r

m

^V ^^^^ /i^j»^y^cr^iJ

FETRl BELLONII CENOMANl

DE ADMIRABILI OPE

RVM ANTICiVORVM ET

rerum fufpiciendarum prseftantia
Liberprimus.

Df medicarofunercjfeu cddauere condko, (f luguhri defun-
Borum eiuUtione. hiher fecundus.

De viedicamentis nonnullis ^feruandi cadaueris \im ohti-
nentihus. Lihertertius.

AdRcucr. &Illuftrils. D. Fran. Card. Turnonium,

V.AKISIIS,

Apud Gulielmum Cauellat, in pingui Gallina,

ex aduerfo CollegiiCameracenfis.

I 5 53-

Cum priuilegio Rcgis.

Priuilege da Roy.

E M R Y b4r la^act de "Die» Koy de ¥rance,{iu TreuoTi de raru,3ailly de f^ouen, Sf
nefihaldeLyon,GrenoblejT9ttloufe,Bord€aulXjVoi(hu,Berry,Cbamf>aigneJu^eJ'An
iou &• du Wainej^ k tous noxautres iufticierSiofficiers,ou a leurs litutenans^Gra cha
fcun d' eulx Jicomme a luy appartiendra ,falut. Keceue auons Vhumhle fufflication
de GHles Corroxetlibraire de ?aru,contenant que def>uis aucun tcmps en fa il a recouttre
farfa diligence deux littres nouucUement comfofe%parVierre Zelon du M.ans,Pyn intttule Dc admi-
rabili opcriim antiquorum pra:ftantia,&c. L'autre, De arboribus coniferis, & aliis pcrpe»
tua/rondc virentibus, &c. Lefquel^Jl yoitldroit yoluntiers faire imfrimer ,yendre ^ diflrtluer,
fourmettre en yente ^ lumiere. Mau i7 douhte que autres libraires ^ imfrimeurs les youluffentpa»
reillement tmprimer oufaire imprimer, ^ace moyen eflrefn*ftre defon laheurftfar nons ne luy eftoit
fur cepourueu . P arquoy nous youlantstottt liures de bonnes lettres eftre mif enlumiere a Vinfhufhon
de no7^fuhie&;i^, inclinant Itberallement a la fupflication dudiflCorroj^t, ne uoulant le merite defon
laheur eftre toltt, ne le recotturement dt fcs frais ^ mifes eftre emfefche.Pour ces caufes auons de noftre
^ace Jpeciale donne audiSlfuf\>liant,frittilege,conve, licence, (gr fermiftion d'imfrimer oufaire im*
frimer, (*f mettre tn yente lefdicls liures , auec inbthitions <ir defenfes a tow libraires, imfrimeurs i^r
autres a qui il affartiendra, en noTJ^ays , terres, ^ fei^euries , de non imfrimer <ir mettre en yenm
te lifdifis liures deffns mentionttej^ fam le youloir^ confentement dudififuffliant, dedans le terme
defix ans confecutifs , commenfant au iour cJt- date que lefdifis liures feront acheue^ d^imfrimer , fur
grandes feiots a nous a affliquer,&' de confifcation defdifis liures,^ d' amende arbitraire. De cefai
re yous auons commande , ^ a chafcun de yom ftcomme a luy affartiendra,dot%ne,^ far ces frefen'
tes donnonsflain fouuoir, commifiion ^ autorite, mandonszir commandons a tont noijufticiers, offi*
(iers C^fubiefhx^, que ayout en ce faifant foit ebey.Car ttl eftnoftreflaifir , nonohftant offofitions ou
affellations quelconques , lefdifies inl)tbitions & deftnfestenans. Donne a ?ark lexxj.iourde
hiing.Lan de grace milcinq censcinquantetroit, Et de mfhrere^ne le feftiefme.
VatliCenfeil. ^'SP' '^V'^-

'Etfeelle de cire iaulne.

^cheuectimprimcr le huiSiiefme iour de laillet, Lan
mtlcinq cens cinquante rrois..

ILLVSTRIS SI MO

AC REVERENDISSIMO CARDI-

nali Do^Vrancifco Turnomo, Mecmati ^

hero fuoy Vetrus Bdlo?iius

S.P.D.

1 TE vniuerfus Gallorum populus,
Ampli&imeCardinalis, admiratur fu-
fpicit,& tanquam terrcnum quoddam
numeri reuerctunSi omnis omniu eru-
ditorum ccetus tuianimi cgregiasdo-
tes virtutefque adamat 3c exofculatur:
Si deniqueexternsenationes, adquas reruabste fapien-

ter geltarnm famn pernenir,tanti te faciunt,vt velut prx

fens quoddam numen te habeant, id me hercule non te-
mere & prxter caufam , fed merito tuo facere vidcntur.
Te enim inter tot illuftres Ecclcfise proceres , non modo
infigniter Hteratum^fed etiam literatorum amantifsi-
rnum confpiciunt, quorum ftudia non tuo folum cxem-
plo excitas , verum etiam fortunis tuis ac munificen-
tia magnifice iuuare foles , qua: quidem omnia , no-
uem illas forores ,bonarum literarum prsefides ita tibi
conciUarunt , fauentes ac propitias reddidcrunt , cum
ignorantisetehoftemcapitalcm ,philcfophia2 autem&
eloquentice acccrrimumpropugnatorcm femperpraefti-

EPISTO LA.

tens,vt domutuam quamdodifsimisfemper virisor-
natam confpici fategerint^teque fuo ordini prasfidem &
antiftitem vno ore delegerint , adeo vt non minori iam
eflesillis ornamcntoquamilLT tibi,cumtu velutinam-
pliGimo theatro couftitutus, omnibus cseteris , quos no-
flra habet GalHa proceres, ita prieluccres, vt merito Gal-
liarum dulce decus,Pontificum ornamentum jl-rancifci
Regis niuidiGimi , & bonarum artmm cupidifsimi,fidus
efles Achates,ftudioforumque omnium fpeculum exem •
plar&rcgula,abomnibusprxdicareris,tum propter in-
comparabilem in rebus gerendis vigilantiam tuam, tum
proptcr fingularem illam tuam inauditamcp cruditione
Gra:carumLatinarumqueliterarum,qun3tibitam fami-
liares facilefque funt,vt Ungua:vtriufquc authores clafii-
cos tam propte afTcquarislcgcndo, quam fi Gallico idio-
mateconfcripticfTent. Inquibusquoniam atencris vn-
guiculis ita fedulo es verfatus,vt nuncatate quoquc iam
affed:aineisitalibcnteracquicfcas,S<^iucundebonas ho-
ras colloces, vt nunquam ab eis facile abduci pofiis , nifi
fiquado te imperii Gallici publica negotia auoccnt.Om -
nis qui tibi fufcipitur aliqua de rc fermo,aut de litcris, aut
de his quae ad bcne beateque viuendum pcrtincnt , fem-
per habcri folct.Siue cnim fpatiaris/iuc quicfds, fiuc pra-
dcs, fiuecoenas, tuum omnecolloquium eftdcvirtute,
&difciplinis.Itaqueprofiteor,&prx mefcro, earij om-
nium rerum argumentum quarmihi pra^manibusfunt,
i doflifsimis tuis fermonibus efTe exceptum.Ego enim in
tuam familia accerfitus ab ineunte adolefcentia , ira fum
apud te educatus , quo potifsimum tempore ,in aula

BPISTOLA»

Francifci non minus fapietis quam magnanimi Rec^is ver
fabari$,tibiquefuaetotius Reipublica^procurationem illc
commendaratjVt non longe a te difcedens, aliquem ego
ex tuis illis pene diuinis fermonibus frudum referre pof-
fem . Tuncaute cum nofatisidoneum eife meillimune-
ri, cui pracfeceras, exiflimareob rerum imperitiam,pre-
cibus abs te contendi,vt mihi in ea peregrinatione, vndc
fperabam comparatum iri mihiearum rerum peritiam,
quarum eiTcm nekius , auxilio effe dignareris:tu ea fuifti
erga me animi propenfione,vt quamprimum pecuniam
mihi,quataad tamlonginquam peregrinationem opus
efff.t, numerari iuifcris. Nunc autem quoniam hoc mihi
vacui temporis tua largitur munificentia, vt literis man
dare queam qua? fedulo per me funt obferuata, dum O-
rientis plag.is peragrarem, confidofore, vtquemadmo-
dum illa mihi pr.TcIara cognitu vifa lunt, ita quoque iu-
cunda Icifiu tibi omnibufque videripofsint,e4que po-
tifsimufii qux hoc operede admirabili pr2eftatia,&qua*"
damvcluti maieftate rerumantiquarum perfcripfimus^
Id vt ego qua/n accuratifsime facerem, partim me impu
lerutdo(&ifsimituihifcederebusfermones,partimpeg-
matij, coloflbr{i /ubftrudionum , ftatuaru xneaxuna , 8c
fufilium iuflTu Fracifci Regis nuper vita fundi affabrefa-
d:arumexcellentia,&^numcris oibusabfoluta perfedioJ
Quin 6< huius inftituti operis hgec prsefertim caufa mihi
fuit,qu6d cum adefl^em in tuo cubiculo perid tempus
quoRomam proficifci (mortuoPontifice Paulo) pa-
rabas, tequetuo Pharraacopolse imperantemaudifl^cm
Vt Mumiam (fic Arabes vocant) quam diligetifsimepof-

a iij

E P I S T 0 L A.

{ct,c6paret,eam(j famuli a ciathis tuo cu Rhabarbaro,vt:
moris noftratu ell,traderct.Ego apud te diiTcrui id noefle
quod vulgus autumat , fcd id cjuod non incclcbrcs auto-
rcSjMela & Plinius,mcdicatum cadaucr,&feruatum cor
pus appellitant.Qu^onia autcm id tibigratum quod tum
a mc ca de re pronunciatumeft,idquc nuncnoftrife-
culi Acfculapio Vincentio Lauro Calabro Philofopho
pcrfpicacifsimo, medico tuo fidiGimo,&tuae fanitatis
tucndx cupidiGimo,non ingratu efle {enfio, fumma ope
funienixus, utperamplc, perquecopiofe ca derealiquid
confcnbercm, quofacilius vctcrum authoritate meam
fcntentiam confirmatam rclinquerem,fequutusmatu-
rum Ariftotelis cofilium , vtapud homines eadcrcfal-
fam olim concepta opmione prius couellerem , qu^m ad
meam corroborandam accederem,fedulos agricolas imi
tatus,qui ante fcmina noxia verruncant,quambono-
rumfcmentcmfaciant, Tcinterca , Herc&Meccenas
optimc, pcr fuaucs tuas Mufas obfecro , vt qualecunque
cil hoc me^ in tc obleruantise pignus,rudes has ingenio-
U mei primitias dico,ea qua foles omnia,hilari frontc ac-
cipcredigneris,nequc vnquam ex albo domefticorum
tuorumcxpungipatiaris. Egoenim vtarbufcula ,qu2ed
matrc auulfi,&inaliudfolumtraflata,vcI marcefcit,vcl
longo poft intcruallo xque radices agit, ita quoque fi me
altcri inclicntclamdedcrcpatiaris, vcl fumbreui pcri-
turu? , vcl ccrte nullam , aut quamminimam frugcm la-
turus. Itaquc tu Mecoenas optime , in quo fpcs omnes,'
ope{qucmei£funtpofitx,abstcetiam atquc etiam pcto,
Vt cumannisplus minus duodecim tuamfimego non

EPISTOLA.

modo beneuolentiam erga me, fed etiam fingularcm

munificentiam expertus, velis nunc quocj eo me habere

loco,quo femper antea habuifti,vt fic quorunda nafutu-

loruminuidorumhominum calumnias efFugia , quum

prsefertim hoc nomine, quod tuus fim, tantum mihi no-

miniscompararim, vtHenriciRegisOpt. Max.&

Francifci OUuarii, GaUiarum CanceUarii fadus

fimin poUtioribus difciplinisalumnus:

Bene vale. ExtuoD. Germa-

nia Pratis ccenobio.

15 5 3-

PETRl BELLONIl CENOMANI,

adcandidum &bcneuolumLcdorem,
Carmen.

Qni vtommaitd cupis \cteriwi pulchcrrima nojfc,

Huc adcs^^ 7ioflra hccc muncrdgrdta cape,
Hic \idcas curis quod nos \exauit amaris

Externa quicquid \el regione patct,
Sccuru^ \ideasper tcBa domcftica quicquid

Nonjinc quod licuit(crede)labore graui,
httamen iflc laborfacilisfucrit mihi,fite

Qujtliacunquc inucnt quactibifcripta damiis.

PROOEMIVM.

\^turaiti comp.iratum ed t^^t quandiu homines fuh
hoc Couli cwcumflexH "^itaffuuntuf , pr^teritom me"
moreSy pr^fenttum iudices,futurorupr£fti^ifuls com-

?( '' modts projpicere ^ yehnt ^pojsint . Quj cum mor-

talesfe agnofdxnt ^ corruptioni obnoxtos, tlia, quan-

tttm tnfe eft,yt ejfuffiantyjummopereJiudcnt.Sed cum

non yno omnes eodemque dejjderio teneantur , ac di-

uerfa quifque confe6leturJ}udta,fit ^t yariis tllt ducmtur opiniontbii6,4C fn-

gult fuaoperapro revionum mortimquc yartetate contexant. ^egypttls qui-

dem ^ ^rabihtiSiatqueferuentium <£ftu regionum incoltsfefe tntra parietes

ob ytm algoris conttncre^ aut ntuem "^elfaltcm nebulam coelum obteffentem

tntueriytam ncuum ej}, qu.im nobis, qut Septentrionem tncolimti6, autPjra-

mtdemyaut ColoJjurKyaut obelifcum contemplari.Mirum itaque nemini effe

debct,St tUi qut pcr tcttm £tatemfub Diodeo^»nt,aJ}rorum curfns ^ motum

coflt longa objeruattone dtdtcerint : quarum qutdem rerum Septentrionales

popu!os,qui pei-pttuo in domibns obuerfmtur, ^ apud quoscoelumfirh fcm-

pernubtlum apparety^^ulffo tgnaros effe ytdenms.Quemadmodum tpturftn-

gidx. natjones proyanls naturis ^fydemm influxu, dtuerfosmoresindueruty

ftc tll<£ ncn tn ttfdem omnes animt dottbns parttcipesfuertmt . Nam eas qudi

(ilttm mentem extulcrunt, propiiss ad diutmtatem acce^ijfey nemini dubium

eQ-.tUas autem,qu<x. nthtl arduuml-nquam moht<s,funt,prorJtis de<fcneres,^

adpccudum ingintum quimproxt?ne accedentes cenferi "Volumti^. Proinde

cum ego operum quorundam antiquorum rehquias contemplarer, eit46 tempO'

ris homtnu,quo tUafuntpofitay^^alde mentem mihi mirart cotiffit,cu antmad-

uerterem cun6ia fere opera, qudtab tUts adfabrefaSla funt,non aha ob cau-

famextruftaeffe, quamyttUifefe c£terorttm homtnu numero eximerent,

fefeque nonfui fecult homtntbtt^ tantiim,fed poQeris etiam commendarent,

^t ^/ero a qutbufdam. dtffenttendum effe duxi,qui tumftbi,tum c<eterisperr

fuadere conantur ea nufquam extitijje , quorum memoria non ftt Itteris pro-

dtta,yeiocuUs noflnsfubte6ia.Sed quantum tudiciofaUatur,paucis aperiam.

Ftn^a?nt{^ molem artefatdam, tantx qutdem maffnitudinis alicubi i.icere, ") r

factlemontem Olympum celjitudinejtiperct,qu£ tamen icrncretur^neca quo-

quamfctatur:de eaprofclo tta extfftmare ncn debcmti-s, 1'f eam tn reru na-

turaeffenege?7Jiis . Itaque dum homtnes yerum gerendarum oportttnttatem

Qiiifub
dio deguf,
aftra&
coelos di-
fcunr.

Non vifa,
autliteris
prodita e-
tia extarc.

P R O OE M I Y M.

rKtSlijfuoscoruttmomms c^rtiftisprotempoYU qiuilitite ^^rfojanhnatti'

yj,tta coUocamm , ytynm nlium exceliere nitereturxonfintaneum esly altos

ab alits tnjfcnio lono^effiperatos^perlj^tcacioricjue meritisacnminefocile ^iBos

fuifje.Qui atttem alttits rertnnnaturam contemplati f^nty ^cjuod ^ternum

eratperfj)exerunt^relt<jUorumfi6ia e^rt'^ia,mea ejuidem fcnti ntia/tntcuerte'

runt,^ illt cjuidem yehementim (jui £ttrnttdti Jiuduertmt. Qucmadmodum

vflgyptlj "Vf/o ^ejpptif quondam homincm mori nevahant ,fc cjuoquc apud eos yttl'

lioinincm ff4refuit,ct.'nfios dUcrnitatifuderc . Ex (juo Revcs nui populum opihm antc-

jnon ne^a ceUcbant^ju.z animi exccllentix indicium in excelfifimts opcrilm ojlcntare

jiudentcs,quam maxirKa,nohilifima,(^ dijfcillima opera molieh?'tur . Ow-

nium aiitem mortaltum primi ^ep-jptif diii arasfimulachra^^^ deluhrafa-

tuifje,(^animalia tn faxisfculpflje tradutur.Ex quo eorit arttjices in ea artc

vpf^vptio- p^^^^^^^^^i*^''^'''^(^<^^^^i^*^'^^tonibmpr.ffrcdosceJut. llh enimin excinden^

ni m lcul ' ^^ mohbm tam folertesfuerurit, Herodoto tefte , "Vf ciim permulti Coloffum

ptorts. ex diuerfs laptdtbii^sfacKndum av^cderenturjiunc membratim ex dtuerfs

Loct6 delatum,abm ahbt caput,ahm crti^/thm brachium,ahips corpm cxcin^

derent:Ettandem membra finguh in ynum locum deferentes yilhtm totum

conctnnCy^ Symmetrta ele^^anttfima in ^num corptis coalefcere facertnt^

ita ytab >»o eodemque arttfce^tque exfolido lapide faBum dixijfes. Sed

hocin .^eoyptiis maiti>s habebatur,quod dum lUt diisarasftatuasfimulachra,

^ antmahafculpehanty durifimos quofque lapides conqturebant: Bafalten

potifimum , quifrrum duritte dequaretjcx .y^ethtopta accerfebant. Ex qttt>

Niii ita- flev^nter excifo c^T* perpolito,Ntli quoquefluuium mentiebantur, quem hoc

modo reprxfentabant . Gifantem quam maximum laptde .^ethiopico , hoc

Sphin<»Is ^ft BafaltCy humi proflratumfculpebant :fub cuim cubito Sphin^is cffivjerrt

cfFjgies. a/lruebanttCui Is tncumberetyCornucupi£ manu tenentem : atque circa hunc

fedecim tnfantult cubitahs lon^tttdmi^yelutt palantes Ifatiantur ^ quorum

duocjcteris excelforescoronam Cornucopiic imponunt. Hac ^ffzt^^f^U"

ptij inteUigebant , cum folt ybertas ex Nilt inundatione protteniat , ettm

ad fedecim cubitos excrefcereneceffe efJe:a!toqui regni annona non in-

teUigeretur eo annomao^nt prouentm fore , Romani ma^na orbisparte po-

titij ^egfptiorum yefii^ns inhxrentes ^ quoiiesfuum quoque Tiberim f^

T\hcTh{i^ ^tjicare yoiehant Japidem marmoreum molis in^entt^s excindehanty ac

***** gigaraem nudum aquam ex orca effundentem , barbam prohxifimam ^

ylt^inofam prxjcfercntem , dextra m.inu Cornucopi£ tenentem , lup£ dorfb

(quamfub cubitopulumi locohahet) inctimbentem faciebant,circ4 quam

PROOBMIVM.

dHosmfiinteSyTlemum ^ Romulum, yhera lufdt laFiantes effinorelcmt. TIu-
iufmodi<tutemfmtcelebYi6 ilU c^anticjuaJlatUiti quam nunc Romjt ridicu[o
nomme Marphorium nominant. De S^ecfy^tiacaautemflatuaPlmms libr, ^^rpKo-
3 6.ca,j.ita memmit, Inuenit cadcm ^eg^ftm m ^erhiopia (incjuir) cjuem p "^/
"^ocant Bafalten,f.rrei colorisatque durmxy^^nde ^ nomen ei dedit, Nun-
quamhicmaior repertusejl quamm templopacii abimperatoreVeJhttfiano
^uguQo dicatw , argumento Nili fedecmi liberis circa Nilum ludentibtis^
percjuos totidem cubiti fummi mcremcnti auventis fe amnis intellio^untur,
Hafienw. Verum^cjuod fciamjapi^ hic defitt amplitis Rom^ yidcri yfeda^
hum huic prorfus refjondentem in Vaticano max/mum ^ confpicftum in
fummi Pontifcts hortofiratum ytdcaSyCjuomhil proyjtis Rom^ antiquin^ co-
Jjjcxerls.FranciJctt^s Galliarum Rex antK^uitatis lonvejludivfifimtt^piagni- Statuir fir-
Jicoriim quc operum admiratormaxtmtis ,ftatua6 permultas^ cuiufmodi eji illa ^ r ^- f^ "]"
C^ Tioerisy de qua iam ante dixi , altdfqtic omnes quajcunquc antiquas >»- j, jjf, r e-
dequaque conquiptOA in Rcgia fua apud FontamzbUum elegantiftmo qtiam gis m z^ni
maxtmefertporuitoperc,ex optimo Orichnlco ^ £re conjiada» curauit. ll-
/jC autem pr^tcr mulros conjUrtles Coloffostllos^de quibus iam anre dtxi-
mtiSi <^ Rcgiastttm tnchoata^tum perf^as^ immantort alitmi auam yfqu^
ab yllo yifnsfitjcx £re conflare injiituerat^ Ithutus rudes dflineaticneSyqudS
adhucLuteti^cxtant^nemo ftne magna admtrattone contemplari tofit.Hoc
ynum afferere aufim.nthil ynqua ab .Ac^ptiisj Romanls, Regihtfque exter
nts excogitatsimfut fp,qttod cumynico hoc RegisTrancifci Coloffo compcnt
potuifjctyfiex ^re (ytdecreuerat)cof{attisfaiffet.llie tamen immatura mor
te Rex pr^ifantiff, prceuenttu^yt abfjluercturnunquam ejficerepotuit, Du-
rat etiamnum LutetiiS rude tautum iUitis lineamentUy quod quidemfme ma-
gnaintuentiumadmir.itionecon?pict~\'ixpote(l, Hercults Coloffu^s fittunt^s FraciTci tt
cratpedum qutnquagmta trtum longitudmts , ex quo tanti Rensfublimitas g's colof.
factfe pofteris innotefcere potuiffet . Simulachra primum ab ^e<:yptiis *"s^"S^"5»
in honorem deorum excogttatafucrantjtandem ^ ad hominumjiatuas atque
imaginesmultis modis tranfierunt. Excepta deinde res cjta tcto orbe terrarum
humanifima ambttione^c^i.tm omnium municipiorumforisjiatuceorname-
tum efje coepere,prorogarique memoria homtnum^^honores legendi £uo ba-
fibti^ mfcribt,ne infcpulchrls tantum Ugerentur.Moxforum ^ in domtbKS
prtuatisfaVium, atqtte in atriis, Honos cltentttm indituit (ic colerc patrcnos,
Citm ttaciuc hoc meum inflitfitum fit , ^tantiquorum maiedatem in eximiis P^^^n-
torum operthtis comprobem, mhilmattis atque antiqtijus duxi, quam >r do- tum.

u -.

€ tj

PROOBMIVM.

ce4m homlncs quodam £tcmiMiJ}udenfes,dum anlmam illi quidem jMmor-

tiile Amofcef£nt,mhtl mitv^MJhiduijJejqu.tm ytcorpoKia futref.i6lione mul-

tisyariifque medicamentis yindtcarent.Quod \t confequcretur.multa exco-

gitaueruntyCjuihits ea permnia xuis incorrupta adferuarent.-yt poflhacfuls /o-

cis latitts expltcabtmtts. Sed quia in hts docendis certum ordmcmfcqui in-

Ji/rufmus , atque monimenta percnnia cjU£ in pofterum mcmortx cauft pro-

dutur,ytperennia (int defribere yolumus,de opertbus maximis ct miraculo

di^nis prtmum , detnceps yero fuis locts de mtnoribiis erit dtccndu : q^ (juttm

h<£c proptcrfunera feu cadauera jiant , defuneribits ^3?* cadaucribtis nilulo-

mittcntcs^cerc'mont:is qu£ in fcpulchrts ,fepulTuris,Yo<ris,par€ntationil tis ,mor-

Tuoriim planciibti-Syf^Alih etufmodtrcbii^snoQracommendattonedi^^nlsfie''

hant ,adttctentur. Prtmt autem huius noflrt Itbri initiojiatim rattonem cur

anttqui tantamfuommftmcrum ctiram habuerint, adfcremtts. Demde yero

medicamenta , quibu^ tUi defunSlorum corpora £uts feru.inda condtre foltti

Juntjfequcnti libro ofiendemtis. Cxteruquia nonnuUa cttam ffint,qu£ mutuo

ffe confeqtiunturjjuicque rei affiniafunt,de iifdem Itbro tertio nonnihtl dif

fercndu m opcrxprcttum putauimtis,

INDEX

INDEX CAPITVM.

Librifrimi cdpita fumma x v 1 1.

De prifca operum gentium externarum maicftate.

Caputprimum.

De vetuftifsima Sc omniurn qu2e ex folido lapide fu-
perfunt ex iis cjua; exticerunt antiquifsima mole, boc eft,
Aegyptio Androiphinge , 5c^aliis permultis ingentifsi-
mis Colofsis admiratione dignis. Cap. 1 1.

Deadmiranda Pyramidali Aegyptisemolis amplitu-
dine,quxfingulasrcshumanamanufad:asfacileeuincit
ob registunus obfignandumextruda. Cap.iii.

Dealteraanti(|uiGima atque admirabili lapidea ftrue
Pyramidjli. Cap.iiii.

De tertia eaque vetuftifsiina Pyramidali fufpicienda
mole. Cap. v.

De permultis aliis minoribus antiquis Aegyptiis Py-
ramidalibus molibus. Cap.vi»

De Pyramidibusextra AegyptumtumRoma?,tum a*
libi. Cap.viT.

De fufpicienda atque admirabili permultorum obeli-
fcorum maieftate. Cap.vm.'

De ftruduris antiquis admodum fuperbis multorum
Labyrinthorumquifcpulchri caufaficbant. Cap.ix.

De tumulorum aeditorum qui populorum iepukhra
crancamplitudine. Cap.x.

Dc permultis aliis minoribus fepulchris & fepulturis
antiquorum. Cap.xi.

Defepuichris 6<^epulturis Turcarum.' Cap. x 1 1.

INDBX CAPITVM.

De monumentis quas olim e durifsimo bpide fieri funt
folita. Cap.xiir.

Defcpulchrornmmarmoreorumruinisquxcircather
masTroix cxtramaniia vrbis, & Piiilippos, adhucdu-
rant. Cap. xiin.

Defepulcliro Buccphalicqui Alcxandrimagni, S^de
permultis aUiscirca Phdipposvrbemruinis. Cap.x v.

De modocomburendorum funerum apud antiquos,
Sc Libitinariis oUm appellatis, qui funcribus curandis
praeerant. Cap.xvi.

Dearboribus {epulchris inferi folitis, id eft,quorum v*
fus maxime in rebus funebribus fuit. Cap. x v 1 1*

Lihnfecundicdpitafmma x v*

Quod mcdicatiifunusa negotiatoribusfalfoiub Mu"
miaenominediuendifoleat. Caputprimu t^*

De antiqua vulgaris Mumisc, quod tame mcdicatum
funus cft,Gr^ca & Latina nomenclatura. Cap. i ij

QuodGalenus,Paulus,AEtius,8<anteeosorancsDio-
fcorides no minus quam hiftorici , feruatii corpus agno-
uerunt. Cap. iiij

Non hominum modo corpora in Aegypto condic-
bantur,fedetiam brutorum animahia permulta generaJ

Caputiin.

Off^icium condicndi corpora non cuiuis dclegibjtur,
icd ci tantum qui id d maioribus accepiflct. Cap.v.

ludxi ohm/iiore Acgyptiorum,fuorumquoquefer-

XKDIX CAPITVM.

tabantmortuorum corpora. Gap. v u

Q£,odAethiop€sfere i\egyptiorum &Iudaeoru mo*
re dctunda corpora feruare lolerent. Cap.v 1 1.

De Myrrhajo feu Mynhaceo puluere, quomedki in
Gallia condiendismagnatum defundlorumcorporibu^
Vtuntur. ' Cap.viii..

Q^arundam notarum qu2e feruato cadaueri falfo tri-
buuntur abiis cjuidenouoorbe confcripferuntjpropuU
iatio» Cap.ix.

Decorporibus dfrigore congebtis, &de inuentione
anatonix ficc^. Cap. x.

Quod Neoterici authares defcribentes Mumiam , fii-
nus medicatum intellexerunt,non autem Piffafphaltum.'

Cap. X i.

Funus feruatum fiue Mumiam di6tam tantam habere
apudGallos commendationem,vtoptimatcsnu(quam
careant. Cap.xiiJ.

Quod nimia licentia Arabes authores antiqui & im*
rncntoaquibufdarecetioribuscoarguuntur. Cap.xiii,

Pe merentium lugubri mulieru eiglatione & plandu.

Cap.xiiirj.

De multis eialationibus & plandibuslugubribus tam
{ccentiorum <juam antiquorum. Cap. x v.'.

Lihri tertijcapita fumma x i;

De Ccdria. Caput primumi .

Dc Bitumine fea Aiphalto cumHcjuido tum duro..

Gapuc ii;.

XNDBX CAPITVll.

De Piflafphalto. Cap. 1 1 1.

Quod Piffafphaltum compofitum nonfit ex alia re

inixta,fcdcxfequiditaenatum. Cap. iiii.

De Naphla ruffa fiue Bituminis colamine rufFo.Cap.v.

De Naphla nigra. Cap. v i.

DeNaphlaalba. Cap.vn.

DeNitro. Gap.vni.

De Nitro fadiliofeu ChryfocoUa quaj ArabibusBau-
rachdicitur. Cap. ix.

De flore Afix Petrse, quem male pro nitro fumunt.

Caput X.

De AlkaH,fiue chirriiftico faleJ Cap. x i.

Finisindicis capitum."

<v

PETRIBELLONII CE-

NOMANI AD REVER.D.FRAN. CARD.
Turnonium Meccenatem & herum
fuum illuftrifsimum,

DE ADMIRABILI OPERVM ANTI-

quorum (^ rerumfuj^iciendarum
pra^lantia.

Liberprimus.

Deprifcaoperum gentium externarum maieftate.
Caputprimum.

EtcresOrientisincol(& pr^Jertim ^eppttj yindrduii
rehus adfcmpiterniim memoriam extrtiedii non minus
yalueriit, quam in ma^ificorum operum molihm ex-
cindendlsj^ rehw/umma admiratione di^nis. Quo
ft^yteorum animtfuhlimitatem ^P^enerofitatem^at^
que etiam artifcum qui ad tamgrande optts (Ctcrnita-
Ij ti dejlinandum fefe accinxerunt^iure miremur . Quid
qtt(ef),ynquam adfempiternam memoriam comparandam Pyramide , ohe-
lifco,Coloffo,Tumulo,MaufoleOiLahjirtntho,^idgenmfujj)iciendortiobe-
rum miraculii maius cernipotefi , qu£ ante multaftcula ercBaJn hodiemu
yfque diem in pemultls mundi re^ionihtis extant^Qm, tamen omniafepul-
chrorum caufa excogitatafutffe tndicahimus . Nam cttm yni animantium
homint Vetis Opt. Max.fepultur£ curam,atque t^tiam pofife defuturo cofft-
tare tradiderit,non ahs re homtnes qui de refurre^itone piefentiehant, corpo-
ra defunCioYum yarijs modis ad <£uum condtri , incon'uptaqueferuari ^olue-
runt,quodfua corporafefacilitis oh tdrefumpturosfperarent. i^lijfepulchris
magntficentif^ime hxcopera dicahant^in quihws corpora condiehantur^donec

Homo de
futuro co
gftat.
Aegyptii
de rcfurre
dione pie
fentiebat.
Cur Aegy
ptij corpo
ra condi-
rcnt.

PETRI BEILONII CENOMANl

idtempus laheretHr,quodaftiUphtlofophls ^jironomixperkU iud/catum C"

rat.Sicjuidem orientalium populorum dociores^t Babj loniorum , ^f^ynoruy

O ncnta- Gymnofip^jiilarumyChaldxorumJndorum^^ethiopum,^ ^epptiorum,

loriini do- if'^ difciplinamfuam yul^o incolis tradiderar^yt ficilc eisperfuafermt, ijUiC'

ftores. (juid ab elsyd fcpulchri caufiextrucretur, tdnon temporarium yCUtufinodi

eafunt cjuxyulcfojieri folent, yeritm ma^^nifcum ^ ad xtermtatcm ajfabre

faciendum^ytinmultafccula perdurare polJtt. Putahant autem illi qumde-

cim noflrorum annorum millibus mundufinitum iri:quod quidem ex ^Jiro

nomii& computaticHe didicerant.Emcnfo omnicadi circuitu,acertoloco in

Mund.in' cundem locum reuerfionem,mundanum annum yocabant . Nam anntis hic

quia conuerfione plen£ yniuerfitatis efficitur,lar^ijsimis feculls explicatur:

cuifinemhocmodoftatuunt,cumftt'll£ omnes omnidque Ijdtraa certo loco

ad eundem locum ita reuocantur ,yt ne ^na quidem Jiellain alioloco fit,

qu.tm in quofiiit,cum omnesalt£ ex eo loco mot<£junt,ad quem rcuerfx anno

Jiiofinem dederefubeadem coelitottus defcriptionc . Itaque cum hoc pecu-

^ j. , liare habuei'int,£tern}tati plurjmumftuduerunt: ob hoc emm Pjramidcsex-

pyrami- truere,Coloffos ^ ohclifcos excindere,^ lapidum molibtis d/j^nttates deortt

des & nia exprimereftmtavg^efi,quibm defunSiorum corpora iam ante medicata fi-

gn j? molcs QTiificarent Inc effe condita.Opera tllaprofi6io cum inter maximememoran-

cxciIj: ut. dafumptuofiore impcndio quamylla alta humana manu fa6iafint,adhoc

Cremare "^fq^^tempHS etiahj durant.Suprayero enunuratorum populorum Philofo-

mortuos pht(quemadmodum fapietes apud Perfas) Deorum cultibtts ^ diuinationt-

impiuin. husftudentes,docuiffefiruntur,impium ejje cremare mortuoSy yel ah anima-

Itbus aut elementts abfumi : homtnesque femperfuturos , eoscjue immortales

Honnnes prdtdicahant. Quorum doBrinam cum Babjlonij , ^fjrij, Gymnofoph/fi^,

ies Aegy- Chaldxi, Indi,Perf£,.^ethiopes c:^ .y^cppttj fequerentur ,corpora defun-

ptii aircru- Bayelab elementis,yelab animalibtps ahjumt ncfu effe ducentcs ,illa apud

erunt. fecondiriyatquema^no lapidum aceruo obfi^nart flatuerunt. Namcum

ivnem heluam ejfeputarent qu£ cunEia deuoraret, qu£ cum fe rebtis exple-

uit,yna cmoreretur,corpora cremanda noncenfuerunt : Sednitrofaltta, ^

Hcraditi alijs multismodisfiruata conditacjue curabant,feorfimque infepulchro re~

fcntentia. condebant. Heraclitns tamenfummtts Philofophti^ qui ignem reru omnium

Ro m an j ^yincipium prodtderaf,tn eundem corpora refolui debereaiehat . MacedoneSy

Ae^ytHio- O^pf^fl eosRomani,cu.Aeppto ^totofereorbepotitifunt ,fuperha eorum

rum ffmu- £dtficiaadmirati,hosimitariftudentes,mirabilia£dificta tnftar illorum tn-

l*- Jiituerutfed qttx nuUa cum eis ratione conferri pofJentjUi tamen m hac ope-

DB COLOSSIS INGENTISS. LlB. I. 2

ftm magnitudine aliud qunm ^egyptijJ^eSiaffe yidetur:mmpe vtcriam in
eximijs operibus qu£renteSytepU columnis adomantes dijs dicnbiint , aliaquc
fuperba isdifcia erigcbant^qu^ quidtmfuos in tantam admirationcm ret no'
uitate adducebant y^^itortentalium infignestlla^moles lcnge fuperaffe yide-
rentur.Ex quofa^um eji,yt cum Mayttalis Cacfarts ^mphtteatrum (quo
nthilmattis Romxfuit) extoUereyeUet^nthil^nquam maitu habucrit quo
tUudcommedaret^quaml-t ^egypfiorum pyramtdtbft-s (de quibusmox di^
cemtt^)magnttt{dinepr£ferret:Barbara,inquiens,PjramtdumfleatmiracH-
la Memphts,Mertto qtiidem Romanorum tUt acerui cum extarent yOtivfos
^inmagnolocifilentio homtnesad contemplationem fui aUiciebant : fd
tjunc cum tTa corrutjje ^tdeamttSyyt "Vix ettam ruin^fuperfmtfirujlra autho-
res^yrbis miracula oftentare conantur,qu£ yelminima temporis inturia dele-
ta ftnt.Hincfme perfpicuum eft,Romanas resnihilcumortetaltbtis tUts ha^
huijfe qttod conferri pojjet. lU£ enim adhuc integi^^fitperfunt, Jiarum autcm
ne yefiigia quidem Mla ctp^arent,qu£ quidem nunc Rom£ cernantur, pr£ter
illas qutbtis oltm imperatores,populos orientales Jpoliauerant,^juam yrbem
dccorarant^de quibttsjiio loco dtcemtts. .A colo(lts auttm (quoniam fua am-
plttudtne in maiorem admirationem trahunt) initium diccndtfaciemti^, de-^
tnde adpy ramides afccndemtis , tertio loco de obehfcis dijfcremu^ :po{lea ad
labjrinthosy confequenter ad tumulos,poflremo adaltas minoresfubflru^iio-'
nes mtnorumfepulchrorum,

Devetuftifsirna 8c omniumquseex fblido lapide fuper-
funtamplilsimamolcjhocefl Aegyptio Androfphin-
ge,& de aliis permultis ingentifsimis Colofsis maiori
admiratione dignis qui vnquam extiterunt.
Caput II.

Tfimolesd Romanisturrtbns pares extruSi^ fuerunt, AnJro-
'■^uas Colcjfosyocabantmultorum cftbitorttm longa6,(s^ fphinx.
multis talcntisfaBas (cuiufmodi erant quoi Nero , C£- C^lo""*'
I far, LucuUuSy ^ alij multt pofuerut) tamen quia earum
i y^uUa cum ynica ^eg)ptia Sphtnge fuit qu£ compcni
pcfctjde ea pnmumdijferendum miht yifum cf, Vu-
^, — jjjgmwff^rA i-atadhuc tn .y^egypto , cum ali£ omnestumtemports, roIofT s
tum beUorum tniuria delet^fint.Mirabanturmulti ulim Rhodium Solis Co- Rhodius.

»/^' ij

PBTRI •BEI.LONH CENOMANI

l/)[JfimffptU4gif7ta cubitorum altitudim, ^pollinls , ^ loulsfi^tuas trlgln-

r^f ^It:'"^ f4 •• quantb ervo ^cgyptiu^ ille Colofjm^fub (jao conditum cjlcorpm ^ma-

fios, maidn admiKttione dignm cenfebitur f Cuimquidemaltitudoayen-

tre adffimmum apicem in capitefexdgtnta duorum eji pedumfongttudo au-

tem pedumcentum cjuadr.tgintatrium y cum tamcn Coloffm ille Rhodim

tnteffcr centum ^ quinque pedes tantum porrij^eretur. De Coloffo hoc

^co^ptio tam inventi ^yaHo meminit Plinitt-s , quem alio etiam nomine

Sphingemyocat. Ltbro cnim tricefimofexto,capiteduodecimo,hocmodoha

,t bet. Djcantur obiterjnquit,^ P^ramides. Etpaulo infra addit:.y4nte hof ejl

„ Sphinx yd magts miranda,quafjlueJh'iaftmtaccolcntium (alia cxemplaria

habent, qttafifjluejlrc nomen accoletium,fed prior lc^lio magts r/iihi placet)

^mafim regem putantin ea condttum : (qttomodo condirenturreges, poilea

dicetur ) ^ ^olunt inueSiam yidcri . Esl atttem faxo naturali elaborata, ^

lubrica.Capitis monjin ambitm perfrontcm centum duos pedes colhgit, Lon-

gitudo pedum centum quadragintatrium eji. .^ltitudo a yetre adfttmmum

Sphinx. aptcem tn capite fexaginta duorum. H^c Plinim . Mirabar cur Plinim la-

pidcmfeu Coloffum hunc , Sphingem nuvcupauerit , cum tamen nihilaliud

quammulierlscaputprxfeJerreyideatur.Sedcum abauthoribm claficis ni-

hiltemere,qu6dque at4thoritatecareat,fcribiyiderem, ideo locum iftum cum

hls qu£ ab Herodoto dicuntur contulijtandemque hunc effe deprehendi que

fphinx. ^^^ ^ndrosfingem appeUauit. Herodotm enim librojecundo de ^mafire-

ge yerbaftctens ttafcribit.-Quicunque dij eumfurti abfoluerant, horum te-

pla neque cur£ habuit,neque ylla re adjiabilimentum donauit , neque adiens

facrificautt,tanquam nihtl mererentur,quod redderentfalfa reffonft. Qui au-

tem eum pronunttauerant furem,hos tanquam yercDeos^nccmendacia red-

dentes oracula,maxime coluit.Pr£tereain Saiycjiibulu Mineru£fecit,opm

admtrandum,^ longe fuperans c£tera tum fublimitate , tum mamitudine,

Tanta efi yaflitas lapidum atque fubJtruShonum.Quinetiam ingentes Colof-

fos, ^ tmmanes ^ndrophingas ibidem pofuit . Hactcntts ille . Mihi itaquc

PlinifSphinxcum ilio Herodoti ^ndrofphinge confentireyidetur. Hero--

douyerba qu£jequunturjubiiciam , ytpote qu£ ad traEiationem iflam per-

„ tinent : .Aha quoque faxa pr£grandta (inquit) in apparatum .Amafts

„ comportauit, du^a parttm € iapidicinls qu£ tuxtaMemphimJunt,parttm

„ (yttquequ£maiorls moliserant) exyrhe Elephatina que d Saidiflaryi-

3, gtnti dterum nautgatione..Ad h£c , quod non mintme fedmaxime omnium

„ admiror, attulit £difcium ex folidofaxo ab yrbe Elephantina : in quo adfe^

DE COLOSSIS INGENTISS. LlB. I. s

rcndo triennittm confumfferunt duo millia deleBorum yirorum , qui cm- „
nes erant guhernatorcs.Eim te6lum extrmfecm efi ynim ^ yiffinti cuhito- ^,
rtm lon^itudo,quatuordectm latitudo,o6iofuhlimitits.Domti5 hxcad in^^vf „
fum templi collocata ef.Nam oh id aiuntin templum nonfuijje pertralhm, , ,
quo d teSto adue6io cumftjpirajjet ettt^ yehendt architeBns, ^tpote pen^ftt-s „
dititino tempore operx^ea de rejhmachattts ^mafis, non permift hominem j,
ylterim trah ere, NonnuUt aiunt quendam ex his qui yeBihtt^ lapidem acre- ^,
hant^ah tHofuiJJe oppreJJum,ide6que laptdem no introdu6ium.Donauit prae- ,,
tereaoperihm oh magnitudtnem JJ>e6iaculo dignis cum alia templainfo-nid^ ,,
tum in MemphitfmplumVulcani,Colofoftipino ante illud poftojono^itudi ,,Viilcani
msquinqtie ^feptuagtntapedum. Superquetdempauimentumgemim Co- j^^oiollus..
lofiflat ex ^ethiopico lapidejytcenitm pedum magnitudints, htnc c^ hinc ;,
ma^o ilh adfdentes , cuim inftar ejlalter in Sat lapis eodem hahitu iacens, „
jUudetiam quod in Memphi eft templum ingens ^ JJieBatu dignij^imumj „
aiunt.Amafmdidifcaffe. Qu^ Herodotm ttaqtte.Amaf trihuit^confenta- „
nea cum his ejje yidentur,qu<£ d Plinio-de Sphtnge ingeti Coloffo iUo ^e 07-
ptto referuntur. Cum yero Romx, nihtl Sphingihtis anttqutm cematur^paucci >^\\{.a CrX.'
adhucfuhticieda effe duxim^. De ffhingihm nthil prorft^ ah (tuthorihm ccr ^ibus Ro-
tiftatuitur, nec yfquam animalisgenm hoc^ijum d quoquamfuiffe "Viuum "^^ ^nti-
puto.Siquidem deeone ynquaqutdem meminit .Ariftoteles.Sphingas diuer- ^"|'.'^^["»' ■
fs iapidihm infculptas, qux, in Romanis reiiquiisfuperfmt , ex ^egypto ta- animaHs
men allatufibi diffentire ohferuaui , yt indiuerfs Upidibm diuerfa^s formas nunquam.
yidere pofis.Vherafquidem in quihufdam pe6ioriadiunfta, in aliisyerb cir n^eminit
ca ahdomen yideas.^hai rurfm htsprorfus caretes.-nonnullas etiam ctlis pr^- ^ ^^^°'
ditascernere eft^ahs yero tis expertes. Ex quihmp/ane perjficuumeft(quem-
admodum<^exiis duahustnfgnihus,quasrexFyancifc.mantiquarumre- In%ne$
rumftudioffimm,tn regiafua apud Fontan^hldeum ex direfufo d Romanis, fp^'"gf *
qu£ in Capitoltoftnt,deJumptis conflari iufsit, deprehenditurfacile) effefa- ^^^^f^^
hulofumhocgenus .Aegyptiis,yt ^ de Chtmerisaheuentufuijpexcop-ita- blii.
tttm.Nilusenim .AegyptumriganSiannondeprouentumpolUcetur, quodqui- Sphinx fa- -
deminlulioi^^uguftofiericonfueuit. ^tquicumtllisduohusmenfhus ^"^^^""^ ,
Leo ^Virgo domimum gerant, ^epptij fmulachrumexcogitantes quod t^atum^°^*
huic rei conueniretjammaleffinxerunt^quod anteriori parte Virginem capite Chimcra. .
collo ^ peBore ^mularetur.Reliquum autem corpus Leonis effet,hoc Sphin
gemyocantes-.idquehocipfum quod d iHinio Sphinx,ah Herodotoau-
tem ^ndrof^htnx yocitatur,effe reor.Cuius rei hanc prohationem adferar^y ,

^ tij

f

PETRl BELLONII CENOMANt

fdlkct (juod Romx in fummi Pontif.cispalano trium fculpturx, ^ideantur^
quarum dudi ex Pfaronio Upidc^tertiapuluini Vtcefuh cubito Nilijiernitur.
^Ua in Capitolio ex marmore nigro Bafaltefculpt<&funt.^li£ tregtone Pa
thei tnforo comperiuntur. H£ omnestnuicem di/ltdcnt, cum tamcn ex ^e-
glpto Romam aducCtoifuilfe fciamus, cjuod quidem ex notis ^eoyptiis qu<£
tn b.tfhus comperiunturjiteris fctlicct hterogliphicisycomprobariporcj}. Co"
loffus itaqtse Jfe^ptius .Androffhihx yfiue Sphinx yfaciem ad Mcmphim
conuerfam habet:effque tnter Memphtm ^ Pyfamtdem,paulo tnfcrius/ion
proculab ea diflans,

De admiranda Pyramidalis amplitudinis mole ob rc-
gis cuiufdam funus obfignandum extrucia,

Cap.Jii.

Gitur iure miremurlapidcm tantdt molis ex tam longinquo in-

ue6iaminf}lue{lrieffe .Nihilex Romants reliqutarum *Vf-

\jiigttsfupercJi^quod cum eo componi poftt. Sedparum qutdcm

ytdercturde Sphinge mcmtntffe, nifi de p^^ramidthm paucuU

qu£ yidtmifs adiiceremtis : mtrabiliorcs cntmfunt , quam "M

dapyrauii yd ab humanamente capt pofint.nifi quts eas propiu^s contempUttts fuerit.

is c ^^^jyifpyfi^tJjQyc^yfiJjilcerticonflare^^ftdeOjquanamtUx rationetam mirnbiles

Caufa cur confiru6l£ fuerint^attt ad quodojfictu feu munm effent delegatx,. Ego tame

Py rami- fepulturxgratia caspfimum extruBasfuifp a[ferere aufim, quod pojtea anti-

des ^xxnv qtfQynrfj authoritate probattmps fum : mirortamen nuUum extot authoribus^

finf, ^j^^ d^ Pjramidihus ^ obelifcis fcripferunt, qucnquam extare , qut caufam

\ ' curfa^difint certo tradiderit.Pitntus multa^ qut dcm eius rei adfcrtrationesy

fedqu£ omnino mihi non fattsfictant:Eius autem hxc funt ^crba : Dtcantur

obitcr, tnqutt, (^ Pjramtdes in eadem ^egypto , Rcgumpecuntx octofa ac

Jiulta o(lentatto:quippe cum faciendt eas cauja a plerijquc tradttur, ne pecu-

niam fucceffortbus aut (£mults infidtanttbus prxbeKnty autplebs ejjet otio^.

H<x.c Pltnius.Ea certe caufa cjuam tradtt,omntno mthi leuiftma ytdetur:na>

cum multx earum Pyramtdum yipntur,non potejldtct a plebc ottofafine ra-

tionef.i6ias e[fe,qua6 omnes ex ^rabicis lapidicintsconflruSlas conjlat, quod

" etiam Pltnius fatetur . Pjramis ampiifsima,inqutt ,ex ^rabicts laptdictnts

" conJlat,nuUa prxtcrea . ^lia in(uperaddit, qux etiam a^udHerodotum le"

Admiran-

DE PVRAMlDlBVS. LlB. i. 4

mintuyjCmus^yerhafuhiiciamyerHmfinquki inPjramide am^lifsimaannos „
ytgintiahfumptos^cmusfinguUfi-ontes (nam e^formA (juadratdi^funt oSio „
genum tugerum, pari alntudme,ftxis dolatis decentifstmeque coagmentatis, „
quorum nuUum eQ minus trigtnta pedum . Eft autem exrru^a hxc Pjrarhis Defcri-
injpcciemgraduum,quas qutdamfcalas, quidamarulas ^ocant. Pofteaquam P"^^y^ '
eam frincipiotalem fecerant,attollehant reliquos lapideshreuihus machinise
•iignofa^l/s , ex humo in primum ordinem gradatim leuanies,yhi fiper hunc ^'
gradum Lipis erat,fuperalterammachinam imponehatur , qu£ inipfo primo **
gradufahat. ^h hoc deinde in alterum-ordinemtrahehatur (iiper alteram "
machinam. nam quotordinesgraduum, totidem machinx erantyfiue eandcm ^'
machinam, qu.-z yna ^facihs adfcrendum ejfet, transfirehant ad fir^ulos "
ordines,quotiesfaxum amoltehantur.Di^tumft a nohis de ytroque^quemad- '
modumrefcrtur. Ejfe^iafuntigituritapnmaqudtqueex Pjramtde ^terat"
altifima:detndcgr.idatimfequentia:nouifime')>erb,qu£folofunt iunBa ^ '*
infima. Jn ipfa Pjramide liter£ .yieo^yptiac^ fcriptje indicant qttan- "
tumfrerovatum in operarios pro apio,c£pts, ^ alliis, quod interpres earu li~ "
terarum (ytprohe reminifcor)aiehat infumma mille ^fexcenta talentape^ "
cuni£ eJfe.Quod f itap hahet ,quantum in alia credthile eji fuijfe confum- ^*
ptum yd tnfirramenta^el tn cthos^ yel in yeftiarium operariorumf Ha^e^ ''
nus . jjla omnia ex Herodoto adfierre^^tfum ejl, qubdyideam Pltnium ea ah ,

€0 ad 'Verhum pene tranjiultjfe . jUe enim, .Amplifstma p^rarnts^ inquit,o6io ^^
lugera ohtinctfoU,quatftoranoulorttm parihitstnteruaUis,pero6lingentos 0- ^^
ihnntatres pedes pn^ulorum laterum , altitudo d cacumine pedcs ^io-tnti
quinque.H<£c lUe.Pjramtdem hanc a me dthgenttjstme objeruatam, '^trun-
que quidem hene defripfiffe,fedin mefura altitudints ^ latitudtnis admo-
dum hallucinatos effe yideo. Neque yerb yna Pyramti tantum efl ,fed multa
inchoatarum yefttgia cxtant.Nuper eques quidam Rhodtus mepr^fcnte aie-
battalemfe pyramtdcm yidifje,qualem hic ah Herodoto ^ Pltntadefripta
oftendimus. .y^tego tam infigneaudaxque mendactum ficrre nonpotui,om-
nihufque palamfeci longe aliterremfc hahere , multos etiam huius rei teftes
habeham Gallt£nohiles,in queis potiftmum DomtniHm a Tumet,exfamtlia
Regis,allegarepoteram,qui tum aderat,cum eam dimenfusfum..AmpUftmA
h^cfola inter tot qu£ adhucfuperftnt,injpeciemgraduu aJfurgit,yocaturque -
yulgb Pharaonmam reliqu£ omnesglahr£ funt.Gradus in ea ah tmo ad yer-
ticemplusminus ducenti,^ quinquaginta numerantur.-quorum quilthet tta
iatus eflfyt extenfis ylnis >//• ytrafque oras yix pertingat : altus yerb circiter

PBTRI BELLONII CENOMANl

(jHxtuoY pcdescndirnidio,Ucet HerodotuseihtertrigintJt alrifudine eius effe

fcribat.Credercm ectcircitermiUc pcdcs nltam clJe.Ciim yerogradusfcu are<t

altiorcsfint,quam yt afcandcntibm fmc magno ncgotio fofmtfu^crari, ar-

tifices adftno^ulospramidt6 angulos tres minoresgradtis tn qualtbet arula ex-

Pyramidii ciderunt,cjuofacilitt^ pyr.tmis confendi po[fet.HuitPS bafis(ytomnium fere

dran"ula f^y^^^^idum) quadranntla c(l ^ quad/ata,cuttis qutdem anguU parihtK m-

terualhsfn^uUjftim laternm trecentos yigtnti quinquepaffti^ , quos homun-'

cultpsg,'.xdjcn lo metiri potcf^y continet. Quodf quifpiam huitM Pyramidis

ampUtudincm ocuUs ftbi fubijcere cupiat,eiufqueyeUtti id^am quadam cer-

tam ammo complexam teneyc,palos quatemos ingr.tndtplamtie mfgat/rc-

centfs yigintrquinquc paf^ibtis paribti^ interuallts ab inuicem diftantesjta "1'f

mgyrum miUe ^ ociogintapafjtis numercntur:is pjramtdis huiti^amplifi-

Pyr.imls w^ ideam habcbit.Pjramls hxc intusconcaua efforamen obliquum habens

amplifsi- partcm feptent/ionaUm jj>e6lans,quadratti,pcr quod aduen£ mtromittutur,

"la intus quodtamen nequcadto obfcurum eflMrine lumine incrcdi "V/.v //// poffint,
concaua {, • ^., . ./ -' ' J , . p>., j ,--'^

g^^ laco qut Pjramiacs tnuijunt^antcquam ex Mcmphi joluantyCandclas cercas

fecum dcfrunt.Summo autem manc c Mcmphifbluuntfurftimquetendunt

yerfis Niium^ qucmnauio^iotraijciuntfupercuiusaggertdiuttcr effacien-

dum priufquam ad Pyramides acccdatur. lll£ autem citra Niluft£funtpene

• fex millibus a Memphi : ad qu46 qui^piam ctim iturusef, comttcsfecum ac-

ccrfat, oportct: nifcnim armata manu profcifcatur , maxime iUi rimendum

ah infidiis ^rabum: ftc eius loci latroncs yocantur.In aggerisfeceffu Bufris

oppidumftum cfex quo comparanturqu£ adyt^tum iterfactentibus necef-

faria funfnifi quis ex Memphiprandiumfccum tulerit. Inde quoque itine-

ris indicesaccerftnturyqui Pjramidcm ingredt afjucti/unt. Eo cum perueni-

mus,ioncm exftUce excufsimus,candeUfque acccnfis mox m eam cauttatem

defcendtmus,qu£ cf inPjramidtscentro. Paulum progrefsi ,puteum ad dcx^

Pufciis in ^'''^^ yidimt*s,cuiusPUniusmemtnit,quem otio^intafcx cubitorum fluminc

amplifsi- Nilo admijjofribit: ntmc ycro ea profunditate non conJpicitur,nam laptdi-

m i Py ra- husfaburratus atquc ohturatus cf. Efl autem mcatus ynus ad putei finiflrum

xiiide. itttts,anguflus, per quem ad/tiperiorem concamerationem afendimusfpatio-

fam,in ipfus Pyramidts centro in cuhicuU modum confru6lam,paffuum qu4

raar' ^^^^ Utitudinisfexycro lo^itudints.poUtiRtmii lapidthus adornatam, in CU"

Pvramidis '^^ mediogr.indis arca ex marmorc nigro excifa., duodecimpcdes longa,yln£

amplifsi - aUitudinc,fcx pedum latitudme yiftrur:in qua ctiamf a 'ycterihus nthil tra-

mx cetro. ditumft{credihile e/i corpus Re^is cuiufdam ^^p^^fj cmditum oUmfuif

fi.

loncsm
ii-
vra-

l

DB PYRAMIDIBVS. LlB,r, J

fcy quemaimodum (^ in Sphin^: iam nnte diximus . Multos irt rjt offcndi^

mtisyrfpcndiQmsnoftyis in hoc difnmilcS:, q^*od casid.im Lily(nr,l'rmureSj

oblon^.xm.multtim extraalis pi*ominentem:qui cum ^) nicum^mterdum hinos ^y^ ^^^^'

pepererint catuhsj?amis quos in alishabent, de Upidefu^endunt:eos deinde g mplijii

yoeribus l4cljintyqu£ m peBore hommum modo pcfitahabcnt . Pyr.tmidts ma P)']

p.irs qu£ ad Septentnon-em yer^tt.caduca m.tns eftatque Ahfumpt.i,qu}.m iUx nii<lc.

u£~)ielad Ortentem autOccidentem atque adeo Mcridiem jhfciant. Quod

.ic rationeaccidijjecenfeo ,quia Septentrionahs pars qu£ ^ e^ptum af^i- y^^^^ ^^

citjjumiditati mag:i ej} ohnoxia.ytpote qu^yento humido (tfidueaffari fc- pretrioni-

leat:qut cum tn noftra regjone omnium fccjjsimus ft , tbi humtdifsimn^ efl ^'s in Ae-

propter Nili inundationem. , ita^t etiam durifsimts corporibus infeftifsimiis ^^^^^ '

jitScd de maton hacPjramide hactenf.s. ^ntequam ^ero ad alias tranfea^ Aef^-ptij

mihi "Xifim eftadiicere, quod ^eoyptijfua monumenta ediro loco multis de iua monu-

caufisjlttueb(int:pr£cipuatamenfiiitf\tfepulchraqu£feruat.tfunera com- "'Cnta s-

pleciaentur,ab inundatione tmmunia efjent.neque miodo ^Uo merffi poffent. n'^° ^f?
TT ■ r j- ^ r II irr •'i 'i i- ■ r i ^ ^ T ftatutbac

Huiujmodt aut unttrestll£ excel ijsim£4e quibus Plintus/cnbit.Sed^e-

J 7 ■ '*

ppttts intcrmiraac memoranda n.trrat harum cacumma extrcmaMU£emt~

d^i

nere dicuntur . Reliqu£tres orbemrerrarumimpleuereftma,Jane confh,
cu^yndique annaui^antibus. Hacienus hoc locoPlinittsdetribtn tUvs ex-
celfiori loco pofitts tntelli^ir. Hic aurem , ybt annauivantihtis haber,
non de mart eft wrelbgendum , fed de Nilo . Lon^.ii^entm a mari ahfunr^ Longius
quxm^Vrtnde pcftnr confpici :fed temporcfereno his qut tn Nildnauivanr, ^ "1^''^
ertamyel logius qu.im '\tginrtmtlliaribiis'ytderi poffunr,fctlicerquod loctis ^, ""^^y'
/;; quofit£funtfit editits y/tra Ntlum , ^evjprtis yero humilts ac depreffa,
^rampltfsimaqux tam anre dcfcripf^emmusconfpeBa minor apparet,qur4
alrera qu£eji ea inferior.paufoftfpra ^ditiori locofra eft.Tres autem iftx Py^
ramides inftar montium tn aerem affurgere "^'idenrur , idque multo mansiii
qui longius abfunt, quam ad eas propius accedentthus. Ncn aliht yero quam
ylrra Nilum Pyr.xmtdestn ^eppto rsperiunrur. Quasaurem Plmitis enu-
merar, earum Inam in ^rfnctre norno, duas in Mcmphi nonprocul Lahy-
rmrhoefe dicir,mthipUnediu eriam ycftig.mri nunquam cozmt£funr:nec
yideoquomodo h^caiusyerba inreUifj pofsmr,cf4m fcrihir^Reltqti^rres^qux >» Tresta-
orbem rorarum imphucre fama ., fane conTjicu^yndique annauiff.mrihns: " "^"'.' Y*
nam dcitstnhusranriim inftffntbusiUemthi dtxijfeytdcrur. Quan,m maxi- cxcdix.
mam,amplifsimam yocar, dc qua lam ante dixtmus, de reliquts duabus paulo
pbfi didun.NuUt^s yerb aarhorreperierur, qui de plurihus maximisfcnpfe^^

B

PETRI BELLONII CESIOMANI
rjf, cjuxm detflbus tUis qu£fit.iifunt in partc ^fric£ montcftxeo fterilujue,
non tamen intcr Memphim offidum , <^ quodappelL-ttur Dclta j >r Plmius
fcribitjfedfupra Memphim cj? locu qui dicitur Delta. Itaque cumfitiscon'
(lettrestantiim ejfePjramidcs ,qu4rum ynam um ante defcripfimus^ du<£
fuperfuntjde quibus reiiquum ejiyt differamus,

De altera antiquifsinia atque admirabili Inpidca ftrue
pyrarnidali. Caput iiii.

Altera Py-
ramis xdi-
tJoiiloco
Hta.

Tertia Py-
ramis ca?-
teris Ipe-
^atior.

Lteram Pjiramidem yoco , quod magnitudine priori fuccedat.
Ea proculmaiorquidem apparet)quia ^ditiori locofta cfi. Sed
p'opim contcmplanti lon^e minorcemitur. Suntex neotericis
quidam,qui cam marmore incmjlatamfuiffe fcribat, quodin-
dcpoftca ablatum fit ad Memphls pontem exxdifcandu: qui-
btisficileoccurriex hocpoteH, quod Memphiticipontisne^^eftigia quidem
yllay/quam extent , ncque pons^nquam fupra Nilum ex^dijicattis fuerit.
U£C qtioniamglabra cft, nec externis arcisfeugraddmsfcandi potefl ,paul6
magisfaftiviata apparct,fafligitimque eitts yfque adco in acutum dcfmens,yt
in mucronem turbinetur,cumprior tUa cactmine itafit obtufo^t etiamfupra
tammulti fimulftare pofsint.CompaSia hxc eft (^folida, hccpatcntem ha-
betaditttm ytprior :fruatiautem cadauerU cuiufdafepulchrum efp conftat.

De tertia caque vetuftifsima Pyramidali fufpicicnda
moleini\egypto. Caput v.

---— --r — St ^ aliatertia nequaquam cum fuperioribti6 magnttudine

%^^^ comparanda ,/ed cxteris multo fpc^atior exiftimatto- ^quod

.Acthiopicis lapidtbtt^ affurgat .^ltts duabtt^ Jupra dcfri^

ptls lonj^e inferior efl ,Jed e longinquo ,quia paulo altttis in

coUe fitaeft,c£ter'isparyidetur . ^ethiopictts hic lapU,Ba-

O

Acthiopi- f^^^^^ marmor,alio-nomineappcllatttr,quemadmodumpaulopoftin Sphinvum

cus I ipis. formts doccbimti6,cuitf^ tanta cfl duricies^tfrro non c^dat. ^mplifima lila

BafJtes. Pyramis £qfi'e acfecunda , lapidibiis arabicis (tjfurgit. Solum in quofit<efunt

arenofum cft,quodPUntusnonpr£termifit. ^rcnajnquitjatepura circum,

lentts fimilitudtne.Minimam iflam ex hls tribus omnium excellentifimam

cum Plinio affeuero.Hanc a Rhodope meretricHlaft^amfuiffefcribunt»

DEPYRAMlDlBVS. LIB. i. 6

Depermultis aliis minoribus antiquis Aegyptiis Pyra-
midalibus molibus. Caput. v i.

ifiinjimtw^^rope dixerinjy aliamm Pjramidum mmermin
^ harenofh folitudme ^circum circadif^erfu^ mem diuevfttm
pertraheretifacde concederem jPjrmndes ociojdz plehis caufa
faBnsfiiife.Sedam tam multtts,nunc maiores,ahas minoresj
^ mmimas yiderem,circa quas CyjptXy Busfa, ^ Hjpo^ea
cernuturjahaq} cocamerata d^dijjciajapidibus maximis conjh-u^ajn quiins
corpora condita feruarentur^facde concludi potefl^^omnes iUas corporu iamfcr
uatorumhominumfuiffe fepulchra . In earum )'imls permultijielliones ^er-
ftntur , qui medicamentum quoddam, quod Gr<eci Crocoddeam yocantj ca-
cant. Mufcas enim^Venantur^ quarupahulojiercora durajeuiay alhaque con-
ficiunt.EuropdiiJlercus Lacerti nommantxuim rei tam ma^nus eft yul^o a-
pud Turcas yfmp^t nihd adfucum muiierumfifyul^atim.

Pyr.imidu
numerus
penc infi-
niius.

Stelliones
Crocodi-
lea.

Fucus rau
licru Tur-
carum.

m

1

De Pyramidibusextra Aegyptum, tum Rom2e,tum
alibi. Capuc yi\,

Omani Pjramides etiam aliquando tandem confcere funt
agffreJii,quaUstUa. C. Ceflijejiadmodum negligentcr fa^ia^
meptij?imi profe6lb opus artificls : Nam inter trecentasplm
mmHs qu£ m .Aegjptojtant^ne ^naquifquam hiantem yide-
'/tjicet ahfqueferro coniunSix Jint. C.autemCeilij Pyramis
quanutsferrummata yndique plumho^alidoqueferro nixajit, tamecircum
circa itafatifcit^t Terehinthi,Caprifci, Gene^<£, Capparis, Inodora laurus,
Ruhiis, Cjnoshatm, ^hjinthium in eim rimis enajcantur C. CeJiijPyramis
^uinquagmta lapidum marmoreorum ordinthm afjurgit,fed inte^rna materia
ex calcejapidihm,!^ cemento e(l. Externa ex albifimo marmore Thajio,
Pyramidis moles ad angulos difoluitur ^ quod hafiminternamnonfatis inter
ext}'uendum artifexfrmauerit.Pyramidis nanqueinterna materiatant£ moli
funinend.^ nonfatis idonea,depreJ?ior tandemfaCia cocidit: Superfciem au-
tem marmoreamferro (^ plumho agglutinatam luxauit.Lapides non yhique
^qualesutlij fiquidem aliis latioresjunt. Ea yero non yltra quinquaginta ^
centtfmpedesaltaeJi,Lataautempaffuum triginta.Eji^alia Pjramis pro-

Bij

C. Ceflij

pyramis.

Stirpes s~

nata?inpy

ramide

Romana.

ThaCum

marmor

albifsimu.

PBTRl BELLOKII CENOMANl

ryramli xime Romayettfftijsima^non tamcn mole (tded wo-enti "^tfiiperior ,fedj}m'

Ro fii a n a ^^^^^ ye/itittoreypo-uya difsimili,neqtie >r in altls quadrata.Ea no longe a coU

dilii^nilis l^f^*p^Y<^i^^o intcr Locum qiii Crotta rofja dicttur,^ "^rbefita efi. Tjheripene

ahluitttr.Bafs lapid/bus quadratls confiat^fed yertexybi ipfam Pjramidis

formam aljca^tui efl(nambafis efiyeliiti ctibus) cnradatim cx latcrtbus con-

furgit^in cmtis^^erticc ^nx arbufcuU^^linternus,-^ Teucrion nafcuntur»

Pynrni- P^^multas ctiamnum-PjramidesaliascircaRomam confiru^lasfuiffe con-

dcs qiias flat:qu£ tam:n ob idforte qtcbd impedimento erant^ a potifcibus deletJt funt,

pontifices quemadmodum illa qtum ^lexanderfexttt^ dirutfy quxtttxta ^driam Se-

e en lu - p;flcljj^if^jJ}^j[y^f^i>jf^p(.yetiamPaulH6tcrtiusa!teram quadratamfupra Mau

folettm m >/4 Flctmima capum yeyfiis, demolitm eji. Qu^ifquis (tutem has ex^

truxityimitatiii'\>idctur.AeffyptioSj qui procul abyrbe fua-s Pjramides ccn-

Exigua '^y firucbnnt . Eft ^ PjramisJJeBatiX. pulchrttudinis j admodumparua, medio

f^."^'* '" P miUiari ad yrbe Vicnna,fub Lugdtmofita, qu£ ad lattis in yinea ere^afiat:

afTo. fi^ ^^ ^^ irinere longim non abeft^qucimyt ^no lapidis laSlu pcrtingi poftt.

^ntiquiftmaejiyfedfortehdcc Pjramidls nomtne propter exiguitatem di-

gna no efi^crayn quoquc Pjramidisforma non hahet,neque obclijci, quan^

quam ad Pjramidem magis accedat quim ad obclifcum . ^ntiqui in "iifio-

rtanihtlcclebritts excogitare potucrunt , quodehcjiibtisex tempore trium-

phum ofienderent , qu.im Itad Pyramidts formam troph^um eri<^erent, ar-

Tro ohca ^*^ hojitum in Pjramidis modu:/! coacemantes. HaSlentt^s de Pjramidtbu^,

adinftar '^^d cttm Obelijcw non minori miraculo dignws credatur, merito dubium co~

Pyramidis moui^ytrum amhorum maiorcm admirationeprx (efecerat.Egocerte nihil

erigcban- pjy^f^ide mirabilius ynqtiam yideri poffe pr£ mefero,nifiJufpicicnda oheli^

^^* fci moles me m dtuerfum pertraherct.Quifquis itaque alter ^trum magnifce^

tia excellere yoluerttjitmc yelillam,perme licet: quapropter pofl Pjramides

de Ohelifcis dtfferere injiituj.

Dc fufpicienda atque admirabili permultorum obelifco-
rummaieftate. Caput vm.

NUiil obe-
lifco anti-
<^uius.

i~

^jP) Stf^in ohclifcis tanta maiefids,\t maiusnihil iudicari pof^
'^"^Jit^neque antiquius, neque quod homines tn maiorcm admi-

% r '^^'^V'*^'^^^^ raptat. Qutd cnim miretur q^ifji in hoc primumf
^J." -^I^\tnuentorem,an inuentum^ artifcemy an authorcml aufum a-

Uquem hoc excogttare anfufcipere,par^re,/tn iuberel Itaque iure mircmur

DH OBELISCTS. tlB. 1. 7

\^egy^torum VireSy ^enewfitntemytantctmque md^antmltatemyyt ea etiam
tentare auji Jlnt,qu£ neque concipt^ animo ^neque humanofermone enarra-
ri,ntjiab ils qui yiderunty pofint. QfHs, cju£joyt)'ahem lapideam cjftadratam Trabcs la-
centum ^ ^tginti cuhitos iongam^jex cuhttos latam, yiginti quatuorcrajia, pi^^eai.
excindt (jp^perpoltrtydetnde longius euehiyatque ettamperfe ttafiahtlcm re-
iiam perfiare pofje crederetf ^tqtn eihjmodt quam piurimas ^epryptij pro-
pterfepulturam exctderunty qu£omnemtemports iniuriam fuperantes,adljuc
tiidifxpermanent.Quodatttem obeitfcifepuiruri&gratia exciftfintyyei ex hoc obclifci
prohart potejiyquod (^ de Pjramidthtis dtximii^s.Nam quemadmodum fitres lepulchii
tantum "Vf / quatuorPjramides exceif^ ftperefent , caufa merito quxrcretu/y ^ ^^'^^ ex-
cur perpctuitati dicat^in tantam aititudinemajfurgerent : Sic ettamft per ^^"^""^*
^tuct oheiijctytderentur ydtci (jutdempofeteos inljondrem Soiis yyeldiui
cutufdam excijos ejp . Sed ytmuitxPyramtdesaHdeaitts maiores fuperfunr,
'^tetiammult^non excedantcubttosdecem ,ita(^de oheiijcis dtcendum:
nonnuUi entm tam exiguireperiunturyytyiro aitioresnon ftnt.Htncminime
eorumfententiisfuhfcrihere cenfti/jut putant oh td exctjosfuiffey >r Soli di^
carentur. Nam ego quijiudioje fnguios quos ytdtyohferuauiytctm fupra tri^in-
taanimaduoti . T)efnamti6 ttaque caufam tnqutrerecurOheljfct ^ Pjra-
mtdesfa^idtjint, cum tam fatts prohauertmfeptAturx caufafiSlosfutffe.Ha- ObelifcJ,'
hent oheiifci quod admirattone multo maiort dignumftt quam P^riimides. Pyrami- ^
Ii(& etcnim ex muitts iapidihm confiant: oheitfcnsautem ex ynofuio.HinCr "l^S"*
Romanicum ex .Aegjpto oheiijcos Romam accerfuerunty (cuiujmodt fue- perant
nmrijyquos diuus .AugttQus aduexit)Soii dicados yoiuerunt, ytfuit is quem O belifci
diuiis .AuguQus inctrco magnojiatmt y (^is qui in circo maxtmo dtu pro Ronia ac-
Gnomonejietttad deprehcndendasJoitsymhras.Sed ^eoyptij nunquam in ^^^*"'*
taies yfus eos deJiinarant.Antequam autead tlium qut erat tn campo Martio
pro GnomonepofituaccedamMS,pnmitmde 1?is qu£ Piiniusfentit dicere de-
creui.Omnesentm ille Oheiijcos ex Tioehaico lapide ejfe hhs ycrbis armuit: „ ThebaJ-i
Thebaicus,inquit,tnte)tinBt/saureisguttis inucnitur in.yiphric(£paytey^e- •> f usl-ipis. •
gypto adfcrtpt.^yCOttcuilsadterendacoll)riacouentes.CiycaSyeneyei-6 The- " ^'y^^"'^^* ■

'" l?aidts Sjcnites,que ante PyrrhopGeciion yocd^ant. Trahes ex eo^ fecerereves. " r, %\

j ■• ■ I rr \ ^ rr • r ^ j- ^ ■ • '-V » y'""'* '

qtiodacertamintobelticosvocateSyJolisnuminiJttcriitos.Radtoruetustn em- „pc)ecila'

gte ejly^ itafig^^ttjicaturnomJne .Aevyptio.HaBentts.Piinij yerba- ftfcrft- a ^^pJs* •

piuloftus perpederimtfyduhtH tn iapiduSyenttes ^ Thehaici nQminibus exci

tahtm.tis, ^tn aittspermuittSy qux, tamfupra de tfabtbm Remm ex Sjentte

Upide.SedJiJjfurationeomittereSfad oheitfcosredcamfA.Mttres, quiinSoiis

R iij

PBTRI BELLONII CENOMANI

Mltrcsobe yyhe re^nabatjprimus ohelifcum inflifuijje Plinitis fcrihit : SomntOi inquit^

lifciisynus. /«^^^^ hoc ipfum infcriptum ejl tneo. Etenimfcalpturx tll£ fffigi^f^^^t

belifcinua ^^'^ ^idemus , ^ep>ptijcfunt literx . Pofiea (^ alij regum Sochis quatuor

tuor. numero quadragenorum 0* ofhnorum numero.Ramifes autels,quo regnante

Ramifis lUum captum cftquadrapnta cuhttorum: idemque digrefjtt^ tnde , yhiftiit

obelilci Mncuidls regia,pofuit altum^yndecenls pedthus per latera, ctthitis quatuor o-

pif^ idfjcijfe dicuntur ytginti milta hominum. Hdtc tUe. Nos infra rationes

affcrcmiis, quomodoficri potuit, quod lapidex, trahestant£ molis excindtpo-

tucrint.Scd quum maxima rei difficultas tnfuhre6lura molc conf}iterit,idcm

4uthor opportunc hxc addtdtt: Ipfc Ramifs^tnquttjCumfuhreclurti^ efctj^^r-

rereturquc^ne machtneponderi non fufftcerentjquo matta pertculum cur£ ar-

tifcum denuntiaretfih umfuum adalhgautt cacuminifltfalfi^ eiu6 apud mo~

lientcs prodcffet laptdi.Hac animadHerfione operls effcSium ef},ytctim oppi-

dum id expugnarct Camhyfcs rex ,yentfimque ejfet incendio ad crepidtnes

ahelifct , extingui tgnem iuheretmolls reuercntia,qui yrbls nuUam hahuerat:

S m 3rr.c Hxc iUe.Dcinde altos duosrecenfctftnc nottSy ^num a Smarrepofitum, alte^

obelilcus yf^y^ ^fy Eraphio.Itcm altum NeBahls rcgis oBoginta cuhitorum, quem Pto-

ujyr^ ' lomx,u6 Philadclphns ^lexandrix fiatuit . Itcmfcx alios cxcifos ohelifcos,

Neftabis fda quo,non dtxit.Etalij duo , tnquit yfunt .Alcxandrix inpottu ad Cxfaris

obelifcus. tcmplum,quos exciditMefphees ReXjquadragenum hinum cuhitorum.Hdtc

Obelifci jlic.Sed nos de duohu-syltimis paulo poji. Semnofertei quoqtte ohelifcum ad-

M TDhe's dit,que diuu^ ^ugufiu^ in Ctrco magnoftatuit, ^ Sefoflridlsaiium qui erat

obelifci i^ campo Martio: de qiio iamiam plura dtcemtis. Siporro quijpiam ohe/if:os,

duo. quos ex Pltnio iam ante fcripfi,cnumeret, yigtntifuiffe comperiet omnes ah

Scmnofcr ^egyptiis excifos:horum,iwperatores multos Romam deuehi curauerunt.Sed

r ^ ^' €x Plinio non confiahit,aut ex alio quouis authore,qui pluresy quam tres de-

Scfoftridis tulerint. ^tqui,quoniam illx qui m campo Martiopro Gnomonefletit, dli-

obelifcus. quid noui adfcrtytn eius exphcattone dtuttu6 inftftendum opertepretium effe

Obelik us duximii^s.Hahct isin contemplattone Cui aliqutd,quod quemcunque peritiRi-

projino- / ■ r ' / ■/ »r ' ■ n

mon« w^'w mathematicumjorte remorabitur . Verum , quum meum tnjtttutum eo

tendatj yt oheltfos tantum explicem , Plin^ yerha mihi hoc loco apponcnda

fuerunt:Et,tnquit, qut eft tn campo, diutis ^ugufttt^s addtdtt mirahtle yfum

ad deprehendend.ts folts ymhrai,dtertimque ac no^ium magnttudines,firato

laptde adobeli/ct magnitudinem , cuipar feretymhra Rom<£.confe6lo die

horafexta.Quomodo locum i{lum,'intelIio,mi,antequam adreliquapergam,

priusf^nijjcandum miht yifum ej}. Puto enim ^u^uftum circa ohelifcttm

DEOBELISCIS. LlB. I. 8

ftrAtnffe humum lapidthm ,fed non lon^ius qmmymbm hordt fextdt diei.
Veindefequituir^PauUtimqHe^tnqmtyperregHliis (qu^funtex <£re inclufs.)
fmgidls dtehtis decrsfceret^dcrurfus mgefceret-.digna c ognitu res,<^ m^enio
jvecundo, H£C tUe. Ego regulM ex Are humi Liptdthus inclufas putauerim,
noautefirftm oheltfco.ManlitisJnqutt, mathemattctis apict attratapilaad^ Aurata Pi-
didtt , cffitts yerttceymhra coUigeretHn infemetipfam alia atque alia incre- ^^ in apice
menta iaculantcm apice/t-attonejytferunt^a capite hominls inteUcBa. HaC' ^' ^*^^"''**
tenm. .Aenea ptla aurata tn yerttce ohelifci tmpofita ymhram adftratas ex
<sre rcguUs ita iacuUhatur, ^t hor£ infingulos dies adfolcm ^ lunam depre
hendi fxctle poffent.Sed quidPltntu ex hoc remoretuy, eft quody dum tlie >/-
uehat^nonhene congrueret ymhra qtwdquidemexfequentihmfacilctnno-
tefet.H^c ohferuattojnquit, trtginta tamfere anntsnon congrutt ^fiue folti
ipfim diffono curfuj ^ coelt altqua rattone mutato',fiue yniuer/a tellure ali-*
quida centfofuo dimota^>t deprehendt ,i(^tn altls loctsaccipioftue yrhlstre-
morthm iht tantltm Gnomone intortofiue inundationthm Tjheris fdimento
moUifi6io.H<£c tUe. Ego yero oheltfcum mtnimh intorquert aut in Uttt-spro^
cumhere pojje nunquam crediderim:oportet entm eum omntnofuocuho ere-
6liiriumftare,quodetiafat'ts ex his qu^fquunturjiquet. Quanquamy inquif,
adaltitudinem tmpoftt<e, reijn terram quoque dtcantttr iaBafundameta. Ex
hoc Pltnij loco,nonnuUos effefcimmyqttt prohare conantur eptcjcicrum ratto-
nem nondumfutffe inteUe^tam. Mirtmi eft,fiin trecentis annis follscurfm
itafedem mutauerit^yt ah .Au^ufti temporead Titum ^ Vefj)afianu Gno~
mon id ex obelifco ymhr^ non hene congrueret: ejfe tamen authores quiper-
fuaftm hahent folem cum coe/eflthm orhibm terr£ propiorem circa tri<(inta'
miUia GaUtcarum leucarum effefa^ium d creationemudt.\Qui hls refragan^
tur,hoccontra lUoshahent, quod tn rerum natura nonpofit dart yacuttm di-
canty^ quodf.ita >f yoluntjhaheretjdareturyacuum:^ ideo hoc non ad^
mittt dehere.Plinius ex Herodoto id mutuatm eft ,quod de Sefodoftridls c-
heltfcofcripfit:Tertim Rome,inqmt,tn Vaticano Caij,^ Nerontsprincipum
circo , ex omnibt^ yntis omninofraBm eftin molitione , quemfecerat Sejc-
flridisflius NuncorctiS.Eiufdem remanet^altm centum cuhitGrum, quem
poft Cdccitateyi/u reddito ex oracculo folt facrauit. Herodotm enim libro fe- ^^
cundo fcrthit Pheronem Sefoffrisflium octdls captum, cum ea cUde libera- „
tm e[fet,cum alia in alth teplis donariapofiiffeyOmniamemoratu dt^a^ tum ,,.
maxime memorabilta,ac f^e^iacuio digna tn tempiis Soitsgeminafaxa, quos j,,
obelos yocantafgurayertt, centenum cubttoru longitudiniSyotionum iatitu- ^^

PETRI BELLONH CEKOMANl

Obelil- „ dit7ii. Paulo poji addtt. Suntetiamfepulchfa,cuitiinomenfinuncupctuero

^°^ ^ - j> l),ic in rejjaud fanBeficero.^pud Saim in templo Mimru^poft totum de-

Tu di- " ^^'■'"^'^^ip^opc Mineru^partetem^atcme inphano.jhtntobeli ,idefl^eruala-

Ctos o- ,, ptdea,laci/,iqHe contt^^uus Ltptd^acrepidine adornatus ,(^ctrcu(jttaque probc

^^^i- j, elaboratus,ma»nitudtne (^r mihi "^idctur) ciu..inta in De/o qui dicitur TrO'

i> chidcs . Hxc Herodotus . Multo plaraapudPlintum de obeltfcis le^untufy

ind J ^^ ^f*^brcuitatisc^ratiahicprxtermijt. Multtplex fuitobeliforum exctndcn'

dorum modus.ViodorusnancjUc Itbrotertio^captte qunrtofcribtt, Semiramim

veginam ex ^rmentcrum montibus lapidem excidcndum curajje , lon^itu-

dinepedum cetum qutncjuaginta,latitudine yerojhi/^itudtneque quatuor ^

P '^ '" » "^iginti : quem magna curruum mukttudtne adjlumen dclatum,nauique int-

mirani- ' f^f^f^^i^-^byloniamdetulityinque^^iainfi^ruorierexit, reminTpicientibus

dis. ,, (tdmirabilem, aforma obelifcum appcllatum , tnterfeptem miranda opera an-

„ numeratum. Hxc ille. NuUus eorum quos Cxfares Romam yehendos curaue-

Sup erfti - runt,ab eis ^inquam exctfus eft.Sed tam in .yiegypto exctfos offendtntes Ro-

tes o eh- ^^^^ deportarunt. E maximis ^nicus tantum fuperefl intcver ercBarius , ftd

lciromx. II I ci r ■ i i -i r ■ I '^, I- / ■

nuuo charactereiniij^ms,vUtbereSt,^Jine nons^dempta tlaudtj C £fam tn-

fcriptwne.Is auteeJiqueCaius Cxfarimportauerat^de quo Pltnius admcdum

multa yerbafecit.Eius latitudotredectm palmosab ynoan^ulo ad a/ium col-

li/tt.Hunc hodie yuf^usrude ^ imperitum Vir^^/ijacum nomtnat^fed fal-

Virgilij a- fo.Etus autem obe/ijct , quem diuus .^4 ugiijius in ctrcomaonoconthtHerat,

'* C quem excifum d rege Semneferteo dixtt , Quo re^ante Pjtha^ora^ tr»

^e^^ptoffterat, ) centum (^ yt^inti quinque pedti /on^iy nuUa ntmc extant

Obelifcus yeflifia.Vu/oro autem creditur,eum terraa/icubi dcfofjum lacere.Vo/ut obe-

Phcrouis. lifcuPheronis rccenfere,quod a/ij non P/jeronisfed P/jaraonis pronunciant,

Recfes enim .y^cffypti P/jaraones yocabantur. Sunt^ Romxobe/ifct p/nres,

fed fon<re minorcs,quorum a/ij humi p/ojiratt pofltemp/um Mincrux lacent,

a/ij adhuc ercflrt Jiantpoft Pantljeon . Item duo in Capito/io tuxta murum

Obelifco- temp/t adaram coe/i yifiintur .obe/ifcorum crepidtnes tnmu/tismuris ^

rum crcpi qtt^drtutis Romdt, conTfictuntur^ Nupercum Rom£ effemtemporePau/t ter-

• ■ ■■ ^ Pontificis Alax.duoadmodii parui terraejfojst funt,qui antea obruti erant,

^ confepu/ti macerits.HaSienus dc Romanis.Sunt ^ dtto Obt/ifctinfivnes

Obelir.i in yrbe^/exandria .y4eoypri,circa palatium^lexafidri m^orni^propemu-

diio i n pro rttm/juoru a/ter humi procumbit tn fiiQa,a/tercreSius eji ,fedfemtfcpu/ttiSy

"^*" ^! ttaytnuUaeiuspars pr.ttcr quam mcdia at)parcat. Ist.imenmu/tomatorefi,
m-oeniufn < 77 • • r r

AlexaJrijc l^^f^ ''"' ^*' ^'^"^ Romt m Vaticano cerrutur, qut proptcrjuam infivnrm

wa^nitudmem.

DBPYRAMIDIBVS. LlB. f. ^

map^nimdinem, a Caeftye mnquam Romamtransfcrvi potuir. Stit^ itlius

cxcelfj^imm m ^eg)ipto,cidmodum inJl^li,ereB'ns in agro^ diflans medio

rmliari ab horto Baijamorum ,^rocul tritim milianorum Jpatio a Mempht, ^rp*

LocHS ille^yuho Matereanomtnari confueutt , Cuitis maonitudotanta esl, j^^^j ^-^^^.^

quanta illins qui nurtc Romx, in Vaticano yijltur . Esl infupcr CS^ aliHS By- Memphin.

;^«f« in Hippodromo a Theodofio imperatore coUocatm^cuhd marmoreo al~ Obel fcus

tifiimo nitens/ub cuitis quatuor ano^ulis qu.itermcjubfi^nt teffer£, quibt^fu- . ^" ^,?'
A- • r rr j- • r- j ■ j- n -7. '/ rinopoli-

tlinetur. Ingentis cumfuijje magmtudims^crajsituao indtcto ei t.Mutim e- t^nus.

nim in pr^fentia ^yeluti truncatt^ appayer^cuifis lon£ttudo non ampltti^

cxtenditur/iuam deciesyiri mediocrisflaturx.Eam autem ad Solis ymbram

dimenfmfiim,meam decies eitis lonvjtudtni parcm faciens . CharaBerihm

maximisnotatur,quemadmodum i^alijobelifcifn qmhiis multaferpentittm

generaj^ quadrupedumy^^t fttnt Cerafix,Viper£,Chameleontes,Htppopota-

mijnfculptfolerent.fuiffe etiam trilaterales obelifcos, authores prodtderunt: Trilatera-

quodquidefacife credidt,Mihi enim hoc ex crepidtne "ynitps admodum tn- 1'* obeli-

fi^is yifa conflitit : Nam quemadrnodum artijices quadrangulum excidere ^^^'

"^aluemnt, eodem quoque modo triangularemfacere^otuerunt , cuiufntodi is

fmtin cuit4^fa(li^ioftatuam impofitamfcribunt , Mcntiri quoque obeiifcos Mcnfitus

ex c£mentls marmoreis homines aggrej^tfiint, Huiufmodt obelifct menttu obelifLUs.

moles vraciits,fed admodum exceifa , marmoreis lapidtbpnferro ^plumho

inuicem iunSiis Bj;^:^nttf in Hippodromo adhttc extat. Is yero qtti eamfecc^ '

rat,braSiets dcreis conuefiiucrat,atque auro illeuerat , qtta mole obelifcum au-

reum reprdtfentare poffet , Quem quidem ttmc confpicuum fiiifje nemo dubi- Obelifcus

t4fierit,Jed quta nunc ftmbrachevsnudatmconjjitcitur^ili diflimatur : nam bracheis

marmortantumreltquum eflyndiquepeyforatum,quod ideo ftBum erat, >f ^"^^^^ ^°*

lamina dtrex tUt iun6l<e melitis htererent , dum plumbo yelferro conglutina-

rttur.Quemadmodumatttem Romani oltmObelifcts ceeterifque ^epiptioru

fuperbts opibm lUufirem reddebantiftc etiam ntmc Principes externt Roma-

nis reliquits regiAsfuas exomarefiudct. Quod m afummo Pontif.^auifimo

indtftofuppltcto execrationifcjuc poena irrogata interdtSltm effet, ne quts la-

pides , marmoraqi tUa admirandi& yetufiatis alio transfcnrt, nunc Roma iUis

prorfm quibm oltm glonabatur opibm f^oliata efJet,Tamen cum tant<e ,Ae'

gfptiarum reliquiarum m.ohsfuperfnt^ "Vulgm lapidem ex qtto Obelifci ex- ^i^^itiusla

cififitntyyarie diQinElum animaduertes, atque etiam ex eo columnas ino^en- £! n- , ,

• r>- f • I ■ r • • r r cV • i • t rT • ^ rUllIlS U-

tiscrafsttudtnis ^aitttudintstmmenj(&,faciitium laptdcm efje ptttat,imo pjs,
^ul^o etiam crcditartefifum^Sed rem aliter hahere^ errorifque catifam in-

C

Praroniii
marmor.

PETRI BELLONII CENOMANI

dicabo. Ltpidii enlm Jmus n.itura ea eft^yttotus ^amlis '\ehti conipunSitn

ni^ris,c£Jiis,Jubrubns,(^ cineyeisal>pareat : ytfigninum opm efje tibifacile

ferfuafens . Homines ob eitps magnitudincm in admirationem addufti^ yix

credunt arte humana exfolido lapide excidi ynquampotuiffe . Sed hocfaci-

liwfcrunt,;'cm tam mirabiltm yidentes, cum audiunt ex diuerfa materiafi-

fram nempeffilem, ^ cjuodmateriailla ex qua conflatur^paulatim fuper-

mditajapidem in immenfum infurj^erefaciaty >f quantumhbetaltus in tur-

ris modum euehatur. idtamen effefalfum,yel ex hoc probari poteftfCjuod la-

pis hic quem lam ante ex P/inio a maculisflurni Pfaronium,yel[quod ex la-

pidicinis Thebanis excidatur) Thebaicum nominaui ,fupra omnes laptdes

duriori corporiscallo conJlet.Siquidem is yertis lapis ef} exfolido monte exci'

fuvfedea efHapidicinx, naturafvt totus mons lapideusmulta miUtaria lon^is,

exfohdifimo 0* compaSlifimo UpidefineyenisconJlet:ex quo Coloft, O-

beliJciyTrabeSy(^ idgenus miraculo res di^^n£yduo,tria,yelquinque miUiaria

'on^£(ft humana arteferi po[Jet)excidi poffent. Proinde non eJ}quod mire-

murlapidis httius naturam. Ttaenim afummo omnium rerum arttjice ab ini-

tto mundi coniparatum eJi.Sedartificum induj}ri.im,^ hominum aufum m4

gnificiamus , Continuts enim ^ diuturnis operibus, yerua quxintuentium

mentes m ma^namfuiaimirationem r.tpiunt,ere^a <^ perfeCiafunt,

Dcftruduris antiquisadmodumfuperbis multorum La
byrinthorum,cjuifepulchri caufa fiebant.

Caput I x^

Ortctofifimu qucque Moeridis ^eppti regtsfepulchru fuity

quod Labyrinthummulti appellarunt. Plinitisde hocquan-

quam multa dic.it,nuUam tamecertam adfertrationem cur ita

Qncrit , ^A^^^ faSiusfit. Eiw hdicfuntyerba.Vicamus ^ Lahyrinthos, yel

ratione „ portentofiJ?imu humani in^entj opus,fednon (ytexiHjmari poteji) falfiim,

Plimus „ Dff^^f etiam nunc in ^eppto in Heracleopolite nomo qui primtisft^m ejl

rin^thifa" <tnte annos.yttraduntyi \i.u.T>c.a Petefucorejre^fiueTithoe^cjuanquam

di fi ;i t. " Herodottis totum opus regum effe dicit,nouifimeque Pfammetichi. Caufam

„ faciendi yarie interpretantur. Vemoteles regtam Mothcrudisfutffe, Lyci.u

„ fepulchrum Moeridis, piures Solifacrum id extruclum, quod maxime crcdt^

,i tur. Ha^enHs Plinius,^tqui egofepulchrumpotius cenfeo,quam c<uidpian$

Monscx

copadifsi-
mo lapide
conflans
(ine venis.

DE LABYRINTHIS. LIB. I. 10

nliuci. Nam ma^ifica ifiiu/modi operHy qunlia ettam funt Matifolea^fe^ul-

chricaufacxtmebantur, Sepulchrtimenim Maufolt abyxore ^rthemtft4 ° ^"'

fa6ium ino-cntt luxupcrfitium "Piiniusfotbitj^interfeptetn orbts miracu-

lanumeratur. LcmniPts LabjrinthtPSjCuitisfepulchrumfuertt^pUneignora- Lemnius

tur. Futffe tamenfepulchrum, quemadmodum ^ Italictimjtqutdo conftat. labyrin-

Plinins fuo (juocjue tcmf^ore eitis adhuc reltquias extitiffe fcripttmi reitqutt. J "*" .

E^oyerb Lemntj diligentercjU£fiui yefiigia Lemnum iuslrando ,fed nuHa byrinthus.

eiti^ mihiprorfusytfa funt : nec tncolarum quenquam reperi,qut aliud quam

eius ruinoi quafdam mihi indicare poffct.Qucd f tcmfore Phnif,Cretici nul- Crcticus

la extabant yeftig/a,ftcile credi poteft,neque ettam nttnc aliqua yideripoffe. * J^by nn-

^ttamen yulffws Cretenftum locum quendam in Creta oQendtt, quem Labj

rinthum yocat. Eii^u autem quandoquidcm infulam luQraut,paucis oflcnday

quid eitps ibt "VideripoJstt.Locu^ cfi inter Cnoftum c^ Cort}namyquicum o- Cretici la-

lim ad Lipides cxctdendos admodum idonctts yiderctur , tndto-en<x, etns J*""' f\
,.,./. /. ^ i ■ I j ■ j- ■ nuncoite-

loct lapicitctnam tbt conftruxerunt ^ex cjua cummulti laptdes inatesexct- diturde-

derentur,multa fubtcrranea excifafunt diucrticula , ita yt cum cjuis per lapi- fcriptio.

dtctnaincedit,in multos anfiaBm tncurrat.Lxtho flumint '^ictnta efi Pfcu^

dolabyrtnthu^ tllejn quem cum quifpiam eji ingreffurii^, ncccffe eft cum ru-

fticos e Vtcinopago,fme a Gnofo "Ve/ Corrjnia (quam Metariam yccant) ac- Metaria.

ccrfere, yt cum candelisinvrediatur. Sed tn ea tot 'Vefferttitcnesftabulantur, Vefperti-

ytnifi qutTfiam fibi ab eis caueat,dum obuolant ,fuis alls faces extinguant. pj-^^ j^ j ^^

In laptdictnx. autem centro , magni reperiunturftercomm ^ieffertilionum a- byrintho.

cerui, tenellique adhuc eorum catuli pendentes. Patres cum yolare defertntj

fe necparteti affiifut^nec in pedesftant,fed tlltc in trabe pedent,quod n cftri tn

Itpiorum rimtsfaciunt. Labjrtnthum ^egypttum Herodotus fepulchri cau-

fa extruBum mir.ibilem defcribithts 'Verbts: Poft Vulcantfacerdotem regcm ^aky •«

fuumftnquit ,.Aepptijltbertatem adepti^duodecim fibtreges (nuUoenim ,, thus JE-.

temporUmomentopoterant fine regeytuerc) deltgunttn fottdcm partes om- „ gypiius.

nem ^egyptu dtftinguentes.lfli tunSiis interfe afftnitattbus regnabant,ini- „

mpaSiiontbtd^Sy ne mutuoauferre impertu conaretur. neye quisplus aho quid' „

piam obtinere quxreret :fed >r effent interfe quam amicifi mt . .Atque ea de „

caufahas pa6itones arCias accuratafque tnierunt , quod etstnterimtia fimul „

atque tjrantdesinuaferut^rcQ^onfumfueratyqut in tcmplo Vulcant tereaf^hta- „

la itbaffet,eii totitts ^eoyptt re^o pottturum . vbi omniafacra executtfunty „

placttum eft eis aliquod relinquere fui commune monumcntum''CX eoque pla „

citoficeruntLabjfinthumpauiofupraftaffnum MjrioSymaxime yrbemyer' , ,

3>

PETRI BELLONII CENOMAMi

,, fu4 cjUdtdtciturcrocodilorum : cjuem ego ajpexifama matorem. S'i cjuis enirA
„ ex Gfxcomm narratione muros ^ opertsjj^cctcm ratioctnctur^ mtnus ccnct'
„ pict (juam pro labore ^fumptu huius UhjrintJ^t . Tametfi ^ Ephcfi tcm-
t, plum eftmemoratu dt^num^iz^ tn Samojcamcn Pj ramides erant ad narran-
„ dum matom^cjuarum fin^uUmultis ac ma^nt^ operihus Crxcts xquipaKmddi
„ funt.Sed eAs quociue Lahyrinthus antcccllit. Etenim auodccim ctus aul£ funt
Defcri. „ teEloopert£,portis oppofitis alt)'infecusfed ad ^qutlomm conti^u£,totidcm
ptio it- ^, adaufirumyero^entes,eodemextrinficus muro pr£chf£. Bifirtatn eofunt
L ibvrin " domictlia : ynaftbterranea , alterafuperiora iUtsimpofita : Vtraque numero
ihi. |j ^^^'* mtllia quingcnta . Quorum ea quidcm quxjuperiorajunt , ipfi ytdtmus,
j, (^ (juis ajpeximt^ enarramti6.Subterranea yero audttu dtdtcimtt^. Na pr£'
„ pofti^e^yptiorumnolebantyllopaBotllamonftrari^quoddtcerentiUicfe'
„ pulchraejfe tum eorum regum,qm ^dtjicandt labjrinthi fuere au^ores: tum
y, Jacrorum crocodtlorum.Ita de infcrioribus didijiciisfmdo cognita refirtmtts,
Superioraipf afpeximti^ humanlsoperibns niatora. Nam egreffu/sper teSia,
^ y^^*'^Jfi^p^y>t**I'^ diuerffimi , tnjinita me admtratione afficicbant . Ex
attla tn conclauia tranfitur : ex conclauibn^s tn cuhicula : e cubtculis infolaria
„ alia , e conclauibns in alioA auUs. Horum omntum lacunar, quemadmodum
„ parietesJapideumeJi,fcuIpttlthti6paftmfgur'tsomatum. Sin^uUauU W4-
„ xima ex parte digeflo laptde albo , columnarum ambttu redimttt . ^ngulo
„ quofniturIahjrinthu6,adh£retpyram'psquadragtntapafuum:tn qtut ^adia
„ funt infculpta antmalia, ad quaiterjitb terraft. Et ciim talUft Lahyrinthu^y
„ tamenjiagnum myrios, ad quam Lahjrintlms ^difcattts ef, pltps prdebct ad~
.. mirationis.Hacientis PorjendC Recjis Hetmrt£ fepuIchrum.Pltniti^ ettam
labyrin „ Italicum labyrtntlmm yocauit. Nanque (^ Italicum, tnquit, dtci cont4entt,
thi Itali- „ qucmficitfibi Porfena rex Hetruris. fepukhn cau[a,fimul yt exterrwrum
ci delcri „ ycafHm yanitoi ab Italis fuperaretur, Septtlttfs ej}fub l>rbe Clufio , in quo loco
* " monumentum reltquit laptde quadrato :ftnguU latera pedum Uta tricenum,
altaquinquagenum:incjue bafi quadrata,tntt4s labyrinthum inextrtcabilem:
quofi quti improperetfrieglomere lini , exitum inuenire nequvat . Supra id
quadratum Pyramidesjiant quinque,quatuor in angulis,^ tn medto yna, in
tmo Iat£ pedumfptuagenitm quiniim, alte centum quinquageniim^ttafaili'
gtatdt , yttnjummo orbis dtneus ^ Pctafu6 "Vnui omntbtts Jitimpofnts , ex
quopendentexceptacatenti tintinnabuIa,qu£yetoagttata, lon^fonitti^ re-
firant.Hjtc tUx.Cum Romani(ytiam diximtis) fupeAm molcs .y^epptiorit
£muUrentur, fimilta quxda perquam magnifica opera >f extruerent operam

DB SBPYICRIS. LIB. I. II

dederunt, qmmn mulu ettam nmc ctdhuc fuperjlmt^ infigniord dute cuiuf- Adri ani
modi eji ^Uiriani moics^nunc^ulgtis SAn6ii ^ngeli arcem nomjnat^recen- -^^^^^**
fere yolui.Duos ea ifabtiitambitta,^ duplicem columnantm ordmem.Pri- „^'^
mns amhitPt^ qttadratta exjoltdn laptdibti^sfuitj interior moles oblonga ^
frde,Alta ex Pario marmore, Ex hoc dupltci ambitu arx nunc eji extru6ia, Co-
lttmn£ qu£circtm7poJitxfuertmt,adS. Petri bajiltcamomandam tranjlatte
(itnt, ^ earum locoad arcis munitionem aiitt6 murHScircundatu^ . Vutt olim
commune omnium ^yintontnorummonumentum : id quod tnjcriptiones ex
antiquitate reli6l<z tejlantur. Item Seueri opn^ Jane mirttm 0* magnifcum seuerl o-
fupra Sephi:^ntum,tnter Palatmu ^ Ccelium extahat . Sed de Septena co- pus magnt
lumnarumferie ex qua ajjurgehat, nonplures quam tresjertes Juperjitnt, yna ficum.
alteri fitperimpofita , quarum ynatantitm qu<£ Eurum JpeSlat tntegra per-
manfit.lnprimajecundaqtie parte fttperfuntcolumn<£ oth, m tertiajex . Ejl
^ in Valle Martia,Molesrotuda ex immefis aggeribns matTnore olim Lu^
nenjtincruilatajnteryiam flaminidm ^ ripa,Tiberis,Pofi dtdem S. Rcfthi,
tlabuitplttra ojiia, ^ loculorftmferiem^ intraaggerem , quorum adhuc >e-
ftigia apparent.Quod autem in moii^ marmore multacapitaboumcttm cor- cauodcJ+
nibpisScheleta fculpta appareantj^VulgtiS Italicum Cauo del bo nominat.Eji b o.
etiam Vruji Germanici moles rotunda in agropaulofupra Maguntiam , qttA DruliGcr^
etiam fepttlchn cattfa extruBa efi, manici

De tumulorum aeditorum , quipopulorum lepulchra c-
rant^amplitudine, Caput x..

Vifquis^ditorum tumulorum maiejiatem intuehitur.non mi^
norh quam Pjramidis, Colofsi,aut obelifci cuiufdam ma^i-
M/ fciJiruBuram admirabitur.Tumulos cos intelligo cuiujmodi
^ nunc circa Troadem,^ in Thracia cemipoffunt.Tales enim '^"■'""^^ ^^
fiint^tmontesfuprafeinuicemfefsiles yidcantm\merit6qtte cim loci reoum ^^^ '^^^^
Jepulchra ejfe cyedantur.Tumuli qtioque nomine, latini terram Sepulchroru Ci.
tumentem appeUayur^quod ex Virgilio.i. ^eneidos IjquetOfoelixyinquiti)/'-
na ante alias Priameia yirgOiHoIiilem adtumulum Troidifuh moenihm altls
iuffa mon.Qiiemadmodum autem .Aepptijfuam deternitatem in Pyramidi^ -r i^

/ ■n' I r>- ^T ° ^- ■' r -r-- • ,, ^ . i'UmuJlt

bm comparan exib timahanf.Stc Thraces m editifstmis ttimulis . Qupdf per Pyramidw
Thraciamiterfaci^,yhiqu^ coUiculos arte quadam^ conQnt6ios contsmplabe- coUatto,

C iij

cu

PETRI BELLONII CENOMANI

ris.-ad qtws fi proptm acccdxs^note m minorem admirattoncm rapient^qmmfi

ATtificiofifsimam architeEiuram contemplerh.Ejiplanitiesydfa Gallipolt >r-

hifinitim.u ad Hellef^onttfaucesftta.in qua tam numerofi atquc etiam edi^

tifsimi tumuliJJant^yt l^ix a quoquam numerari pofint . EJi ^ alia vi-andis

planities inter Phtlippopolim Macedoni.t yrhem,quam pr£terjluit Hchrm^

^^drjanopoltm,tn qua e^efforum tumulorum infnitum effe propemodum

dixerim numerum.In quibus Romanorum corpora qu£ in hcUo quodah ^u-

^ufio ^ Marco ^ntonio aduerfas Bmtum ^ Caftum^effum ej}^ cecide-

runtyfepulta efe traduntur. ^/ij C^fms^ Pompeijmilites,qui in conflt^u

occuhuerant,ne fpultura carerent/umulu ohrutos credunt.Sedcum tumultis

nihtl aliud qttam terra tumensfit, multi fihi coUespro fepulchro in a/tiorihtis

iugis e/egerunt. Notatur ^ Protefi/at fepu/chrum in tumu/o,atque ^chiUii

Pro tefil ai ^^^^^^^^- ^/terum in capite Gjmnefeo,a/terH in captte largano ad hunc yf

& Achillis que diem circaTroademperduraffeyidemtis'.qttosquiConJiantwopo/imna~

Sepulchru uigtnt, etiam a iongej/antesenauicontemp/aripojfunt: quemadmodum (^

\? ^""^^- permu/tos a/iosytrinquead HeUefponti ^Propjntidisoroi.Quxmihi con~

formta effe "V/ dentur cum tvs qux, ah Herodoto defepu/turls Thracum m hunc

* fere modumfcrihuntur: Optimatihtis,tnquit,ta/esfi*ntfepu/tur£:pro/ato tri-

* duum cadauere , maflatifque omnifaritshofitisconuiuantur ^ iUudquedefte"
Thracii " tumpritPS,deindeconihufiumfepe/iunt,auta/iterhumo contecrunt:adgefi6qi
tumuli. ,, defuper tumu/o,cum a/ia omnisgcneris certamina proponunt^ tum certa cum

,, ratione monomachiam,id ejifingu/are certamen: ^fepu/turx quidem Tlira
„ cum huiufmodifunt. HaElenni Herodotws,

Depermiiltisaliisminoribus fepulchrisj&defepulturii
antiquorum. Caput xi.

Sepulchri
religioni
(licata. .

Epu/chra '\io/affe,fitmmi o/tmfce/eris loco hahltumfuijfe,f4

tii compertum eJi.Nam eaprimiim^ytopera cenfehantur puh/i

iir' K cJM i WJ ^**»'*^ re/moni dicata.Quod ^ /egls yerha ojien dunt,yhi cof

^, ^<:=^:^^>^ j I pm mortui hominiscondai,tnqutt^facereJio.Cui conueniunt,

*' qux tn/ecundo natura/is hijioritii P/inij hahentur.Terra nouijiimenos comp/c

" xagremto iam a re/tqua natura ahdicatos,tum maxime "Vf mater operit^nuUo

*' magis facramentOyqu.tm quo nos quoqu: ftcrosfactt. Sed i^ in Numa P/u-

tarchus mortuos appeUatfacros,quorumfacrafintfepuIchra, Qt<od (^ GrA-

DB SEPVLCHRIS. LlB. I. U

coi'Um fententUcomprobatuit , qut enuntiantjubm^e kxjn-nt f^ tuyn^Jwc
efl , non mouenda relinqui oportere, Quod ^ tn prot^rbialem cej^ityfum,
idpojlaliosteflaturin amatorio fermone Plutarchn^. Sunt c lurecon-
fultis , qui facrum dici fepulchrum opinentur ^ /» q^o caput hominis fit
reconditum ^ etiam fi membra abfint reliqua, Quin ojfenfocapite,')'!^- senfuum
ittum intelIi^^ifepulchrum:quontamftfnfuumarxcaputjacrafionis:e6<jue arx caput.
amoto^reliqua iacere ivnota prorfum,ac omni decore exuta.Quamobrem quic
quid honorls capiti attnbuttur i^ntuerfoplane contributum corport extfttma-
tur:qu£ ,Ambrofij fententia eft.Proinde nuUafere tam efferagens^quss, non ha - '^ r" t
bendamfepulchrorum rationemfnferivprxtcr nefcio quos Iotophagos,quos chrorum
ex yltima prxdtcant barbari efuos in mare defunBos , capeduncu lis ac loculls r at io n e m
pror(umnc^le6llsyibiicere,parum intereffe afeuerantes^humone, an aqua,an "^bet.
tme dtfjoluerentur.^lbant ettam curam mortuorum a^ere,nefvs arbitraban-
tur.Sabdii corpora defunSiorum xque atquefierct^ ducebant. Quinetiam re-
^es injierquilinia abiiciebant.Troododjt£^mortuipedtbti6 cerutcem aUigabaty
^ raptim cum rifu ^ iocls efferebar,nullaque loci habtta cura terr£ deman-
dabant ad caput comu caprinum affigebat. Verhm hos ytimmanitate ac bar-
barie notiJ?imos nemo non yituperandos execrandofque cenfuertt , lon^e etta
mam Scjthof, quibm moris erat , inter epulas honoris caufa , mortuos yorare,
Nec tamen id Scjthts omnibta in morefuiffe , author Herodotm efl, hislo- ScytRas
ria quarta . Tuere qttoque ^ qui canes nutrirent in Htrcania , quibm ytta niortuos
fun^osyorandoi obticerent.^thenienfibm autemfepulchrorum tanta cura "^^^^^^
futt, ytfi quls dux eos qui in bello cectdtfpnt , honeftare fepulchro neglexif- Hfrcani
fet, captte pleSieretur , Spart£ cadauera yeflc contegebantur punicea , Ole£ m ortuos
pr£tereajviti6 adieSihs. Epitaphium autem carmenj quo defunBi exprimere- c a nib us
turnomen ifepulchro infcribere haud tUicfaserat jpr£terquamyirls in bello vorandos
Jlrenue occumbentibm. Mulieri honos habebatur idem ,modo hfojs interiif )^2lM.
fet.Macedonibm itemfic tradtto more^t yixyllum mijiti£ tamfolene mu^ Sepukhra-
nm effet,quamfuos fepelire.^pud Hebr£OS le^e cauebatur, ne quls "Ve/ ho- pi^o facro
Jieminfepultuquidemrelinqueret.lUudyerofacraolimfuiffefepulchra ar- j^.^^P^f ^*
guttjquhdex le»e duodecim tabularum,yeflibulumaditi^mqueadfepulchru
yfiicapere non licebat.Sancitum qtioque leffefcimm, ytetgrauts irvogaretur
mul61ra,qui buflumyiolajjet^aut ex fepulchro columna deteciffet,fregijietye,
Vlpianm lureconfultm. Sepulchri,inquitfviolati aSlio infamiairro^t.PaU" „,
/w5 quoque itajcribity R ei fepttlchroru yiolatorum,ft corpora ipfa extraxerint, „
>f / ojfa eruerintjiumilioris qutdemjvrtundtfummo affciuturjupplicto : ho- ^

PETRI BELLONII CENOMANl

„ nefiiorcsin infttLtm def>ortantur,£iHtrelegantt4r,(tutin metallum damnctntur,
^, Caiitstamenfcribit.Septilchra hodittm nobis reli^tofa non/unt, ideoque la-
pides indefublatos tn (jtiemiibctl^fum conuertere poffumttSynec fepulchri yio
iatt competit aEho. Scnbtt ^ppianm quamplurtmos dttutesinterc£tera le-
j^em a^^rariam recufajje, quhdfiiorum maiorum monumenta ad ahenostranf-
„ ire tmptum duceret. Ettamfi Pompomus fcrtbat: DominU fundortim\^in qui-
„ busfepulchrafecerint,etiampo(l yendttosfundcs adettndorumfepulchrorttm
effe ms. amnhv^ ele^anteryocant eos Grxct , qut maiorum fepulclmsfunt
exuti.Sepulchra autcm tn aoririsfut(Je,cum multa comprobarint,tum idmaxi-
me quod Vlpjantisjcnptum re/tqutt,Dtuum ^ldrianumpoenam Jlxtuiffe au-
rsorum quadragmta in eosquttnciuitatefepulchrumfcciflent^quamffcoin-
frrt tufit.Etin mavjilratus eandemjiatutt poenam,qui td paftforcnt . Quin
^pubitcan iufttlocumy(^ tnde cadauertransferri. Traianum tamenjcri-
hunthtdonci , intrayrbem/olum omnium ^ inforofepultum, quttm morbo
apud lfauri£ Seleuciam interiiffet.Sed ducibm etiam datum acpojlerps Plu-
tarchiis fcrtbtt,yt tnJvrofepehretur.Sepulchra in ^rbibits admijja quadoque
Duellio confule tnhtbutt Senatus : Imperatortbui tamen datum ^ Veffali-
htiSyytin yrbecontumularcntur, Nam^nocentes yir^inesjn campofcele^
rato tntra yrbem ytu£ adobruebantur.Perfarum regcs, tn montequi Perfepo-
leos arci ab oriente tncumbebat,nominc RefUU6,fepeltri mos erat. In eitt^ me-
^ dttulUo (mirttm dttlu) fufiru6liones yifebantur , qu£ rcges caperent defun-

cios. Sed ita >f afcenfu nuUo, machmUfublata conditoria reponorntur. He-
pheflioniffunus apttd Bahylonem ah ^lexandro celebratum,c£tera qux toto
/ttntterrarum orbe yfquam xdita ,magnijicentia ^ Jiimptu ftctle exccfit,
^d duodecimfquidem talentorum milltain iUtid tmpenfatradtitur : quono-
nuTK tn Prouerbij faciem trahi poteJl.PoJiremo in hoc yetujtatis iucuda fubit
recordatio.Stabant maiorum fepulchra Itncamentk ajlru6ia exqttifitifsimisy
non deeratcolumnarum copia,fplendchantcrufiai:iones,nitefebant ^fiffna,
ac tabuU , fpefiabantur du6b £re atit marmore yultns artijicio pereleo-anti^
Scribit AiarceUinus,Thucydidis fepulchrofiiiffe Icrium appofitum . idyero
Cenotaphtj yvafiyixa , id efl ftjrnum fuijfe .Athenienfibus patnum aclen-
Icrlu fiirre timum,ybi quis patrtaexcidens,nuhihaudforstfepultus.Icrium yer6,furre-
(fliim \i . ^rn yocant lignum. Sunt eo item nomine Tabulata nauium , >r ^ Thea-
gnum clt trorit.Erant in cociombits quoqtte Icriay in quibusjederent ante yfttm Thea-
trt, lllud auclanum itemfuerit:Vigilmtitim quendam,tttttycnus dormitan-
Cinerari). tum(f\t inqtiitHieronymHs)Cinerarios0* idololatrasfohtum appelUrecm-

ncs,qui

DESEPVLCHRIS LlB. 1. • l^

ties , fjm mi,trtyrum reliquins yenerarent//r . "Dicebatur etiam Pothos, corolla
ex PothoyfjUf duplex ejje creditur.-^lterH^actnthiflore, citdiciw alter, cjuo ^^^^^^
/epulchracoronitbantyynde conal/atum rei nomenyyt qu£ dej^deratis lafo- °"*
ret defiinata. Proinde apud Theophrafium Pothos latine dcjyderiua Theo-
doro redditur. .Amaratho quoquefcpulchra coronari folita Philvfiratu/sfcri- A maratho
hityOrto ab Theffalis initiOjCjui ^chiUis tumulum adeum modum coronarct. ''•'P"l'-'^'"a.
Viofcorides nonlepulchrajeddeorumfimulachraeoflorecoronmfcribit.se- r i ,-
pHltm'£^^:nnys ^num beatifime a Plinio traditur.hoc quidem in mari , quod
apud HyperboreosJ}atuitur,quosfibulofs celebrat miracuits.^nnofo,inquit, „ I^yP ^^*
dt'gmtdiiio:ibi creduntureffecardinesmundiyextremiquefyderumambitu^Sf ,, ^^^^^^-
femejiri luce ^ yna diefolts auerfi : non , >r imperiti dixere , ab <cquino6iio ^^ pultura.
yerno in .Autumnum. Semelin anno Soljiitio oriunturiii foles , Brumaque
femei occidunt.Regio apricafjeitci temperie^ omniajflatn noxio carens. Vo-
mm iisnemora , Lucique, ^deorum cultmyiritimgregatimquefdifcordia
ignota ^ (Zgntudo omnis. Mors non nififatietate yit<x. , epulatis delibutifque
fembws luxuje quadam rupe in marefalientibus,hocgenKsfepultur£ beatif-
Jimum.h<£Cille. Cadauera olim extra yyhesjepeliebantur , eafcilicetrationej
yt libera ^rbis tetro cadauerum odore , minus pedilenti aere inflceretur : t^ Quare ca-
*Vf tllac tranfeuntes yiatores, Virorumfortium resgejias infepulchris infcriptas dauera o-
legentes ad pr£clarafacinora obeunda moueretur , alacriorefque redderentur. T ^^^l^
H£c quoque cauja yideripoteJi,fiforte beUumingmiffet, ne hofies in fuorum pdircntur»
maiorum monumentagrajfari pciterentur,fed alacrtori eosanimoa moenibtt^
yrbif propeUerent. lUud quoqueyalde notatu dignum adfcribereyifum efi^
defunBorum corporibtis,^ tn quibufdam morbutmaxime phtificis , capiUos
4tugefcere,

De fepulchris & fepulturis Turcarum. Cap. x i r.

E Turcarumfepulchrts t^ fepulturis nihii prorfus in prdt,- Funtfra
"^ fenttatraderem ,ntfteatamlonooantetemporeapud eosa- Turcarum
gens confcrtpftjfem. Siquidem Ltliu4 Gregorimfummatim ^"^"^^^o
tfla omnta quxad Turcarum exequias pertinenty abunde fa-
tis executtis efl. Quontam ycro multa in yrbe Prufa agens Prufias
fcitu digna annotaueram,qu£ad hoc noftrum infiitutum pertinereytden- vrf>sR.egu
turyca hic quoque addenda putaui..Antiqua Turcarum lex eji^t eo qui Tur- aj^-jl/
c« imperat mortuoyquauii decem iUe liberosjitperflttesjtrejyejduos, yei quin-

V

PBTRI BELLONII CENOMANI

que rcliquiffet,ne amplna qu.tm ^/nus totum obttnerct impertum : quoquide
totitusyiliejratrcs e medio toUere co^ttur,neque eis parcere poteJi.Pofteaquam
autem eos omnes occiderit,cadauera Burjiam (ea eji Prujtas) referri imperaty
>/ Turcarum more fepeltantur^fepulchroque honorattJ?imo condantur. Qua-
propterpojiquam tamfenex imperator pater decej?it,cum non pcf^itip/e im-
periumfiliis diuidere , idJiquidemGeni/artj non patcrentur , tih copias in-
Jiruunt,ac excrcttum parant . Ftltorum tamen tUejCUt Genifarij ftuent ,ftne
duhio tmperat. lUe ttaque qut commumbusjujfragits fahitatus eji tmperatory
ahosfratrcs perpquitur:quos cumfuperauerttynunquam cum tUis pacijcitur,
aut ylla infccdera yenit yjed eos tu^ularifujfocari^/c , autels caput amputari
iubet.Quod fi auJ^gertnt,eos exules ejfe patttur . Stn bello decertent ac ym'
cantur,ne latere quidem poffunt, qutn demum capitcplcftantur. lUt tamen
poil mortemy^Vt dtxiffepulturanon carent.Nam htcmos apud eos efi , ytqui
tm^erium C£terisomnibusfatribus occiftstenentfratrum quosocctdertt,ca'-
dauera Pruftam,ybifunt Coumiteria imperatorumy mittat . Tla^itium autcm
apud iUos non ptitati4r,fuos impcratorcs occidere. En ycro cadauera Pruftdcje-
pehcbantur,qu£ nunc Burfia yd Burfa yocatur , antcquam Turc£ imperium
Conjiantinopolts obttnercnt . Tuncentm Prufiafedes erat imperij orientalis,
Nunc^^fcrh Conjiantinopoh Cdifares eorum fepehuntur ,quoloco ets tempU
maxima conJiruunt.Quantum ad Burfam atttnetyel Prujiam,tn ea nuncfe-
puichra eorum qui afratrtbus occififiintj^yltra quam trigmta "ytfuntur. Vrhs
I>t Prulia fj^f^ itixta montem Oljmpum.non longe ab Orminio mcntc , ad montis radi-
^' ^* cesJnPhryli^iff^hi^decltuiyelutpcndenscJfe^^idetur^qudtmagnitudtne ^
diuitiis cum Bj:^antio comparari faciU poteji. Gaudenttn yiridariis Turc£
Sepulturae fepeliri.ldco opttmates in yrbtbus hortulos mocnibus cingunt , in quihus con-
Turcarum ditoriumerigunt.Hortulumroftsctrcumccptum^^ahtsarbortbusadumbra"
tumfieri curanr,atqucitamuroctrcumcludunt,ne bejii£ tnjultarc , aut locum
conjhurcare queant , quod cancellatas habcat cratesjerreas,per quas qutjque
(hcSiarcpoftt.In ^rabia autem,ybi religionis Mahumetan^zftmt maximi
Svr'ae fe- ohferuatores,longt dtuerfam hahent fiiosfepehendt rattonem.Et tn Sjria , ^
pulchra. maxime in yrbihus ^egj>pti,.Arahcslabrii tttxta fcpulturam fuam plcnum
aquaponunt,in quam Mauri totifefe tmmergtmt in remij^ionem peccatorum
Turcarum ^Qyum . Inyniuerjitm autem Turcarum penejepulchra omnta laptdtbus al-
epii c ra. ^y^ afjitr^tmt ,qu£ meridiem maxtme (heSlant :namnomtne meridici Me-

Platonis 1 ■ n 1 ■ 1 -rr ■ J 1 ■ r I

de fepultu cham intcUigunt . Platoab .Aevyptiistd acccpifjcyidetur ,quodtnJutsle^
n% lex. gihus agtos ^ maximejicrilcs fepulturis deftirMrit. Quam legem ^Acp^

DB SEPVLCHRIS. LlB. f. I4

^tu firudbant , cumjleriles ^ 'Vaftiis folitudines in loco defertifsimo fe-
pulchris pyramidibufjue adimplekmt . Nunc autem TurcdS, maximos fum-
t>tus, c^ nummo9 m^entes , in Xenodochiu fabrefaciendis ^ templls £dt' ,
fcandis ero^ant, quoit^m multa centena per .Afiam ^ Gr£ciam extru- xenodo-
^afunt-.ad qu£ f extermts qulsaduena appulerit jCuiufcunque relt^ionis chiis Tur-
fueritj tliic triduum impenfis ^fumptu aheno aletur, modo yehtmancre tn carum.
Xenodochio.Nam turca/jui tllicfepultusej},fumptt{s qutbus pere^ini alun-
tur^donari iufsit^ybt templum £dificautt,annu6fque redttus mtm(iris adfcri-
pfit.Huiufmodt ^brahamus Bacha ad Bucephalam confiruxit opulentif
fmum^non tantum ad inopum ^pauperum fubfidiajed ettam diuifum : St-
qutdcm opttmates Turcasfumptibus Xenodochij ahnon pudet . Sepulchro-
rum autem £dificia,tam pauperum quam diuitumjiunt infar altarii.tn quo-
rum capite columnam ere6iariam ita conftruunt^ytin column^fummo capi-
tatum dtademafafctis obuolutumffeEieturyquodgrandisgaleri Turcici ejft-
gtem mentiatur,fi quts "^ir illicfepultmftt:fn autefoemtna,notte.Htncft,
IT multa anttqua tnclyta xdtfcia infi^ium yrbiumyColumnai,moenia,^ a-
Itamarmora Turc<eadfua Stlicernia tranQulerint ,quodnunc inommbtis
^ftdt ^Gr&ctx, loclsyideri potef. Circayiasplurimitmfepeliunturjfepifl
me yero in decliuibus ^fylueflribtts locis ac incultis . ^rabes tamen^ cum
Turcicx reltgtonis maximi fntcultoresj tales tamen GaleroSj (quos Turban-
nos yocant) fiitsfepulchris non addunt. Creduntf refiirre6iuros Turc^, ideo CredunC
dlique pr£fciunt prophetafiueftcerdote, qui ad pedes /epulchri afidue pre- tj^ I^'
cetur, ^ itatotosdies integros deftdes terit monumeta candelabris ^ cereis
ad caput ^pedes ornans. Huiufmodt aute precatores qui fepulchrts aftdent,
non tn omntbtts fepulchrts ,fed in optimatum tantum ^potentiorum regum
"^ifuntur.Sepulchra infcribere charaSieribtts ^'4rabic'ts Turc£ curat.Scd mos
ille non efl yeteris inslituti. Quoniam autempaulatim externos ritus difiunt,
hoc a Gr£cts ^ Latink habent. Honorifce fuos quifquefepelit.Cum quis e-
ntm apud eos moritur ex mafculi$,tum mafculifunu4 curant: Sifoeminajoe-
minx. Cadauerabluunt,non Libitinarij opera,fid eitts quempro arbitrio huic
negotio prxfecerint, nec curant Iud£ti6 ft, an Chridianus , quemadmodum
Thejfalonic£ fipius cu luddto quoda ytdi, Iud<£us enim pejie interemptos
magno quxflu fepeliebat .Cadauera albis linteamintbusacnitidtfimis oh-
uoluta tnduunfur:Poftea ejferuntur^^extrayrbem humantur. Turc£popu
lares pafsim extra yrbesfepeliunt.Cemiteria ettam ytnos habent, nec in alte-
nusfcrobemfuumfunusdeJx)dtunt,fed aliam excauant, in quam aliudnun-

Vij

Cceiiitc
riavariadi
uerf.iru re
ligionum
in Turcij.

Perfarum
fcpulchrj.

Ncocfffa-
rea.

Lycus a-
mnis.

Monumen
tum pro fc
pulchro V-
iurpari.

Ocricola-
noru mo-
numenta.

Thermaf
Ocricola-
norum.

Amphi-
theatrum
antiqMifsi-
mumOcri
coli.

PETRI BELLONII CENOMANI

(juamjittmmijjumj^^nde ma^nxmftpepUwciemyidexi tumulis tumentem,
^rmenosy Gfdtcos^LcttinoSy Coftos,^ethiop.i/cjue Chriilianos lUicfm hahe-
repeculi<triaCoemiterixftt£reli^iom dicatayidea^ ,(jut quanquam diuerfts
l/tanturlinmiSi^ de relmone diuerfu haheant opiniones,tamen interfepa-
cifce yiuunt : (^feorfum ah inuicemtempla,quemadmodum (^ cocmtteriaj
hahent.PerfdiJepulchra Turcarum modoma^nijicacrtj^unt, (juemadmodum
yidere ejlapud Ncocdifarcam yrhem anttqutfsimam , a fundamentis tamen
deletamyCjuam nunc yulgus Ntfaryocat^cjuamcjue Lycus amnis ^ul^ari Tur~
cico nomine Chelitdifius,pr£terfluit. Vidimus in ea arcein edito loco fitam
non prorjus deletam,in cjua yul^us creditreves Perjarum oltmfuifjejepultos,
I^CHs amnis illic Cappadociam ah ^rmenta maiori ^ mtnori dtuidtt.

Demonumentisquz olim edurifsimolapide fieri funt i
fblita. Caput. xiii.

Onumenti nomen^eteres etiam pro Jepulchro yfurparunt: nam
monumctumgeneralitcr res eft memorix, caufa in pofterum pro~
dita , in cjuamfi corpta yel rclic^uit)e, tnf'rantu>',Jitt fcpulchrum:
^^i^nam monumentum dtcitur (juiccjuid nos monct,fiue monerepo-
teQyyt fepulchra.Erantautcm monumenta perennia,in cjuihf^ ftmera medi-
catacondiehantuf, ^aixternttatcm en^chantur, qu£ caufifiit,curlapidcs
omnihi44 alik duriores,adfiru6iuram monumentorum (juxrcrcntur, cjuales in
Statontenfi erant,^ .Aniciank Uptdiciniscifa lacumVofnienfem , quihtis
ne icrnif quideml>ls ylla nocere pofpt . Qu£ quidcm itaeffe Plrniu^s Ithr. ^6,
cdp.ii.tradit. eofdem quoque ^ in monumenta fculptos , contra yetuftatem
incoffuptos permancrejcrihit . Ocricolanorum momimcr/ta qu£ in agfhpaf
fim conTbiciuntur^oh yetuQatem no ejje nohli fuhticcnda putauimm: in qui-
bus etiam lapidcm yidimnsjn quo h^c infculpta lcgimtis . lulix Vcillix,Li-
uijy [ulianijjlix patroni muntctpij ,cuiti4 pater Thermni Ocricolanis afolo ex-
truSias afuapecunia donauit . Earum Thermarum moenia adhuc inculpata
perdurant. Sunt <^ alia monimenta concaua tn turrem ere6la , quorum non-
nulIlfrotundaforma,altisautem quadrataineft: nam diuerfis modisin itinere
dtflantia medio miUiari ah oppido tacent^alia in medio yacua , altajolida ^
compaHa. ihi qmque^mphttheatri rcliqui^fuperfunt oualijigura extrufliy
partim exfaxo purrucofo, partim ex laterihtis ^ calce^quod ego ante Roma-
num ^mphitheatfum multos annosfaciumfuijje cenfeo . Monumentorum

Hanibalis

DB MONVMENTIS HB. I. I5

cthimmmarcaNicomediaminfimtu^ferecemitHrmmemsJnqueUHan-'
nibdlis/epulchrimyidi in Lybijja Bithjnixyrbe ,qu£nuncDjacibe yoca- r ' . , -
rur.Quo quidem tempore Vominus ^ramontius Revjs nofiri leffatus^ maxi-
moappanttu Soltanum Solimanum,qui bellum aduerfm regem Verfirumge- Aramon-
Yebatfequebatur.mcuimcomitatucum effem.LibjlJamyenimu^MU^mari .^'^'^ R^gis

1 r ■ II- r r ■ I 1 1 ■ \. 11 lcgatUS.

abiuifur.Vrbis huim ruin£juperjunt,in quibm tamen nemo habitat.Couicu- L^byfi^a.
Ihs iUic efi m£nibtps circundatws , arcem m lugofitam habens^ in qua Han-
nibalem fepultum fuilJe fcribunt. InterNicomediam ^ Libyffkm Saracen
yrbem yidima^fStephano multts yerbls celebratam, Libjfaporro,fue Dia-
cibe, "yrbs efi multum yicina Pantiche , m eade Bithynia, interNicomediam
^ Pantichen.^lia quoque monumentapufepulchra traduntur,qu£ adhuc
fecm ipfts "Vias cermmtur: >f m Ceramico apud ^themenfes Smop£i DiO'
genU, .Archimedls apud Sjracufts. Nos quoque patrum ^brahami ^ laco- P at r u m A-
bifepulchra m yrbe qu£ nunc yu/go Ebrom yocatur^ exHierofoljmafoluen „, j^^obi
tes yidmtHS. Sed nunc teplum quofepulchra lUa duo mcluduntur AUhometo fgp uk hra.
eji dicatum:Perfor.tmen autem tantum eafepulchra infjfexmjm,qu6d Chri
JiiantsMofchetas Turcarum ingredi licitum nonfit.

Defepulchrorum marmoreorumruinis,qu2EcircaTher
masTroiae extramceniavrbis, 8<.PhiHppos,adhucdu
rant. Caput xiiii.

Olicitatme marmoreorum fepulchrorum antiquorum ruir7£, Marmo-

quascircaTroadem ^Philipposyidimwfft deiUlsaliquid ^^^ anti-

dicamm:Nam ma^na certe cum admiratione marmorum fi- ^?^ ^^" "
r I 1 ^ I • t ■ ^ ■ ;• '"'■a tro-

ue Jepufchrorummarmoreorum lapidescirca TroiamfVbtque ^.^[^,

in yarits locisfitm confpicattis . Paulojupra arces llij^ extracinBum muro-

rumjn ea Troadts parte qu£ magis yerfm imbrumyergit, in itinereper quod

dejcenditura meridteyerfm orientem tytanque ma^tisjepulchrorum nume

rus yifitur^quorum excauat£ bafes infiar arcarum marmorearumfunt:earum

tamen maiorpars abrupfa eji.opercula yero integra adhuc JpeSlantur, in qui-

hus Itterarum qu^dam adhucfragmentci legt pouentfedmanca omninofunt.

In altera aufem Troadls parte qu£ tmpofita tmbrof)'rb'is locum editionem ha

het , dejcendendo perporfam qu£ ab orienteadmeridiem yergit yerfm Lef Troad'

hum , id ej}, ab altiori coUe yerfm Thermasjn conuaUe inter coUes ,fepulchr<( Thermjt .

T> iij

PBTRI BBtLONlI CENOMANl

rMmorea ytrlnque in itinerepene innumera humiftrata cernurHur: quorum

tamennumerasmaioreftcirca ThermaSy quaml/fquamahbi. Thermarum

autem aquafalfa eft^qux, a Lesho non longtws quam leucis tribus didat.Mar-

morum ruin£ circa ilUs Thermas tamaccuratefulpt^, ^ chara8ieribus La-

tinis infcript£yRomanos aliquandoiUtc magiilratus habuiffe indicant. Nam

■ ynus lapidum i v l i o infcriptionem habebat, ^lius autem alibi M a G i>.

s T R A T V s. ^lia quoque fepulchra circa Philippos ytdimus tam multat >f

ter a Phi- numerart^^tiix popint,qU£circailluditerquoaPhilippi6adBucephalam itur,

Buccpha- ^'^ofitafunt^eomodoquocirca Troademad Therma^. HinccoUi^imtiSy

lam. quod^ lamfupra oftendtmus,antiquos ad yias publicasfepulchra coUocafp,

Sepulchra hxc ex^randi marmore tn arc£ modum excauatajabrorum nunc

Turcls adfontes yfum prxbent, Siqutdem Turcx, hydropots, toti Gr£Ct£ im-

perantesiybtquefibi egfeo-ios conflruerefontes conantur,qutbus cupparum lo~

Marmo ^° rnarmoreafepulchrafitpponunt.Philtppt ^rbs <r/?, >f Trota.Quapropterfe-

reonim fe pulchrorum ma^apars adhuc integra extat ^inquets Epitaphtum medtci

pulchroru ^lexandrt tUxfumpermanfit,quod a meprorfui legi nonpotutt, quta chara-

rui n^ circa ftertbus Seruiantsfiue Bulgaris ^na cum Grxcis permixtts in/criptum efjet»

^* *' Taffon infulam BucephaU oppofita cumpr£temautgarem^tn ea multa quoq;

fepulchra antiqua marmorea albtf^tmdque ^ tntegra effe comperi.lUtc mar

mor albij^imum tn monte reperitur, ex quo ybiquefepulchrafiebant, in qut-

hus etiamnum adhuc literx. Gr£C£ adeo perf^icus. cemuntur^t factle a quo-

tm legi poJ?tnt. Eft lapis ex marmore grandts in tttnere quo ttura BucephaU

Philtpp(fSyquadratus,ereBarius,quinque ylnarum altus^ ylna "^na Utus, cha^

raSlertbus tslls Latinis infcrtptuSyC.Vtbius, C.ftlius Cor.quartus Macedoni^

Vcx fcpiu Vecurialis.^c. IncoUfabuUnturfepulchrum iftud, equt Bucephali pr^fe-

Buccphali. pit^^ft^ifje, Multa fepulchra ,^ Uteribus ^calce inmodum Pyramidis

j. . fa^a,ac etiam ex marmore albo excauata in .Antiochta ytdtmus. In Iconio

quoque '\rbefepulchra multa cemHtur^qu^ ad noflra "vfquetempora perman-

feruntyneque ea a Turcis qutcquam Uduntur,aut confringuntur . Eft ^ yrbs

Einifla. f^ Ctlicia,nomineHammous,olimJort€ Emtfja, inter ^manum montem ^

Tarfum yrbemfita^circa quam non longea moenibuifepulchrum nuUa tem"

poris iniuria Violatum,duobtiS tabuUtis conslruBum , ex Utere ^ tefta con~

tu/a(yulgu6 cementumyocant) ftbrefaBum (feSiaturiniugo turbtnatum,

quodfacileingredi quiuis poteft. InquatuorUtertbus infcripttonem longam

iQlcriptio Q^^f.^y^ Jj^lypf pyglj^ 0^^^^^^^^ btps Grxcis infcriptd hoc modo: Caius lultus.

Graecain ,. ^' /- • v / • /o * rr r ^n

fepulchro ^^hqua quxfequuntur ^ftoptime le^i popnt,a me tamen omtjjajunt, EJt

DB SEPVLCRIS. LIB. I, i^

yrhs infi^ms intMagifos Syrios nomine Balbee^antiquoyum Cdeftreaje regione
montis Ltbanifita,m (jua yaria fepulchrorum genera , ^rabica inquam (^
Gfdicajadhucmtegrahabentur.Taceoaltifsimaiillica mefu^e^ioi colum- ^ r x
nas m antiqua arcefitas , magnttudme ^ altitudine columnas Hippodromi regioe mo
Condanttnopolttam VincenteSjCumfuisfcapis^ cubis.Sunt ^tn ea^rbe ti$ Libani»
arcus triumphaleSi ^ column^ aliacgrandes , qu£ per fefoU ret^ejlant. ^b
hac yrbe /epulchrumin agro quodamytx medto milliart ,feptem breuibt^ J^^^^ ^""
columnis Thebaictslapidibuscrafis^reBisconfiruBufuper quas eflalio- faresvrbis
rum lapidum inPyramidem defnentium flrues yyiftur. Multa quoque in
Heraclea Propontidis yfeu Pertntho ^rbe^ ^ in Gallipoli , qU(£ ad Helle-
fj^onti rtpamfta eft , fepulchra^qualta m lapidibns quadratis excauata dt- Sepulchra
xijSeruictnis literis infcripta yidentury qu£neca meynec abyllo quoque "^"''" ^^
eorum qui mecum aderant legi potuerunt. lUud quoque mihi neutiquam infcripta.
flentio pr£tereundum "Vtdetur, in Macedonia ad Euripidis poet£ fpul-
chrum duosriuos profluere .-ynum qutdem faluberrtmi pottis jalterum >e-
ro mortiferi^

De fepulchris Bucephaliequi Alexandrimagni,&alii$;
permukis circa Philipporum ruinas..
Caput X V.

Ntequam ^[exanderyrbi Bucephaldt nomen inderet, credi- cKalls^
bile efttUam altofiitffe nomine nuncupatam . .At ego Challa^ ftrea.
, ftream credtderim.Quontayero .AlexandertUe magnw equu
fuum Bucephalum appellatum fepulchro decorariyolutt y de eo Scpulchrii
quoque altquid dicendum ytdetur. Is autemobeittstoruum ?j"^*P\^*?
ttfpeSium ,fiueab infgni taurim capttls arm o impreft , Bucephaltis e(l ap- gq „ j^
pellattis. Htc nuUum alium quam ^lexandrum Regio inftrattts ornatu re- '^

cepittnfedem,aliospaj^im retictens. idem inpr^Itis memorat^ cuiufda per^
hfbeturoper£,Thebarumoppugnatione yulnerattis , m alium tranftr^ .Ale-
xandrum nonpafftisimultaprt&terea eiufdem modi, propterqu^ Rex defun-
Sioei duxitexequt(is,yrbemquetumulo nor>ime etw circundedtt, Hdcfere
tn ambitumari abluttur.Portumhabetbtremtbm fat't6 idoneum . In ea nunc
cidern^ antiqudC tamultdsfunt, yt Vtx mtmerart pofint. Vrbis fitm talis efty f -^^T^^
acfi qulstumulum altiuftulum ad coUis magnitudme ,moentbp!4 ctrcudaret. phaljp.
Vulgo CauaUa yocatur^Et quomayrbs h^c habetnomen abuilexadrtmagm CauaJla,.

PBTRI BELLONII CENOMANl

caballo nomlne Bucephaloyde eo ruflici multafxbuUntur, iUuopinnntes ala-

tumfiiijfe.TriaillicfubfontihuifepHlchra infi^ia ^grandia adhuc ex eo-

dem lapide conftantia yifuntur. Eftautem lapif marmoretn excauatti^ , pal-

mos duodecim lonms , ^ quincjue latusjiteris Latints his yerbis injcriptus,

Scpulchro P. Comelius afper .Atiaritis montanus equo puhlico honoratti6 , itcm oma-

ru marmo rnentis decurionatu^ , (j^ inyiralicis pontifex flamendiui Claudi Philippis,

reorum m ^ ^ N. x x x v ii i. h. s. E.pro literam. s. intelligefitu^,^pro litera. e. ejl

nei latine, ^ft ^^P^ ^^^^ 'Vndecim palmos logjnsfcx^'el feptc pyofundiis^ita infcriptw,

Cornelia P. flia ^fprilafacdtux ^ug. a N. x x x v. H. s. e. Efi ^

tertius laptsexalbo marmore x i palmoslongus v.altus (^ 6.latui,ita infcri-

ptus.Cornelia longa ^Jprilli<£ mater anno lxh.s. e. Tresfuprafiripti

Upides,cum fpulchra olim efent, nunc tamem in BucephaU yrbe Macedo-

ni<£ Taffo oppoftta jfontium labrafiue cupxfunt . Veni ad eum locum "Vnde

Mandri- cffofftfuerunt^namyltracoUema BucephaU in eo loco cjui Mandrachia

chio n. yulgo yocatur,fitiiS eft) qub ego horumfepulchrorum bafes <^ obturamenta

infpicerem.Ea autem inmedio agri iacent y Lapides lUi concauiita in yrbs

BucephaU partiti fitnt.Vnws ejifubfonte Xenodochi quod ^brahamus Baf-

cha,cognomento Barbaroffa^didifcauit.^lteryerb eji/ub iUo mirabili aqux

duSlu , qui ab ^Uxandritemporafaflti4fuit,deinde coUapftis/juem pojire^

mo mirahiliorijlru^iura ^maiori de,difcio Barbaroffi jnjiaurauit,per quem

fons ex duohus yeltribus leucisper tubos opere fi^nino fa6ios ad Cauallam

perducitur.In hoc aquxduSiu altifsimo duplex ejitnbulatum: nam aquam ex

monte yicino pcr duplices cameras in BucephaU lugum traducit. Quoniam

autem BucephaU multos dies egi^yicina pleraque luQraui . Duos habet por^

Quid ad tus^t^rbs qu£ infula LemnofLemnm ^ocatur^ minores tamen , nec a yento

Bucephala f^toscjiatioque edfytinquittUe^maleJidacarinis.Quofityyt biremes,triremes,

cerui po - ^ ^i^^ minora nauigia extra aquam educantur, quo ea a proccUis tuta , tem^

Taflus in- porlsiniuriamfaciUfugiant.BucephalainfulaTaffoneioppofitam adorten-

fula. tem habet, nec ab ea Ungiort dtflat tnteruaUo,quam quatuormiUtariorum,

Exyrbe BucephaUtotusmons^thos perfpicue apparet,hominis refupinati

in mare merfieffiviem refcrens, non difians ab ea amplms quam 20. mtUia-

Murus fu- ribus. Efi muruspaulofupra Bucephalam per montis tergu,qui propter Thra-

pra a uce- ^y^^ ^y^ Macedonas beUo Uceftentiu faBus eji.Sunt c^ alu duo in editiori

phalam. ^ . , , . , ''' 7 , 1 4 ^, j 11 ■ t, 11

motis cacumine paulo longius a Bucephala diitantes,Sea lUe quia Bucephaia

ad iugum yicini montis contenditfornice conteSio occultatur,per quem mea-
tum militesjine timore confiigebant.Supra huncfornicem, alim eji in muro

fummo

DB SBPVLCHRIS. LlB. I. ry

fummo medttis l.ttus.qtii ytrlncjue pnn<u ^prof>uffnacuU habet . Murl hu^
ius lon^itudo ad medium mtUiave ab omnte ad ocadentem prorerjdittir ^ yf-
que ad montisyerticem , tn quo loco turris henc munita reSa adlmc yifitur , ^
qua alix turres dt^erfe tn tugis coUfumytctnorum appartt numero cMtnque,
certo quodam interuallo afe muicem dtfiantes , Quodfi quts ah lUis turrthus
mare a^ictat,Lemnrtm ad dextramjmbrum adfmtilram yidehit , afronte
dutcm Samothracen^ 0*fltmum Hehrum quem yulvtis aquam nioram no-
minat, Bucephaia duobus nunc mosnihn6 cin6fa efl: altior efi antiqu.^ y/his
circuitii6:Turca yero nunc alterum quoque murtim adiit)txit,qut primum tn-
cludtt,^yrhem auget.XenodochtumtUudpercelehre^hrahamiStue Bar- Omniutn
barojJe^Vnx cumfuo temploincludtt,inquoJud<ei,chriJ}iani,Turce,^thei, rd^^ionxi
^omnisreli^ionis ymhentvnc excipiuntur . Buccphala diu defertaiacuit J^Q^Qf-]]^^^
oh aqu£penuri4m.Sedpoftquam BarharoJfaaqu£ du6ium erextt, qma >/a- Turcarura
no monte yfque ad huitis tu^um in yrbemaquam perducit : ^ Xemdochtu aluntut.
extruxit,quod pyouentihtis annuis, ^ reditthHS opulentu dttauit , ex quibtts
ytatoresaluntur^eafreqtientioreffecoepit. Namcum Turca Htm^triam in-
uafiffet , luddsosex Buda yentre Bucephalam compttltt: quorum mulrt per
Macedoniam palantes, aliqtuadTrtcam , alijCranum nonnuUt Thefaloni"
c.im, multi yero Bucephalam yenerunt . Hac in lugo BticephaU in lapide
marmoreoinfculpta,ytrunquelegimH4.P,Hofti[iti4.P.s.L. Philadelphuspe-
tram inferiorem excuditfttuiumfecit^hi nomina cultorfcripfit ^ fculpftt
Sac, Vrbano.s, p,

pemodocremandorumcorporum apud antiquos: &
deLibitinarm olimappellatis,quifuneribus curandis
pr^erant. Caput x v i.

Eteres Lyhitinam fepukhromm pr^fidem coluerttnt : quam Llbitina fe
nonaliud quidem ,quam Proferpinam ,^liqui autem Vc- pulchroriS
nerem effe exiQimahant , eamquc non folttm tanquam nata- pr»fcf.
U liumpr^ftdem colebatit^yerum etiam mortisyquemadmodum
in etws quoque xde omnia qux ad fepulturam peninebant, yendetr confue-
uerant.Hocautem argnmento;Jruman£fiagihtat't6 yntmiquemqtie admone^
hant,qu6dyna eademqtie dea pritKipium acfnem >/>* tn poteftate habereti
yt qu£ 0^ hanc lucem ingredientihu^ ^ e yita decedentihpt^ pr£fdeat%

■ " ■ M ■

PETRI BELLONII CENOMANI

T.pitym' ^pi^d etiam "Delphos Epirymhidt VenerU exi^^ua fnne flatua oftendehatur

bia Venus. ^Qjlf^^ ^ ^d quam manes m parentationthm ^ Ithatiomhw elicere atcjue euo"

care cofuei*erxt.Lihitincia Ithedo dtci M. Varro tnterpretatur, eaqi noaliam

quxVcnere f^ntfcat . Hinc Lthittnartos dt^osfcimm^ qut Lthttin£ prxef-

fent:quos injhtorii locoVlpianm e^efcrthtt^titulo De tnjiitorta aBione. Vota

Lihitinartoru Senecalihro de benefctisf^xto enumerat'. Ea yerofunt, "Vf c o-

plures moriantur,cuiufmodi etiamfmt eorum, qui captandorum tfftamento-

rumartemprofeft funt.Hinc cle^anterapud Horatium Lihttinam yttare

vitarc. dicuntur,quije tmfnoftalitattyenatcant.

Non omnls (inqutt)moriar^ma^dque pars mfi

Vitahit Lihitinam.

Tuit Romdt Lihttinenfts porta,qua cadauera ejferehantur,cum lege cautumfo

ret,nequisinyrheJepeliretur.Lthitinejisport£memtnitinCommodoLam'

loiti e is pyi^if^^ Conditoria f^ reconditoria etiam dtcuntur a Plinio,yttn qtto corpus
porta. ' , , ■ /• / / r 1

Coditoria ^iexandnm-agnt recondttum erat. Sed ytcondttacorporajeruata dtcuntur,

ftc incondita,id cj},infcpulra "Vocantury If ex Lucani lihwfexto yidere licet,
Rccondi- jLfypoffeafunt locafuhterranea : qu£ appellatio etiam complc6^itur celliis >/-
I n c o n d i ta ^^iy'^,carnarias,olearias,pennari.fSypromptt^arias. Sic Ci^ptx,^ lueo/<t,Locu~
fiincra. lamenta,(^ Buila dicuntur.Sepeltre quoque corpora,rjthumo initBa c onte^
Hyp ogea. ^ere. Non enim qui yrt.HtrJepeltri dtciturfed qut humatur,inquit Ctcero.Pli
nio '^/erbfepultus tntelIigttur,quoquo modo conditm, humatiis ^crb humo co-
. ^P I ' tefius.Sepulchrum aurem eJHocu^,in quocoy-pHs,offacjue demorruorucorpo
Loculame ^^^ reconduntur.Dtcium autem eji, quafi/eoifim a ^ulcJjro , 'Vtatt Seruim,
ta. propter recordattonem doloris.Vel dicitur, quia pulchrujuperfcte , intm ojii"

Bufta. hmplenum en.^>eljytaitDonatm,qubdfnerepulcJ}rafit,autquod ihi cor-
Scp elirc. r ir n^^.^^f ^^ febarando, qubd illic anim£ a ytuls feparcntur . Se-

Humare. r > i ■'. ■> . .^ W j • i n ■ i c ci -^ r i i

Scpulchru pulci^rorum tanitores ytdentur dici,quibus tUa tncumbitJunctio,ytJepulchr4

quid. apiriant,claudant(jue.Mors ea infamij^ima yctcrihtis cenfehatur, cjuam fihi

Sepulchro ^«/i conjciuifjct.-quonomine etiam qut tdinfe admiftjfet, fepulcJm prohihe^

ru lanito- y^ff^yyj^ caufa mortts idonca proferretur. Jndtgnos entm eos exiQimahantter

Scpukhro >*•* matrisgremio,ideJifpuicJ)ro , quitniujfu imperatoris, hocefiDei , ex hac

i n digni. yitaytanquamjiatione acpr^fidto deceJstffent.Vnde declamantihus celehrata

lex,Quifiht manum admouerityinfepultm eJio.Sepuiturd alits aito modoferi

ajfolent. Tot etcnim penefepeliendt funtmodi, quot ^ gentes .Humatttm

corpus Latint humointeBum appeilant ; Romani olim corpora demortua terra

cQndebant, Poflquam >f ro ion^inquis bcilii obrutos crui co^ouere , tunc iti'

DE SEPVLCHRIS LlB. I. l8

Qltuefmt yt eoYH corporA cyemarentur.Eorum autem m cremandis mortuo- Creman-
rumcorponbusr(ttummftituti4m,Marolib.6.^eneidos^erbeUe fic cecmit, ' ^°^"

Nec mimts interea Mtfenum m littore Teucn

Flebanty(^ cineri m^atofufYcmaferebant.

T?rmciftofmguem T^dii 0*roborefe6io

Ingememflruxere pyram,cuifrondibtis atrU

Intexunt lateray^ferales ante cuprejjos

Conffituuntjecorantquefuperfulgentibttsarmls,

Pars calidos latices,^ ahena yndantia flammis

Expediunt,corpufque !auantfi'igentis,(^ yngunt.

Titgemittis^tum membra thoro defleta repomtnt:

Purpureafcjuefuper yeffeSyyelamina yota,

Conticiunt:parsingentLfiibiereferetro,

Triile minifiertum,^ fubieHam moreparentum

^uerfitenuerefacemxongeQacremantttr

Thurea dona,dapes,fufo crateres oltuo.

Poflquam coUapficinereSt^flamma (juteuth

Reltquias l/ino,^ bibulam lauerefautUam:

Offaque le6la cado texit Chorineus aheno,

jdem ter focios pura circumtulitynda,

Spargens rore leui,^ ramofoi^itcis oliu^:

Luflrauitque yiros,dtxitque nouij^ima yeyba,

.yitptiis ^eneas in^entt molefepulchrum

Impofuitfi^aquearmayiroremtimquejtubamque,

Montefub amo,qui nunc Mifenn/s ab tUo

T>icttur,dtternumque tenet perfecula nomen.
j/jec Vergilifis. Veterem Grxcorum morem in cadaueribt^ comhurendls , a
Septentnonahbws diu etiam feruatum animaduertimtis.Cur autem defun6io QH^re cor
rum corpora cremarentur,non yna adfertur ratio,aliis opinantibfiS,quod in no ^°^^ ^^^'
hisdiutnumefi,tgneoyelutiyehiculoadfupernafubne6lumcoelefiibtis infe- ^^ ^"tu^
ri,fubfidente quodterrenum efi . .Alij yerb in eo purifcationem quandam -
inteUtgere maluerut, quoniafit ignis kyvi^tKov quidda,id eQ,expurgandt Ifim Purificatio
habes-.nam ^purgattonesquasKA^ac^ifeucatharmos yocant/ioncitraigne P"""' ^^
fiebant, quodfignificat Eunpides , ybi Clytemneflrx corptts t^i depuratum
(cribit. Sedfententiam priorem in ScjU^rogoapprobarel/ideturLycophron,
0*pr£terea Indorum Gjmnofophiil^ Cornburendi morem ab Hercule con •

E ij

porumin-
j^ftitutum.
jjMaronis
„de cobu
,, rediscor
,, poribus
jjCarmina,

»
n
»*
}>

»

>»
»
i>
»

»
SJ

>9

PBTRI BELL0;NII CENOMANI

ditim miile conapmntqmd^m exufto ^rgio LycimniJ jilio,reIatli mddo ad

f^tf^em oj^ibus, cjucm incolumcmfe irflitutummfuerat poUtcittff. Heracli'

tm, qui ignem prodidit rerum principtum , in eundem corpora rcfolui dchere

Crcmato- p^onuntuunt.Romanii (<?• c£tcris cjui mortuorum corporacremahat^mosfutt,

rum ofTc a ytofJamymisalferiiarent,atqueinloculis condirent . Qucmadmodum au-

Roinanis fg^ nojlrt homines nttnc mortuorum affa,cjuotiesterram fujfodtunt ^feorfuni

\ "^"'.V I ■ '^' coemiteriis ordine feufene difhonunt,ita anticiuts mos erat . omnia cremati

,a_ hominjsojJaalicubireponere,qualiaRom£ cummultis locistttm m campo

Campi Ef- EfqmlinoanrrxconcameratafbfionihH^apena^ifuntur^qu^dam ynimte'

quilini co fludints,qu£dam duplicis concanwationis^ ita ytex/uperiore in inferiorem

cnicratio ^efcendatur.Pauimenta interdum telft(ata,interdum yermiculata: inparie-

tihp!4 circumprca loculi extantSmgult cum hink ')>rnif..Alia quoque fuerut

antra plurium parietum modico tnteruallo dtjlantiumyin quthustotide fuijfe

yrnaicontiguas»^* exiguop6J}[j>aciorurft44alia5 hifque altasimpofita^s *>/-

loculan^ ' ^^'^^•h'i^ p^f^perum^tUai diuitumfuiffe opinantur. Multos eiufmodiforni'

ta ofsium cesin agro quodacirca yiam ^ppiamyiftnturiin quoft defcenderif , loculot

JnviaApia multos quales dtximmyUchii»

Dearboribusfepulchrisinfcrifolitis; ideftcjuorum vfu5
maxime in rebus funeribus fuit.

Caput XVII,.

Arborcs i^^w^y-^ Eterihm mosfuit^arhores^ajiim infuU coemlterils, mortuorumqf
m coemtte ^^^^M^fepulchrii conferere^qui etiamnuapud Turcof Ethnicos ^Chri-
riis con e- M^k\/^^£jj^„qj perdurat : ynaquttque tamcn natio funs huiufmodi locif
rcrc anti,- r^y\/^ij ,' > , • , ' ■' / • w. ■, i n r r

quum eft. ^^^^-^^^^^"^pcculiares hahuit arhorcs.Nobisnuc mhil cjt BuxojemiwMa-

mam quandoque ortam contentionem yidimus, cjuare nos potitis Taxum itt
Taxus w copf^i^^yllf^^ff^xm aliam arhoremferamtts:Pcrpetuitati yiroris hoc e«^ adfcri-^
Pht n niis i>c>^dum putauerim.Sed qtiia arhoru^enera numinihus futs dicata erant^ Pltf
funcbri$.'„ nitts in hoc honore Platanumfuifp htsyerhistradit.Sfd qutsnon iure mirc"
f, tur4[>Qremymhr£^raria tatum ex alieno petitam orhefP/atantf^eaeJI. H^c
„ per mare louium iri Dtomedis tnfulam eiufdem tumuli gratia primttm tnue»
Piceafera ftacf.H^c ille.Piceam etiamnu^tferalemarhorcm dixit ,qu£funebri iu-*
A h • ^'^^^ adfores ponehatur, acreo^is^^^iyehar. Vndeferalthtis pompus exequtali^
Biulw infc- hufque^effercnio cadauen ro^o ex.l)fhehst(i*r, Sunt quxda Jitrpes qu^fuapt»

DE ARBORIBVS F YNEBJl 1BY5.. LtB. X»- Ip

mmAmfepulchriii^tumuUsnafcigctudent.ViuHiPUtoperle^ei concef rere Plata
fitarhorss tumuUs tnferere adfepukurde.iudicium , MarcuiTulUm ^the- P^'' ^85»
menfibu^ a Cecrope in^litutum prtuatumfiiijje morem tradit terra human-
di,Quod cumfepulchrum obdu^ium terraeffetfrugibw ohjereretur, ^itftnm
(^^remium quafimatrts mortuotrtbueretur. Saluiamplerunqut tncoemtte^
riis noflrisferimu^, cuius reihanc rationem reddo : Quod cum femper l>ireat,
atcjfte labra habeamtisaqttafanSlapUnaad irrorandafepukhra , Saluiapro
^fjferffillo (ytoUm ludaei Hy[Jopo) ytimur. Cuprefii HoratioEpod* 5, 4..
yocanturfunehres^ti 0* Vir^iUo in rogo Aiifeni hocyerfi,

Jnventemfiruxere pyram,cuiftondtbmalti6 .

Jntexuntlatera (^ferales ante Cuprefjos.
PecuUare eilarhorisgentisfteriUsjd^o antiquo nomine carens, qu£cumexp*
mittpulchritudinisflorem in yereproducat, Turcistantopere commendatur,,
"Vf nuUum Byi^i^antij aut^drianopoltcoemiterium yideas,quod non hac co»"
fttumfit. Eam autem quoniam ftUquas profmStuedit, Siliquajiri nomine
appe)lamm.Sed de rehttsfanebrihtt^i^antiquorum opertbt^ qu<e ohfanenV
memoriamfebant,haBent^.ReUquumeftyytadC£tera quxad corptahu.-'
manum defun^um curandum pertinebant,tr4nfeamu6>..

Libriptimifini& "

Bif

I

i

I

20

PETRI BELLONII CE-

NOMANI AD-REVER.D.FRAN.CARD.

Turnonium Meccenatem S^ierum

fuum illuftrifiimum,

DE MEDICATO FVNERE.

Liber Secundus. .

V P E R I O R E libro iam a nobis pla-
aiimfadum eft,curantiqui^ternitati
ftudentes, opera tam ingetia conftrue-
rent^eiufque caufam diximus. Nunc fe-"
quitur vt ea qusede hominum corpori-
bus adiicienda funt,tradantur.Diuerfos
fepeIiendorum,comburendorum,humandorum, 8<;jtu-
mulandorum modos fufifsime defcripfimus. Supereft vt
hocfecundo Ubro quomodo funeraartemedicataafler-
uarentur & condirentur^doceatur. Et quoniam per-j
multi hadenus circa hanc rem hallucinati funt , rem to«
tampaulo pluribus tibideclarandarnfufcepimus.

. ■/"

PBTRI BBtLONlI CBNOMANI

Qupd medicatum funusdnegotiatoribus falfofub
.Mumi<e nominc diuendifol^at.

^aput primum.

E^^pfis longo tempore artte Mofm xorpont defun-

tiomm ad <£termtarem codiri fulnos authores pafim

teflantur. Si qtiis autem Gr£corum aut Lattnorum

commentarios leo^ent , m quibus mos yeterum condi-

endi.^fepeliendieorpora,r?raxime apud ^y^e^yptios^

^ethwpesjuddosjf^ ^rahas docetur,eundim om-

nino tUisfuilJefaa/e percipiet , quod ex eo mcdtca-

mento,<^uodnunc~\>ulgari ^falfaappellatione Mumia dicitur ,facerefoliti

.. , fuerunt. Ex quo quidem omnibt^cfiendere contendimm .medicattim corpus

corp iis '^ omnino efje , quod^rabum nomine a. yttl^o medicorum Mtimia appella-

Jciumia, fur: quam noftrram fcntentiam nonpaucUprobatum irijperamiis. Tyifjictlls

eittsmedicamentico^itfomsnon ejjecaufam aliam puramus , quam quod

ininuenivandanaturaeorumyquorum in medictnayftis efl aliquis ,inquo

rnuitis retro annls homines i^aui fuerejfcripta. qtiorundam obfcurorum ho-

fninum amplexi fintyqui neque magnarum reyum/cientia tnfhu6it, nequc in

antiquorum monumentis diligenter^^erfati , ambitiofit4^ tamen ma^ts con-

fcriptiflibrisymiferi nos etiam rcmm tmpentos in crrorem tnduxenmt . Et ne

lono-ius ab eam,qu£,fi*eritapud antiquos ratto condiendi mortuorum corpora,

ex antiquis autoribta defcriberfjma^ni res laboris tpfisfutffet.^d eos atttein

tebi^endos,quodnequefirmon'ts'Gr£Ci co^itione, neque remm peritia effent

inflru^tiyneotericorumfcriptorum librosjn manws fumpferunt^ex quorumle

6iione nuUum aliiimfiuHum perceperunt , quam quem fua tgnauta mereba-

tur.idefi,nihil inde abfiulerunt alt-ud,quampro bonid c^yeri^iadulterina.Vt

i^^itur huic rei lucem altquem adferamws , Iridere nunc oportet quam adfne

fit id quod ab antiquts authoribt4s Grxcii ^i\ety{u<t uo{iav re^j £«7»y, ei quod ab

/r "^ 1 * authoribtt^ LatinU e orpus conditumtmedicatiimque diBttefi.Prifiu yero dc-

corpora f-^ defunSlorum corpora condire folebat.Neotenci autem rei medtcxfirrpto-^

<:ondicl)nt res condtturam hanc,nomine externo appellantes , Mumiam dtxerunt: quod

Coditnra ffj^xmnum nomen Apud ^ulgus non modo in Europa ,fid etiam in tota ^fi^

lu icrii o^ ^biy,'ica yyiAnfit. Cum autem nuUm ftt Mauro)'um,Chaldi:orum,.y4rme-
fo mHniia ^. - , ^ J ■ , ■ ,

vocant. nwrum, Hebrxor;4m, Grjuorum, (^ Latinommauthorum , qm medicatttm

funm

DE MEDICATO FVNERE. LlB. 1 1 I. 21

fmus hoci^nor4umt,meumymmftudium hucjfeSictt.^^trem iftam inuolu-
tam multls ohfcunt.ttihus, explicem . Gr£ci cjuidemfcriptores, ^ Litttm de c^jjtura
condito cadauerefnftfme feripfermt. ^rabumyero authorum interpretes corporum
Mumi£fu£ nomine rem longe aliam a condito cadauere nobi^ inuexerunt.ex Grarci n o
quofaCium f i?,>f cum huic rei lumeadhthere debuerint,tenehra4 offuderint, J.^" ^'^^"^'
multoque ohfcuriorem congmtuque difftciliorem reddtderint. Qu£ autem ah £„oj.es ab
(tntiquipmlsGrxcisauthor/htis de medtcatofunerefcriptafuntfrofera, quo Arabum
faciltiis palam faciam lonze aliam rem elTe ^rahum Mumiam a condito ca~ »nter prc-

-' 1 ■ • r>' ' ' ' r tlbus CO-

dauere. .Ah Herodoto antem quippe ommum antiqmftmo imtium jumam. ^.j-^.^

Sic enimfiet, ytfacilius expendt idpofit, quod d recentiorihus de Mumta Herodoti

di6ium eQ. Cuivis ipfayerha Gr<£ca adfcrihenda putaui , qu£ tn Euterpe le- dc Serua-

o-untur,qmdrem totam claritis explicent, auam ^el accuratifima interpre- to funere
^ -^ . ^ .^ ri ■ r-t- • r icntentia.

tatio Latina Stntque yelut tottus noftri inftitutt prmamentum.

©pyo/ A' , K) rai^cu <rpiav, «c7 auh.-mmej/ 'ajmi/jnivj. U -wv oivMay oj/^-^aros^rti^vi^

*) 7^ •!i>^azo7niv'yJ,7ni'nt ov 7uci oizti'ioi(n himvtm ■liv vty^ov , oj)tzu etvd, ihu mKiv ^p^ao-

p^au^TUTTjoVTVJ. \7ntji(rfxkicu,Yji feuvunu 7«v /ua^ouf , rjM ii <^i cti ^s^ecffviMvaaj ^^(TiUy

iiipa^v J^oi i^J^c.ti Tu-Tpiav'^ , i-mla^TiAvii iy '^Tiit^i-mtLV h ■viv-m mtiatoai W-yivm kto

U tUu 7«eip(«y?7V K0{X4(!\iCJ' eitn cA' oi W axna i «7W K^-nccm , ^c, liyjUiJ i^vm tjjjt^jxj.^

HTziiTnoM ffjt KOfM^^o vtnfof ^ JUhvvhcj Tilffj Kjoujmcn 'm£a.J^y/xa,ra vi}(fav ^•JhivUyTri

y£/.<f7 fHfjjfcnySpa^itj tUjj /xV aaTisS)xjL0Ta7{jjj aZriav ^ecai ^veu^Tti^iK offjoy '^tcMfMt to,»-

VOfMt. 'b^ 7B/87W 'TAT^yiyuav hoijuL^^iiv ■ '^ JV Jiu-ji^hjj JU>u/'j\iJ7 woAecsf^ -nTOM^, ^

ly7?\e<7?p£tJ0' tIm a 'T^fiw, l^JTiMivi-TiuiJ.ifdaztvTif Jt^vTVv^voVTaJ Tm^ kwnav n^^ bJt

Itvet ^kA 0V7VUL ff^t ffX.cAJct^vau tvv viKfcv . 01 yV eA» frK. 'TtvJav uta,^ ofjuohoyartxTii') ATntK-

hi.osovTVJ-) ot ij \^\fi7n(/^oi ai otv^Yijxa.ffiy (oJ\ 7« caT»Jk«07rt7« Ta.ejy^ja'^' 'sn^irt ^ o-/a-

Kia 07eA)§« </^* Twy fw^avif pav i^d^vffj tvv iyyX<^<J.\ov, tw ^V ««^ k"^ i^i^J^VTif, to- /fe

^Ofiuaji^ iy^^^VTifff^'' J^jMS?" eu^^OTnKao^iii '^^a^iffWT^s i^a> tIw ha^rafLo^i^ av eihof

lUij KctKiiiv 7ia.7Wi^liJi(^^^v7\{ 0 ajjT{w,}y Jin^^.ffwnf oiva <foivty.mp aJj Tis ^»^Mffi ^-

ut/iLtaffJ rwtiTiTtifJ^^votffj. W«7« , Thu vnJUu ffp.upvnf kyjn^T^s TirttufJ^iVflf^ iL Tav ^/■AOV

^afJUf.Tay fmhiiM htCaj/aiM irKnaWfif^ ei/^a.^^affJ l-rnaWTzjJjra Ji Trotfiaa.vnfy 7«etp(«t"*^

viTtaiy-fv-^Vci «{J.iicf. s\&JhyjiVTU.^faKivy^? Ji TX)u7(av,iA i^ii^ Tatiy^vHv.lTnav /s -rof^A-

Sa)57 au iCJb,tJ.;.yj)via,yKovam'7if r vikfov v^TiiKttmujJ im ojjtv 7^ <;a(Jta..,ffJvJbvoi Ci(Xffiv»(

TcKtlfJ.afft kJ^ Til {J.HU^OlffJ^a/7r>p^lo-fTif T^ MfjLlM, TW,e/^ Ct^TJ KO^^^ili 7* WlMot "^MVTiX

PCiyj^P.tn.li '^vliv Ji 7m^.J^/^dfjSpo't fuv ol 'o^ayiy.crnii^mtivvTU ^vKivov Tv-mv av^a ttzh
J\a. TreWTH y.Vo/ ^» \<nfyvjffj tvv viy^ov . xju y^T«.KKmffavTii ouTXi ^ ^Tztuei^ov^ ov oh^vi-
fJtATi '^•^gja 't^Tii ofi^v >!sSf Totycv. oyTW fj^ tw tv. mKuTiKi<;a.Ta ar.iua.^oun viy^oi},

7K\J Ji Ttt (W?ra ^iVKiU /U^ 0 HjtIw Ji TTOKVTiKmhjJ 0'Aipi'j^VTTV:.i<rJ-iVA?Ql.aJ ToJi.iTndP xXu-

TA^.faKyiffvvia <fk amo r6 KiJi^o-j aKeiifATOi }<y3<xVot/, l| uv i7rKn<rav t« vj/.§« t{u/ koI-

r

PBTRI BEtLONU CENOMANI

hvm\K^atJilikvuleiix6!/1iia.vTivy KTiilihovlif ThonJliiv y K^TuJ^i TiuitA^Mvin^naw-.
Tit , K5" vmKti^ovTiS 70 KKvffp.ct TV( oTntJH) ctTK, ra^iyiuovcn 'nu '^fOKHf/.ivat tif/i.^f. T»

/fi TiKVJTVLlif , i^lHtn tK. T}f( KOlKlHf tLuU X4</lf/ny j TlW , ja^^SW 'STe^7?£f X. » cflfc 5;:(« TVTaJj.

liu/ ihhiuiVy a<n Afjut ewliTW, t^u) nJhjj r^x ra, ajshiy^ct Kg-Ta.rii^^MTt i^ciyet. lai ffztp-
y^fyii viTfov t^-rtnui. '<) J^ KHTnTui 'rt yexfoy 7^ e/V§ um. ftovvcv^il) tm o<;iu.\7na.y JV ToiJ-
TJt mtnmcnja.vr av iJ^KStf cvtd TovviKfh ov-fiv iv isfny(Mtni^vTi<.'^ 5 "fiT^ laef^uns
«57 Meft,w 7W ^iiijutin rts^eysTf £?t^ !W2yct(^«.ffVpM4«/i jAii^iTavTtj' Tiu/' xiiKilw^iaei^-jocal
tCJhfJWKovTO. y\ixf^ai.Xji7nna.^ cfr av iJhnistf a/Trvf-.^i^ru.Toi 'H yjjn^/j.i -TrJiv c/m^pavitn
dvJ^^av.hnoM TXKivrnnxn^ov Tja^^vnK^ J)Jhvai Tav^vnv »J\ oavu ai a<n cAj^Jdf Kg.Tv.^
Kj Koy^'ZiKivvofywJu/jii.a.>^' i7iia.y TetTtuoj » ■nTa.fTvxcwffjovTaj., ktb» Trzt^^^-JiJbvai 7«-
et^viv TUai Taei-^i^oun.TOVTr) 'niiouTi ovth 7« Ji tiviKg^iVft fJM arpi ol Taer^jTOJi fJ^aytv-
TU. Tnoj yjJuxi^i.KxiJ.<p'^vaji yH ■nva. ^asi fjja^iJ^ov viKfa ts^afiATTo yjujcuKOf, ^t^T^to»
Ji Tov ofMTi-^ov.of <A' ai ri aujwv siyj-^/iav^ ^nvav o(xo'iuf \ssn KfOKoAiKnafTnt^^tify n
var" ojm t« 7n>Ta^uZu ifaivMTtu n^*ia>f , ligT' bZ av inKtv i^ivei^»^ TrivTtvf Ticim. ava.ym
IjT 7«e«p(«'J!nwTa< ajjTvvy Kgj '^'^KOMiwi us ^g.K),iga, , )(st<lcu cv Ifm ^'mioj. ouJi -^ajj-
(pu j^es7 ajjTov a.>\ov ovJiva. , oLti tSv ts^av\KAVTvVy ovTi Tav ?<V v»y. i,>).a.. f^v •» Uftug
ojjToi Qi TovNeiKov^ «t? tfKiovv ti aj^^UTizv ViHfov ^^'S-mhn.f t ^jivViun,

»> Qu£yeA)aitainfemjonem Ldtinumci Laurentio VaUaconrerfa funt, Lti-
» B:m eorundem acppulturx tales funt. Qmbujcunque domeflicu aliquis de-
» ceJ?ithomo aitcuim momenti , ihi omnis muliebrisfexw familia caputfibi
> y ^ yultum ohlmit luBo. Demde reliflo domi cadauere, ipfcper yrhcm >rf-
» gantesfe plan^untfuccin6id^y nudatls mamiUtf, ^ cum etsproximf qU(Xque,
>* ^ltera exparte , yiri ^ ipfi expeElorari/e "Verberant. His aBisy tta dcmum
» ad condiendum portant. Suntautem certi ad hoc ipjum confiiruti ,(jui hoc
i> artificiumfaciitant: qui cum ad ipfos cadauer portatum ef, odendunt his qui
ii portauerunt , exemplaria mortuorum linea pin^mdo adfimulata : f^ eo-
j> vum ynumaccuratifime fabrefaSium effe atunt.cutus ego nomen fi nuncu-

Trlplex „ pxueroJiaudfaciamfanSVe. ^lterum tUo inferiuSfacyilwrt< precij.Tertium

Hcrodo • ' ' ■ ^

to con-

dicn(

corpora „ bus hunc in modum diltgcntifime condtunt corpus. ^nte omnta incuruoft

inodu». ,, Yo cerebrum per nares educunt, ^t quamque partem educentes,ita locum eius

j» medicamentts expletes.Dehmc acutifrmo laptde .Acthioptco circatlia con-

»» fcindunt.-atque illac omnem aiuum protrahut^quam^ybi repurgarunt, ac yioo

'> phoeniceo expleuerunt,rurfi4sodonhuscontufisrefarciunt: tum omentacom-

» plentes contufamyrrha pura^Cafiaj^cd£.teris (excepto thure) odortbus

V iterumconfuunt . vbi hAcfecere faliuntmtro abditumfeptuagtnta dtes: nam

'odo „ ■yfljj^jf.^i^ Eadicentesfcifcitanturabhts,adquodexemplumycIinre^ingi
n ji '' mortUHfiiu.lJii couento de precio tUmcabettt . ^thi qui relmqttutur m xdt-

\

ra.

DB MBDICATO FVNERE. tlB. ll. 22

diHtiusptlire non licet . ExaSiis feptuaginta diebus , cadauer ybi ahluerunty

Cmdone byfsin.i totum tncifis lons muoluunt ,fummi dhnentes. quo^e^- ,

•'../•/ / i. T^ j • j I r „ Secunda

ptijgLutinis loco plerunque ytuntur.Eo demde recepto,pro^mqut li^neam ho " (-onditu

mmts effio-iemfaciuntjtn qua mox inferuntmortuityinclu/umque tta thefau- '] ra.

ri:^nt, ideJi,reponunt» Hicautem qut mediocria^olunt nimiumfugientes „

fumptum,ita comparant : Clyfiere ynguine, quod ex cedrogignitur,complet, „

Veinde ex hac aluum mortut yipfam neque fcindentes ,neque extrahentes, „

fedper feceffumprehenfo^yidipotlerioris hiatu ,inferciunt: ^totquotdixi „

diebfisfale condtunt : quorum dierum yltimo cedrinum ynguem, quodpritis „

iniecerant,ex aluo egerunt,quod tantam habetyim, >f "Vnafecum aluum at- „

que inteftina tabefa6ia educat. Nitrum autem camestabefactt : mortuique „

tantitm cutis ^ ojfa relin quuntur. Vbi tsfafecere , ex quofic tradt dere mor- „

tuum,nthil amplttis negotij fufctpiunt. Tertia conditura hxc eftadornadi eo- „ Tertia

rum mortuum:Qui tenutortfuntfortuna dilutionihtis yentrem abflergunt,a- '» ^o"°**"

refacittntquefalefeptuaffintaperdies. Deinde traduntreportandum. Vxores '*

tamen infigntum yirorum nonftattm ^ita defun^ias tradunt condiendas , ac

ne eas qutdemfocmmii4,qude. conjficudi yalde tx maiorlsmomentifuerint,fed

triduo atque quatriduo defunShs.va de caujafacietesy ne cumfoeminis Sali- "

narij concumbant.Beprehenfum enim que?idam aiunt coeuntem cum recen- '

ti cadauere muliebri,delatumqi ab eiufdem artificij focio. Quifquis autem >f / '*

ipforum .Aegyptiorum^el hoTj^itum compertti^fit mortuusfiue a Crccodtlo

raptus^fiue ab ifyfofluwme , neceffkrium prorfm eft ei ctuitatt , ad quam ete-

6itis eft, condire, ^ quam honei}ij?imofunere fepelire facris monumentis, '*

quem ne conttngere qutdemf<Ls eftalteri^autproximorum^ aut amicorumym- "

fiipfts Nilifacerdotfbiis,ytpote matws quiddam quam hominem mortuu tra-

^antibfts ad fepeliendum.HaSlenus tUe. Ex quo authorefole mertdtano cla-

rius liquet , rem eam quam rtegotiatores Mumiamyocanty idipfum ejfe quod

Plinio corpu^s condituniy MeU yero medtcatumfunus dtBueft. idem qttoqi Mcdicatu

Herodottis,cum de^mafios conditofunereJcrtbit,multa ad hoc noflrum in- fu n uc.

ftitutum,qu£ nonprdttermittenda duximtis,in hunc modum recenfuit..y4pud „

Nilt autem oflium, inquit, quod diciturPeluftum, habebat caQra Pfamme- „

nitws ^majisfilitts, Cambyfem opperiens.Nam ^maftm Cambyfes in .Ae- „

g)ptum progreffu^j non yiuum naBus eft ,fed defunBum , citm quatuor ^ „

quadraginta annis regnajfet. Per eos nthil admoducalamitatis expertttSy de- „

fan6tiijque (^ fale condittts eftj^infepulchris, qux, ipfe £dijicauerat,ftttt4 „

f 5/

PETRI BBLLONII CENOMANI

Intfit temblum.H^c ill£. Paulo pofl de re eadem fcribit hls yerbls. Cambyfes

, antem e Memphi in yrbem Saim abtit^animofaciendi quxfecit. Etenim fi~

„ mui atque in £des ^mafis in^reffm eji , imperauit cadauer^mafis e condi-

j torio adfirri: Deinde prolatum yerberibm cxdt^ac yellicari, ^ftimulis pun-

,i ^iiOmniqi contumclta infiftart.Quodfacientes poftqua defiittgatt erant(nam

,, cadaueryytpotefalitum/efiftebatynecquicquamomninoeltdebatur^tufiitcrc

Pcrfjp 1- „ mari: haudquaquam fitnBe iubens , quia Perj£ Deum c[fe tgnem a) bitran-

gncDeu,, tur ,^apudneutrosmoriseft cremare cadauera : Per/as quidem ^propter

arbitrat. „ y^^^^^ dt^ium eft^qutanefts efp aiuntDeo depafci cadauere homtms:^e-

" ^'ptiosautem,qutaperfuafum habentignemanimatam ejfe beluam , ^ om^

*' nia qu£ nafcuntur dcuorare: Et poftquam deuorando fuerit expleta, ^na cum

*' ipfit re deuorata emori. idcoque non effe apud eos confuctudtnem , mortuum

'* heluis tradendifidftliendiytum ob id,tum ne humatm deuoretur a yermtbus

" H£c iUe. Rcliqua qu£ ex eodem authore peti pofjuntad confrmandam no^

ftram fententiam de condito corpore ^ Mumia,fiiis locts aficribentur. Qu£

etiama Diodoro^ Strabone firiptafitnt,proferendaduxtmtiS. Strabo libro

IiiJxos in decimofixtofrtbttludjcosincondtendtscadaueribtis^Jphaltofiue bitu-

co ndiedis ^y^^ Uquido^^^fios fuiffe^quod in SodomAorttmari legitur . Diodort^ Sicult^

Afphalto ^egyptiorfim mores diligentifiime Itbrofecundo captte quinto exponens^ed'

vti. dempent de cadauere condito habet.Cuittsl/erba Grxca adfcrtbere noltcutt,

quodnon adeo multa eitis authoris exemplaria extent , eiti6 autem h<£c fiint

), yerba.Cum quls defitnftu^ efl in .Ae^pto, profinqui omnes dmici, deturpa-

j, to luto capitCjciuitatem lugentes quoad mortuusfiepeltatur ctrcumeunt, Inte-

„ rtm neqtie lauantur, neque yinurn autcibum, ntfii yilemfumunt , neque ye-

S epul-^ „ ftilyf^ ytunturJhlendidis.Sepulchrorum tres habenturJpeciesfitmptuofa,me-

chroru „ diocris^ humilis. In prima arcfentitalentum exponunt : Infiecunda minas >/-
Diodo- „ . . , • ' yr U j-

tres <^tntt:In ylttmaparum qutdjumptus erogant.Qutfiunera mortuorum curant,

differen- „ eo exercitioa matoribtis tradito,funeris tmpenfam domefltcis dcfcrtptam fe-

t'3c. ,» runtficrutantesquantiyeitntcelebrarifunHS.ConuentionefaBa,corpus eis

" tradtturyt tuxtaimpenfiam cureturfunus.Primusgrammattcus(tta enim ap-

>» pellatur) pofito humi corporeyCtrca ilia de/crtbtt quantum afiintflra parte in-

» cidatur. Deinde qui dicitur ficiffor , habens laptdem .Aethiopicum,

» quantum lexfinity eo latus aperit : fubitoque curfu perfiequentibus qui

»> adftabant , lapidefque cum execratione in eum iacenttbus fiu^^tt . Exfli-

" mant enim odium tnhtrere.auicunque amici corpus yulncre iUatoytolauerit,

^ dicat <^uratores yero corporis hos Salitores apeUant) honore exiftimationeque dt^t

DB MEDiCATO FVNBRB. LlB. Iir. 25"

hahentur:Vtuntm' cnimfacerdouhuSytempLxque ^ariterin^ediuntur.Hisad ,j
cadaueradflantihuSfl/nusfcifJurdmpercorporisinteriorapr^ter renes ^cor „
dtcitiQudtfinguU alteryiuo Phceniceo ex rehus odoriferis lauat:dcinde cor- ,,
pustotum,primumexCedrocumaliis preciofis^^nouentis ^n^untdies am- „ Ex ce-
plius trio-inta.Mjrrha deinceps ac Cinnamomo^cditerifque rehus liniunt,qu£ 5' "'"^^P"-
nonfolitm idferuare diktine^fed odor/ferum reddere queant . Curatum cada- " jnccps
uercoonatistraditur defunClijtafingulis eiuspartihus , etiam fuperciliorum ^^ ex Myr-
palpchrarumque pilistntegrh feruaiisfyt omniscorporis jfectes dormietis mo- „ '^» ^c
re,inteo^aperduret. Plures^e^ptij progenitorum corporihm domi ma^no »
fumptu conditif/ej^icientesfuorum imagines "^iuetium magnitudine ^ ha- "
hitu a longa progenie dufia4,tanquamyiuentium ajj>e6lu animo ohleSiantur. '
^ntequamfepeHaturcorpm,pr£dtcitura cognatis tum tudicihti^ ,tum de- '*
fun^i amicisfepultur£ dies.Ha^eniis Diodorm de coditis cadauerihu^.^-
lihi quoque citm de ^egyptiorumfepulturis loquitur,Sepehunt,tnquit,pojlea '
quinquefuoSyhi in propriisppulchris,hi quihm ea defunt domi apudfi)7nio-
rem parietem arca corporis ereCia.Qui yero aut crimine aliquoautfoenorefe-
pultura prohihentur , domi ahfque arca ponuntur : quos pofieri dttioresfa£iij " Aecy-
ac dehita ^ criminalucentesjwnorifice fepeliunt. Gloriantur enm u4ep- ^ ptioiu
ptijJuosparetes,maiorefuemagnifce effefepultos. Mox efiapudeos,defun6lo „ fepuhu-
rum parentum cadauera dare inpignm creditori . Summa lUos qui non redi- » ^^-
muntfequiturinfamia,^fepulturacarent.Sed corporacerte prtmum opera " cadaue
Saltnatorumcondiehantttr:Poftrembyerohonorificefep€liebatur.tamen an- ^^ ra, dari
tequamfepeliretur corpm, pr^dicehatur a cognatis tum iudicihm , tudefun- ,, in pign»
6ii amic'isfepultur£ dies,tn quafepulturamatorpompaerat..y^fferuntyero » <^redito-
iUum/iomine mortuum appellantes.paludem tranfitwrum.^djiantthm tudi- ''
cihusamplius quadragmta numero,/t-dentjhuJque tn pr£parato yltrajiagnum '*
hemicycloytrahiturnauls ad id compofita ah tls quthuseacura iniuncia efi, " y^a^
regente magtfiro,quemfua lingua S^eppfij Charotem yocant.Vnde ^ Or- " charon
pheum afferunti cum hunc morem apud ^egypttos conJpexiJpt,fnifJe poft- „ tis fabu-
modum inferos,partim qu^yiderat tmitatum,parttm qu£ ipfe commentusef- >> ^a n^ana
fet, Perdu6ia inftagnum naui,antequam condatur in arca cadauer , permttti- *.
tur legey/olenti mortuum accufare.Si quis co?nprohaturmale yixifje , tudtces ^' jg vjjjjf.
/ententiamferunt,quacenfentcorpus eiusfepulchro priuandum , Quidepre- „ fent fc-
henditur iniufte crimen ohieciffeymagna mulBatur poena. Cum deefiaccu- 5>puf<^hi'<>
fator^utper calumniaaccufator conftat,cognati fnitolu6iuadlaudes mor- " ^^ntuk
tuiyertunturjnihildegenere eiusyfmt Grmconfueuerunt^narrantes: {exi~ ^"

f iij

CaJaue-
rutn con-
ditura.

PETRl BELLONlI CEKOMANI

yijlimmt enim omnes ^epptijpariterfc nohtles efJe)fedordientes a pueritia
yy tn qmyittZ inJlitHtionem eruditiommqHerecenfent,(tdyiri dttatem defcen-
„ dunt^Eius ergct Deos religionem iufftttam,conttnenti(im , yirtHtefquecxteras
„ commemoranres. fJaHenusDiodorns,

Deantiqua vulgaris Mumise Cquod tamen niedicatum
funus cft) Gra:ca 8< Latina nomenclatura.
Capuc II.

P) X yerhis igitur,tumHerodoti, tum Diodovi ^ StrahontSjy-
"^ nicuiqu^ fatls perf^icuum ejje poteJ},cadauerum conditttram
Tnet-j^vatyappellatamfuijje , quodea ^t a putredinefcyuaren-
tur,non aliter quam carnes/ale condtretur.Eji entm Taeiyivii
faltre, f^faie durare, interdum fole. Non yna ^ eadem tamen eji corporit
No n vn 3 condtti apud omnesfcriptores appeliatio, Ex Dtofcortde enim qut tn captte de
cft corpo- Cedro Ithroprtmo Cedri^ymi tneJJe(^iKei.Kvmv 'twv A>Lfm (mfxATtev , (crihith^c
ns conditi cQdiff^y^-f <pi^eiyuA vixfav mfMtTTcv dtctpoterit. Galentis ftmplicium medtcamen
^Q^ torum Ithro feptimo Cedri^ yim tneffe fcrthtt ^n^iwv j^ rtcmT??* <^iKiT\nv -ri

TsSviwTtt Awe<tf. Ex jUttis itaqueyerhts eam condtturamre6ie nominahimtis
Im^Sm Kj ^i\etyua uoeiav ri^iu ■mv. .Aettj ^ Pault , qui eadem habent, hlc
yerha non adfcnho , quod ea ex Diofcortde , ^ Galeno tottdcm pene yerhls
traduBaftnt. Ratio autem cur Cedria yiuentium corpora ahftmerentur^mor-
tuorum yero feruarcntur a Galeno Ithr. 7. loco fupra commemorato affertur.
Vlutarchtii atitem in Sympofiacofcrihit.Aeppttos cadauera aperire^pricoqi
loco aliquofoli exponere, intejlinainflumen iacere,rehqutim corpuspurga^
tum afferuare . SedtUa ex Herodoto ^ Dtodoro excerpferat. Quoautcm
hancrem tUuJirioremmulto redderemti^ ,noJlrorum quoquefcriptorumfen-
tentioi adjcrihendas putauimtis , qui quanquam maiori exparte afupra com"
memoratis Gr£cis authorthus ea qu£ de hac re tradtderunt, tranjiulijje >/'-
. - dentur , incji tamen in tUorum fcriptts aliquid quod ex altis etiam fcrtptori-
authoruni husquinon extant,tradu6ium ejfe appareat. ^h eis autem authorihus inci-
nomina piam , qut V antiquitate , ita ^ eruditione c£tcros anteceUuijfe dtcuntur,
qui dc fer- qttortim ^erha fuo loco apponemus , Varronis fctitcet, Ctceronls , ColumeUx,
uato unc- Qf^^fll/^^jjj j^^^l^^ Phnif : ex quihusomnthus luceclariui conjiahit, yocem
runt. ^^^^ cadoHcr conditum,feu medicatumftmtPSf Lattnts ^ tUts quidem longc

DB MBDICATO FVNERE. LlB. II. 24

antiquipmis authoribm yfitatafuiJp.Plinim^yterat accuratifinjHS Grdt-
corttmauthorHm mdagator,rem totam ex multtijcriptorihm breuiterjytfblet
omnia,coUe^it,c[U£ ad rationem apud ^egyptios/epeliendi corpora attinent:
Captte enim ij.lib. 11 .ita inquit.In equorum corde ^ houm,offa reperiuntur >»
interdum.^ugeri id perfinmlos annos m h omine,ac binas drachmas ponde- »
rts ad quinquagefimum annum accedere : ab eo detrahitantundem , ^ ideo »
non yiuere hominemyltra centefimum annum defSiu cordiSi^e^ptij exi- j>
Jhmant, quibmmos efl caAauera ajjeruare medicata.Ha^enmPlinim. »
Cenforinus libro de natali diejn eo capite ybi diftin^Hones ^tatum homints
/ecundum opiniones multorum defcnbit , hoc modo habet . Pr£terea , tnqutti ''
feripoteji quod refert Varro^quod Dio/corides ^Jlrologm fcripfit,.Alexan' "
dri(X,mt€r^eos qui mortuos conferuare Jolentjiominem plm centum annlsyi- '»
ttere nonpoffe.ldcorhumanU declarareeorum^quimte^iperierintfinecor- •'•
poris tabe . Ex quibm yerbis nos condltum cadauer Plintano more,yel mt-
dicatum,yt Mela habet^yocabimm.Mela enim libro primo capite nono^e-
^yptum defcribens h£chabet.Cultores,inqutt,resnonum multo ahtera c£terls »
a^untymortuos limo ohlitiplangunt,nec cremare amfodere fas putant. Veritm »
arte medicatos intrapenetralia coUocant. Cxterttmquodde medicatis^e^j- « ^^^''tui
ptiorum mortuts Mela retulit , ex Herodoto trandulit ybi .Aeppttoyumfit- ui edi-
nera defcripfit. Ea etiamnum hodte nuUo labe poUuta fedpene inteora,ad nos cati.
importantur:qu£ tamen non lUo^enuinoanttquorum nomme a nojirts appel-
lantur:(namr^t iam dtxi^conditt cddaueris yera nomenclatura exoleuit)Jed
accito ad eam rem exprimendam alterim rei cognomento , mutatoque no-
mine jMumiamMauro Barboroque ^extemoyocauerunt . Deincepsyero Mumiam
Latinorum more ,Jeruatum corpm,^ cadauer conditum /appeUandum po- falfb dici-

tim cenfemus , quam Mumiam. Morem condtendt cadauera in ^e^pto "'"V^c*^

hn<re ante tempora Tiefiodi , oui ytxit quadramnta amm ante Herodotum, . - j^"-^*^ ^
r^ n ir 1 c± n • ''«^oaituap-

futjje conjtat . Sed ji amborum £tatem respexerimm , lUe tunc temports re- pellad

cens erat, ^ltam quoque ex opttmts quibufque authoribus antiquij?imis
rationem adferam , quare fic Jua.Ae^ptij fmera accurate medicata, at-
quead Memitatem cujiodttafeu condita,tanquam perennia ^ incrrrupti-
hilia afferuarent . Herodotm Zoroadis rationem adferre conatm efi , ta-
men fi reltgio ^ fdes ^egyptiorum, ^rabum, ^ethiopum , yicina-
mmque regionum expendatur, doceteos rton obaliamcaufam corporamor-
tuoYucodiui[Jeyqu.lm ob eam qux a Plinio adfertur.Siquide ^egyptios ob id
jiciffe,qHodmortuomreJitrre^tomexpe^arent.Quarem ex Vemocriti fen-

um.

PETRI BELLONII CENOMANI

tentia ofiendam.^e^ptij nempejludxorum more , morruortm expcSiahant

refurre6iionem:ideo corpora condiehant^yt durarety^ ad dctemitarcm affer-

uarentur.Ob id,nefas lUtsah igne cohuri corpora,auta ycrmihu^ ahfumt dehe-

Pl i II i» D e ^^ credehatur.De qua re Plmttt^,qui ^ Epicureus erat^ Democritum irrifif,

mociiti ^ihro enimfcptimo capitc quinqua^eftmo quinto h.<ic hahct Similti(inquit)

fentetia „ ■^deafferuandtscorporihushominumacreminifccndi promiffa Vemocriti,

irriht. „ yanitu,qui non reuixit ipfe, H£c Plinitis ex quihusyerhis elicimtis, Demo

critum hominem Grxcum , .Athcnienfes corpora afferuare ad rcfurreBio-

nem,doceye yoluiffe.Quamfententiam is ah .y4egj)ptijs mutiuitam acceperat.

Dem 0 cri - i^^tf^ quum Vixerit olymp.oElogefima longe prxcef^it Epicurum , multo au-

tusprgccf- tem pofterior Pjtha^ora ^ Socrateftiit.Vixitautem Democritm ante He-

it Epicu- rodotumplufquamqttadringentisannts.Hicquumduos haheretfratres ma-

Hero do- ^°^^^fi ^'i^^i^h eis dtfcedens hdireditatcm fuam accepit:qua in pecuniam re-

tu$ vixit daa:a,adu^epptifacerdotescontendit,ahtU'tsGeometriamacccpturus . Indc

p oft demo ruhro mari emenfo,ad Chalddtos,^ in Indiam penetrauit . Pofiremo ^the-

cntum. na6 redijt adSocratem..A Democyito(inquirCicero)propter difcendi cupidi-

vixit t '- ^^^^^ yidemti^s yltimas terras effc peragratas.Qux. qui non yidcnt^nihil >»-

poreDe- ," ']^^'^* magnacognitione dignumamauerunt.Ex cuius Democritiyerhis,qu£.

mocriti. ^^rec€nfenturaPlinio,conie6iarelicetJ)emocritumad refurreBionem ^ffer»

Definibus uanhominttmfunerayoluiffe.Quamremah ^e^ptijs edoBumfuiJfe cer-

tum efl.Quod autem animi traquiUitatemft^mmum effe honum cenfuerit, £-

picuro anfam fe imitandi p}\zhuit.Nam reuera quidquid Epicurus honi hahef,

ah eo efi mutuatus.Qupd Cicero aninuduertens,Democfitus(inquit)yiym4-

gnti6 imprimisyC cuittsfontihus Epicurtis hortulosfuosimgauit. Hac Cicero

frimo de Natura Deorum,

Quod Galenus,Paulus , A etius, & ante cos omnes Dio •
fcorides,non minus (juam hiftorici,{eruatum corpus
agnouerint. Caput iii.

liiorici in rerum defcriptione hoc a mcdtcis in fcrihendo di~
fcrepant,qu6dillt hidoria tenus res ipfastatttm defcrihere fb-
lcant,medici yerojiatim ad earum yerum naturam^yireSfme-

_1 dicamenta ^ auxilia qux ah ijs petuntur,defcriheda ^^re-

diutur.Quapropter cufunera mortuori^yarils modis_ codiripoffe ex htQoricis

Hcrodoto

DE MBDICATO FVNERB. LlB. I. 25

HcYodoto c^ Diodoro feipra oflenderimus , «/mc ^«/df medici Viofcorides,
G.ilenU'S;Piiulm ^^ctiiisjnreht/^ defcrihcdls.qu.im (tcuratifsimi dcfer- ^'^ "!^"
uatofimcretnididcrint^ dtcendum Videtur. Viofcorides qui Galenum precef- ^^[^x-
fit)feruati corporis mentionem fiictt in hunc modum.Ea cedrijclfis, incjutt, >r uato func-
defimEia corpora confertiet , hinc ny-im {alw im; kvlu)-v XKaKiaailo^ id eji mor- „ re retulc
tuorum yitam quidam eam appellauh-e.Nonne hic Dtofcorides fimtis medt- j> •'.'"J- .
catum defcrihiilGalenti^pofieriorDiofeorideJib.y, de medicamentoru fi- ^[^^^^\y^'
cultatihiis fec hahet. C^terum Cedrea quartum ctiam ordinem yideturattin- <ie niedica
ceretadmodfim calida fimul^^tenuium partiu . Paulo pojiaddit. Taliaita- to fiinerc.
que ^ mortuorum corporit carnes cormmpunt,at Ccdrea exficcat yfemulque Cedrea.
d corruptionetueturcorpora demorttta.Cmtis rei paulo poft rationem reddens
feihiicit.Vt pote Jnquit humiditates eorum depafcens, ^egineta ith.q. eadem
qux, Gaiemt^s recenfet.Quam Cedream appellantjnquitffithttlls eftadmodum
pdfeantijs.Hinctenerascames expedite ^ cttra doiorsm exedit: Durasau-
tem,pr<tfecrttm demortuasftccat,0* a putivdineajfern. H<ec ilie. ^egfptiortt
autemfHnera ma^a exparte Cedria condtehanturj de quo feuo locofufeus di-
cetur.Hoc autem loco expedit,ytfcruati corporis yim ^ naturam expenda- Seniati

corpons

atu

mtt^s.QuodfeCedriacondianturmorttiiyCredtparefl^Cedridi quoque yirtum y-^ ^ ^
particepsfmuros effe.Si ^Jpl7aito,.Ajpi7aiti:fec denique de reliquis medica- ra.
mentorumgencrihtt^dtcendum. Itaquecum Cedriamedicamentttm fettqttod Cedrig vis
(x t£dafumtttti\qUizfeiintracorpiis ncjlru affumatttr^maffnupuimmthus ex-
niceratiscommodtiadferat,alnfqueHlgenu6morhismedericertumfetjFune^ . ,

ris conditt yfum prorfeusnon effe re^uendum^ neque ah yfet ahdicandH cen- jj^- ^^^^
feo.PerJpicuumttaqueefeiMumiamyocatam rem effe compofettam humana no efle at»
carne mixta yeifaie yei,Bituminefaut Cedrta . Diofcorides quottes Cedriam dicandutn
propinahat ,aut aduerftis Cerafex morfeum dari tuhehat jfeaiem ei admifeeri
frxci^ichat. .Atqui iflud conditttmfunus,mixtam cu Nitro (^ Cedria natu- c 6 dit iim
ram ijahet.Ne ycro morofus acfeuertts quifpiam caiummator, >«o modo Ce- f""' p ^rti
dria inyniuer/um feruatumfanus cond.iri me putaffeeciamitet^aio,cadaHera ''^P^ J^^""
yariismodiscondtrifolitafuijfe.-quo^dam accuratius,qu£damnegiigentius,'\it jj.j^^
cuiafque defun6ii opesferehant.^iiaetemm pauperum erant a dtuitumfu- Variis mo
nerthttSjqu£ dtiigentiori artifeciocondiri foittafe^nt, quodtn hisfuam operatn ^Js Cada-
Saiitores yi^PoiinBores pr^ftahant accuratiorem : ea itaque ahiis difecemi "^"*^°"'"
faciie poJfunt,qudt ieuifumptu conditafiicrat.Quod qutdeij qui attente mui-
tafuneramcdicatainfpexerintydeprehendcrepojfunt.Horum difcrimenfa- ,. «^,

ctle^lexandri^ ^Mmphiohfcru4reiicet,Bcnedi6his Badioim ,Aui- Badiolus.

G

PETRI BELLONII CENOMANl

nlon:nfii,qm ^lex(ind,ri£ tunc agehat , pro Gallls ^ florentinii merclmo-

,, „. niorumconful ctmeamreofioncmperluilraremimihitduUp^lihros.numif-
Supellecfl» ^ r • r •>•/ ; •/ a j

lii ia fer- ^^'^ ' atquel>aja,mjeruati corporn^i/entribtis ac thoracibti^ reperta ojtcnatt,

lutoru cor Q^^d qutdemjieri polje omnihtiSpaLimfaciam. Nam cum corpora omnihi^

por\im\c- prorftisinteriorihtii yacua femper condirentur , n/fyentrem medicamcn'

tnbus re- ^^^ (tdimpleuijfent^tnfcip^m concidijfet^yt qm tunc yacum cjft . Cum aute

tUts hic quoquc mos cjfet,ytqu£ defunSlus tn ^ita dtlexiffet,yna cum co fe-

peltrent^atque etiam (fifa^ erat) condirent , ea in aluum mdchant, lUamquc

tls rehus adamatis complehant. Ex quofa6iitm ejfe credimw, "Vtnunc quoque

inflrumenta aliquotjarmayyajajlthri,!^ ciufmodi permulta alia qux chm eli

fepulta erant,in aluv inclufa reperiantur. idola yidimm ex dirc ^ orichal-

co,lihros quoque antiquijiimosm eorum thoracihiis rcpertos,aliaque permul-

tafupelle6liliaantiqu,a.His qu^damfimilia a D.Gulielmo Rondeleto mon-

tifpefjulanenji medico audiui, nuper MaJ?tliam funus conditum atque m~

tegfum ex Memphide nauip^ioeffe exportatumjm cuitis thorace inuenta fue-

runt Vigintifoliapapyri antiqu<e literh ^Arahicis infcripta , quoru infcriptio^

nem nemo potuit Itgere. .Aumionenfes lud^i conieSlura potim quam cert4

cognitione aiehant, defim^i yttx hiftoriam continere . Quorum quidem fo-

liorum aliquot Dominm Rondeletus Montifpejfulani dotior inter fan6iiG-

ramommenta feruat : quorum aliqua fragmenta mihi dono dedit. Eadem

.Aetim, de Cedria tradit , qu£ a Diofcoride ^ Galeno dicia erant. Cedria,

„ inquit,primi ordinis ejierodentium, Scptica Gr£ci appellant, multum calidit

^, ac tenuium partium exiftcns . Deinde adiecit , "ynde mortuorum corpora con^

„ /eruatur incorrupta,humiditates ipforumJitperJlu.u depafcens. H£c^etim,

Hifioricinihil de yirihm huius hahent: ex quo contici potefl ttinc nuUum

hahuiffein medicamentis yfum ,nontamen quodyires nuUas haheret , fed

. . qubd tunc nuUm eim effetyfm . Ex quo faSium eft , "Vf dotes etus ^ yires

feruati ca- ^ nemine diBx fint» Noftro autemfeculo yires etmfa4ici £grorum fuccej?u

diucris vi- cxpertifitmm . Barharamautem iUam Mumi^ appeUationem ei adjcriptam

rcs agno- cxplodendam cenfemus . Summaigiturcura CVf referunt Herodotus , Dio-

«^unt. ^QYus^ Plinius, Cicero , Plutarchus ) corpora defuniiorum in ^cp^to co»-

<Lebantur^

4

DE MEDICATO PVNERE. LIB. II. 26^

Non hominum modo corpora in Aegypto condieban-
tur, fed etiam brutorum animaliu permulta gcnera.
Caput II II.

On hominum modojed etiam hrutortmi multa corpora apud Brutorum
^egfptios condiri cedriafolita eJJeyWultorumJcriptorum te- c o rp o r a
jiimoniis comprohare pofjumm , Sicjuidemreferente Hero- condirifo-
doto,cum ammalia diis apud ^egjptiosfacra haherentur, me
nto pr<£terjidem Videtur quanto honore colerentur , credere.
Colehantemm animantia qu^dam prncter modum,etiam pof} eorum mortem,
Cum alicjuod eorum ammalium moritur, inquitHerodotm, Sjndone cqnte- „
^um cumylulatu pe6im percutientes fale liniunt ac Cedri liquore, quo diU' „ Cedri li
timferuetur,ac "Vn^uentis odoriferis corpm ^nBum infacris locis fepeliunt. » ^"°r^
Hoc lococonuenit Herodotm cum Diofcoride,quod Cedriliquore cuBaper brmorura
fuft feruarentur.Nam adiicit quoque , quod quoties Crocodilm in ^eppto fe

kruantur.

mortemohiitfilecondiretur(^Cedria,^inyrnisfpultm coleretur.Cuim „ Croco-
yerha hoc loco recenfere Vifum ed.Quihufdam .Aegyptiorum,inqutt,Croco- „ , "^. ^*"
aili Sac}X)fin6iifunt,quihufdam nonJiint,Sed yeiuti hoftes exagitantur.Sa- „ rond^e-
cros admodum eosejfe exiffimant, qui circa Thehas c^ Mjriosftagnum in- „ batur.
colunt,quorum ytrique ynum ex omnihm Crocodilis aluntcicurem ^ edo- „
ftum manut>a6iari.vhi mortem ohiit,Jale conditum facris in yrnisfepeltut. „
Qutn ^genus hominum (air Plinim) efl in ^egypto CrocodHis aduerfa in ,, Tenty -
ipjb Niloirentjrit£,ah infula in qua hahitant appellata : menfura eorumpar- , '"^*
ua,fed pr^fentia animiin hoc tantum yfu miranda . Terrihilis contrafugaces „
Crocodilm,fugax contra infequentesifed aduerfum irefoli ij audent . Quin- ,
ctiamjlumtnt tnnatant,dorf6que equitantium modoimpofiti,hiantihmrefii- ,,
ptnato capite ad morfum,addita in os claua , dextra ac Uua tenentes extrema
eim ytrinqueyytfi-enls in terram agunt captiuos : ac yoce fola etiam territos, ,
cogunt euomere recentia corpora adfepulturam.Mihiautem (inquit Herodo
tm).yiegjfptijcumin ahis adfitcra pertinentthm,tumyerd in hisjuperslitio-
fe agere yidentur.C^terum ^egpptm cum ftt^fiicdzfinitima , non tamen „
(tdmodumferis eftfirequens.Qux, yero illicfiunt, e<t omnes profiacris hahentur, , ^gypt*
parttmmanfiuet£,partim tmmanjftet£ , Earumeducandarumcuramfeorfum , ^'^"^
ac£teris,.Aeg^ptiiatque ^egifpti^fiufiipiunt.In quohonorefilim patrijitc- „ „^^^^^ '
cedit.Hisferis omnes qui in yrhihmfHnt^yotaperfoluunt,qu£fiuficeperuntil ^^
li Veoycuim iUafiera eQ.Quarumfiiquam quis necauerit,fiiyoienSymorte mul ,

Gij

tur.

PBTRl BELLONII CEKOMANI

,j Si4tuf:fininuini5,flcSliture{t mulctayqua/acerdotcsfiiruerint, Qmfquh M-
„ mc ibmaut accipnre necdHeritfiuc ')>olensfuenolens,morte ajficitur.Qtn-
Fclcs con- hufcunque autem domthm yltrofclis op^etit mortt,earn domorum hahttato-
dieban- ^^^ ^^^ th/ola ftperctlia eradunt : totum autem ccrpus 0* caput , in quorum
*' domthusficmorittircanis, Efferunturfelesmortu£ ad/acratefia/ybifilft
'' fepelifintur m "Vrhe Buhafli, Canes tnfua quifque ^rhe tumuLmt ficratU in
>* locuitf.Eodem qtto canesmodo,tnda^atoresfepeliuntur. Nam Aly^^ala^Jdefl
" mures araneos,<^ accipitres m yrhem Butum aljjortant.Vrfos auttm qui facri
V fmt , Ci7* lupos non mulro "Vulpihus ^andiores,eo iocifepehunt, yhi tacentcs
>' inueniunr, H&c Herodottis,

Officium condicndi corpora non cuiuis delegabatur,ied
ei tantum,cjui id a maioribusaccepiffet,.
Caput V.

Taque cuni peyfficuumfit^qubdomnium corpora tn .Aeppto
eo quo dixi modoy condirenrur, quxrerfortc quijfiam, anfce-
lerarorum quoqtic homtnum cadauera,qui oh religtmem mor
ti addiSli eranr, hocfepulrurx crenere carerent. Jitmthi qut-
dcmyidetur^eriamjlrangularorum , aut alio mortis orenere affctlorum ca-
dauerihusfepulruram non definffe, Siquidem Hcrodotus rcgem ^pri':m ab
^mafyiSium fcrihir,0*yrhem Saim duCium in <eJes qudzipfius ante^fuif'
(enr,runc autem ^mafts rcgta:ihique , att, quamliu in regiapafcehatur , eum
^mafis honcfleafpruauit.Tandem incttfantihus ^egfptii^ non tusle agere,
quiftium (j? ipforum intmicifsimum aleretyoh id .y4pricm tlhstradtdtt.Eum
ij^iyhijirano-ulauerc, paternis in monumentisfepelicrunt. H<x.c Hcrodotus,
Ex quopalam eJ},.y^e^7prios qui ^prtem yiuerc nolchar,fepulruraramcn ctt
rere nolutffe.C^teritm defun5ta corpora non cutuis dahantur condicnda^yt c-
ttam Diodorus/crihit,fed eis tantiim quifimcra mortuom procurare fohti C"
rant.Eius h£c ffintyerha,Quifiinera morruomm cttrantyCo excrcttioa maio-
rihtis tradtto,funeris impenfam domefiich defcriptamfiruntyjcrutantesquan
ti yeltnt cclehrarifuntis. Cnnuentionefa6la, corpus cis tradttur, yt tuxta im»
penfam cureturfnnus.Ha5ienusiiIe, Feminarum quoqtte hatidfccus ac yiro^
rumfuneracondiehantur , Hoctamcn difcriminis intereratyquod hisfor-
ma confjicux. nunquam nifipojl quatriduum, necum.eis concHmherent Sd'--
lmatores,tradehantur,.

Nemoin

>Egypto

fepuliura

carcbat.

Corpori
non cuiuis
tradcban-
turcon-,,
dicnda, „

roemina-
rum funcr
ra.

DE MEDICATO PVNBRE» 'I.IB» II. 27

ludxi olim more Acgyptiorum,fuorum quoque ferua.-
bantmortuorumcorpora. Caput vi..

Ehrxi quociuefiimrafhorum mortuorum ajpruabat, nec du- rr^i^y^^^
hiumejl (jmrtnonunqHam lud^orum quoque haud fecus ac qnoque
^epptiorum carmbm "ytamur^quum ea apudnos ml^Ju fit Tua corpa
Mumtayquamyndecunque adue6iam promifcue ne^otiato- raco"<ii-
res^enalem hahcre folent.Quhd autemcorporaHebr£OYti comodbyt^egy
ftiorum condtantur , docet Mojes , cum de morte lacobi patrls lofephi agit^
qui in ^eppto decef^it.ReceHfetenim lofephijllij iujjit, qui tum in ^egD-
fto f^ gratia f^ authoritate plurimitm yalebat, quadraginta dtebtis more
^egyptio conditum lacohi ipfitis Iqfephipatrisfunus , deflett^mquefeptua-
gintafuiJfe.Primo quoque Ithro Regum hahetur : Samuel autem mortuus cjl, "
planxitque eum omnts Ifi'acJ<^fepelieruteum in Ramarha yrbefua. Solent
^ in hodiernum diem ludditfttorum cadauerum ofjaajferuare, ^ lerofoly- indxi ofia-
ptanaugio humanda mittere,quod quidem ipfefimi confjicattis. Nam dum fuoiu nia-
naufo^io ex By:^anfio ^lexandriam traiicerem, tn eade nobifcum naui non- '•^ru^^ ^i-
nuUt quoque aderant Iud£i,quifecum faccos of^tbti^ plenos lerofolyma defe- ^^^ ^'V'
rebant,qu£qttidemtlkpromorumfuorum c£terorimqu€ p^arentumejfe di- mafejunt,
cebant.Stmt quidam,qtti fimere ferttatonosynyetent yatqtte cmrnno abyju
abdtcandum cenfeam . .AliJ autemfunerts loco .Afjhaltum nobls fuilituere Vari^ neo-
m^ltint : cunt tamen itdem ybi de .yijjhalto Jententiam fcrunt , profiteitntnr ^^"^orun^
falam,nos yerum Bitumen non hahere.Vo/untautem idquodnojiri ^Jphal- r ^^ ^^"^^'
tum yocantyPifiJj>haltum ejfe. Si ergo ytipfiopinantur, bttunune caremtps, tenti^e,
nofqtte .Af^haltttm yeriim dejjdcramtis: pro tUoynlgari medtcrito f/mercy
ajphalto quomodo,yt ipft confulunt^yremur? Sed h^cfatis . Efi ^ alitt^ qui
fententiam pr^dtfiiefirtfimtlem.Scrtbitenim. Quodji, inquit^ aliqttis me- Ncoterici
liorifunere medicatoyd Mumia yocatagcnuina 0* yeraytiyolet ,corpora confilium
ex Xenodochttsfumat qu£. ^loe,myrrha,<^croco condiatatque exbleat,(^ improba-
eayfque adtempu6 opportanum afferuct . Cumyerhytcndi tempti^ appctet,- tur»
eamrfferare oportebtf,atqu^ ea yti , Hanc iUe yirtutis eximi£ effe pofje pr£^
dicaiut. Qu£ res eji admodum ridicula . Eiu^ tamen yerba laudantur quam^
maxime , ettijque erudttto Jingularts, fummtimque ingentum pr^dicantttr,
frobare tamen non pofsum quodtd nohificofuluerit,quod tUieJficere impofi-r-
bile efpt. SiquidemnecAloe ,nec M}rrha,nec Crocusyires habercnttan-
tam humiditatem abfumendi . Quinimo Mytrha, ^loe , ^ Croctfs corpo^

G iif

PETRI BBLLONII CENOMANl

r4 dun funt y in qtiibus nuUa e^ ficultm fuheundi cauitates ofium, cJt*

implmdi horum c<tuemul^ : nec funt idonen >f munus ijuod tUe poUi-

cetuf, exequantuy. Myrrha autem ^^lde (tque£ funt qualitttls j qu£

etiam ipfa facilltme putrefcerent ah humiditate humani corpori^ . Prxterea

Mumiavul conditumfimti^ tnfigni amaritudineprxditum o^Jiantifentireturfiyelalots

garis ama- minimum tntra corpus admijfum cffet.Quis autem,qu£fo^nquamfunm me

ra non fcn dicatum noflrttm dco^u^ansamarum re yera Centit^ Qui quam plurima con-

aita caaauera ^ yidemnt,^^ J£pttis de^uitaruntjn etsnuliam ynqua ama-

Valerii ^'f^dtnempercepenmt.Quamrcm Valertips CordtiS quoque notauityquem fa-

Cordi de ne de Mumta yeritts quxm cxteri omnes noilri teporis medtcos firtpfijfe >/*-

icruato fu ^^ ^^ ^q^ autem Mumiam defnientes , id eft fiunus medicatum, id efje dice-

xia. ^tus^quod primofale cojperfetm , autNitrofa!itum,^per multos dtes Cedria,

Mumi^E -^^halto rccentt,yel Itquidiori Bitumine ynSbtm condtttimque.-Detndc a-

vulgarisdc romatibHs (c;*ynguentlsyMyrrha,Cinnamomo,ad prohumodorem conctltan-

finitio. dum,conJper/itmfuerit. Nam,yt Herodottisfcrthtt, poftquam corpus Juh fole

afluanti multos dies coditumfiuit,prtmum Nitrofalitum, ^Cedriaohlitum,

poftremo Sjndone conteHum reponitur. ifla certe omnia in Mumia yul^l

yocatatnjjicere licet.Lattni quemadmodumfintfsconditumyocauerunt,fic

Condito. condittuftm^conditorium profepulchroacceperunt^tex Plinij Ith.j.cap,

'' "i ^i! ° ^^' ^ ^'P^^^'^^^^ ' Procerifiimum homtnem £t.ts noflra T>. Claudio principe Gah-

*^ >» haram nomtne ex ^4rahia adtteSlum nouem pedum , ^ tottdem ynciarum

X\ c5di " '^i'^^^' Fuereftih diuo .yiu^uflojemipcde addito,Quorum corpora eiti6 miracu

torio Sa '» ligratia,in condttorio Saluflianorum ajferuahantur hortorum.-Pufioni ^Se-

luftiano-» cundtUx erantnomina. Non ynamfi^nifcationem habetfiuntis yfedproprie

'"™* morteyel cadauer iam ardens yel incenjumftgnijicat. Condttt cadauerts yox

apud Cicerontm etiam legitur. Isenim Itbro i. Tufeulanarum quxQionumy

^e^ptij,inqMit,condiuntmortuos, ^domijeruant: quamrem ettam Chry-

fippits tradidit. Hoc de .Aevypttorumfiuneribtis infigne ferihunt Luciantt^,

(^ Sexttts Empirtcu6,quod prtmum intedtna educant,deindefiIiant.Difii-

cile enint tUisJhretyCorptis ajjcruare medtcatum,nt inteftina educerent. Qujc

ob id educuntur,ytreliquum corptts mclttt^ condtatur. Corport condtendo hu

midaspartes aufirebant SaIitores:ldeo HerodotiPS copimentationt noftrx op-

portunxfauensy hunc locum explicat. Cerehrum cnim , quod humidtjsimum

„ eft^craneo yndique circumjeptumfiine capitls yel calu£fia5lura non pofi

i> fet condiri . idcirco Salitorin condiedo,firro incuruo inflexoque ad hocprx,-

» paratOjCerebrum per nares mortui condiendi educebatjociimque yacuum me-

DB MBDICATO FVNERB» LlB. I!. 28

dicAmcntls explebat : Uptde dewde ^ethio^ico corpm dijcidem , inteflinis „
pur^4tis , odoramenti^ lUudcompleLit, mox confuto yulnere Nitrofaliehat, „
Paul6p6ftfuhiun^it,CadaHer^ummi iUitum,^ linteamine muolutum, in li ,,
^cam hominis ejfivjem ad hoc comparatam componitm: Gummi hicauthor ,
nthilaliudyquam Cednam intelli^it.Siquidem alij omncs hiflorici non oum
mihahentffed Ccdnam, Cedria porrOyytfkpius tradidi, corpora afferuantur
incorrupta. Nupercadauereffofjtm eft Romx incorruptuin yia ^ppia,craf
fo '\nguento c^Utum^'t quidam noslrifeculi authoresmcmori^prodtderunt.
Hocauteanteannospltis mille ^treccntos thifuijje depofituex infcriptio-
nihus in adiacctihtis marmorihu6 agnitueft ,fujpicattimque TulItoU Marci
Ciceronls fili^fuife.Quicqutdfuer/t^ego .Aegyptto morc coditucrediderim,

Quod Aethiopcs fere Aegyptiorum 8^ ludsiorum mo-
re defuntla corpora feruare^foleant.
Capuc VII.

Ethiopesfuorum quoquefunera condirefolent ,fed lon£e alia.

ratione quam ^epptij . Suntautem eorum fcpulchra yitre.u ^tlilopfi

HC ^^^'■^ qutd^ audiens Camhyfes, rem accuratiips dignofcerc cu f^ nera co-

^ piens .Jpeculatores Ichthjophagos ^ethiopic^ ItnouiCgnaros ^"^ ^"^^"^

tn .Aethi^piammifit ,qui qtudemfeinffextjfe eorumfepul-
chrayitro conflrucla retuleytmt, qu£ ah eis in hunc modum fteri didicerant.
Pofleaqu.im mortfmmfiue .Aegyptiorumfiue aliorum morearefeceruntjto-
tuniGjpfo inducunt,pi6luracju€ exornantes quoad fieri poteQ effimm eius
repr.tfentant.Deindecippum ete yitro, quod apud iUos multum e{l ^facile Vitrimi fof
effoditur,ctrcumdat:incuiusmediomortuustnter!ucet,nihilnequeodorls in- ^^^^ eft ide

frati,nequefoeditatisylltusexhthens,fedomnia ipfiilltmortuo fimilta ha~ ^^^^^^^}^
ens,Hunc ctppum maxime pwpinqui intra <£des annum detinent, ojferen- '^^^^^ ^"^*
tes ei omnium rerum primitias hoftiafjue . .Anno exaSlo efferunt , circaque
yrhemftatuunt.^Aha etiamfunt medicamcnta, qu<z idquoque pr^flant, >f Rccens Bi
corporatncorruptaconferuenturjythitume, recenscum nondu induruit. Nam tu™«n ^^^
tx durifsimo hitumine yix iftudfieri popt, Straho lih. 16 . tradit ludxos in \^^^ ^^^'
condiendis c^ afferuandis funenhus yfos fuiffe ^fphalto , id eft hitumine, strabonis
quodtn mari Sodom£orum legitur. Exquo diximus funera non tantitm Ce- de feruato
drtafuiffe condtta,fed hitumen quoque , eundem effeEiumpr^ilare potuijfe funere fen
*^e^ptior(tm tamen cadauera^multis notis 0* illis infgnihus auidem ^ ah us ^^ "^*^

PETRI BBLLONII CENOMANI

qUizhitumineconditafummtydiJcemcrepoffumus. Quhdauts idfunus ejuia

httumine conditum eji , cAfdem tn mcdicnmentisytres nonfortitumftt , quas

hitumenimultisargumetis probari potejisi cnimfunus Nitroyd Sale arcfe^

cerimus,poslca Bitumine condterimuSjnuquid Salis >f / Nitri yim (juandani

illiidadfctfcitiCorporaautemnecjuaciuamfine Nitro codiri pofjuntj nam Bt-

tumenperfe id noprxjlaret.ldeo Bituminis yis ab ea multum aliena erit,quA

defttnere quod .Afphalto conditttm fuitfubJtituetur.Quare btrumenytjim'

plex cenfctur: Seruatum autem .Ajfhalto corpuslft compofitum intelligimus.

Habet prxterea Strabo yaria alia condiendornm corportim gensra . .Aliisji-

qutdem locis,cadauera in flumen pr^cipttari^aliisyeroyttro circundata do-

miajfcruan^aliisinyafisjiciilibusalueolifque quibtfiamcircum tepla de^

fodi i^condijcribit. Perftscorporamortuorumjepeltcntesjolaccra obltuire

tradit:Ma<ros yero injepultos autbus edendos dimtttere. M.Cicero de his ea~

dem qu£ Strabo,habet. Scrihit enim Verfa6 ceracircumlttos mortuos condire

Jblitos^yt quam maxime corpora diuturna permaneant.Plinius lib. ii.cap.p,

, JcribttSalem corpora etiam a putredine yendicare,ita >f durent multaperfc-

" culayhisyerbis.Salis naturajnquit, eft perje ig/rea ,^ inimica ignibtis ,fu-

" giens eos, omnia crodens. Corpora Vj-o ajiringcnsyficcans j alltgans, defun^a

'* etiam a putrefcendoyendicantfyt durent tta per fe^la.Sequentt quoque ca-

pitc tradit Nitrum ad ea qu£ inueterariyolunt,ilJitumprodeJJe. idem author

Cleo- jj lihroYi^erimofexto.capitetcrtiofcribit.Cleophant^ma^na fuitauthoritate
phantus j V vr ■ r ■ i i ■ i r

ab roEo >* apudpriJcos,cum occurrijjettgnotofnnerit relato homme nb rogoatquejerua-

feriuuit „ tOynequisleuibmmomentisiantamconuerfionem fa6iam exijlimet. ident
funus. Itbro yio^cjimo quarto h^cfcribit . Cedrusmagna , quam Cedrelatem yocanr,
datpicem qux, Cedriayocatur.VefunSia corporamcorrupta dtttisferuat,

De My rrbco feii Myrrhaceo pulucre,quo medici in Gal-
lia condiendis rnagaatum defundorum corporibus
vtuntur. Caput vm.

j Vm multumin externis rittbuscondtendorum corporum eua-

^yAgatusftm , non crit abfurdum hic quoque qu£ in Galltajiunt

^ memomnda circa ceremonia^fepulturarum magnatum ^ no-

■^^^Jtrorttm Regumreccnfere.Cttm altquis ex GaUorumnohiltum

famtlia,i^potifimum optimatumj^Veldiuittimmortturyfiuein hello ,fiuein

aulafquidemdomolon^iusahft^quamytcadaueradfuoslarcsincorruptum

referri

K

DB»MEDICAT0 FVNERE, L 1 B. 1 1. jp

refem pofithunundum,Medici ^ Chirurgi dccerfimturiCjm a cad/tuere cor

raptionem arcens medicamentum prx/cribant. lUi autcm Mjrrhaceum.yul- , . ,

f ^ /; j- j j- j j Myrrha-

fo quoque GaUorum non ignotum meaicamentum , cadausri condicndo idO" ccum.

neum.pr£fcribunt,quod illud corpora antequam humo integantur,diutiwjer-
uare mintisf^xtidafoleat . Ea autem oh idcondirefolent,cjuofacilni^ adfuos
natales/efcrantur.Hahent enim idajf/nes^propinquifan^umfuoruma-
iorumfitnera fimul orHnia humata hahere. Mjrrhacet autem huim copojitio ■'fQf.
nt defcrihere eanohis libuit,cjuaDomin^ PetvHS de ^qua ^ir doclifimuS;, tio.
olim R^ffJ4 Gallix, francfci Pharmacop£i'yS, nunc Henrici, nohis tradidit,
quali ipfe ex p/£fcripto Regiorum medicoru ytifolet.Non ynu^ tamen eim ,
Mjrrhacei conficiendi eji modm, ytels mediclsplacet, qui Mjrrhaceum ;-
Jiud pr^frihun:, H£c autem eji defcriptio qua rep-ij iUi mediciytuntur. In
primisftlem multum (^.Alurhen cum mjrrha (^^Aloefufum^ahjjnthium,
Cinnamomu , CuminumyCaryophiUumySilermontanum,Piper,^ idgenus
aromatum omniumpartes conuenientes addid^aceti momento contudunt : ex
quihus corpm,quodante chirurgis traditumfuitaluo (^interaneis expurga-
dum , ^ ingyrum circunfpergendum , infarciendum curant . Tum demum
cera circumlitum atque inuolutu,feretro plumheo mcludunt.Etenim tdplum
ho cum aromatihu^ inclufum diuferftari poffe incorruptum aJferunt.Ht^per-
a6iis,noQriiam mjrrhatumfunm conushendum tradunt carpento.Eam con
diendorum corporum rationem noilri ab antiquls accepiffe yidetur. Nam c^ Myrrha-
in regum Scjtharuntfepulturafimili quodam myrrhaceo ytehantur^t Hcro ceum quo
dotus lihr.^.quiinfcrihiturMelpomeneJmyerhiifcnhit.Regumfepulchra „ reges
apud Gerrhesjuntj yhi Boridhenes iam nauigahilis ejt. ibi cum rex eoru de- '' Schytha
cefitjingentemfcrobemejfodiuntforma quadrata.Hocybi pr£pararunt,ac- " jjo^itur"
cipiuntmortuum corpore incerato,aluo euulfaatque expurgata:quam filere '
contufo^^ thjmiamate,apiiquejemine (^ ^nif cum expieuerunt, refuunt
turfiiS,impofitumque piauilro cadauerad aliamgentemferunt: quodquiex-
cipiunt, eadem agunt qu£ Regij Scyth£:aurem decidunt , crinem circunton-
dentybrachia circunciduntfrontem nafumque conjauctantfinifiram manum
fagittls traiiciunt. Poftmodum regis cadauer carpentoferunt ad altamgttem,
cui imperitauit, qu£ tpfos comitaturadeos ynde primtm yenerant . Vhi iam
Moytuumcircunjerentesjufiraueruntfingulasgentes qutbus imperauity apud
€osdeponunt,qutin extremis GerrJ)is habitant,^ infepulchrii. Quempoft-
quam fuper torum in loculo indtdcrtmt , haflts hinc atque Jiinc defixis defu-
per ligna diff)onunt,deinde pallio contegunt.In reiiqua locuiifjaciofitate aii-

H

PETRI BELLONII CENOMANX

„ aN,im eim pellacumftrangiiLiUim fepeliunfy Et eum cjui yma mijcebatj(^ co

„ quumtC^ equi ^^ifonemy ^ mmislrum ^f^ qm erat ixnunciis,necnon

ji e(juos,i^a:iM'um rerum omntum primiri4^,cjumcriam phialas aureas.Hifa-

„ 6lnjmmum certatim atque auide muciunt, cubientestumulum quam maxi-

„ mum cfficere. Circumacio annorurfm hoc a^mf.EfamuUs rcgis mtimos fii-

„ munt . Suntautem famuh regum mgenui Scythx, , ^ quos ipfe rex lufferit,

„ Nam nuUm yenalitim ei miniflrat. Horum mmijiroi^um qumquagmta cunt

„ ftrangulauerunt,ac totidem prxflantifimos equos eduHU mteflmis,expurga~

„ r.w partels implent ac confuunt. Et ^hi dimidiumfornicisfi^per duo ligna re^

„ fupinatumjlatuerint ,alteriimquc dimidium fuper alteri duo ligna, (^ ttem

„ aliamulta huiufcemodi defixerunt,tumfuperea equos i?nponuntcrafts tignis

„ inlongumadceruicemyfquetraieclos , tta '\tprioresfomtcesfuQmeantar-

„ mos equorum,pofleriores yero iuxtafoemorafufctpiant^/teroSjMrifque cruri-

„ busfupernependenttbm.Equosinfrenant, eortmque habenasadpalosexteft'

„ tts adligant. Dchincftper eoriirnfmgulosfiatuuntfmgulos qumquagmta /"«-

„ uenumjlrangulatorumjjunclnmodttm, Vntcuique eorum re6iumftipttem

» p^>'Jp'^'i'^ ^d ceruicem yjque transfgunt: quod infirtus Jiipitts extat ylti'-

^j mum,mfigunt tigno tUt quo equm traie^im efi.Hts equtttbm /epulchrocir^

j^ cumpofitis abeunt.Hunc m modum regesfepehuntScythx.^liosautcm Scy

jj thas cum decejprunt, proxtmi quippe mplaujiris collocatosad amtcosctrcun

j^ ferunt. Eosfingult amicorum excipientes^epulum cadauer comttantibm prx^

bentytam proptnquts quam cdtteris. ^d hunc modum quadra^mta dtehuspri

,, uati homines circuma<runtur:dehinc humantur, talt tamen rationeprius pur

,^ gati. Vbi caputexinaniuerut, ahluertmtqt4e,ci>'ca corpm ita agunt: tria Itgnct

^^fiatuuntmutuo inclmata , circa h^cc prxtendtmt lanea ptlea y quam maxtme

" pojfuntconfiipantes, (^ infcapham in medio Itgnorum ptlcorumque prfitam

>» lapides coniiciunt ex i^ne peyTpicuos.HaSicnm Hcrodotm. Non yna apud

noSynecfmpcreadcmfutt condtendorumfuncrum confuetudo,nec ab omni^

hm obferuata : quodyel ex his liquet , qu£ de funcre mjrrhaceo fupra dixi'

mti6..Aliayer6 cera tantum funtcircumhta, alta ctppophtmbeo mclufafunt,

quod^pifimefieri confueuit^qubd ettam plemnque funera pcfi qttinquagm'

ta annosalib transkranturfytomnium memorta tdtejietur. Quomodoautem

yarie corpora condiebantur,ita etiam yariis modisfepeliebantur. Tantayero

ejinunc apud Latinos fpeliendorum corporumyartetas ,yt m^na eadem-

que re^ione de re tjia non conjiet. Cadauerum ic^itur fepeltendorum dtucrfif

firmis eji ritm/amque yarim , >f yix credi^offt, Eos autem mtro artjfcio

DB MEDICATO FVNERE. LlB. 11, jo

SIUhs hhro dmmotertio hls carminibw complexm efi, Ritus fep e

^Nanque iQa per omnes „ iieao ru^

T-.V • r ^^ i ^ ' «corporu

JjijcrimenjeruatpopuloSf^/ariatquetacentum " y^/^^^^

ExequiaSytHmuli 0* cinerumfententia difcors.

TeUure^l/r pcirhibent,is mosantiqum ihera

Examma ohjcoenm confumit corpora yultur,

Regia cum lucem pofuerunt memhra,prohatum eji

Hyrcanls adhibcre canes ^egyptia tellus

Claudit odorato poflfunm Stantia Saxo

Corpora,^ d menfis exanmtem haudfparatymhram»

Exhaufto inflituit Pontns "Vacuare cerehro

Ora ytrum^i^^lon^um mjrrhata rcpcnitin £uum.

Quid qui reclufi nudos Garamantes harena

Infodtunt?quid qutfeuofepelire profundo

Examtnes mandant LthycisNajamones in orlsF

.At Celtix. "Vacut capitis circumdare ^audent

Ojja (ncfif) auroy^menfs ea poculaferuant.

Cecroptd^ oh patriam mauortis forte peremptos

Vecreuere fimul communthtts yyere flammts:

^tgentein Scythtcafujfixa cadaueratruncii

Lenta diesfepehtyputrt Itquentia taho.
TLactenus Silnis.Supertoyihusannts in Gallia Narhonenf in oppido nomine Condi-
Loutc:^nfepulchrum eftnuentumyinquocadauerineratconditum,ynaque ^^"" c^da-

>y
»f
>y

99

9»
99
9>
9>

J>
»
»»■

>9

9>
»

39
93

33

^" ., ^ ..,,., ^

> ad yulnera ^ adl/lcera yffitnt. .Arahici autecodicis charta expap) ro erat,

cam nemo lcgere potuit. Grxcit^/ero de Ma^a fcriptum coperimits . Quem-

admodum ^ero interGr£cosnonconuenit cum^rahihns de fepuUhris ,fic

quoquc in corporihtt^s condiendts Latini plurimum d Grxcis diftdent. Mcdi-

catorumfonerum Memphi maiorcoptaeil qudm aliht locorum , in defcrtls

^f'/c£potifimumpau[6ftpra Bu/yrim yltra NtlumXum Mempht avere-

mws yCorpoyaaltquotnuptrexfuisfepulchrisaUata in^/rhem yidtmns tnte-

gi-a,fuf,f adhucfofctis,ac fi nuperfoiffentcondita, ohuoluta. .Ae^ypti incoU,

ftudioffsimc corpor,t interruinas dtdificiorum qu£runtmedicata , qtiodtnde

maxtmttm je confecuturos lucrum fntiant, Paruulorum quoqu c cadauera,

H ij

PETRl BELLOMII CENoMaNI'
^ adJ)UCjnfinuum conditayidimt^ . Cuim reitedcm appeUare poffum

^* \^^'. . clariRimum nohilem Baronem a VumetHenrici rem ad Sukanum mpe-

metHcrici -' , • / /

re^is olim ratorem Turcarum eo tempore legAtum^qut puerulum totum medicatum cum

ad Sulta- Memphi efJemM cocmitteumcjue probe conditum . Mirorfane, quum tanta

num Icga^ ^pf^d cq^ reperiatur medicatorum funerum copia , non efjc yiliora ,fed pluris

' "'• in dics yendi . Hanc autem ego caujam efje puto , quod iampridem funera

apudeoscondiridefterint. Qut, autema nofJri^ huctmportantur,ab.y^effy-

ftiis in dics inter fodiendum infcpulchri^ iam olim condlta rcperiuntur.

Focminarum quoque cadaucra , >r marium condiebantury quorum difcrimi-

na in ^e vypto obferuari pofjunt , apud nos yero non tta , quiafruQatim ^

fraBaplurimum,(^ concifa adfcruntur,quod in tttnere accidit,

Quarundam notarum qux feruato cadaueri falfo ad-
fcribebanturab his qui dc nouoorbe confcripferunt
propulfatio. Caput ix.

Jl I • rt S^^^SP^ . «^ P^i^ timqujtdeyu hari Mumia mihi ahfurda a nonnuUis

vulf^ari ^ ^^-^Wp) Jcriptaejjeytdcbantu^ eortt

Ma mia $, T^-f^JZ i^^fiifi^^ detegere inftitui , qui cum de extcrno orbe fcripfe^

nomencU vJI_?^^^P runt,tantasnuzasde Mumiafuii fcriptisinft-rucrunt ,^/t ne

Arcniofum '^^^^'"^ quidem de ea yllum ah his yerum pronunciatumfit . Alarc quod-

marx. ^^^ arcnofi^m finvunt,quodproccUisimpulfum debach^nriht*s "Ventisnon

fectis^^taquaagttarlatque commouerifoleat .Tamtmpudcntcr nvn^cren-

turmentiri, ^ffeyidiffe, ^ in eo amhulajfe dicant, quofaciliti5 le^toribns

hnrumrerumimperitis imponant. Egoyero eafdemfolttudines ^ defert^

emenfus ^ex quihtfsipfifiamMumiampetijingunt,nthilhuiufnodi >«-

quam ah eitfs lociincolts,quannisfeduloinquirem,tntelligerepotut , Suntau-

tem tlltc incoU non pauci, qui cafas ex ramis palmarum condruBas inhabt'-

tant,qu£ truncis arborum tantltmfulciuntur. NuUtis yero ex eiti^ loci omni-

hnsfinioribtis indigenisfuit,quife ^nquam tale quidpiam yidtfje,^ mul~

to mintis ab aliis accepiffe rctulertf. idco dum tllt h<£c nohtsfua ohtrudere por-

tcnta imposluramftcere nituntur, quo nohis. mao^ts credthilta h£c effent , ra-

tionem inuenire debuerantyneque mtgis huiufmodi multoi tahuLu mundi im -

flere . SuntnonnuUi quiniuem in cxemplum adferunt qux in tranfttu alpiH

multos intercepit,^ obruitfua multitudine^ hominumq; corpora ntmio ntuis

pondertJucct1berefcribunt.In qua re mare hoc cum niue couenirc cotendunt,

r:

DB MEDICATO PVNBRB. LlB. II.. p

fdltcetquod^femprocellls imtata corpoya obtegat ,^ ruhmervat ,qu£ fol

pofiea conficiat.ex quihus deinde Mumiafat.Hincfuam Mumtamfeu no- origo Mu

Jin*m feruatum corpm contendunt duxifje ori^nem, >f iam ^/jdemtps mulfoi mix falsb

mundt mappasfmilthttsnotisfalso ef^e confcriptas.Ejiojnonnunquamj^yt ip- ^x arenis

fifahuUntur, ma^o ingruente au^ro , q^ ingeQu cx arena cumuUs corpora ^''^'^"^

e con^cHufithlata ohruantur y atque illtc aliquantij^er adtempus conquie-

Jcant : paulo podyero yento eodem, autalio quouis contrario dttegantury re-

deantque in conJj?eBtmi quje diu thifepulta iacuerantytum dcmum confi6i:a,

conditaqueferuenturinco>rupta:non negarim equidem arenas a yento yali-

do commotasfdtpenumero tta impellij "Vr a repentinoauftro compuifie,grandes

defe cumuiosfacianty at<^ue ita exagitari , ytpicrunque ipfafedem mutent,

in quthiti etiam ^ corpora homtnum pierunque intercipiant(quod de Cam-

byfis exercitu quandoquefaSium iegimtiSyqut e con(^eCiu fuhlatti^,^ arenls

ohrutHS efi) non ideotamen Mumiam ftue medicatumfuniis inde fuamtra"

here originem conceffenm , cum fepuita inarena corpor^ firuati corporis ^

medtcatiffinerisytreferantnaturamfierinonpo^it.Quodfiquisyerumeffe ^'^^^J^^
,• r, • . ^^,. , i ■ r ■ i r ■ c ■ r ' qu^mfer

dicatquoatnarentsajolts calore corpori^s janies ^ fanguis conhctJeruariqi ^Vj.q .__

corptt6 a putredine pofiit,quxraynde Upuiltis humor quiin ofithw cernitur, dauere

ipfbrtmque cauttates impieuit, carncm cmferuauity ^ tahefccit!' Inferua- comperiu

tofunerelinteaminaa Polin6iore,^firciai Cedria imhutasyidemtis.cGrbo- ^^^p^^^^'

' • r ' r 1 ■ r r ■• ■ f • UatlQ.

raqttetpjatum martum ,tumjwmtnarum ,muitts fajctts inprum rcuoiutu
fummitm cutim occupantihu6 deligara : eaque propteryim medicamentorum
ponderofit/jdorata,nigrc{quereddttacerncre licet: qu£ notdeinfipuitisin are~
na corpori-bti^ yideri nunquam poJfent,ntfi Lthitinarij yel PoitnSioris cuiuf-
piamidopera effcSium effet. Prxterea >r odorem ^jfljaiti, Cxdrix, aroma-
tum^ (^medicamentorttm itaredoicant, ytyerumfiruatt^m corpm,nuiIa ra-
tionefieripotefi . Corptis enim demortuum , fine Salitoris , aut PoiinBoris o-
pera yix poteritreddi perenne,nifi pritts reht^ ad hoc conducentihpts imbua^
turri>tfimtNitrumySai, Cedria,^ffhaitum liquidum, aromata , ^ confi^
miiia. Nam cutufiuisantmaits cadauer arenis obrutum,fii per dtdum exficce-
tur in arena, nonne ahfiorhetur humor,qui eratcontentus in carne ^ ofithpti'^ •
Quid autem iilud cadauer yitra fianiem aut humorem putrefaHioni ohnoxi-'
umhahere potejfi Quumttaqueex iamame diBis perlpicuumfit , cadauer-
conditumftue Mumiam yuigo yocatam ah arenis (yt ipfi nu^ahantur)
non ducere origenem, ofienderimque ^egjptios accurata dilio-entia SaiitO"
m corpora hominum condire folitos ad £ternitatem , reliquum efi, yt qu^

H iij

PETRI BELLONII CENOMANI

41? Herodoto de Camhyfe tradunruryY€feramr\'t ^uiuis yideat in hoc homlnsi

tantum mteritum,non autem mcdicatommfnnerum declarattonem.Hii >f r-

In*entus „ bss tUtfd Herodotm itafcrihit^Camhyfe intermiffa aduerfu6 ^ethiopes expe

rnilitum „ dittone,copus quas aduerfii^ ^mmoniosm/fiffe.fed easncq; ad ^mmomos
Cainby- ^ rr vr* i ■ r ^ . j j r

fis iu a p^^utml]e,neque rctro reuernjjc.^b tpjisautem .y^mmonm id demum fer-

rcna. " ^^'''- Cum tUt ex "^rhe Dafiperayenam tterfacerent^iamque mediofcrejpatio

j^ interDafim (^ ^mmonios pranderenty in^uiffe ma^^mm (^ ^alidu^U"

^j flrum , c^a^^ffeftis aren.tcumulis eos ohruijje y atcjue hunc tnmodum tUos e

„ confpeHufuUatos: ita aSium efp de hoc exercitu .Ammonij mcmorant, Si-

„ milta his Pomponitts Mela memorix prodidit,cum Carthac^inenfium (^ Cy-

, , renorumfines dcfcrthtt his "^erhk. Indead Catahathmon Cyrenatca prouinCKt

jj efl:ineacjucfitnt ^mmonisoraculum fdei inc[)t£ , ^fons quem SoUs ap-

j j pellant,^ rupes qutdam ^uQrofacra . H<£C cum hominum manu attingi-

j j tur^iUe tmmodicus exurgtt, arenafque quafi maria agens ficf<£uit , V dtquor

jj flu6iihm.Ha6lenm Mela.Paulo poft:Contra hunc ^ujiru proftli PfiUi,

j^ magnis arcnarum cumults omnes ad ynum extin6li funt . Quodfi nojiram

Mumiam yulo-aremffeujeruatum corpuSj indefuam originem hahere creda-

mus,rattone ftccttati arent^yelcorporis humt ditati trihuamm neceffe eji:di -

camufqi dtjiu aut calore folisferuadi corports yim haherc.Sed quid qu^fo cor-

poris cuiufuis animatis moles quatuor humorih^ confias,pr£fefert aliud^quam

proie6ii cadauertsnatura^.Omne fiquidc corpm humanu potifimfim oh humo

refactie corruptihile putrefaHioniqs ohnoxt ti effefolct. Quodfi quoquo modo

citra lihitinarij yelPoltnftoris opera codiri autajjeruari poffe dtcas,aut a quo-

uis elemeto ahfumi,aqua Videlicet,terr.iJ^i,aut acre:nihi l certe tamerefret

aliud quidpiam, quamfui ipfius^ i^ elemcnti commixti fuhsiantiam : haud

fecm acfiquempiam in aereahfumptu^ficcatum^yelin aquafuhmerfum,

yel in litorc eie6ium,in terra humatum^ycl arenU ohrutum, aut igne ahforptu

yideas,nihil prorfin in eofimilitudinis naturXyyelfuhftanti^^comperies quod

cum feruatofunere comparari pof^it . idco hac difia yolutmm , ne pofihac

ttdco temerc ab eiufmodi orhis extcrni notls (^ defcriptorihm falfis cuipiam

tmponipoJ?it. Quodf nonnulli notas ah elcmenn^ qHxrant, ^ahigne ex-

empla pctant,dicdntque eos quorum corpora exuQafunt, auta fulgure ta^a,

integros quidem effe Vifos permanere , nihilquc defua formaperdtdiff : tUii

hoc rcsponfitmyelimjeaintegAt ac incormpta diunonpoffe permanere,fcd

leuifimo cont.ifiu ca inpuluercm difilire.Huim rci argumentum a yirUf-

de dignls haheo quiin incendio yrhi^s cuiujdam a nojiris m Italia capt<c , ho-

DB MBDICATO PVNERE. LlB. II. 31

rnmum corpora exufla yidtjjeje mreoya multa/eruata dicebantjedea con-
ta6iu yeljdioflatu inpulueirm yertebanturyin aurafque euanefcebant.

Decorporibusafrigorecongelatis 6cdeinuentione A-
natomixficc^. Caput x.

yantum autem attinetad eos quos ^ulgus Traftos appeUatJd Xranfit i,
yji afngore m trafitu alpiucoveUtoSjqui repente mortui con- fiue a fri-
^ctdut ac convelaturjd m(hiratione aeris fri^idifien dicimtis. 8°''^ ^^"-
Corpus emm ab inteperiefrigidajola interceptu, extin 6io ca-^
-lorenatiuo refngeratum congelatur,<^yeluti concretu red-
ditur.Qux. caufa eft ytitafacile in tranfitu alpium moriantur.Non ejlitaque
fiibita eorum mors niui adfcribendayquod plerique indoSit homines neque in
difciplinisrerum naturaltum bene^erfati faciunt:Sed mtemperiei aerts fti-
gtd^i qux non tanthm tn montium iuopsfitfedetiam iti planitiebtt^folitudi-
ntbtis,^ nemoribtisfed ^ m ipfo quoque mari,qtiodab in^irationefr/gtdi
aeris tugulat hommem,calorem corpons natiuum extin^uendo : cui rtmediu.
nuUum altud efl, qu.im corporis yehemens ap-ttatio. Qu£ quidem ccrpora tran
fita citmultts locis a nobis peragratts ytdimuSytum in Sacello illo paruo , quod
in cacumine momis altifimiadalpesfitum. efl . Gallorum '^/nlms Tranfirortl
Sacellum , tdefijCongelatorumyyocat: tn quo omni anni tempore muita pof-
funt^^iden corpora dfngore intercepta^qude, indi&en<& lUuc defercnda curant.
Ea ego admodufedtiib yifi, >r numfiatim tUa d morte exficcarctttr,rigidaqi Putrida fla..
permanerent^cognofcerem aut quidpiam referrent,quod cumferuato corpore ^^^ ^""^
comfoni poffet.Rem tamen altterfefe habere inteUexi.Sunt enimputria , ta^ <^°^?^'^ ,
bida,(^fiettda:imo nunquamftccari ob nimiam humiditatem quam habent „0^5 con-
ab aerefngt do circumfufo,re tpfa comperi. Muita etenim corpora yidi ab in - gelantur* .
digenis aUata,qu£ recens e yita migrarant^quii qutdem tunc ri^ebanr,ficcacfi
credebantur,fed pauib poJlcontabeJcebant.Montiumincoixfngonbfts afjiie-
ti,faciiefngori4 rigorem patiunrtir:fed aduente iUac tranfeuntesftbtyalde ti-
ment, quosfi quando procumbere acctdat , tn tUudfaceUum deferuntur, quod
hts dicatum ejl qui afrtgore concreJcunt,pro-fepuitura.lfla de tranfitis corpo
riims a me di6lafiint^ "iT nemoper ntuvs fimiiitudmem cum arena comparatA
decipiatur. Mare enimarenofum corpora putrta reddit, nixautem tabida (^
marcef^tbtita.Mare porro ^ duicis aqua corpora nequaquam conferuare pof-
^ntperermia,yt cx muitisyetemm monumentisprobaripoteJi.Gaitnm itbro>

PBTRI BEtLONlI CENOMANI

primo dc ^nitomicis adminidrationihus, yhide muentione ^natomi<£fiC'

c£ dijjcrit , aitfe fapifime ojfafuis camihm nudata injj>exiffe ,fimuladhuc

coherentia, yelfepulchris quthufdam "Vf / monumentiS}euerfis,acjua etiam a-

liquando fepulchrum paucults menfihus4nte ne^igentim extruClum fupe-

ras , ipfum exfactli dijfoluit^totumq; cadauer magno tmpetu traBum^carnt'

O 'siri c '- ^^ q^idem lam putrefaH^tStCXterum ofsthips adhuc tnterfeJlrtCiim cohteren-

pages car- tihiis ^^^fiHe adftadium ^pronti detul tt. ^tcumipfumytnquitjGctt^portuoftPS

nib»im- ,, margincm £quahilemy ^^planam hahcns exceptffet,eodem cadauerappulit.

niune a „ ^tque hoc talenohisoccurrit,qualemedicnsip}um ad adolefcentis indu-

vilain ^'^''''^^^de induHrta prjeparajfet. C^terim mtht ^tfum ejietiam latronis quan -

" doque cadauer exfcatum,paululttm yltra ^iam in montc procumhens, quem .J
ytator quidamfe prius adoricntem contra pugnando occidtt. Nemo autem ip- ■
fitm tllttfs regionis inquiltmi^fepultur£ mandaturpts crat.HAC Gal. Sed is C4
dauera exficcata^^el ffKiK^lov defcripftt, no auteferuati fiuemedtcati funerts
rationcm . Suadct autem tUe , f quts yniu/cuiufquc ofsts humani Jpe-
ciem perdifcerc ydtt , in .Alcxandrta .Aftdi yrhc "Vf commoretur (ca autem
non eji.y4lexandria ^c^pti) in qua yrhc mcdtci dtfctpltnam tradcntcs of
ftum, eaettam injficienda fitis audttorthus cxhihent.Suhiungit deindcGaL
Quodftnon ajfequarts >f tn ^lexandria commoreris , Itcchtt hoc modo ho-
minum offa contemplari , quoxgo quoque "^fusfum. Quo autem '\ft4^Jjr, iam
9> xtntc dtxi. .y^ddttpaulo infra . Tuftnc huiufmodi qutdem yUius Jpe^andi
>i <:optamna6ins fuerU , at infmia camihtps ahlatts fingula cxa6le ojfa con-
9> ftderarc licehit.HaSlenta . Mihi yerb taliayautmultopluraytdiffc conti-
git^yd hisfimiita qU(XfcripftGaIentPS,quippe nautarum ^ mtlitum in ma-
rtftthmcrforum corpora ^ ad Iittu6 cieHa , quorum nonnulla arcnii tandem
conte6ia,alia ycro dete6ia yidchanturad Itttus Bononicum appulfa,in eohd-
lo occi/a,quod Britanni contra Gallosfufcepcrant.Nc autcm dt^tsfdcs ahrc-
petur,mttlto plura addam , qu£ a nojlrorum quamplurtmis quoquetanquam
miracult caufa yifchantur. Cumfortiterdiu tntcr ytrafque actes dtmicatum
ejfet ,mifstltumque tormentorum cdttcrortimque heUtcorum injlrumcntorum
yi^ytriufquc gentisyariis modis milttum corpora tcrra mariquc profierncre-
tur,ncque tamcn mtlites(tanttts rcigerendx eorum animts ardor infttis crat)
hycmtsfeuicntis rigore,hruma,aut ^randtne,nequc loco aIfiofo,ncque calentts
afips impatientia a pugnando ahduceretur, multi adltttts inter arenas tnter^
fdBt iacuerunt.Tandem Gallorum yirtutc,diutirMque ohfidione Brit.mnifa-
rigati cumyrhem Bononiamin Picardia ad littits Oceam fitam dedtfjent,

permulti

DE MBDICATO PVNERB. IIB, 17. ^

teymulrh'tjiy.igh reliqum yiderent comerterunt . Nohilium quoque GaJIo-
rum nonpaucli Re^em comir<tntes , V Ci£^ ccrpora yiderent , tUucfe recepe*
runt,quorumteflimomomulti.ifmera^cad(tueramin^eJ}lsilI/carendc cu-
mults inter ^nglorum "Vallum in mari fitum^cut Dunetra nomen erat, ^ no-
Jirueioppoftiiquodlnrdmciyyelleiovt de Chaftillon yul^onuncupaba-
tur,iacebant.Sed intertot corpora,ne in "^no quidem aliud, quam ofja albifsi-
ma ^ Sceleta mundifsimaVifebarur : nam caro prorfus abftmpta erat, ten- ^q^i^.^^
donefque acnerut,omneque It^amentorumgenm exaruerat . Jjia autem ow- pr oftrat o-
niainnofiraGalliaa meyifapcne fimilia Jtmt ,his qu£ in .Arabi<£ deJertisTim mili-
ad}7hirerubrumytdi,homtn»m,e(ifiorumfC^camclorum,lreraurem quod^^^ . ^°'
jnter Niium ^marerubrum tntercedit, ^eiuti totitis ^ejrjprt Camelorum (^jimeloru
cfl Coemirerium,quorum cjjea Sceleta lUtc omnem niuem albedine yincunr. ccemite-
Reliquum eorum anaromesperfcqutad rraSlitrionem nofiram nuUo modofa- rium,
citjiilatamen yduti perrranjennam ( quodaiunr) a me diSiafinr. Thales
Mileftus, qut acju£ tnter elementa principem locum dedit , cadauerum ado-
hruttonem approbat, quodtnhumorem re/oluiyaleant. Hdccobirer dtxtjje
yolui , quo oftcnderem corpm nuUopaSlo ab clem.enrispojje fo^uari ntficon-
diarur, autntfia/iquid aditciati4r,qudd poteftatem deftccandi^aut conjeruan-
dtaputrefa^tonehabeat»

Neotcrici authores defcribentes Mumiam > funus medi- .
catum intellexerunt,non autem PiiTafi^hakum.

Caput X r.

j Vmtam lanuenfts in Jepulchris mortuorum anricjuis ^^^'^^'^^'vjeotcrici
\fcribir,eamque exjuhjianrta cadauenmi ccnjhire,^ mtxrura amhor
1 condimerorum quihia codtehanrur, mjrrha Jciliccr ^ .Aloe, Mumia

Ciue qutbufcunque alttsfimthhm,fibt ramen (l^r rcrtbtt)ior,o- *' '^]"^^^

T~". . ^^ , ^ ' . i . ■'j ■' ^ _i ^ , volentef,

tis.Plateartus vero nonpoenitendtis author,quem nunc cmnes PharmacopoiA j^ f^ruato

fequtmtur,ex authoritate ^tejitmonio Conjiantint fic habet. eJI atite Mu ,^ fur.ere

mia qudidam JJecieSjqux infepulchris morrucrum reperttur. Soleharanriqui- „ loquun'»

tHS corpora morruorum Balfamo^el mjrtha condiri , ^ adhucft apudVa- " ^"^*

ganos circa Bahjloniam,ybi eji copia multa Baljami,circa cerebrum ^JJi-

nam^^yndefan^uis ad cerebrum calore Balfami trahttur ^ excoquitur, adti- "

ritur,^ defccatur,^ in Mumiam tranjrnutatur^^ circajjinaetiam Mh- "

muni

PETRI BELLONII CENOMANI

, , ml(C imenitur. Eli^enda ejl qu£ lucida^ni^My ^fcerida f/?, etiam qu£ eflfo -

.' liditfubalbida '\er6,obfcu)\i, nonfoctida , qux,fciie puluerifituy , (tbiicienda

" efi.HaSienus Plateayius , cjui plancferuati corporisperfequutus ejl hiftoriam,

» fedfalft cjuadam defriptione . loannes a SanBo .y^mando exponens Nico-

»' laum tn ^'nonimis:Mumia,inquityConuemtcum iis omnibus qui feruatum

» corpus dcfiniunt,cltm fit colle^io lj)ecicru qu£ inueniutur tnfepulchris mor-

>» tuorum.MattheusautemSjluaticuseadempeneadyerbum recenfet,qu£ a

y> Plateartotraduntur.Mumiamautemfcexponit.EflilludMumia, quodin-

5> ttemtur infepulchrts balfamatorum, tn qutbtis humor mortui cum ^loe ^

" Mjrrharefoluitur,qittbti5 ipfacorpora condiebantur , ^fimtlatttrpici mart-

» n£.Solebantantiqutttis corpora Ba[fimo,mjrrha,^ ^foe condiri,(^ adhuc

'' ft apud Pa^anos ^ Sarracenoscirca Babjloniam , ybi efi copta Balftmi,

Hucyfque tUe.Mathetts Sjluaticus pande61rariiis alios omnes fequutus yin

eundem prolapfiis eft errore.Sertiatum etiam corpusdefniutt.Sed omniufalfc

funt defcriptiones . Platearij tamen ^ lo.tnnis de SanBo ^mando fentcn-

ti^Uyfifi'ruatumcorpusfpeHemus,probo. Nam qti^ipfi de Mumia fcribunt,

adferuatum corpusrefirendafunt.Siyero MumiamfpeBemtiSj yerbaeorum

Mumi£ nequaquam conuenire ,fiue Piffa^haltopoffunt . lamfttis ex his

omntbt4s,qu£ ex "Varta authorum Ncotericorumfententia attultmtt^, perff^i- j|

cuum effearbttrori Mumiam quanunc ytimur, innomen feruati cadaueris 1

irrepfiffe. Sed Serapionis interpresMtimiamfcpulchrorum cum.Aloe ^ F

VTfrrha , ^ qtiod admifcetur eisex humlditare corpor/s humani , interpreta-

tur.Si id yerum effet,medicatumfunus quod illi appeUant, certc amarum , "Vr

lamfupra dtxtmu4,guftantideprehenderetur :nam u4loe ^Mjrrhaamar^

fentiuntur.Mumiaautem ab illisyocataamara nofintiturjdeo nec ex^loe

^ Mjyrha,nec exfimilibtts,neque Balfamofit. Qupdfi PiJ]afpha/tum,yt

paulo pofldi6iur9/umj/ui^^eneris resfit,in Macedonia ^ llljrianata:Me-

dicatum aittemfunm in ^eppto ex cadaueribus conditis efficiatur , cada-

uerque ipfumnunc Mumiayocetur.merito ncutrum horum,nec Pijfafj>hal-

tumeffe,necamaris rebus cadauer effe conditum concludemus.

DE MEDICATO FVNERE. LlB. II. 34

Funus feruatum fiue Mumiam did:am, tan tam habere a-
pudGallos commendationem, Vt optimates eanun-
quamcareant. Caput xii.

Rifcomm Gr<£corum (xmfutsmonHmetts mjc^Uixmfunen me- ^ j^ feruati
Jicato yires trihuifje le^itjir : nam in eum jinemcorpora con- apud Gal-
din non funtfolita , >f m medicamentorum yfum aliquando ^os niaxi-
tranfirent. Nccjue tUudolim apud neffotiatores m pretto fuit, *^"*'
Paucisautem ab hi?ic annis hoc medicamentum ad nos adferri coeptt. Neque
ylU merces extt rn£/juanuis infignes, a ne^ottatonhti^ in pr^fcntta tam dilt-
genti cura ad nos adfruntur,quam tjiud canditum ^e^ptiorum ^ lud^o-
rum cadauer.Cum yero neque ex yllts ^-rabtmaut Hehrxorum-prAcorum,
(tut Latinorumfcrtptis docenpoftt, cadauer hoc coditum m aliquo yfu oltm
apudprifcos mortalesfutffe: demiror,tta me Detts ametjeolfyue homtnumfio
liditatemprocefiffe^ytmaximofumptuetiam ipftmaria transfretent y >f
Mumiam yocatam qu^rant, eamque yeluti rem prectofiftmam admtrentur,
eique tn exottcorum medicamentorum cenfu prtmum iocum trthuant. Cutus
yirtti^ credita(fiylla eji) non a medtcis tantum,negotiatorthtis iatraliptii,aut
(tlteriusfortii medicis ^ chirurgis ,fed tam ettam ipfts atmgis , yenatortht^, Vim medi
f^aucuparttscognita eji: tantufque eiu6mcrehruttyfti4^tmagnates,i(sr '^u ^.^ ^,^^„£5
J}res ytfi^reges quoque tpfi,<^ totius orhis imperatores ea carere noltnt. Fran- aonofcut.
ct/cu^ tUe Galltarumrex huiushomtnis pnmmjtteratorum Mecoen(t5,^li- Francifcus
terarum infiaurator, nuUum cafitm perttmejcebat,fiyel mtntmftm etti^ apud R^x medi-
p haheret. ideoque nunquam ea.auttn certamtmhus , ecjueflrthu^ curfibus, ^^^",'" "
^ iocts,fueyenatum,equttatum ^ deambulatum iret,tnbeUo aut pace ca- jg^ gefta-
rere yoluit.Eam autem cumRhaharharo inpuluerem yedatam,ipfemet fecum bat.
in balteogeiiahat. Scopusautem quem ex hoc medicamento omnes flagitat,
hic eji : yt corpora ah alto deuoluta eo adtuuentur. Sangumem enim tngru- Corpora
mos concretum diffoluere creditur. Qu£ caufa eftytRhaharbarum ei contun- ^b alto ca
6iumperpetuo habeatur.Et quemadmodumhominthus conferre^ remedtum- ^^"^ .^
que tUis effepr^fentaneum ,ftc quoque animalihus omnthus conducere autu- uantur.
mant:ex quo yeterinarij ^ mulomedtct f^piftme equts £grotts ex yinopro-
pinanf,acctpitrarijauihusinpiUula exhthent ,yenatores canibus ex iurepin-
guii^ alits quadrupedumgenerihuscommodtj^ime. Magnates quoque auli-
ci, ynum expincernis adtdpr£jiciunt,qui nunquam ah eorum prxfentia ahjit

PETRI BELLONH CENOMANI

Pinctfrtia cum in a^rh equitam, aut iter pcrfeqmntur,(iut yenatum eunt.^y^enteas iHe
aulicos o- ^jf^^^y^y[ lao^enas ^tnnque Ephipio adalli^atas , Vino pienas .culen obuolutas,

?'-"' ^ ,-. ^ * ytad curfum cxbeditiores fint.Vulo-as Gallicum hocfua linma yocat la fcr-
cuvmo et , ^ . ^ r ^r ■ ^/j t i j i /'

feni Jto Ku r i ere. Latine autem ejfcm non potejt. Nonnihil autem de corpove hoc condi-

ncrc conii tofiue Mumiayocata ^ ah lUo pincema m culcisfeorftm in pjxidc ctrcunfeY^

taiur. ^^j.^ Mifcctuy ea yn^nentis ^ emplaflris aflrin^entibusfoelicifuccefti,fan'

^iiincmque expuentibus^ ^iisqui ab alto ccciderunt.Alcmrnt quondamme

efjc apud MontempejJtilanum,ybt acriterinteymcdicos, ncgotiatores^ ^ la^

traliptas , de elcBtone huius medicati fmerts decertabatur. .y^^^ebatur autem

tantiim de electione,non autean ea efjct Mumia. Varta ex officinis omnium

funerum veneraaUatafunt , quA interfe difcrepantes notas habebant, coloreq;

o - ^ pondere differebant. PharmacopoUfiue negotiatores in colore ^ ponde--

docli^ren- re effe pctendam eleBtonem contendebant, Medicusinftpore qutdem,yt

du eft fin- bar ejl , ^ odore delecium qu^rebat. Vna earum quoniampuuts crat , nt^^-a

cenxm. fu- ^f/-iabtlis,terreaque,qu£ leui digitorum atttttu tnpuiuercm decidebat, adut

"* tcrina habita ej],alia yerofibrubeaJeuisJubpingutSy^fuhodoraj ab omnib*

jrenuina iudicata cji . " Omniafunera ytplHrimumfJfiejfefapOYts deprehen-

duntur , non tamen in omnibus tngratus odor ^faljusfentitur^ nam corpora

Nitro etiam,ytex Herodoto dixi,Jaltuntur^.

Qupd nimia licentia Arabcs authores antiqui 8c immc-
rito a (juibufdam recentioribus coarguantur.

Cap. XIII..

Voniam iamfipr.t quid medicatufiinti^ ftJatU ahundc rfiihi

tradtdijje yideor , nunc quid .Arabes de eo fcripferirtty huc

quoque adfcrendum cenJui:quorum tamenjinguloi optnioncs

frecenfreycltmjmult£ mihi pa^insimplend^fiennt. In^

ter omnesautem qui deMtimiamultttmfcripfertint,prinm tenetSerapio,qui

in captte de Mumia,c£terortim ^rabum,qut de eaantefe aliquid fcripferut

Jentetiasproferens,adyerbtim ea transfertadMumiam qu.-c PtfftT^halto de^

Arab cs au yentur.lifdem atttcm yerbis QUtbus Biofcorides in PiffaThhalto yfu^s e[l, re^
thoresim- ,. ' .^rr m t ■ • r ■ >• '^ -^ • ■ i

meritb a "^^''^ tpjiH-s PiJJaJphaltt ytres perJequttur.Sed tnterpres ScraptontSy cu Mu^

multis ac- mtam a fe expontt , inquit:Mumiafepu!chrorum cum .Aloe (^ Mjrrhay^

cufintur. qftgd admijcetur eis ex humiditate corporis humanijqua yerba Serapionis «a

J

DB ME&ICATO FVNERB. tlB. II. 35

funtjcd interpvstis.N(tm Senipiopoflea hxc yo^bd hahet.Ejl in ten-is qtt^ dr-

cuntur .AfcaloniA.Defcendit nanque ex montibm, qui ducuntjluwina cum

aquay^ eiictt eam aquafluminhm ripif , ^ ej} coagulata , ^jitfcut ceva,

^ hahet odorem picis mixtacum hjtumine,(^ aliquofoetore,<^\i\tuseim

eft fcutyiitus picis ^ ^lphalti mixtontm .Qudi^yerhare Vn< omniaad

Fiffaf^haltumjpertinentfmtqueferapwnisvcmima. Mefuc Mumiam : de-

fcrihensyimtio quidem capitis yidemradmedicatumfunus def{e6ieye,fed fi~

cile crederem mterpretis ejfe "Verha : nam mox ad Dioforidis Pifja^haitum

reuertitur . .Amcenna clim de Mumiafcrthit , eitisjlitim yires ag^^editur,

neque yllopaSio qnidjit defcrihitiqucd quidem argumento ejyllum mhtl in- AnBes

tellexiffe aliud,quam'PilTafhhaItum. Scrihirenimeam ipfameffe inyi^tute ^^'^"^i^m

■ • • •^■' .nJ I • ■ ■ ■ ■. '■^ -'• ■ dcfcnben-

pcps ^ ^jphaUi commtxtorum ex mixturts yt)'orumque. Serapto tn captte ^^^ pj^^ ^

de Mumiajua^qudi Pijfafphaltum eJl^cttatMefuem , a quo tefiimonium pe- fphaltu in-
tit.MeffteJnquit,citauit Galenu,qut memorattiream inl4lmaiemur quando telligunt..
locutus ejide Soda in lihro quarto, Cuius^erha nonhenefihi conftare 'Viden^
tur. Serapionistamen nonhocyitium efje cyediderim ^.Jed potitfs interpretisr
quam rem ftcilltmc ex fgnifcatione yocis probahtmr-c^s . .Almaiemtir e-
nim quod hoc loco citat^apud Galemmyidetur.Silphium effe,qtiodRomani'
Laferpitium yocantjOfftcin^ .Affam» Jnfuper fi Serapionem capite de o;jp,y,
^iouden legerimtis..A!maiemurMeffies ctm Seraptom.A!maiemur pror- i. arerpitia:
fptscottenirsyidehtmit^.Cumitaque Meftiesfcorfm Mumiamal> .Afjk de- Afij.
fcript.im h(tbe(tt,qt4£ idem cji cum ^4lmaicmur, liquerfane ex eo quod Mti"
mi£ yires non cofundat cutn St!plm,nequefut Sjlphij yimfttde, Mumi^ etim'
trihuere yoluiffe, Itaqu? fi quemforte apttd ipfos .Arahas fimtiem errorem^
comperta6,eum m interpretcm, non autem in tpfum authorem conferre dehe^
hisi Non enim .Arahas Mumiam inteUexiffs Siiphii^efpy neque Silphij yim
cum Mt{mi.^yirihpps confudi fje,yfquam iegitur , Siquidem yircs quas Gr^cf
Stlphiotnhuei'unt,.Arahes.Af<£ adjcr/hunt, non autem Mumije , prout >-
trtimqtte hene defcriptum haheant.Ne autem aiiorum opinio nos corurhet, ijia
de Mumia ^.Afja (^ de ^ioudem ^ .Aimaienur dixiffe yolui . Erm
qui teme/e honos yiros taxant^atque eorttmfententiam non tenenr^ reprehen-
Jione noncarent.Quodf .AuicennamySerapionem, Mefuem^ Raftm, omnes ^^^^'^^'
denique .Arahas,capttede .Aioude !egeris,ineo Stlphifyires Jeorjum d Mu- arjecaru 11
miA yirthtis defcriptas effeyidehi<..ArabeSiCumfua iinguafcripfruKt^d nohis terarii a-
noneffentma^noGr£cartm &*Lattnarttmltterarum,fed.Arahicaruaceruo ceruo nii-
corripicndhNaquitm eorufententtai omnino non teneamtts, neque ,Arahica ".'? ^ ^^"^"

J iij ' ^

PHTRI BBtLONII CENOMANI

linouAm inteUigamm^coifoYtk infontcsaccuftmw.Exempligfiitia, multi eis

ohiicimt quod Mumia nonftt fames /epulchwmm. efio._ neque id etiam ita

e[Je tmdidemnt, Quodfi^idcmus Qrdtcos inteypretes in tifdem "^octbtis haU

luctnatos effe^quid de interpretibus .Arabum dicemtis ^ lam nos qui Grxcos

atttfjoresin mantpsfumpfimtis, Gr£corum quidem tnterpretum, ^pUrunqi

etiam authons errorem ab ipfo commtfjitmagnofctmiis. Nam cum errore ali~

quem depYchendimti^^eum aut infuum authorem,aut tnterprctem referimtis

^Arahum ofttem errores non a^nofcimtiSyneqtie interpretum errata deprehen^

dimus^nifi errata tntelb^amtisitdeo in eorum difciphnls parum a nobis tntel-

le6lis nihilnobis farciendum cenfco , "ytautem l^nde tn hxc diuertimus , ec de

redeat oratio , ad reccntioresauthores tranfeo, qui rempotius qu£ "^ulgo falfo

fuh nomine^ma^o inprecio efl, Jpectarunt,qttam ytauthorum qui deferua^

tofunereprohefcripferuntfententiamperfcrutarentur.VidebantiUiferuatum

Vn Je cr- hocfunus magnopere negotiatonhus expeti^ necparuum eius effe in Medici'

ror mana- ^** "^fumxutus cumgenuinam nomenclaturam i^orarenty ^na cum negotia-

uit qubd rum ^ulgo tn errorem proUpft, Mumi^ nome nobis pro "^eroferuato corpore,

nos ierua- obtruferunt , yirefque huius tUt afcripferunt : cum tamen ^rahum Mumia,

pus Mu-' ^^^^o^^^fr Pijfisphaltum . Quittaque tam pertinaciter ^rabes incufant,

miamvo- ^Jf^odMumtamyocatamihumanorumcadauerum tahtdam faniem cjje di-

cem us. cant,proterue agtlr. Nam demonjlrare no pofJunty.Araha6 authores quos repre-

Q^iid mu- hendut^Mumiam aliud quam Ptjfajphaltum intellexijje. NamfiMefitem,

. . ' Serapionem,0* omnes pofiremos authores legenmus,dut eos qui antefcripfe^

runt,neminem corum Mumiam td ejfe inteUextJfe compertcmus, quodiUoru

interpretes nobisreddiderunt. Quodfiin difciplina .Arahica interpretes ali-

quidprxterauthorlsfentetiam exponunt^ytinMumia apudSerapionem ^

C£teros legimusytd eorum interpretthus, non autem authori afcnhendum cen^

feo.Mirumfane eji tamf/igidam ah interprete falfo adieciam notam,tantam

, , tmpojiuram poJieritatifectfJe,quem, rei quam defcnhebat ignarumfuijje, ne-

S erao ■ c ^^/?^ ^* ^'^^ ^ 'ffi ^^^'^^'^ ^'^'^ hahehat Serapio notas legijjet , aliquid iUc

fcripta. qf*oque deferuato cadauerc adiectjfet. Serapio cnim capite de Kttrafiue Ce-

dria,fcrihiteamcuJiodire corpora mortuorti expcUendo putrefa6iione, (^T* de~

fruendo qutcqutd in els efi humiditatis,ahfque co quod Udat mebra radtcalia,

H(XC Serapto. Nemofane efi qui nefciat quantum ^Arahtbus dcheatur, quorti

Ar.ibes ^ profc6io fi exemplariaexcidiffent , cumre medicafortafismaleaBumforet,

me ici a N.imcitmlihnGr£cinonextarent,^rahesferiofitamoperamopportumprA

r unt. fiiterunt, in queis ^uicenna cHmuIatifime de re Mcdtca multos libros con-

DE MEDICATO FVNERE. L 1 B. II. 3^

fcri^fit.Mefues quoque qu.tm do6lifime,^uerrois Rafis, ifaac ^ multia-
lij rem medicam tam Theorice quam pra^licen ^ illuftrarunty^ an^iorem
^ mttlth reddiderunt, Veriim cjuum Gr£c<e liter£, qu<£ diu yelutin tenchris ia-
cuerantjn lucem reuocatxfint,Gr£cos in pr^fentiafequimalumm.Sed re^e
rafine ^rahibm Vraxis frigidiufcule exerceretur. Velle ^rahum omnium
fcripta adauthorisfdem conuerf haheremm.Sed quia non inteW^untur,aut
aliofnfi conuerfafnt , male a quihufdam qubd rem medicam corruperint,
taxantur.Hahuit ah ^rahum dogmatihm Mcdicinamaximam lucemfine
qnihm tam multis mercihm , quibm nunc morhis medemur , non ahundare-
mm , nifi eorumfamtli^fcriptisfus aliquid pofteritati reliquijjent. Neque
fimpUcium medtcametorum,aromatum,rerum infonium fanitatem noftram
tutantium,ac morhos profligantium copiam tantain yfu haheremtis, nifeam
^rahes nohisfu^^geftjfent. Multa atitem eorum yocahula d nohis ignoran-
tur, quod.Arahum doCirina adhucnonfitls exculta, ^male ah interpreti-
htts yerftft ^ intelleBa.QuodfiParadoxa quijpiam contra Theophraftt ac
Galem friptamedttari yeUct^arj^ttmetainfnitahaheret^in his dico qux ma~
ie ah interpretihm "^erfa ftmt , qu£ tamen erromm culpa tn tnterpretem nori'
ipfum authorcm conferenda eft. Sinullaalia ^riftotelis jTheophrafti ,(^
Dtoforidis interpretatio , qudm eaquamprimum honi illiyeteres yerterant,
extaret,profe6lb multa Paradoxa contra eos exco^ttari pofpnt,qu£ tamen ri-
dtcula forent : nam citm interpres pr£ter authoris fententiam perperamali-
ouid exponit , fruftraauthor accufatur. C^terum dominti^Valerttis Cordm
G:rmanm,fingularlsdoEirtn£ itiuenis,pr£ceptor mem ,pauclsante annis
Diofcoridem Vttemherg£ puhlice interpretatm fententiam hanc tuehatur: cordus
^lfhaltum a^-te tn homtnu ofthm immitti poffe^quo Mumia yulgaris adul- fingularis
teraretur. lUe, re yerafummum remm omniumfafiigium, qu£ ad rem medi- do drin»
cam pertinent yfuiffet adeptm ,nifi eum mors immatura adfuneflos iffnes J."^^"''
€ medto cptimorumftudtorum curfiifufluliffet, Isf&pe mthi referre folehaty
fe inter c£terayehementer cupere altquando ^e^ptum pera^^rare, quumyt
eo locienafcentesftirpes yideret^tum maximeytferuatum corpm agnofctret,
cuiufmodt illic d PolinSiore medicatum eft. Quamohrem maximam iliipar-
tem rerum mearum acceptam ferre deheo,quod tpf mthi yt .Aegyptum pete^
tem animum addiderit. Perfuafum autem hahuit (quodtamen improho) ex-
teros artiftciofe Mumiam noftram ex natiuo ^ liquefiBo hitumine mentiri
foffe, ^ ita ad nos ajportari. Bttumen enim in hominum cadauera infundiy
to^ue omnes iam concauas partcs impleri, craneumfcilicetfpeBm ycntrem^

PETK.I BELLONII CENOMANI

^ ommapcruictcfjaj nec mtegrA. tAntum hoc modefmera condiri <th ^ra-
hibwSifcd eo ctjam ari da ojja complerjfolere^ (^tn humanAm formam ejfin-
vi^talemc^ue ejfe Mumiam,qtiam hodje afferant,ptjtaujt.NulIa atttem Myr^
rh£ yel ^aIocs portionem adnuxtam haheri,cjuodjdcm odore^faporema
nifcilifsime deprehcndi pojfe pronuntiauit , additque corpora , (jux Myrrha
^ .Aloe condiuntur, dittitum ejfe , neque ea adnos adfcrn ,fed lUa tantum
quA hitumine condltafunt,neque eaproprie corpora ejjc, yeriim arida tatitm
o[fi,tn qitets hitumeinfttjumfit. HxctUe, Eadcmfcre ycrha pater EttriccHS
Cordifs infuo Botantco de mumial/ocata/crijferat , tamen neutcrgenuinum
fcopmn de hacre "^nquamattigit.

Demoerentium lugubrimulieru eiulatione S^plandu^
Caput XI III,

Vrat ettam inhunc dtcmmortuos dejlcndiapud Chriffianos
:v :onJuctudo,ah antiqua tUa lu^uhrt Ethntcorum eiulattone o-
'tvincm ducens.Eratautem hic olim Ethnicorum mosytde-
funSioSymultos dtes dejlerent:qucm morem a maiorihm ftiis
acccptum Grdtciarctinet.Vhtque etentm quadam confuetudi'-
ne promifctta,cum quijjiam e familiafiue maYitttsfiueaJfinis , quem tllt de-
beant de more luvere moritur,d(te6locapite ^facie in ptthlicum prodeun-'
tes mulicres, "^irhe ctrcum iHdranttCaptUis pafu!,pnuqHe denudtito ,ingen-
tesejulattt^ ^ ylulattis emittentes.Comas quoque ^genas lacerates^^tX"
tenfismamhu6 cum dextratumftniflrajleruonfitpra mammas pcrcutiunt^
Dextra autem manu partem Jintftr.im , Sinislra yero dextram "^ngui^
hus diUniant . Comam quoque eodem modo^ita^fdextra mant^^ finiftrum
lattis fimjira dextrumtrahendo dtlaceret.Et nucgcnas pcrVices fcarificado,
nunc pefltis percutjendo,nunc crtnes trahcndo Itt^iim pcrajntt.Qui qttidem
lugcndi mos muheribtis tantum,cutufcttnqtiegL'nerisftnty conceJJus eft: nam
ytrjfitnts^ non lugent . Romanorum Iti^ttbrem eiulationem . Marct46 Cicero
ra non lii- LeJfumappeUat.Na^fuos quoque lugendi ritti^s apud Romanosfuit , Scri"
gcat. btt atttcm Plutarchts^,Numam Pomptlitim apud Romanos,pro xtatthti6,tem

porihiijque defun^li lugcndi modttmJtatuiffc.Puerum ncn lugeri trimo mi^
norem,neque ftiamnatugrandtonin. Ncque ctiam plus mcnfe ,qutyixtfjet
y/qite ad annos dcccm.Mulicrihtis yiduus per annum,qui tum deccm tantitm
mcnfium erat, lugcrc maritttmfufttit, ^ Romulo ftqutdcm anntvs tantitm

ad lugcndum

Modus

mortuos

flcndi.

Viri fune

DB MBDICATO FVNERB. LlB. 17. 37

Md lugfdum prdfftitutm fiterat , qui (^ dtiodedm quoque tahtilis pyxfcriftm

erat. Leffm^ lugnhm eJietuUtio , "Vr ex Cicerone diximm , qui in legihm itn

hahef.Alulteresjnquitjgencts ne radunto, ne)>e lefjiim funeri^ cr^o hahento^

Qmhm yerhisputo Ciceronem yelle/ie muliercs ynguthmgenasradentcs in~

jiigcrent inficiefarificatm.Tn luguhri entm illafunerum etulationefaciem

ynguium ajfricluUdere folehant.Qmm rem effo non anditione, autaliorum

hifioria percepi ^fed fepim nuper in multls Cr£ciiC locis fum intuitiu . Vri-

mtlm quidem Coycjr£:Siquidem Martto menfc 1547. cum per horam mane

antelucemiampermultos dtesfrepitum atque multorum eiulattts audijjem,

qttos tnttio canum incluforumlatratm ejje credeha,tandemque quo id cogno

fcer£mfurrextf[i?n.mulier,4,mqueetulanttum conuenttiml/tdiffcm ,mama ., ,. . _
^ / 1 - r \ I i ■M' i^ Mulienira

certcjum aamiratione captii^. Domum reuerjt^ cum obdormijlcm ,putabam Grscaru

meiUafomniaffe qUiS antc /ucemyideram. Itaque cumhofftti id profom- ciulatio,

nio narrarem , ipfe non ejje Jomnium dixtt , Jedrem yeriftmam eam quam

profomno duceham.H£c autem mulierum etulatio fiBa efl : nam mhil la-

chrymarii ex earum ocuitspremanat.InfupermuUeres, qu£rarhfe in Gr£cta

yjris cxtcrnis conjptciendas pr£henf,gaudentfc occaftonem naBas C£teras co-^

mttandt , quo fuam pulchrttudtnem fc nudaths mammis intuentium oculif

cJlentent.Hutufmodiautem lugendi rttm Senatm Venetm interdtxerat in

his Gr£ci£ yrhihus, qu£ Venetorum dittoni parent, "Vr Cypro, Creta, Corcjra,

Qu£ imtto qmdem ab hac etulatione altquandiu ahJ}inuerunt,paul6poJ}ta-

men ad eojdem ritus denuofe recepemnt.Nam ^ ipji quoque yiri tn hocfefe

ma^opere eJferunt,cumyxorem pulchram duxertnt,quam nuquam yiden-

dam tnpuhltcumprodirefinutfiea tuncnudatopeSlorecum aliis mulierihm

itt eiulatione lu^uhri in puhlico conjficiatur. Quotiesautem aliquis apud eos

yitafunfim eft,ytri qut alioquin etiam yicinas mulieres nunquam ytdent,Je

eos contenplandi occafonem naSios^audentcs omnes in puhlicum prodeunt:

al^ Zelotjpia lahorantes adfunt,yelutyxorum cuftodes : alij , >f amafiarum

pulchritudtnem contcmplentur:^ ita yarie illic homines affcSii adilant . Vt

dutem h£ceiulatio mehmpera«atur, comtentum planSiuris indiccre folent,

locitmquc idoneum qu£runt,yhi defun^ii mortem his quotidie lugeant . Quds

yero ex his mulierthm yocisbonitaie reliquasfitperat, ^ qu£ alttm cantaty

fola cantum incipittyoceque ah aliis dijfona defun6it laudes cognath ^ af-

fnthu^ recenfct . Quod fi mulier ex parentibm defit qu£ iila pr^ftet , afiam Muliercs

mercede coducunt.Nam mult£ in yrhibm Gr£ci£ mulieres reperiuntur,qu£ 9."^^^"*

»ulla aiia ex re qu£ftumfac€re/oient,quam ytmortuos def/eantjta enim ad fa" junf "'

K

PETRI BELLONII CENOMANI

recenfendti defHnSiomm UudesfA^£funt,'\t'\elnolente$ ad eiuUtum pro-

uocent,mHlierum ctutemtlla qu£ meltus au recenfere norit,maiori pr^mio co~

ducitur:reliqu£ autem mulieres adftantes attente quicquid canitur audientes,

Jimul afpirata mifcentes^eadem cum tUayoce funebrem canunt cantionem.

Ea autem qu£ plures yn^uium/car/fcatu^ infacie infxerit , ^genas acriwi

dilamarityprxmium maiws referrefolet . Ma^nam "Vero laudem yirgines ex

hacfaciei dtlaceratione confequuntur. Quanuts autemybi altquis apud eos

"VitafunCiws eJl/Vicinx mulieres turmatim accedant,(^ ita yt/upra dixi de-

teSi^funtis humandumcantantes comitentur,non tamen omnes itafefe yer-

herant,ynguihufqueventulacerantyfed tUas formam ac pulchritudinem in

funere oflentare iuuat. Dalmatas quoque mulieres (^ lUyricos totts iio6ltbus

funehres hos ylulatus Panepric6fque,yt Gr£,canicas,interfefc circa Niffam

yrbem nonprocul a montibus Rhodopes exercentes audiuimus.Hunc eunde

quoque morem Bulgaric£ mulieres adhunc y/que diemferuates, lacertos U'

cerant,yultum confcinduntUniantque, liuiddque ofientant ybera , Eius r<f-

^ionls innupt£ yirvines capiUos aurium tenus pr£cifos circnmfirunt: Qu£ au-

tem nupt£ funt, pendetes in humeros diffundunt ,f'riintque diadema ^ran^

Mentlti diufulum eiftmile , quod a mentitls nodru ^epptiacts circumfi-rri yide'

illi ^gy- mus.lUam autem apud nos ya^^abundamgentem,quam ^egj>ptianam yoca-

P"'.^ "/ musyi Buloraris effe oriundamconfirmare aufim . Nequetamen harum om-
{Tjrij oriii- , (!:> IJ J J i ,

^^ niumfft^Jitnt Uchrym£, aut conduEl£,fed re yera mulieres pUngendo fi~

ltOS,fratrem,patrem,(tut alium quempiam defiunStum maximopreff<u dolo-
re,multisfe ifiibuspropriamanu percuttetes,fefeque magno malo mulSian-

Qutntilia- fg^ yidimus.Multa de eiufmodi antiquorum pUnBibus apud Fabium Quin"

ni dc eiula ^^/^'^^^^, lemntur decUmatione dectma,ybt eum mater defit yidere fili^ ym-
tione Ro- , ^ , c± ■ ■ ■ Ji i ni • r

manorum bram,accufat maritum maU tractationu , qut adhibito Mago mcantauit Je-

Ycrba. „ pulchrum.H £c,inquit, NodefjideriofiEius,autfucatushabttu,necfomntoru

3j yanitate conlj}icitur,fed expertanon totum mori hominem, lUudquodnec

„ Jlammli yritur,nec cineribus extinguitur,nec ymisjepulchrifquefacris prx^

„ mitur,expefiat. Etpaulo poftfubdit, Vhifunt qui cito lubentftare Uchrymas,

), quthus non placet longum agere m£roremf Mox : Oderat ignes, oderat rogosj

„ reponi corpus,^feruari memhra cupiehat.Et nunc tnfoelicem magts matrem

f, pounitet,quod fepultus €fi,quipoterat reuerti.Gaude,tnquit,marite,gaude^fi-

„ fiumfortaffe noSieproxima yideb'ts,tUum quem crudeltbus Jlammu excufii^

„ y?/, ex quo cineres ^ offafuperfitntytuuenem yidebis, ^fiorte etiam die Jpe^

„ res.DeindeiCum yero comperit no6iesfitas iuuenisnecefsitattbus magicis ex-

f

DE MEDICATO FVNERE. LlB. II.' 58

cmtito perijfe feretyOjquAntum illa py<£fixum claufumquetumulu mdisce- „
cUit ybeyibttilquofletu/epulchra perfudit } quogemitu audientem forfitanj , ,
^ exire cupientemfiuftrayocauitanimam } Pojiea : Quam yerum ejl quic
quidexclamat calamitas ,nec abtnfjelictbm f6ii temere exeuntgemtttis.
Mulierquxftn^uinantesadiudicesporrigit lacertos, que fciffo Uniatoque
yultUyqudC liuidis profertur yberibtps, magno dolore cogttur, "Vf hoc potitts a- „
gaty quam cineres oJculetur,quam compleBamryrna . Grauis tejiis quereU „
fux, orbttA6 efi. Paulo pojl : O pietas,C£teri corporls cinh ^fauilla Itam en cor- „
pus fiimebat in no^te ,^ad folitayiuentii membrareuocatus pr^bebat/e „
matrls ocuUsyqualem non crederes recejjttrum. Pojlea : Quid imprecer Jcele- „
ratij^imo patrih>mbram probare yoluit.Mifferemini tudices, "Vf hocfacintps „
qutbtis debetis accipiatisammis. Maitis parricidio,maitts quamfifilij fepul- „
chrumfundittis eruiffet, ^facros morte lapides^ etiam cineres ^ ojfa reli- „
giofe quiefcentiafraSiaJparfJptyma.Veinde^Peftmtisparentum^qui dum „
iiberosfftosfepeliuntfflerc contentiyytobiter ab rogo ficcis ocults reuertatur, „
Necrat yllos effe ManeSyContendit omniaperire cum corpore, nec remeare >/- „
uentes a ctnere fenfiis,nec tam yideri imagines hominum, quam cogttari , ^ „
oculoi lu^ibtis credere.Piura tUe in hac tota deciamatione habet,qu<6 yos le-
gere nonpoenitebit,

De multis eiulationibus & pladibus lugubribus tam rc-
centiorum,qu^mantic[uorum. Cap. xv.

Erfaruminiu6iumoseratcaptUumdetondere,lugubrique V- Ludluf
'le coniuges ac itberos induere.Brachmanes Indorumfapientes P^ thxwm,
diemfatt occuparefun tfoliti^viuosque cremarife iubent , imo ® *'^^"™ *"
^ coronati more ac lege Indorum hymnosac iaudes deorum crcmari
concimint,documentopr£ciarifimo,quam potens,quam yaiida ,-quamque fe iubent.
infuperabiltsfithumana m^ns,ybi quidagereconftituerit. ^iexadri^ oboiis
conducebanturyqui mortuos flebant,Quod quidem muntts iUifolicith adeo ac
plane pr^ftabantyVt ad eos quam maxime pertinere funtts putes, ^Aridoxe-
mus inprtmo de Mufica, Olympum traditin Pjtonisfepultura cecimffe ttbia
fecundum lydium modulumfuneralia.^ Varrone proditum ^ Catoneejl, ^" ^""frf-
matores infunertbi46yti confueuiffetumnis^ro,tumC(X,ruieo coiore , In adoie- ' "*•" '*
Jcentumautem mortetantum c£ruleum adlnberefoienefutt. Quandoquidem mos fuifc
yero mortuorum eiftiatiOyqu^ Romanis oiim adeb erat communts , nunc apud

K ^

PGTRI BELLONll CEKOMANI

eos exohuit^m^fitattte eade quce olim in Gr£6a,^ in regionihu^ qu<e Gy£^

comm Ecclejl£pa>'snt, ')>tBu!^.i)'tfy Seyuis, DalmatiSjEpiratisy fjuaz de hac r-

/EevPtlo- ''^^^^''^^^ antiquij?im4 quoqueiU/ Gr£ci fcrip/emnt , ea mthi aditcienda yift

nrn olim f^*^^' Diodoru^ ea omma traditde ^e^ptih; qu£ nos de Grkcis^Roman»

mosfdit fcripfimtts.Foblquamautemipfe omnia qu^iam fupra fcripfi de corpori^

niortuos „ ^^ ^egyptiortun tradidit,ftcfcribit, Qui deprvhendttur iniufie crimenca

"b^''^- » daueri obicciffe,ma^^a mul6iaturpa;na. Quum deejl accufator^aut percalH-

*' mam accufitnm conftat, cojmati fnito ItiElu ad laudes mortui yertuntur, ni-

*' hil degeners eius,ficut Gr£ci confu euerimt, nanantcs (exifltmant enim om

** nes u4eg)ptij panterfe nohilcs ejfe)fed ordientes a pueritiajn qua^it^ injli-

*' tuttonem eruditiommque recenfent, ad yiri £tatem defcedunt, eiw erga deos

'* religionem, lufl/tiam yContinentiam, Vntutefque dxteras commemorantes.

HaElenusVioioriis.Ex cuius^^erhis mhilcUrim ejl,qi4am eiulationem,quA

in hodiernum 'vfque diem procefit , hinc ori^nem traxiffe. Grdtcilu^ude-

Moreui cantantes incipiuntah eiPts pucritiai^^fque ad etim diem in quoyttam

jiniuit: atquefinguUs diehtis annum integrum,omnes yirtutes que tn eo eranTg

yit£inflituttonem , eruditionem,hcnemerita eius er?a deos, relifioaemJtkr

Jt/tiamt continentiam recerijent^

Libri fecundi fihir.

l^

PETRIBELLONII CE-

NOMANI ADt REYER.P.FRAN.CARD.

Turuonium,Mecoenatem Scjherum.

fuum illujflrifsiinum,,

E)E MEDrCAMENTIS NON-

mllisferuandicadaHem yim ohtsr
nentihns^

Liber Tertiuy..

V AMV I S ante fingula iju^ ad de*
fundtorum funus pertinere nobis vide-
bantur dixerimus,adhuc tamen fuper-
funt nonnulla qu^ feruadi funeris vim
obtineantjideode his quoque aHquid.
diflercdumputauimus.Cuiufmodifunt
Cedria, Bitumen,Pi{ra{phaltum»Naphta,Nitrum, Afiasi
petrse flos , Sales & SaLchimifticus. Proinde de illis per?»-
tradare inflituimus, aCedriainitium ducentes» . "*

K. iif

Libcr dc
Conifcrij
in quo de
Ccdria.

Quajuis

Picea

PETRI BBLLONII CENOMANl

Dc Cedria. Caput primum.

^metfide Cedria diffyfijiimi: in iibro de coniferis ar-
borihm differuimu^s , Uimen quia huic noQromQituto
maxtme conuenireyideremu^Si ob id qu<£ de ea alio U-
brofcripfcramHS yhic breui iterumrecenfcndaputaui-
mm, Cedriam tam alibi ex qualibet refimferarum
materia (modb eafnvtmfit yfylla efi^promifcuefe-
n pofe Oilendimm. Quemadmodum enim non qux^
cc- uisPiceaCedriamfacitj ttaneque qu£uis Cedrm pinffuisejl. Ex Larice por-
f icit "° ^^' '^^^^ ^ateria pinguUfit^ Cedriamfacimm. Nec mirum cuiquam yideri
Non om- ^^bet^fi Cupre[fum Cedriam ejficere pofje dixero , atque etiam Betulam, ex
n u ced rus quibm eamfien pojfe afeuero. Nec eji difimulandum ex lunipero Cedriam
piguis eft. fieri pofe,quam omnibus aliis pofthabendam cenfeo:omnium nempe deterri-
Cuprcflb '^ ^^ /«^/Crff«n Vul^tt^ oleum de Cade ^ocat. Cedriam parum a pice Itquidd
& B et ul a. ^befje^pojiea indicabimus. Sua^bique in Gallia .Arabicam appellationcm re-
Ex luiiipc tinet. Vulvus noflrum Rotoma^i, Lutetix, Lugdum, ybi copiofifima cft ali-
ro Cedru unde adue6ia,Kotranum appeliat. Plinitpsex txda fien Itbro decimofcx-
Olcli dc ^°*^^P' y^decimo his ycrbis tejlatur. Pix !iquida,inquit,in Europa e Txda co
Cade. " qtfitur^naualtbts^s municndis^multofque adalios "^fus.Lignum eitis concifum,
Cedria „ Jyrnis "Vndique i^ni extra circumdato ,feruet:primu^ Judoraqux modopuit
nt e Tx- „ canali:LLoc in Sjria Cedrium yocatur^cuitanra yis meftfvt in ^earypto cor-
" pora homtnum defunStorum eopcrfufa fcrucntur. Sequens liquoriam craf-
Pix vn " f°^P'^^^fa^^^t. Hac rurfti6 in cortinas xrcas conieSia, tgni fpiffatur: (con-
de fiat. " textifs Plinifaceto habct,fed ego igni lego) ^ coagulata Brutix cognomen
^^ accepit,dohis diitaxatyafifqi c<£teris ytiIis,lentore ab ahapice differes: iteco
^^ lore rutilantCy ^ quod pinguior eft. Hxc tUe. Diofcondes citm Cednam ex-
^j pontt, Cedrtis^inquit,arbor magna eft, ex quapicem colIigunt,qu£ Cedria "Vo
j j catitr. Mox:Cedria,inquit,opttma eft,craffa,pellucida,grauls odoris: qu£ dum
Cedrlx ^, effunditur,guttatim non difipata coit . Cui ea Vps inefl, "Vf defunSla corpora
conferuet,^ yiuentia corrumpat.Qua ex caufa mortuorum Vitam aliquiap-
pellauere. H£c Diofcorides.Quodfi aUquis ante eum Cedna, mortuoru yita
appeiiauit, oportuit certe corpora qu£ ea condtebatura Gr£cts cognitajviffe,
j, qux, nunc errore nefando yulgus Mumiam apellat..Addttporrb ^ yeflimen
»> ta^pelies eximia calefaciendi ^ficcandi dote,ab lUa corrumpi.Quare au-
„ tem pelles dicat, tntcrpretor, qubdmpecudumpelltbtts a^ortart oItm,yt nuc

vircj.

DB CONIFERIS. LlB. III. 4O

etiam in Oriente in ytfibiPsftffoleret.Scribitprditered Diofcoridesjmagnum
effe itlius ad lucerms "vfum , (juem locum MarceUm aliter quam RucUius
')>ertit. Pliniu6 yerofequutta Viofcoridlsfenfum.C^drns mavnaymquir, qua »
Cedrelatenliocantjdat picem qu£ Cedria yocatur,dentium doloribw ytilifi- »
mam:fran<fitenim eos, ^ extrahit^doloresfedat. CedrifuccHS quomodofe- 3>
ret iam diximns, Magni ad lumtna yfi4,ni capitis dolorem infcnet. Vefun - »>
Cha corpora incorrupta <x,uU feruat, yiuentia corrumpit : mira dijfcrentia , cum >•>
yitam auferat(hirantibuSydefun6lispro yitaftt.Cefet Plin.nos tuto Cedriain ^^"
lucernis ytt pojjey nifumus capjtis aolore tnjerret.Htnc merito quts dicat Ce j„ Lucer-
driam medicamentum efje ItquidumyCum idem author iam ante picem liqui- nis capitis
damlfocauerit. Cedriam .Auicenna Serbinfua Itn^ua yocat, Serapto Kt- dolorem.
tram. Non ej} afpemandaarabumfententia inhac noftratraftarione , quan- ^" y.*
doqutdem Turc£,a qutbusCednam pertmus,tn exprtmendts omnibusmedi- Kitran,
camentts, ^'ivabtcis nomtnibus ytuntur. Cuius rei periculumfeci. Stquidem
Troadeyifens^quo Troi^ illius antiqu^ ruims conJpicerem,ad Sefti ^ ^bi-
di arces ad Bo^horifauces appulfus, inteUexi naues Propontide egrejfurastn Turca? na-
HeUefpontum "> enire cogi , atque iUic tres dies conttnuos anchoras iacere an- r F
teportum inftatione ad arcem , "Vf TurcA patno more dtligenter per hos dtes, ftrant.
quidin naue yehatur, qu^rant. Eft enim confuetudo , ytantequam externi
homines in Mcdirerraneum delabantur,nauem iUi luftrent,qu£rentes an alt-
quis exfHginuis ergailulorumfuorum fupprejJmfr.Mititis tamen cum Tur
cis et o-tint : nam ft proTpera nauigatto fit fcttimfoluuntur . Quodfifrte tn ea
dtfqui/irione Turc£ quempiam ex feruts fugiriuum in naue delitefccn-
tem depyehenderint ,naucleru6 a^ mercator magna pecunta mulBantur.
Negottarores aurem , ac Cdetert yeSiores , interim dum naucs anchora tenety
^ Cedrtam ^ Picem a Turcis emunt, quam yulgtis Turcarum, "Vf GaUoru
quoqueyKatranum yocar.Proinde Turcx ranram eriam nunc Cedri^ quanti-
tarem in .Afiaparant ,yt tnde adyanoshumantgencrhyfHS pertotum orbe Cedria v-
immenfum librarum numerumtranfmittant. Turcisfolenne ej},cum pecudes h\ cmatur-.
deglubmty ex peUtbtt^ omnibusytres facere , quibtis quicqutd Itquidum eft
impofitum apud eos yenirefolet. ideo apud Seftum in ceUis ytdeas pecudum
yitres Cedrtaplenos,quorumfinguliplurisnon ydineunt,quam Ducato.Ea efi
Cedria iUa ex qua ^egyptij olimfuafunera ad <eternitatem perennia ajprua-
bant.Dtofcorides,Galenti^,Pault{s,^^etit^multls yerhis de Cedria memi Cedriiim

nerunt,quorum authoritate noiiram yuharem M umiam yetertbm non futf' ^ .t" "* ^
r •■ 1 ' ^ I -y I ■ j^ r varie no-

je tgnotam tam probaui^Galentts yarie Cedrtam nominatymodo reJinam,mo- minat

PBTRl BELLONII CENOMANl

do lachrymamymodo ficemymodo Cfdnam, Nam lUam qude, ex Cedro arbore
manat^Refinam appellat,/eu crudam lachrjmam, ad difcrimen cittt qu£ co-
quitur^Qu£ autem aCedroprojicifcuntur:autfporrteeffIuunt,ytrcfna ^ /a-
chryma : aut arts parantu r , ytCedrja. Sed hdtc, "V/ iani dtxi, >/ i^nli elicitur,
.''^^" qu£ reueraa Turcis^melim quam a Cretenfibt^ perfcitur.SiquidemCrs-
um mon- ^^'^f^ ^d Di^£tf}?i montem,liquorcm humidum,qucm e T^da coquunt,mul-
tcPicc co to duriorem eliciuntyqu-im qui ad I damTroadts hnnc pr£parant.llli ttcnim
quunr. t£da6 tn affulisfub dio affcruant , ^ infole inftam httmtditatem per totam
j j - ° '^ ^ £Jiatem exuerefimint.Hi 'Vero rccentcm Pice£ prxpingumi cattdicem in af-
As Pice et f*^'^f'^dunt,qutbtisfurnumconca,mer>ititmvrandemddmodum complent,
Ccdria ex- occhtdentesyndtque,meatum tantumtn/ummo relinquentes,non amplrorem
coquunt. quam ythominis caput pofit intromitti. Ligna ftiperne cKcenduntur , atque
doP' "^f ' '^»*/''^*^'^^'^' aduruntur.Interea liquor permeatum,quifubfumo ejifubterra-
icnda. neo,tnfuamfoueam delabttur. Is autem initio liqutdtpsfcetidtifque eft, quti
fcrobe in ouium pellibtts concha excipitur,autcticurbitisaliifitela^cnis. Quod
ex eo magU coSlum eft^retorridumjjtpixque cuadit. Sunt qui ex Cedria ptce
hoc modofacianf.quicquidinfcrobrem defluxtt, tncendunt , ^ lignets lon-
gurtts mifcent£umque fatis coBum effefentiunt,folertia cjuadam illumtotum
tgntm apice exungunt,atque infcrobesforma qtiadr.ita fuffoffas, qtio melitns
Caro in ^Jacilttistransfer/t ,poJ?tnteIutriant ,^refrtgcrare fmunt . Sedinterco'
Ccdria in- quendum Cedriam,ytpixflat, rudici plerunque carniumjrufa m eam inu-
n ^ cientes^tantif^ertbtferuerefinuntydonecexcoHafmt^qtubustUtpodeaye^
fcantur.Veriim quoniam e Cedro pcrmultafunt,qu£ '\ulgaribt4^ ettam nomi-
nibtt^ yarie nitncupaturjmelius^^tea inteUtgantur,paucis td perjhingendum
Ccdrcbo. putauimus.Eflmcdicamentttm, quodGr£Cts CedreUon a Cedridibus nomen
habutt,cuius Vltnius Itb. i^.cap.j.memimi.ExCitro,inquit,^Cuprelfooleu
Jit,nuctbus tttgUndibus,quod Carynum yocant^malti Cedri, quod CedreUon,
Olcum ce H£ciUe.Ejtautem diJferentiatnterGleum Cedrinttm duobtts nominibus dt-
drinum. ^um,(^ CedreUon ^no nominc appeUatttm . PiffUon a Cedria feparatum
' dum coqititttr^yeUeribus fupra hahtum expiifis.fit:h6cque ejl Ptffel^on, quod
ahoqut oleumCedrinuma CedreUodtffert. Vulgu^ GaUoritm ahquid habetf
quod Ccdri£ autptci hquid^ pror/u^s rejfodeat . T>uobu4 autcm nomintbtt^ id
ap^eUare conJi^euit^Quemadmodum autem y.triamfortttur nomenclaturam,
fic ex yarits matertebtts ferifolet.Sunt enim anifces,fcdaUoqui rujitci,qui
exqitibufuismateriebm yelutt Iuniptri,fraxini,SabiK£,Cedrt,^ eiufmodi
hgnisadhucyirentibtisjiquorem^ici liquidjc autCedri£ fimilem exudare.

cogant

DB BlTVMlKB, LlB. f T 7. 4I

cof^ArJndlgent ^uinionenfeSjFroumciales, f^ Linouofcitones eo nfdxime
oleo ytuntu/y quodex Phoentcia ^ Lycta Cedrofit , duobus nomimbus De"
cadeferhin uocantes. id autem (juo noQri hic tn Gallta Celtica ytunturjquod
Tacum uucant, ycriuse liptii luniperorum perpa uidetur , idcjue a morho o- '^^^^ !"««
uium cui mederifiletynomen hahet. Ejiautem contavjofa qu^dcm lues , (jUdt ^ ?f^^^
fopuLitimfduit, (^interfcitoucsnn quomedendo ruJJici, citm nohis dcfiiO'
resJint,eoopw hahentes ,pharmacofiolasadeunt yaquihm ^Tactim pojiu-
lanty quemadmodum in inferiori Gallia du Cade Serhin nomine quide >«/-
garijedquod I uddii populum fic docuevunt.Citmyero Cedria liquidani pi'
cem rffiratiSuperefl yt de ea etiam quodreliquum ejiadiiciatur,

De Bitumine feu Afphalto, tum liquido,tum duro.
Caput II.

r=^ Ominumajfinitas plArttnquehomines incautosdecipere fo- Afpalatufc
letrvt in ^jpalati ^ ^Jphalri diBionihtis accidtt. eJI au-
tem ^fpalart^ !i^num:hicautem de .Af^halto a^innis,quod
Bitumcn eJ},nos de hac re infta dtcemus . Quontam '^'ero ^
htttimenfuncrihm moYtuorum adhiheri fohrum diximus, tl-
Jittsj^enera in pr^Jenria recenfere "^ifum eji . Eitts aurem ynum Itquidum rji, b ituni en
^lrerumyero durum^PiffiJphaltunt nunccum hirumineitaccnjandirm'fyt <iuTum.
Vi[fafj)halrum:pro Bitumine yendtfoleat ^Jphaltumftue Bitum€n,terfiJ?i- ^"""'cn
mttm hak'tcolorsmyni^^errimum,^ ytpurpurajplendentemjquoddi^itis at- pjifaj Jj,Ti*
trirumftctlecomminuirurj^^rauis odoris deprehenditur, (^facile Jla^-at. tum ciim
ijixfiintyeri hituminis nor£ . Bitumen mari morruo in lud^afupemarare bitumjnc
coperitur.PifJaJphalrum,')>er6')>elurirer)'£carhoeff)ditUi'.Vtautem^JJ?hal~ JO"rundi
f-^w in mari morruo ytderemjerojolymisjoluenseo contendi,fedtunc nihil B,tufn'n*
hitumints inerat.Ierofolymts tamen apudnegottatores hitume nuper ex mari notx.
aUatiiyidijeiprorftisfimile^quodyhique Pharmacopoldtyenale hahent.ldeo Pifl^lphal-
nos ^Jphalto non carere ,ytquidam putant ,afferere aujim. Non altunde 'u"J.^uid.
^fphalrum peri,quam ex lacu Sodomxorum plerique exifltmayunt,Diodo- ^^^ ^**
rumfecurt qui de lud^is loquensfcrihit. Ejiin regione .Ahatxommjiavnum ,^ rerc
ingens,quodlon£irudtne qutnquaginra,\arttudtnefexaginrafermejiadta co- „
p[e6iirur,^lphalrum prodttcens,ex quo non paruum yeBigal percipirur.Eius „
dqua odoris ejipejiimi arque amari : quojit, ytneque pifces producat, neque ^

^ETRI BELLONII CENOMANl

„ oTiquod itqu.itile ammal.Et cim plnres dulch aqu£ jluuij iniUud decun^nt,
„ n^^quaquamtamenaquxnaturamutatuy.^jphaltumjht^i medtetOK plun-
„ mum annuatim^i^nif.quandoque adtria lu^era ,quandoque ad duo.Vnde
i> ^ctrcunftantes Barbari matorem partern taurum, mtnoremyttulum appel-
u lant .Plentts .AJj>halto lacus ,procul af^tctentthiis infula apparct . Quum
„ afphalrum lacns eft e^ejiurm , palam ante "^tgeftmum ^ jecundum dierri 9
,j ^ pparentfi^na.Etenim circajiavnum ftadtii plurtbws foetor ayento exctta
„ ttis, proprium argento auroque (<p* £ri colorsm aufrt .-yento tterum rejlantc
„ yefbtuitur.Propinqua loca ex calore fcrtoreque lacns corrupta,^^ morbos af-
,3 fruntincolisy^ hreuiorls "yita reddunt.Ha^fenm tlle.-^sfhalti autem no-
Iii Jaicum f^ non ^na ^fimplex eftjudaicum c£terisanteponitur:Nigfum autem ^
bitumcn. p^^Ydtdum^^itiofum cenfetur.Plures bitumen habetnatales . Etenim Diofcori-
fpli ilti na- ^^^ ^^ Phoenice,Bab_}lone,Zacjnto,^ Sjdone gi^nitradit yCUtns nonfolum
tal€s. m edtci meminerefed Hifiorici quoque Groect ^ Latini, inter quos Diodo-
rtis^Herodotm.Herodotm enimin conflruBione Babjlonts itafcribtt:
3> PofleacounoytenteSf^fphaltoferuentipertriceftmu quemque laterum or-
j, dinem fummitates arundtnum inflipatas conffjutinabant . .Alta "Vrbs nominc
Babilon ,, js^abejia Babjlone oElodierum itinere^ybi fluuius eji haudma^nus eiufde
" nomint6,quife detwlutt influmen Euphratem . Htc itaque fluuius Is "Vwi
" cum aqtta permultos reddit ^fl>haltt bttumtnisgrumos: ^Jphaltm ad murti
" Babylont6 comportabatur.Hunc aute in modum Babylon extru6la eji . Ha-
" ^enm Herodotus.Bitumen liquidwTiyprxter id quod ah ipfo Diofcortde de-
Jcriptum ejijnueniturin ^^rajrxnttno Sialixfonttbus tnnatans: nuo ^tun-
turad lucernarum lummayolci Vtce.HaUucinantury{inquitDiofcorides) qui
idsicilicumoleum nominant:nanque liquidt bitumints genus ejfe conjiat,
Porro multum dijferuntin terra contenta diuerfis locis bttumintsgenera : quo
fityyt ipfa etiamybicunquegenerentur,magnam habeant dtjjerettam. Siqui-
LiquiduBi demin regno Neapolitano Itquidt bitumimsyna eji eiusorigo loo.a Roma
tumen in rntlliaribus,in "^rbe nomtne Toutre.jbtdem quoque Sal foftits ex monte ex"
rcgnoNei (.^ff^ff^y^Bitumen porro Itquidumyna cum aquafalja ejFfluit.Quodf iteryc
* lis affequi , noHrum tibt ab ^ncona docebimus . Loretam appelles , alias
this Notiam , ex Notta ad .^qutUm yrbem, ex aqutla Chtedam, ex Chieda
Zanc:^inum , ex Lanc:^no ad eum locum "^ltimo nomtne Toutre . Quo
locoyidebtshitumen liqutdum Cedrit fimtle ,ni^um . Generaturin terra
afeip/o paulo durius quam ntgra Naphta , ^ craftori compage corports. eJI
autemyelutpinguedoterrx^adeps,aliquatulum Napht£ odorem habens^

D B B I T V M 1 N E. L I B. 1 1 f. 43

Cofdtn Etmci jilttis in GotrU j (^ in Saxonia tuxr.t Borchdo/fen oppidum
repenri copiofejcrtbtt.-cjuo ad currtii inHngcndos , lumenrortim fcdncm , (^
lucernartim lumina eitis loci incoLt yrunrur. Btrumen cjuod ejjlutr exfonri'
hti^, inrerdum tra crajjum ejl , "Vf Itmm yideri poJ?tr:cjuod tamen dum adhuc
tn aqupi innararjmoUe ejliVbt yero exemprumfuerir,paul6 pbjifirpice duriits
ficc^i. Quin ^prorfti^ Itqttidumfi diu in yafe conrinearur (^fen^rur, con^
jjifjarifolcr.ln ftagno Samofar^ ^rbls Coma^enes^^defluere e Carparo monrt
ad B 'htifgios rradttur. Ltquidum aurem hausium aut coUeflum coquitur in
cacabls icneis ,aurferrels, yr injjifprur. Quod cumfr^accedifoleryfed re- Quo Sa-
Jhnguirur lineo panno ,qui ex acjua madtdti^ in ipfum initcirur.Stc Itqutdum xones bitu
Germant^qui habtranr inDaciaj ^ Saxones concoquunr ,Ncc dubtroqtnn
Deximonrani,qui (>f P hnitis fcrihir) accolunr dexrram Granij fluuij per Su
fianemfluenri^^eodcm modoperfcianr birunaen.Theopoptis tdbtr^m quod
Njmphxi crarer e^^erir,teperayt fonre tHo inmftabih tradidir, ahas omnihtis
Cdtrerts dtlurtu^ efje. .Autcenn£ tnrerpres, dum Thertacam defcrthtr^quo lo- Afnalatus'.
co aurhores Gr£Ct ^fjalarium , tUe Mumiahabcr.Sed nos de ^jJaUro ali-
hi.in arborthtif dtcemtis. Proharto autem .Ajjhalri etus quod ad nos aduehi-
tur , ne quem Urear,effe yerum ^JJhalrum , cum ex hh noris quas Vtofcori-
des hahet di^o/ct porej}, rum maxime ex odore Trifolij Omenjanthn , quod TriroIJiim
u4jjhalrum ah odore .yijphalri quem referty nomtnarur. Efi enim tdem odor ajphaltites
eitis herbse (^ nojtri ^JJhalri, eJI birumtnt fmills nt^\i qu^dam Maffi-
chdt,qu£ tn ponroffi^nitur^quam Pliniuspicia dtli^etioribtts admtjceri fcri~
bir.Birume aurem /tqutduma Naphra plurimum dijferr, >f Diojcortdespro-
har. Dijfrr aurem httumen artdum a httumtneftcco: nam genti^. ef\ hitumi-
nis hquidt^altundepttitum quam ex IuddM,quodmultt Stcilicum olcum no-
trtinaueranr.Scd Dtojcorides eos increpar.Naphra^ nec yrrerajcem, nec i^i
indurarur,fed hquida ftmper permaner.Liqutdum aurcm birumencjflutr tn LlquiMum
Bahylone,criamfiPoftdoniti6 cenfet ejfe fulphur hqutdum . Ejfluir enimin bitumcn.
Bahjlone^non longe a Demerriade,tn ^ujlragcnts Parrht£ in Mejopotamia,
Semtramls ettam eo calcis "Viceyja, Bahj lonem Uterttio muro fffft ,ferrcis
quoque ^ £rets operihtis tUtnitur,firmdtque eacontra ferruffimm ^ dtrugi-
nem.Saxonesexeopofteshgneostingunr,yrahtmbrium tnturia dcfndanr,
iifdem de caufs fiatuas tUini quondam Johtumfuit.lUttum pecorilus ^ iu-
mentis eorumfcahiem fxnat.Sunt qutdam qut ob colorisfimtlitudinem quam
hahct cum pice liquida , eo nomine appeUarint»

FBTRI BELLONII CBNOMAMl

Dc Piflafphalto. Caput

III.

Pinafphal-
tum.

Ntiqui (tuthores tum Viofcorides PiJfaJphaltomSa in Mf"
dicma^yim tribucrut^iUiust^imen^rabesmaxirfnnyiresa-
^/^^ >j>, ij^^offjp yidentur, Mumiam appeUantes . Mumiam a nobis
jlL ^'JLAJ yocatam,-^ Mumiamab ^rabtbusfcriptam dfJ}in^uo,qu*

Mumii.

eadem quod Ptjfajphaltu eji.Vul^o yero Mumia nominantesyjeruatii ccrpus

intelligimus.Certifimum efi ^rabescum Mumiam defcribut,nunquam fer

uatum corpus intellexifp, PeculiaresfuntVenetiisojficin£, quarum operarij

Peeolotti **^ indigenis Pegolotti yocantur, in quibus nihil aliud ab iUis qui eis prxfunt

qui vocen procuratur,quam "Vr Cedriam,picem liquidam^^ Piffajphaltum yedant, ^

tur. Jhfp^ts in funes ad naui^ia intorqueant . Vul^b autem Ptffa^haltum Pe^oU

Pcgola ^^^ Jccca \o^nt,quafi picemficcam dicerent.cuius yjus nondum ad noHrum "^f-

que Oceanum, penetrauit, licet totum mediteraneum litus ad nauigia^^^bi po- ^

tijiimumalterius picis efl penuriatPiJfaJphaltoytatur.Nam quiin Creta cir-

ca Chijamum agunt, quique in Propontide ^ Hellejponto habitant , picem

habentcopioftm,ideo rarb PifftTphalto ^tuntur. Pifjajhhaltum rem fui ge»

neris effefl.itimprobatu/usfum,quandoquidem Viofcorides exCerauniismO'

tibtis impctufluminis rapi,(^m mare expm fcribit.Scd Mumia yocata^fue

. feruatumfunus,ex cadaueribusarte condirifolet . ideo cum Piffajphaltum ^

feruato corpo/e longe diuerfumft,eitts Vires adpropriti caputfunt rcfcrendx,

PifTifphal- neque illud eodem capite cum Pijfafphako conjundcndum. Pijftfphaltum

tCi rcm cf- fofile quiddam efl,nullitpspene ad medicina\irtutis..y4d nauigta tamen illi'

fc fofjilcm ^^Yida maximi prouenttfS.Quod primitm Epidauri agrns animadue/ti . Duo-

rum ab Epidauro dierum nauigatione inter^flon^Epidaurum qti£ nunc

Ra<roufa yocaturjoctts efl Eptrofnitimtts in lllyrta^yndenaues cuiufcunque

penerlsJintPiffaJphaltumpettmt.quod tandem perynttterfum littiis dijper-

mnt,nunc Venetias,nunc .Anconam mittentes,quo quidem eo modo quo pbft

dicampr£paratdnauigiailIinantt4r.PijfaIj>haltumretorrido conflat habitu^

^ <rraui concretu.Gagaten lapidem dtmularetur,nt/i objcuriore (j^p.tUidioyc

effet colore.Gagates po>rbJplendet V bitumen ,fed hoc dijferunt, qubd bitu-

menmoUe,fitGag.ttes')ierbdurior. Pijjajphaltum "yiltfiimoprccio yenditur,

ytin rMualibtfs officinlspaj^im Venetiis m glebas maximas coaEtum yidere

licet.Eliquari quidem poteflyhaud/ecns ac pix,f cum aho quouis oleofo me^

dicamento mifceatur, "Vr adipe, oleo , "Vf / eiufmodi alio: nam eo ^fjuejiccum

efl^retorridumfytperfe nHnquam lentitiamfequacem confequatur, ideo

DB PISSASPHALTO. LIB. XII. 45

Cedyidm cum eo mijcejites , quam ex ^Jla in Europam deportarunt liquida,
^intraytresafferuatamifimulcuPiJjafphaltoferuefa£iam mifcentes mix- Quarftua-
turaexhiiconfciiityaidequajiuayiam^ytilemtqu^piclsyicempenfit,^ "* 'jP° *
qux cupice de tenaci lentitiacertare ^tandeVmcere pofit.Quodfi tu atten ^^^ iHinca
tius PilJaJphaltii co^ofcere 'Voles, pete a negotiatorihws, aut Pharmacopolts, d as.
yttihi ^lphaltum cftendant: ipfi nanqi plerunqs Pifjajphalto pro ^fphal-
to ahutuntury(^ ytmmquefuh nomine S^Tphalti afferuant , amho idem ejfe
putantes.Sed tUorum diuerfum lon^eejpfoletprxttum. Quodfi faturato co-
lore nimcef,^ pr£ multa terfitudtnefplendeat, ^ digitts friatum ficile tn
pulf4erem yertatur^grauU odorls ^ luminiappofitumfaciFeflagret , reuera te
^fphaltum yidijje dicito. Contra PiffaTj>haltumfuapte natura ex cineritio
tn nt^um languet^ni^o quidem, fednon hilari prxditum colore , quodcon^
frafium ing/umos dij^ilit ^cum digitis atteritur ,fcahritia horret : nariht^
autem admotu,yalenternaresno petit. jjiisnotis Piffaffhaltum ah ^fphal"
tofeligere poterts,

Quod Piflafphaltum copofitio non fit ex aliqua re mix-
ta, {ed ex fe naturale quid ita enatum.
Capuc II II.

OnnuUi haUucinantur credetes Ptffafphaltum arte ex pice f^ PlfTarphal-.
.Afphalro parari.Sed res longe aliter fe hahet : efi enim d natura ^" r°" \i'

itafi6ium . Quodquidem ita elpprohariex Diofcoride poteji: (-^politu.

cuitis yerha conuenitttcum Plinijjenfentia,dum Piffafphaltum
nafciin .y^polloniatarumagrocircaEpidauruyrhemJcrthif,qu£ nunc Ra-
poufa dicitur,Cerauntls(inquit) montthtis deuolutum, impetuflumints rapi-
turydcsldque in littt^ expuitur. lUic coaCiu inglehas mixtam hitumini picem
redolet.HaEientPS ^poUoniatarum agrumnonnuUt interThraces ^ Ma- Apollo-
cedonas exponunt. Cerauniosautem monfes , Plinitf^ circa Mdiotim expo- "J^t^fuffl
fuit.Sed in dejcriptione ^lhani£,Vltra (inquit)Junt Colchicae, folitudines: ^^^'
quarum d latere ad Ceraunios >f//o, ^rmenochalyhas hahitant , Montes Ceraimi}
argentei yulgo di^ , qui circa ^poUoniam funt , credunfur Rhodopes , ex monte*.
quorum radicihus Pijfafphaltum eruitur..Althiyero Ceraunios Tauri mon-
tis poTtiunculam dicit ejje, yhi dehifcityfefeque populis Cr£ci£ aperit.PiJJaf^
fhaltumytalienHmdconditaneocadaHere interpretor,quodnuUo modo ad

L iij

PBTRI BELLONII CEKOMANI

condtumeum cadauerrcfirn poren.Galenw,Pa»ltts j^etius , Piffafphaki
ne menrionem cjuidem '\Uarn f-cerHnt^^^it rci ad medicamenta tnuttbs,fed "i-f
Spurium adnauesreiecerunt . TheopomptPS de Ptjjafphalto locjuens , eadem
penc cum Dtofcorjdehabct.Scrthitentm tn ^pcuomi.it.iruma^ro ptcem ff~
ftlem non deteriorem Alacedonica ptce tnutntn. Stt autcm Pijjajphaitum
foftle^yt Theopompo,atit natiuuy^t Dioxond. Plint. ^ ahts 1 tfum eji : nos
certealienum a Mumia,feu a condtto cadauere ftts tndtcafje exjitma^
mus. ld auiemhiialiud e^^tiam dtxrmttSyCjuam ptxfafiiis retorrtda , cjUdC
nullii atttfiitem exiguii hxhet in Mcdictna '\fum,fcd nauaiibtn tantitm illi-
»eadis,atque tdfiCedna incoquatur.

De Naphta rufa,fiuebituminiscolaniine
rufo* Caput v.

^ r^^Mf ?fi^*^'^^ <^'^f^^^ f^^i^'^^ ^(^ hitumtne,fue ^fphaitho Pifja)-
Bituminis S ^Ui^ phaitoquediffertttmuSfreitcjuumeJi^ytdebttumintsquocjuecO' ||
Colamcn. m ' ^^^ lamine dijferamtis:nam ctimea pottftmum frthcre tnjiitui-

^=^^^J^^mt{^,qu£ ad feruatum corpusJheitanr,merit6 mtht Naphtam,
Naphta tanquam rem hitumtni convenerem defcnhere '\tfum efi. Naphta Turcts g^ '1

Bltumini ^ I I j I '^r I 1 n n r II r

con^^encr ^^^**^'^^ '" hodtemum '^fque dtem Nepht appeliatur: noStrts,prtJca iUaJua
appeilattone omtffa,Petroiefim.Quemadmodum atttem e^onataies etus diit-
gentif^imc injj>exijdquc nonfine maxtmo iahore,Certe non mepinguit fn-
guia referre,qux, ad eius hifioriam pertinerc ytjkfunr. Naphtam nujcjuam in
Itaiia prouenire a qtuhufdamfaifd creditum cji,qu6d de ea .y^rahes ^ Gr<e' dfl
c/ nunquam m emintjje yideturf^ires autetatitm Bahjionic£ tnhutfje. Naph- ^
tam circa Bahyioniam reperiri^ credttufaciie eji,cum mde ^[pliaitum ettam

Naphta (^ Piffafphaltumpetantur.Naphta,qu£ in Itaii^Jcatunr , arder qutdtm fi

Italica. igni admoueatur.tn Jiiotamenfonre non fagrar ,quod Bahyiontafactt, ^tex
, Piutarchoin^^tra.Aiexandnmagntyperf^ictiumefi.Scrthitemmperavratii

Ecbatanis ^'^'^^^^ ^^^' Balr)ione,qu£ (^ tmperio ettisjtihtrb cefferar,nthii dtqueeum
r:gem admtratumfuiffe , quam tn Echatanis ignis yeluti ex fonte continue
emergentis Ijtatum , (^ Naphtx ex eofluxum , cuius nonpfocuiah htaru tUo
tanraeru^arurcoptatyrpaiudemfactar.cutiis adeoadrrahendos ad fe tgnes
factitsnarurafir.Serapio capire dc ^fpJjalromuira cjuidem de Naphra fcn~
bir,qu£ hic ion^um recenfercforer. Quod autem ad roram ciii6 htjioriam arri-
nerquamin Irxiiafcarwienre ytdimu^jhfruihus recenfendum oper£prcctum
putatii. Jie6le qutde Naphtamhitumints coiamen Viofcortdes yocanit.Si-

DBNAPHTARVFA. LlB. III, ^^

l^uidemmhtlynqu4mrepertum ejl^quod Bttumenmelius Juo odore referat. Bitumen

Jpfe etiam locus tn quem Naphta emergit^Bitumen mirum in modum redo- ^^^^^

let.Naphtarum tria tn Italiaftnt pr^cipuagenera^candtdum falicetj nigru, referrc

^ rufumydiuerfts tamen locts fcaturientta.Eftfonsfuh monte Celi:^^x quo Naphta

Rufum legunt.^liusfonsapudPagumnomin€ Meianofcaturityynde albii. triplice ha

Efl ^fonstertiusyex quo nigmm yilius in "^ico .AUenfiemerffit.Quos locos . '''"^^*

feorfum ita fcribere decreuimus^^^tfi quis alius natur<£ ^ hiflorixfiudiofus

cius ortumyidere cupiat,fcirefaltemhocpofsity quo fit ei eundum. Triatn-

terfe olea tta tndtgenA mtfcet^tfimplex ad nos adferrinofitfolitum. Naph-

ticum autem oleum,quod circa montem 2.ibitum prorumpit, 15. rf Mutina

milliarthus fiue Modena difiat^cariorique precio emitur , quam tUud quod ex

Salfa p€ titur. Etenim oleum quod Salfx legitur(yt dixi) nigmm efi , ^ tur- jvja phta

htdum^iliorifque precij.Ex quofitytytrtmquefmulcomt/ceant,nobistm' qux ex

pofluram facientes . Neutfum autemftmplex per fe adnosadfertur jfedtria Salfa peti-

tUa ni^um,album &* rufum mixta . Indifenamm autem dolus non efl , fed 1"'' ,

<> . -^ . j^ r j r Naphta

negotiatorum,qui quum trtageneraex atuerjts emerint, tandem commtjcent, ^^{„^3

^fic mixta ad exterostranfmittunt , Naphta rufa qux ex monte Xibito Naphta in

fetitur, pnncipem mtsr actent^ locum obtinet. Eaque "Vf cdtteras prxcio officinis

yinat yftc quoqueyiribtts aliis longe /tfperiorreperitur . TraSitis ifiitts ftue f^'^.^, ^^

terr<e natura ea eft, "Vf tenacifimo htefit tter ficientium pedtbus inhxreat^ft- Naphtx

qutdem maduerit. Glarea terra efi , colorefubalbido ad lateresfaciendos ido- cledio.

nea, nam ex ea omne tomattllum "^aforHm ventis peragi potefi. Conftatmihi

olettm hocrtif^m ex anfro pfti, Qmante primum tempore repertftmft , nihil

certifiatuitur..Altquihuiusolei tnttium abhinc 150. annis ex cuniculo quo-

dam primumexcauatofibulantm: Porcum indigenx initio inueniffeputant,

rationem quam mox dicam af/^nantes.Cum porcttifepitts 'Volutabro cui ole-

nm innatabatyfefe immerftffetfhuiufque oleijvetoremftue odoremfecum do~

mum repoftaffet,domefltct qutd effet quod tam grauiter oleret,quxrentes, tan

dem aporco hoc effe a^ofcunt.Quapropteryolutabrum Vtfunt,^ oleum in-

natare animaduertentes dtlt^nter legunt: primumque ignibus dtcauerunt,in

elichniono6iurnis yigtltis^^^tentes jtandcmpropterodorisfagi-antiam adex"

terosmitttdumcenfuerut, obnaturxmiraculum (quodignium rapaxfit)pre-

rifieitfsmultomaiusfituruarbitrati.Du^auttresoleihuittsruflfintinyaUc.

fitb arce motis Ztbitifcaturigines,qu£ ab iUopago qui Saxolonucupatur, fex

miUianbtts diftant. Hoc oleuyifttrtis,exModenafoluens,pergisadpaguquk

yutgb Saxoloyd Safblo yocatttrjeinde monts confccdis.Eft in motts Celi;^

FETM BILLONII CENOMANX

Naphtaf cacumincarx (tltoqui infiyma.De/ceditur deinde medium miliare '^crfm r<f-
ufj? fc ■ -

furigo.

nuj? ica- diccsmontiSiytantrumdequoloquorVtfttur.Riuulwiuxtaantrum excoUe

pcrconualleminpUniciemprofluit.Nonyntfi fibiJmtis olei proprictatem
4c domtntum ycndtcatj neque indt^cnis tn eo quu fibt plus alio arro^
gat . Initto controuerfia dc Scaturigine hac intcr tndtgcnoi cji ohorta.Muti-
ncn/esfqutdcm aduerftps incolas qto yicina circitm loca,poftdchant 0* qui
aducrftm montUpartem yerftis occidcntcm nomine Rcuina hahitahantyrem
controucrftm ad iudtccs rctulcrtmt.Tandem rujlicultps omnitm pattpcrimw,
ad qucmfundtts cx qtto oleum manahat iure jpeSlahat , cum non pojpt tan-
torum ohtundereyircs,cum/bcils (^yicinis qut tunc trtginta tantum erant,
ttisfuum communicauttytlliqi oh hanc caufamtandcm euiccrunt.Olcum pri-
mwn ex tcrra "Vna cum aqua emanahat , ex quo indtgcndt nthtl aut ccrte
parum fine magno ncgocio coaccruarc potcr.int . Proinde tam diufolum
excauarunt, quoad fub tcrra adduasOrpias yfquc pcnetrarent . Cum "Vr-
ro cttra negotium olcum ah aqua fecrcuerunt ^ compercriintque fcaturigi-
ncm tn fcrohcm defccndere qu<t pfimitm /itrfum eru^ahat,ampltus exca-
uarc deferunt.Fontisautcm huiui naphtx rufdifcaturigo cx tcrra multum U-
pidofafuam origincm dticit,qudtinfihifthic6iamfoueam excauatamin imo
antfi dcfendtt.Duo ncmpc fitnt meatts^fihi coniun^tjad quorum latcra qui
ad dcxtram cj},aquam mittitpauUtim manantcmialter qut ad Sinijhum U-
fus cjl,ffuttatim oleum dijfudtt.Naphtayno quoque dieindc dccapuUtur, aut
faltcmaltcro.Pofiquamautemoleum decapulayunr y aquam inde hauriunt:
quamftnon indc aufcrrcnt, totum antrum tmplcrct,atque tta claufo forami^
nismcatuolcum nonamplitts dcniUarct.^ntrum ftmplcx cQ ,multum de-
biit porta cUuJitmlongeabhuitt^lociincolis dijlans : ah arce enim dcfen"
dunt dijiantc mcdio mtUiart^t olcum aufrant. Eji ruHictts cui fotum nego*
tium cxequendit commifjttm eJi,quiportx cUuem hnhet. Oleum hoc pauU-
tim dcfltllans,pondtistringinta ynctarum,quod Boca/is menfuram aquatnon
exccdit in dtc,fd non omni anni tcmporc idcm conttn^it , Stquidcm ajiate
magisgtudct , quoquidcm tcmporc^bi foU< fruorc mons tncaluit, augctur
dc(itUatiis,tuncquc Scfijuibocale manat.In hjemc ycro mcdium bocale tan-
titm cffundit,ex quo tempora computando xQc.tis (^ hjemis ,ftngulis diebtn
bocale ynum ejfmderc rcpcrttur.Scalis feUygradtbtis dcfccnditur tn capaci-
tatcm ant/t.Camcra cji Uuioris (^ yilioris dtdificij,muris yndiqueyallata , ne
montis finc coUis tcrra ptnguts pauUtim pluuia emolhta deUbcns, (^ ntues,
foraminisantrum occUdant. ^qua qu£ cum oUo dcJitUat, clara cji ^ \ym-

ptda,i^

DB NAPHTA. LlB. 1 1 r. a<

pyda^^^ ciliquantulufalfa.Cuimftlfedo multo remifior e[Je coperitur^quam
eins qu£ m LaxiffaTroadls thermts deguftatur.Sunt ^ m Iw moticulis ali<e
olei huiu^fcaturivines^ qu£ aejiatls tcmpore modtcum oleifimdunt, Hjeme ^ ?"'^7
yeronetantiUumquidem.OlcmthocnufquamperJefe^^ifumeft enumaffej ne aqua
fed fuperfictet aqnx,tnnata.llludcolle6hurt^ aqtiamfcopis quatiunt^olcmuiue Scaiurit-
in quendam an^ulum coguntytunccfue conchis yel cucurbitis exctpiunt. Sunt
ex tndigenU qut ohltquosputeosad orr^tas decem excauarHt^qt^/bu^ ad tcm-
^U6 benefuccept.fedhocfaciletllti erat,quhdnullum iUt lapidem durumjed
tantumtojfum mollem adinuemcbant.quo fityt miror curolcum hocyulms
petroUumyocauertt.Credidcrimtamen Italts a priorecuniculo lapideo de- c^r Pe-
fiexam effe Petrolet appeUationem.Infumma^nunquam olcum hoc, ybicun- troleum
queproueniat,nifi cum ac^afalfa manarc afjeuerc. Supradi^P'^ cuniculu^s la ^"'g°
pidofus tn conualle montis decliutjTiaxime meridtem yerft^s ffcHantis , inter "^P"^^ "**
duos monticuloi/ittis e(i, yocattsrque mons SaBi Pctri.^ltcra yerofcaturi- Aq„a* q^jg
^o ad Septentrtonemj^e6iatyyQcaturqu€ SanBi Marinifons. Priorfons pro- cu Naph-
pterfuam antiquttatem antiquus quoqtte yocatur:ad dtfcrimen alterit^J quo ^^ ^«^aturit
naphta nigra eruHatur^qui ob td ntz^r appellatur.Solus efi tn conualle ad ra-
dices eius montis qui Reutna dtcttur,nec plu4.olei exudatin dte^quam yncias
fex , quodguttatim cum aqua ex ipfo monte proflutt y ^ magts ^T^haltum
olet,quam rufu,neqj >//o oslto inclu/um eftffl quts ex Bononia ad hosfontes
contendatycum oportet iter quod ad Confhrtim tenditpetere,quodfeptem mil-
Itartbus a Bononta difiat.,ad Sptlambertum/eptem miUtaria^deinde ad Ma-
rauelie duodecim mtUiaria, pagm htc non dtflat ab eofonte Vltra mtUiare. in
totum trigmtafunt mtUiarta.Sedcum tn diuerfisfcaturiginthm.Tria hoctem
pore Naphtxreperianturdtfcrimina,alhum,nigrumyrufiimy^ntiqtiirufum . . ,
tantum ^ntgrum agnouerunt. Rufum,quod ex antiquo fonte emanat. lam rufum taa
fupra defcripftnuncdenigroloqm tempcfiiuum eft .Vixirufum ^ candi- tum &ni-
dumftmulab tmpofiortbHS mtfceriyiUudque Moden<£ quod principem ohti- S''" Naph-
net locum ad montem Ztbitum coUigi:yerumtamen accito nigro, de quo mox J' '^""* ^" ,
loquaryalhum ^ rufum a negotiatorihns adulterarifolttum:efi.Quofit,ytm- jum.
fimixtum non adferatur. Naphta nigra in eo pago qui Latine Halis dici Naphta
fofjetjorigmem trahit.Vulgus Itaiite eum Salfa nominat , quodSal tnthi co- "'gr^*
quatur.lUic terrayfque ad 120 orgyas effodtedaeft,priufquam adfaifs. aquA ^^^"*
fcaturigimmperuematuryPuteorum autem origo ncn Napiit£ foiitis gratia^
fed enamfalis,ad tantam fuit profiunditatem . Oieum ijiud ytitorts eft precif,
quam yttantofumptui perfefatis effepofift,Sedquia^ aqua exputeis propter

M

PHTRI EELLONII CENOMANl

Aquapu- lalem conjiciendum exhaHritur , tdco multi fitnt putei : tmen "^ntis pfdt

tei ex qua aliiseft^ ijui nutiorem aqutzfctlfx, quantit.ttecjuamcxteriomnesdarc foleat,

*^'" ^y jdeo multo mimts niz^^ Napht^ ex eo,qu.im ex aliU omnilni^ haurjtur.
coquunt. <b / ^ n / • / M

Tljems tantam eius (juanr/tatem quantam dti tas elar^^itur , dum modo aqua _,

tn imoputci profundafir. Nam cum non amplins acjux exhauritur(yt ctim li -^

ma de/itnt,\eUliquando meftstempore^quandofalnon excoquitur.accidit)

aqua totam putctnhn ■'di temfiperar^fontifquemodofcatunt,^ ritmlumfa

citftmcque nihil olei ' ucitur. Pa^um tftumfahnarum Medtolanenfes,cJt'

terampro,a, '^yonunt/ ,tteSy(el:::^yocantjCttm Salfa dtci deberet:fiam enim no-

m'nclaturam . . ' detorfit. Mcdtolanenfcs entm in omnthus Italicls \oct'

bus,a,inye, commutant. Pureorum aqua in hocpago , martna aqua multo fal-

fioreft-.nam illa Itn^ux admota^ ^jalfcdtnem yal^ntiorem,^ oripruritum

proptcrmiilramama>'itudinemfacit,quamaqua marif. ideoaquam tnfingu-

las (gdcs dififthuentes (altm m^gno quxftu excoquunt. Qjtod Jiforte aquam

non exhauferint, delahcturin jlumcn^yicinum ,fedtunc nihilfecum olet ra-

pit, eam tamen hoc modo haurtunt.Grandts rota duobtis ytrts tntra ambulan-

ttbits yoluttur, qu£firulam aqua plenam ex profundo infubltme attolItt,atqi

furftmlfjue ad tabulatum adfert,yhi aftdens artifex aquam ex fitula tn

Salis exco ^°^'^^ tramfmdtt,quod ciim plenumfucrit^ oleumfupernatat: id conca de-

que ndi capulatur antcquam pertubos ^canales ad cortinas ferreas hinc inde tn do-

modus. mibtis jlantcs aquam tranfmittant. Cortin^ in quihusfal coquitur, altx cubt'

tumfuntfeptem or^/ls iongXyquinqueyero Urxrudibtisferrets a tahulato pe-

dcntes:nam adima columnis non fuilinentur, "ytigna tnfalem meliuspene"

trct. Qupd/i cortinas non hene iunSlas effe contingat^foramtna obturant, re-

medium ftn^ulare adytrunque elementum tgnemfctlicet ^aquam adht^

Colh qua bentcs. Oua quot opus habentfumunt,in quibtts "Volatilemfarinam , (^fuli-

Co rtin as o-^^^ ,^ efi puluere efftatu per caminii fuhi^unt^el partetihus fbodtj modo hx^

Salinarum <^ ' ;! V / ' • r / r L O- £ ^ /i \

fc rri mi . rentemfurfum elatum a corttna,qu£jimuljuhactafuertnt,Jtup.t6 tmmervttnt,

nant. quihttsfquaincortinisfintfvramina,obturant. ^qu^huictantayiseft^yt

ouum tn eam inieftum nonfidat.Sal hic nunquam inpanes covifoUt , "Vr /«

mHltls Germantds locisfieri animaduerfum eft. Maiorcm autcm acrimoniam

falfi faporishabet^quam marinm fal jproptereanuUa exficcatione alia egere

<:ogno(citur, cttm alij falesjnultis locii diu ad calorcm (upra tahulatum

exfccari ftnantur. Puteorummagntis in hoc pago esl numcrus , quorttm

^odusdc- jUc (jfti Naphtx. ^im ma^am emtttit^ad 200. ofpoi alrw e(fe dtcitur,

Na "h^a * ' ^^^ omntbus tn oleo decapulando idcm modt46,Nonnulli yellera immefgiir.

©H NAPHTA. LIB. 117. ^^

^ oleoju^ematante imhuuntjcdque posleacomprimmt, Totum oleum ptt-
(ri huius nigrum efl.Ptiteos exatu.mdi nitio non inrpte hw adfcrihi potefl , >r
melius natura (^u£ Napht<£ ni^£ mefi^diffnofcatur.Primiim terram alte nd
2a.'\ f<jue Orffjtaiefjodnmt:tandcmpof{quam ad lapidem mollem cjuem yul-
frm Giafiro^el Chiaflro yocat^cjucm cgo Glaream efp credeham , perucne-
runt^tunc falfam aquam eruBare comperiunt.Si Pltnio credimu^ , hxc terra
Giarea efje nopoterit, quodnonfalfam aquamfuhcffe '\elit/ed du lcem. Nam
i/h. ^i.cap. i,. imjuir: .Acjuafemper dulc/s inarc/llofaterra^fr/^^/d/or in tofo, f,
GUrea tnccrras prom/tt/rycna6,fed hon/ fipor/s.Nohm autcm is Cjje/ju/fal- „
/ayeht^syocahu/atmponat . Quapropternihiitemere aff/rmare aufm ,jitne
Glarea^annon.GcnPt4 lap/dts hocmollioris i/o-oniht^ejfod/unr : (^ cuo pro~
fnnd/m quxrunr^eomavts lapid^fcere comper/unt^quo tandem Naphta mgrct
n/anat. Omnesputci ioct hutus httumen olent^ex quthus quc^to ma^/s exl?au-
rttur aqux/anto ampiius oiei excip/tur. Exgrandt tllo puteo anttquo '\ocato Q.,3ntlta$
hocal/a d/co quot/d/e prof!uunr,nonum quam plura,ai/quando pauc/ora.^c- oloN.^ph-
c/d/t autem aitquandof\/T tn £slate hocaitaoth ieciafinr.Cerrum tamcnpon ticiqi:^ cx
du6 non poteftconflttui: nam in caUcnte ^ficciftma <ieftatefiififs/m.€ oieum \ "*^^ ^^"
coliachrymat/4r ^ exhauritur , Hjeme "^erb nthtiaut certe parum emanat.
Tanta igntum eftcum ifio oieofocietas, ytnthii iuminls infuteumferrt pof-
fit.CutPi6 rei exempium adferre pofjttm quod ante trtgtnta annos /nd/gma-
rum omnium pag/ hnitt^s memorta cogyiitum eft. Qmdam poil/c/ttis eratpa-
tronofuo rcffrre^nde oiei dlafcatHrivu a meridiene^yerfu^ Septcntr/onem an
ahOriente adOcctdcnte emervcret.Lucernam tUe tnputeum defcenfurtis ctr vyix^tnT^^*
cumhenemuntt,ac fecuret)hturat.Sicqtiefe a mtnifir/^ tn puteum perrotam tum olei
qux. acpuamfurfum attoUtt ,dem.ittt iuhet.,Ante tflum aitcr tn profundum pu- Naphtici
uifine t^ne dcfcenderat,foctum qui candeiam erataUaturtis expcBans. .At '?"!* ''.^P'^*.
*))erh qut candciam ^ ignemfersns defcendehat , citm pauVo ait/u/s yen/fft f,
"V/i oiet huin6 Naphttci ignem dtfsiitre coept, fiamma autemde repente
p?r totum puteumaccenfa, eum qut tnfituia demittehatur yt magnaftrep/tii-
terr/h/it comb/f/t^^torment/ heUtct modo tn aerem etacuiauit. Tantn^ au^
tem fnttftrep/tus , >r non altterquam e maxtmo heUico tormentogiandcm e-
miffam qutu/sfactieexiltmaret. Tantus quoquefuttfrao-or^^^tfupremum tct
huiatum quoputct^ contegehatur tn aerem fuffulertt : ex quofacium cft, >f
tottm tUiU6 paf^i homincs contremefxBi, excidtumf/hi immtnere,f.-t/q^ ex-
tremum adefp d/em cred/derint. Tanttis autem iUoi incef/t p.iuor, ^ f omni-
bfts rebtis fuis pofll^ahit/^s aufugennt, Qui aHtemm aquam prtmu^s defcende^ :

M if ^

Scaturi- „
gonaph-,,
ticiapud,,
Pcrfas. ,.

^caturigo
Naphrici
olei apud
MeianarB.

Naphta al-
bapartiii
fubrjlioru
c[uaui alia.

PBTRI BBLLOKH CENOMANl

r4t,pene comhujlns fji,e<e porifimumpartes qu^vs (tqu<t non immerferatfOcci^
fns ramen non cjl . Qucttuor autem cjm tn tabuUto erant focium demittentes^
inrcrfcclf fuerunr.I llico yero mrenitiUc lonts^nec diurius durauit quciflam-
mula ijuxdam ejhpults accenja. Variadeflammis Napbt^Jtruntur , (jp* etiX
apud Plinium le^untur cap.de Naphta, cum qtttbus ^ cjU£ Herodottis ha"
betferc conuentunt.In CifstzSrathino^inquityputetiS (Ji, qui trtfarias rerum

tecies exhtbet.Nam ex eo ^jjhaltum (td ejibirumen) ^falemy ^ oleum
iurtunr,ad hunc modttm.Haurttur quidem CeloneOyidejltnJirumento ctco"
nta:profitula autem dtmidtafo \tre adctconiam alhgato : quoinputetim de-
CHJfo^quicqutd hauritur, mox m cidernam difjundttur, atque td alto effu"
fitmjtriphci^^arietateconcrefcit.In .Ajphaltum quidtm ^falem ,prottnu4,
Hocasitem oUum Perfdt, Rhadinacem appeUant.Ha^entts de ni^o.

DeNaphtaalba* Caput \iu

St Metan£ Napht£ albdtfcaturi^^cmus tres funt orttts , qm
paululum a domibu^ pa^^t abfunt.hocque tnParmeJano tra-
ftu: ex tUis tamen tribtts noarnpUus oleiin dtes /e^iturquam
Iikl.yel ^.S.Ejfluit enim leutJiiUatu, cupaulo matort aquA
quantttate,parcitts oleumfundens quam qu£ ad motem Celefi^^yel ad Salfam
tnanat.ldeo tncoU qui ijit opertpr£ftmt,dtIt^nttmueJiivatione rattonem ex
CO^itaruntyqua aquaper canalem adima pxirum habertty cjuantum fujficeret
ad tdy^^t oleum fempcr innatarct ,nec dc oleo altquid deperderetur , yt lo"
ctis lUequtaquam rccipit ^plenus femper exrjie/tt , ^fn^ulari yelaltefo
quoquedie oleum legipoffet, idemeflexctptendi ex Metanoolctmodus,
qui ^Moden£. ^quamfcopts quattunty tonimque olcum in auoulum
co^unt: quod yafe quodam exceprum , recondant . Qucmadmodum autem
oleum tftud c£terls album magu e(l , ita partium eft Jiibtiliorum , (^ re
yera melius olerc compenrur. Meianam d Parma lo. mtUtartbu^ dtjlat,
a Salc\fa decem,tnter altos p^tgos intcric^um,JctHcct^Iaufano,^Co-
Jiam Mctanam.Paretdtttoni dominorum comitum a Frplio roffo . Olcum ex
Meiano album non excedtt prctium eius quod e Modena pctitur:fedytribus
ftcquaquam c^teris pojihahendum. Parca manu exfiipercilio motis ^na cum
aqua fcaturit. Largius in ^Jiate dctiiUat^^ficco mans quim pluuio tempo-
yr, ^ fereno,qu.im nubilo. Qu£ quidcm tam de Modonenfi quoquc rctule^
ramtis. ytritfyHe Itbra non excedit precium quinquejolidorum Jtaltcorum,

DB ^JAPHTA ALBA. IIB. l 1 1, '^7

qui computHtl admonetam Galiicam duosCaroleos efficiunt yid eji "^iiginti
nummos turonicos. T>e trihus Napht^^^encribtff , qujR in Italia reperiuntur,
h£C dina/unto: in quibH6,jppaul6 anentitisguftenturjolfa6ientur ^ yren-
tur^ merito quis difcrimen,fed non ita tamen magnum inejjecomperiet. Ni-
^m crafiw eftrufoiRufum quoquepaulo crafin^ albo^quanquam rufum al
bi ertam nomtne tntelltgatur:qu£ ambo adebjunt liquidayyt aquat non "Vaide
fmt abfimilia. Si Naphtam paulo ohfcuriorem "Vtderis, ni^ram iar^tus tUi ef-
fifameffefcito.Nioraporro /museftnaturXyytyriin lucerna non pof^it^nr-
Jihene Eltchnium obturetury alias oieum totum i^iadmotum incenderetur»
Immoyerb propter hanc dtffcultatem iniucernasadmittinon folet, Ni^i'
olei prscinm^tle eJfeydiBu tam eft ex eo quod magnw eius prouentus fiti^l
phalti odoremplus C£terisreferem.^ibumfeorJiimab ^oyrtii afferuaturpro
piBorihfis.Cxtera rufum ^ ni^m interfe commixti yendunt, ita "ytnuf-
quam purumfere reperias. Ftt maxima in oleo ifio ab ^j^j rtls ^ circulatori- Agyrraru
hu5tmpoftt4ra,quorumpcr Italiieyrbesma^ntis eft numerr^ , qui tandem in ^^2^^^^*
noftram yfque Galliam ita penep-arunt^yt Luguduni Lutett^que iani muitos
inforo,plateis,^palatio oleum td cremantes ytdeoi, culteUum eo intin^unf,
t^iiadmouentes, ytflammam concipiat , ^fic tgntrum candmfque oieum
ejpctunf.quod quanuis fitperpronam manum db eis iniictatur ex aito d cu/tei-
locadens,tU(£fa tamen manti^ poTnanet.Quam rem dtrnirata 1 ulgi turbaye"
hurnouu quodam portentum^qutd res /7<ecftjedu/b (afctmtur.TiJic ^r^jtdi
ad nugOA ^ tmpoflttram ftSh,muIta de fuo oieo polhcentur., pl-)ia/ajqt4e in td
paruulas prxflo habent oieo Nnphttco pienas : quo , >/?/ circttmftxintibt46 eitis
ytrtutes prdsdtcarint, multbfactiins eos ad emendum tiliciam . Cum iam de Jsjaphta
naphtisfatisyulgocognitisfcripferim ,Vtfum eft 0* de Oieo Eti/v.trino a- Bulgarina
itquidadi'icere:quam cum By;^nttj effem.cognoui. O/eum eftnivmm, iiqui- *^^^"'"*
dum.,^fjetidu:quod eodemodo que Naphta coburitur:hir:cque eo-o prtmum ^^^^^^^^
factie adducebar, ytcredereNaphtaefje ifedftattm certa rattcne ferttentiam
mutaui. Naphtaenim "Vxnaiehtnc oieo diftmtiecopert. Mcc autefitpra mo'
dufumuoiet teterrtmu,ad .Ajpbaituaccedens.VndefuJiicatusfitm ex Innr-
pero eJJe.Ex lud^ls nonnulittdexmontemanare contmdebat,eique matore
yimquam Naphtxdtcebant. Sed quu ego eAmtnti6i^ntum rapaceco<fncuiy
tum amp/tws Naphta ejjc credere deftitt.Maximum eftprcdigtuatque extra
tiaturam fmbendum , porterdocjueftmt/e, admirationeque dt^um , quod ect
qH£natur£fo/tmfunt,ftrr:ilia quedem fe homines perfi6luros credant, ita^t
^uemiibetcxpcrtifimtim rerum cxp/oratore fallmt, >r tn hcc Naphtico o/ei

M /igf

PETRI lELLONlT CENOMANI

Impoftura yideire licet. Sicjuidem hocaqHdconuptafaridiJ^imaque ita adulterant t')/^

\n oleo incautosfkpeftllat.Quamrcmnunquctmyeram credidiljem ,nifi id re ipft
* ' ita effe dcprehendtfpm. Qj^tndoquidem ^cro rota pene Gallia hacferefic <«-
dulterata "^titur : tdcirco notas ytr/ufque adfcrre yolut , >/• adultertna a yera
facile difccrnatur.Vera Naphta tpn admota lUico fUmmam concipit , quod
adulterata nonfxctt.Namfdc hoc olco mentitopaulum fupra culttllum im-
pona^,^ iffni appltcei\i'^neni rtfugn-e ytdebi^, neque iHudfammam ad fefe
aUicere,cuim oleum (^cnttinum natura eji autdtfimum.Qmd ft tdfurre iotic
conceperttyfumum nig:rrtmum eiaculari , ^ Terebtnthtn^im olere copcrics,

Medca? o- Naphtico oleoMedca Creontlsf!iampclItcemcremautt,pof}quam/acrtfca'
^(i ' ^*" tiira(\t fcribit P ltnitt^s)ad aras accefferat^corona ime rapta. Vnde Nafhtam

Naphta. ^^dex oleum Gr£ciappcUant,.Alexandrum Strabofcrtbttexperimentt^ra-
tia in balneis ptiero Naphtam ajfudiffc,(^ /ucemaadmouifpy eaque de caufa
puerum adeo jlagraffe^t plane tnteriiffct , n/f mtntdrt mukam aquam tn- M
fundentL'sincendtumyictffcnt^arquetrapuerumferu.iffcnr.Hoc eodem oleo ■
Perfas illinererelajpfifque tncenfls ^ Lariti^ cmifis hcftum tcBa cremare

PontcsBi- aHS^oreil ./^mmianu^.Fonres bttuminofiy^ qutdem multis in lociscrhu
terrarum memor.tbtles rcperiuntur >f in Gcrmama ad B>'unonis yicum nobt-
le opptdum SaxonijCy^ ad Coenobium Sututdt cut Dedtre nomcn (jhln lu~
y.ift montis yalle , qux ex lepore nomen inuenttGerfffjri : In ^fia ma^na
quoque aquarum ca/idarum copta tuxta TraUets adfiuuium Charocomcrem,
iuxta Ntjfam oppidnm:cju£ omnes itafi^nt pinj^uesj^^t quiin eis /au.mtuy^ncri
o/co indto^eant. Simi/tter pin^ues ftmt ca/td.t luxra Dafcj/i pagum . E(l
prxtereafons bituminofm m Ci/icjatuxtaSo/os, qui adeoptnvue reddirflu-

Plumcn li- menLiparim ,ytineonat,intiumaut /auantium corpora o/co permtsla >/-

paris. deantur , ^ inde nomem tnuenerit» In BaSlriana tnfuper regione ad Oxtm

fiUUiH.in Media Echatanis:in Indta, m Trog/odjtica regtone ad Carar/:btm:
in .Aethiopiajn .Africa ad Charragtnem.Bitumen durum dtcirur /apis Ob~
fidiantM , quodin^erhtopta inuenrum fr ab obftdio,ex quo funt vrmmx
qu£etiam obfidion£ nominantur. P/intiiSo/etim Nap/.ticum amndinum
panicu/ts coUtgi , quod cittftme adhtrefcit, dtxit : Georgnts ^oricola Ger"
manos a/is anferHm,aut /inteo/U rallisfipaucumft,co/li^ere ,fautem copio-
fum^yafs haurire fcrtbit. Jontum Vis adeo mavna ei tnefl , Tf corptis a/iquod J
eoperunftum,f ad tgmm admoueris,exwatur^nec aqua refltn^uatur,nift ad- ■
modum mu/ra-yeruntAmen^/uro^rerra^pu/uere arqueomnino quibufuis aridvi
fuffocatur.Quontam yerhfact/e ignem conctmr^eo ytt ad lucemarum iumtrta

DE NITRO. LIB. in. 48

oki yice "^etui cjlyf^ multls in locis ^fititum ,Jicur in Sicilia in ^vrigenti-
no a^Oy Vnde oleum Siculum ci quihufdam ditlum . Sttxonum rufliat plebs
non tantiim ad lucernarum lumma hodie eo ytitur ,fed inde nuptiates faces^
aridiyerbafci caulibw in ip/itm intjnBis,yt ait ^e^ricolafacit,^ eo currum
axes inungit . Bitumine oltm Simulachra Rom£ pingebantur , "> f habet P/i-
nitts lib. 34. cap.^. Scribit enim antiquospingere folitos ima^inesbitumine,
quo ma^t-s mirum eftplacuiffe auro integere.Gagatem lapidem bituminofige
nerts ejje per^icuum eft,ideo de eo cum Pifjafphalto aliquid adiiciendum
putaui. De Gagate Galenm his yerbisfribit . Lapides tabularum inflar latos
^ nioros,acquiini^emimpofitifiammamcxilem emitterent , multos ex "
Coelefyria afportaui ,ffeneratos in coUe qui mare quod appellant mortuum , cir- "
cundat,^ quidem ab ortu,ybt (^^bitumengignitur.odor etiam eorum lapi- '*
dum eratfmilis bttumini.fine dttbio autem aqu£ caltd^altimfub coUe illo "
hituminofo manantesjjttumen ahradunt ^ liquefaciunt , idque in locum in "
quo exiltuntyejfundunt. Quod yero hitumen nt^'um <sflu maris eieBum re- "
peritur in Itttortbtis j(yncerumyt ludaicum enjofaque duricia ah eodijfert. "
Sci/^tle ^ latum non efl,atque etiam in hoc dtffertafofstli. Hac ille . Quod "
adfuccinum,feH lyncuriumfiue Pterygophoron attinet, nihil plane hoc icco
fcribere conflitui,ytputa quod tefte Herodoto, ^ Viodoro arboris gummiftt Succlnuiu
ytmultisquidcmargumentisaltasprohaturusJiim:Effequoquefalfum quod ^1^°"*^ ,
ex terrapetatur,quemadmodum idjcaturire. Siditnempe,quomodo ergoflu- °
flibu6 ad litui.eiicieturtitaqHe cumgummiarhorisfitjtius defcriptioadhanc
tra6fationem nihilfacit,

DeNitro Caput viii.

Hecipuaiolim nitridotes ^epptij c<£terique orientales po- Nltri do*
puit m ajferuandis defunShrum corpcrthtts co[lccahant,qu6d tcs.
eo Saittores pottfimum ytifoierent,quanuis^aliaqu<iidam
hancyimohtinerent,fed eofortius nulia. Huiujmodi autem
funtaromata^^faies, mulraalta adftringenttaatque exftccantia: de quthtts
Crdici tum hiftorici , tum mediciahunde meminerunt. Quum autem ea huic
rei quam inftttuimus muitum con^uere yideantur^tanquam ajfiniapropofitdi
matertei eapertraBantesfitfius de tUis perfcrtbemus» In primis autem occur-
ritnitrum, quodabHerodoto, Diodoro, ^ multis aiitsmiruminmodumad ^'^"' ^^^^*
(eruandacorpora ex^etitumfiifje cognojcimusfum muittslocis^tum eopotif- uat.

PBT1.I BELL9NII CENOMANI

fimumDiht de Cedriaj ^defimafo corpore loquuntur. Hac Herodotus ha-

bet. Et tot quot diximus diehus Nitro condiunt. Deinde rationem reddens ad~

dit. Nitrum autem (inquit) cames tahefacit, mortuique taJitum cutts ^ 0JJ4

N'n*inunc ^^^^^^^^^^^^* ^^ ^**^^**^^^^^'h^if^^^ maximoyfui in condiendis cadaue- ,

in Europa ^ihusfuijje ccnfiat. Tanta nunc Nitri in Europa penuriaefi,yt nemoeorum ■

penuria fit qui rem medicamftcitmt,quifi nitrum '\>idifie dtcereaudeat.Magna certe

^"* tn nitroft6la efl impofiiira ,fi "ylla ^nquam tn re alta, ex quo homims memi'

in N^ "'^* nernntficrt potuit.Nam promifcue lapidts.y4fifflore pronitroMehantur, ^

fada. adhitcnunc ytuntur^nitrum ^ocantesjncc fitmpliciter nitrum,fed cum cogno

Afij lapi- mentofalem nitrum^ idque perperam :fiiqmdem non falem^ocan decet,fid

ais fl ore nitrumfolum modo. ^ltjl/ero nitro carenteSy^lkalifitlempro nitro yedut,

pro Ni tr o sed.Al\i aliftlfofile efi, ^ ah ign e eltquatur,qu.od tn nitro nofit. Sttt f^ alij

Salera Ni- H^*^ nttrum^ynumartificiale y alterum "^ero conffttuunt natiuum yfedmagno

tram per- errore.ldeo qui fita propria quadam authorttate resftht incognitas docerefiu-

perani di- dent,nonfuntaudiendt. MirumefimedicosexcellentifimosnonaduerttlJe,

Nk "'** 1 ^^ ^^^^ nosfitlem petr£ yocamt^jnullo modo nitrum effe poffc^nttqubrum

le i n n ati- ^^^^^ extat, qui nitrttm in artificiale ^ natiuum dtfttnxerit , quorum alte~

uum & ar- rum perfe concretum in monte ligone effideretur, alterum autem arte fieret.

tificiale di Namomnetjitrumfalismodofitf^rtequidem comparariy^hominisindu-

a"J^ >r ' ft^i^t^^ffilpf^h^tqueetiamfineartificiopertmhres condenfart,yt tnfiadtce^

tr u m fieri ^^^ypotefi.fed natura nufquam nitrum terra conteBumfectt. Nam extra tcr-

p oirc. ram omne nitrum reperitt& ,fiue nitrum infolitudtne concretumfuerit , fiue

corum induslria qut ei rei dantoperam,quemadmodum ex Nilt mundattonc^

Er aqua ^^^ ^^ aquapluuix, , yelfontli riuulo, nuUum tamen natiuum e tcrra effodi-

Nitriim fie ^**^ ' '^"'^»'«''« ex-quihuflihet aqulsfieri afferuiyytettacx dulithf4^s..Aqu4

ri poirc. coelefiis omnium dulctfitma,leuiJ?ima,purtfijmayOptimitnitrum efiicit: quS

rcm aqua NtUetiam prdidat, ex quo '^tm ti\am terrdt denfiandi nitrt refcrrc

acceptum oportet. Quod quidem Theophrafius lih.i.cap.ii.his '^erhisprohar.

Z>e Sale yerbfiutfaljitgine^quamadhthere confucuerunt,inquit,ftmpl€xratio

rcddi porcfi,qubd Pal'm£ locajalfa plurimitm concuptfcunt.-^argumentum,

quod yht palmarum copia efl,folum tale j^Elatur.ytin^ phrtcajSjria^atque

aliis t}'a6iihi4. Quofit, ytyhi Salfu^o nonfir, ope proximafalUfuhueniant,

Paulo poft addit.Palma cnim quanquaaercm circumfufum calidum quArat,

ytfiuCitis marurcfierepofiit, tamen radicihtiirefitgcrari oh ficcitatcm dcfii^

_ derat: quodfiifuhminiflratXapitcfiqucntt addit . ^qu£ auremfalf£ qui^

hufdam quoquc olcrilta congruunt . qua dc caufia nttro m nmnulUs ^tuntur.

Ex quihttf

DE NlTRO. LIB. lir. j^^

Ex c^uthm Theophyafliyerblspeyfj^icmm eft, teYram i^fam in nonnitUis tra^
chbttSfytSjri^,^ ^f)hric£, nnrnrafalfam ejfe: nam citmfcribit pnlmoi lo^
cafalfaplurimimi concupifcerc , argumentum eji qttodybi palmarum efico-

precio "y^nit maximOyCjuiaplibseo ncnpotefi carere. Quicquid cnim ex filc eft precij.
confcitm%maximum habetm aHmentis hominmn^fum , Nitrum yero cun-
dem cjttemfal honorem non habet: nam (uapte naturafefe coagtilat, nulla ho~
mint6 opera cokrcitu. Quf caufafuit cur ^rabts^ qui longiti^s a mari abefpnt,
f^ ^e&yptijcum nitmm exftmconuallibi^ concmttm haberenty eo potitM
yfifitntprojale^quamfalem aliunde peterent :fcilic€t quodfal quxftuofum
dnnuofiimqtteeflagitetnummtimyNitrumyero ab iisnullo cere comparetur
^epptijftio nitro raphanos afpergunt^non altter ac nosfale . ideo cum indi- Ef^-uienta
genaprimumnitrtpertculumfectjfent.atqueetiam quod panes,pulmenta,iu~ nitro loco
ratcames^^aliadeniquereliquaobjonia nitrofalttafanitaticonferre com~ r-ilij obro'»
perifjentyaliundejalemnon petiuemnt^Jedfuonitropro fale yfifunt, docue- "^"'
nmtque regionejextcrnas commodenitroprofale yti poffe.^t Macedones a"
iiquiddeChalaJhrdtoprofaleadduntadfarinci,cumeaJubiffuntytfaciantpa- Chala-
nem . Hincplerique nitro yti maluerunt quamfale . Ortum ducitnitrum in ftja?um ni*
multisrevionibtii Efirop£,^Jiie,^.y^fiic<£.Sedauthoyes ynum ab altero bo- """^*
nttdte ^prauitate d/fiingtmt . Nttrum ab omntbtts laudatur Berenicum etia ^- - t> '
a Galenocommendatum.Efi autem Berenice yrbs in qua furmtfSjCjreuaica renicum,
prima,qu!einter quinque maximasyrbes nominatuy, inSyrtis extimocomu
efiyquondam a matre Phtlade/phi ita nominata.FonteSy quos Plinitts amaros
yocatjad rubri maris LtttSyquorum nos etiam aquam potauimuSy nuUitts inji-
gnt6 amaritudiniseffentparticipesynififolum tUtc nitrofitm effct.Omnes quo^
que .Arabidtfhntes^propterfolum nitrofumyamarorefujjufifiint. LactisMa-
cedoni^ nttroju^, Hefferidum Gr^ci^fabulii celebris, noproculoppido Cha- Nitri fmu
lafiraycirca cants ortumgignebatnitrum..y^uthoreSynitrifpumam,nityum ^ ma.
aphrolttrum yanis nomintbtis appellant.Galenus lapidofum primutn yyi lu-
betydeinde inpuluerem lettigari.Ex quo perjpicuum efi,nofirumJalem petm-
nitrumnulIomodoeJppoJJe,quod necyri,necexfefe cineyem ejftcere ya-
leat . Nihtlapud .^bjjrtum in yeterinaria Medicina nitrofrequentitt^ efi.
Vtebatur eo ^ Ganeayin qua eiu4 periti obferuauerunt tenerefcere nitw mul- ^^^^"i PJr
ta,pr£fe/timque herbayum radices^candorem obfoniacotraheve, ^ olerayi- nitrum.

N

PETRI BBLLONII CBNOMANX

ridiorafieri.HirjcManialtscecinitlib.^. ' :

Ne tihi pallentes moueantfafiidia caules,

Nitrata Vtridis brafsicafat aqua.

rloris Afii ^^^rem ^fi£pcti'X,cum cuius nojira dttas magnum in mij^ilibtts i^e tormen^

LipiJisv- tii^^fum habct ,nitrum (juidamyccant . Cuittsrei ,lc^cntcm monerel/o^ ™

fus« Iuimti4,ne quis credat ea qux de nitro referimtajcumfaijofuo illo ^ulo^ofale, ^

nitro yocatOfquicquam hab?re commune . .Auicenna ^rmcnum Nitrum

p\tfert .Ae2)ptio.Diofcorides ex Btmts cttam nitrumpltmmim laudat.Vul-

^us Turcarunitro quotidie ytitur, cim tamen nobis iffnotum prorfu^ exiftat»

NitriyMepht (^Bj:^ntijtanta efi apud nevptiatores copia^yt nthtl yul^a-^

Nitro a- tinsfit. Vul^an nomine Natron dicitur. Sic quoquc tn Vamafco . Concrefctt < j

pud TLir- /^ oriente affatim,patriamque habet ^fiam^quam cum Scythdn, olim crebris

vul^ariu incurftonibtis yajiarent,idque Galieno tmperatort literts ^ nuntijs fignifica

retur, per iocularem quandam licenttadixtt:Quid? ftne ^phronitrts efje no

poffumwf Magnum habetyfum intingendisfcrico ^lanis nitrum.Dum

Macedoniam peraj^raremjacum ex quo nitrum olim petebaturjiudioje yiji,

yt nttrum infjicerem.fed tum mihi ab indi^^enis rejponfum eji,nihtl tUic ni^

tri ampliitsjieri. Scrapiofemper Bauracem,quo ytuntur nojiri aurifcesj com~

mifcet cum nitro.Nitrum reuera benefciojoli ,<^£jiuant'ts folt^ ytperfcitur:

Halmirha- ex quoGrxcknonnullis Halmirhagadt^iumejijnomine duSlo parttmdfa-'

§*• p>ore,qttthabetfubfalfum: partim ex eo quod ex tetra afctfcitur:naab tnuda*

tione Nili,autabfontlsriuulo, autab aquapluuiajolumjaljum/uapte natu*

rura a^ens in antrum concretum redditur, ^ttsmquc tUudabJcjue ylla homi-

rtis opera atque lahore perfcitur. id yero mihi circa Belbam ^eppti yidifjc

Nirria cOntigit. Nitriain^egyptoyrhsd nitrodtBaeJi,ybinitrarixcrant,exqui-

vrbs. bt^ aqua infundehatur ad Naucratim ^ Nitriam ^ Mephim,yt injdlinis

mare. Solitudineinter Memphim ^ lerofolymam cocretam nttro yidimus,

ex quatatanitrt quatttas auferri potuiJfet,yt eo quap(urim£ naues onerarifa

SolituJo ciie potutJfent.Solttudo illa concretanitro longiorerat,qudm medtf^mmtUia"

co ncreta y^. quam cum noShe prdttergredererfalem putaham effe tUtc denfatum , Cum

^' ^^^' autem illud ad Lunt fpledorem micaret,repercufione tn oculos iEla puptUam

tan?jhat:in quo etiaCameli,Equi,^ Mulipedis yefiigium deformatum re-

linquehatur impreffum,fed cum ex equo defcendifjem , ^ bgone quem ejro

fempcrin meisproJvBionthm>e(}abam,dhfctdtffem'.idem cum eo nitro quod

^""^"^ iam Memphi yideram,effe co^noui. Non itaaue nitrum ex monte livpmhtis

nonetto- _, i, , 'Vf"^ n •' rj ri J-

di li^^onc effodtrur,yeiex quodamfubterraneojpecu excau4tur,Jed ex Jolitudtne co»-

DE NITRO. LIB. III, 5O

cretumlegitur,Nihilyctatquominus li^one auferAtur ^fed nuUo modo terrct
contecli*mcomperitHr.ldeotcrredi.fubsl(tnti£id adfcrihendum magii quam
AQHA.Terra enim tllic quandam habet nitrofamfubilantiam. Cum aquaplu'
m£ y Niii , autfintls diu in conualle fleterit ^falfugmofa ^ nitrofa tandem
€uadity(juandam adfe fubftantiam ex profundoy^falfam materiaeuocans,
qu£ poQeafilis indarfolts caiore concrefcit , duriorque ipfofale redditur»
Tota nitrigleba non >«<? eodemque die conc/efcit ,fid per yices , paulatim-
que auSia ^ exftccata euadit.Primwn quod ex nitro concrefcit^cnfam non
habet ffifitudinem.Poftea yero dumalia madefcit aqua, aliudpaulatim pr£
di6idc aditcitur operimentum. Quodmaps ac magts indursfcens tandiu con -
crcfcitj donec adfefquipedalem crafitudinem deueniat. Quofit, "Vttotanim
facies quandam Cadmixplacoidisferuetfimilitudinem. Siquidem totagleba
T^onarum decurfibus conftatreBls , nonautemambaffiofb anfia6lu diduSils:
qu£ nota arguit Nitrum ex planicie oriudum^clinfolitudtne quadam con-^
cretum. deteraporofumnitrum inaqtta diluitur, ita^tetiam nefiecem qui"
dem exnitro yideas fubftdere,quanquam magnaterrdefibftantiacopta tn »;-
tro comperiatur. Cuiu^ rci argumentum eft ipfe cinis. Siquidem ex nitri crudi
libra yna,poftea 'yfti,'\nci<& quatuor cinerum yftulatorttm mihiidftudtofe ri-
manti tantumfuperfiemnti quodafgumentum eftyerifiimum, multum tllud
terrcA materix, admixtum habereiideo nonuUtnttmmfirigidamfuogradu ob- ^'Ji!""L"*
tinerefacultatem fcripfirunt , Cum tamen noftrum fal petr£ igni contaBum ="
ocyfiimeflammam concipiat,totumquc in aerem refoluatur. Hinc coUigimtts g ^jp ^^^^^^
yalde effe tenutum parttumtnamguftatum quoqi cum maximatenuttatepun
git,atque copioftm ex altofaltuamprouocat.Nitrum tripltcem habet dtfferen Triplex
tiam: Nitrumenimiddicimus quod eftcandtdum ,rofeocolorein fioramina Nitri diffe
dehifcens, perinde quafi ffiongiofum quiddam,quale ex Bunis adfiertur,c£te-
risy ytferibitDiofcorides , pr^fierendum, durum ^ Ipiffi^ > ytmaxima ex
parte ^egyptiu eft,quod lapidis inftarinduruitin aceruos,qui,qubdffecieha
beantcoUium,^ivoi Gr£cis dicuntur.Secundaqu£fequttt4rdtfferentia,non Galcmis^
aDiofcoridc itadiflinguituryta Galeno.Galenusenim duplictterffum£ni- "j.^^jupjjJi
trinome y/urpaffe creditur..Autenimfeparattsduobu6yocabulish"(j)%6ivtr%->i tervfur-
AppeUat,aut exytroque nomine compoftto k^p^ivilioY.J^tnc-Martialis in^po- pat.
phoretis ytrunque iUi nomen hoc diflicho tributt. Spuraa

RuQicti6 es, ncfcts quod Gr£co nomine dicar, Aphroni-

Spuma yocor niti'ij dicor (^ ^phronitrum. tr um.

Pliniuri hancfenfiffe didtn^ionem yidetur, Siquidemjfumam nitri habct,

N ij

PBTRI BDltONH CBNOMANt
Operim^- ^tfam L4t'me operimentum^yocAtiiti^uicenn^ye/o inrerpyes Cdpifirum ni'
tu :n nitr!. fyj;„Qn quod mtrum efferbuerity (^ fpumamfecerit in canefcete conualle fub
niri Sirioaydorc,aut quod pcrfe fit ffuma^t eftffumalems (jU<tex Pq/caprGpci'

fcitur , nam prfi^affumam feufloyem leuemydumferticr,facir,c^u£ nunc By-
^ntij yendirw%aut alia qu£Uis maris autfalis Q)uma: Sedfpuma nirri ipfi ni-
Spuma nu ^^^ infider^acfub dio etixm in nitrariii ^ conuallthm exfefe effbrefcir, Ro-
ribiisenim ntrrtm effiorefcitf ytpotecjuod madefcat no6iu : eacjtte fpuma
tam perfecla ipfi nirro infiictfub dio , nirriquc mcremento accedit. Erm fu-
perficie infidct.ldcirco rcHe capifhwn inrerpres ^uicenns. yernr : Alelitti
yero Plmttus operimentum.De nirnfpuma Plmitisfic fcnbit.Spumam ni-
tri qu£ maxime laudarur , anriqui ne^ahanrfieri nifi cum ros cecidiffer, prd- M
gnanribti6 nirrarits^ fed riondum panentihtisJraque noferi inciraris etiamfi »
caderet.^lij operimentumfermentop^ni exiJiimant.Hdtc tUe.D tofcorides
huimmcmintffeytderur ,cum ^phrontrrum duobtis yocabuUs ei^ovhfo^
defcribir,nihilramcn de ^phromtro habet. Is de hoc operimenro fic tradit,
*" Spuma nitri optima effe putatur leuiJ?ima,^tebofa,friahtlis, colore pene pttr^
'' pureoyaurfpumo/a,^ mordens , quaiisexPhiladelphia Lydid. dcfirtur* Se~
'' amda ejl S^e^yptia.Quin (^ in Ma^^nefiaCari£^i^itur . LL^c tli^ . Qup'
modoauremfios ijle gignatur^iamfupra retuhmw: quem Phnms modo ope-
rimentum,modb Spumam nitri appellat,pattlopoJiy ^phronirrum. Quid au^
Aphroni- tem iJif*d.Aphronirrumfir,dicedum yidetur, Dijimguo ^phronitrum affu'-
tfum qmd. ^^ nitrt,tdeJioperimeto.PliniusCapite jj.hocmodo habenSt yero^phrO'
Phnij de ^i^f^jy^ ^ mtrum adiiciatur.Crediderimfane Plmiu ^ Serapionem ex f o-
Aphroni- , ^ , ^,-r i f i • ■ ^ j i • r

tr o locui. demfonte haufijje qudS de eofcribunt.Serapio enim cum de nitro loqutturjtc

„ (cnbit.Etfpecies eius(inqtiit)(untdu£.Vna earum nommarurnttrum, ^ eji

S al p e - ,. falpetrofiiSyCuiti^ color yervit ad mbedinem , ^ fapor eitis ad falfedtmm cU

trofus. „ pnucaamaritudinefiffruficamfemperadunionemfuam.EtfJcctesaha dici^

Baurac „ ^^^ j^^ttrac panis , quia tn Taya ytuntur eo inpane .Hic Mu Serapio Yayojn,

' " Pliniips Macedomam babet . Deinde per^it Serapio his yerbis . Et hoe quia

homines tUttPS ten'£ diffolutmt ipfitm in aqua , ^ Itntunt eopanem antequa

coquant eum:recipit enim claritatem ab eo.Ha^hentis Serapto.Paulopofi de

artificialilonqHens,quod quidem nihilahud e[p yidetur^quam tUudquoat^^

Bauracis,, y^f^cesyul^b ytuntur, Bauracemyocat ,Sed Baurac^tnquit,arrificiAleMin-

n^Q " '* ctiparui',(^ eft fal petroftisjnctfiuum, abjierfiuum : ^^generatur ex matemt

nttri,^ htimiditate phtmbiy^ Yiali quando mi/centurad inuicem , ^po-

nuntur ad ignem.Ha^entiS Serapio de arttficialinitro. Rafis quoque dc hoc |

' I

DB NITRO. IIB. III. p

ayt/fjciali nitro in lihro introduSioriocid PraEiicam , eademfere qu£ Serapio „
haher.Vna exjfeciehm haurac,inquit,ej} haurac quodfitartificialiter i^eji „
alhum,^ejlex eo quod ejijpumo/um,^ ej} meliorommhm cuim color ter- „ Tincar.
reus eji acpulttemlentm,^ ex eo eji Tmcar/juodjit ^figtUatur.H^c Ra- j»
fis.Ptinim autem fivHlationem tfian^i nonomrfit,quam Gal. ^BioJcorides
Tacent.pl intj^e^-ha lncapponam,ytper^rahumJi^ilIationem in TincarPli
nium eadem qux .Ar.ihes traderej oii^ndere pofim. Eafunt : Proxima <etas "
medicorum ^phronitrumtradidit in ^f.a coUi^ijinJJelunciimoilthm di- '*
JiiUans. Specm eos colycas yocant^deinJicantfble.Opttmum putatur Lyditmu '^
Prohatio/)'tfitminim€poderofitm^f^maximefriabilefColorepenepurpureo, " «.,..•
Hoc in pafiiilis adfirtur. H^c Piinim: cuim "Verha omnino helle correjfon- " ^xnitro*
dent, ciilm qux. l?iihet^rahes.Quid(qU£fo)aiiudpafltlIoriinomine htc au-
thor inteUigit, quam id quod fi^iUationem Serapioyocat f Rafis autem addit
^epptium nitrum in yaftsptcatisadferri, ne Itquefcat. ^phronitmm po^
xima mcdicorum £t(Us^tPltniti6 docetjn ^fia coUi^ttradidit.Nam Viofco
ridls tempore c37* ante Diofcoridem^f^iUatio tUaJpumx nitri , ^ .Aphroni-
trtiforteno erat. Plinim Ij^dioprincipatumtrihuit.lnfupercueltgendtno' Lydjuai
tasfcribitPlm.eaJdem^phronitro tradityquasDiofcortdesfuA oifpi^oyiTpov. nitrusn.
Sed "Vf liherc de iflis trthm qu^fentio dtcam,Omnes exeadem maffa profici-
Jcunturjquanquam a locU ^ terra ditterfim nancifcatur colorem: alias cnim
gleharojeaejijaliasalha, Lydt£ (2^,A^egfpti<Ry operimentum incidetinpla- operimc-
ntciehus. Nttrlyfit^ ad deter^endacorpora in Laconicafuit maximm, Cum tuni nitri.
atftem nitrigleha diutim afferuata in <&dihmfaerit,fenfim contahefcitymar^
cefcitqucy^^ yfque ad inttmum corfatifcit. Vnde ea durities quxie, ante in ni
tro eratyfenfim tn moUiciem yertitur,friahiieque redditur^ maximeft in icco
humido detineatur: proptereatamen non deftnit e(fegleha,fed molltor quam
in nitro.Medict citm aduerteretyelut metamorphofim quandam^nempe cuod
ante durum in moUim corpttsfaciie defctjierety nomen mutarey ^ yires tUi
feorfumafcrthere excontarunt^ id autem dixinttro ytmutetur accidere,
quod inmeis nitriglems^quaiexOrietemectidetuleram,expertmfttm:qua- jsjifrum in
rum cum amicis magnafrujia dediffem^quidam apud me conquefitfunt eain puluerem
pulueremyerfaejfe^alij qm in ftcctori loco a(feri4arant,nonin pulueremyer- ^-Jfile coHi
fa,fed moUim corpm ajfecuta^^ mutaffe colorenarrahant. Pltn.tottt i o.cap, "^"""^*
lihri ii.nitrodefiinat.NoneJi,inquit,differendanitrinaturajnon multuajala. "
dijiansy^eo diligenttm dtceda,(pitapaIaeJimedicosqui de eofcrtpfere,igri(y "
tajfe natura^ nec quequam Theophrajio diligetim tradidiffe.Exigu ufttapud ^ ' '

N tij

PETRI BELLONII CENOMANl

Mcdos, canefcentibusficcitateconuaUtbM. JJiafmt Plinij '^erba.Nonneyi
demw quomodo dicatnttrttin couallibttsfccatls tn Medtafert^Hinc liquet
quod 14 inttio huttis cap.paulo ante dicebajeosfallt pluriMu^qui nitrufubten^
neum qutddixeffe^elutimetaM^prodiderunt. Canefcetibusitaqi conuallibus
fccitatejpoflqttam aqua tmbrtsfontifie exiccaiafuerit^ac afolo condenfata^
** innttrumyertitur. ^ddit po/iea Plinitis : Mintts etiam inThracia tuxt4
Philipposfordidum terra^quodappellantagrium.HaBentts tUe.Ego affirma"
Nitrim '^ aufm in Thracia defiiffe amplitis nttrumferi.-nam cum ^ Thraciam ^
ficri i Thra tra^ium circa Philippospera^raremfyt Nitrum ytdere,ncc circum yrbis rui-
f la dcfiit. nam^nec adiacentem re^ionem/tliqtfid comperi.Chaladrxum Nitrum abyy-
Ch jlaftra ^^ Chalajira nomen accepit . HanctUam effe crediderim , quam .Alexander
a/ui equi nomine Bucephalam pofiea appellauit . .y^qux nitrofi (inquit Plt'
nitts) pluribti6 locn reperiunturjfedftne Viribus den/andi.qut in tis qu<e a me
diSia Cunt,mecufacit.No enim(yt dixi)omn'ts nitrofa aqua Nitruejficit.Sic
qtioque qutuU terra nitro/a,etiafiaqf4aper/undaturynitrii no efficit:naafole
"Vf denfetur^yim habere neceffe eji.ldeo Vts h£c aqux, credeturnon tneffefed
terr£.Ex leuij?ima enim purij?imaqi ^ dulcij^ima aquafieri nttrucertueji»
Chala- Nttrum exfegrautfsimum eJi.Sidttenim tnaqua,ytIapis.Oprimum nitrumf
ftricuin ,, (inquitPlinitts)copiofumque in LetisMacedonidtquodyocant Chalafiri-
nitrum. „ cumiCandidumpurpimqf4e,proximumfali. Lacus eJinttrofni,exiliente e me~
•" dio dulcifonticulo. ibtftnitrum circa cants ortum nouents diebtPSy totidem-
»» que cojfat,ac rurfus innatat,ac deinde cefJat.Ha6lenus.Ex quo appayet,quod
'' folis calor nitrum conden/at,mod6Jolinaturare^ondeat,ytetiam ipfe tejia^
tur his yerbis^Quo apparetfoli naturam efje qu£vi^at,quoniam compertum
,) eji, nccfiles profcere quicquam ciim ceffet^ec imbres. Mirum eji ^ tUud,
„ fcatebrafonticulifemper emicante, lacum necaugeri,nec effluere. li^autem
„ diebt4squibuso^i^nitur,fifuereir?tbres,falfittsnitrumfaciunt,aquilones de-
jj teritts,quia yaltdiits commouent limum. Et Jnc quidem nafcitur. In ^ec^pto
. , SV" » (iiitem conficiturmulto abundantius,feddeterius: namfufcum lapidofumque
tru tn. " ^fl' Fitpene eodem modo qf4ofal,nifiqu6dfilinismare infundunt,Nilum au-
tem nitrariis. Excedente Niloficcantur, decedente mandentfucco nitriqua-
j^ dravjntadiebm continuis,non(yt in Macedonia)fiatis. Si autem imbres ad~
j^ ffierint,mimi6 deflumine addunt:fiatimquc "Vf denfari eji cctptum;rapitur,ne
reffiluaturin nttrarth. Ipfum autem condituin aceruis durat.lfta omnia Pli-
niw de nitrotradit^qutfatis abunde docentnitrum nufquam ejfoffitm effe ab
aliquo monte yelfolo, immo(ytfuprafcripfi)Jiatim ybi denfari eft captum.

DB CHRYSOCOILA. LlB. III. 5!

fl imhm afficrmt , ipfum in acerms codunt >f duretf alias in ipjis nitrmis ab
imhre Uquaretur,^ ita rapitur,ne refoluaturin nitrariii. Qux, fofiea ex Pli-
niofequuntur , "Vidcntur ejfe obfcuray citm inquit: In nitro optimum quod te-
nuifstmum, (^ ideojj^uma meltor. ^d aliqua tamenfordidum , tanquam ad " ^^ ■^j.j^
infcienditi purpuraSytinBurafque omnes. Ex quihus yerhis conJiat,nitri eum "
duo vcnera confiituereitenuiftmum alterum qmdfpumam yocat,^tanqua
ofttmum prxfert : ^lterumliero fordidum adaliqua ytile , tanquam ad inji'
ctcndasomnes tinSluras. Magnti5y inquit, ^nitro yft4S,qtti diceturfuo loco»
NttraridS *^<b''^''^ w^c^/^r/w.wtf/w circa Nacratim ^ Memphim tamimtjo-
lebantejfej circaMemphtm detertores.Nam ^ lapidefcittht m aceruh,mul "
tiquefunttumult, ea de caufafaxei. factunt ex his yaja, Necnonfrequentcr "
Itquatum cum fulphure coquentes in carhoniht^. ^d ea quoque qu£ iriuete- "
rari ^olunt, illo nitro ytuntur. Sunt ihi nitrarix , in quthm^ rufum extt a '*
colore terrdi. HaHcntis de nitro. Sequitur nunc ex eodemjpuma nitri, quam "
maxime laudat..Atqui eam antiqui negahantfieri poffe (inquit) nifi cum ros ^>
€ecidijjet,prdivnantihtis nitr^mhs,fed nondum parietihtis. Itaque nonjieri in- »>
citatis etiamficad€ret..Al^operimentumfermentovigni extfttmauere,H<£C "
d Plinio de Jpumanjtri dtBa fiint, Sequituryt qu^deeo nitroah altis tra- *>
B:antur,perfequamur.

De nitro faditio feu Chryfocolla \ quaj Arabibiis Borax
didtur. Caput ix.

Ecentinitrotantae^ldurities^ytetiamferrumohtundatinla-
ptdis duriRimimodum.ldeohunc Serapto merito falem lapi' . y^. ^P*
aoJumvocat,Jiue petrojum. uenttrofactttto nonnuua hic oc-
currunt dtcenda,Nam ciim u4rahes ynum Chrj>focoU<i genus,
quo nunc paj?tm ytimur,excogitartnt,quo omnes aurijices orhts ytuntur^qudt-
fituranprifca£ta6etiamnumid cognGueritl cumnemo aut antiquorum aut
recentiorum eitts defcriptionem exaBe tradiderit, Hoc yul^o Borax yoca- bq,.3_
tur.Latini Santemam,.Arahes Tincar dixerunt. Vox h£c tam amhiguafutt, % antcrn^.
ytinter eos de re eadem non conJiet,atque(ytdixi)plerumque Capijhum au- Tincar. .
ri ^argentiintrepretentur.Ianuenfisputatidatramentumfutortum effe^nec Cap)ftr«
conjiat apudauthores neotericos , quid ,Arahes profuo Tincar intellexerint,
Mefues cum de ChryfocoUafcrihit , aliorum omniumjequiturjentcntias ,qut

M

PETRI BELLONII CENOMANl

f.v y/mls infintiufnfieri cotendunt.ldeo or?jnes hoc (trtijiciale nitfum Chrj^
fbcoUam yocare maiunt. Hinc oborta efi crroris occafio , quodomnei ^ra-
hesnitm coSlifhmntfoHitiit, c^ natihi nitri Vires tUt tribuerint^ qu£ Ch^^
focoUx debetu>\qua mmc paj?im ^ oltm omnes aurifcesijrbisyfifunt.^ui'
Tincar mi ccnnacum Tincar minerale ^ arttficiale confiituit ,hoc eft de ChryfocoU^
nerale. 4ntelligendum,PliKiii6 cum de Chryfocollajcnbir, de ea multo melitu quam
tificiale. ' ^pii'*i^i^^liit^ author diffcrit » Notamiftam quam DiofcoridesChryficoU^eyt
Chryfo- porraccofitcolore tradit, Plinitis illt hanc commendattonem dedit^^^tcolore
coUa. herb^feffms Ute l^ircntlSjCju.im proxime reddat.De qua yindi inquam Chry
JocolIa,hw nequaqttam loqtwrfedde ea quam .Arabes , atque qtti eosfeqttun^
tur,Batirach yocant/jtiam Santcrnam dtxerut,Diofcorides 'Vero ^ Galentts
Scolecia. Scoleciamyattt aurificum (£ruoinem , qii£ modis febat multts:cttiti6 ^fiau-
Aurihcum rhoresyarias defcriptionesadjerant/jmnestamcn nitrum recipiunt.Frufir^
° ' ftutcm torqttenturnonrwUi,qm "Varias defcriptiones ad hocfoBitandttm exco-
■ ^itant.^lij cumfole ^ laEte alumcn (<y* yrinam adticitmt:alij cum tartaro
{fscem "Vini "Vocant) menttri conanttir . Quod Latinis Chryfocolla Santema
"Vocatayidem fit qmd Borax,quo noHri aurifices tna^lutinando auro ytun-
^ rur,ex Plinio lib.-^i.cap.^, his yerbis probart poteft. cJjryfocoUam ^ aurjfces
,, fibt yendicant avgluttnando atiro, 0*indeomnes appellatamftmtltter "^ten'
„ tcs dtcunt.Temperatttrautem ea Cypria £ru^ine,(^pueri impubis yrtna, ad-
„ dita nitro.Teritur Cyprio £re in Cypnh mortariis : Santernam ^ocant noftri,
„ Itaforrumtnaxur auru.quod aroetofum yocant,fi^^numque eft ,fiaddira San^
„ rerna nitefcit.Ha^entts Plin. Necconftatapudquepiam aliuauthore, quod
Chrjfocollafit^qua a noftris auruferruminatur^tar^^cntu.Iam tnittopr^di^l
capitis Pliniiis naturale ChyyfocoM defcripferat . Vltimo Santemityadiecit de
qaa hicmaximearimt^^naea eft qu£ ex nitro comparatur, Borax iftudtanto
*" ""^' precio,quu. hx.cft:nbere^£nibat^>tfore auripodere yfiuUtu ytderetur.Bora-
componi- ^i^ huiiisfntT Santernx, compofttiorhem Scrapiofvre fimilem cum Plinto ha-
tur. bet:nam tn libro de tcmperamentis Simpliciumfcribit Batiracem artifcialent

nominan nttrum,^generari ex materia nitri,^ humiditate plumbiyquan-
dofimulmifcentur (jp* ponuntur adignem.DioCcoridis itaque Chryfocolla,(^
ScoleciaPlinijySanternaque , ^ ^rabumTincavfidem mihieffeyidentur
Chry fo, cum eo quodnoflro feculo anrifices Boracem yocant , cuttts yHulato cinere
coUa. in atfglutinando auro ytuntur,yt id auroglutinum ftt,quemadmodum ar^jUd
Scolccia. jr^yy^^ Cadmia £ris ma^is,a!umen lamints,refinapiubo i^ marmori, ^plit"
Tincar. ' bumaIbumni^ro,tpfoqfte albooleum^ Itcmftmnum £f4mentif ,ftanno ar^

gerttum.

DH FLORE ASIAE PETRRAE. LlB. III. 53

(fentHm. Viofcoyides pono, quem Galenmin hacrefecutui ejl,mllumaliud

comomenmm ChvjfocoU^ adiccifje ^fidctw,', cuam auriflcum xru^inem^aua

"^ r . ' . , . •'^ . , ■' y a ^ ■rr ^ Aunhcum

aurttmjtrruminant Siquidemii mcapite de xru^ine duogcnerajtatuilje a- ^j.^,„q^

ri4(rinis Videturfiplem ')/namjalteramyerb faaitiam :(juam paucls yerbis ytrugo fof

dckniuit^ea qux. ad aur/fces tantim pertinerc yidebantur ommtttem. Cuius Clis.

hxc yerba funt.Fit ^ qu&dam dtru^o ab aufificibM mortario ^ PifliUo Cy- »> J^l^%^

trij <x,rt6 cum yrinapueri impubtSyquo aurumferruminant.HaCtentt^ tUe. l^U '

nitis "Verb eadem ^erba habet,fed compofitioni nitrum adiicit.Namy ytmthi

yideturfruflrafne nit/o terereutr.Quod fiyrinaimpubis pueri , totum annu

tereretttry Vt ^ult Biofcortdesya^glutinare aurum a^gento nonpoffet. Ex hoc

locoytum ex multis aliiSjOedirem Plmitin.yVKfcoridim ncn yidiffe Po-

tuit tamen eius extplaria legiffeyex quibus Diofcorides ca qutefcripfit excer-

fferat.H<£c itaque notaDiofcoridii obiterdiBafit,tanquam ad ChafbcoUam

pertinens . PlintHS tterum Itb. 54 capite duodectmo yocat Santernam . Nam

quum de Scoleciafcribttjjoc mcdo habet.Ed i&alterugenu4 xruginis , quii »»

Scoleciam yocant^in Cyprio xre,hoc trito alumine a^fciie^aut nitro partpcn- "

dere cum aceto albo quam acerrimo. Nonfif hoc ntfi ^fiuofiftmts diebtis cir- »

ca canisortum.Teritur autem donecyiride fiat yContrahatquefe in yermtcu »>

lorumffeci€m,ynde ^ nomen.Quod yitium ytemendetur , du£ partes qu£ >»

Juere aceti,mtfcenturyrin£ pueri tmpubis.ldem autem in medicamentis ^ »

Sante/naeJ^cit,quadiximui aurumferruminari. Nomen Gr<£cum Chryfo- ^^^^^^^^

CoUa bene conuenitei.quod ab ^rabtbus Borax "Vocatur, quo aurifces ^tun-

tur.ChyyfbcoUaautemineralis quamediciytiitur,ab hac ita diJitnoHttur,quod

alteranatiuafityalterayerbfa6ittiayCuiu^apudaurifices yftts eil maxtmtis,

Copofitto autefere i^orabatur^ttame bafis copofitionis ei prxcipua ejlnitru,

Deflore Afise petrx , quem male quidam pro nitrofu-
._ munt. Caput x.

^^iP> X authortbw antiquif^imis nuUus eil , yno Pfinio excepto, g , *
^y^^\quiremquandameffefcribat,quafinealtmentoperfeflaffra- f^ ^neali!
re pofit:quod certenoJierSalpetr^factt.lHe Itb.i^.cap. 20. mento fla
crtbtt.qubd fex yiniftccata recipiat i^es, acfme altmento grat.

perfeflavret.Cutu^ cinis nitri naturam habef, eajdemqueyires , hocamplitts
quopinffutorfentttur.HaElentiS . Nifrum itaqueperfe nonfla^at^tfal pe-
trdtfed igntyi poteji ^candensflertatqueexttngui,atqueinde cinis fuper-
cffe,id quod tnfale petrxftuelapidis afnflore nequaquaaccidit . Totm enim

O

PETRI BBLLONII CBMOMANl

in aheam fuhfiAntiam difipatuf. Qu^i autemrationemofuf "^elim noffrum
Jaiepetrx efp ^fii lapidis floremjbreuibus indicabo, Primum quod olim^t
nunCfflos hicpctrisinfiderct.-deinde (juodmaximus ^ '^iulgatij^imm fue-
ritolimflorii laptdis ^fi yfm^ita "^t fere femperfi nitrum non adeffet ynitri
... . loco hic ^fii lapidisflosfubflitueretur^propterea quod ob ma^am quam ha
dij ^os. ^^^ erodendi yim,Sarcophaoos quoque "^ocatus ej}:qu£ yti yu/ffo etiam a no-
Sarc opha- firts Sahpetr£ tribuitur.Namf quid de eim iiquorisfiillatitijgutta aiicui ap"
go5« piices partt,eamfiatim exuret.lnfuperetiamnuncidemfire nomen rctmet»

Nequefi quijpiam eiws originem defcribatyaliafere dtcerepotefi , quam qu£
ACix pe- ^^ antiquis de ,Afi£petr£florefcriptafuerunt,Nam Viofcorides cu ^fium
trjf flos. „ iapidem defcnbit ,Eiit6 flos (inqutt)faifugofubflauaefl,fummo iapide tnfi-
,> denSyCompage tenui,colore in aiiquihtis alho, in aitispumtctfimtii ad iuteum
,> '\ergente.^dmottts itn^U£aiiqu.intuium mordet.Quodfinos noslrumfaiem
Salis pctrj petrx,yeiimm defcrihere nonne dicemttsfloremeffe,fiueiapidisejflorefcen'
'^"° tiamquandamfaifuginofam,fitmmisiapidibminfidentemyCompave tenui,
coiore ytpiurimum aibo,in aliis aiiter,qui admotm iin^x. ahquantuiumor'-
detjfiporis ftlfi^ynde (^ nome ijahet, tu afapore queprxfefert, tum a petris
a qttthm abraditur} Sed quijpiam fortc dtcetfiorem iapidis ^fit ah ipfo iapi-
de diSium effe,qui ex ^ffo Troadis prowontorio(in quofuimm ipft) petitur
Afiuj lapis '^^^ nofirumfiorempetr£ non effe ,Afii iapidisfioremMUod ^ftb iaptde ca-
quid rcamm,contmdet,jAt ego ilii hanc appcUationem in Phrygi^^ (th eo iapidefic

initto adinuentam concedamfed ramen niinl oh^<tt,quominu6 nofler Salpe-
tr£ycum ,Afii tUoflore conticniat.Miroryero tnfigncm J?anc notam^qttam in
lapidtsflore yidimtis,a yeteribmprdttcritamfuiffeyquodfine aiimento perfe-
feflagfet,Sed;\tiam dtxi ,tormentorum mifiiiium nondum erat excogttatA
ratio,quanquam nos ignorare non oportet^parietes petris confiantes non minm
falefuo oitm ejfioruiffe,quam nuncfed illeforte ea dtitgentta ah antiquis non
detergebatur , qua nosfoiemtts.Namyuigus magno qu^fluflorem hunc le-
git,atquc ettam arte quadam excoquit. ParticuTares nunc funt opifices , qui
prxaltis hunc meittts perflcerepofiunt,merccnariorttmqtte famtitam liahenty
qui in^^rbtbm Jhurcitias,quas partetihm tun£l>ts reperertntfiopis tnfubieCia
_ concham deturbent, Ex quthm pofiea huncjlorem excoquunt.Sunt prxterea,

puiri. CfT* (i^iji^^i terram putrem ^^faifuginofam exfiabulis ^ftmiitbm iocis , in
Florcm quibm animaiia diu mtnxerut, petant.-quam ttapr£parant ^ madefactunt^
Adx pctrc ytfaifedinemomnemexuat.MirumeJl hanctndufiriamexcogttaffcJwmi"
^ *■ * ' ttes^^tJaiemeterraquoqueeiiciant.De^fixpetr^fioretammuifdfuntaye

DE ALKALl SALE. L 1 B. 1 1 1. ^4

terihustraditay4tqu€ eticim aDiofcoridc;)itipfif<iniumfalem petr^ effe crc-
damiiSyquemprifia dtt^ ^fupetrxfloreml/ocauit.Mctffna eji in ymbm re- Virium re-
puffnAtiainterfalempetr£^nitrum.Eter2imcumfalpctr<& difToluatah ar- P"g"^^"f
o^ento aurum^mtrHm yero avglutinet.^^tres autem dtf]olucdi,<^ferruminadi ^ fajt^ p^
fintprorfti^ d/ferepantes:fier/ non potefl >f in eodemfimulJuh/e£lo confijlant ux.
amh£ hx y/res lon^einterje d/f/dentes . ^ntiqukautem qui res metaU/cas
defcr/pferuntyflor/6 huiu^sfacultatemnufqtiacognitafuiffe.nempe quod au-
rum ah ar^entofeparet,fac/!iimhadducorytcredam:neque enim yerifmile
efycos huitisfcultatis nullam mcntionemfuiffefaSluros.Vtehatur auteatra- Atramenti
mentifutorijflillatitio l/quore.ytnunc qtioqi in ^fiafaciuntill/quiah aro^- futorij li-
fo aurumfeparant.Noftnyeroytaquamfortioremreddant^ yehcmentio- 4"°^-
remfalem petr£ adijc/unt.Nitr/im ^cro id nequaquam exequitur.Si quident
metallafirruminat,aurum argento adiungit ,argentum auroaffociat: quodta-
menfaipetr£ nequaquamprxjiarepotefl,

De Alkalijfiue chimiftico fale. Caput x r.

5"^ ^ alia mihi qH£ in nitrofierifoletfcriheda impofura, q nia-
gisfraudeoccultat,quaflospetr£. Siquidecu negotiatores aduer-
tuntfe n/trunon hahere,SaieVal/hu/u^s ioco fufficiunt .Sedhoc Sal kalj.
Sal/sgenii^ ei/quari poteji, d/fficiiiterque ahfumiturynec fac/ie ah igne euin- ^ ^^ fufilij.
aturiquodquidem Gr£ct tgnurajfe "^ideturyquanquam idnonnuUi tertto ni-
trigenen adfcribant. Ex robore aut quercu crematajmmo exqttouiscinerefie
ri certum efl.Vulgtis Barharum ^xungiam^-itriyocat: ^rahes autem Saie Axiingia
^lkalt, ah ijerha .Arnhum kaii,qu£ Gr£Corum ^nthtUli eJi,non auteSoi- vitri.
daneUay\tplerique Itaiorumputant,qu£ quidemfalfumfaporem refert,qua- Soldanel-
uis^riJi.i&TPltmwsfaifumfaporepiantisnonineffefcrthant. Hunc falem ^p,. .^.
tlliqui^ichimiQicumyocarunt,qu6dahi^^eeliquari ,i^ah aqua diffoiui cumrale"
optime pofiit,qui reuerafaieQ:^ quaquaeiiquetur,^ diffoiuatur in aqua, alkali vo-
tamen noflri .Axungiam yttri merito p^ttrarij yocaffe yidetur.Efi en im ceu ^^^nt.
yitripinguifstmtisfios^innatusyitro in ciihanis caientifimis ^ ignitif^imis^
qui cochleari ferreo ex Catino,harhari Crufihuiayocatyd pajia nitri decapuia
tur.MuiieresVenet£ eiu6 ^tm non ignoratesyprectuhuic auxerunt maximo
chimiJiarudamno,qut £s in aurum mutare tentant:Ne aute^idear rem yeiut
parumtht ccgnitafcrihere, ea dicaqu£ ^ k nojiratihus fieri coperimus. Vi-
tra ex deieBis cinerthws cofiantur,potifimum exfrondefiiicis,^ aiiis her- vitra cx
bis,atque ex rohoru^^ auercuticinerihn^.QuodfiquisJalis hutt^ confeBio- ^uo fianr.

PETRI BEILONH CENOMANl

m Vtdere cupiatyei yttran^ officin<£fitntpetend£ytt/iqi axungta poHulan-
da.Si "^ero te Maranit Venettts coJiryas,apud eos cjui yttrea yaJaperficiutJjU'
iu6 etiamagnacoptaVtdehts.Quodfifalhtc ^lkalt confultoferct^cfjet auo'
. que multo etui maior (juattt.ujed tnuttis operartts^ htc tntercoquendu yttru,

hcrbx ka- ^-^ quthuflthetctnerihtts fiert coliieutt.Veuchuturadnosnatti&io^potiJ^tmum
li. ^lexadria (^ BerjtOyCtneres kalt^quos yulgu6 noJiruSodam nomtnat.nam

S od i fcu ^e^^pttisfolitudtncs yajks hahet.in quihtt^ ne herha quide ylla najcttur,pr£
A I ir ■c^^J"'^'^ h(ec ^lkaltfiue ^nthtllis,ex quaftcca ^eo^pttj calce coquut,dt*'
plict quidelucro.naprxter calcis coEltone ex eo prouetu collt^ut ctneres ac af
feruat^quos nro-ori^tores ah eis emetes^tandepcryrbes ad Ittns maris medtter-
Lapjdes ranei,^ ^driaticifitas dijlrihuunt. JLtptdcs q«oq; alhos duros ex Ticinoper
cx Ticnio. p^d^Yeyj^fl^ defirutyquos adyitrucopciendiiinpuluerecominuitt. Chryji*
ftalini. ^''^^ ^^^*"^ cineres ijti durtfunt^quihti4 leuigatls yna parte prdtparataappednnTy
eisq;pulueris ftltcilfttte laptdiifupra dtcioruquartaparte adticiut: hosfimut
mtfcetes demuclthanu tmplet.agitantque palaeo modo,quo agitatur plumhu
infurno duyritur.namedta clthanipars in editiori loco ignehahet ex lignis
Anthillis. (icceJum.Ciiitaqueamhodiutofiafuerintjalhoeuadurcolore.CinereskaltJiue
^nthtUtdts primttm ex aqua hulljti,(^ afecihusfeparati,^ elutriati^f^yt
mos ejl cofttmptt^cutrttoru Stlicu alhorupuluere comtlcetury^ (ytjttpra di-
Catina ex xi)inclthanoadJlamamlignoriiaccef>riiexfccatur:exquthtt^grandta Ca-
Talconio. rina ex Tafconto^qtix afflatH ignemq^ ^arderuemateriatolerant,adeliqua
dii impleturdUamatenayttro cryjiallino cofctendo eJitdonea.NAcum amho
eliquarij^ in yitruiam candes defcere coeperintjtquor quidepafl^ qua co-
ficientur Vtrrea yafajnnatare cofftctetunquifiinde non at4ftrretur,noxa m4
xmayitro tnferret, Cht^fhtUumque yittaretmeque tamen proprie pinguttu-
do efifed yelutifIosquida,ex leuiori materia confias^quaartifces longtsfer-
reii cochlearihtfis auferttt.Primui qu£ e yitroaufertur,prectofior ^ nohilior
Fucus m'J cff foletymulierumquefucis accomodattor.Huc Italic^: multeres emeteSf no
\[cx\im.Vefale^lVali,axungtayitri^autfaie^lchtmifUriipofcunt,fedfiialinguafiof
netarum. cie CryflaUoyid efi,Cryf}altforeJs autefactUtme a yitrofepararipotefl:naetix
r^ aT- fi<i^^oinoUainfurnocandcatfempertameyttrofiifoinnatar,atqueira ca-
quid vo- ^^^^ infufm quafcunquerectpitJvrmai,queadmoducera: Nafi eHin fculpra, .
cent. aItquaformatniicias,eam induer rjfrtgerAtus. GaUimerirofua lingua larina
appellarionefequutiyfuin de yotrre yocat,tanquXaxungiayttridicar.Syluati^
" * cus author axuno^iayitri yocautt,yt etia Nicolaus pr^pofitm . Extant ettank\
Jcriptores claj?tci,qui chimijlarumfalemnuncupent,

LlBRl TERTII fJNlS.

INDEX RERVM INSIGNIORVM QVAE
marginibuj folioru m operis huius
adfcriptaefunt,

Vrianimoles folio n. ^rabes mhores immeritoa multis^
^duen£ aluturin Xe- accufantur, 34

nodochiisTurcarum. ^rabes Mumiam defiribetes 'Piffaf'
i^ ffhaltum intelli^nt. 35

^effyptiasColo[fus. 1 ^rabesMedictnamexcoluerunt. 35.

^ep^tij fua monumenta ^dito loco .Arahes magno Gr£carum literarum

Jiatuebant. 5 aceruo minime corripiendi 35

\/4epiitij de re/urreBione pie /entie-r ^rbores tumulis inferere Plato ^er

bantj-^cur^epptijcorporacon leges concept. 18

dtrent. ' i ./irboresincosmitcriisconfirereanti

\^epptiorum olim mosfuit mortuos quum eil. ^ 18

lu(fere. 38 .Aramontitts Regls legatt^. 1$

\Aepptiorumfipulturds, 25. ^rcamarmoreamPjramidis amplif

^ethiopumfuneracondirifolita. 28 fimxcentro. 4

^ethiopicus Upls Bafaltes, 5 ^rcti^ triumphales C^fare^ "^rbis.i 6

^prtarumimpojiura. 47 .Arenofumryuire. 30

^lueola. 17 ^rxS..Anpli. ^ ^ 11

^maranthofipulchra coronari fole- .Afn Upidufiorepro Nttro^ytutur./fi

Yc^ 15 .Af\)aUttis. 41

'iAmphiteatrumantfqujfimttmOcri- ^J}>ha!tum. 42,

coli, 14 ^Jfaltonos carere, 41

^^ndrojphinx, 2 -^fp' _ ^ _ ^ 35^

^nnusmundanw, 1 .AuratapiUinapiceobelifci, 8

^ntiquii rufum tantum ^nigrum B

Naphticumoleum agnitum, 45 T}.Ahtloti^Is. 41.

^ApoUoniatarumapr. 45 ^ BenediSlu^ Badioltts. 25

^qua putei ex qua falem ex co- Bitumenquid. 44

^/<«;j/-. 45 Bitumendurum^ liquidu, 41

'^quaqujscumNaphtafcaturitfalfa BituminUnot£. 41.

fil, 45^ BituminisCoUmen. 45.

I

1 N D E X.

Brdchmansi Vutos cremari fe tuhent, n^nt, ^^

38 Colofjws mgens, 2

Bfutorumcor^orACondmfoltti, i6 Coloffus Rhodiu^. 2

Bujla. 1 7 Conditu cadauer m GaUtonyrhe nuper

C repertum. 30

t~^.y4ddU(rum conditura. 25 Condttumftmus particeps ytrium ni

^^Cadauera dart m pi^ntis credito- tri (^ Cednx. 2 5

ri. 23 CondituramfurKrumfalfoMumiam

Coemiteria^aria diuerfarum rehgio- ^ocant. 20

numinTurcia. 14 Conditoriumpro/epulchro. 27

CxfareaerevionemonttsLihani, 10 Conditoria. 17

Camelorum ca-miterium. 33 Condituram corporum Grxct non

CampiEfqutlimconcameratlones.i^ tgnorauerunt. , 21

Caro in Cedrta incoqui potej}, Corpora non cuiuis tradehantur con-

CedreUon, 40 dienda. 16

Caualla, 1$ Corporain coditorio Salufianoru.iy

Cauodelbo. 11 Corpora ah alto cadetta hoc funere

C.Ceftij Pyramts, 6 iuuantur. 34

Cedrea, 25 CreduntfefurreSiurosTurct. 14

Cedri<e yires, 3P Crematorum ojfa a Romanis in yrnis

Cedriaa Serapionejcripta. 35 afjeruarifohta, 18

Cedria ex CupreJJo ^ Butcla, 35» Cremandorum corporii injlitutum, 1 7

CedriafiteTxda, 39 Creticws Lahyrmthin. 10

Cedria accefa in Lucernis capitis do- Cretici Lahjrinthi >r nunc oflenditur

loreminfert. 40 defcriptio, 10

Cedria yhi ematur, 40 Cretenfes ad Di^eum motem picem

CedriamGalenu^yarienominat, 40 cocjuunt, 40

Cedri^yis. 25 Crocodtlm fale etiam condiehatur,

Cedri liquore corpora hrutorum Jerua- 1 6

tur. 16 Crocodtlea, 6

Ceraunif montes, 43 CurpetroleumyulgpNaphtadicatur, m

Challajlrea, 15 45 I

Chimera. 5 Copt^» ij I

Cleopantwarogoferuauitfitntu, 28 D I

Cinerartf. 12 Tf\.^Tumet Henrici Regts olim

CoHaquaCortinasfalinarumferrimi- *-^ adSultanumlegatt^, 30

1 N D B X.

Vefiriptioyrbli Bucei^haU, i6 Hebr£os quoque fua cor^ordcondi'

Ve Prujiayrbe. 15 uijp. 27

Vemocritfps pr£cej?it Epicurum, 24 Heracliti fententia. 1

Viofcoridis yerba de medicato fune- HerodotM yixitpoj} Vemocritu. 24

re. 25 Herodotide feruatofuncre fentmtia.

Vrufi.Germamcimoles, ii 21

E Hircani mortuos canibm yorandos

"C Mifja. 15 obiiciebant. iz

^~^ EpitymbiaVerjH4. 17 Homodefuturocogitat. i

Eraphij obelifcHS. 7 Hominesimmortales ^e^ptijajfe-

Errores ab .Arabum interpretibfts co- ruerunt.

mij^i. 21 Humare. 17

ExIuniperoCedriamferi. 3.9 Hjperboreorumfipultura, 15

Ex cedro primtt deinceps ex mjrrha Hypo^ea* 17

rfc Ctnamomo corpcra condiuntur. I

23 jConium, 15

Experimentum olei Maphtici i^is LIcriumJiirreBum li^num eji. 12

rapacij^imi. j\6 ImpoQurainoleo Naphticc, 47

F ImpoSlurainnitrofaSia., 48

X^^Siitimlapis* p In funeraltbm tibia concinni mos

Foeminarumfiinera. 26 fiiit. 38

Telescondiebantfir. z6 Inreritus militum Cambjfis inare-

TlumenLiparis. 47 »4. 31

Tontes Bitumirjoji. 47 Incolx ad idam Troadis picem(^

TrancifcusRexmedicatumfinnHs tn Cedriam excoquunt. 40

Balteo^^ejlnbat, 34 Infcriptio Gr£ca in fepulchro CaiJ

TunHsmulterumTurcarum. 6 lulijinEmiffa 15,

Tuneris conditiyfumnon effe abdi- Incondtta funera. vj

candum. 25 ludaicum bitumen. 41

TuneraTurcarum quomodo habeant. Iud<£t o[Ja fitorum maiorum ajfer-

i^ uanti^Ierofoljmaferunt. 27

Tufilis lapis. 9 Iud<tos in condtendisfunenbu/Sj^f-

H phaltoyti. rr

TT^//>. 45 Italict46 Labyrinthm. 10

^—^Hannibalisjejfulchrum* 15 IteyaPhilipplsadBucephalam^ 15;

I N D E X.

L d't. 37

T ^hyrinthws ^epptlus. lo Mcfpheisobelifci. 7

*^ Lahjrinthi Jtaha defcriptio. 10 Metaria. 10

Lcthyrmthi^epptijdefcriptio. lo MitresOhelifcus^inus. 7

Ldtmorum mtorum nomma , ^«/ </<? Modu4 dcc.iputandi Naphtam, 45

/eruato/unerefripferunt. 23 Moduimortuosflendi. ^6

Laferpitium. .35 Monumetupro/epulchroyfi^rpari.i^

Lemmus Lahyrinthus. 10 jWowi" rx compa6lifimo la/ide- con-

Liber de coniferis , /« ^«0 c/f Cedria. Jknsfme yenis. p

39 Mortuos cremare impium. i

Lthytmafcpulchrorumpritfes. 17 Mortui artemedicati. 24

Libjffa. t^ Mulieres quixjium eiuLttione faciuf.

Libitinenfisport4. 17 37

Lib/tinamyitare. 17 MulierumGrxcarumeiulatio. ,37

Ltquidum bitumen, 42 Mumta yul^aris amara non fentitur,

Ltquidum bitumen in regno Neapo - 27

^'^*«»o. ^i Mumia. 41

Locumentaojhum inyia^ppia. ig Mumixytil^aris defnitio. ^27

Loculamenta. 17 Mumiamfalfodtctmustdeo cadauer

LuBwPerfarum. .5^ conditum appellandum. 24

I^cusamnis. 14 Murusfupra Bucephalam, 16

M. Myrrhaceum quo re^es Scythumm

\J^^ndrachion. 16 ytebantur, ^i^

^ Maronis de comhurendis cor- Myr/haceum. 2p

. poribus carmina. 18 Mj^hacei compofitio, i^

Marmoreerum fepulchrorum ruin^ N

circaPhi/ippos. 15 ^T».^/>^r4w/^r*r. 45

Marmorea anttqua fepulchra Troa- ^ Naphta qu£ ex/alfipetitur.^

dis. 15 Naphta in ojficinisfimplex yendt no

Maufoleum. 10 /o/ff. 44

Medex oleum idem ejl quodNaphta. Naphta Bttumini congener, 41

47 Naphta Ttaltca. 45

Medicatumfmws. 22 NaphtainEcbatanis.

Medicatum corpus.Mumia, 20 Naphta triphcehabct dijferentia. 44

Mentrtus obelijcus. .9 Naphta albapartiumfubti Itorum qua

MentititUi^cgypttaBulgarisoriu- nt^ayelrufa. ^6

Naphta

I N D E X.

I^a^htahulgarmafiJeumhulgarm, phim, p

47 ohelifcm Proffnomme. n
Sa^htd^eleSlio. 44 obelifiusSemjramidls. S
Napht£ rufcefiaturi^o. 44 ohelifcos afigura yeru diElos ohelos. 8
JS/aphtam referre. 4 4 oheltfiorum crepidines in quadriuiis»
Nemoin.Aegfptofepultur4carehat. 8

16 OhelifcoKihilanticjuius, 6

NeSiahlsohelifitis, 7 ohelifii duo in procinBu mocnium

Neoc£/area. 14 ^lexandrix. 8

Neoterici authores Mumiam fcrihere ohelifciPyramides mamificentiafu'

yolcntes defiruatofunere loquun- perant, 7

tur. 35 Ohelifiifipulchricauftexcififunt.j

Neotericicuiufdamcofilium impro- ohelifcifexexcifi. 7

batur. 27 ohelifit Romamacerfiti, 7

Neutericiferuati corporls yires a^- Oricolanorum monumenta. 14

yc««f. 25 OleumdeCade, 39

Nitrumartefieripoffe, 48 Oleumcedrinum, 40

Nitrumfiert poffi ex fimplici aqua. Omnisgensfepukhrorum ratione ha-

48 ^ff. iz
Nitrum corporaferuat. 48 Omnium reli^ionum Vtri in Xeno-
Nttrum male in natiuum ^artifi- dochtis Turcarum aluntur, 17

cialediflinvHimt4^. 48 Origo Mumi^falfoex arenis credt-

Nitri nunc in Europa penuria efl, ^2 ta, ^ i

Nitridotes. 48 OrientaliumpopulorumdoSlores, i

Non yna efi corporls conditt appella- Oftum compages carnihus immunem

tio, 23 aGalenoytfam, 31

Non omnis Cedrwspinguis eff, 39 P

Notarum qu<s, inferuato cadauere co- T) ,^trum .Ahrahami ^ Jacohifi^

periunturohferuatio, 31 ■*■ pulchra, 15

Nufquanaphtafineaquafiaturit,^^^ Pegolaficca, 41

O Pegolottiquiyocentur, 42

f^Belifctis hracheis aureU conte- Permulta ahfurda in yulgari Mumia

^^ n"^^. 9 nomenclatura, 30

ohelifitis Pheronls. 8 Perfarumfepulchra, 14

ohelifcusConftantinopoIitanu^. 9 Perfk ignem deum arhitrantur, ii

ohelifit^ excelfifimt4s circaMem- Piceaferalisarbor. 18

P

1 N D B X.

plJpUon. 46 Pjramidfsadmirandacompaget, Z

Ptjfijphaltftm quid, 4 1 Pjramides quas potijices deleucrut, 6

PtJJa/phaltum cu bitumine confundi Pyramtdes longe a mari abfunt,
folet, 41 Pjramtdestrestantumexcelji.

Pifjajphaltum. 42 Pyramtdumextru^arumcaufn,

Ptffifphaltum non ejje aliqmd com- Pjramidum exctfarum caufa.

pofittnTj. 43 Pyramidum numerus penh injinitu,

Pifftffhaltumremejfe f)J?ilem, 42 6
Pincema auitcos optimates cum yino Pjramidum bafis quadrangula, 4

^fTttatofHnerccomitatuf, 34 Q^

Pixyndefiat, 39 /^ VantitasoleiNaphticiyqudtex

Platanusfanebris, 18 ^-^ puteoexhauritur, ^6

Platonis defepulchris lex. 13 Qm male yixiJfent,fepulchropriua-

PliniusDemocriti/ententiairrift.i^ bantur, 25

Plures .y^Jphalti natales.. 4 1 Quid ad Bucephalam cemi potejl 1 6

Pothosqutd, ij QmdMumiafit,explic(ttur. 35

Pr^fepium Bucephali. 15 Qutdmediciautoresdeferuatojune-'

Pri/caxtasdefin^acorporacondie' reretHlerint, 25

bat, 20 Quintiliani de eiulatione Romanorii

Protefilai^.Achill'ufepulchrMmin yerba. 37

tumulos. II Qudrerddduevdnlim extya.'\rhes fe^

Prufas yrbs Re^um olim Bith^nias pelirenrur. j^

fedes. 13 Quare corporacremebantur, 18

Purijjcationesfunt in i^e, 18 Qu£u'uPtceaCedriamnonfack. 7^^

Puteusin ampltfsima Pjramide, 4 Qmrit rationem Plinius cur Laky-
PutridaJ}atimjiuntcorporaqu£a fri rinthi faSlt fmt. p

gore congelantur, 32 Qudsfluaria compoftio ad naues Hli^

Pjropoecilonlapis. 7 nendas, 43

Pjramis altera xditiori locofta, 5 Quomodo eli^endum eJlfirKerumfu^
PjramiiRomanauiegfptiis dtfimi- nus, 34

lis, 6 QuomodoSaxonesbitumencoquant.

Pjramidis defriptio, 4 42

Pjramis amplifsima intus cocaua ed, R

4 "D .AmifisobeliJciduo, 7

PjramistertiacdtterlsJpeHatior, 5 ^Recens bitumencorporacon/er-

Pjramisexi^uainVtennenfia^o,C uat^ 28

tNDB y.
ReconditorU, 17 Sefo(lridtiohelifc$ii, y

Ritran, , 40 Seueriopmmavnifiettnu iz

Rittis fepeitendorum cor^ommyart- Silphium^ 35

«^. 30 Snjarr£obelifiits. j

Romani frinci^es u4ep^iorum <e- Socratesyixittem^oreDemocriti.ij^

muli^ I Sphinx. 2

S Sphin^cs inji^es in Regia Fontan^"

C ^lpetrx nifrtilperperam dicimtis» hUi, 3

4^ Sphingtsanimalts nunquam meminit

Salis excoquendi modtts» 45 ^riQoteles» 3

Salitores qui dicantur, 22 Sphingthus Rom^ nihil antiquitts

Saronum marmor» p cerrti. y

Scaturivo NaphticidpudPerfas, ^6 Sphinxfahulojum. 3

Scaturigo Naphtici oiei apud Meia- Stellioncs. 6

nam. 4^ StirpesenatdtinPjramideRomana,^

Sch eleta pro^ratorumilitum ad Bo- Strahortis deferuatofunerefententia.

noniam. 35 28

Scytasmortuosyorarefolltos, ■ 12 Stochis ohelifei quatuor. "j

Semnoferteiohelifctii,. 7 Sttccinum arhorisgummi ejp, 47

Secunda conditura. 22 SuppeUeEltliainJeruatorumcorpori*

Senjuum arx caput, 12 'yentriht^reperta. 25

Sepelire. 17 Superilites ohelifit Romx, . 8

Sepulchrorumianitores, 17 Syenites lapis. . 7

Sepulchro indigni. 17 Sjrixfepulchra. 15 ■

Sepulchrorummarmoreoruminfiri- T

ptiones Latin£. i6 ' 1 ^^cum luesejlpecorinoxia. 41

Sepulchrumquid. 17 "^ TaJJusinfula. i^

Sepulchrum Bucephali Zilexandri Taxusfinehris, 18

f^«/, id^ Tentyrit^. ^^

Sepulchrorum Diodoro tres dijftren- ^egfptmferis non ejlfiequens, 1 6

tid, 22 Tertiaconditura. 22

Sepulchrareligionidicata, 11 ThajiHmmarmoralhifsimum* 6

SepultutdiTurcarum. 15 Thehaicus lapis. 7

Sepulchraprofacrohahita, 12 Thracum tumuli^ u

Serbin. 40 Trahes lapide<e. 7

^eruaticorporhyis^natHra, 25 TranfitifiHeafri^orecongelati, 51.

I N D E X.

Trilatemllf ohelifcus, ^ Ventm Septentmmlls in ^e^pto

TrifoltHm^ifkiltites, 42 humidipmm, 5

Triplex herodoto condiendi corpora VejJ?ertiliones inamplifima Pjrami^

modm, 11 de. ^

Trophea ad injiar Pyramidis erige- VeT^crtiliones inPfeudo Lahj>rintho

bantur. 6 10

Troadii therm£, 15 Vim medicati funcrls omnes a^o-

Tumuli cumPjramidecoUatio, 11 fcunt, 34

TumulircgumThracijzexcclfi. 11 Virgilijacws. 8

Turcxnaucsegreffur^luflranf. 40 Virifuncranonlugent. 36"

Turcarumfepulchra. 13 Vitrumfofsileejiidemqttodlapisfpe-

V cularis, iS

\T.Alerit{4 Cordt44 finmlarisdo- VndeChai^ontisfahulamanautt, 23

' Hrin^iuuenlsfuic. ^6 Vndeerrormanauitquodnos feruatu

Valerij Cordt de feruatofunerefen" corptis Mumiamyocemus. 35

tentia. ij VJw funerls /eruati apud Gallos ma-

VarixNeotericorumde feruandojii- . ximu^. 34

ntrefententiA, 27 Vukanicoloffus, 3
Vanis modts cddauera codtrifo!ita,i^

FINIS INDICIS.

P. BELLONII CENOMANI

tDE ARBORIBVS

CONIFERIS, RESINIFERIS, ALIIS

quoque nonnullis fempiterna fronde virentibus,

cum earundem iconibus ad vi-

uum cxprefsis.

Item de melle cedrmo^CedriijAgaricoKefmisjO''^^ jw^ ^^ ^^
niferis proficifcuntnr.

AD ILLVSTRISSIMVM DOMINVM

Francifcnm Oliuarium, Francia: Can-

cellarium, virum amplif-

iimum.

p A R I S II S,

^^udCuUelmum CaueUat, mpngui GaUina^ex (td-
uerfo Collegij C ameracenfis,

M 5 3-
Cum Priuilegio Regis.

PriuilegeduRoy^

E N H Y par lagract de Dieu Koy de France^au TrcuoTi de Parif^BalUy dt Koutn, Sf
tefhalde Lyon,Gre)Khle,T ouloufv ^BoTdcaulx^Voiflou ,Berry ,Chamfaigntjuge ,d' An
iott cJr du Maine,(^ k tons nojjHttrei iti{iiciers,ojficiers,ou a leurs liiutenans,^ k f/;.t
fwf d^eulx fcomme a luy .tppartiendra yfalut. Keccue auons rhumhle fufpliiation
de GtUes Ccrrojetlihr.iire de Varn,ce»teitant que de^uis aucun ttmps en fa il a. ncciiure
farft diV.gtnce deux liures nouuilL ment compofeTfar Vierre Belon du Mans,Vvn intitule D c admi-
rabili opcrum antiquorum pra;ftantia,&c. Vautre, Dc arboribus coniferis, & aliis pcrpc*
tua frondc virentibus, &c. Lcfjncl^Jl yculdroit yoluntiers ftire imprimtr ,yendre ^' dijhtbuer,
fourmcttre en yente ^ iumiere. h\.m il doubte que atitres libraires d^ imfrimcurs les youlujftiu fa»
reillemcnt mprimer ouftire impriwer, & a ce moyen cjhrefruflre defon Liheurfipar nou-s ne luy efloit
fitr ce peurueu . Panjuny nous youlants toM liures de bonnes lcttres ejhe mis en lumiere k Vinjhuchon
de noT^fubieflj^, inclinant liheraJlementa la fupplicatien dadiftCorroTct, ne youlant le merite defon
libcur ejhe tolu, ne le rccouurement de fcs frais & mifes eftre empefche.Pour ces caufes auons denofhe
rrace fpeciale donni audiclfuppliant, priuilcge,con7e, licence, c^ permifion d^imprimer cu faire im-
frimer, & mettrt enyente UfdtCh liures,auec inliihitions Q^ djfenfs a toas libraires, imprimeurs &
autres a qui il appartiendra, en nojj^ays , tcrrts, ^ fei^ieuries , de non imprimer ^ mcttre en yen*
te lcfdich liurcs dejf^s mentionne^ ftm lc youloirf^ confentemcnt dudiclfuppliant, dtdans le terme
defix ans confcttttfs , commen:ant au iour ^ date ciue Itfduls liures ferota acheue:^ d imprimer , fur
^.vidss peiaes a nous a appliquer, cir.de confifcation dcfdifls liures,&' d^amende arbitratre. De cc fai
re yoHS auons Commande , ^ a chafcun de yotu fcomme ii luy appartiendra,doitne ,eir par ces prefen-
tcs doitnonsplain ponuoir, commifion ^ autorite, mandonscir cotnmandom a tom no7iufliciers, offi*
tiers ^fuiiefhx^, queayous en ce faifant foit obcy.Cartcleflmfheflaifir , nonohftant vppcfttions oit
appdlttions quckonques ^, lefdiShs inhibitions & dcfenfesteiuns. Donne a Varis le xxj. icurde
luing.Lan de ^^ace milcinq censcinquantetrois. Lt de noftreregne le fepticfme,
ParltConfeil. Signi '&uyer.

Ttfeelle de cire iauhte.

I

ILLVSTRISSIMO VI-

RO D. FRANCISCO OLIVARIO GAL-

liarum CancelUrioy P. Belloniu^ Cenomdnus
S. P. D.

|AEPENVMERO quaerenti milii
quonam padootii huiusquodad pro-
fequenda literarumfludia, munificen-
tia tua ac liberalitate fum confequutus,
rationem aliquam tibi redderem : fru-
dumque mearum commentationum
nonnullum,in publicum fub tuo nomine proferremive-
nit in mcntem multum fubuereri , ne ego non fatis in li-
teris excultus,tibi viro omnium bonarum artium ac di-
fciplinarum fcientia inftrud:iisimo fatiffacerc poftem.
Tuatameillamihiiampridemvniuerfoque totius Gal-
liae populo abunde perfpeda humanitas jpropenfaque
tum in ftudia , tum in ftudiofos omnes" voluntas fecitj, vt
omni metu valere iuflb^aliquid eorum dehis que in mca
illa diutina apud Orientales caeterofque Adx populos
percgrinatione didiceram ac elucubraram,in tuum con-
fpedum libere proferre jiudercm . Qu^ fi forte leuiora
videbuntur,quam vtadtamgrauem tanteque dignita-
tis virum , feriis m rebus femper occupatum , fcribi de-

(lij

beant : hocvnum tamcn mefpeftaflenoflra Galliafciat,
vt cum tot tantaque i te acceperim beneficia , aliquo me
fcripto gratum ac niemorem praeftitifleyidear. Ego ita-
que cum libellum de coniferis arboribus refiniferifque
confcripfiflem , eum tuo nomini dicatum , in publicum'
prodirevolui,quote velutpatrono liberius {ck omniu
oculis videndum pr^beat>inuidorumquemorfus ac ca-
lumnias faciliujfugiat . Quod etiam vt facerem eofum
impulfus ,qu6d te arborum taliumin Leonuillano tuo
conferendarumquamftudiofifsimum efle cognouerim:
quas vndeuis locorum accerfitas,in tuis hortis eo ordine
curafl:i ponendas , vt iam hac re longe fuperior Cyro
RegePerfarumeuadas,quieiusrei ita percupidus fuit,'
Vt fe arbores , vt crant in quincuncem digefe , confe-
uifl^e gloriaretur. Egocum verarumarborumtibi fup-
peditandarum copiam nullam haberem , cuperem ta-
mcnad illudlaudatifsimum ftudiumtuum ahquid ad-
ferrc,meomcofticio fun<5iurumfatisputaui,ficum ar-
bores ipfas ofFerre non poflcm,earum faltem icones, fiue
ad viuum expreflas cfFigies , cum carundem defcriptio-
nibus exhiberemivt qucmadmodum tu i!larum,quas
iam in hortis confitashabes,vmbris ac virore, ficha-
rum confpcduacdefcriptione tcoblcdarc pofsis.Non
minusautem eas tibigratas futurasfpero,quamficom-
pilatis vndique exterarum fcminariis,viuiradices ad
hortum tuum cxornandum contuliffem . Cumtu (quo
esanimicandorc)nonid quoddatur infpicere, feddan-
tis animum magisperpcndere foleas. Hocitaqucqua- !
lecunque cft grati mei erga te animi argumentuni , a^qui

boniqueconfule. Qupd quidem fi tibi gratum effe fen*

fero, dc mihi ad cajterarum quoque arborum defcri-

ptionem, quam in manibus habeo, abfoluendam

animum addideris , 8c ad ahas lucubrationes,

<juasde plantarum cseterorumcjuefimpli-

cium medicamentorum in Diofco-

ridem noilro vulgari (ermone

confcripfi , fub tuo nomine

euulgandas paratiorem

multo reddideris.

"" Yale.

IGANNIS DV FLOS ATTREBATIS,

ad Le6lorem Dccaftichon.

Grata loui Quercm prifcorumnempe yirorufn

^krixyin ma^o laudk honorefnit.
Hic Veneris Mjrtum yiridem defcripfit. ^ti{le

Phoche ttfctm Laurum. Populm buicplacuir,
Extulit hic Vitcm Baccht. Sacram alter Oliuam

Scripfit. C^izcrcpi^ munera pulchra de<x.
\/Itqi alij yarias yeluti naturaferebat:

Jirhoribu6 dotes quafcjue dederefuis.
Neptuno Pinttsficras, Belloniu^, atq ue

ContferaSinoluit laude carerefua,

a> tij

CONIFERARVM, ET ARBORVM
fempiterna fronde viren-
tium diuifio.

Vw drboresolim 'varia fubmimfirdrerjt com^
vtodaj fummmnque idpotifimum y quodpri-
mum hominibus alimentum antepanis \fum
I fiiggererentyearu )^namquamque meritofuis
numinibtis dicatam , in illorumque tutelapO'
fitam effe antiqui credideruut . ¥ecit autem
\fus communiSi vt explorata eorum differentice habeantur . Ar-
horum autem naturam eo magis prifci mirabantur , quodfcxu
eas quoque difcretas ac diJlinBas illi cernerent.adeo \t nullo ne-
gotio mas afa:mina dignofci poffet: earumque differentias itafe-
dulo ohferuarunt^Kt alias dociles,alias indociles effe compererint:
dugnriis nonnullas ita deflinarint , \t hasfa:lices, illas infceliccs
dc prodigiofds iudicarint: fylueflres ab \rbanis di fcreuerint , eaf
quefuis nominibm , quibus eas quoque nmc dppelldmm , dona-
rint: yrbanas potiff. cum fyhieflrium plurima^ no?ttine proprio ca
rentes comperiamus . No; in tdntd drborum multitudine dc dif-^
ferentia^ cim id quod de earum hifloria ac natura certo comperi^
mi^ dcfcribcre \ellcmus , conifcras primiim hocfeorfm libropo^
fuimus, quibusfingularum iconesfubneBerefiuduimus,reliquas
"vero in aliud tempus enarrandas dffcruamus. Kem itdquetotdm
ita partiemur , \t hoc libro coniferas primum , eafdemque refi^
niferas , cuiiis generis , oSlo, Cedrus , Vicea, Larix , Abies , P/-
naflcr, Vinus^ Sapinm, Cuprcffus numerantur, tradamu^. Nam
(ffi permukce arbores nobis rcftnam funddnt , qualcs Tcrcbin^
thui , Lentifcus , Succinifcra , ^ id gcnus alia; : nonnullas td'

nten, qnid conifera nonfunty in alium lihrum reiecimmyin quo de
drboribu^fempiterna fronde Viretitihus dgemus , cum hocprimo
lihro de coniferis tantumfcrihere yif deiis quceahiifdem a ho-
rihus petuntur paulo liheralim "vt fe res obtulit injlituerimus.
Vroinde arhores quasfempitcrndfronde \irere cognouimm figil -
htimpojlea cnumerahmtur, Eiufmodi autem funt permulta hau
rorum , Olearum , Myrtorumque generdy Malamedicd, Citria,
Cappares arhorefcentes , Aquifoha , Acacia , Cafia fi^iularis,
ValmdjSenayThamarirjduSy KndrachneyVhilica, Balfamumy B« -
xmy^fculuSySerruSyEphedra,Erica o' Vhana,Ciflus^Ledofilas
yngucntarit, Heder^e , UalimuSy Henna, l/ex, CoccuSy lunipe-
rus 7naior 6* w/wor, Lentifcus, Licion, Lanigera arhor, Lihano-
tls coronaria, Sehejleny SjcomoruSy Thuia^Suber, Taxus , Sili"
qtta y Nerion , Oenoplia , Volcmoma , Verfea , Genefla Arabica,
Tragiunty Acacia altera, Myrohalani , Saluice pomiferce , Ana-
palla . Multds quidem alias a \eteribus huiusgeneris decantatas
comperio Jed quumplane confcffum flt quafdam ctiam fua folid
exuere y idco eas fnhncehimi^ , queniadmodum (f fruticum
viulta generaxuiufnodi KufcuSy Hippogloffumy ^ alia idgenus
7Jominantur, Thjmum 'vero (f Tymbramyquiafruticesfunt no^
flrishominibus plane incogniti , fir qui feelatiusin aerem effe^
runt his adiicere operce precium faSturos putauimus.Theophra-
flus vero qui fingulas arbores perpetuo \ircntes fludioflfime
qu ifiuitypauciores hahet, Capite enim decimo quinto libri primi
de Uifloria , ^rbanas primum Oleam , Valmam^LaurumyMyr^
tum, Vini quoddamgenusy Cupreffum: ex fylueflribus Ahietem,
VicedtnylumperumyTaxumjThuiamy Suherem,quam Arcades
appellant Vhellodryn , Vhilyram , Cedrum , Vinum , Uyricamy

Buxum, Hicemfylueflrem , CeUflnm , Vhylicdm , hcutdmj^i'
rtdmy Apharcdmy Andrdchrteny Arhutum , Terehinthum, LdU^
rumfyhic(lrem 7wminduit. Hdrum nos omniu flgilidtimpropriis
cdpitibus defcriptioncm ddntesy lcones c^uo^ue ddponemus.

lOANNIS DV VLOS ATTREBATIS;

ad Pctrum Bcllonium Cenoma-
num Hendecalyllaba.

Non ejl dicere quam tuo lahorl

JDebetGalliatora.-peme^are

^ufm quifueritfatispurabo

Hunc non (crede mthi) tenere mentti. M

Nam tu parcere non tuo labori »*

Optitif/cribere quem inuat diferte,

Jjnvua non modo Gallica,/ed ipfa n|

Romana,Jimi!i lepore iunStoy

QuA tot mtUiaperpericulorunt

Externa in regione comperifli,
tlinc mamum ttbi nomen,^ fauorem

Multorum ajjequeris yirum potentum,

Vo^lorum quoque quos lubensfiequentofm
Cccpinipede quottbifequenda

H(£c lau^,quam nihil tmperita turba,

Vel latum digitumyqueatmouere,

Certus quod nimtos tuos labores

Crata pojieritas manu capeffet.

A,

SINGVLARVM RERVM QVAE

i» hoc operepropriis cdpitihus defcri-'
huntury^^lenchus.

Romifcua de ar-
boribus conife-
ris difceptaiio.
Folio I

Theophrafti & PHnii quse

de coniferis arboribus eft

in marem & foeminam di

uifio. Fol.z

De alta Cedro , minoribus

Cedris,&Ccdria. 3

De minoribus Cedris. 6
De Phenica Cedro, fiue Pa

nica. 7

De alia montis Gargani

PhenicaCcdro. 8

De Lycia Cedro , fiue Re-

tufa. eodem

Cedrinum fiue aerium mel

quid. eodem

Thuiaarborquid. 10

De Sabina vtraque. 12
DeCedria,Pi{&leo,Cedr2e-

leo , & de aUis permultis
rebus qUcC ab iifdem arbo
ribus proficifcuntur. 15
Noftram vulgarem Mu-
miam (quaeantiquorum
medicatum cadauer eft)
ex Cedria potifsimum fie
ri fblere , prifcorum auto-
ritate confirmatur.
Depiceliquida.
Pe Picea & pice dura^
DePinu.
De Pinaftro.
Txda quid fitproprieex-
plicatur. 22

Dc Larice. 23

De Agarico. z6

De Sapino. 27

De Abiete. 28

De Cupreflb^ 2i»

Refiniferarum ratio^ 30

14

20

ANNOTATIONVM INSIGNIORVM

(jua2 marginibus ad{criptae,funt
Index.

Bies. folio 1.1.16,10.

27.29
^bierliflos. 2.9

.Abiesfoeminfi» 2, 7 .

.Atietttm,

2S

B

\Abjdti6,

^evis.
o

,Abte^mm oleum,
^garicum.
^Abtes marina.
^garicum rarum inuentu.
^garicumfoemina,
^oraricum mas.

M-

3
31

29
z6
z6
16
26

^garicum autumnale,
^vartcum Vtxfme noxa legitur.

r6
\Albimontes. 29

^leuo. 2.21

.Altera arbor yit£. 13. 2 r .

^lteriusfabintedelineatio. 12
^mani i<r OiympmontiuCedrtn.

12
\Ambrtinenfts manna. 9

^ArborVttA in hortis dtu£ marix Pa-

rifiis. 15

^Anjyuflifolia Adjyrttii. 8

.Arifloteles dc animaltbtn, 1 o
^rccntides. 8

,Auesnucleortim pinaflriyoraces.

21

T)Etula cedriamfacii,
■^ Benact^ lactis.

15

^5

Brutia.

15

Brutes.

1}

Brianfonamanna

i(J

i

Bombicina manna.

10

Brianfonamanna.

9

Bryon cedrtnon.

5

Bofcas pix yi/ci modo lenta, 1 5

C

f~^^ndida reftna, 31

^^Cedru^ Ljcta, 11

Cedrus humilis^ 11

Cedrel<eon. ij

Cedrtum. 15

Cf r/)*/ Oleum,. 14

Cedrides, 7.12

C^^w<« 0//^ durifima/ftbit. 1 4
Cedriam Gaienus yarie nominat,

Cedriam mortuorum yitam dicunt 1

# 15 I

Cedyusmatma. 14.20

Cedria. 4'i3'*4

Chinna. 21

Cttrium, 15

Ciauditii Cdcfar. 13

Co»/ exiiespicea,. 18

Cortex ftcedtjfuhemVtcempenfkt,
18

10
Correx pirtaflri corium refert

. 20

Cognayrbs.

11

Cedrides pro iuniperi maiorts

bacch

>/e.

8

Cedr't6,

1-9

Cedrulea haccifera.

6

Cedrula,

4

Celtii,

Coni^hietU*

Coni Cedri»

Coni Cedri,

Coni Cuprefi,

Coni Laricif,

Coni Pice^e,

Coni Pinaftri*

ConiSapini,

Cotranum,

8

XovohJ^.

2

Qyprinon,

6

Calahrina manna.

9

Caryinum oleum.

15

Cedrt^,

^3

Cedrelate,

43

CedreUon,

7

Cedrus rimam non capit.

4

Cedrus fimillima ^hieti.

4

Cedrtti yafla.

3

Cedrosfupra niceam nafci»

5

Cedri SalomonU,

4

Cedri tuhercula.

5

Cedria,

4

Cedrinum Vmum,

6

Coronopw,

11

Conorum picee dijferentia.

17

Conui eftpix liqutda.

22

Conipinafh-i,

21

Cont pice£.

16

Cupreffii^.

25.(^29

Cuprejfinarefra,

15

V

r\ Ecade Serbin. 15

■*-^ Vi6ieus mons, 1 5

Diphij, 1

VuoiRefinasincedro, 5

E

T^ X iunipero oleumfieyi, x 5

^Eluo, i
F

^FoliaCedri, 5

TruBa^ Cedri, 7

fru6his luniperi. 7

F/c^. 23

Toliapiceoe, ly

fontanxbUiPtnafler, 21

G

/f^,y4ripotum, 31
^^Genus pinearum tarentinum,

21 .
G4^/<< conijeyarum arborum ferax,

2.
Gr£cia pauciores arhores quam no-

firaregioaffno/cit, i

Granatamanna. . p

Granulata manna, 10

GummtCedri, 7

Gianis, j^

Gummi quid, 5 2

H

TjElleJponm, 14

•^ ^Hjena, 13

HoJIhU Conorum Cedri, 5

Hippoo-atcscou^» 8

Hif>poglo[Jum, 4

/

lConium, 12

jd(tTro(tdii, 15.17

luiipicex, 17

idaCreta. ^9*^7

idea. 2

ideaPicea, 2

louemmellepluere. 9

Inniperi bacc^. 8

/^f/ Tedarij, 23
ImbeciUa flammagrandi trabi non

nocet 24
Indicapix ^fi^^exlda mote Troa-

dis, i^
K

5
I

8

4

29

K

\y4tranum,
' Kitran.

13.^^14

L

,A>'g.-ttum,

3^

*^Larix. ip.20.23

Larixfolio deciduo. 24

Z^r/A: c/Vc.< £«/ pontem "Vul^aris,

24
Z4r/x w«/r4 pharmaca promit. ^od,^
Lariciam apudvirgiliumpro Nari-

ciale^e, 16

Lapatum acutum, 4

Laricifiltadecidunt. i

Ztfy/A:, 5

Larix, 1

ZrfwV,
ZrfwV.

LatifoHaM^rtuf,
Laurm .Alexandnna,
Leuci montcs.

Lihanus ^ Lcucimontes ab alhedt-

neniutsdi6ii. 4

Lihani. 4

Li^icedrihra6ic£, .5

Lufjon. 5

I^ciacedrtts. 6

Ljcia cedri46. 8

I^ciacedrws. 7

Liznumyitdi. 21

Ltquormelleus Laricif. 25

Liffa lllyrid^. 17.

Zoc«5 ^/»//^ Theophraffum quo C<e-
y^m f/f Z4r/ce diClum deprehen-
ditur, 25-

'\/{^ttm:mMaftiche. 30

■^ .Affaricum. 16

Manna. 8

Manna apud nos Lamihtis infidet,

9
Manna intra annos deterior euadit,

. eodem.
Manna Lihani montis. l o

Mannaquodammodo melli adfimi-

Its. eodem

Ma:''^im.ipicea. z

Maihchina. 9

Maftichinamanna. 10

Matcries cedri tzrcrna. 4

j^jt^"/ ccdrinumliquidum, 9

Mcl Cedrlnum dridum, p

Melcedrinum, 8
Mele rore yenit , non autem e flori -

bt^. 10

Melnonficiunt apes, lo

Meljydertimfiliua» lo

Melefa. z

Minores cedri. 6

Monophij. i

MonsGargani. 8

Mcns Lihani. 4

Morueinci 8

Monsatey, 10

Meleft. 24

MonsTarare. jS

Mumia yulgaris, 13. 14

ili>/w. 12
O

f\Leofarefina.
^^ Oleum de cadeh.
Oleum cedrinum.

Oleum luni^erinum,

Oxjccdrm.
Cedrum .yircadidS.

30.31

*5

7
5

Oxycedrt^s Lj>cia fiue Retufa ce-
drm. y

T).y^limpiffa.
•mvKOf.

15
l^

Piceaplaniciei. kJ

Phenicafupunica cedrw. 6 . 7
P/CC4 /» /«!'''>' wo»m oijmpi. j j
Pfceamontana. 16

Piceaferaits arhor, ip

PiceaT^da. 16
Picea mas, 18

Piceafixmina. 18

P/ccrf ^//^if/ montls, ty

Piceacorcjrenfis, ij

Picea, 20.11.1 j

Piceamm eruc<e. 18

PicemexPiceafieri, ij

Piericapix, 16

Pinafier. 20
Pinajlerinhorto revlsFonfan^hUi,

21

Pinafler eo^refts yiret. 2 1

Pm^Jier. 1^.23

PinPtsfylueJlris. 21

Pintisfatiua. 16,1^.10

Pintt^fetdC Jpontts. ip. 20.23

P/«/ caudices in tuhos cauantur,

jp.

Piffeleon. 15
P/f/?/'o camparum defcriptio, 1 8

Pityine. 16

•sTTur, 16. J^

Pixliquida. H-H'^

Pixmacedonica, 15

J^^v##. 15

Prtmafahina. 12

Pruttapix, 1*
Quomodo Cretenfes picem coquant,

P/'cf4 duplex. 1

Piceajierkiti., 2

P/c«rrf w<f^, 2

Piceafoemina, z

Picea, 3

Piceam Vrhanamjylueffrem ^Jie

ri/em. 2.

Piccafter, 3

o ... ^^

Pinailer,
Pinafler.
Pinus.
Pmm.
PHnicit cedrm.

I

$

I

Q.

Vt d Gdenm de Mitnna. i o
Quid Pintii k Picea didet. z

R

i6

^7
5
5
5

31
15.51

30

30

4
9

4

"D ^hulanapix.
Radixpicete,
Refma cedri.
Refina olensjraga.
Refma oleofa.
Refma liquida.
Refmapice<£.
Refma quid.
Refmiferdtarhores qu<t,
Ribes herha,
Ros Lthani.
Rufctis,

S
C^hinafftiua. 12

^ Sahinafilueftris. 16

Sahina altera adtejiudines expetita.

II
Sahina altera. 8

Sahin£ alterit^ materies, 1 1

Sandalum. 6

Sandalum maVepro cedrofufiitmnt.

6
Sandaracha. 8

Sap. 28

Sapintts, z

17

»7

»7

i7
I

3
28

20

^7

21.C^28
21

Sap.

Sapinum,

Sapineum,

Sapintn,

Sapintps,

Sapintn,

Sapintis,

Sapintn,

Sapin.

Sapin.

Safaparilla,

Scalferonifintferreiyn^ues. z6

Schiros. 17.52

Selao^o. 1 1

Semper ytuum ma^num. 2 1

Septica medtcamenta, 14

Seftttsopidum. 14

Siluejirts Cuprefft46 craj^ior fatiua,

12
Siluejlrtspicea* z

Spagas. kS". 30.^^52

Sptcaceltica, ii.4-

Strohilina, 30

Suiffe. 2.27

Sujierna, 28

^'^cctc. 25

r

'T^^citm lucspecoris.

I

Trfc.

15

Tamarifctis, 8

Taxt^, 12

r<c^rf /?of f« (^ "^irvjlio celehris. 25

T«£/4 ^;cfw licjutdam (^ duram»

facit. 1}

TedarijCretenfes, 17

Thui,

50

mindafi^antu/.

%

Terebmthimt,

5.30

V

Tereniabitj.

9

'^^^lerim cordm.
^ Vallartc£.

id

Theophraftm de planW.

10

25,2^

Theriaca cedrum admittit.

6

Venenum inpinorum erucis.

18

Thuvufarina.

8

Vervue,
0

z

Thuya crocoprecium auxir.

11

Vemtcli defcriptio.

3^

Thuya

23.8.11

Vermes enatos tn conls cedri.

5

Thnyt pere^ina avhor.

II

Vernix liquida.

31

Th '*y^ materies perpetua.

11

Vernix.

8

^ieu

II

Vemum ^garicum»

2<J

•dqce.

IX

Vn^uentum cedrmum.

7

Tibulus arbor conifera.

22.3.31

yrbanapicea.

2

Trtphij.

I

Vtrcs Cedriaplenoi,-

H

TriaptcearumaTheophraflodifcri^

TlNIS INVICIS..

Errata»

folio (juartOypama altera,proyixJ.ege nix hoc modojn quo nix totofere an-^
nc apparer, paulo poft, pro in yiucfs traBibw nafcidege niuojis^

PETRI BELLONII

CENOMANI, DE ARBORIBVS

coniferis, refinifens,aliifque nonnullis fem-

piterna fronde virentibus,cuiTi ea-

rundem iconibus ad vi-

uum exprefiis,

Liber Primusl

AD ILLVSTRISSIMVM DOMINVM,

D. VrancifcumOliuarmmyYrancia

Qancelldrium,

Promifcua de arboribusconiferis difceptatio^

Ermulnts arbores conifera^ Gr<£ciam defiderare , qui-
ius tamen >c/ noftrx GitUix, motesfcatent^ f>aulo plu-
\nbu4 infia,indicahimtt6 , Coniferx. autemomnesfe'
\ mine UtiRime quidem proueniuntifed nec auulfioney
necfirculojnecpropa^ine nafeuntur y neque Jiolones
faciunt^neque aliosnouere natales. idcirco cum arbo-
res qu£ totofuohahitu,(ytTheophra(iH6fcrihit,)fic^
ciorcsfmtcuiufmodifunt qudsMonophijj Viphij, ^Triphij dicuntur ,folo
faltemfemine prouentre po[funt,nifiafuadegenerentnaturaj quales Cupref
fos in Creta iuxta Taram^multifque altii in locis ah imu radicthusftolomhus
repuUulareatque altoi ramos promere yidimus ,ideoconifer^ neque furculo
nafci,nequeauulfionepYopaffaripoffunt.TametfifmguUrumiconesapponere
decreuerim,^ defcriptiomousperfequi , yoluitamen promifcuam dijcepta-
tionem a me ohferuatam prius yelutipr^ludio inferire , quam yt ad ca qux ab
antiquls mtorihus di^afunt accederem*

Gr«cia
pauciorc»
arbores
quam no-
ftra rcgio
agnofciu

Monophij

Diphi'.

Triphi).

PBTRI BBLLOKII CENOMAMI

PTceampopulatimin duplici difcriminc etiammGritcU nafcentem "VA
dimus,(juibusnoftfaGalIta minime caret .Vtraque /olof/uflu /eu cono
difcerniTHr . Ea, autem cjut in altij^imis montium cacummthus niue obrutis
nafcitur,minor ^pumtla ejp/olet. .Alterius item duo api^nanturyc/iiffia
fumma.Nam ea qu£ in aprtco campe/ln ^ tepido loco emicat, longiori cono
Abics. ^g,'andiori,femtne conftat contra cjuam atteragraciliori. ^lyietem ,Pmu
Pi n us. ^ Piceam in Grxcia ajfatim nafci, conlpicatifumus/ed prorfus Ltrice, Pi-
Pinafter. ^•^/i>'Oj^ Sapino caret.Omnes quotquot (imt rcfmifer^ arbores ctiam a lonve
S.ipinus. folo mtuttu nuUo ncgotio difcemuntur . Stqutdem queadmodum Pina/ter re-
liquls Ixtius Viretyncctemerealibi/ylue/lrls na/citur, quam in/iipremismon-
tium cacuminibttSyin Pjramidifque moduturbinatur, tdeo a rcfiquii hac no~
ta ab yna conuaUe ficile coar^uitur. Vefmit in mucroncm : nam rami mox
ab imo ingyrum cra/itori compave Jpifjantur, Larix /ero folia recipit , cui
yni ex hisfolia dectdunt.Larici etiamfituse/tin montium lugts.ScdSapmuSy
Ptcea ^ .Abiesfefe infu^erciltlsmoriumpropagant. .Abtesprx cxtcrisodtt
fngora, cacumina tamen montis non refpuit, ^btes cuiufcunque generis ft,
Sjtuejtri yet cutto loco nata/abulum dtttgit,aut/otum macrum. Picea in fa'
Conl Abi- xis ttberiusna/citur.Efi ^ atiqua inconisharum dtfferentia . .Ahiesncmpe
*'*^*. - interomncsre/mifcra^iCedrodempta^/otafruBu/ertyerfuscactum ercBu,
^rj qui in extremis ramtsexoritmturyt Sapino.Ctto poflmaturitatcm de/quama-

ConiSjpi tur^ decidunt enimfquam£ rcli6la tantttmmodo reCia haftuta. Sapinus

**'• COntra pcndutos fcrt conos,oblon^os,terctcsyrefr.irn '\erfus ^iEhitntes , qui/u£

arhorifrmi/^imo hsifu conueflunfur.Hos amhx teretes habent/qitamis gra^
Coni Pi- citibus compaBites.Pmaflroautem coniturbinati /untmoUes, ruhicundt, qui
n aflri. faporegrattf^imo, (qui ingrauis interioribus ineffe comperitur ) ah indigenis

yatde comendatur.Vnde ah iis ditigenter (^ teguntur ^ ajferuantur. PicetC

Coni Pi- fffffemfortiter caudici h£rent,Laricisquidem maioreSyC<£teris autem omnibus

^ ' • r aliis minores : nam tn Larice cont fi^ntcupre^marum pitlutaru mafnttudine,
ConiLa- i •v • / r r • i > rr ■■ w

ri c i j. Ejt(yt dixt ) tn omntbus rcjini/eris h£c atfjerentia cognita,yt etiam a longe

Coni Cu- dtgnofcantur aciudicentur.nam qui circa easyer/ari/ottttjiint, ex ramorum

prclsi. j^yi^ caudtcum cotore ^ ordine,afpcritate >f / lcuirate,fotiorum textura,pri-

mo aJpeBu arbore agnojcunt : quodnobisin monte Tauro ^ Ltbano accidit,

NamCedretatema piceis ^abiettbus emmus dtfnofcebamus . Larix yero

folio efi Cedretat£ tamfimiti,ytme etianumfifellent . .Atquide ditutus >/-

ficci. forin tarice conjpicitur , qui/latim eam coarguit. Picea intcr retiquagenera

non ejiabimo ramofa,fedyt^intii tnyertice dijfufa atque muttU anfraMui

DE ARBORlBVS CONlFERlJ. LlB, T. 2

fmtiofa.Plnaflerconoidalem Yefenejfigtem . Nomine omnesanoflrh incolts Pinaftcr,
proprio co^ominantur . Pinajirum enim ^leuo ^el Eluo ^ocant . Sapinum ^^^"o*
^allico yocabulo Suiffam dicunt^ Laricem "^ero Melejjam , ^bietem autem ^ "^*
mnc du Sapj«««cdu Vcrguc,«»«c Sapin,^/cerfdu Figne appcUant. Re- Mclefa.
finifirarum omnium conipofl yuam maturan incipitmt. Jtaque maturandu Sap.
efleiqui^biet't6conosinte^oscupitlegere:namflatim initiohyemis deci- Vergue.
dunt.Pinaftri yero coni iamftatim circa Cal.^ugufli admaturitatem perdu- ^^^ "'
cuntur.perdurantque in arborefere y/que adflncm menfis, Eorum cra/situdo
efl adpu^t magnttudinem.Ne yero ab antiquortm autoritate difcedere "V/-
deamur , noflramfententiam ex Theophrafli ^ Plinij de Comfiris arboribus
dtfeeptatione roborare yolentibus ea adiicere yifum eflqu^ iam ab i^fis dc
hac re di6iaftnt,

Theophrafti& Plinu,qu2ede coniferis arboribus eft m
marem & foerriinam,diuifio.

^Uixmontes conifirarum arborum muirb mao^isquam Gr£ci£ GalHaCo-
I firaciorcs percepimtiS.Stquidem prxter Pinaflrum , Ptnum , Pi~ nifcrarum
ceam,^ ^bietem Gr^ciacon/firamarboremnuUam producit. arborufe-
Qupd autem ita res habeat, pr<£terqu.im quodipfi qudcfiuimtis , plures ettam
Theophraslta nonenumerat.EttamficenttesPtnafirum ^ Zaricem ab in~
terbrete apud eumaddttam leg<ii cum tameniUe nufquam ytrtufque memt"

nerit.Coniferarum autem nominefeu reflnifiraru,eas arbores(Theophrafli in
morem) intellt^o qu(ta Gr^cts Km^J^ nuncupantur, Ve quibns ante- ^t
quam altqutd expltcemjea yelutt prdudto apponenda ytfajunt:de qut- TriaPicc-
bHS Theophradtts libro tertiodehifloria cap.io. ^ aliis loctsflarfmme- aruaThc-
minit. Hoc tamenprtmumammaduertendumeflfeduxi,quod'tndi^ionum ^f^^^J^^
Trivm c^ yrlTwi interpretattone^iri etiam doftifimi hallucinati funt quapro- r f "™'"*
pter citmea qu£a Tteophraflroybi de Conifiris arboribtu differitrecenfe-
remyyerba^r^cainfcribereoperepneciumelJeputaui, qu£ itahabent 'TnvKng
yap ro fj^ nfxifh toiZji^to <^' a,yfioY,idefl.Ptcearum(inquit) altam yrbanam a- „•
liam^luefiremaftgnant:additpr£terea Sjluefiris binum flatuunt ^entts, * Sylue-
quorum alterum tdeam,alterum maritimam yocant.Harum reSiior , celftorj „ ftris Pic.
matert£quecraftorldeafioliotenuioriimbectUioriquemaritimay^cortice »^ ^^^^y}»
leuioriyytilique adcoria,quo alteriminm.Nux maritimx, rotunda ybreuique '* p-"
dehifeens idexoblon^ior, yiridis,minufque hifcens tanquam jylueflrior : ii" "

rax.

PBtRI bellokii cekomaki

onum maririmxyalidiu^: nam eas quoque temnomm differentias Jumi paf

Idea, „ efl.Hatidenim incognitdtfuntyfws caufajdea ramofiorcrajiiorque Jiat ^ yt

'> rctulimm.^d hxcpicem ipfa omrunocopiofiu6pr<xhet,Pix nigrior , dulcior,

" tcnuioT odoratuquegratiorfentiturydum cruda eJi.DecoBa yero deterioreua-

» dityQUoniam multum haheatferum. Sed qu^iQi nommihw proprits diftin-

»» guntyaltj mare,fxmina'que diuiderefolent.Macedones yero etiagenw quod^

^^^^.f: " dam Pice^ [ieri.le dicunt, e^ marem hreutoremJohoque duriorem , fvuminS

Pi c c a procerioremjolit6 pin^Hcm mollem proclimoremque . Mari lignum circum-^

ni j$- „ cincla meduUa duram,<^operifahrih euerfale , fa:mmdt, traBaflu omnino

Vxccx ^y f4cile atque moUms.Quod quidem ommumfire mariumfoeminarnmque pu-

'^' ^^' " hlica dtfferentia cft,yt cAJores materi<ea[feuerant. Qujfpe omnts masfecuri

. .'* hretiior^^contortioryOpcriquedijfcihoreflxolorenigriorjfjcminaprocertor

° atquefacihor.Qmdautem.A€v^tdemappellatypiceafocminagignit.ldautt

eftcor eius.Jn yeterihus maxime arhorihti^ proucmens.Ratio quod kTivy.iltfx

Tarda. ,, minw piceofa, minufque txdam ingerenSy ^ lcuiorcurfttque yenarwn pro-

„ hior esl.Fit inarhorihti^ magniscim proQratdtparte candida(^ cjrctnante

3y putruerint.HU entm detraSlts meduU^ reltft^fecurls adigitur. Eft decolof

fxcw m. „ omnino neruoque tenui compaSia quam idei T<x,darijfcum app^Uant. Qupd

T^da. „ "^^fYo pink fubnafcitur,color€,ti£daruhidtus marihtps potius ine{i,odoris ^a^

'^ uif?tmi,nect£dam redolenSynec flagransfed ab igne dtf^tiiens.Igitur «enera

▼rbana " -P^cfX hxc af^ignant^rhanum atqueJyluefir£.Sjlt*eflrisque marem ^Jixf^

fyl ueftrc " minam ac totiamfterilem.^t ^rcadix incoU necjlerihmy nec yrbanaPi-

&fterile. „ fium appeUantt^^^^TtTWj %tm ^i<si,id eftfedPinum effe dicunt.Etenim cau^

*> dicem euidentiorem effe Pinu,ytpote quigracilitate non careat ^ operibtiS

» ipfam^materiam ineptam.rl >^p tok Trtyx»,- Nam Picce<e materie, ^ craf?tof

» ^ lenior ^ excelfior eft.folia quoque, Picex multa, ptnguia alta flexaqttc

" hahere tIw Si-Trirw/^^ -Hi^ v.mofifoy TnvThitd eft,Ptnumautemetiam comfe-

« ram ipfam paucafqualidiora horentioraque.Ptceam autem cuidentiore: pau~

V camenimatqueamaramytetiamconiferam.Pinumaute copiofam honique

>' odoris.NafciturPint^ iThvdn ^rcadia pauca ,fed circa^eltumagrum

^'? ^] » multa. l£itur in ^enere toto difcrcpare yidentur » Ji\ -^iTvt^Pintfs yerb ea quo-

cca di- * " ^^- ratione dislare a Ptcea yidetur,quodpiceapinguiorJblio tenuior, maoyil

fter. ^l tudine minor^ereSlaq; minus af[urffit.Pr£terea quod conu minore horridio'

y, reqinucletirefina rofidioreferat.^mbahusjblia capiU^ta tS7* materies cadi-

Abiej. „ dtorfimiliorqi^hieti,atquein totum mintts ATnvKupiceofa. Ma^^na(^hac

»# ad Piceam differentia hahct. Picea enim adufiis radicibu^ nunqua regermi-^

DH ARBORIBVS CONIPERIS. LlB. I.' 5

naye^Pinum re^erminitre qtiidem ajfirmantpytin Lesho accidit incenfo mon- „
te Pirrheo,qui TnvceJlnf, ideJipinibus/catet.MorbuPtcelsaccidere taleldet „
tncoUnarrant.Cum non/olum cor,fed ctiam pars extema caudtcis tn Txda „
tranfiueritytuncflrangttlari qttodamodo, quodj^onte accidityhertate arhoris „
lar^iJsima,qHoad quU cote6iare poj^it. Ttsda enim in totuejficitur. Ergo h£C ,,
Pice£ quxdam propria affeBio efl,^hiesqu£da ma/cula,qu£dafocmina efl. „ Abies
Diflatinter fefoltis/nart entmacutioraymagifque pun^entia flexaque magis. " "^^*^"^^'
QuamohremaJpe6iucriJpiortotaarhoryidetur.Qujn(^materia dtJferttt.Na '' fogniina.
foemindicadidtor,molltor,operthufquefacilior: atque totU6 caudex procerior. '
Mart auteyariattorJatior,durior,medulla refertior , atque in totuaJfeBu de-
tertor . Nuci marUpauci nuclei parte priore injitnt ,fxmindt nuUi omnino >f
Macedonesreferutfoliupinnatiiatque in anguflius tendes^yttota arhoitsjfe"
ctes cocameratHquoddaopta imitetur.SimiUque potiJ?imo Cjatis Boeotorum ^
appareatjdenfitm adeo efl,ytnecniuenecimhrctranjmittat. Infumma arhos
forma decora efl, qttippegcrminatio qu^dapeculiaris nuncpr<£teraliasagitur
(yt retultmtts)folaque ordineferuat.Eflmagnitudine excclfaJon^qu€ Pino
procertor.DiJiat etia iigno no paulu.Na^-hteti wruo/i4m,molte,leneque . Pi-
cex autet£daceum,poderoJum atquecarnofttn.Nodt plures PHcedi,,fed durio-
res ahieti, Quin ^ reiiquls omnihusfere duriores, quanquamoUim iignu efl.
Jnfummanodi denJif?imi,folidifimipatetiorefque .y^hieti,atque Pice£,co-
loreque t<ed<£proximi,^ maximefuigenerls,pice<£que mdgisqmm ahieti,
^ahef^tPicea^e^idttm.JM^biesallyum diHum Lujfon yeiuti^effidt LufT n
re( '

tAi

})usgtgnitur^fedf'ugiftnuetu raru^tie copiofum.Vactut ex eo tahelias pi
rusatque codiciilos piures , iautiorefque ^ materix, pr^fiantiores . ^rcades 3]
amho^^epdam yocitant,taPice£ quam .Ahietts^^ copioftore effe^hietis »; Abies.
yoiuntffedmeiiort Pini.^hietis enim totacomodam,ieue,Jfiffamque,Pice£ '>
yer6exigua^crifpiore,roh(fliore,intotumquemeiioye. Sed hi interfe no- »>
fnine dtffentire '\jdetur..Ahtes')fero differettis tUis a Picea dtflinguiturac etia '^
ctrcum auEiionejlne agnatione quajuperitis diximus.Hxc lile.Eodem modo »
mihietiam mmc qu^ysPiin.enumerat dtcendum. Sex generarefiniferarum »>
co^tarum arhorum,t>^quit,in Europafiruntur. HaCientts .Magnmolim »
rejinarum ^picis in condiendis yinisyft^ fuit, quem pierique etiam in ^"'."*'
Oriente in I?unc "Vfque diem retinent.. ideo PiiniM addit , Vt fimtti, inquit, pjn after
tota condiendi yina origo cognofcatur , Tot autem ah eo enumcrantur, ,','piccaflei

PBTRI BELLONll CENOMAKI
Tinuf y ^hies , PinafleYyPiceaQery Sapmtts, Picea , Tibulus , Larlx , T*-
Saplnus. ^^, £tfQ tamen T<eclam eandem cum Ptcea effepo^ea mdtcabo , quanquam d
T'h I* " /"^ Laficem^quam quintogeneri ordine conjiituity T^dam tterum fexto ge^
Larix. " f^^^Hf^ ^««c modumadfcripferit.Sextugcnus efi TitdapropriedtBaj incjuit,
Ti-d j. „ abundanrior fucco quam reliqua,parcior, liqutdtorque quam Ptcea yflammii
ac luminietiamfacrorumgrata. Omntumjxre refiniferarummatertesaccen
fa,fuiiginemmulram ,edmque nigerrimam eiacularur, 0* carbones reptnte
cxpuuntcum eruprionii crcpitUieiaculitttirque , longe,inquityexciptcns Lari^
cem,qu4m ncc arderc,nec carbonemftccre nec alto modo ignisyt con/umi
Piccaftcr. poffe quam lapidesputar.Sednos de hac re poQeafufitt6. Piceaftrum arborem
tn Hyfpanla quoque nafcirradir,atiw refina minime laudaraft, quod amct^
ra ^ arida acgratis etiam odoris percipiatur,

Dc alta Cedro,minoribus Cedris & Ccdria.

Ccdrus va ^^^Sl ^(^^omm cumpluresfntjpecles , "Varia efi de eU apud authores

fta. i W^^^ fententia. .Alta Cedrtti tam yaflx ma^itu dinis arbor efiyytno

^T^^;^^ ranrum refniferas arbo/es coniferdfque excelfrudtne excedere

ytdeatur,/ed ettam omnes alhts qux in orbefunt amplitudtne yincat. Compo-

e rc a e. yjy^^ ^y^^ nomen Grxciab ^blete ^ Cedro Cedrelaten "yocauerunt. Elate

enim Grxcis tdem ef quod ^bies.Cedrelatcs autem ampltrudtnemy quanram

Ccdruj ad efpdixtmti6,Veterumquoqucautorttatedocerepoffumu6.Namfex ea reges

clafTes. ^epptl claffes in Sjriafcctffe confueuerant^yt Herodorus primum , detnde

»» Theophradus a^ eumfecurm Pltniusfcribunr, non oporruir pumilamfuijp

» arborem.Plinitti enim Iib.i6.cap.i9' ^^ de Cedro magna haher.^t in ^e-

>i gypto ac Sjria,inquit, Reges inopia ableris Cedro ad claffesferunrur yf. Ma-

>i ximaeainCjprotradituradyndeclremeDemetrtj fucctftm , triginfapedu.

y> Crafitudinls ye/o adtrlum hominum complexum.Theophradtis eademfere

>i yerbain huncmodumhabet. Materies autemynaquxque pro locl natu a,

Celtis. „ lnqt4Jf^/i44ni obtlnet di/feretiam. Nam altbi Celtisyalibi Cedrus mtranda f

' " furgit^t yidere In Sjria licet. lUic enlm Cedri in montibtts cum longitudine

" tum crafitudine pr^Jltntifime exeunt.-quippeadeo crajfe/cunty ytfnt, quat

" yln£ hominum quatuornequeant ampletli . ^ddunthis ampliores pul-

" chriorefque comperirl In hortls. Quod fi quis findt , neccdtdatymirum m

*' modum quodque arborum genm , modofbl proprium habeat folum, ex-

" crefcere poffe yidetur . Itaque quod in Cjpro reges cum ex tmperttta^

* tum ex tran/uehcndi di/ficultate , nunquam matertam cxciderunt , /o»-

DH ARBORIBVS CONIFERIS. LlB. I. 4

gltttdo iis qu£ ad yndecifemem Vemetrij Revis csft funt , pafuam tre- „
decim . Ligm autem mtrifice procera, enodtajeuia fed amplifsima ma- „ •
gnitudine arhores/nagnoque dtfcrimine cditem excedentes nafci in Corfica „
produnt.HaSienni.Ettis quoqtte matenes omnium maxime £terna effe com- „ Matcrlcs
perta ef{ claro de omnibtts materiis iudicio in templo Dian£ Ephefix^ ytpote " ^^^^^ ^'
cum tota ^fia extruente quadringentU annis peraBumft. Conuentt teBum
eius efje de ced/tnls trabthtis^de ipfo ftmulachro dedi, arnhigitur . Memorahtle
^VtiC£ templum .ApoUinis "vbi Numidicarttm Cedrorum trahes Plinij tem
pore.Vt poftjcfterant durahantprima yrbis eiti^ origine centum oBogintaO'
£io.Etin Hijfania Saguntiaiunttemplum DianiS Zacinto adue6i£ condi^-
tortbits annts ducentis ante excidtum Trotdifinfrkque oppidtim ipfum id ha-
heri,Lacunarta ex eaEphefitn ^de ^incdCteris nobiltbti^ phanis propter cc-
ternitatemfetntfaBa.lllafquidemnequerimamnequeflptram capit,qu0' ^®"^"^ "'
niam fbonte adaBi clauitenax nonefl.CedrtiS SimtUima eQ ^hieti.^ft me- ^^„-,
rito ab .yibtete nomen habeat.Huitis ettammemtnitDiofioriaes incapitede ^^ Ccdrus
^garicoy^gtricum (tnquit)gigniturin Galatia,.^fje ^ Cilicia in Cedris. „ fimilli-
Pr£tereatncaptte de Cedrotdemautorarhoremejfe magnamintellives ^(Cc » ™^
yerhaponit:Cedrtis arhormagna efy ex quapicem coUigunt qu£ Ccdria >o- "
catur.H£C ille Theophrafttis porro eam quatentts arborem. Cedrelaten >o- cedria
cat, fed quatcnmfrutex efi Cedrula,de quapofiea agemtts, Celehrata eji h<tc Cedrcla-
CedruspropterJcripturasfacras,^pottftmitm quodemonte Lihano petatur t^*

celfttudinetmpari.Ex cMitpscandicibu^ytmbibtH (^materia Salomon tem- ^^"''"'^

plum,quodtutitfi perdftraret,£temitati erexitjCUt columnas ^ cardines e
Cedrofieriittfsit.Eorumfententiam quimaioris Cedriduas conflituunt Jle-
ciesmihifequendamnonputaui,yta!teramJierilem, alteram florentem ^
frucitferamconJittuerem.SedqualemipfeVtdimtisitadefcribere yijitm eji,
"Vf nihtl omittatur.Nam quifquis ex Tripoli Sjri^yrhe^qude ad montis Liha- *.
ni radicesfeta e{},excefferit,^ yerftis montem contenderitjpatitimque me- bani.
dij dtei peragraueritytandem cumfedecim mtUiariaperconuaUes yerfits iufu
contenderityCeleherrimum dtU£ Mari£ Maronitarum ftue Monachoru coe-. Coenobiu
nobtum offendet,quodin couaUtbtisfetum eft,ah eofcandittir per fuperctltum ™^'}"5 Li-
montis yfque ad quatuormiUiariapriufquam ad Cedros pcrueniatur^Marom-
ttsChrifttanosperegrinosfeempercomitantibtiSyytcedrosmontis non in altiori
tamen iugofedin decltuifitasoftendant.Quarum ^fimagnus nonfet numc
rm creduntur tamen yiginti ^ oSio effe,plti6 mintts. Nam alioqui dijfcui- r- 1 - »
ter computanmr^diQantes afee inuicem tribtis autquatuorpafsihw , Has Da~ lomoais, *

PETRl BELLONII CENOMANl

rmfci ^ychiepifcopus eafdem ejfe quas Salomonfua manu confeuit atque in
qttmcuncem ytnufjc funtordinauitmbis pcrfuadere conaftacj}. Inmedia
montii huius ')>aUe^'\hinullaaliaarhor, emicatlocofri^^idifimofitx funt,in
qHoetiamyixtotofereannoapparet, adeoytiUuc mft ^ftate perueniri "Vix
Lib mus & pofit. Nam Lihanus mons ab albedine niuis qu£ toto anno iUi tnfidet ex quo

Ribes her- c£ in nafcendi modo aliquopa^to naturam refertjfiquidem ea Jub niue fere

^^'. perpetuo de^ritfolio Lapatiacuttprxdita ni^randtiis efjet ^ rotunditts , ^

tica'^* "^ <ti/?4/7>r«w accedens.Baccha.sfertexfnumediofoliorumrubntf,'\rinLauro

Lapatum ^lexandrinayHippogloffo ^ Rufco conJpicimtts.Septenayt plurtmil a rth

acutum. dice affurffuntfolta,in qtiorttm mediofru^tisyeluti racemattm depcdet. Ex

Laurus A- qtfolffifctt^ quiexprimtturturbidt^eft la^isqttealhedinem habet.ldeo alt'

Hippo- ' ^^^nfif^^yf^i O' ' 'ifolan decetjonec clarefcat <^ depuretur. Ex hoc entm

gloifum. Sjruptis conficiturnatura fri^idifimu^.lfla defun^oricyac yelutt per tran-

RufcuF. fennam de hacjlirpe,qu<x, nohis rara efl dixtffe "Volut . Seraptonis authorttate

frettts,qui eam in Vinofs tantitm traBtht46 nafci ^ mottbu^fri^tdis fcripftt,

Cedrtts fcandentibtfs ramos porri^it fcaU modo, non enim longe a terra ab-

funtyadeo "^tcum "^irynm alteripomges humeros prxhueritfcandendi aditu,

ybi isprimitm ramuattigeritfaciltme inde adfafltgiu peruentre poftt.Morls

autefemper ej},yt aduenxfecU arborls conos aujvrant . Quj monaftcrio montts

Zibani prxfe6iu6 efl^Patriarcha yocitatur. Eius impenoparet Epifcopw Ba-

mafcenpps.que ex more Damajcofoluere die decima quint^me/is ^ugufli o-

portetj^tad monafleritiLibaniprofciJcatur,acfacru,cum eo Ventuefl,in ho-

nore affumptionU yir^tnis Maridi Gr£Co morecelebret. Natuc multi alij Chri

flianiex Tripoli ^rbe tUucfefe recipiunt.Montis culmen, quodperpetuo niue

ohruatur,patici admodum homineSf^it mthi retulerunt,confcendunt.ReSliJ?i'

mx. yero -^excelfij^imt montis Libani arhores , ^ ab tmo ramofs, abtetem

primo a(he£lu refirunt . Scdquia plurtmitm /itnt fnuof£,caudex etiam con-

Jhicutts interramos apparet. Quos ha £quabiles habet y^^t arte preffosfltcU

modog;rat.Tota arhoris facies ab imofttrfitmyfquein exthtatetendit ,quan-

doquidem rami late circumfifi in orbem circttmffatiantttr qui deinceps ah

imo adiu^a minores euadunt . Qux caufa eflcurarborhxc eminus con/feSta

tn met£ modum tttrbinata appareat. Cedros quas in .Amano ^ Tauro "^idi-

mtps eandem cum pr.^dt6lis habere fimilitudinsm comperimtts . In humi-

dis najci,

DE ARBORIBVSCONIFERIS. LIB. I. 5

dti nafci, quemitdmodum piceit ^oblc^atur ,(ttque etiamconudllcs humo-
rem habentespqui.I dcirco (td tor/entium om, ^ circa pr<£ruptifsimadecli'
uia yeperirifolet.Ea autem ybicunque terrarttm pfoueniat^mox a terra ramo-
fa afJurgitreHi/simo caudice atqueexcelfifsimo pnzdita , cut tta rami tranf^
uerfi hterentf "Vt arts infxiappareant,quafi ad fcandendum fqualmos pr^he-
rent , Omnittm rami tam late diffuft f^attantur yt arte fuh prelo let^tgatt >/-
deantur . Totaarhorabietem £mtilaretur ,niftcattdice fupra modttm ^labro
yfiireturjwc dempto qttbd annofa arhor dum eji, altquando caudicem rimls
hiulcumfiyat.Refinafcatetliquida, edquealha,qu£ tandemadfolem dure-
fcit^atqueretomdafit.Commanducatanihilprovftis amarulenti , necgrauh
odoru pr£ fe fcrensyfed ditibtt^ mirum in modum hxret. CedrusteneUa^cuius Cedri m-
caudex nodum ru^ts cotraxit,tota tuberculi<fcatet,atque "Vr in ^hiete tranf-
uerfis oleaginofo humorefcatentibtiS,ita >r .^foloyiro ynica t.inttm dte wr-
dtaltbralegipofsit.Sedoleumifiudquodnullum in medictna yfum habeat
excipi nonfolet : Qui apud me Uquorem tfiumyidertmt , quem ex prddiBis
montihpirS attuleram,eiprorfus fimtlem effe prmzunciahant,quem Viofcorides Rc^J^n^ ^-
oleofam refinam yocat.Vtilgusfedfalfo.Terehinthinam Vcnetiana appelUt. -^^0^1^^
Colorcorticis Cedri maiorisex Cianeo in opacum liuet , yt Lotoarhori ^ ah thinn.
yno caudice a terra ad ramos primos afferitate ac fcahritie horret : Nam reli- Lot»arbof
quumcaudicisffirfumitaglahrtim ejiy^Vtartepolitum dtcas^Qui ft leuitis "V«-
gue /cxlpatur^^Vmdts apparehit.Sin autcm profundrm yulneretur^mber. Cor-
texcrafJxnadmodumnonefi,exquorefina fua fpvnte emanat. ideoquottes
Cedrt(mconfcendi,fiticin ^manoftue Tattro ^ aliis pncdtctismotihm, ^
mantis ^ yeficm hac tenaci reftna ita infeci , >f inde folut nunquam potue- ReGna Ce
rit,fedne ex mambtis quidem nifi oleo caltdo, Ramifitrfum repandionen
pertinaciterrentttmtur,ftd Myrtht tn modum citm pltcantur, "Valido crepitu
fragtles yno iBu difsiliunt, Minoresrami peHinatim in fltcts modu "ytrin-
que exmiiorihusonuntur.foltaautem,ytin Larice,ohtufaJ^reuia,crebra,an- ^°"'^ ^^"
Pufia,ah ynofurculo exorfa quadraginta yel quinquagintafimui^ferie quada
in ordinem dtf^ofttafurculum radiantiapiBorispenictilum referre yidentur,
odoratafuhacida,^ cttm letiiamaritudine adfirmgcntia. Sola Cedrelate in-
terarhoresdempta^hteteconostncce/utedenres mittit,Quj qttidem ,Abi- Coni Ce-
egrik fimiles crafsiores duriores ac multb matores effent, quinum yelfenum ^^'
digitorum longiftnt, turbinati compaBHifqu.imarfim compreffarum ccnge-
rie coagmentati, atque ohtufi, ex cinereofului , ccnis pini a/ioqut graci itores,
tamfirmiter ramo hicrentes ,yt a parente diuelli non poflint^^ift auu/fafecu

B

PBTRI BBLLONH CBNOMANI

arborls p.trte Coni porro dum hiantes fe pandurtt paularlm diffifi rorihu^ ^

H iftul a pluuiis decidmt , reli6lo in ramo pediculo jirmo ^ tereti in hafluU ret}(t

conorum ^^^^^ ^ ^^^ ^^^ medium com traducehatur , ^ c«; fquamx, inhterebant,

Plinius de huiufmodi hajiula librodecimo fexto captte duodecimo men-

„ tionemfacit , Vtinc£terisJnquitjquoniam(^hafiulainfru6lucJl.H(£ctl~

le.Cedrusfemen hahet ^hieti fimtle non yinaceo maius^dulcisfaporls ^t pi~

ne£,adcuius lattn olecfum qutdptam tncluditurodoratifstmu . Hafiulafqua-

ma4 nonprtiis exutt quam conus duos annos excejferit, Quem tntegrum annu

^ ^ ^g' fertanteqttam maturefcatjquod hjeme poti/simumferi/olet,Dua6profcrtye*

dro. f^'^ quemadmodum (<;* ^hieSyaltcram tn tuberculis liqutda^ de quataante

Refina o- diximtfs^alteram/uajponte exudantem,qu£ cum retorrtdafit narihtis admo-

len$ fraga. rafragaredolet.odorataque^ufiantipercipitur, Sedtta perttnaciter dentihus

inh^retyytnonnifcum di/ficultate auferatur. Confunduntur /ipenumero

Oxyccdr' Oxycedriyqui mtnoresfunt^cum maioribti^.Nam cumPliniw Cedrum .Ar^

Ce J rum cadiXyarhorisfimilitudinem referrefcrihat,quam Phrygij potitisfru^iice To-

rca IX. cant,dehac Cedrointellexijfe^yidetur.Quumautem ad pices faciendas ido-

neam ^ ex qua qu£ Cedria yocatur,qua defan^la corpora conferuantur in-

corrupta/ierifoletyCedrum ma^nam,quam Cedrelaten yocatytntellexit . Vhi

Larix. yeroaliu loco montes amare Cedrum dixit , ^ tnter Larices ^ rcfmijeras

arbores €olIocauit,tunc etiam magnam Cedrumfi^tficare yoluit . Hoc a/ftr'

marepofjum Cedrum ma^namnufcjuam in Creta nafci, quod eitis loci mon-

tium culmtna,conualleSy^ qua^ hahet infula/jlua^ dtltgentifime lufiraue-

rim.^udiui tamen a quihufdam/ide yalde dtgnis homtnibtis Cedrum ma-

Cedros u o^^^^/^py^^/^^^^y;,;^^;,^;/,^^^/^;" (^q^^^ Cedriyermthu^ effe obnoxios

praNiccacb^ J r ■ ^ • r i r o' j r r

nafci. coperi,quemaamodum ^ Sapineos,qui Cy/inaeii crajsttudinem referunt,di'

Vermes e- viti tranfuerfi longitudtnem hahentes , C .put tlIisformic£ ,fedcompreJ?iHS,

natos in Duodenls intercipiunturloricarum intercapedinibtfs,pedes tn anteriori parte

conis e- ■yfy,jy^^i^gfcYni,'\>tScolopendri£,quibu4amhulat.Reltquumatitem corptis to-

tum teres,quodfnepedihus efi^Lumbrici modofrpitjta "Vf mediaparte Ser-

pens,anteriori autem partegrefstlis appareat ctrculos antennarum modoy ante

Lignl Ce- binosgertt^yentre cra/sioriad caudaminmucronemtendente.Cedri ligni bra

dri bra- ^c£ olim Rom£ in magnopr£tio cxttterunt:Nam cedrinumfiue Cedri ma-

^^' - teries pr£Ctpua erat,cuiHS operimeto alia materies yefiiebaturyyt hac iUa mul-

driiion. ^*' angudiorredderetur.fuit^Bryon Cedrinon teile etiam Diofcoride >«-

guentt6 commendattfsimum.Pani arentesfunt mufcofo yilo cant,non in cor-

tice modo^eritm (^ c ramis dependentes longitudinc cuhitalt,odorati, qui >r

DE ARBORIBYS CONlFERIS. LlB, I.' <f

ynvucntls mifcentiir,fic etiam oleis injfifftndio^Attia inferuntur. Vnde nofiri
ah infcitKt (trcendi junr^qui cumpuluerem odoratum compcnunt,oucm Cj-
prinum yulffws y0c.1t (fPouldre de Cypre,) nefindo errore capillit/u ^ucd- Cy prinon
dctmflciUum,putidum,pro mufco hoc affumunt.Quod autcm Cedrusctd pices
fiiciend^^ idoneafieritjiquet ex Plinio,qui lih. i ^.cap. 20. ^rhoru, imiuit, «
/iicco manantiumpicem.refinamque ali^ ort^ in Oriente, ali£ in Europafie- »
runtj/cjuidam omnes tantum rcfinam, crafsiorem yero ^ ad pices faciendas »>
CedrPi5.Pr£terea Cupre[ft{s,EbentiS,Lotos,BuxtMj TaxmJuniperPts jOlea- »>
fief^ atqtte etiam Olea non mint^ qttam Cedrtis rimam Jponte non capiunt. »
Non efl prxtereunda quorundam nojlri temporUi)>el medicorum infiitia,yel
Pharmacopolarum i^nauia , qui Sandalum nuUa ratione l>ulgo Cedrum >o- Sandalum
cantj^tnunc ex in/criptionihtts inpixidihus ojficinarum ^idere licet,quihtis
proSandaloCedrumtnfcrihunt. NuUam autem Sandaltts cumCedro hahet
ajfinttatem,cuius yelhoc indicium efiquod Sandalusfit odoratifsimus, ^ a
neotericis ^rahthtistanttim co^nitus.Sed error hinc emanauit, quodcum Tlienaca
Theriaca Cedri ramos admittat, quihus illi caret, ytfolertesfunt in m^iCa». 0 ■ ^jJ^!^
iJA.mi jubjtituendts jSandalon pro Cedro dfjumunt ,cumtamen de minoris Sandalum
Cedn ramis id efjet inteUigendum . Vt autem Cedrum magncim omnihus male pro
pctlamfaciam yciuslconem qualem nos etiamfuharbore deltneauimus,hic ^?ff° .
apponendam curauimus, lubftuuut.

B ij

Mlno '€$
Cedri.

ee«frula
baccifcra.

Gedrinum
viaum.

Lycia Cc-
drur.

Phcnicea

Cedrus.

Montis

Gargani

Cedrum

phcoicea .

1

PBTRI MtLONII CENOMANI

De jminoribus Cedris.

Cedrus majon

Tfihocpriore
'Aj^ libro de coni^

P-^=^^^arborihusfcri'

berejhttutum erat ,T<tmert

qummultix, (ib autonhus

Cedyonm/ Jpecies^enume-

rantur ^ minores ijix no

« ■ conosfed baccasfcrat , ^

•^^^ pwpofit^e rci con^^nunr,

immortalicjue ptthe yiret,

yifus efl hic mihi loctts

idonemjytpoRmaznaMy

•reliqttaquoquevenera ae"

) fcriberem . Thcophniftus

jcjui loyi^oterKpore prdLcef-

fit Plimit,dijjerentitis mul

ta,s-indicaujt,qu(Li Dio/co-

' rides quoqi non ignorauit.

Scribit enim cttvttc qna-

dvAgcfimo lib.quinti,quod

e minons Cedri fru&ibus

yinum fieret nomine Ce-

drinum. Cuiusyerba Pli-

nius hb.i^.cap. 1 6.eodem

fere modo ncenfuit. Mi-

noris auteCedri duo funt

^fafiigia fumma , quorum

^ .IjfCiafeorfumaPhcntcdtit

-- ''^-^^^^^^M^ pojiea dcfcribetur. Pheni-

ce£ huitis Cedribacc£eduicsfunt,nucis pontic^ magnitudine:Sjquidcrrt
Phemcea Cedrus inGarvano Calahri^monte proueniensjunipert maiorif
baccam magnitudme producit.Qu^yeroahbi nafciturmaiores dnpedtbus
nonfacit.Baccoi cedri in Gargano mote natasfuntqui credant Junipert moy

DB ARBORlBVS CONlFERlS. LlB. I^ 7

iorls efp,falfk cjuada opinione dftBi Phenicea d Phtnice regione mme ha-
betytjMod^^ocabuluGa::^ PHrjicayertir.Sed mih^ytfumno ejipunica eayo- J""'<^^^«
care,fedpotitts nomen Gr£cum retinere.Phenica autem^ab aculeorum rigen- oxy cedr»
tiu in extremis mucrone , Oxycedros a Gr<eci6 diBa ejljjciam yero d folio- Lycia fiuc
rum tenmtateohtuforumiRetufamaddifferetiamalteriusyocaremalui. Hac Retufa Ce
a, Lyciaprouincianomenhabet.Punica Cedru^ antiquuncmeretinetin Cre- "^"^*
ra,quam puUatumyul^pi^s Cedrtnomine appellaf. Minorem idam Cedrum
Pliniui Pheniceam appellat luniperofimilem.Cuiuf(inquit) duofuntgcne-
ra.Punica^Lycia. HorumfruBtt^s Cedrides yocantur, quihtis olim tnfa-
crisfiimigandis templis ytehantur^necthure tuncfupplicahattir . Cedritan —
tum ^ Citrifuorum fmticum , infacvu fumo conuolutum nidorem, yerius
qudmodoremnoiterant, Tuit^ynguentumCedrinum inantiquorumyfu. q^^-^^.^
Cum itaque e^j Cedrum acutam Phenicam yocem, Ljciam yera Retufamj.
froximum eji ytamha-s finvttlari dejcripticne perfequar.Qtwd autem dtfcri-
meninterytraque injitfatis exTheophraJii cap.iiJtb.^.de hiflo.lfquet.P/i- .
niusduPhenicAdsfcrihit, ramofam eafacit,i&nodisinfe£ia.I^ciaporrh o- cgjrus.
dorepnsjiatiorejn his certe Theophrailufecutusfubiugitque ambasfruclum Lycia Ce-
ferre dulcisfaporisy»:yrrhima^irudine.^ PhenicaAUtem ordiendufufcepi. dru$,.

Plienica Cedras fiue Punica.

T u4udicem hxc contortum hahet ,/cabrumy cute yerius qudm Pnemca ^
^corttc€i;eJtitum,quditnpiamenta tenuia^longa^ latajctn^ r dn
dituryyrlemnijcxfbt inuicem accumbentespotius qudm "Vf-
/e cortex dici mereatur.Sempitemo yirore pr^dita efi.jFLyeme
^tamenqudm ^fiate fJeSiattor atque alacrior. Ramos dtjfufos
mittityfymoSyCotortoSy^Juyculofos.Hjcc Juniperi tTjodo autLentifci femper
ffuSiu^rauis deprehedttur,yt anniculisfuccedat noum,id eji ^ nouos fimul
cilyetenhu^fcrat.Ccdridesyocaturytanta dulcedtneprxdirijyt incoU ctipane
fameillis arcerc pofint,qui imtio yeris dupullulat ytrides produntur, mox ex
ymdibu^fuluiJimt.Pofiremo iam adulti ^maturi ruhent. Tlorere hxcne-
quaqu.icoperituryneqi eiflorisyUiirtfdimentu apparet,nifitUicfuturifeminis:
yejiiffiil,ytfru^t4,s iamgrandisfex fquamulas in^ruhahet.Sic etiamfemi"
nis rudimetum quod iamftoris ioco emerferat, tresjquamuloi initio iuxta pe-
dkulumprojertyqttdcipjius bacc£ corpus amhiunt ^deinde cumpaulo maior
excreuit,ali£jquamul<e priortbtis mtertextdi baccam copommt, yt tandefex
fquamA baccacircufdetesperjjciiit.sicirt baccagranula alha triqtra f^ura--

BiiJ

PETRl BELLONH CENOMANl

CeJridcs. oleofuktm.iro fcantinc^ odorAto inclttduntkr. B.kcx. (tuteqti£Cedrides nO'

mnuntu?, mcduUam faporii quidem dulcijsimi hahent. Nam qutcquidanu'

fulenti percipitur id^S^/anis interioribu^ referendumefl acceptum. Cim aute

exaSle matumerint dulciorc multo euadHnt..Ah animahhti^ etiam noSiu at-

qne etiam interdiu edi fo!ita,l>ta Melihtis , Quod quidem eorpin nt^rn

Corcyrayeriim ejje compcri .Siquidem ctim no6lufuh Djo mter tfloi ar-

hores dormireyidi Al elesipfoi arhores humiles ^ coma patuLu confcen-

der^ , atquefe ijiis haccis explere , quas poslea integra^s egererentpynde mihi

conie^lare licuit eas qu.tm minimum prxhere alimentt . Floccos in fe conti-

ncnt quigranula quatuoramhiuntFoliaeiti^ ohlonga quidemfunt dorfo emt^

Oxicedr». „^^ ^^^ cultellatofire trigona^ in mucronem defin^tia, Vnde ei Oxicedri no~

mcn eft lineis duahtts alhicatihtis reHls didu^a. Tria autemfolia ex furculo

Jlellatim decujjantur, qu£circuliinfiaringirumradiantur, ^ ytdixi de-

tnceps perramosdijfunduntur, in qtiihus fingulares nafcunturhacc<e . Cedri

huius materia ruhet,^^ cuprefjttm oletyin qua nuUaprorftis ineJlmeduUa qua

conTficuafit:guQata nuUam odorisgratiarefert , Sapore tamen adcuprejfum

. accedit. Foliagujiata adjlringunt, i^fuhamara fentiuntur . Gummi exudat

^ , . durum,perJj?icuum,ytMaJ}ichey(noftrifalfofandarachamalifyeroyernice

nominant) quihtis tanta interfe affinitas ej}, ytficommixtafimul ejfentyix

dtfcerncrentur,niji hac nota aheo deprehendas Majitchen : nam Majliche

commanducatum orecoit , Gummi autem Cedri diffunditur , ^inpartes te»

nuij?im.ts redicntur,quodin orc amplius nocoit.Sic de Cedro MerodotHsJcri-

„ hit.Non lauantjnquity ScythdC corpus^fed yxores eorum infundentes aquam

„ corpora adlapidem aliquemfcahrum conterunt Cjprejfo,0* Cedro, ^ Thu~

„ ris ligno .Veinde perfriCiumcorpuscum intumuerit,iUudfaciemquemedi^

Cedrjleo. camentis ohlinunt , tdeasfimul bene otentesficit. ExCedri malisPlinius

oleum pojfe fienfcribityquod Cedrjeleon yocat:nam^t dtXf,oaccte oleofam tn

Fruiftiis ,, Je cotinent materiam.Has tamen ejfe edules nemo duhitauerit ,quod tUas Ga-

Ccdri. ,, leyiii^ i^ter alimenta inferat. Eft enim reuera dulcis faportsfru^iti^ Cedri qui

,> (^^^^i^ dicitur(inquit) colore quide ^fivurafruSiui lunipert eftftmiHs(fuh-

*' Jlauus enim eft ac rotundtis) difsidet autem ah eo acrimonia. Nec multum

" ahefl quinhicfruSius exgenereJitmedic(tmcntorum,qu£ nuUum prdheant

" corporialimentum,nifiquis ipfum aquamacerarit.Omnibtis enim acrihiPSy id

n " cfi commune yy t foluta ipforum acrimonia exiptum corpori alimentum prje-
Frudtus „ / ■ . ■ ■' , ' ■' ^ ri r n^ • • j ■ n r

luniperi. heant.Quinetiam CedrorumfructWyytfruttu luntpert auriorejt ac Jiccior

itaprof-Bo extliorynihil yttUe habens aromaticum . Perjficuum autem eji:

MonsGar

gani.

Arcetidcs.

lunipei

baccjT.

Cedrides

pro luni-

peri maio

ris baccis

vfar.

DE ARBORIBYS CONIFERIS. LlB. I. 3

quod ^ftomnchum yMe mordicat ^ cafiti dolorem infert nifiquis i^fum
tarcifsimefumpfcrit.Hit^enm GaL

De alia montis Gargani Phenica Cedro.

^feens in Gargano monte Cedrn^s paulo altiu/. a terra ajfur^it ^
fuperioriyul^arimaioreft. Cuiusetiam bacc£, qux, cedrides "Vo-
canturjuniperorubaccis quds^rcentidcsdtcuntur maioresfiunt
^ dulciores magfque ededo. Qu£ cum nucis Pontic<£ magmtudmem <equa-
re comperiatur, multi PharmacopoU ^ medici Venetijs eod maiorls Junjpen
haccas effe credentes in ojficinis afferuant^^ luniperi maioris baccas magno
errore pixidtbm infcribunt.^rbor h^c Ph^nici^ quidem fimilis eft, neque
eam a Phenica di(linguo\nam ea e(l ipfifsima Cedru^fed quia mehoremfi-
tttm in eo monte naBa eft ideo altiufcula affurgit,^ au6liorfrutic£ ^Bac-
cisredditur.ViridtseJpfoletj^folialunipert modoin mucronem rigentta.
promit. Radices a^itobitquxi Cedro Ljctdt perfimilesfedficctores.Matertam
quoque rubram profirt,quam in longas ajfulas ducere pojJumtts.Gummt etiam
exudatdurumc^tranjfarens.ytluniperi c^ Maftiche,yulffUsVernicem^
"Vocant^amborum tam xmulmiyytab eis difcerni nonpofit.nifi dentes dubtu
diluantfed eiusfarinaper os diffunditur^qttemadmodum luniperi.Sed Ma-
ftiche in^num corpus coalefcit. Uuiiis^ummi quomodo etiam ^ lunipen
faljo Sandarachanominatur..^ntiquorum autemgummi Cedripaulo poftid
ejfe^quodyulmsfalfo Sandarachamnominat multis yerbis comprobatu eft.

LyciaCedrus ,fmeRetufaJ

Tcia Cedrus hoc a Phenicea dijfert,quodfolia habeatobtu- Lycia G©-
fa^multd tamenfrequentiora ^rotundiorajTamarifci fimi drus.
litudine. Caudex huitisfubrubetCorticeyitigeneoobduB': Tamari-
foltainramuHsobtufi^qudtmiruminmodum Sabin£ alte- sabinaaU

\riusfolta£mulantur.C£terum totohabitu,ramisyCortice,(^ tera^

materia atque etiammagnitudine luniperumrefert. Nam ^traque ^ pro-
cera ^ paruula plurimum comperitur. Radices habet dijfujas per terram in
fublime fparfa^,^ qu£facilefrangantur,cortice/i*premonigrofcabr6qi exi-
Jlente.cui altHifubfidet^extit4yrpA)errimHS,glaber;\>itiltu modo lenttPS.Mox
caudex confurnt brachij crafitudinefCuitisfuperficies^^tradicii etiamfqutt^

Vernix.

Sandara-
cha.

Arbor fe-
per gra-
uata.

Latifolia
Myrthuj.
Anguftifo
lia Myrth^

Thuya.

Moruclac.

Serbin.

Cotraau.

PETRI BELLONII CENOMANI

y,i,fHpemf cortex fiiluet "Vf conex Rhois,qni auulfm ruhet. Cortex inqudm
huimf<ccopin^mmitdet.^rhorippifernpergfauidafrnperquef(itupre(rrjcis
comperitur.folia et cuprejjo fimillinut, fihi inuicem quitfi/ijuamulis copafti-
libm coa^mentittis infidentiayqux,fidigtti6 atterantur,odorem exjpirantfua-
ui/stmunt.Semma ruhra,quoritm per tnttia rudimenta cruciformem tn qua^
drangulum dtuaricatur.lnfoliorum autcm extremo cacumtne,fmen po^ea
erttmpttea ma^itudine qua Aijrtho Utifoltdt. {Namfemina mtnora/unt la-
tifoltx, MjiYthoyquam ancttifi/folt<£(rottmdiora tamen altquantOy^ ad luni^
peri formam accedcnna,tnitio yiridta^mox ante maturitatem fiauefcentia,
poflremo ad rubrum coloi^cdccltnantia^^uflufuhamarajed odorata.PUricjue
hac effe eam quam Theophrafltis Thujam appellatyexifltmant.Mtrattis ^um
JPharmacopitorum ^ medtcorum Eptdattn infcitiam , qui cum Sabina ^era
careanr, hunc tamenfruticem in officinis afferuant , ^pro Sabtna yttmtur^
quo inquam errorefoedo^ideo maonam Grs.ctdi.partem^ llljrt£, Epjrt atque
ctiam Venettas ipfas infcdari^rhim^ytrem yere ^ftne difimulatione dtcam
€Um medtcorum etus recrtonvs ma^na pars in venti lahoret tnfcttta, tum omniH
homtnum tUtc t^norantifimtfunt PharmacopoU.Ci^-ca Mafiltaljcja hdtc
Cedrui ajfattm nafcitur, Vul^^tts Moriieinc yocat, qu€madmodum^.y4ui-
pitonenfes apud quosfrequentifstma eft dt4abus appellationibus, Decade Ser-
binappeUant. Sed qui apud Sirpotem yerfus Maftltam,a^unt arbufculam
fjftm Cotranum^ioce^rabtcadicunt»

Ccd

rinum

mcL

Mcl Ccdri
nuai.

Manna.

Thurisfa-

rina.

Hippocra

Riufquam a Cedris difcedamus, ne quid eorum qu£ ad inte^^ram
hiJiori£ defcriptioneattinetomtttamus^tfum cjl et de melle quo-
que cedrtnopaHcaperflringere,^ ca qutdcm qu£ cum non mttl-
tts qut de eo nuper fcripferttnt conuentre yideantttr.FtttJfe olim mellts Cedrint
yfum qtte-madmodiletiam nunc^paulo pofl tndtcabimus. Nofln yoceab He-
hr&ts mutuataytUud Mannam yocant, quanqnam mannaapudGr£cos, nthil
aliudquam thurisfartnamftgnifcet . Quod atttem apttd prifcos rmllts^enus
hoc yulgo in offictnis yenderetur, Hippocratts yerbafdem ficiunt, qut in li-
bro de ylceribus in httnc modum habet:Medicamentum, tnqutt, altudad >/-
cera yinum accipit,mellif cedrini paululum:^ ex aridts,floreni icrisjmjirha,
malicoriumficcum.Nunquid Hippocrates qui Cous erat , cum pharmaca co-

tcsCous. ponebat,neceffe habuit fimplicia fuarum compofitionum a negQttatcrihus

coemerei

DB ARBORIBVS COKXPERIS. lijil f, ^

comeite?Gcilermi pstulo plunhus quam illx, liquorem iflum expo/uit , ijui cu •

Libanummorem Cedyls ex qmbm mel hocpetiturfiracemfciret:^fui tem-
porls mercatores yenale mde petitum porr/^ere a^nofccretjn tertio de alime-
torumfacultatefcrtbit.cjuod rorli modo deftillet, ^ quod m mote Lthano co-
pioffime exfoliis arhorum coUigatur . Vhi quum Cedrm frequentifimafit
(mquit)ex hacpotifimum acapt yerifimile ejp . Hoc igitur Hippocrates
mel CedrinumjCjuod Galenw rorem Ltbani montisnominat^appcUauit.Itaq^ ^°* ^'^*"
cum meliQud yulgo mann£ nomine co^ofcatur,^ duriorisfit compa^inis, "^
quam ab authoribtis defcriptumfit,merito dubitahit quifpiam an eaderesft
ac ea qux, ab antiquisfub eo nomine inteUeSia efi. Siquide neque Hippocra-
tes,neque etiam Galenus ynquam durum inteUexerunt/ed liquidum.adeo^yt
Galenusfcripferitfudtregionisindigenasreferrefolitoslouemaliquadomelle , .
pluere, E^o^/eroahquandodubitaui anolimcedrinum meUis genus hocedt igpiucrc.
ab hominibus loco medicamenti foleretj quoaluusfolueretur . Sed ex anti-
qutfimis Hebr^rum monumentU habeoCedrinum hoc meUis genus edule
fuijp,neque ita tamen liquidum ytmanibusfacilcteneri pojfet, duafque eius
pr£cipuas.differentia6frijfe,liquidi/ciiicet ^ duri , mihi ex negotiatoribus
apudMemphtmplaneinnotuit:alterumliquiduminfi6liltbus,alterum ari- Mel Ce<{ri
duminarculis /igneis afferuari.Vimyero nuUam autftltem exiguam ineffe "" Andu.
eialuumfoluendi affirmare aufim:nafi quifhiam pcriculufecertt f^yrrun- ^ ,.^ "
quepauLo Uberalius eaerit,nimquam aiuumfubdttcifentier^etiamji hbra me- ^^j^
(diam al>fofi>frtt.Vcyhm <^uidem mihi hocfettendum csl^im quandaci mcffe
4bfiergendi,quemadmodum ^ in meUefedfoluendi, ytmihi yidetur, nuUa
autpaucam habere , quod ex mdigenis montis Libani (^r Sinay , nofirattbm
etiam qui Scnefium ^ luniperorum (gaUtce Senys ^ Geneure) montes in-'
colunt,fatis pianum efl, qui cum ahunde eo fatientur nihil tamen ah eo le-
duntur.aut aluum fihi quoquo paSio fuhducifentiunt ^fedeo tanquam obfo-
nio nutritmtur.Frequetifima nobisejjefoietarida manna, qu<£ ex yicinis (^
yartis monttbus petitur, adeo yt huius difcrimen pubiice a negotiatoribus fit
cognitum. Si quidem mannam ifiamfcu roremcedrinum^quemin officinis Calabrinl
ajferuantfuii nommibus diQinguut,aiiam Caiahrinam,aiiamgranatam, aiia "J^""^v
Brianfonam,filtam ^mhrunenfem appeUantes y qU£cum inter fe difimiles mamia?
fint atque etiamgyano difsideantaiiam altis pr£ponunt : nam aliqua compa- Brianfona
^tiligranopinguijdulctflauoquepr^ditaeff^ytBrianfona, ^liagrano con- manna.
ftatgrandiorijloccos ian£refirens,inttis concauo ,candidiori cutufmodi efl Ambrune-
Cdabrina, ^liapeUucida eflextguograno^ cuiu/modi Maflichina . Dura- Maaicina.*

C

PBTRI BBltONH CENOMANI

ttoms tempus yariis modii percifttur , (tlia cnimftatim poft annum exolefcitt

f^fitum redolet'.ali4 tardim corrumpitur,ytad quinquenium ajferuari pof

fit.Omnestamenficciorilocovaudentfed liquida mannanobu alioqui infic'

quensmtemperato loco, nonhumidonimisneque adeo calente reponi debet»

Omnium ortus m media aeris conftitutione ex rore , "^tpoflea dtcetur in "Vere

Manna a- circaprinctpiumdeftattseffcconfmutt.Vtaliquando certummontUlatusla-

pud nos la ficthus confirum eo modo albet-e comperertm, quo cum pruinx. in hyeme arbo^

" rn * ^^^ f o««r/?/(f>*/«f.5Vdf mirum efl quod ea ccrtamftbiftatueritfcdcm^ ytin al-

tiori montisfadigto nequepaulo tnfra "Verfus radiccm montis yllam etufmodi

Manna Li- "^ideas . Et quemadmodum tUa in Libano Cedris pottus quam aliis arboribus

banimotis adhxrefcit,fic etiamhic in Europa Lartctbus mauult copulari ,neque ettam

Cxdm ad altbi,quamextremisarborum ramisinfidet.AtfifQrtc[alicesadftnt(ytf£pe

ftjraro tamen eartifoliis adhx,rere confueuit . Eft autem legenda antequam

fol arboribus fuis i^niculis Vtm intulerit:nam roris tUtus materta no6iufuper-

fidet, non autem interdih . Quocirca indi«^cn£ ad lariccsfummo manefefli^

nantj yt Mannam legant , prtufquam fol tlluxcrit : nam quum fol ct tUuxit

deterior cffefolet,<^ Itquida euadit.Hinc du£ etnifpectes numerantur,qua'

, rum altera,quam ItqutdamappellantinfHi/ibusafferuantur^proprionomtne

1 • * ^rabico qutdemyTereniabin^^ h£c ea cft de qua Hippocratcs (^ Ga/cnus

meminerunt: quam dimrfis capitibtis Serapio ^ .Auicenna a mannaficctt

di^inxerunt. Manna itaque Itquidafiue mel cedrinum cumnobu nuUo nuc

in precio habeatur:amplius,feruari ciefiit,manria criam quia mox firtcitur w4-

mo in mediterrancts ycnircfblet. In yrbtbus autem qu£ ad radices montium

fit£ funt^adeo yilis eftpretij, ^tnonplurls in "yere ltbya,quam quatuor afiibtis

diuendatur. Roscnimqui arbortbtis tnfidet tanuis e(l ^ ^t operarij quantum

yolunt reperiantyfid in le^cndo operartis tanto t£diocffefolct , "^t ab yno >/"-

ro "^ix trcs Itbrx "Vno die coUi^antur.Ruftici porro ad larices maneappulfi brc

uifolisradios immincre fentientes,fafcesarborum fecurtbt46 tn terram dccu-

Tiunt^multos ramorum accruos fub arboribm in ymbra affcruantes , "Vf quic-

quidrorif iUius coeleslis cacumintbm adh£ferat,per otiumin ymbrafiub ar-

bore levant. lUi yero quum multam exceperint, ^ adyicinas "Vrbcs detule-'

rintyhacne^otiatores quidecmunt, fed quod ca intra annumynuaut altcrum

>ianna In- detertorekadat^corrnpatuy,neccffc habent, cum ex multts hbrtspaucas di-

tra annos uendant, iUas quidcm carius dislrahcre, quibtt>s reliquarum iaBura ,fi quam

dcienor c- ^deffe contin<rat.rcfarctatur. Hincfit, quodmamo y^neat.Mannam Vene^

ti aUter quam noQri negottatores dtdinguut ^ yari ts nomtmbui appeUant,

DB ARBORlBVS CONlFERlS." Ll B. *U iQ

Siquidem quum merccs "^ndecunque adeos deferantur ,yam mannafumge'
nera agnofcunt, pyxcipuam tamengranulatam , iUam fcilicet quam nosgra- G r 3 n ul ata
natam dicimti5,quam 'Vulgo madichinamnominant, quod MaQtche fit ad- rj^A"^-
fimHii. ^lteram autem Bomhycinam^eo quodfloccotum homhjclireferat ef ^^^^^^
figiem,qu<e quidem yiliorisefiprectj^neque tant<£. dulcedinls particeps: cuiu^ Bombici-
etiamfi lihram edoiyaluum nimquam tamenfahducet.ldeoMannam iftam "-^ mnnoa.
ex rore aereo ^iemre meliis modo nemo duhitct. ^pesfiquidem melfuum ero
re aeris quifoliis (^florihus arhorum infidetjeguntj de quo nihil ylterius hoc ^^^■^^ ^^^
locodifjererequamquodadtra^iationempr^fentemfacitinfiitut: quemad- aute e flo-
modumncquede Enceoomntum pef^imoquod apes ex Ericahyeme legunt, ribus.
neque HjhUo aut Hjmmettio omniu laudatifimo quod in ^ere apes coUi-
gmtex Tl^ymo. TDuhttaueritaliquis anfloresmateriam parturiant, quaapes
mella conflctunt. Sed cgo, hoc, tn lihro tn quo de arhorihusfempiternafronde
ytrentthusdum deThymo agetur latius perfequar : ^nonpaucts prohatum
irtjperonojiram Galliam atque adeofeptentnonalem regionem Thjmopror-
fus ^ Thymhra carere.ldque quod nohis Thymus crediturnuUo modo Thj^
mum cfppofje» ItaquefaUunturplurimiim,quiapesfuum meleflorihuscon'
fcere putant. Quodquidem ^rtfioteles> capite yiceftmofecundo lihri quinti
de animalihus his "Verhls ahunde ojiendit. .ApeSyinquit, conjlruuntfauos eflo »
ribusyceram exlachrtmaarhorumflngunt,meUaexroreaeris ,jyderum or- j*
tu pottf^tmum, f^arcus coeleftts tncuhttu contrahunt : omninoautem ante >*
yerffiltitrum exortuyn »>iel »to**ft. FictElenusiUe. Locumautem tf}um.Ari~
Jiotelis Plinius multofacilius quam Ga;^ , capite duodecimo lihri yndecimi
tranfiultt. Venithoc ex aere, inqutt, ^ maximefjderum exortu, ^rdicipueq-, ,r
ipfo Sjrio exjj)lendefcente fit, nec omninoprius Vergiliarum exortufuhluca- > ,
nis temponhus. I dem .Arifioteles eodem capite addit : Fauos >f ditium ejie',,
florihusfaciunt, mel autem non ipf<ufacere apes , fed rorem cadentem defer- M el n 5 fa-
re argumentum cji ,quodyno aut altero die ceUasmeUerepletasinueniunta- ^'"^ ^P^*'
piarij. Item autumno mel pojieaquam detraSium eji, non reparatur, cum ta- **
men tUo etiam tempore fiores proueniant . Suhlato ttaque meUe , ^ ctho,aut "
nuUo extante^aut extguo,repeterent certe apes munus meUis conflciendi,fl ex "
florthus poffent accipere. Hac .AriJioteles.Plinius porro hoc comprohans h<£c "
ddttctt. Itaque tum prtma aurorafoUa arhorum meUe rofcida inueniuntur: ac *'
flquimatutino fuhDiofuereynBAs liquore yefies capiUumque concretum »»
fenttunt:fiuetUeeficoeltfudor,fluequ£damfjderumfaliuafiuepurgantisfe !^. i r r
^erisfiiccus. H&c omnia .4rifi. (^ Plin, yerhafufiftme ofiendunt mannam r/faliua.'

c ij

^BTRl BBLlOMlX CBNOMANl

tum duram tum liquidam idemfin cum melle ejfe.QuapYo^tef ee^o meUu rn4

teriitm mannam merito efje dixerim , qux, pctnlulum nifi fuhfiantia, a meUe

dijfert: quemadmodum nix (^gt-ando ab acjua nififuhjlantia dtfferunt , cum

materiafmt vadem. Concludimus itaquc Hippocratk cedrinum mel rem ean

dem cum mmna effe , quam neque antiquij^imts Hehrxli , neque Grttcti ^

Latinkfuiffe inco^mtAm comprohari poteji . Quemadmodum yero ^rijio"

telesmeUii in omnihtt^s mundi traEiihm matcriamy quam apes leguntcerto

annt tempore, no6ie dectderejcrihtt,fic mand tfiitps,feu cedrtnum melean-

IHana qiio- ^^^ materiaeffe quam meUis cefemusyadeo "Vf merito eius ^im meUi quoda- .

dam niodo modo adjimileefje dixerimtis.Hoc Galenuminime lattujje^yelex hisyer-

melli ad fi- /,/5 prohari poteft: quod in lihro de alimentorumfitcultatihus tertio^ Hoc mo-

o* 'd c ^^ dicat.Memini aliquandoJnquit,quum eflatefitper arhorum ac fruticum^

lenus dc herharum quoquefolia^melquamplurimwnfitijje reperttm ja^-icola^yelut

maatii ludentes ceciniffe.Iupiter meUe pli(it.Pi'£cejferatautem noXy^tper xftatem

„ henefrtvida (namtumtemppi4anni dtftitiumerat) pridieque caltda (^ficcd

„ fuerataeris temperies.Perttk quidem naturx interpretihHS Videhatur hahttfis

„ eterra^aqutsafoliscalorsfuhlatoSyacdeinde exaSie tenttatos ac co6los ^

yy fiigore fecutdt noSiisconcretos coaluifje . ^pud nos yero raro id accidit . Irt

„ nionte autem Lthano quotannisperj^pe. Itaqtte coriafuper terram extenden-

„ f«,^ arhores excutietes,quod ah eis defluit excipiunt, (j:roU,u ac fiSii lia mel-

„ le tmplent.Vocantque id melrofcidum,^^^ aeriit.HaSienus. De Saccaro au-

tem mhiiattulimUi,qUod nihit ad remfaciar . Scd dc mcUc Ccdrlno ahunde

Valerius fatis.Vt autem ad Cedrum y»de digreffu4 eramyredeam. Cum aliquando ya-

Cordus. l^ylff^ Corducomitarer,^ Jjciam quam iam nuper defcripfi nonproculab

arce ad mare Mediterraneu que yul^us Ligornu nominat in mote yicino cui

Mous ater. ^^^^^* ^omen ed enataoffendiffemm, lUe >f erat ingenij acerrimi Thuiaejje

coniecit,atquecuramosamfcisimpertiretur.Lyci£ offene afferehat. Sedquu

eam Cedri effejheciem a^ouerim de Thuia etiam dijprere mthi yifHm efl,

Thuiaarbor.

^^ p^ Heophraftum deplantis extemis differente legensiUud yidem de

Theophfi Qj/ (f^ cQ iudico quod de .Arifiotele de animalibus perec^inis fcribente.

,^| ?" ^J ^f ^rifioteles riquide diiyenatores ^ pifcatores peryniuerjum fe-

Ariftotflcs reorhehahuityquianimaliumoresob/eruarent^iUaanimaliajibtaafirrenr,

de aniraa- nonpi<fuittllumfinguloruanatomen diiigentifsimecoteplarr.Stc Theophra-

libus. ftumftirpes defcrihentem exploratores quoque perfmgulas prouincias hahuij^

■ fe neceffariumfuit. Ex quocredtderim hoc etiam ^lexandri iUiHs inui^

• DB ARBORlBVS COMIFBR.TS. tlB. f, M

SiifsimtRegismaxmiitberaitUtefit^iuiSiquidem cuTheophraftt^Thuidm Thuia «-
/cr/^/V pr£cipuaapud ^mmomfhanum atque in Cyrenefi a^o nafci» Satis P" . ™'
tYofe6io ex tis qud^fcripfit conftat eum locurftillum non adtijje, quod ex eo-
dem capite de Thuia plane liquethis yerbisiCopiofimyelybi^^rbs Cyre-
nenftum hoc tempore efl compeririJnquit,ajfirmant» Sed quum e^o nthil in
hoc toto opere adjerre^yelim , nifi quod aut ipfe yiderim , aut objeruauerim
potijiimum in illis rebus de quibus nos yeritn reipfam attigimus , NeotericO'
ru quorundaexeplum, qui de rebus liberiusmultb.quam deceat pronunciant^
fequi nolui^ Qui quanuis omniapene ab aliis no dicaexcerpferintjfed potitts
defcripferint,neque defiio quicquaadiecerint,e4 tamenftbi etiam nuquam co
gnita literis mandare non erubrjcuntfabudequefibifittsfecij^e Vtdenturfifit-
lumnomenfium libcUo cuidaminfcriptttm fuerit, Itaquene quijfiammc
Thuiam pro Cedro defiripfijfe putet , atque huic L^cidt noftr^ dejcriptionem
dedijfecredat, hocpro mefidemfacietquodTheophraftus de Thuia,taquam
de re peregrina loquitur.^tquifrutex tlle,queZyci(t CedrununcupOyaffatim
in Gr£ctaprouenit.Vtranquc ergo dejcriptioncex antiquis probare conftitui,
Thuyaperpetub yiret, haudfecu^ atque omnia Cedrtgenera, Ea, ytreferunt
Plinifti, Strabo,^ TheophraHf^, arboreftprocera, Sed Lycia Cedrtts eft hu
fnilis. Thuya interJylueQresferotina, ytnuUafere tardiusgerminet. ^lgorvi Tnuy a pc-
ttiam impatientif^ima eft.Contra quam Cedrti^,qudS alftofis,hoc efl ymbrofis ^^^^!^
locisprouenit. Bgo >f ingenuefatear quid Thuiafttftm nefiius:mftforte ect

fit qu<tm Titofioridcs Sabinec alteriw nominc dejcrtpfit , quam tamen Sabt- C. edrUS Ly

namalteramapudTheophraftHnufquaminuenio,quemtamen miror Sabi- ciahumilii
miptoraffi cum illa iniugo montiu^afcatur. Putatterim Cedru Lyciam,qUA
fetujam yoco:Plinio Selaginem di^iam qua olim Galli^ facerdotes ad muita
ytebantur.TheophraflitameninterpresSelagtmcapiteJepttmo Itbride cau- Selago.
fisplantarumfecundopro Coronopodeyertit.Thuiam iam exTheophraflo in Corono'
Cjrenenfiuagris prxcipue nafcl diximtisfed ex hoc dubium occurrit, quodis P"**
cap.i.libri ^.de hiftoria hac in motiu cacttminibw locifq; algentibn^ ^ ex-
celfts enafci.Sed eum locumenda carere noputo quod quiuisfacile percipiet
fi Gr£citexepla)* cotulerit.Thmaramis,caudice yfrondtbM^,(ylueflrt cuprejfo
fimiiutradttur, quxcertequodammodoadmeamLyciam accedunt, Theo-
phra^t^refertexea memoratas yeterum templorum contignationesfaijje,
quandamqueimortalitatem materix in teEiis,contra omniayitia,incorrupt£^.
Keqtte eivts radiceCriJJim ejfe aliqutd,nec aliundepretiofiora operafieri, ^j..
txquo Thuixmateries olimmagnQ in precio fuit,yt quibufdam placet, niaterics,.

C iij^

PBTRI BBLLONII CENOMANI *

JnfiiiSiu nucleos hordei ^rano fimiUi haber, lon^iores dumtaxat exiliores]

^ durtoresygujiu amaro:quihti^ prdifi^mptis arcetttur ehnetivs.lnter pauca ni-

ridiorii yit£ tnftrumenta hac arhos extttit. Quare non mihi etiam Phnium

mirari liceatlejut cum totum caput de hac arhore fcrihat Homerum Thjam

^ Laricem^Vnoyerfu dixiffe putauit, Ego yero Homerum Laricis ^oce

nufquam yfumfuifje puto.Sed hoc animaduertendum efl^Plinium Laricem

»> pro Piceayertiffe.Plimjautemyerhafunt.Menfis (tnquit) prxcipuados in

jj yena^crijpis ^el in yertice yariis. Interpauca nitidioris ytt£ tndrumenta hxc

i> arbor efi Quapropter tnfiflcndum ei quoque paulum ytdetur.Notaetiam Ho-

» merofuit: ^^^ Gr£ce yocaturyah altis thja.Hancigitur interodores yritra-

}i ditin deliciis Circes, quam deam yolebat inteUigtymagno erroreeoru^quiodo

9> ramenta in eo yocabulo accipiunt, cum prdtfertim eodem ^erfu Ccdrum Lari^

*' cemqueyna tradafin quo manifejium efl de arboribtis tantttm locutH.Theo-

" phrajlu6^qtuprimti6 amagni ^lexandri dttatefcribtt qux circa yrhisRomdC

" quadringentejimumgefiafuntannum,magnum iam hutc arbori honorem

** tribuit,memoratas ex eareferenstemplorum yeterum conti^ationes , quan-

** damque immortaUtarem materidiin te6iis cotra yitia omniatncorruptx.Ra-

" dtce nthtlcrt(j)tuSynec aliunde pretiojiora opera . Pr£cipuamautem eam effe

" arhorem circa .y^mmonis deluhrum. Nafci^intertore Cjrenatcx parte . T>e

'^ menftstamentacuttj^altasnuUtmanteCtcerontanam yetuiiior memoria

" efi ex quo nouiti*apparent..yi lia efi arhor eodem nomtne/nalumferens ex-

*' ecratum altqUthtiS odore ^ amariTHdine,aliif experitHm,<iomt4i eriam deco-

" rans.nec dicenda yerboftu^.Ha^ientis.Cafypftts etiam ^ Helenes thaiamos
e Thuja conditos Homerus cecinit . Huius materies non iUepido nitore
placesamhttiofo yenarumdtfcurfu^fefe^yndulattm crifpante interueniis mul-
tipitciforma ac decore Jplendettbti6,pun6lorfimque aceruo exhtlaratis.Hinc
*rhuiaCro -vf Diofcorides tradtt,Crocopreciu maxime auxijfe, Etentm Italt inquit, cro-
co prcciu ^^^ objitcci copiam,^* Cf^loris yenufiatem tingendis Thuiis dicauerut: qui-
btts de caujis magno yenditurJta Diojcondes in capite de croco Jcrihit : Sed
»f /«. ne te le6iio remoretur ^itv legendum pro ^uoj moneo. -Stfflc enim mortarium

^H * (imtjicat, ^'« yero lignum eji de quo agtmus. Jdedtci in Grxcia qu£ Vene-

ritfparer,yreJilLacintt44, Corcyra, Cjprtn, Creta-.queadmodum ^ tota lllj-
ria apud Epidaurum ^ Phanam,^ yrhes qu£tn Ij^icojinujitxfunt , Ly-
cia Cedropro Sahina alteraytuntur quam Thuiam quidam ejp exijiimant.
Sedne quijpiam me Sahinam ytramque ignorajfe putet:nunc de yrraque dif-
ferere operdtprecium extfiimam,apriori quds maioycfiincipiens.

DI ARBORlBVS CONIFERIS. LIB. I, la

Sabinavtraque.

^nf^iTctViquemadmodum^muluincoUEpyri^ma^nd Gr£cidi Sablna fa-

jf^ p<*w «0« [iudens arnctdtur^ paucoi alunt in bortls h erhas , pr£ter ^^^f'. . ,
• SK^K 7. ^ *^ r ■ rj nf ■ Sabina fyl

LLi&r^J eoi ex quibtts prouentum jentiunt. Ideo neque Sabmam primam „ ^^^ j,j j ^

neque alteram id eU nequefatiuam neque Jyluefirem bene norunt . ^mhas Am ani &
autemfuaptefpontenafcentespopulatim inmotis ^mani (^olympi Phry- Olympi
gi^ cacumintbm yidimws.NoSyin hortls Satiuam tantum coiimt^. frigorum "^'J"^i"'^
patientifsimaeftSabina,tdeoeanobisfi;licJterprouenit. Cultaaltiti6 attoUi- pj-inia fa-
tur.Sjlueftrishumicomamdif}>ergit.PrifctSabinamarborem diuidentes in bina.
primam (^fecudampartiebanturdeprimaiam di6ium eft. ^lteriti^autem Alterius fa-
Sabin^foiitimcuprepautThamari/ciJimileeft.Hocnanquemodoab au- .
rhoribu^ de/cribifoiet,quos/ane non parum admiror , quod eaarborem herb^
nomine yocauerinr.Non erit quoque mirumficum amb^/yiue/iresfint , al-
teram cuitamdixerim quamyui^us noflrum agno/cit : aiteram tncultam
noftrtsoiitoribtts aiioqut tnuifam. Vtautem Sabinam aiteram hic qualem in
montts Tauri excei/iJ?tmo yertice de/crip/impts profequamur adticiendufuit
altajrequentiore arborequam Sabinam ytraque ytderinon poffe.Sjiuas h^
defe tnfummis ^mani ^ Oiympt monttbtis faciuntyin quibtis nuUaarbore
pr<eterhascopiofiorem yideas.^itera Sabinatotafacie luniperu maiore re-
ferrer, ntft iationbt^ ramis pr^dita effet ^ magts dtuuifts, ^ appedices mul ^^"*'
ta^ in yarKis^tSaf>tr»Hs ^irodnccreti<ftc^i cMncic innafcendo quem Taxusmore
feruaret. Refmaprofert in Caudice^Vt luniperus ytraq; eodeque modo refina
comaducata , tota in ospuiueruieta dtffftnditur,nec ampiius contur.ldeo hac
in refimtiis eftgummi luniperiminorts. Refinas tnterfe contuii qudt quidem
piurimum diftare mihi yifdfunt. Siquidem maioris luniperi Refina Mafti^
chesyei TerebinthtndC in modum in os cumuiatur,^ nunquam tn ore dtffoi",
ui aut diuelli poteft. Pr£tereaIuniperimaioris refina infigniter amaraeft,
Tranjparentem reftnam ^abina aifera habet , duram "Vf luniperi, yeiutifu^
motaBam, ,Arbor'iscaudexfinuofuseft,crafiorpierunque , quamytyirm
yinas capiat.Corticem yitls habet modtce craffum,rufum, materiamforis al-
iamjntus yeiutigtiuam,cuinuUaaiiamfimiiem reperimus.Eftenim ci yeiu
ti indiiutus quidam rubor degenerans infubmgrum. Perpetua coma yiret,
fuisfoutibusgrauida tn hjeme comperituryfed Lentifctnaturam feruaty quod
fruBusperpetuofuo arbori inftdeant,decidenttbusfciiicet annicuiis, citm aiij
im ad maturitatem deuencrinf, Fm^us atitem qui non perfeBe maturue^

PBTRI BELLOKlI CBKOMAMl

rint, ee^/co^ie Virent. Cum autem ad matuntAtem peruenerint ex ktro In C/<i-

Cediides ncum det^enerant. ^rbos ipfa elefantifimolfirore nitct, qu£ tota fru6iihus

nimsju^ffilatur. Eji autearhoyferacifima^cum bacc<s >/a; Cedridibus craf-

fiores euadunt. .Arbor amy^dali benema§^n£ altitudmcmpetit , multum ad

Jylucftrls Cuprefjum/atiuam accedcns^ fed crafiori caudice conflat (namljlueftres m

CiiprclTus QyefafatiuiscrafioresfunT^Hutusfoliaomnino Cupreffo coryejpondcnt^fr"

"* ^'^"^ cuentiora tamenfunt. ideofiarbora lori^e JpeBctury etiam a (jUouisperitoH

Cupreffolfix dtgnoJceturjJicjuidemilU/eminibusyiduafuerit , nifi atttnte

w/hiciatur. idco cnm eamprimuminjpexijjem.nihil de hocdubirans Cuprcf

fum efje ccnfcbam. Cum autem aliam pojicafuis bacciSy cjuai in ramisfingu-

laresprofertonujiamlfidiffemyea omne dubium fuftulit. foliaetus ^ujiatu

amarafentiuntur, aromacjue olent,refinaceum quiddampr£ fefcrcntia. Os

leuiterexcalftciuntbacc£, qu£ in huiusextrcmis ramulorumfuycultsoriun'

turjta ytperpetuofinffularis quiuisfurculusfuam tantummcdofeyaty ^cam

rotundam. HdtCy merults ^ Turdis^ratifimuscibus,amara eft^^fubodo-

ra,^, "Vr dixi, ex cianeofubni^ra. Habttm ramorucyfoitorumtn arboreji

lici quodam modoftmilU eft. filix cnim eumfcruatritum^tfoUHapplana-

tum e/fc dicereSy^ yduti comprefj(im,quod ^ ramis Cedri mHiorls accidif.

Sabinc al- ^iorem non promitfcdftatimfeminii rudimcntum apparet. Quantum ai U-

terius ma- gnum Ijuimattinet..yi^eLiminMjfiainea'\rbe qux. I conttiyocaturyyul^

terics. Cofna,cum inter yrcndum lunipen maioris c^ Cedri Phxnicide, ^ Sabm^

^^ . * alteritiS li<fna qU£fimul COtuli noram qnxrcns tjM "^-nttnK^uod^ue ab alto dl"

CoTa'"' <^ofceremyCumtanta horum interfefitajfinitas^yttrium horum exmontihm

°^"*' %icinU in yrbes allata ligna nuUo exfefe difcrimine dignofcipof?int. Nam in

^fut apudContieum t^ IconiumnuUumiQis freqttentiti6 tntuendum oc-

currit.Eoriifn^uloruytpericulufacereynumquodqueo-uftauiyyfi,carbone

fcciyfedidfrujtra.Cumyeyoineum/ocumperueniffcmybtma^nahorumU'

vnorumftruesafferuabaturyexfvitistantum yniufcuiufque di/crimen dcpre-

hendi,quod tam exi^uum eft^^tytx etiam a peyitS U^nayio artifice interno-

fcipofit.Eorunepe tumcaudex tum ramiyttis penecortice obducuntur,ru-

hro lemnifcas lonmjf^prafe inuicem iunSias dtceres.Omnium autem mate-

ries inttPS rubetyinprum albicat carbonemftufaUgnumfciunty materies le-

uesfunt loni expetttx quxfaUlm quam picxx yiynturcxdtfacilesfunt.Sed

Sabina al- Sabina hdtc multo magis quam cdtterx ad teftitudinesftciendas Turcis expe-

tcra ad te- df^nuod in rimas nunquam dijfindatur.Hanc autem excauantytotam,ex f o-

ftudincs , ' ^ .^^^ r^^ teflHdmemperfictcntes,mediocrm Quidem tUam , nojiris ta-

DB ARBORIBVS CONIFERIS. LlB. 1. IJ

men qnlntemis aliqudnto ni(tiorem:Te[ludinum porio triafunt in Turcia di-
Jcrimin((,qHarum hxc cfl medtocriSitAbuUm ei ex li^no nullam addunt yfed
pellemeiinducuntpifcis^qm^yulvoGUgnis yocatur . ^ntiquu Hjicna,qua claius.
etiam membran^yice in tympanlscontegendisytuntur.lPlmiu^arboremfoli Hyana.
Oricnti,neque Utinis ideo celebratam tradit Brutes nomine^ Cufreffofitfde. fi-
milem albicantibus ramis, odorc Cedri cum accenditur quam e^^o Sabina al-
teram effe interpretor .CUudttiS C<£farfumum eius contra alia lima ejfe re- ClariJiuj
medto putauijje dicitur. Parthos,Jo!ia hutuspotionibtis tnjper^ere ^traditurj ^'^'*^r.
eamque nafci yltra Pafttmm injimbtis oppidt Sitticx, in lao^ro mote. Huc
factt etiam quod rudtmentum nomtnls Grncci Brathys luxatis hteris, ^ ajpt-
rationejummota ytdeaturelucere. EamJbrtaJiM quam Theophrafltts Thuta
yocauit Dtojcortdes Sabinam alteram nominat. Not£ cert^ omnes qudtfupra
dtSi^arbori tribuunturBrutes appellatXfOmnino cum lUisconuentunt quas e-
go Sabime alteripaulo ante trtbuebam. Huiiis alteritts Sabin<x, arbores iam
in Europa atque adeo in GaUia^multis^ytpaulo infrafcriham) locls yijftntur,
inRegtapotifsimiimFontan^bUi^quam lUequi Francijco GaUtarumRegi Arborvi-
attulttj ytt£ arborem comominauit. Ex hac arbore^cum adhuc exi^ua admo • tar.
dum exifieret^ramulos yulfimus: quos cum oltm Renatas BeUayu^ eptjcoptis
CenomaneJis,qui ynice rei h erbari^Jiudebat.no^ra opera accepifjetyeorualte
Yudomifitx. conjkuityalteruyero in hortis diu<z Mari£ Luteti£j qut yfque eo Arbor vire
txcreuitffejeqi afolo erexitp^tproceritatelongeparenteyicerit.Eft ^ arbor in honi!, di
alia in ciufdc loci hortis regips enara,quaPinaJtriieJfe ajpuero^ cum tamepr^e ^^ Mari^'.
di6io nomine ab eo qui Re^i donaratappeUatafuertt.Nunc yidendu ejian no A -^rbor

VltJP.

oris VI

tx huita arboris yit£, cueadequata in^fia ^ monte Tauro obferuaueram, ^rb
coueniantyqua multi tamnojiraopera GaUi<e hortiyirent.EarcBospromeyet tx dtkri-
ramos:nift paruper adfoliomproduEiiontrefleSleretur, Ramos mittitgenicu pt>o
lo bene robttjio arCiiJ^tme caudice ampleSientesJn quibmjhlta Cuprejfofimi
lia ejfent, nifi fuprainuicem Jefsilia, ^ compaBtli nucamento procumbe^
rent. Ramtt6 tottts cumfoUisapplanatus ytdetur efje , eo inquam modo, tan-
quam ft qutsjiudio eum prelo prefferit. ^rbor hdsc in tantam altitudinem
apud Fontanteb/ieum excreuitjyt quanuls nondumnonum excejferitannum,
hrachio tamen elato a quoltbet procero homtneyix pofsitadettis cacumeper^
tinffi: Eanondumfeminaprompfit. Guftatafolia amarafentiuntur ^ odo-
rata maxime ad Salutam accedentia. T>e cortice mhil adhuc cetti tradi po^
teji, quo ad in ampliorem yajiitatem excreuerit,

V

Cedria.

Ectula cc-
drii facir.
Ex iunipe-
ro cedria
ficri.

Oleu!t) dc
Cade.
Katraini.
Pix lii|ui.
da.

Cedrium.

>rutia pix.

3>

Teda pice
liquidi &
dura facit.
■Ccdria.

Mumla.

?ETRI BBILONH CBNOMANI

De Cedria , Piflileo , Cedrselco , Sc aliis pcrmultii rebus
qua^ abiifdem arboribusproficifcuntur.

Vum iam/atls ahundc de omnihw Cedri Ipeciehus figillatim di-
6lum nohjsytdeatur yfuperefl >f nunc cjuoque Cedriam perfe-
(^uamur.Cedria ex quauisrefmiferamm matefiaymodb pinsttps
fit,promtJcue fert potefl.Sednon quemadmodum qu£uisPic£a Cedriamfa'
cit,neqi qu£uis Cedru4 pinguis eJt.Ex Larice porrb modo materiapin^uufit
CedriamfACimus. Nec mirum cuiquam ytderi dehet,fCuprejJum Cedriam
ejficere pojfe dtxero,atque etiam BttulaWyex quiLuseamferipojJe afeuero,
Nec miniis eji difimulandum ex lunipero Cedriam feri,<juam omnthus aliis
pojlhahendam cenfeOyOmnitim nempe deterrima tudtcatur. Vulgm oleum de
Cade ^iQcat.Cedriam paril quid a Pice liquida ahejfr, pojieatndicahimw. SuX
yhicjue tn Gallia ^rahicam appeUationcm retinet. Vulfftn noQru Rothoma'
gi^Luteti£,Luvdimi,apudquoscoptoffsima ejialiunde aduefta Katranum
yocat. Cedriam P liniw ex t^dafieri lih.6.cap. 1 1 .hts yerhts tejiatur : Ptx li-
quida,inquit,Ln Europa a txda cocjuttur.naualihtu muniendtf , multofque ad
alios "^ftts.Lignum eim concifumfurnts "^ndique tgni extra circudatum fer-
uef.Primtnfudor aqu£ modofluitcana/i.Hoc tn ^ria Cedrium yocatur, cui
tanta yis ine(l,ytin ^e^pto corpora hominum de/un^orum eo perfufafef-
uentur.Mox fuhdtt.-Se^uens liquoriam crafsior Picemfundit. Pl£c rurfmin
coYtinas dtr^as coniefia igni fJiJfatur(^contextti5 Pltnij acetum habetfed ego
ignem lego)^coagulata Pruti£cogrtomenacceptt.H£c a prtore pice dijfe-
rens,colore rutilante,^ qubd ptnouior eJi.Detnde addit.Primus tiijuorfero-
fm ^lic^uidior nigerrimtis efl ^ odortsgrauifstmi. Sequenspaulb crafsior,
poflremm durior minufque olens . E T^da cum liqutda tum dura omnta tUa
funt.DioJcorides cum Cedriam exponit.Cedrus, inquit, arhormagna esl ex
qua picem coUigunt,qu£ Cedria yocatur.Mox,Cedria(att)optima eji, craffi,
perlucidagrau is odorU:qu£ dum ejfundttur non difipata coit:Cui ea Vts ineji,
■>r dejuntta corpora conferuet,^ Viuentia corrumpat.Qua ex caufa mortuo-
rum yttam ali qui appeUauere.H£c Dtojcoridcs. Quodft aliquis ante eum Ce~
^riam, moftuorum "Vttam appeUauitj oportuit certe corpora , qu£ ea con-
dtehantt$ra Grxcis fniffc cogntta: qu£ nunc errore nefmdo yulgtps Mu-
miam appellat. Veflimenta quoque , ^ peUes eximta calfactendi, (^ fic-
xandi dote,iUam con-umperetradit. Quare autem peUes dicat ,tnterpretor,
'qubd tn pecudum pellthm aJJforta)7 ol/m ,yt nunc etiamm ortcntetn ytri-

DH ARBORIBVS CONlFERlJ. LI B, I. X4

htisfityfoleret, Scrihit prxterea Dio/corides mAgnum ejp iUiHS ad lucer-
ruu yfumf^juem locum MarcelltiS, altter quam Ruellnts "^ertit. Plinim "Vr-
ro fequutm Diojcoridts fenfiim . Cedrm magna yinquit ^quam CedreUten ccdrus
"Vocant idat picem qu£ Cedriayocaturydentium doloribw ytiliffmamfran- mngna.
eitenimeos^extrahitidoloresfedat.CedrifiCcm quomodo feret iam di- Cedrclatc
ximtts jmagni ad luminayfw ni capitis dolorem inferret. DeJunBa corpo- ^^^"^
ra incorrupta dcuisferuat, yiuentia corrumpit : mira differentia , cum yitam "
auferatjpirantihtisdefanBisprol'itafit.PlinitisfecutttspIanefmgu(ayqu£a ''
"Diofcoridercferuntur cenft Cedria nos tuto in lucernis "yti poffe , nijumm ^gj,.j ,
capitk dolorem inferrct.Hinc merito quis dicat Cedriam medicamentum ejfe pi^ licjui-
liquidum,cum idcm autor iam antepicem liquidam yocauerit , Cedri a .Aui- d a.
cenna Serhinfua iingua^/ocat.Sed Serapio Yi.itram.Non eftafpernada .Ara- ^^^^^^-
bumfententia in hac nojlra tra6iatt07ie,quandoqmdem Turc<c ytentes harha-
rlsappellationihtts^Siad ^rahicamconferanturfuas ^oces in exprimendts
omnibu^ madicamentls ah ^rahihu^s ortundas liahent . Cttiw rei periculum
feci: Siquidem Troadem '\ijensjqu6 Troi^ illim antiqu£ ruinas confficerem
ad SeQi ^ .Ahjdi arces , adfauces Bojfhon appulfu^ , mtellext naues Pro- ^^^]^^'^^
pontide e^efptras in Helltjfontum deuenirecogt , atque illtc tres dies conti- Hellelbon
nuos ancoras iacere ante portum in Jlatione ad arcem , "Vr Turc£ patrio more tus.
dtli(renter perhos dies^qutd in naue yehatur^qu^rant.E^ enim confuetudo "M
antequamextemi homines in Mediterraneum deUhantur nanem lufirent,
quxrentes an altquts exfugittuts ergajiulorum Juorum tntro fupprejftt^ft^mi-
titts tamen cum Turcisagentes:namfproJferaftnauigatioJtatim foluuntur,
Quodfiforte tn ea dtfquifitione Turc£ quemptam exferuisfugientem in na- .
ue delitefcentem deprehederint:nauclert4/s ^ mercatormagna pecuniamul^
B:antur.Neofotiatoresautemacc(&teri yeBores interim ^Cedriam ^Pi- Cedria. '^
cem a Turcts emunt quam >« Igtis Turcarum, >f Gallorum quoque Vatranum P Jx-
yocat.ProindeTurcdi tantametiamnunc Cedri^quantitatemparat in.Afta, ^*"^""»
ytindead^arios humanigenerisyjiis per totum orbem immenfum Ithrarum
tranfmittantnumerum.Turcisfolenne ejtcum pecudes degluhunt,ex pelltbtn
omnthm ytresfacerc^ quthtis quicquid Itqutdum efl impofitum apud eos >e-
nirefolet. ideo apud Sejium in ceUis yideas pecudum^tres Cedrtaplenas,qua- }^^^ ,^'
rumfingu[£maiorisnony£neuntquamDucato,H£ceJlCedriaqua.Aegy- „^5.
pttj oltm fuafunera affruabantperennia,

Vi/

PBTRl BELLOMlI CEKOMANI

NoftramvulgaremMumiam (quxantiquorum ferua-
tum corpus e(l) ex Cedria potilsimum fieri folere,Pri-
fcorum autoritate hicconfirmatur.

Oileaquam de Contferh arhorihws fcrihere , atque hii ea adiicere

qu£ ah itfdem proficifcunrur Jiatutum efl , Cedroritmque hiQo^

riam iam dixerimtts , rehquum efl "Vf Cedriam quoque cum iif,

qux, a Cedro nomen hahentj perfequamur , quod ah hac corpora tn ^eppto

(Zuliferuandacondirenturj idque feruati cadauerii^ autmedtcatt corpork no-

mcn antiquum hahuiffe Diofcorides,Galtnus,PaultiSj^ ^ettti4 multisyer

his de hocferuato cadauere, "Vf ^ de Cedria memtnerunt,quoruautortrate no

Mumia vui fh^^am "Vul^arem Mumiam ^>etenhm non fuiffe ionotam prohari potejl. Hoc

S*"** autem ex Galeno 7. de Simpltcium medtcamentorumfacultatthtps confiat,

yhi de conditaneo cadauerefiue medicatofunere loquitur. C(£terum,inqutt,

Cedri Cedrjca (yocatur ita Cedrt oleum) quartum etiam ordinem yidetur attin^e^

Olcum. re quemadmodum calida^fimul ^ tenuiumpartium.MoUem ttaquecarnem

j? prompte,ciiraque dolorem putrefacit,fimul alta omnia,qu£ cum etufdem fint

)> in calefaciendo ordtnis,adtun6iamettam hahent /uhfianti<£ tenuitatem . ^t

I, indurisplufculofempore,(^yixejje6iMmpoteficonfequt,Porr6omnta ta-

Septica m c //"^ medicamenta Septica yocantur,^* Septafed interfefe matoris minorifq;

•icameto. y^ifiQne dif?tdent.Eji autem in hoc^en^rc mcdtcarttentoruvyt ex prtmo ^tn-

'* firmifimo ordine Cedr£a,pleraque enim eorumadmodumfuntefftcacia.Ta'

* ' lia itaque ^ mortuorum corporum cames corrumpunt^ac Cedrea exiccat,ft-

" mulque d corrttptione tuetur corpora demortuaCvt pote humidttates eorum de-

'* pafcens. C^terufolida corpora haud attinges..At in yiuentthus calor tpfe , qui

" in corpori hus eft Cedre£ yires adau^ens,caufa efficitur^ "Vf tenerx ah ea cames

*' deurantur. HaEienus.hic Galenu/s Cedream corpora demortua tueri , ^ i

corruptione Vtndicare paUmfcrihit ,ytpote qu£ humtdttates eotum de-

pafcatur . Ex quo liquer hanc effe materiam , qua , ( "Vf ipfefcrihir ) , corpo-

Ccdth of- ra condiehantur. Corporis humuni ofja etiam durif^ima qu£que , ytftmt ra-

fa durifM- ^ •• ^ -y/^^ ^ clauicul(£ , ^Vertehrx ,fcapuU , tn fumma totiui Scclcti compa-

vesfuhire humore entm plena ni^ro dumfran^ntur , apparent. Oj?tum cuo-

que fuhiiantia amplitis effe alhadefinit,ita ^tni^a ^fragtlta euaaanf,

tx quihtts coniicimu6 tefte Galeno, materiam iUam,qu£fic corpora cadauerH

Dl ARBORIBVS CONlFBRlS. LlB. »• ^S

^Qndtehat,IiquidamfaifpyCiU£ ita ofsiwn cauitatesimpleret. Quam rem Dio-

fcondesiam anteGalenumyfcripferat,dumaperte conferuatorum cadauerum

in cdp.de Cedro.mentionemfecit his yerhls. Eajnqutt, Cedri^ "V^ ineji^t de* c edria

funSl^acorporaconferuetj o^v triquit,//ji n^m ^eotw -nvis mitiiv c^uKi<w-p:. idejl, mortuoru
Qua ex caufi ^ mortuoruyitam aliqui appellauere. HicDiofiorides aper- vitadicitur
tifsime yulgarem Mumiamfiue coditum corpus defcribit. Galenus yarie Ce-
driam nominatjmodo refinam,mod6 lach^mamymodh ptce ^modh Cedriam. Ccdriam

Nam illam qux, ex Cedro arhore manat,RefinamappeUatfeu cmdam lachri' ^^^' Varic

j j r ' r\ ^ /- j ^ r A ^ ^ nominat.

mamyad dijcrimen etus qu£ coquitur. Qu£ autem a Cedro propctfcuntur aut

Jponte effluuntyytrffinayautlachrima^autarteparantur^ytCedria . Sedhxc,
yt iam dixi^yi t^nis elicttur,qud!, re "Vera a Turcu!,melius multo quam d Cre-
tenfihusperpcitur.Siquidem ad ViSieum motem liquorem humidum, quem l^'"^"'
et£dacoquunt/ntilto duriore eliciunt,qudm qui ad idamTroadtshanc pr^" j^^ -ixox*
parant.lUf etenim tedas in affulisfuh Dio afferuant (^ infole infitam humi- j is.
ditatem per totam dtjhttem exuerefinunt . Hi yero recentem Pic££ prxpin-
guem caudicem in affulasfcindunt,ex quthwsfurnum concameratum gran^
dcm admodum complent,occludetesyndiqueymeatum tantum infummo re-
linquentes, non ampliorem qudm quo hominis caputpoftt intromitti JigrM
fupra accenduntur,atque ita paulattm aduruntur. Interea liquor per meatum,
quifuhftrno eilfuhten-aneo infuamfoueam delahttur.Is autem tmtto liqui^
atisfxtidiifque ejl,qui efcrohe concha in ouium pelljhu^ excipitur^aut cucur-
hitP5,aliifue lagenPS.Quodex eo magis co£lueft,retorridumft,pixque euadlt,
Sunt qui ex Cedriapicem hoc modofactunt,qutcqutd tnjcrohem defluxitin-
cendunt,^ ligneif longurtis mifcent.Cunquefufficienter cofiaefpfentiunt, pjx,
folertia quada iotu tgm d ptce extingHut,atqueinfcrohesytcinasfo)7na qua-
dratafujfoffu(quo melius ^factltuspoJ^inttranfferri,elutriat (^ rejrio^era
refinut.SedintercocjuendHCedrtaytptxJiat,mJitciplerunquecamiufrufta
in eainiicietes^tanttfperihiftverefnunt donecprohe excoBafintyquthas tUi
tofiea yefcantur.Verttm quonta e Cedroper multajiur, qu£ yulgarihpts etiam
ttomimhns yarte nuncupantur,melitis "Vf ea intelltgantur,paucis id perjtringe-
dumpHtauimus.Ejimedtcamentii^quodGrdLcisCedrelcondCedrthnsnomen ^ A \ *
hahuit.Cuius Pliniu^ Ith.i^.cap.j.meminityquod quemadmodum ex citro, citrium. *
inquit,!^ Cuprejfo oleumjit,Stc nucihtis iuglandthits quod Carijnum, ma- Cuprefsi-
lisCedri,quodCedreleon, H£c tlle. eJI autemdijferentia inter oleum Ce- ""^'^*
drinum duohns nominihus diclum , (^ Cedreleum >«o nomine appellatum qi '7""'
Ga:^ apud ^riQotelem tnitio tertij capitis lihrifeptimi de animalihtts pro drinon. *

D iij

cade.
DuTac.

PBtRI lELLONlI CBNOMANI

Oleu iunl- oleo Cedrino luniperinum rediJit.PifJkleom k Cedri(tfep(tratum dum coqui'

p en n um, ^^^^ ^feUerihm fupra halitum expanjisjit , hocque ejl Ptffelcon , quod ctliqui

Cedrdco' ^^^^"^ Cedrinum interpretantur . Ex qtto hquet quod Pijjteleon d Cedneleo

dijfevt, Vul^^tts Gttlliarum hahetaliqutdquod Cedri<e autPici Iiquiddepror-

Hnille de /ti^s reJfondeat.DuohtiS autcm nominihu^ id appelUreJolet.Vno woc/o^Hu ilc

de Cade, ahoyero, dii Tac. Sed quemadmodtim yariaynfortiturnomencU

turam.fc ex yariis matcrieht^fieri confueuit. Sunt enim arttfices ,fid alio-

qui rujitct^qui ex quihufuls materiebtt^ ycluti luniperi^Traxint» Sahina, Ce-

dri, (^T» citijniodt li^nts adhuc yiretihtis, Itqttorem ptci Itqutdjc aut Cedri^f-

milem exudare co^ant: nam indio^cme .AuiofnionenfeSjProutnctaleSy^ Lin'

gHofcttoncs eo maximc oleo ytuntttr, quod ex Phoemca ^ Lycia Cedro fity

CjT* duohus nominthus De cade Serbin ^'ocat. id autequo noftri hic in Gallia

Celtica ytttntur/juod Tacum ^ocant. Verius e lignls luniperorumperfici >/-

detur^ idque a morho ouittm cui mederi folet^ nomen hahet. Eftautem conta-

giofa qutdam luesj qux populatim fdutt ^ interficit oues , tn quo medendo

ruftici cum nohis dothrcsftntyeo opm habentespharmacopolas adeunt^a qui'

biis ^ Tacum poflHUnr, cjuemadmodum in tnferion Gallta Vucade Serbm

nomine qutdem yul^art,fed quod lud^ipopulumfic docuerint.Cum yero Ce

dria Itquidam ptcem referat, Supereft^t de ea etiam quod reliquum eft ad-

iictatur,

Pix liquida^

Decade

ferbin.
Tdcum.

Plxliqui-
da.

Iquidapix nihil prorffts,aut/aItemp4rum quida Cedriadif-^
ferret, nifimtntis coEla ejfet. Dtojcortdes ytriti/que Cedrix
^ Picts liquiddcmernintt. Pltniti^hxc deliqutdaptceha*

het: Pix qttoquel/nde,^ quibtis conficeretur modta, inquit,

. ^ indtcauimt46. Et eim duogenera, fpiffum liquidtimque. Sptjfarum yltiftma

Brut .f' ^' ^^^'^'^^ ^J^ Brtttiay quoniam ptnguifima ^ refinofiJ?tma . ytrafqueprx-

tcrytilitates, oh id magisruttUquam c£ter£. id cnim quod in hoc aditctunt,

ex mafiuUarbore mehorcm effi,non arhitrorpojfe intelltgt.Ha6lentis.H£C

quod pix hquida Brutia ex maJcuU arhore meltor fit non eo modo lemur a-

pud Diofcoridem. Nam , yt iam fupra fcripfi Dtofcorides ytramque picem,

haudfectis ac Plinitts habet liquidam 0* artdam,fedex Itquida aridamfie"

PalimpifTa. ri htsyerbis docet.Liquidapix (inquit) deco6iainJ^iJfamcoit ,quamyocant

Pix Bofcas nliqf4i Paltmpiflam: quo inZ^nere quacdamytfctmodo lentifcit, Bofca^co-

Vifci mo- ^ . t r a r^ L . • ■ J . ri r r r

do lcnta. ^^^^^^^^^^) altcrajtcca eft.Probatur pura,pinguts odorata ,/ubruJa , rejtnoa

DE ARBORIBVS CONIFBRIS. LIB. I. I^

c ualis BrutU ^ LjcU , ficls rejinxcjue fimul naruram habcntes. Quantum „
actptcem attinetjiquida pixco6ia coit in duram.Sic CedriacoSiione f>aulu- „
iuminjhifjataeuaditinpicem Itquida. ideo liquidapix efipaulo Cedria du-
riorpi/t Cedria eft licjutdior. Vt autem Cedriam yideas tdem cum pice liquida
cffejcve Phntj caput ii, ltb.i6. qui hocmodofcribtt. Pix liquidajnquit, in »
Europa e Txda coquttur naualtbtis muniendtf , multofque ad altos yftt^. Li- »
^num eiu^ concifumfurnis ^ndtque igmextra ctrcundato^feruet: prtmti^/it- »
dor aciuxmode fluit canalt.Hoc inSjria Cedrtum yocaturyCUt tantaVti inej}, «
yttn ^egypto corpora homtnu defun6iorum eo perfufaferuentur.HaSiemis j>
ilk.Sed ^paulo pofiaddtt^ Lentore ab altaptce differens Viofcorides inpr^-
fationefui ltbrt,Cedriam ^ picem liquidam habet. ^Aenea yafa^tnquitficn"
larils medicamentis hquidifque, ^ omntbtts tis qu£ aceto , pice Itquida aut
Cedria componuntur , conuentunt. Haclentis . Liqutdam ptcem Turcx, raro
coquunt,fed Ciedrtam affatim. Htnc nonl^nus eftpicis liquidxfactendt mo-
dtis. PhntPis Rabulanam ptcem condtendo^/tnoidoneam fcnbtt hb. i^.hls Rabulana
yerbis:ltalt£pars aliqua Rabulana pice:ac refna condtre musfaytilgare e(l pJx.
f /, prouinctifque finttimts.Paulo poil addit:Et tn hoc tamegenere,^ in om~
ntaltofubminijirantyafatpfa codimnis picis.AdditPhnit^ hb. i^.cap.io.
Pix in Itaha ad yaft yino condienda maxime probatur Brutiayqu<tfit e Pi'
cea refina:In Htfpanta autem e Piceafiris minime laudata. ^fta picem In -
dicam maxime probat.Indtcam inquam noex India,fedex ida monte^n^ Indica pix
de indicamnomenGrxciaindtdtt . MacedoniaPiericam^Vergihus Nari- Afijexida
ciam.fed ego Lariciam le^endum cenfeo.Pix citm hquida tum dura.fluxtfs ^oteTroa
eji combuQdi in t^dafuA refin£,quifi e txda humida manarit, hquidtor exi- pjx mace-
(iet,Siautem fub dio diu exficcetur,dmorin^er yrendum-euadet. d onica.

Pierica

De Picea & pice_,& quid txda fit explicatur. Lariciam

apud virg.
Edriamquaolimfuneraconferuabantur^ePicea^refiniferh pro Nari-

fieri diximu^ atque quid de Piceaa Theophrafto diBum fit cia. lege.

l ^^'^ yj^ ' d7* Pi^f* retulimtK : nunc yero nobis yifum efi refimferarum

^Sr^^*^' omnium fgiUatim defcriptionem tradere.Nam pofieaqua Cr-

drorum p-enera deJcripftmus,optimum putauim w, >f ad reltqua coniferarum
refniferartimquegeneratranfiremti^.Cedriam e tttda potifimitmfiert proba-
bimtis.T<eda autempars pin^uiorcuiufunque arboris conifer^ fed maxime -j-^jg
Pke£ efje ojiendemm, Quocirca k Picea inchoandtm duximm . Picc4 yox

PBTRl BELLONII CENOMANl

Pinus. fjl tatina a Gf£ca Tnvvji deduCla , ad dtfcrimcn Pihm qu£ -t» wf Gr£c is di-
'^■^'^^ citur . Vulms Grtzcorum in hodiernum "xfque dicm Piceam Tr.vKOf appellnre
^ ^' foler,qu£ apud cospvt in noftra quoque Gallia yulgatifsima cQ. Effet aute Pi-
C€a nobis alioquifarls '^ulgo cognita ,fi diUgsntim perpcndcremm : nam ea
nonianTum in altjorihusfigidorum montium iugls na[citur, dcfcenditettam
m pUnitiem^yt in trimali illo itinere quo a tugduno Lutetiam itur , duohui
Mons Ta- <th "Vrhe diebm ttineris, in tranfitu coUicult qmm ^iulgtis de Tarare , nuncu-
'^*"^' patyyidere licet.PartttPS hic Mons , paulofuprapagumfui nominls fitu6 eft,

tn quo piceasl>hiquc enat£s , ^ circummontem fytuejccre '\ideh'i4 . IncoU
piceas iftasptnm agA-ftcs pins lau uages \'ocare confueuerunt fedfalfo.Nam
Plnaflcr. -P'^^*^» ^t paulo pofi oftendam, aflueftripinu,ideftPinaftro longiftmeah-
Abics. eQ. .Abietes quoque in eodem tra^u plures emfcuntur , fed in alio quidem
Picea ino- coUe yicino. Piceam (>r dtxi)fola fatione euariare comperi. Montana ete-
""'^* ntm difiimilii edcampeftrt. Picea cum primumfemine erumpit.nam (ytiam

dixi)nec talea,necfurculo, necpropagtne nec auulfioneferitur^mtdtiplicthtis
confitrcritfurculis ri<fentihtiSi ^folioUs inprumfingularihm in mucronem
definentihm,iunipertjx)lium tuncreferentibus.Cum yeroadolcuit , tum hina
Picca n\z. pcrpetuo foliaex tuhulooriundaconftficiuntur.^tyeroyhi in arburem ex-
niciei. creuitfiquidem in plano extrafyluaifttaft^caudicem contortum iTahet ,fub-
rubrocortice yeftttu/imishtulcumyatque ybi confenuitjungofum . Mox yhi
in ramos diffundirur,eosfinuofoSyltnentes,acperpetuafronde yirentes produ-
cit.Sed ea fi fola in plano proueniatnunquam procer^ euadir.scd medioctu
arhorls altitudine contenta cffefolet. Comam in latum expatiantem expUcat
Rcfina Pi- materiammoUemJeuitcrruhentemhabet, cariei alioqui ohnoxiam . Ramoi
ccar. fia<rilesprofirt,qui cum crepitu rumpuntur.Picc£ refinam exudant odorata^

Pitiync. fff^-i[lyam,amaram ^77«yy Grxcefpagas yero Latine diBam.Ramorum cortex
Sp agas. y^^^jj^^^ii^ ^j^ ^^^ ^.QiQyc tumfigura cortici caudicis laurorum : namfuperior
tars Uuida.Toltapicx£ extlta, rigentiaquefempergeminafuntfurculorutan-
titm yeilientiafa(ii<yium,quorum colorcinericim eft.MateriesptccdS meduU
lam quidem hahetjed tam exigua eB.ytyix appareat. Foliaguftum fubaci'
dum c^ adftringentem pr^fcferunt, Pice£ ramt in tria partirt gaudent yfque
adextremosfurculos.Contpiccxcaudicifirmifimeh^rentyqutfimper retro-
doniPice? j^. ^y^pQ^,p^^i^f^lQ^adunco,breui,contorto annexiiunguntur. Picea , qu^
tnplanis nafcitur,mox ah radice brachiatur,cuimficaudex paulbprofiundim
yulnercturjargtm fundetrefinam per initia Iiquidam, tAtnsparentem yt Lt-
ficisJPodremoalhefctt,^* duraredditurrqujefi guftctur fubamara cum iu-

cundx

DEARBORIBVSCONIFERIS. 11)?. T* tj

cmdit qUAdamft^onsgrcttia ^ aromaticafenttetm: NitUosfloresficeye cre-
diturjed e^o iulos,quoshjeme profert.ftorum lococjje cenfco.Com rudimen- ," ''" *'
tum pauLinm atpelJens incrementum compaBili congerie nucamentorum
turhinatm\tuncque pedtculum qno nrhori inhxretrefium hahctjsautem po-
Jiea augefcens ref[cB:itur.Pice<z in Corrjra nigra yaftioresfculti^ non attol- Ficca C of
iuntur.Pice<£ omnes radicem^^tanquam paltmtjjumi reBa dcfxamjio-nofam '^yen fis.
forls mgrAyffuiluacerham hahcnt.Pice^ quds, inyerticthm montis yuli^o Spa- \^.^ '^ ^ *"
chi^dtfiiyolimDi^^iconftirguntJnyaJiitatemdijfundsmturjatque altttu- pjcea di .
dtnem conlequuntt4r:nam,cum tam Ptceaadulta eji^tunc pini injtar in '^erti- dei mon-
cesfummosjjinc tnde ramos diffundens comamjacit Uti fimam: folia t&que, ^'^*
ytinreliquls perpetuo feminahahet , yeluti ahynotuhulo ad ima annexay '^ '^ ^'
gracilia , ^ ohlonga^acuta . Ramos moxah tmo caule emtttit . Ea annicuU
truncogUhro eQpr^dita, Senejcens "yero caudicem confequitur fcahrttmy te-
neriores tameramuligUhrtfunt.Hac nota a Picea, qux, tn pUno dtfiltt, dif Co n oru m
fert,quodconosimparesqtitdematqucturhinatoshaheatfednonytiniamdi- ^"'^f ' ^
£iisqu£ inplano nafcunturretrogreft h<£rent: nec itapediculo crajjofirman-
tur,fedcaudici infirmopediculo anne6iuntur, quorumrudimtta ctrca Mar-
tium menfcmfefe produnty neque tamen illi primofiattm anno maturefcunt,
£x huiufmodi picea,magnat£d£pars eiusqudC tn Creta nafcituryexcipitur,ex
quaCretenfesTdzdarij picem ^Cedriam conficere folent.P.tgt , qui yulgo yedarij
Spachia appeUatur indi£en£,arhorem circuncidunr, "Vr tandem morhofa fiaty Cretenfes.
^ in txdam conuertatur.quodpcundo tantum anno accidit:deinde li^na af-
fuUtim concidunt^ex quthus exficcaitspojleapiccm confciant : nam ex hu'
fnidis Ted^ Itgnls Cedria melius quampixfierifolet . Theophraslus cabitc
tcrtio Ithri noni picisfaciendi modum, quifuo tempore erat fufiftme defcri^
htt.CuiusyerhahicadpofuimuSyquibusmeliusrestotaintcUigipofsit.Picemj pjVemer
inqutt,yrere hunc tn modum confu€uerunt,cum locum tequalem prxparaue- picea fieri.
rint,(^yeluti area fa£iaconcurfumhahente,in medium diligentcr paui~ „
mentarint, truncosperfijjoscomponunt-proximeftne compoftticnicarhoncm «
facientium,pr£terquam quodfinefojft opusperficiunt,lignis ereirHs,^ intey y>
fe coht£rentihtts,ita yt altitudinem aJ?iduepro multitudine capiat.Quodficri »
aiuntcum compofttonem defcripfcrunt circuitu centenorum oEiuagenoitm j>
cuhitortim:altttudtneyero cum plurtmumfexagenorum,autcentcnorum, ^ »
quinquagenorum amhahtti, fi t/cda ptnguiftmafit. Citm igitur t^dam ita con »*
firuxerint,^ matcYiam pertexertnty aliqua terrafuperinfufa yndique,fim- j>
ma cum diltgentia occttltant,yt ignis nttUtt exparte cmicarepofit.Pix enim »

JS

^ PETRI BBtLONH CENOMANl

\, perihityfiid (tcciderit.Succendpmt autemferaditum relicium^dein eam quo-

jj quepdi-temJIipantmateridCj ^'ohflruunt terr4,reliquafcjue omnes ohpr-

„ uanty^ quacimque fnmum frotmdi ytderint , fcalis fcandentes , tctvam

„ afidueinfundunty quonuUopacloflammaerHmpercpofit, CanaiisyeroPer

j, mediumJlruHn^s aceruum ypicemfluentem infoucam ducit ^cuhitiicirciter

j^ quindccim ah accruo.Pix efjhens tachif/ioidaflt. Vriturduos dies, ^ toti-

jy dem nocies cumplurnmm : S£pe enimpoftridie antefolis occajum exuffa ta

j, efi, rogufqi ceftt.ld enim euenit cum nihit reliquum efi,quod ampltptsfluat.

j, Totum autcm temptts, quo tjcda ')iritur,'\'t^ilantcs ohfertiant, ne quid tgnis e-

^j rumpaty ^ facriflcant atque concelehrant f>recantes , "Vtptxfihi copiofa, ho-

Ql«omo- naque hcni^^ttateflatdcomm. H<£c tUe. In Creta autem nojirofeculo eodem

do <^^^^Q^- fere modo piccmexcoquunt.paruaah tis qu(£ a Theophrado dijfercntia.fur-

'^"" , num tnfuhltmt latum conflruuntad ima tn anf^uflum dcfmentem. qua parte

cratempaulo infcritis conirruunt, dctndcjtruem quanaam lio^norumjupertn-

ticttmt. Igncm poflea de/upcr accendunt,qui olecfum ligni liquorem infe ritts

fuhfidere ad ima compellit,quipetcns exitumpcr meatum dcfcendtt,Jeque in

foucam yicinam recipit, ex quapix ntgerrima emanat: qu£ omnium opttm4

cenfetur. Nij>/ior cfjiciturfiligna multum ficcafucrint, ^ multo ma^tsfidf

fulattmfcifjafuhfole totam x.fiatem permanfertnt. Hoc modo pixflertjolef,

fcd ex primafouca ad mtnores transfunditur,in quihm citm rcfrixttj cogitur,

atque indttKitur: Ptx optima purifimaque , quam loca admodttm aprica ^

Aquilonia prxhent. Contra quam opaca,horridtor limiimqi referens.locts entm

admodum deprcf^is atque opacls, nec yllo qttidem paCio ptceagignttur. Picea

Ida Troa- qu^e in ida Troadis najcitur plurimum ah aliis difcrepare compcri.Siquidem

<Jis. in ida, Alartio menfe hreues iulos ytCor^Utts promtt:quo tepore Coniapiceis

liih PKej-. y^Qfjf^ Oljmpi dectditntjquod aliamm regionumpiceis non accidtt. Pedicu-

ltn,quo Cont ramo adh<erent,gAtcilIimu^ efi,quare ci*m maturucrint lem "^en

torumflatu dcturhanturjdecuttunturque ah arhore, c^terorumfrnSluum mo-'

do,cltm tamen in ahisfere omnihtis anntcuh,cum nupernafcentihtts in arho-

■^ \\\^' y^ p'^^'^'^^'^^^^ comperiantur. Quodin ida Cret£, Lyffa lllyri^ , ^ in Schiro

j-jp Cycladii inftilaanimaducrttmtis,<(p* dtltgentcr ohfcruautmtis.^tliero Ptcea

S Jiiros. qu.t in GaUogr.^cta circa .Ahontmeniam yrbcm (^ Cotteum,qux Turctco no

riccj iugi niine,Cttte dicttur, (^ ea qu.t in montis ol^mpi Phrygi£ iugo nafcitur,ad cu

^?""^ . itis radices Burft ^rhs, de quafepe meminitGalentiS celchris nohiliemporio,

^ halncis ^ inflnitis Gr£Coru (^ Romanorii monumentisfta cft , plurimti

afeinfficedij?ident €£porro,qu£ adfummttm montis O/jmpi cacumen,aut

DB ARBCRIBVS C 0 N 1 F E R I S. Ll B. I. l8

alioi'iwi o^elidifiimorum montium prouemtmt. ^hietls re6lttudine conilimt,

cortice {fiad aii^u comparetur) ^labro (^^fuballudo , ramos ferie quadam m

caudtcis amhttu.ahietis m modu crucjformes,mittunt, haudfectt^s ac Ruhtisfo

Ita, (ju£ quemadmodum circum caulemftellatim deatlfantur^fic huiu^s rami

ex eodi^m^^eniculoJiellatimprodcunt,non autem confufo ordane^t in aliis Pi

ceis c^multisarhorthiis tum Platano tum fago, tnc&tevts alits acctdit, Pau~

ciorthus confiarh£cfohtsgeminis^ahtsquidemptceisfinnlihus,fedmmoyi-

htisr Conos yfqueadeo exiles. IT etiam matores tu^ladis mtcts mamitudinem , ' .

non excedant, qut cttamfacthmc ah arhore decidunt. Proponttdtspijcatoresj

"Vf (^ Euxinifuhere carentes Ptcearum corttcthti^sltuntur,quos Vallachi ad Coitex Pi

eos tranfmittunt ^ quihtis nonfecus atque fuhere fufltncndisfagcnis inptfca- fca? fubc-

tiomhus ytuntUKquemadmodum ^ ctrca ^thon monrem cttcurhttts. Intcr ' * ' vic cm

n r ■ I n r ■ ■ r I • penlat.

rejintferas pinus (^picea (mtrum dicwjerucrs^VenenatiJsimtsJunt obnoxi£, ^ j ^, earum

magtsquamqu£msali£fuigeneris.NAetfifpiusconttn^ir,yt^hieteSiSa- eriicsp.

piniyLarices, Pmaftrtin eodem quopice^funt traBu na/cantur, tll<£ ramen

ah erucis immunes effefolenr.Picea yero tam muhts emcisfcatet,tam tn mon

tthtis quam inpLino , >r migna arhorispars alhedtne ceu tehs arancarum oh-

tegatur.Eruc^fiquidcm te/as pr£tenues texuntaraneoru rehsfimiles, in qui-

bus nocfe quidem dehrefcunr , Inrerdiu aurem cum afigore^ imhre, yel Bo-

rea yenro laceffunrurmrrbfefe recipiunr.Vhi yero dtes elucefcir,iraper ramos Vencnii pi

j})arf<£yaganrur,yrranquamapumexamenalteraalteram mfequens appa- "°^" ^*'"'

rear. Inrerdum quoque accidtr, yrpiceas/uisfohts denudenr , eafque ira ero-

dant,yr roritis arhonsfoha ahfumanrynthilque nifiramumrehnquanr. Per-

niciofifstmum yenentgenm erucam effe comperrum haheo, qttod neque V-

teres laruir^qu^ eas qut tnpinu , ^ picea nafcunrur '^TvoyJ.ixTraj-yocauerunr,

noflri pinorum erucas. Vtofcoridt id ahunde decanrarum ejl , c<£terifque qui

eum funtfecuti, qui tam exttialem yeneni "V/w eas haberefcrtpferunt^ >r his

quifUas haufiffenraluumacjlomachum inflammarione torqueri ,prurigine

concirariarquecorpw rorum exdsftfiareficerenr^mulraque aha Sjmpromara

excirarenr.Quarum remm dum rarionem ahquam ipfe muefltgareJiudeo,co-

peri randem meo maximo malo , mulraab his hommihus incommoda proue-

nire, Siquidem cum per locum in quo Picac confir<£eranriJiisantmahhuso-

nujix tranfirem,ahqu6rque ramos cum rehs, in quthus erucarum examtna la-

tebanreuulftffem, mecumque hnreis tnuolura derultjfem,rande poji duos dtes

accidir,yrforas omnesper yntcumforamen renue egrederenrur, quas nuda ma

nuprehendens inpixidem inclufi. ^riUequ^multumfirmirerpedtbmin-

E ij

PETRI BELLONII CENOMANI

h£>'ehant\^teU qtiamfempfr quocunqHc eant nentfefe jim4Uerant for^

tiOi'i divttomm compref/one "Vf/ meade^erunt.Qu£caufifi^itcur earuytUos,

id efijanuvinem omnem quihm ipfd^ ohfidentur attererem , m qua nttriticne

ydliin cutCyatqtte etiam carne die^itos meosfuhtngrefsi effecerunt , "Vf tres tn'

tevt'os dics tantum prurititS:,caloni^^ doloris acerhitate fentirt ^^^t ne manu

cjuidc interim tan^ere,nequc tn le^io noclu conttnere , ncc propter cructatum

dormire potuerimy hrachiil 'Vero collo adpcfum ejje per totum td temptis oppor"

Pitlno ca- tuertt.Eruc£ iHxnonnunquaad di^iti minoris crafsttudim accedere folent,

paniin e- /^^^^/f^^^^^ j^j^^ diffitoruyiHs re^i^s "^ndiqi ohfeptx^Sedfi yilos ahradas pellc

ni^ricanteyidehii.Vndecim tUe intercipiuntur articulationthn^^ pr£ter caput

^ cauda extrcmafenoi adcaputpedes hahttf\>nguihtis "^ f Scolopcdrt£ adun

cls prxditos, alios autedeinceps in reliquo corpore a priorthn^s dtuerfos numero

oSionos hahent, multis ^ tenuifimis crenulisferratos , quihus Joltis inherc*

fcere /olentma in texenda tela,pedihti6 duohta antertorihtt/i fla /alte.ad tex-

tura dijponunt, ^ telafaciunt. Caput illis ytformiC£,rdiquafactes "Vf in yui-

g.trihn6 Pjroruaut pomorii erucis^nifi quod ydh inter^e dijfcrant: naytUt U-

rertt alhicantjn toto aute ter^orefidutfiint, maculafque torpedinu tnjiar hct-

hent^quihtps ^contnts quoque Serp:nsf^v^illatttr,qu£ in ter^ore oculi ima-

. ^m defcrthere yidentur.formtcarumore cateruatim fcfe arhorthtfs appendur.

Itaque Pinoru^ Picearuerucas yenenatas cjje meo tncomodo copert, quort*

yeneniiin ViUis exijlere manifejlum cJl.Qui quidcyfqi adeo tcnuc s ft^nt^yt fi

ftncriiUresfuefintyifumfacileluhterfHgtant.Rividiitafum^ytextcrnacutirn

yrttcafortitis yeUtctt,merit6 ergo interanea haujit yalcntitts multo yeUtcare

toffe crededii eJi.PtnaJlri corticeca haher: lenticic,tenuitate^^Uhrtcie, >f

corij modo du6iilts fit,et acufuhttUcji cofui pofit,nos pojieafuo loco dicemtti»

Pice£aute cortices ^ .Ahtetis,<^ aliarttrefintferaruagresliiiquanuis adeo

duEltlesnonfintJn magno yfu-tamenrujlicti efp cognouimtPS.Ex etifiqttidc

yafacorhifque ac patctiora quxditad mcjTes yindemtafque couehedasficiur,

Picea nvaf. necnonprxtexta quoque tiij^uriorH. PtceaPlinitis Theoplmijiti fequuttisin

icea toe- y^^y^^ ^j^yyiiyj,^2tuidit.^ltacttanu,inquit,generihu.s ipfis tn fexu dtfferC'

tia.Mas hreuior ^ durior,fccmtna procertor,pin^^uiorihpi>sfoltis ^fimpltci-

htts atqi norifftihus.Ligniimanhr^ durit,(!^ tnfahrtli opere cotmufoeminA

moUtu6ypuhltco difcrimtne in fecurihusfipfaquc matertcs rctorrtda^(^nigrioi^

marihtis radix.Circa idain Troade (^ alia differentia efi, montanx mariti~

m£que. Nanqtte in Macedonia ^ ^rcadia circa Elim permutantnomina^

nec conflat authorthus^quod cuique vcncrt attrthuat^nostta Romanos difcemi-

mus iHdicio.Paulo pofi addit.Ptcexyerototispanicuiisahteti mari ^ fawt'

mina.

D£ ARBORIBVS CONIPERIS. L I e. I.

15>

n^ minoYihuSygi-aciliorihufque minimis (tc nigris.Propter quod GrxciPhtyro- »,
fhoro eaappeliitr.In eadc nucameta cuprefioramaribusfuntyacminusrefma ■"
rofcida.Iteeodecapite.Piceamotesamatatcpfri^ora:feralisarhor,^finelri J''*^^^/^''^
iudtcto adforespofitayac ro^ls yircns,iatame (^ in domos recepta tonjllrfici»
litate.Piced^rami penefiattm a radicemodtct/)>elutbrachia laterihus tnhdi- "
rent.Simtliterahtetiexpetit£ naui^iis» Sttus in excelfu montium ,feu maria
Vkex arboris figura. fugertt. E diuerfo materies

m\iA)i^ khS/lv U ., cjuxabteti pulcherrima,pi-

ccA adffi lesfcan dulas, ^^" j, .

^dfqHe ^ pauca alia feca- ^^

menta Hatlenus . Grd^ci non

iHepide hocyerhorum inuo^

lucro Piceje, ^ Pinus na-

turam exphcantes , itafahu^-

lantur. Pit)n puellam fuiffe

ohm perquam iUufire^ynice

a Pane adamantam quam

Boreas quoque rtuahs depe-

g- rihat ytnque addi fta . Pani

pottuspuella adhxfit^prGpte"

rea Zelotjptajlimulatffs Bo^

ra4,Pityn in faxa propul-

finsnecidedtt.Dolcns yice

puellde, Tellus eam in arhore

fibicogaomine mutauityqu<&

immortab perpetuoque >;"-

rorefrondefceret.Pany reco-

gntta t ytrenti eius ramo coi'

ronartfefemper ^olutt , Z«-

get adhuc arhor coUachry-

ntans, quod Boreas immeritS

froteruo Jpiritu dcpttlerit. .

Ve/iim quia dicltonum affi-

nttO/f Tndc» }y TnTUC , ytros er

ttam accunfatifsimosfcfiUity
yifum efi hoc adiicere etiam
£ tij

PHTRI BELLONII CENOMANI

Larix. Plinimn tp/tim in iis .tliijUrtndo hallucinatum , "Vr f^ptfume TnJxwy L<tricem
l>emrtt. Scd de hdc re nosplura inLar/ce pcrfequemur . Reliquumejl^tx
Picea ad Pintim tranfeamm:'^^ autem meliiis tntellivatur quam at horem hoc
loco dejcripferimtt^s ettis delineationem hic apponi curauimtps,

Pinu5.

WTff.

~r^^^^7»/^ ea eflquam Grxci Tn-rvv dixerunt intcr refiniferas ^fque-

Pinus farf- S '^y&Dquaqueyulj^oco^ita eftf^t lon^iori delineatione nonindio^at.

"f • ^ • ^^^mPmtis ^fatiua tfi^^/u^Jpontisarbor^ ^ qu£ non m hortis

111 ns lu.i; ^^_\^^ %Atantum conferaturfedin Siyluefhri quoque locojponte enafcatur.

Multmtregionum incoU magnum '^e^igal in nucihu^ habent, prxfertim cu

mhil eitis nucleis aduerfm tufsim efficaciu6 inuenitur. De ea tam multa ante

dixtmus.Maximui autem in matcriaprouentns efp folet , SylueQrem nihil

prorftis quam cultura a Satiua difcrepare comperio , tamctfi Pinafirumfylue'

flrem pmum dicantje quapaulopofi diSt^urifiimus.Pinti^ locts fermultisfyl-

uefcityetiam in planis^^Vt in GaUi<£ Narbonenfi agro,^ circa Majstltam , ^

in multis Italtx traBibt^^y^t circa Rauennam, quo locofyiuas exfe amplifst-

masfacit^qux non mintfs quam Satiua conos admodumgrandes producit.Sa-

tiuam tntelligo eam qu£ in hortisypomarits autquouis paradifocolitur . Sjlue-

Jlrium /eminafi in cultum demandeturfolumyCafdem proferre arhores^ atque

cofdemfru6lu6 comperies,ytnihi{ inter cas dijcriminls infitynifi folitts Jatio-

ttisdtfferentia.Pinorum nucleosqui a negotiatoribus yulgo yendutur Sylue-

Pini ciudifriumpromifce ^ Satiuorum ejjefatiscompertum hahemtis.Pini,Pice£y^

ces m tu- ^lni caudicesadaquarum duBm cauantur in tubos , (^ obrutt tcrrapluri-

os cauan ^^ annis pcrdurant. lUt yero nifi contegantur, citbfenefcHt. Fortiores autem

funt,fi humore adhuc pregnantes terrx, tndantur..AUohrogihtis (^aliis mon

tium incolts, hoc non mcogmtumy qui culongiu6 a fontthiis ahfint, aquasper

tubos deritiantes, quos ex coniferisJrcerint,aliis omnihus,qui ex cxtert^ arho-

rihm excauarifolent, pr^ferunt.Proditu eji e Pmu (^ Picea malleos maiores

(^ytiliores fcanduldfque jiert pofJe,quam e reliquis alits. Refniferis autem

matcriehits ft ^is prxfrruntur. Pinus atque Pmajier ram ofo m yerticefolia

habent capiUamenti modo , prxtenuia , longaque , ^ in mucroncm aculea-

ta. Pinus firtminimum Rcfn£ yinterdum (^nucihus ipfis Theophnjius.

libr.7,. cap.^.att.Pmus quoque hcnigna omnihuspropterea ejfeputaturyquod

radicefimplicialtaquefit. Seriturenimfuh eam(j^Myrtus C^ LauruSy (^

DE ARBORlBVS CONIFERIS. LlB. I. 20

aliapUr^ique , nec quicquam prohihet radix quominus hc€c libere auvefcere
yaleant^ ex ijuo intcUigi potefl radiccmplu^ mfefiare , cjuam ymhram auip-
pecum PinusymhramampliJ^imam reddat. Iterum lihr.^.cap.^.yhi tnte-
pres Pinum, radicem agere txda totam refertam tnquity de Picea eji intelli-
geduyt ex eodeloco Paulopofl . qux in Txdam omniex parte mutat^funt
PiiiL'S. ohefitate mort tradtdityCum

vii.i. vV(//fy/ nuUum tranfitum haheant.

m^f''- .'■■., j^lrimP.mg„k„m,f,c«t

W/: - .' <\v'-^^ - ■-■ - -

rrtf/, - - ,^i ,-- ' '^

ammalthi^ accidit:de nofira

pinu Theophrajiu^ non intel

lexit, feddepicea . ^t hoc

fufitps in t£da dicetur.Pineis

lopttme bp^nts £s firmmqucy

Itnquit Pltnitisfunditur , /<?c/

*^ .Aeg)'ptia papjro ypalels

haurum. Depmeis autem nu^

•tcihtts hoc adiecit.Grandift-

'misyinqtfitf pinels nucihtt^s

altifsimeque a terra f^jf^fis,

intus exilesnucleosy lacuna-

tis includi thorris yefittos a-

Uafermgmii tunicaymira na

turA cura molhterfemina col

locandi.Harum o^enus alte-

Ci

i^um, Tarentinum di^itisfra
gtlt putamtne amumque cx-
pofitumfurto in arhore , ^
tertium Sapineum e Picea
fatiU4 nucleorum cute ^e-
ntis quam putamine adeo
moUi ,yt Jimul mandatur.
Quartum Pityida yocant e
Ptnaftris fingulari remedio
\aduerfm tufstm . Ha^enus
'^tlle . Forte autem ts nofJram
^inumhocnomme mteUtgereyoluit . Siquidem ex arhorihtds conifiris du£

Pjnus.

Cortex pi
naftri co-
riu refcrt.

Abies.

Ccdrus

magna.

Sapinur.

Larix.

Pinafter.

Pinus.

Picea.

PETRI BELLONII CENOMANI

untmfunt quarum nuclei dendofint , Finadrifalicet , ^ nodrx Pinus
ideo -ji-TVf nondehuit ancipitem dfudThcophfahum fortin (tppellationem
"ytnunc Ldricem,nunc Pinum, nunc Pice.\mintcUi^nmm cum ea Pinu tan-
ttim adfcrihi deheat. Sedejuia Pinum iam defcripfi, c^ iconem eiu6 adpo/ui
fubercfty '\rmox ad Pinaflrttm accedamu^s.

Pinaflcr.

E Pinu iam dtSium cft,nunc quoque dc Pinaflro dicendum.Pi-

naflrhm yuio^m Galli£ Celtiae ^leuoydEluo yocat. Qua au-

^jem r.itionej mihi non conslat .Allohrooes ynde iftam yocem

Jorttantur, to-norant: tamen ^elianm ^leuam hahet, quod non arho-

ris ,fedpasloris Theffali nomen eft. Quam yocem apud Thcophrailum ex

yerjione latinafrequenter leatmm.Tamcn arhorem Theophraflus nufqu^m

agnouit: non enim ea in Grxcidt aut^fix montihus nafcitur. Neque tnterau

thores Grjtcos quijpiam extat , qui de pinaftro aut pinu jjlueflri meminerit,

nifi is piceamforte tnteUexerir. .Apinu hxc plurimum dijfert. ^rhorenim

efl ramofayt pinti4,fed humilior, quanquam ad pini altitudinem plerunque

attoUatur,atque adeandem crafitiem extuheret.Pinaftricortex^!abercft/ed

perimaterram yerfmin rugas yndantes paffu^s compcritur . Suprayeroper

totum caudicem ^ ramisyeluti leui^attt^ ^perpolituf ac tcnuis apparetex

quoindt<ren£pixideSyCorhes, O* multaaltafuppeUe^ltliapolitifima confn-

unt,Nam Corij yitultni modo duBilis efl. Tota arhoris moles acuminatifitn-

^i mentitur effcrie, >r qu£ fupra omnes alias conoidalem exprimat formam,

^Surculofiftipramodum efl.ynde rarofinuoftconfptcitur.Ramiptnaflri >;>/-

des multo humore turvent , ita >r exiccatt omnes in multas ru^^as contrahan-

tur. Folia pinaQri ytpinus lon^afitnt ac mucwnata ,fed m pinu duo tantum

infuntfolia,contraptnaftro quina, alioauitoto hahitupinum refct. Vnde pi-

naflrum appellandam merito cenfui ^bies , Cedrus ma^na, Sapinus (^ La-

rixramosacaudicis laterthm extenfosacyeluttin corporihtn brachia ,pa-

rumperarcuatos depromunt. Sedpinafter, pint^s f!^picea diftortos emittunt,

Jnf<ynem hac tihi hahe de pinaftro notam,quodfoIia ex crafsiorifurculo.pol

licari crafsitudtne pertuhulumpromat quina fimulconiun^a,tpfum furcu-

lum amhientia,qu£ nonyjunquam ita in extremo emincntoracilia^numerofty

ytcrinitum quiddam conftimant cxfaricir.ferens effigtcm. Jn hisfcctm no-

ucUus taquam ptduino afoliisfultus mcludttur, Siquidcm in picea,pinu,Sa-

pino (^

DB ARBORIBVS CONIFBRIS. LlF. I. Xj

pino (^^h't€te,ndueniente yeri^ temperamentOyge^Tnen in umi exttvmo f>ul
lulat,ex qtio (tlitid deinceps augefcens^mdtmentum conifutun eins anni de^
tromitur. Sic etiam pinajier crafjos in extremitatthus ramulos hahet, ex qui^
husffermina multis tunicuUs circundata , acfolia amhientia mittit, intcr qu£
rudimentumfruBt^ continetur^ qm tandem auBtt^,in conum efficitur, Pi- ^^^-^ p-
naftro coni cxteri^moUiores /imttoh idauiculis ohnoxij quasyul^ns ^Uo- naflri
hro^um Picquerellos yocat. Corporeffmtg>'aculo perjimtles,fempey mactlen-
t£,quofityt in cihos raro tranfiant,plumas hahent "Va^-ij coloris. Magnanfru- ^^^ ^^^
Huum pinailrorumiaCluram faciunt.Siquidemnucleos, quippe fragiles^ro- cleoru pi-
JhofactUime atterunt : quos ex conls moUtht^ forti morfu prehendunt. H&c naftri vo-
quidem cum his qu£ Pltnius fcrihit confentire yidentur. Is enim pinearum ^^^ ^**
mcum quatuor genera afsignat, in^uiens.Grandifimts pineis nucihtfs altif-
fime aterra fujfenfis ,inttis exiles nucleoslacunatisincludtthorm yefiitosj
aliaferru^ints tuntca , miranatur£cura moUtterfemina coUocandt. Harum
genus alterum Tarentinum di^itisfragiltputamine,auiumque expojitumfur
to in arhore.H£C iUe.Harum auium naturam non i^norantes tncoUfedmat
conos legere quos domum defferunt^ exiccant. Planapinasler^mon-
tiumfupercilta frorfns rcjfuit,^ quemadmodum Celtica herha,qu£ yltima spjca Cel-
herharum ex monte excelfifsinto ieSla efi, id efi, qu£ nufquam ntfiin iugis tica.
montiuaxcelffsimis , qu£ a niue nift duohus auttrthus totit^ anni menfihus
immuniafunt, nafci recufat. Stc ettampinafier yltir^a arhoritefi, idefi,quod
ineamontispartenuUaaliaarhorfupra eam inueniatur , alioqui tamen ra-
ra non efi. Nam fi per^Uohroges ex GaUia Medtolanum tendas yftueper
montemIuniperorum,autpermontemSenefium (quosGaUt yocant mont
Gcneiirc & mont Scnys) nuUum pagum inconuaUthusreperies, quipina-
flrumfuh Elui nominenon a^ofcat, Conos eius (^fru^ius dominon haheat,
^ cx arhore refmam exciptat.Pinafier tantttm yirorem induit, "Vf color eius Pin after e^
in opacum ceruleum dejici..t. Quod fi per iUoi conuaUes pergas , furfum- gregie vi-
que Ipe^es, Jieri non poterit qutn pinafiros yideas , qH£ altifsima mon- ^^^
tium cacumina ohfident. Quam ohrem quum ad eas yidendas accedere
"Voluertm , yltra leucam gaUtcam furfttm in montem mthi confcenden -
dum fuit. Meridianum traBum >f Lartx odit pinafier , necgrandines , ni-
ues , aut &elicidia reformidat , imo ah eisfbuetur ac augetur. Extremi pina^
Jiri ramiiam deficcati ,fifine foliisfint iCaules Semperuiui maioris refe- Sempcrui-'
runt. Siquidem eadem amhohus crafsitudo inefi,itaytfimul coUati ean- """^ "^*"

PBTRI BBILONH CENOMANI

Pinaftcr in dem akef alterlus efftgi^f^ referdt. eJI etiam pinafler in hortU Jlegi^t

horto rc- fontanxbl^i ex femme en(tt4,alter4 arhor ytt£ di^la, Quis ^ero talem

§ ^ki ; arborls huius nomenclaturam ad nos inuexerit iam fupra diximus . Ne^

Alter.i ar- w/»/ autem antiquorum ea hoc nomme "^nquam cognita futt . ^udio

bor vitar. quendam ex nautgat/one noui orhis inter fu.ts merces , h^nt cin^, quodyi-

tx lignum appellabat , multa^ arcas plenas reportafje , cum tamen Ptnajiri ef^

fet eumque Rc?t Franctfco omntum maxtmOyhoc nomtne impoQuram facere

non erubuit. Ex quo nthtlefl quod mtremur fi homines tUe tncautoSy dc^itft-

mos altoquty medicosftllcre potuertt Quibtis prtmo impojioris dolti6 nonjtib-

Li gnum oluit. Ltgnum hoc album eratfmjJofumJeueJuo adhuc cottice ohdu6liiyquod

nuUt ynquam non modb prodeffe potuit,fd yalde obfuit . Cuius tncommodd

cum multi magnofuo malofenfijfent , tUitdab yfu ahdicandum , non mintts

qttam nuper Chinnam omnittm cakulo cenfuerut, Quod ego de Lufttanorum

Clilnna. quoque Safapartllafaciendum itidicarim. Fontan^bUt pmailerarhufcula eji

^^ ap ari - ^^ ^^^^^^ ^trensihanc ctm primafronte ytdtlfemjiatim pinajlrum effe depre-

Fontanse- hendi,cum ex caudiceytum corttce,ramis, ^ id ^emt^ pecultartbtti notis . Ea

h\x\. tntra quinquennium ad yiri altimdinem adoleutt . Ramos in gtrum ctrcum

Pinafter. caudicem eo ordine , quo in Sapino ^ abicte d-cctuy pyomityper interualla

hahttu cruciformi.Folia habet, '\tpintisjed exiliora atque ex eodemfurculo

fimul per imatubulo inttoluta quinayeffena.Perpetua fronde yed/tur . SO'

lertts naturx indujtrinm,qutt m h.tc arbore in emittendti "^ere ffermintbti^ "V/S

ejlfubticendam non pittauimu^ . Nam abarborum extremttatibtts germina

numero qu/nqueyerktempore emergunt, quorum td quod tn medto altorum

efl,craf?tori corporistuberculo conf}at,quam CdCtera quxtn latcrtbtts funt.Pau^

latim autem incrementum capcfccns folia i^fntClti^parturit . Cuttis defcri-

pttonemfi cum ea quam tn monttbt46 feceram coferas eandem effe comper/es,

SedhxcfuSium nondum edidit . Ne autem remere id pronunctafje ytdear,

reipfk C^ argumentis yertj^tmam pinajtrttm effe oflendam quam ^Uobroges

Alcuo. ^leuo appellanr.cuitts cum agofemtna multu locis confeuiffcm arhores mthi

procreartintei perftmiles,qu£ /nhorto Regio yifttur.Romants tn ^fu ptncas

einsfuiffeyeriftmileeft. Cumenimfingulis homintbtis hoc folenne ftt ex

fuli yei minimis etiam rebits yelle aliquidqu£jlus reportare,.y^Uohroges apud

Genus pi- quos tanta eji harum copiaRomamyenales easdcportaffecredt par ed . St^

nearuTa- quidem cumnucleorum pinearum nucum ,qtMtuorapltntotradanturfuiffe

o^f/if/^^^^oi^t^ww/^o/^f^^w^wt/frf/f^^/wArycw/T/rr^^/ff/r C^ Tarenunum ^"

rcimnum

DB ARBORlBVS CONlFERlS. LI B. I. 22

rtt*s alferum di^itis jraviU ^utamine , (tWHm^ueexj^oJitumfirtoin ayhore,
Icon Pinaftri. adducor, "Vf credam

TarentiriiX. nomine
hanc de qua loquor
Pm.ifirum mtelle -
xiJp.Tibulum arbo- Tibnlus
remafia huic ^^ne~ arbor co-
rifubieciffeyidetuy'^^'''''
hts ye/ois. Eafdem "
arborss alio nomms **
prr oKtmltahte qws *
Tibulos^ocant pU- '*
rique arbitrantur.fei "
o-^iciles fuccin6iio- **
refque^enodeSy //- "
humicarum adyftis, "
pene/inerefina.Pt- "
ntflmm attte fic de- "
fcrihit : Pinaflerj in- "
quit,nihil alitid efl '*
qu.im ftnws plue- pjnus fy^
flrismira altitudine, ueftris.
^ rf wf^/o ramofa^ „
ficutlfinm inyerti' „
cf . Copiofifima d4t ^
0*hdscrefin(tm>

vUameffe arborem , qu£peculiarinomine Txda yoceturTheo- Txda»
phrafli autoritatefretta (^Diofcoridls ajfirmareaufim. Nam
tdtdapin^uor Pice£ tantum pars efl . Coniferarum equidem ar-
borum materia oh yitium pinguiifa^a(fi modoflat) t/d^ nomine uocaripof

f 9

PETRl BELLONll CENOMANI

i> fet.Vto/corides nepe in capitc in quo de Picea c^ pinu agit hoc modo fcrihit,

>y T£d>i,inQuit^Pice£ ^pinHSparticuUtimfe£ia,fun aceto coquatur,0^deco

» Bo dens coUuatur,dolores leuat.Eadefere ^erha Plin.lih.i^.cap.j.hinc mU"

»> tuatm ^iidetur. Tdcd^ inquitin aceto decoB:o dentiudolores ejfcacitercoUuu

Conus id tnY.Prxterea cude pice liquida differit.Pix Iiquida inquit quaalu Conuyo"
clt pix li- , . n • -^ , •', ■ ^ ^ , ■ J

quida. cant^epin^uijiimts Pini pice^que ligms cogregatur^ lignorum nomme t<zdam

inteliictens.EJiprAterea locrn apud Diofcoridemprtmo capite de oleo cadtdo,

„ '^hi tAdafufiws defcn hit,h<ec inquies. Pojiea t^d^ pr£pinguis picex afftdatim

I, C(x:f<& £quale pondtis adiicttur , ^ tranja^ls o^o diehus oleucocha mouetur.

Ex quo liquetttedampr£pincfuempic££partem effe.Pltntus qtwque tn hunc

i> modumfcrihit:De Tdidts Itgnorum cohujii^^ tritifque m mortario carhonthtPSy

fy atramentum lihrarittm conficiunt. Itemlih. i6.c,ip.ii. ManifJieTdtdame

Piceapetifcrthit. ^pertturptcea e parte foUriyinquit^non plaga fed yulnere

" ahlati corticis,cum plurimum hipedalt hiatUjyta terra cuhito cum minimunt

» abfit, nec corpori ipft parcitur^^ft in c£terh,qtioniam haftuU infruBu eft.Ve-

» trum hdic terr£proxima Uudatur, ^ltior amarttudinem affert. Poftea humof

omnis e tota confluitin y/cu^ . Verha h^c a Theophrafto defumptafunt qui~

" htis tdtdam apiceapetifatis comprohatur. Itempau/opoJifcrihit.Interhxcge

** neraproprium qutdamficere Saptnum , quontam ex co^atione earumferi-

*♦ tur, qua/is dtSia eft tn nuc/eis ettifque arhorts tmas partes txdam "Vocant , cum

'■ fit illa arhornt/jti a/iud quam Picea^feritate pau/umttigata Ha^entts. PaU'

'» lopoft dum de arborum naturaperfitu^ dtjfertt,tnquity Montes amat Cedrtis,

•^ Zarix Txda,^ c£ter£ e quthtis reftna gi^ttttr . Locus ifie mthiadmodum

fujbefitis efimam T^dam dum dtcitputatur etiamptceam ptnguem tnteile-

xiffe,quum eandem reftniferarumgeneriadfcrthat.PoJi Laricem entm,quam

quintam ordtne conftituet^atyhxc addit . Sextumgentts efi Ttsda proprie di-

6la,ahundantior fucco,quamreitqua,parctor,/iqutdi6rquey quam picea,flam~

mu ac /umini facrorum ettamgrata.Quodfacrorum /umini gratamfcrthtt,td

de /igno eft tntelligendum : namfia/iterljaheret ,certe fui^^neris arhorefpt,

Sed quoniam mox eodem captte fuhiungtt Laricls morhus eft^ytTxda Jiat,

planeperjpicuum eftarhoremfutgenerisnon effe,qutppe fimorhofa Larix de-

fciatin T£dam,neque ex Lariceferi T^daniftyiciata morhopoteii. Hinc

palam eftfT^dam arhorem peculiarcm non ^ffefd de his tn Laricefufitis di~

Cftur Ga::^ Theophraflt tnterpres -TnuYJAv nunc Ptceamynunc Lariccm yertit.

*' Sed Plinitts Laricem quandoque dixit. T^dam quoque Pltmtps altafgnif-

catione affumpfiffe ytdetur >f hb. zxap.j.in quo defemperardentihus locis

h£c haheat^adem in Lycia^iinqmt , Epheftt montes T^daflanmante ta^i

De ARBORIBVS CONIFERIS. LlB. I. Ip

fiit^^/anf (idco >f lapides quoque rittorum f^ (tfen& in ipfis aquls ardeant yali- „

riiycjue ij^ls tUe pluuiis.Theophraftm dectmo quinto cap,lib.6. de Tdsda hoc ,,

modofcrtbit RadiceSytncjuit,tanquam plantarum l/entres efpjquoniam cibtts „

inttsaliquatenttialteratur^quod etiam in arboribtt6 confiat qu£ pin^uefcere „

admoditfrntfo!it£.Picea entm radicem agitt^da refirta. Ratio eadem qu£ ^,

in antmalibtps eft^qubd pars alimentt^quxferbuerityexcoSidque fit^ quontam „

pur^atrf?im4 eft^afiidety^ coUe6ia denfataque pinguedinem reddit , reltquu „

yerofurfum tranfmifjum,partes cju^fupra terram eminent^nutrtt, non periUa „

pinguedtnemfubtensfedperaltos quofdam meattts.Nam qu<e in ttedam omni „

exparte mutat£fint,obefita^e mortuntur.Cum enim nuUutranfitum habeant „

fpirittisflrangulantur.Item cap.\i.hb,6.inquit,Td^da quoque detraHa Picea »

feruaripotefl.Hinc etiam pin^uendo pro magno habetur, Sed hx,c omnia Cdt,- „

teraque non ntfi bene adultafufferrepoffunt.Et hinc quanuis putruerint fer- „

uari tamen^ac yiuere queunt:Nam ^ Pic<&afempert<x,dtficare confueuttfed „

cumyiget (ttateque maioref}.Caretenimpic(eat£danoueUa,qua humorem no „,

excoquit,neque agc^ef^at,fed totu ad germtna incrementaque altitudinls ab- „

fumit.Statim entm ac dilatari coeperityyis iUa ^ habitudo t^dte yidetur con- „

/equi.QuiPicxasin idaftudiofecunbusprofiernunt.Tdidar^couenienti yo- I^ei Teda-

cabulo dicuntur.Sjce inpictea dtSia dHtaxat tnfoeminaprouentt, ytqu<e mi- i,V'

nus tdidacea fit^quam masjeuigattoracprobiorcurfu meatuu.ficuyocat idei

t^darij.Hdtc tUe.Tde.daJ Gr^cis M<e^Jht ^ov yocata eftycuinstartis fuitRo-

m£ oltmyfus ytyulgo etidinforo yedereturjqueadmodti etianiic in Oriente,

Vbiyulgtts M<^yocat. Na^^ipfi pifcatores qui dormientes pifcesin litore Dormicn-

fufcinaperfequuntur,in magno yfu habem.Nos autetn mediterranets tra^ii- ^es pifces-

bti6 eiti6 loco cadelis ex Sepo yttmuryCtt ea optis non habeamtts. Materia qu£

nteduUittiedaceam ambit^Theophraftus Ptnufoeminam yocat.ficu,inquit,ah

jddeis t^dariis cognomtnari traditur.Siquide parsinterna rubicunda t^eda eil

externa auteminufqt^ t^dacea magts albicat.-nacH grandes arbores proftratx

fiintypartescandid^e ambietes qu£ coputruerunt abfctnduntur.Inneruu tntpts

r-ubiciidufiue arboris meduliifecurls adigttur^tnde Tdsda nafcttur. .Ambietes

enim partes cadide Sjcdt co^ominAtur^td ef}ficti6,qudt tteque Teeda redolet, ^^f'

neqi ardent^fidab igne refiliunt.Ex hoc Theophrafii loco Cdtfart ^ C£teros Theophra

qui eufuntfecuti detegitur ab eodefurttmfitrripuiffe qu£ tUifiripferunt. T<eda ft u m q u o

itaqi non in quauts arbore pice£ inuentiurfed tn tis tantti qu£ yeti^ftate confe Ca?far/s i\r

nuerut.-noomntsitematertesT^dafiicitffedfolitmmeduUa.Tedaa poetisetia "J^ 5/
, , .,, 11 Ir r r i ■ 7 7 / prehcndj*

€eubratur,Virgtlttis6k,Aemido$ cum de Mtfemjunere jcribtt^h^c habet, j yj.,

f iif

T2p(fa p«c
tis & Ver-
gilio cclc-
bris.

if

»

Etluuen.xin

^lihiquoque.

Ccdrus.

Picca.

Piniis.

Pinafter.

Larix.

Thuia.
Bcnacus
Lacus.
Vailaricc.

pbtRI bellonii cbnomani
Nec mimsintereit^Mifcnum in litore Teucri

fleLmt^^cineri mor4to fupremafenhant
Prmcipiopirtguem t£ciis ^ rohorefeBo
Ingentem ftruxere pjr.tm,

—Siijuadarcntur
Sulphura cum txdiSy^^ftfofethumida Laurus
Pone Ti^/lImum,T£da lucehis in illa
Quifiantesardent,(juiJixo^utturefumant,
£t latum mediafulcum deducit arena,

Larix.

Odquam Cedri pice£,pini ^pinafiri hiftoriamfatis ahunde dc'
W f^^ipfi^^)Confequenter de Larice quoque diBuri fumus. Ijtrix
^^folamtercAtera refiniferarumgenerafuafoliahyemeexuit. Ex
quo Plmiumfalltfcimws^quineque decidua effefoiia eaque mucronata tra^
diditynequeyllo exhilarariflore putauit, non eflaliafuivenerii , arhor, ex
quamultopiurapetanturpharmaca, quam Lariclsmao-nocerte ^Uohrocum
^incolarum Celtic^ regiont^prouentu. Laricem Gr£cia nunquam yidit^cu
ttti ne ipfe quidem Theophrafttn "Vnquam meminit,yt qux, peregrma effet:
tametfi Diofcorides dc ea aliqMid dixerit , \eluti de re externa pronunciafje
yidetur. ^ GaUiafuh alpina^mqutt, Refina liquida conuehi/blet,quam "Vr;»
naculo nomtne Larica appellant tncoU,Pr£terea eodem capite tn quo de Re^
ftna Itquida pertra6iat. Colore, inquit , refin£ inter fe diftant ,fiquidem alia
candida eft ,alia oleofit,alta mellei coloris fimilitudinc (oamf>»hiei^id efl
yt Larigna. Ex quo perf^icuum eil eum tanquam de re peregrina locutum:
JS/am quod Plinitis lihro 1 6. cap. ii.In Macedonta Lartcem mafcuUm yri
dicit, id deptceaeffe inteUigendumfatU planum eft. Lartx fiqutdem in ma-
cedonia nafci nufquam yifa eft. Quemadmodum neque Homertis ynquam
de larice meminitde hoctam in Thuia ahunde dtximtn , yallis eft paulofu^
pra lacum Benacum , qudt, a Lartcihtps thi affattm nafcentihus , yulgo yalla-
rice nomen eftfortita, Cdtfaris Columell^ (^ Plinij authoritas, quihanc inui-
ftamflammis afpuerant,me olim eo perduxerat ,yt in totum mihi ytderer
yeram Laricem ignorare,fedyhi contra qudm illi fcrthanryri eampofje ani-
maduerti, malui in ranto duhio medicis ^ Philofophisaffentiri,quam Cdift*
rii<(^ alits qui eandemfeEiantur opinionem. Mirum certe effet,quum LariK

DB ARBORIBVS CONIFERI?. LlB. I. 24

4h omnihus in numcro refinifeMrum cenfentur,eam Umen inuiSLtm jlammls
ncc ma^ls quam lapides^rj: ctim arhorcs qux refmam fundunt ^ cx quarum
numero eji Larixjplurimiiexfi (^ oleagmofam fuhQantiam emittant. Quo
ft "Vf etiamfacilim ah igne yincantur. Plinim txdam perperam ex morhoft
Larice feri autumat cuni id Theophrajlus de picea dixerit, Eftautem t£da
pinguifima pice<earhoris matcria , ex quo fequeretur non tanta difficultate
qua C^fxri placuit flammam eam reci^ere, Laricem noftri MeUfam yocant. Melcfa.
^tcjuif Melefa Larix eft,forte C^farls Larix noeft^quamfeflammis inui-
B^yidiffefcrihtt^cuiu6 nuUufuperfitreliquiarum yeftigium^nayix aliquod
bgnigtnti^ apud Celtainafcenteyideas^ quod nonah igneyincatur.Sed C£~
farls yerha hoc modofone excufari poffent: Nam cum corporls cuiufquepro-
prietasal/aadfufctpiendumignem hahillsfit^alia inhahiUs^miril yideri non
dehet,ftanta lignorum moles, quantam ipfi refert^ leuemfldmmam rejfuc'
rit.QjHd qU£fo imheciUa cremioruflamagrandinoceretrahipoterit^ Entm- imbecilla
y>erbgi'ande corpips folidum,continuumydenfum,cuiufmodi erant contigna- fiamagra-
tiones trahium yiridium Laricis^ dtjjicilitts alteratur^mutaiuracniCHtaj mo- "^ trabino
tumeft^yttn iftagrandi lignorum mole^ qude,fuftinuit infcnfihilem alteratio-
nem cremiorum ab ivne.Etfifafces igni hahilcs huic copagi admoti mhilpro-
fiierintjeuiterferendum eft:namfitlhcofafces comhufltfunt.^trahes flam
mU inui6l£ ignhs ytm euaferint^tnte^it ^ non yft^permanfertnt, id denf-
tatt referendumefl acceptum^quod autemfafiei ilicb ignem fufceperint lct"
xitatt .Quamohrem non cftmirumfitrabes Larice<£ahigne inuiBx fubfHte-
rint.ob hanc rem Cttfar, qui etiam ifta yideraty^ qu£ de Larice retuiityern
effe poffe putauit:idyerbfempernon accidcre experientia ahunde copertum
efl.Cditeriimyt qudiad Larictshtfioriam pertinent perfeqttamur ydtcendum Larix mul
Laricem intercdtterasconiferasarhores , multb plura quam c£teras promcre ta pharma
pharmacatncmpe refnam /iquidamfundit atque etiam duram. ^hies quide ^^ pron^if»
hoc ipfum quoquefacit.Sed ahies n/fprematurnuUamfundity qucmadmodti
neque Larixyntfi terebro pertundatur.Foramen m caudice tranfuerfum exca-
ifandum cfl.altoqut mintmam daret rffnam^ idqueyerno temporc.Larix efl
paulb humtlior quam .AbieSitUt t<tmen quandoque aqualts reperitur. Saptno
autem Picea ^ Ptnaflroprocerior.Lariclscaudex qui terrampertingit^craf-
fiori corticis callo cofiat/tmls profmdlS)hiulciSy Itratimque paticntihtiSjyfque
ad ramosfcahrii pandttur.Quem fifecurt profundttis ahfctderis , colorem ru-
hrumfubeffecomperies:qtH qutdem a ramisfurftimglahris ex cinereo albicaK
Larix, Sapmtis ^ ^bies in cuf^idem mucronatdi turhinantur . Nam Pinor

PBTRl BELLONII CENOMANl

{}ey mttko magu in Conum conglobatur. Sed picea ^ pinta yeluti in ymhel

Um dijfiffs fuos ramos in latum dijfmdunt. NuUa hutusgeneris arborum poji

tinaftrum,fii^orum magvs patiens eft quam Lartx,Picea yul^arwr quam La

rix ybiquefere reperitur.In Germania tamen alioqui rara eft',Siqutdcm mihi

maximam totitis Germam£ partem yna cum pr£ceptore meo Valerto Cordo

peragranti^nufquam tn tota Saxonia, Bohemiayatque adeo Pomeranta >£"/>-

ntcam yidijje continffit,prxterquam quodjupra Enipontem admodum "^ul-

Larix circa ^arem ojfenderimuSy Refiniferarum omntum qu£ conos habentfila Larixjh

Enipoteni liopr^dttaeft deciduo.Cum itaquepicea plurimum a Lartce dtfideat,mirfim

vulgaris. -^^^^ tanttt^ error incejferit^yt etiam Plinittsjibi ipfi impofuerit.^tqui quo-

deciduo ^^**"* Laricifolia decidunt in hyemc, Martij inttiopuUulare tncipit. Mirum

eft quod ab iifdemgerminibws a qutbu^fupenori annofolia dectderat, eodem

fequenti emergant , atque eodem ordine , ex "^nofurculo rotundo yeluti emi-

nenti ex ramo,quo quidem tempore coni quoque rudtmentum cumfolitsfeor-

fim exoririfolet,quiintra magnitudtnem Regi£ nucis adolefcit. Rudimetum

hoc yix e tenerrimo LaricU ramo pifo maitis emicat rotundum , procedente

tempore longius tenuAtur,augettirqifih£fere crafttiidtne^tunc colore ^ma*

ranthi egregiementttur ,yt arborem eleganti ,rutiU6que colore conuefliatm

Quodfiynum ex tenellii a ramo eruas yeltitiamomt floccum yidebis, Nant

copa^ilesfunt fquamuU eleganti rubro dtluto rubicundiores , quam rem di"

gnam tudtcaui qudt htc adfcriberetur, Lartcis cont anmcult, tam frmtter fiidt

arbori h^rent, ytperpetuo yeteres cum nouellistn arbore yideantur , quifiad

femtna lev^ntur,inprincipio h^emisidfacicdum, quum arhos fiiafolta exuit,

aliaspod id tempptsfefe ita pandunty >f nihil infefeminis contineant. Lari-

cisfolia numerofafunt,fed exorttis rariores habet,quia rartu/cuU ex ramisttt-

hercuU illa quibusfolta h^rent in ambitum caulis dijponuntur , qu£ fi a ra-

mo yellas yna cum foliis penicilli quopiSiores pingunt, extremitatem hahere

te putabis . Quantum autem ad extremos Laricis ramulos attinet ,graciliores

funt,quam in quauis atia coniferd arbore^ nugtsflextles colorejunt ex me-

linoin rufum Unguentes , odore perquam iucundo Laricesinmonte Senefi

mnnunquam .Abietes yafiitate £quant, Laricisconi ptlkUrum Cuprefi ma

gnitudinem complent,fidpaul6 longtores fftnt, breuiquepediculoramo anne-

£iuntur, ipfis ramulis retrog-efii, yerfus arborem accttbant,graciliimis fqua-

wis,compa6ti(ibuifoliatis,alterutram amplexis,quarum quxltbetnucleos bi-

nosfoliatos aU cicad^ fimilitudine ^fcmenautem magnitudine feminis Cu-

prefii^ exiguoque includit, H£cf Mailicentur pineam pUne nucem odore

referunt.

3»

DE ARBORIBVS CONIFERIS. IIP. T. 52

referunt. TolU ohtufa.moUta ^flexil/a duum digitorum lcr7ff.i, lcuiter com-
frefftfouniculi cr.tfitudine arctter trt^^intafmulcotun^tmtur radiatimfur^
culum amhicntiayita yt ocellu^ rotundtis propterfoltorii compagmem tn me-
dio appareat.Saporlsfitntminw cjuam reliquaff^oneraadslringenti^.Pinumfi
atterantur odore referuntfoftafccaflaccefcunt. Lartx affinitate ftmilttudi-
nti Cu^refum,mentitur Foltiifire (^ conif. Laricem cttamfemine aduitam CuprefTus.
habemtts yailtftmam. Excreutt emm in hortli Vomini Renati Rellaij oltm
Epifcopi Cenomanenfs trihits titnlm milltayihtis ah Yrhe Ccnomancnfi. Que-
admodum aureGalh Lnricc^nMelefam yocant,Sic etiahuiM^fungum ^ga- Agaricum.
ricum Meleff^ noruntappMare.TDe Larice Plinius Ith. 1 6.cap.^o. memintt.
^mpltf^tma^tnquit, arhorum ad hoc £ui exifimatur Rom^ yifky (juam pro-
pter mtracufum TjheritPS Cdtfarin eodempote naumachiario expofiterat ad-
ue6iamcum ^e!i(juamiterte , durauitcjue ad Ncronis Pnnctpis amphiteatru.
Tuitautem trahs e Lartce lonoapedes c x x hipedalicrafitudine <zqualis.Quo
inteUigehaturyix credthtlii reltquaaltitudofadigium adcacttmen (ffiman- "
fihtii. D emiranda efi Plinijfcntentia,qui Laricem in aqttis merfim nonflu - "
Bitare tradtditcap.t^^.lthro i5. Spfsifimay tnquit^exomnimaterte^ tdeo (^ "
gfauifsima iudtcatur.Ehenus ^ Buxtis.graciies natura in aquisfluitanfy nec "
fuherfi dematur cortex ,nec Larix. H£c iUe, qui efiam eam cariem fentire '*
tardtfsimefcrihit eo quod in humorefitpr^cipua.Lartcem tn maritimn naui-
hus ohnoxiam teredini aiunt.Qu^dam entm m mari, quxdahfin terra yictis
opponuniora.Vifcum quodin Larice ^ ^hiete nafcttur<^.htv Gr£ci dicunt,
cuius moiferttlis eftfoemtnafltrtiis.Cum ttaque Larix in Grxcta non nafca-
turfid Picedt aut Ptno dehetur,quemadmodum etiam qux iam ith. 1 6 cap. 12,
t/f Laricefcripferat.In Macedonia,inquttyLaricis mafulds materiam ^^runt,
fjcmin£ "^fero radices fantum. Qui tamen eam pauVo ante flammis inuiBam
effe yoiehat.Pr£terea aiihi Laricem qutnto Reftntferarum generi adfcrtpftt,
Lthro enim i6.cap.io.SttiisJnquityidem,eademfacieSjLartx yccatur . Ma-
teriesprnflantiorjonge incorruptayis,emort contumax , Ruhcns pr£tcrea ^ . .
olore acrior,piufculum huic erumpit hquorii meileo colore,atque lentiore nu- melleus
qtiam dHrefcentts. Itempaulopo(i. Omnta yero ea , inqutt,pcrpctub yirent, Laricii, ^
necfaciledtfcernunturinf'onde,ettam a peritii , tanta nataltum mtxtura j>
eft. Sedptcea mintis alta quam Lartx . ^ho item ioco Larix , inqnit , craf- j,
fior leuiorque cortice ,folto ytilofior , pinguior ^ denftor, moiliorqueflexu. „
»y^tPice£rariora,ficcioraquefoiia,ac ma^iialgentta,totaque horridior ed ,>

G

PBTRI BBILOVIT CENOMaNI

>» C^ p^^fi^fi fefinct, Layixyni^ vctdicihm non repuUulat^Picea repuUuUt.
HaSlenm Plinim^ qui cum mulu de Larice dicar , fa ex Theophraflo ha-
hetyqudtprorfm PmoautPicex dehcntur. Item cap. ; 9. lih. 15. etiamfrihit.

" Siccerte,mquit,TyherimCjtfirconcremaroponte n.iumachtario Larices ad

reflitucndum Cdtdi ex

Laricis figura.

Rhctia prjefniuit.

Quanquafn multa de

Larice apud Theo -

phraffum quemndmo-

dum hh.6.C(tp.i^. le-

^cinrur hoc modo : Dc

cacuminationis dcmu-

tilationifque r.jtio in

paucis cc^itanda eil.

Pauca entm funt qux

emoriea de caufa pof

funt , quippe dccacH-

mtnntione.^hies Pi-

ntis , Larix ^ p.tlma

dumtaxat pereunt. ijla

ramen Larict non de-

bentur , Latintis enim

caudrx d Ga:i^ couer-

fn4 Laricem quideha-

bet,fedex yoce Tnvy.H

redditim . Theophra-

J}tis aurem Pjthtos no

niine nufquam Larite

comprehendit , imo de

Larice mentio nunqua

apud eum reperitur.

Stiperefl >r de ^^.t-

ricn,td c(l Liricisfun-

goaltquid dicamttf.

DB ARBORIBVS CONlFERIS. LI B. I. z6

Agaricum.

Emmr ego Neotcricos quofdam non credidijTe modo , fed etiam
prodidijijje ^^mcum m al/a arhore jquam in Lnrice najci ,
Dw/corides quidem ex contfera arhore agancum alia qu.tm in
Zarice nafct poffe putauit,noin Galliafed in^fidi Galatiafcnpfit. Veyunon A garicum
in quercuu caudicihus tn GaUia^^^tilli autumant.Falluntur pr^terea quigUn
diferis arhonhi^ dotemfercndt ^garici tnhuunt, Qufadmodum enim neqi
qudtuis Larix ^garicumpromit ^ficneque omnls Ptceit T<s.dctm. Efiloctis a- picea T^-
pud Plinium lih. i6,cap. 8. quem,ytgcnuina lefho confietfic cgo legehdum da.
confeo.Galliarum refimfer£ maxime arhores .y^garicumfertint.Quo qmdem
loco yht quxdam exemplartaperperamglandijerarum hahent , ego conifera -
rtm, aut refiniferarum legendum ptito . Namglandtfer£ arhoresnullo modo
genutnum ^gartcum producere poffunt . Quts autcmin medictnaeitvs fit
yfitl , non eji pr^fenits tnftituti dicere: ea etcnim tantim qu£ ad hiftoriam e-
lufqtte naturam pertinentfcrihere yolumus . Maximt^ eit^ nunc tn tingen-
dis purpurls egregiojhlendore coccofulgentthtis infeclonhns eft yftt/s qut olim
ignorahatur. Nec mirum eftrarum inuentu effe.,cum ex dccem mtUthtis La- ^ ogricum
vtcum arhorihus^lfix ynam .Agartciferam compcrtas, non niftautem ex an- rarum in-
nofts ^gancnm produci in confeffoeft. Non tamen quanuis etiam anno- uentu.
fam Lmcem .A£.xricumgignerecompenmus:ryiHltafiquidem miUiana cttm
permontes tterfaceremt^ jemenf fumtM , antequam arhorem aliquam qu^
^garicum fmderety inueniremtM. Quodft quijfiam tum in yaUancem^tum
in Brianfonaappulerit, ^ ycrfus montes contenderit^ multa-s quidem iUe La gj.: r '
ricis arhores yidehtt . Sfd totum fortafe dtem ante peragrarit , qudm ei con-
tingatytyelynam .Agiriferam offendat . Sedcum femel indivcn^matre
quandam compercrunt hanc dtltgcnter ohferuare folent , tanquam ex qua
prouentum annuumfe confequuturosfferentynequetamen quotannis,fed al-
ternis tantum annls ad cam accedunt , quofungos in ea enatos carpant . .Aga- Agaricum
Yicum yt non niftcerto quodam annitempore^ftc nec impttnefe legipatitur, vix fine no
non ntft entm ah his qui artem legendi tenentjftne noxa auferripot.ft : non ^^ '^g'^"''*
Hutem yno tmpctu^ ytfungus tcrrx, erumpit,fed paulatim ^ per yices incre-
mentum capiens augefcit: non tamen ^ficut eum "ytdemus friahtlcm, leuem,
exfiiccumfed fungus coptofo humore madens confptcitury quitraSirici qua-
damfacttltate ffongtiS. modo humorem in arhore pertrahens nutrimry^ plan
f < modo augetur, Quod quidem cum inftatu fuo eft(nam hahet ^ (itum in-

Gij

PBTRl BELLONII CENOMANl

ctementiim , Jitvnm ^ dcclimttonem , )fi incaute le^eyU , mttximo te af-

fcier nocnmentu. ideo perfkpe mfiicos Symptomatihus ^rautj^tmii ^ mato-

ribns qu>im Thapfta , Ud:re confucwt . Cuim tUt rei*^,on tgnari maturttatU

rempusexpeciant: Namjiiam maturum tegant, nuUam noxam fuo halitu

adfcrct, aiiocjuifecuribui cum corttceabfcindunt ficiem auertentes . Sia^a-

rtcum in nafccmlo rimamtn corttce natiumfit , in longiorem fun^umauve-

hitHr^fedJi locum hahcatcapacem tn latum diffmdetur: yhiyero non ex ri-

mafed ex medio quodam erumpit^tunc tn turbincm extuberabtt. Qu£ caufa

eil curtn dtuerfafformas excrefcat. Nam certus efl tllt in arhore nafcendi ri-

tus . ^ltas entm tn caudtce l/erfus cacumen , altas tuxta terram , altas circa

medtttm caudicemfednunquam in ramis prottenit. ideo cum permontem ad

inqutrendum ^gancum mtht etindum ejfetj ^ duccm hahe/em, cjui multas

Scalfcroni matresagnofceret,ftneferreisynguibus,cjuosItalicumyi4lgus Scalpheronos

vngucs "^ocat tncedendum nonfuit. Nam quiad pr^rupta tUa locafeconferunty >f-

luti hi qui Capreas ^ ibtces haltda arctiue , aut mifsili glande ac tormento

yenantur^eademuperaiterconfcientesin lienatione Larices ohfcruant, ad

qu^fagarict "Vel rudtmentaanimaduerterinty cumlegendi temptis appetet,

Matiiriim ^^^^^^^'^^^^^'^^'-^ enimjiaccidertt,ytfruila iam magna licet immatura re-

aut iinnia- p-^^Ytnt^eatamen carpunt^maximo homtnumdamno. Magnijiquideminter

turu Aga. coUigendumrefert^ytrum perfc^tum fit animp^rfe6lum . lUi\ero ^fipro"

ticwm. teru^fc agers norint,quod .Agaricum immaturam le^ant , ettm tamen qudi-

fium prJLtermtttere nohtnt . Nam qttiprtmtis tnfyluls Lartceis^gartcum in

, arbortbu6 offenderit, Itbere iUud legere poteji . ^gancum non reperies , quod

non Larici in excelfiori montts tugo h£reat,quodtamenfi diuttus arhori in-

h.-ereatyitiojumeuaditftquecariofum ^ {quaUidum ^ita ytettam tandem

fattfcat^inpulueremredigattir. Multum ttaque intereji quo tempore le-

gatur:nam quodcunque ^ganciiji pojiduos annos decerpaturtl>ittono care-

hityquemadmodum neque tUud quod ante annum a matre decerptum fuerit,

Tempus autcm lcgcndtdehetantehjememeffe:nampcr£jiatemfuam con-

Vernum. Jectttus eji mavnitudtnem:Nec eji commtttendum ytfucco madens^cuiufmo-

Agaricum. diejiin yere dum augeretnciptt, legatur:tunc entm , ytrecensjponriagrauii

. eJiodorlsy(j^ponderoJitm,ttaytiUudJiomachtis nonfactle patiatury quin

A"Aricum'. ^^ yomitiones ejfundatur.^utumnale yerbyquippe iam dtgejium,^ C£tero-

A;^aricura rtimfrti6iuum injiarprobe co6ium,hentgne corpui folutt.Ncn tta dijitnguen-

"^''*- dum cji .Agartcti^t mas in Larice mare,Jvcmtna in Lartcefxmtnagignatur:

Agancum pji^^ii.^j^^^^ctedaeJidiJJmtiaqusiiAAbundcamHltts<iuthoribtii tii Diofco^

De AR.BORIBVS CONIFERIS. L I IB. I. 27

ride diSia efl.Nihil proftt^ fnn^tis ipfe Ijyemc augetut: ^h initio autem *Vf w
yjuue ad^ntumnum incyementumjuum habet. Naquumpytmiim ^er ap-
petirjjumor quidem per quoJdammeatn4 extracorttcem expellitur, qui con-
crettps tta augeturpi/tfuam magnitudinem intraannum ajjumat*

Sapinu5.

I Gallico nomine Sapinum appeIlareyoiuer'ti,no dtces du Sapin, Du Sapin.
citm td nomen^biett debeatur.Gallice autem dicendum SuifFe, Suirfc.

i^^biesduSip.Neautemeandemarborem^bietemC^Sa- '"'

pinu efje credamit^f.tcit, quod ytranque di6iionea Latinis yfurpatam fuiffe
l^idemta.Pltnitis enim libroi6yCap.ipJcrtbit. Cato,inquit,hominuftmmn4
in omni yfii de materiis h£c adticit , Prelum e Sapino alta poti(?tmimfaci^
to. Item Itbro 15, cap. 10. hocmodo Sapium habet. HarumgenusTarenti- Sapium.
numjnquit, digitisf\tgiliputamine,auitimque exbofitumfmto in arbore,^
tertium Sapineum.^tqm "Vf qualem arhorem Sapint nomine intelhgere "ye- Sapincu.
hm p.tlamftt,ftngul;(6 eiii^s notoi ^naque tUttis Iconem adiicici.Re^lof^tplu-
rimum, affitrm c.mdice "Vf abies , ataue eademfere altitudine. Quamobrem ,
parumrefirtfieumfouminam^bietemejje pronunctauenmtis. Eftautem .
eafuigenerls arbor,qu£ ad eam altitudtnem ajfurgit^ad quam mas: quaquam
"Vf etiam ^ in ahietibns nonntiquam repmintur qudCpumtU^Jttnt, ^ afia
altitudine (^rsciitudine defciHeruntJoumilefquepermanent. Ramosabie^
ti fimtles mittit yfedpendentes ,ytin lunipero maiori dicetur. Totaarbor
^bietefurcu lofior eji^ fedfolia eademfunt, h oc dempto tamen^quod in abie-
teftngularia ^trinque peBinum modo cohdcreant.Sapino autem ramufculum
nuUoferuato ordine circundantyleuitermucronata, ^fere teretia^cuin abte-
te obtufafint,<^compreffa. Sapinu^ yjrore herbaceo exhtlaratur. Picea ta- Sapinus»
tncn eo muito magls pallefcit^ynde etiam Sapintis a longinquo folo a(he6iu ah ^''^^*
aliis difcernicur.Rami tn caudice dehituJertfantordtne,qut furfmi rentttun-
tur,fed furcuitgracilespermulti dependent. Caudicis cortex ex cinereoin li~
mdum colorem pallet , altquantulumfcaber. Conosprofcrt omntbtis aliis nu •
merofores ^ longiores , admodum confficuos ab extremts ramis yerftts ter^
ram pendentes , quipudendum ytrileextenjum , citm longitudine ,tum craf-
fitudtne mentiuntur. Vnde nomen ohfcxnum apud ^Uobroges ^37« Luvdu-
nenfes confecutt funt. Diutijsime tUt tn arbore pendentes pe}7nanent,fed citm
confenuertntfquamas fu.ts ex quibtis conus conftat,ctpcrtutytuncfcminupari.
maximafua fjonte decidit.Squam£ poivo himtgranula inparuk torrulis fuk'

G iij

Sap-ni arboris delineatio.

PHTRI BBLLONIl CENOMANI

Jinufbuent nicnra , ytpice^ paalo tamen maiora, qttt mLarife flauttjunt,

Conos cimicthm obnoxios hahet , a qtiihiis etiam in arhore eroduntur, quas

ridtgitoattriuerisyteterrimum odoremfenties.Tormam tUx, etia ctmicum re-

ferttnt,Sapinusfitum injjluls confecuta tn quthus nafci^audet,tn tantam >4-

ftitateajjur^itj')'t ^hie-
tem eminta ejfe diceres,
^rhor ipfa enodts tota
eji. Quod ficaudex paf-
ftts ruga4Contraxertt ( "Vf
pleruncjue in antiquisfit)
nohe£ lyratim aheunt >f
in larice aut "Vf in ptcea,
profundis rimis defcedut,
fed yeluti crijp£ difiiltut.
Sapinti>s ad trahes ^ af-
feresfaciendos tdonea cen
fetur. Sedyhi Larixco-
piofa nafcitur, Sapiniaf-
Jeres non mas^no funt in
precio.Tuhis ad aquarum
du^itps confctmdis non
igque ac Larix aut ^bies
idonea efi. Primum enim
prohttatis materiei locum
adtuhulos facicndos La-
rixj deinde Picea, pojlre-
mo ^hiespnltimo loco Sa
pintisfortitur.^tqui quo
ntam materia eiu^ rara^
iaxa ej},ah omni intesltno
opere ahdicatur : quocirca
eam ruffici omnibtis altts
liontsproptcrjiiam molli-'
¥//^0^!;^ ttempodponunt.Sedcum
Taudex ejl integerfatisfirmtiS quideeji.-^tex eo a[feresfant,portarum repa-^
?ula c^ yalmrum.-altoqut accendendo i^nitantum ejlapttis.

DE ARBORIBVS CONIFERIS. LIB. I. 28

Abies.

^Ut cum Utimfefe extedant, resfn^ulas yariis idiomatihus nu-
cupaye foltntj quodin hac ^hietefit.Sunt enim qui ^uetum no Auetum.
>7]ine L^Uohro^ico ^ ^luermco ^hetum ad Italicam^yocem
^uctumma^isaccedentesappellant. SuntquidicantduSa^ir),altjduSi}^» ^^^
^rhorcji poil Cedrum fnter reJini/eraiexcel(ior,^ereftjor, ^enodior,
quix, conuri\ fola Cedro dempta '\erfuscoelum tendentemmittit. Grdtciyfque
m hodiernum dtent Elatcn nomtnant,hoc a montts ^thos CaUoterts accepi,
Hancfimarem~\'ocemtis addifcrimen Sapini,quam ^Ahtetemfozmtnam ef
fe po[je tradidt nthtl refert, ^hteti folta ytrinque pinnata ordtne dtfpofta
infint,qU(t "yirore magu dilutopr<edita acfuhalhida cdnJpictunturyohtufa,la
ta ^ hreuiajpertinacifime hd^rentia,nec per hjemem dectdua.Cacris tn ahie
te yttn Lartce ac Ptcea nafcttur^ quam ettatota hjcme perdurare Theophra-
Jlii^s tradit. Quid autem Cacrhftt, anceps eji dtcere.PoJfct entm Cacrtspro co-
noajjitmiyfedrohora Cxtcrtn ttiafrre Viofcoridestradtdit.EJlautein .y^hte-
te Cacns excrementum quoddaw ,Laricis conirefrens effigiem , foltolis te~
nuiht^s cirCum(ltpatapiUula.H£c omnitm comferarum altifsima ^^reBif-
fima efl^U£ propter leuttatem ad naualium malos antennafque c£teris arho-
rthus pr.tfertur . Demiror P!i?iium decorticatam ahietem Sapinum yocajfe ^^P'""*»
.^hteti^inquit^ cju£pars a T^rrafuitenodii eji^hxccjua diximm ratione flui- *»
tata deco)ticatur,atque itaSapintis yocatur, Superiorpars nodofa durtorque " ^
ftislema . ideo Rom£ tnfernas .Ahtes fupernati prxfeertur . Efi per genttum
quoque regiones tUts difjerentta afpihtis ^penninoque laudatifsim^.In Gal~ '*
lia lura, ac monte Vogefoyin CorftcayBfthtniayPontOyMacedonia: deteriorcs '*
^eneatica c^ .Arcadtca : peftm£ Parnafica (^ Euhoica^ quoniam nodof& '*
ihi ^ contortdt ptttrcfcentefquefeactle,H<£c tUe. Hoc tamen mthi aliquatum
duriufculum yidetur^quod Phnim .Ahietifeoita pun^entia effe dixtt.ld efe-
nim in noflra nunquam deprehendtmus,qu£ tamen apud nosyfque adeopro-
mtfcua ej},yt omnes etiam hortorum are& lUa conftAfint , nifiquifptam tUum
Sapinum intL'Uexerit,quam .Ahietemfoeminam yocari pofje tam ante dtxi"
mi^s,cuiits fhlia in extremoaitquantulum rigentia funt: Huic qutdem fen-
tenti^feacile adflipularer,nifinatalesrepugnarent. Ipfafiqutdem non nafci-
turynuUamque altam omnes Gr&ci nofcunt ,Ahtetem , quam eam cutn^ mox
Iconem daho. Theophraflti^ lih. 5'. cap.^. qu£rit, curferu6ias aliquandofne
foltts nafcantur,^ pr^ciput dcAhiete quam iMcinas auguresyocant.^Aere.

Abies foe-
mina.

PBTRl BELLOKII CEKOMANI

fiAmque ehUndtto cttque remifjo erumpere p[ttrimfmfolent,1-[)i intefiinus hn
mor collccius,^ extenm quoque occurrem concreucrunt^cttque in rotundum
coyMohan fuerunt . ^hiesadmtr4twnpsprxcipu£ innaui yifaefl ,qu£ ex '
^cgipto Caij principts iuffufihcitfcum inyaticano circoftatutum^tju.ttuorque
truncos laptdis eiufdem nd fufiinendum eum addu xit,(jua naue nihiladmira-

hiliU6 yiftm in mari , certu
ei^. c X X M, modium lentis
pro faburra ei fUere ^c,
^rhoris eius crafitudo qux
tuor hominum "^lmvs cofn-
pleHentmm implehat^ul'
^oqi auditur oHoginta »«-
^norii ^pluris malos yenu-
d.tri adeos y/us.Firmifitna
td teclum ^hies.Eadeya-
luaru repa^^ulii 0* ad quit-
"unq; int^fitna opera aptifi'
nafiue GrACofiue CapanOf
,iueSiculo fihric£ artis ^e-
nere fpe6iahilts, Eam P/i'
niui ^alde proceram arhore
?rih. t cap. 7. //6. 1 7. Quid r-
nim , inquitj ^hiete proce-
Yvl^ riuslltem cap.xo.ltb, 6.^-
htes^ aity e cuncits ampltfi-
ma eily ^foemina etiam
prolixior y materie moUior,
ytiliorque^arbore rotundior,
foiiopinnato, denfo, V /w-
hres non tranfmitrat atque
hilarior. u4t yerofi quis co-
tenderit eam quam fcribo
EleatemGrxcorum quidem
ejje pojje^non autem ^bie-
tem Latinorum huic rejpon
derepojjumomnes interpretes pro Elate arbore ^AbietemJcmpcr yertifle,fi

a natalibtis

DB ARBORIBVS CONlFERlJ. LI B. 1^ Ip

a n(ttilihm defcriben ^bietewci^iitm.yidf enim exfemme nupey enatam,
Prima ^hiettifolia, ingyrum latafolioU feptenaftellatim decuffat. Jam ho
minu diligmtta, tta yul^ares , (^popuUres exiftunt, ^t earum iamplurimas
in multis hortis ex noftris fminihu^ enatas >f (^ Cedrum maonam , Lan-
cem , Piceam, ^ Sahina^iidere liceat. Quodfiex Piinio expun^amtismU'
cronem nihil duhij relinquetur. Coftatautem ^hietem xque in pUmcie ex-
crefcere (^ attolIi,modoferatur,atque in monte fua j^onte adolefcit.In ahiete
florem numjuam yidimt^ . TheophraflM^ tamen multis locis florem tUi
croceum trihutt, hls yerhls. NuUa inter "^rhanas eftflore V/ hicolore yel ple^
no t^^el fiquafuljluenrisprofeSlb eft,ceu^hies. flosenimeitisCroceti^, Abies.
0*tUi ijuitn mari externorofiscolore fimilestradunt.^hiettimafcuUpri' ploret.
moriparte nucleos hahent.non itemfoeminx.Picediyerh totlspanniculisy w/-
nonhtisj^raciltorihtifque mintmos ac nigros, Quod Gr&ci t n ^biete Lufon 1)0
cauere,ei reT^ondere reor quod in Larice ^egida appeUauimtPS . .Arhores a-
hteti ftrnties in alto cubitali altitudine gigni traduntur quibm adhereant Abictcs
concht. "^^""^

CuprcfTui.

Vum nuUus cxtet antiquoruqui de Cupreffo melim quam Theo-
phrafttis fcripferit, ^ Plinitiifua qu£ de Cupreffo hahet tnde
tranftuleritjdcirco ThcGphr.tfli^erbis mihipotim hic infften-
dum duxt quam aliorum.ConiferaarborCupreffips eft ^refinifera^cutt4^ co- - «.
ni Galhuli ^piUuU nommantur . H<£C oltmfunehris arborhabitaejiyideo conifera.
apudmultOAgentes inCoemiteriis feri poftea coepta , quemadmodum apud nos CuprcfTus
Taxtt^^yulgo quoque credita eftPiutonifacra effe^ ideoferalis , ^ ante de- refinifera,
funftt domumpontfoitta.Cupreffti^ tametfi aduena^^ dijfictiime nafcentiti
fi$eritytamennunctcimaresquamf<x.'minit6'\'uigofata6,prx.cipueapudTur- r nr (T s
cas,non tn Ijoiiis modb , in quthn6 ybique propagari coepere , yerumetiam in ^35.
a^ris feri (s^ coUibus filerecomperioyitaytctrcaBi^i^^ntium coUes Cuprefis Cupreflus
puhefcere yideas , quemadmodum etiam in ytneisacfkpiht^. ^lgorem Ctt- i^xmmz,
preffm nonfaciie toierat , quanuis TheopJiraflm Cupreffum in friojdifimts
montihm prouenire poffe putarit in Leucis fciiicet(Piinim aibosyertit) ^ Lcucirto-
jda montihmfi^idifimis eam erum.pere fcrthens.Leucos autemontesyulgtts tes.
Gr£cum Spachi.im, quemadmodu, ida Pfiloritum mutatis antiquts appclia- Albi mon'
ttontbmnominat. Ego yerb ^fihos motes peragrartm^ ac quomodo Cuprefi ^"*
ena/cantur , dtligenter obferuanm , nuUam tamen yfquam in eorum iugo na-

H

PBTRl BELLONll CENOMANl

fcentem depyi^hendi : illudautem eoforfan a Theophya{}o diEium efi,quod in

niontium iu^^ls eam nafci intclligaty nequenifi inmeridiana partemontis»
Nam yenfimum id quidem ejiin excelfipmii quihufcunque monttbuSy >/
in ^ethiopiafitis, tametfiplanitjes ^dhantiftmafoli^ yiflavret,attamcnft

pra iugum tn ^ditiort montts
tlo-or

CupreflRis.

partey algorem ita Vtmfuam
exercere, "VtiUic nix toto an-
no appareatycuiiisrei ^rahi
cemotes thuriferxldxi ^
ViBeiy (^ Leuci Crctefium
exepla effepoffunt . Siquide
nix^tniht m iu^ts toto fere
annoapparetjqttutamen pla
nities adradices montiu (xjlu
flagrent. Non ahs re igitur il
lic Cupreft in rudcrtbus,mo
tiumfuperciiiis ^ incilthus
fua Jponte enafcuntur. Cu~
prtjst Ijlueflres in Creta yt
plu/imum non altifsim^e at~
toUuntur , humilicyi enim
Jiatu funt contcnti patulam
dtjfundunt CQmam, ^ cau~
dicem crajfum effictuntxcn
tra quam fatiurjefe furfum
cxtoUentes in lono^itudtnem
ajjur^ttesmeta tnfaf}igium
ccnuoluta tenuifolto hreuiqi
C^ Virente fuperuesliente.
Theophrafitti hh.^.de hijlo
ria^ c.tp»\.de Cuprefsisitafcrl
pfit. Verhmidquoqi^ inquir,
promcdo ftix, ctnquetelluris
'uenit. Itaque in Crcta inft^
" lamontihtts idixis Leucifqueyocatisfuperfummaquihtnnix nunqttam de^
>' effyCttpreffumcomperiri affirm(tt.Namid^eKtis J^ht£plurimum ^ in m»-^

cre-

DB ARBORlBVS CONIFERIS. LlB. I. 30

tihm ^ omnino in InfuU esi. HaShenm . Locum iilum Pliniti^ ex Theo-
bhMj% in hunc modum u\inftulit.llU "yeroyinquit, etiamnon appellato/olof
acjponte , maximecjue in id^h montihm , ^ quos albos "^Qcant fummifque
iuojs ^"^/nde niuesnunquam ahfuntyplunma 3 quod mtremur alihi nonnifi m
tempore proueniens^^nutricem mao^nopere fadidiens.His Theophrafti ^
Plinij yerbts hoc addendum putaui.quod in Creta Cuprefforum/jlua4 nequa-
quam comperiasfedjfarfiin hicynamj ihi aliam tn ahruptiftmls locis:aqucts - t .
enimodtt.Qu£ftttoftlnmah.^c Cretenfihus ejTe foletjquod ettn materiam af' f^ non fa-
farim externts dtucndant. Caudicls Cuprejforum Crctenfum, excrafitie cit Cupref
comprohahvSyquod^>el arciU cxaffcrihus quatuorpedum Utas^^tderepofsis. Cu ^^^ ^"
autem Cuprefsi materies oleo/a ^ yelutt refinaceafit ,pici factendde, Tdedds
modo idonea effe crediTur^ qut& yelex hcc maxime Uudatur^quod yetuftatem
nequecatiemfentiati ^honum femper odorem refrat . Sedhoc peculiare
hahet in Cretaquodah incolis fucci/a ex cejptte tamenre^erminat ,yt ne-
potes ftolonesye ex radtcthtis ceduie/ylu^ modo procreentur y qui tandem in
maxtmas arhores excrefcant. Cuprefia initto cum erumptt primtsannli mo-
rofa f/? , fed ea etiam ita coerceri poteft "Vr tonfilisfiat in denfitate parietum,
^racilitatequeperpetuo tenera,trahi etiam inpiBuras operc hiftoriali , yena-
tti4 cUffes ne ^ imagines rerum . Viofcortdes de Cupreffo multa admo-
dummedtcamenta habet,fedeiti4 defcriptionem tanquam remfatis yulgo
comitam tacuif»

Rcfinamm ratfo.

^SientiS conifertvs arhores de/crtpfimt4S . Nequid yero inte^
vr<x, earum htftori^ deeffet^ refmas quoque , qudi ah hts pro-
fluuntyfubticendas non putauimtis.Reftnarum tamen appet- R efina
Utio multo Uttus patefj quam ayulgo facile intelli^ratur. ^^'^'
Qu<£ cum ex multii ^ yarivs arhortbtu dcfluant, multt tamen authores e co-
ntferk tllaspeti intellexerunt. Sedcum Utit^sfe expandat refinifcrarum ar-
horum defnitio quam coniferarum , nunc de fantitm his me locutum intellioi
yoJo, qu£ conos producunt. Cuiufmodt eft Cedrns, Picea^ Ptntis, ^hies, Sa- Redni fef-
pinm,Lartx, Cupre/fus, ^id^enusaltae^reltquas enim que humorenon re/i- re arborey
nam exudant ^ex profefforeliqui ,quod ad hocnoftrum inftitutum ncnft- ^"^'
ciant.Eas autem a[feruamus,yt cum ex ternisfttrpthus defcribantttr. Refina-
rum duofummafafttgta tanium ah authonbus traduntur, liquidarumfcilicet

PETRI BBtLONlt CENOMANI

^ (trldammydc (juibus/eorjim nohis erit dicendum . Ma^nam hodie impo-

jiuram k multis in refinis liquidis commttti yidco, fiquidem eam quam Dio-

Oleofarc- fcoridesOlcofamyocat, {qut^hietisrefmacj}) ah omnihus noQri temporis

fina. medicis ^ latraliptis pro Terehinthina "^furpari palam ejixum tamen yera

Tcrcbin- Terehinthina nonptliquida, nec adeo retorrida ,fed mediam quand^m ha-

heat inter ytranque cofifftenti.im,qua nos caremus^ quod ea defierit amplius

adnos ex oriente adferri, licetyulgb tn Turcia yendtfoleat.Hanc negotiato-

res Memphis ^yrhium aliarum ^e^pti ,Siri<e yt^ Gr^xcixnon tgno-

Thiis. rant. llia yt^refinx. omnesalidi yetuQateficcefit^quemadmodu^ThtiSt

^ v.t' ^'^^'^^^^i Cuprefsinaque Iimiperorum,^^ Strohiltna.Terehintinam itaqus

Tercbin- * p/imo loco nominaui^quod eam autores ctmElU anteponant.Secundum locum

thina- hahet Lentifcina, qu£ MaQichenominmfolet.Majmirefertqpiomodo reji-

Lcn tifci- fjiferx arhores excindantur, yt ah eis refinam collachrimare cogamtis. Siqui^

"^* dem qui in Chio infula Lentifcos colunt, nonfccus atqtie nos yttes, fuam tl~

lis operam perpetub prxfiant Jtayt etiam fuhipfis Lentijcii humum afsi-

due fcopis mundent : nam Lentifci lachrima humi conctdit, non autem

ipfts arhorum caudicthn6 h^ret. Tottmccrte temptt^ in putandls,colcn-

disy (^ adornandlf arhorihus terunt. Incifis autem a germinatu caudtct'

M.ifllche ^'^ coUachrimatur Mafttche: De qua multo plura infra dicemus. Htc

Cedria. . autem de refiniferU arhorihtis diJJero,a quihu^ Cedria pr<£cipue excoqui-

Txda. tnr : cuiufmodi funt quxa Theophr.tfio lihronono capitp fecundo refemn-

A^'^ '' tur. Reftna ycrb, inquit, in hunc modumferifohta ejl . In Ptnu qutdem yhi

'"^' iam yulnerata arhore Txda detra^a eji, refinam hauriunt ,fic enim in >«/-

" mt^ inueBum, humorcopiofior confluit : In ahiete yerb ^ picea cum lignh

" detruftatlsyulnHi intulerint : haud enim quamque fecretioncmmodo eodcrn

aTtmoseJi. HaBenus . Eji apudPltnium locti^ qui Theophrajio refiagatur.

Leniifci- ^^^rn cum Theo^hrafltts Terehinthinam,Lentifcinam ^ Cuprcftnam refi-

n a. nam ydit effe dttram.Plinitt^s lih. i^.cap.6.fummas ffccics dua^ficienificca

Cuprefsi- ^ Unuidamficcam epinu ^ Picea fieri , liquidam e Terehtntho , LaricCy

p^* • Lentifco,^ Cupreffofcripftt.Sed ego duram cum Theophrajto interprctor. Et

Pityine Gr£cls a Picea ortam.Falluntur qui contcndunt eandem efp arhorem

Piceam (^ Laricem : nam Pltnin-s exprefp eodcm capite h.cc yerha hahet.

Sp igas rc . fitllunturJnquiT,qui refinam eandem putant effe e Ptcea atque Larice . Picea

^"*' enim pin vuem ^ thuri^ modo fitccofamfundtt(hanctlle Spag.ts aliht nomi-

" nauerat) Larixgracilem ac mellei liqttoris yirtt^ redolentem. Mcdtct Itquida

rarb ytuntur,c^ in ouofcre e Larice proptertufimylceraque yifcerum. Nec

DB ARBORIBVS CONlFERlS. LlB. I. 3I

pinea mitmo^ere in y/h.-Cdeteris non niJico6fii. Hdtc ille. Sed Terehinthinam »>
in duplict differentia conftituitf ItquidamfciUcet ^ficcam his yerhis. ^r- «
horum diffvrentiaJnauit^placetTerebinthina, odoratiRima ataue lcuiRima, »» ,
nationum Cjpria ^ Sjriaca^inytraque meUt4 ^tttci colore. SedCjbria car- ,.
tioftorficciorque. Inftccogenerequdirunt^^itjitcandtda^pura^peUucida . 7«
cmniautemytmontanapotittsquam capeftris^item ^nnlonta potiti^s quam
ah alioyento.Si itaque FliniHS Terehinthinam refnai.* candtdam,peUuctda
^puram inftccogenere qumt^aliam efje a ltquida(ftmodo yUaft) necejp
cjl. Kefinarumfere omntum Diofcorides nottttamhahuit, earutnquam^qua^
rum y/ks in ojficinis efl.Siquidem dum refnas/eorfum explicat^/crihttcolo'
repotifimum interfe dinare,quarum,inquitjCandidas , alias effe , ^ oleofaSf Candiaa
(tlias meUei itquorisfimtlttudine^yt Larigna^quam Lciriceam noflr£ offctna oieofa re-
yocant. In Italia largatum '^ulgo yocatur,in GaUiaftmpltci nomine Terehin- {^ n a.
thina.Vio/corides Larginam refinam Uquidam/emper conflitutt: quam "Vul- Mellei co-
j^w rerum imperitu e Lmc(X. terehrata de/umi extflimat. oleofim auteliqui- **^'"" ^^"'
dam reftnam i\eiicoJ\i yocatam quidft iUe non exprimtt , Sed ego in pr&fentta
quidfitdi^urti^fum . lUaniftmanupremereturnunquam(j>onte ah.Ahtete
proflueret . Italtcum yulffisfuam in hodiernum dtem retinet appeUationem
ad Grd^c<& diHionps nomenclaturamyquam Olio Daueto ')>ocat,quafi^hie^^u ^ ^ ^'
oleum diceret.BeUe autcm Italicayulgarls appellatio adolea/am Dio/coridls ji^iiLn^
jRefinam adflipu!atur.G.tUiano/}rd paulo irjfixltciorfuit in eit4^ exprimenda oJeum.
tjomenclaturay Fal/o cnim nomtne Terehinthinam yenetianam yocatad al- Terebin •
reriti^ Larice^ Refin^ d/jferentiam , quam /uo co^nomentoTerehinthinam ^|^'"3vene
communem^ocat.Sed Italicum yulgii6,ytinpriore ahiegna oleofa non eft ^^ I .
haUucinatum,ttatnLariccaquoquepropriumnomen rettnuit, ad Latinayo- thina com
cemaUudens ^LargatumeamappeUans . Huittstantain crifpandis pannis ft munis.
dtfsipatio,yt multb maioreiti^ftt apudpanorum detonfores y/tis quam in me- Largatum.
dtcina.Oleofa itaque refinafiue ^hiegna,fiue(yt Itaftsplacet) olto Daueto, ypf na"^
reuera ah ahtete exprtmitur.Qua auteratione idflat nunc dicemu^ . Dei Opt,
Maximi honitate faSium e/iyt qu£ natur£ quadam prouidcmia ahflrufa
erantyea homtnumfagacitate in lucem prodercntur , ac in yarios iUis necef/a^
riosyfti^ tranfrent. Nam etfloleum ifludfuh tuherculo corticis ^histis ah-
ditum dehtefcatjncolas tamen nonfugit. Qui enim pecorapa/cunt , interdiu
ne defidta torpefcant yaccinum cornu yacuum dextra manu tenentes ad
*^hietisfluas accedunt . lUi autemcitm in nouellas adhucahietes inflderint::
fquidem in earum cortice nuUam rimam api^arere yiderint, oleum (uheffe

H iij

PETRI BELLONIT CENOMANI

Jlitim coniiciHnt: n.tm gUhro cortice "^eilitam ^hietem tuheyculis fcdren"

tsmcompeyiunt, quum tumen annoforum cortexin ruff^u contra6iu6nullo$

tuherculos ofiendat. ideo nouc llirum prxdichi tuhercula,fic lahtj cornu pre^

munt,yt Itquorem mde oleo/ummtro detrudat, Ncqi ramcn hoc modo nuam

dili^entifsima etiamadhihita opera , yltra ^ncia^ quatuorin dies le^ere pof

funt. Siquidfmfmgularc cjucdcjuetuherculumjnonyltr.i quam guttaml/nam

aut alteram contmet.llli ~yero cum per totum diem multa tuhercula fuppura-

uermt.tamen fecum perhiile a^lum putant ,Ji cornu ") num quod quatuor >«-

R.e(in .1 Ii- ciarum cappax ejl,oUo pienum ahfiulerut. Ex quo quidemfr, ") f refna hxc

^" P c<£terl$ rarior ft^maiorifqi yedatur. Viofcoridts liquidx ^ arid<£ refnx men

rida. tioncmfecit his '\erhis.Qu<& yero aridarumgmen adfcr/huntur,qUi£dam (in-

^^ quit)ex pineis nucihtiiyalid^ ahiete, alixpiceaj ^pinu exierunt. Ehgi dehet

jj longe omntum odoratifima tranjlucens, non retor)'tda, nequa diluta , quanda

j, cerxfactem prxhes ^friahHu.E picea ^ ^hiete refinx, cateras anteceditt.

j, odoratx enimfunty atque thm odore tmttantur. Prxiianttores Pitjuft tnfuU

^^ deferuntur,qu<x,fecundum Hijpaniamfta eji. Sed quxepicea nucthtt^ pmeis

„ ^ Cupreffo manarunt, nthil ad illas, nec tantis ytrihu^ pottuntur. Verunta-

men eorundemgratia,quorum ^iUdzfiimifolent.HxcVtofcorides. PlmitiS

^j depice£ rcfinajcrihens inqutt: H<£c plurimam refinamfundit,inteyueniente

j^ candtdaj^emma,tamfmills thurt^yt mixta^yifu dtfcerni non queat, ^ indt

KcCimVi- faus Seplafx. Pinu^frt minimu refn£ interdum CST^nucihtt^s ipfs, dequi-

nuj. hus dtCium eftyix >r aJcrihaturgeneri.Pinaflrum quoque coptojam dare rc"

Pinafter. f^amfrihit ,fed arhores eas , qua^ per oram Itali<e Tihuios "Vocant penejtne

refma efje Plufculum erumpere liquoris larici melieo colore atque lentiore nu-

quam durefcentts. Noflra tempeftate eadem impoftura ytimur qua antiquif-

fimtfolerentin adulteratione Tlmris.Siquidem refinampinimtfcemtisThu-

Garipotu. r/. Sedfram deprehenditur odore yulfm noftrum tefinam illam Garipotum

nominat, Suholficeratfraudem tftam/uotempore Diojcortdes, qui m capi"

RcGna pi- ^^ ^^ Thurefcrihit , Thu^ tn itinere^ inquit , adulteraturpmirefina , qu<£ res

"*' miht ahfurda yidereturjnif in itinere dixiJpt,ytpote quod tU<£ regtones exter

Piniis in »*>7«* admodum calidx,funt,pinum nongcnerent. ideo >f nohis thm pere-

ferui J is I c mnum ed^ ita (^ iUvs rcfina ptni. Prifca <£tas ea omnia adinuenit, qux nunc

gionibus ^ nohis perfciuntur,aut faltem his JimiUtma.Ex quo Iiquetmhtlanohis nuc

nulla. fcrHjipoffeqttodnonanteah alioexcogit.ttum ft, Piciores iamfua cxperi-

mentay quA altterfecreta nominantadpi6iuras fumptuofts excogitarunt, ^

quiir *' mixturas adpi^uraium immortalitatcm, quAs yemices yulgo yocant,qui ta-

e

DE ARBORIBVS CONIFERIS. L 1 B» f* ^S

mcnnecmi^no muncre dondti compofitionem docere focios yellent 'Ae^-
dam hanc a nomine Grdtcoyidelicet fcuto fuam traxiffe appellaticnem futo
Mya^ enimfcutumfignificatyideo quodea Clypeiinducehanturi^^tperpoUto ,rgj.j^|j.jj
f^lcndore micarent. Hanc nos noftra induQriafic componimu^ . Primum T» defcriptio.
ciasquatuor maflichesad libramynam reftn£oleofk recentis (quamjoleum
^biegnum in Italia "^ocantjn Gallia yulgofedfalfo nomineTerehmthmam
Venetam)addimus.Maxima in coquendo eft difjicultas.Nam refmam hanc
oleofam , ybiprimum ^na cum MaQiche in fdclia mifcueris , ^ ita in oUa
aquamfrigtdamhahente ad ivnem appofuens tandiu huUire fmis quoufque
Madiche tota cum Refma dtffoluatur , tum demum ah igne auferes , "Vf om"
niafimulreffigefcant. Cum auterefrixerint^teiludines^clypei ^ pellesfiue
caprinafiuefuiUainte6lafmtfcutaperunguntur.Scutonmmateriesfcutnea
immortalis reddetur.fi ex ea affricetur. Eafuit ^egid^, dos,qu<£ nuncinno- ,
fira yernice liquidapetitur^ '\>tfumptuofas piStorum tahcUoi immortalesy im- r
marcefsihilefque cuftodiret mcorrupta^.Refmas etiamipfePlin/us ad difcri- q^^„
minagummiumdefmtyqHodfcilicetdiffoluanturoleo.gnmmiaqtia. Spagas Gumi dif-
rcfmaeflpice£(quamGr£ci Tnumyiyocant) fua in Schirorctinct appcUatio- foluitur a-
nem,quam ego cum in ea infula effcm audiui ita yulgo nominari.De hac plu 3"^]-^.^ ^
ra apud Plinium legimus his 'Verhis, Jn .Afa qu&fit a Ptcca admodum can- infub.
dida efljSpagas yocaturrefna hxc.Defitnuncalioqui r^ra c[fe,cum incepe- Spagas.
rit iam Venetioi e Schirofirri, pin£ttis eji admodum,^(ilba,ea infiBiltbti^
afjeruatur. Ex qua ctiam in officinU multas libras^ienales "^idi,

Sed de conijerUarhoribii^yearum refnii ^ altti rebm qu£ ah iifdcmpro-
fcifcuntttr haSlenni.Permftltas diffcrcnrioi pmfertim in his qu£ adfabrilcm
yfum funt accomoda adttccre poteramt^s, attamen nonnuUa confuho breutta-
tisgratiapr£termifimtiS'.fuperefi yt adreltquarufempitema fronde yirentiH
^aliarumpereg-inarum plantarii defcriptiones quarum icones mihifrdL-^
Manibu^funttranfeamti^»

DefcriptionisConiferarumarborum & rcfiniferarum,

reruraque abeis pronunaniium,:

Einis. .

raen
X a
ummi.

/V. rsc,-

4a^

w{ eEm cuiEii

M

^,." .■

I...