NA7URAL HISTÖflY
MUSEUM UBRARY

2 4 FEB 2014

driemaandelijks tijdschrift van de

VLAAMSE VERENIGING VOOR ENTOMOLOGIE

EXCHANGED
r**“'***J**r 1 1 ■**«*•

Afgiftekantoor 2170 Merksem 1 ISSN 0771-5277

Periode: januari - februari - maart 2014 Erkenningsnr. P209674

Redactie: Dr. J.-P. Borie (Compiègne, France), S. Cuvelier (leper), Dr. L. De Bruyn
(Antwerpen), T. C. Garrevoet (Antwerpen), B. Goater (Chandlers Ford, England), Dr. K. Maes
(Tervuren), Dr. K. Martens (Brussel), H. van Oorschot (Leiden), W. O. De Prins (Leefdaal).
Redactie-adres: W. O. De Prins, Dorpstraat 401B, B-3061 Leefdaal (Belgium).
willy.deprins@gmail.com.

Jaargang 42, nummer 1
1 maart 2014

Pyrgus armoricanus (Linnaeus, 1758) - see page 7

Wullaert S., Verboven A. & Groenen F.: Phalonidia udana (Lepidoptera: Tortricidae), een nieuwe soort
voor de Belgische fauna 2

Parmentier L., Couckuyt J. & Cuvelier S.: Het 'uitgestorven' Bretons Spikkeldikkopje na 60 jaar terug in
België: recente waarnemingen van P. armoricanus (Lepidoptera: Hesperiidae) in de Gaume 7

Troukens W.: Twee nieuwe myceliumkevers (Coleoptera: Mycetophagidae) aan de westrand van
Brussel 12

Rabieh M. M., Seraj A. A. & Esfandiari M.: Contribution to the noctuid fauna of NE Iran: Noctuinae,
Hadeninae and Plusiinae (Lepidoptera), with additions to the Iranian fauna 14

Poltavsky A. N.: Phenological groups of snout moths (Lepidoptera: Pyralidae, Crambidae) of Rostov-
on-Don area (Russia) 22

¥

é

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 1

Phalonidia udana (Lepidoptera: Tortricidae), een nieuwe soort voor de

Belgische fauna

Steve Wullaert, André Verboven & Frans Groenen

Natural History Museum Library

Samenvatting. In Scandinavië is in het kader van het project om de DNA-barcode van alle Noord-Europese vlinders te
bepalen, vastgesteld dat Phalonodia manniana (Fischer von Röslerstamm, 1839) bestaat uit twee nauw verwante soorten.
Phalonidia manniana en Phalonidia udana (Guenée, 1845). Na de vondst van Ph. udana in Noord-Brabant, Nederland (Groenen,
Huisman & Doorenweerd 2013) zijn in België in een aantal collecties het materiaal van Ph. manniana opnieuw gecontroleerd. In
alle gecontroleerde collecties zijn beide soorten aangetroffen. Op basis van deze gegevens wordt hier Ph. udana als nieuw
gemeld voor de Belgische fauna. Verder wordt een beeld gegeven van de verspreiding van deze soort.

Abstract. Phalonidia udana (Lepidoptera: Tortricidae), a new species to the Belgian fauna
During the project to barcode all North European Lepidoptera it became obvious that Phalonidia manniana (Fischer von
Röslerstamm, 1839) consists of two sibling species: Ph. manniana and Ph. udana (Guenée, 1845). After the discovery of Ph.
udana in Noord-Brabant, the Netherlands (Groenen, Huisman &. Doorenweerd 2013) some collections in Belgium were
screened and in all of them Ph. udana was present. Based on these results, Ph. udana is reported here as new for the Belgian
fauna. The general distribution of this species is discussed.

Résumé. Phalonidia udana (Lepidoptera: Tortricidae), espèce nouvelle pour la faune beige
Pendant Ie projet d'étude l'ADN de toutes les espèces de lépidoptères d'Europe septentrionale, il fut constaté que Phallonidia
manniana (Fischer von Röslerstamm, 1839) est formé de deux espèces: Ph. manniana et Ph. udana (Guenée, 1845). Après la
découverte de Ph. udana dans la province de Noord-Brabant, Pays-Bas (Groenen, Huisman & Doorenweerd 2013), quelques
collections beiges furent étudiées et Ph. udana y était présent dans tous les cas. Sur base de ces résultats, Ph. udana est
mentionnée ici comme espèce nouvelle pour la faune beige. La répartition de cette espèce est discutée.

Key words: Phalonidia maniana - Phalonidia udana - Belgium - Faunistics - New record.

Wullaert S.: Vaartstraat 18, B-8710 Wielsbeke, Belgium. sw.demijnen@gmail.com

Verboven A.: Groeneweg 60, B-3001 Heverlee, Belgium. andre.karine.verboven@telenet.be
Groenen F.: Dorpstraat 171, NL-5575 AG Luyksgestel, The Netherlands. groene.eyken@onsbrabantnet.nl

Inleiding

In Scandinavië is in het kader van het project om de
DNA-barcode van alle Noord-Europese Lepidoptera te
bepalen, vastgesteld dat het materiaal van Phalonodia
manniana (Fischer von Röslerstamm, 1839) bestaat uit
twee genetische clusters (Mutanen et al. 2012). De rups
van Ph. manniana heeft als voedselplanten munt
(Mentha) en wolfspoot (Lycopus). In de gebieden in
Finland waar een gedeelte van het materiaal van Ph.
manniana verzameld werd, komen deze planten echter
niet voor. Wel zijn er gegevens bekend van Ph. manniana
die gekweekt werden uit moeraswederik (Lysimachia
thyrsiflora). Uit het barcoding project bleek dat het DNA
materiaal van vlinders uit gebieden waar Mentha en
Lycopus voorkomen, verschilde met dat van vlinders
verzameld in locaties waar Lysimachia voorkomt.
Onderzoek van het holotype van P. udana (Guenée,
1845) toonde een opmerkelijke overeenkomst aan met
het cluster waarvan de rups Lysimachia als waardplant
heeft.

Nadere studie van de twee clusters toonde verder
aan dat er tussen de clusters constante verschillen zijn in
de mannelijke en vrouwelijke genitaliën en tevens
werden er kleine verschillen gevonden in het uiterlijk. Op
basis van al deze gegevens werd geconcludeerd dat Ph.
manniana bestaat uit twee nauw verwante soorten:
Phalonidia manniana (Fischer von Röslerstamm, 1839) en
Phalonidia udana (Guenée, 1845).

In dit artikel wordt kort ingegaan op de morfologische
verschillen tussen deze twee soorten en wordt de
verspreiding in België, voor zover bekend, in beeld
gebracht. Voor meer informatie over het barcoding
project en de taxonomische conclusies hiervan, verwijzen
wij naar het artikel van Mutanen et al. (2012).

Onderscheid tussen Ph. udana en Ph.
manniana

Uiterlijk is Ph. udana (fig. 1-2) moeilijk te
onderscheiden van Ph. manniana (fig. 3). Op de
voorvleugel is de middenband geknikt en meer
okerbruin, met een donkerder bestuiving, en is vooral
aan de costa lichter dan bij Ph. manniana. De basale
band is in Ph. manniana duidelijker en vormt bij deze
soort een rechte hoek met de costa. Als er series van
beide soorten vergeleken worden, dan komt P. udana
over als een wat lichtere soort dan Ph. manniana. Er
moet echter wel rekening gehouden worden met variatie
in kleurintensiteit van beide soorten. Een zekere
determinatie is alleen mogelijk door middel van
genitaalonderzoek.

Het mannelijk genitaal van Ph. udana (fig. 4) is te
onderscheiden van Ph. manniana (fig. 6) door de vorm
van de slankere en langere transtilla en de hoek tussen
de sacculus en cucullus die kleiner is dan 90 graden.

Het vrouwelijk genitaal van Ph. udana (fig. 5) verschilt
met dat van Ph. manniana (fig. 7) door de ligging van het
scleriet in de bursa; In Ph. udana ligt het scleriet in het

ISSN 0771-5277

posterieure gedeelte (rechtsboven) van de bursa, in Ph. (onder) gedeelte. Verder zijn bij Ph. udana meer doorns
manniona bevindt dit scleriet zich in het anterieure aanwezig in de bursa in vergelijking met Ph. manniana.

1- Phalonidia udana <$,
België, AN, Turnhout,
"Dombergheide", 21. vi. 2009,
leg. S. Wullaert.

2.- Phalonidia udana $, België,
AN, Turnhout,

"Dombergheide", 21.vi.2009,
leg. S. Wullaert.

3.- Phalonidia manniana <S,
België, WV, Wielsbeke,
16.vii.2009, leg S. Wullaert.

4

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 3

Figuren 4-7. Genitalia van Phalonidia; 4 - Phalonidia udana België, Turnhout, prep. FG2506; Fig. 5- Phalonidia udana $, België, Turnhout, prep.
FG2504; 6.- Phalonidia manniana ' , België, Rongy, prep. FG2508; Fig. 7.- Phalonidia manniana , , Nederland, Bladel, prep. FG2417.

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 4

ISSN 0771-5277

Biologie

De rups van Ph. udana leeft in het onderste gedeelte
van de stengels van moeraswederik (Lysimachia
thyrsiflora) en grote wederik (L. vulgoris). L thyrsiflora
komt zeer lokaal en erg zeldzaam voor in de Kempen, en
op enkele plaatsen in de vallei van de Schelde in Oost-
Vlaanderen; de plant komt niet voor in Wallonië. L.
vulgaris is zeer algemeen in de Kempen en de Zand- en
Zandleemstreek, maar vrij zeldzaam in de Leemstreek en
ontbreekt vrijwel in de Polders; komt algemeen voor in
Wallonië. Beide soorten hebben een aan zandgronden
verbonden verspreiding wat overeen komt met de
vindplaatsen van het vlindertje in de Kempen (zie lijst
hieronder). Ph. manniana heeft als voedselplanten
muntsoorten en wolfspoot. Deze planten komen in

allerlei natte biotopen voor waardoor de mogelijkheid
bestaat dat beide soorten in dezelfde biotoop en in
dezelfde vliegperiode waargenomen kunnen worden.

Verspreiding

Ph. udona is tot nu toe gemeld uit Scandinavië,
Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Hongarije; in
Nederland is Ph. udana verspreid over grote delen van
het land gevonden (Groenen et al. 2013). Op basis van de
afbeelding in Razowski (1970) kan aangenomen worden
dat de soort ook in Groot-Brittannië voorkomt. Mutanen
et al. (2012) meldden dat Ph. udana hoofdzakelijk een
Noord-Europese verspreiding heeft. Op basis van het
materiaal uit Nederland en België kan men concluderen
dat de soort hier niet zeldzaam is.

9

3E 4E 5E 6E 3E 4E 5E 6E

Figuren 8-9. Vindplaatsen in België van Phalonidia, gecontroleerd met genitaalpreparaten; 8. Phalonidia udana-, 9. Phalonidia manniana.

50N

51N

50N

Vindplaatsenlijsten

Phalonidia udana (Guenée, 1845)

Antwerpen: Niel, "Kleiputten", 16. vi. 1986, leg. G. &
W. De Prins; Oud-Turnhout, 25. vi. 1992, leg. F.
Verhoeven; Hoboken, "Hobokense Polder", 09.vii.1995,
leg. W. De Prins, gen. prep. WDP3816c?, WDP3818c?,
WDP3822$; Turnhout, "Dombergheide", 21. vi. 2009, 2
ex. leg S. Wullaert, gen. prep. FG2504cj', FG2506$.

De "Kleiputten" en de "Hobokense Polder" zijn allebei
hoofdzakelijk natte biotopen met heel wat vennetjes en
stukken grond die geregeld onder water komen te staan.
In beide groeit Lysimachia en Mentha. De
"Dombergheide", in de omgeving van Turnhout stond
bekend om de grote heidestukken maar daarvan werd in
de loop van de tijd het grootste deel bebost of er werd
landbouwgrond van gemaakt. Door een gecontroleerd
beheer is het gebied in de laatste jaren op sommige
plaatsen terug in zijn oorspronkelijke staat gebracht, een
deel van de bossen is terug omgezet tot heide en een

vijftal vennetjes werden hersteld. Door de vennetjes en
de meer vochtige gebieden gedijt Lysimachia vulgaris
daar goed.

Op 21 juni 2009 inventariseerde de
Bladmijnenwerkgroep de Lepidoptera in de
Dombergheide en naast verschillende bladmineerders
werden ook enkele micro's gevangen, waaronder twee
vermoedelijke Phalonidia exemplaren. Deze werden
oorspronkelijk als Ph. manniana gedetermineerd maar
bleken na genitaalonderzoek tot Ph. udana te behoren.

Phalonidia manniana (Fischer von Röslerstamm,
1839)

Antwerpen: Antwerpen, "Linkeroever-Vlietbos",

01. vi. 1982, leg. G. & W. De Prins; Blaasveld, "Het Broek",
05.vii.1991; 25. v. 1993; Ekeren, "Oude Landen",

23.vii.1991, alle leg. G. De Prins; Hoboken, "Hobokense
Polder", 09.vii.1995, leg. W. De Prins; Viersel, 17. v. 2004,
leg. M. Jacobs; gen. prep. WDP3817c?, WDP3819c?,
WDP3820(5', WDP38216', WDP3823c?, WDP3824(5'.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 5

Dankwoord

Henegouwen: Rongy, l.viii.2009, leg S. Wullaert, gen.
prep. FG2508c?.

West-Vlaanderen, Ooigem, 15.V.2009, Wielsbeke, Wij willen Willy en Jurate De Prins bedanken voor het
16.vii.2009, leg S. Wullaert, gen. prep. FG2505 aanleveren van aanvullende gegevens en het maken van

de verspreidingskaartjes.

Literatuur

Groenen F., Huisman K. J. & Doorenweerd C. 2013. Phalonidia manniana, een complex van twee soorten: Ph. manniana en Ph.

udana (Lepidoptera, Tortricidae). — Entomologische Berichten , Amsterdam 73(5): 191-196.

Mutanen M., Aarvik L, Huemer P, Kaila L, Karsholt O & Tuck K. 2012. DNA barcodes reveal that the widespread European moth
Phalonidia manniana (Lepidoptera:Tortricidae) is a mixture of two species. — Zootaxa 3262: 1-21.

Razowski J. 1970. Cochylidae. - In: Amsel H. G., Gregor F. & Reisser H. (eds). Microlepidoptera Palaearctica. Band 3 (Textband und
Tafelband). — Georg Fromme & Co.

Boekbespreking

Bink F.: Dagvlinders in de Benelux.

23 x 30 cm, 191 p. volledig in kleur, paperback, Bink Bennekom, Nederland. Te bestellen bij Entomologie Speciaalzaak Vermandel,
Poorterslaan 118, ZN-4561 Hulst, Nederland, www.vermandel.com, info@vermandel.com, EUR 39,95 excl. portkosten (ISBN/EAN
978-90-9027934-3).

In 1992 publiceerde de auteur één van de klassiekers uit de entomologische
Nederlandstalige literatuur: Ecologische Atlas van de Dagvlinders van Noordwest-
Europa. Het boek was vernieuwend omdat het naast het beschrijven van de dagvlinders
en het weergeven van hun verspreiding ook dieper inging op de biologie en de
ecologische relaties. In het boek werden de gegevens uit zijn eigen onderzoek,
gecombineerd met veel gegevens uit de literatuur, in een hanteerbare en schematische
vorm gepresenteerd.

Het huidige boek ademt opnieuw die vernieuwende aanpak uit en zal opvallen tussen de vele recente atlas-publicaties. Het
betreft immers geen determinatiegids of kunstboek alsook geen publicatie waarbij de hoofdfocus ligt op de verspreiding in
kaartvorm van de dagvlinders, waarmee we de laatste jaren overspoeld worden.

Het boek zal opvallen door zijn onverwachte, mogelijk iets minder praktische formaat én lay-out. Het boek is mooi uitgegeven
al is het artistieke aspect zeker niet het hoofddoel.

De eerste 50 inleidende bladzijden heten zeer toepasselijk "Uit het leven van vlinders" en worden gevolgd door een
overzichtelijke monografie per dagvlindersoort. In deze monografieën wordt volgens een duidelijk stramien ingegaan op de
biologische eigenschappen en ecologische relaties met de directe omgeving binnen hun wijdere omgeving. De biologische
kenmerken van elke dagvlindersoort worden overzichtelijk aangebracht aan de hand van vier thema's: gedrag in de tijd, ruimtelijk
gedrag, afweren van bedreigingen en het voeden. Dit wordt systematisch aangevuld met meerdere figuren: een fenogram, een
klimaatmatrix en de habitatskarakteristieken die op macro-, meso- en microschaal worden uitgesplitst. Het wordt snel duidelijk
welke soorten het moeilijk hebben of kunnen krijgen in de verstedelijkte Benelux. Een aantal bijlagen, een register en een colofon
maken het geheel mooi afgewerkt.

Het boek zal de lezer uitdagen om verder onderzoek te doen naar de biologie en ecologie van dagvlinders want door de
overzichtelijke benadering wordt het ook snel duidelijk waar er nog hiaten zijn qua kennis. Ook de natuurbeheerder die een
dagvlindervriendelijk gericht beheer beoogt zal met dit boek sterk worden uitgedaagd om aan de hand van de aangebrachte kennis
met andere ogen het beheer in zijn natuurgebied opnieuw te evalueren en mogelijk aan te passen. Iedereen die een warm hart
heeft voor de dagvlinders in de Benelux zal nog lang teruggrijpen naar deze tweede Bink.

Sylvain Cuvelier

Phegea 42 (1) 01

ISSN 0771-5277

Het 'uitgestorven' Bretons Spikkeldikkopje na 60 jaar terug in België:
recente waarnemingen van Pyrgus armoricanus (Lepidoptera:
Hesperiidae) in de Gaume

Laurian Parmentier, Jurgen Couckuyt en Sylvain Cuvelier

Samenvatting. Van eind augustus tot begin september 2013 werden in de Gaume (Luxemburg, België) minstens 6 adulten
(beide geslachten) van een onverwachte Pyrgus soort waargenomen. De vlinders werden ter plaatse visueel gedetermineerd
als Pyrgus armoricanus (Oberthür, 1910) wat achteraf bevestigd werd aan de hand van een genitalia dissectie van één
mannelijk individu. Deze soort heeft in België de status 'regionaal uitgestorven' maar de laatste jaren wordt een noordelijke
opmars waargenomen in onze buurlanden Frankrijk, Groothertogdom Luxemburg en Duitsland. Beide geslachten werden
samen fris waargenomen evenals vrouwtjes met ovipositiegedrag rond hun voedselplant Potentilla reptans. Dit wijst op de
mogelijke vestiging van een nieuwe populatie Bretons Spikkeldikkopje, 60 jaar nadat de soort voor het laatst in België werd
waargenomen als standvlinder.

Résumé. L'Hespéride des potentilles; espèce éteinte, de nouveau présente en Belgique après 60 ans d'absence :
observations récentes de P. armoricanus (Lepidoptera : Hesperiidae) en Gaume

Durant la période fin aoüt - début septembre 2013, au moins 6 adultes (des deux sexes) d'un Pyrgus inconnu ont été observés
en Gaume (Luxembourg, Belgique). Sur Ie terrain, les identifications ont conclu qu'il s'agissait de Pyrgus armoricanus (Oberthür,
1910), ce qui a été confirmé par l'examen des armatures génitales d'un male. L'Hespéride des potentilles a Ie statut d'espèce
éteinte en Belgique. Depuis quelques années, une extension trés marquée vers Ie nord est observée dans les pays voisins : en
France, au Grand-Duché de Luxembourg et en Allemagne. Dans Ie biotope gaumais, nos observations de spécimens frais ainsi
qu'un comportement typique de recherche de lieu de ponte des femelles autour d'une plante höte Potentilla reptans, nous
permet de croire a l'installation d'une première nouvelle population du papillon après presque 60 années d'absence.

Summary. The 'extinct' Oberthür's Grizzled Skipper back in Belgium after 60 years: recent observations of Pyrgus
armoricanus (Lepidoptera: Hesperiidae) in the region of the Gaume

From late August to early September 2013 six adults (both sexes) of an unexpected Pyrgus species were recorded in the region
of the Gaume (Luxemburg, Belgium). They were initially identified as Pyrgus armoricanus (Oberthür, 1910) and this was later
confirmed by genital dissection of an adult male. This species has the status 'locally extinct' in Belgium, but in recent years a
northwards expansion has been recorded in the neighboring countries of France, The Grand Duchy of Luxembourg and
Germany. Fresh specimens of both sexes were seen flying together, and females were observed displaying an egg laying
posture in the vicinity of their food plant, Potentilla reptans. Our observations may indicate the first settling population of
Oberthür's Grizzled Skipper in Belgium, for over 60 years.

Key words: Pyrgus armoricanus - Hesperiidae - Expansion - Locally extinct - Faunistics - Belgium.

Parmentier L.: Kapellestraat 76, B-9870 Zulte, België, laurianparmentier@hotmail.com
Couckuyt J.: Singeldreef 42, B-9160 Lokeren, België, couckuyt.jurgen@telenet.be
Cuvelier S.: Diamantstraat 4, B-8900 leper, België, sylvain.cuvelier@pandora.be

Inleiding

Op enkele laatste zomerdagen van eind augustus tot
eind september 2013, verkenden drie leden van de V.V.E.
Werkgroep Dagvlinders, Laurian Parmentier (LP), Jurgen
Couckuyt (JC) en Philippe Van de Velde (PV) enkele
valleien in de Gaume (Luxemburg, België). In een vallei,
gelegen in de westelijke Gaume, werd op 23 augustus
2013 een onverwachte en snel vliegende Pyrgus
waargenomen door de eerste twee auteurs. Dit
superfrisse mannetje was aan het fourageren in stroken
ruig gras met Potentilla reptans (Vijfvingerkruid). Vrij
snel werd duidelijk dat het geen Spialia sertorius
(Hoffmansegg, 1804) of Pyrgus malvae (Linnaeus, 1758)
kon zijn gezien de vliegplaats, late vliegperiode en
afmeting. De uiterlijke kenmerken wezen ook niet op
Pyrgus alveus (Hübner, 1803). Andere soorten met een
gelijkaardige habitus hebben een veel vroegere
vliegperiode, zoals Pyrgus serratulae (Rambur, 1839).
Pyrgus cirsii (Rambur, 1839) bleef ook nog een
mogelijkheid qua vliegperiode maar alles wees in de
richting van een waarneming van Pyrgus armoricanus

(Oberthür, 1910), het Bretons Spikkeldikkopje. Nochtans
dateren de laatste Belgische waarnemingen van P.
armoricanus van ongeveer 60 jaar geleden waardoor dit
Dikkopje het statuut van 'uitgestorven soort' meekreeg
(Fichefet et al. 2008, Maes et al. 2013). Gezien de
onzekere determinatie op basis van uiterlijke kenmerken
bleek verder onderzoek nodig (Mestdagh et al. 2006).
Daarna werden nog extra bezoeken aan de Gaume en
andere plaatsen gebracht. Er werden nog verschillende
exemplaren P. armoricanus waargenomen, maar steeds
op dezelfde plaats.

Materiaal en methodes

Vlinders werden met een standaard vlindernet ter
plaatse gevangen en in een petrischaal gefotografeerd.
Eén mannetje werd meegenomen om de identificatie te
bevestigen door dissectie van het genitaalpreparaat.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 7

Resultaten

De waarnemingen i.v.m. P. armoricanus worden hier
beschreven alsook samengevat in Tabel 1.

1. Veldexcursies in de Gaume tussen 23 augustus en
22 september 2013

Op 23.viii.2013 werd in de westelijke Gaume in een
noord-zuid georiënteerde vallei (Fig. 1) een snel
vliegende vlinder waargenomen maar hij kon niet
worden gevangen voor identificatie. Een tweede
exemplaar werd nog dezelfde dag waargenomen.
Identificatie ter plaatse wees op een S P- armoricanus en
om deze bijzondere observatie te kunnen staven werd

het exemplaar (Fig. 2a-2b) meegenomen voor dissectie
van de genitalia. Daarna werden er nog drie bezoeken
gebracht aan het gebied. Bij het eerstvolgende bezoek
(28.viii.2013) werden door JC en PV 2$ waargenomen,
waarvan één fris exemplaar (Fig. 3.a-d). Daarna werd op
4.ix.2013 het gebied opnieuw door PL en JC doorzocht
waarbij nog 2 adulten, waarvan 1$, geobserveerd
werden. Fliervan konden geen foto's worden genomen.
Na contact met J-L. Renneson (JLR), conservator van de
"Réserve naturelle Raymond Mayné" te Torgny werd op
22. ix. 2013 nog gezamenlijk een laatste bezoek gebracht
aan het gebied, zonder nieuwe waarnemingen van de
soort.

Fig. 1. Biotoop in een noord-zuid georiënteerde Gaume-vallei met observaties van P. armoricanus tussen 23.viii. 13 en 22.ix. 13. Foto: L. Parmentier.

Tabel 1. Schematisch overzicht van recente P. armoricanus waarnemingen per site

Datum

Plaats

Observator(en)

Aantal en
geslacht

Opmerkingen

23.viii. 2013

Westelijke Gaume,
Luxemburg, België

LP, JC

2: 1 S, 1?

Zie Fig. 2.a-b.

28.viii. 2013

Westelijke Gaume,
Luxemburg, België

JC, PV

2: 2 $

Zie Fig. 3.a-d.

2.ix. 2013

Duinen rond Nieuwpoort,
West-Vlaanderen, België

LP

0

Zonnig weer; potentiële waardplanten
minimaal aanwezig

4.ix. 2013

Westelijke Gaume,
Luxemburg, België

LP, JC

2: 1$, 1?

Fouragerend & in vlucht, bij zonnig weer

4.ix. 2013

Velosnes, Meuse,
Frankrijk

LP, JC

?

Vanuit Potentiita reptans opvliegende
vlinder met typische Pyrgus-vlucht

22. ix. 2013

Westelijke Gaume,
Luxemburg, België

LP, JC, PV, JLR

0

Bewolkt weer

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 8

ISSN 0771-5277

Fig. 2. P. armoricanus opnieuw in de Gaume (Luxemburg, België): S gevangen op 23.viii.2013; a. bovenzijde, b. onderzijde. Coll. & Foto's: L.
Parmentier.

Fig. 3. P. armoricanus opnieuw in de Gaume (Luxemburg, België): 2$ gevangen op 28.viii.2013; a./c. bovenzijde, b./d. onderzijde. Foto's: J. Couckuyt
& P. Van de Velde.

2.Veldexcursie in de grensgebieden Frankrijk -
België, begin september 2013

Op 4.ix.2013 werd door PL en JC ook nabij de
Belgisch-Franse grens gezocht naar nieuwe vindplaatsen.
Twee theoretisch geschikte biotopen in Villécloye en
Velosnes werden bezocht. In tegenstelling tot Villécloye
werden er in Velosnes mooie aantallen van de
waardplant P. reptans waargenomen. Vanuit een groep
P. reptans werd een opvliegende vlinder met typerende
PyrgfL/s-vlucht waargenomen door LP, maar identificatie
was niet mogelijk.

3. Veldexcursie in de duinen nabij Nieuwpoort,
begin september 2013

In het recent boek van Maes et al. (2013) wordt
melding gemaakt dat P. armoricanus ook dicht bij
Vlaanderen, in de Franse duinen nabij Dunkerque,
voorkomt en op termijn de Vlaamse duinen zou kunnen
herkoloniseren. In dit opzicht werd op 2.ix.2013 door PL
het gebied bij de Franse Grens (oude kustduinen rond
Nieuwpoort) bezocht. Een halve dag intensief observeren
ter plaatse leidde niet tot een eerste nieuwe waarneming
van P. armoricanus in Vlaanderen.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 9

4. Genitaal preparaat

De genitaalstructuren (Fig. 4) wijzen op een S P-
armoricanus. In vergelijking met de meest gelijkende
soort, P. alveus, zijn de valven minder breed. De cuillier is

slanker en de distale rand vormt geen volledige halve
cirkel. De style is slanker en de antistyle is duidelijk
langer en met typisch voorwaarts gerichte apex (Higgins
1975).

Fig. 4. Genitalia van <$ P.
armoricanus, 23.vii.13, Gaume,
België (Fig. 1) Genit. Prep. L.
Parmentier/2013-02.

Discussie

1. Historische verspreiding van P. armoricanus in
België en nieuwe waarnemingen in 2013

Vroeger werd P. armoricanus in alle landsdelen van
België waargenomen in twee generaties, tussen mei en
september (Bink 1992). De laatste waarnemingen gaan al
terug tot halfweg de 20ste eeuw, waarbij 56 exemplaren
gemeld worden in de duingebieden vanaf De Panne tot
in Heist-aan-Zee. De laatste melding van P. armoricanus
in Vlaanderen dateert van 30 juni 1952, met 15
exemplaren geobserveerd in Oostduinkerke (Cuvelier et
al. 2007). In Wallonië werd deze soort voor het laatst
gezien rond Tellin in 1956 (Fichefet et al. 2008). Hoewel
de voedselplant (ganzerik-soorten) vrij algemeen in heel
België voorkomt (Waarnemingen.be 2013) kwam de
vlinder dus slechts op een beperkt aantal plaatsen als
standvlinder voor. Deze nieuwe waarnemingen van P.
armoricanus in de Gaume vallen dus op te vatten als
natuurlijke herintroducties in een historisch, gekend
verspreidingsgebied.

Gezien de nieuwe observaties in de Gaume werd de
vermelding in Maes et al. (2013) ook onderzocht,
namelijk dat de dichtstbijzijnde populaties P.
armoricanus uit Dunkerque (Nord, Frankrijk) op termijn
de Vlaamse duinen kunnen herkoloniseren. Onderzoek in
de duinen rond Nieuwpoort (PL) en navraag rond het
voorkomen van bestaande Noord-Franse populaties bij
Bart Bollengier en de GON Flandre Maritime (pers.
comm. met SC), konden dit echter niet bevestigen. In
Noordwest-Frankrijk, departement Nord Pas de Calais,
werd deze soort voor het laatst gezien in l'Avesnois door

D. Malaquin op 25.viii.1981 (Frangois 2003, Haubreux
2011). De recente verspreiding van P. armoricanus in
Frankrijk, met afwezigheid in het hele departement Nord
wordt echter bevestigd in een recente uitgave over de
Hesperiidae in Frankrijk (Charles et al. 2013). Na
persoonlijk contact door SC met D. Maes werd duidelijk
dat de info in Maes et al. (2013) op een niet
geverifieerde, ongeschreven bron berust. Er is geen
recente evidentie die de aanwezigheid van P.
armoricanus in Dunkerque kan staven.

2. Noordwaartse opmars van P. armoricanus sedert
2003

Recente observaties van P. armoricanus in onze
buurlanden, buiten het gekende verspreidingsgebied,
duiden op een natuurlijke noordwaartse opmars van de
soort door zwervende individuen. Zo wordt sedert 2003
in Saarland (Duitsland) een flinke uitbreiding van het
areaal gemeld (Ulrich 2006). Daarnaast is P. armoricanus
de laatste jaren ook in het Groothertogdom Luxemburg
aan een flinke opmars bezig. De soort kwam er voorheen
niet voor en werd in 2006 voor het eerst opgemerkt in
Wellenstein (Mestdagh et al. 2011). De jaren erna
werden nog meerdere vindplaatsen vermeld maar het
gaat steeds om lage aantallen en belangrijk hierbij is de
melding van geregelde observaties in éénzelfde biotoop
doorheen het seizoen: "...cette persistance locale au
cours de la saison suggèrent l'existence d'une population
reproductrice." (Mestdagh et al. 2011). Deze opmars
komt logischerwijze via Frankrijk, vanwaar er dichtbij
gelegen populaties gekend zijn (J.L. Renneson pers.
comm.). Zeer recent (september 2013) werd de soort

Ph

42 (

ii.201

ISSN 0771-5277

ook in Twente (Overijsel, Nederland) dicht bij de Duitse
grens waargenomen (De Vlinderstichting 2013). De soort
is niet gekend in Nederland als standvlinder en het zou
gaan om de 2de waarneming ooit.

Het blijft wel opmerkelijk dat de nieuwe vindplaats in
België en de dichtstbijzijnde gekende populatie te
Waldbredimus in het Groothertogdom Luxemburg
ongeveer 60 km van elkaar verwijderd liggen. Wanneer
de expansie naar België via Frankrijk en het
Groothertogdom Luxemburg gebeurde, lijkt dit voor een
Pyrgus soort een moeilijk te overbruggen afstand.
Waarschijnlijk gebeurden er in de periode 2006-2013
meerdere, nog ongekende, intermediair gelegen
(her)kolonisaties tussen het Groothertogdom Luxemburg
en België. Een belangrijke factor die hier kan
meegespeeld hebben, is het ontstaan van verbeterde
klimaatcondities ten gevolge van de klimaatopwarming
waardoor er nieuwe of historisch gekende biotopen
(opnieuw) interessant worden voor P. armoricanus om
zich er te kunnen vestigen (Mestdagh et al. 2011).

Besluit

De waarneming van meerdere, soms frisse
exemplaren van de 2de generatie lijkt de belofte in te

houden dat het Bretons spikkeldikkopje na 60 jaar
afwezigheid opnieuw een standvlinder kan worden in
België. Het valt af te wachten of er de komende jaren
bijkomende kolonisaties kunnen gebeuren op andere
plaatsen in de (westelijke) Gaume en nog meer
noordwaarts op andere geschikte biotopen in Wallonië
of in Vlaanderen. Indien deze stapstenen zich verder
noordwaarts vormen, is het misschien mogelijk dat we in
de toekomst ook in Vlaanderen het Bretons
Spikkeldikkopje niet meer het statuut 'uitgestorven'
hoeven op te kleven.

Dankwoord

Dit artikel kwam tot stand dankzij de hulp van
volgende mensen: Philippe Van de Velde (veldexcursies),
Boudewijn Maes (genitaalpreparaat), Jean-Luc Renneson
en Martin Gascoigne-Pees (revisie résumé en abstract),
en Willy De Prins voor de bereidwillige medewerking tot
het bekomen van de finale draftversie.

Referenties

Bink F. 1992. Ecologische atlas van de dagvlinders van Noordwest-Europa. — Schuyt & Co, Haarlem, 512 p.

Charles J., Xavier M. & Manil L. 2013. Les Hesperides de France. — ALF Ed. France, 55 p.

Cuvelier S., Degrande J., Merveillie L., Spruytte S. & Vervaeke J. Dagvlinders in West-Vlaanderen, Verspreiding en Ecologie 2000-
2006. — Z.W.V.V.K, 144 p.

De Prins W. 2007. - Genitalia van Lepidoptera, prepareren en afbeelden. — Entomobrochure 1, 32 p.

De Vlinderstichting 2013. Actueel nieuws. Nieuws 4 september 2013. Tweede bretons spikkeldikkopje ooit? —
http://www. vlinderstichting. nl/actueel.php?id=8&nieuwsid=959

Fichefet V., Barbier Y., Baugnée J.-Y., Dufrêne M., Goffart P., Maes D. & Van Dyck H. 2008. Papillons de jour de Wallonië ( 1985 -
2007). — Publication du Groupe de Travail Papillons de jour Lycaena et du Département de l'Étude du Milieu Naturel et
Agricole (SPW/ DGARNE), série "Faune-Flore-Habitats" n°4, Gembloux, 320 pp.

Frangois P. 2003. De Dagvlinders van de Nord Pas-de-Calais (Observaties 2000-2002). — Bulletin van de Belgische
Lepidopterologische Kring 32: 46-73.

Higgins L. G. 1975. The classification of European Butterflies. — Collins Sons & Co Ltd, London, 320 p.

Maes D., Vanreusel W. & Van Dyck H. 2013. Dagvlinders in Vlaanderen: Nieuwe kennis voor betere actie. — Lannoo Campus,
Leuven, 544 p.

Mestdagh X., Baltus H., Renneson J.-L., Meyer M., Hoffmann L. & Titeux, N. 2011. Espèces nouvelles et retrouvées chez les papillons
de jour au Luxembourg. — Bulletin de la Soclété des naturalistes luxembourgeois 112: 97-107.

Ulrich R. 2006. Der Mehrbrütige Puzzlefalter Pyrgus armoricanus (Oberthür, 1910), die Sensation des heiRen Jahres 2003. —
Abhandlungen der Delattinia 31: 119-125.

Waarnemingen.be 2013. Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting
Natuurinformatie. — http://waarnemingen.be/soort/maps/7255?from=2000-10-24&to=2013-10-31 [laatst geconsulteerd op
19.x. 2013],

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 11

Twee nieuwe myceliumkevers (Coleoptera: Mycetophagidae) aan de
westrand van Brussel

Willy Troukens

Samenvatting. Recent werden twee nieuwe soorten myceliumkevers Mycetophagidae gevonden aan de westrand van
Brussel: Litargus connexus (Geoffroy, 1785), een zeer gewone soort in Europa en de eerder zeldzame Mycetophagus populi
Fabricius, 1798. Beide soorten leven onder loszittende boomschors van mycelium.

Abstract. Two new Mycetophagidae (Coleoptera) at the westside of Brussels, Belgium
Recently two new species of Mycetophagidae were found at the westside of Brussels: Litargus connexus (Geoffroy, 1785) wich
is very common in Europe, and Mycetophagus populi Fabricius, 1798 wich is rather rare. Both species are living under loose
tree-bark and on agarics.

Résumé. Deux nouvelles Mycetophagidae (Coleoptera) a la périphérie ouest de Bruxelles, Belgique
Récemment deux nouvelles espèces de Mycetophagidae furent capturées dans un piège lumineux a la périphérie ouest de
Bruxelles : Litargus connexus (Geoffroy, 1785) qui est trés commun dans toute l'Europe, et Mycetophagus populi Fabricius,
1798 qui est plutöt rare. Les deux espèces vivent sous les écorces moisies et sur les polypores qui poussent ser les arbres.

Key words : Belgium - faunistics - Mycetophagidae - Coleoptera - Litargus connexus - Mycetophagus populi

Troukens, W.: Ninoofsesteenweg 782/8, B-1070 Anderlecht. nicole.sengier@skynet.be

De studie van de kleine fauna op dood en schimmelig
hout blijft voor keverliefhebbers een boeiende bezigheid.
Tijdens speurtochten in parken en bossen komen wij dan
ook regelmatig in contact met vertegenwoordigers van
de kleine familie der Mycetophagidae. Dit zijn doorgaans
lang ovale kevertjes met een fijne, aanliggende beharing.
De sprieten zijn 11-ledig en eindigen in een 2- tot 5-
ledige knots (Vogt 1967: 191). Mycetophagidae leven
meestal onder beschimmelde schors en in boom-
zwammen. Tijdens de zomermaanden vindt men ze in
lichtvallen.

België telt 13 soorten Mycetophagidae. Aan de
westrand van Brussel werd in Phegea al melding gemaakt
van de 4 volgende soorten: Typhaea stercorea (Linnaeus,
1758) (Troukens 2006: 61-66), Mycetophagus

quadripustulatus (Linnaeus, 1761), M. atomarius
(Fabricius, 1787) en M. quadriguttatus Müller, 1821
(Troukens 2010: 74-80). Daar kan ik nu de 2 volgende
soorten aan toevoegen:

naaldbomen (Keer 1930: 552). Luc Crevecoeur noteerde
de soort in Limburg op de volgende houtsoorten: beuk,
berk, den, eik, els, es, esdoorn, lijsterbes en plataan.

Fig. 1. Litargus connexus
(Geoffroy, 1785).

1. Litargus connexus (Geoffroy, 1785) (fig. 1)

Deze ovale myceliumkever is vrij plat en meet 2,3 a
2,8 mm (Vogt 1967:192). De grondkleur is zwart. De kop
is fijn en dicht bestippeld. Halsschild en dekschilden
warrig bestippeld en dicht, fijn, aanliggend behaard. De
dekschilden vertonen 2 onderbroken, geelbruine
dwarsbanden; de zijranden en een variabele eindvlek
eveneens van dezelfde kleur. Sprieten met 3 verdikte
eindleden. Zowel sprieten, tasters en poten zijn
geelachtig.

L. connexus komt algemeen voor in Europa en Azië,
oostwaarts tot in Japan; in Noord-Afrika is hij bekend uit
Marokko, Tunesië en de Canarische eilanden (Löbl &
Smetana 2008: 51). Ook een gewone soort in België (fig.
2). Men kan het kevertje het hele jaar aantreffen, vooral
van april tot september op boomzwammen, achter
schimmelige schors en in rottende stronken van loof- en

Phegea 42 (

ISSN 0771-5277

In gunstige omstandigheden kan L. connexus massaal
optreden. Dit bleek o.a. tijdens een prospectietocht van
Hugo Raemdonck op 9.ix.2012 in de Strabrechtse Heide
te Heeze (Noord-Brabant, NL). Na de heidebrand in 2010
waren daar op de dode, half verkoolde berken
kogelhoutskoolzwammen (Daldinia concentrica ) gaan
groeien. Hierop werden binnen het uur meer dan 100
exemplaren verzameld. Tussen al dat gewone grut
ontdekte onze collega ook een exemplaar van de uiterst
zeldzame Biphyllus lunatus (Fabricius, 1787). Zeker het
vermelden waard!

Aan de westrand van Brussel is L connexus voor het
eerst aangetroffen in een kleine lichtval aan de rand van
het Roelandsveld te Dilbeek (VB) op 11. ix. 2011. Tot nu
toe het enige exemplaar.

2. Mycetophagus populi Fabricius, 1798 (fig. 3)

Dit kevertje is overwegend bruingeel en iets groter
dan de vorige soort: 4 a 4,5 mm. De kop is donkerder en
heel fijn en dicht bestippeld. Sprieten met 4 verdikte
eindleden. Het halsschild is spaarzaam bestippeld en
vertoont 2 kleine, basale indrukken. Dekschilden met
fijne stippelstrepen en 2 zwarte dwarsbanden: de eerste
in het midden en de tweede net voor de bruingele vlek
aan het uiteinde. Het kevertje is nog het best te
herkennen aan het dikke bijlvormige eindlid van de
kaaktasters (Keer 1930: 151-152).

Fig. 4. Vindplaatsen van Mycetophagus populi Fabricius, 1798 in België.

M. populi komt voor in gans Midden-Europa maar is
overal zeldzaam (Vogt 1967: 193). Ook in België is hij
nergens gewoon (fig. 4). De imago's zijn van april tot
september aan te treffen op schimmelig hout en
boomzwammen. Keer (1930: 552) noemt de volgende
houtsoorten: appelaar, beuk, eik, es en plataan. Aan de
westrand van Brussel vond ik op 27. iv. 2012 mijn eerste
exemplaar in een kleine lichtval aan de rand van het
Roelandsveld te Dilbeek (VB).

Fig. 3. Mycetophagus populi
Fabricius, 1798.

Dankwoord

Dit artikel kwam tot stand met de zeer gewaardeerde
medewerking van Luc Crevecoeur (Genk), Alain Drumont
(KBIN, Brussel), Stefan Kerkhof (KBIN, Brussel), Eric
Meuris (Gentbrugge), René Pletinck (Hamme, OV) en
Hugo Raemdonck (Jette). Dankzij hun informatiebronnen
en collectiegegevens konden de verspreidingskaartjes
samengesteld worden. Hartelijk dank!

Bibliografie

Keer P. M. 1930. Calwer keverboek. - W. J. Thieme & Cie, Zutphen.

Löbl L. & Smetana A. 2008. Catalogue of Palearctic Coleoptera. Volume 5. Tenebrionoidea. - Apollo Books, Stenstrup.

Troukens W. 2006. Myceliumkevers, knotssprietkevers en schimmelvreters aan de westrand van Brussel (Coleoptera:
Mycetophagidae, Colydiidae & Endomychidae). — Phegea 34(2): 61-66.

Troukens W. 2010. Nieuwe en interessante vondsten van myceliumkevers, knotssprietkevers en schimmelvreters aan de westrand
van Brussel (Coleoptera: Mycetophagidae, Colydiidae & Endomychidae). — Phegea 38(2): 74-80.

Vogt H. 1967. Mycetophagidae. - In: Freude, Harde &-Lohse (eds.) Die Kafer Mitteleuropas, Band 7. — Goecke & Evers, Krefeld.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 13

Contribution to the noctuid fauna of NE Iran: Noctuinae, Hadeninae and
Plusiinae (Lepidoptera), with additions to the Iranian fauna

Mohammad Mahdi Rabieh, Ali Asghar Seraj & Mehdi Esfandiari

Abstract. A faunistic study on the family Noctuidae was carried out in the Khorasan-e-Razavi province, Northeastern Iran in
2010 and 2011. A total of 64 species of the subfamilies Noctuinae, Hadeninae and Plusiinae belonging to 25 genera were
collected. Among them three species and one subspecies are reported for the first time from Iran: Noctua fimbriata (Schreber,
1795), Euxoa sayvana Varga & Ronkay, 1998, Eicomorpha firyuza Ronkay, Varga & Hreblay, 1998 and Hadena compta armeriae
(Guenée, 1852). For these species, illustrations of adults and their genitalia are given with notes on the bionomy and
distribution. Also, 21 species and subspecies were recorded for the first time from Khorasan-e-Razavi province. A list of the
collected species is presented.

Samenvatting. Bijdrage tot de studie van de Noctuidae-fauna van Noordoost-lran: Noctuinae, Hadeninae en Plusiinae
(Lepidoptera), met nieuwe soorten voor de Iraanse fauna

In de provincie Khorasan-e-Razavi, Noordoost-lran, werd een faunistische studie van de Noctuidae uitgevoerd in 2010 en 2011.
In het totaal werden 64 soorten uit de subfamilies Noctuinae, Hadeninae en Plusiinae verzameld, behorend tot 25 genera. Drie
soorten en één ondersoort worden voor het eerst uit Iran vermeld: Noctua fimbriata (Schreber, 1795), Euxoa sayvana Varga &
Ronkay, 1998, Eicomorpha firyuza Ronkay, Varga & Hreblay, 1998 en Hadena compta armeriae (Guenée, 1852). Van deze taxa
worden de adulten en genitalia afgebeeld en informatie over de bionomie en verspreiding gegeven. Eenentwintig soorten en
ondersoorten worden voor het eerst uit de provincie Khorasan-e-Razavi vermeld. Een lijst van alle verzamelde soorten wordt
bijgevoegd.

Résumé. Contribution a l'étude de la faune des noctuelles de l'lran N.-E.: Noctuinae, Hadeninae et Plusiinae (Lepidoptera),
et quelques espèces nouvelles pour l'lran

Une étude faunistique de la familie des Noctuidae fut entreprise dans la province de Khorasan-e-Razavi, dans Ie nord-est de
l'lran en 2010 et 2011. Au total 64 espèces appartenant aux sous-familles Noctuinae, Hadeninae et Plusiinae furent observées.
Trois espèces et une sous-espèce sont mentionnées ici pour la première fois de l'lran: Noctua fimbriata (Schreber, 1795), Euxoa
sayvana Varga & Ronkay, 1998, Eicomorpha firyuza Ronkay, Varga & Hreblay, 1998 et Hadena compta armeriae (Guenée,
1852). Ces taxa et leurs genitalia sont figurés et des informations sur leur bionomie et leur répartition sont données. Vingt-et-
une espèces et sous-espèces sont mentionnées pour la première fois de la province de Khorasan-e-Razavi. Une liste de toutes
les espèces observées est ajoutée.

Key words: Noctuinae - Hadeninae - Plusiinae - Noctuidae - fauna - Khorasan-e-Razavi - Iran.

Rabieh M. M.*, Seraj A. A.& Esfandiari M.: Department of Plant Protection, College of Agriculture, Shahid Chamran University of
Ahvaz, Ahvaz, Iran.

*Corresponding author email: m.mahdi_rabie@yahoo.com

Introduction

Until now, about 1170 species of the family
Noctuidae s.l. have been recorded from Iran. Recently,
exploration of the Iranian noctuid fauna has become
more intensive, due to several projects conducted by
Iranian researchers along with foreign lepidopterologists'
expeditions. These projects on the Iranian Noctuidae s.l.
have resulted in the description of new species or reports
of new records (see e.g. Zahiri & Fibiger 2006, 2008,
Shirvani et al. 2008, Esfandiari et al. 2010, Shirvani &
Shoghali 2010, Esfandiari et al. 2011a-b, Feizpoor &
Shirvani 2011).

The Khorasan-e-Razavi province in North-East Iran is
situated between Khorasan-e-Shomali (North Khorasan)
and Khorasan-e-Jonoubi (South Khorasan), and
surrounded by the Semnan and Yazd provinces in the
west, and the countries Turkmenistan and Afghanistan in
the east. Mashhad County (ca. 992-1184 m above sea
level) is the center of this province. Great Khorasan
province (including Khorasan-e-Razavi, Khorasan-e-
Shomali and Khorasan-e-Jonoubi) is believed to be a

transitional province included in the Irano-Turanian
subregion of the Saharo-Gobian biogeographic region of
the Palaearctic realm. Khorasan-e-Razavi province has
two mountain ranges: Kopet-Dagh, in the North-East of
the province and Binaloud, in the center of the province
and some mountains scattered in central and Southern
parts as well. The province also has a part of the desert
called "Dasht-e Kavir" in the South-West. The weather is
changeable across the province: the temperature
increases from north to south, but annual rainfall
decreases accordingly. The presence of these different
types of habitat promises a rich fauna of insects
especially for the family Noctuidae s.l. The most
prominent characteristics of the Khorasan flora and
fauna are the presence of a large number of European,
European-Mediterranean, and East Mediterranean
species, and the combination of these elements with
those of the Turanian region (the desert or eremic
element of Middle Asian deserts) (Fet 1994). According
to Heshmati (2007) a variety of fruit trees, medicinal,
industrial, and edible plants is found in the mountain
ecoregions of this zone. The plant species of these
regions are: Amigdallus spp., Onobrychis cornuta

ISSN 0771-5277

(Linnaeus, 1763), Acantholimon spp., Astragalus spp.,
Artemisia spp., Alleum spp., Bromus spp.

Based on our recent expeditions, we report three
noctuid species, Noctua fimbriata (Schreber, 1795),
Euxoa sayvana Varga & Ronkay, 1998, Eicomorpha
firyuza Ronkay, Varga & Hreblay, 1998, and a subspecies,
Hadena compta armeriae (Guenée, 1852) as new for the
fauna of Iran. Illustrations of adult males and their
genitalia (except E. sayvana of which we only caught a
female) are given for these species. A list of 64 collected
species belonging to Noctuinae, Hadeninae and Plusiinae
is also presented. Species denoted with an asterisk (*)
are recorded for the first time from the Khorasan-e-
Razavi province, NE Iran. Results on Eugnorisma spp. and
some Chersotis spp. (Noctuinae) were published recently
(Rabieh et al. 2013a, b) and will not be treated here. A
new species, Anagnorisma chamrani Gyulai, Rabieh &
Ronkay, has been also discovered during our expeditions
and described by Guylai et al. (2013).

Material and Methods

Collecting was carried out, once a week on the
average, in the sampling localities during 2010-2011.
Specimens were collected from Khorasan-e-Razavi
province in North-East Iran (Fig. la). Sampling localities
(Fig. lb) were selected to cover different types of
habitats across the province.

Sampling programs were carried out by using a
generator driven mercury-vapour (MV) lamp (150 W)
which was placed inside a white tent about 1.8 m high
and/or a 8 W UVB tube light. Genitalia of the specimens
were prepared for study according to Fibiger (1997) with
some modifications. The specimens and slides of their
genitalia were deposited in the Insect and Mite
Collection of Ahvaz (IMCA), Plant Protection Department,
Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran, except
some which were deposited to P. Gyulai's private
collection (Hungary) and this is mentioned in the text.
Systematics and nomenclature are according to Lödl et
al. (2012). Locality numbers (based on Fig.lb legend) are
mentioned in parenthesis in the material examined.

Turkmenistan

^ Mashliad

Afghanistan

Pakistan

Sn uli Araha

Pcrsian Gulf

Fig. la. Map of the study area showing the position of the Khorasan-e-Razavi province in NE Iran (black area). lb. Map of the Khorasan-e-Razavi
province of Iran showing sampling localities; (1) Imam Reza Holy shrine: 974 m, 36°17'21"N 59°36'48"E; (2) Toos area: 1030 m, 36°29'58"N
59°31'11"E; (3) Kalat-e-Nader city: 1087 m, 36°58'48" N 59°44'46"E; (4) Akhlamad mountains: 1550 m, 36°35'52"N 58°55'07"E; (5) Binaloud
mountains: 1558 m, 36°25'56"N 59°09'41"E; (6) Binaloud mountains: 1560 m, 36°09'03"N 59°27'20"E; (7) Chelmir: 1024 m, 37°23'34"N 58°51'22"E;
(8) Dargaz city: 479 m, 37°26'N 59°06'E; (9) Ghuchan mountains: 1675 m, 37°14'52"N 58°28'37"E; (10) Ghuchan city: 1350 m,37°06,N 58°30’E; (11)
Fariman city: 1407 m, 35°43’56"N 54°41'01"E; (12) Sabzevar city: 950 m, 36°12'N 57°40'E; (13) Shirahmad: 985 m 36°07'09"N 57°51'08"E; (14)
Gonabad city: 1706 m, 34°07'49"N 58°37'57"E; (15) Neyshabour city: 1250 m, 36°08'37"N 59°02'00"E; (16) Torbat-e-Heydariyeh: 1130 m,
35°13’30"N 59°10'17"E; (17) Khaf city: 1034 m, 34°33'17"N 60°07'57"E; (18) Binaloud mountains: 3100 m, 36°16'00"N 59°04'29"E; (19) Binaloud
mountains: 3135 m , 36°16'00"N 59°04'18"E.

Results Trichoplusia ni (Hübner, 1803); material examined:

(5): 1(5, 1?, 29.vii.2010; 1(5, 27.V.2011; (11): 1(5, 3?,

List of species 5.X.2010; (16): 1$, 12.vii.2010; (17): 2$, 22.vi.2010;

Subfamily Plusiinae Boisduval, 1829 (2): 12(5', 9$/ 11. vii. 2010-27. vi. 2011; (15): 1(5, 3$,

11. ix. 2010; (1): 4(5, 5$, 12.v.2011-20.viii.2011.

Abrostola clarissa (Staudinger, 1900); material

examined: (4): 3(5, 01. ix. 2011. Chrysodeixis chalcites (Esper, 1789) *; material

examined: (11): 1$, 5.X.2010; (2): 1(5 on ll.vii. 20101
and 1$ on 27.vi.2011; (16): 1$, 12.vii.2010.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 15

Note: This species was reported by Zahiri & Fibiger
(2008) from various parts of Iran except from NE Iran.
The larva is polyphagous on various herbivorous plants
and in the Levante it is a pest of vegetables, garden
flowers, coffee plants, cotton, and tomato fruits, and
also observed on the leaves of an Ulmus tree
(Kravchenko et al. 2007). Most of these plants can be
found in the Khorasan-e-Razavi province.

Macdunnoughia confusa (Stephens, 1850);
material examined: (2): 2$, 2$, 11. vii. 2010-

27. vi. 2011; (16): 1$, 12.vii.2010.

Autographa gamma (Linnaeus, 1758); material
examined: (5): 1 -l, 27. v. 2011; (2): 1 3$,

1 1. vii. 2010-27. vi. 2011; (15): 1<$, 1$, H.ix.2010; (1):
lS, 12. v. 2011; 1$, 20.viii.2011.

Cornutiplusia circumflexa (Linneaus, 1767);
material examined: (5): 1$, 1$, 27. v. 2011; (17): 1 T,
2$, 22. vi. 2010; (2): 3c?, 2$, ll.vii.2010-27.vi.2011;
(15): 2$, 11. ix. 2010; (1): 3c?, 4$, 12.V.2011-

20.viii.2011.

Fig. 2. Adults of new records
for Iran:

1.- Noctua fimbriata
(Schreber, 1795), <$\

2- Eicomorpha firyuza Ronkay,
Varga & Hreblay, 1998, <$\

3 - Hadena compta armeriae
(Guenée, 1852), S)

4 - Euxoa sayvana Varga &
Ronkay, 1998, §.

Subfamily Hadeninae Guenée, 1837

Tholera hylaris (Staudinger, 1901); material
examined. (9): 1$, 07. ix. 2010.

Note: This species is an autumnal species and some of
the imagines can also be found at the beginning of the
winter in Europe (Hacker et al. 2002). We found it in
early September.

Hadula dianthi (Tauscher, 1809); material examined.
(9): 5c?, 07. ix. 2010.

H. trifolii (Hufnagel, 1766)

Material examined. (5): 3$, 29, 27. v. 2011; (16): 2$,
39, 12.vii.2010; (17): 1$, 29, 22.vi.2010; (2): 38(5, 439
11. vii. 2010-27. vi. 2011; (15): 3c?, 29, ll.ix.2010; (1): 2(5',
39, 12. v. 201 1-20. viii. 2011; (13): 3c?, 29, 02.V.2011.

Lacanobia oleracea (Linnaeus, 1758); material
examined:. (5): 2 ', 27.V.2011; (1): 1$, 12.V.2011; (17):
19, 22.vi.2010; (15): 1$, ll.ix.2010.

Conisania literata (Fischer de Waldheim, 1840) *;
material examined. (7): 1 ', 10. v. 2011. (coll. P. Gyulai).

Note: Previously, this species was only reported from
parts of North Iran. The early stages and their food plants
are unknown in Iran and elsewhere (Hacker et al. 2002).

Hecatera dysodea (Denis & Schiffermüller, 1775) (=
faroulti Rothschild, 1914); material examined. (4): 1$,
01. ix. 2011; (5): 1$, 20.vii.2011.

Hadena (Hadena) compta armeriae (Guenée, 1852)

Adult male, fig. 2: 3; male genitalia, figs. 3: 5-6.

Material examined. (5): 3c?, 19, 27. v. 2011.

Identification. Antenna in male shortly fasciculate, in
female shortly ciliate. Forewing ground colour dark ash-
grey with whitish-ivory median area and large white
orbicular stigma. Reniform stigma encircled with blackish
and white, its centre dark greyish; claviform stigma
rounded-elliptical, inner area with blackish. Subterminal
line white, sinuous, defined by a few short, blackish
streaks; marginal area irrorated with fulvous and brown
scales. Forewing fringes dotted black and white.
Hindwing whitish, more or less fuscous, darker towards
the border. This subspecies has a very broad and nearly
uniform, pale whitish median field. With the exception of
the width and the clean white colour of the median area,
the differences between the two subspecies compta and
armeriae are negligible. In male genitalia, valva braod,
short; costa also broad, with small nose-like process.
Cucullus broad, less separated with small corona; process
of sacculus flat and broad. Aedeagus rather small and
short, everted vesica with large, hook-like cornutus; a
lateral patch of fasciculate cornuti also present. Female
ovipositor very large, gonapophyses long and broad.
Ductus bursae very short, broad; corpus bursae

Phegei

A *)

ISSN 0771-5277

membranous, globular with signum in proximal part; in
distal part narrow, with strong lateral sclerotisation
(Hacker et al. 2002). (Figs. 3: 5-6).

Bionomics. Univoltine in the northern parts of its
range, flight period is from May to July. A partial second
generation appears in late summer in the more southerly
regions (Hacker et al. 2002). In Iran, adults are attracted
to light in early summer in the Khorasan-e-Razavi
province. The species inhabits various steppe biotopes,
both in low-land plains and in medium-high and higher
altitudes. We collected this moth in a mountainous area
(1550 m) in Khorasan-e-Razavi province. The early stages
were described by numerous authors such as Spuler
(1908), Forster & Wohlfahrt (1971). The larvae feed on
the flowers and seeds of Caryophyllaceae species, the
main host plant is Dianthus carthusianorum (Linnaeus,
1753) (Hacker et al. 2002). There are four species of the
genus Dianthus in the Khorasan-e-Razavi province (Jafari
et al. 2009).

Distribution. Russia, Turkmenistan, Kirghisztan,
Kazakhstan, Mongolia, China and Japan (Hacker 1996).
All populations of H. compta from SE Russia belong to
ssp. armeriae (Hacker et al. 2002). We collected three
males and one female of this species from the Binaloud
Mountains of Khorasan-e-Razavi province, NE Iran.

H. gueneei hostilis (Püngeler, 1806)*; material
examined. (5): 5d, 2$, 27. v. 2011. (coll. P. Gyulai).

Note: Muhabbet et al. (2007) mentioned this species
in the list of Iranian noctuid species based on literature
review. We couldn't find any of such record in the
literature.

H. perplexa (Denis & Schiffermüller, 1775); material
examined. (5): ld, 1?, 27.V.2011; (7): 3d, 2$, lO.v.2011.

H. montana (Brandt, 1941); material examined. (19):
5d, 7$, 13.vii.2012.

Mythimna vitellina (Hübner, 1808); material

examined. (3): 1$, 2$, 10.viii.2010; (7): 12(5', 7$,

10. v. 2011. (2): 6(3\ 9$, ll.vii.2010-27.vi.2011; (15): 1$,
11. ix. 2010.

M. unipuncta (Haworth, 1809); material examined.
(1): 1^, 20.viii.2011; (16): 1?, 12.vii.2010; (2): 2d, 3$,

11. vii. 2010-27. vi. 2011; (15): 2$, ll.ix.2010.

M. ferrago argyristis (Rambur, 1858)*; material
examined. (3): 2$, 10.viii.2010.

Note: This subspecies was reported for the first time
from Elburz Mountains in North Iran (Ebert & Hacker
2002). This is the second report of this subspecies from
Iran.

M. l-album (Linneaus, 1767); material examined. (5):
ld', 27. v. 2011; (17): 1$, 22.vi.2010. (2): 3d, 4$,

11. vii. 2010-27. vi. 2011; (15): 1$, 1$, ll.ix.2010; (1): ld,

12. v. 2011-20. viii. 2011; (3): 1$, 1$, 10.viii.2010.

Leucania punctosa (Treitschke, 1825)*; material
examined. (9): 3d', 4^, 07. ix. 2010.

L. loreyi (Duponchel, 1827)*; material examined. (5):
ld*, 27. v. 2011; (1): 6d, 4$, 12.v.2011-20.viii.2011; (13):
1(3, 02. v. 2011.

Subfamily Noctuinae Latreille, 1809

Hemiexarnis berezskii iuguma (Brandt, 1938);
material examined. (18): 2$, 2$, 28. vii. 2011.

Dichagyris grisescens Staudinger, 1878; material
examined. (4): 1$, 05.vii.2011; (5): 1$, 29.vii.2010; (3):
1?, 10. viii. 2010.

D. leucomelas Brandt, 1941; material examined. (9):
1$, 31. v. 2011.

D. psammochroa (Boursin, 1940) *; material

examined. (14): 2$, 05.vi.2011; (18): ld, 28.vii.2011.

D. tyrannus (A. Bang-Haas, 1912); material examined.
(14): ld, 05. vi. 2011.

D. humilis (Boursin, 1940); material examined. (18):
2d, 3$, 28. vii. 2011.

D. celebrata (Alphéraky, 1897) *; material examined.
(13): 1$, 02. v. 2011.

D. candelisegua (Denis & Schiffermüller, 1775] *;
material examined. (4): ld, 1$, 01. ix. 2011.

D. multicuspis (Eversmann, 1852); material examined.
(13): 5d, 7$, 02. v. 2011.

D. forficula (Eversmann, 1851); material examined.
(7): 2d, 1$, 10. v. 2011; (13): 5d, 4$, 02.V.2011.

D. amoena (Staudinger, 1891) *; material examined.
(11): 1$, 5.x. 2010 (coll. P. Gyulai).

D. anastasia (Draudt, 1936) *; material examined.
(19): 3d, 13.vii.2012.

D. truculenta khorassana Brandt, 1941; material
examined. (9): ld, 3$, 07. ix. 2010 (coll. P. Gyulai).

Note: This subspecies was described by Brandt (1941)
from Binaloud Mountains in Khorasan-e-Razavi province
of Iran. Our specimens were also collected from the type
locality and it is the second report after Brandt (1941).

Dichagyris orientis (Alphéraky, 1882) *; material
examined. (2): ld, 2$, 11. vii. 2010-27. vi. 2011.

Dichagyris flammatra (Denis & Schiffermller, 1775) ";
material examined. (13): 2d, 2$, 02. v. 2011.

E. homicida (Staudinger, 1900); material examined.
(5): 3d, 27. v. 2011.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 17

Euxoa conspicua (Hübner, 1827) *; material

examined. (14): 2<$, 1?, 05.vi.2011; (1): 1<$, 20.viii.2011
(coll. P. Gyulai).

E. aneucta binaloudica Brandt, 1941; material
examined. (18): 1$, 28.vii.2011.

Note: This subspecies was described from Binaloud
Mountains in Khorasan-e-Razavi province by Brandt
(1941) and until now, was only reported from the type
locality. We collected it from the same place and about
the same altitude (3100 m).

4

Fig. 3. Genitalia of new records
for the Iranian fauna:

1-2. Male genitalia of Noctua
fimbriata-, 1. Valva, 2.
aedeagus;

3-4. Male genitalia of
Eicomorpha firyuza; 3. Valva, 4.
aedeagus;

5-6. Male genitalia of Hadena
compta armeriae; 5. Valva, 6.
aedeagus;

7: Female genitalia of Euxoa
sayvana.

E. sigmata Kozhanchikov, 1928; material examined.
(9): 1$, 07. ix. 2010.

E. aquilina (Denis & Schiffermüller, 1775)*; material
examined. (4): 1 , 01. ix. 2011; (14): 1$, 05.vi.2011.

E. cos (Hübner, 1824)*; material examined. (5): lS,
1 , , 29.vii.2010.

E. basigramma hyrcana Corti, 1932; material
examined. (9): 3c?, 07. ix. 2010.

Phegea 42 (1) 01. ii

ISSN 0771-5277

E. difficillima Draudt, 1937; material examined. (18):
5c?, 6$, 28.vii.2011.

Euxoa sayvana Varga & Ronkay, 1998

Adult female, fig. 2: 5; female genitalia, 3: 7. (coll. P.
Gyulai).

Material examined. (6): 1$, 15.vii.2010; (11): 1$,
05.x. 2010.

Identification. This species is a relatively large Euxoa
species (wingspan 33-38 mm) with regular, contrasting
markings and black and light grey-white general
coloration. The male antenna, wing shape and wing
pattern are generally reminiscent of E. temera (Hubner,
[1808]), but E. sayvana is more contrasting in wing
pattern and colouration. lts ground colour is lighter grey
with a very delicate ochreous hue, the brownish
colouration is practically reduced to the darker blackish-
brown markings of the maculation and the transverse
line; This species shows some external similarity also to
three not very closely related Euxoa species. E. adjemi
Brandt, 1941 is externally quite similar, but is more long-
winged, the ground colour is more brownish and the
pectination of the male antenna is much shorted. E.
dsheiron Brandt, 1938, has similar bipectinated antenna
but the pectination is more equal on both sides of
antenna. It is shorter-winged and has a typical
yellowish/brownish coloration. E. emolliens Warren,
1909 is also shorter-winged more ochreous-brownish in
colouration and has shortly pectinated antennae (Ronkay
et al. 1998). In male genitalia, uncus long, slender, apex
finely pointed, tegumen rather low, penicular lobes
small. Fultura inferior high, vinculum short, strong, V-
shaped, valvae almost symmetrical, narrow, curved at
middle, costa with rounded lobe at this curve. Cucullus
short, slightly dilated, foot-shaped, corona long. Sacculus
long, clavus reduced, harpe long, slender. Aedeagus
short, cylindrical, carina with two long, sclerotized lateral
bars. Vesica broadly tubular, everted forward, recurved
dorsally; basal part with two small, semiglobular
diverticula. Distal, recurved part inflated, finely
scobinate, having large, curved diverticulum at inner arch
of main tube. In Female genitalia, ovipositor medium-
long, strong, conical, papillae anales covered with short
setae; gonapophyses medium-long, strong, Ostium
bursae calyculate, ductus bursae narrow, tubular,
flattened, both surface with continuous sclerotized
plates running from posterior end of ostium to proximal
part of ductus bursae. Appendix bursae large, conical,
pointed, projected laterally, corpus bursae elliptical-
sacculiform, finely scobinate (Ronkay et al. 1998). (Fig. 3:
7).

Distribution. Turkmenistan (Ronkay et al. 1998). We
collected one female of this species from the Binaloud
Mountains and one female from agricultural fields of
Khorasan-e-Razavi province, NE Iran.

E. clauda Püngeler, 1906; material examined. (9): 1$,
31. v. 2011.

Euxoa sp.; material examined. (11): 1$, 05.x. 2010
(coll. P. Gyulai).

Agrotis crassa (Hübner, 1803)*; material examined.
(11): 4$, 5$, 05.X.2010.

A. exclamationis (Linneaus, 1758); material examined.
(2): 4c?, 6$, ll.vii. 2010-27. vi. 2011.

A. segetum (Denis & Schiffermüller, 1775); material
examined. (2): 2c?, 1$, ll.vii. 2010-27. vi. 2011.

A. ipsilon (Flufnagel, 1766); material examined. (7):
lc?, 1?, 10. v. 2011; (11): lc?, 05.X.2010; (2): 7 $, 12$,
ll.vii. 2010-27.vi. 2011; (15): 2c?, 3$, ll.ix.2010; (13):
2c?, 1$, 02. v. 2011.

Eicomorpha firyuza Ronkay, Varga & Hreblay, 1998

Adult male, fig. 2: 2; male genitalia, figs. 3: 3-4.

Material examined. (7): lc?, 10. V. 2011.

Note: Two species of the genus Eicomorpha were
previously reported from Iran (Ebert & Hacker 2002;
Muhabbet et al. 2007).

Identification. Wingspan 40-43 mm. The forewing
ground colour is more brownish grey and the crosslines
and the stigmata are more sharply defined. Abdomen
whitish grey. Antenna bipectinated, branches rather
long. Orbicular and reniform stigmata present, although
often diffuse, small, narrow and encircled by pale
whitish-grey scales, filled with ground colour. Hindwing
greyish brown, veins darker (Fig. 2:2). The male genitalia
is generally smaller than that of E. antigua Staudinger,
1888, which occurs in Southern Iran, the cucullus is less
elongated, more or less straight and the ventral margin
of the sacculus is also more rounded. Genital capsula
strongly sclerotized, Uncus bifurcate with deep median
incision, tegument low, vinculum strong, rather short and
U-shaped. Fultura inferior drop-shaped, dorsal part with
stronger sclerotization. Valva elongated, distally tapering.
Sacculus short, saccular plate present, harpe and ampulla
absent. Aedeagus cylindrical, straight, carina strongly
sclerotized, bearing well-developed spine. Vesica short
and recurved near base (Figs. 3:3-4). In the female,
ovipositor large, strongly sclerotized, more or less
conical. Posterior apophyses long, slender, anterior ones
rather short, stick-like. Ostium bursae short, broad,
ductus bursae rather short, flattened, partly folded and
heavily sclerotized (Ronkay et al. 1998).

Bionomics. Adults are on wing in mid-spring, from the
second part of April to the middle of May and are
strongly attracted by the artificial light. The early stages
and bionomics are unknown (Ronkay et al. 1998).

Distribution. Turkmenistan, Uzbekistan, PKirghizia
(Ronkay et al. 1998). We collected one male of this
species from the Iranian part of the Kopet-Dagh
Mountain in the Khorasan-e-Razavi province, NE Iran.

Rhyacia arenacea (Hampson, 1907); material
examined. (13): 3c?, 3$, 02. v. 2011.

Chersotis kouros Varga & Ronkay, 1996; material
examined. (9): 1^-, 07. ix. 2010 (coll. P. Gyulai).

Note: This female was first identified with question
mark as Ch. ljuvenis Staudinger, 1901 (Rabieh et al.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 19

2013a), because the female genitalia of the two species
are very similar. Herewith, we correct it as Ch. kouros
which belongs to the juvenis species-group. According to
Varga et al. (2013), Ch. kouros can be distinguished from
Ch. juvenis by the deeper V-shaped incision of antrum,
significantly broader sclerotized posterior part of ductus
bursae, no such strong crests in medial section which are
present in Ch. juvenis.

Noctua fimbriata (Schreber, 1759)

Adult male, fig. 2: 1; male genitalia, figs. 3: 1-2.

Material examined. (5): 1 3, l£, 29.vii.2010.

Identification. This species can be confused with the
sister species, N. tirrenica Biebinger, Speidel & Hanigk,
1983 (which has been recorded from North Iran). These
two closely similar sibling species are described together
in order to compare the differences. Wingspan 45-61
mm (male 45-57 mm, female 49-61 mm) in both
species, although in N. tirrenica is slightly larger. As in N.
pronuba (Linnaeus, 1758) (which also occurs in North
Iran), both species are sexually dimorphic and
polymorphic; N. fimbriata has a darker ground colour.
Superficial differences between the two species are as
follows: on the upper side of the hindwing the inner side
of the black band is straighter in N. tirrenica, more
concave in N. fimbriata; on the underside of the forewing
the black area is more extensive in N. fimbriata, because
the black scaling extends from vein 1 to the dorsum,
whereas in N. tirrenica the region between vein 1 and
the dorsum is lighter, yellowish. Generally, the underside
of the abdomen, the costal, terminal and dorsal areas of
the underside of the of the forewing, and the costal
region of the underside of the hindwing are whiter in N.
tirrenica and more buff in N. fimbriata - features of
sufficiënt clarity for one to be able to distinguish the two
species with a fair degree of certainty as they approach a
light. Correct determination needs examination of
genitalia as follows: In the male genitalia, the uncus is
narrower in N. fimbriata and has two tips on each side of
the thin uncus-top; the juxta is smaller in N. tirrenica
(Figs. 3:1-2). In the female, the ductus bursae is narrower
in N. tirrenica, and in N. fimbriata there is a long peculiar
finger-shaped projection arising from the antrum, which
is lacking in N. tirrenica (Fibiger 1993).

Bionomics. The habitat is open areas or woodland in
Southern Europe up to 2000 m. This moth is recorded as
a migrant (Fibiger 1993). The species occurs from July to
September and is attracted to light and sugar. The early
stages of N. fimbriata are described in e.g. Heath &
Emmet (1979). In the Binaloud Mountains (altitude 1550
m), this moth was attracted to a light trap in late July.

Distribution. Outside Europe, N. fimbriata has been
recorded in Turkey, the Caucasus and Transcaucasia,
Armenia, Turkmenistan and Russia (Taganrog, Siberia:
Novosibirsk) (Fibiger 1993). We collected a male and a
female of this species from the Binaloud Mountains of
Khorasan-e-Razavi province, NE Iran.

N. orbona (Hufnagel, 1766)*; material examined. (5):
1$, 29.vii.2010.

Spaelotis ravida (Denis & Schiffermüller, 1775)*;
material examined. (14): l3, 05. vi. 2011.

Note: This is the second record of this species from
Iran, after Ebert & Hacker's (2002) report from
Damavand.

S. deplorata (Staudinger, 1896)*; material examined.
(5): l3, 1$, 29.vii.2010.

Note: It is the second record of this species from Iran.
It was firstly reported from Kerman province (Sirch) in SE
Iran by Shirvani et al. (2008b).

S. demavendi (Wagner, 1937); material examined.
(18): 2(3, 1$, 28.vii.2011.

S. senna (Freyer, 1829)*; material examined. (19):
1 3, 13.vii.2012.

Xenophysa junctimacula (Christoph, 1887)*; material
examined. (18): 33, 28.vii.2011.

X. cacumena Brandt, 1938; material examined. (19):
3 3, 13.vii.2012.

Xestia c-nigrum (Linnaeus, 1758); material examined.
(5): 23, 1$, 29.vii.2010; (16): 1 3, 1?, 12.vii.2010; (2):
3 3, 1?, 11. vii. 2010-27. vi. 2011; (15): 1$, ll.ix.2010.

Discussion

In this paper, 64 species of the subfamilies Noctuinae,
Hadeninae and Plusiinae of the family Noctuidae
belonging to 26 genera are reported from the Khorasan-
e-Razavi province. Among them, three species N.
fimbriata, E. sayvana, E. firyuza and a subspecies H.
compta armeriae are new for Iran and 20 species and
subspecies are new for the province's fauna. However,
we do expect the species list of these subfamilies could
be expanded by several species through future studies,
both with the species occurring in the bordering
countries to Khorasan as well as undescribed new species
(for example Chersotis kouros Varga & Ronkay, 1996 and
Dichagyris spintheropis Varga & Ronkay, 1996, which are
described from the Kopet-Dagh Mts. in Turkmenistan
and which may possibly occur in the Iranian Kopet-Dagh
Mts.). The eastern, southeastern and semidesert parts of
this province in the southwestern part are still very
poorly studied and may also provide additional species
for the fauna. Four of five species were collected from a
mountainous area near to Gonabad city in the
southwestern part of the province were new records for
the province's fauna. Unfortunately, there is not any
information about the early stages and their food plants
of many of the collected species.

Acknowledgments

The authors extend their sincere thanks to Dr. Peter
Gyulai, Miskolc, Hungary for his help in
confirmation/identification of the material. We also
thank Mr. Alireza Rabieh for his kind help during

ISSN 0771-5277

sampling programs as well as Mr. Shamabadi from the
Environment Protection Organization of Sabzevar and
other authorities of Environment Protection Organization

in Sabzevar, Mashhad and Dargaz. This study was
supported by a grant from the Shahid Chamran
University of Ahvaz.

References

Brandt W. 1941. Beitrag zur Lepidopterenfauna von Iran (3). Neue Agrotiden nebst Faunenverzeichnissen. — Mitteilungen der
Münchner Entomologische n Gesellschaft 31: 835-863.

Ebert G. & Hacker H. H. 2002. Beitrag zur Fauna der Noctuidae des Iran: Verzeichnis der bestande im staatlichen Museum für
Naturkunde Karlsruhe, taxonomische Bemerkungen und beschreibung neuer Taxa. — Esperiana 9: 237-409.

Esfandiari M., Mossadegh M. S. & Shishehbor P. 2011. Noctuidae s.l. (Lepidoptera) from sugarcane fields of SW Iran. — Fragmenta
Faunistica 54(2): 137-147.

Esfandiari M., Mossadegh M. S., Shishehbor P., Hodjat S. H. & Mikkola K. 2010. Four noctuid (Lepidoptera, Noctuidae) taxa new for
the fauna of Iran. — Phegea 38(2): 62-67.

Fet V. 1994. Biogeographic Position of the Khorassan-Kopetdagh. - In: Fet, V. & Atamuradov, K.l. (eds.), Biogeography and Ecology
of Turkmenistan. — Kluwer Academie Publishers. 197-204.

Forster W. & Wohlfahrt T. A. 1971. Die Schmetterlinge Mitteleuropas. Band IV. Eulen (Noctuidae). — Franckh'sche Verlagshandlung,
W. Keiler & Co., Stuttgart. 329 pp.

Gyulai P., Rabieh M. M., Seraj A. A., Ronkay L. & Esfandiari M. 2013. Anagnorisma chamrani sp. n. (Lepidoptera, Noctuidae) from
Iran. — ZooKeys 317: 17-25.

Hacker H. H. 1996. Revision der Gattung Hadena Schrank, 1802. — Esperiana 5: 7-696.

Hacker H. H. 2001. Fauna of the Nolidae and Noctuidae of the Levante with descriptions and taxonomie notes. —Esperiana 8: 7-
398.

Hacker H., Ronkay L. & Hreblay M. 2002. Hadeninae l.-Noctuidae Europaeae. Volume 4. — Entomological Press, Sorp, Denmark,
419 pp.

Heath J. & Emmet A. M. 1979. The moths and butterflies of Great Britain and Ireland: Vol. 9, Sphingidae to Noctuidae (Part /). —
Colchester: Harley Books, 288 pp.

Heshmati G. A. 2007. Vegetation characteristics of four ecological zones of Iran. —International Journal of Plant Production 1(2):
25-224.

Jafari K., Farsi M. & Behrozian M. 2009. The cytotaxonomic study on some of Dianthus species in Khorassan Razavi province. —
Journal on Plant Science Researches 14(2): 44-52.

Kravchenko V. D., Fibiger M., Hausmann A. & Müller G. C. 2007. The Lepidoptera of Israël, Vol. 2, Noctuidae. — Pensoft Series,
Moscow, 320 pp.

Lödl M., Gaal-Haszler S., Jovanovic-Kruspel S., Ronkay G. Ronkay L. & Varga Z. 2012. The Vartian Collection. Part I. Noctuoidea. —
Fibigeriana 1, Heterocera Press, Budapest. 303 pp.

Muhabbet K., Seven S. & Kopak A. Ö. 2007. List of the Irano-Anatolian Noctuidae with some faunal and zoogeographical remarks
based upon the Info-System of the Cesa (Lepidoptera). — Priamus Supplement 9: 1-88.

Rabieh M. M., Esfandiari M., Seraj A. A. & Rajaei Sh. H. 2013a. A new record of Chersotis curvispina Boursin, 1961 (Lepidoptera:
Noctuidae) in Iran. — Zoology and Ecology 23(2): 111-114.

Rabieh M. M., Seraj A. A., Gyulai P. & Esfandiari M. 2013b. Checklist of the genus Eugnorisma Boursin, 1946 of Iran with new
records and distributional data (Lepidoptera: Noctuidae, Noctuinae). — Shilap Revista de Lepidopterologia 41(163): 399-413.

Shirvani A., Kamali K., Ronkay L. & Talebi A. A. 2008. Taxonomie and Faunistic notes of certain Noctuidae species (Lepidoptera) for
Iran. — Esperiana 14: 565-572.

Shirvani A. & Shoghali M. A. 2010. Eucoptocnemis tischendorfi (Püngeler) (Lepidoptera: Noctuidae: Noctuinae): New record for Iran
with description of female of Brachygalea miskoi Ronkay (Lepidoptera: Noctuidae: Oncocnemidinae). —Entomological Research
40: 199-201.

Shirvani A., Kamali K., Ronkay L. & Talebi A. A. 2008. Taxonomie and faunistic notes of certain Noctuidae species (Lepidoptera) for
Iran. — Esperiana 14: 565-571.

Spuler A. 1908. Die Schmetterlinge Europas. I. Band Algemener Teil - Spezieller Teil. Rhopalocera ... Brephidae. — E.
Schweizerbartsche Verlagsbuchhalndlung, Stuttgart, i-cxxviii, 1-385.

Staudinger O. 1888. Centralasiatische Lepidopteren. — Stettiner Entomologische Zeitung 49: 1-65.

Varga Z., Gyulai P., Ronkay L. & Ronkay G. 2013. Noctuinae I. Chersotis. A taxonomie atlas of the Eurasian and North African
Noctuoidea. Volume 6. — Heterocera Press, Budapest. 313 pp.

Varga Z. & Ronkay L. 1987. Revision of the genus Eugnorisma Boursin, 1946 (Lepidoptera: Noctuinae). — Acta Zoologica Hungarica
33(1-2): 187-262.

Varga Z. & Ronkay L. 1994. Additional notes with the description of a new species and redescription of two misidentified species
(Lep.: Noctuidae). Revision of the genus Eugnorisma Boursin. 1940, III. — Acta Zoologica Hungarica 40: 87-97.

Zahiri R. & Fibiger M. 2006. A new Amphipoea Billberg, 1820 from northwestern Iran (Lepidoptera: Noctuidae). — Zootaxa 1244:
33-39.

Zahiri R. & Fibiger M. 2008. The Plusiinae (Lepidoptera: Noctuidae) of Iran. — Shilap Revista de Lepidopterologia 36(143): 301-339.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 21

Phenological groups of snout moths (Lepidoptera: Pyralidae,

Crambidae) of Rostov-on-Don area (Russia)

A. N. Poltavsky

Abstract. Results of pyralid moths caught into light-traps in the Rostov-on-Don area during 2006-2012 were analysed.
Diagrams are presented of phenological group subdivisions made on the basis of quantitative data of pyralid imago activity
from spring to autumn.

Samenvatting. Felonogie van enkele groepen grasmotten (Lepidoptera: Pyralidae, Crambidae) in het Rostov-on-Don gebied
(Rusland)

De resultaten van mottenvangsten in lichtvallen in de streek van Rostov-on-Don gedurende 2006-2012 worden geanalyseerd.
Diagrammen worden voorgesteld waarin fenologische groepen worden onderscheiden gebaseerd op kwantitatieve gegevens
van de mottenactiviteit van lente tot herfst.

Résumé. La phénologie de quelques pyralides (Lepidoptera: Pyralidae, Crambidae) dans la région de Rostov-on-Don (Russie)
Les résultats des captures dans des pièges lumineux dans la région de Rostov-on-Don durant la période de 2006-2012 sont
analysés. Des diagrammes sont présentés avec des groupes phénologiques basés sur des informations quantitatives des
activités des Pyraloidea du printemps a l'automne.

Key words: Rostov-on-Don area - pyralid moths - phonological groups - light-trapping.

Poltavsky, Dr. A. N.: Botanical garden of Southern Federal University, Rostov-on-Don région. poltavsky54@mail.ru.

Material

In the Rostov-on-Don area during 2006-2012 there
were caught 203 species of snout moths (Pyraloidea) by
light-trapping. Total amount of specimens - 87,767 ex.,
trapping localities - 55, trapping nights - 504. Monitoring
of the moths was carried out from early spring to late
autumn. In this way a vast material for phenological
analysis was collected. An original quantitative database
was accumulated in "Access". For pyralid species
identification the private collection of A. N. Poltavsky was
used with further checking in the Zoological Institute of
Russian Academy of Sciences (Saint-Petersburg).

Discussion

The numerical data were grouped in a source matrix
as follows: the quantity of collected specimens of each
pyralid species from all trapping localities was
summarized for each 10 calendar dates consistently.
Thus, all further phenological data analysis was carried
out with 10 days intervals.

In the fauna of any région there are always some
moth-species, which we meet in only a few specimens.
Data about such species are insufficiënt for the authentic
conclusions about phenology. Therefore all pyralid
species, collected only in 1-2 calendar dates were
excluded from the source matrix. So, for only 149 species
the phenological groups were determined (table SI -
http://webh01.ua.ac.be/vve/Phegea/Appendices/Phegea
42-l_page_22.pdf).

The pulsing diagrams (Figures 1, 2) represent 3 main
phenological groups of pyralid moths in the Rostov area:
early summer (ES), late summer (LS) and autumn (AU). In
diagram-1 the width of lines is proportional to the
number of imagines of trapped pyralid species. Actually
flying periods of all groups are considerably coinciding.

The climate of the Rostov area is characterized by a
short spring, hot summer, warm autumn and mild
winter. These features are amplified in connection with
the global warming (Poltavsky et al. 2008). This creates
favourable conditions for the development of
multivoltine moths. Such pyralids dominate in the LS
phenological group, which includes 67,1% of all species.
Simultaneously it prolongs the flight period of univoltine
pyralids.

May June July August September October

Figure 1. Species number of pyraloid phenological groups in the Rostov
area.

As substantiation for the phenological groups
subdivision we choose the periods of mass flying activity,
which is shown in diagram-2. The width of lines in this
diagram is not proportional to the number of trapped
moths. In descriptive reasons the scales of lines
corresponds as: ES:LS:AU/4:60:6. Moreover, the species
Loxostege sticticalis (Linnaeus) is excluded from further
calculations, as its specimens represent 66,3% of the
total moths number and could radically mask the real
dynamics of the phenological groups activity.

Diagram-2 visually displays, that the ES-group is
active in 2 periods: 3'd decade of May and 2n<i decade of
June; the LS-group is active in the beginning of August
and the AU-group in the 1M decade of September.

Phegt

j 42

ISSN 0771-5277

May June July August September October

Figure 2. Specimens number of pyraloid phenological groups in the
Rostov area.

The form of this diagram undoubtedly depends on
some dominating species. In the ES-group the following 5
pyralid species dominate: Chrysocrombus craterellus

(Scopoli), Ch. linetellus (Fabricius), Platytes cerussella
(Denis & Schiffermüller), Thisanotia chrysonuchella
(Scopoli), and Evergestis frumentalis (Linnaeus). They
represent 78,9% of the specimens in the trapping
samples. In the LS-group the following 8 pyralid species
dominate: Euchromius superbellus (Zeiler), E. ocellea
(Haworth), Pyrausta sanguinalis (Linnaeus), Sitochroa
verticalis (Linnaeus), Aporodes floralis (Hübner),
Nomophila noctuella (Denis & Schiffermüller),
Homoeosoma nebulellum (Denis & Schiffermüller), and
Phycitodes lacteella (Rothschild), representing 68,6% of
the specimens. In the AU-group, locally in dry steppes
only Actenia brunnealis (Treitschke) dominates,
representing 66,2% of the specimens.

Ex. total sum L. Sticticalis 35M9 ex C

«7 wV
Q CW\ .

ö UUU
7 rwi .

/ UvA/

O UvA/ ’

T7 \

j uuu ■

4 UUU *

V \

A

\

c UUU

/ \

V

i vAA/

V

V

U H

May June July August September

Figure 3. Seasonal dynamics of pyraloid species imago in the Rostov area.

ISSN 0771-5277

Phegea 42 (1) 01.iii.2014: 23

Examples of seasonal multivoltine pyralid activity (LS-
group) are presented in Figure 3. The peaks in the
graphics of species flying to the light-traps must be
critically interpreted as separate generations. For
instance, 2 dïvided peaks match to 2 generations in
Dolicharthria punctalis (Denis & Schiffermüller) (#2) and
Parapoynx stratiotata (Linnaeus) (#5). But 3 peaks in
Pyralis perversalis (Herrich-Schaffer) (#2) and 5 peaks in
Nyctegretis lineana (Scopoli) (#1) match probably also to
2 generations of each species, as integrated data for
these graphics were obtained from various regional
populations with different ranges of density. Similar
graphics are present in Sitochroa verticalis (Linnaeus)
(#4) and Pediasia luteella (Denis & Schiffermüller) (#5)
with a very small lst generation.

Indistinct indication of the first generation also
masking the real voltinism in the cases of Etiella
zinckenella (Treitschke) (#3), Loxostege sticticalis
(Linnaeus) (#6) and Aporodes floralis (Hübner) (#4), so
that it is difficult to separate exactly 2 or 3 possible
generations. The last two species represent a double-
peak (in August-September), but in Aporodes floralis this
is the 2nd generation, whereas for Loxostege sticticalis it
represents the 3rd generation.

Researchers in others regions of Russia allocate
similar phenological groups of pyralids. In particular, for
the Southern part of the Far East of Russia, where a
humid monsoon climate prevails, the distribution of 83
species of pyralids is as follows: 1) early summer group
(10 species) - active in May-June, 2) summer group (64
species) - active in June-July or June-August, 3) late
summer group (5 species) - active from the 3rd decade of
June to the lst decade of September, 4) trans spring-
summer-autumn group (4 species) - active during May-
September, or April-October (Shevtzova & Streltzov
2009). Actually, the authors could have united the small
4th group with the 2nd, as we did here.

While the Rostov-on-Don area is one of the greatest
agricultural regions of Russia, there are some pest

pyralids present in its fauna. But really mass pest species
are only few: Loxostege sticticalis, Evergestis frumentalis,
Homoeosoma nebulellum, Sitochroa verticalis, and
Nomophila noctuella. It looks like a high regional
biodiversity of pyralid moths provided by their good
adaptation for artificial biotopes of agrolandscape.

The voltinism of Pyraloidea undoubtedly depends not
only on climatic conditions, but also on the available food
resources, which are the richest in the erop fields. Some
species are perfectly adapted for feeding on weeds, e.g.:
Aporodes floralis and Phycitodes lacteella. Larvae of the
lst generation of the pest species Etiella zinckenella feed
on peas, while those of the 2nd generation feed on the
beans of Robinia pseudoacacia L., which is widely spread
in the Rostov area, as green hedges around the fields.
Moreover, the pupae of each generation of Etiella
zinckenella and some other pyralid moths can enter
diapause till the following year. So, if the last summer (or
autumn) generation can not find enough food, the whole
population will be safe for further existence anyway.

Conclusions

Quantitative monitoring of pyraloid moths in the
Rostov-on-Don area in 2006-2012 allows to subdivide
149 species into 3 phenological groups, of which the late
summer group is dominant. If to compare pyraloids with
noctuid moths, investigators subdivide the latter
sometimes into 14 more or less distinctly separated
phenological groups or aspects (Shchurov 2005).
Phenological classification of pyraloids could be also
more fractional, but the small abundance of many
species is the limiting factor for correct conclusions.

An interesting fact is that there is not any
investigation in which the decision about phenological
groups subdivision made on the base of quantitative data
of pyralid moths imago activity. It looks like a big lack of
total moth's monitoring explorations.

References

Poltavsky A. N., Shchurov V. I., Artokhin K. S. 2008. The introduction, establishment, and spread of olive-shaded bird-dropping moth
Tarachidia candefacta (Hübner, 1831) (Lepidoptera, Noctuidae), in Southern Russia and the Ukraine. — Entomological News
119(5): 531-536.

Shchurov V. I. 2005. Seasonal frequency of flying and phenological groups of moths and butterflies (Insect, Lepidoptera) at the
North-West Caucasus — Herson's State university. Faltsfein's Readings 2: 278-284 (in Russian).

Shevtzova I. A., Streltzov A. N. 2009. Ecology-geographical review of pyralid moths (Lepidoptera, Pyraloidea) of the Bastak nature
reserve — A. I. Kurentsov's Annual Memorial Meetings 20 96105 (in Russian).

Phegea 42 (1) 01.iii.2014:

24

ISSN 0771-5277