driemaandelijks tijdschrift van de

VLAAMSE VERENIGING VOOR ENTOMOLOGIE

Afgiftekantoor 2170 Merksem 1

Periode: oktober - november - december 2013

ISSN 0771-5277
Erkenningsnr. P209674

Redactie: Dr. J.-P. Borie (Compiègne, France), Dr. L. De Bruyn (Antwerpen), T. C. Garrevoet
(Antwerpen), B. Goater (Chandlers Ford, England), Dr. K. Maes (Tervuren), Dr. K. Martens
(Brussel), Fl. van Oorschot (Leiden), W. O. De Prins (Leefdaal).

Redactie-adres: W. O. De Prins, Dorpstraat 401B, B-3061 Leefdaal (Belgium).
willy.deprins(S)gmail.com. Uitgegeven met de steun van de provincie Antwerpen.

Jaargang 41, nummer 4
1 december 2013

Chersotis cuprea (Treitschke, 1833) - see page 93

Popovic M., Ouric M., Franeta F. & Verovnik R.: On the extremely rich butterfly fauna (Lepidoptera:

Rhopalocera) of the south-eastern foothills of Stara Planina Mts in Serbia 74

De Prins W. & Steeman C.: Interessante waarnemingen van Lepidoptera in België in 2012

(Lepidoptera) 82

Baugnée J.-Y. & Snyers C.: Note sur la présence de Caryocolum fischerella (Lepidoptera Gelechiidae)

en Belgique 86

Henderickx H., Perkovsky E. E., Van Hoorebeke L. & Boone M.: The first pseudogarypid in Rovno

amber (Ukraine) (Pseudoscorpiones: Pseudogarypidae) 90

De Prins W.: On the presence in Belgium of Chersotis cuprea (Lepidoptera: Noctuidae) 93

Troukens W.: Silvanoprus fagi (Coleoptera: Silvanidae) aan de westrand van Brussel 95

Phegea41 (4) Ol.xii.2013: 73

On the extremely rich butterfly fauna (Lepidoptera: Rhopalocera) of the
south-eastern foothills of Stara Planina Mts in Serbia

Milos Popovic\ Milan Ouric\ Filip Franeta^ & Rudi Verovnik^

Abstract. The Stara Planina Mts. region in Serbia has already been recognized as one of the most butterfly rich regions in
Europe with good populations of several rare and threatened species. However, so far the Southern part of Stara Planina has
been poorly studied. We therefore focused our field surveys on that region visiting 22 sites over a period of seven years. A total
of 136 species of butterflies was recorded and new records of several rare species confirm and append our knowledge of the
high diversity of Stara Planina. We have confirmed the presence of Muschampia cribrellum in Serbia and extended its known
range from Mt. Vidlic to the foothills of the Stara Planina massif. Additionally we found rare species like Leptidea duponcheli,
Plebejus sephirus, Erebia alberganus, Melitaea arduinna and Nymphalis xanthomelas at several new sites. Despite sufficiënt
legislative protection, the butterfly fauna of the region is under threat due to infrastructural developments and abandonment.

Samenvatting. Over de extreem rijke vlinderfauna (Lepidoptera: Rhopalocera) van de zuidoostelijke uitlopers van het Stara
Planina gebergte in Servië

Flet Stara Planina gebergte in Servië wordt reeds erkend als een van de meest vlinderrijke gebieden in Europa met sterke
populaties van verscheidene zeldzame en bedreigde soorten. Nochtans werden de zuidelijke uitlopers van dit gebergte tot nu
toe nauwelijks bestudeerd. Wij hebben ons onderzoek daarom toegespitst op dit gebied en bezochten 22 lokaliteiten
gedurende 7 jaar. In het totaal werden 136 dagvlindersoorten genoteerd en nieuwe gegevens bevestigen en vervolledigen onze
kennis van de hoge diversiteit van de Stara Planina. We bevestigden de aanwezigheid van Muschampia cribrellum in Servië en
verlegden de grens van Mt. Vidlic tot aan de uitlopers van de Stara Planina. Verder troffen we in verscheidene nieuwe
vindplaatsen zeldzame soorten aan zoals Leptidea duponcheli, Plebejus sephirus, Erebia alberganus, Melitaea arduinna en
Nymphalis xanthomelas. Ondanks voldoende wetgeving, is de vlinderfauna in dit gebied bedreigd door de ontwikkeling van
infrastructuur en door verwaarlozing.

Résumé. Sur la faune des papillons (Lepidoptera: Rhopalocera), extrêmement riche, des pentes sud-est de la Montagne
Stara Planina en Serbie

La Montagne Stara Planina, en Serbie, est déja reconnue comme une des régions les plus riches d'Europe en ce qui concerne les
papillons, avec des populations riches de diverses espèces rares et menacées. Néanmoins, la partie sud-est de cette montagne
reste peu étudiée. Nous avons donc concentré nos études dans cette région en visitant 22 localités pendant 7 années. Au total
136 espèces de papillons furent notées et plusieurs données nouvelles ont enrichi nos connaissances de la biodiversité du Stara
Planina. Nous avons confirmé la présence de Muschampia cribrellum en Serbie et élargi son aire de dispersion du Mt. Vidlic vers
les pentes du Stara Planina. De plus, nous avons trouvé dans plusieurs localités nouvelles des espèces rares comme Leptidea
duponcheli, Plebejus sephirus, Erebia alberganus, Melitaea arduinna et Nymphalis xanthomelas. Malgré une législation de
protection suffisante, la faune des papillons dans cette région reste menacée par Ie développement des infrastructures et la
négligence.

Key words: diversity - endangerment - Nature park - Prime Butterfly Areas

^ NGO FlabiProt, Bulevar Oslobodjenja 106/34, 11040 Belgrade, Serbia. milos@habiprot.org.rs
^ University of Ljubljana, Biotechnical Faculty, Department of Biology, Veena pot 111, 1000 Ljubljana, Slovenia.

rudi.verovnik@bf.uni-lj.si

Introduction

The Stara Planina mountain range is situated in the
north-eastern part of the Balkan Peninsula and is shared
between Serbia and Bulgaria. It is a long mountain chain
with diverse geology, large altitudinal range, complex
types of soil and very diverse plant and animal life
(Lakusic & Cetkovic eds. 2007). The geological formations
in the Southern part of Stara Planina are either karstic or
a mixture of karst with dolomite (Andelkovic 1976),
making the whole region very dry and xeric. Further
north, karst areas are in some places replaced by water-
rich silicate ground. Compared to northern parts of the
mountain chain, the vegetation, especially on the
Southern slopes in this region, is noticeably more
thermophilous, with large areas of open, dry grasslands
and rocky habitats.

Stara Planina is also the largest Prime Butterfly Area
(PBA) in Serbia, where a total of 134 butterfly species

have been recorded, including 14 target species (Jaksic
ed. 2008). It is separated from Dimitrovgrad PBA (114
species, 15 target species) by Mt. Vidlic, not included in
any of these areas. Geologically and orographically most
parts of Dimitrovgrad PBA, Mt. Vidlic and Southern Stara
Planina belong to the same mountain system (Andelkovic
1976), and are therefore treated as the Southern part of
the Stara Planina mountain chain in this paper, an
approach already adopted by Lakusic & Cetkovic eds.
(2007).

The extraordinarily rich butterfly fauna is a good
indicator of a generally high diversity of insects living in
open grasslands of this mountain range. Stara Planina
therefore deserves to be treated as a site of high
importance for conservation of the biodiversity in
Europe. Although most of the range in Serbia is
protected as a Nature park (Official Gazette of the
Republic of Serbia, No. 23/09), the current eniargement
of the ski resort at Babin Zub is already threatening the

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 74

ISSN 0771-5277

existence of relict Boloria eunomia (Esper, 1799)
populations, discovered there only recently (Jaksic et al.
2007). On the other hand, the region as a whole is
extremely underdeveloped and therefore experiencing
negative demographic trends, leaving large parts of
grasslands abandoned and already in different stages of
overgrowing.

The first studies of the butterflies of the Serbian part
of Stara Planina began in 1907 (Gradojevic 1931), and
were continued by Miodrag Zecevic in 1961 with a
detailed research of the butterfly and moth fauna of a
wider area of eastern Serbia (summarized in Zecevic
2002), but covering only the northern part of Stara
Planina. During the 90's, the butterfly fauna was studied
thoroughiy by Jaksic (1999), but again the very south of
the mountain chain remained unexplored. The first data
from the Southern part of Stara Planina were published
by van Swaay et al. (2007) who visited Dimitrovgrad just
south of the surveyed area and found a total of 28
species in a single day. Other published data include the
Works of Stojanovic-Radic (2007) and Andus (2008), who
mention 5 butterfly species in the region. All known
records were summarized in the publication "Prime
Butterfly Areas: A tooi for nature conservation in Serbia"
(Jaksic ed. 2008), but without information on precise
localities of the recorded butterflies. A good indication of
the potentially specific butterfly fauna of the surveyed
region was the discovery of Muschampia cribrellum
(Eversmann, 1841) in 2007 on Mt. Vidlic (Dinca et al.
2010). The list of recorded species was supplemented by
two recent publications (Popovic & Ouric 2010, Duric &
Popovic 2011).

Over the last seven years, several surveys by the
authors were focused on this poorly studied region in
order to compensate for the lack of previous studies and
provide additional proof of the high conservation value
of the Stara Planina Mts. and justification of its
protection. One of the main goals of the surveys was also
the confirmation of the presence of M. cribrellum in
Serbia and the potential extension of its known range.

Material and Methods

The authors used Google Earth satellite images to
select potentially interesting sites for butterflies, and
visited Stara Planina on several occasions, starting from
2006. Butterflies were netted for identification in the
field, and released. Only a few specimens that could not
be identified with certainty were collected for further
analysis, and are now preserved in the authors
collections. The nomenclature and taxonomy follows the
European Red List of Butterflies (van Swaay et al. 2010).

During the surveys the following localities were
visited (Fig. 1):

1. Pirot, Krupac, fringes of a shallow lake with high water

vegetation cover and partially overgrown, calcareous, rocky
slopes; 399-440 m; 43°6'20" N, 22°41'31" E,

2. Pirot, pine forest plantation half-way on the road to Rsovci,
mixture of pine, beech forests and small open areas near
the road; 1025-1076 m; 43°10'51" N, 22°42'27" E.

3. Rsovci, small gorge W of the village, rocky slopes and tall
herbs along a small stream; 720-800 m; 43°10'22" N,
22°45'43" E.

4. Rsovci, village and sandy river banks just below the village,
pastures and rocky slopes; most butterflies were observed
imbibing minerals on the sandy bank; 660-800 m; 43°10'24"
N, 22°46'38" E.

5. Dojkinci, above the mountain hut, pastures and forest
clearings near the road; 885-1000 m; 43°14'2" N,
22°46'50" E.

6. Dojkinci, NE slopes above the village, dry pine forest and
bare eroded ground; 920-1300 m; 43°13'51" N, 22°47'41"
E.

7. Dojkinci, Arbinje, above Cedina cesma, pastures, forest and
forest clearings along Dojkinacka reka valley; 960-1100 m;
43°15'23"N,22°46'32"E.

8. Dojkinci, Arbinje, Skripcanova cesma, meadows, pastures
and forest clearings along Dojkinacka reka valley; 1070-
1200 m;43°16'53"N,22°45'54''E.

9. Dimitrovgrad, at the turn for village Bacevo, partially
overgrown, dry, Southern, rocky slopes; 700-780 m,
43°1’44"N,22°49'10"E.

10. Smilovci, small village in the Odorovacko valley surrounded
by agricultural fields, meadows and pastures; 710-775 m;
43°5'5"N, 22°51'3"E.

11. Smilovci, Odorovacko valley, large plain between
mountains, mostly agricultural land, meadows and pastures;
690-760 m; 43°5'14" N, 22°49'8" E.

12. Protopopinci, water tap N of the village, fragmented wet
meadows near the stream, agricultural fields and dry
grasslands; 685-710 m; 43°4'15"N, 22°52'4" E.

13. VIkovija, eastern part of Mt.Vidlic, along the road near the
pass, dry rocky pastures, partially overgrown with bushes
and pine plantations; 900-1100 m; 43°4'59" N, 22°54'30" E.

14. Gornji Krivodol, gorge N of the village, partially overgrown
rocky slopes and small pastures along the stream; 900-
1100m;43°7TN,22°57'42"E.

15. Boljev Dol, gorges NE of the village, dry rocky slopes with
sparse vegetation, abandoned pastures at lower elevations;
875-1100 m; 43°7'28" N, 22°55’47" E.

16. Kamenica, forest near the small river and rocky terrains in
the hills, overgrown by limited vegetation; 785-940 m;
43°8'26" N, 22°54'6" E.

17. Senokos, overgrown pastures N of the village, 890-1000 m;
43°8'44" N. 22°55’36" E.

18. Slavinja and Rosomacko vrelo, partially overgrown rocky
slopes and pastures; 730-880 m; 43°8'51" N, 22°5T17" E.

19. Visocka Rzana, open rocky meadows and pastures; 700 -
1000 m;43°9'18"N,22°48'47"E.

20. Vrelo, open, mesophilous rocky meadows and pastures
near the creek; 755-900 m; 43°10'53" N, 22°49'46" E.

21. Jelovica, the valley N of the village, forest road and small
clearings in mixed woods; 850-950 m; 43°13'57" N,
22°50'47" E.

22. Siroke luke, dense beech forest with small clearings along
the road; 1000-1100 m; 43°14'57" N, 22°50'47" E.

ISSN 0771-5277

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 75

Fig. 1. Map of the
surveyed localities in the
Southern part of the Stara
Planina Mts. The border
between Serbia and
Bulgaria is indicated by a
thick line, while the PBAs
are delimited by dashed
lines. The localities are
numbered according to
the list of localities in the
Methods section. Solid
circles indicate the
presence of Muschampia
cribrellum.

Results

List of the butterfly species recorded in the studied region. The localities are numbered according to the list of
localities in the Methods section (see for more details http://webh01.ua.ac.be/vve/Phegea/Appendices/Phegea41-
4_page_76.pdf):

Hesperiidae

Carcharodus alceae (Esper, 1780): 1, 3, 13, 14

Carcharodus floccifera (Zeiler, 1847): 4, 5, 8, 22

Carcharodus lavatherae (Esper, 1783): 4,13

Carterocephalus palaemon (Pallas, 1771): 1, 2, 4, 5, 7, 16

Erynnistages (Linnaeus, 1758): 1, 4, 7, 8, 9, 12. 13, 16, 18, 20

Muschampia cribrellum (Eversmann, 1841): 13, 14, 15

Ochlodes sylvanus (Esper, 1777): 4, 5. 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18

Pyrgus alveus (Hubner, 1803): 4, 5, 7, 8

Pyrgus armoricanus (Oberthur, 1910): 7, 21

Pyrgus cartham; (Hubner, 1813): 2, 3, 4, 7,8,9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18
Pyrgus malvae (Linnaeus, 1758): 1, 3, 4, 5, 6, 9, 13, 15, 16, 17, 19
Pyrgus sidae (Esper, 1784): 2, 3, 4, 13
Spialia orö/fer (Hubner, 1823): 3, 4, 5. 6, 8, 9, 13, 14, 15, 16, 17
r/iyme/Zcus acfeon (Rottemburg, 1775): 5, 14, 15, 16, 18
Thymellcus lineola (Ochsenheimer, 1808): 3, 4, 5, 10, 12, 13, 14, 15, 18, 20, 21,
22

Thymellcus sylvestris (Poda, 1761): 3, 4, 5. 6, 7, 9, 11, 13, 14, 15, 17, 18

Lycaenidae

Aricia agestis (Denis & Schiffermuller, 1775): 1 , 4, 7, 12, 13, 14
Aricia anteros (Freyer, 1838): 4, 14, 17
Aricia artaxerxes (Fabricius, 1793): 3, 4, 5, 6, 8, 10, 14, 16, 21, 22
Ca//ophrys rub/ (Linnaeus, 1758): 7, 13

Celastrina argiolus (Linnaeus, 1758): 1, 3, 4, 7, 8, 12, 13, 16, 17, 20, 22
Cupido alcetas (Hoffmannsegg, 1804): 4, 7

Cupido argiades (Pallas, 1771): 3, 4, 12, 13, 18
Cupido decoloratus (Staudinger, 1 886): 20

Cupido minimus (Fuessly, 1775): 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17,
18,19,20

Cupido os/r;s (Meigen, 1829): 3, 4, 8, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18
Cyaniris semiargus (Rottemburg, 1775): 4, 5, 7, 8, 9, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 21
Favonius quercus (Linnaeus, 1758): 9
Glaucopsyche alexis (Poda, 1761): 1, 4, 5, 7, 9, 13, 16, 19, 20
Lycaena alciphron (Rottemburg, 1775): 4, 5, 8, 15, 22
Lycaena candens (Herrich-Schaffer, 1844): 6, 20
Lycaena d/spar (Haworth, 1802): 5, 7, 8, 14
Lycaena phiaeas (Linnaeus, 1761): 4, 22
Lycaena tityrus (Poda, 1761): 4, 5, 7, 12
Lycaena virgaureae (Linnaeus, 1758): 5, 6, 8, 13, 21
Pbengar/s a/con (Denis & Schiffermuller, 1775): 4, 10, 13, 14, 17
Phengaris arion (Linnaeus, 1758): 4, 8, 13, 14, 17, 18
Plebejus argus (Linnaeus, 1758): 1. 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15,
16, 17, 18, 19,21

Plebejus argyrognomon (Bergstrasser, 1779): 4, 8, 13, 14, 15, 17, 18
Plebejus Idas (Linnaeus, 1761): 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 12, 13, 14, 15, 19, 20
Plebejus sephirus (Frivaldzky, 1835): 2, 4, 9, 13
Polyommatus admetus (Esper, 1783): 3, 13

Polyommatus amandus (Schneider, 1792): 2, 4, 5, 6, 7, 8, 13, 14, 15, 17, 19, 20,
21

Polyommatus bellargus (Rolïemburg, 1775): 9, 13
Polyommatus corldon (Poda, 1761): 4, 7

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 76

ISSN 0771-5277

Polyommatus daphnis (Denis & Schiffermuller, 1775): 3, 4, 12, 13, 14, 16, 18,
20

Polyommatus dorylas (Denis & Schiffermuller, 1775): 3, 4, 7, 9, 13, 14, 15, 21
Polyommatus eros (Ochsenheimer, 1808): 3, 5, 7, 8, 13, 14, 15, 17
Polyommatus icarus (Rottemburg, 1775): 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15,

16. 17. 18. 19, 20,21

Polyommatus ripartii (Freyer, 1830): 3, 4, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
20

Polyommatus thersites (Cantener, 1835): 4, 9, 13, 15, 18, 20
Pseudophilotes vicrama (Moore, 1865): 1, 3, 4, 5, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 17
Satyrium acaciae (Fabricius, 1787): 4, 13, 15
Satyrium Ilicis (Esper, 1779): 4, 15
Safyr/umprun; (Linnaeus, 1758): 9, 17

Safyr/um sp/m' (Denis & Schiffermuller, 1775): 4, 9, 10, 11, 13, 14, 15
Scolltantides orion (Pallas, 1771): 4, 9, 14

Nymphalidae

/1g/a/s /'o (Linnaeus, 1758): 2, 4, 5, 6, 7, 8, 13, 14, 16, 17, 18,20,21,22
Agials urticae (Linnaeus, 1758): 2, 3, 4, 5, 7, 8, 10, 13, 16, 18, 21
Apatura lila (Denis & Schiffermuller, 1775): 3, 4, 5, 8, 12, 14, 15, 17, 18, 20, 21
Apatura iris (Linnaeus, 1758): 4, 5, 8, 14, 17, 20, 21
Aphantopus hyperantus (Linnaeus, 1758): 4, 5, 6, 7, 9, 10, 12, 13, 16, 18, 20
Araschnia levana (Linnaeus, 1758): 2, 4, 5, 7, 10, 12, 14, 18,20,22
Argynnis adippe (Denis & Schiffermuller, 1775): 4, 5, 6, 8, 13, 14, 16, 17, 18, 20,
21,22

Argynnis agiaja (Linnaeus, 1758): 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 13, 18, 21

Argynnis niobe (Linnaeus, 1758): 3, 4, 7, 8, 9, 13, 14, 15, 21

Argynnis pandora (Denis & Schiffermuller, 1775): 8, 13, 22

Argynnis paphia (Linnaeus, 1758): 4, 5, 8, 9, 11, 13, 14, 15, 16, 18, 21, 22

Bobria dia (Linnaeus, 1767): 4, 9, 10, 13, 16, 18

Bolorla euphrosyne (Linnaeus, 1758): 5, 7, 13, 21

Brenthis daphne (Bergstrasser, 1780): 2,4, 8, 10, 12, 13, 14, 18, 21, 22

Brenthis hecate (Denis & Schiffermuller, 1775): 2, 4, 6, 9, 11, 12, 13, 18

Brintesia circe (Fabricius, 1775): 3, 4, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20,21

Cbazara brise/s (Linnaeus, 1764): 18

Coenonympha arcania (Linnaeus, 1761): 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15,

17, 18,21

Coenonympha glycerion (Borkhausen, 1788): 4, 5, 7, 8, 13, 14, 15, 17, 18, 22
Coenonympha leander (Esper, 1784): 2, 4, 5, 7, 9, 13, 14, 15, 16, 17
Coenonympha pamphilus (Linnaeus, 1758): 1, 3, 4, 5, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14,
16,17,18,19

Coenonympha rhodopensis EIwes, 1900: 7

Erebia aethiops (Esper, 1777): 5, 6, 18, 21

Erebia alberganus (de Prunner 1798): 6, 7, 8, 13, 17, 18, 20

Erebia euryale (Esper, 1805): 7

Erebia ligea (Linnaeus, 1758): 7, 8, 20, 21

Erebia medusa (Denis & Schiffermuller, 1775): 2, 4, 5, 7, 9, 13, 14, 16, 19, 20
Erebia oeme (Hubner, 1804): 8, 17, 20
Erebia ottomana Flerrich-Schaffer, 1847: 7
Hipparchia fagi (Scopoli, 1763): 4, 20

Hipparchia volgensis (Mazochin-Porshnjakov, 1952): 4, 6, 13, 14, 15, 16, 18, 20,
21

Hyponephele lycaon (Rottemburg, 1775): 14, 18

Issoria lathonia (Linnaeus, 1758): 1, 4, 5, 6, 8, 12, 13, 14, 18

Lasiommata maera (Linnaeus, 1758): 4, 7, 8, 13, 14, 22

Lasiommata megera (Linnaeus, 1767): 1 , 4, 9, 13, 16

Lasiommata petropolitana (Fabricius, 1787): 8

Limenitis camilla (Linnaeus, 1764): 8, 10, 13, 20, 21

Limenitis populi (l\r\r\aeus, 1758): 6, 21

Limenitis reducta Staudinger, 1901: 4, 7, 8, 13, 14, 15

Maniola jurtina (Linnaeus, 1758): 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17,

18. 19, 20,21

Melanargia galathea (Linnaeus, 1758): 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15,

16, 17, 18, 19, 20,21

Melitaea arduinna (Esper 1 783): 34, 5, 8, 1 3, 21 , 22
Melitaea athalia (Rottemburg, 1775): 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 12, 13, 14, 16, 18,
20,21,22

Melitaea aurelia NickerI, 1850: 3, 4, 6, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18
Melitaea cinxia (Linnaeus, 1758): 1, 2, 4, 8, 9, 14, 16, 18, 20
Melitaea diamina (Lang, 1789): 4, 5, 8, 13

Melitaea didyma (Esper, 1778): 3, 4, 5, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,

20,21

Melitaea phoebe (Denis & Schiffermuller, 1775): 3, 4, 5, 8, 13, 14, 15, 16, 18,

19.20.22

Melitaea trivia (Denis & Schiffermuller, 1775): 5, 13, 14, 18, 21

Neptis rivularis (Scopoli, 1763): 4, 5, 6, 8, 20, 21

Neptis sappho (Pallas, 1771): 5, 9, 20, 21

Nymphalis antiopa (Linnaeus, 1758): 4

Nymphalis polychloros (Linnaeus, 1758): 2, 5, 21

Nymphalis xantomelas (Esper, 1781): 5

Nymphalis vaualbum (Denis & Schiffermuller, 1775): 8

Pararge aegeria (Linnaeus, 1758): 5, 7, 13, 18, 21

Polygonia c-album (Linnaeus, 1758): 2, 3, 4, 5, 7, 8, 14, 15, 16, 18, 20, 21

Safyrus feru/a (Fabricius, 1793): 4, 9, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 20

Vanessa atalanta (Linnaeus, 1758): 3, 4, 5, 6, 7, 8, 13, 16, 18, 20, 21

Vanessa cardu; (Linnaeus, 1758): 1,4, 5, 7, 11, 13, 14, 18

Papilionidae

Iphiclides podalirius (Linnaeus, 1758): 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15,

16.18.19.20.21.22

Papilio machaon Linnaeus, 1758: 1,4, 13, 14, 15, 16, 18
Pamassius mnemosyne (Linnaeus, 1758): 9, 22
Zerynthia cer/sy (Godart, 1824): 5, 10
Zerynthia polyxena (Denis & Schiffermuller, 1775): 1

Pieridae

Anthocharis cardamines (Linnaeus, 1758): 1, 4, 8, 9, 13, 16, 19, 20
Aporia crafaeg; (Linnaeus, 1758): 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17,
18, 20,21,22

Colias alfacariensis Ribbe, 1905: 1, 5, 9, 12, 13, 15, 16, 18, 19

Colias croceus (Fourcroy, 1785): 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16,

17. 18. 19.21

Gonepteryx rhamni (Linnaeus, 1 758): 1 , 3, 4, 5, 8, 1 3, 1 6, 20, 21 , 22
Lepf/deaduponcbe// (Staudinger 1871): 9, 13, 14, 15, 18
Leptidea sinapis (Linnaeus, 1758) /

Lepf;dearea// Reissinger 1990: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17,

18. 19. 20.21

Pieris balcana Lorkovic, 1970: 2, 3, 4, 5, 7, 14, 16, 21
Pieris brassicae (Linnaeus, 1758): 4, 21
Pieris mannii (Mayer, 1851): 5, 14, 15, 22
P;er/s nap/ (Linnaeus, 1758): 4, 5, 9, 13, 16, 20

Pieris rapae (Linnaeus, 1758): 4, 5, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
20

Ponf/a edusa (Fabricius, 1777): 8, 13, 14, 15, 17, 18

Riodinidae

Hamearis lucina (Linnaeus, 1758): 20

ISSN 0771-5277

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 77

During the surveys in recent years a total of 136
species of butterflies was found. Lasiommota
petropolitana was recorded for the first time in the
entire surveyed region, increasing the total number of
butterfly species of Stara Planina Mts. to 152. Looking at
Stara Planina PBA separately, the number of newiy
recorded species is 10.

Among the observed species, 25 are protected in
Serbia and 83 are included in the Red Data Book of
Serbian Butterflies (Jaksic 2003). At a Continental scale,
six species are included in the Annexes of the Habitats
Directive and 15 species are listed in the Red Data Book
of European butterflies (van Swaay & Warren 1999).

The species richness is not evenly distributed, with
ten sites hosting more than 50 species. The butterfly
richest site is Rsovci village where 95 species were
observed during five, mostly short visits. The other
species-rich site is Vidlic Mt. south of Vikovija village,
hosting 88 butterfly species, but being more intensively
studied during seven visits. The most promising butterfly-
rich localities proved to be the gorges above the Gornji
Krivodol and Boljev Dol villages, where 70 and 53 species
were recorded respectively, during a single short visit.

Discussion

The surveys in the Southern part of the Stara Planina
region proved to be very successful, providing records for
several rare and threatened species in Serbia. The total
number of species observed on the Stara Planina Mts.
has been raised to 152, more than three quarters of all
species known in Serbia (Popovic & Duric 2011). This in
itself provides all necessary argumentation for a more
rigorous protection of the region and proves its high
importance for the conservation of the biodiversity both
at a regional and Continental scale. The region of Stara
Planina has the status of Nature park (Official Gazette of
the Republic of Serbia, No. 23/09). It is proposed to be
listed as an Emerald site (Council of Europe, No. T-
PVS/PA (2011) 6) and a Natura 2000 site after the
Serbian accession to the EU. This status is more than
sufficiënt, from the legislative point of view, for
protection of the precieus habitats and species. But in
practice, devastation of some of the most important sites
continues due to building of infrastructure for a large ski
resort in the middle of the park.

As species richness is not evenly distributed in the
surveyed region, sites such as Mt. Vidlic, Gornji Krivodol,
Boljev Dol and Rsovci should be priority targets for active
conservation and monitoring. In most of these sites
abandonment and overgrowing are the main concern for
conservation, as open sparsely vegetated rocky terrain
provides habitat for many rare and threatened habitat
specialists. Such trends can be reversed only by an active
management based on light grazing, which represents
the traditional use of this land in past centuries.

Among the observed species several require
additional attention:

Muschampia cribrellum

This species is considered extremely rare and
localized in Europe (Dinca et al. 2010). It was discovered
in Serbia at Mt. Vidlic (Fig. 2) in 2007, close to the sites in
Bulgaria, where the species is more widespread on
Southern and eastern foothills of the Stara Planina Mts.
(Dinca et al. 2010). Due to the similarity with other
hesperiids from the genus Pyrgus and low densities of
adults, the species can be easily overlooked, which is
probably one of the reasons why it is known only from a
few sites in Europe. A good example for this are the
repeated visits to the Mt. Vidlic site in 2008, 2010, 2011
and 2012, with only a single observation of three fresh
males in 2011 (Fig. 3).

Fig. 2: The butterfly-rich habitat on Mt. Vidlic south-east of the village of
Vikovija.

Fig. 3: Male of Muschampia cribrellum found at Mt. Vidlic.

On June 30'^, 2012 the authors recorded the species
in two additional localities (Fig. 1). Both localities are part
of a large calcareous mountain massif stretching in
parallel and to the north of Mt. Vidlic extending into
Bulgaria. A single male was observed visiting flowers
along the path in the gorge north of the village Gornji
Krivodol (loc. 14). Here the vegetation along the stream
is dominated by willows, while the slopes of the gorge
are steep and rocky with only sparse grassy and bushy
vegetation (Fig. 5). At the second site above village Boljev
Dol (loc. 15) at least three specimens were seen
patrolling along the stream (Fig. 4). Fiere the gorge is
more open, but again with very sparse vegetation (Fig.

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 78

ISSN 0771-5277

6). The new findings are in line with the distribution of
the species in Bulgaria (Dinca et al. 2010) and indicate a
possibly even wider distribution of M. cribrellum in
Serbia with potentially suitable habitats extending
westwards towards Rsovci village (loc. 3 and 4).

Fig. 4: Male of Muschampia cribrellum found at the Boljev Dol gorge.

Fig. 5: The habitat in the gorge close to the village of Gornji Krivodol,

Fig. 6: The habitat in the gorge close to the village of Boljev Dol.

Plebejus sephirus

It is a rare and local butterfly in Serbia with only few
strongholds (see the map in Popovic & Ouric 2011). It
was recorded at four new sites during our surveys and
these populations seem to be stable, although not as
numerous as in some other parts of the country,
especially the Deliblato sands and Presevo valley
(authors, pers. observation). They fly in open, partially

rocky or sandy grasslands where its host plant Astragalus
excapus L. grows (Tolman & Lewington 2008).

Leptidea duponcheli

The distribution of this species in Serbia is limited to
just a few localities with particularly thermophilous
vegetation. Even there the species is very local and
sparse (Duric et al. 2010). Uniike that, numerous
specimens were observed in both localities where M.
cribrellum was found (loc. 14 and 15) underlining the
thermophilous character of these sites. In addition,
several other thermophilous butterfly species were
abundant at those sites: Cupido osiris, Pieris mannii,
Polyommatus ripartii, and Satyrus ferula.

Melitaea arduinna

The distribution of this species in Serbia was recently
reviewed by Gascoigne-Pees et al. (2012). Although it has
been recorded for Serbia only recently (Jaksic &
Grozdanovic 2007, Jaksic 2011) it is evident that the Stara
Planina region with adjacent localities presents one of
the prominent strongholds of the species in Europe
(Ouric et al. 2010, Popovic & Ouric 2010). We found the
species at six new sites, extending its known range even
more eastwards. This is a good indication for its probable
presence on the Bulgarian side, where the species is
considered extremely local (Abadijev 2001), known only
from three UTM squares. Interestingly, none of these
sites is in proximity of the western Stara Planina Mts.

Erebia alberganus

This species has an extremely fragmented distribution
in the mountains of the Balkan Peninsula. It is known
from the central and western part of Stara Planina Mts.
in Bulgaria (Abadijev 2001) and Serbia (HabiProt 2012a)
and from Mt. Korab in Macedonia (Tolman & Lewington
2008). In Stara Planina it can be the most abundant
Erebia species in July, flying over silicate high-mountain
grasslands and humid meadows in the forest belt. lts
presence on Mt. Vidlic (loc. 13) on calcareous rocky
terrain was therefore a huge surprise. Only three females
were observed flying close to the pine plantations in a
more sheltered part of the habitat. As especially females
are rather sedentary and the nearest known sites are at
least 7 km away towards the main ridge of the Stara
Planina Mts., it is likely that there is a small isolated
population present on Mt. Vidlic.

Nymphalis xanthomelas

This species inhabits only the eastern part of Europe,
being rare in most of the countries (Tolman & Lewington
1998). Until recently, only a few historical records were
known for Serbia (Jaksic 1988, Andus 2008), but in the
last decade the butterfly was recorded more frequently
(Jaksic ed. 2008, Ouric & Franeta 2011, HabiProt 2012b).
That is similar to the situatiën of N. vaualbum (Popovic &
Ouric 2010), although N. xanthomelas seems to be even
more scarce in Serbia (authors, pers. observ.). The
species is also more easily overlooked as it is very similar
to the common N. polychloros (Popovic & Ouric 2011).
Ouring our surveys only a single specimen was seen close

ISSN 0771-5277

PhegeaAl (4) Ol.xii.2013: 79

to Dojkinci village (loc. 5) resting on the forest road (Fig.
7). Given the wide distribution of suitable habitats the
species should be more widespread across central and
Southern Serbia.

Fig. 7: Nymphalis xanthomelas observed close to the village of Dojkinci.

species for new surveys should be Muschampia tessellum
(Hübner, 1803) which commonly flies syntopically with
M. cribrellum in Europe (Rakosy & Goia 1997, Hoejgaard
& Beshkov 2011, pers. observ. in Macedonia). lts
presence in the region is likely also due to the discovery
of the larval host plant Phiomis tuberosa L. near VIkovija
on the Vidlic Mt.

In general we have more than confirmed the pivotal
role of the Stara Planina Mts. in conservation of butterfly
diversity in Serbia as well as several rare and local species
with distribution limited to this region. The new localities
visited also snow that Stara Planina and Dimitrovgrad
PBAs should be revised, as some of the important sites
for butterfly conservation are excluded, and some of the
most important sites are on the PBA borders with no
buffer zone. We propose that both PBAs are joined to
cover the butterfly rich region in between, including Mt.
Vidlic.

Despite the given effort, the surveys of the Southern
part of Stara Planina Mts. were mostly unsystematic,
centered on easily accessible sites with specific habitats.
This leaves room for improvement as there are still gaps
to be filled both in terms of geography and phenology.
Given the thermophilous character of some of the sites,
species such as Lampides boeticus (Linnaeus, 1767),
Leptotes pirithous (Linnaeus, 1767) and Euchloe ausonia
(Hubner, 1804) could be expected. Additional target

Acknowledgments

The authors are thankful to Sylvain Cuvelier, Martin
Gascoigne-Pees, Tamas Hapka, Nika Kogovsek, Chris van
Swaay and Kars Veling for all the help during the field
research. We are also thankful to Bojan Zlatkovic for
confirming the identifications of butterfly host plants.

References

Abadjiev S. 2001. An atlas of the distribution of the butterflies in Bulgaria (Lepidoptera: Hesperioidea & Papilionoidea). — Pensoft
Publishers, Sofia, 335 pp.

Andelkovic J., Krstic B., Martinovic D. & Bogdanovic P. 1976. Osnovne geoioske karte Srbije 1:100000 K34-34 Pirot. —
Vojnogeografski institut, Beograd.

Andus Lj. 2008. Butterflies {Lepidoptera, Hesperioidea and Papilionoidea) from the collection of the Natural History Museum in
Belgrade. — Special Issue, Volume 40, Belgrade, 76 pp.

Dinca V., Kolev Z. & Verovnik R. 2010. The distribution, ecology and conservation status of the Spinose Skipper Muschampia
cribrellum (Eversmann, 1841) at the western limit of its range in Europe (Hesperiidae). — Nota Lepidopterologica 33(1); 39-57.

Ouric M. & Franeta F. 2011. First Study of the Butterflies (Lepidoptera: Papilionoidea) of Mt. Mucanj. — Acta Entomologica Serbica
16(1/2): 81-90.

Ouric M., Popovic M. & Verovnik R. 2010. Jelasnica gorge - a 'hot spot' of butterfly diversity in Serbia. — Phegea 38(3): 111-120.

Ouric M. & Popovic M. 2011. A note on the status of the rare species Kirinia climene (Esper, 1783) (Nymphalidae) in Serbia. — Nota
Lepidopterologica 34(1): 79-82.

Gascoigne-Pees M., Verovnik R., Wiskin C., Luckens C. & Ouric M. 2012. Notes on lifecycle of Melitaea arduinna (Esper, 1783)
("Freyer's Fritillary") (Lepidoptera: Nymphalidae) with further records from SE Serbia. — Nachrichten des Entomologischen
Vereins Apollo 33(1): 9-lA.

Gradojevic M. 1931. Leptirovi Srbije - Oiurna. — Glasnik jugoslovenskog entomoloskog drustva V-VI (1-2): 133-158.

HabiProt 2012a. Podaci o rasprostranjenju vrste Erebia alberganus (de Prunner 1798) u Srbiji. - Portal za kartiranje bioloske
raznovrsnosti Srbije - BioRas. — http://bioras.petnica.rs/vrsta.php?id=1841 [last visited 30 November 2012].

HabiProt 2012b. Podaci o rasprostranjenju vrste Nymphalis xanthomelas (Esper, 1781) u Srbiji. Portal za kartiranje bioloske
raznovrsnosti Srbije - BioRas. — http://bioras.petnica.rs/vrsta.php?id=1882 [last visited 30 November 2012].

Hoejgaard K. & Beshkov S. 2011. Rediscovering Muschampia tessellum ([Hübner, [1803]) (Lep.: Hesperiidae) in Bulgaria with
additional notes on M. cribrellum (Eversmann, 1814) from the eastern Balkan (Stara Planina) mountains. — The Entomologist's
Record and Journal of Variation 123: 147-150.

Jaksic P. 1988. Privremene karte rasprostranjenosti dnevnih leptira Jugoslavije (Lepidoptera, Ropalocera). — Jugoslovensko
entomolosko drustvo, Posebna izdanja, Zagreb, 214 pp.

Jaksic, P. 1999. Dnevni leptiri (Lepidoptera: Hesperioidea i Papilionoidea) srpskog dela Stare planine. — Nature Protection 51(2):
69-84.

Jaksic P. 2003. Red Data Book of Serbian Butterflies (Lepidoptera: Hesperioidea and Papilionoidea). — Institute for Nature
Conservation of Serbia, Belgrade, 198 pp.

Jaksic P. (ed). 2008. Prime Butterfly Areas in Serbia. — HabiProt, Belgrade, 223 pp.

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 80

ISSN 0771-5277

Jaksic, P. 2011, Melitaea arduinna (Lepidoptera: Nymphalidae): a new species for Serbia. — Phegea 39(1): 8-11.

Jaksic P. & Grozdanovic A. 2007. Prilog poznavanju dnevnih leptira planine Rtanj, Srbija (Lepidoptera: Hesperioidea i Papilionoidea).

— Acta Entomologica Serbica 12(2): 63-72.

Jaksic P., van Swaay C. & Ouric M. 2007. Boloria eunomia (Esper, 1799): a new species for Serbia (Nymphalidae). — Nota
lepidopterologica 30(1): 65-70.

Lakusic D. & Cetkovic A. (eds). 2007. Biodiverzitet Stare planine u Srbiji - Rezultati projekta: „Prekogranicna saradnja kroz
upravijanje zajednickim prirodnim resursima - Promocija umrezavanja i saradnje izmedu zemalja Jugoistocne Evrope". —
Regionaini centar za zivotnu sredinu za Centralnu i Istocnu Evropu, Kancelarija u Srbiji. Beograd, 253 pp.

Popovic M. & Ouric M. 2010. New finding of two rare nymphalids in Serbia (Lepidoptera: Nymphalidae). — Nachrichten des
Entomologischen Vereins Apollo Sl{3): 169-172.

Popovic M. & Ouric M. 2011. Dnevni leptiri Srbije. - prirucnik. — HabiProt, 198 pp.

Rakosy L. & Goia M. 1997. Muschampia tesselum (Hübner, 1803) §i M. cribrellum (Eversmann, 1841) ïn fauna Romaniei.

(Lepidoptera, Hesperiidae). — Buletin de informare Societatea lepidopterologica romana 8(3-4): 155-162.

Stojanovic-Radic Z. 2007. Contribution to knowledge of the Papilionidae and Pieridae (Lepidoptera) fauna of southeastern Serbia.

— Acta Entomologica Serbica 12(2): 93-105.

Tolman T. & Lewington R. 2008. Butterflies of Britain and Europe. — Harper Collins Publishers, London, 528 pp.
van Swaay C. & Warren M. 1999. Red Oata book of European butterflies (Rhopalocera). — Nature and Environment, No. 99, Council
of Europe Publishing, Strasbourg, 260 pp.

van Swaay C., Jaksic P. & Ouric M. 2007. Notes on Some Summer Butterflies (Lepidoptera: Hesperioidea Papilionoidea) of Eastern
Serbia. — Acta Entomologica Serbica 12(1): 1-10,

van Swaay C., Cuttelod S., Collins 0., Maes M., Munguira L., Sasic M., Settele J., Verovnik R., Verstrael T., Warren M., Wiemers M. &
Wynhoff I. 2010. European Red List of Butterflies. — lUCN & BCE, EU, 47 pp.

Zecevic M. 2002. Fauna leptira Timocke krajine {Istocna Srbija). — OSIP "Bakar", Bor i Narodni muze], Zajecar, 307 pp.

ISSN 0771-5277

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 81

interessante waarnemingen van Lepidoptera in België in 2012
(Lepidoptera)

Willy De Prins & Chris Steeman

Samenvatting. Enkele nieuwe provinciegegevens en andere interessante waarnemingen van Lepidoptera in 2012 worden
gemeld. Enkele oudere gegevens worden eveneens vermeld. De hele lijst is alfabetisch gerangschikt. De gebruikte
nomenclatuur is in overeenstemming met Fauna Europaea (www.faunaeur.org).

Abstract. Interesting records of Lepidoptera in Belgium in 2012 (Lepidoptera)

Some new province records and interesting observations of Lepidoptera in 2012 are mentioned. The whole list is arranged in
alphabetical order. The nomenclature is according to Fauna Europaea (www.faunaeur.org).

Résumé. Observations intéressantes de Lépidoptères en Belgique en 2012 (Lepidoptera)

Plusieurs données faunistiques nouvelles, par province, sont mentionnées, ainsi que quelques observations intéressantes. La
liste est établie alphabétiquement. La nomenclature suit les listes de Fauna Europaea (www.faunaeur.org).

Key words: Lepidoptera - faunistics - Belgium.

De Prins, W.; Dorpstraat 401B, B-3061 Leefdaal. willy. deprins@gmail.com.

Steeman, C.; Koning Albertlei 90, B-2950 Kapellen, christiaan.steeman@gmail.com.

In deze vaste rubriek worden de meest interessante
waarnemingen van Lepidoptera uit het voorbije jaar (en
eventueel vorige jaren) geciteerd. Vele van de
nieuwigheden in dit artikel vermeld, zijn reeds
gepubliceerd op de website van de Belgische Lepidoptera
(De Prins & Steeman 2003-2013). De hele lijst is
alfabetisch gerangschikt volgens familie-, genus- en
soortnaam; zo sluit hij beter aan bij de gegevens op de
website. Voor de systematiek en nomenclatuur wordt de
lijst van Fauna Europaea (www.faunaeur.org) gevolgd.
Afkortingen: AN = Antwerpen, BR = Brabant, HA =
Hainaut, LG = Liège, LI = Limburg, LX = Luxembourg, NA =
Namur, OV = Oost-Vlaanderen en WV = West-
Vlaanderen.

Adelidae

Nematopogon metaxella: enkele ex. op 26, 28 en
30. V. 2012 te de Panne, leg. D. D'Hert. Nieuw voor WV.

Argyresthiidae

Argyresthia spinosella: 1 ex. op 24. v. 2012 te

Daknam, leg. T. Vermeulen. Nieuw voor OV.

Blastobasidae

Blastobasis phycidella: 1 ex. op 30. v. 2012 op de terril
"Thier-a-Liège" te Liège, leg. R. Stas. Nieuw voor LG.

Bucculatricidae

Bucculatrix ainsliella. deze soort werd onlangs als
nieuw voor België vermeld (van Nieukerken et al. 2012).
Tientallen cocons werden op 30.xii.2009 aangetroffen op
de stammen van Amerikaanse eik (Quercus rubra) en op
het mos groeiend op de voet daarvan in het Heverleebos
te Oud-Heverlee, leg. A. Verboven. Tussen 21. ii. 2010 en
11. ii. 2010 werden daaruit 8 ex. gekweekt. Nieuw voor
BR. Deze soort komt dus momenteel voor in alle Vlaamse
provincies, maar nog niet verder zuidelijk.

Bucculatrix noltei: mijnen op Artemisia vulgaris op
25.viii.2012 te Durbuy, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Coleophoridae

Coleophora alnifoliae: 1 koker op Alnus glutinosa op
12. V. 2012 te Durbuy, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Coleophora argentula: enkele kokers op Achillea sp.
op 12. V. 2012 te Durbuy, en één koker op Achillea sp. op
15. ix. 2012 te Arion, telkens leg. Werkgroep
Bladmineerders. Nieuw voor LX.

Coleophora binderella: 1 koker op Alnus op

28. iv. 2012 te Ename, leg. G. De Prins. Nieuw voor OV.

Coleophora curucipennella: enkele kokers op

Quercus sp. op 12. v. 2012 te Durbuy, leg. Werkgroep
Bladmineerders.

Coleophora gryphipennella: enkele kokers op Rosa
sp. op 28. iv. 2012 te Ename, leg. Werkgroep

Bladmineerders. Nieuw voor OV.

Coleophora hemerobiella: enkele kokers op

22. iv. 2012 te Lommel, leg. H. Dries; enkele kokers op
Crataegus sp. op 12. v. 2012 te Durbuy, leg. Werkgroep
Bladmineerders. Nieuw voor LI en LX.

Coleophora laricella: enkele kokers op Larix op
18. V. 2012 te Rocherath, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LG.

Coleophora lithargyrinella: een koker op Stellario op
14.iv.2012 in de streek van de Viroin, enkele dagen later
ontpopte het imago, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor NA.

Coleophora paripennella: 1 koker op Centaurea
scabiosa op 30. v. 2012 te Baelen, leg. J.-Y. Baugnée, conf.
W. Ellis; 1 koker op Centaurea jocea op 24. ix. 2012 te
Leignon, leg. J.-Y. Baugnée. Deze zeldzame soort is nieuw
voor LG en NA.

Coleophora pyrrhulipennella: ca. 50 ex. op 12. vi. 2010
in het gebied "Sahara" te Lommel, leg. W. Veraghtert et
al. Nieuw voor LI.

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 82

ISSN 0771-5277

Coleophora solitariella: 4 kokers op Stellaria holostea
op 27. iv. 2012 te Meerhout, leg. C. Vansteenwinkel.
Nieuw voor AN.

Coleophora spinella: enkele kokers op Cratoegus sp.
op 12. V. 2012 te Durbuy, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Crambidae

Diplopseustis perieresalis: een tweede ex. voor de
Belgische fauna op 11. iv. 2012 te Wilrijk, leg. C. Snyers.
Nieuw voor AN.

Elachistidae

Agonopterix alstromeriana: 1 ex. op 02. iv. 2012 te
Daknam bij Lokeren, leg. T. Vermeulen. Nieuw voor OV.

Blastodacna atra: 1 ex. op 21. vi. 2012 te Olloy-sur-
Viroin, leg. S. Raymaekers. Nieuw voor NA.

Elachista canapennella: 1$ op 13.iv.2012 te

Erezée, leg. J.-Y. Baugnée, det. Jukka Tabell.
Nieuw voor LX.

Elachista geminatella: enkele mijnen op Luzula
sylvatica op 20.V.2010 te Theux, leg. J.-Y. Baugnée. Een
adult ontpopte op 20. vi. 2010 en werd met behulp van
genitaalonderzoek gedetermineerd door Jukka Tabell.
Nieuw voor LG.

Orophia ferrugella: een ex. van deze zeer zeldzame,
xerothermische soort werd gefotografeerd op 02. vi. 2012
te Aywaille, leg. E. Steckx. De rups leeft op
Campanulaceae, zoals Campanula persicifolia, een plant
die talrijk aanwezig is op deze vindplaats. Het was ca. 150
jaar geleden dat deze soort nog in België gemeld was.
Nieuw voor LG.

Eriocraniidae

Paracrania chrysolepidella: mijnen op Carpinus

betulus op 28. iv. 2012 te Ename, leg. Werkgroep
Bladmineerders. Nieuw voor OV.

Gelechiidae

Chrysoesthia sexguttella: mijnen op Chenopodium op
15. ix. 2012 te Sampont, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Monochroa conspersella: 2 ex. op 12. vi. 1989 in het
gebied 'Waelenhoek' te Niel, 2 ex. op 21.vii.l996 in het
Zoerselbos te Zoersel; 1 vroeg ex. op 02. v. 2002 te
Sosoye, telkens leg. W. De Prins. Nieuw voor AN en NA.

Pexicopia malvella: 1 ex. op 20. vi. 2012 te Nismes,
leg. S. Raymaekers. Nieuw voor NA.

Teleiodes saltuum: 1 ex. op 04.vii.2010 te Kortessem,
leg. S. Raymaekers, det. T. Muus; 1 ex. op 14. vi. 2011 te
Ichtegem, leg. Snyers; 1 ex. op 22. vi. 2012 te Virton, leg.
S. Raymaekers. Nieuw voor LI, LX en WV

Teleiopsis diffinis: 1 ex. op 26. v. 2012 te Andenne, leg.
Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor NA.

Geometridae

Eupithecia insigniatai: 1 ex. op 20. v. 2012 te

Bonheiden, leg. K. Boux. Nieuw voor AN.

Idaea trigeminata: 1 ex. op 30. vi. 2012 te Liège nabij
de terril Thier-a-Liège, leg. R. Stas. Enkel vermeld uit de
literatuur en nu dus zeker aanwezig in LG.

Philereme transversata: 1 ex. op lO.vii.2012 te
Edegem, leg. L. Janssen. Nieuw voor AN, het gaat om de
tweede waarneming voor Vlaanderen.

Theria primaria: 1 ex. op Ol.iii.2012 te Hooglede, leg.
W. Declercq. Nieuw voor WV.

Glyphipterigidae

Orthotaelia sparganella: 1 ex. op on 17.vii.2012 te
Meerkerke, leg. A. Zwaenepoel. Nieuw voor WV.

Gracillariidae

Caloptilia azaleella: talrijke mijnen op Azalea sp. op
ll.vii.2011 te Cointe, leg. J. Y. Baugnée. Nieuw voor LG.

Caloptilia betulicola: mijnen op Betula op 15. ix. 2012
te Arion, leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor LX.

Caloptilia elongella. mijnen op Alnus glutinosa op
25.viii.2012 te Durbuy, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Caloptilia roscipennella: mijnen op Juglans regia op
ll.viii.2012 te Oudenaarde, leg. Werkgroep Bladmineer-
ders. Nieuw voor OV.

Dialectica imperialella: mijnen op Symphytum

officinale op Ol.viii.2012 te Oudenaarde, leg. Werkgroep
Bladmineerders; mijnen op Pentaglottis sempervirens op
09. ix. 2012 te Wielsbeke, leg. S. Wullaert. Nieuw voor OV
en WV. Pentaglottis. sempervirens (Boraginaceae) is
tevens een nieuwe voedselplant voor deze soort.

Leucospilapteryx omissella: mijnen op Artemisia
vulgaris op 30. vi. 2012 te Laplaigne, leg. Werkgroep
Bladmineerders. Nieuw voor HA.

Parectopa ononidis: enkele mijnen op TrifoHum
repens op 26. vi. 2012 te Tihange, leg. J.-Y. Baugnée.
Nieuw voor LG.

Parornix anglicella: mijnen op Crataegus sp. op
25.viii.2012 te Durbuy, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Parornix finitimella: een bewoonde mijn op Prunus
sp. op 11. ix. 2010 te Diksmuide, leg. S. Wullaert en enkele
mijnen op Prunus spinosa op 03.vii.2012 te Balen, leg. C.
Van Steenwinkel. Nieuw voor AN en LI.

Parornix scoticella: mijnen op Malus op ll.viii.2012
te Oudenaarde, leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw
voor OV.

Phyllocnistis saligna: enkele bladmijnen op Salix
fragilis op 20. ix. 2012 te Rachecourt, leg. J.-Y. Baugnée.
Nieuw voor LX.

Phyllonorycter emberizaepenella: mijnen op

Symphoricarpus sp. op 15. ix. 2012 te Arion, leg.
Werkgroep Bladmineerders; mijnen op Leycesteria sp. te
Heverlee leg. A. Verboven; het is de eerste maal dat de
soort op deze voedselplant wordt vermeld uit België.
Nieuw voor LX.

ISSN 0771-5277

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 83

Phyllonorycter platani: enkele bladmijnen op

Platanus op 20. ix. 2012 te Rachecourt, leg. J.-Y. Baugnée.
Nieuw voor LX.

Phyllonorycter schreberella: mijnen op UI mus g lab ra
op 15. ix. 2012 te Arion, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Phyllonorycter strigulatella: mijnen op Alnus incana
op 23. vi. 2012 te Rocherath, leg. Werkgroep

Bladmineerders. Nieuw voor LG.

Heliozelidae

Antispila metallella: mijnen op Cornus sp. op
04.viii.2012 te Torhout, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor WV.

Heliozela hammoniella: enkele mijnen op Betula op
02.vii.2012 te Mol, leg. C. Vansteenwinkel. Nieuw voor
AN.

Incurvariidae

Phylloporia bistrigella: mijnen op Betula pubescens
op ll.viii.2012 te Oudenaarde, en op Betula sp. op
15. ix. 2012 te Arion, telkens leg. Werkgroep
Bladmineerders. Nieuw voor LX en OV.

Momphidae

Mompha jurassicella (Frey, 1881): Nieuw voor de
Belgische fauna. De eerste waarneming van deze soort
dateert van 14.iii.2009, het Moeraske te Brussel, leg. B.
Hanssens. Nadien werd ze jaarlijks op nog andere
plaatsen waargenomen; hier vermelden we chrono-
logisch alle eerste waarnemingen per lokaliteit:
Zarlardinge, 27. iv. 2010, leg. W. Decock; Muizen,
29. iv. 2010, leg. G. Verbeylen; Mouscron, 26. v. 2010, leg.
Ch. Gruwier; Eine bij Oudenaarde, 07. xi. 2010, leg. D. De
Groote; Couthuin, 13. i. 2011, leg. Ph. Vanmeerbeeck;
Aische-en-Refail, 04. v. 2012, leg. I. Volont; Wépion,
09. V. 2012, leg. Ph. Vanmeerbeeck. De rups leeft tijdens
de zomermaanden in de stengels van Epilobium hirsutum
en de motjes vliegen in één langgerekte generaties van
september, overwinterend tot in april van het volgende
jaar. Waargenomen in AN, HA, LG, NA en OV, maar het
zou interessant zijn om de oude collecties na te kijken op
eventueel vroeger verzamelde exemplaren. De soort
komt voor in al onze buurlanden en is voor de rest
verspreid in West-Europa.

Mompha langiella: mijnen op CIrcaea sp. op
Ol.viii.2012 te Oudenaarde, en op Epilobium hirsutum op
04.viii.2012 te Torhout, telkens leg. Werkgroep
Bladmineerders. Nieuw voor OV en WV.

Mompha locupletella: 1 ex. op 19.vii.2011 te Veerie
bij Laakdal, leg. V. Van Dijck. Nieuw voor AN.

Mompha terminella: enkele mijnen op CIrcaea
lutetiana op 20. ix. 2012 te Rachecourt, leg. J.-Y. Baugnée,
det. S. Koster. Nieuw voor LX.

Nepticulidae

Ectoedemia hannoverella: enkele mijnen op Populus
X canadensis op 28. ix. 2011 te Gembloux, leg. J.-Y.
Baugnée. Nieuw voor NA.

Ectoedemia intimella: mijnen op Salix caprea op
15. ix. 2012 te Arion, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Ectoedemia spinosella: mijnen op Prunus spinosa op
25.viii.2012 te Durbuy, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor LX.

Stigmella assimilella: enkele bladmijnen op Populus
tremula op 29.vii.2012 te Balen, leg. C. Vansteenwinkel
en op ll.viii.2012 te Oudenaarde, leg. Werkgroep
Bladmineerders. Nieuw voor AN en OV.

Stigmella betulicola: enkele mijnen op Betula
pubescens on 20. ix. 2010 te Theux, leg. J.-Y. Baugnée.
Nieuw voor LG.

Stigmella confusella: een mijn op Betula pendula op
Ol.viii.2012 te Geel, leg. C. Van Steenwinkel. Nieuw voor
AN.

Stigmella luteella: mijnen op Betula op 15. ix. 2012 te
Arion, leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor LX.

Stigmella pyri: mijnen op Pyrus py raster op

ll.viii.2012 te Oudenaarde, en op 25.viii.2012 te Durbuy,
telkens leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor LX
en OV.

Stigmella samiatella: mijnen op Castanea sativa op
30. vi. 2012 te Laplaigne, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor HA.

Noctuidae

Lithophane leautieri: 1 ex. op 04.x. 2012 te Herstal,
leg. R. Stas. Nieuw voor LG.

Oecophoridae

Borkhausenia luridicomella: 1 ex. op 05.vii.2012 te
Hasselt, leg. C. Vanderydt. Nieuw voor LI.

Metalampra cinnamomea: 2 ex. op 26.vii.2012 te
Ransart, leg. J. Bultot. Nieuw voor HA.

Prodoxidae

Lampronia corticella: 1 ex. op 18. v. 2012 te

Rocherath, leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor
LG.

Lampronia luzella: 1 ex. op 12. vi. 2012 op de terril
Thier-a-Liège, leg. R. Stas. Nieuw voor LG.

Psychidae

Ptilocephala agrostidis: (synoniem Ptilocephala

angustella (Herrich-Schaffer, 1846)): in de collectie van
het KBIN bevinden zich 3 exemplaren onder deze naam
met de melding: "Belg. Env. de H.C. R, Alt. Coll. F.
Heylemans, 29/6/1961, det. 88 Hattenschwiler".
Arnscheid & Sobczyk (2012: 181) toonden echter aan dat
Ptilocephala agrostidis (Schrank, 1802) een jonger,
objectief synoniem is van Ptilocephala muscella (Denis &

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 84

ISSN 0771-5277

Schiffermüller, 1775), een soort beschreven uit Beieren.
Enkel een zeer gedetailleerd onderzoek van de drie
vermelde exemplaren kan aantonen of het inderdaad om
P. muscella gaat of om nog een andere soort. Voorlopig
\A/ordt Ptilocephala ogrostidis dus geschrapt van de
Belgische lijst.

Pterophoridae

Platyptilia gonodactyla: 1 ex. op 19.V.2012 te Vreren
bij Tongeren, leg. S. Raymaekers en 1 ex. op 04. v. 2010 in
het centrum van Brussel, leg. B. Hanssens. Nieuw voor BR
en LI.

Pyralidae

Oncocera semirubella: 1 ex. op 02.viii.2012 te
Ninove, leg. W. Mertens. Nieuw voor OV.

Salebriopsis albicilla: 1 ex. op 26. vi. 2012 te Laplaigne,
leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor HA.

Roeslerstammiidae

Roeslerstammia erxiebella: mijnen op Ti Ha op
30. vi. 2012 te Laplaigne, leg. Werkgroep Bladmineerders.
Nieuw voor HA. Deze erg zeldzame soort was vroeger
enkele bekend uit NA.

Sesiidae

Sesia bembeciformis: 1 ex. op 17.vii.2012 in De
Westhoek, De Panne, leg. W. Vercruysse & W. Van
Gompel. Nieuw voor WV.

Tineidae

Monopis crocicapitella: 1 ex. op 15. vi. 2012 te Herstal,
leg. R. Stas. Nieuw voor LG.

Oinophila v-flava: 1 ex. binnenshuis op 03.iii.2012 te
Muizen bij Mechelen, leg. J. Soors. Het is de eerste maal
sinds 1980 dat deze soort nog uit België werd vermeld!

Tortricidae

Acieris logiana: 1 ex. op 26. v. 2012 te Andenne, leg.
Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor NA.

Apotomis sororculana: 1 ex. op 26. v. 2012 te

Andenne, leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor
NA.

Clavigesta purdeyi: 1 ex. op 08.viii.2012 te Herstal,
leg. R. Stas. Nieuw voor LG.

Endothenia nigricostana: 1 ex. op 24. vi. 2012 te
Houyet, leg. J.-Y. Baugnée. Nieuw voor NA.

Epinotia cruciana: 1 ex. op 26. vi. 2012 te Laplaigne,
leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor HA.

Epinotia demarniana: 1 ex. op 26. v. 2012 te Andenne,
leg. Werkgroep Bladmineerders. Nu met zekerheid uit NA
bekend.

Exapate congelatella: 1 ex. op 17. xi. 2012 te Teuven;
leg. S. Raeymaekers et al. Nieuw voor LI. Het is de eerste
maal dat deze zeer lokale en zeldzame bladroller in
Vlaanderen wordt waargenomen. Tot nu toe enkel
bekend van enkele waarnemingen uit het Luikse.

Phtheochroa rugosana: 1 ex. op 26. vi. 2012 te
Kortessem, leg. S. Raymaekers; enkele rupsen op Bryonia
dioica op 04.viii.2012 te Grand-Leez, leg. J.-Y. Baugnée.
Nieuw voor LI en NA.

Spilonota laricana: 1 ex. op 26. vi. 2012 te Laplaigne,
leg. Werkgroep Bladmineerders. Nieuw voor HA.

Yponomeutidae

Atemelia torquatella: enkele bladmijnen op Betula
op 30. vi en Ol.vii.2012 te Laplaigne, leg. Wekgroep
Bladmineerders. Enkele imago's werden door S. Wullaert
uitgekweekt op 18.vii.2012. Nieuw voor HA.

Zelleria hepariella: 1 ex. op 05.vii.2010 te Laekdal
(Tremelo), leg. M. Mergaerts and 1 ex. op 06.x. 2010 te
Couthuin, leg. P. Vanmeerbeeck. Nieuw voor BR en LG.

Dankwoord

Met dank voor alle medewerkers van de Werkgroep
Vlinderfaunistiek die hun gegevens ter beschikking
stelden voor dit overzicht; J.-Y. Baugnée, K. Boux, J.
Bultot, W. Declercq, W. Decock, D. De Groote, G. De
Prins, D. D'Hert, H. Dries, Ch. Gruwier, B. Hanssens, M.
Mergaerts, Raymaekers, C. Snyers, J. Soors, R. Stas, É.
Steckx, C. Vanderydt, V. Van Dijck, W. van Gompel, Ph.
Vanmeerbeeck, C. Vansteenwinkel, G. Verbeylen, W.
Vercruysse, T. Vermeulen, I. Volont, S. Wullaert, A.
Zwaenepoel. W. N. Ellis, C. Gielis, F. Groenen, J. C. Koster,
T. S. T. Muus, J. Tabell, H. W. van der Wolf en E. J. van
Nieukerken worden bedankt voor de determinaties van
enkele moeilijke soorten.

Bibliografie

Arnscheid W. R. & Sobczyk T. 2012. Ptilocephala agrostidis (Schrank, 1802), eine seit Jahrhunderten fehiinterpretierte Art
(Lepidoptera, Psychidae). — Ato/onto, Würzburg 43(1/2): 181-184.

De Prins W. & Steeman C. 2003-2013. Catalogue of the Lepidoptera of Belgium. — www.phegea.org.

van Nieukerken E. J., Doorenweerd C., Ellis W. N., Huisman K. J., Koster J. C., Mey W., Muus T. S. T. & Schreurs A. 2012. Bucculatrix
ainsliella Murtfeldt, a new North American invader already widespread on northern red oaks (Quercus rubra] in Western
Europe (Bucculatricidae). — Nota lepidopterologica 35(2): 135-159.

ISSN 0711-5271

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 85

Note sur la présence de Caryocolum fischerella (Lepidoptera
Gelechiidae) en Belgique

Jean-Yves Baugnée & Chris Snyers

Résumé. La présence de Caryocolum fischerella (Treitschke, 1833) est confirmée pour la première fois sur Ie territoire
beige. De nombreuses chenilles ont été observées dans leur abri caractéristique sur la saponaire officinale (Saponaria officinalis
L.) depuis mai 2009, dans la réserve naturelle "Aux Roebes" a FIémalle-Haute (province de Liège) et depuis avril 2010 a De
Panne (province de Flandre Occidentale). Les informations relatives a la biologie et a la répartition de ce lépidoptère sont
résumées.

Samenvatting. Opmerking over de aanwezigheid van Caryocolum fischerella (Lepidoptera: Gelechiidae) in België
Vanaf mei 2009 werden veel rupsen van Caryocolum fischerella (Treitschke, 1833) tussen samengesponnen bladeren van
Saponaria officinalis L. gevonden, respectievelijk in het natuurreservaat "Aux Roches" te FIémalle-Flaute (provincie Luik) en te
De Panne (provincie \A/est-Vlaanderen). Flet is de eerste maal dat deze soort uit België wordt vermeld. Details over de
levenswijze en de verspreiding worden gegeven.

Abstract. Note about the occurrence of Caryocolum fischerella (Lepidoptera: Gelechiidae) in Belgium
The occurrence of Caryocolum fischerella (Treitschke, 1833) is firstly documented from Belgium. Numerous larvae were
observed in their typical spun shoots on Saponaria officinalis L. since May 2009 in the nature reserve "Aux Roches" at FIémalle-
Flaute (province of Liège), and since April 2010 at De Panne (province of West Flanders). Details on the biology and distribution
of this species are provided.

Key words: Caryocolum fischerella - Lepidoptera - Gelechiidae - Belgium - Faunistics - Saponaria.

Baugnée J.-Y.: Service Public de Wallonië, Département de l'Etude du Milieu naturel et agricole (DEMNA), Direction de la
Nature et de l'Eau, Avenue de la Faculté, 22, B-5030 Gembloux, Belgium. jybaugnee@gmail.com
Snyers C.: Rendierstraat 14/2, B-2610 Wilrijk. bladmineerders?be@gmail.com

Introduction

Les Gelechiidae constituent une familie
numériquement trés importante en Belgique, avec au
moins 152 espèces recensées a ce jour (De Prins &
Steeman 2013). Ces lépidoptères sont, pour la plupart,
de dimensions modestes, aux couleurs souvent ternes -
quoique trés variées -, aux ailes étroites et aux palpes
allongés et recourbés vers Ie haut. Si certaines espèces
présentent un habitus caractéristique, pour beaucoup
d'autres l'identification est réputée malaisée et passé
souvent par l'examen des génitalias. Chez les larves de
cette familie, la spécialisation alimentaire est
généralement de mise. Beaucoup de représentants
demeurent méconnus sur Ie plan faunistique, en raison
notamment de moeurs discrètes ou encore de stades
immatures non ou insuffisamment décrits.

Le genre Caryocolum Gregor & Povolny compte
certainement parmi les taxons les plus mal connus du
territoire beige. II rassemble actuellement 8 espèces qui
sont toutes qualifiées de rares ou de trés rares, certaines
n'étant signalées que sur base d'anciennes observations
(De Prins & Steeman 2013). D'une apparence
relativement homogène, les imagos montrent toutefois
une importante variabilité des motifs alaires susceptible
de compliquer leur Identification. Les larves de tous les
Caryocolum européens se développent exclusivement
aux dépense de plantes de la familie Caryophyllaceae
(Huemer 1988).

La présence d'une neuvième espèce de Caryocolum a
été détectée récemment dans la vallée de la Meuse, en
amont de Liège, a savoir Caryocolum fischerella

(Treitschke, 1833). Lors d'une visite de la réserve
naturelle « Aux Roches » a FIémalle-Haute (province de
Liège) \ le 19 avril 2012, le premier auteur observe
plusieurs abris de chenilles, formés de feuilles terminales
accolées par de la soie, sur des saponaires officinales
(Saponaria officinalis L.). Trois de ces abris ouverts sur
place contenaient chacun une ou deux petites chenilles,
mesurant tout au plus de 2 a 6 mm de longueur, et de
couleur grisatre avec la capsule céphalique ainsi que le
pronotum noirs. La nature de la plante hóte, l'aspect des
abris et des chenilles (figs. 1-5), bien illustrés sur le site
internet Lepiforum.de (2012), laissaient peu de doute
quant a l'identité du lépidoptère, qui a été confirmée par
le spécialiste européen P. Huemer (in litt. mai 2012). De
nouvelles observations menées le 2 mai 2012 dans cette
même station ont permis de comptabiliser 26 nids,
certains abandonnés, d'autres contenant une chenille
isolée sensiblement plus grande que celles observées en
avril (taille comprise entre 4 et 10 mm). La mise en
élevage de deux de ces chenilles n'a pas permis d'obtenir
des imagos. Notons que plusieurs nids de chenilles furent
photographiés au même endroit les 4 mai 2009, 5 juin
2010 et 4 mai 2011, sans qu'ils soient attribués, a
l'époque, a Caryocolum fischerella. L'habitat correspond
au pied d'un talus de remblais calcaires dominant un des
sentiers d'accès de la réserve naturelle, laquelle est
constituée d'une vaste carrière désaffectée. Ce talus
d'exposition sud, largement colonisé par des ronces
(Rubus sp.), la clématite des haies (Clematis vitaiba L.) et
quelques saules marsaults (Salix caprea L.), accueille un

site géré par les Réserves Naturelles RNOB, voir la fiche descriptive
http://biodiversite.wallonie.be/fr/1129-aux-roches.html?IDD=
251660929&IDC=1881

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 86

ISSN 0111-5211

peuplement de Saponaria officinalis d'environ 200
plantes, en mélange avec d'autres espèces herbacées
comme Alliaria petiolata (Bieb.) Cavara et Grande, Urtica
dioica L, Vicia sepium L, Taraxacum sp., Origanum
vulgare L., Galium aparine L., etc. (fig. 6).

Le 18 avril 2010, des abris de chenilles sont
également découverts et photographiés par le second
auteur le long du littoral, a De Panne (province de
Flandre-Occidentale). Plus de 40 chenilles sont comptées
le 5 mai 2013 dans cette localité. Plusieurs d'entre-elles
sont alors placées en élevage et le 12 juin 2013, un
premier imago en émerge (figs. 7-8).

Figs. 1-6. Caryocolum fischerella (Treitschke, 1833):

1.- Chenilles d'age différent dans leur abri sur Saponaria officinalis, 19. iv. 2012, FIémalle-Haute (Belgique, Liège).; 2 - Chenille extraite de son abri
sur Saponaria officinalis, 2. v. 2012, idem; 3-5.- Abris larvaires sur Saponaria officinalis, 2. v. 2012, idem; 6.- Habitat larvaire, 2. v. 2012, idem. Leg. et
photos J.-Y. Baugnée.

ISSN 0771-5277

Phegea 41 (4) Ol.xii.201 87

Figs. 7-8. Caryocolum fischerella (Treitschke, 1833), imago ex larva, 12.vi.2013, De Panne (Belgique, Flandre-occidentale). Leg. et photos C. Snyers.

Distribution

Caryocolum fischerella est un lépidoptère largement
répandu en Europe centrale et oriëntale, atteignant Ie
sud de la Scandinavië. Sa présence est attestée en
Autriche, Biélorussie, Bosnie-Herzégovine, Bulgarie,
Danemark, Estonie, Finlande, France, Allemagne,

Hongrie, Lettonie, Lituanie, Macédoine, Pologne,
République Tchèque, Roumanie, Russie centrale et
oriëntale, Slovaquie, Suède, Suisse et Ukraine (Fluemer &
Karsholt 2010, Karsholt 2011; voir aussi Jonko 2011).

En dépit de son ample distribution, ce Gelechiidae
semble rare et trés localisé dans beaucoup de régions.
Décrite d'Allemagne (localité type: Dresde), l'espèce y est
répertoriée par Huemer (1988) dans les lander de Saxe,
du Bade-Wurtemberg, de Brandebourg et par Werno
(2012) de la Sarre (une seule localité). En outre, deux
sites de capture en Rhénanie-du-Nord-Westphalie
(Sythen en 1972 et Köln-Gremberg en 1960) et un autre
en Rhénanie-Palatinat (Bruchweiler en 1963) nous ont
été renseignés par W. Biesenbaum (in litt. avril 2013). En
France, Ie papillon est rarement observé; Lhomme
(1946-1963) précise qu'il est « surtout méridional » et
mentionne quelques localités isolées dans cinq
départements: Flautes-Alpes, Alpes-Maritimes, Ardèche,
Lot et Indre, ce dernier étant sa localisation frangaise la
plus septentrionale connue a ce jour. En Lorraine,
Courtois (1996) a réalisé un inventaire général des
Gelechiidae mais n'y a pas recensé Caryocolum
fischerella. Plus récemment, celui-ci a été capturé dans
les Alpes de Flaute-Provence en 1995, dans les Alpes
Maritimes en 1997, ainsi que dans Ie Vaucluse en 2001 (J.
Nel, in litt. février 2013). En Suisse, il apparait fort peu
commun et localisé, avec des mentions confinées au
Plateau central et au Valais (SwissLepTeam 2010).
L'espèce est signalée d'une grande partie de l'Autriche, a
l'exception du Tyrol et du Vorariberg (Fluemer &
Tarmann 1993).

La présence de Caryocolum fischerella en Italië a été
discutée depuis que Flartig 1964 (in Burmann 1990) l'a

indiquée du Trentin-Flaut Adige, et plus précisément de
la province de Bozen, une région rattachée autrefois au
Tyrol autonome mais italienne depuis Ie début du XXème
siècle. Cette indication a en effet été écartée par
Baldizzone et al. (1995), suivis par Huemer & Karsholt
(2010) et Karsholt (2011). II ne paraït cependant pas
exclu que l'espèce existe réellement en Italië, vu la
proximité de certaines localités des Alpes-Maritimes.

Ce microlépidoptère semble par ailleurs faire défaut
dans l'ensemble de la péninsule ibérique, dans toutes les
lies méditerranéennes, dans une partie des Balkans, dans
les Hes Britanniques, en Norvège, en Islande. De même,
sa présence n'a pas encore été renseignée aux Pays-Bas
(Microlepidoptera.nl), ni au Grand-Duché de Luxembourg
(M. Hellers, in litt. février 2013) mais elle peut y être
considérée comme attendue vu la proximité de certaines
populations allemandes et celles trouvées récemment en
Belgique.

Biologie

Cette espèce spécialisée affectionne des habitats
plutót ouverts et bien éclairés, souvent a caractère
rudéral, comme les berges de rivières et de canaux, les
friches, les bords de prairies humides, les zones
buissonneuses, voire localement les jardins (Huemer &
Karsholt 2010). Sa présence est conditionnée par celle de
la saponaire officinale, Saponaria officinalis L., principale
plante nourricière de la chenille. Ce lien trophique a été
établi dés la description du papillon par Treitschke (1833)
et largement confirmé par la suite. Certains auteurs
comme Klimesch (1953) et Lhomme (1946-1963) ont cité
une autre espèce du genre, la saponaire de Montpellier,
Saponaria ocymoides L. En outre, Ie second auteur
mentionne également Lychnis vespertina Sibth., que les
botanistes nomment actuellement Silene latifolia Poiret,
c'est-a-dire Ie compagnon blanc, mais cette indication se
rapporte sans doute a un autre Gelechiidae,
probablement Caryocolum viscariella (Stainton, 1855).

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 88

ISSN 0771-5277

Elsner et al. (1999) mentionnent Ie fait que si Ie
papillon est rarement observé, la chenille peut en
revanche se rencontrer en grand nombre, comme c'était
visiblement Ie cas a FIémalle-Haute et a De Panne. La
présence de ces chenilles grégaires se détecte aisément
par les abris typiques qu'elles confectionnent sur les
parties terminales de la saponaire, entre avril et juin.
Caryocolum fischerella est par ailleurs Ie seul Gelechiidae
européen dont Ie développement larvaire se déroule sur
les saponaires. Selon Treitschke (1833), la chrysalidation
a lieu dans une toile entre les feuilles de la plante hóte,
mais elle peut aussi se dérouler dans Ie sol comme
indiqué par P. Buchner sur Lepiforum.de. L'imago est
certes de petite taille (longueur maximale de 7,5 mm,
pour une envergure de 12 a 14 mm), son aspect n'en
n'est pas moins caractéristique, avec ses ailes
antérieures brun-grisatres arborant chacune une rangée
de grandes taches noires vaguement trapézoïdales et
une étroite bande transversale blanche subapicale (figs.
7-8). II vole en une génération annuelle, entre mai et
septembre selon les régions (Huemer 1988; Elsner et al.
1999; Huemer & Karsholt 2010).

Plusieurs autres espèces de Caryocolum seraient a
rechercher sur Ie territoire beige oü leur occurrence est
fort possible en raison de leur signalement dans une ou
plusieurs régions voisines. C'est Ie cas en particulier de
Caryocolum fraternella (Douglas, 1851), Caryocolum
proximum (Haworth, 1828) et Caryocolum blandulella
(Tutt, 1887), trois espèces présentes aux Pays-Bas (cf.
Microlepidoptera.nl 2012).

Remerciements

Nous remercions vivement Peter Huemer, Marcel
Hellers, Chris Steeman et Willy De Prins pour les
informations transmises utiles a la rédaction de cette
note. Toute notre reconnaissance s'adresse également a
Jacques Nel et a Willy Biesenbaum pour nous avoir
communiqué des données récentes, ainsi qu'a Arnaud
Courtois pour l'envoi d'articles de son père Jean-Marie
Courtois.

Références

Baldizzone G., Gozmany L., Huemer P., Karsholt O., Lvovsky A., Parenti U., Passerin d'Entrèves P., Riedl T., Varaida P. G. & Zangheri
S. 1995. Lepidoptera Gelechioidea. — In: Minelli A., Ruffo S. & La Posta S. (eds). Checklist delle specie della fauna italiana 83: 1-
41.

Burmann K. 1990. Beitrage zur Microlepidopteren-Fauna TIrols. XIV. Caryocolum Gregor & Povolny, 1954 (Insecta: Lepidoptera,
Gelechiidae). — Berichte des naturwissenschaftlichen-medizinischen Verein Innsbruck 77: 171-184.

Courtois J.-M. 1996. Les Lépidoptères Gelechiidae de Lorraine. — Bulletin de la Société d'histoire naturelle de la Moselle 47: 227-
246.

De Prins W. & Steeman C. 2013. Catalogue of the Lepidoptera of Belgium. — www.phegea.org [consulté Ie 10 janvier 2013].

Elsner G., Huemer P. & Tokar Z. (1999). Die Palpenmotten {Lepidoptera, Gelechiidae) Mitteleuropas. — F. Slamka, Bratislava, 208

pp.

Huemer P. 1988. A taxonomie revision of Caryocolum (Lepidoptera: Gelechiidae). — Bulletin of the British Museum Natural History
(Entomology) 57(3): 439-571.

Huemer P. & Karsholt O. 2010. Microlepidoptera of Europe. Volume 6. Gelechiidae II (Gelechiinae: Gnorimoschemini). — Apollo
Books, Stenstrup, 586 pp.

Huemer P. & Tarmann G. 1993. Die Schmetterlinge Österreichs [Lepidoptera). Systematisches Verzeichnis mit Verbreitungsangaben
fürdie einzelnen Bundeslander. — Beilageband 5 zu den Veröffentlichungen des Museums Ferdinandeum, Innsbruck, 224 pp.

Jonko C. 2011. European Butterflies and Moths. — www.lepidoptera.pl [15 février 2013].

Karsholt O. 2011. Fauna Europaea: Gelechiidae. - In: Karsholt O. & Nieukerken E.J. van (eds.). Fauna Europaea: Lepidoptera, Moths.
Fauna Europaea version 2.5. —www.faunaeur.org [consulté Ie 15 juin 2012].

Klimesch J. 1953. Die an Caryophyllaceen lebenden europaischen Gnorimoschema Busck (= Phthorimea Meyr)-Arten. — Zeitschrift
der Wiener Entomologischen Gesellschaft 38: 311-319.

Lepiforum e.V. 2012. Bestimmungshilfe für die in Europa nachgewiesenen Schmetterlingsarten . — www.lepiforum.de [15 juin
2012].

Lhomme L. 1946-1963. Catalogue des lépidoptères de France et de Belgigue. Volume 2. Microlépidoptères, Deuxième portie
[Tineina). — Le Carriol, par Douelle (Lot), pp. 489-1253.

Microlepidoptera.nl 2012. De kleinere vlinders van Nederland. — www.microlepidoptera.nl [consulté le 15 juin 2010].

SwissLepTeam 2010. Die Schmetterlinge (Lepidoptera) der Schweiz: Eine kommentierte, systematisch-faunistische Liste. — Fauna
Helvetica 25: 1-349.

Treitschke F. 1833. Die Schmetterlinge von Europa, 9 (2). — Ernst Fleischer, Leipzig, 294 pp.

Werno A. 2012. Lepidoptera-Atlas 2011. Verbreitungskarten Schmetterlinge {Lepidoptera) im Saarland and Randgebieten. —
www.delattinia.de/saar-lepi-online/index.htm [consulté le 14 janvier 2013].

ISSN 0111-5111

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 89

The first pseudogarypid in Rovno amber (Ukraine) (Pseudoscorpiones:
Pseudogarypidae)

Hans Henderickx, Evgeny E. Perkovsky, Luc Van Hoorebeke & Matthieu Boone

Abstract. The first Pseudogarypus pseudoscorpion is recorded from Rovno amber (Ukraine). The fossil is partially obscured
and pyretised, but it could be reconstructed virtually with high resolution X-ray computed tomography (micro-CT). It was aiso
compared with the Pseudogarypus species from late Eocene Baltic amber, and the conspecificy with Pseudogarypus minor
Beier, 1947 is argued.

Samenvatting. De eerste Pseudogarypus (Pseudoscorpiones: Pseudogarypidae) uit Rovno amber (Oekraïne)

De eerste Pseudogarypus pseudoschorpioen werd gemeld uit Rovno amber (Oekraïne). Het fossiel is gedeeltelijk zichtbaar en
gepyritiseerd, maar kon virtueel gereconstrueerd worden door middel high resolution X-ray computed tomography (micro-CT).
Het werd onder meer vergeleken met de Pseudogarypus-soorten van Baltische amber uit het laat-Eoceen en de determinatie
als Pseudogarypus minor Beier, 1947 wordt geargumenteerd.

Résumé. Première mention d'un Pseudogarypus (Pseudoscorpiones: Pseudogarypidae) de l'ambre de Rovno (Ukraine)

Le premier pseudoscorpion du genre Pseudogarypus est mentionné de l'ambre de Rovno (Ukraine). Le fossile n'est que
partiellement visible et pyritisé, mais en utilisant la tomographie aux rayons X de haute résolution (micro-CT), il pourrait même
être reconstitué. L'exemplaire fut comparé avec des espèces de Pseudogarypus de l'ambre baltique de l'éocène tardif, et la
conspécificité avec Pseudogarypus minor Beier, 1947 est argumentée.

Key words: Pseudoscorpiones - Pseudogarypidae - micro-CT scan - Rovno amber fossil.

Henderickx H.: Department of Biology, Universiteit Antwerpen (UA), Groenenborgerlaan 171, 2020 Antwerpen, Belgium,
(Address for correspondence: Hemelrijkstraat 4, B-2400 Mol) cavexplorer@gmail.com
Perkovsky E. E.: Schmalhausen Institute of Zoology, NASU, 15 Bogdan Khmelnitsky Str., Kiev, 01601 Ukraine;
perkovsky@fromru.com, perkovsk@gmail.com

Van Hoorebeke L., Boone M.: Department of Physics and Astronomy, Ghent University, Proeftuinstraat 86, B-9000 Ghent,
Belgium

Introduction

Rovno amber, represented by the deposits from the
north of the Rovno region (Perkovsky et al. 2007, 2010)
contains a rich invertebrate fauna. It is geographically
independent from Baltic amber. More than 170 new taxa
have been described from Rovno amber in the period
2002-2012, but both late Eocene ambers also join
numerous invertebrate species (Perkovsky et al. 2010;
Perkovsky 2011).

In 2012 a geogarypid pseudoscorpion was reported in
Rovno amber, that appeared to be conspecific with
Geogarypus gorskii Henderickx, 2006, a species originally
described from Baltic amber (Henderickx & Perkovsky
2012).

Here we analyse another interesting pseudoscorpion
specimen from Rovno amber. This specimen is
moderately preserved, but the observation could be
completed with high resolution X-ray computed
tomography (micro-CT) and again it was possible to
attribute the specimen to an existing species.

Materials and methods

Amber fossil

The examined pseudoscorpion K-27423 was found in
Klesov (Rovno region) and is deposited in the collection
of the Schmalhausen Institute of Zoology.

The specimen is fossilised in a 32 x 9 x 6 mm piece of
amber, engraved K-27423. It appears complete, but
larger parts are covered with white opaque amber. The
visible dorsal side is somewhat discoloured with whitish

amber and shows two cracks (Fig. 1). The lateral sides
and the underside are obscured with opaque amber (Fig.
2a). Under the specimen is an internal flowline with
cracks, which makes it impossible to make observations
via the ventral plane. Lateral facets were grinded and
polished to look at the chelal hands and to observe the
chaetotaxy. Dorsal and ventral planparallel planes have
been grinded and polished to allow illumination and
better observation. The specimen was tilted in different
positions in low viscosity fluid to adjust the observation
edge for measurements (Fig. 3 a, b, c, d).

Optically visible details were observed and measured
using reflected and translucent illumination with a Leitz
microscope and a Canon MP-E objective in combination
with Zerene stacker image processing software.

X-ray scanning and reconstruction

The fossil was scanned at the Ghent University Center
for Tomography (UGCT) using the dual-head system
(Masschaele et al. 2007). Given the sample size, the
transmissiën tube head was used. A total of 1801
projection images of 1450x1820 pixels were recorded
using the Varian PaxScan 2520V at an exposure time of
2000ms per projection. A geometrical magnification of
approximately 60 was used, yielding a reconstructed
voxel size of 2.11^ pm^. The 3D volume was
reconstructed using the in-house developed software
package Octopus (www.octopusreconstruction.com) and
renderings were made using Volume Graphics
VGStudioMax (www.volumegraphics.com).

Due to the high amount of highiy-attenuating
material present in the fossil (Fig. 4a, b), most probably

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 90

ISSN 0771-5277

pyrite, phase contrast edge enhancement was minimal,
despite the object-to-detector distance of approximately
850 mm. Uniike previous visualized fossil pseudoscor-
pions in amber (Henderickx et al. 2006, 2012) some fine
details could thus not clearly be visualized. Nevertheless,
the 3D renderings provide useful morphological
information.

Figure 2. Pseudogarypus minor in Rovno amber, right lateral view, 2a:
visible light, 2b micro-CT reconstruction, same scale.

Systematics

Fossil Pseudogarypidae

Five fossil species of Pseudogarypidae Chamberlin,
1923 (Feaelloidea) have been described from Baltic
amber. An overview is given in Flenderickx et al. 2012.

The Rovno specimen: diagnosis

(measurements in mm, if not indicated)

This pseudoscorpion from Rovno amber is a typical
Pseudogarypus, it has 4 well visible eyes on
protuberances, a carapace with posterolateral
protuberances anterior to carapacal alae and pleural
membranes raised into folds (Fig. 2b). It is a small
specimen (body length 2mm (Fig. 4), with a relative short
femur (0.63 x 0.13, L/W index 4.8) This excludes the
species with a relative long pedipalpal femur
{Pseudogarypus synchrotron Henderickx, 2012 (Fig. 3e),
P. hemprichli Beier, 1937 and P. extensus Beier, 1937).
The carapace is as long as wide (0.56 mm x 0.56 mm), as
Pseudogarypus minor Beier, 1947 figured in the original
description (Beier 1947: 194), different from the

carapace of the holotype of P. pangaea Henderickx, 2006
which is wider than long (Henderickx et al. 2006). The
teeth of the pedipalpal finger could be observed with
translucent light, (Fig. 5a, Fig. 3c) and appear spaced, as
in P. minor, different from P. pangaea (Fig. 3g) which has

a contiguous row of teeth
(Henderickx et al. 2006: 48).

a

on both pedipalpal fingers

c

0.36x0.13(2.7)

1 mm

3

Figure 3a: PseucJogarypus minor in Rovno amber, right chela, paraxial
view with translucent indication of the three axial trichobothria of the
pedipalpal finger. Fig. 3b, c,d: Pseudogarypus minor in Rovno amber,
left chela, tilted in different positions to allow measurements
(indicated) and observation of the teeth (3c). Figure 3e: Pseudogarypus
synchrotron, holotype, left chela of holotype, mirror view; Fig. 3f:
Pseudogarypus minor, right chela (according to Beier, 1947); Fig. 3g:
Pseudogarypus pangaea, holotype, left chela.

Figure 4a, b: Pseudogarypus minor in Rovno amber, micro-CT scan,
settings of the reconstruction on 3b are different to show the internal
pyrite crystallisation.

ISSN 0771-5277

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 91

Figure 5:

The Rovno specimen appears therefore more similar
with P. minor, but is significant smaller than the latter:
the femur length is only 0.63 mm (0.79 in P. minor, Fig.
3f). However, a ventral illumination revealed only tree
trichobothria on the axial side of the chelal fingers, a

characteristic of a Pseudogarypus tritonnymph. The small
size could therefore be explained by the subadult state of
the specimen. The ventral side, visible with micro-CT
scan (Fig. 4a, b) does not show a well developed genital
plate, only a minor curve indicating that the specimen is
probably a subadult male.

Conclusion

We can conclude that the Rovno specimen is a
tritonnymph, conspecific with Pseudogarypus minor, a
species described from Eocene Baltic amber.

Acknowledgements

The Micro-CT scans, beamtime and reconstructions
were fully supported by the Ghent University,
Department of Subatomic and Radiation Physics.

References

Beier M. 1947. Pseudoscorpione im Baltischen Bernstein und die Untersuchung von Bernstein-Einschlüssen. — Mikroscopie, Wien
1: 188-199.

Henderickx H. A., Cnudde V., Masschaele B., Dierick M., Vlassebroeck J. & Van Floorebeke L. 2006. Description of a new fossil
Pseudogarypus (Pseudoscorpiones; Pseudogarypidae) with the use of X-ray micro-CT to penetrate opaque amber. — Zootaxa
1305: 41-50.

Flenderickx H. A., Perkovsky E. E. 2012: The first geogarypid (Pseudoscorpiones, Geogarypidae) in Rovno Amber (Ukraine). —
Vestmk Zoologii 46(3): 273-276.

Henderickx H. A.,Tafforeau P. & Soriano C. 2012: Phase-contrast microtomography reveals the morphology of a partially visible new
Pseudogarypus in Baltic amber (Pseudoscorpiones: Pseudogarypidae). — Palaeontologia Electronica 15(2, 17a): 1-11.
(http://palaeo-electronica.org/content/2012-issue-2-articles/252-pseudogarypus-synchrotron).

Masschaele B. C., Cnudde V., Dierick M., Jacobs P., Van Hoorebeke L. & Vlassenbroeck J. 2007. UGCT: New X-ray Radiography and
Tomography Facility. — Nuclear Instruments and Methods in Physics Research A 580: 266-269

Perkovsky E. E. 2011. Syninclusions of the Eocene winter ant Prenolepis henschei (Hymenoptera: Formicidae) and Germaraphis
aphids (Hemiptera: Eriosomatidae) in the Late Eocene Baltic and Rovno ambers: some implications. — Russian Entomological
Journal 20(3): 303-313.

Perkovsky E. E., Rasnitsyn A. P., Vlaskin A. P. & Taraschuk M. V. 2007. A comparative analysis of the Baltic and Rovno amber
arthropod faunas: representative samples. — African Invertebrates 48 (1): 229-245.

Perkovsky E. E., Zosimovich V. Yu. & Vlaskin A. P. 2010. Rovno Amber; Biodiversity offosslls in amber from the major world deposits.
— D. Penney, Manchester, Siri Scientific Press : 116-136.

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 92

ISSN 0771-5271

On the presence in Belgium of Chersotis cuprea (Lepidoptera:
Noctuidae)

Willy De Prins

Abstract. Earlier records of Chersotis cuprea (Denis & Schiffermüller, 1775 from the Belgian fauna have always been
disputed, but a correctly identified specimen is deposited in the collections of the Löbbecke Museum Aquazoo at Düsseldorf. It
was caught near Baraque Michel, Hautes Fagnes (province of Liège) in July 1957, leg. Loch.

Samenvatting. Over de aanwezigheid van Chersotis cuprea (Lepidoptera: Noctuidae) in België
Vroegere meldingen van Chersotis cuprea (Denis & Schiffermüller, 1775) uit België bleken altijd gecontesteerd te zijn. Nochtans
werd een correct gedetermineerd exemplaar aangetroffen in de collectie van het Löbbecke Museum Aquazoo te Düsseldorf.
Het dier werd in juli 1957 verzameld nabij Baraque Michel in de Hoge Venen (LG) door Loch.

Résumé. Sur la présence de Chersotis cuprea (Lepicoptera: Noctuidae) en Belgique
Les mentions de Chersotis cuprea (Denis & Schiffermüller, 1775) pour la faune beige furent toujours contestées. Mais un
exemplaire correctement identifié a été placé dans les collections du Löbbecke Museum Aquazoo a Düsseldorf. Cet exemplaire
a été capturé prés de la Baraque Michel dans les Hautes Fagnes (LG) en juillet 1957 par M. Loch.

Key words: Chersotis cuprea - Belgium - Faunistics - New record.

De Prins W.: Dorpstraat 401B, B-3061 Leefdaal. willy.deprins@gmail.com

The occurrence in Belgium of Chersotis cuprea (Denis
& Schiffermüller, 1775) has always been disputed. This
species has been mentioned for the first time from
Belgium by Wesmael (1872: 227) where a single
specimen was said to be caught in the dunes at the sea
coast (WV) at the end of August 1841. Donckier de
Donceel (1882: 39) referred to that record and precised
in a footnote that it was caught at Oostende. This record
was repeated by Lambillion (1903: 104-105) and by
Lhomme (1923-1935: 164) without any comments.
Based on this information the species was mentioned in
the catalogue of De Prins (1983: 35).

Hackray & Sarlet (1976: 119) do not refer to these
earlier records but they mention a second specimen from
the same area: Heist-aan-Zee (WV), 20.vii.l929, leg.
Mellaerts. However, they consider this record as
"accidentelle" because Chersotis cuprea is a
mountainous-alpine species whose biotope is certainly
not at the Belgian littoral. They even write that the
possibility of any occurrence of Chersotis cuprea in
Belgium is impossible.

Perhaps both records originate from mislabelled
specimens, accidentally introduced specimens or
misidentifications, and hence the species was not
entered in any further catalogues (De Prins 1998, De
Prins & Steeman 2013).

However, Swoboda & Kinkler (1989: 176-177)

mention a specimen caught by W. Hoch on 1^' July 1957
near Baraque Michel (Hohes Venn, province of Liège).
The specimen is deposited in the Aquazoo - Löbbecke
Museum Düsseldorf (fig. 1). This is the only authentic
Belgian specimen known thus far.

Distribution

Baraque Michel is the north-westernmost locality of
the area of C. cuprea in Central Europe. The nearest
localities are situated ca. 200 km further south-east in

the German States of Hessen and Rheinland-Pfalz and
even there the species is declining. Only 1 record (from a
total of 8 records) after 1960 has been mentioned in
Swoboda & Kinkler (1989: 176).

'wcïnw

ArtieitsgemDinsCTaU

rhcin.westf.Lepidopt.

(.1.

Fig. 1. Chersotis cuprea (Denis & Schiffermüller, 1775), $, Belgium, Prov.
of Liège, Flohes Venn, Baraque Michel, Ol.vii.1957, leg. W. Hoch, coll.
Aquazoo - Löbbecke Museum Düsseldorf. Photos: Dieter Schuiten.

In Europe, the species has a boreo-alpine distribution,
extending over Scandinavia, Finland, the Baltic States and
North Russia. In Central Europe, the species is scattered
over the Pyrenees, the Alps, the Central mountains of
Germany (northwards till Harz), the Czech Republic,
Slovakia till Bulgaria, and southwards till Central Italy and
Greece. It also occurs in the mountains of Central Asia till

ISSN 0771-5277

Phegea^l (4) Ol.xii.2013: 93

the coast of the Pacific Ocean (Steiner & Ebert 1998:
398).

The species does not occur in Great Britain, the
Netherlands and GD Luxembourg. In France, it has mainly
been observed in the South-East, but occasionally also in
other departments. Very probably the species has
already disappeared from Belgium.

Biology

The female deposits the eggs with its long ovipositor
in the flowers of thistles and other Asteraceae, mainly
during August. Species of Carduus and Centaurea, but
also Taraxacum have been mentioned as larval host
plants. The young larvae emerge during September-
November and hihernate in a tube in the earth.
Especially the full-grown larvae are very luminophobe
and they pull old detritous leaves into their tube where
they consume it. Pupation takes place under the earth

surface in a silken cocoon. The moths are mainly on the
wing in August, but have been observed in Germany
from early July till mid September. They are active during
the night but have also been observed drinking nectar
during daytime (Steiner & Ebert 1998: 400-401). The
specimen from Baraque Michel is one of the earliest
records ever, especially while it is a female; females
usually emerge some days later than males.

The preferred biotope consists of dry, sunny
meadows with a lot of flowers, mainly Asteraceae.

Acknowledgements

I would like to thank Hermann Falkenhahn who
pointed to the publication of Swoboda & Kinkler (1989),
Günter Swoboda who located the specimen of Chersotis
cuprea and Dieter Schuiten who made the photographs
accompanying this paper.

References

De Prins W. 1983. Systematische naamlijst van de Belgische Lepidoptera. — Entomobrochure 4: 1-57.

De Prins W. 1998. Catalogue of the Lepidoptera of Belgium. — Studiedocumenten van het Koninklijk Belgisch Instituut voor
Natuurwetenschappen 92: 1-236.

De Prins W. & Steeman C. 2012. Catalogue of the Lepidoptera of Belgium. — www.phegea.org,
webh01.ua. ac.be/vve/Checklists/Lepidoptera/Noctuidae.htm [accessed 31.xii.2012].

Donckier de Donceel Ch. 1882. Catalogue des lépidoptères de Belgique. — Annales de la Société entomologigue de Belgigue 26: 5-
161.

Hackray J. & Sarlet L. G. 1976. Catalogue des Macrolépidoptères de Belgique. Cinquième Superfamille Noctuoidea (pars). —
Supplément a Lambillionea 76(3-4): 113-128.

Lambillion L.-J. 1903. Catalogue des Lépidoptères de Belgigue donnant les noms de tous les papillons pris en Belgique Jusqu'a ce Jour
avec leurs variétés leurs synonymes, les époques d'apparition, les localités, les époques des chenilles, leur nourriture, etc., etc. et
une liste de papillons paléarctiques après chaque groupe Indigène. — Imprimerie Douxfils, V. Delvaux, Namur, 432 p.

Lhomme L. 1923-1935. Catalogue des Lépidoptères de France et de Belgique. Volume I. — Le Carriol, par Douelle, Lot, 800 p.

Steiner A. & Ebert G. 1998. Die Schmetterlinge Baden-Württembergs. Band 7: Nachtfalter V. — Verlag Eugen UImer GmbH & Co.,
Stuttgart, 582 p.

Swoboda G. & Kinkler H. 1989. Die Lepidopterenfauna der Rheinlande und Westfalens. — Schriftenreihe der Arbeitsgemeinschaft
rheinisch-westfalischer Lepidopterologen 1: 1-495.

Wesmael C. 1872. Rapports adressés aus minsitre de l'intérieur. — Annales de la Société entomologigue de Belgique 15: 215-233.

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 94

ISSN 0771-5277

Silvanoprusfagi (Coleoptera: Silvanidae) aan de westrand van Brussel

Willy Troukens

Samenvatting. Naar aanleiding van een vangst van Silvanoprus fagi (Guérin-Méneville, 1844) in een lichtval te Dilbeek (VB)
op 21.vii.2010, licht de auteur de verschillen toe tussen S. fagi en de andere soorten Silvanidae. Verder wordt informatie
verstrekt over de voorkeur van deze soort voor naaldbomen en de verspreiding in België.

Abstract. Silvanoprusfagi (Coleoptera: Silvanidae) at the westside of Brussels, Belgium
In connection with a capture of Silvanoprus fagi (Guérin-Méneville, 1844) in a light trap on 21.vii.2010 at Dilbeek (VB), the
author points to the differences between S. fagi and the other Silvanidae species. Some information is given as well about its
preference for coniferous trees and a map shows its distribution in Belgium.

Résumé. Silvanoprusfagi (Coleoptera: Silvanidae) a la périphérie ouest de Bruxelles, Belgique
A l'occasion d'une capture de Silvanoprus fagi (Guérin-Méneville, 1844) dans un piège lumineux Ie 21.vii.2010 a Dilbeek (VB),
l'auteur tire l'attention sur quelques différences entre S. fagi et d'autres Silvanidae. II donne aussi des détails au sujet des
préférences de l'espèce pour des conifères. En plus, une carte de répartition montre la distribution de 5. fagi en Belgique.

Key words : Silvanoprus /og/- Silvanidae - Faunistics - Belgium - Coleoptera.

Troukens, W.: Ninoofsesteenweg 782/8, B-1070 Anderlecht. nicole.sengier@skynet.be

Op 21.vii.2010 ontdekte ik in mijn kleine Heath-val op
het Roelandsveld te Dilbeek (VB) een exemplaar van
Silvanoprus fagi (Guérin-Méneville, 1844) (fig. 1). Dit
kevertje behoort tegenwoordig tot de familie Silvanidae
(Vorst 2010: 125). In de klassieke keverliteratuur moet
men hem echter zoeken bij de Cucujidae (Voght 1967:
83-104).

Silvanoprus fagi is een roestrood kevertje met een
lengte van 2,5 a 3 mm. Sprieten met 3 verdikte
eindleden. Kop en halsschild glansloos en korrelig
bestippeld. Halsschild langer dan breed, aan de basis
sterk versmald; de zijranden zeer fijn en onduidelijk
gekarteld (Keer 1930: 509). Halsschild bovendien met
tandvormige, schuin naar voren gerichte voorhoeken.
Dekschilden met stevige stippelstrepen.

Fig. 1. Silvanoprusfagi (Guérin-Méneville, 1844).

Silvanoprus fagi kan verward worden met kevertjes
van het geslacht Silvanus. Bij de Silvanus-soorten zijn de
tandvormige voorhoeken van het halsschild echter

duidelijk zijwaarts gericht. Bovendien kan het halsschild
lengtegroeven vertonen wat niet het geval is bij
Silvanoprus fagi. Kenmerkend voor de Silvanus-soorten is
de aanwezigheid van slapen achter de ogen, dit in
tegenstelling met Silvanoprus fagi waar de slapen quasi
ontbreken; hiervan is alleen achter elk oog een piepklein,
rudimentair restantje te zien dat zelfs niet eens
verbonden is met de kop.

Het areaal van Silvanoprus fagi beslaat heel Midden-
Europa maar de soort wordt toch beschouwd als
zeldzaam (Voght 1967: 92). Dat geldt ook voor België (fig.
2). De imago's zijn van mei tot september aan te treffen
in de buurt van naaldhout. De vangst te Dilbeek had
plaats op 20 m van een rij vrij jonge sparren. Volgens
Keer (1930: 509) kan men hem vinden achter
sparrenschors, op korstmossen van dennen en in
afgevallen sparrenkegels. Voght (1967: 92) voegt hier
nog aan toe: op verdroogde sparrentakjes en - erg
verrassend - dikwijls op begraafplaatsen in oude
bloemenkransen!

België.

ISSN 0771-5277

Phegea 41 (4) Ol.xii.2013: 95

De Silvanidae worden in ons land vertegenwoordigd
door een tiental soorten waaronder enkele
voorraadinsecten met een kosmopolitische verspreiding.
Behalve Silvanoprus fogi trof ik sinds 1970 aan de
westrand van Brussel nog 3 andere soorten aan, nl.
Uleiota planata (Linnaeus, 1761), Oryzaephilus
surinamensis (Linnaeus, 1758) en Silvanus unidentatus
(Olivier, 1790). Hieraan werd vroeger al een uitgebreid
artikel gewijd (Troukens 2006).

SMITHSONIAN INSTITUTION LIBRARIES

3 9088 01722 2324
Dankwoord

Informatie en gegevens voor dit artikel werden mij
vriendelijk bezorgd door Luc Crevecoeur (Genk) en Alain
Drumont (KBIN, Brussel). Hiermee was het mogelijk om
het verspreidingskaartje samen te stellen. Hartelijk dank!

Bibliografie

Keer P. M. 1930. Calwer keverboek. — W. J. Thieme & Cie, Zutphen.

Troukens W. 2006. Schorsglanskevers, smalkevers en tonderkevers aan de westrand van Brussel (Coleoptera: Rhizophagidae,
Cucujidae en Erotylidae). — Phegea 34(1): 33-38.

Voght H. 1967. Cucujidae. - In: Freude, Harde & Lohse (eds.). Die Kafer Mitteleuropas. Band 7. — Goecke & Evers Verlag, Krefeld.
Vorst O. 2010. Catalogus van de Nederlandse kevers (Coleoptera). — Monografieën van de Nederlandse Entomologische Vereniging
11. - NEV, Amsterdam.

Phegea (4) Ol.xii.2013: 96

ISSN 0771-5277