Jt;'
■
■
♦c
i
A
ipHILOSO-l
;|: PHIA THEOLO- I
£ Q>\& ANCILLANS; I
k 8
J hoc cft w
w k Tia & fobria explicatio $iu<e- &
^fi ftionum Philosophicarum in ^
^ Difputationibus Theologi- A
c is fubinde occurrentium* S
L C£ AUCTORE I
£02?; BARONIO, g
^ PHI L OSOPH I X PROFESSOREj ?
9 in llluftri Collegio S. S A l- %
VA TORIS, J£
& y OXONIv£> %
% Excudit Leonardw Lichfield , Impcnfis J* t Guliel: Davis , & Tho: Robinfon , h Ann: Dom: 1641. j^
Chm Privilegio. £
CANDIDO LE- CTORI S.
V M az&e e]Hadriennium7 eruditiam liquoty & ho+efio loco nati adolef- centes, qui exinferiori Genmnia, ad uberiorem ingenii cultum capef- fendumjoue appulerant.a memagnopere conten* dtJfentyHt *¥hilofophide ufum in S. Theo/ogia its ofienderem , & exftngulis Philofophia par ttbus , imprimis autem ex Afetaphvfca ea excerperem &feligerem qu& in controverfiis Theo/ogicis di- fcuttendis pracipuum ufum habere viderentur: p/acuit hoc konefia & laudabili eorum petitioni concederc^ & ejufmodiiaboremfttfciperttfui illis mihicfj ipfi in S. Thcologik adjumento foret & cmcftumento.Quia enim metotum dicaveramfa- vritiltisfitidiiitfutbmjitpar efi^nihilantiquim habeo^nec habebo unquam , idcirco omnes meas Phi/ofophicas lucubratiuncuias^ adS. Theoiogi* am^ vehtt ultimum finem referebam & ipfam PhilofophiamfDeminA fu<z Thcologia impcrium^ agnofcere^ilij^ demifse ancilUrivolebam t^ua» A z obrent
obrem ut pio iftorum adolefcentum deftderio ali- qtta ex partefatisfaccrem , Metaphyficorum & Sententiariomm volumma evolvere ccepi &fro modulo mee explicare.ea problemata Philojophi- ca qu* fubinde occurrunt in hujusfeculicontro- verfiijy& quibus Hareticifimplicioribus fucum facerefolent. ^htod cum praftitiffem & optimi ifti Bcigae in Patriam remeaffent \ rudem & im- politam mearumdifputationum congeriemjn te- nebris aterna noBis jacerevolebam^ne^ unquam de illis evulgandis aut prelo committendis^vel le- vijftmacogitatio animum fubibat . Verum quia dotti nonnulli , & graves viricum cjuibus mihi fummafamiliaritas intercedit^qnalefcunj^ exer- chationesiUas approbarunt , eafifcS.TheologU Candidatis in Controverfiarum ftudio nonnihil incrementi , afferre poffe exiftimarunt ; ccepi de iftias opxfcu/ipHblicationecogitare>& informem tngenioh meifi tum.paulo operofius lambere >non quidem ut ex illis vigiliis & laboribus famam coRigeremfedut eorum ftudia promoverem qui pofito Philofophicarum difciplinarum Tyrocinio ir.celekritate AcademU,publtcum fui prog- ..ffus teUimmium confecuti^jam primkm confiderare avgrediuntur .argumentefas i/las^inif^ obfitas & horrentes cortroverftassquas Emiffarii Sata~ vA^hoc eft^Sophtfta. hujusfaculi fidclibus & piis fefu Qhriftifcrvisfubinde moverunt. jQuia e- nim ultima hac Mundi 4tate,finuofkt & infidi-
oftts
ofns ille Serpens , ejjufts omnibusfurorum habe- nisyminiftrosfuos Tartareo ajflatucorreptos , ^ concitatos emifit, ut hominum ouf&tneict f*lf*ru optnionumfordibus obftruantr& atrum ittud ac tabificum Antichrifttanorum dogmatum virm^ fub Ipecie la&is Philofophici , incantt juventuti inftittent^ ideb inftudio controverfiarum Theolo- gicarum apprime utile eftyJerib in iis ThilofophU partibus defudare^ etf quibus SophiJia fuas rati- uncuUs depromunt : nam hoc patto fimpliciores pramunicntur^ & os obturabitur veteratoribtu ittis,qui vera Thilofophia & TheologU obtentu^ in Ecc/efiafinugrajfantes, eam obliqu} & quafi per cuniculos evertere conantur\ haccura &co- gitationc adduBus ywoleftum hunc laborem fuf- cepiyquifi Reipub.tf Eccleftafalutaris^ ftcandi* disrerum ^ftimatoribus gratus^ & acceptus fue* ritynon operam luftffefed ex ea magnum f)*u£lum retuliffe , & meffem optimam mejfuijfe videbor. T^raftitt in hoc opujculo , quodpro gratU mihia, Domino conceffa modulo, in tania occupationum undu^ fe accumuUntium mole praBare potui: praftiti inquam non ut limitatijfimis gravium & doEiorum virorum iudiciu ufquequaj7 fatisface. remyfed ut injirmis ingeniis fuccurrercnr, quihm Philofophic& Hdtreticorum ratiuncuU mavnam moleftiam creant. Hic meus conatus eft , hocprb^ pofitum>hic Uborjui ut benedicatT>ominw,<rl0. riofijfimam ejus Majettatem vehernenter etiam at^etiamrogo. A 5
DN. R, BARONIO, §luondam Difcipub fuo.
PZJmicc tcrfa /e?/iy/ima<f? polita rjeccnti Scripta ede^ cximi&dexteritatis opus. Qogmataqu* Cjraia pariter LatM^ Minerva
Et v^ra & fanclufimp/icitate madent. SI&& non convincent hoftes , hcet ilia rumpantt
£t grato accipiet peBorepofteritas : Vrctforibus ftantem, ceffas admitterefamam ?
Et dnbitas cpera pr<zmiaferre tue ? ^Poft te vitlnra, te vivo, vivere charttt
Jncipiant • cineri gloriajera nimi*. ' Non eti quodcariem metuas , necj? vulnera lentA
Cimicis ; aut Cynic&c/affica vanaiub<zm Cum MaHfoUum,fcind.etcaprificusy &ulta
Magnorum Regum f&armorapulvis erunt, D oElorum vivu* vohtabis in ore viromm
Et meliore tuiparte fuperftes eris% Sperne Theoninos morfus, humilef^ fufurros* .
Neg/igere eft fatius^ cum nequeas regere. Zoilit* Idalia carpitfanda/ia 'Divty
(fnrn nihlin DivJi,quodreprehend<t?>b<*bet
Avii
4vU MufArum /ufiras lovajiullnu Aritc Tritafolo , primu mfedpede preffA tu*.
iarttm ra.r> tjit nitsrum Tovis armia^r a.U r •
Trirnj 010 , primn «jyca^Mc^ Iliacum rapuit puerum fovis armiger a/es \ Evehet ingemum tefupcr aftr& tumt.
Amoris & gratutatt ■ onis ergo F.
H.Danskini2S anaceniorum literarum Profeflbr Andkeap.
JffK ■^Tv
#«#■ 4&* «^ «gs <?&* ^» *it> «ilt S£ *£* 3^5 jjk,
rrVeve #rs««i .. «aw /r*sw*> rs~ua*Vi #t->*.v •/-«aawi m»»\. «"HflHW tooffd rr->6v"v> /n»«*wi
^ T^ ^ ^p* ^f» ^vv «r^* if^ *g* -*?* ^v* «y*
iiAi/CJ5 5f310 5TO DN. R.BARONIO.
Nf V/^ ars aiterius ncn eft opis indiga^ atnico Fcedere quaj^ aliiconfociata manet. SU tamenut facris fubjerviat omnis : & i/iis
Obftr%Bamfamldafefateatur ope. HU Sophia imprimis labor eminet: oblita nnllo
Sifuco^proprtafmplicit<ite micet. ^uippe ubi caleflis retegenda oracu/a veri,
Hacfacit utniteant/umtne qu&^fuo. TJinc/a Sophiftarumfi dijfo/venda , latentes
Detegtt infidias hdtc^aperit^ do/os. Sifo/ida firmandafides rationeynecanda
Harefs^hac operapraftat utrumq,fua . At bona q$ct pravos non detorcjuentur in ufus^
Sifurer, aut errorfuadet, amorvefni> Sic Sophia in retlos ufus adhibenda, Sophtsi^n
Dumfatla ingeniis Lesbia normay nocet. Hinc facra tot t&ntifj^fcatent erroribm : inq
<*y£dej) E I harefe&n putidalerna viget. Z)era invo/vuntur tenebru eracu/a : ^Phccb*
Nonfuafulgentt /umina pulchra micant, ZJu Soph:<z infacris ufum ffc&are tenendum ?
V i* nefie ttt Domint ferviat il/afua ?
H<rc
Hac Lege. Traftari SophU problemata ccrnes,
ludicio ingcnti perfacili^ via, Wivinu aptataycitrafucof%>doIof£.
Candore ingenuo >dexteritate nova. Vtereiftc temnes Vbiquiftce imbellia tela:
Arminii molesingeniofa ruetz Qh<i vafer obtrnfit vafio Beljarminus orbi
Romuleo^//?# turgidafcita cadent « Vtiliorepoteft quifquam prodeffe labore ?
JQittfcjuam omat Spartam nobiliore fuam ? Eia agt Baroni : ptrgas, quo vota bonorum y
jQuo virtus, quo te mens generofa vocat. Ad meritas laudes,adhdnores vera tuarum
Pramia virtutumjam tibiflrata viaefi,
Honoris&amoris ergo JF\
Iacobus GlBGIUS, humaniorum litcrarunv Profeflbr Taoduni,
##-«f>
1
ELENCHUS EXERCI-
TATIONVM QVj£ IN HOC
operecontinentur.
i. Y\& Ente & Effentia.
3- 4- 5- 6.
7-
8. 9.
Jo.
II.
De originc anim;? , & propagatione peccati- Dc Fide,Scientia,& Opinidne . De Spe& Charitate. De natura & facultatibus animse rationalis Deliberohominis arbitrio. De Lege in genere , & infpecie de Legc
naturas. Denaturamali. De tribus operationibus primae caufx;hoc i
cft,creatione^opfervatiane^ & coope- i
ratione cum caufis fecundis. DeDco,quatenuscftuQus: dea/, ejus at-
tributis incommunicabilibus , conrra
Vorfiium. De attributis Dci communicabilibus. De t;ripliciDei fubfiftentia perfonali>con- I >.
tra Antitrinitarios. DeDeo incarnato,& unione duarum natu- ;
rarum in e/us byp oftaft
14.
1 4 De Angelis.
1 5 . De Pr\?d'icationibus Theologicis.
IA1 his ffmftionibus difbonendis non natur<e, fed facitioris cognitionis ordinerp fecutus fum: in lifd: m vcro proponendis & explicandis fermo- nis perffiottitatcm & brevitatemjion verb Uuti~ tias c^ veneres vocum afFeclavi^ideoj? in diftin- ctionibm & accuratis rerum cxylicationibm af fignandis illa barbara^afpera^ horrtda^ fedper* fpicuaxr rebm ipfis quafi cognata nomina^ qui- bm utuntur Scholaftici Dotlores, & Metaphy~ fjc<einterpretes Ciceronianis v^cabulis prafe- renda cenfui: Adieci etiam difputatiombm Thi- tofophicis qntftiones ejuafdam pure Theologicas; fedeas Thtlofophico more trailavh ida^utfclani £cclcft<z hoftes,noftr<tfidei dogmata ita humana rationi s captum fuperare.ut tamen vcrac & retldt rationi nequacjuam adverfentur%
Si fcire cupias ( candide Leilor ) qu<znam problemata trafienturin his cxercitattontbusyegn eorrnn fummam tibibreviter proponam.
In prir/ta exercitatwne yprimb propono aliquot divifiones £ntis realis ut ex iis colligam explica- ttoncm iflarum vocum, Ens,Efientia,£xiftemis, Suppcfitum ,& Perfona . Secundoifias voces cx<> plico.Tertio hanc dotlrinam perfcnis Trinitatis applico.
Infecunda T>ifpHtatione,primbprepono ef* cx-
fltV*
plicocommunemfententidm de Origineanimse, & Propagatione peccati. Secundoy aliorumfen^ tentias de Origineanims, & Propagationepec- Q2X\confnto.
In tertia,primb confero Fidem cum Scientia, & Opinione. Secundojvarias tjuaftioxcs de na- tura ¥idcidifcutio.TertioyoItendo Charitatem non ejfe formam fidei-Religionem vero ac The- ologiam a Y\dcynondifferre realiter.
Jn priore parte 'Diffutationis quart&Jha* qua- Jiionesdenatura Spei diffolvo: Vtrum Speslub- je&ive exiftat in intclleftu? Quomodo diflerat Spes a Fide , quam habemusderebusfuturis? Vtrum fiducia fi t aftus Spei ? In poftcriore, confi- dero naturam^obie&umfubieftnmyUnitatem nn- mericam Charitatis, & ordinemin Cbaritate\ fervandum.
In quinta,primb explico Facultates animse, & earum atlus . Secundo , aliquot qu&ftienes difcu-\ tioydenaturaficfubieBo Confcienriae,^ rattonei fuperiori & infertoriyde verbo mentis>de rebelli- one appetitus fenfitivi contra rationem,&c.
lnfexta , explicatur natura Liberi arbitrii, eiufy concordia CHmpr&fcientia & providenti 7)ei , & efficacta grati<z divina .
Infeptimayprimb propono divifiones Legum, I deindevarias quafHones difcutio^de lure natu- j xdCitfualesfunt UU\ An fecundum & quartutn j pr^ceptum decalogi fint de iure naturx ? An j
prscepttl
praecepta iuris naturae fint difpenfabilia? An Pch lygamia patrom fucrit contra ius natura ? An licuerit pcr ius naturae , filiis primorum ducerc fororei iuas ? Et,an licuerit Iacobo ducere duas forores?^.
InoBava^agttur de privativa natura mali* decaufa primi ma\i,de diviftonibus, msMydefumm mo m&o%de\nde doElrina de molo culpa , &pocn& hominiapplicatur.
In nona , h& quxfiiones traElanlur : Poffime homolumine naturae, icireDeum effe cauiam efficicntem mundi ? Poffitne etiam fcire,Dcum produxifie mundum in principiotemporis?^. Quid fi t creatio ? E t , an pri mi parentes pro- prie creati fuerint? An res omnes ita a Deo dc- pendeant,ut non poffint operari abfq; Dei con- curfu? Quomodo Deus cum homine coopere* tur in malis a&ionibus,& tamen fit immunis de- formiratea&ionis? Vtrum primacaufa,cum cooperatur, detcrminet fecundam ad fpeciem aftionis ? Vtram Deus,cum operatur cum cau- fis iecundis,pr£via motioneeas excitet?
Indecima,diffriturde Immenfitate, immu- tabilitate,£ternitate> ^fimplicitateDei, con- tra deteftabilem Hareticum Conradum Vorfti* um.
In undecimaiajferuntury& explicantnr varU diftinttionesSckntiz,8c voluntatis divmx-jtem dijferttur de dorninio & poteftate Dei.
In
In duodecima.propanuntur , &fo/vuntur */U quot qua/iioncsdediihn^iontpcrioiurum, & respondetur ad ^yfntitrimtariorum argument* ex Afetaphjficapetita.
Indecimatcrt:ayfolvHntur qwedam qnaftio* nes de hunnUatione & cxaltatione Chrilli, & diluuntur <TyhilofophtCdtratiuncnU 'jpontifi- ciorum & ubiqrntariorum.
In decimaquarta^expltcantur varU quaftio- nes.de fubftantia & diverfitate Angelorum , de ecrundem mtmero% ordwibusjoco,motuycogniti» onejvirtute motivayot)er*tionibns i&c %
In decimaquinta^agitur pr&cipue de illispr^ 5 dicationibm \cjU& occurrunt in Controverfia Sa» I crar*tntalK
EXERCITATIO
PRIMA,
DE
Ente , Efientia , Sxiftentia *
Subftflentia , Snppoftto^
Cjt* Terfona.
illi termini Metaphysici
explicantur.
■ & Eorumufus inS.THBoiooiA
dtdaratHr,
lICI
4 U
»
>4
AMPLISSIMOET REVE-
RENDISSIMO IN Chri.
sto Patri, Iohanni Ar-
chiepifcopo Andreapolitano, Scotise
totius Primati, Conjiliario
Regio, & AcademU An-
dreafix CanceUario»
Viro
bc Ecclcfia, De Republic2, De Lite- ris optime meritos
Qui
OPerofam acdifficilem ProvinciamaDo- mino fibi dclegatara, fiimmo labore , vi- gilantilj&afliduitate haAenus adminiftravit* & inea adminiftranda fuo exemplo oftendit, quam fiiaves & indole fua dignos fruftus pro- ferat vera pietas, in ijs,in quorum cordibus al- t£ defixa, & radicata eft,
Amflitudini
lpfius devotijfimtt* R. Baronius hecvigilia-
rHmfrarnmmonumentnmJtiQC chartaceum mu-
B nufculum^
mfculum.hoc ojficioji animi teftimoniumyei qu* par eft humilitate & reverentikydedicatyoffert:&
Ex
Sincero amorrs affcfhi, quo ipfms Amplitu- dinem profec«uitur, Dominum noftrum Iefum Chriftum, Ecclefiae fua? praefidem & cuftodem, maxima animi concentione vencratur & ob- teftatur,
Vt
Charum iftudffoelo ac terra caput, oculogra*
tia dirigatt manu potentia defendat^umbracuh
alarum fuarum tegat ac refocillet , & tandem
dccurfo arumnofa hujtu vita curriculo cumfan-
Etis Patribtis & prifca Ecclefta Epifcopis in
calefita TabernacuU
reeipiat.
IlllllIlIIllIIIII
INDEX1
mmmmi
49*.J&i /TSt'vrs> rmtM^ *Oav«> A*3«««> .-fa&N r«ww r-^fcSW /WMfta rf»aav\ rtW&sv /yttfwn
INDEX
<a-l^TICVLO%VM
Primae exerc itationis.
X . A Tfetinr prima divifio Sntis realii * t# JijLofienditurfolum Deum effe Ens neceffa-
rium.
2. cProponitur fecnnda divifio £ntis realis^
tsrprobaturfolum Deum ejfe Ensper effentiam* g# Affertur tertia divifio , & explicatur
quomodo D emfit atlm purrn .
4. Affertur quarta divifio Entis tealis , qua efipetita d modis exifiendi.
5. Explicatio ifiarum vocum,EHsy Effen- t*a> Exiftentia, Subfiftentia, Snppofitum> & Perfona.
6. An in creaturis 9fuppofitum &fingtilaris eivts natura re differant.
7* QiL* & cafifa cptr compofitionem ex Ef-
fentia # Sxiftentia* item ex Effentia & Subfi-
fientia , creatis fnbftantiis f non auiem Deo
B 7, tribuatt
tribudnt Philofopbi.
8. tAn boc pofito , efHod omnis perfeElio f%t de effentia Dciyfequatur fubfiftentiam perfona- iemeffe de eius ejfcntia:& an Detts,qu*tenus efi communicabilis tribus perfonis Trinitatis , fit ferfonafut fiatuit CajetantJ9.
9. An *Detis, ut efl communis tribus perfo- ms,fit $ngularisfubftantia\&> an tresperfon* Trinitatis, ftnt tres fingulares (ubftantut.
I o. An fbriftus, quatenus homo9fit ferfo* na: item an Cbrifiusyqu4tenus homo fituBiqnc.
1 1 . *An Vbiqintariorum argumenta ab h- nione perfonalipetitay fint valida.
12. An fubfifientia perfonalis <& h&y*> fit naturt cius human& communitata : &, an relfe
tcjuantur^ qui dicunt humanitatem Chriftifub* lftftere ubiejuc.per fubfiftentiam f* hiy*: itcm exiftere ubique fecundiim Bffefuum ferfonale.
exerJ
(O
EXERCITATIO
PRIMA De Ente & Efientia.
Art. I.
Affertur pritna divifi* Sntis realis , & often- ditur folum Dbum ejfe Ens necejfarium.
\ |g?<qgv^^ygg NS rcalc, primo di-
^ ■■■miCI ^ J viditur , in finitum &
infinitut* ± hoc eft , inf
creatorcm& creaturam:
quae quide divifio, muU
tis aliis modis tradi &
proponi folct: quidatn
enim hanc divifioncm
fic proponunt j Ens ali-
ud eft */*,alitid d rf/^alijficjEntiannaliafiint
B 3 fcu
% t)e Ettte, & EffentU.
feu exiftunt per etfentiam, alia perparticipatio- fiem: ali/fic- Ens aliud efi necejfarium , aliud contingens. D e u s gloriofus eft Ensinfinitum, ab alio non habens exiftentiam; item eft Ens per eflfentiam , & fiimme neceflarium : Crc- aturse vero funt entia finita, ab alio exiftentiam habentia , ideoque non neceflaria, fed contin- gentia.
2 % Duo primi modi proponendi hanc di- vifiojiem, explicatione non egent: duovero j poftremi,nonita pcrfpicui funt: idcirco longi* orem explicationem poftulant: ego exordiar a poftrema divifione,quae eft in Ens necejfarium, & Ens contingens. Dicitur D e u s gloriofus Ens neceflarium; quia neccfle eft eum fempcr achi exiftere; neque enim poteft Deus pri- vare feipfum fuo efle, id eft, exiftentfe a&u, j neque aliud quidpiam id potelt , cum ab alio \ non pendeat. Creatura: vero funt entia contin- gentia»id eft,contingenter exiftunt: pendent e- nim aconfervativa virtute caufa? libere agentis; id eft,Dfi i , qui antequam dedit ijs efle, potuit illud non dare$ & poftquam dedit, poteft aufer- re.
3. Multa hic ob/ici fblent de neceffitate fubftantiarum feparatarum, corporum ccelefti- um,materi^prim£,naturarumuniverfalium,& propofitionum ncccftariarum , quibus xtcrnz yeritas a Philofophis tribuitur: verum quia fpi-
noiii
Exercitatio prima. 3
fiofs iftae quaeftiones, multas iua difficultate de- terrent, & avocant a ftudijs Philo%<hicis; ego ijsomiflis,adaha pergarn,quae magis neqefla- ria & / ucunda lunc.
Art. II.
7roponitur fecunda divifio Entis realis, &pro-
batnr folum Deum ejfe Ens
per effentiam.
ALtera divifio eft in Ens per ejfentiam, & Ens per partkipattonem: Ens per eflenti- am, eft D e u s glonofus , qui vi lux efientias exilb t.* entia vtroper participationem,funt en- tia treata , quae non habent adualem & realem exiftcntiam in mundo,mfi communicatam & participatamabalio,aquoproduda iunt; hoc eft, aD e o. Vt autem intelligatur, quo modo D e u s dicaturviiua: eflentiaz exiftere, teue- antt r hac fundamenta: Primo, Exiftentia De 1 eft de eju$ eflentia; hoc eft, non eft quid fuper- additum divina? effentis, neque a nobis conci- pidebetjtanquam quid ei iuperadditum , ied eft aliquid in ipfa Dei eikntia induium, non mmiis , quam animalitas aut rauonah- tas in etfentia humana clauditur ; hoc autem f\c oftcnditur : omnb perfe&io iubftantialiselt ce eflentia De i (nunenim eflet eflentia De i in- B 4 finitz
finitaeperfe&ionis,fi daretur aliqua perfe<5Hoi quam ejus eflentia non claudit in fe) fed exi- ftentia eft fubftantialis perfe&io,ut cuivis ma- nifeftumeft.-ergoeftdeeflentia Djbi. Sicuti* gitur eft de eflcntia hominis efle animal , auc corpus,autfubftantiam, itaeftde eflentia Dbi cflealiquid attu exiftens.
?. Contrayer6,ncquenece(Te,nequepof- fibile cft, exiftentiam creaturae efle de eius $ f- fentia.Noneft necefle, quiaeflentia creaturse, non eft infinitseperfe&ionis. Noneft poflibile, quiaquicqpideftde eflentiarei, illud ncccfla- rio rei competit, eiulque affirmatio de ea re eft neceflaria,&setern£veritatis. Atexiftentia ita lenonhabctincreaturis-.non enim vere dico, necefle eft rofam exiftcre, autnpcefle eft toni- tru exiftere.-pofiunt enim non exiftere. At vere dico,necefleeftrofamefleflorem: aut tonitru eflefonum,etiamrgfa&tonitru non exiftenti- bus.Vndepatethasefle prsedicationes eflenti- ales: non vero illas. Harc rationon foltimpro- bat exiftentiam non efle de eflentia creature: fed ctiam exiftentiam non neceffario eflentiam creatura: confequi, aut abca dimanare. Quic- quidenimeft cflentiale promanando,illi|d ne- ceflariode re,cuieft e(fentiale,affirmatur;at ex- iftenm aftualis (ut diftum cft ) contingenter creaturis competit. Interim admittimus exi- ttentix capacitatem fen potentiam, non contin-
gcnter.
Extrcitatio primt. 5
genter, fed neceflario & eflcntialiter compe- tereomnirealienti,five creato, fiveincreato; fed non idem dc aduali exiftentia dicendum eft.
3. Sccundum fundamentum fit hoc; Si quis quaerat undenam fit,quod Deus exiftat,& non poffit non exiftere: nulla poteft afferri ratio, przterhancunam^videlicetquia eius efsentia eftinfinitarperfe&ionis; ideft,omnem perfe- ftionem in fe claudit,atque adeo etiam exiften* tiam.Vnde patet Deum re&e dici vi fiixef- fentis exifterc. At fi de crcaturis moveatur quaeftio, undenam videlicet fit, quod i\lx iam afta exiftant: nonrefpondcndumeft illud ideo fier i , quia talis eft earum cflentia, aut quia ea eft cfsentise ipfarum conditio: earum cnim eflentia eft indi6ferens ad exiftere & non exiftere ; id eft, poteft exift?re velnon exifter^ proDsi arbitrio. Sed refpondendum eft , veram illius rei rationem efse,quia earum efsentia, qux pri- userat poffibilis & apta ad cxiftendum folurn- modo, iam ip.fo exiftentias a&u a Deo & cau* fis fecundis donata eft. Non ergo pofsunr crca- lavx dici exiftere vi fuse efsentise, fed vi caufa- rum,aquibusprodu6ta funt, praecipue autem prim^caufe.Vndefequitureasnon efse entia ' per efsentiam fuam, fed per participationem fc rcceptionem exiftentiae a prima caufa. Prse- terea huius rci ratio rcddi potcft cx hoc fun-
damento,
6 T>e Ente, & SJfentia.
damento,admodumperfpic o:eaeft efacntis divinsconditio, ut non poflu non exiftere, ne- que esjftentiam fuam ab aho parriciparc: ea verdeftcfsentiEcreataeconditio, ut poflltpro arbitno primx caufe , extftentiam habere aut non habere, & ut non poflit exiftere, mfi parti. cipandocxiftentixaftum aprimacaufa. Vnde patet; primam caufam, vi iux cfsentir, exifte- re: cauias vero fecundas , feu entia creata , vi iux eflentia?, non exiftere, ied per aftionem primtfcaufa^aqua aftualem exiftentiam acci- piunt.
4. Tertium fcndamentum. Eflentia crea- turse re&e & vereappellatur potentia; exiften- tiavero creaturae benedici poteft aftus fupcr» addituseflentise:hoc autem fic dedaratur: ficut fc materia Phyfica appellatur potcntia , & forma j Phyficaadus^quiamateriain ie,&cxle, nul- lam habet formam,fed forma? capax eft, feu po- teftrecipereformam: ficeflentia creaturse po- teft dici potentia , quia neque in ie claudit exi* ftentiam,neque eam a fe habet, fed ejuscapax eft feu poteft eam recipere, & participare a pri- macaufa:atcontra, Dei eflentia longe aliter i) fe habet, in fe enim claudit exiftendi adum: i ideoque non fe habetad exiftentiam,ut potentia adafhun, nulla enim potentiainfeclaudita- <5tum, icd ad adum tanquam ad quid externum i( refertur. Atq; harc de divifione Entis in finitum 1 & injfinittim. Ar t.t
Excreitatio prima.
A r t. 1 1 h
Aftertur tertia divifio Entis realis^ & explicatnr qnomodo D e u s Jit attmpurm*
I. 'TpErtiodividiturensrealc, inilludquod
X mere efi attuale, illud quod mere efi po*
tentiale, & illud quod eft partim aElmley par-
timpotentia/e>icu expotentia & aftu mixtum.
Ens mere potentiale, eftillud quodaftunon
exiftit,fed cxiftere poteft;tale ens eft rofa in hy-
eme.Notandumhic eft,Philo!bphos paffim di-
cere, ea entiaqua? aftu non exiftunt, fed realitet
exiftere poffunt , efle in potentia objeBiva: ob-
jeftum enim potentix produ&ivs qax caufis
iheft, eft id quod acaufis eft producibiie, feu id
quod a caufis exiftentiam nondum accepit , fed
acciperc poteft. Ens igitur altquod poffibile,
quamdiu nonadu exiftit , eft objeftum pocen-*
tizprodu&ivscaufarum, idcoque dicitur cfTe
in potentia objeftiva, quia videlicet habct eam
potentiam, quse competit rebus quamdiu funt
ob/ectapotentisealicujus caufativae. Vbivero
illudensa&u produ&um eft, & exiftentiam ac-
cepit a caufis , non amplius eft objechim po-
tentia? produftive caufarum 5 & ob id dieitur
j non effe infotenhaobjeftiva.
2. Er.s
8 De Ente> & Effcnti*.
2. Ens merea&uale, feua&uspmui eft Deus gloriofus,cuih#c famma&pcrfc&aa- ftualitas tribuicur; primo, ad indicandam ejug fimplicitatem: ci enim repugnat omnis com- pofitio cx potentia & a&u; id eft, ex principio aliquo potentiali velimperfe&o,&prineipio aftuali; hoc eft, a&uante & perficiente illud al- terum principium, ut poftea declarabimus in do&rinade Deo. Secundo, ad removendam & excludendam omnem poteotiam, qu* imper- fettionem aliquam arguit. Tria autem (iint po- tentiarum gencra, quse ob imperfeftionem fii- am Deo tribui nequeunt: niffiirum potcntia objeftiva,qu2nihil eftaliud,quam rei produ- cibilitas, acaufis fuis: fecundo, potentia paffi- va,qU2erebuscompetit quatenus poflunt aba- gente aliquo pati & tranfmurari: tertio,poten- tiaadnonefle. Prima potcntia eft rerum non exiftentium, ideoque Deo qui neeefsario ex- iftit, nec unquam potuit non exiftere, attribui nequit: du«e pofteriores funt rerum exiftentium quidem, fed mutabilium & paffibilium: Deus autem eft immutabilis, & impaflibilis. At po- tentise aftivae longe alia eft ratio, nampotentia aftiva,ut bene obfervarunt Metaphyfici, potiusr virtutis vel facultatis nomen meretur , quam potentiar. nam unumquodque agit in qqantum eft in aftu, unde ipfa vis agcndi a&ualitas qua> dam eft. Sed inquict aliquis: omnis potentia eft
(uo
Sxcrcltdti* ftimd. 9
fiio a£toimpeife&ior:quicquid autem cft im- perfcftum , vel abfolutc , vel comparative,a Deo removendum eft. Refpondetur, potenti- am etiam a&ivam in creaturis fopenumero cfse imperfe&iorem fuo a&u, idquc quia crcaturce perfe&io in operationc & exercitio potentia: cft pofita, cftque perfe&iorciim agit, quam cum non agit: at Deus nonita fc habet , ejus enim fumma & infinita perfeftio, ac beatitudo, in co cft pofita, qudd fit Deus , idcoque non mclius aut perfeftius fc habet, cixm agit,quam cumnonagit.
3. Ens conftans cx potentia & a&u, eft EnsfinitumaElti exiflens inmundo: diciturau- tcm eiufmodi ens, conftare ex aftu & potentia, lcu eisepartim a&uale, partim potentiale , ob duas rationes: Primo , quia in entibus finitis vari* reperiuntur compofitiones, nmrirum ex genere & difFercntia, exmateria&forma, ex partibus integrantibus,cxefsentia & exiftentia, cx efsentia exiftente & fubfiftentia illi fuperad- dita,exfubie&o&accidente. In omnibusau- tem his compofitionibus,(ea fola excepta qya? expartibusintcgrantibus)eft unum principi- iMn potentiale & receptivum , quod ob id ap- pellaturpotentia,alterum aftuale &perfc(fti- vum,quodob id dicitur aftus; prioris gene- nsprincipium,inomni compofitione fubfter- nitur,& pofterioris gcneris principium ci fuper-
additur.
I c ?>e Ente, & Ejfcntia.
additur. Hinc paret entia finita re&e dici conv* pofita ex potentia & a&u.Secunda ratio eft h*c: Entiafinita, quamvis aflu exiftant, & ficalique aftum & perfeflionemhabeant,nontamenfunt mere adualia & perfefta , fed habent tria illa potentiarum genera imperfedicnem arguen* tium.Primb enim, pnufquam cxiftant, habent obie&ivam illam potentiam ad exiften lum. Se^ cundo, cum exiftunt, habent potentiam paffi- vam , & recepuvam novorum accidentiun). Tertio, habent potentiam ad non efse, pofsunt enim a prima caufa aboleri, & in nihilum redi-
A r f . I V-
tsffertur quarta divifio Entis realU , qu<teft petita a modis exiftendi.
i. /^VVarta divifio Entis realis, peti poteft V^a modis exiftendi. hoc eft, modis aftuali exiftentis fuperadditis : in omni enim Ente* a&u etiftence, hxc tria confiderari pofsunt:Pri- m6,qu6dhabeattalem efsentiam &naturam, per quam conftituitur in certo gcnere Entis , & ab omnibus aliis entibus diftinguitur.Secundof quod aftu exiflat in mundo , & fic habeat exi- ftendi aftu», fuse efsentis fuperaddittmi. Ter-
tic*
\
Exercitatio prtma. I %
tid,qu6dhabeat nlem exiftendi modum , fiia* naturaeconvenientem: fubftamia? enim fingula- res & completse, ita (unt & exiftunt , ut non ffi alio fint, fed per (e exiftant: contra veroacci- dcntia finguiaria, uthstcalbedo, hsecnigredo, ita funt & exiftunt, ut non per fe, fed in alio ex- iftant : unde patet duos effe generales modos cxiftendi,ipfi exiftentirfuperadditos; prior eft fcrffitat exiftendi, feumodus exiftendi perfe9 & non in alio: poftcrior eft, modus exiftendi in alio^ & non perfe.
i. Hispofitis, quarta divifio Entis realis*
fic concipi poteft; omne Ens reale, vel ita exi-
ftit,utnnllomodo alteri inefle aut communi-
cari poffitj vel itaexiftit, iitaftuinaliofit, aut
(altem in alio efse poffit: exempli gratia, hic
homo,hic equus, hic lapis, nullo modo alteri
infunt,permodumpartis,aut formae efsentia-
I lis, autaccidentalis, vel quafiformas: contra
i veTO horum membra i)s infiint, per modum
| partmm;&accidentiaipforumijs infimt, per
modumformarurtiaccidentalium: dixuautfat-
, temin alio ejfepofftt , propter animas humanas
I dcorpore fcpcratas,qua? quamvis aftu non funt
inalio, in alio tamenefte pofsunt, admodum
partium.Vt autem h#c melius intelligantur,
cnumerandafunt earam rerum genera, quseali-
, quo naodo dici pofsunt efse in alio , per moduro
i partis, aut forma?*
3, Primo
12 De EntCy & Sfentia.
^.Primo accidentia exiftunt in fubjefto fuo:fc- cundo,partcs tum e{sentiales,tumintegralcs,in totoiuo: tertiojipfanaturarci totalis& fingu- laris, eft in cocujus eft natura, per modum for- ma?: natura enim rei, feu efsentia, ie habetadj modum forms: id vero cuius eft ef sentia, 1 e ha- ket ad modum materisejdeoque non folum uni- j verfalis natura ineft in fingularibus , fed etiam f iingularis natura ineftineo fuppofito cujus elt , natura: fic fingularis natura Petri,eft in ipio Pe-j tro: hoc eft,in Petro includitur : Petruscniml non cft humanitas Petri , (cd cft quid conftans cx fua humanitate fingulari, & fubfiftcntia ei fir-i peraddita , ideoque fingularis cius humanitas ci ineisedicitur.
4. Quaxunque ad has tres clafscs referri pofsunt,eanony^/f/?*r*, feu ferfe exifiere±\ fcd alteri inexijlere, (li ita loqui liceat^) diccn-i da fiint; ea vcro qu# ad nullam iftarum claffium. referuntur, fubfiftere feu per fe exiftcrc dicun-i turriubfiftentia cnim nihil eft aliud, quam mo-! i dus quidam exiftendi, quo Ens aliquod ita cxiftit,utBullomodoalteri rci infit, fed aliis i rebusciinexiftentibus fubfternatur, & fuppo- ; natur; unde eiufmodi Ens Latine fuppofitum, Grace hypoftafis vocatur.
5 . Notandum hic eft, h#c vocabula hpo- \ fiu icfubfifientM^ efse valdc ambigua, & fex fignificata haberc , quorum tria prima minus
proprial
Exerciutio prm* i 3
propria (iint , & apud Philofophos non ufita- ta: tria vero poftrcma magis Philofophica fiint. Primo,accipitur hypoftafis fcu fubfiftentia, pro ipfa rc fiibfiftente 5 hoc eft , pro fuppofito , auc perfbna. Secundo , pro vcro effe ± non pro inani e/us fpccie , item pro effe fixo & permanente. Tertio:, pro eo quodquovismodofubeft.-quo pafto in aedificio fundamentum,ia columna oa- fis,in vino £*x, in urtna fedimentum , hypoftafis & fubfiftentiadicituro
6 Apud Philofophos autem fubfijiere^ primo,fumitur pvoeffe perfe ;hoceft, non m fubjefto inhaefionis : quo pafto omnis & fola fubftatia, five ca fit vniverfalis,five partfcularis, fi ve item fit completa & totalis,five incomple- ta & partialis , vcre dicitur Ens fubfiftens , fea Ens per fe,non in alio extftens j contra vero ac- cidentia,hoc modo non fubfiftunt,fed in alio ex. iftunt. Secunddjilkidfubfifteredicitur^quod no cxiltit m alio , ita ut ab eo pendeat quoad exi- ftendi aftum; id eft, ita ut propter imperfedum fuum exiftendi modum extra illud, & per fe ex- iftere nequeat* Hoc fignificatu non f omm nega- mus accidentia , fcd etiam fubftantias univerfa- les fubfiftere,idq; quia a primis pendent quoacl exiftentiam a&ualem,nam in iis Sc earumbene- ficio cxiftunt. Secundo, negamus materiam, omnefq; formas fubftantiales e materix poten-
|:ia educibile8,hoc modo fubfiftere i ita enim C peadent
14 De Entey & SffentU.
pendentdfuppofitoin quoinfant, ntperfe& extra onine fuppofitum txiftere nequeant.Dixi, fbrmase materUpotentiaeducibiles , adexclu- dendarn animam humanam,cujus aliaeft ratio, uc ftatim patebit Dixi , extra omnefuppofitum, quia materia i oteft quidem exiftcre extra hoc veliilu i fuppoficum>utextraSocratem, autex- tra l lan nem , poteft enim his mortuis alterius fuppofjriconftitutionem ingredi, & abeolii- ftentarfnontamenpoteft exiftere extra omne fiippofitum. Tertio, nesamus ipfas fubftantias lingulares^abftraclis nominibus fignificatas 5 hoc eftjfingularcs eflentias fubftantiarumcreatarum hoc modo iubfiftere; flngularis enim humanitas Petri,ita in ipfo Pctro exiftit , ut per fe & extra omnefuppofitum exiftere nequeat, fingularis itemhumanitasCHRiSTi , itain Christo cxiitit, ut modo inefFubili ab ejus gloriofiffima perlona pendeat in fuo efle. Quamvis igitur fingulares homines-per fe & nullo modo in alio exiftantXingulares tamen naturse humanae , non per fe,fed in fingularibus fuis iuppofitis^hoc eft, hominibus exiftunt. Dicet aliquis •• fingularf homo, &fingularisijaturahumana, idemfimt. Refpondetur , illud efle falfiflimum, fingularis cnim homo.non eft fingularis humanitas,fed eft quidconftans ex fingulari natura humana , & fubfiftentii ci fuperaddita,utm progreflii pate- bite Vndc fecunda perfona Trinitatis , i Theo*
logis1
!
JExcrcitatio prima. \ y
logis dicitur aflumpfiffe fingularem naturam humanam,non vero fingularem hominem.
7 At contra,hac figmficatione fubfiftentiam tribmaius, prim6,omnibusfingularibus fub- ftantiis completis& predicamentalibus , hoc eft,concretonomine Ggnificatis-quales funt,hic homo, hic equus : item perfonis adorandae Tri- nitatis,idq$quiah£Comniain nulla re exiftunt tanquam partes,aut form# effentiales aut acci- dentales* Secundo,hoc fenfuetiam afferimu$ effentiam Divinam feu Deitatem , quamvis in tribus perfonis adorandas Trinitatis eyiftat , re- vera (ubfiftere : idem etiam dicimus de anima humana.quamvis ea fit in corpore , ut forma fti materia;& in compofito, ut pars in toto : idque quia neque efientia De i a perfonis divinis in fuoeffependet ,hocenim imperfe&ioneoi ar- guit;nequeanimarationaligamateria & com- pofito, potcft enim exiftere fine illis, & revera exiftit,cum a corpore ieparatur.
8 Tertio,id fubfiftere dicitur , quodneque adu neq; poteftate exiftit in alio ; hoc eft, quod non poteft includi in aliqno fiippoiitorhoc figni- ficatu lis omnibus negatur fubfiftentia, quas in a- liquo fuppofito exiftunt ; fiveab eo pendeant quoad exiftendi aftum,five non; quo* paclo ani- mamhumanam^&gloriofiffimam Dei effen- tiam fubfiftere negamtis : illa enim cft in hor;i- ne pt pars in totoj ha?c yero, indfahili modo, in
C 2 trtbus
1 6 *De Ente, & EjfentU
tribusperfonisTrinitatis exiftit: ideoque hoc fenfu fola & omnia fuppofita, fubfiftere & fub- fiftentiain habere dicimus: fuppofitum enim omne ita exiftit , ut nullo modo poflit in alio fuppofito exiftere , tanquam accidens in fubje- fto,parsintoto,autnaturaineo quod naturam habet. Hinc eft qu6d dicant Philofophi , fuppo- ficum effe quid incomfnunicabtie pluribm , & omnino ineptum ad exiftendum in alio. Ex his patet,in quarta hac divifione Entis, fubfiftentia ultimo hoc modo aecipiendam effe : nam in ea perEnsfabfiftens, mtelligo illud , quod nullo modo alteri ineft,tanquam accidens in fubje&o, pars in toto,aut natura,five univerfatys, five fin- gularis,in fuo fuppofrco. Per Ens veroalteri in- exiftens,intelligo id,quod aliquo modoeft alte* ricommunicabile,h,e,aptum altcri incffe-
ART. V.
Explicatio tflarum vocut»^>ns , Eisentia,Ex*
iftentia,Subfiftentia,Suppofitum,
& Perfona.
#
i. F S s e n t i a variis modis aPhilofb-
C phis defcribi folct. I . CiC-,£fentia rei efl
id quod dcfinitione expticatur. 2. fic; EJfentia efl
idyperqnod resconflitmtnr incerto genere En*
Exercitatjoprima. 1 7
ti4y&*bomnibu*aliis diflinguitur. 3. Gq ; Efm fentiaeftprimumac radicale & intimumprin* cipium omniumrei aElionum , & proprittatum. e.g. multarum operationum humanarum prin- cipiafunthabitus inanimis hominum exiften- tes: habituum principia funt potentisc naturales ab eflentia fluentes : potentiarum principium eft natura leu eflentiahumana : ipfa vero effen* tia humana,ex anima & corpore conftans , nul- lum habet principium fiii produ<fHvnm,& efte- ftivum , in homine exiftens -• h.e. nihil in ipfb homineinveniripoteft, aquoprofluat , aut di- manet ejus eflentia. Dixi eam , nullum haberc principrum effeclivum> in homine exiftens, quia ccrtumeft,eamhabere principia conftitutiva, tum Phyfica, tum Metaphytica. Chm igitur re- rum potentk naturales, potentiarumq; opera* tiones,ab eflentia originem fuam trahantjeflen- tia vero, nullam habeat caufam efficientem fe priorem,in ea re.cujuseft eflentia,merito ea di- * eitur primucn,ac radicale, & intfrnum principi- um omnium rei proprietatum,& a&ionum.
2 DeniqueefTentia'ficnon incommode de- fcribi poteft; Ejfentiaeft id^uod fumme necef- farib>& omnium prwiojrei convenit. Dicofum. me necefsarib, adexcludenda accidentia com imuiia, qu« contingenteradfunt illi reicujus accidentia funt. Dico omnium primb , ad exclu- denda propriaaccidentia , qux licec neceflario C 3 conveniant
1 8 D e Ente, & EJfentia .
«onveniantfuofubjedo, non tamen primdci infunt, fed priusineft eflentia,aquadimanant. Hjec igitur eft generalis regula, Quicquidjum • me neccffarib yomnium primb , &intime rei inefi, illud cfi rci ejfentia : cjuiccjuid vcro aut contin- genter inefiyautproptcr ciliud d cjuo profluittfuic- cjuid itcm eft adventitium,& non intimum^ illud cfi aUquid cfsentidt fupcradditumy non verb ipfd efsentia.
1 Exittentia pr^cipue ab effentia diftert inunere:& orficio.-efientiae enim munuseft,tem in ccrto genere entis conftituere, eamq; ab aliis omnibus diftinguere. Sic homo per effentiam fuam,Quatenus nimirum eft animal rationa]e,ab omnibusaiiisentibus diftinguitur. At exiftcn- i tice munus eft> cfficere ut rcs, talem eflentiam i habens5Gtextracaufasfuas ( ut loquuntur Me- j taphyficij aut potius,ut iit extra caufarum vir- I tutem , & potentiam produftivam .• resenim i cum non exiftit , dicitur efle %n potentia caufa- f| rumfuarum • quia eft producibilisacaufis luis> i & per earum potentiam effcclivam exiftere po- i < reft: at ubia&u proiucta eft, & exiftendi aclum accepir,non amplius cftin caufarum potentia I eflfeeliva, fed edu&a eft ex ftatu potentialitatis, | in ftatum adu3litatis;& durante eo ftatu,non eft percauiarumpotentiam producibilis ; oportet j enim eam perirc, & exiftendi aftum,quem jam I habet.amictere, priufquam acaufisfuis,denuo I
produci I
Exercitatio pri nan 19
produci,& exiftentiam accipere queat.
4 Diflfcrt hoc officium exiftentix, ab officio cffentix,quod effentisc munus in omnibus rebus fitftabile & perpctuum: contraver6,exiften- ti^munusin quibufdam fit variis mutationibus obnoxium.quia ipia nunc adeft,nunc abeft 1 e.g« exiftentia rofe, aut tonitrus, quibufdam tempo- ribus exercet fiium munus , aliis vero tempori- bus non exercet; ut hyeme,cum rofa & tonitrus funt in caufarum luarum potentia, ut loquuntur. Contra vero , harum & fimiliumrerum eflen- tia, fuum munus perpetuo exercet: fiveenim rofa exiftat , fivenon, roiaeftflos,natura & effentialiter ab omnibus aliis floribus diftin» ftus:& Phyfici habentfcientiam de rofa, e- tiam cum non exiftit : quia norunt rofam effe florcm ab ajiisfloribus diftinftum , non fb- lumnatura feu eflentia , fed etiam proprie- tatibus , virtute , & efficacia : non enim pu- tandumett, rofamcumnon exiftit , amitte- re effentiale fuum difcrimen ab aliis flori- bus,autcum iis quoad effentiam confundi. Ex hiscolligi poteft h*c definitio exiftentice, Exi» fientia cft modw e(fenti<efuperadditm ^efficiens ut res eam ejfentiam habens^ fit extrafuat caufas in mundo.
S Explicatis hisvocibus, Ejfevtia, & Exi*
fientia fzcilc eft fcire quid fit £n$ : diftert enim
Ensabeffenua,&exiftemia,ut concretum a
C 4 duobus
a o T>e Ente, & Effentia.
duobus abftra&is; item ut id quod habct ,ab ii$ quae ab co habentur : nihil enim aliud cft Ens> qnam id quod habet effentiam ,aut exiftentiairi* Notandum hic eft, Ens duobus -modis aecipi, partkifia!tter,& nommaliter jax. loquuntur.Ens, ut eft participium verbi/w», fignificat id, quod cft aclu exiftens ; Ens vero, quatenus eft nomcn verbale,fignificatid,quodhabet effentiam, cxi- ftenti£capacem,five a<5tuexiftat,fivenon:& ut loquitur ^*r<?*,,fignificatipfum efseynon ut ex- ercitum a<5tu,fed in potentia,vel aptitudine.Sic vivens,uteftparticipium , fignificat a&ualem ufum vits: ut vero eft nomen , fignificat id fo- lum,quod habeteam effentiam , qux ppteft effe v jtalis operationis principium ;
6 Subfiftentia proprie,& in tertio fignificatu accepta,inbocconvenitcumexiftentia , quod neque hsecneque illa,fit ipfum Ens, aut effentia Entis, fed modus Entis: differt tamen ab ea,pri- niOiqubdexiftentialariuspateatjquamfubfifteq- tia: illa enim competit omnibus, tum ftibftanti- |8,tt|st) accidentibus : h^c vero convenit folis iubftantiis fingularibus CQmpleti$>quatenus co - cretis nominibus fignificantur : ut nmc homini, huic equo,huic leoni : nam ut fuperiori articulo monui,hachumanitas fingularis aut hxc equini- us fingu!aris,non fubfiftere , fed alteri inexifte- >edicirur: nimirumquia illainefthuic homini, hxc vero huic cquo, Secund6>differunt exiften- tiaj&fubfiftentiajratione muneris/eu offici: fui;
munus
ExercitAtio primd. 2 1
munus cnim cxiftentiae,eft efficercut res alJqua a&u fit in mundo,extracaufarum virtutem, aut potentiam: munus vero lubfiftentice eft, effice- re,utres nullomodopofliteffeinalio, vei ut pars in toto, vel tanquam accidens in (iibjedo, vel tanquam natpra,feu eflentia, jn eo quod ha- bet effentiam. Tertio,differunt ut deterjninans &determinatum:ficutenim efientia eft ex fe indifferensad cxiftere, & non exiftere, ita exi- ftentiajeft ex feindiffcrens ad effe in alio>& eflc pcr fe,feu fubfiftere; h. e. cxjftentia eft indiffe- rens ad modum exiftendi innitendo alteri ut fuftentanti , & ad modum exiftcndi pcr fe, fine dependentia ab alio recipiente & fuftentante. Subfiftentia igiturficdefcrjbi poteft ; SHbfiften- tia%eftmodm exiftentUfttperaddittts ^a,quo re$ habet^nod nonin alio^fed perfe exiftere pofftt. Vnde aqujbufdam dicjtur omnimoda perfcitas cxiftendi.
7 Ex his,qu# jam di&a funt , colligere pof* fumus,in qualibct fingulari fubftantia , concreto nomincfignificata, treshosa&us cernipofle; primo,aftum effenticefingularis,perquem fub- ftantiaeacfttaleindividuum .abomnibus aliis _ diftififtum.* fecundo, a#um exiftentia?,pgr que fubftantiaralemfingularcm effentiam habens, eft extracaufas fuas in mundo;tertio,ad:uni fub- fiftentiie3per quem ea ita eft extra cauias fuas, ut nonjnexiftat.aut innitaturalteri, fcd aliis ei in- CxStentibus fubftet,& fupponatur : undeut fii-
pradi&um
I
22 D e Ente, & Sffenti* .
pra di&um eR,fuppoftvm appellatur.
8 Snppofttum taciieexplicatur jamcognita narurafubfiftentia?;nihil enimahud tftiuppofi- tum,quam id quodfubfiftentiam habet^fu*, effen- tidt & exiftentUfuperadditam: f eu id , quori ill exiftendi aftu nullialteri innititur , fed aliis re- bus ei innitentibus lubfternitur , & fupponkur. Poteftctiam fic explicari : fuppofitum eft ,d, quodnuUo m*do eft communicabile plttribtes nttllo item modo alteri ineffepoteft , ad modnm parti*, autformdt. Singulans igitur humanitas Petri noneftfuppofitunbquiaver^diciturefle in i e- troritemnaturahumanaC hristi noneft fiippofitum , ob eandem rationem : at ipfe Pc- trus eft fiippofitum,quianon ine(taiteri,tanqua pars in toto,accidensm fubje&o , aut natura in co quod naturam habet. Similiter Chr i s tus, & quaelibet alia perfona Trinitatis, eft fuppofitii ob eandem rationem. Accidentia non funt fup- pofita,fivefintuniverfalia,five fi ngularia, quia fubje&is fuis infunt & innituntur. subftantiae etiam univerfales non funtfuppofita,quia fin- gularibuscommunicantur , & infunt. Deniqae Deus gloriofus,quatenuseftcommunis,inef- fabili modo, tribus perfonis Trinitatis , non eft fuppofitum:idquequia, eftde ratione fuppofi* ti,quod nonpoflit communicari,aut inefTealierif i & fuppofico: ^t DEus,aut Deitasv communicatur,irf p & inert tribus perfonis Trinitatis.
# p Perfb
>.i
Exenitttfo prima. 23
9 Perfona m hoc diftcrt a fuppofito , quod omnis perfona fit fuppofitum , teu non omne (iippofitum fit perfona 1 perfona enim nihil eft aliud,quam fuppofitum ratione pr£ditum:unde iBoetiofic defcribitur ; Efi rationalis natura xndividuafubflantia. Quare fuppofitum reele dividitur in rationale & irrationale. Suppcfitu rationale,nppellatur perlona. fuppoiitum irrati. onale, uthic equus,hic lapis,non habetpeculia- re nomen fibiimpofitum. Perfohadividitur,in creatam& increatam. Perlonae increatse funt tres.* Pater.Filius^ & Spiritm fanBn* % Perfona creata,veleft Angelica,ut Gabriel,Michael.vel humana,ut Petrusjohannes»
ART. VI.
tAn in creAturis.fuppoftum & fmgularis ettu naturajre differant%
1 \T O N ftatui,hic eventilare celebrem il- XN lam controverfiam , de difcrimine & diverfitate e&entise ab exiftentia : utrum vide- iicet fit realis , an vero folius rationis .- ea enim qttaeftio nullamhabetutilitatem inTheologia, & fpinofior eft>& difficilior,auam utab iis capi poffit,qui in Metaphyfica ruaes,ac tyrones font, De difcriinine tamcn fubfiftentiae, & naturse feu
eflent|se?
*4 *>* &**'$ #• EflentU.
efsentix,pauca dicam.-iftiusenim quseftionis dc- tcrminatio infignem ufum habct in Theologia. 2 Duobus modis proponi fblet hsec quaeftio: primo, tfc ; Vtrum in fuppofitis creatis , fubfi- (Iftentia fit aliquid pofitivum,&realiter diftin«> ftum *bcfsentia fingalari.cuifupcradditaeft; an vero non fit. Secuntfo, fic; Vtrum fuppofitu, & fingularis e/us natura,re difFerant: e.g.utrum Petrus>& fingularis ejus natura humana, revera idem fint; an vero Petrus, qua petrus , includat aliquid reale, & realiter diverium a fingulari e- Jus natura. Sive hoc, five illomodo proponatur qUxftio^cadem contreverfia eft; idcoque brevi* terrefpondeo, Petrum , & fingularemejus na- turam, realiter differre , tanquam includens & ! inelufum, f eu tanquam compofitum & princi- | piumcjusconftitutivum:fuppofitum cnimom- i ne creatum ,ut Petrus, includit naturam fingu- 1 larem,& aliquid ei fuperadditum, fubfiftentiam \ nimirumrvel (utplaniusdicam)omne fuppo- ! fitum creatum eft realiter compofitum ex ef- i fentia fingulari & fubGftentia ei fuperaddit£, i quam nonnalli fuppofitalitatem , alii perfonali- tatem vocant si igitur comparemus fuppofitu \ ad naturam fingularem , diftinguuntur ut totum « & pars; at fi comparationem inftituamus inter naturamipfamfingularem, & fubfiftentiam ,at inter fingularem naturam humanamretri, & I Pctri fubfiftentiam,fea perfonalitatem, tum in- I
ter
Exmitati* frima) 2 j
tGx fe contradiftinguuntur,tanquam doocxtre* ma componentia fuppcfitum illud creatum, Pctrum videlicet. Vt autem hxc fententia fta- biliatur , primo probandum eft, fubfiftentiam, ; feu fuppofitalitatem , non efse meram negatio- nem, utofmrtur Scotta , fedefsepofitivum quid,fimul cum natura fingulari conftituens Pe- trum,quatenuseftfuppofitum. Secundo, pofiti- vumillud,nonrationefola,fedrealiter difFerre a natura fingulari , cum qua conftituit Petrum; inde autem manifefte inferam,Petrum realiter diflferre afingularifuanaturahumana,eju(que naturamhumanam, vere, &propriediciineo tfsc. Si enim petrus , quatenus eft Petrus , feu quatenus cft particularis qusdam perfona hu- mana,h«cduo,i.e.humanitatem fingularem,& pcrfonalitatem fuam , tanquam duo principia conftitutiva,re diftinfta,includat; necefs e eft e- jus humanitatem fingularem>teab ipfodifFerre, &tam vere efse in eof quara aut materia,aut forma ipfius in eo efse dicitur.
3 Scotm^in^.Sent difi .i.qu: I.dicitomnc fuppofitum,prseter naturam fingularem , inclu- dere etiam fubfiftentiam: led af seritfubfiftenti- am,efse meram negationem aptitudinis , feu potentiar cfsendi in aliofiippofito : natune c- nim fingulares , habent potentiam exiftendi m fuppofito:atipfumfuppofitum , ut Pctrus, in nullo alig fuppofito efle poteft, ideoque ex efus
fcntentia
£ 6 *Z><? Ente, & Etfentia.
fenrentiJ,fuppofitum , quatalecft, conftituitut! per negationem hujus porentia? exiftendi inj fuppofito. Wxc fententia meritb rejicitur Fracifco Sttare^diip: Metx 34.7^?.*. Prirno, quia fubfiftentia,quam fuppofitum addit naturae fingulari,eft perf edio quardam fubftantiali*:led mera negatio non poteft eflb perfe&io fiibftan-l tialis; ergo mera negatio non eft f ubfiftentia.Se^ cundo, Ci fubfiftentia, aut perfonalitas , fit merai negatio,tresperfonacTrinitatis infuo^ per-j fonali conftituentur . & a fe invicem diftinguen-; Rir per folam negationem : diftinguunmr enim ptr fuas fubfiftentias,aut perfonalitates:fed hoc eftabfurdum, &myfterium Trinitatis plane deftruit: Ergo fubfiftentia non eft meranegatio,! fedpofitivumaliquid efTentiae fingulari fuper-i additum,adconftituendumfuppofitum.
4 Iam probandum efi: contra Dur<wdttmj»\ i.y^»/.^//?.;4.fubfiftentiam effe quid realiter diverfum ab eflentia,feu natura fingulari creata-i| rum fubftantiarum ( nam de D e o longe aliter fentiendum fefff) illudautemperfpicueoftendi- turhacratione: \of@- aflumplitnaturam huma-i nam fingu]arem,non autem afliimpfit fuppofitu i humanurrrfeu perfonam humanam$fic enim noi effet unafimplex perfona , fed gemina r Ergo! fappofitumhumanum , & fingularisejus natura ] fimt re diverfa; ideoquerevera aliquid includi- tnr infuppofitohumano, pmer ejus naturatn
fingularem-'
Exercimio prima. ^j
fingularem : hoc autem non poteft cflealiud, quam fubfiftentia, feu perfonalitas.
5 Hsc ratio etiam fic proponi folet : qu# pofsuntfeparari realiter , ea nonfwntrealiter idem;atfiibfiftentiafeparari poteft a fingulari natura: Ergo non funt realiter idem quid. Pro- baturafsumptio: \i\& afsumpfit fingularem naturam humanam ; at non afsumpfit perfbnali- tatem,autfubfiftentiam humanam, utfatentur omnes T heologi ; Ergo feparari pofiunt. Hxc ratio non folum probat fubfiftentiam re difFer- re a natura ipecifica, quse communis eft omni- bu9 individuis ; fed etiam a natura individuali, fea finguhri; ideoque apert£ falfam efse eorum fententiani,quidicuntfubfiftentiam autperib- nalitatem Petri efse ejus differentiam indivi- dua^em: Ghrist u senim nonafsumpfit na* turam humanam in communi,fed humanitatem fingularem; atnon afsumpfitfingularem perfb* nam: revera igitur , fingukris perfonadifferta fingularinatura;&aliquid includit, quod non includitur in natura fingulari ; fubfiftentiam ni- mirum,& perlonalitatem.
6 Duabus his rationibus perfpicue ptobatur, fuppofitumomncpraterfingularem fuam na- turam,includerepofitivum aliquid, realiterab eanatura diftin&um, nimirum fubfiftentiam; & ob id fuppoiitum omne creatum,efse realiter compofitum ex fingulari fua natura,& fubfiften-
tia,
*8 De £ntey & SffeniU.
tia,quamalii fuppofitalitatem vocant. Dicet aliquis: fi fubfiftentia fit aliquid reale , re diftin #um ab e(sentia,vel eft materia, vel forma,vel ipfumcompofitum , vel aliquod ejus accidens. Rcfp; illud , quod in conftitutione fuppofiiifu peradditurnatursfingulari , non efse Ens ali quod proprie,'ed modum Entis : ideoque neq; efse materiam, neque tormam,nequccompofa tum,neque c/us accidens.
ART. VIT.
&H<tfit caufa cur compofttionem ex ejfentia &* exiftentia, item ex ejfcntja & fubftftentia^ creatis fubftantw , non AHtem Deo tribu^
antThilofopbi.
i . Q Vbftantia» creatas fingulares tribus modi* i3p<?flitntconfiderari, utfupra diftum cft. Primo, quatenushabenttalemeffentiam. Sc- cundo, quateniis funt entia aftu exiftentia in mundo.Tertio, quatcnus habent talem exiftc n- di modum, feu quatenus funt fuppbfita. Si pri- mo modo confiderentur , habentcompofitio- nem ex fire effentise partfbus Phyficis, & c/uf- ! dem gradibus Metaphyficis: e. g. (i Socraces eonfideretur quatenus eft homo , Phyfice con- i ftkuiturcx maceria &forma fiia;item Meta-
phyfice,
txercltatioprima 2 £
phyfic£,aut Logice,ex generc & differentiaj h. e. exanimali & rationali* Sifingulares fublian- tlse fecundo modo confiderentur , duo iuclu- tlunt, videlicct effentiam & exiftentiam; hx au- tem , faltem fecundiim noftrum concipiendi modum, fehabent ut potentia & aftus, ut fupra explicavi .• ideoque cum ex potenth&a&u femperfiat compofitum aliquodunum perfc, merito dicimus fingulares fubftantias fic confi- deratas,effe compofitas ex effentia & exiftentia; h. e. ex natura & exiftendi aftu, Sic Fctrus qua- tenus eft homo aftu exiftens inmundo, harc duo includit, naturam humanam, & exiftendia- ftum, includit (inquamj tanquam duo princi* pia ex quibus conftituitur.
a. Si fingulares fubftantiae creatjs tertio tnodo confiderentur, i. e. ficonfiderentur qua- tenusfunt fuppofita , non folumhabentiaeP' fentiam a&u exiftentem in mundo , fed etiarn talem modum exiftendi, nimirum per fe & non in aho; fi (inquam) fic confiderentur^duo inclu- dunt,videlicet effentiam aftu exiftentcm , & fubfiftentiam, feu modum ptx fe exiftendi, iUi cflentiae exiftenti fuperaddttum.-eflentiaautem i feunaturafingularis fubftantix creata? ,■ eftpo- j tentia refpe&u fubfiftentiae,& fubfiftentia eft c- jus a&us ei fuperadditus,eamque perficiens;4- deoque ex effentia feu natura aflu exiftente, & fubfiftentiaeifuperaddita,merito dicimus fi-
30 ' De Tnte, & BjfcHtU.
eri aliquod unum per fe ; videlicet ipfum ftp- pofitum SicPetru$,quatenus eftlalis periona, includit fiiigular em eflentiam ,per quam eft fin- gulareEns ; & fingularem fubfiftentiam, per quam cft perfonafingularis,
3. Qu3eretaliquis;quae fitcaufa, cur ifta: tres compofitiones, Dbo non attribuantur;cum eflentia, exiftentia, & fubfiftentia, feuperfona- litas, inomnibus perfonis Trinitatis invenian- tur, non miniis quam in perfonis humanis 8c Angelicis : qua^libet enim perfona Trinitatis iuam habet eflentiam,& exiftemiam, fibi cum reliquis perfonis Trinitatiscommunem; habet ctiam fuam propriam fubfiftentiam, aut perfo- nalitatem.perquamareliquis perlbnis diflfert. Refpondetur , earum compofitionum nullam pofle Deo attribui, falva ejus fimplicitate, fal- va item infinita perfeftione, & dignitate glo- riofiffims illius naturae.Hocautem manifeftum evarkt,fi iftas compofitiones figillatim,& feor* fim confideremus & perpendamus.
4. Pnmo igittir, compofitio eflentialis, tum Phyfica,tum Metaphyfica, a Dbo remo- venda eft:illa quidem, quia fpiritualem natu- ramevertit; ha?cverd, quia Deus fubnullo genere univoco continetur, ut poftea probabi- t&r (Deo faventej in quaeftionibus de Deo. Secundo, compofitio ex eflentia & exiftentia, £t Dfio removetur,ob duas rarioncs; primo , quia
ad
Excrcitatioprima. 2 j
ad omnem compoiitionem , five fit realis, five rationis, requintur ut unum fuperaddatur alte* ri,propter conftitutionern alicujus tertii: at ex- iftentia,neque revera,nequefecundum noftrum cohcipiendi modirm, eftaliquid fuperadditum effentia? D e i , fed potius eft aliquid in ipfa De 1 cfsentia inclufum, ut declaravi Art: i.Ergo exiftentia De 1 non poteft cum cjus eisentia concurrere adconftituendumaliquod tertium. Secundo, compofitiocxefscntia & exiftentia, tribuitur fubftantij#s creatis, quia eacum ejfe ita fehabetutpotentia, & exiftentia ut aftus illi fuperadditu6: at efsentia De i non poteft ap« pellari potentia, refpeftu exiftentia? divinar, quia in te includit exiftentiam , ut didum eft locoj'amcitato;nulla autem potentia in fein» cludit aftum fuum , fed ad adum tanquam ad aliquid ulterius & externum dirigitur.
5 . De tertiacompofitione,quse eft fuppofito- rumexnatura fingulari & iubfiftentia, major eftdubitatio;eaenimvidetur Deo tribuenda, quia quxlibct perfona Trinitatis , hxc duo in- cludit,efsentiam divinam, qux communis cft omnibus tribus perfonis; & particularem fuam perfonalitatem , per quam a reliquis duabus perfbnis diftinguitur • Ergo ex his duabus com- pofita eft. Si refoondeas , perfonam aliquam ideonon efse compofitam ex natura & fubfi- ftentia,quiafubfiftentiacft aliquid ip ipfaDei D t cffent(»
g 2 *D* E»H> & EffrttU
cfscntiaindufum,ficutiiam diftum eftdc ex- iftentia; tacileconhitaberis, fi enim fubfiftentia aut perfonalita* Patris efset de efsentia eius, cfsettotiTrinitaticommunis, ficut&ipfa eius efsentia eft. At hoc cftabfurdum: Ergo 8i il- lud. De hac controverfia meam mentem ali- quot afsertionibus proponam.
6. Affert. I . Snbfiftentia , aut perfonalitas Ttffr/iCidemdeFilii, & Sp. Sanfti hypoftafi dicatlir) non differt ab e]us efsentik ullo gene- re realU divetfitatu , ■ neque tanquam res a re , neque tanquam modm rei a re , fed ab ea differtfola diftintltone rationis. Probatur hasc afferr. Gc; primo, quicquid eft inDeo,cft Deus, Ergo nihil eft in Deo, quod revera , & a partc rei(utloquuntur)abejus Deitatediflfert. Sc- cundo,fi perfona Patris realiter componatur cx ejuseffentia, &fubfiftentia feu perfbnalitate, duofequcntur abfurda ; primo , Dcum Patrcm non effe abfolute loquendo & fummc fimpli* cem; fumma enim fimplicitas omnem compo- fitionem tollitjmprimisautemrealem; fecun- do, Deitatem efse alicujus rei partem, omnis autem pars eft incompletum aliquid, & minus perfeftum quamtotum illud cu jus eft pars.
7. Afsert. 2. Deus non componitnr ex natu- ra & fubfiftentia, tali compofitione, qualis cer- nitur iu creatUfubftantiis. Hsec afsert: manife- ftc fequitur, & inf ertur ex prsccdente: fi cnim
Deus
« ExercitAtto prima. 33
Deus non componitur realiter ex natura & fub- fiftentia , non habet talem compofitionem ex natura & fubfiftentia, qualem habent fubftantiar creata?; nam hx componuntur ex natura & fub~ fiftentia, tanquam ex duobus principi/s re ipla diftin&is, & tdco earum compofitio realis eft.
8. Aisert.* 3. Quamvis fubfiftentia Patris de ejus efsentia non ftt , fed fecvndum noftrum concipiendi modum , fit aliquid ejus efsentU fu- peradditumy non tamen licet dicere, ^Patris per« fonam efse ex Ijs duabus compofitam compo[ttio~ ne rationis; imo non concipere debemus ifta duo in 7>atre , tanquam ducu partes eum componen- ^/:ct!tmenimconcipimus Deitatem tanquam alicujus rei partem , formamus de Deo enor- mem conceptum, & imperfe&ionem non exi- guam Deoaffingimus. Quare laudanda, 8c imi- tanda videtur eorum modeftia,qui pie fentiunt & profitentur, efsentiam 6c perfonalitatem in- cludi in perfona Patris, Filii, Sc Sp: fanfti, non per modum compfitionis, ied per modum in- eflfabilis conjun&ionis aut unionis.
©3 ART.
34 &* Ente, & £Jfentja .
ART, VIII.
An hoc poJito,qftod omnisperfeEHo fit de efsentia Dchfiquatur fubfiftentiam perfonalem efse Jte eiut efientia: & an Deus, c/uatenmefi communicabilis tribtu perfonis Trinitatisyfit ferfona, utfiatuit Cajetanus.
i . TJ X praecedente dofrrina, non le vis oritur JL>difficultas, de fiibfiftentia feu perfbnali- tatercum enimiftatutum fit, omnem perfeftio* nemefsedeefsentiaDfi, necefsario fequi vi- detur fubGftentiam, feu perfonalitatem in e/us jefsentia includi; ideoque Deum, quatenus eft communis tribus perfonis Trinitatis, efse fiip- pofitnm aut perfbnam- ratio connexionis eftj quia fubfiftentia eft perfe&io qusedam fiibftan- tialis,eaquenonexigua; fuppofitum enim om» ne perfe&iorem habet modumexiftendi,quam naturaqus: in fuppofito exiftit Hic igitur duo difcutienda funt: primo, anfubfiftentiaperfb- .nalis fit de efsentia Dei; fecundo, an Dem qua Deus, fit perfona quscdam toti Trinitati communis.
2. Vt prior difficultas tollatur, prarmiffis duabusobfervationibus, meam fententiam ali- quot afsertionibus proponam ; primo tenen-
dum
c xercttatto prima . g y
dum eft fubfiftentiam tribus modis accipi a Phi- lofophis,utfupradi&um eft; i. enim ea fub- fiftere dicuntur, qusenon exiftunt in fubiefto inhsefionis:a.eaqua? non itainfunt, ut abiis inquibusinlunt, quoad exiftendi aft^m pen- deant: 3. eaquaenullo modoaiteri fuppofito infunt,aurinefscpofsunt. Secundo tenendum eft, tribus his fignificationibus huius vocis, addi pofsequartam , quae licetmjnus frcquens fit, non minus tamen propria eft. Illud enim Ens dicipoteftfubfifterc,quod ita exiftit uta nuUa caufa procreante, aut confervante , in iuo efse pendeat: hic modus exiftendi, Dei proprius eft, neculli enticreato communicari poteftj ideo- que proculdubio perfe&iflimus modus exi^ ftendi eft.
3. His pofitis,hsec fit Afsert. 1 . Su6fiften~ tiaprimo &/ec#ndo modo accepta, eft DEO ef- fentij/is, totique Trinitati communisz Ccut c- nim efsentialiter *Deo competit a&u exiftere, ita etiam eft de efsentia Dei ficcxiftere, ut ne~ queinaliquo fubie&o exiftat,neque ab aliquo fuppofito in quo eft , quoad adum exiftendi penieat.
4. Secunda Afsert: Subfiftentia tertia mo- do accepta, etfi cjuatenm eft in D EOy re non dif- ferat ab eius efsentia^mntamenvere dici poteft efie de efsentia ^DEIt quicquid enim cft de ef- icntia Dei^ilhd Deoyqu£ Dem eft, competit.
D4 Si
3 6 \De Ente, & Efientta.
Siigiturperfonalitaseftde efsentia DeiyDem quatenus eft £>*^,eft perfona,& per cofequens, omnestresperfonae, quatenus funtunus verus Deu s ,vere dici poflunt una perfona: quod fane abfurdu eft,&noftr£ fidei principiiscontrarium.
5 . Aflcrt: g . Snbftftentia cfuarto modo ac- cepta.eft de effentia De I , feu eft effentiale ejw tttributunti nam efle primum Ens a fe & non aliundefuum effe habens, eft ipfiffima nacura feu eflentia Dei#
6. Affert: 4. Vocabuhm hoc £perfeftio] diftinguendum eft-3 ali# enim funt perfeftioncs, quarum negatio imperfeBionem importaty ut efle feu exiftere, vivere, efle Spintum, efle bonum, cfle juftnm : horum enim oppofita, nimiriini non cxiftere, non vivere,&c. manifefte imper- fe&ionesfunt, Alise funt perfedhones, quarum negatio nullam imperftElionem importat: fic fk- pientiffima De 1 decreta de creatione & gu- bernatione reruoLperfeftiones funt, fed eorum negatio nullam imperfetfionem importat: quamvis enimDEus nullataliadeeretahabuifc iet,imoquamviscontrariahisdecretababuiffet, imperfecliornon fuifiet: fic ambulare, cur- rere, federe, loqui , funr perfe&ioneshominis; iiintenimartus, omnifque a&useft perfe&io.* atnegatio horum aftuurn nullam imperfeftio- nem involvit ; quamvis negario potentiarum cxquibus criuntur, imperfeftionis notam rei»
cui
ExtYclrntio prim*. 3 7
cui tribuitur , inurar.dico negationem hotum aftuum nullam imperfeflionem involverc, quiahomonon eft imperfeftior, cumionam- bulat, quam ciim ambulat, aut ciim non loqui- tur, quam cum loquitur.
6 . Prioris generis per fe<5Hones ofnnes funt
de effentia De 1, illiqucquaDEus e(t, ncce£
fario conveniunt; at de perfeftionibus fecuvAi
ordinis,aliterfentiendum eft; nonenim fimtde
eflentia Dbi , necilli neceffario conveniunt,
iqua Deli s eft: v. g. decreta De 1 de hominum
iseternafalute, & morte, etfi re non difterantab
|ejus effentia, non tamen vere dicuntur effe de
effentia De 1 ; fi enim hoc effet verum , ex ne-
dfitate natura? Deo ineflent, & fic libertas
scretorum divinorum tolleretur. Ad pofterius
entis perfe&ionum,fubfiftentiam perfonalem
ef errimus; etfi enim e/us negatio, cum effen-
kfinit* creaturarum tribuitur, imperfeftio-
ieminvolvat;cumtamen Deitati, feu naturar
iivinac attribuitur , nuila imperfeftionis labe
^am afpergit; ratio imparitatis eft harc; effentia
iivina in fe includit modum quendam exiften-
ii> longe perfeftiorem fubfiftentia perfonali,
limirum modum exiftendi abfque dependen-
ia in cffcndo, ab ullacaufa procreante^autcon-
ervante; dico hunc modum exiftendi effe per-
eftiorem fubfiftcntia perfonali , quia in eo po^
itaeftperfeftioprimieBtis5&ob id creaturis
communicari
j8 De Ente^Sjfentia.
communicari nequit: fubfiftentia vero perfona lis & hominibus , & Angclis communicatui Contravero, cffentia finita crcaturarum in f neque exiftendi aftum includit , nequc ullur. exiftendi modum perfonalitate perfeftioreir ideoqueeaimperfe&a eft, ob defeftum pei fonalitatis, ciim Deitasnullo modo imperfefl fit,ob carentiam talis fubfiftentia».
8. Francifcm Suarez,, lib. 5 . de Trinitxap io.aliamdiftin&ionem ycrfeElionu affert, fei magis obfcuram, & difficilem, ideoque eam \\\s non proponam:illudautem diligenter notar| dum eft, quod ifti diftin&ioni addit , videlicd divinitatem, praecifis relationibus i eu fubfifteit tijs perfonalibus , non includere fbrmalito perfe&iones earumrincluderc tamen illas emi nenter,tumquiahoc neceffarium cft ad infini|i tatem illiusentis; tum quia ipfa Dcitas eft r;d dix, & fundamentum omnium illarumperfol ftionum.
9. Pofteriorquxftio facile folvitur, fublai prioridifficultate.-cumenim Deo,uc eftcocw munis tribusperfonis, ea fubfiftentia non coiJ veniat, qus fuppofitorum eft propria; intrepicl dicendumeft,DEUMficconfidcratum non eti perfonam.At(mquit CajetMtu) Deus quatij nuseftcommunistribus perfonis, etfi non j perfona ftricle & iKexCSi loquendo, poteft t| mcn dici perfbna incompleta. Refpondeo cul
Fonfeck
Excrciutto frima. 39
Fonfeca, in rebus divinis non ufurpandas eflfe iovas,& inufitatas locutiones, & ab omni Pa-i :rum coniuetudine abhorrcntes ; prcefertim i:um quis decipi pofllt tali loquendi modo , & *xiftimare tresperlbnas efleunam perfbnam, kut fuppolitum*
A R T. IX.
I
{An^D EVS , m > eft communutribm perfonUy \ Jit fngularis fubftantia : & an tres perfona i Trinitatu , fmt tresfwguUrcs fubftantU. I
%[. Q Vbftantia apud Latinos a fubfiftendo (ut
i* O volunt nonnulli,) & d fubftando acciden-
i?ibus(utvolunt alij)di<fla eft: juxta pofterio-
ai em Etymologiam, Deus Opt. Max. noneft
eiubftantia^fed fubftantiarum omnium principi-
um,&caufa: at Hixta priorem , veriffime &
ita jropri jffime eft iubftantiaj non quidem univer*
»|klis, fed fingularis , & individua : fubftan .
liix enim fecundse indigent primjs, ut in ijs
'i "Kiftant ; at D e u s etiam qua communiseft
iribus perfonis, nulja re indiget, in qua
xiftat; Sed objiciet aliquis : D E V S , ut
ft communij? tnbus perfonis Trinitatis, efr
raidicabilis de pkribus ; Ergoeft^niverfalis,
ifecundafubft^-cfa. Refpond. ctcmiitionem
umverfajis>
40 De E»te> & Effentia.
univerfa!is,ficconcipiendam cSc\univerfa/e ej\ idquodpr&dicaripoteft de ijs, qut funt pluraft\ cundum ipfum nomen univerfalis: fic homo pra j dicatur de ijs quse funt plura fecundiim nome I hominis, i. e. de pluribus hominibus: at DEVl pradicatur quidem de pluribus pcrfonis, noj tamen dici poteft praedicari de pluribns fecun: dum nomen D E I, i. e. de pluribus D 1 1 U Alij dicunt illud effe univerfale, quodpradicw, poteftdepluribus^ in quihm dividitur^ & mui tiplicatun fed eodem res redit.
2. Secundo ob. nulla prima feu fingularu fubftantia fub fe continet alias primas,feu fingt lares fubftantias: at DEVS fuD fe continet tr< perfbnas5 quseKbet autem perfbna eft fingulan fubftantia, Refp: nulla fingularis fiibftantia, fu fe continet alias fingulares iubftantias numerc h.e. difFerentiis individualibus diftin<5fas; po teft tamen una fingularis fubftantia f ub fe cont i nere plures perfonas unam numero effentian habentes, & fblis exiftendi modis diftinftas. i
3. Alteraqusftio^ intitulo propoftta, efl| an tres pcrfonxTrinitatis fint tres fingularc fubftantiae? Hujus auarftionis difficaltas in hq eftpofita;quodOrthodoxi Patres ftatuant fil]| um efse Patri Imimt , h. e. ut Ecclefia latinj vertit,conlubftantialem,fiveunius & eiufder fubftantk-jijt merito Hieronymm in Epiftol( ad Damafum dixerit, quis audcat ore facrilc^
trt
Exercitatio prima) 41
tres fnbfiantias inDEO concedere? Contra vero,cum perfona Gt iubftantia Gngularis, tot videnturciscfingularesfubftantise in Deitate, quot iiint in ea perfonae.
4. Huius quaftionis determinatio duabus afsertionibus comprehcndi poteft. Primo,novx & infolitz locutiones in myfteriis fideinon funt lfurpanda^vitandienimfuntomnes modi lo- }uendi,qui Haereticis vel in ipeciem favere fidentur. Qui igitur de tribus perfonis ado- andas Tt initatis loquuntur, ii uti non debcnt jiipradifto loquendi modo, dicentes eas efse Ires fnbftantias; ne favcrc vidcantur Arianis, ilfacedonianis, Vdentino Gcntiliy & c)m fetta- %7ribH*. Secundo , nullo modo admitti poteft > la locutio, fed reiicienda eft tanquam aperte itlia,& Tritbcitica: fi enim tres perionse Gnt •••csiubftantia^ vel fimt tres fubftantia* finitae, i- el funt trcs fubftantiae infinitar. non funt trcs il ibftantias finit£,feu creata?, ut patet; at neque mttrcsfubftantiaeinfinitse, quia non iunttrcs
\w.
e 5 . Confequentia non eft valida argumenti « lati in contrarium: dabo cnim fimilcm confe- fi ientiam,quae plane vitiofa & inepta eft, om- n um iudicio: ut fi hoc modo argumcntetur ali- c|iisjPetrusftans,Petrusiedens, & omne ali- ciufmodi aggrcgatum, eft fubftantia fingu- is accidentequodamveftitajErgo quot iunt
talia
4* *De Ente, & Ejfentia.
talia aggregata, tot fant fingularcs ftbflantis accidentibus veftita^. Si (inquam) aliquis fic argamentetur,vitiofa eritillatio; quia Pctru ftans, & Petrus fedens fiint duo talia aggregata ac non fiint dune Gngulares fubftantia? , fcd un numero & individua fubftantia* Qu^ret ali quis.- quid ex antecedente ifto, ferfom efifingu UrisfubSlAntiA, rede Sc legitime poilltcollj gi. Refpcndctur hanc efse iuftam, & licitai confequentiam;perfona eft fingularis fubftai tia,Ergoquotfuntperfonas>totfunt ea quibi fingulis competit efse lingalarem fubftanti;
A RT. X.
An CHRI ST JfS9 cjnatenm homo, fit fona: item m fHRISTVS, qttat homo^ fit ubiqtte.
x. A Ffirmativam quaeftionis partem
jl\ bare videntur hsec argumenta. i . Sic omnes fingu/ares Boves , Equi, Leoncs, funt fuppohta irrationalia ; ita etiam omr fingulares homines ilint fuppofita rationalia, i perfen^ Ergo Christus, quk efi fing UrU homo , eft perfona. 3. Omnis fingula fiibftantia completa, & concreto nomine fe ficata, eft fuppofimm, ut docent omnes Meil
phy(x«l
Exercitatio primd. 43
phyfiCl; atCHttl S T u S , quatenus eftfingu- laris hotno, eft talis: crgo eft fuppofirum: onme wtem fuppofitum rationaleeft perfona. 3. Ho- mo fingularis difFert a fingulari fua eflentia, ut uppofitum anatuta in fuppofiro exiftente;ergo Shristus, quatenm eft homo fingularu, rftfuppofitum, &proindeperfona.
a. Deinde fi C h r 1 stus, quatenus eft
homoj fit perfona, ut jam probatum eft, vei cft
jerfona immenfa, & ubique exiftens , vel eft
?erfona finita, & certo loco comprehenfa: po-
teriusadmittinonpoteft,quia fic in Chr i-
ito du3eeffentperfonae,una finita, altera in-
tnita; ergodicendum eft prius, videlicet
^hr 1 stum, quatenu* eft homo, effe per-
:>nam immenfam, in omni loco, & extra om-
emlocumexiftentera: &proinde non folum
rtendum eft, illam propofitionem,C hr 1-
t u s homotftubique> effe veram; fed etiam
lam, CHRISTVS quatenus homo , eft u-
itjue.
1 . Vt huic quaeftioni fatisfiat, dico primo, "nbiguam , & proinde diftinguendam effe il- 1 m propofitionem,C H R I S T V S, quatenus Ihic homo^cft perfona» nam ut loquitur Sua- •*., in tertiam partem <D. Thoma, Tom. 1. **/?. 1 6. art. 1 1 . illa particula quatenus , vel duplicat fupppfttumy vel reduplkat naturamx c. velhic cftejus fenfus; CHRISTVS
ratione
44 De Ente9 & efentU.
ratione natura humant ab eo affumpta eJtferfM na% & fic propofitio eft apert& falfi, nar,; CHRISTVS nequehabet a fua humanitcJ te quod fit perfona fimpliciter, neque ab ea hu betnovam aliquam iubfiftentiam, aut perfomj litatem;ficenim ineo duplex effet hypoftafij neque verum tft dicere humanitatem ab ej aflumptam,fuam propriam fubfiftentiam , ai perionaiitatemhabere, quia ea alteri inexifti & non fubfiftic.-Idcirco negandum eft C H R 1 S T V M ratione naturse fuas humanx effe peij fonaro: vel hic eft ejus fenfus; C H R S T V J quatenus efljuppofitum humanam naturam i> cludens, efl perfona; & fic propofitio eft verifl ma,utprobanttriaillaargumentainlimineai ricnli pofitajilludenim fuppofitum, in quoe humanitas, eft perfona.
Alii brevius refpondent>C H R I S T V K! quatenus eft hic homo , duo includcre, videll ctt fuBJifientiam divinam, & naturam humt nam\ & dicunt C H R I S T V M, quatenm e homoy effe pcrfonam refpe&u fubfiftentioe div nse, quam materialiter mcludit , non vero n fpe<5hinaturs:humana: affumpta?, quam mag: formaliter & dire<fl& importat illa vox , h\ homo.
%. Dicofecundo, illum modum loquendT CHRISTVS, quatenus homo eftyefl perfont fngiendum eflet; i. Quia Neftoriano dogm?|>
r Exercitatioprima. ^j
thqiiodusperfonse ChkisTO tribuuntur,favere
videtur. i. Quia reduplicatio proprie accepta
importat propriam rationem,vel cauf am cur at-
tributum infit fubjefto: certum autem eft rati-
onem, fecundum quam perfbnalitas Christo
competit,non effc in natura humam, & proinde
CHrt/5T)Wnonfatiscommode dici perfonam,
quatenus cft hic homo. 3. Quia Theologi , dum
difleruntde ChRIsTO , & utantur illis redupli-
cationibus, qmtenHs Deus, (fuatenmhomo^ aut
quAtenns hic homo , non refpiciunt CHVsri
fubflftentiam perfbnalem, fed naturam ; defig-
, nantenimnataram,fecundumquamh£C, vel
[ illa attnbuta,£H*/sF0 conveniunt: at perfona-
. litas non competit ChrisTo , fecuhdiim natu-
| ram humanam,ideoque infolens eft iHa locutio,
i Ch RlSTVStfftatenu* efi hic homo, efi perfona .
6 Quod ad alteram partem argumenti at- l tinet,refpondendum eft ut fupra,CHR 1 s *um, cjuatenus efi hic homo, duo includere, videlice t fubfiftentiam divinam, & naturam humanam ei fuperadditam : refpeftu fubGftentiae divina?, quammaterialiquadam ratione includit, dici poteft C h R 1 S TUS, qmtentu efl hic homo , effe perfona immenfa,& nullo locodefinita : refpe- ftu naturse humanse quam jnagis formaliter , & iirc&e importat illa voxMc homrjcdiQ nega- :ur C h r 1 s t u M,quatenusefthichomo,efle ^erfonam immenfam, & ubiq; exiftentemj idq; E quia
dfi De Ente, & SJfentia,
quiacjusnacnrahumanahabet fuum particula- re vbi.ia certo loco comprchenditur.
7 Ctrterum licet illa propofitio aliquo fen- fuverafit,utjamdi&umeft; quia tamen Vbi- quitartorum errorem redolet , quia item fenfus quem verba iftius propcfitionis evidentius prx feferunt,eftabfurdns,videlicet qubd C HR /- STV S ratione natur& humanet fit immenfits • feqqubd ejus humanitas immenfafit j ideorejt* cienda eft,& fedulo cavenda.
ART. XI,
<sin Vbiquitariorum argumenta ab unione perfonalipetitafint valida.
i pRIMA obje&io eorum , qui humanae X Christi natura, immenfitatem quan* dam affirigunt,fic proponi foletj £mcquidper- fonaliter conjunttu eft cumtoto tJttyttMludexiftit ttbicun^ exiftit J ^i^: at natura human* Christi efttalu: Ergo. Refpondctur,pro- pofitionem efle apert£ falfam: nam ex perfona- li unione duarum naturarum in Chr i s To,non non magisfequitur, humanitatem effeubicunq$ | eft Deitas,quam ex unione fubftantiali animse noftrc cum materia capitis , fequitur capitis materiame{feubicunq> eftanima, h.e. efle in
pedc
JSxercitatioprima. 47
pede,quiaanima eft in pcde : dico eam efle fub - ftantialitct conjunftam totianimx , quia tota a- nima eft in toto corpore, & tota in qualibct ejus partc. Si igitur bene & acute argumcntantur Vliquift&tcxxm talern fyllogifmum exftruunr* bona & efficax erit ha?c argumentatio; ghtod fubfiantialitereft conjunHum totianimay illtid exiftit ubicun^ exiftit Anima : at materia capi~ tis eftfubftantialiterfonjunBatoti anirh&iSrgo eft ubicun^ eftammai anima autem eft in mate- ria pedis: Ergo etiam irfateriacapitis eft in ma- tcria pedis.
2 Secundaob.t^W^r/*/» naturarum in Chri STo fattaefttciAfjti-Tvt,^ dMwiw-Er- go non exiftit earum una , nlji ubi exiftit alteraz 4. e. in omnibus locis coexiftunt. Refpond. ad- verbia infeparabUiter & indiftanter 5 cunt adhi- bentur ad explicaridum modum , qtio uniuntur duxnaturae mperfona^ \b[zf duplicem u&m habere: primo enim adhibentur , ad refellendu JNeftorii errbrem, quihas naturas non tantum diftinxit j fed divifit & feparavit, utriq j naturas fuam propriam hypoftafin affingens ; ideoque illasnonconjunxitinunam hypoftafm. Secun- do ut fciamus iftam unionem cffe indiffolubi- lem,&ha(snaturas,poftquam femel conj'un&£ iunt,nunquam disjungi aut feparari pbffe. Ne- gamusigituriftam confequentiam , hnmana & divina natura^ndiffolubiliter^ihfeparabiiiter^ £ Z in
q% De Entey & Effenti*.
in una perfona conjuntl&funt: Ergo ubicunj^ ex* iftit earum unayibi etiam exiftit a/tera; ratioeft, quia per diftinftionem localis pr.Tfentisc dua- 1 um nauirarum,earum unio nondiflfolvitur, fed potiusnaturarumveritasafferitur, & confufio tollitfur.
3 Inftabit aliquis primd : Si iftarum natu- rarum itna ibi exiftit, ubi non exiftit alteray tum earum unayab altsrafeparatur: at verumcftpri- us: Ergo etiampofterius. Re(p. Negandocon- nexionem ; anima enim humana , quse tota eft in materia capitis , eft etiam totain aliis membris, inquibus materiacapitisnon exiftit ;atunioa- nimse cum materia capitis,hoc pafto non difiol- vitur ; nam , ut omnes norunt , anima non nifi per mortem hominis , divellitur & fcparatur a capite,& reliquis membris. Secundo inft. *A- I nimayqu<z tota exifiit in materia capitii , & tota extra eamynonunitur capiti yunione ad&quatay & comp!eta-yfcdei unitur^anquam materupar- tiali& incompleta: contrd vero unione adaqua* I ta>& complcta.unitur toticorporiy quiaanima I ita eft tota in toto corpore,ut nuBo modofit extra i/lud: Evgojum exfententta CalviniftarunV*- taDeitaAexiftatin bumanitate , #* etiam tota cxtra camjtnio fo hbyH cum humanitateynon erit <zd<£C]H4tai& completa. Refpond, Imparem efse raticiiem? unio enim animse cum materia capi- tis^dicitur incompleta , quia non eft unio totitu
curn
Exercitatio prinia 49
cumtota i.e.totins formse cum totamateria, led cum ejus parte: at unio <& a6^« cum huinana natura,eft totius cum toto: i.e. totius Ddtatis Christ i,cum tota ejus humanitate in una hypoftafi. Vera igitur ratio cur unio anima: cuih materiacapitis,fitinada:quata,non eft quod ani- ma exiftat cxtra materiam capitis, ied quod non fit unio totius cum toto: i.e. integrae forms cum integra materia. Quamobrem non eft , quod Vbiquitarii nobis objciant,nosper{bna Chr 1 • s t 1 fol vere,naturas ipfius divellere, & inadse- quatamconjunciionem naturarum eiaffingere: fed contraeft quod nosdoleamus,& miremur, tam elumbiaargumenta, tam pueriles incptias, viris abcruditione claris placcre , & imponere potuifse.
4 Tert*. ob. Secunda perfona Trinitati* , poftquam \humanam naturam ajfumpfit ^femper & ubtfyeft Deus Incarnatus : Ergo nuf- cjuameft Ex c arn atus, ut infolenter loquitur T>bihppm Nicolai% Reip. Illudargumentum, nfhil concluderecontra nos , & proinde totum admktipofle: ciim enim incarnatioDE 1 pofita fit,in humanse naturx afsumptione , e/ufq; coft- junftione hypoftatica cum divina , necefse eft: excarnationem (ut cum ^Philippo Nicolailo- quarj fignificare humanae natura? dcpofitionem, defertioftem,& unionis j*am faftx difsolutione: sbfit autem dicamus,beatiffimura AS^carnein, E 3 quam
50 DeEmt,& EjfentU.
quam in utero Virginis a£umpfit,alicubi depo- nere, exuere , aut e fua hypoftafi exterminare. Inftabitaliquisprimo ;fiAo;**exiftit extra car- nem , pAy4 eft alicubi ex^arnatus ; at verum eft prius,exveftra fententia. Ergo etiam pofterius admkteretenemini. Retp. Negando illamco- nexionem;ficut enim totaanima humanaexiftit extra materiam capitis, falva ejus unione cuin materia capitis,ita etiam totus ripc exiftit Sc m carne.& extra carnem , ialva fua perfonali u- nione cum natura humana; & proinde ** ejfe ex- tr* carnem non necefsario infert cxcarnatio- nemy feu unionis iftius perfonalis difsolutione. MatthiM Martimu acutiiTimus Theologu?, ad hujufmodi argumentum a Bahhafare Mentz*- ro propofitum refpondens, dickvoculam cxtra efseambiguam-& aliag idem valere quod uhra, h.e. iie?are reiunius inclufioneminairire : ali- as aL>tern,importare icparationem, & negare u- hionem^prioremododicit k^v exiftere extra carnem a fe afsumptam , ncn vero pofteriore n odo.
5 Inftabit aliquis (ecundo : Si ac^, priori modo eft cxtra humamtatem^ xoypi afacubinon e- rit homo: at &i ^ nuffiam non eft homo : Ergo \ tmfpiam eft cxtra humanitatem ; probatur a£ fumptio. x£y* femper & ubique eft homo,nam \ femper&ubiqueeft^ii^^o?. Relp. Quam- yis S4n£lta Thomas , & cum eo f cre omne$
Scholaftici
Sxercitatio prima . 5 1
Scholaftici T heologi, putent illam propofitio- nein, hb-ptubify efi hornoj\m\ liciter efle fal&m , puto tamen dittinclionemefleadhibendam.-ve! cnim hic eft cjus ienfus, \iyn ubi£ efi perfona, humanam naturamfibi unitam habens : vel hic cft e/us ienfus,*»^ cft pcrfonahabens natu- ram humanam , nbij^fibi unitam, ideoj^ ubi- quefibi /oca/iterprafentem. In priori feniu pro - pofitio eft vera , Sc i nobis admittitur , quia no* ftra? fententiarnoncontradicit: in pofteriori ve* ro, plane falfa cft , & proinde anobis nunquam admittetur, Inter hos duos fenfus iftius propofi- tionis,ingens efle difcrimen , ex his exemplis ii- quet: Maritus ubijjyfeu ubkunj^ exifiit, efi vir uxorem habens.cQ: propofitio vera: at hzc,mari<* tus efivirjtbifajeu in omnibus Ucis uxorem ha- bens9 eft propofitio falfa: Similiter haec, Tlomi- nusubi^efivir^fervum habens , propofitiotfl: vera : hax vero, Dominus efi viry ubij^fervum babens$\(k eft.
6 Inftabit aliquis tertio : Si *of«* non habet naturamhumanam ubi^ fibi unitam &locali- ter coexiftentem> f 0f *« C h R I s TU s non eft ubu que^fed una tantum eius natura , videltcet Dei~ tas: at abfurdum efi fofierimx Ergo etiam frirn. Refp: Negando connexionem propofitionis: nam ex antecedente iftius connexa? propofitio- nis3bene fequitur totum Chr 1 sti, i.e. omnes partes Ch r i s t i , non cfle ubique j non vero £ 4 be-
5 2 1>e Entc, & Ejftntia
bene (equitur totum Christum non eflc ubi- que. Hanc diftinftionem cur repudietD.Azo?* btss Andre&& cum eoreliqui Vbiquitarii>m2%- nopcre demiror : Totm enim ChristuscA: bomo,fed ton totum Chr i st i j totns Chr i- stus eftpaflus,mortuus,&refurrexit ;fednon m*wCHRi8Ti ; i.e. utraq^ejusnatura.
7 Inftabit aliquis quarto: Chri stus non efitottujwehumanitate: Ergofitotus Chri- I Sius eft ubijyy humanitas ChrI STI eslubt^. Relp. Negando fequelamjiftius enim argumen» \ ti confequentia,e»t plane ridicula>& refutatione indigna, ut patet ex his exemplis , qux fimilem confequentiam continent : TotPts Christus non eftfine T)eitate : Ergofi totus Chr I s TUS eSlpaffns &mortum , Deita* etiampajfaefi% & morttta: Item,CHRlSTUS nonejl totus^jinepede fuo: Ergo fitotus ChRISTUS efi homo , pes Ch*i%T:i efthomo.
Art. XII.
A n fubfiftentia perfonalis th ^oyH^fit natur<t eius humandt communicatai £t anrette loquantury qui dicnntjhumamtatem C h r i st I fubfifle • reubi^perfuhftftentiam <& \'Qyx • Item exi- ftere ubifafecundum ettcfuumperfona/e.
1 TP X eo quoddici folet hypoftafin, aat X2 fubftftentiam jg *c^*,communicatam efle
carni
Exercitatio prima ) J 3
carni CHRisTi,duo confedam ducuntur: primo enim Vbiquitarii inde colligunt , omni- pradentiam,imo & proprietaresomr.es 7? ao>«> cfle humance naturse communicatas; ratio confe- quentixeft,quiahypoftafiST»Ao>«. non diflfcrt realiterab ejus eflentia , ideoque nec a proprie- tatibus ejus eflentialibus : St igitur verumefi hpofiafn <& \iyvsfsc carni communicatam, etia, pr$vrtetateseius^ eodem modo eicommunicatas efsefatendumefi .Secundo, nonnulli etiam ex noftris T heologis,qu i putant C h r 1 s t 1 carnem pofle dici ubiqifubGftercperfubfiftcntiam <& Ao>«>licetin uno folo exiftat , ex eodem funda- mento , fic ratiocinantur. Humana natura ChrisT 1 communicata efifubfiflentta <& Kby*) cum igitur <& \9y*fubfefientia infinitafit,& nul- j lim loci ambitu includatur^ caro G h R I s T 1 ,per eamfubfifientiam ftbi communicatamy dtfi pstefi I ubifafubfifiere: hoc pofterius argumentum pe- riculofiuseft pnrcedente, quiatantopereplacet quibufdam Orthodoxis Theologis,ut profitean- turnosinbaccontroverfia de locali pra?fcntia carnisCHRi st i,ao>o^^V,& nonnifi verbali diffidio,ab Vbiquitariisdikvcfaxc; quod an ve- rum fit , j*udicent illi qui hiftoriam colloquti \Mompelgartenfis & Beza ac Iacobi zAndrea Polemicafcriptafuperhac materia diligentius confiderarunt.
2 Vt igitur duo illa argumenta perfpicue
diluantur
54 &e £»te>& SjfentU.
ililuant'ir,diftinguendum cft verbum commnni- cmdift docendum quo fenfu CHRISTI fub- fiftentia fi txtyycommunicata: tcnendum igi- tur eft,aliquid tribusmodis dici alteri commu- nicari. Primo, & inhdtfive <£• denominative% quo modo odor pomi communicatur manui: nam & odor ille,faltem idem fpecie,ineft manui,& de- nominatmanum, i.e. vere pra?dicatur dc manu. Secundo>communicatur aliquid denominative% fednon inhtfivl: quo pafro Reges & Imperato- rescommunicantimperii dignitatem uxoribus fuis, illse enim denominantur Imperatrices, Sc reginae,non qucid in fe habeant poteftatem , aut authoritatcm imperialem, fed quod earum ma- ritiiftam authoritatcm habeant. Tertio,com- municaturaliquidalteri, nequc inhaftve> nequc dtnominative, fcd vel effettive , quo modo De- usdicimrcommunicare feipfum creatis enti- bus; illa enim dicuntur entia & bona,participa- tione primi entis , & primi boni , ut loqqitur Zanchitu^ vclfuftentative, quo modo acciden- tibusfuiscommunicaturfbbjechim, ea videli- cetfuftentandoj&recipiendoinfe: vel aliquo *Iio ftmilimodo . Dicohscneque communicari denominativey neq; inhafive , quia Deli s nequc cxiftitin creaturis tanquam forma cflentialis, autaccidentalis in fuo fubjedo: nequedeiis praedicatiir,pnedicatione vera & affirmativa; fubicchim ctiam neq; ineit accidcntibus fuis,
nequc
Exerckdtio frimt. 5 j
neqae ea denominat , f ed eontra ab iis dcnomi- natur.
3 Hypoftafis ieu fubfiftentia & a©>«, tertio Jioc modocommunicatur naturse e/us huaiana:: h.e.neqjcommunicatur ciin£>4five>mq; de*o» minativefedfujtentttive tantum.Prior parshu* jus afiertionis fic declaratur: Humana natura CHRISTI (utbene notat Martiuim contra Mentzjerum ) omnis propriae peribnaUb fubfi- ftentia expers eft, & nullo modo fiibfiftit ; h. e. n€ % ?erfe*ne% fer acci^ens\ five, ut planihs lo- quar,»*g, natttrafea, ne^ ex umonem Ergo fub- fiftentia ik A£y*,neq'5 inh<zfive> neq; denominati- ve ei communicataeft; Probatur anrecedens:Si humanitas CHRISTI aliquo modo(ubfiftit,a- liquo modo eft fuppofitum aut perfona, & pro- indealiquo fenfti verum erit CHRISTVM af- fumpfiffefuppofitum^aut perfonam .• at abfurdu cft pofterius : Ergo etiam prius. Probatur con» nexum,quia fuppofitum & fubnftentitrecipro- cantur,adeoutomne fuppofitum habeat fubfi* ftentiam>& omne fubfiftentiam habens fitfup- pofitum.Dicetaliquis: Ergo caro CHRISTI plane deftituitur perfonalitate.Refpondetur, e- am non deftitui perfonalitate a hoc fenfu, quafi non fit perfbnae alicui unita, eft enim unita per- fonae t« xoy* ; f ed quod fubfiftentia proprie , & formaliter ei neq> mfit,nequeattribui poflit.
4 Idem etiam fic demonftrari poteft: Si hu-
mana
5 6 De Ente, & Sfentia.
mana natura C H R I S T I fubfiftit, vel per fe fubfiftit,ideft, ex t'fe lubsiftcntiam habet, vel fubfiftit quatenus exiftit in perfona <& koy*: pri- us anulloadmittetur.at neq;pofterius manife- ftaabfarditatecaret ;quod sic probatur; Caro CHRISTI,quatenusexiftitin perfona tS tiy* habet modum quendam exiftendi fubsiftentias contrarium, Ergo non fubsiftit. Probatur ante- cedens: Efse in a/iofnppcfito^ &fttbfifiere y feu efleper fe, & extfra omnealiudfuppositum, fiint duo oppositi modi exiftcndi , at caro GHRJSTI, quatenus exiftit.in perfona <*£ *5>*, habetpriorem moduni exiftendi. i. e. exiftit in fupposito : Ergo non poteft habere pofterio- rem, qui ei e diametro opponirur.
5 pofterior pars noftra? affertionis sic de- claratur: i hly@- naturam noftram , ad fuam by- poftafin gratiose recepit & aflumpsit , ita ut e- jus hypoftasis carnem sibi intimc praefentem habeat,eaRique sibi perfonaliter unitam geftet; contra vero caroin illa hypoftasi hsreat , & fu- ftentetur.Exquofit,ut CHRISTI hypoftasis, feuperfonalisfubsiftentia,refte dicatur com- municata humanas nztuvxfifie/itative.
6 Exhac diftin&ione communicationis li- quet,quidrefpondendumsit ad utrumqueargu- mentum,inlimine hujus articuli propositum.- cum enim hypoftasis CHRISTI neq; inh&fivh neq • demminative communicata sit humanita-
til
Exercitatio frlm*. $7
ti ipsius; evidenseft Vbiquitarios^x communi- cationefcypoftafcos <& Ao>«,non pofle colligc- re,proprietatesejus eflcntiales communicatas efle aflumptarcarni, aut inh*five , zxxtdenomina- tive,8c proinde negandas efle omnes illas illa- tiones, quibuscxeo fundamento concludunt carnem CHRISTI effe omnifcientem , omni- praefentem3omnipotentem,&c.Similitercum falfefintomnesillsB enuntiationes, quibus fub- fiftere aut */}<? aliquod pcrfonalc carni CHRI- ST I tribuitur,quia viz. nullam habet fubfiften- tiamfibiconvenientem,nullumque effe perfo- inale,fedmodumquendamcxiftendi iis contra- ! rium,confequenseft CHRISTI humanitatem, ! neque pofledici fubfiftere ubique,per fubfiften- ■ i tiam <& aoT*, neque exiftere ubiq; fecundum effe
• jfuumperfonale. Dicct aliquis ; natura humana .CHRISTIconjunftaeftcum pcrfona & \oy*, 1 ; quce omnipraefens eft, & omnipotens : Ergo na-
• tura humana dici poteft ommpraf ens, & omni - , potens perfonatiter. Refp. Si ifta confequentia i, admittatur,pari ratione admittendse etiam funt 1. hx confequentise : Humana natura CHRISTI
unitaeftcumperfona infinita , & aterna : Ergo . iffa eft infinita & aterna perfonaliter,feufecun- [. dumfuum efle perfonale: Item , eftconjunEiacu ; ^eaperfona, cju& D EV S eft & Creatory*c Re~
demptor Mundi\ Srgohac ei conveniunt perfo-
naliter,
7 Quaret
5 8 ?>e Ente, & EjfentU.
7 Quzret hic aliquis , an quemadmodum afhisfubfiftendi, ita etiamadusexiftendi, & CHRISTIcarne removendusfit. Refp. Nc-j quaquam :caroenimCHRISTI,licetnon fub- fiftat,revera tamen habet propriam exiftentiam, diftin&am ab exiftentia ? A03, y,fcd ab ea depen- dentem. Dicoeamhabere exiftentiam, diftin- dtemabexiftentia? Ao>*3quia omne Ens crea- tum habet & eflentiam i & exiftentiam diftin- ftam ab effentia & exiftentia creatoris. Dico eamhafeereexiftentiampendentem ab exiften- tia ¥ *8> «,quia per fe,& extra perfonam V hby* exifterenonpoteft.
F I N I S.
EXERCITATIO
SECVNDA,
l DE
Orlgme^Ammx, &fropaga^ tlone TeccatL
communis fententiaexplicaturs ac defenditur.
&
)mncs modi,quibusaIH animarum tra-
du&ionem,& Peccatipropagatio-
nem cxplkantjtnftttAntur,
ffo)
REVERENDO CLARIS- SIMO,ET AMPLISSIMO
DO Uli/NOy
DR ALEXANDRO
GLADSTONIO.AcADE- m i je RECTORI Mao.
N I FICO, A R C H I D I A C O K O ANVREAP0L1TAN0,
Et Paftori aoftro Digniffimo;
riRo
Acri iflgenio; judicio ingentJ, 8t 6ximi£ mtf- rum indole confpicuoj
Cm
QVod Reip:literdrU commodis ttntopere flu- duerity & illiui negoti* tantkfdeprocurk*» rit, AlmA Mater Acadetnia nmlturn fe debere fatetnr\ F Hanc
(6i)
Hanc
Secundam differtationem, amantis & obfer- vantis animi pignus, reverenter confccrat , & dicatf
Magnificentiae ejus
obfervantiffimus
R. Bahonius,
PHlLOSOPHltM
TROFSSSOR.
5%v* rnr&m rra&ses «raBvc
ffja^ f2H£jJ ^JrJ
-3^* 4jjp> fg. «^ ^ d^ 4^ 40» 4£$ **i 46* ^
INDEXi
(H)
i ™$*e\ rm>-?.? *%**v AriSm
* *®T- 4w- 3§*
INDEX
A\TICVL0%3)M
Se cundae
exercitationis.
X. T*\£ formarum materialium * & imma* jL*J terialinm diverfitate. 1 . D^ duplici materia caufalitate, & poten» tiai itemdeformarumedutticne expotentia ma- terU.
3. tsfn animarationalis fit ex traduce.
4. An & quomodo homo vere generare ho~ minemdicatur,
5 . Vtrumgeneratio fofita fit inproduElione formt} an vero in comnnUtoneform& cum mate- ria.
6. Anpr&cedens doElrina tollat peccati ort- ginalis propagationem.
7. Solvuntur argumentayquA ajferri folent contra pracedentem doSirinam de propagatione Hativt corrup'tionis, per femen parentum.
F% S.Pro-
f*4>
8 . Preponuntur &fo/vuntur a/ijuot qudfli- ones de propagationc peccati originalis.
9. ^JDi/uuntur leviora argumcnt*> qu* affer* rifo/ent contra creationem> & infufionem ani* m<e.
10. Anpoffltreddi commodior a/iqua, aut expeditior ratio traduBionis concupifcentU, fcn propenftonis ad malum, quam diximut ejfe terti- ampartcm peceaci originalis.
1 1 . Conftderantur du<t a/UfententU de tra- duftione peccati.
12. Oftenditur, eos qui animarum creatio* nem impugnant, mu/ium inter fe dtjfcntire ; & eonfutantur tresprima eorumfententUde origi- ne animdt.
1 3 . Refellitur quarta fententia% qmt cfl Bal- thafaris Meifneri.
14. Confutatur quinta fententia^ qut eft\ Timothei Brighti Cantabrigicnfis.
1 5 . Confutatas izm ejfc omnes $Adverfari-\ erum fententias de Traduce ; item neminem ex iftonumero^offc tutius aut faci/ius cxplicare peccati propagationemy quam nos> qui animarum creatimem defendimpu.
EXER-
w
EXERCITATIO
SECUNDA.
*De origine anima2 & propa^ gatione peccati.
art. i.
5De formarttm materia/ium, & immaterU- linm diverfime.
T Decifiohujusqusftioni^Z)* origineanimt, facilius intelli- gatur, quaedam praemittam dc formarum diverfitate , deque varia caufalitate , & potentia materiae, refpe&u formarum,
qua? in eam introducuntur, aut ex ea educun-
tun
f j 3. Primd
66 De origirte aniwty&r.
* . Primo igitar tcncndum eft , tria effe ge- nera effe&orum, quae propter cerrum aiiqnem fincm, non vcro temere aut fortuito producun- tur: nam eoram aliaomniumquatuor caufarum, aliatrium, alia duarnm tantum concqrfu pro- ducuntur, Omnium qiaatuorcaufarumconcHrfu producuntur fubftantiae corporea^quae non pof- funt habere ejfe aliquod realc in mundo,nifi dux caufac iriternse, viz: materia & forma, duae item extern£,i.e.efficiens & finis concurrant, ad tribuendumijsexiftendiaftum. Trium caufa- rum concut fu,videlicet efficientk, materia?, & finis, producuntur omnes formse accidentales feu accidentia , omnes item f ormae fubftantia- les, fola anima rationali excepta: duarum cau- farumconcurfu,videlicetefficientis, & finis, producuntur Angeii , & animx humana?: An- geli enim neque ex materia & forma conftant, neque in materia exiftunt;ideoque duas tantum haberepoffuntcaufas, vidclicet efficientcm& fyiem. Animsevero humana?, licet in materia exiftant, nontamenexmateria & forma con- ftant, nequeproducuntur vi materise,in qua ex- iftunt.-cum enim fint fpiritus,nullius materia? vi produci poffunt, ut mox probabitur, fed a Deo cx nihilo creantur, & in materiam inducuntur, propteroptimum finem, videlicet De i glo- riam, & ipfonim hominum falutem seternam*
5 . Dixi tornias accidentales,ut albedinem^
nigredinem,
Exerciutio fecunda. 6j
nigrcdinem, &c. trium caufarum concurfu pro- duci,quiautalb«dohabeat^r^/(? in mundo, I . oportct tinem aliquem, f eu propofitum,ex- citarc, & allicere efficientem ad agendum.* *• Oportet efficientem adhibcre fuana vim, feuconcurfumaftivum: 3. Opovtct materiam in quAy feu fubje&um albedinis, concurrere,& cooperariconcurfu paffivo, ad tribuendum il- lud ^albcdini: hocautem prasftat, recipiendo aftionem cauf* cfficientis & producentisalbe- dinem , item recipiendo ipfam albedinem, eamque fuftentando. Ex trium harum caufa- rum concurfu , pendet albedinis aliorum- queaccidentium exiftentia, praecipue vero a matcria,inqua recipiuntur, quaeque concurfe paffivo producit & fiiftentat ipfbrum ejfe: idquc quia cx efficientc, & fine, pendent tantum quo* ad fieri , ex materia autem feu fubje&o pen- dent, & quoad fieri, & quoad ejfe: nam neque poffunt fieri fine concurfii materise in qua exi- ftunt, neque poffunt in exiftendi a&u perfeve rare, illa materia fublata: at ^fficiente & finali causi fublatis, poteft accidens j*am produ&um, in exiftendi aftu perfeverare, ut liquet ex infi» nitis pene exemplis.
4. Dixi omnes formas fubftantiales, anima
humana excepta, etiam trium caufarum con<-
curiu produci: quiaut forma lapidis v. g. aftu
exiftac, 1. oportet fincm aliquem motiorc
F 4 metaphorici
gg D e origine anmt, &c.
metaphorica movere efficientem, 2,neceflfe cft efficientea&iva fua virtutedifponere materiam lapi.iis,adrecipiendamillam forraam fubftantj* aleme 3 .Oportet materiam,in genere caufac fiib- je&iv£,concurrere ad producendam, Sc luften- tandam illam formam,idq- quiailla formapen- deta ma(Leria)quoadj?^ri.^rJ?3& operari*h.e.nc- q; poteft fieri,nequee{fe, neqi operari,fine ma- terla in qua exiftit: ifta autem dependentia for- marum fubftantialium a materia , mantfefte arguit materiam efle formarum inea cxiftenri- urh caufam, non quidem^Vrf/^fed pajfivam, & fu&iec7ivam>iLt vocant: omnis enim depen- dentiaalicu/usabaliquo, tanquam a priori , in feri, & ej]e,cd cvidenscaufalitatisindicium; at longealiter fehabetanima humanaj ea enini poft mortem hominis & exiftit, & operatur ex- tra materiam-Ergo a materianon pendetquoad ejfe, & operarii at nequeab ea pendet quoad fieri , idque quia maceria non poteft vi aliqua, autconcurfucaufab' tribuere ejfe fpiritualifub- ftantisc, quaSis eftanima rationalis, ut mox pro- bsbitur , & proinde nullo modo eftejus caufa* Hincconfequitur,animam effe exearum rerum nmnero, qux duarum tantum caufarum concur- fa producuntur , efficientis videlicet & finis* patet ltem ariimam re&e appellari formam immateriaUm , fcu independentem a materia, fcum e contrario omnes aliie formce , tqm fub-
ftantjaks.
Exenitath fecttnda. 69
ftantiales, tum accidentales , vocentur forma: materialesy & a materia pendcntes. v. c. Forma ignis,f;cutexifterenequitextra (uam materi- am, ita ctiam fine ea non poteft calefacere, & comburere. Formabruti, ficut exiftere nequit fine materia fiia, i, c. corpore,itafineeadem fentire,autappctere nonpotcft. Atanimahu- mana, non folum exiftit extra materiam poft mortem hominis; fed etiam cxtra eam opera- tur , exercendo adus intelligendi , volendi, gaudcndi^autdolendi. .
A R T. II.
De duplici materUcaufalitate & potentia, item deformarhm eduBlone ex potentiamaterU.
1 . I N hoc articulo nptandum cft primo,Mate- Iriam feu caufam materialem, duplicem habereoaufalitatem^unam refpeftu compofiti, feumateriati: alteram refpedu formarumabea pendentium. Caufalitas ejus refpeftu compo- liti, cft in eo pofita, quod tanquam pars eflenti- alis conftituat compofitum? refpe&u formarum ab ea pendentium, caufalitas ejus in co eft pofi- ta,quod concurfii paffivo concurrat cum agen- te ad tribuendum i/s ejfe^ & ad illud ipfum effe conlervandum,
2. Sectmdo
no *De origtne anima, &c.
2. Secundo notandum eft , duplicem efl materiar potentiam, unam receptivam tanturq &non etiam canfativam^ zlteratn Scrcceptivi & c^y^r/V^priorempotentiam habet matc ria refpe&u (blius animsc rationalis, habet enii potentiam naturalemrecipiendianimamin fi ied non habet potentiamconcurrendiin gener cauf ae materialis , ad tribuendum efse anima poftcriorem habet refpe&u omnium aliarur formarum , tum eflentialium, tum accidental um:nonfolumenim poteft eas recipere in f< fed etiam concurfu paflivo cooperari cum ager te,ad eas producendas.
2 . Tcr tio notandum eft, illos Philofophcl malc explicare eduftionem fbrmarum ex p<| tentia materiae, qui dicunt formam aflu exifted in materia , ante rei generationem, non tamei apparere , fcd quafi fub confufione potentii eiuslatitare, per generationem vero maniftj ftam fieri; ica ut illud efse a5lua/ey quod prid erat quafi abfconditum,non incipiat fimplicittj per generationcm , led per eam incipiat fie manif eftum,& fic e tenebris?ac confufione m; reria?,quafiinlucem educatur. Dico hanc e: plicationem eduftionis malani efle, quia fi fo ma cxillaiaSuin materia ante compofiti gen rationem, ipfum compofitum exiftit ante fua; generationero, quod aperte abfurdum eft: rat conlequentia: eft,quia ex materia & forma a<5
exiftentibu
ExercitAtto fccmda. ji
cxiftentibus , & unitis, refultat compofitum, iiique pofitis neceflario ponitur compofitum: idfcoque fi materia & forma exiftant unitar, ante generationem compofiti, ipfum compofitum cxiftitantefuam generationem. Dicet aliquis; fiformanonexiftitin materia ante rerura ge* nerationem, non poteft diciex materia educi, feu extrahi; nihil enim poteft cduci,feu extrahi r€xeo,inquo non eft. Refp. Formam dici cx [roateria educi,non quod ex materia? fubftantia, fed qubdex materia? potcntia caufativa educa- tur, feu eytrahatur : quamvisemm fbrma ante generationem in ipfa materise fubftantia npn exiftat,ineius tamen potentia vere & proprie u*xifteredic«tur,quatenus a materfa eft produ- ri:ibiiis; nam eflfe in materise potentia caufativa, epihil eft almd, nifi a materia tanquam a princi- ,j jj ?io paffi vo pofie produci. d 4. Quarto notandum eft, illos etiam toto jj^celo errare, qui dicunt formas,ante generatio- jtejiem , fecundum efse inchoatum & imperf e- ^fam^h.e.fecundum gradus quofdam fax en- iitatis,exifterein matcria; per generationem ex;'er6incipereeffe in materia, fecundiim efte ^ompletum, & confummatum. Dico huius .^ntentia? Patronos turpitererrare, quia inde ^quitur formam fiibftantialcm variari , quoad ratl.radus intcnfionis & remiffionis, nonminus ^ uam accidentia ; quia iccm abfurdum eft , in
J2 *De origine dnim^ &e.
una Sc eadem materia a&u exiftere omnes for- mas,quae ex materise potentia educi poflunt, fi- ve fint totales, five partiales; fic enim in una & eademrcfimuleffent pene infinitae enutates fubftamialesre diverfe.Sedobiiciet aliquis;fi fbrma ante rei generationem plan£ nihil fit; fequetur omnes formas fieri ex nihiloy & proin- decreari. Refp: Formas omnes poffe dici fieri ex nihilofifieri ex nihilo aceipiatur pro fieri eM nulla fuipArte prdexiftente> non vero fi fieri ex nihilo accipiacur prcprie,pro eoquod cbfieriex nullA materui prxexiftente , quo fenftl idem va- let,ac creari; fiunt enim formae ex materia, h.c fiunt materia concurrente in genere caufa fubje&iva?, ad tribuendum ijs etfe.
5 . Quinto notandum eft, eos etiam malc explicare cdu&ionem formarum ex materiae po- tentia, qai dicunt formam ideo ex materiac peJ, tentia educi , quod materia ante adventunj] formsehabeat potentiam ad eam recipiendami Sienimhsecexplicatio effct veritati confenta- nea,omnes formte,nulla excepta, effent ex ma< teria? potentia educibiles •, idque quia materi habctpotentiam adquamlibet formam recipi endam, potentiam (inquam)vel naturalemi vel obedientialem.Potentiaautem naturalis ef ea.quz educibiliseft in aftum vi alicujus agen tis naturalis,ut potentia pafllva ligni ad recipi ; endum calorem,diciturnaturalis,quiaeduci po; l
JExercltatio fecundd* y j
teft in aflum vi naturalis agentis , ignis videli- cet. Potentia roateria? obedientialis eft, quar in aftum cduci non poteft vi agentis naturalis , fed vi alicujus agcntis fiiperioriMtque altcnus or- dinis, cui ea materia itafubdita eft, & fubjefta, utneceflano ei obediat.* talis eft potentia ligni* vel lapidis ad formam ftatuf ;non enim educituf in a&u vi alicujus agentis naturalis,fed vi agen- tis per artem: talis etiam eft potentia animae ad recipiendadona fupernaturalia,ut fidem,(pem, charitatemjnonenim ullavi naturali in adum feduci poteft,ied infinita vi & virtute creatoris. 6. His poGtis: facile eft explicare edu<fti* onem fortnarum ex materk potentia ; ciim enim nihilpoffit educi ex aliquo, nifi illud quod priu» fuit in eo; manifeftum eft eas lolas fbrmas ex potentia caufativa materise educi, quae antequam cxiftant, funt in potentia caufa- tivamateria? , i. e. producibiles funt per con- curfum paffivum materise ; jllse cnim fbrmx quamdiu aftu non exiftunt, habent potenriam ad accipiendum ^amateria,tanquamiprin- cipio paffivo , & reccpti vo • ideoque cum a&u exiftercincipiunt, vjadiva agentis, & paffiva imaterise, re<5te dicuntur educi ex potentia o*#- fativa materise, quia non amplius funt in pc- t<rf(a caufativa materiae, i.e. non jamfunta materia producibiles; quod enim femel produ- >|ftum & caufatum eft,non amplius cft in poten-
tia
74 2)* originc anim<ty &c*
t ia caufar, fed eduftum eft ex ftatu potentialite- tis, in ftatum adualitatis. Forma igitur bruti: vere dicitur cduci ex potentia caufativa mate- rte feminis, quia ante generationem bruti , illa formafaitinpotcntiacaufativa materiae femi- nis, i. e. produeibilis erat vi pafiivd iftius mate* nx) jam vero per aftionem generantis,illa for- maprodu&aeft, & pofitaextrapotentiamcau-j fativammateria:;itaut non ampliiis fitprcdu- cibilisvipaffivamateri£,nifi amittat eamex-i iftentiam,quamnunchaber Contravero anfr ma humana,licet producatur in materia,non ta^j rnen ex e/us potentia caulativa educitur,(ed ia materiam inducitur; idque quia nunquam fuit in materia* potentia caufativa, nec materh un- quam habuit potentiam ad tribuendum efi ani-, m«, per paffivam (uum concurfum.
Aht, III. An animarationalU fit ex traducc.
i. X 7Erus hujas controverfise ftatus cft, uH V trum anima rationalis educatur ex po^ tcntia materie feminiswi feminalis & prolifice virtutis, ficut anima? plantarum, & befluarum: an vero a D e o abique materiz pra^exiftentij concurfu producaturn h. c. creetur, & corpori
infundatur,
Exercitatio faslnda. j$
infundatur. Poftcrior fcntcntia omnibus ferc modernis Philofophis, & Theologis arridet, & meritd; non enim memini me legifie ullum ar- gumentumincontrarium, tanti ponderis , ut poffitaliquem,velmediocriterin hac contro- vcrfia ver fatum , in eor u m fentcntiam adduce- re, qui contendunt animas noftras a parenti- |bus,pcrcarnalem generationern profeminari, |non vero a Db o creari, & infondi. Contra vero,proeafententia, qus aflerit animas hu- jtnanas a D e o immediate creari , non folum Jfaciunt varia S. Scripturae teftimonia, fcd ctiam ' (irgumenta Philofophica principiis naturee notis f hitcntiatcgoautcm, omiffis argumentis ex S. Jcriptura petitis, quia ea luculentcr proponun* | ur a Theologis, praecipue vero a clariffimo Z>. * funio , %n exflkatione i . cap. Genef rationcs juafdam afferam, partim exPhyfica, partim cx victaphylica depromptas.
a. Prima rafcio eft hsc: Si anima efi gene~ abilUy efi corruptibilis: at abfurdum cft pHe- tusi Ergo&friwiTdXio ma/oris eft hsecjilla :rma,quae ita dcpcndec a materia , ut per con- urfumcaufaematerialisin generatione produ- atur, ita etiam dcpcndct a materia, ut (i ab ea *paretur, qux confcrebat & confcrvabat ejus f*,ncceflario percat. Ad hoc argumcntum rc- x>ndere folent Theologi , & Philofophi , qui :nU mt in contraria fententi£ , animas humanas 'f efle
0
j6 T)e origine anm*, &c.
effeexfc corruptibiles , ut probat illud argu- mentum; quia dependent a materia in fieri & j ejfe% duraturas tamen efie in a?ternum,quia De- us ftatuit eas confervare. Quod fi quis eos ro- get, curanima,in fe fpe&ata, fit corrupribilis: Refpondenthancefferationem,quiafi Deus ceflaret abaftu quoconfervatanimas, illas fta- tim innihilum redirent. Sed hxc refponfionon placct,prim6quia Theologi,& Philofophi,cum di vidunt fubftantias in aeternas & caducas , non volunt aliquas fubftantias ideo efle aeternas, quod a ccnfervativo De i influxu non depen- deant; fcd quod a nulla creatura, pera&ioneni Phyficam deftrui poflint: hocautem modonon fol&m Angeli, & Ccelum, fed etiam animar ra- tionales incorruptibiles dici poflimt. Deindc illi qui ita refpondent, non pofiunt negare ani* mam humanam ita fe habere , ut null2 aftione Phyfica, feu materialideftrui poffit : unde ego infero, eam nulla a&ione Phyfica, vel materia* li, pofie produci. Qusenam enim eft ratio, quod nulla a&ione Phyfica deftrui posfit? Nonne, quiaeft fubftantiafpiritualis? At ob eandem e- tiam rationem , nulla virtute materiali potefl produci.idque^iia/icut repugnat fpiritui adi* one Phyfic2 & rtateriali deftrui, ita ctiam repu* gnatfpirituiattionc Phyfica & materiali pn> duci, gencratio autem eft aftioPhyfica &ma •erialis, tum quia fit in maceria, tum quia fit pa
virtuten i
Exercitatio fecunda, yy
Virtutem materialem; fcilicet per virtutem fe-
minalcm,
5 Secunda ratio : t> EV S voluit animas humanas exiftere^ extra corpora , poft kominum mottem^voluit autem animas belluarum perire itum corporibm: Ergo dedit arAma rationaliy na- turam independentem a materih ; ut rattone ilii * w natur&pojftt exiftere extra materiam corpo* ream^ unde inferoamma.n quoad naturam fuam efle independentem a materia corporea.
y Tcvtid.Eafo/aforma educitur ex poten. tia caufativa materia y qu&fit materia paffive tocnrrente \ad tribuendu ei efie: fed materiafc* imnis non poteftyConcurfupaffivo^ tribuere efle a~ ffima: Ergo non educitur expotentia materiafed aT)BOper creationem in materiam infttnditur. Propofitio manifefta eft ex pnecedentibus .• af- fiimptioprobatur;nullavirtusa<5tiva agic ultra fuum genus,ut loquuntur • i.e. non poteft agen- doproducereeamrem 5qu£eft excellcntioris uatur2e)& fuperioris ordinis : fed anima cxce# dittotumgenusnaturscorporea^cum fit fub- ftantiafpiritualis : nulla igitur virtus corporea poteftanimam producere» Adhoc argumentu refpondcrefolent, vim materialcm in femine cxiftentem perfe non poffe producere fpiritu-
|f alem fubftantiam animse , poflfe tamen virtute ipiritualis illius fubftantise > cujus eft inftrumen- - tumj.e.virtuteanimsehominis generantis ele- G vari
n% De origtne 4nim*,&c.
vari ultra fuam fpeciem,ad producendum fpiri- tum: quemadmodum phantafma,quod eftfen- fibilis & materialis fpecies,y irtutc animse,cujus eft inftrumentum,fpecie5 intelligibiles, h e.fpi- rituales rerum imagines intelle&ui patienti imprimit.Hoc efFugiu plane futile eft,& nullius momenti;fieri enim no poteft,utagenscreatum opera inftrumenti pure materialis , aliquid im- materialeproducatrfacultasautem prolifica in 1 femine exiftens, pure materialis eft ; fecusta- j| menaccidit,inproduttione fpecierum intelli- gibilium;animaenim utitur vi intelle&us a- gentis, ut principalis inftrumenti, excitantis & elevantis phantalma , ad producendas illas fpe- cies:quareuniverfaliter verumeft, virtutem materialem non pofle efle aut principale,aut fb- litariaminftrumentum,in produ&ione fpiritu- alis fubftantia?,licet efle poflit inftmmentum fe- cundarium , in produftione fpiritualis qualita- tis.
5 Quarfo, llli qni fnnt in oppofitafententia9 cognntur admittere conclnjiones admodum dn- ras,& abfttrdai ;namutvitent vim talium ar- gumentorum,coguntur admittere animam non efle fubftantiam fpirituakm; item animam pof- leaftioncPhyficSdeftrui,nifiDEu3 eamfpeci- ali fuo auxilio confervet ab interitu : qua* con- clufiones admodum derogatdignitati, & excel- lenris anims noftr?,& nobis auferunt occafio- :
nem
Sxercitati* fcunda , y 9
iiemconfutandi^f^j.argumcntis petftis ab immortalkateanimar. Si enimanimacft forma ftatutafiia dependens 3 corporc, ita ut extr* corpus per k exiftere non valeat,quomodo oen. fuadebimus iis , animam eflfe immortaIe&< > de* rogant etiam hx conclufiones fapientia? divinar . qulppeaflfcrereDEiiM voluifle animas exiftere* cxtra corpora,& negafle irs naturam ad hoc ido- fieam,eftdicere Dbum non fatis prudentcrpro- duxiffe animam.
6 Quinto s jQuamvis dicamm ammatn & D E o creari, & in corpm infundi , &proinde pa* ventem non tribuere filio (uo animamjfatis tamen tommode tueripofjfumHiy hbminem tam vere ge* nerare hominem^qukm leo leonem> & bos bovemi 'poffumusitemtueri naturalem & htreditariam corruptionemyquam PecCATUjvi OrIgina- le vocant y Jt, parentibus adliberos propagari,& illmpropagationismodum explicare: nullaergo neceflitas noscogitamplefti eam fententiam, qasanimaenaturserepugnat, & cjus dignitati tanuim detrahjt.
ART,
8© De Origine Anim^&c.
ART. IV.
An cfrqnomolo homovert generare hominem dicatur.
PHilofophi, & Theologi,quidicunt animam non traduciperfemen,autex femine eiici, variismodisdiiLntiunt de generatione homU nis,&aftionein qua generatio hominis confi- ftit.Primo enia>nonnuLli,cum iis hocargumen- tumobjicitur — homo generans nontribuit filio animam per quam efi homo : Ergo homo nonge- nerathominem% Refpondenthominemdici ge- nerarehominem quiafuppeditat materiamex qua fit homo, id eft,quia tr ibuit filio corpus ho- minis,' verum haec rcfponfio admodiim frigida eft &indignaquae abullo Philofopho profera- tur .-prinio enim ex ea fequitur,homine tantum generarecorpushominis, nonvero totum ho- minem;& hoceftipfum, quod argumentum probat. Secundo,quia nemo Philofophorum di- xit,generationem ftibftantialem efle produtfH- onem aut fuppeditationem materiae ; fi enim producere fubftantiam, eft fuppeditaremateri- am ad producendam fubftantiam ; pari ratione, i is qui fuppedi^atartifici materiam ad conficien* dam ftatuam , dicetur conficere ftatuam , quod
admodum
Exercitath fccmd*. 8 1
admodiim abfurdum eft. Tertio , generare ho minemjeftcnbiereToVJ^homini , utexipfis terminis patet: at *//* hominis ieu natura huma- na,necj;confift!t in amma (ola , neque in corpo- re (blo,ut omnes fatentur : fi enim natura hu* mana in altcro horum confifteret , per icparati- onem animse a corpore non dertrueretur natu- rahumana.-confiltit ergontturahumana,in u- nione corporis & animae, i.e. confiftit in co, qaodhomovere Cohftet anima & corpore:fi ergo gcnerans non efficit , ut filius fit quid con- ftans ex anima & corcore/ed tantum efficit ip- lumcorpus3homogenerans non vere dicetur tnbuerehominigcnito^ hominis ,atq;adea non vere dicetur generare hominem.
a Alii,cum vident fe non poffe evitare rim
hujus argumenti per priorem refponfionem , a-
Jiam reiponfionem excogitarunt , (ed pene tam
invalidam ac eft prior.-dicunt enim hominera
vere generarehominem,quia nonfolum tribuit
ei materiam ,i.e. corpus ; fcd etiam prseparat^
materiam ad recipiendam fbrmam ; atque adeo
\\ per virtutemprolificam,attingit conjunftione
animse & corporis , per quam conjunfrioncm
homo conftituitur in ejfe hominis>&&t talc com«
pofitum Phyficum : hi ergo non dicunt patretn
conjungereanimamfiliicum corpore filii,per
virtutem feminalem,(boceuim tnbuuntDEo
Jiqui animam infundit;^ fed pracparare materiam
3 G % fcm-
ii De origine ammt, &c.
feminis ad recipiendam formam huimnam,qua quidem prceparationem3poftquam completa feh erit, immediate fequitur eon/un&io anim# & corporis: hinc liquet,ex eorum fententia , a&i- onem generandi nihil aliud efle , qu i m prsvi- am materia? alterationem, & prccparationem ad recipiendam forrmm : in hac fententia fuerunt peneomnes antiquiores Philofophi , etiam oni- nespene Moderni , plerique etiam Pontificii Theologi$nam ConimOricenfes, in explicatione lib. i Je ortHy teftantar feipfos olim amplexos fuiflehancfententiam, quiafuitrecepta apud omnes: vccumh^c <ententia,utdiftum eft,non magis iatisfacit argumento5quam prior.Primo, quia praeparatio rnateri* eft muratioin qualita- te,atqueadeo eft alteratio. Generatio autem non eft alteratio • funt enim diverfi fpecie mo- tus,inhoc difterentes,qu6d altera terminetur adqualitatem,alteraad fubftantiam •• Ergo ge- 1 neratio non eft mutatio , vel pracparatio mate- *ri£;nequegenerare,eft prsparare materiam. Secund6,generatioeftun3fimplexmutatio,vel : fimpIexmotuSjUtomnesfatentur: at illa pra?- parationoneft pofita in unamutatione, fed in variis alterationibus,qu£ prseceduntintroducti- onem formse;nam a]iquandodilatatur,aliquan- do confolidatur illamateria, aliquandoh^mor augetur.aliquandominuitur,ita fcilicet poftu- lante natura formse intrcducendcc : Ergoilla
pra:paratio ]
Exercitatio fec&nda. 83
prasparationon eft generatio , fcd aggregara feu multiplex mutatio/ivealterario. Tertio,gene- rare eft tnbuere effe ; ejfe autem homin/s confi- ftit in eo, quod conftet ex anima & corpore : fi ergoDfius copulet animam cum corpore,in- fundendo (ut dicunt ThepIogi,)D e u s tribuit effe homini,non vero generans .• folus enim ille quicopulat animam cum corpore, efficit ut ho» moconftetexanima&corpore. Deniq; homo in inftanti gignitur, id eft, in inftanti fit homo.° Ergonongradatim; ideoque ejus produftio , no eft mutatio aiiqua fuccefiiva,fed inftantanea.
3 Tertiusmodus refpondendi eft eorum, quidicunt hominem generarehominem,neque quod ei tribuat materiam, neq; quod materiam prseparet ; fed quod tribuat ei etiam formam, non quidem fpecificam, id eft, animam rationa- lem,f hanc enim volunt tribui i folo Deo, qui eam creat,&unitcum corpore 5 ) fed quod ex, potentia feminis educatanimam vegetativam, &fenfitivam .• veriim hsec fententia minime omnium placet, quia manifefte ex ea i equitur, hominem non generare hominem , fed noc vi- vens;& hoc animal : praterea(ut dicebam)^ hominis in eo confiftit , quod hoxo conftet ex anima & corpore: Si ergo filius non debeat pa- tri>quod conftet exanima rationali & corpore, nonhabetnaturamhominis apatre fibi com- municatamu
G 4 4 Reje&i*
g4 &* origine 4nimt, &c,
4 Re jeftis his fententiis , nos cum do&iffi- v inis 1 hilofophis/Z^ff.-iV: Ruvio^ & profeflbri- biis AcademU Conimbricenjistopzxtvmdicexidl modum ampleftimuMflerentes hominem vere generarehominem,quamvisanima a Dfiocre- etur ; non quod tribuat ei corpus folummodo, neq; quod prarparet corpusad recipiendam ani- mam,neque quod in materia,aut cx materia cor- porea,efhciat animam vegitativam ,aut fenfiti- vam fuifilii; fed quod ab homine generante fit ipfa aflio , qua anima rationalis fubftantialittr corponunitur,ac incipit informare, inhabitarc, & implere totam materiam corperis • adeo ut ex noftra fententia, generatio hominis fit pofita in illa aftione,qua,per virtutem prolificam , a- niaia eflentiali vinculo cum corpore copulatur«
ART. V.
Vtrkm gensratio pojita fit in prodkBionefor*
W&, Anveroin corijun&ionefor-
m* cum matcria.
i T 7T noftrs fcntcntiae veritas appareat, V primo oftendam adlionem generantis (loquendo in genere,de omni generatione^effe pofitam in con/unclione materiae & forma? ; fe- cundo,nonnihilfpecialius dicamde iila adio-
ne
ExerCttntlo fecundd. 85
ncqtuanimacorpori unitur .quodadpriusat- tinct,generatio compofiti non eft prodiivfHo materix,idquequiamateriapropricdi&aeftin- gcnerabiliv >& incorruptibilis,id eft, & nullo po- tcft fieri,nifi a creatore , fi enim creatura aliqua produceret materiam primam , produceret eam exnulia materia preexiftente; atq5adeocrearet cam;nullaautem crcatura crcat , cum creario rcquirat infinitam virtutem. Deinde cum ex ignefitaer,acrgeneratalium aerem, mutando ignem in aerem,non'autem per illam generatio- nem producit materiahi novi aeris, fed in mate- riam praexiftentcm introducit formam novi aeris.
2 Generatiofiibftantialis , non eft produ&io tnaterLr^ut jam oftenfam eft : at neq j eft produ- #io fbrm^:qnod quidem certum eft5& evidens apudeos,quidicuntanimasa D e o creari: at non minus evidcnter etiam probari potelt con- tra co^qui d cunt animam efie ex traduce. Pri- mo enim , natura hominis eft in co pofita,quod conftet cx anima & corpore •• at per a6honem fluaanimaunitur corpori , (ive anima fit a Deo, fiveapatre,homo fitcompofitum conftans ex anima & corporc; Ergo per illam a<5Honem,ho- mo accipit naturam,vel ?/fr>horninis;& proinde per illam a&ionem producitun quid enim eft a- Hud,producere hominem^quam efficcre utex- iftathomojfeu Ensconftansexanima & corpo-
S6 2)* origine aniwty &c.
re. Secundo,nunquam potcft compofitum Ph^ j ficum de novo produci,five pcr generationen I live per aliam mutationem, nifi ejusmateria < \ f orma de novo con jungatur , & coeant in unm per fe,ut evidens eft ;poteft tamen compofitut j \ Phy licum de novo produci, 6c revera fieri, qua ! vis eiusforma non producatur de novo .• Erg j; efficere compofitum Phyficum,potius eft mau |i riam&formam conjungere , quam forman producere : probatur aflumptio ; primo, cx tm furrectione mortuorum in die judiciijtum eniij homines de novo producentur, & de novo acci pient ej[e hominis , per veram produ&ionei fubftantialem,Hcetnon ordinariam , fed plan cxtraordinariam ; at tum eorum anima non pa teft dici de novo produci, quia exiftebat femp^ poftquam creata eft, fedtantumdenovouniil cum materiai Ergo produ&io compofiti Phyfi I ci,noneftprodudtioforma!, fed potius unitil formsecummateria.Si quis tam impudens fiil utncgetinrefurre&ione mortuorum futurar veramprodudionem iubftantialem ,contrae um utar hoc argumento ; Producere fubftanti ccrpoream, efttribuere effe fubftantias corpq re^;attum Dbus hominibus mortuis, qtJ quamdiu mortui erant non habebant verum e§ iiibftantia? naturalis,quia non conftabant ex mai ter ia & forma unitis,vere & proprie dabk inte nrum & plenum <#>corporis naturalis, efficien
Excrcttatto fecunda , 8 7
jf io u t vere conftent ex corpore & anim a : Ergo u D e u s per illam a&ionem vere producit cor- 8 poranaturalia.Non negariquidem poteft,illam ta&ionemeflea&ionem longediverfom agene- tt ratione fubftantiali , & niodo generandi ordina- i no ; certum tamen eft eam afHonem elTe ve- ;(,ram produttionem lubftantialem ; quod proba- emusex definitione produftionis iubftantialis; a quid enim aliud eft producere fubftantiam, qua t conferre efsei&M fubftantix.qux ante illam afti- otonem non habebat cfse iubftantiale. Secundo iprobaturaflumptiofic; Deus poteft creare ani - nmaminfantisperaliquodrenipus anteejus ge- li nerationem,& poftea,in ipla generatioae3i]iam o>>animam cum corpore e/us conjungere : Ergo enpoteftefle vera generatio fubftantialis abfque improdudione forma?.
U 3 Quod ad pofterius attinet : Theologi & i(iPhi]ofophi,qui funt in noftra fententia deori* \itgine Anim& , aflemnt virtutem feminalem in inbelluis duplicemhabereoperadonem ;fcilicet eieduftionem formce ex potentia materise,& uni- jitionemej#ufdemformse cum :ompofito; quas ojquidem a&iones dicunt non realiterjedratione puo]£diverfasefle:idquc qaia perunam &ean- jfjdem a&ionem re , educitur forma ex poten- ia tria materise , & unitur iubftantiaHter cum ma~ t teria. Contra , aflerunt virtutem femina]em, ^vx in feminehominis exiftit, habere unam ta -
tuffl
8 8 *De origine tnima, &e.
tuma&ionem,fcilicet unitionem formae, i.e. animse cum materia corporea; unam ( inqnam ) a&ionem prineipalem , nam certum eft, ab ea \ virtute proficsfci varias aftiones miniis princi- pales,fcil.prepara:iones materise corporese ad recipien iam ar.imam.-quare dicunt in produfti- one hominis>effe duas a&ioncs proficifcentes a diverfis agencibus ;fcilicetcreationem animse, &unitionem ejufdem cum materia: creatio- nem anim^aiunt effe operationem folius De i , quod cvidens eft; unitionem vero anima? curn corpore3vo!unt effe aftionem, non quidem foli- us hominiV,DEus enim cooperatur cum homi- neinadioneilla;fedhominis &Dbi fimul:& addunt,inhac unitione, & non in alia a&ione, pofitameffe generationem hominis; quodex eo patet , quia fupra oftenfiim eft, producerc compofitum netyie effe producerc materiam, neque producere formam , fed formam cum materiaunire,& copulare : ex noftra ergo fen- remia, eodem inftanti.quo Dtu> creat animatn in corpore,homo generans per virtutem femi- nalem animim a D E o creatam cum corpore tubftantialiter unit,& conneftit ; adeout aftio D e i termineturadanim«^/}^/fw/)//Wf<fr;aftio veropatris terminetur,nonquidem ad animas efse fimp/iciter Scd ad ejus efse in corpore, feu ad amonem animx cum corpore. 4 hd illud argumentum , bomo eft homo per
Exercitatidfecund^. 8p
4nimam\ji ergo pater non tribuh fjio dnimam, mn tribuit ei efse homincm. Refpondent, hcmi- nem efle hominem, neque per animara feorfim acceptam, ncque pcr corpus , fed per integram naturam,five per eflentiam humanarn ; & aiant patremuniendoanimam cum corpore ,per vir- tutem (eminalem,tribuere filio tg conftars ex a* nima & corpore; & proinde ei tribuere naturam &eflentiamperquameft homo: patetautem unamquamquerem,efletalemrem non peral- teram eflentke partem , fed per totam eflentia, quia eflentia eft id,per quod Ens eft £ns ; atque adeotalis eflentiaeft id, perquodreseft talis res: illud autern quod dici folet, unamquamque rem efle talem rem per formam fuam,itaconci- piendum eft,ut intelligamus unamt]uamq; rem efletalemremper formam , non quidemtan- quam ad^quatam rationem ( ratio enim ada> quatacur res fit talis res,eft quia habet talem ef- fentiam J fed tanquam principalem partem e£ fentia?;fi enim inter feconferamus partes eflen- tise Phyficae,rcs quselibet eft talis res per for- mam,potiusquam per materiam { interim fi co- feramusautformam^autmateriam cum integra eflentia,resquselibetefttalisrespotius per ef~ fentiam,quam aut per materiam,aut formam,
5 Verum,hic ontur magna difficultas ; fi c* nim Deus infundat animam, (ux omnesTheo- logi loquuntur , qui funt in hac fenten tia ) con«
jun&io
po *De origine amm^t^ &c.
junftio animse cum corporc potius tribuencte erit Deo, quambomini generanti ; quid enim aliud eft anima? infufio in materiam corpoream, quam conjunrtio animx cum materia? Re- fpondent nonnulli, Deum dici infundere ani- inam,nonquod per fe iolum copulet animam cum corpore;fed quod per virtutem feminalem I illud pr^ftet , ceijus minifterio utitur tanquam i[ inftrumento,Tion quidern neceiVario (ipfeenim I poteft per le connedere animam & corpus)fed I ordinario,quia fcilicet ejus ufus eft ordinariusj in omnianimalium generatione. Alii probabi-l lius refpondent,DEVMdiciinfundereanimam mcorpus^nonquddfubftanrialiter, fedquod lo- caliter conj#ungat a^imam & corpus : idcft, quodcreet animam in corpore,& pcr ejus cre- ationemintali kbi, efSciat eam localiterpr^- fintem corpori: dicunt enim, eodem inftani quoDEVScreatanimarr Tocaliter prafenfc corpori.eodemfinquam^inftantivirtutem le minalem eas partes connectere , vinculo fub-l ftantiali.vdocentautem localem prarfentiam* nim^eflequidlongediverfum ab ejus unione fubftantialicummateria;quia Angelus aflum- pto corpore veftitus \ eftlocaliterpr#(ensil!i corpori,non vero fubftantialiter ei conjunftus, utformamaterkefc
ARf,1
Exercitatio fecvnda* 9 1
ART. VI.
Anprtcedens doftrinatollat pcccati origx- nalis propagationcm*
QVI putanthumanamanimamaD^oim. mediate non creari/ed ex potentia femi- nis educi, objicere folent , noftram fententiam planetollere peccatiorigwalis propagaticnem, & nullum modum relmquere quo explicari poflit iftius peccati derivatio a parentibu g ad 1 i- beros: ut igitur hoc cavillum ipfo fafto dijuam, partes quafi integrantes iftiuspeccati enumera- bo,& quomodofingula? propagenturdocebo.
2 Partes peccati originalis funt tres : Pri- mo,participatio peccjiti primorum parentum, illud cnim fuit commune peccatum totius ge- neris humani . Secundo , carentia originalis ju- ftitiae,id eft,defe&us donorum, tam intelledus tum voluntatis , quibus zAdamm & Eva ante lapfum ornati funt. Tertio, propenfio vel incli- natioadmalum^nonenimfolam caremus ori- ginali j^aftitia^quae nos ad bonum propenfos faci- ebat, ied etiam ea fublata fucceffit contraria qualitaslegi adverfa* quse nos ad omnem turpi* tudinem pronos reddit.
3 . Prima pars peccari originalis eodem
modo
5>* T)e origtne anitnt, &c.
modo propagatur a parenttbus ad liberos, qua propa^ari fblet generis fplendor, item jus na> reditarium:nimiiumnequeperanimam,nequc percorpus, fedpcr namralem generationem; ficutenim Carolm v. g. ideo hsres regni eft, quiaRegisfiiiuseft, & ideoftlius Regis,quia a Regegenituseft.-ficutetiam Carolm ideo no- bihseft, quia nobilium paremum proles eft, &ideoproles,quiaanobilibus parentibus per naturalem generationem dcfcendir; ita etiam Addt peccatum ideo eft noltrum, quianosejus filij&h^redesfumus: i. e.quiaper naturalem generationem defcendimus ab Adamo. Hax fententia de propagatione primx hujus partis peccati originalis,coinciditcum eorumfenten- tia, qui dicunt animam a D e o creatam , eva- dere corruptam & ream per hvpoftaticam fuam unionemcurncorpore,quia cxilla unione ani< 198 & corporis.. refu';tat totushomo, qui eft fuc ceflor estdami, atque adeo re«s inobedieRtiaj Adami* ^
4. Kictriadiligenter notanda funt: Pri tnO) ea qu^ j*a 1 difh funt non intelligenda e£ (cdc quoliber fuccctfore Adamiy fed de fuccef- foreper naturalem gcnerationem genito i.e. deco, quiper ordinarium modum generandi, vidclicet per concurfum maris & fceaitnz,ab j^^27»(?defcendit;alioq*ji fcnim fequetur Do» roinum nofirum Irsum Christum effc re-
urr
Exercitttt* fecund** » 95
um peccati y&k»** , quod abfordum & impi- um dittu eft. Secundo notemr, beatam Vir* ginem neceflario effe ream peccati Adami^ ti enim illud ipfum propter quod nos rei fumus peccati Adami, inveniaturin beata Virgine, ipfi non mir)iis eft rea, quam nos; at verum eft prius, illa enim eodem modo defcendit ab a^f- damoy quo nos;Ergo etiam verum eft pofterius,
5. Tertio notetur, folius primi hominis, non veropofteriorumparentum peccata tran- fire in corum filios: cujus rei ratio praecipue efl: hxc ; primus homo j*uftitiam accepit non fibi tantum, fed toti etiam e/us pofteritatisut (1 per- maneret in /uftitia* eam fimulcum natura in pofterostranfmitteret;iineam peccando defc- reretjcumeademnaturapeccacum quoque in omnem pofteritatem transfanderet. Ciim igi* tur nemo pofteriorum parentum fimili lege fit inftitutus, patet iftoruai peccata , non magis qnam juftitiam propagari in pofteros,fed fingu- laria,&Cutloquuntur)prr/^//^ tantiim eflTe.
6. Secundam partem peccati originalis, viz. carentiam originalis juftitiae, parentes in pofteros tranfmittunt eo modo quo parentes c« geni, inglorij,& ignobiles fuam egeftatem & generisobfcuritatem in liberos transfundunt, viz; modo aliquo negativo, non pofitivo; ficut enim ignobilium & pauperum filii, ideo igno- biles funt & pauperes, quia eorum parcntea
H iftie
I
£4 2? e ortgme Mniwa, &tm
iftis bonis carent, & p*oinde ea liberis fuis con* ferre nequeunt : ita etiam infans recens natus o- riginalijuftitia caret.quiaparentesipfius jufti- tia deftitutifunt,& proindeeam prolifuacom- municare nequcunr. Dicet aliquis; parentes fideles, per gratiam regenerationis, habent do- na juftitisE& fanditatisaliquatenus fibi reftitu- ta,cur non ergo ea dona in pofteros transfim- dunt? Refp: quianulli proximorum parentum, imo nc ipfi Ada, poftquam femel peccavit,con- cefliim eft, ut donum aliquod in pofteros tranf- mittat.hocenimconceflumeft folis primispa- rentibus ante eorum lapfum.
j. Quod ad rertiam partem peccati originalis attmet,commnnisfententia cft,eam eodem ma do propagari & tranfmitti in libero*,quo lepra tranfmittitur & parentibus leprofis in eorum li- beros; nimirum per femen a parentibus emi£ fum: hocautem fic declaratur; infcftio, quae eft in femine leprofi, non eft lepra vel morbus for- malitcr& adu,fed folum virtualiter ; nam eft occulta quxdam difpofitio ad lepram: ita etiam infeftiofpiritualisjquseeft in femine, non eft peccatum formaliter & aftu , ied eft occulta qu^damdifpofitioadpeccatum; ex quo fit uc anima in corpore a Dbo creata, veluti flos in !oco fcetido, a prima fua origine ex corpore vi- tium contrabat habituale, atque culpabile 5 hu- j jus (ententiar fundamentum eft, mutua eaquel
naturalisl
Sxercitatio fecunda . 9 y
ftaturalisfympathia,i.e.paffionum & afFeftio- numcommunicatio, intcrcorpus & animam, tanquam inter duas partes fabftantiales idem compofitum naturalc conftituentes, Vnde ficri videmu3,ut corpore malc aflfe&o animadoleat, & vicilfim ex animae hilaritate corpus recrce» turjquareficutanima, fi infanderctur corpori vulnerato, vel pofito in igne, mox in eo corporc dolcrct, ita dum infunditur corporiad pcccan- dum difpofito, habitualiter m eo quodammod© pcccat.
ART, VII.
Setvuntur argumenta qm ajferri folent contra prtcfdentem doVxrinam de propagatione na+ tiv& corruptionii per [emen parentum.
x. /^\Bjicitur primdfic$corpus non potefl: V-/agcre in fpiritum , vitiofam aliquam qualitatcm ei imprimcndo;Ergo concupifcen- tia, fcu propenfio ad malum* a corpore ad ani- mamnonderivatur. Refpondetcx Auguftino Pareus, lib: 4. de amijfione gratU^cap. 1 2 , non omninofierinaturaliter,fed occulto Dn ju- dicio,quodanima & carne vitiata , ob culpam primoruni parentum, vitium contrahat,h. c. Hcct corpus in ipiritum naturalitcr agcrc ne- H % qucatj
p6 De Orlglne 4nm*\&cl
queat,per occultanuamen juftitiam divinsle* gis iliud fieri poflc. 2, Alij reipondent, id non fieri per aftionem carnis ia animam , ied per quandam naturalem concomitantia & commu- nicationem,quae eft inter materiam & formam; ficutenimanimacorporicommunicat fuas af- fediones,utvitam,fenfum, & alia huiuimodi, ita etiam difpofitiones corporis communican- turanim^jnamanima infuia corporimale diC pouto, fit ftolida, ut videre eft in naturaliter fatuis; ita fentit Efihitu Theol. Tont. litl.2. fent: Jl, art. i.
2 , Tertio, Hieroni Zanchitu , de operibiu Dei , parte 3. lib. z.cap.f. Refpondet, ani- mam ex conwn&ione cum corpore , peccato infici;nonper Phyficam adionem corporis in animam, fed ex iuftiffima De i ordinatione/jui fic lnitio conftituerat, ut ficut fi Adam non pec- caffet, tota illius iuftitia in liberos propagare- tur^ficjillo peccante, tota naturae corruptio, qu^eiusinobedientiameft confecuta, ab illo tanquam a capitc in omnes homines flueret Oc denvaretur,idque per iemen, tanquam per ve- hiculum quo ifta labes a patre ad prolem tranf- fertur.
3. Quarto, tAlenfis, & Honaventura, in 2. *SVtff.dicunt,animam in corpore immundo vitiari, non quod caro fpiritum inficiat vcra 8* realiaftione, iedquod caro dcftituta originali
reditudine*
Exercitatio fecundA. 9 7
re<3itudine,acrebellisrationi efFe&a, animum deor(umtrahat,acperhoc obliquam & diftor- tam efficiat.Hanc fententiam explicans Ptrew, dicit nos poffe fine ulla abfurditate aflerere temperamentum corporis, licet brutum fit, ad mala pronam e(fe,& non aptum animae ad bo- nas a&iones organum:animam veroreftitudine & puritate originali orbatam , fequi inclinatio- nem & vitiofum temperamentum r corporis,- idem etiam innuit Clariff. Feftus Hommius, in fuo Antibellarminoydiffut^ 8. Thef 5 .
4« Secundo ©b jicitur; Si D £ u s animam puramin carceremtam impurum detrudit,cru- dcliter ac injufte agit : at impium & blafphe- mum eft pofterius; Ergo & prius eft abfurdum* Refp. concedendo totumj nos enim non dici- mus Deum immittere animam iuftam & puram, in corpus impurum; inde enim fequitur , ani* mas noftras effe juftas ante earum infufio- nem & conjunftionem cum corporibus , quod poftea refutabitur art%%% inftabit aliquis; Deu# infanditanimam,ex fe peccatum non haben- tem,corpori impuro & contagiofo: Ergo in/u- fte agit: Refp: negando confequentiam;isenim agit injufte, qui illud agit cuj#us contrarium a~ geretenetur ex£quo& bono; fed Deus non tenetur animas filiorum Ad& , qui in Adamo peccaverunt , & fic seternam mortem meriti funt,puriscorporibusinfundere, b.e, non te* H 5 netur
p8 De origine anim£y&c.
nctur corpora noftra ,labe pcccati fcedata , ante infufionem animarum purgare;fed contra,tene* tur eanonpurgare, idque viilliuscomminati- onis, cjHodiecotnederisj moriendo morieris.
5. Tertioob.caufa caufae eft etiam caus£ caulatirat Dbus eft caufaunionis anim^cum corpore : Ergo eft etiam caufa illius peccati, quod anima ex ccn jun&ione cum corpore con- trahit;nam unio eft caufaillius peccati in anima, Refpondet Zanchim ,unionem animx cum cor- pore non per fe, fed peraccidcnseflecaufam peccati , idque quia (i *Adam uon peccaffet, Deus copulafletanimas cum corporibus une ullapcccaticonfecutiones quate ex accidente eft, quod nunc animar labes eam conjunftio- nem confequatur, 2. Refpond. Deum tan- tumcreareanimas incorporibus, parences ve- ropervirtutemprolificam animas fubftantiali- ter cum corporibus conjungere : quare quod animas habcamus in corporibus noftris , efl: a DEO;quod veroanimas habeamus incorpori- bos impuris & contagiofis creatas,eft a lapfu pri- fnorum parentum. In fumma,illaregula, caufa caufe eft etiam caufa caufati , intcliigenda eft decaufisper fe, non per accidens, Deus e- nim eft caufa fiia? legis , & lex divina eft caufa peccati per accidens, ut patetexr^.7 .adRom. * verf 8. ad i^.nemo tamen inde concludere pQteft,D^UM efle peccati caufam.
6. Quarto
1
Exercitatio fecunda. $p
6. Quarto ob. quod corpus non habet , co non poteft animam inficere: at peccatum, quod amm^ eft proprium, nimirum ignorantia mcn- tis & averfio voluntatis a bono, non ineft cor» pori: Ergocorpuspeccatoanimam inficerenon poteft. Refp. ficut femcn parentis leprofi pro- ducit lepram in corponbusfiliorum, licet aftu & formaliter in fe non habeat lepram , fed oc- cultamquandam diipofitionem ad lepram, ita etiam caro poteft inficere animam peccato, licet a&u & formaliter in fe non habeat peccatum, fcdtantum difpofitionem quandam ad pecca- tum. Refp. igitur ad propofitionemj quod cor- pus inlehabet nuIlomodo,h.e.neque forma- liter, neque virtualiter, eo non poteft inficerc animam,poteft tamen inficere animam eoquod in fehabet virtualiter, &difpofitive.
7. Quinto ob. in Adamo vitium prius fuit inanima,quam in carne>& ab animaincarncm, nonacarne ad animam tranfiit; Ergo eodem ordine in filiis *Ad<z vitium exiftit;anima enim, non corpus,eft <5p£W Amy^v peccati. Refpon- det P*r^,aliumfuilTe ordinem invitii ope- rationequaealibero arbitrio csepit, alium efle in vitii generatione qttaea carne incipic. Re- fponderi etiam poteft eundem ordinem adhuc fervari, & animam etiam nunc efle <w*™v &*r vKh peccati, idque quia ignorantia , contuma- w> & averfio a bono a&u & f ormaliter primo H 4 intunt
\oO De origine 4nim4,&cl
infuntanima^deindecorpori;licet difpofitivi & virtualiter infint corpori prius quam animae. Hic nobis fe oftert occafioreprchendendi craf- fam & abfurdam eorum fcntentiam, qui dicunc peccatum originisadu & formahter in feminc inefle, anteadventumanimae. Primoemm ha- bitus & privatio verfantur circa idem fubje- ctum: Ergo privatio non poteft efle in aliquo fub/e&o, in quohabitus inefie nequit: at in fe* inine non poteft efle juftitia originalis, qua? eft habitus.-ergo neque in eo exiftere poteft pec* catum orig* flale,quod elt ejus privatio. Secun- do, fi femen,actu & formaliter in fe peccatum habet, varia fequentur abfurda. Primo, femini datam effe legem,/^v enirn, inquit Paulus, dat4 eft peccatoribus\ fecundo, femen efle obnoxium seterncedamnationi,quod enim proprie pecca- tum in fe habef ,id damnari m ceternum poteft; tertio,femen pofle a Christo redimi, falva* ri, penitentiain agcre,& credere, quaeomnia tam abfurda funt,inquit Keckermantm%K& CQgi^ tari vix abfurdius poifit*
ART.
ExcYcitAtlo fecvnd*. 101
ART, VIII.
Profonuntur & fohuntur aliquot c]u<tftionetf de fropagatione peccati onginali*.
I. T)Rimaqua:ftioeft,quomodoposfit pecca- JL tum originale traduci & propagari, cum anim3,qu£ illius fubieftum eft , nontraduca- tur; non poteft enim accidens traduci fine fub- ie&o. Refpondet Do&or EHhius , accidentia frequenter traduci, id eft, afteftione quadam, velinfetfionetranfire in alterum,non tranfe- unte fubiefto; nam hasref es , errores > vitia ab uno in mul tos propagantur, non tranfeunte eo- rum fubie&o^hoceft, anima;qua> quidem re- fponfio vera & fblida eft , fi intelligatur de ea propagationequaaccidcns non idem nnmero* fed ldem fpecie, tranfit &'traducitur ab uno in aliud; cum enim traducitur idem numero acci- dens,neceffeeftetiamej'us fubjeflum traduci, & tranfire: Sic, ut putant nonnulli Philofophi, odore tranfeunte in rnanum hominis contre- ftantis , tranfeunt etiam fubtiliores partes po- mi, inquibusodor proxime exiftit. Ciim igitur propagatio peccati,non fit tradu&io accidentis iiniusnumero,de fubj#eftoin fubje&um ; fed produ&io aecidentis fpecie eiufdem , non nc-
ceffc
IOft *De origine anim€y&e.
ceffe eft eius fubieftum,animam videlicet , tra- duci. Alias refponfiones ad hoc argumentum* vide apud Partnm, lih . 4, de amijf. grati*> cap*
2 . Secunda quseftio eft , quomodo anima, quae i Deo producitur , & proinde ab Adamo non trahitur,nec ullo modo in lumbis Ad& fuit* quomodo(inquam)ea poteft dici in Adam% peccaffe,aut rea effe peccati ab Adamo admiifi. 'Rclpondct ZanchiwyHc cum eo reliqui Ortho* doxi Theologi , animam duobus modis poffe confiderari,videlicetvelinfe, & reipedulfui, vel quatenus eft pars conftitutiva illius hominis, quieftfilius AJUi priori modo confiderataani- ma, non poteft dici firiffe in lumbis Ada, & per confequens non poteft dici peccaffe in lumbis Aday pofteriori vero modo confiderata , bene dici poteft ab Adamo trahi,in lumbis eius f uiffe, & peccaffe', totus enim homo f nit in lumbis A- d(ty idque quia ab *Adamo defcendii per natu- ralem generationem,& proinde toKis homo eft reus peccatiab *Adamo admiffi , totus autem homo ad pcenam obligari necjuit , niG & anima & corpus eius ad pcenam obligentur.
3 . Obiicit hic Balthafar Meifnertts7 acu- tus qaidem Philofophus, fed fupcrbus, & mag- norum viroruminGgniscontemptor;totum ho- minem non pofle dici ab Adamo trahi , nifi & corpus & anima ipfius ab Adamo trahantur.idq;
quia
Sxercltath fecw:da. lo j
-quia totus homo eft t<tt&m*w conftans ex anima & corpore ; cgregium profe&o , & tanto viro dignumargurnentum! AnnontotusC hri s- t u s Marix filius efle, & ex ea totus gen;tus natulque effe diciturjicet ex eius fiibltantia De- itatem non acceperit/ omnino: unde & contra Nefiorntm definitum fuit Synodo Ephtfina . ut Maria ^otIkQ- appellaretur.
4. Ter tia quaeftio eft, utrum animx a D Ep creenturpura an impurse? quam qusftionem licetaliicenieantefiemultis difficultatibus in~ volutam,egotamenputoeam facile diflolvi & explicari pofle. Refpondeo igitur, duplicem ef- fefenfum illiusqu^ftionisjprioreft, utrum a* nima? eo inftanti quo creantur,(int purac an im- purae/pofterioreft, utrum anim# a Deo cre- ante accipiant puritatem feu juftitiam, an vero impuritatem& corruptionem? Si priori modo concipiatur quseftio3Rcfpondeo animas eoipfo inftanti, c^ip creantur, efle impuf as, fimul enim creantur & uniuntur lubftantialirer cum corpo- ribus contagiofis, ex quibus labem contrahnnt; ii pofteriore modo concipiatur quseftio,Refpon- deo animas noftras a Deo creante neque acci- pere puritatem feu juftitiam & fanftkatem,ne- impuritatem & propenfionem ad malum, tantiim cflentiam f piritualem , & proprie- ates ab eflentia dimanantcs:dico Deum non Snfpirare animx vencnum kthale concupif-
centis
1 04 7)e origine animt, &e1
centfe,quia mali author efle non vult: dice eti- am eum non infundere animae fanttitatem & juftitiam , quia anima creatur ut fit pars confti- tutivafilii& fiicceflbris Adami, cui Deus fpi- ritualia dona conferre non tenetur,Vide clarif- fimi Iunij Comment, in Cap. i . Genef
ART. IX.
ttiluunturkviora argumenta^ qu* afftrri fotent contrai creationem, & infufionem avin*.
OBjiciturprimo^Dfius iexprirais diebut totum creationis opus abfolvit,poftea ve* ro requievit ab opere fuo,6V*,2 . Exed. 2 o. non igitur novac anime nunc creantur.Refpond.DE- um poft fextum dicm ceflaflea creatione novaru • lpecieru,non vero novorum individuorum.-ani- ma? aute,quas jam creat, non fpecie fed numero i difFerunt ab anima Adami9c^m primo creavzt. 2. Secundo ob. Genefc . dicitur Adam ge- 1 nuifle filium ad imaginem fuam, eft autem filius imago & fimilitudo patris fecundum animarru* Ergo Adam gcnuit filium fecundum animam. i Refpond. filium efle imaginem & fimilitudi- i nem patris, non tam ratione animar, quam rati- onc totius fuppofiti, i. e. quatenus eftquid con- i ftans ex anima & corpore: Adam ergonon fb- lum gcnuit filium fimilem patri , ut vult 8ft- him^ fed etiam genuit id, inquo illa fimilitudo
potiflimura
Exercltatio fecHnda, i © $
potiffimum confiftit, vidclicet ipfam pcrfonam filii fui, ex anima & corpore conflatam.
$ . Tcrtio ob. genef 46. dicuntur 70. ani- ms egreifo dc femore faobi 9 quod non eft aliud quam feminis propagatione traduci. Re- {pond.animas fynecdochice prohominibus efle pofitas:addereetiam poflumus, ipfas animas cgreflasfuifleexfemore/^£/,nonqu6d e fe- more Itcobi tradu&as fint quoad earum ejfefim- fliciter , fed quod ex eo defcenderint quoad ea- rum exiftemiam in corpore.Sc unionem cum cor* porej virtus enim feminis egreffi ex femorc Ia. cobi,zttccit unionem corporis &animsc.
4. Quarto ob.fi homo generando non pro-
ducit animam rationalem, pe/oris cft conditio-
nis quam bruta & plantae , qua? producunt ani-
mas iibi proprias,videlicet vegetativam &fen-
fitivam.Refpondet Efthtm^ hominem efle me-
lioris conditionis etiam in officio generandi,
quamfuntbrutaautplantae, eoquod vis e/us
generativa pertingat ad unionem nobiliffimas
formse cum materia , ut fuprd declaratum eft.
Adde quod hoc ipfum ad magnam dignitatem
pertinet,talemhabcreanimam, adquam pro-
ducendam, propter ipfius excellentiam , nulla
vis naturae poffit pertingere ; quarationenec
Angelis, quorum natura excellentior eft quam
hominum, vis ulla generandi compef it.
5. Quintoob, fi homo non generat ani-
mam
10 6 *De origine A*im4)&c.
tnam filij\fed corpus,non generat totumhomi- nem, fed alteram eius partem, imo ignobiliorc ejus partem. Refp: negandofequeiam: Maria enim non genuit Deitatem Christi,& ta- men vere dicitur genuiffe totum Ch* i s tum* ignis etiam,cum ex ligno generat alium ignem, non generat materiam illius ignis, fed tantutn formam, & tamen dicitur generare feuprodu- cere totum iilum ignem ; fecundum definitio- nem Ari&ottiis getieratio eft mutatio totius jfcc* Quarehicdiftinguendum e(t inter tetumhomi~ nem 8c totum hominis^ pater enim generat to- tumfilium, fednontotum filii, id eft, omnes partesfilii.
6. Sextoob.fi Dbus figillatirn creat ani- mas omnium quiquomod cunq;gignuntur,co. ! operarur fcortatoribus & adulteris: nam forni* ! cariis # adulterinis conceptibus animas creat & largitur, qnod viderur abfurdum, Refp. De* us cooperatur<?enerationinaturali, quae eft pcr fe bona, # opus naturae ; non autem vr io , quo fornicatores & adulteri contra legem Dei ge- nerationem perficiunu
ART,
JExercltatto feCHnda. 107
A R T. X#
sAnpoffttreddicommodior atiqua> aut hxpedi* tior ratio traduftioni* concupi(centia>feupr*- penfionis ad malum, cjuam diximm effe tertiam partem peccati originalis.
1 /~\ V I communem fententiam >cfe infe.
V^&ioneanimseacorpore adpeccandum difpofito,fpernunt&rejiciunt,illi ad quatuor clatfes feu ordines vocari & reduci poflunt.Pri- tno enim, Traduciarii , qui ahimaru m creatio- ncm impugnant,firmiflim& afleverant fe ex iuz fententias fundamentis,poflereddere longe me* liorem & tutiorem rationem tradu&ionis pec- cati; quam nos , qui animarum creationem de- fendimus: hanc corum afleverationem ( D E O adjuvante) falfam efle oftendam, Articuloulti- mo hujus difputationis.
1 Secundo , pontificii Theologi , qui cutn BeHarmino lih. 5 . de amiffione grati<eycap. 1 y. damnant fententiam Lombardi^Henricifirego- rii Arimint& Iohannh 2)r#W0,dicentium con- cupiicentiam effe adventitiam & pofitivam quandamqualitatemanima? facultatibus fuper- additam;illi ( inquam ) qui hoc dogma rejici- ant3 intrepideaflerunt fe nullo negotio pofle
rcddere
Io8 T)e orlgine amm<e, &c.
reddere ratione,cur in anima infantis iT>eo cre* ata, (it conwpiicentia feu propenfio ad malum. Primo enim dicunt*homine naturaliterconftare excarne&fpiritu, &ideopartim cumbeftiis, partim cum Angelis ccxnmunicarenattiram; & quidem ratione carnis & communicnis cum be- ftiis , habere propenfionem quandam ad bonum corporale& fenfibile,in quod fettur per fenfum & appetitum.- ratione fpiritus & communionis cum Angelis, habere propenfionemadbonum fpirituale & intelligibile,inquod fertur perin- tellccfhim & voluntatem.nxhisautem diverfis vel contrariis propenfionibus,inunoeodemq; Jiomine naturaliter fea per neceflariam confe* cutionem ex principiis effentialibus,exiftere vo- luntpugnamquandaminterfenfum & ratione, & exeapugnaingentembene agendidifficul- tarem,dum una propenfio alteram impedit.
3 Dicunt fecundo, divinam providentiam, initiocreationis, utremedium adhibcret huic morbo feu lansuori naturas humana^qui ex con» ditione principiorum effentialium oricbatur,ad- didiffe homini donum quoddam infignejuftiti- am videlicetoriginalem, qua veluti aureoquo- dam fvxno appetitus fenfitivus contineretur,& ratiom fubjiceretur.
4 Dicunt tertio, primos parentes , & not omnes in us amififfc aureum illud fr#num ori- ginalis juftitis,quo fenfusrationi fubjiciel
ExercitAtio fecmd*. 1 09
& aiunt, ex rcmctione doni iftius fupernatura- }is,ftatim in nobis ortam efle pugnam inter par- tem fuperiorem & inferiorem animse,h.e. inter fenfiim et rationem : remoto enim frano ( in- quiunt) quo continebatur appetitus ex fe pro- nus ad concupifcendum coiitra ordinem ratio- nis,perneceflariam confecutionem Jnappetitu fenfitivo fequitur propenfio ad refiftendum re- ftx rationi,& appetendum objefta fenfibus iu- cunda, qu* lege prohibentur. Hiigitur volunt concupifcentiam feu propenfionem ad malum in infantibus non contrahi ex con/un&ione ani- tnx cum corporibus contagiofis , fed partim di- manare ex ipsa anima? conftitutione eflentiali* qua conftituitur ex parte fenfitiva & parte rati- onali; partim ex carentia originalis /uftidri quae partem fenfitivam parti imelleftivas fubji- ciebat-
j Htecdo&rina merito rejicitur a noftris Theologis;Primo,quia eft fiindamentum abfur- diiftius dogmatis deconcupifcentlainrenatid^ quodvidelicetpoftbaptifmum non fit pecca- tum,fed morbus & languor quidam natura?. Se- cund6,quiafallo aflerit rebellionem appetitus ienfitivi contra rationem & ejus dire&ionem, effe naturaletm nam illiqui hocaflerunt,in D e- u m contumeliofi fiint , dicentes Dbum illum fan&iflGmum, qai peccatumodit&execratur, ipfi naturas humanas in prima creatione indidif- I {tj-
110 T)e origtne animt, &cm
ieimpetum tamrebellem & iniquum,videli- cetpropenfionemadpeccandum, & turpia ac inhonefta objcfta appetendum. Tertio,quia f fatente BelUrmino ipfojib.f. de amiffione gra* tta) vitiofa illa concupifcentia,non folum eft in appetitu fenfitivo,quf tationi rcfiftit , fed etiam in voluntate quse prona eft ad concupilcendos honores , inanem gloriam , & alias vanitates: quxram igitur ex BelUrmino , unde fit hcec pro- nitas voluntatisad obfequendum defideriiscar- nis? Refpondet cap. i 5 .eam provenire ex remo- tione doniiflius fuyematuralUtfuo Deus homi • ne tnprimacreatione ernavit^ fed hsec refponfio abfurda, & ipfius doftrinse contraria eft : natn lib. dcgratik primi hominis cap. $ . dicit partem fuperiorem animar effe ex fe & fua natura pro- nam & propenfam ad bonum fpiritua1ej& intel- ligibile; & percomfequenseamnaturaliter re- fifteredefideriiscarnis5fublatoigitur dono fu- pernaturali,voluntas adhucremanebit prona^ad refiftendum defideriis carnis, fi modo nullo do- nonaturali careat (quod cocedit ipfe BeRarm.) ideoq; nondum fatisfa&um eft meae quzftioni, quaquseroundenam fit quod voluntas jam fit prona ad obfequendum defideriis carnis, & ad appetendum illa ob/e&a qua? fenfui jucunda fiint,& rationi difplicent , cum priuscontrario niodo le habuerit idt); naturaliter. Hic hseret !}elUrmwHs%& seternum hasrebit , donec noftra
fententiam
Sxcrcitatio fecundd * tt t
fententiam de concupifcentiainrenatii amplc- xus fiierit.
6 Bellarminns ad fecundam rationem a no- bis jam allatam ref pondens lib. de gvatia primi hominis cap.y \concnpifcentia finquit) carnisfu* ithominiinprimoftatu natnraluy non quidem ut bonum aliqnod natura yfedut defeElns & quafi morbus qnidam natura ex materia conditione confeqnens. JQnare rettifftmc dicitur concnpif- eentiam non ejfe exD EO\ odioy non amore dig- nam-, malamy natura^ contrariam , propter duas caufas^ primum quia non ex intentione atitkori* natur^fedprater e]w intentionemin homtne ex- Jfittjfetyfi in puris naturalibus homo creattufu* ijfet. Deinde quia D E V S illamfuftulerat , & exipfiushominUculpalocumin nobishabet.
7 Haecdoftrina BeSarmini nimis crafla & abfurda eft:Primo,quia dicit hanc rebellionem carniscontrafpiritumex naturae principiis di* manare,& tamen efle naturse contrariam ; quod ir.anifeftam contradi&ionem implicat .• non e- nim poteft fieri utaliquidab ipsa natura proflue at3& tamennatur#contrarietur;nifi quisdice- re velit naturam efle fibi contrariam, & inimi* cam.Secundo, quiadicithanc rebellionem ab ipsa natura dimanare, & tamen pmer De i in- tentionem evenireifi enim ex iqtentione Dhi ipfae rerum natura? exiftunt, proculdttbio rerum proprietates, & eaomnia qus a natura rcrum
l % neceflaib
II 2 De origine 4n\mty &c.
neceffario dimanant,non practer, fed fecundum Dbi intentionem eveniunt ; is enim qui inten- di t naturam, intendit etiam ea quae naruram co« fequuntur. Tertio, quia quicunque producit na* turam,producitex confequente ea quse natu» ram confequuntur : at Deus producit naturam hominis; fergo producit etiam rebellem hunc impetum ,qui naturam cius coniequitur ; hoc autem abfurdum eft \ quia inde fequitur D e u m producerealiquidfugenatura?contrarium;natu- ra enim D e i ficut cft ipfa bonitas , ita eft ipfa propenfio ad bonum , & proinde contrariatur propenfioniadmalum. Quarto,quia dicere re- bellionem camiscontra fpiritum effe a natura, & tamen non efifea D E O qui fons eft & caula namnr,manifeftam contradi&ionem implicat. Quinto,donnm illud fupernaturalc iuftitise , cx {cntcntia. Bcllarmim , non fuftulit naturalem propeRfionemappetitusfenfitivi ad concupit cendum contra ordinem rationis , fic enim ip- fam naturam appetirus fenfitivi evertiffet ; fed tantumeumcohibuitne a&urefifteret rationi, & aliquidappeterec contxa rationis direftione: Ergo Adamtu in ftatu integritatis habuit in ap- petimfuopropenfionem ad malum , quamvis uondurn expertus effet aftus & exercitia iftius propenfioms , & per conlequens originali pec- cato inquinatus fuit; quid enim aliud eft pecca- tum originale* quam propenfio ad malum i
ART.
ExerclmU fecundal 1 1 5
ART. XL
Conftderantur du* alUfcntentit, dc tradtitlione peccati.
l QEquuntur in hoc articulo confiderandse ^tertia&quartaclaffis, eorum quitradu- ftionem peccati per femen parentum damnant &reiiciunt: ad tertiam claflem eo9 refero , qui cum Anfelmojn lib.de conceptu Virginali. & S. ThomaM \.fccund&qu&ft.%uart%\.& quaft^. de malo, art. 1 . dicunt ad tradu&ionem peccati nihil aliud requiri 3nifi ut homo per veram ger nerationem ab Adamo defcendat. Hoc enim ipfo quod aliquis in lumbis Adxfuit cumis preceptum in Paradifb tranfgrederetur , in illo eiuspeccatocommunicavit. Ha?c fententia re- iiciendaeft, quia defcenfus nofter ab Adamo pernaturalem generationem eftquidem caufa curnosreifumuspeccati ab Adamo commiffi; non vero poteft etfe caufa noftras csecitatis , ig<- norantiir>& propenfionis ad malum ; & proinde ha?c opinio in eo peccat , quod fecundum eam cxplicari poflit tradu&io primae partis peccati originalis,non vero i ecundse & tertise partis. .
2 Ad quartam claflem eos ref ero > qui nobif- cumconfentiunt in explicanda tradu&ione pri-
I 3 m$
H4 &* originc aniin£y &c\
ma? & iecunds partis peccati originalis, diflen- tiunt veroin explicanda tradu&ione tertise par* tis,dicentes eam propagari & traduci a paren- tibusadliberos, nonperfe, fed per fccundam partem > h. e. per carentiamoriginalis jaftitia?, cum qua neceffario connexa & con junfta eft : fi quisigitur eos roget ; undenam fit quod infans rec£ns natus,fit reus peccatiab Adamo com. tmfli ? Refpondebunt,quia eft filius Adami,h.e. quia ab eo per naturalem generationem defcen- dit. Item fi roget, unde fit quod infans ifte ori* ginali jxiftitia caret ? Rcfpondebunt ; quia pa- rentes e/us non poterant illi jufti tiam commu- nicare,ipfienimeacarebant. Deniquefi roget; undelitquodinfans ifte ad malum pronus & propenfusfit ? Refpondebunt>quiaoriginaliJu- ft itia caret ; quicunque enim originali /ufticil caret,is neceffarid ad malum propenfus eft : & proinde propenfio ad malum propagari videtur per coneomitantiam quandam,quacomitatur & *!bnfequitur carentiam originalis juftiria%
3 DoftifTimus & nunquam fatis landatus rpetrtu Molinensfanc fententiam egregie ex- plicat,& defendit, in Anat. ArminUnifmiycapm lo.&ibidemraiioaem rcddit, cur propenfio voluntatis & appetitus fenfitivi ad ob/ecrailli- ci ta,quce fenfibus jucunda funt,nece(Tario conf e- quatur carentia originalis juftiti*. Quia autem «ifigne ilkd opus Molinei in omnium manibus
non
Exercitatio feCknda. \ \ j
non eft; cgo per aliquot fundamenta feu afferti- ories proponam fummam ecrum,qu£ ab illo fub finem *•*/>. i o.propofita funt , idque in eorurn gratiam quinondum Molineum legerunt*
4 Primaaffertio: IntelieElm homini* origi* nali iuftitia deftituti>& nondumper verbi pr<t - dicanonem vocati^ne^ cognofcit , necfe cognofce- re poteft>durante eoftatu,bona ffiritualia 0 fu- fernaturalia. H#c affertio probatione non eget, nam Ut docet Bellarminus Iib.6. degratia & li* bero arbitrio.cap.i .convenit inter omnes The- ologos,five fint Poncificii,five Evangelici , ifta myfteriafideifine divina revelatione coguoici non pofle.
5 Secundaaffert. Voluntas hominis origU naH juftitia deftituti>& nondum vocati per ver« bipr*dicationem>ad eafola bonapropenfa efty<ju<c ifte homo cognita habet^ h% e. adbona temporalia tfrterrena. Cqjusreiratio eft, quia appeticio voluntatis pr#fupponit cognitionem intelle- ftus;ideoquc voluntas nihil poteft appetere, nifi quod ratio cognofcit.
6 Tertia affert. Votontai taliuth hominum propenfa eft adbona naturalia &terrenaitanqua, adprecipua bonay & maxime expetibilia : idque qaia tales homines non cognoicunt bonum il- lud quod revera eft perfecliiTimum ; & ob id a!iabona,quafi effent perfeftiflfiuna , furnii}o a- more profequuntur.
I 4 Quam
X* 6 T)e Origine anim/9&c,
7 Quarta aflert. jQuamvis appetith Bono* rttm temporaliumper fe mala nonfityex acciden* te tamenftmala^uatenm ifia bona appetuntur tancjuam pracipua & maxime expetivilia 5 & proinde propsnfio ad ea fic appetenda , vere appel- lari poteft propenfio admalum . Hinc patet, pro- penfionem ad malum neceflario confequi & co- mitariillamluminis fupernaturalis carentiam, quseeftinomnibus qui ab Adamo defcehdunt per vcram generationem.
8 Hanc fententiam quondam amplexus
fum-.nunc vero eam rejicere cogor , idque pro-
pter graves & -efficaces rationes^qua? afterri pof-
funt in contrarium. Primo enim , concupifcen-
tia feu propenfio ad malum eft quid reale & po-
Iitivum,utdocetipfe^//W^ cap. 8. ifixmo*
feris : Ergo habet realem & pofitivam caufam*
ratio fequeta eft,quia privatio.au t non Ens,qua-
lis eft carentia juftitise, non poteft producere a-
I\quod Ens reale; nam Ens reale ad fuam produ-*
<flionemrequiritrea1eminfluxum & operatio-
»em alicujus caufce; at non Ens, ficut non habet
reale^jtanonpotcfthabere realem operati-
Giiem. Dicet aliquis; cxcitas , quae eft privatio,
potefteflecaufalapsiis, & privatio luminispo-
teftefiecauia aberrationis avia ; lapfus autem
& aberratioaviafuntcntia realia.Refp.lapiiis
& aberratioa via duo includunt, videlicet po-
ii tivam entitatem talium motuum , & fuperad-
ditam
ExeYcltntlo fecmda, T17
ditam inconvenientiam , feu dcteftutn; incon- venientia illa: quae eft privativum quid , priva- tivamcaufam haberepoteft; atpofitiva entitas iftorum motuum eft a pofitiva causa ; nam pofi- tiva entitas laplus eft partim ab interna gravita- te corporis,partim ab extcrno oftendiculo ; ite pcfitiva entitas aberrationis eft alocomotiva lacultate,tanquam a caufa.
9 Secundo,ex hac fententia fequrrur, veram caufam vitiofa? illius propenfionis & inclinatio- nis,qus eft in voluntate,efle csecitatem & igno- rantiam mentis: at hoceft falfum,& quotidiana» experientiae contrarium *. idque primo , qnia miilti impii feu non renati, per naturales demo - ftrationcs evidenter fciunt Deum efle fum- mum bonum , & poinde fummo amore profe- quendum;&nihilominusin voluntate habent propenfionem ad profequendum bona tempo* ralia & terrena (iimmo amcre, pofthabito fupre- mo & perfeftifTmio bono : Ergo caufa illius propenfionisnoneftignorantia mentis, Secun- do,multi impiinorunx quid fit honeftum , quid inhoneftum; & tamen in voluntate habent pro- penfionem ad ca agenda , quse inhonefta fbnt 8c naturali rationicontraria tErgo ignorantia non eft caufa illius propenfionis,
10 Tertio,concupifcentia feu propenfio ad malum,non fblum eft pronitas ad nimimrj amo- rem rerum terrenaru m, crta ex ignorantia rcru
cceleftium
X 1 1 ^De origine anima, &c.
cceleftium & fupernatnralium ( ut ftatuit hxi fententia;) fed ctiam eft pronitas quscdam ac contemnenda&negligendabona illa cceleftix qusr nobis patefafta & revelata funt, h.e. quori cognitioncm cx verbi audituacquifivimus; iteir cft- propenfio ad ea agenda, quorum turpitudi- nem cxDei vcrbocognitam& perfpeftair habemus. Vnde *Paultt$ de feipfo conqueritur cap.j.RomiVerf. 22. & 2%.De/eftor( inquit4 lege D e I ,quod ad interiorem hominem\ fed vy deo aliam legem in membris meis rebellantem le gi msntis mett , & captivum reddentem me leg feccatiflu* efiin membrismeis.
1 1 Quarto , fi concupifcentia carnis nihi aliudfitnifipropenfioad inordinatum amorerr rerum terrenarum , orta ex ignorantia rerum coeleftium>ingens iequetur ablurdum, videlicel eoncupifcentiam non efse inrenatis, quirerunn coeleftiumcognitione imbuti funt : illi enim qu: certofciuntcoeleftia & fupernaturalia illa dom infinitis gradibQs excellere & prsf erenda efse terrenis& temporalibusbonis ,nonpofsunt ea ignorantiarerumcoeleftium inordinato amore profequi bona tcrrena & caduca ,
ART,
TxmimU [ecund*. 1 1 p
ART. XII.
Oftenditur, eos cjui animarum creationem impa*
gnant>multum interfe dtjfentire^ & eonfu~
tmtur tret prim<e eornmfenien-
tit de origine animt,
STatueram apud mc , in hac Exercitatione c
contraeos folummododifputare, qui pu-
tantanimashumanasexmateriae potentia edu-
:i. Verum quia videbam multos,eofque dodif*
1 iimos viros,animarum traduftionern tueri,& ni-
ahilominusferiodamnare & rejicere dogmail-
jjludde edu&ioneanimserationalis ex potentia
Jmaterix,ideo operas pretium me fa&urum fen-
Jtiebam,ii proponerenVj&figillatim confutarem
jjjomnes fententias, quas memini me legifsc auc
fl!*udivifsedetndu&ione animarum.
lfj a Primafententia eft Jacobi Martini , qui
jlin Uy.^ .Mifcellanearr.m qu&Slidnum , difEut.jo
iicitanimamfiliiefseab anima patris pertra-
iucem , modo tamen imperfcrutabili & nobis
ncognito. Hic modus recedendi a communi
'ententia f acilis eft,fed inhoneftus , & (i quid ju-
iico,tanti viri acumine indignus ; verum neil-
i , qui his latebris fe occultant , fecure delitef-
:ant,contra eos utar unico argumento, fcd nifi
1 2o De origine anlmt, &c]
me ammus fallit, valido & perfpicuo : illud m tem fic proponi poteft; Pater ne£ producit ani mamfilii exaliqua repr&extftente, nej^ product eam ex nuUa re prtexifiente^hoc enim eficTCZTC JErgo nullo modo eam producit. Confeqnenti hujusargumcnti a nullonegari poteft,quia niti turcommumilloprincipio , de qualibet re vt rnm efi affirmare vel negare. Antecedens prc batur hac rationc ; *Pater ne% producit animar filii ex materiA corpereafeminisy nej3 ex fpiritti alifubftantia ammtfHA , ut mox probabitui Srgo non producit eam ex aliqua re praexiftenti item non creat eam,quia creare efl: folius D e proprium,& proinde non producit eam ex nul Iareprseexiftente.
3 Secunda fententia eft eorum, qui dicuij animam educi expotentiafeminis;id eft,volutj animam,primo cum femen emittitur , non a<3! effe in feminc , fed potentia duntaxat; quand vero femen nonnihil elaboratum eft, & merr bra corporis quodammodo funt delineata , tui demum per AWf**r^*s7*fcuin feminehsrentc animam e potentia feminis educi,excitari,& ad cendi,itautaftununc vivere &corpusfuum ir fbrmare incipiat.
4 H#c fententia a me fupra conf utata ef & a Balthafare Meifnero , qui tradu&ionem '< nimarum acerrime propugnat , non immerit Te/ici«ur, /fff.J .Phitofophi<efu£,cap.6.qu<eft:]
Argument
JExercitatio fecnnda. i % x
Argumenta ejus hsec funt: i.accidens,vidclicet potcntia ***$7Jtw,non poteft producerc tam no- pilem&excellentem lubftantiam. 2. Atwapx : ih<t$iKri eft animse facultas; Ergo non eft in femi- nieante adventum anim^. 3. formarum materi- [jliumpropriumefteduci e potentia materiirj I Jnima autem eft fonija fpiritualis. Vide caste- , aapud ipfum Meifnerumy lococitato. I 4 Tertia fententia cft eorum , qui aflerunt parentem fimul cum femine emittere fua^ani- tt? particulam , & proinda femen primo ciim .;mittitur eflea&uanimatum ; hi igirur volunt ninimamfilii efleab animapatris,per e/us divifi- pnem & quafi imminutionem. Huncmodwn uendianimarum traducem, non fatis tutum /u- D (licat Meifnermfc merito ; quia ex eo fequitur Jinimamdivifibilem, &proinde materialem & (|:orruptibiiem effe^quiaitem inde fequitur fbr- jlnam pofle migrare de una matcria in aliam , i- Jnodeunofuppofitoin aliud $ nam fecundum iliancfententiam , verum eft dicere totam ani- Mamfiliifuiffequondam in corpore patris , & iCl:orpus e/us infbrmafle.
U 5 Vnde Sereniflimus nofter Princeps I A- POBVS Britanniae REXjdotfe jftjidmodum'& acute colligebat, dumhic An- ab r e a p o l 1 eflet, animam filiiefle ream jmnium peccatorum qu# a patre commifla funt H«te e/us emiflionem & transfufionem, nam a-
nima
Z2Z *De origine dhifH47 &e.
nima filii antc iransfufionem fuit in patre , & i eo Y>CCcarit)Amma*utemqud feccavit9ipfnmi rietur \ E^echielk 1 8. verf 4. & lercmi* 3 ]
*verf:$ot
ART. XIII.
Refeliitur ejuarta fententia^qua efi Balthafaris Meifneri.
1 /~\Varta fententia 5 quam ample&iti V^ Balthafar Meifnertt8y in hoc Con ven cumprsecedente , quod ftatuatanimamnon potentia feminis educi,fed a parente in prolei traduci,& una cum feminc in matricem infui di;acproinde femen quamprimiim eraittitu effe aftu animatum: differt tamen ab ea , quatc nusafferitanimam illam in fcmine exiftentei non fien ex anima patris per decifionem & pai titionem anima? paternse , fed ab ea gcnerari i produci de novo. Hanc fententiam explicar Meifnerus pag.yzq. f\cz\tycjuamprimumpare% femen transfundtt in nterum genetricisjuncnn cumfemine tranfmittit animam, non quidemfu aan a*tfu&partem^edfu& fimi/em : & p.fequer te, Sicut lumenfe multiplicat, h, e* aliudlume immediate producit in materia idonea9 idj^ ( u fopra mcnuit}# <w perfni partitionem^ necper lo
cslei
Exercitatio feCHndt. 1 2 j
calemfui in alteramfacem tranfmifftonem , fed per novilnminis accenftonem ; ita etiam anim& nofira tnfemine ad generationem hominu difpo* fitofeJemultiplicantJhoccft,aliamfibi in ipecie (imilem animam immediatey uoninttrvenientea* lie/Ho infirumento corporeo,producunt9
2 Hxc fententia facillim& confutatur , nam ex ea manifefte fequitur animam filii creari ab animapatrisjquodingens ab&rdum & incom- modum cft ; ut autem illud evidenter demon- ftretur, fundamentiloco tencndumeftprimo,
reationemeffcproduflionem ex nullo fubje- fto pracexiftentc. Secundo tcnendum eft, qua- 1 :uor modis aliquid dici fieri ex aliquo, i . Ter- 'wiw^z^quomododicimus hominem fieri ex ^ionhomine,albumexnonalbo. a. Fitaliquid n *xaliquo decifive, feu pcr decifioncm & detra- ul5lionem,quomododicimus exiguumclavum fi- tc eri cx ingenti maffa ferri, & exiguum anntolum £Q *x ingenti maffa auri. j . Fit aliquid ex^ aliquo I ubiettivi jlfadvidelicct quodex alicujasiub- l* e&i potentia cducitur , quomodo dicimus om** aflliesformas materialesfieri & educiex potentia nmteriz. 4. Fit aliquidexaliquo^7?/V^iwf ^uomododicimusomniacorpora naturalia ficri >xmateria& forma.
ICD* l His pofitis, fic probatur animampatris ®* :reare animam filii ex Mtifneri fententia.-Qgod ^TOducitaliquidexnihilcillud crcat:at anima '*" patris
1I1
1 24 *De origine Anim$, &e.
patris producit animam fiiii cx nihilo, ex Mcl
ncr% fententia: Ergo creat, & proindeinfinita
virtutem habet; nam produccre ex nihiloft
creare, infinitam virtutem arguit : propoGt
ma/or eft perfpicua,nam nititur definitione cr
ationis; minor fic probatur; Si anima patrisprc
ducitanimam filii exaliqua re pra*exiftente, v<
producit cam ex fua fubftantia , vel ex mater.
feminis.atnullomodo eam producit ex mater.
feminis,ut fatetur ipfe Meifherns ; quod etiai
probatur hac ratione , anima non fit ex maten
teminis terminative >h.c. materia feministio
cftterminusa quoillius mutationis quaanim
producitur5nam terminus aquo alicujus muta
tionis , adveniente termino ad quem, perit$fe
materia feminis, adveniente anima, non perii
fcd animamin ferecipit. Secundo, anima noi
fit ex materia feminis decifive,qu\* fic eflet par
materisEjquodnimisabfurdum eft. Tertio,noi
fitexmateria temimsfubieElive feuedu&ive
fic enim efset forma materialis, ut ipfe Meifne
rtu fatetur. Denique non fit ex ea conftitutive
fic enim efset fubftantia cerporca.
4 Nullo etiain modo producitur anima fili ex anima patrisr nam primo non producitur e> anima patris terminativi , ;quia terminusa quc; perit produclo termino ad quem ; anima aurerr patrisnonperitprodu#aanima filii. Secundo non 6t ex ea decifivi&u per Uivifionem & par-
litionems
Exercitatio fccund*. 1 2 e
ritionemj ut ipfe Meifnern* fatetur. Tertio^ non fit ex ea fu6jettive, h. e. non educitur ex e~ /us potentia, quia quod educitur ex alicujus fub- jcfti potentia, illud in co ftibj'ed:o recipitur> & in eoexiftif.fcdnemodixerit animam filii exi- ftere in anima patris,tanquam in fiibiefto.Qu ir- to,anima patris non eft pars conftitutiva animse filii; ergoanima filij non fit ex ea c$nftitutive.
5- Quodautem ad illam (imilitudinem k
lumine petitamattinet:tenendum eft, eam ia-
eptam effe, & nullomodopro eius fententiafa-
cere;ham lumen educitur de potentia materiasr,
Ut omnes fatentur:undc Fonfecay /. 5 , Metaph0
cap.i.ejUdft.q.feEt. I .Nemo(inquit)du6itat lu-
meneductde potentia aeris ; & certe cum fici
lucenti admovetur fax alia , manjfeftum eft e*
1 potentia matcriae iftius facis admotae , ediici
3 flammam & ipfius lucem.Quare fecundum ar-
1 gumentum contra Meifnerum fithoc: fi anima
\ filiieo modoproducitur ab anima patris i quo
1 lumen alumine^anima patris educit animam fi- !1lii ex materias potentia : at pofteriuseftabfur- ?yum,fatente^?i/»^:Ergo& prius: probatur .Jautemlumeneduciexpotentia materk; qaia
lUx tormx educuntur ex potentia materise, 1 quse a matcria pendent quoad ejfe icferiy\xt pa- 0 ret ex articulo 1 . huius difputationis; atlumcn 111 -ft tale,quia neque poteft fieri, neque effc, fine
roncnrfu paflivp materielumen recipientis.Va- K !e*t
1 2 6 Dc origine animA> &cm
cat igiturillaformarummultiplicatio, abedu- ftioneearundem defumpta, nam eft figmentum crafTi alkuius cerebri, & nullarationc nititur.
6. Tertio : G fpiritualis fubftantia animac qua talis elljh.e. qua fpiritualis & rationalis eft, habcat virtutem procreativam Gmilium, feque» tur facultatem procreatricem non effepropri- am facultatem animse vegetativse,quod eft con- tra omniuni Philofophorum do&rinam : fatio eft,quia facultates animse vegetativa? noncon- veniunt animas r ationali,qua talis eft,fed quate- nus eft vegetativa; fedhxcfacnltas procreativa fimilium animarum abfque edu&ione ex po- tentia materiae, competit animae rationali per fe, & non quatenus eft vegetativa.
7 . Quar to : in generatione uterque Parcns emittit femen>ut docent non folum Scholaftici Theologi complures,//£. 3. «£<?«*. Dift. 4. ut ScotmyBonaventuray Maior^ Ochamusy Liche- tusy Gabriel^ fed etiam Medici aroltis manife- ftis indiciis ab Anatomica experientia duftis convincunt , qua? hoc loco in medium afFerre non poflum: ea tamen fcriptis mandarunt Ga- hnus lib . 2 . defemine, cap. 4 , FemeHus lib:y. ThjfioL cap. 6. Levin. LemnJib.l.cap.6.de oc- cultu natura miraculis.VeJalius lib. 5 . defabrica corporis^cap% 1 5 %Laurentius Anat.lib.%%quafl.$m & mu3tialii.Hocigiturpofito,fic argumentorj Semen utriufque parentis vel eft animatum, vcl
alterum,
Exercitath fecunda , i % y
filterum , videlicet femen matris eft inanima- tum; (i utrumque eft animatum, vel dicendum eritfiliumduaaanimas rationales habere, vcl particulam anima? a patre & particulam animse a matre conferri.* prius eft abfurdum, quia tollit unitatem hominis,ipfo ^*7#*r0fatente,'pofte- this etiam eft abfurdum,quiaco pofito concidit animanndivifibilitas, adeoque immaterialitas, Si femen matrisfitinanimatum , h. e. fi mater nonconferatanimam filio3tum pcrconfequen- tiamipfius Meifneri, pag.90%. mater non eft mater totius filii,fed tantum corporisritem non gignit hominem, fed partem hominis. Hoc ar- gumentum revera & in fc non cft validum , ut patet ex fiipra diftis, eft tamen ad hominem, ut Joquuntur; quia nitituripfius Meifneri conte* quentil
3. Quinto, fiquis a Meijncro cxquirat, quid fiat cum ifto femine quod in uterum tranf- mittitur2ex quo tamen homo non generatur; an & lllud animatum fit.Negative refpondet.Cau- famfi qua:ras:dicit id fieri, velquia femen non erat per omnia apte difpofitum ad generatio* nem;vel quia fingularis eft pasna aDio, natura: curlum miraculole inhibente5infiicla:dico mira» culose ; quiaficut miraculurp e(fet,(i facihicen- ti faxalia, materiam idoneam&benedifpo- fitam habens, admovcretur , & flammam non onciperet; fic etiam miraculum eft , fi vera fit K % Mt'
128 Ve origine axim£}&c.
Meifrierikritcnt&yChm a parentc femen fuffi* cienter dilpofitum cmittitur fine anima; idque quiaanima,pernaturam,fui cft multiplicativa in materia fufficienter difpofita. Haec refponfio illius fententiae, quamdefendit Meifnerm^ in- firmitatem arguit: abfonum enim & abfurdum eft,diccre toties verum & proprie di&um mi- raculum fieri, quoties pater femen fufficienter difpofitum emittit,& illarrt emiifionem anima- tio, & proinde generationon confequiwr.
9, Sexto, omn£ rationale eft homo: atfe- mcn, fi a&u eft animatum anima rationali, a&u! eft rationale: Ergo aftueft homc, nam aftu ha- bet f ormam hominis;hinc autem varia fequun- tur abfurda: 1 . patrem iu uterum genetricis non tantum femen, fed hominem transfundere., 2. hominem & femen hominis fpecie non dif- ferre. 3. veras effe has propofitiones, diquod femen eft homoy8c per converfionem,*%#« ho*\ mo ^/?7?w^.4.generationem hominis fieri find interitufeminisjformaenimfeminis, i.e, ani- ma,manet6
ARTJ
Exercitati* fecunda. 1 2p
ART. XIV-
Confutatur quinta fententia, qu& efi Timothei Brighti Cantabrigienfis.
TR Xtremam manum huic difputationi admo- X2 vebam,cum acutiffimas & politisfimas ani- madverfiones TimotheiBrighti Cantabrigienfis m Scribonii Phificamjevolvensjncidi in locum eum,quo afferit animam patris procreare ani- ma filii ex fcminequodam fpirituali,& incorpo- reo.Verba cius h#c funt: fftuibus re(pondemus^ nec totumjzecparte animi parentum.tr aducvjie- % accidens aliquodanimirndimentum effe%J>)uid trgoiSane fubftantia quandam ab anima natam$ nsc totam ipfam necpartenty tanquam anime im- mortale femen , proiis animafutur* principiumi & utfemen corporeum de parentu corporibm deh eifumjnec corpm ipsu> nec corporis alicjttod tnem* " brum exiftitjta animay perfemen animafcecun- < dumynonper animam^aut animApartemaliquam traducttur inproleiSc paulo Tpol\, Ergb tenenbus, antmam non integram & abfolutam^ parentibtu referendamacceptamjedfeminalec]uid,abanima9 acjue atcjue i corpore exclufum^ & tandem verbi illim ^irr«^(fc!facunditatisbenediftione;^ <*. ntmam ratiomlemy& immortalemyproditurum, K 3 2. Hang
130 T)e origine anim^&t.
2 . Hanc fententiam clariffimi & doftiffimi Timothei probare non potui ; quiafemen iilud anim# vel eft quid corporeum, vel eft fpiritua- lis fubftantia:fi eft quid corporeum, ex eo fpiri- tualis fubftantia fien non poteft , ut ipfe Brigb* /wfaterividetur, cumopponit femen animaj corporeo femmr.fi eft fpiritualis iubftantia, vel | eft anima partialis, & incompleta ; vel eft fub- ; ftantiaqusdam fpecie & effentialiter diftinfta ! abanima: non eft anima imperfefta , ut ipfe *Brightu$ fatemr , cuixi dicit animam traduci a parente in prolem, neque per animam , ncque | pcr partem animse, fed per femen quoddam ab.j anima exclufum: atneque eft fubftantia fpiritu-j alis fpecie & effentialiter diftin&aab anima; w\>\ patebit ex fequentibus rationibus.
3 . Primo,fi datur talis fpiritualis iubftantia ab anima diftin&a,dabitnr aliquis fpiritus crea-i tus,quineque eft Angelus, neque anima huma.i natat poftcriusrepugnat doAvinx omnium Phi-<: ]ofophorum;Ergo & prius.Secundo, fi illtid fe- men fpirituale vere ac realiter ab anima exclu- ditur & emittitur,vere & realiter prsexiftebat in animatrealis enim emiflio praiupponit realei inejfei at fpiritus ille non poteft realiter ineflTei animaepatris.Ergo neque realiter excludi , & cmittiabea. Probaturafliimptio: fpiritus ille non poteft inefle anims patrisut pars in toto, fgtente ipfo Twotheo; neaue ut aceidens in I
fub/cao,
Exerchatio fecunda. I j x
fubje &6,idque quia eft fiibftantfa;fubftanti* au- tcmrepugnatineflefubje&o; neque ut resin loco ambiente, aut in vaie continente , talis e- nim modus continentix 8c circunafcriptionis na- turx fpirituali animas repugnat.
4. Tertxo , femen illud f pirituale vel fit ex tota anima patris, vel ex parteamma? patris,vel exnihilo/nonenimpoteftfieriex materia cor- porea , ttun quia eft fpirituaiis fubftantia , tum quia ipfe TZrighttts teftatur illud non ex corpo» re, fed ex anima natum effe:non fit ex tota ani- ma patris , quiafic tota anima patris evanefce- ret,& in fpirituale illud femen converteretur.- nequeexparteanimaepaterna?, quia ftcanima patris effet divifibilis in parres,& pars e;us pof- fet amitti & in aliam lubftantiam tranfmutari: hax autem repugnant natura fpiritualis fub- ftantiae: denique anima patris non producit il- lud femen ex nihilo , quia fic diceretur crearc illud femen, quod eft abfurdum.
5 . C^uarto: femen illud anima: vel eft ih- corruptibite, & manet poft generationem ho- minis , vel eft corruptibile, & perit eo inftanti quo anima producitur . Si pofterius dixeris; fe- quetur,femen illud non effe fpiritualem fub- ftantiam,quiafpiritualis fubftantia incorrupti- biliseft, & nullavirtutecreata aboleri poreft. Si prius admifcris, fequetur, in homine genito 4uos effefpiriws feu fpirituales fubftantias , vi-
K 4 delicet
\ 5 1 D* Origine Aniw4%&c.
licetanimamfilii, &femen exquo illaanim* orta elt: accedit 3 quod natunefeminisrepug- netpoftreigenerationem manere, debetehim fubftantiali mutatione tranfinutari in rem zx Ycmine ortam ; ad talem autem tranlmutatio- nem requiritur ,ut res genita & corrupta in ma- teria con vcnianc, quod de femine & anima dict nequit.
6. Quinto: converfio illa feminis ipiritua- lis in animam , vel eft converfio accidentalis, qualis eft converfio feu mutatioquahomoma- Ius convertitur & mutatur in bonum , & lapis albus in lapidem ni^rum; vel eft converfio fub- ftantialis, quaiis fuit converfio uxoris Leth in ftatuam falis, aut converfio ligni in fiibftantiatn illius ignis cuiapproximatur;noneftconverfro acccidentalis, quia inde fequecur , femen illud fpirituale non differre fpecie & eflentialiter, fed graduperfe<5tionis accidentali», abanima; hoc eft, effeanimam rationalem accidentali ali- quarationeinccmpletam & imperfe&am:hqc aeitem contradicitverbisipfius Timotheiy di- centis, femen illud non effe aflu animam , fed animxfururseprincipium, & aliquando inani- mam proditurum. Idem etiam confutatur om- nibus ijs rationibus, quibus probavimus contra Me ifnerum animam patris perfe& immedia- tenon producerc animam filij; itcm femen cam emittitur non eft aftu animatum anim£ xationali. 7. Si
Exercltatio peCHnda. 1 3 j
7 Si eft converfio fubftantialis , vel fit pcc totalem annihilationem rei converfa?, quomodo converti volunt Pontificii panem Eucharifticu in corpus & fanguinem Christ i,utdocet Conc. Trident. fejfione 1 }.cap.8.can,2. vel fic pef abolitionem unius partis effencialis illani remconftituentis,quomodolignum igni appro» ximatum in ignem convertitur-, nam non totali- teraboletur,fedtantiimejus forma dcftruitur, remanente materi£ fub forma ignis. Sed neutrii dici poteft:nam primo converfio feminis in a- nimam non eft totalis annihilatio feminis , quia annihilatio fubftantiae , prafertim fpiritualis , & folo D £ o ficri poteft,ut docet D . Thomatfar- te 1 . qu<tflt 104. art. 4, quia item annihilato fe- mineoportetanimamexnihiloproduci. Quare ciim nonpater,fed D b u s valeat femen illud annihilare,&eoannihilatoanimam eodem in- ftantiex nihilo producere, nonpatri fedD e o foli produdio animae afcribenda eft ; quod in- gcns abfurdum eft,fi verafit ipiorum doflrina.
8 Secundo , converfio ferainis in animam non poteft fieri per abolitionem unius partis ef- lentia»,altera remanente: primo , quia inde fc- quetur fpiritualem fubftantiam feminis illius tfsc corruptibilem , & capacem tranfmutatio- iisfubftantialis,nonminusquam corpora Phy- ica: illa enim aboleri & deftrui pofsunt natu- aliter, quoad unam folam efscnti* partetn,
formam
134 ®* origine tnimt^&c.
formam vidclicct: fecundo, fcquctur fubftanti am illam fpirituakm efse rcvera divifibikm ii materiam & formam Phyficam,autin partea in tegrantes: nam de his foiis partibus vcrum eft quod carum un£ deftrufta altera rcmanerc poi fit fuperftes,quoad attualem exiftentiam : iiqui dem partium Metaphyficarum, h. c generis & differenti£aliaratioeft,namnemo dixcrit de ftruttaanimalitatc JW*f# pofse remanerc e jushumanitatemquoad a&ualem exiftentiatn aut contra deftrufta ejus humanitate rcmancr e/usanimalitatem. Tertio,ubidatur tranfmu tatioacontrarioadcontrarium, ibi neccfsecl dari unam communem materiam quac fit fubie ftura tranfmutationis : at hic datur tranfmut^ tio &nonammaaddnim*m, eaq; fubftantialis Ergodaturhicmatcria conftitutiva & femini &animae:&confirmatur,quiailla pars fiiper ftebyngrediens conftitutionem animae?necefsa rio eft materia; non cnim potefthaberc ration* formse Phyfic£,neq$ generis aut difFerentis , u cuivis manifeftum eft.
AR1
Exercitatio fecmda. X 35
ART, XV.
Confutatas iam ejfe omnesfententias de tradnce»
item neminem ex iflo numero pojfe tntins aut
facilins explicare peccati propagatienem ,
^uamnos ^qui animarum creationem defen*
dimtts.
I
j /^\ Vi putant animam cfse ex traduce , & a |vi D h o noncreari & infundi , illi necefse \ habent afscrere anioiam aut educi ex potentia ^feminisperconcurium paffivum materias, aut 11 produci ab anima patris5abiq; concuriu materise ii ieminis: nam interhicduonullum datur me- iii diu. Prior iententia a meconfutata t^.yart.^& u i2.pofterioremmodumloquendi in quatuor a- J lios diipeicere ac fubdividere poffumus : Si e- njnimanimapatrisfine concurfu materig femi-
1nisproducitanimamfilii,velproducit eam ex totafua fubftantia, vel exparte fuae fubltantiae, vd ex femine quodam fpirituali , vel ex nihilo: Primum modumtuenditraducem nemofquan- tumintelligoj ampleclitur ;namut bene mo* net Bellarmdtb^de amijf.gratia, cap. li.fi ani- ma filii fit ex tota anima patris,vel parens dein- cepfcaretanimi,qaippequitotam transfundit
in
1 3 6 T)e origine anlma, &c\
infilium; vcl rota manet , & in patre & in filiV utrumque eft evidenter falfum. Secundam fen- tentiam confutavi art. 1 1 . Tertiam art. 13. & Quartam art. i^.unde concludo , nullum pofse excogitari modum tuendi , aut explicandi pro-N paginem animarum,qui non fit in hac difquifir f tioneconfotatus.
2 Dicet aliquis", fententiam detraduce, quamvis multisdifficultatibus Philofophicis fit expofita , in Theologia tamen etfe tutiorem, quia magis expedite & facile explicat modum * quo ortginaliscorruptioaparentibus inlibcros derivatur.Refpondeo,eos qui hoc afferunt, gra- tis illudafferere: nemo enim ex ifto numero poteft commoditls aut expeditius explicarc peccati originalis propagationem , quam nod *' quianimarumcreationem defendimus: hoc au« tem manifeftum erit,fi Tradnciariorum fenten- tias figillatim confideremus.
3 Primo igitur,iili qui dicunt animam edn ci expotentia materia femini* , neccffe habeni nobi(cumafferere,3nimama femme , &fic3 corporeo quodam , infici ; ut re&e obfervavit * MeifneruSyfeB.i.cap.^.qHafi.i. oportet enim 4 eos dicere animam contrahere labem ab im 8Jundofemme,excujus potentia educitur.
4 Secundo,illiquidicunt yarentem mk cu * femine tmittere animt farticnlam, parum com- modeexplicantpeccati propagationem ; quia
es
l
i
ExerciMto fecund*. 1 5 7
ex ifta fententia fequitur, filiu m non fblum eflc reum primilapsus,fed etiam omnium peccato- rum a proximis parentibus commiflorum , uc probatumeft*rM2.
5 Tertio,illi qui aflerunt animam patris pro-
ducere animam filii ex femine (pirituali ; ilii ite
! qui purant animam patris producere animam fi-
lii ablque ulloconcurfu paffivo,vel feminis ma-
I terialis,vel feminis fpirimalis,& proinde ex ni-
| hilo, non pofltint dicicommodeaut expedite
j I explicare peccati propagationem ; quia excogi-
, i tarunt modum quendam impoffibilem propaga-
>|tipnis,& principiistum Phtlofbpbktum Theo-
.;Iogi£Contrarium3ut probatum eft art.\o%& 11.
)| 6 Syllogifmus quo Meifnerus & reliqui
tTraduciarii utuntur, ad explicandampeccati
gieriginalis propagationem,itafchabet; j^ualc
\. \ eft propagans vel traducens , tale eft propagatum
veltraduBnm : at anima parentum qu& propa*
gantJuntinfe&<tpeccato\ Erg9 & animaftlio*
rum. Quia autemaliquis exBe/iarmino obj'ice«.
repotuit,exhocargumento fequi animam ju-
faficatam procreare animam juftam in filio,
Meifnerus argumentum fimm cautiOs format,
& fic ratiocinatur ; Qualis eft anima parentum
infefe^talemejuo^propagat animamx atinfefe
•i? peccatrixyticet hoc peecatum jufto non impu.
tetunErgo animam quoque pcccatricc propagat.
7 Meifneri ratio,etiam fic concepta & limi-
tata
1 3 8 ^De origine aAim£y &c.
tata,parum efficaxeft, & propofitionis falfitate laborat; Si enim anima patris propagat &pro- ducit talem animam, qualis eft ipfa in iefe : ne- ceflario iequitur animam ornatam eruditione, & liberalium artium cognitione, talem animam in filio producere j nam ea in feie confiderata, iftis habitibus eft ornata. Dicet aliquis : Qufd fi fic formetur ratio;^##/# eftanima patris ex fe &fuanatura, ta/empropagat animam\genera- tio enim eft atlio natura : at ex fe &fua naturk eft deftituta habitibm artium & fcientiarum ; nam labore & induftria aequiruntur , non verh naturaliter infunt ifti habitus anima : Etgo ta- lempropagatanimam. Refpondeo,animam pa« rentum non rattone naturae fux fimpliciter con- fideratT,efledeftitutam habitibus fcientiarum^ abfoluteenimlocjuendojilli habitasfunt natu-j rales(utdocentnoftri contra Pontificios , dum loquuntur de originali juftitia: ) fed ratione na-i mrsecorruptr & depravata?. Generatioautem neque eft adtio natura^corrupta^neque per gra tiam renovata?; fed naturcefimpliciter & abfo lutb confideratx -3ideoquePhyfice Ioquendo,£j p nonconfiderandooccultum D e i /udiciumi? ' hoc negotio,ea fola poflunt vi generationis pro pagari.qua? pertinent ad naturam hominis^fim pliciter&abfolute ccnfideratam : labes autemi peccatihocmodo fe non habet* hoceft ,non cft homini naturalis abfoluteloquendo* FINIS.
EXERCITATIO
TERTI A,
DE
Fide , Scientia , <& Opinione:
natura Fidei perfpicue cx- plicatur,
&
PontiHciorumac Arminianorum
crrorcs de habitu fidei
deteguntur.
(i4i)
tfjE
CLARISSIMO.
COttSVLTISSIMO,
SPECTATISSIMO,
HONESTARVM Virtu-
TUM CuiTURA, MtttTO-
que rerum uiii prsftantif- fimo D o m i NOj
DoMlNO IOANNI SC0tt,
A SCOTTIST AKVET,
Equiti Aurato, Direftori Cancellariae Stre*
tiiflimi & ^PotenttJfimt IacobI
primi, Dei gratia Britanniar»
Fra»cU> & Hiberni^
Regi sj
Vtro
Oottrint perpo/ita y Fidei ffefintdt EXf*~ tientit eximit*
l Qut
(i40
Qui
NOn folum Collegium S.Lbonardi, cujas digniffimus Alumnus eft, nova Pro- feffioneauxit, & ornavit; fed Literatis quoque omnibus, Hofpitii, Patrocinii, & Amicitia: fb« res libenti animo femper aperuit^
Hoc
Exereitium Thilofophicum > in grati animi de-
claratio*em>& debit* obfervantU tejferam,
ojficiose infcribere & nuncufarc
debuit 9 voltiity
Amplitudini ipfius
Humillime deditus,
R. Baronius,
PHlLOSOPHItM
TROFSSSOR.
INDEJ
i
(*43)
n
«to» *** «s» «*s *&* «k» «&» esS «w
3^" "^ ^1 ^ ^" ^ff' 'Y' ^ ^^ ^f* *$*
INDEX
J-\TICVL0%3JM
Te rtiae
ExERCITATIONIS.
I. T"\-E firmitatc>certitudine , & evidcntis X~J afienfuum mentis nofira.
2. fguomodo inter fe differant 9{civc > cre- dcre, & opinari.
3 . Anfides femper fit $t 1 £ a€th^c§jw*
4. *Anfidespoffit ejfefimul cumfcientia de eademfrofofitione, e?* in eodcm intetteBu.
5 . Defidei divtfione in explicitam, & im* plicitam;e^rf» inevdentia%<]uam fidei tribui- mtiSy faciat pro ctca ^rimflicita Pontificierum fide,
6. D e trip/ice lumine^videlicct natura , fi« dcifen gratia?3& gloria?.
7. An dctur inviatoribtu , lumen aliquod rtarius fidei lumtne.
% . In qtto folvuntur tres qutfiionest
t 2 Tr.;&£
(M4>
Prima cft , An fidcs bene difiinguatur in infa*
fam, & acquifitam? Sccunda eft, Anfides fit certioripfis fcicntiiii Tertia eft, jQuidfitproprie credere in 'Deum?
9. RcfellitHr Sentcntia Nicolai Grevin- chovii, dicentis habitum fidei non effe infufum, fedacquifitum.
10. Anfidesattuali* aut habitualis infan- tibus infit , aut ineffe poffit .
1 1 . An in Doemonibits fit fides,
I 2 . Anfidesfucrit in anima Chrifii: £tyanfit infan&teyCjHijamin c<xlumtranftati>habent Dei cognitionem facialem, ut loquuntur Scholafiici.
1 3 . An reclc negent Remonftrantes, Ada- mum antc lapfum habuiffe potentiam credend% in (fhriftum.
14» An objeftumfidei poffit effefalfum.
1 5 • Quomodo folvcndnm fit illud argu- mcntum Remonftrantium; Quod unufquifque tenetur credere, illud cft verum, &c.
16. Anfidesfit affenfm difcurfivw : Ety a* Pontificij utantur circulari difcurfuin ftabili* enda fide. 17. Ah notitia ftt atttu ab habitn fidci el%citns%
1 8. Anfiducia fic attusfidei.
1 9. An fiducia fit attus intclietlus, & quo. wodo differat ab ajfenfu*
30, Vtrum objetlum fidei falvifica fit re- miffio pcccatorumjam impetrata^ An vcrofit re~
mitfu
1
miffto peccatorum impetranda & obtinendai vbi obiterfolvitur pr<tcipuum argumentum Bellar- mini, contra obje&um & naturam fidei jvfiifi- cantis.
1 1 . An & quatemu fides ad voluntatem pertineat.
2 2 . Vtrum (fharitasfitforma Fidei .
2 3 . An Religiofit virtus Theologica d Fl- de diftinfta*
24- O/m/i/^rTheologiamViatorum tri- bus modis accipi, & probatur Theologiam fri~ mo modo acceptam^non effe habitum d Fide re di- ftinttum.
2 5 . Probatur>contrA Antonium Ruvium, Theologiam fecundo modo acceptam , non effe {cientiam,/^fidem divinam.
26. Probatur Thcologiam ttrtio modo accep- /tf«,W*y?,Theologiam Scholafticam effeha- bitum aggregatum ex Fide , & Philofophicis difciplinis. ^fi
27. Theologiam ejfefimilem omnibtu habi- tibm Ariftotelicis, pracipue vero prudentia.
2 8. Vtrum Theo/ogiafit difciplina ffecufa- tiva, anpraEiica.
2 9. An Theologia Viatorum dki poffit fpe~ culativa^ fpeculatione,/^* vifione, quafutura eft /VzPatria.
30. An vera & propril dtEla Theologi* f°JTH ejfeinhomine impio,feu nonrendto.
L3 EXER-
(H6)
EXERCITATIO
TERTIA.
T>e Fide, Scientia, '& Opwione.
ART. i.
1)e firmitate, certstudiney & evidentia ajfen* fuum mentts nofir<t.
V M omnis habitus intcllefti- vus , pro fine proximo habeat notitiam , five affenfum , quo mens affentitur ijs prepofitio- nibus,quarum veritatem per- cipit & cognofcit; opene pre- fcmmerit, aonnibilprafari de AJfenfu mentis,
dcquc
Exercitatio tertid. 147
deque ejus affe&ionibus, & fpeciebus, idcjue u* intelligatur diverfitas a&uum mentis noftra%
2 . Aflenfus raenfcis, efijudicium cjuo inteU lcttus judicat propofitionem aliquam ejfe verami mens enim aflentitur huic propofitioni > homo efianimal, cam ample<ftend©&approbando, hoc eft, judicando eam effe veram.
3 . Tres funt gradus perfe&ionis , quos in affenfu mentis obfervarunt Phi lofophi, videli- cet firmitas, certitudo, & *W*;tf#4:quibusop- ponuntur totidemgradus imperfe&ionis^vidc- licet infirmitas feu vacittatio, incertitudo, & m* evidentia.
4. Affenfus firmus, efi is qui efifine h&fit<$,- tione , dubitatione , ant formidine partis op- pofiu% Infirmus vero, feu vacillans affen- {u$3efi ckm mens ita affentitur hnic vel illi pro- pofitioniy ut de eitts veritate dubitet^ aist faltem aiiquo modo metuat ne ifii propofitioni affenti- endo erret.
5. Affenfuicertus, efiqui nititur certo ali- quo autfolidofundamentOy non vero levi autfal- laciratione. Affenfus incertus, eft c/ui contrarh modofe habet. Hic diligenter notandum eft, aa certitudinem affensus requiri , ut fundamen- tumquo mens nititur>dum ajfenfum prabet>non folum fit infe certum^fed etiam ut affentienti ta- /evideatur: nillenim ille fciat rationem , qua nititur, effe certam , ejus affenfus nullo modo
L 4 eric
1 48 De Fidty ScitntU, &c\
erit certus & ftabihs.
6. Denique affenfus evidens,^/? cfan qnu fer fey hoc efly vifui fensiis aut rationis, abfque aherius informatione & tefiificatione percipit eampropcfttionemfui afsentituryefse veram:cx" empli gratia , cum video Socratem apud me i ftantem , affentior huic propofiticni , Socratet - y?**.-&affenfusmeus cft evidens, idque quia | non per alterius informationem aut teftimoni- um,fed vi mei fensiis, rem ita fe habere perci- ! pio: item cum affentior huic propofitioni, homo { efi animal, aflenfus eft cvidens , idquc quia vi 1 proprii inteUe<5lus/eurationis,percipiohorm- ; ni inefle naturam fenfitivam: adeoque quamvis j nemo illud affereret,imo quamvis omnes con- j trarium affererentyftam propofitionem veram efse judicarem.
7. Contra vero , inevidens eft afsenfus, j ckm quis afsentitur propojitioni, non qubdfenfus \ aut folidaraiio eam veram cfise demonfiretifed j vel cjttbd levis & inefjicax ratio illud fuadeat> j (levisenim ratio non pellit mentis tenebras, 1 atqueadeo facit afsenfum obfcurum & inevi-| cientem)^! cjubdalim tefietur eam efse veram: \ ficqui vidit Petrum mterfedum , & afsenfum 1 pncbet huic propofitioni, Petrus efi tnterfettus, , e/usaisenfuseft cvidens: qui vero propter hu- jus narrationem & teftimonium,afsenfum prse- bet ifti propofitioni,ejtis afsenfus eft inevidens,
idcue
1
£xAcrcttath tertW. i-jp
idque quia ncque feniu, neque ratione pcrcipic eam else veram.
S. Hi tres gradus perfe<flionis,qui in afsen-
iu cernuntur,ita fe habent,ut iecundus includat
primum, eiquealiquid iuperaddat; tcrtius vero
inc!udat& primum & iecundum , illifque ali-
quid fuperaddat.mam ut afsenfusfitfirmussfatis
eftquodfundamentum, quonititur iileafsen-
fus8, afsentienti certum & folidcm videatur;
quamvisenimreveranonfittalc, fi tamen a£
ientientitaleefse videatur, is proculdubio fir-
miter & abique haefitatione afsentietur: fic ha>
retici firmiter aisentiuntur luis erroribus;
quamvis enim hmdamentaquibus nituntur,non
fintcerta & folida , iis tamenfqua? eorum eft
Ciccitas) efficaciffima & validiffima videntur.
9. At veroutafsenfusfitcertus, & plsne
s, ab errore alienus, non tantum requiritur, ut
fundamentum quo nititur, videatur afsentienti
certum,& folidunv, ied etiamut revera & in fe
tale fit; alioqui afsenfus nofter erit erroneus, &
falliis; quare quamvis tmericis attribui patia-
mur firmitatemin judicando, non tamenputa-
nusijscompetere certitudinem iudicandi:cer-
itudo enim & error fin^ul confiftere neque-
mt.
i o. Tandem vero, ut afsenfus fit evidens, lonuntiimrequiritur, ut eius amdarnentum fientientivideaturcertum & iolidum, & eti-
am
1 $0 T>e Fide, ScientU, &c*
am infeGttale; fed etiam requiritur , utillud fundamentum non fit alterius teftimonium^vel narratio ; ied vel fit fenfus, vel folida aliqua ra- tio perfpicue demonftrans rem ita f e haberc.
1 1 . Quemadmodum igitur afeenfus potefl j efse firmus,quaravis non fit certus,ut videre efl inhzreucis,abfquc ullotimorcaut formidincj afsenfum prsebentibus iis dogmatis, qus Catho hcz Fideiaut bonis moribusrepugnantjitaeti am afsenfus poteft efse certus, quamvis non fi # cvidensjqui enim alsentitur propofitioni alicui propter Dei teftimonium 111 facra Scripturt propofitum,eius afsenfas proculdubib eft valdf certus,quia nititur certiffimo fundamento, v* delicet D i i teftimonio, non tamcn eft ev:J dens,non cnim ideo afsentitur Theologus,quc|r aut fcnf u aut ratione percipiat rem ita fe hab re:fed quod Deus afserat , autdicat rem ita habere.
1 2. Ex his patet, hos tres gradus perfeflf onis, qui in afsenfu mentis cernuntur, ita fc hf bere, ut primus latiiis pateat fecundo, & lecu dus tertio ; quemadmodum etiam in gradif necefsitatis, ^t* vwiic latfus patet quam •ey7*, & yj,tf ivv> quam *$&**** npfiw
ARF
o
Exercitatio terti*. i j j
ART. II.
Quomodo inter fe dijferant , fcirc , credere & opinari.
U /~*\Mnis afsenius mentis vel eft a&us fci*
\ X^Jendiy vel aftus credendi , vel aftus opi-
bAndi: quandocunque enim judicamus aliquid
ifse verum, vel certo fcimus illud efse verum;
f cl credimus illud efse verum propter altetius
ljeftimoniwm;vel propter Ievem,& inefficacem
/ijationem opinamur illud efse verum.
A 2. A&usfciendi, cum opponitur adibus
i^redendi & opinandijateaccipitur, pro quavis
^otitiaa(5tualicerta& evidente; quomodcac-
taljppta fcientia non foliim cernitur in difciplinis
j:>cculativis,ied etiam in pra&icis: nam in Phi-
eftpfophia moraluquar eft difciplina pra&ica, non
jhjpinamur, aut credimus , fed evidenter fcimus
Igjftiones liberalitatis efsehoneftas,a(5Hones vc-
[iH> vitiorum ei oppofitorum efse inhoneftas : in
^ificatoria arte non opinantur autcredunt,fed
/identer fciunt periti Archite&i bafes in a?di-
:iis efsead libellam collocandas^columnas ef-
ad perpendiculum erigendas,aliaque fimilia:
^cfoliimcircauniverfalia, ied etiamfingula-
i veriatur h*c notitia. Nam cum video Pe-
trnm
I J t De Tide, Schntid, &cl
trum ftantem , aut audio Tetrnm loquentem, nonopinoTjautcrcdojfedfcioP^r^ loqui & ftare.
5. Huius divifionis fufficicntia ficdemon ftratnnomnfsafsenfus mentis vel nititur teftij monio, vel ratione; fi nititur teftimonio , el fidesaftualis,feuaftus credendi; fi vero nitj turratione, vel nititur ratione certi &folid^ cftquefciemfa; velnititur ratione tanthm prc babili, eftqueopinio.
4. Aft enfiis nitens alterius teftimonio , vn nititur teftimonio divinoy & a Scholafticis ajj ye\hmr fides divin* -y vel nititur teftimonij humano, & appellatur fides humtns.
5. Hic obiter notare pofsumus Pontifici<j rum ifo z^lw ; qui nobifcum fatentur , ea m 1 dem non divinam fed humanam else, qux pr J cipue tcftimonio hominum nititur : & nihilf minus audaciilime afseverant, afsenfum, que prsebemus articulis fidei & ipfi facrae Scriptur oc undeilli articulicolliguntur, nititeftimor I EcclefiA (ut vocant)repr<efentativ<e,h. e. £p b coporum & Paftorum in gcnerali concilio co k gregatorum;itemEccle(Wfut ipft loquunti k yirttta/is,h.e. ipfius PontificisRomani:atqf m itaaut fatericogentur, omnem fidem t/iW^ | humanam efle,penitus videlicet {ublata fide f vina , aut eorum Epiicopos non homines j Dbos indigitandos effe.
6. Pulcl
Exerciutio tertia. t j j
6. Pulchrainftitui potcft comparatio intcc t|fcientiam>opinionem, & fidcm divinam: fcicn*
tia cnim cft affcnfasfirm hs, certtu , & eviden/} ifides divina cft aflenfus firmut &certmifednon i/t>/<&w;opiniodenique ctfi aliquando fitaflen- fmfirmus, h. c. finc harfitatione,autdubitatione, ipcpc tasncn neqne efifirmns, neque certHSjieque ^videns. o 7 • Scientia cft aflenfos firmus , quia is qui
(cit propofitionem aliquam efle vcram ,non du* rcpitantcraut hasfitanteraflentitur, fedfirmiten ipcft aflenfus ccrtus ,c[u\2l is qui fcit, nititur folido nialiquo fundamento; alioqui non fciret, fcd opi-
laretur : denique cft evidtns , quia fciens non :icideo affentitur, quod alius tcftetur eam propo- di itionem efle veram , fed quod ipfc vi alicu/us )n?videntis argumcnti, percipiat remitafeha* iil:>ere.
JC 8. Fides divina eft aflenfus firwHs, quia illi ur^uiinDEUMcredunt, nonhafitant, aut dubi- loii ant de veritatehiftoriadacrc, & promiffionum ipi livinaruuv eft aflenfus certusy quia nititur ccr- cfliflMiiofundamcnto, videlicet Db i teftimo- nio iio,qui eft ipfa veritas; non tamen eft evidens; qisenimquicredit, non ideo aflentitur , qubd o^cnfu aut ratione percipiatrem ltafehaberc, decdquod Deus hoc tcftetur & afferat. e8 5>. Hincpatet, quam egregie Apoftolus, indecimo ad Hcbrtos , ver£ primo, naturam
?l-
154 2>* i7/^, ScientU, &c.
fidei divinae exprefferit; cum enimdicitea efse ZiA&at, indicat ejus firtnitatem & certi tudmem^ cum vcro dicit eam cfse %f i &Kw*{ii vcov, ejus inevidentiam & obfcuritatem anigmt- ticam declarat.
1 o . Ofmio al iquando poteft cfse afienfus firmus, (nonnunquam enim homines ita mo- ventur levibus rationibus, ut eas pro validiffi misargumentis habeant, ideoque abfque ulla hotfitatione aut formidine partis oppolitas aP fentiuntur;)nunqtiam veroeft certus a*t evi* densi is enim qui opinatur , vel nititur levibuS rationibus, velhominum teftimoniis,tjuae nun quampariuntnobis aut certitudiilem aut evi- dentiam judicandi.
1 1 • Dicet aliquis, hanc comparationem jt deiyfcientia,$c opinionis, quamiam attulimus. derogarededignitate fidei; exea enim fequi* f tur,quamlibetfcientiamefse perfe&iorem af , fenlumfide.quiaviz:deeft fidei evidentia, qua* ? tamencompetitfcientiar. Refpond. fcientiam tt efse perfcftiorem fide fecundum quid , quia f viz.-eftafsenlusevidens; fidem vero efse pcr-p fe&iorem qualibet (cientia fimpliciter &ab«f $ fblute; idque proptcr duas rationcs, I. enimj •' fides verfatnrcircanobilisfimum obieftumjh,^ e. circa magnum illud myfterium pietatis, De-T " um in carne revelatum , iuftificatum in fpiritu^ * confpeftum ab Angelis, & praedicatum Genti«
bus
Bl
ExercitMtio tertia* iyj
ras. i. fides nititur certisfimo fundamento, i.c. D B I ipfius ceftimonio, qui ipfa vcritas ft, quique ncc fallere nec falli poteft.
Ar t. III. tsfnfides femperftt ift i jfrifcgifrf
Dl&um eft fuperioriarticulo,fidem om~ nem,(ivefit divina,(ivc humana9 efle Tcnfom inevidentem,-& ob id Apoftolum 1 1. 1 Hcbr*os,verf i. affercre fidem efle #/ * tfTFouwoy : idem ctiam confirmari poteft ex Cor. cap. i 3 . verf. 1 2 . ubi Apoftolus aflerit, fos nunc videre per fpeculumy & in anigmate. cm exdoftrina cjufdem Apoftoli,de ccfsatio- ) & evdcuatione fidei, quae futura eft in patria9 |eo enim fidcs cvacuari dicitur,& non perfici, rutcharitas, qnia imperfaftionem quandam, miram obfcuritatem & inevidentiamym fiiira- >nc & effenti£ involvit: quare *s4nguftinu$ illud ^ohannid 14, vado parare vobis locum% regie dicit, eat Dom 1 nu s , ut paret locum9 ^utvideatur* lateat, ut credatur. Similiter cei (jregorins, Hom. 1 6. in Evang. & lib. 4. ial.cap. j.apparentia (inquitj non babent fi- *yfed agnitionem: & iterum: hoc veraciter 'itur crediy quod non valet videri.
* 2. Vc
1
1 5 6 De Fide7 SciefitiA, tfe.
2. Vt autem hoc planius evadat, aflferam & fblvarneaargumenta., qUcT probant ea etiam qux videntur vel (ciuntur , fub fidei obje&o comprehendi.* quale imprimis eft illud I)om i - NI ad Difcipulos, Iohan. 14, dixivobis priuf quamfiat, ut cum faftum fuerit, credatte:hinci cnim colligitur , fidem efle aliquando reruml per experientiam cognitarum, atqut adeo viA farum.
I . Deinde lohan.te. cum dixiflet Thomat\ Apoftolus: nifi videro^noncredam^ ChRISTUmI videlicet redivivum; dixitei Domi.nus jamJ Ctcdcnthquia vidifti meThomz^credidifti.
4. Tertio; c^teri quoque Apoftoli, & Vir-f go Maria, multique alij fidelesi quod viderunW hoc crediderunt; Chr 1 s-tum videlicet homi^ nem,paflum> mortuum,fepultum,a mortuis r (iirgentem , & in ccelos afcendentem , & ali mulra quse ipfis fidei articulisexpreflfa funt:un de Iohanx l.Spift. I .ait; quod audivimus , quo^ vidimus ocnlis noffru , quod perffteximus , q manm noftra contreElaverunt^ de verbo viu an\ numiamtto vobu.
5. Quarto-Philofophus aliquis fciens Demonftrationem,unum Dbum effeomniun^ rerum principium ■& caufarn , poteft ejufden propofitionis acciperc fidem , manente ptiot * cognitione; fi videlicet ePaganofiat Chriftia £ nus.-isergofimul habebitfidcm& fcientiam ,*
^jufqu *
H
Sxercitatio feriia, j 5 y
eju/que fides pro obje&o habebit res evidentet fcitasfeuvifas.
6. Vt h*ec argumenta tollantur, pritno po- nam aliquot fundamenta, ex quibus horum ar- gumentoruta folutionescolligi poflunt; dein- de Fonfec4yEftii, & aliorum pravam dodrinam de repugnantia fidei & fcientia confatabo. Pri- mtim fundamentum fit hoc; Fides feu yierede- re ftpenumero in Scriptura y & apudprobatos Authores generaliter accipitur , pro coquodeft quovu modo ajfentiri & iudicare aliquid verum tfse: fic enim dicitur aliquis ocuiis futs credere9 &apud Dialedicos qualecunque argumentum fidemfacere dicitur.
7. Secundum fundamentuirfefl; : S. Th*- mam, aliofj^^ipoftolos &fidelesyaliudvidifsc% aliud credidifse: hominem enim viderunt , & Deum crediderunt: h.e. autait Auguftinus^ Cernebant hominem viventem quem viderant morientem^ &credebant Deum in camelaten- tem\ & alibi, apparuit inter homines homo \ offe- rens Hominem vtdenttbtts , Deum ftrvans credentibtns «
8. Tertiurn fundamentum : fides dicitur l%*fsenfus inevidensntem dicitur efse $1 i ^Ag^- ?fu*iw, non quod ea qu<z credunturyomnino inevi- jj detiafinty& nnllo modovideatur^fedquhd cjua* fl tenus creduntnr jnevidetiafint >fcu cjuod non bn» f heant evidentUmab eo propter qxod credunturs
M la
j 58 De Fidey Scientia, &fi
In hoc enim differt fidcs a fcientia, qnod fun- damentum quo nititur fcicntia, (h e. medium demonfimioms ) per evidentiam ref intellc- 6tum convincat,caufas ejusaperiendoj fimda* mentnm veroquonititurfides (videlicet De I amhoritas) intellettum convincat > non per e- videntiam rei cui affentimur, fed per certitudi* nem fuam & infallibilitatem. Cum igitur mu- nus fidei , non fit efficcre ut res obfcuras fiant perfpicu#,fedefficerc ut intelledus cedatau- thoritati dicenti*,& fic affentiatur; manifeftum eft ea quas creduntur quatenus creduntur effe inevidentia, feu non habere evidentiam a firo- damento fuo propter quod creduntur: vide Dj ^JPareum de Iuftificationey ti&.l.cap.f. & D. Ri* chardnm Field> de Sccljib. 4 . cap. 8. Caeterum hoc non impedit, quo minus ea quse creduntur aliaratione evidentiafint, & exfc manifefta velfenfibus externis vel rationh ficut enim una & eadem propofitio, quatenus eft conclufio de- monftrationis judicatureffencceffaria, &non poffealiter fe habere; quatenus veroeftconclu* fioprobabilis fyllogyfmi, judicaturabcodeni fcomine contingens,& poffe aliter fehabere.-ita etiam Articuli quidam fidei, quatenas ab Apo- ftolisfenfo percipiebantur, aut a nobis ratione manifefta demonftrantur , evidentiam habent &claritatemjquatenus vero creduntur prop- ter D b 1 teftantis authoritatem , evidentiam
illam
Exerchatio tertia. jy^
lllam nonhabent,&obidreft£dieunMr i cm-
ART. IV.
tAn fides fojftt efsefimulcHm fcientia d& eadem fropofitione, & in eodefn imelle&H*
i . /^V Vsri folet dc fcientia & fide, 'utrum ti* K^J^fiHs & idem homopojfttfimul credere ($• fcire eAm propofitionem cui affentitur effe veram^ <tn vero tantafit repugnantia fidei & fcientia, tttfimul in eodem intetleEiu exifiere nequeant* In haccontroverfia,tanta eft opinionutn varie- tas , ut vix invenias duos celebres viros de ea idem fenticntes: primo cnim Scotus , in 3, Sent.^Difi.Z^. qu&ftione umca dicit, Nequea* Slmy neque habittufidei & fcientU , poffe fimul in eoiem intelleBu exifiere circa idem fubje* ftum.
2. Secundo Dttrandm, qmft. i. prologi Sent. & Hb. 3 >Sent. dift. 1 j.qutfi. q.yhnc con- trarium ftatuit, dicens fidetn & fcientiam circd eandempropofitionem, & in eodem intelle&to fi- mulexifierepofe, tamfecundum atttUtfuamfe- cundum habitus .Tcxtio^etrm Fonfecajn lib. 6.Metafb,c*f*iQ,qnafl%i.SeB*<) , affcrit habU Mz tfk
160 De Fide, Scientia^ &c]
tmfidei &fcienti& pojfe exifiere in eidem intel* leftft, & de eodemfubje&o 3ita tamen ut attus ab iisproduBm nonft atlus fidei, fed fcientia qua* dam7 eaque [upexnaturalis^propter concurfumfi- deiad cum prodacendum* Quartb: Guliclmus .£/?*«^DuacenfisTheologus>/# ^Sentdift.iq. Art^. tria afferit: I. habitm fidei & fcienti<ty pojfefimul exifiere in eodem intelleElu$ & de eo- dem obtetto .2mutrnmque habitum diverfis tem- poribm po/se fuum aSlum exercere. 3. afium quem tum elicit habitusfidei, non efsefidem conm fideratam fecmdum totam amplitudmem fu£ fignificationis: hoc eft, fecundiim omnes condi- tiones in ea requifitas, quia videlicet non eft in- evidensreinotitia.
3 . Quinta fententia, eaque veriffima 3eQ: | acutiffimi Doftoris Antonii Ruvio Rbodenfis, in fuo opufculo de habitibus, tratlatu 3 . quaft. 3 .ubi etiam tria innuit: pnmo: hos habituspofse fimuP^efse in eodem intelleElu, & de eodem obie- flo. 2 . utrumque habitum diverfis temporibus pofsefnum attum exercere , fednon eodem temm pore. 3. aUus abillis habitibus,diverfis tempo- ribus elicitos >~efse veros & proprie diElos ifto* rumhabituum attus^ & per pr&fentiam habitus fciendi nihil derogari de froprietate aElus cre~ dendi. Dico Ruvium hxc tantum innuere; quia exprefse & direde ibi loquitur folummodo de : fcientia & opinionej eadem autem ratio efl:
icicntig
ExercttAtio ierttA. \6i
fckntix & fidei,quoad poffibilitatem & impof. fibilitatcin coexiftendi , ut cuivis manifeftum eft.
4. Primo igitur probatur contra Scotumy habitus fidei & fcientise pofle fimul effe in eo- dem fubjefto, & circa idem objeftum , idque hac ratione;Si quid impedit quo minus hi habi- tus in eodem intelle&u coexiftant , illud maxi- m£eft repugnantia aftuum adquos referuntur* Sed hoc non impedit: Ergo&c.probaturat- fumptio: Habitus nihil funt aliud, nifi faciles & expedita? potentia? ad adus: i ed non impoflibi- le eft , aliquem habere fimul potentias ad re- pugnantes aftus, quos poteft diverfis tempori- bi«s exercere, licet fimul non poffitexercere u- trumq^; nam fimul habemus potentiam ad flen- dum, & potentiam ad ridendum: item pcten^ tiam ambulandi,& potentiam fedendi ; quam- vis harum potentfarum aftus adeo repugnantes fint,ut non poffint uni fubj"e#o fimul inefle.Se- cundo, poteft aliquis, qui per fidem novit mun- dum a D e o fuiffe creatum , poftea per De« monftrationem acquirere fcientiam de creatio- ne Mundi , qua produfta & acquifita non de- ftruiturfidesdeilloarticulo; ficenimnon lice- rethomini Chnftiano, Metaphyficse & Phyficse operam dare^exqnibus colligunturDcmonftra- tiones decreatione Mundi:nonenim licet ea f acere quae fidein aut deftruunt,aut imminuunt. M 3 .5. Secundp;
X 6 i De Tide, Scientla] &T.
5 . Seeundo •• probatur contra 'Durandum^ non efie poflibile , ut intelle&us eodem tem- pore,id eft,uno & eodem inftanti eliciat, & in- evidentem affenfuni fidei, & evidentem aflen- fum fcienti^5qtiia ficut impoflibile eft,ut homo per (enfum vhjfts eandem rem eodem tempore difiinBe & confuse videac & percipiat, ita eti- am imposfibile eft, ut homo per intelle&um, quieft animi oculus, eandem rem eodem in- ftantievidenter& inevidcnter percipiat; ide* oque imposfibile eft , ut fimul habeat duosa^ &us; unum evidentem, fcicntkj alterum ine- videntem , fidei.
6. Tertio : probatur contra Fonfecam & £fiium,habk\im fidei,quamvis in eodem intel- le#u coexiftentem habeat habitum fcientia?, pofle el icere vcrum & proprie didum a&um fi- dei, idque fecundumomnesconditiones in a- ftu credendi requifitas .• & proinde fidem & fcientiam pofle efle in eodem intelle&u, & de eadem propofitione, etiam quoad a&us, fed di- veriis temporibus elicitos: ratio eft ha?c: poteft aliquis fidelis, etiam poft acqujfitam fcicntiam de creatione mundi, itaapud fe ftatuere ; Ego iam firmiter afsentior huk propofitioni, D E u S creavic mundum, propter Dei tefiantis au- th°ritatemy ut quamvis per rationem alicjuam Vonperciperem mundum efse a D E o creatumi ?&b qtsamvis corrupta ratio contrarium diBita-
fft%
Exercitdtio tertidl i6j
ret\ dfsentirer tamen ifti prtpofttioni ftne ulU formidine aut metu.
7. Hoc judicium roentis fine controverfia provenit a fola fide , non a fcientia & fide fi* mul, eftque verus & proprie didus fidei adus; hoccft , non deeft ei ulla conditio in aftu cre- dendi requifita ; prius probatur contra Fonfe* ^w^quianeque fcientia, neque aliquis aliu» natsiralis habirus poteft aliquid tale diditare» Pofterius etiam probatur,ttim contra Fonfecam% tnm contra Sftium^ quia affenfus ifte nititur fo* la authoritate teftantis : Ergo eft inevidens»* confequentise r atio eft, quod affenfiis ifte fit in- cvidens, cu/us fundamentum quo nititurnon valetparere evidentiam,fed cmitudinem tan- tum: at hic afsenius eft talis;nam authoritas te- ftantis non convincit intelledum noftrum per e videntiam & claritatem rei, fed per fuam cer- titudinem & irrefutabilitatem. Ratio propofi- tionismajori$eftb£c:talis eft afsenfus, qualc eft medium & fundamentum quo nititur: Sie- nimmediumfitccrtum, posfitque intelledum noftrum certificare, & ut tale cognofcatur ab afsentientc, nofter afsenfus eft certus: Si vero non ita f e habet,eft incertus: Ergo pari ratione* (i medium valeat parere evidentiam intefli- gendi,afsenfuseftevidensjfi verdflon valeat, eft inevidens.
M 4 ART.
i «4 DeFide, ScientU, cfil
ART. V.
De fidei divifiene in explicitam , & implici*
tam; & an inevidentiay quamfidei tribui-
mus^faciat pre caca & implictta
Tontificiorum fide.
t. QCholaftici Theologi dividunt fidcm in \Jexplicitam & implicitam, vel Ut loquitur LombardnSy lib:^Sent:Disl:2^. in diftinttam, & velatam feu confufam : hujus diftinftionis explicationem legere poflumus apud clariffi- mum Tilenum> parte prima Syntagmatis, Difp. %8.Thef 23.Sc 24. item apud Durandum, lib: %.Sent.dift. 2$.quaft. \.S .Thomamy2.2<t.e]. 2< Art.j. Gulielmum Eftiumjib .3 .Sent.Dift .2 5 m cx quibus authoribus defcriptiones membro- rum iftius divifionis ficcolligi poffunt: fides ex- plicita, eft qua aliejuid creditur f?cundumfey diftincle, & in particu/ari. Implicita vero, eft tjua aliquid creditur non injc , fed in alio, tan- cjuam in nniverfali'y Exempli gratia, Chriftiani ll^es & fimpliciores (ut loquuntur) qui ea fola intclligunt, qua? ad (alutem abfblute neceflaria funt, ut articulos £dei , decalogum , & c#tera, cum ex animo profitentur fe credere S. Scrip- turam efse De i verbum^ & proinde fide dig.
nam%
Excrcltattatertt*. \6$
**w,duplexhabentfua: fidei cbje&um; unutn generalc, quod formaliter, explicite, & per fe credunt: alterum particulare, quod impiicite & ex confequenticredunt.-objedumgenerale, quod explicite credunt, eft Scrifturam efse t>£ I verbum, & proinde fidem ei adbibendam efse: objefta particularia, cpx implicite in illo generali & ex coniequenti credunt , funt hiftoriar& dogmata Scripturc, quorum cog- nitionem nondum afsecuti iunt , ttt Noa- chum babuifse tresfilios, Abrabamum duos, non tblatum efse fceptrum a Iuda ante adventum Mejfnz : qui enim eredunt Scriptaram totam efse veram , illi implicite & ex confequenti creduntomniaefseveraqua? in Scriptura con- tinentur,hoc eft , habent fidem implicitam om- niumhiftonarunii dogmatum, & pradi&ionum Propheticarum^quaeiuntinfacrse Scriptura? vo- itfmine, omnium (inquam) quorum particula- rem & diftinftam notitiam non acquifiverunt.
2 . Quseri hic poteft^an ha?c divifio fidei in cxp/icitam & implicitam , in Scholis Ecclefia- rum reformatarum ferenda fit; Reipond. dua- bus afierrionibus:prior eft hax; praedifla diftin- flio fidei admitti poteft, fi fano modoccncipia* tur: certum enim eft non folum Laicos & fim- pliciores , ied etiam clariifimos & doftiffimos Theologos quctdam implicite crcdere in ifto jeneralj quhd Scripturafit D E I verbum^ &
pwinde
1 66 Sc Fide, ScientUy &cl
froinde fide dignijpma^qnxd^m (inquam) qu<> rum diftin&amintelligentiam nondum affccuti funt: hoc enim patet ex quotidiano noftro in cognitioneScripturaeprofe(fhi,qui tamen non arguit Scriptura* ipfius obfcuritatem (ut nu- gantur Pontificij) led ingenij* noftri imbecilli- tatem,& myfteriorum cceleftium,quae in Scrip- tura pasfim traduntur, immenfam opulentiam, quae fenfim angufto illi vafi mentis humanac in- ftillanda eft , non autem tota fimul infundi po* teft.
3, Secunda afsertio eft ha?c: pradi&a di- ftin&io fidei Chriftianse, fi ita aecipiaturut a Pontifici js accipi folet,rej'icienda eft tanquam crafsa, abfurda, & naturx fidei plane contraria.- illi enim per fidtm implicitam intelligunt eam! fidem qua Laici ignota & nondum intelle&a fidei dogmata credunt implicite in illo genera- li, quod verajint omnia qut %omana Ecclefa credit &fro veru ampletlitur • q\ix quidcm fi des non eft divina, fed humanaj id eft, non niti-i tur D E I , fed hominum teftimonio: non eft ^r5tt^aute^g>^©-,fed levis& fallax conje ftuta, quar non D E I verbo, fed hominum Iu- dicio per fe pariim firmo,atque adeo fragili ad- modum & ruinofo fiindamento nititur.
4. Quaeri etiam poteft; an inevidentl quam non foliim Theologi Sententiarii y fec «• Stiam Orthodoxi Do&ores fidei attribuunf, k
faciat
:
JExerchatlo terttA. \6j
feciatpro caeca illa & implicita Pontificiorum fide; generalis enim Sc confufusille aflenfus, qui fbloEcclefiae Roman* tellimonio nititur f uc idquodres eft dicam) maximeeftinevidens. Refpond. inevidentUm nihil pro eorum fen- tentia facere: quiainevidentia illanon excludit omnem notitiam , fed eam folam quae nititur medio fcientifico; id eft,fenfiiaut evidente rati- one a natura rei petita.Secundo,quia certitudo, qus eft fecunda fidei conditio , neceffario pr#- iupponit firmam notitiam & perfuafionem de doftrina, cui affentimur , quod non fit hominis fed De i verbum: talis autemnotitiaautper- fuafio implicitse Pontificiorum fidei velut& re- gione adverfatur, acproinde in eacertitudo inveniri non poteft.
i
ART. VI.
(Petriplicifamincy vide/icet mtUVx y Rdci fefi gratias , & gloria*.
I. I N Theologia Schokftica vari# inveniun* |tur diftinftionegpetitse abiftis tribus ter- minis, n*t*ra,grAti&,&g/oria. Prima eft,qua Dbi Opt: Max: regnum diftinguitur, inreg- num natur^ regnnm grati<t> & regnnm glorU. Regnum natura^eft naturale illud imperium,
quod
168 2)e Tlde, SclentU, cW
quod D E V S habct in omncs res creatas, quaa pro arbitrio regit & gubernat. Regnum gratiz, eft quo D E V S regnat in Ecclefia fua in ter- ris militante. Regnum glorias eft, quo regnat in Ecclefia incoeiis triumphante.
2. Secunda diftincftio, eft qua D E I loca- lis pra?fentia diltingukur in prafentiam natura- lem^ feu eflbntialem, gratiofam , & gloriofam. Secundum praefentiam naturalem D E V S eft ubique : per praefentiam gratiofam DEVS dicitur eflein juftis & fanftis hominibus, & vi- ciffim illihabitaculum& Templum DEI di« cuntur; & per prasfentiam gloriofam Deus di- citur effe in coelis,ubi gloriam fuam & majefta- tis fplendorem beatis homjnibus & Angelis rnanifeftat.
3. Tertiadirifio,eft qua opera D E I ad extra dividuntur iti opera natnray opera grati<e, & operaglorU. Opera naturoe, (unt rerum viii- bilium & invifibiliumcreatio,confervatio, 8c cum ijTdem cooperatio in omnibus earum afti- onibus: nam ineo vivimm^ movemur^ &fumusm Opcra gratiaM unt verbi incarnatio, humiliatio, exaltatio, triplex ejus officium, videlicet Regi- um, Propheticum, & Saccrdotale: itcm elefto. rum per verbi predicationem & Sacramcnto- rum adminiftrationem efficax vocatio, eorun» demque regeneratio, & juftificatio. Denique f opera gioria;, quae Tolanus appellat opera DEI
poft
Exercitatio tcrtia. \ 6$
poft hanc vitam, funt adventus D O M I N I ultimus, refufcitatio mortuorum, univerfalis mundi hujus elcmentaris abolitio , aut faltern mirabilis tranfmutatio per ignem confiagratio- nis, ut loquuntur:item judicii ultimi proceflus, cxecutio,&glork Dei in omnem asternita- temmanifeftatio.
4. Quarta diftin&io, cft qua vita humana dividiturin vitamnatHr* , feu naturalem; w- tamgratia, & vitam 1 glorU. Yitz naturalis pofi- ta eftin con/un&ione animas viventiscum cor- pore. Vita gratix pofita eft in viatorum in terris peregrinantium conjundione cum DEO pet fidemjpem, &cbaritatem. Vita glorias pofita eft in aetcrna illa & immutabili hominumglo- rificatorum coniunftione cum DEO, per cla- ram eius vifionem , & ardentem amorem feu eharitatem.
5 . Qujnta divifio,eft qua confilium & de- cretum D E I de asterna quorundam hominum falute, dividitur in prsedeftinationem ad glori- am, & prsedeftinationem ad grariam: prior eft: define,pofteriorde mediis adfinem.-prior cft DEI decretumdedandagloria; pofterior eft eiuidem decretum de danda ea gratia , quam Schoh&icivccanl gratiamgratumfacientem.
Scxtadiftin&io, eft qua lumen intelledus hurnani dividilixv in/un:ennatura} lumen cra- ti* fcufidei, & iHmen.glorU. Lumen nature* eft
quo
1 7© *De Fide, Scierttia, &c.
quo ea cognofcimus quse folis nature viribus>(ine auxilio D E I fpeciali,intelligi a nobis & diiu- dicari poflunt: de huiusluminis virtute, & quoufque fe extendat ( D E O favente) in fe- quentibus difputationibus fufe difleram. Lumen fidei, <eftq>io ea cognofcimus & intelligimus qus DE VS in verbo fuonobispatefecit.Lu- niengloria?, eftquobeatifpiritus inccelis clar& & perfpicue vident gloriofiflimam D E I ef- fentiam. Huic triplici lumini refpondet tri- J plex Theologia > videlicet Theologia naturalis A feu Metaphyfica * Theologia revelationis qu£ I etiam Theologia viatorum dicitur , & Theo- 1 logia vifionis feu T heologia CoMprehenforttm. .
7. Solam hanc ultitaam diftin&ionem etf inftituto hic propono, idque ut manifeftum fitj Scholafikos cum fidei inevidentiam attribu- unt.nontribuereei csecitatem & ignorantiam; fed notitiam quandam , qu# licet obfcufa fit fi conferatur cum vifione qna* eft in patria , al ipfis tamen Scholafticis lumen vocatur ; reli quas verd diftinftiones propono quafi per acci dens, quiavidelicet habent pulchram analogi- am & proportioiiem sd hanc diftin&ionem lu< minis intellecflualis.
8. Analogia feu proportioharum diftin&i. onum fic concipi poteft: homo quatenus vivic ?& vitam natttr&% eft civis regni natur& ; utitur /*- ltl° mmn*tm*y &per illud percipit eam DEI ^
praefentiam
Exercitatio terti*. I71
prsfentiamquae vocatur prafentia nat*rdy item
cpera natur<t quse illam praefentiam confequun-
tur. Idem homo, quatenusvivit^i^w^/i^,
e&civisregnigratUy utitur lumine gratU feu
ifidei, & per illud pcrcipit DEI prafentiam
[ gratiofam in corde (uo, & operagratU quse eam
i prsfentiam confequuntur. Idem denique, qua-
cenus vivit in ccelis vitamgIorUyc& civis regm
I niglorU, utitur lumine gtorU> ac per illud per-
jCipit DEI prafentiam gloriofam, item opera
$*rU, h. e. inenarrabilia effefta gloriofce iftius
I prsefentiae.
9. Obiter hicnotari poteft, quod ficut o-
lim D E V S inchoavit opus creationis a /**
minecorporeo & fenfibili,ita etiam opera rege-5
tierationis & glorificationis noR.vza/umwejp$-
*ituali orditur: cum enim DE VS efficaciter
vleftos vocat ad falutem pcr spiritum fan&ums
ttimoeorumintelleftumilluminat Iumine fi-
lei,& ccrfluftrat ; secundo voluntatem emollit
k fanftificat. Similiterinopere glorificationis
Jffdine naturce prseceditilluminatio intelle&iis
J loftri , per Iumen glorise, ad D E I effentiam
I lare & pcrfpicue vidcndam; deinde fequitur
|o!untatis inflammatio & incenfio per ardo-
m charitatis.Ratio hujus ordinis eft,quia cog-
jitiopraceditamoremjatque adeo clara cog-
Jitio feu vifio prsecedcre debct ardentcm &
^crfedum amorexn,
xo , Contii
irjl rDe Fide, Scientia, & e.
i o. Gontra vero *Draco ille Magntu \ qui merito Retttr tencharum vocatur, dirum iftud opus xternse perdirionis a tenebris orditur: ciimenim(utdocetD. Thomas> i.2.qu*(t.yjm Art.%. & cum eo Cajetanus^ DurandwyCapre« olusy & Eftius) non poffit efle peccatum in vo* luntate fine pravio errore intelledus, vafer iU lefpiritus primointelle&uicaliginem, &quafi noftem quandam offundit; deindc voluntatem a vero bono ad bonum apparens canvertit , & fenfim eam indurat.
ART. VII.
1 L,
An deturin viatoribnt lumen aliquoA clarinsfidei lumine.
* Heologia dividi folet in Theologiatq Laicorum & Theologiam Doclorumt quam argumentativam & Scholafticam vocaafc Prior eft nuda notitia credibilium ( ut vocant jl ad falutem neccffariorum; poftcrior non eft nu^ danotitiacredibiliumifed elr facultas qua va-i lemus articulos fidei explicare,defendere, & confirmare^aliofque dc eorumveritate inftru- crc.
2 Theologia argumentativa feu ScholaftUl r raduplicenomineTheologiam Laicam exce^ u.
der
Exercitaih tertia* ,l7j
derc dicitur: primo quod extendat fe ad plura credibiliajpluraenim intelligunt viridoftiin fpiritualibus.quam Laici & fimplices. Secundo quod valeat explicare aliis ea quse credenda funt,eaquedefendere , &confirmare contra A- theos, Iud^os,Mahumetanos , Ethnicos. Ha:c Theologias diftinftio prsbuit nonnuIIis,de qui- bus loquitur ^Durandm inprolSent.quaft.2 .oc- cafioncm excogitandi lumen quoddam ipiritua- leln vUtoribm a lumme fidei dfverfum, eoque clarius&excellentius.-cum enim in omnibus fidelibus fit lumen fidei,fatendum eft in Dofto* ribus & Paftoribus efle lumen quoddam clarius fide,cu jus beneficio altiorem habcnt ( ut loqui- tur *Buranduss ) cognitionem de credibilibus$ quam perfidem.
3 Prima ratiohujus fententia? petifolet ab
AuguUini teftimonio iuper illis verbis lohan.
i .verf.gjerat lux vera^&c. ubi dicit, aliud efle
lumen adcredendum, aliud adintelligendum : i-
tem lucem increatam illuminare homines du-
plici lumine, parvulos quidem luminefidei&pss
nutriunturutlafte: Majoresmttm luminefa*
I fientU> quo ut folido cibo vefcuntur. SecUnda
' ratio eft hazc: necefle eft propter bontim publi-
cum Ecclefia^ut atejui in ea fint qui poflimt S-
dem defendere, fimplicioresin&ruere , & Ec-
- clefixhoftes confutare. Hoc autemnonpoteft
iifKri per folam lumen fidei , feu pcr eam (olam i V ~~
1 74 Z)c Tide, Scicntlty &c.
cognitioncmDB i qu# eftomnibus fidelibus communis^fic enim quivis e fidelium ccetu pof. fit ifta munia obire: Ergo oportet in M*)oribiu effe aliquod lumen clarius fide,per quod habent de credibilibus altiorem quandam cognitio- nem.
4 Tertio probant,quod tale lumen non eva- cuet fidem,feu non ita repugnetfidei ut cum eo confiftere nequeat ; quia fi tale lumen non poffet ftarecum fide, illud effet maxime propter 6p- pGfitionemquaevidetureffeinter *s£nigma fi- dei,& c/aritatem illius luminis : fed illud non impedit; quia contraria,licet non compatiantur fe infuis excellentiisy tamen ( ut dicunt ) com- patiuntur fe in Effc remifo & diminuto,feu futij, alii loquuntur ) in gradibus remiffis: fideiau-') tem obfcuritas,quamvis intenfis gradibus oppo- 1 natur claritati beatificae vifionis , & ob id cumi ea confitkre nequeat; non tamen fic,fed in efle | remiffocontrariaturhuiclumini de quo loqui^ mur: & ideo licet lumen gloriae evacuetfidem,j hoc tamen lumen eam non evacuat auc abolet,.
5 Hanc fuam do&rinam declarant exem^ pIoaeris,quinoftu eft fimpliciter tenebrofus; & meridie eft fimpliciter illuminatus/ed mancj eft partim illuminatus pat^fim tenebrofus , nec j tenebra: depelluntur totaliter ante horam meri- J dianam : fic gloria quafi lumen meridianum to-l taliterexpellittenebrasfidei: fed Iumenhocl^
Qo&QrwA
Sxercttatio tertia. j j &
D oSiorum eft quafi lumen aurore, quod non de- pellittenebrasfidei,necexpellitur pet lucem merkiianamgloria:*fedpotms perficitur. Ap- pelloautem lumen gloriae, lumen meridianum, quiacarcitasnaturalis eft quafi denfijfm* tene- br<ty lux fidei eft quafi lux Lunarisjumcn Scho* lafticum quafi luxmatutina , & Jumen gloria: quafi sflendor lucis meridiani.
6 Htaceft fentcntia quorundam Theolo- gorum Sententiariorum^ eontraquam^ra/*- du* fuse difputat: Ego autem fine longiori di(- quifitione meam fententiam , de mediohoc lu- minc^duabus aut tribus affertionibus proponai prima fit \\xc\lumen illudcjuod vocant medium inter lumenfidei & lumen glorU , quatemu ex- tenditfeadplura credibilta cjuamfid.es Laicoru^ non eft aliquid dfidei lumine diftinftum j fed e(l perfe&ior quidam gradus fidei , vel ( ut aliilo- quuntur^ extenfio qusdam fidei.
7 Secunda affer t. LufHen pradiftum, quate* nuseft defenfivum & explicativumarttculorum fideiynon eft ver4 & proprie di&afcientia, ut be- neprobat Dur andmio>pS& omnis lcientia pro-
. prie di#a refolvitur in principia evidentia, Sc
e per fe nota: at notitia PaftorumSc Doftorum,
g quam habent de rebtfs fpiritualibus , non poteft
reiblvi in principia per fe nota , fed tantum in
principia naturaliter inevidentia , quae fpiritus
Sanftus nobis in verbo patef ecit.
N a 8, Tertia
l*]6 De Fide,Sclentia% &c\
8 T ettia afler t. Lumen illud medium^non eft Sfecies luminis intelleElualis b tribtu pradttti* diftinttafedeft complkatio qu&dam luminuna- tur& & luminis fideih^^ PhilofophU & The*- logU: nam per Philofophiam Theologise appli- catam,articulos fideiexplicamus , defendimus, confirmamus contra adverfarios , colque confu- j tamus.
ART. VIII.
In quo folvuntur tres c/H&ftiones. Prima eft, Anftdcs bene diftinguatur /«infufam.
& acquifitam ? Secunda eft, dnfidcsfit certior ipfisfcient iis ? \k Tertiaeft, Quidfit proprie credere in D e u m Mk
I
i T>Onaventura ,egregius interp
JLjpresJbfagiftri Sententiarum , in lih. 3 *Dift. 2 3 . Art. i .cjutft.i. afferit duo eflfe requifi ta ad habitum fidei: primd,utintelledus inftru aturdecrcdibilibus. Secundo , utinclinetur* infleftatur ad aflcntiendum illis articulis, qi credendifunt:aliudenim e&Jcire quiddicatn , in a?iqno Scriptune textu; aliud ^fcireverur. efe id quodibi dicitur • Ethnicus cnim^aut inti delisjcirepoteftquiddicaturinhiftoria Mofi fc ira autEvangelica;at non poteft fcire verum efl
illu
Jzxercttatto tertta. 177
illudquodibi dicitur , nifi intelle&us ejus a D e o moveatur ad afsentiendum. Quamvis igitur fides fit quid acquifitum quoad illam m-
formationcm mentu de credibilibHt ( eft cnim ex zudim>Rom. 1 o.) eft tamen quid mere fuperna- turale,& infufumy fi confideretur fecundum iU
Qbd quod in ea eft $vzcipuiiin,h.cinc/wationem
1 mentis ad affentiendum.
2 Cum fides propriedida fit D e 1 donu, &nonquidanobis ipfis acquifitum , vix iatis commoda videtur illa fidei diftmftioin *«/**- fam & acquiftam^ nifi vel dicamus , iliam non effedivifionemfideiin duas diver/as fpecies, fedpotiuseffediftinttionem unius &ejufciem fideiinduase/usconfiderationes.-oam pro di- verfa confideratione , fides eft & quid acquifi- tum,& quid infutum,uc jam diftum eft; vel di- camus fidem late accipi pro quovis affeniu , quo affentimurS.Scripturae.-taiis enim affenfus eft duplexjquia quidamei affentiumur, motihu- raana perfuafione, h. e. propter amorem & re- verentiam quo profequuntur dicentem,vel pro* pter rationes & argumenta; & horum affenius a -Bonaventura dicitur fides acquifita , late vide- ilicetacceptonominefideualii vero affentiun- tur,quia primx yeritati tanquam certiffimo t undamento innituntur , &horum affenfuseft fidcs infufa,proprieq; appeliacur fides.
3 Bonaventnr* comparans fidetn & fcien-
N } tiai
I yS Z>* Tidey Scientia, &f.
tiasPhilofbphicasquoad certitudinem, diftin» guit certitudinem in ccrtitudinem cognitionit feu fpeajlationis,& certttudinem adbajionij, di- citquefidem eflfe certiorem fcientiis certitudi- neadhsfionis, quseprzcipue refpicit volunta- temjnonvero ccrtitudine fpeculationis > qua! adintelleftump:rtinet:diciteam effe certio- rem certitudineadhsefionis,^/^^^/ Chrifii* *ni nec argumentuy nec tormentis , ne^ blandA* mentis>adduci poffunt & inclinari ( verba ipfius funt^ ut Veritatem cjuam credunt , vel ore tenw fiegenti quod nemo peritns a/icujusfcientU face- retyfi acerrimis tormentis coaeretur fententiam fuam de conclufione aliqua Geometrica aut e^f- rithmeticareiraclare:flultti$ enim & ridiculuA ejfet Geometra , qui pro fuafententia in contro? verfiii Geometricis mortem auderetfubirejnfi in quantttmfides dittat non effe mentiendum.
4 Verum quicquiddicat50tf*w>z r#?vi, fi- dcs eftcertior fcientiis , tum certitudinecogni- tiorjisjjum certitudine adharfionis : idque quia certitudo cognitionis oritur excertitudine ftin-I damenti,quonititurintelleftus nofter ciim a£l fentituralicuipropofitioni: fiindamentum au-1 tem quo nititur affenfus fidei eft D b i veritas 1 & authoritas, qu# eft longe certius fundamen- J tumquamhumanaaliquaratio. Interim fiim-j proprie accipiatur certitudo cognitionis, proj firmitate aflentiendi qu«e opponitur hsefitationi 4
ExcrcitAtlo tcrtU. \ 79
& dubitationhnon negandum cft fcientias effc fide certiores: fcientia cnim fape tacn firma eft, utcxcludatomnem dubitationcm ; quodnon femperverumeftdefide .• quamvis enim non deficiat fons ille aqua? lalientis in vitam #tern3, non tamen putandum cft virtutem hanc fcmper inofFenfotenore,extraomnem formidinis ale- am ftadium fuum dccurrere • fed potiusperpc tuameilu&amcum diffideitfia effe, ingenue confitendum eft.
5 Clariffimus Tilenus Synt*g.p*rt ,2, Dirf.jtf. Thef.5. diftinguit certitudinem in evidentem^icnon cvidentcm : illamdicit effe Ct orum qua? vcl rationis vel fenfuslumine vidcn- tur:cu/ufmodi funt prima principia^&conclufi- (iones evidenter ex illis dedufta?, ac dcinde ca qua» experientia magiftra didicimus; iftam vult effe eorum, quse teftis veracis affirmatione nituntur; unde fit ut quo major eftauthoritas teftis,eo certior ac firmior fit affenfus credentis* hinc colligit ca quae divino teftimonio , cu/us fumma cft authoritas,nituntur , fummam quoq; gignere certitudinem, ac refpeftu hu/us caufe qua: ncc fallere nec falli poteft , longe c^rtiora cffe ca quae credimus,quam quse rationis hutna- naedu&uautlumine fcimus.
6 Tertia qusftio in titulo propofita,eft, quid fit credere inD £V Ms& quo modo differa t ab
' CO quod eft credere D EV M&credere D E O. N 4 y. Lom&ardm
1 8 o D e Tide, ScientU, &c\
^P.Lombardns, Lik 3 . Sent.D1ft.2i . ha?C explf. cans,fic aif; Credere D E 0,eft credere vcra ejfe qu&loquitur: credere D S V M.eft credercquod iffefitD EV S:& credere in D EVMy eft credendoamare>credendoin eum ire>credend&eK adh^rere^ membris eim incorporavi. Hancdi- ftindionem Magiftri probare non pofliim ,quia ex ea fequitur, credere /»DEVM efle aftum & charitatis & fidei,quod eft abfurdum,cum di- verforum habituum diverfi fint aftus.
7 Quaredicendum videtur , credere in D E V Mm\ioc differreab eoquod eft credere *D E O, quod credere D E 0 fttfidem eiadhibc- Yc ,quatenm fimpliciter aliquidnarrat : credere veroin D E V VL.Jitfidem ci adhibere ejuate* rtpu aliqttid promittit>feu afrentiriejm promijfio- nibus^id^ cum triplici hac perfuafione • Primo, ejuod nonfimilet.aut hypocritke agat y ut folcnt homines > fed quod revcra velit beneficium il- iud in te conferre. Secundo, quodetiampofftt prtflare id cjuodpottkitm eft , imo qudd ita po£ fitutanulla validioripotentiaimpediriqueat. Icxtiofluodconfiliummutare nefciat , adeoque quodreveradaturusfit id quod pollicitus eft. Vhdepatet,quamvisfidem adhibeamus homi- nialiquid promittenti , nos non pofle dici crc* dere in hominem,m\hm enim ex his tribus per- fuafionibus de hominehabere poffumus.
ART. IX.
Fxercitatio tertia. * i?f
ART. IX.
JLefellitttr SententiaNicoUi Grevinchovii,<#- centii habitumfideinon ejfe infu* fum,fedacquijitum.
GV t I E L M u s Amb jf !US , m fua refcriptione contra&a ad refponfum Nicolai C}revinchovii3cdp t\o. probat contra e- jm aliolque Rcmonftrantes,habitum fidei eife a D E O infiifum, & non a nobis ipfis per crebros &frequcntesaftttscredendi acquifitum: Gre- vtnchoviw enim ,licet ultro fateatur fidem a<- ftualem feu a&us credendi non a natura , fed a fpeciali D E I gratia provenire , negat tamen :aufamtaliumaftuumefse fidem habirualem, feu habitum fidei & D E O infufum : fed contra alserit percrebros fidei a<5tus a fpeciali D E I gratia provenientes , tandeminnobis produci fidem habitualem ; quemadmodum per crebros aftus juftitise& liberalitatis in nobis producun* tur j*uftitis& liberalitatishabitus.
a Hxc fententia Nicolai , nonfolumeft rrontrariado&rinx Scholafticorum , & Moder* norum Theologomm 5 tum Pontificiorumtum Evangelicorum, quiunanimiconfenfu virtutes Thec5logicas,habitusinfufos vocant jfed etiam
varii»
1 8s De Fide, Sctcntia, &c*i
variis iifque inevitabilibns incommodis cft cx pofita.
3 Primo enim illi qui pcr verbi praedicati i onem,& internam S.Spiritnsefficaciam recen- converfi & renati funt,vel habent felum aftun fidei, vel & habitum &a&um : fi pofterius ef verum3habetur propofitum; fi prius , fequetu* totumilludperquodrenatusanon renato difj fert,adaftus5adeoqueadevanidum quid & in ftabile efte referendum : aftiones enimnoftra non funt permanentes , fed cito tranfeunt & c\ vanefcunt. Refpondet Grevinchovim , iffadpel quod renatw a non renato dijfert, non toium ^feu maxirfiafuiparteadaElHs ejfe referendnm : qu;* quidem refponfio quatenus afserit tocum illudl per quod renatus a non renato differt , ad aftul nonefsereferendum ,manifefte ipfius do&rij nam deftruit: fi enim renatus aliqua alia ration»! a non renato differt,necefle eft ut in eo fit bonu aliquishabitus, velcompletus velinchoatus eadem etiam refponfie , quatenus maximani partem illius difcriminis in a<5fibuscollocat,ab | fordaefttquiacumvetus homo conftet habitij bus permanentibus, curnonetiam &novusi| quia item inde fequctur, ftatum gratix efTeadj modum inftabilem , & infinitis mutationibu obnoxium.
4 . Secundo df&um i\hd, Jinefide imfojfM , le ctt placere 7)E0, II. ad Hffatos , verj\
£.ve>
Exercitatio terttal 183
"6. vel intelligendum eft de habitu, veladu fidei : fi de habitu, habetur propofitum ; inde enim aperte fequitur , neminem pofle effe in fftatugratia:, quihabitu fidei caret, & per ! confequens orones renatos, ubi femel converfi ! & in ftatu gratias funt conftituti, illo habitu ef- ffe prarditos.-fide ada credendi intelligendum ^fit,fequeturrenatos cum dormiunt & aftu non \credunt, DEO difplicere, & in ftatu gratias fpon efle.
5. Tertio, ficargumentatur *Ame[itu , fi homines recens vocati & convecfi , non funt prseditihabitufidei, fed tantum adus habent, quomodo poflent in gratia perfiftere vel una nofte,dum nihil sgunr. Refpondet Nicolam^ ^dormicntes efse plane fide deftitutps, & tamen perfiftere in gratia,h.e.dile&ione D E I:Hanc refponfionem non immerito abfurdam judicat Amefitu : primo , quia nemo fine fide in gratia perfifterc poteft , nam fine ea impoffibile eft placere D E O. Secundo , fidelem una cum vefte fidemexuere, NicoUi fomnium eft.-muki enimviripi; dormientes exfpirarunt: fi fidem tum non habuerunt, de eorum falute a&um eft: plura vide apud Amefium, cap. 10. iftius Tra- ^datus.
6. Pro fua fententia varia affert argumenta Nicolaus , quce tamen nullius ponderis funt, Prima obje&io: per verbi pncdtcarionem non
infundiiur
184 T>e Fide, Scientiay &c.
infunditurhabitusfidei,ied tantum producittt a&us: Ergo a&us pracedit habitum. Refpond per verbum, & fpiritusoperationeoi, tanquan percaufasinftrumentales, produciipfum fide habitum, quamvis iufufioiftius habitus foliDE* afcribenda fit r verbum enim producit iftum habitum pra?parando, D E V S vero infunderii do. Secunda ob. D E V S in verbo fuo primct exigit a nobis fidei aftum, non vero habitum Refpondet Amefinsy primo exigi arborem bo nam,poftea frudhis bonos. Tertia ob. fi habitu'1 fidei in nobis producitur ante aftum, nos priu;; fomus fideles quam adu credamus, quod abfur| dum eft.Refpondetidem, nos efsefidelesa&t; primo(ordine naturse, non temporis ) priuCil quam a&u fecundo credamus; hoc eft, habitun| fidei a quo fidcles denominamur, non tempo| refednaturs ordine, praecedere adumfidei| quod nemini videri debet abfardum. Vide ce^i tera in Tra&atu Amefii> eap. 1 o.
A R T. X.
Anfides aUnalk aut habitualU infantibnt infiA am inefe ptffit.
I . \ Sfertio prima: Non efl impoffibile, abfoi Jf\ltite ioqftendopfidem tnm attualemytHm
habitualem
Exerchatio iertla. T l8j
habitnaleminfantibus ineffe. De fide habitUali res eft manifelfa:nam infantes* in ftatu integri- tatis,nati fuiffent habitibiw originalis juftitias or- nati,utdocentnon folum SeKtentiarii,Lib.i. Sent. <Difi.*o.vcrum eti?m Evangelici The- olo^i, cum diflerunt de primo hominis ftatu, quem integritatis vocant: unde patet mani- fefte, habitus fidei, fpei, & charitatis, etiam nunc ijs inefle pofle: quia quicquid olim poffi- bile fuit, etiam nunc efle poteft, modo refpici- amuspotentiam Dei abfolutam.
2 . Fidem etiam aftualem, feu aftum cre- dendi, i/s pofle inefle, facile probatur exemplo Joannis Baptifia, qui Luc<e 1 . verfu 24#dicitur * exultafle in utero matris , b> dLja.m*$i > *n gaudio: Ergo cognovit Domini fui pra> fentiam, &proindeinfanspoteft a&u intelli- gerc: fi autem infans poteft ad:u intelligere, feuuti ratione; poteft attu credere: fateorqui- dem hoc faftum efle fmgulare , & proinde ne- minemex eopofle colhgere generalem hanc conclufionem3quod videiicet fides a&ualis om- nibus ele<ftis infantibus infit: veruntamen evi- deuter probat, Deum arcanam & mirificam foam vim > in infantibus pcfie exerere, fide aftuali eos donando, quamvis ordinarie nihil tale fiat.
3 . Afsertio fecunda: Non efi probabile , #* • fantes baberefidem attptalem, feu aftam creden-
di.
I $6 D* Fide> Scientia, &c.
di. Hxc afsertio non contradicit pr^cedenti quia ibi docetur quid poflit fieri, hlc vero qui< achi & ordinarie fiat. Probatur igitur hscc afser tio: primo.quia Scriptura, Deut. fop. iSVerj 39. & Iona Cap. 4, Verf 1 1 .teftatur, infante non cognofcere diicrimen boni & mali; & pro indeactualiintelligentia & cognitione carere Fides autem a<5tualis line afrualicognitione ef fenonpoteft. Secundo.-fi fides a&ualiseftii infantibus, ea vel oritur ex auditu verbi, vel e interna revelatione immediate a folo D e < fa&a. Priusadmitti non poteft; quia fi verbun DEI intelligercnt, attente & reverenteraui cultarent: cujus contrarium fieri videmus. A neque pofterius, quia modus ille patefa&ionis eft extraordinarius & rariilimus: Fides enim ei exauditu, Rom.10. fi autem omnes ele&i in fantes haberent fidem aftuakm ex fbla D E revelationeortam,modus illejam efset ordi narius.Tertio: fententiailla,quaeafcribit fiden aftualem infantibus, non folumdifplicetAfa z,ianz>eno, Augujilno, Sc Schola$licis> fed etian Calvinoy Bcz,&> /rrnio, Ttleno> *Pdreoy aliifqu< omnibus OrthodoxisTheologis,folo Luther* excepto, qui muUis in locis eam fentcntianj profitetur.
4. Aftertio tQXX.hr Ommprobabilitate carei & mantfejiam contradi&ionem implicat ea fen tentia tnu tribtit infantibm motns fanclos in
uUtQ*
JExercitatio tertia. \%y
kfDeS&s <£• volntatu,ftne attuali cognitione;n\Q- dus(inquam)fimiIesmotibus feua&ibus fidei :' c charitatis, fed ab iis vere diverfos. Dico eam ^mplicarecontradiftionem , quia motusfeu o- ^erationesintelledus & voluntatis, non po£ 7Jntefse fine cognitione : quid cnim aliud eft 'notusintelledus, quam intelleftio, feua&us ■' fitelligendi & cognofcendi? Nam intelle&us fl ion poteft aliter moveri, & operari , qu am in- Jelligendo;ficutnecoculus, nifividendo; & ^nfhs auditus, nifi audiendo. Similiter omnis fnotusautadusvoluntatis, eft vo/itio: omnis •Jutem volitio prdupponit obje&i cognitio- (iem a&ualem; quia ignoti nulU cupdo eft. Hax iententia tribui lolet Theologis coneregatis ijti Concilio Vfittenbergenfi, anno 1 5 36? item Wartino Chemnitio, qui in 1. parte examinis loncilii Tridentini, ad canonem 1 3 . Sesfionis profitetur ie araple&i eam fententiam de egeneratione infantum baptizatorum,quxex- dicataeftinformula concordi& inter Theolo- ;os SaxonU & iupcrioris Cjermaniay anno
5 . Quarta afsert. JPui dicunt fidem inejfe \nf*ntibu* aftu frimo^nonfecundo^item tisineffc imen, germen7aut radicemfidei: illi neceffe ha- >?ntconfiteri,frimofeferfemenfidei y>on intelli- ere D E I verbum: quia videlicet infantes il- ud non audinnt & inteUigunt. Sccundo fe non
intelitgerc
18S *Dc Fide.Sdientia.&e]
intelligere dliquid afide diverfum, fed habitun fidei faltent imornpletHm , & inchoatnmx qu©< quidem aperte profitetur clariflimus lunius, i Thefiumfuarum opufculo,D^^. ^i.Thef i Priraaratio eft, quiaficut conditio requifita i fcedere operum, eft adtionu noftraru pcrfeftic iti etiam conditio requifita in fcederegratia eft fides in Iesum Christum Dominui noftrum : Ergo neceffe eft hanc conditionet omnibus fcederatis ineffe* Infantes autem fid< lium funt fcederati, id eft,ad foedus&adEc ckfiam pertinent , ut docentnoftriTheolog contra Antbtptiftas : Ergo neceffc eft fidem c liquam iis ineffe,hoc eft, vel adlualem vel habi tualejp: nemo enim eft fcederatus, nifi is in qu invenitur conditio requifita in fcedere. Ac H rnen illud fidei, fi fit aliquid di verfum a fid( non e(t conditio requifita in foedere gratte, ni fortequisdicerevelit,DEUM aliudfoedusgtt m pepigiffe cum Infantibus3aliud cum adulti fi enim diverfa fit conditio requifita in fceden ipfa foedera funt fubftantialiter diverfa:fubftai tiaenimfeu effentia foederis pofita eftincoi dittonibus, quasilleflipulatur qui foedus (ai cit
6 Pra:tereapeccatum originis inbaptifir tollitur ejHoti reatum, utdocent tum Pontij dj, tum Evangelici Theologi j & proindeli fanccs ckdii cum baptizantur, juftificantur;na
jufttficat
Exercitaiio itftia, 189
jfiiftificatio pofita eft in peccati remifTione , per quam ejus renus tollicur: fi autem juftificantur, aliquam fidem habent , hoc eft, vel habirtialem vel adualem; folaenim fide juftificamur .
7. Quinti affertio; Sententia prtMffa, qudt attribuit Infantibus folum habitum fidei , ettm* que vel completum>vel inchoatum^ omnibus reli- quis prtferenda videtur\ tum quia eam amplec- tuntur fereomnes Orthodoxi Theologi; tum quia communis fententia omnium Theologo- rum,de fublatione peccati originalis quoad rea- tum in baptifmo , hoceft,de juftificatione In- fantum bapt<zatorum, nobisneceffitatem aftert eam ampleftendi*
8. Vtautemhoc manifeftum fiat, tenean- ; tUr hxc fundamenta; priind^ peccatum originale
Infantum eleElorum in baptifmo tollitur^ quoad reatum: h. e. lis remittitur, & proinde. ipfi ju£ j tificantur.-nam iultificatio pofita eft inremtjfione ^peccatiy et imputatione jufiitU ChrifiiSccimdoz ^nonputandum eft, Jnfanttbns in baptifmo remit- . tifolum originale peccatum& pofiea remittiiis ^attualia, quia remiftio peccati, feu juftificatio fl non iteratur, fed ut docent Orthod . 7 heol. eft &nm &individuus attui%&c femel tantum fic. iTertio,y/ in prima infantia elecii jufiificantur^ i neceffarib etiam ekdem ttate vocantnr^ nam vo- [j catio ordine tmurg prsceditmltiticationem, ut K,patetex gradatione V aulina^Kom.Z %ver[\ 30, O quam
1 0o &e F^e, Scienti*, &c .
quam merito catenam fdntis vocare poflu- mus. Dicet aliquis: illa gradatio ^aulina, in- telligenda eft de adultis, & non de Infantibus, nam aduki pniis vocantut, quam juftificantur: Infantes vero priiis iuftificantur, & poftea cum verbum audiunt & intelligunt, vocantur. Sed videant illi qui hoc obj'iciuc nobis, an probabilc GtyOtdinark & flerHmqnejn procttranda e/etio- rumfaltite> orainem & progrejfnm ingradatio*\ »ff Paulina propoJitHm, violari\ fxcmm omnes,| quiin qrbe Chriftiano nafcuntur , atquc adeo primaa<tatebaptiz3ntur,prim6iuftificantur>& poftaliquotannosvocantur, manifefte fequc- tur,ordinarie & plerumq; violari illum ordine. 9. His pofitis fic argumentor: Elc&i In- fantes vocanrur; Ergo habent fidei habitum,fal- tem incompletum. Ratio fequelse eft,quia nulla vocatio cfficax eft, fine renovatione intclledus & voluntatis ; nulla autem renovatio harum potentiarum animi efle poteft , fine infufionc bonorum habituum •• fi autem infunditur ullus habitus, fides infunditur; tum quia mens Infan- tis3ncnminu9 efl: capax fidei, quam aliorum habitimmjtumquianullusaliushabitus cft tarr neceffariusad Infantis iuftificationem: nam fi« ne eo imposfibile eft D e o placere.-prxteres (ut docet clariff. Trelcatim) ipfa forma & ef fentia interpa? vocationis (qua: fola in Infanti< bus eflc potefl) pcfita eft in illuminatione & in
forJ
. Sxercitatio iertiH. 19 1
fbrmatione mentis, per Fidem in Chr i s tum- Vnde D. <PareHs in Comment . fuo , in 8. ad Rom. verf go.de vocatione loquens, appellat eam, vocationem ad fidem in Chri stum. Et Ambrofim dicit, vocare nihil ejfe aliud, quam compmgere ad fidem*
10. Clarisfimus Beza, qmmvis in Confi
C*f* 4. Aru 48. fidei femen & germen Infan-
tibus tribuat,tamen inaliis Libris manifefteaC-
ferit, eleftos Infantes in baptifmo, nonfua>fed
tiiorumparentum fide interveniente, iuftificarh
nam in Maafi: par** 2. ReJJ?: ad^u^ft; 12S.
ifferit, ele&is Infantibus conferri infitionemin
ra?dfisy & peccati peccantis remiffionem, &pro-
nde iuflificaiionem , interveniente fide piorum
>arentum. Idem etiam docet Refp:ad $ABa
^olloquii MompelgartenftSy Traft: de Baptit
no, ubi afserit ^nfantibus propria fide deftitu*
^jfic tribuifidem alienath, ut tamenprofua, in
lli* ex D E I pa&o cenfeatur : itern , Infantes
xut alieno fimul& fuopeccato peccatores funty
c aliena fimnl &fua fide iuftificari ; (ua (ii>
uam) pcvimputationem: cmdcmferc fenten-
iam explicat &defendit doftifs: Cajfander9
Ab\ de *Bapt:fnfantum, explici prop: 3 . ftem
mlti Patres, viz: Iuftinus, Ambrofius, Augu^
inusyBermrdus, &alii.
1 1 i Hanc fententiam libentcr ampk&c-
er3ad vitandasdifficilesillascp^ftionesjde fi-
Oj de
192 De Fide, Scientiay &c.
de parvulorum , quse hoc noftro feculo agitatl folent; nifi perciperem eam aliis longe gravio ribusdifficultatibus efse cxpofitram. Primo e- nim,fi Infantes juftificati in baptifmo, omni fv de funt dcftituti, nondum efficaciter funt voca- ti^ & fic iuftificatio,ordinarie,h. e. refpedu om- nium qui in Ecclefia vifibili nafcuntur^vocatio^ nem praecedct.Ratio connexionis eft, quia nulla vocatioefficax efsepoteft,finementis renova- tione per fidei habitum, ut fupra oftenfum eft: Infantes autem,exhac iententi2,nullam fidem habent:probaturautem vocationem non pofsc fequi iuftificationem , fed necefsario eam pra cedere j quia vocatio eft mutatio & tranflatic hominis de ftaru miferia: & corruptionis,ad fta tum grati*: illi autem qui iuftificati ftint , noi po&unt mutari & transferri a ftatu miferise a( ftatum gratia?, quia iam in ftatu gratia?,non ven inftatu miferkfunr.unde Propheta, Pfak 32 verfl. Beatos illos prsedicat ejuorum peccat remi$afunt\ Ergo nemopoft iuftificationer poteft vocari ad gratiam & faJutem.
1 2 . Secundo, ex hac fententia fequi vid( tur, ordinarium modum /uftificandi , efie p< alicnam fidem,ac proindeordinarie & plcrun quecaufamtum meritoriam tum inUrumentc lem nofirae iuftificationis, non in nobis exifter^ fed efle externam & imputatam:nam ex fo fcntenhfr>omnes eleeVi, qai invifibili Ecclef
nafcuntu
jExercitxtio tertU. I93
nafcuntur, feu in orbe Chriftiano, prima atate iuftificantur,viz: in baptilmo, non f ua,fed pio- rum parentum fide intervenjenie,quicquid au- tem verum eft de iuftificatione eorum qui in Ecclefia nafcuntur, illud verum eft de iuftifica- tione ordiiiaria , feu de ordinario modo iuftifi- candi.
1 3 . Tertio, hsec imputatio aliena* fidei do - ftiff. viris diiplicet,imo ipfe Beza RefponG ad quarfts 126- part:i.eam quodammododamnat. Verba eius ha?c funt: Nequaquam tamen dixe- rim qucmpiam aliena fide fervari: ne cjuis hoc perinde accipiat y ac fi diceremparentum fidem Jnfantihus imputari, quafi altenk ftde credentim btt* , quod quidem non minus falfum & abfur- dttmfuerity quamfi dixerim cjuempiam poffe ati- enk animk vivere> aut alterius fapientik fapere.
A r T. XI.
sAn in ~D dtmombus fit fides}
I. X\ OnXventura in 5 . Sent. Dift. 25. qu&ft.
±J 3. fuam fententiam pro; onit de fide
Dsmonum, his verbis: habent(inqmi)aliquam
notitiadearticulis, & credibilibus, cju& quidem
dicipoteftfidesjtvc credulitrvs^propter hcc, quod
non efi in iu vifio aperta:& illa quidem cognitio,
0 3 panim
I P4 ®e F*de, Scientia, &c.
partimfuit iis indita in creatione^artim vero ex acquifitione. Apnmaenimcreatione fuahabu- erunt cogmtionemaliquam dearticulis perti- nentibus ad Trinitatem, quas etfi non meretur dicifides, imo pocius cognitio contemplatio- nis, propter obfcuritatem ^Baigmatis; peccatQ tamenfupervemente, & -/Enigmatefubfequen- te.illacognitio meruit dicifides,cijm fit cogni- tio jEnigmatica de his quse fpe&ant ad divina. Quantum autem ad articulos fpe&antes ad hu- manitatem,eft in iis cognitio acquifita per mui- ta miracula & experimenta;& quafiextorta ne- cesfitate quadam. Dum enim vident D#mo- nes aperte, eos qui in C h r i s t u m crcdunt, non pofle damnari; manifefta ratione coguntur credere- fidem credentium inCHRiSTUM yeram effc; & per hoc, ex confequente credunt omnia efle vera, quae credunt Chriftiani , & ex hoc etiam perterrentur; propter quod dicit 1*4 co&hs, cjHod credunt & contr emifo^nt. Vi^C *Ba< Kaventura.
2. Ex bis verbis patet, Honaventuram non tribnere Dxmonibus fidem hiftoricam proprie •didarp, hoc eft, afsenfum hiftoricum nitentem Dei aachoritate; ied potius afsenfum hiftori- cum experimentalem l h. e. nitentem experi- mentis & miraculis;notitia autem experimen- taliss non tam ad fidem;quam ad fcientiam per- tinet : eaftdem fententiam profitetur Eftius,
Lii.
Exercitatio tertia. 1 95
Lib: 3 . Sent. Dist. 2 3 . verba eius hxc futit.
3. £fi (inquit) ad veram feu Chrifiianam ftdem neceffaria cjuadam voluntatis prcpenfio, qua intelleftus ducatur ad affentiendum eius verbis, in cuins authoritate animu-s credcntis ac- quiefcit.Habet enim hoc propnum^aBm fidei, ut ex cjuadamhumilireverentia erga Deumjntelle~ Bpu cedat ejus authoritati^fufcipiatcjuefirmiter atque obedienter ea qu& dicuntur> etiamfi ratio- ne minus ea perfpiciat.Si quis ergoy vel jfila na- turalis i?tgenijfagacitate, vel argumentorum arit rationumpondere^velfensns ant etiam ftgnorum tantum evidentia conviEltts ^ajfentiatur iis cjua funt divinitus revelata^ non pertinebk ille affen. fus adfidemffhriflianam. Cum igitur ^Dtmones fubtilttate fu& natur&^ &perfficacitate ingemj^ videant dogmata religionis noflra non repugnar^ I veritatifibi naturaliter cognitjt^ videantc/ue ea* dem confirmari miraculis, naturs, facultatem\ip- fisprobe per$f>eftam,exccdentibm > experiantur denicjue virtute ffhrifiaviA doFlrhm vlurimos h fuo regno & potefiate eripi, atcjue his ftmilibuf- t]ue adduEli & conviElt, cogantur fateri veiifft» mameffe religionis Chriflian<z doBrinam: cum nulhfit in ijs aliocjui erga veritatem diviftam ifontanea voluntatis fubmtffio atque cbedi/htia^ non potefi illorum derebtts dtvinis affenfus , pro- prie fides appellari, fed certa qu&dam cognitio, per experientiam , #* rerum vel figmrum evir 0 4 d<ntiam
5
\gS De Fide%ScientiA) &cl
dentiam extorta.
4. Do&iffimus Tareus cdntrariam fenten* tiamamplecfHtur.nam farte 2.exp/ic. Catech. quaft. jii hifioricam fidem proprie diftam D:rmonibugtribuit, eamque fic defcribit; Hi- fiericaftdes, eft agnofcere & ftatuere quod ve- rum /5; omne T) E I verbum^ &c . Jdcjue prop- ter ipftut D E I authoritatem> & ajfeveratio» nem^decjua nobis conftat.
5 . MeritQ igitur hic quseri poteft de atfen- fu Daemonmii: utrum nitatur D E I authori- tate\aw vero tantum fit notitia experimentalii> per fignorum evidentiam cxtorta* Hu jus quaQi- onisdeterminationem mbusaflertionibus pro- ponam,
6. Prima aflertio fit h^c ; D&monum noti- tia3eft vera & proprie difta ftdes hiftorka : hoc e't , nititur etiam D E I authoritate , & non tantum experimentis,aut miraculis: ratio hu- jus aflertionis eft, quia illi perfuafiflimum ha- bent. D E V M non poffe mentiri, aut falfum dicere, ideoque neceflario aflentiuntur toti verbo divino, propter ipfius DEI authori- tatem.
7. Secunda aflertio: Fides hiftorica eleflo rum.hoc eft,notitiafacra Scrtptnra, quam eletti I habemt) quatuor modis differt a ftde Hisiorica <D*monum : primo quod fides hiftorica elefto- 1 rjm,habeatadjundamfiduciam& appHcatio-
nem
Fxercit4tio tertial 19 j
tem gratuita? remiflionis peccatorum, fidcs ve- 6 Dsemonum adjun&am habeat contrariam erfuafionem; hoc eft, applicationem /uftitias indicativa?. Secundo, quod illorum fides, ut oftea patcbit , oriatur expia inclinarione& everentia voluntatis, ducentis intelle&um aptivum in obfequium feu obedientiam ^hristi- horumvero fides coniunftam ha- eat voluntatis rebellionem, qua cuperentfal- im efle id quod verum fateri coguntur. Ter- io, quod elcfti veritatem, cui affentiuntur, a- ient; Da^monesyeroeamodio prolequantur. ^uart6,qu6dillorum aflfenfus adiunftum ha- eatgaudium , & deicftationem.-hiveronon ned^lore & horrore aflentiantur.
8. Tcrtia aflertio/ DEVS Opt: Max: anc fidem hifioricam^D dtmonuminteUcEiui in rimacreatione indidit , eamcf, pofi D&monum tpfum non fuftulit aut abolevit , fed conferva- nt%non ejuidem ut hoc patlo eos omaret & bea- €t\ fe^ co^trd ut mifiriam ipforum augeret: i- x enim, potentia?, & iuftitia? divince confidera- io, danjnatis illis fpiritibus ineflabilem hor- Drem & pavorem incutit.
JK Quarta aflert. Fides D&monum, ante ip- orum lapfum y fuit fplendida & infignu virtus, 'unc vero mati & vitiofi habitus rationem ha- ct\ T}onperfe,{cdper accidens (ut bene notat Parem) quia videlicet coniundam habetre-
bellioneri]
tp8 De Fide, Sctentia, &c\
rebellionem voluntatis, & immaneodium,quo veritatem cognitam profequuntur.
ART. XII.
An fides fuerit in anima CHRISTI? &
anfit in SanElis^ui jamin coelum tran-
fiati, habent T) Ef cognitionem faci»
alem, Ht loquuntur Scholafiici.
AD primam quseftionem, in titulo propofi. tam, fic relpondctur.-Quamvis in Chr i- sto, duranteftatuhumiliationis, fueratexn miaCharitas,qua& Deum diligebat propter fe, & humanum genus propter Deum, babiius tamen fidei, & fpei , in eo nunquam fuerunt; quiafideiobiedum eft Deus quatenus obfcure & in anigmate cognofcitun fpei verb obieftum! eft etiam Deus, quatenus nondum habetur>fed ■expefiatur:CuKi stus autemaprimo infhn- ti fuae conceptionis, fiiit non foliim viator , ied! etiam comprehenfor , & clare vidit Deum,! refque divinas, quae funt obiedum fidei &l Ipei.
2. Ob. prinu Omnes virtutes fuerunt iti! anima Chri sti* at fides eft virtus: item in Christo fuit plenitudo omnis gratte. Re- fpond.iliudintelligendum effe de illis virtuti-
busi
Excrcitatio tertia. 199
bits & donis, quse eius ftatui non rcptignant, fi- dcs autem & fpes imperfeftionem quandam imponant, contrariam ifti perfcftioni quaro Christus ab initio habuit; non autem mi- rum videridebet, qubd iftas virtutes Chri- sto non tnbuamus, nam virtus paenitenti^, propter adiun&um malum C HR I S T O non poteft tribui. Ob. 2. Si C H R I S T V S caruit nde, eius a&iones fuerunt peccata, quicquid e- nim non fit ex fide eft peccatum , R om. x^.verf ult. Refpond.fidem ibi accipi profirma perfua- fione & notitia,qua ccrto fcimus,ea qua? agi- mus eflfe honefta & bon 3, h. ^tfbluntati divinse conformia5& confentanea:fraes autemficao* cepta, CHRSTO tribui & debet, & po tcft; nam perfe&am obedientiam legi divina: praftitit
3. Obiici etiam folcnt Scnpturse teftrmo- nia,qu£ fpem & fiduciam C H R I S T O at- tribuunt, ut Mat. 27. deCHRISTO dici- VXT.Jperavitaut confidit in D O MINO^eri- fiateum: vel,uthabetur jP/^/. 32. devohii fe M 1EHOV A M\ liberet eum* I tem 2 . Heb. eroconfidens in eum* Refp. I. £yLzs4uguftino> «ulta dici in Pfalmis&c perfona C H R I S T I, nonrefpe&ufui,fed refpe&u membrorum e- ius, cum quibus unum corpus conftituir. 2 . non Lrft negandum , fuifle fpem in C H R I S T O, reipedu eorujji quas nondum adeptus erat , ut
refurre&ionis,
sbo *De Fidc, ScientU, &e.
refurre&ionis, glorificationisfuiNominis, & fimilium. Sed eafpcs , quia D E V M ipfum ut principale obie&um non fpe&abat, fed alta qusedam bom , vera quidcm fpes erat, non ta- mcn fuit aftus principalis virtutis hums Theo- logica?, de qua hic diflTeritur.fides autem d nul Io modo ineise potuit, quia plena rerum cog- nitio^ qua omnia in V E R B O clarc videbat, fidem omnino tollit.
4. Ad pofter.quafl. in titulo propofitam, unanimiconfenfu Refpondcnt J^#*/Mr», fi- dem in beatis pon pofse inveniri , quia viz D E V M in cenigmate non cognofcunt , fec ftcieadfaciem: at longe probabilius *Amm* dm PoUnus , Sjnt : Theoh Lib. 9. Cap: 6 ^aft.^defubjefto fidei^dicit fidem alicer fc habere in iis , qux ad efsentiam beatitudinii cceleftispertinent, aliter in adiunftis ipfius Sjfentiam (inquit ) beatitndinidy hic fide credi mWy in ca lo vifione evacuAtur fides : adjunclt vero qmdam ein$ , & htc & iliic credantur nempe quia vifioni beat^ minimc adverfantxr Et infra dicit, ea qu# a beatis creduntur, par tim efsepr£terita,ut'fiintomnhqua? C H R I STVS fecitnoftra causa; partim futura, 1 funt fecundus C H R I S T I adventus - refur re<5Hocarnis, iudiciumextremum,& Ecclefi perfeftio-
5 e Quia autem obiicere potuifc aliquis \ fi
der
JExercltatio tmid. lo%
clem per vifionem evacuari, feu fidem non pof- feillic efse,ubi eft vifio. Refpondet Polanus, ubieftfides,ibinonefsevifionem eius rei cu- iuscftfides^hoceft, fidem & vifionem beato- rum non verfari circa idem obie&unKeorum e- nim fides verfatur circa pmerita , & futura D E I opera; at vifio verfatur circa D E VM ipfum, & CHRISTVM incarnatum: unde patet fidem in Tatria non evacuari quoad fe* cundarium ejus obje<5him,licet evacuetur quo- ad principale & primarium ejus cbie&um, hoc eft,DEVM,
6. Dicet aliquis PoUnum gratis hoc aflere- re, & nullam fux aflertionis rationem adferre.- Refpond. hanc fententiam pofle validiffima ratione confirmari: vel enim dicendum eft, no- titiam,quam habent beatide pmeritis & fiitu- ris,niti autoritate DEI, in Scriptura teftan* ' tis ea aliquando f uifle aut fore ; vel eft dicen- dum, eos ifta contemplari & intueri in V E R- BO,hoceft, fecunda perfona Trinitatis,tan* quam in fpeculo: pofterius admitti non poteft, eft e»im Tontifichram figmenmm, in Ecclefi* am inve&um ad ftabiliendau mortuorum in- vocationem. Ergo dicendum eft prii\s,vidcli. tet eorum notitiam de praeteritis & futuris, niti DEI authoritate, & proinde veram 8cpro- prie dictam fideai efle«
ART,
Z 0% De Fide^ Scientia, &c.
AR T. XIII.
*An reBe negent Remonftrantes, Adamum ani te laffum habuiffe potentiam cte~ dendiin CHRISTVM.
i.*TTHeologi Orthodoxi, Arminianis qua^ 1 rentibus , quo jure obedientia fidei a peccatoribas exigatur , quibus D E V S non vultdare vires credendiin CHRlSTVM: Refpondere (blent,DEUM in prima creatione Adamo dediffe fidei babitum, quo poffet affen- fciriomni DE I verbo, & proinde Evangelio, ii illud fuiffet ei pramunciatum;hunc autem ha- bitam, dicunt in Adamo effe a nobis amiffum; ideoque ciim juftitia non requirat, ut D E V S nobis continuo reddat, qux culpa noftra amit- timus , ad sequitatem divinam in obfequio fi* dei exigendo demonftrandam, fufficere quod non poftule: nifi quod nobis aliquando dederit. i. Hanc fententiam Orthodoxorum dam- nant& rejiciunt Armin.in ApoLadverftes art. refp adart. 19. Iohannes Amoldm> in defenfio- nefententi<zD.lacobi Arminii, adverfm ejnf- dem confiderationem a 'Daniele Tileno editam% C*h 1 4« Item Theologi Remonftrantes citati & vocari ad Vcnerandam Sjnodvm Dordrech»
tamm*
Exercitatio tertia. 20$
&***«, indefenfione fententiae fuse, circa quar- tum articulum degratia operatione i verum hi authores monent , non hic difputari fimplici- ter, an Adamtu in D E VM potuerit credere* fed an potuerit in C H R I S T VM credere: illud enim libenter concedunt , hoc pertinaci- :er negant.
3. Hanc quasftionem, non immeritoper- nagni effe momenti , & proinde diligenter ?onfiderandam judicat infignc iliud lumen & )rnamemum Ecclefia? Gallicas, Petrtu Mol$~ vem in Anat. Armin.cap.it .Vt igiturrefto tfdine in ea explicanda progrediamur, primo tfoponam & explicabo noftram fententiam de ide Adami. Secundo , eam rationibus confir- nabo. Tertio, refpondebo ad argumenta Re« nonfirantium.
4 . Sententiam Orthodoxorum,de fide pri- norum parentum ante lapfum,aflertionibus a- iquotproponam, & explicabo. Prima aflertio.- 4damus ante lapfum non folum habuit Sthicas virtuteStpedetiam Theolegicas^hoc efty fidem, fem>& charitattm^m enim carere non potuit, bfque manifelM faelicitatis jadura, ut re- le monet Magnus ille Tilenus , Synt. part% .'Dijp. 5 3. Secunda aflertio: Adamus per illum ^abitum fidei , atlu intelligebat ea fola , qu& um ei erant patefafta , at fer eundem intel- igere potuit eaomnia quanos melligimus,mo»
di
t04 &e Fide, SctentU) &c*
do i/lipatefaftafuitfentjjerm aflertio: potentu credendi in (fHRlSTVM^ quam Adamc ante lapfum tribuimtu, nonfuit naturalis , fea habituali$y hoc eft, non fuit ipfa naturalis facul- tasintelligendi,utautumat Arminius^ fed fuii habitws fupernaturalis a Deo infufus. Quarts aflertio : \tta p$tentia credcndi in C H R I S- T V M , non potuit exire in aEbum, durante ec ftatu: quia videlicetejusaftus repugnat ifti fta- tui. Quinta aflertio ; Non tamenideecum Ar. inihio dicendum eft,potentiam illamfuiffe impro> priediflam, & generalifftma notionc fumptam, nam nemo dixerit potentiam videndi Solem quam is habet qui eft in tcnebrofb carcere, eflc improprie di<5tem potentiam, quia in a&um e- duci non poteft durante eo ftatu; eft enim ven & proprie di&a naturalis facnltasi item nemc negaverit,^<*0*#«*antelapfum habuifse pro< priedi&amfacultatem, & potentiam legend & intelligendi hiftoriam Mofaicam, quamvij ea potentia durante eo ftatu in a&um educinor potuit.
5 . Hsec fententia fic explicata, facile pro- bari & confirmari poteft: primo enim lic argu« mentatur Tilentu , in Conftderatione Declar Arminiant: Adamus ante lapfum nec mentij czcitate, ncc cordis obduratione laboravit, qua internse caute funC lmpotentiscredendi; fo wentemhabuitluGidam, &afFe£tas compofi<
to»
Lxercimio tertU. *oj
tbs: Ergo fi E vangelium tum ci fuiftet prsenun- ciatum, potuit menteillius veritatem videre* & corde ejus bonitatcm amplefti. Secundo, Adamm habuit potentiam credendi omni Dhi verbo, feu tuncrevelato, (eupoft revelando$ item omni promiflioni Di i,feu datse,feu dan~ dx, in quo genere certa doftrina E vangelii etia cominemr,Rcl'$*\ob.Arn:Corv. Adamum noa habuifsepotentiam credendi omniDE i verbo, feu tunc revelato, feu poft revelando, fed tan- tum habuifse potentiam credendi verbo legis revelato , & datse promiffioni legali: & addit Tilenum nulla ratione pofse probarecontrari- um: ied (fiquid iudico^ validum & nervofum cft Tileni argumentum, nec difficile eft proba- reillud qaodab eo afseritur, videlicet Ada- mum habuifse potentiam credendi ornni D £ i verbo, five revelato , five revelando: idquc quia Adamu* ante lapfum potuit ea omnia prae. ftare,quxlex,in eius corde fcripta,e?figebats at ea exigebat promptitudinem ad credcndum omniDBi verbo,fiverevelato, (ive revelan- do; Ergo potui t etiamrredere £111 v erbo , quod nondum revelatum erat.
6. Ad hanc inftantiam duobus modis re-
fpondefe pofsunt Remonftrantes : primo e-
a:|nimdicent Adamnm habuifse potentiam cre-
i dendi omni Dei verbo,etiam revelando,mo-
i4doejusexcdlentia& myfter.utm non excedac
P P^i^w^
to^ D* Fide, ScientUy &c.
mum illud lumen quo Adamm ornatus fuit* Evangelicas autem promiffiones excedere vi- denturlumenilludfidei, pnmorum parentum. Sed fupra fublatum eft hoc effogium : didlum enim eft *Xdamum neque mentiscaecitate,ne- quecordis obduratione laboraffe, quas caufe funt impotentiae credendi. Prcterea ficut is, qui novit omnem triangulum habere tres an- gulos arqualesduobus reftis, indu&o quolibet particulari triangulo , virtute illius generalis eognitionisftatim iudicat iJIum haberetresan- gulos a?quaks duobus re&is: fic etiam Adamus> qui perfuafiffimum habebat, omne D b i ver- bum efsefidedignum,&proinde credendum, virtutc huius generalis periiiafionis fecile po- tuitafsentiri cuilibet ver6o D E I , five legali five Evangelico.
7. Secundorefpon^erepofsunt, per re- torfionemnoftnargumenti, adhuncmodum* \ Adamttt non tenebatur credere Evangelio* E Ergo non habuit vires hoc prarftandi: hxc argu mentatio valde infirma eft. Primoenimconfe. quentia facillime negatur, & negationis noftre ratio manifefta adferri poteft. Nam Adamm non tenebatur tum iegere, intelligere , & cre- derehiftoriam Mofaicam, attamen vireshabmt haec przftandi. Secundo, anf ecedens illius En- thymematis,a!iquofenfu falfum cft, & proinde
-^uendum; r&a W rnenti Adami indita,
ouamvis
gxercitAtio tertia. I07
qluvis non a&u & exprefse, tame virtute &im- plsotte pracipicbatfideiobedientiain GHRIS. T V M,quia videlicet iubebat ssfdamum cre- dere omni D E I verbo. Hac diftin&ione uti- tur clarifs. Moltncus 9 Anat* Armi. fap, 1 j. icd ad difficultatem exhauriendam , ei aiia ad- denda videtur, nam eorum quse implicite pr^- cipiuntur iurenatura?, feulegemorali, alia^- folutc pr^cipiuntur , alia hypotheticl; exempli gratia, primum prsceptum Decalogi exprefse prohibec cultum Idolorum, & cultum veri D E I pracipit implicite , fed Sfolute : quin- tum prasceptum exprefe pr^c/pit officia infe- riorum erga iuperiores, implkite veroetiam Drarcipit officia horum erga ilios; hoc eft, laten- :er jubet nos Jiberos alere, inftituere, tueri, iifc que in faturum profpicere , fed hypothetke fcu *x hypothefi; hoc eft, modo liberos habeamus. >ic Adamus virtute primi pracepti exigentis )bfequium fidei, tenebatur credere Evangelic, ,ed ex bjpothefi, hoc eft, fi Evangelium ipfi anf uinciatum fuiflet Hinc patet, quomodo diftin- ;uendum fitantecedens argumentiiftius: yicfe Molin: loco pr^dicto.
15. Tertia ratio, feu probitio"noftrx fen- entix fit hzc: Qui negaat Adamumhzbuiffe otentiam credendi in C H R I S T V M , vel
oc negant3 quo J tum non darentur promiffio-
lesEvangelic^velquod ablolute nonpotae-
P 2 rint
lo8 De Fide, Scientia, &c.
rint dari duranteeoftatu: fedneutra ratiofufit- cit. Narn Adamus ante lapfum babuit potcnti- am (ut jam diftum eft) legendi, & intelligendi hiftoriam Mofaicam , quamvis ea hiftoria du- rante illo ftatuncc fuit,nec effe potuitinrc- rumnatura;habuitetiamtum potcntiam, tum habitum miferendi & faccurrendi egenis, ut f atetur ipfe sArnoldm, quamvis tum neque fu- it, neque effe potuit, durantc illo ftatu, miferia aut egeftas.
9. Pro fua fententia fic argnmentatur Ar- noldmx Quddinprimoftatu nonfuit neceflari- om, quod fuit inutile, quod cum veritate prx- ftari non potuit, quod primo fcederi repugnat, &adfecundumfceduspertinet, adillud^^J^ thm non accepit potentiam in primo ftatu : fed &\ obcdientia fidei inCHRISTVMeft talk: pii Ergo, &c.Refp.negando majorem, nam/#r- # currere cgenis, jtem Ugere,intelligerc>& Credert re hiftoriam MofaicAm, in primo ftatu neque fue- 0 runtutiHa,nequeneceflaria,nequetum prsftar fifl poterantjmorepugnabant iftiftatui.-attamen; rn fatente ipfo Amoldo , homo ad hax pr<Tftandi fcr vires habuit. Inftabit Arnoldt crgo harc petenti; fcit fruftranea. Refp. negando fequelam : po tentia enim illa credendi in C H I S T V h revera fuit habituscredendi,& aflentiendi om- ni verbo Db i : hicautem habitus, ctfi durant< illo ftatu ia iilum particularem a&um exin
noi
Exercitatio tertitt. 20p
non potuit , in alios tamen a&us ifti ftatui con- vcnientes educi poterat.
i o. Ob. 2 . Quod non prscipitur lege, fed Evangelio, ad illud praellandum non funt data? hominiviresinprimoftatu,atfides in CHRI- S T V M non prafcribitur lege, fed Evangelio. Refp; fidem in C H R i S T V M aliter prseri- pi lege,aliter Evangelio:lege enim pnecipitur, led implicite & hyfothetke ; Evangelio vero prsecipitur exprefse & ahfolutei item lege prse- cipitur tanquam opm bonum^ Evangelio vero praecipitur tanquam inftrumentum applicati- vum meriti CHRlSTl. Ob. 3. Qui non accepit vires , quibus fi Iaberetur poflit refur- gere, ille noaaccepit vires Evangelio credeif- di fiillud anunciaretur, fed Adamw nonacce» pit tales vires; ergo. Refpondet Molineusy A~ damu accepiffe vires quibus a peccato rdiirge- ire potuit, fi eas non perdidiflet ipfo ejiis lapfu. <Certum autem eft , Adamum fuo lapfa ami- ififfeomnes habitus virtutum, quibusante or- natus fuit. Et proinde etiam amififfe yirgs rc- ffurgendi.
ART.
3 1 6 De Fide, ScientU, &c.
ART. XIV.
An objeElam fidei fojfn ejfe falfttm.
i,X TOndefunt,qui aflerant obje&um fidei xNpofleefle falfum, & faepenumero ea laudabiliter credi,ac pro veris haberi , qua? re- vera faifa funt: exempli gratia , dicunt nobis ftatuendum efle , Deiim veUe a nobu idfieri ejuod nobis pr<ecipit, itemque ve/le a nobisomitti quodnos facere vetat.Et tamen (inquiunt) ille interimfkpe diverfum vult\ hs?c fententiani- ixiis abfurda eft3 & do&orum virorum patroci- nio indigna: primo enim lex divina nuiquam jubet nos errare : Ergo nufquam jubet nos fi- dem adhibere falfis, &proindenontenemur crederefaha, Ratio confequentise eft, quiacre- dere falfa, feu falfa pro veris habere, eft errare. Probatur antecedens: Lexdivinanihil prsecipic aut mandat, quodeft contrarium natur^divi- nz: aterror feu falfus afienfus repugnat,& con- trariatur natura? D E I? qui ipfa veritas eft.
•2. Secundo, ea fbla credenda funt, qua: •Deus inverbofuotcftatureflb vera:atDEus| dn verbofuonon teftatur falla eflevera: Ergd , falfa non funt credenda: ratio propofitionis eft 'quiafideseftaflenfusmtens Dei teftimonio
Afliimptu
Exerchath tertid. z 1 1
^tfumptiofatismanifeftaeft,&a nullo negari poteft.
5. Tertio, fi per veram & voluntati Divi- ite conformem fidem falfis aflentimur» fides divina aliquando eft error: at abfurdum eft po- fterius: Ergo & prius. Probatur propofitio,quia affentiri falfis, eaque pro veris amplefti, eft er- rare. Aflumptio manifefta eft,quia fides Divina & error funt habitus non folum efsentialiter diftinfti, fed repugnantes &contrarii,& pro. inde borum alter alteri attribui non poteft: vide Tilenumparteprimk Syntag: disp. 38.
4. Ob. Statuendum eft nobis & creden- dum. Deum velle id a nobis fieri , quod nobis prsecipit; & tamenilleinterim fa?pe diverfum vult: Ergo qusedam falfa funt credenda. Proba- tur antecedens : Prasceptum D e 1 eft flgnum voluntatis divina°,ideo enim appellatur volun- tasfigni, & voluntas reve/ata.-quare cum omne fignum conforme fit fignato,nobisftatuendum eft D e u m revera ea velle, quae nobis praeci* pit; attamen illerever^non vulteafieri; fi.e. nimvelleteafieri, necefsario evenirent. Vt haecdifficultastollatur, tenendum eft,Pr<ecep. tnm D £ I appellarifignum voluntatis.nonquod fignificet abfolutam voluntatem procurandi aut efficiendi) ut res pr&ceptafiat 5 fed quod indicet {ut ]oquitur<SW-<?*,. Lib. 3. de D EO, Cap. 2.) voluntatem pracipiendi, & obligandi homt- P 4 nes
llt De Fide,Scientia, &c1
nes ad ea facienda , fimul cum affeBu fimplicii approbationis : duo igitur indicat feu fignificat omne prasceptum De i.-primo, volnntatem cb/igandihomines ad eafaciemda^qua pracipit: {ecunddyvoluntatem apfrobantem feu approba- tivam, qua approbat&amatbonosiliosadus, quos a nobis exigit: voluntas autem decretiva^ feuabfoluta & efficaxy nequaquam indicatur feu manifeftatur per mandata legis divinse ; & proinde non tenemur crederc Deum vellc ea, a nobis fieri voluntate efficaci, quae nobis in verbo prcecipit.
5. Secundo tenendum eft, ea omnia qua D e u s vult voluntate decretiva feu ejficaci, necejfarip evenire ; ea verb <jua vult voluntate fimplicis approbationis , fcpijfime non evenirei vult enim omnes bomines obedire lcgi fax, vo- luntate fimplicis approbationis , attamen hoc non evenit ut experientia docet. His pofitis$ad af gurnentum propofitum refpondefcur , diltin- guendoutramque partem antecedentis; Prima e/us pars fic diftingui ipotcdifiatuendum efi no- ^Deum velle ea omnia k nobis fieri , qu& pracipit^velle f inquam,) voluntate approbativa» nbn vcrb decretiva & efficaci: pars etiam fecun- daeodemmodo diftinguendaeft: Deus emm\ ea t]U(Z pracipit , non femper vtrit fieri voLuntata decretiva\femper tamenvultea fieri voluntatc approbativa, Qu,are cum nobis tantum ftatuen-
dum
Exercitdtio terita. 21 $
umfitjDEUM vellc eaquae prscipit volun- ite fimplicisapprobationis, quod procul du- io femper verum eft , manif eftum eft nun- uam incumbere nobis neceffitatem credendi ilia, feu falfa pro veris amplethndi.
ART. XV.
guomodo folvendum fit illud argnmentum
Remonftrantium:
Quod unufquifque tenetur credere ,
illudeftverum, &c.
REMONSTRANTES in Col- loquio Hagienfi, & in defenftone fen- ^ntia? bxx , exhibita Ord . Gener . D . >elegatis, zASytkoixmD§rdrechtanam 9 hoc gumentodeinonftrare conantur vniuer/alita- :m mortis & meriti CHRfSTI9 jQuod omnes & finguli tenentur credere>H* id efi verum.
ttAt omnefy etiam reprobi, tenentur credere^ 1 H R I STV M pro iis ejfe mortuum : £rgo erumeft CHRIS TVMpro illis etfe mortu- m. Adhoc argqmentum tribus modis relpon- erefolentTheoIpgi Contra Remonftrantes .• rimo, negando m*>iorem\ fecundd, diflinguen- 0 minorcm^ XQtllQ) fwplkiter negando minorcmm
Primus
214 &e Fid*> Scsentia, &c*
Prinais modus refpondendi non fatis tutus vi detur: quia fi negetur maior, fequetur DEVA illum fan&iflimum & veraciffimum eareprobi credenda pr^cipere, qux falfa funt :quod fupe rioriarticuloconfutatum eft.
2. Secundum modum relpondendi fequun tur TSelgici Scclefiaft&^ in (fotl. Hagienfi ; iten Molin% in sAnat. Armin. Cap. 29: hienim di cunt ,fidem inCHRlSTVM przfcribi om nibus hominibus, non abjolute, f ed fub conditi cnefxnitentidt^&converfionU^ hoc eft (i con vertantur, &ficCHRISTI beneficium fi deli animo ample&antur: vt videre eft in fum maEvangelicorum Pr;rceptorum, Marc. 1 . v l^.conuertimini, & credite Svangelio . Ex hai igitur fententia, reprobi abfolute loquendo noi tenentur credere, C H R I S T V M pro iis efli mortuum^fed (ut diftum eft )prsefiippofita con ditione converfionis: qaamdiu enim in maliti; fua pergunt , D E V S vult ut credant #rvw D E I fuper illos manere% Johan. tertioy ver. tri gefimo fexto.
5 . Hu/us refponfionis veritas duabus rationi bus efficaciter probatur: primo ea fola creded funt, qus D E V S in luo verbo teftatur efle ve ra, at D E V S in S. Scriptura nufquam teftatu CHRISTVM effe mortuum pro peccatori bus,five converfantur, five non convertanttri Ergo illud non eft credendum . Secundo, fi peo
catore
ExercitMio terthl 215
•atores in malitia fua pergentes, tenenmr
redere C H R I S T V M pro iis effe mortu-
&m, tenenturetiamcrederefe efie electos,&
iternce beatitudinis participes futuros: at fal-
um eftpofterius, ergo & prius. Ratio propofi-
ionis eft, cjtiia CHRISTVS mortuus eft prp
plisele<ftis,utpatetexiis S. Scripturse locis,
juse teftantur C H R \ S T V M uiortuum el:
b pro ovibm fitu, pro Ecclefiafua, pro iu quos
pater ipfidedit, ^xofiliu D E I, pxo popuiofko9
fcc. Probatur etiam afiumptio,quia peccatores
a malitia fua pergentestenentur cxcdcxciram
) E i ffiper eos rnanere^ & proinde non tcnen-
ur credere fe eflfe ele&os ad vitam x ternam.
i 4. Tertiummodumrefpondendifequitur
fcnerabilisille fenex Iohannes Pifcater,S- Li-
prarum Profeflbrin illuftriScholaH^^^-
i : isenim in Refponfione Apologetica ad Para-
ceuen Conradi Forftii, cap. 7. abfolutencgat,
eprobos teneri in CHRiSTVM credere ,
L e . credere C H R 1 S T V M pro iis effe
lortuum, tantum enim ( jnquit ) tenentur cre~
\ lere \Luangelioy fett dotlrina *Euangc/iiy qu# ci-
|;ra ccncroverfiam veriffima eft. Hscreiponfio,
:|uamvis pofteadifplicuitipfi Pifcatorifm Ref-
flionfione ad amicam Duplicationem Conradi
| forfiiiyxcvcri tamen magnam probabilitate ha-
r>et,utpatetexbacratione, Quod necjue qbfo
Wt ,neqne fub conditione verum eft3 illudne
abf
3 1 6 *De Fide, Scientia, &c.
tbfolute >neejue fub conditione credtndum efi: at CHRISTVM mtftttm ejfein mundum ,ut pro I U D A proditore mortem oppeteret, neqne abfo- lute >neque fub conditione verum efi: Ergo Ju. DAS nullomodo tenebatur hoc credere neque fotuit illudei proponi credendum. %
5 . Cseterum quia prsecedens fententia ple- rifqueOrthodoxisTheologis magis arridet, e* goexiftiusfententie fundamentis folvam duo prsecipue argumenta, que afFerri poflunt in con- trarium: prius eft hoc, %Tracepta ea qu<t 'DSVS vult omnibtu & fingulis proponi9 omnes & ftn* gulos obligant & afiringunt obediendi neceffita* te: ^CREDE INCHRISTVM, efl tale prAceptum : Srgo , &c . Refp . prscepE ' D E I duplicia funt, videlicet abfo/uta, & con< ditionalia*Abib]\ita prsecepta 6nes,five ele&osj fivereprobos,abfbluteob]igant ad obedientiJ am. Conditionalia praecepta omnes etiam obl ligant, five fint elefti, five reprobi, fed fub cer ta conditione . Tale cft prsceptum illud d< quo hic fermo eft> illud enim obligat etiam re probos, fed fub conditione converfionis, fei refipifcentiae: h.e.fiagnofcantpeccatafua, & percipiant in fe dolorem de iis conceptum! quem Scripturae nunc lacerationem cordis, nunl &T*vv%iv vocant: folisenim illis qui haec in fentiunt prxcipit vox Evangclii, ut credar reconciliatione & peccatorum remiffionem elj
Exercitatio terti*. i j y
e fibi impetratam pcr mortem C H R I S T I.
6. Inftabit aliquis Primo, tllud praceptum ' crcdc in Chriftum ) fruftra proponitnr repro* m^in cjuibttt ne quidempoteftinveniri conditio Ma requifit*, vi^converfio, Refp.hoc prsecep- :um non ob eundum fineai proponitur fidclibus, k infidelibus: nam poenitentibus & fidelibu* ^roponitur hsec confolatio, propter ipforum fa- utem ; impcenitentibus vero & infidelibus, yiales iunt reprobri, monftratur vjaqua ipfis eft ncedendum , ut recipiant fru&us mortis Chri&i, nimirum quod debent converti & ronverfionc pra^fupofita in Chriftum credere. fnflant. Secunda:0*w** bonumopw abfolutecfr tbfj^ conditioney omnibus pracipitur a D E o: ntcrederein Chriftum eft bonm aVttu feu bo- num opus : Brgo . Refp . Primo ad propofiti- onern, negando. nam ( ut diftum eft in articulo 1 1 . ) in ipto Decalogo mul ta bona opera pr^ci- piuntur hypothetice, feu fub conditione. Se- cundo Refpond , diftinguendo: nam perfuafio de reconciliatione, & peccatorum remiffione iropetratam per mortem Chrifti y infidelibus eft bonus & falutaris a&us, ab habitu fidei elici- tus:atinreprobisquiin malitia pergunt ad fi- nem vitas eft pernitiofus error & fanatica arro» gantia.
7. Pofterius argumentum eft hoc: Repro* rbipropter fuam infideUtHtem condemnAbuntur,
h,t->
1 1 8 De Fide, ScientU, &c.
h. e. quia in Chriftum non crediderunt : Efgd tenentur in Chriftum credere. Refpondent (fontra Remonftrantes in Col. Yiag. peccatores impcenicentesnonideopeccare, q :6d noncre- dant Chriftum pro impcenitentihus & infideli- bus peccaroribus, qui tales lunt Sc manent, snortuum efle,(nam fi illud crederet,mendacio crederent,) & proinde eosproptcr illam in- fidelitatis fpceiem non condemnari: (ed potius quianolueruntconverti, & fecundiim do&ri- nam s. Evangelii in Chriftum credere.
8. Vt hxc refponfio inteliigatur, tenen* dum eftiiiaminfidelitatisfpeciem, de quahic qusftio eft,h. e. defeftum illius perfuafionis x quamvocant ftduciam fpecia/is mifericordU 3 duodus modisconfiderari poffe: velenim con- fideratur per fe & Jeerfim: velquatenus pro, venit ex defecin converfionU & reftpifcentU : quam diximus effe conditionem prscedaneam & praerequifitam ad fidem in CHR.IS- T VM: priorimodoconfiderata^non eft caufJ meritoriacondenationis, quia videlicetilli abl folute non tenentur credere C H R [ S T V\f proiiseffemortuumrat poftcriori modo redJ dici poteftmereri condemnationem: quamvi# enirnabfolutenon tenentur in CHRISTVM^ credere,tenentur tamen ex prsefcripto EvanJ^ ^cWiconuerri, & pr<tfuppo[ith ccnverfione creV
dere^ & fibi appiicareillaspromiffiones Evan]fc
gelkasj
Exercitatio tertia. 2 1 p
;elicas.
p. Inftant. Ilia infidelitas de qua titc eft H*ftioy eft peccatum: opponitur enim virtutiy id ft,fidei, &proinde eft vitium^ fiautem eftpec- «tum,male negatur eam per fe effecanfamme- itoriamcondemnationis . Refp . diftinguendo flfideluatem,in privativamSc negativam: in- delitas priuativa cft,cum ea non credimus,que redere tenemurrhxc eniminfidelitas ad/und:- m habet obligationem ad credendum: exercipli ratia, Haeretici aliique hoftes Ecclefias infide- esfunt infidelitateprivativa,quiaea noncre- unt, quaecrederetcnentur:boc eft, quianon reduntea, qua? Deus in verbo fiio teftatur flfc vera: infidelitasnegatiua eft mera carentia dei, fine obligatiene ad credendumx Exempli ratia, illi quibus nunquam annunciatum eft ivangelium, funt infideles infidelitate hac ne- ativa, quia ncn tenentur credere*ea qua? nun- uamaudiverant:unde'C&r//?/^, I0&.15. 22. icit, Si non venijfem & loquutza iis fuifsem, eccatum nonhaberent: quia viz. nonteneren- xx hax credere quse nunc tcnentur credere. 10. vt h^c propofito applicem,afiero infideli- ttem privativam efse peccatum, feu vitium , uiaprivative opfoniturvirtnti^ h.e. fidei: w- delitatcm verb negatiuam non efse peccatum^ aia contradiBorietantum ovponitur virtutimc- \*q autem #£erit ea omnia quse contradi&orie
virtuu
120 JDe Fide, Scientia^ &c.
yirtuti Qpponuntur habcrerationem vitii: ideft etiam probatur ex difto £hrifti,Jiits nen lo quunttu fuifsem> non haberent peccatum> viz infidelitashujus/>ra/d/i#<f,qua noncredunt E vangelio, quod per me eft iis anunciatum atqtn adeo quod credere tenetur:vnde Augufiinm lo cum eum exponens, tratl% 89. in loan. teftatu eos ad quos E vangelii praedicatio non pervenit excufari a peccato infidelitatis, damnandos au tem propter alia peccata quorum excufationer non habent , utpote in legem natur* commif fa.
1 1 . Reproborum igitur infidelitas, qua no credunt ea qu# facra Scriptura vera effe tefta tuv,de potentia D E I , de juftitia eiufdem>G ira aduerfus peccatum, dt fan&orum beatitudt ne>de aterna miferia reproberH>dererum terret arum vilitate> &c« Hxc ( inquam ) infidelifc cftpnvativa, eft que peccatum proprie diftun quia videHretnoncredunt ea quse credere u nentur. At infidelitas eorundem qua non cr* dunt Chriftum pro ih ejfemortuum 9e&infidd litos negativa; hoceft>meracarentiafidei, finfl obligatione ad credendum; nam ( ut fiipra ditt1 um eft ) quamdiu in malitia fua pergunt, tcneii tur potius credcre iram Dei fuper itlos maneri hrc igitur infidelitas/7<fr fe & feorftm fpe&at non eft peccatnm .• licet quatenus ea proven exdefettvconverftwk & reftfifccntU, ver£i
propri
Exercitatio tertia, aai
propric fi t pecca tum.
ART. XVI.
An fides fit affenfm difcurfivvu ? Et 4n "Pdntificiiutantur circuUri dtfcurfu in ftabi/iendd fide.
1. A SSensvs dividi fblet in ptnfli-
£\ cem^ quem Notticum vocant; & Dia-
Uoeticum feu dtfcurfivum% Simplex aflenfus efl,-
\cjuo intellcttus nofter affentitur propofitionibu*
fualuce claris , & manifeftis : quales iunt hx ,
Omne totum eft ma]m fua parte : De qualibet
re verum eft affirmare vel neoare: harum enim
propofitionum veritas primoquafi intuitu intel-
i le&uiinnotefcit, per terminorum apprehenfi-
ironem, &nonper externum aliquod medium e-
>>as notificans. Aflenfusdifcurfivus efty cum in-
ytelleftw affentitur propofiticnibus , non propter
\infitam earum evidentiam, fedpropter certttu-
dinemy evidentiam, & probabilitatcm medii quo
iintelleciusmovetur ad affcntiendum.
1 a. Adqueftionemigitur mtitulopropofi-
tam Refpondetur, fidei afienfum non fimpli-
cem,feddifcurfivum efle: quia nimirum pro-
pofitiones illae quibus per fidem aflentimur *
nonfuntfualuce clarae mt manifcfta^neq; iis
Q^, aflennmuv
122 De Fide, Scienti*y &c,
affentimur propter infitam earum evidentiam, fed propterauthoritatem D e i, inS.Scriptu- ra teftantis eas efle veras.
3 . Difcurfus fidei hoc syllogifmo non in« commode exprimitur,
jguicquid D E u s dicity efl vertim: esft Deus-oi omnia dixit et di£lauity quain Scriptu Propheticu & Apoflolicii extant\Srgo ea cmnia funt vera*
Hu/us Syllog. propofitio major evidenter probatur ex principiis natura notis , h. e. ex fundamentis Metaphyficis,quibus De i veri- tas & yeracitas demonftrantur^adeout nullus fitj Philoiophus Ethnicus, qui eam negare audeat; fi quis autem tam abfurdus & demens fit, ui hanc manifeftam veritatcmneget,flagrisexci pienduseftj nec Philofophi verba, fed carnifi cis verbera meretur.
4 < Propofitio minor Syllogifmi pradidl jiaruralirationeprobarinonpoteft, & proindc ejus veritatem aliis fundamentis niti oportet Hic Pontificii8c SvangeliciTtheologi longe dii fentiunt: illi enim fidem noftram, qua credimu cr Scripta Prophetarum & Apoftolorum cfle D e vcrbum, Ecclefise teftimonio fulciendam & ft; tuminandam putant: hi vero licet Ecclefiae tcijScr timonium temere non rejiciant, (ed reverentd ampleftantur, ab eo tamen folo veritatem ifti| us propofitipnis minoris «on fufpeadunt, fed
ai
SxefcitAth tenfc %ij
tm dcducuntpartim exinternis xf /rnp fi/t ipfius
Scriptura?, ( hoc eft^ ex genere doBrinay quafapi- entijpma> fanftijfima>& vbique fi6iconfenr*~ nea eft: ex qualitate ftili, qui fimplex qmdem & humilis efty fed pums, inaffeHatus> &divi- n<t Mauftaticonveniens\ ex Sermonisipfim ope* ratione, mirifice enim afficit mentes hominum% & ^Divino quodam modo efficax eft ad fidem & fietatem in ammis hominum ingenerandam : ) partim ex teftimonio S. Spiritus, intus in pio- rumcordibusfancientis& obfignantis diuinam Scripturse veritatem, & authoritatem.
5 . Proceflus ille, quo vtuntur Pontificii irt probanda Scriptiirae authoritate , circularis eft, & proindc non foliim inutilis,fed etiam ( ut lo- quitur Titenus )fatuus, & fophiftica: JfoKwxi- eti fcetus eft : etenim interrogati , cui^ credant Scripturam effe D b i verbum? Ref^pndent3 feidedcredere,quod Ecclefia quce extira om- nemerrandialeam pofitaeft, id teftetur: rur- fiis interrogati,quibus argumentis de illa Eccle- fi# da$d>K*(L perfuafi fint?Refpondent fe hoc eo
| credere, quod Scriptura teftetur Ecclefiam efle domum © E /, fponfam CHRISTI, firma- mentum & columnam veritatis ; atque ita a Scripturaad Ecclefiam>& abEcclefiaad Scrip- turam revoluti, circulum nobis obtrudunr,
6. StapletonH*) ut hunc progreflum circti- :| larem vitet, dicit fe ideo crcdere Ecelefiam *
Q^ s S* Spirita
«4 D* Tide, ScUntUy &C.
S. Spirim in omnem vcritatem dirigi, quia <f • Sfiritns ejus intelle&um efficaciter movet ad illud credendum. Sedhoceflfugiumfacile pra- clud* poteft Stap/etono: primo, quia internum S.Spiritusteftimonium & verbo (cripto fejan- gendumnoneft,neque(ut re&e monet Yik* nus ) vertiginofis Enthufiafmis eft inhiandum: nam verbum eft norma & regula, ad quam exa- minandae fimt noftrae metis perfnafiones, ut fci- amus nos a Spiritu veritatis & fapientia?, non a Spiritu vertiginis & mendacii agitari: Ergone- ceffeeftjUtadS.Scripturam tandem revolva- tur*SYd/>/^?#^.Seaind6, quia ad aflenfum fi- dei triarequiruntur, ut egregie docet Do&iffi- mus %ich*rdm TieUJib^M Ecclefik Cap.J: Primo, lumen Divinse intelligentia:, quo ap- prehendimus & intelligimus ea quae funt De i . «Secundti, S. Spiritm qui illius illuminationis author cft. Tcrtio, argumentorum pondera qui- bus Spirittu intc\\e&um noftrum movet ad a(T- cntiendum. Nonigiturhic quasrimusex Sta- />/(f/^,quisauthorfiti!liusfidei, qua creditur Ecclefix infallibilitas.neque quo lumine illa in- f allibilitas cognofcatur, fed quibus mediis aut argumentis spirittu intel!e&uifuadeat,£^/<?/7- aw non pojfe errare^h.e. utru illud fuadeat argu- mentis ex Scriptura, an veroaliunde defumptis* 7. Hiceft ille fcopulus, quem prarterna- vigarenonpoteft StapUtonw , nifi cum Du
r*ndi
Exercitatio tertia. 52 j
rando Lib. ^.Sent. difi.^.tjuafi, 3. Confiigiat ad rationes (utvocant) humanas^ hoc eft, ad argumenta non ex Scriptura , fed aliunde de- fumpta:&certenondefunt, quihoc ^JDnrandi delirium interpolare, & quafi abinferisrevoca- reconantur: dicentes, fidem qua creditur Ec« clefig authoritas,niti ratione humana, q m difh- at ex apparentibus ^Durandi verba £\xxit)quod d&ttrina confirmata per tot figna, confervata * martyribmintertot fupplicia9fitvera: & pro- inde quod ccetus hominum hanc doftrinam profitentium, fit vera Ecclefia Christi. Sed haec fententia facile convellitur: primo, quia h#c ratioquamws probare videatur hunc vel illum ccetum effe veram Ecclefiam, non ta- men probat id quod illi aflerunt; videlicet, Ec- tlefiam extraomnem errandi & fallendi aleam <?ffe pofitam. Secundo,.quia ratio illa non cft Certa &nece{faria,fed probabilis;dt enim exap* parentibm , fatente ipfo Durando, ideoqueri&rt potefteffefundamentumfidei divinae, quae cft affenfas certus & firmus.
8, Quidatri Pontificii, ut ha?c incommoda & abfurda evitcnt , confagiunt ad imperium voluntatis, quam dicunt fine ulla ratione aut ar- gumento intelleftum movere ad credendum Jllud dogma de infallibilitate Ecdefia? . H^c lententianon immeritodifplicuit Pico Miran- dnUy C*rdinaliCameracenfiy&I)ur*tido)ipri- Q^3 mo;
2 2 6 De Fide , Scientia, &c ]
md,quiafide$eft affenfus nitens alterius tefti- monio: ilte igitur fides qua creditur Ecclefis infallibilitas,velnititurtcftimonio aliquo, vcl noncftfides. Secundo,nemo affentiri potefta. licui propofitioni dubia?,nifi vel ratio, vel fen- fus>velteftimonium alicujus fide digni, doce- ateam efleveram. Tertio, intellefhis non po- teft affentiri propofitioni alicui, nifi ea appare- at intelkiSui vera, at nudum imperium volun- tatis non poteft efficere, nt propofitio dubia in* telleftui vera appareat: Ergo non poteft effice- reutaflentiaturjnifi adfitratioaliqua auttefti- monium.
9. Alii pontificiiconfitentur Scriptura? au% thoritatemftabiiiriper Ecclefie infallibilitatem, & rurlus Ecclefig infallibilitatem per scriptutae authoritatem probari, fed aflerunt hunc pro- greflum, non circulum, fcd regreffum efle: quiaviz. non efi ab eodem adidem eodemmodo cognitum: primo enim cum ex Ecclefia? infelli- bilitate probaturscrip^ursauthoritas, fit pro- greflusab Ecclefiae infallibilitatejtanquam ab alicjua notiore & evidentiore nobit, ad id quod fjobis efi ignotim: dcindc ciim exScriptura? authoritateprobatur Ecclefia? infallibilitas, fit progreffusab eo quodnotint efinatnra&frim^ ad id quodignotivu efi &pofieriusnatur* ordine. 10. ttxc fententia ncn miniis abfurda cft €jgam ptascedentes;quia Ecclefia ejufqueinfal-
libilitas,
Exercltatio tertia, iiy
Jibilitas, quamci affingunt Pontificii, nonfo- liim ordine effendi, fed etiam cognofcendiyXgnoUr oresfuntDE i verbo,utpatetexhacratione»
J^uodex fola Scripturacognofci poteft^ illud
ordine cognofcendi^non efi notif#y fedignoti-
us ipfa Scriptura. At Ecclefia ejusj^ infallibilitas ex fola Scrip-
tura cognofci potefi. ^
SrgOy &c. Maiormanifeftaeft! probaturafsuptio; Ecclefia nihilaliud cft, quam coetus hominum profiten- tium veram & fanam do&rinam de D E O, e- ' iufqueoperibus.-quisaucem coetus talisfit, non. cognofci poteft, nifi ex Scriptura : nam ea fbla doftrina vera eft, qua? S. Scripturae eft confcn* tanea. Quod ad Ecclefise infallibilitatem atti- net, ea nobis innotefcit vel ex ratione naturali% ( quodnemo admiferit, ) vel ex tefiimonioxxxc^ fus fi ex teftimonio, vel ex teftimonio D E I , vel ex tefiimonio eorum hominum qui funt extra Ecclefiamy vel ex tefiimonioipfitu Ecclefidt: non exteftimonioipfiusEcclefiae,quia illud nullius ponderis eft apud eos qiii ncndum perfuafi fimr de Eockfias authoritate: neque ex teftimo- nio eorum qui extra Ecclefiam lun t,quia de bc- clefiailliteftimeniumperhibere non pofsunt/ Ergonecefse eft,ut innotefcat ex teftimonio *D E 1 in verbo,& proinde Dei verbum etiam notius eft ordine cognofcendi, quam infelli. Q^ 4 bilim
2a8 T)t Fide^ScientUi&cl
bilitas illa quam aflbngunt Ecclefiae.
I I . Becantts Tom. i . opufcul. i o.Thef igl pag: 1$ 3 . noftri argamenti vim declinaturus, dicit non committi ckculum , fi unum per pal- terum probetur apud eum qui alterum admit* tit, alterum negat; verbtgratia,(inquit)£W- viniFlaadmittit Scripturam 3 negat Eccleji* in» falltbilitatem : rette ergo convincam illum hoc modo: Scriptura quam tu admittis, dicit Eccle- Jtam ejfe tnfallibilem : Ergo revera infaHibilis eji : fimiliter y Ji quis \diota admittat judictum Eccleji<ty& tamen nefciat in particulari Libros Adachabdtorum ejfe divinos : faci/e perfuadebo tttifine circulo ft fic dicam\ Eccleftaycujus tu au» thoritatem admittie^ affeverat Libros Machaba- crum ejfe divinos: Srgo non debes hac de r* am- fliuf dubitare. Hafrenus BeCAnns.
1 2 . Hoc Hecani effiigium nullum eft : qua*- ramenim exeo,reliquifque Pontificiis, undc divina Scripturs autboritas probaripoffit apud tumqui Scripturam univerfam impugnat , & perconfequensEcclefiam procoetu hominum abfurdorum & delirantium habet .- ha?c enim duocohcerent neceffario, necdivellipoteunt: cum enim Scriptura & verse Ecclefi* eadem fitdodrina,fierinequit5utquisveramEcclefir am agnofcat, illique credat, qui univerfam Sci ipturam negat.Si dixerint canonicam autho* nratem 6cri codicis per nullum aliud medium,
quam
ExercitAtio tertiai 229
jDam per Ecclefia? anthoritatem probari ; ex- :ipiamprimd,ignotumprobari percrque igno- Hm.nam is non minus Ecclefise,quam Scriptu- a?authoritatemnegat. Secundo, qu^ram quo >aftoEccIeli«authoritas illi demonftrari pol- it? aut enim ex Scripturis , aut aliunde demon- tranda eft; non aliunde, quia Ecclefix authori- as folis Scripturis fuperftru&a eft , ut jam pro- >atum eft : fi ad Scripturam recurrcndum eft, ircularis erit progrefsus ; nam Scriptura per xclefiam, & rurfus EcclcfiaperScripturam emonftrabitur.
ART. XVII.
An n&titU fit a&m *b habitu fidei elicitpu.
. Y} Obertus Bbllarminus, X\>Li&* I. de ju$lific*tione> Caf. jA\Q\t$ demnonefse notitiam, fed afsenium:item, dem tnagis per ignoranciam , quam per noti- iam definiendam efse. Evangelici vero hanc UlUrmini fententiam tanquam abfurdam & ernitiolam re/iciunt, dicentes cum Calvin^ ib. 3. \nfiit. fap. 2. Non ignoranti* nec fen» is noftri fubmiffione , fed cogniiione certa & xploratk regnHmcoelommadiri. Interim mo- ent,pernotitiam quamfideitribuunt,non in-
telligi
ajo De Fide,Sclentid,&c".
telligi ab iis fcientiam conclufionum, acquifi- tam per mcdia demonftrationum, ex principiis per fenotis: talis enim riotitia pugnatcum in- evidentiaquam fidei tribuimus.monent etiam, fe non tollere gradus in cognitionc rerum fa- crarum,cum fidem etiam Laicorum notitiam appellant; majorem enim in docente, quam in di/tente; in Tafiore, quzm in Ove notitiam re« quiri fatentur : fed notitiam illam opponunl crajfd ignordntU, quam impliciu fidei, & cdCA obedientid elogiis ornant Pontificii; fcilicet ui afininum potitis ftuporem in Laicis foveant quam Chriftianam fidem.
i . Certitudo, quam omnes Theologi fide tfibuunt,huncerrorem Bellarmini facile ever tit, & deftruit: adeamenim triplex notitiare quiritur: prima eft,notitia qua novimus qui* lo\ quatur;hoc eft,qua novimus, fermonem illum cui afsentimur,efse D h i ipfius, & non homi num fermonem.-nemo enim afsentitur alicu prdpofitioni proptcr alterius teftimonium, nil ccrtofciatcuius Gt illud teftimonium , & an i qui teftimonium perhibet fit fide dignus. Sq cunda notitia eft , qua novimus quidloqudtm hoc eft , qua refte intclligimus D E I fermc nem, & verum verborum fenfiim cognofcimus nemo enim afsentitur fermoni, quem nonitl telligit. Tertia eft notitia quanovimus ver ejfe ed qud loquitvr. Prima & fecunda notiti
fur
Exercitatio tertia. 2 j I
nt fr&recjHiftu anteccdentcr, ut loquuntur, ad seniiim fidei: nam afsenius fidei easpra?fup- Dnir.-Tertia cognitio non prerequifita , led rquifita eft concomitanter^ ut vocant, ad afsen* jm fidei; nam intrinfcce & effentiafiter inipfo 3# ajfentiendi incladitur.
3. Cum igitur ad fidei afsenfum triplex Dtitia requiratur,ut iam probatum eft: quis non lidet Bellarminam abfurde contendere fidem
iftificantem non efse notitiam, fed fimplicem lsenfum& ignorantiam? qujs non mirabitur, iiiomodo tam ineptum dogma potuerit viro xlo in mentem venire ? Certe hicerror Ec- :i;efi:e perniciociflimps fuit;hinc enim craisa :.;norantia & ca?citas totum Papatum occupa- Mt: hinc haman<t traditiones, errores^ fuperfii- \ onet, & mendaaa> in Ecclefiam inveda funt: |Bc eft quod Pontificij Doftores ridendam i lam Carbonarit fidem , tanquam fpiritualem u pientiam, iummopere collaudent. . il 4. Non ftatuihicrefpondere adargumen- iwBellarmini ex Scripturisdeprompta, feorum eiimconfideratioad Theologos peninet) fcd wl rationem ipfius anatura fideipetitam, cu- lojishxc eft fumma ; iudicium nitensalterius tc*
imonio & authcritatp, non eft notitia: fed fi~ ineseft tale jqdicium : Ergo. Hujus iyllogifmi ffi aaj"or falfiffima eft, ut patet ex iis quas j'am di- itkafunt, quamvis enimtale j'udicium non fit
notitia
% 3 % ^Dc Fidc, Scientia, &e.
notitia evidens & fcientialis, non tamcn ob i ignorantia potius quam notitia vocari debet.
ART. XVIII.
An fidusia fit aEIhs fidci.
I. ^TPHeologi Orthodoxi non eodemmoc Jl loquuntur de fiducia & crA«p09opi*Sai ftorum in terris milttantiHm : nam eorum a appellant fiduciam fcrmam & fpecificum Bumfidei, alii vero eam fidei ejfeElum & conf qucns vocant.-quzquidem loqucndi diverfit oritur ex diverfo modo accipiendi hoc vocabi lum,utcuivis patebit, qui eorum verbadi gentiiisconfideraverft.Vt igiturclara & pe fpicua fit hsec difputatio, quaruor huius voc fignificata enumerabo, & oftendam fiduciaj primo modo acceptam , verum & proprie cf dum fidei juftificantis aftum effe.
2 . Fiducia primo modo accipitur,^ firmt perfuafloneyfau pro certo &flabili judicio intt leEtus,t]Uo afudnos ftatuimus, & proptcr Dl teftimonium in verbo fuo credimus^ Dom I nu voftruml&SVM CHRIST VM,precit fuo fanguine nos redemijfe , ^DEVM/' trem propter ejm meritum omnia noflra pr ftta rcmiftffe\eundem ctiampropteriHud CH~
■
Mxtrcitatio tertia. ij j
! T I meritum, &facrificium in cruce oblatum% iberaturum nos ab otnnibus huitts vita mifc- iis & calamitatibtts , & tandem donatttrum i$ s ineffabitis itlim glorU aternitate. Secundd Ccipitur , pro interna acquiefcentiain divina enevolentia & gratia,per quam totiab illa pen~ \emtts y non aliundh auxilium & falutem expe» tantes. Tertio, pro fpirituali fortitudine & a- imofitate>qua animi nervos & robur opponimta u malis &periculis,five temporalibus,five fpi- itualibm^ cum qmbttt in hac lachrjmarum vat~ e confii&amur. Quartd, propace.tranquiltitate, >f* quafi ferenitate confcienti<t,feufecuritatefpi- 'ituati>qua (ut loquuntur Scholaftici) quietent \fervili timore importat.
3. Fiducia, primo modo accepta, refpicit verkatem promifTionum Evangelicarum, iifque
j| flfentitur. Fiducia, fecundo modo accepta, re- picit D E I promittentis bonitatem , illique
j nnititur.Fiducia, tertio modo accepta, refpicit vricula & miferiat hujus vitse, iifque aniraose e opponit.Fiducia,quarto modo accepta,refpi- :it Librum confcientU, eumque cu:n gaudio Ie~ pt.
4. Fiducia, primo modo atcepta , eft bafis k fundamentum trium fequentium* quia enim \rtni pfrrfiiafione, & certo judicio mcncis E- ?»angelica$ promiffionesnobis ipfisapplicamus, deo in D E I benevolentia & mifericordia
^uiefcimusj
3 34 Dc Fidef Scientia, z$c\
acquiefcimu$;ideo contra mundum,Satanani,8 carncm noftram fortiter pradiamur ; ideo deni que confcientiam tranquillam & icrenam ha bemus.
5. His pofitis. adprimam qu^ftionemii titulo propofitam Refpondctur duabus affertio nibus. Prima eft h*c: fiducia fectindo jertio y au cjuarto modo accepta> non eflfidei nftus ; fed ej effeBum & confec/uens fidei. Sccunda aflert: fi ducia primo modo accepta, eft verus & propri dittus falvifica fidei attus, imo efl pr&cipuus c ffecificus eius allus: nam fidem falvificam di ftinguit a reliquis fidei generibus: prior aflerti manifeftaeft,& probationespon eget.-pofteri or hac ratione probatur: ~
Perfutaflo firmay certa, & D E I tettimom nttens , de remiffione peccatorum meorui & adeptione viu 4tern<e9 efl verus fidi aHus.
tAt fiducit prime modo Accepta, efl talis pet fuaflo;
Ergo efl verusfidei aElus. Minor hnjus Syllog. manifefta cft: majof etiar facile confirmatur; quia omnis perfuafio niter alterius teftimonio, eft fides: ut patet ex iis qu di&afuntin^r/. 2.hujus Exercitationis.
?. Refpondcbunt Pontificii, non dari fii mam perfuafioncm de remiffione peccatorur io fidclium mentibus ^ & proinde fubjedm
iftii
Exercitatio tertia. 2 2 f
i ftios propofitionis majoris efTc merum figmen-
h um, & non Ens: ratio ipforum eft, quia in vcr-
\)o DEI nunquam reperitur lalos annunciata
nihiaut illi inparticulari.Sed hsc Refponfio
crivola & manifeftefalfaeft: primo enimipfe
ySellarminus Lib. I. de iuftificatione, Cap. 10.
(1 atetur falutem in particulariannunciatam fu-
I ffe paucis quibufdam , ut *Paralytico y cui di-
lumeft Mat.g. confide filiy remittuntur tibi
\eccata tuai & 7eccatriciy de quad/ftum eft
Luc. 7. remittuntur ei peccata mu/ta, quia dile-
cit mu/tum: item Adu/tert, foban. 8. Zacbto,
t*c. 1 j. & Latroniy Luc.i^. Horum igitur
' )crfuafio de remiflione peccatorum fuit verus
k proprie diftus fidei a&us, quia viz: nitebatur
) E I ipfius teftimonio:at horum perfuafio fuit
;ducia primo modo accepta.Ergo fiducia primo
snodo accepta, eft fidei a&us.
7. Secundo:quamvis in verbo DEI non eperiatur exprefse falus annunciata mihi , & ibi , in particulari : ex verbo tamen eviden- srdeducitur DEVM mihi,tibi, fingulifque redentibus remittere velle peccata/& dare itam arternam.iyllogifmus hujus dedu&ionis ic formaripoteft:
Omnis cjui credit in Fi/iumy habet remtflio* ncm peccatorum^ & vitam ttermmi fob0 l.AB. 13.& Rom.$.
At ego credo in Filiumi
Era§
lj 6 De Fide, ScientU, &cl
Ergo ego habeo remiffionem peccatorum^ vitam aternam. Excipit Bellarminus maiorem iflius Syllog: efft ctrtiffimamy cjuia in S. Scriptura reperitur; tni- norem vero noneffe in verbo D £ Ufedin opini* onenofira,quafa/lax efl & conieBuralis. Re- ipond. perfuafionem noftram de veritate mino- ris^nitiillis^.Scripturalocis, in quibuszw* fides ifide mortua diftinguitur, & verar fidci in« fallibilia figna & indicia proponnntur, & pro. inde non effeconie&uralem opinionem; fec firmam & certam notitiam, D E I ipfius tefti- monio inverbo fuo ftatuminatam.
8. Inftabit aliquis*. Ftdeles ex verbo D Sl fcirepoffunt,qft<t fint figna& yva{i<Tu*-m verd fidehanverb ipfieafigna habeant^ non poffuni fcire certa cognitione , fed tantum conieSlurali Refp.illud ialfifTimum effe.- primo, quia ind< iequeturillaverxfideifigna fruftra proponi ir facraScriptura.*indiciumenim rei fruftra pro- ponitur,fires ipfa per illnd indicium innotefce * renon pdffit:hoceft,fi indicium #que obfcmur fit, &dubiumac ipfares perillud indiciumna tifieanda. <?ecundo, quia hoc dogma irifignetr ftuporem & av&iohcnw fidelibus affingit;fi quit enim oculis corporeis videret , & non certc fciret fe vidctejfi quis item rerum Phyficarurc notitiamhaberet,& non certo fciret, fed tan- tiim coniiceret fe earom notitkm haberc, \\
fatutii
Exerchatio tertia. 337
fatuus Bc ftupidus haberetur : pari ratione, fi illi qui credunt in D E V M, non percipiunt & certo fciunt fe credere , miferabili ftupore la* borant.
9. Tcrtio : Spiritus D E I tefiatur una cumfpirhti nofiro nos ejfefilios ~D £ I , &per confequens nos veramfidcm habcre, Rom.%. 16. Ex quo teftimonio validiffimum argumentum contra prqedi&am inftantiam Pontificiorum fic formari poteft:
JPuicquid jpirhus D E I tefiaturiiUud ve- rum efiy & nos de ejus verhate perfuafi ejfe poffumus . ttAt Jpirhtu *D E I tefiatur una cumfpirhu nofiro, nos ejfe fi/ios D E 19 & proindd ver& fidei indicia haberei
Ergo 9 &c.
•6e/iarminusj hujus argumenti vim declinatu-
rus,dicit teftimonium internum SpirhUs D Et
h nongignere certitudinem nifi conjeftura/emMxc
efponfio refutatione eft indigna; eft enim im~
rilpia, & in D E V M contumeliofaj nam fpiri-
>aim DEI fallacitatis &ambiguitatisarguit*
1 o . Quarto: Morales Phifofophi loquen- ■:es de felichate civili > damnant fententiant lk?/otini9q\li afleruit hominempofe ejfefeiicemf to+frnon perciperefe ejfe talenn Ergo Theologi IV Orthodoxi lequentes de fpirhuali fe/ioitate i £hriftianorum, (qtra in virtuium Theolo^ica- I R >«sn
1 5 8 De Fide, Scientiay &cl
rum exerckiopofitaeft)merito damnanterrc* rem Bellarmini, quiin Libro tertio de juftifica- tionetoties affent, eos qui fpiritua/i felicitate crnatifunt, de fua felicitate certam pcrfuafio- wemhaberc non pojfe.
II. ^Picolbomineus , civi/U 'Phi/ofophU Cjra. 9. cap. 44. tribus rationibus Tlotini erro- remrefellit, qua> fi huic propofito applicentur, Hcl/armini fententiam evertunt,&deftruunt: verba ejus liint haec: p rimo, quisfelicitas in atti- one e&pofita-.aftio autem uon latet agentem: & prafertim quia aftionuprtftantia inprae/eUione eft pofita: praeleflio antem prae/egenti eft con» Jpicua. fnfuper fe/icitatem comitatur gaudium: At non perfunditur gandio^ nec animo requiefcit$ qui non animadvertit fe ejfe fe/icem. Praterea,\ in felicitate nihi/ diminntnm inveniri debet : at\ Putxime diminuta effet eius viri condith qui\ +ffet feliX)&nonperciperetfe effefe/icem, it4 €nim /apU etiam poffit effe fc/ix.
ART
Sxercitatio tenia* 3 jf
ART. XIX.
An fiducia fit aftm inttlleElus , & quomode differat ab ajfenfu.
t. T>E ilARMINVS, Lib. I, de fufr.
AjCap.6. probareconatur, fiduciam non cffe adlum fidei , argumento (umpto ab e/us fubje&o ; quia videlicet fides ad intelle<5lum,fi- ducia vero ad voluntatem pertinet* Uxc ratio duplici nomine infirma eft; primo , quia fides* licet fub jeftive exiftat in lolo intelleftu, ut do- cet Tilenus,Synt.part. 2. *Difp. 40. Thefi \6k & 1 7. revera tamen ad voluntatem etiam per- tiner. Secund6,quiafiduciaj qua Grace mmih^ em & nMpcwpU dicitur,formaIirer in folo intel- le<5iuexillit:ut autemhoeintelligaturj propo- iiam aliquot fandamenta, quae meo judicio non exiguam utilitatcm habent ad noftram feritenti- am ftabiliendam, & adverfarii fententiam con- futandam.
Primum fundamentum: fideles feu renati wonunojedduobus attibus, meritum C HR /- HT I, & *D E I mifericordiam fibi applicanix prior aftus in intelleftu exiftit , efique certa ferfuafio,feu iudicium menW D E I tefiimonio nitens * quo apud nos ftatuimus * Salvatoretn R 2 noftrum
-24° T)e Fidey Scientia, &c0
lioftrum fESVM CHRISTVM pro noftris peccatis pleniffime fatisfecifle , & per confeq iensnonfolum aliis, fed nobis quoque remiffionem peccatorum , aeternam juftitiam & vitam donatam effe , idque grat}s,ex D E I mifericordii , propter unius C H R I S T I meritum. Pofterior a&us applicativus grati<ey in voluntate exiftit , eft enim ardens arnor cjhq» voluntas gratiam, & favorem T> £ I amp/efti- tur, ferio expetens perfe&iorem iftius grati* fenfuminhacvita, & claram DEI vifionera invita futura.
2. Secundum fondamentum: Vterque *■ attus adfiduciam requiritur : nemoenimdici jpoteftconfidere, feu fiducwm habere debono obtinendo, nili Scfirmam habeat perfuafionem in intelUElu, & dcfidertum vel amorem iftius boni - in voluntatc.Hoccgrcgieexplkat Tilenm,Syn- tag:part\ t.Difp. 38. Thef. i8.dicens , obje. Bum fidei fa/vifica effe veritatem divinam , non fbium cjuk aiicjuid narrat , fed cumprimis quk Miqutdpromittit: ubi non fatid eft ajfentiri nar~ ratiom, ut ver^fed neceffe eft rem oblatam am« f/efti, cjuoduticjueadvGluntatem pertinet.
4. Tertiumfundamentum;/>r/0r4#«a eftipfi tfsentia Ceuforma/u ratio fiducU) pofterier vere tfttantum aElus ei annexus, & concomitans: & froinde fiduciaformaiiter efi in intelle&u, licet mnnexumhabtat deftdtrinm Wjmta^.Probaturj
hasc
JExercitatio tertia. 241
fi#c affert. primo, quia oppofitum fiducU , vi- delicct difiidentia, cdin intelledu: Ergo ipfa fiduciacftinintelk(?hi:ratio antccedentis eft, quia diffidentiaquaaliquisdicitur diffidere fi- bi, aut fuis rebus, non figwficat odium aut aver- fationem voluntatisy fed aut dubitationem de vi- r$btufuut aut perfuaftonem de imbecii/itatefua, qu# proculdubio ad intclle&um pcrtinent. Se- cundo,quia fi fiducia formaliter cffet aftw vo- luntatiSy nihil aliud cflet quim deftderium aut *mor objc&iikd hoc eft quotidianse expericn- tia: contrarium: multi cnimardenter expetmt C^^/?^«?r4»robie(5lunialiquod,qui non habent fiduciam de eo obtinendo.
5. Ob. prim. Si fiducia eft attus intelle- ftusytotafides fa/vifica in \ntelleHu exiftet. Re- fpondeocamTi7^5Ai^.4o.^rf. 2. totam fi- dcm ratione efsentia fu& effe in intelleftu, tan- quam in proprio fubie&o,licetlrgp^fija3V fit in voluntatd quatenus eam movet & afficit , fed dehacquzftioneplurapoftea in Art. 21.
6. Ob. fecund. Si fiducia eftin inteUeElu3 n*n dtffertab afsenfu: at hoc repugnat do&rin<t emnium Orthodoxorum , qui hsec duo in fidc diftinguunt,*/}<?w/*w Scfiduciam. Refp. fidu- ciam primo modo acceptam , & afsenfum diflferre* Ut univerfale & particulare • fiduciam vero fe* cundo, tertio, aut quarto modo acceptam, differ- reab afsenfu,efsentialidifcrimine; fiint enim
R ? diverfi
(
24* & e ^de > Scientia, &e l
diverfi fpecieattus mentis. Dicofiduciam pri* mo modo acceptam differre ab affenfu , uc uni- verfale & particulare;quia afifenius, quem 7he- okgifecundum aftum fidei appellant, eftgene- ralis quidam atius , quo intelleBus t»ti D E I verbo afsentitur: hoc eft,tum Legi, tum Evan- gelio.Eiduciavero eft particularu quidam & applicativus afsenfus^xo obie&o habens pri- mo Evangelicas promiffiones ,fecundd internum teftimoniumfantli spiritmx nam per fiduciam & affentimur doftrinse Evangelii^ &teftimo- nio Spiritus Dei, una teftantis cum noflro ffiritu? nos ejsefilios D E Ii atque ita nobis ip- fis applicamus Evangelicas promiffiones,cert6 ftatuentes & iudicantes noseflefilios D e i, & proindeillaspromiffionesnonfolum aliis cre« dentibus, iednobis etiam in particulari efle fa- ftas.
7. Ob. tert. ^Per folam voluntatem am- plcUimur & applicamusnobU ipfis promiftiones gratUx Ergofiduciaqm eft aftus applicativus fidei adfolam voluntatempertinet, Refp. appli-
cationemgtatiacfieri & per ablum intettettUs, & per aBum voluntatis (ut diftum eft fupra ,) fed pra?cipue per aBum intellettus: magis enim applico promiffionem gratias mihi ipfi iudican- do & certbftatuendo eam admepertinere, qu&tn » fxpetendo & defiderando gratiampromifsam.
8. Qb, cpaxx.xNirflus unquamOrthodoxus
Theologui
Exercitatio terttA* 245
Theelogus dixityfiduciam efse afsenfum, aut %Hm dicium mentis: Ergo iftafententia non ep feren- da. Refpond. priuo, doctrinam de facultatc, fcu potentia anima? in qua fita eft fiducia > non cfledogmafidei: five enim ftatuamus eam in intelledu five involuntate, pariim intereft, modo reie&o Pontificiorum errore de incertf- tudinc iuftitise, dicamus eam efle vernm fidei a- ftum. Refpond. fecundd,Orthodoxos Theo- logos, cum dicunt fiduciam efle in voluntate, loqui de fiducia fecundo, tertio,aut quarto mo- doaccepta. Refpond. tertio, quofiiam do&ifi fimos Viros aflerere, fiduciam eflequendam aflenfum,aut iudicium intelle&us : nam Zan- cbiusy Tom.q.Libro primo, Capite defimo tertioy dicit fiduciam & fidem falvificam idem efle ; & definit fidem f alvificam fic; Fides iuftific4w>eft firmus &>indubitatus a/senfus&c. Item fiduci. am fic dcfinitiFiducia eft certijfimaperfuafio de veritate promiffionum^ &C. Aflenfus aUtem & perfiiafio ad intelledum pertinent , ut cuivis manifeftum eft. Polanus etiam Syntag- mat.Theolog. LibrononV,Capitefexto, dicit vtopoQopidjf ejfeplenam & certam perfuafienem dubitationis & dijceptationis expertem , & cx* tera : & in fecundo Libro partitionumThe* ologicarum dicit fidem fpecialem , feu falvifi- C2Lm>efseinternumcuhum Dfi I dumpromiffi- *ni £vangelic& afsentimur.
R 4 s>. S>
344 ®e FtdetScientiAi&cl
9. Si quis autem pertinaciter hanc fenten* tiam tanquam novam & prius inauditam dam- net , qua?ram ex ipfb, ad quem attumfidei refe- rendumputet illud applicativum judicium intel* le&its^ dequotitc locjuimur^ utrum videlicct referat illud ad notitiam , ad affenfum, an vero zdfiduciam. Non poteft particulare hoc&ap- plicativum judiciura referri ad notitiam prse- cedaneam , aut ad aflfenfum generalem ; nam iftorum aftuum objeftum eft totum D E I verbumx Ergoreferri debetadfiduciam, & per confequens fiducia ad intelledum perrinet3hoc enim judicium eft a&usintdie&us.
ART. XX.
Vtrum cbjettumfideifalvificafit remiffiopecca*
torum Jam impetrata? An verbfit remijfio
peccatorum impetranda & obtinendaf
Vbi obiterfolviturpracipuum argumentum Bel-
larmini contra objcftum & naturam
fidei juflificantis.
1. A Ctusfidcifalvific^,quieftcaufainftru- X\ rnentalis iuftificationis,non videtur efle fiducia venU aut remiffionu peccatorum imfe- trat<z*y fed fiducia venia impetranda. Prim6,quia f&ufa inflrumentalU iuftificationispnecedit /u-
ftificatipnero
ExercitAtio tertial 245
tificationern,feu remiflionem peccatorum:fed ducia veniaz leu remifltonis impetrata?, eam tquitur r alioqui enim falfa efle conrincitur; uia credere fibi remiffa eft peccata , qux non^ um remijfa Scd per ipfum atfum credendi fiint tmittenda, eft falfum & erroneum iudicium abere.Sccundo,q&ia perfuafio de re aliquafa- ta, iemper eft natara pofterior ipsa rcfa£la,£t roinde non poteft efle caufa inftrumentalis ip^ us rej fa&£; ratio antecedentis eft, quia omnc V^cElumeft natura prim fuo aUu: adusenim 3 obie&o dependet, illudquc prsefupponit: ra- o item coniequentias eft, quia id quod eft natu-
pofterius , non poteft efle caufa eius quod ft natura prius , cum omnis caufa fit natura iorfuo effetto&ds duas rationes affert Bcllar- rinus, Libroprimo de luftificatione, Capite de- imofed fruilra: nam pro eius fententia nihil iciunt, ut mox patebit.
2. Tertiaratiofithsec: Siquis qixxrzt^uid t credendum peccatori, mremiffionem peccato* um confequatun non fatis appofite refponde- o,fidicam, illi credendurn efle> quodeitu pec- ttafintiam r*»»/j%:ridiculum enim eft, dicere \icui,uthocfiat, credeilludfaBumeffei quia um diCOyCrede hocfa&um eJfe7cgo indico illud im efsefa£lum\ cum vero dico , utfiat^ indico ilud nondumefsefaUumy fed efle poflibile tan* urn ; Hscautem fimulconfifterc nequeunt.
3, Quarta
* 46 Hc Tide, SclextU, &ii
3. Quarta ratio fitharc: Quicunque Db um orat,uteipeccata remittat, confidens ff effe unum cx f orum numero proquibus Ch re stus eftmortuus, Dhum queexauditurua eius Preces propter CHRI S T VM, is prcl culdubio remiffionem peccatorum confequef tur: nulla igitur neccffitas nos cogit , affereil aftum fidei (alvificasqui eft caufa inftramenta lis iuftificaxionis, efie fiduciam venit impetratl
4. Interim non fum adeo abfurdus , ut pd tem, fideles non habere eiufmodi fiduciam vi nix impetratae , pcr meritum C H R I S T ] aut ut piatem hanc fiduciam non efle fidqi falvi ficae actum:revera enim eft aftus fidei falvifica fed natur£ poftcrior iuftificatione, & quid ear confequens,ideoque non-eft ille aftus fidei, qi eft caufa inftrumentalis iuftificationis noftra%
y . De obie&o igitur fidei h\v ificx hsec te nenda funt; Primo tenendum eft, obieHumfid* cU.nonfolum efseremtffionem peccatorumm petrandam & obtinendamy fed etiam eorunde\ remijfionem iam impetratam.Secunddyfiduciai in hdtc duo tendereper duos diftincios attus, qut rum alterpracedtt iuftificatienem, ut eim cau) wftrumentalis^ Alter eamfequitur^ ut eius effi Bum&confequens. Tertio, aSlum fiducialen (fui iuflificattonemprtcedit, ut eiui caufa^ ef perfuafionem de C HR IST I fatisfattionep) ^obu inparticulari>& de remijftone peccatorm
obtinenck
Exercitatio tertUl 247
{itinenda, per & propter eim fatisfaBionem.
' >uattd, <*tt um fiducialem , qui iuftificationem
1 quitur> efse perfuafionemde remiffionepeccato.
1J im iam impetrata>& de noftraperfeverantia in
' >ftatu ufque adfinem vit*.
' 6. Hanc fentcntiam de obie&o fidei falvi*
basamplexus fum , cum primiim Theologise
peram dareccephfed eam fufpe&am habui,
b novitatem ftam; ideoque eam in perpetuas
^nebras damnaveram : verum hocipfoanno,
tim lcgerem doftiflimas animadverfiones &
*ftigationes Davidu ^Parei, in 4. Tom. Bellar-
*ini , idem plane apud illum reperi,Z#. 1 . de
ifiificatione Cap. io.undeaccidituttanti viri
bftimonio fretus & munitus, hanc fententiam
Ivulgare non fim veritus.
7. Ex his patet, fecundam rationem centta bie&um fidei fal vificse , a BeUarmino allatam rAb. I Jeiuftificatione Cap. 1 o. nullius efle ro- oris, aut ponderis.-ille enim ficargumentatur; Ides iuftificans pr&cedere debet iuftificationem: t fides fpecialismiferkordU eam \fequitun£rgo \des fpecialis mifericordU non eftfides iuftificans. lefpond. ad propofitionem , fidem iuftifican- em prsecedere iuftificationem , fed nonfecun- \um omnes eius attus : quidain enim a*5lus fidei •nftificantis iuftificationem fequuntur .• ut di- $um eft . Similiter ad affumptionem R efpond. idem fpecialis oufcricordjz Juftificatione po-
fteriorem
348 *De Fidc, Scientia, &c\
fteriorem effe,fedtf<?» fecundum omncscim 4 &us : perfuafio enim de venia feu remiffion peccatorum impetranda , eft: a&us illius fidei cpnmfiduciam sfeeialis mifericordU vocant : c< atttcmiuliificationem prscedit, faltem ordm uatur^
ART. XXI.
An & quatenui fides ad voluntttem pertincat.
I. /^V L I e LMUS EsT I US, in Lib. J.
\ULSent, *Difi. 2 5 . dicit fidem partim in- telle&us cfec 5 partim voluntatis : intelledui quidera Unquamfubietii & proprU potentU:ip- fiim namque credere, feu aflentiri, eft aftus cog rikiva />*-;&: voluntatis vero^quia ab eadepen- det tanquam ab impcrante, & confentiente prin> cipioiCum enim (inquit) humamt mtnti proprl umfit ratione difcutere , & examinare fitnere* bmpropofitis afscntiendum annonx ea vero qui adrcligioneinpertinent taliafere fint^qu^ ratio* nis examennon admittant^ utpote iudicio huma, nafapientU ut plurimum improbabi/iay ut docci Apofi.\ . ad Cor. Cap.i . vcrf 1 8. profeElo vd nunquam , vel raro UtelltBus nofter rebus hu* iufmodi acquiefceret^ nifi voluntatis imperio &
inclinatiom
Exirchatio tirtU] 249
clindtionc in affenfum duceretur. & ut *sf- -ifik loquitur , 2. Cor. fop. IO- ** captivi* item redigeretur, in obfequium feu obedicn- am C H R I S T I. Neceffaria efi igitur in- ^UeBuiincredendo b&c benigna voluntatis in~ 'inatioy tum ut ad eas rationes fe convertat% Hdt fidemgignanty nutriantj^^ vel faltem ofien* tnt id quod creditur non effe abfurdum* tum ; easre)iciatycjU£ affenfum impedire ', aut re. orari poffunt^vnde de Abrahamo dicitur,Rom* .cjuod non confideravit corpus fuum emortu- n>&c.efiigitHr affenfus fidei ex confecjuenti iamvoluntatis atlus ynimiram dvoluntate im- ratuSy tum qnoad eim initium, tum quoad eius wtinuationem. Ha&enus Eftius.
2. DanielTilenm ,Sjntag. part. 2. T)iff>. 8 q. dicit falvificam fidem effe fubieEiive in fo* K inte/lettu, ipepynTiKtoS verb feu effeElive perti*
rcad voluntate^ quatenus eam movet & adfi* t : quemadmodum fcientia qua bonum 4 malo ternofcimuS)fubie£live inefi menti, voluntati Fe&ivej cum imperat ant elich a&iones> quas \piodiftat. HaecfententiadifFertab opinione \(Hiy quia non refert fidem ad voluntatem ra- 3ne originis fu<t> fed ratione fruBus quem ;dire&ione fidei capit voluntas, nam illumi- \tionem fidei in mente iequitur renovatio & *- vltitio voluntatis.
3 . David ParefU% in L.i.de luflificationc,
1 5 O T)e Fide, ScientUy &e.
Cap. 6. dicit, Fidem non folum ejfe£live,fedi tiam JubieEiive ejfe in voluntateyfaltem cjuoa poflrcmum eius aElum, videiicet fiduciam quamvis enim notitia & afenfus fint in folo ii telle&u , fiducia tamen ex ejus fententia fo malitcr eft in voluntaee» tanquam in lubjefto.
4. Propofita jam iententiarum vanetat meam mentem affertionibus aliquot propc nam.-primafit h#c: non efl anxie litigandu. de fubjetlo fidci: five enimdicamus eam effe i intelleftu, fivein voluntate, tanquam in ful Je&o, nibil detrimcnti capiet noftra fcntenti qu^afferitfiduciamfpecialis mifericordi* ef fidei a&um. Dicet aliquis: Hellarminui ex < colligit fiduciam non ejfe fidei aUumy qubdfidt cia ad voluntatenifides ad intelle&um pertinea Refpond. TSellarminum afferere quidem , ft nondum probaffe fiduciam efse voluntatis 1 fturn, vide e^rMp.
5 . Secund . afsert. fides efl infolo intelleFt proprie JubieBive , & reffeEiufu* efsentia , \ loquitur TiLcnu*. Ratio huius afsertionis cf quianoniolumnotitia, &afsenfus; fedetiai fiducia in intelle&u exiftit : ut probatum c Art, 1 9. & per confequens tota fides eft in 11 telle&u.
6* Tert. afsert. cjuamvu fides in folo inte lettu tanquam infubiefto exiflat , non efl idt putandum fidei habitum efse fpeculativum > £
1"*
Exercitatio tertU. 25 1
knafi otiofnm ;tum quia cius finis efl ^f/^nam *rcharitatemoperatur,%. CjaL verf, 6. tutn •liaad voluntatem variis modis pertinet, Iic£t ^"oprle & fubieftivein ea non eariftat. Atque Mnceft, quodfidesin S.Scriptura ixpccordi >• tribuatur , ut Rom. 10. verfg. & icShu 8 edideris in corde tuoy&C tl,Corde creditur ad Kftitiam&C
%t 7. Quart: afsert. Tides ad voluntatem per* jj het, primo ratione originis , fecundo ratione *%Us annexiy tertio rationc fruUuum , qui ex K ie in voluntate nafcuntur: pertinet ad eam ra- fbne originiiyapiz intelle&us nofter pia volun- I tisinclmatione, & imperioj adafsentiendum aiovetur, & in captivitatem redigitur: unde fsenfus fidei appellan foletadus imperatusa ei)luntate; item denominari folet voluntarius Jtlibera&us;videlicet quia dependet a prin* pioliber£agente , h. e. avoluntate; atque * Enc efc qucd dixit Augufiinm^ neminem crede- [ ? nifi volentem\ pertinet etiam fides ad volun- itcm ratione atius annexi & concomitantis: im eo ipfo inftanti , quo fides in intelleftu ientitur Evangelicis promiffionibus , eafquc ferto&ftabiliiudicio fibi applicat, voluntas rdenti amorcgratiam & favorcmDE 1 ample- tttur:deniq;pcrtinet ad eam ratione fiulluum f operationum,quia(tit di&um eft)illuminatio- emfideiinmente fequicur fanftificatio & e- iiollitio voluntatfe. ART4
aji Dc Fide, ScientU, &cl
Art. XXII. Vtrum Charitas Jit forma Fidei.
t • F\ V RANDUS,/'» Lih. 2 SentJDifiinEi 1^2 3. j%H*fi* 8. de hac controverGa ir utramq; partem difserit:& primo probat (fha> ritatem nort efse formam fidei, duabus rationi- bus: prima ratio eft; Quia forma & id cuius efl forma3in eodem fubiefto exiftunt , at Fides & Charitas funt in diverfis fubie&is , nam Fides eft in intelle^lu, Charitas vero eft in voluntate: ErgoCharitas noft eft forma Fidei. Secunda ra- tio eft,quia Qharitas neque eft forma efsentialij JFi^/,nequeaccidentalis;Ergo nullomodo efl(i eiusforma. Probatantecedens Gc; Fides potefl» efse fine Charitate: Ergo charitas non eft eiuj i forma efsentialis.-item (f haritas eft nobilior&C praeftantior FUe: Ergo non eft eius forma acci-n dentalis. ri
1. Deinde probat Charitatem efse Fideic formam,quiaillud per cjuod aliquid vivit (#1 cperatur^ forma:at Fides operaturper Chari* tatem, Gal^ .verf6.v\vit etiam per eam, qnk il fwe operibm charttatis fides efi mortua^ Iact 2 j & verf 2 6.Ergo Charitas eft forma Fidei.
3. Vt quasftionem hajic dlfcolvat Duran*r
im
Exercitatio tertia. 353
dnt, diftin&ione uiitur, dicens Fideihabitu du- obus modis pof se confiderari , videlicet fecun- durn eius efse natura , hoc eft , fecundum cius efsentiam; &fecundum eius efse meritorium^ ioc eft, qua^enus meretur vitam aeternam.-fe- :undum priorem confiderationem , dicitFidei Formam efie Charitatemy ut probant duoilla ar- *umenta in prima aflertione propofita '. at (e- :undum po(ter*'orem , putat Charitatemxt^kh iippellari Fideiiormain; idquequiaaftus Fidei lon efl: meritorius , nifi quatenus imperatur a Charitate, finequa non habet rationem meriti.
4 . Ex hac diftin&ione Durandi duo colli- To;Primd,£W non reEie procedere contra Ponti- icios y quiprobant Charttatem non effeformam ^idei^argumentis fumptis aut ab effentiali diver- \tate Fidei & Charitatis, autaprioritate origi- tis> qua Fides Charitatem ordine natura pr<zce~ lit, aut ex eo cjuod Fides (fharitatem dirigat, <& Zharitas Fidei obfec/uatur^&cc. ifta enim argu- nenta non funt ad hominem^ ut loquuntur; natn ^ihil aliud probant quarn id quod Pontificij
oncedunt,viz. Charitatem noneffe formam Fidei quoad ejus ejfe natur&%
5. Secundo coWxgo^doHrinam Durandi, & iliorumTontificiorum de forwa Fidci rejicicn* \l*m & exphdendam effe: tjuia viz.^ nititur ab~ "ardifftmo & fertcnloftffimo illo dogmate de me-
l YttH Fidei & bonorum operum\ox\\xs falfitatem S evidennflim^
3J4 DeFide,Scientiay&c\
cvidentiffime demonftrant noftri Theologi in controverfia de juftificatione9 idque quatuor pr^cipuerationibus.-primiun 5 ejuia opera HUy <qua bona%nonfunt noftra^hoC eft bonitas iftorum aftuumnonnobis, ledDEO afcribenda eft.* Secundd,?^ opera illafunt del>ita.Terti6,qu;a mhil ex illts accedit D E O. Quarto, quia nul- lam habent analogiam ad prdminm > qnod eft vitaatema. ■
6. Argamenrum Pontificiorum petitum ab operationeFidei perGharitatemfacillime folvitur : nam agens principale, non folum ope- ratur performam,lcd etiam ^erfacultatesfuas J & per inftrumenta fua\ & proinde neganda eft ilia ccnfequentia : Fides operatur per Charita- \ tem: Ergo Charitas eftforma Fidei: nec minus i inepta eft illa altera confequentia : Fides ftne cperibus Charitatts eft mcrtua : Srgo (fharitas ( efl forma Fidei : fi enim illa iliatio bona eflet, c fcqueretur caput aut cor hominis, efle e/us for- 1 mam , idque quia homo finecapite autcorde' vivere nonpoteft, <":
i
\
ART i; I
Bxercitatio tertia. 25$
* , — , — ~ ,
ART. XXHL
*An Religio ftt virtw Theologica £
Fidediftinttam
l.^TH omas Aqiiinas fecuhda f>. JL cunda, <$n*ftione 81 . Art. 1 . dc RelU gione differens, triplicemaffert eius notatio- nem,feu \kyov hvhtmror^nm^^^Religh i\Relegendod\ck\xc, quodilli qui funt religiofi fepius ea retrad:ent,& quafi re/egant,qux ad di- vinumcultum pertinent.Secundacft,qua reli- gio dicitur a Reeligendo , quod D E V M recli- gerc debeamus, quem amiferamus negligentes. Tertia cfl: , qua religio derivatur a Rcligando, quod ea nos religet> feu denuo con/ungat De o omnipotenti. Sive autem (inquit Thomas)reii- gio dicatur aftequenti reletlione^five ex iterapjl clellione eiies quod negligenttr amiffum efty five \a religatione , religio propric importat ordinem \ad D E ZJ Mz ipfe enim eft cuiprincipaliter aiii- garidebemmjanquam indeftcienti principio; ad c/uem etiam noftra eleBio ajpdue dirigi debet, ftcut in tdttmum ftnem^ quem etiam negligcnter prccando amittimus ,& credendo ac fidcm prote- ftando reCHperare debemus .Harc D.T homas, 2. Religio a S.Thoma fic definitur,^<f//^
S 2 eft$
5 5 6 T)t Fide, ScientUy &c*
tft\qttdb D EO debitum cultum offert: zZah- cbio fic explicatur, Sft virtm poftta in vero veri I> 8 1 cultu tum externoytum vero maxime in- temo: a Polano fic deicribitur,/fc/*g70 efi virtus tnimis noflris d D E O per Spiritum fan&um inditafeu infufa, quk religiofi <& pii effetlij) E- ZJ Mrefte agnofcimu* &co/imtts* id efiy ex if* fipts voluntate infcriptis Propheticis & Apofit- UcisreveUtat a Tileno denique hac defcriptio- ne explicamr, Religio efi (eremoniarum & Ru tuuma D EO prafcriptorum obfervatto. Hax defcriptio Tileni in hoc diflfert a prxcedenti- bus, quod non fatis amplum obieftum religioni affignet ; dicit enimeamverfaricircaritus& ceremonias a D E O prsefcriptos; ciim tamen certumfit, religionem prarcipueverfaricirca cultum internum.
3 • BeUarminus, Tom. i . controverfe* con» troverf generaliy Lib. 2 . Cap,2 . fic definit Re li- gionem^ Religio efifiatw hominum,adperfe£lio* nem ffirifiianam tendentium , per paupertatis, continenti<ey & obcdientia vota: fed ha?C defini- tiovalde ineptaefl: : nam ut dicit T).Thomat fecundk fecunda quaft. 8 1 . Art. i . Religio eft virtus qua?dam feu habitus mentis, & proinde non re&e dicitur ftatus hominum &c.
4. Ex tribos primis defcriptionibus Religi. cnis^ patet eam efle reBam rationem colendi D EV M^feu habitum direttivum earum atti*
onum.
Exerchatto tertl*. 277
onum^uibm T> SVM colimm &veneramur: cum enim narura noftra corrupta , prona iit ad concipiendum erroneas opiniones de D e o,& fcttandamfalfasrationes eumcolendi : nofter cultus D e o gratus 8c acceptus efle non poteft, nifi pr^diti fimus habitu aliquo diredivo, cujus beneficio D e u m refte agnofcamus , & cola- tnus.
5 . Quari folet , utrum hic direftivus habi- tusfitvivtus moralis , an vero Theologica. S. ThomaSyfeoinda fecundni qu<tft.%\ .Art^ ,dicit Religionem efle virtutem moralem>& ejuso- pinionem ampleftitur Daniel Tttenaspart. u Syntag.di/p.qi .Thef 9. Contra vtxoZanchitts, Tom.^.Cap. 1 3 ,i» exp/katione Thefi. Polanm Synt.Lib.g.(fap.\. & alii , dicuntReligionem efie virtutem a D e o per Spiritum fuum ani- mis noftris inditam feu infufam , & proinde Theologicis virtutibus annumerandam : rnora- les enim feu Ethicae virtutes a Deo non infun- duntur,fed crebra bonarum a&ionum iteratio- neacquiruntur.
6 Hu jus quaeftionis determinationem tribus aflertionibus proponam ;& deinde folvam duo prsBcipna argumenta,qu£ aflferri poflunt in con- trarium* Prima aflertio fit haec : virtm i/ta cmm ienefcio D E u m reEle agnofcimm y&colimus, non poteft natur& viribus acquiri^fed a D E o im~ mediate infunditur: hocautemprobatur mani- S 3 fcftS,
15% T>e Fide, Scientia, &c\
fefte,quia ut docet ipfe TilenHsin difp.i. qu<t efi de origine S .Scripturayluxmtmx non iufti- citad D b u m re&e cognofcendum, multo mi- rusad eumrite colendum : & proindeopus eft habitu quodam iupernaturali,qui regulativus Sc dire&ivus fit venerationis noftrar.
7 Secunda afler tio ; Religio non efi virtus a, Tidt re difiintta: nam Videi competit definitio rcligionis, hoc autem fic oftenditur : Fides eft habrusdiredivus®ulativus noftras adora- tionis, qua Deum adoramus,& colimus : Ergo Fideseftreligio. Ratio antecedcntis eft quia per Fidem novimusquis cultus D e o gratus fit, &quomodoillecultus D e ofitexhibendus.
8 Tert. aflfert. Notitia voluntatU divina, <jUAm ex verbo T) E I habemiu, dttobtts modk confideraripotefi : primb , qvatcnH* efi notitia^ *ut ajfexfa nitens D81 tefiimonio in verboftto: feciindb rftiatentte efi notitia direElivA ,feu regu- Utiva atlionum nofirarum qmbm D E V M colinms : haec notitia priori modo confiderata appellaturfides , at quatenus pofteriori modo confideratur,appellaturreligio, & proindefi- desnon re,fed fola ratione a reiigione differt.
9 Contvahanc fententiam objicitur pri* rnd;Religionemnone{ie virtutem Theologi- cam^quiaTheologicsvirtutis objeftum cft ip- fe D E V S > at ob;e<5tum religionis eft cultus D E I,velut alii loquuntur,id quod DEOof.
ferrur;
f
Exercitatlo tertia. 159
fcrtuvividcYxcctfacrificiajejuniaypreces. Refp. virtutes Theologicas non tam ex ob/erto fuo, quam ex origine aftimandas effe : ife enim virtutesdicendsefunt infu£e,feu Iheologica^ qua? noftro labore & induftria acquiri non pok funt,fed aD E O immediate infunduntur. Se- cundo Refpond. Religionem quatenus eft a partereieademcumfide, pro obje&o habere ipfum DEVM: nam fidei objeftum,ut omncs fatentur efl ipfe D E V S.
10 Secund.ob. Religionem non efle virtu- temfupernaturalem, quia exhumamse rationis di&amine ortum habet; nam numen aliquo mo- do colendum ejfe (inquit Tilenw} omnium etiam efferatijfimarum gentium confenfu & more re« ceptum efi. Refp.Religionem non eflfegenera- lem notitiam qua novimus numen efle aliquo modocolendum, feddiftin&am notitiamqua novimus D E VM hoc particulari modo effe colendum;hoceft,hunc cultum & non alium efle D E O gratum* & acceptum : hax autem notitia non poteft ex humanas rationis di&ami- ne ortum habere,ut cuivis manifeftum eft.
ART,
"%6o De Fide^Scientiaf&d
ART. XXIV.
OyP^W/VwTheologiam Viatorum tribm modis *ccipi:& probatur9Thco\os,hm primo modo acceptam non effehabitum a Fide rediftinm &pim.
i \ K Agna eft Ioquendi varietas, & mirabi- jLV iliaiuntfententiarum divergia inhac controverfia de natura TheologU Viatorum, Primoenim. S.Thomas , &cum eomultialii Thcologi Sententiarii ftatuunt Theologiam effe fcientiam; quibus etiam adftipulatur Dudleint Fennerus 9in\iminc hxx Theologia^ Secundo, D urandus ,Canits,8c tAndreat Vega , afierunt Theo/ogiam re non differre ab babitufidei. Ter- ti6 9K ec kermanntu dicit >eam ejfe prudentiam. Quartd,clariffimus funitu fm libellode vera Theologia, Trelcatim inprocemio Theologi- caruminftitutionum, Polantu Libro i. Syntag. c^p.i.Ti/enns in Syftemate Oriftico,& Sharpi- a^nofter in curfu Theologico, affirmant^^ effe fapientiam. Quinto , Ba/thafar Meifnerm^ in Philofbphi^fuarSc&.a.c. 2.qu£ft.i.dicit, Theologiamper fpecialius cfr magis proprittm \twis dcfiniri nonpoffe quam per babitum^woc»
2 Quan*
ZxercitAih tertU. 261
2 Quanquam controverfia harc tra&atur ischolafticisinprologoprimi Libri iententi- rum , revera tamen magis eft Philofophica uam Theologica: Philofophorum enim eft, labituum diverla genera confiderare,& ex illa abituum claflecujuflibetparticularis habitus ;enusdepromere. $ Vtigitur hsccontroverfia magis diluci- e determinetur,tenendum cft primo, Theolo- iam tribmmodis accipi,ut refte monet Du- andm in Prol.i fent. Primo enim accipitur ro habitucjuo affentimur toti facra Scriptur* ii roptcr D E 1 authoritatem. Secundo $ pro ha- itu cjho affentimur conclufionibm Theologicu x JacraScriptura dedutlis . T ertio, pro habitu efenfivo & explicativo articulorumfidei , qui ppellari iblet Theologia D oUorum^ feu Theo- gia scholaflica.
4 Secundo tenendum eft , Omnem habitum tentis jveleffe habitumfciendi,vel habitumcre- endi,vel habitum opinandi. Ratiohujusdivifi-. nis eft,quia habituum varietas oritur ex diver- tate aftuum ad quos referuntur & ordinantur lihabirus.-adus autem ad qucs ordinantur mnes habitus intelleduales funt tres ; videli» et aBm credendi.aBm fciendi>8l aSim tpinan- m *,& proinde tria funt genera habituum men- isnoftrae. 5 Tertio tenendum eft , Habitumfciendi,
quatcnm
i 6% De Fide> Sctentia, &c\
quatenus oppomtur habitibus credendi , & opi- nandifubfecompleili illa j.habituum genera, e*u<tab tAriftot. enumerantur 6to Ethicorum. Lateenimhic accipitur habittu fciendi , pro quavii notitia habituali certa & evidente 7/ive eafit de rebm necetfartisi& ffeculabilibtttyfive fit de rebta contingentibus^ operabilibtu. Ta- lis autem notitia,non folum cernitur in difci- plinisfpeculativis,fedetiam in pra&icis.Nam ilh',qui praediti funt habitu TrudentUyfeu Pbi- lafophU moraliS) non opinantur , aut credunt, fedcerto & evidenter fciunt, a&iones liberali- tatis eflehoneftas, & aftiones vitioru ei oppo- fitorum efle turpes & iahoneftas : illi itcm qui periti funt alicu/us artis , non opinantur , aut credunt, fed certo fciunt fuaarte fafta efle hoc velillomodoefficienda: eorumenim notitia eft experimentalis, & proinde eft certa & evi- dens: certaautem& evidens notitia non eft opinio aut fides , fedfcientia: utpatetcxijs qu* difta funt primo A R T I C V L O.
6. His pofitis , ad qu^ftionem in tituloj propofitam Refpondetur quatuor Affcrtioni^ bus: prima efthsec, Nullm habituum Ariftote* licorum, Theologi&primomodo acceptdt gentu ^/>^7?:primo,quiaomnesifti habitus funl hdbitus fc iendijM /am diftum eft : item omnea ifti habitus funt hominum folertia inventi , &l cxculti, feu cx principiis natura notis dedufti:
Theologia
Exercitatio tertlal 1 6 $
heologia autem non eft habitus fciendi , fed redendi,ui mox patebit f Item non eft habitus lominum folertia inventus, fed ^ia^>^ : ejus nim principium non eft humana ratto > fed */*- /*'## revelatio*
7 Secundo: (i fpecialiter pcrcurramus om^ les illos habitussvidebimus T heologiam liib e- irum nullo contineri, Primoenim Theologia lon eft rfr/,quia non eft habitm effe&ivut : non ft prudentia^quh ea eft virtus dtre&iva aftio» wn avi/ium: tft enim j£/* i&&}lt7kyi nfel ^ *l- Tvmvati)4$a, , Lib <5.Ethicorum,cap,5'.at Tho ►logia eft vtrtus dire&iva a&ionum ffirituali- m. Non tft inte/kfiuSy qtiia non verfatur circa rincipia naturk nota,&fuk luce c/ara. Non eft :ientia, tum quia non eft habitm demouflratt. '«0,tumquiai« cognitione non acquiefcit ;fed am ad operationem ordinat & dirigit, Non eft eniqfapientia^mafapicnuatftfcientia qu*- ^am: eft enim u* % £ &hfi(m : at T heologia,ut di- tum eft,non eft fcientia.
8 Secundaaffertio eft ha?c : Theokgiapri- 'io modo acceptajooc eH^acceptapro kabitu^ quq \ffentimur toti ^criptur&propter D E lauthori- atem,nihi/ a/iud efi^nifi fides divina. Probatur \xc aflertio: primo,quia fides eft habitua ajfen* tendi propter D E 1 anthoritatem^at Theologia \rimo modo accepta,cft ta/is habitm : Ergo eftfi- Tfif» Sccund6,Thec/ogus quaTheologm non opi*
natur9
i^4 ^6 Ftde, Scientia, &T.
natur,q\ihe)us notitia eft certa, opinio vero eft incertaj»0*/f it proprie, quh fcientia eft evidens notitia , Viatorum autem notiria Theologicai non eft evidens, fed senigmatica:£r^7'^- elogus, quk talu.credit- &perconfequens Theo» logia eftfides.
9 Tertia affertio: Quamvis fides hiftorica improborHm^uk Scriptura affentiuntur , aliqm tnododicipojfit Theo/ogiay cjuia videlicet eft no- titia D E I9& rernm divinarum : fola tamen falvificafides ele&orumqua & ajfentiunturfa» ,cr<t$criptur<t\ & affentiendo ftbi applicant pro* miffiones Svangelicas , Theologia nomen mere» turi Ratio hu/usaffertionis eft , quia vera The* ologianon efthabitus ffecvlativus , fed pratti- cusy ut poftea probabitur : impiorum autem Theologia , inefficax eft , & otiofa , non verd aftiva. Quseret aliquis ; fnejue pofita fit iXa <s%£Zi<<> q** *& Theologi&finis ? Refpond. eam effe pofitam in gratitudine noftra erga DEVM, pro fingulari illo redemptionis noftras benefi- cio 3hoc cQ:, in agnitione, prtdicatione , & cele* bratione clementU D E 1 , quific dilexit mun^ dum,ut filiumfuumunigenitum &c. Item s int ce/ebrationefapientU9juftitU , & omnipotentia divina. Hasc autem nemo prseftare poteft,nifi m cordeiuohabeatillam applicativam perfiiafioH nem &fiduciamdercmiffione peccatorum,de qua fuprd locuti iumus ; unde manifefte patet,
veram
Exercitatlo terttA. z6$
*er*m &falutarem TheologUm re&e dici #' ■emfalvificam. i o Quarta aflertio : Errat Balthafar MeiP- CXMSyC/uidicitgenus proximum TheologU ejfe wbitum SihijJbTwi eft enim ejus genus rerno-* um folummodo.Probaturhaec affertio mani- efte;quia,ut jam declaratum eft , vera Theoto* ia in prima fignificatione^revera eft habitus fi- ei falvificae; genus autem proximum fidei fal- ificse eft fides divina in genere,prout comple- Hturfubfe fidem hiftoricam, temporariam, iiraculofam>& falvificam; genus vero ej*us re- lotum etfhabitus s*5*/l)7»* , hoceft, a D E O nfiifus, quifubfe ciontinet Fidem, Spem, & ^haritatem.
ART. XXV.
Prol>atur,contra Antonium Vjxvium>Theotog}- amfecundo modo aeceptam>non ejfe fcientiam, /^fidemdivinam.
o k i
i, i
u
f ^\ Vidam Tontificii T heologi nobifcum a&
'i k£ferunt,Theologiam acceptam pro haHtu « \uo affentimur facr* $criptura> refte dici fidem ii ivinam;Theologiamvero acceptam^^i- \9 tconc/ufwnumexScripturadeduSlarum, non I dem , fed fcientiam appellant ; quia proxime
non
2 66 T>e Fide% Scientia, & r.
no innititur authoritati, fed cvidenti difcsrfui: hancfententiamoptimeexplicat, & defendii ^Antonim Rhvihs, in Logica Mexicana opufc, de habix.Tratt, 3.
2 . His Theologis fi objicias, fcientiam ejfe notitiam evidentem: habitnm vcro conclnfionHm TheologicarHm effe notitiam inevidentem > Re- fpondebunt evidentiam effe de effentia fcientia naturalitcr acqnifiu, quamfolam defimvitvtf- rifiore/es; non vero competere fcienti^ fuper. naturali , Theologise videlicet, quam ob defe- ftum evidentia imperfe&am effc fcientiam fa- tentur.
3 . Sed h#c Refponfio non fatisfacit , cum eniin fcientia generaliter accepta,cum^^con- vcnhtAnfirmitate&certitHdine , &abeadi- ftinguatur per folatn evidentiam : proculdubic dicendum eft,hahitum illum, cui deelt eviden tia,modd certitudoicfirmitas ei conveniant,nc zd fcientiamfcd ad fidem referendnm cffc:fiipn enim diftum eft, fidem effe affenlum certnm & , inevidentem: pmerea fi habitus conclufionun: Theologicarum ex Scriptura deduftaruni ef habitus certns & inevidens, eft C^c^tni rff » ^as m-niwvf & proinde cfcfides divinamt verum cf prius fatente ipfo Ruvio ; Ergo etiam & pofto riiw.
4, Alii Refpondent notitiamconclufionuir Theologicarum, revera effe evidentem ; h
o<
cniq
JExercitatio tertia. ^$j
rnim pofito, quod vcra fint ea omnia,quse in S. Jcriptura continenturj evidenter & perfpicue cquitur , conclufiones ex Scriptura deduftas fle veras: fed illiquiita Refpondent, non ad- rertunt ad evidentiam notitU plus requiri3 [uam ut conclufio cui affentimur , cxpramiffis I uis feuprincipiis evidenter inforaturmzm prae- er hoc etiam requiritur, ut pramife, ex qmbm nferturfint evidevtes'shoc eft, ut fciantur, non rferd credantur.
5. Probatur hax affertio : Quia fi notitia
ajonclufionum ex S. Scripturaduftarum fitevi-
ens,quia ilkeconclufiones ex Scriptura^W^.
n \r &perificue colliguntur,pari ratione notitia
& Dnclufionum, evidenter &per^icue duftarum
\ x prsemiffis probabilibus, dequibus opinionem
i tntum habemus, evidensdicenda eftrachoc eft
* lanifefte abfurdum: nam notitia conclufionum
U&arum cx prsemiffis probabilibus & opina-
flibus,eft incerta, & per confequens etiam
6. Prseterea fententia? fiipradifta? falfiras k eo patet, quod credere non tantum Ct afen* ri tefiimonio propter tefiantis anthorit^tem^ . e. affentiri alicui narrationi propter narran- !sdignitatem,fedetiam afentiri conclufoni ex p tefiimonio dedutta propter illud tefiimeni- w •• qui enim affentitur alicui veritati ex te- imonio dedudte, propter teftimonium cx
quo
468 De Tide, ScientU, &c.
quodeducitur, isnon proprie diciturfcirc,fed credere rem ita fehabere : idque quia funda- mentum>quo nititur fcientia,non eft teftimoni- um,led ratio.Quare aftus credendi, non tantum eftaflfenfus quem prsebemus D e i teftimonio in Scriptara propofito, fed etiam quem praebe- musconclulionibus ex eo teftimonio dedu&is.
ART. XXVI.
FrobaturfTheologiam tertio mododcceftamy hoc eft, Theologiam Scholafticam efse habi- tum aggregatum ex Fide, & Philo- fophicis dilciplinis.
I . T7 X iis qua? di&a funt in duobus prseceden- iZtibus Articulis3manifefle fequirur Theo- logiam eflehabitum a D e o infufum , & non a nobis ipfis accjuifttnmi hoc autem videtur effe falium, "idian^experientise contranum: videmus enim Theologis habitu inadokicen- tibus non produci immediate a D e o , {cd potms peripforum diligentiam & indefeflfum laborern acquiri. Vt hxc difficultas tollatur, te-1 iiendum eft in Theologia primo rfr fecundo mo- do acceftaduoefse confideranda. Prius eft, infor- matio feu inHruHio mentis de credibilibus , UC loquuntur Scholaftici: hoc eft,notitia qua novi-F
mus
Exercitatio tcrtia. igp
imis qua?nam dogmata in Scriptura credenda proponantur, & qusenamdogmataexScripturiJ per neceflariam confequentiamcoIligantur.Po* fterius eft, inclinatio mentis adafsentiendum il- lis credibi/ibusy h. e, firma perfuafio de veritate iftorum dqgmatum : prior illa notitia non eft infufa, (ed acquifita noftro labore & diligentii; videlicet legendo, & relegendo LibrosPro- pheticos& Apoftolicos:at pofteriqr ill^ notitia feu perfuafio3non eft a nobis ipfisj (ed a D f. o, qui mentes noftras efficaciteir movet,& inclinat id affehtiendum illis articuiis*
2. Ataliaeftratio Theologia? tenio modo accept#,viz: pvohabitu defenfivo , &exp/i- rativo articu/orum Fidei: nam in ea Rc accepta ;riafunt confideranda.-primO;/^?^^^ mentU
credibt/ibus: fecundd, Afsenfiu cjuem pr#fo- toiu illis credibilibm,feH articulis fidei; Tertio,
cilitasfeu promptitudo exf/icandi> defenden- ii> & confirmandi ilios articulos, contra Hareti* os & alios Ecclefia hoflesm Primus a&us a no- tro labore & induftria dependet; fecundus eft i D e Q folo, ut iam difttun eit: at tertia illa ius pars noftro etiam labore & diligentiacom- ?aratur;namdiiigenter legendo & confideran- lo controverfias TheologicaSjacquirimus illamt jrompritudinem explicandi, & confirmandi softram fententiam, & conf iitandi adverfario- umdoftrinam.
T 3 , Hine
;!•
tyo De Fide, Scicntid, &c.
3. Hincpatet, Thcologiam tertio modo acceptain,noneffeunum fimplicem habitum, fed aggregatum exhabitufidei, feu Theologi^, & Philofophicis difeiplinis: illa enim facilitas explicandiarticulosfidei,& deillis difputandi, quam Theo/ogia Scholaftica fuperaddit habitui fidei divina?, nihil aliud eft cpimPhi/ofophia TheologU app/icata,
4. Vt autem hoc mantfeftum fiat , tenen- dumeft,omnes fere Philofophiae partes fuum ufum habere in explicatione, & defenfione ar- ticulorum fidei: primo enim,beneficio Logia Doftoresexplicantarticulosfidei diftin&e & methodice, debito ordine proponentes rerum Theologicarum caufas, effeda, fubjefta, adjun4 fta; item folventes adverfarioru fophifmata , &i folidis rationibus cofirmantes veram docftrina J/
5. Beneficio Metaphjftcdt explicantmufcc ta Dei attnbuta,utimmenfitatem,immutabi«/ Htatem,fimpltcitatem,£ternitatem3 &c. ejuf \ dem etiam beneficio probant hxc sttrftujn D e o vere attribui ; & Ci qux argumenta l( contrarium afferantur, ea diflolvunt. n
6. Beneficio Thyfica explicant facultate^ animse rationalis: idque ut manifeftum fitll qua facultate animsc hsec vel illa virtus Theo logica i edem habeat.Denique beneficio Ethia i explicant virtutes morales, qua? in decalogjj pr<ecipiuntur; & vitia eis oppofita,qu£ ibideti vctantur. A R
Sxercitatio tcrtU. * ijt
A*f. XXVII.
Theologiam effeftmileth omnibw habitibus Ari* Itotelicis, pracipuc verb Prudentti.
i.VIOn defunt,qui afferunt Thcologfem xNeffe omhem habitum eminenter y fedf
non forfHaliter^xA eft, cujuftibet habit&squan-
damcondicionem in S.Thcologia efccellentct acxpreffaminveniHqaamvis fub nulloilloruni
habituum,tanquam fub genere3contineatur :pri- i mo enim,quatenasconfiderat £> I u m 3 qui eft !( ^uprcma & gencraliffifna caufdy eft (imfikfapi* l vntU: fecud6>quatenus verlarur civczneceffnria, fc & ab arbitrio humano non pcndentiajdici poteft ircientia: tertio, quatenus confiderart prifaa &
Jndemonfirabilia principia Fidei,ex quibuscon- lufionesThcologicsededucuntur, dici potcft ntelUBm : quartc? , qnatenns ABus Chri. i fiani hominU dirigit, ^Prudcntia appellari po» ut reft: quinto , ^mfimiliseft quatenus eft <e^ Mcativa Ecclefiamndc Apoft.i .Cor.$ .dicit,/i?~ undum gratiam qtta data cft mihi , ut peritm \K ArchitcBtts fundamenUtm pofui ,- alim autcm \\ttper<tdificat.
2. Siquis cpxvzt, an Theologia fit fimilior rxihcrum quinque habitunm , quamreltqpiisx (lefpondebo,eam effc <TrudcntU Civi/i fimilli* narcn pr imo enim,ei accomm©dafi poteft vru+ t * dcntU
«
2jz De Fide^ Scientia, &c.
dentU definitio * nam ficut Trudentia Civiiu eft babitHS retta cum ratione atiivtu -? i . e. dire- Bivvu aUionum Civilium: itaetiam Theologta eft habitm re&acum ratione aBivus^ i. e. dire- Bivm attionum fpiritualium. Secund6> ficuti Prudentia,qux eft princifmm direttivumz&io» num civilium^ in intellettu exiftens , operatur per virtutes morales in voluntate exiftentest quae funt principia executwa bonarum acflio- num , inclinantia & quali impellentia volunta- tem ad ideligendumquod intelledus judicat efle mehus;ita etiam Theologia, qux eft princi- pium direllivum bonarum aftionum spirituali- um3m intelledu exiftens,operatur per vtrtmes Theologkas quae funt in voluntate, hoc eft, per Charitatem,&C c jus Fiiias.Hx enim funt princi* fia executiva a&ionum fpiritualium ; hoc eft* inclinantia voluntatemadideligendum, quod Theologia in intelle&u exiftens indicat ejfe conforme voluntati *D E I in verbo revelat&: atquehinc eftquod Apoft. galat. 5. verf 6. dicat Fidem operari per Charitatem*
3 . Tertia fimilitudo feu convenientia T^a. dentU civilisfii TheologU\n eo eft pofita, cjuod utraque proponat fibi felicitatempraElicam con* fequtndam: duplex enim eft felicitas praftica^ vi&di&tsCivilis&cfpirituafa .-illapofita eftxa aElionefecHndum optimam virtutem moralemj hoc &,juftitiam Univerfalem^ eftque finis ?ru«
dentuA
Exercitdtio tertU. 273
acrttid Civilis: hcTC vero pofita eft in affione fe- cnndum virtutem Theologicam pr<eHawtijfi , fnam, videlicet Ch*ritatem;cCxquc finis 7V#- dentut Re/igiofi.hoo d\,Theolog!<z:hxC autem \ aftio nihil eft aliud, nifi divina Majeftatis ado. rathy exferventi amore divina bonitatis prove- niens 5 & conformis T> E I voluntati m verb§ fatefa&dt.
4. Dicet aliquis: Vltimus finis TheelogUy feufclicitas Thtologica, quam tn hac vita affc* quimur> noriefi pojita in aftionibm charitatisi videtur enim pQtim confiftere , vel in a&u fidei iuftificantis , vel in ipfa iuftificatione hominis. Befpond.Dfi I cultum& adoratienem recfte appellan ultimumfinem TheologU, qaem aflfe- quimur in hac vita^ idque quia & fides & /ufti- ficarioad eum,tanquam adulterioremfinem re- feruntur : ideo enim illuminatur mens noftra Tpcrfid&m, ideoctiam remittuntur nobis noftra peccata,ut Deum colamus,ejufqueclcmen- tiam & benitatemGelebremus.
ART. XXVIII.
FtrumT heologia fit difciplina jpeculativa^ AnpraEHca.
1 . T N hac controverfia varia? font Philofopho-
I rum fententi«;prim6 enim, quidam dicunt
Theo]ogiam>nec7V*#/Vvw*, nec contempUti*.
T 3 vam
* 74 D e Fide , Scientia, &C.
tw#efle;fedaltiorem pra&icis & contempU* tivis dilciplinis, & proindeeam affetlivam vo-
cant;quiaeiusfiniseft D e i adoratio,proveni- cns ex afeBu Charitatis alii dicunt eam fimpli- citer efle contempUtivam & pratticam, fed ma- gis contempUtivami alii putant eam & contem- fl*tivam& pratticam efle,fed magis praFiicam: alii denique dicunt eamfimpliciter efle pratti- cam% & non contemplativam.
2. Vtintelligatur & confirmetur harc po-
ftremafententia, quse omnibusreliquispraefe-
renda eft.notandum eft primo, eam notitiam di?
citheoreticam qu&in fe ipfa acquiefcit, & ado*
ferationtm non dirigitur , tanquam adulterio*
remfinem%eam verb dicipraBicam qu<z ad ofera*
tionem tavquam ad finem rcfertur. Secundo no-
tanaum zW^notitiam aliquamduobtu modis ad
Operaiionem tanquam adfinemdirigipoffe-yi&c-
}icet,vel abfclute &perfey vel fecu>tdum quid
& per accidensiWh notitia per Je ad praxin diri-
^itur y qua fccundum naturam illius difcip/in<t,
ndquampertinct) ad operationcmreferturz C\c
potitia rerum Ethicanim eftprav5Hca,quh na-
turaEthica? poftulat, utcmniaqus in eatra-
ftantur,ad operationem & ufum referantur:i!Ia
vero notiria per accidcns ad operationem refer-
tur ,qut non efi praBicafecundum naturam illi~
tu difciplina adquam pcrtinet , fed ratione finis
quemfibiproponit it qui ea notitia eft pradttm:
Sic
Exercitath tertia. 27 %
Sic notitia rernm Phy ficatum feu naturalium eft pra&ica peraccidens ,quandoisqui ea notitia praeditus eft, eam ad operationemautufum di* rigit& ordinan
5 Tertio notandum eft>eam notitiamy qu& perfe & ahfolute ettpra&ica > trtbtu modis ad praxin dirigi & ordinari, Primd, eanotitia^r fe ad praxin dirigitur, qu# eft regulativa & di~ reBiva alicujus operationis: Exempli gratia,no« titia qua fciunt Architedi quomodo ponendum fit fundamentum domfis , quomodo erigendi fint parietes,&c. tft pradica, quia eft regulati- va &dire&iva sedificationis. Secund. ea notiria perfe ad praxin dirigitur5qua; eft incitativa & impulftva ad operationem : talis eft notitia , qua fciuqtprudentesviriqux commoda fequantur aftiones honeftas virtutum , quxverbincom- modafequantur a&iones vitiorum • hsecenim notitia incitat & impellit hominem ad a&iones Jioneftas.Terti6,eaetiamnoritia perfe ad pra* xin dmgitur,qua nefy efl direEliva operationi$% netfe efi imfulfiva ad operationem \fedfecundkm naturam illius difciplin& , ad cjuampertinet , efi pr&reqmfita admelius operandnm & agendum, Exempli gracia,in arte Medica, quse tota eft dfc (ciplina pra&ica,agitur de partibus humani cor- poris,de partiucn morbis, de morborum catifis, fignis,Symptoimtis, &c. qua? quidem notitia non eft ipeculativa, fed praftica , quia videlicet T 4 natura
^y6 De Vide^SctcnttA)&c\
natura fllius artis poftulat ut in ea dognitiore non 3cquiefcamus5fed eam ad operationem di- rigamus, & in praxin redigamus.
4 Ex his patctjillos Philofbphos imperfe- ftam & inadacquatam definitionem praEliatco- ^;W<7^affcrre5quidicunt/^w foUm notitiam ejfe praclieamyqu& efl de re operabtli ^esij^ regu- lativa ffr direclivaalicujus operationis : inde e- nim fequetur, eam Medicinse partem quas con* fiderat parteshumaniccrporis, partium mor* bos,& morborumcaufas &figna,eflefpeculati- vam & non praclicanr.ifta enim pars Medicins non eft formaliter regulatiua alicujusoperati- onis>neq; eft de rebns operabilibus , fed de rc- bt7snaturalibus.'abfurdumautcm eft, afferere illam Medicina? partem efle fpeculativam; quia difciplina,aut pars aliqua diiciplina?, dicitur fpeculativa ( ut refte monet Fonfeca, Lib. 6. Afetapb.Cap.i . J%u<efl.<j.Seft.<; .) ifine ttltimo 0- pracipuo : finis autem ukimus illius partis Medicina^noneft morborum cognitio & fpecu- Iatio,fedomzi705ut cuivis manifeftum eft. Dixi difciplinam.aut partem difciplinse, dici fpecu* JatiVam ifine ultimo & pra?cipuo : quiaalioqui omnes virtutes intelleciuales .& proinde etiam ipfe artes ePkntjpecu/ativa immfinu proximus omnmm int ellettualitim virtutum eft cognitio #ut confideratio intellellits. 5 Ex his patet, totam Theofogiam efle pra •
Elicam
Exercitd tio tertia. 277
flictm, & nullam ejus partem cflfc ffecuUti-
vam primo enim,omnis notitiaquam habemus
de D e o & ejus operibus, ideo a S. Spiritu in
cordibus noftris gignitur, ut D b u m rede co-
gnitum rite colamus; hoc eft, ad modum ab ipfo
in verbo pnefcriptum . Secundo , fi refpiciamus
laturamipfiusTheologia^ videbimus omncm
lotitiam Theologicam perfe 8cfuunaturavc\
pflfe r^/^/^walicu/usopcrationis , vel inti-
d ativam&tmpulfivam ad operationem : noti-
i| iaenimquanovimusquomodo Deum colere
4 ic proximum diligercdebeamus,eft reguUtiva
tjl k ^iV*#/Vrfaftionumnoftrarum erga, Deum
d \i proyimutn: nothiavero quam habemus de
:re latura & attributis D E I,incarnatione *5 *5>a,
uiak aliis fimilibus, eft incitativafeu impulfiva ad
tur morem5timorem,reverentiam;& adorationcm
i )EIOpt.Max. idq;fecundiimn3turam hujus
!ifciplin^;nam DEVS ideo voluk nos fcire
jus potentiam , uteum timeamus, & reverea-
nur ; ideo voluitnoslcireejtisbonitatem &
nifericordiam,ut eum amemus& celebremus.
ART. XXIX.
An Theologia Viatorum dici pojpt fpe-
culativa a fpeculationc^ vifione
cjncfutura efi in Patria.
Etrus ¥oKSZCA>Li£>.6A4etapt>. cap. qv<tft,<}fetttjAieit , Tkeologiamreve*
lationis
p' JL 1
S 7§ T)e FUe, SctentU, &c1
UthniSj CaxTbeologiamViatorum , ver^dfci i^^«/^i^wf,quiafiniscjuseft vifto feu r^»i- fw T> E /in Patri*. Idem etiam aperte docet yia/tbafMeifnerw^nVhllcfbphixfax SeEl. 2. Cty. 2, Qu&ft. 1. verba ejus ha?c funt • /V»£ Theelogia non eft beatitudo praBica ,fed potius theoretica , fonfiftens in eontemplatione & frui* tione D E L
2 Hazc fententia faHa eft , & rejicienda: primo enim omni s fum denominans a/iquem ha- iitum, vel eft operatto quxm ille habitus e/icit, (quomodo fcientia dicitur Ipeculativa , quod cliciat aftum fpeculandi , feu contemplandi:) vel z&operatio quam habttm illedirigit & tA gulat&t loquuntur ; (quomodo prudentia dici • turaftiva, &arsefte&iva, non quod eliciant a&iones & effe&iones externas , fed quod finc earum principia regulariva,feu dire&ivarjat il- 1 la beatifica D E I vifio,neq; eft aEl m elicittu ab | jhabitu TheologU reveimonis^ neq; ab eo regtu \ fatur: idc\;quhTbeo/ogia revelationis evacua-,, tur in Patria , & ei fuccedit Theologia viftonis; Ergo The&logia revelationis non poteft dia jpe? tu/ativa,dbi\h fpecu/atione feuviftone qu# efi in Patria. Secundo > ex ci fententia fequiturJ Theo/ogiam Viatorum pofle dici habitum DET intuttivum^tw habitum viftonu : illa enim ffe* cu/atio a qua denotninatio fumitur, eft DEI vi ftoiix hoceftabfurdum,quiaficr^%w vii
coofande
Exercitatio tcrtW. 2J9
onfunderctur cum Theohgia PatrU , qus fola ftDE liniuiuva.
ART. XXX
An vcra &propriediElaTkcolcgi4poJfite$e in homine impio ,feu nonrenato,
BAlthasak Meisnerhs, in Phihfopbi&fufi Sctt.2.eap. i tfttAfi.x . € haccontroverfiadiflerens: primo affeverst "heologiam dici babitum &ofJ$o¥ , non quod mnesquiTheologiam docent,& fciunt.iint in atu grati£x& a S.Spiritu fpecialiter illumina- -fedpartim ob prmcipii, partim obobjecH ^eleftem ^tdivinam rationem. Secundo illud robat ex eo, quodhabitusTheologi^ cadat iam in iubjcAum non renatum, & hominem ^rverfe vitac :fcqueretur enim ( inquit ) a/ias ^beohgU habitumperirc^ft quifpiam Theologm ortaliter peccaret\ ttcm iHum rcdire9fipccniten. lam agereticjualis alternatahabituum abitio & ditio efi abfurda^ cum V*u *> J)a%ioH boc unico \ftinguatur^cjuodefubjcBotamfacHe non ce- tt it & movcattir.
i 2 Hinctertio colligit, accurate diftinguenr- ttl pm efle inter ^Koyltutt & $*Qoi&**a* * *h»d *- * iw(inquit) eflverw deD E Ofenfus.ahudpi- f [ ergaT) E V Mcultus : hic ^t^^i/ie yvam w wotat: utrumj7 divinum cft,fed divcrfo reffe? 4 h: yyasn<,quia T) E I,& per D £ V My vcl !(k cim
2 8 O *De Fide, Scientia, &c.
ejus vtrbum^^^,cjuia a TiEO^&cum 1)80, h. e.cii gratiofa ejus hhabitatione conjunfta efi.
7 Contrariamfententiam profitetur Ttar- tholomeus Keckermannus ,L\b.\ .Syfl* Theolog. cap . i .dicit cnim,Theo/ogiam effefacultatem & peritiam hominibm eletlis dD £ O infufamwiri- de vztctyTheelogiam, ex ejus fententia, in ho- minibus impiis & fceleratis inveniri non poffe.
4 Hujusqusftionis determinationem dua^ bus affertionibus proponam ; prior eft hsec ; ho- mtnes improb$& flagitioft poffunt habere exa* ftam & accuratam rerum Theologicarum cogni* tionem;pojfunt item habere miram faci/itatemX & promptitudinem difcutiendi controverftaa TheelogicM\ hsc aflertio evidens eft, & quoti4 diana experientia nititur.
% Aflert.fecund.w0J*>#4 rerum Theo/oaicak rum^cjuapradttt J unt tmpu&non renatt,nonejtt Theologia proprie difla , fed tquivoce dicitum Theo/ogia^uemadmodum homo pitlus acfuivocm vocatur homox fic notitia rerum moralium , qua prsediti lunthomines improbi & fcelefti , xqui4' vocedicitur Phi/ofmora/is : illienim revera non funtpraediti habitu ThilofophU mora/iA idque quia Philofophia moralis & Prudentid funt unus & idem habitus realiter : Prudentil autem inhomincm improbum non cadit , teft<j Arift.qai fepe a\t,Neminem cjui nonftt vir bo 4 fiHSjpoffe prcprie prudentem appcflari. Vide fac
Martin
Exerchdtio tertU. 281
Martini primam difputationemljthicam, ^5. bi probat ^Philofophiam moralem & Trudenti- m effe eundem habitum.
6 Pofterior hasc affertio duabus rationibus fficaciter probatur: primd , Theologia eft vir- hs pr*£lic*,ut fupra probatum eft : at illa noti- id controverfiarum Theologicarum, qua prse- iti iunt impii,non eft virtus praBica 2 Ergo on eft vera & proprie didta Theologia. Proba- ix afiumptio: virtus pra&ica , feu operativa, iliil eft aliud mbfaeihtat &promptitudo agen- iea qua hoAcfta & hona funt : at habitus ille uo praditi funt imy\\9rionc&facilitde9inclina- 'o,aut propenfio ad ea agendaqu* bonafunv. i]]i nim talem facilitatem non habent : Ergonon
\ ft virtu s pratlicafeu operativa.
7 Secundo,notitia rerum moralium, qua 1 >ra?ditifunt ho*mnesimprobi,nonappellatur | >r udentia civi/x: idq;qmamcfficaxt(\;, &oti- i fa : Ergo pari ratione,inefticax & inutilis noti- j ia rerum T heo/ogicarum , qua prsediti fiint im- { >ii,non eft vera 1 heoiogiafai Prudentia religi- j /4. Ratio confequentia? eft hsec: Theologiajaon \ niriiis&habituspraElicus natura fua, quam i}rudentiacivi!is>y&t proinde fi notitia rerum j ivilinm,qmm habent improbi, elt indigna no- j ninePrudentiae,quia caret inclinatione 8c pro* | *enfione ad bene agendum civiliter • pari rati- !i fne,notitia rerum Theobgicarum , qua pnediti « funt
%% i t)e Fidey Scientut, & ct
funt impii, eft indigna nomine & titulo Iheofo* gU,{c\l Trudentia rctipofa • quia caret inc/i- clinatione & propenfione ad bcne agendum $/- ritua/iter.
8 Ob.vrim.navid,8cSolomon>c&mgTavi- ter peccarent,manebant boni Iheo/ogt , quam-
yhdfetiimali Chriftitni*. Ergo, vera Tbeo/o- gia poteft efie in homine impio. Refpond. ho- mines plane impios & pietatedeftitutos , neq; eftcbonos Chriftianos ,neque bonos Iheo/ogoj, imo vere & proprie non eflfe Thet/ogos : ficut e- I nim hominesrnali & lmprobi , non fant prarditi ' vero habitu moralii Philofophidt , (eu PrudentU civitu; ita etiam impii,feu non renati ,non lunt pr<TditiverohabituT^^/<7^, fea PrudentU re/igiofs: novi cquidem eos , fecundinn com- munem loquendi confuetudinem, c(sc bonos Phi/ofophos mora/esfe bonos Theo/ogos, qui re- rum Theo/ogiearum & Ethicarum pcriti funt; verum ut aiunt, toquendum eft cum vn/go,fenti- . endumcumfavientibus^xx docent virtutespra- fiiatf,quates funt ^heologta^ & Philofophia mo . ra/is,non pofse cfsc in hominibus flagitiofis & impiis.
9 Ad illud autem quod ohjicitur , de Davi- de & iSW^^,Refpond.eoscum graviterpec- earent,ncque fuifse bonos Theo/ogos.ncq^ bonot Chriftianos, quia videlicet ca facinorapatra- bam,qusT/W*£f* feu Chrijhamtat damnat-
fuiflfc
Exercitath iertia. 28 j
iulse tamcn verc & proprii TUeohgos , & Cbriftianos; quia videlicet veram fidem & pie- atem totaliter non amiferant.
10 Ob. fecund. fi habitus IbeologU non :adat in hominem impium & non renatum, fe- juetur JheologU habitum perire , fi quifpiam r^/^»xgraviterpeccet;redirevero fi poe- titentiamagat :illaautem alternata habituuoi bitio & redirioeftabfurda, quia tollit eorum itabilitatem & permanentiam , per quam a di- pofitionibus diftinguuntur. Refpond. negan- io connexionem propofitionis: quamvisemmi labitusverslheologitfnonpoflit cisc in ho- taine non renato, feu fide & pietate totaliter ieftituto,poteft tamen cfse,imd fzpe eft , in fi- ielibus feu ele#is cum gravirer peccant , licet um non habeat tantam efficaciam,feu Wif >«*«/, ^uantamaliashabet.-quareilla alternata habU :uumabitio&reditio nonititurnoftrar fcnten- i^fundamentis , led abfurdo Pontifieiorum, Armini*norum&L ipfius Meifneri dogmate,^ Apoftafta Santtornm: hoc enim pofito , qwod is □juijamrenatuseft, poffitftatngrati* & rege- lierationis maliter excidere , manifefte feque- [ur,habitum verse 'XheologU, imo etiam habitu* Vpei & Charitatis efse obnoxios alternatae illi ibitioni& reditioni,dequa loquitur Meifner* 1 1 Tertio; dicetaliquis ,fi notitia rertm wora/ium.qux eft in homine improbo,non eft
^Prtidev-
284 &e Fide, ScientU^ &e.
Prudentia civilis\ item,fi notitia rernm T hcolo* \ gicarumyqux cft in homine non renato , non eft j veraT^/^iW,adquoshabitus rcferenda? funt j illsnotitise? Refpond. peritiam improborttm Theo/ogorum efle habitum aggregatum dfide j were hiftorka&^Philofophicitdtfcip/inu^Noti- ] tiamvero rerum mora/ium^qUA cemitur inho- minibus ftagitiofisy non conftituere novarn fpe- ciem habitus a Prudentia diftin&ain , fed ad Prydentiam refercndam ejjeytanquam quid tm- perfeBum & incomp/etum, ad id quod comp/e- j tum ScperfeBum efi.
1 2 Concludo igitut hanc Exercita-J TioNBM,deFiDB,hac Affertioner^Wr £to*o;<*,& Qio<AC*ctMoc e[\,Fides Sahifica^Re- /igio,& v*ra 1 heologia>funt a parte rei unus & ' idemhabitus ;hoc eft,non difFerunt niii ratione: i rerum enim cceleftium notitia in renatis& fide- 1 libus,quatenus nititur D 8 1 teflimonio, appel- 1- latur Fides: eadem,quatenus eft regttlativa & I dire&iva culths div$n>, vocatur T^e/igio: deni - j que quatenus artificiofo fjHemate comprehendi* I tnr & exprimitur,appellatur Theo/ogia.
FINIS.
Gloria Tibi Domine.
i
*
B
I