Brandeis University Library
As for the wise^ their body alone perishes in this world — Rashi
PHILOSOPHI^
LEIBNITIAN^ WOLFIAN^
vsys
THEOLOGIA,
PER
PRjECIPVA fidei capita.
10MFS SECf^NDrS.
VBI
DOCTRINA DE PRiEDESTINATIONE
VBERIVS EXPLICATVR,
AVCTORE
[SRAELE THEOPH. CANZIO,
LOG. & METAPH. PROF. P. O IN VNI- VERS.TVBING.
FRANCOFVRTI ^ LlPSrjE.
IN OFFICINA BERGERIANA. A. MDCCXXXIX.
/^^.r-e'"^vy>>
ai
(o)i#-
Cf\«eA«eAd<AiieA9eAaeA9cA»«A«eAi>eA« eAieA;tA9eA9CA9«A*«^»«A«eA^eA9cAj
PKMFATlO.
VEteri more recepcum eii. ut librorunl Aufliorcs, prxvio difcurfu, ledorem cdoccanc, quid (c maxime airscuroS arbitrencur: cgo, dum hscc in lucem cxire pubLcam patior, magis haberem in promcuji quidnonprxfticerim, necprseftare potuetimj ob variosrerum c^wcernarumconcurfus, enar- rarc, quam quid pr^fticerim? Qu^narh illa fint impedimeiica, diircrere pluribui5 , 6c ^ mc^ pictace, &: abhocloco alienumeft.
Dodrir^am de eleilione ac reprobatione fui perfecucus, fubjunilis ahis quibusdara^ in Varia Theologias capita, medicationibuSi exficcaco, multorum, ni fallorj dubiorumj quae Philofophiae perverfus ufus gignit, fontc. Demonftratum ivi , objtd:ivas, hceat voco tcchnicauci, rationes DEo fuiflc , artcrnisab- hinc fpariis, quum ehgerct, rcprobaretqucj, cordi. Cave camen credas^ mg ita ratioci-
^Pj£FA7J0.
nari : ohjeSiivd eligendt rdttones ff^ciamHf CENfcRATiM : fides ergo ex earum numero tfl SPEciATiM. Fallerct prrfedo ratiocinium , non iTJinus ac illud: Anglus efl gente^ Ebord- fenfis Eques: ergo Rcx. Hiiic igitur viam )ir« j, ur 5 quantum interfit ^ inter dejiinationem ^d gloriaM & GRATIAM, ratioucs uir bi- queabcbjccloclefumtas, prxftruentea»,/>y?f»- derem Sed non addo plura , prsefan libet , uon di6hi repctere: nonglonari, quodingloraim, fedledtoreminonere. Legaturactcntcfecunda parte §. ^z. ad fincm capitis de bS^ Triade. Cac- tera, non cuivis taritUiB Ledori copiamfacio diflencicndi \ (id enim juris vei me tacente habctj fed animum quoquc xquiflimuai fpondco, fi cxftiitcrit, qui hasc omria dam- jnaverit publice: idque non facio callide, uc adverfarium nadus iibellus tanto raagis celc- brctur: fed animo fi:nplici, candido, vcrf« catis ama nte. In rem Ecclcfiac vertat DEus ^ quxvcrafiiot, qusehaudfunt, pto non didis habencor.
INDEX.
INDEZ
INDEX. ,
Capicum, argutncntorumquc prxcipuoruBJ.'
CAP. I.
De CanJJts dijfenftomm circn res facras. ubi aguur. Devcricarcfacra, &:quidcmanullafic? §.1-3. quid fic? §.4. quocuplcx? ^,cic qu s obfcrva- Cionis ufus §, cic. caufa: diirenfus circa vcrica, tcm facram duplicis gencns § J. $61 primi gcncris eft animi noftr» ab) flus. a« talis cxiftac ? §^ 7. J^ 9. 10. removctur dubium §. 11. proba- £urabyi]usexracione§. ix.15.i4. 1 5. 16.17. 18. fcqq. quomodo mcncis abyflus faciac ad coc diilcnfiones fovcndas ? §. 26» 31* m<^Q araoc crgafacra hcrcdicariaj §. 32. 38. rcgula circa anmii mocus explicabiles 6c inexplicablics. qua ucrinquc 61 fanacicifmus & racionalifmus ca- vccur §. 3 9 42. cur omnes (^(kx in fua perfiftanc ©pinionc§. 45. altcrum cauflarum genus §.45- 47. officium ccclefias circa illud §. 48- rcmo- vcncur dubia §. 49 ^ z, alcetum dubium dc via cxammis §. ^3. iu cujus fi^lucioneagicur dc di-' (cximint fi Jei publica^ & privaca: §. 56- 5}$, in- dc colligjcur» an Ecilcfix proceftances fidcm publicam unire vcl commucare debcaiit §. 59. reccnfcntur feucencjx §. 60, an crror funda- ipenci cxpers unioni obftec §.6i. dubjum §.^i. removctur §. ^j. ^4. 65. 66. cur pax non cola-
)( 5 ^u^
INDEX.
5ur § 67. 68. 69. iogom^chix hanc litem in- volvences ^.70. 73. reliquar caufli dsfrenlusiri religionc $73.(0. cxternaiiiftitutio, hincagi- tur §.74. dc gcntium ad falutcm pzdagogia, §.74 77. Anfacienti, quodinfceft, DEUS gratiam deneger. §.78.79,80 gl- dubium re- movetur g.8z 85. almd dubiuro §. 66, ajiud a meru Pelagiariifmi fumtum §88. nova cauffa diflcnliopum ^irea facra §, 91 . ad fincm,
CAP. II.
Peprm0j fr^ rdtiombusobjeBivis ^ argumentp. Introitus §. 96- facilis eft doftrina de prac* deftinationc, §, 97'9%- contra Scepticus qui- dam difHcultatem mirifiee extollit. §. 99. 100. fucata, fubdola modeftia cjus §. loi^ Votum. |J»| o!^. pertinet qua^ftio de rationibus objedivis ad Phiiofophiam §. 105. dcfinirio poffibihum. §.io4.gencticaalia.§.io5,definitio Voluntatis. §. I( 6. inde eliciunturperfcdi ncsdivinscvo- iuntafis§. 107. 108. 109. Ho. i n. Anahquid obdivinam voluntatem? indefequitur §. II2. 113. eft ha^c quxftio fundamen fcntcnti» noftr^ de prscdeftinatione §.114. negandi ra- nones ultcriores §. ii^^.-iig rcfutatur pro- ptcrea Kingii fencentja §. 1 ^9 - 121. dubium folvicur §.121 - 24. res fpcdantur vel fingu- \x fcorfum , vel ordinat^ §. 125. - 27. quod f ft fundamenturn voluntatis divinsc antecc-
dcniis
INDEX.
dcntis U confequcntis. §. 12.8. probaur di- ftindio ulcerius. §.129. ncxus utriusque vo- luntatis §.151.132., An fapientiffimus ea poffit SERIO velle , qu^ non futura cerciffi- mc prasientit? §. 135, dubia §.194. feq. aljud folvitur dubium §. 1^7. 1^8. feq. Syftema quid? §.141. plura poffibilia ab asterno §. 142, amor erga ea divinus proportionatus $.143. Sed Sy ftemata illa limitata S.i^^.i^^.feq. corollaria §. 145. a quo pendeat ftatus eorum limitatusge- neratim§.i47.fpeciatim§.i48.feq.a61:iorerum limitatarum eftlimitumviciffitudo§. 156. fcq, duo in illa fpciStanda § i^S.feq. fimile quoddam §. 160, fcq. dubium folvitur §. 16 1. unde deci- ditur , quomodo aftiones rerum conditarum a Deo pcndeant ? §. 163. de concurfu Dci § 16$ dubium folvitur ^,16 5. aliud §.165. 166. 167' Sceptici cujusdam dubium. §.169. refponfio §. 171. alms fpeciofius §. 172» feq. refponfio § 174. De eoncurfu Dei ad aftiones malas §. 17 5 . feq. ad adioncs liberas §. 177, uti notio libercatisevolvitur S.j^S.fcq. quomodolibcri homines ab a:terno in Syftematc fuetint confi - deraci? nexuslibera^ acSionis cumpcenaa^cer- nus,§ igS"' Clarius§. 18/. removetur dubium §.189. andivinagratiaindignum, determina- riaSyftcmace? §. I96.fcq. invidumargumen- tum, quod illud non fic indignum DEo §.194. probaturracionibusab irais principiisprodeun- J;( 4 tibus
INDEX.
tibus §.io6. Propjor acceflbs ad materiam dc racionibusob}edivis§ 198. (eq. Argumencum ipfum princeps §.202. dubia rcmovcncur %.%o%. feq. DifTencicncis cujusdam djfcurfusallegacur §. 2il. refpondecur §.213. reliqua audoris verba expeiiduntur^.2i4,rcfponfioaltcrius§ 2r5.feq. noftra. §. 217. Qaod omriifciencia rebus nullam afFerac neccflicacem pcculiari racione illuftracur §.218. applicacur^.^19. vinciicatur §. 220,feq, quomodo Deus malum vclic ? §. 424. feqq. racfo pc,rmifl[i peccaci J. 22.5. fcq^ vindicacur $,218. feq. dcfinicio racionum objedivarum ^.238.feq. Sapiencia, pocencia, fanditas DEI necefl^ario inferunc raciones objcftivas §.241. ulcimaargumentipropoficivis §.241.
CAP.111.pag.163.
De AYgunHnio fro rationibus obje^ivis k fafien' tia , fan^itate -pettto. Introitus§. 242.obfcrvaciofingulari55.245. fcq. Quod apud nos, & quomodoaliquidju- ftum, idem quoque ea racione apud Creacorem juftum eft, quae obfervacio nocioni jufticias c vol- vcndse infervir. racio §. 246.applicacio §. 247. probacur ab abfurdo jf.248. alicer fccptlcifmo porta aperitur §.249. feq. elicitur inde argu- mencum pro eiedionc minime abfoluca §. 255. folvicur dubsum §.256. excuciuncur aliac jurticixnotiones§.2j8.fcdfpuriaha:ceft.§.259.
259. fcq.
INDEX.
260. fcq. Scepcicirmo an/am praebens , §. x6 i. uc ncfcirencqueamus, Dumquidfidcs aJexfe- quucionem Decrerj pcrcineac? urgecur §. z6j, feq. nara fi DEus in formando dccreco objc^ <3:um non rcfpicic, cum nec in cxfequcndo, cum alcerum alcero non fic indignius. Argu- mencura denique nc<9:icur ex Dei jufticia pro rationibus cligendi objeSivis. §, zyy cxphca- tur§.274.fcq. «Wjce<pieA«W/f§.27y.feq. Alia ju- fticiar nocia. §. 2.%o. fcq. appJicacur §.282. reaio- vccur dubium jf. 2^5. refpondccur verbis alie- nis§. 28^.fed noftrisverbisilluddubiumpjena cfficacia proponicurJ.iSj. folvicurS.288.289. fcq. cumformuIaconcordi5e§ii9i. cxplcinacur fcnccncia noftraulcerius jf. Z92. fcq. quornGdo non rcfirtcrc in poftra poceftacc nacurali iiif § 1 9 4. an abfur Ji quid cx n oftra decifionc fluat? §.296. fcq. dubium proponicur §. 501. folvicui: §. 502. folucio formacurexprmiis axionjatis§. 3O3.fcq,novumdubiumfubmovecur§.307.Ca- pacicas rerum , in qua tc fuum quarumque po- nicur quocuplex? ^.308. cft fundamentum |u- flicisediv.fuumcuiquccribuencis J. 309.quocu* plcxjufticfa§.5io.feq.Siigicurelc6liojufta,cum faclaobfidem^ 312. fcq.Pfcbacuridcmcxno- tione fapienciar, §.315. quam fpuriam aliqui tradunc ^. 316. uc paccc cx primis philofophias fundamencis § 317. vcrr-» nocio §.318. co-
X 5 ^^'^-^
INDEX.
rollarium §. 319. u(usin doilrina dceledione § 310, abfurditas fcntentias oppofica:. ^.}zl. Notio fanditatis fpuria §. jii. cxaminatur §.324. feq. refolvitur ukra abfurda indederi- vanda g^o. vera ejus fanftitatis notio $.3^8. examinacur §. 329. applieatur ad eledioncm §. 3 3 Q.feq. An noftra fententia ^u^of excludat? § 35?. Argumcntum , pro rationibus objefti. viSy porro petitur a principio rationis fufHci- entis §. 333 . quod ftabilitur §.334. quid fit de- tcrminacaratio § ^^J.feq» Indecanon: detcr- minatus cventus, determinatam pofeit ratio- nem. §. 337. applicatur Canon ^.g^g.feq. So-. la DEI sequipollens voluntas non eft rarioeli. gendi determinata $ 341. probatur ulterius $.342. feq. rcmovetur objedio §344. 345« - 35* f . ukimum argumentum §. 352.
CAPITIS III. Seaio 11.
^^a VirQrum do6iijfimoYum duhia dtlHuntur*
Occafio dicendorum §3^4 ?5Si • ^" rationes objeaivse Pelagianifmo faveant? §.356. feq. an Scmipelagianjfmo ? quid fit in cle£tione ^flfS-of? 366. cxcmplo declaratur §.367.368. verbisqueipforum Diflentientium §.369. ipfa perf^narum Trinitas, qusr /SjiB^o? efl, racioncs ob)ediv;is habet§,372. Tcrmini /3^3-eec ucrin- que J, 374^ Oftcudicur inde clcdiontm ra-
tioni-
JNDEX.
tionibus objeclivis folutam cxcludcrc /3^3-«^. § 37S' ^ contradidioni obnoxiam §. 376» feq. removcrur dubium. S 377. Elcdio abfo- lnta|8ata-iojCxpcrs, ^.^^^.probatur S.gg^-SSl» fcq, removetur dubium $ 383- an, fi elcdio infide fufcepta, ^x^ot ctffct> $.385- negatur quodam fimili. 386- fla^os locum habet in clcdione ad gratiam , non ad gloriam $. 3^7, ratione ftatus publici in obje£lo fyftematc §.g88- ratione fingulorum hominum §^QOt ^xB-og igitur folummodo locum habst m ra- rionibus objedivis §. 391. removetur dubiun^ §.591. confirpjatur rtfponfio §.393. novo ar* gumcnto probarur §. 395. fcq. de obligationd credcndireproborum§.397, urgeturilla$.398, dubium adverfus illam proponitur §. 399. re- fpondcEur 400. Continuatur refponfio §.401, 402. An fict^o$ rationum objeftivarum, qux, immcnfas iunt, libcrtati hominis inimicum? §.403. An 5i qualcs kyhKiet DEl rationes fui habcat? S.^o^.fcq. dubiumrcmovetur §-407«» Vcrba Diflencientis S-409' tcfpondetur §.410, feqXlcglio abloluta cvertic axioma philofophi- cqm gcomctricac neccffitatis §.4114 412. quid idca clara , quid diftinda ? 41 3. fcq. obfcuran^ efle eorum eleftionis idcam , qui hanc abfolu-' tam volunc §.4i5.fcq. dubium/.^i^, Gcne» raiia do cleciione ae dccrccis philofophi^
INDEX.
docec §,418. probacur teftimoniodiflencicnti- um ^.419. An fcripturadocetcle3:inneminfie de fadam? §.410. prcbatur§.4ii. dubium §.411. $.4i5»{olvscur§4A4feq.novumdubium §.-^17. fcqiVerbaOiflenticncis fequentia cxaminancur §.417. an Canon : intentio finis, prior mcdiis, cleftioniabfolursefavcat? § 430 ^i.novumdu- bium §. 45^. folvicur. allegj)ntur m cam rerB vcrba Viri fummi ^.45} 434. cxpcndicurCar- dinalis Albanifcntcntia§.4^5 436. VerbaDf* fentientis S.437. expenduntur §.438. explica- tur oraculum Ador. 1 5. v. 48. Rcliqua dubia Viridodiflimi §.442 omne DEI fapiens con- filium. rationcs objcdi vas pra:ftruit §. 443 • 444* ratio deccraiinaca cledionis fempcr cft objs- <9:iva. I.^^j dubium rcmovccur §.446. aliccr coeco calu eleai cflcmus $. 447. 448. aliad pra objfidivis racionibus argumcncum §.4494^0. dubium. §.4^1. Veiba Diflincienris 5 ^Ji.rc- fponfio §.4)3. ^a&B-ot in fola eledionc adgra- riam, nonad glonam §.454 4^^ VerbaDif- fcnt'entis §, 456. cum refpunfionc. Dubium novum §. 458. quod homo feipfum nondiC- ccrnatj refponfio §. 4^9. feq. fidei & opcrum difpar rati > in cledione §. 461. proponicur du* bium folvitur §. 46}. Novum dubium discu* citur ;§.464, itcrumabud §. 465. quis gratiam DEl dccerminec m nobis §. 400.467. feq. du-
biuna
INDEX.
bma) ^.470. frlvitur. aliud §.47^. illuftra- tur exen.j^^lo §. 472..feqq. dubiurn J, 474. ali- ud f ^y^, n» vd dcmonftracio vericatts homi- Bcsactcin.in:^,regr<iriani.§476.dubium. §47^. An c^ drgmace DE > glorja enpjatur §. 478. fcq. Vfrb<) Uift^. nciencis § 480. 481. refpon* dciiir §. 48i 485. Poftrcn a D fknciencis ver- ba $.4:54. rctipondetor §.485 ^^9* Dubium fubuic acipcc?olum §. -^89 rrfponlio §. 490. cxpianacur ulccrsus §491. quid in convcrfio* nc ad ho^iinK^^m pcrcmear/* §. 4*^ 3« pioba- tur qua:(tion:s decifiL» § 494 icq. gradus gratia^ § 497, feq. a cog «ui nc verit^ris di" \\i X p nociir §.500. cui refifti pot^ft § ^'oi, an onmis accci.Lio mrntis ad verbua pioficif- catur a verbo ? §. 592. dubiuri) rcmovetur $503. 5-04. orfus novae in arsima vicxdcfcri- bitur Sjoj. radicacur in mcncis abyilo § 50^. hinc in eaarrabiha , qua^ pius (entic §. )o6m quomodo m ipfa ccntatsone nova vita prarfto clie poflk ? $. 50JJ. Poftrtma Diflentientis vcrba expcnduncur § 509. Obfcrvationcs dc clecliv^j c gencralts § 50 511. fulcta concranar (cncencias §. 5 « 2. iubiaca S. 515. dubium $. 514. folvicur & declaratur ulteri- us §. 5 »5. leq. in dodrina dc concurfu diftin- gucnda hbera adio a kibente. 5. 517. fcq. aa D£us concurrac ad a<^ionem indivi-
duan^
INDEX,
duam? §.519^ quid doprasGurfu fencicndum?
Cauffa futuri ah AtefnopectatL
Introitus §.523. Dubium §.524. ipfa verba DiiTentientium § 5x5. feq. praeparario ad di- fcursus cxartien §. ^ig^Praeliruuntur crgo de- finicioncs aliquot §./jo. feq. coroilar. §'S^$. feq. determinancur res ex fe ipfis, non aDEi * potentia g^5 42 feq. Qnx m ontologia vera,non fiunt falia per Theologiam iiaturalcm §.555, fcq. quidi quotuplcx malum? §. ^54.5^5.554. Bonum non pendet i DEi voluntatc, fed po- tcntia. $. 557. ergo non vult malum §. 559. dubi- um §.560. rcfponfio §. ^61, &c. urgccur dubium §. '^S^. racio rcrum qaa futurarum duplex §.566. certo fenfu nonnulla: rcs ab acterno fucuras absquc divina voluntace. § 5 6y. feq. undc ma- lum fit futurum § 571. non a DEi voluntate , quod illuftratur fimili §, 573. fcq. rcmovetur dubium contra fimile §. 576^. corollaria inde §. 577. fcq. Leibnitii dc hac rc fcntentia §. 580. 581. judicium dc ea §. 5^81. applicatio §. 584. feq. Sequicur tandem refponfio ad argumcn- tum TvviflS §.58$. fcq. dubium contra refpon* fioncm proponicur J. 59«^. folvitur §. ^^y. 598, feq. novumdubium §.^oi.refpondctur §.^o}. feq. probatur excmplQ D£i a^ionum, aliud
INDEX.
effe neceflarium, aliuddeccrminaruai §.607 . 609. feq. an fapicnt/a Jibcrtatem DEi fuffla- minct? J. 615. fcq. corollarium §.(^/4^ appli- •atur ad libertatcmhumanam§.6i8 ieq. pro* batur cx argumcncis ccrtis §,6zi. fcq. ncccfli- casduplcxS.di^. motus corporum omncs hy- pothetice neceirarii S.^iJ. kq. Sedadioncs ttientis noftrac ncc abfuluce nec hypothecicc neecffarias. §.62.9. <^3o. Teq. differentia motuum & mencis adionum , ecfi ucrobique locum habeacfufficiensracio§. 63^.^33. applicatio adi doftrinamdcprasdeftinacionc. 5.6];4. dubiacx- pediuncur, &:folvuncur5 prcbacurque, aliud cftc permiccere peccacum , aliud idem vellc. §.63^. - ad finera-
Oftimtts mUndusfarticulayhgratU cxpers. Occafio dicendorura §. 6^0. Adv-rfarii du- bium. §. 654. folvicur . §. ^'j. . ^e. Diflenciencis ulccrior rariocinatio §.659- iolvicur Lcibnicii verbis ^M^. cx quibus incellJgicur mifericordia DEi univerfalis $.661. Scquencia Viriilluftris verba§.6^^2.^^3.DifFercnciamundiopcimiLeib- niciani, &:Reformaci; S.e^^.confcftaria^.^^s'* 66$. diftinda differentiarum illarum cnume- ratio§. 667. Diflencientcs quidem optimum mundum adftruunc §.668. fed non eo fcnfu, quonos, J.^70. . ^76, moaftratur pcr partes
faasus
INDEX.
fensus ucriusquc dilcrinicn §. 677 670. co- rollarium §. 681. difFerentia Leibnicianse fen- tentisE & Refor matse ulterior. 694. 695. m Leib- nitiano optiroo Syftemate locum habetgratia univcrfalis §. 697 701. quomodo DEus falu- tcm reprobi velit §, 702. 7G3. dubium §.704. aliud §.705. prcbacur porro Leibnicium tueri graciam univcrfalem §. jo6, feq. dubium §.709. quomodo differat gratia ut pojjts y uf velis^ nt efficias? §.710. Cur alter reliftat gratia: al- cer non «^if.^li* refponfio Viri illuftris §. cit.&: 7i5.fcq.duo dubia §.715, refpondetur usque ad fincm eapitis.
INDEX Capltum II. Partis.
I. Dc Thcologia. p. 398.
IL Dc astcrnitatc DEl. p. 423.
IIL DeSS. Triadc. p,4-4i.
IV. Dc immortalitate anim«. p.469.
V. Dc Ecelcfia. p. 501.
VL De Gultu imaginum. p. S^S; yiL Dc ncccffaria animi prxfcntia in rcbus faeris. p. 5?^«
VIII. De vita xtcrna. p.JJJ.
IX. De pcenis actcrnis. p. 56O.
X. Dc tatione ftudiorum in univerfum. P.S63.
i^ )oC 0
s. e.
P. I. DOGMATICA.
DE
pr^destinatioiNe:
Cap. I,
CUR IN TANTA VeIUTATIS tUCE > SINT, QIH ALIENIORES AB EA EXSISTANT.
§. !•
QU^ Religionem fpe£lat/acra veritas» cum infiiiita dubiorum lit diftra6ta multitudine » aliis in ca perncganti* bus, quod alii fummo ftudio confir-* p manc ; quoniam idem, codem mo« do, codemquc temporc non poteft fimul & elle verum Sc falfum , ejusmodi eft , uc ubiquc Ter« rarum lucere nequeat.
§. u Sed & fuprema DE Ibenignitas, &omniuni hiftoiiarum ceftimonia loquuncur » nunquam fa« crum iftud pignus, ex omnt omninohominum ge« ncre,ita fuilTe ablatum, uc,praetervanamopinio- iiem , remanferis nihil. Itaque ficuti non micat ubique iocorum; §. i. ica nec nullibi, nec oni« nium adfpc(^ui fubtrada eft.
P. l De prAdeJiinatiorje
§. 3.
Dstur igitur rcligiofa veriras, non ab omni-
' bus quidem agnita, fed aquibusdamtamcncer<i?
te , vel purior , vcl interpolata, plus, minus, pro
genio, educationc, pra^judiciisque eorum, qui
ea iibi divinitus concelfa gaudcnt,
§.4.
Cum veritas omnis (uo chara6lcre, ^ui in harmoma cum principw cogmfcendi ponitHr, radiet; Qui'fic, utjqui puriora dogmata vei facra comi- nus intuentur , exaiSisque aliquando eorum de- monftracionibus & alliciunrur ^ confunduntur , vei certe, (i mcns non lasva, aut aliunde obfta» culis expedita C\i , convinci poirunt, nunquam vc- riorum doiftrinarum , eiiam liquando momen- tum trahant, argulnenriscommcveantuc? Id ra- lecft, ut hoccapite nonaihil examinif mercatur, Pf incipium cognofceqdi mp\Qx:t)ivim reve- /^//a,rcriptis Prophctarum Apoftolorurnque expp- fita : Ratto reUa^ quas deliniiionibus fecundis.va- rie intcr it comparatis, & hinc indcad hosillos- ve cafus, applicatis, nititur :Denique£A:/><?m«/;'^, quas renfuum adminiculo, rede afFedorum,fingu- larium veritatum obfervacioncs fuppeditat. Prae- deftinationis dodrina cx primis duobus fontibuF, fuo modo, quem infra commonftrabimus, deri- vanda eft. Caeterum in tot fententiarum, decri- tcrio veritatis, proditarumr divortio jcumalii evidentiam ponant cum Gartefio Philof. patt. i. §• 3 o. alii cum lc.pic\itofe>ijionem , mtionem^ & affc'» Eiionem ; Alii reElam regularnm legicarum afpltca* tionemi cum Leibnitio : Quantum ad facra, aiii vericacis divinac examea in guftu quodam fandlo,
non
Cap'^ /. de caujis dijf, in ReligJQnee. 3
Jpn cxplicando,aIii in convcnicnda cumS. Co- dice quaerant; quas egomct combinanda arbitror; akero cnim tibi foli, altero & tibi & aliisfatisfa- cis : Alii tn au£):oritate Antiflitis cujusdam facrQ» rum fuptemi certam fcinvenireveritatemputent: Rationes ego mcas ita fiibduco :
Veritas una eademque, pro difclplinarum va* rietate, varie, ex diverfis velut lateribus, fpc6tari poteft. Primo quidcm vcritas methaphyfice con- fiderata, i.e. prouteacaditinomneiJ,quodcoa- cipi poteft, & vera rescftj cum nonnifi idconci- pere porhmus, quod non involvit contradidlio- nem, poniturin determinabilitate,/it veniavoci, CHJtisdam rei per fuam defimtionem , (ju^ coficipi potefl, Hinc quod non concipi poteft , id nec dcfinitionem habet, nec adeo normam veritatis metaphyficara. v.g, Circulus quadratus. Contra Spiritus S. V. g. Fera elt Ferfona , metaphyfico {cnfu; in quem (cilicetpcrfonsedefinitio^nullam involvens contradidionem , cadit. Fera cft, hoc {ignihcatii, Cornelii Ador. 10. pietas , in quam, quidquid pietatis notio compleditur , quadrar.
Fhy(tce verum eft, eoquenonfenriisludibri- um , aut phantafma , idomne , quod rufticientcm in naturas curfu rationem habet, idcoque per naturae ordinem dcterminatur. Ita , qui SauH viius eft, nefcio, quis Spiritus, larvatas Samud cyftitit, non verus Propheta : Ncque enim cjus- modi Phsnomcnon per malignas mulicris fafci- num naturae curfui ita inned:i potuit, ut beatacx ccelo anima reapie rcvocaretur, Ad (ingularem vero DEI operationcm , qti6 minus rccurras, fandlitas Numinii obftat , qu» improborum mo- A % iimmi-
T. /. Jye Pr/tdefliMatkne
liminibus aquam non fuffundic, nec manam pfS* bet, Sic Pcirus, ex quo pnmnm vincuiis folu- rus fuit , fecum conftituerc non poterat , utrum, quod fentiat, revera fibi eveniat, an id dunta- xut pcr qnietem obcingere videatur ? Ad:or. it, V. 9. Non enim proptcr aiiam rationem fcmni , quibus afficimur,phaEnomcna, phancafmamm loco habemus, fjuam, quJa cam naiurascurfu , diurnis cogitatjonibus obverfato , non coh^ereie , ac finc ncxu, jamhoc, /am il!udmentiofferre,animad- vcrtimus. Cum igirur rer cnrinaPetrilibcratio, cum diurnis percepcionibus , quibiis fe vindum perfenferac , nuUo pado conveniret ; mirum non eft, divum viium de fuo ipfiusftatu certi quid- quam ftatucre non potuiiT?.
Theoiegice verum ed y quidquid per Chrifti vcrbum paruer, acexemplumjdecermiinarur. ^- rfim , Tbeologico fenfu , dcgma, quod ad Chrifti verbum, meotiri nefciura, Joh» 17. v. lyraccom- modacur. Veritas in occulco Pfal. 5 1. v. 8* quas j ad Chrifli, Servatoris, perfcdliftimamimaginem cft exprefti,
Feritas Lcgica in ideis (implicibus, metaphy- (icsc magnopere cognata, eft nocionum , quae ur partes ideam componunt tor?,m , detcrminafcuU- tas per fc mutuo, uc nuila altcri repugnet, nec alia aliam expcllat. Ica cogitatio denaturaper- fediflima haud effida , fed vera eft : Ncque enim eam ingreditur ulla idea, partis locum tcnens, cum cietcris non componenda. Idquodproba- tum eft in Trad. de Jurisprud. Theologix C. I. S. I. §.42. In Transfubftanciationis idea nuila ineft YCiitas , ejus generis , de quo Igquimur : Occur-
cunc
Cap. /. de Caufis dlff, in RtUgioue. j
i\xx\i cnim noiiones inimicis conflidantes corni- bus : Nimiium cogicario Corporis Chriftiex pane oriundi hic & nunc : nec ramen hic 6c nunc cx pane eliciti, fed nati ex Maria Virgine. Irem, cogitario Corporis ChriiH ccelo devecli, &inlo- cum deftrudas panis rubftanris furrogari : & ca^ men non furrogati; fed per trAnsrubftantiationem, i. e, miuarionem formati, Alrerutra hic locum habet pugna : partiales igifur ideas rcmct mutuo deftruenr.es , totam ideam veramelfe non fi^-ijne.
Veiim eodem loco habeatur,quamViriDo- difTimi comminifcunrur, praedeftinatio cx mera DEI «vJaxU minans, nec tamcn noncadem^uci volunc, fapientifljma. EwSok/* ex mero arbitrio, nuila habitaobjedi, de quoftatuitur, conditio- ncagenda deftinat : Atveroelediofapiens, quta eji faptens^ fuum cuique tribuic, ideoremde- hgit, quia, cb ccrram conformitatem , hoc ipft d bccur. Delcdus proin merearbirratius nuliam objedi rarionem habet, idem vero , cjuafapiens, haber ; Sunt igirur hse nocioncs contrarici?. C^am veilem hoc confiderarent Viri Sumrna pictatis & erudiricnis gloria inciuci, inque iis maximeccle- berrimus Hotcingerus.
Vemas iGgtca in judiciis eft determinabilitas (licear enim hac voce. qnamvi$minusiacina,uci:) pro^dicati per fimm fubjedum. Vid« Woiff.Log. Lar. §. 524.P. 597,
Peritas Lcgtca tn confe^Hentiis obfervatur , quoties per alteram propofitionem alrera deter- minatnr. Quodfi Cbriftus non iurrcxcrit. ncc mprtuos vitse reftitutum iri, Paulusdocet l.Cor. 1$' l^yx^i vides hic enuntiationes , quatum prior .:- A I dcict-
P. /. Le Pradeflwatiofie
dettrminat pofteriorem ; ciim ex recuperata So- fpitatoris vita moitis debellandas fpes & nobisaf- fiilgeat. Vericas igitur ineft in nexu, quocopu- lantur amba, etiamli utiaque, feorfim fpevftata, erroris plena nt. Qji ^>- decreto DEI , fineprs- viis in objcdo rationibus, ekdioncm derivaf,i$ immenfnm DEI intelled^m abhocnegotioarcet: Habes hic enunciacionum binionem, in quo al- tcram alcera determinat. Cur, in decernendo, intellcdta opus eft ? ut , qiud maxime, & qnam ob causfam , deftinandurn fit, cognofcatur : Ita« que qui decretum DEi c-x una dc mera iv^tKla, ju- dicant, vel inEelledrum ifthoc quidem negoiio- cxefte jubent, vel rationcs eledioni prasvias, ab ' objed:o fumras » quas intelledus perfpicere, Sc ea caufa voluntati pr^iucere debet, vel jnviticon- cedunr.
Feritas ethica eft fignorum, v. g.fernjoms^ mt fcrtptHm:^ dcterminabilitas peranimideftina- lionem : Qnum id fcribimus, loquimur, velprae uobis ferimus, generatim, cui animi confiliuiti re- fpondet^ Veritas cthica fuit , quam Paulusagi- tabat, qui fe certo lempore ad Corinthios ven- turum i.Cor^i^. V. 5.7. confirmabat : Namta- metfi eventus , aliunde impeditus, non refpon- derit: 2»Cor. i. v. If, ex animi tamen fententia fidem Paulus fecit illis, fore , ut, Ii per Macedo- Tiiam iret, illos invifcret. 2.Cor. i. v. 17. Sed cxpendamus, quaefo, annon contraria ratiofit , qu2 rantopcre vexata eft, famofae opinioni$:Po- teftne quisquam publicis documentis fignifican- dum curare : vellefe complures fempiterna maUa^ tos feUcitate^ quorum tamen partcmnon exiguam ,
arcano
Cap, / de< cak/is dijf, in Religjme* y
arcano quodam confilio, nec ur.quam proden- do, nifi, exfecutionefada, aeternisplagisdifcru- ciandam medicatur ? An in ejusmodi negotioin- eft veriias ecnica ? Annon fatius fulfTet, nihil bo- ni fignificafTe , quam, afTcveratione fada,alia omnia dcftinafTe animo /* NulJi igitur fapienti hxc eft affingenda agendi ratio,
Feritds moralts eft fignorum , quibus animi deftinaiio patefieri {olet, v.g.fcrmonis,feufcrip- turas &c. conformatio adobligationem,quatene- ris : Si, quam dedifti, fidem, praeftas : Si quas ex oflicio loquenda, filentio non involyis : fi pro- miftb, quo te adftringis alccri , ftereris , (Scc. qui- bus omnibus vericas talis continetur.
Fieri potcft, ut in eadem adione^ & veritas infit, & falfitasj ar non codem modo, Ncgabant itgypriar ae obftetrices , ie uxoribus hebra^is auxi- lio venire, parturicntibus ; Exod. I. v. 19. quae falfitas logica erat, generis fecundi ; interirn , quod ad obligationcm, Ucmimhus mn magis oh" temferandi ^ukm DEO Ador. f . v. 29. compa» rata fuit : Exod»i. v. 17. in adionem illhanc moralis vcritas cecidic, remunefanda a DEO Exod. 1« V, 20.
Quorfum hajc , in , de prsedeftiinatione , ^ii- curfu? ut intdligas, nihil tibi praEfidii ineo fi- tum pro tuenja voluntate, quam vocss , figni,(3<: beneplaciti : /i?r/^. inquis , tn eadem aEltone veyi" tas (3 faljitas concHrrit , hs.c innocens , illa mnito fanEiiJJlma : Foluntatem jignifal/itas <3Hdtdam togi - caafficit^fedinnoxiaJedfufpeSta mimmt.yiecemw (ih- ligatnr DEhs a ^uo^uam , ut arcantim , de quo- THndam refrohornm interitu ^ con/iltum^ pran^ature A 4 expoKai,
8 P. K De Predeflinatione
txpovat» Atj pace tua dixerim, nunquam fal- (icas logica admitcenda cft , nifi , quando iitr aque veritas, Sc logica, dc moralis, confcrvari iimul non poteil: j ut vel exemplo i€gyptiacarum ob- ftetricum cognofcitur, qune eo rcdad« fueninc, ut auc fidem DEO dctredare, aut illo quidem praetextu uti deberent, viiam fuam , qux cum fa- lute Ebraearum conjun^a erat , incolumem prse- ftiturar, Vericas cnim logica morali fubjicitur : fsrmocinandi facultas , qua poUcmus, quamque logica vcdcas exornat , efl fropter foctetatem , ex qua moralJs vecicas judicatur : Non (ocietas prop" ter fermonem^ Sed fac in his, ad tuam fencen- tiam applicandis , periculum , profe<9:o fentics , nullam DEO neceftitatcm impofitam , uc aliud pras fc fcrac, aliud arcana agitet dettinacione : Vanum igitur praefidium , quod caufam nihil ju- var^ His ica difputatis c divcrticulo rcdeundum cft in viara.
§• 5-
Cauffarum, quae homincs, in tara fulgida Ve- rltatis luce , opinionibus tamcn fuis alhgacos te- xient , gcnus eft duplex : Aliud cx ipfis hominibus fcaturit; aliud cx ipfius veritatis ampledendae five intrinfeca , five cxtrinfeca difficultate. §. €,
Prima, quae cx ip(o homine petendacft, ad crrorcm 9 non obftantc vericatis lumine, ocuUs obvio , obftinacc, vel, ut micius loquar, firmo animo fe(5tandum, caufta oritur ex immenia ani- nii abyftb, feu fundo, quocontinecur percepcio- num infinice velut parvarum , i. e. ad quas non major mcntis cxiftit atcentio , ac vohtantis pul-
vircuii I
Cap l de Catt/tt diff. i» Religione,
vifctih, in dimeticndo monce ; vel, ac exigui hortuli, in srftimandoglobo hoc teiraqueo, in- credibilismnltitudo, qua homines inexplicablli impetu in aliquid ferumur, & nefcio quem in- ftindom fcntiunt, ut omnia, quae ex advcrfa parte 5 diftindis , cerciflimisque rationibuj firma- ta , collocataque funt > parvi inftar momenti , aut pondcris habeanr. {a)
(/e) lu hanc obfcrvationcm , qua?, qnanrum & iii
Phyficis, & Pfychologia utilitans habeac, dici
vix potcft, inciderunr Viri dodiflimi, occ^iionc
incomparabilis invenri, calcuU infinitc/imalis,dc
quo, pcrpcnJc, fi placer, fcquentia vciba,ia
otio Hannover i p. 19. Andyfis fpeciofa , Jive ars
inveniendi mathematica mira augmenta accepit^ ope-
ra inprhnis mea, & al^quot amicorumy qui novam
qaandam a me propofitam litteraliter calcalanii ra-
tionem in ujum transtulerunt , qua ratione fuppleta
funt ea , qu£ Cartefitts ipfe fatehatur infua Analyfi
deejfe. Nam novam excogitavi formam in cakulo
exprimendi motuum progrejjus infinite parvos y &
ipfa progreffuum rudimentaf qujifuntinfiniteparva^
Cum him motus , quippe qui intemporefit ,fit, ut li-^
nea ordinaria, oportet utimpetus ,tanquamtnittam
Motus inftantaneumfity utlmea infMte parva , feu
infinitefima; Ai conatus (e. g. gravitasy aut vis
recedsndi a centro ;) cum infinitis demum repetitioni'
Vus confiituant impetum , erit quantitas infinitles in-
finita parva. Has nvtioncs infinUi ubi tradnxl in cd -
culum geometricum , invent^ funt folutiones Phyfico
vtathematicorum , qua haBemis in potefiate noneffe
videhantur, nunc autemparuerefmliuscalculo in^
finitefimaU, quia natura ubique aiiquid inti*
niti voiuic,ut vcftigiaoftendat Audorisim-
menfi. paulo inferius, p, n. Et Marchio Hn~
fpitalius^ qui peculiarem lihrum ^e hac nova Ana»
lyfi infinitefimali nuper in gaUiaedidit^ agnofcityin'
A ; cepfjfe
10 P. L De Trddejlinatkne
— — — M»»— II I ■ ■ ■
cepijfe m^ ubi omnes alii deftermt^ & hoecalcuU genere perfringi quodammodo parietem , qui Phyfi^ cam feparat a Jdathefi» Eijam ars inveniendieo proveBa efi^ ut appareat* nihil inviumfore^ uhifufficim entia funt data, niodo hominesfibi ipfis non defint^
§.7.
Primo explorandum cft, numquid tanta per- ceptionum non animadverfarum in mente exfiftat abyfTus : Deinde docendum , quomodo illa faciac ad hominesinopinibusfuisretinendos, Illudfie« ri potefl: rationibus & ex fcripturapetendis, &ex fana facultate ratiocinandi. ' ,
$. 8.
Plura contingerc in animo , quam ea tantum, quorum nos imbuimur confcientia , vel I cx oracule Jeremis Cap. 17. v. 9. lo. cognofcitur, ubi mens hominis tamferocia exfultans , ^uam metti fraEia ac dejcBa repYAfentatur , additurque , nemi» nemejfcy ejui, praterDEHm^tamamposJitperfcrU'- tari ahyffum, S\ vix perveftigari mens hominis po- teft, fi a DEO difcefTeris, fequitur^plurainnobis cvenire, quam qucrum fenfu afficiamur*claro: Aliter enim,fi nihd in tenebricofa mencis abyffcrac- cideret, quam cujus confcientiatangimur, nihil rcmanerec nobis preveftigandum; itA quaelibet cogitatio, quamanimadvercimus, omnemmencis ambitum emctiretur ; quod eft contra difcrtacitati oraculi verba.
§.9.
Si, qui omnia fecerunr , quaecunque didlavic
confciencia, in diligenciftima , ad hanc iilibacam
confervandam , cura, nondumcamenjufti, auc,^
ex omni partc , puri habcntur : Tefte Paulo i.
Cor.
Cap, /. Ae caups dijf, h Relij^iofie, r Z
Cor. 4. V. 4. Ferfpicuum efl:, plura mala in arumo contingere , quam quorum nos percellimur fen- fu : fi plura mala , cur non &: bona ? Id quod ad primos gratiic appulfus , nec non animum incolen- tis inexplicabiles imperus inteliigendosquodam- modojperaccommodatum eft. De quibus fuo loc^. §. 10. Quoties , quaefo , noftros ipforum animi fi- nus 6i anfran6tuofus flexus excutere , & quantum, per imbecillicatem humanam , fieri poteft , perre- ptare jubemur ? Paulns iuis graviterinjungit, nc officio, quod ad explorandumfe ipfum perrinct, Corinthii defint. v. i.Cor. 1 ^. v. 5. ^n idfmfi» rumffiijfe extflmas ^ (tmllaammilatihtflay ITJilx perccpciones occult^, cx quibus majores^ qHorum fenfu affcimur ^ veluti componuntur, *vel nobis non advertentihus tn mente extfierent /* Non eftigituralienum, credere, dariinanimopercep- tiones infiaite exiguas, ex quarum vario concur- fu, ut clarae cogitationes , quas fencimus, oriren- tur, efFedtum iic. {h)
Q)) Faciiint huc verba Inventoiis calculi infinitefima? lis. Meraoir, infere dans rHiftoire des Scavansp. 3?7»358. 359.540. eh Jl y a en chaquciubftancc des traccs dc tout ce, qui lui eft arrive , & dc touc ce, qui lui arrivera : mais certe multitude infinic dts perceptions nous empcchede lesdiftinguer - « rAme, toute fimple qu'elleeft, a toujoursun fen- timent compofe de plufieurs pcrceptions a la fois ♦ cc qui opere autan: pour notrc buc, quc fi ellc ctoit compofce dc pieccs , comme une mschine. Car chaque perception pfevcdente a del'inlluencc iur lcs fuivantcs, conformem«Dt a unc loi d'or- drc, qui eft dans lcs percentions commc dan* lc$ Jliouvemeo5, - - - ics rerccptioas qui fc uou-
v^r.t
12 P, L Be Prddeftimtioite,
vent cnfcmblc dancuncmcmeamc cnmcmctcms cnvcloppant unc mulcitufic veritablcmcnc infinic de peticits fentimcnsindiftinguablcs, quclafuitc doitdevcloppcr, ilnefaut pointfetonncrdc lava- tietc infinic dc cc,<|ui cn doitrcfultcravcclctems Tout cela n'cft qu'unc confcqucnce rcprefencati- vc de Tame, qui doit cxprimer cc qui fc paffe , Sc memc ce qui fc palfera danj fon Gorps, & ca ouelque fa^on danstous lcsautrcs* &c.
§. II.
Cave crcdas, quum res ica fe habeat , forc, ut compofitione qiiadam , materiae charatSlcrem oftendira, mens, materia? omnis expers, afficiatur : Nam quantum abeft, ur tua dc Sole v. g. cogitatio, ad inftar corporis ciijusdam , compofica fit , (i rc- folvi in alias ideaspartialcspotcft, v.g.innotio- ncm ftelldfixd hujus Vorticis, caltd<i^ lucidx^ wotri" ctbus vtnbus frdditA: Tantum abeftjUt menstua tanquam ex partibiis nonnulHs coaiucric : tametfi infinitascompIe(5tacur exprefiiones, reprcefentatio- neSjinclinationes arcanas,nifus dcbiliores,relatio- nes & iimsiia , ex quibus tandem complicataquae- dam nocio formacur, qua^ex profundaanimi fca- turigine in apricum prodit , i. e. fuae praefentiae fenfum excitat.
Audiamusnancargumcnca, quaeporrigitfa- na ratiocinandi facuiras. Norabiles corpsrum quorumvis motus , ideoque & hujus, quod noftra regitanima, infinire parviscxmotibus oriri, no- tarunt illi , qul caiculi infiniceiimalis ufum in Phy- fica & alibi oftenderunc^ §. 6. nor. (<«) Atqui ope- rationes animcc 6c corporis noftri funt confenta- ncas : Ut igitur his perceptiones illius ex asquo,
non
Cap. /. de c^ups dijf. in ReUgione. I j
nonnifi per inhnicedmalem cakulam , a^ftimanda:, rerpondeanc , rationi conformc Cil:, $. 15. Si in abyffo animi non fopitaj jaccnt innumerx pcrcepciones, propen^iones, nifuSjjSic, non femper dirt-ernenda a nobis ipfts : Qaseratio, qua^foeft, nr, eodemv. g. (crmoneaudiroaduobus, alcerve- licmentifTime commovcacur,aitcr affeduum quod* dam frigus renciac? Annon, cum excrinfeca caa(^ f"a cadem lit , & ex icquo aiiiciat ucrumque, difcri- minis rationem in anima quimere nos oporcet; Quod in akerins mencepnftinic cojusdam offenfio* nis vcftigia impreiTa jacebanr, quas praffencium ver- borum perceptione renovata iunt, inalteriusvero anima non item, Sunt igicur complura in nobis, non animadvetfa, nifi occado quaedam , exrrin- fccus.oblata, exprofundoeaevehat, &:luciveluc cxponat , i. e. efticiat , ut a mente hic <5c nunc di- fccrnancijr.
Argumcnti hujusutiliras permagnaeftin allc^ ganda ratione iiiius reiiftendiconatus, quoqui- dam , nefanda malitia , c<Eieftem verbi divini vim «ludunt. Sinon atccndendiad res gcavioreSjindea multis retro annis, aftuetudinem conciiiafti ; (i de- fultorias nonnihil lcvitatis ex parcntibus traxifti, qua rcm, ni(i jucunditate fupetficiaria alliciar, prae- tervoles ; lln iraprudencis educationis errore infini' lis perceptionibus affedlus fuifti , quas deiicata co- rimi omnium faftidiapeperctunt, inquibusnihil incft, quod blandiri fenlibus poftit : an mirum eft, tot propenfionimi , nifuum, confuetudinum, prac- judiciorum, aliaruraque conditionum non a te ipfa
; animad*
14 -P- -A De Pr<zdeflimtione
animadverfaium , confluxu, vcrbi eflicaciam im- pediri ? An, cui vix momenti fpadum rerio adcen- dis, ejicere animo poccil, multisretroanniscolle- d;am , infinirarum perceptionummultitudinem ?
$. '5- Tanta ut veritas iilcerius comprobetur , cogi- temus de linguarum notitia, & agendi matura pru- dentia, multorerumacdiuturnoufu, &innume- ris ancehac exercicationibus , comparata. Antu una cogitatione diftinde lecordaris omnium voca- ,bulorum, quae&vernacula, &Philologiaomni$, inde a pueritia, tc docuit , & quorum ne tu numc- rum inibis unquam ? Sizpe integn fpatto anni , vel ^ biennii vocabHlt rarioris memorta te nonftibtt , r «- lus tamenvefligtum inprofunda mentis abyjfo dfiElHm efl^ dataprima ejua-^ue anfa , renovandum» Mcns igitur facultatcm, vix difcerncndam , peromne illud (ilentii tempus , habuit , fuo tempore voccm revocandi & pronunciandi ore.
§. i^.
Quid dicamus de prudentia in agendo, mul- tis olim obfervationibus, longo annorum decurfu, fcnlim comparata ? Cum ad negotium Vir prudens tradandum accedit , quot qu^To fimiiium cafuum, olimobfeivitorum, perccptiones concurrunr, ad cxphcandam operi^ difficultaccm , quoc habitus, quot agendi non difcernendaedexceritates, quoc comphcatx hiftcriarum , legum , rcguiarum poli- tlcatum notiones, de quibus ramenomnibusdi- ftinde non cogitat, ubiinexfequendooperepru- dens laborar, Saepe non exercitato negotii cujui- dam tradandi rationes qusevis diftinde cxponun- tur, nec tamen nun (equitur eventuspatumpro-
fper.
Cap. /, de cau/ts dtjf. in ReUgione* i ^
fper, nec camcnrcsnonmalefuccedic, bcnefuc- ccirura , fin exercicacus rem expediendam rufcepif- fcc. Quid iiiud qusfoeft, quod prasftac , ucex- ercicaco res profperc eveniac, parum exercitaco nonicem? Cerccoiliil, de quodiftindlccxcrcita- cus cogicac , auc cujus clara confcientia imbucus eft. Alicer rem alceri expofuic, (fidum quippcMagi- ftrum camirper fingo:) Fuic igitur in exercicaro, nefcioquid (ingulare, quod ocgoiium aggrelTurus vei ipfe aiceri declararc non potelt : i. c. datur piu- rimum in anima, adquod non advertimus diilin- (fle, ncc femper pofTumus.
§. 17- Ex hoc argumcnto, quancum incerfit inter Tlieoriam cc praxin, luculcnccr cognofcitur. Theo' ria eji multttudo percepttonunjy de cjutbns dtflin^iHs cogftare , (^ quas proin altis declarare Itcet., Dacur cnim clieoria quoque de rebus agendis,qualis in le« gum nacuralium notitia potucur. -Aipraxis c^m- plexus efi perceptionum ^ iS 'veluti expettenttarHm^ dexterttatum y qutbus nemo afficipotefi^ nifiidagat^ cujus vult/enjuHti^ qu«E igitur ejusmodifunc, uc animum vel non advertentemi fentim paulatim* que fubeant , nec aliis explicari pollint. S. i8. Qua» animabus veftigia unquam imprcfta, ea« dem dcleri nunquam , Vir fummus pridcm obfcr- vavit : Id quod ad anim^ immorcalicatem rigo- rofedcmonflrandam, plurimum valec: (c) Intcl- ligitur: proinde, cum inhnitis pcrccptionibas mcns quoti Jie afficiatur , eas in abyiro mentis im- menfa repuftas , varictacem efficere iniinicam. (c) Tiiomas d'Aquin a dcia dir, qucles amcs dcs Ani-
maux
J 6 P, /. De Prddefiinatione
maux font indivifiblcs, D^ouils^cnfuit, qu'cllcs font incorruptiblcs. Apparemment <ju'il n*a pas voulu s'cxpliqucr pius ouvcrrcmcut , & s'cftcon- lcnt^ dUvoir poic le fondemcnr. Onpcurpoler, <jue tout cehpourroitctce, maisavfc fortpcude confohtioa , car quoiquc nos i>n;cs & ccllcs dcs * autrcs aaimaux dcmcurenc, ellesnc fcrcfouvicn-
Bcuc phis du paffc, Maisje fuis d*unauticfcnci- mcnt } j'avouc qu' aprcs la mort nous nc nous fuovenons pa^ d'abord dc cc, quc uous avons cte,cc qui n'eflni proprc ni bicnfeact alanature ccrois ccpcndant , qut ce , qui efi une fois arrivi a une am€i lui eft eterneUement imprime, quoiquc ccla nc nous revicmse pas toute la fois a mcmoircdc n.cujC quc nous favons plulicurs chofcs , dont nous ne nous rcfouvcnons pas toujours , a moins que
?iucl(^uc chole n'y donne occafion , Scnousn^yfuf- e penler. Cat qui pcut fc fouvenir dc toutcs cho« fes. Mais par ce qu'il ne fe fait rien en vain dans la nature , & que rien ne s'y perd , mais que tout tend afaperfe&ion & a sawatuYiti^ dememecha<* quQ imagetque nStre rme recoit, deviendra enfnun iout avec les chofes , qui Jont ^ l* avenir , dc lorcc , S|nc nous pcurrons tout voir, comn*e dansunmi- roir , & cn circr cc quc nous trouverons plus pro- prc a notrc contentcment : D* ou s'enfuit, quc plus nous aurons dc vertu , & fait de bonnesau- vres, nouscn aurons plus de joie & de contcnte- DCDt, Nous dcvons donc conclurc dc la , quc nous devoas etre 4 prcfent contecs, par,cc qu* a \c bien precdrc, tout ce quiarrive, eft fibiendi- fpolc, que nous nc lepourrions pas mieuxfairc, quand m£me uous fcrions forc iotelligencs a ccs {(ortes dc matiercs.
Scd fupereft Viricujusdamfummiargunien- tum adcuracum, pro ea, quam tuemur fencencia» heic inferendum verbotcnus : Prdfentiawveroper" ceftionHm flhrmarHm ^ qualafupra dtxi^ohfcura"
THm
Cap*l, de cau/is dtjjl in Reli^iofte^ 1 7
TMminnmmo i factle fecjHentivHs ttbt exempUs per^ fHadeho. Fac fHhtiltffimnm feriei filum ante ocHlot extendi tfios : an tUtus percepttonem hnbes , ^ coio» rem agnofcis ? FtngamHs effe CQerHleHm», Fac , aitnd fropont filHm , tdemque flavnm effe : agnofcts fiium C^ colorem eJHS» idem acctdet , fi mtlle offerantnr carniea , ^fiava mdle^ fam intertexe tiia mmHO filn , ^ denno ojfer ocnits teiam : qntd agnojcts f elarc Vtridem ^ fed obfGure ccernleHm^ dcJlavHm^ colores^
TsJon metuo , fie tjHis dtcat , /? colores coerhleHm^ C^flavHm piane non percipere , ^ viridem ex nefcio^ ijHomhtlo^dertvet, jdlcctpe aitHdnoH dtffimiie. No* vtmus tliHfirts JSJsrvtom > magno CHmfctenttarnm Ih - ^H nnper defnnEii , indHflrta , foiare inmen nthil ^lind effe , eiHam radtornm in fefe heterogeneorHjn G? inalterabtiiHm mtxturam , qHorum alti rubrHmi altifiavHm^ vtrtdem aiit^aitt cosrHienmcoioresex.'^ htbent» Dum tgttur album foiis iHmenpercipiSf fti» hil ntfi co/ifufos hofce coiores perctpts j fed perctpis confufos i tgttur finguios feorfum »on agnofcts -per» ctpis autem omnes, conflat entm e xperimento, dtjferri aUedtnem iHminis folarts ordtnartam abea , qu^ vi<^ detur , fi ^uam fpeciem radiorum {coiorem v.g» /?4« i/Hm exhtbentium) intercfftas» §. Zi,
jQHtdqmd igitUr de commercio corpotis & ani^ wi fenttas , habes tn fenfatione inminis percepttonei coiorum i\ quarHm tibi feorfum confctus non es , ^ habes tamen : Habes tgiturpercepttones, tjuasdixif obfcHras, Ut hocjirt^ttis e^iferere Itceat jfiatua- PhHS ante ochIos ex optica Nerptoni L,L PJIi TabJf^* filHrami^* m ^fta O^ F, <> rad^nm falarem compo* fi JifHm
18 P^ 7. De PrddeflitiatUne
litHm per firamen in vaiva tUahentem in conclave chfiuratum , j^. G, B» Prtfma trtgonum vitreum , Une(& ^ p, <p tj. (fc, radios lumints refiraEios ac di* "vergenteSy M, iV. lentem vitream\ <p X. f X^ra^ dios iterumcdeuntes , D. G^ E, Pri/ma fecundum, X Tradium folarem denuo colleUum. K, //. /. Prifma tertium , €f 2^ T^T, S» &c, radios denuo refra5los & dtvergentes reprdfentant, Excipe charta alba lumen SoUs inter x (S y s , apparebie albidum^ (jua^ le fub dio confpicitur, Qturo , an in haclucisfpecie colorem rubrum percipias ? negabisfine dubto , Te clare illum percipere^ ut ejus ttbi confciusejfepoffis^ ex fenfatione immediata, Jbiam (ine Nevvtono for" taffis neuter noflrum ejus prafientiam vel conje^lafi" fiet, Qmdfi igitur colorem rubrum hic perceptfli , fercepifli obfcure, S^6. percepifti. Id itainfiero: §. 21. Tene , p placet , chanam eodem in loco, donec ego lentem M, AJ, tn parttbusp, ^. r. & s, obtexero, (i radios cp ^, (p <f, (p c, <p s, cumqtte i&is vioiaceum , indicum^ vtrtdem ^flavum colores impediero ^ neper lentem M, N, trandre cum radiis p^ t, pojfmt, Fi" debts in ckarta tua non albumampliusyfedrubrum lumen, Unde rubor .^ non ego effeciy ut rubrum aii" ^uid accederet^ ^uod antea non adfiuerit : Quidejuid rubrinuncefl , ante adfiutt 5 (3 (juemcum^ue nuncin te motum aut perceptionem excitanthiradiiy ettam ante excitarunt 5 funt enim per JNevvtoni dogma inalterabties, Percepifii igitur & antea , fed non di* flinxifii , ob aliarum perceptionum cum haccc mixturam.
§• *?. jitfUi^ fic ixemfiis dtficoy dari perceptiones
magno
Cap,L de Caujls dijf, in Religionn, I9
magno nnmero obfcuras , ^Harum figi/lanm nohts confcii non fptmHs , donec ah aliis , ejmbHS permtfiai fnnt ^fegregentHT ^(3 ^nafi ex illis evolvantnr, S$~ milia de ommbHs dtci fenftbns foffunt^ StatHe te in medio centnm oratorum in ambttu circuli Aqua" Itbns intervallts dtflributorHm , C? 'voce altd , fed aquali i fermones habentium : Percipes omniHmvo" cest nulla enim ratio eji^ cur alterammagis^c^Ham alteram perciptas ; £# nihil tamen intelliges j per» cipies igitur obfcnre, Fac , ut unus eorum Htatnr tubo ftentoreo , & reliqHt pergant , ut antea ; vel impone relic^His filentinm , aut jnbe , ut fHbmiffe ad* modum loqHantur , centeftmus veropergat , alta^ ut prtHs , voce ; perciptes clare, ^ua dicet ; net^ue tamen in prtmo cafureliqttorHmin aurestua^ aUto ^ minHi" tur , neque infecundo augetur aUio centefimi. Du^ fltct igitmr modio , ^uod prius obfcure pcrceperat , ivolvi pocefi , ut clare illud fentias»
§. H ]>^€qu€ extraordinarti hi cafus funt^ aut /K?/- iUfolum, Quoties accldit , ut de no^e percipiamus claros fonos , quos interdiUi ob aliorum prdtfentiam , perceptmHs quidem non minus vere^ fed tta obfcure^ ut dignofci aut intelligi artkulatA voces a confufo firepttH undique irruente non potuerint ? Nolo plura cumulare exempla rei-y namqua h<ec pro fpectmini' bus fufficiunt : Si quis autemvelit^ ut per exempld evincam , totidem & tales practfe adeffe , (^uales fupra fuppofui , id omnino fieri non poteft^ Keceffe fgitur efi hac in parte^ ut generaliargumentofidas* id fi bonum efi , fufficit jcopo €?r.
" Huc uf^uc V ir laude mea fupcrior, Poflcnt B « his
to /*. /. De TrAdeJUnatkne
his addi : Si radiorum , ex obfcrvatione Nc^j^toni, diverfi coloris , confiila aflicimuc perceptione, qua illi nobis reprxfentancur uc una albedo ^ 6c vcro V. g. radii rabedine tindi confufam illam notionem (ua adione ingredicntcs , iterum alits partibus condant, cx quibus fua rubedo coalef- cit ;nam & rubfidinis notionem in compluradc- bere rcfolvi , naturaliura rerum curioii pndem obfervarunt ;Scquitortandeai,exiguarum p<rrcep- tionuni muUitudinem , (nam &: eorum , quibus rubor efficitur,radiorum (jmile eft judicium^nuilo Bumeropofle detcrminari, atque tamexiies pcr- ceptiones partiaies notionem toralem , cujus fo- lius confcii cvadimus, ingrcdi, uc, fiveadeirent, fiveabeircit, nulla nobis varietas in perceptione sotali adparerct , i. e. dari perceptiones mfimte parvas in animo , quas a fe inviccm difccrnere nequaquam licet , idque perdcfinitioiicmcalcuK infinitefimalis.
(/) Infinue parva magnitudo ea efi , qux adea cxigua pars rci akcrius cxiftit, utcum haccompararine. queat, Sic Terr» Diameter rf fpcdia Solis diitan- tix, multo magis ftcllarum fixarum, individuJ pundi rationcm habct : quoniam primus ftclla- lum motus talis adpariturus eflcr, Ci velroax imc ccrra talis eilct, (jualis cum Itcllarum diitanda comparata yidetur»
§. i^.
Confirmata , quam de animsB abyfTo tradi- «lus, fcntentia, facile eft adjudic^ndum , quan- tum hxc res ad muniendos, in crronbus fuis, ad- verfus veritatem , bomincs valeac Fac cflc, qui ab incunabulis errorcm cum ladc velut matcrna (uxeric^ qui in eo educams adoleycric. qui in^
numeraf
d^./, de Cau/ts dijfjn Religifine^ %\
uumeras admonitiones de eo tuendo accepem a
parcntibus, propinquis, curatoribus» amicis, fa-
crorom miniftris, vicinis &c. (ficcnim fieri Tc-
iet plerumquc \ quivis religionem, quam hasrc-
ditadim habec, putat optimam » & pofteris in-
ftillandam) Quot inclinationibus, afFediibus, pro-
penfionibusquc ad errorcm mordicus tenendum,
ppplendam putas ejusmodi mcntem ? Cum in
animo nihil comingat, nihil cumperccllat,quod
non qu^damrelinquatveftigia, aerernum duratu"*
ra , §, 1 1) & revocanda, quavis oblata occafione;
§.15. fequitur, ut primum cxfamiIiaricolIoquio>
vel fcripti , pro concraria veritatc concinnati , le-
«Stione, veritatis radii animum intrarc occipiant,
mcntem ab eis iri averfum, eos adduduram \%
fufpicionem , nec alitcr intuituram,quamdogma
cjusmodi , quod fugiendum , quod vei a Te, vcl
dodioribus confutandum , ncc uilo modo tole-
randum fit, obftans, ncfcio, cui fcnfui in con-
trariam partemtrahenti, i. e.tot colledorum, pro
«rrorc rucndo, nifuum, multitudini ^eu abyiTo*
§. 27.
Inde fit,utad meditandam dodridlp, ha:-
reditario errori contrariam, primo accedas cum
in.'xpHcabili crronex confcientiasinftindu, Nani
cdm innumerar»uTi perceptionum , a primo indc
rationis ulu colledtaram, vis te in eam inducac
epinionem, gratum D£0 cultum prsftari, ii,
quidquid tuii placitas adverfum eft, dcftmatur,
modisquc omnibus , quorum compos fieri potes»
imminuatur, eradiceturque : Profedo ad opini-
'oni tua» repugnantem veritatem , conrcientLt la-
borantis impalfu, non advettes, non meditabe-
B 5 . J^i«
1 % P. h ^^ PrAdeflinatione
ris integram cum omni momento : nc te crror invitum occupet , abilrahes mentem ab ea , quo poreft fieri , modo. Non igitur mirabimur , te in tuo errore permanfurum. $. 28. Qupd /i tamen veritas de primo tuae contu- maciae gradu dejecerit Te , nondum vel illa tri- umphabit , vcl Tu ei fidem habebis. Fingo, pri- ma de (tatione te depulfum, ut veritatem prae- judiciis contrariam cum omnibus argumentis ponderaveris , & fada tui erroris veritatisque comparatione, hanc illo judicaveris potiorem : Habebis illum veritatis ptogredientis conatum pro telo Satanaz, pro farcinantis hacrereos dubio, accufabis tuam folvenda^ difficuhatis impotenti» am, confules, qoos habes pro dodioribus, ut, in cxtricando ex laqueis animo , ferant auxilium.
§. tS- Illi variis errorum tuorum pigmentis glau- coma objicient , ratiociniis, in Ecclefia ufurpari folitis, offundent tencbras, non folvent dubium, fcd oculis , vario difcurfu , vel imprudentes ipfi, cripient ; mentem a cardine quasftionis ad accef- foriaavertent, problemtt, veritatis novo ortUifa- cile folutu fadum, intricabunt denuo, & nihil intadum relinquent, quod ad Te , in errore con* firmandum, pertincbit,
§. 50. ^ ^ Si tanto judicii acumine pollebis, ut obje- das datarum refponfionum, i. c. vcritatis obfcu- rationum, nebulas, perfpicacia trajeceris , ut non- dum fatisfatH^um ex temetipfofenferis, fecundum confecuta gradum veritas remoti(fima adhuc a
iriumpho
Cap. I, de Caufts dijf, in Religione, 1 1
triumpho crit. Tum enim vafta perceptionum in errorem tendcntium, & antc hac paulatim col- ledarum, abyfTus, aciem demum fuam adverfus vcritatis agnitamdemonftrationeminftruet: Erit, iiefcies quod j pondus proclivitatis, non obftante certiftjmo veritacis argumento , in contrariam regionem propendentis. Cognofces veritatem , eademquc tangeris , fed noles eam fequi, propter nefcio, quam inexplicabilem animi convidioncm.
§• J^ Dices : Non efi audienda ratio , quA femper facr<t veritati {xe^d:ms ^ tuo errori) ogganmt:Non pojfum equidem me his exfolvere duhits j Sum tamen aUundettaaffeUus, utnsohtemfefare nolm, lenta" hunt me hdc dubia^ non autem occupabunty aut in fuas partes pertrahent» Amas igitur errorcm, neque cauftam amandidiftindteevolvis, autevol- verc potes. Quidq«id in contrarium dicctur , rationis pcrverf^ titulo , a te dchoneftabitur. Cauflabcris , pluris effe faciendam fidem , t^ukm rationem ; [implicem animi adfacra appUcationem magis DEO adprobari^ qukm fpecioflfmis nixam rattociniis fcientiam ; de rebus divinis mn effe di» fpHtandum , fed credendum , »0« interpolato animi candore ; amitti, non attingi veritatem longomo' mentorum in utram^ue partem examine, Itatan- dcm Fanaticifmi iemina fpargis, & omni errori^ fubmoto examinc, latam aperis portam, (e)
(e) EJegantiflimc erudirorum nonncnio : 11 ii'y a rien de fi excravagant, que dc voir aujourdhuy dcs Auteurs, traiccr la raifon cn pcdanteincommode, qui gate cous les plaifirs delavic, Lc Marcchal de Hoquincourc difanc, qu'en certaineschofes,(ur touc en matiscc de bravourc, & co macicrc de foy B 4 il ne
^4 P' h De PrddeftiftamM
i\ nc falloit point de raUpn j Lc P?te Canqy Jefui- te , qui fe trouva a tablc , y gpplauHit forf, Ji^ouf dites hietJi Monfei^neur, point ^eraifon^^paintde raifon , ^' efl encor ma devife , ^ww^ ^^ r^ii/b» , e//^ m fait, que des, beretiques^
§. J2,
QusE ratio eft amoris erga jpropinquos , pa« icntes, liheros, fratrcs , forores , afEnes ^c. ea etiarn elTe (olct propenfionis in hacrcditaria fa» cr^a, qaorum amorcm propccr fludium in jHos concepimus, & a quibus religio iti nosprofedb. Amamus cos, ^ui necejfarit funt y quiafHnt ; (i vel maxime maios , & aliis jurc perofos efTe cogno* verimu5, CaufTamur : LAh jf^nt infe^t , fedta^ ptennofirt^ ^utamus igicur, quantum iiiisdecc^ dat, nobis cjerogari, quia fint noftri , a nobis procrcati , imaginem refercntcs noftram, nomen
Eropagaiuri, vitam noftram in fe ipfis, nobis inc migi antibus , ac 4udum defundis , con- (crvaturi,
«. 33. Haec animi difpofitio totammentisabyffiitii velideomaximepervadit, & cmetitur, qiiod ca* dem anima nunquam a fe diflidere ipfa , nun» quam a fe exularc , i. e. fc non amare poteft. Non ineft tamen culpa , cum a conditore ingc- nerata fir. Si tamen Jimites migret, foia obfcu- farum perceptionum immenii mole m amorera ^rga propinquos prona , non formata diftindi cogitarione , propinqms oh DEljirAceptiim dtUgefu 4(^5^ ideoque in cafn coUtflomf, hanc (c, DEhm^ antepoMendum iUis-^ Matth.io. v,|7. SiicaSUOS Pacences, liberos, judicet, uc,quQdmagisSUUM tft, (cQsleftc Numcn) ]^ofthabeat, fctlerc pro»
fcao
Cap> I^de caHfis dijf. in Relij^ione, 5y
ft€to (e gravi obihingit, non parganda vaftidi- mo inftmduum occulcorum, & fortium i id fa- cicndi , oceano.
§• 34- Nam quanracunque illorum impulfuum mut-
titudoficefttamcna multis, immoinfinitis olim
perceptionibus extrinfecus adfcita, Adeft omni-
no femper nulio numerodeterminandainanimo
vis inftinduum ; Sed nondiredafuiffet, v.g. in
propinquos, nifi eos NOSTROS eire,mente pe-
nitus olim infixum effet. Qiare filii, quem amlf-
{um putas> fin ignotum temere ofFendas, nulUus
caperis amore* Fieri ergo poceft , ut illa vis ali-
orfum dirigatur , nec purgandi cdulfam relinquat;
ei, qui modum , in ea fequenda, excefTent.
§. 35. Std vide , quantopere amoris in facra h«re-
ditaria conditio illius fit fimilUma. Si quis re- prehenderit tuos propinquos , pietas non finit, &C re<^e quidem , an, qui objurgatione utitur, ve- radicat, inquirerc : Kon ccgitas^ curdicat,/^^ CHpis^ nunquam fuilfe diutum X Bcne tuquidem, fed minus tuto idem facis circa facra. Poteft fieri , ut quae TUA putas, reapfe tua non fint, fcd ahcna -, SOLA enimadtefpeaatVERITAS: cum ex altcra parte de propinquis, quod TUI (inc, femper poflis cfTe cerciifimus» §. 16. Inde efficitur, ut nunquam cum plena animi aequicate, aut tranquillitate ad argumentavcrita» tis advertas , qua? tuutn errorcm invadit. Amor, quo minus ea ita trades, examinesque, uticitra partium ftudia fuifTes fadurus, perpetuo obftat*
X^ P*h ly^ Prddeflittatiotie
Qtdd \ anfas efly id imfeti dubioYum telis^ t^Hod fumma pietate veneror^ ejuodinde ab incunahuUs maximi feci , in qmd amandum toto pondere pro* fendeo ? At , inquis , me talia agitaffe animo , non fenliun^uamy ne nunc quidem. Vecum, {\ tu in crrore verferis, vcritatemquecomitemacDucem pars akera habeat , quooccultior illeinftindtus, co pericaloiior eft ; Sed adeft tamen , aliter tu aurem vcritati prxbiturus efles, §. 57.
Tantifper dabo,veritatcm in tertium gradum profcrre pcdes ; Fingam, te agnira veritatis tuas re- ligioni contrariae lucc , & fenfim pofle minuere amorem in errores haereditarios, nondum vidoria parata crit veritati. Obflat uttlitas , obflat nomi^ nisfama^ obflat opportunitas multiplex, ^uo minus mutatos animi inflin&us , uti intelleEia veritasju* beti fe^eris, JSIon erit c re tua familiari, fordi* dum ad exiftimationem , & minus accommoda^ tum ad vitae jucundas pracfidia , profiteri alicnam fidem , te in horas murabilem , te dos^rinaercpu- diatae non fatis gnarum 9 immo te hapreticum pronunciabunt.
§. 5S.
Quid Tu facias ? Eccc novum ocurrit vacil- lantis fidci columcn. Qu<z ultrocitro(jue dtjpu- tantur^forte nontantum momentiautponderistra" hunt , ac *Oulgo ab iis vendttatur , cjuorum intereftp confirmari hommes in acceptis a Maioribus doBri» nis 5 falutem utrumque docentes procul dubio confe^ cuti funt ; protervum ^ improbum efl , vit^ aternA fpem denegare dtjfentientibus ; adeandem Coeleflem Hierofolymam ex laterenonHnofrabetur acceffus.
Rc^c
Ca.p.h de cAufis dtjf. in Reli^jonet 27
Rede tu quidem , & modefte de ii$ , qui bona velut fide errant \ Sed nkmquid lu es eodem loco> Annon (atius cft, ventatem etiam quamlibetf raluti non, nifi malitiofe negetur, noxiam , pro- fiteri j quam , ea filentio involuta , iitare (u9 commodo , honori , nec non opportunitaiibus.
Cum tantum difcrimen abinexplicabiliquo- damaffeduillisimmineat, qui vcrfanturincrro- re , ut eo, tanquam irrevocabili torrente, abri- pianturj antequam dicamus^quae prxteiea homi- nes in fuis erroribus, fruftra illabcnte veritati$ lumine, detineant: dicendum erit, quidinrcbus ad facra, tum noftra, tum aliena,pertinentibus rcquirat officium. Primo quidem facere non pofTum, quin dicam, omnem inexplicabilem, pro facris ruendis, animi motum, habere pluri- mum fufpicionis, NISI RATIONEM EXPLI- CABILEM AFFERRE POSSIS; QUARE HUC POTIUSTENDAT, QUAM ILLUC, §. 40. Inexplicabilcs igitur animi impetus re^ hus (acris non expulfos volo^ quos in veritatc non minus, immo plus necefTarios arbitror, quam in cjeteris ncgotiis omnibus ;Sed eomaxime con- filium fpedtat ptxkns , amoris ex ififinitis percepti- Ofiihus coorti vim requiri , eandemque in fe nullis unquam verbis, nuliaorationefatisdeclarandam, nihilominus talera , ut, ^uartifi hac potius dog' mata , aut facra , feratur , ^uam dta quavis , ex« phcatior pcflit allcg?ri.xatio. (jO
(/) Expendamus retba Viri fubadio pollcntis fu- dicio : Les raifons de notre pcrfuafion font de dcux;
lortcs
2% P» l De Frddeftinathne
fortes , lcs unes font explicables, les autrcsincx- plicablcs, Cclles,quc j' appcUc cxpiicablcs , peu- vcnt etrc propofees aux autrcf par un raifonncmcnc diftind ; mais les raifons incxplicablcs coniiftenc uniqucmcnt dans notrc confcicnccouperceptiQn, & dans unc cxpcriencc dc fcntimentintcricut,dan$ lequel on nc f^auroit f airc cntrcr icf autrcs, fi 1* on nc trouve moyco, de lcur fairc lcs memcs chofcs, de la meme facon, Par cxcmplc, onnc f^auroic toujours dire aux autrcs ce,qu' on trouvcagtcablc oudegoutantdansuncpcrfonnc, dans un cableauy dans un fonnct ^ dausunragout, cepour celaqu* cndit, qu'iIncfaurpasdisputcrdesgouts, Ceft par ia meme raifon, qu* on ne fgauroit faire com- prendtcaunavcuglcBe, cc quc c' cft quc lacou- lcur. Or ceux qui difcnt trouvcr cneuxunclu- mierc divinc inrccicure,ou bicn un ray^n, qui le)ic fait (cntir quelquc vttit^^ fc fondcnt cn raifonsfn- cxplicablcs, Et.jc vois,que non feulemcnt IcsPro- tcflans, mais cncorc des Catholiqucs Romains cm- ploycntcic rayon : car outrelesmotifsdccroiancc ou de crcdibilit^, (commc ils Ics appcUent,) c* eft a dire, outre les raifons explicablcs de norrc foi, qui ne font qu' un amas d' argumcnsdc diffcrcnsdc* grcz dc forcc, & qui ne pcuvcnc fondet tous cn» fcmblc, qu' unc toi humainc, ils dcmandent une lumiere dela gracc du cicl, qui fafleuncentierc convidion, & forme cequ^onappcllc lafoi divi- ue : dc fortc, quc ceux, qui fe foodcnt furcellc iumiere, nc peuveat dcmandcr d* autreexamcai ceux , qui fe fondcnt fur unc lumicrc contraire, que cclui dc la propre confcience d' un chacun, fcavoir s' il ditvrai& s'ilfentefre^ivemcntlalu- micrc, doiu il fc vante.
Mais commc cettc lumierc iutericurc prctcnduc cft fujctre a cautjon, ^ quc I' cxamcndc confciencc fur cefujet eft aflez difficilc , je voudrois que Monf. N. cut trait^ cxa(5trmenc ce point important , en Bous expliquantles marques intcricures dclalu- «licrr divinc , qui la diftinguc dc i' illufioj>, com-
mc
Cap, /. de cattfis dijf, in Relighyie. 3^9
me 1* or fe reconnoit a la coulcur, au poids, lc. aci'autrcs marqucs rcnfibie»» Ed accendactc ccc ccUirciiUaieut, vcnons auxtaifonf cxplicables, aulli n*c(lccqueparcllc$qu'onpcuc pcriuader les autics, Ccs raifons font generalcs ou particulicrcs, Lc$ raiious gcnerales pcuvcntctrc appellees 4cs prcjugcs, qucTcrtuUicu, pailant ca Juris-Confulcc, appclloit dc prcfcriptions. Lesrai* fons parciculiercs fc pcuvent coraprcndrc lous lc nom dc difcurtion ; Car canc quc ces prcjugcsnc donncnc quc cc qui fait prcfumcr, ouquciesju- ris-ConfuItcsappcIlcntuneprcfomption, ils pcu- vcut ctrc eifaccz par unc prcuvc conrrairci& tanc qu' ils Dedonncnrqu'uncgrandcapparcnce, il fc pcut que la difcuilion particulierc fourniiredes rai- fous ou apparcnccs contraircs plus fortes, &c. Alibi li2C ultctius illuitrac ; Jeconfcirc, quc lcs motifs incxplicables ionc fufpcds naturcilcmcnrj & qu' on doic s'en deiier : ccpcndant jcfaisvoif:, que ies Tlieologicns dc T figlifc Romainc s'ca fcr- vcnt, lors qu' ils veulcnt, que la cooviflion qui vicnr du monvcraent intcricur du Sainc Espnr, f aic lafoidivine, au Iicuquclcsraifonscxplical?]csn« Jarcndentqu' humainc&ucdonncUcqu'uii£ vray. fcmblencc : ainii ils font tous reduits a cherchcr lcs marqucs intcneures du mouvemcnt duSaint fisprit, 5i Monficur N. croit, qu* il n' y a poinc dc tellc^ marque (corarac il paroit par fcs parolcs) cora- mcnt pcut on fauvcr certe convid:ion ou ccrtitudc , qui doicfe renconcrcr daas la foi diviuc, d'auranc plus, qu'ii y a bien dc<gen$, qui cioyeacfaQsefi f^avoirdcsraifons.
§. 4f.
Da igitur operam , uc , quare occulca VWixc animi vis in haec pocius dogmaca feratur, quam in alia quxcunquc , pcr idonca argumenta dcmon- ftrare omnibus poflis. QHibus rebHiefictetHr,\i^ €x racionum explicabiltum rectiiiudine»^;^
cxjpU-
^o P. L De Pr£de(iinatione
cxplicabilium veritacem , a Fmatictfmo alie- nams^ vicijfim^ ex racionum inexplioabili- um impecu , explicabilium vicam , a flerili theoria abhorrentem , fts JHdicaturHs, Quse duo (i fegregenmr, cceli trames defcritur, 6c, five fini* ftrorfiim,fivc dexcrorfum, calcantur devia. §. 41. Si contrarlam agendi viam inieris ; fi fidem ex folo {enfu interno, nulla idoneafciencia,deri- vaveris j Ci fententiam oppugnancibus tuam can- quam arietem oppofueris confcientiam inexpug- nabilem , fedrationibus deflicutam ; equidem non nego , fieri poCe » ut puriori do(5trin£ , per nata- lium fortunam, a puericia traditus, magnam ca- pias cx illa conftancia ucilitatem 5 quia a vcrica- te in affedum proficifcitur favor : Sed illa qui- dem condantia, vividifiimus ille fcnfus talised, uc ^i nativitatis infelici forte inerrorem abinfan- tia incidifies, non minori contumacia eidem in- filleres, inhasreres, nulla forte avocandus inde efiicacia : Non igitur bona efl illa animi affedio, quia non forct in omni cafu ; VIRTUS QUyt- CUNQOfiEST, NON EXTRINSECARUM DEMUM RERUM CONCURSU EST.
§• 4^
Nam nulla alia caufia quarumvif fcdarum,
vel peftilentium , afTecIas fuas fidei non fine obfti- natione maxima agglutinac , quam inexpUcabiles quidem confcienti^ impulfus (quis enim omnes hypocritas cenfeat,cx diilentientium numero) qui- bus fe non minus convidos fentiunc ^ quam func fancflifilmi veritatis Cultores. Aut igitur facrae ycritacis charadtcr cx privato cujusvis,fcnfu me-
fiCHduS|
Cap„ L de caujis dijf, in Rdigionee, \%
ticndus, quorum altcr fubmdc alteri cdiamecro oppofitus eft 5 tum in partes veluc discerpca com- plures, non conrencanea» non conformis ; fcd inultiplcx, & contraria veriias eric ; Auc concc- dendum, ilium quidem lydium lapidem, citra caucionem » nuliius elTe ufust §. 44. Icaque fanda quasdam difEdentia ad inex^ plicabiles iilos animi motus afFerenda cfl, dum didindtis ratiociniis > 6^ argumentorum pondere gravi exploratum habeas , quod a vericace noa abludanc , fed amice cum ea confpirent,
Incer cauflfaf , (nam redeundum eft eo, undc fumus digreffi) quibus fuis perpctuo mancipan- tur erroribus , miferi mortaies > non obtinec po* ftremum locum, quae tamen ex priori nata,flu- dium fciL in contrariis dodrinis fuperficiarium , mancum, derultorium. Nondicodcpleberudf, cui ad faiutem fufHcit, absque dogmatum ad« verforum opcrofo examine, foli fcripturx ope- ram navare, mifsa, qu£ & fufcipi non poteft ^ quolibct , (^) iiasrefes examinandi cura. Etiamfi vericatis cum erroribus compofitae cognitio ma- gis exfpiendefcac, & fummum conkendac, c«- ceris paribus , convidionis gradum : Loquor can« tum de iis, queis, tanquam Ecclefiaeluminibus, id negocii datum incclligitur , uc adverfariorunj opiniones penicus exploracashabeanc,fa6laucro< rumquc dogmacum comparacione, judicium fo- lidum, <5<: iis, qui force paffim ex vulgo dubiis tencancur , cerciflimam laciari opem. d) Vcriifima fuDt fcqucntia Yiri Docli vqf ba ; Gora
IRC
2 2 P.I. De PtiS.iifflinationB
— ' ■""'*■ ^'' — ^ ^ , ■- „ ,„.i
tne f aimc la fincetit^ , je n» accorderay pas f cule* nieBt,qu* on nc (^auroit chargct toutes Jcs pcrfonnei ians diftindlion, du foiu d'cxammerles contro- Vcrfes i Mais je diray le plus,qae parrtii lcs S^avant to6m e il y en a bien peil, (jui s' y puiflcnt prcndrc > comme il faut pour s* ailurcr dc la vcritcfurdes roacicres^pineufcs. ll paroitmcme, qucnou$n*a- vons pas le moyen dedecouvrirla vcrit^ alVgaid dcccrtaincs qucftionsrclev^cs» Quel qu' un dira* qu' il n*c{l pas neceiTairc, dc dccidcr toutcs Ic$ coa- trovcrfcs. Mais on peut rcpliquer, qu'il y co a aa moins quclqucs uncs,doiu la dccifion cft ncccflairc* U tl fera touiours trcs difHcile au pcuple de les exa^ ffiincr a fonos : donc lc pcuple a bcfoin d' une mar*. quc claire & infaillible, qui foit a ia porcce de touc |e Moflde. II y a dcux rcponfes, qu' on pem oppo^ fcr alafofcc dc cet argument, La prcmiere cft,qu' ii (uffit, que les hommcA croyent la verite lur qucl- «Ges points nccefiai tes , quoique ccs hommcs pcut- etrcnc font pas arrives aiaconnoifranccdcia ve* titc par desraifoiisexplicablesaflezfortes, & qu' ils ncfoyentpasfcrvisd'un prejugeinfailUble, ni y d* une difcuffion exa^c. Ef^cdircment ilya peu deChieticns, quicntrcntbicnavantdanslcs prcuvcs dcla vcritcduChriftanifmc, &ilfenible, que c'cft aflez, quc lcS S^avans voient bien lcs avafl* lages dc notrc foy fur Ics autrcs ReligionSjil y aura toujours bicn dcgens, quiferontobligesdcctoirc lcur Paftcur furlaparole. HcUreux font ceux a qui Dieu a donn^ dc Maitrcs eclairez, ou qu' il a voulu toucher au moins intcrieurement au defaut du Mimfterc d' un bon Maitrc exterieur«
§. 4^. At illi defunt officio pierumque (ao. Vidca$ Diffentientium libros vei vetari prorfus : (cum , niea quidem fententia , vei pericuiofidimi maxi- me refpiciendi eflTent ; neque enim quisquam pe- riculofus liber cft, nift fit fpeciqfus idem j cum nemini imponere {bieanc paipabi^ics errores) vei
pbitei
Cap, A de caufts dtjf, in Reli^ione, 3 1
cbicer legi , vel accurate led:oSj in quibas perfua- dendi vis ineft, diHimulari, vei non diflimula- tos certe quidem ccntemni, perinde ac (1 uno diftlari (piritu poilent, quascuhque iis cuntinen- lur ; vel denique non contemtis , veru.n tacita ^ftimatis cogicacione, publice denegari affenfum, qui privacim foiec praeberi, An mirum eft, d in canta vericacis luce homines adiiuc plures caligenc ?
§• 47-
Non eft ea sgcndi ratio ingcnua , aut ver^
fapiencia^ regulis con(encanea. Non rufficit, ge* nuina e/fe imbucum religionc, & vericaccm COgnofGi ; Oporcec prxcerea eam ralcem ab eru-» ditis cognofci uc vericatcni. Parum eft,nofrc, (^md credendum ? cum pkbe ; injungitur Dodo pius ultra^ ut inceiligat, cur hoc credendHm f Non eft fpernendum, iuas religionis fund^menta eruere| {^^ maximc laudandum , dilfenciencium eciam rationes omnes perveftigare ; ciim noftrorum fa- crorum cognirio fatis accurata non iic , niG cum alienis contendatur, quo fic, uc fophifmatHm ^ effHgtorum , variorHm^ue tnterpretamentorum de^ fulflone , veritas fpibttlttatelimata> ab omniHm qua* ^uaverfus errortim confiKio , invafionem , data oc- caiione, minaturo, adcurate fegregetur. Nul- lum eniro, quod fpccicm habec, folvidu- bium poceft, quin novam folucio veri- tacem pariac.
§. 48. Ecclena focietas eft , cu;us membra alia aliis fua prsftare ofticia debenc. Ephef.^. v. i^. Ud
34 P. I. De pr^defiimnoKe
noti efle omnes, aurfabros,auccaemencarios,aut
fjcriniarios , in Rcpublica conducit j uti in facrd
DEl ccEtu, alii Apoftoli, alii Propfierae, aliiDia-
coni , conliicuebantur a D£0 -, nec omnibus obe-
ntidis veiunus par^aut capax eft : Ita, queispei?
muneris rationcm vacat , quibus & praeiidia , dc
iiraati judicii dotes, force <Sc natura obcigerunt,
in id incumbant, oportet, ut lites de facrisorit-
ncs pervoivant, examinent, uc, (i quid veJ er-
roris deprciienrum fic in dodrina pubiica, reii-
quos moneanr ; quo jure Reformatores ufos no-
vimus cundi: Vel ii aiiundepericulaimmineant/
popuiusque reddatur dubius , vei veritas cum
cfFendiculo pubiice impugnetur, prsfto(int,qui
omnia diiuere , 6c concurbatos piebis animos ,
non fabulis, non tricis, non artibus 8c fraude,
fed idoneis argumentis, divinam iideminftiiian-
dbus , tranquitiare poffinr,
§» 49' Duobus maxime dubiis, qux tradimus, otr« I nubilari poiTenr, j^lterHm eli, cjuiveritatemjam foffidemt , ulteriori cara merito exfolvendos ,• cum femel a hentgnitdte DEI innosdivtnilHmiKisfpl€n*> dor profeEiHsfit , non ejfe cnr de ed dnbttemHS , cnr moveamur oitorHm fcnptts tn partem contrariam ^ tojfe ea contemni , vel faitim perftrwgi^^biter^ Dc veritate tibi gratulor, fed confilium ea non de« fensa otiole fruendi improbo. Non eft ea pri- mo grati animi fignificacio. Deindc , quotus quisque eorum, quialiisadftipuiancurfacris,eft, quin idcm cauflctur, quod Tu ? Poffejfione vc ritatis frnor ; non efl cm me diffenttentiHm motHs haheam (olicitnm. Terapora mucantur, va-
tianc
Cap, 2. de Caujts dijf, in Re*igioHe^ ^ f
jrianc ingenia, (cmper nova vcritacis,aj iiovos cafus, adplicacione opus cft : Liccc Veiicas eadem fic continuo, Tu, fi de advef"- lariorum fencenciis Tecurus , ea facis , quae illi faciunc , /labes quidcm veriratem, d>c agnofcis, fcd hon UT VERITATEM. Fieri poteft, ur,cum ignore$,CUr habeaSj paulatim ejus penes Te frerium rainuacur , ^ingruente cxcrinfccus erro- tum nebula^ cdntagium peftis vcl te non repug- fiantcm occupet* Quas caufla eft j cur omnes Eccieiia: fint corrupt^, quotqUot fun^ corrupcsi
Tu^ ilifl cohtinuo adteftctis fls ^ &adverit3^ terh j & ad ea , quue agitantur in partem contr^- tiam^ rtudium cjus frigefcctj jucunditatis, qu^ alliciCi fenfus ftupefiet ^ tandenique IiabebiSj uc in cedibus, thefaurum ignotura* Cotitraj qud pluribus dubiis par esfdlvendis, quoddigentio- t^m adverfarurti opinionum comparacioneii^ ifi^ ftiruis j co plures veritatis perception^s ih ^ftiirii abyilo radicahtitr , difficiiius ^ a vi quantumvis liiagna, eVellendas, Minores in animo perce- ptionesj dequibus §. if. Veritatis tujusiibet tal^ fiindarnehtum func , qilale pr^bct plantis fibril- Jarum in radice incredibilis muicitudo; qiiopiii- tes fibriilsfe fe folo inflnuant, eo plarita fitniiot^ eo vencorum irapulfui excipiendoj eludendo,- feapacior^ Std flmiiis veritacum coghicionis ra- tio, qUai, £\ hon tribus quacuoive argumentis' inceliedai ^ menre complederis ; fl innumeris, ad- Verfus quslibet dubia, percepcionibus, eas f er- fenfifti 5 fi ex omni circum lacere , quo adfpedar-i poteft, diftinxifti verum : Num putas minorcni •
C 4 tiJ^l
5 6 P, L De Vredeftinatme
vim in mence futuram , auc falcim sequalem d , qu£ cenui mcicur nocixia ?
§. fi.
5^^^ mHlti , inquis , i« utramcjHe partem d/- fpHtare omma ^o^nt^ qut ^ m adverJartorHmca" flris , fi mn transfugas , certe tamen exploratores egernnt dmturnos , nec tamen iidem certa confir^ matifide j [ed dHhti femper , fed fceptici ^ fed pat* tluni quarunwis, i. e. nuUarum. Verum accipe re(pon(ionem : Non ex ^mlthet Itgno fii Mercuriusi quod iingulis paffim concroverli- arum ftudium male evenit , nvnfic cvenit uni- veriis : Inde & naturaiium docium praeftanciam,
6 confilii , DEO fervieadi, caodorem , & praeii- diorum ad licccras pertinemiam fortunamj facul- tatemque rcquiri , nemo cil qui nelcicc.
Verfantur faspe erudici in vcritatibus defuf- totic ^fre^uenter cogmtioms lattjfimepatentem am- plicudinem magts ^ quam (ohditdLtcmi^ mde pendfilam ajfewus firmttatem , refpiciftnt , qua de- jficicnte , controveriiArura itudia convincendi vim per animum difFundere non poiTunt. Ficri 3c foletjuc , dumanimushiiloriaslitterariaeamo- re diilraliitur nimium, n.ec noo mcdiocri praedi- tus judicio, litibus facris ponderandis operam navac , auc non fenciat veritacem divmam, aut fcepcicifmo , ob litium dccidendarum incapacita- tem, laboratc occipiat. Vuium igitur illud non eil examinis religionum , fed pocius examinanti- um minus de^ctre*
§. fh
Cap. /. de Caufif diff. ia Reli^ioyie, J 7
Alrerum dubium» quod noftras fenrenrijE im- minet, hoc potiffimum innuir : Non operofoexamt^ ne uti diviaam crede-f^dt vtm ; fed Sptrttfif S^ coelo demiffi potentt ajjiatH ; viam dtfptttattoms longam ; dtfjlcdem^ impeditam ; experte*ttt£ verb btevem^t^ efficacem\ Jllam pauc-ffmts ^ hanc ommhHS calcan' dam : Hanc igitur tlit anteponendam, (Jo)
Q)) Hoc dubium mlrificcurgetcclebris AudotrCar qu'il faut conclurc dc cela cft, qiie les Myftcrcs dc 1'Evangilc erans d'un ordre furnaturel nc pcu- vcnt point & ne doivcnt point crre alTujetis aux rc- glcs dc la himicre naturcJle. Ils ne font pas f«its < pour etreaPepreuvedcs Difputes Philofophiques: ieur grandcur, leur fublimitc nc leur pcrmetpas dc la fubir. II feroitcontre la Naturedcs chofes ^u'ils fortiffent vidoricux d'un rel combat :Lcur charaderc eflcntiel cft d'etre un objet de foi & noa pas un objct de fciencc. l's ne feroient plusdcs Myllcrcs, fi la Raifoncn pouvoitresoudie toutcs lcs difficultes, & ainfi au lieu de trouvcr etrangc quequelcun avoucque la Phxlofophiepeutlesat- taqucr, mais non rcpoufler ratcaque, ondcvroic k fcandalifer, fi quclcun difoit le contraire, - - • Lc Philofophe Celie fe moqua dc la con- duitcdcsChretiens, qui ne voulant , difoit il, ni ccouter vos raifons, ni vous en donner de ccqu* ils croycnt, fc contcntcnt de vousdire : N'exa- miocz poinc, Croyez feulcment - - - Ce paf- fage de S. Paul : Nous cheminons par foi & non pas par vlie, fufliroit (eul a nous convaincrcque dc Phif6fophearhilofophe. U n'y a ricn a gag- ner pour cclui qui entreprend, ou de prouver les Myfteres de la Religion chretienne , ou dc fc tcnir fur la dcfenfivc. Car voici en quoi different U foi d'un chrctien, & la fciencc du Philofophc; cctte foi produit unccertitudc achcvec , mais lon objcc dcmcurc toujours incvidcnt : La fcience^ n C 5 contraire
sS ^» ^' ^^ PrAdefiinaticine,
contraire produit tout CDfemblc 1'evidcncc dcl^ pbjcc, & la plcine certitudedcla pcrfuafion, &c^
§. 54- Primo quidem opponend^ non (unr, qua: amico conrenfu fibi mucuo refpondent. Fides, fametfi i Spiritu S, fit animis inftillata facultss j tamen , ordinariam (i regulam fpedles, quam DE- US in ea hominibusingenerqnda fequitur, divina vis menccm non compleditur , mC suditddodlri- na veritatjj, Rom. lO. v. 17. quae, cum nonmo- rigeris tantum , faciiesque prcTbentibu?» aures , deftinata fit ,• (tA omnibus diverfilTimi ingenij mottalibus, quoram alii vsritatfmnonnili accui- tace inveftigatam, alii probabilibus (uifult^m ar- gumcntis, alii deniqqe nude propo^ii^am amplf- iSfcuntur : pacile judicatur , pr^ter vim Spiritus ani- Fnos comraoventis , requiri dodrinam coelefteni fuis radijs adverfii§ obje6lasnebuIas,emicantem, in quibus divina ppcratio, ejc qua fides prodit, agendi loabe^it initium, foncepi,&originem,
§• f5-
Uti non fequitur : Snnt paffm in Repuhlicay aui fHOpte mfti^ nec metu uUo^ ^ec coa^itone impul» Ji, vuamagunt in civitate , haneflo homine ^ ^ ohftt qHtofocive^ dignamYut, (italernon exli/ierent pauci y nec tat lemmpUuJirtf^ nec litium dtrigendarum for^ T^idis^ rautioniyuscfue, nec caujfarum PatronisJ<tpiHj quati^ dtHtiffime contenttones Civiumprotrahentthu^^ n(% judictorumfoUmnitate^opusforet^Ergo ahrogari k'^um pandt^lie , dixnirti componendarum litium ar^ (ftiri ^ dtjputattones de legum vero fenfu tollt ^ tot ^tita^iam , ex€epiionum , appellationum^ reftttuti* %^}A m iw^g^^M 9 rectprocmo^firn 5 6:c, fienera
frofcrtkij^
Cap, I. ie cAups dijf. m RcligioTie» 39
profcrl-t^ ^ e repHhUca elimina.ripof[unt : /ta non
rninus (equentiuiii propofitionum ncxus deficit:
P^idere Itcet homtnes doctles in dtvim verbi audi"
fnttHynon renitemes iffcacidi ems ^ aua kic ^ nnnc
tangHntHT , factle ad fidem per coeleflesingra.ti<z
prdjtdtis vires difponendos ^ non examtne veritatftm
trolixo ) non difputatiombus acutis , non argumen»
torum demqnlirantium longius exporre^a ferte ^ con-
pincendos : ergo ncn opus cfi- doEirtn& typo publtco ,
^b errortbus ^foUctta curd , purgando^ adverfus ho-
fies veritatis , omnesque , (^uotcjuot et tenebras of^
frndere poffunt , fraudes , fopmfmata , commenta ,
defendendo ^ vel^ faUa cum erroribus contfariis
comparatione , ut contraria juxta fe pofita magts
plficefcant^ illH(irandQ> tuendo, roborando,
|. /6.
NimirHm latius patet fidcs Eccleft£^\jkA\(LZy
qui, prafcripto credendorum , ex S, Codice folo de^
promendorum , typo conttnetur , cjuam fides loujus
aut illiushomims privaci. SjepeficiesChriftiani
privara fine diutarnaexploratione rerutricreden-
darum impetratur. Numquam vero (inepugnis
lifterariis, fine decertacionibus eruditis, ftabiliri
fides pubiica potefl. Ratio eft in promtu , &
obit^r tada §. ^4. Fides, qusc crcditur , feu
^\Jih[iC2i j propopta efl omnibus diverfiffrifii ingemi^
nuac tenuis, nunc mediocris, nuncboni, nunc iummi > eademque oppoflta ejl , tanrjudm Ecclefii, teffeya^feu vexillum^^ ahenorum facrorum patronts , moltentibus varia , cone^titejcentibtis nun^ quam \ tdeoque veritatem hanc publicam ex omni parte oportet effe exaciam^ dtfputattone limatam , C 4 adverftts
4» P, /. jD^ Prddefiinatiene
fidverfus fophismata mumendam ^ mumtam : Fi- desvero, qua credicur, eadcmque privaca eft uniustamum {eparaii hominis, qui fuoint^r- dum rcnfa abundaE Rom. 14^ v. f. Sine periculo majori , quique crebro dodrinae normam publi- cam vel integram non cognovir , ob educati- onis, officii, ordinis tenuiratem ; vel fi cogno* vit, certe tamen difputando defendece necpo- reft, nec debet, §, 57.
Publica fidcs ad ommum , tam EcclejtH wemhrorum , cfuam koftiHm , eft attemperanda cap" tum^ uc, qui proficere in cognitione facra cupi- unt , judicandi facultare prasiftantiflima praediri , haud impediantur, ot^endanturque , erroribus fidei public^ deprehenfis : Privata fidGS ^fap^, vaide ex^gua , ^ mnnifi fumme necejfaria facra^ rum rerum nnttta nititur , erroribus commJxta , qoi fi. ncc coiiant fiduciam in Servatorem, nec malitiofe , vel , repugnante confcientia , fovean- lur, rolerandi fan.% («)
(f) Non niale in eam rem Gisberr, Voetius : Du wfa qudiftio efi : An errores Ecclefiam occupantes pnt pernicwl& harefes ? ah iila : An in communione iftius Ecckfi^ aliquos adhucfihifervetDEllS^.eoim que •muahii modo ad\alutemperducat , ahiflis cor- rupteUs pr^lervando. & p. ^zt* aliudeflpronuntiare aUquid de evYore abfolute , infe , ohjeBive confidera- to , & alit^d , de errore velate , ii fuhjeBivo , b.e. ^e errantihus. 2^on enim parttas erroris eftin omni- hus. Raticne enim fubjeiii extenfive , intenfive & Trx^xfjCtltKoii admo^um variat^ Nimirum his ver- bis AusSor (ignificarc videtur, aliameirerationem ^dei public^ , a\ia.m privat£ , Illam ab Scclcfia nulla unquam rccipi corruptara dcbere ; hanc fa:- |»c; aroiibusgraviiTmus, falva falute, obnubilari.
§. i8.
Cap. h de caujts dijf. ifi Religione, 4 1
i §. f8.
Errores fidei publicas, edam abinterverten- da faluds seternas (pe paulo remotiores, i. c, fun- damentum non attingences proxime, toti Ecclefiac imputantur • quoniamy?*^^/ pnhlica ommhtts propo* Itta efl ^ non uni, aut akeri, ideoquc ctiam Do- <^is, §. f 6. de quibus recira nos ratio conjicere jnbet : Pojfe eos errorem^ pra/ertim a vertorum SacroYum Propugnatortbus tottes deteBum , ^ ex^ frobratum , vtdere , pro officto monere cdteros^ tdeO" ^ue dare operam , ut emendanda corrtgantur , pub" Hco omnium cortfensu, At enim vero fideipriva- ^as errores imprudenter admiffi intelliguntur, <?r ob donorum iniinitam verietatem, quae fe in lin- %\i\is ex(erit, non i fingulis tam faciii negotio exuendi, iliic inter tot hominum myriades ali-, ^uot exfiftere intelliguntur acuttjfimt^ quorumjudi- cio reliqui , fi mens non lasva (ic, fapere, & erro- res deponere podint ? Hic unus homo deponendit €rrortbus ^utbusvts impar ejfe cogmfcitHr^
§• 59.
Quare uti in EccleiiV, m^tenus fociata?, 9§cio effe intelligitHr ^ abjurare crrorcs , qui jam pridcm rccepti, & pro veritatibus vcnditati funt 5 §. f8. iic multo minus licct, ut ullusfacerccxftus^ publice adprobet errores, & fuas veluri faciac prudens, fciens & volens, eas dodrina» , quas adhuc damnavit. Nam et^ non omnes Reipubiicas Chriftianas QXvt^ erroribus pubficis capiantur , aut inducantur in difcriraen ; cum ma« jor f:^mpcr pars aiiis rcbus vacare foieat, ac lic- terarum^ & Rciigionisftudio,cont€ntado6lrinJs C 5 maxim^
4i ^' ^- ^e ?rAdeflinatione
maxime necefTariis : Tamen, fi vel unus & ^Xi^iin qmddam ^ereos coKJtceremy falntis pericHlumyVelift frogrejfu ptetatis impediretur , vel conjcientid angO" Ythns , errorum culpa pHblicorHm^ dtvexaretur^ vel, ^Ho minus facr£ csgnittonis majora caperet incre» fjjenta, retardaretur ^ id fatis caufTi: foret, adi profcribenda isXiz dogmata , quae quorundam oiKahjjt^v paflim fufflaminarent, eademque opcra ipfam DEI obfcurarent gloriam.
^t emm, inquis , dtffictleefl allegare exempl^ homtmm^ ^ui cuipa errorts , v,g. cireagratiam, ptetatis , velfalutts damnum , autfahim decrem^n^ tum fecerint, StA ncc tu nominare eospotes, Socinianorum dodrrinis qui perierint. An igi- tur es? publice adprobandae ? Nonfacioasqualeqi hujus erroris cum Socini mendaciis cauflam, fcd refpondco duntaxat ad argumenti tui , ac dubii pociilimum nervum. Difficilc didu eft , quid fa^pe errores publicae doc^rinje in hujus aut illius anjmo eificiant. Sajpehomines, quibuscredcn- 6^1 diiiicultatibus , ob Ecclcfiae (entcntias , labo^ rent , palam non prae fe ferunt 5 fajpe vel impru» dentes illis in veto DEI cuhujimpediuntur, uc exemplo Iconolacrarum, (tacebo errorescastcros) conftat-, Frcquenter etiam defultoria rcrumfacra» rum medicacio, qua plurimi Chriftiani utuntur, & fuperficiaria publicotum dogmatum notitia praeftat , ut crrores (e animis non infinuent. Il- lius vero negligeritias fiducia , errores cooptare aliorum publicos, eosdemque confulto, audo- ritate pariter pablica, adprobare, tantandem fflfct, perinde ac fi quis debili ftomacho, cibof protinus ejedmo, praeditus» venenum aliquoties
caperec.
Cap. I, de caufts dijf, in Religione. 4^
paperetj fpe fretus f-orc, ut ftomachi infirjnitas,
& laxitas nimi^, yencni vim Cit fuperatura^
§. 60.
Forte ab illis , qud fidem puhlicam alicfUotEc
cleli^rum dtflinguunt ^ (3 ex alterutra^arte errori*
tus infeBa funt , Audttorum utrorumque mens fen-
fim avertenda , forte dtjputationes , fuper its rebus ,
fummorum Magtjlratuum juffu , prohibend<z , forte
tUa utriuscjue dtfcipUnci puhltC(Z difcrimina memoriA
Audttornm ^ Aierno filentio ^ eriptenda^ ut eo faci'^
Itus diff^erenttum dogrnatum impetretur conciliatto ?
Si omnes eodcm forent exornati ingcnio, (1 vix
ultra Catechifmum fapiendi facultas competeret
pundis , C\ deniqu? Adverfarii ab exprobrandis
^rroribus, ex alfcrutra parte inventis, (inter nc-
gantes cnim & ajentes, oporret alterutros errare)
ptrobique vero involutis pado lilentio , mentsm
^ manijm abftjnerent ;• tum (pes foret, ut id con-
fxlium exoptato coronaretur eventu, ^^A cutn
litiuin, audoritate publica , ropitarum, quas cum
fidei fulcro aliquantifper cohaprent , five remo-
tius, iive propius, memoriavel animos invito-
rum fubire pQlIitj cum, qai judiGio acriori elu-
ccnt, inftituta rerqm facrarum profunda medi-
tatione, continuo in controverfias, (ilentio pub-
lico preftas, inciderequeant, earumdecilionem,
ad firmandam NB, crcfcentem privatam fidem ^
defideraturi : profedo error diftimulari non po-
^eft , qui profe6lus in fidc privata faduro obftat,
qui cum caeteris veritatibus pombinari non poteft,
Etquid, qu^fo, de eo cafu diccmus , quq Cpntingeret, ut crforespublicatpleraoti^adtr,ii1i
44 -P* h J^e PrAdeflinatione
clam propagarentur a fuis bafiatoribas ? An Hi- fpanica torec adhibenda inquifitio , ut non tolc- rantcs cogerentur ? Quid fi ex librisolimCcriptis cives prifcas lites addilcerent, & argumcntis, pro alterutra parie i fe in ullam trahi paterentur^ Sunt , inquis , & hi tolerandu Qaid , (i in errorcra igi- tur nunc receptum pauci incidant,& variisinde divcxentur fcrupalis , liduciae in Servatorem ple- nae derogaturis? An co^trarmm docendi Jmt "> At- qui , hoc fedas eft renovare , hoc anriqua refri- care vulnera ; ferra contentionis fic dcnuo reci- procatur, quaeqiie funt interdida; , difputationes revivifcunr. Scrupulis qui vexatus eft, &iisex- foiutus , deprasdicabic fa(^um , veritarem , qua convaluic, extollet, feque obftridum putabir,aci omncs, contra fimile periculum , muniendos, Sic nanquam cefiabant mocusinrerni, quiquean- tehac extraneis erroribus nati , nunc domcfticis, ac civitare velut donatis, cooricntur. §. 62. Cum fidcs publicaomnibuspropofitaintel- jigamr, etiam iis , qai co.ifequentiarum confe- qneotias providere poiliinc \ non videtur error gravis, licct fundamenti expers, ab ullo CGeru » publico confeniu, adnikiendus, & i fciente ac volente iwuoducendus, (de eo enim , quod im- prudenter fieri folec , quceftto non agitatur) nc fcilicet, qui funt eredioris indolis, plus quoti- diein facris proftilurs , fado in cognitione,uti pricccptum eft, CoL i, v, s. progrefiu, errorum iilorum occurfu conturbencur , vcl male cohae- rens pubiicae rjodrinse fyftema clandeftino Iudi<- brio ex3giteiK , ad nefandam coafugientes hy-
pocrifin.
Caf.L de cauftf dijf. in Religione^ 4f
pocdrin , vel non iolum dod;rincE hiacum ride- ant , verum quoquc cx erroribus , cum fyftemate publico connexis, argumenrum capiant, etiam praeftrudas crraviores veritates negandi, 6<: ani« mum paaladm adpeilendi ad rcepticifmum. §. ^3.
Judicantur hinc verba Viri celebris: Fmda" wentalia {fidei) clara (^/tnt) popuiaria^ aSchoUtrt" ct$ , faU^rtsque aliena, Ratto evtdens^ ckm enim Reltgio ad omnes ex dt^Hopertmeaty nec mtnusfit "VuU gt , cjfiam Do^orum , tmmo magts vulgiy quam Do" Horum , /ane tjHidtjuidvulgicAptHmexcedit ^ eo ip-* fo pro fundamentali , feu neceffarto , habendum non eft, Reltgto certe a Scholafiicts arguttis tta differt^ ut nthtl magts , A plehcis , (3 ad pleheios data, fcriptura, Chriftus grattas agit , ^uod hacfapten^ tibus ahfcondtta infanxuHs revelentur , Paulus^uc non muLtcs faptentes tnfer Corinthtos fmffe afferit, Unde & tdem feduio monet , quantoftndto cosleftis doCirina k mundana Phtlofophia dtftinguenda ftt, Igicur in fimplicicace fides cft, ut verbaH^^ larti adfcrtbamHs (3c*
§. ^4.
Si per Scholae tricas, f aldbrasque incdligacur Fidei publicas adcuratior determinatio, ambiguis diftentientium (crmonibus oppofita-, ne , fub iis- dera vcrbis, alieniflimi fenfus occultenrur, veri- catcm profligantcs maxime falutafemi qu6,exem- pli cJfufla, confilio vocabula perfona^ QfAii^ffU , ai? voluntatis divinae varias denominationcsinventas fiint: Nego fane, do^lnnasfundamentum attin- genics d Schola: tricis alicnas cfTe pofte auc de- bcrc. Sitt alio fcftfu vocem , faUkrmHm, capias,
ngftt»
4^ P' /• ^^ PrAdefiifiaiiore
iioftr^ fententiae non cfficitur^ Poft, velim^ob- fervetur , in nullius propemodum veritatis cogni- tione incrementa capi polTe j nifi ejus idea (en- fim fubtilior, d)C captu vulgi t;alis, qiiod obitef de rebus valde divinis cogitat^ longe fuperior evaferir. Quid enim eft , iogfiitioms facere pro^ fe^fis } Certe nihil , nifi rerura , quAs generatim^ minas determinata cogitatione, 6c fuperficario conceptu, es complcxus, notiones dcijuirere expli' catiores , quibus nort folum rem , (tA 6c ejus ra- lionem, immo faepe rationis rationeth perfpicis, vel certc quidem fpecialiores rei conditiohes in- reliigis : Quo quid autem cogskofcitlir diftindius^ quo fpecialius * co eft a fenfu plebis communi jemotius j co ip(i fubtiliusvidetUr, Quodftigi- tur lalis fubtilitas repiidianda eft^ in hulla pro- fcdo coghitiohcgradumlicet promovcre. Quodi quah*! fit abfurduiti^ n^mini non perfpicuum tSk foteft*
Acccdlt prjEterea , quod & ex vulgo videifa llceat liomines non ftupidiflimos , fed acri praedi- tos jadicandi ^ & res quaslibet mcditahdi facul- tate^ Icaque bprurti ^ ih adoptandis publicfe fidei dogmatibus nSajiime habehda eft ratio^ n^ineis examihandis dubia deprehendaht, certam ahimi 5TA»j^fl(pp^/i*v fufflaminantia , nc errores, quo^ f ublice vei adprobatos , vel hoh decifos cfte pla- cet y ampledlantUr y iisdemque, fi non initio pri- vatae fidei , certe tamen in progtefTuj occupari^ Vacillarc incipiant^ & ea omhia amittere, quo- tum ante fcienriam certam funt cohfecuti. Id enim fi«ri poflc cxeraplo Galatacum patct. Epift. 5. v* 4*
Reliqua^
Cap, L de Caups dijf, in Religione. ^f
Reliqua , qnx celcbris fcriptor fubjungit, no$ non magnopere tangunt* yi plebejis adpUbejos^ fatcor , data cft , & profe^la Scriptura j Sed eo fa- iie cdnfilio ^ ut eam fcrucemur , Joh. 5*. v. 59« quod fine confideratione veriiatum nexiis, (inc improbatione errorum oppofitoruni , ficri non poteft* Religionem fimplicibus, apertis, candi» disque hominibus a Chrifto olim propolitam, non faftuolis Hypocritis, fapientia,Chrifti dodri- t\\% contraria, fuperbientibws, certura &explora- lum eft : Sed inde non confequitur, nefas effe , pro inftruendis omnium animis, fidci publicae ddcuraciorem typum proponerejquam utomnesex Vulgo ftupidi j negligentesque , quorum femper /najot pars clTe foiet, penicus , vei primoobtucti incelhgant, Quag fidei publicas adcuratior ad- ditur determinatio , qui in ea caventur errores ^ ptoficiencibus forte demum noxii, iidem ingra- tiam ptudentiorum, & ad adverfariorum com- menca decUnanda, quibus paflim profeduri cit- cumveniripofTenCj cavendifunc, non uc fimplices & candidi, crtotum ignati, cemete exciudancur. Caecctum uri vulgus rude fctvati debec, ita & peciciotes omnes : Eft igitur fideipublica non ad unosiiioSjied ad omnes acCQmmodanda< §. 66, i^erum , ^ui ita rmocimantHir , atot verbis cc- iebratiflimi Scxipcotis, ^Hanquam mhildicHnty ^uod nonfit certiffimHm , imo (^ rHomentofifiimHm , tameH confnndunt id^ qnod ad parandam falntem necef^ (armmfHiti CHm eo cjHod efi cognitH neceffarinm^ Qm, dno tamen qnam max$me interfe dtfferrey vel folatnfantfHmf fnrdorfm, mf»fccapfor«m^deni^Hf
Fatrnm
4S -?♦ ^* ^^ Prdtdeflmatione
JFatriim m F, T. ex^rnpia docere poJjHHt, Ees fi^ mihtpid%n€ a abopetita nQnparumtUHltratHr:QHis €Ktm nefcH y tmmmera ad cthornm co^tonem ^ diftrthntionem requtrt^ quA tamen cogmfct ejfe^ ui ^Kts ntartatkr ^ nemodtxertt } Similia quidcmple» rumque iliuftranr, iiEpecamen aiiquid iimi velue fecum vehunc, quo rei reprajfentandae fiicies im- Biutatur, cafum nonintegrumexprimunc,omiffis nonnuUis, qus ad formandam notionem intc- gram, adhuc deliderancur, nifi forte accuratius proponantur , uc ex omni partc illuftrandae rd refpondeant.
§. ^7. haque, quod fentio, dicam. Fides, quae cre- ditur, publica, toti cuidam facr^e focierati, i.e« Ecleliie §. 5 6. propoiita intelhgicur j quam potiffi- mam noftras dodttinse conditionem , datum ab Adverfario fimile non exprimit. Quod fi vero fimile ira formetur, ut & hiijus conditionisima- ginem quandam referat ; patebit, exnoftris par* Cibus ftare vericatem, Quis nefcic , tamcth pri- vrfciomnes non indigeanc fcientia corum, quasad concodionem, & diftnbutionem cibi in ventri- cuio requiruntur , tamcn membra ReipublicaB uc fociaca, uc univerfa , hominibus opus ha- btre , qui eam rcm calleant , i. e. Medicis, qu6 landcm difticultare concodionis laborancibus venire poftint auxilio , adpetitum cibi amiftum revocarc, & , qu£ adhuc impedica fuerant,felici lefticuere conatu. Quod fi non fiac , {td incul- ta , ncgleda , immo profcripca maneac rcda me- dendi ars & difcipiinaj profedo cfficiecur, uc jnulci cibum capere non po(finc ia civitace , qui , fi
meliiis
Cap: /. de cattfis diff, in ReU^ioKef. 49
ftieiius (aluti public^c provifum fuiflec, capere putuiiTcnc. Facilis ell applicatio, Sa^pe pii vere crcdunt, plano in verbum obfequio , (ine noti- tia vericarum limacarum , quibus errores fubdoU rcmoventur ^ id perinde ell , ac fi cibo feliciter DCerentur, (me ftomachi incommodo : Quodfi autem de cjulbusdam ulterioribus noriciisfoliciri in trtores incidanc , publica dotSlnna adpruba- tos , iisdemque angantur & conturbentur , id ejusmodi eft, ac li quis in civitate cx morbogra- vi decufuberec, a difficuluate concoqucndi nato, & caraen medicina publice e(Tec prohibita , nec cuiquam Medico, i. e. prudentiori Chrifliano, integrum foret, a^gritudinem curandam rufpice- re. Adde,quod longe maximum e(l,qu6d in cogni- donc vericatum proticere debeamus , incibc capi« cndo non item, quod ad nocitiam facrorum augen* dam iine meditatione cauiTarumfaluds non perve* niri poilit, podic autem cibus concoqui, etiamfi iri ignorantia cauiTarum concodtionis (ubfiftas.Vidcj quantopete iftis (imilibus non rede formacis* difHdendum (ic.
§. 6S. Sed^ ejHAfo^ cnr Ecclefiam Ecckjia dammt^cftf fratrum binio , tisdem <sdii?us gaudentitim^ ita agat^ ut ab altero alter exfelUtur^ cur mn colijnus pacem^ €ur tnmutua bellaprorumpmus & dtffidta i Ecclc- fiam ab Eccle(ia nude damnari, curpi(fimum eftj NuUa enim datur Ecclefia cam impura, modo vera adhuc (it, quin fuos (ibi fidtles in ea con* fervet DEUS. Neigitur & boni paftim lacenccs concemnancur , fempcr cavendum eft. Ac Ecclc- fiam, quatenus aiiquo fidei Dublicicno^abiii er«
D tQXQ
^ o P» ^* ^e Prddeffinatione
rore didingUi lolcc, improban, ica ut altenus vera profeffio illibata ab iftis erroribus rervetur, culpas nihil hahet. Damnatur crror, nondam- nantur erranres. §.57. not.'*^ Non Audicores, nifi qui in errore confulco perfiltant j kd potius docendi raiio.
Non cujusvis errorisfundamentumcreden- di attingentis ncgatio eft hasrciis , {kS) feci con- junc^a cum obftinatione dogma falfum tuendi, nuila habita perfuafionis in contrarium partem ratione ulia. Atqui vlx miliefimas quisque ex dif- fentientibus , animadverfa erroris turpitudine , eam niliilominus confe^tatur : Itaque nec hcErc feos quoque poftulancur illi, quos in fidei fun- damen impingere dicimus , dum plerique bona fidc erranr. Non igitur tantum ab omni Eccie- harum diftenfu, per fe confiderato, dependetdif- crimen ; nifi alii alios , facrorum difFerentium natura id non ex«gente , divexent , fedibus excur- bent, contumeiiis profcindant , virus calumnia** ^um fcripds difpergant , adeoque crimina admit-» lant , ex diiTenfu per fe non nata , (td commic- tenda eriam, fi ejusdem Ecclelix focii fuifTent, aequaii affedu incenli*
Qi) Bene Vir cclcbris : Lcs opiniensncfoncpasvoi luntaires, & on nc s'en defait pas, quandonveut; c'cft pour quoi (abfolumcnt parlanr) cUcs nc fe commendcnc pas j fuflir qu'onfoitdociIc, &porte finceremcncafairelesdiligences, dont on cftca- pablc a proportion de fa profeffion» C eft pouc ccla , que ccux qui ont jure de fuivrc ccrtaincs do- ^trincs, & ont depuis changedctentimentj(com- nrc ceia arrivc aiTcs fouvent) Defontpasccnuspar- jures, -: r * ^' Hcrefic foimcUe ii'eft pas dam-
nablc
Cap, /. de Catifis dtjf, in Religio*!», y j
^■in. 1
uable que par ce qu' alors Ja vcricable droiturc dc la volonce manque, & parconfccjueuc Tannour <ie l^ieu, qui cafcrme cecce obciirance filiale» La ■ foycftmorcefaaj.lacharice, quilupplec au defauc de la connoiflaace : ainfi fuivanc ces principes couC s'y rcduic. Voluucarias cITe opiiuones, eqijidcm Hne ulla caucione dicere no-lim. Si DEl legeirt confidcrcs, vix uUus crror, qui gravior cft j &: furidamcnium atcingit , reperirifokr, quin, debi- ca circumfpcclionc adhibita > potuiirec cvitati* Nani velolim, quadamincuria, vcl fcgnitiCjVei vcrbi dividi defultotiii lcclione j & auditupccca- tum cft : vel ctiaitmum deiinquitur, omi(sa ad- tentione debita , & legitimo examine : Scd cuhi DEUS deli(Sa piorum^ Ghriftiinruicu, condoncti veaiam quoque dat crrorumfidei evitabilium, qui hac vicc quidem talcsfunt, uc etiamficvitari po- fcuilTent, tamcn hac vice ab crrantibus non ani- madvcrtaritur. Itaquc & nos, proptcr infinitani iDgcniorum variccacem , mulco minus judicarc poiiumus , ficnc ciror quispiam a diircntiente con-* fulco defcnfus, incclligacnc is deviotionem avci» ricatc^anaon ? Nihil cutius eft , quara hasrcfsoS judicium circa erfantcs fufpendefe, & co notate nonnifi cos^ quos manifefte contumaces,indog- macc fidci fulcro immincncc cognovimusj & ici quidem, ut reiliora edo^loSj nec tamcri veritati palmam dcfercntes iftos quidem elle , evidcntifit- mc adpaccat, quod raro ficri iolct. Vid. Ofiandr* Thcol. acroaraac. Exercic. X. & XU itcm Rc- chcrlbcrg in append. Libr. 5ymbol^ dilTerCi \\U de hsrcfi 5c hxreticis,
§'?^- Cum hasrefeos igitur tlocailon faciteuilicce^ t«i, nifii fub condidone , qucc §. 69. indicaca, inuri debeat : Cur iqttur in mHtnd dijfentientes Eccleftdy prscfettim qua: in aliquibus tantutn difFe" JCUnt, ofcnU mn rmni ^ cnr mn codefcHnt prs^
y2 P, h De Prddefiittatiofte
pms , cur , fi hmc temeraria hd^refeos fufptao arcen" da , Fratres fe mHtuo non agnojcunt ? Annon omni' um ejt confenfu exploratum , ac induhtum , jRr^- tres ejfe , (^uos hdtrefis funefta non aliemt, Si Fra- tres fant , qui uno adflantur Spiritu ad vcram pietatem colendam , in quocunque tanJemcoE?- ru DEO ferviant, quibuscunque adfupulentur facris ; il fratres funt , quos , licec error fuiida- mentum plus minuslsbetadans, nectamcnever- tcns, dirimat, ilii c«mea , non agnico errore, fincero DEI , divioarumquc rerum ftudio tene- antur, indignique rint,qusbush£Brefeos maculara affingamus : §.69. Dubium non cft, Duas illu- ftres £ccIefiasfraternocopulaE?svincuIo, Quodfi vero fraternas neceffitudinis nexum cx adoptata eadem publicia fide metiaris i Nonvideojcur tantopere fratres eilcvclis, quieandemfideipub- licam profeftioncm, ut ampiedantur, n u lia ra- tione fidentut obftri^ti , idque ex §.6i. Teqq. §. 71. Si ulla unquam conrroverfia Logomachiis fuit r^itferta, certe hxc , dc qua loquimur, cafum fimilcm eft experta. Snadetur magno fervore to^ lerantia^ urgetur pax Ecclefi<& , provocantur honi omnes , ut pro virthus , ^ua^ a DEO datas loabent^ ad eum fcopum comendant, Quafi vero vel, quod intendi debet , non pridcm a bonis quibusque prasftitum fuifTet : vel quod ab iis non praeftari poteft , publicas Chriftianorum rei infecviret. Quam, quaefo, pacem. anquiris ? \Jt fidem dtffen* Uentes pHblicam deferant , defertam aterno fnvol" vant filentio ? Sed quomodo id fieri poflit, ex J,^o, ifk ydiiii judicfs : ycl, ut (e mutuopro
frMribn$
Cat), /, de caufis dijf. i*» ReU^iione. j- 5
fmtrilris agmfcmt ^ ab innrenda. h^refeos nota ab" JlmeAnt ? Atqai in officio id enfe, <Sc fuide pri- dcm , forte nemo didcntientium , certa i arione , negac : cx §. 6j> vel ut divift catns pro fe mutfto orcnt , £jU£Vis Chrtfttant ptetatis officia frtflent ? S<6. »d viaculum aeternum eft omnium , quo ob« Lg^ncur omnibus, nuUo vel capitali errore rol- vendum : Vel an eam pacem deftderas , ut myflena fidei promtfcue cutltbet , nullo differentinm dogma" tum habito reffeBu , pr^heantur ? Tum , pro Mi- niftrorum varietate , jam hxc dodlfina in facris perfonabit auditorus , jam novo, diverie affcdo adventante, altera ; tum confcientia civium miri- fice ultro citroque agicata cric , pro prasconum judicio, ex §.61«
§. 7^. ^ ^
Gaetcrum in iisdemasdibusfratrum, lenfu , quo dixi §«(^9. prajftantiflimus binio habicarepo- teft, ut alter alterum , sequo animo toleret, amoi: foveat, obfervetque irenicum illud : Sicveniam petimusque damusque viciOim : Sed Tuas tamen fibi res frasrum ucsrque , in feparatis aedium lo- cis, hai/ear, quod alcer altcro paulo accuratiori CEConomias ftudcac, & ab omnibusiis abftinear, €]U.^ fibi, aut poftcrorum valetudini nocere, ac deciimentum afterre poffunr. Non erit tum, qaantahbet fic fraterna neceditudo, locorum, qu^ c;mbo in acdibus diftinda incolunr, fuaden- da commatacio ; noa confulta commumorcrum, ad ceconomiam utriusque diverfam , pcrtinen- tium ; nulla hic jufta qaereia ; Aitertim , qui re^ rnm commumom intercedat , nmts ejfe avarnm , ^fifio tnt!jHi$remi parum curarc ca, quaeadpacem D ^ incer
j^^. ^» ^* ^^ Prddeflinatione
inter fratres conciliandam , pcrtineant : Narn quamlibec fuas ille res feotfum fibi habeat •, ex co tamen nondum intelligitur, fraternis cur offi- ciis, fi caetero paria lint , dicatur dcefle. Eccle- (ia DEi Domus eft : i.Tim*^. quzm^JtkapUcet^ dux fratrum familiae occupant : quantum edi al- tera alteiram» in oeconomia, fine ullo rei farailiaris, difpendio gubernandajvincatjEtfipaffim lites ori-; antur minirtrorum , fibimei: mutuo , ut fieri afiTQ^ ler, vel decrahentium , vel exprobrantium j vid, Genef. 1 5. v. 7. 8« id maluqa umen non ejusmo^ di efl: , uc fatius fit , amharim res familiares con^ fHfidi y qnam leviHs fnbire incommodum,
§« 7h Dixi hadenus*, de pubiica Ecclefiarum Mq pauca llridim , ut adparcret, quam folicico exa- minecuivis ccscui facrp, opuslic^admunicndain contra errores publicam dodrinam , quamque iieglectus ejus rei facalis fit , & ad obfirmando$ in erroribus deviantes quam maximevalear; Nunq e?f longa digreffione , eo redeundum , und§ excurrimus,
§. 74.
Inter caulTaf , quibus facris veritati^ repug- l^ans error iq animis hominum perpecuum trj- urnphum canic, nonnoilae excrinfecus errantibus imminenc , & in melioris fan£liorisquc difciplinae penuria colioca-^ae funr. Hic enim locus erat alter cx propofifi^, §. 5, Quis vicesgentium,fan- 6tioris ChdlH doclrinae expertium, non doletf QuiS arduas non agnofcic difficulcarcs , qucis ab ampledenda veritate avocanrur ? Occaecata ab incunabulis menS;, nuUisveraEfapientiaspraeccptis,
nullis
Caf), h de Cmfis dijf, in Religlone, 5 J
riullis bonorum exemplis, niillis mltitutis, pra:- lidiisque Taiucs circumfepta, quam aegre adfru- gem redir, meiioribusque ie padcar formari vi" IX icgulis?
Neque tamen, quod difficillimumefl:, con- tinuo habendum impodibile. Nam quingences juris nacurac lumen, qua par efl: , diligentia^fecu- tac, pxdagogiam gratix pocuidencinvenirejmihi quidem non dubicandum videcur. Longum fo- rec , bic varias enarrare '(encentias , 6c in iacifii- mos hiftoriae litceraria; campos excurrsre:Icaquc pro initicuto celebris Machemacici (encentiam de hac rc, forcc non inepcam, aliegabo.
§. 7^. Verba, cum quibus tamen nonexomnipar- te facio, ita habent : Credihde eft ^ Ethnicos tn fnortali peccato non morientes \ iy e, mn in jiatu koftditatts erga DEum , feu^ v&lantaiis nocendi univer^b, eos netjue coelo^ ne^ne infern^ depHtari^ fed Htfiant ex hofitbus non foUim nonhofles , fed(3 amtd & focti , id pur<z gratidt, eft per ChnftHm, Pelagtanum ergo non eft ftatuere : Ethnicospropriis virtbus pojfe tnfernum ejfugere , pojfe vero cceltim adtptfct ) td l*elagia>mm eft, Et tta facile tollun' tur dtfficHltares de Ethmcts a bonis c^mhusdam Vi^ ris mct£ ; Nam & Faf^uez fefuita credidit aSlti amoris LyEl fuper Gmnia in Ethnico , poffe ali^Hem falvari fine Chrifto , c^Hod fal[um •, tmo nec datur amor DEI fuper omma fine Chrtflo, ifuia amare DEnm fupra fe nemo poteft ^ mfi ^ cjHt tntelUgn hoc tpfum (3 fihi effe fnmmum bonnm : hoc vero nemo tntelUgtt , nifi ChrifttanHs.
D 4 §. ?7-
f^ P, l. De ?r<tdeftinatlont
§• 77.
Quod ft tafjien , (^^^&d non eredo , fingamus m ttlto EthrJco fatjfe amorem DEl fnper ornnU , 4» falvatm l Ego arbhror ; fed natura virthns neg& hoc m homine feri pojfe , pctentta , utjic dicanii hy^ pothotica 5 non ahfoluta, Ojti DEum ttmet fuper ^mnia , is vitat tnfernum , cfui DEum amat^ hahet ccelum, DEum timere poceft aliquis viri- busnaturx» amarc npnniii gratia per Chri- ftum, Cdtterum tilud cfedMe efi in iis , aui per natmam rejipifcunt a peccato mortali , fufficere hoc qutdsm ad vttandam oLt^rnam poenam , Jed non ad vitandam maximam quandam temporalem ^ Guam Jibi tpjt mferent confolatione Chrijii carentes, Scd jhoc etfi probabilcjtamcn maximc dubi» um, an ulla poffkeffe cxcraChtiftumhQ- ftilitatis abolido.
t §. 78.
Mea fa<:io verba Hulfemanni de Auxiliis gratias p. I IL §♦ VII J. DEus ejuidem totidem ver» his non promijit fe bene utenttbus lumtne naturali femfer fubventurum pradtcatione Perbi : Roiti. 9. V. 1 8« 15. Miferetur , cujus vult , ubi lo Vuk op- ponitur omni practenfioni &apparentiatope- rum> qutz videri poterant induxijfe DEumadmi^ Jertcordiam. ( Fidci nunquam opponuiir Voluntas DEl) Cfr, Promijit tamen^ fedaturum luminc natura; verumquarrentibus mcdia pcrveniendi adgloriam. Rom. i. v. 7. 10. loiera>ma ^ lemtas DEI erga peccatores tn gen- iiUtMe ^ag%t €os ad f(xm(eniiam» Ayiiv nonnudam
intentmem
Cap. L de 9aufis diff. w Reli^ioKe.
intoittoftem agentis , fed ettam motum ordmatum ad poenitentiam , vel ad fc(fpmn Jtgnificat» Rvm, ^. v,i4, Gal»f. v»iS, j,Cor,f:i,v,2,foLjo. v,i6. auA medta citra prdtdicationem , aha non fftnt. Rom» 10, V, 12, /^^ /4. Promutendottaijtie glonamnon mo- rofis contemtoribHS veri jufltcjue , fromifit ettam me" dta ada^ttata ohinenda ejus giort£^ u46iQr, 17^ v,30» igmranttA tempora dijfmmUvtt , - - - fidem offe" rens omnthus (Ubi ttjVjv -no^^^x^^ fr»ciVy non fi^^ ntficat afferere ventatem futuri iudtctt per Chri" J}tim'y fed ex natnra phrafeos i obiationem fa* culcacis credendi,C^ collationem ipflus fidei^ faltim medta regenerationis non refpHamurm '
§. 79-
Mca quidem fententia facienti Echnico,^«tf«^ %n fe eji , non denegat DEus Trcti^ayuyloiv, Piitenc Suprcmo Numini coraplures vi^ , nunquarafatis excogitanda^, quibus ad (alurem revocare poteft eos, qui fuam ilii fidem, in dexrco iuminis na- tuialis ufu, adprobant. Pofluoc faca icadiri- gi, uc in Chriftianoshoniinesincidac,qui mmrx inftindui , 6c prselucenci lumini obcemperac, facris poftChnftainiciaadus, refingcndus. Quod ob Commercia , quas in omncs mundi partes profeffosCIirifti Sacra Mer- catores trahunt, fieri facile poteft. Taceo in- ftituta Daniae, Jefuitarum, &c quibus deftinato conlilio id agitur, uc gentes tenebris obvolacae verioris difcipiinae luminibus coliuftrentur. §. 80.
PolTanr prsterea racricodicesmiraDEF pro-
vidcncia m manus venirc hominis bene afte^li, (\m
D 5 nihil
c$ T.L De PrAdefiimtione
^ihil adhuc de Servarore perfpe6iiim habuir,
'Non defunc complura ejusmodi fxempla in Iti-
ner^iriis, Potefl DEus extra ordinem Jingulari
fiutH eum^ cjhi rattoms ^ natura indttA^ dMEium
[scutus , qudirere Numen altejtiod Supremum, Adlor.
1 7^ V. 17. inflituit , fercelieretllapfis coeUflibus ^a*
tt£ pr£Cipu<e, in exemplum »onpertrahend<e, radtis,
Nam quod Abrahamo evenire potuic, homini
idolclatricis ruperftitionibus contaminato, id ,
quin (imili rerum concurfu , fieri denuo poflic ,
nuilus equidem dubito. Quid enim praecipui
habuic Abrah^m \)xx aliis gentibiis, aut quid
mefuit, pra hodierois , ut canta in ipfum con-
ferrentur benefi iii, fi afolonaturalisiuminis
redle ufu difcejferis y qni nec ipfe tamen aliam^
quam occa(ionis puras racionem haber. (<)
(/) Bene fcriptor fupra landarus : Illud extrcittum
ingmiiadinqulYendam natUYam& volunfatemDEIy
& pYOfofitum confoYmandimoYes ad £quitatem na»
tuYakm, vel aliam quamcunque nOYmammelioYemy
& peYfe^ioYem , fi appaveat , (quale pYvpofitum
concedimus in nonnuliis Ethnicis fuijfe) nonefi caufa
induStiva , aui ullo modo caujjans vevelationem
ntyfleYii Yedemptionis , fcf reliquoYum heneficioYum ,
j/er mljfionem pY£conii :Sed eft tantum difpofitin yc-
quifitfiin (uhjeBopallivo, quod a C£teYis peYeuntibus
fola mtfeYicordia DKI difceYnituY, i.Cor.4. v. 7,
De auxiliis grati^ p, 1 10. §. VI*
§. 8f.
PofTet fingnlati modo , qni naturalis honeila- ds ftudio ducitur , Verbi divini pra-conem nan- cifci, utEvnucho Reginae Candazes obtigicPhi- Jippus , A6l:or. 8. w 27. Pcreft Corneiio mittiPe- rm; A(^or. lo. v. 19. Poteft per quiecem Ma-
cedonis
Cap^L de caufis dtjf. in JReli^ifJKe, if^
ccdonis imago arccHere Paulum : Veni &: juva nos. A6i:or.i(^. V. 9. Qarc, uci fa(5laohm,pra2« rer Jqdsorum omnium expeditionem fuic; ita fieri adhuc pofTe unum alterumve, (in deledla enim hujus aqc illius fapicntia DEI imperiumtc- necj mulca iuadenc, quaemox commemorabimus. §. 81. Et quid de casteris, qu3s nunc occurrunr, viis dicam, quibus DEus Chrifti mericomm parcici- pes reddere poteft homjnes, ad lumen narurae animum & fad:a, quoad fien poteft,componen- tes. Si ineffahli rattone fidem tn infantibHS ifinc (luditH verbi , €jHod cdtteraqmn nece^artum eft , ut OjHtd maxime , Rom. I o. v. 1 7. cperatur , erjt uftt rationis careant^ etji, c^Hidinfe rerum agatur ^ ne fentiant ^wdsm ipji \ qaidni DEUS Echnicos Jedo nunc emorcuali affixos, &: agentes anin^am , dummodo luminis naturalis quamlibec dcbili radioexcicatireripucrint ancehac , fidei dono madare, Spirica fuo coeleili augere, & ad ascerna gaudia prae- parare polTic ? Qui iine vcrbi expreifo auditu unum facere & poteft, <Sc confulcum judicat, is & iine eodem agere poteric altcrum, Et quid- quid difficultacis poileriori divino inftituto ob- jeceris, objici & poceric priori. Non eft, cur dicas, infantes Sacro Chrtftt fonte nonfinemaxim^ ablui efficacia , ^uod grattA prdftdiHm non ohtingat hominibus exira Ecclefi£ detjenttbus pomoeria : Quid enim, num tu infantlbus, qui fine tacri fonris ufu , nulia fua , vel parentam culpa , morte oc^ cupanturpr^matura, falutcm denegas a?ternani |
Nua)quij
^o P. A De Pr^defliKatioKe
Nnmquid absque graci^ adminiculo , non fprc- to, non conrcmto, kd /ufto cirius erepto}, peri- turos txiftimas, &ad asternas plagas relegandos? Ablit, ut quisquam noftrum id fentiat: Poteft igitur DEUS fine oidinadis viis piura agere, quae omni captu humano fuperiora Tunt.
§.85.. ^t exim yjf primittd , in quis , Jacra^ ^ majfi erit j Si Jacra radtx eji , erit ^ ramns, Qmd ; Tmlo altbi interpretante ; l.Cor.7. v. l^^Jt^nifi* CAt^ infantes ChnJitamrHm y jure prdijidiorum gra-^ ti(t uti : cum pnt federe parentMm comprehen/it Sed longe diverfa cft populorum cxtra Eeclefiam viventium conditio. Si grati^ fedus non ad omnes pertinerc fentias, habet illud quidem dubium nonnihd fpeciei : Sed cum tamen arcanum PEI con/ilium a voluntate figni, qux ad Chriftianos omnes pertinet, verbo D£I uteotes , ih diftmdiflimum : i/Wtf, qusfo , nojii^ tjiam DEI nccftltam dejitnationem mn meditari ^Hornndnm Ethmcor»m , lumine natnrali utentiftm, favoremiQ^od occulcum eft , nce negari a Te, nec affirmari poteft. Nonhaberigi- fur caufTam diiTentiendi.
§. 84.
Quodfi contra fcdus grariac ad cun^tos fpc- ^are mortales arbitreris , quod fi neminem ab eo cxclufum putes : Miror, te plus tribuereconjun- d:ioni infantum, fine Sancflo Lavacro deceden- tium , cum fuis Parimribus, quam illi quidem unioni, qua fedus grarise oranes omnino mor- £sk$ Servatori, ^ Capid Chrifto, rociatos,2eternis
retro
Cap. L de caufis dtjf. tfj Religiotje. ^ i
retro ipaciis, voluir, An,(i Stif^iratui umnium Caput, & caiAlx Patronus eft , id non operetur tantum , quancum efficitur, quum ParcntcsChn- ftiani prolcm fan6i:am , j. e. jure utcndi graiias pritfjciiis inflrudam, pra:ftsnt?An ex parentibus Chriftianis majus gratix adipifcendas jus nafce- tur , quam ex Capire Chrifto , cui omnes perfc- dus grarias jundi ? Fateor , me non intelligere , quomodo hxc cum veritare conciJiari queant.
I Ne dicas , modos revocandi adgratUfnHfCidia^
5. 78. Teqq. indicatos ^ arguere tantumy CJUid a DEO pr^ftari poflic, non qiiid cxpeitan- dum lit eciamnuni : Non contcmnendaenim argumenta proftant, quibus, (inactendereplacue- rit, doccbimur, Velle etiam eos reflituefidi modos^ DEftm, »ec folfimiis^BidendiSy potcncia fua, cflc parcm.
§. 86. Magni momenti eft, quod Gentium Doy^or aiErmat , gentes honeflatts tHrpitudinisciue natHralis fcientta twbfitas , non folum ^ fpreta prtori ^ pofteri^ orem uUro fecntas , verum ettam calculHm fHtim iis adjeciffe , qnos pmilta faSlttantes ' antmadver'* terint^om.i . v. 5 !♦ Propterea omnem ommno homi» nemolvccTrQhoyyiliv exfiflere, nec ejmdqHam tnvenire^ qm fua paihare peccata po/fit. c;2. v. i. Ex quo I oracuio argumentum capirale deduci poteft : Qut ! fuis dotibus male utentes nihil prastcxerc poftunr, quo malitiam {uam culpa vacuam .oftendant, iidem, (i rec^e donisuft fuilTenc, viam iniiftent, qua ifthanc DEI txpcobrationcm potuiftenc de-
cUnaic»
^t P. L De PfAdeflmatione
chnare , ideoque favori divino, iicer iramericoj non obftitiircnc. Narti (i cadem infelicicas ma-^ neat cum male utencem , ciim bene ^ nulla pro- fcdo cauda eft, quare DEUS perverrum ufumj prac dexcra adminiftratione , tantopere repr^- hendaci
§. 87. Force occurrit tritum illud : Malptni efi e^ ^uehbet defe^ifty bonHm extntegracaujfa : Nec fe-^ ^miur : (jmmalis operthns iram DEhncHrrat^eun-^ dem praclare fujceptis comtliathrHm DEJfavorem-^ Plurts enim efl gratiam comparare dtvinam^ ifuam indtgnationem e)us provocare, Std non intelligis vim ratiocinii §. 86. propofiti. Primo cniranec bene, nec male facla, rigorore luquendo, vcl falutem,vel pcrniciem maturanc rempiternaiti * fcd fidcsjquie non refiftcndo allabenti ani* mum efficaci(6 conctpttur 5 nulla noftra collaca vel tantilla opera , fcd fidei vacuitas , <jua dtvinis viribus y mentem occupaturis , obiccm poncn» do , confervatur , augetur^ue, Cum igicur gen- les nullis lummibus oblu6tari poffinc, nifinatu- ralibus, 5c omnis fidei vacuicas ad morofam ejus- inodi maliiiam referatur j perfpicuum eft, ubi notida naturalis, data opera, non negligatur^ fupprimaturque, fpem afFuigere, ut DEUSfidcm, notitiam naturalera non concuIcantibuSj (ic per- benigno affeCtu prasbiturus*
§. 88. Quidquid DEUS aglr, fapientcr^gifj&juflej i. e. ut SUUM cuique cnbuac. Itaque in ^dei penuria non relinquic , mfi eos,ad quos, canquant
Cap. I. de cau/is dtjf, in Religione. ^5
SUA ejusmodi egcftas dcploranda perdnec. Cum autem ilhm fidei penuriam de quibusdam rollac, de aliis non itemi oportec rationem dari, quare habeatur deledlus. llla non poceft elTe mera DEI kvloMOL a juftitia (eparabilis : Gjuarc in eo lita ratio erit, cjuod quilibec accipiat, juftoDEl judicio, quod SUUM cft , alter tidcm , alter fidei vacuita- teni. ^tf^ a peccatis in fe confideratis non ori- tur , id quod SUUM cujusque, i, e. conveniens judicamus : Alicer omnes exaequo fidecarercnc, quod omnes ex afquo violarunc legem \ Itaque convehientia , qua ad alterum fidci egeflas, tan« quam SUA, ad alterum ejusdem facultas, ceii SUA, pertinet, ponicur in certo peccandi ftatu, quo dcftinaca gratia repellitur. Nullave- ro Ethnicorum opportunicas eft , quam Luminis fiaturse, quodli igitur huic non repugnanc , in fi- dei oblat^ fpem venire intelliguncur. Per 1a SUUM non intelligitur ratio menci, auc cauf- fe, auc condicionis fine qua non, <5«:c. Sed nuda quahscunque convenientia , ucexver» bis Hulfemanni patet, $.78. quo fignificatu hasc acccpta volumus.
§. 89-
Ex Peiagiamfmo, inquis, hdc fententia linon multum , cene tamen nonmhtl trahit, Quid Pela- gius docueric ? ex ^uafliomi^us fadi cft, quibus ego , ob inftituti rationem , immifceri nQlim. Si tamen vcra ejus ad nos pervenit fentcntia, quam nonnifi cx Adverfariorum teftimonio cognicam habemus , tum in revocando ad frugem divinam homine , vel omnia, vel mulcum, vel ccrte
aliqu^a-
^4 -P» ^* ^^ Pr(tdeJiinatione
aliquancum trihm virihus Nmurt : Sed nos Ethnicis fide ornandis , eorumque luminibus in- firis, ncG omnia, necmulcum, necparumj immo nec cancillum adfmbimus^ nonreiida, niii mcra quadam convenicntia , qaaE in re6to donorum ufu ponitur, & fe, fi exemplis nri li- ceat, fidei ad evcncum habec, uc v. g. A- dami fomnus ad Evam condcndamieha- buit olim. §. 90.
Novi eos, qui Naturas lumen adimpetran* dam falutem seternara valere contendunt , raeo arguracntoj uti, quod §. 86. propoiirum eftiSed cum id faciant longe alio , acegomet, confilio; Guni & vim ejus nimis extendant, & illi dubio, de quo §. 87. didum, expofitiiintrarbitror, me- am caufam, ab corum lite fufpedta , cffe multo diftin^iflimam. Non requitur : lyilumine natu* rab vim jalniis sternam ineffe , [i eo reSie adhthito^ DEUS ex ftits vmhus ^ homtnem hene ammatttm* coeleflifide exornat : Id potius confequitur, Irmen mt'ur£ non fHffedtirtim , altter DEI fidem operan' $is auxtlto non opus foret, \Jt nuUa propofiti- ODura connexio harum eft : Homo adtente ver^ hum audnens fidem conctpiet : Ergo audiendo ad fidem cjuid contnltt \ cum audnnttam in fua pote" fiate haheat : Sic & fequentium propofitionum ' nexus hiat : Hcmo extra Ecclefi<t Imites coyiJiitH* tus , interno confctentitt a natura ingeneratdtpr&coni Aures prathet , nec ejuidejuam admttttt , t^uod a ra^ ttone aiienttgn effe novtt , venit igitur infpem reci* piendi^pertmmenfam DEIgrattamy fidem : Ergofuis virihHsad tantum opHs perfictendum idonemexfittit*
Capo I. de caups dijf, in Religione,
§• 91-
Semet cx erroirum kqueis extricatum ire* difficultaiii piurimum haberei nec tamen prorfus irapoffibile, ha6lenus,non Chriflianorura dun- taxat, fed Ethnicouim quoque excmploj demon- jftratum eft^ qu6 ipso effeci^ ut inteiligeretur ca- dem opera , qua: caufla: hotnincs in fuiser- rohbusobfirmcnt? Unura fupereft adhuc j quod > antequam ad fequentia proferamus pedem* breviter exponendum eft^
Suis horninei crroribus maxime alligantuf bb arduum litcs , qus Ecclefias dirimunt integras^ penitus cxaminandi , fivc impedimentum , fivcS (ommam difhcuitatem. NuIIa poteft controverfii lutelligendo velut cxhauriri, m axime fi graviorei de rebui divinis quaeftiones attigeric, nifi Meta^ phyfica^ admifliculo, noii barbara: illiUs ^ m ^QCHm^ nihilj sdohkxv:^ figntficantiHm mmjlH^ hirfuta:, fed siCcutdtXi fHmmd ommm fiu miarumfrincipia tradeniis^ nifihftguarUltl Cd- gnitioncj quibus fctiptus facci: codex, iiifi \U brorum in Utramqucpartemproftantiurhddpia & fide ^ ni/t Umforis^ ferturbatione vacamis^ Od- pottunicatc fis inftrudtus t Atquihaecneinftiil- lefimara quidem quamque Auditotura partem Vei cadunt, vel cadere poffunt : mirum jgitur nori eftj detineri itl fuo qUcravis ccetu, noncommo- tum altcrius Ecdefia argumcntorum ponderibus. StA cum taraen nulla tam fiibtihs, praefertimde gratia & eledlione, cohtentioobortafitunquam^ ^uin curatius de rebus divinis meditanti, v:l £ hiediocci^
C^ P. L De py<sde/imatiene
mcdiocris perfpicaciae , homini occurrat, cun- ^emcjue folicitum , anxiumque & ancipitem te- jicre pollit : cxiftimo quideFn, nifi fiducia inCfiri* ftum minuatur , pofle Chriftianum decifione licis vera tantifpcr, falva «tcrnorum gaudiorum cx- plorata fpe , luperredere : 6eatos tamen illos Au* ditores fvdidico , qut tn takm Do^rtKam Ecclep^ fm inctderHnt , cui €x omni latere a gravihus efi frrortbHs cautum^ ut nihii yel initio, velprO' greflu fidei ex dofbrina publica occurrat, quod rcmoram in jicere, & pietatis curfum turbare poffir<
§. 9h Ncc omnes Erudititaicsfunt, utcxaminaa- dis litibusiufliciant, qui vei fibi prxcipuis qui- busdam unpedimentis obli^^iiancur , §.52. vcl communi labe , (ni) qua omncs homincs piuf 1 minusjiniirmanturj rerardati, ad rcm difputatk pni obnoxiam , accurarius expendendam, Iaa« guefcunt.
(m) Labem illam vcibis adnurandiScriprorismalo dcfcribcrc, quam mcis : Nos omnes y in'-]uir,^tfa- iiammodo puerifumus , qui fape audita credunttat" que inflar pfiiiaciimitantur ; [tanosfapeautfortiier cogitata, Nihil facilius , quam demonftrationum fuarummet oUivifci^ Quidecreveruntpeccare,fur"' gentm confcientiam prafcientes , aliorfum verfa co* gitatione , deprimunt^ dumadbuc dubitant,verentts* tie calcuhs fuhduSus aliud ipfisperfuadeat, Pror-» fus ut malus Paterfamilias , quihorretfuasipferatt' cnes fuHucere , ne inteUigat , quantum deheat , ac quletm fihi prafentem turhet, Hinc adparet efe aliquam in nohisartemaffeBuumre" gendorum» anuUotamenmortaliumtradiiam, Narn aliud efi dicere afe^us regendos ejfe , aliud prafcri^ here normas rationi, 6eu demonftrationesjufti at^ qai uftlis im i Miufirf^ulasquasdamph^ficasvrji''
fcriherep
Cap» L de CaHps dtjf, ifi Keligiom. 6y
/crihere, quibus in noftros^ ^, quod psrinde eft, alU QYum affeBus , poHtmus, quoivolumuSfUti aliudtra^ d&s fcientiam muftcam , aliud digitos iyifirumento ajfecefacere» Ad banc tgitur artem obttmndamy opus gnt, ne nimis forti & parva^ autinepta imaginatione judicio noceamus^ Sedita nos componamus,ut poj^mus omittere cogitationem al-quam, quando vohmus^ Fojjumus autem ofnmum priorum oblimjsi^duw f^ipe rejiclmus,
Si fepe ex aliis audica » quar & eorum exem* |)lis conhiniantur , vividiflimis landtm ideis re« praEfencai-nus,& non advenenus Ur£m ea irni- tandi aifuetudinem contr^himus. §. 9^5, nor. * fa- cilc cxputari poccftj quomodo etiam eruditi,qul erroiibus nonnuliis , de divinis rcbus ^ a tcneris Unguiculis imbuci iunt, certiffimif contrarise ve- ricatis racionibus parum commoveantur, quarum quippe in animo excitati motus debiliorcs funt j qpam ut diu radicatas confuetiidini derogare que- anc. Sed illam tamen qua^ntsmcunqueinerrores propenfionem , cum in nobis (imulacrum rcpcri* atur artis rcgendorum afFeduum : §.5^. not. ^ non quidem coram hommihHs^ quibus proptcr infinicam propenfionum variecacem judi- cium coropeccrc ncquic, r.tfi adpfst ratiQfJcs fafpahUsifedcoram DEO voluncariam /#&^« vi > fftpra diBnm efi, §, ^i»
|. 9^i
Praeclare nobifcum agitur , (1 bmnes animl
anfra^uofus receffus pcrfeptamuiF , inquilicurij
quibus modiis ad aliqmd credindum addudb Ci"
mus ; fi difrercietitium raiiories non minori iiudio
jj <i:pendamus , ac iioftras ipforuni j Sideiiiqueji
tn B 2, adhi-
6Z P. L D^ Prndeflifjatiotji
adhibids perpecuo precibus flagrancidimis, qus
omni negocio praedruendae func nihil cemcre ad-
probemus , nihil damnemus , nihil negh*gamus »
nihil ju(io impenfius amemus , niH habeamus ra-
tioncsy elaras, evidentes, cercas> &,
ubi fueric opus , & aliis
cxplicabiles.
Cap. II.
Primum ARGUMENTUM PRO RATIONIBUS 9 IN
oiviNA Electione Objectivis.
$• 9^-
CUm argumentum , ni(i me omnia fallunt, in- fuperabilc ex primis omnium fcicnciarum vericacibus derivari podir; pracmittcnda ju* dicavi ca, quae fuperiori capite expofica funtyfpe la(5):atus, forc, uc Viri Dodlifiimi, quorum fen- ccnciam examinandam fufcipio , medicacioncs has qualescunque , illuftris Eruditi fententiam illu* flrantcs > non obicer , non dcfulcoric (int expen- furi,fed ad fingula adverfuri animum, ne, utia hoc ipfo negotio faiflum eft, quod in fequencibus» (i D£0 placebit , commonftrabitur , quod pra^ci* puum pondus habct , tanquam rcs minocis mo* nienci , iicco cranfeatur pcdc. §. 97. Quae de divina (ive reprobationcj (ive ele<fti« one, ascernis retro fpaciis, agicata dici po^Tunt, talia vidcntur , ut pro crad;andi methodo, quam quisque adhibet , jam magnoperc facilia (inc, jatn vero longe difficillima. FcUccm jadico, qui no-
dum
Cap» IL de Pr£dcfii»atio»e, ^9
dum in fcirpo non quacric, ncc rem expedicam, cum manifcdiflimis vcricacibus confcncicnccm , impcdico arguciarum cumulo, intricac»
§. 98. Facilem, fi mens non lasva fir, hanc judicavit dodlrinam Vir celebris, cujus vcrba dabo galJi- ca : fe cr§is aifement , ijue le bon Cardtnai Sfron* drati n itoit pas ajfez, meditatif pour foudre No- dum prxdeftinacionis. A mw avis ce uoeud tfi autant t^tte refolu y (3 p les hommes fe donnent la gine ladeffus , c efl tju* ils manquent de bonnes definitions, ^ que par confequent ils neremareiuent foint , en tjuoy confifte la veritahle difference entre le necejfatre gjf le contingent* Je voudrois <ju il fut auljl aife de delivrer les hommes de la fievre maligne^ ou de cjuelejue atttre grande maladie ^ <fu'ii tji atft de les delivrer des dtjJicuUes , qutlsfefor* gent fur la fredeftwation»
§. 99. Ac vero divcrfe fenfic alius quispiam non minoris famae Scripcor : O profondeur des richellcs & de la Sapience, &, dc la con- noilTaace de Dieu, s ecrieSt. Paul Rom.ii. Tous les Cloretiens dotvent trouver la un arret de* fimttfprononce en dernier reffort ^ fans apel^ tou* chant les difputes de la Grace y ou plutoty ils doi- vent apprendre par cette couduite de Saint Paul ne jamats dijputer fur la predeflination ^ ^ a oppofer du premier coup cette barrtere a toutes iesfubttli* %es de t efprit humain^foit ^u elies s offrent d' ei" les-memes pendant ^uon medtte ce grandfujet^fott ^tiun autre hcmme nous ies propofe. Le plus court
E 3 ^^^
0 le meilhHT efl d} oppsferd' ahrdce$teforfedt^U€ aux tmndations des raifmnemens , C^ de cs»(iderer cette fsntence definitive de S. Paul^ comme cesfo-^ chers inehrumhles a^ milteu. des ondes , contre les* t^mis lesvagtiesles flm e-rrfees ant he0,H ielancer \ flles kuryient , e^eshatent tmtilmentl eUesnefont^ ^ue fe rompre, T^ofis les traits , ^ft* on d^cochera contre un tel homiter ^ anront le fort de cmy, d^ friam l
Siz fatus Senior, telumque imbelle fine idu Conjedt : rauco quod protinus aere repulfum Iptrumoclypeincqoicquam.umbonepependk,
J. 100.
C* e^ donc ainfi cjue l'on doit agir dans cette
4ifpute , quand elle fe pajfe de Chreiten a Chretien^
jQue [i Con trouve a. propos de donner <j^uel(^fie oceu"
patfon a t Ejprit , on doit pour le moins fonner l^
retraite un peu de home heure & fe remettre der^
riere ia dtgue dont je parie, S$ \jirminius avou
fait cela totites ies fois que fa raifon lui juggeroii
des dtfficultes contre la predefiination y outoutesies
fois qH*ii fe voioit appeile a repondre a des Difpu-'
tans , ii auroit tenu une conduite parfaitement fags
C^ apojioitcjue , ^ tl auroit emploie comme ii faloii
ies lumieres de fon Efprit, S'ii troHvoit des dure'
tes dans ia ds^rine ordinaire , s*il /e trouvoit fou-^
iage en adoptant une methode moinsrigide y iipouvoif
fe mettre au iarge pour fon ufage parttcuiter; Adais
zi devoit jomr de cette commodue enfiience,i€V€ux
dtre^fans attaquer ies droits de ia ^offeffion^puis ^u^tl
7te ies poHVoit attaquer fans cjue des tempetes pertUeu^
fes s*excitaffent dans i^Egiife, Son pience lui eut epar-^
gne a iui meme hten de maux \ Ileuftres hienfait , de
fe lohvenir d' tm vieu^ ^poiogue, Sed |
Cap, II, de FrAdeflinamne, J\
Sed tacitus palci fi poiTcc corvus, liabercc Plus dapif y & rix^e mulco minus, invidiaequc. §. loi. jiuSioriSy ^u<theic wides , ^verhai^C^tX mo- deftix fnfpimnem habenm docent ^ quam lion COnfultum fit, in maieria prafentf , nimium afFcclare ignorantiam, eademque EmpAEltsoc* caftoKem prtbere^ eandem tecum cantilenam modu'^ landi^ fed mente diverfijftma pariter , ac ad ludf'- hrinm totius (peBante Rtligionis, Quo fcnfu equi» dem in Eled:ione /S^^S^^ crcdam,{urpiciam, venerer, fuo loco dicecur ; fed non puco idita excendendum, uc , (lib modellix pallio, nobis abfurda, repugnantia, &maximedi(rent3neaob- trudancur. Tacebo , Paulum ad Romanos capi- te undecimo de longe diversadodrinadiflererc, ac ci quidem a celcbriau<^ore afHngicur, quod oftcndere , nondum hu jus loci eft.
§# lOl.
Facimus igicur cum illo Audore, quem §. 98. loquentcm facimus , ejusdem confilium fccuti, in explicanda tam vexata quaellione, fecundasaccu- ratasque prarmittemus dcfinitioncs, nullumdiffi- cilius vocabuium adhibitufi, cui non dccermina- lum, quoad fieri poteft & debet, alligaverimus fignificatum. Ica , fperamus, futurum eft, ut no* ftfs remcntias veiitas fole clariorcsficfparfurara- dios. Qui nos ab acterno Filio fuo infercndos per fidem fciebat, DEu$, largiatur ad id infti- «utum fui Spiritus potentcm gratiam , ut nihil , nifi quod cum veritare , in qua potiflimum DEI gloria ponitur , conjundum eft, calamo »andemus. E 4 §♦ 8«
7* -^* -^- ^^ Pfddeflinatiofie,
Cum Eled:io , dccretorum DEI , de quibus generscim Tiieologia prascipic naturaiis , peculi- ^rcmciafTem conftituat , conditionibus ex Theo- logia Chriftiana fingularibus demum determi-? pandara \ uc , (^Hod Chnfii m eligendo habeaturra" tio , ^Hod efficacia Spiritus S, defltnata exfe^HUttoni ^et , ^Hodfidef in Servatorem ctmcepta 9ntercHtrat\ quas, ^ ejusmodi fola, %c omnia ^% facris de- inum iitccris deciduntur , reliquis interim , qu« ad dccreta gencratimfpedandapectinent, cxna- turaii lumine , per S. Codiccm tamen poft au* gendo , perveftigandis : Quceftio de ohjeEhvis de^ ^retorum DEl ratkmlfHs ad naturalem Thcologi» ^m referri poceric , ideoque , fin accuratiut (ol-? venda fic, combinan, cum primis» uci di£);uu) f .9^. veiicatibufo
Faciemus ejus rei inicium, Contradidlio ob* verfatur , ^uoties de eodem fubje^o , uno tempor^ , fod^m^ue refpe^u , idem pradicatum (3 affirmatur^ 0 negatur. Poffibile hinc digitur , (») definici-^ pne , quani vocant , nominali , id omne , quod dc^, cpntradidioni h^ud obnoxia,potcft inteiligi,
(«) Cclebris Au(aori$ vcrba inhanc rcm ica habcnt ; llniverfalis irHditorum omnium bic confenfus ^fi, ac. Wata locutione , illud omne , 6^ filum , effe ^ diCf poUtbiie, quoinuUam mfefereipugnantiam {^on- tradiSioncm) in volvit ; eujus pradicata ejfentialia fibi mutua non contradicttnt ; in eujusideamnonin- ^rcdiuntur duo aut plura , quoram alterum att, negat ^li^rum eoiem modo, Ridiculasforem , fi AuBores Segare fufciperem,^ nemo efl Aiethapbyficus, quin it^ pffhMWm i^finiat^ N^uerefrapr egodepiti'
' Qm
0»! tanqum nominaliy qtueriteriumexbiheatpof' hlitatis, proprium iM, C? ferpetunmy reci- frpcum & infnllthtle^
(^oniam vcro praeterca poflibilc, quod pr«* ftaria quoquam, autexhiberihaudpoffct, nullum cflc incelligitur 5 prima enim cjus notio tanquam rei poflibilis^ complcderetur quod prasftari poflir, nec tamen non eodcmtempore, quod nonprac- ftari poflit : Sequitur , non dari quidquam poffibi- le , cui non refpondcant vires , quibus prxftari poflit. DcSnitione igitur gcnctica illtidfolfibile voc^tur^ cm exhibendo vires aUcujus caufft^ exlt", fientts fufficiHnt^ (d)
(0) Ita porro ciratus Audlor. Si tealem hoe fenfte definitionem arhitreris,ut originem po]fihilitatis animo exhibeat y fateor , aliam mihi definitionem arriderc^ Ita enim pojjihile iUud voco , cuipraftanio vires ali^ (ujus cmffz exfijlentis fufficiunt, . - - - Arbitror bancjemitam efe.y qua medtus ire inter dtio extrC" tna pojfim, Tranfeo ScholalHcos ex unoyCartefium ex altero latere, IM quidem cam adfolam pr&dica" torum non repu^nantiam attenderent» t facile ani' madverterunt , concipi eam poffcy etiamfi nihilprA'^ fupponas : Adeogue ^ ipfum tUuiy quodinpojfihili' bus concipimus tanquam non repugnans ab alioom* ni independens rati funt : Cartefius vero eum & eJfentHs necejfariam fui rationem aliquam ejfe per* viderety DEO iUas reUiffime fuhjecity niltquodvO'' hntatem mifcuit intelle3ut» potenti£^ ejfenti£,&c; In co Cartefiuscrrailc viHctur, quodomne polTibile ab asquipoUcnti divino dcrivavit arbittio. Nam Part. I. Bpift. 104. itt diilcrit, In DEO unum idemque efl velle tS cognofcere \ ita ut hoc ipfo , quod aliquid velit^ideo cognofcat, & ideo tantum talis res eft vera. Non funt bx, uimia (ubtilicata in aoias abitura,aotandaiphilofophorum ff eculatia
74 -^- ^» ^^ PrAdeftifiatione
nss; Sed, uti in progrcfTu commeraorabitur, in has fubHliUtes, primo obturu concemnenclas , rcfolvuntur errorcs circa elc^ioncm palpabilcs, qui wuacjuam fuaditns cxtirpabuntur*; nifi cum primis vericacibus purior dodlriaa conacxa fic.
§. Io6. Voluntai gencrarim , in quam & cIc(3:io,h, L cxpcndenda , cadit , cft promtitudo applicandi vim res ad prafiaftdum ^vtfim pro menfHra bonitatis illi adjHdicatdt^ Qaa definitione praBmiflafacilis eft. Volantatis divina: notio & explicatior. M^ fnirum Pblmtas divina efh pcrfecliflima promti- tudo appiicafidi vires adprafiandum bomm omne, fro menfnra bomtatis^ quainillo vera necadpa- ycns eft. (py
(p) Scquor hJ.definitioftcsViriccIcbrisj Sieonatus vocaiulam tinqaiz > difplicety dic promtitudin^m ad^ flicandi aBivitatm fuam ad producendum hontnn wo mtnfura honitatis iUi adjudicat£> Itahabesde- pmtionem generalem^ J^is Speciaiem yolumatis divins, ? Dic perfeBiiJfimam promtitudinem ; dic ho^ num omne ; dic pro menfura bonitatis in iUovera» Ita di^ingues voluntatem DEI a C£teris, difiingues autem perfeBionibus. Ita deut ; adeo^ue licet» Li" cet ,* adeoque oportet*
§. 107. Ex hac definitionc fingulae voluntatis DEI perfedioncsdiftmdius pofifunt, cum Viris dodis, (^) cvolvi. Perfeilio eft confenfus pofflbilium y de quibus §. 1 04. Cognido v.g. folidior decetintelle- dum cujusvis ; itaque cum eo confcntit ; eft er- go ob hanc caulfam perfedlionis digna litulo. Quae func igitur voluntatis divinse pcrfediones? perfe6tiflimam enim promtitudincm agnofcimus ex §. 106. Perf€<^io eft » ut haud quidquam veli-
mus.
I
€ap. //. de TrdidefiinAtiene, 7f
, mus 5 niii quod cum digniorum bonorum repras*
! fentatione conrcntiac : Dcu$ proin perfedillinu
I ornatus voluntate nihil adprobac, niftquodim-
! menfa vis intcUedus convcniens judicat. Pcr-
I fe^io eft juel/^/cjraf^-Siflt, ut pro caufTae mcrito amo'-
rcm tcmperemus, nec nimis ardentcr^ nec jufto
frigidius in bonum feramur ullum : confentic
igitur voluntas DEI cum gradu bonorum , que
deligit , omnium, fervat proportioncm , ut ita lo-
quar , amandi.
(^) Quae heic dicimus cx do^iffimorum Virorum fcriptiJa non opcrofe allcgandis , dcfumtafunt.
§. io8. Nova Voluntatis cujusvis pcrfc^io occurrit, quas in eo vertitur, ut decretum decrero confen- tiac : Gaudec igitur DEUSperfe<^iffima volunta- te , uc nunquam quidquam deftinet , aut deftinare poflit j cujui ipfum pofthaec pcEnitear. Hs^c eft invi^a divinae Voluntatis conftantia , quac tan- tum abeft , uc rationibus cligendi obje<Slivis, quod Adverfarii putatit, inimica lit , ur potius fine iis confiftcre nequcat. Si DEU5 vellet unquam ,cii- jus ipfum peenitere pofter, tum caufti, quanfi nunc rejiccret, adprebaftetverooiim, meritaai>« tehac incogmta fuiffent , quod cumimmenfaDEI perfpicacia confentire non pctcft , idcoque infir* mitaccm a DEO removendam prodit. §. 109. In definicione Voluntatis divina mentio quoqucfadacft jf.io6. promtitudinis ad OMNE bonum connitentis , quae fequentibus fccunds ideis cft : Nullum excogitari bonum porcft , \n quod DEl ndfi ^©luntas feracur \ quodcontrafic
76 P» /. De PrAdeflinatiofie
in Spirkibus condicts, quorum nemo bona qua*« vis vei inteliigic , vcl adpctere poteft. Quod C omnia fimul pracftari non pofliinc, (fxpe enin: uno exhibico , alterum hic hc nunc cxcludicur, ui iiasftacem nobis indulgec, hyemem Ancipodibuj relinquiy necdle eft) ex omnibus cancum facic, quancum fieri hic & nunc ^ rerum concurfus permittic,
§. Iio. SiDEIporrovoIuncasin omne bonumten* dic , uno conatu in Id exporrigicur. Si repeti» tis adionibus propenderec in bonum , cum non confequerecur omne. In aflionibus enim ad* pecendi Hnguiis boni quid praecerirecur , finicae igicur eflenc. Acqui quantaelibec finita; ai^iones xion efficiunt vim proprie infinicam. Pacccidex | definicionibus finiti, 6l iniinici, ^uorum iUud determittari fotefl i hoc nttllo pa6lo potefl, Confer in unum res finitas , quoc , & quancas volueris > cmergec multitudo plurium , quarum fingular decerminari pofliinc, ideoque eciam multicudo univerfa ; non aucem emergcc res una, quas de<* terminari nequeac , i. e. infinica. Icaque DEUS uno conacu omnia vult, non eftinipfodecre- torum , aiiorum aliis fiiccedencium multicudo, nuiius ordo , qui feries cft fiiccedencium, cempus adpecendi nulium , quod fucceftionem arguic, (ed uno , aecernis abhinc fpatiis > decreto , deftinata omnia , quae detcrminari nequcunt. §. III. Denique definitione§. i o^^xaucum eft, ne quis ; alia, quamvcrabona,D£UM adpetere pofle,,
credat.
Cap, //• de Pr^tdeftinAUone. 77
':redat. In co radicatur divina fanditas, Sandi- 'jas voluntatis cft , qua DEus bonum non folum ^pMNE, fed a^ SOLUM adpctit. Itaque quod '^ lon efl: bonum, non adprobat. Sed malum bo* ho maxime oppo(itum eft, igitur id improbar. ''iogc» id a DEO non fieri, tum e)us voluntai 'iion tcndet in omncbonum VERUM, non prac» lo foret maximus divins voluntatis cum bono )mni confen(u$, id quod argucret, DEUM in« ' irmitate quadam laboranteni , i, e. NON D£^ !JM,contra§. i04.efle-
;; Audivimus quid fit,& adpelletur poflibilc? ,,.9. 10. Diximus, quae & qualis (itdivinavo* uncas , nunc, quid dc objedo hujus fenticn* [lum, intelligitur facilc. Bomm efi ^ ^nod pari$ erfeEiionem , ferfe^ionem diximns poffibilium lonfenfionemj 5. 107. Eoigitur cx fonte bo- lum fcaturit quodvis , ex quo manat > quidquid loflibilc cft. Atqui poffibiic propterea eft, quod i ptfleftando vircs exfiftunt, eaBdcraque divins. I. icj". 6^ not. * Cave igitur credas, quidquam »onum aliunde eftc, quam ob cauftam eandeni^
DEUS neccffario cxfiftit, ncc cxfiftere noa »oteft, quod tanquam aliunde certum ac indu« )ium , hic probare nolo, fufficit praeftruere. Qu« eritai, Ci itafefehabet, confcquitur, etiamDEl 'ires tales efte, ut quidquid pracftare poftintine- ^cffirio POSSINT; non dico , PRitSTENT. ]um igitur pQCbilia ea ipfa finc^ quibus cxht-
bcndifi
y2 P' ^' ^^ Prt&deflinatictie
ll I - II [ I I' I I r I I I . . , » ■ I 'II
bendis divina: vires idoneae funt? cognofcicur,quae^ cunqucpofllibilia (inc , ncceflario talia efle.
§. 114-
•* Voluntatis divin^ eft condido, feuindoles divefra, Tendirea quidem in bonum omnc 9 $^•107. Scd , quia TiEpe bonum aiccrutn ab altero cxcluditur, §.105?. uc iimul omneexhibcri nc- queat, iibcro nifu majui anteponit roinori. Po» t^ntiam fi fpe^as , ettam minns eligi potuijfet^ Sapientiam vero fi con/tderes , non^uidem t>Em mn POTEST, [ed mn VULT eUgere^ ni(ty ^uod eji m£VHs» In eo fta efi dtvina Lihertas. Quas igicur a libera D£I voiuntace pendent, ejusmodi funt , ut alio reruiii coorto concurfu, & NON ESSE pocuiflcnu ;
Poffibilia quaevis , cum ifint neceffario talia ^ per §.115. contra, quidquid divina voluntas ex pbilibillbus eligit, ceitor€nfu,& mneUgifotuif" y^/ : §.i 14. Manifefla vcritas eft, non effe quid* , quam poflibilc, quia DiiUS vult, fed vi* t ciflim, hanc ob caufl^am vclle quidpiam DEUM,quodpoflibile fin (r) Nam illai func necciTaria s qu^e vero DEUS vulc , adpcci coDcigit.
(r) Sic brcYidimc profligaturCartciii&Poirctifcri» ccucia, qua^ uc itiFra patcbic, gravifltmi criorcj circadivinamclcdioncmnicuntur. Gartcfiiver^ ba in fipifk. Toni. II, 104, p, 341. iiasc funt : Me. taphyficas tmen audjliones in mea pbyfica attin^ gantt prgfertintvero hanc , veritstes nempematke- waticasi quas Atemas appellas , fuijfe a DKO fid' bilitai$no»JfCuSiAc nUquaftrmuras* Revsra
de DEO loqmntttT tanquam de Jove aut Saturno aliquoy iUum que Stygi & fato fuhjiciunt , qui di- cuntbai veritata ab iUo independentes ((cdaliud eft ab arbiuio Dfilmcro pcndcie, aliud prorCus a DEO nonpcndcic, prius dc veriutibus atemis fairnm cft, non poftcriu*; - - . Ohjicieturforfan tihi, quodfi ka 'veritates aDEO pofita ejfentytum DEus pGfetf ut & Rcx , leges /uas mtffarei adquod refpondendum efiy ita effeyfiquidem voluntas ejus mutari pojfit. At voluntas ejus , inquis , lihera eft; Ita fane» Sedpotentia ejus eft incomprehenpilis;^ generatimlicetajlerere, DEum pojfe omms illafa; cerequ£Comprehenderepdfumus',malemm quis p»« taret maginationem noftram juxta cum ejus poi tentia e^tendi, Nefcio , quam vim pofleriora ha- bcant vcrba, ad foivcndum dubium, alibcraDSl voluntatc mutandi vcritatcs , dcfumtum. Rc* fpondcrc ca vidcncur, <jusb aliena func, nccquid- <^uam ad rhombum faciunt, Nam in co robur cft: 5i veritates aterna aUhgraDeivoluntatepeit^ dent, tum eddem iibertate , qua funtflahilitAi re* Hfocari, & contrari£ fuhftitui pojjunt. Huicargu* mcnto Poiret occurfurus aic:Cogirac.Rar.L.n[, c.io. §. 5. edit* Anno 1571J. DEus horum omnl- um reJpeBu concipiendus efi , ut, poftquam vertta» tes ilU ideaJes^ 6?c ad tempus usqueprafens dura-» verunt , potuerint deinceps immutari > ali^que vel nuUAprorfus (latui, adeo, ut quAjamfmt verita^ tes, non fintexfe immutahiles.fedcxplacito DEl: Nec enim hahemus caufam Jufpicandi DKumiUas fiatuentemj ad tempus eas ftataife, ^quidemptaceat ipfifuum ipfius placitum. - -'- Pcrgit paulo infcrius J f^eritatesjequihusagituy » & relative adDeum & ulative adfe ipfas confideraripojfunt^ Boc refpe^a vihil funt,nibiletiam habent^ qudfin/, idquodfimi qu& ahaliis diftinguantur , quo durent tnagis velminus &c, At quando confiderantur in rejheBu ad DE^ um, ex hpotbefinempe.quodplamtuEOIlatuere^ ejfe ahauas veritstes, vsl res, quA ipfum aliz mi- ms, alis mgis, aU^ t&mmi tepuimarent:Tum
nSifatis^.
2o P» /. I>e Prdde/Hnatidn&
realitatis , immutabilitatis ^ conflantts ^ fempereoH^ tinuatuYA durationis fundamentum inDEO habent (Relpondet his argutiis Vir cclcbcrrimus ; Fri» mum Poireti ArgUmentum non videtur flringere^ Si enim benepUcitum ab initio fuit de ctm^itutiont ejfeniiartim temporAriai elapsa epocbd , pojfuntdt* ^nere aut deftrui^ ut heneplacitum unumnon ad* verfetur alteri. Difiingue enimtempora ^ concof'^ iabunt heneplacita, Ita cultum DEus Leviticum fiatuit. Secundum firingjt , fed juppofitOi DEum non agere , nifi eic rationibus fapmte dignis. ^i- derititaque Vir doBut^ annon^ ubi ahfuriafut fententia imputahiUa deelinart fatagit,taciteinnO'^ fira tranfeat caftrat qui tuemuf indiffcrentiam ali^ quam DEl fefpeUu creaturarum ^fedfapientem, ^ fiunquam fine rationefiatuentemi
§: ii6.
Ni(i gravi(fimum dmtix clcdionis dogm^ putius cum {ubuli bac ^ de origine poffibiliuffi ^ difput^cione , inflicuco accuratiori examine^ con- nexum invenirccur, quod obiccr rem incuenci non poced non videri magnopere mirandum^ cerce nunquam egomec animum ad has remot^ d (enfibus decercaciones appulifTem. Sedquunf res ica fcfe habeae^ veniam me confecuturunt fpcro» ubi aliud adhuc argumencum prasl^ruxera# §* 117.
PofSbilia» n a DEI quidem mero pendcne arbicrio , aut ad cercum dennitumque ftatuta cem« pus inteiligi debent, aut per fempiterna antror« (um retrorfumquc durandi fpatia* Sin illud pla« ccat; quod hodie verum eft, quod hodic fierl poteft , aliquando erit falfum, aliquando impofli^ bilc : Sin iftud vidcatur ^ qusro , unde cognoC* cacttr^non mutatum iti« quas pofTibilia funt ? Si
tacionctn
CafJL De Prdtde/lmtnoKe, gr
rationem a fapientia DEI petiram, lubTlemTtarii nelciam , allegiveris ^ mm eam non referes ad me«* lum DhL arbitiium , ne eadem i^wx^io infinitis recurrac vicibus : liaque ratio illa in rapientiifi- mo D£I confilio, & immcnra potentia radicabi- tur ; id quod nos contendimus. Sin autem nul- lam rempuern^E durationis , qua polBbile affici* endumputas, rationem artiiieiis, non es utique fine argumento aud^endus*
Qwam poffibilia originemihDEIpotentia§.to^i qmii venerantur, eandem & bonitaSj omnij,qu^ tandem cunque cogicari poceft, agnofciti ex §. i j -^ Qiiemadmodum igitur haud quidquam pofli- bile eft, quoniam DEus vulc j Sed concra pofiibik pra^ftruitur, in quod voluntas DEI tcndiC : ita fimilis eric bonitacis ratio, ut ea d Voluntate DEI non demum oriaturjredporentL-g potius divinsD, quatenus perfed:ionesdiftribuendas curac, i, e. deterno amori, eidemque neceffario^ per §.114. nativiratem debeatfuam^
§♦ 119* DEUS igitur volendo noii facic b5niim,fecl ab alianece/Taria DEI virtute jamjam pr^ftruClumj invenic. ^mdfmdwuk) <^mmambcnuvn eftj vuU ; nec ulium bonum idAio txfidit, quod in ipfuin DEl voluncas Fertur. Eligit DEUS rem.quod a po- contia ejus perfectio exhibcripocefij nequc prsfta- tur«ujusquam rei perfcdio, propterea foium, quod DEUS eligic, Qualis, quaefo, crTet i/k dehaHs^ c^ii *ion fHhjtceretur fnfilmudo pofMinm deUgerJoru?n ^ Qiialisvoluncas, qu$ non vetfaretureircabonum^
bed qm volendcrbonicatemdeniumethcic, is cligenda nonhabuit, qua:elfgciec, cum ea demum cligcndo faccrec. Qua rementia , utiQxOy an quidquam ftultius , vel ineptius, vel ecnc magis praepofterum excogitari poflic.
§. uo. Qui volcndo demum bonum facic,non ob- jedum in venic , is incelledu , ad difcernenda boi norum momenta , prafclaro modo, ruperfedere po- teft. Intelle6fcus voluntati prslucer. CurJut, quae propolita funt deledurae voluntati caufTaium mo- menca , bene diftinguantur, &, omnibos probe ponderatis, voluntas habeat , in quod pr^ cxtcris, cumomniafimulhaberinonpoftint,§.i lo. refe in- clincc. Finge , voluncaccm Tuo deleclu bona efficere *, quid opus eft intellecluv? Nam ante qui- dsm, quam voluntas eligic, nihil cfte boni pa as, poftea vero, quam delcdus inftitutus eft; quomodo poteft intelledas praeluccre?Non piaeire incelle(5lus lumen poteft voluntacemdeiigentem , fianteeam nihileft, qiiod bonitatis citulum mereatur. Se- quecur cum incelleclus, non prxlucebic.
§. III. Falftftima igitur fententia eft do6i:i(Iimi Angli, qui in concraria omnia hinc abiit. (j) Verba hasc iunc : Certumcfl ^ Voluntatem divtnam tamhomta' tem^ ijHamfapumiam fuam hiCyUt in omnihus^comites habmjfe^ ab ipfa veroimmediateeft, ^uodrespiacent DEO, i. e. BONi£ SUNT. Aiptlta enim bonitati eJHs 0 Japientitz congruanonfunt ^tjuia NOLUIT,^ & dum noilet aiiquid , bonum effe non potefl, i tem;7<?/^ creaturarum bonitasvoluntattdivin^debetur » ^ab eap€ndet:infc enim nec bomt^nec maU concipipoteranty
cum
Cdp.lLde Prdtieflinatkne, gj
tum nthtl ante atiHm voiHntiZtts dtvmd jmffent , nec fnimis (jHoad DEum ipfam a bonttate aUendi, donec vo^ lendo^ tit exfiflerent^aUu eo eleShvo & hnasfihi corfli* tmffet^^ mter [e coy^qruere veritate VolHn^dnsfuiffet. (j) Kiiigius deoriginc mah pag^i y5,cdic« Brchoieiif»
§. 122. ;
DuninegatAnEiori uto! verbis alienis , DEuni laUidijtiam tn rebns creandis Vtdiffei cjHodeiptrfHade* tetf Ht ua^(3 nonaliter conderet^fi id de conceptH divi^ Hoante creationemtntelltgat^ mhU abnd dtcere pHtan* dns e[ii cfHam DEnm non dehtnffe natHv^fiis.^ h.e.fapi-- Bntu ^ juflitidt ^ ^3 bomtaticonveme»tHr agere^ a (jna fententm Ftrum hunc ahemffimtim effj? , certo [nm per* fua^ns. Quod autem monet^[vU?n volHntatem DEI^ cauffam ejfe ifonttaiis , ijm in creatts appareat ; td ^m' dem vertffimHm efl^fide caufa communicatAhHJHs bo' nitatis tpfifermofit^ cjnta tmn idem dtctt , qtiodprdtief DoEiores Ecciefixpfimittvd T^heoiogt Samores cnm no^ ftratibHS ajfirmant y SHprer/tum JMnmenex Uber^vO* Imtats Untvfrfum hcc coKdidtfie^
Meam facio hanc rerponilonem,(i a piima ejti^ parte dircefircri*. Volunracem cauffam omnium bo- norumeflfe, ejHdScc^HatenHS ex(iftunr i camveruni tft , quam quod venffiraum. Sed qaod ab ea pen« deac, uc res eife POSSINT*, quod ance ejus decre- tum nihil boni prjsvifum fuerit , cujus , ceu adhuc poffibiUs, idca, voluntas indadlapotaeriteflead chgendum, id quidemeft,quodenamatqueetiaai negamus. Cascerum priora non videntur proiter- nere fencenciam Angli* Affirmac Ctniox, fi DEhs in rebns condevdis nihti vidertt^c^Hod et pfrfnaderet yUi itapottHs , (]Ham alitercrearet j ^Hnm hoc de concepttt dtVtnQ mtf nsatiQnsm imeiiigatur^ jenJHmf<ire hunc^ F 1 DEum
g4 T» L De Prttdsflinatione
DEum non dehmffe na.tur<ifiiji agere conformiter, Ac
facile hunc i(^um dcclinabic Anglus. Conccptum
de rebus divinum,ante mundi pnmordia formatum
repr.xrentare rcs ut indifferentes,hmc ii vel maxirae
DEUS aliterageret, tum vei ipfam voluntatem eli-
gendo re« bonas & fapientes redditnram (^
(Jt) Expcndantut Vcrba Kingii p, 1 42. InteUeBust in-
quic, jea ratio reprafentat id.quod inreluseli, ne^
fingity qmi in iis non invenit : Cum igitur res ame dt*
terminanonembujus potentiXj refpe3u ejus indifcren-
ter fe hakereponuntur^ nec aliudprAaUojuvare , aui
hdere, fi inteUe^us riieofficiofungatuty innijferenti^
amhancrepr^fentahit , nec aliudprAdio ample^en^
dum ejfe pYomnciabit
§. 124. Sedft , inquis, neijue^ ^nod poffibile efl^ r,e(jHe Hila tjHs bomtas a DElarbitriofendet ^ dabttur altijmd ^ ^uodoriginem in DEO nHilam agnofcat^^uodfit DEO A(^uale, ^uodpt nullaratione Numini velut obnoxtum. Verum enim vero, (i ita caiculos fubducis tuos,non advertifti animura, ad ea, quas ruperioribus paginis dixi. Quidquideft, velcogitari poreft; fuam ad DEUMrefertoriginem. Icaquc & bonicas, qus poflibilis eft , univerfa. Scd aliud eft a mero DEl arbicrio eatn derivare,aliud a porencia , hi benignicacc. Prius confutacum eft,§. 122. feq. pofterius demonftramus ipii.^.ii^. Non igitur quae- Aio cft : An rerum bonitasa DEO pendeat j id qaod krgimur omnes : «Sf^^quanam virture pendeaty pocencianc <?;>^/,an ab a^quipoUcnci arbicrio?
§• Mf.
Stabilita igitur fub initiura veiitate % DEum 'Volendo res bonas non efficere^ fedpotius easdemveiley ^HQdbonHs cognofcat , j. | ;j©. fcqq. nunc clcdionis
divinas
Cap^ IL de "Prdtdeflinsitione, 8 f
divins nataram propius confideraruds porrodicen- dum eft , ^nales , & <^iia»t£ res ilU bonA (int , e^u^ defimandiis poffit fufcipere ? Nimirum anteaomnino, <|uam DEusqaidquam, voluncacis petenti nucu, cx podibilium numero in exfiRenciam Theatrum juberet prodire , non pocerat ullum ei negocium fucurum alicer obvcrfari, quame6modo,qaocum poffibile erat; i. e. eo modo, quo aeterna ipfius potenria id piieftare , cum nondum exfiftc* rct, pocuit,
Std &C id omni caret dubitacione, qtjod, ficiiti, quidquid poflibile eft, neccfTario eft.per ^. 1 1 5. ica ncceilario quoquc , ante Mundi initia, res non po- tueiintnon ca DEOfacic, eo habitu, adparere , quo erant tum polljbUes. Haud igicur pependic a mcro D£I decrcto, quaillanatura, qoa indolein' telleiflui fifterentur, 6c perpoteati^ vimpr^ftabi- les eilent,
§. 127.
Qupd,cum ita e(re,/>W;«/.r,i{sdcmqucevlden- ti/Timis verttatthtis ^ §. 1 16. edoceamur, remulrra cogitantibus QQQ\imiA\idh\ispottffimt4m racioni- bus res ab &terno fmffe^ generanm lo^Hendo, pofll- b;les, f^^o^^e tanquam cales^ /)£0, quum nondum quidquam condyder^t^dtfim^iflme obv^r- jatas^ Vel enim res Ut fingulx cr.nfdcrart, idQo- que pro perfeflionis modulo adprobar. potuerunt; Vel uc feinvicem.certo reipiciUDt ncxUyprout adcertum ordinem , ad harmoniam , feritm , ccnceH" tnm admirandnm^ quum nondum enihiloemicue- rint, fueiunt revocabiles.
2€ P. K T)e Pr^deffinninone
§. 128. E« confiderationes funf ejusnnodi , ut locuni habere debeanc, fi ab omri adhuc decreto DEi pienris cogitationem tu^ averteris longiilime. Id- que ptr §. 1 20. Sunt,a<: erant igitur res & ringulas jfojfihles^ extra nexum cum aliis uUum, extra diTpo* fitionera aliarum cum aliis fpe^fcatae, & redaft^ irj certas cl ifles , ormnes , quibus fit , ut , quare res una fic podus , nec alucr ,! afFeda pracftariper divi'» pam potcntiam potuerit, fubinde jratio inveniatur in altera. Neque adhuc DEI voluntas, res talis , vel caiis exhiberi uc pocucric, qmdqHam tum qontuUjfe cenfenda eji. §. 1 ij,
CumDEus nqnquam non fua feratur volunta* ^e in omne bcnum ,quodcunque cogitari poteft, ^. 107. fequitur ,eum iinguUquoque,extra nexum cum caeteris fpedata , adprobare , jujfta proportio-» jjem, qua unum quod que ve) fnajus intelligitur ef- fe,vei nainus, RedeenimVir celebris:?/^c^rD£0 ^B. nonfuhcondimne , fed fimpUcuer , ijHtd^uid ho» mm efi :pUcet mtemproporttQnate^froHt HntimqHod» que majuS eft, auc minus. Eac prrwa voluntatis conftdcratto efi^ ex tpfa honttatis tdeapendens^qH& nul^ Ihw exclndtt bonHmadivtna adpr$hattone\ <fU£ nnum ^mdque lonum tnje ipfo , ftngulatim » (S feorJHmfpe- ^^r, »?bonura eft;^«^ iV5.folummalum,*i^^*. r*epUctto DEI exnlare inhet,
§• 130.
Quando eadem divina voluntas, f non enim
cftj nec cife poteft multiplex, cx §. 1 1 1.) Sapienda
<:omite , fetri inteiligitur inres, inhona^ qua: prae-
ft^d a divinis Vitibus PofTunt, certo ordine, har-
«ipnja,
Cap, 11. de VrdideflifiAtioy.e, 87
monia , ornatii §.128. digefla\ facilecognofci- mus, alia ab aliis excludi, cummcerto rerum ordtne cjHodhhet cHthht adaptarineaueat. Muka igiciir bona in vSyflemate prsftaii nequeunr, quas exhiberi pofTunt, extraillud, utinfe, ^{toi{\\vc\ refpiciuntur. Fieripoteft, utacorpodbuscorpora in cceIo attrahantur ^ quae celebris Angli rententia fuic, sffiaentibiisnimirum perperuoextraordinarise divinae potentiae viribns , fupplenribusque nataros curfum hiantem : In hoc autem fyftemate , ll faiva qaidcm rerum cmnium ordinatio confiftere de- buit, cxhiberiid nonpotuit, quoniam pulfupo- tius , quam craiSu , natura, ciendos motus efte, diditar. Potfujfe in hac etiam rerum ferie^ ^ua JNero C<efar ex C<zfaribus ^rtmdus , fummo fuit po» titusimperto, ^ voluptattimfacuhate€x^wfltijfi.ma-^ Yum atiUus , doms tamen fuis reElius uti , C^ ^«^^- ritatts fuiz longe optimos fruBus longe late^ue expanfos ire j ita mihi perfnnfum efl , cjukm ^uod maxtme ex §. 78. C I» Sed nonnifi in aUo fy fteraatepn^ftari a DEO potuiftet, ut , quod Tyrairnus in noftro POTUIT, ideriam VELIT, fifirteexaliisfutjfet procreatHs parentibus , Chrtfltana amplexis facra ;
fl Cdifarcum tania agendi cjUdivis Ucentia non effet cre^ atus ; fiforteperpetuo Apoflolum habmffet monitorem \
, flaUatandem omma concurrtffent^ cjud NOLENTIS etiam obfe^uiumpoterant eUcere, Qu^ (i exfticilTenr, fyftema praefens variatum > i. e. non ampiius HOC manfiiret.
§.131.
Qnidquid boni poftibile eft , id prseftare pof-
funtdivinae vircj, §. 1 13. fed qusvistamen , i.e.
F 4 omnia
8 8 Cap. IL de Pr<s,dejHfiAtione^
omnia & iingula upa exhibcri , quod fe mutuo ex» cluduntj §. 1 1 1 . in Syftemace ncqueunr. Eadenn
igitur dtv.tm volmtas , z^^-tJAt^ ffeSlatuv taneftiam <?c(* ■prohans^iu^fftafs-^amijtiodvisproportioaem,^, \ ^o.omm pia ^fiyighla bonaf^orfiHm^ a«<:iJr»r ANTECEDENS ^ Sed qucties i!ia l^^^z fpeElatur^ ceu talis x <jU€% cum finguU ftpe honafemet excludant : §. i 3 1. r<«««« tum ex iis ommhtis & [i^guUs dscernat ^ cjuanttimm fyftemate decermfotefi ^ quantum ordopopbihum bcm mrummaximus y frifianttfflmuscmepermmiti vaca:* ;«rCONSEQUENS-
S^nfum hic habes vcxatae diftindlionis , dc qu^i fcripta in utranique partem libroram volumina nos fere opprimunt. Si tamcn haec tibi diftindio infe- fta videatur, & inimica, quasfo , expendas, & ^ccuratc recum coniiituas, prius, quam conden> nantem tuieris fentenciam, an contineat mnniktl^ ^Hod d& vims perfeEliombus indtgnum (it , nec ne > Pri - nioobfervabisa non affingi a nchfs DLQvoluntSi^ tcrn y aliam aliis contranam ; qua igitur es ani» rni asquitate , ab hac exprobratione poftha^c » Ci placuerit , abftinebis. Dixi primo Eandem voluntateai duplici modo fpet^ari : §.15!. Sed IDEM quod eft, ne a fequidem DiSriNCTUxVl, j ne dicam , Gbl OPPOSITUM eft. Ut huic tuo dubio ex omni parte fatis fiat , quantum per ea , de quibus §.55. feqq. C. I. dixi , poteft , advcrce ani* Uium, fi lubetj adfequencia.
Aut DEUS ea bona , quae ob rarionem fyfte- na^tiSj quo excUiduniur, deccrni nequcunt, adpro-
bac,
Cap* II» de Pradefliyiam^je» go
bat , aut non adprobar. Si prias , fundatus efl duplex ille cjusdcm d!vin.x volumatis rcfpc- dus, § 131. ideoquediftindioillahaudquaquam damnanda. §. cit. Quodfi vero , ea non adproba- ri a DEOdixeris: tnm primoDEIvolmtas nonefi f^erfetirjfimay ^fianontendit inOMNEhmm; c©n«
tra§.iio. praecerea DEusruammecipfiuspo» tenciam, quacenus perfediones cxhibere poteft, improbavit. Cur? quascunque bona poflibilia fant, bona & pofiibilia fiint propter divi- nam potendara a uti fupra forte , his nondum viiis^ conceffidi. §.115. Quod/i DEUS igitur ea bona, quas decerninequeunt, haudapprobar,tum fuam ipfiusf potenriam (jHatemsloxcpraftarepoteJi^non adprobatj quod abfurdam cokrari non dcber,
Ponderentur , velim , porro fequentia : VO'^
luntas aQcecedcns fe ad confequenccm habet»
ut cauflaadefFedum, -An^^uedeo nextieopula'^
ta^ contrariafthtmtitmeffe potmt? DEUS tantum
deccrnicbonj, quantummaximus, prafftantidimus-
que bonorum podjbilium urdo permittit, ideo,
quod omnia &C (ingula , exrra ncxum adhuc i^Qdt^.^
ta, adprobat. A'//voluncaccancecedeftce/f«"
derst in hona omnia , & fingula 5 »0« ex voltinta"
luntate conjecjuenti provtjum ejfet , m tantum ex m
digeretur , quantum eorum pngvapermitteret. Vo=»
luntas igitur confequens inteiligitur propter ante^
cedentem e(Te, nec illi locuspofretcfle, ni(i prae^
paratusabHAC(ftJ
^«) Pertinenc huc vctba Scriptoriscruditi : 'Pr&ctpnm
nnUcd^ntis voluntatis ep^us eji^ iffa mfequm
po Cap, IL de PrddeflwatioKe.
loluntasy qu£ nihil aliud efty quam decretumgene* rale & finale , ex cmnibus antecedemihus indinatio- nihus fingularihus , & farticularihus refiiltans. Id extra duhium eft mihiy fi potuijfet major » fineahfiir^ ditate aliunde nafdtura , effe^us ohtineri , quam in voluntate conjequente decernitur , volnntatem an^ tecedemem , quoad partem , fine urgente incommo^ do negleBam , non ffituram futffe jeriam llle mek fententta vuit ferio , qHtfactt non tmpedi^ tus ^ non iile^ ^ui^ non imfeditus licet^ non factt tamen,
Iti hac igitur diftindione redeintelligenda, ctiam atque etiam rogo , ut revocetur ad animum , CONSEQyENTEM VOLUNTATEM ORlRl EXANTECEDENTE. Cmvolu^jtateDUJScon^ fequente hanc bonorum feriem , multitudinemque, nec pauGiora dillinavit? quia voluntate antece- dentiadprobatomnia&fingula , ideoque, quum in ordinem redada nonnulia exciuduntur, §. i j i . faifim tot funt, & tanta cle^ba, quot&quantapo- tueruntcombinari, noni^iturp^uciotaL deccrni, voluntas illa antecedens , ad omnia , C^ extra nexum locata, tendens , permtft, Sed cur non plura dc- creta? quia, ut faepe dixi, aiia aliisexcluduntur ; §.151. quodjfi ita fe nonhaberer, una voluntate an- tecedente dt^inzicmm omnia, necinfubddiumve- luti voc3inda canfet^uens forer.
§. 156".
Oro Viros eruditiflimos, ali^er rcnticntcs,immo
cl^fecro , & obtcllor , ut hsc confidcrcnt , perinde
^c fi , omnium adhuc litium ignari, cxmachina
quadam profiliiffent, tum vero conftituant , num
quid"
CapJl d^ Pradejiinmone. ^l
pndi^uam in his (tp , <^md cum DBlvirtHtibus conci" Itayi necjueat t Anmn omma ejusmodiftnt^ xxi^fne ulU cum perfe&ionths dtvinis pugna , fojftnt conjtfiere ? Scio, quas hic erudidimis viris , quominusidem videatur, obftenr. St^\n<:\\i\\ix\t^[x)(]Udinonfutura frunt ex decreto, voluntas DEIadprohat^ ideo<jue prd^ flari , cditeris parihus , cupit , fiyic DEusfuOy (juem propojitum habet , excidit , ac Sapientijfimus fcicnS & Volens, appetit , ejudt non fecutura multoante ^ertiffime cognovit : (^uo ^uid potefi effe abfurdtus}
(x) Vid. ^'^indclinus Thcol. Chrift, L.I. c. ip» fol. ^li^l
Molinasi Anatom^c. 5,th, 3.p,i|,
§. 157' Sapienridimus faspe ndnnuliaferio vult , quas famen non eventura cerci(Iime pr^fentit, ii fcil. per k folum non ftcteric , uc adprobaca eve- Hi^nC} Ted porius eorum complementa, exCCrCO lordine, prudenter non mntando^ pendeanr. Si i niirumid videtur, de Chriftiexemplocogita, qui, calicempropinandum declinari, humillimevoluitj Macch.:j6, V. 42. tamccfi co fe pocandum ipfe ex- ploratiffime praedixifTer, Luc. 1 8. v. 5 1. Teqq. His & aliis rcrponfionibus, quxfo, djutius, quam forte adhuc fa<5lum , medicando iniifte, nuUusdubito, fore, uttibinoftra tandemdoiflrinaverioradpari- tura fir, Nam Chriftum voluncate tantum, ne- fcio qua, cxtcrna: fignifiicacionis, non fen^ animifententia, utCalixtranfiret, rogafTePatrem, ipfe, fpero, temerenon dixeris. (a:)
(x) Refero huc verba cx Jurisprud. Tkeol. p* ^07' J.72* An fapiens tn finem tendtt , ejHO fe prt" V^tHm tri certijfme novn ? Qud e^fnm /«^««^
92 AA Ve Pradeftifiatiofje,
dere ? Bonumy quod ames, tantum curare fromo' vendumy quantum PER TB fieri potefi, Si igittsr fertefolum jfiud mnfteterit, f^pe intendis, qu6 ex^ ddis , finem. Et fapientijfimus multafieri optaty\ qug, non eveniunt , fufficit , eum facere adeaconfequenaa , ^ftaatum tn Je efi, Diftingue igitur inter fines, linis quiper tejolum impetrahilis eft , non intenditur» cum a tejapiente non futurus certijjime pr^videtur: at vero quiper tefolum ohtinerinondeht, fedaliorum quoquz officio injunBus eft , eum tu fapientiffime in- tendere, nec tamen nonamitterepotes,
§. 138. £am ipfam ob cauffam , pergis , cjuod tjUAdam SapieHiiffimHs^ obcertum ordinemi prudenter mn mH" tandftmy toaudcongrHepr&ftandapnfagit ^ nontcn- det in ca Volendo ^ «^ minus ordifjato adpetttu vi'- '■ deatur adprobaffe dtffentanea^ Sidc ulcima ac decre- 1 coriaprcpenlione, quam nosvocamus voluntatem ! confequentem , tibifermorit, affirmoomnia, quae cicis , fed falva manente mea caufTa. Sed cum de- cretoria hac prcpenflo fapienttffimi non aliunde , ejuam ex aKtscedenttbus inclinacionibus in bonafin- gula, acfcparata, cooriatur^ idquoddemon- ! ftravi : §. 1 5 4, 1 3 f , non eft, cur putes, bona,qua2 ob I oi'dinempr«termittidebuerunt, prorfus nulloun» quam refpedlu fuiffe DEO cordi. JSJtftenim fepa- ratacordifuiiTentomnia, &:(ingula, immonon futura; non e{rentomninotot-& tantapraf^tta^ quantaper fyftematisracioncmexhiberi potuerunr, per §.13^' quantaque reveraevcnifTecognovimus,
Finge tantifper, ea qua; ncc olim evenerunt, necevenientunquam,haudquaquamfeadproba{re DEO , i. cbonorum non fucurorum, eorundem-
quc
/
Cap, Ih ^s Trdidefllmtione. 9 j
que duntaxac poiTibilium » nec f x eo numero piodi- rurorum tcmpore uHo, nullam fuiire habicam a Dco racionera : Sane nulla poterit allegari ratio derer- nimata, quare ea bona, qus ex poflibiliurn numero csfiftere juflit DEUS, kcc plnraftnt, necpaHciora} 5. 1 j 6. Si dixeris : NoflrHm mn ejfe has rimari DEl vtas , fatis ejfe 1 credt , c^md ita p/acherit Numini : Urgeo : Ceice quidem id confequirur : StbonanHn" quam fntnra DEO mnjnnt cordt ullo refpe^io ; Potui^ fiyieglortd detrimtnto exkibere pauciora j c U m inb i H- deea, qux non fiunc, cx cua mentea:iti- manda non finc, nHllHmqttevelHtijushabeam^ a dtvma benigmtate exigendt^ U C i 0 r e ru m CO n d i Ca- riim Theacro fiftancur, Acqui dubium non eft quin , fi pauciora fuiflent exhibitaj, imminutis di- vins benignitatis fpeciminibus, etiam grorias detri- mencum fui(fec fadendum«
§• 140. Sicorum, qax nunquam exfticura, Voluntas D£I rationem non habec, tum nec bona erunc, idcoque fola DEi deftinatio , qua quasdam exfiftere jubentur, bonitatisratioriemiisaddet^ Itaresbo* naeric, quia DEUSvulc, nonviciffiairemilievo- kcquia bonam cognofcic. Quod eft contra §. 1 20, 125. Siverotamenea, quaenullo funt futura tem- pore , bonicace quadam exornaca dixeric , profedo jus veluti quoddamhabebunc, cxigendi, uta vo«« luncace D£i amcncur \ ne caulTa fit, lufpicandi, noa in omnepoflibilebonum divimn^ voluntatem ferri^contra^.iQj* Nc dicas qusefo : Nem^nieiuid^ quam competit in DEHmjuns^ ipfins arbitrto metiendii ^Hra vmma : NenmmgfiJDMit^ bma omma adprcbar.
^4 ^' L l^e Pritdeflinatione
amat ^^Mum neminem amat, adprobatejuey m/tCe* ipfum mcCi.e.fuam ipru$poteritiam,ex § li^.prop* terquamfolam bonumeft,quiclquid omninoeft. Non alieno juri fatisfatit j Sed illi 3 quo fibimetipfi obikingitur«
§. 141. Muntas , inquis , antecedens eft dijfentiens a cofi* fequenttj eidemque oppo/tta^ tniqua (^ infefla^ de«* ftruit hdtc y ^Hod illa adflrnxiti negat hdtc facienda ^ qH£ tlU vehementerfert optat» Molinaeus I. c* n. 8i Advertas veiimad definitioncs §.134. propofitas^ Eandem d.xi voiuntatem DEJ , diverfoGonfideia- lam refpedu, jarn omnia bona adprobare-, tum» quia omnia per fyftematis rationem prseftari ne- queant, decernere, quantum exOMNIBUS ad- probatis exhiberi quear. AnidcftcontrariaDEO affingere defideria , annon alcerunl altero paritur t §. 135. an ea oppofita & kiuct deftruentia dicis, quorum ex alioaliud gignitur? Apage igituriftas | objurgaciones* An , eledios iras obnoxios per na- turam cfTe , ctedis > cx Ephef. 2* v. 5 * Atqui ideni poftet Paulo opponi, quod huic Tu fententiae oppo* fuifti , odiffe DEum homines , ut iraifiUos, ^ non odtf- /(?, utele^osj altertitYHmigittir falfumeffe^ vel^uodi naturaflnt legis violatores, velcjHodpnt eleEit^ pugna»" tta ea ejfe , nec de DEOpoJfe affirmari, Si rcfpon» : deris : Jra oltmfiltos , dtgnosque odto , alio nuncfato^ Tum , /• e^gratta prafiantts ordtne collocatos , damnari non ampltusy Sandemrem^ (^Ele^um)utextragra* tite Syflema (3 otconomtam fpeHetur ^ odio , utinea fofitam , amore dtgnam , divcrfiD rcfpcdlu , non vari^m fvadere;id^m tibi rcrponfiim cfto. Eadcm
res,
Cap. IL de PrAdeftwatione, 9 j
rcs,fiex£iaiyftemarpedecur,D£Oprcbaca efle potcft , mformando aucemryftematc, lcui adapcari nequic, quid obftac, quo mi- nus prascermjccacur ?
§. I4Z.
Sed antecedens , regeris, voltintasminusejlde'
terminata , tncerta , ffjfenfa a condittomhus , O" mH»
tahdis in psremtGnam^ ^c^ Atqiu tendit tn bona pof*
philia omnia , live fucura , iive non exfticura
uiH]uam. Si anccps haererecinoptione, rifecum
confticuere non poilec, utrum (itadprobandum,
tura quidem, coniilii inops, minus determinaca fo-
rec. Sed alirer rem femec hjabere dixi.§. 1 3 4. Quid?
quod vel ideo edam quam maxime determinaca ex-
liftat, quod ex fe gigna c conatum» praeftantiffimum
paricer ac maximdim , bonorum , quas combinati
poiranc, ordinem exhibcndi,§.i 3 8' qui ita deccrmi-
nacus eil , ur quidquam aliud maxime. An, quod
cercum quid diicupic , determinato modo non dii-
cupit ? Incerta, inquis : ifthiic voiuntasefl, Quonam
i n negocio l Numqtiid in amando ? A tqui adprobat
:erri<rime omnia bona, ctiim praeftanda nunquam .
> e r . § . 1 1 4 . 1 5 f . Forte in effedH, (juoniamt i» qnaifer*
'.Hr tfiuura mnfnnt. AtquiefFcdiuseft,conicquens
/oluntas, quxeliciendacertiftime. Vide^fi pbcec
}. I 3 j*. 1 36. Sed tn tis tamen» ut videcur, incerta ejl
mtecedens volttntas, fi qu2e appecuncur,non fu-
cura func. Icaque denuo vclim obferves , volnn'
atem DElcerttlJimeferri^ in unumquodque, etiam
lon iwi\JimmybonHm'^Sed, uti didum §. 107. pr®
lienfuraillius bonicacis , qua refplendec. Cnm
gitnr non fucura proport*o»e iQmatti niiaora
fun$
p6 P. 1, De PrAdeflinatione
fnnt tuCUriSj k qHibns exclHduntnr ; aliter ipfa ex- cliidcntia forenc ncn exciufa: ideo^cendii: in ea nun* quam exfticucura , jqxta menfuram bonicads, ica , tit ea certiffime adprohtt , qua bona , qua ex- cludenda ar^tem , pratermtttat, Amat igitur omnia certiffimc, Ted amore, qui pretio refpondct.
§• 143*
Beattis ncn efl^ qui dejideriorum non exfiflit com-'
fos ; Infelix e(l^ <^ui votis excidit : At voluntas antece^
dens tnea tendtt^ (jUdi, numjuam confequitur^ Acqui
voiuncasantecedenscffedu poticur ionge maximo,
qui impetrari pote(l;, ut oriatur voluntas conre-
quens,qua fit , utobtineatur, IN GRATIAM AN«
*rECEEXENTlS, quidquid ex omnibus podibiiibus
impetrari porerat. An idinfelicts argumentum efl f
vid. §. 1 3 J- . Ratio tamen^ inAsLSJ^fiewatts multafieri
frohtbet , ^ua DEusoptat : Efligitur illorum ratione
infelix, Non efl iiiorum ratione ^^«/^/fA-j^^w etfiWOX),
fuEUra pnt ^comfenfanturtamen pcr fucura prae-
ftantiora : Etfi voluntas ea appetat, quas non fu*
tura , tamen non^ quafunt haud futura^ appetit , ea*
tenus enim funt bona mtmra , ideoque ex rationc
ryftcmatis pr<tflanttorum , his poftponenda. Qui
igitur amore ducitur boni \ tanquam futuri, quod
nonfuturumeft, is infeiix iiabetur, non , qui
unumquodque vult, fecundum bonitatis menfu-
ram , adeoque ctiam , quibonum non futurum,!, e#
minusj. l4Z.quidemadprobat,fednon qua eft
minus^ qua futurorum numero cxemtum*
Ita diftindie ratio voluntatis inteliigitur antecedenf
tis , qua: finc imprudentia cenderc poteft in non ex^
(iifjfra, Nipiitam, ^u<t fHfurorHm mmero extmun^
tHff
Ca^.IU de PrAdeflinmonHi ^y
iHT , com^arata cum eventHtis , ad Ixacfe hahent nt
minorabona, colhfa cum majoribus. NuJLIutf cogitari Spiritus poreft, id quod propria imbuti confeicntia renticmus,quin,propolii:i$ duobus bo- his, altero minori, altcro majori, (cd alterutro tan* tum impetrabili hic &nunc, utrumquefitadpro* baturus, &, fi extrahancmucuspugn^Efchefinfo* rcnt,eledurus ambo. Sedjfi id fien non poteft,de'* ternit certequidem rtoajuSi Quod igitur decret^ heglexitjid xflima vit,id adprobavit t amen,rciLqua bonum,contra qua minus, quafequius>poft* poruir.quabonum minuseft, cateiiu$eft//w/>^a. tHm* Limes eftabrenria ulteriorisin bonitate gra* i diis;ift haec abfentia eftNIHIL: mirHm igitHreffemti debet^honHm^ejHk ni h ilo circHmfcribitHr^ non affeti^ Inccrim id non obftac,qu6 minus fecundum ireliqua, quibus vcre bonum eft, nobisad- probecur , & fi rerum concurfus petmitrar ^ aliga* tur absqae omni dubio^ DEUS eft Spiritus idcm« que ramm.us. Bona non fucura minora func, rc* fpedu fucurorum, qu^majora. §.141. .^«i*
admodHmigitHr ulcra limiCcs , ^Hthns exnihilo bo" mm qmdejHe circHmfcribitHr^ amare nonpoteftyZTitt-^ ponendo minus majori, non exftiturum futuro : Sid ncc non amare potefl , tjH^funt incra limiCe^ , verebona, ptasftantia^hcet melioribus ceftiiira, quod lieret , (in eorum planc tiullus, ncc menfuram qui- dem prerii , quod habenr, aEqiians, fovcretur amor* Kaque lingula , fivefutHra^ pve mnfmHra bona^pto fiio quodvis moduIa,DEO placent, u e. datnr emm^ m volHntas DEI antecedens, (^j
<)8 P, /. De Ptitdefiinmone
(jy) Q"* gcaeratim hcic ex cvidtncillimis Philofo- phiaj placitis afteruQtur,ad omncs cafus (pccialiotcs facillime poirant adplicari. Salus v. g. h«minis in asternas incurfuri plagas , bonum cft , fed nonfutu - y«»?jqu6 autcm refpei^n nonfutu, «w iDtellig,tur,eo- <iemcogitatura^»//«//5, quodmajoti collilo, &ex- clufuro poflponitur fcil gratiaoydiniadfinemfalu- tis fer firatamviam ducenti y propterpereuntem, qui viam ne^ligit , non teniere , vel toties mutando. Sa- tiusenimeft^i. e. minm malum^ periie aIiquos,tfa- mitis ad caelcftia ferentis contemtores, cjuam cos bcari uullo orrline, per falimn , interm ttendo ea, qusE intcr (e ac fupremum kopum emctienda erant, quse rcs cxigux Dfil fapientix, adfinein per media connitcntis, documentum efict. Servari tcptobura friv&tim intcit^i Teneri ordinem ad falutem pcr- veniendi, intcrcfl pahlice* Bonum privjtum, (i concurrat, publico cedit, tawquam majori minus , Pcr rationem igiriir Syftemacis. uci gencratim mo- iiebam, §. 130» bonum reprobi privarumnonimpc- tratur, fcd incepditur tamen , uc ex §. i g^. 1 ^ 4. I ] <jr, l4o,fcq luculentercognofcitur. Quodnifi icacflet* nuilus ordo publicc fuiirci: conftitutusad falutem pcrvcniendi. Iniquaigiturin hancdod:rinam,uti- nam nec in DSUM, acerrimi Scriptoris verba funt; MifeYiCordiamproprie diBam (mifericordia hoc in- tcJiedta fcn(uuobsscft; amor miferorum propric di.. €t\\i) netno DKOtnbuit, ni^ quemiUius DEl pudeai ^oc^ co iiK ivi TToi^oil^ocyy} »j yoTTiji otTrociCtaa-jmal Jdcob. I V 17. Anilem (abfit blasphemia di6la) ejusmodi querulam^ue mifericordiam , qua tanquam cariofo qnodam fulcro £.gram lahantemqiie fuamfi^ dem Adverfaiii infeliciter fulientant , nemo divim fapientia , immutMitate , pote»tia , heatitudine non indignijfimam exiftimat, niji cui nuUus fj divi^ fiitatis fenjns. Doleo eo usqae efie pervcntum,ur alieri aiterorum publicam dodrinam horrendis criminationibus laccirant , q[ux rcs cum offen- (ionc aherorum gravi non potell noncliccoa*; junCla. j
§. 144.
Cap, 11 de Pradtfiimtione, p^
§. 144- Expeditisj qux noftrae diftin(^ioni §. i J f. op* J)oni fblenr , dubiis , reliquum eft , uc ad ea progre- diamur, circa quae Voluncas ab^ternooccupati £uit,qu2que iili velut {ubftrata intelliguntur. Nimi- rum antequam vcluntatis^ vel pr£eviae,vel conie* quentis §. 1 31 .nutu,quidquamDEUSadprohar^ co- gnofcicurj jam prajfto fuiffe quaedam cogitanda funt , ifona qutdem^ /id poffihlta adhfiC ^ in qux bef- tiepiacicum Numinis fcrretur* NeqUe enim pofli- biiia a voiantaiisdecrecopendent, fedaliuhdefd- um derivare ortum,€X §. 1 1 f . conftat. Eorum por- to, qu^ a DEIpotentiaprasftariporerantji.eiquaB foflibiiia jam tum eranc, §.10 j:. duplexinftituicon- iideratiopoteft,§.ii7,vei,uc fpededcur tati™ quam (ingula , extranexam, velutm eertol dlgcfta ordines Qbveffentur,
In certoS digefta ordines fyftentatilfatldiietti poflibilia nancifcuntur. Poffibiie igiear fuit^ U% (i velmaxime voluntatis deftinatio non interveniilei: ^ tertisrcriebus, acfecuddumduraciotieni j qo6 fes rebas fticcederm ^ ^ fccundum fpatia j cju6 ah&juxta altas cum fatioKe fu$cieHticlllocafentur ^ antequam Honnihil exfiftebat, compitira exhibe* rencur. Syftema vero rerum,five jam pr^fticarum, iive pr^ftandarum adhuc, fiVe poflibilium, five exi- ftencium j ita definiri foiet : Sy ftema eflmUltitHdo re^ rtim interje connexarumtta ^ut fubmde alterafnal^ teradeterminety i.e. ratiunemtnfecQntimat ^ ^uare altera taltpractfe wodofit affeBa , nec alto potius tjuo- iHncfue. lca respublica quaElibec vocari (yftema potcft, quod finguioruin eivium^qUa tahtim,aai'» 0 i, Oiid
lOO -?• /• ^^ Prddeflimtione
onc$ deterniinantur per nnuuam omDium utiliia- tcm publicam , faepeetiamfingulorura ob fingulos, in prdftandts ctvium officiis , tn rebus comrakendts > emendo , locando, vendendo , tnchfervandts iegthuSi ^c.Machinahxcmmdt corporea ^ quzm DEI be- nignitaic incolimus, admiramur, Syflema retfle vocatur, e^HodineacauJfarttmt^citntium^tS^m {iuuvnqwc yperpef/iam cernimfts ordimuonem y (jua i fit , ut ratio motuum corports untuspettfuitnde ah al» feropojfit, Suda coch frigidiorque aura, fpiranti ex feptentrione vento : vencus , coUiquefaclis force i (plures enim cau^« effe poiTunt) nivibus in ca ora, aeris hic Sc iilic squihbrium tollentibus ; coili- qucfai^tas nives , temperatiori auraj ; aura tempe- ! ratior ? adpropinquanti IPticEbo ; Solis acce(rus,j legibus mofuum per innumeras cauflas ^ judicei| Keplcro, exfequutioni dandis, fuam debet ori»!| ginem. (z)
(z) CcIebrisAuftor Sj(iimikb,m.ic(init:SyfiemadU cimus muUitudinem rerum interfefe connexarum, h, e» quarum altera determinationesfuas nancifciiur ex de^ terminationihus aUcrius , ita utfecundum communem aUquamlegenri (formulam velcanonem^naturaea^ rum rerum convenientem ratio unius reddipoffit ex aU tera, - - RationmuniusexaUerodaritumagnoJco, quando ex prioriintelUgipoteftiquareboc vel iUud in pofteriori deprehendatur, Htc fenjus efi y eum a Pbi' \ ' lofopho pofcimus j nihil\fine ratione dieat ; volumuso enmyUt ea aUeget rerum ph^nomena. quantitatem, \ tfires f ordinem , fuecefiones , ex quihus inteUtgi poffa di^i cum natura rerum confonantia , & quare hoc,tale, tantum afjkrat , expUcari, Itarationem expenforum ^repduiNumulariusfeddH.^faS^apet' . cenje.it , ex quihus tnteUigipoffit^ quomodo venerityttt\ \ tantundem prAcife , neque pauciora , neque plurafu»\\ ferftnt f HimmupcamJ^ftma difimus , ubi plura ca-j \
ngnS
Cap. IL de Prdtdeflinatknf, I O i
nendi inflrumenta , vd piures ejusdem inflrumenti can- tus , & eorum partesitamutaocontemperatafunt, m antecedentes confequentesque jonifecundum certumali- quem canonem , (^ui fylum , tbema , tonum principa-^ lem &c compleBitur) mutuo Jihi rejpont^eant^ Quo iila, deferminationes conjeniiunt invarietate exquijitr^ usjfingnlorumque interfe tonorum disharmoniam quo^ que felicius ad confonantiam combinatione artificiofa Ycducunt , eoplusfyftematis agnofci videas, Si cejfent ifla , confufum quidem clamorem , tnurmura , fufurros puerorum crepitacula y autftridorem; Syjlema^vero^ barmoniam^ aut conjonantiam nosinterpretamur^
§. 140-.
\A porroexcra dubium cfredtbet, per immer'»
fas DEl vites, infinitis retro intervalls, ftetiffc
ctiam , non UNUM porfibilium rerum ordinem 9
non unam feriem prajftari , fed Gomplures, fed
innumerabiles. Docet id combinacionum
rcgulainArithmccicis. Licet numerorum dif-
poiitiones ex mero combinanti«arbictiopendcanf,
nec in aitera monadc rarionem cernere iiceatjquare
aitcram ficcombineraus; tametfi hujus v. g. cor-»
porexnmndimachiriapraltimoi^oveldecemglobof
PlaneticGs confideravcris, intelliges, falvomanen-
ce, rerum, c^uxin iis fiunc, crdine, finonomnl,
tamen fecundum maximam partem , innumeris ferc
modis cosdifponi pofle. {a) Ex quo inreiligitur,
plurapofrererumryftemaraexhiberi,quanquam3i-
cero alterum pei fedius, Eccnim, quum cogites va-
liato ficu Planetas iocatos.ipfa haec forte rotalia cor-
pora (fic enim vocant) nulio amplius ncxu fe rc-
fpicient,qujeque incon.parsbilis Kepplerus demon-
ftravit, cefraturaforraneftent; Sedinipfisplanetis
tamen innumeri rcrum ordines maneiejic integri :
G 3 Syfte-
|0i P. I. De Pradefiiftatione.
Syftema igitur prodiret, fed hoc, quod vidcmuf ftabilitum , paulo imperfeifliiis.
(a) Vcl Ludimagiilris nota combinatioiiis regula do- cct / unius numeri mona^es tot mof^is comhinari pojje > ~ l ^uot emergeye pojfunt, quanio is per antecedenfis nume^ ■< ifivarietatescombinandimuHiplicatur. Binani mona^ des bis variari fitii poirunt : Ternatii igirur fexi^s ; , nam fainario raultiplicatus rernarius fcx exbibct, : Horrenda mulcitudo modorum combinandi lepi- 11 dis paflim inveotisoccafionera prsebuir. v«g, Vcrr | fus fequenrcs falvo & mctro, & feofu 39916800, vicibus combinandos,
Lcx, RexGrex, res, fpes, rus, thus, fal, (o\^ ^ (bona) lux, laus. '
Mars, mors, fors, Fraus,F£x,Styx,Ncx,Crux3, Pqs (nrjala) vis , iis?
$' '47' Omnc podibilium rerum fyftema Voluntas di» '
vina adprobat, fed pro raenfura bonitatis , quasin PRoquocjuepcrfpicitur. ex§.lo6-Major menfura niajortm adprobacion^m , minor minorcm
^ilicit , etiamU a'ihuc nullus intcr fyftemata a volun? tate DEf dfle(5tnsinftitutus fit, Pertinent huc vcrba Audoris cel - brati ; // ny a rt^nde ftbeau , ni defifa' tisfaifant^ejue davoir une ventable connotjfance du Sy-i fieme de CHnivers , nonfeulement a Cegard des corps^ mais encore a l^egard desfubfiances engenerai , & fur- tout a l*egard de la nature divine^ & celle de notre ame fft generaL (b)
(h) QuQrfuni ha:c cognicio valeat, alibi indicatur : Qui DEum vultfaper omnia amare^ cognofcat ejuspul» chrHudinem (cx fyflemate opcrum cjus) prA ahis, rehus necejfe efl» Pukhrifudo alicujus heminis , e^r- fmpli gTiitia^ ut cognofC'itur , nonfujjicitcontemplari ejus digitum^ nec omnes ejus articulos adporosusque ^ crlnes cont^mplari necejfe e/f , fed iUu quafi ocuH
tom
Cap. / de Pr^deftinatiofie, 105
totm obPMndus eft, Jta DEI opus aliquod contueri non fufficit , nec omma ej^is opera perlulirajfe necejfe autpoffibile efii Jed fujjicit itleam quandaminuniver - fum JiH de eo filidam fvrmajfe ^ ejje nimirum ens fa- pientijfimum , &c,
§. 148. Nonpojfe t/^/extra fyfteraa ullum , vel in co, fYdtler DEnm , dari atmd tnfirAium ^ factle fecjHen^ n rattoctnio evinattir, Res infinita ed, quce ex- ornatuiomnibiisperfedtionibiis, quxcogirari pof- lijnr, Finge, duasinfinicas, plurcsve, efTepoflibi» ies: AdpelJa, fi placet, alceram A, B, vei:oa!teram. Automnia, qux in B.invenirelicst , fantinA.(3c viciditn j tum B &: A, di(lin6la non erunc; qtiomam fademnmiiidicamus dtfferre ^ in qttorHfJ^ tino eji, ^Hod (dterum non hahet : A. igicur & B. res una eric , his divertiscancum lirerisfignaca: Aut veroin A.inve- nietur, quo B. carecj 6c viciffim qu^ro: num quod in A. reperiacur, perfedio (ic, an imperfeclio idcoque an illa , aoc harc a B. abfit. Si in A. perfe- dtio eil, quse deiideraturinB. rum hocnoneritin- finitum , perdefinicionem: Contrafiin A.imper- f^dio cernatur , quaB. non lic contaminacum, turn A. non eric mfinicum , quippe quod perfedione^ pmnes, nuliamque imperfectionem habec.
§. 149- Icaquc duo infinita poffibilia non funf Cumque folus DEUS eo honore fulgeac, perfpi- cuum eft, prAter DEnm^ (^mcHnque polfibiJia tinC, cffecancurn finica, eile ccrciscaaceliisperfedio^ num praeftabiha, nec per tpfamDElpotenttam nUr^ naturam Jir^ttam evehtpo^e.quSintum abcft, UC DEUMDEUScte€C.§.i48. Poffibiiia igitur G A. sxuii
|04 ^* ^* ^^ Pradef^wdnoite.
extra DBUM ex dnplici velut fitu intueri pofTumus ; Vel ut Cunt poiJibilis, quac DEI potentia certis do» narc pcrfedionibus poteft, Ci vcl maxime nullus decernendi voluniatis divin^ nutus accedcret; vel ut (unt nccelTario lirnitata, i. e, quibusdam tamum, non omnibus, per§.i48.pcrfeaiooi« tusadhibendaaDfcQ, Sihascjuftofubtiliora, pe» litaque longius videantur, memento, hisverita» tibusprimis, fed fimul rumcis, niti dogma purius 4e diviria ekdicne , quas fin hanc matcriam expo* fturi neglexerimusi femperrelinquemus Adverfa- rii$ rimulas e]abendi,((;)
(c) Paradoxum eft, quod prodidit Vir celebris» Sentla omnemfcientiam , quanto magis efl fpeculativa , tantc^ magis efe pra^icam ; Ideftt tanto quemque adpraxin efe apticrem,guantoremy{]U£ ipli tra^andaefty we- lius , & profundius conjideravlt, Idm etiam d^ Juridicis cettfeQ^
§. Ip- hfoffibilthHs igitur ^ praeterDEUM, aherumefi f CS 5 aUernm rei defedus , §. 1 49.Si quaras : Cur hscc rcsficpoffibiiis , ratiopemur a Det p^ l^«///i ;§.io5,Siporro roges: cur in rc fit dcfe- ^US J i, ccur perfecftionibus non omnibus donari queat?§.i48«mr/9 defttmitnr nonaDetfotentia^ (zi txipfareinatura^ quaeftfinica. Itaquc priori refpcdurespendencaDEo, non poftcriori. Origincm habet id quod cft , non id , quod dcficit. iltqui rerum limites , quid funr, quam ulterioram perfc<aionum defedius. DefeUumres ioahet ^ tfHo-» niamDeus effe w^«/>,§.i45>.»(?» quia a Deo efl, Nam , wmonui, aD£Ocft, quodicvcracft, non, quod Don eft.>
Cap, //. ^e Prtde(iina Hsne, i o f
■I ' ' ' ' "'
§. 15'- Habesigiturcauiramgeneiatim, cur^ ^uapr^m
Ur T>EumfoffiytUa^ finica ejfs debeanti^.i^^.i^o, Nondum vcro illud fulficic, oportet quoque racio- nem adeffe , quamobrem , cum rcs quibusdam To- lum pcrfci^ionibus, fi non fic DEUS , exornata e(Tc poflic, HIS, determinatomodo^ ferfe^ioMhus trans- lucere ^ueat, nec vero paucioribus, pluribus ve ? Ad hoc curare animus appeilcndus. Non arbitror hic recurrendum ad mcrum Dei arhttriHm, afa* ptenti rattone in obie^Q dtsjmElum, Mea igicur fen- tentia dctcrminaca ratio, c^sitxitWldetermi^iatirem rum limites cooriantur, ncc plurcs, nec paucio- rcs , pendet ex nexu fy ftematum , quibus res cogi- cari poffunt infertie, Mens Pauli ApoftoH finita fuit ; id habuit cx fe, (i ab omni fyftemate confiderando difceffcris. §.150. Sed cur paulo ampliortbns profa» nx notitiz fintbuSy quamcaeteriquidcm Apoftoli, cofifpicua fuit } Non dubitamus, quin refponden^ dum fic : ^^uia Gamatteiis dtfctpltna , ac pr<£ceptis im^ buta , in Scholis Pharif;^orum ft idiofc ad litteras formata , & in fatorum ferie tali collocata fuerit^ qJlac raentis finiriecapaGicatemampUaveric» finescjue protulcritukra.
Similis cft refponfio, fi quando de fide in Chrl* ftum concepta quasreretur. Cuy eo delatus efi Pafu lus , ut menttsfuA velutifimbnas aunyfidei dtfiinSiat dtlataverit , cum innumeri Ethnici potuilTenc ^^utdem recla rattoms lumine^ tancjuampddag9g0y afi ^atiam duciy §.175. G, I. non autcm voluecrat> R^rpondetSery^cor; Macch^ XZ.v. 2.1 . Malattbi^ Q 5 in^ui^ns
.'o^ P. l De Pr^^eflinatione,
inquiens pefiu ^Choraztft l tmminet^malay Bethfaida t jQHodJitot^luflrihtis fa^is lyrus ^ Sydon illHmimtii fntjjent^ in ctnere & ctltcto refipuiffent, Nimirum ia ea cafuum ferie poficuserat Paulus, quaeratfucu- \ rum, quod fa^aum cft, vel pocius , qua non reftitu- rus erat, ciim in alia rerum fatorumque ordinatione, in mera forte bene ratione ucendi potcntia rubfticiC- fet. Multi quidem in feliciftimofatorumconcur- fu, quae ad cliciendam, imo inferendam refipifcen- tiam fufticiunt, non obtemperanc, quod exemplo Bethfaidae conftac; JSlemo tamen^ ejui obfecundat » mn efi in gratii tali ordine conftitutHS ^ (^titningene* randdtptetati tdoneusfiu
Caetcrorum omnium , quibus res coar6lantur» determinatorum limitum, nondifpareftjudicium, Corporam ^tiorHmvts movendt vtres mutua eorum tnfe a(3:ione, ^^prout vocant, rea(3ione, mnc expan- di , nunc Itmttari apud Mathefeos^ ac Phyfces gnaros hodiepervulgatumefi, InSocietatibusiterum decre» meqta & augmenta opum pendere vel ab aliorum fapientia, vcl imprudentia, five asquitatc, (\wc op* portunitate, five importunitate temporum, iive maliti« illecebris , fomentisque, five earum anti- doto, Philofophi^ pradlica? ptaeceptis, prudenter t inftillatis , Poliricorum ncmo eft , qai nefciar, OyiCQlJID IGITUR RERUM DETERMINA- TOSFINES HABET, ILLOSINSYSTEMATE A REBUS CONNEXIS HABET.
§. 154. Iterum monendum judico, qusccunque heic de rebus prdtter DEumpoJfbtltbus tradam ^ deeorum (fmtttbu4, queis circum(ciipcas perfediiones habent,
dc
Cap. Ih de Prddeflinatione, 1 07
df mHttta eorum deterrm»(^tione , &c. ea omnia efTc ^jusmodi^ ut a Pecreto DEI plane non pen- deant, fed fe hoch^bituu modo forenc, (1 vel piaxime DEO placuilTet,condcndi confdium dimic- tete, &c in scerpitate profundo filentjo involuta manere occultum. J^ec^ue tviimpojfihtlia a DElvO" /«»/^r^ oriuntur , perl.iif, nec ^or«w limicatio gcneralis, ex§. i^p.necindividua, quippe a Jyftemadsrationeprofe^a, id (juodex J.152. 153. ^ognpfcitur,
Cum nonnifi ejusmodi res poflibiles fint , i. e, per DEI potcntiam prsftari queanc, ^ua> limtttbuSf quiafinitscj §.i49- ^udijue dcterminatis/?«?i»- f?us^ quia Syftemati infcrtascogicancur, §, i ;f. claufas funt ; (equitur, eo momento, quo sternis ab- hinc Ipatiis, nihil adhuc i voluncace decretum con- >cipitur , potuiffe ea , quae DEUS praeftare poterat, univerfa §^ fingula, canquam limitibus, quos babent, perpetuo yariantiaexhiberi, i.e.res ita poiribilesfuiile, »? '^f/an^pliorcs, velcon" tra^ioreshmites rf/err^«^, jam hos ;am alios fuarum perfed^ionum cancellos, jam paucipres, jam plures defedus. lilalimitum variatio, velvaria- bilitas, modus eft, ip(«m vero illud , quodfecun- (Jumlimitesvariabile, cftres, cuimodusineft,
j^Bio rerum,fivepoffibiIesfint, (ivc exfiftanc. fi a DEO fob, qui limitibuscarcc, dircefleris , efi fucceffio feu vicifitudo Umitumaliorum aliosfecjueyiH* m. Dupkxaaionumgenusconftituituri AUeYum
^o|i.
lo8 P, L De PrddeflinAtiofie
Cogitationis, <i/ffy«^wmotus. lllarerum, cjuas \ Spirituiirb vocc adpcUamus, hiccarum, quasvo- cantur corpora. Utrai^ue amem tn fucceffione lin[)itiim aliorum alios excipientium/?ow/^r. Jidotfis V. g. exiftic , ^UHm vtres agendi adloHc per alta corpora^ qna retardabaKty carceribus veltit folutdt^ nunc liberantur & effcrvefcunt, ^pio ipfo adlottc «ontradi iimites nunc dilatati utique varian- tur, Vim cnim motriccm , i. e. nifum & conatum agendi perpetuum a natura corpori tribucura , cx Dynamices rudimentis, hodie compertum eft. Ille nilus movendi ejusmodi eft, ut fubmde vim fuam cxferere nitatur, nili aequales abalterorcfiftendo virts opponaiuur, {d)
(i) Or detoutcs lesnotioBsdiffcrentcsderetcnduc& dc fes modifications, je trouvc cellc delaforccla plus intelligiblc, & la plus propre a J'expliqucr ia nature du corps. II fcmblc quc la fubftance cor- porclle a dcux forccs,f^avoir la force pafrivc , c'cfl 3 dire, la rcfiflcncc a I'egard dc fa matierc , qui cft commune a tous (car rimpenetrabilite n'eft au- trc chofc quc la rcfiltcnce gencralc dc la maticre) & puis la forcc adivc a Tcgard de la forme fpecifi- guc , qui cft variiblc fclon lcs efpcccs. Car tl faut j^avotr ^ <^ts£ tout Corpsfaitejfortd^agir ati dehors\ ^ agtroit notahlement , (t/es effarts con- traires des ambians ne Ven empechoient» G'cll ec, que nos Modcmcs n'ont pas aflcz connu, IIs s*ima- ginenr qu*im corps pourroic crrc dans un parfaic rcpos fans aucun elfcrt , fautc d'avoir cntcndu cc quc c*cft que la fubftancc corporclle; Gar a moft avis (au moins naturellcmcnt) la fubftancc nc f^auroit etre (ans adions, cc qui dctruic cncoc Tinaftion, quc les Socinicns atcribucnt|aux ames ieparecx.
Ceft
Cap.U. ch Prddefiinatione. 105
C*elt par cc moyenqu*onconDoicladi(5lindionc]ela- fubftancc dii corps d'avcc lon etcndue; C^ ejue rten ncmpkhe <^ue U fzbjiance d^kn memc corps ne pHifje etre appUr^uee a flufeurs Itettx. Mais fi la iubftauce du corps c^ctoic autre chofc quc rcccndue avcc fes modificacions ouiigares, il fcmbie qa'ii auroic aucanc dc corps qu*ii y a de licux on dVceaducs, qu'il occuppc. Ccpcndant jc n'ay garde d'acca(cr Meflicurs le5 Carceficng d'ecrc conccaires a ce qui cft de foy , & jcloue les cfForcs, qu'il$ onc pour (c fauvcr dc ccttcdifticul». tc} mais commc on y crouvc bcaucoup dc peine, j*aime mieux mc ccnir a la voyc la plus feurc, d'au- tanc quc je la crouvc la plus raifonnabled'ailIcurs.' Je crois aufli quc pluiicurs habiles Modcrncs ons quicce les principes de leur prcdccefl^curs , par cc quc la, perfonne nc ics a cxpliquc d'une nia- nicre aifez incelligible felou icur porcee, & que ceux qui oac combattu pour la vericc ordinairenacnt onc mal defcnduc, cb niank ce qu'ils nc devoienc pas nier, (cavoir quecoucfc faitmechaniqucment, car pat la ils s'expoi"ent au mepris , comme il$ vouloicnc rendre raiions des parciculiricez de la Nacure par dcs formes, qualitcs, faculrez , fyra- pathics, &c«
§. 157. _ Cogicationum, quibus Spiritum qucmvis afFc- £lum, doireftica cognovimuscxperiemia, ea pa- riter ratio eft , ut in variatione limicum , quibus ca* pacitaf meniis circumfcribitur , fitallic, QuumiQ nobis cogicationes ali^ aliis fuccedunt, &: ex abyffo §. i6» Cl.anjmiprodeunt, idperindecft, acfifax lucida jam in has orasfuos cxporrigeret radios, jam aliorlum g^ftata, in alias. Sed ilia vicifficudo finc limicum luminis mutatione inteliigi nequit. Qaod (i de SuprcmoNumine DEI verbum'medicatus cogi» tas,aliari]m rerum memoria cum fenfu ailiciens naa poteft iimui aiiimum fubirc cuum : £ft igicut h(s
Itfy P. l De Pr^defimatim
■ -- — i <* '•
ter minis , notionum , quarum conkiencia tangerisj {cties ciaufa, ncc adhucaliis ; Cum primum vero mens cogicando aliorfum vc ttitur, pnlHna idearum feries finitur, relinquens fuccefTuram. It^lque S>c co-^ *,irationcs in varia djtermmatione capaciUtis animi pofuaBrunt, quaecftlimitum Viciflitudo*
S. 1/8. Ufiinrebusj $. 149. Sic &C ifl earum adtioni- bus duo adtendenti obvetfabuiitun Primo quideni accurrtt vts agendi tpfa^ tion cogitarido adhuc, <*^, 6C ^uibHs limitibus definica fit i Tumfe ohjtciunt limtteSi camellt^ modi^ quibusa<aionesafficiuntur, reftrin* guntuts detcrmitiantur. Vis agendi eft illa prasftaiicia ^ qux aliquid in rerutn natura ponic j quas divinae pot<Sntiae j cui otigincrn debct '^ cft documentum, quxquc cft dos di vinitus coii- Ccfla* Difpar cft ratio modoturri , qui adionel determinant, 6c quibus efficitur , utadiotantuill confequatur, iion plus^ non magis j ut hutf cxporrigatur ^ non illuC-
§. m.
Explorata Veritaicft^ vitesagcndi, queis tti pollent, non futuraspoffibiles, nifi exfifterct po^
tentiaDEI,§jo5.quaredubiunicfrenequitACTIO- NES REKUM OMNIUM PENDERE A DEO. At vero cum rerum limites, potentix DEI originem nondcbeant? §. i^f. etiam hoc perfpedum efte dcbet, modos, cancellos^ fines, quibus adio-* iics concluduntur , detcrminari m fyftcmace per ipfam rcrum mucuam connexioneni $.if i.fcq.nonpcrefficaciam DEI.
Cap, //. de Prddefiinattone, III
§. \6o* Non e(l, cur U\ mirum vidcaturj nam ^»0;^
rioris f/?, nec a DhO proficifcitur , fsdtx nihijQ^
^«o^ resfimta infmHgejlat^ reUUam fnit, Dabo, gra-
I vsflimam veriucem illu(lracurus,peticum ex nacura:
il turlu (imd^. Navh ponderofa , oneraca mercibus,
i| valta» moiis, cralTa , mers, fiamine fertur magno,
' ita utomnismofas viresafola aqua proficifcancur,
[i tiecinersillamoles vcl tantillum adfepromovcn-
dam conferre poflic. Itaque ingentis machinae
moCUS foh lluVJO acceptfij referri dehet, StA UC
motus camen (ic determinaco modo hic nec
ahus, tardus :, lentHs ^ nec velocior ^ expedtttoraue ^
idtion^h aqua, fed ipfiusnavis incrtia ^>-o/^-
^nm efi, S'\ alcerius maccriae, (i levior cxfiitercc,
niotiis etiam majorem celeritatemforet confecutu-
ra. Viresigirur motiis,quoraachinafertur,afiu*
mine funr , decerminatio aucem mocus, eft ab
4p(a machin.e conftruilafabdca.
§. I^I.
Vires agendi (ic omncs, h poffibiles Tunt, pcc
folam DEI ejjicactamfmt,fidetermtnats^ CaicSVcI
cajes (unc , id ex eo habenc, (jnod circumfcrthHntur
nihdo, i. e. cx: f e ipfis. In DEO omncs vi virnus,
movemur, d: fumus, non minus ac f]umine
navigia vehuncur. Unum di(crim.cn intcijacet,
quod ad propoficum tamen infirmandum haud
J quidquam facit.Ipfius aquae adiones finira?,vanabi-
I ks,incon(lantesfunt,hincvisundarum : hlnGnavi-
I um pericula,uc vere dici polTic,«(?« omnes <jmdem^ ^id
\ aliqHas tamen motHnm navts deteTmmmtQues ah afda
1 1 2 P,I,T>e Prdidefiimtiofte
* II ■ I II I, 1 — ' - i.Ti «■■ --i
flfe, Ac (i concipiacur tranqujlia, li non exun"" dans, (inaequahrnotulabenSjquidquidin ma- chin«e , fecundofiawine 'Ve^a , ir.OtibuS , dcCCt- .niinabitur, id omne^ nomh^^\x2Lyfedahi^{^ navi erit, Sed cum DEI adio UNA (lE poten* tiflBmonucuefHciensomnia, §. iio. haudmctuen* duni^eft , ne , ficuti finitae res a finicis^ fic nos a DEQ ideterminemur* Vidc , fi placct , §. 1 5 o. i j^i. 1
§. 161* 1
j4t cnim^ mqnihyViriumagendiMenfura^etiam \ quk finita , (jha determinata k DEOefl ^ cjui rebus *, ' (^uaspotenttaprdflatpaffihiles^ jam lo£c dona^am alia^ i jam fauciores yjam plures erogareperfeBtonesfotefi^ Sed (l DEUS aliam rcbus perfet^ionum menfutam largitur , in alio iftam iyltemate largitur , in quo ipfas resj qua iinicaj , ad hanc menfuram fe mu* ruo reidringunr. Nam & fieri poteft, ut navis vc- lociori motu a fiumine rapiatur, (^ leveiur, queis onuftaeft, mercibus, (\ novaratione fabricetur^ piaetermillis, qu^plumbeoacinertipondere, im-* pedimencum ai tulerint navigationi. Scd eo cafu non amplius func cardem rcrumcombina- tiones , idem ordo, Itaque alios rcrum fincs % ^ua tales, DEI potcntia, non pofitivo, liceac ita loquj, virium affluxu, cfficic, quam potius, novum (yftcma decernendo, admictic. Quae racio eft unius rcmm poflibilium ordinis, eaetiamcac- {erarum ferierum omnium. In nullo fyftcnlatc terum modi, auc fincs funt, quia a D£0 func, fed quia res finicsc func, & nihilo circumfcribuncur. §.150. Pcrmiccuntur igitur definiti rcrum termini, noaa DEO rcbus infc» runtur, §• '^J*
His ita difpucatis, inteiligitur, reruMaaiones ferJere npn aho ktdnaDEO pofle, qiiam fecH»^ ■dnm Vires agenM , qu^ aliquid in rerum natura ponum j nv n vero (ecundum linuteb, qui ul- teriorw faculcates heganc. Dccerminatio aaionis. «qua fit, uc huG valeac» nec illuc, uccancum Cfliciac , nec niajus, uc hocfinicocempore fufcipiacm, nec perpecuo, Bcc. tii aaionum i!mes, quem non ex D£I potentia, fed tex nihi- b res habec, quo eircan;[cnbiciir , §. r^o. ica- que D£US aaiones rerumnon decermsnat^
. . §• 1^4.
Hiricinteliigifur primoi qnomodopoffibilfL rctnpicernis abhinc fi^atiis^ fuenc, madreruTn^^ fexhiberi poretanc , umones DEusptHernconCHrre^ Ve ,, ^ ad t/ks nmc revera ■conduasfHa fe virtute ad- f^tomrjNunirumfummusreitwn omnium Arbi- m advires agcndi in rebujconcurrit, non ad fearum hmites, ^ ipfum agendi nifum, nbn , quahocpocius, qudm alio quovJS termind Velut coardacus eft. Yim agendi DhXJS fuften- tac, non reftrmgic auc dccerminac; concur- rit ad mdividuam adionem , inomnienimin. dmdua vires agendi femet exferuot, cudi aab fine viribus fic nuik , ac non cbncurrit ad eam pUa iimicatam, i. e. huc potius, quam alior- fum exporreaam, U enim d Syftematererom ^^ mtarum pendet, quo in combinatione pluriuni aicerum alteri terminos %it. Vid. §.151,
114 P, J, De Pr^deflinatione
§. i6f.
Quancx difficaltates, his oblervatis, lapcren- tur, mox in progrelTa dircui sus patebic. Antequatn vero c6 pcrveniacur,runc quaedam e medio auferen- da dubia, iisforte concurrcntia, quialio irot.iUloii yiTro), paulo incricaciori, abincunabulis innurnri funt.' Prima cauffa efl , inquiunt , ^rimtim moveni in omni aEitone) tdeo fecmda mnpotefl moVere , mfi moveattir (a primaj nec agere , nifl aSlaabeadem ; altocjHt erit prtncipiftm lui motHS , (S fic nonampitHS fjfet caHJfa fecunda, Vcra omnino loqueris. Ofe- ra DEUgerenonpoffHnt, nifi animata, i.c.vi- ribus agendi prasdica a DEO , alicer edent i Numine fupremo non pendenciai Sed adioncs deccrminare non eft agere ; verum iliud ab agendo differc, uc a corpore figura, jiaio^ qna vim figwficat ^ a DEO efl ^ decermioacio , feu direBio acitonis ^ non efl aclio,fed ejus finis , (^ho ita figUHr , Ht nltra non pojfit, EcG av^ua prima mo- tus, quo navisagitacur, caufla fit, tamen gradus celericuis in moca nonnifi a Machinae incrtia pendcc , a qua adio omnis limixatur. Tribus po- tiffimum modis res dctcrminan ur.Virium gradu^ ut majara non pojfint , i^Ham ordtnatio ambientiHm permitttt. §. i J i . Tempoi e , ut mn dtntms agere , ^HamdarattonefHCcedentiaJfnHntAoCO, Ht non ia-^ $tHs exporrtgt c^neunt , ^uam circHmflantia cednnt, Ad locum perancc vkium diredio, quaj tendic verfus locum minorisrf/^(?»r/<«,(qua vocc vulgd ucuntur.) Q^idq^^iid aucemhorumeft, non viri- bus ai^endi, (ed iinutibus carum adfcr^beftclnm ell» Icaque h&c DEUS aon derermuiat. §.150 (65.
tap. 11, de Pradefiiftatiohe, He
§. \66,
tJbi datur cbnctirfHsfimHltanentis , difTentichtcs
inftant, ibt DEus operatur cjHidemcHm creathra.fed
nbn tnea^ (3 cauffa prima^ £^ fecunda funtcauffa par-
itales, ^ foct£ eJHsdem a^tonis y cjuomodo duo ecjui
\ irahentes currum^ ^ ffc tina^H^ue adlotbetproprii
I khi ^ pecultaremtyifiHXHm i e^uemhabetafetpfa^ iU ! Ut in i»flHendonondependeatexinfluxHdltertuscauf'
/ds j iancjHam acauffaeffictentehceteffeElus depbndedi ab Htracfue. Hoc verb non potefi falvdre dependehH^ >^?n cdHft fecunddL in agendo,
Largitur DEUS ageridi vifcs (<?) foius,^^i- dsmque omncSjper i y c).§. icsque etiara 5d quod iti adibne praeftans, eximium^ &: Veteefti operamr in irebusi folus^ ncc^ quod abfit j tantum CLnl ilJiSi Duo equi, (hbc ehim fifriilt adhibitiim eft) diverfis iituntur intrahehdocurruagendiviribus, id qiiod deconditoire i ac cju$, quod fcrmat^opere hequaquam dici poteft;quidquid Virium agendi cft^ a foio DEO eft. Qupd fi igitufj DEum una cum fub bpere concurrere ^ Iro fignifieatu intelligatufi/^^i , inde dc/iahasin ejfeclum virigs DEHs^altas ih ekhdem res db ipfo cohdttd conferret', nullus dubitd,qiiin De- us non concurrat foluni i fed vires agehdi omhes, pfarvib conacu , rebiis tribuat. Quomodo enim : res ad id i ut vif es agendi lortiatur, cdnfefrc quid-
II ^uam poteft ? Habeirec cnim fie vircs , ancc-
I quirti haberef. Ac fi phfafis iiia, DEum una B iCHm fubbpere ddedendas concurrere dnioheSyhznc p6-
I I tiflimum intcrprefacionem hdbcztiP^tres agendtOM-i K£S cffc ^ SQLO DEOJedearhm d^termtnati^
H 2, limi
1 1 6 P, /« JDe Prizdeflinmone
nem^ fendere ^^ aliariim rctuin, in Syflemate plus, tllinus agendtvirihiis donat/irHm >2exfi^qH0ii ««ad:ione bonum ^iiDEOferri acceptfiw,quodi
limcS cd y rehfis ipfis 3 ideo(^f4e mn aUionem^ fed^ CJHS determinationem a rebns condttis ejfe ; non vi- deo,quarequisquam rebus dencgare audear,quod cx finita natura, i. e. ex nihiio , non habere non puflunr. § l6l. I^f . feqq.
(e) Quid pervimagcndi^intelUgam J. i^g. pluribus expofui. Ne vero vjs agendi pro mera operandi facultate, quA tnnudaeonditione ponimr ^ut&qiiod in quiete concipitur i agerepojfityhAoc^tiit; protiteor faccre mc cum verbis in A<ftis Eiuditor. Ao. 1^94. p. 1 1 1. f^is aBiva inter facultatem agendi a^ionem^ que ipfam medta efi , & conatum involvit , atquc itd perfe ipfam in operationem fev^tur^ Cquod affirman de facultate nuda nequit) nec auxiliis eget , jedfolafuh^ latione impedimenti. Quod exemplis cnrporis gravis fufpenfi funem fujlinentem intendentis , aut arcus tenfi iiluflrari potefi ; Efi enim gravitas , ^ vii elafiicd mechamce explicaripojjin t^ deheantque ex &theris mo'* tui ultima tamen ratio motus in materia , c/^ VIS IN CR5ATIONE IMPRRSSA, quA in unoquoque cor^ pore inefi , fed ipfo confiiStu corporum , varie in fiatura Hmitatur , 8^ coercetur Et hanc agenit virtutem omni /uhfianti£, inefie ajo , femperque aii- quam ex ea aBionem najci ; adeoque nec ipfaHi fuhfiantiam corpeream (non minus quam fiiritu- alem) ah agendo ccfiare unquam. Quod iUi non fatis percepifie vidtntur , qui efientiam ejus in fola extcnfione , vel etiam impenetrahilitate coUocave-i- ranty & corpus on.nimodo quiefcens concipere fihi funt vifii Durandus folam agendi facultatcm a j DEO rebus conceffam affirmavit, qua ipfas poft, | aon confercntc DEO quidquam, adionj:$ edcn^' luas, QjtiA jenrentia fAftfJlma ejh Primo" cnininrn mera facuJcas rebus , fed & arendi vis,^ eonAms & nifus dacus cft, tui» vcio in omni
Cap* II. de Ttdideflinmone, liy
a(!^ionc inHividua DEUS > continua condcndi adioue, vires illas £cbu$ conlervat, ur nec hic nec illic agant fineDSO, licet rcsipf^e aclionibus iuis modos ponanc, limhcs figanCj ae detcrmi- neuc, J.165,
§. 168. QHod ex fe indtfierens ad piures aElaSiad agen* dum ^J mn agendnmy necejfe eji ut ad agendnm ah alm detenmnetur ; quia , cjuod efl in potentia , non fotefi reduct m aSlum ntfi ah altejuo > ejuod (It i» aSlWy Sed omnis cauffafecunda^ ^practpue voluntas hamtnis efl talts, E» neceffe efl ut ah aU^uo alto prtncipto & ex' terno determinetur ad agendum^ ^uod non potefi aliudejfe^ cjuam ipfe DEus* Sunt veiba didcn- tiencium. Dixi jam aliquoties, dcccrminari , i, c. limitibus, modjsque radone graduum, temporis 5 & locorum circumfcrthi ^ §.165. rerum d5iiones^oh ccnditionem Syftematis,cui intel- liguatur inieni^, exfeipiis. l.if^.NB.Determi» nacio aon efi: adio, (cd adionis limitatio, §. i6f,qaa!, qua talis cft, a DEO non eft. $. ! f o. Horam quas iibercate pracdira agunt, quas cjnditio ht, a quo, & quomodo determinen- toi: in agendo 3 paulo inferius exponcndum ciir. (/;
(/') Huc percincnt verba Scriptoris fama florcntis : Non inmoraboY concurfui ; concurfns enim add^i^ ones prxfupponlt antecedaneam voluntatis determi' rdtionem Ipfa autem determinatio quidquid fii de fono vccahuU, formaliter ^eBata non ejt aUio ^ fed materialiter faitimy ut efl appetitus/ AdeO' que TSf, de ditnrminatioriQ ipja, ohjeUio non efi jomidahilis^
H 3 §, l<$^.
l^I? . T. 1. pe frddefltnatkfif
5. 1^9-
Vidcntur his ppponi pofTe, quae famofusScri.
ptor aliisin fimiliferecaLifla oppofuit.LesMiffio-
nairc^ nc tireroipnt pas beaucoup de profit de leur
doftrine touchant la neceffite du concours dcDieu,
car les Philofophesquils tacheroienrdeconvertir,
}cur repondroinctquececoncourseftinutilc, pour
yuque chaque corps aiant un principe de legereteou
de pe[anteur,fe place de lui meme dans lelieu qui lui
^pnyient , & que les autrcs vertus interieures de la
piatiere fpnt prpduire fufifaninant a chaque portir
onduMondecedequoiclIeeftcapable. -. Cars^
il n y aypit aucuri partie du monde , qui fut contre
fan^aturc, mais chacunefutau lieu&en laqualitc
puellc doit erre (elpnla nature,, fars avoir befoin d^
aucun changement ni d' aucMne transpofition , &
fans aypireuafairedesle commencemenr, jenefai
quel, n] en quoi eft l^ouvrage de la providencc , o^
dcquoi ceft qucDieu ^ cce Pere, niCreateur \ n\
pavTienCar cn unCamp il nc feroit point de befojn
d*homme , qui entendit bien l*art de drefTer &or^
don icr Ics bitailles; fi chaque fpudard de lui m^me
favoit ^ en tendoit fpn rang, & fon heu <Sc {a place,
' - Sans que je vouf en avertiffe, vous apercevrcz
tres ^itr^^ que les Philofophes Chinois peqvcnt fai-
ye ufage de ces idees de Plutarque pour embaraffcr
\t% Miffionaires. A quoi bon cetterntelligence,leur-
pcuvent ils dire, quevousfaitesconcouriraveclc
feu pour bruler les bois, & pou?s'eIoignerdela
^erre ? La chaleur, la iegeretc du fcunefufifenr
fhes pas a ceux deuxeffets? N*eftcepasIepropre
<^e corps legers , de monter , & des corps pefans de
^efcendrc, Si yous voules, qu/ils aicnt beioin d'
Cap» IL de Tr^dejlinatione, x 1 5
unc caureexcernepourtendre aducUcmentouvers la circonference , ou vers le centre par les li^aes droites, orez leur la legcrerc & I3 pefanceur mcerl- curc & naturellc , que vous leur donnt-z. §. 170. SententiiE, quae vires rebus a DEO inditas effe, casdemque tum naturalesi docet, hasc & ejusmodi dubia obflare putac Audlor. Quodfi quis autem in Cartefianorum caftra tranfire, & vimagendiom- nem a DEO rcpetere velic, fola impulfus recipiendi facultate rebusrclida, exaltera pairc, hancopinio- nem hisj vcrbis arierat: S'\\ eroit pollible qu\inc matiere deftiruce de qualircs exiftat , - - il le leroic encore plus, qu*elle exiftac avec diferenter : plus les etres fontimparfaits, plusfont iisindignes, qu'on lcur attribue Pexiftence. - Voions le jeu de cecte nouvelle baterie. CumCaiteGononUncimus , fi dc prajfcnti opinione qu;«fl:io fu, quarencc nobis rcfpondendi officiuminjuf.dium elle videtur,
§. 171. Adeo v?ro,quaj§. i^^.obverfafunt, facilisex ance^-edenribus para^a eft rcfponfio. Quaefuntin rebus omnibosagendi vires , eas non habent ex fe ipiis, fedcx DEOj §. i67.quxuci perpetuoconlcr- vandae i cum earum exfiftendi fecundummomen- tum , [£) non magjs DEIoperariunecarerepoflir, quam primum : Ica etiam omnes rerum adtiones, qua in lerum naturaaliquid ponunt, afupremo Ar- bitro pendere inceiiiguntur. Siiwie iguur ablmpe* ratore dejumtHm^ quo, li (ua fe fponte 11 iliccs in acie dirponcrenCjOpus non foretordinace^/ infittutoalie nttm eft, Nam Ci eadcm Imperaroris cujuspiam, qux PEl prasftantia foretj fi nonfolum milicibus agend
H 4 \la
110 ?. I^ Be Prdtdeftwationa
vim tribuiiret , veriim ^uoque inter muUas acieii poffibiU.s dirpofitiones, elegi(fec talem, qua cp-t gnovid^t, faruruii> ut viribus milites (ui$ fic o.r* ^incotqr j Quistai-n potenti pariter ac fapienti Puc| non imputar*rt,quidqukl boni a n-ilitibus praeftituni foret ? At<jui cum tali Im| erarore DEurn contcn- dendum, iaepenumero commonefeci.
fgy Rcs a DEo omni rcmpore penderc dcbet, Co?ttii ■ nuanda quit}pe exjiftentm , (licet cum Philofophi^ loqui) nonminus DEIefficacia indigetr qu^'^ incoan» da. Aliccr vel Deus in continuanda ea poftmodun^ nccefTyrioageret, ideoque adioncm ruam opcti ii| futurum deberet ; quod ablurdum 5c libcrtati di- vinas inimicum: Vel rcs continuandeiy capto inititk primum quidem contin^enti, proccdcnte tempoic^ fic ueceiraria cvaderet, veluti duobus binionibus^ i quaternionem cffici necedc efl, quippe quo^ nec I a D£0 mutari potcft; $ed id ne4i\o Tanus dixerir^ | OfliDi igitur temporc rcs a DEOpendct, qu^cun^ ■■ que pcndet,
Sfd occurritur heic nobis dubio fpeciofifllirnoj^ | ^ujus difficultas videtur clTe longe maxima : Votrc^ | Ame a ccecreee: Ilfautdoncqu'achaque momen^ Dieu lui renouvelle 1'exiftence ; car la confervatioa des creatures eft une creation cominuelle. Qni vou^ aditque cemarin Dieu n*a pas iailTeretomber dans, le neant l*amequ*il avoit continue de crcer, jusques^ alorf depuis le premier moment dcvotre vie? Qj^i vons a dit qu*il n*y a point creeuneautre arae mo,- difice comme etoit lavotre, Cette nouvelle am© eft celle, une vousavcz prefcntement, &c, Relj- (gtia prolixiora hucredcunt.
§• 173. J^ms eperafHa cpnfervans ^ ftvgulh velmms^
menn
Cap. IL de TtAdefiin^itmeu 1 1 r
meyitts , ea demto condit ^ /. 1 7 1 . nor. '*'♦ «0» uti ms formamus ideas rerumgeneralet , farum deteYmind^ taSf non conftderatts mdtdais qinhHsdamcondttKim* (fUSy Sed opera Nnmenfna cum ornnihus c^udeacir» cumflant ^ qHdtqne ^^h ets fendent omn^ten^prts arti^ culo effictt^ creat y & exfifiere Juhet, Itacjue ^udL^ funaue opeva DEI faciHnt yfolus in eis DEUS factt^ f^ecplus ilU praffare poterstnt , q.Ham ilk momento pp" tuerunt , ^uo primo exnumeropcjjibilfumemicaha^t* jitijuieo momento omnes a^iones rerum a DEO de^er" mtnatdt fuerunt, St forro^ faentihus Phtlojophis ^ ^xfertes culpA fmfjent Angeii^fiprimoflatimtempa" ris t^H ^ ^uo condtti fint ^ cum peccatiadpetttueK* fiftt/fent ; Set^uitur, c\i m conrervare Uem ft , ac perpetuaefFicaciaremcandeincondere non mtnus culpa vacmm effe , <^uid^utd hodte labe infe^ (ium efl , (^uoniam [ingults momentis idemfit , quod faEium efi\prima^ quum exfifiere tnciperet, ItacjU& vel DEUS ad aSho^es non concurrit , vel qui agenda pjale agunt , culpa Itherandifmt, Si dtcamtis^ con» dt prtmo divtna opsra , alcero ?mmento DEUM ad (onditcrnnf attiones una cum tplis concurrere : Va^ numidefl^ Natli uno momeaCo opera DElcumt omnibus adionibus condira debentintelli- gi, e^U£CHKCjtietnillasiy\»'^ %P2f» patrari potuerint. jiliter tllud primum condendt mGmentum resparum determtnatctstnfiar conceptuum iogtcorum > exhthutf" jet j e^U(Z fecundo demummomento deterwinat<z fhif' [ent ex fe tpfis.
§. 174« Has &: fimiles argutias declinaturi praeftnixi- ir^us ea, quas §. 1 5 0. & feqq. expofita fanc. Ordtns
1 11 1 P.h De pr^deflinAtion^
nifi temporis , certc tamen racionis , (/? ) priui 4 DEO res ipfa? conduntur^ quamillarum modi, Modi enim func limitesadlionum; quisau* tem non vidct , cogitari antea res dcberc , quam de limitibus idca animum fubirc poffir? Cum pri- mum r€« exfiftere femel coepit, altero moraento, ea a<aione a DEO confervatwr , qu» prroris mo* Jnenti ftatui refpondcac , poftulantibus id fapientiae Jegibus , uc res talis confervetur , qualem limites, quos cx fe aut aliis in Syftemate habet, §. 1 50. 1 5 I, quique divino operi modum ponuntjefte depofcunt, Ad omnes igitur argutias evitandas , id conducit, obfer vafffi, determtnattonemt qtik talemynon ejfe aElio^ nem , fed a(3:lonis modum, quem aDEOpen* dere, ut affirmes, ncc ncccfTarium , necDEOdi- gnum eft, Determmatur resferhoc^ uc COC & Can* tas, perfeEliones habeat^ nec plures, ut tamdlu <f^^A,«fc^diatius,uthocIoco,necalibi; §, i^f* St^ \A omne arguit impertedionem, Quodfi enim res infinita forer, (\ omnibus, quae cogitati poflunt, perfe6tionibus exornaretur, fi, moverbo cxiifterec DEUSj non eo modo ageret, i.e, nullos variarec perfeaionum]imite$§. i|<^. non fic aut aliter» non hiG & nunc folum, non cerco virium gradu ageret, {^^ potius immcnfo nuCu cffice- ret omnia. ^^\ id fieri non polTe, fjcpcdeda- ratum.
(^) Dicam hicbrevttcr &evolutoconceptu, ^uid ordo^ temporis lir, ajutdordo rattonis. Temporis ord(^ vcram fucceffioncm rcrum , adlionumvc , fcmct invicera excipicntium, rcfcrt; Ordorationis vcro
CapJL Be PrAdefliftatiofie. ii|
fchefis cA: corum , 'quar uno quidem tcmporis mo- mcnto funt, quoruni ramcn alrerumaltcriusrario- nem continct, ut cx illo intclligatur, quare hoc fit? Sic mediocritas ingcniiiutcliigi ncquicabsquc idca ingenii ipiius, cft igitut hoc prius ordinera- tionis, Similis dcbet eirc virtutum Dfil confidcraiio. jih aterno DtVS non minm omhia potuit , ac omnia decrevit ; tamen poJfihiUa t qua: pcr DEl po- tcntiam prsftari queunt , decreto anteriorafttnt, non temporis, fed rationis, ordine, quia intcUigi ncquic, cur UliUS quiddam deftinarc potucrit, nifi pra:- ftruas , id fuiflebonum, & poflibile §, 119. iVqq,
Eadem via innocentiadivinaead mala concur* renris adlionjs intelligicur. Determinatio omnis niodus eft z&iom^y tion adio ipfa, §. 1^5. feqq. Mahmvero^ ciij-tfscHn^ue gtntns eft deter* ^inatio a^tonts [ive tni yto/attqnem legts > five sjuarHn* damrerHmditrtrnenta, Illud in genere tnorum, boc in nacurse curfu, Icaque malum proprie lion a6l(o eft, {qA adionis vkium , ad quod ne can- tilluwiDEUS (lye confcrc,iive conferre poteft. §.17 5 . ^iy CHr htc rerHm ordo , in cjuofe ad mala res determi- >iatHr<s. certiJfimepr&fentiehantHr , deleftum fui a DEO elicere potucric? quaras: Primovelim fcias, no$ adlhuc verfari in meditatione rerum» prout aeternis. s.bhinc fpatiis cfte potuerunt , eledio- llique DEI pr^evia fueruntJ nondnmvero de volunta" tis agere decr^to , quod infra demum contemplabi- mur. Poft generatimnofle fufficit, eamtUmsrei cauffam effe , cjHdtintelltgi debet , quum Pnnceps im- perium jufta haereditate ad fe per:inens , occupan- 4um ftatuit, € tfi, quosdam rebelks f (suam daturos,
Ta^V^
j 5 4 Vap. IL de Prddefliftatio^
II ^iff — — — • — • ■ — - ' '
fagacirate faili ncfcia , piscvideat» UciliCas cnirn publica prarfercur commodo privato, i. c, impuQicaci NB. liberercbcUmm.
§. 177- Haj^cnus; quae, stteriiis abhincintervallis, pet DEI potentiam prarftari potuerinr, idcoque pofTibi- lia fuerint > declarantes, ^nomodo mnfolnm otnma CS J^figttla feorfum confidcraca , fedettam in ordi- |^cs/5yf*f«2^/a rcdadlatxhiberi poiucrint, ^«owo^c» i%<ic limicata cffe opoituerit, itennque, quod a pOtencia DElrerum limiCcS, Jeu determimtione^ quataleSj nonpendeanc, necpenderepoffint, camque ob rationem mala quidem permiccancur, tion infcrancur ab eademDEIefficacia: §. i^f, nunc porro videndum eft, an^ fi ab omni adhuc DEI difcefferis decreto , fer divinam potentiampotuermi frafiari agencia Jibertace pra^dica^
' §. 178.
In Libertatis ratione redius extricanda quin- que momcncorum concurius obverfamur* Primum ^^tmmumtas a necejjltate geometrka. Ae^ cefftas geometrtca vero ejusmodi eft , utjirem. aliter ejfecogitattirusfis^ contradtcitone tmpedtans Spatium iribus comprehenfum lineis Triangulum effe , adco rieceflaiium eft, ut (\ rem aliter cpncipias^ Triangu- lum non fit ampliui fututum , quod ell. PoJJe au^ temapotentia DElresprajfariy jamhoc agentesjam illudjita ut (ialiter agerent, aut agere, cogitentur^nuUa cofjtradteiione tntnceris ^ extra omne dubium eft, «^uidquid fpJnozas delirirum tegcrar.
Cap, M de PrAdeflinatione', 1 1 j
<ri»lil llll>l .■■.la.i-.......i,-.ii i ■ ■ ' I ' 11 I iti.
A\\.ttZn€cejTuAS ^//niechanica, tjitaresmH agunc, fed agunrur, ^/ rotdi horologh ^ (/) «^ PU»et£ vortiCur/t^gjrG^tft waris dflasfendens a Lhk^^ Ejuismodi neceff-riS non porefl variata cogiiari nifi DBum ctVo fttJX**''?^ arce/rts, 6c adionem nataua fbperioreni ib jiloimmiflara ftatuas. Ucieriaraiti attificiis hotologiorara opificis manusdedderariir, iil rotarum macaipuirus, aiinnvje nonimpediri^va- riari dcbeanr, Poruide DEUM ab «cerno prsftare, Utrcsdnr, ^uaex [et^fi^ ^ Don aliuade perpauo ac^x , ancrent , riemonegat, ni(i quiDEumiprnm tif^gar.
(i) Tpta tarren marcriaj cujns partcs incclianKmoagi co^novimus, viribus ;jgendi y>o\hi , fed ifua i/U tmpeiiti>n}ir ^ h.-e carceiibus velut clau(a:, 3e ma- jonbus obfellze (unn. Us mevanicjues wmcsfu^po- /€m la confideration de lafoue. Et il fe trouvera que rien n'eft plus propre , que laforcs dan$ Us phemrT-^enes des corps h donner derouveyturepourlaconfideration des caufes Sp irituelles. L esforces natureUss des co rps font toutes foumife^ aux loix^ & les forcesnaturelles des Efpritsfont toutesfoumifes aux loix mo rales. Les premieres fuivent l'ordre des caufes efficientes ; & ks fecondes fuivent 1'ordrede caujssjinales,
§. i8o. Tevtiz necef/itas jr^QViihs eft, ^uxm res , qtii. dnidem agtt^ne^ue agitHrper ifinmuneros '3 m^xpUcit' hiles motus ^ §. lo. cx fuo ipliusfundoelicitos ita in ali^Hid fertnr , ut altorfftm ferrt ne^ueat. Sic bi uta ruupt fame ihmulata in p.ibulumj fic afftdu- um mancipia vidcnt meliora, probanxque, fed dttt'» riora fequuntur. Pofle iterum perpotentiam DE( {nondnm enim de vitlHntate DEl^ aHtfrafcientiafaiU
nef€i4
i24
CaP. 1L de Pr^dejliftatione.
fagacirate falli nc(cia , pia:videat, Ucilitas cniai pubi.ca prartercur commodo privato, i. c, impuoicati NB. libeiercbclliun).
§. '77. Hadlcnus; qu«, aternis abhincintervallist pec DEI porentiam pr.Til.iri potiierinr, idf oque podibi- lia tucrinc, declarances, t^aomodo mn folnm omr*ia(3 fncula fcorfum confidcraca , fedectam in ordi- t^csf^.jjimatts rcdticlatxhiberi poiucrint, ^uomoda ij}h(ic limicata t/Te opoituerit, itemque, quod i p0tenciaD£yrmr7/;limiCcS,/f« deterwtKatiozes quatales, nonpcndcanc, necpenderepoflint, camque ob rationem inala quidem permitcancur, Iion infcraticur ab eademDEIetiicacia: §. i7f, i^unc porro videndum eft, <?«, ii sb omni adhuc DE l difceileris decreto, fer divinam potentiam potucnnt frafiart agcncia libcrcace prxdita \
§. 178. In Ubertatis ratione rcclius extricanda quin* quc momcntorum concurius obvcrfantur. Prim.um ^^imrntiKuas aKeceffitate geometrUa. Ae- cejjhas gecmetrtca vero e jumjodi elt , utjirem aUter ejjeccgitattirusfis^ contradicitoKe impdtarts Spatium iribus comprehenfum lineis Triangulum elTc , adco rieceflaiium ell, ut i\ rem aHter concipias,Triangu- Jum non lit amplius futuium , quod clh Pojje au^ tem a potentta DElrespraJfari , i>im iooc agemesjam ilUidJta Ht fiaiuer agerent^ ant agere, cogitentur^nHllA coi7tradiciicne tntnceris , cxtra omnc dubium cft,
«^uidquid fpinozas dclirirum tcgcrat.
Cap, IK de Prddeflmatione, 1 1 5
A lccta KecejTuas e/i niechanica , (^ua resnoH flgunc, fed agunrur, ^/ rotat horologn ^ (/) «^ PlanetA vorticumigyr&^ift waris dflitsfendens a Luna^ Ejusmodi necerfitc^s non poteft variara cogirari nifi Dl^um ctVo fAy\x^^nf arcc/rts, & adionem natijiua fbperiorcm ib )lio immi/Iam ftatuas. Ucf eriam ift attiiiciis borologioram o[>ificfs msniBsdeficferaritr, fi rotarum macoipujrus, almnde rion jmpediri^va- riari dcbennr, i^orjjiile DEUM ^b «nerno prsftare, titrcsfint, ^i:<iex fei^ff^.^ Don aliuadc perpr tuo a^tx > aojrent i fiemonegat, ni(i cjuiDEumiprnni
(i) Ipfa tamen mafcria, cujns parrc; rrechaniiti^oagi cognovimus, viribus agendc }^o]ki , fed tftfa t/U itnpt^/lf:*?rjir , hvt carceiibus vcJut cJaufir, (5^ ma- joribns obrcfTse iunr. /.f5 mecanicjues metnes futpo- Jent la confideration de laforce. Et ii fe trouvera que rien n^ejt pluspropye , que laforce dam les pheno^^enes des corps a donner de Pouvei ture pour la confideration des caujes Sp trituel^es. L esforces naturcUss des co rps font toutes foumife^ aux loix , & Us forces naturelles des EJl^ritsfont loutesfoumfes aux loix morales. Les premieres fuivent l'ordre des caufes efficientes ; & ks fecondes (uivent 1'ordrede caujesfnales,
§. i8o. Tcniz neceflitas JDOViihs eft, <jiu?im res , ijti^ ^tjtiidem agtt^i^e^tie agitnrper innmnmros H tn^xpUca* hiles motus^ §. lO. CX fuo ipiiusfuidoclicJEoS ita in ati^uid fertur , ut altorfum ferrt neejueat. Sic bruta ruupt fame ibmulata in p.ibulum, fic afftcSru* um mancipia vidcnt meliora, probanrque, /ed Attz^ riora fcquuntur. Pofle iterum perpotenciam DE[ {nondum enim de v^luntate DEl^ aHtfyafctenttafaili
ncfcid
126 R» K De Prdideftmatione
nefctafermo efi , de ^Hihtis tnfra dtceiurjolam tntue' mur Nnmims effcactarn) prsihri res , quas fuas ipfas riim adiones moderari , impctus inexplicabiles co* hibeire, & afFedaum regimine ud queanr, quisinfi* ciari audcat? Neque enim audiendus forec, hili fcommonftraret, concradidionem involvij di- iam clartHs, meo more, potentiam DEI fibi ipifi contr-ariam fore, fi quod ejusmddi agenspoffee reprasfcntare. Nam ideo fieri riequit, UC idefili codem tcmpore & refpc<9:u fic ac non fitj quod eo modo poccncia DEI cfficcrc quid poffet^ nec tamort non idfiniuldcftruerei inquctoiitrariurii moliri paftera^
PrAtir immuriitatem ab hac triplici ncceffl* taCe , Ubertms idra compreloefidttiir faCultaS iudl- candi. Bruta enim libertate proptef ea arbitramuf deftitdta, quod ilia quideni pf ^ro^ativa cartnt^ Curiiinriobismecipfis^ dariiMemfacfiitaiem, ftn* tiamus, profeao edm pofiibiliseognofeitur, i.e. f er pofentiam DHI prsftabilis. OWW^ aUtem DEfis tH iempore potmi , ab mermpbiuti, Accedii deniqiic quirtCO adLthertatem, ur \s,qHt lihereagiti fui confctentia imhuaiur, £a enim , quxinfomno^ perpetrantur, tamerfi cum facultas judicandi noii ccffaverit: liberetamenfaaa^ citetis paribus , nlfi diurnif aaiombuspraebitii fic oecafio ^ rion creduii^ cuf.
§. i8i.
His iibcrratis idca oriinino coritiriefuf. Naiti uf, ^Hiltbere agit, finc confiJio j fine fcopo, absqucGauiia aj^en dtcatHr ^ non efimagnoperepo^
flulim^
Cap» It. de Pradefiitjatione. 1 17
IM**-»— MM»» I I I I I « ■ i ' ' »— ^— i I .
fluUndtim : Cum, li vei maxime ejusmodi calus cx- iifterepofTet, tamenexploYattffimHfndt ^ muJta/W.
y dican\\h^^^ ^ imo prajclaridima libertateada, ^;^^
\ circumfpeEie ^ qud cofijulto^ ^tia mn fint deltherat^i caujfajstfceptafnnt. ItaqucpJusJibertatis nocio.
; iie non comprehenditur , quam quintuplexiliud
' momentum.
§. iS^
Cumigitur, ejmagendtUbeHate poUerent ^ gtttt* nis;^abhinc(patiis, poffibiles i\Xi&Q cognQfcantur^ absque Liiiius diviDas voluntatis arbitno, Tiuiu, aut deftinatione j inreliigimr porro, plurei i potuille aDEO fatorum (eries effici,in quariim alce- ! ra iiberi agentes facultate foa hoc raCione,in alre* |taveroaiicer> erantuiuri, §, i^QAnomnihHstameH ^Syftematts potcntiarn agendi bc fion agendi ^ dequa didum. §. 179* retenturi. v. g. Erar ev€n« tuum ordo pofiibilisabaetcrno, quem A, vocabo^ I in quo Titius DEO obfequia detredaturus erat: Sed i S)C praeftari poterat aiia rerum difpoiitio , quam vo- caijo B. in qua IDEM , (laxiori fenfu) quas Numkii debetur, obedientiatti erat pr^ftiturus^ NON i^uod in A, obfecundare non potucric, aut ^uod tn B. obtemperare C02kBxx% fuertt ^ vel^ (imavis, necejfi^ tate tertii generis §. f]^,mdu^Hs j Sed quod in A^ pocucntquidcm, non autcm voluerir, InB. contra voiucric paritcr potucricque obfequi.
§. 183.
^nejusmdires perDEl efficaciampr^tflari ab\Ater'^
^opotuertnty non eft cuiquam dubitandum, Qjioi
a impoffibiies f uifTenc , ideo fuifTent , quod in ejust
tnodi cxhibendis , de quibus §. 1 8 A* DJEUS cem
DEO
123 ?.L BifPrAdelHnatiope.
DEO, i.e. iccuni ipfo fuiflct ccllifus, uti §«179« cxpofuii Atcjui nemo fane unquam demonftravenc, ob calsm caufTani, h^rri ejusmodi quLd, cujus mcntio §. 1S2. fadla, hauciquaquam potuiflt. Nam dc eo nondum quairstur, utrumpxxiev Numinisefti- caciam alia toitequspiam virtus, (ive ommfcientt^i fve volmtas intcr currat, <fU(Zoh(let^ qtio mtnns ageKS hhrum , ab dtterm , exhihen pctumti
5. «84. Si fieri pottiit, ut inordine fatorum A.Titiusli» bertace abufurus , morem non gcreret fuo Condito» rij tum in fo^f»2 or<^^«i? eventuum A« non foluiil/ poffibilc, fed ^ ncceff^numfuit , uthanclibe- ram Titii mahtiam , fisqueretur posna. Nam ud (eties eventHum A. mn impofuit Tttio neceffttatem primi, rccundiaiictertJi generis, §. 17*7. 178. 17^. utobcdicntiae Imiites migraret; fic DEOetiami hoc Syftema cljgehti, nihii obftaCj quo minus prae- ftate poflit penam.
*• ^8f. . ^ ..
Diverfa tarhen eft cofidmo Syfiematis A^ oc Sjftei'
*w,!2?«iB.rationcnexus,ibicumpcena,hiccuni
nrierito^ Nam quemadmodum in Ordine A. Tidus
criam obfequi pocuiflec^ ncc DEUS debebat effice-
re eveKtmmfortem,qua. etiam obfequi velkCicori»
tra in Syikmate B^ Sc potentia obfcque-ndi, quat
in omni leric a DEO efle intelligitur, §. 1 67. 6^ fa*
vor (yflematis, t^uo wiuKtas qnoqucTiiiie/icitHri
DEUM au6lorcm habet .* ita manifeftum eft, poe*
nas merito infligi, pra:niia vero fi qua^ forte ob-
veniunt, nuUo tnertto obfcquentis ordt»art. (^)-
Cap. ih dff Prddeffinatiofsfo % 1 ^
^k) Diccs : Si Titius in A» crimen admittens crdini B, in" .fiYttisfuiffety ejusobedientianon emanfijfet : ilaqne in> A, veipo^nam non meretur, veim B. mnuijfit pram^ iimy fin ihi etiw coUocari co nti^ijjet, Voenam m retur^ qui facuUatem hahst non ijeccandifive afcyfive aliundc irihutaniy & eamahutitur: iznonmereturprj^miumi, qui & facultatem , & voluntatcm ohedieridi illu ad* 'UiciT , quihus liehetfuaftudia. Navis v. g. de quo fi^ mili §. i(5o. diduni , ii dcviat, inercia culpam Iia«» bet, non, qus mocum conferc, aqua ;5ed{iin por- lum felix dcfertur , ioU aquas viseftecic, quidqiiid hvai clTcftum efi:. Vis aliudfimilcj nooacorpo- tibus, fed Spiritibus pctitum ? accipe:Quidoaa- ica inbonos ufus pccunia malcudrar, pounadi^nuig ■cft : non vero pra^mio, qui cadem ucirur bcne. Hifcer fer fententiam, de Ticio in A. malcjin Ba rci^ius doa ^is, i DEO acccpcis ? iifuro,
Pomit pra^terea, intervenra cJivmis potehfiie i aDaeterno fleri,iit venia delidoTurn in uno alierbve terum pofljbiliiim Syfternate clferreriir ifsquiobew dientiam in eo ipfo Syftsrhate iderredatun erant^' iquam gercre poterant. Noncftimpollibiie^ auc conrradidione irnpeditiini j cogitare , refpm pojfs ^eniam ih looc eventiium ordineah cmnthui- 5 poffe vsr^ ^HO^ue eandem acceptari , phs„ mihus \ profatorum eppcrttimtate^itz ur^etii nonniiilis minotes opportu- hitatesSyftemaprsebere poffit.tamen tales prs^beatj, titi fuotnodo, vtmx poflinc fieri compotes^ Id quod eoncedi debet ex §.78. 79^
|. 187^
Dicam clanri^ t Fac, Sy ftcnia A. e|tisraodi eiie^"
lit oblatam veniam §. 1 g^» omnes tQipnzni^comuen^
Ver^ eandem habere divinam quandam viitl mhac
i^mmsor^ aiajorsm? fiveuiem, (ju« n^colini
■ " ^ \ " ' mi
Ijo P, 7,De Prddejlwatme
ncc nunc magnopcre, utfpirarcc, impeditafit,*^ altera vero ora mnltum depuifay ideotjueper ramnem Syftematis debiiior, Fac porro,hac divina vi effici poffc, uc eorum , qui omnes in A. gratiam refpue- runt , pofthaec nonnulli eam repudiare nolint. For* ma tibi praetec haec rei ideam talem, ut &^ ^m in Sy« (iematis At parce a. rcfpuunC divinam vim , ad- plicanda5 veniae caulTa, afflantem, i« fuatamen poceftacc habeant,/^ virthus mnfuhducere. Uci v.g. penes te , ex natura cfi: , vchem^ncer (iticnrem> orc patulo, exortam pluviam cxcipcre, vcl non ex- cipere. Quo fimili Spiritus S. utitur j Pfalm. 8 \» V. II. Autj fi necidproptetPclagianifmimttum placct, cogita, naturali impetu allabenti efficactdt , pra venia adpltcanda ^ nonpojfe tjutdem non morofe refi. fli ; Scd tamen etiara , natur^: tnotu $ nuntium dt venia, viribusquccoeleftibus,^^/^;?^^ ^/^c/^>/,pon- dcrari, ut efficacia in mente reprasfentaca , fe, divino ibi inftindu , expandcre poffit 5 quodfacere nonpO' tefi^necZKxiltZ^ ncc mcditata, Rom, io.v.17- i §- I8H. An id vel Deoimpoffibile vciindignum judi- cas? Nondumloquordeco, aniCaDEuSde* creverit ? Equidem id nec alienum a DEI pocen- tia, nec Sapiencia ar bicrorj quarum ilia,poffibiIi3 ut fepatata & finguJa praeftarc poteft, hdc^ nimirum f apicncia , pofthfiia , qud rcdada in ordinem ^ vel Syftema. Non repugna: Potenciae *, ^nod fieri per potentiam nonpotefl^ ideofieri ne(juit^<jUoniam eadem divinapotentia t tdemjimul agerdo ^ fi^ non a^ gendo^ fibitpfiQppofita inteUtgitur, §. i g j . Sed, (quasfo, anquidquam §,i 86.1 87id;xi,quod cjusmodi forec,
ut.
eap. JK de PrAdefimationK \%l
B,ir ■ ■■ -■ ■ , , , .. ■,r.,,-,-a. , ^
utjfi divinaidpotentiapraeftare pofltftjCo ipfo etiam fe deftrueret? An quidquam ptopofui, quod fertea concradidionis lege impediretur?Minime gentium» lcaque fieri poftunt, potemis intuicu, quae di^i»
forte iis , §. 1 8 <^. 1 8 7* ^Uo minusfi^nt^ autfieH (toncipi^HefojJint^ (apientiaobiUt^, Sapientia DEi vias opcimas requitur ad fummum fcopum, qui in fulgi» diftiiiia DEI glotia ponitur* Fort^glont detrahitHH fi tjmdc^uam fn Syfiemdtts^ memhro ejfe tntetligitHf^ SHf adplicanda, tient£ efficacia ipfHffipenetraverit ^ atit ^onpenetraverit ? ^tijHiid , cur altef urtl Syflefmtis fnemhrum^ pr^ akero obiatdlJenU vmhhS commo* i)€iitur^ tot ufn a DEO c£l. S\ quid male a6tuni j k Syftemati^ membro, fi quid pr^ciare, ab ejusden\ ArbittOjid ptofedum cognofcitur. Dixi hoc latiust §» 1 8 5* & not. * An, qo^ (itim extinxitj pluvialis aqua i 6c beneficium cxpietae neccflicatis, cx teeft $ aut efte potuit , quoniam tu os non cohibuifti.^Quis tca ratiocinetut ? An fi fide« ex auditu Verbi adtento fufpenditut , cjus efficacia tibi tribueiidajperinde ac fi Terr«, folis lumen interdiu fulgens, adeeptum dcberet referri,ideo quod parCciti a foie nediu avef^ fam y interdiu obvertit/
§. i5?o.
Sed detefmihatur tamen^in(\^\^iin ejusmodify^
flemate efficacia DEi^in applicandam veniam tendens^
^ Syfiematis membro^ id, ^ftod DEigloria indignum^
Ltcetper hanc expltcationem §. 1 6 8. noii ipfa DEi
t&.GZC\z aSjfiematiSmemhro^^tn^icdX.^ pcndet
tjimetli cffcftus. in promtueftrefponfio, Pendec
1 a cffc^as
t ti ^^P* ^^' ^^ PrdtdeJlmatioKe.
effeaus d Syftemaris incola, nofi qua eft effedus, fed qHA eft in hoc,nec ^iMopotius ii^uovts. Non pen- det cfFe<3:us ab eo, fed limicacio hujus>qua fic^uc hoc cempore , hoc loco, in hoc individuo applicatus fuerit , hos aurem refpedus ad limira* tioncs terum , non res ipfas pertinere dixi §. iCf, D£0 itaque non cfle adfcribcndos. ex §. i fo. patcc. $. 191. Dicam ingenue quid de tuodubiorenriam 5 Quemadmodum enim ultima DifTentientium fu^- damcnta in hoc repofla funt t /W<^?7»w^/orM A^/i?- mtnis effe , DEi gratiam efficaciarjiijue determwari ab aliis ^ ipfumpotiHS DEfim determtmre^k ejuo tmnis ferHm a&^opendeat j Sicetiam acquectiam & preci- bus ardentibus DEum , & ViroS DoaiflimoS, quorumeilhicrenrus, rogo,veiintilIius auxiliotan- dem adcenderercquentibus. Non efllHdignum uc Syflemacis membra graciam decermi- nenc, 6^: cfficaciam NummJs ■> uc DEus de- terminec, longe ipfo indigniflimum forer. Quid efl determinare, qu^fo ? a£tionem circum-» fcriberc limicibus, graduum, duracioniSy loci. ex§.x<^9,
Obfecro nunc & obtellor , ut expendas , con^ ftituasque : numquid fatiusfitdoGcre, efficaciam DEi infe ^ mnequamcHmrebnscommmicataintelli^ gittir^ limttibHs circumfcrtftam '^zxi vero credcre, qmd ea finibHs coar^Ietnr , <jHia res , <^U£ non poffuni non efje fimtA^ §. 169. (3 in Syfletna redi^cndafitiitO
modulo cam excipicnces, in ^ & ex fe demHrft
Cap. II, de PrAdefimatioKe. 1 3 1
f§caciam DEi circumfcnbant ? Spero fore, uc po- ftcrius mecum cooptes. Atqai eoipfoconcedis, detcrminaci divinam , pro appiicanda venia , cfficaciam , vela publico Syitctnacis ftacu, velaprivacis membrorummoribus, v€l,quod cgomet,fencio3 ab utroque, §. 195.
Hasres nunc anceps inter utrumque;Lux enim fubito iliapfa admiratione nos dubios ccnec , primo obtutu, utambiguumnobis-.fic , vera nobisobtin- ganc, an fomnia. Diuciusigiturhuic veritatiinfi- rtcndum cft. Immenfa DEi pocentia , rebus, quae cogicari polTunc^omnibus pr^eftandiSjCumulatiflime fufficit &:idoneaert, Tdmecumnonn€gasex§.iof. Eadem eft racio voIuncacis,Quas immenfa promticu- dine illam laudatam potenciamapplicareconniti- tur ad bonum OMNE , fed pro MENSUR A boni- iatis,qus in illo VERAeft,nec adparens./, I o5.jQ«^ fiHnc ex catiffafit^ ut ah ABore 10 finico opusprodeat iinicuro, i. e. decerminatumjCalc, veltaie, modishx^ afFccium ^ nec aliis, limitibHs claHjtim gradus, durationis, loci ? §. i^f. An JDEut fuamlfjnis eflcaciam determinavic, i. e, terrainis circumfepfic, reftrinxic, eoardavic "J Cave id dicas. Ic^qiie nulla ejus rei cile racio poted, quam quiares, qus neeefla rio finitae func, & ifi fyitemate, finium amplicudinem , 6c anguftiam mutuo fibi poDunt, finica capacicate vim DEC infinicam cxceperunc. GRATiOSA IGITUR DEI EFFICACIA, NON A DEO, SED A RE* BUS, AD QUAS EMANAT, DETERMU NATUR,
1 3 §• ^ni
Ij 4 ^» ^» ^^ Pradefiinamne.
.,^ , , ^ ■ . ^
Daobus id porro argumentis evinco, Qnf ra-
tia efl, limicand^ac deceraiinaadx DEt efficav
cacidi 5 ^ro appltca*jda venidi i U n)C mbr o Sjiflematis
privaCO , ea ettam ent limttmdd ejusdem , tn fttiCLi,
Syflematis publico ; ucrumque cnim tft fini^
tum ; a fiairo autem , nec ab infiniro, illa limitatio
proficifcitur per §*I9 5. Atqui privati rqembri
conditio faepe obftat,quo minus iargior impernatur
menfura Ebr, f . v. i^. Ergo. S\ negcs illud, fi,vel
hoc ipfijm a DEO pcpendilTe , acrit^r affirmes, ni*
mirum uc majorem Hebrasi cognicioncm .
qua potuiiTent Magiftrorum fimiles eiTe, non Gon*
fequerencur i Gpgita hominem jam emcndata*.
per DEI efficaciam mentis. Q^ae ratio ^^^cmf^pe
grafiiC Hmites in ilk dilaCejiJtur , efi nepenes DEum^
Atqui Chriilus ait ; Habentl dabicur , nonquia
DEaS mercVULT/ed quia prop^erHABENTEM
vult, cft igicur rati® • cur HABEAT > IN DEO
SOLO ; Sed cur TANTUM, nec MINUSHA-
BEAT, in habeme, Id adeo verum eft, ut aliter
nulia Chrifti verbi$ veritas conftec Simile eft judi-
dum illius ; NQN HABENTI ADIMETUR. LU
initati^ gratiap, ^»i Umit^taefi^ ratio, ad ipfun^
noo habcncem refcrtur, Itaquc haud difpar con«
ditio eft ilacus tu Syffemate publici,
§. I^f"
Si,r«r talia rerum Syfiemata ah 4^er»o poffibilii^
fuerint , ad qmr»m nonmlUs oras t largiores , pro aff"
pUcanda vema vireSi<nlt!jHam p^afi rerum fuecejfionem^
mn ampiius penetrarepofftnt ? quaeras : Ratio non e^
jperaDEUuWf petipoteftj Aliccr enim fuam
Cap. Ih de Prsdeftinatione, I } 9
■^•¥ " ' ^ ~
DEus cfficaciam lirnitarec ipie, quodipfo indigniffimum : Sed a Syftcmate, amiituo re- rum inter fe nexu, qui, poenarum dignitarejgra* dam circumfcribit , 6c ab hac ora arcet. §. 196. Numquid adhuc ha:c difplicent tibi ? Progrc* dlar ultcriuj. Dic, qu^fo^ i\ placer, quomodo, DEHm eJffinfinitHm , probari poffic ? An exoferihus immenfa ejftsefficaciapacet ? Rom, i . Atqui opera ejus funt finica , qui poteft finitum argumento ct- feinfinici? £Ar mhilo ^ inquls ^ condtta DEl ffn^e opera tjjtiAvis, <^ffod immef?fapote»tk indicium f/?. Eft utique, racione modi, quoexfi[lerejuffir,noii ratjoneobjedijquod aucem immenfiim eft, omniracionecft. Nifi opus igitur infinitum fit , infinicas poscntix fpegimine cares. Nonpotefi^ pergis, wfimtHm opus condi^ DEusenimDEum
efficereC 6oncra,§. 148. Itmitandumigtturopus efl^ fniinenieinfiKttayejH^ opus parit^efjicacia. Sed fi Deus pauciora condidilfec , quam condita funt^ anex minorifpscimineviresimmcnfasacquecollegiiTes, atque ex majori 1 Foluntas DEi mihi tum/uffecif- fet;Sed de eo jamjam non quxritur,verum,an tu im» menfas , ex minori fpecimine divinorum operum , DEI vircs conjicere potuidcs, etiamfi habuilTes per- fpe6tum majora a DEO pr^fiari pojfe} Putote eas conjicere non potuiire, Re(5ie enim fuifies ratioci- natus : Si ratio imitatioms, (jfua opus afficitur^ a DEO efl , vei hic nolutt znaJQra^ perfeUiorac^pie pr^fi are ^ vel non potutt . li/ad argmt deeffefihi ipp^ hoc indicat im^ potemam.haq\iQ nihil (upereft,quam decernere, • fmta a DEO opera prafiari,<^uanta perpnitam eorum
I 4 natHram
f^S P* L De Prdi>de!linatme
mturam.&Sjftematis ccniiuonem. cm infcrendafunU^ txhiben c^neunt. Efficacia igituc DEl npn limiEatur ab ipfo DEO, qua eft ejus aaio, fed ab operibus^ quaccnus in iiscerminacur, Opera DEI his.
modis func aiF. Cx^^nec uIcerioribus,«fl« qma BEm^ werezdttit^ fedcfma illoruTnfi^itanaturanonaliter fet7m(it:,non qu-Ciefficaaa Numini^ circumfcripta dz^ fed quia circH-mfcriptacapacitatea r<f^/^xaccipiatULr.
Nulla ig^tur DEi cflicaci:i , nec ea , qua RESI: ipfascxhhcxc poceft , «^^ ^/^^.^^ qux ad appli- candam rebus delidlorum veniam pcrcine^ determinatfir^ mfiarebus iffts, ^ earumSyfremate^ quofancordinaca?. Ceflat proin illaddubium. sotius fentend^B adverf^ bafis & fundamentum, de' <}uo §.190. Inde porro fequitur,&: per DEI poten- ^iam , 6c per fapientiara ab asterno fieri poruifTe , UE qusmpdi rerum ordo,quem $.185. i ^6. 1S7. Signo A. notavi,prjEftaf etur, ideoque raembra Syllematis^ 3ion raeraDEi ivhaU.fed velob ftatum privar lum , in Sjfiematis or.afehci, vel ob ftacum pub» licum, tnoraparumfeUii.tRiczchm DELexfeip^. fanon limicandam, dstermtnarent^minuerent^exclH^ derent.mnfectmdum viresipfas.c^x femper immen^ fae ra^ntmjedfecundum eartm expreffa vefltgia;c\im. fcmper reeipiens recipiac , non juxca condi- lionem imprimencis ;fed modum capacics^
Propjus nunc ad inftirurum dc rationibus ele-. t^ipnis.objea:ivis accedam. Dantur igicur ab xter-
?.^^^i a divino decrcco,adhuc difceflcris,/;#^///^C5P'
i;cparaw.
Cap* A de 'Prn.de ftimtione. i^j
ieparaca, dc redaiiamordinem. §.iof. i^f, jKilUfertur VQluntasantecedcnSs mhaccon" (equcnis. §, 1 5 1. Ordincs reium pariter pricdar] poiTunr inniimeri, A. H. C. D. &c. 6cc. Faceffe pofle in Syitemata A. duo membrorum ratione 6C }ibcrtace j qnam etiam poiTibikm probavi, §. 1 77- fecjq. frdtduorHmgemr^,^ ^»i?r?i?^ utrumquc ali^ qmd ex narurasordinariis viribus p.offic, nor^ quo cfficaciam DEladmitcat, necquoob- ftacula cjusrcmoveacj mulco minus, quq eamattrahac, fed ejusmodi fntd, qno pofico, vires DEI proapplicanda deiiflorum venia, SlBilPSlSADITUMPARENT, v.g. a^dire, & medttari mntium de illa efficacia,^. 1 87* ^^^^'- fitipa'-: dagogia litmims natnrdi, §. 79. C. I. Forma porro jdeam S.y Rematis A. talem , ut altmm m.embrorutn gcnuSj, ^uodpmgvm^facerepotefi, facere nolit, alterum vero velit, (^uamquam ft alterius fyile* matis B.CD.&c. partcs forenc, forte 8c velinc, & poflent zmho memhor^m genera, §.i$z. la Syftemate A. propter membroium duplex genus^ cogires porro velim, praemia & pcenas mereri poif^s qaamquam diverfo utrumquenexu.§. 185. Tum,(i id cogites, quis, quxfo, ocdo rationis,de quo §.I74' iiot. ^ erit inter mores, & remuneratiQnera? An. yenumeratio proptcr mores erit, vel num morcs erunt propter diverfam remuner^- lionem. §. 19^.
Si contingeret Syftema A. eligi a fapiente, taie f rout eft in omni {uorum poffibiliura ordine j nam, fi veiunumduarum duntaxat rerum poffibilium o^.^
' ' -^' ' ■ ": 1 j ■ 4mm
138 P* l DePrddeflinatione,
dincm inverfum concipias , & variatum , ideoque V.g. mores malos bonosque, proptereaafapicnce deftinari fingas , quod confilium pledendi 6c bcne- facicndi foveat ; non amplius idcm Syftema A. fed B^ vel C &c. ccgitabis ; nos autem ex hypothefi A. rapocinamur. St contingat igitnr^ A, dehgi ajapien^ U/Jinexjjflentium Theatroftfli ; ail eIe(Sjonis ra- tiones, tutn qua totumSyftefna. tum qu^ rcmunerationeai duplicjs membroruro ge- neris fpedac, nonabonitateSyftcmatispe- tentur, annon a malis bonisquemembro- rum moribus? Puto pofterius a ncmineraorta' lium ncgatum iri,
§. 200. Confidmntibus naturam DEI » quae omnes perfedioncs compbditur.faciliTne patebit>»//^«w 0 D EO Syjiema A, B. C. &c. ebgi pojfe^ in <jtto ex jnnummerisr^i«i, veltantam duarum75> orcio pr^poflerwy i, e. talis, in quo, cfmdpHm efledebet,;»^.^ ftertftsfity ^ victjpm. Jam (1 concipias mores mem^ btorum alicujus Syftematis, fJgnatos littera a. rcmU'- ncrationcm vcro littera b. Quaero, ab omni abhuc decreto DEI animum avertens , quippe quod ad rerum poflibilmm poffibiles ordines for* mandos nihil pcrtinet: §. 1 1 y. Num ptxftanti- oreftordoa. (Scb.an veroinvcrrus: b.&a/* Exifti- mo itcrum prioremabomnibusaccommodatiorcm judicatum iri,quia ex malis moribus intelligitur pa- na , non ex pGena mali mores. Moresfunt antecf» cedevs y popna confecfuens. InterpIuraigiturSyftc- mata A. B.C. D. &c« Sapicntiftimus ijlud ccrtiflime cligit , in quo cft ordo a-b. non hxz ferics b - a.
J.ioi,
Cap^U, de Pr<tdeJii»atione. i|9
§. xou Sit itafane^%n(\ms^ efio^id mhis videri minm or^ dinatum, potefi intenm aliartm rerum Sjflematts^ A. %n ^fto efi b^a^ harmoma^ pulcritudo^ (^ nobilttoi cont" penfarej ^ucd nobts videtur prdpoflerHrn, Neutiquarn fane, Si D£US poenam & pr$mium dccernit fine laud^ (5c vituperio, fuam atflionem limirat ipfe,con- tra jf. 196, ideoque benignitatem pcpnis reftringic, & reftringendam decernit , nondum id poftulantc fiqitarum rerumj poffibilium , ^ earum Syftema- U«, capacitate ^ raodulo, quod quam fit DEO indignumi fre^uemius dixi, §, i^i^ 195, 194,, 157. &c,
%• 3oa.
Quoniarn igitur Syftemati A, de quo praEcipue %,\%^,mUlommno^ nespoceneia DEI, §. 187. lieq fapicntia § 188» feq. obftat, qui^ nullum Sy-. ftema decerni poreft in quo fir, b - a. S^d femper re« qjuiritur a-b. §.20o,2^oi, Cum porro Voluntas divina r^spr.ffibiles , non faciat , fed faftas inve-> mat; §. |if,acdeniqueSyftemanul!umnecA.nec B. variari poftit , nifi aliud C aut D. cvadat 5 contra hypotheiin, qua eledlum A. taneifper ponimusj §. I99. quiadupiexejusraodihominumgenusexfi- ftere ipfo ufu condocemut, quos A, continere do* cuimus: §• 198^ Sequitur taademefTeeleduni A. poenas U prcemia propter obfcquium vcl inobedientiam decreta,a£CCf numcjue volun- tatis confilium , quod per potentiffimum FIAT exftcutioni datum cft, huo teccn^ difle.
$♦^03
j4o P* ^* ^^ Frdideflinmofie,
Hoceft Achilleum, &:invi(^um, longaratio- dniorum nec hiante ferie connexorum pronoftra feniemia argumentum. Qiiod poffibile eft, quod prasftari per DEum poteftj iniddecretum DEf, iapieriuinftitutodeUdujtendicutipoflibileeft, Decquidquam mucar, aut mutare poteft. Sed Libe- rosfin Syftemace homines,§.j77 187.179. Sed pcenas NONNISI OBiNOBEDlENTIAM, PR/£MIA. OB FIDEM , §. 199. iQo. demonftravi eiTe POS/* SIBiLIA: ERGQ DEUS ELIGIT OB FIDEM^ REPROBAT OB INOBEDIENTIAM,.
§. 204, Quid quapfo in longa hac demoriftratione , vt\ DEO indignum , vel a ratione ahenum , vel ulU divinsB perfe(^icxni , rarionc ulla infeftum aut ini- quum ? Non facio plura decrera, NB. ne brdrne m- iioms cjmdem aiia aliisanterioya .§.193. not. ^f^po^ flenora, Scd UNAM PERFECTISSIMAM DE- STiNATIONEM TENDENTEM IN OMNE POSSIBILE BONUM SYSTEMATIS A. SED PROUT POSSIBILE EST, QUO ORDINE EST* Quod igirur ab aecerno ponjbile erar, id ex- fifterc juffitin remporc, DEI Decrctnm , ideocjue confirmavit ; ^naporro ratione unum i^uodvis erat^ ea ratione mtus DEIidprodire in iucem tfobnt^ S\ unum iion erat poftibiie nifi propter akerum , tum unura proprcr alterum ccndi vohut. Siin HOC Syfle* wate^ HAC mefifara^ HOC modoy WOQ Umite pof" yftofuit, acccftitquoquedivjna voluncas, (?c hoQ i^npdQ, hacmenfura^ voluic,
§.20$;
Cap. 11 de PAitdefiimtione. 1 4 1
§. 3.05. In nulio Synemafce ab ^rerno per Sapietitiam DEl poiribilis eratSALTUS^ i. e. occupatto finmm mnpermentis mterjacenttbtis vns^ Qood fi is pollibi- lisforecSyftsmavdjquodefl, ededeiineret, vel certe quidem disjicereuir in parces. id quod ex de- fimrioneSy{lematis§. {^f.parcc. -^/fa^utadpras- inia adirus patear fiae obedientia & merito , (gene- rali fenfa) vei m poenas iacarfus prxbcacur find malignitate, (alcuseO:; cumboni&malimoresad finem poenaram , pra^miorumque viam (lcrnane: Sole igitur clarior vericas ed: Hunc fakum ia nullo fuiire Syftemace, mrms Minc ffmis ^ poilibiiem*
Cum VeroDecretum Deiex numero poffibiliam in exiftenrium Theatra uc prodirenr , deftinare non po(rit>nili poffibllia 5 §, lo^. mamfedtfimumefii DEHm mn decernere mlipr<s.mriipropter obedtentUm „ pmnasobdehEiii. Quanta: adhibeancurmachin.-E, u6 iixc vericas (ubruatur , non admodum nefcio. Vi- dcanius , quomodo objeclas nubes ex demonftratis, diilipari queanc?
§* 207^
ProfeUa efl, iriquis, eletho ex merapEIiuhKU t Rede! Sed refpondes cibi vero ipfi, addendo ; Sapicncii Si gwlox/* fapiens cil.profe^o em^ue rernm in Syftemace poffibiUum decermt^ quod fuum cft, i.e. quod tx ipfius naturafieripotcft^ t^on quod vulc; aliter res ellenc poffibiles, qula DEUSficvcllct,nonviciflim: eomra§.ilf. Sed eum fi^ri non poffic, uco^dointer menta & prrsmia
X4i A ^* ^^ PrdLdeJlinntione
toIUcur , §. 20^. Sapicns tuSo»/* eligit proptcr rneritum.
§. io8. A)/^ , pergis , Syffanjata ah Aterno fbffMia ge6* fj^etrice neceJJarta/M/2t,€X dedn,*. 177* A/amfiaittgr gay velintpoffihiltacogtteSi contradtEiione tmfedieris^ Cufn^He mhilDecretum addat nificomflementum.ma^ $}$ ferrea eleSiionis neceffitas emefget^ qtiam in impM* ffftata his meditatioiithiis fententta% Inde nonfaltem res finitd. , fed ipfe etiam infinitus DEtts irrevocahili fato Syfiematum tam neceffartorumfuhje^HS & oLn&^ xm erit* Ita fupraiapfaritts erts i (hem barbardiH vocem) infummo gradu.
Hgregium fcilicet taciocinatoreml Quafi vera in ipfis Syftematis, ab aeternoperDEI potentiam prasftabiiibrts j agentium non comprehenderctur libercas$. 1 17« iS7-feq« Icaquenihilaliudtuodu* bio fignificas , ^uamgemetrica neceffitate neceffarium fuijfe, Ht ai> dtemopotuerint effe homtnes itbert^ facul* tate agendi & nm agendi pollenteSi Auditumad* iiiifli rifutu ceac tiSj amici! Quis hoc un- quam negare, pra^teti^e, aufit, qui, e^divinode* creto in acliones hberas , 6c tt pr^fcientia , fatum aliquodimmigrare, aibitraris^ £t quomodo po-> teft DEus £ato Syftematum', qua* adpeliafti, cfle alligatus? -^«, cui tnnumerarum efl propofitarerum $ptto^ qualcm effeDEum dixi §* l^^.non effelther cognofcitur ? An i$ eft fato adftridus, cul ncceffario, j>lura cUgenti propofita fijnt ? An ideo cft neccffita- tcindu^us, quia neceftarium eft, ut mulca pofidt, (\ placeat, deftinare? Vides vocabuIorumlurucccfTe dec^ptum*
Cap, It. de Prddeftinationi. 1 4 j
Inttntio fimsj>r(icedere delPH deflinationeramedb^ ^»»?(verba tua runc( At jaiHs efl finis ^ Cknftus ejl fnedmm, Ergo pnus coKctpt dehei defltnarifalns ele^ 6iis , ^uam ChrflHs,plane^ tttt intentiojanandt (^grHm prdCfdere debet M^dta tnptifittonem. Falet canon dcfinibus cancumparticuiaribus, dc adtjo- nibus rcrurn iinicarum, quem, neinDEura transferas,cavendum ell:* \Jiii\^Vt\ifHmmKm DEUS fineftiintendic, ampiiffimumj maximum, quieft f jus GLORI A,ad quam ««i latidima t/^^ contendsf j Le^delhnationcoperumomnium, quorquot, faiva fapientia, decerni poffunr, Atqui in illis opmk^^ priorem ordine, agentium obedientiam effe, quam adjudicandam falutem, imo hajc transponi non pof* fc, §, iOJ. fui^ cottimonftratum* Porto expcnda fefponiioncm fequentem. Finisdcftinatio, (jUiZni anterior ratto determmat^poftHiat , utique ^ogitatio* tiem adminicuiorum ante^edic \ non verd antecedit qudndo nullaprdtftG ejifingulans rmtto^ quare kcpottus^ ijuamaliHsfit quicHnquedecernendHsfinis^ Capc ve« ricatem ex tuo ipfius fimilia Vaietudinem recupe* tandam, nondum fufcepia deMedicocogitatione, dccernis, quia eam ratio decerminata, i, e, confer- vatiotuiipfius, lcgeinjunda^requirit. Sedfipla- iescxfiftant sgri, non dcftinas hujus autiiliu* dun- taxat (alutem j negle<^a , fine fingulari cauiTa , cse^ terorum , nifi finc vel remotiores r vel indigniores. Quare ubi nulla plane finis deftinatio, ibi ea nec ad- miniculociim pr^currere poteft cogirationem. O- mnes pcccatores ^gri , itaque fine fingulari caiffti auc Viy^\\Qi\\\XifMmm PliJS efficit, aut orani-
j 44 P, /. De TrAdeflimtkne
Um, Neimumciici poteft, ideoc^ue rAtio cju&dp.m anterior deftderatnr , CX Xgvoium in Syfiimatc condicionibus pecita, c^u^ imemonem fim ^i hos fotitss dirtgas t quim ad al OS quvsvis^
§. 211.
Acritcr hsc & alia nonnulli difTentientiiimo. I^ugnant, argumenro a pra^rcientia DEi du^to, vej> ba tiic ailegamus, fuo loco pluta , in eam rem di« €luri: Exadverfariorumfideconfeqtiitur^ DtXlM creajfe homifjes , at haberet^ o^hqs <zternum condemn^* fet» Nonne enim DEum ah cterno infallibiliter cognb* vtjfe ttiertSj tales homines^fiprodttcerehtur^feccaturos ? Nonne DEum credis tmmHtabiti^uodam decretoho- 'minum fhrtmos dternis fosnts frius addtxijfe , ^uafn \ crearet P Ergo untim efi idemqtte creare infaUtbtUt^r\ feccaturos , C^ immutahilitsrpuniendos , at^ue cred' reJit haheas^quvs dternim condemnes Quottes infalli^ hiliter^ cegnofcis , ^«tg tuAm aUionem confecjuutum funt^ut fl maxtme quidem infarMsi, aUum finem &Elie^ mbus tutsproponereper voluntatis imvHMtahtlem nafu* ram poteS, ^uam quem infallibtliter ncffe ttbi videris tuasaCiionts Confe^uuturum, Ut adeo velie ea^ ejUA cer^ tilfime noris te non tmpetratttrurf^, manifejiifftma can* tradtliiofitJErgoproximusfinis creantis (3 tapfnmper* mittentts Deteffe ex ttiorumfide altus nonpotefl^ qtiam iit tales ftnt , ^uales(3 infatttbiltterprdtJcivttfutHrtiSi 0 immutabihter damnavit.
Fundatnentum refponfionis ad \\xc jadum cft §.l57.l5 8.req. Nonefl unumtdemque : CrCateccr- uflimepece^turos, &, cvenru faJli x\t{Q\6^ puniencjos, atquc iliud: ercare, ucbabeasi
^uos
iCapk II, de Pradeflmatione. #4 j
j fc\\xos xcernum condemnes. Vehememcr er.
\ irat , ne quid gtavius dicam, qui ira concludit. Ra-
I tio eft in promtu. Magiftratus humanu$;ufte ali- qtisndo extremo fupplicio afficit , ad ultimum
I Vita! halitum Usque, refipiicenxias vacuitatem,verbis fad;is<]ue, ti-^a,mh^e ptodtnttSyt^uos ita^ue certtffime utermm damnat^dos frAfentit j nec tamen fequirur j ideo maleficos Mdgtfiratmfosnatn dedtjff^ m ille h^ibe^ ret , tn ^ho rtgoremJHflitt^z comfr&b^rtt, Ab rahamb innumcrabihs pofterorum hmlcitufio promiflafuit^ Gen, 1 f . V. f . hec taiii pius Virigrlorarf? poruir, lcd feertiffima podus fagacitate prasfagire, inter toC J)oftcros forc etiarn condcmnandcs: Quis autemihdecolligar, idec Abrahamum gcticraf- fc Ifaacumj uc haberefc ciuosdatti pofteroSi jDcenissECcrnisaddiccndos? Dicis: Patriarchd pofleriy forie reprobandi, pm itaproptn^mtate attinge^ hant j ut Abrakamm j eorHtn pGenas iwpedtturus^ vet planeab Ifaaco generando abfltnere^ ^ flcneceosgene^ tare debktfiei '^ ^HipiifntHrterant -y velpefmitterede* kebat , generato Ifaacoi ^t £? taies nafcifentHr , ^ui haltgni exfifierM, Sed idem tibi didtum, ac refpbn- (um efto. Impii (xpc ex piis prbci eantur 6c ncMttii Ita , ut ^ fi DEus vel uniarh ex genealogia toilerct j rupta eftcc defcendentium linea , ideocjue nec illi fiafcil^oflehtj quos eledid aeterna ftatuit DEo cdh- tiliandosi
^ternamti infa/itbiiem^Htirerumdfnmifm ^ iid iplius ^uo^ue malipritjcienttam DEO ^e^e Ad^^^rfarii irtbuiint. Sed ftAterha fit^ fiinfalhbihs^ htft contrd* di^oriafimul vera ejfe poffint^ earum rerumflt oporteii ijH^ HndecumqHe necejfartofutur a funt. £x quo coft*
14^ ^* ^* ^^ Pradejlwatme,
feqtiitur , )/ D£«/ 4^ dterno , C^ cjmdem infallMiter mverat, frimos v,g, farentes ejfe lapfuros, aHtfallerc DEumfHam cagmttoHtmpotuiffe , aitt nonpotuiffe non feccarefrimosparent€s,Quanta emmfuturi maliprA» fcientid divinx infallthilitas & aternttas efi : tantam (IHoejue oportet effe fnturi mali neceffitatem, Illa ita^ue pr<t[cientia aut nullum hahet fundamentum: aut in cer^ to quodam ^ neceffario cauffarum cum hoc effeElu nexti 9mne prafcientia divin£ fundamentum ponendum* Si Tieges prAfcienttA divin<t certum exfiitijfe fundamen^ tum : cum fundamento prafcientia ipfam quoquepr<Sm fcientiam non poteris non tollere, Vti enim fcientia , frafcientia mn eft , nip rerum ex fuis cauffis cognitio»
'Daho primum Viri erud ttjfimi rejponfionem ad hdc verha : AEiionHm iiherarum contingenttam tuemur in fenfu divifo^ non cempoftto^ adeocjue dicimus quidem , ^uod aUtones iiherepoffmt peragi ^non peragi , ut non hoG dicimusy ^md^ dnm funt^ etiam poffint noneffe, ^UAVoxutisjuenonhomtntsfedbovisforet*" judicet \ Fir acutijfimus an tx tnfaUthiUtate hac hypothetica j qmdquam contra hQnitatem, fanUitatem ^c, divinam fojfttproferri, - - ReJpondemtuDeum ahfoiute ejfe omni* fctum, adeo^ue etiam futura contingentiapranojfeycum Hoeoiogis Adverfarti contra Socinianos prohamiu 2» Omnes aSiionesdumfunty neceffario effe^adeoe^ue etiam hypothettce neceffari,".^ prdfciriy ah infinito DEiintelle^ Siu,fupra ohfervavtmtis, ISIe^ue etiam 3. diffitemur , has ipfas aBiones iiheras ratione fuAexftfienti£^^ qua materiale ffium fpeUatasy a divino decreto, utfuturd €mniapendere, Uti autem, verba Adverfmi recito^ rerum ex nthiio produ^itD tn rehus t^fis nthii ratf^at , f^Ham ^uodf qHal$s avtepojfhiifs, deindefutHraierant^
fam
tap. // de PriidejilnattdHek 147
fam a5!ft exiflant'^ lta.decretuminr€bHsp(ijfihil%bHs^ tontingevitibm , liberii ^ fiihii mtttat , i^UAmi^uod^ '^uates ante pGJfibtUs ^ contingentes ^ iibens tnf^tHm ^anti iam futHra fint^
§. 21 f. beni^uc^ pcrgic, poftto hon conctffo^ miHram tnuffartim feCHhdarum^ m efl adiaphoros , cbjtcidi** vinointeUeEhi^ nos^ue hic fpeciate pfejcientis divi* ftA fnndamentum allegare non voffe j pku eamen ex^ indenon confeejHeretHr y ejuammspri&fcitAbHJHsiihe* VA determinationis liber& , ut talis , i^uam mi pof^^ fibtlem fcicntia jtmplicis inteUigentiiS ceti e?Hs obii* Sium ^ mn aHtem vifioms , (^ua cum fimul tfl ^ prio^ rem. effe j licet eJHs caujja non flt , >2on negamfu s, ^tioiogiam fpedaiem dart non pojfe ; adeoqne ^Hoad iooc pHnEium ad liroxn^ confugtre , ^ finitos intei^ i ttSitis mflri imitfs tmperfeBtontmfHe deber^ ^gf^^A
Rerpondebo etiam meD ttibte% M^ceftitas hy^ jpothetieadiciturilla, quaeoipfd, dum rcseflb CQgitznzur, aHtffstHrs cohcipiuhtur, non poffun^ hDnefTej aHtfHtHrorHmnumeroexemts, Qaiun DEiis igitur etiam liberefuturaprairentit, eoipfcj cogitantur ex iibertatis «S<£itcj)of /<* prodiiTe , & (ic * tiec alitcreventura, quod , dumccgitamusfdium^ Kdnpott^fimHicogitari nonfa5ium, Hoc fenfu eft res iibere f atura % ntcejfaria h) pothetice. ihterim hzC tieceflicate non obftante, ceirtum eft, dum nts libsra futUra cogitetdr , pocuiffe camisn , fi^ifu dtvifo , u8 loquiamant, cciam nonfieri, hancipfamobcaufa fam quod libere futura eft. Hsec adeo plana funt ^ ' K ^ ' ^
148 /^. A ^^ PradcflinatioKe
utmirum fit, potuifle unquam mortalcsnodumiri fcirpo quacrere. Sed qui a juvenrute Cfrtis idcis imbutilunt, hypothefiinfervientibus, nonfacile eas deponunt.
§. 217. NulUmrehHs exAterm DEl^ eodeinejueferfeEiif^ Jimoy ommum fnturorumprafagio neceffiiatem tmmi^ re^ fimili adeo perfpieuo declarari potcft ^ ut , qui affe(5libu$ non funt o€?cupati , Mffentire ampUus ae» ^ueant. SuntaliquandoPrincipumconclavia, fpd- culis quaquaverfum parieti adplicatis, ficexornata, ut nihil in ipfis fieri poflit, quin id fpecula accuratif- fime repraBfentcnt. Finge in illis loeis illuftres^^r* fonas fahando exerceriy luderechartis^ caperectbuni vel^ liplacet , Jacris etiam meditandis operamdare^ nihil tum agipoterit^ cfuod fpecula non depwgant Std^ ^x\, tjuia Gerciflime , t^koniamanione falli nefciai
fuoniam diftinftiffime Iti/ere fa^a repr^fentaHt ^ ixcneccflaria, hxcfatocxpofita, harcnon inutand^fuerufttf Qujs eam opinioncm non pro* nuntiet falfam?
§. 2ig.
Atqui fimilis cft DEI pracfcientia , eo maxitde' refpedu , quo neccffiratem rebus imponere dicitur. Specula.quaein conclavifiuntjrepraefcntant: Deus immensa lcicnda, quae agentur in Mundojfimiliter* Spccula adiones patrandasin hypocauftopraeftru- unt: DEI pixfagium nonminusarguitrcs prsvias fcitu po(]ibiles.Si praefagiumDEI lebus neceffitatem ponitjimponentetiam Ipeculi. Ob quam rarionem, res in mundo necefiarias cvadere, contendis, nimi- rum, ^uod ita certiCpravfdeanturi utfaJ/tpmfeK/io ne^
(jueat :
CapMl, de Vrtsdeftinatione, I4^
^ueati Ob eandem radonem » quscinConclavifuf" «cipientur, fato fubjcda eriinc, neque enim alitc^ fieri poflunt, quam repr«rentanda func. Aiicer fpc* Cula non efTent fpccuia.
Qnidquid hic diicriminis potueris indicare,id pmne a comparadonis tcrtio, a quo folo vim decla- randi rumimus, alicnum erir. Achilleum tibi vide- fur todes jam inculcatum illud X (/) St immfftfa pfl rerttm omniHm divina pr^fenpo , res aliter evenire mn potefl , ^c quidem prafentitur, iSJamftahter agi^ ji diverfo modo fufctpi ^ (ihberepatrartpoffet , DEl faentta poffetfalli^ decipt , <^ho ntUlmcjuam cogitari ahfHrdtus^ velfceleliiHspote/i, Accipe refponfionem , «SV , quje in conclavibus , fpeculorum ferie circum- fplendencibus, fiunt, aiiteragi, diver fo modo fufci- pi, libereexpediri/?o/J^«/, tumfpecuia effentfa/lacia^ eoipfo dum nos proba, dum pr^ftamia adefTe fingi- mns , Specula igicur poilenc ciVs non (pecula, ac dum repra:fencanc, aon repra^fentarc: QuQ quid poteH: effe abfurdius. Audicum ad, rniffi> rifunj ccneatis, Amicil Oegregiasra- fiociriationcs , quibus vel infantibus , dura vix xre lavantur, imponere non liceat. (/)
(/) Vide, quanco hoc dubiurn ftudio cxaggeret famo- lus Scripcor, La confideracion dc laprefcicnccde Dicu nous fournitunargumcnc , pourprouvtr,quc rhomrac cft un Agent neccfTairc, La prcfcicncc dc Dieu fuppofe, quctouteslcs chofcs fucuresexi- fteronc dans un tel tems, dans un lel ordre, & avec de tellescirconftanccs, &nonpasautrement, Car fi| quelqu'unc dc chofcs futurcs etoit conM*a- gentc ou inccrtainc, ou dependoit de lalib^.rrcde rhorarac ; «'eil a dirc , poiivoit ariivcr ou n'arri- K 5 vcr
^5© P, L I>e Prddejfinatms
■vcr pas; Dieu nc pourroitpasprevoir qu'cllecxifl ftera certainemcnt; puis qu'il impUquc coritradi- ^ion qu'on puiiTe counpitrc une chorccoranneccr- ?aine, lors qu'eile n'ell pas ccrtainc; & Oifu lui jii^rae pourroic iculeracn: divincr l*exiftcnc dci cccte chofe. Mais ft U prercicncc divine fuppofc rcxiftencc certaine lie toutes chofes fucures, ell^ iuppofc aufTi leur cxiftencc ncccllairc^ Car DiQil. Bc peur prcvoir icur exiflence cercainc quc dc l'unc ou dt i^autrc de ccuxdeuxmanicrcs: oupar ce que cetsc cxiftcnce clt 1'efFct dcfondecretj oai par ce qu'ellc dcpend de (es proprcs caules. S*il prcvoit leui cxiftcncc ^ par cc qu'cll.c eft rcffcc dq; fon decret j fon dccret rcndra ccttc cxiftcncc nc-
\ ccflairc i puis qu'il iraplique contradi<aion qu'uQ Etr^ touc putilantdecrette UDecliofe&qu*cllcn'ar-
.; live pas ueceirairement, $'il prevoir ccttc exi-? ftcncc , parcc qu'ellc dcpcnd de (es proptes cgu-f its , ellc n'cft pas moins neceilaire : par cc que lcs caufes , & lcs cfFeCS aiants unc relation & unc dcpcndancc ncceflfaire cncre ciles , il n^implique pas, moins contradidion , quclescaufes ne produifenc pas leur tSQiSy qu*il impliquc qu*uD cvenemcnc <]ue Dicu a dccrctce , «''arrivc pas. Giccro: quid, cft candem q^^od cafu lieri aut forte fortuna pute- mus ? Nihil enim cft tam conrrarium rationi & con^ flantisE, quam fortunai ui mihi nc in DEUM Ga<« dcre vidcatur, ut; fciat, quidcafu &:fortuitofutu-. xum fit. Si enira fcit, certc iiiud cvcaie:» Sia cercc cveniet > aulla cft fQrtuua*
Non effugio locus : FrdfenftQmm DEIpoteH*^ ti decreto resfHturasJfatufre > ideofue aliter mn fierp pojfe X <fuam ftatut^ fmt : idqHod etiamuxget AuUor not^ anteced, allegatus : Sed [pecula res aUunde jam certaSt nec afefl.ahilitasyreprAfentare* Natn<^^w-» tum DEl in tn res tendit , condendas non alttery AC miQdeJimat(Q?!sm(QX^\i\% raaopis §. 174. §.not. "*". )
polfi-
Cap, 11. de PrJtdeflinmoM.^ Jf;t
poflibiles eranc. §. 105. 504. Gum igitur dc- monftraverim , $• 177. i87* fc<3« ^^ ^»?*^' ^^^"^'^^ diflinatione mentem avenendoy poljlhiles fuijfe^ qui liberrimc clTenc adiiri ; profedo decretum nihil in iis rebus mutat , fed addiccantum aliquid, quod eos tanquam poffibiles, bc liberos in fua natu- ra confirmat, fcilicet complementam ^ i. e. urexfi- ftant. Tantum proindc abeft , ut Decretura re- bus praefcitis , quarum libertas poflibilis crat , no- vam iegem neceflicatis decernendo impofuerit, quantura abeft, utfpecularebusiibere^fac^is, qua$ repraffenrant , reprasfcntando derogare , & fatum fubftituere potuerint.
§, 221. Fortc animam fubit illud : Fr^sfentire DEum fHturaquoqHe, dum nondum exfiftanc, afpecu^ iis vero reprafentari non nifi prxfentia. J/la, dum adhucfuturapraefciantur certijfime^determinari aliun» de ^ mtecjuamexfijiant \ aliter proinferi non pojfe : a fpeculis vero reprdfentari res tanium illo momenCO, quo exfticeri nc , adeofjue quo exfe ipps determinatA (int , antequam tgttur fe ipfat ita determinavertnt pocuifle alicer cxfifterc. AtquiDEOetiamab aeterno omnia pra:fentia fuerunc, hon minus ac fpe- culo ea , qu^s in conclavi libere geruntur : atque ctiam (ordine rationis §. 1 74. not . *) res antea hbc- rae , ac cx dhatpnfU libere prodeuntcs lintelligi de- bent quam quidem a DEOpraefciri potucrunr. Sci- enciaenimfciendoobje<9:uninon facic, fed fadum invenic. Siraillima ergo & ()ra:fcnfionis, & rcpraefcntantis fpeculi,fccundum ca,|eftconditio, |n quibus rcrum necefficas fita effe putatur.
K 4 §.2.2.1^
ajl P,1i^De prideftinatione \
■■ '* .~ -- .. . — . — ,-. .. .^ 1
$. 212. I
Una adhuc rcftat difficultas : Si emm , inqqif^ | tot rernm ntimtmpojfibtUa funt obverfata Syftemata ab 4.t€rrfo , quod no$ fupra docuimus, cur tale ex u$ jujficextliere^ cum cjuo unaexftHiiri erant^ ^ maltgnt^ 0 mtferrinjt; Cur mn attud prodtre in Iticem voiute, t>t ^uo omnei erant, (^ probt^ (S' feltctffimt / £x eo intel" IfgttHr^ DEum mn duci rauombtu ebjentvu^ Jed vo^ imjfe tantum unum ex pojfibthbns rerum ordtnem^c^uia mluerit^ tmfueeotpfq mbts effe accjuiefcendum, ettamfi munHllorum peccata in hoc Sjflemate^ ($ tina cum Sy» fiemate decrcvertt* QutdijHtdenim DEUSfacitJur
Jium efl^ qucnjam aihil cuiquam dcbe^, quanii fibimetipd.
Priora in hqc dif^urfu puUo nexu Jogico cohae^. rcnt, poftcriora auceni ve?ba func ejusmodi, uc am- tigqo f^gnii^catu fint fecun^a. Si ex co, quod Sy^ ftema rerum DEus elegerit , in qHOHfMfuturieran^ ^ fcel^fti &: infelices, conncere tnjittu^ns^ De^ fretun^ DEl Honfequt condtttoncs eligendorH^ , i. c, ftOH refpwere rationcs cbjeBivas , n^agnppcre quiden^ falleris. Nam hoc Syftema DEUS non propterea elet ^it» m merse fuac pbfccundaret voluntati, ^mnibus rationibus, qu^ a Syften>ate petunrur ipfo, & cjus incolis, Yci n>if(pris, yel felicjbus^ folut£; Sed, quoniani yoluntate anteccdentCji omne bonum, etiam quod hon exfiftec, ideoquein ^liotantum Syftemate futurum erat,adprobac,5 i j i, ' 3 ?• 3 5 4^ feqq. quod cum omne, non ob impotcn- Mam DEl , fed rerum finitas naturas, (e mutuo ex* d^dcnceSj^. 130. jpi.i^^.&c.impetrarincqucar,
Cap, II. de Prtzdeflmattone. 1 5 3
tfficitur, ut ralcim DEUS bonitantum pr2eftandum 4ecernat,quantum per finita admittitur, vid. omni- np § 196? ^deoqne DEus improhttatem & mfertam' nonnuilorum kaudv nlz , fed pottus tancjuam Syjle* pgatt adh<^refcens vtttum permiccic , haud mproha^^ 4HrHSift^utliherefaBHme[i:it^ eodem modo noD fuiflecfuCUrum, magmpereadprohaturusiji evitato Itbere malo^ Sy/Iema nofirum v^. y^ci/ malum W^^,C2KCerisbonisomnibus recencis repr;;^- (encacum fuiflcc uc B. tan^nam^ tale , quod planc f^aloomnicarutjfet, §.214.
Sed^ quoniam id a nobis iibere non eft faClum, ut m.dlum evitaremus , pr^fcientia Det tale Sy/rema^ quale B. elTe diximus^, 2.2 ^^reprosfeKtare mnpotuit • jpxim res noq faciac, fecj res faciastancum, pci func, incelligic. J.^ii.Ucidevidentiusob ()culcs poni poHit, cogiremus, Principem jurchac- rpditario occupare pofle regnum angen? , fed tale iii quo poft, c^ piopccr hujus Principis occupationem fint qvjidem continuo infurrefturi invidi & rebcl- ies, mortcm & fuppHcis merituri, Cogicemus porro , Principem certidime prserentire, ^Wr^r^^ 'rehelks futtirHm fit / Fingamu? , pocuifTe etiam cxiguum terr^ tra6i:um fibi eodem jure vcndicare, qu6areoccupato,tamennui!irebcllesibiIocorum, idcoque nulli fupplicip digni fuiifent exftiturij Formemu$ ideam porrp fa61i talem , ut Princeps ?ra6tum exiguum vendicaturus,qui fracri fecundum genitp adjudicatusfuit, majus regnum ccdere, vel, majori cooptatp, Fratricxiguamha:reditatis porti- onem,i, c, terrae ilium tra61:um,in quonulli rcbelics f 3{ftituri Tunt, rdinqu^re d^bcret,
j 54 R, I, De PradefiinatinHe
§. 225. Quid hoc cafu putamus futurutn ? An Prin* ccpsprjmum gcnicuf, ad quem majorisimpcrii hae- redicas pertinec , ejus occupacionem propccrea di" mittcrc debec, quod fe cxorto Regc, & malignos, & miferos forc intelligit ? An ol? hanc cauffam exi" gHO iraUu ohligatHr ac<]uiefcere ? Minitnc gen* tium. Itaquc nec culpa in ipfum poteft transferri, licetfecerit aliquid , ex c^ho pcccatafecHtura , ^ fos^ Tias , cogmverit certiffme, Non enim , occupato rcgno , maligni ncceffario & coadti feditlonem cx- citant,turbasquc movcnt, non propter maligno- rum immunitatem,commoditat€mquc privatam, Principi jus publicumamittcndumefTe, quisquam unquam dixerit, St^ & nemo dc ifthoc Principe ca fufpicabitur , quse de DEO conjicit dubium , ab Adverfariis §*2i2. allacum. §. 22<^. Annon in Principem rebelles injurii forcnt,fi fufpicarentur, ideo hoc regnum ampUus ^ nec pottus fxtguum illuin TerrA traEium a Principe cle6ium , ut ipfieffent maligfti& miferL^ Annon male judicarent, ii ita perfuafi cflfent , non refpici a Principe honum fuhlicum , i. e. rationes ohje^tvas , non decretam ah eofoenam oh deii&um , fed potius primum e/us con» fltum , nt/t poteftatem legthus omnihus humanisjolu^ tamy in perdendis his ^ cAterts vero confervandis ^ fion altud ^uidt^uam Jj>eBaffe} Acquiefcendum fihitn €0 , ^uod ita voluertt Princeps , ^ , occupato hoc ma^ iori imperto,fe^ Rehelles comdemnare, Annoner^ ra^ent , fi hac menteeffent , non dcccrni a Princi^ pe prarmia propter pra^clarc fafta, niftenim frmeps malum ^uo^uc vellc^ , nwfuturumfmjfe ,
Ht
Cap, 11. de Tr^deflmatione. 1 5 f
*m koc mperium , in tjuo fe rebelles utique futuros froifenfent , elegiffet ? Facilis eft ad DEum applicatio levi vocabulorani DEi % & Principis com^ }nHtmon£.%
§. 217-
QuidquidcontrahocfimilCj vcl potiusex- emplutii} DifrentientesrcgefTcrintjiderlt omnea tertio comparationis alienum. Sed co maniFeflidi- me Qftendirur , eleUiomm a. ratiombus objsEtivis »on ejfefolutam Pofteriora §♦ 222. verba, qux Ad» verraril dc juftitia pronuntiariint , fcquenti capite cxcutientuf, (iDEOfueritvifura. Interimdehis plura videinJurisprud.Theolog. SAh Cill.quse Jiic prolixe non repetenda funt, Videamus quae porro Ancagoniftas objiciant,
Quodfp Deus mundum eum^ in ^ua hunc malo^ rum ordinem eum ommbus mtecedenttbus (3 confe" ^uentibus accHrattffme ab ^terno perfpexit , tan^uam optmtim\elegit^decrevity prodHxitx nihil veBe poteft ab iis diverfumy^HA ad hunc optimum mundum psrtinent^ Ergo nngdtfHnt (3 febncitantium fomniay ^ud LHthe-» rani , plentsbuccis ,profiatis(^fie naribus^de univer»
faii fua mifcricordia, rcdemtione, gratia , ineptegarriHnt» £0 i^fo enim^ quo DEus hunc munm dum opttmum elegit^ decrevit yproduxit,foios iHosJaL %fQs nonpQtefl non velle , ^ui foh in hoc mundo tanquam falutis tn Chrtftoper Spiritum S^participes reprafen* tabantur 5 ne^jue eorum ullum vellepotmt mn damnof» ttm , ^Hi tanquam extra Chriflum fropter peccata fua damnati non minimam hujus mHndioftimipar^ tem conjlitHmh
I f ^ P, K De Pradefimattone
■ i i Hl I I I .1 * ".■ ■ I I. 'I I III ill I n»
Qaanto laborcttamacris difcurfus conrequen» tisHiacUjex iis, qu£§. ii|.^i4^dcc.dixi, lucu« lcnrer conftabit. Non fequitur omnino ; QHodfi Deus hunc mundHm fe dtgniffimum , ^ fuaglorta^ ac (krattjfime ab dternoperjpextty decrevity &fuo tempO' refa(?ricavtt : nihil velleeorumpqtefl y ^u<£ tn hoc non fiunt^ Quaecunque de voluncate antecedenti §.151, igaijj.feqq.propofitarunt, poflc eam qqo- quc ferrj, jmmo non poflc non ferri, in ca, quae fucqrorum numero exemta funr, fatis /uperque has Audoris fententias confutant , ^ veluta^uant folo, Patet eciam Prirscipis, cujus §. 214. feq. mentionem feci, cxemplo,fapicntifl[i* mum 6c futurarum rerum callidiflTimum conjecf^q* rem ea magnoperevelIe,qnae nunquam futura runt» §. i;7, Conftat MagiftraiLis, maleficum, admorti$ ufque ultimum articulum in malitia perfiftentem, fupplicio tamen a;fficientis exemplo, optariettam^ (ju& certtjfime tamen nm futura videas , imo, quas ex tuo fado mala confequantur , non tanien tibi impucari*
§• ^50. Princeps , quem §♦ 424. regna occupantenv fua feci , novic , fe Rege exorto, futuros ttbelles , ^ id ita exploratum liAbere cogitatur, quam quo4 cxploratifllimum, St6 an proprerca, quae non fu* tura ptxfencit , i. c. rebellium obfequia , non vo« luidc cenfendus eft, quia, non obftante fua prat- fenfione, aliquid f^cit, ex quo fcditio diDnfcquu* rura eft 5 Haud quaquam fane ! Non igitur rati* oni admodum conlcncanea, quas in partemcon- t,rariam dicuntur.
§. 231.
Cap. //. de Pr^deflinatione^ i 5 7
^ Z. I l" i'"ll I I. 'l I . ' ■ . - . .1- , I . ■ ■ '
jj. 251. ^
Ifjfinitam LtttheraHi Deo ^ bonitatew (3 SanBi- tatem tr$hH!*nt, Quodinfinitum verojh , idmn pcjfe nan tale ejje m omniftia extenfione , protenfione^ (jS iti- tenfione udern monent, Ergo Ltitherant tmpte Ufitdi» ^itm, utibonttattSjtta etiamfan^iitatts rei funt. JNarn Contra ea^ (jti<tdivtn£ fan^ttatts proprta ejje fiatuunt^ iuentHr^Detim neqne omnta bona appetere^ netfuefo/a^ neijHefHrHmofiHdto THaia adverfart icum non omnibus its honts bomtnes maSlet , qmbHS heatas mentesftui hovimHs. Cumcjue Deurn malum permtjiffe largiaH'^ tnr , n ohpotmt non veile , cjuodpermtjit , ^c^
Etiam hx elabetidi rimulae Qb{km6tdt (\inu tti*^
finitHsDEHsefi^ icd fecundum perfedionesi
omneSi Qnando bemgmtas omnthns bona Cribu-
ttii^luadet^ cum fapienter/»W^/, fapiencia vero
iion zdmmit faitum. §.201, Icaque non iequicur,
Deum netjue omma bona apperere^ neijuefolA , neqtt4
JHmmo ftHdto maia averfart : cnm nondmntbHs bonis
homines ma^et,^HibHs heataimentesfrui novimus^^^
firmtttatmalHm, Nam, quod ad primum attinet ,
a:terna gaudia DEiis deitinare iis nondum poieft,
qui vias intetmedias nondtsmvel iuntemtnii, vel
emetiri detredarunt. §. 2,0^. quia eo cafu non t^^t
fapienciffime Benigniffimus, Quod ad airerum fpe*
^at,dixi,<)uae iitrapienridimapermifri m hoc Syilt'-
fliate mali ratio ? §.2*5. ii6, feq. £x quo cognofci-
tur , nefas effe^fi qmsextfttmet^ DeumfnmmoflHdii
maia mn averfari , quod maium ptrrntfent. Qiiu ^
enimpermtftti cb rattonem pubiicarri fermilit^(\\JL2LVCi
etiam Prinecps feciitus eft, §.z 2 ^ . quaeque pri vacaS
racionii ^^^iW/privatiulcro ccntr^a^am miftt"
rtnm
1^8 P.h De PrddeftitiAtme,
tiam tmpediendi^ nec podponi fapie»terpotuit , ftec ctiam dehmtf nili deefTc DEUS volueric fibi ipfi , tanquamRegi, tanquam ruromoCivitamruprema?| qua omnes Spiritus finici coocinentur^ Redoti*
Addam tantum adhuc pauca.qu^E Adverratiut^ rcgeric , castera fuo loco examinaturus* Qmmodd DeHSperrnittere potefl^ut reprobi in Atermm & Deum blasphement , ^ pumantur, mfihaic reproborufn mala 'velit ? SinVsfo^qnomodQConfulere tu^ fideipoffis^Si fiefcis ex te ipfo^ te edoceho» Adhtbefolam illam diftin» Eiionem , ^uam de bonitate fupra adhibuiftiy ^falvd erunt omnia : Scilicet & Deus malafanEle vellepoteji^ ijuoties relicjuarumperfeUtonum intereft^eaDeum vel* le , ejHOtiesline emergenti^uodam abfurdo , ut tua ilU ab/urditate kk abutar > DEO maia noJle non Itcifti Hinc longe reUius ^ accuratius quidem Adverfarii DEl SanHitatem per fui amorem explicant, Cum tnim per naturalem fui amorem DEus non poffit mn ve^ey quA optimafunt : SanEHffime hunc mun* dum voluit , e^ma optimus eft j licet ad optimihujut mundi naturam mala pertineant^
§• 234* DEum mala velle haud infuria pofe, poiies alidi rumperfeSiicnum interftt , uc ea velit , faififfimum eftt 6cin eorum rcntcntia^ quos Audor confutandos fumic , & maxime , fi folafn rd vericate.m fpcdes, Quid Voluncasdivina (it , §. 106. declaravi. Nec nietuo» fore, qui iftam definicionem cum ratione improbent. Voluncai tcndit iri otnncbopjumy ^uia ell perfeSitffima , & in folum bomrh, qudnidm efl , (anUa §♦ x lo. Mcf(riitiavi\s,wala/iunt,anftne vo-
Cap. 11 de TrdtAeflinatione* i f ^
untateDei quicquam evenire poteftiQiiocies ad h acc cft refponrum? Permitcic DEnsmala, nonvulc. Expende quas dixi §. 2zo» Namfidivinaperrpica" cia, hoc,quod incolimus, malo infe<^am Syfte- rna, non amplius uc A. Ted ur B. cognovifler, i\ quo malum, quod libere facSlum, eadem libcira- te fuilTet evicatum ; non eft dubitandum, quia elegifTer B. Sed retentis reliquis 'J» A.perfcdioni* bus, Iraque Deus proprie non vuic ^ fcd pcr- niictic mala.
' > Forte exiftimas, jferinde ejfe^ pve ^tiis Deum mala ^olntjfe^ five permtfijfe, dixerttj nam quiveln antece*" dens y velle etiam confeijiuens , jam verofermtffionem dtvmam certiffime malafeqm* Antecedens eft, quo pofito, non poteft non fuccederc confequens. Ac pofita permiflione divina , non tamew Potoplaftus neceftario Icgem vioiavic , potuidet , etiam non §. ii^. violarc. Quare pcrmiflio , ^ mali orcus, proprie loquendo, antecedemts & conCee^Hemis erdt* ne non continentnr. Nunc argutari,more tuo^cocpcas. Si Deus ab Aternopermittenda malaftatHity mala qno-* ejue necejfario fequt dehtierunt \ permittere enim non dicimnr , !f»* ex fe non eventHrafunt, Ul^icftn^He efi fermiffto , ibi res permittenda necejfarto pr^flruitHr^ Mifces denuo, uc frequens tibi eft, fenfum diwi* fum compoficumque, Dum res uciquejjermic- tenda cogitacur, eo ipfo futura cogitatur : $^d de eo haud quisquam quasric. Hic ^Kippefenfus compolttHi efl id potius imc cik,antd,<^HodpermittendHmerafp ttanecejfarioevenerity ut nonevemre nonpotuerit^ t^ui
fflfinfHf^ivifnu Qrd^nt mmn §^74. 50J} ^* }riui
^5^1
iiTo /*. /• De Pradefliftatione
debet i^itelligiex dl^aipo^UKgQnttxvAihttutndt* termina/le^ (juod tmmen[A DEl fcienuavtdertt ab Aterno^ quam quidem aeccdere ulJa potuiC pcrmiflio. Iraqne ordine rationis pcrmi(no fequi- tur , pracvifum vero malum antecedic. Nec veruni cft, Permidionem antecetends , mala autcm eohfc- ^uehtis Schefih induere^
Casterum ^ qui Sandiratem DEl pw aftidrcm ful incerprctabahtur (nam & hujus fecit Adverfariu^ tnehtiondm jf. Z5f.) ambigue videhtur cfTelocutii Nam id ^ei fcnfum habet hunc^ ^offe bEnm ejittdvis 1 [anne facere , eiiam offendendo unam pnrfeSitonem / dummodo alteris confulatur \ quem fenfum Adverfa- rius viderur ihnuJde : §. i 5 ^ Vel co fighificaturj t)tHm dmdre [e^Cj td^ ^uod per potentiam ^ fapien'^ tkm^ue pr^flaft potefiy i.Ci omtic bonum pofllbf- lcj nec t^md^uam pater atiudy i.c» nuHum malumy tum quidcm non di(rentimu§. Interim id ex fandi^i catc non confequicur ^ uc mala DEu^ fan^^e Velitjj adbetatqiic^
Feci aliqudiios infuperiori difcurrii fatibhiltti Obje^livarum mentionem^ non cxplicato accuratc vocabulo ^ fufficiebat taHtifper idea clara , i, c. ex fubiun6lis haurtenda exemptis, Nunc antcquam adj rcliqufi accedamus, propofica definitione j ideo; diftin£i:ior exhibenda cft. Racid dccreci Divinii fuhjeEitva cft, <jMam (jutrunt in/ota voluntatts ivtonix^ dc Itbertate j utjt^ eur hoc nec aliudpotius deftinatum\ fix^ ^^dtras, ratio afferri huUdpoffit^ tjuam lo^ci
Quam ica placuic^ ^Ratio auccm otjeEltvd
deftt*
defumicur ah eo (jhod decernendum efi^ut^ficHr HOC fotiffs, ^Ham ALIUD quodvisele^umfit ^ fcifciteris, ratio poilit tcddi ^ fi fion/emper d Te , certe tamen k fapiemijfimy talis , quod rcs dcccrnendahoc auc ifto modo affeda , hanc ncc aham dc* ftinacioncm per fapientiam admiccebac»
j Ratioigiturfubjcaiva mtre arbitrarla eft^ poteftDeu^ alitcr deccrnendo faccre Ut ahter pla- ccat) eccc rationem inutabilefti 1 ObjeEliva ver$ ratiofemper efl Hecejfaria. Nam (i s, g* res decernen'* dabcncaffcQapojfihitsClt ^ efficer e Dens neqnit ^Mt non pofljt effe hne afe5ia, §. 1 1 f . Cur ? Rts pof- (ibiiis dicitur, quoniam DEUSeam pr^ftarepotcft pdtendaj nutu, fi impoffibilem reddere quiret, farte nac ipfa potentia potentiam enervare pofTec. Quod tiemini fano in mentem venier» ^ §. i|9'
Rationts pofto, utex defim ^.^}7,Scz^i^ COhftacj cum oifji^iva tum/«^;g(^it/^aDEOpen- dcnt, fed illaapotenti^, fapientiajfanftitatejqui- bus Dei perfcjaionibus res ^ qua^ praeter DEum in« teiliguntur, poffibilei, bonas, & [zti6kx exhiberi queunt .- hie nimirum fni^li^iva pendcnc ab UN A > & SOLA DEI Voluntate. Ut primum huic fapien- riam, potcntiam, fanditatem adjunxeri$,vcl im« prudens^ rationesobjeaivas, quas eleAionipravi» as elTcnegas, concedes.
Sapientidi potentia ^ fanEHtdS DEI &c* func
radices rerum , qua fanftarum > bonarum ,
poffibiJiutt), Quod fitgitHr ^ ordinc rationis,
L Jafientiam^
^62 P» l DeVrAdeflinatione.
fapientiam , potennaweleSiienipravtasJiatfteris, tum, & eodcm modo, resqui hocaucillo modo pofli-! biles,quabonas, qua fan£las, auc nonfan-l cias &c, DEIdccretum prascurrcre doctbis, cum | altcrum finc altero cogitari non pollit. Ec fi ref gcneratim ordine rattonts , qua hacautillacondi- lione pofiibiles fpedamiir, eledionem antcccdunrj antecedunt etiam conditiones rerum fpecialium , ut Petrum DEUS propter fidem, Jiiiiam proptcti ejus vacuitatem non minus eligat , ac totum rerum quarumvisSyftema, ^ua potentia , fapientidtyfan^i- tatis fpecimen^ cledum eft, nam haec conditio^ Syfiema eligendum aeque facit , ac fides Pctrum. |
Qaodfi igitur DEUSfapienter , fanSte , &jfifig cligit ; PROPTER RATIONES OBJECTIVAS EHGIT , NON SOLUM GENERATIM RESi UNIVERSAS, SED ET SPECUTIMSINGU- lAS, TANQtJAM UNIVERSI PARTES, ADEOQIJE PETRUM, PARTICULAM MUNDI, PROPTER RATIONEM, QUAM IN SE HABERE VISUS EST AB i£TERNO.
-4?S:0:|?*-
Cak
Cap. l de VrdtdeftiiiAtmi, 1 6%
Ca^. IIL
SfeCUNbUM ARdUMEMTUM VKO KATIONlBUS 0B«
jECTivis A DEi Sanctitate, Justitia, Et
"/^ Sapi£ktia petitum»
QUoniam tx ftotionibus perftdionum DEt i quas vocant , pra(Sicaium , pro objedivifi eleclioni rubfliatis racionibus, argumentum du^turl fumus ; mcthoduspoltuiare videtur , illarum prius pcrfcdionum exhibere ideas accuratiores^,
§. ^^ Pf imo quidem facio cum verbis celebratl Scri^ ptoris iGeKera ^ Spciespe^fecimiui^ltCietimuHivt cogmfcere 5 Ita bonitatem 5 fattemiamyjufUtiawyfan^ Uttatemvideor mthi cmcipereimmtive ^ dnm prAfla mthi funt ide^ ^ VQc^hm tiiis dejtgmta^ Sed infini* tndlnem concipire ita non hcet^ QuandoadpetitHm hom dtCQi refjjdndet vocahtilisidea^ animoprafens, aaie, fr£cifie iiltsfigntficatur : Cum adpetitHm dico hom em^ ' nisifien poffum miloipr^fentemfjiere ideam O m n iu m^ iquemadmodtm id pvfftim circa adpetitus ^ honitati^ fdeam, Si ^ntd igHur tn cognitione noflra irjtmtiv6 tomprekrendtt«r,pertinet tHitd ad Ifecies perfeBionHmi fieqtiaquam ^'ero extendi dehet ad tpfamtliaruminfk^ nitHdmem , qHamJohs intuitive DEhs cbgnofcitj,
$. 144.
IPerekemi^efthaec, nili me omnia&lluht^ob^
fervatio^ quaead inve^tigandas, ae dijudicandas
pcrfewlionum dmnarum notiones vakt, qua & ca«
t ^ vctur.
1^4 P, U Be PrddeftmattOKe
vciur, nc vcl ex uno , vel cx altero laterCj a re6^o vericatis tramicc abcrrcmus. Qui fiullam i n fi n i cx ferfeEltonHm divinarttm nacurx , qua Calis, r^Uo' nem habent , ii, quidquid DEUS agic , finiro fuo in- tcllediu velut comprehcndetc gciliunt, &in So- cinianorum placica circiccr incurrunc. Con- tra, e^Ht nc fpCCiem Gf natnram qmdem divinartim perfedionum nobis cfTc pcrfpcdam docenC , umbratiles tantum < &, uti vocant, analogicos con* cepcus de jufticia, & fan6):itatc &c. focmantibus Jili Socinianij nimiHm evehenttbHs rationem e diamtcro oppofti eandem nimis deprimnnt , immo fcpcliunC^ latam Sccpticifmo , vcl non opinantes ^ apcrturi portam, §, ^44.
Nimiram quidquid apud nos homines v.g. ju* ftum cflevcrccognofcitur, id, fi a folo limirc ju* ftitiaB difccflcris, ^/yo €t Ht tantnm in aliqmhHs jnfti (imHs , nee omnibHs , nec §mni tempore ; nec omni loCo% DEO etiam rcdiiflime non (olum poccft y verum quoquedcbcttribui.
«. 24r. Quidquid pracccrea in nobisjuftum cft HAC aut ILLA RATIONE, HOCILLOVE MODO, id etiam in DEO juftumcfleintelligitur, EODEM MODO, RATIONEEADEM, dummodoprior cautio adhibcatur,ut ejus juftitiae in nobisobfervat» notioni addamus ideam OMNITUDINIS , uti loquuntur, i. e. cogicemus,/*j/?/>wffli DEl pertinere ad omnia, maxima &minima, omniccm- porc^omni loco.
§. 1^6. Hujus rci ratio cft cxpedita & plana, Nam ju-
Cap. ni, de Pr<tdefima.ttone. i^c
hiiis , quas apud nos florcc , igniculus, eft pars ini- menfi ignis , qui in DEO ardet, liccc lit pftrs limi-. tata , nccenim aliterpan cfTc poner. Ipfa /uftitia fccundum fpcciem §. 244. confidcrata/eu defi» nicioncm,non miqus in DEum cadcre debet, quam innos, quanquam fecundum infinic^ naturam nec cadar, ncccaderc poffic. Qttaranone j nos jufli fumus^ fi revera jumus ^ ea rattone etiam ! J)EHsjuflHs erit , licet in DEO id addatur, ur, (icuti nos in aliqnibus, ita ille inomnlbus juftitiam comprobet fuam,
Graviffima cft hxc obfervatio , & Admrario- rum de eleElione , rationibus objeEiivisfoluta^ fenten» tiam^ ut mox pacebic , prorfus asquatfolo : icaqut fcquentibus corroboranda eft. Finge vcrum e/Ie <^nrrarium fcih nos nullo modo ex Hohts tefiimarey vcl iudicare dehere divinamjujltttam , nec fecundum fpeciem, nec fccundum nacuram infinicam, fac, qvLodinnohhvMfecundumfpectemiufiumef}^ in DEO, poficis iisomnibus,qu^cumnoscircum- ftant , tamen julium nonclTe , cogita noftras jufti- tb ideaj , etiam {ecnndum fpecicm, tancum analo- gica$, uinbraciles , ^^ vcluc depidas folum effe , ad DEi juftitiam adpikentur,polIeigicur nosetiam in £Eftimanda juiliciss Tpecie faiii:Protcdo idem me« tusimmincbic, in jutUcandis omnibus DEI perfc- d^ionibus.
§. Z48.
Nimirum , fi apud nos vere bonum,hone-
ftum ve t^^^HQ^ fecundum eandem (pectem m DEO
nec bonum, nec honeftum cife poccft, (de
L ^ infiniu
j$6 P, L Df pr<t defiinAUdnc
infinita nntur2,(oIiDEO tribucndA.non eft quaettK fed oranium cQnfenfus) mm eciara aptidnosy cc;-^ ti(Iim.c VERUM ^-^^ poteii, quocJ> eadera Yerirati* definitione ad DEum ttanslnaj^ falfuni eft, tta.tan' dfmprafintifjlmutnent SQcptt^t[mi])ericHlHm umver^ falis^ Nam fi de rebos juftt:yho}2is^fanEhs &c, ^ua ad \ oliintatcny perti^ent ^ cui tanquara materia fub- ftcrnunrurj non h.abetiius j. nifi AnaIog4cas defini- tiones, adDEUM npnadpUcandaSj/^c»^»?»^'^^- aem; tum & dc rebus, circa quas intelledus occu- patur, VER.IS, JapieMibfts^ alias, nili nmbratiles jiotiones, haud habebimusi FIERI l(5ITUR DE- BET , UT NOBIS TANTUM VERUM VI-. DEATUR , QUQP PENES DEUM NON
§• ^4% Itaque his duoforte tantum apudnos ijuaterti^^ yiHmc6^iftttuunt nuraerura, non apud DSiiiiij. forceo 'DEstm ejfe calefsdum, umbratilis tantum yeritas cft^ in DEI judicio ionge alitcr dcfinienda. ^t enim , inquis:,, fufficit mbts ^ habere explorattm^ noflri^efje efficii 3 utJHxtahanCi licet afialogica?» j/iftttt£ normam ^cideam a^ones componamus nojlras^ (^ tpfftm coLi- 9pus Dcumfivelmaxtme oltm multo aliter Jimus ed^^* cendi , etiam ^uoadperfe^ionum divinarum Jpectem^» 5ed torce eaam hujus fp^i & tantum nobi&concclTat imibratilis notio. Nam DElintelledus , fi tq audiam , non fccundum infinitam naturara.foiiim; » fed &: ipfam (peciem» diverfus a noflro eft^ qui cuni fitfolus veritatum omnium theologicarum paritcr ^tque Philofophicarum campus velutimmenius ^ ^ubiym prote(^p ell , an inde vcriores notiones.ir\
anguftifli ^
Cap, UL de Pradeftwatme. l^J
flngultiilimas capacicatis nolkasareasmigraverint^ I Mm non migrajfe^ Hmbratilis noftra verttas docet. Ubi aucem vcritacis rhcoriaumbrac:lis, ibi eciam praiis officiorum, indefluens, incerca.
§. 2V0.
Aut notiones, quasdedivinaformamusjufli- tia , fandicate, 6cc. ita analogicse dicuntur , ut inter ipfar^ definitiQnem cjus, qua nos, 6«: alccram, quaDEus agic, alt^utd interfit ; tum 6«: diverfa definitione continebitur divinus inrelledus , & no- fter, nec fola difcernstur uterque infinita natura, vera igitar(erunc e3,quaE §. ^45» ^^xi, i. e^ dabiaermt omnia , ut in famofi Sceptici tranfeundum caftra Cit t Aut idcx perfedionum DEI analogic^ nobis func hocrolumfenfu, ut nohis minm perjftcacia ^ jksfii'» ti£ comfetat^ BEOatnem infinica j profedo habe- rni s quod volumus, Q^od in nodro foro vero jii* ftum ac a DEO injun(5lum ^ft, ent etiam in adio- n bus D£l, niii quod hs infinitae fint. E^pen- dantur hsc verba, annon Scepticifmum eidcm fun« d imenco fupej (Iruant , qiio fuam {entsntiam fulci- unr, quinosjaftiamDEI&fecundumfpeciemco- gnofcere neganc. X^zs Cartes nous fournic une au^ tre ra^fon dedoucer, Ior$qu'ilditdesentree de fes meditationSj-Sc de (es Principes, que nous ne favons p3s, fi Dieu ne nous a poinc voulu creer dc^telle na, ture, que noascrompions toujours, meme dans les cholls qui nous paroiil-entles plus claires. Ce doute etoit digne d'un Philofophe , fi celui , quii'a propose eut pris foin de ierefoudre. - - Maislors qu il fe porce pour le nouvei invenceur de la verite avanc commencc leSyileme de fa Philofophie par le
L 4 duoce
j68 P^ /. T>t PradejHttatione
dpute & ayant propofe les r aifons de ce doute : neal- moins inqontinent api^s » commc fi le chemin dc i^ veritc lui avoit cr e montrc du cicl, il ceflc fi abfolu* mcnt dc douter,qu'il ne fe met pas feulemcnt a peine de refoudr^ les argumens, qui ravoient obligd dc douter. - ^ Carfi c^uelcjH un (e per (ua.de que 1 hom-
nie eft un aoimal tbrmedetcllcforceparU nature, que ce qui paroic vray (lidee dc la, jufticc dc Dieu) foitfaux , tout ce qu^on Im fropoferOi contre cette optuio» Imparohrafaux aH ventable •, j'i/ lui paroit farix , // h rejett^ra avec jufiice \ s'U lui faroit veritahle, fc croyant de telle nature quf ce quj lui paroit veriublc eil hux, il Tera encqre oblige de ie rejecccr comtnc faux. Ainfi il lui fcra aife de renverfer toutcs lcs raifons, qu'on pourra lui objedlcr contrc fon opiqion; 5c Von n'en pourra invcntcraucurie, qui nc tombe Tous ccrte loi genc-- ralc , quc cc qui pjiroi^ le plqsvraiai*iiQmm€eftl« pius faux.
i 2f '•-
His ipfi armis, quibus nonwulli divjna dc cret^ rttionibus obje6livis folvere difcupiunt, qua: in hoc pofita funt , ut affirmcnt , non idcm nobis &: DEO, non cadem racione&moda/)uftum cfle , ctiam fccundum jufticias fpccicmj his, inquam, armis celcberrimus Scepticus ad pro- Ilernendam omnem morum difciplinam ufus cft- Verba ita habcnr : Pafrons a ia Morale, il eft evident, quon doit cmpe;chcr lcmalfionlcpcut, &qu'on l^eche fi on ic pcrmet , lors qu'on le peut cmpe- her, Cependant notrc Thcologie nous montrc, que cela cft fau;c : elicRoqs cnfcigne, qucDieu nc fait ricn
qui
€af» UL de Prddefiwatione. i j 9
qtii nc foit dignc dc fcs pcrfedions , lors quMrou- fre tous le$ dcsordres qui font au monde , & qu il lui ccoit facile de prevenir. II. U eftevident qu'une crcature qui n'«iftc point , nc fauroit erre compli- cc d'unc aftion mauvaife. III. Et quM cft injuftc de la punir commc complice decctte adion. Nean- moins notredodtrincdupecheoriginel nous mon- trc la tauflete dc ces evidences. IV. Ileftevident qu'ii faucprefercr rhonnete a rutile, acqueplus une caufe eft fainte, moiqs elle a libcrtc de poftpofcr l'hoDnecece a rucilite. Ccpendant nos Theolo- giens nous difent que Dieu aiant a choifir encre un monde parfaitement bicn regle, <5k? ornedetoutc vertu, unmondctcl, quecclui-ci, oulepeche& lc desordre doniinent n a prefere celui-ci a celuila, p^r ce qu'il y trouvemieuxlesintcr^csdcifaglQU^
Nunc rogo benev. Let^orem, yelit adtendcrc
fcquentibus. rom TKtallez, dire , qnil ne faHtfoint
mefrrer le devotrdu Createur a l'ttn de nos devoirs
(Hoc ipfum aftirmant decrctorum fin e rationibus
ab eledo petitis formatorum Dodlores) Mais fi vqus
le faites , vous tombcrc? dans le filec dc vos Adver-
faires Sceptiques. C*eft la ou ils voui veulcnt. Leur
grand but e^ deprouver^ quclanaturqabfoliie
dcs chofes nous eft inconnuc, & quenous
n*en connoiflbns que cercains rapports.
Nous ne favons pa$ , difent ils , (i le fucre eft doux
cnluimeme, nous favons feulcment, qu*il nou^
paroit doux quand on rapplique fur notre langueij
Nous ne favons pas fi ccttc aftion efthon-
«ecc en cllc mcmc & par fo naturc, noiis.
17© P,l,De PrdtdeJlinauoMe
croions feulemcnc qa'a rcgavd d*uii teU par rapporc acertaines circouftances ellc a l'cxtcrieur dc l'honnetete.
Voiez donc, pergit aui^or, a quoi v ous vous ex-
pofer enlcur difantque lesidees, tjHe mm avom de
iaJHfticey & de Phonneteti fouffrent exception , ^font
reUtives. Songes encore que plus vous elcvcrez
lcs droitS de DiQU ^nfrivilege de nagir pas felon
xos idces plus vousruincrcz iefcul moienqui
vous refte de prouver, ^utlji a de corps: Cq
moien efl que Dicu ne nous trompe poinr, 6c quil le
feroic i |i ie monde corporcl n'exiitoic pas. Mon-
trcr un fpedacle a toucun peuple fans qu'ii fe pafsac
rkn iiors derEfprit, fetoit une cromperie : diftin-
guo , vous repondrac on , (i un Prince le faifoir,
concedo ; Si Dieu lc faifoir, nego, Car les droits de
Dieu fonc autres que ccux ^^s Rois. Outre que fi
les cxccpiions que vous faites aux principes de mo*
rale fontfondees Tur I^infinitcincomprchenfible de
Dieu , je ne pourrai jamais m^afsurer de ricn. Car
je nc pourrai jamais comprcndre toute l*etendue
des droirs de Dieu. Jeconclusencettematiere,
S*il y avcit une marque i laquelle on put connoitrc
cercainemenc fa verite , ce feroit l*evidcnce : or i*c-
vidence n*ell: pas une teile marque, puis quellc
convienc a des fauiletez \ donc,
Hinc intelligicur, quot, feipfosoppugnandf, pariicr & propemodum expugoandi,aditus,Scepriw cis illi prarbeanc, qui in Thcologia naturali, vel mm Quntaxat DEI perfeftioncin^e. g. iuftitiani^
defi:'
Cap, Ih de Pr^def^inatiime, } 7 1
^efinitione 6c fpccie, non mjnus, quim infinita na* cura, capiu noftro fupei iorem, pronuncianr. Narn f X cadem ratione , qu:? Ti^mpcr ab immenfa DEI fu- pra res c^teras cminencia defumicur, &adipfiu5 (peciei ignorantiam nimis cxccnditur , Scepticus pmnem evertic Theologiam naturalem , nec quid- qu^m in DEO tale ccrnii cpncedir,de tjuo iiceat tuto rariocinari, &s aliquam iahim perveftigave verisa- tcm. $i PiKa DEIferfeiltOy v^g,jujhti(&indoUs tgmta, ffi^ igmta etiam erit^ intekeUm^fapienti^s, O^r. fiatHra^ kcundem fpcciciTi, immo, ne corporaquidera cxcra nos cxiftere, exploracum habere po(Tumus, ii ignota dicatur, etiam fecundum ipeciem fuam, DEf juftitia, § , ifj,
Qtiod i^tur ia nobis jufitim ^quum efi: 3, fi vere ell , cadit^jueque in DEum. Et ea ^Hidem ratione cadit in DEum , qua & de nobis pronuntiai» h poteih Hinc axiomaca fequencia: fufli fumm Vera mc Hmbratili ratiane^fi^tsnasfroft-er deiiEia^ ne€ pramiay nifioh remHnerandi cApacitatem, fen ob vtrtfi* tem €}ii6 decernere nobis efi conftitutum: itaque& DEUS ea ratione jufta decernir, ut mn eligat nifi pb rationem ^raviam in eligendo^tc reprobet, nifi ob fcelera ad cxtremum usque conrinuanda , ideoquc, qua l^Xl^Ly^rdivtfa in reprohando homine. Ne dicas : fiurir/ium tntereft int^r jufiittamVEly quafuprema rernm Domina , 0 inter nojlram : nam id quidcm concedo. , £ iniinicura , quod eft , fpedlemu&in ju-» Hitia -, negg auterA , quidqnam intcrefTe , fi ipfani definirionem & h eciem confideres, JSioflrajuflitia^ qua jufticia, flfm»<g tfl fimilUma^, qua finica^
jyt ^* ^'^^ Prddeflwatione
utiejue ind^ualis^ Pulvifculus corporls rationem non roinus habet, quam immenfa coeli fpatia, ctiamfi ea adeo non asquer, ut infinitc parvus velut cvanefcar. Quoccunque definitio corporiscomple^^itur, pul- visculoaequc tribuenda funcac vaftillimis cocli auris non obftante ulla magnitudine. Similis eft juftitix ratio. Una regula curn DEI, tum noftra juftitia fJltmatHr, Qus DEljuflitia prarcipua habet^ illa non abforbenc \ qux habet noftra , fedwodo jn infinitum augent & dilatant. Itaquc fi pia:- mia deccrnimus pb virtutem, DEus ob eandem cau^ famidemfaciet, fed additaOMNITUDINE, ita loqui fai cfto, ut praemia decernat OMNIBUS, OMNI LOCO, OMNI TEMPORE, ob ratifl- n(m eandem^
Forfan in mentem venit , ^ufiitiam LEi^ nen ex eo tantum, ^uod mfimtum hahet, fed (3 ex altis dtfferm re a nofira^ ejuomam ittter nos ahi aUos demereripojfmt^ t$ menta tnire perfetla , <fU£ iu/iittamaltertm veiut devtnctant^ mn effe vero id dtvtnAjufitttdL conjentane» um^efuam libtohligare nemo unijuampcffit : Facere tgi- tHrDEum omnta poffeJH(}e,nec mmtu pro iHhttu^pocnas trrogare , ^ prdmia defttnare ^ nemine velinJHrtam fuhiturot velpofiiilaturojt^, Facilif & (olida (uppe* ^trefponfio. Pendet exipfa juftitiae, quatalii^ no- tione, Htjufipu effe nequcat nec DEtis mc homc, ftifi mala (3 bonaphyjica adjndtcemur oi> mores, Scd id cx infinita natura eft. neminem mcr;to DEumpoJfe devincire, Non igitnr alia cft juftitic^ notioin rc- bnsdivinis, alia in humanis, manetcadcm fecun- dum dtfinicionem utrobique, Ccd qntd^juid difcftnti-
mtnts
Cap, 11, de PrddeftwatUnf. 1 7 j
fiis ctrca mericoriim naturam DEl juftitiamano- ftra dividit, id oricur cx eo quod inhnita cft.
Probabo id verbis alienis, fed a Viro do(Jiffimo ^rofedis j Hoc tmperfe&ioff/s efi , i» JH/litiare^oria kur^ana ejued tntcr opus ($ frxmfum , i»ter merentem \ ($ remunerantem detur ejusmodi vinculhm^ ut thime" \ritu?n proprte dtciumy hh juspoftulandtremuneratio» I nem queat locumfuum inventre, pendet id ex eo (/.) ^juod praflari ab homtne homini pclftnt^ cjua non antea debebatperfe^e^ in afHmatione faltim civiit ; (2,) ^uod item Vtrei agendi haheat^non illt dehitas^k cjuo expeEiat rtmHnerationem.ld tgttur cUm fit humana tmpetfeEimm Ms conjeclarium : non pertinet ad notiontm jufliti^ in gencre ^«4/» ad DEum adpitcare^^neceffum efi. Fons tamen tUiUS^fedfineadmiXta tmferfeQtoni frdflo tfl : Non fus pofiulandi ^ DEo femunerationem conc^-^ dtmus homini : Sed refultantem exfuofaElo aptttudi-^ ! nem reciptendt majora, Cum enimDEus uniaui* I que cribuat pro gradu rcceprivicatis in illo I obvia!:pIura illi cribucrc poceft>qui concefBs bene ucicur , quam qui male* Adefi igittw in convenientiapritu memoratapaffiva^uadamcapacitOi^ ^UA^ (ttUt tx parte remunerantis^fimtliter aliquidpajfi^ vi{oh!igatiopr<xmia»di) reJpondeat/pcEiatur utali^uid aElivi {Juspofiulandipramta) Paffivum Vero illud in pracmiance non oricurex ideajufticias in genere/ed ex independencia,«//?£^/0f iy^r,qua< damagencis i.e. merends-, meritum enim, ^uod it46generat^dehet oriri exfaHo nonperfecie dehito^fup' flet etiam defcEiHmfrmtitHdims inpr^miantf^ AV««
$rfSM
174 ^' ^' ^^ PrAde/Hnatiofie
tr/tm de Deo vdet, Jgitnr tncommodum mnefl ^ftiH ipfa JHftitta defmittone tlla etiam non m volvantur» H a* denus verba Audoris.
Excutijimas nunc varias juftitia! divinse defini» tiones, i variis excogitaras, eo con/ilio, uc adparear^ mm decretum Deijftjiumelfe ^ nec tamen non rationet tbjeUtvas eleUtoni prdVtas exclftdere pcffltf Acris Ad- Vcrfarius , magna vi(5lcriae fiducia, fic pronunciat x Tantum abeft ut dijfcultatHmnodosreJponJtonefuaex^ fediverit PanlHS, ut ptiUs eos ionge impeditiores red'* dtderit, Oim enim ad dtvinumjiguli arbitnufn confw g€rtt,ne(civiffe confendus^in hoc ipfo omnem dijfcultam propofitdt cardinem verfart, Sed lcAge factlius ^felicitu^ uno quapfpirituf DEo placet^illt has dtfficlutates dtsji'^ ttunt : (fuando nou ad figuliarhitrium , fedmajfa tan^ tum omnem mali caufjam pertinere affirmant» - . - Neque vero juflitid dtvin<e tjuidquam ex hacfententia decedtt. SIBI ENIM SOLI OMNIA DEBET. nequecreacurisquidquam debct, nfiquodfa^ ptentiffimo c^mdem , fed nobis impervejiigakili conftlio , creatHTts dejimavit^
§. ij'^* Adverfarius proinde D£I juftitiam defcribic
per promucudinem cribucndi ©mnia y quse, mn alfis, fed fibi dcbec. Tolerabilem hxc defi- nitio (enfum habcre poteft j fed & monftra fenten* tiarum ex cjusdem ambiguitate j redavia, poflunc prodire* Id quod continuo oftendemuSidummodo^ qus hic animum fubierunt,celebris viri verba, prius r ecicaverim* Jldr^ de Meaux dans fon expojttionfait voir que la doBrtne du Conctle de Trente peut avoir un am tohrdlf. VgiU qui va bi€n , & il fetoit i fuo ' haireri
Cap,l/. de Ptddeflimtkne^ 175
haiter , que ks aurres Dodeurs de fon parti parial- fenc coLijours comme Idy i z??<«// ro»^ ce qtii efi tokr/i^ hle , ne/t pas vetitahle ; (^ tout ce ^ui efl verirahUi fteftpas toHJQHrs necejfaire, 11 ne s*en fait pour ceb, qu^on fbic ohMgk de faivre ies dodrinej , ^u on peuteKcufen Hscillenervore, acfolide,
Tolerandiis defiDkionis renfus eft, fi dicasj Denm nemini qmd^uam dehere , ^ukm (ibi , ^ f , fusc fapiencix , quis nihll unquam facere , nifi cura ratione fuflkienri, evicaroquc falcu, §. 205, C» 11. poted, (ux fandicasi, quas a malis omni- bus abhorret, qu^ moralia funr, fuae beni» gnirati, qux, pulfo ma!o phyfico omni, bo- Hum infene connitiruf* Std fi hic fenfus fit , Ad« verfarius nihil pro fua opinione lucri facir. Nam , co fignificatu admilTo , id recurrit, quod e(l kftVo^sjfot^* {cil. an DEus fmfafientiitdeheiit^ dccer^ 97erefalHtem individm homimextra nexnm \ idec^ne €um faltu , ita Ht nttllaratio determinatai decretum frxcftrrrens ^ fnaferit^ cur huie potius , quam alii cuivis fic deftieanda? In quo ipfo fum- tna difficulcas eft, cjuam adverfarii hac defini* tione fepclire magis, quam rcfokere conatl func.
Qgod (i autcm definicionis vls ih ed ponatur, Ut Ctedas ejusdu^u» Dfnm eaettamjujieperagere foffey quasediamctrorepugnanciis, quibus nos homincs vcram jufticiammccimurj S\ dieas, poffe dari etiam fecundHmfpecierndiverfam^ §. 147, imfira^ inDid JHfiinam^ eandemquc ar-
j7^ Cap. U, de Pradeflinatiotie.
canam, &fccundumfpeciem, &:infinitam n atur am p impervefltgMefn , fufficere nobis^ ^uod quidquid DEus agat , fibi dcbeac , adeoque juftum fic, cametil iisomnibusofficiiscon- trarium fit, qux nos non poflbmus non vcrc juftapronunciarc,credcre> &fcqui inomni^ bm huwanis lattdequt digfiis negetits : Quodfi defini* tionedata §.258. hocinnuamr: Scntcntiatum ftiotiftra exindc profilient»
Vide ^ qu£ abfurda debcas tuae deBnitioni | §.1 5 9. intclledac fenfu, qucm indicavi §.261. NunC c6 ciis redadlu*, ut cxploratum habere nequeasS SINTNE AD MORTEM USQUE IN FlDE PERSISTENTES ELECTI > Qusro cx te, ut haud gravatim probcs» eos> qui curnfide hinc migraHt^ cleElosfmJJey acfervatum tri^ Rclpondes fortc : Jd quidefn teflatur fcriptura. Verum enim vero Scri* ptura volHntatim^\imQX2Xltgni,, noh arcanam bent* flaciti traditamt tU ipfe crcbro doceSj inculcalj profiteris* Sacrae litteras nos officii tantum commo» ncfaciunt, utortuisrefponiionibus^ non abfcoodi* tam DEi circa clcdos inccntioncm produnt*
$.16^
Inftas: diferteChrifltts pgnificat i MatiL 18.7.9« Quicunque credit , fer vabitur. Ego autcm, hoc oracuio nihil probari, tuis diftindlionibus ac hypothcfibusevincam. Scil. jQuicumqne €\zik\J^% credit , isfervabitur. Omnis igttur eletius credit^ id fignificat oraculum , fed indcnondum conficitur» omntm adfinem Hsque credentem, ejfe ele^um, Nunc
parum
Cap. ilA de PrAdef^inaribnf. i^f
fearttin ab indigna:iont aberis cor^cjueiiiirusr/Je^j-z/^r* iidAtaopera^ (3 deJitKdto conpUo [(Krar?; f(rtj:Titram^ mt^ ubi^tie iociYUm tej^etur ^ akincnjtHttliJhomortts •girticulb conftitutnm , CHndemcjtie fldc pr,tdtttim , iji hatas tUas eliolarefedes, Juftas t Ifuhcis ^uerelas ifasque ut ncbiscam efTdndereis, dedi bpcrsm c6n» ifulto: »af>i tlU ^Hfdem raiib tnrit^pretahdtjcriptfsrami fuani tamopere acc ujtis i nob ttoftra > fcd CUa cftj En faai rpecihknl
|. %C^,
Propofirio Petriii.Ep. 3 f,^>Deiliis hohWlt '^t^ens^^
ptamperire, roho verborum,ex qao,(i c^terd paria^
runtjgehuinus fenfus intelligittir, squ^ late patet,aG
ilU : QHicHnijits creditj}tvabttur,?hit^ enim xc\\iU
pollentibus i^oclbns ita cxptimi : A^eme vctep^ri DeA
pertt, Sed qaemadmodum tui Do6h)res, hypothefi
Ut in rerviaht, pofterioreni ptopo(uiortem hmicants
addendo vocem (ELECTUS*) Ica tc eodem jure
tjadem vox ihferi poieft prbpofitiohi primsE : m hic
fint du3&propofiriones, Qutckhque t\zQi\XScredUj^
fervahituVy & : Nemo eled:uS , volente DEOperin
(^idqajd contia pribrerh intcrpretatidnem afTrrrl
poteft^ pugnar quoque adverfus pofteriorem. Qt|i«
cunque , ratiohe prioris piroponnoni^ , fe liubis ad-
Verlarium prsebec , in noitra caflra tranfibit ratione
pofterioris, eadem refpondendonobis, quasnos^
grata aecepturi mente^ reponere ilii polluraus;
EfTc aurem adverfarios hoftroS ihrei-p^etariohij^ tiujus jftve genhihde , pvefpHru j utCur que placec j audlores^ vel ex (equentibu^coghorcituri Caveti'* dum efl^ cciebrisCommentator in hanclocurn, %i p€Cr. J« Y.9. inc[u« , "^ nehts vsrbisahutfmHradop^
17 5 T'\. DePrAdefliniitUne
fugna.ninm ioUrinam in pltiribtts fcriptnrA locis trdi dnam , dc eiefHone particuLiri , h. e. <^ua non omnes in nniverfHmhomines , fedalicjHOStjntUm, - - Etenini Petrns non loqtiitnr hlc de omnibHS in finiverpnn ho' miniht4$ , fed TANTUM 0£ OMNIBUS EL£- C nS.Nulla propolicio aniplius c^ni latet vt rborum fono, quam non addica Lmicatione liceat rcriiingc- rccoardarCjOC variiscircuui(criberemodis. Qui(l«» quid moliaris,nunquain ex (acris licterij prob.ni \ib* tcrit^fituainterprecatiofequenda, omnesad cx« tremum vicxcredenccsiri fervatum. Nanj unde nodiy arcanam Dei jitftitiam circanonnitUoi credentes nonftattiijfealiter, non kahereftl/i praftxa^ ^u^z nec perveftigarif nec comprehendi debent aui fojjHnt*
• pilcator in h. 1.
§. lC6.
Tcftor Deum,mc non rixandi, vcrum difficul-t tatis, quam maxiraam in Adverfariorumhypothefi fcncio, proponcndx coniilio, motum, h:ec talia tradcre. Itaquercliqua etiam perfequar. Dicenr^ jpfJHtiamDei nonpermittere.tit homitjemfibigratum^ Cr fide Chrifto infertumytamjtiam vittt y^rbori, ApoCt 22. iUernis po:nis aJJIigat,& in membro corporis Chri* fti^ ipjnrfj Servatorem ojfendatjjitc ejfe diBu blasphe» ma, a Deiconfiiojuflitia , &fanilitate aiienifjimd^ A -ident verb \ Vm^t gca viili.n.!, quibus rei indigni * ' tac<rttidcpinginr ulcerius. Omnia qtiidemreEiiJJimi dicent , Jfed in aoftra quidcm , noii ipfbrumyf;?- tentia, Vna\o enim prxlluunt, tanquam indu- biuin, cujusexamendc^muminfliCuimus: Momtnem inmorte Cljrijio infertHm,idpr bari Deo. CJnd.' hoc coiijiciunt, auc au^urati puliti*cilii,qui voiHntatemi
(irafs
Cap. iil de PrisdefiincitlQhe. if^
firca eleSlbs arcanam effe, ^ nobts ignotam, ip(i di- dicant ? An cx rciiptiua cognofcere id pofrunr,qua[5 voluntatem taninmfigin reveiar, §.261, & fecun* Uum ipfa oracula, pro Voluntacebfenepiacitipug* hare vih^particulaii (ighificatu circumrciribi poteft? §. i64. 2.6 f.
§. 2^^.
QLiod Verbargumentum ajuflitiadefurnunti
i^uafieri non pojfit, m Chrifto per fidem infcni, dam
fato cedtint , per '■e ^ojjint, id aat nodrum,aLic planc
iiUllum crt. NamfiyAftitia Deiea eft, qua nenjini
q 11 i d q ua rn u c b c t , q u a rn (1 b i / ^^ arhitrio divt-i
hifigpilii nonatitem mdffdifuhjacentis conditione pen *
detfiliitis velpernicici Aternd origo;^,2 ^6 . cprr Lem
hon poffet fide praditum Je?npiiernis afficere plagis i
an iTiaiix e(t figuio propccrea d.tcam icribe-
re ? Rom.9.v,i I. ^rt propier fidem HominiDElJS
ijmdq^dm dehet ? atqui jultum eft, ut neminl^,ui*d-
quam debeat, ciuii ii>c ipia fidcs dortuni fir j
tjuod aeternc^ (alutis debitUni conftiruere non po-
teft. Annon eft T^w^ifli fcntcmiz^poffe etiam innd'
tentem hominem (S,ternis difcruciari dolerihus aDEdi
& ftne ullins injuftitidinacula f Quidquid enim De«
us facit fibi debcc i ideoque juftum eft;
§. 268. A labynnthoinfinitarumdubitatibiiurTi proxi- iilc abfum,us;quod tandem filum pienlabimus, indtf tvfildendi ? Dices : licet falus adfinemcredeniinori udjtidicetur ex merito , necjuflitiaproprie diBafua' dente ; tamen iihera DEl ordinatio ejj^cit , ut cuivii credenti deftinetur faius Aiqui iibera UEI cicca *ic(tlo« ordmauo aj caaa eft,quomodo :u lcitt potcs
M i ^^
1 8#. P, /. D< ?rddeflmathfi$
€3^ ce ipfo , elcdionem pertinere ad omnes cre« dcmes ? Non crtditiSy Sc^rvaror rr rpondct, Joh- JO.V.26. A^»? «pw ^y?/V me£oves : Ergo cfHiCHKque credunt ovesfufjt, Pcnnje ac ii quis rjriocjnaretur: Ao» ^^ aultCHS , ^/r;^ »a;7 r j f iv;x , ^r^o (jHiCHHqH^ eivis eft , anlicH^ efi. Lacms quippc tidei patcrc poccft, «juarn ciedio*
$. 169. Si in formando D£us dccrcto ohjeUuM^ 4$0H rejpicit ,fta/efilo pe?fdet , fte alieno videatnr tb" KoxiHS.fi fiemimeimdcjuam dehft quam (ibifoJif tHm & DcfiS manebit idem , •manehit non variatus^ ivi decreco exfequendo , nonrefiiciet obJe^Hm fidei^ ne a re creata deterfni^etnr, quod remper Ad» verfarii il ruere ncfas diM\.i::r^non€rit ohnoxiHsfidei, fton dehehit fidei ejitidcjHam , qHamfihihoc , utjidem non rejpiciaty nec in exequendo decreto magis obno.* xms vtdtziur.qffam informando, Qiydquid contrs rationcjobfedtivas, m formando dccrcto,attu- Ierif,id omne v«lebir quoque conrra casdem in CX- requcndo. Cur DEus magis penderet in Hnoquam in altero f Cur objedum relpiccrec in uno,nec in al- ti^ro? JpCa , inquis, voluntas , in exfequendo , obje" Elorum naturam lihere feqHitur ^ ohordinem, quivis rationem hahett ad confiquendum fcopum deftinats Jalutis, Atqui D£us , (i re audiam , nemiHt quid« quam debet, quam (ibiMpHi^nigitHr exfequuti^'' nemfinis, i, c^ fitlutis , gratia zdaunicuiis , v.g, 15 tlci dehere poteft f Annon iuftum forcc , / & fine fideftrvaret, nc fidei debere vidcatur conlilii r«i «terni expcditionem , quod nonminusindignuiw D£0 focet, ac & iprum «urnum confiUum ratiojii
obic^iYac
Cdp. III dt Vr&dsfimatione. x%x
ebjediv^ deberetur ? Caudkris ^oitf^^aliaindoks eH VoluntaCIS divinsc» qH&fuicaHjftm decretihahe* re nequit : alia vero rci Volitar (i, e. ialiitis j qftA ncn fetefinortcotitineri certx cattfsa, ue>(fidc) Muor.te pOCentiam DEI , qu« rci volita^, tta enim loque- fis, cxfcquitur, magis alUgare ratiombus objeElhvis, ^uam ipfam Numinis voluntatcm , quae circa de- ftinandum verfatur. An dignius DEO eft , i^fHS -potcntiam ah ohjeUis ^ cauffis^endcre, (\uam VO- luntatcni ? /pfapotentia.inqwis.nenpendeta caufr fa , fed objeElitm , quod per illam efii:itur. Sed po* tcncia tamtn effcO:iim non atringir, nili moUatur per C2ufCas^anid nonferdidum DEO? porentia noo potcft cfFedum iidcre, niiiy^y^^f caujfis: at vcliintas « Tc audiam : effeEiuw velle, nec tamen velprim €auffam. SiDEOpoftcnusinglorium, niuko ma-» gis prius. Regem per arma regnioccupationeni intenderc > i. e, per caulTas, non tam vilc & abje* ilam^ quam perarma(cau(T3s)debereoccupatio- nem eiBccrc. Gloriodus urique foret. rem vcli- tam , tuis uror verbis , non minus absque cau(Ia« rum molimine iifti, atque voiuntas fine illis dc- ccrnit. §. 270.
Forte tibi fuccurrit ijlud : T>Ens in exfequendo ienfiiio L I RERE vukgratiA adminicuIiSyi, c. fidei de^ berefalutem : StA id fl aliicmas , concedere videris, I>Eum fiia jiifiitia, quafilfiSOLl omnia dehettpojfe fimet lAhhlK.Eabdicare* Sl tt(pondc2s:idipfuns fibi debere DEum^ ut per certa objeH-a, v, g. fidem , ele^ionem exfec^uaiur, cecididi in cailcs meus:|'ifti« tia igitur DEI hxc eric , «r , co ipfo , dum obje- ^um quodvis pro ipfius convcnicntia tra- M 3 ftat^
|8l R h Vf Pr>t'de^maimie
^aL , d o^ue iidem , prouc congruiim ip(i eft , acrernis gaudiis auget ,tiiCiiJtv^^l^^<^ ^^bi dcbec, & ca omniarcferct ad ruaip jpfiusgloriam.
Itaquc juftiria DEI hQetipfumTibi debetv>«^ mtimcjuodqtie pro convenientia traRet , /^rSUQM CUiQjCJE fRIDUAT.» Non jaftum tamumeft, conformicatcm ol>je(5lQri|m (fidc} & ral.utis) rc(pi- ccre in exfequendo, (^6 squum quoqup erit eatn (eaariia decernendo y ne,fiDeus in delH- nando nexum illum objc<5torum , (i.cfidei & fa-. jutis) omlttat , etiani in expedicionc, confilii prsEterite poflit, adeoque fibi ip(i delit; nam hoc agendi modo libi DEum defuturum , paragraphci anceccdenti concedebas*
- ^§- I72f Hisitadifpntatis apparerjquompdo perfec^io- Xitt divinas , juftitia, fanditas &c. inveftigjKi de- beant ! Nimirum intuendo id, quod apud kos homi^ nes, ificelledKis, juftitise, & fandiicatis &€•. •^itHlo ornatur* ^ tntelligitHr , qmA in DEOfanclum, IHftum & intelleElMi confentaneHmyi. e.verptmftt ? Sin iltura procclfum clle legicimum neges, funda* nientumTheoIogias naturalis torum everticur. Nam unde novimus , qfii£ penes nos affv^xlx funt, contra- diEhioni abnoxia etiam in rehus divinis ejfe, ("^) ni(i cx nobismet ipfis.quoniam (ieri non polfe fcntimus, quanta libctadhibicaanimi contentione, utideatn fonnemusCircuIi quadrari,Mpncis line valle, Jinca: fine longicudine J Contra, f\ dicas, ex no- fch iffis;^ ^/^i4 iff^^ojitj ijon seftimandum ^lfe ,
pplfe
Caf,llh de PrdtdeflifiAfime, \%7^
fonre apud DEUM judum , verum cfi^e, quod in fiobis non fitj cum & contradidlioni obnoxia in Dco vera efTe pGlIlnu, quod forfan nobis cantum ita videatur; qua fpongia oninisrcrurn/cientia cx animis hominum dclebicur, juAa fuccederc perpeeua dubicandi deomnibus proclivitatc. Qua re nihil pocefl: elTe peftilencius.
^'7fc) Hinc yirido«ai(Ii:Tii re6liflime coatendcbanc fi»- gularlbusdirputationibus : Cow/r^ii^oru, propric lo^\icndOi}ion pojje credi, Nequcy iaquknonnem» cprum, hUresdivinji excipiendsi funt: Etenim qua- cunque tandem ^<? re agetur y five magnafrje parva ; fiveperfeS-afive itfiperfe^a; fivefinita , five infinita ; five divinay ftve bumanai perinde certum ac in- duhitatumeii, ea, qu& fe mutuo evertunt , ^mul^a- re non poffe» Neque juvareta^i divinam om>iipoten' uam confugere. Nam qu£, fe mHtuo evertunt , uf ^irculusquadratus^c, /untmera vcces fenfu vocua* mera ahfurditas, merumnihil, adeoqae divin£omni- VotentiA ohjeS^um ejfenequeunt. Hxc Vir cclebcrri- iTius. Qui aucem , li quis Viro doc^ifTimo oblo- gueretur ? Circulus quadratus forte apud nos homines tantum voxfinfu vacua efi, DEO cvntra non eft ; quis 9nim immenfrm illum intelligentijt Oceanum exigua capacitatis mfir^ fitula metiatur ? Intelleitils divini fimi/is mtio efl, quA jujlitiji. llt enim multa nohis vere contradiBoria, quGYumpenes DEum nuUa efiah* furditas» Sinedubiorelponderct; exmhis metipfis utique nos htelligere^ quod Mons fine valle concurjus fdcarumfitf quorum altera alteraw dsflruat; itaque fimilem pugnam DEl ju^icio ohverfari: Sed idcni & nos rcfpondcir.us. Ex nuhismei^ipfis jti^icamus ^ necejfarioy falvd juftitiAy pr^fniafinevirtutihus , & pcfnas fitjc deh^is , non pojfe decretas co{itari *. hine tdem vifum iri DEo, Non eft cifugio locus, Ja- fiitia DEi longe fuUimior efinojtrd, quatrihuere foteft cuivisy qu£ valt : Na^n t^ de DEI perfpi- ^flci* idcm opponi pofTet. PerJJ^fcaiia efi longe M 4 ' j)^-?//-
*i^«t-.' - ■ ■ - — • ' — — - u..,.-»-
fubVmior nnftra, '^g^iur t qu£, vokh i^Qcei fenfu va^ ^tUy ^ coijnadiStoYU funt ^ am iliis tanta iMtei. ligetidi vis , fer^fum emHfiatuwt efft , pexviMre- ptejl. " * • ^' '
Meceffarinm ludioivi uc cvolvcncJas diviHA fujfi^ |/« nouoni diarmsinha-iercm, re, fiadverrarigfui;^^ dcfinition^nni Vion expugRacsm reljnquerem, tam.etS verarp mftitiae ideam ftihornafremjilli t^imen omni^ ipx ego huic fuperftruxi^em, ey^r^um ire conarcn-i |ur. Nunc e:c prafminTis juflitix divip^e inexpugna» fcilis^ idea baec erit ; Juftici^ QEi eft immenfa promticudo, qua, ruqm cuique rei , per6^ prarccrfe, poffibili, tribucndo, gloriamfibi debicaro maj^imam parar.^ Elicitur e^ §. ijo^ fcuJAis notionis vcrieas, Sii^ tl admifsa, ficri nai^ ppceft^ uc in decreto DEI «cerno, ordine rationis^ $. 174. non praevius ij£ refpe(5^us <:onvenienti«,^ liexus, conditionis, qua respoffibilcs adhuc» * 4^ftinaijd^ diftingtiuntur..
§. 274. P^r % (SUUM) qnod juftitia DBl umcuiquf <a^ftinare inttlli^iUK, nonlTgnificaifur^ veimeri«^ fum, vel ms poftulandi, v^UiusmoMc^utd, ^hp4 irnperfeaioncm PEo adipergcret: cx^.xfj, itdmxm ffiispi^m nrum inftinnatHra <tfH Syjieti^att ^qf^rm^^axumy^ tjHQpofifo^ «tieriiisretrofpa"rii$,«/yi^^ Wx ^<^m^^^Htdcmy<iHid<itiam.deJhnaripotHU, mfi: ^attoadfu^rit^ tnrttpfa^ Ud^c^rKCKdt. QHodt^itHr ^almr^mnm hahet^ utfik dwiva ^ fapiens bemgni^ m.propterhmcn^xumal:^^^^ km SyUM ^Hoddam : Owafucn imcTfo§hUui ak
iHrn^
Cdp. lll de frddeflin4ti$ne. t%\
^terao NumtM perffjeHa y ejusmodivifftfnni^ ftt«$m kahmrtxtrationem^ dfcretoprtviam^ CUrhocaUC illud divina voluntas 6i$ dcftinarcr, eav$m lfahn$ juid^uam SUUM,
$• »75- Illud (SUUM) cujusque rei ab xt9rno Numi*
Hi obverfacum pracurm ^uidem Dei dccrctum ^ Pon autcm ejus potentiam > i apienriam > be* IHgnitarcm. Nam pcr poicntiam rcs omncf /w^ ^4ri ^Pj^»/ , ideoque poflibile$ evadunt , §. lOj:» p^rrapientiamordinatac ^ cum rationcfuffi-f Cienti prarftarijpo^wf .? Ergoab illahabenr, ut SINT RES, ab hac, utillisfuquoddam SUUM^ i,c, racio quardam, vj cujus fic, ncc alitcr Cra(^abiles funt. Non jgitur dcrogatur quid" quam PEO, (\ juftitia S VUM cuique rei abzterno» wc voluntasredderct , excgiffis diciiur. Hoc cnim ipfQ, qfiod DEut nott decreverif, nijt quod rci proprium erat^ (ibi \pC\ dcbicam fapientix laudcm patat , quippe quae res ordinatas prapftare potcft, tt^ in ilio, ^ ex illo ordinc haberc polfint, quo4 «yUM cft,
§. 77^' Hoc igicur cft caput rei, fulcrum totius iioftt^i fententiar, Pofuit DEus^ak nierno , ant^ omne decrt'* fum^ pra:ftare Fctrum, przftare ejus falutcm* ^ed^denuo, ante i\Jumini:f dejitnattonem ^ neXUf inter Pecrum «S^ falutem non erat^ adeo^ueilk ^ane SUAM non haheboi , ^uxmdiu adhac DE^^ ohverfahatur fine vinculo , pcr fapicnciam prseftabili, velf^ne raiionefnjpcicntef qua adfa^ M j imm
Ig^ PJ, SePr<^elti»Atmt^
Ifitem idonetts exhiieri fqterAt:,\t^c\\xc accc- dcns DEi ciqGfcciim , privium Pccrum, per (api£t)tiam ir^ riexu gracix, fidci &:fa- iucis confticuj valentem» iiiv&c^icbac, cun- dcnique hoc rt[p;^c>;u, m hoc ordine, hoa fhnecu, cligebac, «.^Y?--'- ^ . §. 277,*^ >-*-^^' .-^gi^^lia ribi ttiehs iedeat, fi-^dixeris, fotttiffe\^ im^QdQhmS^prmoiir.emtnteyM i, e.falPttem Petrt^ tum iierKum deflm^rt.admmicuU i {^finem eBimcffq priprem raediis; J.sro.^riveniesfglacipnem) fro- feU:o Petrus elecius ertt cxtra nextimeum faiute ^ i,e. Koridftm loabehat infepojfihtlem rationem fuff.ctefitem , tx cjUA imelhgipotuertt ^ cur eifuerit defiinata falfts^ fteoque non habebac adhuc' raliuem SUAM'^ riedio proin iila non tribuic Pccro SUUM , f, e;jufta non fuic, qupd abfic,
'Uhumrcftac efFugium : Gauflaberis, dumfims^ ii^Vfaius Petrodecernaturt httnc hahere eo ipfojamfa-i iftt e?)^ S{J AM , de adminiculis pofiea demumagitari ^nplittm ; ' jufiam igitur pnmam 'illAm defitnattonewk ^/'^yS-fff^poffe.Sed }am obftruda illielabendi janua',' Res nequc qua (um pcfiihi/es § 1 1 y. neque qua funt i» certo Ti^x(\ wd ordmehcahies ^ !♦ e, quacenu^ habentquidquam SUDM, a DEI decreto penderir^ per-§, 27J. quod quippe prsecurunr; Ficri igituti nonpoieft, ut elcdio Perro quidquamadjudiceci quod adhuc exrra ordinem corfiderarus nondifm» h^et; aliter enim vel aliena deccrneret , contra. juiHtiam , jf.Z73i vel decerncndo omne SUUM tdt«.rft, quod cfl contra §.27^ NON ENIM
DEUS
(^ap, 111. de PrAieflinAtUne. <^7
DEUS DECERNENDO REM vcl P O S >' I B I- LEM vel ORDINATE PR^STABILEM RED- DIT/ SED QUONIAM POSSIBILIS ET O R D I N AT£ PR^STABILIS jam anre EST, icicoqd^ decemir.
$• 279. Oblocjuetis : Vaji momento (*) deftinata ah diter* Ijtopm^ia; rta^fie licet fa/us aKtehexumfidety (3fi»e %ocdej}inata.(it^ tarneneodem momentopr.ffto fmt fidei \concedendjt dtvma cogitaHo ; no?^igitur Fetroadjudi» \cabatur ^ t^uodnon eratSWM, Atqui demomen- jtorum fuceffionenon €ft lis, faremaromnes, eam tn dtternitate ejje nulUm* S^^ dnordme rationis d\(^ quirirur, quem definivi* f, 174» not. * Petrus ali- Iquid SUUM habere debet, quod fit ipfo decrero <««- teriusy non tsmporis, auc morarum fHcce» denttum^ fed racionls crdine, quiaintelliginc- iquic, curDEUSfalutemdefllnare poflir, nifipra:- iftnus , in Petro ftiiile ah a^tejrno po/Ijbileni nexum, |or:iinem , fchcfin , quse ad falutem referatur , quac l^fSUUM cfticiat, a quodcflinatJoDEIalliciaturji jqua; nulia alia efTe potefl, njh ddts. ' ^
I '-St-' tnulare vagos diveitforum de decretif, DElparticiila- Xibus couceptus, f^iderit uuusquisque, ut fe ipfun^ intelligat. Mihi fic videtur , DKus unico a^u decer-, nit omnia. Datur i^itur unicum umverfah decYetum. In decreto autem ifto comprebenduntur pr^^mta , prA^ fenriay &futuraomnia, nongenericejohm ^ fedfpe- i CifjcQ^ & individualitex ; naturalia, & moralla, ^ !; giiritualia; honorumfuturido , ^malorumfermiffto^ woderatiOi direBio ^ impeditiOt emenf^atio , punitie^' Neque illa folunt injefefpeBata, fcdinferie & confi^r' cutione tam naturah per caujfas &effe^us , motiva^ msdia> ^ finss , quam mordiper merita ^pr&mta^
ftt P* h De Pr<tdeJii$utHBne
demerita d pe^ios ( ltj»quc DtUS Pctri ralutem primo noa <icccrait cxtra conncxioncm , nec (c cundo cogitat dcmum dccxpediendisadminiculis) Unum igitur DEl deeretnm eil idmque univerfale^ boc efl , omnia in univcrfumfa^a Sfata creatatar»m fml diJlinQijfmecompiexumt
§. z8e.
Sm igiturfententiaimmota, infaperabius, ac •mni dubio ma jor : Si EU&ioJuJlu de cauffts ittfiituts fuerit^ noH potdtjfe eamnoftfa^amfwjfe tntHttHJideL Dabimus vero etiam juflitias aliam notioncm, ab erudiflimo Mathematico invcmam , qua: non po- cefl non adprobari, eo con(ilio, ut etiam ex illius indole demonftremus, clcdionem non poffe ratio«| »ibu$obje<flivis,iisdemquepraccurrentibuj,prorru5 foluiam eflc, Definitio ita habet : luflitiami^itur tcmmodiffin%e ^ nifaUor^ definiemm caricatcm fa- pienCiSy h.G.fefuentemfajitentiadt^iata, Itafue^uod\ Carneades dixtfefertur^ juftitiam cflcfummam itulciciam, quia alicnis uctlicatibus confuii jubcap, ncglc^ispropriiss exiinorataejHsd^ fnmone natum efl.
$• zSi.
Caritasefi ^enevelentta unitferfalis^^ hnevelem* tia amandi)ftve dtligendt habttpu^ Amai e autemfive fliligere cft fcliGicate alterius dclcftarij vel fuod eodem reciditfeUcitatem aitenkm adfctfcere infu" atm. Vnde diffictiis nodus fdvttur^ magm etiamin 7ioeologta momentt , tjuomodo amor nen mercenariue detur \ tjUi fit afpe meeufjue & omni uttlitatis re^eClu feparatust fcU. ^uorumfeiicitas deie&at y eorumfelim titat noffram ingredttur^ nam cjua deie^ant , per fe ex^ fUHmur^ £t Htifulciororum cmcmpiatio ipfajucun"
da
Cap, Uh di PrAdefih^tionti i %f
Uefl^ piSid^fte tabftlaRaphAelinnteiligentemaffititi nflnullos cenfw ferat ; tta cum res pHidoraJtmHl etiam ^licttatss e/i capax , tra»/ftaffe^Msi» verHmamorem^ * • QHtaaHtemfafientiacaritatemdtri^eredebet^ \HiHS ^Ho^Me definitione opH4 erit, Arbttror antem Wh» tOh$ ' ?mtmm opttme fatisfieri^ [i faptekttam nihit dinuejje dtcamm , ^namipfam fcicncian) fclici* tac i S, Ifa rnrftu tn felicitatts nottonem revolvimur^ fHam expUcare hHjus loci mn efi* §. t%%, Auf igirur ettdio, rcmpirernii abhinc intcf faN \% i DEO lufccpcaj rarione$habuic/<^y?^/, ^\xx.non Hjias: Non jaftashabuilfe, rtemo piu$ dixair * Foig gitur jiiftarado, quare v.g. Johannem Apoftoluna iDEus pr^ juUa, cstedsqae Ph:;r:(aE s ab «cernoad- jicetet falua, Hoc aucera , ex definitionc |uAidae, g. 280. figmficat, caruatemeleSitomSy qua DEus Jq* iwnncm fuerit, prs rthquis, ^va^Uxui.futJfe [aften* tem u c. non finc r&rione ob jediva, mero Volendl Cafu , in Johannem iacam. Sapientia verfacur cir* ca ordincm rejrum, nexum,Sche(]n earum refpiciens^ yetuntas igttur eltgendt^ (\ raCioncs juftas ptac-
vias habec, cum &: fapiences caricaci fuar cli* gcnci pcaccurrcnces invenic, i. c. ordinem,. fchefin, nexum, quem v,g.Johanncs,anccde- iretum, habuic ad falHtem^ §. 28^. Qnod^ in qui s j Ptita tj} , pendebit eleElje dternM th elefits , dibebtt tgitttr htsfuHm DEta amorem eli* lentems cum tamen juftttia ejne nemint /jHid^uamp fkam fibt dsbeat, Hxc jam in antecedentibus func •ccupatat l\Qtifendet DBm^b objeoio^ iidecreta
fw
1^6 iPi LDe PrAdefiimtione
fuo prapciirrcntem oidinetti in illo reperiat \ debet m [ha fapttntisi j ut in cligendo otdinis tt(pt^um no^ diraictat , qu;:^ fapiencia cum ejuscaritstccbpulatr Jiiftifiam parit. vid. §. 275«. Ni^ hsec femperantj bcuJ DS habuerimus , ih ipfa lucfc caiigabimusi ^^
$.284; ^tiidigmr, peirgis, hotntnes ah dtternoper DeI potiHttam pr^fiabties aitof aialiis dtfttnxit^ ut htanti^ decretunipotfiertntjpeciari, ifi^Hodam ordiKeieltgetidii rei«fHi vero extra tfiutHordinem, reprbbandi? Qui Ja^fim efiy Ht/iordi?t€mele5itQmpr<zviHmpotsierint tn-i. £redt i catert extratllumfHhfitterint? Vehementet'" exaggerat hanc difficultatem Vir do^ftus : Stclariui loqui ere fua ejfe extjltmarent ^ (intclligit eos , qu{ cum nobis faciuntj dtcerent: Ante gratiam inpecca^ \ tis emnes jutdem mortuos^Jfe natura, fed ex nofiro ar».^ bttrio pendere ^ utrum vehmvu magis , an minus ejfi. inortuii Solos rigenerari , ^ut praparando , non re/& ftendo minus mortui relicjuis effe velint i Sed uti iiii^t mortuorHm alto aUtit neqkit ma£ts aut minus ejfe mor^' ttiits: Ita cjuamdtH in pecatismortut fumiiS d^ualtie?^ mot tuifumw . Non potefl ^uis alio miniii effe mortiiw^ nifi (fuatefiUs vivere incepii, ISlok voluntarte igttkr resf liftere her^io poteji ^ ntji quijamvtvati \^
iPutat igitur Vir do(9i:us?, uti' ih tempofd
Uemoinpeccatts mortuusfe ipfum a cateris, eadem in^ jelictt4teocCupatist diflinguertt^ ordtnem grattt aui vitdb tngredi , velfalttm ejus occafionem darepotuerit : , ttd idem quoque verum ah aterno Juijfe ^ necpotiitjfl propterea, ante decretum^ alios tn cjitodam gratt(& or-^
dtne invemri , nili voluntas divina ica deftina-,,
Vericy.
Cafitlf. (ie VrddtflinAtwnei 19^
V cr it , jdiHtdm igitttr rattonibtts olye^tvisnecej^ario I tjfe eUEhone?v. Refpondebo pnus' Verbiseruditi ' fcripcoris j qiiam meam qaicicm rententiam cx* piomfero.
§. 286.
Refpondemht ^ ^nod in ddmuenda gratia Hintfi
fecHndnm Kos mhll pijit iflttfi madt htimo nondum re^isl
I mtHs^tit ex haBsntii' dtclis Ifuufe^nier ^dparer^morsi^fte
, iliiHs ffirttudis fatts td oflendtt. Sed fjnod m refpuend^
tj^HQCjue gratia mhd valeat^ tnm non feqwtur^ejHam not§
exphra/i^ mcrtuumeffeinpeccanSi confecjHttur^ trre^
gemtHm non effepeccatorem , noneffe maltttofHm^ noti
i>dere in malo ^ cujm' potius contrartumex hac ipfn
phrafly ntrhtne negaiHro^clarecoKflat.AitHdigttHrefll
! ttiorcuum eile in peccans, ahud niortuunt
elle pcccaciS ) feu hono non refiflerei idnon refpuerCy
I ii non adverfariyiaeijHe adeo morsfptritf^lts ultra com^
Iparattonis tertium efl extendenda. Et auanqHarfi
komo coHvirtendHs omntpotenteDEi^virthtetnviiafti
fpiritHaiem refufcitetHr : h^c tamen ordinata efl^ (i^
h^ prohavimHS ^ repflentidm nonexciHditi
§* ni^
hiovi, quici heic AdveufariJ regefatiri Refi/ti pvffegratix , immo neceffario refifit , uitro concedunt \ SedcHmcmnesexa^HOy Utpotc mortui infceJo- fibus j re/ifianty ejui fit ^ ut tjHidam cifiH^ari de/t*: ftanty adfrugem revccandi^ c&teri ebflreperepergant ^ inimo mAiitnfHt reitncjuendt. Hujus difcrimmis ra-* tionem Adverfarii anqujrunc. Nam ii in complti- ribus pietatis vis & efficacia non planiatur^ quia r-e- (iftunc urgenci gratise ftimulo; profedo in c^eterii cadcm pUncabicur, qugBiamiiaudqusqftamre^iie*
rttnt'
%yi P* /. De Prddtjlin(tti§ni,
runt. jiHt hi , Ht non rcfiltcrent , infita habue* fNftt potcfiatey dut fjon : Siprws i videnrur momcn- mra confeqai, qua: Adverfarius oppofuir, §^294« nimium habere no!l in noftra poteftace > u- trum vclimus morcui manerc , nec nc > 5f dic^s i (^HOS gratiatriumfhaverit^ k DEO accefipi ttec ix fe ipfis habnijfe , uc non rcfifterenc 5 mania fcftum cft, ptirao ecs quireftitctunt, tali grati^ dc- ftitotos iuiffe , ucnon rcfiftcrcftc ^ DEum igitur* cum potuerit, nce tamen dederit talem gtatiam ^ «05 noluifle fcrvatos j Secundo i quiaeriim,f/r »0^ tefiftas^ aDEOeft: rcquiturj ubi hascgratiaj Hi nonrefiftas^ ^xt^ te non pofTe refiftere : aluergraiia DEI , quspfacerc poteft, ut non refiftaSi pati tamett foSet ^ ut refifieres i camque ciudercs, quod eon^ tradi^ioni obnoxium cft«
tixc cft prscipua difticultai ^ qna hotis Adrcf^ farii occurrunt , quam diftimuiare nului , ne n6t< f fatis candide hac in eauffa vcrlari vidcrcr^ Mea qui- dcm fententia, fi idcai redc evolvctis^ plana orahbt ^ cxpcdita crunt. Homo & naturali impetu ^ #* quadam ulcro eoncrada morofir^Jtc,^//^^^)»' tigratid, novam vitam aeeenfurAy nonpoteft non oh* lu^ari^ Naturali inftin<^u non poflum non in ea fcrri» quae fcnfibus, 6<, ^ihaviiathhndmtiixxt ^ fiv^' per 0EiI Icgcs prohibita fint , (ive ftiinus. Omnij illeimpccus, qui deliberacam mentiseogi- taiionem praccurric> nacaralis eft, & moii» rofoopponiCUr. Jaravcroindeabinfantia, tuiii f ucnilonttn 9 ^ui rationis ufum {lOQdum fant cotw
&tilt1.
^t¥f*^
i^AfJi^de?rsdffiil9Ati6fifl t^J
Tecuri, tum noftrocxcmploecJocetonr^ Mrrttri KQS a(f vmni(fus%llis^ ^kACMtt<fue iucHtidtt^ttf, txiJafMif^ $i9MSy ^isMtvi^iaf iid^etltum ^eiexi^nni&L tb* li^u<ktCccepta»t^ Cumigicurvetbtiry DtiuKlivio* inem terura antehae grattrum, & fidfcihtt' in i s te-* bus collocaDdain nobis commend^et, quarum^udit adhuc non fuimus capti ^ hcr; pciTumus non carunl
Ad hanc naturalcin ^ quS ctrtn rebus ce&lefti^ buscollidimur, pogmtt) ^ acaei^iit aita ^ dcflrriaco ficpe confilid y ac dard opera ir//»^& cckttafca^ Agnof imus mehora ex DEI verbo , & pr obamus 5 fc • offt^tuutn incontrariampartemrap eniininvis obtemperatenonfinit Vicl^ 26.^7.2^. ieqq. An* te rationis ufum alFettus ni ftros in rcs ter^^^Oires tamdiu tteccffatio fccuri lUmus, donectoofto in* lcllc^us luminCj eahi confuetudinem c^' hciaaveti- cnus jamjam | qdam matutefccnte rationiS Utu y dc» mere notumus. (*)
Ci) 'ngciiiofa fuQC. qnap |cr feanicc tra^it Scriptdr jidfr ^bfcurus : U^as hilffts etntn Paiienm , icanf: tf gUich fUbkt^ tia/i et kramk ifl, wahn ?*■ gkH hgd ' inifft , da^ dte Arttnty mdeY fhne kvaynkhii dienlicb ifi, wann er dabey einen tckei fm deYfel* hgen bat^ oder rvann (kine Kramhheit fofiarck 'f^i dafi fie die Artzney nicht hy ihm hydefi fQmcrri ibn zwingety fii wieder vonjich zu hreihen, Zit gelchmigen^ daji es nocb fcblimmef ifi ,, w^fin ir tnar die Medicm vor fich wohl Terflehet ^ 'a'& fcb dtircbaus Btredct y er feynithtditpatienty /&»• dsrn er fey gefund^ und der Metf^ctiu der ihn cu^ riren foU^ Jsy kranck, Danft es we den ja insgi^ inein loiche Vatienten vbr die gefakrlichfle iehal^ UPi ^S ikrt KrAmkheit nifhtfuifltn. Sm bdhttk
— ^— M- ' I n , II1.M i'ii^m II». I Mtmm.m 1. ■ 1— ■Plf—— M—
jr/V /w vofi^tn Capitel fefagt , ^^ «'» Adenfch, der Jeine Be^ierden dAmpffen jvohe , e/we« l^orJAtz fich zu hnjjern] utjd tine rerhtfchaffene Attcncion tnithringen 'mujje , und daf ihm diefe kc» Adenjch gehen kosnne^ Er feltfi ift ja unmstglich ^efcbickt 1 )i4^Ui iniiem es fcbwekfMxgehet ^ daf er fiir fich . .., erkennet. daji das^ w^s ihn behenfchet» ictje fey» Weil dasy was ihn be^he^rfchet , bosfe ifi , mdfeinen Verfland einnehmet , daji derfelbe folches vor gut hdt , Tvle will der Verftand die Kr^fftt krkgen , iijifein herrfihendes IFejeH amufeinden,
$♦ 290« Cum igitur homines & nacurali §/287. & Rioroso afFcdu, dthberatoqu^ conTiIiortonpof- ^ntnonafficicnfigratiseponcreobicem,nonfdnint non abborrete ab hs rebus , quas li«vinae func , Sc ^ «aturaii appetitu remotiorts: cjmmodotandem\ Ci omnes ex xquo refiftunt,. ahiprxaliisr^S'^;^'^»/*»' adfrHgem} Ant lonhentAltquidtnfoteflafefna^ tnm ipfifemet difcermnt j uiHt Konhabent cjnid^uam^ tuin adfolam arbttritim DEtrefirentur cmwa^ uec, quia oranes ex asquo oblu6tantur, in homiriibus rario di(criminis erit , cur alter fmva vita mgeatur , alter
Rcfpondeo hic cum formula concordi^p.^7 1* JEtfl Htrumefue ium Conctona^<frif plantare & rt^are^ ium Aiidltoris currere ^ Velle^ frtiflra ommmefffent , neque convcrfio fequerett^r ^nifiSptrttus S vtrt^s ^yope-' ratto accederet , cjui per verbumfrddicatum (3 audi- tum corda tlluminat^^ ccnvertit^ut homiiidi verbo cre» dere C^ affentiripoffint : Tamen neejue conctonatcr^ «^- <iue Audmr NB. dehac Sptrttus S.jnratia dubttar^ de-
inmt.
Cap.llLde Pradeflinationel i^$
-»-»^.-~-«— ^»M« m ,.r.,., . .1 ,■■, ■ I ■■ <,
teKt, Quinpottus Htenfue certojcitiii A' />. fi vet hum- DEi jttxia mandatHm ^ votuntatetn D Ei ptt^e t^ (tn' cere prdidtcatum fuerir, & NB. HOAiiNES D' Ll GENTFR ET SERIO AUSC ULTAVERiNT ILLUDQUE MEDiTATlFUERlNT, ceftiffum Domintim gratiafHa frajentem adejje , ^ lar^^yi fa^ Ht paulo ante dxBum ^ ^h£ homo altas (Htsproprut vp rikfis^ neque ^ccifere neque dare potefli
Aretio ufu adminicnhfum fAda^ogkorhnt ^f^c»- pendet, ucaltcrumdivinajgrac.x Vrs novp vjta' animarc poific, akcrumnonpoffir. i].\ m faacurali tua poteflare tft | librum q'.'errpii?m le^ gcre, aut nonlrgerc) fs eo tradiiuS medinri,' auc non meditari; ex Pracccptore d'? ei^rum fccflo renfu rcilcitari , aut non rcifcitari; ReditatJofiireJ: omnem vir^m , quod facei c de^enr j q^v artf m proficentur, inhacrereautnoninhcerere . n glgea- Um , rupirurn^ focordem, romnolentum tfTe t iW' ^thmtuarum^ quas nauia ing neravit^ viruwel}^ nferhum Dtl tegere , audtre , vel nc^ legere & i^oH audtre^ meditari , Ron meditari, per orrncm Vitaltl in ftudium illius ferium incumbere, vel non jn* Gumbere* Hocoir.nem tuamcapacitatemexhautif^ quam ad Dovs mentis indaurationcm confcrrti pote$«
Qudd fifeceris, certiffime inftitutum fuccediC j
per §6290. & ad novamvitam pla(*canv^am vai<.bic* A-onfitccedet ^ cjUtaeleEius efi^ Jed^ ejUiatehocfaBu^ Yum lihere^ divinafa^acttas abxtetno prafenfe^i ide$ aba^rerno, cbconcipjendam indcfidem, eletlusei* ReliftiS quid^m <k nacurae impetUj ik alFc<ftu moro* N % iok
£^fi P. L De fride0$nAtioti$
fo; quxtibi Virbumcxponcc, val Jcmoledaingra^ ca, abfurda, &rejedlaneaYidebuncur: Sarpcedam ^eliberaco coofilio , facies, quzabe6ali<^nir[jma fant ; 7« coMtrapftgnamprdfe^uerei idcm VCrbuni
in a^ftuaacium aifeduum undis fubinde ani-
mo agira , Pfal. ll^.y.n.fet fMtte^ ut tepfiendi ctmattts fenfim trati^utllet^grattatt» jmifftpandatt Spi^ rkutn 5. UrgUtHr^ inicium , progreflum, & COmplcmenCum ttovd vita tecnm comtt^Htticet % foanfuro ceiu omni negociopacienco, immo W9 refragantCy ut modo dixi, (i ab hoc folo difcef^ fcris, quod notinifipddagagicHmefty qaod tu vcrbum tcAe cra(^averis«
Ex quo intelligicur , quid refpondeftdum fit dubio$.2S7. allato. Sipcrgratiami quafic,«/w« tejiftas» (ignificetur» ejusmodi efiicacia, HttHmuUH* mtttesajfe^ins^ nacurales, & adfcicicii f»w^^- fcantttr \ %.%%%,! %^. profe^o ea k DEo efl , quanta quantaed, fed per verbum : $.25)5. at indenoa fcquitur, grari» non pofTe refifti , per verbi neglc- ^um. Quodfi vero per gratiam,^*^ noti refilittnrXxx* iiuas ejusmodidivinamvim, ^Haadtpfam'PerhiU* Qtonem rapians^ ^na notzpcjfts non duci ad tppHs medi* tattotiem,^Ha veltnvito tjerbi dtvifti fetifw oltVerfetHr^ tum vcro animum^»//(f/,f»rr^/,cff*/>^r,pofrcfluraquc invida ratione, tr-neat ifateor^hoc fcnfu penes te ip« fum tiV\ uc rcfi[laj,& non tGfidsLs^eJusmodigratiamg ordinario curfu, (de fingularibus D£I viis quxflio Don eil) qua ad ipfam le6^ionem S.Codicis,ad ipfum «uditum vel obtortocollo rapiaris, ttondari^ necper fapienttamdtvtttam dartpoffe. Solus igicur ille re-
iiflcndt
Caf.ilL De Pr^deflUtiQne, i$y
fiftendiconacusmortifcr, &funeftuscfl:, ac difcrimcn credencium &C non credenciuni pariCy qut in ncglc£tuadminiculorumgra«9 tix pon! folct.
Nunc qu2ro quicl in hac fentcntia fit , vel DEO indignum, vclhomininimisgloriofum? Angratis peculiari quoque ad td egemus^ UC audiamus, me« diccmurque vcrbum, annon infitum a natur» cft , ut re$ obvias pofTimus ponderare? Omnes^ in- quis, verbnm trallant^ frafertim T^eob^i, nec /4« Tnen omnes revocanthr ad dtvtnamfrH£em,Atqm hasc cdam culpa ipforum eft. TraSiant udque, fed n$m dextre tra&ant. Sed tpfa traciatio, pergif , dextra m DEO e/L Si pcr dexcram cradfcacioncm intclliga» fanEtosgMflfts^ ^tiihus mens ex verho anCla efi : Hebr. ^. V. f. concedoeama DEO proficifci , fcd absqae mex caufTs decrimenco : Sin pcr dexrram tra^atio« Uem (\^r\\^c^sinteiligenttam clartffimor/fm defideCf effictts Clortjhanis agentit^m oraculorum , ncgo te cflc audivndum ; namque eiusmoJicapacitacem in cra« dandis S. iitteris nacuras viribus comparari poSc » vel exemplo Theologorum impiorum tgnofcitur. Hi igifur (i verbum ad feadplicarunc, fi, graciac prasveniencis (limulos, quos ex perveftigaco , fuis vinbus, quorundam or^ulorum fenfu, inanimo habenc, adbibica adtenci(i|i)e,ulcerius progredifiae- rcnt (nam nonnifi in acccnco poceft opcrari vcrbum,accencioncm vcro, carceris paribus^ inpoceftace noftra ficam novimus) fi mcmo- riam convi(5lionum non fupino negleda dimittc* rem, nifi cricicis pocius, f$lcmi$is^ hijioricit N 3 vetbi
vtibi confiderationibus indulgerent , quam prJt- /ftftis ; prof" Olo verbum vim ruam cxfereret, fe<:a- lUia cciT.llimedivinarrugc: Sed tanscnabsqucilio'. jum auxiliovci minimo,
§. 29^f Noncnlmexatrcntionc, nneditatioBc, le^bio-, r.e, qLia*, fi novas vit«locus conccdendasfir, rcqui- runrur, mngls feqnitur, no$iilisinternisanimico- .i).it*b\is vel tantillum ad cordisnovinaralesconta- liiTr,quam Mo^es ad illud divinjE potenrix fpecimen ': i.o}uai;(rt; quidquam dicendus cft, quum ex percufiii' ba^Cuio rupeeiicienda fitientibus aqua fuir. Quid- q'i>d h^. icme;Eef<»nrcnria?§. ip^.oppofueris^ proba- turus : </ero^y.ri DEoglortam^ Jiy ad atfe»tto*tem verU wedir^ttonemijHe (^c, debuatn,gratiaoperett4r : id eti- am opponi poit^\ hiftoriar, quaKfecenffr, percufsJi petta a^^uam fecutam^ Animum fitbit : verafime^ fe»ttemta efet ^ DEus dererminarecur a verbi tr.aarione,quamnosfufcipiemus: Quid? (ij Scripturac hoftis ruum ratiociniumfecutus, ^egcre-» j rer ? reraftde Mofe narvAta hfloriaforety tum VEui \ fependrffet ex hacuU Mops ^ efuodefi lon^e ahfurdiffi^^ fKHM, Quidquid Empa;v^« refponderis , fibieftGil refpbnfiim. Inftas: Stnnte taac fentenrta^ eventtu Xflvx vit£y ejtudem^ue cotlefits^ ex naturalt aSlioney le- ^tonis^ medtfattonis^ quk verhum traEiatur^ fujpenftu foret. Scd audi ScriprCira: Huflem : admiffkiHkdeMo'^ Je htftork^divna eademque naturam furergreffa henig* nttoA ^ effcacia^ ^ug, adpotandos fattscentei perttnutt^ fufpeni.] faiffet ex naturali moru manus, qul
baculus pcrrrfuTallifus. Pergis; Quodfi le* €Uf knic ffnteft:$4 difi4r^foteJi hom^fe ad mvam vtra m
€ap* UL de Pr^deflinatiofie^ l^ ^
frttpayare^pote/i veHe vtvere: Scd cavc nr finjili acu* iTiine hortis illam hiftoriam lactfTit ; Q^Hodfi vera ejfetit , ^«df de Mo[e memorUprodita , potHiJfet Mejet "pfApara tanttm adhihe^e^ ac dtvimefficacU^hacHU t^tt^ fr^berg adttnm adeUcteHias ^cjptas»
§• 297. Sintillima efl HtHtn^^ue eventus ratio, E *. d em e^caciaDEijquasexpetraaquam clicuic, mentem nobis indit novam. Sed quemadmodum Mofe tion una agente, fed prsefente duntaxat, ^^«4 /w»^ € V y«^f fcatnrtrejujfa : Sk &, nobis non in fo- cietacem ibperarionis veniencibus > nova plantatur vita : Scd ad prarfentiam (olumi/ltfu medttatie'* nt^ y attenttoms^ quacifca verbum ver{amur, f»«a^« DEm accendit vires dtvina^. Nihii intereft inrcr ca* fum utrumque, nifi quod divinaoperatioextraM©- fen ia rupc fe prodiderit, illo percuticnte, hic vero eadem fe manifelhc in homine, ut primum hic v^r- bum ie^it, & meditatur. StA hoc ejusmodi cft, ut ad eludendum comparationistcrtium nihil faciat»
PeUgiumfapit ^mQ^\%^hAcfententia\ fedfalli te, §. 29^ '^79. probavi. Idcjuod eotisejue eredam» dtm oft€n% eris , Mofen aliefutd adeliciendas expetra a-^tia6 contHltffe y quiardpemperctifferiti Ut autem inrelligas, cjmmododivtna efficactaomnis , quxcun- que ad resconditasf^^rasproditefolet, determi- « e cu r , i . e. h ! s , i 1 1 1 s ve itmiitii^tu circHmfcrtl?atur^ non exparceDEI, fed exparceipfaruni re- runi , quas atcingic j redeundum tibi erit in me- moriam eorum, qu^E §. 195 .C. II, dida funt. Nimi». rum tam ingratia quara innaturA regno vircs DHl ia N 4 rebus
itDus dcterminanrur, ac ruii afficiuntur modis^ pa a.Mtuos ir» Syftematcncxus, DEu^fqa^ vires , nifi li bi ip(e concrarius ftngatnr, deterniinare lieqt ir. §. i^^Xl, I|. QujdfitgttMir jnrat^ tn uno effe* (iwn 4;. ingnt , 19 4 /f ro »mi , <ryi« rf# ratiofemper ai
i'?mi.is^n$9 graqan» limicaatc, arfigtHA^ efi^
f. 299. Nemoeft, quin, (1 paedagQgiam fecuturns cA fet, grauspo(retiiedcompus, §79.0.1, Sedcftm ^iter al ero Uumrem opfortmttAtemhal^at , ut v. g„ Chriftiani refpcftu gcntium; publicaf/w«i f/w r^i caufTa , aSyftematc ipfot non fola DEJ ^V«h/«, periraeft, ^m^<gn4rHmmce(fuatet q»ai konumpHbUcumpajcit^ ponitur. Itaque haec necef- <>tas gratiarn DEt fimitat, StApmilts etiam ^^«jjSi C/f . pbi in cadem gratiap abiindantia duo cxfi- <lunt, quorum ^Awgratiaafficitur, <»iA«f mH\uemm In altero cnim non afFefto major focordia , torpor Intolerabilior , gravior ncgligentia gratiam & efas C^urfum it^ defimvifre inteiligitur , ut plus uhr^ •PO migraverit, vid, h«c probata §. 1 j? f . feqq,
$♦ 300, t..
Jara dfmnm folvi ilhid dubium ^r^t^^^ qiiorJ $. 2 JJj, occurrir. Cum ab x erno in Syftemate A^ §. iCi^.ciecSkuroNumini c^bverfatus iuerit hinc h* h^nnciy liiyttc p^aji^ogia ve^ h ufurus y iffwejfudafi Jibcre eadew ah^fnrt^ ; vel potius , nr omnem ara» i);guiratem cffugj^jm , cum in Syftematc A. potucrie i DEO propftaii hhannef , qui & pofTct , &, fi Sy^ ilema condcrerur , vellet pof Jigogia uti; comr$ *?? ¥Q ^riarn e?:hibcri jRi eodem rcrqm etdincfudM^
C4p. llh dt PrsdefiiH4tiotit. jot
qui quidcm p >iicc, (<;d, (\ condfretur Syftema, DoHct pasdagogia bcne uti: acccflit DEI decrc- tum , ac hoc Syttcma olim cxitfentiutn nttmer^ dtfiin^vtt , t/( na^tig aif^fernomitcfiteurum ftierit^ ^Hod ante deeremm dHntaxar f0.htU erat. 5i a igitur quaeras , quktaifium (n , «^ ^//^^ ordtnemfaltt^ fts eU^i0»t pravtum tttgredt pottterit, altefxm? Re» fpondco: Utcrquc j^Otuk ic.padagegtee,w Mofei eliccrcaquamexpccra. Si ir.(\€s: cur alcer vo« luenc, alcer nolueric? Dico idcffe « rauone Syftematis:^ Qbracioncmpublicam, in gratiana proditpris, non mutandf. $. 115, fcq. C H, Mx Syftcmaceenim iiberc Proditor^ vifo argcnto, pecafionem arrtpmt , deferendi Ch^ifiHm^ Qaamvij fotte in alio rerum ordine, fi v» g. ipfi Servatorper» fttuus monicor acQubuifTec, finunquamafeai Pfianfeoseum dimififiet, SccpotmJfetfieri^Htetfamg quod noluic, voluiflcc, Sed qui$ tale Syflcmi iJDEO exjgat , quqd omm\xmvoh»tati eHciend^e at • tcmperatum fit? cum Utique facultas p^dagogia eujRiulacifiimc futliciat,
$. 301, Acris A^vefariu?, q lae ^. anieced,dicuntur, fcquencibus hUs imv^>^nai : Quidrudin ari^ttrio bo* tmms faerit . ^Ham^brem alii*« pt a a''9 falutem conff^ ^jHatHr^ aHtma't4merit^ atitiKdiferens ^ auhonutik Sedc'imm^Hema'.Hi}ieffepoffir a ^'^0 nn^poft univerfa^ ftmgyatiam f^cmirrts fpUfA peJet , netfHe ettam tndiffg* rem^ u* fapte^^tey L:ifkerusp.7^. dem^nflrat : nemi> fa*i4m^*tfts tflm, i''9d a n^if^ro^rhttriopratergratidmi 4d nn^^h' tm conver flbnfm re]'**^nHr , non vere tfonHm m/hmaVfrit. Id igttnr am a gra^inefif OficfoU
»1 jp. /. De Pmdeftinatidne,
fratia omnis in hominibHS regenerandisautHonre" generandis.difcriminis catijja efl : atit a liberoarlfi' trio ali^uidhoni a libero hominis in peccatis adhftC' mortui arbitrioproflcijcipejfe volfint,qt4o aliiprAaUis converjionem , fidem ^Jalutem confequantHr,
§. JOZ.
Tn hoc difcnrfu multa furic ambigaa. Primo id, iuamobrem alius prdi alio Jalutem conjecjuatur figni* ficare poa^L.ufam adminiculorum padagogi^^confer* re adjalmem aliquid vere , cum tamen \s fe dunra* xat ad gratiam ac falutem habeac, uci baculus Mofis petrara percutienr'.s,ad elicicam aquam. Vel,(i ma- viiyufus adminiculorufn pAdagogtA fimilis tHjBibus^ auibus terramferiehat Rexpopulihel-rAi, i Reg.13. quos i^Ttus vidoria recuta, ^at non cx viribus eorum, (cd naturam fupergredienteefficacia DEI j tametd iftus condiiioriis fine qua non fuidet fecuta vi\Soria% titulo adpellandi ftut. Qudd fiveroca ip\n^({s(^alitis pr£ aliofalt4tem confequiturper alicjuid auodin fe habet') denotet hoc , pendere ah hominihHS gratia: li ni itationem, ipfos n ortales ex fe habe- realiquid , quo gratia: affluentis \n^mdi\is determi" nenty deftniant, MODIS circumfcsibant, acdiftin- pjuant; profe(^o abfuidum non eil:, homines gra- tiam DEI limitareacdiftinguere, Sicutienim nuIU limitatiG,qua talis,a DEO ert;§ , 1 5 9. 1 60. I^ i .feqq. C. II. Si nec ca, qua vires divinse, inpiantando novo corde, dcterminancur. Si , curgratia aliter iH melancholiCO , aliter in c\io\QnQOy aliterin fanguinco operetur , quAras , nonfuppetit reffonfo uEaquamhdiCy quia unius cujusqucttmpcra- i tikCiiCi iiatuxa &: indoles divinam cifioaciam
certis
Cap, UL de PrddeHtnatiene, i o j
ccrc;smodisafl"ecic, Nam utiinorgano vlnii. co rpirantis vend una eademque efHcacja e(t , qiiae demum tibiarum diverlacapacitarcitadetermltiap tur, utdiverrifoniexcitari ^o((mi litaHnaeadem-^ auegratia, tum racionc toc us mundj, tu n Ijngoioruni refpedu , ^er ilU ohjeBa dHermi- .jtatnr , qmbHS ajjiciendis ccelo miffa ejK §. 503. Nc hc^c occafione tancumamoenac (imilitudi- nis , ab organo peticaB mulico, \n mentem mjhi ve- nide credas \ eorum v^dtatem ex imis ph lofophiac iundamentis firmaricommonftrabp. .Quaeritur cht 0^ in univerft terra loeornm regionnmqHe.qHantHm sdgratiiilHmen, mAgna varietasfit : 6i in Ii '.g .di$, codem i^raciae pulfu ma^tatis, €ffe(5tu5»dircrimen in- genscxfiilac ? Racio non poteft aliaefTe, quod pauci ob(ervarunt,quam generalis, &;exiprarerura ^i/e- turalimitata^^txi^tm. OMNIS DISTINCTIO R£ALISAKGUiTALT£RUTRIUS,autucrius- que DISTINCTI NATTTRAMFINITAM,
§. 504*
^S^i^/^finibuSac limitatione nHlla poteftcogi- {arir^idillincta, Nam&, quodaDEOdiftin- dum e(l, per {uos limires diflindum cft, quoj fi Bullos haberec, efetipfe DEus.ntc abeo diveruim. Finitum eft, quodah.]i?ibLisr;?.ncumperfedionibus ornaturiinfinituTieft.cuioa-snescompetiior, quot' quot cogitari poffunt,-*^^ infinite igitur difiinguitttr finicum per fine*;. Poflres ipfkfimtdL dferautu^ difiant varietate limitum.qms alid HOjhal^ent,ali<t ALIOS. 'Nec quidquaui poteft ab aho efte diver- funi,nifi vel utrumqne,velalteratrum certc finicqm fit, Vid. Jurispiisd, Theol. §. 3 1 . C. I, S. L
1^04 ^* ^* ^^ PrddefliHdtiene
$. 5or.
Cum igitur nullareiumdiftint^iocflcqueat, j «ifiper, &: propcer carum limitcs & fincs;J.|oj. 104« d^oi^propterea adio divina omnis infiiiitA fit : lt<\mt\iXtH6H poffe €dm racione fai ter/tfwi c^ cttc* fius Tforie difttHgui, nijio ' resfiyjitas, quarum eap/t" eitds chm isaturalis , tnm moralis diveila, opcratio» jiem DEI immenfam, ex (e, dc in fe non diftin^ra, dividit & determinatt (ed fccundum eHe^us.dC ▼€• iligia » ut alia ab aliis difccrni poHint* §. $0<S.
Dicam prefTas :Gratia illa,qu2 inMtmdopr* Isominibus emendandis operatur.aut didindain (e f ft^ antequam (ordmc rationis §. 174, not. * ter- ninum , quo dedinata eft , i. e. homincs direrfa indolis attingic; tum datur in DEO vis diflin^a in & per fe, i. e. e:c §. 9P4 limitata , finica; nam ubi* cunque una res non eft alccra , ibi incervenit/W mtriitc^fie tftve ex akera parteXitniS^mii una abalte^ ra feparit. Aac vero gracia DEI cum demum diftin- fta elTe coeptar, quum terminum artigit , f jusque ob divcrlam capaciutem varios effcduspepcritj tum habemus quod volumus : difiiftgHitHr unns ab aiterQ,reJpe^umvitvitahiC]C acceptar, illinc con acccpca: , pcr&: propter natorales fuos limi* tes, quibus urerque gratiam DEI excipir : dum alter Jeeordia , torpore gratidpr^Jldiis nrgentihus modHfik pffwVHUNC , alter ALICJM , tertiusvero medita* tioHe^ attentione , adiduu IrdioDc verbi divini pcr- mictit , utgratia ammifines z»^m, fuis, nec ho- minum viribusomnia eacfficitr, qqxrcquirun* w% quotks nova vica plantaodaeft.
CAf. 111 de PrAdefiinatknel 19$
i>ii, iiiiiii III III < «ii '1 ■ ■ I
Qui alirer fcntiunr, DEum finicutD & a fe ipfo diilindlum faciunc. Si ^ic^s : /y>9</f illHdqHod alifts fupina verbi traBatione obicem ponat ? Hahtne in fua foteftate adnndere , meditari ? Quidni 'iyid. i §.282. Inftas : ita demfintproditftrfeflilentij/fma li» >i beri arbitrii idololatria.damnata in Brafme. Apage lllas argutiai,qaa$jamcontutavi. §.29^. icem joj^. Tantum abeit uc hacDEO fcntencia quidquara glo* riae decrah .uur, vel ut ob eam cx rcbusconditis pcn« deac, qaantum abeft, uCcxiispendeaC, y?»z?/«^4* demque eJH$ immenfafotenitiainfabricandomHnd^ pcr varias res Creacas, iccundum ciFe^US , Varii dsterminatafuerit^ necfotuerit difiin^afuijfet antc ^HAm ejfdiHm attingeret. Qupd cnim in prima crcatiooe DEO nonmglurium.idcmne&ericiQin* ftauracionc fada per Chriftum«
Capacitatctn rerum (pjiiffivo fenfu) quas DEI operatio afficic, dupliccm e^e wonHi, §. gof . moralem, &: phyiicam. UiacftquaBdam rc- tMm fihejis comparata ad bonnm fnblicnm civitati^ Dei umverfi , de quain Jurispr,Theoi*C. II. $. !• ^jUa Sc hcli eff.citnr, ut in qmbHsdam DEhs opcracl pfh;t>/^/f 0 bono pnbiicojn qmbHsdam non poditi nifiviolandaft utilitas fHblica.c^ux panas ingracts infiigendas eire , dicticat, ablaca majori pjcdagogi* ppporcunicate.Cfemper enim quardam opportunitts rcmanct etiam gentibus. vid. Cap. I. J. 79 ) Ca- pacitasphyiica ilU cit, qu^ DE'as rem extra fc Bon p Jtiftmft tinicam condere. S.I^S.CJI. <SC iu S/ftemacc calibus prsdicam finibuS| ^uosaliarum
2t>1S . ""P. l De Prddc'J}imiior.e
c.ooid,n^i^\\Mi> iciuni roncur(us permitrir. §.151» C II. £X Hbl^l OJr^ FONTIBUS OMNlS ClUTl^ OiST INCTIO MaN AT.
$. 309. llla capacicas rerum , getcrnis abbincfpatiis, apte dtcretum omiie, DEO obvcrfatajillud SUUM coriftituir, quod juftitia decreti fubfcquenrisnon poruit non rcfpicere, idcoque adbuc poftibihbus rantum rebus deftinare , quod SUUM erat, i. t.cH* jm srant ca^aces, S\ igitur Decretum DEI juftum cft, rationes objedlivas, (fidem & perfidiamjqui« bjds capacitas ralutis continexur, non p&ceft nQ& in* venire pr^vias*
Mea rcnfenria juftiiia> definitione genetica 1 explicari potcft ac dcbec per AMOREMUTILI- TATIS PUBLIC-^. Variat igirur juftitia prodifcri- mineutiiuamm publicarum. 'JHJium incivitateefi, tamdcivitati ftihliCit conducit ^ quod plerumqueie* ges in fa dthf iunr. 'JHfttim /^^enaturali dicitur , auod ad honum ^uiliCHm ipjins generis hHinani UT. SOCI ATIpenim r.Nairqut jfaita fervariyMis non _ necejfariis alias g^ntes non lacejji.amicitiam inter po»' pH/os coli, i?itercjt totiHsgeneris loHmani» quod maxi* niam ii. hocglubu lerraquuo rotietatem conftituir, cujus finis tft pubhca omnium populorum pax5i arntciiia* ^. 31 t*
Juftitia vcro P EI ciiperfeBil/JmHS & iwmenfHi fjntr militatis pulpiica cjr maximjL^ qu* ad {ocicca* cm , qua ouinei Sf 'iruus m Ccelo ac terra copulan* ' CUi,(copulari vero,'.'X <:< dem propoluoglori^^dtvi- n as (c u p o p a t f t) referenda efl, H i n cjuftitia ( hriffi cftiacni boiiihHjns^\xh\icik noifis ptr pecc*^tA
*vioUti f
Cap. UL de Prddeflimtione. 207
violath atpor, quaccnus pacieiiao & agendo "cumulatiirimc pcnfavic iilud detrimentHm ^ ^UGcl nos peccando intulimus Civitaa divins.
Si itaque, quod Ad verrarii.concc4unt>ck<aiQ- nis decrctum non (olum uc cxfequendum, /?^^ uc formandum iuftnm-dki. potcll ac debet, i.e. 4more honifHblici conce^tam^^.l i o tum im^hannem V, g. noupotnit tendere , »//?!praevia- jam cognitioae reprcErentatum , UC pubiice uCiicm, cjualis non (pr6tari potuirfine fide. Nam utfide deflitHtipeC' t.j/r, Rom. I4. ¥.13. idcoqye ^«^//V<e;/oAra?,e(re xrnelligMnHr»
Si dixeris, Johannem demum AD ^Gtin^ non
IN ea ciedtum , fidem effe eleclionis decreto^ordine r^tionis,f>ofleriorem : i,d pennde eft, ac ii paiam pr« t.- ferr.es : johannem eleElHm^ hD Htilitatem fHi?U^ c^^^i nony^ea^ '.ecretnm igicuriplum, idque ori- mn^n^ non fnijje jHflMm^qHia^otHerit coo^tare iQOmi» ??t7f?t»r [idede(iitutum,i.e. ucadhuc pubiicani liOxam , ideoquc alternm duntaxat decretnm , dc cx(eqarndo priuri formacum, quofidetexrcquutio dcftmarafic, jnftum demum ac folum fuiffe , quir omniae}U$modi fnnt, ut cum divinaejuftitisc gloria conciliari nequeanr, §. 314. Si DEUS «ligere f.ote(]: hominem UTadhuc fide dertuurum, lum etiam cooptare ut adhuc piiblicedaiTaiofum;$?d qui pubhce damnofa I ciigit , juftus non eft, veruT. injuilus ; DEus er.go , I «um juftus (ic, in omni dcci«co, (cmper & perfe-
aoS A /. I>* ?rAdeflinathttt
^^idime, tton poreft homini falutem deftinare , nifi
2ua {pt^ztar^taftqit4m pkhUte milis^^^\xo<i fine fide cri requir. Nullum hic t^ugium pacec , nifi , uc caufTris, DEnm diCirnefidiali^mdpHtlict (fonHni^ /0fepr^fi/ire'^S^d idadveriatur pumis philofephi* fuudamcniis » quardudtam j«ci» $« lae* §. iU. Pergltnus td rapien<iin) D£t, ofienrun^ eriam f« ipfius DOtiene non pc/Te non i ationes obje ^ivas, i, e* fidem , eledlioni prattial , judicati^ Sapienrid^ , idcam BonnuUi taleni fdrnnaRe) ut exiftiment, effe ferfeftioijem divinam, ^xJtJk^irdiM ddminicHU fimbus^ quos £tquipoilcnci arbicrio £bi pro' pofueric. Quas definitlo,(i ptobaca eftttriumf.hat utique AdverTariorum fencentiai Omms /kpientia if^ ae^hifelUntemDEi voluatatem refitvet$trj\\xx potc- ric HOS auc ILLOS BacSf/ane^HlU ratione o^jeStrifM eUgen^ tum demum fapiencixincervencuinquirerc Tias , <|ua ad illos Hnes perdueunt* Qtiodfi igicuc DEO vifum fuent,ALIOS fines,arbicrio liberrimo^ dejiinare , ac NUNC quidem defiinati funt j fapiens polTet ciTe D£I fpecimen,quod, Hl"^ eleBisfinibust fion eft. Sapientia igithr , ftantc hac defimtione^ nihil aHnd efi ^ c^nam promtitudofi attemperandi ad^ voluntatis arbitriHmin deli^endis finiknSy ut hicer" tis adminicHlis nttin^antur*
Hasc fapientiae nocio multts modis fpuria a<< reje^anea eft^ Cui^ (\ locus concedatur,primo fa« piens ahquid erit,quia voluntas hos fincs cccco eafil Cnondum cnim hic fapienr ia tegnat) adprobat^ qiii-» bus hi6c adminicula prudenter infervireponunt ^ ^•Q tutem viciffini YoluMf as b$sfints rat9S haMit ^
Cap. Ilh de Tr^deflimtione, 109
•1' i"'___ — 11. I II 1 1 .« »»
fluU (i ip/i fines , non faltim adminicula , faptenter contemperatacernHtitHr, Secundo; Qairapienriam ica defciibir , ut fines ipfos ab sequipolienti arbitrio dcftinaodos cenreac , nec lapientia ullibi inferviac, nififinium, per cercaadminicuh, exfequutioni: is fatcacur, neccfle eft, pojfe DEnm, non effer.fafapien'* tia^ etiam (jtioscHncjue fcopos y velpbitpftcontrartos^ frdfigere , tnm demnm faptenttffme hts ccnfequendis^ dtjptcere de medtorHm opportumtate» Sttd fertpoffc neget^nec volnntaem djutpsllentem credat in dejitnan" dts finibHS\ (i cujus rei rationcm in eo deiedu haben^ dam confirmetj habemus quod volumus, »1- wirnm ipfiettamfinium defiinationi fapientiapraflrH^ enda erit ', itaqae non hic intercurric ^EquipoIlens D£l arbicrium j icaque definicio allegaca fpuria eft:«
§. 517*
Confcnciunc haec raciocinia cum primis philo- fophiae axiomatis , quibus exploracum eft , §. l2o. feqq. »0» ideo ^mdcjtiam honttatis antfapienttxjpeci» me» ejfe , ijt^od DEus tta acftitpollentt arhttrio velttt id cjuod hac definicionc admiirafequerecur ;Sedidea vel/e DEum ali^uid, t^mdJapientU C^ bonitattsjpeci» menftt» llxc adeo evidentia (unc,uc mirum iedo- ribus videri poftic , quare tara folicicaopera injun- I gantur ; ncc camen noncercumcft, totum SyfiemA eieUtonts^ obieUtvis rattontbus foiutdt^ nttthts fapienti^ ideis , a fecundura ima fpcdletur fundamcnca.
§. 518.
Sapicncia igitur per me cft fumma DEl perfe^
Siio , ^ua res, (juamfieripotejt^ accHrattffime ordinat^
pcr antcccdcncia , & confequencia, pcr me«.
dia & fines, utjemper ex alteris rebtts ratio reddi
O toJ[i$,
Zlo P, 1. DeFrtdeJlinatiom.
fojfu, ijuamoh^em alter£ tta, ordwata, Pcrfapicn- tiam igirur Jicri non porcn:, uc res extra omne S^yfte- ma, §. i4f. vel cliganctir , vel in exillentiun* Theatro liitantur.
§. 319. Ex definicionchacintelligitur,ff»wrtf/in exi- ftendo tantnm a volHntatte fendeant^ c<stera vero ut poffibiles, uc vario orciine pra:ftabilc8^«/<- decretum DEOfuerintohverfata^ prius aliquid dc- bere,ut lapienter ordinatum,concipi,quam quidem dcftinatio divina acccdac. Mhtl enim DEus vult, «/)? quod jam ante poffibile &:ordinaCumcft, illinc per pocenciam , hinc per fapienciam. §. 520. Quod cum ica fic, la formandoclcdionis j decreco Johannes v. g. non potUiC aliter X)LO ob verfari, quam m cerro ad ralutem ordine, qui fiJa i fidc conti.iccur. Si exrra eum ordinem fpc^^a- tus fui(la,qui porui^fer decrerum tfle ^apiensPA^^w cumnoxi iolnm decret^m de falucc trxfequcnda , fcd&primoomniumad)U,iiLanda/^/7/tf«^<?^, fa- lencibus adver/ari.s , deheat^ i, e.raU, qiiod verfa- tum fueric ^ctrcares, qua )am '\n ordine locabi- lcS: faac Johannes a DEO fpedarus fuit rsnquam in quodam Glutis ordiue , qui nullus alius elle poc- c(t, quam fides.
Qui pucanrDEum primo de eligendo Johan- nc confiluim agiraflfe, rum (ordine rationis,non du- rationis) fucccllillealrerum confilium de eled:ione per Chriftum cxpcAKn<\iytlliprimHmtilHdco*}/iltttm
kfa^tmia fefaram^ fa(3:is, eciamfi vcrbisi«
Cap, 11/, de Prdtelefiifiattone\ 1 1 1
emni decretofemper pipientiam DEI depr.idicent, Nam li vt\ maxune plura dccreta ftatuas , cum ra* men mco arbitrio , etiam ordine tationis, nonnifi unicum fiti §.279« i^ot. * tamen etiam primu-m iilud dfcretum (apientia vacuum elTenonpoteritjverra- biturergocircaeligendos, ut in ordmeconftj- iwiossnamjine OtdinQ fapiemiamfingere^efl Mon^ iemfive valle concipere , quod proculomni dabio abfurdum. Qui igitur DEOprimumdecreturo, utinordincfalucispoiitus, obverfatuselt.isfl- ce dubio non AD fidem, Ud IN fiaecfteledus. Aiiter iapientia tantum attingeret fecundum decre- tum,nonprimum. uti §. 313.
Ad extremum etiam fanc^itatis facienda meri- tio cft. Sunt qui hancDEI perfed:ionem ita expli- , cant : SanBiitas divina non efi nid ahfolutiffmHS H' ntor , quo DEnsfe ipffim , ^ perfeEiionesffias , con- ftantijjme profeqmtur, Quodfi igiturfieri p offet, ut in dternis omninm creatHrarnm miferiis fno hmc amori confuleret fan^iffimum Numen , non poffeC tantum , fed dcbcret etiam velle &ternas omnium ireatnrarHrn miferias, Bona eft ha:c dcfinitio , fi fedleintelligatur, (ed ambiguo tamenfenfu fecun- ! dam elTe , vel ex eo corollario inteiligitur, quod ex ea Audor dcrivavic.
$. 5Z5.
Primo quidcm hac definitionenullatradituc notio explicatior. Cum enim fandiras amorad- peUctur DEI erga fuasipfius pQrh^ionQS, Ht intelli'^ o-as y quid lanctiiatis idcacomprehendat, nlteriHS invefii£ato opHs efi, quae, Sc quales fiac pei:fc<5tiones Q 1 illar,
11 1 P. /,Df Prdde/lmdtme,
illip, quas DEus tancupere amat ? Nam (i id ignorej;, qHodlihet ctiam detefiabile fa^umfantlijJmHm dici foterit^ dumajodo cui in mentcm veniat, DEum | hoc tcciirc, ut amoretnfuifignificer.
11^1 Au(^ores, quibus ha:c definitio , «^ /&Y0tf» *^f/7« abfolutAeleEiioms arrider, rdiquasDEi perff«> ^iones ita dcrcnbunt , ut candem omnis periedio/ num divinarum vis rc(olvatuj: in «quipollentem DEI volumatem» En argumentum ! SanEim^ in- quiunt, /V//j eft.qmaftinsferfeBiQnes corifiamijjimc amat §. JZA. Q^£ liiti pertediones iU* adco dea- ipafae? SapsentM, jufticia, pocentia. Q^^ eftSapiencii , Quaroex cn^s. ur intelligam , qoid DEjs la ntoper e ame t ? Sapientiji , m^uui^t, f/^ w- tm , qtio. adminicula parat ad fines VoluncaCQ acquip- licnci aeftinatas. Sa 'dus igitur DEus eft quum Up/en^iau d.r.:.i ue.cam viirutcm, qusexfe» ^uitur , quod volnntas £qmpollens elegit. §. 3 1 j*,
§' 325. Qiiid cft jnftifia OEI ? Refpor.dent illi : eftper' feEiio, cjud DEusftbi tribuit.cjHoddehetyOmnia autem fifi debet. §,2^^. '^u ciiam ea ilbi dcbe!;,quae & nol alu aias dcbanus , v. g» lalutem mcdicari omni- um ? «S^c. Nors, Unue igitur nolli, qualia iint €a, Qu.r DEiJi fibi dcber? Z^ D£usftbtdebety qfiA fimtinhocmfindo, Atqui tiunr etiam mala. Aobis tantHmfpint maUyOto nonfHntfufficit DEum velle fieri» iuitiuaigjtur cft ca y.iius^qua OIzHsfibiomnia tribuit, quA debet , i. e. qu^cui>quc vulc. Indc jurfus incelligicur : Quid iandicas fic ? eft smor fearum pcrfectionum, v.g. fapicaw» » ^ juftitiar ♦
Cap, lli, de Prddejfinatione, g 1 5
I» c. taliiim virtumm, quibus eligic quod vult, qmbus facit,qn?a Tibi deb^r, i. c, quod vult. Au- iitum admi(firirum teneatis, amici!
Tocus ergo per tcdjonum PFr mora* liumcomplexus, (ihos A jfT:ores|to':li.'s cft vo- Juntas. Huic nihsl przftruitur , hanc nihil prjc» cedit, nullum bonum, nuilammalum, quidqaid DEus vulc, bonum , quidquidaverfaturc6 ipso malum fic. Eciamh in progredu alitcr lo* quuntur, &, methodo Princ!pii<trion confentanel, ad verioTcm fenrentiim pofthmmio redeanc:camen illa funt ejusmodi, uc fubflraca finc opinioni »de ele- ^lione objedivis radonibus vacua, quam impug- namus.
§• J*7. Sj divina fandiras eft amorNuminisergaeas perfe(5fciones, quibs^s agcre potefij& eligerey quodjfhi debet, \, e. quod vuk. §. J i f . nihd tam fctleftum cogirari pareric, quod non (ubiranea metamorphofi D£us podic praslkre fandum. Quippe uitimum fandlitatis fundamencum rtfolvjtur tandem in vd- luntatem. ^anda erlt bla^phemia , / DEus velip , An<flurn adultermm^ farrum, reliqai,y? DEus velit^ 2^0-4 eft , inquis , httc nofira mens , ferinde acftDetis ta, (^uafihi contrariafmty Vol a n do fanBa redder* fofitt, Urgimur ultro, (♦) SanBa etiam illa ejfe^qHA 9ttillo pacie aO£I voluntate fendent-Pigo gracus pro lefponlione, quamelicerevolui. Nimcxeaelu- cet, illas perfe5liones , quasDHuS, UC fandas, amat, mtflto aliter explicandas ejfe,5c folicite caven- flura , neferia definitionum talisfiruatur , quarHm Q j extrem^
iI4 ^' ^* ^^ TrAdeflinAtione
tXiumapunEia tnfoUm volHntatemcadant, Uti fa-j d:um §. p4. }2 5.quocl(aepeconfutatumcft.
(■♦) SoliaecruditusBatavLis : Hac quttmitajinty mirum efl jyiro caidam erudito hoc dlBum allfibefcere : A vo- luucdte DEl non folum res ipfe (unt : vcrum ctiam omnisieinjodus, vcritas, ordOj lcx, bonitas, ne- que ulla oUjedi bonitas cam movcre, velidi pra^i Itru I poc^ Certum equidem efl vdluntati DEi non pojfe menluram aliquam y autregulamponiy ahaliquo^ quoi extra D Eumfif : id enim primiratiip^us repu^- mt. riliquid tamen conciiipotejl ac debet ex ipfoDE^ & intrinfecis ejus perfeBiovihus fiuens , quod aUui dtvin£ voluntatis pr£(lruatur , nec ideo honum fit ^ quiaDEusidvuky jed quod DEusvulty quiahonum j ejl', V, g amor DEiutfummiboni, Etprjipoflereres \ digerunt, qui farSi^atem DEiineo duntaxatfadunt \ • cotjfifiere , quod aUiones ejus exa^e cum ejus voluntd' te conveniant. Q^x voluntas, inquiunt ^ omnis ctiam fanditatis regula eft. Ex adverfo fanBitas DEi naturalisy ut voluntate ejus prior concipi debet : H potius voluntatis regula efi , quam ad voluntatis \ Yegulam exigenda, Efl emm ea DEi fanSittas ■perfeUtontim divtnarum candtdijfima puritas ^ juxta cfuam ut perfeUtfftmA rationi conveniens efl 9 FhU ^ operatur, Hac , quam impugnamus fententia fCifcrimen omne inter moralia , quA vocant , & pofl-tiva pr^cepta toUi/ur^ &refoditurvefus Ar^ chelaiparadoxum; To hiKatov ^pcti Kcct lo otKr^^o» ^* (pujet «»^« yofA.c$},
«•^^^- Divinam fanditatem fuperioribus paginis di-
xlmus effc §. iii. confummatiffmam promtitudi^.,
xem adprohandi non folum OMNE (in quo benigni*
las ponitur) fed ^ SOLUM bonuwy ideoejue tmpro^
handiy ejuod noti bonum , i. c. quodraali in-
dolem habet, Bonum vero & malum intelligun-
tuc
Cap, II. de Prddefiif7atione, 2 1 f
tur ex nocionibus illis, quibus !k homines fani ma^ lum & bonum metiuncur. Id enim in evolvendi* divinarum perfej^ionum ideis officii eft. per §, ijz. §. 529. Nunc dirpiciamus , an ha:c dcfinicio non ilU labe infeda iic , quam rcprehendimus ip(i in aliis, $. j 14. 52/. i-e.aneriaminfolam voluntatem«qui- pollcncem poGitrefolvi? Non cquidem puco. Bo" num, ob cujus SOLIUS amorem Ter Sandus in fa- cri« DEus vocatur, efl rerum , qu^e a DEO prasftarl pofTunc , mutuHs coiijenjus y ex $. 1 1 1, Sic bons phyfica func, qaoniamcum noftraconferva- cione, bona, woralia, ^uod ciim lege, feu ejus fund.imcnco, i. e. publica ucilitate GonfcntiunC. Atqui nullum bonum a raera DEI «Sc a^qui pollenti voluncate pendet. §.112.. Itaque nec divinafan* ^itas voluncatem fequicur , verum prasccdic. R«- ikt igitur a fuo defcribitur objedo.
§. 35O; Quod cum ita fit , evoluca fanditatis idea, exa- minabimus, an eletlto aterna fan£lii ejfepojfit ^ &C t^mcn aration$i^us ob]Qd:ivislibcra'! AutDeus cligendi Johannem prae Juda ratioaes habuit fan* ^as, aut non habuit : habuide vel fan^flas, vel fan- d:irati adverfas, quin negaturusfis, nullusdubito: kai^utt ^r^(7, quia ica placet, fanttas, &, quoniarn ele6lio ad fingularem Johannis perfonam reiata eft, habuicca;[efteNumenfan£tasrationes,qua:in- dl Viduo nexu ]oannem rejpiciebant^ Quodfi eft » bonum fuic, in hoc i(inguIarirerum£:(?w»r/«, in quo Johannes erat, eum pra^ Juda eiigic Nec ea bonitas potuit tantum decreto exlequendo fub(traia O 4 e^e,
0,1 <3 P,U De PrAdel^mdtme
cfft 5 ne unum 6c folum hoc dccretum fandlum fic,' primum veio illudi, quod ad (^f/?;«W<«w faluccm pemncbaCj minus fandum habcatur.
Omnis fant^itas praeftruit bonum cxtra volunti- tcm , i. e. in objedo cjus. per §.257. C II. Jam vcrovelipfum primumDEI dccretum prodeftinan- da Johanai (alute fandum elTe debuir, quod conce- ditur: §. 3 ^o. itaque alttjmd poflibilebonum 4^ aterKO in Johanne pr£Vtfum Voluntas DEI nunc elcdura invenir, & quidem tale bonum,quod in Ju* danonfuEt, alicer in iimilibus eafibus fimilc fmflet de utroque formacum decrecum, >Jon eft hic efFugio ulli locus, Si dixeris : hacjlante fententta decretHmDetpeniere a rebtis extra fe fvffihiU* huSi, falleris; nam &iUad ipfumbonum in Johan» nt ideo bonum crat, quiaperDEIpotentiam, fcd ' in certo ordine, fapienter praeftari poterac. Debcbat igitur DEusfibi, ut eligeret Johannem Sariilc, i.e, nonnifi idco, ejuiatnhisjlngtilartbfis cQndttUni* hus melius erat eltgi , ejuam non eligi^
%. 3P.
Quando igitur voluntas SANCTE, i.c. nonni- t\ proptcr bonum eligit Jchannem, eonfentanea agit , fotentia (5 fapientia^ quibus bonum omne po/Ijbi- bilecft, tantum abeft, utareextrafependeat. ut fotiusWShKES^ quamobbonum , i.e. fanvfte cli- git , ah tpfopendeat , adeoque DEus ele6iioncm ta- ]em in gratiam fui ipfius (ufcipiat.
Noli cogitare , hac fiante fententia uon amphuf fia^ti manfHrm eUUtcnew^ fojfis emm,e4mfe<juendo^
dari
Cap* UL de TrAdeJlmAtio» f . 217
dari expeditam rattoftem , i^fiare alcerpra altero eh^a-» tnr , (jHodfieri tamen poffe Paulus neget , Roni. 9. & II. Namautidipfufn/Ba^-df eft, &omnihumano capm fuperius: utrum elcdio divina (andas habiicrit rationcs, necne? tnm {^TitmneH pofth^c ^w/?/f/^/ S ANCTA vocanda eIe(5lio,fed po* tiusproficendum, tgfwrartknohts^ janBefteanfecuf^ th^trtmHS? ejfeincoipfomjffierifim: autexplora- rum h abe m us, ko» de/lttKi jan^ts rattonihus illud de* cretum 5 fane in eo fioi^oi non eft quasrendumjquod aliquid boni in johanne eicdioni praivium {pedla- tumfuerk,id enimnotioianditarisindicat; Sed Pauiinum iftud ^xB-h in alia fublimi adminiftrari®- jie coUocandum eft,
§• 534. Ex axiomate fufficientis racionis alibi probatum cft , ele^ioni xon pojfe non pr^flrtiUas fuijfe rationei $bjeBivaf. Quoniam vero dodiftimi viri id fileotio prajtermiferunt, cum animum ad refurandam hanc noftram fententiam appellcrent, cujui tamen robur lion infimum in illo axiomatclitumeft: videmat hic quasdcm de eo infercnda efti.
§• 53f-
Ratio eft id, ex ^uo tmeUigitur^ eur Ali^uid /tt
fotius, ^uam nonpt^fit hacpatius , cjuam alia natura
.pTizditum. Suffictens dicimds nonnihil , prout fxpc
obfcrvatum eft, quopofito^ mhtl ampUus ret^uiritur ad
idy ut res intelltgatur^ velfiav S\ qiiid finc racione
fufficienti poffetfert , tum ^ poffet evenirepartim^
ut nec DEfis, ne dicamaiii, intelligercnt , f«^rr
tveniret 5 partim puiTec fieri ita , ut tamen pliira re-
guirercntur ad id , uc fieret, Quse cum contradf-
p j Ition^
a I $ T.L Be Prddeftinatione,
^ioni finc obnoxiaj mantfeflHm efl^ mhilfierifine
DetermiftarehA. dicimus fndicarc diflfc- rcntiam , qua aliud ab alio diftat. Nam cum ca difFerre a le mucuo arbitrcmar , f« tjftorum alter§ efi , <jftod ah&^tim non hahet : Sequirur, noMpfijfe dari duasres^ daos evemvuy nedumplures ^ quoryim alter fit alteri perfecte fimths , ira ut inunofint omniaex a:quo, quiecunqucrcperiunrur in altero. Nam ta» mecfi dicas, poffe tamen duas res ferfe&eeffe fimiles^\ dumm&do adhffc ma*^eani numcr(^ dtfliK^£ ; tamen i parum proticies. Nam ille numerus, quo duas res j diftingui fingis , vel cilftumerHi nuwcrans^ i. eJ idea abftra^la , cui nihil ex objedo diftindionis re- j fpondec, ut, (i decreta numeras divma» quaj tamen ! revera nonnifi UNOcontnentur; ut (iinmathc- I macicis monadum poftibihura fubducis calculum, j qux tamen monades non (unt, nifi UNA, quas | radix eft numeri fapttu coattando repettta j tum fane i non differunt re$ cxcra te , qnac revera plures eftenr, | (olonttmero; fed potiiis idea? tuae variarucceflione | mukicadinem modorum cogitandi pariunt, in qui-» bus tamen ipfis non omnia fimUiarunr, ut ex tc ipfo cognofces ; yei numeros ille, quo duas res diltingai pofte putas , numeratus cft , tum oportet quid- piam efle , quod in altera iic , in aicera non lit. Si id neges, ii nihil prasfto elfc dicas, ^uo altam ah aha dtfcernerepoffis \ curproduabus venditas? namqua: non difcernimus , eo ipfo quia non diftinguimus, habemus pro uno. Numerii^ nimerutHSy '\ e. qui ad les iplas, vel nobis noncoguantibusdiftindas,
appli^^
Cap, II I, de TrAcieflinAtione. 2 1 9
appltcaim <?//, diitin(5honis indicium eo ipfo elle noa poteft, quiaapplicatioiilafidaeft, quamdiuinre- bus ipfis nihil dircernimus.
Valde fubtilis efl: hic difcurfus, fed fundamen- tiim tamen prxbet axiomaci gravidimo in matcria de eledione magnopere necellario. Dccerminaca rario ex prxmidis nunc appcllari debet illa, cx Cjua rei alicujus difFerencia acarccrisincelligicur. QuianonpofiTuntefledusB, nedum pluresres, quia una continuo aliquid habeat, quod in altera deeiK fequirur determinatas rerum rationes nos nondum perfpedtas habere quum cognoviraus tantum , cur dtiA res (im^ cur dmeventwexiflant ^ nonautem, eur ica difFcranc.
Cum generatim nihil fiat abscjae rufficiemi ra- tione, §. ? J $. Tane rerum eriam difterenti® ipfera- tiorjibusccrtiscontinebuntur: i. e. per §.5 ^7. CU- JUSLIBET EVENTUS DISTINCTI, i. e. qui ali- quidhabec, quo'"! in aIcerodeeftper§ 336. DABI- TUR DETERMINATA RATIO. i.e. talis , cx qua imelligatur , cur hanc diffcrcnciamhabeac, per quam ab ahis diftar,
§. ??9* Elegit Johannem DEus, Jiidam reprobavit, Diftiniftus hic cventus cft, erit igitur in a't :ro, qaoi alcer non habet, perj^d. <Sc ucriusque praefto efte debetratiodererminata, §. 338.(11100 anobis,cecce tamen a DEO cognofcenda. \\ eo adhuc unanunis omnium confenfus eft. Deiilo aurem difpucacur, fintne ratiom UUeUgeKdi determinata^ ah ohj^^o eli* gcHi§ petttd, necne^
§ 5,0
tlO P. /, Be Pr4deflin4tione
Rationes ob/ecflivz defumuntur ab eligendo j J. 137. fubjedivar a mera eltgentts ivJoJti^. /.cic. Objecaivac rationcs fcmper arguunr potcntiam , fa- pientiam ac juftitiam eligcntis: Namquidcftcli- gendiis, quam talis homo, quem abaterno poten- tia DEI & bcnignitasinccttofatorDPnordinccol- locarc potuit, ut «^« /<?/;/» vaicret , fed ettam TCllcc p2!dagogiam fequi? quid eftreprcbandus, quamcjusmodi mortahs, quemeadempotcnti^, & tcnignitas, asternis rccro fpatiis , in varlisquidem i fatorum ordinibus fiftere potuiflef,ubi &: valuifleC & voluiffct pjedagogiam fequi , fed fapientec mnnijieiardtm inferere pstuit ^ in quo quidtm va- luiflccpasdagogiamfequi, NON autetnob moro- firatem voluic ? Quoties igirur in eligendo fapien- tiae, juftitias mentio fit, tanquam rationis, ob quanfi illud decrctum formatum,toties concedunturratio- nes ab eligendofumtx. i. e. objtdiva:, quodiupra demonftrstum. Cap. hoc toto,
Uc primum voluntas eledura fapientiam & po- tentiam, juditiamque {;qut dicitur, co ipfofigni- ficatur, voluntaccm fe atteinpcrarc ad id, quod ill^. pcrfediones ad homrinemcligendum praeftarefapi- cnter, in cerco ordine, pofllnt, aut non poffint, Quod in cfTct , plane DEus polTct in eIe<aione fapi- cntia, & potcntia carere. Hx enim perfcwlio- ncs decrctum pra:currere, &ejusobje6T:um confticuercdcbcnc. Pocencia^r^yf^/, utho- fno poflibilis ab «terno futrit; Sapicncia, utia ceitQordinclocabiliSi ex illa fertiatur aliquid,quod
SUUM
CAp, 111, de PrAdeftiiiaticfie, 33 %
SUUM cftj juftuia fwr^fw ^mr, uthocipfipcc decre runi ad judiceiur. ^m tgttur po-teKtia,/apte»tja, jufhtia eleiltonem noH pr^cedmt^ tnm eleEim non hahet ohjeElHmt ^vod elfgppofefi; aHtveropraceduMt,tftm^ fi OEm faptemer , jyfie eUgtt , rattones ohjetiivas i» decreto refipctt, S«pc hajc dixi , fcd muho fsepius, ^uamvis fint rummcnecefTaria, omittuncur.
s. 345.
Progrediamur nui.c ad quaeftioncm principcmi Oportec tffleracionem decerminatam , cnr evenerit^ ntpra fHdafuent eUBti* fohannes, §.^38. Si eam ia rapiencia& juftitiaqu^eiiverimus, cpdemus caufsa; per $.541. nequeenimDEus juftcv. g. Johanncra ehgere porell: , ntlr tnbuat ehgcndo quod SUUM cll , i. e. lalucem qux conformitarcm cum donando habeat, quae coiformitas non poteft aliud qui<i- quam cfiTe, quam iidcs. Si vero eam determinatarn rationem in fola DEI iulQKlc& ieu voluntatis benc* placito quaefiverimu» , rattonem (juidem invememus elcdioms , fed non determmasarj^ , qua clcdio Jo^ hannis, a decreto tirca jiidam formato, diiferu
Quid eft DEIivJck/^? efi ftimmaDElpotefiat htcatit tlltid agenu^ , reprohandilofine^ eligendi tilnm» Sed nos nen ij^drimti4 , cur utrumquc ficri poflic. verumpottusy qua- (ic racio differcntisc alccrius prx akero. 'EwSoxiat perindc femec habec ad re- probandam & tli^er,d.«m, opus igicur eft ratione de.ermm.ica, ut difrerf:nriam iliam incelligas, quare DEI volunras, qiiae ad ucrumqae parata crac, in al« tcrucram (e parceoj moverit. §. 344.
goimus i^ fe coniider^ta c^ iadifFcrcRS,
& c. vls
222 P, L De VrAdeflinamne
i. c. vis minus dec€rminata,nili fapierjtia & rcliquae pcrfedliones eam cx asquilibrio prodire jubeanr, jam^fipedixi, quod minus determinaium cft, ratio detcrminata cujusquam dcterminati eventus effe nequir* per 358. Si determinatam raiionem cxtra DEl iv^oiilxvw fapientiavcl juftitiainveniriputas, tranfis ad caflranoftra, &cl£dionisrationesobjc- ^liyas admittis , quod intelligitur ex §.^41.
§. loj. relmtas y inquis, iffa eft vis dererminandi ^ ttfiodftigituraliHm ,praaIioeli£it, ratio illitts dijfe^ rentiajingnlaris ulterior non inqtiirendaeft, Adverte quaefo ad vocumjquibus uteris,definitioncs,Z)/^c-»/- tatem meam non folvis, fed ob fol vis. Dicis ? ab ipfa volunrate elcdionem detcrminari.^;^^i<j^^y? de- terminaref eft confticucre accuratius ujfFcrcn* liamreiare, jQuideftvolpintasrwisindiffcrens, agendi. & non agendi, eligendi hunc, eligcndi ilium, Jam qucmodo poteftid, quod indifFcrens cft, conftituere difFcrcntiam ?Perindceft,quodre- fpondifti , ac fi id, quod adhuc nullum rcrum difFercncias fontem in fe haberec , tamcn foncem illius difcriminis habcrct,
§.346.
/» eo vis l>ofttaeftvolHntatis, utfontem dijfe^ rentULrerum infe habeat , ideoqHefoJftt difcrepanti^ ^■johannis & Juddtfata decernere, Ambiguc loqueris, t^trumqfiefa&umeftavolHntateDEl, fcd UCriuS- quediiJcrenciaan ttiam atalivoluntateoriripo- tuit, qu« per (e indifterens,i.e, qux utriusque difFe- rcntiam in fe non habet ? /W///> DEus utrumquc facucn, fed cur voluic ucrumque dificrcns^
Cap, IIL de Pradeflinatione* it^
Id non poteft efTeayoluncateindifFercnte, accef- jftric opoitet aliaracioj quae ivhoKiat (cu voluncaci divinap hoc fatofum difcrinjcn fualerit. (*)
(*) Pertiocnt huc vcrbacelcbris Scnptotis : Fb/untatis epntta conft/itt in dnatuagendi, igitumBequidnm ratto aSiionis repetitur ex voluntate» Cur hoc fd' rie? qma haleo conatum id faciendi non impeditum^ b,e, quoniatn voloferio. Sedctirvolo^ tur baheo conatum hoc faciendi ? An volo , quta volo • /?,, e an haheo conatum faciendi t quia habeol Volo y quia placety inc{iiis. ReSte, &nonre8^et proutvodfen^ fum tribuis, Volo , i. e, baheo conatum amhulandi, ^hta placet , u e, qata vtdetur jub prj>feritthHs circuynflanttis boriHm. Concedo, te reBerefpen* difje ; allegafti enim rationemvolendi ex reprafentatis- ne pr£vta , fic decet 1 Volo amhulare , ./&• e, haheo co- natum amhulandi, quia placet ^ h. e. quia ftat pro ratione voluntasy t*e. ^uia cum pofjim haherc alies conatus , haheo hunc potius quam alium. Quid dU xidif Non fdue ratiunem vuiendi audio , fea nega» tionem rationis^ & pofitionem tamen aBionii ta»m quam ex ra^ ione pr^fluentis. Volo^ quia volo ? Volith inquis , ij)ja eft ram volitwnismeA. Patereutali* quid requiram. Aut vo itio , quA ratio eft , diftinUa e/i avolitione, cujui rarioefi ^ ut adeohaheamvolim tionem A , & ejus rationem H hoc fenju : voio veh-, hoecjuAro cur velisvellel An iterum quiavis , quo^ usquei Aiit eademfihi iifi voHtioefi ratiefuiipfiusi hoc fenju : volo aBionem hanc pdtius quam iflam ; VO' iitio hdtr mea procedit ex aliqua fui ratione ^ exquA intellioi potell ^ cur fic rotius veHm , quamaliten illa autem hujus mece voUtimis ratio eft ipfa bAcmeavO" litio, Vereor , ut pauci accedant huie analyfi, ^C»
^. 347-
Quae in prarcedent» rota propununtur, fadilfl
applicari pollunt ad DEum.Voluntas DEi,& ivUin»
cjus, vei decrerum, hyocv\t(^ pu tnd?ff'er€ns ad deter-
mnatHm, Sic decerminacum B. an puccft rationen^
inYeaire
£t4 V, hDe frddeflimtione
invcnire m pat um derermioaco H. i. c. iu volumatel Vel an B. eft ratio fui iplius ? i. c. A n DEus fic do- ccrnic , quia iic decernic ? Atqui hoc non eft racionem reddeie , (ed id repeteic, cujus ratio red- Jenda eft. Oportet vcro nihil iiat,finedercrminata ratione. per 5 3 8. Itaque Ci in fola DEI ivhKU fub* fiftas, non datur eledtionis tam diverrasdcterrai-i naca racio«
§. 348. Novi , quid hcic tibi ruccnrrac r Una blpennii ^Kinia haec mea ratiocinia diffecare poces. Relegas^ mc ad^A^Qdnofirum non ejfe^ curiofiHS fcrHtariviAS DEUrationes HUhs ivdoKUt olim manifeflandas;ne$ tiffs decere^HtprdmatHra temeritate conflliorHm DEI tanfas fervefiigemHS :non obfiringi te ^dprdbendm mihi rejponfeonem , ea nimirHm audaBerfcifcitatQj muA in hac mortali vita nemo sxplorare queat*
Atqui non fcrutatus fum jufto curionus viarum! DEI rationes , nec , ut mihi eas apctires , i tc flagi»; tavij Sed, quoniam tu rationcm IN SOLA DEI fvWdc temet invenifte crcdis , trahendo huc fcri- ptura? oracuia , quas non trahenda funt : dedi opc- ram, ut tibi oftenderem, cuam racionem cflc CuUam , ^Hia nonflt determinata,c[m]Aiti{^t dthQ' rer. cx §.3 5 8- Quocunque nimia curiofitate delatus fui , Te Ducc , delatus fui , per(equebar cnim | ra« tionc minus decerminataTe prscuntem. §. 108. Hoc ipJHmy inqois eft, qnodvolo : N$n haht" fffffs nlteriorem rationem eleBionis divina cognitamy qHamhancmtnHs determinatam, i. e. ivloMv» iS«;d aa DHus illam detctminatam novu ? Aovit Htiqnct^
Aiqui
Cafik ill de Pr^efliHaiionel zif
AcquiclaiidimaB devoluntace cIivinanotiones,quas rion podumus judicare falfas, §.345-^^^' ^atis no$ docet]t^tamet/f determwatx ilU rationes eligendiad^ huc ohfcurijfmdLmaneant ^ non poflc tamen eas in j[bla6v^<;c<iateilccoilG6acas.per§.546.req, Id ad rc oppugnandum ftifficir. Non erat igirnr' caufI^quidquam,currcmpernieosidlusdiffim'jla- res , qui tevera ferierunt. Nam in fola «u^c^c/^ a- lio eligendi a te quacrcndaeft, quodli extrailUm prodieris,adfapientiam, jufticiam, &c.cauf^ fa cecidifti. S'34'* Sapientia enim & potentia cledionis objcc^um conftituunc. §♦ 5 40. ita ur e>e- dio fapicntiam fequinequeat, quin una objediva» rationes inveniat prsftru^^as,
Reftac unicom efFugium. Poffe tamen infoU T>EI hhKiai eleBionis rationem determwatamejfe. fitam . I^am qHamvis elariffm<& ide^ nobis perfHadere videantur, indifFercntem voluntacc.r /0/^/?* non pojfe fatornm /ohannis & ffid<& difFe< c? tijm pr^Jiitftere ; tamen adtrihHendum noftr^ imheciliita'* ti, Sho demnm tempore omnia reveUnda, ^u) ec cibi cvenire, quod in aeftu, mari accidir, ut venus anam plagam ita exundct, ut alccram cx ad verfa teiinquat (sccam. Sceptici polTunt tua refponfione abuti* Nam f\ velclariflimaeidcaB,quaBnof convincunt, in m- differenci divina volhntate fola non fojfe rationerti ,^gfe dfffcvcnZlX fatornm, qHAlohanni&fHdddeJii'^ nabantnr ahtiterno^ tamen nos fallere poffunr, ita , uc quod nobis contradi<^ioni obnoxium videtur, 1 vcrum Iit,/c. minns dsterminatunfipojfe eJferationtn$ \ diterrmnati : tum pr©fc6lo deciperc aos etiarti cla-
P uffimas
Zl6 f^LDi PrAiefiifiAtieHe
liflimr ideae pofTunr, quibus per(uadcn:iur,impofll-* bilia cflV,^»^ etnfradiBiottfm involvaftt.quibus cru- dimur, bisduoejfequatuor: foite in voluntatc divi- na (ita cnim Car.cLius & PoJrei judicant) longe ali- ter haec detcrminata cflc pofllint , quamvis , qui id ficri poflit ^rationi noflrs advctfccur. §. 3fa. Cuirefponfionifi iocusconcedatur, nifjil lam fvidens, nihil tam perfpicuum erit , de quo non fufpicari liccar, ejfe idforfan in DEi volHntate aliter determinatum, videri duntaxat imbccilU Kofln, ra* tioni ita^intimam naturam rerum effe nobis ignotam^ fuo tempore pmnia aliter manifejianda, Ver um cnim vcro hanc refpondendi viam,qua tanta dubi- tandi occafio prasbetur , ego i.unquam inibo.
§• 553.
Claudo hoc caput obfervatione fcquenei : Si
fola lu Jox<« ratio clciSiionis eflj»/^ eam ordine ratiQ-*
ms frdcurrit conjtderatio hominis emnire/pe£}u tan^»
^uamqui crcari, hbiySc indc itcrum in falucis
ordine aba:cernocollocaripotuic:Tum pla-
ra decreta comminifcendafunthiirtfpcdibus rc-
fpondentia , fi non ordinetemporis, certe camcn
ordine rationis fibi fuccedenria, Arqui unicum dun-
taxat dari , etiam hoc (enfu, parct ex /, 2of.
S.27Z. not. * hojus Cap. E. Quid ? quod , fi DEO
homincm finc fide primum eligenti obverfatum
doceas, confiliis DEI abftr^^iones, fub divcrfis
refpcdibus, diverfis decretis, hominem tra^landi*
aflinxrris, quud diviaa Majcflate indignum
tfky qud Qmma, omni rc(pcdU| & UQO
nucu 9 deftinat.
SECTia
Cap:iIL de Prddeflinatione. ZXJ
SECTIO IL
QUA VIRORUM DOCTlSSIMORpM DU- BIA DILUCJNTUR.
5- 354-
CLariflimus Hottingcrus Tigurinus ProfefTor, eruditione,modeftia, pieratc,judicio inter mul» losaliosinfignis, hancquam tradidimus,df rati- ©aibus objcdivis, eledioni pr^viis.fentemi^m , uuper demum impugnavit, unoparagraphoilliu^ diiiertationis , quam de prjpdeftinatior e infcrip' - , quacque Annoi7?o. prodiit, rt(ponderre < ^f Tiero , adijmente Btiilingero, Ubi pag. 2 ^. 2^. ^ 1 ^ ? itahabcnt, amehic&rccenfendainrf gr3,ne ^ .d •orum valori decedcre vic^earur, ^ modf (le , pr<.ut parcftcumTANTOVlROpgere,exsminanJy,
BomyintHS Vir , inquit, ubi pelag r «. ^pien- tiae prius hanc fcntentiam accuUvit, cihI Phtlorophm teibnitiandi &VPolffiant «/^«linTheo . ^iauK derc voluit : pag.^iS. fctibit : Re^ormaros nN rideri ^a^oq Paulinum inveniffe , fue rarsohe objediva, (deaioni pracvia ,) in fola DEI voiunts ic. At hoc^ft3"0f non tantum noncon^prehendu fed ne concipiquidempofle, utpotequodrat one iufficienti eadcmque dcterminata careat. Quale ^«3-fif Evangclico Luthcranis iriboir?hahetid ra- tionem determinaram rconcipi poteft,comprehen- di hcei & intclligcndo cxhauriri non poflic ; obfcui rum quidcm (ccundum rationes rpeciaks, non vero univcrlalcs. Haec ille. Ita cft , Reformati nullam rationem objcctivam cled^ium prasviam agnolcunti iNcganc, DEam in objedo eligcndo,converteBdoi
P a 5cc.
j2ZS P. L De Prddefiifiatiom
&CC, praEvidilTe quicquam, quod cum moveritad
hunc ab alio diftinguendum , &C proptcrqaod iftc
prae illo amari 6c eligi merucrir, (cd caufam ele^io-
nis unicam efTe DEI tv5o>ci«K. Casterum DEo noa
dcfiiidc rationcs , cur hoc non alio modo agerct,
nullo mododubitamus. Vcrumcumconceptusrci
fitveldiftin<flu$ , folidus, rcalis : velconfufus,tma-
ginarius, vagus dc vanus : diftindtus quidem ille
cft, qui reicx principiis, cxquibuseacognofcicurj
rcfponder. Cum autcm de eledionc mhii nobis,
mCi ex revclatione divina conftet : rcvclatio vcro ni-
hil tradat de fidc cligendorum prjtvifa : quin , quia
«ligcndus erat homo in peccatis mortuus, iftcuc
plane ad fiJcm DEO h ib^ndam incptus,imo utre-
bcllis DEO eligentiobvcifabatur: Denique cum
DEus mifereripoftitcujusvulc, ctiamindigni:con-
ceptus eledionis , diftindas illeeft, qui cam ab utaa
DEI iu<roK/« derivat. Qui eam a praevifione fidci
arccffit,locum habere nequir. Fides&bonaopcra
SpirituS.Ad. 13,48. Ephef. i.^.tefte, dccretunEi
ele£i:ionis ingrediuntur , non ut eam antecedant,&
tlt caufTa DEum ad huncvclillumeligcndummo-
vcns , fed ut cl tdtionis confequcns, & uc frudus iU
lius, ut beneficium a DEO eis deftinatum,quo$ cle-
git. Elegic non eos qui crediderunt, fed ut credc*
renr, Ait quidcm V» D. hujusmodi fiol^os rationq
fufficienci 6c detcrminatacarerc, An vero quod
DEl ivhKic^ liberrima & (apientiflima voluntatc ni- 1
titur , rationc fufticicnti & detcrrainaca carec? Afle- ,
rir, decrecum clc<5i:»onisucab Evangelico-Luthera
fiis concipirur , obfcurum cfte fccundum rationc» | Ju
fpeciales , non gencralcs : Perrum cxclufis aliis fcr-
rari, quod convcnientius fucrit , id ficri ob fidcm
homiDif
Cap, III* de PrAdeflinatione, i2y
hominis hic& aunc, inhiscircum{lantiispr«alii8 collocati concepcam, quam cajteri neglexerinc. Ac- ijuicLKnfidesnunaUa (icnififidesinChnftunijqu» Ephef. 4. V. f . ana dicicur , nefcio cur hxc elcdlio- n\s» & difcrecionis unius individui ab aUo q2l\xSa gcneralis , non fpecialis dicacur ? Porro fi haec fidej prsEvifa caulTa fiiic cied^ionis , cur Apoftolus dicic , cognitioncra quaDEusnovic quos, 3ccurhos,Qon aliosfcrvace veiic, profundicaccm eireimperfcruca- bilem? Aa contiliumdelingulisindividuii, gene- rale : velconfilium, cujusracionesevidenccsfunc, impcrrcrucabile dici mereLur?Dcnique illa fi ve fides iive opeca Ceadem enim ha^ttjnusillius&horum ratio) quorumprasvifio DEuramovifrcdicitur, uc Pecrum pr« Judaeligcrec, num a DElbeneficia, an a libera hominum voluncacc, congrui difpoiicione, &c. manac ? Si a D£I beneficio, nuliaeledionif dabicur ratio objcdiva. Chrifli caro non (ine objc» diva rationc & camen beneticium.Si hominis foecus eft, Pelagio&Semipeiagianisapplaudendum,re« jiciendus Paulus, i.Cor. 4. v, 7. ncgans , ede in ho- mine quidpiara,quo unus ab alio in coniiho & fora Divino difcecnacur : negans cciam quemquam ha,- bereinfcaliquid, quod nonacceperic, dequogio- riari pollic, & propcer quod ab alio difcrecus fuerir. Quodfi vcro fcapham fcapham appeilareliceat,qui fib!fidem,opcrau:c, arroganr, quicunqueillilinc, divitias D£I,plenam rationem cur DEus aiiosama- ric , ahos odio habuent reddcnccs, judiciorum Dci imperfcrutabilitacem : media falutis ab horainis vo-» luncate, difpofitione, in aliis aliisque circura/lanciis collocacione fufpendences, viarum DEl impenecra- biiicaccm colluac ; D£um aucsra ^ a confilio c^^: i P } mcrica
j^^O P^LDe prdtdefliftAtione
mcrito hominis , voluntatis iwx munere DEO prae- rogancii , prscveniri. Ec quia ab hominc ftabir, ut fi non poflic, falrim (ut) ve4it, iple operetur, nequc cx DEO, neque per DEUM , neque ad DEum omnia erunc, (ed falutis gloris ad homincm redi- bic : qiii homoli nolit, omniaquas DEUSfaciec Sc volet, frullra erunt.
Primo VirDo^iilimus omnes illasfententias, quotquot rationes objcdivas ele6tioni praevias ad« mittunc , odiofo Pelagians fapientis ticulo notat. Si quidq'1 mi Vir celeberrimus ex Pelagiana Haprefi afterre poterit,quod cum noftri^ conrenriac placitis, tedemus arena. Qu» fuerit Pclagii fententia oO!l- ni »m nervofiflime Auguftinus, Pelagii Advcr- farius, cujus ego Bdem, qiiippe cum Evangeiicis hasreieosvhujus podularus, fequi non ob(Vri($u$ cf* (cm » docec fcquentibus verbis.
Triajknt utjcitisycfm maxime adverjks f w(Pe* lagianos > ^^atholica defendit Ecclefta; qmrum unnm efl gratianf D Ei mnficundH^ merita nofirA d^ri , ^uomcim L>£idQnaJitnty& DEigratiaetiam confe^ runtur merita univerjajufiorum, Mterum efi i« t^ua ntacuncfHe /uflitia flne c^ualibuscunc^ne peccatis in. hoc corruptihili corpore neminem vivere. Tertium efi >| cifnoxium nafei hominempeccato primihominis y (^ vinculo damnationis ohfiriEium y nijireatHS^ c^uige'* mratione contrahitur ^regeneratione feilvatur, (*) (*) Vid. Auguftinu^ Libr. (iedonopctrevcr.Cap.i*
§. 3fS. Primus igitur Pelagii error «r epinione meriti ; al- tcr iHperfeEldfan^itatisarrogaM$ia\ extremus deni^
^ue
Cap, III, de PrAdeflinatione. t\t
I ■ ■- ,1-1, I- iiii t
^ue tn cttlpt bdredfrarta ne^attone pofitus fuic. Nemo vero unquam audivic, propccreaaccufacutTi iftum homincm crroris cfTc , quod in fide nos cledos ccn«» {uerir. A >xiiio DEl ad virturcm Chriftianam co« lcndam nos non indigere, deiDfavit Pelagius, dc quo ita Auguftinus: (*} QMod peJfumMs omne bo* fiMmfacere^ dtcere ^ cegitare^ iktHtefl, ^uihocpojfe ^djHvat ; ^nod vero hene agtmkS velU^Htmttr veleo* (ttamus^noftrHmefl* Item: amdlot^nipofftimMsDEi tfl y ^Hod vero bene vel male lo^Htmnr ^ noftrHmefl* Hscprofedo ejusmodilunc, ut nobis nullo pafto impucari queant , qui hominem in peccatis mortu* um , cum facro codice, cota mentepronuntiamuf^ l^am adminicH/apidago^tafefHi am nonfe^HipoJfe,\ii aftirmes,non magis Pelagianum eft,quam f\ doceas, fuis hominem viribus polfe pandedasjuri$civiii«, auccodicem legcre, &c meditari. C*) Vid. Auguft. Libr» dc gratia Cap, 4,
Auguftinus in libro dc gratia , refcrcntc Nori- fio, C*) dcmonftrat, PelagiHm nominetenus Ckfifti
gratiam adflruere , netjHetllMmaliheroarhitriOy lege^ doEirtna evangeltca , aut exemplo Chrtftt dtflingMire , folam polfihiUtatem juxta h^reticam , non vero reapfe vtrtHtum a^Ms donart-y dari i/iam ex meritis y ^ ad hoc Ht faciltus tantum pravis fusigeflioMkHs reftflamHs\ varia detnde teflimonta^e^Ma ex editis absfe iibellts Pe* lagtus tngratidL ccmmendationemptoductt^AugufttnHs ventilat , tfuantum^He fraudtifubfit , expontt, ^c, (♦) Nocis: Hift. Pcl,t>,^o. Cif.
§. 360. Nihil horura omniura ad nos pcrtiner, Et fi ▼el unum ex Pelagio ceftimonium, vei cx anciquitate P 4 docu*
Ztl A /. Df frdtdefliftatiotie,
jdot.umentum Vir celeberrimusallegarc poflir, quo int. Iligatur, damnatam in homine fuijfe fetite»ttam de obitEliVtsratiombusy e!e^tontpr£Vtts, haud invijct crroisculpam gtftabimus.Aliuci cfloperummerit» ^en.fe eledbunj fibfterncfe, aliud fidcminChrU ftjm, Prius nucacum in Pelagio ^ft, haudqijJi» quam ppfteriuSii
§. ?^I»
Celeberriraus Anglus(*)erroresPelagiihis ver« bis defcribit : De gratta nec idem femper feKfit nec dtxM' PrtmitHs omnia, natnr^ tribHebnt* Poftea i CatMtcts ctmvi^fis , mtnato tiomine , fententtam ta- fnen non mtttavit, Pergrattam entm potenttam natH" YA , k D£o ereatdt fctL rattonalem i^nntatem intelie* ^it, Grattam Chrtfit nthtl alind effe voluit , ^uam do* Elrinam ejhs ^ exemplum : omniatjue virtutts officia ipfa ettampoenitentitt C? adDEum converfionisprimor* dia a mbisfineparticulari auxilio divino implertpojfe ; adeo utfigrattadivmaadmittendafity inter uttUafo* fummodo non aut em neceffarta nHmerandam effe, Li" ierum a^hitrium eousc^ue ampliavit , ut hominemfint feccato vivere poffe , totic^ue DEi legt adamuffimfa* tisfacere cenferet, Homtnes plerostiHe falttm^ nongra* tia dtvina beneficto , fedpropter operHmfHorum merit4 iufltficart , ^c. ^V,
r*) Guilielai, Gavc Hift. Littcr. p, 144« cdit. 172«,' §. 3<^2.
Sedforte ex Semipdagtantfmo noflra alif^uid fen* tentiatradit, Forteex quarta,o(9:avajdecimavc- (cXtSiparte PeUgtanaeft no/rra do^rina. Quousque placeat PeUgiamrmi nomen (ignificatu exporre» ^iumjequidemnercio.Interimjnonjquo/^yi^w/Vj^z/tf- ^abffloutari/^ fed^t» ejus mmims imfofitio cx Aftti^ui"
t4t9
Cajf, lll, de Prade/?ifiati6Ke. 2 j I
tate probari» & veritAtt affiSla^ errorem indtcarepoffltf maxime quasntiir. Accipe, Vir celeberrime ! cala* n odcfun(^ircripcoris, quocum &t»biolimpugna intcrccflic, fenccntiam eorum, quifidem(racionem objedfclvam) clc(flioni fublternunt ^ arque tccuiti conftitae, numquid aliquid crahac cxfcce Pelagia^ Jiifmi ?
Errores, inquic beatus Scripcor, inhacmateria
vitandi fnm, Pelagianifmus ^ SemtpeUgtantfmtts ^ Sjnergifmus, Pelagiam cortctpiunt homtnem tnfut con^ verjione tanquam fanum , ^ protnde virthns natur^b tQtum conver/ioms opus adfcrthunt^ Semtpelagtani ^ Maffiiienfes dt&i, Htagrottim , (3 falttm tntttumcon* "verfionts virtbus naturA trthuHnt^ (^uemadmedum ho* mo <£gromJe (luidem aliijuo modo,fed langutdetmov^e potefi, (^ propterea aliorum ope tndiget : qiu (3 Ponti» ficiorum mens ejl, Sj/nergifls vero tancjuam Semtmor» tuum^ unde tntttum cfuidem converfionis folt gratia^ progreffnm vero vtrthus naturaUhus per gratiam adjH" tis trthuunt» NB. Orthodoxi antem cumfcrtptnra eum pUne in peccato mortuum effe Ephef, z* v» /. adeoque ad filtimHm Hscjuefidei colUtdt tnjlanspajfivefe hahere^nei ^uic^uam gratt<e ad fui CQnverJionem cooperari do- cent, An , qui ica fcntit » etiamfi iidem (rationem obje6i:ivam) clediioni prjeviam cfle doceat, Pelagia- mfmiodiofo titulo notari poced^
§. 3^4. Verba noftra cirata a Viro fummo hacc funt : Scrihit^ E.eformatos fihi vidert (BuB-ot Paulinum tnve" mjfe ftne rattone ohjedttva (eleEitont pravta^ infoia DEt voluntate, At hoc /Sa^-oy «0« tantum non compre» hndi, fedns comifi quidempoffe , utpote quod rattone
p , /#«•
2 34 P, L De Prtdejlinatione
fujfuiente^ eadew^ue determinatA careat. QHok
fiiB-^t Evangeltco-Lmherants tnhuit i habet idratt9» mem determinatam : concipi pcteji, ccmprehendilieet^ a inteBigendc exhauriri nonpojfit.
Nihil opcaciusmihi pocutffet obtingert» quaiQ fiVirocclebri vifum fuiffet, exponere, quo fenfti illam meam ?8 $idiu utramque parcium diftin» dionem adprobare au| improbare confulium ficl Quo fa6fco , occafio ipfi nata fuiflfet , /3«^jf , quod fantopcreurgctur,cum ruafententiaconfcrcndi,ac | inde judicandi , utra dcElrina ^ Evangeltcornm, an | JReformatorum, fia^of DEO digntusftatnat^ Apofto- lique oraculum reClms declaret > Qiiod ,cum facerc | Vir Summus omiferit, meumeft, ^fucdfioc^-osfi^/tm autvernmfit, cxponerc paulodiftindius,
Bar 3-af procul omniduifio efl veritas , tjuam explo^ ratamhabemHsfecundumcjmfttonem: ANSIT? ne^ efuacjuam verofecundum ^uafltonem : QUOMODO. Id exemplo Trinitatis conftat, in cujus dodlrina /Ba^of ineire,ncmo Chriftianorum, fi a fola Socinia- norum impierate difcefleris , negaverit unquam* Novimus QUOD SIT PcrfonaruminunaDEi na* tura Tetnio , ignommus autem QUOMODO? Quod C% Sacro Sandlus ille Perroparum Ternio cara axiomatcphilofophicocollideretur, quod non tan- tura phyficac, fed geometricac eriam ncceffitatit veritatecommendatetur; fane&ipfaquafftio: AN SIT? neganda foret , nec iliud planc f^di^os tScX hic admittendum.
Nam «tfi iftud quidcm myftctiam omni noftra
rationc
Cap, lU de Prideflinatiotiel i 3 ^
f atione Tublimius cxfiftat , non eft tamen cjusmodi ut veritati raanifcftiB advcr(etur. jil$ter veruat veri^ tatt effce cmtrartay & ipfa ck9\)<;AiOL non minus atquc ocKcchAiiTr 7CC vera effe poflent. Ipfi celebres Viri, quorum (entendam hic examino, negant, ^ot^^t t/Tepofle, cujusideam , quommus formes, (altim fecundum qi>asftionem AN ? contradidtionc impe- diaris* Verba cujusdsm eruduiftimi 6c modeiUiB* niihaecfunt; §»368,
JFatecr pluriwa ejfe cum in fiaturay tuminreve'* Utiotjc^ tjUdtperfeSle mr. comprehendamns i f^ernm iHa ncKjianm cicv9ct,lct , feu contradi^orta dtcendafHnt. Omnta qutiem contradiEioriafunt tncomprehenfibilia \ (ed non victlfim omma incomprehenfibihajunt contra- dt5ierta* MultaprofeEio comprehendt nequeunt , vel ^uod eerum natura captum neflrum fuperet y Ut ca qusepcrtincntadinfinitum; vei^uodtctn^ui' dtmfciamusyfed modum ignor emus -^ velquodxe* rum cauila: msiateant : vei^uodeas non fatis eX' \penderimHs • velol? aUa piura eJHsmodi, Sed inttr illa \nonfcmper repugnanttam vtdcmus^fanttimahefiititpro mensdffv^ctlotf^ feu contradt^ortts , isaUrt debeant.
Verbis hasc prsEcurrcntibus dubium removet Vir Dodlus: Frufira lotc excipe^eturt rationem humanam in rebus cjusmodi audiendam non efle, fedpdet^ ^ua docet, fuipjtciendam, Nam Cpraterquam tjuod nunsfuam probabitur. NB. fidem dffv^oiloc iila docere , Jtifutdemfcriptura verba alium fenfftm manifefiofundunt^ ut ex natura ret ^ ctrcun^- ftantiis ommbu^pat^r) certe ftrationi credendumn^-t $t ^ dum }}£G »VJfrt1^ nobis tneitcat, dttwque docet ,
$,U
^^$ PJ,De PridefttKAtione
.,„ ■ , ' i
iHaflAre non poffe , multo mtnm et credetur , in iis 4r- i gumfntis^ <IH£f»Adere vtdentur , rAtioni^ his in rebm « credendHm nsn effe, Etemm mHltum ahefl^ c^ho miniu % ArgnmentA iHa atjue evidentia flnt , ac evidens efl^ ^ •trwff«7fl6 credi non pojfe, \
§. 370. Itaque ex do(^i(IitT^orum DKTentiemium con- i fcnfu ipfo QdB-oft ^md concipt ne^uit^ i. f , quod «»- ? tradtEliGm efi tnvolutstm , Mullum & fi(5ticium jure ' merito habetui*. Mca quidem fentenria ipfuoi S. S. Trinttatis myflerium racioncs m DEO cjusquc infinitanaturaobjcftivas haber, fottc apcriendas ubi in altcra collocati fucrimus vita. Ncmpc ex imrocnfa fuas Divinitatis oceano DEUS intelligcc, cureademn^tHra cribus ^ cr [onis ft dt/^iH^aJdem-' ^ue cernet rattones , q u 0 m o d o non folHmfteri pojfif^ fit in una natura tra {Hbftflant perfonarum ckara^sres j^ (ed QUOD ettam neceffartumfit , necplureSy neepau* ciores dan quam TRES. Qt^iodfi id D£US non in- ccliigeret, vel (i nos certidimeintclligercmus, id tsuncjHam tntelligi k cjuo^tiam poffe ; Pcrlonarum Tcr- nio dcvqoC\oi & contradictionc impiicatus forec» quod vd cogirntunstaseft.
§• 37»- Non pendetigitur, mcojudicio, Pcrfonarum Ternio a rationc taii , quam non po/Tumus non mi- Dusdeterminatamagnofcere; quafisiatio v. g. cft voluntas indiffcrem \ curenim non plures aut pau- ciores perfonas illa pra:ftaret, cara jpla m ob caullara, quod indifFercns eft ? fed ab infinita DEl natura, qua cali, quam ficutiignoramus, qua potiflimum racione pCQ numcc^o pcrfonarum teinario decermi-
nata
Caf. 111. de Pradejfwatidfte. z^j
nata (it i in co ipCo cuini latec myikfium : Ica taraen jiecncgandumcd, iacereincaracioncs, prodeter- minato trium perfonarum nuracro» omnino dcccr- tninatas.
§. 372« Cautum igitur cft , ubi ^«eS-oi locum fcabetj cx unolatere, ncidinvolvaturconcradi^ione,fed rationibus naturse rerum confcncaneis, i. e. obiccflivis , nobis fccundum {pecialia ignotif, dc» rivet ur. Nam c^mdtfUfd idearura contrndt^ione mn impednHr y id eft poflibilc, id potcft (ecunduni fpccialcspoflibilcscondiciones, easdemque dcter- minatas, inteiligi, fi non a nobis, certe tamen k DEO. Ex alccrolacerevidcndumcft, nequidefTc fid^Qi crcdamus, quod ita apertum, ita mamfeftum cft, utcumpriraumcjusrationem allegaveris, NI- HIL AMPLIUS SQPERiiT ET SECUNDUM QU^STiONEM «1 5i lCii SECUNDUM GE» NtRALIA ET SPEGIALIA, QUOD EXPLI- CARi MEREATUR.
§• 375. Quibuj ica prasmiftis, dirpicicndum cft: a», QHod Ukh, DtJJenttentes pro jSiclB^ii hahent , ii^ charA*
Qerhui difttngHatHr^ ^hos liniftrorfum acdcx- troi luni rec^Htrt dtxtmw? §. 37:2;. Affirmant viri dodi, [oia ^'>LI McKiec, nec Hilis ratiomhtis QhjeElivU eleElwnts &i3iB'0f contineri : Sed id contradis^ionl obroxi mi dle, indicavi obiter. S* H7« Nunc ofttrndim id^mcuratios. VoIuntasDEI eft fuprcma perf^aio, qaajfincdifFcrcntia, adagendfim^ nonagendft/» pavazsitii, ad decerncndum hoc, & alio mode. j^dji igitut dtvi^a firirrf Johanncm
dtfth
i^S P* L De Pradfjfindthne,
dcfltnatto , (jHatentu dlfFcrC ^ dejhnattone circtt J u,« dam,exclu(is fapientise,& jufticiae refpedtibus, quip* pe qui hmc arceridcbent, ne AdvcrrariicaufTaca- dant , §. 5 40- J4 J . ^ voluntate Dtlpendet ^ tum td^ ^Hodltne difFcrcxiCia ad agendum ac nonagendHm faratnm conctpitur , dillcrcnciam conttnef , cnr fotiw agatur^ ^uam on agatur , tdqHodeftcoHera" dtEiertnm. lllud l^icur ^»^oi quod in fola D£I fu^diCiV ponicurimpo^ihilctft, idcoquc cx ipfa dif- (cncientium dccinonc §^^9* non credcndum. 5. ^74. In decrctocirca Johannem & Judam, Pfatnm mtfintiHe adjudtcatHmlpeSles^ ingens eft differcaCia. Ncc tamen non uterquc Johannes & Judas (imili eonditioneDEO ciigcnci eft obverfatus , ncmpCUC RebcUis uccrquc. Itaque DEtts fimillimos diffimillimo modo cradavic . Autigitur fJrri/^, j.e. confenfus judicii acdccrcci cum rcbus $, j 5 7 . not. *i in DEO non efl veritas , /. e, deeretum DEI potefl diffimilc ejfe ctrca rcs fimillimas, ifHQd efl contra^ioni obnoxtnm : ant veritasa decre* topendet^ nteotpfo^ quiaDEUS fimiilimos dif- (imili modo tradtare vulc , dtffenfta tHe imtr dt* eretum & ret ebverfatas to/iatur , lum manifefto in Poireti caftra tranfitur §.115. nor. *. qoo ipfo fua- damcntum Sccpticifmi jacitur , nam&contra^iom impiicata vera fieri pojfunt y dummodo D£US vclic. §• n ' • Nihil igitur cmi remanebit , cujus veritasnonDEIvoiuntace, qua: i@«S>6f eft, poftiC mucari»
$• 375* PerfoSfio&hnitatffl rcrtttn inccr fc confen-
CAp* Uh de Pradeflinamne, 2 j j
fus. $. 149. PerfedifrimusigiturDEUScft, quoni- am Kon folum cjus;Ww<«cumnaturaipfiu$, &re- bus pofliibiiibus pei ipium , ab xrerno con[entiunt \ fcd quia ctiam decreta tjus conformantttr cum ipfius iXHtiifflmo /udicto, DEUS ergo fata Johanms ii Jh-^ dA ah aterno dtJpenfaturM judtcat ^ Utrumque ex acquo fcmpiccrnispccnis dignum i ol^verfatmr enim uter^ue DEO nt rtbellisn At dtjfenttit ab hocjudi* tio^voluntas prdferens alccnalccrum} iinecogi- tacione diifcrcncia: in objcdo 5 ferfe^tjfmm i^itur imperfe^fone i.c. diffenfu judicii SC volua- tacis la borac. ^ua efi contradt^io ^fih&c non efll An hoc non efl comminifci ciiculum quadrarum» Moncem fine valle , nigram albcdinem , album ni** groremi Ucor Tcrbi* difTcndentiuoi.
§. 376. Pciena dignus c(l , quem DEus punuum ▼ulc, Nam ucprimum Chrifto inferci ipe6amur, p^ena (ublataintclligitur , nec DEUS vcl e cogitatur poB- nam. Atqui primum DEO cligentihomo obverfa- tur utrebellis , pcEna dignus, quem punirc vult, dC quidem extra Ciiriftum,quippe AD QUEM dcmum poft eligjtur , ttat^ue tn tilaprtmaelt£ltonf DEiuho^ minem extra Chrtfiur» pumre vhlt, & tamenextra Chrifium pumre non vult.Qaps cft contradidlio,^ hac nonclt? iJtvtrfusy inquiSf re/peSus contradtSionif Hmbram aujert, Ut rei^t Lem pumre vult,ut eltgendum »on vuu. Divena video vocabula, non divjjrfos re- fptdus, aur figniticarus. Loqucre cum ideis. Stc emm tut Symm)(ia juhent, ( *) Dicis, velie Deum poenam, uc icbcUi irrogandamy non autcai UCelig6ndo. Quid eileiigendus> edis, quem
DHus
240 «^» ^» ^^ Prddeflwatione
DEus volet non punitum ob (ua pcccata. Subftituti
in vicescuiveibi hacdefinitione, hoc dixifti: Dens
»t rebelli vnh jxe^am irrogatam , non aatem vult t
auatennsvoletnon irrogari, Anditum admiffi rifuni
leneitis , Amici i DiftingHe tempora, inquis, c^ eon»
cerdabit DEi via, f^nlt D Ehs rehellem^ v ■ g. johan^
r.em , auem ab <tterno ut talern vidit , punitk m.faU^
ele^ione,non amplius vtilt. Sed pace tua dixero, rC'^
linquis difticultatem , non aufers. Nam quomodo
fada cIc(5lione potuit noluifTc , quod ante voluerai:
An ica DEus m poteitate voluntatem fuam habct, '
m repeme absque ratione nolle pofl[it,quod antc vo-
luic ? Aut an idem (imul vcile & nollepotcileodeni
lefpeiflu \
• Job. Alphonf.Turrctin.indidcrr.ancontrad. pof-
£nr credi ? §. 1 1. qncm & fupra §. 368- ^69. ciuvi .•
Krgo y ut aligf*id proprie atcjue vere credere dicamur ,
nonfatis eJlfUtfonifenJuvacuicdpulgntur, eaqueaf*
frmeniur , qu& nuUam ideam in mente e^citentt
Oportet ut [ciamus , guid dicamus j feu quod tdem efi ,
eportet , ut prolatis verbis ideA qUAdammentinoftrA
oiverfentur , quarum unam cum altera conneBamus ,
ac de ilia affirmmus ; ut ,cum dicimus , parietem ejfe
alhum , fcimusquid ftt paries ^ fcimus quid fit alhedo^
aeproinde nO» vocestantum , Jed res ipfas , feu ideas,
de fe in vicem vere acproprie affirmamus,
§. 577. Jn eOy inqais, fnmma divintt mifericordid vispd^ fita efl^ut immerentes, e^Hipoena dignifnnt.fHafaci'^ at dile^ionedignos, U perinde elt , ac h diceres, quos abatern9 noluic amarc , eespojihdc voluic , auilaalia cauira,quamquiavoluir* ytn igi* tur qHidqnam , pergis , DEnm potnit movere.nt ho* minem eligeret f Nulium potuit meritum movcre , rmrWa,nuiiacatiQ obje4fciva,i;f^p. Omnc Hicritura
quidctu i
CapJIL De Pr^Jcfltaflfifiel ^t^t
quidem cft ratio objt^iva-^Ccd non omnis obj^xliTa ratio meritum cft. Si DEus hominem obrationem Qhje^ivam eligit y wvetur femetipfi, i.^.usredus quas cIigendo,atcrni$ rctro fpaciii, in certofalucis ordine ^ fapienter ingenetare potuir. Brcvirer : mo'^ 'vetMEKlTtlMChrifli^ cujus applicatio prsBvifa, hasc autcm cft DIVINA aaio.
$. 378- Elediotlis ^oi^oi ex uno latere defcdu labora-»' re, &contradi6lioneimp!icatumcfrc, ii Dilfcnti- «ntium quidem morc, inSOLA DElcvW*, cX* clulis objcdivis rationibus,ponarur,ha(5tenus'com- tnonftrarum eft. Nunc oftendendum, Jihancfenr^ tentiamfeijHamHr, PLANE )0«'^orotliuc toiji ^ in apertijjmam refoMcauffam. Sx neJcum hujus ^«3-i05- i.c. ciedionis, quam DifTentientcs docent, cum voluntate DEUpfaconfiderav-ris, ccntradi- ^ionis ertorenonpotefte^cloJvi, quodcaufta raN nu8 dctcrminaca , (volunras) dctcrminati eventusratio cfle nequic. pcr §.537, Si ipfam vc- ro luJex/on' in fe, non adtento illoncxu, rcfpexc*^ ns-, nullaclarior, nulia cvjdentior, nulla a /3«a-|i|
?!17/' 'J*?/t' '"""^ ^^^^^'" P^'^^» ^»^^ ^«e : Ic« i/bUj VULT»
Miratis for tc fentcntia mese rtovltatcrn, eamo qiie probacam vidcrc difcupis. S^A nihil faciliui cnc, quamcibifacere, quod fatis eft, eoipfo,quo« iiiam DEI i^^lo^i» racio hne ^Ji^^ cft. Ncmo mor-i tahum cxiiftic, quin ex feipfoclariffime cognofcac, quid rerum in fe agacur, ^HHminali^Hidv^fUyM fertur. Nemo eft , quin pr^clarc ex fe ipio intclli- gac, qu« 6c <juantaiiJaraciofic: 1TARECIM.A^
j^Z i*. A De PradeJliMatione
CET. An , talibiis de DEO pronuritiatis, obfcU" tum cfTe putas, quid fu iJud : SIC DEO VU SUM eft?
$. 380. Nunc parum abenc , quin me fis incptlcntcitt judicaturus , tacita animi cogitatione. Sed non- dumTOTAMinfpeximus LITEM. RcgeresiA^tf;* §fl in eo fixB-oiyCjffod ita vifumDEO fuerit^fohannem eligere f frs. juda, qmdenimft, velle aliquid ^ aut eligere,noflra ipfirum edocemur confcientia'fid tn e(i impervefligatiles DEiviafHntflqf*£ras:QX)K ITA PLACUtRIT DEO , CUR IPSl ITA FUERlT VlSy M ? Confilium profedo exfcqueris meum, id^ ipfum reipondcnJo , quod or re'pondcres , priori- bus verbis operam dedi. Si ^xB-ot divinae Ele(5l;io- nis ellinillisratiof ibuspofirum, quibus voliintas commota ehghfl non referendum efladipfam st5d- x/flPK , fed ad eJHS rationem : quscritar , nHmquid in ip(a VoluncatC illaratiovoluntatis , feu \n ip{a lvliY.lxratio guSo>c»tftf ft , an vero EXTR A vol/tnta' tem IN R£, quA D ti voluntatem prdLCtirrit ? %i pri- us affii mt$ , 3a3-o? ipiurn toilic ur, Nfjmque nihil minus ^dB-Oi cli , quam fi qua^rcnti . cur aliquidfa-' Bum f refp.mdere pollis : quia itap/acuit, Er ur- genci : Cur ita ptacuertt ynctum rcgeras: quia itapla^ CHit. Eoipfoenim exbauricur omnis rationumfe- ries, & attmgjtur ultima, non minus claiffima quam prior, utraque enim hasc eft. PLACUIT. cur?quiaplacuic, ciuhoc>quiaPLACUIT. In eoautem, ut ad rationumulfimampervenirercri* cm poflis, nuUius p)d^iQ( charader quaerendus, pcr§, 175 § 38r.
" ^ -Nv aucem caufreris,i0j<3^ios rationes & imperveflt-
^abtles
Cap, IJ/. de Pr<tdefii}tatt09if, i 4 ^
gabiles. vias ejfe EXTRA meram ivUyLUii qriarendiiii habeo quod volo. Si confideres eiigencem voluntacemi & eledum hdniinem iqu«foi fi ab «t^56;t/« difcefreris, qulppe qu^ fui r,:tir> e(Ie iiequit, §,580. quid extra su5j)t/^j.efi ^ quod ilLuS tatiocfrepofnc , ci^amipk eligendus» Iraque ^c^aoofi quodeft, in iradonibus objedivi^ fitum eft« In fola iyhoKU collocarinequice
Praeclare intelligd , quo erfugi^ ufufi» fis ^ Diccs.mfi diffitemur, rationes tllas ou^ fixB-o^ ejJicU Hnt , extrd ^olnntaUm DEIin ohjemsfme qu^. H^ das; fcdeo ipfo,qmd /SalB-^ cOnHnentUr.mMs ;unt /^- ^ot&, neque ideo adfidem,veleJHsmodtratiom'mf^ ferenda, Hadc refpontionem iubens ampiectdf 5 canique in fetil meam Vcrto. Pnmo rnim e5c ma- m uia extorfi maximam tclum , <jiio:uiverkJ«me pugnas:Si racioneseiigendiobjediv^r n-tciie^ futufumtuifiec,uc DEumaliqu dbxtfa fi fnoVefit Hoc,ifiquamjrclumniif;>cdinri;t'if m ^V[\p\'mmetms ^ ne ^ ancejfls rmoHihus ohje^ivts ^ DEus in tligehdo, modis indignis, alwh-epe>^dedti Secundo iirationes iilas: VoluneatJs^vJoKidtj/prajcaf^ tenteS, quas/3«3-orGonfl:itUuhtjignor£ecjbi Uneruti tuum erir, cavera,ne Fl DEM infef eas e& sffirnleg, ita non niinus dareoperam, ;*?^FiDEM exillafum bUmero ejfe neges, Nam qu^cunv^ticf occiilt^ fanc,ejC 10 neucram parrem definiendii a quoquam func. Sl* cufi V, g. nec affirmandum fttihi,rec negard.^fti dt, ^trt^mSakmoRexfHeritconfeCHtt4sfaUitemh\kmm qusftio ab UNO decidenda Numinej nObi.^fiOfl a^tvu necloiubilis jica nec tibi neganduin ef! ^ fi»
J44 ^' A ^f Prddefliftati§ne
dem cx eis rarionibus ob je6^ivis efTe, quas concedis, tc in quarum ignorancia /3«5^di jacere exiftimas.
5. 385. £x his inrelligitur,/3tf>df quodin fola i uSix/dc ^uafritur, ^?«? nullHm ejfe , $. 379. ^«/ contrAdiBioni ebfjoxitim, $• 3 7 } ♦ J 74. J 7 5 . 5 7^. ^«^ rAtionihus ob" jeBtvis mxHm^nt(\\XQ alitcr veritatem /B^S-eof defen» di pofre,quam fi cum noftrafacias fenteniia,qua rt- ciones objediiva: (iabiliuncur^
S. 584. j4t enm vero^ xnc^uxSyJieleUiofrivUfideformiii t4 efii^Ham in objeEitvis rationibHS nHwerandam ejfi conftat, tnm /B«3-oj cejfahity nihil enim^rochvius <r/?, ^uam ut exjide cognoJcatHr , quare homini abdterK$ adJHdtcatafitJalHS^ Ve)lem,ut hic ad meam refpon- iionem Viri Dodiffinii adcuratiflimc animum ad- pcUerenc fuutn. Semper miratus fui,quare Au(%o- res cam celebratiinfinitamrationum (eriem , qud tanquam nuUo tcmpore emecienda,elcdionis & (a- lutisfundamencum connnecur, itaignocam (lacue- rint, uc ne primum quidem cjus articulum,quem fi- dcs reptaelcncac, certam Sc exploratam elei^ionis rationem eflTejConcedant. Quali rocum /3af3-«< colle- recur, fi vel unus occultarum ferierum articulus luci expofuusforer. Neque enim OMNI A mihi ex viis "DElflana & pttyiajHnt , tamet/t viarnm C APUT Dorim, 6l pcrrpc6tom habcam, non ali. er pojfe homi" ^emfive ELIGl . five hER V ARI, niftfit FlDE ma* BatHS» Inhnita adhnc refianty in 2terna demuni vica cognitioni refervata , ut mox dicemus.
Illud mihi dubium,qa d a diviHO $»^it dcfu* IfiVknt^qHodex ifJorHmfe^tem^ tollerePHr,fi FIDES
CAf, lil de PradeflinatioHe^ 2 4 j
tleUionts ratio f^rettHon aljtcr videtur formatum,ac fi quis rcrura naturalium curiofis (cruratoribus di- c*m fcriberc vellet, qHotiesveKtirationem)^\\y(i'' Cam infHhlato a^irisAquilibriofofitameffefcribHnt^ >lam cum Scrvator aliquod naiur^ myfteriumitk coverfariprodidcritjjoh.^.v.S. & h < dprsr fe tulc- rit obfcuie, ventorHm quidemfbiU nofrras tangi au^ reSiOrigines vero eorHf^i& oras qHorfnm illifpirent^oc» cnltas ejfe: Poflet eodem jure,quo Diffcntientcs nos, Phyficos nonemo contemtii$,advf:r(us Chrifli verba Cgnificati, reos agere, 6c hi«; potiflimu uti accufandl xnodis»^fi4 optimns Soffitator natHra^ jStfS-ti adftrif» fty c^Hs, nonferveftiganda do.Hit^eadem?hyficiiexHt^ fronte^ rimari : xflorarc^ & tanqnam ad calcnlos rf - vocare non eruheftHnt. ^enti rationes palfabiles affi* gnanty cnm So^tator tamen dari eJHsmodi negaverit^
§. 38^. Quidquid Viri Dodiffimi & his Phyficorum accufatoribus rcfpondendum confulerenr, idem ip- fis poterit refponderi. Si dixerint, nondum efTe ex« hauftos naturae immenfos thefauros, ctiamfi vel una ac ah^ra rationaturaliumc^dtiycftlKwi^allcgaripof- fit, memincrint,idcm cfTe didkum fibu QHtfiden^ troximam eteBioniS rationemferJpeBam habet^ non" dHmviarHmDEiemenfHS eftl^ziSiwc patcntcm amplicudinem. Qu,«conditioeft,naturx rc« gni, ca multcrmagis adminiftranda: gracia:, Nondum /5<jc9-of fuftulit, quiexternam ejus fuperfi- ciem agnofcit , ut qui pedum tibias cemeret homi« nis, vaftiffima corporis mole reliqua, nubibus tcdi, gloriari non podiiyfe magnitHdinem eJHsftHfendat» ViC%mtmqffe totam ferdidiciffe^
S4<^, '^' J* ^€ PrAdeftinati^ne
§. 246.
Dicam apertiuf, acane fimilitudinumcolore, qiiid fentiam, Scriptura nHllum /3^3-0$ agnofch in ipfaarccrna clcaione, rcd in acceilu ad
fj} ohfcfirtim , quam ob racionem eligamur $ lidcm cnim decretum priEcurrere,vei ipfe Sacer Co- dex dpccc : Sed idimperveftigdile, qUOmodo alit ad hdcm pervenianc^ alijnonpervcnianc? ^y^P^ovztmcfiydter^a gaudia propterfidem decerm-^ quiS vera rerum concurlus requiracur , durn qui$ fidem concipiac , ingens l3d3-og efi. §• J88, C(fm ratime ftacus pubiici, qmftnguU huju$ tnmdi orx continentur ^ tum refpeUu prjvacsc indi,;* mdnorum hominum conditioniSy infinita rcrum rnuititudo exliitir,qua unus prg: altero indqcitur,uc, Cam omnespoirinc, adminiculis psdagogiais jredc uci velic, Si ftaCum hujus aut illius or4 publicumconfideraveris, alius alio eft infelicior ^ qworura fatorum ratio , fi,perFed:aanalyfi, exami- panda Fqret, nuHa perfpicacia creata quantalibet a4 finem pervenies unquam, Nam ut Evangelii do- ^rina ah uno populo migret, juftoDEIconlilio, aci dmmy immcn(a rajtionum v^cietasconfluit, a mo* nt)usRe^um,4Confulenciurpfuggcftioni- bus, i peccacis familia^ , a fubdicorum erga PEl verbum ingraco animo , ab impunicace griiviorum fceierum, a cricis,machinacioni- pqs, avaricia, c^exa^ionihus eorum, quirdusge-,
rmdi-i frafun^^z Majorum culpa in ho$ pofteros
pr^para'
Cap, 111. de PrAdeftiftatione, 247
frapa -ata, & rcervata Gen^ i f. v. 1 6. Matth. 25. V. 55 arudicace AuditOTumpafifTHmcjue^errori' hus fefe Qpponere nonvaientiHmy ab hoftium Eg» clelias vexacionibus moliminibuscjHe ^ derivand^ ^ petenda, §. 385.
StK^ul£ hdtcaujft^ infiniris parcibuS adconfli* tuendamtotam coeHnttbus ^ fHbdividHfitur '^ nam ad mores vel unius pravi Regis deformandos, quot il- lecftbraj, quoc machinx concurrunt? Et ipfapartes aliis porro infinice parvis rationihHs coriflantur, ut, quidquid eft c^ftj(/^rA?w > tamfuneflo^ auferendi Evangelii, cxorauna, eventui pa^tendo > infervten' tinm^ nuUuscreatusSpiritas, ne Angelusquidem, beatiflimus qnisqae, fatis exputare (\\xtM^Hoc IBxB-o^ revera ex ohjeEiivarHm rationum V<ifl:iffima fcrie natum , magis non pervefligand<& ahjjfmomen mere* tnr , cfHamfolailla suSost/^j^, a rationibus obje^livis libera, quam ut primum audivifti,ad rationi$fin€ra pervenifti. ex §. 580»
Qui animum ad individuos homine^appellit , csuffas expenfurtis, cinare alterprxalteroy in eadem Itaciis puhlicifelicitate.fideanimetHr, alter vero non animetur ^ is haud mirms viarum DEI /3a9-fiff agnofcir, Ipfa primo meos hominis uniuscii/usque abyfTus efl, (f. |d. qua ad volunratem in has autiliasreseliciendam nociones minoresinfi- n icas continenttiT» TemperamentHm^ edHcatio^ ex- emplafamiliariHm^CdLTerQrHmqHe non ianotorHm^fiH' diornm rationes^ vitdt. tel nohilioris velignobilioris conditioy divitia7'Hm affnxHS^ vel incpia^ Religionis . hireditarijt indcles.vel depravata velpnrior , Aiini- C^ 4 flrorHmy
^^% P, 1, De PrAdeflination9 \
firorttm ejUQrum in fdcris o^cium infervit afft^Ht^ fata p^cultarta pr(£ter(pem enata^aha^j^ cewpiura» rrorata qndtUbet parte ffiftm conferunt , UC homo vel unus adminicula pacdagogiac fequivclnolit, vcl VcUc, Sa^pe vel una levis occafio initium facit rcd» eundi 3d frugeni, i,e, vcrbo divinorc<5teucendi, uc in te vim iilips cxperiaris, H«c ^ cjusmodi tan-» lumi^a^^^^conftkuunt, quantum nallafinitamcns unquam Inceiligendo exhaurict,
5»3"«'f ^'gifi?' noftrum , quodponitur««rrf/w< iif^s^^o^'^«^^<wper tmmenfum patentibus, vcrunil & ingenseft; 3*3 ^f vero DiflTenticntiumiw mer4 X)FJ Moiciot^ranontSit^f ohjertivts itherai\c\ nullutn eft> velconcradic^tiojiiobnoxium, ex§. jSj. Utra pars vcricatem Paulmi l^aB-iot prasclarius rucrl dicen.aeft? Nom Uefuimur de ^d^et ^ (jtiod zn fit, VCl effepofllC in dia^HtpQllentie^uadamvolHntatenom fciamus^ fcd de /BaS-w quod cx nacura objc- ftorum prodirepoccftaGdebct, quxdecer- nenti DEoobverfacafuntabxterno, &ejus voluntatem, ordinc rationis,'pra:currerunc^
At farte DEHsfohannem Apoftolum /tne ratiot^ ebfeniva^ mera cfuadam i^oKiateU^ft^ eleSIumdeih* cepf per rattonumohjeciivarum IdxB-oi ingens adfatu- tem deftinatam perducere decrevit, ForteXlOTi cli- gcnti, fedeledlionisexfecucionem ftacnenti J)EQ ejwmodt rattofjem infinitarum jeries effobver* fata* Ita procul dubio fentis, fed «o ipfo exprima ^k^tQHe ^^Boi omnc toUitqr. Nam fi adprimam
^ elsdio-
Cap* Uh de Fr<tdefiimtione, ^4,9
I I ' " _ '»■ .... I I I I ■ I n < »
eledionem formandam nihil concunic, cjuarn hoc: SIC VOLO, SICPLACET, Johannem f^tfrtf vifum efi^ quja vifum cft, C? tft^ia vifum efi^ ^^lHmefl^ fine feric rarionemobjedivarum: tum jlJud primum decrccum /Ba^-ftomni carec, nihil enim e{t facilius conccptu, qnam hoc, volmjff ^Ui^Hem^ ^Mta volfiertt^vidf §' ^So. Tiiigicur> fi PRIMO decretOy de ehgendis ad falutem homini» bus , rationes obje(5iivas fubtrahis, /3«'3"05 omne ;iufers, ideoc|ue es ejusdem culpas arguendus, cu- jus nos reos agere difcupiebas. Adverte igitUK jinimum, fi placctf Auc elccaionetn praccur- runc obje^liva: racioncs , au5 nullum cft
/;7/?«/>^, inquis, h£c ohietlivarHm r^tioHUm^ nemtKe emetienda multitudo^ hanct!>fam ob cnfiffam ab 4ternodefiinatae/i , ut decretum DEI^ meraivhntai nixumt tmpervejligabili vta, dareturexfe^uuiiomy qm igitur in hac ferie fpeBamur ^ neceffartofaciunt^ ad cjHodfer rationum illarum mare indncuntur , ideO'^ ^«^fcledionisprimasdeftinacionem, w<7^ojQ//s nefcio^ effeflam pracftanr, Primo jam refpondi, fi rationum harum obje^Si vanim occanus vaftus tan» tumreferretHr^d exfequucioncm decreti, /BxB^ot nonforet in ipfaeleftioncjy^c^iwexfcquucionc fatftum, Quod cum dici non pofllt, rationa h(& oh' jeEiivs etiam primum dccrctum, ordine rationis, aa^ cedunt^ ideoque cliguntur reprobanturquc homjnes NON hanc ob cauflam , uc in cali ferie pofthxG CX 11 ft a n C , in i]ua vel ad mala vel bona neceffario de^ tfrmmaremHr , ac decrec» faluri, ve! perniciei prae-
Q^y J»de'
2$0 P*U De PrAdeflinatione
ladercnr: Scd , quia in cali objedivarum ra- tionutn , eodemque infinitoordinc occafioncm fiimturi pra:videbancur » admjnicula psedago- giae vci refpiiendi, vel adhibendi , ideoquc fi dcni ^pa^Iivo fcnfii) recipiendivcinonrecipiendi, pro- pterea fiint primo ftatim decrcto {^\ pluraquidem cflcnrj vel cledi, vei jreprobaci,
§. 594- Sccundo obfcrvandum eft : quantalibet ft ilUratimunt obje^tVArHm ^ adufum vel abufum pr^fidiorem paedagogia: , pr^parantium , fertes ac niulticudo ; nunquam tamen libcrtas penitus tollitur. Inclinanc modo, non imponunC ncecfricacem uccndi, vcl abuccndi, fHndent morali efficacta, non raptmt tanejuam vtrtbHS me» chamfmt, manente femper facuicate , utendi , auc . abutendi. £riam fi vel m.3ximemaleutaris, non abiaca fuit bcne utendi potcnria, Cbnlidera $. 29^«^
§. 59r. Quod ni effet j haberent peritnri nonnihtl, (juo fe pHrgare poffent , cujusmodi quid tamen pra^fto cffc, 6c Chnftus Joh. 1 5. v. 22. & Paulus Rom. 2. v. I. vehementer negant. Nam {\ dixeris, D£- XJAi ah tterno cfttosdam tn majfa cerrnpta reltEios prx-^ terttjfef cum Htiejue omnes DEO tancjnam rehelies flntohverjatt; mancre igicur a DEO dclcrcos omni privacos cxcufacionc, quia peccaco- res fucrinc pracvid, ncquaquam id (ufficiet. Nc- que cnim propter SOLDM LEGlS contemtnm pra^ infHm , fed & propter Evangclii negleElnmy ab aNcrnQ praeteriti funt , quicunque prastcriti funt.
Hmc
Cap, 111. de VrdLdeflinatione. %^\
Hinc fcripcuracontemcoribusEvangelii, nontan- ijuam pcccatoribus in fe , falutem dencgar. v. g. jo. 3. V. 19. Hinc oh ferfidtam damnandi potim dicimur, qua in Evangelium, i^nam oh crtmtna^ qul- busin legeminjurii fumus. QuodChriflusdi(ert^ UAatur. Marc, l^.v, i^.
Quodfiigiturob Eva/ gelii magis, quam Legis contemtum homini DEus intcritum minarur j ant fctHtt homo retlop<fdaj^ogta uftt tlludfeijHi , aut nonpa» tuit: St mn potmjfe affirmes^oiyaTroKoyntriscv ColIlS, aChrifto confirmatam; §.595". neque enim »m7rQ* ^lytihi e(Te poteft , qui lu , propter quod elvatTroKi^ yrijog ci\, pr«(larenequaqu£impotui'j «^^«e-ctiani hcct ad jtffitttd dtvtna t/iam , Scepticisgratam, notio» nem confugere , ijua DEO omnia jufia eJfefinguntHr^ ijUA 'NOBlStnlufitfinsafuHt: vid. §. 2 f I./eq. AuC veropotuit humo praelidia paedagogiae debito adhi- bere modo , idque cum frudu j tum vcra fqnc quae diximus, §.35)4,
§• 597' Si nondum hoc rariocinio tecompulfumputes, quanquam revera fis, addoaliud: ^ut , ^ui per-' (HKt, obligattone credendt Evangelto tenentUYi aut non tenentur\ prius (t dtxiris: velconcedes , potuiffeho" minem reSlop^dagogt&ufuy idfacere^ ^uopo/itoDElJS SOLUSfidemtngenerat, vel dices : homtnem adfal" facredendaohflrt^umy quem DEusadaircnfumob- Jiget huic propofitioni : Chriftus pro me mor- tUUS, cum tamen pro reproho , juxta 7f , non ^t mortuus, Pofiertm ft tthtplaceat*t& fciUccC crc*
dendi vinculo percuuces exfolucos, tum nih'l
ptn-
periculo(ius didum a quoquam unquam ed , quid, quod fal/a judiccntur vcrba Chrifti J. J9j. citata.
S. ?9?- Nusqoam elaberjs , habeo t« difficultacibus ob-» feffum undique. Ad multa^ inquis, mkltos obltgari^ ^Utbus tamen praftafsdts non fHJficiant ; legts vtncuia Hos o^Jirfnft ad i//a, tftttifHstmpares uttjuefimus', nQt§ iptur/e^uiy ti ad fidcm Evangclio habcndam homo devipdus fic , pofle curn aliquid face- rc, quo pofito, QEu^fidctufolusaperctur, Difpar eft £vange!ii ac legis > in eo , ubi par eife de-» bercc ^{tdubtum haheret vim^ con Jitio. Poffumu* ad impoflibilia legis , jufta ratione, a DEo obligari ^ quoniam in Protoplafto vires , quienobisfuerunt^ perdidimus : Rom. 5. v. i?. Sed cum virei creden-i. di reprohus nec in^damo f^ec infe hakuertt un^uam^ cvxm etiam ne dcftinata? quidemunquam fuerint, non poteft, jufta caufsa, DEusreptoboobhgation nem credendi imponere. Secundo inter cauftas ^ ^tiare obfecjuium legi dehitum tnifoffibile ab homtne DEusexigaty eft ctiara ha?c, cjuodiocmo alt^Htdfa^ cerepoteJf\ i. e. pit?dagogia ad gratiam uti, qua pofi- ta , vires credendi , ideoque legi obfequendi in ili» lura a (olo DEO conferencur, Sedrepr^bus, fi vcra eft Adverfarlorum fententia , ejtsmodi cjuid facere mn(^uam potefl^ Nullius igitur momenti tuumdu^ bium , cui ex omni parte fatisf aftura,^
§. W^
AtcfHi efl , inquis , res faiva, PRIMO ijui nom vocati, V. g. Ethnici^non obltj^at^fint aderedendum^ ^.ta non funt vocatt per verbum. SECUNDO nec emfics vocati tenmur credere abfolute ^ itnmedt^r
Cap, Ul de Prddefiinatiofn» a 5 J
r#, (h«c Aint tuaverba) Chriftttm profimortMum r. fcd mcdiare> n,ediantihusrefiptfceKt$<t(3fide$a[ii^ hns, Sifcil. VERECREDANT, aU^sfalfptmcrede. rent^ nam vocantHrJolHw/ittentes & oneratiy i. e, reffm fffcentes MattkiJ, v.28, Tertto UcetfidesiHfltficaexi» gatttr^ non tamen extgttur^uoadoninesa^fis/imHlQf jemel exercendos. Sunt emm altsjuotfidet abus, ( 1,) dircftus , (zO rcflcxus. Dircctus efl vet /7-
tus tn afferfHverttatumevangeltcarum^titpotevera^ rum dedanda falHtepoementthns^ veltnfidncia^ per ^HamChrtflum fufficiemtfflmumServatorem agnofcen* tesadeHmfugimus, (l.) KeAexui efl^ ^uo perfua* deoy me vere credere^ 'fam fides pra:cipicur#« Ev» angeUo,(\\xozd aduni folummodo pnmum Sc fccundum, anccquampr^cipjturquoadtcr- Cium, quircflexuseft. NamChrtflHsmnrevelai^ tur^utpro me tn partictilan mortuptSyfedltantum inge^ nere pro credentibus ^ undc tam demum cumadehm tonfiigtofidHciahtery \S ^Hxmper atJum reflexHm co* gnofco me creie^ f , dehto coUtgeve^ eum pro me effe mor^ tuum* Id ftiodpatet , ^uia uht Apo}i<iUfidei mentiiKem factunt , nullam fingt&Urem appUcationem memorant Matth, i6» V, 16 • sta Faulus tn genere tanthm exigit ^Efumprofi- ert Dominumt Romao, v.g* Ea eft depen» dentta a^iuumfidet^ut utttmus nonpojfit pr<£ctpifiprim$ locus non detnr : Nec emm tlle poteflaut debet agnofce- re^ejUQdChrtflus /it frofe mori uus^cjtittngenere non cre- dttjifuodfftFiaus U Ft* OblfgAntHr tgnHr creder^^^ftod Chrtftusprofe morcuus adu hdci reflcxo & iricdiaCo, concdo: tmmeitato (3 dtreSio y nego, Vel tnfenfucompofito, tjuatenHS prtores hemo a^us ftnk babet 1 non tn Jenfu dtvtfo^ ^uatems priQres aEU$
1 ^4 ^* ^* ^^ PrAdeflinatione
von haipct, .Dedi verba Adverfariorum prolixio* ra, ucnihil eorum derogaiem eflicacias, & utap* pareretj quanto Jabore opus fic veritacis vim de* ciinacuro*
§. 400* Omnem fidci vim in ep poiitam e^Tc , ut non Co» lum credamus, Chrtjfttmejfe Servatorem , obUtap-i peccattj looftia^DEofactentem^eneratim ejiiodjatis efl^ (ed Ut maxima cordis 5rAJj^o4)o^<V convidi (imus/ mortem ettam PRO NOBI^ eHmjLhujfe^ Adverfarii fcrte non neganc, ni(i 6c Diaboluminfocietarem fide eledoium^ aitjuomodS, velinc pertrahere, ^uippe qui, xqne ac reprobi, perfuariim habet, Chnfinm vitam polmffe [Ham pro homimhns ^HthHS- damingenere, Quod cum ita (it, nec homincs pri- inoeredereobligencur) ni(iimmediate, &direde, (Iiceac cum Diflcniienribus Jocjui) hoc, (^ttodfhri- fitis generatim Sofpttatorextftat^ ctiminaomniums quos clegit , expians : Set^mtHr eos majort adcreden- dum vinculo nonteneri^ c^Hameo^ quo & DiaboluS obftringicur, cujus uflicium non minuscft, ac noftrum, exploraiiffimum haberej fEfHmNaZ.4- fenum gcneratim fro credentthns femet ohtnUJfe vi* ^mam* Faceoi: , hoc modo non obligari qucm- i^uam ad crederidum fahum, ne Cacodffmonem qisidemj Scd icanon (acisficillidifficulraci, qux §. ^96 397-P*^^P^^Jt2,cui/oivenda^Diflentienceshanc lefponiionem txc ogitatunt. Nam i\ (ub prima fidei inicia nemo qujsquam obftringirur cr<?deie, Chri* fhm pro fe mortunm , ^ vero tn hocfolofabts omnit vertttHr^%C^^> quomodopcUunthon^.inesab cxcufationumfacultatcdejici, ideoque dam-
CapJlLdePradefiwAtione, fiff
^di""™ '"■' — " ■" ' "
tiari, ob hanc caufTam.^^o^ »c» credtderxnt f Auc cx« cufatione deftituucondemnsntur, qMamncredtde* runt, ChriftuiD profe niorcuum, tum profcdo peremtoria Tn ipfos (ententia injufta pronunciatur, quia rcilicef non crediderunr^ quod nondum lub jniciuro fidei ipforum officii fuit: aut veroipfis propterea seternae plagx addicuntur, quod non crc- didcmriv.gcnctatimChrififimprocredendtiftts mar" tuum \ falia hypoche iis rubfternirur ; vix milleftmns tmm ^mscjHe peYemttum Clonfttamrum bac hifto- ricafidecaruiC, nectamen noncty^froKlyrfloidi* tenduseft.TefteChnfto§. ^95* Iple Diabolus hoc credic*
§. 4^«* Si penitius animum ad illa DifTenticntium cffu* gia §. 376.appeilamas, dici vix potcft, cjumtHm aherrent afaptentta revelata. Tmm eft, corum Pafto- resinquiunc, creUere Chriftuni eiregcneracim ictv <iiOtcn^t Kondtim autem tiipt ticet credere, ESSE TUUM,MORTUUMPROTE, donec a^lumrt^ - fiexumhahas, (uaenimioquuntur) ucdoneccre- dasiamjamy quod credendum cft. Quid eft verbi* ludere, fihocnoneft? Pace tantorum Viro- rumdixerjm, nonenimcredo, conftiltoeos defle- ^ere. Cum nemo anre rtflcxam , quam vocanc, fidem kire poftit, EleBtt^ meftt, nec ne\ Sequiiur , etiam Eledtosfubimciam mttaurationis eotantum obftringi, urcredant, Chrtfihmprocredendihisgene- rattm morttmm, Scd, qu^fo, quia h^c ^dts (aifitena nondum parit, §.400. qiiaj via ineunda eft , utaltc- ra leqt a>ur, hac tfth^c: Credoprome fervatorem THQrtmm ? Audlores f uafoiesque ilU fuBt^ td non crt-
dendnr»
2,^6 ?.h Le PrAdeftifiatioMe,
_ II I H»"' " ' ' " I »11 I I iili . ... ... .^^— -^^
dendHmeJfe , dum adus acccflcric rcflcxus> Lc. dum jam credas , tdtpfum ijuod credendum efi^
$. 402.
Cui methodo (1 pertinacius , quod futurum nof| furpicor, infiliatur, f^r^rMcjuaEdaraDEIgratiofji fola porcns & fccanda a Verbo Jl)E1 fejundta fiakltri debet. Quod utrum d Fanttctfmt ertore li- berari pollit , valdc dubito. Nsm cijm, fatentibui illiSi quiita§. 599. relpondent, fides tn EvangeUo tantum i//a prafirtpiajtt jfth tninum^ qua exploratum habemus, Chriftun» cfle credenduiT» fofpica* Corem , non autem illa altera, qua credimus^ Chriftum & pro nobis mortuum : profe6to fo* la Evangelii ita docentis vis nos convincere non po^ teft, eciamfi ele(5li hmus, Cloriftumpro nohts tn appU* eattone mortHum , neceilarix igitur funt s\\x vircs^ ab Evangelio diftin(5l£e , i.e* eum eononconjun-» €tXi &(eorfumopcrantes, ^mhHsctimeleEio fidcs tcAcxz commuMcetkr ^ ut non credat falfum , fifi- bi petiu2Ldtt,Ckrtfiftm &profi morthHm. Dices : ip" fnm £i;ang&UHm ex fe tpfo conVtncettnprogreffHfidei eleBos^ Htcrediturtpnt^ Chriftum pro fe mor* tuum. Atqui, qujmdiuveritatemiilam, deChri* fto crcdentium Scrvatore , fide refiexa , nondurfj ad fcapplicatunt, nondUn ofticio, fibi perfuadere, Chriftum profcmorcuum, HtaHtemappUcent» cx Evangelio non habent, quippe quod non vult j ^t eam adplices, nificum praefto cft fides reflexa, i.c* adplicans. Nifi igitur dixcris; adplicari illam TCriUCemabEvangelio, ancequam ab eodem
appli»
Cap\ llh dc Pr^defimaiiouf, iff
; applieeturi non eft tutum aifiirmarc, vira appli^ candi ex Evangclio profedamA
S. 40J' iSemonftravi , homines quosvis percuhtcs exctis fationc defticutos, §. |9f- y^^^propnrea^Ucd^ A yiHamfidem^ Ghriftum eilc pro {"e niortuuni j \9lffiringantfi3r. §.400.401.401. Nurtc delnum inttl-* I ligirur, quod initio probandum rufccpi./3«'3-fl??//«^j §. 588.989.j90. ehnionempntcHrrehs ^ ^'S9J>S92i. td^ue ah AtermpfdVifum , ithertali fton effe ihirhicum^ §.^f/. tdeocjue maners DEo impervefltgahiUufnvta^ tumgloriam, (^ hominiperituro contra eripi excufati» cms, veltantumohiter /peciofe vel mimmam materP» Am, Ita non incidimus tn Syllam, dum volumus vi* tarc Charybdin. Ita medio intcr excrcma devia traa mite incedimusi ItatrihuimusDEd^ quodfuum eft, homini vero extor^uemus^ (iHodadfeifsjufioanfti rapit^ eiHodque extorquerimnpolfu ^ fl DEhm fixB-og fe^ui diceremus^omni ratione ohje^iva vacuumi Nani homini cum Numine ferram eontentionis reeipro-« caturo, autConditoridicamdiemquefcripturo, uf Gccurras, tutum non eft^ talemjujlitidt divindt, notio-s nemforware j qua Scepticus non folum difciplinam tnorum , fed & omnes reiiqdas cverccre vcritatei poflit. vid. §♦ 251. 252. 2f 5. 154*
*• 4€>4' Ha^Ttcniis defehdi ea , quae dc Evahgelicoiruai
^x^a a mc di(5l:a funt. Nune examinanda eruntf
^uas {equuntar, Celeberrimi Mottingeri verba : Itd
tfi , Reformati nnllam rattonem ohjeEltvam eleStioni
fraviam agnofcunt, ^egant^ DEum tn ohjeElo eligen*
dOf coHvert€ndo(i€* prAvidiffc ^uidquam i ^uodeuM
t^i A /. De Pradefiinationel
moverit^ ad huKC ab alto dtfttngueyidum ^ ^prcpter ^uodifle pr£ illo amari Ci eligi meruerit , fed cauffam ele^ionis UNICAM futjfe DEt wUYLioiv. Caterum JDEo non defuijfe rationes , cnr hoc non alio modo agt-^ f€t , nullo modo dubitamus.
s. 4or-
Plcraque in hoc difcurfu jam per antccedentia \ occupata funt.Unicam eledionis rationcm «wSojc/«r e(renonpoire,probavi §. jyj.feq.imoalibipluries. Sin clc(5lioni$ ratio fola & unica ratio «ui^ot/at eftj quaero: utrum & illa tuSojt/flt rationem habeat , an »on ? Si rationem haberc negavcris , tota anaiyfij lationum una (itula exhaufta eft ; Quaercnci enim: eureligifi Refpondctur : quia D£0 placuic: Curplactnfi quia [^lacuit , hicfubfiftis, &omnc /SaS-of a tf fublatum eft. Si rationes iuJox/asff dari concedas, quaero: ubifinfi num^uid \n volunta- te, an CXtra cam in objedo? Poftcrius ncgas: Ergo voluntns ratio MoKixi cft , fed quantopcrcld contradidioneimplicatumfir, utvolunray, ^udnom cftdetern^inata, cliciat determinatam cic- ca Johanncm ivSojc/afr, dixi §, ^^j.feq. $. 406. Vir celcberrimus fcribit, fe non dubitare^ ^uin \ rationesDEushabeat^ Cur hoc non aliomodo agat , fed in co videtur doccrc minus confentanea. Rationcf objcdivat rejicit ; quse igitur illx rationes crunt, quibus induda DEl voluntasHOC potius, quam ALIO dccernit raodo } Non pofTunt allegari aiia; , quam tales , quae 8c ipfac ivhKtx nicuntur. Scnfiis igitur oracionis , qua utitur Vir Dodiftimus fcic eft : DMut mera MuUfua cligit , nec tamen non
hujut
Cap. ilL de PrAdefiin^tiofifk tf^
1. -I *•" — — ■ — ■ — ' - 1
kftjfis ivhniatt ratitnei hahet , cur hoc nec alto modd agat j fedillA rdnoneslunt tpfa ivhoicioc ejusi ,K evt ra' igitur DEus rationes tvWaf habec, &nonha- ber. iiSLbet^(^fiomaff^ratio iviciu^aii e/l ipfa ivhoKieii Habetnon^ eodemfenfu, ^uia ratioretncy:e(: ee» fetitio ejus , cujus danda efl ratjo ; Sed pcttut td , ^ ^ t^uo intelligitur cur id fit j GU)Wi danda efl ratiot
Sationes iuioKtui iilius tottesccf>jmemoraupojjttnt fjfe ah %v%o%tx dfflmElA , noifis ignotd, j nec tamen opor^ tet continuoeffeobjeQtvaSi In eljgctite hohnifi duO fpc^atipofrunti volunt^s cJigcns, tcseledai Si ratiohoniit, fecuhdum tt^ in tt eleda j quo- thodo potcfl alia t^t i quattl ipfa VoluihCasl Voluntas non diftinguitut i (t ipfa ; quomod(3 igitur a voluntate diftihdta, nec tamen objedivi elTe poteft? Maratio^ fofteihquis, potefieffeiufla^ fapiensi ideo<iHc avoluntatts ivSejc/^ dtfferens i nee tnmen objcElivai Caiiflk cecidero omni ^ firatio* hesillasfapientes, juftas^ &c*probaveri$j ned tamen un^ objedivas cflc oftenderis. vidi $. 141. $. 3^i.req^
Addic VicExcellenciffinius: niloiimvifiDEum propter ^uod ifle pr<t iko dmari ^ eiigi merueritl Atqui nc(S hos Itieritum ulio fenfu ekaforj prs- vium docemus j fed tantum FlDEM. Uti veto ia declarandohominejuflo^aliudefl exciudereUEtLiTA^ dliud illinc arceteflDEM: ficiheledione^tiarii, iheritisexclufis, non fequitur, nullamhaberifidei a L£0 raCAoncm^ Qu« utinam Viri cruditionis 6i R 9 pietatil
$ 6q ?, I, De Pr^deJiiKatione
piecacis gloria incluci non eodem locohabercqCy ubi racio ekdionis reddenda ed. $. 409. Verum cum conceptns y vcrba funt cruditiflinji Dn. Hoccingtri, retjtt veldtfiinBust folidus ^remUs: vel cofifufus , ima^inarius , vagus ^ vanus : dtfiin* Hus ^utdem iUeef^ , qui reiprinctpiis , ex (juihus ea co*- gnofcitur\ rejpondet, Cum amem de ele^ione nihil fiohis.niliex dtviria revelatione conflet : revelatio ver§ xihiltradat defide eligendorumprtvifa 1 ^uin^tjuia elim : gendns erat homo in peccatts^ ifleutplane adfidem DEo hahendam ineptuSy tmmo ut rebellis DEo eitgenti Qbverfahatur : Demque cum DEus mtfereri pojfit cu» ] fusvulty ettamtndigni: conceptus eleEltonis dtfltnfiHi * flle eflt qai eam ab nna DEt ev5o>c/ie derivat, I
$. 4IID. Plura heic argiimenca cumulancur, quibus ele* &ionemSOLA DEl evS»»/» mxamffnjfe, exclufis ra- tionibus c^bjedivis , Vii celcbris afTercum ire cupit , qux (ingula, fed paucis, txaminanda. Primo qui« dcm aiiquantifper ha;(icavi circ<* coniilium fummi viri, quodin de/intendts conceptibus dtJ^tnHtj ^ con^ fu/ts ejl exfecntus, Force quia determtnatas decred, dePetroeiigendo pocius, quam reprobando, & vi- ciilim de Juda reprobando potius , quam chgendo, rationespojhUvf : Vir Dod, exiftimat, illos conceptus ejfe parum ■irfiiKElos (3 confufos, Pergracam mi- Jiiiem fcciffeCjj fi ejus opinionis allcgalTcc argn- raeaja.
§. 411. Nam conceptus ille . quem de axiomatcfotma^ Bnus"- OportccqiienrJibec cvcntum detcrmi- n^vum, habcrc mionem decerminacam >
CapJlh de Prddefiin^ttone] Z^M
j. 5 j8. ^^^ diflinEius , tam Jolidus , tam reahst ucor vcrbisipfius, eft, uc haud fciani, a» ^md" ^HAtntn omnifcitntiarnm Uttindineclartus Sc diftin- ilius (ogttart qneat} Jam vcro fi ipii Viricelebrcs vehcmenter conccndunt, rationis axiomata geomc- tiica ncceditate roborata , in facris non efle refor- benda, dcftraenda, aut» arciculorum fidei obtentu » ncganda : quod fi iidem iftud quidem principiutti philorophix:Nullum corpus potcft c0e omni- bus prxfto locis , tam clarum , tam diftindiuni judicanc, uc propcer ilhid antiquam Ecclcfiae, de CorporisChrtJltprafentia^dodtnnam mucaverinc: cur non mihi Uccac, contracosagereexcanone ionge cerciori, cujus cvidentiam facisfuperqueindiGavi. J. 538. ^nefi ohfcurHS^ an confufus ^ an imagi'^ ttariHs ille conceptus ? Ncquaquam fane. Atqui pro- batum a rae cft cic. loc. coltidi cum hac veritate tnvi^ Ha i/iam , de eleBione olojeEitvis rationibHs vacna^ opi^ nionem. Quo igicur jure Dn. Diftcntiences in Theo- logia , V. g.in dodrina defandoillocpulo, philo- fophias piacita fundamcnci ioco fubfternunt , nori commoci caracionc, qnoddeS, Ccena nMnohs , nt(i ex revetattone dtvina confiet : eodcm jure ego longe firmiora axiomaca prxftruxi , quorum impccu con* trariam fcncentiam impugnavi.
Saspe miratus fui, ^uare Firicele^errimi ra tio- ncm tantofludtoex do^rtna dc cicclione exejfeju^ heant^niloil nf/thorrendum /2*'3-05 admittentes : 1 1 d e m tamen in quaeftionibus dc S. Chrifti epulo/^We/o- fhidty non nnivttUlis tantumyfedetiam fpccialJSt h€* pfyfiedpntcepta, mirtfice extollant^ De Sacra R 3 C(sa&
^^t P, L De prtdeflmatione
fcena ratio humana ne tantiilum quidem pcrfpen ^um habet : ex adverfo Iheologia, natnralU de vo* luntate ac decretis DEl mfilta tradtf, ^H^fftreve" Utu y deeleSiione^ df^grnatWus recurrunt, Theo- jogia nauirAiisprsccipitgeneratim, tjH^DEIfitvo' luntai. 0 ^Hofnodo decernerepoffit f Sandtior Scrip- turae dif ipUna illa generalja ulterius determinacdc Chriftp, de Spiriru S. de adminiculis gratiac cru- diens , qiibi^s non Cplum eledio continetur , fed &^ exfequqtioni datur. Nefcio igitur , CHrin materia^ qiiam folus S. Codcxdoccr, tantnmvalereho'^ ^im rattocinandifacHltas debeat /* in ea vero do<5bri- pa, quse miyXxfQrteft^ acdequavelipfaThcoIo* gia naturaii^ nos certo? reddit, dccreta DEl non poiTcJ npn objcdiyisnicirationibus, exuiem cogatur (anior philofophia agere. Qusecunque fu« Bfa pro obje^^ivisrationibuspropofui, exTheolo» gi^ maxime naturali 4epronita funr,
Cuni Vir Dodliflimas diftindlum rci conceptum per talcm dcfcribat, ^mreiprincipiis , extjHibuse^ ^ognofcitftr^ re^ondet : non podum , quin 5c meam dc ideisdiftindlis fententiam declarem , fortcViro fummo non improbatidam,ex quaelucebit, /»^riw- ve ufta ideis ohfcurisi vanis^ imaginariis^ ^c» nee ne f Id ca m claram voco reprdifentationem rei in mente^ fuarem^Hidema redifiingHo^ fed nonnifi in ob- ViJ^exenipIis, quam &aIiisnon cxplicarc poffum, tt^ft per monfirata vetut digito exempla. Sic claram habcmusRUBRl notionemcolods, quemquidem S pcbus casterij^quibusvisdifcernimusJednonnifiin CXemplis pbyiis, Quarc fi coeco, zxk\ colorem pon-
datil
Cafjlh de PrAdeflinatiofte. Z6j
dum confpicato explicari debeat, fieri id finc cxem- plo non poced. Contra , fi(^ aliu loGntinibHs , ex" emplo coram non menttbus , ejuid res fit , fer ejtu parces, auc charafteres, aperire pofium, rei diftifi<Sa animo obverfatur idea. Ruflicusigitur ideam rubri coloris claram; fed New/tonus , aut, qui ejus de coloribus theoriamintelligit, cjusdena diftindam aniraovolvit notioncm. §. 414. Obfcara igitur noiioeft , ^uaremvelmnin" Mram ah alius^ velprorfus non dtfcerno, Sic obfcura v.g fapicntise idcaefi;, quumin;'quodamobvioex» cmplo Tapiens dico, quod revera fapiens noncO:. Clara (jHtdemeitu , fednondilHn^a notio^ dHmpro* fapienii£docHmento ejutdem habetur.qHodrevera eflin hec exemplo : interim antem id^ propter ^Hod fapientis /pectmenefi, negatur y (^ pernegatfir ^ L e.dumfine dcbico ordine unum ad ahcrum dirigi fingicur*
Quis igitur noftrum habuic oblcuras, aut con» fufasnotiones? Vircelcbcrrimc! Formastibi idcara eU^tonis fapientifim£y{cd Calis, fAahc debito ordint falnttSy fohannem defiinaverit fcopo attingendo^ ad qHem ftne tlLofaptenter dirtgt non potHit» Non cft cur dica J : Ele^um tamenfu^e nonjtne adminicHlis Ater'^ nt falntkf , fed AD ea , admmicHla quo^ue definita ffe, fedjam ELECTIS, pertineretfiaigitur adde» cretum exfequucionis. Eoipfo enim concedis, fapienciam dtvinam primum ele&fonis decretum duntaxat fccuCanii cflc, nec illud, ordine rationis, prsecurrifle. Quod eft abfurdum. Nonpofium cosicare auidquam facicntem DEUM, UQCprimo, ^ ^ R 4 «^
i^4 -^* '• ^^ PrddeJ!i»Atio,fti
Tiecfectifjdo, ncc tentoUXiiCl dcctctl cofjcfptH ^ ni(5 jefpeda omni fapientiffimc facientem , w DEUM hominum more abflrahentem , ac dc fine, W/«^ r^* /fow//, prius difpicientem, quam de adminiculis, fin- gam. llla hominum imbccillitas eft,ut, tametfi non fcmper ordine duratioms^ cerre tamen ordttje ratioms^ \ii, §, 174. not. *. prius finem , quam adminicuU ^urcnt : Alicnum sdeft a DEO. vid, §.17^. not: *, §. 416. Uti ante decretum omne fer DE2 fofentiam prasftari poterat HOMO, §, 105 r prasftaripoterat libero arbitri6, §. 173. i jp. igo. prasftari potcrac labilis, prxftari poterat per grati^m rcvocabilis, in fide locabilis: Sic nulla ratio eft ^ cur accc- dens decretum, aUerHmrej^eUHmfidei ^ quasex- hiberi potuit ab sEterno hominibus , dimicceret, ^ eo more eligerer, quo morts^les folent, qui ^xitmpriw deftinant, quum nondum perfpedum I^abenr inirio , qux adminicula illiinferviant, ac cligenda fint. Firi igitur celeberrimi de eieciio^e C:onceptus, velexipfiusdefinitione, obfcuruS fft, quia non refpondct principiis, exquibuselc- ftio dignofccnda,
§• 4^7- MovehitHr , inquis , DEtu re extra [e , fi homi' vsm eUgit^utpde praditum. Non movctur re extra fe, fed fua ipfius (npicnti (i gratiofa potentt^, a quafola, antedecrctumomne, pendet, uthomo labilfis cum fide praeftari quear. Alitcrfipronun- ries , DEw etiam hominem impoffibilcm condttn ^H^ere debcrct , ob eundem tuum mctum, ne ipfum «li<juid mov^at^ fc, na?urahominumpoffibilis,
<ju«
Cap. IIL de Trddellinatkn§, $$5
^ua ad crcanduminducat. Sihuicrr.coargumcnfo I occurfurus didlices : in eo nonpendere DEum a rehtis fxtrafe^ (t vel maxme ratines obje^ivas fe^^uatur^ nce I alio^ mji hoc CQnptiQ ^ res poffibtles decernat ^ quia poflibiles funt; id enim ipfum qucd tales iint, a DEOefle ; idem tibi refpc^nfum efto. Va» nuscftmetus, nearequaquam DEUSpendeat , (i fidem ab aet^rno hominibus donabilem eligendo rs- fpicit, quidquidcnim id reieft, per&pro- ptcr ipfum eft,
5. 418.
Nunc ad ea progredicmur, quibus Vircelfl-»
berrimusin f<&l aDEI iv%i%ix, ranonibusobjedlivis
oppofita, fundatam eledionem cfle contcndir. Pri-
mo niht/noifis, inquic, deeie^tone 9 nt/texdtvinare"
velatione confiat, Confilium Viri rummi eo /ine du-
bio fpe(5lat, ut fignificet , mafe adum a mefuifle,
cum canone philophico, fenrentiam deeledione,
rarionibus cb|e<5tivi$ formata , ftabilivcrim. Scd
jam f efponfum eft. Primp canon ille de determinati
eventus ra*ione dcterminata^ qoem adhiboi, ejusmp-
di cft, ut contrarium ejuscontradidtipni obnoxium
fif« §• 34^. ftq» itcm §. 375* 374« 57f« &:c. hujus
cap. Qmdll igitur ^ tn revelatis eumdoElrinis ap->
flicari^ nefas efl, quod fi har, falva vcrit^e, ijli
pofluntadverfari ; tum in facris contradidioniob-
noxia crcdenda erunt. Quodatotitu homamgeneris
fenfu ahhorret, Licet iguur , ejusraodi canonesin
revelatisadhibere, ut, numcontradt^ione impedtt^
fgmenta, doceantUTi nec ne ? cognofci polfi t.
§. 419.
4ccedit fau€ ipla Diirentkatiuni auiflorirs?* R 5 Qu«
*66 P. LT>e PrAdeflinaticne.
Quot , quarfo , & qiianta iili dc divinis dccrctis, & corum intcr fc ordine tradunt > quac omnia certe uon aliunde, quam ex Theologia, naturali, ne6 rc velaca , dcpromta funt. Quod igitur illi juris in fc & fuis ftatuunt,idcmut concedant rcliquis , «quitas jubet ac juftitia. Theologia natHralisgentrtt''' TtadeeU^itHe (^ voluntateDEldocet.Chriftiana ve- ro fpccialia : quarqucinTheologianaturali falfa funt , non poflunc vera demum ficri pcr Theologiam revelacam. S\ jam ipso lu- mine naturali docemur , DEum eligere haud qnid* ejttam pojfe alnque rationihus ohjeEiivis; id quod cx Botibmbus clariftimis oftcndi ; Cap.III. S. I. profc- ^o non licet Scripturam ita interpretari , ac C\ nega- ret, quod pcr fanam rationcm locum non haberc iion potefc Quid quod ipfi Dn, Dijfentientes in do* itrina d$ S, £pulo , qua: folis tamcn ex facris iicterii conftat, plurimum trihfiant RATIONI.
§. 4X0, Altcrum, qnod Vireruditiflimusaddit, hoc tft: Scripcura nihil traditdefidecligendo- rum pra^vifa. Fateoringenuc, (i quidquam mi- hi unquam a veritate abhorrens vifum fuerit, hanc mihi propofitionem maxime eo nuraero habendam viderj. Ego potius exiftimo,fi pii Majores Dn. Dif- fcntientium , fpecie quarundam metaphyficarum i rationum, anecejjitate , prAfcientia DEI, (^ ejfts gminentiaynemini ohnoxia^ petitarum ,quarum no- tiones non (aris cvolutas habuerunt ,non fmflenc occupati, ac rapti intransverfum ; neminem mor- taliumunquam dubitaturumfaiftc, quin S. Codex Wftetur , nosfide & eleHos , ^ falutem confequutu-
ros
(^ap. Ilh de Prddeflinatioffe, l Sj
ros ejje, Tantum abeft ut Scriptura de fide cligen* dorum pracvifa nihil docear. Itaque DifTcntienteS hac parte Scripturas fcnfum refingunt ad Metapiiy • (icam fuam, definitionibus non undiquaquepro- barisAifFultam, nonexfenfuS. Codicis Metaphy- ficam fuam cmendant ; Infcrunc fenfum Sacris, Tiou cruunc. ibimu$ in cf m prasiemcm.
5. 421, Quicunque IN Chrifto func eledl:i , illi noa funr cledi AD Chriftum , ideoque IN fide , neque ADfidemfuntVitaeaeternsedeftinati ; Atquiomnej quifervantur, funtinChrifto, nec AD eumeledi Ephef. i,v.4. E.Novihocoracultim fcopumcfle , in qucm omnia Adverfariorum tela collineant,ita- que de hoc pauca djccnda funt, Celebris Advcr» iarii opinio circ» hoc oraculum ita habec :
EUgi dicimur , ifs Chirflo nonjam extflentes , Efhefi. V, 4. qffafffupplendumfit participiumQflai-y i^uia nemopote/f efle in Chriflo, quinpripiS datus fit A Fatre Chriflo , foh, /7. v^ 6* & per fidem (^ charita' t$m , adquam elipmur , illiptinfitus; fedin Chrifto futuros^ Cr per Chriflum redimenios , utfuppleatur infinitivus iTvau, ut hic fiatuatur Chriflus primari* um eleBionis exfequendd medium, dr cauflafalutis , qu£ per eam nohis defiinatur^ non caufla decreti,per ^uod decernitur» Hanc efle Pauli mentem multa €vincunt, ( i .) Q^i<i Pdus dicit nos eligi iti Chrifto, nonpCopcerC/jr/T?//»?; Uludnetatin* tuitumChriftiin eleUione.tanquam mediifuhrdina* H , quod concedimus ,♦ hoc vero ejus cauflalitatem , ^^uod dici nequit , nift vglimHS medium prius intendi iffo fin9.
i6jj P. h De Prddeflinationf
§. 41 J,
.^iSfi^ (i j dieit no5 eligiin Chriflo^ ut limut JknEii ; Lrgo nonpoJp^mHS fpeEiari in Chriflo exiflen- tes antecedenter , ita enim jam ejfemus fan^i ^ f(4 Ht fktttri cnnfequenter» (9O PanlHS feiffnm alibi interpretatur^ aunmait: i^TheJfs-v»^, DEHmnos conflitHiJfe ad obtinendamfaltitem per Chriflum ItA. iligi in Chrifto mhil aliud efl^ quam deflinari adfa^ lutem in Chrifio feuper Chrifium adipifcendam^ up Chri/}us /ttcaujfafalutis, nonek^ionis. Sic ^/Thejf. j. V. 13* dicimnr ele^i adfalut^m in fanUiflcatione Spiritus (^ ftde veritatis,non ut fanBificatioflt cauf fa falutis , cumflt ejusfinis inhoc loco , fed adfalff^' tem confequendamperJfanSiitatem & falutem, §. 424.
Numquam cuiquam ha:c oracuU interpreEati* in mentem veniflet , nift antca jam hoc canone,(ini-» ilre a<lhibico acapplicato, quidam occupati fuif-^ fent , quem his vei bis exprimere (olent : Incentio finis (falutis; priar eftmcdiis, (fide) Ita huic regulaj philofophiaB , quaetaraen (inecautionevera. non eft, totainterpretatiaclarilBmorumrcripturas tcftimoniorum , pro eledione in fide fadra, mili* tanrium, rnbjicitur, ut nullum camcvidenioracu* lum fUndtre Spiritus S. potuifTer , quod illi non ad fuam hypothefin revocarc audcanr. CaufTantur primo,;^o» elecios nos dici a Paulo PROPTER Chrim: flumy fed IN Chtifto duntaxat. Atqui, fi vel ma- xime hac particula Gentium Doflor ufus fuifTer^, profe«5lo inrerfcrturicflentexplicationcmcandcm» nos ejfepropter Chrifium eleBos^ quia proptcr CUm Jufcipiatur dcercti cxfequutio, praetexturi fo-^ UOt , ftos ejfe k DBO Mes propter Qhriflum, fc<t
nobii *
€ap. Ilh de Pndefiinatmel 1^9
liobis demum dcftmandum , in quo nos [imHt
I poft elc3tioncm/«f/^r/, ejma nemo pojjit propter
i Chrifium eligi y nifi qni Chrifto demum a Patrc do*
nctur, Nulla pr ofedto fagacitace potcft cxcogica-
ri tam clarc fignificans oraculum, ^uod dfrifius
j ileBionis fundamentHmfit y qiain eludi iis diftin<^i»
onibus faciiiime queac, N«fcioigitur, quomodo
Spirituf S. fcrmonem fuum fatiscircumfpcdepo-
cuinfec munire , quin patuifTec iisdem infidiis,
k^^t^qmd ftfijjime iti aliquo>«o/f/prGptcf ftliqucmGen.2 9.v. 18. Deut.24. v,l^. Macth, d. V. 7. & in hac ipfa Epiftola Ephef. 5» v. 1 3. Pcr- inde igicur eft , ac fi Paulus ita locuius fuifTec , & ca parcicula, quar fi cxftarec, vcl facentibus Adverfa- riis, corum fenccncia confuRata foret. Errorem fuum agnituri videri volunc, fi Paulus nos propter Chriftum elcdos aftirmaftcc, Arqui ufus cft e« parcicula, qua: huic fignificacui exai^e refpondec. §. 416.
Non obftac addicamencum, nos in Chrifto cl> gi,utfimusfancii;cx quo ronjiciunc, ms m» fetuijfe eligi tanquam ab Aterno inServatore ante ele- ^ionem exfiflentts , qmniam alias nos eleUio jam fanEtoSj quippein Chriflo , «nveruilet , nondemum% ut talcs erticcremur, deftinairct. Nam fi Kis argatiis iocns R ret , conf-qaeretur , Chriftum ne impetrand ?, cjuidem faluti a Patre deftinatum efie, Uc primum enira abseternoelediisChriftusdona- tus ica concipitur,uthi in Chriftofinc, coip- fo jam faluccm habcnt , icaquc Chriftus non po* left ingredi dccrecuni falutis expediundst. S\ ob
llanc
i7® A ^- ^^ PrAdeJfiftathne
hanc cauflam Servacor non ingreditur decretum falutisclcftinand2e,quia, qui in Chriftofunt, jara fand:i (unt, fandtitas veroele^aioncmdemuni icquitur : tum & ob eandcm rationem Chriftus noa^ potcft ingredi decrctnm falntis cxfeqfiendd , quia^ qui in Chrifto funt , eo ipso jam vitam & faluteiti. habcnt, I. Joh. f .v. iz, vita vero ^ falus decrc*, tum exfequutionis demum fequitur* Quidquid refpondcbunt'Advcrfatii,ipfis erit re/ponfum. '
§. 4^h Dicent rortc , fpcBari ab Atcrno elcHos in Scr* mtorc tanqHam in Auciorc Salucis > non tan* auam cos , qfii /^w faluteni fne eo hahtant, Sed idcm nosreponimusi Spedamur quidem inChri- ftotanquamcaufTanonfolum faluti$,vertim &elc- ^ionis, fcd non tanquam ii , quifanClitatem , vet quatcnus habent. Utifalus ab dternd^ fatenti« bus Adwct(atiiSiOrdinCrationiSi ?OST ChrifiMni donatum futura demum concipitur ; ftc & fanBitai in elcftionc priroa ^oikfidem exflitura rcjpici' tur. Poflumus ergo in Servatorc primum ciigi^ Rcc tamcn non eo confilio eligi, ut cffcmusde- iDum fandi pofthxc*
§. 42«; Quod tcrtioloco§.4Z3. Advcrfarius fcribir, MffcUari nos elcBos infanUificatione Sfiritus , & vc ritatefidei, nonut fanaificntio illafitcaujfafalutii fcd cjfcBus , id nititur minuf dcxtra vocabuil mytctffff^ intcrpretacionc , quippe quod hoc locb non fignificatfidci frudus, fed cjus cauflam , ^M4 in donationc novarum virium^ credendi pofit4 gfi. Hoc enim ncgotium «y^iKr^iT titulo mfigniri, MUC w fcqucmibus, ubi dcmum fidci fic mentio. ^ Aiqui
Cdp, UL de PradeftinatkKi, lyt
t ' ■■- ■ ■ ■ ■ , -^.
Atqui fities non fcquitur, fed pr«curric iliuni #tyifl6<fjMflv » quen^ Dn.DifrcDtienteshicincellcdum veilenc. Totum negotium falutis hac voce innui* turr«piuspraeferciminN.T.v,g. Hcbr. lo.v. lo^ c, I j. V. 1 2. Ephef* 5. V. 26. ubi aytaKrfAOf lavacro verbi pracmicticur. Rom, ly.v. ij.alibi. J. 419. Stat igitur fcnicntia, Scripturam decereJiJim eligendorHmpr^vifam. Pcrgu autcm Vir inclutus: quia hemo erat eligendm inpeccatis mortuus ; ifte ut plane adfidem Deo habendam ineptus ^imout Re^ bellis DEO eligenti ohverfabatur. Sed facilis ed refponfio : Bomo QUI in peccatis mortuus fuit ^ eligendus erat , fed non quacenus in peQcatismor* tuusfmt. Obverlabatur DEO eligenti rcbellis, fcd in Chiifto conciliaCQS , legis violator , fed per fidem criminanuncexpjatadectftans, obverfaba- tur DEO fuis , at mn Chrifti mcritis imputatis dcfticutus. Rem ica fcmec habcre, probavi. §.5 1 S. 3I«.5i3.3Jf4-feq.
§. 430. Scmper conceptus cckbrium Virorum obli^' qaac canon ille : Inrentj* ) finis eft mcdiis prior, quiunacum^o^rr/;?^ de arbitrariis rrr«ffl^,^pr# luhitu DEimutandis nacuris, quae Poireti fenren- tia cft, §. 1 15. fpq. C II. S.I. univerfo Adverfari- orum Syftcmati natalcsdedir. Exiftimant,y/Z)£- HS hominem ekBum non rebellem rejpexiffet^ fedp»- tius ut credentem ,fiiturumfuijfcy ut intentio finis$ (falutis) pofierior fide , i. e, adminicuUs emerpfitm Quare Chriftum nm ele^ionis cauffam , ut ita /#- ^uar,fed cffQdum efe pronmtiant. vid, §.411^
su
$J^l P» h X)e PrdteielilnAHon$
^^A tuti potmflentefreabhocincommodo. Vm^ verfalii DEJFlNiS, <jucm fibi infuaipfiusglorU prxfixum habet , ej} , ordine ratioms , confiho res Omncs condendi > PR lOR. Ille eft in omni Syftc- rrate ultimum &c frimtimi In omni icrie finis & initium, quod excremuni nihil antecedk, nihilcon* fcquitur. Stddia rMio eft reruvh in Syftematc ^^r^- tiCHUriHm^ qnas^ co jpfo, quia in Syftematc aut feric quadam funr, plnra afiteceduntyplfira con/e^uuntHri Intenduntur itaqucaDEO, Ced proptcr ea^ qu« ia Syftemate praevia funt. Salus publica cft /y»i- verfalis ommum prHdentum Momrcharum fcopus » quo nihii priiis habcntnihilpoftcrius, cdtera non imendunt^ nifi^tt 6c ptopter ea , quihus cun^fa^ Inte puhlica connecluntur. v, g< Intendunt pocnas , (cd nonniii ^ quatenus pocna? proprcr peccata , i. e« violationem boni pubhcicompenfandi » requirun-' tur : Similis intenrio pracmiorum. Hac intentiv particularis nonefl prior, fed poftcrior ea , rf y ferquamcumbonopHbliceconni^itHr^ h Q^ferver* Jfs kut probatis moribus*
. §• ^^^* Ex candne igiiur iilo contra Vifoscckbfc»
tdio intcntari poreft. Ultimurri&primum'^
emnidivina aSlione efi falus publica ci VltatiS di-
Vinx» (]ua omnes Spiritus copulantur i feu glorU
T>EL In cafteris rehm parcicularibus DEus ni-
hai intendcre potcft , nifi rcs deftinata nexum cumt
iine ilJo (ummo habeat. Defiinatioticxusprior
efiy pofierior particularisfinis y qui conncditur,
V, g. Salus hominis lapfi e[t finis particularis , qul
goncohseretc^mfcopoilloprincipc, niii pcr fi*
Cap^ III, dt Pr^defiimtknf, xti
dcm j aliter quidlibct ilJi fcopo fupremo ctiamirt exfe<imtione fubordinari pofTet, quod ncipfiqui* dem Adverfarii concedunt, ItaqHe ifstemo vin* culi illius , quo /alus hominis cum glorja DEI connc^aitur, i.cfidei prior cft, re^onnexa ^ L e.ftlHte. Quem igitur illi canonem nobisop* ponunt, eum nos redlius intelledum ipfis adver* iari ollendimus»
dequitur nunc illud decantaiiflSi mdm : ^i DS^ Hsmifereripotefl^ chjhsvhU^ etiamtndvgm: vo^tcco" tHS eleEiionis diflin^Hs ille efl , ijHi eamab nna DEl MokU derivat. Uxc enim funt verba cclcbcrriml Dn. Hottingcri. Std quoties ad h^aec ref ponfura eft ? Primo caulTa noftra multo fuperior eil ea ^qinm defendere conantur Adverfarii* jVos kijlo^icti DElcHmratiomifHso^ie^ivis Gonjungimus, i!li icparanc» Illud igitur oraculum nobisnonde* togat. Concedimus , DEnm mfereri ctiiHscHn^H^ velit^ HHUiuiAutem vultmfferert,tu{iCiipiCi\t^ri he. quia fapientia promticudo eft , res cradan- di i J i8. feq, quoad ficri poteft, otdinatilE; ne^ DEusneminismifcrerij nulium eligerc poteft,nifi incertofalutisordine, qui nullus alius eftc poteft^ quam fides. Nos iv Jo>c/«y libcrrimam hic inter- turrcre , ultro fatemur : llio igitur otaculb impug-» iiari non poftumus. Adverfariorum vero cft, alle-; gafe fcriptut^ teftimonium, in quo non foluftt divins ivhKietg > fed etiam talis luioKiaf, ^Hdfapieu^^ iiam^i, e. rationes o^V^^V^ij-CXCludat, fiatmen- tio. Qaod (i non faciunt, «^i necfacere po^Hnti illud oraculurns DEhs mifereturfUfHsvffltj quaii-^
a74 ^* ^' ^ePr^^^fi^^^^^^^^
tum , quantum cft , nobis infcrvir. Quis cnim , tametfi DEusfapienti(fme agat , eum negec , agcrc liberrimo arbitrio? Sapientia non oppomtur iw Jon.-fli, autlibertati, fcd potiuscoeco cafui. NecluJoxi* non conciliari poteft cum rationibus objc6tivis, yerum potius cum debito & coadionc implaca- bil is cxliilit.
$• 43 5-
Nc autemVircckberrinfiuscxverborumantc- cedcntium vel confequentium nexu putct aliquid ipfius dogmatj conformc elici poffe, dabimus ver- ba Dodioris cujusdajn, fama per orbem noti, in i hoc oraculum prodica , qua: ita habent : DEhs he-^ tieficia gratia Jua extraordmarijs ercgat ^ cmcHn<iHe vult^ mi elim ^uddLts pra gemihbHS fecit , ^ nunc gentilibus pra fudicis, ^ ihdfrat , h, e. tnpeccatisfuis O'obdurato corde currere ampUnsin ulttmumHsque exitttim finu , reiicit^ue ^ prtvtlegto g^-attA extra* crdinaria & fpeciaits prtvat , e^uemcbncjHe vult^ at» ^ue ita C^ voluntatem fuam corfecjitenKm tumgra* tiofam ^ revocaricewy tt^m judtct^riam^ punttrim cem excrcet Itberrimc uti vuli.. Probat id Phara* onis exemplumiijutpct€>%:tfiimis & extraordtnariagra" tia aHXihis maclus mandato dtvtno obfe^ui poterat, \ & cumnonobfet^tierettir , fu<z tndurattoni reltSlus efl^ I & ^uddtorum, cjuiipfo DoTmno falutem ilhs pradican» \ te, miracuUs^ue maximts ap'^'d tpfos pradtcante ^ cperantCy uttaue credere fotutffent^ fed nolueruntm Matth,2S'V,^7,
§. 454. Keque DEus indurat ivi^ytili)iuiiffacob,/,v,I/i Stc enim Pharao fetpfum induravtt, Exod.^.v. 13.14, €, S, V. J^, ^2. c. ^, Vf^i-, /. Sam, 6, v, 6, Sic fe tndu"
ran$
Cap,ll/*de Pfczdejilnatiofie] i7j
rdnt homines ip/i 2.Reg, 17, v^ 14-. PfaL gx. verf^ S* Heh.s.v,^. Sic ^ tKdurat homines Diaholfts.Aiaith, j^,v.4t, Lucy.v.iz, 2,Cor,4..v,4, - - Sed faU tim permiffive. ^efau 64* 'V. 17» PfaL 81. v. U. a<pcU filiK^f , gratiam Spiritkm^ue S. cjui cor emolUt.^ aufe^ rcndo, PfaL fi, v. //• Matth, t^. «z/./i. \Jhi\Lcaq , me^ dta gratia offerendo j eventUahter in eorunf^ rejeSii^ onem, Stc miraculis Pharaonem Dens indtiravit& Exod, ^. Vn li^ nec dtcitur Pharaonem indurajfe^ mft pofi fextam plagam^ ium fe ipfe amea tnduraffe di- vatur, Exod. 7, v, l^* c. 8, v, 32, statf <»^o)()c<^j in reprd^ bumfenfum dando, Rom, 1. v* 24. 26 i Nemtnem au^ temfic indurat Dius , »1/ qui cumulatis peccatts ha* hitum peccandi contrahtt , t^ femetipfHm tndurah i>eus enim non dejertt m/i defetem^th i ^c^
Qt*od reflat his ommbus nthilaUudevincefe vuli Pattlus , <^fiam hoc : liberrimoJHfttffmfiqus VolmtaUS fu£ arbitris Deumufum olimfuiffe^ vM fndiosinpd^ fultim fuumpra aliis popf^lis ele^efit , ^ nHHcuti^ uU fuddios reficiat , gentihum vero mtfereatur, PecuU» arts efi exppfitio^ qi4am (ecmdum Sjflemd AMtmd'^ mm > i?s hic ^ ejtid explanavimus , verkd dedtt Hafi* nthai Albani , RomdHd Eidefta Cardtnalis ^ in the/t^ hus Romdt 170^, pro obtine^do DoUoris in Tlieolo^id gradu defenfis , itii autem ille,
Ohtineni aHXtUagrati&falUtafem e^eUumin tfA dine , adcfp^em Deus mifcrtcorditer illanobis largituri fijuatenus ,ex infinitis vocatidnibus ^ tjuas DeUs prd^ \cognofcit poffibiles , extrahit i/iam vei tlias , ^utbHi pr^vtdet, noftrum liberum arbttrtum non qHidemfibi foU rfli^m ^fitd motm ^ excitatnm tiits vocatioHi"
97^ ^- ^- ^^ Trddeflinatkni
hus bene tiftirum^ omittens tllam, vel illas , quihHS pravidet ahufurum. In hoc fcnfu cujus vult niifcretur, £ converfo propter rationes ^ qnat ipfi Ccit ex eodem cumulo extrahit vocationes^ aui^ ifjis pr<&vidct hominem ahufurti.my omittens i/iam, vel fllas , quihus pr^videt hene ufurum. £t hoc infen* fn, quem vulr, indurat. Cumque totum hoc ficgotium vocandihomines unisvelalterisvocationi* hus, unice pendeat a Deo^ idcirco folus Deus eft^ qui pr^deftinatos difcernit ab infelici reprohorum fnajfa^ &rurfus^ cumtam uns. cjuam alterdvoca* tionesftnt per fe indtjferentes ad utrumvis^fubftftit in homins plena lihertas indijferentix*
§. 457-
j^ft, licet hoc SjftemagratiA liherum arhitrium tum pr&deftinatione ahfoluta ingenioftjjme comhinet^ mmium tamen utrique cum largiatur , & de voluu'»' tate confecjuente textiis nofter agat y omnino&ifta expojitio repudianda eft, Ouodreftat , repetimus & hic , Leum omnium hominum ex liherrimo & ah" foluto arhitrio mifertum ejfe, ph,s*v,i6n t,7im,2» v.-f. neminemvero indurare velle ^ nift qui femeP ipfum indurat,
§. 4^8-
Sencentia EminentKlimi Purpurati romani trahic ucrinque aliquid ex erroribus e diametroop- poficis , caeccrum in ea camen eft aliquid veri, nod temere prascermitcendi. Primo defle^ljt, quia do- cec, a vocationeliberumarbitriumcxcican, ideo- quc in parces hominis inftaurandivenire, viribus non plene mortuis, fed languidis cantum & cor- pencibus. Secundo exiftimac Vir illuftris ex infi- fiicis hominem vecandi pofltbilibus infticucis - \ cooptatc
Cap» ///. ^<f Pr^defliKatione. * •? 7
cooptare DEum jam hoc, jam iiluci , jam ajiud , quo hunc abururam , jam aliud, quo illum benc ulurum pra^fagiac, liberrima & rationibus cbjc- ^ivis rduta voluatate. Primum a nobis everti- ^ur, dum concedimus, nihii hominibus liberta- tis in feipfis emendandis convenire, quiamortui, j. e. viribus cundis ad id pracftandum non folum deftituti , kd ctiam pro contraria parte oceupati func. vid. §. %^6. 197. (eq* De akero credimus, Infinitos illos vocandimodos , hi$ aut illis homi- nibus adjudicari , non fine ratione objed/va , cx Syftematis publico ftatu. §. ^og. vel privata ho- minum coixditione, derumta/. joZ. Hoc eftiU lud /SaS-of, quod generatim quidem juftillimum cf- jfe intelligimus , Vpeciatim autem cognofcenda nunquam exhauricmus. vid. §• 307. jo8^ 50^«
Incerim ea partefcntentiailluftris Viricalcu* lummeretur, quaait, nondefuifteDEOinfinicos vocandi modos , ex quibus elegeric , prout vifum fueric, jam pro Titio hunc, jam proSempronio ii« lum , cum tamen prasfenferic , futurum , ut hanc vocacionem Titius fic detreiflaturus , Semproniu» vcro iilam admilTurus. Nullum enim cft dubium^ quin fajpe plures pereaRt , qui (lin alio fstorum or- dine, Ln diverfis vocandi opportunicatibus coUo* cati fuifFenc , vicas aetcrnae attigiffcnt fcepum. Id quod, fi ab omnibus aiiis difcedam, Tyrior^am i^xcmpla probanc. Matth. ii.v*SU §<. 440.
Pergit celeberrimus Dn. Hdtcingerus : Bdes dt imaofera, Spiritfi S. fefte ^ A^cr.is.v.^S. Ephef^ |. V, 4". de<:remm €.U^iomsingriciiHntHri non uteam
0,7% P.I^De Pr^deflifjatione
^rjtecedanXi & Htcanjfa Deum adhuncvelillfifneli» ^ gendnfn movens ,fed ut eleElioms confequens , e^ Ht. fru5i'm] iliius : ut beneficium a Deoeis deftindtMm^ quos elegit» Elegit non eos.qui credidernnt , fed nt qrederent» Non levis admiratio animum (ubiic,
Eoltquam cognovi, Virum rummumin probanda ac (cntcnda, ad illud oraculum £phef* i. y. 4, provQcare , quod, h uUum aliud, dodlrinam ejus deftruit , ac lolo aequat, Id quod ex antecedenti- tus §. 4ii.&(cqq. intelligitur, Teftimoniuni illiid^ nos INChrJftoeledos, (ignificat, Vir cc- lebris nos AD Servatorem eledlos contendir; Qfaculum illud docet nos elcvios, quia INChri- fto fuerimus, Vir clariffimus pucar, noscledlos UT in ipfo ppfthaec effemus, non igitur confcntane^ verbi§ Apoftoiicis tra^it,
§. 441* Illud vero Pauli eftatum A(3:or. 1 5 . v. 48. quo- %\t% a noftrjs efl explicatuni ? Utinam Viri do6li iis ^dverterent, quaj in eam rcm pridem didlafunt. Exiftimant fidem ejje ekEimisfrHEl:um , proptcrea quod PauIuseostantumrr^i^W///^ affirmet^ quicnn- que ordinatifuerint* Sed pace tantorum Virorum, quos vera, nec fimulata animi rententia, plurimi facio» dicere liccat, admitti ah eis» fed bona fide» quis enim Viris optimis dolwm imputet ? argu^ Knentandi vitltm feu fopbifma, An fequitur : Frdtflantijftm.a -funt ingeniopraditiy QUOTQUOT ^'iguro. ariundi^ ergo , QUIA Tiguro oriundi ? An juila eft ratipc nandi ratio : Omnes homines a Deo fmt> QUQTQUOT /7^«r terr.<sm incolunt: Ergo,^ QUIA hanc terram incolunt f Quis has propo(i- flQd^s ulionexu copuiacas exiftimec ? Atquifiri^ilc^ ^ * illa?
Cap» UL de TrAdejlinnttQne, 279
illae Paulinaz (unt, ex quibus Viiiceiebrescapiune argumentum. Paulus pronuntiac : CredtderHnt ^ ^uotsjHot ordinati erant : fed an inde fcquitur? «^nia ordi-nati erant, Minime vero ! Iraque nihil optatius evenire toti Ecclefiae pofTec , quam (i Viri, revera dodidimi, hacc & ejusmodilubrica ratio- cinia, quibus ipforum ^^t% hac parte niticur, di«. mittercnt, & firmiora nobiscum adoprarenr.
Sane, (iquidquam (ensus ambiguitate fecun- dum imerpretes judicam, hoc cercc oraculumcx eorum numero c(l. Quare mirandum eft , pocuijfe f:ancum dodminx pondusincerti ft^mficatfis te* ftfmomo ffiferftrw, VMyfJ^iyoi poteft eos denotare qui fe ordini adminiculorum Paidagugise fubmi- ferunt, Hoc fenfu : Credtderunt , cjuotqtm in or^ dwe fuerum collocati ad audiendum Pauli verbum, Nam (ine ordine Verbi audiendi nemo unquam credere poteft. Rom. lo.v. xyi Eft qui ita ora- culum non fine maximaverifimilitudineinterpre- latur : to , lilaiyixivst pror/us pmo tllnd, hq ^u^f 'aumtov , conflruendum cum verbo iTrl^iva-oiv , (S lo- cum/ic reddendum :Et crcdiderunt, quotquoc convenerunc , in vitam aecernam , ^^ua ftsd^i
fe indrjrnos judicarunt. lilayfAmi , po^atHr pro cvvtiyuyot, nam bebr, 'yp quod a LXX. S^pe ver^ titur ffvviiyea (^ c"uva5-f0i|«, convenio ^ congrego^ ^uandojue ab eis vertitur^^lToyLou, Exod> 2p,v. ^3*
§• 44?« Q^iocunque igitur modo hoc oraculum inrer-
pretemur, fixum fempcr firmumque manet, Ad-
verfarinrum fentenciam c6 non probari.
Qtiodd illud Tixixyjwgya* dea:ternaele6lione ufur-
S 4 pacuna
ijcr f* /• l^c Tr^defiinAtione
pavuimi.[Ta velis •, non potcris lineSophismatiscr-» Xox^ *.ir-i tum \xt,fidem cjfe eleSiioms frn^Hm §.44 1,* i'e.uic:c ei:im ritiocinareris, ac fi cum Pontificiis f:x 0-11; V 6 probare inftitueris,/^w ejfe cha* ntiiufinEiHmy hoc ^Tgwmzuto icreduntvere^qttot'- i^mt am/jye Dei^ C^ altorum^Horumvisfiagrant.-ergo^ qmnifi^r.^^ya.-it, fides igitur amorts cfFeclus eft.Si ve- ro yocemliloiyuivoi eofenfu accipias,dequo§.443. ex te ipfo inteiiiges, quodnefpeciem quidcmtaaB fententix in ilio reperias Pauli ceftimpnio,
§• 444' Reliqua qn.xfubjungit Virceleberrimus, noti ;irgiimenta, a me folvenda, fed (liaE fentemis dc- clarationes funt. Bdes ^ opera, ait, decretum ele- ^ioms ingredmntur^ non ut eam antecedant ^{edut (onfequens^ &c. Hoc autem, quantopercaSacra fcripcura abhorreat , hadcnus oftenfum cft. Ni-r hil igiiur fupereft , quam ut ad cxanaen caeterorum progrcdiamur.
§• 44^ Verba Ccleberrimi Viri fequentia ita habcnt ♦ ':Ait cjuidem P^. R^huJHsmodi fix^oirattone fufficienti & determinata carere. An vero^ sfuod DEI sv S«x/« liberrima , (S fapientifima voluntatenititur^ ratione fufficienti ac determinata caret, Fateor. me crc- dcre, M & probafTe , §. 39 1. fcqq. Bd^o^ illud , qaod fola DEI h^i^il^ rationibus objc^Kvis libera fundatur, vel nulium , vcl contradiaioni obnoxium efle. Nihil poteft efTe /3«'^^,, c^uam rationum connexarum inflnita multttudo, ejuamfini* tus intelleEius emetiri nonpotefl. Sola fvSo»c/c6 UNA lantum ratioe(k, ac C\ nihil accedat, minus detcr- Itjinata , fix^B-of igitur cnfe non potcft. Ille autem
racionum
Caf, /Jl, dt Pr^deliiyiatione^ 2 8 1
rationum infinicarum concuifus, cjnaredterfidem concipit, alter non concipitt ubi invenietur, quam in eo ordine fatorum , cui eUgendns ab ascerno inferendiis prdvtdehatHr, Sunc igicur folse cbje^ divac radones id, quod pofTumus appellare ^oi^n^
Quarric Vir celeberrimus,^» idpeffitcarere de* tfrminata ratione , cfuod liberrima ii fapientijjlma Dei voluntate nitttnr f Refpondeo ; ^^* ratiaTjet illa fapfcnciflimas funt, omntm ciecerminaca: funt,y^fl^^objed:iva:, quod Adverfariifenten-f tiam totam evcrtic. §. jio. jli.feq, Sapientem fleSiionem ftatuere . nec tamen concedere raciones obiedi vas , tantundem fignificat , ac negare ho«» minem fadum , qui tamen eft animans ratione praeditum. Sapientia rejpicit ordinem adiHmento." rum (^finittm, Si igitur Johanes fspienter efl ele- {kus ad finem falucis ; nHmpqtuit D£«jr, abftra^fb^ cogitatione, do fcopo falutis cogitare , nec tamei^ una fideni , tanquam falutis adminiculam,pcop^ fitam habere ? Di?is : ejl utijue fohA-tnes AD mc* dtum falutis eleEius : non IN eo, Atqui id perinde eft, ac a docercs, Johannemele6l:um ADfapier;- tem falmis exfef^utioncmy non IN fapientc /<?/?*- tis defltnatione^ Qup , quid pDCeft clle a verltac^ ^lienius \
§. 447. ^
illi profe(5lo habent obfcuras fapientis ele 49:ionisnociones, qui'verbis (^mdem fsmper d^* €reti(QL^\cn&xm laudant ac depr^dicant ^ retamem veray lifindexplicationemventumjlt^ cum objc-
6ci vis r acionibas fapienciam ex ele^ioHe toUuM'. S f %^^
tti P, I. De Prddeftinatione,
Qupdfiniftramanu dare videntur , dexrradu- dum & (iiis, & afiornm oculis fubcraxcrunr, Ita- que hic non poteft efTe, quod Viri celeberrimif volunt, difitn^fts i foiidtis ^ ac realts eU^iionis con* ceptHS, AHtfapientia conftlium defti nandsc falu- tis , nec folum cxfcqucndac , pracnrrit , aut no» prdcurrit, Si priHs^Knm fueric, tum Deo ^oloan^ nes ohverfatur fapicnccr eligendns ^ i. c. in ordine falntis ^ quem fidcm efTe novimus : Si ppftertHS- tum non fapicnter , fed cafu Johannes eftelc- ^lus, cafu antem eleBam fapientta demum fe^iHu» tur^ per quara ad falutem confeqnendam ^ non ^* cernendam , pervcnir,
Ex his etiam Vir inclutus perfpicic, idquod jfnera swJox<V, finc rationibus objediivis, nidtur, ratione determinata carere. Quid eft ratiodeter* minata}€x qua inrelligicur , nonfolnm cur rcs fic, fedetiam curiraabaliis difFerac? §. 44^, cur hoc5 difcrimen habear *> MoKia DEI vc- ro ejusmodi eft, utintelligam cx ea tantum, cnr resftt ^ non, cur hanc differenciam ab aliis habeac ? QHtd ita ? inquis. Accipeargumen» tum. Quasrenti : cnr fohannes eleHus i bencre- fpondes ? quia ita DEo placuic : Sed fcifci- t^nti : Cur prx fnda fit potius eleEtus , quam rem frohattis ? non dextre eandcm rerponfionem rcpe- tis: quiajca DEo placuir. Nam fimilium quaefHonum, nonaufemdivcrfarum, daturuna cademquc refponfio. Illa autem quxftio ab hac longiirime di(crepac.
§. 449.
Cap, llh de Pr<edeJfinatioKe, 28 j
§. 449. Dicis : Meum non efl defimre : cur prar /uda Johannescle£lus,flf^.^»r dtjiinEia. ratio ivhoKlxt jfed tlla me ftigit^ efl enim &x3-of, An & id tibi ignotum elUfitne r^/^ddiftc: "ncis^rc^ fohannem & 'judam dccreti ia objectis, an in folo eli- ^tnitX^^O^^Utrum vero fferlfe^ttm habes^ qmA fit in folo DEO eligcnCe?Si prius tibi obkumsii ^ /3dfi3-fly efl: , tum fignificas , ^k^^i efle, & igno- tum inumT^A , an MEA fcKtentia verajit f ^y^ enim obje<^ivas decreti rationes credo. Tu nef- cis, crcdenda^ne finc, ncc ne? Curigiturai- verfiis me diffutas ? Cur me irapugnas ? Qaodii rero tibi exploratum t^ y rationem difcrtmtms ^ fuod eft inter fobannem & jfudam , in folo DEoeli- gente (^ volente fitam ; recurrunt eae difficultates, quas objeci.§.436. Scdicet eidem ihv.U nonpf-* funt divcrfa arridere ^ (eltgere 'fohannem,repreba' re ffidam^ fi nihil in objcdo djfcriminis fit , kd pmnia diverfa Ciat per ipfaai. §. 450. Cafusefi^ quum res exfiftere fingltur abs- queratione. Contraid,quod §.535.0111.5.1. diximus. Ponamus A. &: B perfe dicfmiiia. F^c. dtspiicere vehementer amiii ita ut fi B. in A locurii, vei viciflim , A. in B. ftadc^em fubftitUatur ,/i?V/?* affeSius imprnb^9sdi , €^dcrc: indignitas difplicendi utrol?ique maneat^ Qaodli tog'ai:s..incipere ivhKictv V. g. in A. cerainuata ts B, improbatione y rario luSojtiVff illius non potejleffe in A. ^ttia ex hjpotkeft Tsi B. perfeUe [imils cogitatur : nec racio poteft qu^ri ra voinntate 5 cui utrumquc tx ^^uo paulo ance
difplicuii,
SlS4 Ph L De Pr-ddejfiftafiofie
'" ' ■ ■ ■'■ ' •
difplicKir, nec in suSdJcta moclo orta, »ec tmm i\h poccft ratio efleliuorcus : Ergo natafuit ivUKioi fine omni rationc , i. c?. cxiitic in^oKl» ccpcu cafu. pcc deL
S- 4f »•
Atqm talfmcafum AdverfariifiBgunr, ^4fha»m
9tes & ffidas obverfantur DEOui ex arquo rebelles^ \, c. odio dignidimi. Incipir amem \\)%o%U ia Johanne. Quaeritur : 2»<« ww ? A>« ^y? «//4 ra^ tto in 'JQkame vel ff*da , fatentibus Advcrfariis , quas perf ede vero fimilia funt , non habcnt fuor damentqm differcntia?. I^ec ratioefi in voluntate^ nam propccrca quod paulo antcutrumqup difplicuit, non poieft nunc ^ltcrutrum placere,cum utiquc fimilia in guJa^/« manerc dicantur. Nec dcnique ratio tuSoic/otf poteft eflp ipfa haec «y5fl)t<«, cnm altas exjjfieret.^ ordtae nattir ra^ antequam exfifleret, IWudy utpote ivtoKloty HOC, titpQte ratio fm ipfiHs. Ergo cafu casCQ fobannes efieieSlftSy fi quidcm huic lcqtcoria? pra^- bcatur afifenfus.
NrJla demonftratio matKcmailca ccrtior cflib poteft hcv ratiocinio, nullusctiaraputctedifficut» tate cxitus. Non licet amplius ad /BAS-of.pro- vocare, §.449. claridime enim cognofcimus , (i cledioniiratioin fola volunratc cligentc quafratur; nullam cam cfTc, ^ contradilliottivbnoxtumfig'' ntentnm , §.451» «<?« autem ignotam , non arcanam^ xoH abfi:ondttam, Quae intclligimus plane nullam rationem habere, ea non pojfunt hahere arcanam^ mpforte contradiEliomobnoxia. credas poffe ar can am
habcro
Cap, UL de PrddefiinAUtne], 18 5
i habcrc rationem 9 cht ejfe (jneant^ non obftaa»
t€ illa, quam inielligimus , idearum pugna. Qui
in voluntate fola^ w^ vero objc6liS, rationem
j dele(au$ efle conccndit» ilU vel pctiirationemex
i voluncatequaeftindillercns^^/?w, i. c. qua
I nullam difFerentiam in ordine ad objeda propo-
I fita habec : fed uc id racionem differentiae obje*
^torum habeat , quod non habcre talcm concipi-
mus, non permitcic axioma ; Jdem non poted /imui
#, ^^* Vel defumic racionem a volun-
tace f quacenus eft jam decerminata) i. e.
qnatenHs jam eligit ^ tum non reddit racioncm,
fed ludic vocabulis 5 quaBriraus cnim cur elcgerit;
non potcft auccm voluncas clcgifTe, quia
cligit , ne clegeric , ancequam clegcric,
l^onpoteft det€rmpnataejfe,(\uid, deccrminaca cft^
nc determinata fucric , ancequam dccerminaia
fuerit.
Quantis contradidiombus implicctur illa , fcntentia dc voluntate eligcnce finc rationibus ob« jedivis, gravidime fuit odenfum. Addo adhu^ unum. DEus fohannem ele^Hrus , ant [nam glo* riam , eltgeneio hoc, propofttam habnit , aut non ha* huit, JMonhabmJfe/ihthancprctfixamt c^s^ dicas: Habuit ergo praeftitutum illum finem, Elec^io itaquc Johannis habuic cum gloriadivinanexum. Jam accipe decretorium argamentum: DEhs ^li^ gendo fohannem , nexnm eLeiii cnm fna glorta , rt^- prohmdo ^ndam , nexum reprohatt cnm fna gloria , auc fccic , auc jaui prascurrencem invcnic. $i ne^HT» iUHm , Qnm fna gloria^ cJigendo^^-
mnm
jtgc, JP,/. De Pradf/liMatiofte,
fn4m feciC, tum res efl honaacY^Eo gloriofai quia DEus vuk, non amem vuU^ quta hona ^ Jibi gloriofa efl y comra canonem §. i2o. Siver^ fiexum tllum cum [ua gloria in 'johanne gjf "fnda prasftru£l:uminvenir, tum eligit^ ^nia ^ehannei zexum habet cumfua gloria , tum refrobat , quiA reprobatio coniungitur cnmfuagloria , pr<eflo igitut funt rationes eligendi (3 reprobandi obje^iv^*
Potuit^ ais», D£its in omnibus Jujitia fuagh* riam , i^uippe lapps , -comprobare , nexus igitur ade* rat peccatorum cum laude jufliti^^ Sed placuit /4- men milericordi<& gloriam cum aliquibus coniungere^ flatmo in c^tfris juflitiA documento, Nunc eodem ratiocinio ardias conftringeris. NoVum hun^ fohannis cum gloria DEi , intcrvenieftte mifcricot» ^ia» nexum ^ aut Deus eligendo (cCit ^ ant pra* currentem eleElurusjam in venic. Sipriusplaceat^ fcquitur , bonum , & mfericordid gUrtofum ali^juid fffe^quta DEuS Vclic, non autcm vclle DEum^ quia jam bonum, & mifericordi^ gloriofumfit, cjuod cft contra §. 1 lO. Si pofteriusarridcat,ftabi- liuntur raciones objedivae , habmt enim fohannes pra fuda novum nexum cummifericordta gloria^ ob quem cledius fuit, quique nulius aliuscllepo- teft , quam fides.
Poftquam ex omni partedubiis feci, quod fatii eft, progrcdior ad reliqua. Verba Viri celcber- rimi fequentia hasc funr. ^Jferit^ decretum eb' Htonis , Ht Evangetico' Lutherams concipitur^ obfcu* fHm^ ejfe fecHndum rationes Jpeciales non geaerales i
Fetrnm
CApWAefrAieJltnAtione. ^87
Tetrum exclnfts aliis fervart , ^uod convenienttus ifnerit^ idfieri oh Udem homtnis hic^nunc tnhis
circftmftanttis pra aliis collocatt conceptam , ^nam I €(£teri neglexerint. Att^ui cum fides non alta fit , I niftfides in Chriflum , ^tta Ephef* 4- v, /• UN A dici-» Ifur^nefcio cur hac ele5itonis ac dtfcrettonis unius in» \dividm ab alio cattfja generalts nonfpecialis dieaturf
$. 45^- Non rede afTccutus cft fenfum allegatorum ! verborum Vir rummtis. Dixi fupra §»^87. fcqq. diftingucnduro efte inter eledionem ad glori- am y cujus cauffa fpecialtffimaioX^ fides eft ydcinter dcftinacioncmad gracjam , ^ua fid^ot contine* tur, §.388. leqq. & cujiis deftinationis nullasra- tiones cognitas habemus, c^ium generalem ^ qnx ponitur in oppormnitaie fiifurum, quafit,ut,cuni omnes quidem adminicub paedagogise habeant , ac fequj poffiac, tamen non omnes velinr. Nam fi q^.^sras : cttr htcftt adgloriamele5ius ? re(5te quidem, &! fpecialirtim© refpondetur: ^uia fi" dem ab Aterno concepturus pr&vtdebatur. Quodfi vero rog?s , <^tmmdQ fa^Hm fuertt , ut hic pra aU terofidem concepertr ? Nuiia alia , nifi generalis ra- lio afteni poceft, quj? indicat, aliumprA alio, ob certum fatorum ordtnem , cui infertus isxtxxi^fidem omififfe^ vei ccncepiffe. Sacer cnim Codexdocet, Matth, II. V. 2c. complures ad meliorem mentem rcdituros fuifte , {\ eadem , ac alii , opporcunitace fuiffenc ufi,
§.457. _
Haec ratio generalis eft, reliqua vcro fpeciali» immenfum /3« 3^o? ccnftituunc. Nam fi inveftiga- te cibi coafticucum forcc , annon alicer fata con-
temperani.
XS8 ^. ^^ ^ff PrddeflimttoH0
tcmperari, ac re$ univerfi omnes ^ feu evcntus hu- jus mundi ira dirigi potuiflTent , ut v^ g, /«ro/^c 7)ri ^r Stdonis rcfiptiijfent ; immcnfum tibi Mare infr» nicarum meditationum aperiretur, tjned nulU limU sma^ qualis omnium eft, quinonfuntDEus,;>fr* fpicacia exhaunrey & fatis fxpefidere pojjes Un^uami SuiBcit , DEum , penficatis his eventibus eun^tis^ quocquot, setcrnis retro fpatiis, po(Tibiles eranc, . dtvim reEiitudine judicajfe^ quod SATIUS fitrr* rum eoKCurfus TALES coordtttare, fuam ALIOS ^uosvis» SufHcit , nemini cercam pa^agogiae ad ' ialutem menfuram deefle , quam fi io rem vercec* ^elic 9 fidei concipiend^ potedas ci propofica &•
$. 458* Nunc facile expucari poteft, quid de verbil Viri cekberrimi fequcncibus judicandum fit ? Cum fides non aliajit njfijides in Chrifihm , ijUA Ephef^t 4* Vn /. UNA dicitur , nejcio^ cur hdc ele^ionis (S difcretionis unius individui ab alio cauffa generalis % nonfpecialis dtcatur } Fides igicur , mea iencentia « cft cauffa fpeciahfiima, quamobrem homo dlN cernacur ad vicatn a:cernam> fed non eft ra« tio, quareidemdifccrnaruradgratiam^ Im- mo vero, quia fides gracia; pari prascipuacft, non poceft in ea lacere racio, cur homo graciam in fe fenciac cfficiencem. Una etiam , cefte Paulo iidcs manet^ nec plures cauftas falucisrAr^/ir/r/^tf- minis^ lliance hac fentencia, finguntur. Suntigi- tur omnia expedica, plana, & vericactconfcncanea^! qus diximus.
Videamut castera, S% htc fdts^ inquit Vlr
rummuSy
&ap\ lil de Pr£(ieflmatidH€l ^ g^
luromus, pravifa canjfa fuit ehBionis, cur y^poflo^
\Ihs dicity cognitionem^ qna DEus novit , qms , ^
I cur hos, non alios fervarevelit .profunditatem efs
I imperfcrutahilem ? ^n conjilium de Jingulis indivi^
I duis^ generale : vel conjilium, cujus ration.s evl^
i detues Junty imperfcrutaHle dici meretur ? Fateor
I me nefciie locum , ubi d^iittih verbis Apoftolus
|f!gnificavent, cognitioner/i ^ quaDEus novit, quos^
lcr cur his , mn alios fervare velit , effe jBxB-ot im^
hervium^ Judxorutn qiiidem rej^aioneni , dc
adopcibncm gentiiim ^«a-of effe, exRom.cap.9^
<&ll. conftat, fed non tale,cujus primam rati-
onem nefciamus, i.e, qua primo Ccifcka.nn t cur
Judasi rejcaifint ? dari poteft^ nempe afldei
vacuitate defumta. yfid<> Rom. ii. Ve20. Fradli
lunc, ait Vit divus, propccr perfidiara, Vc-
nim potius iiiud /a^oj hoe remu inteiligendum
itft, quod infinita eulparum fueccdentiarn paritec
kc fimal admiftarum (erics, DEum adrubtrahen*
dam Judsisgratiaminduxeritiqus nunquam fa-
tis a nobis perveftigari, aut conftitui poftic , pr&^
valuerintne ilU rationes^ necne^ potueritne grati^
tilceriusrelinqui Juda:is,necne? Semperrc^
fnanfura\X\^n\l2,yqu& ad decidendar4 quAffionemi
neceffaria fxnt ; a Deo SOLO pofje fubduci calcu^
lum ; noftram capacitatem jufio aHguftiorem efja
quam ut h^c omnia pojjimm definire ; DEO iidem
habendam j quod non iine gravi radone ftcerici
qujccunquc fecit,
§. 460»
Et fi vel maxime fid^-oi ullibi referretur ad
voluntarcm DEI, inconferenda ralute,non tamen^
iliud exaluderec cognitionem radonis , qus vitam
T «ternanl
29® -^- 1 T^e fr^deflinAthni
aBternam proxime attingic, i. e. fidtm y fed arcei fotifiS iJttitiam ratiomm fpecialium, quihtts aci ipfam fidem &: graciam , aditns prdi^etHr y qux rationes fua mukicudine immenfum ^xB-of confti- tuunc* i. 389. 5 5)0. &c. Icaque ftat fua DEO impcrveftigabilium viarum gloria, neccamenindc concinuo fequicur^ eUBionem rationihus ohjeBivii folHtam. Iramo vero /3«S-of potius colletetur , fi omnia ad folam D£I {uloyitocv, racionibus ab eledo pcticis oppoficam , revocarencur# Id quod.§.379< j8o. 387.req. commonftracum cft.
f 467. Deniquc Vircelebris ulcimammachinam, qua nos fubinde oppugnare folenc, admovet,quae his verbis Jefcribitur : J/ia five ftdes,/iveopera(csLdcni enim hadtenusilliuf , & horum ratio) qmrHmprA» vifio DEum movijfe dicitnr^ Ht Petrnm prA fnda eligeret , num k DEl heneficio, an d lihera hominun» voluntate , congrua dijpofitione ^c, manat ? Si k DEIbeneficio^nHlla eleBionis dahttur ratio ohje6liva^ SihominisfoetHSefi ^ Pelagio ^ Semipelagtanis ap^» plaHdendnm , rejiciendus Panlus i,Cor. ^, v, 7. nt" gans effe in homine qHidquam , quo unus ab alio iH confilio & foro DEI difcernatur : negans etiam qHemquam hahere in fe aliquidy ^uod non acceperitf de cjHo gloriari poffit , ^ propter quod ah alio dif cretus fueritn
§• 4^1. Quo minus faciam cum Viro Dodkiffimo, aflir- mante, eandem effefidei & operum tn eletJione ratio" nem , muka &graviaobftancargumenta. Inelc- 6lione fides a DEO non rejficitur UC opus, fcd UC inftrumcntuai w;/??V;7/ merita Chrijli, DEus
i^uur 1
I
Sdp. ilL de Pr^defiwatibfiel i^l
jgitur ob fidem eligens nihil homini.y^^ filio f uo, i. e. SIBI. & fuas gloriac', r/f(^/o;^i^ amoremtri. \fu'tt^ contra (i propcer opera eligeret , prae(ertim fca, quae honnuili a cbnfciirii arbitrii ih gratiarii fcxcitantem ptofed^ dicunt, cum homine Commti- hicarer;
Ubi per fidem Chriftus five ab scterno ccg« hitus, (ive in tempbrc obvius eft, ibi jurafaiutis, Job. 14. v.6|i Ibcuni irivchiunt. Si igitur ek£iii jufiaefl, irihuit crcdefiti 5 ii e. Chriftoi GaLii V. 20. (credens enim & Servator/unt unus ]oh. i7i V. 2 1 Q quod SUUM efl , ;^^w/>^ falutem. At ^i^ ^cr/tjjlma dperunt ratio i in quibus nulla fuhtfalu- n$ jura. Nam cum imperfc<5iae6usquefint,duhi ipfa faltis cohfcrrurjficri hdn poteft ^ iit ab ster- ho operum iratidncrti cledlio habuerit , aut habef c [>ott]etii:i
.. . §• 4^4«
^Hod \n tempore DEuminducerepdtuli , iit
ralutemadjudicaretj imputata Chriftijuftitia,idac
: ab actcrno inducere potuit , ut falus deftinaretiir :
Atquij fatentibus Adverfariis^ jufti declai:aniuf i i
peccatorum ciilpa abfoliitii ihiervemenie ^dei/»-
iuitui in tempOfe ; ergo eodem intiiitd abietef-
no pbtuimiis eligi. Ratio ncxus cft hsec : fi D£6
inglorium t^^fide adeiigendufn qiiemqiiamrhbverii
ah Aterno^ helcilicet pendere videatUr a re ulla,tiim
ctiam ad minuendiim ejus hbriorem valet, iri cxfc-
O^^^ndz falute rejpicere admnicpi-la, v.gifidem.
Q^" a hcmine pcnderfe potefti nullotcmporepcn-
<*;tepoicft,»ftj>fConfiiiJs, nccinconfiliorumi
A -I dxpedi»
291 P.lDePradeJiinationel
cxpedicione. Dicis: TaUm exfique^da falutis ordincm DEus libero coHjlitHit arbitrio\ non igi'- tnr iffi iiidignum efl , illHm feqm , /. e, rejpicerefi^ dem, Seci pi imo idcm tibi efto refponrum. Liberc DEus in deOiinzndafalutefidemintHetur^mllu^ ergo hic divinas obnoxiecatis metus. Secundo, (i Deus ncc^frario talis cft , qui a ncmine , nc uUo unqnam temporc, pendet, ideoquc ob hanccauf- famfidem refpiccrccledurus non poteft, quomodo fingiSfpofe illfim itl exfequenda falate , femet abdicare ill avTngio^^^ qua. a nsminefendet^iA^QC^M^ ^oQiMminio fi fidei obnoxiHm^ in expediunda falute, faccre, qualem repra:bereindeflinand;& noluic ?
Fidei igitur 3c opcrum non eft eadem ratio. 5.462. 4 (^J* 4^4. Qi.16 prsemifso rcfpdndcmus ad argumentum. §. 461 . Fides , cujus praevifio DHum induxit , ut Pecrum pra; Juda cligerer, efi utique di- vinum beneficium : Sed inde mnfequitur^ quod Vir celeberrimus fiquifutat , nullam dari elcclionisi racionem obje<2:ivam- DEus cmm fpc<5lat in Pe tro, quod ei vcl ipfe ab azterno largiendum dc- crcvit. Hem , ais , habeo te confiriHum meis vin", culis, Si DEusfidem ipfi conferendam decrevit f tum eam fine intuitu alterius cujusdam fidei defli* fjavity refilvuntur igitur omnia in decretumyob' jelUs rationibus vacuum. Si quis illud ajfirmaretf ei conditionis conditiones, vel per infinitamfinem $ Jingend,» forent,
$, ^66. DEus unp dccrcco, uc (iepc dixi| dcBdettiSc
ralutcm
CapJlh de VrddefliytMtone, 29 J
TBT =— — ~ • — : — "^
falutem deftinac , ii^^ pro rarion^ capacicarfs homi-
nuiTJ , (mere paflivo fenfu J ^«i vel refi(lunt , vc^
non rejiftnnt , i. c. qaatenHS admimCHU padago^ia
adhihent , vel non ^dhihent» Ut aucem adhibere
poflinr , in ipforum poteftate fitura , fajpe dixi. §•
192. DLuSjCnm ah Ater-no prdfagiret ^ inloocfatQ"
YHjn pojfdtlium ordine , quemfe digmJJlmHmJHdica'-
(vit , fHtHrnm , ut alins adminicula ptdagogidi, adhi-
heat, alius prAtermittat^Mtctquc arbitno libero,
Ht ^ agcre id^ & ncn agcre potnifet , inHnohHJHS
ordinis homine fidem pojfe excitari vidit , in altero ,
non pojfe excitariordinarieprajenfit. Quod fi igitui:
hunc ordinem exfifterc ju(?ic, ^tohdiQ falutet»
non ob aliam racioncm dcftinare potuit, nifi ob
fidem, quam ipfcin homine, non ohluUato, ac-*
cendi pofle, ab aetcrno cognovit. Bcneficium igi^
tur fidei , quantum quancum eft , a DEO eil, nec
tamen fequicur , nHlias dari ele^ienis rationes o&*
jeBivas^
$♦ 4^7- Sed (t DEuSt ais, JalHter/ifuh ordinejidei defiinat^^
^Ho ordine ipjam defiinatfidem ? An datwr ordinig Qrdo, vel conditionis canditio per infinitam feriem f Jam refpoadi, fidem ut confiquarey <k ut ab ascerno inhoc eventuum ordine confcqui potueris, nil re- quirebacur, quam dexter adminicuIorHm padagogidt hJhs, qui viribus nacurae pra^ftatur, nec ex Pelagia- nifrao ramen vel tamillumiimi trahit, per §»$^0. 3^1. j<>s. feq. Bxc conditioCxTe eft, neces opcratione DEI, nifi force dc generali divino, ad I omncs naturac adlioncs concurfii, fermo fit, cujus tamcQ^ in plancanda nava vica, ratio habctur nulla.
T 5 §.4<58-
294 ^' h^^ Prdtdeftiyiatieyii
§. 4^8.
Nunc ultimo impetu aggrederis hanc fcnten? tia m. Si ex nfu admtmcfilprfim ^didcigogis. fendet^ nt JOEmfidem operari t^Hcat , hoTKO dtfcermt femettpfftmf fum tamen Paulus neget tn homme ejfe cjuidqHam^ cjM ali'M ab alio in DElforo difcernatHr, Haec jam in an- cedentibusfolutaruntf. 502. 503, ^o^.feqq. Ad- ^o refpon(iOiKm hanc. Quoniam omnis deftinElio, rcalis argmt rerum iimites, qui, qiiiacales, a Dei , ffficdcia ^onfHnt^fteri haudpotefl^ ^uiM omnes reifinita CX fe ipfis difcernantHr , eo tpfo cjuia fines hahent^ quiaplcs j;*i^ff«/, nccalios. Advertamus, (^ placet , feqacntibus.
^n D^Hi in brtitp non minvu novam Spiritus S* I^Uam accenderepoteft^ ac m homine emendando ? For- te me i\\A ludibrip fpre fufpicaris , fcd non cft jam \ns Igcus. An rc^e tuam mentem fum affecutus, il norninc tuo refpondeam? id ncri non poflbj» ^hhorrere a rerurn natura^ ut m bruto DEtu ACjue ope^ ifetar^ acinhomine, qua fando , qua pio. Scd jam liccat quarrere i jg»{<^ hominem fecundum, jianc c^paeit^tem nov^ vtta a bruco difcemitj ^JumqnidfolaRDI luXoj^iV, an fi, DEus velJet, ?tiam befiiap diyini illius luminis ac fand^i ardorisf ppfTent ficri participes? Profedo noneftmihime- ^nendum, nedicas, cx^rbitrio DEI folo, ra- ponibus objcdivis (o\\mo ^ pendere ^ ut hruta pe<^He^nt ad Chriftianamco^niticnempietatem^uere* ^focart\affirmabtspdtitt6, nacuram bcftiarum ra- kl^n ^flc, quac tianc operationemcxcludat,
limim
Cap, /Jl. ^e Pritdeftinatione. 295
Itmttes natura brutoYum , nifi brucaquidcm non bruta ficri polTecleliraverimus, ejufmedi ejfs^ utfint agratta remotiffimt ; addeSy rertimfine^ non per» mittere^ ut dtlatentur adrectptendttm Sptrttum S, cpus ftitttrum effe tn befltis maion percipiendt capacttate^^ti^t intelle^ttm partat^efuodli antemperceptionu eorum ^ces cotuciHe amplificarenttir ^ mnamplttii futura bruCa, ftdhomincs; Ita^ue homines a brutis ^ <juaplane nullitu gratidL confortia ejfe efueunt , difierniper tpfam fuam naturam^ e^ui Itinitatam ^ ^»^ his doCibuS
ncc pluribus pra^dicam.
$. 470« R 6(3:« hxc omnia dicuntur & folide, Scd eiU4t ratio eflintegrarumcUffmm , (horoinum, brutorum) ea etiam efl rerum in claffibtis individuarum , (homi- num fingulorum imer fe mmuo ) ficud propterea DEus in una rcrum claffe, (fpccic) operari fapien- tcr nequit , ^^odinaltera tamenpote,% ejuia talcm habet hmitatam naturam , quae aliter effici , fal' va hacfpecte^ non poteft : ita etiam in finguhs unitts claffts vcbuSy V. g. individuis hominibus, ob hanc DEuscauflam pra:j[lare fapicnter non poteft, quod inaliisindividuishominibuspotcft, quia in HOC cventuum ac fatorum ordme, ejuifalvohoc indivi* dfio mntart netjmt ^ tales iimites velhabent , vel fibi ^^^fmwfconfticuunt^uteosgratiaattingcrencqueaf. Uti dtjcernuntur integrds. cUffes fuis ipfarum fini bus,majorcm DEI benignitatcm efficaciamquc non admittentibus , fi tpfa fpecies non mutanda (it : Sic dtm flinguuntur etiam tjusdcm fpcfiici rcs iingulac pcr fuos fincs, qui non admittunt majorcm grnti- T 4 am,
X^S P. /. D^ TrAdefiinaiione',
am,nifitotusfac©rumordomurctur,quoipro autem alia individua res emergeret. Nain indtvidmm efl^ in quo determinata eogttdKtur omnia, ^H£CHt2^u€ cogi^ untur^^fecundum ordinem tcmporis, & fparii» Quodu igitur aiius v.g. tempori^ ordo in individuQ cogicarur, non ampliusi<!/^w, red<^i/<rr/«iw, animo reprxfentatur. Quippc nullum dubium cft, quin, fiego Abrahami temporibus natus fui(rem,non idera ^flem hornoiDdividuus, atquc nunc fum.
Quemadmodum igitur homines individui i casterij dtfcernuntur non mera DEI lvSo*.'fl{, fed quia HIS prascife donis y nec ALllS infiru^i y quia HOC tempore nec ALIO vivunt , quia HOC loco, uec ALIOmorantur, quiahoc fatotum ordine,ncc ALIO, utuntur : Sic etiam gratias difcrimen iisdem rationibus continetur ; quippe ejus effedfcus & vcfti- gia dcccrrainantur per conditiones individuaseo- rum, quos attingunr, Nam cum Sptrttus S. in ME operans non diftin^aus fit ABEO, quiopcraturia Chrifiianis reliquiS,profe6to ab CO dctD Jptritu no» ■poffunt pendere tot effetlumn difcrimina , quae fines alterorura ab altcris diftinguunt, oportet potiu$ dtjferentias illas ^ qud tales> oriri a HmicaCionC rcrum.
Paulus utique ait i . Cor. 1 2. exfifiunt donorur» varietates, (^ucuomn^ tdemimpertit Spiritw, Scd uti non fequitur ; Uno eodemque vento ujjlantur omnes in frgano muftco tihiA\ er^a (i ipfa ttbiarum diftc- ^eqs capacicas vento Grtginemdebet : Sic & nullo ium ne3^u ligar« propolitioncs h« : Idem Spirittu 1«
regna
CafJIL de Vrctileftinathne. 197
rtgnogratU omne honnm perficit , e^uodcHnejue perficu tur : ergo rerumfimurHm di vcrfa capacicas, ater" ffa DE/prafe>ffiof3erepr(g/efjtata y ^uaefficaciam DEI diverfis modtiUs exctpiendo varias eJM efe^vuparit^ (oU hhuf DEloriginemdsbeto
Pendet a DEO^ inquis, capacitatm rtrum ^Ugcrc, minueic, Rede tu quidcm fuo {eni'j, Nam his vcrbis fignificas, pojje DEum his indivi- duis alia fHbfittHcret aliis fiinibHS circumfcript^ ^ ^Hod nemonegat, Sti\ quseftio eft , an , /tDEus in- dividuum HOC tempore^ HOC hco pojfihile , HIS donorum terminiS, circKmfcribendum^ exfifierejubc" at^ termini.per quos ab aliis rebus differCf a mero DElluhitU pendeantifialvotameneodemindividuo? J^Ion affirmabis quasiiionem, nc contradidione im- pedita affiimes. itaquc iiuelligis, ucprimum DEus HUNCgratiacordinem, HANCadminiftrationem ^ oeconomiamindividuam , i.e. cumomnibusde- tcrminationibusHIS confideratam,exfi(lere julTerit, perfonarfmy fecundum gratias mcnfuram, difttn^iio* nem ortamfiuiffeexrerum Umitibus^ (efc mutuo dc- finientibus , quiaeternaretro rcprarfentationc fic, ncc aIiter,po(Iibiles DEoQbverfabanturj/Feadcm ^uidem individua/encs manere debuerit^
§. 474. Ut hajc, (^H,e paulofiubt$Uora, ^ a fenpbiu remo^ tiora funt , non folum ulterius illuftrentur , verum n ctiam probentur,exempIo Petri Apoftoliutar.jQwof \\kHnca Chriftp Servatore difcrevit? Cur non cadcn^ 1 immenfia in PetrumgratiafiHit k DEO collatat (^U4 So^ \jpitatori k Patretrfbuebatur? Sancin folvcnda \\\g
T y qi^aB^
i.58 T. I. De Prddeftinatione,
qujeftione non reciuds ad /blam DEI tu5o>t/»rj quafi vero voluntas DEi indifFcrcns, ratiombki ohjeBtvis foltitay facere potuidet, ut, fi modofuifTei vifum, PetroidcmgracisepondusobtigifTet, quod Chrifto? provoca? potius adnaturamipforutr objediorum , dequorum gratiasdiffcrentiafcrmo cft^Dicis : 5^' PctrotantHmfmJfet coHcejfum ac Chrtflt, Pctrus defiifTec ciTc Petrus, ^ fxflittfet ^idt- B-fuTTog , qiiod ipfis rerum idcisab ajterno rcprjcfcn» tatis ad vcrfum ht. EHndem enim fionpGJje fimulejfi Fetrumy ^tamennon Petrum i. e. S-gatfS^^coTrov. Ita» que dtfcrtmen gratidi ex ipfa okjle^i finica natura , <jua tali , rcfultat,
Sed fimile judicium formari debet , ubi res fi* niras comparantur inter (e ipfas. -^» pidas,/iomni» hus lis opportunitatths internis , externis»/»/ ^fi
iisdcmparentthHs^ Codcin temperamento, iisdcm doms iiijlrH^us fuijfet, ^uofaerat Petrus^ nonvewffet tnfpem falutis certtffimam f Vcniflet axs^ procul dubio. Pendet igitur ab individuis Judje condi* tionibus , ut gratia non candem inipfoconfecuta cfFcdlumfuerit, quem attingebatin Petro. Curerg^ JDEus fudam non etdemfatorumordmiinferuit^ cdij inncxuitPetrum? Ratioeftinpronitu. Qm^j/udas non amplius fuiffct /udas, fed Pctrus, fij Oinniafuiflcntinr7/t?,quxini['<»r, idquepcrg. 35^1 Atqui, cum Pctrus jam exftiterit , aiiud abcoindi- viduiim crcandum fuit.
Unicura rcftat dubium. ^f^re igitur DEus
non
Cap, ///. de Pr^deflinaitioKe, x 9>
wnaltay acjHdafiwiltay ex eorHm nHmtro^ ^Udtdter-
\ni3 abhtnc IpattispofibtUaerantyprodit einhoc exfiflen-' \itHm Syflemajtijfit^ cjua fua tndtvidtia naturagrattam \^llabentem nonexciufjfent ? Rccunit hiccademiC' irponfio, qUiB dari foiec de mali p^rmiflionc genera» i:im rci(cicantibiis , cxpofita §. za^.feqq. quoifum '^clim remiflbs.
§. 477.
Siigitur^ inquif, contradiSiionichnoxium eft^ co» yttare fudam , alto eventuum ordine cillocatum , ne fudasjit non "judas, §^ ^-j 6»fe(juitur geometricampcC" cay^di necejfitatem Juds, futffe impoftam, His 5c e jiis- modi argudis foier dodrina de pr^deftinatione im- plicari. Scd nodum quxrjrnus in fcirpo. Si individui notiopem formo, ^ogico rc|n ex omni parte, r/i/«»<fCC£Pporis, loci, adionum, &c. determinatam-y perf.^^o. fenfucompofico igi- lur conrradi(^ioni obnoxium eft , quod ITA detcr- minatumell, aliccr deccrminatum ccgitare.§.zi^. Sed, fcnfu divifo, nihil obflat, quo minus id ipfum facultate polluerit, (e alter detcrminandi. Ita Judas libertatc inftrudas eratutendi admini- culJs pasdagogiae , i.c. red:iusconfiderandi admo- nitiones Chrifti, quod fi feciiTcr, HQC individuum non manfiffet amplius , QU OD , rebus fic cadenci- bus, fuic, ncmpe improbum , /^<^ evafiiret, Chiifti efticacia, credcns, pium^ DEO pro' hatum,
§. 478.
Si individuA perfonarum conditiones gratias cfTe- «ausnondcterminanc, ncc, rattonefruSluSy ahum hominem ab alio difcernunr,eadcm graciae mcnfu-
ra
5CO \PJ» DePr^deflwntione
laincontraiiisperfonaruminciividuisquecond^ tionibu5f , eundem c-fFedum ex k pariet , v. j;, Sl Titius hac gradae mer^furanonrefipircir, tum nec eadero refipjfcet Sempronius, iicec refragantium afFe^uum minori tumultu i^i^ opponat. ylti]ui Chrtfins negat idfieri , corSrmasis Matth. 1 1, v. 2 1. Si eademgratU menfura Tyriis fhiffet cmceffa^ ^na uf^. Betkfaida^fHtHYtimfHiffe^ Ht illt adfrugem rediiffent ^^ itaquc perronarum individuae condiiioncs grttia? divinsB limites ponunt , iisdemque alium ab alio d^ llinguunt, quod Cekberrimus Hottingcrus impu^ gnare conacur.
$. 479. Venit in mentcm, Paulum dixifTc: i^ Cor. 4. V. 7. QMts te antepcfftit ? Non \g\im gratiot difcri» jnett inferri per condittones perfonaYum individuax\ Sed vicijfim conditiombus perfonantm individnts dit» fcrimen addt agratia^ Hoc argumentum eadem fal- lacia nitit ur, qua (equens : navim commodam dc cx« peditam remo graviori &impcditiorianteporuic., quam urriusquc Fabct: ergodifcrimen, quoillacfc- tius, hsc ferius pcrtum attiugir, noninferturarti Fa« hnEc2tot:isperdiverfam matcriam , y^^porius vi* ciffini matcria dtfcrimen illud addttnr ab arCC,
§. 480* GUria BE0 m/la eripitur f tamctfi ipfiSC ho- minum natura^, atta ab aliis^ in feJpuendtSyaut ad- tatttendis grati^ pr^fidtis pxdagogiciSy decernantuw^ ; Nam cum primo DEus ex infinitts naturis , ab dtern» polfihiUbHS^ iisdemvue individuis^ talem v. g. exfifterc fuo tempore jufTerit, quajaltera, etiam cxpoffibi- littm c^cernorum numcroprodircjufsa, in eo pr.T-
ftantior
I Cap. III de PrAdeflimtione, 3 o t
[lancior eft > ut pacdagogiaeadminicuiis non (blum NB. (utiomncs) rcdteuti poffic^ fcd&veliC: :)mnis laus farta tetaaque ipd fervatur^ ^utpfi \qao pf»dety ut untHs pr<g altera prdrogativa NB» exiiftaC, Secundo, cum & id Nummi fit tribu- icndum, utnaturd omnes abAternofint poffibilcs, deo<jue ut etiam i/iarum prajrogativa> cx natura ipfa flucns , foerit ab aeterno poffibilis , profedlo nihil DEodetogacur, quamvis gr&tia ejus a naturis iecerminatur, ideoque h^, inadhibenda autrcrpii* cnda pjsdagogia, fcmec ipfa: difcernant*
§. 481* Nam uti rton polTunt non haberc cx fe ipfis, (quia limicatae funt) fincs, alia? aliis ampliores, v.g* majorctTiminoremvcadcendendipr<>w- Sftudtnem ac volttKtatem : ita ctiam ficri non poteft , quinafcmutuo, exfeipfis, 6c inctrventu illo- rum finium , dtfcemantur , ideoi^ne gratt^ allahenti diffcrcnciam coKtrarii eventh aferant. Neque eoim res, uc in fuperioribus paginis dixi , a fe aliccr quam fuis finibus, difcerni poflunt. Quodfi omncs homines eadem donorumgraduacnumcropra:diti forcnt , nulia eorum amphus forct diftin<3;io.
§. 48z. Rcclcabo nunc castera a ceieberrimo Viro profc» da verba. ^Hcd/i vero fcaplnim fcapham ap^ellare Itcet , ijiitfibtfiiemi opera (^c, arrogantt <juicHn^«e illi jint^ divtttas DEt: plenamrationem cur DEtisalios amant , alios cdio hahueru , reddentes , jttdtciorHm DEt imperfcrmahilttatem : medta f^iUtis ah hominij volHntate^ dtlpojittane^ fxAltiSy altisqftecirc*fmftantvs
10 2. F. LDe Prddeflinatione.
celhcatione ftijpendentes , vUrftm DEi impenetrahi" litatem tollunt,
5. 485. Rcfpondebo verbis alienis ; Confonat Danneh" hauerus in^niens} Folnntas DEi arcana efl velreveia* tay vid. LutherHS 7. ///. Unp, 1S9, Arcana (j.) in mn revelatoprovidenti<& divindt, ^eneralis dn^iuy redu» iiu , dedftSiu , fuifdu6iH (i. j in vits reveiatis ipfis , 1« ^uti^ks muitiadhuc recejfuslatent, Ronf*2£*v»S3' confi /,Corii^,v.i2* KdtTx ro {BoiB-Qf myflerioruni. I^ondtffi* temur inquit Koehigius ^ ejfe qudidarn sh medtorumfa- iutts dijpenjattone inter aquaiesfapeind^iialia^ arcand f^ impervefligdbtli DEijudicio commntendiL, Romdli V. Jfi Ut adiiofailantitr^ ejm noifts exprobrant^ quafi in hoc afgumento nuilufn puB-og agncfcamusi
§• 484- , . .
inkaic hoflra fententia^ qua ratidnes bbjedlivi?
urgencur^ SOLAj to» /3<ji'3-« po/Ie elfelbcum^ fiipri
demonftravimus. Tantum igicur abeft^ ut viarum
DEi itiipervcftigabiles recciTus negemusj uc potiuf
ii , qui omnia ad folam, objt^o non motam^ DEt
iySoxiW»*, teferurit, D£0 gloriam nori perfcfutandai
(apienciaCjVel non opiriance$,eripianti Ab/it tamcn,
ut hanc cdrifequcntiam, ex eorurii dogwatibus pro*
no alveo fluemcm, invitisillisobtrudamus, vcl ei
ea Viros opcimos , do6lifl[imosqueip(osmeciamuic
Maxittium ^u^oi, idquenon leveiatumj po-
nicur in aditu aid gratiam & fidem^ ejut attis
factlllmus , aiiis dffictitor ^ aliis demejue dtffictiitmtis
pmbettiri de quibus omnibus fupra a mc didum.-
§. 485^ ^ .
DEumy ait Vir celeberrimusi v^lunt & aconfi»
li$i & a meri(4 homtnts y voiuntatts fua munere D£4
frdro'^
Caf. Ul de Prddejlinatione, ^ 0 ;
frttrogantts , pr^vemru Exprobiationi huic locum non elTe, ex lis cognofcirur, qn^ difputata a me func in antecedentibiis. DEus nos propricloquendo non cligitpropcer fidem, fcdin fide. Quarefinou» mfieredentesehgtt^ nonpmvemtur a credentihus ; fed indHcitHr fm /^/«divinori)CriCo, nobis ab dternet' impHtabiUperfideni ^ u ^* moveCurfc jpfo» Ipfo cnim&:Filiusunumfiinr. Joh. lo.v.^o. Qui autem per fideni inrerti Chrifto , etiam HnHm fiint €Hm FiUe. Joh* i ^. v* i i . Non tligitHr fides , fed Chriflt merttHm h&miPit impfitatum^ Non virtus ho- minis, (cd infinita p^tfe^tio D£I, quatenus collaca in hominem, fotenfi judicio, intelligitur abasterno. NoQ ptxvcnimusDfum cligenccm/cd nos a DEo, NB* quatcnus pcf ingcncracam fi- dcm pra^vcncij eligimur. §. 486. Poftrema denique verba Viri celcbcrrimi hscc funt. Et cjmor per homtnem ftabit , ut , finon po(fit ^ faltemfiveltt^ ipfeoperetur^ ne^u^ex DEo^ ne^uefer DEum 3 neijue ad DEum ^ om^ia itHHt ^ ftd falHtis gtoria ad hommem tedibtt^ <jht homo ^ pnolit^ ofitnid ^hjs DEusfactet & volet^ fruftra efHnt, hixc verba fignificanr, non fatis aiTectitnm cfie VirUm Celcber- timum^ ea, quas, adintegram hancfententiam pcr- tinentj in fuperioribus etiam paffim expofita.
§. 487. Non pojffimHS velie grattam^ a qua quippe itmr pcr, mn naturat tantum depravatae inftinBH^ fcd 5c morofo affetlu^ quanti, quanti fumus, abhorrCGriUS, poilamus tamcn adhibere adminicula px' dagogia:. Nec fub inicium, nea ia progrcflu,
nec
304 -P' '♦ ^^ PrtdeJiimttBne
liccfubfincm quidquam valemus ad impetrsti* dam novam vitam, eo ipfo quia exanimcs fumus^ in noftra tamcn poteftate (itum cd, refpuerCj aut fequi pasdagogiam,
§. 488. ^
Meafacio verba acfcnrcntiam fummorum Vi- roi utn, quorum unus ita : Non filum tta^ue hofni Tithil adftii converficmm confert pcfitive : Sed tiec «r* cnttve : ^ftafjdo emm , & ^nod morofe ac perfe veran* ter *ion repugnat , prdvementimotui divino, conver/Jo^ rem ejus intendemt(3 aggredienti^ahfentiarepugnarjttd adfcrihendavemty adeoqne ejmdemprdVementis gra- tit bemfctum c(l, itemaiibi: Ferum ef} ^ Deum hos felos prade/ltnajfe adfidem , fidet^ue psrfeverantiami ^hiprtmos motusgrattd adconverfonem moventu, non repudiarint^ qucdper eosdem pviwos motHS^feHprAVe* fiientewgratsam omittere poterant^ §. 489.
Occurrit hic dubium, cujus fubtilitas fortc Vi* ros celebcrrimos adiiuc Uifpenfos tcncc. DicimuSi pojfe nosgratta hElrefillere^ rejlfiendt vires^ quippe malignas, propri^ elfefedfacnltatem nonrefifiendi, etiam temperandi moro]um affeElfim^ profictfct agratia prAveniente, tta ut nemo morofam oblu^andi mahttam €ohtbeat , mftidemfit agrattaprjtveniente comprehen- /w, gratiam vero pravementem omnium Chri» ftianurum communcm cire. Sed nunc qusc- ritur, an ctiam primo gracia: prxvcnicntis al* ' lapfui rcfiftere pollumus, nccnc? Pofleeii nobis rcfifti, ccrtum vel ideoque e(i,^uomam Sacra* rum Ittterarum perttiprofitentur, gratiamillam inc* V itabilcm ^uHcm ejfc , (jutppe fape repulfam fempef
deer^
Cdpl UL de Prddeflinationel ^Qf
rtdeHntemJedtiOn talcm, cuinemoobluaari ^neat , i. e* cjus efFedum impedire , qui in prxpa- lationc ad ulceriorcm graciac progrciTum ponicur»
§. 490. jiut igitHr id, Htpiimogratia pravenientis al* lapfui non refiftamuS , in noftrajitumeftpoteflatef ant non eft. Sieft, cur diximus , a Deopendere , Ht mn oblH^emur morofe ? Si NON eft , cum nova Tica confertur operatione, cui ahfolate non pGCeft rcfifti, i.e.opcracionccaii, quaeomnemrefi/lendi maliciam , acapiceinftauracionis, ad calcem ufquc, «xfe ipfa collic; itaque ubi DEus ficoperari confti* tuic , omnes ejfeSlus nonpojfunt nonfequi; ubi id noa f aciendum dccrevic,homo primo gracix prasvenicn- tis allapfui reliftac nccefTccd, adeoque effcdus fe« cucuros fufHaminec.
S. 49 Jf* Si dicas: ipfam gratiam prxvcnicntena
pracftarc, utipfius primo alkpfui ncmo fc opponat, tum velomnes nevaanimai/untur vita ^ ^uia in omnibus omnhrefiftendimorolitasyOmtki' bus momentifpergratiampravenientem^ <^U4 omni- Umif/?, tolUtur: velgratiai/laftnerationtifusob/e£ii* 'Visy inALlO refiflendi' motus comprimitiin, zlio non I tomprimit , ^uod adverfarii volunt*
i S* 492&-
Fatendum igicur cft , ftare penis homimm l
Ut non refiftat primo gratia pravenientis pulfuL Scd ne lioc in finiftram parceminccrpreceris,obfer« vcsvelim, alwm ejfe i/ium motHm ^ qui refiftimHi
Vi primQ
5o6 P> /. T>e PrddeJlstiatioHe
primo graciae praevcnientis appulfui, alium iflumt quo relidimus gracizjamappul/x, nondico: jam opcranci, vel penetrand, quippe cui non pofiTumus non omni modo & fempcr ponere obi- cem , illum raotum auferre, pcneS nos eft , noH vero hunc.
$• 49?.
QHtd efl gra$i£ pra^venicntis^nWj adpuffffs?
Eft vcrbi divini adhf/c velplane ignorati fucapuci
gentes} vel ah aUis ohlatt , eiusdem<jiie non meditati^
primum prasconium. Quid maxime fignificat^
Huic gratias non refifterc ? Inmn adobiatum extriH»
fe9HS verbum adtendere^ nec aures nec menttmalior-m
fum vertereiCcd, HtiHn rebus naturalibus ^uo^uepQffu^
ntus , ejfeprafevti animo , nec aliorfHm cogitando eva*
gari» Utprimum hoc fadum cfl: , concipic animus
gratiam praevenientem. Exiftimohancnonrefiften-
di facultatem homini concedcndara, nifi puram
impulfuum afHuencium machiaam velimus i/lttm
adpeMare,
§* 494* ^ Poftquam concepta eft gratia pracveniens , u «# attentione ad verbiprtmam propofittonem , una aut al? tcra veritas qualicunquc modo cognita , quidquicl niomum morofe auc naturalicer rcniccntium tolli» tur,iid graciae prasvenienris inrervcntu toIlitur.fW- Uunt v.g. affe^luS^tumHltuanturadpeditffs contrapau^ cas veritates dtnini verbiagnuas^ exferit fe acedia na^ ^turalts^ quaecurtque aucem his fufpiria, quae preces, quae dLridcriaopponuntur, progracia, i. e. proeffi^ cacia, iiUus quaiiscunquc cogaiciunis, impcrranda, ca omhia oriuncur a gracia praevcnientc. Ni(i enim
quas*
Cap. tlL de Pr^defimatione. ^6f
quasdam vedtatei depQftraipforum corrupcio. ne, ae ncceflaria tncdieiQa> perfpedas habcre* tnus nec novi cordii donum optatur i,nec pro eo im« pctrando precaturi , ncc uUo ejus adpfititu cfTemas commbvcndi* ItaqUe mitiHm^froireJfus^ finisin' ftaurationis a gratia, ell, Iraque etiam, quum noA rcfiftimus raorofe, id verbo rancDEIdebctur, l quo adidfuimusexcitatii
Mhiihic ad kcminempertim ^ whil ex iffo efl ^ iiifi (juod primum prardicato verbo voluerifc aurem accencam prxbere, ideoquc quiBdam fumma fidei capita de fuofeccato^ ^oblatofervatQre^ cognofcere. Ipfa deinde hasc notitia fuis viribuS efficaciam infert * dummodo Auditor vedtatuiii nonoblivifcatur i.Cor.t5.v.i*PfaI.ii9.v.|i.ne(g negotiis hujusmundij complures dies , (ineulU cjuirecordatione, implicetur, nec memoriam cjus^ per rcgulam phaKtafiae , occafione pcrceptioniS prsfentium rcrum j recurrentera, fupina negligen» tia dimittat*
I. 49^.
Nefcio an quisquam Advetfatiorum hanc hd*
mini facuitatem adjudicarcaudeat. \^zm^(ihomo ad
Hjerbum DEi^ caratioUe, quaad tcsaliasnaturale^,
Mmmum advertereneejjHit .fineviipJtHSverbi^ Cum
verbumoperabicur > ancequam operabitur,
iVel ccrcc operabitur cfficacia a verbo diftin-
jdia. Nullum verbum in nobis unquamexcitare
jideas poteft, nifl fimus animoprsfenti, id, ad quod
jnon attendimus, nulla fui nosafficit cogitationc*
Pirbhm enim gepteratim efi fignum cogitationis alte^
U 4 riW|
Jo8 P.lJiDe Prade/liftatme
"■*■""■•■'"'■ ■ ' " «"■■■«^•«^
riusy articuUtolingUAfonOy exfrejfff?»^ vellitterisde^ fcriftum, Qljodfi ad iignum non adtendimus, quo- niodo cogitatio rci fignaix animura fubire poteft ? In verbo DEI accedit adillHdJtgnumnfenttsdivina^ dcfalutcnoftra, vis quacdamincomparabilis, a Spiritu S. profetfla, Efl igitur non folum vcr? bum j fcd & divina prxdicum cfficacia.
§• 497- . Finge nuncj iiiam divinam Spiriius vimoperari . antecjuam komo ddtendat^ (quod fieri deberet, (i ipfa j hiBc vis & attentionem excitaret , neattentiocCec," antcquam eflet) tum illa cfficacia,utpote a vetbofc- jundta, operabitur, I^am[icumverioconjun5iaage» ret , tum ^ verbum inpartem aBionis , fuo modo^ ve- i nifets ad (jHodrequiritur attentio : pcr§.49(>. Atqui \ in prima vcrbi operatione nondum prasllo eft at- ij tcntio, juxtaTcverum nuncdemum per iliam ipfam \\ excitanda: cfficacia igitur illafincverboagcrcc, i ^uia attntionem non prxftruerec, fcdcfficcrcc jj dcmum, Hoc autem figmentum ^oxime a Fanati^ !ii eifmo aheft*
$. 498. Nunc demum intelligitut y^uomddo omnis ^Hidem rcfiftondi conatus cxcepto uno , §. ^^6,fer gratiam pravenientem, 8c fccuturos gradus tolUtur^ nec tamenDBi hominesinflauraturiconftliHmah omni^ iwobjcfl:!, quodSpirituS S. fua operatione affi- cit, condicionibus j /^y««^«w,*rr. In quo fum- ma hujus dodirinae difhcultasomnium judicio&a^
§• 499. Ibi
Simul atque per attentioncm caclcftes aliquot Yctitatcs v.g»rff A!py7ra^^^p, £f ServatQrefolomedt^^^
C^f, 11/, de Prdtdejiinatme. 30^
coy cognitae funt, 6c afrenfus, & fiducia, &inde nacum pietatis ftudium, reliquaque bona Spiritus omnia, quocquor, & quanca funt , ab eadem gratia prajveniente , i.c aeognitis veritatibus, pen- denc. Si quxfivcro : Cur Petrus neeejfariAs aliqtiot defuAfalute veritatescogHofeat ? redle refpondecur r ^uia eas ex verbo adtente audito haufit» Ebr. 3 , v. I f • Sin ulcerius rogavero ? Cureis verttatibus prabet ^ fenfuml folide regcricur: cjmniamifib^tcdGShrinAfe nt veram homini adprobavit. Rom. i a v. f 7, Joh. 6. V. 6>
§. fool*
Scifcitanti r cur in Qknflo omnem dttrndtfalutisfi^ duciam coUocet^ peccatorumque veniamfuorum explo^ ratijfimam habet ? Diccnd um J ^uiagenerali de Chri* ftoy culpas expiantCy propo/itioni ajfenfum prabuir, ean^. dem^ue veritatem ad fe applicanda, conviUus fuit ^ ic /has ipfius individuas culpas a Chrifto, oblata hoftia» cxpiatas. i.Tim. i.v. if.is^ Quarenci : cur tanto Ckyifli amorefiagret^ ejusdem<jHe imfulfuy exaElttm prafletobfe^juium} i. Joh, f . v. 5. cauffaaperitur hsec : quia^ a quo fuanovitpeccataer^ rorescjue condonatosy eundem nonpoteji non amyarei Luc. 7. v. 47. Wi^^$ fubinde alium gratiae gradun» exalio (equi, nec intcrvcnire quidquam, quod opc* radoni divin^ non deberecur* §. fol.
In progreflu^K^^i^, utprimum gratia prasve- niens conctpta eft , §. 49 5^. ipfa attentio ad ver- bum DEI, quam non rcfiftendi facuitatem cfTe, (uo niodo,dixi, $.491, iama gratia pracvenicnte cft, jamnofieft, Noneft, fi, ob nuUam aUam U 3 caiif-
caufTam moycntem , vcrboDEI ^titendo, qiiamut id cognofcara, quo confilio&aliasartcsfcientias- quc addifcimus, Eft aucctuilla attentio agratU praevcniente, (i proptcrca animum adverto, uequa- licunque ilU cognitionc ultcrius in meam falutem Wtar, Primo cafu , gratia pr<cvcniens , quamvis continuata accedac adtcntio , non parit ukcriorcs gratiae fru^us : Sed cafu poftcriorc. Quodfi porro novs collatas graciae proptcr hanc cauiTam folicitius, gcdiucius animo pracfens fum, ut dc ipfam poflim ad confirmandam fpem novae vicac adhibere, tum &C illa attentio a gratia eft, 6c propius itcrum ad novam fidei vitam acccdic , & fic dcinceps^
Omms v.erieatHm defalHtecognitio , quocunquc gradu , addit animo ijuendam divinum inftinElum^ ^ognitionis gradni rejpondemem magnitHdine , (juem pmni^ homop adhibita animi prapfcntia , fenttre potefl N^m uti luminis ad oculos allapfus, (ic Sc gratias in • |lin<^us fenticur per feipfum , eo ipfo, quia inftin- (3:us eft. Jpfa attcntio ad hunc inftindum a gratia cft , quia non efretilla, nifi hic folicitaftet. Alia iratio cft atcentionis primae, de qua $• 4 3 9. & illius, §.501, quae faltim tendit , ut verbum, ceu alias Tiaturales fcientias , intelligam , non ut divinam cjus vim fentiam. Hasc enim attentio a viribus n^^ furar proficifcicar,
§. foj,
Qaodfi contigerit,»/ homo areanos ^ratia prdve^
ftientis infiinElus tumultu fravorum affeSiuum inter^
firepat ^ cz.i\xc2imm rerum nimia cura comprimac,
imo ipfum verbum fenfim dimittat ex memo-
na, quod fieri potcft^ i. Corinth. l{« vcrf. 2^
cum
C4p* UL de Pr^deflittaiiove. 5 1 1
taroutique gratix refiftitur , repcrcufja in ho- minem totius perniciei culpa. Std tantum abeft, inglmtim DEO efft ^ uc quidquam operetur, quod fucceffu fruduque careac', e^uAntHm kbeft^ ttt ei igmminiolHm lit, fifoltsradti^ ^uorum Agendi vtmfHOConctirfHfftflentat^a den/fs cavernarHm JubterranearHm mnris , nulla carum fecuta illumi- aationc , refie^iantHr, Uti enim ipfi limitcs reruni Koc pofcunr , ita requirunt etiam exigui attcntionis fincs , ut gratias vis , juxta fapientiam (S ordinem^ animos impenetrabilcs relinquat, §. fo^. Ex his varia folvi dubia polTunt. PrimHm po- tcft peti ab exempIoLydiae, dcqua teftantur Ada cap. 1 6. v« I4. DEum cor ejvu aperHtJJe^ ut verba DEIadtenderet j cx quo colligi polfe videtur, tpfam ^HOifHe adtgntionem ad verbnm DE^gratis effe^Hm tffe, Vcrum non eft fermo de ea attentione^ quae ver- bo primum praedicato dedicatur , quam expofui §. 49 j. Nifi enim Lydia divini vcrbi fama commoia fuiflet, loco illopublico , ubi Paulus prajdicabat, iion comparuifTet : Sed potius hic mcntio fit atten^ tionis iUm , quas divina cft $. jof .
§, 50^ AddHvit^ DBOvolente ^\complHriHmanimositA indHrmffe^ Ht verboprabere aures mnpotnerint ; itaejne ^ attentionem a DEO oriri, tjua verbum Chrtfifprim9 excipimtu : Sed , ut omittam attentionis effe genera ali<fHot, alcerumnacurale, akcrumdivmum, /♦ J^oi. cmum eft, mortales, quorum cor adeo pingucfa6fcum i ipfos ejus miferiae audores effe, ^uo» mam gratiam ftpe illapfam non animadvertendo^
U 4 habi*
^iz P. L De PrdLdeflinatione
habitum non adccBdendi , cadcm rperncndi, itft comraxeruKt » ut pGfthafciroperiammentistam improbae capcflcrc gratia nequeat , accedentejMjlk DEI ^ma^ qua gratia Jaufcrtur , & funefta illa animi [-ropendo confirmatur* dc quibus fopra di-» d;um,
§. $06, Chrifti etiam teftimonio cognitum, CacodAM»» Hem ohliqHare anmas , ad qqos vcrbi divini pracd>- nium dirigitur. Matth. i } . v. 19. Sed id non cq; valet , ut plane non uUam relinqujt adtcndendi fa-' cultatem 5 aliter etiam impedire poflet , quo minus Livium cum attentione legercs : Sed id modo con- fcquitur, Diabolus utvaria fcnfibusimpedimcnta objicicndo, mentem itadiftrahat, <juo ipfa ampltHe adtendere nolit y cum tamen ferium adtendendipro^^ fofitum mpedimenta dtjfipare poffic.
S- 507- _ ^
Quum in hominc , divinis viribus adtento, crebras gratiaviEiorias arepetitis variiscjHe refifiendX conatibw reportavit^ quoniam vcftigia corum, quo- rum confcicntia afEcimur, plcraquc, imo, me judi- cc, omnia, in animo confervantur , colhgicuc randcm innumerabilium medicationum, iiociciarum.fenfuum, mocuum inftinSuum- <]uc mulcitado; ^ua omnia in abyflum itnimi defcendentia^ O occafione pcrccptionum prxfen- tJUm, cum quibus aliquidcommunehabent, /«j tempore redimra , p eoHtejue augentur , ut hominem tandem, quavis veracognofcendj, bonaadpctcndi,, cxfcquendiqueoceafionc, adohfequium Sojpitatori, fnm ^ene merito^ adprobandHm inftigent^ idcoquc
foc-
Cap.UL de Tr^defiifiamKe, 3 l^
fortiora evadanc, quaminfinjti malorum inlhncaus, cx labeoriginaria, ad malum iriitantcs, &: rapien- tes in partcm contrariam 5 Cum demum, nova: vicac adhuc embryo, primum nafcicur, va^ yHs poflh^c accejfionthw ad magnitudinem dtviyiam foYmmdHs^ Ephef. 4. v. 1$. condnua Chriilianas pictatiscxercitationea &gratia: praefidiorura flre- nuo ufu.
$. 508.
Quam altas in animo radices agat fides , pictas- que Ghriftiana, hinc intelligitur. Nam mi planta, (huicenim DEIin anima opascomparstS, Scripru- ra e.g. Matth. 13. v^ 32.) fuftentatur radice minus confpicua, tcllurc obruta ac tecla : fic, qm ah homi^ nefioprofeUaiw oculos caduntj fmdantnr rri!- nus confpicuis, ^ animi fundo compreheffp. Sed, quemadmodumipraradixabinnamcrabili ce- nuium fibriliarum multitudine inidum capit j qujj 'Variis receffibus per terram repunt : ita qaoque da- turinmente, pie Chriftiana, imaienfa abyffas notitiarumy iHmimm^ inftinUmm^ affeUuumi olim fcnfim colledorum, nunc occafione prAkntU txercitationis^ ^ perceftionis ^ redeuncium , qus ahyffHsoltQn , per naturam ingenerars , de qaa S. L C. I. e diametro oppofita Spinius vocabalq infignicur.
§. fOp.^
Ex caderarationc intcliigitur , curillainenar^ rabilia dicantur , quae mens fide in Scr vatorem im- butainfeexperitur, Sicutienimnemo^ quAUta^s fit novie vitie , cogfiofcity mfiqui itsdem innumens .?/- feBibtis iHminibWi infHnUtbus & ohmpcrcHlfus eft, fj U f kcd9
^14 ^. ^- ^^ Pr^deflinatione
hodie percellituri fic 6:, qua mentc afFe^ftus fit is» quem S. Spiritus aniraar, ^»e>/ »?«/»/ , ^m defiderin* ^HAm volHftatentfentiat : pcoptcr immenfam anim* abyfliim, imperitisharumrcrumcxplicarincqua- quam potcft. vid, i. Cor. z. v.^,
Saepeufuevcnit, ut, quamvisEruditujinfini* las cum vocabulorum cx variis linguis, tum rcrum & vcritatum ideasanimocomplc.6tatur,tamen vel ob animi , corporisquc scgritudinem , vcl ob aliam caufTam facilc emergentem,in mcmoriam plerarum- que rcrum venirc non'poiIit. Si^uid eJHsmodi hom* mhus^ nova vita animatis, obtingit^ ut, ob afflifltionum vcxantium^>'4z//>^/^zw ac dolorem^ infinitas ilias in animi abyfTo jaccntcs,olim colledas §.5*07. convi^iom y iHmtna^ affeSlnSy perccptioncs, fentire confellimneeiHeant , (i argumenca v. g. ex ver- bo DEI pro vcritate hujus aut iftius gravillima: do - drinae cognita, cum tanra efliicacia, uti olim fadbum, vel non continuo fuccurrant , vel obfcrvata , non cx asquo de jedos animos perccUant ; tum incipit tri- ilis quxdam fidciimbecillitas, multis dubitationi- bus incerpolata. Jacent ejuidem in animi abyffoomnia bona , ^«< antehacfraflo erant^ fednon (cntiuncur ; fion deletafHntoperationum SfiritHS veftigia^ feduna tHmHltuario adJpe^H conflderata^ variata adparent,
non funr.
$. fii.
Tandem , quid de poftrcmis Viri cclcerrimi verbisfentiendum,facile exdidiscognofcitur. Ho" mo ft noltt , omnia , ^ha DEusfaciet ($ volet^fruftra trunt, Neque cnim frudranea DEI opera in homi-
nibus
Cap, lU, de PraideJfimtioKe. 5 i 5
ftibusfunt, fihi, nonattendendoadillius verbum, gratia: vircs repcllunt. Propofuum c(t DEI ver- bum vel adtendentibus in odorem vitac , vel ne- gligentibus in odorem mortis. i.Cor. 2. v. i ^. JNon minm DEi gratia fm ejfeE^H fotitHr ^ fi ho- mo adccndic, quam fi non adtcndic. II. MncfecHta reppifcentia ^ hinc, fi abomnibusdif- ccfferis » dpocno^oyj^a-U^ Nam et/t reltpifcentt£ eventum gratia in omnibus inCCndaC; tamen tatjtum ahefi^ m fruflanea D£l operatid adpellari queat , quHm nonnullos ob horrendam in traUando verbo incuriara penetrare non-poteftyCjuantHr/i ahefl^ Mt folis fulgor ejfetin cafks dici mereatur ^ ficellas denfis circHm muris claufas collufirare ne^uit.Q^od^ altcrum in regno graciae abfurdum ac DEO in- glorium forcr, effet & aiterum in regno natu- vx , cum idem in ucroquc DEus imperet, Quaccunque dicentur adverfus hoc fimile, estra tertium comparationis erunt, & vimargumentan- di ipfam non evertent,
S. f la.
Haec funt quac de elcdionc diccnda fufcepi. Qui elcciionem objedivis rationibus folutam do- ccnt, dodrins fuaj Syftema folis DEl theoreticis perfedionibus, v. g* independentia ('liceat ita lo- qui) dterna prafcientia rerum y ac fimilibas, (iiper- ftruunt, nHlla hahita praBicarum DEJ perfe^la- numy V. ^•jufiitiA^ fapenti&i bonitatis , ratione^ Quare & has pra6ticas ita definiunt, ut a juftitia, fapiemia , bonitatc hominum, non folum fecnn- dum infin.cam nacuram, fcd <5^ fecundum fpccicm, difFcrrc pronuntientt Vt§*i47«^«^-
5 T «? P^LDe PrAdeflina.tune
I «■ I I T,l , »
§. 515.
Contra claridimi Do6tore«, quos ab Arrainio nomcn traxilTc conftat , in alterum extremum latus excurrunc , dod;rinam de cledione fic perfedi;»- onibus DEI pradicis, v. g. bonitaci, juftitix, in- Sfdificantes, ut nttllam immenfe, DEJy ad resom-^ nes fnturas dc fojjihiles^^ fertinentts prajen/tonis ^ iink conJtdermdAy (uram germt, llhac nimi» ^Hm ttibuicur dubiis mecaphyficis, hinc du- biis morahbus. Media igicur via vcritatiseft, qu3e ica DEum in eligendo omnifcium ac a nulla rc pendentcm judicat, uc 6c juftusacbc* nignus co fenfumancat, quo omnes fpiritus finiti juftitiam ac bonitntcm difcernunt. Veraeft illa dodtrina , quae fale ele<5i:ionis Syftema formar, quod raetaphyficis confiderationibus facicndo quod fatis eft, non cxponatur difficulcatibusmo- ralibus ; & viciftjm : quod moralia dubia folutu- rum^non implicecur gravioribus metaphyficis»
^ PotiJJlma fukra quibus fuam Viri celeber- rimi dc elcdlione do<3:rinam fuftentant, fnndat^ funt in divina rerum omnium fcientia ^ qua DEuS impediatur ca vellc, quae nonfucuracertifHmc praefentit, Inde coiligunt, falutem pereuntium DEum noluijje ^ ejje igitur gratiam DEI non ad pmnes exporreBam , (td ad nonnullos duntaxat reftri(5tam , caeteros omnes, nullomodo, nulla condicione , ad vitam aternamjvocatosfuifte, eo ipfo, quia DEus cognicionc, falli nefcia, pr^fa» gierit, nunquamfuturum, ut hi dternamconfe' ^uantur felxQitatem^ nequcenim fapientiffimum ,
quaiis
\
VapJlL De PradeftUuoni^ 317
qualis DEus eft , ea imendere poife, quorum evcnu lu fe videat certiffime privatum iri.
StA ad hsc&aliaejusmodirerpoDdimusfuo loco, V, g. §. 1 5 9^ 140, fcqq. Sapiefjtifftmm etiat» ea Vfilf , (^if^ licet noneventura certijjime pravidePt tamen ejtismodi funt , ut ad ea confeqnenda fea* rit^ quantHm fapienter debuit. S^pcnumcro non pofTunc non quardam effe bona , judicio Ta- pientis, idcoquc ab hoc adprobari neceffario ;quia tamen aliorum quoque pHicia injunda adeo func, uc fapicns contra fiiam prudcntiam faceret , fi ea ipfa bona , quac fcrio vult, ipfc folus cxfequcretur, line dctcfminationc altcriu$,ideoquc futurorum Dumcro infcrcrct 5 efficituromnino, utbona /^^ 4& non futura certijfme prdtvideantury ^ mhilo» Jecitis a fapienti(fmo intendantnr, Intendert tnimhonumgeneratim nihilaliHd eji , qHampro eo impetrando tantHmfacere^ qHantHm per japientian^ licet. Qaodfi igitur &c aiiorum officio bonum aliquod injundum eft , cui tamen hi defunt , ^ fapientinimus aliqmd intenderc , ncc tamen id non evenire potcft.
§. 51^.
Atemm^ inquis, pendentk DEO omnia qud fiHnt , qHis.faUa olimy ^ qHdt fntura fnnt. QHodfi V, g.falntem perenntis reprohi intendit^ enr ipfe non prdftat efjeU:um f Qms refijret ejus volnntati f Rom.9. v. I9. QHodJi qmdquam operatur , quis ohjiciet impedimenta f Efai. 43. v. i|. Coniideras igitur DEum tantum ut machiqarum /\rtificem,pro mcrofabricantisarbicrioagendarum, non ut Rc- .^orem Civium, libeftate pr^ditorum , qui fui
voli^t|ie
318 ^. A De Pr<ideflinatton$
voluntate privara compluresadioncs dcterminant. A DEO utique omnia func, qux & qua- tenus bona funt , five prasterita, five prasfenria fivc futiira , qua? NB. in rcrum natura rcs funr, feoii rerum modi > limites, fcu dctermina. tiQncS. tl4s enim DeUm auBorem , cum ad Nf- HILUM pertineant, nonagnofcerey probavi 5.19 tt 191.193. 194. 19 J.feq» ModicBim rcruitiacde- teiminationes nafciintur gcneratim ex rcbusipfis, quia finit« funt , fpeciatim cx catum coordinati» bn^,$^Hiain hoc temforiiy iaci, ^c, ordinejunt*
r; ; ifium igitur determinatio adioms, quatali^, tton fitadio, fcdcjusdemlimitatio , multa detef- ininatafunt, &determinabuncur olimj quaeaDEo tioo funt* Oracula illa $.516. citata non loquun- tuc de voluntate DEI , reruni libcttatem abfot« bente , aliter fibimec ipfi voluntas DEltcfiftctefi ac dum rcs iiberas, u e. facuitatefe ipfas varit Umtandi prttditas , condete vellet , quoniam ipft determinatura eiTctj llbeitatetti^Voiendo ^oHetiScd potius illa teftimonia agunc de voluntate divina iapiente, qu.T, dum itl m fertur, faivis earum naturis y^nuWdi vi, quantumvismaxima j quippe •i^ fe pendula , impediri potcft* §. ftS. Itaque , fi homincm verbo DEI adtendcte dO* lentem DEus extra ordinem revocaret ad adtcn* dendum, non ageret modo libera: huic naturae con- f or mi. Quamvis igitur attentionem velit, nec noile pojfit , quippe quae & publice & privatim % i. €* um l)hl gIoria(> quam hominis faluci conducc*
tct:
Gap. Ilh de PrAdefiinAtitnel J 19
ret •, tamen, quia homofaccre, quantumin feeft^ fton vulti CHm DEus illam .^egU^emam fitfplere ^ ac nolcntcm ftatnr am y-^volcntevn fraftarefa* fienter , neqneat i efficitur , ut ranquam fapientiffi* mus aliquid inrendcrit^ quod camen non futurum prsfagiit certidime, quia fapiencia fuaGt , ut id incentum bonum non d folo exhiberetur^ i. e.uc actentio ViJEQ fuo modo in poteftate etiam homi* nis cflet , quem extra ordinem, obtorto velut C0II6 1 ad incentionem verbo dicandam revocare^ divina: fapientix gloria indignum foret*
SimHlatqHehAC DoUiJflmis Firisre^ondentHt^ mva lis , tit fierifilet , oritnr de notionc libct- tacis ac diviniconcursus, quarum rerum ex- plicatiorcs ideas fuperiori difcurfu exhibui. §.l tf j. fcq.item §. 177^ Nam cum celeberrimi Viri exi- ftimenr , detcrminandarum acfiionum cnm libera^ rum , tnm naturalitim rationem^ non efTcin rebus ip/is, aut earum mutua coordinatione , fed in fola voluntace DEI , qus prsevi^ operacione omnia dcterminec \ fieri non potcft^ quin libertatis notio- nem variatam fibi forment ^ ideoque a(9:ioncm libcram cum lubenCe confundant. Neganc, hominem fiiz aBioni hos aut illos modosJimitesqHC figere pojfe ; hanc potenciam DEO adfcribunt ^ a quo determinatio proficifcatur ; cutn tamen reBins impotentia dicatur, qua^ quodinfimtumy&cunciis limitibus deftitutum , ideoque fiumma potentia prx- ditum eft^ omnino caret. Quocunque enim DEus caret, illud, qua talc, imperfedionis numero habendum. Cum igitur illa potentia sL^ionibiis
limitcs
j 10 P. 1. De Prddeftiftatme
limite^ ponendi, a DEo non fic, ncc ab ejus concurru pendeac, utpotc imperfecaio, facileju- dicatur, habcre hominem capacitatem ai^iones fuas jam fic circumfcribendi, jam alirer, v. g. attentionem ad has res diri^endt , nitqHe etiam ad a/ias, h c.competerchominilibertatem,hocagcn- di, aut iftud, &c. non igitur in foJa luboQCia, fi ita loqui fa$ cft, libertacem qu^rendam.cfim mdta \\xbtnitt ^fednon libcre,^;wWr^libcrc, fed non lubcntcr agamus. §. fXO. Similis ratio eft concur$risdivini,quitancura pertinet ad vim agendi , non ad ejus modnm, ad ^Bionem iffam , non ad eJHS limitationem, ad a(5bio- nem, quatenus aliquid in rerum natura ponic, oon quatenus ulteriori efHcacia deftituitur. Scd cxploratiflimum cft, omnetn adioncm, ^»4- tenns ah alia difiinguitHr y efte circumfcripcam nihilo ', hoc enim , quia interjacet, aliud ab alio difcernic : Itaque ex ipfij rebus, non cx DEI concurfu cft , quod jam ita aganc, nec alicer, jam aclionem luam huc exporriganc , nec aliorfum. Namquc id, nt aBio hoc loco , hoc tcmpoco boc gradu, in hoc ncc aliud objcdum/<- ratnr, efi a^ionis finis, limcs, modus; patcc tgitur eo usque concurfum divinum non cxccndi*
Quate porro cognofcicur, V>t\im€0ncHrrere ijlHidem ad aBionem individnam , hoc loco, hoc tcmporc, hoc cfficaciac gtadHi fHfceptam^fid uon quacenus h^f individHa^ U c. quatenus
hei
Cap] ///. de PrdtdefiinatkHel $ i l
hacloco^ tempore.gradfiy hoclimhecircHmfcriftaefl*. id enimhabeta^ioexfmifionihili, <juo apoten» diljma DEIoperatione, omniain omnibus pcrfii; Ikiente, diftinguitut.
§. i%%
Si pravia igitar DEI ad aiTuoncs remm pece« itrAnsdeterminatiointelHgitur, decolktis, aHo*» mine agendi viribus , &: fuftsntata adione ipfi in fe , certiflimum cft , talem dari , quascunquc criira agendi vircs *res habent, a DEO habent,' (ine ulla fua in pattemventuraopcrationcjaliter res pofTcnt operari antequam poflent, quod ed abfurdumi Quodfi autem pfseviam illam deter'* niinationcm adionum, quibusrcs opeiofsfuntj ita inrerpreremur , ut sffirmernios, DEUM adi-« onibus rerum iimites ponere , nutu immediato i fiitaloqui fas eft, concurfum extendi etiam ad adionum varisratem , ciuk talem , quippe quas ex tiihilo ortum trahie ; htendum cft , talem dcterj
minationem in figmcntis t& numeran*
dam. Sed de his tandem fa*
tis didum.
% pl
^tl Di caujfa futuri ah Attrno feccAtu
(^ S^ f»j)t<:& ^» ^ c/T^ ^ £^ <^ ^^ ^^ S^ S^ ^
DE
CAUSSA FUTURI AB iETERNO
• PECCATI,
QUiE CAUSSA , GUR PECCATUM
AB i£TERNO FUERIT FUTURUM : DEI
Nfi VOLUNTAS AN REKUM CREATARUH
PRAVA CUPIDO.
CUm hujui declfioquaftlonismagnopctccutit anicccdentibusconncxa (itjad quorum lucengi
ubcriorcm con mediocriter facic : confenta- neum inftituto cfTe videtur , iftam hoc loco priulj & continuo quidcm fuperioribus adjundam cx^ hibcrc) quamadreliquaj ex Viri illu(iri$judici(l# perrcqucndi ^ progrediamufs J. fM*
Praccipua difHcuItas^ qtlae Virorum eruditi(!i«i morum animos, ne nobiscum faciant, obfcptos tc« net, prasftatquc j utj quidqiudfitbonimalive,non «eceffario tantum;fcd &, volentc omnino Numi» nc, ficri affirmcnt, h«c eft : Ficri finc divina vo- luntate nihil potcft : ne peccatum quidcm unquani futurum fuiftet, ac nunc reapfe committeretur, nifi ita DEus deftinaftct. Si absque divina voluntate f uturum fuit; qusritur,qu3e illius rerum ftatus, quo futurum fuic , caufta exlliftat : num Manicha^orum quispiam DEus ? an fatum ftoicum ? an hominis vo- luntas. Cave concedas ambo priora : idcirco ter- tium fi cdoptas^hofflinis voluncacem divina &c prio«
t)e cauffk fHtiiri nh dUrm peccati* ^if
rcm ik abeadem minu$ pendcnremfade^,,prop- cerea quod fieri quidquam potuic, quodi ut noii c(^ncingeret,maximo DEus contendic opere» •
§. f25.
Partium a ftudio ut eo alienores judicemur,ipa fa, fi non grave Lecloci eMi^entientium dabimu* veiba. Eft, inter eos, quiita rariocinatur. (*) Si fntHra fmt per natHram fHamfutura, (fcil. non a di vina volanutc) fiqmur , ^Hod fimpsrfHtura ef fent , nnnquam (fiercnt) prafintia» Qudro igitut qiix cauffafit^ utfutura dicanturf Cum enim ftatUr^ fka indijferentia fint (tam aifuturitiGnem^ quan^ ad non futuritionem) rei^uiritur caujfa^ qu4 deter^ ffjinet hanc indijferentiam, (^ ea epc fure fojfibilihui tranfire faciat in conditionemfuturorum. Hujui^ tnodl caujfa ^velintra DEum^ velextra DEum*
* Tvyiflus* fol. i i 4. fcq, c, aS. lcq, §.52^.
£xfra Deum nihil occurrit^ quod res merefQlJi^ tiles tranpre faciat\in conditionem rerum futura^ rum. (ideoque nec Manichseorum maiignus quis- piam DEus j nec bmtum f atum hic allegari fas eft) Ratio ejl , quia tranfitus ifie , [ive inigratio faBa ab Aterno: nam ab Aternofutura erant.quACunquefutU^ ta funtialioqui ne a DEO c6gnofii quidempotuerunt ianquam futura^ idque ah dterao» j^t ahdternf^ DEO notafunt , quACunque futura erant, Er^d tranfierunt jam ah Merno ex Conditiene merepojji^ hilium (qualiafunP natura fua) in conditioner^ terumfuturarum,
jih Ateruo nihitfuitextra Deum.quodtraPifitui ifiiui caujfa fingi pofiet. Ergo intra Deum caufia i/ld Uferit un At etiam intra Deum, nihil quodcaufik
524 -^^ caujfa fttturi ab Aterm piccati,
effefojjiti njeritur yfvMer fciemiam & volHntatem^ Scientia autem caujfa non eftyCHmpriHS fit ijfe eo^nof^ €rhileingenerefuturi,(jfia7n ut defaBo co^ojiatnr tOTtqHam fHturum. Ergo fcientia DEiperJicon' Jtderata potius jHpfonitfHturum , qudmfacit,
§. flS*
Superefi ergo, ut divina voluntas caufaft tran- jitHSt ut ex mere poJfbilibHs evadant futura . Unde conficitur^ qudLCunque futurafunty ex Lei voluntat^ habere , qtiod futura Jint , qnia Jc, DEus decrevit ,' titfiant. Ha(flcnus ille,qui tanti hoc argumentura facit, ut omni folutioneruperiusputct, §. 529-
Ut haic dubio, ca,quaparcft, vcricate fatis^ fiat, rcsakius, & abovovclut rcpctcnda crit, uc adpareat, refponfioncs noftras, cum uhimis cujus- libcc fcientia: veritatis conncxas, non mera cfFugia , non glaucomata, quas objedam §, f 35, 51^, f 27. f 28* difficultatcm obvolvercnc magis, quamre* folvcrcnt , cfTc , fed firmillimis fupcrftruda funda- mcntis dogmata, quxfua fe pcr^icuitatc,fttovt- ritatis charaderc » commendcnr.
$. 530-
Diftlndx fcrum, dequibus^u£(lio,notiones prxmittcndsc^nonclarasfolum, nedum obfcur!^« Impoillbile dicimus, ctiam cum iis, qui in difcu^ «icnda quaeftione a nobis diff^ntiunt , qnidqnid ncf» tiones partiales hahet, femet mtttuo deftruentes^ El igitur cfficicndo vcl DEI potentia fumma, ut ica di- cam , impar cft , quoniam fecum ipfa coliidcrctur 9 deftrudura, dum adftrueret, adftru^ura, dura deftruerct.
De caujj a futuyi ah dterMOpeccaii. 5 3 5
Poffibile fglturadpcUarinicretur, CHjusMtio^ nesfmialesfs nen deflrHunt miituo , i. c« in quo cffi- cicndo potcntia DEInoncoIIsditurrccuniipfa.
Exlift^re dicimus illudpoftifiU^ §,^^t,'^Md cowpletur, i.c.cui cfficiendo uti divinac vircs adpli- cari pofTunc 5 ita nune rcvcra adplicancur. Non dctredlabunt hadcnus Diflcnticntes his dcfi- nitionibus caicuium.
§• «3-
Futurum vocari debct, quodcunquc ez pof- fibilium S*n ^ • ^^^^i ^^ ftatum cxfiftcntium §. f 355. tranfit. Fucuricio cft tranfcundi a^ui. Ratio ililui adlus cil futuritionis fuudamcncum.
§• f54. DiftinSa intcr poffibilia vides, fi, ifHodal^ tiri dcefij aiierum habet. S\ cnim A. pcrfediffimc poffidct 5 quod B.B. vcro quod A. quomodo, auc quibus charadcribus, cum omnesiidcm finc , altc« rum , ab altero difcctnes ?
§• J3f-^ " Sequitur cx §. f 54. inter duo diftinda fcmpcr vel altcrucrura, vcl utrumquc cffi: iimitatum. Cum cnim id nullis limiciibus (utiDEus cft) circumfcri"» ptum adpcllitctur , quod habct , quidquid boni habcri potcft j fane nihil ab eo diftinguipotcft, nifi quod per J. n4* aliquo carcac , quod camen illud poffidet, i. c. nifi ftt limitatum. §• fjfi. Cum DEum DEus condcre non poffit j crca- ccccnimla fcpcndcncem, quiftcrearct>€undcmque ' X 5 iplum
I a^ De caufafuturi ah Atevno feccatu
ipfum nonpendentem, quiacrearer,txhypothefi, PEum \ qua? manifeftarepugnantiaeft iconfequU tur nihil DEum pr^ftare poflfe , extra fe > i, e. nihil cxtraDEumpoflibile,m(iquod a DEOdiftinduna |. e. quod innumera non habeac , quic DEus tamea poftidet. §• ^35«
Cum , quidqaid cft exfra DEum , Jimitatum Ct, jf. J5^. oportetidomnc, ca omnia habere li-» inites,!. e, a {emutuoefte diftinda : per §.y j y. alitcr cftent UNUM quiddam , nec nifi UNUM , extr^ DEUM, poffibiIeforet,quod ncraodixeric, $. 558.
Extra DEumnihilcftpoffibiIe,ni(i limitarum^ V^^ 5* 537« Q^o^ cum ita fir, necDEusfuapoflil prasftarc potencia , ut quidqaam fit, cxtVa fc , non jimitatum: $. f 5<J. limites poflibilium utique no« pendent a DEI potentia.
§. 539- PoJJil^ilU vocahimifs tcs. Rcs igitur a DLl
potentia habent, ucfintpoflibiles, utfintrcsj
cx feipfis vQiOyfttJtnt limitatse. §♦ f 38.
§. 54°' Qmnes res §. f 5 9. & fingulae , cxtra DEUM ;
talcs aut tales a nobis adpellamur , quia ab aliis diftindac §. 5^4. fic & aliter : diftindae vero tt% funt, quia limicatac funt: §. 5 $^. ItaqueTALES ac " TALES funr, quia his illisve limitibui coar^tatar^ Nihil hadlcnus dixi , quod non omnis diflentienti- wm chorus, mccum adprobare cogatur, nifi velit jrimis refragari veritatibus.
§' fX4.
Sa^piflJmc homincs vocc (detcrrainari) utun*
wr,
De cAHjfafftturi ah tterno peceAti 328
rur, nc: camcn aliam cjus notioncm habent, aliam- qiieei adjungunt ideam, quamclaram, i,e» qiw in obvio exemplo cognolatur : minimc diftindam, quae accurata , 6^ ab exemplis patticularibus mente (ejuD(5t3> continetur deBnitione^
§. 542^ Qpin igitur definiamus vocabulam, in fcquen» ribus adhibendum. Idnosdeterminamus, quod, quomodo ab aliis omnibus diftindum fit, accurat* cxpUcamas. Qui ergo rei ab aliisomnibus difcri- nicn indicant , eandem dctcrminant. Quousque aliquid, ad plcnam cjus , icaitcris, dtftlniflioneni fupere(l:,eo usquedccerminatiomanca,parum com« plcta,aHquando prasfenci inftituto cafu quodara fuf- ^ciens , («epe non icem,
§• 545* ^ ,
Uti vero res funt TALES, vcl TALES exf« ipfis, non a DEI potentia, quod probatum ; §. 54«. icaquoqueDETERMINANTURcxfeipfis, non intercurrente hic divina potentia, qusc nccfacerc potcil uc rcslimiribus privcntur, per §. f 58. ncc UE alios habeant, nam fi, alios uthaberent, prxftarec» non ampliusTALES, fcd ALIASpraeftaret, quod cft contra hypothefin, qaa unumquamque remut TALEM a DEO prasftabilem confideramus.
§• U4- h^tdao rei, de qua§. f 59. vocatur , quid- quid, pofito hoc poffibtlt ^ necejfariopomtHr ma y nec fequi non poteft. Uti pofito fole , ponicur Iux%^ Modus rei vero dicitur illc, tjtii aUitrum demum rerum concurfti ini/Haadparety necnecelfarioincle confequitur. v.g. ut lol fpeculi cauftici ope navcs inccndat«
X 4 §»54^
1 1 8 De cauJfafHturi Ah Attrno peccatL
1— " "
S- f4f- Res omnes.quxeasdem affe(^Iones §. 544. ha«
bcnt , cidera adfcribuncur claflj. Per «ftediones
igitur clalles detcrminantur, i. e. alias clafrcs ab aiiii
difunguuntur. $. y^z.
§. ^4,^.
Rescjufdem cladiSjdivcrfis affcdae pofTunt effe
jnodif . Id vcl hominum exempio omnium cogno-
fcicur, (juirerumcxccrnarum, tcm.poris , ioci, pa*
rentum , gradus in cognofccndi viribus concurfu,
afe mucuo diftinguuncur,quas omnia ad affc^iones,
accurace loquendo, non pertincnt,
Liceatillam rciaffcdioncm , quas primo in re qualibcc, fi ucTALIScogicandafic, reprasremari debec, nominareejfTcntiamTALHM.
§. 548, Quia res quaelibct peraffedioncsruasS. 544. ^ modoj §.cir. illincdiftinguitur a rebus alcerius cla(fis§. 545.hincarcbuscjusdemcUllis, quaefunc individuae : Sequ|Jir per affcdliones dc Modos, qiia TALES, rebus ponilimites, ut tantum finc in hac claflc, finthae, nec in eadem alia:,
§. 149. -^/ emm verot IttcetiM w, inquies , folls aQeili»- ^ft» §« 5^4 >iec tamenpcr hanc iHcendifacultatemJeH fotius^ vimjol dtcitttr limitatns, coarEiatHSy\fed orfM-^ /^j| wa5iatfis, ftt (^nid^uammaxirKe. §. f fo, In viribus lucendi tria concurrunr, duo rcrum Jiomine digna> tertiiim limitis citulum meretur, tAdtquc, ut rcs fit T ALIS, i. c. tncen^ vis. Pr iraum
cft
De caHjfafittHri ad aierno peccatL 3^9
mumvmm\imm,w. i ■■!■ ■■■i m i ii II n w iihiil rr.iifj»»»! iimail «.
eft materia iHcis^ quascunqiie tandem /jc, five «ther Car tefianas, five alia quselibet res auc matma : S> candum in viribus iuccndi t^mottisslle ceterrimhs^ dc hdcc duo rcrum nomine veniunr.
Terrium eft dire(3;io raotus fccundum lifieam re^aw:qviodCi cnim lucis materia, §. f 5 o. per orhem in fe agicatione fua redirct , fi alia motus dirc(5Hon$ I iitererur,quam fecundum lineam redam : profcdlo, ; cjuodPhydcinorunc, acdemonftranr, idoririnon pofTec, quod nos vocamus lucem. Ira(]Ueper limi- sesfuosres funt DI$TINCT/£TALBS vel TALES. i^em enim fugic, dire6tionem motus, nonmo- tum , non rcm , quas aliquid in natura ponic, fed modum rci , fcd limitcm, qui res circumfcribit , di^ ftingiiic, TALESfacit, cflej faciccnim diredlio. ut motus , ci multis quaquavorfum plagjs , in quas ferri Sc tendere ppffet , unam fedccur , ab aliis di» flindam , i. e. limicatam. per §.554. §. 552. Ita fe res habcnc infolaadhucOnroIogiafpe- dacjE , fejunda tancifpcr coniideradont ThcologJas r.aturalis, quas, qua fchcfi DEum relpicianc ilk, uberius pojlea docct, ac declarac, quomodo, 6c quas velic, fapicntcr! dciigac, cfficiac pocencer. Qux veroinTheologia naturali traduntur, non de&uant ea , qux docct Ontologia. Si qtddin hac verum eft , non incipit eJfefalfHm in iiia, Utprimum cx Ontologiadcmonftraveris, cfle pofli-^ biles cjusmodi homine», qui , dum agunc, etiam r.on agendi, ffenfli non compofito, fed divifo) facultate prxdiri fint: vel, qtiod tamundcm figni-. ficat , non efTc dcflrijcntes ideas , nsc fccum eoUidi U f ipfa#
^^6 De cxuffa.futUYiah ttermfeccAli,
jp(ai§.f jo.potentiam D£I,quaBex(i(terejubeat, hc« minem ejusmodi dono inftrudum ; nihil tum ex Theologia naturali accedere poterit, quod cx poffi* bili faciat impodibilc, ncc DEI proin voiuntas, neq deqretum prxftobit, ut, (i liber homo in exfiftcn» tium Thcacrum prodirc jubcatur, libere adlurus, i.c, ita, ut, dum agir, ^ non agerc potui^Tet, h«c liber* tas cc^Tet, ideoque ob decretum immutabile ipft adio immutabiiis c^Tc coeptet. Ipfum cnim hoq Voluntas DEI decernit , ut adio libera fiat, uti pof- (ibiliseft, nimirum,dum dcterminata §. 5 42.ratio«t nc fufcipirur , ut etiam non fu(cipi potuiflet.
Ex Ontologia adhuc, ad folvcndum, quod §.^z,f.(cqq. proponebatur,dubiuro,eft, cur fcquen^ tia prius hoc loco addam^ quam ad reliqua necefta- ria accelTcro. Cumexira DEum nihil pofl^bilc (itt nifi limitatum , limitatio autemfit ultcriorispcrfc- £llonispenuria, quafit, ut rcs PLUS ULTRA, fui$ viribus , non exporrigatur : perfpicuum cft , rcs omnci extra DEum fuis iaborare imperfedionibus^
§. r54. Generalis rcrum omnium , quac non funt ipfc DEus, imperfedio, & limizmo y malum appe//ari fotcfl methaphylicum, Specialts vero limitatio & dc- fedus , qui in rebus jneft , ^eciale ctiam merctur nomcn.
Divmarum Kgum quarumvis fundamcntum eft divinac civitatis, quaomnesresintelligcntes, fub PEO copuIantur,bonum publicum. (*) Detrtmen* (Hmigitur^ feu defeSius huic illatM tmmenfobonofuhli*
^Oy efl malum morale.
P)dc-
Be cauffkfffturi ah 0erm prccati, | ; I
(*) dcmonftraium hoc cft in Jurisprudentia Civ. DSI
Damnum, quod f ack conrcrvatio noftra, recflc diciturmalum phyficum; quodcumnihiirum- fi felicitatis noflias contra(5lior vejurlimitatio, de- fed:us rerum,quj£ ftatum perficere noltrum pcirenr: fimili ratione, uti§. f 54, incelligitur , malum ejas;- modi , (jua tale , in limitatione pcfitum.
§* 557.
Quorfumbi?comnia,ramprolixaratiocinatine?
Utprasftruamusca, a7rooftj«qusdamindubia, qua?
removenda:§./2 5.reqq. djflicultariinferviunt. Jam
cnimineoeftj ut^dinflitutum acccdamus propiuy*
§. $S^' DEus vokndo bonum non facit, fcd in lA, ali- unde praeftrudum, tcndir. Hoc, fi quidquam aliudj invi^a ratiocinatione probavi ? cap. i, de prardeft : fupra. Bonum emm eft poflibik barmonicum ; uti vcro poflibile pcndct a DEI potcntia, qua? divina affe^lio necciTaria eft , ideoque tanquarn neceftaria radix , poftibilium arborcm neccftariam protrudit ; non vero pendet poffibilc a libera DEI voluntate, quas fic,aiiter, deccrncre poteft i §. ^ 5 ©. ita quoque bonum omne, (non advertendo animum,exfiftatna hadenus, annon?) qtiippc poffibile harmonicum, jncccffario bonum eft, no^oblihcram DEI voiunta- tcm, nccpotcftnoncfle^
Qijod §.5 y 8. fi ita cft,cum adhasc Volantas DEl fit infinita proratitadQ adpjicandi vires ad bonum S.rf8-OMNE & SQLUM^ cx §. 106. Cap. i. de praedcft : nullo iane pa^a VQ(uncss DEI» in tpalun^
, 5 i. P, l. pe prsdgjlinatione
ferri pofic, intdligkur: aliterenim, auc divina non ciTet , quia non tenderet in bonum OXINE dc SOLUM : auc adpetendo bonuai faccrct , quod per. ^58. lieri ncudqunm poteft.
Qsiand^ igitur nialum fuCuriin) cft , mcu» rmkqncndo^ pr^^/jrrrvoluncaccrn DEliuturum non eft.
iE?;^i» , inquis , ftve k Manich&orum DEo^ pve exfe tffofHtnrum efi, Falleris opinione terna. Fu- turum cll malum, quia cum illo cohajrcc, quod DEUSfuturum vult. ^tejui, inftas, ^rn^.futU" rum cufit , qHddcHm B* cwne^itur , fHtnruw ^uo^ue vukTiJS.
§. 5^2. Erras. Tura cnim B. quod cum A. conncdi» tur, una cum A. futurum volumus , fiB.fitcum A. NATUR.E SIMILIS. SedfificA.bonumjCum quo B.rnalumconjungatur: qui A. futurumcu- pit , non continuo B. futurum VULT , fcd fuLurum TERMn ITT, «iamfi B. To A, fcquatur»
Be/kf ipttgxs , excsifatio. iVrw(?permittlCw^- lum^ nijl Vtht fermittere 9 idferinieeft^ Acftipfum ma.lumveXiQ.1. Minimc gcntium. VcIlcDEusni- hil poteft, nifi SEMETIPSUM. Cum vcro malum gentratim omne §♦ 5 54. a DEO non pcndcat,§.545 . nec fit , quod ipfc pr^ftare potcft , idcoquc fic non poiribile, fedpofibtUs Adcdus^ limes » aliud quid, cxtrafc, DEUS vellct, (i m^Ium vcllcc.
§.564;
De smffnffitHri ah dUrno feccatf, 3 3 j
Quod DEUSc^cere non potcft, id ncc vclle: fed malum non efficic , verum potius , una cum iis » quiecfHcit, admiitere cogitur, tanquam adhsref- cenccm limicem : non igitur .malum VULT , (ed PERMITTIT.
Ac enim vero perdftcrc adhuc diificulcatem fubindc putas. Quifmdrum vdi Hnnm , fmurnm ^Hoque cHpit dternm^ ({uod cum illo cohArst. Si DEtu^ Pr^tofUftifatfiri mfHerint ah &terno , vQlHntAtefua SOLAefiaffecutuSt tnm EADEMqHoque cufivit ^ Ht defloranda ilUfHtura effet defeElio» §. $$6.
Dercendendum tandem cft ad exempla particu- laria, proporicioniscua hjstus utappareat illudrius : quod antcquam cum Vlro iliudd Lcibnitiofaciam, qusdam annotanda videncur ad illud verbum §. f ^3. (SOL^ voluncate, DEUM Proioplafti fucu- ram dcftinaflTe cxiftentiam.) S. 567.
Eorura, quae non mala lunt, ratio, quarc db aetcrno ex poiljbilium (latu tranfierint in llatum fu» turorum, dupkx eft: ^lia ohje^tvai zlia formaiis» (liceatuci his vocabulis, barbariei alias cbnoxiis) Katio ffiiuritioms objediva exipfis objediis, Vo- lunrati divins obvcrfantibus , prodit* §. 5^8.
Futuritionem . fenfu, qao §. f 35, cxplicavi, ncnnuIliBrss, abaeterno, finedivinavoluncatCiin fe ipfis habucrunc» fc. OBJECTI V AM, Cum enim ab secerno res aliae aliisoptabiiioresfaerinc, ordo tcrum alius alio pra;itancior 3 cju^prsihncia, ucres
gene-
5^4 ^^ cauffa fHturi ah Aterfto peccati.
generatira poffibiles cmncs, non a DEI atbitdo feu dccretopependit, 531. redadivinapoccntia; ideo enini res poilibilcs aliae slils ab seternooptabiliorcs erant> quod ab icternoHIS, quam iilis perfedius ckhibendis, potentia DEI fufficiens erat 5 ab asccrno eiiam j Ut olim exnilerent , a DEO excgerunt. §. 569.
QuCmadmodum vero fapiens divina voluntas in majorem rerum , praBaliis, excellcntiamccrtifll- ine vel ideo fertur, quoniam alicer prudens & fciens in tenuiora tendcret bona, quod cum eo, quinoa poteft non cllelonge perfediflimus, condliarinc* quit ; ira, cum major iila rerum prseftantia dlvinam voiuntatem prsecurrat, §,568.&iftrebus iocum ha- beat, nonquia fic DEus LIBERE VOLUIT, fcd quia NECESSARiO POTUIT , fundamentum quoddam futuritionis, §*5 33. t€s in (eipfis liabent| (i vel maximea divina difcelTens voliuitatc* §. 570.
llla ratio futuritionis poteftappellari objcdiv^, quam poncfcquiturformalis, qu^ nuUaaliaeft, quam divina Voluntas. Cur igitur rerum fojfi* hilium aliit in futtirarum flatum ah aterw tra»fie* rmt^ alf<e non tran/icrint /or malis quidem ratioDEl decrerumeft; fcdrationisiiujusratio iii ipfo- tum objc^orum majori praeftamia, qua fupra rcli* qua emincnt , fundata eft« Non igitur absque ultc- xiori ratione SOLA h. L intervcnit DEI voluntas i id quod ad illud dubium §. j £ 5*fcq« propofitum me* retur obfervari, quo qurtlitum f uit ; <ju£caujfaatf dterno fuerit , ut res aliafutur^&fuerint alia non ttem f
Rcs innuiBeri^po|;cft iiluftrarl fimilibu^^ Sum«
tSe cafiJfafHtnri ab Aterm peccatu 3 j j
lciant nonnulla. OfFerantur Regi, majeflatem fuam quam fplendidiflimis aedificiis comprobaturo,paIa- tiorum in charta delineationcs aliquot, alia: aliis piasdaf iores ♦, cumRex in futuri xdificii magnificen- iciam, quaeobtineripoteft, longeilluftrKfimampro- ipendcat: illa profedo dclineatio futuritionis funda- imentum habebit in fe IPSA, non foIuminRcgis lARBITRIO, quae aliosasdificiorum typos admira- bilitate antecellit, quae plus anificii, pluscommo- ditatis, plusamplitudinis ac nicorishabct, quam typicocteri, qus, inquam, delineacio rcliquas fcia- graphias nocabilii ratione vincit.
§. 5?i.
Ut futurum fit ejusmodi sdificium > decretum
R egis acccdat oportct 5 fed cur ipfum Regisdectc»
tum futurum fuerit,rado in delineationis praeftantia
ponitur, Ipfa futuri aedificii idea, nihil confetcntc
Regis arbitrioj fic determiriata eft , ut itifuturi*
itionis vcniret fpcm & expedationem : quan*
quam fpcs explerinon potuerit, deficitienteRegis
, nutu ac voluntatc. Facilis eft ad praefcntcm matc*
riam adpllcatio , fi in Regis locum , DEUM , f\ in
delineationis iftiusconditionem , CEternani DElj
quam dc pr:Eftantiori tcrum ordinc fovitg idcam
cogitando obfticucris.
Scd nunc a rerum bonat um futuritioiie, 5. j^yJ propofita, ad malarum, a diverticulo redibimus mviam. Anmalum^ inQjiiis^ fiMedivinavolmtate potmt ejfe fmurHm f an a feiffo exflitit , vel an ab idea homims , dsterms retro jpatiis , DEo ohverfata ? 0tqH$^ qmfmqHt hominis ideam ab ^ternoffituram ejji
3 3 <5 De cakjj^iftiffiri ab Aterno peccAtK'
jufjit^ tdsracjHocjUsftitiirum^voitiit ^ ^md^fnd hotniftii idea ah a^tsfmcQm^kUebAtnr^ i.e.MALUM.
§• 574- An qul pod: mifjerandam Protoplafti defediio* nem, hodkprolem generantParentes, certiflimi inftrudifcicntia, futurum, utmaloficinfcdahas* reditario: dum gigncndo pr^danc, foboles ut fu-» t luri jir, eciam lUialabem in prolcvolunthjc- ij redicariam ? Anintendmt ^ utUKacumprolehGr rsKdHm illftd malum ftiturum (it? jin adQrnamentHfi^^ \ fukritiidinem , fpkndoremque matrimonii connatam illam detcftribilcm culpam pertincre credunt? An non /oiumvolunr,utfobokm, fcd& ut venc- natam fobolem procrcem? Quismemisomnino fan^ dicat, intendiapatcntibus non folum prolcm^ generandoa fed etiam lueillacontaminatam?
§• 57f* Qupdfi a parentibcs , cum quolibctj ciii fanum
cft (inciput , gcneraturis, culpam hjercditariam
INTENDI negas i Si dSx^xvifinemmatrimonii^lO^
lem effe 5 fed nmxxi vcnenatam j ^i contenden«
abhorrere ab illo malo pios parcntcs,doIerc easvi*
ces, ac, fi alia ratione finis matrimonii impetrarf
pofe, lubentiffimos labem illamcvitaturos, & ejuH
propagationcm impedituros elle: facis rc^le me*
cum, quod ego volo^ Pcrmittunt fc. illud m^
lum Parcntes, non volunt^adhxrefcit prajter fineni
ci inftituto, quod ob alias caullas hic & nunc omit»
ti fapicntcr non poteft. Non volunt igitur futu*
ram culpam illam hasrcditariam , prolem volunt
fdturam» cui illa adha:cefcit<
Atqui fimilis eft DEI conditio. Dum rej FCJ-; TURASdeftinat, nondcftinateasutmalas, feduc bonas,fucuritio igitur mali non eft ab ejus voimtate» fed ab t\}xspermtlftane, Quidquid pro Parcntc di^^ xcris , pro DEO didium erit.
§• f77- Scio D£««a ommftmoptintumejfe^ aparentibus I contra pravis pravam procreat i (obolem j Scio ho-] ! diernam prolem lue haercditaria non poiTe non cfte pollutam, potuifte vcro Adamum , qui a DEo con- ditus eft, ab arbore vetita manumabftinere: Sed ^/^ronoviquoque hxfl cflc cxtra comparatio- nistcrtiu m, totum exemflftm veritatema^curatijji^ \n>e refr^fentare , quam hoc capite delineatam volo : , Ikil. QUI UNUM FUTURUM DESTIMAT; NON CONTINUO FUTURUM DEST1NAR5 lALTERUM, QUOD ILLO DEFINITO CER^ ITISSIME SEQUITUR : quam vcritatcra Advcrfa^ iiius ncgavit. §. JJZ. \< §. ^7%'
T Qupdfi igiturcventus, quem, certlffima fcfcni Itia» cum a^aione quadam mea conncxum iri , prae- jcipio ac przfentio > ec(i adioncm fufcipiam > tamet» proptcrca non confcftim a me intendicur : fi non in^ tendere ca poftum, quaeexmeo negowoevidcntifli-f jme confecutura videoj idque per invid:um argu-' mentum : §. 5 74. f 7 f . tum & DEUS peccatum pr«* videre, poft vero bona nonnuila deftinarcpoteft, jquibus aliunde mala adhxrefcanc , ncc tamen con« Itinuo illa mala VELLE*
U NuUum illuftrius cxemplum allcgarl poreric Y quaig
^ 5 8 -^ cauffa futuri ah Atirnc pieedti,
quam hoc , ad quod confidcrandum fi animum ap- pcllerc digncntur Diffenticntcs, nulluidubicofore, ut vcritatcm cx noiha ftaniera parte fint agnituri propius.
^ 5. T8o. ^ S\ porro rapientiflime non intcndcre eapotcs, quae ex tuo negotio confcquutura , ratione falii nefcia, pt^a^fenris; idquc pcr §. f 78» tum & vi- cifTim rapientiffime ea intenderc potes, qu« ta- men tion eventura certifHme praefagieris. At- qui duplicis hujus veritatispropofitiooppofitaeft, qua totum Diflenticntium Syftema, dc neceflita- te peccati ex divina voluntatc, ac de particulari gratia, nititur: lubrico iglturfupcrftrudtum fun* damcnto cft,
$. fSi. Audiamus igitur illuftrem Leibnitium negan- tem, ea omnia, inprimis jnaia, a nobis intendi, qua ex noftro negotio confcquutura , fitmiflima fcicntia , ptscipimus : Pour ce qui elt du pechc ou du m.al roorai, quoiquM arrive aufli fortfouvent, qu*iIpuifrefervirdcmoyen pour obtcnir un bien, on pour empecher un autre mal ; ce n^eflpasfourtant ceUy ^«i/rr^W unobiccfufEfancdela volon- rc divine, on bicn un objet legitime d*unc vo- lontecrecc, ilfautqu*/7«f/«> admisoupcrmis, ^u^ntant ^u^tl efl regarde cemme ntte fuite certaine dim devoir tndijpenfahle^
§• 582.
Deforrc que celui qui ne voudra point perracrtre Iepechcd*autruj, manq-ieroit lui mcme acequ*il doit ; f omme (i un Officicr , qui doic garder un nodeimporcam, lcquittoit, fur tout dans un tems
dc
De caufaffttnrial dtermpeccati. 3 J 9
de dangcr, pour empccher unc qucrcllc dans la villc encrc dcux ruidats dc la Garnifon , precs i »'cntretucr.
Nihil his dilcrtins, nihil verius, nihil ingenio-
(ius dici potcrat. An militum Prafedus fuisoppor-
ituniflimam, nec (inepericulo dcfcrendam ibdo-
i ncm tuens, cxdemgregariorum vult, quaaheral-
i tcrum fuftulit, infpedtanteelonginquoccnturione,
I ex loco, quem dcfcri c rc Exercitus non eft? I^um^
I ^ma. h$c dtmicaturos vidtt^ tmpedirepotuit^ nec tamen
1 accHrrtty ideotjue futurum effejivit^ ^uody ipfoohlH"
^ante^ mnfui([et\ opcavit, voluic, dcfidcraviC
czdem ? Nonnehicdiftinguendum manifcftifli-
me eft, inter Prsfedi voluncacem ac pcrmif-
iioncm? Nonne dicendum caedisfuturiiionerai
pcrmicccnce Praefc(flo pependifTe , non a vo-
lence ?
5. f84.
%t\ , qux ratio cft hujus ad malum relata-futu-
htionif, eademprofedocxtcrarumomnium. Quas
! diftindio ad expiicaciores humani fadi notionei
\ pertinetj cadem etiam fpedat ad profundiorcm di-
vins circa malum providcntise cognicioncra.
Qiia ratione malum velle poteft , etfi ex fuacon- fequatur adione non improvifum, DEUSj cum rcrum determinationcs qud tales a rcbus ipfis pendcant.nonaDEo? I.y^j* Quomodomalora intcndere potcft, cum malum non fitres, (ed rci dcfedus ; dcfedus vero non eget DEI potenti ar- bitrio,fcd impotcn ti humana voluntatc \ pcr ^. fj 9. Y 1 jf, ;84.
ij^o Be CAuJfn futuri ab dUrno feccAtu
§. f8(r.
Qai malum fcopi loco. prsefixum habere poteft DEus, cum V, g. conunuata ad excremum ufque ha- litum pcrfidia, ccu grande malura, in iis referri de- beat, qujefaciunt hominem TALEM , i, e. diftin- dam a cacceris» reprobum, quorum omnium origo ex demonftratis §. f 45. non a DEO, fed ab ipfo homine petenda?
Quo pa^o divina in malum ferri poted volunta%' cum malum in DEO non fit, J. ^5 5« nihil autcm Velle DEnsfoteft, nifiquodjit divinutn S. 588.
Ita tandem ad illud a Twiflfo propofitum §. f 2f J fcqq. refpoudcri dubium pocci|:. Quacris, unde ille tmnfiius» abdternofA^HS^ ^HomaUtmexpojfibiUHm $rdine Ucatnm fnerit in claffemfHiHrorHm f §. 589.
Accipe rcfponfionem : malum ex pofiibilium or- diue infuturorum clafTcm non tranfire a DEo juf- fura: Sedrebus bonis, tranfireeojuffis, adhasrcfw ccns, una irrepfit» Traiafitus illius rario non divin» voluncas, pcr§. ^yg.fedpermilfio. §.58}.f84. fermifionis caufla vcro eft Syftemacis, inquod irrepfit, ob corapcnfantium bonorum infinitam multitudincm prasrogaciva : permiflionis cauflfa, prudcmifllimacautio, ne majora mala admittcnda fint , fi hxc quae obrcpferunt , cxcludercncur. §. 590.
Imo v£ro,rigorofc loquendo,cum malum fic non re$,f:!drei defetl:us, ^.fS'^, id circo nec cranfims ex poilibiliumnumcroinciaircmfucurocumeidem !
cribui !
Be cauJfaftitHri ah itternopeccati. 341
tribui poted : non enim, quando malum fit,idem ex poflibilium conditioncin ftatum futucorum tranfiit. kd potms multa BONAQU^TRANSIREDE- BUISSENT, NONTRANSIERUNT, id cnim malum eil, quodbonorumcumuloderogat : non igitur quxrendum i:«r tranfierit, infHturerum (UJfem malum , fed cur mn tratlfierint , innHmera bon^}
§. 1-91.
Atqui, celeberrime TwifTe! DEus cft auaor toram omnium^^^JiX tranfierunt , fc. bonorum, efi j^^or ipfius tranfitus: non tranficus autcm adlore haudquaquamegemus, cHmnontran!treyfit wn agere , (^m vero non aguntur, aSiore indigere, i. e. agcndo non agi , manifeftiflima idcarum rcpug- nantiaeft§. J30.
§• f 9i-
In auras igitur tcnues abit fubtilis iilc Diflenti- «ntis difcurfus^, f 2 J.fcq. Quid porrofaciIiu«cft , quam rcliquis in illo occurrere? Sidc bonorum, €x fofftbilium numcro^ in claffem futurorum^ tranfitUj quaeftio fit, habesmwwfw primo objcftivam, €x ipfis rebus tranfire jubcndis fcaturientem , quod probavi: §.y^8. 569. 570. habcs dcindc rationem formalem, quas nullacftquam ipfifliimaDEI vo- luntas §. cicat.
§. f95. Si vcro fcifcitcris : cur malatranpennt : qu^eftio-' i)is tuac vocabula te dccipiunt fua ambiguitare ; ma» lum tmm cum (tt abfentta hni s adcfledebiti, non fiint ei prasdicata, quac rcbus competunr,tribucnda, fcd quae cadunc in rcrumnxvos. GUR NON Y 5 TRANt
54* Veeaujfafuturi ah Ateritopeccati.
TRANSIERINT MULTA BONA? quarrcndum tibieft,non, cutmala?
Atqui intelliges cvidemifTime, ad id, UC aliqui j non fiac , haud(fua^ttam requiti conditoris poteKtt!* 4my fcd rci conditximpotentiairj : haudquaquam adcircm, fed in agcndo deficientcm: /?W- quajuam decretum opcrandi , quin potius dcctc- tum permittcndi omiflionem.
§• 594- Ud vero non agcrc , quod dtbeas, agcntium < defedus & limes eftj itaquoquc agentescreatiid | habcncexfe, non a DEO, eo ipfo, quia limitati, ac | a DEO diftind^i funt, §. ^45. Qn^ereigirur futuri | mali rationem in ipfis dclinquentibus, nullo in DEI | arbitrio. Qui ex officio maltim permitttt^ uti militiac j pr£efe6fcus, ncceflarix invigilans coftodiac, confpeda procul grcgariorum binionis fingulari dccertarionc, \ §. f 8 •• . 5 82- non eft futur i mali racio , fed fu*c ipfius permiflionfs. Permittentc enim hoc vcl maximc, illi nebulones etiam non cerratc, fuamque ipforiim confervationem (quantum, qusefo, bo« num ? ) potuiftent procurare.
§. T5?r. Vti abfurdum efi^ inquis, velle ut Triaugult idea^ qua tribu4 fpattum angulis terminat y^uatuor defcrtben^ da fit : ita non mintu abfonum^JiputeSy DEumpra" /entis^ cjuod conditum e/i^ Syftematu ideam alteratam^ f, ^. plurium bono^ftm expoftbiliHm ordine in futur§^ rum clajfem tranfitu tnfiruEiam voluijfe : vcluit ttaejue, eiuia hujus Mundi (tterna tn divtno Numine deiineatio flurium bonorum a poffibtitbns adfuturatran/ttumex»
ciude*
r>t c0Hlfafuturi ab tterftopeccati, 341
clHdehut^ voluft, incjitamj-iorufn bomt um exciujionem^ CHmcj^e bcnorum exclufio ^ feu fenH^ia malum fit^ voluit malum.
Fallciis m?l:ificc. Uti, qui mcnfam fibi qua- drangularcmfabrefjciendampropofuitanimo.alie- niorep ftti«c loco non pei-mittcntc,talem triangu- laii menfa contcniumcflTc, non magnopcreinfolenf c(l, & inauditum j non enim ipfam trianguli ideam, hoccafu, cum repugnantia notionis, intcrpuiatam cupivici (sd huic idtaraliam, fc. quadrangularcm ftaiuit (ubftiiucndamj ita DEUS, hujus dcligens inundi ideam ab asccrno j cum plura bona non cx- clufa voluit , queis pra;("ens Syftema carct, i. c. ciira malum <leietum intcndebat , non hujus mundi deli- neat;onem, quippcvariarincfciam, fimtmdusHIG manere dcbcat,turbatam voloit, fcd aliam, i. c. qu« raaium excludcrer, illifubornatam: cumveroalia non daretur, hac ita contentus fuit,, ut tamcn, quod incladitur malum, nequaquam adprobaret.
Vrxkdto roilitiae , qucm Vir ill. Leibnitius fia- 'xit§, 581 duofuntadionumvelutob|€(5J:i{ypi, vcl co tcmporc , ubi nondum quidquam agendum dc- crevir. Altcr typus agcndi miiidsgregariicaedem repr«fentat,alter ftationis, ub majus pcnculum non dclcrcndaf.continuatam coftodiam. Q«Gd(i igitur grcgarii militis caedcm declinatanj optat, non id vu!t. ut pri.nusagendi typusmaneat, qui f ft, (c. in- cludcns ca^Jcm, & tamen ut caedcs cvi erur : Veilct cnim hoc cafu, ca, quae fe mutuo deftruunt. §^ 5 $0. Scd co confiLum ptaefeCti tendi', utpiimo ypo, ««tcris panbut, aittr poftit fulftuiii, q »i cum
Y 4 ur
^44 Be eautfafutHriahitterfjopeccatL
tamcn majus utiiirati publicae decrimentum minc- tur , quam primum agendi typus , caedcm duntaxat privati exhibens , id circo iili agendi cypo hunc fa- pientiflime anteponic» uc tamen iilam cxdemim- probet,
§♦ 598* Qttam vero abfurdum foret ratiocinium , in accufandoejusmodimilitiajPraefedo, fcquens? Ele« git Prajfcdlus ejusmodi agcndi typum , qui futuram grcgariicacdem certiflimccomplcdlebatur: crgo cae- dem propter arcana», grcgariisnonfcrutandas, ra- tiones , vult, adprobat. Item i Elegit Praefedus fejusmodi agendi typum, qui, quia HIC typus erar, casdfm grcgarii NECESSARIO continebat : ergo gregarius grcgarium ncceflario cccidit.
§. 55>9. ^ Nihil fane hoc ratiocinio , feu potius fophif- «late potcft effingi ineptius. Primus illc agendi ty- f)us, qui milltis ftragcm continet , fiHlCmanere dcbeat , fenfu compofito , necefrario gregarii mor- »cm compleditur, fed NON TANQUAM NE- CESARIO COMMITTENDAM: eJiiUac^destfi idea a^iofiis necejfario , aliter non cffct H^C adio : fednecejfario e(i in iSa idea tanquam cardes libcrc cornrniflra, committejtda : non poffumus concipcre «on futuram caedem, li Prasfedus fua exacer batos audloritare npn rcrrear • fed iidcm nos non pofTumus non conciperc ca:dem futuram LIBERE, i. e. ita, ut a militibus evitari potucrit, ut facultatcm non agen- di, dum altcr alterum cccidit, retinuerint, utculpa froin magmtudo CX ipfis pendeat, nona permic» lente Frafe^o^
§.66o.
Be caujfafuturi ah aterno peccat^ 345
§♦ ^oo, Perfacileeft, hxcomnia, nominibus tantum (^Prdfe^lWy njilites gregarit) cum vocabilis {DEns^ homtne^) commutatis, ad DEum applicare, &c, qiia rationc a peccato, ctfi pe^rmiferit , vehemcmcr ab« horreat, commonrtrare.
§. 601. Novo forte obliquaris dubio , quod hoc c(t : ^i Hmmfacit^ aut omitttt^ ex (juo, tan^uam naturaU cu/jjfay alterum fjofi fe^ui »0» potefi y isalterumilhd viilty autlimn vult^ certe quidemalterum ifludy pro* per cauffarum antecedentium^ex ^uihus nafcttur^con^ catenatamferiem , neceffmrio eveniet, Ut fi ferreum globHm ex declivitate demittas ^ in fubemtes impetu ruentem, eisdem^ue mcentem^ mali ilhiu^ ex natura* Ithus catiffis neceffariQ ortiy vdAu^ores^ veherte occajiot
§* 60Z. Caufa^ ijuiht44adduBimiliteSyde6iuihtisf. f gr. (ingularem ingreffifunt decertationem^ offenfio gra- vis, a:fl:usitar, irricabilisindolcs, inftigan* tiumGommilitonummalicia, &g.&c. Stint tinsmodi^ ut iliis admiJftSt malum nefandtenecis non foffitnen oriri^ijuales cum DEus in hoc irrepere Syftetna permiferity maftinde nativim adfrebaffe inteiltgitur,
§. 60^.
Equidem ex parte jam rcfpondi, §. ^74. Scd
cjuia taraen nova qucedam hic intercutrunt , eoruni
hic quoque folvcndo habcbo ratienem. Uti primo
illius cadis, dequafaepc, militiajPraefe^aus, licec
permittat cventuram , ncc aiidor eft , nec etiam oc-
ca/io, futura? qulppc, fi Prxfed^usmultisindelo-
y j corum
54^ ^^ caHjfAftitHri ah Aterno peecati.
^orum intcrvallis fuiffcc remotus ; ica ncc DEUS mali in mundo occa(io » ncdum caulTji cfl $.f 9t
Quibus vdim addas lequencia: In DEO pocea* tiam tuiiie, dc Efavi olmi non minusfamiliam £c« cUCix confpicux honoribus ac prsrogacivis mad^an* di^quam pofteros Jacobi,indubium aic Paulus Rora. 5,v.ii. Ncmo dixeric, dcfuifTc DEO facuicaccitt Efavum coopcandi , po(lquam Jacobus dct^us ecaifl
$. 605. Si q uis ex eo , quod, uci omni DEI decrctum, ita ctianx lilud de anceponendo Jacobo, immotum, inconculTum , & veluti fcrreae fic conftancia:, Rora. II. v. i^. raciocinecur , Jacobum non potuiiTc nou praefcrri Efavo, DEum decerncndo, fibi ipfi nccefli*^ taccm impofuifle, is Libcrratem DEOin acliombui abjudicabit, illittsveritatis immemor, DEum, dum itacgit, agendumvedecrevic,habuille tamenfacul- tatem alucr agcndi, co rpfo, quoniam Efavoqai» dem Jacobus antcpofitus , fcd libere praelatus fuit » nulla rc divinam potentiam, alitcr uc faccrc pocuc^ rit , coardantc*
Quantacunquc nimirum fit dccrctorum DEI conftancia , eft camen eadcm fempcr cum liberrimo conjun(5ta ai bicrio. Qaid caU verbo fignificamus ? Ceru hocy conftanciam iiiam dccrccorum DEI perci- nercduncuxat ad agendi fapicntcmordincm, qualis rcvocari Cifmcrenccanobisjhumanafapien- tibus, folec, non veroadagendidivinamfacul» Wcm^certe id decUrat, DEumfuifaSiiacftutis nonpocniccrc, dum vcro ipfum non pccniieat,
polUre
De CAUJfafutHri tkh dterno peccdti, 147
pllert interim aliud agcndi viribus : certifli- mum quidem cffcdecretiy quippe non revocandi, cvcncum,fcd non ncccflarium, fcd non ica comparatum, ut per DEI poccnciam haud alitcr prxflari pocai(Ier«
§. 607, Qua! fi vera e(Tc non concedas 9 quin potius di« vinajadioni, decreto ejusdemDEI, ncccflitatcm intrudi contendas, certe quidem hypothcticam, vi CHJHS , formato decreto^ vel D£ns ipfe aliter agcn* di potentiam amiferit; nefcio fane, quas vcra adhuf, «um cxploratidimaneges, tibi videantut>
$. 608.
Cum in ea te cxtrema incurfurum equidem haud fufpiccr, fole clarior mihi tccum veritas vide- «ur , ALIUM EVENTUM ESSE CERTUM, ALIUM NECESSARIUM, pofTe quid irrevocabili ( fi aclionis cxereicium fpedes) evenire confilio, & tamcn libcrrimo arbitrio, f fi aftionis faculca- tCiTi confidcres) ita ftt, dnm evenit^ no» evenirc fotuijfet*
§. ^09.
Etiamfi igitur Jacobus Efavo antcpofirus fuc- rit liberc j non tamenpne ratione objcdiva » i. e. tali , qu2 vcl ab ipfo facobo, velkSyftematisfn.' €ipfia quadam ConiovmitSite% cui Patriarcha £c* clefiae UEl prasrogativara convenicntius geflit, quam alius quilibcc , pctiia fuit , Jacobus fracrern ante ire jufTus cft.
§. 6to,
Si in ipfo Jacobofobjedlodivinidccreti) jra- Jtionem iliam , vb quam Populi divini honores o a-
fe^ucjaj.
3 4^ ^^ caujfa fnturi ah Aterm feccati,
fequebatur,Iatere potuifle dico §. 609. non id figni- fico, vel mcrici, 'velahenusjMnsin facobo caftffkm fuijfcy qtiA DEnm , fratrem ut fratri antefoneret fotuerit ohflringere: fed id maximc innuo , convc- mcntiorcm fortefacohumDEovifunt.non in- dfgniorem ; major autem illa convenientia , aci DEIg\onSimrefertur,nonadiilamJ^Cohi prac- ftantiam : in magnis cnim rebus publicis homi- nes vel ignobiliores huic autiftiexfequendoprin- cipis confilio aptiores opulentiflimis celebratiffi- misque elTe , quotidiana ioquitur Politicorum ex- perientia.
§. ^ii. Omnis verodiviniconfiliirationes objeiSi- vas, i. c. ab objcdko, circa quod divina voluncas ver(atur , petitas efTe, i. e. cfTc rapfentcs ; fapicn- tia quippe finibus fiibordinat media , & co ipfo voluntacis objedum r^^/V/r , itaut NULLA VOLUNTAS POSSITDECERNERESAPIEN- TER, NISI OBJECTIVASRATIONESSECU- TA ; id cft quod fuperiori difcurfu dc prajdcftinaiio^ tie Sci^. IL S.116, dedi probatum.
§. 6" 12,
Quod cum ira fir, rationcsilla: $. <^09. volun- tati divinac , qua libera eft ; i. e. ad agendum & non agendum, ad praiponendum lacobum&Efavum, pednde comparaci, nulloadhuc difcrimine, fua- dent, ut, cum adhuc, iSvimipfam agendifpc* <3:cS;» ad urrumque oppofitorum iiidifFcrens fue- rit, nunc cliciat adtioncm difFcrcntem Jacobo magis quam Efavo faucuram : ut IiccC| fccundum
ipfam
De caujfafuturi ab Atermpeccati. 349
pfara libertatem in fe confidcratam fmo iiftindioncutercjucpotueric eo honore beari^ ta- nen , ob rationes §,609. <j 10. laudacas, nonnifi f acobus , diftinEie ab Efavo , praerogaciva maaatug ueric.
Qucmadraodum vcro ea dctcrminata dicun^ lUr, quae, Cftr ab ommbus aliis rebus ita autm- >uancur,lucul€ncer cognovimos : $t54** i^^ ^^^ )loratifl[imumeftdecerminaca fcdivinam voiunta* cm, i. c. diftinda aftlone in hoc aut iftud fcrre, ta, uc tamen ipfa agendi vis, ulladiftincSiionc, id folum illum agcndi modum , qui cligicur , cx« ;lu(is ca^tcris non rcftringatur.
§. 614- Determinacio igicur divina; voluncatis . quae ei
jrationibusobjcdivis nafcitur, §»6v09.exerdcium ligendi ad unitatcm rcvocar,non ipfamagendi vim. Cumque id neceftarium dicacur , cui alitec evenicndi facultas erefta efi : Sequitur, quodin tota hac iite decidenda longc momenciflimum cft , OMNE NECESS ARIUM quidcm ESSE DETER- MINATUM, fed NON OMNE DETERMI- NATUM ESSECONTINUONECESSARIUM. §. 615.
Quod, fi alcius ad animum rcvocaftcnt dodliC- (imi Viri, profedo omnis abfolutac erlAionis do^ idrina incultajaceret, atque deferta. §. 6i6.
Nam , quac ratio eft divinae voluntatis, liberca* Itisque, §. 584. cadem, (iabeofolo,quodinhac linfinitum occurrit, difceffcris , cft ctiam voluntatis
libertacif^
3 SO D^ catijfa ftttftri ah atemo feccati,
hbenatisque Hominum. CJti pcimo DEI decrc- tum , foae , in quam tendit , acaioni ne uilam qui- dem ncceditacem incrudit : §. 606. ^07, ita ncc idc m imponic ncceflicatcm adioni humanx: ca cnim ratio, qua in adionibus humanis divina ddlinatio neccditatem gignerct , duram ifthanc lcgem divinis quoque prxicribercc a<5lioQib|l|^ Qiiod cft ab(urdum.
$. <fl7. (Jti fecundo falva & incolumis perfiftit li- berta«divina,liceeagendi cictcrminantcs§ 613, ri«w«<?^^^objeSo, circaquod illa occupatur,^^- fftmifoleant;timr[(\ quoquc illiE rationesjtnt altens, trononagendo militantihus , (ovtiorcS ygraviores: $.6 1 ^« ita etiam hominum in operando iibcrtas illi- bata manct, non deftruenda quarundam prxpoilen- tium rationum , ad hoc, prac illo , fequcndum , ac- cclTu ;quippe ^«i exercicium dmtaxat facultatis dirigit^non reftringit ipfam agendi facuicatcm.vid. §.6o(J.decefminacduntaxat5 non imponit uliam ncceHicacem ; ncGcnimomnedctcrminanscon- feftim neccfTarium eft. §.^14.
§. 618. Quidquid ergo hominesLIBEREegerunt, id iracgerunc,uf, non obftanre DEI decrcto, PO»- TUISSENTiieTIAM NON AGERE, etiamfi ra- tiunes pro dgendo forciorcs fuerint, quam pr» omicccndo , qu« quippe DETER MINANT mo« d6,NONuIlancce(ntatislcge conftringunt. Qup ipfotandem, faaadigreflionc, ad illud argumen- tum pro contraria parte allatum §. ^04. iolutionc Attftra rcdimus.
$ i>9-
l
De cakjfa fnturi at> ^term peccath 3 f i
$. 619.
Nimirum,qui fortioribus ad aliquid agendum radonibiis ducitur, minimc impellitur ratione fimi- i, qua ex declivitate fcrreus per pratcipitia ruit glo- 3US. §. 601. Eft enim hujus motus caufla a rationjbus ■ortioribus 1 «|uae a<^ionem libcri hominis eliciunc nagis,quam cxtorqucnt, fuadent potius,quam pro- Irudunt, confilio potius promovent,qoam bruto jmpulsii mechanico , cft , inquam , illa motfis caufTa ib cjusmodi raiionibuf GENERIS DIVERSIS- ISIMI.
$. ^io. Argumentum Veritatls invi^tum cft in promtu. bmnis neceflitas, {\weidearffm, fivc everjtuum.ue^ iSvc abfeluta, Cive hypothetica, aiiarum idearum, al- j:erorumque cvcntuum poftibilitatem cxcludit: fola iautcm determinatio nonexcludit, cx fortioribus li- cet rationibus enata. $«6^19* ! §. 611.
Idearum neceJ/Jtas, /eu abfoluta, exipfarcrum idcfinicionc oritur , ita , ut, quousquc H AC natura, IHAC definicione contineantur,ALl A continerc ne- qucant, nifi vdis idcarum admitterc rcpugnantiam, contra §. 5|0.
NeceJJltaseventHum (naturae corpores)y^A» hj* Ifothetica , non cx ip(a rei definidonc, &c efTentia fjiuf, uri §. ^if. fed excondidunereiexcrinfeca , qua puhca , res ica conringit, ut nullam hibeac al- terius.eventus facultarem.
§^ ^i^
UUus §. 6x T. cxempi:ifunr, nf^llftm montemeje 'ftne vallc, DEnm ejfe ommfiiHm, bis duo ejfe quatuor:
qu«
5 f 2 Be cA>4ffafutHri ah dtterno peceatK
quspraedicata omnia exrubjedidcfirjirioncintelii-
guntur neceflTario. Hujus vcro ncceflicatis $.612.
(pcciii)ina :plue»te c asio rivos oririi» valUbns :fitran»
te aqmUne exfijhre frigtu &o*
§* 624.
Cum motus exfiftat nullus, nifi viribus corporii agendi, quas adhuc majoribus obfiftcntibus rctarda- raefuerunt,earcerequa(iruoliberacis, &rpontevc- iuc cffervcrccmibus j 1 5 1- Cap, 11. de pra:dcft ; ne- que enim vis minor propellcte ma jorem potcft, qnin omnes potius vircs, (i AGUNT VERSUS LOCUM MiNORlSRESISTENTIy£ AGUNT: Scquicur, omnem corporis naturalis adtioncm ita fieri, ut, po- fita HACconditione, POSITOhocrefiftcndi, ab alias oppofico, gradu, alicer fieri non po/Iir, ideoque omncm in Natura corporea m«tumnece(litatchy- pothecica, cx dcfinicioDe §.62Z. cxcicari. §. 61$.
Ruit globus v. g. pcr deciivcm montem : Scd nuUa in co vi$ ineft per acclivitatemafcendendi? cum nuliain co vis iit gravitatc, quae deorfum niti- cur, major, in concrarium agcns , idcoqueglobum tollens in acclivia. Materia enim , gravia faciens corpora,quaecunquc tandem fitjvcrfus centrum pel- lic, nuUa alia huic obfiflcnce, autconcraria vini- cencc majori in pcripheriam.
§. 61G. Similis ncceflitas eft diredionis in motu quoli* bcr. Curcorpusmoiumhanclineampotiu$,quam proximam huic , vd aliam quamlibct emetitur ? Quia pcr omnia hujus punda minor rcfiftendi vis obditit , quam in alia quacunque vicina» Finge in vicioa linea pun Aum cflc B. in quon proclivior cor-
potil
Be ' cauJJafutHri ah <tterHope€catil ^^ |
poris mocui detur, i. e» quo minod refiftcndi cona- tii motiu lc opponar, qiiara pundum A. illius lineap^ pcr quam corpus agitari fupponis j fi illud pundum K huic A. proximum fit : auc corpus cx A. in D* ruer^ quod eft contra hypothedn , quam docendi cauflTa tancifper fingimos : aut non movebiiur v^rfus lo^ cum minori« rcnrtenda% contra §,624, §. 6i^.
QmxiiQcmquf^lgiimcoTfusTtiovetHr^ lecan* Aim O^i^ES vire s mGvetHr ^ quarum exersitiumj^ wcumftantia corpora refiftcndo non (uiilgminant x illx cnim corporis vii^iS , quse non exerccn* mr,ad compcfifandam cxiutentium readio- ncm i mpenduncur. Nihil i^tur in corpore vi* rium fupcrcft, quam id quod cxcrcetur , aliter ergd inovcri non poccft , i. e» movetur neGcfiitate hypo* ihctica ex definitione. §, ^zi. §• 628* Diverfifiima rcro cft MentJs human^ natura ^ indolcs, qua: fepemulcaomittitj mm^ma^xtttn^ fuadam corpora^ incontrariampartemniteHdo ohltt^ iiantur, quodcorporibus qulbuslibctobcingit vper §. ^Zy» Std quia ddiberato confilio non valc agc* tc, i, e. quia facultstem agendinon minusquani omittendi habet, certoautemjudicio^ obrationei fibigraviorcs VISAS nonagic, ideoqucomittit» §. 62.9.
lUas rationes fiveagcndi , five quidpiam omic-a tcndi 5 pro alterutra partc, fortiorcs, non cripiunC Mcnii humanae vircs, quas habec ageodi pro parte altera ob rationes debiiiores VISAS i non enim illse rationes , id quod circa corporum motiis cvcnifi Mcntcra cireumfungunc, tiudunt, psHunr, utnul-
^ f 4 Be cmjfafuturi ah dternofeecatL
lam majorcm haberec refiftendi vim , feddocenr, fuadenc, aliiciunc, invicanr, eblandiuncar, & vires ad ucrumquc asquales » huc potius, quam illuc diri^ gurtCi id quod fccusfir^ fi corporum motus confi« dexes<
Corpus aut quiefcit (coram noftro fenfu : f e- yera enim omnis materiafubciliorconcinuo agicacuc motu) cum ob majorem lefiftentium » quibus ambi« tur, vim, quiefcic: autmovctur, tumobvires, qui- bus refiftentia fupcrar, itidem movccur« Major vls cum minori collifatantum ad minorem compcnfan- dam impendit, quanti minor eft , ut igicur minot eodcm loco habcnda fir, ac fi ftoti cfTcr, folo ma* jorom virium fuperpondio in xftimationem venicn« cc. Corpus igicur j quam diu non movetur, viribu^ idfaciendicarct) quamdiu movctur ^ viquicfcendl PERSEdeftitutumeft^
§. ^ji.
At difpar humanaemcntiscohdirio^ qisaf duas^ bus agendi occafionibus propofiris , squalibus ad utramque prenfandam viribus eft inftru6la,etiam ei^ quam praecermiccit, nuiia vis major^ quae ficuhatem cligendi ademiftet , obftitit, utif.^go^ nonigicur cam NON POTUIT, (t^L NON VOLUIT fequi i raciones pro alcerucra antcponenda fortiores , vircs ad utramque a^qualcsy cx squilibrio nontrahebanr, fed excrcitium carum in aiterutram inclinarunt pac« tcm.
$. 63«.
Quid ? quod cx co ctiam manifeftiffima cotpo* rum mechanifmi 6c racionum agendt forcioruo)» ^uibus Mens humana movecur,dift(»rcntia cognof-
catur
Ve castffafiit$i'ri ah dtUrnh prccdti, | j |
catur. CorforummotHscmfafemfeT cXCcrna eft^ (non loquor de elemrnns corporum ^ qiiac propriii virjbusornantiir) <?fiiidqHidenimmQvetur ai^alionio^ ^ vetfir; cum MAJOR vispra^ltoiit, qiiahl eorurri, «jua; rcliftunx §. 6 24. At vero mentis humanas ac^id, zt deltinitio cauflamfui cxctinfccam iloh agnof- eit : fe dctertainat ipfa, hbri dctei: minatur aJiundci
S|Uod fupra fatis fupcrque dcmonflratutn efi. Nihil oras eft, quod mcntis vires ad eertarh menfurartl le^ vocaret : ipfUm potius Mehtii jiidicium, rationes iii iitramque pohdcrans,SALUIS,AD UTRUMQUS AGENDUMj VIRIBUSj huc potius rcvoea^ ^Uam illuc;
Qu« cuhi fole roihi clariora vidcanttir,dubiutil poteft effe nullum, quin necefliras hypothccici, fen* fu, quem §. ^ii,explicavia mehtis hurrianse natur^i abhorreac v«heriicntii][ime. jilitid tgttur efi detct* mihacum ^ dUud neceflkiuni : determindtd i\irit mentis huhlans a(5t^on63 ^ Honneceljaridx illlid^ ot> ratiories fortioires, (rioiidicb: digniores) qual fcmpcr feqUitur : M©G vero,quia riuila ratio fortioif aliter agendi facultatem cxtihguic, Qi^o obfervato^ in prasdeftihatiohis dbdriria, dici vix pbtcft,quanca^ difficultates cVahefcarit.
Hi motus aniriiorum, atque hxc difcrimina catic^ Pulverii exigui jadu comprefta quiefcunr. Vid. cauftam D£I afTcrtam Lcibnitii* ^* j 3« §• lOJj^ feqq* &Ci
Harcigitiireft iliius argumehti, qubd /, tf l^. firoponendum fufcepi ^ expiicatio , ciori improban«
Z A ^i
9 f^ Di cAuJfafMturiabittrn^feccsti^'
da ab illis, qui, qiuc dc praelenti negoiio fupra dvd^ paullo attcncius mcditari non dedignabuntur. Sc- quiturnunc, ucproperantcdircurfu> alia quardaiii dubia excmiani, quac decifioni obftant, qua, quod ^ quasftionis caput t% & ad xternam futurorum cauf* (am pcrtinct , hadcnus dedaravi. §. 635.
PccCfUA ab Aterm, inquiunr,/»*/ volcnte BEo» fmuraerant, ^«#nolcnco: uonhoc: iuvitoemwac repugHaute DEOnonfoteflfieri^Hjd^uam : ergo illHd verutn ejl^ <jHidquidfuturum{ity volente DEOeffcM Non vuir D£us aliquid duplici modo : vcl ita, ut ci phyfica opponat impedimcnta , quopa«3:o, quod noa vult ficri, aut f ucurum eilc, prorlus non poteft i iicl fic, ut nulla quidem obftacuia ex eo gencre obji- daCy nefciiicet, iisobjedis, majus incommodum ftdmittcndum fit, cx alio velut laterc, interim tatwft cuiui eventumfhjfice nonftifflaTgmat, cffcd:umquo ixjifiere fermittity affciSu vekementijfimeimfrotet^ §. 65(5.
Rcm ica femct habere , ex iis iDtcIiigitur , quaDf
$. 6 14. oflendi^^Piorum parcntum proles Iab6 haerc-
ditariainHcicurinvitifiimisiilis : nec tamcn non Pa-
rcntesaiiquid faciunt, exquo iftam culpam futuram
cflc ccrto ccrtius prasfentiunt. NOLLE crgo alic^uis
POTEST ID SERIO, CDJUS IMPEDIENDI
PLENSSIMAMHABETPOTESTATEM, NEC
TAMEN REVERA IMPEDIT. Id quod ad argu-
mentum deftruendum ruSicit.
§. 637.
Permijfte, a/unc prxtcrea volHntatifuhfiernitur i
ft DEm feccatafierifermittit^ altfuo modo vnlt. Vult
ittiqacpcrmiffioncm eorum, non ipfa pcccata*
Qui vulc rcm PERMITTERE > non continuo VULT f/>Aw rem. Nam qu£c pcrmittimuf , AB ALIIS fiunt : cjux volumus, volumus & agimus ipfi. Scd, quis ncfcic, nobis quidquam permittcncibut, alios , quibus non obftamus , non illico neccllario sgcrc, pofli?, &, nobis pcrmittentibus , nonagcrew Hand qaaquam igitur id volumus , quod a nobis pcrmittitur.
§. <J}8. N« haec absquc argumcnto di<fta videantur,ceW neamus fcquentia. Ssepe horrcndi latronis, ad «• trcmum vit£2 rcfipifcentiam contumacitcr fperncn- cis, fupplicium decctnit uhimum pius Magiftratu«» ctiamfi, eodcftinato, «ternas latronisplagasapud inferos fecuturas ccrtiffime pracfagiac: ncctamea pius Magiftratus astcrnas hominis pcEoas y\}lIY^ fed PERMISSIONE faa evenire finit.
Numquld hoc cafu ratiociniotuoad incrcpan» dum ejusmodi fapientiffimumMagiftratumuccris? Dicesne: Permijfmvolitntaufubfternitur : CHmigitnr crkciatm Latroni dternos acciderefudex perinifcrit, ^rinde efi ac fi voIuiflet,approbaircc,& fcntcn'» tiam prspterea taiem tuliflcC , ftt illHd dtermm ma* him , quod cx fuo fupplicio ccrtiffimc fccuturum prxvidit ,, inevitabili msdo cQnfeqHeretHr*
Licetne contra taicm Judicem J. ^ j g. argutari : AUtplagdbAternA volente eajecHtdfHnt^aut Mlente : non fane eonelentejHMatB enim mortii fHpflicio reftpifcendi fpatinm UtrcmpotfiiJ^et obtingere, qHodcum JudexfHa tripueritfententia^intelUgitur^volente eo iilam ^ermm ferniciemionfecMamf Quaifo, quiifera» ita contra Z 5 horai';
I ^ S De CAfiffafHturi ^b <tter»ti feccatu
homines ratiocinantes, cum Tuveioeoarguipentq in divinis maris, nefcio qua ratione in diyinis veruni cfTe poffic, quod in humanis (pcrlonis tantum mu? cacis) faindimun^ e(l« cutn tamen eadem ratiQcinan<! ^i vis mancac , nec perfonacum variacio ad argu* jnenci robur referat^^:.
$. 6^1. Aut omnia fallunc, quae vera func, aucproCu- endoMagiftratunegandumeft, idcnicffe, VELLE aiiquid& l^ERMITTERE: afhrmandum porius; Magiftraturn vclle permillioncm (quaeSUA EST) illius nuli iecerni , idque ob rationes a bonp piiblico aliunde peticas : non vero velle ipfuni inalum aeternum, (quod ALTERIUS NON MA- eiSTRATU^ VOLUNTATE^confequirur.- etQ enimMjgiftcatus perniirerit, ut latro in ca rcram rc^g |rie cpllocetur , in quaulceriusrcfipirccndirpariun^ decurcaturn plagas a:rernas comices habec : tamen ycl boc pcrmitceiite, latrQ neccffario contumax non fuic.
Atqm (imllctp DEI cauflam , idem cjus confili- pm (lacuo in circa malum providcntia. Tamctfi PEus vidcric, fqcururn, uc, (i Judas in hac rerum fe- ^.iecollpcccur, &Servacorem prodirurus, &rempi- ^ern^m fibi pernicierp inacuracurus fic: camen DEO l^oc Syftema vel maximc (trcante, &:id^cripermic- fcnce, JudaS( necefTario, ea quse fecit, non fecic. praccpmpcehcnfus necelftrioin hac ferie, canquam f jusmodi dcfignans , fed canquaip LIBERE defig- J)ans.- ucilatrp, qui, fi hodicpledctur, adinfcro^ decrpdendus cft : Scd rcfipifcenciam in carcere obla- \¥^. (?9P «^puic ncccffario : potuifTcc, fupplicio non
obftan-
De cAuJfafutffria^ itterHO peecatL 3 J ^
«bftantc, aetcrnum cvitate malum. Quidquid con- ua hoc cxcmplum dweris, id adindivduas cjus conditioncs pertincbir,in quibus cjusdcm claflis rcs cum rebus compararc ncc debemus , ncc polTumus : fufficit» iis affcdibnibus, qiias adinftitutum faciunc, qusquc oftendunt,PERMITTI a TE POSSE RES, alias te obftantc non cventuras , A QUIBUSTA- MEN ABHORREAS VEHEMENTISSIME^ f xemplum cafui nodro exa(^ius refpondcre.
§. 643. Id^ttodcaujfa efl^ pcrgunt , cauffi^ dici etiampo» tefl cauffy^ effeiius : fed caujfa nofira volumatis DEus tfl : ergoettampeccaterttm^ ejUdtperillamfuturafHnt. Plus millics ad hoc ab aliis refponium. DEused cauiTa noftrac voluncacis , fcd non dcfcctuum noflrae voluntatis : defe£bus cnim funt rerum limi- tcs, qui nulli a DEO eflTc poflunc, uti demonfttavi- mus §• f 1 7. feq. Nec qui rem vult. (v. g. hominit voluntatem) continuo ejus defcAum VVLT, fed potius cum R E ADMITTIT : quod pcobavi §741. 5 4^* 5 41 - ^^^* Arqui omnia peccata defedlus eile > cxploratillimara eft.
Pcccata ponuntur in co , quod a rcbus , ^ua limicacis,omittitur boni. Nam ctfi morali figni- ficatu inter omiOioncs &aaionesplurimuminter. fit: illud tamcn difcrimcn Ontologia non curat, quidquid mali cft, aut defignatur,ad rcrum dsfcaus revocatura. Jam vero ad id ut aliquid NON FI AT divina voluntatc pcrfei^iiriraa opus non t ft, fcd im- perfeaa/edlimitata rci ipfius natura quod ex §.588. 589» 590. J9l«59a«T9J- feq. cognofccmus.
Z 4 S-^47-
I ^O ^e cAtiffa fntun ah itt erno fsecAti,
^Uio^ inftant, Qmnis Afrincifio rerum ^ndet : 4i ■JPEhs eft reYHm omnium frincipia?» 5 feccAtum efi 4tSlio : fendet igitnr feccatftm a DEo* Jam €x paree rcfponfum cap. II. <ie pra:defi: ; ubi dc concurfu adum. AOiiQ omnis, qua agendi vires a DEO 1 «ft : fcdqua viresagendi in exercitio deficiunc l DEonon pendcc, necp«nd€rcpQtcft.i;i8.J3^.
Si DEus , verba «orum , qui diffcntiunt, reclro , ^hud de Adamo decreverat , eiuam qmdaccidtt , aui Tson fnit omnifotsns : cujus con/tliafatanas turbaverii^ 4ut inconftans^qm mutaverit confilium, ^i de pccn is, legum violatorcmmancntibustibifcrmofit, volan* tate confcquentc, ali» omninoProtopIaftis evenirc non potucrunt, ac DEus dccrevlt voluntatc eadera^ Hanc autem voluntatii diftindioncm rationc folid* niti , cap. II. dc prjedeft .• probavi, §. ^47.
Si vcro dc culpis Adarai loqui inftituas, re^ fpondeo: Accidit Adamo quod DEus decreverar* ftonfer Adamum faccrc,y^^, quod aliunde ab Ada^* jmo facicndum erar, permitcerc, Pcrtinet DEI dccrctum non ad Protopiafti fadum , fcd ad ejus- dcm fadi permiffionem. Bcne fundatam vcro di- ftindionem cfTe intcr dccrctum fa£li > ac dccretum periDittcndi fadti, paginis antcccdentibui , ni failor , |vici. $. (^35?. ^40. 641. ^44. fcqq.
§. 648. Hominem DEus condidit^ inquiunt, aut ut ftarct, fM «^labcreCur; nonutflaret» alio^uin ftetipt : M^go fft laierctHr. Pcrindc ac fic coRcra Pr «cfedum
Lcib*
Be eauJfafHturi ab d^terne peccaii 3 (J i
leibnitii §.581. fcq. ratiocinarcris : Milites Pr«- {cdas inter fc dimicarc fivit, am ut alteruter occtde* retnr^ aut ut occtderetwr neuter : non hoc^e5lavit^ ant jpeElarc PrAfeElus potuit : aliter emmmiles AlterHtcr occifus nsnfmjfet^ (juodillei cumpatuit^ non impedtvit: ergo Prsfe&us eos decertare voluit^ alteruter ut neca- retur, Qaidquid pro Pracfe<5^o rtfponderi$,tibi a me ad argumencum aliatumeodem rcfpondcbitur jurc.
QHtdft DEus ProtepIafH defe^ionem nolutty car fotentia Ubsndii ante^naw laberetur^ afftSlHmcGndi" dtt, £x dubiis eft adverfariorum. Si rali Ada- mum DEus condidilTcc potentia labcndi, qua prg- clivitatcm innucrcc peccandi, certcDcusinculpas venirct parremuna : accontrarium ex divina, qua ornatus eft^imaginc patct. Si labsndi vero potcntia, vel impotenria denotec libertatcm iimicatam, cui non rcpugnar, obcognicionis limitM, rciobicer ad- tcndcre> eandcmque dcfultoricconfideratam, vo- lcndo fcqui, licct f acultatcm plcniffimam accurati- ws expendendi obje6ta habeat, li, inquam, hoc fcniu Impotentia labcndi tribuatur Adamo>ex limitii^is finit^B Perfonas oriunda,ncgo indefequi, vpluiirb Peum, uc Protoplaftus dcfcifccrct a DEo,
§. ^;z,
Dcnique funt, (*)quiicaratiocioantur: oportuk hominem labi , ut declaranda hmt^ti ^juftiSii& locus aperiretur, Refpondet Lcibnkiui* (*) Etfanefi DEfis maximam hominumpartem ideo tantumcreaf-^ fet, ut &Hrna eorum malitiamiferiaque JHfiitia fiUgloi^ riam vindicaret ; nec honitas tn eo^ncque faptentta^ ns' que ipfa vera juftitia laudaripo^et. Et fruftra regerU tur^ ms apud^Hm fuhili , nec phri; efmm vnmicHhst^
^6Z ^n eptimus mmdtts partic^gratUm iftcluddt}
apud ms , effi: ; excufatio enim ifta non minueret^ fed 4iugeret duritatem^ omni mique PhilanthropiafuhU' tay Ji non magis DEus hominum curam gereret , ^uam nos vermiculorHm > ^»o/ curare nec fojfumus uec volumuSi drc
(*) Zrvinel. Scrm, dc Proyid. c,5.tf«Beza VoUi^i. rh.7,PiUacorio<iifp.contra $ch, th. xy.
(**) LcibnitiuslneauflaDEIafTcrta J. iif.ii^.reqq,
Cap. IL
mM SENTEmU FJR2 ILLUSTRIS,
DE ELECTO OPTIMO SYSTEMATE PARTICULARI GRATl^
DeI ERgA HOMINES FaVEAT , NEC NB >
"VTOn dcfiderantur illi» qui propofiram quscftio- ^^ nem affirmant , his nCivti\y\sxNeque facilius mihi quidquamejfe poteft y ejuam exfapientijjima, di* vinisque perfeEiionibus omnibus digmjjimafententia^ (l^eibnitii) Lutheranam fententiamevertere, Jbloque d^uare, Quam facile id fieri poflic , mox , procc- dente difcurfu judicabimuf, fi partium fcponerc (ludia placuerit.
Quodfi enim DEus mundumeum , in quo hunc malorum ordinem cum omnibus antecedentibus (^ confe^uentibus accuratijftme ab dterno perjpexit^tan" (]Ham OPTIMUM elem , decrevit ^ froduxit: ni- hil DEhs velle poteft nb iis diverfum , qu<t adhunc pptimum mundum pertinent^ Refppnfionis fun- frfaracntum 5. f ^^.leqcj.
$. 5S3-
^
j4f$ oftimus mnnduspartic^grAtiam itfcladatf 5 6 j
Militiac praefcdus, dequp^Sl. §. inter duos, quos propofitos, dc accuratillime pcr(pedo$ habcr, agenditypos , quorum alter cardem militis privaci impedkndam , ftacioneni vero cum utiiicatis public» detrimencp defercndam fuadct ; alterverp necem iilam permittendam,privatim quifpe duntaxat malam, concra, fervata ftationejfalutcmpublicam tucndam confulit , hunc OPTIMUM , illi BONO guidem , fed non aequaligradu, agcndi typoanre- ponens, inacqualiter pracftantis agendi typi bonum, V. g. miliiis incolumitatem , co fenfu , ctiamfi fucura i^on cratcertiffime, voluic, adprobavit,quoex» ploratumeft, praefedum, fi plura promilicisfalute, falvo bono publico , agere potqiftet , paratiflimum ptique futurum fuifte : quoccrtumeft, abhorrcre ab illa cacde Virum fortiftimum, deteftari, exfccrsri jllam, quamvis, quod-quidera potuic, ob fiibiimio- rcs rationes fapiencer npn impedirc dcbucritf
Falfum igicur cft , quod §^5 i. habet : itihilpO' tuijfe DEnm velle ah iis diverfnm , e^tia in optifKo Mnndo cventura fptnt. Prxfc^us militias (DEus) optavit , voluit & iilud bpnum, quod erat in altcro agendi typo , quem non cleiaurus crat, fcd practcr- fnifTurus ob racioncs cclfiorcs. §• <5f ;.
Fingamuf /am porro militiac pracfedlum, ante- quam aftignatam ingredcrecur ftationcm, gregarios illos, jam adfunefta jurgi^ pronpi, fadifupcrquc monuifTe, addidilTe pacis inter illos componcnda: remedia (reftituta pecunia, quam alter ab altero creptan^ cxprobrandq litis prasbiu^ratfatalisdcte.'
ftandi^R)
5 ^4 ^^ aftitnus mmdHs fartie.gratUm includatf
ftandum fomitcm) cogitcmus in illo typo, qiiigrc- garii csedem continebat, nihil fuifTe omiffum quod fufcipi a pi«fc6lo poterat , ad eam dcclintndam z ponamus porro praefedum ex utriusquc grcgarii fummo animorum paroxyfmo prudcntifljmc conjc- dafTc, immo vcro prasfcividc , fore,ut, cxcopri* mum tcmporc, quo aOignatam fit ingrefTurus fta- ticncm, militcs f^epe didi, abfentia illa animati» dimicationem (ingularem fint fufccpturi , idcoque alterutcr incurfurus in vitac pcriculum : num dicen- dum hoc cafu crit, pracfedum ideomilitis incolumi* tatcm noIaifTe, quia cum agendi typumcft fecutus, qui milicis (tragcm ccrtiflime comitcm habiturus nat t Equidem non ita fcntio. §. 6^6. In co enim agendi lypo , qucm Praefcdus elc-^ git, tamefii miliris csdescomptchcnfaeraB, ea ta« men omniaincIufAcrant, quae ad ftragem futuran> devitandam accomm^odatidimc facicbant» Vere igitur dici poteft : INTENDISSE PR^FECTUM SAPIENTISSME EA, QU^ NON FUTURA PRi£5ENTIEBAT, acqualcm pracfcdi crga utrum» que militem , & pcrcuntcm,fui{refavorem. Simi- lcm vero praeientis Syftcmatis conditionem elTc , in quounicuiquc facultas, (fivc propior ac naturam fupcrgrefTa , five rcmotiar 5c pacdagogica, apud non chriflianas gentcs) compctat, fuperioribus pa- ginis & Cap. I. &: 11. facis , opinor , probatum cft. Salus igicur &pcreuntium,non qua funt pereuntcf». (c^ qua func cum toco mundo amati, Joh.j,Y.i^^ PEOccrdictt.
Ergo nugs,fHnti & febriciitantiumfomftut,p9t^-
"An ^ftimus mHvdHspanic.gratiam inchdat? 5 6 $
gic didenciens Ausftor, qHdt LHtberamflenis hficcisy froflatisqHenaribHSf im$ amanter, & ad pacem po- iluia«am accommodate, de nmverfali Jka miferi» CQrdia^ redemtiene^ gratia inepte garrinnt. Eo ipfo enimy quo DEhs hnnc mHndum OPTiMUM ilegit, decrevit frodnxit ^ ,$OLOS iilos falvos non fotefi non velie\ qm SOLI in hoc mmdo tanquam fdlntis in Chrifto per Spiritnm S, panicipes repra- fintahantHr ; neqHe eorum 'Alkm velle fotmt non damnatnm , qtii tanqnam extra ChriflHm pr$pt€r feccata fnadamnati NON MINIMAM HUjUS MUNDl OPTiMI PARTEM conflitHunt.
Dabo ad Iiasc dubia primo vcrba illuftris Viri in caufTa afferta S« l * J • Nos igitnr reje^a illa odio- fiffima Mifanthropia tHemur merito in DEofummam Fhiianthropiam , qni NB. OMNES (omnis ge- ncris) adveritatis agnitionempervenire ^ OMNES ^ peccatis ad virtntem converti, OMNES filvos fieri SERIO valHit ; volnntatemqHe mHltiplicihus gratiis declaravit, Qnod vero non fimper fa5ha y»»/-, qnx hic volmt ^ Htiqne repHgnanti hominHm malitid attrihm dehet^
§. ^59.
Convincimar Jboc difcarfu , raitlrn ex illius Ricmc , qui mali pcrmiiHonem ab opcimi Mundi racionc rcpctiit,(quidquid interim fic de rc ipfa) ni-« tnirum ex Lcibnicio, falfumefls, quod,cam DEUS praellantidimum Syftema clegeris , idem eos omncs a (aiute aEternaexclurosvoIaericquosMuadiopti* m\ acterna in divino inteile<fta idea , uc pereuntci reprapfcntavir. Voluit cnim DEus, fecundum h«c ycrbS.^jS. OMNES falvos, OMNES veritari^
cogiilti»
j 66 jin optimf/s MHndHs farticgratia iwlnJai /
cogniiione illuftiaco»; cur ? ^uiafuam volHfJtatetd mulciplicibus graciis declaravic, adeoc|uc etiam iij qui perierunc, tamen non pcrire potuiiTcnfi $. 666, PttgM Vir laadatus L c. j^thanc incfHiesfupera» re potuit fumma potentia fna, Fateor, inquam , fed Ht faceret , nnllo jure ohligahatur , nec^ue id ratia aliunde ferehat, Inflahis : tantam henignitatem , i^Hantam DEO merito trihuimus, progrejfuramfuif fe ultra ea , qud prafiare tenebatur , imo optimuni icneri ad 9ptima prafiandd , ftttem ex ipfa honitatc natura fH£i Hic 'Vtro tandem adfummA fapientia divitias cum Paulo recurrendum efi, qut utiquepaf^ fa hon efl , sit DEus vim ordini rerum naturis^ui ftne lege menfuraque inferret, ut turharetur har" monia univerfiHs } ut alia^ ab optima, rerumferiei iligeretHf-» In hac autem contihehatur i ut OM- NeS LIBERTATI, atque adeo QtJIDAM IM-^ PROBITATl SUi£ relinquerentuf, §• 66h Idcm Vir cclebertimuy, $. 1 1 1. in cauffa D£f ilterca ita pronuntiat Etji enim multipopulinun* quam falutarem Chrifii do5irinam acceperint ; ne9 credihiiejit , pfadicationetn ejus apud omiiei , quibut defuit^ irritamfuturamfuijfe \ Chrifio ipfh de Sodo- ma contrarium afiirmante: non ideo tamenneceffe efi^ aut/ervarialiqHemJfne Chfifio y aui damHari ^ et(t pr^flitifiet, QyiCQUID PER NATURAMPO- TEST, JNeque enim nobis omnes via DElnotafunt g neque fcimus annon aliquid extraordinariaratione prafletur MORITURIS- Pro ccrco cnim icncndum cftj cciam Cornelii cxcmplof £ qui ponaucur bene ufi lumine> quodac-
ccpcre ,
jtn optimus mHndttsparticgratiam includat\ 3 tf 7
Gcpcrc, cis datum irilumcn, quoindigcnt, quod nondum acccfjcrc , eciamfi ia ipfo morcis arciculo dandum tS^u
Ex hls manifcftiflime intelligitur do(^f jnaiii , de opcimi fnundi deledu , longe alio figniEicatu i Viro iliuftri ftabilitam , ^c Diftenticntcs eam am- plcduntut , quin in toto SUO ^ quod ftatuere vi« dcntur, OPTIMO Syftetaate, nefcio quidneceflS- tatis veiut fetreae locum iiabere pucant, qui OPTN MUM MUNDUM, ncceflario , non libere, i. c. cunl facultate declinatldi^ peccaturos, neceiTarioi Aon cum libcre contra^^a culpa damnandcs com* piexum i (ibi imagtnantun
§. ^65. Inde patticularis grati^ cum SUO , NOM tElBNlTIANOjOptirhi Syftemaris deledu,nexui: indeconfcquencia : OptimHS fnMndus hos fervandot reprdjintaty ergo idem reliquis omnibHSy qtiipereHnt^ ^pporttinitatem iliam , rite adhihendami denegat ; er- go, qui in mundo optimo fervanturi EOSDEM SOLOS SER VATOS D£u$ non poteft non vellc*
Ibimui^ allcgatis Scriptorum verbiJjin ^cnt ptacfenccm, Prirao ^ uc Leibnitius Mundi hujus ^ ^^;;^/^/;x^opcitnido6lrinam cenectita^ iihancvo* cem fpe^lcs » candcm fententiam fuam faeiunt Dif- renticntes , MUNDI OPTIMI totics repetita mcn* tionejunde crrorriacus,convenirc Lcibnicium intcr & cos, quiparcicularcmDEIgraciam CucnCur;cum tamen univerfalem VIR iiluftcis $. 6^i, ftacuac*
^6^ OptimmniHndwpArticgratUexfirsl
Vmimcnim veroLcibnitiusSUA muiidiopti* ixa idea hbcrtatcm hominum, i. e. foculracem non ggendi , <ium agis, contineri fenfir , cx §. 1^6. iteni tx Cao* I. Appcnd. DiiTentienics omncm Li* bertatem inmerafponcancicatccollocanr. Pisc- rerea Vjr rclcbcrtiiiius, omnibus cmnino, ctiam ocntibus non Chriftianss, modo tantum facianCj QU ANTUM NATURA POSSUNT , graiiam. DEl patetefcntit, quod idcm fignificat , ^comfjes tercmtes haf:mjfe facultatem non peremdi : vid« §,66l.Diflcnticntesver6 id ncgant pcrncgantquc* Puto id ad utroiumque Optimi Mundi difaimcn dcclarandum omnino fufhcere* §. 666.
Primo, ut diii, certum e(l,Adverfarios noftros OPTIMI MUNDI facerememionem.Z^ringiius dc provid. ad Phil. magn. cap. 5. mhil^ inquit^ Ab ifto hond feritotefi^ non abfoIuCum , pCtfc- dum , ac inccgcum* Mhil enim non videt etiani friusy qnam fiat &c, In fidci (ux confcflionc p.f i2# Aihil enim , air, quam quod bonum , adeoque OPTI* MUM^T?, vellefoteJL (DEus) — quemadmodum mechaniCHs faber omnla fua inftrumenta novit, iis- dem utitur - - ita DEus omnes creaturas agnofiit» exercet, Illis femper opcribus utuntar canquam fimilibuf, quacnihil libertatis,dum fabrcfada funr^ habent :ex quogencreeftmirchaniciopus, idquod arguic, corum dcoptimomundo idcam dclincati- oni domus exftruendse fimiUm efte , quse quidquid reprafentat, uc primum domus xdificatur, nort poceftnon, finc omoi libcrtace , tali , vcl ralicxft- iicrc modo«
i.66^.
OpttmHS mundfts pArtk.gratU expenl 969
llU II r ■ - -■ . . ■ ■ - t I ■ — - .^.^. - . . . III 1 11 I
§. 667,
Zanchius de natura DEI Cap. IL q. 1 5 • D£uf jubet id quod mvit ejfe OPTIMU M, ac froinde ^Hoi vult , ^uia pkiprobatur &c, Alibi libr. cit. q. 9, ih. g* Jiomnia infafienti4faElafunt: nihilmmr efi faBum^ ^Htfit fine rationem Froprium enim fapientta efi cmnia 4gere cum ratione* Qmre% quodettam malavolenf fermittat^online fumma efl ratione > fineqtie fap^erjif^ (imo conpiio. BENE haec de Syfteraatc prsftantiiJi* rao, acpraclare dicuntur, (tdi nonPLENE, cum iQ optimo mundo talis hominum natlo (latuatur » quam ;D£us voluit cadere» ideoque, cum divinx voluntati^ fecundum diffentientes , tedfli nulio pa« dlo poffit, natio, qus non potuit non peccare. Ta-* lem optimum mundum nos cum Leibnitio dam<* namus.
Atqui talem Advcrfarii imaginfintur: Martyr,^ f ol. ^36, DEum Adamum Vol U iile cadere^ dubi^ gari non ^otefi^alioqui non cecidijfet foL g i 8 . cum DEl agitaiione cmnes ^ vivamus tf moveamur : cper4 icerte omnia, ^uafacimus^ neceffeed ^ ut^uo^uomo^ dot]Usimful[[Xfiant. Item. DEusprdterea&ejm-^ dem jufie fubminifirat reprobis cccafiones peccandii C? mirabiliter inclinac hominum corda » non tan« cum ad bona) fed & ad mala*
§. G6^. Zv^inglius de Provid. cap. 6. ita differic : nsc di^ €at ^uisquam: innocens eftlatro: DEo enim impul^ foreegit: nam contra legempeccavit* At<t intjuies ^ coaBuseft adpeccandum* Eermitto^inqnamy coaUaM ^Jf^i fi^ f^lt^^ t »* aUertransfemtHr , aii$r ^ructfige* Aa retHf%
37o ^ffcptiWfts MHndus ^articuLgratiatn ificludati
retkr, Multo alker (entit Leibnitius, in caull affert. $. 37. nalHm culpd mn^ffamin DEo objeEiHmefl voluntatts $n DEopredMv£('u e, proiu Z\f'ingiiu« loquuur ; coadivs) feei tantttm aU(fuarido petmijfi* VA ; f »w «/>/if nHn^Hampeccatumfactt^ fed tantum ad jHwmttm aitquandoperwitiit^ §. 670* Calvinus in cap. 3. Cen: OQendit (fuorundam aurcs , c^Hum dtcttur» DEum volu iile ; Sed cjudoh* fecro altud efl tjus per HilHl o , efuiprohihend' jus ha* het^ immo cujus in manu feseflpoftta^ quam CJuS voluncas? Ssdnosfuperioribuspaginis, nifalli- mur , cvicimns , NOLLE peccstum etiam illos, in quorum manu fuifTet impedire. & qui nihilomi- nus permiccunc. §. 6|7. 638. 639. 6^0. 641. ^42.. Cap< L
Bcza in Rcfp. 2. sd a^a CoIL Mompelg i p. 177. f^fl^ primi paremcs feje nattva illa bonitate privarHnt^Konnfiex DEIfic volcncis decretofa^um futjje , dtxi ac dico, Job, Pifcacor in difput. contra SchalTm. t h. 27. DEus tales condidit prtmos paren* /f/, u$ labi pojfcnty imo looc confilh condidit% Ut le ipfil labGronturj ^uippe cnm nonmfihacratiorteperver nire potuerit adfinesprtnctpales , fcpatefa^ionemju* flitia ^ mifencordta. Alitcr fenfilTc Lcibnitium $.6f o. probavi.
In appcndicc difputar. citat. idem : Etft kome fer naturawpotuit non transg^^edi , qntppe prxditus li'
bero arbitrto, tamcn pcr cf-Grctum LiEi non pocuit non transgrcdi. Martyr. in Rom. eap.
I. ait:
An optimus Muniks nartictti. fraHam inciiu^dt? jft
I. ak: VeumeJfeaUcjHomodocauJfampfccatt, Nolim tamen Viros erudinllimos hujus fenrencia^arguere j quaDEuSGauira ^CCC m ftatuttHr : habent enim hajus vcneniantidocdn. i.e.calemhypochefin, qu4 DEum omnia (ine culps vitio [accre pofTe credunt, neciis exceptis, quasabhominibusdtrfignata fatis honclle non herent» Zanchius de Prov. eap.(J. Qjtod DEus factti Itbere factt^ ^ a6sef^ifpeccat6 ^ m j^dHl-^ terium Davtdts , QUOD AD AUCTOREM DE- IJ M PEKTINET, mn magts DEolitpeccaiHm^qHank €Hm Taurus totum armentHm in(cendit Cf implet^
§. 673. Quamvis igitur ab hac fententia magHopcre ab* horrcreacViri iiluftris piacitum in cauflaDEi afferta: §. 117. tarticn ex ca inteiligi debet, mn imputandafH tjfe Diffentientihus horrendam opinionem , ^ua DE$ fulparum noftrarum cauffatvibmtHr,
§. ^74- Verba fcriptorum aliegaca luculenter Jocetit^ Ijuantum interfic inter Muildi dptimi notioncm . qHam Adyetfariii &alteramj quam Leibnitiustibi format* in utrordmque pf^itantnnmi (ylismatis idea maiumj quod experiencia triftis loqeitur. ineft : fedexdtverfafcntentiai divcr(o utrinque modo^
Advctfariorum conceptu mundus optimus ma- him compleditur j quia aliasad fineiiiibum DEus pervenire non potuiilet ; uti verba habent. §. 67 1- AC ex Viriiliuftris mente, fi vei maxime homo labis expers manfiflet, fcopum DEus fuum tamen fuiflcc afTecutus .* quod vel (imile illud Leibnicii indicat a tniluiae prxfedlo peticum, §. f 87. qui fcopum fu^rt! ( tuendam cum falute publica Ibticnem) nihilo- Aa & minUs
^ 7 * ^» optimtis MfiMi/ffffdrtk.grMtiam iwkJat ?
» - III n — ""— - --T-i -T
minus attigilTet , etii cnsdes grcgarii, liberc com"' miffa, fuillet evirata, Adde quod ibidem vir cele* bris cxprcfle ncgct , malum raorale voluntatis di'» vin« objedum cffc pofle , camctfi bono infcrvirc fini qucar.
§. <^7^. DKfentlentes /i audias , in opcimo hoc mundo DEus bona quidtm perCe, at€tiammala(VERE) vult, propccraliud, i.e.pYofterhnum: utiZan» chius lcribit de Natura DEi , alias optimum Syftc-. ma clc6kum docens ; per $. 667. Similis igitur eft hic Mundus optimus Mcdicinx ad ccrtum Hnem tnaxime falutari,quam, praetcr herbas pcr fc non no- xias vencna , alias occifura cxtra compofirionem , ingrediuntur ; quo cafu pharmacopola vencnum xion tantum admiccic> fcd ic admifcec, i. e , revera vultt ^namvis i^to^tcx oXmd y neque tantumab'! flliis admifceri , pi jctcr intentioncm , finit : At (i | Leibnitium confulas , mAlttm oftimofyftemati a DE^l Mft froftsr fiKes prAclaroSy additur, id enim ficri nc- 1 fa$ effe dlxit §. J 81 ; y^c/ oftimo mundo^ qucm cccan- dam fapl^ntia judicat , libera malitia adfpcrfutn tnvenic. Uti militiie prarfedlus illum agendi ty- pum eligens, quiftationem cum (alutc publica tu- cndam repracfentftt , altsrius typii non aequogra- du boni , qui cxdcm militis declinandam docct > malum, ut.militis KecemVion^d]\xnxit^ fed\ihC' rc addicam rcperic, gavifarus vehementer , fi j utcrque typus combinari potuiffec » quod pcr mi- licesftccjt, adcoque &falus pubiica ^ privata militii confervari»
ji» epffmus mundHs fArtk* gratiam inckddt ? 5 7 3[
_—
Exidcaigimr optimi mundi, quara Diffen- lientcs figurant, libcrtas , ^uatems cflfacHltas nm agendi^ dumagis (rerifu divifo) omnino txular, fab- ftituta mcia rpontaneicate , ut fuoipforum, non cx- trinfecns indito, motu, homines, ut & lubentef agant, quxcunqde agunt, impulfi interim, f fic tfnim Ioquuntur§. ^68. (^69.) divina cfficacia, fiMn ad vitium, cmttamen ad mocum, cumquo vitium neccffario conncditur .• indudi pcr divinum dccrcium ad violandam Icgcm ita , ut legem non violarc non poffint i txf 6y 2. at ex Lcibnitiana op» tlmi mundi notionc decrcrum DEI nihilmundo nc* ceffitatis addit , k6, ut libcros homincs fcicntia ab Ibterno rcpracfentavie, ita illud cosdem UT LIBE* ROS cxfiftere fuotemporc juffi*t: utihominesita EX SE IPSISdcterminatosinjagendo§. f42. Cap- I. append, feqq. faiva libcrtatci. c. aliter agendtfa^ cultate ^ ccfi rationes ionxoits^ intcccurrcrint, §.618. Cap. I. Append. fcicntia DEi ab acterno vi« dit; itatales&decrctum,, nihiliniliis, quodilii putant, mutaturum, adprobavit, ob fublimiorcs rationes, & exfiftercjuffit.
§. ^78. In idca mundi optimi Diffcntientium malHm
DiFw/t/W/ §.67z.velcerte vulcpropter aliudji c- bonum.. ^,6jG in idea mundi optimi Leibniriana malum DEus nec per fe, ncc per aliud vulty utimanifcfliffimcintelligicurexeo,quodnegatvo- luntatls divina: objedum clfe poiTe moralemalum , ctiamdbono cuidam infervire foicat ; vid.§. fSo* Cap. L Appcnd. malum potiui inoptimoSyfteraa* fc t^ntum permitcitur, inicr pctmiffioncm vero & Aa i ' decre
I 74 -^^toftttnusmftffdHspaytic.^rattamincluddtf
dccretum maximum intcrj^c? re dircrimen , §.641. Cap. I. Appcnd. ex mente Viri illuftris fatis com- mondravL
Parum igitur fundata (unr Vcrba nuperi Scrip» toris: (^Htdi^md DEusfanEle ^tvmitttxc potefi ^ td fmmoheasdem rationeifanEle velle ac decernei e, QHtcHnque excufant Z)£«w pcrmirccntem , f^- dem ettam fAT«/^«r dcccrnencem. QHdcun^ne Z>£a deccrnenti oi^jictuntur^ea omHta etiam ad^^K'' H^itcentcm pertinem.
§. 680.
Quam falfa hac fint, ex $. 574. folc clarius cernerc licet. An, (1 parcntes pii ac iapicntia pra;^ diti, Cobolem gcneratnri , labem ha^reditariam illf adhscrerccntem , permitrunc/««>/»r^; famstfnon, gener^ndo obfiare foffent \ ne propagaretur tanta lues, continuo fuo^u^ iilam /^^fw volliot? An, /iDavi^ dcsjus Regni , armata manu , contra R cbellcm Ab- folonem perfecuturus ^ cruenti ac nefandi Ifraeli» t^irum heiii eventum permific , quem de jure fuo t edcndo , tmpedire potuinet , an , inquam , fi hoc iancle& jultepermilic, edamfiobftarc potuif- fct, continuo ^ fanUe relfeiiionem tUam f^fi*^pf^^f^ » t)um ftragcrothomipumconjuncl:.^m, voluic,ad« probavic, ^a/fandcvelle potuit^ AnrebeU lionem ita volutffe cenfendus <r/?, ut loaiperet , intjuir' ffus maiefiatisfud rtgorem exerceret ? An reheiitonem Voiutt propter fuam gioriam} Annon dtfiinguendum
tnter Rcgis permi^rioncm acdecrccum? Ni- hil jlle ad rcbcllionem volendo fpedla vit, fcd illam^, tjux futura ab aliis erac , ut piimum jus Rcgni erac
dcfcnf
dcfcnfiiriis, pcrfnifit, magno cutn dolore. Fal- lunc igitur invidaillaaxiomata. $. ^81. Similis cft ratio i ■ieaiuin , quai utraque pars fibi dc OPTIMO MUNDO format. Uti Davi- dcs,exomnium mcnre, non voluic rcbellio- ncm , feddsteflatus cft, quamvis eam impedi* re poCUiircC, Abfolom cedendo regmm; fed po- tius voluic permiflionem rebeUionis\ incerquas dccretaplurimumintereft: namquacvolo, fi nc- mo obftare volenti poteft, ca ncccflario , a.li%» rnm rejpe^u , fiunC : cotitra tjfta tantum permitto^ ob rationes fublimiores, ea ab aliit neceftario non fiunt, poftentetiam, melicecpcrmittente, ab aliis omitti: itaDEus in hoc opcimo mundo non vo* luit pcccicum, permillionem potius p::cca* ti vokiic, qualicetaDSO decrcta, homifies nc- ccftkrio non peccarunt , in hocoptimomundo.
lu; Advcrfariorum itaque opcimo muncio nemo pocujlTec fer/ari, quicunque non fervatur, vulc enim DEus mahim, quo volcnte homo non poteft non lcgem violare,ex §. 67£. 68 r. locum igi- Itur in HOC SYSTEM :\T£ OPTIMO HABET NECESSARIOGRATIA PARTiCULARIS: in Leibniciano mundo optimo , ubi DEus peccatuna non vulc, y^^ tantum permiccic, quae duo ma^ gnopere diftinguuntur; cx §. 68o. 68 1. qui vero pcrmittir, aliis aliter faciendi potcntiam noneripit, homincs, ijtiidammntiir ^ ex permi/JIone dtvina, pO" tuiffent mn damnari^ locum igitur hichaberePO- TfiST GRATIA UNIVERSALIS.
Aa 4 S.68J.
5 T^ J^n Hftimm mimdHspArticgrAtkm inelHdat >
In Calvini de optimo Sj^fiemate conctpiuDEus xts prasfdt , quia calcs &c tales dccrcvit, non ve^ vo vicifflm tates decrevtt , qnia ex SE IPSIS ita (ali- quando, fi dc humanis aaionibus fermo, LIBEREj dcterminjitas prafcivit, Libertatcm enim cum dc- terminacione, exclufa ncccffitate, conciliari poire. proba vi §. ^ ^ • Hacc cnim funt Vcrba Calvini : Decretnm hortibile^ fati%Y: itificiarttamennemcpc» tefi > tjfiinprefcivertt DEtti , quem exitum habiturut fjfet homo , ante^Ham eum conderet, atquc idco prxfciveric, quia dccrcto fuoiicordinavc- rat. L. IIL inftic, fcd. 7,
* §. 684.
In Leibnitiano Syftemate rem DEus \Ac6talem decernit^ quiaprafcivit : mnprafcivity ob decretum. Mancntigitur in hocfyftcmate a6{:ioncs huraa- naj, quales ab asterno fcicntia repra:fcntavk, i. e. li- berx, ncc dccrctum aliud quid addit, nifi cxfi- ftentiam. ContraftquidDEusideoprAfcity c^uiata* U volmt.tum DElvoluntas rti nathram pofMem reddit, nihil igitur aJiter poffibiic cft, quam uti DEus voluit , quod fummam ncccffitatem introdu- cit, qu2 incoponitur, utaludctcrminadofuim- poffibilis.
^ Nunc demum probabimus , quod univerfalis gratia in Leibnitiano fyftemate non folum lociim in- vcnire poffit, mi di^Sum §. 6S2. fedetiam REVE- RA| INVENIAT. Argumentum mctaphyficum hoc cft : qui, duobus boni5,pluribusvc, propofitis, wajus cligit,i,e.opdmum, isOMNlAwr/^vo-
luit^
jitt 9ftimus mundHsparticgrAtiam includat. 377
luic, quariindara vcro circumftantium rerum coo- curfu impcditus , in majori folo acquicvir. Quod nifi ica ciTet, nulla ratio vcl fingipoflct, curnon €X a:quo elecy^iffet minus bonum, quam majas,majus cnimanteponendo deciaravit, fe eousque bonorum dclcdu omnium progrcfliirum fuiirc, quousque fuiflent cxhaulla , (i per res alias obflantcs , i. e. ob rationcs fublimiorcs rapientcrpotuiflitficri. $. 6%6. Non cft cur dicas :' eo ipfi^ ^«od omniaJmHl bo^ na impetrari ne^ueant^ fapientem, e^Ud omittenda ftfn^^ velle non pojfesntfiflulte volentem cognaverimHs .• n a m fi fapientem dccretoris voluntatc , qua optsmum, cum omnia non po(Iint,anteponitur,3dliucin omniji bona anxie ferri dicercmus : bcne iiscc objiceren» tur ; fed id non fpedat ratiocinium : verum potius» decrccori^ voluntatis ^ ^uaoptimum^ (t^mnianon fotefi^ eligit^ nKUam fHndamentum fore , niji conci» piatur volHntasincMnzmi^XXCcAtnSf eadem^ne tendensy Juxta HnittscH/us^He menfuramy in bona omnia & fingula»
§. Ciy. Concinit Lcibnitius, in caufTa DEI aflTcrca : Un- ide patet volnntates etiawantecedentesnonomninoir* ritasejfeyfedefficientiamfuamhahere^ etfi^ ^uifjje' EIhs earum ohttnetHr^ nonfemperfit plenvu , fed per concurfum aharum VBluntatum antecedentium refin- ^Hs^ At volunta^ decretoria ex omnihns inclinatorii^ rsfihans , femper plemm effeSium firtitur , (^uotief potentia non deeft it^olente^ uti in DEO deejjc ne^mtti I^empe infola voimtate decrstoria locum habet Axio^ ma : ^ui poteft ^ vult ille faciPy tjutppe cum eo tpf^ Jcientiam reqmfitam etd agendnm fuhposintia cemfrsm
Aa 5 /^^.
f 7 8 -^» optimus mundus pArticgrntikt^cludat ?
hettdendo jam mhilintui (jr extra aElioni deejfepona- tur. Ncquc vero aliquid felicitaci perfc(3io- niquc volentis DEldecedit, dumnon om* nis ejus voluntas effedum plenum fortiturj quiacnimbonanon vulc, nifi progradubo- nitatis, qua: in unoquoquc cft; tum maxi- mc ejusVoluntatifatisfit, cumoptimumrc- fulcans obcinecur. §. 677. §. ^88
Cum igitqr, volnntate inclinantey^,6%6 .DE^ m OMNIA bona veli!:, vuic certecriamquae non eligendu a te (unt volnntate decretoria^ i, e, vult ctiam non fatura. Cum vero Talus reprobi , non tantum in (e , fed ^ DEl refpedlu bonum iit , glo- riae nimirum ejus vciificriturum , vult ctiamhanc, fuo lenfa , eifi , ob ratioiia lu ipfo homine, fapien- ter, contra ordincm publicum . prxftari nequcat, $. 6S9.
Sap^entiflimus qiiidem C3,quac non futura cer- ti(rimc|u\Efcntic, vclle non potcft, ncmpequatcnus non futura funt, non quatcnus bona funt. Nulliw fpuituis facultate ratiocinandi praeditus co- gitari puteft , quin iimul in bonum quoddam fera- tur, fimul ctquciiiud uttalecognovir. Quindoigi- tur, duobu? propofiris, altsro majori, altero mi- nori, non una impetraMi ntrocfue^ ma jus eligic^omic- tic minus : nonfane minus prorfas noluit, (cd QM minus noluit, quacofnparatum cummajori foftpofmt,
$. 690.
nonum vero, qua mmus majoricomparito poftponendumjcft inccr non futura : itaque DEui
falutcm
y^H optimui mitndHS partic.gr at!Am incfudat} ^79
/alutem v. g.reprobi, noluit atiqae, non q:ia efti bcnum , «iha e(lfdnsinfe,ftd cjua cum majori > comparatfivthoney (c. cum Gonftituto ordinc rtfipif^ ccntise 8c fidei, quam culpofe neglexit, obpriva-. tiim hominem reprobum , non temere mutando , bonum cft minus. Vult iliam (alutem reprobi DEus utbonum, nonvulcw^ wj;7»/^o»«w>ma- jon , nempcconftituto reiipircenti^ oidini , ccf- furum.
§. 6^1. Mera, inquis, harhara VelleitaS , inanis abftradio » Velic DEum aliqmd qua taU, idem tamen noUe, ijua alio exlatere velutfpe^atHm, in- digna hac non minus DEO , ac vanafnnt, Bona ver- ba qu^fo I Ad priusrefpondetLcibnitiusin cauira DEl aderta § ^5 . FblHntasdinttCtdcnsomnino (c; ia efl & pttra , non confHndenda cum Velleitate , (ubiquis veiiet , fi poffet, vciletque pofTc :) <\h& tn DEum non cadit, Tendit antem Folnntas ante- GCiisns in DEo adprocurandum or/me bo^Hm,& ad repellendHm omnemalHmy(\HatenHS tahafnnt, &pro- portione gradus , ejHO hona malavefum. Qnam (e- ria antem hac volHntasfltj DEhs ipfe declaravit^ cum tantaajfeveratione dixit yfe nolU mortem peccatoris, velle omnesfdvos , odijfe peccatum.
§. 693^ Quodfi fortc vanas mihi porroexprobresab- ftraaiones, quibus DEum EANDEM REM DU VEaSO RESPECTU volentem & nolenrcm fta- tuam : vitio mlhi eas verti nolim, Nam 8c dif- lentientesa DEO EUNDEM hominem quodam rc- k&^ix odio habsri, alio amari contendunt, 6v' vf-
^^^ yin optimus mHndtu p.trtic.^ratiam includ^t}
<^c quidcra : cundem homincm ut Uhe h£red:taria infedum Dfiopcrofum, utpnemerito clcclum, cunclcm Numimdiledifliraumaffirmant. Quidni igitur vere dici ^offittidembofjumyqtia cft bonum, feu quatcnai ponic aliquid in rcrum narura,a poten- d DEo praeftabilc, v. g. faluccm rcprobi , De$ eordiejfe : qttatems vcro ca fpedatur in CoUiilonc cumbonomajori, quod cxclufurum cflct, G pr«- ftarctur , d D£o prdtermttti ?
^t emm vero qma tamett , inquis , pro hon$ mn futnro , per majus bonumexclHfo^ afe impetrando , DEusfacerefapienter nihilpotuit: illa certe mluntat w«?r/i velieitas ejibarhara, quam tamen amoliri i noftro dogmate cupimus, Minime vero. Voluntas DEI etiam pro rcproborum faiutc facit mulca. Nifi cflim benc cuperet OMNIBUS , non clegiflet fy- ftama oprimum ; Conccntus eo , in (juo & paucio- res fcrvati cfTent^
S. 694.
Itaque, (i placet , ad fcquens argumentum ap- plica mentcm. Qai tale clegit optimum fyftcma , in quo NEMINI, ne echnicis quidem , facul- tas dcCn,iiv^maior,propior^ & naturamjupergref fajiveminor, remotior, ac p^dagogica A^cMnm^ di a:ccrnam pernicicm, acpcrvcniendi ad falu- tcm, is, opinor, tc ipfo judicc, in OMNIUM procurandamfelicitatem^ etiam fereuntium, exflitif pronus : atqui , ex Viri illuftris mence, de DEO pnus vcrum cft , quod ipfius verba docebunt : noa igitur Lcibnitiana MVNDI OPTIMIidca parci- cularcm 15EI gratiaai infcrt.
^« tftimHs mundw partic.gr/itUm ifscluJat, 3 S l
Cclcberrimi Viri vcrba h^htnumerimfhilan^ thropia DEI umvirfalis.feHVolHntas Calvandi omms cx auxiliis ipfis clucet , quA OMNIEUS , etiaTn NB. REPROBlS,fuffiaicnda, iwoperfdpe abua dantia prdftitafrnt, etfi in omnibusgratia vi. ftrix non fit. Qu;d poterat his dici luculcn^us: quid cxprcdius, quid difcrtius? §. ^96.
^ Vulc igiturDEus falutem reprobi intcr gences, cui quippe auxiiia patent,paedagogicaf«i^r;^, fedvsxvitXi certa, i, t.facerec\tiantum naturapoteff & extraordinaridgratid , fidem in Chrifium ingene* ratnra , effe certnm. H«c enim cft Lcibnicii fcnf tcntia > ut cxcaufa D£I afTcrta $. 1 1 x*patec , cui adj dc fupra ^^66 1»66%. Vuk DEus porro omnium,qul intcr Chriftianorum coBtus pcreunt/alutcm, quibuf utique verbum D£I 9 cum viribus divinis conjuB« dum, plus, minuspatec.
Nec cft cur dicas : gratia fi ffiffclens datur : cur cfFeclus non fcquicur 1 rufficicns cnim gca* tia asftimari debec cx viribus, non cx CjfFe<3u. Gratia , quae dacur , omnts cfficax cft, licct , pro- pcer obftaciiilam , non femper fit cfficicns. Non diffcrc giada efiicax ab ejficiente ^ difcriminc in« terno^ fed cxtcrno cafu : quod, quiilliobcx ponitur, huic non ponatur,quodeadcmgratiaia efiicaciafHhfifiens yC^confecHta effe^iumy illinc pcc majorem hominis malitiam magis iimitata factiz 9 quam id fad:um hinc. Vid^ vcrba Leibaicii in cauffa D£I afteru J« 12^* QffodverQ non femper fa*
^4
^ 8 1 Jin optiniHs mHvdtfSpartlr^^ratiam iticludat}
5fa Jint, qH£ DEns gratia, aHxiliis volnit , Htiqde repn^nantt hominHm malitiAattribHit, Haeoiilc» '
S. 69t. ■
Cratia poicntlx tikeai(\tm cum^ratia cffo- dus ; ^ratia nt ^oRiS^ gratia UC veiis , non dif* crepat agratia UCCxiequanS, nifi in eo , quod tlicra magis in iniquicate detineacur, alcera t\on^ c^\mdaltera mHnitiorem a prava volnntat^l aggerem Jibi oppoJitHm inveniat , uc incra mcrara jfuana efiicaciam cogatur (oik^iiH^^iL^y alterattonitem^\ ut prorumpere^ inquc animam divinas profundcre virrs poj/lt*
i. 699' Qmd igitnr gratia aliaefticicns(it,aliacan- turtieffieax, di^Hkuta eventu a repugnantia pcn'* clet, qua homo graciae liberoarbicrio Jimices pcn c^ idcoque fe, ctira gratia IPSE determinat. Nec enim OEus rebus, quas vcl prima creatione coa- bidit , vti etiamnum redemtionis eflicaciapraeftar, terminos^^rtf Jive filet^ five poccfl: , pcr ca , quac cvidemiirimc probavi §. f 3 8. yj^. 54J.^fOrf 6cc. 5^1. Uti re« ex SE \VS\S hzbem^ut primo/jnit£t i. e* ab aliis diftin6i:as fint § ^^^, Jecundo ut fini finntae TALES. §. 547. ita quoque, uc liic fit re- probus , difiinEtns ab eledo , quatenus ita diihn- guicur, i. e. his hmitibuscircumicribitury id nott aiiundc nadus cft, nifi cx SE IPSO. 5. 7CO. Cumigitur a tua rcpugnantia pendeat,fi penes= te gratia efficax tantum maneat» ncc fiat eliicicns: $4<^99* ultcrius quaeripofteft, pro rite intciligcndj CJNiVERSALl diviaoFAVOREjf^/^r alter,permit'
tenti
\An oftimtismundusparticgratiam includat? 5 g |
tente DE0,gr4ti<e accept£ ohlHBctnrj alter vero nou item fRcfpondec Vir celebcrrimus : £(Iais de Thco* dic. §. loo. Ainfi lc tout revient (ourcnt aux cic- conitancesi qui fonc une partie de renchainement dcs chofcs. Uy a uneinhnitcd'exemplcsdespc' titcs circonftances qui fervent aconveitir, ouper» vertir. Ricn n*eft plus connu que UtollelegeSfCC.
jj. 7»i- Idcm in caufTa afTerta : §. ! 3 8. THti[fmHm efi fiatnere omnes kominesy cumfint jpiritHaliter mortuif >£QyALlTER efe,atnon SlMlLlTER malos. Jta- ejue pravis inciinationih^s dijferent , evenietque ut ndiferantHr^ c^uiper feriem rerum circHmfianttis fa* VorahiliorihHS objiciuntur , in quihns minoremy certt in exitUyexerenddpeculiaris pravitatisOCC ^iio n C tn non dicitiNECESSITATEM) majoremque grati» recipiendae congruae anfam invenerc.
S- 701* j^tiquando evenit tamen , pergi^ idem > §,119. HtDEus contra maxima ohfiacHla^acerrimamqHe oi* ftinationem gratia ilU triumphatrice utatur , ne di eiuoqHam Hnquamdefperandum putemus , etfireguU inde confiitni non deheat,
Dio ramcn funtdubia, nequiddimiec*r,qua5 mc obliquarunc olim , ne his vctbis , nondum ple- ne^ pderaris, a(Ien(uni prasberem. Altesuro eft: /r exrerum^ liomines circumftancium cxtrinfccus, concurfupendety us alccr majoris maiitiac , alccr Vero minoris contumacise excrcend» occafio- ncmn?.dns, iWiliC grati^z efe^um (ufflaminet , hmc »o;i4mptdiat u«r DEus ^ hcrum evvntuum
mulro
I $4 '^^ optimHs mHHdusfArtic.gratUm inclHdat }
multo sntc gnarifiimus , homines non tali evfniHtim irdtni infermt , in quoomnesfuifTent, minorima- 1/gnitace gracias eifedtum admifTuri? Hoccine non eflPARTlCULAREM fcaari/^t/or^»^? Oninibus darcvires, periculumevitandi, fcdtamcn, non Oir»nes ejusmodifacorumordiniobjiccre, inquo vires exercere velinr. Si fcria cft UNI VERSA LISGRATIA, cur inter homines didinguit? Car alceci occa(ioncm praebet acceprasvircs<«^^i^frr»i vclit, alteri, «inolicf
§. 704» Qtias obiter audita fpeciiem, accuratitts expcn* fa , nullum robur habent. Si^ qui funt Abfoloncm rcbcllem fecuti , Ifraclit^ > Davidi idcm refpondif- fcnt, quodtu, bencv.Lcdor! nobiifortc§. 705* opponis :Jiquomodo, tua cx fentcntia, Ifradicis^ haeC cxprobrantibus fuiiret occurrendum?
$• 7of. ^
Non difficilc enim erat , Ifraclitis rebdlibus „ tiiam orationem $.705. fccucis) culpam fcclcris a fe avcrfam transferre in Davidem. Oportet Da« vidcm non aequo OMNES fubditos amore com* pledi , qui noftrae rcbellionis prudcntiffimus asfti- mator, nos ci cvcntuum feriei objccit, in qua praevi- dica fore^ ut, ccfi omncs rcbcliioncm cvitandl vircs habcant, tamcn non omnes vclint rcbel« Jioncm declinare* PotHijfet nos Davides alii etfen^ tHumferiei ohjicere , in ^hm rebelUonem nonmodo po- tuiflcmus, fcd voluiflemus cavcrc : Sifbiti AperfeijueHdo regni jnre ceffaffet^ fi jHraimperiireli* fHiJfet Jponte j^bfoUni : fi fe contnltffet aliorfHm , nei fkrmatHliJfst^dvtrfmfrofriHmJiliHm: qu«, &alia
fortc ,
"^An opiimnsmundui partic.gratfam includat ? 5 %^
forte, fi a Davide {lircepufuilTljrc, civil^^i u^r ios bellum nequgquam exarfiHer. *S/ *i?^«o Davides citn'^ Uos amorf compk^Iitur , r/;^r r.onidegit y Ut pocuit t exquofecucumfuifrec, ut rebcilioncm noluif* feaius?
§. 705. Quidquid hcic pro defendei?doDaviderefpon«^ dcrimus, & pro wndo cjus^qualiin omnesfub- ditos amore : idem qnoqne refpc^fifm nit pro Itbfran'» da &h illo dtihio §,70 5 , DEi ff^^^ci u D i verfali. JP.va /»«/, quae expiobrantibus hjtc rebellibds fatisfacere debcnc* Ahctuiri^ ctJiDavideshhgretalsmeven'- tuumferism elegerit , i^ quaprdvidit^ fore^ m iili re^» heUandi (int captaturi occafonem: tamen iikDavw dis dclcduj, iiiaregis ai^jo nallam confccleraris nc« ceflKatcm impofuic , at non poruifrsnc- , pfsftquam Rex jus impcrii ^ crfcquebstur , non rcbellare: quin potius libmimc adhuc rcbcilarunc , ne dicam, pctulancer: nec illa occafio peccari veltancillacx- cufarioeft» METIMUR CUIPAM VIRIBUS ALIUDAGENDI, NONOCCASIONElNNOr CENTI , quara tcrtius prasbsc.
§. 707. Altera refponfio harc eft. Fecit DavfdcS pro fuo jurc. Qui verofuojureufus, alterioc* cafioncm peccandi pra^bet, iicet multo ante incclli* gaf, obeam aiios aduros iniquc, j/ccrtenuHani necejfitatem peccandt tllij ohtrufit , nec ob iprs^ari po- teft, tanquamis, quiaiicmorcinpeccaturosfuerit animo. Parces officii cgo explens , fi aliis provifam nefarie sgendi anfam dcdcro, nihil camen viciimca aclio habec.
Bb $.708.
^fi6 ^*f optiwui mundus pdrtic^ grAtiam imctHj^t ?
§. 708. Atqni hsec maximein DEum cadunt, optimi (y* ftcmatis delean , i. c* fui juris ufu (fas eft quippe opdroum a DEo digi ) occafioncm quidem com* pluribus daturum, ucgratia, cum polfint , uti nolint: fedquisidNuniinivertetvitio^ PrimO enim, uri §. yo^.diiStam, fufficit, horoinespollcrc viribus pencuium dcchnandi, partim pasdagogicij^ partim divinis & coelcftibus: deinde ^ qutmad- modum §. 707. monui , ider^t veluf officii , aC divi ni juns , i.c. hocSIBI , ofnmHmofficiorMfnfoH* ti dehebnt DEus , ut jus opcimi ryftematis perfcquc- retur, ct(i praEviderit, forcpkfosqueinhactcrra, qui in illo fyftcmate mala perpctrandiiinc penfatu« ri occafionem. Suffictt , id nullo fuiilifadura fato.
Particularisgratiac, ac cJedtionis, conditionibu^, ab cle61o defumtis , foUitaE charader falii ncfciu* cft, ut, (ju% (rrmta exctdant ^ non poffim nott excide» r#, Ht, (jfit eapoctuntur, noupojftnt noH pottrt, Cum» prtmum vero^ quidquid difcriminis cft , exejuadam tontumafta pendeat t libcrc contracla ; ficuti j/70^. fimuiicaquc, quipc^carunr, ctiamnon pcc- carc potui/rcnt , quod dc Leibnitiani optimi mundi incolis certum eft ; per §.708. profecflo ctftat fatumg fcftatopiniogratiae, in unos tantum confcrcnda, w^walccros, cvancfcitdenlquc, quidquid partium ftudia redolct , omnis pcriculi caufsa rcvoluta in ipfo5 concumaces.
§ 710.
jii gmm vero, ^ut uoKjo.umt inqvits, prafiadl
opwrari,
JlndptimHsmHndHspayticgratiamific^udatt 58^
Opcrati , verum ittam tefte Paulo , ft V'cilc> i^ non- dum OMNES aequo complexus amore dicipoceftj tam ctfiviresexhibucritjuchomincs poflinri prius gentium Dddtor ceftatut Phil. x. v. i j. £4 Cuni enim noti folum a DEo rcpeti neccflum fic , perica- Jum declinar^UtpofliS, vertim eriam ucvelis, he<?rero, tcfte experientia, quicunquepefltimeuntj tantum flnt conlecuti, Ut Velint fibi prorpicerc: tnanifeftum eft, eos hanc gratiarh , qu« maximc iieceftaria tft^ Ut velint j a DEo hon impetrafTei dcnegatum igitur elle,qu6 cateread vitam setcrnam Donpoflis^ idquodargUiii^ntoeft> tnifericotdiani D£i noii pcrtinere ad univerro^^
§• 7ii* ...,^ .
Ambiguitas hoc dubium peperiti Td vell^
tenati [amjam fanciifiGatum utique a DEo eft: juxta Phii. i.v. ig.atfo velle^o«2<«i/fibi relidij quo in medtapadagogtca fertur y prout ['Oted:, ac dc- bet , vel rolis nattn^e viribus patere, (upra deprae- dcftinatione luclilenter docui^ In tua utique po- teftate cft, Vcllc DEi verhttm inpuktco cmu andtre^ tion Vclle audtre: VcUe id aHdttum meditari^ Hon Vclle medttari: VCllc infitis a natura lumi'' fiibus ohtemperare^ pro vtHumfiatHraliHm moduloi lion velle obfecnndare, Id ita vcrum eft . ut fi ne- ges^ nec profanosfcriptoreSi flnecGelcftii 6c ila- luram fupcrgrclTo poflisiegere, acmedicarii auxi* lio. Quod nemo facile dixerit*
§. 71A. Si veto haecfecetis, futurum, iit gratiaj qu«5 CUm verbo conjun6la , ahs^ne omni tuA in partem tami QferisventHra a^tone , te afficiac, intrCC^ £b 2. tefin-
5 8 8 ^n epnmfts mHndHSfartiC.grdtiam inclHdat ?
refingac, at^ut ad divimm reducac frugcrn , &C©nfcirore5 cclebrcs doccnt delibero arbitrio p. 6ji, ubi vcrbaitaincipiunt: etfiautemHtrHmqHe: &c. & ipfa fana ratio didat / nec enim DEo nos emen* danti cumjlipitibns d trmcts res efl : effet vero id ita comparatum , fl te traheret , flve legeres verbnm Jive mn^ five meditareris^fve non : vd fi te obtorCO CoUo ad verbi meditationem divinltHS raptaret, Cum igitur in omnium, etiameorum, quipcrcunt, poteftate naturalific, poffe medtapitdagogia VcllCs nonVcUc: &c,quamvoluntatcm,juxtaformulara i Concordiac p. 67 1 . certi/Iime gratias cfFe(5lus fecuta* ruicfl; : facik cft ja dicatu, reprobos omnes, illis rci bellibus Davidis, /. 704. muka licct ogganienti- busfimiks, nec camcn non potuilTe pcuculum amoiiri.
Intcr ea dabia , quibus olim me occupatum fuif- fc §. <^o 1 . 60 1. profitebar, §. ^o 5 • altcrum hoc eft ; SiyOfti opportHmorttm ei/entuHm erdim a DEo inferHn* tnr , minorem 9 certe in exttn , malitiam exerendi
eccajionem > majoremqwc gratid reciptenda anfam noHctfcHntHr : confe^Hens eft, extrtnfecas tUas opportH^ niiatesgratiam DEi JHvare , tmmo ei addere pondns , Jine qHoeffetlHm adipifci gratia non poffit; qnodmhtt aiiudefi^ fnam res externas Hltra poienttjfimam cxtol'^ Ure DEi cosiefiem operationem» §. 714. Accedit huic dubio nova confirmatio. Nam fi ex Leibnitii mcnte /. i j^. in caufTi DEi aff. <W«- biifm efl, tn rationes eligendi apnd Sapientem ingredi ! eonfiUeratmm fHahtofHm objtlU : fane naturabs ob^
ie^iirHfn
j4n optimus mHndus partie^greitUm iftelttdat} ^ g^
jeElorum dijpofino plftrmum adfklutem conferet'. qua fentefitia ftante y PellgianjTmo lata utiqucporta apcritur, qui femper in capitalibus chriftianaj plc* taris peftibus numcratus eft.
§. 715. Primo dubitari non dcbct, fi de divina ad gloriam letcrnam eJeftionc fermo fit, Leibni- tium null^m aliam caulfam obje(5i:ivamadmifi(re, <juam talem, quar obje6to pcr gratiam ruperioris or- dinis a Spiritu S. indita (it, i. e. fidem. HocIq- djcant claridimcvcrbaViri cclebris,qutbus§, 138. fignificat, omnes homincs eiTc fpiritualiter mof tuos , scqualitcr , ctfi non fimiiircr malos. Mor- tuus vero,qua talis, nifi acccdatvita, haudqmd* quam habet, ob quod a fapicnte cligi po^ir, Matth» ±3. v. 5 i. Omnis igitur eligendi ratio extrinfecus de^ mum addi , adeoque vita qu^dam (quas t[\ fides) coh'* ferri debet in mortuum^ qui ex tua fcntentia talis cft, ncctamen non cligcndus.
§* 71^. Sccundo, [i de cledionc ad gratiam (liccac ira loqsij formfiturqusftio: i. c. fi cxaminemus, cur, in tanta prjcfidiorum gratia; copia , alii fidc madentur, aiii non ? cum idoneo argumento nc- gari neqoit, etiam hujus, utitadictm, elcdloni* dari rationesobjt(!^ivas, quzuti fpcciatim variant, ita in eo tamcn omncs gcnerarim fimiks funt , «t alrus psdagogise adrainicMla rsfpaat, altcr ad- hibcaf: hanc folam quippc nonrcfiftcndifaculta- tcm hominis naturae viribus relinquo , qase pofit* in co eft, ut ad verbum DEIpoflitadvertereani- mum , idcmquc meditari , non dcfuturo cffc6tu.
Bb 3 J.7J7*
j §0 An optimus muHdus fartic-gratiam includat^
5. 717' ^ Obje6)tivas a variisrebtap^ircumdancibus petjj- tai rationes femper prsfto eflc , quando alius fidrrn concipic, aliusnonconcipit, tam certum eft,<juam qued ccrtiflimum, Tyrii & Sidonii Evangclio pa^ l^uKTinf , fi incoluiflcnt Capernaumiurbem. V^el foia igitur LOCI circumftantis conditio hic dcrer- minavit. Feteris Teflamenti complfires genteSyin tem^ pora Chrifti feunoftra fi incidiftenr, rcfipifcentiam, ipfo fai^o, teftificacuras fuiffcjnon eft,cur quisquam dubiret. Temporis igi^ut etiam ratio hic a|iqui4 valec,
§. 7i3. Quis neftit plcroy>qae Chriftianos , cthnicis fi |ifi parentibus , poUatoque idololarriac cultu fiim- buti fuiiTcntjin focordia & ftuporc, quo-gcntcs damnantur , fuiflc permanfutos. Quanci haerc- ditaria facra ad ingencrandam , polluendam , mi- imcndam , extingucndam , excludendani fidcm , pondcrit fint , in pratliminari difcurfu de cauftis dif . fenfias in religiofo cultu , docui, Plures (pccialio- res rationcs vidc apudJ-cibnuiumElTaisdeTheQ' dic^c§.|op.&c,
§,719^ Status ctiam varictas plurimum bic IntcrcMr* fit. NuIIa ratio cft, quainobrem hujus mundi bo^ pis sffl.ientcs, Chrifto auAore paftim, fidcm diffi- ^ulterconcipiant, quam diviciarum cumulus , quq ^nimi^vires, non obftante vcrbi monitu,ac(£lefti* bns retrahuntur , ad fluxa » caduca , peritura pro- pedicm. Terreftrium igitur rerum quatdam hiq riitio eft, ad (;oncipicndam(idcm« ^
AHopttmus mttHduspareicgratiam tKcludan J 9 1
§. 7ZO. Hinc rerum advcr/arum ChriftianUitTimitten- darum neceflitas , ut mentis vires pcrfgrinis inten- tx rebus ad vocem divinam magis advenant, & ad- vcrtcnces non praccludanc aditum opcratur^ gra- tiae. Hinc accendcndi prccum ftudii opportunirai ^b iniquiorc pendensfortunaihincaiiamulcapro- tefto oriunda funt gcneris ejusdem,
$. 7ai. His ita obiter rcciiacis, apparec,quantum ad ingencrandam fidem res circumftantes valeanc, aut fton vaiere poflinc. Qai dixerit, has opporcunita- ces ad ipfam gracias cflicaciam nonnihtl couferre, is perinde fentier, ac fi quis valvas ad augendum folis lumen facerepropterea fibi perfuadcret, q-jod, niii iis remotis , concUve dluminari non poceft.
Eft ha:c Viri cclebris fcnrentia : pronandac cnim §.138. homlHes Jfirltualiter ejje mortuos, 5cc, prifmqHe circhmflantiarfim fdvorahiliftm aliis mi- fjorem , aliis majorem exercend^ maliti^, & rectpien- ds, gratidL (C£RT£ IN £X1TU) ^rs.her€. Vcrba fanc harc mijufcalis fcripta , quid aliud fignificanc , quamrescircumftinces non pcrcinercad gratiaeVI- R£S,non ad ejus EFFICAClAM/edad EXITUM, cui quippe v«l obftenc, vel eypedicam relinquanc y uc valvarum remocio lumini, viam. l
Nunc demum cognofcitur evidcntms, qaid
deillo dubio§.7U ^i^' propofito fit habcndum?
Non enim rcdle ratiocinaris : pofitis his extecnis
opportunitatibus gratia accingit efFedlam , fubUtis,
Bb 4 no'*
|3 9 i ^n 6pnmus mmdus farticgratiam tKcludan
non acdngic rergoopportuniratcsillacperreeffica' ciam habcnt, auc ccrce graciae DEI vim augent. Fal- Jitomninohocratioanmm. Opporcumcares illx Hon func per fe efficaces, fcd efhcaci gratix non ob- ftant ; non habcnc ex Te vires , fcd Spirirus S. vires hic 6>c luinc admittunt : non proprie lorjuendo, flgunt, fcd agentjs DEI operationem in animos imperturbstam eUe finunt:
Scilicet externseopporcunltates, temperameft' %umhumani corporis y Conditio parentum ^ bonorum hujiis feculi copia velpenuria , Pafiorum dextcritas , jCEMPUS » LOCUS, aiia:qu2 complurcs commo- dirares determinanthominem, ideoque &c gratiam, lic diilinclo modo fic TALIS nec ALIA:nihilau- tem determinatum, vel diftindum efie poted , ni(i iit €x S£ IPSO , non concurrcnte DEI potcntia; per §.545. feq, Cap. I. appcnd. opportunitates illae limstant, circumfcribnnt gratiam : nihil vcro limita- lum cfTc potcft per DEl efficaciam , cum limites sriantur ex natura finita , qui , non qua finic3,y^^ cjua natara, a DEO pendct : utldcmonftraium §. j jS'. feq. Cap.L App.
S. ^ts.
Tempore & locorcsomnesindiviJuisdeter- ininanturconditionibusjindividuaenimTEMPO- RE 5^ LOCO ab aliis omnibus, iS«:fuxc!aflis, & alienr, rebus» §. f^^.diftin^auntur. Quod vero dencur individua, proprie di6t i, k limitatione tfl , per §. ^4g. hac iigitur individucE conditione* ni- hil operantur , fed operationem DEI circumfcri- bunc a:quc dcfiniunc : nihil igitur conferunt ad
gratiam ^
Jiu eftimui mundm partk.grAtiam includat ? 393
gratiam, fcd eam limitant : proindc PELAGIA* NISMUS hinc remociflimus eft. $. 726.
Ne dicas : Si^ilU externdt opportumttitei€jficaci& divini verbt nonehftaKt , fejuttur-y ah iis tolli po- tius^limices, non figi; minime vero: id po- tius indc intelligicur , Itmitatam hominumcapacita'. ter^^ (paffivo fenfu) fn aliis ampllorem, ia aliis anguftiorcm effc, & hanc Txpe ofcitantl?. contradamlibera: pofTeigitur alios fubircgratiam, alios , ob arifliores limitcs , libcrc interdum con- trai^os, non item. Nihil vero ilialimitaracapa/ citas , dum gratiam recipit , operatur, paficur potius Qmni cafu , nifi quod^ uno cafu magis pati fojfit (jHAm altero , plas rccipcrc qucar , quam alio : quidquid vero habec , aut r?cipit , a DEO habct & recipic.
§. ^27.
Hoc B!terlas'ut probem, fequentiutor ratioci- nio : aut DEus limicacam hominum capacitatem , gradu refiftendi definicam, in confcrenda gratia re- fpicic, suc non refpicic : fi non refpicit, gtatia vidcix femper ejusmodieric, utinquancacunquehominif repugnantia non majorcxfifttcqtiam in conatu ob- ludandi minimo : ira fapicntiSimus DEus hoc cafa adhibet Vires SUP£RFLUAS: fi rcfpicir,habcmus, quod volumus, nimiram gratia cffedlum cofirc- quetar pro capacicacis limitatx, pro opportunica- tum conformiutc , natura, acindolc. "*
§• 718. Hoc cH: contra gratiam, rcfiftendiconatu ma- |orcm , quam Di&nticntcsftatuun? , argumencum Bb s Vui
j 9 4 -^* ^ptiwus mmdus parti€,gramm iHchdaff
Viri cejcbris in cauiTa aderca. $, iig. C^terHmnom vide§y inquic, cnr necejfe fit gratiam , ubi effeSlftm fleHHm CdH/efWtftr , confe^fiti eumfemferjttanatura^ jeuejfeperfeeffeSlricem (hic non dicit : cfficaccm ; cfficax enim (cmper fua natura «ft: ) cumfieri ^ueat^ Ht cadcm gracix mcnfura in uno ob repugnantiam vel ctrcHmflantias effe^um uon confe^uatur , ^uem i« aho okttHft.
i 729«
Necvideoy pcrgic, ^uomodevel rationevelre' Vtlattone frobati poffit^ grattam vtBricem femper tan'» iam effe^ ut (juantamcunijue refiflentiam^ ^uantoi* iHHcjHe circHm/ianttarttm tncoHgruenttas effetfupera' $ura. SAPIENTiS NON EST SUPERFLUAS VIRES ADHIBERE &c, Ha^cnus ilU, $. 7}0.
Voluntatcm itaquc antesedentem non mcram b3rb.iramqucveUeitatem,/^^cfficaci(Iimamcfle, partim ^utagignat C0H/e<jueHtem^ $. ^S ^. parttm tjuia &pro reproits, periculum declinandtextmias opportu» nitates , fyftemati optimo addiderit^ §• 69 ^ declara- tum fuic. Quxritur crgo tantum CUi DONO DE* TUR Illa REPROBORUMOPPORTUNITAS QU>£ NULLUM EST CONSEQUUTURA EF^ FECTUM?
Atqui non dcflituta eft t^^dta omni. $«pc id nobif cxprobras ; an Sapientt/fmus intendit^ quod^ fenon cenfejuuturHm r certfffimepr^videtl Nondi- cam fapicntiffimos raepc multa facere, qu« effe<5tu cariturafciunt, modo uc facianc, quancumia lc cft, Intendimus quippe & ea, adqua: impe- tranda caDtum facimus } ^nantum cx officio liccc,
etfi
fcfi cfFedlum non recucurum cerciilinic iciamus, quod vclex fimili militisc prasfedi inte Jigicur ^- f S j . cafdcmmilitis, tideli horcacu S*6^^,averurt;f^^ni- 4eHtis , eifi non avfrfHmirtprAjagitrtt , chnUuu.V' fumquc cxemplo cognofcicur, qm Jhmmarr* ptr- fcdionem intpndcrc jubentur in hac vjt*. ^;<4»» fe mn impetracuros tnioaG mertalitate pr^ciare jmnt, Phil.3. V. i;?.
§• 754» 14 folqm hac vicc rcfpondebo. Qu^repru^ l)is fnon qua reprobis, Ted qua cum omnimundo amatis Joh,}. v. 16.) a DEO tribuicur gracia ilii- ihiffimp corpnacur, codcmquc duplici, cfFtdu; quoruni altcr cft» ut homo fit rtM?roAoy>??oi Rom. i. V. |. alcer aacem, DEum rcfpiciens , utprmif' forum ejfu veritas , judtcitejHe pnntas appareat , ut CailsIIio vertit Pf f i. v. j, Puco hoscffcdusjoq- ge prs^ilancifnmos ^{{i^
§• m*
Inrupcrabilis , quod detpracdeft : monftraviS. Ut $. Z87. feqq. difficulcas cfl: , quas advcrfariorum fententiam prcmit: aut (3 reprobi (non qua tales) fredere in Cbrtj/fiKm iuhentHr aut ko» : nen inberi ccn- $ra Matth. 28. 19. ?/, ui?i oh fidet defeclnm dam-* pati dtCHntur ^ ^Hptqtiot damnantur ; Jnh^Jturigtttfri fi iHbeMnr\ver<f^nec\tamen ulUipfts ad fdern viapatuit^ ftint dvattohliyvHoi, Q^idquid hjc Turrttinus rege- r<it^ quomodocunquefeverfet, quibuscunqueuta- tur cftugiis, efficit camcn nihil: namQUlFiDEl Vf AM SIBI PRi£CLUSAM HABET . EF TA- MEN FIDEM CONCIPERE JUBETUR , ctt ^v$^yrchhyv\\oi*
- 9 ^ -^* ^pf^^^ mmdus particgratiam includat ?
§• 7M- Altcr gratiaireprobh conce(fx effediis non mi-
nm pcriliuftris «ft. Non poflant judiciorum DEl puri^atem tuei i, quicar.que reprobis negant fidei ja- ruam patuiire, Cjuincgant, iprotummalitiafidem fuifTe exclufam , Tubftiituta fola DEI iwSo)c/«, fii/iad taiem /ufintit notiofsem coKffigiaHt , <fua omnu ac tota iK FGluntatcm DElrefolvatur^ m quidquid DE- USvelic, coipfo, quiavclic, conciuuoju- ftum fic.
Nam fi juftitiavoluntatcm DEI prscutrat, nec aliier DEm cjHtdpiam velit , fHam ^jHta DEOjuftum tfiy mn vicijfim : oportet juflitia, rsmoco hinc DEI arbittio, exSElPSAfit, qua^cunqueeft: nimirum Prommudo SUUM CUIQUE TRIBUENDI. Ubi vero cft fuum cujusquc, ibi objedorum 'convemeniia manifcftifljme refpicitur, in qu;£ ali- quicl tanquam SUUM cadere, aut non cadere pocel!. Nemini igitur fidem DEus dencgabit, nifi objqfto minus oonvenicnti (caliavcro libere fieri alibi pxohsLZutr)) nanmerenti) noneffictemiy non agenti: neminipcrrofidcm largietur, nifi (imili- Ccr Convcnienci, mn merenti^ non agenti, Quod ipfum nos contendimus.
Optimum k DEO fyftemaeleSlum fuofenfu, a fcn- tentianoftradiverfo, ettam dixiillos docere pojfe^ qui particulari gratias favent ; fed nemincm negare pof- fe, optimum a DEO cle6tum fyftcma, quin idem cltdionem omnibus rei elc61:ajconditionibusabfo- utam faciat , €xplorati(rimi5m eft.
§.757-
A» QftimHs MUfidMparefCgratiam inclndat ? 3 9 7 ^
^' 737' Non opcimum a D£0 mundum cooptatam, candrper finge. Omiffus igicur eft pr*sflancior. Ha- beat fc omifh bonitas ut numerus denarius,elc{5i:i ve- ro, ut quinarius. Malum eil boni dcfedlus. QHt cnm decem bonaffr^larepcfit , ^uinjHe tantum exhi" het y ts ^Hin^He reiin^mt , (^HOTHm omtfflo chm ex def. malutn (ic, walHm cmmunf igttnr DEw ^ utfri* mum mt^Hd konHm anteponit majori»
$. 758. Scd cum juxtaruam rententiam DEus, t\^6to non optimo Sy[lemate,malam camen admifiiTc non ccnfendus (it : idcirco ab hujus culpa libcrabitur vc'. idco, quia ipfc vclHntate fHabonHm facir, non in- VeniCj ita »r, fmd^md DEus velity eo ipfo^ ^uia, vnlty cofittKHo honHm fn : quod eft contra Axioma Cap.I. S. i. dcpr«deft.llabilitum; imo repugnac ctiam hypothcii , qua iingimus, voluntatem D£I fcrri in minus bonum> qood mlnus mancat,ecfi divij na: voluncads confequacur favorem,
§. 735.
Dicendum igitur cft, DEum ele<So mlnus opti-
mo mundo, habHtJfe JHmmamfacHltatem^ agendiita
absejHe vitio : elTc Dominumomni rtfpsdu fuperio-
rcm : nihilci exprobrandum.quidquid fccerit; idem
erga DEushunchomincmreprobare, absqueullo
clc6ti intuicu, altcrum ciigere pocerit, proeadem
au(5^oritace , quam habuic in cligendo non opri-
mo. SQd hasc paulo duriora elfe quis
non videf. De quibus undem
facis di(Siim.
PARS
39^ P4r</;. De Tbeologid.
PARS SB.CtJNDA^
Cap. i.
DE THEOLOGIA.
EXpendamus,quid Vir illuftrisdeTheo^ logia generadrn fpedata fenfedt. Pri* lilo quidcm de Scholaftica fic ei vifum fuit. „VclimViros dodos in hoc elabo. „rarc per partes,& cum magna fitThco* 9.1ogiaeSchola{lica;.utiiita$ in controveifiis (acris^ „prxfcrtim qux cumPontificiis intercedunt,ne quid j,dc Rcformatis dicam , quin & ipfa Thcologia po* ^,(iciva hinc illuftretur i multumquc auricondiium ^jfit in ftercore.Schulafticorum;optemcgregium ali-» ^,quem Theologum in hor um fcriprorum lc(5lionc ^vtrfatum illam polyhiftoris facri partcm fupplerc , ^,Scio Himmclium, fcio Tribbechovium aliosquc! ^,noftros quaedam de Scholafticis airigifTc ^ fic cor- ^ruptionem vera: Theologia? illis impuiafte. Santf „nc>n malc. Sed hoc ipfum refert difccrncre fpinal ^,a rcfts , ufum ab abufu , monete noftros» quse ca< ^.venda , qua: nun ncgligenda*
„Et ccrte funt in iftis aucloribus,(qUcmadmodufil ..ipfe agnovit Grotius) quac fcire valdc intercft.Sunt ,,qu£ ab aliis pro novis inventis vcnditantur ^ liccf „petita aScholafticis, ut illaCartefiidemonftratio »,divin jg exiftcmis, qus Aofclmo Cantuareof],intcr
jjSchola^
Caf.t. t)e TheotogU. ?99
Bfl 1 1 ■ - ■ - . ., , , - -•.
I jScholafticxTheoIogix fundatores habcndo,Hcbe- i,tur. Nupcrquidcm AbbasGallus, F.ydit, in j,Scholafticos dcbacchatus cft, & libro dc Triniratc >,«dito oftcndere conatus eft ^ prava dogmata et j,Schola in Theologiam fluxiftc. Scd male ipfi re« ^^ccflic ; nam ncc fatis vidctur intellcxifte Scholafti- 9,cos, Sc ipfepotius, dum Valcntinianos propugna* ,)Ce conatur , & locutionibus ucitur parum Schola« ),fticis, i* e. parum accuratis ^ in pcriculo fuit.
„Petavius in dogmaribus Theologicii enatraa* iidis fere circa Scholafticorurn cempora fubfticir^ca* ,,quc racione opus relix^imimperfcd^um, fucurpni j,cciam fi abfolviflec, nequc id putoThomaflinura „fupplcvifte, MagDiautem momenti forct.nofle au« jjdlorcs r€ntentiarum,& ftudia partium.prouc cujui- ),quenatio, ordo religiofus aut fad^io fuic# Ego jjfacpe vcrfacus fui cum Poncjficiis; fcio plerisquc ijconccmtum noftroruminfcdifl^e, quod Theologi* i,fcholaftic2e myfteria noftris ignota putanc. Si ,,quem vero his imbucumvidenc, UCScherzerumj »Ac. eum plurimum admirantur, atquc ciiaiil vcrcntur.
,,Scio vulgus licteratorum noftrotum alicer ju- jfdicare, prsfcrtim eos, qui fcdancur erudicioncni ,,quaadam ((i hoc nomen merccur)quam per jocuni ^appcllare (oleo galantctD,i. e. aliquid fpccici, ni- »,hii aut parum foliditatis habentem, Sed taliun» ijfuffragia parvam habenc adoriratem , plcrumque j,criim fub velo qualiscunque doi^rinae male te(5la „cralucet ignof antia-jhacrentcnim ad primam quara* ^,que difticulratem , fed valeantifti. H«cilieia i^HAnnovcr. p. 74. fcqq, Si 744«
^oo Cap, I. DeTToeoIr.gia.
§• 744- Quamvis igitur verba celebris Peliflonii ncn us- qae cpaquc in;probem , qux ita habcnt : Car la Theologie fcholaftique n'eft aurrechofc, quc la (iodrine de l'£criturc & des Percs rraitec par lcs urganes dc la Dialccftique & de la Metaphyfiquc: ramcn non minus cxploratum eft, compluribus Theologiam Schclaflicam njcvis iaborare, quo$ ftridim cx mente illuftris Viri tetigifTe fufticiac.
§♦ 744' Abundat primo Scholafticorum dodrina cano» nibus, quos vocant, Phiibfophicis, innuracrasad- mitcentibus limitationes , ita ut ne decima fa-pc pars(igQifi:arionis, quamverbapra:feferunc, vcra raaneac, locumque adinveniar^
§.74^-" . Audiamus vcrba Viri celcbris : Queties reguU
ift Htio vitmur , perdit officiuntfuum, Officium enim
reguUejU tranqmUure ammumy utctrtHslitincmni"
bu4 Ipeciehw fufojeEli prjidicatum obtinere, Quodll
reguUMent exc€pttanes^frujhr<tnedfunty (^utafidi
iilis mn poteji. Quod igitur vulgo jaEiatum efi :
Nullam regulam cfle fine exccptiot>e ,
mihi perinde videtur ejfe ac tUud: Nunc CgO mcn* tior, velilludScepttcorum: NJhilfcicur,nchoc quidcm , quod nihil fcitur. ]\iam k<ec reguU fe ipfamfimul prebat ac tmprcbat, Qtiia emm nulU regula pne exceptione , (^ hoc tpfum axtema efl regula^ tdeo ipfum qt4oe]ue non erit fine excepttone» Er^o ali^ua reguU eft pne excepttone, Q^a igitnr nuEA reguUfine exceptione efl , ideofalfum nuUam reguUti^ fint exceftiQne effe*
$•747^
ParsII, Di theoto^U. 4^^
. $• 747-
Interta hoc obiter , id pro certo h^bendum ^ igna^
tfi£t ignoranti^efue in di^lerio ifio UtihtilHm ejfe, Nam
(i in Gramaticti unde ortHtn hahet , cUm SanSIius ,
poJ?ea Scioppint regnlas tales exhtbuere , ^uarum non
datftr exceptio: Sed qHid^tsid VHhopro exceptionthus
hahitumefl 9 aut BlUpfis eft^ atn pieonajmus alicujus
vocahuli, Idem "yitium ^ in pkilofcphw vulgo re*
gulisregnat §-748.
Nam Ht CLyir, f»,jid» Scherz.erHS in ManuaUt
phiiof, prafatione monuit^ di6lacfu<idaminterreguia£
repofitafunty ^ua plures habent itmttatiQnes ^ ^uam
fxempia. v g. Qualis caufla, talis effecaus*
^uod ubimuitis dtflinBionumfepibus def^nderecona-^
tt junt , tandem tamen hoc recurrnnt , fciiicet : in
caullis univocis. Quidautem efl cau(ja univoca ?
Ea ncmpe, ubi qualis caufla > calis eft effe*
£lus, Reguia igitur fic concipienda erit : ubi qua*
liseaufTa, calis efFedus, ibiqualiscauira> ca^ lis cfFc<3:uS. SpeEiatum admiffi rifum teneatis ,' AmiciJ. §. 749.
Interea illas limitationes n&n efl opus r^guia ailine^ ft , qua ex aliis reguiis in eodem Ubro traditis aut tra* dendis per combinationem fumiimur , v. g* Qul promific, prxftcc, nifi prscfticetic ^ nili li- bcracio ci legaca fic , nifi compenfare poffic. Quid hac addere opus efif Per ft ex reguiis poflea tradendis confiant y & coacervantur h^c ratione tan^ tum inutiies rtpetitiones , (igrandcs libri* Vid. Mc« thod Jurisprud* p. ^5. feqq. §♦ 7fo.
Altcra Thcoiogi» fcholaftic» labespoGcaeftin C^c defini-
40a CApJ. DeTloedigia.
VcHniuonibui minus accuratis , quibus yei rynony- mae, vel mctaphorica: voccs , pro vcris rcnini noti- onibus , obtruduncur. Ita v, g. tns defintturftr $d ^uod hahet ejfentiam , praefencia rei y fer adeffemiam ejui in hce, Quafi vero dcfinitionis hujus vcrba Bon cflenc dcfiniti Synonyma, Sed uti prasfcntiaB genuina notio in dodrinis chcologicismagnopcre neceflTaria eft , uc exemplo S. cpuliconftat : Ica eo- dem negotio intelligitur, nihilopiscfTe in Theolo* gia fcholaftica, adexcricandaslites, qu^obcorpo- ris Chrifti in Cccna pra^fentiamcoortasrunc.
§. 751-
Prsterea pro rerum graviftimarum notionibus Scholaftici nonnifi vcrba dant, eademque meta- phorica. Sic affeSius tpfts funt animi mottes j cum tamcn motus vocabulum nonnifi improprie animo conveniat : Sic ohUgatio efl vinculum agendi , caujfa generacim, {\ eosdem conlulas , princtpium a cujus tttfluxu pendet aiiud j cum tamen ha: ipfss voces me- taphoricx nova explicacione dc fimiiicudiais appli- catione indigeanc.
5- 7P-
Illud eclam incommodum eft , quod Scholaftici
idcas, fi muhum pr^xftanc, nonnihckras, rariftt- iue diftindas , fiippeditent. Clara; func , quuni rcs non diftingaimus , nifi ia obvio excmplo. Di- ftiniSba vero idca rarionem reddere valec, qua ipfa rerum exempla continentur* Adiio quid fic , exem- plis quotidianis cognitum habuerunt, fed ejus di- ftindlam idcara non volvcrunc animo. Ncfciverunt, quis fit illc charadcr , qu6 omnis a6lio , quia eft adio , dignofccnda v^nir. Nam qus eft , quasfo , m% , quo loco habenda hxc iiloium defiRirio ?
Pars It» Ve fkeoic^id. 46$
^^io eft , ^na fOtentia agendt deducitur m utiHm. Aut ha^c dcfinitio in pliralcs duntaxat a^quipolicntc* tcfolvitur^ aut^ li rnultum prasftat , cbram ideant txcitftC) loco diftindlaj, ex quolibet cbvio ricempld zdi\oti\% haurlcndam * vel i viliffimo Ruftico * qul dcfinitionibus non indigct* Atqui at^ionisgerma» Ua idca petncccffaria cft ad inveftigindam fubftan*. tiarum naturam , idcoque animarum imrnortaliti* tcm I quas in pctpetua agcndi vi pofita cfte folct.
Quprum Schokftici (^c/km^hitai cauflait ignora* rtnr, eorum nomina pro veris ratianibus allcgancesj dd pocenciam fadi nudam plrovocaruntft Siccaufra^ cur magtics fcrrum sttrahat * jn poccntia attrahendi coltoCata eft : Sic tacio ^ quaiT^obtcni cert^ plantsfi Certis vet inimicas vei amics funt^ iii qu^dam Anti* pathia feu Sympathia ab illis quaerebatur, nullo mo* do do^ioribusfad:is,qui hacc vdcabula audiverunfi Ab operatione cnim ^ qua: in (^^it^yXm quolibeg occurritj ad potentiain opetandij Valcre confc* quentiam , vel impcritiflimUs quisque , absquc phi* tofophiaBoper^, cognofcic. Non cft igituri cue hic obfetvatione ttadita^ nos tationemfa£li ihV€« ftigalTe, putemui«
Uti Theologia fcholafticadefinitionutti ieeiSfa* tatum inopialaboratj §.7(0. (ic divifionum innu» tncratum copia fuos Jedtores opptimere videtut. At vefo , qusc diviConcs accuratis definitionibus noti fundantur, eaj non magnoperc in fcientiaturo cUrfu inferviunt. Divifiones determiuant fpecialibus qui* busdaro dcfinitionum latc patetitem amplitudinem* Quodfi autem^campuniipium nonrc^ecogDofcaij Cc % ttiuUe
404 Caf, A De Thiologia,
mulco minus vacias cjiis fe^iones per flumina, mon^ tefy Tias, flgros &c. diAingues.
$• 75J. Quid de horrcnda vocum Scholafticarum bar-S barie & obfcuritatc dicam ? cum plcraque vocabula vel plane fignificatu dcrtituantur , v.g. totumejfe i« eto loco , ac totum m ^naliifet fAvte loci , flcc. &c. vcl adeo obfcura (int , ut iis auditis , pencnihilco- gitare liceat; v^g,transcreatioy traKsJuhflantnitio^ forma intentionaUs , frdctjio obje^iva , formalts , 6c quas Tunt aiia complura monflra gencris cjusdcm.
§. 75^- Neqiic tamcn ita rejectanca eft Scholafticoram Theologia , quin , quoniam adcurationem doccndi fcmper funr fediati, plurimae remancant veritatcs folidar, iingulares, a rcccntioribus negleds, & ad ufum fcientiarum myxime adcommodanda:. De qua re ita porro Vir illuftris : On peat meme dirc, quon y remarqueroit quelque propre dant lescennoiirances. Les Orientaux ont eu de belles & grandes i^dces de la Divinitc, hts Grecs y^onc sjoute le raifonncment > & une forme de fcience. Lcj Peres de TEgifc ont rejctrc cc qu'il y avoit de mauvais dans la Philofophie dcs Grecs j mais lcs Scholaftiqucs ont tache d*empIoyer utilementpour le Ghriftiamfme ce qu'il yavokdcpafrablcdansla Philofophie A^% Payens.
J*ai dicfouvent, atirtim latere injtercoreillofcho* laftica harhariei^ & jc fouhaiterois qu*OD put aou- vcrquelque habile homme vetfe dansceJtePhilo- fophie Hibcrnoireou Efp-.gnole, quicuc derjncli- fiation (5c de la capacite pour ea tirer k bon, Je
fuis I
Cap. /. De Thedogia, 405"
fui$ fur qu'il trouveroic fa pcine payce par pluiieurs bclles & importantcs verirez. II y a eu autrcfois un Sui/Tct, qui avoicmathemacisedans la fcholadique, Ses ouvrages (ont peu connus, mais cequej^en ai vu m*a paru profond & coniiderablc. JuIesSca- liger en a parle aveceftimc. Mais Vivcs en a parlc avec mepris. Je me fierois dVantage a Scaliger » car Vives eroic un peu fuperficiel. (a) Ca) Rcc, T, II. p, iy7» feq.
Quantas lites inter ccleberrimos Galliac, Bclgii, & Germani» fuperioris viros de via examinis & aa« dloritacis oit« fint , difguirentes , utra alterijlt an* tepMenda / valde tritum cft. Allcgabimus quacdam cjus litismomsnca, ut eoredbius prctium dcciiioci Viri illuftris ftatui poflir. II n*y a point d*hommc qui fe puiile faire inftruire par cettc voye d*examcn, fans s'afsufer cn i. lieu fi lcs paffagcs dc FEcriture, qu'OQ lui allegue fonc tircz d'un Livre canoniquc. z. Si clles fonc conformes a roriginal. j . S*il n'y a point dc diverfcs manieres de les lire, qai en af- foibliifcnt la preuve. vid. Nicolleprejugeslegici- meicoMtrelcs Caiviniftcs chap.XIV.
§• 7J9. ^ . ^ Uti haec difficulcas a viris eruditimmis fummo ni- fu cxaggcracur, & variisparticularibus modi$,quam ficri poteft , (peciofillime exponitur : Ita cara rnalo rccitare verbis cujusdam ncrvofe & clegancer rcci- tantis, quammcis; Primo quidemrationcexamu nantium fequentcs difficultaces nobis objiciuntur. Jl efl: a cramdre <jH*tl ne seleve un tiers partt , ^»^' enfetgnera que les himma ne fant en c»ndutts a la vraie Rehgion, m parla voie de i^Amonte^ ntpar lavote Cc 3 df
de PexamcH « ihms leg unes par Irducatiett , les atftrt$ f4r la gracf^ L*educationfans lagrace & fans exa • wevperfHode limplement* Lagrace avec CedftcatioH^ 5^ ^u^l^uefossfans i^education ^fans ex^mn fuper^ fictel perfuade faluf airement^ Gratia Detfum^ ijuod fum , dott dire cha^ue Orthodoxe - Jefuts orthodoxe P4r grace , ^ cela non poim de moi , ceji le don de jpieu nonpoint par mei osuvres^ par des recherches^ far\ des discujflons , afin ^ue nul ne fe glortfie, Que Pe^camen foit facile , ou du moins poffilfle ; ^titl fott pialaise ou meme impoffthle , une chofe efi ^res certaine) %^efi tjue fsrfonne ne ienfert^
l^ plupart des gens ne faventpointlire : parmi cettx c^ui f<nvent Ure/a plupart ne Ujent famats les puvrages des ^dverfair&s : its ne connoijfent les ratfons 4e l^autre parti que par les morceaux ^H^tfs en trou" %fent dans les Ecrits de leur Auteurs* Les moreeaHx m reprefentent ^H^imparfaitement ^ treifothlement (ci droits du pani cmtraire^ pQur connottre laferce des ohjeBions ii fatit les conftde rer placees dans leur ^yfieme , liees avec ieur prineipesgeneratix , (i avec leur confe^HenceSy (fiettf^ dependa^ces* Ce nefipoint donc e^amtner les fentiments defon Adverfairey quei de compayer Jimplement l^ reponfe de nos autettrs avec fohje^ion ^uhls raportent j cUfi /uger de lafirce d*un$ ^me par les feuis effets qtt^elle peut prpdhtre etant df tachie d^fn machtne^
Pour ee ^ttt efl de DoSfeurs tfui mettent leur n&s
da^s ici oHvrages de l*Adverfaire , iis emploient tou*
tps (es forces de leur Efprit , non pas a chercher , stl
^>r^/^^, m^fS iiTMver^uUl a f9rt ^ (i achercber
inven-
Cnf, L Ve JhediB^ta. 4« 7
nvemer des riponfes, lontes les re^njes e^ptUs tn^ ventent leur pareifent honnes , pdr ce , e^tiils ne fe defwtjamais deUforteperfHa/ion , qn^d efl heretiifHe, 1 CeU H$n pltts nefanrtit eire nomme examen ijtiayufi* vtment, Ln premtere chofe quilfaHdroiifaire , ^ Von vondroit hienexamtner, feroitde douter de fa Re^ l$gion : mais $n croiroit offenfer Diett , Jt Conformoit U-deffns le moindre daute ; ou regarderoit ce donte €omme une fHnefio fuggejiionde L^Efpritmalin : ainfi l*m ne fe metpsint dans l'etaty cn *S!» uiugHfiin re^ mar<jHe ejH*tl fe fam mettre ; qtiand on vent hien dtS" §erner forfhodoxie^ ^avec 1'heterodoxie* UfaHtfelon lui fe depohUler dc U fenfee ^ que i*on tient deja U verite,
$. 7^x, Ut nMtem facilitu mitefcatis » & non inmico ani- mo vohisifHe perniciofi mtht adverfemini^ ^uovis/U" diee me tmpetrare a vohts opertetf ut ex Htraque farte omnu arrogantia deponatur, Ncmo noftruin dicac jam fe invcnifli vericaccm ; fic eam tfuaramus ifuaft aft utrisqHe nefciatur. Ita emm dsli^ genter ^\concorditer qu^ripmrity finulld\temeraritt, pratfumtione inventa t3 cogmtaeffe eredatnr^
UHeretique examtnehs raifons des Orthodoxet toutplein de cette perfHafimqu*tlpftffedeUventey ^ qt^ii ^^^enferm Dteu , s*tl s^tmaginoit que lcs preuvu du partt contndre fentfoUdes. U croit agir enfidele ftrvitenr de Dteu , s\l regards ccs ratfons comme de fophffnu , ^ s^tl emploie toute l^attenttm defon ame a mvemer des reponf$s : & tl ne fauroit crsirt f »tf /* repnfes fnient maHva^fts ^ pms t^Hefelonlm eUts com- hattem CerreHr^ ^ font defltmu ^ au mmntien de U C c 4 vertte^
408 ^a^s 11. De Theotogia.]
• ■ ' • -, , I _■
verite^ 11 fe trompe il s^imagine quUl a bien exa* wine le Sjfteme de tautre Parti.
§. 7^4- Mais^ ditci moi^ ie vohs prie^ les Orthodoxcs %*ont y pas ftKe [emhlableperffta/ton^ quand ilsexamt» uent la caufe des hereti^ues? Les ms & les autree fint femhlahles aux Plaideurs : ils ne trouvent jamait folidos les raifons de leur parties : ils ont hau hre ^ telire Uspapieresqu*eltesproduifent^ ils croient ^ que te ne font ^ue des chicanes: (i aprcs memes (jue les ff^ges fubalternes ^ fouverains les ont condamnezt $ls croient avoir ratfon y ilsen apeHeroient a uneautre Tribunal sily a en avoit»
§. 7^f.
D*OH vient cela } nefl cepas de ce ^uUls exami^
ftent toHt avec une forte prevention d'avoir lajuftice
de letir cote ? Pien neft plus capahle de nous con-
vaincre de rinutilite de toutexamenquinefefaitpas
fans prevention > <jue ce ^ui arrive tout le jour aux
jNouveiltftes^ lls fe perfuadent ^ue le Partt ^u,Hls
epoufent a lajuftice de jon cete^ ^ils fouhaitentpaf'
ponnement , ^«%/ triomphe» llsfentiroient un chagrtn
mortel , // (juelcjue lumiere vive fe prefentoit a leur
yeux,^ ifui les convainquit du dreit de la honnefortune
du parti contraire» Foici l*effet de ces pajfons, Ils ne
lijent les Manifeftes & les relations de l'ennemi , tjue
€omme des fauffetez^ ^uelefue prohahles ^uefoientfet
raifonstls le rejettent: ils appU^uent tout leur efprit
f" CQnfiderer ce ^ue bon y peut repondre*
§. 7^<^- Or pendant qntls font attentifs aux apparencet ^ecieufes de la reponfe , ^ nullement attentifs au beau i/0(€ de Mje&ioft ils ftac^uierent iamms d^autre con»
notfance
Cap, L Di Theologia. f 09
ito fjfitnce ^ue ceile (^ui flatte leur prejuges» Sil court de ntauvaifes nouvelles ilsfontiucredules» ilsinven" lent cent raifonspour les combatre \ tls ne sapphciuent tjua cela^ S'tl en courtde honnes ; leur credultte na foint de bornes , les apfarences ies plus foibles leur tiennent lien de forte preuve» /Is travaillent arde^ ment a apuier ces apparences , iis eloignent de leUr tmagination les apparences contraires , &c. &c.
§. 7^7.
Hafce difEcukatcs, cx partecxamioantium obvi- as, fequuntur aliae, quibus examcnipfumimpedi- tum e&dicitur. Comple<5l:ar potioraqujedamdu- bia hifce numeris. (1 ) Examcn fufcepturo neccffi- tas impofita cft in ea primo argumenta omnia inqui- rendi, quibus verbi cujusdam divini revclatio, & Chriftianac religionis vcritas probari foler. Perti- net huc haud vulgaris linguarum, Hiftoriae, 6c philofophcmatum notitia j qoas uti a quovis Ec- clcflaj Auditore expcdlari non poteft : ita hac ratio- nc patet vise examinis infuperabilis difficukas. Foui avez^ rai(on^ verba funt Viri celcbris , defouhaiter ^tion continue atravailler fur la verite de lareligion chreflienne. Monfieur le Clerc j feroit tres propre* Car tl efifort verse dans ies iangues (3 dans Vhiftoire , ^ftifont necejfaires pour cet ejfet, §. 7(S8.
Quod fi (i) cxploratum cft dari cceleftem ac ' divina circa noftram fniatem roluntate revelatio- nem, perveftigsri demumdebet. quibusillarcvc- latio characteribuscontineatiir, & aniisomnibus exfplcridefcatiqiiibmreveladGnem dignofci pat^eft, Accedit (3) iit cxplorandnm fic, annon alibi alia reyelatio prodita fit, huic, quam inveniftif, fuis Cc 5 chara-
4lO PdrsJL De Tkeologia.
charaderibus, vel derogans» vel plura addens. S\\ cat enim Principi Incegrum eft, leges , quibus fub" dicos moderatar, augerc , minuerc,abrogarc, pro ratione ftatus publici : Ica, quin idem juris D£0 competac , nulium cft dubiura.
§. 7^9.
Si indubiis argumcntis evidum fuit, uH<tm ejfc in Mundo revelatioHem fcripcam , fcmpcr (ibi coa- fencaneam , novus labor , idemque major, ofFercur, ut ope Hcrmencvciccs fcias erucre verum ejus fcn' fum. Cum cnim toc (inc dc oracuUs Scripcurx cx- piorantium opiniones , ncccfTe cft pcrfpicias ido- tic.s argumentis , quxintcr multas intcrprctationcf gcnuina ("4) fic, &aSpiricaS.inccnca.
S- 770. Sed nec carcre noticia Cf^cricicapofrumusin via examinis , quam noftrates canropcrc urgenc. In- veftigandum clt , qui libricanoaici , qui non , qui verfus interpolaci , qui non ? Quae inccr variances lcifliones innumeras Apoftolica iic , quae non , quoc capicibus , quoc commatis , qaoc litceris (ingulili« bri , capita , verfus mdi finc , acque diftin^^i.
§• 77 «• Scirc eciam (^) juvatiingusBidiorifmos,ad3gia,
illufioncs , antiquitates , Tropos, figuras, atFcdum
loquentis , finc quibus omnibus vcra vcrborum (!•
gnificatio obfcura manec , & nemini pcrvia cxiftit.
Quid(7) dc nocitia dicam linguarum originariarum,
hcbiseae, gr«c«, & cognacarum linguarum , qua-
rum ignorantia quicunqae laborant , nunquara
plene in mcntcm Spiritus S. divinam penccrarc
potcrunc.
$. 771.
Cap, h De Theohgia, 41 1
Qaarftio etiam (8) cft » liceattte ex verho reve- Uto neBere confequemias ? Qmnis enirri homo raen- cjax.ctiam inraciocinandoi (\ aliorum confequcniiae admittendx, quismeredditcertiorem, cos nonab- erraflc a vcro } ii mihi id officium in junclum cfl » quibus confequenciis cognpfcam, mc hocwiijo cafu rc^tc cpnfcqu^ntii^ ufum ?
§. 775' . Hapc & plura ali^ vije cxaminis opppni ponTunti f non cnim omnia rcccnfebo) itaque par cft,ut ^ de {olida iaborcmus refponfionc, Dimictam cehbr?$ audoris du Traitte de laconfciencep, 377* cogi- raca , qua? his verbis exponuntur : u4fin d'emp!oier avec prudence la voie de rautoripe , il fant connoitrei quelleefl CEglife qmpojfede P^Htorite\ mais aujjjles de Ms» Klicolle nous conduiront necepiirement a U doUrine de laprohaiHite dans toutefen etendue, Ce dernier point feroit fort contraire aMrl^icolle, qui 0 combattupfolidement le dogme de laprohabilitk*
Lautre point embrajfe nne infiniti de difcujjlons, Otf ne petit connoitre ourefidei^atitorite^quenexa* minant quelUsfont les marques de 1'Eglife, qui la fojfede, Mfaup favoir le nombre precis de ces mar - ques, Ilfatit favoir nonfeulement quily en amant , mais encor quil nj encgre davantags» flfautfavoir Ji ceux qui en comptent cent fentplusraifonnables y que ceux qui en comptent qnin^ce ou douce ou dix ou fix QKfcnlement quatre, Qfi^nd on aurafixe le nom ". hre des marqnes ^ilfAudraexaminerfiellesconvien' nent a lEglife Romaine plk ot qu'* i CEglife Greque, 7out cda demande m longtravad 0' mefmte penibk
^ia P^rsII, De *TheoUgia.
de difcHjJions j deforte quAiant voulu eviter la voie de 1'examen , on j fi retrouve nwnmoins neceffairt- ment,
§. 775- Alia (uppctit ref^JonGo vl^lt o^K^^nety formata, quamVir iliuftris nobis prsebet , hi$ comprchenfa vctbis : Comfffe faime UJtncerne ijenaccorderay fas feulement quon ne fiauroit charger toutes les ferfonneifans difiinEtion, du foin d*examiner exaEie • ment les cwtroverfes ; fnais je diraj de plus , que farmi les Sfavans ?neme il y en a hien peu (iuis*j fuiffent frcndre comme ilfaut four s*ajfurer de la ve- rite fur des matieres epineufes, 11 paroit mefme que 910US n^avons pas le mojen de decouvrir la veritea l^egardde certaines queflions relevtes.
$.776- Quelqu^un dira quiln*efi- pas necejfaire de dect- der toutes les controverfes ; mais on peut repliquer djuil yenaau moins quelques uneSy dont la decifon ejl necefaire , ^ ilfera toujours tres diffcile aupeuple de les examiner a fonds : donciepeuple ahejoind^une marque claire y ^ infaillible ^ qui fbit alaporteede^ tout le -monde,
§' 777- Uy a deux reponfes qu onpeut oppofer a taforcs de cet argument. La premiere eji quitfuffit^que les homes crojent laveritejkr quelquespoints necejfairef^ quoy que ces hommes peut ctre nejoient pas arrivez. a la connoiffance dela verite par desraifons explicables affez, forteSy ^ quits nefoientpasfervis d'un prejuge infailHHei nj dune difcujjlon exaBc. EffeBivement il y a peu de Chretiens ^quientrenthienavant dans lespre/tves de ta veritc du Chrijlianifme , & ilfemble
quc
Cap, l Be 7he$hgU. 4 » 5
^HC c'ft ajfez, cjfie Us Scavans voient hten les avan" 'ages de nofire fojfnr lesaHtres Religiom , ily anri* QuJQHrs hien degens quiferont obligez, de croire lenr Pafieurfirfaparole. Hcureuxlbnt CCUXja qui DieuadonncdgssMaicrcsccIairez , ouqu'il i vouiu couchcr au moins inccr ieurcmcnc iu defauc duMiniftcred'unbonMaitrcex- cericur. Hann.p,i4i.feq.
§. 7/8' Alibi ita paacis mencem ftiam expon(t. llfan* droitfitr tont eclairer qhantitedes pajfages 4e la/kin» '^eEcritHre qnifontfHJets a des dijfictiltes. Ce)iendant :omme le hm de "/effis ChriJ^ aee d*elever\le4hommeS k Dieu , leprincipal efi deiattacher a cegrandpoint^ ^ftand mime on neferoitpas injiruit de tous cespoints hijioriques , ou litteraires, Et ilneji que trop vray^ que ceux qtti font fort fcavans ne Contpastoujowi fort eclairespar laveritahlelumiere,
^ 5. 779- Ex his imelligitursquornodo dubii$§.75976®« fcqq. propo(itis, occurrendum (it ? Nimirum cam« etfi facrarum difpucatjionum cxamcn , obftantc vcl officii , vel donorum nararalium , vel augufti ccm- podsjvel condidonis ccnuis, vei inopise incom- parandis iiccerarum prasiidiis , impedimento , pau- ciffimi rarcipere queant , tamen ftifficic, eos verita*, tem maximc faluti impetrandx conducenccm co* gnoktu.Non op:is eji perfpici vcricaccm ab omni-» bus, uc vericatcm, cum omni ArgumentorHm pondere ; dy.mmodQ veritas agnofcatur^ & credatur fincero animo. Nam aliud eft credere vericatem ob quasdarn argumctasa , aliud veio c^ndcm cenere ob
om.nia
omnia radociaia illa > quaccunque pto vericatccon« firmanda ex omni partc afFerri pofTudt. Quis quaefci pollerius aeceflarium judicct faif^u omnibus etiaoi fimpliciffimis ex plebe hominibus ?
§. 780*
VnAe noruni^nc^xnsjoomtties litterarum imferU iijihi a doEiiorihffs proponi veritatem,fide an^orita^ tf horum occipiunt dnhitare , an via anEloritatis de^ mo illis erit commendanda^hoc ejfetpro uno Pontifici fiihornare innumeros. Velan 'Vta examinis ingredieit* da <* jit^ui ea tam latepattt.ut ne ttnus quidem.idf^' ^He eruditifflmus ei emetiendd totifujjiciat. Qupdfi Auditores , num veritatcm) quam revera poflidenti habeant ^ dubitare cceperint ^ tum ex eo ipfo fonte» undc eam haufcruntjfuas cognidonis exploranda? documcnta pctere debcnt, i, e* ex Scriptura. Noit cft, ut multum diuque difquitant , fitn^ ScriptHr4 'verhum DEJi nec ne ? Nam fi falutarcm veritatcmi utidebent> cxanimifentcntiafpcdanrjj ipfumD£l verbum tt fe ipfo efficiet ^ ut fentiant , fe verum fc* qui , dummodo veritssi.e» veibum DEI Joh^i^.v* 17. non intcrpolata ipfis cxponatur* Futurum id dTc , Chriftus teftatur * Joh. 7, v. 1 7. Fadum ctiam cfTe loquuntur exempla , v.g. illud Ador. 1. v. 57* . Nam , audita Petti concionc, non opus crat illis tri- bus hominum millibus, v. 41. longa eademque eru- dica ScripturarumMofis & Prophecicarum litteraria in veftigatione , an ea , qua: de futuro praedidla fer- vatore divina fuerint, ncc nc ? Sufiiciebat, audi- vifle veritatem , quas fua ipfius efHcacia aniracs pcr* ccllebac*
$. 78r. Aut facra veritas attentepcrccpta fcnfuffi fui ip-
fius
• Caf, L Dt 7hedlogfa, 4 1 5
iuf operari poteft , auc non potcft. Non poflc eam .ui renfum opcrari, fi dicas > id pcrinde cft, ac fi ^piricusS. efticaciam omncm tollas, idCfOque DEI ^rbum vcl viliflimorum hominum promiffionibus ireris «ques* Sin autem affirmcs, fieri pofTc i uc facra vcritas fuifenfum in animo docili txcitct,pco- fcdbo longa argumentorum fcric homincs pic fim^ phces fuperfcdcre pofiunc*
S. 782. Etiamfi non dubitcm, firmiorem eflc fidcm, qu« diftindiffima facrarum veritatum noticia nititur , quam cam, quae fimpiici aflenfu, pluribus argumcn- tis dcftituto • utitur : Tamen inde nondum confc* quitur , nos indigere quodam Tribunah!, fententiag ralli ncfcias , in litibus religioncm attingcntibus , pronuntiante -, fufficit fidcm veram poflfe Goncipi » absqueoperofo veritatum omnium cxamiBC.
§. 785. Sed Scriptura, irquis, tot efi contrAriis explkd-
tmihm i:hnoxi4yVeritHS ergo ipfaancepSt dnhia^ in partem utramqHetrahenda : Quisigiturfraflahit^Ht fimplices "veritatem etiam nMdam fine argumentis agnofcant f Mnnon opus erit au^oritatefallinefcia ? Hoc argumentum cciam potuiffcc Petro opponi Ador,:^ . V.3 7* /» totfiSlas fud^i circa K Xfcripta. interpretanda diilrahHntur^quis nos docet^ exflicati- cnem huJHs l^az.ar€ni , qua ad fefkm MeffjLpromiffi fharaFreres applicantur, wam efe .^ Q^idquid j^i9 Petro rcfpondebis tuendo , tibi edt refponfum.
Addc dc hoc : Qusefacra vcriras falutimaxime conducic , uc ad fideni primo plantandain per- jjeccffaria fit, adco pcrfpicuis in Seriptura verbi*
dcclaraca
41^ P^ //. T)e Thefih^.
declarata cft , ut, fi non omnes , tamen pleraeque Chfiftianorum (c6kx^ ineamconremiant.v.g.^£-?i fkm Nax.areKiim ejfe mHm&verHmServatorem^noi\^ ejfe iHmmerabilium cfilparnm reos^ d Chrifiofolo ye^^i mam earum fpera^dam , ea impetrata vitamtant$ heneficio dignam agendam^ neceamqHemqHampoJfe confe<jfiiJtne vera mentis reppifcentia, Haec Solis ic^ Scriptura radiis fcripca cognofcuntur.
§. 78J. .
Quaravij igitur reliqua, quaeadfidcm NB« augcndam,dcfcndenciani,/>«Wz(;tfdoccndamj C^cum\v€ritatihs cognatis GOagmcntandam per- tinent, innumeris (intobnoxia dirputationibus : ta«i mcn id non efticit , ut Judice quodam facrarum ii- tium conrpicuo, & extra crrandi peticulum coUo* cato, opus iit, quoniam his incommodis aliavia vel pr«rpe(Stum eft , vel profpici poteft«
Nimirum in tota hac controvcrfia fummo ftu^ dio cavendum eft , ne confundamus EccleBz fiiios ftniverfbs , cumjtngtilis ,Jociatos , qna tales.cum iis* dem^ qnatenHS feorfnm extrafocietatemflHresconJl* derari pojfunt. Vfa examinis ineunda eft noD (i n« gulis fed uni vcrfis , non ut privatis/cd ut fo- ciatfs, nonmcmbrisfcparatisomnibuS) fcd tot i eorpori. JNonJingHlifeorfHm , fed omnesfl^ mHlfftmti evadimns rir ornatHS debitaperfe^ione ^ cttjtis cognitio attemperata Jit ad menfuram Atatis Chrijii matHrioris» £phcf.4 v. 13. Itaque , cum Ecciefia focictas (ir, eorum, quibus a csteris labo- ribus vacat, quiprxfidiis funcinftrudilittcrariis, qui judiciopollent (ingulari, quibus in omni dexte* ncacc non deeft bona voluncas, ofticium merito ha-
becur ,
bctur, in gratiam rcli<juornm (ociecads mcmbrorum in examinanda qusevis vericatis momenta incumbc* re, & fuis luminibus caetcris praelucerc deinceps« Qmdquidhi talcsfaciunc, nominecarcero- tura quorumvis faciunc, quia hi confenci* uoc, quia corum laborcs in rem fuamvcr* cunC} quia cos fcquuncur.
$. 787* Non omnia pofihmus omnes* totum cor»
fuspoCMUs comp$fi$Hm fortty deftderaretur auditHSt ' teftc Paulo I .Cor. i a. v. 1 7. Oculatifli mum oporcec clTc , qui examinis viam ingrediturlongam & am- piiflimam. Quodfi omnes eo dcbito tcnerenrur ^ qui$c«tcri$neccffitatibu$ navarctoperam? Sufficic oculorum duorum acumine in reiiqua corporii mcmbrauti itapoife, nccubi oflcndantur.
§. 788, jQuodltefi, ais, fofilimmo velnt revocatHr ape* ritHrqHe obfepta adhnc Vfaau^oritatis* I^amfih^d hcum habem , fidei ijHidem non plantandd prtmum ^ S.yZ^^certetMmenaHgend^, defendenda^ § 78T»j'^* tultas tota pendebit apancis^ ^hos religiofafoctetas^ coseo impetH, cdteris ocniatiores e(fe fudtcabtt ^ hosfe-* SiabitHr^ hos plnris factet ^ pracoci occttpata JHdtciQf bos ocHlornm infiar Corpori Ecciefia e/fe*
§• 789. Erras profe^o , (1 hoc metu nimium percellerb» Qui C£eteriso«rfpicaciores in Ecdefia funt , quique viam examinis emetiuntur, nulla in caeceros pollenc audioritate, fed> quidquid docent, additis ratio* tiiibus, docent, ncc reliqui audiunc, quiaHl Idixcrunc, fcd quoniam, qux dixcrunc, ido- ! D d nm
41 8 Pars IL De7heologia.
ncis corroborarc argumentis pofTunt, Ju /emper calcatur via examwis , etiamalfiis^ tjHito* tnm nullo temfort emetiri pojfnnt. §. 75?r. Aliud criam cft, viam adhuc impcditam rupi« bus, cavernis didcdam» veprctis intcrftindam , pcrrumpcrc, scquarccalcaturis planam & idoneara prscftarc, aliudvcro, jamjam ftratae infiftcrc, cxpc- dicam ingrcdi , & pcr cxpianatam exfpatiari. Qui examcn vcritatum difficillum primi fufcipiunt, ma- gnos miquelaboresexantlant: fed perrupta {emd glacie , non eft tanti, viam ab aliisftratam calcarc, & Antecefforum lcgere veftigia»
§. 791' Arduum negotiumcft, argumenta provcritatc Ciiriftianae rciigionis colligere, cum adverfariorum compararc efFugiis , ac ob oculos ledorum poncrc, in quam parcem veritatis momentum incliner. Im- pcDfam operam pofcir, variantes fcripturarum ledi- ones congeftare, & critico guftu adhibito , difcer- nerc i gcnuinisirreptitia. Atvcro, cumprimum ca dc re libri coraplures magno labore & artificio cxarati funt , non eft adeo difficilc , legi cos , & in- ceUigi, maximo fidei firmamcnto, vel abhomSni- bus mcdiocriccr judiciofis, modo velint ferioomni» cxpendcre , & ad accurationem mcntis tevocarc trutinam.
$. 79*-^ Nam qui ultcrioribus dubiis indulgerc cupif , & v.g.inqmrete: an Scriptores tlli ex germams omnia fua fonnhpu hauferint , an mhtl omtferint eorum , c^ha ndverfariorum catiffa infervimt ^ ^n fdi fherintUn' gHarHracxottCArHm tnterpretcsl ii, fi litteias profi-
centur ,
Cap, /. De Theologia, ^ \ a
tcntur,& fatis otii adcxamiDandaomniahabent ^ DoD reprchendendi quidem funt : Aj vero f\ curiofi- taiis cantum caufTa , utpote litcerarum expcrces , iu ha:c auc illa, dubiis quibusdam vexati, inqUiranc* profedaxqucftohdifunti aCii, quidehiftoriarum Scdptoribus dubiCanc t An fide gerwand §mma nar-^ yaverint^ an reruin geftarUmfHerint velxvioTftai^ tfclauciorej ^ adminiftH^velantanttimexaltorum fecenfujua haurientesprorjHs indignifint > ^uti^us vil tantillum fidet loabeatun
Quamvis ehim raagnum difcrimch incer ipfoS hlftoriarum Sctiptores incerjaceaCj aUis majoremi aliis mediocrem j aliis denique e^iguam merentibu» fidem : tamen ^ (i huic mechodo y viarh examini^ impugnandi^ihfiftendum (ic^ hepCobaciftimi qui- dem ad hoc usque teropu^ Scriptdres pofthasc tucd audiri debenCj cum omnia ilk dubia cujusvis au(^6« ritaci opponere liceac, caufl^ahdo : Sihuic credeH* dum fit y opus 6^6 ilifs documentis ^ ^uii^us ScripHirfu6 timpore fuerit UfuS ^ itla cum auBorisrecenfuconfi* renda, conflari priui debere de AuElms affeSiu ^ fa* fpe^um ejfe , cjuod hac aut iUa fuerit fecHtus facrd % ijU£ i <juo minUi di httreticis ifera /cripferit^ impediifi" Hnt. dcc, &€• Si tandem ars de omnibus dubitandi adfnmmum evehetur fafitgium*
§• 994- . ^ Accedifi huc prscepcum D£t jiti coghitiohe fa<s <:ta perpetuas acceftiohes capiendi. ColofT. i. v. l U Itaque fcmpcr aliquid examinandum teftat, quo cx- plorato j notitia poffic augeri. Sicognitionisfun- damentum fola ficaudoricas , hullahabencnoticiatf iugmencavclminimumlocum. Nam camecii di«
Dd 1 m^
45to ParsIL De TheoUgia»
ca$, ineopojfe lecHpletari rerum facrMrum cogHmo* nem , eiHod fumma tila aHEiorttas credendHm propo* fuertt : tamen , cum innumeris fcripcis facrum calc trtbunal ccedcnda definirc foicat, uc vel exemplo Judaeorum Talmud cognofcitur , non poteft non ca ratione, examinis neccflicas, quam cvitarc volui- fnuf , rcvivifccrc, & omne iilud redire incommo- dum , quod viam audloritacis calcando prafterire dccrevimus, Icaque in omni humana rerum racra« rum cognitionc, quae divina non eft, fubindcob- fctiri quid remanet, femper aliquid cxplorandum reftai, nunquam non cum quadamignoranciapu- gnandum , quod officium camcn necefticacem Tri» bunalis ab omni crrorc remoti haudquaquam arga- it, immo vero,ne nocitiam omnem in ccecam cre« dulicacem refolvac, penituscxcludic.
§• 79 f- His obferyatis, etiam ca labefadantur , qu« §.76 r. oppoliw func : NeminempoffefinepartiumflH'» dto viam examinis ingredi^ ntfiquide fua religtont dukitet , C^, antereiexameny omnes eodem locoha» beat, Cum autem id faEiuri reltgionem fe ttiolare putenty ^mpoffihilem effe viam fs.pius commemoratam calcatH, Nam (i veritatem ipHus chriftianae religi- onis cxplores , advcrfus Judacos , Turcas , anc rcli- quas Gentes ; felicem te praedico , fi examcn ita fu- fciplas , uc affedu qaodam , pro Chrifti difciphna, ad vttfus omnia extranca facra , occupatus fis» Non cnim hic confulcum eft, exanimifencentiadubica- re , cum ftacira primo obtutu adpareac , dummodo quis hiftoriam Chrifti vciam jr.diccc, plura divinae originiA criccria ia uno hoc concurrcre, quamin
omnibus
Cap. L Be 7heologta» 411
omnibus caeteris, qui nomen & obcdienciam fibi «rrogant, facrorum au6ioribus.
§• 79^- Quodfi vcroillaslitesexplorandas ftaruer!s,q«a5 inter Chriftianat rtligionis fedtas agiranrur j cum ccrrum fit,in fummis quibusdamvcriratibus con« vcnire omnes , pcr §.784. profedo non eft, cur hoc fxamen fufceprurus dc religionis maxlroe nr celTariis capitibus dubites : v. g. Jln '^efus Nax.arertHS Mejfi- 4is ? an in eo peccatorum venia/peranda f an refm" fcendnm f an alia fit expeUandavita^ Namhas^ cognara^ quasftiones omnes ab omnibus Chriftiano- rum fed:is afHrmantur , ut ftolidum forct , in per- veftiganda vcritate de iis rebus ancipitem ha:rcre,in quibus omnes uno orc confcntiunt^
§. 757- Qms Ecckpa in oculisgerit , inquis, errarepof» fknt , tota igitur religiofafocietas viam examinisfepe cum maximo calcat veritatis amittenddpericulo. Fai- ieris, Nam primo , Iicet fieri pofl5t, ut error in do- drinam publicam irrcpat , nunquam tamcn veritas in omnium privatorum animis penitus cxftinguitur* Semper funt , qui dogmatum publicorum labcm animadverrunt, improbanr , nec vita ncc moribus imitantur. Feritatem igitur EcelefiA ne inferorum ^uidem horrendiincurfus extorquere pojfunt, Matth. 16 V. iS. nunquamfecundamquasvismembraab omni ventate aberrabir ; fed inde non fcquitur, publicam dodlrinam femper intcgram ,puram,& ab omni crrore immunem fervatum iri , (ufficit ma- ncre fontcm veritatis, ex quopublicadodrinain- ftaurari, & ptiftino nitori reflituipoflic, manebit Dd 5 fempet
4l I f^f^f ^h T>P Theoiogi^,
femper ftia Chrifti propiiffiQnibiis dignitas, honor, ^cxiftiniatiQ.
yeritas icm^tX tixin Ecclejta^ fednonfemfep animacivcrtltur ab omnibu? Ecclejid^ memhrih peficere poteft pqblic^ cqbcus facri dodrina , ut excmplo Judasipopuli conftat,cuju$ religio mirific^ contaminaca, ^privaca adhuc Chrifti dotflrinave- yiflima vehementer abhorruit : fcd non dcficerc po- teft Qmnis veritatam docSlrina five privata five pilb 1 i ca. Qtiis conft^Ut igittir , inquis ^Ji fuhlicn ^Q^rina err&rihf^s infici fotefi ^ auditorihus infrmis Jimflicibtis, , bqna fide ^rreres fMico$ feqHentibns f Eorum condicio quidcm dolenda > fed non plane dcfpera^a eft. Primo qiiidem fcmper , in omni omnino Ecclefiae periculo , intcr tot errorum nebu- las , t^ntttm v^ritatis in omni Cpetti facro , etian$ crr^ntc, renianfic 3. quantum ad fidemfimplici* bus, & hcne affcdis, ingenerandam fufFccit. v. g. fejitm ejfe tintim Servatorem ^ oftimHm 9, noscnlfa- rumr infinitarHnt reos , ab his refifijcendum^ veniam ^y^feUandam \ Chrifio , ^c. ejHanqHam hdC-adfidem
NB. augendom, ooagmeiitandara / dcfcn^ dendaoi non fu^ci^nt,
Poft , uti DEus fingulari bcnignitite gcntibqs , Iqminis naturalis pasdagogiam non fpcrnentibus , femper adefteccnfctur, ur ex ^»7$. patet: itanul- lumeftdubium, quincoscdam fit adjuturus, qui |n publica dogti^atum dcpr;|vatione , pro puriori ycrirate ncc voluntaten^ finceram , nec cxquificum (ladiam in fc dcfidcrari patiuntur. Scd de
Jiis fatis didutn, Cap.
Cap, //. De ^terniute Dei. 425
Cap. II. De iExERIXATE DeI.
$♦ 8oo,
Uri tempms & fpatii diftindlam & complctam notioncm, prac*eterisomnibus, Virilluftrif, veJ folus, cum crudito orbecommunicavit: Ita, cum ex noftris, quorum intimo fcnfu imbutmur, donis, demta imperfe<flione , dc infinitis DEi vir- lutibus judicemui; $. 244. non malc adum cric, a cx idca tcmporis, quam formare licct, dcpur» gatis cogitatione infirmitatibus, naturam & indo- lcm divinx aetcrnitatisinvcftigcmus, S. 801.
Dc temporisideagenuina itafentiit Vir illuftris, On ne peut point dirc qu*une ccrtaine durec cft etcrnelle ; mais on peut dire quc Ics chofcs qui durent toujours, fontcternelles, engagnanttou- jours unc durec nouvclle. Tout cc qui cxiftc dis tcms, & delaDuration, ctant fucccflir , pcritcon- linuellement : & commcnt unc chofe pourroitclle exifter eterneilement , qui i parlcr cxadcmcnc i)'cxifte jamais? Car commcnt pourroitcxiftcrunc chofe, dont jamais aucune partic n'cxifte ? Du tcm« o'cxiftcnt jamais que dcs inftans ^ & Tinftant n eft pas meme unc partie du ttms« S. 801.
Quiconque confidcrcra ccsobfcrvationi^ cora-
prcndra bicn , quc Ic tcms ne fauroit ctrc qu*unc
chofe idcale; &: Tanalogic du tcmi & dci'Efpacc
fcra bicn jugcr, que i*un cft aufli idcal qucrautre.
D d 4 Cep c
4*4 Tars ll^ De iy£ttrMUte Vti,
Cependant, (\ en difant que la duiation d'unc chofe eft cterncllc, on entend feulemcnt quc la chofe durc cternellements je n'aificn ayrcdire, Rcc, p. iil.P.I. §.809.
lempus igicur, quatalc, non cxfiftit finere»
bus 9 6c > accurate ioquendo , nihil aliud cft ^
quam ordo rcrun) fibimet invicem fuccc.
denCium. Ubi nulla? rcs mutakiles, viciffitudini-
busque obnoxi^, ibi Sc nullum tcmpus. Ante
conditum proin mundum nulla fuit cjusmodi dura-
tio. Hinc dcmomeffiamftfufjitemporispartes^ ac«
curate loquendo. Nam uti pun<5^a linearun? in ge-
ometricis pro parcibus earum non habentur ; cum
nihil ^lmdjty^t quam ^uaittttatum inlongum expor»
reEiarum extrema , qua talia : Sic & momcnta
temporis , vduti cxtrcma illa cfTe concipiuncur »
quibus, ad inftar lincae flucns fucccdio rcrum , in
pundis arbitrariisdiftinguitur, ac difcernitur. *
♦ Citabo in hancrcm Schvvcntcri vcrba, cx crudito
mathematico, quaeitahahent: ^eDneiocLiniein
zvvcy gleiche Theile getheilet vvcrdcn foll gcfchi*
hct folches durch ein Zeichcn nur mir dem Sinn bc*
grifFcn. DilsiftdcrPun(fV. Dicfervveifetnur dcn
Ort,da zvvcy Linien fich fchaiden, bcninic abcr bcc-
den Linicn nichtSjdann fie becde zufamen dcr crftco
Linie glcich verbIcibca,fo zu thcilcn furgegcben
vvorden,
§. 804. Succeftlonis rerum , qua tcmporis notio conti» uetur, cogitationem, ftontamfuccelftorerMmt\ll% nos, ijuam perceptioKum intra nos exfiftcntiuBp vi- cifl^tudo excitat, Nequa cnim dc rcrum CXtra nos fucceflione quidquam perfped^um habercmus , nifi guaadaoi ideaiunrj fucccffiocem in nobis ip(is fcn«
tircmuf \
t4f.lL Be f>£ternitMte BeL 41 y
tiremus, quam viciffitudini rcrum extta nos refpon- dere judicamus. Temporis itaque notionem, con* verfa in nosmet ipfos accentionc, & obfervaco idea* rum aliarum alias cxcipiencium ordine, acquirimus. §. 805.
Temftts efl , idearnm , qnarHmfumus cofifcii , fuc» eejfio: §, 304. quo plura igitur in tali idcarum fcric diftinguimus, co longiora nobis videntur fluerc tempora: ex adverfo, quo pauciora difcecnimus, eo breviori nobis tcrminotempusvidccurcoardatum, §* 806,
Hinc ratio petituc, quarc, qiiidquid dolorem paric jufto longius dolenti adpareac, & impatieJi- tiae praebeac irritamentum. Homincsenim, utrcde Lipfius mcmoriaB prodidic, infcdis func comparan- di, quslacvibus politisqueiocisnondiu intidenc» fcabris vcro inhacrefcunc, Ita plerumque in rebus , quasfaftidiumcreanc, feuftomachuracient, longe tcnacius mcntcm hon^ines figunt, quaroiniis, quac pariunc volupcatem, lcvifllmo (aku rcpente trans^ mittendis.
§. 807.
Intclligicur cx hispr«terca, (^uMmohrem^ quod lucunditaccmafFerc, otium, bvcwe videatffr j Sc 4f Germants voatetttr ; Kurczweil. Nimirum cx nuila alia caufTa, quam quia abunavolupcatisidea cupidiffimc pergcnccs, bonum> quo fruebamur,non magnopcrc pcr parccs diftinguimus j fedabunaju- cundicacis idca ad fucccffuram canquam volando propcramus. Quod comra fit in dolorum partibus fxpendcndis,
$. 808.
Sa:pc , qui «tace proccflcruiic » conqucrente^ Di ^ audiaS|
j^z6 Pdrsll. De <iy£ternitate Bei,]
audias , ad« «tatis fpatia rapidc & velocit^r fibi decurfaeffe, (ita enimScnecaloquiturJ exiftimare fe, quae multis rctro anniifada fint, vixdum hcri evenifTe. Sed hujus querelae ratio cx obfcrvationi- bus prsemidis , ac notionctcmporis, maximcpcn- dct. Nam qui fpatium prsctcriti tcmporis memoria rccolit, unoquafiobtutu, omniaantchacgeftadi- ftinguere non poteft. Inde plura, quas temporibus valdedisjun(aafunt,cam,quxfortcinter;eaaeranr. ex animo fint dilapfa , in idearum de rcbus pr«tc- ritis ferie, coiviflevidcntur, & intcrfecoh^rere, non obftantc illo immani intcrvallo, quod hjcc ab illis divifir«
5. 809. Similc quid ufu vcnit a fomno expergefa<ais , qui (i dormivcrunc ardo fopore absque fomniis, idcoque nullam idcarum fucceftionem animadver- tcrum, haud raroignorant, per quantum tempus fomnum extraxerint, initiumigitarfomnicumcjus fine imaginationi coaluiffe videtur,
§. 810. Quemad-modum longum nobistcmpus videtur, quando in aliqua idearum ferie plura diftinguimus, acinfcricbuscaetcris, ita hinc ratio petitur , quare icmpora ante magnam fortunx converfionem inci- dcnrii, remotiora nobis vidcantur, quam rc ipsa funr. Illuftris cnim temporum periodus , qua vita noftradiftinguitur, propter %aVf««, quodnobis imer hanc & illam aetatis partcm incerjedum repr«- fentamus, phantalix noftraevclucilludit, ur, qua aritc illam pcriodum contigerunr, antiquiora cftc crcdamus, quiaidearum, quibus rccordatio con-
dnetur.
Cap* IL De ^/^termtate DEh 427
tinetur, feriem tam norabilis cafus diftinguit, ic ilio intervallo , a nobisplusremoverevidecur.
§. 8fi.
Ut igitur acccrnitatis notionem juftam forme» mus, ab idca temporis , ca cogitacione feparanda funt, c^MX imheciliitatis ac imperfenionis argumen- tumprsbcnt, reli<]Hahoa2y addita omnispoffi. bilis in co genere pcrfcdionisco^iMrw»^ , ad DEum adplicanda, quo fado quacfita notio compa- rabicur»
§. %\%.
Perfe6bionisindicium allquodeft, nosafficire-^ THm ideisy tangi confcientia nofiri^ quaeamultis rc- tus abeftquam logsnfime, dt^in^arerftmcogttath' ne^ U e, nos intelle^n exornatos effe, Qui igitar fundamentum notionii, quse dedivinaarternitate formanda cft,§. g 1 1. jacere dilcupit, dec operam ne- ceflfeeft, ut addathmcintellellmperfeSiioni tantam ^JHi eminentiam^ «jHanta i*i looc genere polfibtUs e/i, i.e. adscquaca, &cd'\^\nd:iSnYi^GmniumrerHm^ po^MtHm^ cxfiftencium, pra:rericarum, pra:- fencium, fucurarum, reprafentatio ^ confcientia #c cognitio.
§. 81J.
Scd cum tcmporis idea non ponatur in rcrum UOtionibus ,7#^ in earundem fiuxu , fuccejfione , C^ vicijfitudine^ per §. 805. qui idearum fluxus cogni- tionis particularitatem, (liccat ita loqui) i. c. impc-r- feAionem arguit 5 nam pcrfedius t(i,primo omnia, fecnndo fimul cognofcerc, quam principia qux* dam duntaxat, deindealiademumcxaiiis, ake- rum poft alterum : perfpicuun3cftj> hasimpcrfea:-
one«
4»^ /^^yj 11 De ^urwtate DJtL
oncs DEO non tribuendas, idcoqucconfkmmattlp' Wdm omiii perfeEltoms pojfejfioitem , fine Hlla/ucccffitk- tte ^ idefi^ue ahs<]He inUfQ Cf fi»e y adpellaridivinnm dUrmt^tem*
§. 815, Hinc quamplurima derivari pofliint corollaria, Thcologiam & naturalem & Chriftianam illuftran- tia. Dixi, §. go^. quo pluribusdiftinguendiin ali- qua idearum fcric adibus utamur , eo nobis longi- ora videri tempora. Scd cum DEus uno obtutu fimpliciftimo omnia omnino diftindiffime rcprae^ fcntet, nec ab una difccrncntc notione progrcdiatur ab alteram, §. 81 2. nuttumilliUngHmtempw videri fotefl ; rede proin Petrus memoriar prodidit 1. Epift» c. j. V. 8. mtlle amos Deoperinde effe^ ac unum dtemy (f unum diem Ht anmsmille^
S, 8lf, Uti porro praeteriti, praB(entis, & futnri tcmpo- risideaexnotionumrucceffioneoritur, fic, utpcr- ceptio, quasillam, quanuncafficior, antcci-ffit in icrie, pr£teriti^ quaeeam fequetur , /«^/^ncogicatio- ncm cxcitet : ita exploratiffimum eft , cura in DEO nulla fit cogitarionum feries, Cedunusommumre' rnm, idemifue accurattjfimtts obtutus j pencs eum fcmpcr effi: HODIE, ca, quas fubinuiumMundi contigerunt, non minus vivide cidem obvcrfari , imoinfinitismodis, pcrfecS^ius, quam ea , quac mc hoc momento cogitantem percellunt,
§. 8i<5.
Qiioticsigiiurdivinarum adlionum, quarintra PEum fubfiftunt, nec foras prodeunt, tanquam HODlE fufccptarum racmiofit, uti v. g. loquitur
Davi-
CapJh Dei>£ternitAte DEL 45^
Davides Pfal. i. v.7. pcr to HODIE aliud nihil in* Itclligi poteft, quamasterniisDEI, &unofimpIicir- ! (imo condlio , faiflui nucus, finc ferie ulla vel mi« I nima plurium adlionum. Ma caHffk eft operttm iforas prodettntiumy qua; mHtationem $n objCi^a I uon in DEO argutmt. Sic Mundus & non foic # |& nunc exidit? Ud hasc ipfa mucatioobjedlum ac« cingic , non DEUM , qui hoc ipfum , inter alia , seterno & uno conGlio, decrevit, m mMndm exfiftaf^ ijHHm mndnm exftitiu Quo obfcrvatori btihffimae Schoiailicorum objeAioncs, vel unoudiu, pro« (lernuncur.
i 817-
Si lc decret de la creation n*enfcrmc pas UQ moment parciculier , ii'n'a jamais exifte fans ia crcature ;car on lcdoit congevoir furcetrephrafe, jc vcux quc lc mondc foic. li cft vifiblc qu'ca vercu d*un tel dccret \t monde a du eifiHer en memc tcms, quc cet zdit dc la volonre dc Dleu, Oc puisque cec ade n'a poiac de commcncemenc, lc monde n*en a poinc ftuOi. Difons donc* que le decrcc f uc conga cn cetcc manicre , jc vcux quc Ic mondc cxifte en un tel nioment, mais comme nous pourrons dire cela, fi la durce de Dicu eft un poinc indivifibie? Pcuc on choific cc moment'ia ou cc iui-ci plutot que couc aucrc dans une reile diiree? li fembie donc quc filadu* rce de Dseu n'eft poitit fucceffive, lc mondc n*ak pu avoicdecommencem":nt.
§. 818. Eft qui refpondcar : Avant quc Dieu fic dcg decrets de creaciony ii fauc meccce une durcefuc.
4 1 o Pars IL De zy£fermtate DEU
ceflive, qui n'a nicommenccmcnt, nifin,&dont les parcies ronc au(Ii didincfleslcs unes & les autres- II alaifse dans retat des chofcs poiliblcsunepartie de cctte durec infinic, & il y a fait des dccrcts pour 1'cxiftence de i'autre, II a choifi tel momenr C|u'il|Iui a plu dans cette durec ideale» pdur le premicr qui exiftcroit , & il a attache Tade par ie qucl il a dccrete de creer lc monde* Vcrum cnimvcro duratio poffibilisfucceflionc proprie lo* qucndo carct , quia & cxfiftentia dedituitur. Ed enim duratio poJfMtsferiis rirum | quaspbimet fnH* tUQ fuccedere ^ contradtEHommneji ohm^iHin % ppla^ ceat DEO^ eam condere* Ateoipfoquianondum placuiflc adhuc tantispcr fingimus, alicnum quoque cft , illi fctiei fucceflioncm afltngerc* Id modo diditat ratio, fucceflioncm ejusmodi nuUa ittipcdiri contradidione. Senfos igitur rcfponfionis hic cflcti DEus cx fcriebus^ qu^j^ nulla rcrum pugna fccuttl ipfis coliifac j &impoflibilcdfcrant, clcgltptittiunii fecundum j aut tertium &c. fucceflionis gtadum, cui mundi futuri initium par^llelum crat flitutumi Sq<^ cum hic fucceflioni^gradus nuili adhut, quipp<i rantum pofl[ibiIes, non c^fiflcntes^ fint^ idcirco ncc comparari poflunt 3 cum exftituris & fucccflii* ris verCii Quid ? quod per infinitos , rcrum pofli- biles ordines fempcr anteriorcm articUlumDEus cli* gcre, hacfcntcntiaftante^ potuiflct, inqtiotnatU- nus Mundum quiviflet fabricatc ^ ficquc tandcm in« finitis fpatiiscitius, i.c. absternocondiuniverfunci pocuiflet, quodipfeAudorimpugnat^
§. U9* Mca f cntentia, fnomeMa non (Unt tejnporupattiit §. goi. muko minus illis D£I aeccrnitas diftingucnd*
cfti
GaP, II. Be t^terfjttate Det, 4 j j
cft. Intcrim tem pus partcs habec , ncmpc p rius dc poftcrius, DEi dternitas mn habet, S^^ areu- mento §.817. allato ita occurrcndum : Ante mun- dum conditum nullum cft momentum, nulla rerum racccfliot Itaque nec DEus dcccrncrc ita poruic; \Joto Ht mnndHs hoc illove momenf exfifiatk Vnde igitur jHdicandum , inquis , non potuijfe maturiw cre* m , aut non ah aterno, Macurius res crcatas conci- pere,cft feriem c^ufTarum dl efFe(ftuum cogitare/inc nexu, i.e. fingerc nullam. Numquid enim Pro- toplaftus, qui, quia cft talis, nonpotuit in alius lumbiscfte, antiquiores feparcnccsvcncrari, &in eorum lumbis fimul efte pocuit? Id enim fieri ncccftp cftct, fi maturius pocuiffcc crcari Mundus» §* S20.
Non cft cur dicas , ipfitm AdamHm cum primd Mando potuijfea DEo cittns condi: nam loqucris non confentanca, Quse nam func illa aBternitatis momenta alia aiiis anteriora , qua^ diftingui a (t poIHnc, ut liceac affirmare: hmc tertto aternitatii momento fi dcjHalis Protoplaftus fmffet^ matHrtHt^ quarto [i rejpondtffet prtma vitx hahtft ^ fertns fntffef creatusf AnnonDEusomniafimuI poffidec, quac- cunque poftidcc? Non igicur mundi fueceflio vel cicius vel ferius , vel 6c ab aeccrno creari potuit* §* 811.
Ab aicerno creare aliquid fignificac, form^re cit» €ulos ^uadratos , montesfine valle , ligneaferra, ^^\ id non probo rationibus, quas vulgo placenc. Nam «tcrnitas eft omnium poffibilium perfe($lionum vcra pofteflio fine fucceflione aliarum alias fequentiura. §. 8 1 3 . Atqui, quod creatur, non poteft omnes per- fe(^iones habere : Non igicur nou poteft , nolim
dicerc»
4^ 1 Pars //. De v^ternitate DeL
diccre , IN , (ed CUM tempore creari. Sed aiiud cft, ii x\nxx^$^ fitne ali^Hid tn tempore, ue.fuccede»-* ttum Itht rerum ordtne ita primHm y tit ante fe aliud conditnm mn kabeat f Id ut explores , ncceffe eft intellc«aus immcnfa vi omncm rcrum conditarum feriem pervadas, judicacurus, quama antccedenci» um rerumpraEludiarequirancur, donec prasftcntur h«c , quae nunc funt pr«rentia , quaeque illis (ucccf- ferunt. Ex fola igitur philofophia non conftat, titrHmiUa [HCcedentiHm feries rernm primutn ali- i]uod habeac 1 nec inde raciocinandum edy ejfe tUamferiem fucceffionis ab aterno; nam eoipfo quiafucccfliocft, CUM, vd ii quoque piacec , IN tempore cft,
Confilium igitur creandi mundum ita concipi« cndumeft: Folo, »/, ^Hinenexpftity mundHS ^ ecci»/ fiat exjifterem Non decrcvit DEus , ut hoc aut illo momento exfiftcrct , cum ip(ius xtcrnitasnulla ha« beat; §. Sl^*necetiamfequitur, mundum, ^uiM nnlla dHrationis momenta divina illHm antecejferint , cfTe accernum: partim, quia stcrnum noneft, quod fucceftioneafticiturj§.8t i.partim,quia,quod non exftftere debuit ante quidem , quam cxnftereCy nullo modo efte poteft xtcrnum , i. e. necefTaria omnium perfei^ionum, fineiucccftione, cxfiftencia pra:ditum.
§. 825,
Ceux qui difentque les crcatures n ont pas cou« jours coexifte avcc Dieu, fontobligez de rcconoi* tre qucDieu exiftoit avanc qu'elles exiftaftenc. Il avoic donc un avanc lors que Dieu exiftoic fcul, il Q^cft donc pas vrai que la durec dc Dieu foic un
poiot
6ap, ily bi ky£ternitttte Dei, ^^3
jjoint indivifible , lc tcms a donc preccrdc Wn^ Hencedescrcaturcs. Cesconfequences jettenc en concradi(5iion ccs Meffieurs-la. Orfi b durcede Dieu caiadmfiblCifitvspa/se'mavemr, ilfautquc lc cems &lc$ crcaturcs aientcommcnrcenrcmble j 6c fi cela cft, commcnt peutondircqueDicuexi- ftoit avant rcxiftcnce dcs crcatiircs; Ccttc phrafe cft improprc & contradidtoirc;
$• 824. ^ Quodfi diftin^if fubinde ideis utcrcmur, nec imaginationis phantafmata turbare patcremur no- ftfos conceptus, nonimpcdiremurtotpcrplexitaci- but. Dicunt: In DEI aternfrat^ non eftpti:!s 6c j)ofterius. nec prstcritiim^ nec futurum, tempus igiturcocpitcum rcbus, ^icaquic'emcoepic,ucnon t>otuiftec ircrum hic brdo^ i.C; tfmverfiim Citiui tredri j dliter eniin daretur in aiffrmtate eicius ijuiddaw, d priUs : Ergo ab aeterno creatum^ quid* quidquid cireaturh;
. . k §25. Pratcr rcfponfionem §.82i^datarii diftin(5iior ferftm, quatenus priorum ^ aut pojferiorum ^ notiocft: tvoivendai Priiis aliqiiid aut fioftcrius appclla- Ciir duplici fcnfu : jiut enim aliud alio prius eft^ quoniam ex cxfiftentium ftatu ad poft^ibilium nu- mcros rediturum fucccdcnsrehnquit,utii:crumhc- fternarum idea pediftequam habuit nocionem ho- dictnarum : quo fignificatu DEus nuiiquam ante' mundumautcopriorfuiCi cuminhullafit, autcfTc fosfic fuccedcntium fcrie. Mt vcro aliud alii SMteriusdicitur , quia cx uno incclligicur cur alceruiD exiiilac: qua ancccesfionc DEus noti £ e pocuid
454 ParslL De t/£ternime. Vei.
pomic non mundum antcvertcrc: Oinnes circahand dodrinam errorescx phanrafiafcaturiunt, quo^ini jEternicacc DEi, (inonrerum^ a^iouumy utiinnQ-^ bisy tamen ad amlogiam rerum concipiamusfluxHm^ momentorum , durationis divinz , femet invtcem ex», cipientmmi quo pado officiofa phanrafia duratio-» nem tanquamexrenramiineam repraefcntac, quid- quid autem fub exterifionisimsgineanimumfubit^ matrem veneratur phantafiam , quas tamen hinc ex- cfTc debet.
Ipfe etiam conccptus duraticnis , non poteft^ rufi Synonymis definjri, vel porius defcribi, vocabu- lis : permafifione ^ perfeverantta tn exiJIeHdo^ roore Scholaflicorum, verba ix^t pro concepdbws danti* um. $,750. Si vero ejus definitio genctica , Tcu origo vera invefiigetur , cognofcemus, impetrariai nobis durationis notionem Gbkrymom: j7^ccefmi^ idearnm^ quse in nobis eft j jncimo enim fenfuim- biiimur , durare vn^mmjham , ubi una^COgiCa^ tio noftra alceram cxcipiat. Sed cum a DEo ejusmodi fuccesfio fit aliena, ncc hoc tignificatti durare poteft. Qujd ? qucd temporis daratio, cum ac^ernirate uc comparari pcsliC , tantnm sbefi, quantum abell , uc comparari posfit , quod propri^ durar, cum eo, quod proprie non durat. Quanta* cunque et^im faccesfione tempus prjeccritum dura- vcrlt^ non tam (imul atque DEusduravit, quent non durare farpe dixi. Simu! enim ex(tftefe dicun* tur , ijU(& ejHsdem ferieipiccedentium rermnarttcul^ continentur, Arbittor iic exhauflas dlt diflicultaces cirncs, quotquct objsci polIaDc, inepte crebro fubcilcs. • , .
_ ~ §. 827.
Ex dternitatis idea§ g 1 3 nunc porro intelligitkr^ quid fentiendumfit dc ordiac divii5orum dc* crccorum j CHiimegrtzEcclefidfHar^fuperflruHntfi^ derftpHblicam. Omnia Syftemata, quotquot dccre- torui-n multitudinem & yzxki^itn^tfinonreapfe^cer^ te tamen ordineratioms^ diftindam dcreri- , veram aternitatisnotionemconturbant^acDEoailingunfi aonnihii impetfedlionis.
' Notio asternitatis po(cic, ut DEus intell/gatur ^ podjdere pcrfedioncs omnes, casden:que lemotA omni fuccefljone ? §. 8 1 j, Itaque uno obcuCii oninia incclligicvcra, unonucuomniavulc bona. Qucmadmodum vero omnia,quac func vcra cognofcit^ ita ctiam bonorum vsrios gradus, vult igitHr i;o»a propenCionQ^ qu^refpond«"ar graduf^ n^ajora uc majora , minora uc minora , (i Ullum bonum five rmnus ^fivemajus , nolUt, qua eftbonum, tum fe ipfum improbstec, i;oKU?fi cnimnihii^^, niCiquodcHmau^iorefHo^ DEoi/ifi^ ftrando coKfenttt^
§. 8x9.
QuaEdam etiam certiHime non fiitutabofiafunt- Quis enim neget, etiamcapofregloriam DEiillii- ftrare, quas non fiunt? NonfutHra^ qua caliaj honalHrjtVS^inotZ^ ceffnra quippe aliis : futura^txbi majora, quipperehquisanteponend;^. Refpon- det igirur omnibus , futuris pariter ac non fucu- turis, per§. 8a8' DEi propenfio. Nempe&n«n futura DEus vult 5 verum non , qua funt non fucnra , i. c minora i fed ^ua funt mfe bona^ fic 1 EciaAifi
436 fars 11. De t/£termtate t)eu
£ciam(i enim gradu minora (int , bona tamcH i\xm*
Si BEtis tion fucura , quatenus bona (uiif/ AolleC , voluntns i feU emsdem motHs hAudi^ua^uaiTi dtertius foret. Miraris ? Expcnde aBternitatis noti* onem* iEternumeft, non folum quod fucceffiont perfcdionum caret, fed & quod omnibus frd* dttum eftperfeSlkmhHs» Atqui Voluntas j qux nutU {uo non fertur in bona omnia, perfediffima non ed ^ cum perfeftiffimumfit, quodomncbonum&per^ fcdum compleditur. FavorergoDEteJiovsM[i\\xm kominHm cemmunis , nc uno exce pto^ Miferetut DEusetiampereuntium, fednon (renrucompodto) quapereuntium, vcrumqua hominum*
§. 851.
Negasne^ qusedico? Infifte mcditationi actct- nitatis. i£tcrnum non eft , e^Hod nno nmu non omnia, kd qusedam duntaxat vHle^ per §.815* AW enim aternitas metienda efl CX duratione ^ quamnonhabet, §.gi^,fedexOMNITUDINE, (fit verbo venia) pcrk6lionum* §. 8530
Sed nec decretum decreto anteriUS c(fc poteft ordine rationis ^ nedHmfticceJftonis^ Ordo rarionis cft, quum aliud DEi confilium ex alio intelligi- tur, v.g. ex decreto deftinacionis, propofltHffi cxfequutionis. Sedaliud eonfiliumcxalionont p^teft incelligi , nif Htrum^ue verfetnr ctrca par-* ticularia, aiterum circa finem, alterum circai media, i. e. n^ sitrfim^ue ab mermtatefit deJH' tutHm* §• 85J»
Cap. II De vStermiate DeL 437
$. 833. Non m9 fugic , quo obcentu huic meo ratjoci* nio invido interccdas? Dicis, mftro tantum con^ €eptn aUnd alio ^tltcvms reprafentari ^ DEumre^ ^pfe procul omni duifio , uho mtu pradefimre omnia : Sed ififirmitatem tamen noftrl tntelU^HS re^nirere , ut alind ex alio cogitetur eorum » ^u^ tamen fimul defitnata fuertnt, Tuum npn eft DEo imperfc* ftioncs affingere, uc ejus fummam perfedionem eo re(^iu» concipere poflis. Ipfe fatcris , fi talis pluriumdecretorum ordo ejfet^ qualem tu, docendi cauffa, defcribis, im^erfeSium DEum fore: non eft igitur dfdrinatuapublica, figmcmisDEoiai<- perfedioncn^ cribuentibu.s, fulcienda.
i 234, Si non pofresaliterdeftinantemcogitareDEun^» quam rcprsefcntato variorum confiliorum ordi- ne , fiquid inde veritas detrimenti caperet , nbi uno dccreco omnia definicnccm confideraffes : condonandus cibi crror forec. Scd nulla ejusrei neceffit25 cibi impofica eft. Qj^** cogttes DEum omx\\2Lhona , ^uot<jUot in Syflemate ordinaripoffunt $ uno nutu , cum omni honitatii momcn to , rcfpc- ftu, precio, caufla, decsmentem^ ftatuentem^ Quid obftac, ^uo minus idfaciaj? Scilicecidnon conducit hypothefi, Deftjnandus primo homo ad (alutem confequendam eft, a^ftra^io confilio ^ ut lapfus, non tanquam unk credenSrWOf nonOmni^ quoquo potefl confiderari , reffeBu , non in crdine omni^ fed a d erdinem , /. e. nm \ wfide /^^ a d 6 d e n\ Qua;, quemadmodum DEi confilia ad quosdam tantum (ervandorum refpedus, mnadoViWitSy ex*
£c J porre^a
4?^ ParsJl De^teymute Dei,
pof . cU iL^gunt: ica ea quoque pdvantur Tua 2sur« liicace. per §. gp,
§. §3f.
Si decretum decreto antepoKatur ^ vcltantum M* ponis ordine^ HtrHm^ne deflitmtHr ab atefnitate, circ^ quosdanj duncaxar, deftinandorumrcfpedlus, ut- poteoccupatum. Quodprobavi. § 832. Sed ali^ racio eft potentiae DEi & rapientias, quse licet decreta PEi priEcurrantj cum ramen iliaadqusvis polfi- bilU:, hxcad cHnUa in cmWlocabilia exporri^ famr^ ftat fuautriquejerernitatisexiftin^atiodigoi- rasque , ncc illQordoraiioms , i^iio decretum umcum fracedunt i nulla quipp€ ^fteclusrucceflioDe, t^n* fam Uudem fufflaminat.
§. 83^.
PotenCia efl fitndamentum voluntatis dtern^ ^nceccdentis , fapientia hafis <eterM£ confe- quen tiS- Illa a^terna voluntas eft,quia DEus appra- b^x,non quacdam, ledomni^ hona, ^Hotquotperfw- 4im fflius potentiam pr^flari pojfnnt , adec^ue etiam non fucura. Sq6 quia DEus una fapiens exiftir, e"^* dem/implictlfimavoluntaSy kpienti£E intuicu , confe'^ quens eft. Hac efiicit^r, ut, quia bona diver^ ordinis poftibiiiAfunc, alia aUis m^oi:^ ^ minora, poft- ponenda, anccponcnda, nonmlimajoraexfeqHH^ limt dentur , C^ iptferafstur futurorum numero.
SQ.(i quia fapjentia ea, quae propter potcntiam funcpoftibiiia, ordinat, u e, qtiiavoluntas confiquens %0l fucura VoluiC bona , utantecedenti omma VO" (en:i pclfibiUa hnafijisfaceret : fequicur, DEumex Cffiinbus bonis poiTjbiiibus tot ei^hibere cieando,
quot.!
Cap, //. De t/£terHitJ^t Dei, 4 j ^
quotquoc coordinari potcrant exomnibiUj quoad (leii Quibat, plurima, ampliflima. §. 8j8. Sic dtfrm ejl vo!ufftasy(\u3^ antCGedcns, quo- Biam adprobac omniBji^e fuccefljone , qux- cunquc per potentiam ptxii^ii bona ponuntjT^^^^tf eventftrajive mirtHS. rernm eAdem eci am volHntaSy qna confiqHens^ a^Cerna manet y quia cfflciCs quotquot ex omnibus poffibilibus , priftantiilimo non txcluduntur ordine, cjHod fieri fokt , vel per nacurakm, vel arbiiranam bonicacis podi- bilis limicacioncm , Syflemati non aftandam. §. 8j9. Si DEus nonadprobarcc oVanQ bonumpcjfibile ^ etiam/«r»ror»;»numeroexemtum, tum necikcue- ret creanda, quoad licuit, plurima, amphlllma, prasftancidima bona,rcd pomiiTececiam acquiefcere paucionbus, nam vei cantum aequipollenci nutu im- probaca, non fuilTcnt bona, quae nuncruac: Sed iddejlrmt dtermsattt nottontm ; nam ncc DEuS vn*
lendobunumfacic, «^cquxdambonanolie poceft ; cum (tternttas omnia Completlatur ; § 8 1 J. itaqae DSusadprobacomncbonum » & nonfu- CUrum, kd certa proportionc §. 829.
§. 840. Potentia DEi& naturalis, &inServatoregraci- ofa , non foium poteft prasftare, fed eciam pracftac," ii nonfempef commodiftimum, tamcnprjerensad- niiniculum gracire, quo (eryari eciam reprobus pof* fec, nifi alienis objectis mensoccupaca, i e. alicer limitaca cfTcC , ac ordo falutis tequiric» Ut autem DEhs re^iorem a^tonftm antmi Imitamnem mn tm* Ec 4 proh^t
44Q T^^^ l^' J^f tL^termtate Bti,
frohat , §. 838. voluncate antecedcntc : ita r<f- ^snnec ordwemfalmsprppterpereufitem fapicntcr mutare debet^ ttt prdfens ejusmeMisconditioiHordu Mem illHm (jmdret , voluntate igimr confequentc rc, Jinquit inrerituir Vult igitur falutcm reprobi, quia pcr potentiam fuam prasftitum efl: , utcontin- gere potuilfet , fcd quia tamcn fe is libere ita limita- vit, ut pcr ralucis ordinem illa non evemura fucrit, permitrit imminentes illi poenas. Limitari aHtern
ff/fArfeipfc, 0 occaftone Sy/iematis y in^uofnnt^ Pridem dtciHm,
^pdtipn futurum cft , aut pro bono habcn? MUm , aut non^ Q'Jodfi non eft ei numero adfcri- ^endum,qiio bpnaeffejudicamus: M»/ volcndq ^c«afacit,idcoqucfi pauciora voIuifTctfutura, nn- merqs fcpnpriim etiam fuiffctardior : quod cft con- tra Canor^em, €rif.S. L §. 10 f. qui docct : DEum ^e//eresy ^utajfnt i^omi non ef[e honas , ^uiaeasve» /''. Si yero , qua; npn futura funt , nec erant, v. g, juddi prodttoris refipifcentia y & futurum inde glona 4*VJ»^ fempiternumpr^conium, bonorumclafti ad- ferijjenda^ volunt^s DEi ea adprobat; &, quantum lapienter , catcris paribus, ficri poteft, cfficit, certe quidetti intpndic; intendere enim e/i ^ pro l?ono tan* tftm facere , qHanttm fapienter fieri potefi, jQuod #«^^f^, h«c non futur^ a diyinajvoluntatc intendi, Oon a:ternam volqntatcm fingis, quippc in qua^dam tantun^bona. «^«omnia, fendentem. UhicunfHeenimpsLrticVihtifmus efi, l^? aternitas cum tempore commutataefl. per §.813. §1 <{W ^ixerit, non futura ideo pro bonii haud ha-
benda.
CApJL Dety£terft$tateDEI. 441
benda, quia DEus oraniabona, dcftinanscvca-
tui, cxhaureric, illimagnumericimpofitumonus
probandi, mu^tiam DEnm voluntate beneplaciti ad^
frobaffe in homine pentnro ftHdium divin<t i^nomima
evstandxyfedeiofficiumduntaxatffdjfe injmtitim eam
DE/ contHmeliam Rom,i»v.Z4.* declinandi^ chjhs
ojficii exfecfitionem nunf^uam DEus ferio intenderit^
nec ejuidquam adfuam ipjttu ignominiam avertendam
hUo contulerit tempore» Quas fi ne partium cx-
penfa ftiidio, a nemine, credo, affirma-
bunturunquam,
cap. m.
De SS. Triade,
TAmctfi fanda haec dodrina inter profundisfi" mas, nec uii unquani in hac mortali vicaad* huc verfato homini pcrvias, abyfTos » numeranda fir, quamnemo, quantumvisprasftantisfimaratione praeditus perfcrucabitur : tamen , cum non miniraa lauj fit orthodoxam fententiam , accurata notione acvcrbisnervofis, compl€'(^i, allegaboilluftris Viri dc hac re fcntenriam , probaturus, talem ab so ve- ritatis idcam fuifte formatam , quai&univcrfaEEc- clefiae' S.S. fidei refpondcat exadisf.me , & argu- tiis adverfariorum retundcndis camulatisfimc fuifi- ciens fic.
§. 845-
Premieremcnt je dcmeure d'accord que le
commcndement du culte fupreme d'an feul H^ea
f ft le plus iraportanc de tous, & doit ecre confidere
Ec f com-
44 i Pars, II De S. S. Triade.
commc k pius invioUbk, Ce(i pourquoj je nc cieij paM]u'on devoit admctrre trois (bbftances abroliies. dont ch^Kune foic infinic, toute puilTantc, ctcr.' relle, fou verainement pai faite. i; paroit ausfi quc C^ft une chok trc$ dangereufc pour le moins de conccvoir k Vcrbe 6c le S. Efprit commc dcsfub- ftanccsintclkducllesinferieurcsaugrand Dieu, dc iieanmoiDs dignes dun culcc, quiapprochcdu culce que les Payens rcndoientaJeurDjeuxouqui lc furp^lTe plustor. Ainfi je crois quon ne doit rendrc des honncurs divins qu a une feule fubftance jndividuelic, abfoiue, fouveraine & intinic,
§' 844-
CependantropinionSabelliennc, quinccon- fidcre Ic Pere, leFils, &IeS.Efprit, qae comme trois noms, comrae trois regards.fun memeetre, nefcauroic s'accordecavec les p^^ir.gef de laUincc Ecncure , fans les violcnter d*ane etrange maniere. Auffifaufilavoucr, que demcmelesexplications* que Ics Sociniens donnenc aux pafTages fcat tres vioknccs.
§. 84f. . Qusnt a nous , lors qu'up dit , le Pere eft Dieu, lc Tm cli D^eu , le S. Efprit e(t Diea , & Pun de ces trois n'eft pas i*iutre, & avec tont cela, il ny a pas trois Dieuxmaisunfeul; celapourroit paroi- ' tre UQe contradiclion , car ceft juftement en cela que confifte ia norion delapiuralite. SiAeftC. & B eft C. & fi A, n'cftpas B. ny B. n'tftpas A. il faut dire quil y a druxC ceftddire; Si Jeancft hommc ac fi Picrre cft homme, & Jean r/eft pss Pi^re , &c Pierre,n'cft pas Jean, il y aura deux hom- mes, oubicnilfautavoucf, quenousnefcavonspa? cequec'cftqucdeux;. * §.84^
Cdf. Uh Df S, S, Trfade. 44 j
§. 84^. "- ■
Ainfi dans Ic Syrnbclc attribuc a S. AthanaTe ou il eft dic, que lc P-ie cft Dicu » que leFiUeft Dieu, dc qucIeS. EfpjiteftDieu, lemotouterme de Dieu etoit toujours pris aunnemefenSj tanten nommant trois dont chacun eft Dieu , quen difanc qu'il n'y a qu'un Dieu ; ce feroit unecontradi(5lioa infcutcnable. II fatit donc dire , que dans le pre- mier cas il cfl pris pour une perfonnnedeladjvi- nite, dont il y enatrois, ^idansle fecond pour «ne rubftance abfolue , qui cft unique»
$. 847- Jefai, quily adesautheurs fcholaftiqnes, qui croyenc quc ce principe de logique ou de Meta- phyiique: Qu^ Junt eadem um terno ^ funt eadem tmer fe , n'a point de lieu dans la Trinite : Mais ie crois que cc feroit caufe gagnee aux Sociniens en renverfant un de premicrs principes (\^i raifonnc- menc humain , fans lcquel on ne lcauroic plus rai- fonner fur rien , ii'y affiircr aucune chofe,
§. 848. Ceft pourquoi j'ai cte fort furpris de voir que des habiles gens parmi les Theologiens fchohfti- ques ont avoue ^ue ce cjHm dit delaTrinite^ feroit me contradt^ion formel-e dans les creatnres, Cac jecrois, quecequicft contradidion dans les ter- Hies, cftpartouf, Onpourroicfecontcntcr fans doute Ci'm demeurer !a & de dirc feulemerjt , qu on nc reconncit 6c n'adore , qu'un feul 6c uniquc Dicii tout puilfant & quc dans 1'efteaceuniquede Dieu il y a trois perfonnes , k Ptre , le Fils , & le S. Efprit j quc ceux trois perfoijnesontcetterclatioa cntrc elles , que lePcre cftic Puncipe dc dcuxau-
ues<
444 Parslh DeS.S.Tn4fe.
trcs , que la prodadion etcrnelle du Fils eft apeilec naifTancc dans l'Ecriture , & cellc du S. Efprit cft appcUec proceflion, wats ejue leur a^ions exterieurei font communes , exeepte la fonElion de l' Incarnation avec c-e qui en depend y (juteflpropre aHtils^ &C€llc de la (andification , qui cft propre au S. Efprit d*unc manicre touc particulierc,
§. 849. Gependant les obje<5l:ion$ des Advcrfaircs on( falt, qaon eft alle plus avant &qu*ona voulu cx- pliqucr gc quc c^eft pcrfonnc. En quoi il a ctc d'autant plus difficijc dc rcuflir qqe les e3(:pIications dependent des definltions. Or ctu% qui nous don- nent Ms fcicnces ont contun^ies de nous donncr aufli dcs definitions mais il n*cn eft pas ainfi d^s le- gislateurs , & cncor moins dela Religion. Ainfi la S* Ecriture auffi bienquelacraditionnousfour- nifiant certains termcs , & nous n'en donnainr pas cn meme tems de dcfinitions precifes , cela fait, qu'en voulant cxpliquer lcs chofes , nousfommes rcduits a faire des hypothefes poffibles, a peu pres commeonen fait dans rAftronomie. Et (ouvcnc les Jurisconfultes fonc obligez d'en faire autant cherchant a donner au mot un fens qui puiflfe fatis- faire cn meme tems a tous les paflagci 6c a laraifon.
§. 850. La difference cft , que Tcxplication dcs myfte- rcs de la Rcligion n'eft poiht neccflaire , au licu que celle des loix eft necc/Taire pour juger Ics difFe- rens. Ainlien matiere de myftere le meilieur [eroii de sen temr preeifement aux termes reveles ^ autant <ju\l fe peut, Je ne f^ai pas aflcz comment s^cxpli- quent Mesficurs Cudmrth 6c ScherloJ^^ mais leur
eru-
Cap. IIL De S, S, Triade, 44 j
erudicion qui eft fi connue fait, que jenc douce (]u'ils n'ayenc donne unbbn (ens, ace, quiisoni avance«
§. 8ft. Cependant j oferois bien dire , quctrois efpfiti infinis eranc pofees , comme des fubftances abfo- liics , ce (eroienc crois Dieux , non obftantJapar- faite intelligencc , qui feroic que l'an entcndroit touc cc qui fe pafte dans i*autte. II faut qudque chofe|de plus poiir une uniti numcrique, autre- ment Dicu qui entend parfaitement nos penfecs feroit ausfi efientiellement uni avec nous jusqu' a faire un meme iudividu. De plus ce feroit uii^ union de piuiieurs rtaturesfi ciiaque pcrfonne a U iienne, fcavoirfi elie a fa propre infinitc, fafci- fence ^ fa toute puiftance : & ce ne fcroit nullemcnt runion de troisper(onnes, quiontunememe na* tUrc individuelie , ce qui devroit pourtanc ecred Vid* Hann* p. 8. feqq*
Subfiftamus hic paulifper« tlrtiim edndemqu6 miwam S^irituimetimut confciencia fmperpetua per omnem cogitationum dufantium (eriemi Undc fiovi, me eandcm naturam effe; qua: fui ante aJiquoc luftra ? quoniam feriei cogicationum hoc momento agitatarunj non aliter confcius fum * qiiam earum fui, quasdec^nnioadhinc, fcnfaintetnb, animad- vetti, quaeque hodicrnas non incerrupta ferie poft fe teiiquerunt. Si quisaiius, non minusacego, eo- rum t&t omnium coufcius , qus in me aguntur, & ego vicisfim corum fenfuintimoimbuercr, qua:iiie volvit animo , pofTemus profcdlo haberi pro una ejusdem Spiritus nacara*
44^ P^^s^^f'S,S\De'Tria,ne>
Piitant igitur celebrcs Angli, unam Patrii^ Fi^ tfi, & Spiritsts S. nHmerBnaturameffefoffe^ quo- matn fe mucuo pcrfediilime inceJligendo penetranj: , nec\ tjutdquam eorum aber vnU , (juod mn arrtdeat altert ; licet & Pacer &: Films , & Spi- ritqs S. fcorrmn (ine uiteriori complemento alterius exfiiiat . ideoqiie tres perfona: /inr. Unitatcm igi. tur naturfe perfedisfima perfonarum j & mutua intclligencia, yW/r^w/, tcrnionem vcro pcrfona» rum, fcparacacxiftencia, quamaliifubfiftcndi vocabulo infigniunt.
§. 8r4
Sed re^te^ ni fallor, refpondet Virilluftrijg ubi criacxfiftancinfinita, tresfubftantiae (liceatPhi* lophofum lingua uti ) /«^»rw Crcs DEos numero, nec ad tuendara eandem divinam naturam fuflficcre, uc una perfona cognkione perfe6tacompIe(3;alur» qnsE in altera concingunt. . Addit argumentum ; Qaod(i ex eo judicarecurnumeri unitas, qua fpiri* rus concincntur , fore, ut ^c nobifcum idem natura tfle DEusdicendusfic, quod perfedlisfime cogno* Icat, quae animoagirsmuf#
§' Sjf. Sed ne quls tatncn Viro iiluftri opponat , argu- mcntum, quohanc impugnet fententiam, infirmum ejfe popterea^ cjuod natnra nmtas mucua ccgmtiont (ptrttsium abfolvattir , non iffiimanda ex atccrucrius ammi fctuttmo folo , eosdem igttur natura , Patrem^ filtHmsj^ue effe, ijuod rectp^ocatntclltgentta ftticonfum* nfMiffma utantur : cum ex adverfo homtnem tjuidem JD£w ^ non DEum homo fcrfe^e tmeUtgat ^ tdeo^ue
natnrd
Cap. lll De 5. S, 7rUde, 447
fOAtnrd unnas hmc cejjet • repundendiim eric cx Viri iummi philolophia, ahoquodammodo.
L^cum non hakerefoteft natura U nitas uli divet'» fa exjtflttnt fuhjeEla , itcet fe mutuo accaratiffime CO" gmfcentia^ Quando nihil in A.cfi, qiiin rtperiatur m B. & vicisfim nihil B.compecit, quodnontri- buendum A. tura A. & B. sppellantur idem. A 6C B. igitut diftinda funt, quando hcetin A. vjdere, quod non fitin B. Facergo, lcu potius fingc, tri4 feorfum exf^Jiere ffihje^a , a fe mHtuo dtfttn^a . criC in alccro, quod non cft in primo, vel vi- Clffim. Alterutrum igitur cft fitiitum , ideoquc nulla perfona divina. Nam quod in A defidcratuF, aiit perfcdio efl aut imperfedio : Si dceft peife^lio in A. eadem erit in B. itaque A. finitum merito judi'» cabitur, quodcunqueenim pcrfci^ione C3rer,iinitum cfl, Si vero, quodin A. defideratnr, acinvenitur in B. imperfcdio eft, tum , qisiaB^lmiperfedionc laborat , finitum ccgnoicetur, Itaque aut non dantuririaejusmodifubjeda, aut, fidantur, unum duncsxac infinitum , & DEus cfl , cstera finica.
Non eft cur hic objicias canoni §. 8 j6. trcs per- fonas in eodem diviritatis fubjedo, dicendo, tres ferfcf^as effe afe d^flmUas ^ effetnuna^ (juod alterd mn haheat , nec tamen nllam earumfimtam judicari^ itacjiic nec triailkftwjeEia , Itcet diflinUafint , fer di» fitn^honem fuArn ftntta natura argumentum pr^here» Nam aliud cft, rcs efle diverfas, ahud rerum modos. \]]f\du£T^.sdiverf(t^ ihiitm^txj^veutra^ ^ue,fve aUera finsca. SimilicCr crgo de trtbtts tftii ftib}e^it^ tan^ftaml^hus, fcntisndum. h^ejtu*
dem
448 ParslK DeS.S.rriatU.
^rmrriaiodi, qnales divimeatts perfo»^ ^ veritatii arhttrio , [fittt , diftingui pjfmt , nec tamennonfequi naturamveiy in (]tta infunt^ ideoqfte in re infinita^ manerc omnes infiniti.
$. 8^8. Antcquam ad rcliqua Viri illuftris dcS.S. Trii ade verba pcrgam, licebit interfercre, quae dege- nuina diftindionis notionc memorias prodidit , & probandis iis, quae §. 8 S ^* tctigi, infcrviunt. Pofet deux chojes indtfcernahles i eji pofer la meme choftt foHS deux nomsi &c. Itaque cria fubjcd^a ^ quorunt omniacommuniacfreimcUiguntur, nontria^ fed iinum funt. Ex qiid intelligitur , fi tria infinit^ fingantur, duovclndnefTeinfinit^, per§. ^j^j. yel i)mnia non cfTe^ nifi unutiii
Je n^ai poiht vii hon plus ce que Monf. VPa^i^ 6c le DodeurSht^ qiii ohtcte cite ici, ontdcrit Tur ce fojet, & je neddutepointqu'ilsnetcfoienc cxpliques d'une manierc conforrhc a Uorthodoxie j car je cohnois la penetration de Mr. Wallis qui eft uh de plus^grands Georhetres du SiCcle , & qui ne fc dcmemira jamais, dt quelque Cote quc fon Efprif fe puiflei tourner ^ oiitre que Tauthcur dc ce Iivre' avoue que Tcxplication Mr^ "Wallis a ciltipprd- bation publique.
§. 8^0.
Cependant jofe dire qu une perfohaiite fcm- blable a cctte dont Cicero a parle , quand il a dic, Tres per/onas unusfufitneo ^ ne f uffit pas. Ainii f uis- jc commc afTure, que Mr. Wallis aura cncor ajomc autre chofe, li ne fuffit pas nonplusdcdireque' le Pcre« ie Fils Qc U S. Efpric difFcrent par dcs relati-
6BS
\C4p, UL De S. S, Triadel 44<^
ons remblablcs aux modes tcls que ront le poftures, les prefcnces , ou 1 w abfences. Ccs (ortes dc rap-* ports attribuc a uncreemcrubftance, nefcront j> mais trois pcrfones divcrfes cxiftcntes cn mcme tems, Ainfi jc m'lmagine cjue ce Mr. S-ht qucl-< quil puiflc errcnefcrcrapointcontcntcdecela.
II faut donc direqu*ilyaderelationsdansIa {ubftance divinc, qui diftinguent les perronnes, puisque ccs perfonncs ne f^auroicnt etre dcs fub- ftanccs abfolues: Mais 11 faut dirc aufti, qae ces relations doivent etre fubftanticllcs qui ncs>xpli- quent pas aftez par dc fimplcs modalitez. Oe p'us il faut dire , que les perfonnes divines ilc lont pas le meme concrct fous difFerentes denomioations ou rclations , comme feroit un mcme homme , qui e{l Poece & Oratear , mais trois difF^rencs concrets refpedifs dans un feul concret abfoiu» 11 taut dire aufli, que les trois pcrfonncs ne font pas desfubftau- ces autli abfoliics , queletouu
Il faut ayoucr qu'il ny a aucun cxcmpk dan« lanature , qui repondc aflez a cettc notion dcs per« fonncs divincs. Mais il n'eft point ncccflaire quoii, cnpuiflctrouvcr, &ilfuffit, qUecequ*oncnvient dc dirc nlmplique aucunc contradidtion ny abfur- dice^ La fubftance divine a fans doute privilcges qsii pafl^ent toutcs les autres fubftances. Cependanc comme nous nc connoiflbns pas afliztoutclana- (ure nous ne pouvons pas aflutcr non plus qu^il n y a & ^hU ny a put avoir aHCHnefHhfiance ahfi'»^ iHf, ^Hi fomieme flHjitHrs re^e^ivet^
4f o Pars 11 De S. S. Triade.
~ Vui. [ ^
Ccpendant pour rendre ccs nodons plus aisccs par qiielquc chofcd^approchant, jenetrouverien dans les creacures dcpluspropreailluftrcrccrujct, que la reflcxion dcs Efprits lors qu'un meme Efpric eft fon proprcobjetimmediat , & agitfur foi meme cn penfant a foi meme a cc ^u'il fair. Car le rcdou- blcment donne un imagc ou ombre de dcuxfub- ftances refpcdives dans unemcmefubftanccabfo- luej fcavoir decelle qui entend &decellequicft cntendue , Tun 8c l*autrc de ccs etrcs cft fubftanticl, Tun dc 1'autrecft un concret individucl, &ilsdif- ferent par des relations mutuelles , mais ils ne fonc qu'une feuie Sc meme une, fubftance individuelle abfoiue.
§. 8^4- Je n ofc pourranc pas portcr la comparaifon af- fcz loin dc je n*cntrcprends poincd'avancerqueIa difference , qui cft entre ies trois perfonnes divincs n'cft plus grande que celle qui eftcntrcccquicn- tend & ce qui eft entcndu, lors qu'un Efprirfini penfe a foy d^aucancquecequicftmodal, accidcn- tel, imparfaic Sc mucable en nous, eft reel, eftencid, i achevc dc immucable en Dieu. C*cft ailez que ce redoubieraenc eft commeuncracedesperfonalitez divines.
§. Us. Cependanc la S. Ecriture appellant le Fils, Verbe ou Aoyof , c eft a dire P^er^e mematparoh mus dmner H entendre cjus rien nefl plf^s prop^e a nons eclaircir eeschdjes ^ue Vanalogtedef oporauoHs meKtales, Ceft aufti pour cela que les Peresonc rapportc i^entende mcnc au Fils , dc h pwiirance au Perc, & la volont<f
au
auS. Efprit, en diftinguantlepouvoir, favoir^ & lc vouloir, ou bien le Perc. le Verbe, & rAmour. Hacacnus verba Viri illuftris. §. S66. C^omparabimus nunceacum Viriilluftrisfeii- tentia, qu^ improbo aufu oppofuerunt fandiftimi myfterii Ancagoniftae^ idqueeofaciemusconiiho, utintelIigatur,qUomodo, addisjiciendas Adverfa- riorum ncbuks, per ac commodarx fmt Vin fummi tneditationes. Dabimus ipfa Creili verba, qu« ica habenci
J^difUta contradtatonetnifhpUcat^ idfeipffiirt tifemt. Vmm ejfe DEum , ^ tres perfofias realitet interfe dijlmBas , • (jHorum ^uMetfitfummus DEw^ contradi^ionem involvit, E» Altera propdftio hoc fundamento nititun quia fi per nos DEw UnUs efi Jummus , ^ tamen qudtbet ferfona eflfummus DEw^ tros Diifummifnnt. ISIec ohfiat , hos tres effe Unum DBum^ nifiitaunumejfedicafnui^ mtrespluresv4 Senatores Unum ejfe Senatnm dicitnus ^ ^uoipfoDE^^ tMminvehiturmultitudd.
§- m^
Fundamentum foivendi Saptifmatis jaaum eft §.84^.QuicunciueDEusfummus {concretum ahfolu* /«zwjcft, idemquoqucunuseft, aCquiPater, Fi?iusj & Spiritus S. cres hi diftin^ai finguli fummus DEuS Cconcretum r^/peaivum) funt: ergo hi tresvel nort iunt cres , vcl dancur plurcs Dii. Manifeftum cft hunc argutandi modum laborare quacernione cer- tninorum, voce(D£«5)induabuspr2miffis, du- plici fenfu accepco, invicisarcisratiocinandiregu* lis: non eft crgocureomoveamur*
452 ^^^i //. T>t S. S. Triadt.
§. 8(^9. UfiHS ille DEtUy pergit Crellius, efi Pater^ Filita ex noftrafeKtentia efi untu ille DEtUy £. Etlitu efi Pater. Redic hicferecarefponfio. Vox(D£tis) inprima propoficioncponiturad fignificandum ali- ud concrctum CefpecSivum , (fic enim nune lo" ^Hendftm efi) Sc in fecunda ad denocandum aliud, illinc indicat divinicatem , ^ «^ Fatris charaSIer^, hinc qxi^FtliiperfonaUchara^ere infigmtam. Vitium cft igitur formac. Quid ? quod eciam prima pro* pofitio fic falfa. Quicunquc DEus eft, Patercft ; nam & Filius & Spiritus S. DEI natura gaudcnr. S. 870. SireHe^ inqiih, ar^timentamur : Paterefiper» fond divina j SpiritHS efi perfona divina j Fiiitts efi perfonadivina» E.tresffintperfontZy nonnna: Pa» riter reEie argumentamur : Pater efifummHs DEtu ; Filim efi DEtulHmmns ; Spiritus S. efifummHs DE* H4: ErgotresfHntffimmiDiiy mnuKHs» Sed falh*, tur cgregic Adverfarius. In tribus primis propofi- tionibus perfonA vox accipitur pro concreto rejpe^i'' vo j In tribus pofterioribus vero vox QDEtti^ nocat concrettim ahfolutHm unum idcmque. lUinc igicuc ad numerum rernarium reifle argumcncum ducis ; hinc nonnifi ad monadcm. Difpar proinucrobi» que racio cft. vid^ §• 846.
§. 871- Aperca femel argutiarum fraudc £cre fcmpcr idcm ad reUqua rerpondere cogimur. DEhs unus^ ait, efi trintu tnpgrfdnis. QHdtlihet perfonain dtvi" nis efi DEm Hntti \ E» ^uMet perfona in divinis efi trma. Inepcix i DEus unus, {cQncretum abfolHtumy eft crinus in perfonis. Quaslibecperlfona ia divinis
<ft
Cap, 211 De S, S. Iriade. 4 f J
cft DEus unus, (coftcretum refpeSiivunt) Nihil igi» tur concra nos argui poteft ob quatcrnioncm tcrmi- norum. Si vox (DEus) uno eodemque fenfu utro- bique acciperetur , tum abfurdum emergcret , fed ab eoerrore nosfumustuti. vid. §. 84^. §. 872, EfFugium Audoris,quo hujusrcfponuonisviin dcclinafe cupit, hoccft: SitjmsdiflinEiioneutive* Ut^ ac dicercy Majorcm loqui dc DEO t&nii^^ liccr acceptoj mimrem de 2)£0 perfonaliter Confiderato, farumprGficiet: QHfUhetenimPer» fona efi ejfe»tialiter DEtu , ^uia (judthet univerfam DEl ejfentiam habet^ Eniravero quaplibet Pcrfona gaudet divinltatc omni fed aliafubhocrefpeduuc Patris, aliafubrcfpe^au Filii, aliatanquamSpi- ritus S. Eft igitur quxlibec natura DEus, fed tamen concrctumnonabfolutum, qxxiiifotiHs rcfpedivum.
§• 87^
; Sitota dtvinitatis natura communicata eftcum Terjona <^ualibet , ^ vero ad totam ternio per/onarfim ferttnet ; fequitur^ t^uamUyetferfonam trinam ferfo" nisejfe. Occupata erroribus mens quo non coecita- tis ilelabitur; Tota divinitatis natura in qualibec utiqueperfonaincftj {t^nonineflinHnaomni re- fpcdu , quatenu4 communis tflferfonarum cmnium ; id enim quo minus fingas,impcdiris contradi^tionc; redquaslibet perfonacum fuo eharadlcrc pecuHari totam pofiidcc divinitatem,
Quafunt eadem uni tertio, etiam mterfe funt ea*
dem -, five (^UisfuHt res eadem cum eodem tertio, inter
Ff f ^
4 r4 Pars 111 De S. S. JriaJe.
Je ^miffte remeandem ejfe ofort€t,alfasemmtlludterm tiurnfimHl effet ma rcs (3 plures. Sed tres perfon^ eadem res ^ <jH<e. efi divtmtasipfa^dtCHntur-^ ergoittm terfe fttnt perfona ma. Pubium occupatum eft §» ?45.84^. Ubi & canon; (lUdtfHnt eadem nni tertid&cc. i Viro illuftri expUcatur, Qujc (concreta refpeBiva) funt eadeni uni Tertio {concretoahfolHto) ca non fant (lontinuo eacjem inter fe, Rationc hujus concreti quidem abfoluti funt eadem intcrfe; interimtan^ quam concreta rcfpccaiva divcrfis adhuc charaacri- buif perfonalrbus poflunt diftingui, Facilis eft ad S, S. Trinitatem applicatio,
St ref alifua pngitur commumcahHts , ^ua eadem /f realicer cumtribus ttdMtct dtfiinElis ^ utk/cEf- fentia divina , ^ua res unafit cum tribus Perfonis^ tlla ^rttftmul^una &plures, Uti eademque rcs erit, /i refpiciatur tanquam cpneretum abfolucum, terna tam tamen ctiam cadera erit, fecundum con- creca refpedi va, quae compkaituri Nulh heic locun^ habet contradidlio, nulla idcarum pugna. Ec utina,m non recurrerent femper foploifmata^ quac plura Videmureffe , nee tamen nonfunt unum.
§.877. Quod numero unum efl , non potefi effe numero plura, Sednatura divinaeademnnmeroefi, Non ^itur poterit perfonis numero dtverfis multiplicari^ Eodem modo, quo quid eftnumero unum, »c- quit una cfte nuraero trinuni 1 concedo; Scdnon pofTequidnumero effcmum^&caliore^ebuyqmm quo unumeft, nmulefte trinum, nego. Concre» tum abfolucum unum idemque termpoteftcompleSli
Cdp, ///. De S, S, 7riade, 4 f j»
^ ~ §. 877-
Quid^uid idem efi cnm tribw diflifiEliSy tret effe res oportet. Sed natnra divina eadem effe dicitttr cnm trthus Perfonisreapfe dtflm^is\ ergotriplexna- tHradtjltnElaefi, Quodcunqae (abfolutum) idem cft cum tribus ( refpedivis ) trcs e/Tc res oporcee abfolucas, nego: concincat, nccciTe cft, triacon» creta refpc£tiva, concedo, Itatandem, quidquid argutiarnm facro obverti poteft myfterio , vel una Viri illuftris obfervatione,\anquam a ventotenuis nubecula , facillimc dcftipatum dcftruitur.
§. 8;8. Notionem Perfonae antiqua; Eeclefiae Philofophi his ideis canquam partibus complexi funt. (i^ Opor* tet Per/onam ejfe inteBgentem, (i) Indtvtdua (S reapfe exftftens jit necejfe efl Perfona , non idea qua- dam| generalis , qualem v. g. humanam naturam ju« dicari cognoviaius, quae non exfiftit ita feorfum, mbis haudcogitantibus^ (t^, in hominibus his aut iilis individuis fempetinvenitur» (5) Cavendum, ne fro Perfona habeatur ^ ^uodde plnrihHs enHfsciari po* tefi , ^ eorum ftt commune, Ipfa divinitas, non co- gitando de perfonis» enuntiari poceft de Patre, Filio^ & Spiricu S. non cft igicur Perfona. (4J Qha aiterins rei partes funt , pro perfonis non habenturm Corpus hominis, autejusdemanima, partesquippe hominis, nunqaam perfonarumnumerovcnerunr. (5) Perfona omnis fubftantiaf/?. Nequc igitur y. g. ratio hominis, qux fubftamias modus 1 non fubftantia eft, proPcrfonahaberidebet«
S. 879- Si perfonae idea menre a re, quae pcrfona cft, fcjundia, i.e. abftradla, tibi obvetfctar, intelliges,
F f 4 eara
45<? Pars 111. De S. S, Triatie.]
cam contiiieri his notionibus veluti partibus: primo ^mdem^ nt AltqHid nonfit alteriw pars^ fed ipfum per k totura exiidat : tum vero ut gAndeat pleno ex* Jiflendi complenteHto , nec ad aliftd demum referatur, in quoplenefit, quodcft,i.e.inquodfineuItcrio* ri acceila iubliftat. Hincnatura divina, hinc <5c Batura hunaana Scrvatoris perfonas non funt 5 quia illa prasdicari poteft de pluribus : hasc demum per hoy^ Perfonam , completur & perficitur. Perfona igitwr^ abftrada cogitatione, (\ mcntcm fubear, nihilaliudeft, ^»4f;0 modus , vel^nevoxmodili* mitationisl cujusdam notionem rebus afferre divints videatur^ Perfona, fincrc, quaeperfonaeft, fpe- 6bata , indicat ejtumodi exfiflendt rationem > quafity Ut alijuid per fe folum flt , nec amplim refiratur ad aliud^ nec de plurilfus enuncieiur. §. 8 80. Si tres , in quiunt Advetfarii , in divina natura funtperfoHAy Cf vero perfona omnis fnbilantia efli §»iyS fe^juiturtres dariin divinitatefuiflamas^fPo^ flenus efl ahfnrdum , ergo ^ prius, Goslav. L. III. contr, Kekerm, cap. 4. Perinde ac (1 ita ratiocina* reris : Dua: funt in Anima facultates, inteliec^us ^ voluntas, quarum unaqaaequcipfaanimaeft, di- verfo modo operans : ergo damur duas anima:. Ni- mirum, abftra61:a confiderationc , Perfona non fub- ftantia, fedefusdemmodnsefl : quamfiunacum fub/edo, quod illo modo afficicur, confideras, fubftantia cft, (in concrcto, liceat ita loqui) fed inde non colligi dcbet, tres effe fuhflantias : tjuia ftrfona (^u^evis ejwdem fulflanti<e modus efl , cujus ^ perfona altera efl, Tres cnim funt pcrfonarum modi in cadem divinanatura.
$•457-
J^ars nu De S. S. Triade. 4^7
§. 88i.
At ewmvero^xnqwiSyP F<!rfot9Arum modiy feorfum a devmitAte coff/fderatiy nonjhnt fHhflantiarum numero hahendi^ mftnaturA divina ideaammum umfabeat : fequitur eodem jure omnes DEiperfeSliones , tan^uam divinitatis modojf fro ferjonis haherij>offe , nec ullum ejfe charaElerem Perfindt , (]uin cadat in illas perfeElio» nss, Uti primo divinus intelle^us omntum Perfo» fiAYum communis fji^ fc ^ idem attin^it omnes T>Ei virtutes , ^uarum nulla ab intelle^u fejunEla eft, J^git intelligentijfme mifsrieordia ^ agit jufii'* tia, agit fapientia» &c^
§. 882.
yiddeporroy ^uodinte/leSlus & mifericordia ^ (-?) pcum fubjeEio dtvinitatisJpeEietur, individuafires ^ nec idea ^UAdamgeneralis , ^uajine mentis operatione haud exfijiit* (3) Nultms rei pars eji mifericordia» (4) ^Ji ^pf<^ DEi Jub/iantia. Sed omittls^ quintiitn Perfonac k^/tjjV/ov, qaod in eo ponitur, uc res de pluribus non poflit prasdicari* Atqui mifericordia rcde cnunciacur de Patre, Fiiio & SpirituS, non mi- nus ac ipfa D£i namra. §. 878. §- 88j.
Scd gravius obflat dubium , ab erudito Abbate Gallo , propofiCiim : Si ^ttis & Philofopbus & Poe- taed y & Orafor , non minori jure tres in una ejiis natnra perfonA locum habere videntur , ac id eve- niredicimus in dtvinis» (i) EtOrators & Philofi* phusy C^ Poetahaud/iulte fapity ideo^ue inte/ligens ej?^ (^) Et Orator^ & Phi/ofophus, & Poeta efi homo individuus, necmtiotantumgeneratis ^ (S abfirarta, ^UA extra mentis conceptum non exffiit, (^) Nec Orator , nec Poeta ^ ntc Phiiofopbus depturiburpQte/i Ff f f««'*>
4^8 Parsll DeS.S.Triade.
4mKtiari, jQrtts entm ita prOKHntiet ? Petras ef^ idem tlle numero Orator ^ Poeta^c^ Pauluseflidem Orator OV. &c, ^el ^ms dlcat f Inteile&us homim$ eji Orator\ voluntas ejns eji Orator ^c, (4) Sic nec tres iili , <^uos homo tuetur , Oratoris , Phtiofophi &c^ CharaEleres y partesfmt ad confiHHendum alttjHodto» tnm natdt & formatA, Totus homoe/i OratoTy totui Poeta^ f^c, cumex adverfo de pantlsHs falfafithAQ fententia: totns homocapHty totHs^pes^ totns^ ifra* chium , totHS , anima &c» (/) StcHti ad extremum Perfo»£ divin<e , in al>J}ra6lo y modtfHnt , necnifi^ in concrero , demum fubjlantia una eademejHe : ita non efi mirum , charaEieres tilosperfe conpderatos effe mo» dos ; etiamjt certumjtt , in concreto effe lilos fuhfiaH- tiam homims , quatenHs certa ratione affe^la eji,
§. 884.
Cum igitur oroncs Perlon^ notiones ctiam ca» dant in tripliccm ejusmodi hominis virtutcm : aut triplicem tiie perfonam in UWdfuJiinet natura, €0 fenffj, quo in divinis idufu venite credimus: aut, fi id non credendum , tum nec in nna DEi natura rres perfon<z loctm tnvenire queunt, Q^*** enim Philofophi aliegant Perfonarum notas, vid. §. 878.wsomne$&:(ingulas, Adverfariifincnego- tio, in tripficem illam hominis cruditionem cadere, probarunt §.883.
§. 88^
Noneftcur dicas, Oratorix^ Poefeos^ & Philo* fophia fctentiam non defcrihi a ^uotfuam folere , velnti Perfonas : contra tis verlfis reprdtfentart tres in DEo perfonas, Nam autilli, quibuspcrronam dignofci- mus , charadcrcs §. 878. fpurii, parumve fufficien-
tes;
Cap. 111. De S, S. Triade. 4 5 p
tcs; aut & dc his eruditionum gcneribus ca pronun- tiari poirunt , quse dc Perfonis prasdicamus,
§. 88^. Primo quidem redc Virilluftris§. 849. refpoh- dif, non cxiguum iis impcdimentum occurrifle, qui voluerint Perfona; voccm nimis accurata definitio- ne compledi. Nam cum cxplicationcs a dcfinitio- nibus pcndeant,quae funt aliquando arbitrariae ; nc- que vcro Scriptura vocum, queis utitur, tradat commodum pcrfe£tas expofitiones : pronum efle , ut in explicando Pcrfonae voc^ibulo fuae hypothefi aliquis inferviat , quam definitioni arbitrariaefuper- ftruxerit. Etiamfi igitur iili Perfonas charadercs jn rebus condids genuini fint §. 878. tamen cum fumma divinicas prarogativa gaudeat , §. %6 1, non magnopere exploratum cft : anno» amfhus qmd» dam contineat dwina perfo»£ notio^ qHodnosfugiat ^ C^ in okfcHro adhuc ftt F
§. 887- Scd poteft qucque folvi dubium ex pracmiflis , praefertim, qux §.879« tradita funt. Non ideo quis ultimo cxfiftendi complemento utitur, quia cft Orator, Poeta, & Philofophusj cum & fine hoc etuditionis genere Perfona manfiftct : ita^ue etiam omnis perfon^ idea ab hac triplici litterarHm facultate^ pqu^ efly lon^fme remotaefi^
§. 888. Id, fuodin homirje perdnrat y & vi agendi conti^ netur^ tancjuamfonte mHtationHm.pxoptk loquendo, fubflanda cll; ciijus feries eogitationum, in omni fua perfcverantia , <^Hatenus non accedtt aliud complens , quod in humana Chrifti^natura
ufu
4^0 Pars Ih De S. S. 7riade.
vSn venit, dicitar pcrfona. Oratorias igitur, Poc- feos, & Philofophias (cientia, vcl con(ideratnr;?ro- ut ejifacfihas , vel ^mt certis cxercitauombns prodin tur, lilo refpedu, nihil eft, quam qiiaedam po- tentia, qaafieripoteft, utcogitationum fedes, data occaf.one, iittcras repricrentatc pofifit, quas alii non pofiTunt. At quomodo hoc modo fpedata, perfona appellaripotcft? Perfona cft cogitationum feries omnis, qoarenus fincaltenuscoinplsmento perdurare intelligitur. Litterarum vera mtitiaefi tanttimyUtidiBiim^ qmdam ^OlQntlZ iHtusferiei^ mn, ipfa fedes tota.
§. 889- Q^iodfi autem Oratori^, Poefeos &c. faculta»
tcm tanquam variis cxercitationibus comprobacam fpe^lifs, ccrtum eftj eas inperdnrante cogitationgim ferie fluxas effe ideas, ali^uamdiH ex abyflb aninii prodeuntes, mox aliis ccflurasloeura. Perfonae igitur titulo donari nonmercntur, cuni pcrfonaprs>»!/?yJ>fubfi:antia, i.e. vis agen di, cx qua tanquam fcaturigine, quidquid agitur, fua prodit fpontc, po/l verofitfubflantta non indigens alienoalterius Gomplcmento, i.e.//^A;feipfa perdnrans , hec feqaenti momento illics peritura , uc intcrire folent, aiiis fubindc fucccduris, mentis notiones omnes.
§. 890. Si duasin una numeio homims naturaperfovayaut COmplufCS, ^JfepoJfenty tnmtxun^. eadem^uevi cegitandi , tanqttamfonte , prodire cporteres duas ide» aramfeneSy ceurivos ^JJmulperdftrantes , fuis^uas- ^ue termtnis ccmpletas , nee afe mutuo interturhatas :
€Ap. 111. De S. S. Triade. 4^^
Scd quo minus id fieri poffic, contradidioobftac^ Uis percipieitdi finitaeiHaUhet ideo una cft | ^tiia ^ eodem tempore^ G? codcm kco terminata opcratftr; Uti vero locum, cui priercmcs rumu$ , exiiirebus judicamus, quas nodri percipiunc fenfus : ita, (lia una vi cogicandi dua: percipiendi fcrics efle pofTenr, eadcm profe(5!:o anima , cx una fua pcrcepcionum ferie, fe huicloco prxfencem, ex alcera ferie, {e iili prajfencem, uno eodemque cemporc, jadicarcc, ideoque unius caufTx duplex cffedtus cocalis , liceac cum Philofophi^ loqui, efle poflcc, quod eft ab» furdum*
. . 5. 891-
Sed alia caufTa divinicacis adorandae , qux in« finicia vis efl puriflime agcndi , inteiligi debcc. Nihil heie obftac Pcrfonarum ccmioni. Efl cnim in ea profcdo omnium profed:ioflum , quocquoc cogitari pofTunc , confummacidiaia pof- feilio, Itaque non impcdir primo Pcrfonaium tria- dem, quod in hominc eam impedit, §. 8 7 8* fc ide^ orHm ijutzdam [uccejfio, Hominh perfona efl tota cogitandi fenes perdurans» Prster hanc nihil pec- fonce citulo digncm, ^nid^uid enim in ilUferie e/if mn dnrat femper , fed fHCceffnris ideis locHm re* linqHit^
§. 892- Nec vero ctiam ternioni perfonarum in divini- tate oppofita efl ilU ratio, de qua /.8^0. Nam ecfi fdiridima fic Clerici in Epiflolischcologicisprodita memoij!c8 fencentia , tribHs cogitandijeriebHS abfoU 'Vi fanBiffmam Triadis in DEo mjfleriHm-^ CUtn cogicandi ferics idearum focccfBonem ar- guauc, a DEo reraovendara loiigiflimo:
wuscri
^6z Pars 11. De S. S. Triade.
tamcn coelefteNumcnitainfinitumeft, utcjusim« nienfa agendi vis non fitclaufa ccrto temporcaut loco, quaefaciunr, ut una «^/»r^duplicem;?^r- [onam^ (loquimur de fenfu proprio $ non morali) luiiiner^ ncqueat. §. citat.
Subftantia DEi eft agendi vis infinita, i.cj in ^ua ratio habetur emnium rernw pojfihiliuf» » in | DEo & extracum> ^UAcumjHe fojfibiUs junt. Haec tripiici complemento exfiftendi perfcda eft» QHutenus Subflmtia DEi rationemcontmet tS* hly^, leu fapientiac fubftantialis (ioquor cum Theologis) eatenus in facrts litteris getittatc dtcitur, dcftx» dita cile charadere perfonali devotiffime Venerandi Patris. QuatenuieademfublianttaDEikiyta^ fcu fubftantiah iapienda condecoratur^ rationcm fui in commemorato Pacrehada/ diciturgencrataj feu filius. Denique quatenus divinafubflantia in Pa* tre ^\FUio ratmem fui amoris fubftantialiS|, ^rg,^omne^<?««topubliCum, loabet^ a Patr€ & Filio fapienter provifumj Sptritus S.chara^ere fef-^ fonali ditiata efi. vid. $.8(>5*fubfin*
Non cft hic Advctfariorutndubiolocus: £tiam in hominibus^ ^ngelisve hQ*yovfeu quandam rationem ebviam ejfe pajfim , neque tamen ferfonA titulo\eam dtgnam^ Mirum utique non eft aham elTe rcrum di- vinarum, aliam humanarumconditioncm» Ratio homims efi qudtdam tn cogttandtjerte ac vifacultas re- frdfentandi veritatum nexus^ llla facultas vero non eft toca cogitandi feries. fcd in exercitio fluxa» in facHltmi (jpcdata , qua:dam tantum illius feriei
pars
Cap, UL De S. S. 7riade. 4^5
parsfeu modus. Non potcft igitur cfTe vis ipfa perdurans i. c. {ubrtantia , nedum fuis complett tcrminis, quia, quafacHltas ^ fcrici cogitantis mo« dus eft , qna a^us , fluxa cjus pars. At vero Kiyof in divinis mneft faculcas tantum^ aliquando a^ f^gendo ecflans , in mcra fojftlftUtAte (vcnia (it voci j pofita; fedaduspuriflimus, visimme^faottinu inrelligendi , finc idearum fluxa fucccflionc, idcoque fubftantia,/^»/» eminentiffmo ; praptcrca idcm Aoyoiin expftendo non complctur ab alio, nec a Pa«e > nec a Spiritu S. ob hanc ipfam cauflTam quia fcmpercxfiftic, ^wV/f«^^cxfiftercpoccft> nec charadere Patris aut Spiritus S. ita perficitur , ficuti caro perflcitur Chrifli > a divina natura« §. 895. At enim^ inquis, ftnres in DEoferfeBionesfunt , qHA nulla fuccejfione admajoraincrementaHtHntur^ ideoi^tie exfiflunt ^ quidquid exfiftcre poflijnCi fraterea etiam necah aliis perfe^ionihHSitaferfici<' Hntnr, Htcaro ChriftiferficituryquaferfbnarHmcha' raBere deftituta efty nec tamcn pcrlonas funt illas DEi virtutes reliquae. Vcrum etiamfi omnes DEi perfedtiones maxime finc inter poflibilcs quasvis, ncc augmcnco , five progrcflu & feric advnz* jotesgradus hctifletentur : tamen nulla carum efl:, qiias non cxGftat propcer & per illos perfonarum charadercs , §. 8^ 5 . /^^ iffde ferfpicue intetligatur ^ per hos djvinam nacuram exfifterc racionc ulcima , qai pcrfonarum chara<Ser eft»
§. n5«
§. %7t. DEhs eft diternus. Scd illa quidem virtus , quae
omniur»
4<J4 ^^^^ ^^- ^^ S. S. Triade.
omntHm omnino ferfeEiionum fofejjio efiy ahsqne fuc* \ ceffione^ §. io8. stizmn exftfieret ^ nip DEhs ejfef \ fonsomniumlttutnpoC[ibilmmy\d€oqnt8c pfin- cipmro Aoyn , nifi KoyQg , ccu fapicntia fubftantialis §.878. tjfHsforet omniHm rcrum ordioabilium,
v.g. mnndi fabricandi Prov. 8. v.2i. Tcqq. m^- rmd^ falntis ; ac deniquc »i// Sfiritus S, tan^nam fHhflantialis amor ferretnr inomnes rcs dcfidera- biles, in regno natnra GondendaS , Pfal 33. v. 6,' in imferio gratia^ amore in bonum publicum , ci- vitatisDEi, idemqHe folnm ^ i.e. faftdifate, do- nandas, Kisautemtribus, immcnfa vi, im- p€rveftigabiIiAoy«reuratione,noncmctieDd© amorc contineiuur ouincs perfcdioncs, nec nHa carum datnr^ nifi qnd hisfHndamentisttjhviSfHferm firnBafit: Perhas igitur natura divina ultimara- tionc exfiftit, idcoquc trium perfocarum chara- deres habct.
§. 897^ Similis caujOTa eft caterarum DEi pcrfc^ionumi DEus cft immenfus , i. e. tands perfedionibus rc« fplcndcfcens, ut nulla menfura excogitari poffit, qua? quamisHbetvicibusrcpetita, arquare ilias per« fe^Siiones poffit. Id autcm ob eam caulTam ufu vc- nir, quod nulla in DEo defiderattir perfc6lio, quod in eo eft Fater omnihHS rehus valens , FiliHS hoyQt omnia ordinans,c^ Sfiritns S. omniHm honarHm re- rum amorem fpirans. Ad hoc fundamemum rripiex rcvocantut omnia.
$. 898. Quid cft porro JHjiitia DEi » quam , m fupra S.
IL
Cap, tll De S. S. TrUde: j^i^
11. probavimus , cximius amor, fed cui prjcclucet fa- picntia? Nonigitur juftitiaforet, nifiAoyflj^ 6ci[\c iSpiritusforcc, quo dc PaulusRom. 5»v. f. exjijik igitur juftitia per y^^7?<ij;//W^w fapicntiam, &: laniorem^ Q^d eft mifericordia DEf quam ^wor \torHmy qms fapientia mtjeros ifidicatf Quid ^^/21- \gmtas^ quim 4wo>' eorftm, eum tjHthtis Fisinfinita varia communicat henepcia f Quid cft, mn ejfe ab aii^ pendentef^ y qu^m Visilla prima, inquaratioed omnium poffibiliHm §. 893. quee > quatcnus ratio^ nem Aey» continet , cft ipfa fubftantia DEI, pcrfo* xiali Patrischara(9:erein(ignita? §.893. Quideft* ^mniafcire ^ maxima^ medtoxuma^ mmima^ quam ires incelligerc per cauftas j pereosnexus, quibug continentur? Idveroproptercalocumhaber, quod in DEO cft Aoyof , hpicntiSLfHbfiaHtialtSj cmomncs ferum nexw fatent; Ebr* 4* v. I2. quod eft Patet Aoyotgenerans commnmczXQ cum eodem divinitatii TSAy\^»y^ti, Itaque omnes rcliquac DEI virtutcs ul- eima ratione in illis tribus perfonarum charaderibut iTubfiftunt, neckifrofterillas^ [t^iWx frofter ho^ txfiftHntH
I. ^9:
£tiam(i Patcr quoquc Aoyof feu fapietitia fit |' fiion cft tamen qua genica 5 §. 893 • quamvis amot ipfc (it. i.Joh.4. V. 8. non cft qua fpiratus ab ialio : Gignens vero C^ genitus , Jpirans & Spiratw^ reapfe dtfferunt^ ideoque trcs Perfonacin unaeadem- quc nacura func diftintM^fc^
f. 9604
Forte dicis i etiamin Angelis^ hcmnibusjHevd^
Imtas fni ratmem in ^oym velinteileSiuhabet^ nei
■ " G g t4t
4^^ Pdrs Ih Di S, S. IrUte.
tnmen viluutM geKerataabmeilenuferfcifaAi^fftllAri pteft* Alicnum cft, nos rcs divinas acgufto buma- st» conditionis modulo medri. Voluncas hominis rationem quidem fui habet in ejusdem intelledu ; fednen tjuAtenm cxfiftic, ^uinpetiHstantumy ^nia poflibilis/y?; uti in mathemtris arquaiitas radio* rnm circuli rationem fui in ejus natura habet » cnt itapoffibilisfics nm^uam eut exCiRsLt.
§# 90'* yft vera \ly§t a Patre in divinie haht qucijui ut exfiftac» ideoque ex(i(lcntiz fuae rationem in Patre agnercit. Cumque tlle adus ,q,u6 in vivcntc vivcns natursc (imilis fu« exiftcntias rationcm venc- rctor, gcneracioappellariroleat: pioprioutique fciira hiyni a Patre gcncratus dicitur^ Sit itaf^ne^ inquis, habeat a Patre Klyat^ »f «xfiftac, »tf« magis tamen Perfina ejfe ob illam caujfam videtur^ quim inte/kSltu homimsejfepoteflperfona^ quiDE" um auElorem ^ cur exfifiat ^ agnofcit^ necpotiorijure fineratw a DEO hhyoi effepoiefl^ ^uaminteUe^M he^ minis a DEOgeneratusfuit.
$. 5)02. Primo habci a Patre hiyof , non ut txii&tLttan* ifftamrei modvis, t/^/accribucuiB, (quarumvo- ciim (ignificationes alias diilin^as no^^ hac^enui udo modinominc, brevitatis caulTa . fumus complexi j ita cnim exfiftit Hpminis intelle6lui , qui animi no- ftri modus cft : M habct quoque a Pattc hoyoi ut exfiftat tan^uam fubftaticia, §.894. i. c, ut i/iud ft fuhjcQiiim , in cfuo omr.es , quemadmodum in Pa* tre p dtvmtatisferfeiiicnGf infttnt^ fer quod raciona
ulcima
Cap, JIL De S, S. Triade. 4^y
■ — ■ — - < ' ■ ■ . ■ ■ —
Ultima reli^ua virtntes DElqHdli^ctex/^UKt^quod probavi§. 89^. 897. 89«.
§. 905* Namlicctminusdctcrminato atqiie gcne^ rali fcnfu DEI fubftanda fit , in (jm ratio omnium rcrum invenitur pofllibilium in DEO , &: cxtra cum, idcoque^ quarcft prima rcrum a nulla alia pendcnSi licecigiturobeamcaufTam una lantum fubftantia fit, cum una tantum prima eflepoffit, quod fuo loco oftcndi: tamcndcter- minaca ac ultima rationcjD£w non exftfiit^ntftin txi^\iC\perfenarHmcharAElere i quatenus divinitai gcncrac Aoyoi' , quatcnus hic generatur , ideoque ccugenitus a gignentediftindluseft, 6cquatenu5 dcnique uterquc horum amorcm fubftantlalem fpi- tat, i. e» Spiritnm S. qui & ipfe divinarum perfedio- Dumfubjedum eft> inquouitimaratione, DEIni- tura, ttitix ferjena argumento ^ cxliftic. §.6^6« 897. 89S#
§. 904* QftodcHnque igicur vivens fHhflahtiam , quafil
habct, five eandem numtro^ five diverfam j ab alio vivcntc aGcipit id proprie gcncratur , fi i fofo S. Spiritus ortu j fi italoquilicct, difcefleris- cujus vivcntis, a Patre&FiliOj tanquam vivcnte , pro- ccftus, fpirationis nomine infignicur* Mentcs qui- dcmconditaEaD£Oquoqiic tanquam vivo, vitaJ natnram fHamaccipiunt , icd ncc candem divct- famquc numcro^ fcd fpecie difiin^am. Qud obfervaco facisfa^m illi dubium cft , $. 901. pco« pofico»
Cg 1 s. 905*
4<J8 ParsU. BeS.S.Tnadc,
§. 905. Cum aliquoties, uci perfonarum , §. 878 ifa ciiam (ubftantiaementioncm fecerim , v g. §. 902. &c. ut, quam cxplicatiorcm ea voce notioncm in difc catam vclim, inteliigatur, confultum crit cruditi Scriptoris verba hic rccenfere: Ktmtrum [ubflaK'^ iia fer fe fuhfiflit y tjHatenm effentia rei exftftere fO" tefl , fit mn optu fit alta fraexiflere , aut conctpi tav- ijHAm pr&exiflenttaineodemente. confer. 89^. ^'^*]. SpS. AlibiAudorita:
§. 90^. SHhjeBum iftud cuiomnia tnjunt^ e^ttiz reicdn^ lUemre obfervamus^ fukfianttam appellamus : ^kcd dtim cogitamiu cjualefit , nihtl eidem trtbuere valc" mus , omnes qutppe qualitates ah eodem removentcf^ i3 inter accidcntta referemes* Quamobrem dum in fuhjeUum ifltid imagtnationu actem intenMmtts , ni» itil prorfm in eodem videmus , cum Gontradi^oriy.m tftique ftt , omnia , quA rei infunt , referre inter ac cidentia, & tamen adhuc in eodem fupereffe, quM infint, QKamobrem nihil ntfi tenebra imagtnattoni fuffunduntur^ tanto ohfcuriores ^ tjuanto magts ad ali^md videndum in fuhjeUo iUiHi aciem intendif mtKf,
$. 907. Vnde fuhflantiaie rerum ignorari a nohis affif'* mamuso Caterum nemo non videt fingi htc^ f^uod mn efty utper imaginem ejuandam veluti ocuUs fi- fiere valeamus , quod tn eos nCn incurrit , nsmpe r^- ceptaculum quoddam qualitatum , cjuod ah iis p*-orfUS evacuatum exfiflere pojfid J3.fi adeo notiofihfiantia mique maginaria^ conjeciiienter ipfa^^jtioque fubflan^ tia , qualtm vulgo imaginamHr 9 ens imaginartum*
Noa
Cap: lh\ De S. S. IrUte. 4^9
I Non dacur cnim cjusmodi rcceptaculum rcrum mo- disfubftans, ac, uc imaginari folcmus , tanc[Uanx cxtcnfum.
§. 908.
Qiiantum hoc myfterium fic, non folLim cr
;co cognofcicur, quod nemo unqujim mortalium,
finc lit(crarum (acrarum argumento , dc ram fub-
iiaii do(5lrina divinafrcc \ verum etiam quia plena
tam fandi dogmatis inttlligcntia, in pcrfcc^iori
demum vita , ubi DEum coram contuebimur,
impecrari potcrit.
Cap. IV. De Immortalitate animi , Dd<
CXrvINISQjUE COQNATIS.
S* 909-
QUantum praefidii in Viri illuftris philofophia ^pofuum fitjin tucnda adverfus Antagonifta- rum v.ifpucationes, tam gravi dodrina, non co- gnofcctur luculentius , quam fi dubia Vcritatis ho- ftium, cademque cx orcvelcalamofacundi&elc- gantis Scriptoris profcda, vel recenfendi, vclop- ponendi animo, heic, quoad ficri poccft, intcc* leramus.
§. 910. Q^ii ejujmodi commcrcium animi & corporic efTe volunt , ut altcrum alterius phyfica adionc vcrc afficiatur, plurimumfibimet ncgotii faccirent, dum rcfpondcrint ad fequcnsViri ceicbris dubiura: MaU encore un coHp. Permettons k ces Philofopkes de batir trcs mal Uur Jffpfo/ftions: /ervons nom HmqHement
Gg 3 h
4^0 ^^^^ ^^* ^^h ^^*
4€ ce quds eufeignent. lls difeHt(^Me idme des betes apperfcu toHs les ehiets des chcjfens externes \ ^uelle juge qHentre ees ohjets il y a <jui lui coHviennentt e? d'autres jui luifont nutfihles, - ^ - /r conclus de tout ceU <iue (t eUe ne produit foint d*autres a^is ^uffl mblss que ceux de notre ame y ce n^efipointfd fmtet ou[^u*eUe foit e^une nature moins farfaite (ju^ Umed.vi*homme; cc fculemcnc quc lcs orga* jpes, qu'eUe anime ne rcflemblent point; nux nocrcs.
$.911.
]e demande a ces Mejfteurs sHls trouverent bon '^u^nH dit ^fie l*ame d*tin hommo efi d*une autre ejfece d tage de trente c:n<i ans qiik l^kge eCun mois; ou ^ue i^^ame duKphrenetique^ d^anhehete^ d^unvtetl" iard (jHi tomhe en enfance hefl paf [uhflantieliement auffi parfaite que fame d'un hahile homme, Jis re» ietterontfans doutecetiepensee comme un erreur tres grojfiere^ C^ iU feretent bien: car il efl sur que la meme ame ^ui dans les enfms ne fait ^ue fentir^ mcdite (i raifonne tres foUdement dans un homme fait \ C^ que la meme ame ^ (juifait admirerfarai* fon ti fon efpris dansungrandhomme , neferoitque radoter dans un vieiHardy ^u^extravaguer dansun foUy qnefentirdansunenfant^ §. 912. ' Onferoit dans un erreur craffe f fil^onpretendoit ^ue l'ame de Chomme n*efl fufceptthle que des penfeee qui noHt foKt coHnues, II y a une infiniti de fenfa^ tions ^i de paffians (3 dHdees dont cette ame efi tres capahie ^ qttoi queile nenfoit]amais affeEleependant ^ette vte: fi on Cumffoit k des organes differensdes mtreSi eli.e penferott autrementqHeUenefmaujourd"
kuiy
De Immoyt^titnte afiinti, doSlrinisj^ cogftAtis, Ayl
bui; ^ fes msdtficAtms po/trroient etre beaucoHp flfis Mobies^ ^ue celles Jjue n9H4 eprouvous. S"tiy avoH de fuif/iaHces tjui d^ns des corps organifeK. euffcnt me (uite de fenfntions^ ^ d'atitres penseee yeuucotip pitti fublimci que iee mtres, pourroit^tu dire (ju^elies foHt ^une nature pluspnrfuiteejueKotre ams? Nonfnns doHte\ Car /i notre eimeetoietr4ns^ portee dans ces corps-ia elie y anroit cette nseme fui* t€ de fenfations , (3 ^autres penfiu beaucoup plm fubiimes ^ne ies notres*
$. 915. // eH aife dapliquer ceci a bame des betes, On noHs permet queiie fent le corps > qu'elie ies di* fcerne , qu^elie en fouhaite quelsjuis unSy quel" ie en abliorre ejueltjuef autres, CVi? ajfez, 5 efie ef^ donc une fubffance tjui penfe , eiie efi donc capdtbic de ia penfee en generai: eiie peut donc repevoir ton^ tes fortes de penfees elie peut doncratfonner, gflfc. C^c, Car comrae dc cc , quc la eire pcuc rcfevoir lafigurc d'un cachet, il s'enfuic manifc* ftcmcnc, qa'ellc eft fufccptiblcdclafigure dc couc cachec , il fauc dire aufli que dcs qu'une amc cft capablc d'unc penfee, cll« cft capable dc coucc penfec.
liferoit abfurde de faire ce raifinnement ^ Cc mvrceau de crre na re^u l^empreinte que de trois ou quatre cachets, donc ii ne peut pas recevotr i'em'^ preinte de miile cachets, Ce merceau d^etasn na jamais ete une affiete , donc H ne peut pas etre uhm afiete, ^ il efi d'une autre nature que cetteaffiet* U detain qut je vois Ik, On ne rsUfonnepasmieux
tt
4^i Pars II. Cap: IV.
^uand on ajfure, Pame^ du chien na jamais eu <^Ht des (infmons, &c^ donc elle n^efl pint capable des idees de morate, ni d$s nmons de metaphjfifue,
D'ou vicnt qu*un morccau de circ portp Jiraage du Princc , & qu un autre ne la portcpas? Ccftcaufcducachctj» quiactc ^ppliqu^ fur Tun , 6c non pas fur rautrc. - - Jettez dc men:ic ccttc ame de bece dans 16 ipouledcs idees univerfellcs&dcsnotions desarts&desfcicnccs , jeveuxdircuniffez la a un corps humain bicn choifi, cc fcra rame d'un habilc homme , &c non plus cellc d'ane bece,
§. 9U.
Extimefcendum hoc cil dubjum ad impugnan- dam immortalitatcm animi , liullumaliud, quam ID3xime valens. Nam Ci belliaium animabui h^ culcas ratiocinandi convenire poteft , adaptato ido* Tieocorpore^ tum vel\ip(x immortalitatis /^W* prehmt^ vel tota prarogatha i//ius Iratio , cjmE ia ^oftram animatri cadit, pendehit a corpQre^ varm modis afficisnte^ nec noftra anima immortaiitaris |.3ntem internum habcblr. Quo, quid poteft eflc ^iau peticulo/ius ? §. ^i^,
Scriptura quidcm nobis heic perfugium pras bcf, ckriffirais reftimoniis (igniticans , fcmpitenjis ipanisfojutam a corporeviauramanimam: at enim vtxo ftdnitis , poft qua; Sacrarum littcra- ram adoranda auaoritas firmatacft, propugnaeulis ^ancenoribus, i. e. argumentts ex philofiphia pra vmtmkm facimihs^ animum hoftis paulatim
,com-
De Immo^talitttte AvAmi^ doElriKisj^ co^natis, 471
ct mponet ad majorAtcncanda, minoribus vi6lo- rils in illam fpem addu(5lus. $. 917.
Forte iftud dubium §.91 5. unotibi halitu difflan- dum vidctur : rcfpondendum putas, altamejfena' tutam animarum^ (jmbHs bedix^fritftm ducrtnt, aliam hominum i ilUm vilioribus occupatamy ^ taTtdem ali^uando extin^uendam j hanc contem* fUndis Dei Operibus natam , mflo uncjuam tem' pore vita privatum iri, Honefta quidem oratio, quas didlu , quam probatu prcclivior. Quxro : undc id noris, interno difcrtmtne animam brutO" fum dtflare a mente humaita , neque id dtfcrimen a vArietate corporis, excrinfecus animac adjundi cilc profe5ium ? Compertum enira ipfo ufu efl, pYo varictate organorum corporis^ ipfamhomi- nis mentem, \im(ohfentiendifacultateuti, jam ^ fublimiori dextericate ad ratiocinandum for- m ara, Quo pacl:o igitur probas, plura deejfe anima'^ his brutorum , ad canfeauendam raticnis jacultatem^ ijtiam corporis , humano /fmilis , felicem ptfjfejfio* nem? Sane fmihil praetereadefideretur, ad id, uc intelle(!^ttus opcrationes cdas, quam ascerna cere» hri corporei, reiiquaque organa 5 aut hrutoTHm ani'- ma immmales erunt ex asquo ac Tu, atu tua mimanon ertt^ velcafu taatum externo ^ mt» §. 918.
Qupd gcftat tua anima corpus , raorte dcpofi- tum, ac terrafepultumiri, quotidiana raortalitas Jiomtnum te fatis edocct. Jam (\ pro diverjitate hiijus infirumenti , mens tua , quo primum tem- j>ore edicus in lucem inf:ns ^cas , vix t^nui rerum
Gg .^; /tf^/«
474 ^^^ ^'- ^^P' ^^-
ftnfH ajfictehatur j p'..(icA maffinfieftie aufff y lii- mato corpore , wajora perciptend$ incrementa c*- fh ; denique vmleni confecuta atacem > in vcgeto corporij florc ac roborc, promtiflinia ad raticci- nandum e(l> ad extremum efFoEta aetate, ip(a mens ob corporis debilitatem incipit languercere, malta traderc oblivioni , rcpuerafcere , iiliccrnii morcs induere ac judiciam j profe<^o intelligitur , ^mnem rAtiocwanM vimy <juanta quanta c(l > ad COtporis viciffitHdiKes effingi^ depofito igitur eo , cefJatHram videri, vel nullomajori duraturam jure, quam animas brutorum, quae ab corpons, quod rexc- runt, impedimenta, ultcrius percipiend6 adfpira- re non potucrunt.
Difficultas hasc non eft exrgua, qusc tamcn omnis fX co fontcmanat, quod animapleras^ue nottones a corpare cXtrinfccus oi^latas , phy iica fpirituum animaiium acSione, excipere dtcitur, quo pado utiquc nu//tSy vel certepaucis, dcterminationum fuarum domcfticis fontthHs i brutorum anlmabus «liftinguitur , ad omnes corporis jm^i a&ionesex' cipiendas^ quomodocunque (c habcant, perinde fehahet, ncc diflimilis eft ecra^j cpd^ imprefiio- nc cxttinfecus accedente , qui^cunque figura affingipoteft. //SfWigitury^/^irw^commerciiin- tcr animam & corpus, qu6 animusindifferenti cxpc£lati0nc, iioonomnesfuas, certetamen plcrasque notiones, S affcientis corporis^ orga- norumque cjus mott^, accipere dicitHr^ntnnfcenmy diftingucndae animae a caetcris animabus beftia- r^m, fundamcntum cvcrtit, mtntemqucno-
ftram
Ve Immottalitate awmf\ doQdrnnisijue cegnAtis . 47 jr
firam ceream reddst, in quavisrcrum formas, pio corporis natura & agitationc , fleSi. Quod , qiiantum immorcalitati detrimentum afFerac, cx raperioribus fac benc cognofcitur, $. ^Zo.
Quid hic refpondendum eft? Numquid dice- mus, animam heminis utique ratione frdtditamejjh exornatamqHe , >ion igitnr eam a corpore aliter af^ fici , quam modo fuA natnrA eonfentanea . aliam canjfam hefliarHm ejfe ^ quartim animas , Itvelma" xime aliis a corpore perceptionibHS tangerentnr» ac re quidem vera nunc ficrifoler, fore ta-* men inferiore locopoftas» Sed ita recurtimus ad id , quodjdemum eft probandum, quod cft HfvojU^flK. Nam quibus Tu argumentis probas, rationem dim fiin^ionis , qua hnmans. mentes , & hrntorHm ani, mA difcrepant ^ cx intcrna, nec cxictmfcatff' rigtne ejfe derivatam ? Non c(l pro exploraco cra« dendum, quod in progrcfTuidoneisdenaamargu- Hicncis cxpiorari debcc,
$. 911«
Non me praeteric , quae vulgata hic fit fcntcn- eia ; BrutorHm animam toto genere diftinUam ejfh A mente noflra : illam ex materia sonflatam , hane materidi omnis expertem , &, utloquuntur, (piri" talem ejfe^ ilhmcHmcorporeinteritHrant^hanG ferennem^ & ad immortalitatem natam: nonigi- tur pojfe Hllum corpHf, qHantHmvisferfiBiJflmHmi illianimA ita adoptari, h( ad facnltatem ratioci'* wandi pervenire fojfet,
At vcro quantumhiuc refponfiom rcboris com- pecas^ «xftquemi difcurf aVi^icelcberriroij^dica-
476 ParsILCap.m
Jt — ,_ — ^
re licftt : Jh difejtt que tame des hetes e(h Hnefor" me materielle , mais q»e Vame de thsmme efi nn JEjprit, qne Dieu a cree immediatsmsnt. Mais tomment ^rouvsnt ils cela f Je ff^ppofe qtiils ne. raifoment que fur les principes de la lnmiere natn^ reile , fins recourir a l^Ecriture atix dogmes de la religion , & je leur demande nne ^onne prenve qtte Came des betes foit corporelk , c^ que la notre ne le foit pas. ils raallegneront la heaute , e^ tetendne dcs connoifances htimaincs,& Upetife lagroffierete^ lchfcuritk des connoijfances animalss^&ils concluronn qtiun primipe corporel fera capable de prodmre ks connoijfances des hetes , mais non pa^ la refiexims lcs. raifonnemenSy ksidees univerfil/es, lesideeidethon^ nete , qmfe trouvent dans lame de thomine ; & pap- confeqtient que cette ame doit etre dHun ordre ftipe^ rieur a la matiere^ eUe doit etre m Efprit<
§.9 if*
Ne kur difonsphis qu'ih affurent\ temerairement que lame des hetes ne raifonne pas ^ & quelte na point d'idee du bien honnete ; renoncons a cette ohje^ Bion : difins fiukment qHl efl milk fm pltu dijf- cik de voir un ari>re , que de connoitre l*a£ie par lequel nous k voions ; de forte que jl un principe- wateriel efl capahk de connoitre infinite de chofes quk fi P^Jft^^ ^^ dehors , il fira heaucoup plus capahk de €onnoitre fes propres penfecs , de los comparer enfim^- hk, de ks multipUer : ainfi ks refiexions^ O' ks concluflons t ^ ks ahflralxions de Ihomme ne de^ mandent pas un frincipe plus nohk que la matierc*.
§. 9Z4' Car enfin , vcrba fiint alterius au<5^oris , quefl^ ce qu^Hne connoijfance nnlvcrfiHc , fi non une con*
mjfanz
De ImmrtAlitAte Animi y donrimsque cc^natis 477
noijfance qni convieyit a pltifia&s chofes fcmhlabks , comme le portrait (^nn homme conviei^droit atoHS la vifagees qui lui reffimhleroient f Qm eft ce tjHnn raifonnement , fi non une connoiffance ^ CQmmenoHS 'VGjons quun moHvement e(i prodHit foHvent par sm (iHtre moHvement. Certes filon met nne foisqn^ la penfee , fintention^ (fr U refiexion peuvent pro* njcnir d^un corps anime par Hneformej materielle^ il fera hien aifficile de proHVcr , qne le raifonne^ ment , & des idees de rhomme ne ffanroient pro- venir que d^un corps anime aHjJi par nne forme mA' terielle*
je prti tOHS mes lecleHrs de prendre garde a U malheHrenfefituation en fe troHventlesfcholafliqHes^ farrafport an dogme de rame fenfitive. Jis aiie" guent contre Des Cartes les aEiions iesplti4fHrper»an* tes des animaux , iis ies choiffent expres pour ie con- fondre pius a coup fur ; mais aprez. ceia iis eprbH* vent qu^iis fe font trop avanceK-, & qHiisontfoHrm ni des armes a ieur adverfaire pour ruiner ia dif" ference Jpecifique ^ qu^ils fouhaitent d'etahiir entre notre ame & ceiie des mimaux. ils voudroient him qus lon ouhiiat topa ces exemples de rufe , de prC" caution , de dociiite , de cvnnoiffance de l*avenir , qu^iis ont etaiez, avec ta^t de pompe afin de montrer^ ^ueiesbefes ne font pas des automates: Jis voudroi* ent que lon ne fongeat qu^aux aBions grofjierei dun boouf qui ne fait que paitre ; mais ii neflplus I tems dtexiger cela : on emploie ces memes exemphi a ies confondre , & a ieur prouver quefi nne ame fnaterieiie efl capabie de toutes ces chofes , eitepour* ra faire tout ce que tune de i^homme prodnit ; il fmdra fefiimm domsr a l^ame d^ betpf p/;^^^
degrer
478 Pars 11. C IK
de^re de rafinement ; ne faut il pas ^jHOftJfippofe, ^ne rame d*un chien ou d^un finge efi moins grofe fiere e^ue l'ame d*un bauf?
En un mot , s^il ny a qu*une ame Jpiritueile ejui puijfe produire les aBions d*un gros lourdaut de paifan , je vous fintiendrai quil ny a qu^une ame jpirituelle qui puijfe produire les aUions d^unfinge* #- fi vous dites qu un principe corporel efi capahle deproduire toat ce que les finges font y jevousfoU' ^tiendrai qu*un princtpe corporel pourra etre caufe de tout ff, que font les gens fiupides , (irquepohr^ vu que Ponfubtilifi la matiete , ^ qu^on la dega- £edecequis'apeIietetTc(lt:citC2y phlegmcs, ^c* eUe /eracaufe , de tout ce qnefons le$ habilesgens^
§* 927. Docere, ex fubtili ccf^atam materia brutwum effe animam , cft cHmculis infidiofis imminere fun^ damento immortalttatis , qua floret mcns humana* Si tanta in matcriampraeftantiaconfcrripoteft, uc cx f a compofitjc anim« beftiarum , fcnfuum , imaginationiSi & tnetnotixdonoaugeriaueantt profc^o cjusdcmmatcriaccapacitate prasftaripote* rit, ut accedatillisfacuitatibus, matcrfam ornan-» tibus , inteUigendi , meditandi , ratiocinandi po* tcntia*
§. 90,%. intelleUm in hominc a facnltate fenJuHm tkon» ni(i aliquot percepcionis gradibus dtftinguitur* Quas rcnfum ope haurimus ideas, e^ obviis qui-^ busquc exemplis, earum fimilitudincscomcm- flando, fQmamHsnhtienes gencraltSj quod of«
ficium
De Immortalitati 4mmi , doElr ims^ut cognAth 4 79
fi cium intellc6iHS eft. Omnts igitur humanus inteU UElusfua a fenftbus capit inida, Si Dullis homincf pollcrenc fenfibus, fanenccintclligendipromtitu- dinera confequerencur unquam. Quarc ii , quos velnaulium, veinngularis cafusinfelicitasy uno^ duohHsve fcnfibus privavit, v, g» furdi, muci, cciam ad ifttelligendHm alicjuantifpcr kehtes eflc co* gQofcuntur»
$. 919.
Ipfoigiturnaturaj, nobisingencratjc, du(5luvi- demur edoceri , quodcHnciue feMtie9?di potentia prn* dttnm (ity idem 0 ulterius evehi, & uno ^ alte- rove perceptionis gradu pojfe augeri^ i, e, illud pofle ratiocinandi dono^ quod ex rcncicndifacuU tate oricury a Deo ma^iari, Quotquot igicur ani- niam brutocum matcria fubtiliori conilatam eire i ptonunrianr , ii & mentem hominis cadem cx maf- fa componi potuide , vcl inviti concedere co« guntur. \.
§. 8^0.
£orum vero imperida quam maxime reprehen*' denda efl , qui fe Carte/an^ fententia dc brucis maehinis , corrugata fronte , rigidos Catones Cets^ foresijue fr^ltent ; nec tamen heftiarum animas nom ex inaccria quadam ccnuiffima coalmjfe fcri^ hHnti continuo poft mortcm in auram abituras, Hi UqutmtHr^ fedfincideiSj more Pr<tceptorum, ^uot feqmntur^ i» e, Scholafticorum , harbaras voc$$ pro conteptibus ohtrudentiHm. Ncque enim Car- teiius, (ifcntentix: fundamentum fpecacs , aScho- lafticis nifi in eo abiit, ut, qux illiverbis nihil aut parum /i^w)^f4»/»i'»/ » docekm^ hic expitca^
48o ParslLCap.IPT,
bili ratione , diffipaco notiomim obrcurarum fu- mo, €X meehamfmi legibus^ derivaret^
Id quod , ^\ Scholaftici confentanea quidem, nec malc coagmentata tradere velint, damnare ncc pof- funtj nec debcnt. Quomodo cnim differat fentcn* tia vagis ideis formata , ^ ob/curis popofita vo* dbus , a fe ipfa , quatenus determinata & cxplica- biliratione , vocibut perfpicue (jgnificantibus , ex* primitur ? Quomodo eadem aqna tanquam lutU* lenca, & tanquam limplda ^e^icifotefl^ ceujt^, hicQfitrayia^ ita, ut fi limpidam improbes, neci una rcfpuas lutulentam ? Incpti igitur funt , ixpn ideiS) fedvocibus, inradocinando, alligati > quotquot negant iruta machims ejfe , M animam tamen eorum tenuiflimo flatu , vcl rubtiliffima ma* teria comineriaffirmanr. Hoceftfiniftraman^aBdi* ficare , quod ivifti dextra temerc deftcudum*
Ibimus in rem pr^fentem^ Bruta, quanta quan* ta funt , Cartefius machinas ciTe di^bavit. Sed quo« modo? an in crafla taHtum corforis organornm matcria meckanifmum ^uajivit ^ Annon in fubti- lilfima quadam materia j qua ctcbrum permeatur , & totum animalis corpus? Annon in igncis illi^ exhalationibus, qui fcnlus vitaii caloreaccedunt? Non legiffe , ncc unquam vidifte Cattefii fcripti oportecs quicunque hancejusmentcmfuinencgati
Quodfi itaeft, advertamutj quscfo, quam im* prupdcnter fcholafticorum FiliiCartefium accufent? (^deftmachina? jBflportiomatmit^ //i/^ craffius*
De Immortalitate animiydo^rinist^ne cognatis, 4 8 1
culx , yiz^tf fubcilioris, five bxbiilit^mXy ejua* €HnijHe fit tenHttate , ^««e tnterventH vartarnm figtirarum , Mjpofiuonum » fitus 9 dtverforumcjHC tnotus impHlluum , certis funEitombHs exfetjuendip ^Uaptata eft, Sic machina e(l molendinum, ex ma* tcria CQn-i^2L^\xmcraJfa ; machinahorologium por«» catilc, cjK machina /«^/«/ww fabricatum j machin^ <icnique tormcnta ignivoma, imagines, quasorto fo- ie, radiis agitatae, in apricum prodeunt. De quibu^ Sturmius. Qupdfi animum brucorum fimilem qnif ftatuat imaginibus iliis, annoncxasquo exmaceria conflatam tcnuiffima, ex machinam pronunriaret ^
Oportet igiiur beftiarum animas machinas ef&i G quidem exaurateoui, Utillivolunt, compoflta cft. Mechanifmm tnim ej^ordo, ^ho continentuf* 79iaterta vtcijjitudtncs , ac motus 5 finc mechanifmo ptoinde rem materia conflatam fingcre , eftmatc- l\x indigejlam molem i\X\^ol6^int>mKtHam commi* tiifciy veltnOttUZtninertem^ue majfam^ ftne omni motu cogitare» ^i proptcrea juxta Scholafticos ani- tna beftiarum materialis eft f fic cnim loquuntur) eadcm ^ machina eji ,• nifi ftulta imaginatione , id, quodinmateriaprscipuumeft, &cximium, ncm* pe motuum cx varia figura , fitu &c, refultantem ordincm tollcrc, tc in conccptuum nefcio quas gallimastas incidcre veiis , fractpuo divina^ gloriaii fiecimine^ quod in rerum conditarum nun)Cro> mcnfura, pondcrc) uno verbo? ordine, f^* mnr^ explo[d^exjibtlato, ^
Rogo, quotquot huicfcntentiaeaeanimabrii* torvim m^tc^iali , {cum tllis tctjHindHm f^t ) adftM
48» Pars IL €af. IK
pulamur , ut five animo , fivc fcripto in fe ip(i periculum faciant, Uceatne animam Hllamex Tub- tilifliraa roaccriacoortamtfo^/Mrf , ntetamen inteUigere tncc\\2in\[mo tcmperacam ? Nam auc anima bruti , quam vocant, materialU ad certM regulas agit ^ i Conditore prasfcriptas, aut mn agit, Hoc (i dixcrimus, fumus iniqui in Deum, cjusdemqueopus, ignorantia pra^pedici, reprehett* dimus. Primum vcro (i placcat, mechanifmi defitjicionem in anima hrmi agMofcamns necejft eji. In quod autem cadit dcfinitio, in id & defi- nitum. Ord§ enim in materia motihs efl mecha* nifmus,
Ex hoc ctiam cognofcitur , Carteflum non m «• taflc Jcholafticorum fententiam , fed pcrfeciflc. Cum cnim illianimam materialcmbrutorum adtio- nibus ptaeficerent, nec exhibcrenc notioncs expli- catiores, (^m fieri pojfu y ut materia^ licet tenuif-^ pma , (3 igncde velocuatis , tQt miris effeCiihus pra- ftandis far f%t\ Cartefius defe<n:Hmpenfaturus, ex regulis mcchanifmi & motus rem cxponerc eft ag» grefTas; brutamachinasefleaffirmans, ringcntibus, cxtcris, qui ignoi:ah&nt , fni^tilfffimam tjuo^ue ma* teriam , f «^e a FharmacopoUs fpiriCUS nomine CO' konejlatur y non aliis regulis agiy (jnam vel craf* fijfima molcndinoriim faxa, qutbns grana con^ thnduntur: idcoquc , fi anima bruti teouis aura fit, non poffe eam aiias agendi Icges fequi , qiiam quas ab iniiio rcrura conditarum Dcusprsfcripficmate- rios omni. Iraque fi brurorum anims ex maccria confiac;^, profedlo &: machins funr* Ingeniofc
Vir
J)e Immmalitatc animudoElrimsqfie cogitatis, 485
Vir illuftris : II ntarrtva. un iour de dire , cjke le €arte(iamfme en ce qiitl y a de hon netoit ^ue t Antichambre de la ventahle Philofophie, Un komme delacompagme <jui fretjuentoit la Cour^ ejut avoit de la leUure , ejui fe meloit meme de ratfonner fur les fciences , foujfa la figure a l^allegorie , (3 peut etre un peu trop loin, Car il me demanda ia dejfus , fi je ne croyois point , i]Uon paurrott dire fur ce pied'la y <jue les anciens nom avotent fait monter 1'efcalter \ que l'ecole des modemes etoit venii e jt^que dans t Anttchamhre , ^tt^tl me foH* kaitoit Chonneur , de kohs introduire , dans le Cabi* net de la nature» Cette tirade de paralleles nous fit totis rire-, ^ je lui dis , vota voyez., ^ue voirt comparaifoK a rejoui la cc?npi^gme^ mais votes ne vom etes point foHver.u y c^ittl y ala chamhre ^ Au- dience enfre i* Antichamhre (3 le Cahinet , (3 (^ne ce fera affsz. (i nous ohtenons audtence fans pretendre de fenetrer dans Cinterieur, Carrefius igitur fen- tenciam Vcterum de animabeftisrumulreriuseve- xitj cujus naturam etfi totam intelligendo exhau- rire, ejusdemque intimos rcceflus ^.vf^r^r^ non liceat ; datur tamen copia ad vericacem propius accedendi , & emendandi , quas adhuc inculta fuerunt.
V 957.
Qusericur tandem, qmmodo duhiis haQenMpro,'» fofttisfieripoffit i <^uodfatiseft} Probavimus §. 91«;. omncs difficultates ex eo fontc fcaturire , quod ani*. ma plerasque rotioncs cxtrinfecus a fuo corporc' aancifci, ideoque per iiuius organa, eorumque varietatemiad omnisgeneris ideas excipiendas flexi- hi\i$ fingatur ; quo pa6lo non fcqui non potefl:,
Hh a minus
4^4 ^^^^ ^^- ^^^ ^^'
minus exploratum ede : ^««^» mtns noflray fikeftu cujtudam corpert eam affici coHtingeret: vel^ anfi ^rnti anima hamani corporis organo uteretHr ^ ad ratiocinandi facultatemfingi^ eofaSio^ pojjetf id quodj tandem.eo valet , ut immortalitatis iaude vcl utciusquc genedsanimaptivetur, vcl cx xquo con- decocetur ucriusque gensris anima^
§. 9}8. Hacc una igitur fupcreft via ad veritatem cnitsn* di, nimirum ut concedas, nullam omnino iieam anima noftra extrinfecus t a corpore ojferriy nihtlitt ea aliunde adfcitum , 9mnia ehullire ex fonte dome'* ftico y perceptiones , cogitationcs , adpetitus , wo* im animt feu affcElHS , reprafentationes fenjHum^ cicdis ab ^tcrno humana mentc & corporc tali, ciijus illincidcSL$y kinctnoVdS^y 6c rationis fimi- lirudme, (non dico proportionis} ^ temporu ordiric, O^efficaciagradus, accHratilftme ctn* fenfuros Deus praercnicrit.
§. 9J9* Ita fic, ut anima qua: vis omniurti fuarum adio* lium foncem in remctipfa habens , fcmpcr aliquid molicns cxiftat, eoq^ ipfo domcftico difcrimu* ne , ^uo ab omnibus aliis diftat , infignitafit , noQ in quxvisformas fiedli cereat noil ad omnis gcne« ris notioncs «xtinfcGus obtrufas paraca , non ob« noxia corporum varietati , cum nullum aliud ti adsptari poffit , nifi quod pulcerrimo motuum fuo» rum concentu illiusidcisexaderefpondcat.
§. 940* Muldsprobataeftargumentis a Viro cdebrihaec (tai^m^ , intcr qwic 6i hoc : fai mAr^fte ddHs
De ImmottAliute anifni^do^rinis^jue eej^natis «485
won Livre ^uefiM. DesCartess^etett appercn ^ne /4 nature ne eonferve ptw [enlement la wewe forcei, f»ais eneore la direUion totale dans les letx dft moH^ vement , il n^anroit fas cth y»r lHame peut chan" ger plus aifemem la direUion ^ue la dtretiion ^ue ia force des corps ^ il feroit alle tout droit au Syjiemtf de rkarmonie preetablte > ^ui efi une fktte necef faire de la confervation de la force^ de ladtre^iion tout enfemble. Rec. T. 11. p. 1 5 f.
Corptu igittir in unaquaq^ anima non e(i ejm per^ ceptionnm clFcdor , fed indcx ; non caufla , fed fjgnum. Si corporismachinaidcarurti in mcnre^/. ^ /(fSfmforct, appuirufuorum motuum ad aiiinsiim phyfico, tumpro diverfttate corporis quidviS fn C]{X2Mh ci anima ejfci poffet ^ ideoqueedam inani- ma bruti , fubornata csrpore habiU , prajftari ratio- cinandi facultas &immort3litas: fedidconfcnta» ncum vcritati non ciTe , aliq»otics dixi. Non «ft igitur credcndum , bruti ammam ullo tempore fon* temidearumy quibus rationcm rociiaiur , infeha* i^ufjf^; cum potiuf ab initio, quo primumtcmpo- rc ex nihilo cmicuit, nulia femina, nullam vim complexa fucrit , quam quae femicndia^flionibus, ordine cecto edendis, fuerit idonea. Non ferit igicur lUnd argumenrum. §. 9 19. feqq.
§. 94^' Vires uniascujusqas animae ex fe ipfis cvoL' vunt, tjuid^ !^fd ^ (cnticndo &: incclligtndo affecjtiimar ; funt igitur mcnces Iiumanac, & bc ftiarum animae , natura fua , non corporis CX- triafceUS jua^fti adJHmento , difxinUi^ Atque H h 3 ficuti
4S^ Pars 11 Cap. IK
ficud broti anima nunquam copertingit, utintel- ligendi facultatem nancifcamr: ita propter ean- dem cauframperruafumefTeclebet, nullanunquam intelligcntise /emina in cadem recondita fuifTe , ca- rmjfe tgitHr ex fe fHndamento immortalitatis , ncc magis ea praeflantia poticuram efTc , quam ex cepa communi idem procreare fotefi^ quod cx cepa Tulipa: gignitur,
§. 943- Necefictirhbertatis-i cujus dodlrina, fulcrum difciplinse morum , femper fanda & commenda- tifljma eife debet , extimefcas detrimentttmy Id cnim, flante hac fententia, adioni mcntis fpon- tanex tribaitur , i^uod k corpore profedum , amm9 ceupatienti, tllarum credel?atHr\ Atqui, quan- lumcunqae illud efl , libertatis tamen imperio obnoxium non cft, (tA ad fenfuum fervitutem, qua* in omni fententia faiva manet , refertur: Er- go fl vel maxime ad ejusmodi perceptioncs cor- pus haud quidquam conferat, fed fuis mcns ipfa viribus adjuta casevolvat, libcrtasincolumisma- ner , <^He nHnquam a quoqnam tn exercttiofenfnHm ^H&pta fnit,
§. 944. ^n efi in tuapoteflate(itHmi impedire ^ neccr^ ptis , a quo tuam tangi mentem putas , animamaf- ficiatl Num tu caverepotes, ne fencias, d cor- porc, ut credis, animo illarum dolorem ? num obftare iicet , ^uomirjHs audias ^ 'utdeasy fubodore' ris , deUbes &c. quascorpori ejusdem organisalla- buntur ? Ahcjnando qmdem objeHa affictentia amcli' rt, ac declinare^(r<?/, nectamenid fempcrufuvc-
nit.
De ImmortaliUte animi^ doElrini-sj^ cognntis, 4 %y
tkit, nec, fi unquam objedra corporiadpJicatafuc- runt, ut lumen^ mfonHs^ ut O^por &c. tu vs ef, quem pcnes Cn facultas praeftandi, nc illa percc- ptionem in mcntc cxcitent, j^uidi^uid i^ttur a corpore in mentem profe6lum putas , id libcrcatis imperio cxemtum cft. Gavc proin credas, fi ea ipfa ^uo^tfe mens agat^ (S ex Je evolvat , c^u0 adhuc a corpore pati vtdebatur ^ Hlinus libcram mentem forc; cum nunquaminco, quod animus a corporc patitur, fed quod ipfa agit, libercas collocara fucrit. $. 94 j. Cogita de libcrtaris notione , quae cft facul- tas NB. agendi (non patiendi)&: non agcndi, Agendi hoc (3 i/lud 6cc, dc tecum conftitue , utra rcnccntia, mca nc, an tua majorcm anima: adfcnbaclibertatem? Tn inteileSlh ^ tanmm voluntattsque opcrationes mcnti adjudicasj ego omncs, ^ qudi, fcntiendo abfolvuntnr, Tu, cum nexum utiquc noris incer fenfuum noftrorum ferceptioncs, & ortum inde voluntatisliberse ar- bitrium , iilas tamen machinas corporeae mentem afficienti fubjicis ; cjuamvis eo modo corpori in ani» mam poteftas CX obliquo certe poffit tributa vi^ deri : ego omnia viribus animas domefticis, ut ncc per ambages ncc rcda via u/iui corpori ad immimendam Itbertatem in ammam adttni^ pa^ teat, Tu forte me rcprehcndis, quod fenfifera a corporc in animam rranskta , ibidemque lua fponte evoluta , doceam ; ego le viciftim cbjur- garc non aufim , quod alteram perceptionum partcm , qua: a voluntacc ^ intelletau cooriuntur,
Hh 4 ^ua
!4t8 TmllCaf.lV.
fua mn miKfu fponCC , tx animo froirudi , tf erditie certo fargere\ fcmpcr palam es profcflus;. €Hm tamen itberos adpetUHs Cx anima jpfa evo-' htos dtcere , majuf videatur cfTc periculum. Li- berum enim dcfidcrium aiiud cx alio (ubindc na- <ci , tua ip^us confcicntia edoceberi$.
§. 946.^
Utmam vcro cgomet intelligere ex «qdo
poffim, quomodo cum tua fententiaconciliarili-
feertas hominis poffit. (Teftor DEum, menuila
contentionis voluptatc titiilari) Ex tua opinio-
Xic corpori aditus ad mentem patet, & adimpri»
menda ibidem fcnfuum vcftigia ; undenofti, cor-
poris afficientis motns ah alteriori progrcilu m'»
feditos^ t^fa animi Ithera decreta atttngere ^ inter"
iHrbarinonfoffef fentio , inquis, mehocltbere, ne^
mine oblttElato^ volut^e-^ Sentis utique wcHndita^
tem adionis, in quam tc liberc fcrri cauflTaris ,
fed quo tandcm fponfor^ certus e$: nuliam fenfus
a corpore profedam fuavitarcm occultam , qu«
animum mollitcr fubierit, imporuifTe tibi, utquam
lubens adioncm fufcipir, , eandem & libcrc
fufceptam falfo crcdas? Cum enim mens tuacor*
poris motibus fluaibusque , tanquam littus mari,
expoiita fit, multa irrcpcrc podunc, vcl te non
opinante , qu.T voluntatcm in omnes partes fle-
^anc, & corporis prarftcnt mancipium. Non ur-
gco c^tera. Cumprimum tu 6c libcrtatis & im-
mortalitatis laudcm , cx tua hypothefi , anim«
rcaius, quamcgo, afrererc poteris, fidcmtibime-
«m adfliiaam cupio, futurum, ut, defcrtis hii
partbui, in fufFraj^ia cua eam,
§.947.
De ImmertdUtate animiy doEirimsqtie cegnatti. ^^^
Scd nunt fatisfaciendum fft altcri dubio,\(J. vf rlus imraortalitatem propofito , quo vcl bi in candem laudis partcm tiaherc, quippc anii (implici gaudcntia, vcl, fi materiae particcps ilR fit, 6c hominis mcntcm eo honorc privare pro-^ ptcreaconicndebant, qu^d materia , Ji feHfus , pro* feclo etiam intellcflus dono augeri pojfit, Nimi- rum anima bclluarura , cx Viri celebcrrimi fuf- fragio , fimplex quidem efi , neeiue kabet irtfe quid" ^uam admiflum , cempcfitumt dijparfum y ideoque ftoH potefi dtvidi i velinterire : non taracn id argu- incnto cll , eam ejfe immortalem. Animum adji- ciamu$ ad fequentia.
$. 848. fe fuis en eommerce avee cet Auteiir , €# fai fajfahlement bteK compris fes fentimens. Cette for» ce aEiive primitive» ejHon pourroit appeller la vie efi jufiement 1 felon lui , ce ^ui efi renferme datts ce ^ue noHs appellons une Amey ou dans laJuhflaH" ce fimple, Ceft une reahte immatertelle , indivtfi" (?le , C? indeflruElible : il en met par tout dans le corps , croiant ^u*il f^ya foint de partie de la mafje , OH ilny aitun corps organi/e, douede ^uel^ue per^ teption^ oud^une mawereetAme. Ainflce raifon^ nement nous mene direSlement a la diflinUion de ^lAme (^de U matiere, - - farce que les Principes du mecanifme , dont les loix du mouvement font les fmtes^ ne fauroient etre tires de ce (]Hi efl puremem paffif ^ geometrisjue oh materiely ni froHVes par ies Jeuls axtomes de mathematiqHe, cit. loc. P. II, 2JI. fcq<j.
490 Pars ILCdp.lK
§• 949. XJne veritahle lahftafice^ telle qtiun Anmal^ ^fcompose ^une Ame tmmaterielle ^ ^ d^mCorps ganiejue ; £5 cefl le compose de ceux deux ^ucn appelle umm per fe,. cit. loc. P. ll. p. 3 Z9# Sed ne quis ex (implici belluarum anima in immonali- tatis brutorum opinionem vcniat : notanda por- ro funt fequentia : Ihomas d^Aqmn a. deja dtt , <jue les ames des animaux fint indivtjihles^ d^ou il s'en^ fuit , ^ueiles font incorruptihles. Apparemment , y«V7 fia pas voulu s*expUijuer plus ouvertement , & seft contente d\ivoir pose lefondement, On peut pofer que tout cela pourroit etre^ mais avec fcrtpeH de confolation , car cjuoy^ue nos amcs ^ celles des autres Animaux demeurcnt , elles nc (e re- fouviennenc plus du pafse. Maisjefmsdun
AUtre fentiment ; favoue ^waprez U mort nous ne KOHs fouvenons pas diabord de ce <jui nous avons €te 5 ce qui n^efl ni propre ni bienfeant a la nature. ^e crois cependant , t^ue ce (^ui efi une fots arri^ ve k une ame , luy eft eternellement imprtmL &c. Hann. p. iig.
S. 9fo. Dudum obfervarunt Viri Dodifljmi, /impli- cem anima: naturam argumcnto immortalitatis non ^ffi, Omne ^uidem immortaU fimplex efi , (ed non omne fimplex efi immortate, Si vel maximc biu- toium animae corpoiibus folurx fuis , non inter- euntes perfeverent, nulla tamcn rerumanteada- rum memoria continuo tanguntur; cum fieripor- fit, ut corum rccordatione non afficiantur, quas ab iis, corporc adhuc veftitis, hdtsi^ Atqui im- mottalitas in co ponitur, ut fenciamus nos eos
effe.
De ImmortAlitAU Animiy d^Elor^husijtte cognittL ^^ ^
ejfe , ^fti ante mortem hoc mt illud prdcUre vel frobe fecerimus , poenae infiigcndae cauflfa , culpx convtcios^ C\ jufta quidemeft, ferirc Icaque immorcalicacis racio a brutis abefl:. $. pp. Homini vero illam prajrogacivam competer«, ex ccieberrimi Viri placicis a fcriptorc dodiflimo ita probatur : Tri/t dehent adtendt, Vnum , in- quic , ^uod nulU adfit ratio , <]UAre anima per mor* tem debeat ex flatu ^iritualitatis deprimi ad infe- riorem, Morte folvitur corpus : Corpus non iyjflutt in animum effeEltve : Hahet illa prtncipium fua- rnm mutatioKum intrinfecftm in fe tpfa : Igitur nul' la adeft ratio ijuare non tpfa pergere p4>ffit , (S per» gat in tdeii diftin^is & ordinatis.
Non difficeor huic Viri judiciofiffimiargumen- to obftarc dubium, facili tamen negotio folubile. .Eadem ratio videtur pertinere ad animam bruti^ ^UA pro immortalitatc humana mentis allega- w<?/?. $. 917 9 1 5. Nulla ratio adeft, quamobrcm «nima bruti, quas ante mortem variarum rcrura fcnfu afFeda fuir, illa faculiate cxuatur. Inter- itu COrpuS tantum brmi deftruitur , quod nun- quam phyfico motu ad fimpliccm beiluas ani- mam appellere , & ci quidquam viciflitudinis in- ferre potuit. Bahet anima etiam hruti fontcm fuarumperceptionum^infms virihus^ domcfticum : igitur nulla adsft ratio , quare non poffit pergcre. Sentient igttur bruta quocjue poft mortcm j vel fi id non placcac, nsc hominis mens , propter tam rationem^ eo ftatfi ejfe perget y ^ho fuit cum
corpQTC
^^^ Pars II. CAp, IK
^gyfire fu0 ;u)i£ia. Quid hic refpondendum fit, p4lo poft dicemus , dummodo c^tcraf argu* ,eDti partcs ex fcriptore do(3:iffimo allegaverim : Aibjundis dubiis, una folutione rubmovendis.
jilterum^ pcrgit laudajus fcriptor, tfl, ^uod
^nalogiamaierHmmutatUnum id^erfuadeAt, QuaH»
ti ftt argumentum ex Analogia iis in locis^ uht fa»
ia fub DEO natura agit, id j^Jirommi ^ Phyfei^
Anatomici C$ Chymic% dudum experti funt , ade*
nt non duhitent ex AnaUgia decidere tamdiu , do'
9i€c contrarium luculemlfime demonftretur. Ana*
logiam autem kh advocamus ex eo , ijuod in magna ,
ejua circa generationem exfiflit , mtttatiGne alttus
eveEia ed anima, non deprejfa profundius ; ttem^
^ue exeOf quvd generaliter res natunc in mutatio*
fiibus fuis extanttorihus perficiantur fotius , ^uam
dejiruantur^ Intercedunt htc quidem fMa C con*
curfus hominum •* adeoqne nen duhtto tpforum cul"
fa corrumpi & imminttieffeElumanaturaintentum:
fed in conftderatione phj/pca (non Jpecifice , verum
graduaiiter) • - admitto difcrimen quantum vetis.
£ene fit anima poft mortem aut tgre : Potefi , ^ui»
debet utrinque ejfe Spiritus,
Huic ab analogia petitoratiocinlo obcfTc iterum videtur bellaarum cxemplum , quarum zx\\mx , eodem jurc, qu6 hominum , in pcffediorem fofi mortemflatum^ traduci^ & pluribus augeri donis.debcrent, (i illa quidem philofophandi ra- do probata cfTet. Quotusquisque vero cfl , qui a fe rmpctrare podic , uc crcdat , animas hefiia^ rum corporihus evolantes plura & perfsHius fenju^ ras 5 quam nunc quidem fieri intclligimus.
Bf Immortahtatt Ammi^ doElrinis^ epgnatisl 49 5
§• 9Sf' Tertfum hoc ioco illHd efl qmd AHalogiafuccen* tKrietur ratio perfevcrationis, StatHs confes^iuns fendet ex antecedentu In antecedenti plns rmenie tfl ad prodncendas pefihac ideas dlflintias ^ ordi- natas: Nnlla, antem eft impediens aHtinterrHmpens interna, Igitnr tanto magis in ftatu idearnm di* ftin^arHm anima perpflet , ^uanto plns rattonis ef^ feEitVA internA ad perfeverantinm tilam eH in ani^ ma , ^nam eUm adfnit ad elevationem ex fenfltivi» tate ad fpiritHalitatem* Manet igitnr anima infia-» ts4 Jptritualitatis pofl mortem*
Si quis quaercrcc; u^n (3 in iruti anima ftatHi (uhCcqncns pendeat ex antcgreflb, annon plnt rationis tSc&tici% adftt ad cofstinHandaspoft mor* tem percepttones 9 ^nam internmpendas $ maximc cum cjusmodi animas cx flatu obfcurarum pcr« ceptionum profc(^a fuerit ad faculcaccm percc« ptionumclararum, i.c, fenfuum? ExiRimoeoiem jurc rcrpondendum cfle affirmando , quo de homh nc (imiicrariocinium $.954« fucritpropQfitum*
§. 957^ Uc igitur haic dubio,rcliquisque cognatis §,9 f ». 954. fatisfiatj non pofTum quinplcnam Viriillu- ilris fcntcntiam allegem , quae velim accuratius » (1 vifum eft , cxpendatur •, quia folidis Phiiofophias , fed remotioribus fundamentis fuperflcuda cfl.
Jc convicnt avcc cout le Monde quc leianl- maux ODC dc veritAbles ames fcnntivcs > je foutie6& memc avcc la plupartdcsAnciensquetoutela Na**: cijrc cft plriue dj fcrcc, dc vic j & ^*m^h Cao
on connoit par les moyens des microcofpes , qu^il yaunegrandequantitc de creacurcsvivantes, qui ne font pas percepcibles aux yeux , & qu*ii y a plut d'ame$ que de grains dc fable ou d'atomcs.
J. 958.
Mais je foutiens cncore , comme a deja faiC; Platon & devant luy Pythagore, qui a tirc cette opinion de l»Orient, qu'il 11'/ a poinc d'ame qui pcrifle, non pas meme celle dcs ani- maux. Tous les Corps ont dc partics, & nc font ricn que des amas & dcs multitudcs, com» me d^s troupeaux dcs moutons , ou des etangs pleins de gouttcs & de poifTons, ou comme uti^ montre , qui a plufieurs reforcs , dc autres pieccs neccflaires. Mais comme tous les nombres con- fiftent en un&un, ainfitoutcslcsmultitudesfont compofces des unices.
, Ainfi les unites font la vcritablc fource dc le (icge de tous lcs etres , de toutcs forccs & de tous leur fens, & tout ccla n'eft autre chofe que dcs ames. Dou il 4'cnfuit inconteftablcment non Ceulementqu^il yadesames, maiscncor, quetouc cft plcin d*amc$, & en quoy confifte veritable- ment Tamc: Enfin, four^uoy cha^ue ims eft tn" corrufttble, Gar Jes unites n»ont pas de partics autremenr elles feroient multitudcs , & ce qui n a point dc partics, ne pcut pas fe corromprc.
Mais par cc qu'il ne fe fait rien en vain dans la naturc, & que rien ne s'y perd , maisquctouc tcnd a fa perfediifin & a fa maturiic , de memc cha- que imagc que notre amc rc^oit , dc viendra cnfin
ua
J)e Immortalitate afjimi , doBrims^ue cogftatis 4 9 f
uncouc avec leschofes, quifontavenir, dcfortc ^fte noHs poHrrofjs tout voir comme dans un miroir^ G? en tirer ce qne noHs trouverons plus propre k no* tre contentementy ^ous devons donc conclure dela , ciue noHS devons etre a prefent contens , parce qu a le bien prendre tout cc quiarrivecft ^parrapporc kujDieu) (i bien difpose, que nous ne lepourri- ons pas micux faire quandmemc nousferionjforc intelligens a ccs forces de n;aticres, §. 5)^a. Nos ames fontcapablcsdef^avoir°ou* verncrciles font quafi dans le petitmondeceque Dieu faic dans le grand. Elles fonc comme de petits Dieux , qui font dt^ mondes, qui ne pe- riiTcnt pas moins quc rUnivcrs , donc dks fonc Ti m age. De mime ^ne le grand monde elles tendent anfji a leur bnt» IXoh il s^enfuit , f «^ les amres ames (^ les corps doivent fervtr a celles^ qui onc quclquc rappotc avec la divinite , pour achever lcur felicite quoyquc cn meme tems qu* cUes fervcnc d ces autrc» amcs, elles tendent auffi a une plHsgran* de perfe^ion , par ce ^ne le Monde eji comme un corps cjui vafans ehflacle afon bHt\ pmscjHerien ne pent s'empecker foy meme , £# qHti nya rien hors dn mmde , qm le pmffe empecher»
§' 9^5- Exiftimandum igitur ipfas brucorum animas in 'pcrfediorem (fed fuo tempore) condicionem tradudiumiri, qualem? quancam? quousquc! nos in mortali adhuc vita verfanccs haud invi- cos fugis? fufficic enim rcmipfamexpioratamcfte, cum cx co, quod omue ab intcricu tutum D£i opus , quo numero «ciam anima bcuci fim«
pUr
' 49 6 Parj II Cap, IF,
plcx eft, §9/4. cac in perfc(3:ius, maximodi* vin^ gloritt ornamento\ cum vero etiam, ^»m r;?/4 facra, liuera fignificArt vtdtantur idcm , notijJlm6 graculoy Rom. 8- V. 21« quod quidsm variis int€C« ptecationibus obnoxium c(l. §. 964. ArgUmenco pro immorcaliratt ajuflicia dt* fumto opponicur plcrumque cxemplum corporis, cujusmcmbra, liccc & jufticiacapudalios, &:ini- quitatis apud alios arma fint^ nuilam camenDEI juftitiam nec ia pccnis nec pracmiis experiri , fe* pulcro quippe obrucnda, fimilem igicurforcDEI circa mentem ptovidenciam , quslicct perenneCj utpotc .nacura iimplcx, forte non magls fui don- (Giam poft mortem fore , ac antc nativitatcm , quo tempore etiam fucric iimpkx, cogitationibus oe« cupata fucriCi
$. 96*^ Malim iglcur, quamvisilli|argumento ptetiuni ftacuam,non tam ipecuiiaris DElvirtutis^ jiafticiac* quam omnium tjns perfi^ionum glotia argumenU immortalitatis animse ducere. Gloria DEl e/t perfiSiiomm dtvinarum celelfraiio ^ cognitio a fpi* titibus cuu£iisj ^ui DEum yluHorem hahnt^ pro* fiEla. Scd Gloria DEI efl Xttxti^y tjua necaH^ ii^uius i^uidtjHam potuit ejfe , per $. 8 1 9. 8 : 0. C. II. nec ^uid^uam poflertus \ n^m & leges DEI, I1 quae antiquatse , propcer hanc ipfam gloriani DEl antiquatx funt. Oportet igitur Spiritus^ ^ui DEO Jiuhore exjiflunt ^ ex illo (iattm tempore , ^«d ^^uid cognofcere cosptant , perpetuo cognofcere DB^ Um^ ut illorum cognttione^ ^ua inperfeSttones DEI smmfkHdai i mimdas i fisrHmHr ^ txtiu^a ^
ipfi
De ImmortnUtate ammi^ doBrmisijHe cognatis 497
ipjaglGrta DEl ohfcnretHr ^ qmd a Cop^fi/to creantis DEIaliemJfmti?}^ efi^
§. ^66. Nec argumcntum hoc illi dubio, utl prlora, exponirur. Non eft locus eflugio , ^uod in corpo- re terra fepelienda ^ nec forte ■pr&miis y pccnisquere* mmerando , vulgo fotet (^mri : fiifJKit m homine^ gloriA DEI illuflranddi caujfa , femfer ammarn con^ ditoris perfeBtones cognofcere poffe, Falleris (i pu- tas 5 juflttiam , trtbutisinkac vitapr£miis (^ posnis^ vel in altera ad hene longum , fed ta.men ttrmino circumfcrtptum tempus y ahfoivt pojfe , tum anttj^jam^ cui jufiitia fecit , <]i<od dehttum erat , demtttt pojfe in (tternum ^ profundum fomnum , qm ante nata* les fopita fuerit : Cum non ratiocincr CX juftitia: divins, fed Otnnium perfe^tonum DEI gioria^ quse uti fempiterna ell, itaQtum admirantes Sc CO" gnorcentcs ipidtus pofiuiat fempiternos^
§• 9^7. ^ Non poteH: huic ratiocinio exprobrar}, uti exprobratur iili a iimplici natura aniniie pecitOi ^uod probet tantum perennitatem generatim^ non vtxo fpeciatim perfcverantiam in intelii* gendo: nam secerna DEI gloria non folum natu-' ram perdtirantem ^ fed ^ inteilige-fitim defiderat^ cum intclledu deftituta DEI opera proprer intel* ligentia fa^^a fint, ut haec & in feipfis, & iilis, quanta DEI fitperfedio, cognofcant. Maju^ eft hoc noftrum argumentum eo Cartefiano,^ ^^o//^»- tate DEI defumto , ^u<& committere nhn poffit^ ut 9pHs tam nohiie^ aDinia,/?^rm5 cui corporisin tcrra pucrefcentis exemplum opponitur^ Scd nos
I i phi-
49 S ^^s II. Cap, iK
1
C9Hm
rhtlorophamur nm tx piMitate, quac in animani 5c corpus cadit, fcd ex eognitiofiis divinartnn fer^ feclionkm ferpetUA necejfitate ^ qu£C in folam ani, mam quadrac , ncc corporis «xtmplo confutari poteft.
Forte rufpicaris , ferpetUAm BEl glortaw Jervari fefe , fi vei maxme anm/dty adhuc DLum cogmfcentei , tntereant fcft mortem , dum femper fereHntthm novdfHbftiiuaKtfir , ^ aita ex aliis D£0 ^Uria parari pcffit. Sed U DEus gloriam fuani imcndit , univcrfam , tocam , intcgram $nte*)dit , non mancam , non mHttlam, Atqui cften dit in hac vita disjeUos ghn&Jnd fpeciminum arti chIos, non ma connexcs fcric, cx uao tanrum sngHlointuemtir divint honoris teftimonia^ non ad- fpicimus Cotam corumdelincationem, velutcon» ftitutl in loco cclfo. Multa abfurda , hiulca, mulca parum benc coagmcntata in hac prima divi- nae providentiae fcena vidcntur. An igitur puras, nos eo fados confilio, ut confpedis quibusdam viarum, qucis gloria DEI continctnr, capitibuf, vel extremis vcftigiis , reliquo tramitisadmirabili flcxu & curfu, nubibus adhucdenfis, tcdo, ftatini dclcamur ? Ita profcdo vel pcr infinitos Spiritus, fucceffuros deftrudis, nunquam attingerctur glo- ritDEI, ue\perfe6iionHm ejwcognitio plcna, Co- ha:rens, jucundiflirr.a: Scd omncs fuccefTuri pcreuntibus eadem cognitionis imperfcdionc la- borarent, qua hi, ac ipfcDEusfuarumperfedio-i Bum rcprsEfcntafTet Theatrum , cujuf nonnifi ini-
tium, AtsqH0 ncxu CHm fecHtHrii HQn fAtu i»-
teHU
De Immnalitaie ammi^ doStrms^ cdgnatls, 499
telligendum^ Spiricibus hanc terram incolentibui vo* luillet oilentare*
jit^ inquts, ratione frAfiruituf ^ a/ias fie^ ^di ejfe fecuturas hanc , cui interftimtis , hoc efl frohare idem per idem> Errai ! Noftrx cogni- tionis impertecffcionem fentimus , ac trifti ufa edocemur , multas divinorum opcrum fcenai incoari, non abfolvi : jure igitur rationes itafub* ducimus noftras , cceptam efle divinoruni operum tclam, nondum percexcam, glo- tias divinae tancum inirium in hac vita obtinerCj non ea, quac maxime ad virtutes DEI intciligen* das (3c in ierie fpedandas p?rtineant.
St anima hominis ^ inqulunt hofies immott^» litatii , corpHs peilit fuHm , aElione fhyfica , atqu^ tjiu or^anis vel hene vel male affehis Htitur adin'' telligtntiam vsl infaniam ,* qui intelligere , qnaffi- Tfjusy poteritt corporedefiru^o^ Sednuilo unquam ' piiiluabanimacorpusmoveri pode, probatum efl* $. 9 40* Animas igitur intdligendi viribus nihil de* cedic , etiamfi corpus relinquatur in fe^^uicro* Cu* jus accedente motu , mens hominis inteiledur^ quidquam, nonegerj eoetiamprajclare potcft, &^ ne detrimcnto virium intelligendi , fuperfedcre.
§• 97^* ^t , inquis , qui poterit regere CQrfiii mni ttofira^ quodipfa non trudit, pcllic, dirigic, movct ? Ac aliud eft a mence corpus regi, aliud ab anima idcm moveri. Neque qui hoc negac, & illud vocare in dubium cenrcndus
li a «ft*
f09 JPars 21. Cap. IV.
frndus eft. An Exercitum non regit Iroperator, fi milkes corpotum deelinationes vcl in finifttam, vel dcxtram partcm facere jubct, fi arma depo- ncrc, (ibombardas humerisimponcre, aperirefcu- tulam, pulvcrcm nitracum inferrc, ^, fubdico igne , cxplodcrc , vulc, (i ot dmes contrahere, obli- qnarc, procedere, retiogredi, militsrigradu, ju- bet, (I ad uniusnutum, vocem, omnes compou-. tifunc, fi vcftjgio nc tacum quidem unguem ce- dunr, nunc provocaci , maximo impccu , fervatls ordinibus, provolanc,jinvadunc, pugnanc, dije* doquegradibushofte, criumphanc, canunc, vo- ciferantur/ Annm regit Imperator, an illm v»" luntasmita, vana, efFed:u caffaeft? Num- quid Imperacor cgit coeco faco , quia ad milicunai tnotus, adione phyfica, ne lantiliura concu^ lic? Profedo id non (encis.
§. 972- ^t^ui Dux militHm, nc unius quidem militis brachiummovic, ncdum pedes , mi- aime corpus cotum , omnium minime univcrfas cohortes, vires harum a DEO funt, itd ad illius nucum accommodatas , motus harum ab Impcra- tore licec non finc excitati , ejus camcn {ubfunc arbitrio. Sed (imilis cft cauffa anims. 7otHm forp^u ad eJHs nHtum compofttum efl , quod mode- ratur, cuiimperat, praecft,mand3Caimponic: Sed inde mn confe^mtur^ machinx motus ciert ab illa, poiTe eam accclerarc, retardare parcium fabrica^r curfus, pofreintctpolaremechanifmiiegef, fuftliiminare, protrudcre pronos in motum aCe- tebrp /piricut aniaiaks; liset emm eerforis Do-
mina
De Iwmortaltt/ttc Anitni^ doElrimsj^ cegnntis, f o 1
- - "^
i mina/f , non cjl tamen tabcr & arcitcx, Ucet
inoderatrix exfijiat % mn efi tAmen mumm
eiTcdrix.
§♦ 97^ Si quod indc liberrati pcriculam imminet,
quod anima lcorpus quidcm regaC, non antem movcat : tum &c Imperator rurpc Exercitus niancipiumeft, quod a6ltoHe phyfica cohortcs noQ ' ciet, quodfuis viribusmilitescurrunt, antrorfum tctrorfum, finiftrorfum. dextrorfum , ftrenue per- gunt : tum & anlma omni non folum cxcrcitio, fed & facuitate libcrtatis privacur, quo primum tempore corpus morbo affliflum , pro lubitu , in omnes partes vcrfare noii ampiius poteft, Szd non crcdo, qucmquam forc , cui ejusmodi pliilo* fophandi ratio adprebari poflit-
S. 5)74« Sub finem addo verba fequcntia, qulbus ha- ^cnus didis iux affundi potcft : jaccorde une cxi- ilence auOi ancienne , que Ic Mondc , non {eule- nient aux Ames ^^s bccts, maisgeneralemcnta toates ks monades, auxfubftances fimplcs, dont lcs Phenomens compofez rclultcnt, & je ticns que chaquc Amc ou monade eft toujours accom- pagnie d'un corpsorganique, maisqu'ireft dans «n changement perpetuel , de forte que corps n*eft pas ie meme, quoique TAme & i'AniraaIic foir,
§. 97T- Cettes rcgles^onc encore licu par rapport au Corps huraain mais apparemenc d'une manicrc plas gxcelientc qu*a i^egard dt% autres animaux,
li J qui,
504 P^rs 11 Cap, K
qui nous foncconnus? rHommeqmdoit demcu» rer non (gulement animal ; mais encore un pec- fonnage & un cicoyen de la Cite dc Dieu,
^m eft le pl^ p.irfaii Etatpojjible ^ fomleplm par» fait: Monarque * ^ II y a apparement une infinitc de de^res dans la perception , & parconfequenc dans les Vivans j maiiccs vivans feront toajours indcflrfiBihbs , non feHlement par rapport a lafub- Jiancefimple mais encore par cc i^u^ellc ^arde toujbrf qnelqne corps orgamque^
Cap. V. DeEcclesia»
§• 97^.
QUid de Ecclefia Vir illuftris fenferit, pai:ri$ ^xpromsre nunc libei:, interfperfis pafl[im quuviisdam obfervationibus. Romana y inquit, EccUfia tinitatern fuam mirifice jaEiat, Ego vero, t^ieri aHjim illam unionem non effe veram ^ fedtan^ tum exteriorje alimo politico fyncretifmo ftmulatam^ JProho, Magna pars Romanenfium non credit arti^ Culos fidei in Romana Ecclefia definitos , quia Papa definivit , fed qnia ita in antiqpiitate Ecclefia defini' vit, fed qHta ita in antiquitate Ecclefiaftica fe repe- rire pHtat, Otu autem non credit aliqmdverumy quia Papadefnivit^ isfecmdHm Romanam Ecclefi' ^m non efi vere catholicm, Ergo magnapars Rq-» mMcnfiiiffi nm cffi ver\ c^itholica»
§. 977*
AffamtHm prohatnr ex faEio, Galli vero omnei & i^x m^mfimmm FPaiimhrgiff Thomas Mins^
De Ecclejfa, yo)
yeronmsy hanc qudm nunc exfequar Analyftn fidii fe hahere docent {confpr Fr. Adacedum contra Mhi" um , & WHllemburgii notas ad Honoratum Fahri con» tra Jndifferentes manHfcriptas) nimirum neminem wjfe falvari , nijt credat articulos fidei fide divina^
'ndem divinam ciTo, credcrc, quodDEUS dixic, quia dixic. g §. 97S. HaUenus confenftt Ecelefta RomanacumgaUi* §AHa. famfequitur divortium . DEum dixijje, fonftare nohis ^erChrifti&AfeJfdorumfrddicatio- nem miraculis confirmatam ; Afoftolos fic fr&dicafe^ eonftare nobis exhiftoria feu Antiquitate EcclefajH* ca, vel quod idem eft , traditione fivefcripta/fiv0 mn feripta; Ergo uitima Analjfis fidei gallicani.^ tft in Antiquitatis eccUfiafticdi hiftoricam traditio^ 9tem. H&c eft ubique analyfis V[allemburgii, Veronii^ Arnaldi, & Gallorumcontroverfiasfcribentiumprf^ fe Qmnium»
Non pofTum, quin Virum celcbrem anre inter- pcllem, quam reliqj^a ejus vcrba proponam, Cam jfidci ulcimum fundamcntum Antiquitas ccclcfia- ftica /aciat, i.e. eumidco aliquid credamtu, tan^ ^uam ex ore Servatoris & Apoftolorum profeRum, - quia id teftatur Antiquitas ; valde diffujum, impe- ditum , & duhium erit fideiftabilimen ; cum Anti' ^uttatis ftudium cocum hommcm pofcat , cum jimpliilima le^^io in [eo curfu deiideretar , 6clonge major quidcm, quam in evolvcndo ac traclando facro Codice, qui nonnifi unus eft , multiphcato pcr infinitum Aatiquicatis voluminum numgro,
li 4 ^^^
^©4 ^^^^ ^^' ^^P' ^'
cum ipfa Eccleha mu!ta olim credideric , prifca- yuni veritatum titulo fH^srbiemia^ quar, exorco majori Lumine, erroris damnata funt. Scd de his (uo loco plura,
§. 9S0. Nimc intHeamur jindyfin RomaKamfeH curia* lem , quam cir tuentnr Jefuh&, (vid, Honorat, Fa^ hri lihro de una fide contra Indijferentci) &contra quam proprie concujfo Conringii direBa efi» Unde fj4c declinarunt certamen '^jefuitA agnofcentcfi , e^uam oppugnat , fententiam fuar/i effe , quod mnfecerunt, JValUn^urgici , qui nonrejpond.erunt concuffioni , fed tantum eam retorfermt, Anal^fis igttur curiaiit ^fi h&c^
§. 981.
NeriT^o poteft falvari^ nifi Articulosfidei credatfide divina, Fide divina credere eft credere^ quia DEui ^dicit, T>Em hodie nihildicit , nifiper hominem ha^ hentem a DEO donum infallihilitatis, Prdtereum hominem hahentem a DEO donum infallihilitatis mn datur alim , qui <vel ipfe prdLtendatfe id hahere frdter folum Pontificem Romanum , ergo nemo potefl falvari^ niftarticulosfidei credat, quia deftnivit Pon- tifex Romanus, Huc redeunt argumentationes, BonartiSy Honoratis Fahrf , Faleriani Magni,
§. 982.
Jn hqcforite efi manifefius paralogifmuSt inferi- tur enim to HODIE in propofitione tertia ^ quafi necefie fit hodie DElvocem hahere , nec fufficiat pro-* hare , DEum fic locutum olim, Cdterum ex his ap^ ■paret , Analjfm fidei roman& tantumdiffere ab A- ndjfi fidei gailican^ ^ quantum Analjfisfidei roma^ n& dijfert ah Analjftfidd AngufianA \ Et hinc omnes
iHos,
Be EccUfiA. fo^
illos 5 t^Hos etiam poUtices Zelot& vocant , fion verefa" iYiiir.entorHm gratiA fieri participes , ^nippe extra Ecclefiam confitttttos , ^ Gailiam fuis Ubertattbus in- h^rentem externo tantHmpolitice fimulato Synoreti^ fmo^ quam vero animorum confenf$tEcciefi(& Romana tnharere, Hac fcil, efijaElata Ecclefidt romand unio^ CAterum cennexio ex laac ipfa tila Analyfeon oppcfitio- ne patet , dicunt enim dtferte Honoratus Fahri & aiii, /alvari non pojfe y nifi ^ni potefiatem (i infai/t» hilitatem Pontificts credat^
§. 98?. Hoidenm putat in Analyftfidei non poffe errerem ebrepere toti Ecdefid^ idque uti & Thf)was Aihiusprc* bare c^natur , nonex pecuUart aitcjua affifientia DEl fed ex rationibus natHralihus^ Verum ea ratior.efe" ^uetur , ntn poffe mundo cbrepere errores ftniverfa/esy feu cathciiccs , ^Hod tamenfalfum efi. Ecce enim toti mundo , demta WAicagente , obrep/it error idoi^- latricus de muitttudtne Deorum immemoriaii tradi* tione propagattis, Toti Occid^nti obrepfit opinio de grandi ChrtfiopJ-ioro^ de Et^uite Gecrgio, Qu^cm* nia tamsn nHiitts prudens dubttat poffe reEie refntari ix Joifioriis vetHfiioribHs & reStA rationfn
§• 984« Vnde patet^ de rebus vetufiis nen effe fatis cre» dendum tefiimonio univtrfali kominunt hodie viven^ tium , necfufficere ut dicant , ^uod audierint a Ma» joribus^ qui dtxerint fe rnrfHs a fuis audiviffey nee origtnem fabuid ort<& comperire ^HemqHam petuiffe^ JNam fdpe jubito fabuia ^uddam difpergttur , ^ fit univerfaits , v,g. per certnm ordinem confpirantem , per unum Itbrum vaide vulgarem , ^jui iegendam ali* ^uam CQntinety fer Hnius heminis doQi au^mtatem ^ U S &
^o6 Pars IL Cap» Fi
C^ dtfctpHlos halftntem , t^Homtdo Ariftotelis fenteH* tU tn philofophta fa^<t fnnt JHperiorthas fectilis apud % Scholafiicos tam cathoItc£ , tam recepf^ , tam indHhi'- }■ tatAy acfiarticultfidei ejfent, Unde illi difpli- cenc, qm intcrrogancnos, voluntque pras- cifc nofle , quo cemporc aliqua fabula cmerreric , ejus refucanda: caufTa. Cum tamen talia oriantur facpc infcnfibilitef indicsque vires accipiant, 6c occulto cro- icic veluc arbor a'vo,
Latct in hoc Viri ceicbrij difcurfu artificium disjiciendiatmacorum, qui Ecclclia^ lurcaudori- tatem falii ncfciam probacuri, facras littcras cri- niinamur , cjssdemque obfcuras, ancipires , & litiHm facrarhm plenas ttt (!$ fudtce ah errerihus tuto indigentes ^iQViXxViXx^^t , oppoiicisrogatiunctt- lis, rjHQprimHm tempo\e Ecclelia labafcere coeperit ^ f3 a vero dejctfcere , ^m Ecclefidt fuerint Anttflites » (^uiCitfares^ ^uo annotdfaUum , qnoloco^ quxcum aflignari ncqueant , fidam effc illam fuae Ecclcfix depravationem. Sed non cft, cur hifce movea- mur , cum qui illis dabiis nos aggrcdiuntur , cx alcerolatere hfcepticorumtnfHltibHsi^^x , deilinaro velut confilio , exponunc, & univcrfalcm du- bicandi de omnibus arcem hoftes Vcritatis docenr. §. 98^.
Pnidcntcr Virilluftris: La droitc Raifoneft un enchainemcnt dcs Verit«s. Laraifon corrum- plie eft melec dc prejuges & dc paftions. Et pour ^ifccrner iunc de Tautic onn'aquaproccderpar
erdrc,
De EcclefJa» 507
ordrc, n*admecrre aucune chere ranspreuve, <3c n*adiTicrire aucune preuve , qui ne foit cn bonnc forme rdon les regles le plus vulgaircs dc U Logicjue.
§. 987- ^ On n'a point befoin d'autrc critcrium n*f 4'AUTRE JUGE DES CONTROVERSES en macierc de raifon. Et cc n'eft que faute dc cettc confideration, qu^onadonneprifeauxND.Sccpti- ques , ^ <jU€ meme en Tlneoldgie Francois Feron (J ^uelejues amres , qui ont oucrc la difpute contre les Proceilans, jasqu'a s'abandonner a la chicane fe font jettes a corpsperdn dans le Seeptictjme , pour prouvcr la neceflite qu'il y a dc rccevoir un jugc cxrcrieur infailiible \ en quoy ils n'ont point Tap- probation des plus habiles gens, memesdans Jeur partic, Calixte & Daillc j'en foncmoquescomme il faut , & Bellarmio a rai(onne tout autrcmcns Th. §. 777.
§. 988. Sccpticorum armaeflc, vcljudacorum, gen- tiumque a Chrifli facris alienarum , quibus profu^c Eccleiias aud:orirate quidam parcicularis coecus Au- ditores pugnent , ex fequentibus patebit, Eft, nc- fcioquis, obfcuridimo loco i ^infimafortenatos homines convitiorum plauftris imitans , qui ingcn» li Thrafonifmo, tanquam invidum, propofuic feqnens argumcntum. Ant catholica Chriflt Ec* clejia in errQrem incidit , C^ milie anmrum fpatio mi- fifis conjpicua ocfiiufmty aHtnonfnit. SipriHscQn» fitemnr ; profeH^o DEhs , Servator ^c, mendax eji , ' tjHi perennitatts nunqnam tnterrumpenda promiffum 0 fidem fan^tjfmam fecit : StJofifrJHs fUccat m"
bis
hts » fncceJfH Eccijfii, ab Ecclefia , pHrgatts JaertSy 0ptis K6» ffiit y cjHt igitur tn fartts tvernnt feparatas , , Impojiores ^ Mtmt, ^ antmortimocetjores (Hnt^ §. ^89. ' Propu<iiorum eft, argumento vulgariffimo, ^lvtX Tnviaiibus folubcili , tanquam omnibus re- fponfionibus majori, m duellum provocarc ime- gras Ecckiias, &:Phili{laeainrania, GoUathivefti- gia kgenrem, in militiam D£I congeftare oppro- bria. Quid (ihocargumcnto popuiusludasusad- ycrfus Chriftum , & ejus Miniftros ufusfuifret? An in co fuilTet robur ? Numquid e© Chnfti Do- clrina crroris, vel in juftitias, vel temcritatis po- luiffec coargui ? Arquifi v?let argumentam , con- tra ullam Ecclefiam , certe ctiam Chrifto opponi poteft, quo nihilpottftcxcogitatiindignius. Ex« periemur.
$. 990. Aut catholica popnU EbrAt in F. 71 Ecclefia , ^catholicam fntjfe^ difcrte teftatur Pfalmus 147, V, 20.) ifi errorem incidtt , ^ mHltorHm annorum decurfu 9cuUs ereptaffiit^ ant »<?»• Si dixeritje^ fHS 2SJaz.arenus cum dtfcipuUs fftis , tenuibHsqHe Opi. fcibus ; contigiflc primuin , DEum accHfat wendacii , ^ui Abrahamo popuU Ebrxi avo longe probatifjlmofidem fecit ^ fore^ UC artcrnum cum poftcris ejus padum pcrcuteret , Genef /7. V, 7, fe DEttm ipftus ftiturum , ideoque cum ipfo communicaturum gratiam & veritatem omnem , ^tti furato poBcitHs efi famtU<t divi Patriarchay Pfal^ ig.v, S7* asternum forc ipfius femen, ncc un^uam illi denegatum iri divinum favo-
itmi
De Eccle/ia. jo^
rcm. V. $4-* ^^- Q^^odfi vtro fefus Naz,artnHt fecmdtim c9»ceferK , ncmpc non incidifTc in crrorcs n ftram Ecciefiam ; cjuid opus efi interfolato, cur facrafibi infiauranda fnmit , cur nos perverfiJJlmarHm legis interpretationHm accft^ fat f Matth. s ,v. 22. 27.2^. fecjq, Fateatnr igi- tfir , fe temerarinm effe , nec qiiidqHam a fe fnf" feptfim, qiiod volftntati divin<& confentanenm fmrit^
QHtdqmd hic , pro defcndendo fuo Scrvato^ re dixerinc Ecclcfias falli riefcise arbitrio freti, id ^ ipfis opponi poterity tanro urgentibui opcre im- raunicatem ab <rrroribus fui factorum Antiftitif. Itautvclhancfcntentiam, dePontifice, erroribua ruperiore , mifllim facere , vel ipfum Chriftum I fimilibus hoftium telis non defenfum rclinqucrc dcbeant. Qaoducrum fa^acondjltumfit, ipfos appellarc judices non dubiro. §. 992« Non eft heic efFugio lecus : j^Iiam efe ChrU jtt CdHptm, CHty Htpote DEO^ & Sojpitatoriy talia ^pponere gens jud&a non potuerit , aliam Ecclefije ro^ manam deferentis^ velpotius ab ea d<m7fat(Z^ cni^ gjHippe fchifmatis cnlpa obftriEi:<&^ JHdictHm Ecclefis falli nefcinrn omnijure poffit ohverti, Nam qui ita refpoBdet ad argumentum §.^^jo, isfuum riJtioci- oium §.988. propofitum defciic, cr ceu indHbtum frdfiruity quod ipfo illo raciocinio §^ 9^0, demum probare voluit. Q^x ratio difputandi pras- ccpca logica violac. Nam ab audtoiicace falii ne« fcia ille argumentum capit ad omnemfacrorumin'-' (laurationegi damnaiidamj atqui ofte;]dimu5 c«
$,adeN»
510 Farsll. Cap.r.
cadem caufTa Chrifti dodrinam fuciiram fuifle re» J€(3:aneam; jam huic refponfioni noftcae occurfu- rus caufTatur, inftitntum Chrifii^ quo temeratam JudAorHm religionem refinxerit ^ cfle divinum, voluntatique fuprcniarconrentaaeum, ilUus mro EcclefitZ , qudt a fua difcefierit , faUum h a b e« re culpam : Sed de eo ipfi qu^rimus , quod dum fuo rariocinio probare voluit, non eft ipfi lici* tum , in ratiocinii defenfione , tanquam dcmon* ftrarum. praeftruere.
§. 995- Adde, JudjEos non credidifle , fEfum Nax^a^
nnumefie DEum. Cum igiiur tampraeclarispro fui costus favore poliicitationibasraad:aafuerint, li Icgitimaforet, quam Antagoniftxadhibent, ars difputandi , potuiftenc ca uti advcrfus oprimum maximum Servatorem , non commovenoi , vr rif- fima qnidcm in^fe dodrina , Chrifium efie DEum* j^ut alia condiiio fuit Jud^orum , a quorum erro" rihus Servator religionem purgavit , quam qu^ efi j^dverfariorum auSioritate ab erroribus tota niten- tium 5 autnonefi alia. Si alia cft , cur id non pro- bant 5 fed in dcfendendo ratiocinio fuo tanquam probatum iibi fumunt? Hoc cft nimirum ratio- cinando redirc in otbcm, Si non eft alia utro- rumque conditio, fane quidquid illinobisobjici- unt, §. 988.idem aJud«isChnfto §.990. potuif- fet exprobrari , quod iinc culpa blasphemix ne €ogitari quidem poteft.
§. ^94- Trdete^ inquiunt . totfideivefirfifirmamenta editis fort$ntis , quot Chrifiusgenti 'fhducommon^
firavit ^
De Ecclefta. fn
Jtravit , non denegahimus jus dijcedendi in coetfim fiparatnm pHriorum SacrorHm obtentpf, Uti igitur illo ratiocirjo / ojfumus contra vos , §,988'" ^€C ta* nten ^udAi re^c td adktbutfftnt CBnt> a Chrtfihm^ \tX mca fencentia non recfce oppcruifTcnt, concedo^ in veftra, neg§, Veneramur f andidinie Chdfti often» ta. Sed camen cxploratam eft, fi vel maxima, lalia hodie ficri, Jive virtbKs noflris y five divin^ fafientit^ st\^ utns^ue confer.tiineum foret ^ ran- tum cfte abfutui um , uc illi porrentis crrorum fc convinci paterentur, quanrrar. abfuit, ut Chrifti dodrina Jud^i conimoti fuerint, ob eandcm il- lam praeconceptam opinionem, qua & Adverfarii eccupati funt , &: qua perfijaium fsJfofuit : Eccle* pam ( Jadasaji)) errare non ffjfe^ fnndatam tjuip" pe a Mofe , noh in^errupta AmtJHtHm fuccedenttum ferie , Mofen dtvina tradidiffe , expbrata ratione , ^Efhs unde fua dejumjertt, r,on conjtare ftmiUtir ^
<ic. joh.9. V. 28.19.
tJt primum Ecclefiae crrandi pcricul© fuperi- orispcrfuafio animosoccupavIt&obh*quat, nuUa vericas, vel prarftanttflima, nulla portenta quan- talibct iili oppofiia quidquam valebunc. Sempcr Ecclefia quac (ibi donum non errandi CGncelTum caufTatur, habebit quod vel divinis confiliis in- ftitutisquc, emendacionem neceirariam fpedan^ tibus, opponar. Prona in prxtextum eric, ve* ritatem veritati non ejfe contran^m , nec porten* ta genutna portentis, vires fuas DEum% ad reli-' gionem erroribus majorem refo^mandam^ non darc mutuo ^ ita nc Chriftus quidem quidquam efti- ciec \fk tnimis eorum ,. qui hoc erroreducuntur , ^
ia
jit FarslKCap.P:
in quibus fingulari operacione alios non cxcitat renfus. Quod ex§mpIo Judaeorum cognitura cft, <jui negabant Do^lrinam (uam publicam corrum» pi pgire.
§. 99^-
Ut, quantum Advcrfariorum ratloclnia Ju- daifmo, Gentium idololatriae , & {cepticifmo in- fcrviant, ulceriuseluceac, aliud obtredatoris, in- v^um, quod putat, argumemum examinabimus. ^Ht i/la Eeclefia , latinis verbis germanica cxpri- mo , ^«-^ femet intercfjfijfe dtcit fHblic<& errorum do^ HrinA^ 'vera Chnjhy perpetno conjpictiay ^ erro' YihHs fiiferior Chnjiiamrum coKgregatio efl , aHi mn efl* Prtmum (t quts dicat , oftendantHr oportet DoUoreii qui per cmKta inde a Chnflo elapfa dtva illud Evangelium exfofueiHnt , fidei rnyfi^ria tlliHs more dijpenfarunt , (3 eum tlla fecerunt Ecclefla, Dic auUfUs in lerris & eris mihi magnus Apollo, Hie pifcihus magis muti» Aut vero noneftEccleJia^ cui aberroribus cautumefl^ qtiin fegregentur aprjvata fj/nagoga.
§. 997.
Nihilhocargumentotritius, nihilvih*us, ni- hil fallacius, quod innumeris modis dcftrudum , & acquatum folo eft : fed ctiam ejus pra^cone ncmo gloriofior , nemo unquam majoribus Thrafonifmis fuit refertus. Refpondit jam vir iiluftrif. §.984. Ut intelligamus tamen fcepticifmo illud latam ape- rire portam , quod & Vir Tummus generatim obfer- vavit, §.9S7.rolvemus ratiocinium Ksi^'»vB-fu7riv,
§• 998. C^aid? fi Abrahanjo Chald«i fimilia expro-
brallenc;
fcraiTcnc: AutcoetHseorumqfiitecHm , Abraiiamc 1 unum cdHermt Deum, confpicua, veritata potita , bc erroribus cunftis major con*
f;r€g3tlo eftj aut non eft. Si hoc j>oflremHfH ixeris , ^«^ fronte feparata tihi facr-a conflnmi uni Deo deflinata , cnr mn redis ad fenates no- flros , rehBts illis novis ^ recenttbHs^ Qmd p^ jibrahame ! tUam hominnm congregattonem tecun^ idem Jeniientinm veracitatis fludiofamy & ab er* randi periculo tntam pronunciaveris , tuum profeEid erit , per omnia retro etva ad Chamum usque mon'* ftrare DoElores , <im nnins Dei cHltum fecuri pro» fagarunt , tuHm erit notare tempHs ^ <ju» Majores noflri per idololatriam defciverunt , commntata uni« tis Dei gloria cum honore pluriHmi
S. 999'
Faciantheic Adverlanipericulum j numquid Abrahamum contra ChaldiEos ita defeodcre pof- fint, ne eodcm negotio fibi ipfis, tamremercar- gutandbus, refpondeanr^ Quidquiddixerint^prd tuendo Abrahamo, idem valebic quccae ad nos contra ipforum tela rauniendos. Si argumentum §.$9^. expoficum vim habec, conrra Patriarcham quoquc habet: (i nullam vero habec, irrici fune Adverfariorum conatus, 1/; Ai^oc U^oAi^,
§. lOOO.
Quzm dexcre Abrahami (int cauffarn aduri^ audiamus. Abrahamus , inquienc, dum terris ido^ lolatricis exibat^ fectt^ quod honeflum ac Deo ad* probatum crat. Alia caufa eorum efi , (jut faclo a nobis diiceflu, aHtoritatem Ecclefi^falu nef^ dam contemferHnt. Egregiosfcilicecllatioeinatof- K fc tt$\
514 Tars llCnf.K
yes l (Juod ratiodnio fuo deraum probare dcbue- runc, crratum cflc difceflu, id, refponfion^: noftra compreffi, ccu probatum fupponunt, cjuQ ' nihil potcft ciTe in Logica infolentius. Invadunc in nos fequenti argumenco : Spuria leftra doUri" na eft j cur ? ejuia multis abhmc [ecults non duravn pubiicc : refpondcntibus nobis ? nec Abrahami fidem uni Deo addtEiam^ cQntima docemtumftirte ^y publicam fntjfe: illi regerunt, dtverftim noftram eftfe cGnditionem^ <juia noflra fides Jpnrta ftt ^ ^uam Its non fuerit Abrahami, Ita Abrahamum tucri non pofTiint, ^uin veiruaipforumratiociniacner- vcnt , vcl idcm per idem probcnr. §. lOOI. Forte Abrahami e Chaldxa cxitum adverfus fccpticorum & idololatrarum , quorum vitula aranc, infulcus , his verbis propugnandum fu- ment : Patrtarcha divino diftin^u fedefuaevo' catHs ^ ad alia colenda unius Dei/acra tre Jufthf eft : ex adverfo , e^m Amtftitis romani gregem de* feruerunt ^ vel pOtiUS indc CXClufi lunt,y^frfl frofcrtpttonis fulgure ^ nullo adid Dei mandatofue' tunt induUt, Quali verofacra veritas rccupe- randa voluncacem & praeceptum Dei non ar* gueret^ omnem, qui ab ca alienior eft, cocrum dcfcrendi. Atqui^ inquis, mcndacia vos di" vijerunt ^ non fiudia verttntis, Std quam es in« fclix difputator? Errorum cauffa^ ejuets ducamur ^ nos fciffos ^ tuo ratiocinio probare voluifti, nunc codem iilo ab idololatris impetitus , quod erac qujcftionis dcmonftrand^e caput, demonftrationi
canquam
De Ecclfjttt. $ I ^
tanquam fundamentum fupponis. ^t^n , ^i/odpro' handum eli , probandi fulcrum ejfe poteft ? An tpfa thefts poteji ejfe rmo fut tpftus, §. tooi*
Nos ob errores ahiijfe tnpartes propterea rffir- liiafti , ^Hod non pcjfint oflendt DoEicres NB. PU- BLICI> ^ui ante coepta nojirafacra^ continua ferie fuccejfionis ^ nobifcum fecerint^ Dixi idem pofTe A- brahamocxprobrari, idololairiam rcfpuenti, cui uc occurrercs, aliam caufTaris noftram tfTe, quam illius rationcm : Cur > quianoserremus, illeChal- daeam rclinquensnonirem. Annonfentis, teindt^ ferjtoue argumenti eapraftruere^ qudt demurn ar- gumento inasdificari debcrent J Rationis rationem ?.llegaturus thefin probandam appellasj an hasc eft legicima probarionum analyiis? annon co loco habcnda , ac ^\ quis hominis parences gcnealogico rcgrcffu commonftiatiirus, lccoaiWix nommaret filiam ? Non eft in analyfi rationis/»^- ponendum, ncSCrrafTej (^i:d ip(ailla probandum» Qupdfl in affignanda tuae rationis ratione vel femcl errorem a nobis admiflum ftatueris, vi« tiofa cric difputandi methodus y dc reditura in crbem,
§. 1005.
Aut Chaldaeorum dc Abrahamo lata fcncentia , i^ua veterum facrorum contemtorem judtcabant ^ Virum, divum, utiniIIorumcGBtumanerer,devin- xitjure, aut non devinxit. Sidevinxit, fanevi- liovertidcbet, quodpraeclariflimurofidci, &imi- tatoribus propofitum fpecimcn erar, Si non de- vinxic, rogOy quas cjus immunitacis racio fuerit? Kk a iV»w
51^ farsIlCap.P:
J\lumqmd ilUy qmd firmijfma veritatisferfuafioni
imhHtus erat f Acqui hanc difcellus ab Ecclcfia
cauflam pamm (ufficientem Adverfarii declarant»
Omnes, inquiunt, Htcretici veritatis certijjimam
CGgnitionem fe prdibaJfefHtam , argumentis infar*
tem contrariam ne tantillHw commovendi ; privata
interim animi prfuafio foftpnenda eft fublico Eccle*
p& , de Jacris antiquitus receptis , judicio.
§. 1004.
Sed ea ipfa Adverradorum tefponfioaChaN
dacis in Abrahamum vibrari potuiflet. 7ua per^
fuafio falli poteft; immo fallitur ^ cumuniusjudi'^
cium de religione , plurium fententid publicsc 4«*
teponi non deheat ; cum prohahilius fit OCulospluf
videre, quam uuumoculum, Qiiomcdo heic
Abrahamum advcrfus Chaldaeos tuebuntur Adver-
farii ? Num diccrc jubcbunr : £go reUa unius DEl
facrafequor : Fbs plurium Deorum improhos cultus.
Atqui hoc confiiio idcm per idem probandi
praeccpcum Ahrahamo imponetur. De eocnirn
ipfo quAftio agitabatur y Chald^iney an Ahraha,'-
wus religionem feBetur puriorem ? Forte Audorcs
Abrahamo crunt, Ht ^ divinitus monitum fuiffe %
Chaldds exponat. Acquijtantum abeftut id crc-
dituri (int, utpotius, eamipfamobcauiTam, quod
mius ptiw^tZ fententia plurium damnet publi-
cam , interferturi (int pra^tcxtum , monitum illud
divinum non fuiflc, impofuifTe (ibihomincm,
vel certe fraudem ab alio paifum , nunquam
enim puhlica facra privatis, DEO confcnticntc,
ceilura iocum,
$. ioo;.
Be Ecclejta. f 17
S' Joof. Vidcant igirur Adverfarii , ut caufam Abra- hami redius agant, & perfpicuc declarent, quo jure, privato cultu conftiruto, publiCum dercru» cric ? Si dixcrinr , auEioritate DEl vocancis id faElum , cui nuila facrorum publica audioritas an- tcponipotueric; fufficcre, AbrahamHmcertiffim^ ferftiafrmfuijfey de monentis DElvolurttate : fci- anc , idem & a nohis opponi pojje ipps, DEI pcr fa-v cras litcras monentis audoritas » dc qua certiflimc pcrfuafi fumus, nosadfufcipicndumdifccfTumin- duxit. A^ihil heic interefl , (ive vox DE2 feparata facra praefcribcntis ccelo dcmifTa artigcric fioftras aureSy finc intervcntu aiterius cujusquam rci, id quod Abraharno contigit; /t/^ vox DEl id mandantis codice ccrto dcfignatay intcr- ventu iicerarum ad nos delata fic.
§. lOO^. Si, non obftante cettiftima noftra, quam fcntimus, pcrfuafione de cooptatis purioribus fa- cris, advcrfariis jus competic, illam vocandi in dubium, negandi, nos mandato divino ex facris literis intelleBo inftruUos illorum coetu emigrafje :■ »um idem jus & Cbaldasisconvenkbac, quos ni« hil movere debuit certiffima Abrahami dc divino juffii perfuafio. Si Antagonift« rcgcrant : nos Opinari duntaxat^ ^hrahamum verh fcivifle, ^ua DEO adprohentur facra: idcm & Abrahamo opponi potuitaChaldaeis: pucascancum, te a- DEO aliorfum vocariy no^s exploracum habe- JIJUS, tefalli,
Kk 5 §. io©7^
5 1 S ^^^^ ^^» ^^P' ^-
§■ I0 37- Nunquam defcn ienc Abrahamum, nifi pra:- ftruanc, quod iitis K^oo/^evov eft , nififupponant t id, de quo adhL».c quaediur; i\i\xi^t^ msdtfceden» do tf2 parteserrajje . Ahrahamumnonerrajfe, Ine- ptiflimum vero illud ratiocinium t{[^^ quo nihil probatur, nji jam verum antea ejfe fingas ^ quod probanduro eft , vsi Tyrones in logica norunt, «raque nuHam ineft in illo argumento , de quo
, cj^6. robur, nsfi praeftruas ea, qujc denmm pcr
llud probanda (une,
§. ioq8* Unum adhuc reftat, quod cum exigua fpe- cie opponi poteft. ^brahamus aaEioritate DEl certfjfime nitebatHr , nec illud monttum dtvimtus imrmfjum aliter interpretari ^tits^fuam potftif , <juam eo modo , ^ui mentt dtvindt, confentaneus erat : At ms mn dque certa & explorata DEifreti fumus volun* tate» Frcvocamus adfcriptHram\ fedtilaipfaora^ cula e^uthus confidere placet , tnnumeris funt obnoxia tnterpretamentis* Omltbet h^refis adfacras Itteras provocat, J^ec datur ulla tam abfurda opmio , CU" JHs Patroni nonfuum inS. CodiceprdfidmmciUArant^ Htnc tot commentariorum plaufira, htnc tot inter , pretum digiadtationes , hinc tot Criticorum emenda* ttonesy depravationes , hinc ittium facrarum tm^ menfa varietas , gravitas , molefiia. Qujs emetie* tur Critica , Hermenevticd , Polemic<t Artis per in* fimtapatentem campum .? Incerti tgitur , dubii an Cipices hicremus de vero voiuntatis divinafenfu, ni" fi exfifiat au^ioritas cjUdtdam falli nefcia , fuperior mn^bus nebhlts ^ ^utt tot dftbicrHm vapores disje^os
Itici
Dc EccUJta, 5 15
Inci lccHm concedere ccgat. Meis hic verbis ad- verrariorum argutias nervofecontraho, ne corum prolixas dc his rebus orationef , intcgris volumi- nibus comprchenfas , inferere cogar cum copiac naufea , neve citatiomm complarium pompa vtdear flus infervire cognitiont hiftoric4 ; ^uam rehus ipfis^
§. 1009. Quam vera nunc efife cognofcunjur Viri illu- luftris vcrba : § p87. f^ron ^ quelejues autres , (jui ent outre la dtfpute contre les proteftans juscjua /*- abandonntr a la chicane fe font jettes k corps perdu dans le fcepticifme» Argumentum $♦ 1 008- prola- lum ex phareti a fcepticorum dcfumtum eft. Major propofitio cjusdem, difertis verbis, quodin cxa« mine fophifmatum dccec , pr^mifTa hasc potifti* nium cft : Quidquid mtiltis interpretationibus ^ dubits obnoxium eft; ^uod AuUoresin vartas , di^ verji(ftmas^ue partes trahint , negantibus his , affir» manttbus tllis \ ex <^uocunque abfurdiffimas opimones multiprobare conantur; tjuod dentque exalHjfimar» diligenttam requirit , ob latijfime patentes materias » dum perfeBe comprehendatur ^ ejusmodt efi ^ ut ^ fl' ne judtce^ falli nefcto , ei fides kaberi tuto nequeat^ Attjui facer codex obnoxius efl tot tnterfretationi» bus, C^c. ^c. £.
§. looi. Eximioi fcilicec Ratiocinantcs I Fera fi efi prima propcfitto y nulla ncc infacris necprofa- nis fcicntifs vcra amplius cft propoficio. Nam quae , amabo , vcritas five theologtca fivc fhtlofophica eft, quas non C\z experta Adverfarios, & variis iaceffita dubiis? Quid cft, quud arri- Kk 4 dcit
5 2® Pars\Jl Cap. V,
deac omnibus ? Nulla notio tam evidens, tam certa, tam indubia, de qua non , qui dubitent, cxfiftant. Ftgilantes Adverfancs ^ qua: objici» unt, frodidiffe litensX illorum maxime interefl\ ut ptiam atque etiam affirmsKt ! fomma emm a nolfis ^udtendanon fnnt: (ed quis nefcit, fcepticos ctiarn de eo ipfo dubitaffe , Jiac ratione tommotos , quod &:fbmniarjdo nobis per quiettim farpe fcribere videamur , qmm nonfcrihimus^ Pro* bent igitur > fe hkc cmtra nos , fen^thus fomno non /^^^rw, perfcnpfifn. Non audiri vero meren- tur id piobaruri, donec, quae ipforum hypothe- fis eft, aui^oritate fallincfcia, i, e. facrorum ejus** dam Aoril^iris , probent , je fcripftffe vigttantes^ Xfgant fui fodalis, cekberrimi Galliae Epifcopl Huetii iibellum, cognofcent illorum fenfui fub- tilidimas argutias obftare, dc ia foiblefle de Ten^ tendement humain. Scd quem adeo mente ca«» pium iingas, quihisdubiiscommoveatur? $. lou. Exjcriptuvay inqulunt, ahfurdiffimas opini&^ nes multi prohare audent, Sed tS ex philofophia ^ ixxm y qui fententiarum monftra con firmare conan- tur. An idcirco Pontifice opus eft , lites illas phi« lofophicas diremturo ? ^t majoris momenti e/l com^ foni Ittes de reUgione coortas , tjuam de rehus phi^ }ofophtcis .' i/h falutem Aternam attingunt , /&<e non ttem^ Veritas fualuceradiat, cujuscognitio, tan-^t lumabeft ut judice falli nefcioindigeat , quantum jiheft, ut audoritare crroribus fuperiorc , opus ha- team , ad id , ut , i me folem vifum , certo cogno- fcc^c licf^ac, Mjiamft ^/?/«» fomnianCCS etiam^
m
Ve Ecclefta^ j 2 1
iH luce fe verjari , imagiyientur \ id non obftat ta* mcn , quo minus , qui revera folis fplcndorc affi J- tur, ccrtiffimus fir, fe lucem confpicari. Atram nivem Anaxagoras didabac, fruofenfa) nectamcn quisquameft, qucmhominis fententia, in dijudi- cando e/usmodi phasnomcno , rcddat dubium.
§. IOI2.
InterpretatiOHCs (juorumvis oraculorum, tfueii fdei dogmata imituntur^ inmmer<t funt ^ opm i^i» tur eft jndtce y vernm ftgnificatum^ certtjfima ho' titia^ definitun*, Quis hac ferio requirat? Nana fi oraculatotdubiisvcxataintclligifincjudice nc- qucunt; profeBo & ea^ i^uilptts Mverfarii, Ponti* ficis fui au^critatem fummam , demonftrare conni'» tuntur , fine judice in neutram parcem , nec tllorum , nec noftraWy trahi poterunt , doncc ac- ccdat ArbiCer , nec illorum nec noftrdi. addt^ltu cauffA , qui fic ab corum Ponci6ce , in propria caufla, non judicacuro , diverfii», Sed id ejusmodi cft, utneAdverfariiquidem an- nuere poftinr, Agnofcant igituc fuarum hypa«» ^hefium imbecillitatem.
§. 1013: Ipfum oraculum Matth. \6* v. i %, variis Ecclefia! Patrum explicationibus (a) in divcr- fos fignificatus trahitur. Gum vero ex eodcm, Antiftitis fui immunitatemabcrroribus, derivare velint , nec nos primi fimus , qui de hac illius in-^ terpretationedubitare incipiamus; Sane novHs ar* kiter fuperveniat huic liti oportet , oftenfuruSa hoc ipfum oraeulum dc audoricate ilio- rum falli nefcia agere. Arbitsr illc hoh poteji Kk 3 #
^ift Pars II. Cap, K
1
t^e iffe YGmans, Ecciefli, Ponnfex, quippe cujus au- d:oritas demumexiHoloco, Matth. ie>. v. iS.va* rie cxpofito , comprobari debet j aliter eorum Ah* tifies AH^loritatc JHmma pollerct , ancequam pollcrct : Hoc quidem, futuram quippeau- ^oritatem ex allcgato loco dcmum probaturus; illud autcm , ipfam pro fe facientem interprc- tationcm , judicio falli nefcio, demonftraturuf, Quod longe cft abfurdiflimum.
{n) AuguftiBusTrafb injohann, PetrusquandocU^ vesaccepit, EcclefiamfarjBaMYeprafentavit, adde & Tr. 114. in Joh, Si vcro Ecclclia: cantum . fiOa Anciftiti. ab crroribus cautum cft, tum romant Ecclefia, utpotc non omncs complexa, idcoque parcicularis, hac praerogativa deftituitur, Hila- rius L. VI. de Trin. Super banc igitur confeffon^ Vitram EcclefiA adificatioe/i. - • - - H^cfidesEc- clefiA ifl funddmentum^ Supciftruitur crgo , ut huic vifumcft Pacri , Ecclcfia nun cuiquam Anti- ftici, fcdfand fTmisBdodrina:, quod Epef. 2. v. ao» «onfirmatur* L. l. adverf, Jovinian. injfinc: at di- cis , fuper Petrum fundatur Ecdefia , licet id in ali§ loco fuper omnes Apoflolos fiat , & cunBiclavesre- gni coe/orumaccipiam , ^exAquo fuper eos Ecclefi^ fortitudo folidetur^ Launojus Epiftol, 1. ad ChrifU Favvarum cdic. PariC p. ig^. imh veterum patrum nuUus efty quifummum Pontificem, cum docei , to- tam Ecclefiam in his ^ qua ad fidem pertinenty vel in morum prAceptis , qu^ toti Ecclefi^ pr^fc ribit , nuU lo cafu errare pojfe vere a^rmateque dixerit ^ & ad propofitionis ifiius confirmationem loca iUa fcripturA adhihuerit. fcil, Joh. i /« pafce oves &c» AdattL 16^ adificabo»
§ I014. Audloritas igirur fupremi facrorum judicis, ant fundamentum habet , autnonhabec. Sinon
habeCy
De Eccele/fa, f i ^
habec, cur ca moveremur? Si habet, tumid vel fcripturanititur, velredlaratione. Rectarationc niti non poceft, ob ea, quac Vir illuftriy.demon- ftravit.v.^Sj.^B^. Itaquc, (iqwajcjusmodiaudlo- ritaseft, niticurS.Scriptura, Atvero^\ quomodo huic efte fuperftrudla potcft? Ipji adverfartiinfim^ fis dHhiis facras Utteras obnoxt^ accHfarunt j §, 1 008 . ncc poteft facri codicis incerprctatio cfte ccr- ta , priusquam audoritas quicdam falli nefcia ac- cedat , accedere vero pontificis audtoritas nequit, nift ante fit dcmonftrata per ipfam fcripturam^ quam tantopere obtrcdant. Si igicur ob dubio» rum infinicam variecaccm fidcs non ha- benda facro codici , tum ncc habcnda, quum pontificis audoricas indc confirman- dacft.
§. lol^ Claudam difcurfum verbis Viri illuftris: // faut venir au fait , fur tout il jaudroit remedter effe^tvement a phjieurs abas reconnas pas des gens de pieie ^ de do^rine. Ce feroit le vmy moyen de lever des ohflraclet , autrement phfieurs shmagi' nent y ^uon ne cherche(^u'a plajlrer le^ chofesy ^utl y a fliu de polittqne , que de zele , & ijue ceux (fui crient le pltts, croyent le moins, 11 y a autant de Tpaledi^ions contre ceux qut participient aux abcmu- nations , tjuil y en a contre ceux <jui rompent l*unt* on : on oppofe prejugez contre prejugez. j nouveauteK. eontre nouveautez. , Feres contre Peres \ mats la ba' lance propre a lespefer les uns contre les autres neftpas entre les matns de tott6 les hommes , & n*eft fas atfee imamer,
S.loi<.
fi4 PArslLCapJK
§. ioi6.
I^avoHe que je ne dis pas tcy descho(esfortnoHn vtlUs , mais je ne vots pas encore ejuon att leve cei dtfficHltez.* Mr. de Meaux^ Mr, Arnaudy Mr. Pe^ itjon , Mr. Mcoile ^ ^uel^ucs peu dUutres ont dil des chofes admirabies \ mais ilfemhle (jh*Us ne tenrm nent potnt la medaille , ils approfondtjfent (3 culti* vent ^Hel^ne argnment avantagenx , tls Ini donneni de L*eclat , cjuand on ne voit , (jue cela , en elifrap» fe. La mesme chofe arrtve fouvent a des juges auand ils nont eucore ecouti quHn temoin y mais €omme tl y am confltt de raifons , ilfam mettre tout fHlfgnedeComptCy lareccptc, ladcpcnfc; $. 1017.
Monjteur de Meaux dans fon expQption fait moir ^ue la doUr%ne du Concile de Trient peut avcir mfens tolerayie. roila qui va bien^ (3 il Jerott rt /ouhatter ^ue les autres Doihurs de fon parti parlaf- fent toHJours comme luy, - - - Mr^ Arnaud met dans Hn fort grand jour la croyence des Orientaux fur la prefence reelle ; il jufttfie les Catholi^ues d^ An- gleterre d^une confptration imaginaire ; tl faitvaleir les inconveniens des expreffions des Reforwez. quifoH-*^ tienent Ctnamiffibiltte de ia grace. Monf. Peltffon- ftton^tre excellement , ejue les\fentimens , ou les experi-^ ences interieures oh l*on fe doit fier ^ font celles ^ CjHi Jont generaks , & cjue cefl alors la voix de Dieu (3 de la Nature y ^ut mtis parle\ il fMt valoir 1'aH' torite dugrand nombrela deffus ; ilrelevefortement la neceffue d^nn pouvoir dexcommHnier dani fEglifc.
§. I018.
Mr^ Nicolle froHve tmpraticabtlife iun exa^
mttt
Ds Eccleltdl 515
nfen parttcHlter €xa^\ & teus ces homwes tllnflres
fcavent trohver mervet/leu/ement le foiHe de Uur
adverfairtf , ffjais ces vt^otres partichlteres ne decu
dentfotnt^ lime (^mhle^ cjh^on voit des hraves de*
fier ejHelqftn des ennemts y ^ le defaire a ia vtie det
deHX armeesy mais ce nefl fas iahatailie, IlfauC
motitrer cxademcnc, jusquou va rauto-
rice dcs fupericurcs Ecclefiaftiques, &: la
neccflite dc lcur obeir, car elle n'cft pas
illimitec. Etii fantprouver cjue ce poMvoir s^etend
Jht toHt ce c^HOn exige de Proteflans , ouhieniifaHt
fe refondre a la dtfcuffion parttcultere C^ ahandonner
une honnefois dcf argumens generanx non conclH*
ans. Hann.p, i^^.Tqq.
Cap, VI.
De CULTU IMAGINUM,
CUltum imaginum impcrarc , eft idololatriam, (pcccaca) imperare; itaque cx impedimends pacis inter duas Ecclefias componcndae , praeccpta imaginibus fuppiicatio, prascipuumeH;. §. 1020. Vir iiluftris de ea re mentem fuam ita expo- Hit : Imagines infigHnt menti loumanitatem , Ht Dei' tatem non cogitet , ahdncfintcjUe a vero DEIconce- piu y ^ quid hinc (ecjHitur , ejtis amore, Intueri imagines tnter precandum pericuiofum efl y (i a ra* ttone aitenumy ^uia ahducunt mentem apYofnndiQ* tthw cogttatit adcorporaies tmagin^^
^a^ fars 11 ^ap.FI^
Adprobo interprctationem vcrborum Chrifti: Joh. 4.V. 24. DEnm adorandum injpiriiu^ nempe preces ad eum fundendas, Spirims S. aditimento^ non profriis vmbus , mente adtenta ac dcvota , non Gtc tantum : fentio tamen huic explicationi lo- cumnoncdc, nifi addas, DEum adorandum 7^/1^/4 animi cognitione ^ ^m ineumferatur y Uteftfpiri- tus 9 id innuunt verba antecedentia. Eo perti- net Chrifti confilium , ut ideam DEI non formcs precaturus , quae refpondct fpccici humanae , alia* rumque rerum corporearum. QHantum enim illa Phantafia augetftr^ tantnm demttHr loonori Numinis^ ttt Spiritus.
J. 1022. " '
Difficilc eft , ut mens humana DEO fub (pt* cie hominis repraefentato tribuat cogitando plura, muam homintbns virtute ac honoribfts praditts , Ro- gibus, Principlbus, quorum auxiliaimploran- tur, convcnire fcntimus. Qui fenfus uciagenti- um idololatria , DEOS pro prajiantifflmis naturis > regibus , geniis , habentium , proxime abeft, ita Chriftiano quoque judicari dcbct multo indi- gniflimus.
§. 1025.
Sed imagincs, (\ quas adorantut, illum dc DEo errorcm non confervant folnm ^ fed & cxcitant, AG pariunt. Tutum igitur non eft , vultu in cas convcrfo, facram ad Cocii Arbitrum dirigereora- lionem.
§. 1024.
Perfe^ionem DEi propriam, v,g, (cientiam
omn$'
De CultH imaginum, 527
9mmHm rerum omni loco , temfore , potentiam prd*
ftandii (juAcunque optas (^c, trthuere re% creata^ vel dodnna, vel cerce tamen quodam fadlo, quod illud arguit, efi committere idolohtriam Qaodfi cultus imaginum (imilem errorem prodir! nuiiainiquicatc, cituioidoIoIatria:dedecorari po* tc{l|ac debct,
§. I02f.
Auc honor imagini deftinatus ad folum pro- lotypum refcrtur , prorfus non atccnta imaginc; auc ctiam refenur ad imaginem. Quodfi iilud snimo confilium aptetur, non cft cur anteimam ginem prxcipue in genna procumbamus, faciet pocius & oratio in Coelum ejfet dirtgenda^ ne idincommodumoriatur,quod§^ lozo.ioii.ioii, nocacum cft. Immo, fi id poti^Hmum fpedatur perindc cric , live imagine ^rxfente ores ^ pve abfente five iilas omnes ex cemplis elimines, (ivc noo dummodo earum^ ubieunque repcrtarum , vei unico adfpcdlu in memoriam prototypi redeas, quod folum adorarc cupis. Quo fado pofthsec nec uc in gcnua procumbas coram imagine, nec ut ad eam vulcum precesque dirigas, in officio cric.
$. 102^.
Quodfi vcro imaginem adoraturus honorem €[ucndam imagini deftinat , oportet in ca ejtitandam effe ferfe6lionemy eo cultu dtgnam\ cuilibet cnim lionori, pcr dchnitionem, qua cor>dnetuc, jrcfpon- dec in honoracis perfe^io, l%ve vera, fivf tmagi* naria,
S. 1017'
$2% Pars IL €af. IV.
§. 1027. Pcrfedlo omnisad tres potcft revocati clafles^ Prima compleditiir , quidquid res quaElibec natu- ra praeftantisE habet, ut fol fpkndoran ^ Terravini fecnndantem^ o^m fmguUrem artem ^ veleximiant tnateriiim^ gemmas , aHrum^marmor^G,
5. 1028. Altera perfedionum claflls eafiftit, quasfiti^ gulari & naturam rupergrefta operatione DEI in rebus pr^ftantur, Hujus ordinispietascft , quae in hominibus S, Spiritus adjumento plantatur. Huc pertinent divina miracula , quihpu\ exhtbetuf praclarus (^uispiam effe^HS , facultatts ominandi fu» tura in Prephetis , tefiitHta vatetudinis , in eis , ^w- kns Prophetas , ^poflolosijue felici fucceffu adire con^ tigit» Huc ea referuntur ^ qu^ triumphantibtis iH in cceU animis a gioriofe DEI malefiatis adJpeElu ad heatijfme vive-ndum fempiterni^ ^atiis ^ tributafunt,
§. 1029. Tertia claffis perfedtionum fopremas & DEI unius proprias virtutes comprehendit ,' quarum Humero veniunt, omnium r^«»^ fcicntia, ideo^ ^ue & prafenlio ^ ^uarumltbet (uptcm^ poteftas ^ arbitrium, fummajaditia ^ omne Juum^ cui^ rei exfiflenti , fludium tribuendi dcc. Benignitas emne benum cum cmnibus commuuicandi ^ quoadper fuprcmam faplenriam licer.
$. 1030.
Adorantisigiturcultus, fi adimaginemipfam
rcfmur, triumgenerum§. 1027. ^Oi%* 1029. vel
anas, vel omnes perfedioncs profequitur. Sed
primi generis petfetaio non fundare cultum potcft i
quaienl
Ibe Culm imAginum. f % 9
qualem ilU imaginibus exhibenr. Nam fi naeuralis rei praeftantiatalihonoredignaeft, quodlibetopus / a perito Artificc afFabre elaboratum» qujelibetma* reria cara predo , gemmje, aurum^ argentum, Tol, Tcrra frugum fcracior, adoranda frit eo modo, ea animi obrervamia, qui illi afiiciunt imagine*» Id quod procul dubio faciendum » vel a fe fad;um cffe, perpctuo ncgabunt.
§. I051* Itaque altera forte claflisperfc^ftionum, cuU tus, quem fub cxamen vocamus, fundamenturii erit? Forfan res, circa quai, aut in quibusmira* culaaDEO p^rpctrantur, ejusmodi honcru me- rita*incunt. Imago Mariae DEumer.ixje, eadem« que portcntis cclebrata , cultum, dequodicimus, mcrctur? Fac, ita efe €ur cultum non exkibei Mariac ipfi ? cur imagims occafi ne tantum^ Jeu potiu4 indicio admomtfU y inflrume-fitum ^ ^uod admonet ^ veneraris ^ non ipfam eife^iTJcem ? An lucernam Ariftophanis codem honorc sffici- mus , quo ipfum , quia eo in ftudiis inftrumento ufus cft? An tcrram , quae miraculo dehifcens tur* bam Kora?, Dathanis & Abirami haufic, codem cultu profcquimur , quo DEum, portenci au<^o-> rem?
§. JQ^U
Aut vii , ciua iUa imago miracuta edit , coH» fun^fa eft cfijn imagine ^ aut non efi, Sl eft , non magis fequirur, eam adoranttum reverentia dignam^ quam cellus digna cft, largosfrudtusprotrudcns, (ingulari divina opcratione. Eum quippe fi me- rerct honorcm, pr«clare Gcnccs , Ccrercm> i.e«
h 1 terram
J50 Pars 11. Cap. VL
terram adorando, cgiflenc, nihil enim^per Cererem intelligebanc , quam vim ejus fecundantem. Non magis fequitur , tmagivem ejfe adorandam ob miracti» U\ quam (ol , tcmpore Chrifti , miraculo obfcura- tus j adorandus erat , vel, siuam Profhet^ in hac ad- huc vitadegentcs<«^or<<«/:^;/^^r««r, cum ejHtbus fa* cuUatem miracaia perpetraKdt cotnmunicsLVQm ^ ac cof2ju»xerat DEus,
§. 1035. Ubi vis portenta prsftandi non conjunc^acft cum imagine , non imagini , fed prof cdo , illi Au- <9:ori, qui pvxkntt Jfmulacro ^ poteftarem fuam commonftrac, honor debecur j poteft igitur huic deferri , (i vel maxime alio loco , abfentibus illis (i- gnis, corpus proftraveris; immo, ^uoniamhocca," (nmhil ad mtracula effigios conferunt ^ fi ab\XW2^ ca- xxxm '^lxittiXXz dtfcefjeris ^ confultius erit , eam non tntusri mter precandum.pei: § iQ2o. ne mens glo- riam DEI fupremam cum imaginis corporeac idca in animo commutec. contra Rom, i.v. 23. §. 1034. Sic nec in fecunda pei fedionum §. 1028. clafle pietas, vel maxima, Spiricus S. auxilio piantatain animis facuicatem adorandilegitimam arguit ; par» tini quia nonusqpequaqueexploratumeft, quos praecipue vera, ac DEO probata pietas exornetj parcim quia omnes,quoscunque & in hac vitafan- tl:os judicamiis, vd antcobitum, adorandiforent, quod eft abfurdum. j
Atin ccelo triumphantibus forte ejusmodi quid tributum, quod cultiuTi, de quo qua^ritur, iibi afte-
tat.
De Cuttu imd^immi f ||
Jrat. Veriim quidquid idpHmoeft, nonper^i.nef adimagineSjdequarumhonoreanquiii^ur; deinde lionquidam,redomnesbeadadorindiforcr)tjq -od fiemo Advetfariorum dix';rit$ Deniqu^ obft -alii CaufTa graviflimaj qua: non infimimomenti clL
§. 105^. FacMariam, illorum judicio, beatidimam iri- ter omnes, jure adorari^ proft<51;o non erit fuffi* ciens quantallbet civium ccelcftium perfet^-o rer-.in* dasclaffis, §. lOig. adea.divas Virgini p.3?ilandi^ quae requiruntur , ubi a Tetra^ incolis religiofo ho^ ftdrc condecoraiida efti
|. io|7. Velfinguiishoris, nedicani, mometit*s^W/^ homimm miUia, ex locis divetfiftimisi oranonem 6c mentcm fuam^^ (ShoIokqv^ feu divamFirgtnem^ dirigitnt^ de rebpU neceffitMibiisque infin?Cc vatian- tibus, rtfc earumprecum,ifiterr!s Adverr?riorum^ vel uno die fic intermiffio j ut vacaret V\tg\\\i rem- puSj ca, quac ex innumeris locis^ uno. tnom-ntdj a fe petitd fmt » ordfne COgitfinJi; (rcs enim diverfiffimas infinitas varietatis,n? Angelus quijjeriii vel geoeratim beatiflimus qmsqii^ fpiricui finimsi ^Htafinifus efl^ U D O Ce m po r i^ p U n do j tompieSii fotefl^^ iraque qUantacunqnefitfelicitas gloriofif- (jwx frminas; non tamen eo exporrlgi^ur, ut illi totfuppltcatio^eitfifl^^ preces^ fanra^ lemplorum ad" paratiiSy ^ quodtdm eft^cogttattones^ defltfjattonci ar^ candt, voiafufcepia, inoumcris locisab infini- tishomin?biis, omniCempofumtra6lu, diu Hoftuque, (fiincenim &apudAntipodtsMariaB
Ll % ciiU
;^1 l>^r/ 11. Cdp. VIL ^
^ultoref , orantes, quum nosdulci loirimo iopui ^umus) prafiita , rcveUrip&Jfm, §. io|8.
Qiiantumjabeft, ut homo, qui non cadem A»- y» perlona exfiilit, omnia fadahumanaplene co- gnita habeat, (i ve palam prodita , [five agitata cordc & animo : tantnm ahejl , ttt velMariac, velalteri cm^HamaDEO reveiart pojfit , fingulis momentis,, rerum immenfa variccas. §. 1039. '
Gumigitur nccfecundaiclaffisS. loigperfe- ^iones> quantascunquecogicentur, pares fint illis operibustxhiibendis, quas abeoexpc^as, ^uemado^ randHmftatHifli prudencer ncc temerci fequi- tur, omriem culcum vel imaginibusipfif , vcl ea- rumhumanis protocypis exhibitum, etiamfiwcthiSi ac do^rim dtJfentiatHr , ^ tntercedatur , fa£lo ta* men ^ ^ re ipfa, idoloiarriam efie, idque per defiaitionem. §,io24.Ipfienim Adverfarii profiten- tur , perfsEitones foll DZodelfitas , nonpoffejine cnl* pa tdelolatru affingi creatis,
§. 1049.
Celebris igitur Epifcopi in Gallia difcurfus^quo non tam/^^^-j^rtf- hoc uicus , quam ejusy^iWfwtegeic confticuit , plans non facit quidquam ad curandum raorbum. Confer cum hisjpaulo ante didt.s, fum- mi Viti verba integra, &, fi partiumac afFe(5tuun;i {ervitute vacuus cs , mecumfentiesidem» §. 1041.
Concilium^ inquir, Jrtdentinum vetat^ nd ima* ginihtii credatur inejfe aliqua divinitas , vel vtrttu^ fropter qnam Jit cQUnda i velah eis aii^ufdpetaiur;
vel
De ChUu maginum» y j 9
vel figdtHr in im^gtnibHs fidHci^^ ^Hlt^Uff^bdHorem •mnemy ejui eis exMetnr, referrikdfrotetypa, qu^ iU4 reprafentant»
§. 1042. Sed pacc viri cruditiflimi. Non efi: \\xc inter- prctacio transalpinorum , ubi EccUCix romanas ca« put, &rcdesprinccpsfixacft. AlircrBellarminus de imag. Sandorum. L. II, c^ii.fubinic. p. 828. edit. Golon, Addc Pontificialc Romanum ica pro- nuntiafTe, cujusaudloris, utpotepublica, majorelt privati fidc : Digneris benedicere hnic ligno crHC}s tUA^ m pt remedium falutaregeneri hnmano, Quid ? quod & aiia Epifcopi fcncentiac obftcnt , mox indicanda.
§. 1045. QHApngHla Concilii verba totidem n§tafHnt,^Hi* bw ab Idololatrisfecernamur . cum ab illis diffentiamHS credentibtu divini quid imaginibHs inejfe , m nnllam vmutem tribuamw nifi pretotyporHm in ncbis excitan' da recordationi. Contrarium ex §. lO^i.patct, Si de fola prototypi recordacione laboratur, cum quacvis littcra, quodvis fignuminmcmoriamno- ftram vocare poftit cxemplar omnc, cum ipfi li- bri Ecciefiae Patrum idnobis officilpra£ftcnt, irao totum hoc mundi thcatrum confpicuum DEI cogi- tationemcxcitet: Rom, i.v.20. Curnonautima- ginum honorem omittimus , aut eodem iilo , ter- ram, ccelum, folcm, fcripta Vecerum, omniareli- qua, vcncramur?
§. 1044.
Negarifane nonpoteji Chrtfti crucifixi effgiem ob
pchIos pofitam acriorem in nobis excitare memmam
fjtf4 qm dtlexit nos ^c, jQuamdiuprdfens ocHlistmag»
L l 5 facit
5?4 Pmn,€ap.P7I,
factt ti! in ammadulctjjlma, recordattoperfsver^tieom» d-rCimur ^ ut qndpT' fimtu tantt terj^ficUmemores exif tsrm^ ijnikusdam (tgnis teflemur , nosque coram ima' ^me aemtiteKdo , ^iiantHm divintim tllitu prototypum Vcner^mt'^ ., vfiendm'^* Itaqn^ ut ftrtEia at^ue eccle» fiafiuafymHiMofAamurjZXXmhonot^
iiyt: MarEyrisirnaginicxhibemus, noncarn laiagrnejnn vojamus, quam goram imagine 4^p9lloiua3aucMartyrcmhonprare.
Prjefers Servatoris (iixolacrum cogicationctn quidern Chddicum afFeclu, finihilobfter, coDJun- ^am accendere poreil; Qd (\ imago fecit femel quod fuum efi: , i.e, fi mfmoriam Chriiti in nobisreco- Imt^ illeafFeiliusnonineptiusomnialioIoco, quam ^oram effigie fignificarur. Ut qui, libro indice, quae ineditanda funr, femelintellexit, fubmoto quoquc fQ, & abrente, inftitucam meduationcm incoarc 5c perreqai ppteft,
f. 104^.
Qaid ? qupd perpctuus inter precandum ima« giris adfpeQus animam fenfimaChrifti beneficiis zd matcrit-E pt^rentisideamrevocarepoteft, ut vel inopinus ipfe, cffigiem quandam totbonorumorU gi|ie ptpatam, fibi perfiiadeat. vid,§. 1030.
i. 1047. S\ raemQrise dnnraxat refricandae caulTa confe- ^xgtg^ Chrifto cffigies idoran-ur : qiiidni poffit idcm honor, reh'4s, quag Chriftum repraerentant, vivis, ji^demque Epifcopi manu confccratis , v.g. rf^«^, yrms^ itivencis^ &c. dcccrni? Cum his cnjm ipfi?
facer
pe ChUh imaginum, 535
faccr Codex Scrvatorem comparar. Joh^ l.Ebr.9. Cur hae res non poflinr in aris piiblice coliocari,pop- lite flcxo, adorari & Chrillo honor ccrtus & debitus exhiberi ?
§. 1048. In facris procedibus, magnas hebdomadis dic, quaoptimus Liberacorcrucis pffinam fubut, nemo magis Chrifti memuriam refricac, quamquiloris vindus, milicibus ftipatus, cruccm bajulat&cir-i cumgtftac. Videascjusmodi hominem abomnibus, xt^ko capice, adfpici ; & quem inanimis, manu fa- Ais artificum, efformatisquc lignis praiftant culcum, dencgacum obretves hominivivo, racioneprasdito,. Chriftum rcpraerencaturo. Auc igicur illi honorem fimulacro deftinanc verura, nec memorias cantum caufta prototypo debirum , quod hadtenus negant \ licet alii non diffiteancur : aut & cjusmodi homo, cujus obtutu quam maxime in Chrifti memoriam v€- nire licec , pras multis , imo cun^is cffigiebus , ho- norandus eft. Quod illi camen faccre magnopcre detre^^anc.
§. 1049. Convcrtatur incer prcces daca opera oculus in homines una intemploverfatos, concinuoanimus alienis cogicationibus cencabitur •, nunc hoc , nunc illud fuccurrec, accencio interrumpecur,nec unqo^m fixa in DEO mence oracionem poceris ahfoivere. Idem non pofTc non fieri , aucufuvenireimagines, proftraco corpore, venerancibusirrccorcovuicu, vcl ipfe ufus docct. Quo enimelegancior, nitidior, pretiofiorquc imago, eo major ad illam crcdulorura cftconfluxus. per§. 1010.
Ll 4 §. 1050.
U^ P^rs JL Cap, V,
§. lojo,
M4gifirats4s fpihdttts^ utor verbis alienis , fater fihis , nunaH^m id permttfet , utctim ^uid^uampeti* tunjuKt^ adcffigtem magifiratHS^ farentis accedant^ capHt coram ca tnclment^ocfihs^ue in eafixts fHnm ani» m^ defid<inum expltcent. Siftibdttt , acfiUi Je td nsn tnjtmuiacrt hoaorem , fed maJQris tantum attentionts €rgo fac^re dtxerint. - - reponet uierqHt: Lrgoh§ homtHes vamffimi^ mei eflts tam ohlttt^ nt ne per txtguum (^uidem temporis fpatium lo^ui mecum pof" fitis , ctrca mentts dtffipationem , ocults ab effigie aver» Jis ? Omttte illas nugas, JSion jam cum imagine mea , jed m(CHm ipfo vobts eji negotium, §. 1052. Cum igitur mcmoriae caulTa imagines noa poflint dici, cultas, nifi varia, abfurda admitte- re n6n dubitemus^ §. IO47. 1048- 1O49. fequi- tur in eis ab Advrrfatiorum coctu vim certam plantatam credi debcte, qiiae tanti honotis fun- damcncum fit, quac, cum non poflit efle primi $. 1050. aut fccundi ordinis ^. loji- 1034. J03 3.req, necciP* cfl: profitcantur, cam ad tcr- cium rcferri \ &'^ 5. 1029. ^^ ipfo ia tecerrimarr .dololatriam incurritur, per §. 1024. ri^ l^ >^ S^ «8$^:^^ Cap. VII.
De NECE5SARIA ANIMI PR-^ISENTIA IN ACTIONI-
BUS SACRIS.
§. lOf J.
A D fincm propcrantei pauca Viriilluftris vcrba *^ in hane rcm proponcmus» Unj 4 mn <^utjott
abfoln^
De necejfaria ammiprdifent^ in aiiionih^facris, ^37
Ahfolftment en notre fouvoir, Mats tt zy a rien cj-^i lefoit piffs ^ue nos propres penfees. Et cefl pour cela meme que nous en devons rendrc cowpte plus ^ue dc teut amre chofe^
§. 1054. Ob anim i cnim fcu cogitationum prxfentiam, abfcntiamve , refpcdu agcndorum , imputatur pars magna ejus , qijod imputari puteft. Etiam in foro humano , ubi in a(5lionis meritum inquiritur, opera datur, utexccrtisindiciisconfilium, dtftinatio, in- tcntio , (cogitatio agentis , dum egir) ccrta «eftima- tionc cognofci queat,
Itaquc propter animi cogitationera in agendo poena extcrno opcri ftatuitur. Q^Jdquid ex meio corporis mechani(mo,raente alio inrenta,quam quo machinap motiis erumpit , prcncifcitur , culpa judii arur vacare. (^1 tubum plumbco globo ac pulvcre nitrato onuftum , in metam defixis ocu- iis dirigit, pr^ceromneccnfilium dircurriranrc.n, ac iigno ordinario (atis raonitum , kopo aullan- tcmcuftodcm, feu Indicem trajedam accat, noa vifum feu obfervatum, is ab onlnis homicidiitur- pitudine abfolvi folcr,
§. 105^. Cum tamcn humana rcspublica non fequa- ^ur nlfi rranquilhcarem &c commoditatem cxtcr- nam; fcquitur, fi quid ad eum finem a cive coi- latum (it, vel non cogitante , absqueomnicond- lio, tamen id haberiiatum, quod iproopcrecivi. tatis fcopuf attingebatur : at (1 ab eo fine aberra- tum , de animo aberrantis conftare priusdebcc, quamdcccrnacur pcena, Homines emm in civi-
L 1 5 ucss
5 } 8 Ta.Y5 11. Cap, VI.
tatcs ituri non confeniiffe intclliguntuj:, ut luant id 5 quod nullo contigic ipforum confilio, unis mechanifmi, quo corpashumanuminquibnsdam motibus regitur, legibus, fataiis cvenius cauflani prxftantibus,
§. lop» In omni igitur posna praEfentia animi refpi- citur , in praemiis & praeclare geftis nen item. SX adioni perpetrandac turpi animus prsefens fit* i.e. fi peccaturiis fentiat , & cogitet , fe peccare , iocum habet DOLUS : (i animus quidem pra^fens non^ fir, cx officiotamen pra^fens eife , &factumimpe« dire debuilTet, oritur CULPA, lata, levis, levif- (ima , pro ofcitaniias gradu.
§. 1058. ^ Civitatis DEialia conditio eft, quamrcrum publicarum hujus Terrar. Cum enim iila fit fo- cietas omnium fpirituum finitorum , omnitempo- re , cmni loco degeniium , fub rcdore DEo , cu- jns conjundionis finis eft, publica GmntHm non folum pax & tranquiUitas , quibus raaia tantum grandioia depelluntur , nondum obtenta omni perfedionc poftibili; fed ^ harnionia, decor, pulcritudo impetrabiiis qusclibet, qua non folum mala declinantur, fed &" bona pmnia in- Undft9itf(r, efficiuKtur ^ quoad per rebciles fapien- ter fieri poteft: fequitur non folum nuUam poe- nam, finc civium dcftinatodolo velculpa, quod fit in civitatibus humanis §. 2057. fed & nc pras- mium quidem cuiquam obtingere , nifi exfiftat petfeSiflima animi cum adione extcriori harmo-
nia
De mceffma. animifrdfent, in aEliomb.facris, y 3 >
nia & perfedio, i.e. nifi ANIMUS ACTIONI PRi£SENS SIT.
§. 1059.
Re(5te igitur vcrbis rupracitatisfubjungitVir illuftris . Ceji un paradoxe anpres des hommes , cjui ont coutume de dtre qnm nefl potnt reponfable des perjees ♦ mais cela neje doit entendre qne devant eux, Et neamoins les juges mefmes ne puniffent que lei fenfees dans les a&tons,
§. io<^o. Confirmatur hoc ex^mplo poenarum omni- um, cum divinarum §»1058 tum humanarum, §. lOfy quarum nuila infligitur , nifi ob cogita- nones pravas.
§. I0(^!.
NOUS SOMMES FAITS POURPENSER.
// nefl potnt neaffaire de vivre , mais %l efl neceffnre de penfer , ^ nospenfees nous fmvront au dela de U mort, 11 efi vray ijue nous penferons eternellement ^ mxis il neji pas moins vray^ <jue nos penfees futurei font une confe^^uencedes penfeesprefentes. §. lO^Z.
Conditi fumus ob gloriam DEi. Gloria DEi ponitur in perfedionum ipfius manifcftatione , re- praefentatione & cogitatione a ^piricibas finicis fa- da: ncc res inanimac gloriae DEi inferviunc, ni(i quia no5 de iis cogitances, ex illis fpeciminibus , perfe(3:iones DEi infeliigimus : Paque eo finc fu- musformaci, uc cogitemus. § lo^i. §. 10^3.
Duraturas vero noftcas cogicationes vcl ulcra morcem, indc cognofcicur, quod eorpus pr«-
fcns,
540 Pars H. Cap.FI.
fcns, quo mens vcftita, animi pcrccptioncs tantum deccrminac, i. c. per corpus, quod gcftamus, effi- citur tantum, ut de his rcbus, v. g. tcrreftribuf, co- gitemus , ^ tion vcro de aliis , (cocleftibus) ut , ob corporis temperamentum , fic cogitcmus, nec aliccr , non autem hoc depofito corpore , feqni' $Hr , Ms non ampltus ccgkaturos , nulU modo \ manc- bit potius ipfa viscoguandi, licct dcterminatio, quas interventu mortalis corporisvimcogitandiin rcsraortalesdirigit, cedura fit. §. 10^4.
Scd cui mcns non kva c^, excufta mortalis corporis , ad rcs caducss cogitadoncsrcftringcntis, fervitutc, tyrocinia res^ternascogitandi, firiendi, inhac adhuc vitadeponit, ut, fadohincdifcefTuj mensrcrum perfed:iffiraarum,earundcmqucrempi- tcrnarum % adfpedu frui po(fit. §. lo6f.
Cogitationes autem futuras poft morrcm cx liS) quibus nunc ante mortem afficimur, juftooc- dine prodituras eff?, G. IV, dc Immortalitatcani- mi probatum eft.
§. 106^.
Cette , conflderation nous doitporterareUifiertS a perft6iioKer nos penfees prefentes^ autant ^ cjHilefi poffthle \ non pas (jtiilfaille negliger d'agtr > ftU con- traire on nc penfc jamais mieux , quc lors qu'un penfe a ce qu'on faic. §. 106^7.
Si co confilio fa6ti a DEo fumas , ut COGI- TEMUSj §. io6z. tantumabeft, ut carationcvi-
ta
BeneceJfarUaHimiprafentjHA^Uwh.fdcris. ^j^^
ta in fpeculationibus folis exa^a, more Monacho-' rum , & Anachoretatum, Gommendctur, ut po- lius nunquam noftrae cogitationes re<5liorcs fi.mt f cum in facris , tum in profanis , quam (\ ufu rcrum agcndarum pcrpctuo fecundentur, ac diffundan- (ur in parccs vita^ quam plunmas. §♦ 1068.
Qljo piura prsfcnre animo agimus» cum iQ divino culco, tum in ncgotiis reliquis, coexpcdi- tior pariter ac utilior evaQit noflra cogicandi vis. Quod contra fic \n iis , qui a rebus in vica civili tra- diandis remoti , ck: pariecibus aedificiorum denfis conclufi , & veiuc capcivi vivunc , quos tamecfi pcrpctuae fpeculaciones , (td ab experiencia alie- niores, exerccanc, corumcamenmcdicaca, ncfcio quam humilicatem fapiunc, fterilia, ftbftradla ni« mis a 6c ad vicae ufum non accommodanda func. $. 10^9.
Cependant ily a certai>iesgrandes ^ importantes fenfies a regler^ qnife refandentfwr tOHtes nos aUionf^ Ony fauroft fenfer avec trop £attention^^ cefi , qnon appelle la veritable Philofsphte, Hann. p. 2 10. §. 1070.
Pfsftanciflima cogicacio , cujus Vir illuftris rticntionem facit, & quas diffandi rolec aucpocius debecinomnesvitajparces, cumcxiiftir, quumani- mus in id fcrtur QUOD INTEREST CIVITA- TIS DEI, i. e. in publicam harmoniam , dcco- rem , perfctlionem fociecatis maximae , quac RE* CTORE DEO continetur, & cx qua fapientia, benignitas, porcntiaNuminis, quxcunquc inipfo cft, refulgec, Ipfum Chrifti imperium parsiliius
fociccacis
^Z Pars IL Cap, Vh
fociecatis cft, nempe i}fa DEi civitas ^ ^HatemS fuhltca flatus frudentia verfatnr circa revocandoi ad frugem nonnnlbs rehelles»
llfaut avouer qtte les hommes ontfait , despro* gres confiderMes dans pcu ; Mais tlmefemhle ^ft*ott s*efl arrete en heau ckemin qmy ^utly att affez. d^oH» verturespour aller plus loin, Les Aficiens & ies mu* dernes fur toutde notrefiecleontfaitplufieursrefiexi' ons grandes^ mais hors ce qti - avoit mis enfyfteme ^ illes ftavoient pas affez. d^enchainement^
§. i07iv
Dolendum eft, nexus facrarura veritatunli in quas intenta cogitatio cfT; debec, kabcri qui- dcm curam aliquam : non erjim in Theologia jus aliud ex alio colligendiomnesnegantj etiamiiju- (dcx falli nefcius cx machina non (uperveniat ♦ piura lamen nf^gl gi , qaorum dc nexu, fifoliGiticircmus^ accuratius ea intelligereritur* §. 1075.
C^ot V. g* obfcurae notiones obfufcarunt do* d:rinam de gratsa DEi hominem revocatura ad fru- gem ? fi nexus veritatum facrarum & inter fe, Sc cum philofophia faniori cxpenderetur, fi, quae^ animi natura & indoiesfit, quomodo aliquid vc* lit, nolitve, quid in animo, & quantum fiac pras- parationis, dum eliciatur appetitus, &c. &c. di* ftindiffime evolverent, nunquam tot litcs fidem cfTcnc difcerpturac.
§. 1074*
Non quasrenda^ funt veritates nova^ antiquis •pponcndae, (funcenimconnexaEomnesJ (td iif-
dem
Be necejfaria ammipritftnt^in aEiionib, facris, 545
dem addendas, non quibus priftinac dudum co- gnitx fubruantur , Ted pcof undius eruantur. Hae- reticus non eft, qui, miftis orchodoxis parum dextre colligatis dogmatibus , (vid. cxcmplum C. IV. §.9^2. Teq.) easdcm receptas vcritates re- dius connedit,
§. 1075. Falluntur, qui exiftimant, nihil pofleinani- mo a DEo fieri finc cogitatione cum confcientisi fui. Agi in mente infinita, quorum nullo fcnfu diftindto tangaris. , fupra demonftravi §. 10. Sedl. I. G. I. de cauJfuejHare in tanta Ventatis luce &c. Q^odii igiturfLjbDEonaturamentis, velteinfcio, nec animadvertente , tam operofa eft, cur non a DEo multa prasftanin mence poflinc, fine naturse iatcrventu ?
§. 107^^ Hinc quid defideinfantum, perbaptirraum cxcitanda, u^nciendurn fic, inteiiigitur, Si, tan- qaam in femine futuras plantse ftamina , eorum omnium notiones in te recens nato complicataJ ejr r; ■: , quscurique olim percepturus , imo & cogi- tarjj; fseras j §.949.0. IV. Si olim infans vim eo- gitandi habuifti vel infcius , fuo temporc domcftico niia exp'«candam : profedo & vi« quaedam plaftica bonaram a<51:ionam , olim cxplicandarum, matu- refcente*j?3aictQ& aetate, jamindeab incunabulis tibi irgeneiari pcrmc, fingiiiaridivinaoperacionc per bapdfmum ^dxiz^
§. 1077. Si mcnti cogitationes , imo & fenfuum per- ceptioncs qusvis exiriafecus offeruntur , ab orga-
norum
544 ParslL Cap. FW
nomm corporis, quibustangkur, motu, piofed:© i & fides animum mtrarenon poteft, quamfi, ado- lefc«nte aetate, animam adhuc percrptionibus va- " cuam, & ad oranescxarquoparatamj motusncr- ^ vorum acuftkorum ica attingere pofTunt , uc impri- • matur audito vetbo divino t cogttatio cum con- fcientia fui. Tum enim demum fides generabitur , ubi mcns ad oracula DEi advertens, cumfuifenfii de ralutc per vcrbum oblata, cogitare poteft, Ac vero animas naturamobftare, quo minus *i r^ r ^m- ta^ cxtrinfecus tac^a, perceptiones accipiac, cx- ploratiftimis rationibus probari poteft. De qui- bus fuo loco.
§. 1078 Dixiconfulto (a reereata §, 1077*) Motus enim illi a (ono verbi divini, quantumvis viribus divinis ftipati cum cxcitentur, rerum crcatarum nu- mero habendi funr. Alia conditio eft DEi condi- toris, qui utianimam, potcntiffimae operationis argumento, creavit, eidcmque indidic complica- tam omnium futurarum notionum vim, ita quo- que cadem ConditoriscfEcacia, practer id quod na- lura mensaDEohabet, potuit addi ccrleftcfemeft bonarum cogicationum, fuo temporc evolvendum , fi homo perSdus baptifmi fedus non violawit, il- lucefcente rationis ufu.
§. 1079* Ex adverfa errant t$ , ^m pera^a a Jacerdoti €eremonia facra , melioresfierietiamzdnltos homi* fnespoJfefHtantiCtd^ quidrerum agacur,illi non cogitent. Quod cx opcrc optrato ( fic enimlo- q[UUGturj fad^um diGunc
§. J08o Adomnf s igitur aaiunes facras pnTferis i ft affe* rendus anmius , fi cum huc^u quidcim iuiccpcas ve* lis aciuitus. Nihil efl enim cultui, quem DEO dcbsmus, tam inimicum ^ quam mcrus coro: n^ m?chamce vdut ortus, a quo mensomnii&co* gitatio abefti
$. Ic8t.
U vero noh ita capiendum, perinde ae Ci DEul fion aaquando hjmini pio, in faciis cum rerum pra:(entmm cogiracione femp^^r verfanti , imprimat ^itt€tns ulreucns gradum^absque dmina:^ beneficil coilaci, dumconkrtur, conkienria. Alulraenim inanima.ucfkped;xi, fiunc, ^nxhdc^tiXt \ouol intcrpofiu demum moia, cognofcimus. ^Arsu. meutofunc omnes habitijs fenfim contra^i, §. logz.
Vir illuftris in hanc rem ira diillM ft : M<th, Tur i?. 4. HHfio eft ^'eidivtna ^eidmhoUca. Div.n^ sxem^ pla heikmHs m dQ>?o hngHatHm apojhlic& , efpouidam ultra i^am ecfiafi^ duraffe mn putem , c^mjLjH noH sjjet habztm, ^ma nonpermar^ens. /h fotfloriaecclefta^ fhca [imiiehahemm sx^mplHm de S. Ephr&m Svro, qni frecihH6 ^afiin Magmf;,httamhrrgH^^^c^co7nuio^ nemohnmu. . . ^eC hodie i^frfoci.v^naahffepu. tmda eft , hoc enimfine divimm ncflnifiudus hene* dtUtsnem tmpiaYaims,
§. Io8j. ^ ^ S\ animuiigimrpiusmuhaconfeqmtur, vel& inde a primis natalibns comprehendir^quorum con^ rcienria pkne nuila tangitur: qu^ ramen nifum, luo wmpor^ cx|>iicaQdum exhibent ; Quidni, ops-
f^6 Pars II Cap.yjIL
■ . II ■ .11. I i~ . .1 — mm
ranteDEOiingulaiicfficsciajmtr/s vdwkn (erned ccKlffie, j. e. infcffabilcm in bonas cogicariones, qu^ non impeduasaliquando (uiKnrum cxcitcnt, pro- penlionem concipcre ^0^1« ? Al!?er nec habicus in- fafus, qoi menti non confci^ donatur , in aduito exlifterec.
Non opuscft cogitatioae didiniSia cum Tui fcn- fn, non attcnciooe, nou cognirione in fc reflf xa j fuf- ficit ad bcne oUm cogitarclum mcnt;s pnTparatio prxfens, arcana veIutvJse!c{lica,proniras, inclina- tio (uo tempore aclioncm prorrurura. Exiftimo ne- mincm eorum, quifacro fontcabluti, efTe, aut fui(« fe iciuntur, qain, (imnlar que aurora rationis illucef- ccrecoEpir, i\ finasgrat-^sv..hrervatorfit, (ingularera pro cere Clirifto primum laudaro afFedum in fe qiicat fendre. Sz6. de his facis.
CAp, VIII.
De vita ^terna. §. io8f.
IN omni aiftione Chriftiana caput rci eft, utfu- rursc felicitatis, cujus fpes in Chrifto unonobis propolica, cogicarione, animum ad omnia praecJarc fada Formemus. Cui rci impecrandas fequcnti con- fillo nos inftruit Vir iiluftris : §. 10^6. Csnfiat Martyres cruciatus exe^uijttijfimos [ujfim mrjje mn alta ratiofie, c^Hamfortt imagtmuone fHturit voluptans^ nam alioqui dsiori aut voluptaticlfjijlere
De vitA tternA» f 4 7
KobtstmpoJfihUeefl, wlicontranis ofpc[itiS, Stnpientis trtt femeltnHntVerfHfn [ibifirfniter tnr^prtmere pHlchri-^ tHdinem fHthYA vitdt y td eft ^ DEl, in qm iorfijiit eft amor DEI^ feu harmonia rerum^ $. 1087.
Fortc animum (u.bicdubitatio, nonaphantaftA hamims fapientts \ fedkSptrttH S, arceffendam tamam fnentis Srmttatem tnfnbeHndts vel accrhtffimts doiori'- hits, Verum cave opponas fubordinanda, Audito DEIverbo, cumquoSpiatusS^operstur, homo> qu:E promifTa func , vivaci imaginationereprajren- tac, necquidquamagit, futurarumrerumconcep- ta rpe immota , nifi quod a Spiritu S. profeiffcura cft. §. 1088.
Hancftfatisfortitey fibt tmprefferit , ft ex hac vo* luptatemperpetHam capiat^JihdtcfemperrecHrrat^ dm fecjuentstr j tum Ht homofemper ager:do rejptciatfinemi tnm ut nullts tormentis ab amore DEI fepararipofftt^ Jideo Ht intauro Phalaridis beatitudtnem nnice cogi'» 9et i cum Stephano fnb lapidtbus ccsIhw fibi apertum reprafentat,
$. 1089- Goncinit Paulas, fe mtjjis ex animo ^ inquiedt, ^ua pofi tergHmftnt^ adea cenfei^Henda compoJitHm tO" tum y e]Hdt fidei ocults obverfentur ^ perfecjHentem tUti^ ftrem metam , ^ brabcHm , <jHod vox ccelejlts impe* trandnm propofuerit, Hinc in mediis rerum adver- farum turbis de futurarum rerum praeftantiacogita- re jubemur exemplo^ Hcbr. i o. v. ^^.pracepto Hebr*
I2.V,2.
§. 1090. Hoc qHifQtnit omni humana vifupmof crih uei
5^8 ?ars 11. Cap, FIIL
artefe inftuforem dandi , cmn torc^uetur^ tvdtgtbiu
Hac imagin^sia in oftima repuhltca ab infanv.a mqnet
cmm arufctorum apparatn homirAhHS [i?se dilcnmiKei
fapiemthtis uq-4 mims ^uam vtilgo , tmprtmt deheret,
§• 109 1.
Quin Paradifustcireilds, cujus cultof Proto»
plaflasfuit, innumcrarum fuavicatum , caeltrftiain
memoriaBn vocanriumj. ab«ndanna& afHuxu, Ada-
mi phanraii^m futuiae ftiicitatis imagine fempcr
cxercuerir, 6c in obfequio continuerit, dubitart
non debtc.
§. 10^2. Nam etfi virtus omnis a DEIbeneficioprofe- ^a In animo radicesagat, tamencumrcsexterna per feniiis animum percdknt, &: vei dolare ccJntuc- benr, vel volapiate demulceant : fieri in omni (piri- tu finito poreft , ut, ii in reram externarum cali con- cutfu coilocerur, qui doloris velvolupcatismagni- ludini lirmicarem menti$ruptret,idemSpirita$de- fcifcac, niilla neceditste, qua facuitas pcrfcveraridi cxcliidcretur , adadus , [kd iWis irritamemis tan- tum tnclinatus,
§. 1093- Itaque quamdiu ProtopiaftusimmenfamDEI bcnignitatem ex tot deliciarum paradifi fpccimini- bus argumentisqae , vivsci phantafia, fibirepras- fentavit, ab errorum & culpas periculo tutus fuic : Utprimum v?r6 majorem (i>hi 8c imaginariam felici* tacem aDimo finxic, aut mali Genii mendaciis obla- tam ftatuit confequendam , animusad defcdionem pr2paracu$ fuit.
§. 1094.
T)e vit/t itterna^ ^49
§. 1094.
Qi^se caDiTa eft, quarcnoftrap phancafias, toi ebjeAis paflim intransvcr(umrapicnc(«, Chriftus confuluevic, confpicua corpotis 6c languiriis (ui tef- fcra, facroepHlo^ quofit, uc hofpites digni, ccele- ftium virium adjumcnto , irtcomparabi!iun] btncfi- cionim , Chrifti fupplicio nobis obcingentium , vi» vam fibi formenc imagintm, qux mehores fubindc reddit, nec unquam finit cfleimprobos. §. 1095.
Exesd-^^m canfTa intelhgitur, quamobrcm bea* tarum fedium incolxinomni viituiisftudioconfir- mati fint ? Nam cum corpus mortale , cujus (enfus malorum efcaicapiunt,'ii$demqucmenccm fiexilera cont^minanc, deponancin fepulcroj conrradivt- nis volupratum generibus pofthasc perfundanrur; fieri non poteft, uc quidquam eorum animos fbrcius afHcJat, quam praelenccsrerumconcurfus tangunt, qaiquantiquancifunr,ad fempiternam DEiiaudem & gloriam , u e. virtutem , accommodati funt. §. 1096.
Civeindignum pronunties, ^mdfimte Sjfirttui CHkuncjue , nijl fornjfima rerum divinartim tdea affi* ciathr^ defe&mms a DEO pencuium iwmmere^dixe-' rim ; f. 1 09 s. Cave puteSj chfiare humam Clortfiina* tHr£ exempium, Ahud enim efthumanamChrifti natursm confiderare , «quaccnus ell: Chri fti,aliud generatim, Quatenuscfthumana. Sufticitilb icfpedu peccatis tentari (winne non pofte.
§. 1067- Ahero autem refpcdofi quis hnmanxChrifti natufrpoftibiiccribuar peccatiim, pius non dicit, Mm 5 quara
5^0 Pars IJ, Cap, VI Jh
quam hoc, ex axtcmate cofitradiFasms i idem non poteft fimul cfle 6c non tilc^ haud fojfe dc» monftrarit (juodcaro Chrtjii peccattsfiffhperior, Qui$ vero vel hoc negec , vel di<Su pericuiofum exilti* mer l Nocum cft (olms DEl , qua talis , ctvufxu^ln- vlccv ex principio CQntradi(5i;ionis prcbari polTc, Cnm DEf^ non ejfet DEus , (i quid mah defignare polTcC, Ex ipfa dehnitione DEI fanditas omni poflibiiicul» pa major fequicur.
§. 1098.
Cxterarum naturarumomnium, quacvelnon func DEus, vcl in DEI perfonanonexfjftentesconfi- derantur, v. g. C^ro Servatotis ^effg^atim Jpe^iata, ca cft condicio , uc cx folo ptincipio (ufficiencis ra- lionispendcac, quarevcl nonpeccent , whacvtta^ vtl non peccare poffint, aut pcccaie non poflint, tn altera. Std quidqaid non pcobari poceft t\ princi- pio contradi(^ionis, exretdefimtmie, ^naturatn" terfia^ verum duntaxat niticuraxiomace racionis fuf- ficientisjid illa fua prajdicata habec a concurfu c vcn- tuum cxtrinfecus naturas(uperveniencjum , quiquo plmcsconflaunt, ut aliquidfiatvel non fiat, eoU» tulcas reiveieftpropior , velremotior, vcl fi irfi- T)ifa ad rem impediendam concurrunt,ejus rei evcn* tus infinite rcmotus cft. Ira tamen, ut fi ab illi? «x- trinfccusacccdentibusanimum abftrahas, rcscxfua definiiionc non imponibiliseflet. §. 1059.
Verum rcvertamur ad vcrba Viri illuftris (t" «juentia cit. loc : JSIeque htv fapienttoberitpoimatts (3 aUsgorits , ^ fabults ^ adHwbratiombus , C3 varte^ gaiiombHd kti , ^uia ad rem fcrfc oftmam owma n^e»
dm
De vifa dterna, 5 5 1
dia re6U funt , (;$ mmomagu indiget hts <jHamfapieH* tes^ qui folencalioqui omnium minimeafFc. dibus obnoxii efle, ac proinde nec forti im^ginationc valcre atque hfnc doJoribus SCgrc obfiftcre, nt prcrfus credam muUercuUm ^Aponenfem , tdeis (jmhp*sdfim ettam firte treptts de fi/tHra vita tmbHtam , facile profHndiffimum e^Hem* qne Theologidt Do^orem EttropAmnconfianttk fnperA^ tnramfntffe,
§ Ifoo. Lumen animae efi; vera fapientia ^z conncdefl» dis pr^fcmibus cum futurispoftmortem, folicita. /rdor autcm mencis ponitur in afFec^uum vchemcn- tium nifu. Mira DEi circa difpenfanclas hominum dotes cfl: providentia. N-^ni <jui Luminismagno fplwndore pct vitas pr^efentis fata potir^non polTunc, fxpelnumcro plus ardoris,pro colendo cceleftisglo» riae Domino, JESU, plusaffedus, plusZelicom- probant, quam intelligentiflimi, nec magnopcrc jmprobi , rerum divinarum $ftimatores. §. iior. Quod /i improbos efle peritiflfimos rdigionis indagatorescontingat, afFeduum illa vacuitas, ut Pharifasorum Matth. 1 1. v. if. fimiles finc, praeftat eosdcmque multum infra fimpliccs & bene afFcdo, deprimic.
§. IlOi.
Sedjin una mente difficulter coeunt ambodona, Bempc fortis imaginatio 6cafFe(^us, necnonprac* ftantifnma cognitio. Wxz rccjuirit animum cran- quilium, placidum, motibus fuperiorem, limpidum pt candidi coelcftis fapientia? radii ad fundum usquc Mm 4 pene«
5fS TarslL Cdf.VL
p-^ n-i trantes rf fl- di poffinc. ('oncitaiio autem af- f ^lruufrinieBteiitrrwKilmscitr, animar, urger, pro- trudic, ur, fi res dtliberat;? fititaliunde, nihjlac- coniffiodatius tali mence exfiftar, ad re^ difficiltimnt cxiecjuendas^j
§. IIC3, Qaibus ob^ervatis docemur , qnare in magnis Ecclefiis vcxdtionibos animl firmiras conira inful- lusr velinfiaios ^cjue corrobores, cjuam (apienr «:i(IimoiDodores; erudimur porro, dandamope- r^m cmnibu$5 ut in quantacunque fapiencia yion defic ajfffxtus , nec vero eriam in qaaa- folibet afFeclu defideretur fapicncia, §. 1104. lit mtemfortisyVtihz (unc Viri i!!uftri$,fwrf^i* fi^tio mt pUurts , mtfoms^ namc&tens fepfibusfmU iQdraffiortbfis res non a^^ue figmficantHr, PiCtoraC
cxplicadorcs, foni forciorcsj quiaillicfta-
tUS, hicmotus. P^erUfimfunfwemoriamptEiH'*
rarum tnfrmts, feu rerum vtfarum exatantes, Unde
%'erh tn cavmmatncant^ones redaBa^ cftiiafimnl^
fdlurasexeitan'^ ^JfomsexhiheKt^ incyedihilemhik'
bsnt vim movendi Kec duhitopojfe hominem cantihm
f^furnrema^iy Jopirf, excttari^irntari, adrifftm^ad
fletum , adomnegenm affeBuum commoveri.
§. Ilfo.
Pertinet huc Saulis, Hebr^orum Regis,exem.
plum, guemdulces Mufica?roni, pulfatls a Davidc
infifrumenri?, a forore mcntis in ranitatem afle-
ruerunr. Ex eadem rationc mos facra cantandi car-
mm in Templis Chrjftianorum frcquentatus erij
curn
cum animata cantiunibus phanta/ia intclieduidi va oracula meditaturo majorcm vim adderc co- gQofcatur.
$. IIO^. Ee video foflremos ReUgtcnis inflAHrAtores hne nrte ufos ejfe , ut plebem cayjttombMs tota Germmin Calltaijue ad vtriora facra alltcertm , e^Hod ejHam tn" credtbtlcm vim habuerit , mrunty tjui JctHnf perpe- tfiis earum repetitiombtis plehem tenerrtmanuac c^uo^ ^pic volupta'? perfuf^di^ & vfx effe optficem y vtx netrtcem , ^ti£ non hac fibt iucundnate ccadtat U" hcrem , ac tadtum fallat,
§. 1107. Ut caleflia aliiusimprimamusmenti, lAtxti Paulus fieri jubec, Col. 3.V. 16. §. Mo%.
Unde ftatuo Poetas non pofle melius d" repubiica nsereri, quam {iomnibus vi- ribus in arterna klicitateomnicolorurjige- nere psngenda, atque aniaiisimprimenda cccupenrur,
§. 11C9. Poetarum utilitas tripIexeH:, unaIongepr« ftantiflTraa ?A felicitattmaeternam Chriftianiscum dulciniimo affed^u depiajdicandam referri deber, al- lera hujas vjc^e ambitu claufa partim eo (pe^^t , uc linguarum fludia promoveanrur , quae fine poefi torpent, partim utle^l^orescfficiantur jucunditate, Et prodeffe voluns & dcleElare Poei£. Utinam priraa illa , dc qua complures ne cpgitant qmdcm , ante- poneretHr omnibus.
Mm 5 $. 1« J®
\^54 ParsIl.Caf.Vni.
§, II 10.
Eienim vitia & cantiombus & dramatibus rr- tebravtur , (^ jam prawdicifim Plebis efl cantiones amatorias ehgantiores f(je Jolere, Qmdfi com- mceit^ ad vtti. eternd pulcritudinem adnmhran* dam ^& loorrtbdesfcelerum foenas depingendas afl' htherentur , meUus cum genere humano ageretur. §. IIII.
Si jam cantiones in ammis fummus gaudium excitaye fcjfunt , fi mihtarihus tuhis ad contemnen' dam mortem animantur milftes^fideni^ue omnes affe' Slus arte mufica moveri pcjfunty poterit memortaf ^ffantum fieripoteftvtva^ ^ expreffe muftcafihi ^ms- e^ue (^uoscunejue affe^us tmprimere , ^ affeUuum n<^n * fiullorum voluptate?». SybaritA prAmta et decerne" hant^ ejui nova genera voluftatts repertffet : EgO reropublicam chriftianani plurimumdcbi- turam ei arbirror, qui cffcceric, ucfumm^ fic jucundicas in piccacc.
Vit^ <ttern£ fpcm his ratiociniis firmat loc. cif. Vir i:luftris: Scmnia kcc difiant avtta, ejuodphanom menavitdtffint ordmata, ^ juodhtncfetjutturumverm falia: ne^tteemmmeafatis ordinataeffent^ ntfialtenis conlpirarenty Q^'^ tamen efi alt^uid fnfi?ecte inordt» natum in hac vita , nonphylict ejuidem , fed moraliter^ confentaneum efi fupere^e aham vttam^ cui collata hac hahet Jomnti wfiar ^ & morte nos evigilantesad fhdtmmena demtem ferventre , in ^uihus hutc ^ueque ferturhatiom remedtum ajferathr , uh pramfafcend"
^uc
Df vita dLterr:a, j H
^He corrtgent , cjua tn hac vua dtJUrta V IDENTUK. Mifc. L. p. I 'J^- Teqq,
§. II 13. Somnium efi: ftatus aiifmae, in quo varia ei contingerevidennir, fineomninexu, ncquephre- nome norum inrer (e , nequecum eveatibus vjgilan» ti occurrentibus, ncqaccumphjenomenisaliorum, Quousque igitur phaenomenoium nexus defidera; tur, cousque vcre judicamus fomnia.
§.1114.
Quando improbos mort^lcsinfinita pcccare videas, fine nexu fecutac pcence ; ubi fine meriris hinc accipicntium, acillincline dantium jiidicit?, muka multos conrequi 5r incjiile^ere cernas ; fi ini» mcrcntes opprimi , cvedlos ex adverroinfolentirtt- mos obferves; fi omnia pro arbirrio potentinimo- rum quorumqueiigi vidcas , fi beilA, c^edcs, tumul- tus , rumores vel ob unius Principis contumaciam , ambjtionemveoriri perientifcas , il rerum maxima- rum pauci{IjmasaM.ignatibusconfiiuo,deliberarc, vel certehonefte, fapienter, pie, proberufcepfas mireris: SOMNIUD INSTAR H^BET, (fdfuo temporefiniendi, quoph^nomena qnsevisaccura* tiliima coordinabuntur. Coordinabuntur autcm poft raortem,
§. III5,
ISIoli admirari cmnia. AUquid fomnii hxQ vitahabec, ctiamquumfevigilateputat, aurre- vera vigilat. Utprimum homines in Protoplafto perdiderunt veram fapieniiim , i. e,facttltatempr<C' ftntia faUa adcHraic conneElsndt cum rebHsprcfperts foftGhitHmfitmiSi velp^Ji banc vitiimcventHrts ^ ex
€0
eo temporc (omniii indulgcre co^pcrunt, figmcnta^ lufus, deliriaanecpo^itorihiftorumvcritati, qitasin agendotum rempiterao, nec unquam, exac^a hac fccnaprefcnti, intsirunipendo ncxuponitur. §. itl6. Qmntum [enttmus o pera DEI, v. g^ ordina- tos, coeli carfus , dierum nodliumque viciflitiidines, temporum periodos ftatas, teliurispuiccrrimoor- dine diftindam fecunditarem, corporis noflri, quo- usquementis irnperio non fubfunt, ad mcchanifmi legcs exadiflimos morus, tantum revera nfs vtgi' lames jHdtcamHs reHe : S^d quatcnus errores noftri o\)tt2i(Mv\niiimerfirepHnty quatcnusnon compofita» imperium phantafiac in eligerido autrc- fpuendo feqiumur, quatenus fenfu ad prafemia, flaxa prufedo &propediemiuitura, giligaci , ne- xum cum futuris pofthabemus: An tu es vtveKii modo nos non fomm^re credis? Cognofccs profedo fomnium, ubi, fado per mortem iiinc difcefru, ad te ipfum rcditurus e vigiiaveris.
§ IU7.
Sed cavendam tibi edam eft, nc tu, fecunduns plura pha:nomensye»^«.'^«j,§.l 1 14. tem.cre deDEo judices , qui omnibos fui^ rebus iKvigiUt. Deli- rium eft judicari a fbnmiante vigilanccm. Cur igitur , inquis , faylhjfima Trium Figtltim Da- niel. 4.V. 14. conjilta tot maltgne febricitanttum /«- mma agitari permittunt ?
% 1II8.
Accipe refponfionern a calamo Viri illuftris: D^m ift hec mtindo verfamur non fumus in vcra cen^
fr$i
Di vita £tensa» jf/
Iro* CoKftderamtis miranda DEt opera (^ creaturas KOH aliter acfiinterjcenas TheairicHJnsddLmfccHndHm regulas Opttces pt^as cQnfiitKti ejfemus , uk nthil mfi rudera , figtiras mconditas (3 male coh^remes reperi» mus^ & artem Magifin admtramur ^uidem, fedpui'» cherrimo projpe^u univerfifrttt nonpoffumus. Si (jHan" do ad TTh hearorum pervememus , t/itum univerfum tan^uam m vero centro nohis erit ajpi^ilahtle , mira-' 4ulum voiuptate intttenttHm,
DegloriaB jttctnsegradibas fic {entit Vir fnm" toUS: f^tdehum pii d^vin^m NUM£N in vitaater* na , fed dabuntnr perfeEimes (3 gradus in intuen^ do > pertnde ut multi unam eandemque tmagtnem €9ntuentHr , parsfcil^QlzxionbviS , pars ccuitspatt* /«/«wcaligancibus, aliis propius, ^/«longia- quius. Omues ce^-nunt eandem imaginem , feA ^^Jpe6ius cujuslthet difttK^Hs e(i , quoad lumen ^ radt9s •culorum»
§. II20, A Kultofiiritufimto ateffepoffuntfenfus. ScnfuS
quippcfuncfinicsccognitioni8Ccrmini,qaod alio fcnpto probatum hic non repcto. Cum igiau: anima hominis ab hoc craflfo corporc reparacafen- fus, 5cphanta(iam, cxfenfibusoriandam, habitura fit j iis etiam afficietur in viia sterna, $^ II2I. Senfus omnes nibil fant in quolibet fpiritu , nifi faculcatef percipicndi res corporeas , quarnm cauffas &limihcudinesmutuasinvf!ftigando, incei- Jc^us demum fun^^iones iucoancur. Cum igitur
/J8 Pars ILCap.^ni.
anima feparataubiquerenfus (ibi conjundos geftu- rafic, eadtm radone repraelentabic (ibictiamcor- pus con jundum , fme cujus idea nulli cmnino fcn- fus cxerceri pollanr. Habebit igitur & anima cor- pore terrellri (okita quoddam fubnle corpus, quo incomparabilem DEi gloriam , coeleftem , inac- ceftamque luccm 6c materiam ^ 1. Tim. 6* praffcn* riae Majeftatis con(picuum iignum, jucundiffime fer^tiet.
Dc quo Vir celebris ua : Depofiewus tjuidem Cb/pus fed non totum , ac retimifimpts fnbttli(JimAin (ubfimttamy (Quinteflcnce) ficut Chymici exal- tare pojfum corpus , vel majfam , defecatiffima parte f emanente* Ufus efi jamprtdemjimilit udine efuadam gkymtca t/£neas Gaz,<t.us^ ut credtbiUcrem redde^ ret corporum mflrorum gloriJicatioKem futuram^ Jftductt enim Statuatium , e^ut circa confraElam (i disjeElam flatuam tdprdflet , utejus arte dsinaurum vertatur , redeat^ue aureus Achtlles^ quifriusfui^ TAt aneus»
§. I123,
Scd plorima dc praefenti dogmatc refervanda
experienriae prorfus nova? & inexplicabili, cum non
habeamusilludcorpus, iilisrenfibusvefticum, qui
percipiendis tam celfis rebus accommodari erunr^
An ccecus de luce , an furdus de fonorum concentu
redlejudicct? Sinerenfuumveroexperientia, qu«
iatcUedtus principium & occafio eft, nul-
lum ratiocinium petfec^um
oritur.
Cap.IX.
De vita £tern4, S^9
Cap. IX.
De poenis ^ternis*
§. II 14.
A Rgumentum Viri iiluftrif propcenarum f«mpi- '^^ ccrna duraiione hoc cft: Tempm purgationis tam diHtHrmm e[} , tjtiamdiH opHS efi AnimAm tn tnteU ligenda fatts pnfttnipeccatifHi malitia verfari , dolor ergo ifle cmfJHt in vifionepeccati ac DiaboU , ejtiemad* modHm gandiHm coelefle tn vtpone boni ($ DEi^
§. HM-
Vifio mali, quam Vir fummus appellat, eft fenfus culpae vivaciilimus , qui quamaccrbus, tc- ter, horrendiis, acutus, & vchcmens fic, eo- rum, qui, faluce defperata, furibundi binc dirce- dunt, cxemplo cognofcitur. Omnepeccatumeic fc ipfo pocnam parat , (^d improba obfbt fccu* ritaS) quo minus continuo eam petreQtifcat. §. lU^. jQHt in inimicitiaerga DEHmoieHnt^ eoTHm MALUM INFINITUM efi , qnia volHntas nocen* di malum tPifinitum efl. Qhi enim nocere vhU , non td tantHmvslmt^ t^Hod nocuit ^ fed & ea omma ^ ^H(t \cHm non poffet , intermi{it , qHA funt infinita. AUhs vero nocendi ftne Vohintate definitam natH' ram non loabeu
§. II 17.
InfinitHm apud Mathematicos appellarur , in fH9 HHili affignaripoffnnt Imites , tiltra ^hos monpolfu
'#•
j6q P^i^s //. Cap. IX.
amfhus affgeri, Scd ejusmodi tli voluntss nocendi in cive rebelli. Nam quicunque da a oper^, SC confulco pcccat, omni loco* cmni temporc, iri eodem rerum noa individuarum , fed quoadfpe' ciem , concurfu , peccafTet idem ^ kd cum ilk varietas inriaica, i. e* Ealisiu, ut terminus aflignari nulius queac, infinitam nocendi voluntatcm fuif- (q oporcet.
§* I!28.
Qai defiinato conGlio crimen dsfignat, utitut
in ryllogiTmo pra6^ico majoripropofirione, quxita
habet ; ^Quid^fnd mihi glorisfius , jucundiHs , titi'
i$Hf , idfkttHrHsjamjamfHm , (ive DEoadprobetur ^
five non^ Sed hujus propcficionfs venenum pcc
infinitum diffanditur necenim afJignari pocefl oc-*
cafionum ilbrum , quibus aeque ddi6lurus cfTcSg
ac nunc dehnquit Peccator, numcrus cerco ter-
Qiino definicndus: infinita igitur efl Docendi vo-
lancas.
§. 1129- Se J cam volunta» nocendi infinita fir, §. i i a8. cujus pocna in fenfu tancae maUtiae ponicur, §.11254 nec vero fenfus nof^ri vel fubciUffimi nifi aUucl ex aUo, procedente tempore,percipsrc pofTunt : mani- ieflum efl, hominem in fenfu maiiciaefuse infinit» per §. 11X7» nunquam pervcnturum ad finem i«c* pcenas finc fine duraturas.
§. 1I56.
Aliud argumcntum Viri celebcrrimi boc efl :
Cette methode de deriver le mal de peme dtt mal de
CQulpey qui «e fauroit etre blamee , fertfHrtoutpOHr
rendre raifon de plus grand mal pbjft^ue , qtti eft
LADAM-
l)e posms ittefM^ f ^f
LAD AMN ATION. Ernefi SoKerus - - ^vci: fatt un petit dtfcours tntitule ^ 'Demonflra.tion con-re d'etermtedespetnes, Elle etoit Chr ce principe affcs del^attH , ^u'tl ny a potnt de ^roportion entre Hh€ peine tnfime^ ^ me conlpe finie^
On me U commHni^ua - ^ ^ jerepottdis, i^ntl j avoitune conftderation afatre, ^tiietott ech^ppee ^ feu Mfr, Sofierus, cetoit ejHtl f,iffifott de dtye, au^ U DUREE DE LA COULPH CAUSOir LA DUREE DE LA PEINE ; i^uc lesdamKeUemetira-j mechans , tls mfouvoient etre ttreesde le>r mifere^ (3 qtiainfionnavottpombefoinpoHr tufiifierU lo^ti^ nuatton de leurs fonffrances , de fuppofey q':e ie pechi efi devenu dune vaieur tnfiniei ^c* § II^*. ray remarque ^Heplufteurs hahits Thedoghns ont fendu raifonde Udureedespeinesdes dajnxez^ com^ me je viens defatre, fean Gerhard Theofogien ceie^ hre de Uconfejfiond^AngsbonrgQnlocis Theol dcin^ ferno) allegue entre atitresargumens^ tjuelesdamne ont tOHJours Hnemavaifevolonte^ ^manqu^nt de U Grace qui Upourroit rendre bonne, Zachanas Vrfmui Tloeotogien de Hetdelberg , ayantforme cette queflton t pourquoy lepechemertte unepeineeternelle, apres avoif allegue U ratfonvulg^tre, queVoffenfeeflinfime^ alle^ gue auffi cette fecondi^ raifon : quod non ccflan, te peccato , nonpoteftceflrare pcena*
Et le Pere Drex^litfs Jefuite dit dansjon livrt in*
tituie^iCCtZSy OH l^incontinence triomphee, iivr, 2t
fhj II i Q» ^t iVw m^rum damnatos fempertcrquerti cvff-»
N n tinHi
$42 Pars H. Cap. iX.
mue bUsphemanti & fic (jmfi femper feccant ^ femper ergo ple^untur, - - - Mr, Fecht allegue encore plH» fieurs celehres Iheslogiens ProteftanspoHr iefenttmeni de Mr» Gerhard qHotcjHd en rapporte aujfi qui font d^une atitre epinieni
§. II 54- Fieri non poteft, quin homo hoftili & rebel- lionem fpirante animo hinc difccdens morte , illum afFedum confervet , cum nulla f atio fgratia DEI cx- trinfccus rupervenicns) acccdat , quse mentcm aUa pofTet propenfionemadarei nifiSpiritusS.opera- dones tandem aliquandoad inferos usque pcnetra- curas dixeiis, ideoque palpabili ratione infelviad hypothefic
§. ii|f- Ha?c funt , qux de prajfenri inflitoto tradf re vo« lui. Mul:o plura, eademqucnoninutilia potuif- fent addi, ni(i Conftitntum faifTet^ vdipfam fpe- cicm novicam deciinare. Ca^c^rum ab sllcgendo, quoi moris hodie eft , Scriptcrum ingent; numeio, manum abftiriai -, cum, dj in altrrutram parcem for- te ciraroiam afFsduiirricarem; tum veioeriam quod oculis obverfabaturilludViriilluftrisfcite didum.'
§.113^* fe ns mets entre lcs perfeEikns cjhc ce ^fti mtu petit refier apres cette vis-, Et ia connoiflance defalcs efta peupres comma cellesderucs de Londres, qui eft bonrependanc qu'on y dcrneure. ^e fais grande d^fiinBion entre les con* notjfances folides , ^»/ augmente^t le Jhrefor da Genre hnmain^ 6c encre la nocice desfaics, ^^>« appelk erffditkn vfclgairement^ Mifc. p. 27. i 8-
De ratione Studiorum in umvirffm, fi^
DIDACTICA.
GENERALISG^TERISQUE FACUL^ tatibus communis.
Ratione studiorum in universum.
STudioram ratio eft fpecies qusedam Rationf:f ftatus, id cft, niodusperVcniendi ad ftaa;;.; actionum perfe6i:arum.
§. Ii5§. Status autem ifte dicitur Habitus j qiikm f^ li- iiio: Agendipromtitudinemacquificamperrnanen- tcmi
Subjedlum Habitus eft j quicquid adiohil
^apax eft. Nam &inanimatacerdsadionibiisar-
fuefieri pofte, conftac : Ita Chymici multis circula-
tionibus fpiritum vini voiatiliffimum rcddunt, dc
rnuhis diftillatiotiibusac cohbbationibus cum mtn-
ftruo j ipfa metalia fupra aleriibieum itura communi
confenfu docent* Laitiinas etiam rhultis flcxionU
bus habitum certo modorcfiliendiacquirere, do-
Cuit in Elemehtis decorpore. Tfa.HobbeSi
§, 1140.
Brutaddciliaeflfej dubitare nori potcft^ quivel
tiier. Rorariilibellumi quodbrutarationeucantur
meliushomine, velPIiniania Elephamisfunanr.buii
toiracula^ vd ElephantisCanisquePanegyricosiil
Nn i Lipfil
5 <^4 -O' ratione StHdiorum in UKiverfum^
Lipfii Epillolis legir. Quas omnia credibilia fecit Vienncnfe nupcrum choreas ducentium ccjuorum (pecimen.
S 1141-
- Cumque itifantes extrinfeco rationis ufupri- mis annis a brutis parum differant, informacores eo- rum a brutorum docl:oribus nonnulla nonincom- mode mutuabuntur. Habenc enim pcculiaria fua artificiamagiftriequorum, canum, aviumj inlG- ' quendo, canendo, venando. §. II 42. Gencraicauteminftrumentumcft, cfcac, cum parent, copia, cum abnuunt dcnegatio. Quis expcdivit Pfitaco fuum XaTf g , Corvos quis olim concavum falutare, Picasque docuic nollra vetbaconari? Magifter artif, ingenique largitor Vcncer, ncgatas artifex fequi voces. Ita Balearica gens narratur nonpriuscibum pucris prabuiflTe, quam propofitum fcopum cetigilTent. Ec pueris dant cruftula blandi Doi^^&res, clementa velint ut difccre prims. Ab hocmore reftatin nonnullisScholisconvidtum habentibus, pcena jejunii, das eariren, §. 1I45. Licebichocartificioadinfantesuti, nonvcro in liberalia ingenia jam ratione utentia , quibus pro pabulo corporis objiciendum pabulum animi, id eft , honor. Unde ortus cft claffium Locatio- numquc inSchoiis Triviahbus, & Promotionum in Academiis mos. Et olim qui cgregic fteterant, a cxtcrotum pucrorum corona cum laudc do-
mum
De ratiofte Stttdiorum in umverfum, ^6^
mum dcduccbantur , quod cxemplo Ciccronis conilac.
Tantum dc Subjedo Habitus, Caufa vel mo- A\i% acquirendi eft vel fupewiaturalis infufioi vel tiaturalis afTuefadtio, qua^in fenticncibus, qua calia runCx dicitur Doi^rina.
§ II4S- Infufio eft vel Divina, vel Diabolica, DivinaB cxempla habemus in dono linguarum Apoftolico, €t(i quidam ukraillamEcftafinduralTenonputcnr, quo fenfu non clTet habitus, quia non psrmanens. In Hiftoria Ecclcfiaftica fimile habemus exemplum de S. Ephraem Syro , qui prccibus Bafilii Magni fu- bitam linguac Gixcx cognitionem obtinuit. No« ftris tcmporibus infufionis Diabolica in Mancipia fua, exempla non defunt. Nec hodieomnis infu- fio divina abcftc putanda eft, hoc enim fine Divinam ftudiii noftrii benedi(^ionem impioramus.
§. 1 1 4^. Ab Infufione propcramus ad Aftuefadlionem, quae fit per adionis imprimentis quantitatcm.Quan, titas autem cft vel extenfiva, vcl intcnfiva : Excenfi- va confifticin Adionum mulcitudine ; Intenfivain msgnicudine, feu ad habitum imprimcndum forti- tudine. Prius requifitum etiam vulgo nocum eft, cum dicunt: Habicum comparari crebris a(^ioni- bus: de pofteriori fiient.
Mulcitudinis feucrebricatisinagendo, cffica- cit confiimacur yulgari illo :
Nn 3 Addc
^16 I^^ y^tio»^ StHdforun? in miverfum^
Addepariiro parvp, mag^um cnmu|abi§ acer- Yum? fc Ovidius canit
(Sutfa cayat lapidem, cQnfumitur annulus ufu, Et tcritur preffa vomer aduncu§ humo. QuQ pertinet -^fopi teftudo, aquila celerior, & Ger- rnanoiumproverbium, WerUngfamgehti k^mmt a^Hch nach,. Hinc fluxit illud gencris humani artifi- pum, rem, fi totaoppugnetur, infupcrabilcm, pcr partes aggrediendi. Limgi marmora fcindimus, monte? corbibus avehimus, ficula {acus exhaurimus, Ita \r\ Arithmericis ingentes rummas per partes com- putamus , ^ in Qeometricis campo^ in trianguU pa^timur,
$> II48- Nata cft ex hoc principio repctendi ncceflitaSjj ^ qua praecipue ultiQium habitus requifitum , per- inanentia dependet. Ufii cnim compertum eft,, ^lios figuras celerlter acciperc & amittcre , ut tabu- lam ^ream \ alios utrumque tarde , ut «neam, Qnemadmodum a|ii flammasirarumceleriteracci- piunt & amittunt, utftipula; aliiutrumque tarde pc ferrum ignitum. Hinc Pythagorasi ncgabanc quenquatp fomnum ^apere debere, antequam,
Qmnis totius repetiverit ada diei, R.cpetitionem enim nocet fflenimisdilataminan- ?iiim ufque, ut vulgo inScholisfit: Seddecctfuh no^em diurna ftudia, exicii feptimanas fummani dierun^, exitu menfis fummamreptimanarum, & Itne anni futiimam menfiumrepet^ndo , fummari, H fx fingulis gradibus notatu digniffima ruminari..
De ratiene Studio/um in univerfum. f tf 7
§. II49.
Ex eodem foncc infignis Didadicus "Wil- helmus Schikardus mirabile Hebraicam linguam docendi derivavic artificium , quod in Horologio fuo iprc exponit, fcilicec 12. pucros (imulinftituir, in hos Grammaticam fic parricus cft, ut alii te- gulas nominis, alii pronominis to. alii partem hanc , alii aham Syntaxeos tribuercr. Lexicon etiam fiaum breve in cos deftribuic^ alii s^ alii at alii ji &c. afljgnando. Ica fadlutn eft, uc uno recicante aut refpondente , cacteri attcndcntcs portionem ejus tandem ludendo difcerenc. Ec hac ratione hodiequc in Scholis decercc non pluribus idem afiignari, fedIed:ioneminfingulos diftribui, qui fimul jundi egregiam tandem harmoniaai conftitucnc,
§• IMO. ^ Ec tantum de multicudine aiSlionum , fcquieuc catum incenfio feu magnicudo. Nam fsepe una adio fingulari quadam vi imprimendifada, plusefFccit mulcis repecitionibus , v. g, fadi alicujus fingularis, joci inexpe(^dti , acSionis cum fingulari noftra for- tuna con junctas , v. g. quse laudem vel pudorem no- bis peperir, facilememinimus. Ex hocprincipio infra§ II 59, ubideMnemonica, oftendamusno- tas quo fenfibiliores func « hoc plus memoriam afficcre,
Confultiflimum autem eft, multitudinem raa-
gnitudinemque tempcrare. Quod fic egrcgie, ^x
a minimis incipiendo , continue per gradus ad
Nn 4 fumma
j 58 JDe ratiope Sttidiorum in univsrftiM,
fonima crcicat adno, Quod 6c Chymici circarc* gim^oi iensin affuehcSirioneinanimacorurn jubenr* }Ai\o Croronistamemoraturtali artificioribirobur i^orppiraire : Vitul^m quoUbcc die femel ad certum uiquc locum portabat, itacrefcenrevituli ponde- |:e j crefcebac infenfibiliter quoque rcbur Milonis : Donec ad txtremam grandem :aurum in Olympicis ludis , fpe^tante cota Grascia gcftavit. Eadem ra- tione podit 8c ars bibendi difci , ii menfura aliquot feptimanis per vitra augeatar, Ita con jccit Gallus jlle, qui cum in Acidulis Sualbacenfibus ccrncrefi Germanos aquas bibendje magis magisque continua ^ut^igne afTuefcerej credidit hunc elTe ludqm po- fatorium, eine Sauff-Schule^ ubi Germani in aqtja difcant, quod in vino fint praeftituri. Infantes qaoque a littris per fyllabas ad voces randcm le- gcndas veniunc ; & in Arithmeticis quanto magis numeri finiftrorfum rccedunt, tanto magisin de- cupla ratione crefcunt. De gradibus repetitionis vide quaj §1149. diximus, Idcm in oratione «liqiia verbotcnus ediicenda commodiffimum °, i\ primo recitetur primum comma, dcindc pri- rnum 6: fecundum , dfeniquc primum fecundum & tertium^ &c. Quod & in nonnullis muliercuU- rum ludicris uficarum eft. Q^ia ratione mirum , quam facile totum memoria? imprimatur, Ignofcat m\h\ feverus Le6lor , quod harum nugarum cxem- plo utar, quando conftat nos in nugis quamferiis docendis ingcniofiores eflc. §' 115^. Et hacc de Afiliefadionc fcu caufa habitus etiam fts)f« cafentibu^ comimum. Veniendum eft ^d Do-
^rinam
De ratione Studiorum in umverfum, J69
^rinam. Docere enim cft habitum efficerein fcn- tiente, qua taie cft, feu per leniam. Unde tota hacc arsdicitur Didadica, nam acqui fponte dif- cunc» fc docent, hinc iis dviolild^jm nomen.
§.1155. Qucmadmodum autem Medicina fe habet ad animahs corpus,ita Doflrina ad animam : Cumque Medicifitcurare r.tuto, 2. cito, j.jucundej con- fequenseft, idcm &incuraanim;Erequiri,.nempe uc doceatur i.folide, 2. cito, j. jucunde. Ex quibus primum facit ad efle , rehqua ad bene edc ; primum ad ipfum habitum , rehqua ad modum commode introducendi, Primum autsm duo con- tinet, tumutvera doceantur, tum etiam firmitcr implantentur, necitoclabantur, nam&Medicis recidiva cavenda eft.
§. II f4'
Etilludquidem, utbonadoccantar, pertinct ad objedum Habitus, dequoinfra dicemus. Ut vero firmiter implsnrencur , efficit a(^ionum muici- tudo, ut cico ^cfficicmagnicudo, quieruntcaurse hibitus inanimatis tommuncs, de quibus §, 1 14^« fcqq. fatis di^^um eft,
Ultimus vero fcopus , ut jucundc doceatur , proprie hajus locieft, quiin animaliatantumca- dic. In animalibus enlm fingularis quacdam ra- rio eft ipfa ita aftlief aciendi , uc fpontcfefe ad do- clrinam recipiendam capaciora reddant, quodBc voluptacemiis pr^ftindo, cumdifctint, doiorem, cum aures obcuranc. Idque in brutis fic cfca 6c Nn f biaa«
J 70 Dg ratiofte Studiornm in umverjum,
blandiciU ; in horoine udlitate (tanquam cfca) & honore (tanquara blandimenco.) Pc quo jam pracoccupavlmus dicere §. 1 142. 114 3*
Jucunde aacem difcunr, tum (i finis jucun» dus ipfis pioponacur, cum (i media difcendi flnc jucunda. De iine § iij6. dii^um cft, Media dtfcendi jucundafunt, ii ludendodocentur. Qao mirifice faciunt Comoedias & Fabulse^ Hoc finc confe^lie func Chaitulas Luforiae Geographicae , Aftronomica:, Hiltoricae, Chiromantica:, S<.c*^ tcfTeraE: Alphabetum continentes, quarum memi- Bit Hieronymus ad Paulinam, Item Sales, Epi- grammata, Pidura?, Carmina, Memorialia. Q^ pertinet Ethica pi61:a cgregia , Principi juventu- tis Altenbirrgico, quem fadta terris tantum often- dcrunt, deftinata; EmblemataAlciati, Suavedrae» que Politica ; & Hutteni Theologica in Schola Cordis, & Ludus illc artificiofiffimus, eujusmc- minit Fr.ChYiflimRofen-Creutz.^ in Nuptiisj ubi ad modum Ludi Latrunculorum virtutes inalbo, vitiaquc in nigro habitUj mira in (c invicem ar« te pugnabant.
§. IIf7- Diximus primum decaufahabituscommuni, ncmpcAffjefajaione, a§. ii4o-ad§. iin.utrin- que inclufivcj deinde de caufa habitus brutis &: hominibus tantum communi ; Dodrina a §. 1 1 5 2« huc ufque. Rcftat , ut dicamus dc caufa hcbitus hominibus propria: loftitutione.
§. 1158. Habitus hominibus proprii func vd Memo-
rias.
Dt ratiofte Studiorum in umverfttw. 5" 7 1
riac , vel invenrionis vel judicii ; unde ^ Djda- <3:icaiftorum habituumtriplex: Mnemonica, To- pica, Analytica. PolTumus cnim propoliriones (quippe quae foli homini propri.Tfunt) memorare, faccre, judicare, Topica autem & Analytica una Logica? vocc comprehenduncur, exquo pa- tet Logicam & Mnemonicam Didadicas partes cfTe. Quibus dcnique Methodologia non imme- ritoaddctur. Mnemonicapr^eftatmateriamj Me- thodologia formam , Logica appiicationem mate-s ri« ad formam.
Mnemonica? bndamentum eft res aliqua fen^ fibilis, quae dicicur Nota curarememoranda cer- ta rclatione junda , quae eft vel comparatio: Si- militudo nempe ^ diffimiiitudo; velconnexio, quahs eft rotiqs & partis , partis & compartis, caufiE & efFedus, (igni & (ignati. Unde verba inventa funt, alioqai fuiffet hominibas difficiili- rpum, rerum meminilTe. Verba enini non tan» tum figna funt cogitationis mcss pra^fcntis ad ali- os , fed & notas cogitationis mc:2 prssteritae ad me ipfum, ut demonftravit Th. Habbes princi- pio Elementorum de corpore. Ex Notis autem illae maxim^ Mnemonicae Aint, qus renfibihfli- mae, nt fic dicam, adde §, 115O. Uri verba, quae non audiunrur tantum , fed &: cuir. voluprate , V. g. carmina, termini, ut vulgo vocanc, clap- pantes, quales conjangun:ar non fiae magnadi- fcencium puerorurn '-ommodijat^ tn nonnuliis vo- cabaU;iis Item AlkUoaes, quonrtificioSchickar- du3 iri Horoiogio Hcbraico ad impiimendas di-
fccr\«a
5 7 i' Df fdtio Studiorum in miverfum.
fcencit^us radices, ufused. £t mirumeR;, quan- to^ tob harmonia linguarum & vocum congrui- tas hanc rem juvet. Non cantum autcm notaeau- ditus , (td. dc multo magis notac vifus ad memo- riam pcrtincnt. Huc psrtincnt Hieroglyphica ycterum ^gyptiorum, 6c hodiernorum Sinenfi- ufn, de qaibusmultaKircheriOedipus; Itemdif- politiones rfrum per ccllulas, in obvia concla- visparte, Sc celiqu^ in certa loca diftributiones , dc quibus Autores Mncmonici confulantur , in» primis Joh. Henr, Alftedius in Thefauro Mnc- tnonicQ^ dc Janus Cscciiius Frey , in via ad fci- entias&^tes; addanturque Winckelmannianas Hiftoriaruiiji Adumbrationcs per pid:uras, non litique fpcrncndac.
§. il^o.
Topicae feu arcis inventivae fundamentum funt Loci, ideft, Relationestranfcendentes, utTotum, Caufa , Materia, fimil e, 6cc. Et ex rebus tali aliqua relatione nexis fiuntpiopofitionesperartem com- binacoriam , ut fufe diximus in noftra de arte Com- binatoria diftertacione. Nec contemncnda funt, qax in hanc rcm contulere Raym. LuUius in ope- libus variis , & Joh. Henr. Bifterfeldius in Epitomc Arcis Meditandi.
§. 1161.
Analytica feu ars judicandi , mihi quldem vi- detur duabus fere regulis tota abfolvi: i.ut nuUa vox admittatur, nifi explicata, z.urnullapropo- fitiQ, nifi probata. Qaas arbitror longe abfolu- tioresefte, quam quatuorillasCartcfianas, inpri- w^ Pbilpfophia, quarum primaria cft, quicquid
clara
De ratiofie StHdiorum in Hmverf/tm f 7 J
clare diftin^teque percipio, illudcftverum: Qu» infinids moclis fallir.
§. 1161.
Mcthodologia (eu ars difponendi verfatuc circa mcthodum. Mcihodus autem eft vel natu- ralis, cujus hasceftrfgula, quicquid fine ahero co- gnofci potcft, non vero altcrum fineipfo, illud alteripraeponidcbct; vel occafionaHs, cujusnuU la generalis regula tradi poteft, (ed variat infini- tis modis. Qua de re piura difterunt Jacobus Acontlus inlibcllo deMethodo, & Epiftola Stra- tagcmacis Satan*c addita 5 dc Joh. Nelddiui , 8i Abrahamus Calovius.
§• 1163.
Et hadenus de Caufis habitus tam gcncraliC- fimis: A(5bionum multitudine &magnicudine, dc generali : jucunditate -, quam fpeciaUbus : Arte Mnemonica , topica , analycica , methodologia. Sequitur Habitus objedum feu ipfa Adio , cujus eft habitus.
$. Ii(>4. Cujus ratione Habitus. eft vcl corporis vel animi, Habitus corporis vel fiint circa Adtionem relinquentem ccTFOTiMa-}*» , veliuntfaditranfeun-. tis. Artes opus reiinquentes vel naturam promo- vcnt, applicando agens&patiens, &deindeccf- fando,^ uti Agricultura, Horticultura, ArsPafto- ritia , antiquilfimae artium j Ars icem Mcdica , Chy- mica, Veterinaria: vcl fuum (olx peragunt, to- tumque opus cxequuntur, m omnes illx, quaeres tam diujungunt, fcparanc, v_eltransformanr , do- ncc ptodeat certa ipfis optata figura. In conjun-
dione
j 74 De ratione Stfidiorum in univetfHm,
dione conliftit v. g. Ars picioria , m lepafationC Scatuaria , in transformatione omnes , quas rcbus primum liquidis, deindeconfiftentibusccrtamfor- niam imprimunt, uc Metalli pel Vitri-Fuforia, Piftotia, Typochyfia. Utnuncnonpcrfequarin- finiras proobjedorurn varictare cX his adlibusmix- tas, quas fufius explicuit Cl. Erhardus "^dgelius in Analyfi Euclidca. Incerca certum eft, omncs in applicatione sgentis hacutalis j vel coojun(%ione vel feparationcj vel transformatione rcrumj vd his incer fe rnixcis confifter^^ §. ii^fi Artes fa<fli cranfeuntis, feu opUs noh rclii!^ qtiences, dicuntur vulgo Exercitia , &con(iftunc vel in promotione alterius , vel fimpliciter in mo- tione meii In promotione confiftit Ars tiavigan- di, cutrum agicandi , equitandi^ chartaspidlasar'' tificiofe mifcendi, tefTerasica ja6tandi, ut quod Veliscadat, arsjaculandi, parv^ pilasvelmajoresj ludus conorum ^ iudus tabulae betulinas 6^c« Mo- tio fimpliciter cft vel totius corporis , vel partis tantum. Totius corporis ut in Arte faltatoria , fa- liendi, currendi, funam bularia, & fi ha:c quoquc addi poffe videtur Ars voiandi , cui proportione rc- fpondet Ai s natandi. Partis certe motio pro par- tium variatione varia cft , ut in otulis Ars flendi cum VcHs, iniinguaars d*ftin6le ekganterquc loquen* di vel canendi^ ats item diictrriendi faporcs vino- rum aliarumque rerumj in gutture ars bibendi, & io ftomacho (etfi aiioqui vifcerum internorunt non datur arsj nonnullorum promtitudo haufti ^urti vehnc rceftiindendi, Ita in labiis , uc alcet ex
coru^
De ratiofie Stfidiorum in umverfttm» 5 7 f
corum formacionc veluc fcrmone me intclligac, dcquo Helmontius junior in edicanuper Oifrcrca- tione de Alphabeto natura?. Taceo dc nonnullo- rum artibus digitos articulosque aut alia membra fingulari aliis inconfucta ratione fleAendi ; itcm dc arrc praeftigiatoria, von der Gancl^l- Tafcloe^ quo perlinet & crumenifecarum celcritas. £xeo« dcm f onte ell: Ars Mufica organica , quae vel immc- diate digicis aut pedibus vel ple(5lro aliquo raedi- ante fit. Dcnique omnium inter fe & cum re prac- fenti mcmbrorum harmonia comparatur. Arcc Gsftuum, de qua pr^clare fcripfic Scipio Claro- montius. Qao pertinec Ars Hiftrionica , quae etfi olim contempta , hodie tamen eciam apud magnoi viros non immerito in pretio habetur*
Et hi funtHabitus Corporis, & fi intercoS magnum difccimenobrcrvaridebeat. Quanquana enim mediantc corpore, omncscxercentur j non- nulli tamen habitusinipfocorpore, ucitadicam, ita fjd (unt, uc etfi animusomnes regulas pcrno- vcris, artem tamcn exercerenon poflic, niiiaccc- dence corporis afluefaclionc v^g, in ludo pilainral- tando ia arte Muflca tam vocali quam organica &c, &hi proprie func Habicus corporis* Habitus vcro alii proprie funtin animoj dc corpus tantumdi* (5lann. animo parec , nec ipfum quicquam arcis con- sribaic, ucin artibus pkrisque ciTroTiAiffjtoi rflin- quendbus , &: in Ludo Latruncuiorum vel Agge- rario, ali?sqi<c iagcnio fidf, 6c in poteftace atcifi- cis exiftencibus.
f 7 3 J^e ratione Stiidiorum in univerfum^
§.1167.
Habitiis animinunclequuntur* Omnisau- tcm aftio animieftcogicatio, namvellenihilaliud efi;, quam cogitare rei boniratem. Omnisporro cogitatio eft alicujus Propofitionis. Meri enim termini fimplices tantum apud bruta reperiun- tur , iiominis imaginacio nunquam cft fine aliqusi icflexione.
§. tl6t.
Propofitio omnis eft vei fingularis , hinc Hi- ftorica v. g. Magnes in Mecha Arabiae furfum trahic loculum ferreum Mahumcdis , fingamus enim cxempligratia, hocitaefle, vel univerralis contin* gensexindu(fiione fingulariumpendens, hincob- fervatio v. g. Magnes trahit ferrum ; vei univcrfalis Neceftariaexipfis terminis demonftrabilis, hinc fci* cntia , v. g* Quicquid movetur ab aiio movetur , vel fi magnes trahit ferrum , necefTc cft corporca «ftluvia cx Magnete in ferrum ircr
Hiftoria igitur eft matcr obfervationum. Dc cujus natura, conftitutionc, partitione cgregie Fr. Baconius de Verulamio in tradlatu incomparabiii de augmentis fcientiarum , nec minus prasclare in novo fuo fcicntiarum organo. Quia vcro in eadem materiadanturhiftoiiae, obfervationes , &theore- mata fexquibus fcientia conflatur j) v. g. Hiftoria Fabii Maximi , qui (ub Ca^fare Augufto vixit ^ uxor fuit garrula, obfervatio feuChria: mulieres func garrulae , Theorema (eu Gnome : Garrulo nihil ar- ««ni coinmittcndumi ideo jam propoficiones in
univer^
Be rdiione StuJtioVum in Hmverfunil ^jf
tjniverfuhi non rationc c . pulae & ligni uc §. 1 1 y 7* fcd ratione tetminorum partiemur» "^
§. it7o. Termini pcrro funtautfimj^Iices autcompo^ fiti. Simplices fuiit qui func indeckr^biies per tfcrminos notiotcs, quia immediatc fcnfui objici- Untur, ipfa ncmpe Qualitates fenbbiles. Quic- quid autcm habet Qualitaies renfibiies, feuquic- quid cft fcnfibilc iilud dicittir Ens. Et hsc c(i pcrfedtiflima Entis definitio quotics enim probare volumus aliquid efTe , probamus ex eo quia nos Vd alii fenferint, autipfummet, fenfione immc- diata; aut faltem aliud quod fineipfo efTe nbil poteft , quse eft fcnfio mediata. Et Qualirates fi- hiul fumtaSi (feu imaginabilitaij couitituunt Ef- fcntiam , Senfibilitas Exiftentiam , ex cogitationd autem pluriom Entium fimul , orltiintur Rclatio- hes, fcu aft^ediones Entis^ Nam ex coimagina- bilitate feu cocfTentia oritur comparatio , huc idem, divcrfum; fimiic, diftimiie^ contrariuml Genus, fpccies; urjiverfalefinguiare. Exeonfen- fibiiitate feu coexiftentia oritut connexTo , hug totumparsj ordo, unum, piura; nccefTariamcon* tingcn$i connexum , caufa, &Ci Hinc iiuic Mc-s taphyfica univerfa.
Qualitates porro fenfibiies in fpccic ali^ mch'^ te tantum pcrcipiuntur j alise & phantafia , fcii rnediantbus org^nis corporis. Mente percipi- iintur du3t tantum Qualitates fcnfibiles. I. Cogi- tatio. 2» Caufalitas. Cogitatio cft Qualitss fenfi» bilis incelie^us humani y feu nefcio cujus rei in Qq Eobis
f7S DerAtioneStudi9ruminuniverfum. l
nobis quam animadvettimuscogitare. Ecfiquid fic hocip(um: cogitare, cxplicare nonmsgis pof- fumus, quam quid fit albcdo, auc quid (iiexten- fio. Hanc Qualitaremetiam D^o & Angcbs inef- fe demonftratione coliigicur. Circa hanc igitur Qualicatem fenlibiiem , quse dicitur Cogi^atio verfaiur Logica , poft Metaphyficam nobjliftima fcientiarum , ab Ariftotclc ad Mathcmaticorunx formam dcmonftrative tradica. §. 117*. Alcera Qualitas fola mcnce fcniibilis cftcau- fslitaSi quando ex cftcelu per demonftrationfm colhgicur cfle sliquam rjuscaufam, ei(i lacentcm, Ec haec Quaii^as prxcifis ^his Quslicatibus, v. g. motu, figura &c. ineft caufae Mundi, feu DEo: tum Caufis mirabilium quorundam fadorum in mundo feu angelis , 6c denique animo noftro tan- quam caufs motus corporis. Etfi modum cau- fandi cxplicare non poftumus. Et haec eft dodiri- na Pnevmacica , quae agit de Entium incorpo» rcorum ad^ionibus ad excraj quemadmodum Lo- gica 3git de eorum adione ad intra, feu cogita- tione. (quo pertinct & Philofophia Pradlica fcu dodlrina de jucundo & utili, & jufto, feu eo , quod communiter utile eft.) Hujus loci cft de- monftratio exiftcntiae DEi & attributorum ejus, Angelorum itcm, & mentis incorporeae innobis, feu immortalitatis anim«. In quibus rchus pro- priis medirationibus mirabili rarione ad Maihe- maticam ccrcitudinem pcrvenimus , qucd nos lon- gc majorif aeftimamus ad tranquiilitacem mentis,
&: fidu-
De ratione Studiorum in ttntverfum, 5 7 9
& fiduciam sctcrnitads , quam (i vcl peiennem mo- tum vcl quadraturam Orculi invenirTemui.
§. II73.
Qaalitatcs organis corporcis fcnfibiles funt vel communc$ pluribus organis, nempe: nume- ru$, (qui omnibus fenfibus cxternis percipitur) h.e. Anthmetica: & excenfioejusqucvarjimodi, (quac vifu folum & taftu pcrcipitur) hinc Geo- metrica. Porro quicquid practer cxtenfionem & numcrum aliam adhuc Qciahratem fenfibilem ha- bet , id dicitur Corpus. Qoicquid non habet di- citur Vacuum. Hic Jam oritur Phyfica. Senfuf autcm (imphciflimu$ cft ta(^us, quo pcrcipicur, motus. Quae cxplicare eft generahs Phyiic^ : quia ut deindc dcmonftrandum cft in caeteris qua- litatibus nihil aliud eft , quam fubtiHs motus per quem afliimta extcnfione » caetcrae omne$ expli- cari poffunt. Sunt & qualicates tadus fpeciales : foliditas, fluidicas, tenacitas,glabricics&c. Quan- tum ut & Lucis Coloruraque , tum fonorum , odorum , faporum hiftoria diligentiflime colli- genda eft, ut tanto facilius caufa per materiam & rootum rcddi poflic.
§. II 74-
Philofophiam abftradam dcQualitatibusfc- quitur Concreta de Rebus, in quas hae Qualita- tzs coierunt. In qua nihil aliud fic quam quod hiftoricc rcrum Qualitates rccenfentur , & nihil dcnuo demonftratur , fcd fubfumtio tanrum ficex pra^demonftratis in Philofophia abftrada. Htc agitur de DEo Angdis, Mentenoftra-, igne, va- poribus, Meteoris , aqua & fpccicbu» liq^^rum O o 2 variisj
f i o De rattf>fke Studiorfim in univerfum.
Variisv terra, rpcciebus, vdcis terrae fcu minc- yalibusj plantis-, d<;niqiic animalibus, Hic igif fur non qualiratum connexio inter (c & cum (ub- jf&s fed rubjcdiorum connexio cum qualitaribus If cenfetur. Poteil haec Philofophiae pars dici ; \ihy^ei><^is^^_ Quem admodum pr^cedcns: ^a<?-
§• 'I75. Concludat dcniquc Cofmographia , in qua cxppnitu^ fubjedtorurn connffxio .intcr fc , quo- podo revera in mundo difpofita funt : hiftori^ inotuum ccElellmm fphgerica 6c Theotica 5 Aftro- gnofia, obfervationesque recentiofuni, brevitc^ JHiftori^ Mundi univerfi rerumque inde usque si creatione ejiis memorabilium, Quo pertinec Chronologia , Hiftoria univerfalis & certarun:^ fcgionum , narionum, ftatuum, gencrum vitas, ^vc. Hac mea difciplinarum partitione certus funi f)mnia exhaufifte,- Ipfaqne fcicr^tiarum clcmcnt^ JDKvicers fcd (olide adumbraffe.
§. 117^. Poftquam a §. 1163. huc usque dc difcibi- libus djximus: exccrpamus jira ex iis difcenda, rnodumque ftudioium fummatim delineemus. Pri- |ntim quod infanci dilcendum, cft Lingua. Hic ^nnx opera pt eadem celericate per ufum Lati- |iam, qua patrjam imbibat, et(i opus non fit iti ) Ijominibus (jmplicium v.g. ftirpium, animalium , ^c. latinis, nimis diftineri , raro cnimoccurrunc, |r|o9 liet C\ certa diei parte v. g. mane (ic inter PfdagQgmri & condifcipulos iatine^ a mcridie
De ratione StuMorom in miverfum» 5 8 l
incer ancilias & conjugem , vernaculc loquentes. Hac arte Abericus Gentilis filium fuum infantem tres linguas (imul docuit. Ipfe cum co loqueba- tur Latine, conjux Gallicc, domcftici Anglicc, qux ipfi vernacula crat lingua, Altcrum hoc tem- pore ftudium fit geftuum , veniat igitur quotidic inter homines moratos cuitosque, ita facilc fpe- «fiando proficiet. Tertium fit hiftorix tum uni- verfalis , tum in fpccic facrs dc ftatus mundi pra^> fencis.
$• 1177' Cum vero fextum annum attigerit mittatur in ludum publicuro , qua: res converfationcm 6$ tandem amicitias per vitam duraturasprxbctj vi» vat parum apud parcntes, ut difcat ad proprian^ prudentiam refugere j affuefcat cxcrcitiis , arti Mu- €cs, faltatrici, gladiatoriap, jaculatoriae , pidorias aliisque in vita neccftariis vel decoris 5 in primis vcro elegantiae verborum. Accedat vcro & hifto- riarum veterum fpccialior cognitio & diligentiifi» maMathefeoscura, Arichmeticacfcilicet, & Gco» metri?e, & optic^e, 6c Staticac, & Aftronomiap. Addantur ex Phyfica nomina tantum hcrbarum, mincralium, arborum, animalium, inftrumento- rum raechanicorum , quo pcrtinet Comenii orbis fcnfualium picius,'{fed diligcntius pingendus & coloribus eonvenientflbus iUuftrandus. Addatur exercitium ftyli , non Ijteris tatitum , fed & (^X" mone & quidem extemporaneo , oft^ndantur ej Loci difcurrendi, mcmorandi, invcnicndiperar- tem confibinatoriam.
f 82 De ratione Stndio^um in Hmverfunt^
§. I178. A duodecimo ad decimum ocflavum: Libc- rslius tradletur , praccepcoribus non fubfit , fcd jim cis. Monftrentur ei naturae artisque arcana majora, fundamenta artium mechanicarum , utex iis falcem, maccriam, inftrumcnta, regulas prin- cipales & prctia fciat j item racioncm commcrci- orum prer orbem, utdignofcat inter merces, fciat pretia, loca unde veniunt. Jam difcatmedicinac rudimcnta, Anatomiam, vircsfimplicium, ratio- ncs prarparandi Pharmacopoeorum & Chymico-^ rum. Optandum enim quemhbet hominum eflfc aliquatenus medicum, imo J. Ctum & Thcolo- gum, fcilicet ut Elementa & Theologiam faltem jurisprudcntiamque pofitivam pernofcat. Igitur fciat Statuta fuas Reipublicae & Ltgts regni, fta- tum vcro publicum non tantum fui Regni, fed & aliquo modo aliorum, ut poflic tanto mclius pctegrinari. Difcar Linguas Gallicam & Italicam ; utquc fctipcuram ipfam audire poflit, Hebraicas Grascxquc tantum , ut inteliigere ipfi verus no-- vumque Tcftamentum liceat. Dcclamct publicc & in comoedias prodeat. Nam , ut rc6fce H. Gro- tius, Rhrtorica artium aliarum coronis, nonnifi hauftisplerisque accedic. Sit autcm excrcitium hoc non in latina folum, fcd & vcrnacula. Sed primario cxcrceatur in ea profeffione, in qua fuas aliquando dotcs cxplicaturus cft, Habcat quo- quc & librorum cognitionem, qu« rairum quan- tum & ornamcnti & utiliratis praeftat. Vivat hoc tempore non in Schola, (q^ Academiavel Aula & alio loco celcbri, in quo in raagnorum vi-
corum
De ratione Stu diorkm in Hmverfum. f 8 5
rorum notitiam familiarir^tcmque vcnire liccat, quod efl: fundamcntum hodiepromocionis, Nc- que cnim amplius facilc quisquam ex Academiis ad officia vocatur. Olim mos erac rcribere ad Univcriicatcm & egrcgii alicujus juvcnis dcnomi- nationem ab ea petcrc; hodic aliif artibus emcr- gendum, unde non dccet, Acadcmias cflc in lo- ci$ ,minutis bc obfcuris.
$. 1179.
Tempus omne vero a dcci?no o^avo anno, velfitardiusingcniumfit, vigefimo, usqueadpro- mocioncm peregritationi trjbuatur, quo pertinec Medici Augaftani.cujus nomcn nunc non fuccurric, clegans trad:atus de Mcdicina peregrinan^ium : ob- fervct notcrque commoditatesin cibo, potu , acdi- hiis.vcftibus agricukura, mechanicis, quas apud ali- quem populum invenit. Obfei vct & Xtgi^^ &c con- fuetudines fingularcs ; ambiac notitiam magnorum Virorum, quas pcregrinis magis quam domefticis pacec inprimii fecrecariorum 6c miniftrorum ftatuf, Si quas etiam memorabiles hrftorias, fi quaiingu- laria nacurse & artis audic, diligenter noccc. Ica ob- cinebicur finis peregrinantium , uc a regionc ad regionem non folum mercimonia , fed Sc artcs dtporcencur. In primis vero d regio aliqua in ccrcis manufadiaris excellic, dec operam ut ar- fcs eorum expifcctur. l^lura non cft hu- jus loci diccre , fummi Viri prseoc- cuparunt,
F I N I S.
*
n
1
i938S2
M -.^«^4"