,■:. %:

-^.-Si'

:^'r'lif. 'f'^^

^- ■:*ir. '^

.A ^..^

V *%

L*,. •■,r ,^
^ 1 -c-^ ^

y -4

>
-> •^j^.j,

•■ >

- A ^

ra/"t^%-

^ *

■■ . ^^4^

( '^^ ■■,^

1

1
1

^ ■■> *

>*-;:<vV^^r5

>J* »*^:(^

«-•

^*'":./^;

- T^ '■ 4 ^

fV«^^

•'T ^ >■»■. -«

K i. _«U

U ■

'•U-f

\/n

IL^^

.^■■"

^f^

PRODROMUS

PLORAE BATAVAE,

PRODROMUS

FLORAE BATAVAE.

VOLUMEN I.

[Phanerogamae et Gryptugamae vasculares).

Pars III.
Dicotijledoneae — GorolUflorae et Monochlamijdeae.

EDITIO ALTERA.

NIEUWE LIJST

DEE

Nederlandsche phanerogamen enYaatkryptogamen.

DERDE STUK.

DICOTYLEDONEN - COROLLIFLOREN
EN MONOCHLAMYDEEEN.

UITGEGEVEN DOOR DE

Nederlandsclie Botaiiische Vereeniging.

NlJMEGEN,

F. E. MACDONALD.
1904.

Ook bij dit gedeelte van dit werk heeft liet my niet ont-
broken aan de zeer gewaardeerde raedewei-king van vele
liefhebbers der Vaderlandsche Flora.

Evenals bij het tweede stuk gaven velen blijken van hun
belangstelling door hunne opmerkingen, door verbeteringen
en inlichtingen, waarvan ik in het laatste deel een dankbaar
gebruik hoop te maken.

De uitgave van dit stuk heeft eenige vertraging onder-
vonden, welke ten deeie gelegen is in mijne verplaatsing
naar Wageningen.

Behalve de reeds vroeger gemelde personen stonden ray
voor dit stuk nog hunne herbaria ter inzage af de Heeren
F. K. VAN Iterson te 's Gravenhage, Wachter en Jansen
te Rotterdara en Steichen S. J., tot voor korten ti,id te Val-
kenberg. Ook de onder „Bovendien"opgenoraengroeipIaatsen
nemen telken jare in uitgebreidheid toe, dank zij de opgaven
gedurende de Zomer excursies der Nederlandsche Botanische
Vereeniging verzameld, als ook door vermeerdering van het
bewysmateriaal der plantenkaartjes.

Behalve de Vereeniging als zoodanig heb ik persoonlijk
een ernstig verlies geleden door het overlijden van onzen
ouden vriend en getrouwen raedehelper, den Heer Th. H.
A. J. Abeleven.

Niet weinig heeft hij er toe bijgedragen ora de uitgave

van dit werk mogelijk te maken, steeds vond ik in hem een
krachtigen steun om op den eenmaal ingeslagen weg voort
te gaan en met welk een ijver en nauwgezetheid hij de copy
nazag en over de proeven waakte, zullen slechts zij beseffen,
die hem in zijn onvermoeiden yver hebben gekend.

Bu het verschynen van dit derde stuk mag dan ook een
woord van oprechte erkentelijkheid voor zijn zeer gewaar-
deerde hulp niet ontbreken.

Opnieuw hoop ik dat velen mij zullen willen bystaan bij
de bewerking van de beide laatste deelen.

Wageningen, April 1904.

L. V U Y C K.

Corolliflorae.

Ordo Aquifoliaceae D. C.
Ilex L.

882. I. Aquifolium L. In bosschen in de hoogere streken ;
vaak als sierboom in parken en tuinen en wegens
de stekelige bladen ook als heggen aangeplant.
Oude exemplaren vormen kleine boomen en ver-
krijgen gaafrandige bladen. b. Mei-Juni, soms
in den herfst.

In Herb.: Wolvega 1869, J. M. d. B.; Friesland,

Bruinsma; - Eelderwolde, Strat.; Grlimmen by

Groningen 1870, v. H.; - Paterwolde, v. H.; Meppel,

V. Heijn.; - Heemserbosch bij Hardenberg 1868,

V. d. Scheer; tusschen Goor en Hengelo 1847,

Cop.; Gramsbergen 1859, Lac. en S.; - Harderwijk

1850 en Hulshorst by Harderwijk, R. B.; bosch by

Elspeet 1846, T.; Soerensche bosch 1858, 0.; bosschen

bij Apeldoorn 1874, K. A.; bosschen te Ruurlo 1877, K.;

1881, C. V. d. Broek; zeer menigvuldig in deMeene

en andere bosschen 1883, Ens.; tusschenBeekbergen

en Uchelen 1838, herb. 0.; Beekbergerwoud 1870,

S.; Thomson; Arnliem, Perin; Ubbergen en

Beek, N. en Th. Abe,l.; - Coelhorst bij Amersfoort,

Garj.; langs Bijstein 1866, Kniittel; - Blaricum,

Huizen, Garj.; Laren, 0.; tuin van den dokter te

Marken 1886, Boerl.; Haarlem 1872, Groll; Haar-

lemmerhout, C. A. Bergsma; Aardenhout by Haar-

lera, V. d. T.; - Sassenheim, Dz.; tusschen Sassen-

heim en Warmond, Kerb.; Warmond 1835 en 1836,

Mb.; Perin; Haagsclie bosch 1833, Wtt.; Bosch en

Duin bij 's Gravenhage, G. B.; - Plasmolen, Mook,

66

1042 ILEX.

N. en Th. Abel.; Houthemmerberg 1864, H. d. V.;
Slenaken 1889, V.
(Oldeholtpade, W. E. Bouma en T. de Boer;

— Eelderhooiweg, Schelfhorst, Kluvingsbosch, Eelde,
Paterwolde, Oosterbroek en Esser weg, de Boer en
Kooi; Vlachtwedde 1887, Schipper in herb. pr.;
Stolwijk, H. Westbroek en J. Slingerland; —
Waalre, P. Sloots in herb. Heukels.)

Bovendien: Gramsbergen, Dalen, Emmen, Odoorn
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 251); — Steenwijker
wolde (Tuk) Kallenkote, Eeze, U n. 1892 (Arch. 2
VI. p. 349); Almelo, Albergen en 't Vriezeveen, Un
1879 (Arch. 2. I. p. 195); Delden en 't Twikkeler
bosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 199); Hengelo, Oele
Brinkhuis, Haaksbergen, Langelo, Oldenzaal, Un
1895 (Arch. 3. L p. 224); - Epe, Un. 1890 (Arch
2. VI. p. 97); Hoog Buurlosche bosch, Orden, Water
loo (met de cultuur verdwijnend), K. A. (Arch. 2
III. p. 192); Winterswijk, Un. 1859 (Arch. 1. V. p
225); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); weg
bij den spoorweg Eibergen, Un. 1897 (Arch. 3. I.
p. 619); Meerwyk, Groesbeek enz., Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 296); - Doorn 1874, H. d. V. (Arch. 2. II.
p. 74); — algemeen Bergerbosch, Santpoort, Vogelen-
zang, - Hillegom, v. E. (Arch. 2. I. p. 393); -
Overslag, Hulst enz., A. W. (Arch. 1. IV. p. 291);

— Boxtel, Helvoirt en Rosmalen, v. Hov. (Arch. 1.
L p. 277); - Blerik, Arcen, Wel, Un. 1893 (Arch.
2. VI. p. 573); Epen, Gulpen, Un. 1861; tusschen
Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 320);
Schinnen, Lac. (Arch. 2. V. p. 19).

Voorts vermeld bij Pelletier, Munting en
Bruman; tusschen Assen en Rolde, Zvvolle, de
Gorter; Heerenveen, Drachten, tusschen Donker-
broek en Haale, Meese; Middachten, v. H. in F. B. S.
(5. seuescens Gaud. (^. fol. inermibus Prodr.
Ed. 1).

ILEX. LIGUSTRUM. 1043

In Herb. : Meppel, v. H e y n. ; - Ubbergen, T h.
Abel.; — Liesbosch, v. A.

Bovendien: In het bosch te Veenklooster inFries-
land, Hinxt; — bij Meppel, A. Vos Houwink
(Tijdschr. VIII. p. 217); Harderwyk, de Gorter.

Ortlo Oleaceae Lindl.

Ligustrum L.

883. L. vulgaxe L. In kreupelbosschen en in de duinen ;
vaak echter als heggen aangeplant en hier en
daar verwilderd. t*. Jimi—Sept.

In Herb. : Boterdiep Groningen 1863, Holk.; —
Assen, Forsten; Meppel en in de Oosterboer aldaar,
V. Heijn.; — Kampen 1848, T.; Brunnepe bij Kam-
pen, R. B. ; Wilsum 1873, Hoek; wallen Deventer
1876, K.; Hardenberg, herb. 0.; — tusschen TweUo
en Terwolde, T.; Nijkerk 1891, Garj.; Harderwijk
1866, R. B.; Arnhem, S.; Beek, heggen Hees, N. en
Th. Abel.; - Utrecht, v. H.; 1859, R. B.; - tuin
Uithoorn 1877, Boerl.; ringdtjk Amsterdam 1838,
Romb.; Zandpoort 1881, Groll; Zandvoort, Buse;
Overveen, S.; Bentveld 1843 en Zomerzorg bij
Bloemendaal, Buse; Vogelenzang (fol. variegatis)
1897, G.; — Katwijker zeeduinen, S. S.; de Vriese
(P. N. S.); 1836, Lac; Pierot; Rijnsburg, S. S.;
Oegstgeest, Forsten; PersijnspanKatwyk, Perin;
duinen Wassenaar, Dz.; 1832, S. S.; Kerb.; 1843,
0.; 1856, S.; 's Gravenhage, V. Z.; 1832, I. de L. e.
h. Groll; Destree; Jodenkerkhof aldaar, V. Z.;
Eikenduinen 1854, v. H. Jr.; duinen Scheveningen,
V. H.; R. B.; 1882, C. v. d. Broek; 1884, V.; duinen
Loosduinen, Un. 1851; 1854, v. H. Jr. ; Staalduin,
v. d. T.; duinvalleien Oost Voorne 1835, de Vriese;
Hollandsche duinen, T.; hagen Dordrecht 1882, C.
V. d. Broek; Weeskinderendijk bij Dordrecht 18§;

IujIlIBRAR Y

\<

1044 LIGUSTRUM.

V.; — duinen Haamstede, Un. 1894; dijken Zuid-
Beveland 1841, achter de Abeele 1837, v. d. B.;
Walcheren, B. W.; duinen Vhssingen 1845, v. d. Cop;
1880, Buijsman; heggen Zeeuwsch Vlaanderen
1863 en St. Kruis 1861, A. W.; - Liraburg 1871, Lac,

(Boterdiep Groningen 1867, Holk. in herb. v
Tuinen; — Engbergen, M. S. Rust in herb. Heu
kels; — Zandvoort 1868, v. Tuinen in herb. pr.
duinen Vogelenzang 1890 en Overveen 1887, Posth
in herb. pr.; — Scheveningsche duinen, Mevr. Snel
len; Delfshaven en Schiedam, F. D. J. Risch in
herb. Heukels; Oegstgeest 1886, Struyk, inherb.
pr.; Hoek van Holland 1892, V. Suringar in herb.
pr. ; — Brou wershaven 1876, C o s t e r u s in herb. pr. ;
Abeelsche zandweg bij Middelburg 1890, Ogt. inherb.
pr.; — Maastricht 1894, de Haas in herb. pr.; Val-
kenberg, Steichen; St. Pietersberg, V. in herb.
Posth.; Schaesberg 1893, V. Suringar in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (aangeplant
in het dorp) (Arch. 1. V*. p. 258); — Steenwijker-
wolde, Eeze, Un. 1892 (cuUa) (Arch. 2. VL p. 349);
de Lutte, Un. 1895 (culta) (Arch. 3. L p. 224); -
Epe, Un. 1890 (culta) (Arch. 2. VL p.97); Ubbergen
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 296); - aangeplant kerk-
hof Urk 1884, S. (Arch. 2. IV. p. 291); Castricum
(zeldzaam), Bloemendaal en van Vogelenzang tot —
den Hoek van Holland en op Voorne algemeen, v. E.
(Arch. 2. I. p. 393); tusschen Brielle en Oost Voorne,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 400); - al de Zeeuwsche
eilanden behalve St. Philipsland, A. W. (Arch. 2. HL
p. 126) A. W. en L. (Arch. 2. VL p. 120); tusschen
Middelburg enRammekens; tusschen Rammekens en
Ritthem, tusschen Vlissingen en Vijgeneter, Dishoek,
tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen Koude-
kerke en Middelburg; tusschen Dishoek en Zoutelande,
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen
Vrouwenpolder en Veere, tusschen Gapinge en Veere

LIGUSTRUM. FRAXINUS. 1045

en tusschen Gapinge en Middelburg, Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1033); - Oudenbosch, (cuUa) 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 546);

— Gronsveld, Valkenberg, Un. 1861; Maastricht,
Gronsveld en Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 320).

Voorts vermeld bij Pelletier, Vorstius, Bru-
man en Munting.

Fraxinus Tourn.

884. P. excelsior L. In bosschen ; aangeplant in tuinen

en parken, meestal als hakhout langs vs^egen, in

de grienden en op jachtterreinen. t». April-Mei.

In Herb. : Groningen 1841, v. H.; achterweg van

Groningen naar Haren, Strat.; — Meppel, v. Heijn.

— Kampen, laantje naar hooge vonder 1872, Hoek
Deventer 1877, K.; - Ubbergen, Beek, Th. Abel.
tusschen Zoelen en Ryswijk, v. d. T.; — Liniedyk
Amersfoort, Garj.; Utrecht 1835, Wtt.; - Haar-
lemmerhout, en Bloemendaalsche bosch, Buse; —
Leiden 1834, Wtt.; Morsclipoort aldaar 1827, Wtt.;
Kerb.; Perin; Mb.; Dz.; 1860, S.; Warmond,Foc-
kema; Warmonderhek 1873, Boerl.; 's Gravenhage
1833, L d. L. e. h. GroU; G. B.; Dordrecht 1882, C.
V. d. B r 0 e k ; Louterbloemen onder Dubbeldam 1880,
BoerL; 1882, V.; - Zuid-Beveland, v. d. B.; Aarden-
burg (aangeplant) 1861, A. W. ; — Breda, v. A. ; Ros-
malen, v. Hov.

(Bosch te Winschoten 1897, S c h i p p e r in herb. pr. ;

— Culemborg, Werkhoven, Aardenhout, Sleeuwijk,
Almkerk en Neder-Hemert, C. A. Backer in herb.
Heukels; — 'sGravenhage 1872, Posth. in herb.
pr.; - Muiderberg 1890 en Bloemendaal 1886, Cos-
terus in herb. pr.; — Leiderdorp 1885, Struyk. in
herb. pr.; - Schietbaan Middelburg 1893, Ogt. in
herb. pr,; - Maastricht 1894, de Haas inherb. pr.;
Houthem, Steichen in herb. pr.)

1046 FBAXINUS. SYRINGA. ASCLEPIAS.

Bovendien: Terschelling (aangeplant), v. E. (Arch.
2. IV. p. 398); - Kallenkote, Eeze (cwWa), Un.l892
(Arch. 2. VI. p. 349); Delden, Twikkelerbosch, Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 199); Borne, Un. 1895 (Arch. 3.
I. p. 224); — tusschen Alkmaar en Heilo, Un. 1891
(Arch. 2. VI. p. 237); — tusschen Brielle en Oost-
Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 400); - Al de
Zeeuwsche eilanden behalve St. Pliilipsland, A. W.
(Arch. 2. III. p. 126) A. W. en L. (Arch. 2. VI. p.
120); tusschen Dishoek en Koudekerke; tusschen
Koudekerke en Middelburg; tusschen Domburg en
Oranjebosch; tusschen Gapinge en Middelburg. Un.
1902 (Arch. 3. II. p. 1033); - Oudenbosch 1885-1887
(cuUa), Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 546);
- Wansum, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 573).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Bru-
man en Munting.
F. Ornus L. Sierboora uit Zuid- en Zuid-Oost-
Europa, een enkele maal aangeplant. t). Mei.

In Herb. : Aangeplant Deventer 1881, K.; — van
onbekende groeiplaats, Romb.

Syringa L.

S. vulgaris L. Inheemsch in Zuid-Hongarije, echter
allerwege als sierstruik in parken en tuinen aan-
geplant. "b. Mei — Jimi.

In Herb. : Verwilderd Deventer 1881, K.

(Grebbebrug 1903, V.).

Bovendien: Castricum, Overveen, Bloemendaal
(verw.), V. E. (Arch. 2. 1. 393) ; - Oost-Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 120).

Ordo Asclepiadaceae R. Br.

Asclepias L.

885. A. cornuti Decne {A. syriaca Aschers). Inheemsch

ASCLEPIAS. VINGETOXICUM. VINCA. 1047

in Noord-Amerika ; vroeger in tuinen gekweekt
en hieruit als een onuitroeibaar onkruid over-
gebleven. ^j.. Juni — Aiig.

In Herb. : Begroeide duinen Bloemendaal 1866, v. E.;
Lindenheuvel bij Haarlem 1866, H. d. V.; 1869, v.H.;
1870, V. E. ; — Aardappelveld bij Geleen onder Oud-
Valkenberg 1900, V. (aldaar als vischbloemke bekend,
wegens den vorm der vrucht),

Vincetoxicum Moench.

886. V. of&cinale Moench.{Cynanchum VincetoxicumR.Br.

Prodr. Ed. I. p. 148). Langs zonnige heuvels
en in droge bosschen, bij ons slechts op kalk-
bodem. 2j.. Mei — Juni.

In Herb. : Gaasterland, BeuckerAndreae; —
St. Pletersberg, v. Hov.; Un. 1861; 1869,0.; 1870,
Groll; 1883, K.; 1889, V.; 1894, de Haas; 1894,
V.; St. Geertruid 1885, K. en G..

Bovendien vermelddoor Pelletier en Munting.

Ordo Apocyiiaceae B. Br.
Vinca L.

887. V. minor L. Op grazige beschaduwde plaatsen.

Ook algemeen als sierplant in tuinen en daaruit
vaak verwilderd. 2].. Maart — Juni.

In Herb.: Oosterbroek onder Eelde bij Groningen
1832, V. H.; - Meppel, v. Heijn. ; - Deventer, T.;
1876, K.; stadswal aldaar op een enkele plaats 1846,
T.; Tubbergen 1891, L.; Twikkelerbosch, Un. 1870;
Aamsveenderweg bij Enschede 1898, G. enV.; Olden-
zaal 1893, Carm.; - Gelderland, Hoffm.; Twello
1876, K.; Trijselenberg bij Hattem 1865, H. d. V.;
Huinen gem. Putten, 0. A. Backer; Apeldoorn 1875,
K. A.; Ravenbosch te Ruurlo 1886, Ens.; Dorpsbuurt

1048 VINCA.

Winterswijk 1872 en Walien 1875, R. E. de Haan;
Doetincliem 1893, v, V 1 o t e n ; Nijmegen, B. ; Beek 1840,
Lac; V. H.; Ubbergen 1868, v. H.; 1882, Molengr.;

— bosch Amersfoortsche straatweg 1891, Garj.;
Soesterweg Amersfoort 1892, Heinsius; Zeist, J.
C. Broers; boscli nabij den ijskelder van het huis
te Doorn boven Utrecht, v. d. T. ; Utrecht, v. Heijn.;
Koningslaan aldaar 1835, D. S.; Kromrae Rijn tus-
schen Odijk en Bunnikl867, Kniittel; — Overveen
1870, Groll; Haarlemmerhout Engels, herb. v. H.
Asscher; 1838 en 1844, Buse; 0.; 1870, Groll
1873, Kruseman; 1873, Boerl.; 1873, Hoek
1885, V.; — Leiden 1845, Mb.; S.; Kronestein onder
Zoeterwoude, Boerl.; 's Gravenhage 1832, I. de L.
e. h. Groll; R. B.; Hagesteinbij Vianen, J. Nijhoff;
C. A. Bergsma; v. H; - Oosterland 1872, Schoor;
Reigersbosschen, Un. 1894; Ter Boede, v. d. B.;
Souburg 1845, v. d. Cop; Vlissingen 1881, 1882,
Buysman; Zuid-Beveland, Dz.; 1839, v. d. B.; St.
Annaland 1883 in een slootkant langs den Anna Vos-
dijk (in vrucht), L.; Hoek 1863, A. W.; - Breda 1822,
herb. v. H.; Boeimeer, v. A. ; Oisterwijk, v. Vloten;

— Venlo onder struiken langs een beekje bezijden
den Veldenschen weg 1896, Rieter; Maastricht,
Thomson; 1869, 0.; Valkenberg 1864, H. d. V.;
1897, V.; Meerssen, Schin op Geul, Slavante, St. Pie-
tersberg en Ulestraten 1897, Strucht 1900 en Schaes-
berg 1889, V.; Vaals, Vylen enz. 1900, G. en V.;
Vaals 1866, H. d. V.; Kerkrade 1885, G. en K.

(Blesdtjke, W. R. Bouma en T. de Boer; —
Oosterbroek en Glimmen 1901, R. de Boer en H.
Kooi; — Zuider Eschmarke Broekdeurne, Lonneker,
M. J. Blijdenstein; Borne, Mej. H. v. d. Pau-
wert; — Overlangbroek, Neerlangbroek, Sandenburg,
J. W. Kenniphaas; Schalkwijk, Doorn, C. A.
Backer in herb. Heukels; — bosch bij Nieuwer-
sluis, A. 0. J. V. Goor in herb. pr. ; Spanjaardslaan

VINCA. MENYANTHES. 1049

Haarlemmerhout 1862, H. d. V. inherb. v. Tuinen;
1887, Costerus in herb. pr.; — Huis ten Donck
onder Bolnes 1899, herb. Wachter en Jansen; —
Middelburg, Mevr. Snellen in herb. Heul?;els;
Goes 1902, Posth. in herb. pr.; Sloeweg by Nieuw
en St. Joosland 1875, Schipper in herb. pr.; Schroe-
weg onder Middelburg 1892, Ogt. in herb. pr.; —
Maastricht 1894, de Haas in herb. pr.; Valkenberg
1881, Costerus in herb. pr.; Aalbeek en Houthem,
Steichen in herb. pr.; Slenaken 1889, Struyk.
in herb. pr.)

Bovendien : Op eene enkele plaats in 't park 't Loo,
vroeger veel in de Pasch. K. A. (Arch. 2. HI. 192);
Ubbergen, Beek, Berg en dal enz,, N. en Th. Abel.
(Arch. 2. IH. 297); - Oudenbosch 1885-1887, Bu-
taije en de Haas (Arch. 2. V. p. 546); — Schinnen,
St. Jans Geleen, Lac. ; Gulpen, Beek-Elslo 1885, K.
en G. (Arch. 2. V. p. 19).

Vermeld met een f by P e II e t i e r ; Uilenpas, Mau-
rik en Haren, de Gorter; Wildenborch en Maars-
bergen, FI. B. S. —
V. maior L. Zuid-Europeesche plant, doch evenals
de vorige vaak en in vele varieteiten in tuinen
gekweekt.

In Herb: Oud Valkenberg 1870, Groll.

Ordo fJeutiaiiaceae Jiiss.

Tribus Menyantheae Griseb.

Menyanthes Tourn.

888. M. trifoliata L. Moerassige gronden, langs slooten ;
algemeen in de veenstreken. '2J.. April — Juni,
somtijds nog in October.

InHerb.: Texel 1860, Lac; 1881, Groll; 1895,
V.; in het Blakwael bij de Hoorn op Texel 1868,
Holk.; Terschelling 1887, V.; weiland Midsland 1896,

1050 MENYANTHES.

V.; achter Hollum in de Mieden op Ameland 1869,
Holk.; — Dokkum 1865, H. d. V.; moerassige wei-
landen langs den straatweg van Leeuwarden naar
Groningenl850, S.; Hardegarijp 1864, J. M. de Boer;
Giekerk 1882, S.; Helpman, Strat.; Groningen, v.
H.; — Odoorn 1859, Lac. en S.; Meppel, v. Heyn.;
- Giethoorn, Zuid-Veen, Un. 1892; Kampen, K. B.;
Zandberg 1848, T.; Dieze bij Zwolle 1901, L.; Deven-
ter, K.; Hardenberg 1868, v. d. Scheer; — Ooster-
meen bij Harderwijk 1866, R. B.; Apeldoorn 1853,
K. A.; Beekbergerwoudl869, S.; Zutphen 1833, Wtt.
Vorden 1887, Groll; Doetinchem, Wageningen, Ede,
Epe 1879- 1885, K.; Borculo 1878, W. Kobus; Arn-
hem, Thomson; in een kolk te Beek, kolken tus-
schen Oosterhout en Loenen, en in de Wijchensche
venen, N. en Th. Abel.; — Oud Leusden 1857,
Kntittel; weilanden aan de Eem bij Amersfoort
1893, Garj.; Westbroek 1839, Lac; 1851, A. W.
H a r t m. ; de Bilt, herb. v. H. ; Blau wkapel bij Utrecht,
V. d. T.; C. A. Bergsma; Utreclit, v. H.; Achttien-
hoven 1857, B. W.; 1863, Coll. Nat.; Tienhoven
1846, Buse; 0.; 't fort Spion en Loosdrecht 1884,
S.; - Zwanewater 1896, V.; 1901, G. en Jongm.;
tusschen Callantsoog en Petten, Un. 1891; — Noord-
wijkerhout, Dz.; 1883, S.; tusschen Noordwijk en
KatAvijk 1883, S.; 1887, V.; overal in de venen bij
Nieuwkoop 1901, Jongm. en Valk; Katwijk 1886,
Wijdenes Spaans; broekweg Valkenburg 1833,
en Ryn bij de Haagsche Schouw 1832, S. S.; Was-
senaar, S. S.; 1833, Wtt.; 1835, Mb.; Catswatering
Waalsdorp, S. S. ; tusschen Waalsdorp en Haagsche
weg 1833, Forsten; 's Gravenhage, G. B.; Loos-
duinen 1883, S.; de Kooi onder Veur 1894, V.; tus-
schen Brielle en Rockanje, Un. 1887; langs de Vaal
onder Hendrik Ido Ambacht 1899, Posth.; Heikop,
V. H.; — Renesse 1845, v. d. B.; — Oudenbosch
1899, de Haas; speelhuis bij Breda, v. A. ; (Tilburg?),

MENYANTHES. 1051

A. Hersch; Helmont, Dz.; Pettelaar bij 's Hertogen-
bosch, V. Hov.; — Bulteveen bij Venlo 1899, Rie-
ter; moeras aan de Roode Beek 1896, G.; Limburg,
Un. 1861; Wylre 1866, H. d. V.; tusschen Wyh-e
en Gulpen 1889, V.; Maastricht, v. Hov.

(Natte vlak achter Hoorn op Texel (4-bladig) 1894,
V. Suringar in herb. pr.; — tusschen Bergum en
Suawoude 1869, v. Tuinen en tusschen Groote gast
en Tolbert 1865, Holk. in herb. v. Tuinen; Olde-
holtpade, W. R. Bouma en T. de Boer; — Ooster-
broek, Haren, Paterwolde, de Punt, Peize, Roderwolde,
R. de Boer en H, Kooi in herb. Heukels; aan
de Aa tusschen Winschoten en Bellingwolde 1897,
S c h i p p e r in herb. pr. ; - Zwolle 1870, v. T u i n e n in
herb. pr. ; - Apeldoorn, J. K o o r n n e e f ; Engbergen,
Mej. M, S. Rust in herb. Heukels; — Veenendaal
1899, Struyk. in herb. pr,; Utrecht, Almkerk, 0.
A. Backer in herb. Heukels; Ankeveensche plas-
sen, A. C. J. v. Goor in herb. pr. ; Naardermeer bij
Naarden 1899, Koning in herb. pr.; — Noordwijk
1886, Struyk. in herb. pr.; Rijsoord 1899, 1901 en
1903 - Oisterwyk 1896, Posth. in herb. pr.; Es-
schenven aldaar 1894, Ogt. in herb. pr.; — Pettelaar-
sche weg bij 's Hertogenbosch 1887, Costerus;
- Wel Un. 1893, Ogt. in herb. pr.)

Bovendien: veen Terissert, Un. 1881 (Arch. 2.
III. p. 423); — Weerdinge, Valthe, Gramsbergen
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 251); - Ahnelo,
Albergen en Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
195); Hasselo, Borne en de Lutte, Un. 189 5 (Arch.
3. I. p. 224); station Markelo, veen tusschen Markelo
en Diepenheim, Entersche veen, — Middo bij Win-
terswyk, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 619); Korenber-
gerveen, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 201); Wisselsche
veen, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p.97); veel in Dalhoven
op de Beemte, Beekbergen en Loenen, K. A. (Arch.
2. III. p. 193); — Castricum en - Voorne (talrijk),

1052 MENYANTHES. LIMNANTHEMUM.

ontbreekt onder Velsen, Bloemendaal en Vogelen-
zang, V. E. (Arch. 2. 1. p. 394); — baiten de Hint-
hamerpoort 's Hertogenbosch, v. Hov. (Arch. 1. I. p.
275); — Plasmolen, Th. Abel.; Ottersum, Lac.
(Arch. 2. V. p. 19) ; Blerik, Velden, Arcen, en Welsche
hut, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 573); tusschen
Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. V. p. 19).
Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman.

Limnanthemum Grmelin.

889. L. nymphaeoides Link. (ViUarsia nymphaeoidesY ent.
in Fl. B. S.). In slooten, grachten en vaarten.
%. Juli — Aug.

In Herb. : de Grouw, Halb.; brug van de Nijlan-
derzijl bij Bolsward 1867, J. M. d. Boer; molengracht
aan het Winschoterdiep bij Groningen, Strat.; —
Coevorden 1859, Lac. en S.; Meppel en Nijeveensche
grift bij Meppel, v. Heijn.; - Zampen 1848, R. B.;
T.; Kampereiland 1870, Hoek.; Zwolle 1897 en 1900,
L.; Wijhe 1842, J. L. Tilanus (P. N. S.); Deventer,
V. Gron.; grachten aldaar 1876, K.; - Apeldoornsche
kanaal bezijden Vaassen 1873, K. A.; Zutphen, G. B.;
1882, C. V. d. Broek; gracht bij de Nieuwstadspoort
1867, Fockema; grift te Lent en Wijchensche venen,
N. enTh. Abel. ; Beekbij Nijmegen, C. A. Bergsma;
bocht van de Lek bij Maurik, v. d. T. ; Geldermalsen,
H. S. Coll. Nat.; - de Vaart prov. Utrecht 1827,
Wtt.; Eem bij Soest, en zeepolder bij Spaken-
burg 1894, Garj.; Meern 1874, Groll; spoorslootjes
de Bilt, Garj.; Utreclit, C. A. Bergsma; 1863, CoU.
Nat; de Klop bij Utrecht 1835, D.S.; Wijk by Duur-
stede 1857, Kniittel; — Naarden, Thomson; kerk
Overveen 1872, Boerl.; Haarlem, Splitg.; 1835,
Buse; Munterslaan aldaar, Kerb.; — tusschen War-
monderhek en Noordwijk, 0.; Leiden 1835, Mb.; sloot

LIMNANTHKMUM. 1053

achter Vijverlust by Leiden, Pierot; Haarlemmer-
vaart aldaar, Perin; tocht achter de strafgevangenis
aldaar 1832, Katwijk, en Wassenaar, S. S. ; Noot-
dorp, Destree; Ridderkerk 1901, v. d. Voo; Dor-
drecht 1882, V. ; Voorne en eiland Roozenburg, V. Z.;
Heikop bij Vianen, v. H. ; — Werkendam 1835, L a c. ;
Loopschans bij Breda, v. A.; Moerdijk, Zevenbergen,
Un. 1860; in den vijver op Muizerik bij Vucht, v,
Hov.; — Maas bij St. Pieter 1892, de Haas; Var-
kenswaardje by Maastricht, Marres.

(Oldeboorn 1868, v. Tuinen; rivier de Boorn tus-
schen Oldeboorn en Nes 1866, Holk. in herb. v,
Tuinen; - ZwoUe 1872 en - Hattem 1897, Posth.
in herb. pr.; Culemborg, de Haas in herb. pr.;
Grift te Bennekom 1893, V. Suringar in herb. pr.;

— Biltsche fort 1871, Costerus in herb. pr.; —
Flevo Rama bij Naarden 1899, K o n i n g in herb. pr. ;
Ankeveensche plassen, A. C. J. v. Goor inherb, pr,;

— Leiderdorp 1885, Struyk, in herb. pr. ; Pijnacker
1891, Ogt. in herb. pr.; tusschen Delfshaven en
Schiedam, F, D. J, Risch in herb, Heukels; Gouda
1885 en Oud Alblas 1898, Posth. in herb, pr,; -
sloot Middelburg 1901, Ogt, in herb. pr.)

Bovendien: veen Terissert, Un. 1881 (Arch. 2,
ni, p. 423); — Dalen, Gramsbergen 1859, Lac. en S.
(Arch, 1, V, p, 251); - Giethoorn, Un. 1892 (Arch.
2. VI. p. 349); langs de Oude Wetering tot op den
grintweg Raalte-Wijhe, Un. 1888 (Arch. 2. V,
p, 411); veen tusschen Markelo en Diepenheim —
Groenlo, Un. 1897; (Arch. 3. 1.p. 619); Kannenburg,
Un. 1890 (Arch. 2. VLp.97); Varsseveld, Un. 1859
(Arch. 1, V, p, 197); Eibergen, Un. 1859 (Arch, 1,
V. p. 202); Breevoort, Un. 1859 (Arch. l.V. p. 225);
Elst, Weurt, Beuningen en de Ooi, Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 297); — Abcoude, Asscher (Arch. 1. I. p.
443); — Castricum, Bloemendaal— Noordwijkerhout,
Waalsdorp, Westland — Walcheren, v. E. (Arch 2. I,

1054 LIMNANTHEMUM. CHLORA,

p. 394); Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 120); Sas van Gent en West-
dorp, A. W. (Arch. 1. IV. p. 291); - Oudenbosch
1885—1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V.
p. 547),

Voorts vermeld door Dodoens (Pemptad. 2e dr.;
Kruydt Boeck 1608, Cruydt Boeck 1618 en 1644)
de Lobel, Munting en Bruman. Amerongen en
Leerdam volgens de Gorter,

Tribus Gentianeae Endl.

Chlora L.

890. Ch. perfoliata L. Op vochtige plaatsen, onbebouwde
heuvelhellingen, oevers van beeken, volgens B e n t-
ham in droge weiden, doch in 't algemeen op
kalkgronden in Engeland, West-, Midden- en Zuid-
Europa tot den Kaukasus, 0, Juni—Aug.

Niet \n Herb.

(In een duinvallei dicht by een strandvveide noor-
delyk van het Groene strand te Rockanje 1902, A.
H. Blaauw in herb. Heukels.)

Bovendien vermeld door de Gorter alsgroeiende
veel bij de stad Brielle en op Staalduin bij den Haag.
Later gevonden op 't Groene strand bij Rockanje
door G. V. Hennekeler, welke plant bleek te zyn
evenals de vorige een exemplaar van Gh. serotina.

Merkwaardig is het lot dat de opgave der groeiplaats door
de Gorter op gezag van Ehrhart (Beitr. VI. p. 47) heeft
oudergaan, waardoor deze plant als Saponaria Vaccaria
zoowel in de Fl. B. S. I. p. 340 als in den Prodr. Ed. I. p. 39
werd opgenomen. Het wedervinden van Oh. serotina door
den Heer Hennekeler in Sept. 1854 b;j Rockanje gaf Dr. ,
V. d. B o s c h gelegenheid in het verslag der Vereeniging van
1855 deze dwaling te herstellen (Cfr. Arch. I. 4. p. 35 e. v.).
Het is voorts niet uit te maken in hoeverre v. H e n n e k e 1 e r
werkelijk ook Ch. perfoliata heeft gevonden, daar de in
het Vereenigings-herharium berustende exemplaren een twee-
tal planten zijn destjjds door v. Hall Jr. aan de Vereeniging
geschonken.

CHLORA. GENTIANA. 1055

891. Ch. serotina Koch. Op gelijke plaatsen als de vorige

en door sommigen slechts voor een varieteit van
deze gehouden. 0. Juni—Aug.

In Herb. : Bij 's Gravenliage 1842, v. H. ; Staalduin
1761, V. Roijen; Groene strand tusschen Rockanje
en Oost-Voorne 1854, G. v. Hennekeler; 1870,
Beyerinck; 1870, H. d. V.; 1871, Huijsman en
0.; 1894, V.; 1900, Struyk.; 1902, G. en Jongm.
(ook verzameld Exc. Un. 1887 (Arch. 2. V.p. 400).

Gentiana Tourn.

892. G. cruciata L. Op zonnige heuvels en op droge

weiden in Midden-Europa verspreid ; bij ons slechts
in duinvalleien. %. Juli — Sept.

In Herb. : Duinen achter Bloemendaal en bij het
Bentveld 1837, Mb.; — Hollandia, Forsten; Leiden,
Mb.; Katwijk, G. Broers; 1829 en 1832, S.S.; S. P.
Kros; 1887, V.; Wassenaar 1831, Forsten; 1832 en
1833, S.S.; Dz.; 1837, Mb.; 1837 en 1839, Buse; 1840
en 1841, B. W.; 1843, de Vriese (P. N. S.); Un.
1851; 1853 en 1856, S.; 1876, GroU; 1895 en 1897, V.;
Groot Berkhey onder Wassenaar, Mb.; 1839, v. d. T. ;
1843, 0.; tusschen Waalsdorp en Wassenaar, P i e r o t;
tusschen 'sGravenhage en Wassenaar; S.S.; R. B. ;
Barger; tusschen Scheveningen en Wassenaar, Un.
1851; Destree; Waalsdorp, Fockema; onder
dennen aldaar 1879, K. A.

(Scheveningen 1900, Wachter en Jansen in
herb. pr.)

Bovendien : Vlakte van Noordwijk, S. (Arch. 2. III.
p. 297); — volgens de Gorter by Overveen en door
dezen reeds vermeld langs den weg van 's Graven-
hage naar Scheveningen, terwijl de opgave voor
Wassenaar reeds voorkomt bij CI. Mulder en de
groeiplaats bij Waalsdorp door V r ij d a g Z y n e n werd
aangeteekend (Cfr. Arch. 2. III. p. 294).

1056 OENTIANA.

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius en
M u n t i n g.
893. G. Pneumonanthe L. Op vochtige plaatsen in heide
en veenstreken. %.. Aug. — Oct.

In Herb. : Texel 1860, Lac; achter de Westen op
Texel 1869 en Meente tusschen Koog en de Westen
aldaar, Hollc.; Terschelling, Un. 1886; Midsland
1868, Holk.; Un. 1886; op het Grootslecht by Hol-
lum 1868 en tusschen Nes en Hollum, Holk.; tus-
schen Nes en Bahum 1865, v. d. Ley; — Wolvega,
C. A. Bergsma; Bergumerheide 1849, S.; — Haren-
dermolen 1856, Strat.; Leutingewolde 1894, San-
ders; Haren, v. H.; — Eelderw^olde, v. H.; Valthe
1859, Lac. en S.; Assen 1832, Forsten; 1863, H.
d. V.; hooilanden Meppel, v. Heijn.; — Steenwyker-
wold, Un. 1892, L.; Zwolle, Thorbecke; Honge-
rige wolf 1853, Kros; Deventer, Halb.; 1876, K.;
tusschen Lage veld en Zuidloo onder Bathmen, Un.
1850; Lonneker 1891, L.; Carlshave, v. Vloten;
Almelo, V. Lennep; Buse; Hardenberg 1868, v. d.
Scheer; (Neuenhaus en Lathrop 1831, Miq.); —
Twello, P. V. Delden; Harderwijk 1832, L Valk;
1863, R. B.; Gagelkampen bij Harderwijk, Oldebroek,
tusschen Harderwijk en Nunspeet, en Hulshorst bij
Harderwijk 1852, Nijkerkervenen, tusschen Nijkerk
en Hoevelaken, R. B.; Nagelpoel, drassig weiland
tusschen Apeldoorn en Deventer 1858, 0.; Uddeler-
meer,Un. 1849; Epel846,T.; Apeldoorn 1873, K. A.;
Zutphen 1837, V. Z.; Fockema; Groenland bij Zut-
phen 1833, Wtt; Warnsveld 1885, GroII; Leesten,
Gronem.; Raurlo 1884, Ens.; Terborg 1883, L.;
Doetinchem, v. d. Souw; dorpsbuurt Winterswijk
1872, R. E. de Haan; Un. 1859; Beekbergerheide
1846, en Beekbergerwoud 1846, Mb.; Wolfheze, B.
W.; Nijmegen, B.; Groesbeek 1851, Hatertsche broek
en Wijchensche venen, Th. Abel.; Lunteren, Buse;
- Renswoude 1839, V. Z. ; D. S. ; Amersfoort, S p 1 i t g. ;

GENTIANA, 1057

tusschen Amersfoort en Soest, R. B.; Hamersveld
1891, Garj.; tusschen Oud en Nieuw Leusden,
Kraamw.; Oud Leusden 1857, Kniittel; Leusden
1833, Wtt.; Soest 1870, Groll; Leersumerbroek
achter Doorn 1883, Wtt.; tusschen Woudenberg en
Maarsbergen, v. d. T.; Driebergen, Buse; Hoek;
Driebergerbosch, Buse; Ryzenburgerbosch 1847, 0.;
1847, B. W.; 1857, Kniittel; achter de Krakeling
tusschen Zeist en Woudenberg, v. d. T.; Zeist, W. K.;
V. d. Brink; de Bilt 1886, D. S.; v. H.; C. A. Bergs-
ma; 1846, Buse; bosch Vinkeveen 1850, Romb.;
- heide by 't dorp Laren 1843, de Vriese(P. N. S.);
'sGraveland 1861, Romb. ; Bussum, G. Barger; op
de ruige akkers van Spoelwyk bij Boskoop 1834,
S. S.; 1836, Mb.; 's Gravenhage 1838, L d. L. e. h.
Groll; — Halsteren 1874, S. Lako; Sprang, Thom-
son; Teeteringen 1882, V.; Galdersche heide, v. A.;
Oosterhout, Eindhoven, Valkenswaard, v, d. Berg;
Eindhoven, Dz.; v. d. B.; Vuchterheide, v. Hov,;
Helmond 1833, Wtt.; Maasheezerheide 1886, V.; - Bul-
teveenby Venlo 1900, Rie ter; Maastricht, v, Hoven.

Var, flor. albis in Herb. : Assen, Forsten; 1859,
Lac. en S.; — Harderwijk 1867, R. B.; Apeldoorn
1846, S. S.

(Achter den Hoorn op Texel 1894, V. Suringar
in herb. pr.; duinvalleien Terschelling 1895, Heu-
kels; — polderdijk Oldeboorn 1868, v. Tuinen; tus-
schen Beetsterzwaag en Wijnjeterp 1866, v, T,;
1866, Holk.; Oldeboorn 1863, Holk. in herb. v.
Tuinen; Wolvega, W. R. Bouma en T. de Boer;
Oudetryne, K. de Boer in herb. Heukels; —
Onstwedde 1886, Schipper in herb. pr,; Onland,
Paterwolde, Eelde, Peeze, Haren, de Punt en Zuid
Laren, R. de Boer en H. Kooi; — Borne, Mej. N.
V, d. Pauwert in herb. Heukels; tusschen Hen-
gelo en Borne, Un. 1895, Costerus in herb. pr,;
Heino 1901, L. in herb, pr. ; — Bennekomsche Meent

67

1058 GENTIANA.

1892, "V. Suringar in herb, pr.; - Putten, de Bilt,
C. A. Backer in herb. Heukels; Scherpenzeel
1900, Costerus in herb. pr. ; Veenendaal 1883, H e i n-
sius in herb. pr.; Veenendaal 1894, Maarsbergen 1887
en Halsche heide 1901, Struyk. in herb. pr.; —
Bussum, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Meentaldaar
1899, Koning in herb. pr.; Laren 1894 — enGouda
1885, Posth. in herb. pr.; - Oudenbosch 1888, J. J.
Hoevenaars inherb. de Haas; Chaam, Mevr. Snel-
1 e n in herb. H e u k e 1 s ; Vuchtsche heide 1871, C o s t e-
rus in herb. pr. ; Wouwsche plantage 1884, Ginneken
1884, en tusschen Veldhoven en Waalre 1880, P o s t h.
in herb. pr.; — Velden Un. 1893, Ogt. in herb. pr.

(flor. albis) Markelosche veen Un. 189 7, Ogt.
in herb. pr.)

Bovendien: Ameland 1854, Kros (Arch. 1. IV. p.
82); - veen Terissert, Un. 1881 (Arch. 2. m. p.
423); — alle bezochte plaatsen in Drente 1859,
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 251); — Kallenkote,
Eeze, Eesveen, Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 849); Al-
melo, Albergen, Un. 1870 (Arch. 2. Lp. 195); Hen-
gelo, Bekkum, Woolde, Borne, Hasselo, Weusthag,
HoUenbergerveld, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 224);
station Markelo, v^-^eg van Goor naar Entersche veen,

— spoorweg naar Eibergen, tusschen Eibergen en
Zwilbroek, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. I. ^. 619);
Eibergen, Groenlo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 225);
Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Wisselsche
veen, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 573); Neerbossche
broek, Overasselt, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 297);

— Abcoude, Asscher (Arch. 1. I. p. 441); — Bla-
ricum 1874, H. d. V. (Arch. 2. II. p. 74); Hilversum-
sche meent 1886 en heide bij de Bunt onder Soest
1886, H. d. V. (Arch. 2. V. 528); - Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V.
p. 547); - Plasmolen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 19);
Arcen, Oostrura, Wel en Welsclie hut, Un. 1893

GENTIANA. 1059

(Arch. 2. VI. p. 573); Beegden, Groote Peel aldaar,
Rauwmoest, Tongelrooische beek, Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 626).

Voorts vermeld door Dodoens (Pempt. 1616;
Kruydt Boeck 1608; Cruydtboeck 1618 en 1644 en
alhier opgenoemd voor de duinen van Holland!)
Knijf, Pelletier, Vorstius en Bruman.

De var. werd ook door H. de Vries opgegeven
voor Assen 1867 (Arch. 1. V*. p. 452).
Gr. verna L. Plant der Alpen, bekend in Baden,
Wurtenberg, Beieren en Oostenrijk, ook in de
Engelsche Hoogianden, werd door Boerhaave
als inlandsch opgegeven.
894. Gr. campestris L. Op droge zonnige plaatsen in
hoogere streken en in de duinen. 0. Juli—Sept.

In Herb.: Vlieland 1869, Holk,; Liesterplak Ter
schelling 1886, K.; Un. 1886; Groene plak aldaar
1869, Holk.; Nes op Ameland 1864, S. P. Kros
Eendenkooi bij Buren op Ameland 1897, V.; Ame
land, Kros;Spree; — Bergerduin 1870, H. d. V.
Castricuml870,H. d.V.; 1871, Boerl.; 1875, Groll
Zandvoort 1851, S.; Velsen, Hoffm.; 1848, T.; R
B.; Bentveld, Hoffm.; S. S.; 1836, Mb.; 1837
Buse; 1837, Lac; M. D.; B. W.; Rozewater by
Haarlem, Buse; Vinkebaan tusschen Woestduin en
Leijduin onder Vogelenzang, v. d. T.; Overveen, v. d.
T.; Haarlem, Perin; — Halfweg Haarlem en Leiden
1840, B. W.; Langeveld bij Noordwijkerhout 1840,
Dz.; Zilk by Lisse 1836, Mb.; Wassenaar, Forsten;
1836, Mb.; S.; tusschen Oostvoorne en Rockanje 1871,
0.; — Maastricht 1842, v. Hov.; op de glooiing van
den St. Pietersberg, de Marres; 1840 v. Hov.

Var. flor. albis: Bentveld 1837, Lac. —

(Texel Visser Smits in herb. pr.; Vlie 1894, V.
Suringar in herb. pr.; duinvalleien Terschelhng
1895, H. Heukels in herb. pr.; - boschje Velsen

1060 GENTIANA.

1894, Ogt. in herb. pr.; — St. Pietersberg bij Maas-
tricht, V. Hov. in herb. Alph.)

Bovendien : Texel zeldzaam, v. E. (Arch. 2. 1. p. 394);
— Abcoude, Asscher (Arch. 1. I. p. 443); — Sche-
veningsche weg, de Witt Haraer (Arch.2. II. p 121),

Voorts vermeld tusschen Velsen en Beverwijk en
heide bij Hengel in het graafschap Zutphen door de
Gorter; Wildenborch door Kops in Fl. B. S.
895. G. Amarella L. ((r. Amarella Fl. B. S. p. 214 en
G. uUginosum ibid. p. 718). Op vochtige weiden
en op berghellingen meestal op kalkbodem; bij
ons hoofdzakelijk duinpk^nt. O- Aug. — Oct.

In Herb. : Texel bij de Eierlandsche duinen 1869,
Holk.; beekje bij de Mok op Texel 1867, S. P, Hui-
zinga; vlakte Nederlanden 1902, v. Iterson; tusschen
Nes en BaUum op Ameland 1865, v. d. L e ij ; (pefales 4,
sepalis plerumque inaequalihus) Schiermonnikoog
1860, S.; 1869 Holk.; - Friesland, v. Heyn.; -
Zutphen, Wtt.; — Breesaap, Buse; tusschen Zand-
voort en Bloemendaal, v. d. T.; 1887, V.; IJmuiden
1879, V. d. V een; duinen Zandvoort, C. A. Be rgsma;
V.H.; Splitg.; 1843, Buse; 1872, Boerl.; Bentveld
1836, Lac; Mb.; 1837, Lac; B. W.; 1870, Groll;
Rozewater bij Haarlem, Buse; Aardenhout, Zand-
voort, Asscher; Bloemendaal 1836, v. d. T. ; Haar-
lem 1842, 0.; — duinpannen Halfweg Haarlem — Lei-
den 1840, B. W.; Langeveld bij Noordwijkerhout 1834,
S. S.; Wassenaar, Forsten; Dz.; 1840, Mb.; 1843,
0.; Groot Berkhey 1843, 0.; tusschen Wassenaar en
's Gravenhage, S. S.; achter Waalsdorp 1833, S. S. ;
's Gravenhage 1833, S. S.; 0.; Hoek van HoUand
1870, H. d. V.; Voorne 1870, H. d. V.; Exc 1902;
tusschen Rockanje en Oost Voorne 1871, 0.; laagte
Steenen baak Brielle 1900, Struyk. ; — Kaatsheuvel
en Loon op Zand, Thomson,
§. florihus albis.

In herb. : duinen Zandvoort, herb. v. H.

GENTIANA. 1061

(Schiermonnikoog 1897, Schipper in herb. pr.;
duinpan tusschen IJmuiden en Wijk aan zee, A. C.
J. V. Goor in herb. pr.; duinen tusschen Callantsoog
en Petten 1891, J. Kroon in herb. L.)

Bovendien: Callantsoog-Petten algemeen (ook Un.
1891, Arch. 2. VI. p. 237); duinvlakten Velsen, tus-
schen Catsricum en Egmond, — Scheveningen en
Westland, v. E. (Arch. 2. I. p. 394); - Valkenberg,
H. d. V. (Arch. 2. I. p. 140).

Voorts vermeld door Vorstius; voor Schevenin-
gen en 's Gravenhage reeds vermeld door Elirhart
bij V. Geuns p. 23.

[Aanm. : Behalve de gemelde kleur variatie wisselt deze
plant zeer af, zoowel in vorm als beharing en met i- en 5-dee-
lige kelk en kroon.

Zoowel bij deze soort als de voorgaanden worden zomer- en
najaarsvormen onderscheiden. Zoowel G. Campestris als
G. Amarella vertoonen seizoen-dimorphisme, welke zich
by beide soorten op gelyke wyze uit. Volgens de onderzoekin-
gen van M u r b e c k (Acta Hort. Berg. II. No. 3, 4) komt by ons
van G. campestris sleclits de ondorsoort G. baltica voor.
G. A m a r e 11 a vervalt in

A. uliginosa Willd. Q met lancetvormige spitse wortel-
bladen en met klelnere, meestal 4-tallige bloemkronen, wier
buis niet buiten den kelk uitsteekt. Meestal op grazige plaatsen.

B. Eu-Amarella Q 0 met spatelvormige, stompe wor-
telbladen: bloemkroon grooter, meestal 5-deelig, wier buis
wel boven den kelk uitsteekt. Van deze wordt gevonden de
zomervorm :

I. lingulata met stompe stengelbladen, en den herfstvorm.

II. axillaris met spitse stengelbladen, waarby nog de
varieteit ^. pyramidalis met stevigen tot 6 d.M. hoogen,
van den grond af vertakten en veelbloemigen stengel; bladen
en kelkslippen breeder, bloemkroon nog grooter.

Het zoude aanbevellng verdienen deze vormen ook in ons
land eens nauwkeurig aan levend materiaal na te gaan; bij
al de Gentiana-soorten zal het opvallen dat hun bloeityd
iets later valt, maar ook iets langer duurt dan byv. in Duitsch-
land het goval scli(int te ztjn en dat by de planten met sei-
zoen-dimorphisme de bloeityd by ons valt juist tusschen den
zomer- en den herfstbloei. Invloed van ons zeeklimaat?

896. G. germanica WiUd. Langs heuvelranden en oi

uj[l-i8RAR Y ;

1062 GENTIANA. CIOENDIA.

droge weilanden, voornaraelijk op kalkbodem
0. Aug. — Sept.

In Herb. : (Maastricht of Gulpen?), Ploem; Val-
kenberg, Dr. Hallegraaf; langs den weg op de
gemeene hei van Valkenberg naar Hulsberg 1900,
en helling G-eleenderberg Oud-Valkenberg 1900,
Rieter; Vijlen, Ploem; kruisberg te Gulpen en te
Trap 1871 en 1872, Lac.

(Wylre, Steichen in herb. pr.)

Cicendia Adans.

897. C. filiformis Ddarbre {Exacum filiforme Fl. B. S.
p. 138). Op afgeplagden heidegrond en langs
heiplassen. 0. JuU—Oct.

In Herb. : Terschelling 1886, K.; Un. 1886; 1886,
Wakker; Midsland 1868, Holk.; — Bergumerheide,
en Zwaag Westeinde, Hinxt; — Jipsinghuizen,
Un. 1899; - Zuid Laren 1860, v. H.; Koekange
1872, Hoek; Peize en Bergumerheide, H. K. Hom-
mes; Meppel, v. Heyn.; — Overijsel, herb. V. Z.
(d e L i e f d e ?) ; Deventer 1882, K. ; Oldenzaal en Dene-
kamp 1879, Lac; tusschen Almelo en het Witte
veen 1870, 0.; Haaksbergen, Un. 1895, Groll;
Haaksbergerveen, Un. 1895; tusschen Bathmen en
Gorssel, Un. 1850; — heidepoelen bij Harderwijk
1879, R. B.; Uddelermeer, Un 1849; Apeldoorn 1873,
K. A.; Ede 1863, Lac; 1890, v. Vloten; Epe 1864,
S.; Barneveld, D. S.; langs den weg van Barneveld
naar Hai-tskamp op de zoogenaamde Lagewal 1838
D. S.; vaart bij Apeldoorn 1878, K.; kanaal Apel
doorn-Dieren 1873, K. A; Beekbergen 1840, Buse
1846, S. S.; Zutphen, E.; 1840, Buse; Beekberger
woud 1858, 0.; Voorst 1840, Buse; Ruurlo 1883, L.
Vorden 1879, Groll; Brummen 1864, de Br.; Lich
tenvoorde, Un. 1859; 1896, G.; Didam 1856, Lac
Nymegen en Groesbeek, B.; Thomson; Wychen

CICENDIA. 1063

1850, Th, Abel. ; Wijchensche venen, D. J. Bosch;
Hatertsche broek 1849 en bij de herberg de Teersdijk
by Nijmegen 1850, Th. Abel. ; Bennekomsche Meent
1882 en achter Veenendaal 1882, K.; — bijdenHam
1894, Garj.; Maartensdijk 1839, Lac; tusschen Zeist
en Woudenberg, W. K.; Zeist, B.; v. H.; 1836, Mb.;

1851, 0.; Driebergen 1870, Boerl.; tusschen de her-
berg de Krakeling achter Zeist en Woudenberg 1839,
V. d. T.; de Bilt 1838, Lac; tusschen Zeist enAus-
terlitz, S. S.; 1838, Lac; heide achter Westbroek
1841, Ct. Deijn.; tusschen Westbroek en Loosdrecht
1843, V. d. T. ; — tusschen Laren en Blaricum 1874,
H. d. V.; (Haarlem, Perin;) — Bergen op Zoom,
Un. 1860; Oudenbosch 1895, de Haas; Oosterwuk,
G. Broers; Vuchtsche heide 1847, v. Hov.; tus-
schen 's Hertogenbosch en Cromvoort 1900, G. en
Jongm.; Eindhoven, Dz.; de Vriese (P. N. S.)
Valkenswaard 1827, v. H.; Peel bij Deurne 1871
Lac; Plas bij station Beugen, Un. 1898; — Midde
laar 1878, Lac; Veentje aldaar 1899 en Kelpen, G.
Emsbroek 1902, G. en Jongm.

(Terschelling 1868, Holk. in herb. v. Tuinen
Wedde 1886, Schipper in herb. pr.; — Zuid Laren
1867, Holk.; - heide Zeist, H. J. Betz in lierb.
V. Tuinen; — Enschede, M. J. Blijdenstein in
herb. H e u k e 1 s ; — Bussum, A. C. J. v. G o o r in herb.
pr.; — Keverbroek Un. 1900, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Almelo en Albergen, Un. 187 0
(Arch. 2. L p. 195); Delden, Twikkelerbosch, Un.
1870 (Arch. 2. L p. 200); Beckum, Woolde, Nieuw-
kerkerveen, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 224); — Heng-
sel bij Winterswijk en Knollebroek bij Eibergen, Un.
1859 (Arch. 1. L p. 225); - Stramprooi, Lac (Arch.
2. V. p. 19).

Voorts Lochem, Wildenborch, v. Geuns; tusschen
de Poppe en Hengelo, tusschen Zwolle en de kleine
Haar, Ehrhart; Zutphen, E. in FI. B. S.

1064 ERYTHRAEA.

Erythraea Rich.

898. E. Centaurium Pers. Op vochtige, grazige zand-
gronden, in weilanden en langs wegen. 0 0 ook
0 en O. Juli — Sept.

In Herb. : Vlieland 1868, H o 1 k. ; Viamensvallei al-
daar 1858, Lac; Ameland, Bruinsma; Nes op
Ameland 1865, H. d. V. ; — Haren en Harendermolen
1833, V. H.; Ter Apel (var. capitatum) 1897 K. A.;
- Paterwolde 1835, v. H.; Eelde 1865, H. d. V.;
tusschen Ter Apel en Roswinkel 1837, v. H. ; Ter
Heyl 1895, Sanders; Assen, Forsten; — Zalk
1846, 1848, 1855, R.B.; 1848, T.; Wilsumerwaard 1847,
T.; bosschen Deventer 1846, v. Gron. ; Colmschate
1846, J. Tyhaar; tusschen Deventer en Diepenveen
1877, K. ; Riele bij Deventer, Romb.; Markeloosclie
veen 1897, G.; Beckum, Un. 1895; - Twello 1872,
K. A.; Harderwtjk 1864, R. B.; Hulshorst, T.; 1852,
R. B.; Gorssel 1902, G. en Jongm.; Gorsselsche bos-
schen 1897, V.; Uilenpas te HoogKeppel 1898,K. A.;
Laag Keppel 1870, H. d. V.; Broekland 1898, K. A.;
Voorst 1833, Wtt; Zutphen 1882, C. v. d. Broek;
Lochem, v. H.; Raedt 1857, en achterweg naar
Lochem niet ver van de Boekhorst 1857, Spree;
Ruurlo 1885, Ens.; Brummen, v. H.; de Steeg 1874,
0.; Klarenbeek 1842, J. L. Til.; (P.N. S.) Arnhem,
Thomson; R. B. ; Oosterhoutsche bosch 1841, Lac;
Nijmegen, B.; Duivelsberg Beek 1857, 0.; BergenDal
1849, Th. Abel.; Un. 1898; - Hamersveld 1891,
Garj.; Amersfoort, herb. v. H.; Doorn, v. d. T.; —
Durgerdam 1852, Lac; Bergerduin 1870, H. d. V.;
Castricum, Dz.; Wijkerduin, Kerb.; Breesaap 1835,
Mb.; 1839 en 1842, Buse; 1842, 0.; Velsen 1835,
wie?; Zandvoort, v. d. T.; 1870, GroII; Exc 187 9;
Rozewater 1843, B u s e ; Haarlem, v. H. ; C. A. B e r g s-
ma; Groenendaal bij Heerastede 1872, Hoek; 1872,
0.; Vogelenzang 1845, Dz.; v. d. B.; 1871, Boerl.;

ERYTHBABA. 1065

— Noordwijk, V. Z.; Langeveld Noordwykerhout,
S. S.; Katwykerduinen 1827, Wtt.; 1836, Lac; dui-
nen Leiden 1834, J. C. Broers; zanderij Wassenaar,
Pierot; 1832, S. S.; Waalsdorp, V. Z.; tusschen
Scheveningen en Wassenaar, Un. 1851; 'sGraven-
hage, G. B.; 1854, v. H. Jr.; Loosduinen, Un. 1851;
S.; 1854, V. H. Jr.; Ter Heide 1851, T.; putje in 't
duin ten noorden van Ter Heide 1870, H. d. V.;
Hoek van Holland 1866, H. d. V.; 1883, V.; 's Grave-
zande, V. Z.; Staalduin 1847, v. d, T.; Groenestrand
Rockanje 1871, 0.; - Schouwen 1845, v. d. B.; dui-
nen Haamstede 1883, L.; Un. 1894; Bruinisse, Un.
1894; Oosterland 1887, L.; Zuid-Beveland 1840, v.
d. B.; Walchersche duinen, 1839, v. d. B.; Oranjezon,
B. W.; Domburg 1840, v. d. B.; Hoek en Zeeuwsch
Vlaanderen 1862, A. W.; - Wouw 1874, S. Lako;
Roozendaal, Un. 1860; Loopschans, v. A.;tusschen
Bosch en Ginnekenpoort Breda, v, A. ; Breda, v. H. ;
Ulvenhoutsche bosch, Un. 1852; Udenhout 1858,
Lac; tusschen Breda en Teteringen 1886, V.; Hel-
voirt, V, Hov.; Boxtel, Best bij Eindhoven 1827, v.
H.; Eindhoven, Dz.; — bosschen Plasmolen, Mook,
Th, Abel.; langs een weg aan den spooriyn van
Venlo naar Tegelen 1900, Rieter; omstreken Kas-
tert, Un. 1900; Meerssen 1870, en St. Pieters-
berg 1870, Groll; Elsloo, Beek, Gulpen, Un, 1883;
Gulpen 1871, Lac; Gronsveld, Un. 1861; Valken-
berg, Un. 1861; Wylre, Vylen 1872, Lac; Slenaken
1885, K. en G.; Schaesberg 1901 en algemeen Val-
kenberg 1901, V.

(Vallei de Mok op Texel 1894 en duinvallei Ter-
schelling 1894, V. Suringar in herb. pr.; - Ter
Apel Un. 1899, Rieter in herb. pr.; - Ryswijk
Gld., B. J. V. Wagensveld — IJmuiden, Mej. G.
J. Kerbert in herb. Heukels; tusschen IJmuiden
en Zandpoort, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Voge-
lenzang 1893, V. Suringar en 1893 Ogt. in herb.

1066 ERYTHBAEA.

pr.; Oud Valkeveen 1884, Heinsius in herb. pr.;
— duinen Katwijk 1878, Schipper in herb. pr.;
Waalsdorp, 1866, H. d. V. in herb. v. Tuinen; Was-
senaar 1885, Struyk. in herb. pr. ; — tusschen Gin-
neken en Bavel en bij Breda, Th. W. v. Scherm-
b e e k in herb. H e u k e 1 s ; — spoorlijn naar Tegelen
bij Venlo 1900, Rieter in herb. pr.; Maastricht 1893,
de Haas in herb. pr. ; Valkenberg 1881, Costerus
in herb. pr.; Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Ameland 1864, S. P. Kros (Arch. 1.
IV. p. 82): - Hengelo, Hasselo, de Lutte, Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 224); - Overasselt, Wijchen, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 297j; - Callantsoog, Petten, (Arch.
2. VI. p. 237) ; — Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen,
A. W. (Arch. 2. III. p. 126); - Oudenbosch 1885 -
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); -
weg Tongelrooische beek tot nieuwebrug, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 626); Sittard, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 321).

Voorts vermeld bij Hondius, Dodoens Cruydt
Boeck 1618, Pelletier; Knijf, Vorstius, Mun-
ting en Bruman.
899. E. littoralis Fr. [E. Unariaefolia Koch., E. linari-
folia Fl. B. S. p. 718; E. Centaurium ^. dunensis
ibid. p. 212). Bij ons slechts in de duinen; in
andere landen behalve in duinen op zouthoudende
weilanden. O, O en 0 0. JuU—Sept.

InHerb. : duinen Texel 1857, Harting; Koog en
Coxdorp op Texel 1860, Lac; de Koog en de Westen
aldaar 1868, de Mok 1868 en achter de Westen
aldaar 1869, Holk. ; Vlieland 1858, Lac. (alles opge-
vreten); Terschelling 1885, K.; 1887, V. ; Groenestrand
en duin aldaar, Un. 1886; Ameland, Spree (aldaar
Haverinnen genoemd); 1854, Kros (met den naam
Saffraan); Bruinsma; 1865 v. d. Leij; Schiermon-
nikoog 1867, Holk. (ook var. /?. latifolia Marss.);

ERYTHRAEA. 1067

Hinxt; Holk. (met den naam Saffraan); duinval-
leien aldaar 1854, Kros (Crocus, Saffraan); 1860, S
Rottura, Schipper; - Harderwijlcl865, 1866, R. B
— Nieuwe Diep, V. Z.; Zwanenwater 1896, V.; Cal
lantsoog-Petten, Un. 1891; Bergen, Un. 1891
Bakkummerduinen bij Egmond, K.; Castricum 1875
en Velsen 1879, Groll; Breesaap, V. Z.; Kerb
1835, D. S.; v. d. T.; IJmuiden 1894, V.; Zandvoort
Asscher; 1843, Buse; 1870, Groll; 1872, Boerl.
Bentveld, Asscher; Mb.; 1840, B. W.; Aardenhout.
V. H. ; Overveen 1835, Buse; Groenendaal te Heem
stede 1872, 0.; duinpannen achter Halfweg 1840, B
W. ; duinen Haarlem, v. H.; Splitg. ; Mb. ; — duinen
HoUand, Forsten; Noordwijk aan Zee, v. d. T.; 1885
V.; Noordwyk 1835, Mb.; duinen Katwyk 1828, Wtt.;
Katwtjk, Dz. ; 1843, 0.; S.; tusschen Wassenaar en
Katwyk 1832, S. S.; Leiden, Mb.; Wassenaar, Pierot;
1832, S. S.; Dz.; 1843, 0.; Un. 1851; tusschen
Scheveningen en Wassenaar, Un. 1851; tusschen
den Haag en Wassenaar, G. B.; Groot Berkheu 1842,
0.; Meijendaal 1895, Barger; 's Gravenhage 1836,
D. S.; 1850 S.; de Br.; tusschen Ter HeideenSche-
veningen, U n. 18 51; Nieuwland achter 's Gravezande
1845, V. d. T.; Rockanje Un. 1887; tusschen Roc-
kanje en Oostvoorne 1871, 0.; duinen Oostvoorne
Exc. 1902; - Haamstede, L.; Un. 1894; Brui-
nisse, Un. 1894; Schouwen 1845, v. d. B.; Dom-
burg 1877, K. A.; aan een kreek tusschen Axel en
de Axelsche Sassing, en tusschen Axel en Hulst,
V. d. T.

(Vlieland 1868, Holk. in herb. v. Tuinen; - den
Helder, langs een zoetwatersJoot bij de duinen 1899,
L. de Bruijn in herb. Heukels; Velserduin 1893,
Ogt. in herb. pr.; tusschen Zandpoort en IJmuiden,
A. C. J. V. Goor in herb. pr. ; Overveen 1884, Hein-
sius in herb. pr.; — Groot Berkhey 1876, L. in
herb. pr. ; — Wassenaar, 1899 en Hellevoetsluis 1900,

1068 ERYTHBAEA.

Struyk. in herb. pr.; duinvalleien Oranjezon 1879,
L. in herb. pr.)

Bovendien: Zierikzee Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 50).

[Aanm. : Exemplaren met bonte bloemen en roomkleurige
stengels en bladen werden door den heer Schipper in 1896
op Rottum gevonden.

Voorts merkt Dr. Kros op (Arch. 1. III. p. 292) dat deze
plant, evenals E. p u 1 c h e 11 a in 1854 van Ameland zoude
verdwenen zijn, wat uit de hierboven vermelde opgaven niet
juist blykt. Dozy zegt aangaande deze plant: „Eryth. lit-
toralis is daar (in de duinvalleien) zeer algemeen, niettegen-
staande van deze artzen\jplant jaarl;jks een groote hoeveelheid
door kruidenzoekers sedert onheugeiyke tijd wordt verzameld."
[Cfr. Arch. 1. III. p. 162.]

900. E. pulchella Fr. {E. Centaurium y. palustris Fl. B.
S. p. 212). Op vochtige, grazige zandgronden.
0 en O- JuU—Oct.

In Herb. : Texel, Hoffm.; Eierlandsche polder al-
daar 1860, Lac; de Mok bij Hoorn 1868 en Prins
Hendrikpolder Texel 1869 en Vlieland 1868, Holk.;
duinvallei Vlieland 1858, Lac; Terschelling 1887, V.;
Groene strand aldaar 1886, K.; Un. 1886; Ameland,
Spree; algemeen duinpannen aldaar 1897, V. *);
Schiermonnikoog 1867, Holk.; 1871, Hinxt"); -
Holwerd, J. M. de Boer; Cayaux; in een weiland
bij Franeker niet ver van Vijfhuizen, C. A. Bergs-
ma; zeedijk Harlingen, v. H.; tusschen Bolsward en
Exmorra 1862, J. M. d. Boer; Leeuwarden by de
Bontekoe 1859, S.; zeedyk bij Dijkshoek, v. H.(Bijdr.
VH); — Hornhuizen 1837, Pieterburen, Reitdiepsdijk
bij de Roode Haan 1834, v. H.; aan den Dingerweg

•) In Arch. 1. III. p. 292 deelt Dr. K r o s mede (anno 1&52) „dat E. 1 i 1 1.
en E. pulch. van 't eiland zijn verdwenen, eene bijzonderheid diegewig-
tig moet gerekend worden, en in gedachte by de beoordeeling der opga-
ven van groeiplaatsen, door vroegei'e schrijvers over onze Flora."

**) Aldaar ook door Suringar in 1860 gevonden met de vermelding:
„welke in de duinvalleijen en de lage landen der vlakten overvloedig
voorkomen, worden voor de apotheken onder den naam van Centaurie
ingezameld. Cfr. Arch. 1. V*. p. 253.

ERYTHRAEA. 1069

bij Uithuizermeden 1856, S. E. Strat.; — Kamper-
eiland 1855, Sevelingen 1848, Kampen 1847, R. B.;
Wilsumerwaard bij Kampen, T.; tusschen Kampen
en Wilsum 1873, Hoek; Ootmarsum 1879, Lac; —
Harderwyli 1865, 1873, R. B.; strand Elburg 1846,
T.; Zutphen, Wtt.; Didam 1856, Lac; Winterswijk,
Eibergen, Un. 1859; Klarenbeek 1842, J. L. Til. (P.
N. S. als Gentaurimn); A.rnhem, Perin; ineenmoe-
ras aan den Waaldijk by Altona bij Nijmegen, G.
Deyn.; - Vreeswijk, de Br.; — Muiderberg 1835,
Lac; tusschen Muiden en Muiderberg 1854, Lac;
Broek in Waterland 1856, Lac; Nieuwe Diep 1826,
en 1837, V. Z.; Zandvoort 1834, S. S.; Rozewaterbij
Zandvoort 1846, Buse; Bentveld, 1854, T.; - 's Gra-
venhage, Forsten; langs de Maas by Hoek van
Holland 1894, V.; Nieuwland achter 's Gravezande
1844, V. d. T.; Hoek van Holland 1845, de Br. (als
maxima, dlchotoma, pauciflora en imbricata) ; Oost
Voorne 1878, K. A.; Strandweide Brielle 1894, V.;
tusschen Rockanje en Oost Voorne 1871, 0.; Rockanje,
Un. 1887; in de duinen nabij Rockanje 1835, (v.
Rees?); Ouddorp 1894, Boerl. en V.; — Duiveland,
Dz.; Zuid-Beveland, 1839 en 1845 en Wilhelminapolder
1837, V. d. B.; Middelburg 1882, K.; tusschen Middel-
burg en Veere 1883, L.; Gapingsche weg onder
Middelburg 1895, Ogt.; Un. 1902; Breskens en
Groede 1885, L.; kreek tusschen Axel en Axelsche
Sassing, v. d. T.; Hoek 1860, A. W.; tusschen Axel
en Hulst, v. d. T.; — Werkendam en Thomaswaard
aldaar 1837, Lac; Willemstad 1841, Lac; Bergen
op Zoom 1834, Wtt.; Un. 1861; langs de Dieze
tusschen 's Hertogenbosch en Engelen 1846, en langs
de Dieze een half uur van 's Hertogenbosch 1846,
V. H 0 v. ; — bouwland langs de Maas by Baarlo, U n.
1893, L.; Maastricht, de Marres; St. Pietersberg,
de Marres; v. Hov.; Meerssen 1860, H. Jacques;
Meerssen 1870, Groll.

1070 ERYTHRAEA. PHACEL lA. NEMOPHILA.

(Texel 1902, D. de Visser Smits in herb. pr.;
Noorderpolder aldaar 1894 en tusschen 't Schild en
Burg 1894, de Mok 1894, V. Suringar in herb. pr.;
— Vallieveen 1899, Koning inherb. pr.; Helder aan
de Zuiderzee 1899, L. de Bruyn inherb. Heukels;
Schoorl 1898, Struyk. in herb. pr.; — duinvalleien
Scheveningen 1899, Wachter en Jansen in herb.
pr. ; Herkingen 1871, C os t e r u s in herb. pr. ; Rockanje
1900, Struyk. in herb. pr.; — Veere, Mevr. Snel-
len in herb. Heukels.)

Bovendien: Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 200); - Bemmel, W. Muijsers, C.
D. Boll en Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 297); - Noord-
Beveland, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 120).

Ordo llydrophyllaceae Lindl.

Phacelia Juss,

901. Ph. tanacetifolia Benth. Plant uit Californie, als

sierplant veelvuldig gekweekt en vaak volkomen
verwilderd. Zij wordt tegenwoordig ook als bijen-
voer aangeplant. 0. Juli — Sept.

In Herb.: Meelfabriek Deventer 1898, K. A.; -
Ryn bij Arnhem 1892, K. A.; — Opslag tuin Dor-
drecht 1900, Posth.

(Op de groeiplaats bij Arnhem ook verzameld
in 1898 door Mej. A. A. L. Pelgrim, herb.
Heukels).

Nemophila Nutt.

902. N. insignis Benth. Sierplant uit Californie ; veel in

tuinen gezaaid en op sommige plaatsen geheel
verwilderd. 0. Mei.

In Herb. : Geheel wild onder koren aan de Zwol-
sche straatweg nabij Olst 1852, K. A.; — bouwland

NEMOPHILA. WHITLAVIA. POLEMONIUM. COLLOMIA. 1071

Twello 1851, K. A.; weigrond Epse 1851, N. I. A.
Raland.
M". atomaria Fischer et Meijer. Sierplant van den-
zelfden oorsprong als de vorige. ©.

(Tuin Noordbroek tusschen witte klaver 1901, R.
S. Schortinghuis in herb. Heukels.)

Whitlavia Harvey.

903. W. grandiflora Harvey. Slerplant uit Californie.

Als tuinplant vaak gekweekt; hier en daar ver-
wilderd. 0. Mei.

In Herb.: Ryswyk (Qld.) 1900-1902, B. J. van
Wagensveld.

Ordo Polemoiiiaceae Lindl.

Polemonium Tourn.

P. caeruleum L. Plant met verre verspreiding over
de noordelijke breedte van Europa, AzieenAme-
rika, en ook in de bergstreken van Centraal Europa
en Azie; wordt echter sinds onheugehjke tijden
in tuinen gekweekt en verwilderd van daaruit
hier en daar. %.. Jiini—Juli.

Niet in Herb. : Wordt opgegeven in Suringar's
Zakflora, 8^ druk, p. 211, als hier en daar uit tuinen
ontvkicht. Het is mij niet bekend waarop die opgave
steunt.

CoUomia Nutt.

904. C. grandiflora Douglas. Sierplant af komstig uit

het Oregon gebied van West-Amerika ; schijnt hier
en daar in massa te verwilderen. 0. Juni—Juli.
In Herb. : Leimuiden, Exc. 188 2.

1072 CONVOLVULUS.

Oido Couvolvulaceae Juss.

Tribus Convolvuleae Choisy.

Convolvulus Tourn.

905. C. sepium L. Algemeen in kreupelbosschen en
heggen, tusschen het riet langs oevers, in tuin-
en bouwlanden enz. 2|. Juli—Aug.

In Herb. : Burg op Texel 1860, Lac; boschje
Midsland, Un. 1886; - Schettem bij Bolsward 1875,
J. M. de Boer; Leeuwarden 1859 en Groninger
straatweg aldaar 1849, S. (fl. roseis); — Eelderwolde
1836, V.H.; Helpman, Strat.; — Meppel, v. Heijn.;
- Kampen 1849, R. B.; T.; Deventer 1876, K.;
Gramsbergen 1859, Lac. en S.; — Harderwijk, R. B. ;
Apeldoorn 1850, K. A.; Ruurlo 1886, Ens.; dorps-
buurt Winterswijk 1871, R. E. de Haan; Nijmegen,
N. en Th. Abel.; Westervoort bij Arnhem 1842, J.
W. R. Tilanus (P. N. S.); - Amersfoort, Garj.;
Rhoodestein by Neerlangbroek, v. d. T. ; Utrecht 1835,
Wtt.; V. H.; Wikkenburg 1826, Wtt.; Loosdrecht,
Exc. 1884; - Naarden 1864, 0. (met vruchten);
Uithoorn 1870, en Zijdelmeer 1886, Boerl.; Ringdijk,
Flora Amst.; Amsterdam, de Liefde (als solda-
nella in herb. V. Z.); Zeeburg, de Liefde; 1871, 0.
(met vr.); Zeedijk aldaar 1838, Romb.; tuin dokter
op Marken 1886, Boerl.; halfweg Haarlem 1840, Dz.
(fl. rosels); Spaarndam 1846, Buse; Velserend 1873,
Boerl.; 1875, Groll.; Velsen 1869, Hoek; Zand-
poort, V. d. T. (fl. varieg.); Overveensche weg, K erb.;
Haarlem, v. H. (met vr.); 1836, Buse; 1842, Tila-
nus; fuikvaart aldaar 1836, Buse (fl. varieg.); Kor-
terak Haarlemmerduinen, Exc. 1883; - halfweg
Haarlem-Leiden 1840, B. W.; Lisse 1840, Mb. (fl.
roseis); Leiden 1832, S. S. (fl.rose/sj; 1837, Mb.; Dz.;
1842, 0.; Boerl.; Valkenburg, Dz.; 's Gravenhage,
G. B.; R. B.; Feyenoord en Kralingsche veer 1891,

CONVOLVULUS, 1078

V. d. Voo; Papendrecht 1878, Posth.; Dordrecht
1835, Lac; 1882, V.; 1882, C. v. d. Broek; (^. fl.
varieg.) 1838, Lac; - Zuid-Beveland, v. d. B.;
duinen Domburg, P o r s t e n ; Vlissingen 1880,
B u ij s m a n ; Waterlandskerkje 1861, A. W. ; Zeeuwsch
Vlaanderen 1863, A. W.; - Zoom bij Bergen, Un.
1896 {monstr.); (Breda?), v. A.; Ginneken 1876, 0.;
Sprang, Thomson; Vuchtsche poort bij 'sHerto-
genbosch, v. Hov.

(Polderdyk Oldeboorn 1868, v. Tuinen en Onder-
mastate 1864, H. R, v, d. Ley inherb. v, Tuinen;
Heerenveen, J, Kuiper; Wolvega, W. R. Bouma
en T. de Boer; — Groningen, R. de Boer en H,
Kooi; - Engbergen, M, S, Rust; Rysvfyk, B, J.
V. Wagensveld in herb. Heukels; algemeen
Culemborg, de Haas in herb. pr.; Bennekom, V.
Suringar in herb. pr,; — Biaricum 1899, Koning
in herb, pr,; Amsterdam 1882, Heinsius in herb.
pr.; Noordzeekanaal 1898, A. C. J. v. Goor; Boven-
karspel (als var. sylvestris met rose bloemen) 1900,
J. Brander in herb. Heukels; Zuiderzeedijk bij
Muiden, Un. 1901, Ogt, in herb, pr,; — Leiden
1885, Struyk. in herb. pr.; Noordwyk en Rijngeest
onder Oegstgeest 1902, V. Suringar in herb. pr.;
Stolwijk, H, A. Westbroek en J. Slingerland;
Rotterdam, H, v. d. Linden in herb. Heukels;
Dordrecht 1894, Posth. in herb. pr,; Spykenisse, J,
Koornneef; — Middelburg, Mevr, Snellen in
herb. H e u k e I s ; Seisweg aldaar 1890, in herb. 0 g t. ;
Nieuw en St. Joosland 1875, Schipper inherb. pr.;
Koudekerke 1873, L. in herb. pr.; — Waalre, P.
Sloots in herb. Heukels; — Venlo 1896, Rieter
in herb. pr.; Aalbeek, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1. V*.
p. 259); — Coevorden, Zwinderen 1859, Lac en S.
(Arch. 1. V. p. 252); - Steenwykerwolde, Oldemarkt,
Giethoorn, Un, 1892 (Arch. 2. VL p. 349); Nieuwe

68

1074 CONVOLVULUS.

Wetering tot aan de school Tongeren, straatweg v,
Heino naar Wyhe en omstreken Wijhe, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 412); Ahnelo, Albergen en het Vriese-
veen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 195); Delden, Twik-
kelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo,
Borne, Hasselo, Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 18 95
(Arch. 3. I. p. 224); Diepenheim, — Groenlo, straat-
weg van Zutplien naar Bronsbergen, Ruurlo, U n.
1897 (Arch. 3. I. p. 619); Winterswijk, Eibergen,
Groenlo, Borculo, Lochem, Un. 1859 (Arch. 1. V.
p. 225); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405);
Vaassen, Epen, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98);
— Bloemendaal, — Westland, Voorne, v. E. (Arch.
2. I. p. 395); tusschen Brielle en Rockanje, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 400) ; - Haamstede, - Renesse,
Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 50); al de Zeeuwsche
eilanden, A. W. (Arch. 2. III. p. 126) en L. (Arch. 2.
VI. p. 121); tusschen Middelburg en Rammekens,
tusschen Rammekens en Rittliem, Dishoek, tusschen
Dishoek en Koudekerke, tusschen Koudekerke en
Middelburg, tusschen Dishoek en Zoutelande, tusschen
Zoutelande en West KapeUe, tusschen West Kapelle
en Domburg, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder,
tusschen Vrouwenpolder en Veere, Veere, tusschen
Gapinge en Veere en tusschen Gapinge en Middelburg,
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1033j; - Bergen op Zoom,
Un. 1896 (Arch.3. Lp. 352); Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); — Venlo,
Blerik, Baarlo, Velden, Hamert, Wansum, U n. 18 9 3
(Arch. 2. VI. p. 573); Maastricht, Meersen, Gronsveld,
Sittard, Roermond, Un. 1861; Sittard, Beek, Elsloo,
Beek— Valkenberg, Meerssen, Wylre, Slenaken, Val-
kenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 321).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors-
tius, Munting en Bruman.
906. C. silvestris W. var. roseus Sur. {C. Dahuricus
Sims?). Plant van de kustlanden rond de

CONVOLVULUS. 1075

Middellandsche zee, van den Levant tot en met
Italie. %.. Juni—Aug.

In Herb.: Duinboschje ten Noorden vanNoordwijk,
Exc. 1891; 1893, S.; 1894 en 1897, V.; huize Stad-
wijk onder Voorschoten 1897, V.
997. C. Soldanella L. In de buitenste zeeduinen. 2]..
Jiili—Aug.

In Herb.: Nes naar het Noordzeestrand 1897,
Geerts e. h. V.; - Zeeburg, de Liefde; Zandvoort,
Buse; 1866, H. d. V.; 1871 en 1873, Groll; Wyk
aan Zee 1897, Ogt.; Noordwijk 1833, S. S.; Mb.;
Everwyn; v. d. T.; 1894, V.; duinen Noordwijk 1833,
S. S.; 1885, V.; tusschen Noordwijk en Noordwijker-
hout 1839, V. d. T.; Noordwyk aan Zee ten Zuiden
van het dorp 1897, V.; Katwyk 1833, S. S.; 1836,
Lac; Perin; ten westen van het dorp 1835, S. S.;
Vuurtorenaldaar, Exc. 1883; - in dunis Zeelandiae,
Dum.; V. d. B.; Schouwen en Schaardijke 1845, v. d.
B.; duinen Walcheren 1840, v. d. B.; 1863, A. W.;
Un. 1902; duinen Vlissingen 1845, v. d. Cop; 1880
-1881, Buijsman; 1893, L.

(Groene strand 1898, Tj. Sterringa in lierb.
Heukels; — Wijk aan Zee, A. C. J. v. Goor in
herb. pr.; - Noordwijk 1899, Struyk. in lierb. pr.;
- Koudekerke 1875, Schipper in herb. pr.; 1874
en 1885, L. in herb. pr.; Zoutelande 1892, Ogt. in
herb. pr.

Bovendien: Texel, Kops (Fl. Bat.); - niet zeld-
zaam omtrent den Hoek van Holland, op met Hip-
pophae begroeide plaatsen (Arch. 1. V*. p. 439); —
West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 126);
tusschen Vlissingen en de Vijgeneter, Dishoek, tus-
schen Dishoek en Zouteiande en tusschen Oranjebosch
en Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1033).

Voorts vermeld door Dodoens in Stirp. 1553,
Cruydeboeck 1554 en later, Pelletier, Vorstius,

1076 CONVOLVULUS.

Munting en van der Vorm; door de Gorter
ook voor het Maasstrand en 's Gravezande gemeld.
,908. C. arvensis L. Algemeen op akkers, langs wegen
en aan ruigten, gaarne op zandigen bodem. %.
Juni - Aug.

In Herb.: Texel 1856, Harting; Burg op Texel
1860, en Vlieland bij 't dorp 1858, Lac; Midsland,
Un. 1886; - Witmarsum 1875, J. M. de Boer; -
- Helpraan 1856, Strat.; Zuidhorn 1829, v. H.; -
Meppel, V. Heijn.; - Kampen 1849, R. B.; 1850,
T.; Zwolle 1887, L.; Deventer, Halb.; v. d. Cop;
overal tusschen het koren aldaar 1876, K. ; — Har-
derv^ijk, R. B.; strand bij Toeveren Nijkerk, Stolz;
stationsemplacement Apeldoorn 1890 (overigens ner-
gens in de gemeente) K. A.; Zutphen, G. B. ; 1882,

C. V. d. Broek; Leesten 1850, en langs den Warns-
veldschen dijk bij Zutphen, Gronem. ; Nijmegen,
N. en Th. Abel.; — Amersfoort 1861, R. B. ; spoor-
dijk aldaar, Garj.; Doorn 1869, 0.; Maarssen 1839,

D. S.; tusschen Neerlangbroek en Kothen, v. d. T. ;
Utrecht, v. H.; 1859, A. W. Hartman en R. B. ;
buiten de Tolsteegpoort aldaar, v. d. T.; tusschen de
Veeartsenijschool en Koningslust te Utrecht, L.
Marchand; fort Vossegat bij Utrecht 1879, W. A.
Oudemans; Wikkenburg 1826, en — korenlanden in
het Gooi 1827, Wtt.; Naarden 1864, 0.; Muiderberg,
V. H.; Zeedijk 1838 en Ringdijk bij Amsterdam 1838,
Romb.; Oosterdoksdijk, Fl. Amst.; Amsterdam, v.
H.; kerkhof en Steenendijk op Marken 1886, Boerl.;
Enkhuizen 1895, Sanders; Urk 1852, Backer de
Wit; Wieringenl856, Lac; 1857, Harting; Midden-
duin 1841, B u s e ; Bloemendaal 1871, B o e r 1. ; tusschen
Bloemendaal en Meerenberg 1870, Hoek; Overveen
1836, Buse; 1842, J. L. Tilanus (P. N. S); Vogelen-
zang, V. d. T.; Noordwijk 1835, Mb.; Leiden, Pierot;
Dz.; 1842,0.; 1846, Mb.; (fl. a^Z;.) 1835, Mb.; Katwyk,
en Zoeterwoude, S. S.; spoorbaan aldaar 1894, V.;

GONVOLVULUS. 1077

Wassenaar 1832, S. S.; 1856, S.; 's Gravenhage 1832,
I. de L. e. li. Groll; duinen aldaar, V. Z.; R. B.;
Scheveningen, V. Z.; Loosduinen 1848, S.; duinen
Monster, Un. 1851; de Lindt 1882, V.; Delfshaven
1891, V. d. Voo; Dordrecht 1878, Posth.; (Rotter-
dam?), Groshans; — Leverdijk op Schouwen 1869,
Schuringa; Duiveland, Dz.; Walcheren, de Mar-
ree; duinen Vhssingen 1880, Buijsman; duinen
Domburg 1833, Forsten; Waterlands kerkje 1861,
A. W.; Zuid-Beveland, v. d. B.; Zeeuv^sch Vlaanderen
1863, A. W.; - Werkendam 1835, Lac; wallen
Breda. v. A.; Ginneken 1876, 0.; buiten de Vuchtsche
poort, V. Hov.; 's Hertogenbosch, Thomson; -
Eysden, v. Hov.

/?. obtusifolia v. Hall. {= cordifoUiis Lasch.)

In Herb. : Utrecht tusschen de Veeartsenijschool

en Koningslust, L. Marchand; aan den Diefdijk

bu Schoonderwoerd, v. H.; - West Zaanderdijk,

Kerb.; IJdijk tusschen Zaandam en Westzaan,

Kerb. enMb.; - duinen Domburg 1833, Forsten,

(Ondermastate 1864, H. R. v. d. Ley in herb. v.

Tuinen; Heerenveen, J. Kuiper; — Groningen,

Helpen, Haren, Onnen, R. de Boer enH. Kooi;

Leens, J. Borgman in herb. Heukels; buiten-

werken Groningen 1863, Holk, in herb. v. Tuinen;

- Zalk 1891, Carmigg. in herb. L.; - Engbergen,

Mej. M. S. Rust; Ryswyk, B. J. v. Wagensveld

in herb. Heukels; IJseldijk Dieren 1893, V. Su-

ringar in herb. pr,; Wamel bij Tiel, Posth. in

hei-b, pr.; algemeen Culemborg, de Haas in herb.

pr.; - Amsterdam, J, F, Wichard in herb. Heu-

kels; Duivendrechtsche weg, A. C. J. van Goor

in herb. pr,; Huizerweg Bussum 1898, Koning in

herb. pr.; - Ruigenhoek by Lisse en Oegstgeest

1893, V. Suringar in herb. pr,; Katwijk 1885,

Struyk, in herb. pr.; Stolwyk, H. A. Westbroek

en J. Slingerland; - Middelburg, Mevr, Snel-

1078 CONVOLVULUS.

len in herb. Heukels; kanaal aldaar 1890, Ogt.
in herb. pr.; Nieuw en St. Joosland 1875, Schipper
in herb. pr.; Koudekerke 1874 en IJzendijke 1885,
L. in herb. pr. ; Oudelande bij Goes, L. B. v. d.
S 1 i k k e ; - Venlo 1897, R i e t e r in herb. pr. ; Schaes-
berg, J. vanMelick in herb. Heukels; Valken-
berg, Steichen inherb. pr.; /S. stationsemplacement
Vlaardingen 1901, Rotterdam langs de spoorbaan
naar Dordt 1898, Wachter en Jansen inherb. pr.).
Bovendien : Al deNoordzee-eilandenbehalveRottum,
v. E. (Arch. 2. I. p. 395); - Zwinderen, Coevorden
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 252); - Steenwijk,
Kallenkote, Un. 189 2 (Arch. 2. VL p. 349); Wijhe,
stationsterrein ZwoUe, Un. 1888 (Arch. 2. VL p.
412); Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 225); Groenlo, straatweg Zutphen
naar Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 619);
Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); - Muiden,
Un. 1891 (Arch. 3. II. p. 629); Bergen 1871, S. en
Th. Abel. (Arch. 2. I. p. 272); Alkmaar, Heilo, Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 237); Aardenhout 1874, H. d.
V. (Arch. 2. II. p. 74); - al de Zeeuwsche eilanden,
A. W. (Arch. 2. III. p. 126) en L. (Arch. 2. VI. p.
121); Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. L p. 50);
tusschen Middelburg en Rammekens, tusschenRam-
mekens en Ritthem, tusschen Vlissingen en de
Vijgeneter, Dishoek, tusschen Dishoek en Koude-
kerke, tusschen Koudekerke en Middelburg, tusschen
Dishoeken Zoutelande, tusschenZoutelande enWest-
Kapelle, West-Kapelsche dyk, tusschen West-Kapelle
en Domburg, tusschen Domburg en Oranjebosch,
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen
Vrouwenpolder en Veere, Oosternieuwlandsche polder,
Veere, tusschen Gapinge en Veere en tusschen
Gapinge en Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1033); - Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p.
352);. Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas

CONVOLVULUS. CUSCUTA. 1079

(Arch. 2. V. p. 547); Hamert, Un. 1893 (Arch. 2.
VI. p. 573); Roermond, Un, 1900 (Arch. 3. II. p.
626); Maastricht, St. Pietersberg, Gronsveld, Amby,
Meersen, Gulpen, Sittard, Roermond, Un. 1861;
Sittard, Beek-Elsloo, Maastricht, Gulpen, Wylre —
Slenalien, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 321).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors-
tius, Munting en Bruman.

Tribus Cuscuteae Link.
Cuscuta Tourn.

909. C. europaea L. Parasitisch op Urtica dioica, Can-
nabis, Galium en tal van anclere planten, ook
grootere struiken. 0. Juni — Sept.

In herb. : Meppel, v. Heijn. {Urt. d.); kleine Vecht
bij Coevorden 1859, Lac. en Q.iCent.Cyan.); — Zalk
1845, T. (Tanac); 18i7,R.B.(Equis.); 18i8, T. {Urt.);
ZwoIIe, V. H. {Hum.); 1881, L. (Himi., Urt.); IJsel-
dijk in Schelle bij Zwolle 1891, GsiYm.(Cart.); langs
Zwarte Water bij ZwoIIo 1871, v. Tuinen (Urt.);
Agnietenberg 1853, Kros (Hum.); Deventer, v. H.
(Euph. Gerard.); Bathmen, Un. 1850 (CTr^.) ;Drempt
1876, K. (Crat.); Carlshave, Un. 1895 (Ran.Flam.);
Gramsbergen 1859, Lac. en S. (Tan., Gal. Ap.enM.,
Hum.); Engeland en Ane bij Gramsbergen 1894, L.
(Cann.)) Losser 1893, L. (Ghaer.); kerkhof Harden-
berg 1853, S. P. Kros (Art. vulg.); - Twello 1876,
K. (Urt., Hum., Lychnis); Apeldoorn 1853, K. A. (Urt.);
Epe 1864, S. (Lin. vulg.); Gorssel Un. 1850 (Art.
vulg.); Exc. 1897 (Urt.); Zutphen, v. H. ( C/^W.) ; 1833,
Wtt. (Rib. Gross. enPr. spin.); Buse (Tan., Hum.);
Wallen aldaar 1838, Buse (Tan.); Voorst 1833, Wtt.
(Urt.); 1838, Buse (Urt.); Eibergen, Un. 1859
(Hum.); Arnhem, Thomson (Hum.); Betuwe bij
Arnhem 1894, GroII (Urt.); Ubbergen, Beek, Hees,
Heumen, Ooische waard bij Nijmegen, N. en Th. Abel.

1080 CUSCUTA.

(Tan., Urt., Hum.); Beek C. A. Bergsma {Hum.);
Un. 1847 (Ghaer.); 1853, 0. {Hum.); aan een voet-
pad bergopwaarts omtrent hethuisKaloramateBeek
1841, V. d. T. (?); Maasdijk bij Hemiien 1853, S.; Un.
1853 (Crat.); Neder Asselt 1840, Lac. {Ban. acr.,
Rub. caes., Urt., Rosa can., Tan.); Wageningsche
berg 1833, Wtt. {Sarot.); - Hoogland 1853, herb.O.
(Hum.); Utrecht, v, d. T. {Anthemis?); Aardappel-
veld tusschen Groenendaal en het huis de Heemstede
in het overeind van Jutfaas bij Utrecht 1843 v. d. T.
{Lamium); Wikkenburg 1827 en ]828, Wtt. {Lath.
prat.); — in het koorn, doch zeldzaam in sommige
velden om Leiden, S. S. ; — Zuid-Beveland, D z. (Ga?.
M.); — 's Hertogenbosch, v. A. {Vicia Cracca);
Rosmalen, en dijk bij Tivoli aldaar, v. Hov.
{Urt.); — Venlol899, Garj. {Hum., Arrhenat.); Roer
bij Roermond 1900, G. en Jongm. (Gal.Ap.); Maas-
tricht 1870, Groll, (Daucus); Valkenberg 1886,
(Dauc), en Geul bij Geulhem 1901 V. (Dauc); Gul-
pen, Un. 1883 {Urt.); Kerkrade 1864, H. d. V. (Hum.).
(Meppel 1902, Struyk. in herb. pr.; - Zwolle 1871
(Urt.) en langs het Zwarte Water aldaar 1874 (Sis.
AIL), V. Tuinen in herb. pr.; — Doetinchem 1895,
Posth. in herb. pr.; Wansbergen bij Zutphen Un.
1897, Schipper in herb. pr. op Hum. en distel;
Rijswijk, B. J. V. Wagensveld (Sa^ixvim.) Arnhem
W. C. V. Embden (Gal. Ap.) in herb. Heukels;
Nymegen 1894, Struyk. in herb. pr.; — Deuteren
by 's Hertogenbosch 1888, Costerus (op Urt. d.
gedurende 25 jaren op dezelfde plaats constant) in
herb. pr.; - Wel (op Hwm.) en Velden (Urt.) Un.

1893, V. Suringar In herb. pr. en Ogt. in herb.
pr. (ook op Tan.) Valkenberg, Meerssen Steichen
in herb. pr.; Houthem 1892, Posth. in herb. pr.;
Valkenberg 1896, Rieter in herb. pr.; Maastricht

1894, de Haas (Hum., Gonv. arv.) in herb. pr.).
Bovendien: Wyhe 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p.

CUSCUTA. 1081

252); straatweg van Zutphen naar Bronsbergen, U n.
1897 (Arch. 3. I. p. 619); - Hamert, Wansum, Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 573); Berg, Un. 1861; tus-
schen Wyh-e en Slenaken, Gronsveld, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 321); Eijs, Vijlen, Gulpen, Lac;
Beek— Valkenberg 1885, K. enG.; tusschen Slenaken
en Kerkrade 1885, Lac, K, en G. (Arch. 2. V. p. 19).
910. C. Epithymum L. Op droge weilanden en op heide-
velden, op lagere planten woekerend, voorname-
lijk op Calluna, Genista, Thymus en Trif. pra-
tense, op Galium verum en Sarothamnus. 0.
Juli—Sept.

InHerb.: Texel, Exc 1902; Meentegronden Texel
(zeldzaam); 1860, Lac (Gall.); Meente bij de Westen
aldaar 1868, en Koog op Texel 1868, Holk. (beide
Gall.); — heideveld bij Tinaarlo 1867, Holk. ; heide
tusschen Barreveld en de Friesche palen 1829, v. H. ;
Harendermolen 1843, v. H. ; 1843, S p r e e (beide Gall.) ;
- Zuid-Laren 1865, H. d. V. (Gall); Ane 1859, Lac
enS. (CaM.); Emmen, Un. 1889-((7aZZ.); RoIde,Col].
N a t. ; heidevelden Meppel, v. H e ij n. ; Mettraij, R o m b.
{Gen.); — Deventer, v. H. {Gall.); Diepenveen 1876,
L. {Gall.., Saroth. en Thym.); Hengforden bij Olst
1901, L.; Rijssen 1892, en Wierden 1892, L. en Carm.
{Gall.); [Bentheim 1852, v. H. {Qen. pil.)]; - Harder-
wijk, R. B. {Gall); 1852, R. B. ((?ew. angl); Nykerk,
Stolz {Gatl.); Apeldoorn, Romb. (Gen.); Wtt,;
K. A.; 't Loo 1851, T. (Galt.); heide Beekbergen 1846,
S. S.; (Gatt.); heide Leesten 1850, Gronem. {Erica,
Galt. en Genista); wallen Zutphen 1838, Bu se (Sarot.);
Gorsselsche heide, Un. 18b0 {Genista); Vorden 1883,
Groll (Gatl); 1888, C. v. d. Broek (Erica); Lochem
1832, Miq. (Gatt.); Dieren, het onzahge bosch, de
Steeg enz. 1866, v. H. (Galt.); Paasloo bij Doetin-
chem, Un. 1885 (Gatl.); tusschen Ruurlo en Borculo
1894, V. (Gen. angl.); onzahge bosschen bij Arnhem
1884, C. v. d. Broek {Gatl. en Vacc); Arnhem,

1082 CUSCUTA.

Thomson {Gall.); R. B. {GaU.); Wolfheeze, Un.
1847 {Call.); Nijmegen, Abel. en Pas {Gall); N. en
Th. Abel. {CalL, Saroth., Gen. pil); Beek by TSTijme-
gen 1853, 0. {Call. en Saroth.); 1866, v. H. {Gall.)
Renkum, Buse {Gall.); 1850, S. {CalL); Wagening
sche berg 1833, Wtt. {Saroth.); - Amersfoort 1831
Forsten {Call.); Amersfoortsche berg 1860, R. B
{GalL); Lockhorst 1896, Garj. {GalL en Saroth.)
huis ter Heide 1837, D.S. {CalL); 1859, v. H. {GalL)
Leusden 1892, Garj. {Thym.); AusterUtz 1860,Knut
tel {CalL); Maarsbergen, Exc. 1883 {CalL); 1889, V
{CalL); tusschen Maarsbergen en Doorn, v. d.T. {Call.)
Darthuizen 1844, v. H. {CalL); Doorn, Dubois; A
Schaeff. {CalL); 1869, 0. {Gall); Baarn 1872, 0
{Call, Pinus); Zeist, R. B. {CalL); 1863, H. d. V. {Call.)
Zeisterheide, W.K.; Driebergen 1871, Hoek {CalL)
de Bilt, V. H. {GalL); 1847, L. Buse {Call.); - heide
Bussum en Laren, Romb. {CalL); Amsterdam, M. D
{GalL); Overveen 1848, 0. {CalL); Breesaap, V. Z.
Forsten {Thym.); S. S. {AnthyL vuln.); 1833, S. S
{Thym. en GalL); 1835, Mb. {Thijm.); 1839 en 1842
Buse (Thy)n.); 1866, H. d. V. {SaL rep.); - Noord
wijkerduinen 1897, v. Vloten {Thym.); Katwijk
S. S.; duin aldaar 1835, S. S. (Saroth.); 1842, Dz
{Thym.); kerkhof Katwijk, S. S. {Thym.); vlakte van
Waalsdorp, V. Z.; Barger {Gal. ver.); Scheveningen
1844, V. d. B. {GaL ver.); Eikenduinen 1866, H. d.V.
{GalL); Loosduinen en Ter Heide 1851, T. {CalL en
GaL); Ter Heide, Un. 1851 {Slix rep. enOaU.ver.);
Hoek van Holland 1899, V. {Lot. corn., Polyg. viilg.);
— duinen Schouwen 1845, v. d. B. {Gal. ver.) ; — Bavel-
sche heide, Un. 1852 {GaU.); tusschen Dongen en
Tilburg 1842 {CaU.), en Rijen 1842, v. d. T. {CaU.);
Vuchtsche heide, v. Hov. {GaU.); Eindhoven, v. d. B.
{CaU.); St. Anthonie, Un. 1853 {CaU.); - heide
Beegden,Un. 1900 {GaU.); Maastricht, v.Hov. (CaZZ.);
Meerssen 1864, H. d. V. {GaU.); ?tusschen Meerssen

CUSCUTA. 1083

en Valkenberg 1864, H. d.V. (Sarot.); St. Pietersberg
1870, Groll (Sarof.); tusschen Gulpen en Mechelen
1872, Lac. (Succisa, Cent. Jacea).

(Vlachtwedde 1895, Schipper in herb. pr.iCall.);
Zuid Laren, R. de Boer en H. Kooi (CalL); -
Wolvega, W. R. Bouma en T. de Boer (Gall.); —
Posthuis Vlieland, S. Boon (Call.) in herb. Heu-
kels; — Zwolle 1881, Posth. in herb. pr.; Borne,
Mej. H. V. d. Pauwert; Enschede, M. J. Blyden-
stein (CalL); — Elspeet, W. C. v. Embden (CcclL);
Eijswijk 1900, B. J. v. Wagensveld (Solan. nigr.),
alles in herb. Heukels; Rozendaalsche heide onder
Velp 1900, Ogt. in herb. pr.; Groesbeek 1899, Cos-
terus inherb. pr. ; Houderingsche bosch — en Holle
Bildt 1846, Alph. in herb. pr.; Maarsbergen 1893,
Struyk. in herb. pr.; Soesterheide 1876, Costerus
(CalL); de Bilt en Zeist, W. C. v. Embden (CalL)
in herb. Heukels; — heide bij den watertoren
Bussum 1899, Koning in herb. pr. ; tusschen Hil-
versum en Bussum, A. C. J. v. Goor in herb. pr. ;

— 's Gravenhage, D. de Visser Smits (Gal.) in
herb. Heukels; — Ginneken 1884, Posth. in
herb. pr.; Bergen op Zoom, Un. 1896, Costerus
(CalL) in herb. pr.; Wouw 1874, S. Lako (CaU.) in
herb. L. ; — Venlo 1896, Rieter (Call.) inherb. pr.;
St. Pietersberg 1892, de Haas in herb. pr. (Cent.
Jac. enGalmm); Valkenberg, Steichen in herb. pr.).

Bovendien: Emmen, Weerdinge, Odoorn 1858, Lac.
en S. (Arch. 1. V. p. 252); — Steenwijkerwolde, Kal-
lenkote, Eeze, Un. 18 92 (Arch. 2, VL p.349); van
het station Heino tot Nieuwe Wetering, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 412); Borne, Haaksbergen, Lochem,
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 224); station Markelo en
weg naar Diepenheim, Un. 189 7 (Arch. 3. Lp. 619);

- Winterswijk, Un. 18 59 (Arch. 1. V. p. 226);
Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VL p. 98); Marienboom bij
Nijmegen, Th. Abel. (op Vacc. Myrt.) (Arch. 2. V.

1084- CUSCUTA.

p. 298) ; - klavervelden Walcheren, L. *) (Arch. 2,
V. p. 383); - langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3.

1. p. 352); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p.547); - Gennep, Bergen, Lac.
(Arch. 2. V. p. 19); Velden, Oostrum, Welsche hut,
Un. 189 3 (Arch. 2. VL p. 573); Berg, Un. 1861,
Gronsveld, Un. 1883 (op Trif.praf.)*) (Arch. 2. IV.
p. 321); Vloedmolen onder Stramprooi, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 626).

/?. trifolii Bab. {Cuscuta TrifoUi Bab.). Varieteit
op klaver woekerend en meestal met klaver-
zaad aangevoerd. JuU—Oct.

In Herb.: Rasv^ert Gronlngen, v. H.; — Apel-
doorn 1877, K. A. {Trif.); Angeren 1876, Lac.
{Med. sat); Valburg bij Nijmegen 1874, Th. Abel.
{Trif.); Groesbeek 1868, v. H. {Trif); - Dirks-
land 1865, J. Zaaijer Az. {Med. sat.); — Goes
1875, Posth. {Trif,); Serooskerke 1887, L. (Tn/'.);
Hoek 1862, A. W. {Trif.); - St. Pietersberg 1893,
de Haas.
(Wissenkerke N.-Bev. 1878, Schipper in herb.

pr. ; Nieuw en St. Joosland 1876, A. W. en L. in

herb. L. ; - heide tusschen Breda en Oosterhout 1895,

Posth. in herb. pr.).
Bovendien: Noord-Beveland, A. W. en L. (Arch,

2. VI. p. 121); West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.
(Arch. 2. III. p. 126).

911. C. epilinum Weihe. Woekerplant op vlas, oorspron-

*) Waarschijnlijk de var. /?. Trifolii; van de ■Walchersche groeiplaats
wordt dan ook geen gewag gemaakt in de lijst van Zeeuwsche planten
door A. W. en L., waar wel C. Trifolii vermeld wordt (Cfr. Arch. 2.
VI. p. 121); z\j ontbreekt ook in herb. Lako.

Een witstempelige vorm met grooter bloemen werd door Th. Abe-
leven op Ghrysanthemum indicum te Ny megen gevonden en
door Oudemans volgens Engelmann als verscheidenlieid tot deze
soort gebracht (Cfr. Arch. 2. V. p. 609).

CUSCUTA. HELIOTROPIUM. ASPERUGO. 1085

kelijk met vlaszaad uit het Oosten ingevoerd.
0. JiDii.
In herb. : Holwert, v. H. "); — Eelderwolde, v. H.;

- Sleen 1859, Lac. en S.; - Nijkerk, Stolz; Zut-
phen 1834, Forsten; tusschen Wielderen en Nij-
megen 1837, D. S.; - Overflakkee 1886, Posth.;

- Zeeland, Forsten; Hoek 1865 en 1876, A. W.;

- Helmond 1834 en 1835, Wtt.; Eindhoven, Dz.;

- Maastricht, v. Hov. (Hym of Hyna (Friesland)
1868, V. d. Ley in herb. v. Tuinen.)

Bovendien: Schinnen, Lac. (Arch. 2. V. p. 20).

Ordo Boragiiiaceae Desv.

Tribus Heliotropieae D.C.

Heliotropium Tourn.

912. H. europaeum L. Plant uit het gebied der Middel-

landsche Zee en van daar noordelijk tot de Rijn-
provincie ; ook elders nu en dan ingevoerd. 0. Aug.
In Herb. : Opslag Hortus Nijraegen 1848, T h.
Abel.; — moestuin Dordrecht 1897, Posth.; —
achter den Veerdam te Werkendam 1837, Lac.

Tribus Cynoglosseae D.G.
Asperugo Tourn.

913. A. procumbens L. In duin- en zandstreken, aan

ruigten en langs wegen. 0. Mei — Juni.

*) In zijne Budragen (V. p. 79) zegt v. Hall: „Dat deze plant ook
voor eene inboorling van Noord-Nederland nioet gehouden worden, is
mvj in den afgeloopen zomer (1829 of 1830) gebleken, toen ik haar, op
een voetreisje door de provincie Friesland, gevonden heb in de omstre-
ken van Holwerd en Ternaard, waar zy onder den naam van Wijnsels
of wilde klimme, als een schadeiyk onkraid in het vlas bekend is." In
een noot vermeldt dezelfde: „terwij] ik dit schryf ontvangikeenen brief
van den Heer Kuyper van Waschpenning, waarin hy m\j meldt
G. e p i 1 i n u m ook by Breda te hebben aangetroffen."

1086 ASPERUGO.

In Herb.: IJselmuiden 1846, R. B.; 1847 en 1848,
T.; Pothoofd Deventer 1877 en 1878, K.; 1894, K.
A.: stationsemplacement aldaar 1879, K. A.; —
vestingwerlven buiten de Hezelpoort Nymegen 1871,
Th. Abel.; — Kleverlaan bij Bloemendaal 1858,
Hartsen; Bloemendaal 1872, 0.; Hartsen; Over-
veen 1842, J. W. R. Til. (P. N. S.); 1878, S.; Mid-
denduin 1879, G-roll; Velserend 1864, Hartsen; —
Noordv^ijl^ 1835, Mb.; 1835, Lac; korenmolen Noord-
wijk binnen 1839, v. d. T.; aan de Zeestraat te
Noordwijk binnen bij een bruggetje 1846, Perin;
Noordwijk binnen 1833, Arckenhausen; over de
herberg te Ruigenhoek onder Lisse, Exc. 1881;
1897, V,; Katwijk, Kerb.; strand aldaar, Dz.; 0.;
tegen de dijkjes acliter de herberg de Zwaan te
Katwijk aan Zee 1839, S. S.; duinen Wassenaar,
V. d. B. ; Waalsdorp, E x c. ; 's Gravenhage, G. B. ;
Scheveningen, V. Z.; Forsten; 1843, de Br.; 'sGra-
vezande, Exc. 1899; tusschen de duinen aan het
Maasstrand op den Polderkaak in het Westland 1845,
V. d. T.; kolenaschweg op Rozenburg te Rotterdam
1900, Wachter en Jansen; — ? Walcheren P e r i n.

('s Gravelandsche wegbij Bussum 1900, Koning in
herb. pr.; — Monster 1886, Struyk. in herb. pr.;
Loosduinsche weg bij Monster 1900, J.F. Wichard;
ruigte aan de Schie 1899, F. D. J. Risch; Rotterdam,
W a c h t e r en J a n s e n in herb. H e u k e 1 s. ; — meel-
fabriek Middelburg 1897, Ogt. in herb. pr.; aan den
weg naar St. Urbanus, bij een pakhuis tegenoverde
aanlegplaats der stoombooten Venlo 1896, Rieterin
herb. pr.).

Bovendien: Vermeld bij Dodoens Pempt. 2e Ed.
1616; Kruydt Boeck 1608 en Crutjdt Boeck 1618 en
1644; Vorstius; Munting en Bruman; — Alk-
maar en Diese, de Gorter; Heemskerk en Zandvoort,
Kops in Fl. B. S.; - Maastriclit, Lej. FL de Spa.

[Aanm.: In de Flora Batava wordt gewag gemaakt yan

ASPERUGO. AMSINCKIA. LAPPULA. 1087

een witte verscheidenheid, gevonden door Favrod de Fel-
1 e n s bij Zandvoort.]

Amsinckia Lehm.

914. A. lycopsidioides Lehm. (meestal onjuist A. lycop-

soides genoemd). Uit westelijk Noord-Amerilia,
voornamelijk uit California stammend, werd zij
met granen herhaaldelijk ook elders in Europa
ingevoerd, 0. Mei — JuU.

In Herb. : Stationsemplacement Deventer 1879, K.

A. '); — vuilnisbelt Haarlem 1900, C. A. Backer;

— Hooge Rijndijk tegenover de meelfabriek onder

Zoeterwoude 1898, V.; (Koudekerk bij Alphen 1893,

. A. E. S. Michelsen).

(Paardenkerkhof bij Hillegom 1901, H. R. Hoo-
genraad in herb. pr.; — Nieuw en St. Joosland, op
bouwland bemest met afval uit de meelfabriek te
Middelburg 1898, Ogt. in herb. pr.)

Lappula Riipp. {Echinospermum Swartz.).

915. L. Mj osotis Moench. (Echinospermum LappulaLehm .

et Prodr. Ed. I. p. 153). Op puin en muren, op
zandige plaatsen, meestal met vreemd graan
ingevoerd. 0 en 0. Mei — Aug.

In Herb. : buiten de Veenepoort Kampen 1897,
Boldingh; omstreken Deventer 1877 en 1878, K.;
1885, GroU; langs den IJssel bij het Pothoofd aldaar
1877, K.A.; Pothoofd 1877, L. J. v. d. Veen; 1877-
1885, K.; 1897, V.; - Bruggehoofd aan zee te Har-

*) Eerst vermeld als L i t h o s p e r m u m A p u 1 u m Vahl (Arch. 2. III.
p. 287 en 294, IV. p. 135, VI. p. 381. Cfr. Arch. 2. VI. p. 439). Door den
Heer Boerlage wordt de plant aldaar gemeld als te zyn gevonden te
Oudshoorn bjj Alphen; deze opgave werd verheterd (Arch. 2. VI. p. 530).
De groeiplaats door Mej. Michelsen vermeld is dezelfde als de door
mij aangeduide plaats tegenover de Meelfabriek.

1088 LAPPULA.

derwijk 1879, R. B.; graanpakhuis kanaal Apeldoorn
1883, en 1899, K. A.; Zutphen 1885, Groll; han-
delskade aldaar 1885, K. A. ; Ruurlo op het niolen-
bergje 1885 en 1887, Ens.; onderlangs Arnhem 1892,
K. A. ; langs de spoorbaan bij de brug bij Arnhem
1897, V.; vestingwerken Nijmegen 1871, Th. Abel.;
molen teSt. Anna bij Nijmegen 1898, Docters van
Leeuwen; — Amersfoort 1861, R. B.; voet Amers-
foortschen berg bij het station, S. S.; 1894, Garj.; —
jaagpad Weesperzijde 1848, Lac; duinvalleien Over-
veen 1878, S.; Bentveldweg aldaar 1900, C. A. Bac-
ker; Middenduin 1879, 1880, Groll; stationsterrein
Zandpoort 1894, V.; - Leiden 1870, Groll; Groen-
hoven aldaar 1898, Struyk.; bij de meelfabriek te
Zoeterwoude langs den Hoogen Rijndijk 1898, V.;
'sGravenhage 1879, de Br.; waterververschingska-
naal aldaar 1894, Destree; stationsemplacement
Vlaardingen 1901, Wachter en Jansen; handels-
terrein Overmaas 1892, v. d. Voo; kolenaschweg
buitenplaats Rozenburg en op aangevoerden zand-
grond te Rotterdam 1901, Wachter en Jansen; bin-
nenkalkhaven Dordrecht 1879, 1880 en 1881, Posth.;
(ook 1879 in lierb. Posth.;) handelskadealdaar 1882,
V.; — meelfabriek Middelburg 1896, L.; — Ouden-
bosch 1894, P. v. Luyck; Hinthamerweg 's Herto-
genbosch 1897, Heinsius — Prikken; — langs het
spoor te Venlo, Un. 1893; L.; weg naar St. Urba-
nus by Venlo 1896, Rieter.

(tuintje Winschoten 1886, Schipper in herb.
pr. ; - Doetinchem 1895, D r. P. d e K o n i n g in
herb. Schipper en in herb. Posth.; — zandery
Bussum-Hilversum 1900, Koning in herb. pr.;
station Koog-Zaandijk, J. W. Wichard in herb.
Heukels; korenlaadplaats van Korthals-Altes Am-
sterdam 1900, A. C. J. van Goor in herb. pr.; —
Maastricht 1894, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: stationsterrein Ruurlo, Ens. (Arch. 2.

LAPPULA. CYNOGLOSSUM. 1089

V. p. 383) ; — op stalen bij Spanjaardsbrug bij Leiden
1842, D. in herb. v. d. B. (Prodr. Ed. 1. p. 153);
Oostrum, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 574); Maasoever
Wyii en St. Antoniuseiland, de Haas (Arch. 2. VI.
p. 527 en 566).

916. L. deflexa Garcke {Echinospermum deflexum Lehm).

Op steenachtige beschaduwde heuvels, zeldzaam.
Zuid-Europeesche plant, nu en dan met zaden
ingevoerd. 0. Juni.

Niet in Herb.

(Pothoofd Deventer 1895, P. Westerhof; — achter
den raolen van Reinders te Kanipen 1898, B o 1 d i n g h
in herb. Heukels; — Ruurlo 1888, L. en Ens. in
herb. L.; - Utrecht 1901, W. C. v. Embden; -
stationsemplacement Vlaardingen 1901 en Rotter-
dam, W. H. Wachter en P. Jansen; — Valkens-
waard 1900, H. A. v. Roessel, alles in herb.
Heukels.)

Bovendien: Stationsterrein Ruurlo, Ensink (Arch.
2. V. p. 384) ; de plant van het Pothoofd by Deventer,
Exc. 1897 (Arch. 3. I. p. 304) is gebleken te zijn
L. Myosotis.

917. L. patula Aschers. {Echinospermum patulum Lehm.).

ZuidRussische plant, met granen nu en dan
ook elders ingevoerd. 0. Juni.

In Herb.: Bij een graanpakhuis te Apeldoorn 1898,
K. A. (reeds vermeld in Arch. 3. I. p. 609.)

Cynoglossum Tourn.

918. C. offlcinale L. In de duinen en op onbebouwde

zandgronden. O 0. Mei—JuU.

In Herb.: Pothoofd 1885, K.; - Zutphen en
Gorssel 1847, Tyhaar; Nymegen, B.; Oosterhout-
sche bosch, Griend te Weurt, N. en Th. Abel.;
Waaldijken om Nijmegen en te Weurt en Beuningen,
Th. Abel.; Lek by Culemborg, H. S. (CoII. Nat.);

69

1090 CYNOGLOSSUM.

— Rhenen, C. A. Bergsma; v. H.; ruine kasteelte
Wyk bij Duurstede 1844, W. K.; - Muiderberg
1839, Romb.; duin IJmuiden, Exc. 1881; Velsen
1860, S.; Haarlem 1839, Romb.; 1866, 0.; 1869, v.
H.; de Vriese; Bentveld 1876, en Middenduin 1887,
Groll; Overveen 1839, Buse; Kerb.; 1842, Bie-
rens de Haan (P. N. S.); 1871, 0.; 1872, Boerl.;
duinen Kraantje Lek 1838, Romb.; duinen Zand-
voort 1877, L. J. v. d. Veen; Bloemendaal, Hart-
sen; duinen Vogelenzang, v. d. T.; Boerl.; 1870,
Hoek; - Noordwijkerhout 1843, 0.; S.; Hillegom-
merbeek 1843, 0.; Noordwijk 1872, Boerl.; duinen
Koepel aldaar 1889, V.; Katwijk 1839, Dz.; duinen
Leiden 1834 en 1835, Wtt.; duinen Wassenaar 1833,
S. S.; 1835, Lac; 1835, Mb.; Pierot; 1882, V.;
tusschen Wassenaar en Waalsdorp, Fockema;
'sGravenhage, C. A. Bergsma; G. B.; duinenaldaar,
V. Z.; 1889, R. B.; Scheveningen, v. H.; Exc. 1881;
R. B.; 1891, V. d. Voo; Loosduinen, Exc. 1887;
Staalduin, V. d. T.; - dijken Zuid-Beveland, Williel-
minapolder 1837, v. d. B.; Nieuwland, v. d. B.; 1883,
K.; (reeds van daar 1874, in herb. L.); Middelburg,
Forsten; Kloosterzande 1847, B. W.; Zeeuwsch
Vlaanderen 1863, en Aardenburg 1861, A. W.; -
Meen aan de oostzijde van het veer langs den dijk,
en — St. Pietersberg, v. Hov.; Slenaken 1885, K.;
Holle weg Oud Valkenberg 1900, Rieter.

Wijk bij Duurstede, B. J. v. Wagensveld inherb.
Heukels; — Overveen, IJmuiden, C. A. Backer in
herb. Heukels: Overveen 1887, Posth. inherb. pr. ;
Castricum 1883, Heinsius in herb. pr. ; Naaldeveld
bij Haarlem, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Bloemen-
daall876 - en duinen Noordwyk 1876, Costerus in
herb. pr.; duinen Zandpoort, v. Tuinen inherb. pr.;
Noordwijk 1886, Struyk. in herb. pr.; 1889, Ogt.
in herb. pr.; Loosduinen, Mevr. Snellen in herb.
Heukels; Haamstede, Un. 1894, Ogt. in herb.

CYNOGLOSSUM. OMPHALODES. 1091

pr.; Nieuw en St. Joosland 1877, Schipper in
herb. pr.; Goes 1874, Posth. in herb. pr.; - Heu-
gem 1892, de Haas in herb. pr.; Oud Valkenberg,
Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Voorne talryk, v. E. (Arch. 2. I. p.
395); Brielle, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 400); - al
de Zeeuv^sche eilanden behalve St. Philipsland, A.
W. en L. (Arch. 2. m. p. 121); tusschen Oranjebosch
en Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3. 11. p. 1033);
- Plasmolen, Th. Abel.; Amby, Maastricht, Un.
1861; Beek — Elslo, Maastricht, tussclien Wylre en
Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. V. p. 20).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius, Knyf,
Vorstius, Munting en Bruman; voor Harder-
wyk, tusschen Maas en Waal, Arnhem en Doesburg
door de Gorter; Amersfoort, Soest, Baarn, Zeist,
Utrecht, Fl. B. S. en Franeker, Fl. Fris.

919. C. Cheirifolium L. Plant uit het gebied der Mid-

dellandsche zee, die niet als tuinplant gekweekt
werd. 0 0, Juni.
In Herb. : Gorssel 1847, Tyhaar.

Omphalodes Tourn.

920. O. verna Moench. In bosschen in het gebergte van

het hertogdom Krain, vaak echter als sierplant
gekweekt, nu en dan volkomen verwilderd. 2|..
April — Mei.

In Herb. : Akkermaalshout tusschen Wyhe en

Heino 1848, Tijhaar; bosch by Ahiielo 1871, 0.;

Twikkelerbosch, Un. 1870; — Amstelwyk *) overal

tusschen het hakhout verwilderd 1850, v. Hov.

(Paterwolde 1865, Holk. in herb. v. Tuinen.)

Bovendien: boschrijke heuvel Monferland bij Zed-

*) WaarschtjnHjk de hofstede Amstelwyk aan den straatweg onder
Dubbeldam.

1092 OMPHALODES. CERINTHE. BOEAGO.

dam, in herb. Dav.; M. J. Cop (Arch. 1. III. p. 459).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting en

voor Maastricht door Lej. et Court. Comp. 1. p. 167.

Tribus Cerintheae D.G.
Cerinthe Tourn.

921. C. minor L. Langs wegen enopakkers; zuidelijke

plant die haar noordelijkste grens in Saksen en
Silezie vindt. Nu en dan ingevoerd; niet ge-
kweekt. %..

In Herb.: kanaal stoommeelfabriek van de Lande
te Deventer 1898, P. Westerhof en H. W. Peteri.

(Kolenaschweg buitenplaats Rozenburg bij Rotter-
dam 1900, Wachter en Jansen in herb. pr.)

Trlbus Anchuseae D.G.
Borago Tourn.

922. B. offlcinalis L. Zuid-Oost Europa, doch vaak in

tuinen aangeplant en hier zoowel als op puin,
vuihiishoopen en langs wegen verwilderd. O.
Maart—Sept.

In Herb. : Ontvlucht uit een tuin bu het kasteel
te Schiermonnikoog 1897, V.; — plantsoen Leeuwar-
den 1865, H. d. V.; — moeshoven Kampen 1848, R.
B.; bouwland Deventer 1877, K.; - Epe 1864, S.;
bosch bij het jachthuis bij Zutphen 1849, Cop; Vor-
den 1875, Groll; Beuningen 1841, Beek en Wart-
huizenstraat te Beuningen, Th. Abel.; — puin Eem
1892, Garj.; boschkant op Leuvenburg by Neerlang-
broek, v.d.T.; Doorn 1827, Wtt.; Zeist, v. H. ; 0.;
— Meent bij Naarden 1864, 0.; tuin Uithoorn 1872,
Boerl. ; buiten de Utrechtsche- en Raampoort Am-
sterdam 1845, Romb.; Haarlem, Dz.; 1873, .Boerl.;
Bloemendaal 1835, Mb.; Kerb.; - Studentenpad

BORAGO. ANCHUSA. 1093

Leiden 1840, 0.; aan den weg naar Zoeterwoude, v.
d. B.; Voorschoten, G. B.; Waalsdorp, wie?; kanaal
'sGravenhage, V. Z.; 1833, I. de L. e. h. Groll; Loos-
duinsche weg aldaar 1833, V.Z.; Scheveningen, C.
A. Bergsma; de Lier, V. Z.; Berkenpad Dordrecht
1850, Lac; - Zuid-Beveland, v. d. B.; Kapelle (Z.-
Bev.) 1894, Ogt.; Goes 1875, Posth.; (ook nog 1894
in herb. pr.); Wilhelminapolder 1841, v. d. B.; Kloos-
terzande 1845, v. d. B. en Wils; Axel, A. W.; -
(Breda?) v. A.; Nieuwendijk onder Werkendam 1835,
Lac; Eng(elen?), v. Hov.

(Dieren 1901, H. Heukels; Maurik, B. J. v. Wa-
gensveld; - Helder, L. de Bruijn; - Stolwijk,
H. A. Westbroek en J. Slingerland in herb.
Heukels; Zwijndreclit 1894, Posth. in herb. pr.;
- Groede 1877, C. Brakman in herb. L.)

Voorts vermeld voor Maastricht, Tiel en Lith in
Prodr. Ed. I. p. 154; Vianen, Utrecht, Fl. B. S.; ook
bij Pelletier en Munting.

Anchusa L.

officinalis L. In de duinen, en op onbebouwde
zandige streken en langs wegen. 0 0, soms 21-.
JuU—Oct.

In Herb.: kerkhof Oost-Vlieland 1868, Holk.;
Vuurbaak Vlieland 1858, Lac; Terschelhng 1868,
Holk.; 1887, V.; Doodemanskisten aldaar 1869,
Holk.; - Meppel, v. Heijn.; — Pothoofd Deventer
1885, K.; meelfabriekDeventerl900, K. A.; - Gelder-
land, Hoffm.; havenhoofd Zutphenl885, Groll; heu-
vels EUekom, wie?; Arnheml849, R. B.; Thomson;
1880, Groll; terrein Staatsspoorweg aldaar 1877, K.;
Sonsbeek langs den spoorweg by Arnhem, T h. A b e 1. ;
spoorbaan bij de brug te Oosterbeek 1878, K. A.; 1897,
V.; Nymegen,B.; Th.Abel.; S.; Lobith, V. Z.; Spoel
te Culemborg 18-55, D. S.; 1837, Lac; 1844, W. K.;

1094 ANCHUSA.

1850, P. A. Bergsma; 1857, Knuttel; - Utrecht,
0.; - Beverwijk 1860, S.; Haarlem, v.H.; SpHtg.;
de Vriese; 1835, Mb.; 1888, V.; Bentvelderweg
Overveen 1900, C. A. Backer; Bentveld 1833, S. S.;
1876, Groll; Spaarndammerdijk, Buse; droogberg
by Zandpoort, wie ?) ; Meerenberg 1860, S. ; Zandpoort,
Buse; Vogelenzang 1871, Boerl.; 1879, GroU;
station aldaar 1871, Jhr. A. E. Barnaart; spoor-
wegbrug aldaar, Un. 1854; Bennebroek, v. H.; Mb.;
1839, Dz.; Geleerde man aldaar, Kerb.; Mb.; bin-
nenduinen tusschen Bennebroek en Hillegom, v. d.
T. (fl. albis); - Katwijk 1829, Wtt. ; duinen 's Gra-
venhage, Barger; Scheveningen, Wassenaar en
Loosduinen, Destree.

(Winschoten 1885, Schipper in herb. pr.; —
IJmuiden, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Mej. G. J.
Kerbert in herb. Heukels; Haarlem 1888, Cos-
terus in herb. pr. ; Wilhelminapark Naarden 1900,
Koning in herb. pr.; Vogelenzang 1893, Ogt. in
herb. pr. ; — 's Gravenhage, Mevr. Snellen, Rot-
terdam, F. D. J. Risch inherb. Heukels; Hillegom
1892, V. Suringar in herb. pr.; Scheveningsche
duinen 1897, Ogt. inherb. pr.; spoorbaan Zwijndreeht
1884 en Dordrecht 1900, P o s t h. in herb. pr. ; - bou w-
land bij Villapark teVen]ol896, Rieter in herb. pr.)

924. A. italica Retz. Zuid Europeesche plant, ook elders

met granen ingevoerd. 0 0. Mei—Juli.

In Herb. : Nieuw en St. Joosland, op klaverland
bemest met afval uit de meelfabriek te Middelburg
1901, J. Mesu.

925. A. ochroleuca M.K. [A. officinalis L. var. ocJirokuca).

Als de vorige.

In Herb. : Venlo bij den ondersten molen 1899,
Rieter.

926. A. arvensis M. B. (Lycopsis arvensis L. et Prodr.

Ed. I. p. 154). Op zandige akkers en langs wegen

ANCHUSA. 1095

0 0 en dan reeds in April of einde Maart bloeiend
of 0 en dan Juni—Oct.
In Herb. : Koog op Texel 1860, Lac; Eierland

1857, Harting; (Coll. Nat); tuin pastorie Vlieland

1858, Lac; Midsland, Un. 1886; Kaart, Stortum en
elders op Terschelling 1868, Holk.; Ameland 1840,
Spree; 1853, Kros; Hallum aldaar 1869, Holk.; -
Koudum 1864, J. M. de Boer; Gaasterland 1865,
H. d. V.; - Groningen, en Helpen bij Groningen
1826, V. H.; - koornlanden bij Meppel, v. Heijn.;

— Kampen, R. B. ; T.; bouwlanden aldaar 1847, R. B.;
achter het Kamperkerkhof 1872, Hoek; Deventer
1876, K.; Generaalsbosch aldaar 1839, Halb.; Brink
greve bij Deventer, M. J. Cop; Brugt 1868, v. d
Scheer; Hardenberg 1893, L.; - Twello, P. v
Delden; Harderwijk 1863, R.B.; Elburg, v. Heijn.
Bronsbergen 1882, C. v. d. Broek; Arnhem, Thom
son; Nijmegen, N. en Th. Abel.; Renkum 1850,
S.; — Amersfoort, C. A. Bergsma; 1835, Kraamw
1847, Cop; Amersfoortsche berg 1896, Garj.; Dart
huizen 1838, v. H.; Zeisterbosch 1857, Knuttel
de Bilt 1838, D. S.; Utrecht, v. Dijk; Houten 1833,
Wtt; Vleuten 1859, Coll. Nat.; v. d. T.; - Laren
1842 (f[.albis), Romb.; Naarden 1864, 0.; Muiderberg
V. H.; restauratie aldaar 1896, V.; Wieringen 1856
Lac; 1857, Hart.; Egmond aan den Hoef 1902
Jongm.; Santpoort 1841, Buse; Bloemendaal 1872,
Boerl; Aardenhout 1842, J. W. R. Tilanus (P. N
S.); 1871, GroU; Schooten 1871 en Bentveld 1870
GroII; Overveen 1836, Buse; Haarlem, Splitg
Buse; 1870,0.; Vogelenzang, v. d. T.; 1871, Boerl,

— tusschen Hillegommerbeek en Ruigenhoek 1880,
Boerl.; Hillegommerbeek 1843, 0.; Noordwijk tus
schen tarwe 1832, S.S.; Fockema; Katwijk, B. W.
1835, Lac; Dz.; 1842, 0.; den Deyl, Pierot; 1833,
S. S.; duin Wassenaar, Porsten; 's Gravenhage
1832, I. de L. e. herb. GroII; R. B. ; Scheveningen

1096 ANCHUSA.

1835, Mb.; Kerb.; R. B.; tusschen Brielle en Rockanje,
Un. 1887; huis ter Rivier bij Overschie 1894 en
tuin Dordrecht 1883, V.; kerkhof Crooswijk by Rot-
terdam 1891, v. d. Voo; — duinen Haamstede, v.
Dissel; Domburg 1839, 1840, v. d. B.; buiten de
voormaMge Duinpoort Vhssingen 1887, L.; wallen
Sas van Gent 1863, A. "W.; — tusschen Ginneken
en Boschpoort Breda, v. A.; Heusdenhout 1883, V.;
Os 1846, V. Hov.; - Mook 1856, v. d. B.; Wessem
1900, G. en Jongm.; Limburg 1871, Lac.

(Hovenkamp 1863, Holk. in herb. v. Tuinen;
Helpman, R. de Boer en H. Kooi in herb. Heu-
kels; — Zwolle 1871 en voorbij de Bierton aldaar 1873,
V. Tuinen in herb. pr.; - Borne, Mej. H. v. d.
Pauwert in herb. Heukels; Deventer 1846, v.
Gron. in herb. L.; — Gendringen,Mej. M. S. Rust;
Rijswijk, B. J. V. Wagensveld in lierb. Heukels;
Velp 1889, Ogt. in herb. pr.; Roosendaal by Velp
1886, Posth. in herb. pr.; — bosch van Bredius bij
Naarden 1899, Koning inherb. pr.; Hilversum 1886,
Heinsius in herb. pr. ; Santpoort, A. C. J. van
G 0 0 r in herb. pr. ; Bloemendaal 1876, Costerus
in herb. pr.; — Noordwijkerhout 1886, Struyk. in
herb. pr.; IJmuiden, Mej. G. J. Kerbert; Overveen,
C. A. Backer; duinen Katwijk 1874, Schipper
in herb. pr.; Waalsdorp, Mevr. Snellen in herb,
Heukels; Scheveningen 1879, Posth. in herb. pr.;
's Gravenzande, J. F. Wichard; Stolwijk, H. A.
Westbroek enJ.Slingerland; Rotterdam, W. H.
Wachter en P. Jansen; Giesen — en Sleeuwyk,
C. A. Backer, alle in herb. Heukels; Oost-Voorne
1894, Posth. in herb. pr.; - Domburg 1874, L. in
herb. pr.; 1891, Ogt. inherb. pr.; - de Pettelaar 1872,
Costerus in herb. pr.; Grave 1891, J. Jorna in
lierb. de Haas; - Venlo 1896, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Kallenkote, Un. 1892 (Arch. 2. VL
p. 349); Vollenhove, K. A. (Arch. 2. VI. p. 354);

ANCHUSA. SYMPHYTUM. 1097

Diepenveen- (fl. all).), K. A. (Arch. 1. III. p. 504); -
Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Groenlo,
Bronsbergen, Un. 189 7 (Arch. 3. 1. p. 619); Alkmaar,
Alkmaarsche bosch en Bergen 1871, Th. Abel. en
S. (Arch. 2. I. p. 272); Alkmaar, Heilo, Un. 1891
(Arch. 2. VI. p. 237); parkweg Amsterdam 1884, J.
J. Smith (Arch. 2. V. p. 689); Bergen, Heemstede,

— Hillegom, Westland, v. E. (Arch. 2. I. p. 395); -
Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 50); Zuid-
Beveland, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 121); tusschen
Dishoek en Zoutelande, tusschen West-Ivapelle en
Domburg, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder
Un. 1902 (Arch.3. 11. p. 1033); Hulst, A. W. (Arch
l.IV. p. 292); - Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch
3. I. p. 352); — Gennep, Afferden, Lac. (Arch. 2. V
p. 20); Baarlo, Hamert, Un. 1893 (Arch. 1. VI. p
574); Tliorn, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); Maas
tricht, Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 405)

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors
tius, Munting en Bruman.

Symphytum Tourn.

927. S. officinale L. Aan waterkanten, op vochtige
plaatsen, langs wegen en in weilanden. 2J.. Mei

— Aug.

In Herb.: Eierland op Texel 1857, Harting; —
Prinsentuin Leeuwarden 1849, S.; Groninger straat-
weg by de Zwarte weg 1849, S.; Witmarsum 1875,
J. M. de Boer; — Meppel, v. Heijn.; — ZwoUe
1901, L.; Kampen, R. B.; 1869, Hoek; Riele bij De-
venter, wie?; Deventer 1839, Halb.; v. Gron.; 1876,
K.; - Harderwyk 1864, R. B.; Apeldoorn 1873, K. A.;
Vorden 1876, Groll; Arnhem, Thomson; Nume-
gen, N. en Th. Abel.; Culemborg, H.S. (Coll. Nat.);

— Eem by Amersfoort 1891, Garj.; Westbroek, v.
d. T. en Kraamw.; Utrecht 1840, v. d. T.; 1879,

1098 SYMPHYTUM.

W. A. Oudemans; Kromme Rijn bij Vechten 1863,
Nat. ; Wikkenburg 1829, Wtt.; Achttienhoven, v. d.
T.; - Naarden 1864, 0.; Amsterdam 1838, Eomb.;
1868, 0.; Amstelveensche weg, v. H.; Buiksloot 1842,
A. N. Teengs; (P. N. S.); Uithoorn 1870, Boerl.;
Haarlem 1875, Groll; Bentveld by Overveen 1840,
Buse; - Leiden 1826, Wtt.; 1835, Mb.; Dz.; 1837,
Lac; B. W.; 1842, 0.; 1856, S.; Forsten; 1872,
Boerl.; Singel aldaar 1854, Kramer; Haagsche bosch,
V. Z. ; Wassenaar, Scheveningen, Loosduinen, Des-
tree; 'sGravenhage, V. Z.; I. d. L. e. h. Groll; R. B.;
Schollevaars eiland 1864, Krecke (Goll. Nat.);
Rhoon 1870, Schepman; Overmaas 1891, v. d. Voo;
Dordrecht, M. J. Cop; 1880, Boerl.; 1882, C. v. d.
Broek; 1882, V.; - Zuid-Beveland, v. d. B.; tus-
schen Middelburg en Nieuwland 1880, en tusschen
Middelburg en Brigdamme 1880, Buijsman; Zeeuwsch
Vlaanderen 1861, A. W.; — buiten de Boschpoort te
Breda, v. A. ; — Vestingwerken Maastricht, v. Hov.;
Oud-Valkenberg, Exc. 1889.

(Haihim 1864, v. d. Ley en Maadlanden bij Olde-
boorn 1863, Holk. in herb. v. Tuinen; Oldeholt-
pade, W. R. Bouma en T. de Boer; — Leens, J.
Borgman; — Borne, Mej. H. v. d. Pauwert; —
Engbergen, Mej. M. S. Rust; Randwijk, Culemborg,
C. A. Backer in herb. Heukels; algemeen Culem-
borg, de Haas in herb. pr.; Ruswijk, B. J. v. Wa-
gensveld; - Vreeswijk, C. A. Backer; Overlang-
broek, J. W. Kenniphaas; — IJmuiden, Mej. G. J.
Kerbert in herb. Heukels; zandbergen Naarden
1899, Koning in herb. pr.; spoorweg Amsterdam-
Zaandam, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Oosterdoks
dijk Amsterdam 1868, v. T u i n e n in herb. pr. ; Haar
lem, C. A, Backer in herb. Heukels; - Oegst
geest 1885, Struyk. in herb. pr.; Stolwijk, H. A
Westbroek en J. Slingerland; Rotterdam
Wachter en Jansen; — Oudelande bij Goes, L

SYMPHYTUM. 1099

B. V. d. Slikke; Middelburg, Mevr. Snellen in
herb. Heukels; Walcheren 1873, L. in herb. pr.;
Seisweg Middelburg 1890, Ogt. in herb. pr.; — Alm-
kerk, C. A. Backer en Waalre, P. Sloots in herb.
Heukels; — Venlo 1895, Rieter in herb. pr.;
Meerssen, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog, v. E. (Arch. 2. I.
p. 395); - Scheene, Terissert, Un. 1881 (Arch. 2.
III. p. 423j; — Coevorden (overigens niet gezien)
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 252); - Giethoorn
(sclieurwortel), Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 349);
station Heino naar Nieuwe Wetering en van daar
naar school te Tongeren, Wyhe, stationsterrein
Zwolle, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412); Almelo, AL
bergen en 't Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. 1. p. 195)
Delden en Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I
p. 200); Hengelo, Langelo, Un. 1895 (Arch. 3. I
p. 224); Diepenheim, straatweg Zutphen naarBrons
bergen, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 619); Aal
tensche beek Winterswijk, Borculo, Lochem, Un
1859 (Arch. 1. V.p.226); Terborg, Un. 1885 (Arch
2. IV. p. 405); Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VL p. 98);
- Papenlaan Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631);
Duinvlied 1874, H. d. V. (Arch. 2.IL p. 74); - Brielle,
Rockanje, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 400); - Haam-
stede, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 50); al de Zeeuwsche
eilanden, A. W. (Arch. 2. III. p. 126) en L. (Arch. 2.
VI. p. 121); tusschen Middelburg en Rammekens;
tusschen Koudekerke en Middelburg, tusschen Dis-
hoek en Zoutelande, tusschen Domburg en Oranje-
bosch, Veere, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1033); -
Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. L p. 352);
Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas(Arch.
2. V. p. 547); - Plasmolen, Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 20); Venlo, Blerik, Baarlo, Hamert, Wansum, Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 574); oude muren Roermond,
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); Amby, Maastricht,

1100 SYMPHYTUM. ECHIUM.

Un. 1861; Beek-Elsloo, Maastricht, tusschen Wylre
en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 321).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius, Knijf,
Vorstius en Munting.

[Aanm.: De plant komt in vele vormen voor, waarby men
onderscheidt: a. lanceolatum 'Weinm., alle bladen lan-
cetvormig; b. paten s (Sy mph. patens Sihth.), met roode
toloemen en afstaande kelk ; c. b o h e m i c u m (S y m p h. b o-
hemicum F. W. Schmidt), met witte bloemen].

Tribus Lithospermeae D.G.

Echium Tourn.

928, E. vulgare L. In de duinen en op zand- en hooge
grasgronden. 0 0. Juni — Oct.

In Herb.: Kerkhof Vheland 1858, Lac; Rottum
1897, Schipper; - BelHngwolde, R. Stuffken; -
Genemuiden, v. Heijn.; Agnietenberg Zwolle 1887,
L.; Grafhorst, R. B.; T.; wallen Deventer 1876, K.
(ook fl. alb.); Brinkgreve bij Deventer 1839, Halb.;
Romb.; - Harderwyk 1856, R.B.; Apeldoorn 1872,
K. A.; Zutphen, G. B.; Fockema; spoorweg aldaar
1881, C. V. d. Broek; kerk Hoog Keppel, wie?;
Arnhem, C. A. Bergsma; B. W.; Lobith 1837, V. Z.;
Nijmegen, B. ; Abel. en Pas; N. en Th. Abel.;
Thomson; binnenduk Nieuwe haven aldaar, N.
Abel.; 1855, Th. Abel. (ookfl.alb.); Wageningsche
berg 1833, Wtt.; Culemborg, H.S.; Zand aldaar 1850,
P. A. Bergsma; Spoel aldaar 1835, D. S.; 1835,
Kraamw.; spoorbaan aldaar, C. A. Backer; —
Amersfoort, Garj.; Doorn, v. d. T.; — spoordijk Enk-
huizen 1896, Sanders; Willemspark Amsterdam
1885, Smith; IJmuiden, Exc. 1881; Velsen 1885,
wie?; Zandpoort 1875, Coll. Nat.; Bloemendaal 1864,
Coll. Nat. ; 1869, Hoek; Middenduin bij Overveen
1871, en Bentveld 1870, Groll; Overveen, v. H.;
Buse; 1870, Boerl.; Kraantje Lek 1838, Romb.;
1842, J. W. R. Tilanus (P. N.S.); Haarlem 1871,0.;

ECHIUM. 1101

1891, Boerl. (fl. alb.); Overveen, Bennebroek en
Vogelenzang, M.D.; — Noordwykerhout, Exc. 1883;
Noordwijk 1872, Boerl.; Exc. 1888; duinen aldaar
(fl. alb.) 1839, v.d.T.; Katwyk 1827, Wtt.; 1842 en
1843, 0.; v. d. B.; duinen Leiden 1834, Wtt.; meel-
fabriek Hooge Rijndijk onder Zoeterwoude 1898, V.;
Wassenaar 1832, S. S.; 1832, Forsten; 1835, Mb.;
Perin; 1841, B.W.; 1856, S.; Destree; 1891, v.
d. Voo; 'sGravenhage G. B.; V. Z. ; Scheveningen,
1850, S.; R. B.; Schiedam 1893 en Delft 1893, v. d.
Voo; Varkenoordsche dijk Rotterdam 1899, Wach-
ter en Jansen; station Zwyndrecht 1882, V.; hout-
werf bij het veer te Papendreclit 1894, en binnen-
kalkhaven Dordrecht 1878, Posth.; — meelfabriek
Middelburg 1896, L. ; Hoek 1862, A. W. ; - Kloppe-
waard Werkendam 1836, L a c. ; Ginnekenpoort Breda,
v. A.; — Maastricht, Franquin.; 1870, Groll; ves-
tingwerken aldaar, v. Hov. ; langs de Maas by Sla-
vante, v. Hov.; ruine Valkenberg 1900, V.

(Winschoten 1894, Schipper in herb. pr.; Haren
en Groningen, R. de Boer en H. Kooi; — Wolve
ga, W. R. Bouma en T. de Boer; Heerenveen,
J. Kuiper; — Borne, Delden, Mej. H. v. d. Pau
wert in herb. Heukels; — Nijmegen 1892, Ogt
in herb. pr.; 1886, Posth. in herb. pr. ; Eikelenberg
B. J. V. Wagensveld; Putten, Tiel, Culemborg, 0
A. Backer in herb. pr.; — Zeist, Utrecht, W. C
v. Embden; Schalkwijk, C. A. Backer; — Amster
dam, J. Koornneef; station Heilo, C. A. Backer
IJmuiden, Mej. G. J. Kerbert; Overveen, W. H
ten Seldam in herb. Heukels; duinen Santpoort
1868, V. Tuinen in herb. pr.; zanderij tusschen Bus
sum en Hilversum 1900, K o n i n g in herb. pr. ; Bloe
mendaal 1876, Costerus in Iierb. pr.; Bloeraendaal
sche bosch, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Katwyk
1885, Struyk. inherb. pr.; Wassenaarsche slag 1901,
Wachter en Jansen in herb. pr.; Overschie 1894,

1102 ECHIUM.

Struyk. in herb. pr.; Rotterdam, Wachter en
Jansen in herb. Heukels; Papendrecht 1894,
Posth. in herb. pr.; — Middelburg, Mevr. Snellen
in herb. Heukels; Viissingen 1887, L. in herb. pr.;
— Waalre, P. Sloots in herb. Heukels; — Bouw-
land Villapark te Venlo 1896, Rieter in herb. pr.;
Maastricht 1894, de Haas in herb. pr.; Valkenberg,
Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Texel, v. E. (Arch. 2. I. p. 395); -
station Zwolle, Un. 188 8 (Arch. 2. V. p. 412);
Borne, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 224); - Vaassen
(1 ex.), Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Terborg, Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 405); — parkweg Amsterdam
1884, Smith (Arch. 2. V. p. 689); Egmond binnen
(fl. alh.), V. E. (Arch. 2. I. p. 395); Duinvliet en Zand-
voort 1894, H. d. V. (Arch. 2. II. p. 74); van Velsen
tot 's Gravenhage zeer tah-yk aan de binnenzijde der
duinen en op de binnenduinen, ontbreekt op Voorne
en in de Zeeuwsche duinen, v. E. (Arch. 2. I. p.
395); — Schouwen en Duiveland, West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 127j; Walcheren
A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 121); meelfabriek Mid-
delburg,Un. 1902 (Arch. 3. IL p. 1033); haventerrein
Vlissingen en op opgevoerden grond buiten de voor-
malige duinpoort aldaar, L. (Arch. 2. V. p. 383); —
Venlo, Arcen, Hamert, Un. 189 3 (Arch. 2. VI. p.
. - 574); Pietersburen, Gronsveld, Araby, Valkenberg,

Roermond, Un. 1861 (Arch. 2. VL p. 321); Oude
vestingmuur, oude stadsgracht en ruige plaatsen
om Roermond, Un. 1900 (Arch. 3. IL p. 626).

Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r, V o r s t i u s, M u n-
ting enBruman; voor Meppel, Heerewaarden in
Prodr. Ed. I. p. 155 en Rhenen, Doetinchem, Keppel,
Doesburg, Hattem en ZvvoUe bij de Gorter.

[Aanm.: In Herb. Kok Ankersmit komt nog een vorm
voor die het midden lioudt tusschen den gewonen en den vorm
Wierzbickii; op klaverland te Apeldoorn 1879, K. A. Bij

ECHIUM. PULMONABIA. 1103

deze vorm zijn de meeldraden kleiner dan de bloemkroon,
deze echter grooter dan de kelk, terwyi by de echte vorm
Wierzbickii de kroon kleiner dan of even groot als de
kelk moet zyn.]

E. calycinum Viv. Als opslag in met afval van
Sumac bemest land te Apeldoorn 1877, K. A.,
werd door Oudemans vermeld in Arch. 2. III.
p. 224; ik heb deze plant niet weergevonden in
Ankersmifs herbarium.

Pulmonaria Tourn.

929. P. longifolia Bast. In West- en Zuid-Frankrijk, Luik,

in luchtige en dichte bosschen. %. April—Mei.

In Herb. : op de berghelling by het veen van den

Plasmolen, tusschen houtgewas 1874, Lac. en Th.

A b e 1. ; U n. 187 3; 1897, G. en V. (Cfr. Arch. 2. II .p. 85).

930. P. officinalis L. In schaduwrijke bosschen, %..

Maart — April.

In Herb. : Kornjum, C. A. Bergsma; 1850, S.;
kerkhof aldaar 1873, Hinxt; Matenastate aldaar
1850, S.;*) - Deventer, Rorab.; Diepenveen 1848,
Tijhaar; Wijhe en in de bosschen van „de Gelder",
L.; - Willinkhof bij Winterswijk, Un. 1859; bosschen
Terwolde 1877, K.; Bronckhorst bij Brummen 1878,
K. A.; Middachten, Ogt.; bij het kasteel Middachten
tusschen het gras in een der lanen van dengrooten
weg naar het kasteel 1874, 0.; lage bosch te Mid-
dachten, Posth. en K. A. (als obscura Dum.); de
Steeg, de Vriese; Arnhem, Thomson; wallen bij
de Sabelpoort aldaar 1815, N. Abel.; bosch op Hul-
kestein by Arnhem, v. d. T.; slootkant bij het Bar-
baragesticht Culemborg, C. A. Backer; — Maarssen,
Doornenbrug 1836 en 1837, D. S.; Vechtoever aldaar
1827, Suerman; — Hagestein, herb. v. H.; -

*) In Herb. v. Tuinen, kerkhof Cornjum 1872 en bank Matenastate
te Cornjum, nog vau 1874. y^cX P yflT

l

^9^

1104 PULMONARIA.

Bovencarspel 1896, Sanders; — Leiden 1834,
Wtt.; 1835, Mb.; 1841 en 1843, B. W.; S. S.; 1843,
de Vriese; Spanjaardsbrug en boschje op de Zyi,
S. S.; Duifhuislaan 1848, 0.; 1854, de Grijs(nogvan
daar aanwezig in herb. V. Suringar van 1894 en
1895); bosch te Rijswijk 1898, v. d. Lek; 's Graven-
hage 1832, L de L. e. herb. Groll; bosch Ouwendijk
bij 'sGravezande 1881, herb. 0.; zandweg Dordrecht
1836, Lac; — Moesbosch, de Marree; Ter Boede
en tusschen Ter Boede en Moesbosch, de Marree
(ook 1873, L. in herb. pr.); Souburg 1881, Buusm.;
- holle weg bij Epen 1897, en Vijlen 1897, V.; in
modderige holle wegen te Harles en Holset bij Vaals
1872-1874, Lac. (als P. saccharata Mill., door
Oudemans als P. officinalis gedetermineerd en
uitgegeven onder N", 984, ook echter als P. affinis
Jord.).

(Stowensche bosch bij Salzbergen 1901, Bernink
in herb. Rieter; Wijhe 1886, L. in herb. pr.; Gors-
sel 1897, Struyk. in herb. pr.; Middachterbosch,
A. H. Blaauw; Rijswijk (Gld.), B. J. van Wagens-
veld, — Rijswijksche bosch (Z.-H.), D. de Visser
Smits in herb. Heukels; 1902, F. H. v. Iterson
in herb. pr. ; Rotterdam (sierplant), H. v. d. Linden;
bosch te 's Gravezande, J. F. Wichard; — Middel-
burg, Mevr. Snellen in herb. Heukels; West
Souburg 1894, Ogt. in herb. pr.; - Valkenberg,
Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Timmermanslaan Maarssen, v. d. T.
(Arch. 1. V.* p. 439); — by Haarlem in de vlakte
tusschen de buiten- en binnenduinen, v. E. (Arch.2.
L p. 395) ; - Wassenaarsche duinen, de Wit Hamer
(Arch. 2. n. p. 122); Westland, lyst v. E. (Arch. 2.
L p. 395).

Voorts vermeld bij Pelletier en Munting. Voor
Zutphen, Tyhaar; Tiel, Buren en Haarlem, de Gor-
ter; Baarn, Pl. B. S.; Weidum en Dronrijp, F 1. Fris.

LITHOSPERMUM. 1105

Lithospermum Tourn.

931. L. officinale L. In de duinen, op boschgrond, hier
en daar in bouw- en weilanden, en aan dijken.
%. Mei-JuU.

In Herb.: Zalk, T.; v. Heijn.; bosch te Zalk 1846
en 1849, R. B. ; - 's Heerenberg 1833, en Eltenberg
1838, Wtt.; Nijmegen, Perin; — Willemspark Am-
sterdam 1884, Smith; Oosthuizen 1894, Sanders;
Zandvoortsche duinen 1877, v. d. Veen; Zandvoort-
sche straatweg 1833, S. S.; v. d. T.; Bloemendaal,
V. H.; duinen aldaar, Exc. 1883; Aardenhout 1851,
Buse; Groot Bentveld, V. Z.; Middenduin 1870,
Groll (nog aldaar in 1893, Ogt. in lierb. pr.); Over-
veen, Forsten; 1864, Hartsen; 1873, Boerl.;
1887, Posth.; Haarlem, v. H.; de Vriese; 1837,
Lac; B. W.; 1868 en 1870, 0.; S.; Hillegom, v. d.
B.; Katwijk, 0.; Persijnspan, S. S.; Leiden 1835,
Mb. ; tusschen Katwijk en Wassenaar „de Pan"
1901, Jongm.; Wassenaar 1833, S. S.; 1833, Wtt.;
0.; Waalsdorp, en pompstationsweg 's Gravenhage
1894, Destree; Scheveningen, Exc. 1884; tus-
schen Brielle en Rockanje, Un. 1887; Groene-
strand Rockanje 1900, Struyk.; — Zierikzee, Dz.;
Reigersboscli, Un. 1894; Bruinisse 1887, L.; Zuid-
Beveland, v. d. B.; Oosterzwake 1839 en Driewegen
1838, V. d. B.; Vlissingen 1845, v. d. Cop; tusschen
Axel en Zaamslag, v. d. T.; Hoek 1863, A. W.; Neu-
zen en Hoek 1857, A. W. en Douw; — St. Pieters-
berg 1869, 0.; 1885, K.; Oud Valkenberg 1885, K.;
Maastricht, v. Hov.; Valkenberg 1866, H. d. V.
(Amsterdam, J. Koornneefin herb. Heukels;

— Naaldeveld bij Haarlem, A. C. J. v. Goor in herb.
pr. ; duinen Zandpoort 1868, v. Tuinen in herb. pr.;

— Rijksdorp te Wassenaar 1901, Struyk. in herb.
pr. ; — Nieuw- en St. Joosland 1876, L. in herb. pr.;
Oranjezon 1896, Ogt. in herb. pr. ; — Houthem 1899,

70

1106 LITHOSPERMUM.

Costerus in herb. pr.; tusschen Bijebosch en huis
ter Geul Valkenberg 1900, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Walcheren, A. W. (Arch. 2. III. p. 127).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius,
Knijf, Munting en Bruman. Zvv^olle, de Gor-
ter; Martgum, Beetgum en Finlium, Fl. Fris.
932. L. arvense L. In de duinen, op bouwlanden en
langs wegen. © en O. April — Aug.

In Herb. : tusschen Gent en Padang op Texel 1867,
H. d. V.; Coxdorp 1895, V.; - buiten de Noorder-
poort aan de eerste brug te Franeker 1863, J. M.
de Boer; Gaasterland 1894, L.; Herbayum tusschen
Dronrijp en Menaldum 1840, Spree; — Vierhuizen
1856, Strat.; Nieuwe Pekela, Dr. J. A. W. Pott;
— Meppel, V. Heyn.; — Kampen 1856, R. B.; Vol-
lenhove 1893 en Zwolle 1892, Carm.; Olst 1896, en
Wijhe 1885, L.; Deventer 1845 en 1846, T.; 1876, K.;
stationsterrein aldaar 1879, L. J. v. Veen; vesting-
werken en bouwlanden aldaar 1842, M. J. Cop; —
graanpakhuis Apeldoorn 1899, en Onkelaar bij Apel-
doorn 1878, K. A.; Voorst 1834, Wtt.; 1878, K. A.
(forma?) Arnhem, S.; Thomson; Nijmegen, B.;
Perin; Hees, Neerbosch en Weurt, N. en Th. Abel.;
Noordermolen Groesbeek 1887, G. en V.; Avezathe,
Buren, Zoelen, Post; Bennekom 1856, v. H.; —
puin Eem by Amersfoort, Hoevelaken 1891, Garj.;
Meern 1870, Groll; Ameliswaard 1883, Molengr.;
Bunnik 1842, B. de Haan (P. N. S.); Utrecht, C. A.
Bergsma; 1827 en 1835, Wtt.; v. H.; Coll. Nat.;
0.; 1859, A. W. Hartm. en R. B.; Kromme Ryn
Utrecht 1837, Hartm.; Vechten 1835, D. S.; Vleu-
ten, V. d. T. ; — Oosterdoksdijk Amsterdam, Lac;
Zeedijk 1866, 0.; Sloterweg aldaar 1838, Romb.;
ringdijk Haarlemmermeer, Exc. 1888; Velsen 1870,
Groll; 1873, Hoek; Velserduin 1873, Boerl.; Zand-
voort, V. Z. ; Middenduin 1879, Groll; Overveen
1837, Buse; 1878, S. ; 1873, Boerl.; Haarlem,

LITHOSPERMUM. 1107

Splitg.; Bennebroek, Buse; - Hillegom, v. d. B.;
stalen Spanjaardsbrug Leiderdorp, Dz.; 1841, S. S.;
Groenhoven by Leiden 1899, V.; meeifabriek Hooge
Rijndijk onder Zoeterwoude 1898, V.; Leiderdorp,
Kerb.; Leimuiden, V.; Katwyk 1833, S. S.; 's Gra-
venhage, V. Z.; G. B.; R. B.; Houtrust, Destree;
Scheveningen, Dz.; 1866, H. d. V.; Nieuwe Scheve-
ningsche weg bij Witte brug 1894, v. d. Lek; Delft,
herb. v. H.; 's Gravezande, V.Z.; 1879, S.; Hoek van
Holland, overkant 1886, V.; huis ter Rivier Over-
schie 1896, V.; stationsemplacement Vlaardingen
1901 en kolenaschweg Rozenburg bij Rotterdam
1900, Wachter en Jansen; tusschen Delfshaven
en Schiedam, v. d. Voo; station Zwyndrecht 1884,
V.; 1884, C. V. d. Broek; Dordrecht 1882, V. (west-
zijde eiland); - Zuid-Beveland, Dz.; 1840, v. d. B.;
Wilhelminapolder 1838, v. d. B; Kloosterzande 1845,
B. W.; Breskens 1880, Buijsman; Groede 1877, L.;
1877, C. Brakman; zeedijk Hoek 1888 en Sas van
Gent 1854, A. W.; Eede 1861, A. W.; - Sleeuwyk
1835, Lac; wal tusschen Water- en Haagpoort, v.
A.; wallen 's Hertogenbosch, v. Hov.; — Plasmolen
1897, G. en V.; St. Pietersberg 1870, Groll; 1894,
V. ; Biesland 1886, Meerssen 1897, Mesch 1897, Scharn
en Bemelen 1897, Houtem en Oud Valkenberg 1897,
V.; Valkenberg 1864, H. d.V.; Epe en Gulpen, Un.
1888; Gronsveld 1894, V.

(Lutjewoude in koornland 1866, Holk. in herb.
V. Tuinen; — Engbergen, Mej. M. S. Rust; Rys-
wijk, B, J. V. Wagensveld in herb. Heukels;
Voorst by Zutphen 1879, L. in herb. pr.; Opheusden
1874, V. T u i n e n in herb. pr. ; Heteren 1880, S c h i p-
per in herb. pr.; Randwijk, Dussen, Culemborg, —
Werkhoven, Haarlem, C. A. Backer; Utrecht, W. C.
V. Embden; Overlangbroek, W. C. Kenniphaas
in herb. Heukels; Bunnik 1898, V. Suringar in
herb. pr.; Cothen 1888, de Haas in herb. pr.; ~

1108 LITHOSPEEMUM. MYOSOTIS.

Amsterdam 1882, Heinsius in herb. pr.; achter
Carre bij Amsterdam, A. C. J. v. Goor in herb. pr.;

— spoordijk Leiden 1900 en Hillegommerbeek 1891,
Struyk. in herb. pr.; Stolwijk, H. A. Westbroek
en J. S 1 i n g e r 1 a n d ; Rotterdam , Wachter en
Jansen, P. D. J. Risch in herb. Heukels; Zwtjn-
drecht 1899 en Dordrecht 1886, Posth. in herb. pr.;

— IJzendijke, P. J. v. Roozendaal; Middelburg,
Mevr. Snellen in herb. Heukels; stationsterrein
aldaar 1898, Ogt. in herb. pr.; - Onderste raolen
en langs de Maas bij Venlo 1899, Rieter in herb.
pr.; Maastricht 1894, de Haas inherb. pr.; Heremiet
te Valkenberg, S t e i c h e n in herb. pr. ; Houthem 1899,
Costerus in herb. pr.)

Bovendien: de Teuge 1874, K. A. (Arch. 2. HI. p.
193); - Parkweg Amsterdam 1884, Smith (Arch.
2. V. p. 689); - meelfabriek Middelburg 1897, L.
(Arch. 3. 1. p. 340); tusschen Doraburg en Oranjebosch,
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1033j; - Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arcii. 2. V. p. 547); - Gul-
pen, Un. 1861; Sittard, Gronsveld, tussclien Wylre
en Slenaken, Un. 188 3 (Arch. 2. VI. p. 321).

Voorts vermeld by P e 11 e t i e r , V o r s t i u s en
Bruman.

933. L. purpureo-coeruleum L. Bergwouden onder

struikgewas, in gematigd Europa. 21.. Mei — Juni.
In Herb. : een exemplaar, als opslag uit bemesting
met Sumacafval, Apeldoorn 1877, K. A. (Cfr. Arch.
2. III. p. 212).

Myosotis Dillen.

934. M. palustris Roth. Aan waterkanten, op veengron-

den en op moerassige weilanden. %.. Mei—Sept.
a. vulgaris Cop. [genuina Aschers). Haren aan
den stengel afstaand; zeer algemeen.

MYOSOTIS. 1109

In Herb.: Harkstede 1827, v, H.; - Meppel, v.
H e ij n. ; — Mastenbroekerpolder 1891 en Marslan-
den by Zwolle 1892, L.; Deventer, Halb.; 1876,
K.; Platvoet bij Deventer 1846, en tusschen De-
venter en Olst 1846, Cop; Bathmen, Un. 1850;
Gramsbergen 1853, Kros; Collendoorn bij Har-
denberg 1894, L.; - Harderwijk, R. B.; Putten,
Stolz; tusschen Voorst en de Pol 1849, Cop;
Warnsveld 1880, Groll; Nijmegen, B.; Meerwyk
bij Nijmegen 1851, N. en Th. Abel.; jachthuis
Malden, Un. 1853; - Amersfoort, R. B.; Ri.izen-
burg 1859, A. W. Hartm. en R. B.; Utrecht, C.
A. Bergsma; 1834, D.S.; 1859, R.B.; Amster-
damsche straatweg aldaar, v. d. T.; Loenen bij
Utrecht 1848, Lac; Schalkwijk 1833 en Wik-
kenburg 1826, Wtt.; Nieuw Loosdrecht 1884, S.;

- Jaagpad Amsterdam, Fl. Arast.; Uithoorn,
Boerl.; Wieringen 1856, Lac; Zandvoort, v. d.
T.; Overveen, wie?; Aardenhout 1838, Romb.;
Haarlem, SpHtg.; 1875, Groll; Buitenspaarne
aldaar, Buse; Haarlemmerhout 1875 en Bentveld
1870 en 1876, Groll; - Lisse 1836, v. d.B.; Lei
den, Dz.; 1835, Mb.; Forsten; B. W.; 1872
Groll; Groenesteeg Leiden, Kerb.; 's Graven
liage, R. B.; 1902, v. Breemen; Loosduinen, V
Z.; Rotterdam 1850 en Fijenoord 1870, 0.; Over
maas 1891, v. d. Voo; Zwijndrecht 1882, V.; Dor
drechtl835, Lac; Boonepadaldaar 1882, V.; Crab
behofonderDubbeldam 1847, Cop; Heikop, v. H.

- Renesse 1844, v. d. B.; duinen Koudekerke 1863,
A. W.; tusschen Wemeldinge en Oosterschelde
1840, V. d. B. ; kanaal Sas van Gent 1845, en Hel-
lendyk bij Hulst 1845, v. d. B. en B. W.; kanaal
Neuzen-Sas van Gent 1853, A. W.; Aardenburg
1861, A. W.; - Speelhuis, v. A.; 's Hertogenbosch
en Vlijmen, v. Hov.; tusschen Boxmeer en Sam-
beek, Un. 1853; - Beek-Elsloo 1880, Boerl.;

1110 MYOSOTIS.

Maastricht 1870, Groll; Gronsveld, Un. 1883
Oud-Valkenberg 1864, en Vaals, 1866, H. d. V.,
Valkenberg, Steichen.
(Winschoten 1884, Schipper in herb. pr.; — 01
deholtpade, W. R. Bouma en T. de Boer; — Borne
Mej. H. V. d. Pauwert; Enschede, M. J. Blijden
stein in herb. Heukels; Zwolle 1873, v. Tuinen
in herb. pr. ; — Gendringen, Mej. M. S. Rust, Rijs
wijk, B. J. V. Wagensveld in herb. Heukels
algemeen Culemborg, de Haas in herb. pr. ; —
Utrecht, Amstelveen, W. H. t e n S e 1 d a m, Overlang
broek, J. W. Kenniphaas in herb. Heukels; Baarn
1881 — Amsterdam 1885, Heinsius in herb. pr
Drafna onder Huizen 1898, Koning in herb. pr.;
Zandvoorderlaan, A. C. J. van Goor, inherb. pr. ; —
Oegstgeest 1885, Struyk. in herb. pr.; Valkenburg
1894, V. Suringar in herb. pr. ; — Stolwijk, H. A.
Westbroek en J. Slingerland; Rotterdara, Wach-
ter en Jansen; langs de Rotte aldaar, H. v. d. Lin-
den; Spijkenisse, J. Koornneef in herb. Heu-
kels; Papendrecht 1878, Dordrecht 1893, Posth. in
herb. pr. ; — tusschen Vrouwenpolder en Oost-Ka-
pelle 1890, Ogt. in herb. pr.; — tusschen Hulsberg
en Wijnaendsrade, Steichen inherb.pr.; langsbee-
ken by Venlo 1896, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Texel, Terschelling en Schiermonnik-
oog, v. E. (Arch. 2. I. p. 396); Scheene, Terissert,
Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); - alle bezochte
plaatsen in Drenthe 1859, Lac. en S. (Arch. I. V. p.
252); — Steenwijkerwolde, Kallenkote en Zuidveen
bij Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 349); Al-
melo, Albergen en Vriezeveen, Un. 18 70 (Arch. 2.
L p. 195); Delden en Twikkelerbosch, Un. 18 70
(Arch. 2. I. p. 200); Hengelo, Oele, Hasselo, Haaks-
bergen, de Lutte, de Poppe, Un. 1895 (Arch. 3. L
p. 224); veen tusschen Markelo en Diepenheim, En-
tersche veen — straatweg van Zutphen naar Brons-

MYOSOTIS. 1111

bergen, haventerrein Zutphen, Un. 1897 (Arch. 3.
I. p. 619); Beekbergerwoud, Wtt. (Tijdschr. III. p. 4);
Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Terborg, Un.
1885 (Arch. 2. V. p. 405); Apeldoorn zeer algemeen,
K. A. (Arch. 2. III. p. 193); Eibergen, Groenlo, Bor-
culo, Un. 18 59 (Arch. 1. V. p. 226); Abcoude, As-
scher (Arch. 1. I. p. 443); - Brielle, Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 400) ; — Dishoek en tusschen Oranje-
bosch en Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1033); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 547); - Blerik, Velden, Ha-
mert, Oostrum, Un. 189 3 (Arch. 2. VI. p. 574); Ke-
versbroek, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); St. Pieters-
berg, Gronsveld, Amby, Meerssen, Gulpen, Epen, Val-
kenberg, Sittard, Un. 1861; Sittard, Beek-EIsloo,
Wylre-SIenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 321).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors-
tius, Munting en Bruman,
p. aquatica Cop.

In Herb.: Texel 1881, GroII; - Diepenveen en
Overweg naar Raalte bij Diepenveen 1846, Cop;
Platvoet bij Deventer 1846, T.; - tusschen Deven-
ter en Apeldoorn 1839, Halb.; Apeldoorn 1851,
K. A.; Arnhem, Thomson; Meerwijk, Th. Abel.;
Renkum, Buse; Geldermalsen, H. S. (CoII.Nat.);
— Sterkenburg 1865 en Achttienhoven 1865,
Kniittel; Utrecht 1857, A. W. Hartsen; -
Castricum 1895, V.; Naarden 1864, 0.; - Noord-
wijk 1872, Boerl.; Houtrust by 'sGravenhage en
Loosduinen, Destree; Rotterdam 1851, CoII.
Nat.; Maasoever aldaar 1838, Lac; Biesbosch
Dordrecht 1882, C. v. d. Broek; Prinsenpolder
aldaar 1847, Cop; Noordendyk aldaar 1848, G.
A I p h e r t s.

(Marslanden by ZwoIIe 1892 en Delft 1875, L. in
herb. pr.)

I

1112 MYOSOTIS.

Bovendien: In een sloot te Neerbosch, Th. Abel.

(Arch. 2. V. p. 299).

y. strigulosa Rclih. {M. strigulosa Rchb. ; Prodr.
Ed. I. p. 157. Cfr. Arch. 1. III. p. 460). Haren
aan den stengel aangedrukt.

In Herb. : Groningen, v. H. ; - Kampen 1847,
R. B.; T.; Giethoorn 1893, en Luttekersteeg bij
Zwolle 1892, L.; Deventer, Halb.; - tusschen
Lichtenvoorde en Varsseveld, Un. 1859; Apel-
doorn 1853 en 1872, K.A.; Wijk bij Duurstede
en Culemborg 1844, W. K.; - Amersfoort 1891,
Garj.; - Zandvoort, v. d. T.; — duinsloten Re-
nesse 1844, v. d. B.; Hellendijk bij Hulst 1845,
V. d. B. en B. W.; - Wyh-e en Vaals 1866, H. d. V.
(Veecaten bij ZwoUe 1894, L. in herb. pr.; - Utrecht

1900, V. Embden in herb. Heukels; - Gein, A.

C. J. V. Goor in herb. pr.; Haarlem 1888, Coste-

rus in herb. pr.; — Heugem 1894, de Haas in

herb. pr.)
Bovendien: Herb. Hoffm. (Arch. 1. L p. 470, de

groeiplaats Twello Cop aldaar vermeld, vindt men

terug onder M. caespitosa, evenzoo de opgaven Loe-

nen, Lac. Prodr. Ed. I en VoIIenhove 1886, G. en L.

(Arch. 3. I. p. 572); Dordrecht? herb. Lac. (Prodr.

I. p. 157); - Walcheren, v. d. B. (Tydschr. IX. p.

262); - weide te Hees, de Haas (Arch. 2. VI. p.

527, deze plant was niet rneer te vinden).
[Aanm.: In Arch. 1. III. p. 504 wordt gemeld Huge nabjj

Apeldoorn. ■Waarschijalijk; drukfout, want in Aixh. 2. III. p. 193

schrijft Kok Ankersmit: ,,in 1853 op den Teuge aange-

ti-offen, heb ik ze later veel langs het kanaal naar Dieren

opgemerkt."]

h. forma laxiflora Rchh.

In. Herb.: Nijmegen, N. en Th. Abel. (n. 1. te
Ubbergen en Beek Cfr. Arch. 2. V. p. 299).
Bovendien: langs slooten bij Tivoli, v. Hov. (Arch.

1. I. p. 276).

MYOSOTIS. 1113

[Aanm.: De groeiplaats aan kolken langs den straatweg
tusschen Deventer en Olst 1846 C o p., heb ik reeds opgenomen
onder a. vulgaris. Cop (Arch. 1. I. p. 470) onderscheldt hier
nog twee vormen, waarvan zyn vorm a. overeenkomt met
Reichenbach's vorm laxiflora, zyn vorm b. volgens de
beschrijving zoude zijn M. strigulosa, het door hem gedeter-
mineerdeexemplaarbehoortmijnsinziens tot M. palustris a.\

935. M. caespitosa SchiiUz. Langs slooten en op voch-
tige weilanden. 0 en 0. Juni — Aug.

In Herb.: Texel 1860, Lac; 1902, G. Dyt en
Jongm.; duin achter Hoorn aldaar 1881, Groll;
meent bij de Westen op Texel 1868, Holk.; VUeland
1858, Lac; sloot achter de Loodsuitkyk op VUeland
1868, Holk.; TerschelUng 1881, Groll; HoUum op
Araeland 1869 en tusschen Nes en Buren aldaar 1869,
Holk.; Schiermonnikoog 1860, en - Giekerk 1882,
S.; KoUum bij Dokkum 1865, H. d. V.; Leeuwarden

1847, Hinxt; - Onland bij Groningen 1835 en 1866
en Harkstede 1831, v. H.; — Land van VoUenhove,
1898, L. en G. (als strig.); Kampen, R. B.; Singels
aldaar 1847 en 1848, T.; Zwartendijk bij Kampen

1848, T. (als strig.); KampereUand 1849, T.; Steenwijk,
Un. 1892; Diepenveen 1847, T.; 1848, Tijhaar;
Borne 1901, L.; CoUendoorn by Hardenberg 1894 en
Losser 1893, L.; - Teuge by Twello 1898, K. A.;
Twello 1847, Cop (als strig.'^); de Hoeve bij Nijkerk
en in 't zwarte broek aldaar, Stolz; Epe, Un. 1890;
Ruurlo 1881, L.; Borculo 1877, K.; Arnhem, S.; Nij-
megen, Perin; Oosterhoutsche boscli 1841, Lac;
Wageningen 1882, K.; - Amersfoort 1861, R. B.;
tusschen Renswoude en Venendaal 1898, G. (als strig.);
tusschen Doorn en Driebergen 1865, Kniittel; Dart-
huizen, v. H.; veengrond Loenen 1848, Lac. (als
strig.); Waverveen, Stud. Bakker; Achttienhoven
1842, Lac; — Oud Diemen 1863, 0.; Amsterdam,
V. H.: Fl. Amst.; 1868, 0.; Amstelveensche weg
18.36, V. H.; 1845, L W. R. Tilanus (P. N. S.) (als
scorpioid.); 1842, de Vriese (P. N. S.); slootkant

1114 MYOSOTIS.

Bergen, Un. 1891; Breesaap, Buse (als strig.);
Bentveld 1839, Mb.; Haarlem 1870, Groll; Spaarn-
damraerweg 1894, V.; Heemstede 1872, 0.; duin
waterleiding Vogelenzang, Un. 185 4; — Sassenheim
1857 en 1860, S.; rietveen Leimuiden, Dz.; Zudde-
landen achter Leimuiden 1839, S. S.; Leimuiden, Dz.;
Exc. 1883; Warmond 1842 en Noordwijk 1846, B.
W.; Leidschen dam, Barger; 's Gravenhage, V. Z.;
1902, V. Breemen; Loosduinen en Ter Heide, Un.
1851; Delft 1845, de Bruijn; langs de Maas tus-
schen Kralingsche veer en Rotterdam 1901, Jo ngm. ;
Hendrik Ido Ambacht 1899, Posth.; - duinplassen
Haamstede, Un, 1894; Schouwen 1894, v. d. B.;
Zuid-Beveland 1839, 1840 en 1841, Oosterschelde 1840
en duinen Walcheren 1841 (als strig.) en drinkputten
Oranjezon 1840, v. d. B.; Sas van Gent, A. W.; —
Breda, Ulvenhoutsche bosch en Heusdenhout, Un.
1852; 's Hertogenbosch, v. Hov.; Boxmeer, Un.
1853; - Plasmolen, Un. 1898 (als strig.); Choor-
beek by Negenterhoek naby Grathem 1900, G. en
en Jongm.; Heerlen 1896, G.

(Oldeboorn 1863, Holk. en 1868, v. Tuinen in
herb. pr.; — Winschoten 1896, Schipper in herb.
pr.; Groningen, R. de Boer en H. Kooi; — Mui-
derberg, F. Hulk. in herb. Heukels; Sphagnetum
Diemen 1887, Costerus in herb. pr.; Diemerbrug,
A. C, J. V. Goor in herb. pr.; Oud Diemen 1883,
Heinsius in herb. pr,; Bussum 1894 en 's Graveland
1892, V. Suringar in herb. pr. ; — Voorschoten
1885, Struyk. in herb. pr. ; aan den Noordweg te
Delft, J. H. C. Sorber in herb. Heukels; Rijsoord
1899, Posth. in herb. pr. ; — IJzendijke, P. J. v.
Roozendaal in herb. Heukels; Zoutelande 1874
en Oranjezon 1879, L. in herb. pr.; — Arcen, Un,
1898, Costerus in herb. pr.; Broekven Un. 1900,
Ogt. in herb. pr.)

Bovendien: Rottum, Holk. (Arch. 3, L p, 213); -

MYOSOTIS. 1115

Terissert, tusschen Knijpe en Heerenveen, U n. 1881
(Arch. 2. III. p. 423); — Coevorden, Weerdinge 1859,
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 252); — Eeze, Giethoorn,
Un. 1892 (Arch. VI. p. 349); Almelo, Albergen en
Vrieseveen, Un. 18 70 (Arch. 2. I. p. 195); Delden,
Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200);
Beckum, Borne, de Lutte, Un. 189 5 (Arch. 3. I. p.
224); - Berkel by Eibergen, Un. 1859 (Arch. 1. V.
p. 202); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405);
Epe, Wissel, Un. 1890 (Arch. 2. VL p. 98); -
Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 630); - Brielle,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 400); - Noord-Beveland,
A.W. en L. (Arch. 2. VI. p. 121); - langs de Zoom,
Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 352); - Ottersum, Lac.
(Arch. 2. V. p.20); Blerik, Velden, Un. 1893 (Arch.
2. VL p. 574); Beegden, Un. 1900 (Arch. 3. II. p.
626); Amby, Meerssen, Gronsveld, Un. 1861 (Arch.
2. IV. p. 321); Simpelveld, Kerkrade 1885, Lac, K.
en G. (Arch. 2. V. p. 20).
/?. gracilis Cop.

In Herb.: Kampen 1847, R. B.; Zalk 1848, T.;
Collendoorn bij Hardenberg 1894, L. ; - deGrebbe
1833, V. d. B. ; - Leimuiden, D z. ; - Zuid-Beveland
1859, V. d. B.; - Boxmeer, Un. 1853.
Bovendien: Kennemerland, v. E. (Arch. 2. 1. p. 396).
y. laxa Cop. (en niet Ascherson, zooalsinzijn
Fl. van Brandenburg).

In Herb. : aan een sloot langs het Schependijkje
te Zwolle 1887, L. ; Bathmen, Un. 1850; - Groot
Bentveld, Mb.; - Leimuiden, Dz.; - Boxmeer,
Un. 1853.
d. humilis CojJ-

In Herb. : Duinpan tusschen West Terschelliug
en Midsland, Un. 188 6; - duinpoel achter
Oranjezon 1841, v. d. T.; v. d. B. !
s. gigantea Vuyck. (Stengels 1 M. hoog).

1116 MYOSOTIS.

In Herb. : tusschen Wenura en Wessel 1899,

K. A.
936. M. silvatica Roffm. Boschplant uit heuvelachtige
streken. 0 en '2|.. April—Aug.

In Herb. : tusschen Kampen en Elburg 1870, H o e k ;
Apeldoorn 1877, K. A.; Voorst 1834, Wtt.; Monfer-
land by Doetinchem 1846, Oop; Nijraegen, B.; Ubber-
gen 1844 en 1864, T h. A b e 1. ; Molengang te Ubbergen
en huis Ubbergen, Th. Abel.; op de laatste plaats
ook cor. aZ&. 1865, Th. Abel. ; achter het Roode Hert
te Ubbergen 1841, v. d. T. ; Uilenput bij Nijraegen
1864 en 1872, v. H.; — bosch van Zandbergen bij
Amersfoort 1892, Garj.; Utrecht 1879, A. C. Oude-
m a n s ; — Vlietlaan bij Stadwijk 1894, V. ; Loosduinen,
D e s t r e e ; Louterbloemen onder Dubbeldara 1898,
Posth. (cor. alh.); - St. Pietersberg 1896, Q.; 1897,
V.; Louberg bij Maastricht 1894, de Haas; Beek
1869, 0.; Beek-Els]oo 1886, K.; bosschen Bunde
1869, Lac. (als hispida); Borchharen bij Meerssen,
Un. 1861; Valkenberg 1866, H. d.V.; hermietaldaar
1902, Jongm.; Keutebergaldaar, Exc. 1889; Gulpen,
Un. 1861; 1899, G. en V. (fl. roseis).

(Almelo 1891, Carmigg. in herb. L.; — Rijsv^ijk
(Gld.), B. J. V. Wagensveld; — Amsterdam, J.
Koornneef; — Rotterdam, F. D. J. Risch in
herb. Heukels; — Mook, Un. 1898, Rieter in
herb. pr.; St. Pietersberg 1892, de Haas in herb.
pr. ; hermiet te Valkenberg (var. lactea), Steichen
in herb. pr. ; Sibbe 1901, Rieter in lierb. pr.)

Bovendien: Achttienhoven, Asscher (Arcli. 1. I.
p. 443); - Plasraolen, Th. Abel.; Lac. (Arch. 2. V.
p. 20); Gronsveld, Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 321).

Voorts wordt nog verraeld een forraa laxa, voor
het huis Ubbergen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 299).

[A a 11 m. : M. s i 1 v a t i c a is de soort die algemeen in bloem-
perken wordt gekweekt en daar lang blijft standhouden, wan-
neer de tuin verwaarloosd wordt of uit zaad zicli voortplant

MYOSOTIS. 1117

in de iiabjjheid van plaatsen, waar z;j oorspronkelyk gezaaid
is. Behalve de exemplaren uit Limburg en misschien van
Ubbergen zyn al onze inlandsche exemplaren als verwilderde
planten te beschouwen. Men onderscheidt naast den hoofdvorm
een vorm ^. alpestris, den eigenlijken grondvorm der tuin-
planten en een vorm y. lactea, met melkwitte bloemen. De
tegenwoordige vaak gekweekte varieteit Eliza Fonrobert
met talrijke bloemkroonslippen is een fasciatie der gewone soort.]

937. M. hispida Schldl {M. collina Ehrh. en FI. B. S.
p. 772; M. stricta Fl. B. S. pr. parte). In de
duinen, langs dijken en wallen en op zandig
bouwland. G en 0. April — JuU.

InHerb.: Texel 1869, Holk.; 1881, Groll; Miente
bij de Koog op Texell869, Holk.; de Waal op Texel
1860, Lac; duinen Vlieland 1869, West-Terschelling
1869, Ameland 1869 en Schiermonnikoog 1868, Holk.;
Rottum, Bleij; 1897, Schipper; — Oostbroek, v.H.;
- Kampen, 1847, v. d. T.; 1849, R.B.; Zandberg bij
Kampen, R. B.; Spoolde bij Zwolle 1891, L.; Hasselter-
dijk bij ZwoUe 1894 en Manweg by den overgang van
de spoorbaan by Zwolle 1902, L. ; Deventer 1847, T.;
Platvoet aldaar 1847, Cop; Enk by Deventer 1846,
en Brinkgreve aldaar 1847, T. ; Diepenveen 1846,
Cop; Hardenberg 1893, L.; - Harderwijk 1872, R
B.; dijk tusschen Wilpe en Twello 1847, Cop; 'tjacht
huis te Zutphen 1847, T.; Middachten 1866, v.H.:
Westervoort, Thomson (als stricta); Hunerberg, N
Abel. (als stricta); Ubbergsche weg 1897, G. enV.;
Geldersch hof bij Nijmegen 1851, Th. Abel. (als
stricta hasiantha); Marienboom bij Nijmegen 1851,
Th. Abel.; Groesbeek 1866, v. H.; Papensteeg bij
Tiel, Post; - Amersfoort, D. S.; 1877, K. A.; Kalfs-
veld bij Amersfoort 1893, Garj.; Manen, Exc. 1902;
G.; Janse en Jongm.; Darthuizen, v. H. ; Greb-
beberg 1902, G.; Janse en Jongm.; Zeist en
Houdringen 1844, Wenck; — Oud-Bussum 1871,
Boerl.; Amsterdam, v. H.; Sloterweg 1839, Romb.;
tusschen Schagen en Schagerbrug 1901 en duinzand

1118 MYOSOTIS.

Zwanenwater 1901, G. en .Jongm.; Zandvoort, v.
H.; Buse; Breesaap 1872, Boerl; Zandpoort 1867
en 1871, 0.; Velsen 1871, Groll; Bloemendaal, v.
H.; 1872, Boerl.; duinen aldaar, Exc. 1883; Over-
veenl832,v,H.; 1837, Buse; 1873, Boerl. (als s^ncto);
Schapenduin 1870, Schooten 1872 en Haarlemmerhout

1870, Groll; Haarlem 1872, BoerL; Vogelenzang,
Exc. 1878; Haarlemmermeer 1871, Groll; — Noord-
wijkerhout, Exc. 188 3; tusschen Sassenheim en
Lisse, V. d. T. ; Sassenheim 1863, S. ; Noordwijk, Dz.;
Katwyk, B. W. (als stricta); binnenduinen aldaar 1854,
V. H, Jr.; pompstation waterleiding aldaar 1902,
Struyk.; Leiden, Dz,; B. W,; 0.; tusschen Katwijk
en Wassenaar, Mb,; Exc, 1897; tusschen Haagsche
Schouw en Voorschoten 1873, Hoek; Voorschoten,
F 0 r s t e n ; Wassenaar 1832, S. S. ; Buiten van Prins
Hendrik 1873, Boerl. (als strida); 's Gravenhage,
V, Z,; G,B.; 1882, V.; R. B.; Houtrust, Destree;
Scheveningen, R. B.; 1891, v. d, Voo; Maasdijk 'sGra-
vezande 1845 en Staalduin 1847, v. d. T,; Rotterdam
1892, v, d. Voo; bouwland Zwijndrecht 1878, Posth.;
- dijken Zuid-Beveland 1839 en 1843, duinen Wal-
cheren 1838 en 1839, v, d, B,; Zeeuwsch Vlaanderen
1863, A. W,; Nieuwvliet 1878, L,; - Fort Isabel, v.
Hov,; - Keer, Un. 1861; Gronsveld, Un, 1883.

(Kerkhof Suameer 1866, - Zwolle 1870 en 1873,
V. Tuinen in herb, pr,; Herculo 1884 en Ittersum
1894, L, in herb, pr.; — Beekhuizen bij Velp 1896,
Ogt. in herb. pr. ; Rijswijk, B. J. v. Wagensveld
in lierb. H e u k e 1 s ; tusschen het graan te Culemborg,
de Haas in herb. pr.; — Maarssen 1872 en Breukelen

1871, Costerus in herb. pr.; de Bilt, Zeist, W. C.
V. Embden; Bussum, J. Koornneef in herb.
H e u k e I s ; 's Graveland 1899, K o n i n g in herb, pr. ;
Alkmaarderhout 1891, L. in herb. pr.; Naaldeveld,
A. C, J, van Goor inherb. pr,; Oud-Valkeveen 1892,
Vogelenzang 1894, V, Suringar in herb, pr.; Sant-

MYOSOTIS. 1119

poort 1884, H e i n s i u s in herb. pr. ; Kraantje Lek 1890
en Haarlemsche waterleiding 1901, Costerus in
herb. pr.; — Wassenaar 1885, Struylc. inherb. pr.;
duinen 'sGravenhage 1892, V. Suringar in herb.
pr.; Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slinger-
land; — Oudelande, L. B. v. d. Slikke in herb.
Heukels; Nieuw en St. Joosland 1887 en duinval-
leien op Walcheren 1893, L. in herb. pr.; — weg
naar St. Urbanus bij Venlo 1895, R i e t e r in herb. pr. ;
Maastricht 1893, de Haas in herb. pr.; Valkenberg
bij den hermiet, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Eesveen, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
349); Hengelo, Un. 189 5 (Arch. 3. L p. 224); -
Spoel te Culemborg, Wenck (Arch. 1. I. p. 479); —
binnenwegen bij Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p.
630); Bergen, Un. 1891 (Arcii. 2. VI. p. 237); -
Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 396); — al de Zeeuwsche
eilanden behalve Tholen, A.W. (Arch. 2. III. p. 127)
en L. (Arch. 2. VI. p.l21); duinen Schouwen, v. d. B.
(Arch. l. I. p. 479); tusschen Dishoek en Koudekerke,
tusschen Gapinge en Veere, Un. 1902 (Arch. 3. II.
p. 1034); dyken Hoek, A. W. (Arch. 1. IV. p. 293); -
terrein Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p.
352); Oudenbosch 1885—1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 547); - Gronsveld, Gulpen, Epen,
Valkenberg, Sittard, Un. 1861; Gulpen, Un. 1888
(Arch. 1. IV. p. 321).

Voorts vermeld door Pelletier.
/?. forma umbrosa Cop.

In Herb. : Veenhuizen en Randen bij Diepen-
veen 1848, Cop; — vestingwerken Nijmegen 1851,
Th. Abel.; Spoel te Culemborg 1845, Wenck.

Bovendien: Gorssel, Cop; Zuid-Beveland 1845, v.
d. B. in herb. V. Suringar.
y. forma procumbens Coj).

In Herb. : wal Deventer 1847 en dyk naar
Twello 1847, T.; - Haarlemmerduin 1867, 0.; -

1120 MYOSOTIS.

Euine van Teijlingen 1860, S.; — duinen Scliou-
wen 1844, v. d. B.
938. M. intermedia Link. (M. silvatica Fl. B. S. p. 170;
Fl. Leid ex part. ; M. arvensis Fl. B. S. ; Fl. Bat.
N°. 397). Op akkers, grazige en beschaduwde
plaatsen, langs wegen en dijken, in tuinen enz.
O en 0, soms 21-. Mei—JuU en SejJt.

In Herb. : Eierland Texel 1860, Lac; Oostereind
Terschelling, U n. 1 8 8 6 ; Nes op Ameland 1869, H o 1 k.
Rottuml897, Schipper; - Bocht te Franeker 1840
V. H. (als art;e?j.sis); Witmarsum 1875, J. M. de Boer
Leeuwarden 1850, S.; 1861, J. M. de Boer; — Gro
ningen, A. Tresling; wallen aldaar 1826, v. H.
Oude Pekela, I. N. W. Pott.; — Meppel, v. Heyn

— tusschen Oldemarkt en Peperga, Un. 1892; Kam
pen 1846, R. B.; Zandberg, 1848, T.; Zwolle, S
Schutte; Olst 1847 en Diepenveen 1846, Cop; De
venter 1876, K.; Platvoet bij Deventer 1846, Cop
Brinkgreve 1847, T.; Enck bij Deventer 1846, Cop
roggevelden aldaar 1847, T.; zand by Deventerl846
Cop; Twikkelerbosch bij Delden, Un. 1870; - Har
derwijk, R. B.; straatweg Deventer Apeldoorn 1839
Halb. ; Apeldoorn 1875, K. A.; tusschen Hummelo
en Keppel, Un. 1850, Cop; Zutphen 1846, Cop
jachthuis aldaar 1847, T.; Arnhem, S.; 1879, Groll
Nijmegen, B. ; N. en Th. Abel. ; Hunerberg, N
Abel. ; Groenewoud bij Nijmegen 1882, Molengr.

— Amersfoort, R. B.; Kaifsveld bij Amersfoort 1893
Garj.; Amerongen, Zeist en Bunnik, C. A. Bergsma
Bunnikl842, B. de Haan (P.N. S.);tusschen Werk
hoven en Driebergen 1865, Kniittel; de Bilt 1830
V. H.; Kromme Rijn bij Utrecht, v. H.; v. d. T.
Hartm.; 1879, A. C. Oudemans; batterijen Vos
segat, V. d. T.; Vleuten 1859, Coll. Nat.; Middelweg
1« bedijking Mydrechtsche droogmakery 1877, Boerl.

— 'sGraveland, v. H.; Naarden 1864, 0.; Ooster

MY030TIS. 1121

begraafplaats Amsterdam 1867, 0.; Amsterdam, v. H.;
Fl. Amst. ; langs den Amstel(alspa?.) 1869, Hoek;
Sloterduk 1838, Romb.; Diemermeer, v. ff.; (sdspal.)
C. A. Bergsma; Uithoorn, Boerl.; Wieringen 1857,
Harting; Enkhuizen, F. B. deWit Pz.; Zandpoort,
V. H.; BJoemendaal, Buse; Leyduin 1873, Boerl.;
Bentveld 1870 en Middenduin 1871, Groll; Elswout
1886, V.; Haarlera 1872, Groll; Bennebroek, M. D
- Hillegom, Exc. 1897; Sassenheim 1857, 1860
S.; tusschen Hillegommerbeek en Noordwijk, Un
1886; Warmond, Mb.; Leiden 1833, S. S.; Forsten
Perin; 0.; B. W. (als arvensis); Hooge Morsch bij
Leiden 1846, 0.; in de Raam aldaar 1854, Kramer
meelfabriek Hooge Rijndijk onder Zoeterwoude 1898
V.; Rijnsburg 1853, S.; vlasland Valkenburg, S. S
Nieuwkoop 1901, Jongm. en Valk; tusschen Kat
wyk en Wassenaar, Exc. 1902; Wassenaar 1832
S. S.; Dz.; Mb.; 's Gravenhage, R. B.; duin aldaar
V. Z. ; Naaldwijk 1845, v. d. T. ; Rotterdara, C o 1 1. N a t.
Molengr.; Varkenoordsche dijk tusschen Hillesluis
enlJselraonde 1901, Jongm.; veenpolder Rotterdara
1893 en Schiedam 1892, v, d. Voo; Alblasserwaard
by Souburg 1850, G. P. A. Struyk. e. h. Cop; Dor-
drecht 1882, C. v. d. Broek; Dubbeldam 1850, Cop;
Sraidshoek aldaar 1847, Cop; tusschen oliezaad Dor-
drecht 1882, V.; - Zuid-Beveland 1840, v. d. B.;
hofstede Vredelust tusschen 's Heer Hendrikskinderen
en Wissekerke, Heer Arendsdorpe 1841, v. d. T.;
Walcheren 1845, v. d. Cop; duinen Vhssingen 1880
en 1881, Buijsm.; St. Kruis 1861, A. W.; Zeildyk
1845, B. W.; — buiten de Ginnekenpoort, v. A.;
Werkendara 1835, Lac; Sprang, Thomson; Heus-
den, V. Hov.; — bouwland aan de Roer bij Roer-
raond 1900, G. en Jongra.; St. Pietersberg 1870,
GroU; 1894, V.; bouwland Beek, Boerl; Sibbe 1901,
Rieter (als siiu.); bosschen Simpelveld 1899, G. en V.
(Bosch Martenastate te Cornjum 1874, v. Tuinon;

71

1122 MYOSOTIS.

Buitenpost 1866 en Hoornsche dijk bij Groningen
1865, Holk.; vestingwerken aldaar 1867, C. E. de
Cock; Ondersmastate 1864, H. R. v. d. Ley in herb.
V, Tuinen; — dijk omsnydingskanaal Winschoten
1886, Schipper in herb. pr.; Esservyeg, Haren, Pa-
terwolde, Peize, Onnen, Zuid-Laren, R. de Boer en
H. Kooi in herb. Heukels; — Bleekerstraat bij
Zwolle 1883, L. in herb. pr. ; — Rijswijk, B. J. v.
Wagensveld in herb. Heukels; algemeen Culem-
borg, de Haas in herb. pr.; — Zeist, en langs de
Vhet te Utrecht, W. C. v. Embden; - Muiderberg,
J. Koornneef in herb. Heukels; Zeeburg 1887,
Costerus in herb. pr.; Duivendrechtsche weg, A. C.
J. V. Goor in herb. pr.; Amsterdam 1881, Hein-
sius in herb. pr.; Vogelenzang 1894, V. Suringar
in herb. pr.; — Lisse 1894, Ogt. in herb. pr.; Stol-
wijk, H. A. WestbroekenJ. Slingerland; Rot-
terdam, H. v. d. Linden; Wachter en Jansen
in herb. Heukels; Dordrecht 1879 en 1894, Posth.;

— Goes 1874, Posth. in herb. pr.; IJzendijke, P. J.
Roosendaal in herb. Heukels; Koudekerke 1900,
Ogt. in herb. pr.; — Maastricht 1894, de Haas in
herb. pr.; — Aalbeek, Steichen in herb. pr.; Gul-
pen 1893, V. Suringar in herb. pr.)

Bovendien: al de Noordzee eilanden behalve Vlie-
land, v. E. (Arch. 2. I. p. 396); - Wolvega, Un.
1881 (Arch. 2. HI. p. 428); - Steenwijkerwolde,
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 349); Almelo, Albergen,
Vrieseveen, Un. 187 0 (Arch. 2. I. p. 195); Diepen-
lieim — straatweg vanZutphennaai"Bronsbergen, Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 619); Terborg, Un. 1885 (Arch.
2. IV. p. 405); Lochem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 226);
Oosterhoutsche bosch, T h. A b e 1. (Arch. 2. V. p. 300) ;

- Bergen, Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 272); - Brielle,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 400); - al de Zeeuwsche
eilanden, behalve Noord-Beveland, A. W. (Arch. 2.
III. p. 127) en Sint Philipsland, L. (Arch. 2. VI. p. 121);

MYOSOTIS. 1123

tusschen Middelburg en Rammekens; tusschen Dis-
hoek en Zoutelande; tusschen Gapinge en Veere en
tusschen Gapinge en Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3.
II. p. 1033); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 547); — Gronsveld, Epen,
Sittard, Un. 1861; Sittard, Beek-Elsloo, tusschen
Beek en Valkenberg; Maastricht, Gronsveld, tusschen
Wyh-e en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 321).
Voorts vermeld door Vorstius, Munting en
B r u m a n.
/?. silvestris SchkU. {umbrosa Cop.)

In Herb. : Hooge boomen bij Kampen 1848, T.;
Vechtdyk in Genne by Zwolle 1893 en 1894, L. ;
Eng by Deventer 1846, Cop; — bouwland Voorst
1879, L.; Euurlo 1885, in de Leusinkbrink, Ens. ;
— Amsterdam, Lac. , Fl. Amst.; — Leiden 1835,
Mb.; 1854, Dz.; korenland aldaar 1846, 0.
Bovendien: Huis Ubbergen en bouwland Weurt,
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 300).
y. gracilis Cop. (var. agrestis Schltd. ?)

In Herb. : Zuid-Beveland, Goes, v. d. B.
8. stricta Cop.

In Herb. : Sloterweg by Amsterdam 1839,

Romb.

939. M. versicolor Pers. (M. stricta Fl. B. S. p. p. en M.

arvensis Fl. B. S. p. p.). Op bouwlanden, bescha-

duwde en opene grazige plaatsen. 0 en 0.

Mei—Junl.

In Herb. : Texel 1869, Oosterend aldaar 1869, hoogte
bij de Burg op Texel 1869, H o 1 k. ; ? duinen Vlieland
1858, Lac; Hoorn op TerscheUing, Un. 1886; tus-
schen Midsland en West-Terschelling 1869, Holk.;
— Oude Mirdura Gaasterland 1894, L. ; — Hoogezand
1829, V. H.; tusschen de steenen te Groningen (ook
als strida) 1827, v. H. ; Haren en Onnen 1827, v. H.
{arvensis); — Zwolle 1873, B. v. Tuinen; Urksteeg

1124 MYOSOTIS.

aldaar 1894, L.; langs de dijken van de Nieuwe
Wetering en op de begraafplaats Bergklooster te
Zwolle 1883, L. (als stricta); Kampen, R. B.; Deventer
1847, T.; Romb.; tusschen Hengelo en Oldenzaal
1896, Denekamp 1896, L.; tusschen Vinkes en Enter-
veen bij Goor 1898, G. en V. (als intermedia); —
Harderwyk, R. B.; 1849, T.; Hattem 1850, T.; Gors-
sel 1877, K.; Ruurlo 1887, Ens.; Numegen, B.;
Geldersch hof aldaar 1851 en Beek bij Nijmegen 1866,
Th. Abel.; Veenendaal, Exc. 1899; Spoel te Cu-
lemborg 1844, W. K.; — Kalfsveld bij Amersfoort
1893, Garj.; „Vorderbusch" bij Zeist 1844, W. K.;
Neerlangbroek, v. H.; Doorn 1833, Wtt.; de Bilt
1836, V. H.; Houten 1828, Wtt. (a\s stricta); Schalk-
wijk 1833, Wtt.; - ? Amsterdam, Fl. Amst.;
Uithoorn, Boerl.; Wieringen 1856, Lac; duinzand
Zwanenwater 1901, G. en Jongm.; Santpoort 1867,
0.; Haarlem, Splitg.; Bloemendaal 1832, v. d. B.;
1870, Hoek; Woestduin onder Vogelenzang 1833,
Wtt.; Haarlemmermeer 1870, Groll; — PietGijzen-
brug 1872, Boerl.; Sassenheim, Dz.; 1863, S.; War-
mond 1839, Dz.; B. W.; duinen Katwtjk 1833, Wtt.;
dryftillen polder Nieuwkoop 1901, G. en Jongm.;
Leiden, Perin; Hooge Morsch aldaar 1833, S. S.;
Haarlemmervaart, Pierot; in de Raam bij Leiden
1854, K r a m e r ; Valkenburg 1839, B u s e ; Wassenaar
1836, V. d. B.; duinen aldaar 1876, L. (als stricta);
moestuin Groot Stadwijk onder Voorschoten 1902, V.;
's Gravenhage, V. Z.; v. H.; Loosduinen, Destree;
beek bijKijkduin, Exc. 1887; — Walchersche duin-
kant en Oranjezon 1839, Oost-Kappel 1839, Chnge
1845, v. d. B.; Zandberg, B. W.; - Breda, C. A.
Bergsma; buiten de Ginnikenpoort aldaar, v. A.;
Princenhage, G. B.; - Beek en Geulle 1869, 0.

(Heereveen, J. Kuiper in herb. Heukels; —
Hoornsche dijk Groningen, C. de Gavere in herb.
v. Tuinen; Ter Apel 1894, Schipper in herb. pr.;

MYOSOTIS. 1125

Groningen, Eelderwolde, Onneresch, Esserweg, de
Punt, Zuid Laren, R. de Boer enH. Kooi; - Gen-
dringen, Mej. M. S. Rust; Rijswijk, B. J. v. Wagens-
veld in herb. Heukels; Geitenkamp bij Arnhem
1893, Ogt. inherb. pr.; Veenendaal 1899, Struyk.in
herb. pr.; - Utrecht, W. C. vanEmbden;- West-
zaan, J. F. Wichard in herb. Heukels; Oudekerke
aan den Amstel 1885, Heinsius in herb. pr.; Span-
derwoud bij 'sGraveland 1899, Koning inherb. pr.;
Hilversum 1872, Costerus in herb. pr.; - Noord-
vs^ykerhout 1894, V. Suringar in herb. pr.; Noord-
vsrijk 1894, en Leiden 1885, Struyk. in herb. pr.;
Delft 1876, L.; - Oost-Kapelle 1877, L. in herb. pr.;
Vroon Oranjezon 1898 en Ellewoutsdijk 1896, Ogt.
in herb. pr.; - Oudenbosch 1899, Posth. in herb.
pr.; Boxtel, A. C. J. v. Goor in herb. pr.)
Bovendien : Ameland, lijst v. E. (Arch. 2. 1. p. 396)

- langs de Nieuwe Wetering tot school in Tongeren
straatweg Heino naar Wyhe, Un. 1888 (Arch. 2. V
p. 412); - Apeldoorn, algemeener dan intermedia
K. A. (Arch. 2. IIL p. 193); - Abcoude, Asscher
(Arch. 1. Lp.443); - Heemskerk, Castricum-Noord
wykerhout, Katwyk, lyst v. E. (Arch. 2. L p. 396)

— Schouwen en Duiveland, A. W. (Arch. 2. III. p
127); St. Pliilipsland, A. W. en L. (Arch. 2. VL p. 121)
-Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 547).

Voorts vermeld voor Werkendam, Prodr. Ed. I. p.

160, voor Voorschoten reeds in FI. Leid.; Rotterdam

Fl. Bat. en Priesland in FI. Fris.

/S. gracilis Gop.

In Herb. : Meppel, v. Heyn.; - Hulshorst by
Harderwijk 1850, R. B.; tusschen Twello en Deven-
ter 1848, Cop; Twello 1847, Cop; Jachthuis Zut-
phen 1847, T.; - Loenen, Mheent 1848, Lac; —
Amersfoort, R. B. ; — Amsterdam, F I. A m s t. ; —
Sassenheim, Dz.; Leiden 1833 en 1835, Mb.; Dz.;

1126 MYOSOTIS.

Hooge Morsch bij Leiden, S. S.; Wassenaar, Dz.;

— Zuid-Beveland, en Walcheren 1839, v. d. B.; —

fort Isabel, v. Hov.
y. multiculmis Co^p.

In Herb. : Kampen 1850, en Zandberg aldaar,

R. B.; - heide bij Gorssel 1848, Cop; Hattem

1850, T.; Twello 1847, Cop; Harderwijk 1849, R.

B.; Nijmegen 1851, Th. Abel.; - de Bilt achter

Botthenstein, v. d. T.; - Amsterdam, Fl. Amst.;

Bloemendaal 1829, v. d. B.; - Leiden, Dz.; Was-

senaar, Dz.; Staalduin 1847, v. d. T.; - Zuid-

Beveland, v. d. B. ; Hulst 1845, B. W. en v. d.B.;

Nuenen en Son 1850, v. Hov.
«5. laxa Coj).

In Herb.: Sassenheim, Dz.; - bossehen Chnge

1845, v. d. B.; mastbosch bij Hulst 1845, B. W.

en V. d. B.
940. M. arenaria Schrader. (M. stricia Link et Prodr.
Ed. L p. 161, M. arvensis Fl. B. S. p. p.). Op
zandgronden, op bouwlanden, aan wallen enz.
0 en 0. April—Juni.

In Herb.: Bij den Hoorn op Texel 1860, Lac; -
Leeuwarden 1861, J. M. deBoer; - Kampen, T.;
1849, R. B.; Zandberg aldaar, R. B.; Vollenhove 1893,
L.; Deventer 1846, Cop; Enk bij Deventer 1846,
T.; Diepenveen 1850, tusschen de Platvoet en den
Borgel 1850, Cop; - Twello 1849, Cop; Nymegen,
B.; 1851, Th. Abel.; vestingwerken aldaar 1851,
Th. Abel.; - Amersfoort, D. S.; R. B.; bosch te
Zeist, V. d. T.; - Naarden 1864, 0.; - Noordwijker-
hout 1846, 0.; 1846, B. W.; Exc. 1883; Noordwyk
1841, Dz.; - Gennep, Middelaar, 1876, Lac. (herb.
0. N°. 1196 als hispida).

(Veenklooster 1866, Holk. in herb. v. Tuinen;
- Hilversum 1872 en Graaf Florislaan aldaar 1901,
Costerus in herb. pr.; - St. Pietersberg 1892, de
Haas in herb. pr.)

MYOSOTIS. LYCIUM. 1127

Bovendien : Schouwen en Duiveland, Oost- en West-
Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 127)
en L. (Arch. 2. VI. p. 121); - Sittard, Gronsveld,
tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 321); Plasmolen, Th. Abel. (Arch.2. V. p.20).
/?. basiantha Rchh.

In Herb. : kerkhof Kampen 1848, T.; Diepenveen,
Cop; - Twello 1848, Cop; - Noordwyk, Dz.

[Aanm.: Deze soort wordt door Walraven voor Oost-
Zeeuwsch Vlaanderen als allerwege groeiende opgegeven (Cfr.
Arch. 1. IV. p. 293); evenzoo door van Eeden in de duinen
van Bloemendaal en Overveen (Cfr. Arch. 2. I. p. 396). Waar-
schijniyic berust deze mededeeling, althans wat de laatste be-
treft, op een verwissellng met M. li i s p i d a.]

Ordo 8olaiiaceae Juss.

Lycium L.

941. L. halimifolium Mill. (L. barbarum Koch. en Prodr.
Ed. I. p. 161). In heggen, aangeplant en verwil-
derd, vooral in de duinstreek. Oorspronkelijk
Chineesche plant. %.. Juni — Aiig.

In Herb. : Pastorie Odoorn, Un. 1889 (reeds van
daar vermeld in 1859 door Lacoste en Suringar,
Cfr. Arch.I.V.p. 252); - Arnhem, S.; 1873, Groll;
Nymegen, Thomson; 1851, Perin; Ubbergen, Th.

" Abel.; Wychen 1897, G. en V.; Druten 1863, v.H.;

- Overveen 1835, Mb.; v. H.; v. d. B.; 1837, Buse;
Haarlem, Engels; langs Elswouterhoek naar de
Brouwerskolk onder Overveen, v. d. T. ; — Noordwijk
aan Zee 1833, S. S.; 1846, Perin; B. W. ; 1874, 0.;
1886, V.; Katwijk 1886 en Hoek van Holland, Des-
tree; — Haamstede 1854, v. Dissel; duinen Wal-
cheren, Dz.; Domburg, Forsten; 1840 en 1841, v.
d. B.; 1877, K. A.; Vlissingen 1845, v. d. Cop; -
dijk tusschen Almkerk en Dussen 1898, C. A. B a c k e r ;

- walmuur Roermond, Un. 1900; Louberg bij Maas-
tricht 1893, de Haas.

1128 LYCIUM. SOLANUM.

(Velsen, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; — Katwijk
1887, Struyk. in herb. pr.; Rotterdam 1899, H. v.
d. Linden; — Domburg, Mevr. Snellen in herb.
Heukels; 1873, L. in herb. pr.; 1891, Ogt. inherb.
pr.; — Hammert 1899, Rieter in herb. pr.; Neer
Canne (Holl.) 1892, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Heumen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p.
300); - Sclioten, v. E. (Arch.2. I. p. 396); - Brielle,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 400); - tusschen Dishoek en
Zoutelande, tusschen West-Kapelle en Domburg,
tusschen Oranjebosch en Vrouv^enpolder, Un, 1902
(Arch. 3. n. p. 1034); - Arcen, Un. 1893 (Arch.
2. VI. p. 574); St. Pietersberg, Un. 1861 (Arch. 2.
IV. p. 321).

Voorts vermeld voor Meern in Fl. B. S.

Lyeium laneeolatum Poir, werd vermeld voor
den St. Pietersberg by Maastricht door D u m o r t i e r
Prodr. p. 39 en Lej. Comp. III. p. 355; de plant is
niet weder gevonden.

Solanum L.

S. Lycopersicum L. Inheemsch in tropisch Ame-

rika ; doch wegens de eetbare vruchten alom ge-

kv^reekt ; een enkele maal verwilderd. 0. Juli- Oct.

In Herb.: Haarlem 1900, C. A. Backer; — stads-

muur te Roermond, Un. 1900.

('s Gravenhage, D. de Visser Smits; Esschen-
laan Rotterdam 1899, Wachter en Jansen inherb.
Heukels.)

S. tuberosum L. Welbekende cultuurplant; wild
in de Cordilleren van Chili en Bolivia, in 1584 door
Walter Kaleigh en in 1586 door Francis
Drake in Europa ingevoerd; thans algeraeen ge-
kweekt en als toevallige opslag hier en daar
waargenomen. 21.. Jum — Aug.

SOLANUM. 1129

In Herb. : van enkele plaatsen, verwilderd of ver-
bouwd. Reeds vermeld door Munting.
942. S. nigrum L. Langs .wegen, op mesthoopen, be-
bouwde en onbebouwde akkers enz. 0. Aug. — Oct.

In Herb.: Texel 1860, en Vlieland 1858, Lac;
West-Terschelling, Un. 1886; - Bolsward, J. M.
de Boer (c/i/oroc); Leeuwarden 1860, J. M. de Boer;

— Helpman 1856, Strat.; — Meppel, v. Heyn;

— Kampen 1850, R. B.; T.; Agnietenberg Zwolle

1870, Hoek; Deventer 1846, Cop (als huynile, bes-
sen echter zwart!) 1876, K.; kerkhof aldaar 1876
(ais humile); Heemse 1868, v. d. Scheer en 0.; —
Harderwijk 1865, R. B.; Epe, Un. 1890; Soerensche
bosch 1850, K. A. (zonder vrucht, als humile en
chloroc. scrips. 0.); opslag tuin Apeldoorn, Groll
(bessen zwart, forma atriplicifolium); Zutphen 1842,
J. W. R. Tilanus (P. K S.); Winterswyk 1872, R.
E. de Haan; Velp, C. A. Bergsma; Arnhem,
Thomson; spoordyk Oosterbeek 1878, K. A. (oc/iro-
leuc); aan de Waal te Lent by Nymegen 1839, Lac.
(als humile; bessenechterpikzwart! isatripUcifolium);
Nijmegen, N. en Th. Abel.; Beek 1868, 0.; -
Amersfoort 1892, Garj.; Amersfoortsche berg 1847,
V. d. Roemer; Doorn 1833, Wtt; Fockema;
Rhodestein bij Neerlangbroek, v. d. T. ; de Bilt 1835,
D. S.; Utrechtl839, D. S.; v. H. {a\s villosum; bessen
zwart, is atriplicifolium); Wikkenburg 1826, Wtt. ,
{Sol. nigrum leioc. — S. villosum, v. H.; geen rijpe
vrucht); tegen een muur op den dyk in het dorp
Hagesteyn by Vianen, v. d. T. (als humile, echter
geen geelgroene bessen); Hilversum, v. d. T.; Hil-
versumsche heide 1845, Richard; Uithoorn 1870
en Zijdelmeer, Boerl.; Naarden 1864, 0.; Zeeburg,
FI. Amst. (als humile, misschien chloroc); Am-
sterdam, Fl. Amst.; kerkhof Urk 1852, Backer
de Wit; 1884, S.; Middenduin, Buse; Breesaap

1871, Boerl.; Haarlem, Splitg.; Buse; 1838,

1130 SOLANUM.

Romb.; - Noordwijk, B. W.; Leiden, Dz.; (kleine
vorm, zonder eenige vrucht, als humile); 1832, S.
S.; 1834, Wtt.; Dz.;- 1835, Mb.; Perin; 1842, 0.;
1854,Dz. en v.d.B.; Loosduinen, Destree; Kastanje
watering Delft 1876, L.; 's Gravezande, V. Z.; Hille-
sluis Katendrecht en Oude Plantage bij Rotterdam
1891, V. d. Voo; tuinen Dordrecht 1835, Lac;
Groenendijk aldaar, Cop (als huniile?); spoorweg-
viaduct aldaar 1882, V.; de Mijl onder Dubbeldam
1882, C. V. d. Broek; - Zeeland, Forsten; Zuid-
Beveland 1842, v. d. B. (ook als humile); v. d. T. (als
humile); Goes 1850, v. d. B. {aishumile); 1838, haven-
dijk aldaar 1842, v. d. B. ichloroc.a\shumile?); Bigge-
kerke 1878, L.; Zeeuwsch Vlaanderen 1862, A.W.;

- 'sHertogenbosch, v. Hov.; - Beek en St. Jans-
geleen 1872, Lac. [chloroc); Maastricht, v. Hov.;
Kheer, Un. 1861 (atriplicif.; kan dit zijn de S.
miniatum die opgegeven wordt in Arch. 2. IV. p.
321 enz.?).

(Aan den weg van Haren naar Mikkelhorst 1869,
Holk.; straatweg tusschen Oldeboorn en Beetster-
zwaag 1866 en Koudum 1864, (als humile) v, Tui-
nen in herb. pr, ; Heerenveen, J. Kuiper; — Leens,
J. Borgman; — Groningen, R. de Boer en H.
Kooi; — Engbergen en GendringenMej. M. S. Rust;
Rijswijk, B. J. van Wagensveldin herb. H e u k e 1 s ;
Opper Veluwe 1871, Costerus in herb. pr.; alge-
meen Culemborg, de Haas in herb. pr.; - Baarn
1884, Heinsius in herb. pr.; Overbosch Baarn, de
Vuursche, W. H. ten Seldam in herb. Heukels;
Bunnik 1874 (als humile), v. Tuinen in herb. pr;

- Trompenberg 1899, Koning inherb. pr; Willems-
park, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; - Oegstgeest
1892, V. S u r i n g a r in herb. pr. ; Leiden 1885, S t r u y k.
in herb. pr.; op een stuk veen aan den Klapwijkschen
wegbijDelft, J. H. C. Sorber (als /iwwi/e); Stolwyk,
H. A. Westbroek en J. Slingerland; Rotterdam

SOLANUM. 1131

H. V. d. Linden, F. D. J. Rischinherb. Heukels;
Dordrecht 1894, Posth. in herb. pr. ; — Oudelande,
L. B. V. d. Slikke; Middelburg Mevr. Snellen in
herb. Heukels; 't Park West Souburg 1892, Ogt.
in herb. pr. ; Nieuw en St. Joosland 1876, S c h i p p e r
in herb. pr.; — Oudenbosch 1895, de Haas (ookals
humile); Waalre, P. Sloots in herb. Heukels; —
Venlo 1898, Rieter in herb. pr.; Spaubeek en Val-
kenberg, Steichen in herb. pr.)

Bovendien : Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1. V.
p. 259); Rottura, Schipper (Arch. 3. L p. 368); -
tusschen Wolvega en Terissert, Un 1881 (Arch. 2.
ni. p. 423); — Op alle bezochte plaatsen in Drente
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 252); - langs de
Nieuwe Wetering en school Tongeren, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 412); Steenwijkerwolde, Un. 189 2
(Arch. 2. VI. p. 349); Delden en Twikkelerbosch, U n.
1870 (Arch. 2. L p. 200); Hengelo, Borne, Haaksber-
gen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch, 3. L p. 224); Die-
penheim, Enter— Groenlo, Ruurlo, Un. 1897 (Arch.
3. I. p. 619); Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo,
Lochem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 226); Vaassen,
Un. 1890 (Arch. 2. VL p. 98); Terborg Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 405); — Alkmaar, Heilo, Callantsoog—
Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 237); binnenwe-
gen Muiden, Un. 19 01 (Arch. 3. II. p. 631); - Brielle,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); - AI de zeeuwsche
eilanden, A. W. (Arch. 2. III. p. 127) en L. (Arch.2.
VI. p. 121); tusschen Middelburg en Rammekens;
tusschen Vrouwenpolder en Veere Un. 1902 (Arch.
3. II. p. 1034); — Bergen op Zoom eu ruigte aldaar,
langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 352); -
Venlo, Blerik, Arcen, Hamert, Welsche hut, Un. 1 89 3
(Arcen ook chloroc.) (Arch. 2. VI. p. 574); ruige
plaatsen om Roermond, Un. 1900 (Arch. 3. II. p.
626) ; Amby, Meerssen, Valkenberg, Sittard, U n. 1 8 6 1 ;
Sittard, Maastricht, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 321).

SOLANUM.

Voortsvemielddoor Pelletier, Knijf en Bruman.
p. rubrum Mill.^ varieteit met roode bessen.
In Herb: Keer in Limburg, Un. 1861.

Bij deze plant, gedetermineerd als S. miniatum Bernh.
was aangeteekend : „fructus rubri, test. incolis." Nemen we
derhalve het getuigenis der inwoners van Keer voor juist aan,
dan moet het wel de var. rubrum van S. nigrum zyn,daar
de aamvezige plant volstrekt niet overeenkomtmet S. alatum
Moench (S. miniatum) die beschreven wordt als in liet bezit
van bijna gevleugelde stengels en takken, op de kanten met
sterke, tandachtige uitwassen; dichter behaarde bladstelen en
dieper ingesneden bladen. De scherpkantige getande stengels
komen ook bij de gewone zwartbessige vorm voor en deze
schynt beschreven als S. nigrum melanocerasum Willd.

Van Sol.nigrumL. komen de volgende drie varieteiten voor :
/?. Memphiticum Martius: Stengel en bladen donker violet

aangeloopen, bloemkroon van buiten violet.
y. chlorocarpum Spiller: Rijpe vruclit laelder groen.
8. h u m i 1 e Bernh. (S. h u m i 1 e Bernh. et Prodr. Ed. I. p. 162
als No. 697); i-ijpe vruchten groengeel.

De opgaven in den Prodr. Ed. I vermeld vindt men onder
de groeiplaatsen van S. nigrum terug. Men heeft waar-
schijnlijk alle kleine exemplaren tot deze varieteit gebracht,
zonder te letten op de kleur der rijpe bessen; ook b;j dehoofd-
soort worden de bessen eerst zeer laat zwart, zoodat niet geheel
rijpe vruchten liclit tot verwarring met de var. chlorocar-
pum Spiller (en niet 0 u d. zooals in Arch. 2. I. p. 294) aan-
leiding kunnen geven.

S. villosum Lam. Op gelijke plaatsen ais de vorige

doch ontbrekend in het geheele Noord-Westelijke

vlakland van Europa. ©. Juli—Oct.

In Herb.: Maastricht, Franquin. (zonder bessen).

Bo vendien : In het Sticht, F a v r o d Fl. Bat. ; Utrecht,

Fi. B. S.

[Aanm.: Waarschijnlijk is het Maastrichtsche exemplaar
slechts een zeer sterk behaarde vorm vanS. nigrum. De
door van Hall verzamelde exemplaren bij Utrecht althans
hebben gedecideerd zwarte bessen. De opgave by Miquel,
nNoord-Nederl. vergiftige gewassen" berust op de mededeeling
van van Hall, die, zooals zooeven gezegd werd, foutief is.
Trouwens de geheele soort wordt door sommigen slechts voor
een vorm van S. n i g r u m gehouden. De Gorter geeft in zy n

SOLANUM. 1133

Flora VII Prov. Belg. foed. p. 68 by S. n i g r u ra reeds op : „variate
■baccis rubris, viridibus et nigris" terwyi ookMeese
een roodbessige vorra aangeeft. Nader onderzoek gewenscht.
Zie ook Prodr. Ed. I. p. 162.

S. guineense Lam., zooals de naam reedsaanduidt
een plant uit Guinea, schijnt zich als twijfelach-
tige soort in het lierbarium van van der Sande
Lacoste bevonden te hebben. v. d. Bosch be-
twijfelde reeds de juistheid dezer soort (Cfr. Prodr.
Ed. I. p. 162). De plant werd bovendien verraeld
door Reichenbach (Fl. exc. p. 391) „adhttora
Hollandia" welke opgave reeds door van Hall
in twijfel getrokken werd. (Cfr. Tijdschr. Vni.
p. 218).
943. S. Dulcamara L. Op vochtige plaatsen in kreupel-
hout, langs slooten, vaarten en rivieren, op knot-
wilgen en op oude muren. 01. Juni — Aug.

In Herb. : Texel 1857, Harting; Hoorn opTer-
schelling, Un. 1886; - Hiclitum 1875, J. M. de
Boer; - Groningen 1856, S. E. Strating; Schar-
mer Kros; - Vries en Peize 1853, Kros; Meppel,
V. Heijn.; - Kampen 1847, R. B.; T. ; Zandbergbij
KaiTipen 1869, Hoek; Zwartewater bij Zwolle 1892,
L.; Zwolle 1846, S. Schutte; Olst 1860, Cop;')
Deventer 1876, K.; Koerhuis Deventer, Romb.; Al-
melo, V. L e n n e p ; oevers Vecht bij Gramsbergen 1853,
Kros; — Twello, P. v. Delden; Harderwyk 1864,
R. B.; Apeldoorn 1853, K. A.; Ratum 1873, R. E. de
Haan; Arnhem, Thomson; Nijmegen, N. en Th.
Abel.; Zand Culemborg, H. S. (Coll. Nat.)'); -
Amersfoort, R. B. ; Liniedijk aldaar 1890, Garj.; bij het
bosch van Rijzenburg, v. d. T.; Wikkenburg 1826,
Wtt.; Utrecht, V. H. ; C. A. Bergsma; Lambrechts-
kaai Oud Loosdrecht 1845, Rich; — Naarden 1864,

*) foliis iutegris. — S. Dulcamara var. persicum Willd.

SOLANUM.

0.*); Zijdelmeer en Uithoorn 1870, Boerl.; Amster-
dam bij de Muiderpoort 1867, 0.; Amstelveensclie
weg, F ]. A m s t. ; 1842, H e ij b r o c k (P. N. S.) ; Amster-
dam, Kerb.; Oosterdoksdijk aldaar, Fl. Amst. ;Zee-
dijk aldaar 1838, Romb.; Velsen 1869, Boerl.; Bre-
derode 1840, Buse; Haarlem, Splitg.; 1870, Boerl. ;
1875, Groll; Zandvoort, Un. 1854; - Leiden 1832,
S. S.; Dz.; 1835, Mb.; 1835, Lac; 1842, 0.; Perin;
S.; Hazerswoude, Pierot (foliis omnino int.); tusschen
Wassenaar en Scheveningen, Un. 1851 '); 's Graven-
hage, G. B. ; R. B.; Beeklaan 's Gravenhage, R. B.;
trekvaart naar 's Gravenhage 1854, Kramer; Loos-
duinsche weg, V. Z.; Loosduinen, Destree: Scheve-
ningsche bosclijes 1895, R. B. ; Scheveningen, v. H. ;
Hoek van Holland 1879, S.; Rotterdam 1850, 0.;
Fijenoord 1844, Grosh.; IJselmonde 1891, v. d. Voo;
Devel bij Groote Lindt 1882, V. : wilgenboomen Dor-
drecht 1882, V.; Krabbeeiland aldaar 1882, C. v. d.
Broek*); boven op het huis te Merwe 1881, V.; —
tusschen Oranjezon en Domburg 1841, v. d. T.; tus-
schen Middelburg en Abeele 1880, Buijsman; Big-
gekerke 1873, L.; Zeeuwsch Vlaanderen 1863, A.W.;
— Speelhuis, v. A.; Elshout, v. Hov.; — Maastricht,
V. Hov..

(Prikkeweg by Oldeboorn 1868, v. Tuinen; Koer-
vaart 1864, H. R. v. d. Ley in herb. v. Tuinen;
Heerenveen, J. Kuiper in herb. pr.; Wolvega, W.
R. Bouma en T. de Boer; — Groningen R. de
Boer en H. Kooi; Leens, J. Borgman; — Borne,
Mej. H. V. d. Pauwert; — Rijswijk, B. J. v. Wa-
gensveld in herb. Heukels; Culemborg, de Haas
in herb. pr.; aldaar — en Werkhoven — Overveen
en Haarlem, C. A. Backer; Muiderberg, F. Hulk;
Amstelveen, IIp en Zeedijk Amsterdam, W. H. ten
Seldam in herb. Heukels; zanderij Hilversum
1898, Koning in herb. pr.; tusschen Diemen en
Weesp, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; - Voorscho-

SOLANUM. 1135

ten 1888, Struyk. in herb. pr.; Kronesteijn onder
Zoeterwoude 1893, V. Suringar in herb. pr.; Mon-
ster en Loosduinen, J. F. Wichard; Stolwijl^, H.
A. Westbroek en J. Slingerland; Rotterdam,
Wachter enJansen; H. v. d. Lindenin herb.
H e u k e 1 s ; Zwy ndrecht 1894, Dordrecht 1903, P o s t h,
in herb. pr.; - Middelburg, Mevr. Snellen in herb.
Heukels; Nieuw en St. Joosland 1875, Schipper
in herb. pr.; Souburg 1873, L. in herb. pr.; — Waalre,
P. Sloots in herb. Heukels; — Stalberg by Venlo
1895, Rieter inherb. pr.; Maastricht 1894, de Haas
in herb. pr.; tusschen St. Gerlach en Aalbeek, Stei-
chen in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1897, Schipper
(Arch. 3. L p. 606); - tusschen Knijpe en Heeren-
veen, Un. 1881 (Arch. 2. IIL p. 428); - Zwinderen,
Coevorden, Gramsbergen, Sleen, Valthe 1859, Lac.
en S. (Arch. 1. V. p. 252); - Steenwijkerwolde,
Eeze, Eesveen, Giethoorn, Un. 1892 (kwalsterhout),
Un. 1902 (Arch. 2. VL p. 349); Alraelo, Albergen
en Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. L p. 195) ; Delden,
Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hen-
gelo, Buurserbeek, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 224);
Markelo, Diepenheim, — straatweg tusschen Zutphen
en Bronsbergen, Ruurlo, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p.
619); Winterswijk, Varsseveld, Eibergen, Borculo,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p.226);Epe, Un. 1890 (Arch.
2. VI. p. 98); Loenen, Broekland, Beekbergerwoud,
K. A. (Arch. 2. III. p. 193); Lent, Bemmel, de Ooi,
Weurt, BeekenHees, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 300);

— Oud Diemen, Lac. (Arch. 1. IV. p. 243); Wierin-
gen 1856, Lac. (Arch. 1. IV. p. 240, echter niet ver-
meld in lijst Arch. 1. V. p. 56) ; Alkmaar, Heilo,
Cahantsoog, Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VL p. 237);

— Voorne talrijk, v. E. (Arch. 2. I. p. 396); Brielle
en Rockanje, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 400); -

— Haamstede, Renesse, Un. 1894 (Arch. 3. I. p.

1136 SOLANUM.

50); al de Zeeuwsche eilanden, A. W. (Arch. 2. III.
p. 127) en L. (Arch. 3. VI. p. 121); tusschen Middel-
burg en Rammekens, tusschen Vlissingen en de
Vijgeneter, Dishoek, tusschen Dishoek en Koudekerke,
tusschen Koudekerke en Middelburg, tusschen Dis-
hoek en Zoutelande, tusschen Domburg en Oranjezon,
tusschen Oranjezon en Vrouwenpolder , tusschen
Vrouwenpolder en Veere, tusschen Gapinge en Veere
en tusschen Gapinge en Middelburg, Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1034); - Moerdyk, Un. 1860 (ont-
breekt bij Bergen op Zoora en omstreken) Arch. 1,
V*. p. 236); Oudenbosch 1885-1887, Butaye ende
Haas (Arch. 2. V. p. 547); - Blerik, Arcen, Hamert,
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 574); langs de Roer bij
Roermond en Stadsgracht aldaar, Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 626); Gronsveld, Pietersberg, Meerssen,
Valkenberg, Sittard, Un. 1861; Beek— Elsloo, tus-
schen Beek en Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 322); tusschen Eijsden en Ryckholt, Gulpen 1885,
K. en G. (Arch. 2. V. p. 20).

Voorts vermeld bij H o n d i u s, K n ij f, V o r s t i u s,
Munting en Bruman.
944. S. rostratam Dunal. Oorspronkelijk Noord-Ameri-
kaansche plant, die van daar naar Rusland en
elders in Europa ingevoerd is en in Amerika ook
den naara van Russische distel draagt, ofschoon
daarmede wordt bedoeld Salsola kali L. var.
Tragus. 0 Aug. — Sept.

In Herb.: Villa Erica te Bennekom als opslag uit
kippenvoer 1897, V.; Westervoort 1901, K. F. W.
Roosenboora; — terrein fourageraagazijn v. Don-
gen Weesperzyde Amsterdara 1901, D'huy; - Groen-
hoven bij Leiden (van denzelfden oorsprong) 1899,
Struyk.; moestuin Rotterdam 1899, H. v. d, Lin-
d e n ; - meelfabriek Middelburg 1900, L. ; M e v r. S n e 1-
1 e n ; - Tilburg in het raidden der stad, G. M e r t s ;

SOLANUM. SALPICHEOA. NICANDBA. 1137

de Biilt ondei- Hintham 1901, P. A. Willems;
Waalre 1902, P. Sloots.

(Rietlanden Amsterdam 1902, B. Boon in herb.
Heukels; - voormalig buitengoed Oranjelust bij
Leiden (opslag kippenvoer) 1901 en Hooge Ryndyk
bij de meelfabriek onder Zoeterwoude 1901, Struyk.
in herb. pr.; meelfabriek Middelburg 1900, Ogt. in
herb. pr. en 1901, L. in herb. pr.)

Salpichroa Miers.

945. S. rhomboidea Miers. Zuid-Amerikaansche plant,

voorkomende in Magellania, Bonaire, de Pampas
en rondom Monte Video, waarschijnlijk uit de laat-
ste plaats per scheepsgelegenheid aangevoerd. 0.

InHerb. : Rotterdam 1901,Wachter en Jansen.

Volgens een exemplaar in herb. Heukels werd
de plant gevonden door F. W. Niemann, in het
Park aan de Maaszyde.

Nicandra Adans.

946. N, physaloides Gaerfn. Peruaansche plant; soms

in tuinen aangeplant, meestal verwilderd op vuil-
nishoopen en als opslag in tuinen. 0. JuU—Sept.

In Herb. : Epe 1864, S.; mesthoop Borculo 1877,
K.; - by Utrecht, C. A. Bergsma; - Haarlem
1875, en Haarlemmerhout 1870, Groll; — tuin Dor-
drecht 1887, V. ; - weiland Kloetinge 1837, v. d. B. ;
vesting Vlissingen, Hallegraaff; tuinen Hoek
1855'), aldaar en Philippine 1864, A. W.; - aard-
appelveld Klundert 1900, Posth.

(Tuin Oldenzaal, J. B. Bernink; — boerenkoolveld
Putten (Vel.) 1895, C. A. Backer; moestuin Wage-
ningen 1895, A. A. Nengerman inherb. Heukels

]) Walraven teekende daarby aan: „op een radijsbed. Naderhand
werden my daarvan ook exemplaren toegezonden, die in liet wild waren
gevonden op Kersenburg hij Brigdamme." (Arcli . 1. IV. p. 207 en 293).

72

1138 NICANDRA. PHYSALIS. ATROPA.

en Posth.; tuin Oosterbeek 1893, Lohnis in herb.
V. Suringar; Culeraborg 1888, de Haas in herb.
pr.; — Utrecht, W. C. V. Embden; — aardappelveld
den Helder 1895, L. de Bruijn in herb. Heukels;
achter Meerenberg, A. C. J. v. Goor in herb. pr.;
Haarlemmerhout, Groll inherb. Ogt.; — Oegstgeest,
V. Suringar in herb. pr. ; Korte kade bij Rotterdam
1898, Wachter en Jansen in herb. pr.; — Brig-
damme tusschen 1850 en 1860, W. Blaas in herb.
L. ; - Oisterwuk 1897, Posth. inherb. pr.; - Maas-
tricht, Un. 1883, L. in herb. pr.)

Bovendien: duinen bij Zandvoort, v. E. (Arch. 2.
I. p. 396).

Physalis L.

947. P. Alkekengi L. Zuidelijke plant, echter in tuinen

gekw^eekt als sierplant en voor de niet giftige
vruchten. %.. Juni-Aug.

Niet in Herb.

(Apeldoorn, J. Koornneef; Maurik, B. J. v.
Wagensveld; — tuin Rotterdam 1899, H. v. d.
Linden in herb. Heukels.)

Atropa L.

948. A. Belladonna L. In loofbosschen der bergstreken ;

hier en daar als artsenijgewas gekweekt en daar-
door wellicht verwilderd. %. April — Aug.

In Herb. : Zwolle, Dassen; — Driebergen, en —
Noordwijk, C. A. Bergsma; 's Gravenhage 1832,
I. de L. e. h. Groll; — Schaesberg bij Valkenberg
1872, Lac; Gulpen 1883, Molengr.; tusschen Gul-
pen en Vaalsl883, K.; Oud-Valkenbergl866, H. d. V.;
Eperbosch, Un. 1883.

Bovendien: Valkenberg 1885, Lac, K. en G.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting. In
het Oldampt in Groningen Benes ap. Brugmans
Diss. de pl. inut. p. 30; Bergum Fl. Fris.

HYOSCYAMUS. 1139

Tribus Hyoscyameae Endl.

Hyoscyamus Tourn.

949. H. niger L. Op puin, mesthoopen, aan wegen enz.
0 0, zelden. 0. Juni — Aug.

In Herb.: Eierlandsch huis Texel 1857, Harting;

West Terschelling 1868, Holk.; Zuidkust Araeland

by Nes 1896 en 1897, V.; - Bolsward 1870, J. M.

de Boer; - Schildwolde 1855, v. H.; -Zalk, R. B.;

V. Heijn.; Kampen, R. B.; Pothoofd Deventer 1877,

K.; meelfabriek aldaar 1898, K. A.; Schelle bij Zwohe

1846, S. Schutte; tusschen Almelo en Delden, Un.

1870; - Zeestrand tusschen HarderwijkenNijkerk,

V. d. T.; Harderwijk 1864, R. B.; Voorst by Zutphen

1833, en Zutphen, Wtt.; molenberg by Ruurlo 1885,

Ens.; Doorwerth, C. A. Backer; Lent, N. Abel.;

kolk buiten de Hezelpoort en Oosterhoutsche bosch,

Th. Abel.; (Nijmegen?) B.; Zoelmond 1836, D.S.;

Wageningsche berg 1833, Wtt.; Culeraborg 1890, de

Haas; — station Staatsspoor Araersfoort 1892, Garj.

- Naarden 1864, 0.; Oud-Valkeveen, Un. 1901

Matrozenkerkhof Enkhuizen 1895, Sanders; Urk

1852, Backer de Wit; Zandvoort 1835, Buse

C. A. Bergsraa; Haarlera, Buse; 1872, Boerl.

Middenduin 1879, Groll; - Noordwijk 1833, S. S.

Katwijk aan Zee 1833, Wtt.; 1835, Mb.; kerkhof

Katwijk buiten 1836, Lac; Vuurbaak aldaar 1833,

S. S.; vuilnishoop Roodenburgerlaan bij Leiden 1894,

V.; duinen Wassenaar 1843, 0.; 1844, B. W.; 's Gra-

venhage 1832, L de L. i. herb. GrroII; R.B.; Bezui-

denhoutsche weg, V. Z.; Scheveningen, V. Z.; Exc.

1882; Anna Paulownastraat aldaar 1895, Destree;

Vuurbaak aldaar 1858, Lac; Barger; Steenen

baak bij Oost-Voorne 1835, de Vriese; Hellevoet

1902, Jongra.; Overschie 1894, en tuin Dordrecht

1884, V.; Lijnbaan aldaar 1886, V. (nog in 1897

Posth. in herb. pr.); Heikop, v. H.; - Gouwe

1140 HYOSCYAMUS.

veer b;j Zierikzee 1872, Schoor; bij Goes achter de
Zonstoof, aan de stadswal bij de 's Heer Hendriks-
kinderen poort 1838, bij Goes, v. d. B.; — Breda, v. A.;
Hinthammerweg bij 's Hertogenbosch 1897, Hein-
sius— Prikken; Eindhoven, Dz.; — bouwval Gen-
neperhuis te Gennep 1876, Lac. ; watermolen langs
Kaldenkirchensche spoorbaan Venlo, Un. 1893; L.;
Valkenberg 1870, Groll; Maastricht, Thomson;
vestingwallen aldaar 1893, de Haas; St. Pietersberg
1866, V.; Amby 1866, H. d. V.

(Tuin Oldeboorn 1868, v. Tuinen in herb. pr.;
Horssen bij Apeltern 1895, Posth. in herb. pr.; —
bij het Vosje te Veendam 1897, Schipper in herb.
pr.; — Pothoofd Deventer 1897, Struyk. in herb.
pr. ; Kampen 1899, J. B. Boldingh; — Maurik, B.
J. van Wagensveld in herb. Heukels; IJseldijk
Dieren, V. Suringar inherb. pr.; zeldzaam in moes-
hoven Culemborg, de Haas in herb. pr. ; — Utrecht,
W. C. V. Embden in herb. Heukels; — tuin Valk-
hof Naarden 1900, Koning inherb, pr.; Vondelpark
Amsterdam 1888, Costerus in herb. pr.; tusschen
Heemskerk en Noorddorpe, T h. J. S t o m p s in herb.
Wachter en Jansen; Overveen, C. A. Backer;
— Stolwijk, H. A. Westbroek en J. SHngerland
in herb. Heukels; Oegstgeest 1893, V. Suringar
in herb. pr. ; Haarlemmervaart Leiden 1900, S t r u y k.
in herb. pr.; Scheveningen 1872, Posth. in herb.
pr.; Rotterdam 1899, H. v. d. Linden in herb. Heu-
kels; kolenaschweg Rozenburg bij Rotterdam 1900,
Wachter en Jansen in herb. pr. ; Gorinchem, C.
A. Backer in herb. Heukels; — Breskens 1878,
L. in herb. pr. ; bij den tol aan den Nieuwlandschen weg
by Middelburg 1892, Ogt. in herb. pr.; — Sleeuwijk,
C. A. Backer; by den watermolen te Dommelen
1899, H. A. V. Roessel in herb. Heukels; — Bo-
venste molen Venlo 1896, R i e t e r in herb. pr.; Geulle
1893, V. Suringar in herb. pr.)

HYOSCYAMUS. SCOPOLIA. DATURA. 1141

Bovendien: Vuurbaak Vlieland 1858, Lac. (Arch.
1. V. p. 56); Ameland 1854, Kros (Arch. 1. III. p.
476); — Rijnspoorweg Amsterdam, Lac. (Arch. 1. I.
p. 463); - Walcheren, A. W. (Arch. 2. III. p. 127);
meelfabriek Middelburg 1896, L. (Arch. 3. I. p. 343)
en Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1034); in tuinen te
Hoek en zandgrond Hulst, A. W. (Arch. 1. IV. p.
294); - kerkhof Beek, Lac. (Arch. 2. V. p. 20).

Voorts bij Pelletier, Knijf, Hondius en Vor-
stius. Ook Bergen op Zoom in Fl. Bat.
p. agrestis Kit,

In Herb.: Terwolde 1847, I. Tijhaar (als Ver.
viensis, Lej. (^ annuus Prodr. Ed. I. p. 163).
(Deventer 1893, L. in herb. pr.)
y. pallidus Kit.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1878, K.; - dijk
Haarsteeg bij 's Hertogenbosch 1844, v. Hov.; —
Maastricht, Franq.

Scopolia Jacq.

950. S. carniolica Jacq. {Scopolina atropoicks Schultes).

In schaduwrijke bosschen van Hongarije, Stier-
marken en de Krain ; elders echter somtijds ver-
wilderd. 21.. April—Mei.

In Herb. : bosschen bij Apeldoorn 1877, K. A.;
Welgelegen') en onder struikgewas aldaar 1881, K.
A.; — Sparenhout bij Haarlem 1879, v. E.

Tribus Datureae Endl.

Datura L.

951. D. Stramonium L. Waarschijnlijk inheemsch in

Zuid-Rusland, den Kaukasus en Tartarije, moet
echter reeds lang in Europa ingevoerd zijn, daar
de heilige Hildegard in de 12® eeuw reeds

*) Eerst ingezonden als Atropa Belladonna. Cfr. Arch. 2. IV. p. 157

1142 DATURA.

gewag maakt dezer plant (Cfr. Altd. Gartenflora
von Fisclier-Benzon p. 191) en hierdoor vaak
verwilderd in bouwland, op puin, aan wegen enz.
0. Juli — Sej)t.

In Herb. : Heerenveen, Dz.; — Drenthe, Dz.; —

Kampen, v. H.; Zalk, R. B.; ZwoUe, Thorb.; De-

venter, Halb.; 1880, de Br. ; langs den IJsel aldaar

1846, Cop; kerkhofaldaarl876, K.; - Putten,Stolz.;

Harderwijk 1879, R. B.; Apeldoorn 1872, K. A.;

Zevenaar 1833, Wtt.; Nijmegen, Perin; bij den

runmolen aan den weg naar Grave bij Nijmegen,

Th. Abel.; 1840, Lac; - Amersfoort 1892, Garj.;

den Ham bij Amersfoort 1836, D. S."; huis ter Heide

1859 en 1861, v. H.; Rhenen, Tli. AbeL; - Gooi-

land 1874, Boerl.; Naarden 1864, 0.; Uithoorn tuin

1878, Boerl. ; verwerspad Amsterdam, en aard-

appelland Sloten, Fl. Amst.; Schoorl, B. J. Jel-

gersma; Aardenhout 1866, H. d. V.; Haarlem 1875,

Groll; Haarlemmerhout, B. W.; 1838, Romb.;

Bennebroek, Buse; — Noordwijk (in de landen van

den heer v. Tricht, kruidenkweeker; V. S. (Coll.

Nat.); S. S.; Leiden 1842, 0.; Pierot; Perin;

duinen Wassenaar 1835, Mb.; v. d. B.; 1844, B.W.;

1846, 0.; A. W. Hartm.; G. Barger; Wassenaar-

sche slag, Perin; Fockema; Wassenaar (kiempl.)

herb. 0.; Groot Hazebroek bij Wassenaar 1832, S. S.;

bij de Bataaf, D e s t r e e ; Oostbroek bij 's Gravenhage

1848, S.; Loosduinsche weg bij 's Gravenhage, herb.

G r 0 II ; Rotterdam, herb.B. W. ; Rhoon 1871, S c h e p -

man; tuin Dordrecht 1883, V.; verwaarloosd tuin-

land aldaar 1892, Posth.; mestvaalt in een weiland

tusschen Vianen en Hagestein, v. d. T. ; — Zuid-

Beveland, en Hollandsche hoeve 1838, v. d. B.; Dom-

burg, Forsten; tuinen Hoek 1865, A. W.; — Vlij-

men, v. Hov.; tuin Valkenswaard 1901, Rovers en

V. Roessel; - Maastricht, v. Hov.; Thomson.

(Terborg 1901, Struyk. in herb. pr.; HoogSoeren

DATUEA, 1143

1879, L. in herb. pr.; Lopik, B. J. v. Wagensveld;
Gameren, Doorwerth, Wageningen, Culemborg, C. A.
Backer; — Cothen, J. W. Kenniphaas in herb.
H 6 u k e 1 s ; — zandbergen bij Naarden 1899, K o n i n g
in herb, pr.; IJmuiden, Mej. G. J. Kerbert; Over-
veen, Zandvoort, Driehuis, C. A. Backer in herb.
Heukels; Zandpoort, P. H. Bon in herb. v. Tui-
nen; — duin Noordwyk 1888, Struyk. inherb, pr.;
1896, V, S u r i n g a r in herb. pr, ; duinen 's Gravenhage
1893, Ogt, in herb. pr,; Oostvoorne 1901, Wachter
en Jansen in herb. pr,; Stolwijk, H, A, West-
broek en J, Slingerland in herb. Heukels;
— Goes 1874, Posth. in herb. pr. ; — Westhoven,
C. A. Backer in herb. HeukeLs; Andel 1886,
Costerus in herb. pr. ; — Venlo 1898, Rieter
in herb. pr.; Maastricht 1893, Hoevenaars in
herb. de Haas; slotmuur Hoensbroek, Steichen
in herb. pr.)

Bovendien: Winterswijk, Un. 1859 (Arch. 1. V. p.
226); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); voor-
malige vestingwerken buiten de Hezelpoort, bouw-
landen op den weg naar Bergendal en te Hees, Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 301); — Rijnspoor Amsterdam,
Lac. (Arch. 1, I, p. 463); Overveen, Heemstede, —
Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. 1. p. 396) ; - West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 127); - Balsche
straatweg, Woensdrecht, Bergen op Zoom, Un. 1896
(Arch. 3.Lp. 352); Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); — Venlo, Velden,
Un. 1893 (Arch. 2. VL p. 574).

Voorts vermeld door Munting; te Haren door
de Gorter; voor Beverwijk, 's Gravezande en Hei-
kop V. H. in Fl. B. S.

^. Tatula (D. Tatiila L. — D. Stram. chalybea
Koch.)

In Herb.: Moestuin Dordtwijk onder Dubbeldam
1898, Posth.

1144 DATUEA. NICOTIANA. PETUNIA. VERBASCUM.

(Rotterdarn 1899, H. v. d. Linden in herb.
Heukels).

forma nana Lako in litt. (bloeiende plant 1 a 2
d.M.). In den duinweg bij Wassenaar 1876, L.

Tribus Nicotianeae Endl.

Nicotiana Tourn.

N. Tabacum L. Oorspronkelijk Zuid-Amerikaansche
plant, waarvan reeds in 1518 zaden naar Europa
werden gezonden en nu op vele plaatsen, tot zelfs
in Noorwegen, gekweekt. Ook in ons land tot voor
eenige jaren belangrijke handelsplant, waardoor
hier en daar misschien een enkele plant ver-
wilderde. 0. JuU—Herfst.
In Herb.: Uithoorn 1872, Boerl.

Petunia Juss.

P. nyctaginiflora Juss. Sierplant uit het gebied der
Kio de la Plata, soms onder andere afval ver-
wilderd. 0. Juni-Herfsf.
In Herb.: tusschen hakhout te Diepenveen 1877, K.

Ordo Scrophulariaceae R. Br.

(Ordo Verbaseeae Bartl. Prodr. Ed. I. p. 164.)

Tribus Verbasceae Bentli.

Verbascum L.

952. V. Thapsus L. (F. Schraderi G. Meijer et Prodr.

Ed. I. p. 164). Op onbebouwde hooge zandgron-

den, in de duinen en langs wegen en dijken.

0 0. JuU-Oct.

In Herb. : Meppel, v. Heyn.; — Kampen, R. B.;

VEEBASCUM. 1145

Zalk 1846, T.; tusschen Bathmen en Gorssel, Un.
1850; Deventer 1845, T.; - Gelderland, Hoffm.;
Harderwyk 1866, R.B.; Apeldoorn, 1 ex. 1873, K. A.;
Voorst 1878, K.; Zutphen 1835, Wtt.; Brummen, v.
H.; Waaldijk Nijmegen 1833, Wtt.; Weurtl849, Th.
Abel. (als linifolium); Heumen, Un. 18 53 (als la-
xifolium); Renkum 1850, S.; Zand Culemborg, H. S.;
— Amersfoort, R. B. ; Garj.; tusschen Soestdijk en
Hilversum, Coll. Nat.; Batteryen Vossegat 1838,
D.S.; 1842, v. d. T.; de Grebbe 0. (nog in 1903, V.);
Fockema; bosch Wijk bij Duurstede, v. d. T.; —
Naarden 1864, 0.; Sphagnetum Diemen 1857, Kniit-
tel; oude rauur Funen Amsterdam, Fl. Amst.
Bloemendaal 1867, 0.; 1886, V.; Aardenliout 1837
Buse; Velserend 1871, Boerl.; Marienbosch en Naal
develd by Overveen 1887, V.; Elswoud 1872, Boerl.
Overveen 1842, Buse; Brederode 1840, Romb.; JM[id
denduin 1846, Buse; Bentveld 1875, Groll; - half
weg Leiden— Haarlem 1840, B. W.; Noordwykerhout
1832, S. S.; Noordwijk binnen, Perin; Leiden, Pie-
rot; Mb.; duinen Leiden 1834, Wtt. (1-jarige plan-
ten); Leiderdorp 1834, v. d. B.; Stalen Spanjaardsbrug
1845, 0.; Wassenaar 1835, Mb.; 1848, wie?; Schulp-
weg aldaar, Perin; binnenduinen Groot Hazebroek
1832, S. S.; 's Gravenhage 1832, I, de L. e.h. Groll;
G. B.; Loosduinen, Wassenaar, Zorgvliet, Destree;
Staalduin, V. Z.; Zwijndrecht 1883,V. {^\s,thapsiforme);
op een muur in een tuin Dordrecht 1883, C. v. d.
Broek; — dijken Zuid-Beveland, v. d. B.; Reigers-
bosschen Duiveland, Un. 1894; Zwake 1852, v. d. B.
en Cop; Zwakendijk 1839, v. d. B.; bosch van West-
hove en Duinvliet onder Oost-Kappel 18.33, G. B. C.
V, d. Feen; - Breda, v. A.; St. Michielsgestel op
muren eener buitenplaats 1847, v. Hov.; Eindhoven,
Dz.; - Oud-Valkenberg 1864, H. d. V.; Valkenberg
1901, V.; Meerssen, Un. 1861.
(Winschoten 1895, Schipper in herb. pr.; - Doorn-

1146 VERBASCUM.

werth 1888, Heinsius in lierb. pr.; Rijswijk(Gld.),
B. J. V. Wagensveld in lierb. Heukels; — Naal-
develd, A. C. J. v. Goor in lierb. pr. ; Vogelenzang
1888, S t r u y k. in herb. pr. ; 1890 en Bloemendaal 1886,
Postli. inherb. pr.; — Rotterdam 1899, H. v. d. Lin-
den in herb. Heukels; — Goes 1886, L. in herb.
pr.; West Souburg 1889, Ogt. in herb. pr.; — Val-
kenberg, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: ?Coevorden 1859, Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 252); — Oosterhoutsche bosch Th. Abel. (Arch.

2. V. p. 301) ; — Wallen van Neuzen en Hulst, sloot-
kanten en tuinen Hoek, A. W. (Arch. 1. IV. p. 294);
— ruige plaatsen om Roermond, Un. 1900 (Arch.

3. n. p. 626); Gronsveld, Valkenberg, Sittard, Un.
1861; Beek-Elsloo, Un. 188.3 (Arch. 2. IV. p. 322).

Voorts vermeld door Vorstius, Munting en
B r u m a n.

[Aanm.: Reeds in de eerste editie van dit werk (p. 164)
werd V. Tliapsoides Schrank (caule in ranios floriferos
diviso) aangehaald met de twijfelaclitige groeiplaatsen Utreclit
en Gelderland, Favrod in Fl. Bat. en omstreken van Leidon:
M u 1 d e r, Elench. Leid. p. 32.]

/?. elongatum (F. elongatum Willd.)

In Herb. : duinoog bij Oosterbeek 1860, S.
953. V. thapsiforme Schrader. (F. Thapsus Fl. Leid. p. 192).
Op gelijke plaatsen a!s de vorige en in bosschen.
0 0. JuU-Oct.

In Herb. : Harendermolen 1832, v. H.; — Zalk
1846, T.; 1855, R. B.; Oldeneel by Zwolle 1894, L.;
Deventer, Halb.; Cop; 1876, K.; — tusschen Har-
derwijk en Leuveren 1864, R. B.; ? 1865, R. B.;
Harderwijk 1866, R. B.; ? Brummen, v. H.; ?Voorst
1849, Cop; Zutphen, Fockema; Middachterbosch
1843 en 1845, M. D.; Middachten 1838, Buse (als
F. condensatum. Schrad.); Velp, C. A. Bergsma;
Arnhem, v. H.; Nijmegen, B.; Spankeren 1870, J.
W. MoII; Wageningsche berg 1833, Wtt.; Grebbe

VERBASCUM. 1147

1827, V.H.; 1837, Mb.; Renkum 1838, Buse; - Haar-
lem, Perin; - Thomaswaard by Werkendam 1836,
Lac; - St. Pietersberg, v. Hov.; 1864, H. d. V.;
Maasdijk tusschen Heumen en Mook 1842, v. d. T.
/?. cuspidatum (F. cuspidatum Schrader.)

In Herb.: Zalk, R. B. (1 ex. = V. Schraderi);
V. Heijn.; Staphorstsche bosch, v. Heijn.; tus-
schen Bathmen en Gorssel, Un. 1850; Deventer,
Halb. '); - Harderwijk 1866, R. B.; Roozendaal
1888, Buse; Nijmegen, B. ;! culta e sem. indig.
in horto bot. Noviom. 1849, en Oosterhoutsche
bosch 1849, Th. Abel.; ?Heumen, Un. 1853");
? Renkum 1838, B u s e ; - duinen Meerenberg 1870,
Hoek {V. phlom.?); — ? mesthoop Noordwijk,
Perin; - Sambeek, Un 1853; Boxtel, v. Hov. ');
Eindhoven 1831, Dz.; - Mook, Un. 1853;
? Maastricht, Un. 1883; St. Pietersberg 1870,
Groll; Gronsveld 1883, L.

[Aanm.: De geheele vorm vertoont gelykenis zoowel met
V. phlomoides als met Thapsiforme. Wellicht van hybri-
daire natuur? Van een hybride tusschen V. Thapsiforme
en phlomoides is mij trouwens niets bekend.]

(Arnhem 1900, Wachter en Jansen in herb.
pr,; Nijmegen 1879, Costerus in herb. pr.; niet
zeldzaam Culemborg, de Haas in herb. pr.; —
NoordAvijk binnen 1893, V. Suringar in herb. pr.;

— Hamert Un. 1893, Ogt. in herb. pr.; bovenste
molen Venlo 1896, R i e t e r in herb, pr. ; — Maastricht
1892, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Borne, Un. 1895 (Arch. 3. L p. 224);

- Bronsbergen, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 619, ook
in herb. Ogt.); St. Anna, de Meerwijk, Heumen,
Oosterhoutsche bosch, Th. Abel. (Arch, 2. V. p. 30]);

1) Een plant met twee verschillende etiquetten.

2) Op de heide by Heumen in Gelderland 1840, Lac. in v. H. Nieuwe
Bydragen. Tijdschr. VIII. p. 221.

1148 VERBASCUM.

- Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 574);
Santpoort 1868, 0. (N°. 105) (Arch. 2. I. p. 72); Ber-
gen, Heilo, Velsen, Bloemendaal, Overveen — Voorne,
V. E. (Arch. 2. 1. p. 397); — Zeeuwsche eilanden, v. d. B.
(Tijdschr. VIII. p. 31) Cfr. Bijdr. V. p. 88.

954. V. phlomoides L. Op gelijke plaatsen als de vorigen.
0 ©. Juli-Sept.

In Herb. : Zalli 1847, T.; Zwolle, Dassen; Veen-
huis bij Deventer 1877, K.; Brinkgreve 1877, v. d.
Veen; — Gelderland, Junius; IJseloever Gorssel
1902, G. en Jongm.; Harderwijk, R. B.; op den dijk
aan den boschkant van de Dijkhof Twello 1849, en
?Voorst 1849, Cop; Brummen, v. H. (als V.cus^nda-
tum); Rijnoever bij den Oorsprong 1847, v. d. B.; Arn-
hem 1887, Buse; Thomson; 1873, Groll; Oosterbeek,
Buse; ? Heelsum 1838 en Doorwerth 1840, Buse;
Groesbeek,Un. 1847; Heumen,Un. ]853; v.d.T.(als
V. thapsiforme); Keyenberg by Renkum 1833, Wtt.;

— Wassenaar 1833, Wtt.; — Schuddebeurs bij Zie-
rikzee 1872, Schoor; — Werkendam, Thomaswaard
1836, Lac; - ?Mook,Un. 1853; Sittard, Un. 1861;
Maastricht, Ploem; St. Pietersberg 1870, Groll.

(Bronsbergen bij Zutphen, Un. 1897 in herb.
Posth. en in herb. Schipper; - Rhenen 1896,
Posth. in herb. pr.; — Zanderij Spanderswoud 1899,
Koning in herb. pr.; - Valkenberg 1881, Coste-
rus in herb. pr.)

Bovendien: Twello, Cop (Prodr. 1. p. 165) en Weurt,
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 301).
^. nemorosum Schrad.

In Herb. : zandgronden in het Oosterhoutsche
bosch by Nijmegen, N. en Th. Abel.

Bovendien: DeGrebbe, Mb. (waarschijnlijk V. Thap-
sus zie aldaar; Wilpsche dijk bij Deventer? Tij-
haar in herb. Dav. in Prodr. Ed. I. p. 165.

Voorts werd. V. phlomoides door de oudere schry-
vers alleen vermeld door Pelletier.

VEEBASCUM. 1149

955. V, Lychnitis L. Op droge heuvels, langs rivieroevers

en in de duinstreken. 0 0. Juli~Aug.

In Herb. : Nijmegen, Perin; Waaldijk Weurt 1839,
N. en Tli. Abel.; J. B. Spaan; Culemborg 1834,
D. S.; Spoel aldaar 1841, v. d. T.; - Parkweg Am-
sterdam 1885, Sraith; Koekamp Haarlemmerhout
1871, Boerl.; Elswout 1878, v. E. >); duinen by de
waterleidingskanalen onder Vogelenzang 1901, V.; —
St. Pietersberg, Jacques; 1870 en 1881, Groll;
1885 K. (reeds verzameld Un. 1861, volgens Arch.
2. IV. p. 322); 1894, Lindo.

(Berg en Dal bij Nymegen 1894, Struyk. inherb.
pr.; — Middelburg, Mevr. Snellen in herb. Heu-
kels; - Maastricht 1882, Posth. inherb. pr.; 1894,
de Haas in herb. L. ; Slavante 1891, de Haas in
herb. pr.)

Bovendien: Waicheren, W. Blaas (Arch. 2. III.
p. 127 en 2. VI. p. 122).

Voorts vermeld door Pelletier en Bruman.
/?. album Miller.

In Herb. : Slavante bij Maastricht, v. Hov.

(Spoordijk Elst 1900, A. H. Blaauw inherb. Heu-
kels.)

Bovendien: Oosterhoutsche bosch, N. Abel.; Ooi-
sche waard, Waaldijk bij de kerk te Weurt, Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 301); - Elswout 1878, v. E.
(Arch. 2. III. p. 419).

956. V. sinuatum L. Op onbebouwde plaatsen in de

landen der Middellandsche Zee. 0 0. Juni - Aug.
In Herb. : klaverland Apeldoorn 1878, K. A.

957. V. nigrum L. Tusschen struiken, langs wegen, op

onbebouwde zandlioudende gronden. 21.. Juli — Aug.

In Herb. : Havelte, en tussclien Meppel en Steen-

wijk, V. Heijn.; - Zalk 1846, T.; 1848 en bosch

1) Werd door v. E. als door opgroeiend hakhout aldaar verdweiren.
vermeld. Cfr. Arch. 2. III. p. 419.

1150 VERBASCUM.

teZalk,R.B.; Zwolle, M. Dassen; 0.; Thorbecke;
Nieuwe werk aldaar, S. Schutte; Berg klooster bij
ZwoUe, Romb.; Deventer, Halb.; Epse, Deventer,
Terborgh 1876-1878, K.; - Elspeet 1846, T.; Zutphen
1833, Wtt.; Warnsveld, Un. 1897, L.; Bronsbergen,
Un. 1897; Beekbergen en Soerenl853, K. A.; Does-
burg, Buchler; 1863, H. d. V.; Lochem, Raedt; in
't Huis te Oedinck 1832, Staring; huis te Marsch
V. Z.; Paascliheuvel bij Terborg 1861, v. H.; Velp
C, A. Bergsma; Roosendaal 1838, Buse (ook fas
ciatie); Arnhem, Sch.; Nymegen, B.; Th. Abel
(B. ook silsV.Blattaria); Groesbeek, Un. 184 7; Oos
terhoutsche bosch 1846, G. Deyn.; 1849, N. en Th
. Abel.; Beek 1857 en 1874, 0.; Drempt 1842, J. W
R. Tilanus; (P. N. S.); Wageningsche berg 1838
Buse; 0.; Spankeren 1870, J. W. Moll; Culemborg
H. S.; Spoel aldaar, de Br.; - tusschen Grebbe en Rhe
nen 1901, des Tombe; Hoevelaken 1893, Garj.; de
Bilt.D. S.; - Overveenl836,Mb.;Kerb.; 1837, Buse;
Haarlem 1835, K e r b. en M b. ; 1836, Mb. ; Park by Haar-
leml837, Buse; Haarlemmerhout, Kerb.; - Groen-
hoven bij Leiden 1899, Struyk.; Rijngeest te Lei-
derdorp (forma?) 1901, Borst Pauwels; Haagsche
bosch, G.B.; tusschen Loosduinen en Monster, V. Z.;
Kortenoord 1892, v. d. V o o ; Gorinchem 1864, H. d. V. ;
- Werkendam 1839, Lac; 1886, V.; kerkhof Blaartum
en Zeelst, Dz.; Eindhoven, Dz.; tuin Valkensvvaard
1901; Rovers; - Roermond 1902, Jongm.; Maas-
tricht,Un. 1861; 1870,Groll; Fr&nq.; (als V.thapso-
nigrum en V. nigrum thyrsoides); Borchare 1870,
GroU; Geulhem, Un.l883; Valkenberg 1870, Groll;
tusschen Valkenberg en Geulhem 1894, Lindo.

(ZwoUe 1881 en Heeten bij Raalte 1898, L. in herb.
pr.; Agnietenberg aldaar 1870, v. Tuinen in herb.
pr. en 1881, Posth. in herb. pr.; - Beekbergen
1893, Ogt. in herb. pr.; Hemmen 1873, v. Tuinen
in herb. pr.; Paaschheuvel Terborg 1901, Struyk.

VERBASCUM. 1151

in herb. pr.; Hoog Soeren 1885, Heinsius in herb.
pr.; Gendringen, Mej. M. S. Rust; Ryswijk (Gld.),
B. J. V. Wagensveld; — IJmuiden, Mej. G. J.
Kerbert in herb. Heukels; — Groenhoven te
Leiden 1900, Struyk. in herb. pr.; kolenaschweg
Rozenburg bij Rotterdam 1902, Th. J. .Stomps in
herb. Wachter en Jansen; park Merwestein en
in een verlaten tuin te Dordrecht 1897, — en Werken-
dam 1886, Posth. in herb. pr.; — tusschen Tegelen
en Kaldenkirchen 1897, Rieter in herb. pr. ; muur
Thorn Un. 1900, Ogt. in herb.pr.; Schaesberg 1893
en ruine Valkenberg 1893, V. Suringar in herb.
pr. ; d e W. H a m e r in herb. L. ; St. Pietersberg 1893,
de Haas in herb. pr; Valkenberg, Steichen in
herb. pr.)

Bovendien: Emmen, Gieten 1859, Lac, enS. (Arch.
1. V. p. 252); - Markelo, Un. 1897 (Arch. 1. IIL
p. 505); - Harderwijk, Fl. B. S. (Arch 1. V. p. 425);
Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Ubbergen,
Weurt, Beuningen, Heumen, Th. Abel. (Arch. 2.V.
p. 301); - Bergen, v. E. (Arch. 2. I. p. 397); Harte-
kamp, Bennebroek, v. E. (Arch. 2. III. p. 302); —
Oost-Zeeuwsch Vlaanderen (verw.), A. W. (Arch. 2.
III. p. 127); - Plasmolen, Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 21); Venlo, Baarlo, Arcen, Hamert, Wansum, Un.
1893 (Arch. 2. VL p. 574); Meerssen, St. Pietersberg,
Un. 1861; Beek-Valkenberg, Gulpen, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 322); tusschen Eijsden en Rijkholt
1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 22).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Bruman, voor Hilvarenbeek, Hoffm. ; Voorst, Ty-
haar in herb. Dav.; 's Gravenhage, Ulenpas, Putten
en bij den Kranenborg (Overijsel), de Gorter; Utrecht,
Amersfoort, Doornspy k, FI. B. S. ; Kuikhorn, F I. F r i s.
volgens Prodr. I. p. 166.

p. thyrsoideum Prodr. (Ed. I. p. 166) ? Waaldyk
by Weurt, T h. A b e I. (Arch. 2. V. p. 301) en bovendien

1152 VERBASCUM.

Maastricht, v. Hov. inherb. pr. Deplant van Franq.
ex. herb. v. d. Bosch heb ik onder de normale
vorm opgenomen.

958. V. Blattaria L. Op vochtige plaatsen, langs wegen

enz. bij ons meestal aangevoerd of uit tuinen
ontvlucht. 0 0. Juni — Aug.
In Herb.: Polderdijkje bij Leeuwarden 1862, Hinxt;

— ?(Nijmegen, Perin); — bosch te Wyk bu Duur-
stede, v. d. T. ; — duinen Alkmaarl878, v. d. Veen;
Haarlem 1835, Mb. '); Kerb.; Park aldaar, Buse;^)
Haarlemmerhout, S. S.; opslag tuin Haarlem 1887,
V.; — Groenhoven bij Leiden 1899, Struyk.; langs
het kanaal te 's Gravenhage, V. Z. [Jl. alhis); Boone-
pad Dordrecht 1881, V.; — Ellewoutsdijk tusschen
het dorp en het fort 1839, Lac. ; - (Breda?), v. A.;

— tusschen Maastricht en Tongeren 1860, Jacques.
(Rotterdam 1899, H. v. d. Linden in herb. Heu-

kels; kolenaschweg op Rozenburg bij Rotterdam
1900, Wachter en Jansen in herb. pr. ; - bij het
in aanbouw zijnde badhotel te Domburg 1890, Ogt.
in herb. pr. ; — Aalbeek, Steichen in herb. pr.)

Bovendien : Friesland, d e B o e r ( Arch. 2. HL p. 218).

Voorts vermeld bij Munting en Bruman. Over-
veen, Wamel over Tiel, Putten, Drempt, Keppel,
Ulenpas, Warnsveldbij Gorter; Nijmegen,Fl. B. S.;
Leiden, Fl. Leid. en Maastricht Lej. Fl. de Spa.

959. V. phoeniceum L. Op zonnige heuvels en in droge

bosschen zeer verspreid, voornamelijk in Zuide-
lijker streken. Somtijds als sierplant en misschien
daardoor nu en dan verwilderd %. Mei — Jiili.

In Herb. : Pothoofd Deventer, J. R. K a t z ; — Gal-
genbult te Hoog Keppel 1897, F. Knabe; - duinen
bij Sandpoort 1895, Heukels.

1) Waarschijnlijk opgegeven als V. blattaroi des (Cfr. Prodr. Ed. I.
p. 166).

2) Werd later niet teruggevonden v. E. (Arch. 2. I. p. 397).

VERBASCUM. 1153

Btj de volgende als hybriden gedetermineerde Verbascums
wil ik, ter vergemakkelyking der by ons nog niet gevonden
bastaarden, een determinatietabel geven, ontleend aan Gustav
Ruhmer's opstel: „Die in Thuringen bisher wild beobach-
teten und wichtigeren cultivirten Pflanzenbastarde." *)

1. Bladen kort of over de halve lengte van het stengellid

afloopend 2

Bladen niet afloopend 5

2. Meeldraden met violette of purperen wol .... 3
Meeldraden met witte wol 4

3. Stengel naar boven toe scherpkantig. Bladeren aan beide
zijden dik geelviltig, de onderste hart-eivormig, gesteeld,
de bovenste verlengd, spits, hartvormig-stengelomvattend,
gekarteld ; bloemsteeltjes even lang als de kelk. Meeldraden
alle geiykvormig, violet-wollig. Helmknoppen niet afloopend.
0 0. Juli-Aug.

Bloemkroon lichtgeel. Hoogte 0.60—1 M.
Kelk en bloemkroon geljjk aan die van V. nigrum L.,
slechts korter gesteeld; bloemen vun gemiddelde grootte.
Stengel een verlengde bIoeiw\jze, zelden nogzyassen dragend.
De bovenste bladen ztjn vaak lang toegespitst:

V. collinum Schrad. (V. nigrum x thapsus). V.
Thomaeanum Wirtgen. Juli — Aug.

In Herb. : Marokko te Apeldoorn 1877, K. A. en
1901, tusschen de stamouders, K. A.

Stengel naar boven kantig, dikwyls eenigszins trosvormig
vertakt. Bladeren beiderzyds dunviltig, of van boven slechts
kortharig, gekarteld, de onderste lang-lancetvormig, de boven-
ste een weinig afloopend, laugwerpig-eivormig, de allerbovenste
stengelomvattend. Bloemstelen even lang als of iets korter dan
de kelk. Alle meeldraden licht-purperwollig. Helmknoppen der
langste meeldraden meestal iets afloopend. 00. Juli — Herfst.

Bloemkroon lichtgeel. Hoogte 0.40—1.50 M.

Bladen als die van V. thapsiforme Schrad., maar dun-
viltig. Bloeitakken (tros) losbloemiger dan btj V. thapsi-
forme. Bloemkroon vlak, grooter dan die van V. nigrum L. :

V. adulterinum Koch. {V. nigrum X thapsiforme;
V. seminigrum Fr. ; V. Kochianum Wirtg.). Juli
— Herfst.

*) Jahrbucli des koniglichen botanischen Gartens und des botanischen
Museums zu Berlin. Bd. 1. 1881. p. 246.

73

1154 VERBASCUM.

In Herb. : Spankeren 1870, Moll; - achter het
paviljoen te Haarlem 1898, v. E.

Bovendien: tuin Marocco, K. A. (Arch. 3. I. p. 609).

De plant uit Apeldoorn door Kolc Ankersmit
vermeld in Arch. 2. III. p. 287 Is gelijk aan de voor-
gaande hybride.

4. Stengel naar boven gewoonlyk een weinlg trosvormig ver-
takt en scherpkantig. Bladeren ter helft van de internodien
afloopend, met aangedrukt gr^js vilt, elliptisch-lancetvormig,
gekarteld. Bloemstelen korter dan de kelk. Trostakken of
tros rijkbloemig, van onder onderbroken. Meeldraden gel\jk,
niervormig, niet afloopend. Q Q. Juli— Aug.

Bloemkroon lichtgeel. Hoogte 0.50—1.20 M.

Halntus van V. Lychnitis met weinig hloeitakken;
bladeren echter duidelyk grijsviltig; de bloemkroon bijna
volkomen gelyk aan die van V. Lychnitis:

V. spurium Koch. {V. Lychnitis x Thapsus).
Niet in herb.

— Stengel naar boven toe scherpkantig en trosvormig ver-
takt. Bladeren gekarteld, langwerpig tot lang-lancetvormig,
aan beide zuden aangedrukt grysviltig en wel van onder
dichter. Bloemstelen even lang als of iets langer dan de
kelk, helmhokjes der langste meeldraden aan eene zyde
een weinig afloopend. Q Q. Juni— herfst.

Bloemkroon heldergeel, grooter dan by V. Lychnitis,
zelden byna zoo groot als by V. thapsiforme. Hoogte
0.60-1.50 M.:

V. ramigerum Schrad. ( V. Lychnitis X thapsiforme ;
V. Braunianum Wirtg.).
In Herb.: Kasteel Weurt 1844, Th. Abel.

5. Bloemen in 4-veelbloemige kluwens 6

Bloemen alleenstaand of gepaard, de bovenste tot arm-
bloemige kluwens vereenigd 8

6. Helmdraden witwollig.

Stengel kantig, naar boven too meestal met enkele \an-
gere takken. Stengelbladeren lancetvormig, met zwak hart-
vormigen- voet, zittend, gekarteld, van boven zwak, van
onder dichter wollig-viltig. Vilt gemakkelijk afvallend.
Bloemen met radvormigen zoom. Helmdraden der twee
langere meeldraden slechts aan de basis, die der drie an-
dere tot aan de helmknoppen dicht witwollig. 0 0.
Juni— herfst.

VEEBASCUM. 1155

Bloemkroon geel, ongeveer 11 — 14 m.M. in doorsnede.
Hoogte 1..50-2 M.

Door de bladeren dichter komend b\j V. phloinoides,
door de beharing der meeldraden meer op V. Lychnitis
geHjkend :

V. Reissekii Kerner. (F. Lychnitis X phlomoides).
[V. Bisschoffii F. Koch., V.denudatum Pfund.]).
Niet in herb.

— Meeldraden helder purperwollig 7

7. Stengel naar boven toe sclierpkantig, meestal een weinlg

trosvormig vertakt. Bladeren van onder grysviltig, van
boven byna kaal, gekarteld, de onderste langwerpig-laucet-
vormig, de bovenste langwerpig-eivormig, met hartvor-
migen voet half stongelomvattend. Bloemstelen zoo laug
als of iets korter dan de kelk. 0 Q. 2].. Juli — herfst.

Bloemkroon lichtgeel. Hoogte 0.40-1.20 .M.

De langste helmdraden zyn niervormig of een weinig
afloopend :

V. Brockmiilleri Ruhm. (F. nigrum x phlomoides).
In Herb. :? Rijn bij Arnhem, Th. AbeL; Kerkhof
Groesbeek, Un. 1847.

— Stengel naar boven toe scherpkantig, meestal een weinig
trosvormig vertakt. Bladeren gekarteld, van boven kort-
harig, van onder dun grysviltig, de onderste langwerpig-
lancetvormig, in den steel versmald, lang gesteeld, de mid-
delste en de bovenste eivormig-langwerpig, bijna zittend,
aan de basis afgerond. Bloemstelen dubbel zoo lang als de
kelk. Helmkuoppen niervormig, niet afloopend. Q Q.
Juni— berfst.

Bloemkroou lichtgeel. Hoogte 0.60-1.20 M.

De niet hartvormige, maar iu den regel iu den bladsteel
versmalde onderste bladeren z;jn een zeker ouderscheidings-
teeken dezer plant vau V. u i g r u m , met welke z\j overi-
gens zeer overeeustemt:

V. Schiedeanum Koch. (V. Lychnitis X nigrum).
In Herb. : (als V. lanatmn) Oosterhoutsche bosch
bij Nijmegen 1851, Th. Abel. (Cfr. Arch. 1. III.
p. 468); — Voormahge buitenplaats Groenhoven by
Leiden 1899, Struyk.

[Aanm.: Volgens Ruhmer's waarnemingen is deze bas-
taard de meest algemeeue in het geslacht. In gezelschap der
ouders herkeut men haar terstond aan de helder purperkleu-

1156 VERBASCUM.

rige meeldraden. De door hem by Altenstein verzamelde

exemplaren waren bastaarden met de aldaar alleen voorkomende

witbloemige vorm van V. Lychnitis (V. album Mill.).

8. Stengel beneden kortharig, naar boven toe klierig. Bladeren

aan beide zyden verspreid kortharig, langwerpig, spits,

tamelyk grof en ongelijk gekarteld-gezaagd ; de stengelbla-

deren Iralf-stengelomvattend. Tros zeer lang. Bloemstelen

half zoo lang als de kelk, lielmdraden met paarse wol, de

langste zwakker behaard; helmknoppen der langste meel-

draden afloopend. 0 O? Juni-Sept. Hoogte 0.30-1.20 M.

Bloemkroon groot, lichtgeel, van buiten voor het openen

zwak rood. Meeldraden met paarse wol die met witte haren

vermengd is. Van V. B 1 a 1 1 a r i a L. door de sterkere be-

haring en de grootere, veel korter gesteelde bloemen te

onderscheiden:

V. grandiflorum Schrad. (V. Blattaria X thapsi-

forme.)
Jn Herb. : Villa Marocco bij Apeldoorn 1882, K. A.

(Cfr. Arch. 2. IV. p. 148).

— Stengel naar boven toe iets trosvormig vertakt. Bladeren,
vooral van onder, zaclitliarig; wortelbladeren langwerpig-
lancetvormig, spits, aan de basis langzamerhand in den
bladsteel versmald, dubbel gekarteld of byna bochtig. Sten-
gelbladeren langwerpig, de bovenste hart-eivormig, spits.
Bloemstelen even lang als de kelk (by de vruclrtrijpheid
iets langer). Meeldraden paarswollig. Q. Juni — ,Tuli.
Bloemkroon geel. Hoogte?

V. Pseudo-Blattaria Schleich. {V. Blaitaria X Lych-
nitis; [V. blattaroides Gaud.]).

Niet in herb. Zy werd in de eerste editie van dit
werk opgegeven als gevonden in 1835 bij Haarlem,
door Molkenboer. Het is mij gebleken dat deze
plant waarschynlijk onder V. Blattaria behoort.

Zie pag. 1152.

[Aanm. : Ik heb in de voorgaande lyst alleen die hybriden
opgenomen, wier stamouders in ons land voorkomen en die
dus ook zelf hier zouden kunneu gevonden worden of reeds
aangetrotfen z^jn. Ik heb derlialve geen gewag gemaakt van
de liieronder volgende hybride, wier verspreidingsgebied ligt
in Hongarye, Litlrauen, Zuid-Podolie, Moravie en Zwitserland,
evenmin van de bastaarden die V. floccosum, sinuatum
of een andere hier niet voorkomende soort tot stamouder

VERBASCUM. SCROPHULARIA. 1157

hebben. Eindelijk wil ik uog opmerken dat volgens de tegen-
woordige onderzoekingen over hybridisatie de bastaarden nooit
zoo scherp omschreTen kunnen worden als doorRuhmer
gedaan werd, daar er naast deze typische hybriden tal van
variaties voorkomen, die meer geiykenis op de vader- of moe-
derpkint hebben. Verschillen tusschen V. nigr o-thapsus
en V. tliapso-nigrum, zooals die bijv. door Grenier en
G o d r 0 n worden aangegeven, bestaan niet, tenz^j men daar-
onder die variaties wilaanduiden, dieof meer op V. Thapsus
of meer op V. nigrum gelijken.]

V. rubiginosum W. et Kit. (V. nigrum X phoeni-
ceum; [V. ferrugineum Mill.)]. O. Juni — Juli.

Niet in herb. : Opgegeven voor de Allodiale duinen
achter Velsen 1896, waarschynlyk met eendenvoeder
overgebracht en spoedig verspreid.

960. V. orientale Bhst. Plant van Zuid-Oostelijk Europa,

ook elders ingevoerd. '2J-- JuU — Aug.

(Op onbebouwd land te Moergestel 1898, Ogt. in
herb. pr.)

Scrophularia Tourn.

961. S. nodosa L. Algemeen op vochtige plaatsen, langs

wegen, tusschen struikgewas en langs slooten.
%.. Juni — Aug.

In Herb. : Oude eendekooi bij de Grie op Terschel-
ling 1896, V.; — Giekerk, bij de brug aan de Stal-
lingen 1849, S.; 1864, J. M. de Boer; Bergum 1849,
en Koudum 1853, S.; Veenwouden (Spree?); — de
Scharmer, Tresling; Haren, v. H.; — Meppel, v.
Heyn.; - Zalk 1846; R. B.; nsehnuiden 1848 en
1854, R.B.; Deventer, Halb.; 1846, M.J. Cop; 1846,
T.; 1876, K.; Almelo, v. Lennep; — Essenburg by
Harderwijk 1852, R.B.; Twello, v. Delden; 1844, T.;
Marocco te Apeldoorn 1880, K. A. (forma angustifolia);
Wenumsche Enk bij Apeldoorn 1882, (f. latifoUa) en
Apeldoorn 1851, K. A.; Plekenpol bij Winterswyk 1872,
R. E. de Haan; Beekhuizen, v. H. ; v. d. B. ; Arnhem,

1158 SCROPHULARIA.

S. ; Thomson; BoerL; Angerenstein by Arnhem
1842, J. W. R. Til. (P.N. S); Nijmegen,B.; Abel. en
Pas; Ubbergsche weg Nijmegen 1897, G. enV.;Ooi,
Beelc, Ubbergen, Weurt, N. en Th. Abel.; — Locli-
horst 1894, Garj.; Beerschoten te Driebergen 187J,
Hoek; Doorn 1869, 0.; Utrecht en Wijlc bij Duur-
stede, C. A. Bergsma; Utrecht 1849, P. G. W y e r s ;
Rynoever aldaar 1835, Wtt.; Rijnwuk bij Odijk 1863,
Col. Nat.; de Grebbe, Fockema; — Loosdrecht, Exc.
1884; Velserend 1873, Boerl; Haarlem, Buse; Meer
en Bosch Heemstede, v. d. T.; — Leiden, Dz.; 1835,
Mb.; B. W. ; 1846, 0.; Kronestein bij Zoeterwoude
1829, Wtt. ; Stalen Spanjaardsbrug onder Leiderdorp
1845, 0.; achterweg Wassenaar Katwijk 1832, S. S.;
Haagsche bosch, V. Z. ; Perin; 1897, V.; Zorgvhet en
Haagsche bosch, Destree; Wassenaar, G. B.; 's Gra-
venhage, V. Z.; G. Barger; tusschen Delfshaven en
Schiedam 1901, Jongm.; langs de Rotte 1892, en
IJselmonde 1891, v. d. Voo; Dordrecht 1882, V.;
Noordendijk aldaar 1882, C. v. d. Broek; Dubbeldam
1886, Lac; - Noordgouwe 1887, L.; Oudewoude 1873,
P. S c h u r i n g a ; Zuid-Beveland 1839, v. d. B. ; — Loop-
schans Breda, v. A.; Mastbosch Ginneken,Un. 1 852;
den Dungen, v. Hov.; dijk Zuid-Willemsvaart bij
'sHertogenbosch, v. Hov.; — Limburg 1871, Lac;
St. Pietersberg 1870, Groll; Maastricht 1889, V.
S. nodosa fol. ternis wordt opgegeven voor Rot-
- terdara door Favrod in Fl. B. S.

(Tusschen Suameer en Nijega 1869, v. Tuinen;
Buitenpost 1866 en straatweg van Bergum naar Sua-
meer 1866, Holk. in herb. v. Tuinen; Oude Tryne,
K. de Boer; Wolvega, W. R. Bouma en T. de
Boer; — Uithuizerraeeden, M. Kramer in herb.
H e u k e 1 s ; eikenboschje Winschoten 1884, S c h i p p e r
in herb. pr.; de Punt 1901, Eelde, Paterwolde, Peize,
Noord- en Zuid-Laren, Esserweg, Onnen en Haren-
dermolen, R. d e B o e r en H. K o o i in herb H e u k e 1 s;

SCROPHULARIA. 1159

- Kolderveen, Cayaux inherb. v. Tuinen; Zwolle
1871, V. Tuinen in herb. pr.; 1901, L. in herb. pr.;
1881, Posth. in herb. pr.; Enschede, M. J. Blijden-
stein; tusschen Langelo en Lievenum 1865, Holk.
in herb. v. Tuinen; - Gendringen, Mej. M. S. Rust;
Rijsv^ijk, B. J. V. Wagensveld inherb. Heukels;
langs den Prijsschen weg enz. te Culemborg, d e H aa s
in herb. pr.; - Villa Schothorst onder Hoogland 1871,
C. B. B. in herb. Costerus; Zeist, Utrecht, W. C. v.
Embden; Overlangbroek 1900, J, W. Kenniphaas;
Randwijk, Culemborg, Driebergen, C. A. Backer in
herb. Heukels; - zandbergen bij Naarden 1899,
Koning in herb. pr.; - Endegeest 1893 en Rijngeest
onder Oegstgeest 1892, V. Suringar in herb. pr.;
Leiderdorp 1885, Struyk. inherb. pr.; kolenaschweg
Rozenburgbij Rotterdaml901,Wachter en Jansen
in herb. pr.; uiterwaarden langs de Maas 1900, weiland
aan de Rotte 1901 en Oude Plantage bij Rotterdam
1899, Wachter en Jansen; tuin aldaar, H. v. d.
Linden; Koedood onder Rhoon 1900, Wachteren
Jansen in herb, Heukels; Dordrecht 1886, Posth.
in herb. pr.; Giesen-Almkerk, C. A. Backer in
herb. Heukels; - Domburg 1876, L. in herb. pr.;

- Valkenberg, Steichen in herb. pr.; aldaar en
Gulpen 1893, V. Suringar in herb. pr.)

Bovendien: Mildam, Un. 1881 (Arch. 2. HI. p.423);

- alle bezochte plaatsen in Drente 1859, Lac. en
S. (Arch. 1. V. p. 252); - Steenwijk (Tuk), Kallen-
kote, Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 349); station Heino
tot aan de N. Wetering, dwarsweg tusschen Nieuw
en Oud Wetering, straatweg Heino naar Wijhe en
omstreken van Wyhe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412);
Delden, Twikkelerbosch, U n. 1870 (Arch. 2. 1. p. 200) ;
Borne, Haaksbergen, Langelo, Oldenzaal, de Poppe,
Un. 189 5 (Arch. 3. I. p. 224); weg naar Diepenheim,

- tusschen Bronsbergen en Warnsveld, Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 619); Winterswijk, Borculo, Lochem,

1160 ' SOEOPHULARIA.

Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 226); Terborg, Un. 188 5
(Arch. 2. IV. p. 405); Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p.
98); — Kennemerland — WestJand, v. E. (Arch. 2. I.
397); Scheveningsche boschjes, de W. Hamer (Arch.

2. II. p. 122); - Walcheren (volgens Pelletier),
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2.
III. p. 127); Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. 1. p. 50);
tusschen Domburg en Oranjebosch, Un. ]902(Arch.

3. II. p. 1034); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); — Blerik, Baarlo,
Arcen, Hamert, U n. 189 3 (Arch. 2. VI. p. 574);Thorn,
en van Thorn naar de Groote Peel, Un. 1900(Arch.
3. II. p. 626); Maastricht, G-ronsveld, Meerssen, Val-
kenberg, Gulpen, Epen, Sittard, Un. 1861; Sittard,
Beek, Elsloo, Maastricht, Gronsveld, Wylre — Slena-
ken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 322).

Voorts vermeld door P e 11 e t i e r, V o r s t i u s, M u n-

ting en Bruman; — Velp, Gorssel, Prodr. Ed. I. p.

167, — Zandvoort, Rotterdam, Helmont, Maarsbergen,

Rheede, Baarn, Fl. B. S.

962. S. alata Gilib. Aan rivieroevers, langs beeken en

slooten en in het algemeen op vochtige plaatsen. 2j..

a. Ehrharti Steven (S. aquatica Aut. n. L. ; Fl.

B. S.; Fl. Leid. en Prodr. Ed. L p. 167, in

welke werken echter onder dien naam zoowel

deze als de verscheidenheid Neesii werden

samengevat. 2j.. Juli — Sept.

In Herb.:? Nijmegen, Perin; - ?Landlustby
Baambrugge, v. d. T.; - Zuid-Beveland 1853, v.
d. B.!
Bovendien'): Texel, v. E. (Arch. 2. L p. 397); -

*) Reeds Cop (Arch. 1. III. p.469) duidt aan dat: .,onder onze S. E h r-

liarti Stev. nog eene andere schailt, n.l. S. Neesii Wirtg

intussohen schijnt ztj naar de voorhanden waarneraiugen veel minder
verspreid dan S. Neesii, gelyk u uit de opgave der mij, als zeker,
bekende groeiplaatsen blijken zal. Tot hiertoe kan ik als zoodanig van

SCROPHULAEIA. 1161

Friesland, J. M. de Boer (Arch. 2. III. p. 228); -
langs slooten in de Ooi, te Ubbergen, Beek, Weurt,
Beuningen, Hees, en Neerbosch, maar vooral o'p het
liuis Ubbergen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 302); -
Haarlemmermeer 1852, Hartm. (Arch. 2. III. p. 288);
Kennemerland-Westland — Walcheren, v. E. (Arch.
2. I. p. 397); Walcheren, Tholen, en West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p, 127); echterlater
door A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 122) werden deze
groeiplaatsen met een vraagteeken voorzien, met een
noot, dat deze twijfelachtige opgaven waarschijnlijk
betrekking hebben op S. Neesii, - St. Pietersberg,
Gronsveld, Maastricht, U n. 1861 (Arch. 2. IV. p. 322);
Eysden en Rykliolt 1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 21).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman, Voor Tiel en Arnhem door
Hoffm. *) in herb. Dav. ; Utrecht. v. H o v. ') in lierb.
pr.; Meppel, in herb. pr,; Overveen, Haagsche bosch,
Doesburg, Harderwijk door de Gorter, Amsterdam,
Dordrecht, Baarn, Fl, B. S.; Katwijk, Fl. Leid. en
voor verschillende plaatsen in Friesland.

[Aanm. : In Arch. 2. VI. p.205 wordt vermeld bU S. Neesii,
slootkanten Herkiilo by Zwolle, met de opmerking dat in plaats
liiervan in den Prodromus S. Ehrharti voor Zwolle is op-
gegeven. Deze opgave kan ik echter niet vinden, evenmin
als in het Supplement Prodromus.]

S. Ehrharti slechts twee groeiplaatsen noemen, t. w. Leiden, 0. en
Zuid-Beveland, v. d. B."

Ook de eerste groeiplaats heb ik onder S. Neesii gebracht, nadat de
plant reeds vroeger zelfs tot S. n o d o s a was gerekend. Daar S. a q u a-
tica oudtyds zoowel S. Ehrhartli als S. Neesii bevatte, kan men
de vroegere opgaven dus slecht vertrouwen en moet men in het alge-
meen zeer voorzichtig zyn met de groeiplaatsen onder .,Bovendien"
vermeld. Enkele opgaven vindt men werkeiyk onder S. Neesii terug,
van andere is het bewijsmateriaal, naar het schijnt, zoek geraakt of is
nimmer aanwezig geweest.

*) Reeds in de eerste Aanvulling op den Prodromus tot S. Neesii
gebracht.

1162 SCROPHULAEIA.

/?. Neesii (S. Neesii Wirtg., S. Ehrharti Stev.
Prod. I. p. p.) %. Juli~Aug.

In Herb.: Elzenbosch, Texel 1867, S. P. Hui-
zinga; — Winschoten, even buiten Scheemda,
S. E. S t r a t. ; trekweg naar Nietap 1895, Sanders;

— Meppel, V. H e ij n. ; — IJselmuiden 1872, H o e k ;
Herkulo bij Zwolle 1891 *), Spoolde aldaar 1900,
en Steenwijk, weg naar Eesveen 1893, L.; —
Bolksbeek 1902, G. en Jongm. ;Harderwijk 1868,
en Hierden bij Harderwijk 1867, R. B.; langs
de Berkel bij Borculo 1884, K. (van daar reeds
opgegeven Un. 1859 in Arch. 1. V. p. 202); Arn-
hem, Thomson; Ooi, Beek, Ubbergen, Hees,
Neerbosch, Th. Abel.; Beek 1897, G. en V.; Nij-
megen, B.; Abel. en Pas; Renkumsche beek bij
Renkum, Exc. 1897; — Amersfoort en Eera
aldaar 1892, en Randenbroek 1891, Garj.; de
Bilt, Stoll e. h. v. H.; Utreclit, v. Hov.; 1858,
R. B.; 1835, Wtt. (kiem- en eenjarige planten);

— Amsterdam 1836, v. H.; langs den Schinkel
aldaar 1855, Lac. ; 1857, Kniittel; Jaagpad aldaar
1839, R 0 m b. ; Legmeerpolder 1886, B o e r 1. ; Velsen
1871, en Aardenhout 1870, Groll; Haarlem, Buse;
Bloemendaal 1884, K.; Vogelenzang 1845, Dz. en
v.d. B.; - Leiden 1835, Mb.; 1846, 0.; B.W.; Perin;
1868, Smeets; Dz.; wallen Leiden, Forsten;
Stalen Spanjaardsbrug 1845,0. (eerst als S. Ehrharti,
daarna als S. nodosa gedetermineerd); Lage morsch-
weg aldaar, v. d. B. (als Balbisii); Hazerswoude
1834, V. Z.; Haagsche Schouw 1827, Wtt.; buiten
de Zijlpoort langs de Vaart 1842, 0.(a\sEhrharti);
Katwijk bij het Mallegat 1832, S. S.; Leimuiden,
Exc. 1883; Wassenaar, G. B. (als aquat.); Delft,
de W. Hamer (als Ehrh.); Fijenoord 1834, v, H.;
Rockanje, Un. 1887; duinzand aldaar 1902, G.,

*) Zie Aanteekening by S. E h r h a r t i.

SCROPHULARIA. 1163

Janse en Jongm.; Dubbeldam achterweg 1851,
Cop; — Noordgouwe by Schuddebeurs 1887, L. ;
Zuid-Beveland 1853, v. d. B.; Schipper Wezeling
bij Goes 1852, en Naaste pad by Goes 1852, v. d.
B. en Cop; Nieuw en St. Joosland 1876, A. W.;
1877, L.; Vlissingen 1845, v. d. Cop; Zoutelande,
Un. 1902; - Gronsveld 1866, H. d. V. (als Balbisii).
(Gendringen, Mej. M. S. Rust in herb. Heukels;
Zalt-Bommel 1897, H. W. Heinsius in herb. pr.;

— ruine van Brederode, A. C. J. van Goor in herb.
pr.; Overveen 1897, Posth. in lierb. pr.; - Hille-
gommerbeelc 1893, V. Suringar inlierb. pr.; Groen-
hoven te Leiden 1898, en Rockanje 1900, Struyk.
in herb. pr.; Krahngsche plas 1900, en kolenaschweg
buitenplaats Rozenburg bij Rotterdam 1900, Wach-
ter en Jansen in herb. Heukels; Dordrecht 1898,
Posth. in herb. pr.; - Renesse, Un. 1894, en
Oranjezon onder Vrouwenpolder 1896, 0 g t. in herb. pr.)

Bovendien: Eexta, Strat. (Arch. 1. IV, p. 70); —
Steenwijk, Un. 189 2 (Arch. 2. VI.p.349); - Locliem,
Un. 1859 (Arcli. 1. V. p. 203); Eibergen, Un. 18 59
(Arch. 1. V. p. 226); sloot achter het Oosterhoutsche
bosch, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 302); - Voorne,
V. E. (Arcl). 2. I. p. 397); - West-Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. (Arch. 2. III. p. 127); - Oudenbosch
1885 - 1887, ButayeendeHaas (Arch. 2. V. p. 547) ;

- Geui te Meerssen, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 322).
y. Balbisii (S. Balbisii Horn. en Prod. Ed. L

p. 168. S. aquatica L.) Op moerassige, voch-
tige plaatsen, aan waterkanten. ii.. Juni — Aug.
In Herb.: Zalk 1846, T.; R.B.; Soest Wetering
te Wyhe 1885, L.; Nijenhuis langs de Wetering,
Un. 1888; - Beekbergen 1853, K. A. "); Nijme-
gen, Th. Abel. ; tusschen Oosterhout en Lent

*) Aldaar Terdwenen, volgens opgave Kok Ankersmit, anno 1878
(Cfr. Arch. 2. III. p. 194).

SCROPHULARIA.

1850, Th. Abel; Zalt-Bommel 1897, Heinsius;

- Utreclit 1859, R. B.; Jaarsveld 1882, K.; - ?

tusschen het riet halfweg Haarlem — Amsterdam

1855, Lac. (als Neesii, misschien juist); — ? sloot-

kanten bij Leiden 1854, A. W. Hartm.; Dordrecht

M. J. Cop; 1881 en 1882, V.; Dubbeldam 1853,

C 0 p ; — Sas van Gent, Zuiddorpe, Westdorpe, en

Hoek, A. W.; Heille 1887, L.; - grienden Wer-

kendam 1836, L.; 1886, V.; dijk Zuid-Willemsvaart

bij 's Hertogenbosch, v. Hov. ; gemeente vloei-

weide bij de Tongreep onder Valkenswaard 1901,

Rovers en v. Roessel; — aan de Geleen bij

Sittard, Un. 1861; Maastricht, v. Hov.; 1870,

Groll; Geul te Meerssen, Un. 1861; beekje Sim-

pelveld 1871, Lac.

forma: aupieulata All.

In Herb.: Tusschen Wylre en Gulpen, Un. 1883; L.

(Elzeboschje bij de Westen op Texel 1900, Visser

Smits en Hoogenraad in herb. pr.; — Rijswijk

(Gld.), B. J. V, Wagensveld in herb. Heukels;

langs den weg van Beesd naar Culemborg, de Haas

in herb. pr. ; — gracht Ruine Brederode 1884, H e i n-

sius in herb. pr.; — Leiderdorp 1886 en Groenhoven

bij Leiden 1899, Struyk. in herb. pr.; — weiland

bij den Dommel 1899, v. Roessel in herb. Heu-

kels; — Venlo 1896, Rieter in herb. pr.; Wijnands-

rade, Steichen in herb. pr.; Maastricht 1892, Hoe-

venaars in herb. de Haas; Valkenberg 1881,

Costerus in herb. pr.; Geul bij Valkenberg 1893

en Canne 1893, V. Suringar in herb. pr.;Konings-

winkelbruggetje bij Valkenberg 1902, Schipper in

herb. pr.

f. aurieulata All. Ittersum by Zwolle 1894, L.
in herb. pr.)

Bovendien: langs de Nieuwe Wetering tot aan de
school in Tongeren, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412);
Woolde, Un, 1895 (Arch. 3. Lp.224); - stadsgrach-

SCROPHULARIA. 1165

ten en slooten Harderwyk, R. B. (Arch. 1. V. p. 425)
Gorssel aan den IJselkant, Tyhaar in herb. Dav,
(Prodr. Ed. I. p. 168); — Maastricht, Gulpen, Epen
Valkenberg, Amby, Meerssen, Un. 1861; Sittard
Beek — Elsloo, tusschen Wyh-e en Slenaken, Valken
berg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 322). De plant ge
vonden door de Vries by Gronsveld, (Arch. 2. I. p
141) is S. Neesii, gelyk nog wel andere hier ver
melde opgaven tot de laatste soort zullen moeten
gerekend worden.
963. S. vernalis L. In heggen en op beschaduwde plaat-
sen; zuidelijke plant, doch ook elders in tuinen
en parken ingevoerd, nu en dan tot bijenvoedsel
gekweekt. 0 0. April—Mei.

In Herb. : Franeker, C. A. Bergsma; — bolwerken
Amersfoort 1892, Heinsius; — Zorgvliet aan den
Amstel 1849, Lac. ; FI. Amst; Haarlem, v. d. T.;
V. d. B. ; 1872, v. E.; bolwerk bij den molen aldaar
1872, Groll; Bloemendaal 1846, Wenck; 1875,
Groll; Opzichterswoning aldaar 1889, V.; duinkant
aan de beek aldaar 1834 en 1837, v. d. B.; Wildhoef
bij Bloemendaal 1867, 0.; tusschen Bloemendaal en
Zoraerzorg, v. d. T. ; tusschen Aardenhout en Elswout
1878, H. d. V.; - Leiden 1837, Mb.; 1840, Buse;
1843, de Bruijn; Thomson; 1846, B. W. ; buiten
de Morschpoort langs het raster van Oranjelust 1837,
Lac; V. Dissel; Perin; 1841, S. S.; 1843, B. W.;
1844,0.; Groenhoven 1900, Jongm.; Haagsche bosch,
V. Z. ; Scheveningsche boschjes 1872, H. d. V. (aan-
gevoerd met houtgewas); 1889, R. B.; Bezuidenhout-
sche weg bij het huis ten Bosch 1895, V.; kanaal
's Gravenhage, V. Z.; Zorgvliet en Haagsche bosch,
Destree; Zorgvliet, V. Z.; Hartm.; achter Klein
Zorgvliet Scheveningsche boschjes 1872, Everts;
koepeltje aldaar 1896, V.; kreupelhout by de acht
watermolens (Noordboezem) Rotterdam 1901, Wach-
ter en Jansen.

1166 SCEOPHULAEIA. CALCEOLAEIA. ANTIEEHINUM.

(Zorgvliet bij Amsterdam 1885, Heinsius in herb.
pr.; — Bloemendaal en Haarlemmerhout, 0. A. Bac-
ker; Haaiiera, A. H. Blaauw en 1896, Heukels
in herb. pr.; Bloemendaal 1889, — Oegstgeest 1888,
Haagsche bosch 1895 en Scheveningen 1898, Struyk.
in herb. pr. ; Zorgvliet bij 's Gravenhage 1903, J. E.
Verschaffelt in herb. Posth.; duinen Schevenin-
gen 1876, L. in herb. pr. ; - Valkenberg, Steichen
in herb. pr.)

Tribus Calceolarieae Benth.

Calceolaria L.

964. C. scabiosaefolia Sims. Algemeen gekweekte tuin-

plant, uit Peru afkomstig, nu en dan verwilderd.
0. Juli — Aug.

In Herb. : Opslag Zandhove bij Zwolle 1896, L.; -
Slot Loenersloot 1893, W. J. Steen; — buitenplaats
Giardini bij Leiden 1898, V.

(Zandhove aan den Deventerweg bij Zwolle 1900,
- Rotterdam 1899, H. v. d. Linden; — verwaar-
loosde tuin 's Hertogenbosch, P. Willems in herb.
Heukels.)

Tribus Antirrhineae Benth.

(Ordo Antirrhineae Jnss. en Prodr. Ed. L p. 168.)

Antirrhinum L.

965. A. maius L. Sierplant uit Zuid-Europa, dikwijls

verwilderd op oude muren, ^j.. Mei—JuU.

In Herb.: Vorden 1881, Groll; - Oude muur
Amsterdam 1834, V.Z.; 1835, Mb.; Hinxt; - Witte-
poort Leiden 1846, 0.; 1846, Perin; - haven Goes
1864, H. d. V.; - muur bij de kapel te Slenaken,
Exc. 1889.
/J. latifolia: Muren bij de pastorie te Rijswyk, v.

Hey n.

ANTIEBHINUM. 1167

. (Oude muur te Opheusden 1873 en 1874, v. Tui-
nen in herb. pr.)

Bovendien: Muur te Bennehroek en Bloemendaal,
V. E. (Arch. 2. I. p. 397) ; - Oude muren bij Haam-
stede, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 10).

Voorts vermeld bij Pelletier en Munting.
966. A. Orontium L. Op bouwlanden, voornamelijk op
leemhoudenden bodem. 0. Juni-Oct,

In Herb.: Deventer, Halb.; v. Gron.; 1876, K.;

- TwelIol849, Cop; Hattem, v. Heijn.; 1872, Hoek;
Tonzel by Harderwijk 1866, R. B.; Apeldoorn 1873,
K. A.; Park 'tLoo 1858, 0.; tusschen Hummelo en
Keppel, Un. 1850; Voorst, Wtt.; Zutphen, S. S.;
1833, Wtt.; 1876, K.; Eibergen, Un. 1897; Arnhem,
V. Rees; 1835,de Vriese; 1850, R.B.; 1877 en 1880,
Groll; Clarenbeekbij Arnheml849,R. B.; Velp 1837,
Buse; C. A. Bergsma; Thomson; Nymegen, B.;
Perin; N. en Th. Abel.; 1846, G. Deijn.; 1878,
Groll; Uilenput bij Nijmegen 1864, v. H.; Malden
1847, V. d. B.; Groesbeek, Romb.; Heumen 1841, v.
d. T.; Beek, de Haan; 1833, Wtt.; 1853 en 1868,
0.; Drempt wie?; Renkum 1848, Buse; 1850, S.;

— Amersfoort, Splitg.; 1861, R.B.; tusschen Amers-
foort en Woudenberg, en boomkweekerij aan de
laan van Lunenburg bij Neeiiangbroek, v. d. T. ; Amers-
foortsche berg 1891, Garj.; de Bilt 1826, v. H.; de
Grebbe, Fockema; — duin Zandvoort 1846, Buse;
Gorzen Varkenoordsche dijk van IJselmonde naar
Hillesluis 1901, Jongm.; Schipluiden, v. S. V.; —
veerdam Werkendam 1836, Lac: Ulvenhout 1896,
V.; Eindhoven, Dz.; v.d. B.; Veldhoven, Posth.;
Nuenen 1850, v. Hov.; Deurne 1871, Lac; tusschen
Geldrop en Heeze 1886, V.; - Mook 1856, v. d.B.;
Baarlo en Venlo, Un. 1893; L.; Roermond 1900, G.
en Jongm.; Weert 1886, V.; Krapoel 1871, Lac;
Bunde 1870, Groll; Heugem 1894, V.; Epen, Un.
1861; Gulpen 1885, K. en G.

1168 ANTIREHINUM. LINAKIA.

(Garderen 1890, Costerus in herb. pr.; Warns-
veld bti Zutphen 1897, Schipper in herb. pr.; tus-
schen Terborg en Ulft 1901, Struyk. in herb. pr.;
Velp 1893, Ogt. in herb. pr.; Gendringen, Mej. M. S.
Rust; Rijswijk (Gld.), B. J. v. "Wagensveld in
herb. Heukels; — Nieuw en St. Joosland 1887, L.
in herb. pr.; — Woensdrecht 1874, S. Lako in herb.
L.; Oudenbosch 1888, de Haas in herb. pr.; Oister-
wijk 1894, Ogt. in herb. pr.; Gilze 1879, Posth. in
herb.pr.; Cromvoirtbu 's Hertogenbosch 1888, Struyk.
in herb. pr.; Stratum onder Waaire, P. Sloots in
herb. Heukels; — langs een muur te Velden 1893,
V. Suringar in herb. pr.; Venlo 1896, Rieter in
herb. pr.; Maastricht 1898, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Ameland 1854, Dr. Kros (Arch. l.IH.
p. 476); - Langelo, Un. 1895 (Arch. 3. L p. 224);
— straatweg tusschen Zutphen en Bronsbergen, Un.
189 7 (Arch. 8. L p. 619); Terborg, Un. 1885 (Arch.
2. IV. p. 405); Walcheren (volgens opgave van Pel-
letier) (Arch. 2. VI. p. 122); - Plasmolen, Th.
Abel.; Weert, Bergen, Lac. (Arch. 2. V. p.21); Vel-
den, station Venraai, Welsche hut, Un. 1893 (Arch.
2. VL p. 574); Tliorn, Un. 1900 (Arch. 3. IL p. 626);
Gronsveld, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 322).

flor. albis. Mook, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 21 en
p. 302).

Voorts vermeld door Munting, voor 's Graven-
hage door de Gorter en 's Heerenberg, FI. B. S.

Linaria Totirn.

967. L. Cymbalaria Mill. Oorspronkelijk thuis behoorend
in rotsspleten en op steenachtigen bodem van
Italie en het Oostenrijksche kustgebied, werd zij
reeds vroeg aangeplant en verwildert gemakkelijk,
zoodat de plant op oude muren geheel ingebur-
gerd is. 21.. April — Sept.

LINARIA. 1169

In Herb.: Leeuwarden 1860, J. M. de Boer; —
Zwartsluis, v. Heijn.; Zwolle 1896, L.; muren Zwarte
Water by Zwolle 1872, v. T.; lcerkmuur Mastenbroek
1869, H 0 e k; Dorth onder Bathmen, U n. 1850; stads-
muren Deventer 1840, Halb.; 1847, T.; 1876, K.; -
Harderwijk 1865, R.B.; Zutphen, G. B.; Arnhem 1842,
J. W. R. Til. (P. N. S.); S.; Rijn aldaar 1898, V.;
Numegen, B. ; N. enTh. Abel.; Waalaldaar, Thoin-
son; — Amersfoort, 1893, Garj.; Rhenen, Spree;

1898, V.; Utrecht, C. A. Bergsma; 1859, R. B.;
walmuur Tolsteegpoort, v. d. T.; — Muiderberg 1839,
Romb. ; Amsterdam 1871, 0.; Halfweg, SpHtg.;
Haarlem 1833, Kerb.; Buse; — muur hortus Leiden
1872, Boerl.; muren Leiden, S. S.; 1834, Mb.; 0.;
1839, B. W.; Perin; 1872, Boerl.; kerkpad polder
Nieuwkoop 1901, G-. en Jongm.; 's Gravenhage, G.
Barger; Rotterdam 1851, Co 11. Nat.; Kralingsche veer
1892, V. d. Voo; 1901, Jongm. ; tusschen Rotterdam
en IJseldmondsche veer 1870, 0.; liavenmuren Dor-
drechtl835,Lac.; aldaar 1878, Posth.; 1880,Boerl.;
1882, C. V. d. Broek; 1882, V.; - muren Middelburg,
de Marree; Zeisweg, v. d. B.; — 's Hertogenbosch,
V. Hov.; - Maastricht 1881, Groll.

(Zwartsluis 1893, L. in herb. pr.; — Apeldoorn

1899, H. V. d. Linden; Gameren, Zalt-Bommel, C. A.
Backer in herb. Heukels; — hoog tegen den
dom te Utrecht 1877, Schipper in herb. pr.; Oude
Rijn te Utrecht 1891, A. J. de Wit en Zonnenburg
Utrecht 1872, Costerus in herb. pr.; — wallen
Haarlem 1868, v. Tuinen in herb. pr.; Haarlem,
Heemstede, C. A. Backer in herb. Heukels; — Lei-
den 1885, Struyk. in herb. pr.; buitenplaats Wou-
derstein te Rotterdam 1901, Wacliter en Jansen
in herb. pr.; muur uiterwaarden Kralingsche veer
(1 ex. met witte bloemen) 1897, Wachter en Jan-
sen, Gorinchem — Almkerk, Woudrichem, C. A. Bac-
k e r in herb. H e u k e 1 s ; — Wilgendonk te Brigdamme

74

1170 LINARIA.

1892, Ogt. in herb. pr.; Middelburg 1873, L. in herb.
pr.; — Venlo 1896, Rieter inhei-b. pr. ; Valkenberg,
P. Sloots in herb. Heukels.; Wynandsrade, Stei-
chen in herb. pr.)

Bovendien : Straatweg tusschen Zutphen en Brons-
bergen en haventerrein Zutphen, Un. 1897 (Arch.
3. I. p. 619); - Brielle, Un. 1887 (Arch. 2. V. p.
401); — tusschen West-Kapelle en Domburg, Un.
1902 (Arch. 2. 11. p. 1034); - Bergen op Zoom, Un.
1896 fArch. 3. I. p. 352); Breda, v. A. (Arch. 2. II. p.
144); — vestingmuren en stadsgracht Roermond, Un.
1900 (Arch. 3. II. p. 626); Nyborg bij Gulpen, Lac.
(Arch. 2. V. p. 21); St. Pietersberg, Epen, Un. 1861;
Maastricht, tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 322).

Voorts bij Dodoens"), Pelletier, Muntingen
Bruraan.
968. L. Elatine Mill. Op bouv^landen en langs wegen,
op leem- en kleigrond. 0. JuU — Nov.

In Herb. : Tusschen Zutphen en Brummen 1879,
K. A.; Laag Keppel 1870, H.d. V.; Ewijk 1849, Gent
by Nijmegen 1851 en Beuningen 1859 en 1871, Th.
Abel.; B.; tusschen de Grebbe en Wageningen 1837,
en Wageningen 1837, Buse; Hemmen 1882, K.; —
Grebbe, Kerb.; Zeist, Kraep.; 1843, W. en K.;
Houten, S. S.; 1833, Wtt.; Schalkwijk 1833 en 1834,
W 1 1.; 1899, C. A. B a c k e r ; Amsterdamsche straatweg

*) In Dodoens Cruydtboeck (1644) wordt de plant voor het eerst
als inlandsch vermeld, en dat zy toen een pas aangevoerde plant was,
volgt uit hetgeen omtrent die plant aldaar gezegd wordt, gelijk reeds
Miquel aan het licht bracht (Cfr. Tijdschr. I. p. 287 en II. p. 319):

„De neerstigheydt van de Cruydtbeminners heeft dit Cruydt hier te
lande seer vermenighvuldight: ende naementlykt te Delft in Hollandt
is 't door den hooghgheleerden D. Willem van der Meer soo ghe-
meyn ghemaeckt, datter nauws brugghe oft eenigh stadts-gebouw oft
oude mueragie en is, ten is daer mede cierlyk bekleedt. Dies het metter
tydt voor een inlandsch ghewas sal moghen ghehouden worden."

LINARIA. 1171

by Zeldzaam onder Utrecht en tusschenWaerdestein
en Kothen, Neerlangbroek, v. d. T.; Rynwijk, Broers
— Haarlem, Perin; — Zwijndrecht 1836, Lac; 1882
V.; — Schouwen en Zierikzee, Dz.; Oosterland 1887, L.
Bruinisse bij paal 105, Un. 1894; Zuid-Beveland 1840
V. d. B.; 1877, K. A.; 's Gravenpolder 1838, v. d. B
Hoekl862, A. W.; - Breda, v. A.; Almkerk 1899, C
A. Backer; — tusschen Wessem en Thorn 1900, G
en Jongm. (als spwria); Maastricht, Ploem; Meers
sen, Un. 1861; Gronsveld 1881, Groll; Mechelen
1885, K.; Gulpen 1871, Lac; 1885, K. en G.

(Eindje van de wereld bij Winschoten 1891, S c h i p-
per in lierb. pr. ; — Zeddam 1901, Struyk. in herb.
pr.; Wageningen 1900, — Werkhoven 1899, 0. A.
Backer in herb. Rieter; Oud-Ameliswaard, W. C.
V. Embden; — braakland IJselmonde, A. Reclaire
in herb. Heukels; — Serooskerke (Walcheren) 1877,
L. in herb. pr.; — St. Pietersberg 1893, de Haas
in herb. pr.; Valkenberg 1900, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: langs den grintweg te Hatert, Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 302); - Westland, v. E. (Arcli.
2. I. p. 397); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 547j; - Baarlo, Un. 1893
(Arch. 2. VL p. 574); Bergen, Lac (Arch. 2. V. p.
21); Epen, Maastricht, Un. 1861 (Arcli. 2. IV. p.
322).

Voorts vermeld by Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman. Tiel, Hoffm. in herb. Dav.
volgens Prodr. Ed. I. p. 170 en Vreeswijk, FI. B. S.
969. L. spuria Mill. Op gelijke plaatsen als de vorige
en meestal in gezelschap van deze. Vormt som-
tijds cleistogame bloemen. 0. Juli—herfst.

In Herb.: Beuningen, B.; 1849 en 1871, Th. Abel.;
Ewijk 1849, Lent bij het Oosterhoutsche bosch 1850,
Th. Abei.; Hemmen en Wageningen 1882, K.; Op-
heusden tusschen boonen 1873 en 1874, v. Tuinen;
Culemborg 1890, de Haas; - Zeist, W. K.; Werk-

1172 LINARIA.

hoven, v. d. T.; 1899, C. A. Backer; Houtsche weg
Utrecht, v. Hov.; Maarssen, v. H.; Nijhoff; Bun-
nik, C. A. Bergsma; Houten, S. S.; 1833, Wtt.;
Schalkwyk 1833, Wtt.; Rijnwijk, Broers; Utrecht
1833, Wtt.; 1838, Lac. (ook pelorlsch); 1838, D. S
herb. 0.; 1842, de Vriese; 1859, R. B.; Tolsteeg
poort aldaar, V. d. T.; - 'tGooil827, Wtt.; Haarlem
Perin; — Leiden, Mb. ; Zoeterwoude, v, d. B.; Zwyn
drecht, Mb.; 1836, Lac; Naaldwijk, v. d. T.; Vianen
V. H.; — Zierikzee, Dz.; Oosterland 1887, L.; Schou
wen, Dz.; Zuid-Beveland, v. d. B. ; 1877, K. A.; Kloe
tinge 1837, v. d. B.; Oost-Kapelle 1877, Groll; -
Lauberg 1893, de Haas; Gulpen 1871, Lac.

(Zeddam 1901, Struyk, in herb. pr.; — Odijk,
C. A. Backer; Amehswaard, weg naar Vechten,
W. C. V. Embden in herb, Heukels; — tusschen
Goes en Kapelle 1896, Posth. in herb. pr.; Bigge-
kerke 1873, L. in herb. pr.; - St. Pietersberg 1893,
de Haas in herb, pr.)

Bovendien: Beek (Limb,), Lac. (Arch. 2. V. p. 21).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.
Tusschen de Ooi en Beek, Hoffm. in herb. Dav.;
Haarlem, Haagsche bosch, Elderik en Wehl, Zwolle,
bij de Gorter.
970. L. arvensis Desf. Op zandige bouwlanden, 0.
Juli — Aug.

In Herb. : Bij het gemeentehuis van Rheede aan
den weg naar Arnhem, L. Biickler; Eltensche berg
1828, D. S.; Arnhem, V, Z.; Nijmegen, B.; Hoffm.;
1840, Buse; fort Sterreschans, Berg en Dal, Beek,
Ubbergen, Lent, N, en Th. Abel.; Neerbosch 1839,
Lac; 1846, G. Deijn,; Marienboom bij Nijmegen
1869, Th. Abel.; aan den weg tusschen St, Anna
en den Teunismolen onder Hatert 1841, v, d. T.
Groesbeek, Wychen 1840, La c ; Heumen 1856, v, d, B.
- Amersfoort 1860 en Amersfoortsche berg, R. B.

LINARIA. 1173

?Haagsche bosch, V. Z.; Vreeswijk aan de Vaart
1832, V. H.

(Berg en Dal 1902, J. J. ter Laag in herb.
Schipper.)

Bovendien: Mook, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 21).

971. L. stricta D.C. {L. repens Desf. Lej. Comp.) Plant

van Zuid en Zuid-West Europa, nu en daninge-
voerd en vaak volkomen ingeburgerd ; bij ons op
muren en op zonnige plaatsen. 0. Juli—Aug.

In Herb. : duinen te Bloeraendaal langs het Keize-
rinnepad 1888, v. E.; V.; - Borne bij paal 55.9, 1901,
(x. Postma, ook in herb. Ogt.

(Spoorbaan Bleisv^ijk 1898, J. A. v. d. Berg in
herb. Heukels.)

[Aanm. : De plant opgegeven Yoor Maastricht, Franq. in
herb. v. d. B o s c h heb ik in dit herbariuni niet terugge-
vonden.]

972. L. chalepensis Mill. Zuid-Europeesche plant en in

de landen rondom de Middellandsche Zee. Schijnt
evenzoo aangevoerd te worden, althans bevindt
zich een exemplaar dier plant in herb. Wachter
en Jansen, gevonden op den kolenaschweg
van het voormalige buitengoed Kozenburg bij
Eotterdam 1900.

973. L. vulgaris Mill. Algemeen op zandgronden, in bouw-

landen, langs wegen en dijken. 2!.. Juni—Sept.

In Herb. : Tusschen West-Terschelling en Midsland
1868, Holk.; Hee, Un. 1886; bij de Biyhe bij Hollum
op Ameland 1868, Holk.; Nes aldaar 1865, S. H. v. d.
Ley; Ameland, Coll. Nat.; Rottum 1896, Schipper;
— de Joure, Spree; Leeuwarden, Hinxt; Bergu-
merheide 1849 en Hardegarijp 1849, S.; — Scharmer,
en Oosterbroek onder Eelde 1855, v. H.; Winschoten,
Schipper (hoog 1.40 M.); — Meppel, v. Heijn.; —
Kampen, T.; 1847 en 1855, R. B.; Zwolle, v. Heyn.;
Deventer 1846, v. Gron.; 1846, Oop; 1876, K.; straat-
weg Deventer— Apeldoorn 1839, Halb.; — Harder-

1174 LINARIA.

wijk 1864, 1865, E.B.; Voorthuizen 1854, Coll. Nat;
Apeldoorn 1853, K.A.; Zutphen 1882, C.v. d. Broek;
Warnsveld 1884, Groll; Dorpsbuurt Winterswyk
1872, R. E. de Haan; jachthuls Warnsveld, M. D.;
Lochem 1886, V.; Beekhuizen, Thomson; Nijme-
gen, B.; N. en Th. Abel. ; Oosterhoutsche bosch,
G. Deijn. en Th. Ah e\.(fasc.); Beek, v.d.B.; 1868,
0.; — Amersfoort, pad naar Oud-Leusden 1847 en
straatweg aan den berg 1847, v. d. Roemer; Linie-
dijk Amersfoort, Garj.; Utrecht 1835, Wtt.; C. A.
Bergsma; v. LL; Zeist, Broers; 1859, A. W.Hartm.
en R.B.; - 't Gooi 1827, Wtt; Naarden 1864, 0.;
1869, Hoek; Muiderberg 1864, Coll. Nat.; M. D.;
dijk tusschen Muiden en Muiderberg 1896, V.; Berg
en Dallust Hilversum, v. d. T. ; Zijdehxieer 1886 en
Uithoorn 1870, Boerl.; Oosterdoksdijk, Splitg.;
Sloterweg 1842, P. Heijbrock (P. N. S.); zeedijk
Amsterdam 1838, Romb.; zeedijk Monnikendam 1886,
Boerl. en V.; Hemmeland aldaar 1886, BoerL;
kerkhof Marken en Steenendijk aldaar 1886, Boerl.
en V,; Haarlem, Buse; Velsen 1869, Boerl.; Over-
veen 1835 en Bentveld 1837, M b. ; Vogelenzang, v. d. T. ;

— Noordwijk, B. W.; tusschen Piet Gijzenbrug en
Noordwijkerhoek, Mb.; Leiden, Dz.; Pierot; 1842,
0.; Katwijk Perin; Wassenaar, Perin; 1882, S.S.;
Haagsche straatweg, wie?; denDeijl, Dz.; 'sGraven-
hage, G. B.; R. B.; Scheveningsche boschjes, Des-
t r e e ; duinen 's Gravenhage, V. Z. ; achter Zorgvhet,
Lagewaard (Papendrecht, Alblasserdam, Oud-Alblas,
Bleskensgraaf enz.) 1850, Cop; Alblasserwaard 1882.
V.; Groote Lindt 1891, v. d. Voo; Schenkeldijk Dub-
beldam 1882, V.; Dordrecht 1835, Lac; den Briel
1835, de Vriese (v. Rees?); Vianen 1871, Schep-
man; — duinen Schouwen 1845, v.d. B.; Schelde-
dtjk IJersekendamme 1839 en HoUandsche hoeve
Noorddijk 1838, v.d. B.; Sas van Gent 1863, A. W.;

— Oude Maas Maastricht, v. Hov.

LINARIA. 1175

(Eierlandsche duinen, H. R. Hoogenraad in herb.
pr. ; — Beets 1868, v. Tuinen inherb. pr.; Alckrum
en Terhorne 1863, Holk.; tusschen Beetsterzwaag
en Wijnjeterp 1866, v, Tuinen in herb. pr.; Wol-
vega, W. R. Bouraa en T. de Boer; — Noord-La-
ren 1901, Esserweg, Haren, Paterwolde, Eelde, Zuid-
Laren, Onnen en dePunt, R. de Boer en H. Kooi
in herb. Heukels; — Oldebroek 1889, Ogt inherb.
pr.; — algemeen Culemborg, de Haas in herb. pr.;
aldaar, — Werkhoven en Vreeswijk, C. A. Backer
in herb. Heukels; — strand Naarden 1892, V. Su-
ringar in herb. pr. ; bosch van Bredius bij Naarden
1898, Koning inherb. pr.; Willemspark Amsterdam,
A. C. J. V. Goor inherb. pr.; Amsterdam, J. Koorn-
neef, — Bennebroek en Overveen, C. A. Backer
inherb. Heukels; Oosterdoksdijk 1866, v. Tuinen
in herb. pr.; - Leiden 1885, Struyk. in herb. pr.;
duinen Katwijk 1878, Schipper in herb. pr.; Was-
senaar 1875, L. in herb. pr.; Scheveningen 1879,
Posth. in herb. pr.; Rotterdam, H. v. d. Linden;
algemeene begraafplaats aldaar 1898, Wachter en
Jansen in herb, Heukels; spoorwegterrein tus-
schen Paralelweg en spoorweghaven 1900, Wachter
en Jansen in herb. pr.; Papendrecht 1894, Posth.
in herb. pr.; — boomkweekerij Eureka te Kapelle
(Z.-Beveland) 1894, Ogt. in herb, pr. ; Schouwsche
duinen 1883, L. in herb. pr.; — Almkerk, C. A.
Backer in herb. Heukels; bij de Zwemkom te
'sHertogenbosch 1871, Costerus in herb. pr.; Waalre,
P. Sloots in herb. Heukels; - Venlo 1898, Rie-
ter in herb. pr.; Maastricht 1894, de Haas in herb.
pr,; Valkenberg, Steichen in herb, pr.)
/S, peloria.

In Herb. : (bicalcarata) Ittersum by Zwolle 1892,
L. (ten deele 2 — 4 sporig); - Beek, v. d. B.; —
Utrecht, Mb.; - duinen Haarlera, J. Kops; Zand-
voort (bicalc.) 1837, G. B.; Groot Bentveld by

1176 LINAKIA.

Zandvoort (bicalc.) 1835, Mb. ; — Maasoevers bij
Wijk (Maastricht) 1894, de Haas.

(Denekamp 1900, J. B. Bernink in herb. Heu-
kels; — spoorwegterrein tusschen Paralelweg en
spoorweghaven te Rotterdam 1900, Wachter en
Jansen in hei-b. pr.; — aan zee tusschen Muider-
berg en Naarden, A. C. J. v. Goor in herb. pr.)
y. radice tuberosa.

In Herb.: Zandvoort 1841, Buse.

Bovendien: Texel, v. E. (Arch. 2. 1. p. 397); Schier-
monnikoog 1860, S. (Arch. 1. V. p. 259); tusschen
Wolvega en Terissert, Mildam, Un. 1881 (Arch. 2.
in. p. 423); Coevorden, Gramsbergen 1859, Lac. en
S. (Arch. 1. V. p. 252); - Steenwijk, Kallenkote,
Eeze, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 349)
langs de Nieuwe Wetering tot School in Tongeren
langs den straatwegHeinonaarWijhe, stationZwolle
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412); Delden, Twikkeler
bosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); station Mar
kelo, van Diepenheim over Weldam naar Goor; —
Groenlo, straatweg Zutphen naar Bronsbergen,Ruurlo,
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 619); Winterswyk, Bree-
voort; Varsseveld, Eibergen, Groenlo, Lochem, Un.
1859 (Arch. l.V.p.226); Terborg, Un. 1885 (Arch.
2. IV. p. 405); Epe, Un. 1891 (Arch. 2 VL p. 98);
- Bergen 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. 1. p. 272);
Alkmaar, Heilo, Callantsoog, Petten, Un. 1891 (Arch.
2. VI. p. 237); parkweg Amsterdam 1884, Smith
(Arch. 2. V. p. 689); Papenlaan en Zuiderzeedijk
Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); Bloemendaal,
Zandvoort— Westland, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p.
397); Scheveningsche duinen, de W. Hamer (Arch.

2. II. p. 122) ; Briehe, Oost-Voorne, U n. 188 7 (Arch. 2.
V. p. 401); - Haamstede, Renesse, Un. 1894 (Arch.

3. I. p. 50); Noord-Beveland en West-Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. en L. (Arch. 2, VI. p. 122); Walcheren,
A. W. (Arch. 2. IIL p. 128) ; Hulst, Neuzen (Arch. 1.

LINARIA. 1177

IV. p. 294); - Bergen op Zoom en langs de Zoom,
U n, 1 8 9 6 ( Arch. 3. 1. p. 352) ; Oudenbosch 1885 - 1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); — Venlo,
Blerik, Velden, Arcen, Hamert, Wansum, Wel, Un.
189 3 (Arch. 2. VI. p. 574); ruige plaatsen om Roer-
mond, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); Maastricht,
St. Pietersberg, Gronsveld enz., Un. 1861; Sittard,
Beek— Elsloo, Maastricht, tusschen Wyh'e en Slena-
ken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door P e 11 e t i e r, H o n d i u s, K n ij f,
Vorstius, Munting en Bruman.

/?. langs den v^eg naar Berg en Dal, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 302) en voorts Naarden, Harderwijk
volgens de Gorter; 's Gravenhage, tusschen Vianen
en Hagestein, tusschen Bunnlk en Zeist, Fl. B. S.
974. L. minor Desf. In zandige bouwlanden, vooral echter
op leem- en kalkhoudenden bodem; dikwijlsaan-
gevoerd. 0. Juni — Sept.

In Herb. : Franeker en Leeuwarden, (C. A. Bergs-
ma?); station Franeker, Un. 1886; Veenwouden,
Spree; — Groningen, Strat.; — Kampenl847, R. B. ;
1850, T.; Zalkl848, R.B.; Deventer 1845, Cop; 1846,
T.; 1897, V.; Katerveer 1839, v. H.; IJsel bij Hattem
1865, H. d. V.; Zutphen 1833, Wtt; Porsten; Lac;
Voorst 1877, 0.; 1877, K.; Zevenaar, Wtt.; Brum-
men 1892, Carm.; IJsel bij Velp 1840, D. S.; Ro-
zendaal bij Arnhem, V. Z.; Arnhem, V. Z.; Thora-
son; rechter Rijnoever beneden Arnhem 1897, V. ;
NijmegenB. ; Abel. en Pas; Perin; Ooische kasteel
bij Nijmegen 1865, v. H.; Heumen, Un. 1853; St.
Anna, Marienboom, Hees, Neerbosch en Lent, N. en
Th. Abel.; Opheusden, v. Tuinen; Tiel, F. J. Hoff-
man; Renkum 1850, S.; Wageningen 1838, Buse
Culemborg 1890, d e H a a s ; — zandplaat Wijk bij Duur
stede 1857, Kniittel; Werkhoven, C. A. Backer
Maarssen, Nijhoff; Hondswijk 1857, Knuttel;Wik
L ■ kenburg 1832 Wtt.; Utrecht 1835, Wtt; 1837, D.S.

1178 LINARIA.

1859, A. W. Hartm. en R. B.; - Amsterdam 1840,
Romb.; Bergen 1876, Lac; Haarlem, Buse; — Lei-
den, Dz.; 1836, Mb.; G. B.; B. W.; mum- 's Graven-
hage, Barger en Cool; Delft, v. S. V.; 'sG-ravezande,
V.Z.; Zwijndrecht 1880, Posth.; station Groote Lindt
1898, v. d. Voo; boomkweelcerij aan de Mijl bij Dor-
drecht 1882, V.; Dordreclit 1882, C. v. d. Broek;
Vianenl831, v.H.; v.d.T.; Gorinchem, v.d.T.; 1864,
H. d. V.;- Bruinisse 1887, L.; Zuid-Bevelandl840 en
Westdorpe 1845, v. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. ;
— Sleeuwijk 1835, Lac; Rosmalen, v. Hov.; Maas
Boxmeer, Un. 1853; - Maasoever Roermond 1900,
G. en Jongm.; St. Pietersberg 1870 en 1881, Groll;
Gronsveld, Un. 1883; Gulpen 1871, Lac; Valken-
berg 1866, H. d. V.

forma praetermissa. Cfr. Arch. 2. IV. p. 25.

In Herb.: Opslag onder Daucus, Apeldoorn 1881,
K.A.

(Wijhe 1885, L. in herb. pr.; - Tiel, C. A. Bac-
ker; - Utrecht, Zeist, W. C. v. Embden; - Haar-
lem, C. A. Backer in herb. Heukels; Bloemen-
daal 1876, Costerus in herb. pr.; - Delft 1874, L.
in herb. pr.; Heerjansdani 1886, Posth. inherb. pr.;
spoorwegterrein tusschen Spoorweghaven en Paral-
lelweg 1901, kolenaschweg buitengoed Rozenburg 1900,
weide Rotterdam en akkers IJselmonde en Charlois,
Wacliter en Jansen inherb. Heukels; — vruch-
tenkweekerij 't Park te West Souburg 1891, Ogt. in
herb. pr.; — Almkerk, Sleeuwijk, C. A. Backer;
station Valkenswaard 1899, H. A. van Roessel in
herb. Heukels; — Maasoever Haniert 1893, V. Su-
ringar in herb. pr. ; Villapark Venlo 1895, Rieter
in herb. pr. ; Maastricht 1893, V. S u r i n g a r in herb.
pr.; 1894, de Haas in herb. pr.; Valkenberg en
Klimmen, Steichen in herb. pr. ; Schaesberg bij
Oud-Valkenberg 1889, Struyk. in herb. pr.)

Bovendien: Haarlem, - Westland, v. E. (Arch. 2.

LINARIA. GKATIOLA. 1179

I. p. 397); - Hulst, Zuiddorpe, A. W. (Arch. 1. V. p.
65); Tholen, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen,
A.W. en L. (Arch. 2. VI. p. 122); - Moerdijk, Un.
1860 (Arch. 1 V. p. 233); Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); — Baarlo,
Un. 1893 (Arch. 2. IV. p. 574); Roer bij Roermond,
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626j; Sint Pietersberg,
Maastricht, Gulpen, Epen, Roermond, Un. 1861;
Sittard, Maastricht, Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2.

IV. p. 392).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Tribus Gratioleae Benth.

(Ordo AntirFhineae Prodr. Ed. I.)

Gratiola L.

975. G. officinalis L. In vochtige weilanden, op heide-
gronden, aan waterkanten enz. %.. Juni—Aug.
In Herb. : Zwolle, Dassen; — Wal Deventer 1833,
Wtt.; 1846, T.; Okse 1878, K.; Diepenveen, Tyhaar
en P. F. Nieuwenhuys; 1877, v. d. Veen enK.;
bosch de Hei bij Diepenveen 1899, K. A.; tusschen
Diepenveen en het Vrieswijk 1846, S. Tyhaar; —
Zutphen, Wtt.; Gronem.; Vorden 1874, Groll;
Leesten 1850, G r o n e m. ; Warnsveld 1845, d e V r i e s e ;
Varsseveld 1832, Staring; IJsel Doetinchem 1900,

V. Vloten; — Haarlem, v. d. Ende; — Nieuwe
Maassluis Giesen, C. A. Backer; — langs de Beers
te Spoordonk bij Oirschot 1865 en 1874, Lac; Vucht-
sche heide 1847, v. Hov. ; tusschen Os en Ooijen
1837, V. d. T.; Moerassen om 's Hertogenbosch, B.

(Buurt Okse onder Epte bij Deventer 1882, K. A.
in herb. pr.)

Bovendien; Epe 1854, Lac. (Arch. 1. IV. p. 48).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting;
Heusden, v. Hov. ; Gorinchem, de Gorter; Bom-
melerwaard, FI. B. S.

1180 MIMULUS. LIMOSELLA.

Mimulus L.

916. M. luteus L. Inheemsch in westelijk Noord-Ame-
rika en Chili, langs boschbeeken ; bij ons vaak
als sierplant gekweekt en evenals elders somtijds
volkomen verwilderd. %. Juni-herfst.

In Herb. : Haarlem, Gerdessen; Haarlemmervaart
bij Haarlem 1836, Mb.; bouwterrein aldaar 1900, C.
A. Backer; - weiland Leiderdorp, Mb.; Stalen
Spanjaardsbrug bij Leiden, 0.; 1840, B. W.; Rotter-
dam 1902, E a s t o n ; Bleskensgraaf 1850, C o p ; Dord-
recht, Posth.

(Surhuisterveen, K. Kuipers; - Leusden bij
Amersfoort, C. Apeldoorn in herb. Heukels; —
tuin Haarlem, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; - Rot-
terdam 1900, Wachter en Jansen in herb. Heu-
kels; Nieuwerkerksche laan te Kralingen 1899 en
Schiekade Rotterdam 1898, Wachter en Jansen
in herb. pr.)

Limosella Lindern.

977. L. aquatica L. Langs rivier- en beekoevers, op
overstroomde plaatsen. ©. Juni — Oct.

In Herb. : Heide bij Zuid-Laren, Dr. S. E. Strat. ;
kleine Vecht bij Coevorden 1859, Lac. enS.; — Vecht
bij Gramsbergen 1859, Lac. en S.; LJseloever Kam-
pen 1845 en Kampen, R. B.; buiten de Hagenpoort
aan den IJseloever Vogelenzang, e. h. T.; IJselbed-
ding voor Deventer 1893, K. A.; Vecht in Berkum
bij Zwolle 1893, L.; - Zutphen, Wtt.; IJsel bij Die-
ren 1885, Ens. ; aan de Laak te Rheede, v. H.;
Rijnoever Arnhem 1897, V. ; tusschen Montferland en
Galgenberg, S. S.; Nijmegen, Perin; Waal aldaar, J.
B. Spaan; Waaloever Weurt 1848, Th. Abel.;
Beuningen, M. Coenen; Ooische waard, Th. Abel.;
Herwynen 1859, S.; Renkum, Doorwerth, Driel, He-

LIMOSELLA. DIGITALIS. 1181

teren, Buse; — Bentveld bij Zandvoort 1835, Mb.;
— langs de Maas over Steenenkamer bij Dordrecht
1849, V. H 0 V. ; Griend huis te Merwe 1888, V. ; Mer-
wede, Lac. ; 1888, V,; Merwede by Sliedrecht, Lac;
nieuwe Maassluis bu Giesen, C. A. Backer; Heikop,
V. H.; Lek bij Vianen 1837, Mb.; v. d. T.; aan de Lek
bu Vreeswyk 1830, v. H.; - Werkendam 1836, Lac;
Vlyraensche veld 1846 en tusschen Vlymen en 's Her-
togenbosch 1846, v. Hov.; — Maas by Wessem, U n.
1900 (ook 1903); MaasbyHedel 1900, G.enJongm.;
Maas Roermond, Un. 1861.
(Utrecht aan de Lek, Beins in herb. L.)
Bovendien: Beek (Limb.), Lac (Arch. 2. V. p. 22).
Voorts Vheland, de Gorter; 's Heerenberg en
Rheede, Fl. B. S.

Tribus Digitaleae Benth.

(Ordo Antiprhineae Prodr. Ed. L)

Digitalis Tourn.

978. D. purpurea L. In bergachtige, boschrijke streeken ;
ook als tuinplant gekweekt en daardoor enkele
malen verwilderd. 0 0. Juni — Aug.

In Herb. : Aan den weg van den Leeuwarder straat-
weg naar Veenwoudsterwal, niet ver van het tolhek
1838, Spree; Oenkerk op Heemstrastate 1849, S.;
1851 (fl. alh.\ S.; - Slochteren 1836, v. H.; (fl. a?6.)
Strat.; - Zalk, v. Heijn.; Zwolle 1846, I. Berg-
huis; - Elburg, R.B.; Apeldoorn 1853, K. A.; 1877,
K. *); Terborg, Fockema; Varsseveld aan den weg
naar Aalten 1832, Staring; tusschen Dinxperloo en
Aalten 1875, R. E. de Haan; Sillevolde, Un. 1885;

*) Ofschoon door Kok Ankersmit in 1874 (Arcli. 2. II. p. 10) ver-
meld werd dat de plaut ouder den invloed der cultuur uit de omstreken
van Apeldoorn verdwenen is ; evenzoo Arch. 2. III. p. 194, na door my
in 1852 in Wormingen gevonden te zyn, is zy verdwenen.

1182 DiaiTALIS.

Dieren 1833, W tt.; Rheede, enRouwenbergbijRheede,
V. H.; de Steeg 1874, 0.; Rheederoord 1874, Groll;
1878, herb. 0.; Middachten 1838, Mb.; 1888, Buse;
1845, M. D.; Beekhuizen, v. d. B.; 1844, Lac; 1844,
Th. Abel.; Velp 1840, D. S.; Biljoen 1842, J. W. R.
Tilanus (P. N. S.); Thorason; Arnhem 1839, Ha-
negraaff; 1879, GroU; Nijraegen, B.; Dz. ; Perin;
Ubbergen 1863, Th. Abel.; tusschen Nijmegen en
Kleef, V. d. B. ; — Driebergen, C. A. B e r g s m a ; bosch
van Pitt. tusschen Doorn en Maarsbergen, v. d. T.
(ool<; fl. alb.); — Heemstede, v. d. T.; Spaanderwoud,
C 0 11. N a t. ; — Groenhoven bij Leiden 1900, S t r u y k. ;
aan de Sprang bij het kanaal te 's Gravenhage, V. Z.;
Loosduinen 1848, S. (culta?); — Loopschans Breda,
V. A.; (Tilburg?) A. Hirsch (ook fl. alb.); - Venlo
1899, Garj.; Veldensche weg bij het Ruinmeer te
Venlo 1900, Rieter; Rovers; bosch Epen, Un.
1861; Un. 1883; Gulpen 1872, Lac; Voerendaal
1866, H. d.V.; bosschen Slenaken 1889, V. ; Slenaken,
Gulpen, Vijlen 1872, Lac; Vaals 1886, K.; Teuven
1889, V.

(Oranjewoud 1892, V. Suringar in herb. pr.;
straatweg van Bergura naar Veenwouden 1869, v.
Tuinen in herb. pr. ; Wolvega, W. R. Bouma en
T. de Boer; — Oosterbroek 1901, R. de Boer en
H. Kooi; — tusschen Hooger- en Hijkersrailde op
het landgoed Putten 1900, J. van Mamelen; —
Gendringen, M. S. Rust in herb. Heukels; Doe-
tinchem 1895, Dr. P. de Koning in herb. Posth.;
Rheederoord 1878, L. in herb. pr. ; Beekhuizen 1892,
Ogt. inherb.pr.; Ubbergen 1879, Costerus inherb.
pr.; — Groeneveld, Eeranes 1883, Heinsius in
herb. pr.; Groenewold Baarn 1898, Koning inherb.
pr.; — bovenste molen Venlo 1896 en 1999, Rieter
in herb. pr. ; Valkenberg, Steichen in herb. pr.;
Diependaal 1889, Struyk. in herb. pr.; Vaals 1902,
Schipper in herb. pr.)

DIGITALIS. VERONICA.

1183

Bovendien: Terborg, Aalte, Un. 1859 (Arcli. 1. V.
p. 226); - Groeneveld, bloeiend Juni 1880, op Hilver-
beek en Spanderswoud tlians (1886-88) zeldzaam en
niet bloeiend. In vroegere tyden op de buitenplaatsen
onder 's Graveland niet zeldzaam, H. d. V. (Arch. 2.
V. p. 528); Rijnspoorv^eg Amsterdam, Fl. Amst,
(Arch. 1. I. p. 463); - Venlo, Arcen, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 574); Trap, Landrade, Heienrade,
Lac. (Arch. 2. 5. p. 21).

Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r en M u n t i n g en
coroUa alba speciaal voor Wolvega, Bergum en Har-
degarijp in Fl. Fris.

979. D. lutea L. Op schaduwrijke steenige plaatsen in

bergstreeken van West en Midden Europa; ook
bij Luik groeiende. Daar de plant ook in tuinen
gekweekt werd, kan zij misschien als overblijfsel
van vroegere cultuur beschouwd worden. '21-.

Juni — JuU.

In Herb. : In een laagte tussclien Dieren en het
Jagertje 1899, F. v. d. Burg en A. v. d. Briel; (Nij-
megen, Perin.)

Tribus Veroniceae Benth.

(Ordo AntiPPhineae Prodr. Ed. I.)

Veronica Tourn.

980. V. scutellata L. In veenachtige streeken, langs sloo-

ten, poelen en plassen. %.. Juni—Sept.

In Herb. : Kolken bij den Burg op Texel 1860, La c;
de Westen aldaar 1867, H. d. V.; dorp Vlieland 1858,
Lac; Terschelling 1868, H 0 1 k. ; Doodemanskisten bij
West-Terschelling 1881, Groll; Midsland, Un. 1886;
Groeneplak aldaar 1869, en Hollara op Ameland 1869,
Holk.; - Bergumerheide en Hardegarijp, Hinxt;
— tusschen Eelderwolde en Paterwolde 1857, en
Groningen, v. H.; — Meppel, v. Heijn.; — Kamper-

1184 VERONICA.

eiland 1870, Hoek; Deventer 1847, T.; v. d. Cop;
Diepenveen, langs den vijver op Nieuw Diepenveen
1876, K.; Batlimen, Un. 1850; Randen ') 1849, Cop;
Wilpe 1846, en Brinkgreve onder Diepenveen 1848,
T.; Genne bij Zwolle 1891, L.; Delden 1863, H.d.V.;
Hardenberg 1892, L. en Carm.; Lonneker 1891, L.;
Diepenheim, Un. 1697; — station Putten 1884, 0.;
Nijkerkervenen, W.K.; Uddelermeer, Un. 1849; 1858,
0.; Wisselsche venen, Un. 1890; Apeldoorn 1872,
K. A.; park achter het Loo 1858, 0.; Ruurlo 1884,
Ens.; Doetinchem, Un. 1885; Warnsveld 1885,
Groll; Uilenpas 1833, Wtt.; Arnhem, Thomson;
Velp 1873 en Roozendaal 1874, Groll; Nijmegen,
P. L. C z. ; Hatertsche broek en Wijcliensche veenen
bij Nijmegen, Th. Abel.; 1897, G. en V.; Berg en
Dal 1869, V. H.; Ede en Edesche veen 1894, V.;
Renkumsche beek 1849, Buse; — Amersfoort 1888,
D.S.; Hoevelaken 1894, Garj.; Doorn, v.d.T.; 1874,
H. d. V.; Zeist, 1847, B. W,; Neerlangbroek en half-
weg Blauwkapel bij Utrecht, C. A. Bergsma; Broek-
weg omtrent Maarsbergen, v. d. T. (ook*); Abcoude
Lac; — Vogelenzang 1865, H. d. V.; 's Gravelandsche
heido, V. d. B.; — Leiden, Dz.; Loosduinen, V. Z.;
1866, H. d. V.; Zwijndrecht 1886, V.; - Schouwen
1844, duinen Walcheren 1840 en duinvalleien aldaar
1839, V. d. B.; Sas van Gent 1857, A. W. en Douw;
Cadzand 1887, L.; Hellendijk 1845, B. W.; 1845, v, d.
B.; - Werkendam 1835, 1837, Lac; Bergen op Zoom,
Un. 1860; Dongen 1842, v. d. T.; Heusdenhout, Un.
1852; Loopschans Breda, v. A.; Oisterwijk 1894, Ogt.;
St.Michie]sgestel,C.A.Bergsma;Boxtell870, Groll;
Eindhoven, Dz.; 1831, v. d.B.; 1833, Wtt.; Vucht
en Vuchtsche heide 1847, v. Hov.; Sambeek, Un.
1853; heide Valkenswaard 1900, G. en Jongm. ;
Leenderweg over de herberg van Peer van Gerwen
onder Valkenswaard 1901, Rovers en v. Roessel;
•) 11. albis.

VERONICA. 1185

- St. Jansbeek, Un. 1853; Rauwmoest onder Kel-
pen, Un. 1900; Heerlen 1896, G.

(Bouwland Oldeboorn 1862, v. Tuinen, en Maad-
landen by Oldeboorn 1865, Holk. in herb. v. Tui-
nen; — Haaksbergen 1895, Schipper in herb. pr.;
Enschede, M. J. Blydenstein in herb. Heukels;

- Twello 1899, Ogt. in herb. pr.; heide by Barne-
veld, A. C. J. V. Goor in herb. pr.; tusschen Lun-
teren en Ede 1894, V. Suringar in lierb. pr.; Wa-
geningen 1883, Heinsius in herb. pr.; Veenendaal
1894, Struyk. in herb. pr.; Rijswijk, B. J. v. Wa-
gensveld in herb. pr. ; - Bunnik 1898, V. S u r i n ga r
in herb. pr.; Vreeland 1892, Struyk. inherb. pr.;-
Naardermeer 1899, Koning en Heinsius in herb.
pr.; Amsterdam, J. Koornneef en v. Goor; —
Spijkenisse, J. Koornneef in herb. Heukels; —
Vroon Oostkapelle 1877, L. in herb. pr.; 1899, Ogt.
in herb. pr.; - Mastbosch bij Breda 1902, Posth.
in herb. pr.; - Pettelaar bij 's Hertogenbosch 1872,
Costerus in herb. pr.; Eindhoven 1901, Posth. in
herb. pr.; Grave 1890, de Haas in herb. pr. ; —
Venlo 1899, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Veen Terissert, Un. 1881 (Arch. 2.
III. p. 423); — Zwinderen, Coevorden, Dalen, Sleen,
Odoorn, Weerdinge, Borger 1859, Lac. en S. (Arch.

1. V. p. 252); - Eeze, Giethoorn, Un. 1892 (Arch.

2. VI, p. 349); Almelo, Albergen, Vrieseveen, Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 195); Oele, Brinkhuis, Hasselo,
(Hollenbergerveen?); Nieuwl^erkerveen, de Lutte en
de Poppe, Un. 1895 (Arch. 3. L p. 224); station
Markelo, tusschen Markelo en Diepenhelm, wegGoor
naar Entersche veen — weg langs spoorbaan Eiber-
gen, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 619); Ankelaar, de
Mheen, 't Loosche broek, Beekbergen, K. A. (Arch. 2.
III. p. 194); venen Winterswyk, Eibergen, Groenlo,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 226); - Zuid-Beveland,
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. en L.

75

1186 VERONICA.

(Arch. 2. VI. p. 122); - Rosmalen, v. Hov. (Arch.

I. I. p. 276); - Plasmolen, Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 22); Vlootmolen Stramprooi, Un. 1900 (Arch. 3.

II. p. 626).

Voorts vermeld door Vorstius en Bruman;
voor 'tHaagsche bosch, Enkhuizen, Muiderberg, Sta-
voren, Harhngen, Vheland door de Gorter; Naar-
den, Lochem in Fl. B. S.; Katwijl^ en Noordwijk in
Fl. Leid.

/5, pilosa Vahl. (F. parmwtona Poitou et Turpin;
A. pubescens Prodr. Ed. I. p. 171).

In Herb. : In de buurtschap Heringen bij Tub-
bergen 1839, A. L. de Grient Dreux (Cfr.
Tijdschr. VIII. p. 207); - Wijchensche venen
1840, Lac. ; — Abcoude, Lac. ; — Dongen, en
tusschen Rije en Dorsten 1842, v. d. T.; Zand-
beeki), Un. 1853.
y. latifolia.

InHerb.: Overdijking te Leesten 1851, Gronem.

Bovendien: (f. fol. latioribus robusta humifusa).

Op den Duckenburg, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 303).

Voorts wordt nog vermeld een forma /?. calycantha

in Tijdschr. XII. p. 15; Zuid-Beveland! v. d. B. Primo

vere inter segetes hibernas.

981. V. Anagallis L. ^). In slooten, moerassen, aan water-

kanten. 2].- Mei-Oct.

In Herb.: Texel 1860, Lac; Hoornsche vlak 1868,
Holk.; Midsland, Un. 1886; Oosteinde (.sient/e? roncf)
1896, V.; - Leeuwarden 1849 en 1859, S.; 1860, J.
M. de Boer;— Meppel, v. Heijn.; — Kampereiland
1872, Hoek; Kampen, R. B.; Genemuiden 1901, en
Spoolde bu Zwolle 1891, L.; Deventer 1877, K.; 1897, V.;

1) In Arch. 1. III. p. 506 staat St. Jaiisbeek, verwarring in schryfwijze?

2) Waarschynltik heter V. Anagallis aquatica, welke naam A.
a q u a t i c a reeds b\i T r a g u s voorkomt.

*) 11. albis.

VEEONICA. 1187

Diepenveen 1877, K.; - Twello 1846, T.; Harderwyk,
R. B.; Apeldoorn 1851, K.A.; Ruurlo 1886, Ens.;
Nijmegen, B.; Abel. en Pas; Ooi, Beek, Neerbosch,
Beuningen, Hatert, N. en Th. Abel. ; Zoelmond, boe-
renplaats Engenrode aldaar 1836, 0.; Culemborg 1829,
Wtt.; - Woudenberg 1891, Garj.; de Meern, C. A.
Bergsma; Bunnik, C. A. Bergsma; 1842, B. de
Haan; Utrecht, C. A. Bergsma; J. C. Broers;
aan den weg van de Roobrug naar Chartrose buiten
de Waerdpoort teUtrecht, v. d. T.; Abcoude 1867, 0, ;

— 't Gooi 1832, W 1 1. ; Amsterdam, v. H. ; Breesaap,
Buse; Schooten 1871, Groll; Haarlemmerhout 1871,
B 0 e r 1. ; Haarlemmermeer 1857, K n ii 1 1 e 1 ; Haarlem
1875, Groll; - Noordwijk 1872, Boerl.; Leiden,
Dz.; 1835, Mb.; Pierot; Perin; B. W.; buiten de
Morschpoort aldaar 1842, 0.; Overzet Valkenburg,
Kerb.; Katwyk 1883, S. S.; Haagsche bosch, V. Z.;
'sGravenhageG. B.; Scheveningen, V.Z. ; Fockema;
Loosduinen, V. Z.; Barger; Nootdorp, Destree;
moeras achter de Heemraadschuur te 's Gravezande,
en Prikkeweg bij Maassluis, V. Z.; Hoek van Hol-
land, Destree; Oude Plantage Rotterdam 1892 en
Schiedam 1892, v. d. Voo; Maasdyk van SUkkerveer
naar Bolnes 1901, Jongm.; Dordrecht 1882, C. v. d.
Broek; Kop van het Land onder Dubbeldam 1882,
V. ; Papendrecht 1878, P o s t h. ; Leksraond 1832, v. H. ;

- Zuid-Beveland, v. d. B.; Kapelle 1894, Ogt; Hoek
1865, A. W.; — Loopschans Breda, v. A.; Empel, Fort
Crevecoeur 1847, v. Hov.; Kraaienven onder Borkel
1901, Rovers en v. Roessel; — Amby 1870,
GroII.

(Tusschen Oldeboorn en Akkrum 1869 en Goutum
1874, V. Tuinen; Hallum 1864, H. R. v. d. Ley in
herb. v. Tuinen; — niet zelden Culemborg, de
Haas in herb. pr.; — Amersfoort 1894, Heinsius—
Prikken in herb, pr.; Nigtevecht 1886, Costerus
in herb. pr.; weg langs het Gein bij Abcoude 1896,

1188 VERONICA.

Heukels in herb. pr.; — 's Graveland 1892, V. Su-
ringar in herb. pr.; tusschen Schoorldam en Schoorl
1890, Costerus in herb. pr.; — Leiden 1880, Schip-
per in herb. pr. ; Leiderdorp 1885, Struyk. inherb.
pr.; Hoek van Holland 1892, V. Suringar; 1892,
Struyk. in herb. pr.; Delft, de Wit Hamer en
1876, L. inherb. pr. ; 's Gravenhage, Mevr. Snellen;
Spijkenisse, J. Koornneef; uiterwaarden Varken-
oordsche dijk 1900, Wachter en Jansen in herb.
Heukels; Heerjansdam 1886, en Dordrecht 1892,
Posth. in herb. pr. ; — Schorerpolder(Walch.) 1892,
en Kapelle (Z.-Bevel.) 1894, Ogt. inherb. pr.; Nieuw
en St. Joosland 1876, L. in herb. pr.; — Venlo langs
een beek bij de vier paardjes 1897, Rieter in herb.
pr.; Maastricht 1894, de Haas in herb. pr.)
Bovendien: (Ameland 1854, Dr. Kros)? Arch. 1.

IV. p. 82 en 84; Schiermonnikoog, v. E. (Arch. 2, L
p. 397); - Terissert, Un. 1881 (Arch. 2. in. p. 423);
Coevorden, Gramsbergen, Sleen 1859, Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 252); - station Heino, omstreken
Wijhe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p.412); Bekkum, Has-
selo, de Lutte, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 224); Del-
den, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200);
- Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Lochem,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 226); - Kennemerland,

V. E. (Arch. 2. L p. 397); - Brielle enz., Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 401); - Walcheren en Tholen, Oost-
en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III.
p. 128 en VI. p. 122); tusschen Koudekerke en Mid-
delburg, Un. 1892 (Arch. 3. 11. p. 1034); - Amby,
Meerssen, Valkenberg, Un. 1861; Gronsveld, Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door Pelletier.
/?. aquatica Bern.

In Herb. : Diepenveen 1846, Cop; Spooldel891,
L.; — Leiden, Dz.; langs sloten Dordrecht 1836,
Lac.

VERONICA. 1189

Bovendien: Ubbergen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p.
303).
y. latifolia v. Hall. *)

In Herb. : Vianen aan de Lek 1832, v. H.; —
Merweoever by Sliedrecht, Lac; — Thomaswaard
Werkendam, Lac.

Bovendien: Nijmegen (Arch. 1. III. p. 506).
<5. minor R. S.

In Herb.: Kampereiland 1846, R. B.; — Warns-
veld 1852, K. A.; Lent 1852, Th. Abel.; vesting-
werken Nijmegen 1852, Weurt en Beuningen 1850,
Th. Abel.;? aan de Waal te Wamel, v. d. T.; -
- 's Gravenhage, G. B. ; sloot Zorgvhet aldaar,
en Prikkenweg Maassluis, V. Z.; Vianen 1837,
Kraamw.; — Zuid-Beveland, v. d. B.; — Empel
1847, V. Hov.
Bovendien: Werkendam, Lac. (Arch. 1. III. p. 506).

[A a n m. : Waarschy nlyk komt doze vorm overeen met elders
beschreven vormen; b\j gemis aan aanteekeningen naar de
levende plant is het mij niet mogeltjk deze vorm te identifl-
ceeren. V. Anagalloides Guss. wordt beschreven als: klein;
bladen smal-hmcetvormig tot lyn-lancetvormig, byna gaafran-
dig; bloemkroon wit, slechts de achterste slip lichtblauw met
donkere aderen, en slechts half zoo groote, langwerpige, nau-
welyks uitgerande vruchten, die evenals de kelk en bloemstelen

*) Aangaande deze vorm merkt van Hall op: (Bijdr. VII. p. 333)
„deze verscheidenheid was my opmerkenswaardig, wegens de groote
overeenkomst, welke zy heeft met den gewonen vorm van V. B e c c a-
b u n g a, daar de bladen niet veel langer dan deze en volkomen eirond
waren. De bleekroodachtige paarsche kleur der bloemen en liet gemis
der stippen onder op de spitse bladen deden my dezelve echter tot de
boven geuoemde soort terug brengen. Ik vond haar in Julij 1832 aan
de beide oevers van de Lek, bij Vianen, Leksmond en Vreeswtjk aan de
Vaart. Wyi zy daar echter steeds in gezelschap met den gewonen vorm
van V e r. A n a g a 1 1 i s en met de ware V. Beccabunga groeide, zoude
ik niet afkeerig zyn, om haar voor eene hybride tusschen V. Anagallis
en V. Beccabunga te houden. Misschien moet men ook uit verschil-
lende bastaard-bevruchtingen de talryke vormsveranderingen verklaren,
waaraan de V. Anagallis onderhevig is en welke aangewezen zyn
door M e r t e n s eu K o o h, Deutschlands Flora I. p. 31b en 817."

1190 VERONICA.

fijn klierig-zaclatharig zouden zyn. Deze vorm zou voorkomen
op het slyk van uitgedroogde rivieroevers, doch volgens R. v.
Uechtritz by Breslau haar noordelykste grens bereiken.
Een vorm met aan de benedenztjde behaarde stengel wordt als
p. dasypoda Uechtr. onderscheiden, terwyl eindelyk op droge
plaatsen een kleinere vorm der hoofdsoort, meer neerliggend als
/?. t e r r 6 s t r i s Schl. onderscheiden wordt, die wanneer de bla-
den gaafrandig zyn V. tenerrima F. W. Schmidt heet.]

982. V. Beccabunga L. Op vochtige plaatsen, in stil-
staand w^ater, langs slooten en vaarten. %.. Mei
— Sept.

In Herb. : Leeuwarden 1859 en Goutum, S.; —

Groningen, v. H. ; - Meppel, v. Heijn. ; — Kampen

1849, R. B.; Oosterhout 1850, T.; Steenwijk, Un.

1892; Dieze bij Zwolle 1891, L.; Deventer 1846, T.;

1878, K.; Potlioofd, Romb.; Apeldoorn 1872, K.A.;

Epe 1871, Hoelc; Voorstonden bij Voorst, E. C. C. v.

Lennep; wallen Zutphen 1849, Gronem.; Warns-

veldl885, Groll; Velp 1842, J. L. Tilanus (P.N.S.);

Arnhem, Thomson; Nijmegen, B. ; Abel. en Pas;

N. en Th. Abel.; Holdeurn 1897, G. en V.; Beek

1852, Th. Abel; 1853, 0.; SpoeJ te Culemborg, v

d. T. (als minor) ; - Amersfoort, R. B. ; de Eem 1893,

Garj.; den Ham bij Amersfoort 1837, D.S.; Maars

bergen 1865, Kniittel; Rhoodestein bij Neerlang

broek, v. d. T.; Utrecht 1835, Wtt.; 1879, A. C. Ou

demans; de Grebbe, Fockema; Vecht bij Nieu

wersluis, Exc. 1894; — Breesaap, V. Z.; Bloemen

daal 1872, Boerl.; Haarlera 1877, Groll; Overveen

1836, Buse; - Noordwijk, Exc. 1883; Poelgeest

1829, Wtt. (misschien Utrecht?); Leiden, Dz.; 1835,

Mb.; 0.; Valkenburg 1866, H. d. V.; Mallegat, Kerb.;

Langeveld 1860, S.; Katwijk, B. W.; Orchideeenland

aldaar, Perin; Wassenaar 1830, Forsten; 1833,

S.S.; Wtt.; 'sGravenhagel833, L de L. e. h. Groll;

G. B.; Zorgvliet, V. Z.; Beeklaan aldaar, Barger;

Nootdorp en Hoek van Holland, Destree; Rotter-

dam 1851, Coll. Nat.; Park aldaar 1892, v. d. Voo;

VERONICA. 1191

Overmaas 1850, 0.; 1891 en IJselmonde 1891, v. d. V oo;
sloot Maasdijk Slikkerveer— Bolnes 1901, Jongm.;
Papendrecht langs de rivier 1878, Posth.; Dordrecht
1882, C. V. d. Broek; tusschen Brielle en Hockanje,
Un. 1887; Watermolenweide Dordrecht 1882, V.;
Lek bij Vianen 1832, v.H.; - Znid-Beveland, v. d. B.;
Walcheren, de Marree; drinkput Stoofweide 1839,
V. d. B.; - Werkendam 1835, Lac; (Breda?) v. A.;
Stratum 1901, Rovers en v. Roessel; — Plasmo-
len 1854, v. H.

(Wandelbosch Winschoten 1885, Schipper inherb.
pr.; Helpman 1901, R. de Boer en H. Kooi; -
Steenwijk, M. Kramer; - Gi-endringen, M. S. Rust
in herb. Heukels; Beekhuizen bij Velp 1893, Ogt.
in herb. pr.; Duno 1872, Costerus in herb. pr.;
Beekbergen 1879, L. in herb. pr.; Veenendaal 1892,
V. Suringar inherb. pr.; - Hoeven 1886, deHaas
in herb. pr.; Baarn 1882, Heinsius In herb. pr.; -
Amsterdam, J. Koornneef in herb. Heukels;
Naaldeveld bij Haariem, A. C. J. v. Goor in herb.
pr. ; - Sassenheim 1894 en Leiderdorp 1885, S t r u y k.
in herb. pr. ; Rijnoever Valkenburg 1893, V. S u r i n g a r
in herb. pr.; Pijnacker 1896, Ogt. inherb. pr.; Delft,
de W. Hamer in herb. L.; Rotterdam, F. D. J.
Risch, H. V. d. Linden en 1900, Wachter en
J a n s e n in herb. H e u k e 1 s ; Dordrecht 1893, P o s t h.
in herb. pr.; - Venlo 1895, Rieter in herb. pr.;
Aalbeek, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Gramsbergen, Weerdinge 1859, Lac,
en S. (Arch. 1. V. p. 252); - Steenwijkerwolde, Zuid
veen, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 349)
Delden, Twikkelerbosch, Un. 1 87 0(Arch. 2. L p. 200)
Hengelo, Woolde, de Lutte, Un. 1895 (Arch. 3. I
p. 225); station Markelo, Un. 189 7 (Arch. 3.L p. 619)
- Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Kannen
burg, Un. 1890 (Arch. 2. VL p. 98); Beekberger
woud (Arch. 1. III. p. 507); Winterswijk, Lichten

1192 VERONICA.

voorde, Varsseveld, Eibergen, Un. 1859 (Arch. 1.
V. p. 226); — Castricum, Velserkanaal, Vogelenzang
-Westland, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 397); Lage-
waard bij Dordrecht 1850, Cop (Arch. 1. III. p. 212);

— Schouwen en Duiveland, A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p. 122); Sas van Gent, A. W. (Arch. 1. IV. p. 294);

- Venlo, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 574); Valkenberg,
H. d. V. (Arch. 2. I. p. 141); Pietersberg, Meerssen,
Amby, Gulpen, Epen, Sittard, Un. 1861; Sittard,
Beek — Elsloo, Gronsveld, tusschen Wylre en Slenaken,
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Bruman
en Munting.

In de bewerking van deze soort in de eerste uit-
gaaf werd door Prof. M. J. Cop de volgende vormen
onderscheiden :
/?. limosa 0020.

In Herb. : Apeldoorn 1851, K. A. ; Nijmegen
(sloot in de Ooi, Arch. 2. V. p. 303), Th. Abel.;
- Leiden, Dz.; 1835, Mb.
(Dieze en Mastenbroek bij Zwolle 1871, L. in herb. pr.)
f. repens. In Herb. : Deventer, Halbertsma.
y. repens Cop.

In Herb. : Deventer, Halb. ; — Twello, P. v.
Delden; Apeldoorn 1853, K. A.; — Leiden, Dz.;
Dordrecht 1851, Cop; — Demer te Heusden 1847,
V. Hov.
Bovendien: Oosterhout? Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 303); Beekbergerwoud (Arch. 1. III. p. 507).
8. minor Schl.

In Herb. : Kampen, R. B. ; — Harderwijk, R. B.;

Apeldoorn 1850, K. A. ; - Leiden, Dz.; 1836, v. d. B.

Bovendien: Beek, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 303);

Beekbergerwoud (Arch. 1. III. p. 507).

f. repens.- In Herb.: Dordrecht 1850, Cop.

983. V. Chamaedrys L. Algemeen op grasgronden, langs

VERONICA. 1193

wegen en boschkanten. Q\.. April—Juni en vaak
weder in Sept.

In Herb. : de Grie op Terschelling 1887 en Eende-
kooi aldaar 1896, V.; — stadswal Bolsward 1862,
J. M. de Boer; Leeuwarden, S. ; Friesland, wie?;
Schatsenburg Dronryp, Buse; — Groningen (ook
fl. alh.), Harendermolen 1830, Eelderwolde (als vil-
losa) en tusschen Groningen en Eelderwolde 1839,
(a\s pilosissima) v. H. ; — Paterwolde 1831, v. H.;
Meppel, V. Heijn.; — Kampen, R. B. ; Zandberg 1848,
T.; Deventer 1839, Halb.; 1845, G. W. Top; 1846,
Cop; 1876, K. ; Romb. (door verwisseling van eti-
quetten als tripMjllos) ; Heemsterbosch, v. d.Scheer;
— Harderwijk, R. B. ; Apeldoorn 1850, K. A.; stads-
wal Zutphen 1849, Gronem.; Vorden 1876, GroII;
Ruurlo 1884, Ens. ; kerkhof 1874 en dorpsbuurt
Winterswijk 1872, R. E. de Haan; Oorsprong 1833,
Wtt.; Nijmegen, Thomson; Ubbergen 1850 en
Beek, Lent en Oosterhoutsche bosch, Th. Abel.; —
Liniedijk, Garj.; Amersfoort, R. B.; Driebergen, v. H.
1867, Kntittel; spoorweg Bunnik 1844, v. d. T.
de Bilt, D. S. (fl. rubro); Utrecht, C. A. Bergsma
1835, Kraamw.; v. d. B.; 1842, 0.; B. W.; 1879,
A. C. en W. A. Oudemans; tusschen Utrecht en
Vleuten, v. d. T.; bosch van Ameliswaard 1851, A. W.
Hartm.; Vreeland 1842, J. W. R. Til. (P. N. S.); -
Oud-Bussum, Boerl.; Naarden 1864, 0.; Amstel 1869,
Hoek; Ringdijk bij Amsterdam 1838, Romb,; spoor-
dyk Enkhuizen 1896, S a n d e r s ; Haarlem 1838, B u s e ;
1841, V. H.; Haarlemmerhout, Kerb.; 1870, GroII;
Paviljoenspark Haarlem 1892. v. E.; Bloemendaal
1835, Buse (ook lamiifolia); — Piet Gijzenbrug,
Fockema;Katwijk,B.W.;Leiden,S. S.;1827,Wtt.;
1834, Mb.; Dz.; 1842, 0.; v.d.B.; B. W.; 1857, S.;
singels aldaar 1835, Lac; Morschpoortl857, S.; Was-
senaar, Cop; Haagsche bosch, V. Z.; Destree;
's Gravenhage, V. Z.; 1848, de Br. {Ver. pilosa en

1194 VERONICA.

V. cham. f. tenera); Scheveningsche boschjes 1895,
R. B. (als minor); Loosduinen 1844, v. d. T.; Rotter-
dam 1851, Coll. Nat.; Kralingsche veer 1892, v. d.
Voo; Dordrecht 1880, Boerl.; 1882, C. v. d. Broeli;
1882, V.; Vianen 1871, S c h e p m a n; uiterwaarden langs
deLek bij Vianen 1840, Kraamvs^. (als V. Teucrium);
- Zuid-Beveland , 's Gravenpolder 1838 en Zwal^e
1839, V. d. B.; duinvalleien Walcheren 1883, L.;
Domburg, B. W.; Neuzen 1863, A. W.; - Heilsden-
sche wallen, v. Hov.

(Haren 1901, R. de Boer en H. Kooi; Zuidhorn,
E. J. Kamphuis in herb. Heuliels; - ZwoUe
1881, L. in herb. pr.; - Gendringen, M. S. Rust;
Valburg, Slijk-Ewijk, Culemborg, C. A. Backer; al-
gemeen Culemborg 1888, de Haas inherb.pr.; Vee-
nendaal 1894, V. Suringar in herb. pr.; Jan Tabak
bij Naarden 1898, Koning in herb. pr.; Muiderberg
1885, Heinsius in lierb. pr.; polderdijk Diemerbrug
1868, V. Tuinen inherb. pr.; Westzaan 1876, Schip
per in herb. pr.; Haarlemmerhout, en Amsterdam
A. C. J. V. Goor; Haarlem en Bloemendaal, C. A
Backer in herb. Heukels; - Oegstgeest 1885
Struyk. in herb. pr.; Monster, Loosduinen, J. F
Wichard; Rotterdam, H. v. d. Linden in herb
Heukels; 's Gravenliage 1872, Zwijndreclit en Dor
drecht 1894, Posth. in lierb. pr.; - boomkweekerij
Kapelle,Z.-Beveland 1893,Ogt.in herb.pr.; Oostkapelle
1879, L. in herb. pr. ; Oudelande, L. B. v. d. S 1 i k k e ; -
Almkerk, Sleeuwijk, C. A. Backer; Boxtel, A. C. J.
V. Goor in herb. Heukels; - Venlo 1895, Rieter
in herb. pr.; Valkenberg, Steichen in herb. pr.;
Schaesberg aldaar, J. v. Meleck inherb. Heukels.)
Bovendien: Wolvega, Terissert, Mildam, Un. 1881
(Arch. 2. m. p. 423);- Hoogeveen, Coevorden, Weer-
dinge, Odoorn 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 252);
- Eeze, Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 349); station
Heino tot Nieuwe Wetering, langs Nieuwe Wetering

VERONICA. 1195

tot School in Tongeren, Wijhe, Un. 1888 (Arch. 2.
V. p.412); Delden, Twikkelerbosch, Un. 18 70 (Arch.
2. I. p. 200); Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. 1. p. 225);
Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Winters-
wyk, Groenlo, Eibergen, Lochem,Borculo, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 226); Groenlo, Ruurlo, Un. 189 7
(Arch. 3. I. p. 619) - Doorn 1874, H. d. V. (Arch. 2.
II. p. 75) ; - Westland, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p.
398); Brielle-Rockanje, Un. 188 7 (Arch. 2. V. p.
401); — Schouwen en Duiveland, A. W. (Arch. 2. III.
p. 128); tusschen Domburg en Oranjebosch, tusschen
Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen Vrouwen-
polder en Veere, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1034);
Hoek, A. W. (Arch. 1. IV. p. 294); West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. en L. (Arch. 2. IV. p. 122); -
Mallenburg, Un. 1896 (Arch. 3. L p. 352); Ouden-
bosch 1885-1887, Butaye endeHaas (Arch. 2.
V. p. 547) ; — Maastricht, St. Pietersberg, Gronsveld,
Amby enz., Un. 1861; Sittard, Beek — Elsloo, Grons-
veld, tusschen Wylre en Slenaken, Valkenberg, Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius, Knijf,
Vorstius, Munting en Bruman.
/?. lamiifolia Hayne.

In Herb. : Deventer 1839, Halb. ; — tusschen
St. Anna en den Teunismolen onder Hatert 1841,
v. d. T.; fort Krayenhoff bij Nijmegen 1852, Th.
Abel.; - Amersfoort 1860, R. B.; 1898, K. A.;
Darthuizen, C. A. Bergsma; Amerongen 1841,
Lac; de Bilt, Stoll; Utrecht 1832, de Br.; -
Haarlem, V.H.; Haarlemmerhout 1841, v. H.; 1871,
BoerL; 1875, Groll; Bloemendaal 1835, Buse;
— Leiden, Dz. ; Haagsche bosch, R. B. ; Scheve-
ningen 1866, H. d. V.; -? Zuid-Beveland 1840, v.
d. B.; - (Breda?), v. A.; - bosch bij Beek 1885, K.
Bovendien: In de Meerwyk, v. H. en Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 303).

1196 VERONICA.

y. pilosa Willd.

In Herb.: Ignatiuscollege Valkenberg 1902,
Jongm.

(Op den krommen zandweg gem. Charlois 1899,
Wachter en Jansen; - Boschpoort by de vesting-
v^erken Maastricht 1899, H. A. v. Roessel in herb.
Heukels.)

984. V. montana L. In schaduwrijke loof bosschen, vooral

onder beuken. %.. Mei—Juli,

In Herb. : Assen, v. Hennekeler; — Slangen-
burg bij Doetinchem 1900, K. A.; Middachten 1838,
1840, Buse; 1897, Posth. en K. A.; 1898, K.A.;
Mormerdal te Beek 1846, L a c. ; 1878, G r o 11 ; - Oos-
terhoutsche bosch 1841, P. J. Kraamw.; 1842,
V. d. T.; Oosterhout, Lac; - Bunde 1870, Groll;
bosch te Geulhem bij Beek 1869, 0. ; Beek en Gulpen
1885, K. en G.; Streijthagen 1899, Wolfhaag 1899 en
Vaals 1899, G. en V.; Kerkrade 1866, H.d. V.; Haas-
dal bij Valkenberg 1902, G. en Jongm. ; hellingten
zuiden van de Geul tusschen Geulhem en Valken-
ber 1902, G. en Jongm.

(Ruurlo 1897, Ogt. in herb. pr.; - bij den Plas-
molen (fl. plenis) 1897, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Vochtige loofbosschen tusschen Hus-
senberg en Wylre, Lac; Landraad 1882, K. en G.
(Arch. 2. V. p. 22); Onderste Locht 1896, G. (Arch.
3. L p. 301).

985. V. offlcinalis L. Op droge gronden, in de duinen

op de heide en in zandige streeken. Oi. Mei — Sept
In Herb.: Texel 1881, Groll; Hoorn aldaar 1860
Lac; Miente bij de Westen aldaar 1868, Holk. ; Vlie
land 1858, Lac; 1869, Holk.; Terschelling 1881
Groll; Kievitsplak 1868, Holk.; Bokkeplak, Un
1886; Grie 1887, V.; Ameland 1840, Spree; - Oen
kerk 1851, S.; Heemstrastate aldaar 1851, S.; Rijster
bosch bij Kippenburg 1867, J. M. de Boer; - Ha
ren en Harendermolen, Spree; 1826 en 1830, v. H.

VERONICA. 1197

Groninger veenkolonie 1827, v. H.; - Assen 1832,
Forsten; Meppel, v. Heijn.; - Kampen, Cayaux;
Berkum bij Zwolle, Thorb.; Diepenveen, Cop; 1846,
T.; 1876, K.; Deventer, Halb.; T.; v. d. Cop; Har-
denberg 1891 en Haaksbergen 1891, L. en Carm.;

- Hattem, R. B.; Twello 1846, T.; P. v. Delden;
Harderwijk 1849, en Hulshorst bij Harderwijk,
R. B.; Nijkerk 1872, Stolz; Soerensche bosch, Un.
1849; Apeldoorn 1850, K. A.; 't Loo, T.; Voorston-
den 1846, Cop; huis de Voorst 1846, Cop; Vorden
1875, Groll; Zutphen 1882, C. v. d. Broek; Brons-
bergen 1880, Groll; de Boekhorst bij Lochem 1857,
Spree; Lochem 1833, Miq.; Ruurlo 1884, Ens,;
Rlieede, v. H.; Plekenpol 1872, R. E. de Haan; Ro-
zendaalsche weg, Boerl. ; Arnhem, Dz. ; 1886, V. ;
Nijmegen, B.; Berg en Dal, Meerwijk, Groesbeek,
Neerbosch, N. en Th. Abel.; Beek 1853, 0.; 1863
(in December bloeiend); — Amersfoort 1847, v. d.
Roemer; R. B.; bosch bij Schothorst 1891, Garj.;
huis ter Heide 1859 en Darthuizen 1848, v. H.; Drie-
bergen, v. H.; 1863, Coll. Nat.; Doorn 1869, 0.; Rij-
zenburgerbosch 1857, Kniittel; Zeist, Rijzenburg
1859, A. W. Hartm. en R. B.; Ryzenburg 1859, R
B.; Beverwaard 1830, Wtt. ; weg oude Kamp naar
Maarn 1865, Kniittel; Rhoodestein by Neerlang
broek, en Jagtluster Eng onder Maartensdijk 1843
V. d. T.; de Grebbe 1851, 0.; Fockema; de Bilt
1835, Kraamw.; 1835, D.S.; (fl. alb. Utrecht, v. H

— Naarden 1864, 0.; Asscher; Laren en Hilversum
Asscher; tusschen Callantsoog en Petten, Un
1891; Bergen, Un. 1870; Zandvoort 1851, S.; Mee
renberg 1871 en Breesaap 1872, Boeri.; Velsen 1833,
S. S.; kolkje Overveen 1836, Buse; Overveen 1842
B. de Haan; Exc. 18 78; Middenduin 1870enBloe
mendaal 1871, GroU; Haarlemmerhout, Kerb. ; Zo
merzorg, v. d. B.; Heemstede 1871, Hoek; Vogelen
zang 1871, 0.; - Noordwijk, Exc. 1883; Mb.; Lan

1198 VERONICA.

geveld 1843, 0.; Noordwykerhout, Exc. 1886; Kat-
wyk 1827, Wtt.; Leiden 1835, Mb.; Wassenaar 1830,
Forsten; 1833, S. S.; 1836, Lac; 1846,0.; huis ten
Deijl, Pierot; Waalsdorp, Exc. ; Scheveningen 1840,
B. W.; Destree; Scheveningsche bosclijes 1895, R.
B.; 'sGravenhage 1832, L de L. e. h. Groll; V. Z.;
R. B.; Loosduinen, Exc. 1887; Hoek van Holland
(overkant) 1887, V.; - Haamstede, Un. 1894; dui-
nen Schouwen 1844, en duinen Walcheren 1839
en 1840, V. d. B. ; Oranjezon 1840, B. W.; tusschen
Domburg en Oranjezon 1841, v. d. T.; Hulst, v. d. B.
. en B. W.; Zeildijk 1845, v. d. B.; Eelde 1861, A. W.; -
Zoom by Bergen opZoom, Un. 1896; Breda (mmor)
herb. v. H.; Liesbosch, v. A.; Sprang, Thomson;
Nuenen, v. Hov.; — Plasmolen 1868, 0.; Mooker-
heide 1856, v.d. B.; Maastricht 1870, Groll; Schaes-
berg 1901, V.

(Oude Tryne, Z. de Boer; Oldeholtpade, W. R,
Bouma en T. de Boer inherb. Heukels; Oranje-
woud 1869, V. Tuinen — Haren en Harendermolen
1865, Holk. in herb. v. Tuinen; Winschoten 1884,
S ch i p p e r in herb. pr. ; Oosterbroek, Harendermolen,
de Punt, Paterwolde, Eelde, Peize en Ghmmen 1901,
R. de Boer en H. Kooi in herb. Heukels; —
Loozen by Gramsbergen 1894, L. inherb. pr.; Agnie-
tenberg by Zwolle 1872, Posth. in herb. pr.; —
Apeldoorn, J. Koornneef; Gendringen, Mej. M. S.
Rust in herb. Heukels; park Roozendaal 1891,
Ogt. in herb. pr.; tusschen Wolfheeze en Arnhem
1872, Costerus in herb. pr. ; Heelsum, Mej. S. v,
Cleef; Putten, C. A. Backer in herb, Heukels;
— Grebbe by Rhenen 1873 en tusschen Soest en
Baarn 1869, v. Tuinen in herb. pr.; Baarn 1883,
Heinsius in herb. pr.; Overlangbroek 1901, J. W.
Kennephaas; Utrecht en Zeist, W. C. v. E m b d e n
in herb. Heukels; — bosch van Bredius 1898,
Koning in herb. pr. ; Valkenveen 1892, Struyk.

VERONICA. 1199

in herb. pr.; Zandvoorderlaan, A. C. J. v. Goor in
herb. pr.; Overveensche duinen, Driehuis en Bloe-
mendaal, C. A. Backer in herb. Heukels; - Ryn-
geest onder Oegstgeest 1892, V. Suringar in herb.
pr.; Kijkduin 1887, Struyk. in herb. pr.; Wasse-
naar 1875, L. in herb. pr. ; Monster en Staalduin,
J. F. "Wichard; 's Gravenhage, Mevr. Snellen;
Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slingerland
in herb. Heukels; - Oisterwijk 1894, Ogt. inherb.
pr.; Gilze 1879, Posth. in herb. pr.; - Venlo 1899,
Rieter in herb. pr.; St. Pietersberg 1894, de Haas
in herb. pr.; Valkenberg, Steichen in herb. pr.)

[Aanm. : In het herb. van den Heer D. Lako komt een
vorm voor met samengestelde trossen, verzameld op de excursie
te Callantsoog in 1891.]

Bovendien: Schiermonnikoog, v. E. (Arch. 2. I.
p. 398); - Wolvega, Terissert, Mildam, Un. 1881
(Arch. 2. in. p. 423) ; - Coevorden, Ane, Weerdinge
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 252); - Steenwij
kerwolde, Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 349); van sta
tion Heino tot Nieuwe Wetering, Un. 188 8 (Arch
2. V. p. 412); Ahnelo, Albergen en het Vriezeveen
Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 195); Delden, Twikkeler
bosch, Un. 187 0 (Arch. 2. L p. 200); de Lutte, Un
1895 (Arch. 3. L p. 225); station Markelo; - tus
schen Eibergen en Zwilbroek, Bronsbergen, Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 620); Winterswijk, Eibergen, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 226); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2.
IV. p. 405); Epe, Wissel, Un. 1890 (Arch. 2. VL
p. 237); (als forma robusta) Berg en Dal, N. Abel. ;
huis Ubbergen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 303); -
Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 237);
Kennemerland — Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 398);
Brielle-Rockanje, Un. 188 7 (Arch. 2. V. p. 401);

— tusschen Domburg en Oranjezon en tusschen
Oranjezon en Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3.
II. p. 1034); Zuiddorpe, A. W. (Arch. 1. IV. p. 295);

- Wouw, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353); Ouden-

1200 VERONICA.

bosch 1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 547); - Gulpen, Valkenberg, Wylre, Un. 1861
(Arch, 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r, K n ij f, V o r s t i u s,
Munting en Bruman.

986. V. prostrata L. Op zonnige hooge grasgronden,

heuvels en dijken. %.. Mei-Juni.

In Herb. : Meppel, v. Heyn. ; - Kampen 1856 en
Kampereiland 1855, R. B. ; straatweg Kampen 1849,
T.; IJseldijk tusschen Kampen en Zalk, hoogte bij
Grafhorst 1856, R. B.; IJsel bij Zwolle 1851, T.;
1865, H. d. V.; Katerveer aldaar 1851, T.; konijnen-
belten Zwolle 1902, L.; zandheuvel Zwolle 1873,
V. Tuinen; Deventer 1834, Wtt.; 1846, en wallen
aldaar 1846, T.; Platvoet aldaar 1846, aan den dijk
bij den Borgel 1846, weilanden IJsel achter het Koer-
huis by Deventer 1845, Diepenveen, omtrent de Plat-
voet en den grintweg naar Olst 1850, en Diepenveen
1846, Cop; — Meerlesche dijk by Wapenveld bij
Hattem 1881, K. A.; Groll; Zutphen 1834, Wtt.;
0.; IJseldyk aldaar 1834, 1835, Wtt.; Bronsbergen
1876, Groll; 1880, L.; Voorst 1833, 1884, Wtt.; 1897,
K. A.; rivierduin onder hooge dennen te Voorst, buurt
Berg en Dal 1882, en langs en op een zanddijk
achter den watermolen te Voorst 1897, K. A. ; de
Riele by Voorst 1833, Wtt.; Hartjesberg by Arnhem,
Romb. (als latifolia); Nymegen, Perin; — Noord-
wykerhout 1842, 0.

Bovendien : Epse, - Terwolde (Arch. 1. III. p. 507)
en voorts vermeld door Vorstius.

987. V. austriaca L. Zonnige begroeide heuvels, alhier

waarschijnlijk door de rivier aangevoerd. %. Mei
— Juni.

In Herb. : In een weiland aan de Waal tusschen
Nijmegen en Beuningen, B.

[Aanm. : "Was in herbario aanwezig als V. Teucrium.
In Fl. B. S. p. 15 komt nog als gioeiplaats van V. Teucrium

VERONICA. 1201

voor: „In den Tielerwaard aan den Waaloever tusschen Ny-
megen en Waardenberg." Een weinig vage aanduiding daar
Waardenburg, over.Bommel gelegen, ongeveer 45 K.M. van
Numegen verwyderd is. Wel is in herb. de groeiplaats Tiel
hu V. latifolia vertegenwoordigd ; wellicht is dit de in de
Fl. B. S. vermelde plant. De opgaven van V. Teucrium:
„op de duinen by 's Gravenhage, V. Z. en Maarsbergen by Doorn,
Dubois," heb ik in ons herbarium niet teruggevonden.]

988. V. Teucrium L. var. minor Schrad. (F. latifolia

Aut. et Prodr. Ed. I. p. 174). Op zonnige heuvels,

droge weilanden en dijken. %.. April—Juni. (Cfr.

Arch. 1. ir. p. 40).

In Herb. : Groningen, v. H. ; tusschen de Ebbinge-
en Steentilpoort te Groningen 1856, S. E. Strat.;
wallen aldaar 1826, v. H.; - Karapen 1856, R. B.;
Zalk 1849, T.; Deventer 1834, Wtt. (ook fl. albis);
1840, Halb.; v. d. Cop; 1877, K.; 1843, B. W. (als
prostrata); Platvoet aldaar 1846, T.; 1846, Cop; dijk
naar Wilpe 1847 en dijk tusschen Deventer en Olst
1848, Cop; IJseldyk bij de Poll 1833, Wtt.; idem te
Olst 1896, L.; - langs den IJsel te Gorssel 1834, Wtt.;
Zutplien 1834, Wtt.; Nijhoff; 1838, Buse; Voorst
by Zutplien 1834, 1835 en 1848, Wtt.; Lobith 1887,
V. Z. ; Nijmegen, B.; Abel; Perin; vestingwerken
buiten de Hertogspoort, N. Abel.; idem buiten de
Hezelpoort 1848, Th. Abel.; Ooische waard, N. en
Th. Abel. (als maior); Oosterhoutsche bosch, uiter-
waarden Weurt, N. en Th. Abel. (als maior); Tiel,
wie?; Renkum 1882, K.; Wageningsche berg, Buse;
Spoel te Culemborg, W. K. (in Prodr. Ed. I. aIs?wator);
- Oud Slijkerveer aan de Lek 1832, v. d.T.; 1835,
D. S. ; — Kloppewaard Werkendam 1837, Lac. ; —
hooge weilanden langs de Niers te Gennep en langs
dorre wegen te Middelaar 1876, Lac. {a\B prostrata
en zoo in herb. 0. als n". 1195); Oost-Maasoever by
Genooi 1899, Garj.

(Deventer 1879, K. A. in herb. pr.; Pothoofd aldaar
1900, F. D. J. Risch in herb. Heukels; - Brons-

76

1202 VERONICA.

bergen bij Zatphen 1882, L. in herb. pr. ; — Sleeu-
wijk, Slijk-Ewijk, Oosterhoutsche bosch, C. A. Bac-
ker in herb. Heukels; Oromvoortsche heide 1897,
Heinsius en J. E. Honcoop in herb. Heinsius;
— Venlo 1897, R i e t e r in herb. pr. ; Maastricht 1893,
J. J. Hoevenaars in herb. de Haas.)

Bovendien: ? Bloemendaal, Hartsen (Arch. l.V*.
p. 326); - ?Beek-Elsloo, Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 329).

Voorts Donjum? Meese, Fl. Fris.
989. V. longifolia L. Op vochtige weilanden, aan sloot-
kanten, aan oevers, tusschen struikgewas. ^j..
Juni—Aiig.
a. vulgaris Koch.

I. oppositifoUa: In Herb.: Vecht bij Zwolle,
Dassen; Vecht bij het Haersterveer bij Zwolle
1892, L.; Gramsbergen 1859, Lac. en S.; Harden-
berg 1848, v. d. Scheer; Heemse 1868, v. d.
Scheer; Borger; — Zutphen, T. ; aldaar en
Nieuwbeek, Wtt.; — Utrecht, G. Broers; —
Son en Breugel 1832, Forsten; Dz.; Pettelaar
1847, V. Hov.; 's Hertogenbosch, B.; Boxtell846,
V. Hov.; 1875 wie?

II. foliis ternis : In herb. : Haersterveer bij Zwolle
1891, L. ; Hardenberg 1848, v. d. Scheer; langs
de Vecht bij Beersen en van daar totHardenberg tal-
ryk 1902, L. , G. en Jongm.; — Zutphen, Hal-
legraaff; — Pettelaar, v. Hov.; moerassen Vucht,
B.; Helmond 1834, Wtt.

(Vecht bij Dalfsen 1900, K. A. in herb. pr.; — tuin
Rotterdam, H. v. d. Linden in herb. Heukels; —
Liesbosch 1894, Posth. in herb. pr.; — Pettelaar
1872, Oosterus in herb. pr.; Oudenbosch 1893, J.
Stein in herb. de Haas.)

Bovendien: bosch by Deventer, Berghuis en
Tyhaar in herb. Dav.

VERONICA. 1203

p. maritima L.

I. oppositifolia. In Herb. : Berkel *), D a s s e n ;

- Zutphen 1833, Wtt; S. S.; Nieuwbeek, S. S.;

— *) Maliebaan Utrecht, C. A. Bergsma; —
Thomaswaard Werkendam 1835, Lac; Breugel,
Dz.; Hehnond, herb. Kerb.; Boxtel, v. Hov.

Bovendien: Harderwijk, Reinw. Fi. B. S. I. p. 13.

II. foliis ternis. In Herb.: Heemse, E. B. As-
scher; — Zutphen 1833 en tusschen Zutphen en
Nieuwbeeksche veer aan een sloot van de stads-
weide 1833, Wtt.; Ooikadtjk nabii sluis B, B.; —
Thomaswaard Werkendam 1837, Lac; 'sHerto-
genbosch, B.; Pettelaar 1847, v. Hov. ; Vucht bij
's Hertogenbosch, B. "); Helraond 1833, Wtt.

y. media Schrad.

II. foliis ternis. In Herb. : Pettelaar, v. H o v.
8. glabra Schrad.

I. foliis oppositis. In Herb.: Spaarne by Haar-
lem, Mb.

II. foliis ternis. In Herb. : Amstel by het in
aanbouw zijnde Amstelliotel, Amsterdam 1866,
J. M. de Boer; Zuider-buitenspaarneHaarleml838,
Mb.; - Boxtel, e. h. K. A.

[Aanm.: De onderverdeeling heb ik gehouden, zooals deze
reeds in 1849 door C o p en door dezen nogmaals by de bewer-
king van de eerste uitgave van dezen Prodromus werd aan-
genomen en zooals men dezelfde indeeling nagenoeg aantreft
in Asclierson und G r a e b n e r, Flora des Nordostdeutschen
Flaclilandes. Ik moet echter opmerken dat de bladvorm, waarop
deze indeeling steunt, uiterst variabel is en dat aan dezelfde
plant de onderste bladen dikwjjls een liartvormigen voet hebben,

*) Hierbij lag een specimen met fol. tiuaternis, zonder groeiplaats
e. li. V. H. ; wel wordt een vorm met 4-kranzige bladen opgegeven van
V. longi folia a. vulgaris als berustende in Herb. Dav. ? in lierb.
Maaldrink. (Cfr. Arch. 1. II*. p. 46).

**) Waarschiinlyk dezelfde groeiplaats als in Fl. B. S. I. p. 13. ,,'s Her-
togenbosch langs den weg naar St. Michielsgestel, B. Ook door K e i n-
wardt bjj 's Bosch gevonden."

1204 VERONICA.

de hoogere ecbter afgerond zyn of met een wigvormigen voet
voorzien, zoodat het gelieele blad langgerekt ruitvormig wordt.
Men vindt tusschen deze uitersten alle overgangen, terwyl
ook twee- en drietallige bladliranzen aan eenzelfde plant voor-
komen. Veronica longifolla werd reeds vermeld door
Pelletier en Munting; daar echter deze soort, evenals
ook V. Teucrium en V. prostrata in tuinen gekweekt
wordt, hebben wij in ons land waarschijnlijk met vroegere
kultuurplanten te doen.]

V. spicata L. Zonnige heuvels, droge loofbosschen.
%.. Juni—herfst.

In Herb. : Nijmegen, ? Perin.

Bovendien: Essenburg bij Harderwijk en op den
Uilenpas in het graafschap Zutphen, de Gorter.

Over de waarde der door Perin zoogenaamd by
Nijmegen gevonden planten, heb ]k reeds vroeger
melding gemaalct; als niet inlandsche plant heb ik
haar zonder nummer aangevoerd; daar zij eveneens
tot de tuinplanten behoort is het twijfelachtig of de
opgaven van de Gorter werkelijk op wllde of ver-
wilderde planten betrekking hebben.
990. V. serpyllifolia L. In v^ei- en bouwlanden, langs
wegen en op veengronden. '2J.. April — Juli, soms
later nogmaals bloeiend.

In Herb. : Burg op Texel 1860, Lac; Liesterplak
bij Oostereind op Terschelling 1869, Holk. ; Hollum,
Ameland 1896, V.; Schiermonnikoog 1868, Holk.;
— Oosterbierum 1853, S. ; Gaasterland 1894, L.; wal-
len Leeuwarden {§.) en Giekerk, Hinxt; Bolsward
1874, J. M. de Boer; - Groningen, v. H.; Schroe-
der V. d. Kolk; Helpen bij Groningen 1826, v. H.;
Harendermolen, v. H. ; — Meppel, v. Heijn.; —
Vollenhoven 1893, Carmigg.; Kampen 1846, 1849,
R. B. ; Zandberg bij Karapen 1848, 1849, T. ; Zwolle 1874,
V.T.; 1878, K.; Deventer 1878, K.; Diepenveen 1845,
T.; Bathmen, Un. 1850; Hof te Boekelo by Lonneker
1893 en Alraelo 1891, L.; Heemse langs de Vecht
1868, V. d. Scheer; - Harderwyk R. B.; Tweho

VERONICA. 1205

1848, C 0 p ; Apeldoorn 1853, K. A. ; park 't Loo 1858, 0. ;
Ruurlo 1886, Ens.; dorpsbuurt Winterswijk 1872, R.
E. de Haan; Arnhem, Thomson; Velp, Buse (als
humifusa); Beekhuizen, C. A. Bergsma {Rlshumif.);
Sypenberg by Velp, C. A. Bergsma {bIs idem); Ny-
megen, B.; N. en Th. AbeL; Maldensche broek, N.
en Th. Abel.; Meerwyk 1850, Th. Abel.; Beek
1853, 0.; - Hoevelaken, en Amersfoort 1860, R.B.;
Utrecht, Broers; 1835, D.S.; C. A. Bergsma; 1859,
R. B.; Maarsbergen 1865, Knilttel; muur te Maars-
sen 1839, D. S. ; Rhoodestein bij Neerlangbroek, v. d. T.;
tusschen Zeist en Austerhtz 1838, Lac. ihumifusa);
tusschen Hilversum en Nieuw Loosdrecht, v. d. T.;
ringdijk Amsterdam 1838, Romb.; Amsterdam, Lac;
Enkhuizen 1895, Sanders; Castricum-Heilo 1895,
V.; Velsenl860, S.; Overveen 1872, Hoek; Haarlem
1844, de Vriese; 1872, Groll; - Langeveld 1860, en
Sassenheim 1860, S.; Warmond 1828, en Katwyk
binnen 1829, Wtt.; Valkenburg, herb. de Vriese;
(P. N. S.); Leiden, Dz.; Mb.; Pierot; 1830, For-
sten; v. d. B.; 1842, 0.; Perin; Groenhoven aldaar
1898, S t r u y k. ; venen by Nieuwkoop 1901, J o n g m. en
Valk; Leimuiden, Exc; Voorschoten 1873, Hoek;
Wassenaar 1833, S. S. ; B. W. ; duinen Waalsdorperweg
1891, V. d. Voo; Haagsche bosch, V. Z.; Kerb.; Dek-
kersduin by 'sGravenhage 1837, Buse; Loosduinsche
weg, V. Z.; Scheveningsche boschjes, R. B.; bosch te
Ryswyk 1875, L.; Delft 1845, de Br.; Rotterdam 1851,
Coll. Nat; Overmaas, 0.; Dordrecht 1882, C. v. d.
Broek; Watermolenweide aldaar 1882, V.; Lek bij
de Vaart 1832, v. H.; - Zuid-Beveland, Kattendijke
1838, Kloetinge en Kapelle 1839 en Walchersche dui-
nen 1840, v. d. B.; tusschen Middelburg en Nieuwland
1880, Buijsman; fort Rammekens, V.Z.; Hoek 1863,
A. W.; — Loopschans, v. A.; 's Hertogenbosch, Boxtel,
V. Ho v.; Alphen 1836, Lac; station Budel 1899, G. en
des Tombe; Nuenen, v, Hov.; - Maastricht 1870,

1206 VERONICA.

G r 0 1 1 ; Valkenberg 1866, H. d. V. ; Lucht 1899, G. en V.
/S. calycantha, met bloeitijd Fehr.- April.

In Herb. : wallen Leeuwarden, Hinxt, — Goes

in bouwlanden, v. d. B.

(Kerliliof Oldeboorn 1868, v. Tuinen en Lutjegast
1866, Holk. in herb. v. Tuinen; - Winschoten
1884, Schipper in herb. pr.; - Harendermolen en
Onnen 1901, R. de Boer en H. Kooi; — Gendrin-
gen, Mej. M. S. Rust; Elst, A. H. Blaauw; Apel-
doorn, J. Koornneef; Culemborg en Valburg, C. A.
Backer in herb. Heukels; Culemborg 1888, de
Haas in herb. pr.; — Amersfoort 1894, Heinsius
in herb. pr. ; Utrecht, Zeist, W. C. v. Embden;
Schalkwijk, Werkhoven, C. A, Backer in lierb.
Heukels; - Oegstgeest 1894, V. Suringar in herb.
pr. ; Wassenaar 1886, Struyk. in herb. pr.; Rotter-
dam 1899, H. v. d. Linden; 1900, Wachter en
Jansen; Katendrocht, F. D. J. Risch in herb.
Heukels; — Koudekerke 1892, Ogt. in herb. pr.;
Oudelande (als arvensis), L. B. v. d. Slikke; Alm-
kerk, C. A. Backer in lierb. Heukels; — Princen-
hage 1881, Oudenbosch 1899, Posth. in herb. pr.;
station Boxtel, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; —
Venlo 1899, Rieter in herb. pr.; tusschen Hulsberg
en Wijnandsrade, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Zwinderen 1859, Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 252); - Steenwijkerwolde, Eeze, Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 349); van station Heino tot aan de
Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412)
Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. 1. p. 200)
Twikkel, Haaksbergen, Un. 1895 (Arch. 3. L p. 225)

— Lichtenvoorde, Groenlo, Un. 1869 (Arch. 1. V.
p. 226); Marienboom, St. Anna, Beek, Hatertsche
broek, Beuningen, Th. Abel. (Arcli. 2. V. p. 304);

— Marquette, Bloemendaal, — Westland, v. E. (Arch.
2. I. p. 398) ; - al de Zeeuwsche eilanden, A. W.
(Arch. 2. III. p. 128), belialve St. Pliilipsland , L.

VEBONICA. 1207

(Arch. 2. VI. p. 122); - Wouw, Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 352); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 547); - Blerik, Un. 1898
(Arch. 2. VI. p. 574); Thorn, Un. 1900 (Arch. 3. II.
p. 626); Gronsveld, Meerssen, Gulpen, Sittard, Un.
1861; Sittard, Un. 1888 (Arch. 2. IV. p. 823).

Voorts vermeld door D o d o e n s, Kruydt Boeclc 1608,

de Lobel 1581; Vorstius, Munting en Bruman.

991. V. arvensis L. Algemeen op bebouwde en onbe-

bouwde akkers, langs wegen en op grazige plaat-

sen. Q en 0. April — Sept.

In Herb. : Texel 1860, Lac; Burg en Hoorn op
Texel 1869, Eierlandsche polder 1868 en Schier-
monnikoog 1868, Holk.; Rottum 1897, Schipper;
- Helpen 1827, v. H.; - Meppel, v. Hoyn.; -
gesloopte bolwerk Kampen, R. B.; Kampen 1846,
1849, T.; 1849, R. B.; Zaik 1848, R. B.; Spoolde by
Zwolle 1891, L.; Deventer, T.; 1878, K.; Pothoofd
aldaar 1898, G. enV.; Diepenveen "1846, Cop; 1847,
T. ; tusschen Bathmen en Gorssel, Un. 1850; —
Twello 1848, P. v. Delden; Harderwijk 1864, 1872,
R. B.; stadswallen Elburg, Alpherts; Apeldoorn
1858, 0.; 1875, K. A.; Zutphen 1834, Wtt. (oolc als
peregrina); Warnsveld 1849, Cop; Ruurlo 1382, L.
en Ens. ; Rheede, v. H. ; Arnhem, Thomson; Ny-
megen, B.; N. en Th, Abel. (ook als praecox); ves-
tingwerken aldaar * 1867, Th. Abel; 1883, G. Mo-
lengr.; Bommelsche toren, V. Z. ; — Amersfoort
1860, R. B. ; Infanteriekazerne aldaar 1890, Garj.;
Dennenburg bij Driebergen, v. d. T. ; Maarsbergen
1895, V.; Meern 1870, Groll; Utrecht, v. H.; 1837,
D. S.; Broers; 1859, R. B.; 1874, 0.; stadswallen
aldaar, v. H.; " v. d. T.; Schalkwijk 1833, Wtt.; -
'tGooi 1830, Wtt.; Hilversum, v. d. T.; Naarden
1864, 0.; Legmeerpolder 1886, Boerl. ; Ringdijk bij

') Als forma nana.

1208 VERONICA

Amsterdam 1838, 1839, Romb.; Andijk 1895, San-
ders; Wieringen 1856, Lac. ; Sparendammerweg bij
Haarlem 1894, V.; Bloemendaal 1868, 0.; Overveen
1838, Buse; 1870, Groll; 1897, V.; Elswout 1871,
Groll; Vogelenzang, Perin (als praecoa;) ; Haarlem-
mermeer 1853, Hartm. (als agrestis); — Noordwij-
kerhout 1867, 0.; Hillegom, Exc. 1887; Noordwijk,
S. S. ; Noordwijk aan Zee 1872, Boerl. (als opaca);
de Vriese (P. N. S.); ruine van Teylingen 1860,
V. H.; Leiden, S. S.; 1832, Pierot; Dz.; B. W.;
Perin; 1860, S.; 1863, Coll. Nat; Was.senaar 1831,
Forsten; 1833, S. S.; Dz.; 1843, 0.; 1861, S.; 1897,
V.; Haagweg, Exc. 1883; 's Gravenhage, V. Z.;
1832, L d. L. e. h. Groll; G. B.; R.B.; Sclievening-
sche weg, Kerb.; duin 's Gravenhage, V, Z.; Sche-
veningsche boschjes, R. B. ; Loosduinsche weg, V. Z.;
tusschen Rijswijk en Delft 1875, L.; Delft, de W.
Hamer; Baakwoning bij Naaldwijk 1847, v. d. T. ;
's Gravezande, V. Z.; Rotterdam 1851,0.; oude muur
Kralingsche veer bij Rotterdam 1901, Jongra.; Prins
Alexanderpolder aldaar 1892 en Schiedam, v. d. Voo;
Dordrecht 1884, C. v. d. Broek; boomkweekerij de
Mijl bij Dordrecht 1884, V.; Louterbloemen onder
Dubbeldam 1882, (als opaca) en de Mijl aldaar 1884
V.; Dubbeldam 1836, Lac; Lek bij Lexmond 1832
V. H.; - Duiveland, Un. 1894; Zierikzee 1873, Schu
ringa; St. Philipsland 1890, L.; Zuid-Beveland 1839
en ' 1840, 's Gravenpolder 1840, Oosterzwake 1839
en Walchersche duinen "1839, v. d. B.; duinen Kou
dekerke 1897, Ogt. (als opaca); Zeeuwsch Vlaan
deren 1862, en Hoek 1856, A. W. ; Sas van Gent
1840, V. d. B.; - Loopschans Breda, v. A. ; wallen
's Hertogenbosch, v. Hov.; — Maastricht 1870, Groll;
Gronsveld 1894, en St. Pietersberg, V.; Lauberg bij
Maastricht, de Haas; tusschen Eijsden en Mesch
1894, V.; Gulpen 1871, Lac; Heerlen 1896, G.
var. corollo alba: wallen Twello 1848, Cop,

VERONICA. 1209

[Aanm.: De plant varieert zeer in grootte: eeh juiste om-
sclirijving der forma nana is niet mogelijk. Zy wordt nog
opgegeven voor Zeeland door Walraven in Arch. 2. IV. p. 295.]

(Suameer 1869, v. Tuinen en Yeenklooster 1866,
Holk. in herb. v. Tuinen; - Winschoten 1884,
Schipper in herb. pr. ; Leens, J. Borgman in herb.
Heukels; — Weerselo 1901, L. in herb. pr.; Win-
desheim 1901, Kragt — Gendringen,Mej. M. S. Rust
in herb. Heukels; Apeldoorn 1898, K. A. in herb.
pr. ; Culemborg, de Haas in herb. pr. ; aldaar, C. A.
Backer — Utrecht, W. C. v. Embden; fortUiter-
v^eer aan de Vecht, J. Koornneef in herb. Heu-
kels; Amersfoort 1894, Heinsius in herb. pr.: —
jaagpad Schinkel, A. C. J. v. Goor in herb. pr.;
Bloemendaal 1876, Costerus inherb. pr.; Overveen,
Posth. in herb. pr.; Haarlem, C. A. Backer; —
Rotterdam 1899, H. v. d. Linden, Spoorweghaven
aldaar, F. D. J. Risch en Staalduin, Wichard in
herb. Heukels; Hoek van Holland bij de Hilwoning
1899, Krahngen 1886, Struyk. in herb. pr.; Dor-
drecht 1898 en Numansdorp 1903, Posth. in herb.
pr.; - Middelburg 1877, L. in herb. pr.; meelfabriek
aldaar 1899 en Kapelle by Goes 1898, Ogt. in herb.
pr.; St. Annaland 1883, L. in herb. pr.; — Oudenbosch
1899, Posth. in herb. pr. ; Almkerk, C. A. Backer
in herb. Heukels; — Venlo 1899, Rieter inherb.
pr. ; Valkenberg, Steichen in herb. pr.; Meerssen
1892, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Vlieland, Terschelling, Ameland, v. E.
(Arch. 2. I. p. 398); - Delden, Twikkelerbosch, Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo, Hasselo, Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 225); — Haarlemmermeerpolder,
(Arch. 1. IIL p. 507); Kennemerland en — Voorne,
V. E. (Arch. 2. L p. 398); Brielle-Rockanje, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 401); - al de Zeeuwsche eilan-
den, A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 128 en VI. p. 122);
tusschen Dishoek en Koudekerke en tusschen Dishoek
en Zoutelande, Un. 1902 (Arch. 3. IL p. 1034); -

1210 VEBONICA.

Moerdijk, Un. 1860 (Arch. I. V. p.233); Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
547); — Amby, Meerssen, Sittard, Un. 1861; Grons-
veld, tusschen Wyh-e en Slenaken, Un. 1883 (Arch.
2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door Pelletier en Bruman.

Door A b e 1 e V e n werden nog de volgende vormen
vermeld - (Cfr. Arch. 2. V. p. 304).

f. ramosa: Water Meerwijk.

f. simplex: Marienboom, Groesbeek, Watermeerwijk
en Oosterhoutsche bosch.

f. laxa: Groesbeek.

f. polijanthos : Watermeerwijk.

992. V. peregrina L. Amerikaansche plant, doch vaak

ingevoerd in Europa en dan voorkomend in tuinen,
parken en boomkv\;^eekerijen ; daar zij langs den
Rijn tot Bonn algemeen verspreid schijnt te zijn,
kan zij ook door de rivier aangevoerd worden.
0. Apinl — Juni.

In Herb.: tuin Leeuwarden 1860, Hinxt; 1862,
J. M. de Boer; 1875, Hinxt; 1879, S.; pastorietuin
Oldeboorn 1866 en 1867, Holk.; tuinen Oldeboorn
1871, V. Tuinen; — Groningen binnen de stad, v.
H.; tuinen buiten de Heerepoort Groningen, S. E.
Strat. ; ossenmarkt Groningen 1826, v. H.; moestuin
Winschoten, Scliipper; — opslag hortus Marocco
1893, 1894, K. A.; Waaloever Ooische waard 1855,
La.c; — Hoorn, C. A. Bergsma; — Leiden, v. d.B. ;
Mb.; bloemkweekerij Flora bij Leiden 1894, S.; jaag-
pad Leiderdorp 1832, 1833, v. d. B.; Dz.; Perin; —
Oudenbosch 1893, J. Stein.

(Leeuwarden 1895, K. A. in herb. pr.)

993. V. verna L. Op bebouwde en onbebouwde zand-

gronden. O en 0. April — Mei.

In Herb. : Holwerd, Bruinsma; — Loosduinen,
V. Z.

VERONICA. 1211

Bovendien: Zandsteeg bij Harderwijk, de Gorter
volgens V. Geuns Spicil.
994. V. triphyllos L. Op bouwlanden, voornamelijk op
leemigen zandgrond. 0 en O. April—Juli.

In Herb.: Kampen 1848, T.; 1848, R. B.; kerkhof
aldaar 1873, Hoek; Zandberg bij Kampen 1848, 1849,
T. ; 1846, R. B. ; Agnietenberg bij Zwolle 1902, L. ; De-
venter, T.; Romb. (door verwisseling van etiquetten
als V. Ghamaedrys) ; 1878, K.; tusschen Deventer en
Diepenveen 1846, T.; tusschen Vinkes- en Enterveen
onder Rijssen 1898, G.enV.; - Harderwijk 1864, R. B.;
Elburgl847, G. A. Alpherts; haven op 'tLool884,
K. A. ; Voorst 1834, Wtt.; Vorden 1887 en Bronsbergen
1876, Groll; Sevenaar, G. Broers; Arnhem, Thom-
son; Nijmegen, B.; N. en Th. AbeL; achter den tuin
van het kasteel Duckenburg bij Hatert 1898, G.; Groe-
newoud 1882, G. Molengr.; tusschen Beek en Ubber-
gen, herb. 0. ; Wageningsche berg, tusschen Arnhem
en Oosterbeek 1902, G. en Jongm.; Rhenen 1902, G.
Janse en Jongm.; Ede 1901, v. Vloten; — Amers
foort, R. B.; Amersfoortsche berg 1891, Garj.; Drie
bergen, Six; Zeist, G. Deijn.; de Bilt 1837, D. S.
V. d. T.; G. Deijn.; — zeedijk over Oud Diemen 1876,
Lac; Oosterbegraafplaats Amstei-dam 1869, 0.; Vel
sen 1839, Buse; Haarlem, Perin; Breesaap, Buse
1864, H.d.V.; Leiden, S. S.; 1833, Wtt; Dz.; 1835
Mb.; tusschen het koren Hooge Morsch 1833, S. S
1837, Lac; Duifhuislaan 1833, Wtt.; Mb.; 1902,
Struyk.; Valkenburg, 0.; Wassenaar, Wtt. ? —
Zuid-Beveland 1840, 1841, v. d. B.; St. Jan Steen 1856,
A. W.; - Noord-Brabant 1831, Dz.; Oudenbosch 1894,
P, V. Luyck; buiten de Ginnekenpoort Breda, v. A. ;
Tilburg en Rosmalen 1847, v. Hov.; Helmond 1831,
Dz.; Molenberg te Asten 1901, Rovers; — bouwland
Wessem 1900, G. en Jongm.; Sittard, v. Hov.;
Lauberg by Maastricht 1894, de Haas; tusschen
Heugem en Gronsveld 1897, V.

1212 VEROKICA.

(Apeldoorn 1885 en Voorst 1879, L. in herb. pr. ;
Bronkhorst 1872, K. A. in herb. pr.; Rijks Tuinbouw-
school Wageningen 1899, V. Suringar inherb. pr.;
Zutphen 1901, Wachter en Jansen; Culemborg,
C. A. Backer; — Utrecht, W. C. v. Embden in
herb. Heukels; Maarssen 1872, — Driest bij Hilver-
sum 1902, Costerus inherb. pr.; Haarlem, C. A. Bac-
ker in herb. Heukels; — Rijnsburg 1902, Struyk.
inherb. pr.; — Almkerk, C. A. Backer inherb. Heu-
kels; Steenderen 1872, in herb. Posth.; Casino te
's Hertogenbosch 1872, Costerus in herb. pr.; —
Venlo bij St. Urbanus 1897, Rieter; St. Pietersberg
1892, de Haas in herb. pr.)

Bovendien : tusschen 's G-ravezande en Hilversum
1887, H. d. V.; (Arch. 2. V. p. 528); Rtjnspoorweg
Arasterdara, Lac; (Arch. 1. I. p. 463); — Westland,
V. E. (Arch. 2. I. p. 398); - Gennep en Schinnen,
Lac. (Arch. 2. V. p, 22).

Voorts verraeld door Munting en Bruman en
Dieze bij de Gorter.

In Arch. 2. V. p. 304 wordt vermeld een forma
ramosa: bouwland te Hees, Th. Abel.

995. V. praecox All. Op bouwlanden. 0 en O- April

- Juni.

In Herb.: Meelfabriek Deventer 1899, Iv. A.; -
Terwolde 1849 en 1851, Cop; Vollehand bij Terwolde
1851, en bouwland onder rogge bij Terwolde 1894, K. A.

Bovendien: Gronsveld, Lej. Rev.

996. V. agrestis L. Op bouw- en moeslanden. 0 en O-

Maart—Juni en van JuU—Sepi.

In Herb. : Texel 1850, Lac. ; Spang bij Oosterend
op Texel 1869, Holk.; Meniste pastorie Waal op Texel
1867, S. P. Huizinga; Midsland, Un. 1886; Buren
op Ameland 1869, Holk.; Rottum 1896, Schipper;

— Jelsum 1850, S. ; moestuin Leeuwarden 1862, J.
M. de Boer; - Helpen 1826, v.H.; Groningen 1856

VERONICA. 1213

en Westerwytneert 1829, v. H.; — Meppel, v. Heijn.;
- Vollenhove 1893, L.; Kampen, R. B. ; Spoolde 1891
en Ittersum by ZwoUe 1900, L.; Deventer en Diepen-
veen 1878, K.; - Harderwijk, R. B.; Twello 1851,
Cop; Gorssel 1902, G. en Jongm,; Keppel, Un.
18 50; Apeldoorn 1875, K. A.; Bronsbergen, Un.
1897; Warnsveld 1849, Cop.; Ruurlo 1885, Ens.;
Rheede v. H. ; Arnhem, Thorason; Groll; Nijme-
gen, B.; N. en Th. Abel; — Leusden 1893, Garj.;
Utrecht, 0.; v. H.; 1835, Kraamw.; 1848, Buse;
Groll; Amsterdam 1834, Buse; Fl. Amst.; 1867,
0.; buiten de Muiderpoort 1863, 0.; Oosterdoksdyli
1857, Kniitte]; Uithoorn 1870, Boerl.; bolwerk
Haarlem, Mb.; Bentveld, Un. 1854; - Leiden, S. S.;
1833, Wtt.; 1835, Mb.; Dz.; 1838, Buse; 1843, 0.;
B. W.; Morschpoort aldaar 1833, en Hooge Morsch
1833, S. S.; Duifhuislaan, Perin; Rijnsburg 1863, S.;
Valkenburg 1835, Lac; 1854, de Grijs; Nieuwe be-
graafplaats 's Gravenhage, V. Z.; Westland, v. d. B.;
's Gravezande, V. Z. ; Charlois 1891, v. d.Voo; boom-
kweekerij bij Dordrecht 1882, V.; Dubbeldam 1850,
Cop; - Poortvliet Tholen 1877, A. W. en L.; St.
Philipsland 1890 en Noordgouwe 1887, L. ; Zierikzee,
Un. 1894 (als Buxh.); Zuid-Beveland 1838, 1839, 1840
en 1847, v. d. B. (ook f, giabrescens); Oosterzwake
1840, v. d, B.; Domburg, Forsten; Vlissingen 1845,
v. d. Cop; Hoek 1853, A. W.; — Bossche wallen,
Vucht en Rosmalen 1847, v. Hov.; — Baarlo, Un.
1893 L.; St. Pietersberg, Un. 1861; Gronsveld 1881,
Groll; Vaals 1900, G. en V.; Gulpen, Un. 1861
{b\s polita); Valkenberg 1902, Steichen.

f. radians: In Herb. Zuid-Beveland, febr. 1840, v.
d. B.

(Tuin Oldeboorn 1868, v. Tuinen in herb. pr. ; —
Esserweg, Eelderhooiweg, Hoogkerk, Roderwolde,
Peize, Haren, Onnen en de Punt, Helpman 1901,
R. de Boer en H, Kooi - Gendringen, Mej. M. S.

1214 VERONICA.

Rust in herb. Heukels; algemeen Culemborg, de
Haas in herb, pr.; — Utrecht, W. C. v. Embden
in herb. Heukels; — Huizerweg Bussum, Koning
in herb. pr.; Alkmaarderhout 1891, L. in herb. pr.;

— Oegstgeest 1893, V, Suringar in herb. pr.; Lei-
den 1885, Struj^k. in herb. pr.; Delft, de W. Hamer
in herb. L.; Dordrecht 1897 en - Kattendijk 1894,
Posth. in herb. pr.; Oudelande, L. B. v. d. Slikke
in herb. Heukels; vruchtenkweekerij West Sou-
burg 1892, Ogt. in herb. pr.; Nieuw en St. Joosland
1877, Schipper in herb. pr.; — tuin Boxtel, A. C.
J. V. Goor in herb. pr.; — Venlo 1900, Rieter in
herb. pr.)

Bovendien : Vlieland, Schiermonnikoog, v. E. (Arch.
2. I. p. 398); - Emmen, Odoorn 1859, Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 252); - Steenwtjkerwolde (Tuk), Giet-
hoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 349); van station
Heino naar Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2.
V. p.412); Delden, Twikkelerboscl-i, Un. 1870 (Arch.
2. I. p. 200); Enter, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620);

— Winterswijk, Lochem, Un. 1859 (Arch. ]. V. p.
226); - Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p.
237); — al de Zeeuwsche eilanden, A. W. en L. (Arch.

2. VI. p. 122)1); tusschen Middelburg en Rammekens,
tusschen Dishoek en Koudekerke, Un. 1902 (Arch.

3. IL p. 1034) - Bergen op Zoorn, Un. 1896 (Arch.
3. L p. 353); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 547); - Baarlo, U n. 1893
(Arch. 2. VI. p. 574); ruige plaatsen Roermond en
Thorn, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); Meerssen,
Gulpen, Un. 1861; tusschen Wylre en Slenaken,
Un. 1883 (Arch. 2. V. p. 323).

Voorts vermeld bij Dodoens, Kruydt Boeck 1608,
de Lobel, Munting en Bruman.

1) De groeiplaats St. Philipsland is inmiddels aangeviild; de plant
werd echter in Arch. 2. VI. p. 78 vermeld als Y. polita.

VERONIGA. 1215

f. radicans: Hoek in tuinen, A. W. (Arch. 2. IV. p.
295); bouwland te St. Anna, Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 304).
997. V. polita Fries. Op akkers en aan ruigten. O en
0. April-Juni en van JuU — Herfst.

In Herb.: Apeldoorn 1877, K. A. herb. GroU;
Voorst 1878, K.; Zutphen 1838, Bu se; Wageningsche
berg en Lakemondsche straat bij Opheusden 1902, —
Grebbedijk 1902, G. en Jongm.; Utrecht 1840, de
Br.; 1870, Groll; bouwland buiten de Tolsteegpoort,
V. d. T.; - tusschen Muiderpoort en Zeeburg 1863,
0.; Amsterdam 1867,0.; Enkhuizen 1894, Sanders;
— Leiden buiten de Morschpoort, S. S. ; 1902, Jongm.
en V. d. Lek; 's Gravenhage, en Delft 1845, de
Br.; zanderij bij de Braakwoning bij Naaldwyk 1847,
en Naaldwyk aan de korte Broekweg 1847, v. d. T.
(als V. agresiis): 's Gravezande 1845, de Br.; Gorzen
Varkenoordsche dijk tusschen IJselmonde en Hille-
sluis 1901, Jongm.; Dordrecht 1878, Posth.; - St.
Philipsland 1890, L. ; Poortvliet Tholen 1877, A. W.
en L.; Duiveland 1844, Zuid-Beveland 1839 en 1845,
Hollandsche hoeve 1842, Wilhelminapolder 1839, Stop-
pelvelden 1844, Overzande 1840, Goessche polder 1840
en Oosterzwake 1840, v. d. B.; tusschen Middelburg
en Gapinge, Un. 190 2; - station Woensdrecht, Un.
1896; - tusschen Wansum en Well, Un. 1893, L.;
Baarlo, U n. 1 89 3, L. ; Meerssen, U n. 1 8 6 1 ; Gronsveld
1866, H.d. V.; St. Pietersberg, Un. 1861; bouwland
by Gulpen 1871, Lac.

(Maartensdijk 1872, 0 o s t e r u s in herb. pr. ; Utrecht,
W. C. V. E m b d e n in herb. H e u k e 1 s ; Bunnik 1898,
V. S u r i n ga r in herb. pr. ; - Rijnsburg 1900, S t r u y k.
in herb. pr.; bouwland Koedood bij het dynamiet-
huisje 1902, Wachter en Jansen in herb. pr.;
Dordrecht 1892 en Dubbeldam 1894 en 1899, Posth.
in herb. pr.; Nieuw- en St. Joosland 1876, A. W. in
herb. L.; 1875, Schipper in herb. pr.; Serooskerke

1216 VEBONICA.

(Walch.) 1877, L. in herb. pr.; vruchtenkweekeru
het park te Souburg 1896, Ogt. inherb. pr.; — Maas
oever Wel Un. 1893, V. Suringar in herb. pr.
Biesland 1892, de Haas in herb. pr.)
Bovendien: Brumraen, K. A. (Arch. 2. I. p. 300)

— Walcheren, v. E. (Arch. 2. 1. p. 398) ; al de Zeeuw
sche eilanden behalve Oost-Zeeuv7sch Vlaanderen, A
W. (Arch. 2. III. p. 128); - Baarlo, Wansum, Ha
mert, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 574); Thorn, Un
1900 (Arch. 3. II. p. 626).

998. V. opaca Fries. Op bouwlanden. © en 0. April

— Juni en Herfst.

In Herb. : Schellerlure by Zwolle 1891, L.; Deven-
ter, Cop; — Katwijk aan Zee 1902, Borst Pau-
wels; Leiden 1842, 0.; Delft 1845, de Br.; tuin
Dordrecht 1882, C. v. d. Broek; - Zuid-Beveland
1840 en 1841, v. d. B.; Nieuw en St. Joosland 1885,
A. W. en L.; — ? Heugem 1897 en Heugemmerbroek
1897, V.

(Windesheim in moestuinen, F. Kragt in herb.
Heukels; — Roozendaal (Gld.) 1893, Qgi.{alQverna);

— Leiden 1885, Struyk. in lierb. pr.; — Vroon
Oranjezon 1898 en Koudekerksche duinen 1897, Ogt.
in herb. pr.; — Andel 1886, Costerus in herb. pr.)

Bovendien: Bergen op Zoom, station Woensdrecht,
Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353). De laatste groeiplaats
zal wel betrekking liebben op V. polita, bij de vorige
soort vermeld.

999. V. Tournefortii Gmel. (F. Buxbaumii Ten. et Prodr.

Ed. I. p. 177). Op bouwlanden, in tuinen en
moeshoven. 0 en 0. Maart — April en Aug.

In Herb. : Hortus Groningen spontanea, v. H.; —
Harderwijk 1864, 1867, R. B.; Wageningen 1885 en
1886, K.; Haarweg aldaar 1902, G. en Jongm.; -
zomerdijk Enkhuizen 1896, Sanders; Haarlem, Pe-
rin; — Hortus Leiden spontan. 1859, v. H. Jr.; 1803,
S.; Rijswijk 1866, H. d. V.; Hilwoning Hoek van Hol-

VERONICA. 1217

land, Exc. 1899; Nieuwland bij Hoek van HoUand
1879, S.; Charlois 1874 K. A.; Hilledyk btj Rotterdam
1891, V. d. Voo; Zwijndrecht langs de spoorbaan
1882, C. V. d. Broek; bouwland Dordrecht 1882 en
Willemsdorp 1886, V.; — dijk langs het buitengoed
Monplaisier by Zierikzee, Un. 1894; Zierikzee 1872,
Schoor; St. Philipsland 1890, L.; Zuid-Beveland
1843, V. d. B.; Walcheren 1882, P. Ketjzer; Un.
1902; Nieuwland 1874, 1876, A. W.; St. Laurens 1888,
L.; Hoek 1855, A. W.; NieuwvUet 1878, L.; - Ber-
gen op Zoom, bij de badinrichting, Un. 1896 —
Maastricht 1883, Groll; St Pietersberg, Un. 1883;
Gronsveld 1866, H. d. V.; Amby, Un. 1861; tus-
schen Wyk en Heugem 1897, en Heugem 1897, V.;
Valkenberg 1886, K.; 1900, V.; Kadier 1884, Lac;
kasteel Nieuwhorn Gulpen, Exc. 1889.

(Zuidhorn, E. J. K a m p h u i s ; — Hembrug en bouw-
landen ten Westen Zaandamsche spoordijk 1898, B.
Swart; Amsterdam 1900, J. Koornneef; tuinen
Rotterdam 1899, H. v. d. L i n d e n in herb. H e u k e 1 s ;
wegStaaldiiin 1902 en Kromme zand te Charlois 1902,
Wachter en Jansen in herb. pr. ; Naaldwijk, J. F.
Wichard en dijk Rotterdam, F. D. J. Risch in
herb. Heukels; Hoek van HoUand 1892, V. Surin-
gar in herb. pr.; — Heerjansdam, in herb. Posth.;
Nieuw en St. Joosland 1877, Schipper in herb. pr. ;
steenfabriek aldaar 1892, Ogt. in herb. pr.; Veere,
Mevr. Snellen; IJzendijke, P. J. Roosendaal; —
Almkerk 1897, C. A. Backer in herb. Heukels;
Oudenbosch 1887, de Haas in herb. pr.; Andel
1886, Costerus iti herb. pr.; — Maastricht 1893,
de Haas in herb. pr.; Valkenberg, Steichen;
1901, Rieter; Trichtergrup aldaar 1889, Struyk. in
herb. pr.)

Bovendien: Al de Zeeuwsche eilanden behalve
Tholen, A. W. en L. (Arch. 2. HL p. 128 en VL p.
122); tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen

77

1218 VERONICA.

Koudekerke en Middelburg, tusschen Gapinge en Mid-
delburg, Un. 1902 (Arch. 3 II. p. 1034).
1000. V. hederaefolia L. Algemeen op akkers,. tu.?schen
het gras en op humusrijke gronden. 0 en 0.
Maart - Juni.

In Herb. : Hollum op Ameland 1869, Holk.; —
Leeuwarden 1850, S.; - Zuidhorn 1869, v. H. (fl.
albis); — Meppel, v. Heijn.; — Kampen, R. B.; 1848
en 1849, T. ; Zandberg aldaar 1848, T.; plantsoen Gene-
muiden 1892, L. en C a r m. ; Zwolle 1870, v. T u i n e n ;
Engelsche werk aldaar 1901, L. ; Deventer, C o p ; 1846,
T. ; 1876, K. ; - Twello, v. D e I d e n ; Harderwijk 1864,
R. B. ; Park 't Loo 1895 en Apeldoorn 1872 en 1873,
K. A.; stadswallen Zutphen 1849, Gronem.; Ruurlo
bij den Bateman 1886, E n s. ; Dorpsbuurt Winterswijk
1872, R. E. deHaan; Arnhem, Thomson; Nijme-
gen, B.; N. en Th. Abel.; Beek 1864, v. H.; 1866,
Th. Abeh; Ubbergen 1882, G. Molengr.; Culem-
borg, Alph.; — Amersfoort, R. B. ; 1890, Garj.;
Meijenhagen achter de Bilt, v. d. T.; Utrecht, v. H.;
1835, Wtt.; 1835, D. S.; Wikkenburg 1827, - en
'tGooi 1827, Wtt.; Oud-Bussum 1877, Boerl.; Die-
mermeer 1848, J. W. R. Tilanus (P. N. S.); Am-
sterdam 1869, 0.; Ringdijk 1838, Romb.; buiten de
Muiderpoort 1863, 0.; Broekerhavensche weg 1895,
Sanders; Haarlem 1840, Buse; 1870, Groll; 1872,
H 0 e k ; Bloemendaal 1889, V. ; Bloemendaalsche bosch
1880, Groll; - Noordwijk, v. d. B.; Katwijk, v. d. B.;
1897, V.; Valkenburg 1854, de Grijs; Duifhuislaan
1855, V. H.Jr.; Endegeest 1835, Lac. (n.alb.); 1900,
Jongm.; Hooge Morsch bij Leiden, S. S. ; Warmond,
Kerb.; Warmonderhek, Exc. 1874; Poelgeest 1828,
Wtt.; Leiden, Dz.; 1835, Mb.; 1842, en 1843, 0.;
B. W. ; 1857, S. ; 1872, B o e r 1. ; Hazers woude, P i e r o t ;
1832, S. S.; Boterpolder aldaar 1832, Wtt.; Wasse-
naar, Pierot; Exc. 1868; 1900, P. Leendertz;
Stadwijk onder Voorschoten 1897, V,; 'sGravenhage

VERONICA. 1219

1832, J. de L. e. h. Groll; R. B.; Haagsche bosch,
V. Z.; G. B.; 1870, Groll; Exc. 1882 en 1887;
Voorburg, V. Z.; Nootdorp 1886, Destree; Delft,
V. Son; Rotterdam 1850, 0.; 1851, Coll. Nat.;
Oude Plantage aldaar 1892, v. d. Voo; Zwijndrecht
1882, C. V. d. B r 0 e k ; Dordrecht 1880, B o e r 1. ; Groote
Lindt 1882, V.; Lekdijl^ Vianen 1835, v. H.; - Zuid-
Beveland 1839, v. d. B. (f. arvemis en f. umbrosa);
tusschen Middelburg en Nieuwland 1880, Buijsm.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1863, en Hoek 1857, A. W.;

— Haagpoort en Loopschans Breda, v. A.; buurt
Reit by Tilburg 1866, herb. 0.; Pettelaar, v. Hov.;

- Heugem 1897, en St. Pietersberg bij de Roode
Haan 1897, V.

(Burgt van Quintus 1864, Holk. in herb. v. Tui-
nen; — Groningen, Haren, Onnen, Zuidlaren ,
Eelde, de Punt, Helpraan 1901, - Paterwolde, R. de
Boer en H. Kooi in herb. Heukels; — Zwolle
1872, V. Tuinen in herb. pr.; - Gendringen, Mej.
M. S. Rust in herb. Heukels; algemeen Culem-
borg, de Haas in herb. pr.; aldaar, C. A. Backer;

- Doorn, Vechten, W. C. v. Embden in herb.
Heukels; — Driest bij Hilversum 1902, en tus-
schen Beverwyk en Wijk aan Zee 1888, Costerus
in herb. pr.; Trompenberg 1898, Koning in herb.
pr.; jaagpad Schinkel bij Amsterdam, A. C. J. v.
Goor in herb. pr.; Amsterdam 1885, Heinsius in
herb. pr.; J. Koornneef; Haarlem, Bloemendaal
en Santpoort, C. A. Backer in herb. Heukels;

— Haagsche Schouw 1879, Schipper in herb. pr. ;
Rijnsburg 1885, Struyk. in herb. pr.; Oegstgeest

1894, V. Suringar in herb. pr. ; Haagsche bosch

1895, Struyk. in herb. pr.; Westland, J. F. Wi-
chard; Rotterdam, F. D. J. Risch; 1899, H. v. d.
Linden in herb. Heukels; algemeene begraaf-
plaats aldaar 1902, Wachter en Jansen in herb.
pr.; Zwijndrecht 1894, Posth. in herb. pr. ; — Ka-

1220 VERONICA. MELAMPYRUM.

pelle (Z.-Bev.) 1893, enDoraburg 1894, Ogt. iu herb.
pr. ; — Almkerk, C. A. Backer in herb. Heukels;
— Venlo 1896, Rieter in herb. pr.; Maastricht
1893, de Haas inherb. pr.; Valkenberg, Steich en
in herb. pr.)

Bovendien: Scheveningsche duinen, de W. Hara.
(Arch. 2. II. p. 122); Westland en Voorne, v. E.
(Arch. 2. I. p. 398); — al de Zeeuwsche eilanden,
behalve St. Philipsland, A. W. en L. (Arch. 2. III.
p. 128 en VI. p. 122); - Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); —
Gennep, Lac. (Arch.2.V. p. 22); Sittard, Un. 188 3
(Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts verraeld door Pelletier, Vorstius, Mun-

ting en Bruraan.

[Aanm. : Tot de orde der Scrophularineae behoort ook
Zalusianskia Lychnidea Don. (Nycterinia Lych-
nidea), welke voor enkele jaren iu een boschje onder Voor-
schoten werd gevonden. Het bleek echter later dat deze Zuid-
Afrikaansche plant aldaar opzetteHjk was uitgezaaid.l

Tribus Rhinantheae D.C.

(Ordo Rhinanthaeeae Koch et Prodr. Ed. I. p. 180.)

Melampyrum Tourn.

1001. M. arvense L. Op bouwlanden, in klei en gemengde
gronden, zeer plaatselijk. 0. Juni—Sepf.

In Herb.: Zwolle, Thorbecke; 1873, v. Tui-
nen; Ittersum bij Zwollel891, L., ook'; 01stl847,
Cop; Deventer, Halb. ; 1846, T. ; huis te Marsch by
Deventer, v. d. Cop; — Harderwyk, v. Heyn.;
Twello 1843, Cop; 1843, B. W.; v. Delden; Laag
Keppel 1870, H. d. V. ; Voorst 1877, K. ; Beekbergen
1872, K. A..; Huissen en Angeren 1876, Lac; Arn-
hera, Dz. ; Thomson; Bemmel en Lent, N. en Th.

* fl. albis.

MELAMPYRUM. 1221

Abel.; Oosterhoutsche bosch 1850, Th. Abel.; Heu-
men, Buse; Tiel, Posth.; "Wageningen 1882, Groll;

— Rijndijlc bij de Grebbe, Fockema; Maarssen 1837,
Mb.; Kerb.; 1858, R.B.; tusschen Utrecht en Maars-
sen 1848, Romb.; Bunnik 1843, Bierens de Haan
(P. N.S.); 1857, Coll. Nat.; Linschoten 1837, Coll.
Nat.; Utrecht 1833, Wtt.; 1835, D.S.; Mb.; G.
Deijn.; 1839, Lac; 1858 en 1859, R. B.; buiten de
Tolsteegpoort, v. d. T. ; Beverweerd 1865, en Werk-
ho ven 1 860, K n u 1 1 e 1 ; tusschen Utrecht en Houten *
V. d. T.; KrommeRijnUtrechtl851, A.W. Hartm.;

— 'tGooi 1827, G. Wtt.; - Katwijk 1832, 1833 en
1835, en Hooge Morsch 1833, S. S. ; Vianen 1836,
V. H. Jr. ; 1871, Schepman; — Middendtjk Duive-
land 1834, en Oosterland 1845, v. d. B. ; Reigers-
bosch, Un. 1894; Hoek 1863, A.W.; - Lauberg
Maastricht 1892, de Haas; Oud-Valkenberg 1866,
H. d. V.

(Herkulo 1884, Deventer 1879, L. en met rose
schutbladen Ittersum 1891, L. in herb. pr. ; — Zed-
dam, 1901, Struyk. in herb. pr. ; Gendringen, Mej.
M. S. Rust; Elst ', A. H. Blaauw; Randwijk en

— Werkhoven, C. A. Backer in herb. Heukels;
Rhenen, Posth. inherb. pr.; Cothen 1888, deHaas
in herb. pr. ; bouwland Bunnik 1898, V. Suringar
in herb. pr. ; Utrecht 1869, v. Tuinen inherb. pr.;

— Onderste molen Venlo 1898, Rieter in herb.
pr. ; Maastricht 1892. de Haas in herb. pr.)

Bovendien: tusschen Nieuwe en Oude Wetering,
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412); - Aalte, Terborg,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 226); - Zuid-Beveland,
L. en A. W. (Arch. 2. VI. p. 122); West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 128).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Mun-

ting en Bruman. Voor Steenderen, Uilenpas,

Voorne en Putten door Kops inFl.Bat.; Maastricht.

1002.M. pratense L. (M. vulgatwm Pers. et Fl. B. S.

1222 MELAMPYRUM.

p. 458). In bosschen en op beschaduwde plaat-
sen op zandgronden. 0. Jimi—Sept.

In Herb.: Paterwolde 1829, v. H.; Assen 1832
Forsten; Meppel, v. Heij n.; - Molencate en Agnie
tenberg 1853, Kros; Deurninge, Weerselo 1901
Drienervoorde, Lonnel^er 1901 en Heeten en Schoon
heeten onder Eaalte 1901, L.; Diepenveen 1876, K
Deventer, Halb.; V. Z.; 1846, T.; tusschen Bath
men en Gorssel, Un. 1850; Hardenberg 1868, v. d
Scheer; - Hattem, Oldebroek, Nunspeet, Harder
wijk en Nijkerk, en Harderwijk 1847, 1850, K. B.
tusschen Amersfoort en Apeldoorn 1849, wie?; Hoen
derlool872, K.A.; Apeldoorn 1846, S. S.; 1850, K.A
1858, 0.; Voorstonden bij Voorst 1847, Zutphen
en jachthuis bij Zutphen 1846, Cop; Ruurlo 1883
Ens.; Vorden 1876, Groll; Winterswijk 1872
R. E. de Haan; Engelenburg bij Brummen 1843,
B. W.; Beekbergerwoud, 1859, S.; Arnhem, Pierot
1835, de Vriese (P. N. S.); 1846, de Vriese; Thom-
son; Boerl.; Doorwerth 1838, Buse; tusschen
Arnhem en Nijmegen, Pierot; Nijmegen, B.; Abel.
en Pas; Ubbergen en Beek, N. en Th. Abel.; Ui-
lenput bij Nijmegen 1864, v. H.; Renkum, Buse;
Wageningsche berg, 0.; 1850, S.; - Amersfoort, C.
A. B. ; G. Deijn. ; R. B.; Amersfoortsche berg 1892,
Garj.; tusschen Amersfoort en Nykerk 1835, D.S.;
Rhenen 1841, Lac. ; Grebbe 1851, 0.; Darthuizen
1844, V. H. ; Maarsbergen 1833, Doorn 1833 en Drie-
bergenl832, Wtt.; Zeist, Kerb.; Coll. Nat.; 1847,
0.; Zeisterbosch 1837, Mb.; Loosdrechtschebosschen,
V. d. T.; Hilversum, Exc. 1884; tusschen Hilver-
sum en Bussum 1874, Romb. ; Naarden 1844,1864,
0.; - Liesbosch, v. A.; 1882, V.; Breda 1882, C. v.
d. Broek; Ulvenhoutsche bosch, Un. 1852; 1876,
Groll; Rosmalen, v. Hov. ; Eindhoven, Dz. ; tus-
schen Leende en Maarheeze 1901, Rovers en v.

MELAMPYRUM. 122B

Roessel; - Beek, Un. 1883; Maastricht, v. Hov.;
St. Pietersberg 1864, A. W.

(Oranjewoud Heereveen 1869, v. Tuinen in lierb.
pr. ; Wolvega, W. R. Bouma en T. cle Boer;
Oude Trijne, K. de Boer; — bosch van Koeiham
Groningen 1864, Holk. in herb. v. Tuinen; Wes-
tinghuizen 1898, Schipper in herb. pr.; Pater-
v^olde, R. de Boer en H.Kooi inherb. Heukels;
— Enschede, M. .J. Blijdenstein - Gendringen,
Mej. M. S. Rust in herb. Heukels; bosschen bij
Velp 1892, Ogt. in herb. pr.; Wolfheze 1872, Cos-
terus in herb. pr.; Apeldoorn 1878, L. in herb.
pr.; Bennekom 1892 en Maarsbergen 1893, V. Su-
ringar in herb. pr.; aldaar 1887, Struy k. in lierb.
pr. ; - Amersfoort 1894, Heinsius in herb. pr.;
algemeen Bussum 1898, Koning in herb. pr.; —
tusschen Roosendaal en Breda 1874, S. Lako in
herb. L. ; Oudenbosch 1889, Hoevenaars in herb.
de Haas; Liesbosch 1878, Posth. in herb. pr.;
Boxtel, A. C. J. V. Goor in herb. pr.; Waah-e, P.
Sloots in herb. Heukels; - bovenste molen
Venlo 1896, Rieter in herb. pr. ; Valkenberg, Stei-
c h e n in herb. pr.)

Bovendien: tusschen Wolvega en Terissert, Un.
1881 (Arch. 2. III. p. 423); - Emmen, Weerdinge,
Odoorn 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 252); -
Steenwijkerwolde, Kallenkote, Eeze, Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 349); van station Heino naar
Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412);
Almelo, Albergen en 't Vriezeveen, Un. 1870 (Arch.
2. I. p. 195); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 200); Oele, Bekkum, Brinkliuis, Has-
selo, Langelo, Haaksbergen, de Lutte, Un. 1895
(Arcli. 3. L p. 225); - Kannenburg, Epe, Un. 1890
(Arch. 2. VL p. 98); Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3.1.
p. 620); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405);
Borculo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 226); - Woens-

1224 MELAMPYRUM. PEDICULABIS,

drecht, Balsche straatweg, Un. 18 96 (Arch. 3. 1. p.
352); Oudenbosch, 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 547): — Plasmolen, Abel.; Lac. ;
Ottersum, Geulem, Lac. (Arch. 2. V. p. 22); Venlo,
Un. 1893 (Arch. 2. VL p. 574); Keversbroek, Un.
19 00 (Arch. 3. II. p. 626); Gronsveld, Valkenberg,
Gulpen, Epen, Wyh-e, Un 1861; Sittard, Beek-
Elsloo, tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 322).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Bruman.

Haagsche bosch, de Gorter; Soestdijk en Baarn,
FI. B. S. ; Oranjewoud, Bakkeveen, Oldeberkoop en
Wolvega in Fl. Fris.

Pedicularis Tourn.

1003. P. silvatica L. Moerassige en veenachtige weilan-
den, vochtige plaatsen in bosschen. 0 O en 2j..
Mei — Aug.

In Herb. : Miente op Texel 1860, Lac; Vlieland
1869, Holk.; duinvalleien aldaar 1858, Lac; Ter-
schelling 1869, Holk.; Ameland, Kros; — Joure,
C. A. Bergsma; bosch Kuikhorne 1864, J. M.
de Boer; — Groningen, en Haren 1826 en 1832,
V. H.; Noordwolde, v. H.; C. A. Bergsma; Haren-
dermolen 1830, en Onland 1837, v. H.; — Assen,
Forsten; Meppel, v. Heijn.; — Raalte 1898, L.;
Diepenveen, Romb.; Deventer 1846, T. ; v. d. Cop;
1876, K.; Oldenzaal 1837, V. Z.; tusschen Goor en
Hengeveld 1847, Cop; — Hulshorst, tusschen Hoe-
velaken en Harderwyk 1864, tusschen Nijkerk en
Hoevelaken, en Nunspeet 1850, R. B. ; Uddelermeer,
Un. 1849; Apeldoorn 1872, K. A.; Leesten 1850,
Gronem.; Vorden 1874, Groll; Ruurlo 1884, Ens.;
Dorpsbuurt Winterswijk 1872, R. E. de Haan; Velp,
C. A. Bergsma; Nijmegen, B.; Beek 1857, 0. ; Berg

PEDICULAKIS. 1225

en Dal, Thomson; Beek, Berg en Dal, Hatertsche
broek, N. en Th. Abel.; Renkum 1849 en 1850,
B Li s e ; — Amersfoort 1860, R. B. ; Driebergen, v. H. ;
Maarsbergen, D u b o i s; 1833, W. H. ; langs de vijvers
bij de Zv^itsersche brug in het Driebergerbosch 1833,
V. d. B.; 1866, Kniittel; Woudenberger straatweg
1865, Knuttel; Houdringen by de Bilt 1840, v. d. T.;
de Bilt 1834, D. S.; huis ter Heide bij Hilversum,
Broers; — duinzand Zwanenwater 1901, G. en
Jongm.; Bergen en Schoorl 1896, V.; duinvallei
het Rozenwater te Zandvoort 1843, Buse; Haarlem,
Mb.; Overveen 1836, wie? (P. N. S.); Bentveld bij
Haarlem 1837, Lac. ; — tusschen Katwijk en Was-
senaar, Mb.; — Zuiddorpe 1845, v. d. B. ; — Breda,
herb. v. H. ; Teteringsche heide 1884, V. ; Galdersche
heide, v. A. ; Vuchtsche heide 1845 en 1846, v. Hov.;
Eindhoven, Dz.; St. Anthonie en Boxmeer, en
Peel by Oploon, Un. 1853; Liesel, Deurne, Bakel
1873, H. d. V. ; " heide bij Schaft 1900, G. en J o n g m. ;
Budel 1883, B. Jelgersma; — Maastricht, d e M a r-
res; Meerssen 1866, H. d.V.; Geulem, Exc. 1889;
Vaals 1866, H. d. V.

(Groene strand Terschelling 1894, V. Suringar
in herb. pr.; — Vlachtwedde 1889, Schipper in
herb. pr.; Onland, Hoogkerk, Roderwolde, Peize,
Eelde, Harendermolen 1901, R. deBoer en H. Kooi;
— Oldeholtpade, W. R. Bouma en T. de Boer in
herb. Heukels; Olterterperbosch 1867, v. Tuinen
in herb. pr.; — Gammelderbroek onder Weerselo*
1901, L.; - Apeldoorn 1878, L. in herb. pr.; J.
Koornneefin herb. H e u k e 1 s ; bosschen Zutphen
1901, Wachter en Jansen in herb. pr.; Beek-
huizerheide bij Velp 1890, Ogt. in herb. pr.; Vee-
nendaal 1894, Struyk. in herb. pr.; Heelsum,Mej.
S. V. Cleef in herb. Heukels; - Soesterveen,

fl. a 1 b i s.

1226 PEDICULARIS.

A. C. J. V. G 0 0 r in herb. pr. ; Leersum 1887, S t r u y k.
in herb. pr. ; - Hilversumsche heide nabij de Vuur-
sche 1872, Costerus in herb. pr.; Meent Bussum
1899, Koning in herb. pr.; Vogelenzang 1893, V.
Suringar in herb. pr.; Umuiden, Mej. Gr. J. Ker-
bert; - langs de Rotte, Wachter en Jansen
in herb. Heulcels; - Oudenbosch 1886, de Haas
in herb. pr.; Teteringen 1879, Posth. in herb. pr.;
Giersbergen 1897, Heinsius in herb. pr.; - Blerik
bij de hoeve „Groot Boerlo" 1896 en Bulteven 1895,
R i e t e r in herb. pr. ; Amby 1894, d e H a a s in herb.
pr.; Aalbeek, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1. V.
p. 259); - Sleen, Weerdinge 1859, Lac. en S. (Arcli.
1. V. p. 253); - Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VL
p. 349); Hengelo, Woolde, Llaaksbergen, de Lutte,
Un. 189 5 (Arch. 3. L p. 225); - * bij Emaus bui-
ten Harderwijk, v. Geuns {Spicil); Eibergen, Un.
18 59 (Arch. 1. V. p. 226); Doetincliem, Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 405); Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI.
p. 98); "BergenDal, Th. Abel. (Arch. 2. IL p. 207);
- Callantsoog, Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VI.
p. 237); - Hoogerheide Woensdrecht, Un. 1898
(Arch. 3. 1. p. 352); Oudenbosch 1885-1887, Butaye
cn de Haas (Arch. 2. V. p. 547); Sonsche heide,
V. Hov. (Arch. 1. I. p. 276): - " Plasmolen, Th.
Abel. (Arch. 2. II. p. 207); Velden, Oostrum, Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 574); weg Tongelrooische
beek tot Nieuwe brug, Un. 1900 (Arch. 3. II.p. 626);
Ottersum, Geulem, Lac. (Arch. 2. V. p. 22).

VoortsvermelddoorPelletier, Knijff, Vorstius,
Munting en Bruraan. Hilvarenbeek, Hoffm.;
Weespe bij Deventer, Schutte in herb. Dav.;
Wilpe, herb. Tyhaar; Amstelveen, de Gorter;
Waverveen, Zeist, Fl. B. S.; Friesland, Fl. Fris.

• fl. nllns.

PBDICULARIS. 1227

1004. P. palustris L. Moerassige weilanden en in de
venen. 0 Q. Mei — JuU.

In Herb.: Texel 1860, Lac; 1895, V.; Vlieland

1869, Holk.; 1881, Groll; 1896, V.; Westterschel-
ling, Un. 1886; Terschelling 1887, V.; Schiermon-
nilcoog 1860, S.; - Noordwolde, C. A. Bergsma;
Gie]<erk 1849, S.; de Tjonge 1872, Hoek; Tietjerk
1861, J. M. de Boer; Terissert, Un. 1881; -
Groningen, v. H.; - Meppel, v. Heijn.; - Kampen
1847, R. B.; Berkum bij Zwolle * 1893, L. en Carm.;
Deventer 1878, K.; Riele bij Deventer, Rorab.;
tusschen Hardenberg en Gramsbergen 1868, v. d.
Scheer; — Hulshorst by Harderwijk, en Ooster-
veen bij Harderwy k 1868, R. B. ; Elburg 1872, B o e r 1. ;
Wisselsche veen bij Epe, Un. 1890; Apeldoorn
1850, K.A.; Beekbergerwoud 1869, S.; ' Voorst 1833,
Wtt. ; Brummen, A. C. Bondam; Winterswijk,
Un. 1859; Doesburg, (P. N. S.); Nijmegen, B.; Pe-
rin; Thomson; Grift tusschen Lent en Elst,
Hatertsche broek, in het veen tusschen Hatert en
Heumen, N. en Th. Abel.; broek Neerbosch 1863,
Th. Abel. ; Leersche broek bij Nymegen, B.; Spoel
te Culemborg 1835, D. S.; Langemeensche polder te
Culemborg 1888, de Haas; — langsdeEern, Garj.
Abcoude, Romb. ; 1867, 0.; aldaar en Vinkeveen
Kortenhoef, M. D.; Abcoude, Baambrugge, Vinke
veen, Waverveen, Vreeland, Kortenhoef, E. B. As
scher; Achttienhoven 1863, Coll. Nat. ; Utrecht
V. S. V.; Westbroek, v. d. P. ; C. A. Bergsma
1835, D. S.; 1851, A. W. Hartm.; Tienhoven
Broers; — Naarden 1894, V.; Petterduin en Ber
gerduin 1870, H. d. V.; Zandvoort, en Rozewater
1843, Buse; Bentveld, B. W.; Grafelijkheidsduin

1870, H.d.V.; - Katwijk 1827, Wtt; 1832, S. S.;
1846,0.; venenNieuwkoop 1901, Jongm. en Valk;

* fl. albis.

1228 PEDICULARIS.

Wassenaarl829,Wtt.; 1835, Mb.; Pierot; Perin;
Klein Berkhey 1846, 0.; tusschen Scheveningen en
Wassenaar, U n. 1851; 's Gravenhage, vaart tus-
schen Delft en Maassluis, en Maassluis, V. Z.; Hoek
van Holland, Exc. 1879; 1894, Destree; Koedood
bij Charlois 1901, Wachter en Jansen; Nieuw
Lekkerland 1881 en 1886, V. ; Windhondpolder Dor-
drecht 1892, Posth.; — Loopschans Breda, v. A.;
Klopperwaard Werkendam 1835, Lac; Oisterwijk
1894, Ogt.; Son 1850, v. Hov.; Vliertpolder bij
's Hertogenbosch, v. Hov.; Eindhoven, Dz.; — Plas-
raolen, N. en Th. Abel.; 1881, Groll; Maastricht,
v. Hov.

(Hoorn op Texel 1894, V. Suringar inherb. pr.;
langs het binnenpad van Groote Gast naar Talbert
1866, Holk. in herb. v. Tuinen; Roodkerk, J.
Koornneef; Oldeholtpade, T. de Boer en W. R.
Bouma in herb. Heukels: — oevers van de Aa
bij Oudeschans 1897, Schipper in herb. pr.; -
Roderwolde 1901, R. de Boer en H. Kooi; —
Giethoorn, F. Hulk; Enschede, Blijdenstein in
herb. Heukels; Zwohe 1896 en - Apeldoorn 1878,
L. in herb. pr.; Veenendaai 1887, Struyk. inherb.
pr.; Bennekomsche meent 1892, V. Suringar in
herb. pr. ; Ankeveensche plassen, A. C. J. v. Goor
in herb. pr.; — Meent te Bussum 1899, Koning
in herb. pr.; 's Graveland 1892, V. Suringar in
herb. pr.; Kortenhoef 1891, en Callantsoog 1899,
Struyk. in herb. pr. ; — Rijsoord 1899, Posth. in
herb. pr.; — Oisterwijk 1894, Ogt. in herb. pr.; fort
Isabel bij 's Hertogenbosch 1872, Costerus inherb.
pr.; — Blerik 1899, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, Bruinsma (Arch. 1. IV. p.
84); - veen Terissert, Un. 1881 (Arch. 2. III. p.
423); - Valthe 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253);
- Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 349);
'Zwolle, L. (Arch. 2. VI. p. 321); Almelo, Albergen

PEDICULARIS. ALECTOROLOPHUS. 1229

en het Vrieseveen, Un. 18 70 (Arch. 2. I. p. 195);
Borne, Un. 1895 (Areh. 3. I. p. 225); station Mar-
lcelo tusschen Markelo en Diepenheim, Entersche
veen, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620); - Voorne, v.
E. (Arch. 2. I. p. 399); - Velden, Un. 1893 (Arch.
2. VI. p. 574); Rauwmoest, weg Tongelrooische beek
tot Nieuwe brug, Vlootmolen Stramprooi, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 626).

Voorts vermeld door Dodoens (Pemptades 1616,
Cruydt Boeck 1618 en 1644); Driebergen, v. d. B. in
herb. pr. ; Vianen, Heikop, Montfoort, Rheede, Lo-
chem, Fl. B. S.; Friesland, Fl. Fris.

Alectorolophus Haller.

(Rhinanthus L. et Prodr. Ed. I. p. 182.)

1005. A. minor W. et Grab. {Rhinanthus minor Ehrh. et
Prodr. Ed. I. p. 182). In wei- en hooilanden,
langs wegen en dijken. 0. Mei—Aug.

In Herb. : Texel 1860, Lac; duinplakken West
TerschelUng 1869, en Nesserduinen , Ameland
1869, Holk.; Rottum 1897, Schipper; - Oude
Mirdum Gaasterland 1894, L. ; — Groningen 1829,
V. H.; — Meppel, v. Heijn. ; — Kampereiland 1846
en 1847, R. B.; Giethoorn en Zuidveen, Un. 189 2
ZwoIIe 1891, 1894, L.; Deventer 1846, Cop; T.; 1876,
K.; Platvoet aldaar 1846, T.; — Harderwijk en Hier
den bu Harderwyk 1863, R. B.; Zutphen, Wtt.
Vorden 1876, GroII; Ruurlo 1887, Ens.; Lochem
1886, V.; Winterswuk 1872, R. E. de Haan; Oos
terhoutsche bosch, Th. Abel. (als/a^to); Worsum
sche broek en Hatert 1898, G.; Culemborg, C. A
Backer; — langs de Eem, Garj.; Zeist 1845,
Wenck; - Castricum 1867, H. d. V.; tusschen Pet
ten en Cahantsoog, Un. 1891; Middenduin Over
veen, Buse; 1871, GroU; duinen Overveen 1872,
Boerl.; Exc. 1878; Haarlem 1872, Boerl.; Voge

1230 ALECTOROLOPHUS.

lenzang 1871, 0.: - Leiden 1833, S.S.; Dz.; B. W.;
Perin; Leidsche vaart over Wassergeert 1835, Mb.;
Katwijk, Perin; Piet Gijzenbrug, Perin; 's Gra-
venliage, V. Z.; tussclien 's Gravenliage en Sclieve-
ningen, en tussclien Loosduinen en Monster, R. B.;
Kralingschie veer 1893, v. d. Voo; Alblasserdara
1881, V.; dijli bij Meerdervoort (Zwijndrecht) 1837,
Lac; Dordrecht 1882, C. v. d. Broek; Waarden
aan de Lek by Vianen, v. d. T. ; 1835, D s. ; — kanaal
Neuzen, B. W. ; 1845, v.d.B.; Neuzen, A. W. ; Noord
dyk 1888 en tusschen Oostkapelle en Oranjezon 1840,
v. d. B. ; — Liesbosch, C. v. d. Broek; heide Tete
ringen 1884, V.; - station Maastricht 1869, 0.; St
Pietersberg 1894, de Haas; Valkenberg, Steichen

(Sclielf horst, Peize, Onland, Eelderwolde, en — Pa-
terwolde, R. de Boer en H. Kooi; — Lent, Rand
wijk, C. A. Backer in herb. Heukels; Lekdijk
Culemborg, de Haas in herb. pr.; Vreeswijk, Schalk-
wijk, C. A. Backer en Utreclit, W. C. v. Embden
in herb. Heukels; „de Kaai" Naarderpolder 1899,
Koning in herb. pr. ; Overveensche duinen C. A.
B a c k e r in herb. H e u k e I s ; Haarlemmermeer 1894,
Struyk. in herb. pr. ; duinen Katwijk 1892, V.
Suringar in herb. pr.; Rijswijk 1876, L. in herb.
pr.; Loosduinen 1894, Struyk. in herb. pr.; Hen-
drik Ido Ambaclit 1899 en Zwijndreclit 1886, Posth.
in herb. pr.; - Middelburg 1891, Ogt. inlierb. pr.;
- Breda 1881, Posth. in herb. pr.; Almkerk, C. A.
Backer in herb. Heukels; fort Isabel bij 's Her-
togenbosch 1895, Heinsius— Prikken in herb.
Heinsius; weiland langs den spoorweg tusschen
Boxtel en Eindhoven, A. C. J. v. Goor in herb. pr.)

Bovendien: Weerdinge, Valthe 1859, Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 253); - Steenwijkerwolde, Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 349j; tusschen Nieuwe en Oude We-
tering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412); Almelo, Al-
bergen en het Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. 1.

ALECTOROLOPHUS. 1231

p. 195); Delden en Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch.
2. I. p. 200); station Markelo, Un. 189 7 (Arch. 3.

1. p. 620); — Bloemendaal, Zandvoort, - Naaldwijk,
V. E. (Arch. 2. I. p. 899); - Schouwen en Duive-
land, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.
(Arch. 2. III. p. 128); Haamstede, Renesse, Un.
1894 (Arch. 3. I. p. 50); Tholen, A. W. en L. (Arch.

2. VI. p. 123); tusschen Middelburg en Rammekens,
tusschen Rammekens en Rithem, Dishoek, Ooster-
nieuwlandpolder, tusschen Gapinge en Veere en
tusschen Gapinge en Middelburg, Un. 1902 (Arch.

3. II. p. 1084); Hoek (ook fallax), A. W. (Arch. 1.
IV. p. 295); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); - Plasmolen,
Abel; Lac. (Arch. 2. V. p. 21); Arcen, Un. 1893
(Arch. 2. IV. p. 574).

1006. A. maior Rchb. (Rhinanthus maior Ehrh. et Prodr.
Ed. L p. 182, R. Chrisfa Galli L. et Fl. B. S.
p. 458). Op gelijke plaatsen als de vorige. 0.
April — Juni.

In Herb.: Texel 1860, Lac; Midsland op Terschel-
Ung, Un. 1886; Schiermonnikoog 1868, Holk.; -
Leeuwarden 1849, S.; - Groningen 1829, v. H. ; -
Meppel, V. Heijn.; - Zwolle 1891 enl894, L.;Kam-
pen 1847, R. B.; Riele bij Deventer, Romb.; — Har-
derwijk, R. B.; Apeldoorn 1878, K. A.; Gorssel (als
angustifoUa) ; 1848, M. J. Cop; Vorden 1876, Groll;
Ruurlo in het Rikkelder 1885, Ens.; Winterswijk
1872, R. E. de Haan; Rheede, v. H.; Nijmegen,B.;
Abel. en Pas; N. en Th. Abel.; Culemborg, C.
A. Backer; — de Grebbe, Fockema; langs de
Eem 1891, Garj.; Hoevelaken 1861, R.B.; (angustif.);
Bannikl842, Bierensde Haan (P.N.S.); Utrecht,
Broers; 1835, Wtt.; 1859,R. B.; Wikkenburg 1827,
Wtt.; batterijen aan den weg Utrecht— Houten
1840, V. d. T.; - Uithoorn 1870, Boerl.; dyk Zee-

123'2 ALECTOROLOPHUS.

burg, Fl. Amst.; Sloterweg 1838, Romb.; Hoog
Carspel en Zwaagdijk 1894, Sanders; Wieringen
1857, Hart.; Spaarndam, Coll. Nat.; Scliooten 1871,
Groll; Bentveld, Un. 18.54 (als angustifolia, heeft
echter geen bladen); Haarlem, Buse; — Noordwij-
kerhout, 1867, 0.; Noordwyk 1860, S.; Ex. 1887;
Lisse 1870, Hoek; Exc. 1887; 1894, V.; Leiden,
Pierot; F. Hoffra.; 1882, Mb.; 1840, 0.; 1856, S.;
Hooge Morsch aldaar 1835, Kerb.; Wassenaar, Pe-
rin; 's Gravenhage, R. B.; duin Scheveningen, Un.
1851 (als avgustifoUa); Kralingsche veer 1892, v.
d. Voo; Alblasserdam 1850, Cop; Zwijndrecht 1879,
Posth.; Noordendijk Dordrecht 1884, C. v. d. Broek;
— Vlissingen 1880, B u ij s m a n ; kanaal Sas van Gent
1846, v.d. B.; Hoek 1863, A. W.; - Loopschans Breda,
V. A.; Ulvenhoutsche bosch, Un. 1852 (als angus-
tifolia); Zundert, Un. 1860; Sprang, Thomson;
Son 1850, V. Hov,; 's Hertogenboscli, v. Hov. (als
angustifolia); Boxmeer, Un. 185 3 {aAs angustifolia).
(Oldeboorn 1868 en 1869, v. Tuinen inherb. pr.;
Maadlanden aldaar 1863, H o 1 k. in herb. v. T u i n e n ;
Oude Trijne, K. de Boer; Wolvega, W. R. B o u m a
en T. de Boer; - Eelderwolde 1901, R. de Boer
en H. K 0 0 i in herb. H e u k e 1 s ; Westerwolde, Vlagt-
wedde, Schipper in herb. pr.; — Gendringen, M.
S. Rust; Culemborg, C. A. Backer in herb. Heu-
kels; Lekdijk aldaar, de Haas in herb. pr. ; —
Werkhoven, C. A. Backer in herb. Heukels;
Breukelen 1871, Costerus in herb. pr.; — duin-
pan IJmuiden 1894, Ogt. in herb. pr.; Haarlem,
C. A. B a c k e r in herb. H e u k e 1 s ; — Oegstgeest 1885,
Struyk. in herb. pr.; lage Morschweg Leiden 1879,
Schipper in herb. pr.; stationsemplacement Vlaar-
dingen 1901, Wachter en Jansen in herb. pr.;
ruige plaat Delfsliaven 1900 en Charlois 1899, Wach-
ter en Jansen; Uiterwaarden Rotterdam, F. D. J,
Risch; Staalduin, Naaldwyk, Monster, J. F. Wi-

ALECTOROLOPHUS, 1233

chard — Ondelande, L. B. v. d. Slikke in herb.
Heukels; Koudekerke 1874, L. in herb. pr. ; —
Teteringen 1879, Posth. in herb. pr. ; Almkerk,
Sleeuwyk, C. A. Backer; Waalre, P. Sloots in
herb. Heukels; — Venlo 1897, Rieter in herb.
pr.; Meerssen en Nuth, Steichen in herb. pr.;
Valkenberg 1901, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Ameland (Arch. 2. l. p. 399); — tus-
schen Wolvega en Terissert, Un. 1881 (Arch. 2.
III. p. 423); Coevorden, Gramsbergen, Weerdinge,
Odoorn 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253);Eeze,
Eesveen, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 349);
Heino, tusschen station Heino en Nieuwe Wetering,
langs de Oude Wetering tot op den grintweg Raalte,
Wijlie, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 412); Almelo, Al-
bergen, het Vriezeveen, U n. 1870 (Arch. 2. 1. p. 195) ;
Delden, Twikkelerbosch, Un. 18 70 (Arch. 2. L p.
200); Hengelo, Hasselo, Haaksbergen, Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 525); station Markelo, Un. 1897
(Arch. 3. 1. p. 620) ; Winterswijk, Eibergen, U n. 18 59
(Arch. 1. V. p. 226); Doetinchem, Un. 1885 (Arch.
2. IV. p. 405); - Alkmaar 1871, S. en Th. Abel.
(Arch. 2. I. p. 272); Zandpoort 1874, H.d.V. (Arch.
2. 11. p. 75); Voorne (Arch. 2. I. p. 399); Rockanje,
Oost Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); -
Schouwen en Duiveland, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 128); Haamstede,
Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 50); Noord-Beveland, A.
W. en L. (Arch. 2. VI. p. 123); tusschen Koude-
kerke en Middelburg, tusschen Gapinge en Middel-
burg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1034); - langs de
Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 352); Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V.
p. 547); - Plasmolen, Th. Abel; Beek-Elsloo,
Gulpen 1885, Lac, K. en G. (Arch. 2. V. p. 21);
Meerssen, Valkenberg, Un. 188 3 (Arch. 2. IV.
p. 322).

78

1 234 ALECTOBOLOPHUS .

Voorts vermeld doov Pelletier, Knijf, Vors-
tius en Munting.

P. hirsutus All. {Rhinanthus AlectorolophusVoX-
]ich et Prodr. Ed. I. p. 182, Bh. Grista Galli
/?. puhens Fl. B. S. p. 816). Op bouw- en
graslanden. 0. Mei—Juni.

In Herb. : Apeldoorn en Hohenheim onder
Apeldoorn 1882, K. A.; Malburgsche veer bij Velp
1837, D.S.; Oosterhoutsche bosch, Th. Abel.;
Uiterwaarden Nijmegen over Sprolikelenburg,
Hofraan; — Waarden aan de Lek tusschen
Vianen en Oud Slijkerveer, v. d. T. ; — Kloppe-
waard Werkendam 1837, Lac; — St. Pietersberg
1892, de Haas; Beek 1869, 0.; Heugem 1894,
de Haas; weide langs de Geul bij Valkenberg
1900, V.; Vijlen 1896, G.; Simpelveld 19U2, G.
en Jongm.

Bovendien: Texel? (Arch. 2. V. p. 57); - Utrecht,
L. Marchand (Bydr. VI. p. 166); — Hussenberg,
Elslo, Stein, Trap, Lac. (Arch. 2. V. p. 21).
A. fallax Wim. et Grab. [A. minor X maior).

In Herb. : (volgens de deterrainatie der inzenders)
Oostereind Texel 1869, Holk.; - Oude Mirdum
Gaasterland 1894 en - ZwoUe 1891, L.; Deventer
1846, Cop; - Oosterhoutsche bosch, Th. Abel.;
— Leiden, Dz.; — Zuid-Beveland en Sas van Gent
1846, V. d. B.

[Aanm.: Beide sooiteu en hare verscheidenheid dienen
nogmaals aan levend materiaal bestudeerd te worden ; het
is de vraag in hoeverre A. minor en maior als afzonder-
lijke soorten af te scheiden zjjn, daartusschenbeidentallooze
overgangen voorkomen, zooals door Dr. Goethart en my
verzameld werden in 1898, te Worsumsclie broek by Hatert
en in 1900 op het plateau van het Eotspark en in weilanden
langs de Geul bij Valkenberg.

De als var. angustifolius opgenomen vorm is de laat-
bloeiende varieteit, die als /S. serotinus onderscheiden
wordt en zicla kenmerkt door sterker vertakking en het

ALECTOBOLOPHUS. EUPHRASIA. 1235

optredeii van twee of moer blaclparen tusschen de bovenste
vertakking en de bloeiwyze, voorts door lynvormige bladen
en later bloeltyd.]

Euphrasia Tourn.

Eu. officinalis L. Op heide, duin en grazige gron-
den, ook op veengronden. 0. Mei — Sept.

Deze zeer vormenryke hoofdsoort vervalt in een
paar ondersoorten , weh^e ieder weer in eenige
rassen liunnen gesplitst worden.
1007. Eu. nemorosa Pers. Op duinen, heiden, op zonnige
plaatsen in bosschen.

A. Eu. stricta Host.

I. In Herb.: Deventer 1876, K.; Hengelo, Un.
1895; - Twello 1845, T.; Harderwijk 1847, R.
B.; Keppel, Un. 1850 (vermeld in Arch. 1. III.
p. 508 als Eu. officinalis a. umbrosa); Zutphen
1881, C. V. d. B r 0 e k ; - ? Wassenaar 1830, F o r s-
ten; ?duinen 'sGravenhage, G. B.; — 'sHerto-
genbosch, v. Hov.; — Maastricht, de Marres.

B. Eu. curta Wettst.

II. glabrescens Wettst. InH^erb. : Texel 1881,
Groll; Vheland 1858, Lac; 1869, Holk. (als
negl); Terschelhng 1869, Holk. (alsnegl.); 1881
en 1887, V.; Nesserduinen op Ameland 1869,
Holk. (ook ^e«e^/a); Rottum 1861, Lac. enKniit-
tel; 1897, Schipper; — Franeker, C. A. Bergs-
ma (als alpina); Hardegarijp, Giekerk 1849, S.;
— Eelderwolde, v. H.; — Meppel, v. Heijn. (als
f. ramosa); - Zalk 1847, R. B.; Zwolle, Thorb.;
Deventer, v. Gron.; Almelo, E. C. C. v. Lennep
(als neglecta); Un. 1895; - Twello 1847, T.;
Harderwijk, R. B.; Nijkerkervenen, R. B. (alspar-
vijlora en tenella); Nijmegen B.; vestingwerken
tusschen Hertogs- en Hunerpoort Nijmegen, N.
en Th. Abel. ; — Doorn, v. H. ; Zeist en Drie-

1236 EUPHRASIA.

bergen, C. A. Bergsma; de Bilt 1838, D. S. (als
feiiella) ; Utvecht, G. A. Bergsma; R. B.; Amers
foort 1834, Kraamw. ; plassen Loenen, Exc

1884, Abcoude 1846, Romb.; Loosdrecht, M.D
— Naarden 1864, 0.; Wieringen 1856, Lac; Brees
aap, V. Z.; 1871, Boerl.; Bloemendaal, Romb.
Haarlemmerduinen, de Vriese (als negUcta)
V. H. ; Overveen, B u s e ; Groenendaal by Heem
stede 1872, Hoek; 0.; - Noordwijkerhout 1867
0. ; laan Piet Gijzenbrug over de Leidsche vaart,
V. d. T.: Leiden, Pierot; duinen Katwijk 1836
Lac. ; Orchisland aldaar, en den Deijl, S. S.
Wassenaar, Pierot; Dz.; herb. R. B. {negleda)
duinen 'sGravenhage, R. B.; Waalsdorp, v. H.
Loosduinen, Un. 1851; duinen Scheveningen,
Un. 1851; duin 's Gravezande, V. Z. ; — bosch
by Haamstede 1854, v. Dissel; duinen aldaar
1869, Schuringa; duinen Walcheren, v. d.B.;
Oranjezon, B. W.; Zeeuwsch Vlaanderen 1860,
A.W.; — Bavelsche heide, Un. 1852; — Mesch

1885, K. en G.

HL imbricata Cop. In Herb. : Katwijksche
duinen 1844, 0.
Bovendien: Petten, v. E. (Arch. 2. L p. 390).
IV. coerulea Tausch. In Herb. : Apeldoorn
1853, K. A.; — duinen 's Gravenhage, Destree.
C. Eu. nitidula Reuter.

In Herb. : Mientegrond Texel 1860, Lac; — Fra-
neker, Spree (stricta?); Vijfhuizen by Franeker,
C. A. Bergsma; Wolvega, Un. 1881; Bergumer-
heide, Giekerk 1849, S.; - Meppel, v. Heijn. (als
praten&is f. parvljlora); - Zalk 1855, R. B.; Berkum
bij Zwolle 1832, Thorb. (als alpina); Deventer,
V. Gron.; Halb.; Riele bij Deventer, Romb.; —
Harderwyk, en Hulshorst by Harderwijk, R. B.;
Nijkerk, Stolz; tusschen Hoevelaken en Nijkerk,
R. B. {tenella); Voor.st by de Pol 1843, Cop; Warns-

EUPHRASIA. 1237

veld 1884, Groll; Ruurlo 1885, Ens.; Plekenpoel
bij Winterswijk 1872, R. E. de Haan; Nijmegen,
B.; Abel. en Pas; — Amersfoort 1847, Cop; Ha-
mersveld 1891, Garj.; Driebergen 1827, Wtt. ; tus-
schen Maarsbergen en Doorn, v. d. T.; Natte bosch
by Zeist, W. K.; de Bilt 1880, v.H.; 1835, D.S.;
1857, Coll. Nat.; Utrecht 1828, v. H. ; - Zijdelmeer,
Boerl.; Schinkel bij Amsterdam 1857, Kniittel;
Sloterweg Amsterdam 1842, Heybrock (P.N. S.);
Sloten, Fl. Amst. ; Breesaap, Buse; Middenduin
1870, Groll; Geleerde Man, Kerb. ; — duinen Kat-
wyk 1843, 1844, 0.; Leiden, Mb. ; Wassenaar, Dz.;
S.; Waalsdorp 1822, v. S. V.; duinen tusschen Sche-
veningen en Wassenaar, en duinen Scheveningen,
Un. 1851; 's Gravenhage, V. Z.; v. d. Goes; Ter-
heide 1882, V.; - Zuid-Beveland, Oosterzwake 1840
(f. umbrosa), Zwake 1888, en Overzant 1840, v. d. B.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1860, A. W.; — wallen Breda,
V. A.; Fort bij Vucht, v. Hov.; - Meerssen 1870,
Groll; Elsloo, Un. 1883, L.

n. wibricata.

In Herb.: Schiermonnikoog 1860, S.
D. Eu. gracilis Fr.

In Herb. : Meppel, v. Heyn.; — Diepenveen 1849,
Platvoet bij Diepenveen 1846, en tusschen Wijhe en
Raalte 1849, Cop; tusschen Ommen en Hardenberg
1853, Kros; Lonneker 1891, L.; - Twello 1849,
Cop; Harderwijk 1852, R. B.; Uddelermeer, Un.
1849; Arnhem, Thomson; Groesbeek, Un. 1847;
- Doorn, Fockema;? 1830, Wtt.; de Bilt 1838,
Lac. ; — tusschen Hilversum en Nieuw Loosdrecht
1838, V. d. T.; — Leiden, Mb.; Wassenaar, Dz.; -
Breda, herb. v. H.; tusschen Geldrop en Nuenen,
V. Hov.; St. Anthonie, Un. 1853 (vermeld in Arch.
1. III. p. 508 als Eu. offic. y).
1008. Eu. Rostkoviana Hayne.

1238 EUPHRASIA.

A. Eu. pratensis Fr. Meestal op weiland.

In Herb.: Helmond 1834, Wtt.; - Maastricht,
V. Hov.

{Eiqyhrasia nemorosa: Enschede, IVI. .1. Blijden-
s t e i n in herb. H e u k e 1 s ; — Terborg 1885, S t r u y k.
in herb. pr.; Opper-Veluwe 1871, Costerus in herb.
pr. ; Wageningen 1883, Heinsius inherb. pr.; Ben-
nekomsche Meent 1892, V. Suringar in herb. pr.;

— Groeneveld Baarn 1898, Koning in herb. pr.;
Keverdijk Ankeveen, A.C.J. v. Goor in herb. pr. ;

— Overveen 1897, Posth. in herb. pr. ; — Noord-
wijkerhout 1886, Struyk. in herb. pr.; — toren-
polder Wissenkerke JST.-Beveland 1880, Schipper
in herb. pr. ; duinvalleien tusschen Oranjezon en
Oost-Kappel 1892, Ogt. in herb. pr.; — Oudenbosch
1887, de Haas in herb. pr.; Gilze 1879, Posth. in
herb. pr.; — Bulteven bij Venlo 1896, Rieter in
herb. pr. ; spoorbaan Nuth, Steichen in herb. pr.)

Eu. curta. 11. glahrescens: Katwijk 1876 en —
Vrouwenpolder 1873, L. in herb. pr.

Eu. curta. IV. coerulea : duinen Terschelling 1895,
H e u k e 1 s in herb. pr. ; — 's Gravenhage, M e v r.
Snellen in herb. Heukels.

Eu. nitidula: Zuid-Laren 1901, E. de Boer en
H. Kooi; den Ham 1892, Carmiggelt in herb. L.

Eu. gracilis: Denekamp 1898, J. B. Bernink in
herb. Heukels; - Wiesel bij Apeldoorn 1879, L.
in herb. pr.; Gendringen, Mej. M. S. Rust; — Am-
sterdam, F. Hulk in herb. Heukels.

Bovendien : (zonder nadere aanduiding van varieteit,
Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1. W. p. 259); tus-
schen Wolvega en Terissert, Un. 1881 (Arch. 2.
III. p. 423); — Hoogeveen, Coevorden, Erm, Weer-
dinge 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253); - Al-
melo, Albergen en 't Vriezeveen, Un. 1870 (Arch.
2. I. p. 195); Hengelo, Brinkhuis, Borne, Hasselo,
Haaksbergen, Nieuwkerkerveen, Oldenzaal, Un.

EUPHRASIA. 1239

189 5 (Arch. 3. I. p. 225); Markelo, weg naar Goor,
Entersclie veen — spoorweg Eibergen, tusschenEi-
bergen en Zwilbroek, tusschen Bronsbergen en
Warnsveld, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 620);
Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Terborg, Un.
18 85 (Arch. 2. IV. p. 405); Winterswijk, Eibergen,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 226); Alkmaar, Heilo,
Callantsoog-Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 237);
Rockanje en Oost Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 401); - Tholen, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 123);
Haamstede, Renesse, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 50);
tusschen Dishoek en Zoutelande, tusschen Zoute-
lande en Westkapelle, tusschen Domburg en Oran-
jebosch, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder,
Un. 190 2 (Arch. 3. II. p. 1034); - Hoogerlieide en
langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 352);
Oudenbosch 1885—1887, Butaye en de Haas
(Arcli. 2. V. p. 547); — Beegden, Ranwmoest, Un.
1900 (Arch. 3. II. p. 626); Meerssen, Gulpen, Epen,
Valkenberg, Un. 1861; Beek-EJsloo, Gronsveld,
tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 322).

Voorts vermeld door Dodoens: Kruydt-Boek
1608 en 1644, Pelletier, Hondius, Knijf en
V 0 r s t i u s.

Eu. nemorosa: Steenwijkerwolde, Kallenkote, Eeze,
Zuidveen, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.349);
van het station Heino naar Nieuwe Wetering, Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 413); — vestingwerken Nij-
megen, Th. Abel.; (als svmplex, stricta en ramosa) ;
— Kennemerland, -v. E. (Arch. 2. I. p. 399); —
Venlo, Blerik, Velden, Arcen, Un. 18 93 (Arch. 2.
VI. p. 574).

Eu. nemorosa tenella: Wassenaar, v. E. (Arch. 2.
I. p. 399).

De overige opgaven van de eerste editie Prodro-
mus zal men hierboven kunnen terugvinden.

1240 EUPHRASIA.

1009. Eu. Odontites L. Op bouwlanden, langs wegen en
dijken, aan waterkanten tusschen riet. 0. Juli

— Aug.

In Herb.: Groene strand Terschelling 1886, K.;
1887, V.; Schiermonnikoog 1867, Holk.; (ook sero-
tina); - Franeker, Spree; Jelsum 1850, Leeuwarden
1850 en Bonte koe aldaar, S. ; - de Scharmer 1829,
V. H.; - Meppel, v. Heijn.; - Kampen, T.; 1848,
R. B.; Zalk 1870, Hoek; Ittersum bij Zwolle 1891,
L. (ook met rose bloeraen); Deventer v. Gron.;
1840, Halb.; Haaksbergen 1891, L.; Hengevelde,
gem. Ambt Delden 1893, L.; - Gorssel 1877, K.;
Hattem, en Harderwijk 1867, R. B.; Twello 1845,
T.; Apeldoorn en 't Loo 1872, K. A. ; bouwland
Angeren 1876, Lac; Zutphen, G. B.; Fockema;
Vorden 1888, Groll; Hengelo, wie?; dorpsbuurt
Winterswijk 1872, R. E. de Haan; Ellekom M. D.;
Rheede, v. H.; Numegen, B.; 1864, v. H.; St. Anna,
Hatert, Neerbosch, Weurt, Lent enz. N. en Th.
Abel.; Groesbeek 1897, G. en V.; - spoorweg
Driebergen en Bunnik 1857, Kniittel; Bunnik 1863,
Coll. Nat.; de Bilt, v. H.; 1837, Mb.; Utrecht, C.
A. Bergsma; 1837, Mb.; 1858, R. B.; - Sloterweg
1838, Romb.; 1842, Heijbrock (P.N. S.); Haarlem,
Kerb.; 1875, Groll; Wijk aan Zee, v. Son; dui-
nen 0 verveen 1872, B o e r 1. ; Haarlemmervaart, wie ? ;

- Holland, Forsten; Noordwijk, Pierot; Kat-
wijk 1832, S. S.; duinen aldaar 1844, 0.; Leiden,
Mb.; 0.; Hooge Morsch aldaar 1846, 0.; Rijnspoor
emplacement Leiden 1894, V.; Wassenaar 1829,
Wtt.; tusschen Poeldijk en Monster, Exc. 1896;
's Gravezande, V. Z.; Overmaas 1891, v. d. Voo;
Dordrecht 1878, Posth.; straatweg aldaar 1882, C.
V. d. Broek; Dubbeldam 1835, Lac; Rockanje 1902,
Jongm.; - Zuid-Beveland 1838, Willem Annapol-
der 1841, v. d. B. (fl. albis); Vlissingen 1845, v. d.
Cop; - Loopschans Breda, v. A.; Breda, v. R.;

EUPHRASIA. 1241

Ginneken 1876, 0.; Sprang, Thomson; Elshout,
en fort bij Vucht, v. Hov.; - langs de Maas
ten Zuiden van Roermond, G. en .Jongm.; Un.
1900; Gronsveld, Un. 1883.
^. serotina Link. Aiig. — Oct. (f. breve-bracteata
Prodr. Ed. L p. 185.)

In Herb.: Oude Schild 1902, G. en Jongm.;
Kleine SlufFerTexel 1868, Holk.; Schiermonnikoog
1860, S.; — tusschen Beetgum en Menaldum 1860,
J. M. de Boer; — Zwartsluizerweg by Meppel,
v. Heijn.; - Overijsel, herb. V. Z.; Kamper-
eiland 1847, R. B.; Kampen, wie?; polder Dieze
by Zwolle 1902, L.; Deventer 1846, v. Gron.;
buiten de Brinkpoort aldaar, Romb.; de Lutte,
Un. 1895; - Harderwyk 1867, R. B. (verna?);
Everwennikkamp Ruurlo 1886, Ens. {Juni) ; Arn-
hem, Pierot; Nijmegen, Abel. en Pas; Win-
sen (Maas en Waal) 1889, K. A.; Culemborg,
Coll. Nat.; - Hamersveld 1892, Garj.; Utrecht
1859, A. W. Hartm. enR. B.; Landlust bij Baam-
brugge, V. d. T.; - 'tGooi 1828, Wtt.; langs de
Schinkel, Fl. Amst.; Wieringen 1857, Hart.
tusschen Callantsoog en Petten, Un. 1 89 1 ; Haar
lem, Buse; Spaarndam, Buse; — Katwijk, B.W.
1854, A. W. Hartm.; Hooge Morsch 1846, 0.
Wassenaar, Dz.; 's Gravenhage, R. B. (Juli); Loos
duinen, V.Z. ; Dordrecht 1881,V. ; - Duiveland, D z.
Bruinisse 1887, L.; Zuid-Beveland, v. d. B.; Mid
delburg 1883, Buysm.; — Vucht, v. A.; buiten
wallen fort Isabel bij 's Hertogenbosch en —
Maastricht, v. H o v.
forma fl. albis.

In Herb.: MiUingen 1841, v. d. T.; Kruitberg by
Santpoort 1838, Mb.; — Heer Oudelandsambacht
1882, V.; — Zuid-Beveland en Willem Annapolder
1841, V. d. B.; - St. Pietersberg 1885, Lac.

1242 EUPHRASIA.

forma paludosa Cop. (een forsche plant, tusschen

het riet gevonden, die overigens tot de var.

serotina schijnt te behooren).

In Herb.: Zwake 1847 en Kreek langs Noorddijk

1840, v. d. B.

(Grie Terschelling 1895, Heukels in herb. pr.;

— Leeuv7arden 1892, V. Suringar in herb. pr. ; —
Varenkamp bij Groningen 1867, Holk.; Hallum 1865,
V. d. Leij in herb. v. Tuinen; Vorenkamp, Help-
man, — Paterwolde 1901, R. de Boer en H. Kooi;

— Gendringen, Mej. M. S. Rust in herb. Heukels;
Hattem 1874, v. Tuinen in herb. pr.; Veenendaal
1887, Struyk. in herb. pr.; tusschen Dieren en de
Steeg 1878, L. in herb. pr. ; niet zelden tusschen
het gras Culemborg, de Haas in herb. pr.; — tus-
schen Zuijlen en Tienhoven 1871, Costerus in
herb. pr. ; Utrecht 1872, v. Tuinen in herb. pr.; —
Hilversum 1894, Heinsius in herb. pr.; Jaagpad
Amsterdam, A. C. J. v. G o o r in herb. pr. ; Noorder
IJ en Zeedijk 1901, Struj^k. in herb. pr.; — 'sGra-
venhage en Voorburg, Mevr. Snellen in herb.
Heukels; Morsebelsche polder onder Oegstgeest
1893, V. Suringar in herb. pr.; Ruigte Scliie, F.
D. J. Risch, eiland IJselmonde 1899 - 1901, Wach-
ter en Jansen; Nieuw Beijerland, J. Koornneef
in herb. Heukels; Heerjansdam 1886 en Zwijn-
drecht 1888, Posth. in herb. pr.; — Oudelande, L.
B. V. d. Slikke, West-Zeeuwsch Vlaanderen, F. D.
J. Risch in herb pr.; torenpolder Wissenkerke
(N.-Beveland) 1880, Schipper in herbpr. ; Breeweg
onder Middelburg 1891, en - Oisterwijk 1894, Ogt.
in herb. pr.; Breda 1878, Posth. in herb. pr.; —
Genooi bij Venlo 1898, Rieter in herb. pr.; St. Pie-
tersberg 1894, de Haas inherb. pr.; Houthem 1896,
Rieter in herb. pr.; Wynaendsraad en Nuth, Stei-
chen in herb. pr.)

/?. serotina: Overlangbroek, J. W. Kennephaas

EUPHRASIA. 1243

in herb. Heukels; — tusschen Delft en Rijswijk
1876, L. ; - Walcheren 1873, L. in herb. pr.)

Bovendien: (Zonder nadere aanduiding.) Ameland
1854, Kros, Bruinsraa (Arch. 1. IV. p.82en84);
Vlieland, Araeland, v. E. (Arch. 2. I. p. 399); Eottum
1896, Schipper (Arch. 3. I. p. 213); - Zwinderen
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253); - Zuidveen,
Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350); tusschen
Nieuwe en Oude Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V.
p. 413); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch.

2. I. p. 200); Hengelo, Brinkhuis, Borne, Hasselo,
Weusthag, de Poppe, Un. 1895 (Arch. 3. L p. 225);
weg van Goor naar Entersche veen , Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 620); - Eibergen, Un. 1859 (Arch.
I. V. p. 226); Wormingen, K. A. (Arch. 2. III. p. 195);
- Wieringen 1856, Lac. (Arch. 1. IV. p. 240); Ber-
gen, Egmond, Castricum, Velsen, Velserkanaal, Aar-
denhout, v. E. (Arch. 2. I. p. 399); Beverwijk 1874,
H. d. V. (Arch. 2. II. p. 75); - 's Gravenhage, de
W. Hamer (Arch. 2. II. p.r22); Naaldwijk, Voorne,
'v. E. (Arch. 2. 1. p. 399); Brielle, Rockanje, U n. 1 887
(Arch. 2. V. p. 401); - Duiveland, Un. 1894 (Arch.

3. L p. 48); Zierikzee, Un. 1894 (Arch. 3. Lp. 50);
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, Un. 1902
(Arch. 8, II. p. 1034); al de Zeeuwsche eilande^i,
A. W. (Arch. 2. III. p. 128) en L. (Arch. 2. VI. p. 123);
~ Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch.2. V. p. 547); - Ool over de Maas, Un. 1900
(Arch. 3. 11. p. 626); Maastricht, Gronsveld, Amby,
Meerssen, Gulpen, Epen, Valkenberg, Un. 1861;
Sittard, tusschen Beek en Valkenberg; Maastricht,
Gronsveld,' tusschen Wylre en Slenaken , Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 322).

Voorts vermeld door P e 11 e t i e r, V o r s t i u s, M u n-
ting en Bruman.
1010. Eu. verna Bellardi {Eu. Uttoralis Fr.). Strandweiden
van de Oost en Noordzee. 0. Mei — Juli.

1244 EUPHRASIA. PARENTUCELLIA. OROBANCHE.

In Herb.: Oostereind Texel 1869, Holk.; Groene-
strand Terschelling, U n. 1 8 8 6 ; Rottum 1897, S c h i p-
per; - Harderwyk 1867, R. B.
Eu. lutea L. Op droge heuvels en op kalkgeberg-
ten. 0. Aug. — Sept.
In Herb. : (Nijmegen?) Abel. en Pas.

Parentucellia Viv. (Euphragia Benth.)

1011. P. viscosa L. {Euphragia viscosa Benth. en Arch. 2.

III. p, 224; Trixago viscosa Rchb. en Arch. 2.
III. p. 212). In weilanden en in zandige streken
in Zuid-Oost Europa. 0. April-Juni.

In Herb. : Apeldoorn op klaverland, bemest met
afval van uit Palermo af komstige Sumac 1877, K. A.

Oido Orobaiichaceae Bich,
Orobanche L.

1012. O. Rapum Genistae Thuill. (0. maior Fl. B. S.

p. 468). Op Sarothamnus vulgarisy\fimm. w^oe-
kerend. ^!.. Mei-Aug.

In Herb. : Deventer, T. (als 0. Galii); — Harder-
wijk, (Dassen?); IJsel, Wtt. (op Veronica Teu-
crium v. b.); Hummelo 1878, (op Saroth. v. b.);
Zutphen, Wtt. (op Saroth. v. b.); Jachthuis aldaar
1846, Cop (op Saroth.); 1846, Top (op Saroth.);
Warnsveld 1833, Wtt. (op Saroth. v. b.); Doetin-
chem 1878, v. Vloten (op Saroth. v. b.) ; Lochera
1832, Miquel (op Saroth. v. b.); v. Heijn. (als
Lathraea); Arnhem, Thomson (o); Beek bij Nij-
megen 1834, Wtt. (o); 1846, Th. Abel. (op Quer-
ciis Robur V. b.); Un. 1853; 0.; 1840, Lac. (op
Saroth. v. b.); Uilenput bij Nijmegen 1863, en 1867,
V. H. (op Saroth.); Marienboom, Beek, Heumen, .
Th. Abel. (op Saroth. v. b.); Ubbergen 1850, Th.
(op Saroth. v. b.) ; tusschen Berg-en-Dal en de Meer-
wijk 1842, v.d. T. (o); Meerwijk 1882, Bake (leer-

OROBANCHE, 1245

ling H. B. S.); St. Willebrordskapel te Overasselt 1897,
G. en V. (op Saroth.); - Grebbe, C. A. Bergsma;
Fockema; Grebbeberg, W. K. (op Saroth. v. b.);
1898, V. (komt nog steeds zeer talrijk aldaar voor
1903, V.); Tafelberg bij de Grebbe, Nijhoff (plant
echter niet aanwezig '); - Bloemendaal 1870 en
1871, Groll (0); - Boxmeer, Un. 1853; - Plas-
molen 1897, G. en V. (o) (reeds van daar Un. 18 73
Cfr. Arch. 2. V. p. 22); Voerendaal 1866, H. d. V.

(Zeddam overvloedig 1901, Struyk. in herb. pr.;
Beek bij Nijmegen 1866, v. H.; - Grebbeberg bij
Rhenen 1878, L. in herb. pr.; 1899, V. Suringar
in herb. pr.; — Waah-e, P. Sloots in herb. Heu-
kels; Broekhuizeu langs den weg naar Lottum
1899 en Stalberg bij Venlo 1899, Rieter in herb.
pr.; Berg 1892, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Slechts vermeld door Vorstius,
Munting en Bruman.

[Aanm.: De opgave "VValclieren A. W. (Arch. 2. III. p. 128)
werd later ingetrokken (Arch. 2. VI. p. 123), daar die opgave
betrekkiug had op 0. Galii.

De bij deze soort en de volgende toegevoegde letters v. b.
en 0 beteekenen ,.volgens byschrift" of dat geen nadere aan-
wijzing omtrent de voedsterphmt voorkomt.]

1013. O. pallidiflora W. et Grab. Woekerplant op ver-
schillende CirsiumsooYien en op Carduus acan-
thoides. 0-0. Juni.

In Herb. : ? Mestplaats Deventer 1878, v. d. V e e n
(op Girsium arvense); meelfabriek aldaar 1898, K. A.
(op Girsium arvense); — I.Jseldijk Zutphen 1833,

Wtt.

[Op de wortels van een uit Gelderland afkomstigen Olean-
der, Delftl876, de W. Hamer inherb. L. In Arch. 2. II. p. 161
wordt deze plant vermeld als gevonden op Nerium Olean-
der in een tuin te Delft; het is mij echter gebleken dat het
exemplaar uit ons herbarium behooi't tot 0. m i n o r.]

•) Waarschjjnlijk dezelfde als waarvan van Hall spreekt in Bydr.
III. p. 58, hem toegezonden van daar door den Hoogieeraar B e r g s m a.

1246 OROBANCHE.

Bovendieii: Valkenberg (op Girsium arvense en

Geranium lyusillmn) 1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 22).

1014. O. earyophyllacea Smith. (0. Galii Duby). Woe-

kerend op Galium Mollugo en verum. 0 — 0.

Juni- Juli.

In Herb. : Zalkerdijk 1851, T.; straatweg Karapen
naarElburg, R. B. {ontva.ngen als Lathraea squam.) ;
Kampen, Zalk 1846, en Katerveer Zwolle 1846, R. B.;
Deventer 1876, K.; Platvoet aldaar 1846, Cop; 1845
en 1846, T.; achter het kerkhof aldaar 1845 en 1847,
T. ; 1846, Cop; Romb.; Galgenbelt aldaar 1851,
Cop; — ? Zutphen op Veron. Teucrium 1834, Wtt.
(zio by 0. Rapum); — vestingwerken Nijmegen en
Weurt en buiten de Hertogspoort (op Gnaph. dioi-
cum)l8U, Th. Abel.; - Wijkaan Zee, E xc. 1860
duinen Velsen 1833, S. S. ; Velsen en Velserend 1871
Hoek; Driehuizen (met gele bloemkroon en was
gele stempels) 1898, J. A. Sandberg; Zandvoort
C. A. Bergsma; Breesaap 1835, Mb.; Kerb.; 1872
Boei'1.; Bloemendaal 1841, Kerb. (ook als maior)
Overveen 1832, y. H.; 1835, Mb.; Asscher; 1841
Buse; 1874, Groll; ruine Brederode, V. Z.; Mid
denduin, Buse; Lindenheuvel bij Haarlem 1870, 0.
Haarlem 1842, Teengs (P. N. S.); v. H.; - tus
sclien Hillegommerbeek en Noordwijk, Exc. 188 6
Noordwijk 1846, S. S.; Fockema; 1872, Boerl.
begraafplaats Noordwijk binnen 1839, v. d. T. ; Rur
genhoek, Exc. 1887; Katwijk, V.Z.; Dz.; 1832
Wtt.; S.S.; de Haan; 1862, v.H. Jr.; S.; Wasse
naar, Perin; Buse; B. W.; binnenduinen aldaar
1832, Wtt. ; Waalsdorp, Exc; duinen Scheve-
ningen 1837, Lac; 1851, T.; 1883, C. v. d. Broek;
Destree; R. B.; duinen 's Gravenhage, V. Z. ; C. A.
Bergsma; Loosduinen 1848, S.; Eikenduinen 1834,
V.Z.; - Walchersche duinen 1839, v. d. B.

(IJseldijk ZwoUe 1874, v, Tuinen in herb. pr.;
- duinen Velsen 1894, Ogt. in herb. pr.; duinen

OROBANCHE. 1247

Haarlem 1880, Schipper in herb. pr.; ruTne van
Brederode 1894, V. Suringar inherb. pr. ; tusschen
Haarlem en Zandvoort, A. C. J. v. Goor in herb.
pr. ; duinen Zandpoort 1882, Heinsius in herb.
pr.; — duinen Noordwijk 1872, Costerus inherb.
pr.; Wassenaar 1875, L. in herb. pr.; Westland,
J. F. Wichard, Rotterdam, v. d. Linden, jjerkhof
aldaar 1900, Wachter en Jansen; — Koude-
kerke, Mevr. Snellen in herb. Heukels; Dom-
burgsche duinen 1893, Ogt. in herb, pr.; duinen
tusschen Domburg en Dishoek, Un. 1902, Rieter
in herb. pr.)

Bovendien: Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. I.
p. 620); - Naaldwyk, v. E. (Arch. 2. L p. 398), en
V. d. T. (Prodr. I. p. 178) ; Brielle - Rockanje, U n. 1 8 8 8
(Arch. 2. V. p. 401); — Schouwen en Duiveland,
A. W. (Arch. 2. III. p. 128); West-Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 123).

Voorts vermeld voor Maastricht, Franq. en de
Grebbe, v. d. B. in herb. pr.

1015. O. rubens Wallr. Woekerend op Medicago sativa

en falcata. 0-0. Mei-JuU.

In Herb. : wallen Deventer 1876, K. ; Diepenveen
1851, K. A. ; — Kortenoever onder Brummen 1851,
I. Tyhaar; Beek by Nijmegen 1884, Th. Abel.
(op Meclic. falcata); Spoel te Culemborg 1835, D. S.;
V. d. T. (vandaar ook anno 1846 in herb. Alpherts
als 0. caryoph.?).

Bovendien: Diepenveen, I. Cop (Arch. 1. III. p.
211, ofscboon in Arch. 1. III. p. 507 als in herbario
vermeld wordt, heb ik haar er niet in aangetroffen) ;
— Scheveningsche duinen, d e W. H. (Arch. 2. II.
p. 123); op Heliotropium peruvianum (spec. unic.)
Apeldoorn, K.A. (Arch. 2. IL p. 159).

1016. O. Picridis F. Schultz. Op Picris hieracioides para-

siteerend. 0 0. Juni.
In Herb,: Wijk aan Zee 1835, wie? (zie Tijdschr,

1248 OROBANCHE.

VIII. 3. p. 240); Ogt.; Zandvoort 1851, Kostver-
loren; duinen Velsen 1832 en 1833, S. S.; 1834,
de Vriese(P. N. S.); 1840, B.W.; Bal<:kumerduinen,
V. d. Veen (als coerul.); Breesaap, Buse; 1837,
Mb. ; V. d. T.; 1871, Groll; tusschen Bloemendaal
en Velserend 1839, Buse; Lindenheuvel 1866, H.
d. V. (als Galii); Overveen 1835, Mb.; 1874, Groll;
Buse; 1872, Boerl.; Posth.; kolk bij Overveen
1870, Boerl.; Haarlem 1836, Mb.; B. W.; 1879,
K. A,; V.; - Noordwijk aan Zee, Dz.; 1871, Groll;
1876, 0.; Katwijk, v. H.; S. S.; v. d. T. (als ameth.);
1846, 0.; 1865, H. d. V.; Wassenaar 1852, A. W.
Hartm.; duin 's Gravenhage, V. Z.

(Duinen wyk aan Zee 1897, Ogt. in herb. pr.)
Bovendien : Zalk, in enkele exemplaren, R. B. (Arch.

1. I. p. 161); - Santpoort, Bloemendaal, v.E. (Arch.

2. I. p. 398).

1017. O. minor Sutton. Parasiet op Trifolium pratense
en Tr. medium. 0. Jtmi — Aug.

In Herb.: IJseldyk bij Zwolle 1893, L.; Wilpe
1878, K.; - Terwolde 1897, Ogt.; Angeren by Huis-
sen 1876, Lac; Zevenaar, v. H. Jr.; Weurt, Th.
AbeL; Groesbeek, Un. 1898; Beuningen 1849 en
1853, Th. Abel.; Hees 1902, op Boronia elatior,
handelslvweekery Gerretsen en Valeton aldaar, comm.
Th. Abel.; Drumptl881, Posth.; - huisterHeide
1861, V. H. (als coerulea); Maarsbergen 1871, GroU;
Driebergen 1861, 0.; Zeist, W. K.; v. d.T.; tusschen
Zeist en de Kromme Rijn 1842, G. Deijn.; tusschen
Zeist en Bunnik 1843, v. d. T.; tusschen Zeist en
de Bilt, G. D e y n. ; Odyk 1874, H. d. V. ; Wikkenburg,
Buse; — duinen Noordwijk aan Zee 1892, S.; Kat-
wijk aan Zee, Romb.; Delft, in een huis op -A^erewm
OZeawder 1876, deW.Hamer {•alspallidifl.); — Zuid-
Beveland 1860, S. en v.d.B.; 1848, v. d. B.; West-
Kapelle 1869, H. d. V.; Zoutelande, G. v. Henne-
keler; Lamswaarde 1862, en Hoek 1854, A. W.;

OROBANCHE. 1249

- Loopschans Breda, v. A.; - Meers bij Elsloo 1872,
Lac. (op Kaardevelden); Meerssen 1864, H. d. V.;
Meerssen, Beek, Eijsden, Kerkrade, Gulpen 1885,
K. en G.; Houthemmerberg 1889, S.; Heer, Un.
1861; Valkenberg 1900 en Hermitage aldaar 1889,
V.;Houthem, Exc. 1889; MorelandbyMesch 1894, V.

(Terwolde 1897, Ogt. in herb. pr.; - RysM^yk
(Gld) B. J. V. Wagensveld; - klavervelden om
de stad Utrecht 1898, W. C. v. Embden in herb.
Heukels; Houten 1888, C. v. Rossum in herb.
de Haas; Bunnik 1898, V. Suringar in herb. pr.;
Utrecht aan den weg naar Vechten 1897, W. C. v.
Embden in herb. Heukels; - Hendrik Ido Am-
bacht 1902, Posth. in herb. pr.; - achter Wissen-
kerke (N.-Beveland) 1883, Schipper in herb. pr.;
Nieuw en St. Joosland 1876, L. inherb. pr.; - Val-
kenberg 1900, Rieter in herb. pr.; Steichen in
herb. pr.)

Bovendien: Zevenaar, reeds Un. 1859 (Arch. 1.
V. p. 197 en 226) Berg en Dal, Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 305); - Sas van Gent, A. W. (Arch. l.IV. p.
295); Tholen en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.
(Arch. 2. III. p. 128); Noord-Beveland, Schouwen
en Duiveland, A. W. en L. (Arch. 2. VL p. 123);
tusschen Gapinge en Veere, Un. 1902 (Arch. 8.
IL p. 1034); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); - Gronsveld, Un.
1861 (Arch. 2. IV. p. -823).
1018. O. Hederae Duby. OpHedera Helix. 00. JuU-Sept.

In Herb.: St. Pietersberg 1885, K. en G.

(Ook 1898aldaar, Hoevenaarsinherb.de Haas).
O. amethystea Thuill. Parasiet op Eryngium cam-
pestre. 0 — 0. Juni — Juli.

In Herb.: ?Zalk 1846, en ? Grafhorst 1854, R.B.;

— ? Harderwijk, R. B.; — ? Breesaap, Kerb.
Bovendien: Bentveld bij Haarlem, Hoffm. in

herb. Dav.; Gelderland, Hoffm. in herb. v. d. B.;?

79

1250 OEOBANCHE.

Deventer, Cop in herb. Dav.; Maaldrink, in herb.
pr.; ? LJseldijk bij Welsum,v. Heijn. allesinProdr.
Ed. I. p. 179; Bloemendaal, Velsen, Katwijk en
's Gravenhage, Fi.B. S. Waarschijnlijk berusten deze
opgaven op eene verwrarring met eene andere soort.

1019. O. purpurea Jacq. (0. coerulea Villars et Prodr.

Ed, I. p. 179). Parasiet op Achillea Millefolium.
0 — 0. Jimi—Oct.

In Herb.: Zalk, Dassen; 1840, R. B.; 1847, T.
Kampen, V. Heijn.; Zw^olle 1832, Dassen; — Bree
saap, Kerb.; 1835, Mb.; 1842, Buse; 1872, Boerl
Zandvoort 1834, S. S.; Bloemendaal 1877, L. J. v. d
Veen; - Noordwijk, Kerb.; 1834, S. S.; 1897 v
V 1 0 1 e n ; tusschen Noordwy k en Katwyk 1881, wie ?
Katwyk 1827, G. en J. C. Broers'); 1862,v.H. Jr.
1876, Groll; Vuurbaak aldaar 1832, S. S.; 's Graven
hage, V. Z.; Scheveningen 1844, de Br.; 1851, T
1902, Easton; Noordendijk Dordrecht 1837, Lac

[A a n m. : De opgave Wassenaar 1881, S. (Arcli. 2. III. p. 420)
is waarschyniyk dezelfde als de hierboven gemelde voor
Katwijk 1881.]

(Wijk aan Zee, Mej. Kerbert; Velsen, J. Rijs-
terbosch; — Rotterdam 4 ex. op Achillea Millef.
1899, H. V. d. Linden in herb. Heukels; alge-
meene begraafplaats Rotterdam 1899, daarna ver-
dwenen, H. P. A. Jansen in herb. Wachter
en Jansen; Scheveningen 1902, H. R. Hoogen-
raad in herb. pr.)

Bovendien: Egmond, Fl, B. S,
/S. Rhenana Fl. Bat.

In Herb.: Katwijk aan Zee 1887, v. E. (Cfr. Arch.
2. V. p. 380 als 0. robusta).

1020. O. ramosa L. Voornamelijk v^oekerend op Hennep

en Tabak. 0. Aug. — Oct.

*) Hierop slaat de beschrijving donr v. Hall (Bijdr. III. p. 58) voor
0. elatior Sutt. gegeven, welke heni door „den volijverigen med. stud.
G. Broers" onder den naam van 0. maior was toegezonden.

OBOBANCHE. LATHBAEA. ELSSHOLZIA. 1251

In Herb.: Wamel over Tiel 1850 en 1851, W. v.
Lookeren Carapagne en Th. Abel.; 1872, A.I.
Faasen (op Nic. Tahac); — Velsen 1836, Mb.; —
in den Hortus te Leiden 1837, Lac. ; S. S. (vv^ild op
Goreopsis tinctoria) ; 1839, S. S. (op Galliopsis disco-
lor); 1839, S. S. {o^ Hibisciis Trionum); — Zeeduinen
Terlieide, V. Z. ; Ammerstol 1874, K, A. ; Berg Am-
bacht 1882, S.; Oud Alblas 1876, Mr. J. v. Laker-
veld Bisdom.
^. eoerulea. Hortus Leiden 1832, S. S.

Bovendien: Maastricht, Franq. in herb. v. d. B.;
Heemstede, Gorter.

Lathraea L.

1021. L. squamaria L. Parasiet op boomwortels, vooral

van de Haselaar, in vochtige bosschen en kreu-
pelhout. Qi- Maart—Mei.

In Herb. : Vaals, v. Hov.

Bovendien: In Delftland langs den dyk tusschen
Monster en De Hey, Schwencke volgens de
Gorter. Zeer onwaarschynltjk, misschien een
Orobanche soort.

[Aanm. : Het is zeer te betw^jfelen of Lathraea nog
wel inlandsch is; excursies hepaaldelyk met het doel om
deze plant terug te vinden, door Dr. Goethart en my ge-
durende eenige jaren ondernomen, hebben nimmer de plant
doen terugvinden, ofschoon zij op dien tijd b\jv. rykeiyk
bloeide in het naburige Emmaburg by Altenberg.]

Ordo Labiatae Mss.

Trlbus Mentheae Benth,

Elssholzia Willd.

1022. E. Patrini Garcke. Inheemsch in Midden- en Oost-

Azie; op verschillende'plaatsen uit vroegere cul-
tuur verwilderd en somtijds een onuitroeibaar
onkruid. 0. JuU—Aug.

1252 ELSSHOLZIA. MENTHA.

Niet in herb.

(Maastricht 1896, J. van Baren in herb. v.
Eeden, tlians berustend op het Koloniaal Museum
te Haarlem.

Mentha Tourn.

1023. M. rotundifolia L. Aan slootkanten, op vochtige
plaatsen. 2].. JuU — Sept.

In Herb. : Gelderland, Kuhl; Elten, v. H.; Zeve-
naar 1833, Wtt. ; Arnhem, Thomson; Groll;
tusschen Arnhem en Nymegen, S. S.; tusschen Elst
en Nijmegen 1833, Wtt. ; Nijmegen, B.; Ooische
waard 1849, Bemmel, Ressen, Beuningen, T h. A b e 1. ;
Weurt, G. Deijn.; — Utrecht, C. A. Bergsma; —
Kaaidijkje 's Gravenhage, V. Z. ; tusschen 's Graven-
hage en Loosduinen, bij de ruine van Eikenduinen
1832, V. Z. ; tusschen Vianen en Gulemborg en tus-
schen Vianen en Everdingen, v. d. T.; — Zuid-Be-
veland 1839, v. d. B.; - Sleeuwijksche dijk 1835,
Lac; Hooge Maasdijk tusschen Heusden en Aal-
burg 1848, v. Hov.; - Maas by Baarlo, Un. 1893,
L.; Roermond, Un. 1900 (als sylv.); Weert 1899,
G. en des Tombe; Montfort 1895, G. en V.; Zuid-
Limburg 1883, K.; Maastricht, Franq.; Amby 1870,
Groll; Gronsveld, Un. 1861; Beek 1879, Lac;
Un. 1883.
/?. umbrosa Cop.

In Herb. : Zuid-Beveland, v. d. B. (als M. sil-
vestris v. d. B., wat misschien ook juister is).

(Oldenzaal, Un. 189 5, Ogt. in herb. pr.; — bij
een boerenwoning in de Meent te Bennekom 1895,
V. Suringar in herb. pr. ; tusschen Utrecht en
Schalkwijk 1846, Alpherts in herb. pr.; - Venlo,
langs een helling links van den Straalsehen weg
1897, Rieter in herb. pr.; Vilt bij Valkenberg 1902,
Schipper in herb. pr. ; Maastricht 1882, Houthem
1892, Posth. in herb. pr.)

MENTHA. 1253

Bovendien: Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 399); —
Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch, 2. III. p.
128); - Beegden, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626);
Maastricht, St. Pietersberg, Amby, Meerssen, Valken-
berg, Gulpen, Sittard, Un. 1861; tusschen Beek en
Valkenberg, Maastricht, Gronsveld, tusschen Wylre
en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 323).

[Aanm. : De opgaven de Lutte, Un. 1895 (Arch. 3. I.
p. 164) en St. Jansberg, Un. 1898 (Arch. 3. II. p. 9) vindt
men terug onder M. silvestris III. velutina. De eerste
opgave vindt men later in Arch. 3. I. p. 22-5 als M. sylves-
tris? verwilderd; mogelijk zijn de exemplaren van Oldenzaal
en de Lutte verwisseld.

De opgaven in den Prodr. Ed. I. p. 186 voor Dordrecht, Lac,
is waarschtjulyk ook M. silvestris; Deventer, Tyhaar
vindt men terug onder M. arvensis, terwyl de opgaven
Wassenaar, Fl. Leid. ; IJseldijk Hattem, Fl. B. S. en Fries-
land, Fl. Fris. wegens gebrek aan bewijsmateriaal niet nader
te controleeren ztjn.]

1024. M. silvestris L. Langs rivieroevers en dijken; in
grienden, aan slootkanten en in heggen, meestal
aldaar verwilderd. %. Juli—Oct.
a. vulgaris Koch.

In Herb.: IJselduk Zalk 1845, T.; Zalk 1846 en
1855, Oosterholt by Kampen, en Grafhorst 1855,
R. B.; Zwolle, Thorb. (B. Prodr. Ed. I); - Gel-
derland, C. A. Bergsma; Sonsbeek bij Arnhem
1842, J. W. R. Tilanus (P. N. S.); Nijmegen, B.;
langs de Grift te Lent 1849, Th. Abel. (zie ook
y. puhescens); Lekdyk by Ravenswaai, v. d. T.;
Wageningsche berg, herb. 0.; - Utrecht 1859,
R. B. (als mollissima Borkh.); Schalkwijk 1833,
Wtt. ; — Velserend 1875, Groll; ruine Brede-
rode, S. S.; B. W.; 1836 en 1846, Buse; Zand-
poort 1846, Buse; Meerenberg 1865, H. d. V.;
Bentveld 1836, Mb.; Buse; Haarlem, Splitg.;
- Noordwijk, Dz. (B. Prod. Ed. L); kerkhof by
Noordwyk 1833, S. S.; galgenwegje bij Naaldwijk
1847, V. d. T.; Rotterdam 1836, (Groshans?);

MENTHA.

Moerkapelle, Kralingsche veer 1892, v. d. Voo;
tusschen Zwijndrecht en Groote Lindt 1872, K.
A.; 1882, V.; Noordendijk Dordrecht 1837, Lac;
1878, Boerl.; 1883, C. v. d. Broek; - Walche-
ren duin (als j^iperita), Koudekerke, v. d. Cop;
— Boxtel, V. Hov. ; — Hussenberg 1885, K. en
G.; Epen 1872, Lac; Baarlo, Un. 1893, L.
f. foUis variegatis: In Herb. : Persijnspan Katwijk
en Wassenaar, S. S.

(Rijswijk, B. J. v. Wagensveld in herb. Heu-

kels; — Utrecht, W. C. v. Embden {s\s rotundif.)

in herb. Heukels; Zeist en rijweg Lienden 1874,

V. Tuinen in herb. pr.; — schorren langs de Maas

tusschen Rotterdam en Kralingsche veer 1900, en dijk

KraUngsche veer 1899, Wachter en Jansen in

herb. pr.; Noordendijk Dordrecht 1848, Alpherts

in herb. pr.; Dordrecht 1895, Ogt. in herb. pr.)

IL nemorosa (M. nemorosa Willd.). In Herb. :

Arnhem, Groll; tusschen Nijmegen en Elst 1833,

Wtt. ; Beuningen,Ooische waard,N. en Th. Abel.;

Tiel 1870, Posth.; - de Grebbe 1882, K.;

Zeist, 0.; - Bentveld 1836, Mb.; - langs de Maas

tusschen Rotterdam en het IJselmondsche veer

1870, 0.; Feijenoord 1834, v.H.; Noordendijk Dor-

drecht 1847, Cop; 1848, v. Hov.; Griend langs de

's Gravendeelsche dijk 1850, en steenplaats bij Dor-

drecht, Cop; Vianen aan den dijk naar Hagestein,

V. H.; - kade bij Werkendam 1835, Lac. (onder

a. vulg. C. Koch); 1836, Lac; Werkendam 1886,

V.; (Breda?) v. A.

(Bosch te Middelstum (als rotundif.) R. de Boer
en H. Kooi in herb. Heukels; - slootkant trek-
weg Heiligerlee 1900, Schipper in herb. pr. ; —
Dalfsen 1891, L. in herb. pr. ; - Grebbeberg 1886,
Heinsius inherb. pr. ; — rivierkant Kralingen, F.D.
J. Risch in herb. Heukels.)
Bovendien: Heerenveen, Fl. Fris.; — Deventer,

MENTHA. 1255

Tyhaar; — Hilvarenbcok, Hoffm. in herb. Dav.;
Ooische waard bij Nijmegen, Th. Abel.; — Leiden
en Noordv^ijk, Fl. Leid.

IL Lent, AbeL; Waaldijk, tusschen Tiel en
Doodevs^aard, FI. B. S.; — Odijk en Werkhoven,
Wenck; — Bentveld, Mb.; — Werkendam, Lac.
HL velutina Lej. In Herb. : straatweg de Lutte,
U n. 1895 (als rotundif.) ; Wolfheeze 1856, 0. (niet
bloeiend); Griftdyk Lent 1849, Th. Abel.; - Eera
by Amersfoort 1894, Garj.; - Noordwyk, Dz.;
— Zuid-Beveland, v. d. B.; dijk by Kwadendamme
1845, V. d. B.; in tuinen verwilderd Hoek 1863,
A. W.; — St. Jansberg by Groesbeek, Un. 189 8
(als rotundif.).

Bovendien: Herksenonder Wijhe, Tijhaar, Prodr.
Ed. I. p. 186.

^. viridis (if. viridis L. ; M. silvestris /?. glabra
Koch. Prodr. Ed. I).

In Herb.: Putten,Un. 1885, 0.; — steenplaats

buiten de Bredasche poort Dordrecht 1839, v. d.

T.; Mesthoop steenplaats aldaar 1835— 1839, Lac;

— duinen Vlissingen, Dum. (alspiperito); bouw-

grond langs den badhuisweg aldaar 1888, L.; —

Werkendam, Lac; - Lauberg 1893, de Haas.

(Noordwijk 1893, Dr. B. in herb. V. Suringar).

Als M. silvestris, zonder dat door mij een nadere

varieteit opgeteekend werd, bevinden zich nog van

de volgende groeiplaatsen :

Leeuwen 1872, Posth. in herb. pr.; Redichem
1843, Alph. in herb. pr.; Spoel te Culemborg, de
Haas in herb. pr.; - Leiden 1885, Struyk. in
herb. pr.; Dordrecht 1886, - Werkendam 1886 en
Moerdijk 1901, Posth. in herb. pr.; tusschen Poe-
deroyen en Loevestein 1885, Costerus inherb. pr.;
— tusschen Wynandsrade en Hulsberg, Steichen
in herb. pr.)

Bovendien (eveneens zonder vermelding van va-

1256 MENTHA.

i-iteit): ? Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); statioii
Zutphen, Bronsbergen; Un. 1897 (Arch. 3. 1. p. 620);

- Woensdrecht, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353); -
Kerkrade 1885, Lac, K. en G. (Arch. 2. V. p. 22).

Voorts vermeld door de Lobel (Vrieschlant, bij
Campen ende Zwolle); Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman.

[Aanm.: Mentha silvestris a. vulgaris II. nemo-
rosa — M. nemorosa Willd. — M. villosa Willd. wordt
beschouwd als een hyhride tusschen Mentlra silvostris
en M. rotundifolia; het scliUnt dat deze hybride, evenals
M. V i r i d i s oudtijds in tuinen gekweekt werden en liierdoor
in verwilderden toestand het burgerrecht hebbeu verkregen
in verschillende noordelijke landen. Vooral de laatste, in
den vorm crispata, wordt te Mitcham, nabjj Londen en in
Wayne County in het groot verbouwd onder den naam van
S p e a r m i u t.]

1025. M. aquatica L. Aan waterkanten, in slooten, op

vochtige plaatsen in duinpannen. %. Juni—Oct.

In Herb. : Texel 1869, Holk.; Schiermonnikoog

1860, en — Leeuwarden, S.; — Meppel, v. Heijn.;

- Kampen 1846, T. ; 1847 en 1855, R. B. ; Wilsu-
merdijk 1870, Hoek; Deventer 1846, v. Gron.;
1846, Cop; 1876, K.; - Harderwyk 1866, R B. ; Zut-
phen 1867, Fockema; Voorst 1849, Cop; tusschen
Beek en Didam 1883, L.; Ruurlo 1884, Ens.; Ratum-
sche weg Winterswijk 1873, R. E. de Haan; Nijme-
gen, B. ; N. en Th. Abel.; Hemmen, Buse; Culem-
borg, H. S. (Coll. Nat.); - beek Lockhorsterbosch
1891, Garj.; Utrecht, C. A. Bergsma; Baarabrugge,
V. H.; Osdorperweg 1857, Kniittel; tusschen Neer-
langbroek en Cothen, v. d. T.; - rietland Zijdelmeer,
en Uithoorn 1871, Boerl.; Amsterdam 1868, 0.;
Schenkel aldaar 1855, Lac. ; Zeeburg, Fl. Amst.;
Monnikendam 1870, Boerl. ; Breesaap, Buse; Haar-
lem, C. A. B e r g s m a ; S p 1 i t g. — Leiden, F o r s t e n ;
1836, Mb.; 0.; broekweg Vallcenburg 1832, S. S.; de
Vink, Perin; Ouddorp 1894, Boerl. en V.; I.Jsel-

MENTHA. 1257

monde 1891, v. d. Voo; Dordrecht 1881, V.; 1882,

C. V. d. Broek; Noordendijk aldaar 1847, Cop;

steenplaats aldaar, C o p ; — Vlissingen 1880, B u ij s-

man; - Boxtel 1847, v. Hov.; - Plasmolen, Un.

1898; Maasoever ten Zuiden van Roermond, Un.

1900; Geul by Geulhem 1901, V.

/?. hirsuta L. *)

In Herb.: Vlieland 1858, Lac; 1868, Holk.;
West Terschelling, Un. 1886; — Leeuwarden
1849, S.; Schittem 1870, J. M. de Boer; - Mep
pel, v. Heijn.; - Kampen 1855, R. B.; - Har
derv\rijk 1864 en 1865, Nijkerkervenen en Hoeve
laken, R. B. ; Wisselsche venen, Un. 1890
Beekbergerwoud, T h o m s o n ; Voorst 1849, C o p
Nijmegen B.; - de Bilt, v. H.; Utrecht 1826
Wtt.; - Amsterdam, v. H.; Fl. Amst.; 1868
0.; Sloterweg aldaar 1848, Romb.; 1842, Hey
brock (P. N. S.); 1857, Kniittel; Uithoorn
Boerl.; Zwanenwater 1896, V.; Velsen, Buse
duin achter Kruidberg 1879, GroH.; Zandvoort
C. A. Bergsma; Splitg.; Groot Bentveld, E

B. Asscher; duin bij Overveen, Buse; 1865
H. d. V.; Overveensche weg, Kerb.; Haarlem

C. A. Bergsma; v. H.; 1835, Mb.; 1838, Lac.
1844, B u s e ; 1875, G r o 1 1 ; duin vallei Vogelenzang,
V. d. T.; - Katwijk, Mb.; 1836, Lac; Leiden
1826, Pierot; B. W.; Dz.; Forsten, Perin
Haagsche Schouw 1832, S. S.; Zoeterwoude 1842
0.; Wassenaar, Perin, G. B.; 1848, de Br.; 1853
S.; Waalsdorp, V. Z.; Fockema; 's Gravenhago
V. d. Cop; R. B.; Beeklaan aldaar, en Eiken
duinen, V. Z.; Monster 1847, v. d. T.; Loosdui
nen, Destree; Maasdijk 's Gravezande, V. Z

*) De forma hirsuta berust slechts op een verschil van meer of
mlndere beharing. M. aquatica is bijna nimmer geheel onbeliaard;
er komeu echter sterk behaarde, zelfs viltige specimina voor.

MENTHA.

Brielle-Rockanje, Un. 1887; Ouddorp 1894,
Boerl. en V.; — Duiveland 1887, L. ; Haamstede,
Un. 1894; Zuid-Beveland 1841, Ooster Zwake
1838, Kv^adendamme 1838 en Zwake 1840, v. d.
B.; Walcheren, v. d. Feen; 1841, v. d. B.; Vlis-
singen, v. d. Cop; 1880, Buijsman; Zeeuwsch
Vlaanderen 1863, A. W.; - Vucht, v. A.
(Schiermonnikoog 1897, Schipper in herb. pr.;

- Oranjewoud 1866, H o 1 k. ; Hallum 1864, v. d. Le ij ,
Oldeboorn 1865, Holk., 1868, v. Tuinen in herb.
pr.; Wolvega, T. de Boer en W. R. Bouma; —
Groningen, Paterwolde, Oostbroek, Onnen, Zuidlaren,
Peize, Eelde en Hoogkerk 1901, R. de Boer en H.
Kooi in herb. Heukels; tusschen Haren en Pa-
wolde 1863, Holk. in herb. v. Tuinen; — Masten-
broekerpolder bij Zwolle 1901, L. in herb. pr. ; —
Bennekom 1892, V. Suringar in herb. pr.; Hem-
men 1883, Heinsius inherb. pr.; algemeen Culem-
borg, de Haas in herb. pr.; — tusschen Eemnes
en Baarn, A. C. .J. v. Goor in herb. pr. ; tusschen
Zuijlen en Tienhoven 1871, Costerus in herb. pr.;

— 's Graveland 1899, Koning in herb. pr. ; Over-
veen, C. A. Backer; — 'sGravenhage, Mevr. Snel-
len in herb. Heukels; Voorschoten 1872, Posth.
inherb. pr.; 1885, Struyk. inherb. pr.; Rotterdam,
F. D. J. Risch; plas Hillegersberg 1899, Wach-
ter en Jansen in herb. Heukels; Oude Koedood
bij 't dynamiethuisje 1902, Wachter en Jansen
in herb. pr.; Dordrecht 1894, Posth. in herb. pr.;
Herkingen 1871, Costerus in herb. pr. ; — Chaam,
Mevr. S n e 11 e n in herb. H e u k e 1 s ; — langs de Maas
te Venlo 1894, Rieter in herb. pr.; Geulle 1893,
V. Suringar in herb. pr. ; Hoensbroek 1900, Stei-
chen in herb. pr.

/?. Schipluiden (viridis) 1875, L. in herb. pr.; in een
sloot langs de buitenplaats Woudensteijn 1900 en
IJselmonde, Wachter en Jansen in herb. Heu-

c:>\

MENTHA. 1259

kels; Brielle 1901, Wachter en Jansen in herb.
pr.; - Schouwen (rnbra) 1882, L. in herb. pr.;
Oranjezon bij Vrouwenpolder 1891, Ogt. inherb. pr.;
Nieuw en St. Joosland 1875 en - Roermond, Un.
1900, Schipper in herb. pr.)

Bovendien: Ameland v. E. (Arch. 2. I. p. 399;; —
Scheene, Terissert tusschen Knijpe en Heerenveen,
Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); - Hoogeveen,
Zwinderen, Coevorden, Sleen 1859, Lac. en S. (Arch.

1. V. p. 253); — Almelo, Albergen en 't Vriezeveen,
Un. 18 70 (Arch. 1. V. p. 195); Delden, Twilckeler-
bosch, Un. 18 70 (Arch. 2. I. p. 200^- Hengelo, Has-
selo, Weusthag, Carlshave, de Lutte, Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 225); station Markelo, Diepenheim —
langs de Slink te Groenlo, tusschen Bronsbergen en
Warnsveld, Ruurlo, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620);
Vaassen, Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); -
Papenlaan langs de Zuiderzeedijk by Muiden, Un.
1901 (Arch. 8. ILp. 631); Callantsoog-Petten, U n.
1891 (Arch. 2. VI. p. 237); Beverwuk 1874, H. d. V.
(Arch. 2. II. p. 75); Rockanje en Oost-Voorne, Un.
188 7 (Arch. 2. V. p. 401);Renesse, Un. 1894 (Arch.
3. I. p. 50); tussclien Zoutelande en West-Kapelle,
tusschen Gapinge en Veere en tusschen Gapinge en
Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. IL p. 1034); Tholen,
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch.

2. IIL p. 128); slooten Hoek, A. W. (Arch. 1. IV.
p. 296); - Woensdrecht, langs de Zoom, Un. 1896
(Arch. 3. 1.p. 353); Oudenbosch 1885- 1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); - Arcen, Hamert,
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 574); rechter Maasoever
Roermond, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); Meersen,
Gulpen, Valkenberg, Un. 1861; Sittard, Wylre,
Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruraan.
/?. hirsuta. Ubbergen, Beek, de Ooi, Abel

uj, Li 8R AR

1260 MENTHA.

(Arc.h.2. V. p. 306); Beek-Elsloo, Un. 1883 (Arcb.
2. IV. p. 823).

f. umbrosa: huis Ubbergen, Abel. (Arch. 2. V.
p. 306).
M. aquatica x silvestris (M. dumetorum Schult.,
M. nepetoides Lej.)

(Hillegommer duinen 1900, H. R. Hoogenraad
in herb. Wachter en Jansen.)
M. viridis X aquatica {M. piperita L ). Schijnbaar
inheemsch in Engeland, elders soms op groote
schaal verbouwd en nu en dan in enkele exem-
plaren verwilderd. ^].- Juni-Aug.

In Herb. : Noordwijk 1898, v. Vloten (waar-
schijnlijk afkomstig van de kweekeru van medici-
nale planten aldaar).

[Aanm. : De plaut: Leiden Sept. 1835, Lac. in herb. pr.
volgens Prodr. Ed. L p. 187 is gebleken te zijn M. verticil-
lata B. acutifolia.

Overbiyfselen dezer plaut z\jn ontdekt door Maspero in
het Oud Egyptische graf by Schech-Abd-el Qurna(XX-XXVI
Dynastie). Cfr. Schweinfurth. Ber. Deut. Bot. Ges. IL p. 366.
l»e cuituur der plant moet dus reeds zeer oud z\jn.]

1026. M. arvensis L. Aan waterkanten, op akkers alge-
meen. 2j.. Juli~Aug.

InHerb.: Midsland, Un. 1886; tusschen Midsland
en West-Terschelling 1868, Holk.; Ameland 1897,
V.; - trekvaart Bolsward 1875, J. M. de Boer;
Franeker, Spree; — Groningen 1835, v. H. ; Hoorn-
sche diep bij Groningen 1856, Strat.; Kloosterburen

1836, V. H.; Oosterbroek 1854, 1855, v. H. Jr.; -
Hooghalen 1865, H. d. V.; Meppel, v. Heijn.; -
Overijsel, de Liefde; Kampen, T. ; 1855, R. B.;
Wittenstein 1870, Hoek; Luttekerweg Zwolle 1832,
Thorb.; Deventer, Tyhaar (gfto&rmscit/a); Halb.;
Diepenveen 1846, Cop; Drempt 1878, K.; Grams-
bergen 1853, Kros; de Lutte, en de Poppe, Un.
1895; Riele bij Deventer, Romb.; - Gelderland

1837, Hoffm.; Harderwijk 1865, 1866, en Hulshorst

MENTHA. 1261

1852, R. B.; Apeldoorn 1852, K. A.; Uddelermeer,
Un. 1849; Zutphen, V. Z.; 1882, C. v. d. Broek;
Gorssel 1876, K.; Warnsveld 1845, G. B.; Voorst,
B u s e ; Groenlo, U n. 1 8 9 7 ; tusschen Beek en Didam
1883, L.; Winterswijk 1873, R. E. de Haan; Arn-
hem, V. Z.; Thomson; 1873, Groll; Beek, Hees,
Neerbosch en Groesbeek, N. en Th. Abel. ; Beek

1853, 1868, 0.; Ooische waard 1847, 1849, Th. Abel.
(M. gentilis der Fl.Nov.); gemeenteweide Ubbergen,
B.; broek Neerbosch 1865, en perdsklei tusschen
Groesbeek en Beek 1867, v. H.; Heumen, Un. 1853;
Waaldijk bi.j Herwijnen 1833, Wtt.; Wageningen,
Forsten; Culemborg 1890, de Haas; — Amers-
foort, R. B.; 1834, Kraamw.; Hamersveld, Garj.;
Hoogland 1854, herb. 0.; Driebergen 1834, v. H.;
Doorn, v. d. T.; 1863, H. d. V.; Zeist, 0.; de Bilt
1826, 1830, V. H.; Utrecht 1835, D.S.; deBr.; 1859,
A.W. Hartm. en R.B.; Houten 1833, Wtt.; Blauw-
kapel, de Br. ; Maartensdijk 1830, v. H.; Abcoude
1844, Lac; Baambrugger polder, Kerb.; Baam-
brugge 1837, Mb.; — tusschen Bloemendaal en Bre-
derode 1840, Romb.; Breesaap 1871, Boerl.; Velsen
1870, Groll; Haarlemmerhout 1837, Mb.; Vogelen-
zang, Buse; — Leiden, Mb. ; Dz.; Katwijk, Kerb.;
1835, Mb. (als glabriuscula); tusschen Katwijk en
Noordwyk binnen, v. d. T. ; tusschen vlas Hooge
Morsch 1833, S. S.; Valkenburg, Perin; Rijnsburg,
S. ; Wassenaar , F o r s t e n ; 's Gravenhage , G. B. ;
Galgenweg bij Naaldwijk 1847, v. d. T.; Oude Plan-
tage Rotterdam 1892, en Overmaas 1891, v. d. Voo;
tusschen Brielle en Rockanje, Un. 1887; Heikop
(St. nunc exserta, nunc inclusa), v. H. (ook als rubra);
tusschenboonenDordrechtl882, V.; - Zuid-Beveland,
V. d. B.; 1841, 1843, v. d. B. (als M. riparia v. d. B.);
Zwake 1841, v. d. B. (als M. d. var. rijjaria); Meeu-
wendijk 1840, Overzant 1840, 's Gravenpolder 1837,
Kapehe 1845, en Zwake 1843, v. d. B.; Domburg,

MENTHA.

Forsten; Zeeuwsch Vlaanderen 1863, A. W. ; —
haven Werkendam 1836, Lac; Ulvenhoutsche bosch
Un. 1852; Dorst, v. A.; Breda, (v. Rees?); Oud
Heusden 1847, v. Hov.; Vuchtsche heide 1847, v
Hov. (als glahriuscula); Stryp 1880, Posth.; Box
meer, Un. 185 3; 's Hertogenbosch, v. Hov. ; St,
Anthonies 1895, G. en V.; Deurne 1871, Lac; —
Liraburg 1897, V.; Keversbroek bij Kelpen, Un
1900; Maasoever, Oolderveer, Un. 1900; Varkens
waardje 1870, Groll; Houtheramerberg 1864, H. d
V.; Maastricht, Franq. (als diffusa).

(Wolvega, T. de Boer en W. R. Bouma; - tus
schen Haren en Paterwolde 1863, Holk. in herb
v. Tuinen; Haren, Harendermolen, Paterwolde
Eelde, Peize en Ommen 1901, R. de Boer en H
Kooi in herb. Heukels; Winschoten 1884, Schip
per in herb. pr. ; — veen Haaksbergen, Un. 1895
Ogt. in herb. pr.; ZwoIIe 1891 (glabriuscula),L.; —
Ruurlo 1888 (glabriuscula), L. in herb. pr.; Ulft en
Zeddam 1901, Struyk. in herb. pr. ; Hemmen 1883,
Heinsius in herb pr. ; Culemborg, de Haas in
herb. pr. ; Warnsveld, Un. 1897, Costerusin herb.
pr.; Gendringen, Mej. M. S. Rust; Rijswijk, B. J. v.
Wagensveld (als sativa); Apeldoorn, J. Koorn-
neef; — Utrecht, W. C. v. Embden in herb.
Heukels; tusschen Zuijlen en Tienhoven 1871,
Costerus in herb. pr. ; tusschen Bunnik en Utrecht
1846, Alph. inherb. pr.; Zeist, D.S. inherb. Wach-
ter en Jansen; 1872, v. Tuinen in herb. pr.; —
houthaven Amsterdam, A. C. J. v. Goor in herb.
pr.; zandbergen Naarden 1899, Koning in herb.
pr.; Bergen 1898, Struyk. inherb. pr.; - Haagsche
trekvaart 1893, V. Suringar in herb. pr.; Loos-
duinen 1872, en Dordrecht 1886, Posth. in herb.
pr. ; IJselmondsche laan 1899, Wachter en Jan-
sen; - Oudelande, L. B. v. d. Slikke in herb.
Heukels; Serooskerke (Walch.) 1879, en St.Kruis

MENTHA. 1263

1878, L. in herb. pr.; - Velden 1893, Ogt. inherb.
pr.; Venlo 1896, Rieter in herb. pr.; Valkenberg
en Aalbeek 1901, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Al de Noordzeeeilanden, v. E. (Arch.
2. I. p. 399); Rottum, Holk. (Arcli. 3. I. p. 213);
- Wolvega, Terissert, Un. 1881 (Arch. 2. III. p.
423); — Zwinderen, Coevorden, Gramsbergen, Sleen,
Rozewinkel, Weerdinge, Borger 1859, Lac. en S.
(Arch. 2. V. p. 253); — Steenwijkerwolde, Eeze,
Gietlioorn, Un. 1892 (Arcli. 2. VI. p. 350); Almelo,
Albergen en 't Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. 1. p.
195); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2.

1. p. 200); Hengelo, Bekkum, Borne, Haaksbergen,
de Lutte, de Poppe, Un. 189 5 (Arch. 3. L p. 225);
station Markelo, weg tusschen Goor en Entersche
veen — Groenlo, tusschen Zutphen en Bronsbergen,
Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 620); Terborg,Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Epe, Un. 1890 (Arch.

2. VI. p. 98); Weurt, Beuningen, Lent, Oosterhout,
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 306); - Bergen, Un.
1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. L p. 272); -
bouwland Hoek, A. W. (Arch. 2. IV. p. 296); Oost-
en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III.
p. 129); Schouwen en Duiveland, Tholen, A. W. en
L. (Arch. 2. VI. p. 123); — station Woensdrecht,
terrein by Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 353); Oudenbosch, 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 547); Plasmolen, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 306); Venlo, Blerik, Baarlo, Velden,
Oostrum, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 574); rechter
Maasoever Roermond, Beegden, Un. 1900(Arch. 3.
II. p. 626); Meerssen, Valkenberg, Gulpen, Epen,
Sittard, St. Pietersberg, Un. 1861; Sittard, Beek —
Elsloo, tusschen Beek en Valkenberg, Gronsveld,
tusschen Wylre en Slenaken, Valkenberg, Un. 1883
(Arch. I. IV. p. 323).

1264 MENTHA.

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius, Knijf
en Munting.
M. viridis x arvensis {M. gentilis L.). Aan water-
kanten, op vochtige plaatsen. ^. Juli — Aug.

In Herb. : Schiermonnikoog 1897, V.; — Apeldoorn
1877 en Vorden 1884, Groll; - Neerlangbroek 1833,
Wtt.; Harmelen 1828, v. H.; - Waalsdorp, V. Z.

(Wesepe onder Olst 1901, L. in herb. pr. ; Ker-
schoten onder Apeldoorn 1881, K. A. in herb. L.)

Bovendien : Sloten op den Ankelaar en de Beemte,
ook te Beekbergen, K. A. (Arch. 2. lll. p. 195); -
de Poppe, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 225).

Voorts Abcoude? (forma M. gentilis Ehrhartianae
Court.), Lac. in herb. pr. Prod. Ed. I. p. 188.)
M. aquatica «. arvensis (M. verticillata L. Mentha
sativa Prodr. Ed. L p. 187). Op gelijke plaatsen
als de vorige. %. JuU — herfst.
A. latifolia Malinv.

I. siibspicata Weihe. In Herb. : Joure, C. A.
Bergsma inherb. v.H. ; - Bathmen, Un. 1850
(in Arch. 1. III. p. 508 als M. aquatica); Vecht
bij Heemse 1868, v. d. Scheer;') - Nijmegen,
B.; - Neerlangbroek 1833, Wtt. (als M. sativa
/?. ?Cop); - Schinkel Jaagpad, Fl. Amst.; 1845,
Lac. als M. sativa); Haarlem 1835, Mb. (volgens
Cop M. sativa /S. hirsuta; het exemplaar lag
echter tusschen specimina van M. aquatica) —
buiten de Koepoort te Leiden 1837, Lac. (als Jf.
arvensis /?. maior); Asperen 1833, Wtt. (als M.
aquatica /9. pedunculata) ; — Zuid-Beveland, Dz.
(door Cop voor M. sativa /?. hirsuta gehou-

*) In herb. Oudemans No. 622 als M. py ramidal i s Lloyd. Reeds
Suringar merkte op in sched. ms. dat het niet M. py ramidalis
Tonore kon ztjn. Zie exemplaren in Eyks Horbarium van Todora, Fl.
sicula. Van M. pyramid. Lloyd (Gr. et Godr. Fl. fr. TI. p. 652) is geen
exemplaar aanwezig. Zie ooli Arch. 2. L p. 162.

MENTHA. 1265

den, 't exemplaar bevond zich echter onder spe-
cimina van M. arvensis); — vochtige kleigrond
Beek 1872, Lac. (als M. aquatica y. verticillata
Wirtg.).

II. sativa {M. sativa L.) In Herb. : klooster
Ter Apel 1837, v. H.; - Franeker, C. A. Bergsma;

— Steenwijkerveld, Un. 1892; L. (als arv.);
Giethoorn 1893 en Zwolle 1886, L.; ten noorden
van Steenwyk 1892, G. en Heinsius; molen langs
de Nieuwe Wetering te Heino 1901, L. ; Diepenheim,
Un. 189 7; brug over de Dinkel opdenwegvan
de Lutte naarde Poppe, Un. 1895; Heemse 1868,
v. d. Scheer; - Hummelo, Un. 1850; Ruurlo
1883, en Lichtenvoorde 1883, L.; Velp, v. d. B.;
Nijmegen, B.; - Amerongen, v. d. B. ; Eem by
Amersfoort 1894, Garj. (als gentiUs); Utrecht
1879, W. A. Oudemans; tusschen Westbroek
en Loosdrecht, v. d. T.; - Naarden 1864, 0.;
Sloterweg, v. H.; 1840, Romb.; 1842, P. Hey-
brock (P. N. S.) (als arvensis); Sloten, v. H.;
Amsterdam, Lac; Zaagpad aldaar, FI. Amst.;
Haarlem 1871, 1875, Groll; B u s e (als ilf. rever.sa
Bocklin); Munterslaan aldaar, Kerb. ; Spaarne
1872, Boerl.; Haarlemmermeer 1835, Mb. (als
M. aquat., f. verticillata Cop); sloten langs den
trekweg bij 'sGravenhage, V. Z. (als M. aquat.,
volgens Th. Durand e grege M. sativae off. m.
hallotaefoliae); achter Leidschen Dam, V. Z.; Hei-
kop, V. H. ; Vreeswijk aan de vaart 1832, v. H.;

— Schouwen, Dz.; - Princenhage, v. A. ; Boxtel,
v. Hov. (alsif. ag./?.); — Maasoevertenzuidenvan
Roermond, U n. 1 9 0 0 ; Maastricht, v. H o v. ; 1870,
GroII; Maasoever bij St. Pieter 1893, de Haas.

B. acutifolia Sm.

In Herb. : Leiden Sept. 1835, Lac. (volgens Th.
Durand M. pijraniidalis Lloyd = M. Lloydi Bo-
reau).

80

1266 MENTHA.

(M. verticillata. Prikkeweg bij Oldeboorn 1868, v.
Tuinen en MaacUanden aldaar 1863 en 1865, Holk.
in herb. v. Tuinen; Leeuwarden 1892, V, Surin-
gar in herb. pr.; — Onnen 1901, R. de Boer en
H. Kooi, — Waal te Slijk-Ewijk, A. H. Blaauw
in herb. Heukels; Haanschoter gat bij Barneveld
1881, K.A. in herb. L.; Bennekom 1892, V. Surin-
gar in herb. pr.; — Zandbergen Naarden 1899, Ko-
ning; tusschen Diemenen Muiden, A. C. J. v. Goor;
Amsterdam, W. ten Seldam; — Bergsche plas 1901,
en Ehoon 1901, Wachter en Jansen; Rottedijk
1899, H. V. d. Linden in herb. Heukels; langs
de Rotte bij Rotterdam 1900, Wachter en Jan-
sen in herb. pr. ; Maas te Krahngen 1896 en Mer-
wede Dordrecht 1895, Ogt. in herb. pr.)

Bovendien: (als sativa): Alblasserdam, Dordrecht,
(Arch. 1. III. p. 508); (ofschoon vermeld alsinherb.
en opgenomen indeaanvulHngop den Prodr., schijnt
deze groeiplaats niet meer in ons herb. aanwezig)
— Walcheren, Blaas;Zuid-Beve]and, Oost-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 129).
1027. M. Pulegium L. {Pulegium vulgare Mill. en Prodr.
Ed. I. p. 189). Rivieroevers, vochtige zandige
gronden. %.. Juli — Sept.

InHerb.: Gelderland, Kuhl; Beucker Andreae;
Knollenbroek Eibergen, Un. 1859; Nymegen, B.;
H 0 f f m. ; Wychen 1850, T h. A b e I. ; tusschen Wijchen
en Heumen 1873, 0.; Heumen 1844, Th. Abel.;
Un. 1853; 1863, 0.; molen aldaar, Th. Abel.;
laagte aldaar 1842, v. d. T.; Batenburg N. Abel.;
weiland Varik, v. d. T.; 1839, D.S.; - Beeklaan
's Gravenhage, V. Z. ; — veerdam Werkendam 1836,
L a c. ; tusschen Groot Deuteren en Vlijraen, tusschen
's Hertogenbosch en Vlijmen en Vuchtsche heide,
V. Hov.; Valkenswaard 1827, v. H.; — Middelaar
bij Mook, en te Mook, N. Abel.; langs de Maas in
Limburg, v. Hov.; Maasoever bij 't Veerhuis te Ool,

MENTHA. LYCOPUS. 1267

Un. 19 00; langs de Maas te Meers bij Elsloo 1872,
Lac. ; St. Anthonieseiland 1894, de Haas; Maas-
tricht 1870, Groll; Varkensweerdje 1870, Clroll;
Gronsveld 1883, K.; Un. 1883; L.

(Heumen 1878, K. A. in herb. pr.)

Bovendien: rechter Maasoever bij Roermond, Un.
1900 (Arch. 3. IL p. 626).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
B r u m a n. Aan de Waal bij Wamel over Tiel, Uilen-
pas, Gorssel en Zalk, d e G o r t e r , ofschoon bij laatst-
genoemde plaats nimmer weergevonden (R. Bondam
in Arch. 1. II. p. 70); Grave, Fl. Bat. en Betuwe,
Fl. B. S.

Lycopus Tourn.

1028. L. europaeus L. Algemeen langs waterkanten
aan slooten, vaarten en kaaimuren. %.. Jnli — Aug
In Herb.: Terschelling 1868, Holk.; Midsland
Un. 1886; Rottum 1896, Schipper; - Sneek
C. A. Bergsma; Sneekerraeer 1865, H. d. V.; St
Nicolaasga 1873, J. M. de Boer; Leeuwarden, S
— Asserbosch 1865, H.d. V.; Meppel, v. Heijn.; —
Kampen 1848, R. B.; 1850, T.; Zwolle 1897, L.; Rie
zebos bij ZwoUe 1891, Carmigg.; St. Agnietenberg
1870, Hoek; Heino, Un. 1888; Deventer, Halb
1876, K.; Brinkgreve, Romb.; 'tJoppe 1832, Sta
ring; - Harderwp, R. B.; Vorden 1879 en 1882
Groll; Ruurlo 1885, Ens. ; Ratumsche weg bij Win
terswijk 1873, R. E. de Haan; Velp, v. H.; Arn
hem, Thomson; 1875, Groll; Nijmegen, B.; Beek
Meerwyk, Ooische waard, N. en Th. Abel.; — Amers
foort, R. B. ; Hertekop 1892, Garj.; Doorn, Foc
kema; Zeist, 0.; Zeist en Rijzenburg 1859, A. W
Hartm. en R. B.; Rijzenburg 1832, Pierot; R. B.
tusschen Utrecht en de Bilt 1835, D. S.; Tienhoven
1870, Groll; Utrecht, v, H.; Rhoodestein by Neer-

1268 LYCOPUS.

langbroek, v. d. T.; - 'tGooi 1827, Wtt.; Oud Die-
men, Lac; Fl. Amst.; Legmeerpolder 1886, en
Uithoorn 1872, B o e r 1. ; Wijk aan Zee 1838, en Buiten-
Spaarne 1845, Buse; Haarlem 1872, Boerl.; water-
leiding by Haarlem 1865, H.d. V.; - Holland 1830,
Forsten; Leiderdorp 1834, v.d.B.; Leiden, Pie-
rot; Dz.; 1835, Mb.; B. W.;0.; Hortus aldaar 1859,
S.; Wassenaar 1832, S. S.; 'sGravenhage, V. Z;
G. B. ; R. B. ; kanaal aldaar, en Voorburg, V. Z. ;
langs de dobber bij Delft, v. S. V.; bij deHeemraad-
schuur 'sGravezande, V.Z.; tusschen Brielle en Roc-
kanje, Un. 1887; Voorne 1835, (v. Rees?) P.N.S.;
Feyenoord 1870, 0.; Overmaas 1891, aan de Rotte
en bij de Oude Plantage Rotterdam, v. d. Voo;
Dordrecht 1882, C. v. d. Broek; havenmuren aldaar
1835, Lac; Nieuwe haven aldaar 1882, V.; singels,
Cop; Heikop, v. H. ; — Haamstede 1887, L. ; Zuid-
Beveland, v. d. B. ; Vhssingen 1845, v. d. Oop; Vlis-
singsche straatweg, v. d. B. ; Hoek 1863, A. W. ; —
Loopschans Breda, v. A.; 's Hertogenbosch, v. Ho v. ;

- Mook, N. en Th. Abel.

(Oostereind Terschelling 1895, Heukels in herb.
pr.; — Zuid-Laren 1901, R. de Boer en H. Kooi;

- Enschede, M. J. Blijdenstein; - Apeldoorn,
J. Koornneef; Gendringen, Mej. M. S. Rust;
Heelsum, Mej. S. v. Cleef in herb. Heukels;
Bennekom 1892, V. Suringar in herb. pr. ; Langs-
meersche polder Culemborg, de Haas in herb. pr.;
Besoijen — Werkhoven, Driebergen, Vreeswijk, C.
A. Backer; Overlangbroek, J. W. Kennephaas
inherb. Heukels; Baarn 1884, Heinsius in herb.
pr. ; — watertorenterrein Bussum 1899, Koning in
herb. pr.; Brouwerskolkje Haarlem, A. C. J. v. Goor
in herb. pr.; Overveen en Haarlem, C. A. Backer
in herb. Heukels; — Leiden 1885, Struyk. in
herb. pr. ; Dordrecht 1878, P o s t h. in herb. pr. ; Korte
kade Rotterdam 1900, Wachter en Jansen; Rot-

LYCOPUS. 1269

tudijk 1899, H. v. d. Linden in herb. Heukels;
— Nieuw en St. Joosland 1875, Schipper in herb,
pr. ; Westkapelle 1875, L. in herb. pr.; Schroeweg
Middelburg 1891, Ogt. in herb. pr. ; — Biesbosch,
Sleeuwijk, C. A. Backer in herb. Heukels; Moer-
dijk 1901, Posth. in herb. pr.; Baardwijk 1872,
Costerus in herb. pr.; Chaam, Mevr. Snellen
in herb. Heukels; — Venlo 1895, Rieter inherb.
pr. ; tusschen Hulsberg en Wynansrade, Steichen
in herb. pr.)

Bovendien: Texel, Schiermonnikoog, v. E. (Arch.

2. I. p. 399); — tusschen Wolvega en Terissert,
Knype, Heerenveen, Un. 1881 (Arch. 2. III. p.
423); — al de bezochte plaatsen in Drente, 1859,
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253); — Steenwukerwolde,
Giethoorn enz. Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350);
langs de Nieuwe Wetering naar School in Tongeren,
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); Bathmen, (Arch. 1.
III. p. 508); Almelo, Albergen en 't Vriezeveen, Un.
18 70 (Arch. 2. I. p. 200) ; Hengelo, Bekkum, Borne,
Hasselo, Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch.

3. I. p. 225); station Markelo, Enter, — Groenlo,
Bronsbergen — Warnsveld, Ruurlo, Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 620); Gorssel, Leesten, (Arch. 1. III.
p. 508); Winterswyk, Eibergen, Groenlo, Borculo,
Lochem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 227); Terborg,
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Vaassen, Epe, Un.
1890 (Arch. 2. VL p. 98); Hatert, Groesbeek, Hees,
Neerbosch, Abel. (Arch. 2. V. p. 307); - tusschen
Callantsoog en Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p.
237); Noordwyk, Naaldwyk, v. E. (Arch. 2. I. p.
399); - Duiveland, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 48);
tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen Dom-
burg en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en
Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1034);
Zierikzee, Haamstede, Renesse, Un. 1894 (Arch. 3.
I. p. 50j; Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A.

1270 LYCOPUS. SALVIA.

W, (Arch. 2. III. p. 129); al de Zeeuwsche eilanden
behalve Tholen en St. Philipsland, A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 123); - Mallenburg, Woensdrecht,
Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. 353); Venlo, Blerik,
Velden, Arcen, Hamert, Welsche hut, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 574); rechter Maasoever Roermond,
Beegden, Rauwmoest, weg Tongelrooische beelc tot
Nieuwe brug, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626);
Meerssen, Maastricht, Gulpen, Un. 1861; tusschen
Beeli en Vall^enburg, Gronsveld, tusschen Wylre
en Slenaken, Un. 188 3 (Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld bij Pelletier, Vorstiu s, Mun-
ting en Bruman.

Tribus Monardeae Benth.
Salvia L.

1029. S. officinalis L. Zuid-Europeesche plant; is eerst
laat in Italie In cultuur gekomen en eerst door
het Capitulare van Karel den Groote ten noorden
van de Alpen algemeen verbreid als heil- en
genotplant; hierdoor is zij op tal van plaatsen
verwilderd. "^. Juni — Juli.

In Herb. : Wijhe 1846, Tyhaar; - Funen Am-
sterdam, Fl. Amst. ; Oude muur aldaar 1834, V. Z. ;
— duinen van Haamstede, v. Dissel.
(Harendermolen, Holk. in herb. v. Tuinen.)
Bovendien: tusschen Zutphen en Deventer, Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 227. Deze opgave heeft
waarschijnlijk betrekking op S. pratensis).
S. aethiopis L. Plant van het Middellandsche Zee-
gebied; inheemsch van Neder-Oostenrijk door
geheel Zuid-Oost Europa; wordt voornamelijk
gekweekt wegens de zilverglanzende bladen en
komt een enkele maal verdwaald voor. 0 0.
Juli — Aug.

SALVIA. 1271

(kolenaschweg Rozenburg te Rotterdam 1901,
Wachter en Jansen in herb. pr.)

1030. S. Sclarea L. Zuid-Europeesche plant, die vooral

in Italie zeer bekend w^as als artsenij en als
zoodanig ook in noordelijker streken gekv^eekt
werd en nu en dan verv^ilderd is. Ook tot het
kruiden van v\^ijn en bier gebruikt. Evenals S.
officinalis v^erd de verbreiding in de hand ge-
werkt door het Capitulare van Karel den Groote.
Ook als sierplant gekweekt. 0 0. Juni-Juli.

In Herb. : Vlissingen 1887, op aangevoerden bouw-
grond buiten de voormahge duinpoort, L.; in 1888
niet weergevonden.

Bovendien: meelfabriek Middelburg, Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1034).
S. Horminum L. Als de vorige. Ook in verschil-
lende verscheidenheden gekweekt. 0 0. Juli
— Aug.

(Op aangevoerden zandgrond te Rotterdam 1899,
Waehter en Jansen in herb. pr.)

1031, S, pratensis L. Op grasgronden, aan dijken en

wegen, voornamelijk langs de rivieren. Daar de
plant ook als tuinplant gekweekt wordt, kan zij
hierdoor nu en dan verwilderd zijn. %. Mei — Aug
In Herb.: Kampen, R. B.; 1851, T.; Zalk 1846
en 1866, R. B.; 1849, T.; IJseloever Kampen 1847
1850, R. B.; LJseldijk Zwolle, Dassen; 1874, v
Tuinen; IJsel by Katerveer 1839, v. H.; uiter
waarden Olst 1850, Cop; Deventer, Coll. Nat.
1876, K.; IJselaldaarl833, Wtt.; 1840, Buse; Exc
189 7; Wal aldaar, Romb.; Platvoet 1842, L L
Tilanus (P. N. S.i; Wilpsche dijk aldaar 1840.
Halb.; 1843, B. W.; - Twello 1853, Cop; station
Gorssel 1902, G. en Jongm.; IJsel bij Hattem,
Reinw. ; bij het Woldhuis langs den straatweg van
Apeldoorn naar Zutphen 1874, K.A.; Zutphen 1833,

1272 SALVIA.

Wtt.; V. A.; 1875, Groll; 1884, C. v. d. Broek;
Doesburg, R. B.; Rheede, v. S. V.; Arnhem, C. A.
Bergsma; 18B4,Wtt.; Dz.; Thomson; S.; Groll;
Redichemsche waarden 1899, C. A. Backer; Nij-
megen, B.; 1832, v. d. B.; vestingwerken aldaar 1842,
N. Abel. (opgenomen in Fl. Nov. I. p. 84 als S.
silvestris); uiterwaarden Lent, Beuningen, Ooster-
houtsche bosch, N. en Th. Abel.; uiterwaarden
Wamel, G. Post; Driel 1903, V.; Spoel te Culem-
borg, v. d. T.; W. K.; 1885, D. S.; - ringdijk, Fl.
A m s t. ; Velsen 1869, H o e k ; — 's Gravenhage, V. Z. ;
G. B.; binnenvoet zeeduinen tusschen Loosduinen
en 'sGravenhage 1873, H. d. V.; Rotterdam, v. d.
Brink; zandplaat Gorinchem 1864, H. d. V.; —
Klopperwaard Werkendam 1887, Lac. ; uiterwaarden
Alem, V. Hov.; - wallen Maastricht 1866, H. d. V.;
vestingwerken aldaar 1892, de Haas.

(Pothoofd Deventer 1896, Heukels in herb. pr.;
dijk Olst 1893, Ogt. in lierb. pr.; - Voorst bij Zut-
phen 1879, L. in herb. pr.; Dieren 1897, Posth. in
herb. pr.; Zand in het Spoel te Culemborg 1842,
Alpherts in herb. pr.; — Rhenen 1887, Struyk.
in herb. pr. ; - oude wallen Venlo Un. 1898, V.
S u r i n g a r en 0 g t. in herb. pr. ; Maas aldaar 1895,
Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Wijhe 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 258); - Twello (fol. variegatis) (Arch. 1. III.
p. 508); ~ Walcheren') Blaas (Tijdschr. XII. p. 16);
West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III.
p. 129); - Venlo, Blerik, Un. 1898 (Arch. 2. VI.
p. 574); Maas te Roosteren, Lac. (Arch. 2. V. p. 23).

*) Ook Walraven vermeldde deze plant voor Walcheren; later
echter bleek dat S. Verbenaca en niet S. pratensis te Nieuwland
groeide, op welke vergissing gewezen werd door de Heeren W' alraven
en Lako in Arch. 2. VI. p. 123. Niet onwaarschynlijk behoort de door
Blaas vermelde plant eveneens tot S. Verbenaca, van dezelfde groei-
plaats waar zij than.s nog voorkomt.

SALVIA. 1273

Voorts vermeld door Munting en Bruman.

Als S. pratensis L. var. foliis inciso-lobatis vindt
men vermeld in Bijdr. I. p. 293 (Aanteekeningen
over eenige planten der Zuid-Nederl. Flora door
Lejeune en Courtois) „deze verscheidenheid groeit
in de vestingwerken van Maastricht." Dit is de
var. rostrata P. W. Schmidt.
1032. S. silvestris L. Langs wegen en op zonnige heu-
vels; bij ons aangevoerde plant. %. Juli — Sept.

In Herb. : Deventer 1881, Groll; Pothoofd aldaar
1885, K.enG.; 1893 en 1894, K.A.; 1899, V.; meel-
fabriek aldaar 1902, G. en Jongm.; — haven Zut-
phen, Ens.; Arnhem, Thomson; Noordermolen
Groesbeek 1897, G. en V. (als pratensis); — Hoek
van Holland 1894, Desti-ee; station Shedrecht 1894,
Posth.; - meelfabriek Middelburg 1900, Ogt; -
bermen grintweg tusschen Asten en Vosselen 1901,
Rovers; — spoordijk Blerik 1899, Garj.; onderste
molen Venlo 1900, Rieter.
/?. nemorosa (S. nemorosa L.)

In Herb: haventerrein Vlissingen 1890, L. ")

(Potlioofd 1895, P. Westerhof en H. W. Peteri;
- graswal Ezelsdijk Utrecht 1890 en 1897, W. C.
V, Embden in herb. Heukels; - bovenste molen
Venlo 1897, Rieter in herb. pr.)

Bovendien : Rheede bij Rheederoord, v. H. (FI. B. S.).
De plant van de vestingAverken te Nijmegen,
buiten de Hertogspoort, N. Abel. in FI.Noviom. I.
p. 84 en Prodr. Ed. I. p. 190 is gebleken te zijn
S. pratensis (Cfr. Arch. 2. V. p. 307).

') Deze plant volgens het eigen herbarium van den heer Lako
aldaar verzameld van 1888—1891 door hemzelf en C. Brakman, werd
vroeger vermeld als twyfelachtige Salvia Hormioides Pour. voor
Walcheren, welke opgave in de Lyst van Zeeuwsche planten van de
heeren Walraven en Lako is hlyven bestaan. De in het Archief ver-
melde groeiplaats van S. Horminoides te Ruurlo is mij verder onbe-
kend gebleven.

1274

SALVIA.

1033. S. Verbenaca L. Zuid-Europa, Engeland en "West-

Frankrijk, op grazige gronden. %.. Mei — Aug.

In Herb. : weide over den Uilenpas 1846, Wijers;
IJseldijk Zutplien, G. B.; kanaal Pannerden 18B7,
V. Z.; - St. Joosland 1877, herb. Groll; Nieuwland
1882, P. Keijzer IJz.; Un. 1902; Westerhavendyk
bij het Oliekot onder Middelburg 1878, A. W.

(St. Joos en Nieuwland 1874, L. in herb. pr.; dijk
bij het fort Rammekens, Rithem 1885, Schipper
in lierb. pr.)

Bovendien: Noord-Beveland, A. W. en L. (Arch.
2. VL p. 123).

Voorts Enghuizen en elders in Gelderland de
Gorter. De plant uit de duinpan bij Noordwijk
(Cfr. Arch. 2. VI. p. 82) houd ik voor S. verticiUata.

1034, S. verticillata L. Zuidelijke plant, doch herhaal-

delijk en op talrijke plaatsen met vreemde zaden
aangevoerd en ingeburgerd. 2].. Juni—Sept.

In Herb. : Almeloosche kanaal bij de olieslagerij
te Zwolle 1896, L.; 1899, Heimans; Pothoofd De-
venter 1893, K. A.; Exc. 189 7; 1899, V.; 1902, G.
en Jongm. ; — weide Uilenpas 1846, Wyers; Arn-
hem, langs de haven achter het station der stoom-
tram 1897, V.; 1901, des Tombe; Driel 1903, V.;
stationsterrein Culemborg 1899, Backer; — Hoeve-
laken 1890, Garj.; — duinpan Noordwijk 1891, S.
(als Verhenaca); cementfabriek Morschweg Leiden
1901, Borst Pauwels; Overschie 1894, V. ; - meel-
fabriek Middelburg, Un. 1902; 1900, Ogt; - station
'sHertogenbosch 1891, Wakker; bermen grindweg
tusschen Asten en Vosselen 1901, Rovers; — wal-
muur Roermond, Un. 1900; St. Pietersberg 1894,
V. (ingezonden als S. silvestris en als zoodanig ver-
meld in Arch. 2. VI. p. 523); 1896, G.

(Ruurlo 1888, L. en Ens. in lierb. L.; Galgenbelt
Hoog Keppel 1897, F. Knake; - Ezelsdijk Utrecht
1890 en 1897, W. C. v. Eaibden; - spoorwegter-

SALVIA. ORIGANUM. 1275

rein Feijenoord 1900 en straatweg IJselmonde 1901,
Wachter en Jansen in herb. Heukels; spoor-
baan naar Gouda bij Rotterdam 1901, Wachter
en Jansen in herb. pr.; Rotterdam 1899, H. v. d.
Linden; — Middelburg, Mevr. Snellen in herb.
Heuliels; - Oudenbosch 1895, de Haas in herb.
pr.; Kaatsheuvel, H. A. van Roessel; grasperk
Tilburg, P. A. Willems, Waalre, P. Sloots in
herb. Heukels; — bovenste molen Venlo 1895,
Rieter in herb. pr.; Arcen 1893, Ogt. in herb. pr.)
Bovendien: stationsterrein Ruurlo, Ens. (ALrch.
2. V. p. 384 en 651); Venlo, Rieter (Arch. 3. I.
p. 63).

Tribus Saturejeae Benth.

Origanum Tourn.

1035. O. vulgare L. Op onbebouwde zonnige plaatsen,
aan dijken en stadsvesten. Waar thans nog in
Italie en Griekenland verschillende Origanum-
soorten als specerij gebruikt worden, kan deze
plant door eenzelfde gebruik in ons land vroeger
verspreid zijn. %.. Juli — Aug.

In Hei-b. : Friesland, C. A. Backer; — Deventer
1833, Wtt.; wallen aldaar 1876, K.; IJseldijk Olst
1833, Wtt.; - Gelderland, C. A. Bergsma; Voorst
1838, Buse; huis de Mars bij Zutphen, B.; Zut-
phen, G. B.; dp bij Doesburg 1842, J. W. R. Tila-
nus (P. N. S.); Rheederveer 1874, 0.; Oosterbeek,
Buse; Westerbouwing, Exc. 1897; tusschenArn-
hem en Nijmegen, wie?); Kesteren 1874, v. Tui-
nen; Nijmegen, B.; Abel. en Pas; Waaldijk bij
Lent, Bemmel en Beuningen en in hetOosterhoutsche
bosch, N. en Th. Abel.; Oosterhout enBeuningen,
Th. Abel.; Beek 1847, B. W.; Tiel, 0.; Wageningsclie
berg 1833, Wtt.; Doorwerth, v. H.; 1838, Buse;

1276 OEIGANUM.

T h 0 m s 0 n ; Spoel Culemborg, v. H e ij n. ; Zand aldaar,
H. S.; - Doorn, Fockema; - Hollandia, For-
s t e n ; stadswallen Leiden 1836, M b. ; stadsvest aldaar,
Dz.; W. de Haan; S. S.; Zijlpoort 1833, S.S.; Go-
rinchem 1864, H. d. V.; - Bruinisse 1887, L.; Tho-
len, Dz.; Zuid-Beveland, en Rammekens, v. d.B.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1862, A.W.; dijk tegenover
de Spui tusschen Axel en Terneuzen, v. d.T.; -
Sleeuwijksche dyk 1835, Lac; - Maastricht, de
Marres; 1870, Groll; 1882, Posth.; St. Pieters-
berg, V. Hov.; Beek 1872, Lac; Un. 1883; weg
naar boschwachter bij Gronsveld 1894, Lindo; Hou-
themmerbergl864, H. d. V.; Valkenberg, Un. 1861;
Rotspark aldaar 1901, V.

fl. albis: In Herb. : Zuid-Beveland, v. d. B.; - St.
Pietersberg, 1864, H. d. V.
/5. prismaticum Gaud.

In Herb. : bij Maastricht, door de Marres by
de 'gewone ingezonden ; misschien niet inlandsch ?
(Dijk Kesteren 1874, v. Tuinen in herb. pr.;
Oosterbeek 1886, G. en Heinsius in herb. H.; op
den Duno 1897, C. A. Backer in herb. Heukels;
Spoel te Culemborg 1843, Alpherts in herb. pr.;
- Rithem en Nieuw en St. Joosland 1873, L. in
herb. pr.; dijk te Rithem 1886, Schipper in herb.
pr.; Vrouwenpolder 1892, Ogt. in herb. pr.; Hein-
kenszand 1894, Posth. in herb. pr.; Kloetingsche
weg bij Goes 1876, Costerus in herb. pr.; Oude-
lande, L. B. v. d. Siikke in herb. Heukels; -
Oudenbosch 1887, de Haas inherb. pr.; - wegvan
station Bunde naar Meerssen 1896, Rieter inherb.
pr.; Maastricht 1893, de Haas in herb. pr.; Gulpen,
Schaesberg 1893, V. Suringar in herb. pr.; Val-
kenberg 1902, Schipper in herb. pr.)

Bovendien: tusschen Middelburg en Raramekens,
tusschen Rammekens en Rithem, tusschen Vrouwen-
polder en Veere, Ooster Nieuwlandsche polder, U n.

OEIGANUM. THYMUS. 1277

1902 (Arcli. 3. II. p. 1034); Hoek en Neuzen, A.
W. (Arch. 2. IV. p. 296); - Maastricht, St. Pieters-
berg, Gronsveld, Meerssen, Vallcenberg, Amby, Gul-
pen, Epen, Sittard, Un. 1861; Beek-Elsloo, Maas-
tricht, Gronsveld, tusschen Wylre enSlenaken,Un,
1883 (Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Herkeloer en Zalkerwaarden, tusschen Doesburg
en Zutphen, Rijndijk in de Betuwe — Wijk bij
Duurstede en duinen Zorgvliet, volgensde Gorter;
— 's Gravenhage, aan de Lek onder 't Waal, tus-
schen Nijmegen en Tiel, Doorwerth en Brummen,
Fl. B. S.

Thymus Tourn.

1036. Th. Serpyllum L. Op heide-, duin- en zandgronden,
tusschen gras aan dijken, wegen enz. t^. Juni
~ Sept.
a. Chamaedrys Fries.

In Herb. : Groningen ') K uh 1 (als lanuginosus) ;
— Meppel V. Heijn.; — Kampen (in Prodr. 1.
ook ids jMlegioides) 1847, 1849, R. B.; 1858, T.;
Zandberg bij Kampen 1850, T.; 1869, Hoek; Zalk,
R. B.; Katerveer Zwolle 1839, v. H.; Meppeler
straatweg Zwolle 1882, L. ; Deventer *) 1845, T. ; ")
Cop; 1846, T.; 1876, K.; op den Dijkhof by De-
venter 1839, Halb. ; Riele bij Deventer, Romb.;
Baak en heide Bathmen, Un. 1850; Raalte *)
1892, Wilpsche dijk 1840, Halb.; - Harderwtjk,
R. B.; Twello, P. v. Delden; Gorssel 1902, G.
en Jongm.; kanaal achter Welgelegen Apeldoorn
(als pulegioides) 1884, K. A.; huis te MilUngen
1838, D. S.; Voorst 1879, L.; Zutphen 1882, C. v.

*) Sterker behaarde vormen, in de eerste editie van dit werk omsclire-
ven als Th. Serpyllum a. chamaedrys a.

1278

THYMUS,

d. Broek; Lochem 1875, 0.; {H. minoribiis femi-
neis; zie over dit bel<;ende verschil Arch. 2. II.
p. 174); Dolle Hoed aldaar 1875, 0.; Paaschheu-
vel bij Terborg 1861, v. H.; vs^eg naar Aalten
te Winterswijl?; 1873, R. E. de Haan; Dieren-
sche bosch, Middachten, M. D.; Velp langs den
IJsel, herb. 0.; Arnhem 1839, Romb.; 1842,
J. L. Tilanus (P. N. S.); Nijmegen, B.; N. en
Th. Abel.; vestingwerken aldaar 1840, Lac
Beek, Berg en Dal, langs den grindweg naar
Wijchen, Th. Abel.; Beek 1833, Wtt.; 1868,0
Ubbergen, Un. 184 7; Hengstdal aldaar 1853
Th. Abel. "); Wageningen, de Vriese; Ren
kum 1870, Buse; Renkummerheide 1850, S.
Spoel bij Culemborg 1841, de Br.; Zand aldaar
H. S. (Coll. Nat.); Culemborg, Backer; —
Amersfoort, R. B. ; straatweg aan den berg aldaar
1847, Cop; Amersfoortsche berg 1847*), v. d.
Roemer; 1857, Kniittel; Leusden 1897, Garj.;
Driebergen 1829, Wtt.; C. A. Bergsma; Doorn
1829, Wtt.; de Vriese; Doornsche heide 1832,
Wtt.; Darthuizen 1834, v. H.; de Grebbe, wie?;
voetpad van Doorn naar Maarn, v. d. T. ; Zeist,
C. A. Bergsma; de Bilt, v. H.; — Velserend
1871, Boerl.; Breesaap, v. H.; V. Z. ; Schapen-
duinen bij Zantpoort 1868, 0.; Bloemendaal, V. Z.
Zomerzorg, en Groot Bentveld, M. D. ; Overveen
Buse; duinen Haarlem 1838, Romb.; 1854, T.
V. H.; 1843 en 1847, 0.; - Noordwijk, B. W.
Katwijk, Pierot; Kerb.; Perin; duinenaldaar
Dz.; 1842, 0.; Wassenaar, Pierot; Mb.; Dz
S.; binnenduinen aldaar 1832, S. S.; 1832, Pie
rot; 1835, Mb.; 1882, V.; 1894, v. d. Voo
Waalsdorp, de Br.; 1854, v. d. B.; 's Gravenhage,

") Als /?. pulegioides Koch! Arch. 2. V. p. 307; deze ook vermeld
vuor Ubbergen, v. d. B. in herb. pr. Prodr. Ed. I. p. 192.

THYMUS. 1279

V. Z.; C. A. Bergsma; v. d. Cop; duinen aldaar

1844, deBr.; Destree; duinen Scheveningen,
R. B.; Loosduinen 1854, v. H. Jr.; - Hulst 1865,
en Koewaclit 1863, A. W.; Zeildijl^ bij Hulst

1845, V. d. B. en B. W.; - wal Breda, v. A.;
Vuchtsche heide, en — Maastricht, v. Hov.

f. coroll. albis (kelk soms groen, soms rood).

In Herb.: straatweg Kampen 1848, T.; Zalli, R.B.;
Deventer 1849, v. Gron.; Heino 1888, Groll; Ton-
geren, Un. 1888; - Vorden 1879, Groll; Arnhem,
Thomson; den Doddendaal (vestingwerken Nijme-
gen) 1877, Th. Abel.; - Breesaap 1837, Buse;
aan den wal aan den weg naar de begraafplaats in
het duin bij Overveen, v. d. T.; - Katwijk, Mb.;
Waalsdorp 1845, de Br.
/5. angustifolms Pers.

In Herb. : duinen bij Appelscha 1840, en heide-
velden bij Makkinga 1840, Spree; Groningen,
(v.H.?); - Meppel, v. Heun.; Ane bij de stuw
in het kanaal 1853, Kros; Rolde 1863, H. d.V.;

— Zwolle, Thorb.; Deventer, Halb. ; Diepen-
veen, Romb. ; — Harderwijk en wallen aldaar
1879, R. B.; Gorsselsche heide, Un. 1850; heide
Kootwyk 1897, V.; Apeldoorn 1850, K. A.; Zut
phen,Un. 1897; Lochemmersteeg 1832, M i q. (fol
variegatis); Wolfheeze, Un. 1847 (in Prodr. Ed
L p. 192alsa.), Un. 1850; Nijmegen, B.; Grind
weg bij den Teersdijkbij Nijmegen 1850, Th. Abel.

- Amersfoort 1834, Kraamw.; R. B.; Amers
foortsche berg 1847, v. d. Roemer; 1890, Garj.
Leusden 1863, Coll. Nat.; Soest 1870, Groll
huis ter Heide, v. H.; Ryzenberg 1859, A. W,
Hartm. en R.B.; Rijzenburgerbosch 1858, Kniit
tel; de Bilt 1834, 1835, D.S.; C. A. Bergsma
de Br.; 1841, Lac; - Naarden 1864, 0.; 'sGra
veland, wie?; manpad Haarlem, (v.H.?); - Kat
wyk 1826, Wtt.; Wassenaar, S. S.; 1832, Wtt

1280 THYMUS.

— Breda (v. Rees?); Galdersche heide, v. A.;
Sprang, Thomson; Vuchtsche heide, v. Hov.;
Deurne 1871, Lac.
f. corollis albis.
InHerb.: Meppel, v. Heijn.; Valthe, Un. 1889;

— Kamperzand by Havelte, v. Heijn. ; — heide
Oud Leusden, Kraamw. ; bij het kerl^hof van Oud
Leusden, v. d.T.; Eemnesser tolhek 1872, 0.; tus-
schen Driebergen en de Laan van Sterkenburg, v.
d.T.; - Katwtjk, Mb.

(a. Spoel te Culemborg 1843, Alph. in herb. pr. ;
Gendringen, Mej. M. S. Rust; Uddelermeer, W. C.
V. Embden in herb. Heukels; — duinen Katwijk
1878, Schipper in herb. pr.; Wassenaar 1876, L.
inherb. pr. ; Scheveningsche duinen, Mevr. Snellen;
Rotterdam, H. v. d. Linden in herb. Heukels;

— Roermond, Schipper in herb. pr. ; Hoensbroek
1900, Steichen in herb. pr.

f. Jlor. albis: Wassenaar 1876, en Wegterholt bij
Wijhe 1888, L. in herb. pr. ; - Uddelermeer, W. C.
v. Embden in herb. Heukels.

II. citriodorus Schreb. tusschen gekweekte Thym
bij een bloemist te Rotterdam 1898, H. v. d. Lin-
den in herb. Heukels.

^. Zuid-Laren 1901, Schipper in herb. pr.; —
I.Jde 1901, R. de Boer en H. Kooi; - Apeldoorn
J. Koornneef; — Utrecht, W. C. v. Embden -
Scheveningsche duinen, mevr. Snellen in herb.
Heukels; Oudenbosch 1892, J. Jorna in herb.
de Haas; Waah'e, P. Sloots in herb. Heukels;

— Velden 1893, L. in herb. pr.

f. flor. albis: Uddelermeer, W. C. v. Embden
in herb. Heukels.

Zonder aanwyzing van varieteit; Schipborgli 1867,
Harendermolen 1867 en Ide 1865, Holk. in herb.
V. Tuinen; - Agnietenberg bij Zwolle 1871, v.
Tuinen in herb. pr.; 1872, Postli. in herb. pr.; -

THYMUS. 1281

Terborg 1885, Struyk. in herb. pr.; OpperVeluwe
1871, Costerus in herb. pr.; BergenBaKJl.parv.)
1890, Posth. in herb. pr. ; — Amerongen 1887,
Struyk. in herb. pr.; — Naarden 1892, V. Surin-
gar in herb. pr.; Bussum 1898, Koning in herb.
pr.; Zandpoort, A. C. J. v. Goor in herb. pr. ;
duinen Meerenberg 1868, v. Tuinen in herb. pr.;

— Katwijk 1885, Struyk. in herb. pr.; Waalsdorp
1892, Ogt. in herb. pr.; - Bergen op Zoom 1877,
J. C. Frederiks in herb. L.; Pintdorp 1896, Ogt.
in herb. pr.; — Venlo 1896, Rieter in herb. pr.;
Aalbeek 1900, Steichen in herb. pr.

fl. albis: tusschen Aalbeek en Spaubeek, Stei-
chen in herb. pr.; Ubbergen 1896, Posth. in
herb. pr.)

Bovendien: 1, zonder vermelding van varieteit:
Texel by Burg, H. d. V. (Arch. 2. I. p. 399); - al
de bezochte plaatsen in Drenthe 1859, Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 253); — Heino, van Heino naar de
Nieuwe Wetering en langs deze tot aan de school
in Tongeren, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); de
Poppe, Un. 1895 (Arch. 3. L p. 225); station Mar-
kelo, weg naar Diepenheim, Entersche veen, — tus-
schen Zutphen en Bronsbergen, by laatstgenoemde
plaats en van daar naar Warnsveld, Un. 189 7
(Arch. 3. L p. 620); Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VL p.
98); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405, ook
cor. alh.) : Arnhemsche beek, Winterswijk en Groen-
lo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 227); - Loosdrecht
en - Overveen 1874, H. d. V. (Arch. 2. II. p. 75);

— Rockanje en Oost Voorne, Un. 188 7 (Arch. 2.
V. p. 401); — Schouwen en Duiveland, A. W. (Arcli.
2. III. p. 129); - Hoogerheide, Un. 1896(Arch. 3.
I. p. 353); — ruige plaatsen Roermond, Beegden,
Keversbroek, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); -
Gronsveld, St. Pietersberg, Meerssen, Valkenberg,
Amby, tusschen Gulpen en Epen, Sittard, U n. 1861;

81

1282 THYMUS.

Sittard, Beek — Elsloo, Maastricht, tusschen Wylre
en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 323).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors-
tius, Munting en Bruman.

a. Zuiddorpe A. W. (Arch. 1. IV. p. 296); - Box-
meer, Un. 1853 (Arch. 1. III. p. 508; ofschoon
vermeld als in herb., heb ik geen dezer planten
teruggevonden); — Venlo, Blerik, Baarlo, Hamert en
Welsche hut, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 574).

/?. Bathmen — Wijchen, (Arch. 1. III. p. 508, even
als de groeiplaats Boxmeer niet meer in herb. ver
tegenwoordigd); Beek, Berg en Dal, Th. Abel
(Arch. 2. V. p. 307); - Waalsdorp, v. E. (Arch. 2
I. p. 399); — heide Heusdenhout, Boxmeer, (Arch
1. III. p. 508, zie opmerking hierboven); — Velden,
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 574).

f. cor. alb.: Wijchen, Abel. (Arch. 2. V. p. 307);
- Waalsdorp v. E. (Arch. 2. I. p. 400).

[Aanm.: Eeeds in de Flora Batava onderscheidde K o p s
de volgende Terscheidenheden :

No. 1. Met witte bloemen.

No. 2. De plant geheel glad en met smalle bladen.

No. 3. Met meer of miuder stompe bladen.

No, 4. Groene of roodachtige hladen.

No. 5. Met kransjes van drie of meer hloemen.

No. 6. Met meeldraden korter dan de hloemkrans.

Blykhaar is No. 2 onze /?. angustifolia en No. 6 de
gynodioecische vorm.

Als groeiplaatsen vermeldt Kops: huiten Groningen by
den Harender-molen en verder daar omstreeks, in Vriesland
omtrent Bergum, Heerenveen en andere woudplaatsen, buiten
Zwol, op de heide der Yeluwe, op de heidevelden in het
Quartier vaii Zutphen, buiten Rheenen, te Wamel over Tiel;
op de heide voorbij de Bilt en de verdere Amersfoortsche
heide en in het Gooiland, algemeen op de duinen van Hol-
land, aan den heikant buiten Nimwegen, op de heide van
den Lande van Breda.

Voorts de verscheidenheid No. 1 op de heide bjj Elspeet en
No. 2 op de heivelden by Harderwyk door St. J. van Geuns
waargenomen ; No. 3, 4, 5 en 6 hior en daar op de Amers-
foortsche heide, ook by de Hofstede Koelhorst, tusschen

THYMUS. SATUREJA. CALAMINTHA. 1283

Amersfoort en de Eemburg, op de heuvelachtige zandgronden
van de Greb, Amerongen en Rozendaal, als mede op de
Binnen Duinen tusschen Haarlem en Heemstede, allen ge-
vonden door F a v r o d, No. 3 en 4 op de duinen bij Haarlem
en den Haag mede door mij gevonden.]

Th. vulgaris L. in herb. Alpherts, afkomstig
uit den liortus der Veeartsenijschool te Utrecht.

Satureja Tourn.

1037. S. hortensis L. Zuid-Europeesche plant, thans

algemeen als boonenkruid gekweekt en een enkele
maal verwilderd. 0. JuU—Oct.

In Herb. : Apeldoorn 1898, K. A.; — aan het
Spaarne 1890, Groll.

(Leiden 1897, Struyk. in herb. pr.)

Calamintha Moench.

1038. C. Acinos Glairv. {Thymus Acinos L. et FL B. S.

p. 452.) Op bebouwde en onbebouwde plaatsen,
op zand- en duingrond. 21., somtijds 0 en 00.
Juni—Oct.

In Herb.: Kampen 1849, R. B.; Zalk 1848, R. B.;
1850, T.; 1855, R. B.; v. Heijn.; Oosterhout by
Kampen 1849, T. ; het nieuwe werk te Zwolle 1882,
en Meppeler straatweg 1882, L.; tusschen Zwolle
en Olst 1833, W 1 1. ; Berkum bij Zwolle 1832, T h o r b. ;
tusschen Wijhe en Olst 1883, Wtt. ; Deventer,
Halb.; 1877, K.; Brinkgreve 1846, T.; Spinnewiel
bij Deventer 1840, Halb. ; tusschen Deventer en
Twello 1845, T.; - Twello, v. Delden; Zutphen,
B. ; V. H.; Warnsveld, en Bronsbergen, Un. 1897;
Arnhem, Thomson; binnenpad Tonderen naar
Zutphen 1878, K.A.; Nymegen,B.; Abel. en Pas;
Ooische waard 1866, Oosterhoutsche bosch 1844,
1849, 1866, Th. Abel.; Beek 1847, v. d. B.; by
het fort Zelandia Nijmegen, N. Abel. ; Griend te
Weurt, Waaldyk tusschen Leeuwen en Wamel 1851,

1284 OALAMINTHA.

Th. Abel. ; Rijswijk, v. d. T.; Wageningsche berg
1832, Wtt.; Spoel te Culemborg 1857, Kniittel-
Achterberg bij Rhenen, Grebbe, Fockema; — Hoorn,
C. A. Bergsma; Velserend 1868, 0.; Breesaap, v.
H.; Meerenberg 1870, Hoek; Bloemendaal 1845, 0. ;
Bentveld 1843, Buse; Zomerzorg 1840, Romb.;
M. D.; Middenduin 1870, 1871, Groll; Overveen 1843,
0.; V. d. T.; 1871, Groll; 1872, Boerl.; Haarlem
1838, Romb.; 1854, T.; 1872, Boerl.; - Noordwijk,
Mb.; duinen aldaar 1897, V.; Katwijk binnen 1836,
Lac; tusschen Katwijk en Wassenaar, en Perrsyns-
pan, Perin; Katwijk, Pierot; S. P. Kros; Leiden,
J. A. V. Dissel; Wassenaar, Pierot; 1832, S. S. ;
1853, S.; J. A. v. Dissel; 1882 en 1897, V.; Des-
tree; Haagsche straatweg tusschen Raaphorst en
Leidschen Dam, S. S. ; klein Berkhey, Kerb. ; duin
Wassenaar 1835, Mb.; Dz.; Waalsdorp 1854, v. d. B. ;
duinen 'sGravenhage 1845, de Br.; R. B.; 's Gra-
venhage, v. H. ; G. B.; Scheveningsche weg, V. Z.;
Scheveningen 1895, R. B. ; achter Solleveld tusschen
Monster en Loosduinen 1844, v. d. T.; Spoordijk
Oude Plantage Rotterdam 1892, v. d. Voo; - haven-
terrein Vlissingen 1888, in 1889 en 1890 niet weer-
gevonden, L. ; — klooster te Velp bij Grave, Th.
Abel.; Boxmeer 1838, de Br.; Leende (nemorosa)
1886, V.; — grintweg Afferden 1876, Lac. ; Maas-
tricht, V. Hov.; 1870, Groll; Gronsveld 1894, V.;
St. Pietersbergl889, V.; 1893, deHaas; Valkenberg
1870, Groll; 1873, Lac; Rotspark aldaar 1901, V.;
Gulpen 1871, Lac

(IJsel, Jvr. A. E. de Jonge in herb. Heukels;
— Wageningsche berg 1883, H e i n s i u s in herb. pr. ;
C. A. Backer in herb. Heukels; Spoel te Culem-
borg 1845, Alph. in herb. pr.; — Wijk aan Zee,
Mej. C. J. Kerbert; IJmuiden 1899, A. v. d. Briel;
Overveensche duinen, C. A. Backer inherb. Heu-
kels; Middenduin 1893, Ogt. in herb. pr. ; Voge-

CALAMINTHA. 1285

lenzang 1898, V. Suringar in herb. pr.;Bloemen-
daal 1876, Costerus in herb. pr.; 1893, V. Surin-
gar in herb. pr.; duinen Brouwerskolkje, A. C. J.
V. Goor in herb. pr. ; — Noordwijkerhout 1886,
Struyk. in herb. pr.; Wassenaar 1875, L. in herb.
pr. ; 's Gravenhage 1879, Posth. in herb. pr.; Mevr.
Snellen; aangevoerd zand Rotterdam 1899, H. v.
d. L i n d 8 n in herb. H e u k e 1 s ; — Patersberg 's Her-
togenbosch 1871, Costerus in herb. pr.; — aan de
Roer bij Diezen 1898, Rieter in herb. pr. ; Valken-
bergl901, Steichen inherb. pr.; Sibbenergrub Val-
kenberg 1902, Schipper in herb. pr.; Schaesberg
1893, V. Suringar in herb. pr.)

Bovendien: station Markelo, — Bronsbergen en
tusschen deze en Warnsveld, Un. 189 7 (Arch. 3. L
p. 620); - Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. I. p. 400); -
Middelaar, Heien, Bergen, Lac; (Arch. 2. V. p. 23);
Hamert, Un. 1893 (Arch. 2. VL p. 574).

Voorts vermeld voor de Herkeloerweg door de
Gorter en Woudstreeken van Friesland, Meese.

[Aanm. : Bijna alles belioort tot de vorm villosa (Aci-
nos villosa Lej.); tussclien den vorm vulgaris en vil-
losa zijn echter alle denkbare overgangen.]

1039. C. officinalis Moench. In boschrijke bergstreken.

In herb.: vestingwerken Nijmegen, B.; - St.
Pietersberg 1892, de Haas (als Melissa officinalis
daarna als Ballota foetida).

(Nieuw- en St. Joosland 1902, J. Mesu in herb.
Heukels.)

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

[Aanm.: Volgens van Hall (Bijdr. II. p. 122) werd de
plant door de Beyer niet zeldzaam gevonden in de vesting-
werken van Nijmegen, in de droge stadsgracht, nabij de
Hertogspoort.

N.B. Zjj is later aldaar niet raeer aangetroffen, T h. Abel.]

G. Nepeta Clairv. werd door deGorter voor ver-
schillende plaatsen van ons land aangegeven, welke

1286 CLINOPODIITM.

opgaven zeker op een vergissing berasten; waar-
schijnlijli Galamintha Acinos.

Clinopodium Tourn.

1040. C. vulgare L. In duinen en heuvelachtige streken,
op opene plaatsen in bosch, aan heggen. '2]..

JuU — Aug.

In Herb.: Gorssel, Un. 1850; IJseldijk aldaar
1902, G. en Jongm.; Renkum 1850,S.; Doorwerth,
B u s e ; Wageningsche berg 1833, W 1 1. ; 1885, B u s e ;
1843, Lac; 0.; 1848, Buse; 1879, K. A.; 1881, K.;
1901, des Tombe; Nijmegen, v. H.; v. S. V.; tus-
schen Nijmegen en Beek, C. A. Bergsma; Thom-
son; Garj.; Ubbergen 1847, G. D e ij n. ; Hunerberg
Ubbergen, N. en Th. Abel.; Oosterhoutsche bosch
1879, K. A.; - bosschen Woudenberg 1894, Garj.;
- duinvallei tusschen de kalkovens en Zandvoort
bij Haarlem, S. S.; Bentveld 1836, Mb.; 1837, Lac;
B. W.; Un. 1854; 1870, Groll; Rozewater 1843,
Buse; Un. 1854; Aardenhout, v. H.; Overveen,
S. P. Kros; 0.; Vogelenzang, v. d. T.; - duinen
Katwijk 1887, V. ; Hazeveld by Halfweg, H. L. S. S. ;
steenplaats Dordrecht 1837, Lac; - nabyhetTrap-
pistenklooster Ulerheide bij Venlo 1898, Rieter;
Maastricht, v. Hov.; 1870, Groll; Meerssen 1870,
Groll; Beek en elders in ZuidLimburg 1872, Lac;
Houthemmerberg 1864, H. d. V.; Pietersberg, Un.
1883; Gronsveld 1894, Lindo; Valkenberg, Un.
1861; Gulpen Un. 1883.

(tusschen Nijraegen en Ubbergen 1898, L. in herb.
pr.; Ubbergen 1881, Posth. in herb. pr.; Wage-
ningsche berg 1879, L. in herb. pr.; 1883, Heinsius
in herb. pr.; 1897, W. C. v. Embden in herb.
Heukels; - Rhenen 1896, Posth. in herb. pr.; -
duinen Vogelenzang 1893, Ogt. in herb. pr.; 1890,
Postli. in herb. pr.; Haarlem, C. A. Backer in

ULINOPODIUM. MELISSA. HYSSOPUS. 1287

herb, Heukels; - Hillegommerduinen 1901, F. K.
van Iterson in lierb. Wachter en Jansen;
Noordwijk 1886, Struyk. in herb. pr.; — St. Pie-
tersberg 1901, Mej. N. v. t. Sant in herb. Heukels;
Valkenberg, de W. H. in herb. L.; 1900, Steichen
in herb. pr.; Kouberg aldaar 1902, Schipper in
herb. pr. ; Geul bij Houthem 1896, R i e t e r in herb. pr.)

Bovendien: Texel in de duinen, S. P. Huizinga
(1 ex.) Holk. Fl. Noordzee eil. p. 81; — tusschen
Dishoek en Zoutelande, Un. 1902 (Arch. 3. H. p.
1034); — St. Pietersberg, Gronsveld, Valkenberg,
Gulpen, Sittard, Un. 1861; Sittard, tusschen Beek
en Valkenberg, Maastricht, tusschen Wyh'e en Sle-
naken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 324).

Voorts vermeld by Pelletier en Munting.
Voor 's Heerenberg in Fl. B. S.

Tribus Melisseae Benth.

Melissa Tourn.

M. offlcinalis L. Zuid-Europeesche plant; reeds bij
de ouden als bijenvoeder gekweekt, thans nog
wegens de reuk en als specerij in tuinen ver-
bouwd. %.. JuU-Aug.
/S. citriodora.

In Herb.: ? Langs een heg te Roosteren 1873,
Lac. (niet bloeiend).

Hyssopus Tourn.

1041. H. offlcinalis L. Plant uit de Alpenlanden, noor-
delijker als artsenij- en sierplant, vaak aangeplant
in tuinen, op kerkhoven enz. t^. Juli—Sept.

In Herb. : tusschen Tiel en Culemborg, wie? —
Utrecht, C.A.Bergsma; wallen aldaar, G. B r o e r s ;
1834, Kraamw.; v. H.;M.B.; 1838, D.S.; 1838, Lac. ;
1841, de Br.; muur Catharynepoort aldaar, tusschen

1288 HYSSOPUS. NEPETA.

de Tolsteegpoort en het bolwerk Sterrenburg te
Utrecht, v. d. T.

Bovendien: Broederen kerk te Harderwijk, de
Gorter (echter door R. Bondam nimmer weerge-
vonden).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Tribus Nepeteae Benth.

Nepeta L.

1042. N. Cataria L. Op puin, aan ruigten en dijken,
nabij woningen. Vroeger als artsenijplant ge-
kweekt en hierdoor wellicht verwilderd. %..
Juli—Aug.

In Herb. : Groningen, en puin buiten de Steen-
tilpoort aldaar 1836, v. H.; - Zalk, v. Hey n.; Pot-
hoofd Deventer 1884, K.; - Elburg, en Hierden
bij Harderwijk 1866, 1867, R. B.; Apeldoorn 1872,
K. A.; tusschen Elten en Didam 1829, herb. v. d. B.;
Zevenaar 1833, Wtt.; Nijmegen, B.; Abel. en Pas;
V. H.; grift te Lent, N. en Th. Abel.; - wallen
Utrecht, Broers; Doorn, Fockema; 1870, 0.; -
Sloterweg 1838, Romb.; Overveen 1838, Mb.; -
'sGravenhage 1832, I. d. L. e. h. GroII; steenplaats
Dordrecht 1837, Lac; - Zuid-Beveland 1842, en
Helsendyk aldaar 1843, v. d. B.; - Boxmeer, de
Br.; - Plasmolen, Th. Abel.; Sittard 1883, K.;
St. Pietersberg, de Marres; Beek 1871 en elders
1872, Lac; Meerssen, Un. 1861; GeuIIe 1864, H. d
V.;GronsveId, Un. 1883; langs de Maasbij het Haan
tje Maastricht, v. Hov.; de Bek bij Gulpen, Ploem
(Deelen, Opper^Veluwe 1871, Costerus in herb
pr.; — Scheveningsche boschjes, de W. H. in herb
L.; - Gulpen 1883, L. in herb. pr.; 1893, V. Su
ringar in herb. pr.; tusschen Aalbeek en Spaubeek
Steichen in herb. pr.; Biesland 1892, de Haas
in herb. pr.)

NEPETA. GLECHOMA. 1289

Bovendien: Hoog Soeren (Arch. 1. III. p. 509,
eerste suppl. Prodr.); aldaar 1852 en „de Eendragt"
by Apeldoorn 1870, K. A. (Arch. 2. III. p. 195); -
Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III.
p. 129); — Schinnen, Brunsura, Beek, Roosteren,
Lac; St. Pietersberg, tusschen Eijsden en Rykholt
1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 23); Meerssen, Sit-
tard, Un. 1861; tusschen Wylre en Slenaken, Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 324).

Voorts vermeld door Pelletier, Muntingen
Bruman. Deventer, Tijhaar in herb. Dav. ; Kat-
wijk, Rhenen, Fl. B. S.
p. citriodora Becker.

In Herb, : Pothoofd Deventer, K.; - buiten-

dijken te Heerenwaarden by het oude fort St.

Andries 1838, C. Stegerhoek;- kerk te Heel,

Un. 1900; Weert 1895, G. en V.; Beek 1871,

en Gulpen 1871, Lac.

Bovendien: Pesaken, de Bek bij Gulpen 1871, Lac.
(Arch. 2. I. p. 228).

1043. N. Nepetella L. Zuid-Europeesche plant. %. Juli.

In Herb. : Brummen, Berns.
Bovendien: Weurt (Arch. 1. IIL p. 140).

1044. N. ucrania L. Plant uit Zuid-Rusland en Trans-

sylvanie. %.
In Herb.: station 's Hertogenbosch 1891, Wakker.

Glechoma L.

1045. G. hederacea L. Algemeen op vochtige plaatsen,

op grasgronden, aan wegen, heggen en onder
hakhout. %. Maart-Juni.

In Herb.: Texel 1857, Hart.; tuin Vlieland 1858,
Lac; Terschelling 1887, V.; Nesserkerkhof Ame-
land 1869, Holk.; - Leeuwarden 1849, S.; tusschen
Leeuwarden en Jelsum 1860 en 1872, Bolsward
1874, J. M. de Boer; Franeker, Spree; - Gronin-

1290 GLECHOMA.

gen 1856, v. H.; Hoornsche dijk bij Groningen 1839,
V. H.; - Meppel, v. Heijn.; - Kampen 1848, T.;
1849, R. B.; 1849, T.; Zwolle 1891, L.; Deventer
1876, K.; Borne 1891, L.; - Harderwijk, R. B. ; Apel-
doorn 1873, K. A. ; Winterswijk 1872, R. E. d e H a a n ;
Vorden 1876, Groll; Nijmegen, Thomson; Culem-
borg, H. S. (Coll. Nat.); - Amersfoort, R. B.; Garj.;
Driebergen 1868, 0.; tusschen Rhoodestein en Neer-
langbroek tegenover Windestein, v. d. T.; Utrecht,
C. A. Bergsma; v. H. ; Schalkwyk 1806, wie?;
Vleuten 1835, D. S.; - Naarden 1864, 0.; Uithoorn
1870, Boerl; Amsterdam, Fl. Amst.; M. D.; 1838,
Romb.; 1871,0.; Sloterweg 1842, Heybr. (P. N. S.)
Oosterdoksdijk 1869, Hoek; Amstelveensche weg
C.D. Wtt.; Bloemendaal 1868,0.; Aardenhout 1871
Groll; Haarlem, Splitg.; 1870, Buse; 1872, Groll
Haarlemmerhout, GroH; - Leiden 1826, 1828, Wtt.
1842, S.S.; 1834, Wtt; Dz.; 1835, Mb.; 1836, Lac.
Pierot; Perin; 1841, S. S.; 1842, 0.; B. W.; 185&
v. H. Jr.; Haarlemmervaart aldaar 1857, S.; Valken
burg 1854, v. H.Jr.; Voorschoten 1894, V.; Wasse
naar, Exc. 1860; Haagsche bosch, V. Z.; 1870,
Groll; trekweg'sGravenhage, V. Z.; 's Gravenhage
R.B.; Dordrecht 1880, Boerl; 1882, C. v. d. Broek
1882, V.; Schiedam 1892, en Oude Plantage Rotter
dam 1891, v. d. Voo; - Zuid-Beveland, v. d. B.; Dijk
welle 1839, v. d. B. (als p. maior mnhrosa); Vhssin
gen 1881, Buijsman; Zeeuwsch Vlaanderen 1863
St. Kruis 1861, Aardenburg 1861, en Koudenpolder
te Hoek 1854, A.W.; — buiten de Ginnikenpoort
Breda, v. A.; wallen 's Hertogenbosch, en — Maas-
tricht, V, Hov,
[ A a 11 m. : In de eerste uitgave werden liierbjj ondersclieiden :
a. hirsuta, te Leiden, Kampen en Meppel.
/?. maior, Zuid-Beveland en Leiden; bovendien Meerwyk,
Oosterhout enz. by Nijmegen (Arch. 1. IIL p. 509).

(Oldeholtpade, T. de Boer en W. R. Bouma; —
Helpman 1901, R. de Boer en H. Kooi in herb.

GLECHOMA. 1291

Heukels; Winschoten, Schipper in herb. pr.;
Groningen 1864, v. d. Ley in herb. v. Tuinen; —
Gendringen, Mej. M. S. Rust; Culemborg, 0. A. Bac-
ker in herb. Heukels; de Haas iu herb. pr. ; —
Biltsche battery Utrecht 1846, Alph. in herb. pr.;

— Huizerweg Bussum 1898, Koning in herb. pr.;
Ouderkerk aan den Amstel 1885, H e i n s i u s in herb.
pr.; tusschen Amsterdam en Ouderkerk, A. C. J. v,
Goor in herb. pr.; Vondelpark Amsterdam 1890 en
spoordyk bij Groenewegen aldaar 1887, Costerus
in herb. pr. ; Oosterdoksdijk aldaar 1868, v. T u i n e n
in herb. pr.; Amsterdam, J. Koornneef; Haarlem,
Overveen, Bloemendaal, Driehuis, C. A. Backer in
herb. Heukels; - Oegstgeest 1883, Struyk. in
herb. pr. ; Rijngeest 1894, V. Suringar in herb. pr.;
Haagsche bosch 1895, Struyk. in herb. pr. ; 's Gra-
venhage 1872, Posth. in herb. pr.; Westland, J. F.
Wichard; Rotterdam 1899, H. v. d. Linden;
'sGravenweg aldaar 1899, Wachter en Jansen;

— Oudelande, L. B. v. d. Slikke in herb. Heukels;
Nadorst bij Middelburg 1891, Ogt. in herb. pr. ; —
Biesbosch, Sleeuwijk, Almkerk, C. A. Backer; —
Schaesberg, J. v. Meleck inherb. Heukels; Venlo
1897, Rieter in herb. pr.; Wylre 1901, Steichen
in herb, pr.)

f. gynodioicea.

In Herb.: ZwoIIe 1891, L.; - Amsterdam 1871,
0.; - Voorschoten 1894, V.; Hcxagsche bosch 1894,
Exc,

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. I. V.*
p. 259); - Mildam, Un. 1881; (Arch. 2. IH. p. 423);

— Al de bezochte plaatsen in Drente 1859, Lac,
en S. (Arch. 1. V. p. 253); — Steenwijk, Steenwij-
kerwolde, Kallenkote, Eeze, Eesveen, Giethoorn, Un,
1892 (Arch. 2. VI. p. 350); van station Heino naar
Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413);
Almelo, Albergen, en het Vrieseveen, Un. 1870

1292 GLECHOMA.

(Arch. 2. I. p. 195); Delden, Twikkelerbosch, Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo, Borne, Hasselo,
Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. I. p.
225); weg Diepenheim Enter, — Groenlo, tusschen
Zutphen en Bronsbergen, Ruurlo, Un. 1897 (Arch
3. I. p. 620); Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Bor
culo, Lochem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 227); Ter
borg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Vaassen, Epe
Un. 1890 (Arch. 2. VI. p.98); algemeen Nijmegen
N. en Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 308); - Doorn 1874
H. d. V. (Arch. 2. II. p. 75); Papenlaan en langs Zui
derzeedtjk Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631)
Alkmaar 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. I.p.272)
Alkraaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 237)
Schapeduinen Haarlem, - Noordwijk 1874, H. d. V
(Arch. 2. II. p. 75); Rockanje, Oost Voorne, Un
1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Haamstede, U n. 1894
(Arch. 3. I. p. 50); tusschen Middelburg en Ramme-
kens, Dishoek, tusschen Dishoek en Koudekerke,
tusschen Koudekerke en Middelburg, tusschen Dis-
hoek en Zoutelande, tusschen West-Kappelle en
Domburg, tusschen Domburg en Oranjebosch, tus-
schen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen
Gapinge en Veere en tusschen Gapinge en Middel-
burg, U n. 1 9 0 2 ( Arch. 3. II. p. 1034) ; al de Zeeuwsche
eilanden, A. W. (Arch. 2. III. p. 129) en L. (Arch.
2. VI. p. 123); — Bergen op Zoom,Mallenburg, Un.
1896 (Arch. 3. L p. 353); Oudenbosch, 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.547); — Venlo,
Hamert, Un. 1893 (Arch. 2. VL p. 574); bij Roer-
mond en Thorn, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626);
Amby, Valkenberg, Meerssen, Gulpen, Epen, Sittard,
Un. 1861; Sittard, Beek-Elsloo, tusschen Beek en
Valkenberg, Maastricht, tusschen Wylre en Slena-
ken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 324).

Voorts by Pelletier, Knijf, Vorstius, Mun-
ting en Bruma n.

DRACOCEPHALUS. LAMIUM. 1293

Dracocephalus Rivin.

1046. D. thymiflorus L. Eenige malen in Noordelijk

Europa ingevoerd, meestal met klaverzaad. 0.
In Herb.: Haarlem, 22 Mei 1901, C. A. Backer.

1047. D. parviflorus Nutt. Noord-Amerikaansche plant,

met andere zaden ingevoerd. 0 of 00. Mei—Aug.
In Herb. : mestvaalt Moerdyk 1899, Posth.

Tribus Stachydeae Benth.
Lamium Tourn.

L. Orvala L. werd door de Gorter als inlandsche
plant opgegeven, als gevonden in den Zalker-
waard. Eeeds in de eerste editie Prodromus
werd deze opgave in twijfel getrokken. In ons
herbarium komt een plant voor, door Perin
verzameld, d. w. z. aan de collectie van 's Rijks
Herbarium ontleend.

1048. L. amplexicaule L. Op bouwlanden en in moes-

hoven, 0 en 0. Maart~Oct.

[De cijfers tusschen haakjes duiden de maand aan waarin
de bloeiende plant verzameld is, waaruit blykt dat niet voor-
nameiyk in het voorjaar cleistogame bloemen gevormd
worden. Deze worden aangeduid door een *.]

In Herb. : Texel 1860, Lac. (ook '); Hoornaldaar
1869, Holk.; Buren op Ameland 1869, Holk.; Rot-
tum * 1897, Schipper (6); - Franeker, Spree;
Jelsum 1862, J. M. de Boer (4); - Helpman ' 1856,
Strat.; Groningen, v. Heyn.; — Helpen * 1827,
V. H.; - Kampen 1849, R. B. (ook *) (4); Zandberg
Kampen 1848, T.; Zalk, R. B. ; Zwolle * 1897, L. (9);
Deventer 1846, v. Gron.; v. d. Cop; 1877, K. ;* 1849,
Cop (10); - Harderwyk 1864, R. B.; Warnsveld
1849, Cop (ook "9); Dorpsbuurt Winterswyk 1872,
R. E. de Haan; Doetinchem 1885, Groll; Arnhem,
Thomson; 1878, Groll (6); Betuwe 1881, Groll;

1294 LAMIUM.

Nijmegen, B.; Drumpt (Posth.?); Renkum 1848,
B u s e ; Wageningen 1856, v. H. ; — Amersfoort, R. B. ;
Amersfoortsche berg 1891, Garj. (4); Utrecht, C. A.
Bergsma; v. H. ; 1835, D.S.; Leidsche weg aldaar
1840, V. d. T.; tusschen Utrecht en Houten, Asscher;
- Naarden 1864, 0.; 't Gooi 1832, Wtt.; aan het
IJ by Zeeburg "1843, J. W. R. Tilanus (P.N.S.);
Prinsengrachttusschendestraatsteenen *F1. Amst. ;
Wieringen 1856, Lac. (6); Haarlem, 'Buse; 'Boerl.;
Middenduin 1879, Groll; Groot Bentveld 1835, S.S.
(5); - Leiden 1833 S.S. (ook *); "1833, Wtt.;1835,
Mb. (ook^^lSSS, Kerb.; 1838, Buse; B. W.; "1842,
0.; 1902, Jongm. en v. d. Lek; bouwlanden aldaar
'S.S.; "Dz.; Rynsburg, v.d.B.; *Forsten; 1857,
S.; Valkenburg 1833, Wtt.; v. d. B; 1854, Kramer
(6); '1854, de Grijs (4); Klein Stadwyk Voorschoten
1902, V.; Wassenaar, herb. Nat.; 'sGravenhage
R. B.; Delft, '1845, de Br. (9); huis ter Rivier bij
Overschie '1896, V.; Westland '1845, de Br. (7)
'sGravezande 1845, de Br. (10); Rotterdam 1851
0.; Kralingsche veer Zevenhuizen 1892, v. d. Voo
Zwijndrecht 1886, en Dordrecht 1882, V.; straatweg
aldaarl882, C. v. d. Broek; Dubbeldam 1836, Lac;
Zuid-Beveland, v. d. B. (ook '); Weraeldinge 1842,
Wilhelminapolder ' 1838, Driewegen * 1840, Overzande
' 1840 (5) en Domburg ' 1839, v. d. B. ; - Liesbosch,
V. A.; Loopschans Breda, V. A. ; Vlijmen, v. Hov.; —
Grathem 1900, G. en Jongm.; Meerssen 1837, V.
(4 het eenige niet clandestine ex. in dezen tijd);
Wijk Maastricht '1897, V. (4); Valkenberg '1866,
H. d. V. (5); St. Pietersberg, Un. 1861; Gulpen
1871, Lac.

(Veenwouden 1866, Holk. in herb. v. Tuinen;
Oldemarkt, K. de Boer;- Paterwolde en Helpman
1901, R. de Boer en H. Kooi in herb. Heukels;
Gast onder Winschoten 1897, Schipper; - Her-
kulo 1884, L. in herb. pr. ; - land onder Goilberdingen

LAMIUM.

1295

1846, Alph. in herb. pr.; bouwland Goilberdinger-
polder, de Haas in herb. pr.; Culemborg, Wage-
ningen, C. A. Backer; Gendringen, Mej. M. S.
Rust - Utrecht en Zeist, W. C. van Embden;
Werkhoven, C. A. Backer in herb. Heukels; -
Hilversum 1872, Costerus in herb. pr.; Amster-
dam, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Haarlem, Over-
veen, 0. A. Backer in lierb. Heukels; - Oegst-
geest 1892, V. Suringar in lierb. pr.; Rijnsburg
1886, Struyk. in herb. pr.; 's Gravezande, J. F.
Wichard; Rotterdam in tuinen, H. v. d. Linden;
Korte Kade Kralingen 1900, Wachter en Jansen
in herb. Heukels; - Wissekerke (N.-Bev.) 1877, L.
in herb. pr.; - Oisterwijk 1894, Ogt. in herb. pr.;
Almkerk, Sleeuwijk, Dussen, C. A. Backer; Waalre,
P. Sloots in herb. Heukels; - Venlo, 1895,
Rieter in herb. pr.; St. Pietersberg 1889, S t r u y k.
in herb. pr.; Valkenberg, Steichen in lierb. pr.)

Bovendien: Wylie, Un. 1888 (Arch. 2.V. p.413);
- Apeldoorn, algemeen, K. A. (Arch. 2. IH. p. 195);
Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); algemeen
Numegen, N. en Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 308); -
Velsen, Bloemendaal, Vogelenzang-Katwijk, Naald-
wyk, Voorne, v. E. (Arch. 2. 1. p. 400); - Noord-
Beveland; Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A.
W. (Arch. 2. III. p. 129); Sas van Gent, Koewacht,
Hulst, Hoek, A. W. (Arch. 1. IV. p. 296); Ouden
bosch 1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2
V. p. 547); - Venlo, Baarlo, Un. 1893 (Arch. 2
VL p. 574); Panheel, Un. 1900 (Arch. 3. H. p. 626)^
Gronsveld, Amby, Epen, Un. 1861; Sittard, Un,
1883 (Arch. 2. V. p. 324); tusschen Beek en Val
kenberg, Eijsden Rijkholt 1885, K. en G. (Arch. 2. V
p. 23).

Voorts vermeld door Munting en voor Warfum
in Fl. Bat. — f. wm&rosa Weurt, Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 308).

1296 LAMIUM.

p. fallax Junger.

In Herb. : 's Gravenhage, R. B.
1049. L. purpureum L. Algemeen op akkers, braakland,
in moeshoven en aan ruigten. 0 en ©. Maart

— April en Sept.

In Herb. : dorp Vlieland 1858, Lac; Terschelling
1887, V.; Midsland TerschelUng, Un. 1886;Rottum
1897, Schipper; — Groningen 1856, Strat.; —
Meppel, V. Heijn. ; — Kampen 1847, R. B.; ZwoUe
1897, L.; Deventer 1847, T.; 1849, Cop; - Harder-
wijk, R. B.; Apeldoorn 1872, K.A.; Twello 1877, K.;
Warnsveld, B.; Baakbij Zutphen, Un. 1850; Ruurlo
1886, Ens.; Dorpsbuurt Winterswyk 1872, R. E. de
Haan; Nijmegen, B.; Ubbergen 1882, G-. Molengr.;

- Amersfoort 1890, Garj.; Wikkenberg 1826, Wtt.;
Utrecht, v. H.; 1835, D.S.; C. A. Bergsma; 1880,
A. C. 0 u d e m a n s ; Leidsche straatweg Utrecht 1840,
V. d. T.; — Uithoorn 1870, Boerl.; Amsterdam, v.
H.; Fl. Amst.; 1838, Romb.; 1869, 0.; Muiderpoort
aldaar 184.3, J. W. R. Tilanus (P. N. S.); Haarlem,
Splitg.; Buse; - Noordwyk, Exc. 1887; Leiden,
Forsten; 1833, S. S.; 1835, Mb.; Dz.; 1835, Lac;
1843, 0.; tuinmuur Leiden, Dec. 1845, -Jan. 1846,
P e r i n ; Endegeest 1884, F o r s t e n ; Valkenburg 1854,
V. Dissel; Leiderdorp 1835, Kerb.; venen Hazers-
woude, P. ; Papenlaan Voorschoten, Exc 1887;
huis ten Deyl 1833, Wtt; Haagsche bosch en 's Gra-
venhage, V. Z.; 1832, L de L. e. h. Groll; R. B.;
Delft 1845, de Br. ^); Schiedam 1892, park Rotter-
dam 1891 en Rijsoord 1891, v. d. Voo; Dordrecht
1882, C. V. d. Broek; Groenendijk aldaar 1880,
Boerl.; - Goes en 's Gravenpolder 1838, Zuid-Be-
veland, v. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.; —

1) Als i n t e r m e d i u m. Zie Versl. 1849, Arcli. 1. II.* p. 78 en Prodr. ;
als purpureum, bovenste bladen echter niervormig, doch niet inge-
sneden-gezaagd, wel gekarteld.

LAMIUM. 1297

(Breda?) v. A.; 's Hertogenbosch, v. Hov.; — bouw-
landen aan de Roer bu Roerraond (f. pallida) 1900,
G. en Jongm.
fl. albis.

In herb. : Zv^ohe, Katerdijk 1898, L.; - Beefland
tusschen Stadsdam en de Meern, 1840, v. d. T.; —
Haarlem 1875, Groll; - tuin Leiden 1837, S. S.;
Wittebrug bij 's Gravenhage, E x c. 1897.
f. umbrosa.

In Herb. : Leiden, Dz.

(tuin Oldeboorn 1868 en Jelsum 1872 (fol. varieg.),
v. Tuinen in herb. pr. ; Ondersma 1864, H. R. v.
d. Leij in herb. v. Tuinen; — Winschoten 1896,
Schipper in herb. pr.; Groningen 1901, R. de
B 0 e r en H. K 0 0 i — Enschede, M. J. Blydenstein;
— Gendringen, M. S. Rust; Buren, Culemborg, C.

A. Backer in herb. Heukels; de Haas inherb.
pr.; — Utrecht 1871, Costerus in herb. pr. ; tus-
schen Houten en Utrecht 1846, Alph. in herb. pr.;
Werkhoven, — Osdorp, Haarlem, Heemstede, Bloe-
mendaal, Velsen, C. A. Backer inherb. Heukels;
huizervpeg Bussum 1899, Koning in herb. pr.;
Amsterdam 1885, Heinsius in herb. pr. ; Kruislaan
Watergraafsmeer, A. C. J. v. Goor in herb pr.; —
Leiderdorp 1885, S t r u y k. in herb. pr. ; 's Graven-
hage 1872, Posth. in herb. pr.; Delft 1876, L. in
herb. pr. ; Westland, J. Koornneef; Rotterdam,
H. V. d. Linden; bouwland Kortekade Kralingen
1900, Wachter en Jansen in herb. Heukels;
zeer overvloedig algemeene begraafplaats Rotter-
dam 1902, Wachter en Jansen in herb. pr.;
Dordrecht 1894, Posth. in herb. pr.; Oudelande L.

B. V. d. S 11 k k e ; — Almkerk, C. A. B a c k e r ; Waalre,
P. Sloots — Schaesberg, J. v. Meleck in herb.
Heukels; Valkenberg, Steichen in herb. pr.

fl. alhis: Broekhuizen 1896, Rieter in herb. pr.;
Amby 1892, de Haas in herb. pr.)

82

1298 LAMIUM.

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1.
V*. p. 259); - Wolvega-Terissert, Un. 1881 (Arch.
2. III. p. 423); — Zwinderen, Gramsbergen 1859,
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253); — Giethoorn, Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 350); straatv^reg Heino -
Wijhe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); Ahnelo, Al-
bergen en 't Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
195); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1 870(Arch. 2.1.
p. 200); Hengelo, Un. 1895 (Arch. 3. 1. p. 225);
Diepenheim — Groenlo, Zutphen— Bronsbergen, Ruur-

10, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 620); Borculo, Lochem,
Un 1859 (Arch. 1. V. p. 227); algemeen Nijmegen,
N. en Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 308); - Wieringen,
(Arch. 1. V. p. 57); Bergen 1871, S. en Th. Abel.
(Arch. 2. I. p. 272); Diemerbrug 1874, H. d. V. (Arch.

2. II. p. 75); omtrek Muiden, Un. 1901 (Arch. 3.

11. p. 631); — al de Zeeuwsche eilanden, behalve
St. Phihpsland, A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 129 en
VI. p. 123); tusschen Middelburg en Rammekens,
tusschen Gapinge en Middelburg, Un. 1902 (Arch.

3. II. p. 1034); - Mahenburg, Woensdrecht, en
station aldaar, Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch.
3. L p. 353); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 547); - Venlo, Blerik,
Baarlo, Un. 1893 (Arch. 2. VL p. 574); bij Roer-
mond, Un. 1900 (Arch. 3. 11. p. 626); St. Pieters-
berg, Gronsveld, Amby, Meerssen, Gulpen, Epen,
Valkenberg, Sittard, Un. 1861; Sittard, tusschen
Beek en Valkenberg, Maastricht, Gronsveld, tus-
schen Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 324).

Voorts vermeld by Pelletier en Munting.
L. amplexieaule X purpureum. Tusschen de
stamouders op bouwlanden en moeshoven. 0 en
Q- Maart — Juni en herfst.

Vervalt in twee vormen:
A. intermedium {L. intermedium Fr.)

LAMIUM. 1299

In Herb. : bouwland Jelsura, Hinxt; 1850, S.
(Oegstgeest 1892, V. Suringar in herb. pr.)
[Aanin.: Deze plant werd door v. d. Sande Lacoste

vermeld voor Texel (Arch. 1. V.* p. 227 en 228), hoewel reeds

vroeger van den Bosch de groeiplaats in twyfel trok (Cfr.

Arch. 1. V.* p. 239). De plant werd dan ook niet weergevonden,

wel L. d i s s e e t u m.]

B. dissectum Wifh. {L. dissectum With. ; L.

purpureum p. hyhridum Villars, L. incisum
WilcM. et Prodr. Ed. I. p. 195).

In Herb.: Waal op Texel 1860, Lac; Sprang
by Oosterend Texel 1869, en Buren op Ameland
1869, Holk.; — Slagdyk naar Sexbierum en Groot
Lankum by Franeker, Spree; Midlumbij Harlingen
1856, V. H.; - Groningen, v. H.; Helpen bij Gro-
ningen 1827, v. H.; 1831 (1 Nov.), v. H.; Help-
man, Strat. (5); achterweg Groningen, (v. H.?); —
Ane 1865, H. d. V. ; - station Dedemsvaart 1902,
G. en Jongm.; — Cellulaire gevangenis Arnhem
1902, G. enJongm.; — tusschen de Bilt en Utrecht,
V. d. T.; — Muiderpoort op den weg naar Zeeburg
1872, 0.; IJ buiten de Haarlemmerpoort, v. H. ;
Westerdoksdyk Amsterdam 1844, Lac. ; 1846, Lac.
(4); 1846, Romb.; - Leiden, Dz.; 1857, S.; Duif-
huls, Buse; Hooge Morsch 1833, S. S. ; Buse;Oegst-
geest 1894, S.; Endegeest 1902, des Tombe;
Struyk.; Rynsburg, S. S.; Valkenburg 1833, 1834,
Wtt.; Mb.; 1854, Dz.; 1902, G. en Jongm.; bouw-
landen buiten Leiden, S. S.; 1835, Lac; — St. Phi-
lipsland 1890, L.; Walcheren 1839, Domburg 1835,
en tusschen Oostkappelle en Domburgl839, v. d. B.;
Hoek 1862, A. W.; - Oudenbosch, de Haas (aldaar
1889, Hoevenaars in herb. de Haas).

(Rijnsburg 1886 en 1902, Struyk. in herb. pr.;
Oegstgeest 1892, V. Suringar in herb. pr.; ruigte
Schie en spoorwegterrein, F. D. J. Risch in herb.
Heukels; — schietbaan Middelburg 1893, Ogt. in

1300 LAMIUM.

herb. pr. ; Serooskerke 1879, en Gapinge 1888, L. in
herb. pr.)

Bovendien: Heino, L. (Arch. 2. VL p. 78); -
Santpoort, v. E. (Arch. 2. I. p. 400).

Voorts vermeld voor Dronrijp, Schalsum, Jelsum,
Marssum, Holwerd en Sexbierum in Fl. Fris.
yS. decipiens {L. pujyureum ^. decipiensSondev).

In Herb.: klaverland Apeldoorn 1877, K. A. (Cfr.
Arch. 2. II. p. 224).

(Terrein landbouvs^cursus bij Dordrecht 1902,
Posth. in herb. pr.)
1050. L. maculatum L. Aan heggen, op vochtige plaat-
sen in bosschen, in grienden. %. Maart—April
en ook later, zelfs Dec.

In Herb.: Zalk 1846, en bosch te Zalk, R. B.;
Wilsum tegenover Olst 1851, K, A.; Deventer 1846,
T. ; — Gelderland, C. A. Bergsma; Loenensche
bosch 1879, K. A.; tuin Putten 1873, v. H. (met
prachtige overl. streep op 't blad!); Ruurlo 1886,
Ens.; Arnhem, V. Z.; Numegen, B.; Hoffm.;1878,
Groll; tusschen Nijmegen en Ubbergen 1868, v. H.;
1882, Molengr.; 1897, V.; tusschen Ubbergen en
Beek 1882, K.; Ubbergen, Beek, Weurt, N. en Th.
Abel.; Beek Un. 1847; 1847, B. W.; 1853, 0.;
1864 en 1868, v. H.; 1874, 0.; Kastanjebosch Beek
1871, V. H.; Waaldijk Gameren 1833, Wtt; Druten
1875, K. A. (met middenstreep); Spijk te Wagenin-
gen 1900, V. Suringar; Grebbedyk aldaar 1903, V.;
Culemborg, v. d. T. ; 1890, de Haas; Spoel aldaar,
v.d. T.; W. K.; 1835, D.S.; 1841, de Br.; Zand al-
daar, C. A. Backer; — Stoutenburg 1894, Garj.;
Baambrugge, v. d. T. ; Rotterdam (met wit gestr.
bladen), H. v. d. Linden; — dijk Papendrecht 1888,
V.; grienden Hardinxveld, Sliedrecht, en — KIop-
pewaard Werkendam 1836, 1837, Lac; - Venlo,
Rieter; Roermond 1900, G. en Jongm.; Stein 1873,
Lac; Maastricht, Lejeune; Geulhem, Un. 1883;

LAMIUM. 1301

1901, V.; Meerssen, 1864, H. d. V.; Amby 1894 en
Geulle 1900, V.; St. Pietersberg 1870, Groll; Geul
by Valkenberg 1900, V.; Eygelshoven 1889, G. en
V.; Voerendaal 1866, H. d. V.; Jeker bij de molen
onder Neer Canne 1897, V.
f. fl. albis (L. niveum Schrad.).
In Herb.: Eygelshoven 1899, G. en V.
(Beek 1890, Posth.; 1898, L. in herb. pr.; Berg
en Dal 1882, Heinsius in herb. pr.; Zand onder
Goilberdingen (bladen gevlekt) 1846, Alpherts in
herb. pr. ; — Delft, d e W, H. in herb. L. ; Papendrecht
1888 en Dordrecht 1894, Posth. in herb. pr.; -
Maastrichterweg tegenover Stevenshuisje bij Venlo
1899, en tusschen Houthem en Valkenberg 1897, Rie-
ter in herb. pr.; Valkenberg, Steichen inherb. pr.)
fl. roseis {L. ruhruyn /5. lacteum Wallr.).

(Koffiehuis Valk te Ubbergen, tusschen de ge-
wone, Mej. B. Kok 1898 in herb. Heukels.)

Bovendien : Berg en Dal, Heumen, Hees, T h. A b e 1.
(Arcli. 2. V. p. 308); - St. Pietersberg Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 324).
Voorts vermeld door Munting.
1051. L. album L. Algemeen langs wegen, aan hagen
en in kreupelhout, aan ruigten. %, April—Oct.
In Herb.: Texel 1857, Hart.; S. P. Huizinga;
— Leeuwarden 1849, S.; - Meppel, v. Heijn.; —
Kampen 1847, E. B.; T.; Zwolle 1892, L.;Deventer
1839, Halb.; 1846, v. Gron.; 1876, K.; - Harder-
wijk 1864, R. B.; Apeldoorn 1852, K. A.; dorpsbuurt
Winterswijk, 1872, R. E. de Haan; Arnhem, Thom-
son; Nijmegen B.; — de Eem 1890, Garj.; Drie-
bergen, K n il 1 1 e 1 ; tusschen Utrecht en Bunnik 1840,
V, d. T.; Utrecht, C. A. Bergsma; v. H.; 1879, A.
C. en W. A. Oudemans; — Naarden 1864, 0.;
Uithoorn,Boerl.; Amsterdam, Fl. Amst.;Splitg. ;
1838, Romb.; 1868, 0.; Oosterdoksdijk aldaar, 1869,
Hoek; Zoeburg 1842, Bierens de Haan (P. N. S.);

1302 LAMIUM.

Wieringen 1857, Harting; Haarlem, Splitg.; 1871,
Boerl.; Haarlemmerhout, Buse; Haarlem 1875,
Groll; - Leiden 1827, Wtt.; 1832, S. S.; 1835,
Lac; Dz.; Pierot; S.; B. W. ; 1860, Lac; 0.;
1870, Boerl.; Valkenburg 1854, de Grys; 's Gra-
venhage, V. Z.; 1832, I. de L. e. h. Grolh; R. B.;
Zorgvliet, V. Z.; Oude Plantage Rotterdam 1892, v.
d. Voo; Dordrecht 1881, V.; 1882, C. v. d. Broek;
Dubbeldam 1850, Cop; — Zuid-Beveland, v. d. B. ;
Vlissingen 1881, Buijsman; Zeeuwsch Vlaanderen
1862, en Aardenburg 1861, A. W. ; — wallen Breda,
V. A.; wallen 's Hertogenbosch, v. Hov.

(Kerkhof Oldeboorn 1868, v. Tuinen; Oudersma
1864, H. R. V. d. Leij in herb. v. Tuinen; Wol-
vega, W. R. Bouma en T. de Boer; — Paterwolde
1901, R. de Boer en H. Kooi; — Gendringen,
M. S. Rust in herb. Heukels; Goilberdingen 1846,
Alph. in herb. pr.; algemeen Culemborg, de Haas
in herb. pr.; - Werkhoven, — Haarlem, C. A.
B a c k e r in herb. H e u k e 1 s ; Naarden 1898, K o n i n g
in herb. pr.; Duivendrechtsche weg, A. C. J. v.
Goor in herb. pr.; Beverwijk 1885, Costerus in
herb. pr; - Leiderdorp 1886, Struyk. in herb. pr.;
'sGravenhage 1872 en Dordrecht 1898, Posth. in
herb. pr. ; Rotterdam 1899, H. v. d. Linden; Oude
Plantage aldaar 1900, Wachter enJansen; —
Oudelande, L. B. v. d. Slikke in herb. Heukels;
Middelburg 1873, L. in herb. pr. ; Seisweg aldaar 1890,
Ogt. in herb. pr.; Nieuw en St. Joosland 1874,
Schipper in herb. pr.; — Almkerk, C. A. Backer
in herb. Heukels; — Venlo 1896, Rieter in herb.
pr.; Valkenberg, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Al de Noordzeeeilanden behalve Rot-
tum, V. E. (Arch. 2. L p. 400, echter op Schiermon-
nikoog niet gezien Cfr. Arch. 1. V*. p. 252); — tus-
schen Knype en Heerenveen, Un. 1881 (Arch. 2.
HL p. 423); — Zwinderen, Coevorden, Emmen,

LAMIUM. 1303

Odoorn, Weerdinge 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p.
253); — Steenwijk, Steenwijkerwolde, Kallenkote,
Eeze, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 574);
tusschen Heino en Nieuwe Wetering, tusschen Heino
en Wyhe, Wijhe, station Zwolle, Un. 1888 (Arch.
2. V. p. 413); Almelo, Albergen en 't Vriezeveen,
U n. 1 8 7 0 (Arch. 2. 1. p. 195) ; Delden, Twikkelerbosch,
Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo, Bekkum,
Borne, de Lutte, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 225);
Diepenheim, Enter — Groenlo, tusschen Zutphen en
Bronsbergen, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. Lp. 620);
Winterswyk, Eibergen, Groenlo, Borculo, U n. 1859
(Arch. 1. V. p. 227); Vaassen, Epe, Un. 1890(Arch.
2. VI. p. 98); Ubbergen (Arch. 1. III. p. 509); alge-
meen Nymegen, N. en Th. Abel. (Arch. 2. V. p.
308); — Odijk, Doorn, - Spaarndam, Zandpoort 1874,
H. d. V. (Arch. 2. II. p. 75); Papenlaan langs Zui-
derzeestrand Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631);
Alkmaa.r 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. Lp. 272);
- Noordwijk 1874, H. d. V. (Arch. 2. II. p. 75);
Rockanje en Oost Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 401); - Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. L p. 51);
al de Zeeuwsche eilanden behalve St. Phihpsland,
A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 129 en VI. p. 123);
tusschen Middelburg en Rammekens, tusschen Dis-
hoek en Koudekerke, tusschen Koudekerke en Mid-
delburg, tusschen Zoutelande en West Kappelle,
tusschen Domburg en Oranjebosch, Veere, Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1034); — Bergen op Zoom, Zoom,
Un. 1896 (Arch. 3. L p. 353); Oudenbosch, 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 347); -
Venlo, Blerik, Velden, Arcen, Wansurn, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 574);EoermondenThorn, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 626); St. Pietersberg, Amby, Maas-
tricht, Valkenberg, Gulpen, Sittard, Un. 1861; Sit-
tard, tusschen Beek en Valkenberg, Maastricht,

1304 LAMIUM. GALEOBDOLON.

Gronsveld, tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 324).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius en
Bruman.

fl. roseis. {L. roseum Lange): Ubbergen, Abel.
(Arch. 2. V. p. 308).

Galeobdolon Huds.

1052. G. luteum Huds. Op vochtige plaatsen in bossclaen
en tusschen hakhout. %. Mei — Juni.

In Herb.: Groningen, W. S. V. (wie? herb. T.);
— Zwolle 1832, Dassen; Ootmarssum 1896, en Kui-
persberg aldaar 1891, L. ; Goor 1861, v. H.;'wegvan
Losser naar Oldenzaal 1898, G, en V. ; — 's Heeren-
loo bij Harderwijk 1871, R. B.; Nijkerk, Stolz.;
Zutphen, Dz. ; Heerenbeeksche hoef (waar?), de
Br.; Beekbergerwoud 1834, Wtt.; S. S.; 1853, en
1873, K. A.; 1885, Groll; Middachterbosch 1838,
Buse; Lage bosch bij kasteel Middachten 1897, K.
A.; Nijmegen, B.; Abel. en Pas; G. Broers; 1869,
Th. Abel; Thomson; beekje bij den weg van
Beek naar Berg en Dal 1897, G. en V.; Neerbosch,
huis Ubbergen, Beek, Bergen Dal, N. enTh. Abel.;
Ubbergen 1850, Th. Abel.; 1868, v. H.; Beek 1832,
V. H.; kasteel te Heumen 1882, K.; — boschje
Hamersveld 1892, Garj.; 1892, Heinsius; Rens-
woude 1885, K. en G.; Overbosch van Rhoodestein
bij Neerlangbroek, v. d. T.; — tusschen Leempten
Oorschot, de Br.; - St. Pietersberg 1866, H. d. V.;
1886, V.; Valkenberg 1866, H. d. V.; 1869, Lac;
Onderste Locht 1896, G.

(kasteel Middachten 1895, Ogt. in herb. pr. ; Beek-
bergen 1880, K. A. in herb. L.; Apeldoorn, bu de
Kar 1879, L. in herb. pr.; Gendringen, Mej. M. S.
Rust in herb. Heukels; — buitenplaats Weizicht
Dordrecht 1903, Posth. in herb. pr.; - St. Pieters-

GALEOBDOLON. GALfiOPSIS. 1305

berg 1876, A. W. in herb. L.; 1894, de Haas in
herb. pr.; Houthem 1899, Costerus in herb. pr.;
Valkenberg 1900, Rieter in herb. pr,; 1901, Stei-
chen in herb. pr.)

Bovendien: Vogelenzang, v. E. (Arch. 2. 1. p. 400);
- Rosmalen, v. Hov. (Arch. l.I. p. 275); - Bunde,
Valkenberg, Hussenberg, Spauberg, Lac; Beek—
Elsloo; tusschen Wylre en Slenaken 1885, K. enG.
(Arch. 2. V. p. 23).

Voorts vermeld door Dodoens: Kruydt Boeck
1608 en Pelletier. Voor Eindhoven, Haagsche
bosch, Uilenpas, ZwoUe en Bergum, door de Gor-
ter en Hardegarijp in FI. Fris.

Galeopsis L.

1053. G. Ladanum L. Op bouv^landen. 0. Juli—Oct.

a. latifolia {G. latifolia Hoffm., G. intermedia Vill.).
In Herb.: Pothoofd Deventer, K.; 1894, K.A.;

- St. Philipsland 1890, L.

fi. angustifolia Ehrh. Wordt door vele voor een
afzonderlijke soort gehouden.

I. genuina. In Herb. : Nymegen 1830, 1833,
B. (door Nees ab Esenb. gehouden voor G. ca-
nescens); — Kloppewaard Werkendam 1835, Lac;

- Maastricht, v. Hov.; 1870, Groll.

II. parviflora Koch. Aug. — Sept. In Herb. :
Harderwijk (?); Arnhem, Thomson; Nijmegen,
B.; Waaldijk aldaar, Wtt.; Waalkant in de Ooi
1842, N. en Th. Abel.; zandplaat in de Waal
tegenover Rossum 1839, v. d. T.; - Velserbosch
1838, Mb.; - duin 's Gravenhage, V. Z.; Lek bij
Vianen 1831, v. H.; - Kloppenwaard Werken-
dam 1837, Lac; - Valkenberg 1889, V.; Icke;
Gulpen, Un. 1861; 1885, K. en G. ; tusschen
Gulpen en Eys 1871, en tusschen Gulpen en
Epen 1871, Lac

1306 GALEOPSIS.

[Aanm.: De overige vroeger vermelde soorten zal men
terugvinden onder de volgende soorten van Galeopsis.

Tusschenvormen komen bovendien voor tusschen G. lati-
folia en angustif olia, welke door F. Schultz als G.
Wirtgeni beschreven zijn. Door sommigen wordt de vol-
gende soort evenzoo tot een ondersoort van G. Ladanum
gehracht als G. dubia Leers, terwjjl tusschen deze en de
G. latifolia een tusschenvorm als G. Haussknechtii
Ludwig beschreven is.

G. canescens Schult. =- G. angustifolia ^. arenaria
Gren. et Godr. onderscheidt zich door kortere kelktanden, en
de meer lichte kleur der phxnt, die bovendien naar boven
klierig behaard is. Deze varieteit zoude meer op zandgronden
voorkomen, terwtjl de hoofdsoort meer aan kalkgronden eigen
zou z\jn.]
(a. latifolia.

I. grandijlora: Charlois aan een slootkant van den
achtersluisjesweg 1898, Wachter en Jansen;
spoorwegterrein tusschen Spoorweghaven en Paral-
lelweg 1902, Wachter en Jansen in herb. pr.;
— St. Pietersberg 1892, de Haas in herb. pr.

/?. angustifolia.

II. parviflora: Voormalig buiten Oranjelust by
Leiden 1901, Struyk. in herb. pr.; - Keuthenberg
Valkenberg 1901, H. Icke in herb. Heukels.

f. flor. albis: Waalre 1899, A. v. d. Briel inherb.
H e u k e 1 s.

[Aanm. : Het exemplaar van Mej. Icke in herb. Heukels,
van dezelfde vindplaats als de plant uit het Vereenigings-
herbarium, heb ik met de andere vergeleken met planten
uit 's Rijks herbarium. Zy stemmen overeen met ex. uit de
verzameling: ,,Plantes rares ou critiques de Belgique par
H e n r i v. H e u r c k et A. M a r t i n i s, Fasc. IV. No. 176, ver-
zameld by Aerschot en Obourg. Ook met ex. van Wlrtgen:
„Saatfelder Coblenz" welke onder den naam van G. La-
d a u u m /?. c a n e s c e n s Schultz. aanwezig waren.]

Bovendien : (zonder vermelding van varieteit) Kat-
wijk, Wassenaar, v. E. (Arch. 2. I. p. 400).
a. In de wouden van Friesland?, Meese; Voor-
schoten, Katwijk, Wassenaar, Baarn, Fl. B. S.

GALEOPSIS. 1307

^. II. bij Beekmansdal te Ubbergen, N. en Th.
Abel. (Arch. 2. V. p, 309).
1054. G. ochroleuca Lam. Op zandige bouwlanden en
in de duinen. 0. Juni—Aug.

In Herb.: Beetgum 1861, J. M. de Boer (als L.
incisiim); de Gaast, Spree; — Eelde 1828, v. H.;

- Rolde 1832, Forsten; Meppel, v. Heijn.; —
Zwolle, Wtt.; 1887, L.; Deventer, Halb.; 1846, T.;
Lettle 1876, K.; Volkspark Enschede 1891, Car-
migg.; station Haaksbergen 1891, L. ; Wezep by
Oldenbroek, en — Harderwijk, R. B.; Trijselenberg by
Hattem 1855, T.; Hulshorst by Harderwyk 1849 en
1850, R. B.; Putten, Stolz; Apeldoorn 1851, K. A.
tusschen Beekbergen en Apeldoorn 1847, Tijhaar
Warnsveld, 1880, Groll; Doetinchem, Un. 1885
dorpsbuurt Winterswijk 1872, R. E. de Haan; de
Steeg 1874, 0.; Tafelberg, S.S.; Rheede, v. H.; Arn
hem, Dz.; Wolfheeze, Un. 1847; Doorwerth 1848,
Buse; Oosterbeek, Thomson; Nijmegen, B.; Abel
en Pas; N. en Th. Abel.; Ubbergsche weg 1897
G. en V. ; Heumen 1856, v. d. B. ; Beek 1853 en 1868,
0.; Dalem, Coll. Nat.; — Amersfoortl834, Kraam w.
R. B.; Amersfoortsche berg, Garj.; Soest 1870,
Groll; Driebergen, C. A. Bergsma; Kniittel
tusschen Zeist en Driebergen, W. K. ; Doorn 1869
0.; Zeist, Coll. Nat.; de Bilt 1835, Kraamw.
huis ter Heide 1859, v.H.; de Grebbe, C. A. Bergsma
Fockema; - Naarden 1864, 0.; Gooiland 1874
Boerl.; Muiderberg, Kerb.; 1839, Romb.; 1870
Hoek; heide Hilversum 1884, S.; Laren, Romb
BergendaUust Hilversum, v. d. T. ; Velsen 1835, Mb

- Noordwijkerhout 1845, 0.; 1845, B. W.; 1902, v
Vloten; - 's Gravenhage, V. Z.; G. B.; R. B.; Eik
enduinen, M b. ; Zorgvliet, herb. G r o 11 ; Dordrecht, V.
spoorbaan Zwijndrecht-Barendrecht 1880, Posth.

- Zuid-Beveland, en Clinge 1845, 1846, v. d. B.; Hulst
1845, B. W. en v. d. B.; St. Janssteen 1845, B. W.;

1308 GALEOPSIS.

1865, A.. W.; — Geertruidenberg, Verkouteren;
Kloppewaard Werkendam 1837, Lac. ; Dongen 1842,
V. d. T.; Heusdenhout 1883, V.; Loopschans Breda,
V. A.; Eindhoven, Dz.; 1831, Wtt.; Geldrop, v. Hov.;
— Pastoorshuis bij het Weerterbroek 1900, en Roer-
mond 1900, G. en Jongm. ; Maastricht, v. Hov.;
Cottesen 1872, Lac.
/?. fi. purpureis: Genooi 1902, Rieter.

[De plant door van Hall beschreven alsLabio coroUae
inferiore purpureo, vindt men terug onder G. v e r s i c o 1 o r.]

(Oranjewoud 1892, V. Suringar inherb. pr. ; tus-
schen Beetsterzwaag en Oldeboorn, 1867, v. Tui-
nen in herb. pr. ; Oudetryne, K. de Boer; — Peize
1901, R. de Boer en H. Kooi in herb. Heukels;
tusschen Norg en Langelo 1865, Holk.; — Steen-
wijk 1869, V. Tuinen in herb. pr. ; Zwolle, Mej. S.
van Cleefin herb. Heukels; — Garderen 1890,
Costerus in herb. pr.; Vaassen 1878, L.; Wage-
ningen 1878, L. en Berg en dal, de W. H. in herb.
L.; Velp 1893, Ogt. in herb. pr.; Bennekom 1892,
V. Suringar in herb. pr. ; Ulft 1901, en Maarsber-
gen 1887, Struyk. in herb. pr.; - Utrecht, W. C.
V. Embden inherb. Heukels; Hoedringsche bosch
in de Holle Bilt bii Utrecht 1846, Alpherts in herb.
pr.; — Laren 1898, Koning in herb. pr.; — Breda
1898 en Gilze 1879, Posth. in herb. pr.; Oisterwijk
1894, Ogt. in herb. pr.; Oudenbosch 1902, Jorna
in herb. de Haas; buiten 's Hertogenbosch 1871,
Costerus in herb. pr.; Boxtel, A. C. J. v. Goor
in herb. pr.; Venlo 1896, Rieter inherb. pr.; Arcen,
Un. 1893, V. Suringar in herb. pr.; Valkenberg
1881, Costerus in herb. pr.)

Bovendien: Terissert, Un. 1881 (Arch. 2. IIL
p. 423); — alle bezochte plaatsen in Drente 1859,
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253); - Kallenkote,
Eeze, Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 350); Almeio, Al-

bergen, Vriezeveen, Un. 187 0 (Arch. 2. I. p. 195);

I

GALEOPSIS.

1309

Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I.
p. 200); Bekkum, Langelo, Haaksbergen, Tankenberg,
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 225); Enter, Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 620); - Winterswijk, Eibergen, Bor-
culo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 227); Terborg, Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Kannenburg, Epe, Un.
1890 (Arch. 2. VI. p. 98); - Marquette, Bever-
wyk-Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. I. p. 400); - Zuid-
dorpe, A. W. (Arch. 1. IV. p. 297); - Woensdrecht,
Balsche straatweg, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353);
Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 547); Teteringen, Ginniken, Oploo
(Arch. 1. III. p. 509, aanv. Prodr.; niet teruggevon-
den); Plasmolen, Th. Abel.; Montfoort, Lac. (Arch.
2. V. p. 23).

Voorts vermeld door Dodoens Kruydt Boeck

1608, 1618 en 1644, Pelletier. Voor Velp en

Rhenen, Fl. B. S. en Gaasterland, Fl. Fris.

1055. G. Tetrahit L. Op akkers, aan heggen en ruigten,

langs wegen en tusschen hakhout. 0. JuU — Sept.

In Herb.: West TerscheUing 1868, Holk.; Hoorn,
Terschelling Un. 1886; Nes op Ameland 1869,
Holk.; - Bakhuizen 1853, S.; de Joure, Spree; -
Oostwolde 1829, v. H.; - Asserbosch 1832, For-
sten; Meppel, v. Heijn.; — Kampen, T.; R. B.;
Zalk 1870, Hoek; Deventer, Halb.; houtmarkt 1840,
Halb.; 1876, K.; Heino Un. 1888, Groll; Diepen-
veen 1849, Cop; - Harderwijk, R. B.; Gorssel 1902,
G. en Jongm.; Apeldoorn 1850, K. A.; de Pol bij
Voorst 1850, Cop; Zutphen 1882, C. v. d. Broek;
Hummelo en Keppel, wie?;? Uilenpas Doesburg,
Un. 1850 (ook als parviflora); Ruurlo 1885, Ens.;
dorpsbuurt Winterswijk 1872, R. E. de Haan; Arn-
hem, Thomson; Nijmegen, B.; Beek, Un. 1847;
Groesbeek 1897, G. en V.; Wageningen, S.; - Amers-
foort 1847, V. d. Roemer; R. B. ; Woudenberg 1889,
V.; tusschen Woudenberg en Scherpenzeel, v. d. T.;

1310 GALEOPSIS.

Doorn, 1869, 0.; Bunnik 1857, Coll. Nat.; Rijzen-
burg 1859, A. W. Hartm. en R. B.; huis ter Heide
1859, V. H.; Utrecht C. A. Bergsma; 0.; de Bilt,
V. H. ; Ranouwen bij Utrecht, v. H.; Grebbe, Foc-
kema; — Naarden 1864, 0.; Zydelmeer, Boerl.;
Amsterdam, v. H.; Schinkel en Otterspad aldaar,
Fl. Amst.; Jaagpad bij Sloten 1839, Romb. ; Slo-
terdijk 1842, H e ij b r. (P. N. S) ; Amstelveensche weg,
V. H.; Beverwtjk 1869, H. d. V.; Aardenhout 1875,
Groll; Bloemendaal, Vogelenzang 1871 en Haarlem-
merhout 1871, Boerl.; Breesaap 1838, B u s e ; Haar-
lem, Splitg.; — Lisse, v. H.; Leiden, Dz.; 1835,
Mb. ; Katwijk, B. W. ; Haagweg, Perin; Katwijk
1839, B. W. (als G. Ladanum); zanderij Wassenaar
1832, S. S.; duinbosschen den Haagl882, V.; 's Gra-
venhage, V. Z. ; R. B. ; G. B. (ook als G. Ladanum);
Scheveningsche bosch, R. B.; Haagsche bosch, V. Z.;
Rijswijk, G. B.; Overmaas 1891, v. d. Voo; dyk
Papendrecht 1888, V.; straatweg Dordrecht 1836,
Lac. ; Dubbeldam 1850, Cop;— Zuid-Beveland, Kloe-
tinge 1838 en Driewege 1840, v. d. B.; — Loopschans
Breda, v. A.; Boxmeer, Un. 1853; dijk Zuid Wil-
lemsvaart, v. Hov.; — Thorn 1900, G. en Jongm.;
Maastricht, v. Hov.; Beek 1872, Lac; St. Pieters-
berg 1870, Groll.

(Polderdijk Oldeboorn 1868, Holk. in herb. v.
Tuinen; Wolvega, W. R. Bouma enT.deBoer;
- Vriesl901,R. de Boer en H. Kooi; — Enschede,
M. J. Blijdenstein in herb. Heukels; Zwolle
1872 en - Velp 1886, Posth. in herb. pr.; de Steeg
1895, Ogt. in herb. pr.; Bennekom 1892, V. Surin-
:■ gar in herb. pr.; zeldzaam naby den Bol Culemborg,

de Haas in herb. pr. ; Gendringen, M. S. Rust; —
Overlangbroek 1900, Kennephaas in herb. Heu-
kels; Baarn 1884, Heinsius in herb. pr,; — Jan
Tabak bij Naarden 1898, Koning in herb. pr.; -
Leiden 1885, Struyk. in herb. pr.; Endegeest 1893,

GALEOPSIS. 1311

V. Suringar in herb. pr.; Delft 1875, L. in herb.
pr.; Scheveningsche boschjes 1891, Ogt. inherb. pr.;
Voorschoten 1897, Schipper inherb. pr.; Oversehie
1894, Struyli. in herb. pr. : 's Gravenhage, Mevr.
Snellen; korte ka.de Kralingen 1900, Gravenweg
1901 en Bergsche plas 1901, Wachter en Jansen
In herb. Heukels; — Oisterwijk 1894, Ogt. in
herb. pr.; Vuchtsche heide 1871, Costerus; Boxtel,
A. C. J. V. Goor in herb. pr.; - Venlo 1895, Rie-
ter in herb. pr.; Gulpen 1892, V. Suringar in
herb. pr.)

Variat: fl. albis: In Herb. : Pad van Tjerkwerd
naar Greonterp 1875, J. M. d e B o e r ; — Oosterbroek
bij Eelde, v. H.; — Asserbosch 1832, Forsten; —
Deventer 1846, v. Gron.; Cop; Diepenveen bij
Randen 1849, Cop; Heino, Un. 1888 Groll; -
Elten, Hoffm.; - Naarden 1864, 0.; Bergen, Un.
1891; Haarlem, Splitg. ; Haarlemmerhout 1835,
Mb.; Kerb. ; — Lisse, v. H.; Teylingerlaan bij Sas-
senheim, v. d. T.; Katwijk, B. W. ; straatweg Dor-
drecht 1836, Lac; Noordendijk aldaar 1847, Cop;
Heikop, V. H.

(Renkum 1878, L. in herb. pr.)

Bovendien: Wolvega, Terissert, Un. 1881 (Arch.
2. ni. p. 423); — op alle bezochte plaatsen in Drenthe
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253); - Steenwy-
kerwolde, Kallenkote, Eeze, Eesveen, Giethoorn,
Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 350); station Heino tot
aan de Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V.
p. 413); Almelo, Albergen, Vriezeveen, Un. 1870
(Arch. 2. L p. 195); Delden, Twikkelerbosch, Un.
1870 (Arch. 2. L p. 200); Hengelo, Brinkhuis, Has-
selo, Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 8.
I. p. 225); Diepenheim — Groenlo, tusschen Zutphen
en Bronsbergen, tusschen Bronsbergen en Warns-
veld, Ruurlo, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620); Win-
terswyk, Eibergen, Groenlo, Borculo, Lochem, Un.

1312 GALEOPSIS.

18 59 (Arch. 1. V. p. 227); Terborg, Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 405); Kannenburg, Epe, Un. 1890
(Arch. 2. VI. p. 98); algem. Nymegen, N. en Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 309); - Alkmaar 1871, S.
en Th. Abel. (Arch. 2. I. p. 272); Alkmaar, Heilo,
Callantsoog, Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 237);
Heilo, Velsen, Overveen-Naaldwijk, v. E. (Arch. 2.
I. p. 400); - Hoek, Aanv. Prodr. (Arch. 1. III.
p. 509); Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.
(Arch. 2. III. p. 129); - Bergen op Zoom en langs
de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353); Ouden-
bosch 1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 547); — St. Jansbeek, Aanv. Prodr. (Arch. 1.
III. p. 509); Blerik, Arcen, Hamert, Oostrum, Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 574); omstreken Roermond,
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); Amby, Meerssen,
Gulpen, Valkenberg, Sittard, Un. 1861; Sittard,
Beek — Elsloo, Maastricht, Gronsveld, tusschen Wylre
en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 324).

Voorts vermeld door Dodoens, Kruydt Boeck
1608 e. V., Pelletier, Vorstius, Munting en
Bruman.

Jl. alhis. Beek algemeen, Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 309).

Voorts: Haagsche bosch, Utrecht, Harderwijk,

Zwolle, Groningen, de Gorter; Weesperweg, Hei-

kop, aan den Gaasperdijk, by den Hinderdam, Fl.

B. S.; St. Jansga, Fl. Fris.

p. biflda (G^. &i/idaBoenningh). Op bouwlanden,

langs^wegen in kreupelhout. 0. Juli — Aug.

In Herb. : tusschen Oldemarkt en Peperga,

Un. 1892:; - Oosterbroek bij Eelde 1853 en

1855, V. H.; - Kampen, R.B.; weg Kampen naar

IJselmuiden 1881, L.; Heino, Un. 1888, Groll;

Oldenzaal, Un. 1895; - Uilenput 1864, v.H.;

Terborg, weg naar Varsseveld 1883, L.; Nijkerk,

Stolz; - ? Amersfoort, R. B.;? Zeist, W. K.; - ?

QALEOPSIS. 1313

IJdijk Amsterdam 1843, 0.; — Dubbeldam 1851,

Cop; Zuiddorpe 1865, bouwland Hoek 1852 en

1853, A. W.; St. Kruis op een boekweitveld 1878,

L.; - Mastbosch, U n. 1852.

(Oranjewoud 1872, Costerus in herb. pr. ; —

Oosterbroek 1901, R. de Boer en H. Kooi in herb.

H e u k e 1 s ; - de Steeg 1895, 0 g t. in herb. pr. ;

Apeldoorn 1878, L. in herb. pr.; - Endegeest 1893,

V. Suringar in herb. pr.; Rotterdam, H. v. d.

Linden; ruigte Schie aldaar 1901, F. D. J. Risch

in herb. Heukels; tuin Dordrecht 1902, Posth.

inherb, pr.; — Heinkeszand 1884, L. inherb. pr. ; —

onderste molen Venlo 1897, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: tusschen Wolvega en Terissert, Un.
1881 (Arch. 2. III. |p. 423); - Steenwijkerwolde,
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350, zie boven?) langs
Nieuwe Wetering tot aan school in Tongeren,
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413, zieboven?); Delden,
Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); -
Sparendam, v. E. (Arch. 2. I. p. 400); - Zuid-Beve-
land, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 124); Koewacht, A. W. (Arch.
1. IV. p. 297); - Woensdrecht, Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 353); - Gulpen, Harles, Lac. (Arch. 2. V. p. 23).
1056. G. speeiosa Miller {G. versicolor Curt. et Prodr.
Ed. I. p. 198). Op bouwlanden, aan wegen, tus-
schen hakhout en op ruige plaatsen. 0. Juni—Oct.
In Herb.: Hardegarijp, Spree; — Groningen, v.
H. ; - Meppel, v. Heijn; — Kampen 1842, R. B.;
Oosterhout bij Kampen 1849, T.; 1849, R. B.; Ma-
nenberg bij Kampen, R. B. ; Zwolle, Thorb.; Diese
bij ZwoUe, Schutte; Deventer, Halb.; Drempt
1876, K.; Ahnelo, v. Lennep; Witteveen aldaar,
Un. 187 0; stationsterrein Haaksbergen 1891, L.; —
Twello 1849, Cop; Harderwijk, Dum.; Hulshorst
bij Harderwyk, T.; Vorden 1897, Grolh; Zutphen
1882, C. V. d. Broek; dorpsbuurt Winterswijk 1872

83

1314 GALEOPSIS.

en 1874, R. E. de Haan; Arnhem, Thomson;
Elten, Hoffm.; Nijniegen, B. ; Groesbeek, N. Abel. ;
Wielderen by Nijmegen 1850, N. Abel.; Beek 1843,
N. en Th. Abel.; tusschen Wageningen en de
Grebbe 1837, B u s e ; boschjes Culemborg, H. S. (C o 1 1.
Nat.); — Schothorst, Garj.; Amersfoort, v. d. Roe-
mer; 1862, R. B. (in Wirtg. herb. pl. select. crit.
hybr. Flor. Rhen. Fasc. XH. 622 bis); Berkhoven
by Amersfoort, C. A. Bergsma; tusschen Doorn
en Neerlangbroek 1869, 0.; Maarssen 1837, Mb.;
Meern 1870, Groll; de Bilt, v. H.; 1856, Coll. Nat.;
Woudenberg, v. d. T.; Rensv^oude en Scherpenzeel,
V. d. B.; Zeist, G. Deyn.; Westbroek 1835,
Kraamw.; Utrecht, Wtt. (kiempl.): Kothen, en —
begraafplaats 's Graveland 1838, v. d. T.; 't Gooi 1827,
Wtt. ; Oude Utrechtsche weg by Hilversum 1886,
H. d. V.; Amsterdam, G. Backer; Beverwijk 1842,
Buse; Velsen 1835, en - Leiden 1839, Mb,; Haag-
weg, Perin; Spanjaardsbrug, B. W. ; Spoelwijk bij
Boskoop 1834, S. S.; Leimuiden, wie?; tusschen den
Deijl en Zuidwijk onder Wassenaar, Perin; Heer
Oudelandsambacht 1882, V.; Oud Alblas en Alblas-
serdam 1850, C o p; — Renesse 1844 en 1845, v. d. B. ;

— Werkendam 1835, Lac. ; Loopschans en Speelhuis
Breda, v. A.; Breda, herb. v. H. (was deGorter's
G. ochroleiica /? labio wferiore purpureo) ; Ou.6 Heus-
den 1847, v. Hov.

(Veendyk Oldeboorn 1863 en - Paterwolde 1863,
H 0 1 k. in herb. v. T u i n e n ; Oosterbroek 1901, R. d e
Boer en H. Kooi in herb. Heukels; — Ooster-
eind bij Winschoten 1897, Schipper in herb. pr.;

— Zwolle 1875, v. Tuinen in herb. pr. ; — Apel-
doorn 1878, L. in herb. pr.; Velp 1886, Posth. in
herb. pr.; Ulft 1901, Struyk. in herb. pr.; Geiten-
kamp onder Arnhem 1893, Ogt. in herb. pr.; Vee-
nendaal 1894, V. Suringar in herb. pr.; — Villa
Schothorstonder Hoogiaud 1871,inherb. Costerus;

GALEOPSIS. STACHYS. 1315

tusschen Houten en Utrecht 1846, Alpherts in
herb. pr.; Utrecht, W. C. v. Erabden; - Oost-
Zeedijk, te Rotterdam 1901, en kleiweg aldaar 1900,
Wachter enJansen; Spijkenisse, J. Koornneef
in lierb.Heukels; - Oud Alblas 1898, Posth. inherb.
pr.; - Engelen bij 's Hertogenbosch 1888, Struyk. in
herbpr.; - RijnstraatVenlol897, Rieter inherb, pr.)

Bovendien: Coevorden, Rolde 1859, Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 25B); - Almelo, Albergen en Vrie-
zeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 195); Hengelo,
Brinkhuis, Borne, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 225); -
Apeldoorn, (aanv. Prodr. Arch. 1. III. p. 509); Ter-
borg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); - Koewacht,
A. W. (Arch. 1. IV. p. 297); - Oudenbosch 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547).

Voorts vermeld door Pelletier en voorArnhem
en 's Heerenberg, Hoffm. in herb. Dav,; Herkse
onder Wijhe, Tijhaar; Wijk bij Duurstede, Fl. B.
S. ; Veenwouden bij het boschhuis, Fl. Fris.

1057. G. pubescens Besser. In de nabijheid van dorpen,

op bouw- en tuinland, langs boschranden. 0.
Juni — herfst.

In Herb. : Emmen en boschje bij Valthe, Un.
1889; - Groenhoven bu Leiden 1898, Struyk,
(van daar ook nog 1901 in herb. pr.)

Bovendien : Pothoofd Deventer, K. A. (Arch. 3,
I, p, 15),

Stachys Tourn.

1058. S, germanicus L. Op zonnige heuvels, langs wegen,

op steenachtige gronden. 00. zelden %. of 0.
Juli — Sept.

In Herb. : Friesche wal Zwolle 1899, Heimans;
- Nieuw en St. Joosland 1901, J. Mesu; - Sittard,
V. Hov.

(Boerderij bij Ouderkerk, H. Verhagen en A. C.
J, V, Goor in herb. v. Goor.)

1316 STACHYS.

1059. S. italicus Mill Middellandsche Zeegebied, ooste-

lijk van Italie af. 0. Juli — Aug.

In Herb. : kolenaschweg Rozenburg te Rotterdam
1901 en 1902, Wachter en Jansen.

1060. S. silvaticus L. Op beschaduwde plaatsen, aan

slootkanten, in bosschen en onder kreupelhout.
%. Juni — Aug.

InHerb. : Sterrebosch Groningen, Strat.; — Mep-
pel, V. Heijn.; — Kampen 1848, R. B. ; weg Kam-
pen naar zee 1870, Hoek; Deventer, Halb.; 1846,
T.; 1876, K.; Riele bij Deventer, Romb.; Delden
en Twikkelerbosch 1857, Spree; Herthme bij Borne
1901, en Lonneker 1891, L.; - Harderwyk 1864,
R.B.; Apeldoornl851, K.A.; Warnsveldl880, Groll;
Ratura 1873, R. E. de Haan; Rheederoord 1895,
Ogt.; Arnhem, Thomson; Nijmegen, B.; Abel.
en Pas; Culemborg, v. Heyn.; H. S. (Coll. Nat.);
— Rhoodestein bij Neerlangbroek, v. d. T. ; Houten
1829, Wtt.; Westbroek, v. d. B. ; Ameliswaard 1851,
A. W. Hartm.; Utrecht, C. A. Bergsma; v. H.;
1858, R. B.; 1863, Coll. Nat.; langs de Vecht by
Loenen en Nieuwersluis, Exc. 1884; — Naarden
1854, 0.; 't Gooi 1826, Wtt.; Weesperpoort 1839,
Romb.; Otterpad, Fl. Amst.; Haarlem, Kerb.;
Brederode 1840, Romb. ; Haarlemmerhout 1837,
Buse; 1870, Boerl. ; Groenendaal bij Heemstede
1872, 0.; Leijduin, Un. 1854; - Hillegom 1842
J. L. Tilanus (P. N. S.); de Laak Kagermeer 1901
Jongm.; Leiden, Dz.; 1832, S. S. ; Forsten; Mb.
Pierot; B. W.; Kramer; Leiderdorp en Persyns
pan, Perin; tusschen Katwyk en Wassenaar, v. d
B. ; Haagsche bosch, V.Z.; G. B. ; Destree; 1891
V. d. Voo; 's Gravenhage 1832, I. de L. e. h. Groll
R. B.; Zwijndrecht 1879, Posth.; Dordrecht 1882
C. V. d. Broek; 1882, V.; Groenendyk aldaar 1836
Lac; 1879, Posth.; — Schuddebeurs 1844, Noord

STACHYS. 1317

gouwe 1845, v. d. B.; Sas van Gent 1854 en Eede
1861, A. W.; - Liesbosch, v. A.; 1864, H. d. V.;
Ulvenhoutsche bosch, v. A.; Kloppewaard Wer-
kendam 1835, Lac. ; Vucht, v. Hov.; Stratum
1901, Rovers en v. Roessel; — Maastricht,
V. Hov.

var. multijlora umbrosa: kreupelhout tusschen
Schalkhaar en Colmschate 1851, K. A.
Bovendien: vermeld voor Dordrecht.

(Oude Tryne, K. de Boer; — Haren, Zuid-Laren,
Paterwolde, Eelde, Peize 1901, R. de Boer en H.
Kooi in herb. Heukels; Sterrebosch Groningen
1867, Holk. in herb. v. Tuinen; - Zwolle 1872,
Posth. in herb. pr.; — Rheederoord en de Steeg
1895 en park Roozendaal 1893, Ogt. in herb. pr. ;
in den gang naar 's Heerenhof te Culemborg 1843,
Alpherts in herb. pr.; naby den Bol aldaar, de
Haas in herb. pr.; Gendringen, M. S. Rust;Slijk-
Ewijk, Randwijk, Buren, Culemborg— Werkhoven,
C. A. Backer; Ovevlangbroek 1900, J. W. Ken-
nephaas in herb. Heukels; Baarn 1894, Hein-
sius-Prikken in herb. pr.; Zuilen 1877, Schip-
per in herb. pr.; Breul<elen 1871, Costerus in
herb. pr.; - Hilversum 1884, Struy k. in herb. pr.;
strand Zuiderzee bij Naarden 1894, V. Suringar
in herb. pr. ; zandbergen Naarden 1899, Koning in
herb. pr. ; Amsterdam, J. Koornneef; Haarlem,
C. A. Backer in herb. Heukels; aldaar enZand-
voort, A. C. J. V. Goor in herb. pr.; — Rtjngeest
1892, V. Suringar in herb. pr.; Haagsche bosch
1876, L. in herb. pr.; NaaldAvijk, J. F. Wichard;
Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slingerland;
Oude Plantage Rotterdam 1900, Wachter en Jan-
sen in herb. Heukels; Dordrecht, 1894, Posth.
in herb. pr.; - Oudenbosch 1888, de Haasin herb.
pr.; - Venlo 1896, Rieter in herb. pr.; - Valken-
berg 1901, Steichen in herb. pr.)

1318 bTACHYS.

Bovendien: Emmen, Sleen, Rozewinkel, Weerdinge
en Grarasbergen 1858, Lac. en S. (Arch. 1. V. p.
253); — Steenwijk, Steenwijkerwolde en Kallenkote,
Un. 189 2 (Arch. 2. VI. p. 350); Hengelo, Twikkel,
Borne, Hasselo, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. I. p.
225); — Winterswijk, Eibergen, Groenlo; Borculo,
Un. 1895 (Arch. 1. V. p. 227); Terborg, Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 405); straatweg van Zutphen naar
Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 620); Valkhof
en in bosschen en langs slooten te Nijmegen, N. en
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 309); - Alkmaar 1871,
S. en Th. Abel. (Arch. 2. I. p. 272); Heilo, Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 237); Aardenhout-Naaldwijk,
Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 400) ; Haagsche duinen,
de W. H. (Arch. 2. 11. p. 122); Roclcanje en Oost-
Voorne, Un. 188 7 (Arch. 2. V. p. 401); - Walcheren,
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch.
2. III. p. 129); - omstreken Roermond, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 626); St. Pietersberg, Gronsveld,
Valkenberg, Meerssen, Gulpen, Epen, Sittard, Un.
1861; Sittard, Beek — Elsloo, Maastricht, Gronsveld,
tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 324).

Voorts vermeld door Dodoens, Kruydt Boeck
1608 en Friesland, Fl. Fris.
1061. S. paluster L. Op vochtige plaatsen, in bouwlan-
den eii bosschen, algemeen langs waterkanten.
%. Juli- SepL

In Herb.: Burg op Texel 1867, S. P. Huizinga;
Coxdorp Texel 1860, Lac; West Terschelling 1868,
Holk.; Hoorn op Terschelling, Un. 1886; Schier-
monnikoog 1860, S.; - de .loure, C. A. Bergsma;
Franeker, Spree; Rijperkerk, Tietjerk 1849 en Gie-
kerk 1849, S.; - Onland 1835, v. H., Pekel A, v.
H.; Groningen, v. H.; 1856, S. E. Strat.; Ooster-
broek 1859, v. H.; - Meppel, v. Heij n. ; Coevorden
1859, Lac. en S.; Kampen, R. B.; Zalkerbosch 1869,

STACHYS.

1319

Hoek.; Deventer 1876, K.; - Harderwijk , R. B.
(/?); 1864, R. B.; Apeldoorn 1853, K. A.; Zutphen,
G. B.; elzenbosch op de Poll bij Voorst 1849, Cop;
Ruurlo 1882, Ens.; Didam 1883, L.: BaaUnk-Esch
1875, R. E. de Haan; broek bij Arnhem, Thom-
son; Nijmegen, B. (als var. mnbigua); B. ; Abel.
en Pas; N. en Th. Abel.; Neerbosch, Th. Abel.;
Culemborg, Coll. Nat.; - Amersfoort, v. d. Roe-
mer, R. B.; Eem bij Amersfoort, D. S.; de Grebbe,
Fockema; Doorn 1869, 0.; spoorweg tusschen
Driebergen en Bunnik 1857, Knuttel; Zeist, W. K.;
Bunnik, C. A. Bergsma; Vossegatbij Utrecht 1835,
D. S.; Utrecht, v. d. T.; 1834, de Br. (als/?); A. W.
Hartm. en R. B.; 1859, R. B. (als scabrum); tus-
schen Utrecht en Houten, de Br.; zandplaat Wyk
bij Duurstede 1857, Kniittel; - Naarden 1864,
0.; Uithoorn 1870, en Zijdelmeer, Boerl.;. Zeedijk
1838, Romb.; Westerdoksdijk Amsterdam 1842, J.
L. Tilanus (P. N. S.); IJdijken, Jaagpad en langs
den Schinkel, Fl. Amst.; Oostkant Zaan, Kerb. ;
Halfweg, Buse; Haarlem, 0.; Haarlemmerhout 1870,
B 0 e r 1. ; Spaarne, V. Z. ; - Leiden, Wtt.; Forsten;
1835, Mb.; Dz.; B. W.; Peri n; Katwyk, Dest ree;
Persijnspan, S. S.; Valkenburg, Perin; zanderij
Wassenaar 1832, S. S. ; Waalsdorp en Haagsche bosch,
V. Z.; 's Gravenhage, de Br.; R. B.; duinen aldaar,
V. Z.; spoordijk Oude Plantage 1891, aan de Rotte
1892, Schiedam 1892 en veenpolders bij Rotterdam
1892, V. d. Voo; Dordrecht, Cop; 1882, C. v. d.
Broek; 1882, V.; Papendrecht 1888, V.; Oud Alblas
1850, Cop (als /?); Leerdam 1899, v. Wijngen; -
Zuid-Beveland 1845, Evertsdyk 1838, Kapelle 1840
en Oosterzwake, v. d. B.; Walcheren 1873, L.;Sou-
burg 1845, v. d. Cop; Oost-Zeeuwsch Vlaanderen
1861, A. W. (als multijl.); Hoek, A. W.; - Wer-
kendam 1835, Lac; Bergen op Zoom, Un. 1860;
waUen Breda, v. A.; 's Hertogenbosch, v. Hov.;

1320 STACHYS.

Tongreep Valkenswaard 1901, Rovers en v. Roes-
sel; - Maastricht 1870, Groll; Wittem bij Gulpen
1873, Lac; Kerkrade 1864, H. d. V.
/?. petiolata Cop.

In Herb. : Meppel, v. Heij n.; - uiterwaard Olst,

Cop; — Utrecht 1838, Mb. ; tusschen Utrecht en

Houten, d e B r. ; Tienhoven 1870, G r o 11 ; — elzen-

hakhout aan de vijvers van het voormalige slot

te Heerastede 1834, v. d. T.; - Leiden, Dz.; 0.;

(Rotterdam?) Groshans; — Zuid-Beveland, v.

d. B. ; — 's Hertogenbosch, v. Hov.

[Eeu vorm gevonden aan den kant van een greppel tus-

schen bouwland te Utrecht door de Brujjnin 1832 werd

door dezen var. multiflora de Br. genoemd. Men zie hier-

over Arch. 1. II.* p. 82. De overige varieteit in de eerste uit-

gave van dit werk vermeld n.l. /?. segetum heh ik niet

opgenomeu, daar alle exemplaren zacht z^jdeachtig behaard

zyn, enkele kaler met voural aan de onderzijde stekelharige

hladnerven. Ook in den bladvorm heersclit groote verschei-

denheid. De beharing hangt ten zeerste samen met de stand-

plaats, die \>\j deze plant afwisselt tusschen bouwlanden en

de kauten van slooten en vaarten.]

(Oldeboorn 1863, Holk.; 1868, v. Tuinen; Hal-
lum 1864, 1865, v. d. Ley in herb. v. Tuinen;
OudeTrijne, K. de Boer - Paterwolde, Zuid-Laren,
Eelde, Peize, Vries, Eelderwolde en Onland 1901,
R. de Boer en H. Kooi in herb. Heukels; —
Zwolle 1891, L. in herb. pr.; - Twello 1897, Ogt.
in herb. pr.; Gendringen, M. S. Rust; Elst, A. H.
Blaauw in herb. Heukels; Geitenkamp Arnhem
1893, Ogt. in herb. pr.; 's Heerenhof bij Culemborg
1844, Alpherts in herb. pr.; Culemborg 1888, de
Haas in herb. pr.; C. A. Backer; — Overveen,
Heemstede, C. A. Backer in herb. Heukels;
Haarlem 1893, Ogt. in herb. pr.; Naarden 1899, Ko-
ning in herb. pr.; zeedijk by Zeeburg, A. C. J. v.
Goor [St. ambigua?); Merwedekanaal by Amster-
dam, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; postbrug onder
Sassenheim 1892, V. Suringar in herb. pr.; Gal-

STACHYS. 1321

genAvater Leiden 1879, Schipper in herb. pr.; Lei-
den 1885, Struylc. in herb. pr.; Delft 1876, L. in
herb. pr.; Maasoever Oude Plantage 1901, Graven-
weg te Rotterdam 1900 en eilandje Kralingsche plas
1899, Wachter en Jansen; Rottedijk, H. v. d.
Linden; Rhoon, Wachter en Jansen; - Oude-
lande, L. B. v. d. Slikl^e; IJzendijke, P. J. van
Roosendaal; - Almkerk, C. A. Backer in herb.
Heukels; fort Isabel 'sHertogenbosch 1871, Cos-
terus in herb. pr.; — Venlo 1896, Rieter in herb.
pr. ; Hoensbroek 1900, en Valkenberg aan de Geul,
Steichen in herb. pr.
Jl. albis: Eindhoven 1888, Posth. in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, v. E. (Arch. 2. I. p. 400); —
tusschen Wolvega en Terissert, Knijpe, Heerenveen,
Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); - Dalen, Grams-
bergen, Sleen 1859, Lac. en S. (Arch. l.V. p. 253);
— Steenwijkerwolde (Tuk), Eesveen, Giethoorn
{hanepoten}, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350); Al-
melo, Albergen, Vriezeveen, Un. 18 70 (Arch. 2. I.
p. 195); Wtjlie, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); Del-
den, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. L p.200);
Hengelo, Oele, Bekkum, Borne, Weusthag, Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 225); Markelo - langs de Slink
te Groenlo, tusschen Zutphen en Bronsbergen, Brons-
bergen, Warnsveld, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 620);
Winterswijk, Groenlo, Borculo, Lochem, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 227); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2.
IV. p. 405); Epe, Wisselsche veen, Un. 1890 (Arcli.
2. VI. p. 98); Beuningen(als ife^^era), Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 309); — Papenlaan bij Muiden en langs den
Zuiderzeedijk en tusschen Muiden en Laren, Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); Callantsoog, Petten, Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 237); Haarlemmermeer 1853,
Hartm. (Arch. 1. III. p. 288); Berkenrode, Bloe-
mendaal — Noordwijkerhout, Naaldwijk, Voorne, v.
E. (Arch. 2. 1. p. 400); Rockanje, Oost-Voorne, Un.

1322 STACHYS.

1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Noord-Beveland, A.
W. en L. (Arch. 2. VI. p. 124); Tholen, A. W. (Arch.
2. III. p. 129); tusschen Dishoek en Zoutelande, U n.
1902 (Arch. 3. 11. p. 1034); - terrein Bergen op
Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353); Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
547); - Blerik, Hamert, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.
574); Amby, Meerssen, Gulpen, Valkenberg, Un.
1861; Sittard, Gronsveld, tusschen Wylre en Slena-
ken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 324).

Voorts vermeld bij Bruman.

fl. albis: de Joure, Fl. B. S.
S. silvaticus X paluster (S. ambiguus Sm. et Prodr.
Ed. I. p. 199; S. palustris y. amhigua Fl. B. S.
p. 814 p. p.).

a. Fohis ovato-Ianceolata basi profimde cordato-
incisis.

In Herb.: Nederhorst den Berg, herb. v. H.; —
IJ bij Amsterdam 1828, v. H.; - kanaal 'sGraven-
hage, V. Z.

^. Foliis lanceolatis e basi subcordata.

In Herb. : Haarlem 1875 en Vogelenzang 1893,
Groll; — in een vochtig elzenboschje bij 's Graven-
hage 1849, de Br., met S. silvaticus en S. segetum.

(tusschen Zeeburg en Muiden, buitenkant zeedijk
(misscliien St. paluster f. petiolatus) 1899, A. C. J.
V. G 0 0 r in herb. pr. ; Haarlemmertrekvaart bij
Vogelenzang 1893, V. Suringar inherb. pr. ; sloot-
kant aldaar 1893, Ogt. in herb. pr.; — tusschen
Aelbeek en Spaubeek 1900, Steichen in herb. pr.;
Houthem 1892, Posth. in herb. pi".)
1062. S. arvensis L. Op bouwlanden en in moeshoven.
0. Juli — Sept.

In Herb. : Texel 1860, Lac; sloot aan het eind
van de Molenstraat Texel 1867, H.d. V.; Spang bij
Oosterend op Texel 1869, Holk.; - Franeker en

STACHYS. 1323

Vijfhuizen bij Franeker, C. A. Bergsma; Wolvega
1870, J. M. de Boer; - Groningen 1833, v. H.; -
Kampen 1848, R. B.; Zalk 1846, T.; 1848, R.B.;
Zwolle, herb. 0.; Berkum bu Zwolle 1891, L.; Dalf-
sen 1865, H. d. V.; Nyenhuis, Un. 1888; Deventer
1837, V.Z.; Halb.; stadsland aldaar 1876, K.; Haaks-
bergen, Un. 1895; - Harderwijk 1847, R. B.; Hum-
melo, wie?; Apeldoorn 1851, K. A.; 1858, 0.; park
Kannenburg bij Vaassen, Un. 1890; Zutphen 1882,
C. V. d. Broek; Vorden 1879, Groll; Warnsveld
1849, Cop; Ruurlo 1885, Ens.; Zevenaar, Wtt.;
Terborg 1861, v. H.; dorpsbuurt Winterswijk 1874,
R. E. de Haan; Rheede 1837, Buse; Arnhem 1879,
Groll; tusschen Arnhem en Nijmegen, S.; Nyme-
gen, N. en Th. Abel; 1841, v. d. T.; Wtt.; 1878,
Groll; Uilenput bij Nijmegen 1867, v. H.; Beek
1853,0.; 1864, v.H.; 1868,0.; Renkum 1848, Buse;
tusschen Wageningen en Rhenen 1901, des Tombe;

— Renswoude, v. d. B.; Amersfoort, R. B.; Schot-
horst, Garj.; Zeist, wie?; Doorn 1869, 0.; boom-
kweekery aan de Laan van Lunenburg bij Neer-
langbroek, v. d. T.; Maartensdijk 1830, v. H.; -
Bergen, Un. 1891; Zandvoort 1870,'Groll; Bent-
veld, Buse; Naarden 1864, 0.; — Leiden, Mb. ; v.
B is se\ (alsLeonurus Gard.); Endegeest 1836, Lac. ;
's Gravenhage, G. Barger; tusschen Vlugtenburg
en de boerderij in het Opstal bij Naaldwijk 1848,
V. d. T.; — Goes 1876, Posth.; Zeeuwsch Vlaan-
deren 1859, A. W.; Hulst 1865, B. W. en v. d. B.;

— Mastboscli en station Liesbosch, v. A. ; Rosmalen,
v. Hov. (in Arch. 1. I. p. 275, opgogeven als St.
arvensis /?. melissaefolia); Boxtel 1847, v. Hov.;
Helmond 1834, Wtt.; Eindhoven 1831, Dz.; Val-
kenswaard 1827, v. H. ; 1901, Rovers en v. Roes-
sel; - Mook 1856, v. d. B.; Plasmolen 1849, Th.
AbeL; Thorn 1900, G. en Jongm.; Maastricht 1864,
Jacques; Gulpen 1871, Lac. ; Vaals 1866, H. d. V.

1324 STACHYS.

(Hoornsche weg by den molen by Burg op Texel
1867, S. P. Huizinga; - Tieke 1874, v. Tuinen
in herb. pr.; — Winschoten 1884, Schipper in
herb. pr.; - Marlielo, Un. 189 7, Ogt. inherb. pr.;
Enschede, M. J. B 1 ij d e n s t e i n in herb. H e u k; e 1 s ;
- Apeldoorn 1878, L. in herb. pr. ; - Utrecht, W. C.
V. Embden in herb. Heukels; Baarn 1883, Hein-
sius in herb, pr.; — bouwland Oegstgeest 1893,
V. Suringar in herb. pr.; — Beriicum 1889, de
Haas in herb. pr. ; Oisterwijk 1894, Ogt. in herb.
pr.; Stryp 1880, Posth. in herb. pr.; — Arcen, Un.
1893, Costerus in herb. pr.; Velden, Un. 1893,
V. Suringar en Ogt. in herb. pr. ; Venlo 1898,
Rieter in herb. pr.; Spaubeek 1900, Steichen
in herb. pr.)

Bovendien: tusschen Wolvega en Terissert, Un.
1881 (Arch. 2. ni. p. 423); - Emmen 1859, Lac.
en S. (Arch. 1. V. p. 253); — Steenwijkerwolde
(Tuk), Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350); tusschen
Heino en Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V
p. 413); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch
2. I. p. 200); Brinkhuis, Woolde, Borne, Langelo
Haaksbergen, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 225); station
Markelo - Groenlo, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 620)
tusschen Bathmen en Gorssel, Aanv. Prodr. (Arch
1. IIL p. 509); Winterswijk, Un. 1859 (Arch. 1. V
p. 227); Vaassen, Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VL p
98); Hulshorst, R. B. (Arch. 1. III. p. 172); - Alk
maar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 237); Bergen
1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. 1. p. 272); Breesaap,
Bentveld- Wassenaar, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p.
400); - Zuiddorpe, Sas van Gent, A. W. (Arch. 2.
IV. p. 297); — St. Jansbeek, Aanv. Prodr. (Arch. 1.
III. p. 509); - Baario, Welsche hut, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 574); Thorn, weg Tongelrooische
beek tot Nieuwe brug, Un. 1900 (Arch. 3. II. p.
626); Gulpen, Epen, Un. 1861; Sittard, tusschen

STACHYS. BETONICA.

1325

Beek en Yalkenberg, Gronsveld, tusschen Wylre en
Slenaken, Valkenberg, U n. 1 8 8 3 (Arch. 2. IV. p. 324).
Voorts vermeld door Dodoens (Kruydt Boeck
1608) en PeHetier.

1063. S. annuus L. Op bouwlanden en in wijnbergen,

voornamelijk op kalk en leembodem. Bij ons
behalve in Zuid-Limburg slechts ingevoerde plant.
0. Juli—herfst.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1881, K.; - Hoofd
te Zutphen 1890, Groll; opslag tuin Nymegen 1902,
E. J. Kempees; Waaldijk bij het fort Kraijenhoff
by Nymegen 1901, Docters v. Leeuwen; — bui-
tenplaats achter de meelfabriek aan de Korte kade
Rotterdam 1901, Wachter en Jansen; — Maas-
tricht, Franq.

(Kanaal bij den molen van v. d. Lande te Deven-
ter 1898, P. Westerhof en H. W. Peteri; 1899,
E. J. H. Scholten in herb. Heukels; Pothoofd
1893, L. in herb. pr. ; — Leiden, voormalige buiten-
plaats Groenhoven 1898 enOverschie 1894, Struyk.
in herb. pr.; kolenaschweg op Rozenburg bij Rot-
terdam 1901, Wachter en Jansen in herb. pr.;
uienakker Charlois, J. Koornneef; — aan een
dijk te Nieuw en St. Joosland, J. Mesu in herb.
Heukels; meelfabriek Middelburg 1896, Ogt. in
herb. pr. ; — aardappelveld Princenhage, H. A. van
Roessel in herb. Heukels; — onderste molen,
Venlo 1895, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Ruurlo, Ens. (Arch. 2. V. p. 384).

1064. S. rectus L. Zonnige heuvels en rotsen. %. Juni

-Oct.
(Spoorbaan naby Elst 1900, A. H. Blaauw.)

Betonica Tourn.

1065. B, officinalis L. Op weilanden en in boschrijke

streken. %.. Juli — Aiig.

1326 BETONICA.

In Herb.: Nymegen, B.; G. Broers; 1833, Wtt.;
Abel. en Pas; Hoffm.; Dz.; Thomson; de Br.;
Beek 1858, 0. (/5); 1874, 0.; tusschen Beek en Ub-
bergen, v. d. B. ; tusschen Beek en Groesbeek, B. W. ;
Un. 184 7; Ubbergen 1842, v. d. T.; kreupelhout
omtrent den oliemolen achter Ubbergen 1841, en
Hengstdal bij Nijmegen, v. d. T. (forma bradeis non
ciliatis); Groesbeek, Un. 184 7 (aeny?); 1868, v. H.
tusschen Malden en Groesbeek, G. Deijn. (a)
Uilenput tusschen Beek en Groesbeek, U n. 1 84 7 (/?)
Vierperken bij Nijmegen, N. Abel.; Berg en Dal,
Meerwijk en Malden, Th. Abel.; Maldensche heide
1842, Kraamw.; Berg en Dal, Un. 1898; bosch
van Scheidius achter Oud Berg en Dal 1899, K. A.
Oude Kleefsche baan bij Berg en Dal, Un. 1898
Holdeurn langs de Kleefsche baan 1897, G. en V.
— Houtenburg 1S91, Garj.; - Maastricht, Ploem
Lauberg 1898, de Haas; St. Pietersberg 1870, en
Meerssen 1870, Groll; Gronsveld,Un. 1888; Savel-
sche bosch aldaar 1894, V.; Gulpen, Un. 1861;
bosch te Wylre, P 1 o e m ; 1872, L a c. ; St. Geertruid
1885, K. en G.;

als glabrata {y. Prodr. Ed. I). Gelderland, Hoffm.;

in de Vierperken bij Nijmegen, N. Abel.

[Aanm.; Zeer varieerend in de beliaring en overige ken-
merken, waarop in verschillende Flora's verscheidenheden
gegrond zijn. Zie Garcke, Ascherson enz. Het materiaal
in ons herbarium aanwezig heb ik niet tot vaste vormen
kunnen terugbrengen, daar de beharing nu eens meer uit-
staand, dan weer meer benedenwaarts gericht of aangedrukt
is. Schutbiaden en kelken zyn meer of minder behaard, al
of niet gewimperd. Ook de bladen verschillen onder meer
door smalleren of breederen vorm.]

Bovendien: In het bosch van Wadenoijen in Gel-
derland, v. d.T. (Tydschr. VIII. p. 289); - ? West-
Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. IIL p. 129);
Plasmolen, Abel.; U n. 187 3; Valkenberg, St. Pie-
tersberg, Gulpen, Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 324);

BETONICA. SIDEEITIS. 1327

Pesaken, Slenaken, Vyien, Lac; tusschen Wylre
en Slenaken 1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 24).

Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r en tusschen Does-
burg en Zutphen, Tijhaar in herb. pr. Prodr. Ed.
I. p. 201.

Sideritis Tourn.

1066. S. montana L. Op kalkheuvels van Zuid-Oost
Europa, doch in noordelijker landen veelvnldig
ingevoerd. 0. JuU—Oct.

In Herb. : Deventer, P. Westerhof en H. W.
Peteri; meelfabriek aldaar 1902, G. en Jongm.;
Pothoofd aldaar 1894, K. A.; 1895, v. Tuinen; -
opslag tuin Marocco by Apeldoorn 1879, K.A.; Lek-
oever bij het veerhuis te Rhenen 1900, des Tombe;
touwslagerij bij het fort KraijenliofF1901, Docters
van Leeuwen; — Amsterdam 1891, Wakker;

— Groenhoven bij Leiden 1898, Struyk.; voorma-
lige molen van Waardhuizen Dordrecht 1897, Posth.;
spoorwegterrein tusschen Spoorhaven en Parallelweg
Rotterdam 1901, Wachter en Jansen; - meel-
fabriek Middelburg 1895, Ogt.; - St. Anthonie-eiland
by Maastricht 1894, de Haas.

(Tuin Nijega, H. v. Asperen; - meelfabriek De-
venter 1900, E. J. H. Scholten; kanaal naar de
fabriek van v. d. Lande aldaar 1898, P. Wester-
hof en H. Peteri, — delft ten noorden van de
Kleverlaan te Haarlera 1887, Heukels inherb. pr.;

— kolenaschweg Rozenburg Rotterdam 1900, Wach-
terenJansen in herb. pr.; — Segeersingel Mid-
delburg 1895, Ogt. in herb. pr.; - onderste molen
Venlo 1899, Rieter in herb. pr.)

S. h i r s u t a L. werd door d e G o r t e r als inlandsch
vermeld : „by de wegen en paden". Het is niet uit te
maken of misschien deze plant eenmaal hier gevon-
den is; men vergelijke overigens Arch. 2. VL p. 208.

1328 MAREUBIUM.

Marrubium Tourn.

1067. M. vulgare L. Langs wegen en in hagen, meestal
bij dorpen. ^j.- Juli — Sept.

In Herb.: Terschelling 1881, Groll; West Ter-
schelling 1868, Holk; 1897, V.; dyk aldaar, Un.
1886; Nes op Araeland, Bruinsma en Hinxt;
1869, Holk.; - kerkhof Emmen 1859, Lac. enS.;

- Brink te Zalk 1848 en 1855, T.; Zalk 1848,1855,
1866, 1868, R. B.; v. Heijn.; Enschede, P. F. Nieu-
wenhuis; - Huize Ruurlo 1886, Ens.; Eltenberg
1833, Wtt.; Zevenaar 1832, Wtt.; Nymegen, B.;
Thomson; Ubbergen, W.deHaan; — Hilversum
1837, D.S.; 1843, Tilanus; Heuvellioeve aldaar, v. d.
T.; duinen Callantsoog 1877, Lac; Vuurtoren Eg-
mond aan Zee 1870, H. d. V. ; - Katwijk aan Zee,
S. S.; V. Z.; Hinxt; 1837, Buse; 1841, B. W.; 1839,
Buse; 1839, B. W.: Katwijk binnen, V. Z.; 1836,
Mb.; Steenplaats Dordrecht 1837, Lac; — wallen
Brouwershaven 1844, 1845, en Noorddijk bu Goes
1842, V. d. B.; meelfabriek Middelburg, Un. 1902;
duinen Breskens 1878, L.; — oude kerk te Vherden
bu Deurne 1871, Lac; -- Weert 1864, H. d. V.;
Maasoever te Blerik 1902, Jongm.; ruine van Mont-
fort 1895, G. en V. (als Nepeta Cataria); kerk te
Heel, Un. 1900; Maastricht, v. Hov.; St. Pieters-
berg bij Lanaye 1886, V.; Beek 1872, Lac; ruine
Valkenberg 1885, K. en G.; Gronsveld, Un. 1883;
1894, Lindo; Stibbe 1889, V.

(Meelfabriek Middelburg 1896, Ogt. in herb. pr.;

- Houthem 1889, Struyk. in herb. pr.; Vroenho-
ven 1892, de Haas in herb. pr.; Valkenberg 1900,
Steichen in herb. pr.)

Bovendien: voormalige vestingwerken Numegen,
B.; M. Coenen in herb. Abel. (Arch. 2.V. p.309);

- Noordwyk aan Zee, v. E. (Arch. 2. I. p. 400); -
Zuid-Beveland ind. orn. Soutendam T. VHL p, 33

MAEEUBIUM. BALLOTA. 1329

(anno 1841); West-Zeeuwsch Vlaanderen , A. W.
(Arch. 2. III. p. 129); - Beegden, Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 626); Gronsveld, Meerssen, Amby. Valken-
berg, Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 324); Schinnen,
Beek, Lac. (Arch. 2. V. p. 24).

Voorts vermeld bij P e ] 1 e t i e r, K n ij f, V o r s t i u s,
Bruman en Munting. Tusschen Rotterdam en
Schiedam, tusschen Maas en Waal over Tiel, Twello,
bij de Gorter; Haarlemmerhout, Bronsbergen, Fl.
B. S. ; Heemstede, Scheveningen, tusschen 's Grave-
zande en Maassluis, Fl. Bat.

1068. M. creticum Mill. (M. peregrinum L. ^. angusfi-

folium Koch). Plant van Zuid-Oost Europa, hier en
daar echter door zaad ingeburgerd. %.. Juli — Aug,

In Herb.: Zutphen 1848, Tijhaar. Zooals in de
eerste editie vermoed werd waarschijnlijk een tuin-
vluchtehng.
M. creticum y vulgare (M. pannonimm Rchb. ; M.
peregrinum var. «. L.), onderscheidt zich van
M. creticum door ongelijk 5 — 10-tandige kelk,
tanden van boven kaal en iets omgebogen.

In Herb.: Willemspark Amsterdam 1885, Smith.

Ballota Tourn.

1069. B. nigra L. (B. foetida Lam. et Prodr. Ed. I. p. 202).

Algemeen aan heggen, aan ruigten en op on-
bebouwde terreinen, meestal in de nabijheid van
woningen. %. Juni—Oct.

In Herb.: kerk te Koog op Texel 1868, Holk.;
tusschen de Koog en de duinen Texel 1867, S. P.
Huizinga; Koog op Texel 1860, Lac; Texel 1857,
Harting (Coll. Nat.); Nes op Ameland 1868, en
Hollum aldaar 1868, Holk.; - Hoogeveensche vaart
bij Meppel, v. Heyn.; - Kampen 1848, T.; 1848,
1855, R. B. ; weg naar de Voorst VoIIenhove ' 1893,

* fl. albis.

84

1330 BALLOTA.

L. en Ens.; Oldeneel by Zwolle 1895, L. ; Deventer,
Halb.; 1846, T.; wallen aldaar 1876, K.; - Har-
derwyk 1864, R..B. ; Zutphen, G. B.; Warnsveld 1882,
C. V. d. Broek; Arnhem, Thomson; Nijmegen

1850, S.; wallen aldaar, Hees, Weurt, Beuningen en
Lent, N. en Th. Abel.; opslag tuin Nijmegen 1902,
E. J. Kempees; Culeinborg, v. Heijn.; — station
S. S. Amersfoort, Garj.; Utrecht, v. H.; C. A. Bergs-
ma; wallen aldaar", de Br.;" 1830, v. H.; Klomp-
weg 1864, Coll. Nat.; Wijk by Duurstede, herb.
V. H.; — Muiderberg, en Amsterdam, v. H. ; muur
Funen, Fl. Amst.; Schans bij de Muiderpoort 1867,
0.; Westerdoksdyk, Fl. Amst. (als L. incisum);
bolwerk Monnikendam 1886, Boerl.; WierdijkEnk-
huizen 1894, Sanders; kerk te Urk 1884, S.; Zaan,
Kerb.; ruine Brederode 1870, Hoek; Haarlem
1838, Buse; Kerb.; 1842, v. H.; 1871, Boerl.;
1874 en 1875, Groll; Bloemendaal 1897, en weg
Middenduin aldaar 1897, V. (niet stinkend); Heem-
stede, V. d. T. (ook*); 1872, 0.; tusschen Zandvoort
en Heemstede, v. d. T. (ook *); Zandvoort, V. Z. ;
Buse;* V. Z.; Overveen 1842, J. W. R. Tilanus
(F.N. S.); 1870, GroU; - Leiden 1832, Wtt.; 1832,
S.S.; Pierot; Dz.; Mb.; 1839, B. W.; 1842,0.;
Perin; 1845, 0.; 1856, S.; Vink by Leiden 1836,
Lac; Katwyk, B. W.; Wassenaar 1827, Wtt.; Sche-
veningen 1844, de BJr. ; ;Scheveningsche boschjes,
V. d. Cop; R. B.; Delft 1844, de Br.; Loosduinen

1851, T.; 's Gravezande 1883, en Heerjansdam 1886,
V.; — Kapelle Duiveland 1887, L.; Zuid-Beveland,
Goes, Havenpoort aldaar 1840, Noorddyk 1839, 's Heer
Hendrikskinderen 1839 en Walcheren, v. d. B.; Dom-
burg, Fors ten; Zoutelande, Un. 1902; Philippine
1862, en Waterlandskerkje 1861, A. W.; - Oud-
Heusden 1847, v. Hov. ; tnsschen Asten en Vos-
selen 1901, Rovers; — Maastricht, v. Hov.; Oud-
Vroenhoven 1886, V.

BALLOTA. 1331

f. fQliis variegatis, coroUa alba. In Herb. : wallen
Utrecht, de Br. (dit moet reeds in 1882 geweest
zi,jn, daar deze vorm vermeld wordt in Bijdr. VII.
p. 339).

Bovendien: Heemstede, Fl. B. S.

f. fol. albo-variegatis : In Herb. : Zandvoort, V. Z.

Bovendien : Nijmegen, T h. A b e 1. (Arch. 1. III. p. 510).

[Aaiim.: De plant verschilt zeer in bladvorm, beharing
en ook in den vorm der kelktanden. Echter komen hy een-
zelfde exemplaar de verschillende vormen van kelktanden
voor, zoodat ik gemeend heb, de onderscheidingen zooals die
b;i V. door A s c h e r s o n worden gemaakt, niet te moeten
overnemen.]

Oudetryne, K. de Boer in herb. Heukels; —
IJsel by Rheede 1896, Ogt. in herb. pr.; Buren,
Wageningen — Werkhoven, C. A. Backer; Utrecht,
W. C. V. Embden in herb. Heukels; singels al-
daar 1846, A 1 p h. in herb. pr. ; - Bussum 1899,
Koning in herb. pr.; Kadyk Sarphatistraat, * Mui-
derberg, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Amsterdam,
J. Koornneef, J. F. Wichard; Overveen, Bloe-
mendaal, C. A. Backer in herb. Heukels; Haar-
lem 1876, Costerus in herb. pr. ; — Oegstgeest
1885, Struyk. in herb. pr.; Scheveningen 1879,
Posth. inherb. pr.; 's Gravenhage, Mevr. Snellen;
IJselmonde 1901 en Oost-Voorne 1899, Wachter
en Jansen in herb. Heukels; 1901, dezelfden in
herb. pr.; 1894, Posth. in herb. pr.; — Domburg
1874, L. in herb. pr.; 1892, Ogt. in herb. pr.; Nieuw
en St. Joosland 1875, Schipper in herb. pr. ; Mid
delburg, Mevr. Snellen; — Uitwijk, C. A. Backer
in herb. Heukels; — Venlo 1897, Rieter in herb
pr.; Maastricht 1892, de Haas in herb. pr.; Val
kenberg*, Steichen in herb. pr.; Schaesberg 1893
V. Suringar in herb. pr.)

Bovendien: Steenwyk, Un. 189 2 (Arch. 2. VI. p.
350); Wijhe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); Olst
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253); — tusschen

1332 BALLOTA. LEONURUS.

Bathmen en Gorssel, Aanv. Prodr. l. III. p. 509);
tusschen Bronsbergen en Warnsveld, Un. 1897;
(Arch. 3. 1. p. 620); Loenen en buurt Lieren bij Beek-
bergen, K. A. (Arch. 2. III. p. 196); — Wieringen
1856, Lac. (Arch. 1. IV. p. 240); Alkmaar, Bergen
1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. L p.272); Heilo
en Bergen — Naaldwijk, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p.
401); Rockanje en Oost-Voorne, Un. 188 7 (Arch.

2. V. p. 401); Monster, Aanv. Prodr. (Arch. 1. III.
p. 509); — Haamstede, Renesse, Un. 1894 (Arch.

3. I. p. 51); Tholen, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. (Arch. 2. III. p. 129); tusschen Dis-
hoek en Zoutelande, tusschen West Kapelle en
Domburg, tusschen Domburg en Oranjebosch, Un.
1902 (Arch. 3. IL p. 1034); Hoek, Zuiddorpe, A. W.
(Arch. 1. IV. p. 297); — Bergen op Zoom, Wouw,
Un. 1896 (Arch. 3. L p. 353); Oudenbosch 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); -
Venlo, Blerik, Velden, Arcen, Hamert, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 574); omstreken Roermond, van
Thorn naar de Groote Peel, Un. 1900 (Arch. 3. IL
p. 626); Maastricht, St. Pietersberg, Gronsveld, Amby,
Gulpen, Sittard, Un. 1861; Sittard, tusschen Beek
en Valkenberg, Maastricht, tusschen Wylre en Sle-
naken; Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 324).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman. Voor Tiel door de Gorter en
Friesland in Fl. Fris.

Leonurus *) Tourn.

1070. L. Cardiaca L. Langs wegen en hagen, op onbe-
boiiwde ruwe pLiatsen. '2|.. JnU—Sept.

In Herb.: Midsland, Un. 1886, 1886, K.; 1896,
V. ; tusschen Midsland en Zeedyk 1897, V.; - Noord-
Laren 1858, S. E. Strat.; - Meppel, Zwartsluizer-

*) Door sommigei] wordt de juistere schrijfwijze Leonturus gebruikt.

LEONURQS, 1333

weg, V. Heyn.; - Zalk, T.: 1846, R. B.; Ooster-
holt, R. B.; Nederlandsch Mettray 1878, K.; Deven-
ter, Halb.; Groll; Pothoofd aldaar 1885, K.; -
Harderwyk 1863, R. B.; Soerensche bosch en Beek-
bergen 1873, K. A.; Doorwerth 1877, K.; - Amers-
foort, Garj.; Doorn 1869, 0.; Utrecht 1841,
Kraamw.; Achterberg by Rhenen, Th. Abel.; --
Meent Naarden 1864, 0. ; plantsoen op de hei achter
Laarderhoofd by Laren, v. d. T.; Overtoomsche weg,
Fl. Amst.; en Westerdoksduk Amsterdam 1842,
Heybrock (P. N. S.); 1845, Romb.; buitengasthuis
aldaar 1840, D. S. ; Haarlemmerpoort aldaar en Wie-
ringen 1856, Lac; Haarlem, Buse; Haarlemmer-
hout 1835, Mb.;Bloemendaall894, Groll; - 's Gra-
venhage, en Loosduinsche weg, V. Z. ; Steenplaats
Dordrecht 1836, Lac. ; — Oude kerkhof onder Heeze
1901, Rovers en Baken; — Heerle en Kerkrade
1866, H. d. V.; tusschen Gronsveld en Heugem 1894,
Lindo; Mesch. 1885, K. en G.
/?. glaber Abrom. et Scholz.

In Herb. : Drogeham in Friesland, D. J. P e n o n
in herb. v. H.; - Meppel, v. Heun.; - ZwoUe,
Thorb.; - Harderwyk 1863, R. B.; Beekbergen
1833, Voorst 1833 en Zutphen 1833, Wtt.; -
straatweg buiten de Rhenensche poort bij Ame-
rongen, v. d. T.; Utrecht 1842, G. Deijn.; oude
muur in het eerste straatje rechts van de Ma-
liebaan 1846, v. Hov.; - Amsterdam, C. A.
Bergsma; vuilnisbelt Haarlem 1900, C. A. Bac-
k e r ; Haarlemmerhout, K e r b. ; — Leiden, P e r i n ;
'sGravenhage 1833, L de L. e. h. Groll; huis
ter Rivier 1895, V.; — Ulvenhoutsche bosch, v.
A.; - Gulpen, Un. 1861.
y. villosus Desf.

In Herb. : Drente, Un. 1889; — Schevenin-
gen 1874, H. d. V.
(Vollenhove 1893, L. in herb. pr.; naby de Krieger

1334

LEONURUS. SCUTELLARIA.

aldaar 1902, Struyk. in herb. pr.; Zwolle 1900, L
in herb. pr.; — Rijndyk Wageningen 1 ex. 1896
C. A. Backer in herb. Heukels; Doorwerth 1883
Heinsius in herb. (nog in 1903); - Maliebaan
Utrecht 1846, Alpherts in herb. pr.; - Oud-Val
keveen, Un. 1901, Rieter en Ogt. in herb. pr.

— Aalbeek, Steichen in herb. pr.)
Bovendien: Ameland, v. E. (Arch. 2. I. p. 401)

1896, V. (Arch. 3. 1. p. 154); - Emmen in 't dorp 1859
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 253); - Pothoofd Deven
ter, K. en v. d. Veen (Arch. 2. IV, p. 410); - Vaas
sen, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); - Bussum 1886,
H. d. V. (Arch. 2. V. p. 528); Velsen en - Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 401); - West-Zeeuwsch Vlaande
ren, A. W. (Arch. 2. III. p. 129); tusschen Vrouwen
polder en Veere, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1034)

— Schinnen, Beek, Trap, Lac; Eijsden en Rijkholt
St. Pietersberg 1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 24)

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors
tius, Munting en Bruman.

Tribus Scutellarieae Benth.

Scutellaria L.

1071. S. galericulata L. Algemeen aan waterkanten,
langs slooten, vooral aan steenachtige oevers.
21.. Mei-Aug.

In Herb.: Hoornsche vlak Texel 1868, Holk.;-
Wolvega, U n. 1881; Roodkerk bij Leeu warden 1849
en 1859, S. ; Galamadamme onder Koudum 1870,
J. M. de Boer; Veenwouden, Spree; — Meppel,
V. Heijn.; - Zalk 1848, R. B.; 1850, T.; Kampen,
R. B.; V. Heyn.; Schrevenweg bij Zwolle 1891, L.;
Agnietenberg aldaar 1870, H o e k ; uiterwaarden Olst,
Cop; Nieuwe Wetering Heino 1901, L.; Brinkgreve
bu Deventer, Romb.; Deventer 1877, K.; Harden-

SCUTELLABIA. 1335

berg 1893, L.; - Trtjselenberg 1854, T.; Apeldoorn-
sche straatweg 1839, Halb.; Harderwijk 1864, R. B.;
Apeldoorn 1872, K. A., Beekbergerwoud 1869, S.;
Walien 1875, R. E. de Haan; Doorwerth 1857, Knut-
tel; Arnhem, Th. Abel; 1892, K.A.; Ntjmegen,
B.; Abel. en Pas; Neerbosch, Beuningen, de Meer-
wyk, Th. Abel.; buiten de Hezelpoort Nymegen,
Thomson; — Liniedyk, Garj.; Amersfoort, R. B. ;
Heiligenberg aldaar 1863, Coll. Nat. ; Utrecht, C. A.
Bergsma; 1859, R. B.; batterijen Blauwkapel, v.
d. T.; fort Vossegat 1879, W. A. Oudemans; de
Klop by Utrecht 1835, D. S.; Houten 1829, en
Schalkwyk 1832, Wtt.; - Nieuw Loosdrecht 1884,
S.; 'tGooi 1827, Wtt.; Naarden 1864, 0.; Uithoorn
1872, Boerl.; Amsterdam 1842, Heijbrock (P. N.
S.); Osdorp, Fl. Amst.; ringdijk Sloterweg, Fl.
Amst.; 1838, Romb.; Spaarndara 1846, Buse;
Haarlemmerhout 1870, Boerl.; Bentveld 1870, Groll;
Haarlem 1834, Kerb.; Bloemendaal, Exc. 1883; —
Poelgeest bij Warmond 1832, Wtt.; Leiden, Pie-
rot; 1830, Forsten; Mb.; Dz.; 184.8, 0.; achter
Boerhave aldaar 1832, S.S.; Studentenpad aldaar,
Perin; tusschen Katwijk en Persijnspan, wie?
Oegstgeest 1832, S. S.; Leimuiden, Exc. 1885
Wassenaar, Perin; 1856, S.; Leidsche dam, V. Z.
's Gravenhage, G. B. ; Binckhorst aldaar, en Zorgvliet,
V.Z.; duinvalleien 'sGravenhage, G. B. en V. Z. (beide
met witte bloemen); kanaal aldaar, G. B. ; Loosdui-
nen, Barger; Destree; Rotterdam, 0.; Feyenoord
1870,0.; Overmaas 1891, v. d. Voo; huistenDonck
onder Ridderkerk 1901, Jongm.; Hellevoetsluis, C.
A. Bergsnia; Dordrecht 1850, Cop; spoorbrug
aldaar 1882, C. v. d. Broek; binnenkalkhaven aldaar,
1878, Posth. ; Nieuwe haven aldaar 1882, V. ; griend
Prinsenpolder Dordrecht 1847, Cop; Heikop bij Via-
nen, v. H.; — duin by Haamstede 1869, Schuringa;
Groll; Un. 1894; Oosterzwake 1839, Oranjezon

1336 SCUTELLARIA.

1840 en Walchersche duinen 1839, v. d. B. ; Sas van
Gent 1863, A. W.; - Werkendam 1836, Lac; 1886,
V.; Loopschans Breda, v. A.; Rosmalen 1847, v. H o v.;

— Plasmolen, Th. Abel. ; boschje bij den Plasmo-
len, Un. 1898; Amby, v. Hov.

(Hoorn op Texel 1894, V. Suringar inherb. pr.;

— tusschen Oldeboorn en Beetsterzwaag 1863 en
1866, Holk.; 1867, v. Tuinen; Koudum 1864,
Holk. iuherb. V. Tuinen; Oudetryne, K. de Boer;

— Oosterbroek 1901, Onland, Helpman, Paterwolde,
Eelde en Zuid-Laren, R. de Boer en H. Kooi in
herb. H e u k e 1 s ; Ter Apel 1900, Schipperin herb.
pr.; - Gendringen, Mej. M. S. Rust; Eist, A. H,
Blaauw in herb. Heukels; algemeen Lekoevers
Culemborg, de Haas in herb. pr.; - Schalkwyk
1846, Alph. in herb. pr.; de Bilt, W. C. vanEmb-

" den in herb. Heukels; — Zuiderzee Aveiland
Naarden 1899, Koning in herb. pr.; Zuiderzeedijk
Amsterdam 1882, Heinsius in herb. pr.; Merwe-
dekanaal, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Vogelen-
zang 1893 — en Rijngeest 1892, V. Suringar in
lierb. pr. ; Leiderdorp 1885, Struyk. in herb. pr.;
'sGravenhage 1872, Zwijndrecht 1878, Posth. in
herb. pr.; Oude Plantage 1896 en Maasoever spoor-
wegterrein Rotterdam 1901, Wachter en Jansen
in herb. Heukels; — Vroon Oranjezon 1890, Ogt.
in herb. pr.; Vrouwenpolder 1873, L. in herb. pr.;

— Eindhoven 1899, A. v. d. Briel in herb. Heu-
kels; - Venlo 1896, Rieter in herb. pr.; Velden,
Un. 1893, Ogt. in herb. pr.; - Valkenberg, Stei-
chen in herb. pr.)

Bovendien: Terschelling 1884, v. E. (Arch. 2. IV.
p. 398); Ameland, Bruinsma (Arch. 1. IV. p. 84);
Schiermonnikoog 1898, S c h i p p e r ( A rch. 3. 1. p. 606) ;

— tusschen Wolvega en Terissert, Un. 1881 (Arch.
2. III. p. 423); - Hoogeveen, Coevorden 1859, Lac.
en S. (Arch. 1. V. p. 253j; - Giethoorn, Steenwy-

SCUTELLARIA. 1337

kerwolde, Eesveen, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 250);
tusschen Nieuwe Weteiing en school Tongeren,
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); Delden, Twikkeler-
bosch, Un. 1870 (Arch. 2. 1. p. 200); Woolde, Borne,
bij Buurserbeek, Langelo, de Poppe, U n. 189 5 (Arch.
3. I. p. 225); Markelo, Diepenheim — tusschen Zut-
phen en Bronsbergen en tusschen Bronsbergen en
Warnsveld, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620); V/inters
wijk, Eibergen, Groenlo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p
227); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Kan
nenburg, Wisselsche veen, Un. 1890 (Arch. 2. VI
p. 98); - Callantsoog, Petten, U n. 1891 (Arch. 2
VI. p. 237); Vogelenzang— Naaldwijk, Voorne, v. E
(Arch. 2. I. p. 401); — Haamstede, Renesse, Un
1894 (Arch. 3. I. p. 51); tusschen Oranjebosch en
Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1034)
kanaal v. Neuzen, Westdorpe, A. W. (Arch. l.IV.p
297) ; - Woensdrecht, U n. 1 8 9 6 (Arch. 3. 1. p. 353)
Oudeiibosch 1885—1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 547); Boxraeer, Aanv. Prodr. (Arch.

1. III. p. 510); - Venlo, Blerik, Arcen, Un. 189 3
(Arch. 2. VI. p. 574); rechter Maasoever Roermond,
Wessem, Keversbroek, Vlootmolen bij Stramprooi,
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 626); Amby, Gulpen, Un,
1861 (Arch. 2. IV. p. 324); Gulpen, Beek, Lac;
tusschen Beek en Valkenberg 1885, K. en G. (Arch.

2. V. p. 24).

Voorts vermeld door Dodoens (Pemptades 1616,
Kruydt Boeck 1608 en 1644), Vorstius, Munting
en Bruman.

S. hastifolia L. opgegeven voor het veen bij den
Plasmolen, in herb. Abel. is gebleken een groote
vorm te zijn van Scutellaria minor. Cfr. Arch. 2.
V. p. 310 en 324.
1072. S. Columnae AU. var. Grussoni Ten. Zuid-Oost
Europa, doch ook elders ingevoerd en zooals bij
ons geheel ingeburgerd. '21-. Juni — Juli,

1338 SCUTELLARIA.

In Herb. : Zomerzorg onder Bloemendaal 1882, v.
E.; 1882,Dr. O.F. Burger; 1892, Groll; 1896,1897,
V.; Bloemendaal 1882, v. E.; 1884, K.

(Rijngeest, aldaar overgebracht 1892, V. Suringar
in herb. pr.; 1897, Struyk. in herb. pr.)
1073. S. minor L. Op vochtige plaatsen in heidegronden
en op veenachtige grasgronden. 21.. JuU — Aug.

In Herb. : tusschen Zv^olle en Deventer, v. H.;
v. Heijn.; bosch genaamd de Hei bij Diepenveen
1899, K. A.; tusschen Diepenveen en Olst 1877, L.
J. V. d. Veen; Haaksbergen, U n. 1895; — 't Joppe
1831, Staring; Doetinchem, Un. 1885, Groll;
Nijmegen, B.; Hatertsche broek, Hoffm.; 1833,
Wtt.; Th. Abel.; (Wielderen, Forsten, Dz.;) venen
Malden 1840, Lac; 1865, v. H.; Wychensche venen,
Th. Abel.; - Soestdyk, P. N. S.; - Vianen 1829,
V. H.; — Bergen op Zoom 1834, Wtt.; Rozendaal,
Un. 1860; Oudenbosch 1888, Lotsy; Etten by
Breda 1841, Lac; Kersheuvel bij Loon op Zand 1842,
V. d. T.; Oisterwijk en Oirschotsche weide, Broers;
Middelbeers 1874, Lac; Middelrooi, Buse; Aarle,
en Aalst, Dz.; Boxtelsche heide 1847, v. Hov.;
Waah'e bij Eindhoven 1835, en Veldhovensche
broek bij Eindhoven, de Br.; Valkenswaard 1827,
V. H.; 1874, Lac ; Borkel bii Valkenswaard, Lac;
Dommelen, langs den straatweg van Valkenswaard
naar Belgie 1901, Rovors en van Roessel; Mil-
heeze bij Deurne 1884, Lac; station Beugen 1894,
V.; - St. Jansberg bij Gennep 1864, v. H.; Plas-
molen, Th. Abel; 1857, 0.; 1868, 0. en Abel.;
Arcen, Un. 1893, Groll; Roukes Peel, Un. 1900;
Oostzand Keversbroek bij Kelpen, Un. 1900; Maas-
tricht, de Marres; heide aldaar, v. Hov.

(Aan een spreng te Laag Soeren 1898, A. v. d.
Briel in herb. Heukels; — Bergen op Zoom 1874,
S. Lako in herb. L.; Oudenbosch 1886, de Haas
in herb. pr. ; 1898, P o s t h. in herb. pr. ; - Plasmolen,

SCUTELLARIA. BRUNELLA. 1339

Un 1898, Ogt. en Posth. in herb. pr.; heide by
Venlo, Un. 189 3, Costerus in herb. pr.; Velden,
Un. 1893, Ogt. en L, in herb. pr.; Bulteven by
Venlo 1896, Rieter in herb. pr.; Rauwmoest bij
Kelpen, Un. 1900, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Nieuwkerkerveen, Un. 189 5 (ook in
herb. L.) (Arch, 3. I. p. 225); - leemputten Eiber-
gen, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 227); - Hilversum-
sche Meent 1887, H. d. V. (Arch. 2. V. p. 528); -
langs de Zoom te Bergen op Zoom, Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 353); Groot Zundert, Putte, Un.
1860 (Arch. 1. V.'' p. 236); langs sloten bij Tivoli
by 's Hertogenbosch, v. Hov. (Arch. 1. I. p. 275);

- Peel bij Oploo, Aanv. Prodr. (Arch. 1. HI. p. 510);

— Rauwmoest, weg Tongelrooische beek tot Nieuwe
brug, Vlootmolen onder Stramprooi, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 626).

Voorts Maastricht, v. H o v. in herb. v. d. B.

Brunella Tourn.

(Ppunella L. et Prodr. Ed. I. p. 204.)

1074. B. vulgaris L. Algemeen op wei- en bouwlanden,
aan wegen en dijken. Q\.. Jimi—Oct.

In Herb.: Burg op Texel 1867, S. P. Huizinga;
Texel 1857, Harting; Vlieland 1858, Lac; Mids-
land, Hoorn, West TerscheUing, Un. 1886; Ame-
land, Spree; Rottum 1861, Lac. en Kniittel; —

— Leeuwarden 1849, S.; Franeker, Spree; — Gro-
ningen, v. H.; Harendermolen 1856, Strat.; —
Meppel, v. Heyn.; - Kampen 1847, R. B.; T.;
Zalkerbosch 1869, H o I k. ; IJsel bij Zwolle, v. H e ij n. ;
Deventer 1876, K. ; Wilpsche dijk aldaar 1840, H a I b. ;

- Harderwijk 1864, R. B.; Twello, v. Delden;
Apeldoorn, K. A.; Ruurlo 1884, Ens.; Dorpsbuurt
Winterswijk 1872, R. E. de Haan; Rheede, v. H.;

1340 BRUNELLA.

Arnhem, Thomson; 1872, Groll; Nijmegen, Abel.
en Pas; Beusichem, H. S. (Coll. Nat.); — Heili-
genberg 1890, Garj.; Amersfoort, R. B. ; Utrecht,
C. A. Bergsma; 1858, R. B.; 1879, W. A. Oude-
raans; Abstede onder Utrecht 1836, D. S.; Kromme
Rijn bij Oduk 1857, Kniittel; Bunnik 1842, B. de
Haan (P. N. S.); Wikkenburg 1828, Wtt.; - 't Gooi
1826, V. H.; Naarden 1864, 0.; Bergendallust Hil-
versum, v. d. T.; Legmeerdijk, Boerl.; Muiden,
Sloterweg, M. D.; Ringdijk 1888, Romb.; Wierin-
gen 1857, Harting; Velsen 1835, Mb.; Haarlem
1872, en kolk bij Overveen 1872, Boerl.; Haarlem-
merhout, B u s e ; Buiten Spaarne, K e r b. ; Heemstede
1872, 0.; tusschen den Geleerden Man en Hillegom,
Kerb. en Mb.; - Leiden 1827, Wtt.; Mb.; Dz.;
Perin; J. A. v. Dissel; 1846, 0.; Valkenburg 1854,
V. H. .Jr. ; Leimuiden, Exc. 1882; Wassenaar, S.S.;
duin aldaar, Pierot; Forsten; Haagsche bosch,
V. Z.; Destree; 's Gravenhage, V. Z.; G. B.;
R. B. ; Waalsdorp, V. Z. ; langs de Maas Kralingsche
veer 1901, Jongm.; Charlois 1891, Schiedam 1892,
V. d. Voo; duinvallei Brielle 1894, V.; Ouddorp
1894, Boerl. en V.; Dordrecht 1836, Lac; 1850,
Cop; 1882, V.; v^atermolenweide aldaar 1882, V.;
Vianen 1836, v. H.; 1835, D. S.; - Reigersbosch Duive-
land, Un. 1894; Zuid-Beveland, v. d. B.; Walche-
ren, B. W.; duinen Vlisshigen 1880, Buijsman;
Zeeuwsch Vlaanderen 1861, A. W. ; — Werkendam

1836, Lac. ; Loopschans Breda, v. A. ; Burght, v.
Dissel; Nuenen, v. Hov.

f. umbrosa elatior. Zuid-Beveland, v. d. B.

t fl. albis. InHerb.: Hengelo, Un. 1895, GroII;
— Haarweg Wageningen 1887, G.; rijweg tusschen
Elst en Wadenooyen, v. d. T. ; - Wikkenburg 1829,
Wtt.; - Uithoorn 1833, S. S.; Heemstede, Kerb.;

1837, Mb.; — weiland straatweg Dordrecht 1884,
en strandweide Brielle 1894, V.; - Oranjezon, B.

I

BRUNELLA. 1341

W. ; — Vuchtsche heide, v. Hov. ; — Maastricht
1893, de Haas.

/?. pinnatifida Pers. {B. ladniata L, p. p. et de
Gorter Fl. B. S. p. 454).

In Herb. : Werkendara achter den Veerdam
1836, Lac.

(Prilckeweg Oldeboorn 1868, Tjalleberd 1868, v.
Tuinen; Hallum 1864, v. d. Ley; Oldeboorn 1863,
Holk. in herb. v. Tuinen; Oudetryne, K. de
Boer; — Paterwolde 1901, R. de Boer en H.
Kooi; — Enschede, M. J. Blijdenstein; — Gen-
dringen, Mej. M. S. Rust in herb. Heukels; plan-
tage Culemborg 1844, Alpherts in herb. pr. ; alge-
meen Culemborg 1888, de Haas in herb. pr.; —
Baarn 1884, Heinsius in herb. pr.; — bosch van
Bredius bij Naarden 1898, Koning in herb. pr.;
Noordhollandsch kanaal bij Ilpendam, A. C. J. v.
Goor in herb. pr.; — Rijngeest, V. Suringar in
herb. pr.; Varkenoordsche dyk Rotterdam 1902,
Wachter en Jansen in herb. pr. ; weg Prins
Alexanderpolder aldaar 1899, Wachter en Jansen
en Rotterdam 1899, H. v. d. Linden in herb. Heu-
kels; Dordrecht 1878, Papendrecht 1894, Posth.
in herb. pr. ; Spykenisse 1901, J. Koornneef; —
Oudelande, L. B. v. d. SHkke in herb. Heukels;
Nieuw en St. Joosland 1875, Schipper in herb.
pr.; 1879, West Souburg 1873 en Zuidzande 1878, L.
in herb. pr.; Oranjezon 1891, Ogt. in herb. pr.; —
Pettelaar by 's Hertogenbosch 1871, Costerus in
herb. pr.; Waalre, P. Sloots; — St. Pietersberg
1901, Mej. K.van 't Sant in herb. Heukels;
Venlo 1899, Rieter in herb. pr.; Aalbeek, Stei-
chen in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1.
V.* p. 259); — tusschen Wolvega en Terissert, U n.
1881 (Arch. 2. III. p. 423); - al de bezochte plaat-
sen in Drente 1859, Lac. en S. (Arch. L V. p.253);

1342 BRUNELLA.

— Steenwykerwolde (Tuk), Giethoorn, Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 350); Heino — Nieuwe Wetering,
Wtihe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); Almelo,
Albergen en 't Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2, I.
p. 200); Hengelo, Twikkel, Borne, Hasselo, Haaks-
bergen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 225);
Markelo, Diepenheim, weg Goor naar Entersche
veen, Entersche veen, Enter — Groenlo, tusschen
Zutphen en Bronsbergen, Un. 189 7 (Arch. 3. I.
p. 620); Winterswijk, Varsseveld, Eibergen, Groenlo,
Borculo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 227); Terborg,
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Vaassen, Epe,
Wissel, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Leesten,
Aanv. Prodr. (Arch. 1. III. p. 510); algemeen Nij-
megen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 310); - Papen-
laan en langs den Zuiderzeedijk bij Muiden, Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); Naardermeer, Beverwtjk,
Velserend 1874, H. d. V. (Arch. 2. II. p. 75); Alk-
maar, Bergen 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. I.
p. 272); Alkmaar, Heilo, Callantsoog, Petten, Un,
1891 (Arch. 2. VI. p. 237); - Rockanje, Oost Voorne,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Haamstede, Un,
1894 (Arch. 3. I. p. 51); tusschen Middelburg en
Rammekens; tusschen Rammekens en Rithem,
tusschen Vlissingen en Vijgeneter, tusschen Koude-
kerke en Middelburg, tusschen Dishoek en Zoute-
lande, tusschen Zoutelande en Westkapelle, tusschen
Westkapelle en Domburg, tusschen Domburg en
Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en Vrouwen-
polder, tusschen Vrouwenpolder en Veere, Ooster-
nieuwlandsche polder, tusschen Gapinge en Veere,
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1034); al de Zeeuwsche
eilanden, A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 129, VI. p. 124) ;

— Wouw, Balsche straatweg, Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 353); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 547); Ulvenhoutsche bosch,
Aanv. Prodr. (Arch. 1, III. p. 510); - Blerik, Velden,

BRUNELLA. AJUGA. 1343

Arcen, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575); omstreken
Roermond, Beegden, Rauwmoest, Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 626); Amby, Maastricht, Gronsveld, Un.
1861; Sittard, Beek-Elsloo, Maastricht, Gronsveld,
tusschen Wylre en Slenaken, Valkenberg, U n. 1 88 3
(Arch. 2. IV. p. 825).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stius, Munting en Brunian.

Als minor: Westlandsche duinen, Aanv. Prodr.
(Arch. 1. III. p. 510);

Als f. fl. roseis : Dordrecht, Aanv. Prodr. (Arch. 1.
III. p. 510).

f. corolla alha. Doorv^rerth, v. Geuns, Spicil.

p. pinnatifida. Bentveld bij Haarlem, de Gorter.

£. grandiflora Jacq. misschien wel eens aange-
voerd waargenomen, werd door v. G e u n s, Spicil.
p. 73 vermeld voor de Enck bij Harderwijk, waar-
aan echter reeds toen getwijfeld werd. Overigens
bij ons niet teruggevonden.

1075. B. alba Pall Zeldzaam in bergachtige streken.

%. JuU — Aug.

In Herb.: Rotterdam, Wachter en Jansen; --
bij den bovensten molen Venlo 1900, Rieter.

A j u g e a e Benth.
Ajuga L.

1076. A. reptans L. Op grazige gronden, op vochtige

plaatsen, in duinpannen, meestal op belommerde
plaatsen. 21-. April — Juni.

In Herb. : Franeker, Spree; — Groningen 1835,
V. H. ; Haren 1835, v. H.; Dassen; aan den weg
by Noord-Laren, Paterwolde en veel in de weilanden
by Vries, Spree (op de laatste groeiplaats ook fl.
albis); — Meppel, v. Heyn.; — bosch van den 01-
denhof by VoIIenhove 1893, L.; Kampereiland, R. B.;

1344 AJUGA.

Wanneperveen 1898, L. en G.; Kampen 1849, R.B.;
dijk buiten de Veenepoort 1848, T. ; Zwolle, D a s s e n ;
Nieuwe Wetering bij Zwolle 1891, L.; Hoenlo bij
Olst 1895, L. ; Deventer, R o m b. ; 1845, T. ; v. d. C o p ;
1876, K. ; langs Schipbeek aldaar 1845, Cop; Oot-
marssum 1891 en Almelo 1891, L.; — Harderwijk,
en 's Heerenlo bij Harderwijk 1864, R. B.; tus-
schen Nijkerk en Putten 1835, D. S.; Nijkerkerveen,
Stolz. ; Apeldoorn, K. A.; Beekbergerwoud 1869,
S.; Zutphen 1885, Ens. ; in de Morsch te Ruurlo
1881, Ens. en L.; Dorpsbuurt Winterswijk 1872,
R. E. de Haan; Nijmegen, B.; Abel. en Pas;
Hees bij Nijmegen 1846, G. Deijn.; Groesbeek 1866,
V. H.; Neerbosch, G. Deijn.; Berg en Dal, Thom-
son; Renkum, Buse; Culemborg, v. Heijn.; —
Amersfoort 1860, R. B.; Garj.; Hoevelaken, R. B.;
Bunnik, C. A. Bergsma; 1835, Kerb.; 1836, Buse;
1842, Bierens de Haan; (P. N. S.); Utrechtl879,
A. C. Oudemans; de Bilt 1837, D. S.; v. H.;
Rliijnauwen 1870, Boerl.; ringdijk Diemerbrug,
Fl. Amst.; Velsen, S.; Zandpoort 1839, Romb.;
Fockema; Middenduin 1870, en Bentveld 1870,
Groll; Zandvoort 1839, C. D. Wtt; Bloemendaal
1868, 0.; Overveen, v. H. ; Haarlemmerhout 1833,
S. S.; Zegveld bij Vogelenzang 1886, V.; tusschen
Vogelenzang en Hillegommerbeek, Exc. 1883; —
Hillegom, Exc. 1887; Noordwijk 1842, 0.; Lange-
veld bij Noordwijk 1860 en Lisse 1851, S.; Leiden

1835, Mb.; 1870, Hoek; tusschen Katwijk en Was-
senaar, Perin; Waalsdorp 1857, S.; Barger; Haag-
sche bosch, Forsten; V. Z.; 1833, S. S.; 1835,
Kerb.; 1836, Buse; v. d. B.; G. B.; Boerl.; 1882,
V.; Destree; 1891, v. d. Voo; 's Gravenhage, V.
Z.; V. d. Cop; 1833, I. de L. e. h. Groll; duinen
aldaar 1826, V. Z.; C. A. Bergsraa; Scheveningsche
boschjes, R. B.; 1895, Ogt.; - duinen Walcheren

1836, V. d. Feen; - Liesbosch, v. A.; Mastbosch,

AJUGA. 1345

Boerl.; Ulvenhoutsche bosch 1896, V.; Bredal882,
C. V. d. Broek; (Tilburg?), A. Hersch; Boxtel, v.
Hov.; - Beek 1869, 0.; Savelsche bosch Grons-
veld 1897, V.; Valkenberg 1866, H. d. V.

fl. carneis sive roseis. In Herb. : Teuge bij Apeldoorn
1879, K. A.; — duinpannen Middenduin bij Over-
veen 1897, V.; — duinvallei Wassenaar, v. d. B.;
Haagsche bosch 1833, S. S.

fl. albis: In Herb.: Oldenhof bij Vollenhove 1893,
Carmigg.; - Schalkwyk 1833, Wtt.

f. stolone florente: o.a. Schalkwijk 1832, S. S.

(Wolvega, W. R. Bounia en T. de Boer inherb.

Heukels; — boschje Winschoten 1884, Schipper

in herb. pr.; Achterweg naar Haren 1865, Holk.

in herb. v. Tuinen; Onland, Eelde, Harendermolen,

Roderwolde, Esserweg, Peize 1901, R. de Boer en

H. Kooi; — Enschede, Wooldrikshoek, Lonneker,

Zuider Eschmarke Broekheurne, M. J. Blijden-

stein; — Gendringen, Mej. M. S. Rust in herb.

Heukels; Woesterveen bij Epe 1847, Alph. in

herb. pr.; park Roozendaal 1890, Ogt. in herb. pr.;

Apeldoorn 1878, L. in herb. pr. ; — Hooge Vuursche

1882, Heinsius in herb. pr.; Renswoude, v. Emb-

den; - Amsterdam, J. Koornneef; Nijkerk, Oos-

terbeek, Bloemendaalsche duinen, Vogelenzang

Heemstede en Bennebroek, C. A. Backer in herb.

Heukels; — Lisse 1889, Struyk. in herb. pr.;

Rijngeest onder Oegstgeest en Ter Horst onder Was-

senaar 1895, V. Suringar in herb. pr. ; Wassenaar

1875, L. in herb. pr.; 1885, Struyk. in herb. pr.;

Voorschoten, Costerusin herb. pr. ; Scheveningsche

boschjes 1895, Ogt. in herb. pr.; Chngendaal, v.

Embden; buitenplaats Woudenstein 1900, park

Rotterdam 1901 en Hoek van Holland 1901, Wach-

ter en Jansen in herb. Heukels; 's Gravenhage

1872 en Dordrecht 1896, Posth. in herb. pr.; -

station Boxtel, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; —

85

1346 AJUGA.

Venlo 1895, Rieter in herb. pr.; Maastricht 1892,
de Haas in herb. pr.; Schaesberg, J. v. Melickin
herb. Heulcels.

fl. roseis Laag Soeren 1901 , G o s 1 i n g s ; — Haarlem-
merduinen, A. C. J. v. Goor in herb. Heukels; —
Hillegom, V. Suringar in herb. pr.

fl. albis Nuth, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Weerdinge 1859, Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 253); Steenwykerwolde (Tuk), U n. 1 89 2 (Arch.
2. VI. p. 350); Tubbergen, Un. 1895 (Arch. 3. I. p.
225); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. L
p. 200); algemeen Nijmegen, N. enTh. Abel. (Arch.
2. V. p. 310); - Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. Lp. 401);
— Schouwen en Duiveland, Oost-Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. (Arch. 2. III. p. 129); - Wouw, Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 353); Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); — Gul-
pen, Epen, Un. 1861; Sittard, tusschen Beek en
Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 325).

Voorts vermeld bij P e 1 1 e t i e r, K n ij f, V o r s t i u s,
Munting en Bruman, voor Arnhem, Velp, Rheede,
Baarn en Driebergen in Fl. B. S.

fl. albis, bovondien Meerwijk, Tli. Abel. (Arch.
2. V. p. 310).

1077. A. genevensis L. In droge bosschen, op dorre

heuvels. <2\.. Mei — Juli.

In Herb. : Sittard, v. Hov.; — langs de helling
van een pad in het Saveische bosch bij Gronsveld
1894, V.

1078. A. pyramidalis L. Op lichte boschplaatsen, op

grazige gronden. 2J.. April — Juni.

In Herb. : Opslag in het gras van den Leidschen
Hortus, 9 April 1898, V.

[Aanm.: Verkeerdelijk door my gedetermineerd als A.
genevensis en als zoodanig vermeld in Arch. 3. I. p 582.]

1079. A. chamaepitys Schreb. Op zonnige, steenrijke

kalkbergen. 0 en Q. Juli~herfst oi Mei — Juni.

AJUGA. TEUCRIUM. 1347

In Herb. : Maastricht, Franq.; St. Pietersberg
1870, Groll.

Bovendien: Pothoofd 1878, K. en v. d. Veen
(Arch. 2. IV. p. 410).

Teucrium L.

T. Scorodonia L. Op duin- en zandgronden, op
ruwe boschrijke plaatsen. %.. JuU—Sept.

In Herb. : Bosch van 't Velde 1859, Spree; —
Raalte, M. Dassen; 1901, L.; Deventer 1833, Wtt.;
1876, K. ; Diepenveen 1848, Tijhaar; Ootmarssum,
Miquel; v. Heijn. ; — Harderwijlc 1866, tusschen
Flarderwyk en 's Heerenloo 1863, en tusschen Har-
derwijk en Ennelo 1863, R. B.; Apeldoorn 1851 en
1853, (in 1873 nergens meer te vinden) K. A.; Zut-
phen 1882, C. v. d. Broek; Ruurlo 1883, L. en
Ens.; Lochem, Spree; Terborg 1861, v. H. ; Velp,
C. A. Bergsma; 1840, D.S.; Beekhuizen bij Arn-
hem, M. D.; 1842, Tilanus (P. N. S.); Arnhem 1850,
T.; 1850, R.B.; Boerl.; Oorsprong 1857, Knuttel;
Nijmegen, B. ; Abel. en Pas; Ubbergen, Beek, Berg
en Dal, de Meerwyk, K. en Th. Abel.; Beek 1853,
1868, 0.; Berg en Dal, Thomson; Wageningsche
berg 1835, B. W. ; tusschen de Grebbe en Wageningen
1838, V. H.; Renkum, Buse; — de Grebbe, C. A.
Bergsma; Grebbeberg 1857, Kniittel; Hoogland
1860, R. B.; Schothorst 1892, Garj.; - Bussum, v.
d. T.; Haarlem 1872, en Elswout 1872, Boerl.; Bent-
veld 1837, Lac; Aardenhout, Buse; 1875, Groll;
Overveen 1843, de Haan; Groenendaal by Heem-
stede 1872, 0.; Vogelenzang, S.S. ; Graf van Rousseau,
Kerb.; — Noordwykerhout 1835, Mb. ; Lisserduin
1844, 0.; Leiden, Pierot; Katwyk, V. Z.; Wasse-
naar, Dz.; 1882, V.; Waalsdorp 1832, S. S.; Destree.
'sGravenhage 1832, Forsten; 1832, I. de L. e. h'
GrolI;G.B.; 1836, D.S.; M.D.; 1842, Tilanus (P.N.

1348 TEUCRIUM.

S.); tusschen 'sGravenhage en Wassenaar 1901,
Wachter en Jansen; Scheveningsche boschjes,
Destree; 1891, R. B.; dumen Scheveningen 1884,
V.; - Walchersche duinen, v. d. B.; Oranjezon, B,
W.; duinen Domburg 1841, v. d. T.; Westhoven op
Walcheren 1873, Hoelc; St. Jan Steen 1861, A. W.;
Speelhuis Breda, Liesbosch en Mastbosch, v, A.;
Boxtel, V. Hov.; - Limburg 1871, Lac; Beegden,
van Thorn naar de Groote Peel, Keversbroek bij
Kelpen, Un. 1900 (Arch. 3. IL p. 627); Houthem-
merberg 1864, H. d. V.; Elsloo, Un. 1888; Maas-
tricht, v. Hov.

(Weg van Vries naar Tinaarlo en bij Tinaarlo
1867, Hollc. in herb. v. Tuinen; - Schipborg bij
Zeegze 1902, R. de Boer en H, Kooi in lierb,
Heukels; Oldenzaal 1895, Schipper in herb. pr.;
— PaaschheuvelTerborg 1901, Struyk. inherb, pr.;
Putten, Huinen, C. A. Backer; Gendringen, M. S,
Rust in herb. Heukels; Ruurlo 1881, L. in herb.
pr,; Nymegen, Beek, Ubbergen 1842, Alpherts in
herb. pr. ; Nijmegen 1879, Costerus in herb, pr.;
Oosterbeek 1883, Heinsius in herb. pr. ; 1886,
Posth. in herb. pr. ; Westerbouwing 1893, V. Su-
ringar in herb. pr.; — Schothorst onder Hoogland
1871, Costerus in herb. pr.; - Zandvoorderlaan,
A. C. J. V. Goor in herb. pr.; Overveen, Aarden-
hout, C. A. Backer in herb. Heukels; — Noord-
v^ijkerhout 1886 en 1901, Struyk. inherb. pr.; bin-
nenweg Wassenaar, Wachter en Jansen; Sche-
veningsche boschjes, J. Koornneef; 's Gravenhage,
Mevr. Snellen in herb. Heukels; aldaar 1872,
Posth. in herb, pr.; duin Ter Heiden 1896, V, Su-
ringar in herb. pr.; — Domburgsche manteling
1890, Ogt, in herb. pr.; Vrouwenpolder 1873, L.
in herb, pr,; — Strijp 1880, Posth. in herb. pr.;
Waalre, P. Sloots in herb. Heukels; — Venlo
1896, Rieter in herb. pr.; Maastricht 1894, de

TEUCRIUM. 1349

Haas in herb. pr. ; Spaubeek 1900, Steichen in
herb. pr.)

Bovendien: Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. I. p.
2'J5); tusschen Gorssel en Bathmen, aanv. Prodr.
(Areh. 1. III. p. 510); Laag Buurlo 1851, (sinds ver-
dwenen), wal te Wormingen 1870, K. A. (Arch.
2. III. p. 196); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p.
405); Winterswyk, Eibergen, G-roenlo, Un. 18 59
(Arch. I. V. p. 227); weg langs de spoorbaan Eiber-
gen, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620); - Parkweg
Amsterdam, aangevoerd, Smith (Arch. 2. V. p. 689);
Heilo, — Hillegom, Loosduinen, Voorne, v. E. (Arch.
2. I. p. 401); Haagsche bosch, de W. H. (Arch. 2.
II. p. 122); — tusschen West Kapelle enDomburg,
tusschen Domburg en Oranjebosch, tusschen Oranje-
bosch en Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3. II.
p. 1035); Koewacht, A. W. (Arch. 2. III. p. 129); -
langs de Zoom bij Bergen, Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 353); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 547); Roozendaal, Un. 1860
(Arch. 1. V*. p. 236); Oploo, Boxmeer, Aanv. Prodr.
(Arch. 1. IIL p. 510); - Venlo, Blerik, Arcen, Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 575); St. Pietersberg, Maas-
tricht, Valkenberg, Epen, Gulpen, Sittard, U n. 18 61;
Sittard, tusschen Beek en Valkenberg, tusschen
Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 325).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors-
tius, Munting en Bruman, en voor Vorden,
Raaphorst, Bennebroek, Wijk aan Zee, Amerongen,
Doesburg en Zwolle bij de Gorter.
108L T. Botrys L. Op zonnige, steenachtige kalkheu-
vels in Midden- en Zuid-Europa, doch ook elders
ingevoerd. 0 0. Juli — Herfst.

In Herb. : Zwolle 1838, Ploem '); — aangeslipte

*) Etiquet geschreven door Molkenboer; misschien een vergisslng,
I. Ploem liwam ult Gulpen, waar trouwens de plant noglieden zeer alge-
meen is.

1350 TEUCEIUM.

buitendijken bij het oude fort St. Andries te Hee-
renwaarden 1838, Stegerhoelc; — Gulpen 1871,
Lac; Wilderbosch bij Gulpen, herb. 0.; helling
Gulpen 1885, K. en G. ; onbebouwde zonnige kalk-
heuvel genaamd „Verloren kost" bij Gulpen 1871,
Lac; Schneeberg bij Vaals, herb. 0.; Vaals, Ploem.

(Op rotsigen grond langs de Geul bij Etenaken
1902, Th. J. Stomps en A. J. L. Terwen in
herb. Wachter en Jansen).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

1082. T. Scordium L. In vochtige weiden, langs slooten

en in duinpannen. 2J.. Juli—Sept.
In Herb. : „duijn vallijen agter Lisse, v. Rooyen
(Cfr. Arch. 1. I. p. 520 e. v.); duin ten zuiden van
Oost-Voorne 1883, Beijerinck; Leerdam 1899, v.
Wyngen; — Maastricht, Franq.

Voorts bij Pelletier, Vorstius en Munting.
Aan slooten omtrent Zevenaar, deGorter;in natte
weilanden bij Borculo op de Gravinnemaat Pl. B. S.

1083. T. Chamaedrys L. Op zonnige heuvels, voorna-

melijk op kalkbodem. In Midden- enZuid-Europa;
daar de plant echter gekweekt wordt, kan zij
hier en daar uit cultures ontvlucht zijn. % — tp.
Juli — Sept.

In Herb. : „ln 't wilde in Vriesland op Hey velden
en Bosschen" v. Rooyen (Cfr. Arch. 1. I. p. 520
e. V.); — Maastricht, v. Hov. Ook aangetrofifen door
de Haas te Petit Lanage, naby de Nederlandsche
grens, in 1894.

Bovendien: Zeeland? Hondius (Arch. 1. IV. p.
268); Pelletier en Munting. Haagsche bosch,
de Gorter; bij 's Hage aan het Scheveningsche
tolhek, Fl. B. S.; Bergum?, Heerenveen? Dragten?
enz. in Friesland, Meese.

VERBKNA. 1351

Ordo Verbeiiaceae Juss.

Verbena Tourn.

1084. V. officinalis L. Langs dijken en wegen, op on-
bebouwd terrein. 2].. Juli — Sept.
In Herb. : Leeuwarden 1861, J. M. de Boer; —
Zalk 1846, T.; 1848, R. B.; spoordijk Oldenzaal, Un.
1895; de Poppe, Un. 1895; - Arnhem, Thom-
son; Zevenaar 1883, Wtt. ; kerk te Persingen,
Bemmel, Beuningen, langs den Waaldijk, in de Vos-
sepels te Lent, en Oosterhoutsche bosch, N. enTh.
Abel.; Nijmegen, B.; Waaldyk Gameren 1833,
Wtt.; 1870, J.J. le Roy; Waaldtjk Bommel, Wtt.;
Culemborg, H. S.; — Utrecht, v. H.; singels aldaar
1859, A. W. Hartm. en R. B. ; molen by de bier-
brouwery, nieuwe kade, Utrecht, W. K. ; Wikkenburg
1829, Wtt.; Holle Bilt achter Hoederingen, J. C.
Broers; — singels Leiden, Perin (?); Loosduin-
sche weg, en dijk bij Maassluis, V. Z. ; tusschen
Brielle en Rockanje, Un. 1887; Overmaas 1853,
muren Rotterdam 1858, en muur Oude Plantage 1870,
0.; dijk IJselmonde 1835, wie?; Hillesluis en IJsel-
monde 1891, v. d. V o o ; tusschen het riet aan de Maas
te Rotterdam, S. S.; spoorbrug Dordrecht 1882, V.;
C. V. d. Broek; Vianen, v. H.; - Tholen 1864,
H. d. V. ; Zuid-Beveland 1838, v. d. B. ; Nieuwe Sluis
gem. Breskens 1878, L.; dijk tusschen Axel en
Zaamslag, v. d. T.; - Werkendam 1836 en Sleeu-
wyksche dijk 1835, Lac; — binnenwegen Venlo
1898 en 1901, Rieter; stationsemplacement en weg
naar Velden te Venlo 1899, Garj.; Thorn 1900, G.
en Jongm.; Weert 1886, V.; station Beek 1883,
BoerL; Beek en elders 1872, Lac; St. Pietersberg
1870, GroII; op de schuinte van den St. Pieters-
berg, V. Hov.
(Kerkwyk 1893, V. Suringar in herb. pr.; Lek-

1352 VERBENA.

dyk naar Everdingen bij Culemborg, de Haas in
herb. pr.; Ryswijk, B. J. v. Wagensveld inherb
Heukels; — Biltsche batterij Utrechtl846, Alph
in herb. pr.; — Overschie 1894, Struyk.in herb. pr.
IJselmonde, Rozenburg, KraUngsche veer, Wach
ter en Jansen; Rotterdam, F. D. J. Risch; Spij
kenisse, J. Koornneef in herb. Heukels; Dor
drecht 1883, Barendrecht 1886, - Goes 1894, Posth
in herb. pr. ; aldaar 1876, Costerus in herb. pr.
Schans bij Goes 1894, Ogt. in herb. pr.; Zuid-Beve
land, de W. H. in herb. L.; Oudelande bij Goes
L. B. V. d. Slikke in herb. Heukels; Torenpolder
Wissenkerke, N.-Bev. 1885, Schipper in herb. pr.

— Moerdijk 1901, Posth. in herb. pr.; — Venlo
Un. 1893, Ogt. in herb. pr.; Maastricht, Un. 1883
L. in herb. pr.; St. Pietersberg 1889, Struyk. in
herb. pr. ; aldaar en Gulpen 1893, V. Suringar in
herb. pr.; Valkenberg, Steichen in herb. pr.; Lau-
berg 1894, de Haas.)

Bovendien: Pothoofd Deventer 1877, K. en v. d.
V e e n (Arch. 2. IV. p. 410) ; — langs de dijken Voorne
tahijk, v. E. (Arch. 2. I. p. 401); - Schouwen en
Duiveland, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen
A. W. (Arch. 2. III. p. 129); al de Zeeuwsche eilan
den, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 124); Zierikzee
Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); Oosternieuwlandpol
der, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035); - Ouden
bosch 1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2
V. p. 547); langs den hoogen Maasdijk tusschen
Heusden en Aalburg, v, Hov. (Arch. 1. I. p. 275)

- Venlo, Un. 1893 (Arch. 2. VL p. 575); Ool over
de Maas en rechter Maasoever Roermond, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 627); Maastricht, Gronsveld, Amby
enz., Un. 1861; Sittard, tusschen Beek en Valken-
berg, Maastricht, tusschen Wylre en Slenaken, Val-
kenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 325).

VERBENA. PINGUICULA. 1353

Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r, H o n d i u s,
Knyf, Munting en Bruman.

Ordo Leiitibulariaceae Rich.
Pinguicula Tourn.

1085. P. vulgaris L. Op veenweiden en vochtige heiden.
%.. Mei — Juni.

In Herb. : Borger, v. H.; Weerdingen en Emmen,
Un. 1889; - Deventer 1838, Wtt.; v. d. Cop;
Diepenveen 1847, T.; 1848, Cop; 1876, K.; Diepen-
veen en Bathmen 1877, K. ; Brinkgreve bij Deventer

1847, T.; Schalkhaar onder Diepenveen 1846, Cop;
Colmscliate 1846, T.; Vriezeveen 1891, Carmigg. ;
Hengelo, Un. 1895; Oldenzaal 1879, Lac; Almelo,
Kros; Un. 18 70; venen bij Goor 1898, G. en V.;
Diepenheim, Un. 1897; tussclien Hardenberg en
Loozen 1868, v. d. Scheer; - Gorssel 1848, Cop;
Gorsselsche heide 1833, Wtt.; gagelveld by'tJoppe
1833, Wtt.; Gelderland, Hoffm.; Nijkerk 1894,
Garj.; Nykerkervenen en tusschen Nijkerken Hoe-
velaken, R. B.; Ermelo 1835, Kraamv?.; Barneveld

1848, Lac; Woesterveen bij Epe, G. A. Alpherts;
Apeldoorn 1833 en 1835, Wtt.; 1850, K. A.; Otterlo
en Harskamp, Buse; Beekbergen 1846, S.S.; 1870,
S.; Beekbergerwoud 1858, 0.; Halle 1834, Wtt.;
Voorst 1834, Wtt.; 1846, S.S.; Zutphen, Wtt.;
Berns; Buse; Vorden 1876, Groll; Lochem,
Spree; Exelsche veld bij Lochem 1879, L. ; Borculo
1894, V.; Dorpsbuurt Winterswijk 1872, E. E. de
Haan; Brummen, R. B.; Velp, v. d. Brink; Nij-
megen, B.; tusschen Berg en Dal en Groesbeek 1883,
M. Smeets (in Arch. 2. IV. p. 156 vermeld alleen
door Th. Abel.; in 2. V. p. 311 echter alsdoor beide
gevonden); Ederveen, langs een wegdie vandengrint-
weg Veenendaal-Lunteren recht op het torentje
van Ede aanloopt 1901, G.; - straatweg tusschen

1354 PINGUICULA. UTRICULARIA.

Amersfoort en Nijkerk, omtrent den driesprong al-
daarl835, v. d. T.; Kros; Hooglandsche venen 1839,
D. S.; boerderu de Sathorst bij den Haml836, D. S.;
- Chaam 1841, Buse; Peel 1873, Moll.

(Vlachtwedde 1899, Schipper in herb. pr.; —
Enschede, M. J. Blydenstein; Borne, H. v. d.
Pauwert in herb. Heukels; Haaksbergen, Un.
1895, Ogt. in herb. pr.; Raalte 1898, L. in herb.
pr.; — Gorssel 1897, Struyk. in herb. pr.; Epe in
de Papenstraat 1847, Alph. inherb. pr.; Barneveld,
A. C. J. V. Goor in herb. pr. ; Lunteren 1894,
Struyk. in herb. pr.; Apeldoorn 1879, K. A. in
herb. pr.; Doetinchem 1896, Dr. P. de Koning in
herb. Posth.)

Bovendien: Almelo, Albergen, Un. 1870 (Arch.
2. I. p. 195); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 200); Bekkum, Woolde, Brinkhuis,
Borne, Hasselo, Oldenzaal, de Lutte, Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 226); - Varsseveld, Un. 1859 (Arch.
1. V. p. 227); Meddo by Winterswyk, Un. 1897
(Arch. 3. L p. 620).

Voorts vermeld tusschen Groenlo en Borculo, ach-
tei' Doetinchem in de buurtschap Brunsveld, op de
bakermat en bij Zelhem in het graafschap Zutphen
door de Gorter; tusschen Poppe en Hengelo reeds
in Ehrh. Beitr. en Harderwijk, Fl. B. S.

Utricularia L. *)

1086. U. vulgaris L. In slooten en stilstaande wateren.
2].. Jimi — Sept.

In Herb. :? Midsland, (wie en wanneer?, zonder
bloemen, doch met zeer eigenaardigen habitus, werd
door G. met grooten twijfel tot deze soort gebracht) ;
— Kohum bij Dokkum, H. d. V.; tusschen Utingera-

*) Het geslacht Utricularia werd voor zoover het Herbarium-mate-
riaal betreft nagezien door Dr. J. W. 0. Goethart.

UTEICULARIA. 1355

deel en Opsterland 1866, H o 1 k. ; Petien bij Hardegary p
1846, S.; Wolvega, Terissert, Un. 1881; Oldeboorn
1868, H 0 1 k. ; - Witteveen by Groningen, C o 1 1. N a t. ;
Eelderwolde 1838, en Bellingwolde 1837, v. H.; de
Leek 1895, Sanders; - Weerdinge, Un. 1889;
Meppel, V. Heyn.; Havelte 1902, Siertsema; -
Kampereiland, R. B.; Noorddiop 1845, T.; Kommetje
in liet Zalkerbosch 1870, Hoek; Diepenveen 1877,
K.; Zwolle bij de Wipstrik 1885, 1891, L.; - Har-
derwyk 1865, R. B. (slooten in de Weisteeg Arch.
1. V*.p. 426en441); 't Joppe by Gorssel, Exc. 1887;
Apeldoorn 1872, en Nijbroek 1881, K. A.; Zutphen,
Wtt.; Vordenl879, Groll; Doetinchem, Un. 1885;
Borculo 1877, K.; Terborg 1861, v. H.; Nymegen, B.;
1833, Wtt.; Beuningen, Beek 1853, 0.; Onland bij
Tiel, wie?; Renkum, Buse; Beusichem, D. S.; Vee-
nendaal 1898, V.; Culemborg 1891, de Haas; -
Amersfoort 1895, Garj. (als intermedia); Wyk bij
Duurstede 1843, W e n c k ; Neerlangbroek 1834, W 1 1. ;
Oude Vaart tusschen Baarabrugge en Vinkeveen, v.
d. T.; Baambrugge 1837, en Tienhoven, D. S.; by
de Kromme Rijn achter Driebergen 1857, Kniittel;
- Bussum 1887, J. Kwast; - Nieuwkoop in de
Meysloot 1901, G. en Jongm.; Hillepolder 1891, v.
d. Voo (groeiplaats verdwenen wegens aanleg Rijn-
haven); Papendrecht 1888, V.; Vianen, v. H.; 1871,
Schepman; - Overslag Oost-Zeeuwsch Vlaanderen
1854, A. W.; Hellendyk 1845, B. W.; - Werkendam
1835, Lac; Sprang, Thomson; Rosmalen en Els-
wout, V. H 0 V. ; fort Isabel bij 's Hertogenbosch 1900,
G. en Jongm.; - Bulteven Venlo 1900, Rieter.
(Oosterwolde 1892, V. Suringar in hei-b. pr.;
oude Pekelerweg Winschoten 1891, Schipper in
herb. pr.; — Borculo 1884, Ens. in herb. L.; Apel-
doorn, J. Koornneef; Gendringen, Mej. M. S. Rust
in herb. Heukels; slooten nabij den Bol Culem-
box-g 1891, de Haas in herb. pr.; Goilberdingen 1846,

1 356 UTEICULARIA.

A 1 p h. in herb. pr. ; - Utrecht, W. C. v. E m b d e n in
herb. Heuliels; — Ankeveensche plassen 1902.
Costerus in herb. pr.; - Oud Alblas 1886, Posth.
en V. in herb. Posth.; - Oisterwijk bijdeHonds-
berg 1896, Rieter in herb. pr.; Stramprooi, Un.
1900, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Zwinderen, Weerdinge, Odoorn, Borger
(weinig) 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254); -
Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
200); station Markelo ter weerszijde spoorbaan naar
Goor, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620); Bekkum,Un.
189 5 (Arch. 3. I. p. 226); - Essenburg btj Harder-
wijk, de Gorter (Arch. 1. V*. p. 426en441); Wor-
mingen 1852, K. A. (Arch. 2. III. p. 196); tusschen
Terwolde en Nieuwbroek, Cop Aanv. Prodr. (Arch.
1. III. p. 510); Beek, Ooi, Hatertsche en Maldensche
broek, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 311); Groeneveld
1880, zuideiyk eind Naardermeer 1882, Spanderwoud
1886, ringvaart Horstermeer 1887 en in slooten en plas-
sen ten oosten van de Lage Vuursche algemeen
1886, H. d. V. (Arch. 2. V. p. 529); Abcoude, As-
scher (Arch. 1. I. p. 444); - Zuid-Beveland in
slooten, V. d. B. (Arch. 1. I. p. 108); - Plasmolen,
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 311); Velden, Oostrum,
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575); Beegden, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 627, steriel).

Voorts vermeld door Pelletier, voor St. Jan
Steen, Tiel, Maarssen, Schalkwyk, Kampen in Prodr.
Ed. L; 's Hertogenbosch, Wilpe, Twello en Terwolde,
Vianen, Klein Dugteren, Lochem, by Swaluwenburg
nabij Elburg, by den Esserbrug en Dalfsen in FI. B. S.
en Friesland in FI. Fris.)
1087. U. neglecta Lehm. In veenplassen en moerassen.
%. Juni — Sepi.

[Atium. : Ook hier was in vele gevallen de herkenning
van herbarium-raateriaal zeer lastig. Btj eenigszins twvjfel-
achtige exemplaren is dit aangegeven door een ? voor de
groeiplaats. Dr. G.]

UTBICULARIA. 1357

In Herb. : Overijssel, de Liefde; Markeloosche
veen, Un. 1897 (Herikervlier by Goor, Arch. 3, 1. p.
567); - by „'t fort" te Apeldoorn 1878, K. A.; -
? Woudenberg (als U. vulg. var.) 1833, Wtt.; -
Budel en „de Hoort" 1899, G. en des Tombe;
— tusschen Mook en den Plasmolen 1856, Abel.
en V. d. B. (steriel en dus niet met zekerheid uit
te maken).

(Apeldoorn 1873, K. A. in herb. L. ; - Enterveen,
Un. 189 7, Schipper in herb. pr.)

Bovendien: tusschen Wolvega en Terissert, Un.
1881 (Arch. 2. IIL p. 423); - station Markelo ter
v^eerszijde van den Spoorweg naar Goor, Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 620); — venen Winterswyk, Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 198); in moerassen bij de Ber-
kel onder Eibergen, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 202).

1088. U. intermedia Hayne. In stilstaande v^ateren. %..

Juli — Aug.

In Herb. : Tusschen Giethoorn en Zuidveen, Un.
1892 (onder U.Bremii); Wanneperveen 1863, Lac. ;
Markeloosche veen, Un. 1897 (volgens Arch. 3.
I. p. 567, Herikervlier by Goor) steriel; — Wissel-
sche veen bij Epe 1875, K. A.; Un. 1890; Velp,
Thomson; Ooi bij Nymegen, M. Coenen; tus-
schen Heumen en Malden, Un. 1853; — Oisterwijk,
V. Vloten (steriel); in de Peel by Oploo; Un.
1853; Valkenswaard in het „Klein Broekje" 1901,
Rovers en v. Roessel; - Plasmolen 1856, v. 'd.
B. en Th. Abel.; Un. 1898; „de Vloot" onder
Stramprooi, Un. 1900.

Bovendien: Doetinchem, Un. 1885 (Arch. 2. IV.
p. 405); — veenslooten in het mastbosch bij Breda,
Un. 1852 (Arch. 2. IL p. 208).

1089. U. minor L. In veenplassen, moerassen, slooten

en stilstaande wateren. 21.. Mei — Aug.

In Herb.: Hoornsche vlak Texel 1867, H. d. V.;
Fonteinnol (aldaar?) 1867, Huizinga (steriel); —

1358 UTRICULARIA.

Witteveen aaii den Onnerweg bij Haren 1867, H o 1 k
Haren, Cayaux?; Noord-Laren 1865, H. d. V.; On
land bij Eelderwolde, S. E. Strat.; Harendermolen
V. H.; — Paterwolde, v. H.; — ten noorden van Steen
wijk 1892, G. en Heinsius; Haarksbergen, Ua
189 5; Groll; Bekkum, Un. 1895; gemeente Lon
neker tusschen Haaksbergen en Enschede 1891, L.
— venen by Epe, K. (als intermedia) ; Doetinchem
K. (als intermedia) ; Wisselsche venen, Un. 1890,
GroU; Enist onder Epe en PoeJ bij de Jonas 1853
K. A.; Kootwijkerveen 1897, V.; Uddelermeer, Un
1849; Hinderven tusschen Voorthuizen enhethuis
te Millingen 1838, D. S. ; tusschen Loenen en Arn-
hem 1833, Zutphen en Voorstonden bij Zutplien
1833, Wtt.; Zwarte veen bij Winterswijk 1898, G.;
Renkum, Buse; Ooi bij Nijmegen, N. AbeL; tus-
schen Heumen en Malden, Un. 1853 (als Bremii);
Groesbeek, Un. 1847; Wijchensche venen, B. ; G.
Broers;? Spaan; — Bavoirt bij Amersfoort, Garj.;
Oud Leusden 1843, Wenck; station Maarsbergen,
1889, V.; broek te Leersum (Hoffm.?); Henschoten
bij Woudenberg 1891, v. E.; Westbroek 1839, Lac;
Doornsche veer achter Doorn 1833, Wtt.; de Bilt
1833, Wtt.; 1833, Breitenstein; Pannegat achter
de Bilt, D. S.; Achttienhoven 1840, Lac. (f. laciniis
latioribus); — Oud Loosdrecht 1895, V.; — Galder-
sche heide, v. A.; heide bij Ginneken 1876, 0.; heide
te Oirschot, G. Broers; „Klein Broekje" by Heeze
onder Valkenswaard 1901, Rovers en van Roes-
sel; — Plasmolen, Un. 1898 (gemengd met U.
intermedia); Bulteveen by Venlo 1901, Rieter.

(Vogelenzang op de Appelbergen 1902, R. d e B o e r
en H. Kooi in herb. Heukels; Nieuwe Pekela
1886, Schipper in herb. pr. ; — groote panachter
het Houdringsche bosch by de Bilt 1846, Alpherts
in herb. pr.; — Kortenhoef 1886, Heinsius in herb.
pr.; - Oisterwijk 1897, Rieter in herb. pr.; —

UTRICULARIA, 1359

Broekmolen Stramprooi, Un. 1900, Rieter in
herb. pr.)

Bovendien : Bekkum, Hollenbergerveld en Nieuw-
kerkerveen, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 226); Enter-
sche veen — weg spoorweg Eibergen, Un. 189 7
(Arch. 3. I. p. 620); - Meerveld by Harderwyk, Fl.
B. S. ; aldaar niet weergevonden (Arch. 1. V*. p. 426);
veentje Hoenderloo, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p.98);
— Praamgracht bij Soestdijk 1879, bij den Wilden-
burg achter Groeneveld 1880, Alambertskade by
Kortenhoef en ringvaart Horstermeer 1886, H. d. V.
(Arch. 2. V. p. 529); Abcoude, Asscher (Arch. 1.

1. p. 444); - Kallantsoog, Petten, Un. 1891 (Arch.

2. VI. p. 202 en 237); - Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 547); — Beeg-
den, Un. 1900 (steriel); Rauwmoest, Vlootmolen,
idem (bloeiend) (Arch. 3. II. p. 627).

1090. U. Bremii Heer. In slooten en moerassen. !2|..
Juni -Aug.

In Herb.: Bleekermeer bij Uddel 1876, K.A.'); -
Borkel by de „Achterste brug" naby het Kraaien-
ven 15 Juni (!) 1901, Rovers en v. Roessel.

Bovendien: ? Winterswyk, Un. 1859 (Arch. 1. V.
p. 227); - Mastbosch, Un. 1852 enPeel,Un. 1853
(Arch. 1. III. p. 511); - Plasmolen 1856, v.d. B. en

*) Het is my niet gelukt aan herbarium-materiaal doorgrypende yer-
schilkenmerken tegenover U. minor te ontdekken. De waarde van het
kenmerk van de half cirkelronde vlakke onderlip wordt zeer twijfelachtig
door de volgende waarneming van den Heer Kok Ankersmit:
„ . . . . de onderlip (is) btj het masker bruin gestreept en hij de in het
water en de volle zon staande planten half cirkelrond en geheel vlak.
In het donker, by betrokken lucht en koele temperatuur leggen zich de
zijwanden der onderlip om, alleen het onderste segment blyft vlak uit-
staan." Voorloopig heb ik onder U. Bremii alleen opgenomen de
exemplaren, met juiste gegevens aangaande de in leven waargenomen
kenmerken. De weinige andere specimina, die geheel met U. minor
overeenkomen, z;jn tot die soort gebracht. Dr. G.

Zie voorts Arch. 2. III. p. 89.

1360 UTRICULARIA. ANAGALLIS.

Th. Abel. (Arch. 1. V^ p. 422); Aan de Vloot
onder Stramprooi, Un. 1900.

Ordo Priinulaceae Vent.

Tribus Anagallideae Endl.

Anagallis Tourn.

1091. A. arvensis L. {A. phoenicea Fl. B. S. p. 184).
Algemeen op bouw- en moesland, langs wegen,
aan ruigten. 0 en G. Mei—Sept.

In Herb.: Koog op Texel 1860, en Vlieland 1858,
Lac; Terschelhng 1887, V.; West Terschelling 1868
en 1869, Holk.; Midsland en Hoorn, Un. 1886;
Nes op Ameland, Holk. ; — Vierhuizen 1856, S. E.
Strat.; Groningen, v. H. ; — Meppel, v. Heyn.;
— Kampen 1846, en 1850, R. B.; Zandbergen aldaar
1849, T. ; Zwolle, Thorb. ; wallen onder Diepenveen
1846, Cop; Deventer, Halb.; 1846, Cop; 1845, T.;
1877, K.; - Twello, P. v. Delden; Apeldoorn 1851,
K. A.; Harderwyk 1866, R.B.; Keppel, Un. 1850;
Zutphen 1882, C. v. d. Broek; Dorpsbuurt Winters-
wijk 1872, R. E. de Haan; Arnhem, GroU; Ny-
megen, B.; N. en Tli. Abel; Beek 1868, 0.; -
Berg bij Amersfoort 1893, Garj.; Amersfoort 1847,
V. d. Roemer; R. B.; Utrecht, C. A. Bergsma;
1851, A.W. Hartm.; Schalkwijk, W 1 1. ; Werkhoven
1857, Knuttel; batterij Vossegat, v. d.T.; Wikken-
burg 1838, en Houten 1826, Wtt.; - Naarden 1864,
0.; Uithoorn 1872, Boerl.; Amsterdam, Fl. Amst.;
Overtoom aldaar 1839, Romb.; Wieringen 1857,
Harting; Velsen 1869, en Bloemendaal 1871, Boerl.;
Meerenberg 1870, Hoek; Overveen 1842, B. d. H.
(P.N. S.); 1874, Groll; Haarlem, v. H.; - Noord-
wijkerhout 1833, en Noordwijk, S. S.; Langeveld
aldaar 1843, 0.; Leiden, Dz.; 1840, B. W.; 1854, v.
H. Jr.; tusschen de Katwijken, en te Valkenburg,

ANAGALLIS. 1361

Perin; ruine Teijlingen, Exc. 1882; Wassenaar,
S. S. ; Waalsdorp, S. ; 's Gravenhage 1832, I. de L.
e. li. Groll; G. B. ; duinen Scheveningen, R. B.;
Destree; Beelilaan, en Bezuidenhoutsche weg,
V. Z.; Loosduinen 1848, S. ; Schelpenstapelplaats in
de duinen bij Loosduinen 1896, V.; gorzen Varken-
oordsche dijl^ van IJselmonde naar Hillesluis 1901,
Jongm.; Zwyndrecht 1886, Lac; 1891, v. d. Voo;
Dordrecht 1879, P o s t h . ; 1882, V. ; Oost- Voorne 1835,
(v. Rees?); — Zuid-Beveland, v. d.B.; Koudekerke
1845, V. d. Cop; VHssingen 1880, Buijsm.; Zeeuwsch
Vlaanderen 1862, A. W. ; — Breda, v. R.; buiten de
Boschpoort aldaar, v. A.; Kaatsheuvel, Thomson;
Heusden, v. Hov.

fl. carneis: In Herb: Voorst 1876, K. A.; tus-
schen Brummen en Zutphen 1879, K. A. en L.;
Hemmen 1878, K.; - Doorn 1874, H. d. V.; - Naald-
wyk 1844, v. d. T. ; - veerdam Werkendam 1836, Lac.
f. cahjciflora v. calycantha: InHerb. : Zuid-Beve-
land 1840, bouwland 's Gravenpolder 1839 (tevens
ternif. enz.), v. d. B. ; omtrent de hofstede Vrede-
lust tusschen 's Heer Hendrikskinderen en Wisse-
kerke 1841, v. d. T.

f. fol. floribusque superioribus ternis: In Herb.:
Meppel, v. Heijn. ; — Kampen 1846, R. B.; —
Nijmegen, Th. Abel.; - Leiden 1835, Mb.; Dz.;
Wassenaar, S. S.; — Zuid-Beveland 1847, v. d. B.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1862, A. W.
/9. coerulea Schreb. (A. coerulea Schreb. et Prodr.
Ed. I. p. 209).

In Herb.: Pothoofd Deventer 1878, v. d. Veen;
1894, K. A.; Diepenveen 1848, Tijhaar; — op-
slag scheepsvuil Apeldoorn 1898, en graanmaga-
zyn v. Dijk aldaarl899, K. A.; — Rijn bij Rhenen
1901, des Tombe; Utrecht, Kraamw.; bouw-
land links van den weg tusschen Utrecht en
Amsterdam, ongeveer op de hoogte van Zuilen

86

1362 ANAGALLIS.

1840, V. d. T.; - Groenhoven Leiden 1898,
Struyk.; Valkenburg, Mb.; Delft 1837, wie?;
huis ter Rivier 1894, V.; — tuin pastorie Nieuw
en St. Joosland 1874, L. ; meelfabriek Middelburg
1895, Ogt.; — veerdam Werkendam 1835, Lac;
Breda, tusschen het koorn, H. J. Betz; — onder-
ste molen Venlo 1898, Rieter; Kruisberg Gul-
pen 1871, Lac.

AIs fol. angustiorihus, lanceolatis, acutis, superio-
ribiis Jlorihiisque fernis. (A. tenuifolia Monelli), werd
in de eerste editie van dit werlc vermeld voor Die-
penveen, Tijhaar in herb. pr. Zie echter boven.

(a. phoeniceum: Hallum 1864, v. d. Ley; Lutje
gast 1866 en Paterwolde 1863, Holk. in herb. v
Tuinen; Leens, J. Borgman; — Enschede, Usselo
M. J. Blijdenstein; — Gendringen, Mej. M. S
Rust; Rijswijk, B. J. v. Wagensveld in herb
Heukels; Apeldoorn 1878, L. in herb. pr. ; in moes
hoven Culemborg, de Haas in herb. pr. ; — tusschen
Jutphaas en Houten 1871, Costerus in herb. pr. ;
tusschen Houten en Utrecht 1846, Alpherts in
herb. pr. ; Overlangbroek, J. W. Kennephaas in
herb. Heukels; — Laren 1899, Koning in herb.
pr. ; rietlanden bij Amsterdam 3883, Heinsius in
herb. pr. ; kanaal Velsen, A. C. J. v. Goor in herb.
pr.; — Rijngeest onder Oegstgeest 1892 en Ter Heide
1896, V. Suringar in herb. pr. ; Loosduinen 1886,
Struyk. in lierb. pr. ; Katendrecht, en ruigte Schie
1901, F. D. J. Risch; Rotterdam 1899, H. v. d.
Linden; Wachter en Jansen; Stolwijk, H,
A. Westbroek en J. Slingerland in herb.
Heukels; Dordrecht 1884, Posth. in herb. pr. ; —
Koudekerke (Walch.) 1874, L. in herb. pr.; vruch-
tenkweekery West Souburg 1892, Ogt. in herb. pr. ;
Oudelande, L. B. v. d. Slikke; — Chaam, Mevr.
S n e 11 e n ; Valkenswaard, H. A. v. R o e s s e 1 in herb.
Heukels; - Maastricht 1894, de Haas in herb.

ANAGALLIS. 1363

pr. ; Valkenberg 1881, Costerus in herb. pr.; Venlo
1895, Rieter in herb. pr.)

fl. violaceis: Maastricht 1894, de Haas inherb. pr.

var. grandijlora: Apeldoorn, uit boekweitvuil uit
Californie 1898, K. A. in herb. pr. et Rieter.

/?. coerulea: Apeldoorn, J. Koornneef; — molen
van Reynders te Kampen 1899, J. Boldingh in
herb. Heukels; — Scheveningsche duinen 1902 en
kolenaschweg Rozenburg te Rotterdam 1899, W a c h-
t e r en J a n s e n in herb. pr. ; Dordrecht 1886, P o s t h.
in herb. pr.; — pastorie tuin Nieuw en St. Joosland
1875, S c h i p p e r in herb. pr. ; meelfabriek Middelburg
1897, L. in herb. pr.; - Werkendam 1886, Posth.
en V. in herb. Posth.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1. V*.
p. 259); - Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch.
2. I. p. 200); Hengelo, Bekkum, Woolde, Weusthag,
Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 189 5 (Arch. 3. I. p.
226); Markelo — Groenlo, straatweg tusschen Zutphen
en Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 621); -
Winterswijk, Groenlo, Lochem, Un. 1859 (Arch. 1.
V. p. 227); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405) ;
- Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. V. p. 237);
Alkmaar 1871, S. en Th. Abel.; - Voorne, Naald-
wijk, V. E. (Arch. 2. I. p. 401); Rockanje en Oost-
Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); Alblasser-
waard, Cop Aanv. Prodr. (Arch. 1. IH. p. 511); —
meelfabriek Middelburg 1896, L. (Arch. 3. I. p.341);
tusschen Middelburg en Rammekens; tusschen Dis-
hoek en Koudekerke, tusschen Dishoek en Zoute-
lande, tusschen Gapinge en Veere, tusschen Gapinge
en Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035); al
de Zeeuwsche eilanden, A. W. (Arch. 2. III. p. 130)
en L. (Arch. 2. VI. p. 124); — Woensdrecht en ter-
rein by Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p.
353); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 548); - Venlo, Baarlo, Un. 1893

1364 ANAGALLIS.

(Arch. 2. VI. p. 575) ; om Roermond, Thorn, en weg
Tongelrooische beek tot Nieuwe brug, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 627); Maastricht, St. Pietersberg,
Gronsveld, Amby, Meerssen, Gulpen, Epen, Sittard,
Roermond, U n. 1861; Sittard, Maastricht, Gronsveld,
tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2.

IV. p. 325).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stlus, Munting en Bruman.

/?. eoerulea: Mechelen 1885, K. en G. (Arch. 2.

V. p. 24).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stius, Munting en Bruman. Voor Baarn in
Fl. B. S.
1092. A. tenella L. In duinpannen en op moerassige
heiden. %.. Juli — Aug.

In Herb. : Texel, Hoffm.; algeraeen aldaar 1868,
Holk.; Mientegronden aldaar, 1860, Lac; duinvlakte
1867, V. Hov.; duinpan ten Zuidwesten van Koog
op Texel, E x c. 1 9 0 2 ; de Westen Texel 1869, H o 1 k. ;
de Nederlanden en Hoornsche vlak Texel, Holk.;
1867, D. Huizinga; Eierland, Hoffm.; Terschel-
ling 1881, GroU; Groenestrand aldaar, Un. 1886
(ook var. alha) ; Doodemanskisten 1886, K. ; Ameland,
Bruinsma; Hollum aldaar, Hinxt; Buren 1897,
V.; — Laag Soeren 1898, Heukels; Ruurloinsloo-
ten bij de Visch 1883, E n s. en L. ; (Arnhem, P e r i n) ;
- Zandvoort 1834, S.S.; 1836, Mb.; Buse; tusschen
Zandvoort en Halfweg 1834, S. S. ; tusschen Breesaap
en Bentveld, Kerb.; Bentveld 1839, B. W.; duinen
Overveen 1834, S. S.; - Noordwijk, S. S.; herb. de
Br.; Noordwijkerhout, herb. 0.; Quakwatertje Roc-
kanjel900, Struyk.; duinen aldaar 1902, G., Janse
en Jongm.; - Bergen op Zoom 1834, en Steen-
bergen, Wtt.; Ginneken 1841, en bij het Ulven-
houtsche bosch, Lac. ; Oisterwijk, v. Vloten; riet-
ven aldaar, G. Broers; Hondsberg aldaar 1865,

ANAGALLIS. CENTUNCULUS. 1365

Lac; Schapenven onder Oisterwuk 1894, Ogt.;
Eindhoven, Rombach; Valkenswaard 1827, v. H.;
1874, Lac; brongebied Tongelrooische beek 1899, G.
en J 0 n g m. ; - Heltenboschbrug bij Stramprooi 1900,
0. en Jongm.; Weert 1874, Lac (blykt volgens
Arch. 2, II. p. 30 by den Watermolen van Stramp-
rooi by Weert) ; Maastricht, v. H o v. (ook in herb.
Alpherts).

(Elst, A. H. Blaauw in herb. Heukels; Bergen
op Zoom bij het fort Rover 1874, S. Lako in herb.
L.; — Vlootmolen Stramprooi, Un. 1900 Rieter
in herb. pr.)

Bovendien: Wieringen (Arch. 1. V. p. 57); Bloe-
mendaal— Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 401).

Voorts vermeld door Bruman. Voor Maastricht
ook Martens in Rchb. pl. exs. N". 1925.

Centunculus Dill.

1093. C. minimus L. Op vochtige plaatsen op heide- en
zandgrond, dikwijls op afgeplagden grond of
langs wegen. 0. Juni — Sept.
In Herb. : In wagensporen, zoogenaamde slaggen,
op duingrond bij de bleekerij tusschen de Koog en
de Westen op Texel 1868, Holk.; Miente opTexel
1867, H. d. V.; Vlieland 1858, Lac; Midsland Ter-
schelhng 1868, en duinvallei Klein-vaarwater op Ame-
land 1868, Holk.; - Zwaagwesteinde, Hinxt; —
Zuid-Laren 1858, S. E. Strat.; Meppel, en - in
de Staphorstsche landen, v. Heijn.; natte heide-
grond Denekamp 1990, Bernink; 1902, G. en
Jongm.; - Voorst 1847, Buse; Vorden 1890,
G-roII; Nymegen, B.; v. H.; (Perin?); Uilenpas
onder Hoog Keppel, B. ; - Rozewater by Zandvoort,
Buse; - Oost-Kapelle 1879, Groll; — rietven
Oisterwijk, J. C. Broers; Oisterwijk, G. Broers;
Vuchtsche heide 1847, v. Hov.; Eindhoven, Rom-

1366 CENTUNCULUS. TRIENTALIS. LYSIMACHIA.

bach; — tusschen Gulpen en Bissem 1872, Eper-
heide 1871, en Mechelen 1872, Lac.

(Vorden, L. in herb. Ogt. ; — in het vroon te
Oost-Kapelle 1879, L. in herb. pr.; 1882, L. in herb.
de Haas).

Bovendien: Shngerbeek Hengsel, Un. 1859 (Arch.
1. V. p. 227); zandige plaats in de Wijchensche
venen, D. J. Bosch in herb. Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 312 en Prodr. I. p. 209); — 's Gravenhage,
V. Z. (Tijdschr. VIIL p. 217); - Sevenum, Lac.
(Arch. 2. V. p. 24).

Voorts vermeld voor Heerase door de Gorter.

Tribus Primuleae Endl.
Trientalis Rupp.

1094. T. europaea L. Op humusgrond in bosschen. 21-.

Mei — Juni.

In Herb. : Klooster Ter Apel, W. J. Koppius
e. h. V. H.; Ruige Lage bij Ter Apel 1898, Schip-
p e r ; — Staphorstsche bosch bij Meppel, v. H e ij n. ;
— boschje op 't buiten van Janninli te Enschede
1882, Fauline v. Deinse; — Spilderholt Beekber-
gen 1896, K. A.; bosch te Beekhuizen, C. J. Wtt.;
Beucker Andreae; 1895, Ogt.

(Meebosch Ter Apel 1901, D. Prins inherb. Rie-
ter; — niet ver van Gieten onder laag akkermaals-
hout 1898, A. J. ter Veer; — Denekamp, aan de
zuidzijde van het dorp in eikenhakhout op een wal
1898, J. B. Bernink in herb. Heukels; Dene-
kamp 1901, Bernink in herb. Rieter; Almelo
1902, Postma in herb. L.)

Lysimachia Tourn.

1095. L. thyrsiflora L. Aan v^aterkanten tusschen riet,

aan slootkanten, vijvers, moerassen en veen-
plassen. 2J.. Mei — Juli.

LYSIMACHIA. 1367

In Herb.: de Westen op Texel 1867, H. d. V.; -
Hardegarijp 1864, J. M. de Boer; Dokkum 1865,
H. d. V.; — Groningen 1829, en Haren, v. H,; —
Paterwolde 1829, v. H.; Strat.; Meppel, v. H e ij n. ;
— Giethoorn, Un. 1892; Kampereiland 1841, Kam-
pen, en Oosterholt bij Kampen, R. B.; Zandberg al-
daar 1848, T.; 1848, R. B.; oude Deventerweg bij
Zwolle 1887, L.; Almelo, Un. 18 70; Raalte aan de
trekvaart naar Deventer 1892, L. ; brug over de Din-
kel bij de Poppe, Un. 1895; - Hierden 1885,R. B.;
Apeldoorn 1877, K. A.; Apeldoornsche kanaal 1872,
1873 en 1875, K. A.; Voorst 1834, Wtt.; Oude IJsel
te Voorst 1833, Wtt.; Korenbergerveen bij Winters-
wyk, Un. 1859; Hulzen bij Nijmegen 1793, B.;
Neerbosch, 1841 en 1843, N, en Th. Abel.; tolhuis
aldaar, Th. Abel,; Hatertsche broek, N. Abel,;
Wychensche veen 1897, G. en V. ; Wageningen 1884,
K, ; — Rhenen 1884, v. d. V e e n en K. ; Hamersveld
1893, Garj.; Bunnik 1842, B. de Haan (P. N. S.);
Utrecht 1832, de Br.; 1834, D. S.; 1879, K.; op den
weg naar Blaauwkapel, C. A. Bergsma; batterijen
tusschen Utrecht en Houten, v. d. T. ; Achttienho-
vensche venen, W. K. ; venen tusschen Baambrugge
en Vinkeveen, v. d. T. ; bij de lunetten buiten de
Tolsteegpoort 1837, D. S,; 1879, v. d. Veen; Tien-
hoven, 0.; weg Vlieland — Kortenhoef 1869, Boerl. ;
Nieuw Loosdrecht 1884, S.; - Kortenhoef 1898, V,;
Sphagnetum Diemen 1857, Kniittel; halfwegAm-
sterdam en de Haarlemmermeer 1835, Mb,; 1855,
Lac ; tusschen Callantsoog en Petten, Un. 1891;
Zwanenwater 1901, G. en Jongm.; ruineBrederode
1832, S. S. ; P i e r 0 1 ; Zandvoortsche weg 1839, B. W. ;
Fuikvaart Haarlemmermeer, Kerb. ; — Haarlem-
mermeer bij Leimuiden, S. S.; Leimuiden 1839, Dz.;
1839, S. S.; 1840, B. W.; Exc. 1888; tusschen Hil-
legommerbeek en Noordwijk 1886, Boerl.; polder
Nieuwkoop 1901, G. en Jongm.; Ruigenhoek 1893,

1368 LYSIMACHIA.

S.; Leiden 1865, H. d. V.; Rodenburgerlaan aldaar
1900, V.; 1902, G. enV.; Zoetermeer, V. S.; Zorgvliet
bij 's Gravenliage, V. Z. ; S. S. ; duinen 's Gravenhage,
G. B.; Tedingerbroekpolder bij Voorburg 1900, v,
Iterson; Rotterdamsche plassen 1855, 0.; Rotter-
dam, Dumortier; Biesbosch 1888, V.; wiel langs
's Gravendeelsche dijk 1892, Posth.; — Oudenbosch
1894, H. Verhoeven S. J. ; Tliomaswaard Werken-
dam 1837, en Middelbeers, 1874, Lac. ; Vuchtsche
heide 1847, v. Hov.; gemeente vloeiweiden Val-
kenswaard 1901, Rovers en v. Roessel; Beugen,
Un. 18 53; — Ottersum bu Gennep 1876, Lac;
moeras oostelijk van de groote Peel bij Beegden,
Un. 1900; Blerik aan den watermolen tegenover
Holtblerik 1899, Rieter.

(tusschen Bergen en Suawoude 1869, v. Tuinen
in herb. pr. ; Oldeholtpade, W. R. Bouma enT.de
B 0 e r in herb. H e u k e 1 s; - Punterdiep 1865, H o 1 k.
in herb. v. Tuinen; — Beltrum 1894, Ensink
in herb. Ogt.; — Naardermeer 1900, Koning in
herb. pr.; Hilversum 1895, Struyk. in herb. pr.;
moeras Nieuwersluis, A. C. J. v. Goor inherb. pr. ;
— Hillegommerbeek 1886, Struyk. in herb. pr.;
Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slingerland
in herb. Heukels; Schuttersweide Dordrecht 1849,
Alpherts in herb. pr. ; — Helenaveen 1901, Posth.
in lierb. pr.; Waalre, P. Sloots in herb. Heu-
kels.)

Bovendien: veen Terissert, Un. 1881 (Arch. 2.
in. p. 423) ; - Kallenkote, Eesveen, U n. 1 8 9 2 ( Arch.
2. VI. p. 350); Markelo, Diepenheim, Entersche veen,
Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620); - Vreeland 1885,
P. deMonchyin herb. Heinsius; — Bentveld,
v. E. (Arch. 2. I. p. 401); — langs de Zoom by Ber-
gen, Un. 1896 (Arch. 3. 1. p. 358); - Velden, Venlo,
Arcen, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575); vandegroote

LYSIMACHIA. 1369

Peel naar Roermond, weg Tongelrooische beek tot
Nieuwe brug, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627).

Voorts vermeld door Dodoens: Pemptades 1583,
Kruidt Boeck 1608, 1618 en 1644, de Lobel.Kruydt
Boeck 1581 (hierin: „In de veen van Hollandt by
Amstelredam hebbe ickt dit jaer 1581 ghepluckt daert
overvloedicli groyet onder 't deck-Riet"), Clusius,
Pelletier, Vorstius, Munting en Bruman.
1096. L. vulgaris L. Op vochtige beschaduwde plaatsen,
aan waterkanten, in grienden. %. Juli- Sept.

[Aanm.: De gewone Torm heeft overstaande bladen; somtycls
z\jn er 3 of 4 bladen tot een krans vereenigd en dikwyls draagt
ieder dier bladen een bloeisteel. Vs. lieb deze bladstand hieronder
door de cyfers (3) en (4) aangegeven.]

In Herb. : Texel, Dicklanderwegje 1868, en Ger-
ritslanderdijkje tusschen de Koog en de Westen 1868,
Holk.; Midsland Terschelling, Un. 1886; - Fries-
land, herb. v.H.; Kolium 1873, H. d. V.; Veeiiwou-
den, Spree; weg Veenwouden naar de Valora 1860,
J. M. de Boer; Giekerk, Koudum 1849, en 1853,
S.; — Haren 1856, Strat.; — Meppel, v. Heijn.
(2, 3 en 4); - Kampen 1850; Zalk 1848, R. B. (3
en 4); Zwartewater by Zwolle 1900, (3 en 4), en
Heino 1901, L.; Deventer 1876, K.; Halb.; Dalfsen
1832, Thorb.; Markelosche veen, Un. 1897; Al-
melo, V. Lennep; — Harderwijk, (ook 4) en Nij-
kerk, Hoevelaken, R. B.; pai-k achter 't Loo 1858,
0.; Zutphen, G. B. (3); 1881, C. v. d. Broek (3);
Vorden 1885, Groll; Wildenborch 1832, Star.;
Lochem, Fockema; veenplassen Doetinchera 1884,
Boerl. (3); Corenbergerveen bij V/interswyk, Un.
1897 (vergroening en 3); Fuunte 1875, R. E. de
Haan; Arnhem, Pierot; Nijmegen, B.; v. H.; N.
en Th. Abel.; Wijchen 1850, Th. Abel.; Lekoever
bij Culemborg 1899, Backer; - langs de beek
Lokhorst, Garj. (3 en 4); Amersfoort 1860, R. B.
(ook 3); Darthuizerberg 1835, D. S.; Natte bosch

1370 LySIMACHlA.

Zeist, W. K. (3); Doorn 1869, 0. (3 en 4); tusschen
Westbroek en Maartensdijk 1835, D.S.; Achttien-
hoven 1863, Coll. Nat. (3); Utrecht, C. A. Bergs-
ma; 1828, v. H.; Rhodestein bij Neerlangbroek, v.
d. T. (3); Oud Loosdrecht 1845, P. A. Richard;
zandplaat Wijk by Duurstede 1857, Kniittel; —
Naarden 1864, 0. (3); Sphagnetum Diemen 1857,
Kniittel; Vreeland, Naarden, Kortenhoef, M. D.;
Zijdelmeer, Boerl.; Sloterweg langs den Schinkel,
Fl. Amst.; Schoorl 1869, Hoek; Breesaap 1871,
Boerl.; Halfweg, Kerb. ; Haarlem, v. H. (ook 3);
Bentveld 1839, Buse; Overveen 1842, Heijbrock
(P. N. S.) (3) ; vuurtoren aan den hoek van het Spaarne
achter Heemstede, v. d. T. (4); — Lisse 1844, 0.
(3); Leiden, Dz. (3); 1885, Mb. (ook 3 en 4); 1843,
Perin; Forsten; Endegeest, 0. ; Wassenaar, Des-
tree; duinen aldaar 1882, V.; Zanderij aldaar 1832,
en Raaphorst 1832, S. S. (als var. pubescens); groot
Hazebroek, en Haagsche bosch, Perin; Beeklaan
'sGravenhage 1844, v. d. Cop; Loosduinen, Des-
tree; Delft 1844, de Br. (als paludosa, Cfr. Ver-
slag 1849); Maasdijk, V. Z. (2 en 4); Krahngsche
veer, Charlois, Rijsoord, Overmaas en langs de Rotte,
v. d. Voo; Devel bij Heer Oudelandsambacht 1882,
V. (4); Merwepolder Dordrecht 1836, Lac. (4); - duin-
vallei Haamstede 1887, L.; Zuid-Beveland, Ooster-
zwake 1838, (2, 3 en 4) en Oranjezon 1838, v. d. B.
(3); Nieuw en St. Joosland 1877, L. (4, ook met 4
bloemtakken); Vlissingenl845, V. d. Cop; Koewacht
1864, A. W.; - Speelhuis Breda, v. A. (2 en 4);
Waalwijk, Thomson; Vuchtsche heide, v. Hov.
(3); Eindhoven, Dz. (3); - Venlo 1899, Garj. [viresc);
Amby, v. Hov. (3); 1870, Groll; Ravelsbosch Schin-
nert 1901, V.

(Bosch te Olterterp 1868, v. Tuinen; Maadlanden
Oldeboorn 1865 en aan den kant van de Boorn 1863,
Holk. in herb. v. Tuinen; Heerenveen, J. Kui-

LYSIMAUHIA. 1371

per; Rottevalle, J. Kuipers (3); — Borne, Mej.
H. V. d. Pauwert (3) in herb. Heukels; Enter
1897, Ogt. in herb. pr.; - Gendringen, Mej. M. S.
Rust (3); Ryswyk, B. J. v. Wagensveld in herb.
Heukels; in een boschje op een kribbe aan den
Lekkendijk 1846, Alpherts inherb. pr.; niet zelden
langs slooten Culeraborg, de Haas in herb. pr.;
aldaar, Beusichem, — Driebergen, Vreeswijk, C. A.
Backer; Overlangbroek, J. Kennephaas; Baarn,
Utrecht, W. H. ten Seldam in herb. Heukels;
Ankeveensche plassen, A. C. J. v. Goor in herb.
pr.; — Jan Tabak nabij het kerkhofl898, Koning
in herb. pr.; Amsterdam, F. Hulk (3); IIp, W. H.
ten Seldam; Haarlem, C. A. Backer in herb.
Heukels; — Noordwijkerhout 1886, Struyk. in
herb. pr.; Vogelenzang 1893, en Oegstgeest 1892,
V. Suringar in herb. pr. (3); Stolwijk, H. A
Westbroek en J. Slingerland; Everdingen, C
A. Backer; Rotterdam, F. D. J. Risch; Wach
ter en Jansen; H. v. d. Linden (4) in herb
Heukels; Oud Alblas 1898, Posth. in herb. pr.:
Herkingen 1871, Costerus in herb. pr. ; — Dom
burgsche manteling 1892, Ogt. (3) in herb. pr.
Oost Kapelle 1877, L. in herb. pr. ; Nieuw en St
Joosland 1875, Schipper in herb. pr. ; — Sleeu
wijk, Sprang, C. A. Backer in herb. Heukels;
Oisterwyk 1894, Ogt. (4) in herb. pr.; Vucht 1871,
Costerus (3), in herb. pr.; — Venlo 1895, Rieter
in herb. pr.; Maastricht 1893, de Haas in herb.
pr.; Valkenberg, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, v. E. (Arch. 2. L p. 200);
Schiermonnikoog 1860, S. (1. V*. p.230); - Wolvega,
Un. 1881 (Arch. 2. m. p. 423); - al de bezochte
plaatsen in Drente 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 254); — Steenwijkerwolde (Tuk), Giethoorn enz.,
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350); tusschen Heino en
Nieuwe Wetering en van hier naar Oude Wetering,

1372 LYSIMACHIA.

Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); Almelo, Albergen
en het Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 195);
Delden, Twikkelerbosch, Un. 18 70 (Arch. 2. I. p.
200); Hengelo, Brinkhuis, Borne, Hasselo, Oldenzaal,
de Poppe, Twikkel, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 226);
Markelo, — spoorweg Eibergen, tusschen Eibergen
en Zwilbroek, tusschen Zutphen en Bronsbergen,
Ruurlo, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p.620); Terborg,Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Winterswijk, Eibergen,
Groenlo, Borculo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 227);
Kannenburg, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Apel-
doorn, Aanv. Prodr. (Arch. 1. III. p. 511); Callants-
oog-Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 350); aldaar
en Aardenhout, Vogelenzang-Westland, Voorne, v.
E. (Arch. 2. I. p. 401); Rockanje en Oost-Voorne,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); Alblasserwaard,
Aanv. Prodr. (Arch. 1. III. p. 511); - Al de Zeeuw-
sche eilanden behalve St. Phihpsland, A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 124); tusschen Domburg enOranje-
bosch, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035); Oost- en
West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p.
129); Hoek en (als /?. paludosa) Zuiddorpe, A. W.
(Arch. 1. IV. p. 298); - Mallenburg, Woensdrecht
en langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353)
Oudenbosch 1885 - 1887, ButayeendeHaas ( Arch
2. V. p. 547); Boxmeer, Aanv. Prodr. (Arch. 1. III
p. 511); - Blerik, Velden, Arcen, Welsche hut, Un
1893 (Arch. 2. VI. p. 575); rechter Maasoever Roer
mond, Rauwmoest, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627)
Maastricht, Roermond, Un. 1861; Beek-Elsloo
Maastricht, Valkenberg, U n. 1 8 8 3 (Arch. 2. IV. p. 325)
Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors
tius, Munting en Bruman.
1097. L. puDctata. L. Moerassige plaatsen in Zuid-Oost
Europa, echter als sierplant gekweekt en nu en
dan verwilderd. 2J.. Juni—Aug.
In Herb.: Apeldoorn 1872, K. A. (volgens Arch.

LYSIMACHIA. 1373

2. III. p. 196) aan een sloot tusschen de Pasch en
Maria'sUist, door terreinsverandering in 1875 aldaar
verdwenen); - 's Gravenhage, G. B.; - Bulteveen
by Erprath 1895 en 1896, Rieter.

Bovendien: aan de Haarlemmermeer tusschen het
riet, L. Hort. Cliff. en langs de Maas achter 'sGra-
vezande, Schwencke volgens de Gorter.
1098. L. Nummularia L. Algemeen aan slootkanten, op
vochtige beschaduwde plaatsen, in venen. %.
Mei~Aug.

In Herb.: Leeuwarden 1849, S.; 1862, J. M. de
Boer; - Meppel, v. Heijn.; - Kampen 1849, en
Kampereiland, R. B.; Spoolde bij Zwolle 1846, S.
Schutte; Zwartendyk 1847, T.; Deventer 1876, K.;
Brinkgreve aldaar, Romb.; Almelo, v. Lennep; —
Harderwyk 1864, R. B.; Twello 1843, Cop; P. v.
Delden; Apeldoorn 1872, K. A.; Zutphen 1882, C.
V. d. Broek; Ruurlo 1885, Ens.; Sillevolde, Un.
1885; Arnhem 1881, Boerl.; Nijmegen B.; N. en
Th. Abel.; Perin; Thomson; Doorwerth 1878,
L.; Culemborg, H. S. (Coll. Nat.); - Amersfoort,
R. B.; Leusderweg aldaar 1847, v. d. Roemer;
Hamersveld, Garj.; Doorn 1869, 0. ; Bunnik en Drie-
bergen 1857, Kniittel; Utrecht, C. A. Bergsma;
1835, D. S.; 1879, A. C. en W. A. Oudemans; Abstee
onderUtrecht, v.d.T.;Odykl865,Knuttel;Wikken-
burg 1828, Wtt.; Loenen 1884, Exc; Vreeland 1869,
Hoek; - venen tusschen Kortenhoef en Vreeland,
P. A. Richard; Weesp 1862, Coll. Nat.; Uithoorn
1870, en Legmeerdijk, Boerl.; Oud Diemen, Lac;
Jaagpad 1839, Romb.; langs den Schinkel, Sloter-
weg, FI. Amst.; Haarlemx 1874, GroII; Overveen
1870, Boerl.; Brouwerskolk 1838, Romb.; Kraantje
Lek 1842, Heybr. (P. N. S.); - Leiden 1830, For-
sten; 1833, 1835, Mb.; 1835 en 1840, S. S.; 1843,
Perin; 1856, S.; Valkenburg, Kramer; Duifhuis-
laan 1843,0.; Leimuiden, Exc 1883; Waalsdorper-

1374 LYSIMACHIA.

weg, Barger; Haagsche bosch, Destree; 'sGra-
venhage, V. Z.; G. B.; Delfshaven 1892, v. d. Voo;
de Heuvel park Rotterdam 1901, Jongm.; Feyenoord
1846, Groshans; huis ten Donck 1901, Jongm.;
Ehoon 1870, Schepman; Zwijndrecht 1878, Posth.;
Dordrecht 1836, Lac; 1850, Cop; 1882, V.; Heikop,
V. H.; — Zuid-Beveland, v. d. B.; Walcheren, B.
W.; weg van Middelburg naar Grijpskerke 1880,
Buysm.; Zeeuwsch-Vlaanderen 1863, en St. Kruis
1861, A. W.; - tusschen Ginneken- en Boschpoort
Breda, en te Vucht, v. A.; Rosmalen, en — Maas-
tricht, V. Hov.; Beek 1871, Lac; Oud Valkenberg
1864, H. d. V.

(Grintweg tusschen Oldeboorn en Akkrum 1869,
V. Tuinen; Hallum 1864, v. d. Ley; pastorie 01-
deboornl863, Holk. in herb. v. Tuinen; - Zwolle
1897, L. inherb. pr.; Borne, Mej. H. v. d. Pauwert;

— Engbergen, M. S, Rust; Ryswijk, B. J. v. Wa-
gensveld in herb. Heukels; Culemborg, de
Haas in herb. pr.; Breukelen 1871, Costerus in
herb. pr.; Wijk bij Duurstede, B. J. v. Wagens-
veld; Overlangbroek, J. W. Kenniphaas; Hou-
ten, Utrecht, W. H. ten Seldam in herb. Heu-
kels; Keverdijk Ankeveen, A. C. J. v. Goor in
herb. pr.; - Naarderraeer 1899, Koning in herb.
pr.; Amsterdam, J. Koornneef; Ilp, W. H. ten
Seldam in herb. Heukels; - Rijngeest onder
Oegstgeest 1892, V. Suringar in herb. pr.; Leiden
1885, Struyk. in herb. pr.; Stolwijk, H. A. West-
broek en J. Slingerland; 's Gravezande, J. F.
Wichard; Rotterdam, F. D. J. Risch in herb.
Heukels; Zwijndrecht 1894, Posth. in herb. pr.;

- Middelburg 1873, L. inherb. pr.; Mevr. Snellen
in herb. Heukels; Nieuw en St. Joosland 1875,
Schipper in herb. pr.; Oranjezon tusschen Vrou-
wenpolder en Oostkapelle 1889, Ogt. in herb. pr.;
Goes 1874, Posth. in herb. pr.; - onderste molen

LYSIMACHIA. 1375

Venlo 1899, Rieter in herb. pr.; Spaubeek, Stei-
clien in herb. pr.)

Bovendien: TerscheHing 1884, v. E. (Arch. 2. IV
p. 398); - Dalen, Coevorden, Weerdinge 1859, Lac
en S. (Arch. 1. V. p. 254); - Steenwijkerwolde
Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350); tusschen
Nieuwe en Oude Wetering, tusschen Heino en Wijhe
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); Delden, Twikkeler
bosch, Un. 1870 (Arch. 2. 1. p. 200); Hengelo, Brink
huis, TwikkeljNieuwkerkerveen, Oldenzaal, dePoppe
Un. 1895 (Arch. 3. I.p. 226); Markelo, Diepenheim
tusschen Goor en Entersche veen, — spoorweg Eiber
gen, tusschen Zutphen en Bronsbergen, Ruurlo
Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 620); Winterswijk, Eiber
gen, Groenlo, Borculo, Lochem, Un. 1859 (Arch
L V. p. 227); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p
405); Beekbergen, K. A. (Arch. 2. III. p. 196); Kan
nenburg, Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); -
Westland, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 401); Ro&
kanje en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401)
- Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. I.p. 51); Schou
wen en Duiveland, Tholen, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 130); al de Zeeuw
sche eilanden, behalve St. Philipsland, A. W. en L
(Arch. 2. VI. p. 124); tusschen Middelburg en Ram
mekens, tusschen Rammekens en Rithera, tusschen
Dishoek en Koudekerke, tusschen Koudekerke en
Middelburg, tusschen Dishoek en Zoutelande, tus-
schen Zoutelande en West-Kapelle, tusschen Dom-
burg en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en Vrou-
wenpolder, tusschen Vrouwenpolder en Veere, tus-
schen Gapinge en Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3.
II. p. 1035); — Woensdrecht en langs de Zoom bu Ber-
gen, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353); Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V.
p. 548); - Blerik, Hamert, Un. 1893 (Arch. 2.
VL p. 575); Vlootmolen, Stramprooi, Un. 1900

1376 LYSIMACHIA.

(Arch. 3. II. p. 627); Maastricht, St. Pietersberg,
Gronsveld, Amby, Meerssen, Valkenberg, Grulpen,
Sittard, Un. 1861; Beek-Elsloo, G-ronsveld, tus-
schen Wyh-e en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 325).

Voorts vermeld door Pelletier, Knyf, Vors-
tius, Munting en Bruman.

f. peduncuUs folio longioribus, te Weurt, Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 311).
1099. L. nemorum L. Beschaduwde vochtige plaatsen in
boschrijke streken, Q].. Mei — Aug.

In Herb. : Meppel 1846 en oud bosch bij het Hoo-

geveen, v. Heijn.; — boerenerf Cromhoff in het

bosch te Lonneker 1882, Pauline v. Deinse; de

Lutte, Un. 1895; - Beekbergerwoud 1846, S. S.;

1833 en 1834, Wtt.; 1852 en 1873, K. A.; 1869, S.;

Woold bij Boveld 1875, R. E. de Haan; Lagebosch

kasteel Middachten 1897, Posth. en K. A.; Oor-

sprong bij Arnhem 1844, La c. ; Hemelsche berg 1847,

Lac; Rozendaal by Velp 1874, Groll; 1901, C.

Lotsy; - Liesbosch, Un. 1852, 1874, v. A.;1876,

0.; 1897, V.; Ulvenhoutsche bosch, Un. 1852; -

beekje Plasmolen 1856, v. d. B. en Th. Abel.; 1868,

0.; Maastricht, v. Hov.; Gronsveld, Un. 1861;

Ravelsbosch bij Schimmert 1901, V.; onder akker-

maalshout aan de Geul tusschen Houthem en Val-

kenberg 1899, en Houthem 1901, Rieter; Wylre

1866, H. d. V.; Gulpen, Un. 1861; bosschen Vaals

en Gulpen 1888, K.; Eperheide, Exc. 1889; Streyt-

hagen 1899, G. en V.

(Oldenzaal, Dr. W. Gleuns in herb. Posth.;
Borne 1899, Mej. H. v. d. Pauwert; Zuider Esch-
marke, Broekheurne, Aamsveen, langs deGlanerbeek,
Linderzijde, M. J. Blijdenstein in herb. Heukels;
- Schuybergerbosch 1889, Struyk. in herb. pr.;
Valkenberg, Steichen in herb. pr.; Vaals 1902,
Schipper in herb. pr.)

LYSIMACHIA. PEIMULA. 1377

Bovendien: Meerssen, Un. 1861 (Arch. 1. Y\ p.
412); tusschen Beek en Bunde 1885, K. en G-. (Arch.
2. V. p. 24); Beek-Elsloo; tusschen Wylre en Sle-
naken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 325).

Voorts vermeld in het veen te Uilenpas, de
Gorter.

Primula L.

1100. P. aeaulis Jacq. Vochtige beschaduwde plaatsen en
in de duinen. Waarschijnlijk bij ons slechts
vluchtelingen uit vroegere tuincultuur, daar de
plant nog tegenwoordig algemeen als sierplant
gekweekt wordt. 2J.. April — Mei.

In Herb. : Bosch Epemastate te Usbrechtum 1879,
J. M. de Boer; — Vleuten, Broers; ineenbosch
bij het huis den Eik tusschen het huis den Ham
en de Haar bij Vleuten 1835, D. S. ; - Haarlem 1884,
H. V. Eeten; Aardenhout, v. d. B.; Dz.; 1867,0.;
1870, Groll; Groot Bentveld, S. S.; 1836, Mb.; Haar-
lemmerhout 1873, Boerl.; Marienbosch by Heem-
stede 1885, V.; Vogelenzang, Dz.; 1833, S. S.; v. d.
T.; 1850, A. W. Hartm.; 1861, S.; 1872, Hoek;
Boerl.; braakliggend boschje naast de Waterlei-
dingsbeek bij Vogelenzang 1896, V.; bosch van Ben-
nebroek 1850, A. W. Hartm.; - Noordwijkerhout
1840, S. S.; Noordwijk, Wtt.; Hillegom 1834, Wtt.;
S. S.; Haagsche bosch 1823, V. Z.; G. B.; v. H.;
Groot Hazebroek onder Wassenaar 1902, V.; —
Serooskerke en op vele plaatsen op het eiland
Walcheren 1867, v. H. Jr.; Walcheren 1838, en
Domburg 1839, v. d. B.; Middelburg 1881, B. Jel-
g e r s m a.

Over de var. /?. caulescens zie onder P. elatior.

(Zandvoorderlaan bij het Naaldeveld, A. C. J. v.
G 0 0 r in herb. pr. ; tusschen Haarlem en Zandvoort
1886, Velserend, Costerus in herb. pr.; Vogelen-

87

1378 PKIMULA.

zang 1891, Struyk. in herb. pr.; 1893, Ogt. in
herb. pr.; — bosch te Duinbeek bij Domburg 1898,
Ogt. in herb. pr.; Serooskerke (Walch.) 1874, L. in
herb. pr.)

p. caulescens: Moesbosch (Walch.) 1874, L. (vol-
gens aanteek. Lako zijn bij dit exemplaar debloe-
men ten deele grondstandig ten deele vormen zij
een scherm met een gemeenschappelijken scherm-
steel van ongeveer 7 c.M.)

Bovendien : Boekenrode, Hartenkamp, v. E. (Arch.
2. I. p. 402); - Schouwen en Duiveland, A. W.
(Arch. 2. III. p. 130).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.
1101. P. elatior. Jacq. In weilanden en op grasgrond in
boschrijke streken. '2J-. April~Mei.

In Herb.: Nieuwe Wetering te Zwolle 1891,1892,
Carmigg. en L.; Okse, K.; - Eng bij Halle
op de Veluwe 1834, Voorst, en Eng bij Voorst,
Wtt.; Zutphen, Gronem.; Vorden 1876 en 1887,
Groll; langs de groote Wetering en de Leygraaf
tusschen Beekbergerbroek en Terwolde 1862 en 1873,
K. A. (reeds 1853 aldaar K. A. volgens Arch. 2. IIL
p. 197); dorpsbuurt bij het buiten van den Heer
H. Willink in overvloed langs de SUngerbeek
(straatweg naar Odink) en de Ratumsche bosschen
1873, R. E. de Haan; Willinkhof bij Winterswijk,
Un. 1859; Beekbergerwoud 1833, 1834, Wtt; 1846,
S. S. (als P. veris); lage bosch bij het kasteel Mid-
dachten 1897, Posth. en K. A.; Middachten, Buse;
Nijmegen, B.; Wtt.; Ubbergen 1868, v. H.; 1882,
G. Molengr. ; achter Simple Villa tusschen Ubber-
gen en Beek, N. enTh. Abel.; huis Ubbergen 1846,
G. Deijn.; 1868, v. H.; - Hamersveld 1892, Garj.;
1892, Heinsius; Baambrugge 1835, v. d. T.; -
Ulvenhoutsche boscli bij Breda, Kuyper van
Waschpenning; 1841, Lac; (als? P. acaulis /9.
caul. Cfr. Prodr. Ed. I. p. 210); 1842, v. d. T.; 1875,

PEIMULA. 1379

V. A.; St. Oedenrode, Dz.; — algemeen langs de
Geu], Geulhem 1897, V.; bosch te Meerssen, Un
1861 (als P. veris); Savelsche bosschen by Grons
veld 1894, en Stibbe 1897, V.; St. Jansbosch bij
Valkenberg, Exc. 1889; Slenaken 1885, K. en G.
Platte bosschen 1899, G. en V.; Hopel 1899 (mis
schien hybride?); Schinnen 1869, Lac. (kerksleutels)
Vaals 1900, G. en V.

(Etten, Mej. M. S. Rust; Ulvenhoutsche bosch,
C. A. Backer; Waah^e, P. Sloots in herb. Heu-
kels; — Maastricht 1892, de Haas in herb. pr.;
Hoensbroek, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Walcheren, A. W. (Arch. 2. HI. p,
130*); - Gulpen, Valkenberg, Un. 1861; Beek-
Elsloo, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 325).

Voorts vermeld door Pelletier.
[Aanm.: Tot deze soort moeten ook gebracht worden de
planten gevonden bij Endegeest herb. v. H., Kipp; Eynzigt
bij Leiden 1863, S.; Leiden, Perin (ook caulescen.s), Kerb.
en Mb.; en de reeds vroeger vermelde ^. caulescens; „op
de door M u 1 d e r aangegeven plaats voor P. v e r i s bij Leiden
1835, Mb. en Haagsclie bosch, V.Z. Deze door Nic. Mulder:

„Conimentatio etc Elenchus plantarum ciuae prope urbem

Leidam nascuntur 1817 p. 29" opgegeven plaats is: aan eenen
ruigen sluotwal by het Buiten, Rijn-, Stad- en Veldzigt ge-
naamd, buiten de Morschpoort. Aan den Singel, tusschen de
Witte en Koepoort." Men ziet op deze plaats is ijverig ge-
zocht, met het bekende gevolg dat vele latere botanisten
niet P. acaulis, doch P. elatior aldaar gevonden hebben.
De Linneaansche soort P. v e r i s, werd echter verdeeld in
een var. a., onze tegenwoordige P. elatior Jacy., en een var. /?.
onze P. officinalis. P. elatior wordt algemeen voor den
stamvader onzer tuinprimula's gehouden, die dan ook in vele
vormen en kleurenvarieteiten bekend zijn. Vele der in ons
land verzamelde planten zyn dan ook bruin, zooals die uit

*) Deze opgave schynt te steunen op de door Pell etier vermelde
groeiplaats, daar deze in Arch. 2. VI. p. 124 als eerste vinder vermeld
wordt. Later in Ttjdschr. XII. p. 16, Enum. Zeel. III. wordt de plant
ook als door Blaas op Walcheren gevonden vermeld. Kan hier ook
verwarring zijn met P. acaulis?

1380 PRIMULA.

de buurt van Leiden, waarby nog gevoegd kunnen worden
Zutphen, Wtt. en Sassenheim 1863, S. (calyx dilatato)
Toch schynt de stanivorm nog niet zoo geheel zeker te zijn;
men vergelylce hierover wat V i 1 m o r i n aangaande zijn
zaaiproeven mededeelt; liij vermoedt dat onze tuinprimula's
bastaarden z;jn van P. elatior, P. officinalis en P. va-
riabilis. Zie Vilmorin's illustvirte Blumengai-tnerei, her-
ausgeg. von Gr o n 1 a n d und E u m p 1 e r 1873, p. 989.]

1102. P. offlcinalis Jacq. In weilanden, in boschrijke
streken. %. April — Juli.

In Herb. : Diepenveen 1877, K.; tusscben Losser
en Oldenzaal 1898, G. en V.; — Beekbergerwoud

1833, Wtt.; 1853, K. A.; Voorst 1834, Wtt.; 1877,
K.; Zutphen 1846, T. ; R. B. ; uiterwaarden aldaar

1834, Wtt.; 1835, Mb.; 1882, C. v. d. Broek; bij
Zutphen op de stadsweide aan het voetpad naar
Gorssel, nabij en vooral op de batterij de Poll 1834,
Wtt.; 1846, T.; 1847, Cop; Bronsbergen 1880, Snij-
ders; in een boomgaard nabij Zutphen bij den
straatweg naar Gorssel 1846, Cop; Oosterhoutsche
bosch, Th. Abel.; (als farinosa?) ; Ubbergen, N.
en Th. Abel.; 1844, Th. Abel.; Tiel 1869, 0.;
Linge uiterwaarden by de Hamsche brug te Drumpt
1872, Post; Veldzicht onder Herveld 1896, Bac-
ker; Culemborg, H. S. ; — Hamersveld 1895, Garj.;
— Rhijn, stad en veldzicht buiten de Morschpoort,
Perin (??); — Vuclit, v. Hov.; — weiland tus-
schen kerkhof en weg naar de onderste molen on-
der Venlo 1896, Rieter; algeraeen Zuid-Limburg
1897, V.; Meerssen, Un. 1861; Maastricht, Thom-
son; bosschen Gronsveld 1897, V.; uiterwaard
Maas bij Gronsveld 1894, V.; St. Pietersberg 1866,
H. d. V.; 1894 en 1897, V. ; Valkenberg 1866, H. d.V.;
bosschen aldaarl869, Lac; bosschen tusschen Epen
en Vaals 1897, V.; Selzerbeek bij Lemiers 1900, G.
en V.

(Lemselo onder Weerselo 1902, Postma inherb.
L. ; Zuider Eschmarke, Wooldrikshoek, Twekkelo,

PRIMULA. GLAUX. 1381

Glanerbeek, M. J. Blijdenstein; — Westervoort,
K. F. W. Rooseboom in herb. Heukels; IJsel
by het fort de Poll 1881, Ens. in herb. L.; - Wes-
ter Spaarne 1893, - Haagsche bosch 1894, V. Su-
ringar in herb. pr. ; — vochtige weide bij de vier
paardjes, Rieter in herb. pr.; Houthemmerberg
1902, Schipper in herb. pr.)

Bovendien: Overvloedig in een weiland naby Brink-
greve bij Deventer, Cop (Arch. 1. IF. p. 35, ook
Prod. Ed. I. p. 210); - Berg en Dal, Meerwyk,
Beek, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 312); - Beek-
Elsloo, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 325); Beek, Gul-
pen, Lac. (Arch. 2. V. p. 25).

Voorts vermeld door Pelletier en voor Zoelen
en Avezathe door de Gorter.

Glaux Tourn.

1103. G. maritima L. Op vochtige, zilte kleigronden, in
de nabijheid der zee. ^i. Mei — Juli.

In Herb. : Texel 1902, G. enJongm.; in de Noord
bij de Waal op Texel 1860, Lac; de Mok aldaar
1881, Groll; Vlieland 1858, Lac; Ooster- en Wes-
tersche veld aldaar 1869, Holk.; Terschelling 1881,
GroH; 1886, K.; 1887, V.; de Grie, Dellewa] en
Groene strand aldaar, Un. 1886; kust Ameland,
Kros; Nes op Ameland 1865, H. d. V. ; Schiermon-
nikoog 1860, S. ; 1868, Holk.; Kobbeduinen aldaar
1867, Holk.; Rottum 1897, Schipper; Grint 1869,
Holk.; — zeedijk Workum en Hindelopen 1853, S. ;
binnenpad van Arum naar Pinjum 1875, J. M. de
Boer; Holwerd 1865, H. d. V.; Ossenzijl 1894, Car-
migg. ; - stadspolder, Dr. J. A. W. Pott; Zout-
karap, V. H.; Delfszijl 1856 en Uitwierde 1856, S. E.
Strat.; — Kampen 1854, R. B.; Kampereiland, R. B.;
1849, T. ; broek bij Kampen aan den Zwartendijk
1848, T.; 1848 R. B.; VoIIenhove 1893, L.; - Har-
derwykl833, Wtt.; 1835, D. S.; 1864 en 1866, R. B.;

1382 GLAUX.

Zuiderzeestrand Elburg 1847, Alpherts; Nijkerk
1876, K. A.;Garj.; Nijkerkersluis 1843, Wenck;

- Bunschoten, W. K.; 0.; Spakenburg 1894, Garj.;

- Noord-Holland, R. B.; Naarden 1864, 0.; strand al-
daar, Exc. 1882; tusschen Muiden en Muiderberg
1896, V.; tusschen Muiden en Naarden, Exc. 1882;
Amsterdam, v. H.; I.J bij Zeeburg 1838, Romb.;
1839, C. D. Wtt; Fl. Amst; v. d. Brink; 1845,
0.; zeedijk aldaar 1838, Romb.; IJ tusschen Am-
sterdara en Sloterdijk, v. d. T.; IJkant bij de Wil-
lemspoort 1842, Heijbrock (P. N. S.); IJkant 1838,
S. S.; 1845 en 1868, 0.; Monnikendam 1856, Lac;
Hemmeland 1886 en Marken 1886, Boerl. en V.;
Urk 1852, Backer de Wit; 1884, S.; Hoorn, C. A.
Bergsma; Enkhuizen 1895, Sanders; Oud Kar-
spel 1881, Jelgersma; langs het Noord-Hollandsch
kanaal bij Stolpenbrug 1901, G. en Jongm. ; Wie-
ringen 1856, Lac; Helder, en Nieuwe Diep, V. Z.;
Wormer, Kerb.; Spaarndam 1870, Groll; kanaal-
oever bij Spaarndam 1900, Backer; - Katwijk,
Forsten; 1835, Mb. ; Mallegat bij het Orcliisland,
Perin; Katwijk aan Zee 1833, S. S.; Sluis aldaar
1836, L a c ; Sekken bij 's Gravezande, V. Z. ; Hoek van
Holland, V. Z. ; 1879, S. ; Overkant v. d. Hoek 1886,
V.; strandweiden eiland Rozenburg 1895, V.; — Zee-
land, Dumortier; Schouwen, Dz.; Zuid-Beveland,
Dz.; ]839, v. d. B.; Goes 1876, Posth.; Walcheren
1893, L.; Hoofd tegenover 't fort de Nol 1845,
en Vlissingen, v. d. Cop; Oranjezon 1873, Hoek;
Zeeuwsch Vlaanderen 1858, A. W.; kreek tusschen
Axel en de Axelsche Sassinge, v. d. T. ; de Grouw
1845, en Zuid-Watering, B. W.; — Bergen op Zoom,
Schelde, Thomson; Un. 1860.

Als f. elongata gracilis, Zuid-Beveland, v. d. B.
werd een hoog opgeschoten vorm vermeld.

(Uithuizermeeden, M. Kramer in herb. Heu-
kels; - Huizen 1892, Struyk. in herb. pr.; Mui-

GLAUX. UOTTONIA. 1383

den, Un. 1901, Koning; Rieter in herb. pr.;
W. H. t e n S e 1 d a in in herb. H e u k e 1 s ; Zuiderzee
bij Amsterdara 1883, Heinsius in herb. pr. ; Buik-
sloot 1901, de Haas in herb. pr.; Zaandam 1876,
Schipper in herb. pr. ; Haarlem, C. A. Backer
in herb. Heukels; den Helder 1894, V. Surin-
gar in herb. pr. ; — Hoek van Holland 1892 en Hel-
levoetsluis 1900, Struyk. inherb. pr.; Oost-Voorne
1894, Posth. in herb. pr.; - Biezelingen 1894, Ogt.
in herb. pr.; Mevr. Snellen in herb. pr.)

Bovendien: Schokland 1884, S. (Arch. 2. IV. p.
294); — Papenlaan en langs de Zuiderzeedijk Muiden

1901 (Arch. 8. II. p. 631); Hondsbossche, v. E. (Arch.
2. I. p. 402); op den zeedijk bij Petten, Un. 1891
(Arch. 2. VL p. 237); - Wilhaak Westland, Voorne,
V. E. (Arch. 2. I. p. 402); Rockanje en Oost-Voorne,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); - al de Zeeuwsche
eilanden, A. W. (Arch. 2. III. p. 130) en L. (Arch.
2. VI. p. 124); zeedijken Hoek, aan v^allen en wegen
te Axel, A. W. (Arch. 1. IV. p. 298); tusschen Ram-
mekens en Rithem, tusschen Vlissingen en Vijgen-
eter, Dishoek, tusschen Koudekerke en Middelburg,
Westkapelsche dijk, tusschen Vrouwenpolder en
Veere, Oosternieuwlandpolder, tusschen Gapinge en
Veere en tusschen Gapinge en Middelburg, Un.

1902 (Arch. 3. II. p. 1035).

Voorts vermeld door Dodoens, Cruydt boeck
1554 enz., de Lobel (1581); Pelletier, Vorstius
en Munting. Voor Harhngen door de Gorter.

Tribus Hottonieae Eiidl.
Hottonia L.

1104. H. palustris L. In slooten, poelen, langzaam vlie-
tende wateren, op moerassige gronden, meestal
op veenbodem. %.. April — Juui.

1384 HOTTONIA.

(In de hieronder volgende opgaven beteekent (a)
macrostylis en (&) microsty lis.)

In Herb. : Giekerk 1882, S. («) (hierbij Utricularia
vulgaris); Roodkerk en Giekerk 1849, S. (a); —
Groningen 1856, S. E. Strat. (&); - Meppel, v.
Heyn. (a en b); - Kampen 1848, T. (a en &); 1848,
R. B. (6); 1849, R. B. (a); 1869, Hoek (a); ZwoUe
1900, L. (a); Deventer 1845, T. (a); Halb. (&);1876,
K. (a); Romb. (&); Hardenberg 1868, v. d. Scheer
(a); - Harderwtjk 1866, R. B. (&); Vorden 1876,
Groll (a); Ruurlo 1885, Ens. (&); Beekbergerwoud
1869, S. (?); Dorpsbuurt Winterswijk 1872, R. E. de
Haan (a); Arnhem, Thomson (a); Nijmegen, N.
en Th. Abel. (a); Culemborg, H. S. (a); - Hoeve-
laken 1861, R. B. (6); Amersfoort, R. B. (a); Garj.
(a); Doorn, wie? (fc); Utrecht, C. A. Bergsma (a
en b); 1844, Wtt. (/"asc. &); 1835, Wtt. (?); G. Deij n.
(b); sloot grintweg langs de Langbroekerwering
dicht bij de Odijlverbrug 1865, Kniittel (b); Ezels-
dijkje Utrecht, Coll. Nat. (a); tusschen de Roobrug
en Chartroise bij Utrecht, v. d. T. (a); Loosdrecht,
Exc. 1884 (a); — Amsterdam, v. d. Brink (a);
Aardenhout 1842, J. W. R. Tilanus (P. N. S.) (a);
Groot Bentveld, V. Z. (a); Haarlemmerhout, Kerb.
(&); — Hihegommerbeek 1860, S. (ai; Piet Gijzen-
brug, Exe. 1888 (a); tusschen Sassenheim en Piet
Gijzenbrug, v. Dissel (a); Noordwijk, v. d. B. (&);
1872, Boerl. (a); Erforderlaan bij Lisse 1894, V. (a
en b); Teylingerlaan 1857, S. (b); Drechsberg 1860,
v. H. Jr. (a); Warmond 1845, 0. (& en a); Endegeest
1832, S. S. (&); Runsburg, S. (b); Leiden 1830, For-
sten (a); 1834, Wtt. (6); 1835, Lac. (&);1835, Mb.
(a); Dz. (a en b); B. W. (a); Haagsche straatweg,
Exc. 1883 (b); venen Nieuwkoop 1901, Jongm.
en V a 1 k (a); Wassenaarsche achterweg, P e r i n (a) ;
Voorschoten, v. d. Cop (?); langs het proefveld
's Gravenhage (a) ; tasschen den Haag en Loosduinen

HOTTONIA. 1385

1895, G. Barger (a); 's Gravenhage, G. B. (6); Loos-
duinen, Destree (a); Rotterdara 1851, 0.; Coll.
Nat. (a); Overmaas 1891, v. d. Voo; Zwijndrecht
1882, C. V. d. Broek (a); Dordrecht 1879, Boerl.
(&); 1882, V. (a); Willemsdorp 1886, V. (1 jarig);
Heikop bij Vianen, v. H. (a en b); — Hulst 1846,
V. d. B. (&); St. Jan Steen 1845, v. d. B. {b); Sas
van Gent 1865, A. W. (6); - (Tilburg?) Hersch
(b); Vucht, V. Hov. (b); v. A. (a); - Plasmolen
Koningsveen 1897, G. en V. (&.)

(Heerenveen, J. Kuiper in herb. Heukels; 01
deboorn 1869, v. Tuinen; Andringastate bij Olde
boorn 1863 en — Groningen 1865, Holk. in herb
v. Tuinen; Winschoten 1884, Schipper in herb
pr.; Eelderwolde (fasc.), R. de Boer en H. Kooi;

— Borne, Mej. H. v. d. Pauwert; - Gendringen,
Mej. M. S. Rust; Culemborg, C. A. Backer in
herb. Heukels; algemeen aldaar, de Haasinherb.
pr.; sloot om de Volenkampen 1843, Alpherts in
herb. pr.; Hattem 1891, Ogt. in herb. pr. ; Wester
bouwing 1893, Veenendaal en Lunteren 1895, V
Suringar in herb. pr. ; — Utrecht, W. C. v. Emb
d e n ; Werkhoven, C. A. B a c k e r in herb. H e u k e 1 s

— Meent 'sGraveland 1899, Koning in herb. pr.;

— Lisse 1886, Struyk. in herb. pr.; Delft 1876, L.
in herb. pr. ; 's Gravenhage 1872, Zwijndrecht 1899,
Posth. in herb. pr. ; Stolwijk, H. A. Westbroek
en J. S 1 i n g e r 1 a n d ; Katendrecht, IJselmonde,
Charlois, Wachter en Jansenin herb. Heukels;

— poeltje bij het Slikkerboschje in de Domburgsche
duinen 1892, Ogt. in herb. pr. ; — spoorweg Boxtel

— Eindhoven, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Alm-
kerk, C. A. Backer; Waalre, P. Sloots in lierb.
Heukels; — Venlo 1895, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Terissert, Un. 1881 (Arch. 2. IIL p.
423); — Zwinderen, Gramsbergen, Odoorn 1859, Lac.
en S. (Arch. 1. V. p. 254); Steenwijkerwolde, Giet-

1386 HOTTONIA. SAMOLUS,

hoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350); Wijhe, Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 413); Ahnelo, Albergen en het
Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 195); Delden,
Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200);
Hengelo, Oele, Brinkhuis, Woolde, Borne, Hollen-
bergerveld, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 225); Markelo,
tusschen Markelo en Diepenheim, Entersche veen —
weg spoorweg naar Eibergen, Ruurlo, Un. 1897
(Arch. 3. 1. p. 621); Lichtenvoorde, Eibergen, Groenlo,
Borculo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 227); Terborg,
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Kannenburg, Wis-
sel, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Hatertsche broek,
Aanv. Prodr. (Arch. 1. III. p. 511); - Naaldwijk,
v. E. (Arch. 2. I. p. 402) ; - Walcheren, A. W.
(Arch. 2. III. p. 130, is volgens Arch. 2. VI. p. 124
opgave afkomstig van Pelletier); Overslag, A. W.
(Arch. 1. IV. p. 298); - Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); - Ter
Horst, Sevenum, Lac. (Arch. 2. V. p. 25); Maastricht,
Amby, Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 325); Beegden,
Vlootmolen bij Stramprooi, Un. 1900 (Arch. 3.
II. p. 627).

Tribus Samoleae Endl.

Samolus Tourn.

1105. S. Valerandi L. Op vochtige plaatsen, aan sloot-
kanten, in venen en moerassen, gaarne op zilten
grond. Q\.. Juli — Sept.

In Herb.: Texel 1860, Lac. ; de Hoorn aldaar
1869, Holk.; Vlieland 1858, Lac; 1868, Holk.; Mids-
land 1886, Holk.; Groenestrand by West Terschel-
ling, Un. 1886; Ameland in de duinvlakte 't klein
Voormaten 1868, Holk.; Nes op Ameland 1896 en
Oert aldaar 1897, V.; Schiermonnikoog 1860, S.;
1867, Holk. ; - de Joure, C. A. Bergsma; Har-
lingen, Spree; Bolsward 1864, J. M. de Boer;

SAMOLUS. 1387

Dokkum 1865, H. d. V.; Giekerk 1850 eri 1882, S.;

— Harendermolen 1832, v. H.; - Zwartendijk by
Zampen 1847 en 1848, T.; Kampen 1847, R. B.;
Deventer, Halb.; Diepenveen 1833, Wtt.; Bathmen
1878, K.; Delden, Un. 1895; Goor 1859, v. H.;
Markeloosche veen 1897, G.; venen Diepenheim,
Un. 1897; - Nijkerkervenen 1843, W.; W. enK.;
1894, Garj.; Zutphen, Reinw.; Warnsveld 1833,
Wtt.; Vorden 1873, Groll; de Visch bij Ruurlo
1883, Ens. en L.; Wildenborch 1832, Staring;
Eibergen, en Lichtenvoorde, Un. 18 59; Middelo
bij Winterswijk, Un. 1897; Edesche veenl894, V.;

— de Sathorst en de Hoeve boven Amersfoort 1836,
D. S.; Lage Vuursche, v. d. Brink; Utrecht, C. A.
Bergsma; Weteringsweg van Spakenburg, I. C.
Broers; Vinkeveen 1850, Lac; Bunschoten, 0.;
Abcoude, Baambrugge, Asscher; — Sloten aan de
Zuiderzee bij Naarden 1901, G. en V.; Oud Diemen,
Lac; 1863, 0.; tusschen Muiden en Muiderberg
1854, Lac; Legmeer 1877, Boerl.; Amsterdam,
Asscher; v. H.; 1875, Lac; Amstelveensche weg,
v. H.; Sloten, Fl. Amst.; v. H.; LJ tusschen Am-
sterdam en Sloterdijk, wie?; tah-ijk Zwanenwater
1896, V. ; tusschen Callantsoog en Petten, U n. 1891;
Velsen, Pierot; IJmuiden 1896, Exc; Spaarne-
woude 1887, V.; IJdijk Spaarndam, v. d. T.; 1872,
1873, BoerL; moeras bij de Liede 1900, C. A.
Backer; Haarlem, v. H.; 1875, Groll; Haarlem-
mermeerpolder 1853, S.; Haarlemmermeer 1853, S.
en Hartm.; Overveen, en Groot Bentveld 1832,
S. S.; - Noordwijk 1843, 0.; duinen aldaar 1885,
V.; duinpan Leiden 1840,B. W.; Leiden, Forsten;
1835, Mb. ; Driesprong aldaar, Boerh; langs den
spoorweg buiten de Morschpoort 1842, 0.; langs de
Groenesteeg bij Oegstgeest 1837, Lac; Leiderdorp,
V. d. B.; Leimuiden langs het Haarlemmermeer, en
Waalsdorp 1832, S. S.; 's Gravenhage 1895, G. Bar-

1388 SAMOLUS.

ger; kanaal aldaar, en Houtrust, V. Z.; greppel
korenveld Zwijndrecht 1883, V.; Hellevoetsluis en
Quakjeswater 1900, Struyk. ; tusschen Brielle en
Rockanje, Un. 1887; den Briel 1835, (v. Rees?)
P. N. S.; — Zeeland, Dumortier; Nieuwerkerk,
Duiveland, Un. 1894; Schouwen en Tholen, Dz.;
Zuid-Beveland, Dz.; 1848, v. d.B.; IJersekendamme
1839, V. d. B.; Middelburg 1839, B. W.; Gapingsche
weg aldaar 1895, Ogt; Vhssingen 1845, v. d. Cop;
Hoek 1863, A. W.; - Bergen op Zoom 1834, Wtt.

(Oldeboorn 1868, v. Tuinen; Galamadamme 1864,
Holk. in herb. v. Tuinen; — op natten zandgrond
te Lattrop gem. Denekamp 1900, in herb. Rieter;
tusschen Twickel en Borne, Un. 1895, Posth. in
herb. pr.; — Diemen 1882, Heinsius in herb. pr.;
't Gein, A. C. J. v. Goor in herb. pr. ; Haarlem,
C. A. Backer inherb. Heukels; Schoorldam 1868,
P. H. Bon in herb. v. Tuinen; Huizen 1892, Mon-
nikendam 1901 en IJmuiden 1896, Struyk. in herb.
pr. ; Amsterdam, W. H. ten Seldam in herb.
Heukels; — Leiden, morschweg 1885, Struyk.
in herb. pr. ; langs het Hollandsch Diep bij Numans-
dorp 1903, Kole-Kloetinge 1874, Posth. in herb.
pr.; Brouwershaven 1876, Costerus in herb. pr.;
Scherpenisse 1877, K. A. in herb. pr.; Wissenkerke,
N.-Bev. 1885, Schipper in herb. pr.; Middelburg
1879, L. in herb. pr.; 1902, Ogt. in herb. pr.; St.
Laurens 1873, L. in herb. pr.; Veere, mevr. Snel-
len in herb. HeukeLs; Kapehe, Z.-Bev. 1893, Ogt.
in herb. pr.; — Oudenbosch 1887, de Haas in
herb. pr.)

Bovendien: Winterswijk, Un. 18 59 (Arch. 1. V.
p. 227); - Wieringen (Arch. 1. V. p. 57); - al de
Zeeuwsche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 130);
behalve St. Philipsland, A. W. en L. (Arch. 2. III.
p. 124); tusschen Rammekens en Rithem, tusschen
Vhssingen en Vijgeneter, Dishoek, tusschen Dishoek

SAMOLUS. GLOBULARIA. ARMEBIA. 1389

en KoLidekerke, tusschen Koudekerke en Middel-
burg, tusschen Gapinge en Veere en tusschen Ga-
pinge en Middelburg, U n. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035).

Voorts vermeld bij Pelletier, Vorstius en
M u n t i n g.

Voor Enkhuizen, tusschen Beverwyk en Velsen,
en achter Egmond op den Hoef, pannen bij Staal-
duin, langs den zee- en maaskant bij 's Gravezande,
by Groningen, volgens de Gorter. Rotterdam,

Delftshaven en Uithoorn in Fl. B. S.

[C y c 1 a m e n e n r o p a e u m L. en C y c 1 a m e n h e d e r a e-
folium Ait. werden door Nylandt: Nederl. Herbarius of
Kruidboek p. 93 opgegeven als te groeien in sommige bos-
schen van Walsch Nederland. Perin heeft hieruit begrepen
dat deze planten in Noord Nederland gevonden waren en
heeft ze dan ook door middel van 's Eijks herbarium bij
Nijmegen laten groeien !]

Onlo Globiilariaceae D.C.
Globularia Tourn.

1106. G. vulgaris L. Op zonnige kalkheuvels. %. Mei

— Juni.

In Herb. : (Nijmegen, Perin)?; — by Loosduinen
onder de Erica v. S. V. Cfr. Aanteek. v. d. Bosch
in Arch. 1. I. p. 384.

Voorts vermeld door Pelletier enMunting
en voor Zwolle, achter den Kranenborg en te Heemze
door de Gorter.

Ordo Plumbagiiiaceae Juss.

Armeria Willd.

(Statiee L. et Prodr. Ed. I. p. 212.)

1107. A. vulgaris Willd. {Statice elongata Hoffm. et Prodr.

Ed. L p. 212, Statice Armeria Gorter). Aan zee-
dijken, op schorren, zilte gronden en vochtige

1390 ARMERIA.

zandgronden. Daar de plant als randen van
bloembedden gebruikt wordt, is zij hierdoor nu
en dan verspreid. 2].. Mei — Sept.
a. elongata Hoffm. Schijnt bij ons niet voor

te komen.
/?. intermedia Marsson (lengte stengel 35 — 45

cM. Cfr. P r a h 1. Kritische Flora der Provinz

Schleswig-Holstein enz. II. p. 177).
In Herb. : Vestingwerken Ny megen 1833, W 1 1. ;

(als purpurea Koch?) Aug. 1849, Th. Abel. ;

aldaar buiten de Molenpoort, N. en Th. Abel.
y. maritima Mill. (lengte stengel 3 — 35 c.M.

Bloeit Mei-JuU).

1. genuina Marsson.

In Herb.: Texel bij Oude Schild 1902, Dyt,

G. en Jongm.; aarden wallen bij den Burg op

Texel 1860, Lac. (als /?. puhescens); Oostersche

veld aan de Zuiderzee Vlieland 1858, Lac; —

op dezelfde plaats als St. elongata d. 6 Juni 1875,

J. M. de Boer (als ^. piihescens); Oude Mirdu-

mer klif Gaasterland 1894, L.; — bij de Roskam

Kampen 1850, T. ; - Spaarndamsche dijk tegen

het IJ, S.S.; Spaarndam 1870, Groll; - Walche-

ren, schorren bij het fort den Haak 1833, G. B.

C. v. d. Feen; Middelburg 1842, M. D.; - sloot

Breda 1882, Jelgersma.

[A a n m. : Op de Noordzee-eilanden komen kleine, afgevre-

ten, in het algemeen lagere vormen voor. De bladen zyn

meestal gewimperd, doch niet alle behaard ; alzoo overgangen

tot y. 2. Ook de beharing van den stengel is zeer verander-

Itjk. Deze vorm Averd waarschynlijk als A. h u m i 1 i s Link.

onderscheiden ; M a r s s o n brengt die onder 2. p u b e s c e n s,

terwyl Prahl haar in het algemeen tot 7. maritima rekent.

Niet te verwarren met /?. humilis Mey. Chl. hanov.

2. pubescens Marsson.

In Herb.: Terschelhng 1887, V.; Dellewal al-
daar, Un. 1886; Grint 1869, Holk.; Ameland

ARMERIA. 1391

1865, H. R. V. d. Ley; oostergrieen by de Koog
op Ameland 1869, Holk.; Nes aldaar, Bruins-
ma en Hinxt; Schiermonnikoog 1869, Holk.;
Rottum 1897, Schipper; — Stavoren, C. A.
Bergsma; Lemmer 1865, en Gaasterland 1865,
H. d. V.; Oude Mirdumerkhf aldaar 1894, L.; -
Schaphalsterzijl, v. H.; — Kampen, R. B. ; bij de
Voorst en langs den zeedijk Vollenhove 1893,
L. ; station Deventer 1876, L. J. v. d. Veen; —
Harderwijk, D u m o r t i e r ; 1835, D. S. ; 1863, R. B. ;
heidegrond Nykerk, Stolz; — IJ bij Araster-
dam, V. H. ; 1850, Lac; Marken uiterv^aard 1886,
Boerl. en V.; Hoorn, C. A. Bergsma; Urk
1852, B. de Wit; 1884, S.; Nieuwe Diep, V. Z.;
— Zeeland, D z. ; Bruinisse 1887, L. ; Zonnemaire
1872, W. K. J. Schoor; schorren St. Philips-
land 1890, L.; Scheldedijk Biezelinge 1894, Ogt.;
buitendijken en schorren tusschen Borsele en
de Wilhelminadorp Z.-Bevel. 1884, L.; Zuid-Be-
veland 1840, haven Goes 1838, Zandkreek 1840,
langs het Sloe 1847 en schorren Westerschelde
1843, V. d. B. ; Walcheren, v. d. T.; schorren by
het fort de Haak op Walcheren 1833, G. B. C.
v. d. Feen; Breezand, B. W.; duinpan tusschen
Oost- en Westkappel, v. d. T. ; Oranjezon 1841,
V. d. B.; 1841, v. d, T.; kanaal Middelburg 1874,
Lac; Schelde voor Vlissingen 1880, Buijsman;
Zeeuwsch Vlaanderen 1860, en St. Clarapolder
1861, A. W. ; - Schelde bij Bergen op Zoom,
Thomson; Un. 1860.

glabra Marsson (lengte stengel 4 — 40 c.M.).
In Herb. : Texel 1857, Harting; Koogerweg
en Waterweg Nederlanden, S. P. Huizinga;
Ameland, Col]. Nat.; Schiermonnikoog 1868,
Holk. ; Rottum 1897, Schipper; - Metslawier
1860, S.; Tjongerzyl, herb. v. H.; Riesbuiten 1853,
S.; Oude Mirdumerklif Gaasterland 1894, L,; —

1392 ARMERIA.

op den noordpolderzijl bij Usquert 1856, S. E
Strat. ; Schapholsterzijl aan het Reitdiep 1835
V. H.; zeedijk Dijkshoek 1829, v. H. ; - Zwarten
dijk Kampen, R. B.; Dronten 1870, Hoek; Schok
land 1884, S.; - Harderwtjk 1833, Wtt.; 1835
D. S.; 1836, v. H.; 1865, R. B.; bosch van Leuve
ren 1850, R. B.; tusschen Harderwyk en Elburg
1833, Wtt.; Elburg, v. Heun.; - zeedyk Spa
kenburg 1894, Garj.; Wijk by Duurstede, C. A
Bergsma; — strand tusschen Naarden enMui
derberg v. d. T.: Exc. 1882; Naarden, v. H
1864, 0.; Muiderberg 1824, v. H.; Kerb.; 1864
Coll. Nat.; Amsterdara, V. Z.; zeedyken aldaar
1835, Mb.; Oosterdoksdijk 1843, M. D.; 1868, 0.
Noorder IJ, Boerl.; IJ bij Zeeburg 1842, J. W.
R. T i 1 a n u s (P. N. S.) ; 1843, M. D. ; Zeeburgerdijk
1843, 0.; Fl. Amst.; Spaarndammerdijk aldaar
1833, S. S.; zeedijk Sloterdijk 1841, Romb.; Oos-
terbegraafplaats Amsterdam 1868, 0. (met zand
uit Naarden aangevoerd); IJ bij Zaandam 1836,
Mb.; Westzaan en Zaandam, Kerb.; zeedyk
Monnikkendam 1873, Boerl.; Hemmeland aldaar
1886, Boerl. en V.; Hoorn 1894, Groll; Enk-
huizen 1894, Sanders; Urk 1852, B. de Wit.;
1884, S.; Wieringenl856, Lac; denHelder,herb.
V. H.; Nieuwe Diep, V. Z.; - Sekken Hoek van
Holland, V. Z.; — Zeeland, Forst.en; - Schelde
by Bergen op Zoom 1841, Lac; - Geul tusschen
Epen en Mechelen 1901, G. en V.; langsdeGeul
bij Epen 1885, K. en G. ; langs de Geul van Cot-
tesen tot Gulpen 1872, Lac
(dijkje tusschen Waal en Burg op Texel 1894,

V. Suringar in herb. pr.; Terscliening, Grie 1895,

Heukels in herb. pr.
y. maritima: tusschen Oldeboorn en Akkrum 1866,

Holk. ; 1867, v. Tuinen; zeedijken Gaasterland

1864, Holk. iii herb. v. Tuinen; Oldeholtpade,

ARMERIA. STATICE. 1393

W. R. Bouma en T. de Boer in herb. Heukel s;
Groningen, v. H. in herb. v. Tuinen; — Elburg
aan de oevers van de Zuiderzee 1843 en 1847, Al-
pherts in herb. pr.; - Valkeveen 1899, Koning
in herb. pr.; Muiderberg 1901, Posth. in herb. pr. ;
aldaar, F. Hulk; Valkeveen en Amsterdam, "W. H.
ten Seldam in herb. Heukels; 1883, Heinsius
in herb. pr.; Zeeburg, A.C. J. v. Goor in herb. pr.;
Diemen 1896, Costerus in herb. pr. ; 't IJ by West-
zaan 1876, Scliipper in herb. pr.; Marken 1893,
Wieringen 1894 en den Helder 1893, V. Suringar
in herb. pr.; — buitendyk Herkingen 1871, Coste-
rus in herb. pr.; — zeedijk Zierikzee 1894 enWol-
faartsdijk 1897, Ogt. in herb. pr.; IJzendyke, P. J.
Roozendaal; - Bergen op Zoom 1884, Posth.
in herb. pr.

2. pubescens flor. albis: St. Philipsland 1890, L..
en Brakman in herb. L.)

Bovendien: (zonder aanduiding van varieteit): Oud
Valkeveen langs den zeedijk en het strand naar
Muiderberg, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); - Wil-
haak Westland, v. E. (Arch. 2. 1. p. 402) ; - Zierikzee,
Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); tusschen
Rammekens en Rithem, Un. 1902 (Arch, 3. II. p.
1035).

y. maritima: tusschen Vrouwenpolder en Veere,
Un. 1902 (Arch. 3. 11. p. 1035).

Voorts vermeld door D o d o e n s : Cruydeboek 1563,
Stirpium 1583 enz. , en Munting.

[Aanm.: De plant schjjnt te ontbreken in Noord-Beveland,
althans in Arch. 2. III. p. 130 geeft Walraven op alle
Zeeuwsche landen, behalve Noord- en Zuid-Beveland en
Tholen; in Arch. 2. VI. p. 124 daarentegen geven Walraven
en L a k 0 aan alle landen, behalve Noord-Beveland en West-
Zeeuwsch Vlaanderen.]

Statice L.

1108. S. Limonium L. Op schorren en aan dijken, langs
liet zeestrand. 2|. Juni — Sept.

88

1394 STATICK.

In Herb.: Coxdorp Texel 1867, H. d. V.; 1868,
Holk.; op rijpe schorren Zuiderzeekant Texel 1867,
H. d. V.; Oostereind en Eierland Texell868, Holk.;
Eierland 1857, Harting; oesterbedden Texel 1868,
Holk.; Terschelling 1886, K.; 1887, V.; schorren
West Terschelling 1878, Holk.; 1897, V.; West
Terschelling 1868, Holk.; DeUewal, Un. 1886;
zeer algemeen Grint 1869, Holk.; Nes op Ameland,
Hinxt; S. P. Kros; zuidkust Schiermonnikoog
1860, S.; Kobbeduinen aldaar 1869, Holk.; - Dps-
hoek 1829, v. H.; v. Heijn.; Harhngen, Hinxt;
bij den hoek van Zurich 1875, J. M. de Boer; —
den Helder 1833, herb. S. S.; V. Z.; 1892, G. en
Heinsius; Willemsoord 1845, Buse; Nieuwe Diep,
V. Z.; Enkhuizen 1894, Sanders;- Ouddorp 1894,
Boerl. en V.; — Zeeland, Koemans; Zeeuwsche
dijken 1846, (B. W.?); schorren Zeeland 1839, Lac;
Westerschelde Schouwen 1839, v, d. B. ; Zierikzee,
Un. 1894; Zuid-Beveland, Dz.; v. d. B.; Walcheren
1834, Wtt. ; Oranjezon 1868, Plugge (herb. 0. N«. 268);
Arnemuiden, v. d. B.; Middelburg, Forsten; haven
aldaar, v. d. B. ; kanaal aldaar, v. d. T. ; Vhssingen
1845, V. d. Cop; strand aldaar 1882, B u ij s m. ; Ter-
veere 1883, K.; Neuzen") en Hoek 1862, A. W.; -
Bergen op Zoom, Un. 1860; 1877, K.; Schelde al-
daar, Thomson; 1888, Groll; Hoek; Wouwsche
plantage 1884, V.

*) A. Walraven teekent hierbii aan (Arch. 1. IV. p. 298): ,,Deze
plant, door Hondius te Neuzen op de schorren gevonden en het eerst
als inlandsch bekend gemaakt, komt hier nog- zeer menigvuldig voor.
Het is niet onwaarschijniyk, dat hieronder verschillende vormen of
soorten schuilen. Cfr. Dodoens Cruydt-Boeck van 1618, p. 509 „daer
Petrus Hondius dat selve met groote menigte aen de zeedycken van
Vlaenderen by Axel ende Terneusen tusschen het Tripolium ghevon-
den heeft, wel anderhalven voet oft twee voeten hooch werdende,"
Pelletier. In Petri Hondii Dapes inemptae of de Moufeschans Ao. 1621
p. 300 wordt 't Limoen-cruyt genoemd.

STATICE. LITTORELLA. 1395

/?. parvum BelUdis minoris folio ontbreekt. Zie
Prodr. Ed. I. p. 213.

(Polder het Noorden Texel 1902, H. R. Hoogen-
raad in herb. pr.; - Wieringen, A. C. J. v. Goor
in herb. pr.; - buitendyk Herkingen 1871, Coste-
rus in herb. pr.; - walletje in het schor Cortgene
1883, Schipper in herb. pr.; by het fort Ramme-
kens 1873 en Kadzand 1878, L. in herb. pr.; -
Bergen op Zoom 1884, Posth. in herb. pr.; Tool-
sche veer aldaar 1896, Ogt. in herb. pr.)

Bovendien: Wieringen tusschen den Oever en
Oosterland 1856, Lac. (Arch. 1. IV. p. 234); -
's Gravezande, v. E. (Arch. 2. L p. 402); - al de
Zeeuwsche eilanden, A. W. en L. (Arch. 2. VL
p. 125); tusschen Rammekens en Rithem, tusschen
Vrouwenpolder en Veere, Veere, Un. 1902 (Arch.
3. n. p. 1035).

Voorts vermeld door Dodoens, Hondius en
M u n t i n g.
S. Thouini Viv. Plant van Zuid-Spanje en Noord-
Afrika, Griekenland, Palestina, Arabie, Onder-
Egypte en Zuid-Perzie. 0.

In Herb. : Amsterdam 1901, Heukels.

Orrto Plantaginaceae Juss.

Littorella Bergius.

L. juncea Bergius (L. lacustris L. et Prodr. Ed. I.
p. 213). Op vochtige heide-, duin-, zand- en veen-
gronden, aan plassen en meeren. %.Juni — Aug.
In Herb.: Texel 1902, Dyt, G. en Jongm.; tus-
schen het Groot Vlak en het Pompevlak bij den
Hoorn Texel 1868, Holk.; Mieiitegronden Texel
1860, en Eerste Jan Douwes vallei Vlieland 1858,
Lac; Vlieland 1868, Holk.; Terschelling 1887, V.;
Doodemanskisten aldaar, Un. 1886; Liesterplak

1396

LITTOBELLA.

aldaar 1886, K.; klein vaarwater tusschen Buren en
de Koog op Ameland 1868, 1869, Holk.; - Giekerk
H. K. Hommels; — Harendermolen 1835, v. H.;
Zuid-Laren 1858, S. E. Strat.; Meppel, v. Heyn. ;
— veenplas langs de S. S. te Staphorst 1898, L. ;
Deventer, v. d. Cop; Okse 1877, K.; Ahnelo, Un.
187 0; Boekelerhoek te Lonneker 1893 en Mensink-
hoek aldaar 1901, L.; — Harderwijk, v. Heijn.;
Apeldoorn, Wtt.; 1877, K. ; langs het kanaal aldaar
1874, K. A.; vijvers park het Loo 1858, 0.; Voort-
huizen 1833, Wtt. ; Wageningen, Ede, Venendaal,
Renswoude 1884, K.; heide bij de Ginkel onderEde
1890, V. Vloten; Doetinchem 1885, Groll; Win-
terswijk, en Lichtenvoorde, Un. 1859; Maasdijk
Heumen 1864, Herrenkohl (als /?. erecta); grint-
weg Wijchen 1850, Th. Abel.; Wychensche venen
1897, G. en V.; veer te Katwijk aan de Maas, Un.
1853; langs de Waal te Bommel, v. S. V.; — Hoe-
velaken 1897, Garj.; Oud Leusden, Kraamw.;
Hazenwater Oud Leusden 1837, D. S. ; tusschen
Amersfoort en Leusden v. d. T.; Vogelenwater Oud
Leusden 1846, v. Hov. ; vijvers Zeisterbosch 1851,
0.; — heide Hilversum, Un. 1872; tusschen 's Gra-
veland en Loosdrecht, V,; Nieuw Loosdrecht 1839,
Lac. ; oevers Zwanenwater 1896, V.; Callantsoog
1877, Lac; Groot Bentveld 1833, S.S.; 1837, Mb.;
Rozewater 1833, S. S.; 1846, Buse; duinvallei Zand-
voort, Buse; — laagte aan de Lek te Vianen,
V. d. T.; Quakjeswater 1900, Struyk.; — Groote
meer Hoogerheide, Un. 1896; tusschen Rijen en
Dorstenl842, V. d. T.; rietven Oisterwijk, G. Broers;
Esch bij Boxtel 1847, v. Hov.; Eindhoven, Dz.;
hnks van den provincialen klinkerweg bij Vhjmen
1847, v.Hov.; Valkenswaard 1827, v. H.; Peel 1895,
G. en V.; Maarhees 1874, Lac; — Welsche hut,
Un. 1893, GroH.
(Ballagepoel by Vlachtwedde 1899, Schipper in

LITTORELLA. PLANTAGO. 1397

herb. pr.; - Entersche veen, Un. 1897, Ogt. in
herb. pr. ; — Apeldoorn langs het kanaal naar Dieren
1881, L. in herb. pr.; - Maarsbergen 1889, Struyk.
in herb. pr.; 1893, V. Suringar in herb. pr.; -
Meent Bussum 1899, Koning in herb. pr.; - Alm-
kerk, C. A. Backer in herb. Heukels; — heide
bij Wolfsven Un. 1893, V. Suringar inlierb. pr.;
Groote Peel Beegden Un. 1900, Ogt. in herb. pr.)
Bovendien: Schiermonnikoog, v. E. (Arch. 2. I.
p. 402); - Almelo, Albergen, Vriezeveen, Un. 18 70
(Arch. 2. I. p. 196); Hoilenbergerveld, Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 226); - Hardervsrijk, Fl. B. S. (Arch. 1.
V, p. 426); - weg langs de spoorbaan naar Eiber-
gen en tussclien Eibergen en Zwilbroek, Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 621) (hierby ook vermeld de forma
radicans); - Lage Vuursche 1885 - heide tusschen
Hilversum en Loosdrecht 1886 en 1888, aan het
einde van de Tienhovensche vaart bij Hilveraard
1887, H. d. V. (Arch. 2. V. p. 529); - Loosduinen,
V. E. (Arch. 2. I. p. 402j; Rockanje en Oost-Voorne,
Un. 188 7 (Arch. 2. V. p. 401); - Boxmeer, Un.
1853 Aanv. Prodr. (Arch. 1. m. p. 511); - Stramp-
rooi, Lac. (Arch. 2. V. p. 25); Wel, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 575); van Thorn naar de Groote
Peel en van de Groote Peel naar Rauwmoest, Un.
1900 (Arch. 3. II. p. 627).

Plantago L.

1111. P. maior L. Algemeen op bebouwden en onbe-
bouwden grond, tusschen het gras, aan wegen
en dijken, in weilanden enz. %.. Juni-herfst.

In Herb.: Texel 1857, Harting; Burg op Texel
1867, S. P. Huizinga; Vlieland 1858, Lac; West
Terschelhng, Un. 1886; Terschelling 1868, Holk.;
Rottum 1897, Schipper; - Bolsward 1875, J. M.
de Boer; Leeuwarden 1849, S. (ook yninor); —
Meppel, V. Heijn.; Kampen aan de Roscara 1870,

1398 PLANTAGO.

Hoek; Kampen, T.; 1848, R. B.; Deventer 1846,
Cop; 1877, K.; — Harderwijk, R. B. , Renkum, Buse;
Culemborg, H. S. ; — plantsoen Amersfoort 1891,
Garj.; Rhoodestein bij Neerlangbroek , v. d. T.;
Utrecht, Coll. Nat.; Houten 1828, en Wikkenburg
1826, Wtt.; Landlust by Baambrugge, v. d. T.; —
't Gooi 1827, Wtt.; Uithoorn 1872, en Legmeerpol-
der, Boerl.; Amsterdam, Fl. Amst.; M. D.; 1872,
0.; huis de Vraag Sloterweg 1844, P. A. Richard;
Sloterweg 1839, Romb.; Urk 1852, B. de Wit;
Wieringen 1857, Harting; Haarlemmermeer 1853,
S. en Hartm.; Haarlem 1873, Boerh; Spaarne
aldaar, Kerb.; Haarlemmerhout 1835, en Over-
veen 1837, Buse; Bloemendaal 1872, Boerl.; —
Leiden 1832, S. S.; 1835, Mb.; Dz.; Forsten; Pie-
rot; Perin; 1842, 0.; Wassenaar, Perin; 'sGra-
venhage, G. B.; R. B.; Delft, v. S. V.; Rhoon 1871,
Schepman; Dordrecht 1835, Lac; 1850, Cop;
1882, C. V. d. Broek; 1882, V.; Heikop, v. H.; -
Zuid-Beveland, v. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen 1863,
A. W.; - Vucht, V. A.

^. minor Cop. (var. p. Fl. B. S. et minima p. 766).
In Herb. : Harlingen, Bruinsma; zeedijk
Oostmahorn, Hinxt; — Groningen 1856, Strat.;
Onland bij Groningen 1839, v. H. ; — weg naar
Paterwolde, v. H. ; Oldendijk Weerdinge, Un.
1889; Meppel, v. Heijn.; — muren bolwerk
Kampen 1846, R. B.; 1849, T.; Kolmschate 1846,
Tijhaar; Goor 1859, v. H.; - Harderwijk 1834,
en Ermelo 1833, Wtt; heide Uddelermeer,
Un. 1849; Nijmegen, Abel.enPas; Hatertsche
broek, N. Abel.; Wychensche venen, Th. Abel.;
Beek 1857, 0.; Herwtjnen 1859, S. (als media;
de vaak getande bladrand zou doen vermoeden
dat de vorm minor (nana) werkelijk een kleine
vorm van intermedia (scopulorum) was. Zie G r e n.
et Godr.). - Darthuizen 1848, v. H.; Zeist, W.

PLANTAGO. 1399

K.; de Bilt 18.30, V.H.; Utrecht 1833, Wtt.; 1838,
D. S.; Houten 1888, en Schalkwiik 1838, Wtt.;
- tusschen Koog en Westzaan, Kerb. ; tnuren
voormahg slot te Heemstede, v. d. T.; muur by
het IJ 1836, Buse; Haarlem, Perin; Zomer-
zorg 1835, Buse; - Leiden, Dz.; 1885, Mb.;
Valkenburg, Perin; Monster 1896, V.; Maasdyk
's Gravezande, V. Z.; Zwijndrecht 1836, Lac; -
Zeeuwsch Vlaanderen 1878, A. W. ; - Werken-
dam, Lac; Vuchtsche heide, v. Hov. ; Nuenen
1839, de Br. ; tusschen Boxtel en Best, v. Hov.
y. Winteri Wirtg. (wellicht dezelfde als ^. P. ma-
rina magna J. Bauh. Hist. volgens de Gorter
aan den zeekant bij Muiderberg, Amsterdam, Zand-
voort en elders en bij 't Roode KlifinFl. Fris.,
waarby volgens de onderstelling van Cop aan
P. Gornuti Gouan zou gedacht moeten worden
of forma P. maioris procera? Cfr. Prodr. Ed. L
p. 214.)

In Herb. : Harderwijk, R. B.
Voorts komen nog de volgende vormen en mon-
strositeiten voor:

f. procera Sonder (als vorm van P. rnedia).

Blau wkapel bij Utrecht, C. A. Bergsma (bloem-
steng 90 c.M.) Misschien dat deze vorm tot y.
Winteri behoort.

f. scopulorum Fr. (Deze vorm wordt door som-
migen tot P. intermedia Gilib. gebracht o. a. door
Lange in Haandbog p. 536. De beschrijving
van intermedia zooals men die vindt bij Gre-
nier et Godron. II. p. 720 komt echter niet
overeen met onze planten.)

In Herb.: Oenkerk 1849, S.; - bouwland
Zwijndrecht 1836, Lac (hierbij ook een vorm
yninima); ! Lek bij de Vaart 1832, v. H. fals
y. foliis dentatis sinuatis.)

f. polystachtja Wallr. In Herb. : langs den

1400 PLANTAGO.

spoorweg bij Rijnwijk, W. K. (zie verslag Verg.
1846) ; — langs den weg van de ruine der kerk te
Hoogelande naar Poppendamme (Walch.) 1886, L.
f. phijllostachya Cop. In Herb. : Wolsum 1867,
J. M. de Boer; — Winschoten 1897, S c h i p p e r ;
— Deventer 1877, K.; — Leidsche vaart Haarlem
1838, Buse; - Leiden 1835, Mb.; Dordrecht

1838, Lac.

Hierbij nog de bizondere vorm : SpicainaxilUs
bractearum foliacearum ramosa, alzoo een com-
binatie van de beide voorgaande vormen. In
Herb. : Uilenput Nijmegen 1868, v. H. (ook fas-
ciatie); — polder de Jager Dordrecht 1838, Lac;
Steenplaats buiten de Bredasche poort aldaar

1839, v. d. T.

f. rosea Dcsne. InHerb.: Idaard, C. A.Bergs-
ma; - Rijzenburg 1860, Hartsen; — Bussum
1891, V. E.; — klaverland bij 's Gravezande
1845, de Br.
(Groenestrand Terschelling 1895, H. H e u k e 1 s in
herb. pr.; — kerkhof Oldeboorn 1868, v. Tuinen
in herb. pr. ; - Groningen 1901, R. de Boer en
H. Kooi; — Enschede, M. J. Blijdenstein; —
Valburg, Culemborg, C. A. Backer in herb. Heu-
kels; algemeen aldaar, de Haas in herb. pr.; —
tusschen Diemen en Zeeburg, A. C. J. v. Goor in
herb. pr.; Jan Tabak by Naarden 1898, Koning in
herb. pr. ; Amsterdam 1882, Heinsius in herb.
pr.; Vreeswijk, Haarlem, C. A. Backer in herb.
Heukels; - Oegstgeest 1892, V. Suringar in
herb. pr. ; Leiden 1885, Struyk. in herb. pr.; park
Rotterdam 1898, Wachter en Jansen; Rotterdam
1899, H. V. d. Linden in herb. Heukels; Dor-
drecht 1894, Posth. in herb. pr. ; — voetpad Kou-
dekerke 1889, Ogt. in herb. pr.; St. Laurens 1874
en Bruinisse 1887, L. in herb. pr. ; - Gilze 1879,
Posth. in herb. pr. ; Ahiikerk, C. A. Backer in

PLANTAGO. 1401

herb. pr. ; — Valkenberg 1901, en Aalbeek, S t e i c h e n
in herb. pr.; Gulpen 1893, V. Suringar in herb. pr.

/?. minor: Haaksbergen, Un. 1895, Ogt. inherb.
pr.; — Bennekomsche meent 1892, V. Suringar
in herb. pr,

f. scopulormn: kasteel Middachten 1895, Ogt. in
herb. pr. ; — Rotterdam, F, D. J. Risch in herb. pr.

f. i)hyllos,tachya: kolenaschweg Rozenburg by
Rotterdam 1900, Wachter en Jansen inherb. pr.

f. rosea: Driebergen, S. in herb. V. Suringar.)

Bovendien (zonder vermelding van varieteit):
Schiermonnikoog 1860, S, (Arch. 1. V. p. 260); -
tusschen Knype en Heerenveen, CJn. 1881 (Arch.
2. ni. p. 423); — al de bezochte plaatsen in Drente
1859, Lac, en S. (Arch. 1. V. p. 254); - Steenwyk,
Steenwijkerwolde enz., Un. 1892 (Arch. 2. VI, p.
360); tusschen Heino en Nieuwe Wetering, Un,
1888 (Arch. 2. V. p. 413); Almelo, Albergen en
het Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 195);
Delden, Twikkelerbosch , Un. 1870 (Arch. 2. I,
p. 200); Hengelo, Woolde, Borne, Hasselo, Weust-
hag, Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3.

1. p. 226); Markelo, Diepenheim, tusschen Goor en
Entersche veen — Groenlo, tusschen Zutphen en
Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 621); Win-
terswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 227); Vaassen-Epe, Un 1890
(Arch. 2. VI. p. 98); Apeldoorn, niet zeer algemeen,
K. A, (Arch. 2. III. p. 197); tusschen Gorssel en
Bathraen, Cop. Aanv. Prodr. (Arch. 1. III. p. 511)
algemeen Nijmegen, Th. Abel. (Arch. 2, V. p. 312)
- Marken 1886, Boerl. en V. (Arch, 2. V. p. 58)
Alkmaar 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. I. p. 272)
Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p, 238)
Haarlemmermeer 1853, Hartm. (Arch. 1. III. p
288); - Rockanje, Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch

2. V. p. 401); - Haamstede, Renesse, Un. 1894

1402 PLANTAGO.

(Arch. 3. I. p. 51); - al de Zeeuwsche eilanden,
A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 130 en VI. 125); tus-
schen Middelburg en Rammekens, tusschen Ram-
mekens en Rithem, tusschen Vlissingen en Vijgen-
eter, Dishoek, tusschen Dishoek en Koudekerke,
tusschen Koudekerke en Middelburg, tusschen Dis-
hoek en Zoutelande, tusschen Zoutelande en West-
Kapelle, West-Kappelsche dijk, tusschen Domburg
en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en Vrou-
wenpolder, tusschen Gapinge en Middelburg, tus-
schen Gapinge en Veere, tusschen Veere en
Vrouwenpolder, Oosternieuwlandpolder, Veere, Un.
1902 (Arch. 3. II. p. 1035); - Bergen op Zoom,
Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353); Oudenbosch 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548);

— Venlo, Blerik, Baarlo, Velden, Arcen, Hamert,
Wel, Welsche hut, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.575);
omstreken Roermond, Un. 1900(Arch. 3. II. p. 627);
Maastricht, St. Pietersberg, Gronsveld, Amby, Meers-
sen, Valkenberg, Gulpen, Epen, Sittard, Roermond,
Un. 1861; St. Pietersberg, Valkenberg, H. d. V.;
Sittard, Beek-Elsloo, Maastricht, tusschen Wylre
en Slenaken, Un. 1888 (Arch. 2. IV. p. 325).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vors-
tius, Munting en Bruman.
/?. Hasselo, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 226).
1112. P. media L. In weilanden, langs wegen en dijken,
vooral langs de rivieren. %. Mei—Sept.
In Herb.: Prins Hendrikpolder Texel 1869, Holk;

— Veenwouden, Spree; — Kampen 1847, 1850,
R. B.; Roskam aldaar 1870, Hoek; Wpe 1842, J.
W. R. Tilanus (P. N. S.); Olst 1850, Cop; Deven-
ter 1833, Wtt.; 1840, Buse; 1846, Cop; 1877, K.;

— Harderwyk 1864, R. B.; Twello, CoII. Nat.;
Apeldoorn 1873, K. A.; Voorst 1833, Wtt.; Vorden
1876, Groll; Rheedersteeg 1848, P. A. Richard;
Arnhem,S.; 1873,Groll; Rijnoeveraldaar.Reinw.?;

i

PLANTAGO. 1403

tusschen Heumen en Overasselt 1897, G. en V.;
veer te Poederoyen 1888, V.; Wageningen 1856, v.
H.; 0.; Renkum, Buse; - langs de Eem 1894,
Garj.; tusschen Eemnes en Baarn 1872, 0.; Utrecht,
C. A. Bergsma; S. S.; 1879, A. C. Oudemans;
Houten 1828, Wtt.; batteryen Kromme Ryn, v. d.
T.; Wikkenburg en Schalkwyk 1833, Wtt.; - 't
Gooi 1828, Wtt.; Amsterdam 1875, Lac; Ringdyk
1838, Romb.; Fl. Amst.; Enkhuizen 1895, San-
ders; Bloemendaal 1846, Buse; Exc. 1882; Zo-
merzorg, Buse; weiland over Caprera Bloemendaal
1847, 0.; 1897, V.; Duinvhet, Groll; Overveen 1843,
S.S.; beekje van Berkhout, Kerb.; - Leiden, Dz.
1835, Mb.; Katwijk 1842, B. W.; 's Gravenhage, R. B.
Scheveningen, V. Z.; IJselmonde 1892, v. d. Voo
straatweg Dubbeldam 1882, V. *); Dubbeldam 1880,
Posth,; Lek by Leksmond 1828, v. H.; - Krab
bendyke 1884, L.; Zuidzande, v. d. B. en B. W.
weg bij Kloosterzande 1845, v. d. B.; Hulst en Sas
van Gent 1863, A. W.; - Werkendam 1835, Lac;
citadel te 's Hertogenbosch, v. Hov,; - Valkenberg
1866, H, d. V.

/?. longifolia G. Meyer {foliis oblongo-lanceolatis,

in petiolwm longum attenuatis) zoo onder ande-

ren Utrecht 1879, A. C. Oudemans (bladen

30 c.M. lang) ; Ringdijk Amsterdam 1838, R o m b. ;

— 's Gravenhage R. B.

[Aanm. : De vorm ^. P. latifolia hirsuta miuor

C. Bauh. Pers. zou vulgens de Gorter (Flor. VII. Prov. p. 42)

voorkomen veel op Staalduin buiten 's Gravenhage. Deze

vorm ontbreekt echter in ons herbarium.]

(Noorderplantsoen Groningen 1901, R. de Boer
en H, Kooi in herb. Heukels; — aan een wegin
Heetveld by Vollenhove, L. in herb. pr.; — Wester-

*) Voor Dordrecht reeds opgegeven bij de Aanv. Prodromus (Arch. 1,
III. p. 511). Merkwaardigerwijze z\jn al deze planten niet meer aanwezig
in het door Cop bewerkte gedeelte der Corolliflorae.

1404 PLANTAGO.

bouwing 1893, V. Suringar in herb. pr. ; niet zel-
den Achterweg enz. Culemborg, de Haas in herb.
pr.; aldaar, Valburg, Beusichem — Werkhoven, C. A.
Baclier in herb. Heulcels; — tusschen Drafna
en Bellafista 1899, Koning in herb. pr. ; ringdijlc
Diemermeer, A. C. J. v. Goor inherb. pr., Diemer-
brug 1882, Heinsius in herb. pr.; polderdijk Die-
merbrug en Watergraafsmeer 1868, v. Tuinen in
herb. pr. ; — Leiden 1887, Struyk. in herb. pr. ;
Rijngeest onder Oegstgeest 1893, V. Suringar in
herb. pr.; Rotterdani 1899, H. v. d. Linden, park
aldaar 1901, Wachter en Jansen in herb. Heu-
kels; Dordrecht 1894, Posth. in herb. pr.; — Nieuw-
landsche weg Middelburg 1892, Ogt. in herb. pr.;
Sloedijk Nieuw en St. Joosland 1875, Schipper in
herb. pr.; aldaar 1873, L. in herb. pr.; — Sleeuwijk,
Ryswijk, C. A. Backer in herb. Heukels; wallen
's Hertogenbosch 1895, Wachter en Jansen in
herb. pr.; — Venlo 1896, Rieter in herb. pr.

/S. longifolia. Zalkerbosch 1894, Carmigg. in
herb. L.)

Bovendien: Ameland, v. E. (Arch. 2. I. p. 402);
tusschen Raalte en Wijhe en bij Wijhe, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 413); Brinkhuis, Un. 1895 (Arch.
3. I. p. 226); Weldam, Enter — tusschen Zutphen
en Bronsbergen en van daar naar Warnsveld, Zut-
phen, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 621); Terborg,
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Nijmegen, Aanv.
Prodr. (Arch. 1. III. p. 511); algemeen aldaar
en f. umbrosa Oosterhoutsche bosch, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 312); — Voorne algemeen, v. E.
(Arch. 2. I. p. 402); Loosduinen, de W.H. (Arch.
2. II. p. 122); Rockanje en Oost-Voorne, Un. 188 7
(Arch. 2. V. p. 401); - Schouwen en Duiveland,
Walcheren, A. W. (Arch. 2. III. p. 130, voor Wal-
cheren reeds v. d. B. (in Tudschr. XII. p. 16); tusschen
Middelburg en Rammekens, Un. 1902 (Arch. 3. II.

PLANTAGO. 1405

p. 1035); St. Philipslfind, A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p. 125); - Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 353); — Venlo, Baarlo, Arcen, Hamert, Wel,
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575); Maastricht, St. Pie-
tersberg, Gronsveld, Meerssen, Valkenberg, Gulpen,
Epen, Sittard, Roermond, Un. 1861; Sittard, Beek-
Elsloo, Maastricht, tusschen Wylre en Slenaken,
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 325); omstreken Roer-
mond, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Mun-
ting en Bruman. Voor Tiel in Prodr. Ed. I. p.
215, Staalduin by de Gorter; Wijk bij Duurstede,
Hattem, Fl. B. S.; de Blesse, Fl. Fris.
1113. P. lanceolata L. Algemeen tusschen het gras,
langs wegen en dijken enz. 2J.. April—Oct.
a. vulgaris Cop. (geniiina Gren. et Godr.).

In Herb.: Midsland, Un. 1886; Westersche
veld, Vlieland 1858, Lac; Rottum 1861, Lac;
1897, Schipper; — Friesland, Spree; Bolsv^ard
1875, J. M. de Boer; Leeuwarden 1849, S.; -
Groningen, v. H. ; Hoornsche dijk bij Groningen
S. E. Strat.; — Meppel, v. Heijn.; wallen Coe
vorden 1859, Lac en S.; — Kampen, R. B.
Zandberg bij Kampen 1848, T. ; Deventer, Cop
1846, V. G r 0 n. ; 1877, K. ; - Zutphen 1833, W 1 1.
Ruurlo 1886, Ens.; Renkum, Buse; Wagening
sche berg 1833, Wtt. (fl. rubro); Culemborg,
H. S.; - Utrecht, v. H.; 1879, A. C. Oude
mans; Amsterdamsche straatweg aldaar, C. A
Backer; Doorn, Fockema; Rhoodestein bij
Neerlangbroek, V. d. T. ; — Amsterdam, Fl. Amst
1870, 0.; Sloterweg 1838, Rorab.; Urk 1852
Bakker de Wit (diluv. en haven); 1884, S
(kerkhof); Wieringen 1857, Harting; Haarlem
merhout 1870, Boerl.; — Teyiingerlaan 1857, S
Leiden, Forsten; Pierot; 1835, Mb.; 1841
S. S.; 1843, 0.; 1854, v. H. Jr.; 1872, BoerL

1406

PLANTAGO.

duinen Katwijk 1832, S.S.; 's Gravenhage, V. Z.
G. B.; R. B.; Zorgvliet, V. Z.; Delft, v. S. V.
's Gravezande, Destree; Rotterdam 1851, Coll
Nat.; Scliollevaarseiland 1864, Coll. Nat.; IJsel
monde 1893, v. d. Voo; Dordrecht 1835, Lac.
singel aldaar 1882, V.; straatweg aldaar 1880
Boerl.; 1881, C. v. d. Broek; - Zuid-Beveland
v. d. B.; Vlissingen 1881, Buijsman; — Her
vensche dijk, v. Hov.; — Maastricht, v. Hov

/5. angustifolia Cop. (/?. maritima Gren. et Godr.)
In Herb.: Texel 1857, Harting; - Kampen
R. B.; Manenburg aldaar 1870, Hoek; - Har
derwijk, R. B.; Rheede, v. H.; - Amersfoort
R. B.; Grebbe bij Rhenen, C. A. Bergsma
Rhoodestein bij Neerlangbroek, v. d. T.; Utrecht
1838, D.S.; wallen aldaar, v. H.; - 't Gooi 1829,
Wtt.; Amsterdam 1842, J. W. R. Tilanus (P.
N. S.); Wieringen 1856, Lac; Haarlem 1879,
Groll; - Leiden, Dz.; stadsmuur Hoogewoerds-
poort, V. d. B.; Delft, v. S. V.; 's Gravenhage,
V. Z.; Feijenoord 1846, Groshans; - duinen
Walcheren 1839, v. d. B.; Hoek 1863, A. W.;
Kadzand 1887, L.; - Breda, v. A.

2. decumbens: heigrond tusschen Hilversum
en 'sGraveland 1842, v. d. T.

y. capitellata Koch. (s. angustifoUa, scapo fere
digitali aut hreviore Prodr. Ed. I. p. 215,
S. trinervia et s. angustifolia minor Fl. B. S. ;
var. sphaerostachya D.C. en Ascherson, var.
montana Gren. et Godr.).

In Herb. : Texel 1881, Groll; - Haaksbergen
Un. 1895, Groll; - aan zee bij Elburg 1846,
T.; - muren Utrecht, C. A. Bergsma; v. H.;
1834, de Br.; walmuur tusschen het bolwerk
Zonnenburg en de Tolsteegpoort Utrecht, v. d. T.;
Zonnenburg 1835, D. S.; - zeedijk zuid-oostkust

PliANTAGO. 1407

Marken 1886, Boerl. en V.; tusschen Callanfes-
oog en Petten, Un. 1891; - vest Leiden 1838,
Mb.; 'sGravenhage en Houtrust aldaar, V. Z.;
- Walchersche duinen 1883, L.

8. dubia Liljebl. {P. lanuginosa Koch. et Prodr.
Ed. I. p. 215; P. lanata Portschl.).

In Herb. : Leeuv^rarden 1849, S.; — grintweg
Olst 1850, Oop; Deventer 1846, T.; - Harder-
wyk, R. B. ; tusschen Harderwyk en Elburg 1833,
Wtt.; Arnhem, Thomson; — Overtoom Am-
sterdam 1839, Romb.; - Leiden 1835, Mb.;
vest aldaar, en Wassenaar, Perin.

£. silvatica Cop. (var. 8. Prodr. Ed. L p. 215).
In Herb.: grintweg Olst 1850, Cop; - Rhoo-
destein bij Neerlangbroek, v. d. T.; - 't Gooi
1828, Wtt.; Haarlemmerhout 1835, Buse; -
Leiden, Dz.; Haagsche bosch, V. Z.; dijk Oosten-
dam by Ridderkerk 1838, Lac. {ook spicabifurc.);
weiland Dordrecht 1850, Cop; - Zuid-Beveland
1840, V. d. B.

&. elliptica Cop. (y. Prodr. Ed. L p. 215).
In Herb.: Leiden 1835, Mb.
Voorts komen nog de volgende monstrositeiten

voor:

1. spica digitata.

In Herb.: Mierenbosch, Heemstede, v.d. T.; Haar-
lem, Groll (e); - trekvaart 's Gravenhage 1831,
en Schipluiden, (s) V. Z. ; Brouwersdyk Dordrecht
1884, V.; - Loopschans by Breda, v. A. (s); —
Vloedmolen Stramprooi, Un. 1900 (s).

2. hracteis foliosis.

In Herb.: Harderwyk 1877, R. B.; - 'sGraven-
hage 1844, de Br.; weiland voor de buitenplaats
Keukenhof 1897, V. (s).

3. bracteis foliosis spicas secundarias gerentibus
iprolificatio).

In Herb. : de Lutte, Un. 1895; - Apeldoorn

1408 PLANTAGO.

1892, K. A.; Vorden, Groll; heide bij Voorthuizen
1833, Wtt. (e); vestingwerken Nijmegen, B.; —
trekvaart 's Gravenhage, (s) en Schipluiden, (e) V. Z. ;
— Groenendaal Halsteren 1884, V.

(Grintweg tusschen Oldeboorn en Akkrum 1868,
V. T u i n e n in herb. pr. ; — Ludensweg bij Winschoten
1902, Schipper in herb. pr. ; Groningen 1901, H.
Kooi en R. de Boer; - Enschede, M. J. Blijden-
stein; - Engbergen, Mej. M. S. Rust.; Culemborg,
C. A. Backer in herb. Heukels; algemeen aldaar,
de Haas in herb. pr.; - Amersfoort 1894, Hein-
sius-Prikken in herb. pr. ; Werkhoven, C. A. B a c-
ker in herb. pr.; - Bussum 1898, Koning in
herb. pr.; Amsterdam 1882, Heinsius in herb. pr.;
P. Br. MoU in herb. Heukels; - Leiden 1887,
Struyk. in herb. pr.; Endegeest en Rijngeest onder
Oegstgeest 1892, V. Suringar in herb. pr.;'sGra-
venhage 1872, Posth. in herb. pr.; wegen Prins
Alexanderpolder 1898 enFeyenoord 1902, Wachter
en Jansen in herb. pr.; Rotterdam, H. v. d. Linden
in herb. Heukels; Dordrecht 1898, Posth. in
herb. pr.; — weg achter Torenvhedt bij Middelburg
1890, Ogt. in herb. pr.; St. Laurens 1874, L. in herb.
pr.; — Almkerk, C. A.Backer in herb. Heukels;
station Boxtel, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; —
Valkenberg, Steichen in herb. pr.

/?. angustifolia : Walchersche duinen bij de Oranje-
zon 1882, L. in herb. pr.

y. capitellata. Bovenste molen Venlo, 1896, Rie-
ter in herb. pr.

d. duMa. Walchersche duinen bij de Oranjezon
1883, L. in herb. pr.

1 spica digitata: Amsterdam, J. Koornneef;
1898, P. Br. Moll in herb. Heukels; - kolen-
aschweg Rotterdam 1901, Wachter en Jansen
in herb. pr.; — meelfabriek Middelburg 1900, en
Wissekerke N.-Bevel. 1877, L. in herb. pr.

PLANTAGO. 1409

2 bracfeis foUosis: klaverveld Vlachtwedde 1900,
Schipper in herb. pr.; St. Philipsland 1890, L. in
herb. pr.

3. bracteis foliosis, spicas secundarias gerentibus.
{prolificatio v. vivipara Aut.) Diepenveen 1890, L. in
herb. pr.; - Muiderberg, J. C. Broers in herb.
Wachter en Jansen.

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1.
V*. p. 260); - tusschen Wolvega en Terissert, Ter-
issert, Mildam, Un. 1881 (Arch. 2. IIL p. 423); -
al de bezochte plaatsen in Drente 1859, Lac. en
S. (Arch. 1. V. p. 254); - Steenwijkerwolde, Giet-
hoorn enz. Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 350); station
Heino tot Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2.
V. p. 413); Almelo, Albergen en het Vriezeveen,
Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Delden, Twikkeler-
bosch, Un. 1870 (Arch. 2. L p. 200); Hengelo,
Borne, Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3.
I. p. 226); Markelo, Diepenheim, Entersche veen,
Enter— Groenlo, tusschen Zutphen en Bronsbergen,
Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 621); Winterswijk,
Eibergen, (^roenlo, Borculo, Un. 1859 (Arch. 1. V.
p. 228); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. I. p. 405);
Vaassen, Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VL p. 98); -
Papenlaan langs den Zuiderzeedijk by Muiden, Un.
1901 (Arch. 3. IL p. 631); Alkmaar, Un. 1871, S.
en Th. Abel. (Arch. 2. I. p. 272); Alkmaar, Heilo,
Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238); - Rockanje en
Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); -
Haamstede, Renesse, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51);
al de Zeeuwsche eilanden, A. W. en L. (Arch. 2.
III. p. 130 en VI. p. 125); tusschen Middelburg en
Rammekens, tusschen Rammekens en Rithem, tus-
schen Vlissingen en Vijgeneter, Dishoek, tusschen
Dishoek en Koudekerke, tusschen Koudekerke en
Middelburg, tusschen Dishoek en Zoutelande, tus-
schen Zoutelande en West-Kapelle, West-Kapelsche

89

1410 PLANTAGO.

dijk, tusschen West-Kapelle en Domburg, tusschen
Domburg en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en
A^rouwenpolder, tusschen Vrouwenpolder en Veere,
Oosternieuwlandsche polder, Veere, tusschen Ga-
pinge en Veere en tusschen Gapinge en Middelburg,
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035); - Bergen op Zoom,
langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353); Ou-
denbosch 1885- 1887, Butaye en de Haas (Arch.
2. V. p. 548); - Venlo, Blerik, Baarlo, Velden^Wan-
sum, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575); omstreken
Roermond, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Maas-
tricht, St. Pietersberg, Gronsveld, Meerssen, Valken-
berg, Sittard, Roermond, Un. 1861; Maastricht,
tusschen Wyh-e en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 325).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius,
Knijf, Munting on Bruman.

a. Algemeen Nijmegen. Aanv. Prodr. (Arch. 1. III.
p. 511).

^. Weurt, N. Abel. Aanv. Prodr. (Arch. 1. III.
p. 511).

y. Overvloedig in de duinen tusschen Callantsoog
en Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238).

(5. spica digitata: Lage waard, Cop. Aanv. Prodr.
(Arch. 1. III. p. 511); — kanaal van Neuzen en
Sas van Gent, A. W. (Arch. 1. IV. p. 299).

1114. P. Lagopus L. Plant uit het gebied der Middel-

landsche Zee. 0. Mei — Jimi.

In Herb. : Klaverland, bemest met afval van uit
Palermo afkomstige Sumac 1877, K. A. (3 exem-
plaren).

1115. P. maritima L. Op zilte gronden, in schorren en

aan zeedijken. %.. Mei—Aug.

a. genuina Koch.

In Herb.: Texel 1857, Harting; 1895, V.;
schorren aldaar, S. P. Huizinga; Groenestrand
Terschelling 1886, K,; - Dykshoek, v. H.; Sta-

PLANTAGO. 1411

voren 1853, S. ; aan de Linge bij Kuinre 1893,
Carm.; zeedyk Harlingen, C. A. Bergsma;
Oldemarkt 1828, v H. ; — de Plaat bij Zoutkamp

1869, H. de Waard; - Kampen 1847, R. B.;
1847, T.; P. Vogelenzang; Zwartendyk 1850,
T.; 1850, R.B.; 1872, Hoek; - Harderwyk, Kros;
1865, R. B.; (ook Wirtg. herb. pl. sel. crit. fl.
Rhen. Fasc. XHI, 389bis) ; tusschen Elburg en
Harderwijk 1838, Wtt.; — Zuiderzee bij Naarden
1864, 0.; tusschen Bunschoten en Muiderberg,
V. H.; tusschen Muiderberg en Naarden, Exc.
1882; Muiderberg 1864, CoH. Nat.; Amsterdam
V. H.; Asscher; 1864, V. Z.; IJdijk aldaar, Fl.
Amst.; S.S.; 1850, Lac; Zeeburg 1838, Romb.;
Buse; B. W,; Westerdoksdijk 1842, P. Hey-
brock (P. N. S.); Oosterdoksdyk 1867, 0.; IJ
tusschen Amsterdam en Sloterdijk, v. d. T. ; IJdyk
Houtrijk en Polanen 1844, Buse; IJ bij Zaandam,
Kerb. ; IJdijk Spaarndam 1836, 1844, Buse;

1870, Groll; 1872, Boerl; Assendelft 1878, Dr.
F, de Boer; dijk Westzijde van Marken 1886,
Boerl. en V.; zeekant Hoorn 1884, K.; Urk
1852, Backer de Wit; Wieringen 1857, Har-
ting; den Helder, v. H.; — Maas by Hoek van
Holland 1894, V.; Sekken aldaar, V. Z,; Hoek
van Holland, Destree; — Zeeland 1838, v, d. B.;
EUewoutsdijk Z.-Beveland 1849, Lac; schorren
Biervhet 1839, Lac; Veere 1883, K.; - Bergen
op Zoom 1834, Wtt.; zeedijk Woensdrechtl884,V.

/?, dentata Both.

In Herb. : Zwaagwesteind, Hinxt; — Scho-
terland 1884, S.; — Harderwijk, v, d. T,; — Spa-
kenburg 1894, Garj.; — Amsterdam, wie?; zee-
dijk aldaar 1838, Romb.; IJdijk aldaar 1835,
Mb.; Nieuwe IJdijk, S.S.; Urk 1884, S,; Hoorn,
C. A. Bergsma; — Hoek van HoUand 1894,
Barger en Cool; — Zuid-Beveland, Dz.; EUe-

1412 PLANTAGO.

woutsdijk Z.-Bevel. 1839, Lac; Grouw 1845,
B. W.
y. subulata Roth. (= leptophylla).

In Herb. : Westersche veld Vlieland 1858, Lac;
Doodemansiiisten Terschelling, Un. 1886; Groe-
nestrand aldaar 1896, V. ; Schiermonnikoog 1867,
Holk.; Rottum 1897, Schipper; - Uitwierde
1856, S. E. Strat.; Kampen, R. B.; - Nieuwe
Diep, en Koegras, V. Z.; oude palen IJ bij
Zaandam, Kerb.; — Sekken Hoek van Holland
by 's Gravezande, V. Z. ; Hillmak bij Hoek van
HoUand, v. d. T.; - Zeeland, v. d. B.; Duiveland,
Dz.; grintweg bij Nieuwerkerk, U n. 1894; Hoek
1863, A. W.; - Bergen op Zoom, Thomson.
2. sjilcis compositis secundis: In Herb. : Zeeburg
1835, Mb.

2. chlorantha: In Herb. : Enkhuizen 1894, San-
ders.

(Heerenweg bij Hoorn op Texel 1901, F. K. v.
Iterson in herb. pr.; Groenestrand Terschelling
1895, Heukels in herb. pr. ; — zeedijk Noordpol-
der achter den Andel, R. de Boer en H. Kooi in
herb. Heukels; — langs den zeekant in het wei-
land te Elburg 1847, Alpherts in herb. pr.; —
- Huizen 1892, Struyk. in herb. pr.; buitendijk
Muiden, Un. 1901, Rieter in herb. pr.; Ogt. in
herb. pr. ; Amsterdam 1883, Heinsius in herb. pr.;
J. Koornneef in herb. Heukels; Monnikendam
1901, Struyk. in herb. pr. ; zeedijk Hoorn, A. C.
J. V. Goor in herb. pr.; Zuiderzeestrand den Hel-
der 1893, V. Suringar in herb. pr. ; Petten, Un.
1891, Costerusin herb. pr. ; Hoek van Holland
1895, Brielle 1900, S t r u y k. in herb. pr. ; Oost-Voorne
1894, Posth. in herb. pr.; — Wissenkerke N.-Bev.
1884, Schipper in herb. pr.; schorren Hoedekens-
kerke 1896, en zeedijk zuidwatering Walcheren 1892,
Ogt. in herb. pr.; fort Rammekens 1893, L. in herb.

PLANTAGO. 1413

pr.; — Woensdrecht 1884, Posth. in herb. pr.

/?. Middelburg 1874, L. in herb. pr.

Bovendien: Ameland, Kros (Arch. 1. IV. p. 82);
— tusschen den Oever en Oosterland Wieringen
1856, Lac. (Arch. 1. V. p. 234); Hondsbossche, v. E.
(Arch. 2. L p. 402); Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VL
p. 238); — Scheveningen, de W. H. (Arch. 2. IL
p. 123); Naaldwyk, Voorne, v. E. (Arch. 2. L p. 402);
tusschen Rockanje en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch.
2. V. p. 401) — al de Zeeuwsche eilanden, A. W. en
L. (Arch. 2. III. p. 130 en VI. p. 125); - Hooger-
heide, Un. 1860 (Arch. 1. Y". p. 232).

Voorts vermeld door Dodoens: Cruyde Boeck
1554*), Stirpium 1583, Kruydt Boeck 1608 enz.,
P e 11 e t i e r, K n ij f en M u n t i n g.

^. Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. l.IV.p.299).

1116. P. aristata Mchx. Op droge vlakten en weiden

van Illinois. tot Louisiana en Texas, westelijk
tot Britsch Columbia en Nieuw-Mexico, doch ook
verspreid als adventief plaut in het Oosten van
Amerika. 0. Mei—OcL

In Herb.: Bussum 1901, 1902, Mej. M. Boisse-
V a i n.

1117. P. Coronopus L. Aan zeedijken, in de duinen en

op heigrond. 0 0. Mei—Oct.

In Herb.: Texel 1857, Harting; 1869, Holk.;
1881, Groll; Koogerweg Texel, S. P. Huizinga;
Vlieland {e) 1858, Lac; Terschelhng 1886, K.; 1887,
V.; dijk West-TerscheUing, Un. 1886; Ameland
1840, Spree; (e) Bruinsma; Nes op Ameland, (£)

*) Men vindt op p. CXI de volgende aanteekening: „Dat Zee-Weech-
bree wast in soute gronden aen die dijcken en canten van den souten
wat.eren, ende wast in Zeelant ende b;j Berghen opten Zoom overvloe-
dich. Daert alder ierst ghemerckt ende ghevonden es gheweest van den
seer naerstighen Herbarist Jan die Vroede, dyens arbeyt ende ner-
sticheyt my int scryven van desen boecke seerdienstelyckesgheweest."

1414 PLANTAGO.

Bruinsma enHinxt; Schiermonnikoog {e) 1867,
Hollc.; Rottum (s) 1897, Scliipper; - zeedijk
Workum 1873, J. M. de Boer; Harlingen, Schel-
tema; — zeedijk Vierhuizen 1856, Strat.; Noord-
polder 1829, Reitdiep onder Zeeuwdijk 1834, en Parlo
onder Oldemarkt 1828, v. H.; Groningen 1832, For-
sten; - Havelte, v. H e ij n. ; - Diffelen gem. Ambt
Hardenberg 1893, L.; - Harderwijk 1864 en (e)
1865, R. B.; Nijkerkersluis 1843, Wenck; - Bun-
schoten, 0.; Spakenburg 1836, D. S.; tusschenMaar-
tensdijk en Hilversum, (e) v. d. T.; - Meent bij
Naarden 1864, 0.; Andijk 1895, Sanders; zeedijk
Monnikendam en dyk westzijde Marken, 1886, Boerl.
en V.; Hoorn, C. A. Bergsma; 1884, K.; GroII;
Urk 1852, Backer deWit; 1884, S.; Wieringen
1857, Harting; den Helder, V. Z.; dyk Petten, {s)
Un. 1891; Breesaap 1838, Buse; Zandvoort 1870,
en Schooten 1875, G-roII; — Noordwijk aan Zee,
Kerb.; Katwijk, V. Z.; 1835, Wtt.; 1835, Mb.; Dz.
(ook e); B. W. (a); duinen aldaar, Exc. 1879; ka-
naal bij de sluis aldaar 1833, S. S.; Mb.; v. d. T.;
pad door bouwlanden achter de Gradeermachine 1846,
V. Dissel; Leiden 1842, 0.; heigrond tusschen het
huis ten Deyl en 's Gravenhage, Pierot; duinen
Scheveningen (s) 1844, Wenck; tusschen Loosdui-
nen en 's Gravenhage 1 866, H. d. V. ; maweg onder
Monster 1847, v. d. T.; 's Gravezande 1870, H. d. V.;
Hoek van HoIIand 1886, Destree; - Zeeland,
Tak; Duiveland, Dz.; Zijpe 1868, Schuringa;
Zonnemaire 1879, Schoor; zeedijken St. Philipsland
1890, L.; Zuid-Beveland 1840, haven Goes 1838 en
Westerschelde dijk Zwake 1840, v. d. B.; duinen
Oranjezon (e) 1887, L.; stationsterrein bij den straat-
weg van Vlissiugen naar Middelburg 1880, Buij sm.;
Zoutelande, Un. 190 2 {spicis ramosis); kanaal
Middelburg {d) 1841, v. d. T.; Vlissingen 1845, v. d.
Cop; Zeeuwsch Vlaanderen 1865, en St. Kruis 1861,

PLANTAGO. 1415

A. W.; - zeedijk Woensdrecht 1884, V.; Bergen
op Zoom, Thomson; Un. 1860; straatweg Hoo-
gerheide, (8) TJn. 1896; Roozendaal, Un. 1860;
Beelc bij Breda 1884, V.; Breda, C. v. d. Broek;
Loopschans aldaar, v. A.; Oisterwijk, v. Vloten;
Oirschot 1865, Lac. ; Willemsvaart, v. H.; Vuchtsche
heide 1847, v. Hov.; Helmond 1834, Wtt.; Eind-
hoven, [s) Dz.; Valkenswaard (a en /?) 1827, v. H. ;
tusschen Valkenswaard en de Stad 190^, Rovers
en V. Roessel; station Budel 1899, G-. en des
Tombe; Deurne 1873, H. d. V.; aldaar en Vlierden,
Liesel 1871, Lac; St. Antonies 1897, G. en V.;
Beugen, Haps, Mill, Wanrooi, Un. 1898 (ook>'); -
Weert 1873, Lac; Stramprooi 1899, G. en des
Tombe.

(Texel 1885, Heinsius in herb. pr.; — Roode
Klif 1864, Holk. in herb. v. Tuinen; — zeedijk
Noordpolder 1901, R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; — heide Hilversum 1895, zeedijk Mar-
ken 1893 en Wieringen 1894, Noordzeedyk en Zui-
derzeestrand den Helder 1893, duinen Katwyk, V.
Suringar in herb. pr. ; aldaar 1890, Struyk. in
herb. pr.; kanaal Scheveningen 1901, Wachteren
Jansen in herb. pr.; Ter Heide, J. F. Wichard;
tuin Rotterdam, H. v. d. Linden in herb. Heu-
kels; Hellevoetsluis 1900, Struyk. in herb. pr. ;
— strand Vlissingen 1875, Schipper in herb. pr.;
dijk Catzeveer 1898 en West Kapelsche dijk 1892,
Ogt. in herb. pr.; aldaar, Un. 1902, Rieter in
herb. pr.; Middelburg, Mevr. Snellen in herb. Heu-
kels; Vlissingen 1874 en Oosterschelde dijk op
Schouwen 1883, L. in herb. pr. ; — Oudenbosch 1889,
Hoevenaars in herb. de Haas.)

Bovendien : Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1.
V*. p. 260); - Steenwijkerwolde, Un. 1892 (Arch.
2. VI. p. 350); - Schoten-Voorne, v. E. (Arch. 2.
I. p. 402); Rockanje en Oost-Voorne, Un. 1887

1416 PLANTAGO.

(Arch. 2. V. p. 401); - Duiveland, U n. 1894 (Arch.
3. I. p. 51); al de Zeeuwsche eilanden, A. W. en L.
(Arch. 2. III. p. 130 en VI. p. 125); tusschen Vlis-
singen en Vijgeneter, Dishoek, tusschen Dishoek en
Zoutelande, tusschen West-Kapelle en Domburg,
tusschen Gapinge en Middelburg, Un. 1902 (A.rch.
3. II. p. 1035); Hoek, Neuzen, A. W. (Arch. 1. IV.
p, 299); - Heusdenhout, Mastbosch, Breda, Boxmeer,
Aanv. Prodr. (Arch. 1. III. p. 511).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius,
K n ij f, M u n t i n g. Voor Doesburg, Zutphen, Heemze,
Harendermolen, tusschen Haren en Waterhuizen by
Groningen, de Gorter; Amsterdam, Schuddegeest
by Leiden in Fi. B. S. en Dijkshoek, Fl. Fris.

[Aanm.: Onder deze soort heerscht een groote verschei-
deuheid in bladvorni, m. i. voornamelijk teu gevolge van
verschillen in standplaats. Zoo heb ik verschillende dier
vormen volgens Prahl onderscheiden en met een letter
voorzien, wat betrekking heeft op de volgende indeeling:
/S. f. tenuifoiia (Wallr.) Marsson. Bladen smal met smal

lijnvormige slippen.
y. f. integrata (Godr.) Marsson. Bladen lijnvormig, gaaf-

randig.
b. f. oleracea (Wallr.)Prahl. 12— ^BcM.hoogjhladen vleezig.
e. f. pygmaea Lange. "Weinig behaarde, armbloemige dwerg-

vorra.

1118. P. arenaria W. et K. In zandige streken. De plant
bereikt aan de Elbe haar westgrens, doch is
herhaaldelijk ook elders ingevoerd. Q.JuU — Oct.
In Herb.: Deventer 1885, Groll; Pothoofd aldaar
1877, K. A.; 1877, v. d. Veen en K.; 1881, K.;
1897 en 1899, V.; - bij de Loolaan Apeldoorn 1873,
K. A.; Zutphen 1885, Groll; Onderlangs aan den
Rijn bij Arnhem 1892, K. A.; vestingwerken by de
Nieuwe Haven Nijmegen 1871 en 1872, Th. Abel.;
Waaldijk bij het fort Kraijenhoff bij Nijmegen 1901,
Docters van Leeuwen; — vuilnisbelt Haarlem
1900, Backer; Bentvelderweg bij Overveen 1900,
0. A. Backer; - duinkanaal 's Gravenhage 1877,

PLANTAGO. 1417

de Br.; Overmaas 1892, v. d. Voo; zandgrond tus-
schen Delfshaven en Schiedam 1902 en Korte kade
Krahngen 1899, Wachter en Jansen; — Nieuw
en St. Joosland 1876, A. W. (tusschen Medicago
sativa); — Oudenbosch 1893, Verhoeven; by het
station Waalre 1901, v. Roessel; — onderste mo-
Venlo 1899, Rieter; St. Antoniuseiland bij Wijli
1894, de Haas.

(Kampen, achter den molen van Reijnders 1899,
Boldingh; Pothoofd 1894, 1895, Sterringa in
herb. Heul^els; aldaar 1886, L. in herb. pr.; —
Ryswyk (Gld.), B. J. v. Wagensveld in herb.
Heukels; — Amersfoort 1893, H. Deelken in
herb. Heinsius; — Haarlem, C. A. Backer in
herb. Heukels; kolenaschweg op Rozenburg by
Rotterdam 1901, terrein tusschen de spoorhaven en
parallelweg op Feijenoord 1901, Wachter en Jan-
sen in herb. pr.; Ruigte Schie, F. D. J. Risch in
herb. Heukels; — Nieuw en St. Joosland 1877,
Schipper in herb. pr.; — stationsterrein Waalre
1898, Heukels in herb. pr.)
1119. P. Cynops L. Op onbebouwde terreinen in het
gebied der Middellandsche zee. tp. Juni—JuU.

(Terrein tusschen spoorhaven en parallelweg
Feijenoord 1901, Wachter en Jansen inherb. pr.)

M 0 n 0 c h 1 a m y d e a e.

Ordo Aniaraiitaceae Juss.
Amarantus Tourn.

1120. A. silvester Desf. Onbebouwde plaatsen, langs

wegen en in moeshoven. 0. Aug. — Sept.

In Herb. : Moestuinen Bolsward 1870, J. M. de
Boer; — Pothoofd Deventer 1893, L. ; — Landlust
te Baambrugge, v. d. T. ; — Leiden 1842, B. W.;
driesprong bij Leiden 1842, 0. ; Lage Morsch bij den
spoorweg 1837, Mb.; buiten de Morschpoort aldaar
1842, 0.; - meelfabriek Middelburg 1900, Ogt.

(Aardappelakker Rijswijk (Gld.) 1901, B. J. van
Wagensveld; - Utrecht 1900, W. C. v. Emb-
den; — Krahngen, F. D. J. Risch; tuinen Rotter-
dam, H. v. d. Linden in herb. Heukels.)

Bovendien : moeshoven Apeldoorn, K. A. (Arch.
2. n. p. 159).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

1121. A. retroflexus L. Op bebouwden bodem, aan ruig-

ten, langs wegen. Waarschijnlijk niet oorspron-
kelijk inlandsch, doch thans hier zoowel als
elders ingeburgerd. *) 0. Aug. - Oct.

In Herb.: Pothoofd bij Deventer 1877, v. d. Veen
en K.; 1877 en 1881, K.; 1898, J. R. Katz; - moes-
land Loolaan Apeldoorn 1874, en buitenplaats Ma-
rocco aldaar 1883, K. A. ; haventerrein Zutphen, Un.
1897; rechter Rijnoever beneden Arnhem 1897,

') Volgens latere onderzoekingen zou de plaut uit Pensylvanie af-
komstig ziju, in 1735 in de omstreken van Vonetie en in 1778 in Frank-
ryk ingevoerd ziju.

AMARANTUS. 1419

V.; vestingwerken aan de Waal te Nymegen 1871,
Th. Abel.; Waaldyk bij liet fort Krayenhoff te
Nijmegen 1901, Docters van Leeuwen; — Hoog-
land 1895, G-arj.; Koppel bij Amersfoort 1895, Eem
tegenover de mestvaalt 1893 en Houtenburg te
Amersfoort, Garj.; uitgegraven slootaarde tegenover
Ehoodestein by Neerlangbroek 1829, v. d. T. ; Zeist,
v. H. ; Utrecht, d e B r. ; — binnenweg naar Zeeburg
op den weg langs het Jodenkerkhof buiten de Mui-
derpoort 1871, 0.; Oosterdoksdijk Amsterdam 1854,
Lac; tusschen Zeeburg en 't gemeenlandshuis bij
Amsterdam 1859, Lac; Haarlem 1881 en 1889,
Groll; Haarlernmerhout, Buse; — Ruigenhoek
1902, G. en J a n s e ; Jan van Oldenbarneveldlaan Sche-
veningen 1901, F. K. van Iterson; 's Gravenhage
1902, V. Breemen; moestuin Warmond 1859, S.;
Overschie 1894, V.; lijnbaan Dordrecht 1886, Posth.

— Segeersingel Middelburg 1895, Ogt.; meelfabriek
Middelburg 1896, L.; - Loopschans Breda, v. A.;

— puinplaats bij Venlo 1899, Garj. (bloemen met
5 meeldraden); St. Pieter 1864, H. Jacques.

^. pusillus: Noordwijk 1833, S. S.

(Pothoofd Deventer 1893, L. in herb. pr.; - Cu-
lemborg 1888, de Haas in herb. pr.; - Zeist en
sportterrein Utrecht 1900, W. C. van Embden;
terrein Korthals Altes Amsterdam 1901, A. C. J.
V. Goor; Overveen en Haarlem, C. A. Backer in
herb. pr.; tusschen Overveen en Zandvoort 1897,
V. Suringar in herb. pr.; Overveen 1893, Posth.
in herb. pr. ; Haarlem 1893, 0 g t. in herb. pr. ; Brou-
werskolkje bij Haarlem, A. C. J. v. G o o r in herb. pr. ;

— Scheveningen, Mevr. Snellen; Rotterdam 1899,
H. V. d. Linden; spoorwegterrein Maas bij de Oude
Plantage aldaar 1901, WachterenJansen in herb.
Heukels; spoorwegterrein tusschen Spoorhaven
en Parallelweg Feijenoord 1901, Wachter en Jan-
sen in herb. pr.; — watermolen Dommelen 1899,

1420 AMAEANTUS. ALBERSIA.

H. A. yan Roessel in herb. Heukels; Venlo
1895, Rieter in herb. pr.; ruigte Maastricht 1893,
V. Suringar in herb. pr.)
Bovendien: Cornjum 1859, S. (Arch. 1. V. p. 40).

1122. A. albus. Amerikaansche plant, dochinZuid-Europa

reeds volkomen ingeburgerd. 0. Juli — Sept.

(Jan van Oldenbarneveldiaan Scheveningen 1901,
F. K. v. Iterson in herb. pr.)

Albersia Kunth.

1123. A. Blitum Kunth. (Amarantus Blitum L. et Prodr.

Ed. I. p. 217). In moeshoven, tuinen en bouw-
landen. 0. Juli — Sept.

In Herb. : Kampen, R. B.; v. Heyn.; proeftuin
Deventer 1878, K.; Delden, Un. 1870; - Harder-
v^ijk 1879, R. B.; Nijmegen 1842, en in een achter-
straat aldaar 1841 , v. d. T. ; achter de Societeit
de Harmonie aldaar, N. en Th. Abel. (thans door
verbouwing verdwenen); — Utrecht, G, Broers;
Abstee onder Utrecht, D. S. ; Kamerik bij Woer-
den 1846, v. Hov.; - Uithoorn 1872, Boerl;
Ruitenburgerpad, Oosterdoksduk, Fl. Amst. ; Ver-
werspad Amsterdam 1871, Lac. ; Haarlem 1875, en
1881, Groll; Berkenrode bij Haarlem 1866, H. d.
V.; Spaarne, Groll; — Leiden, Buse; mesthoop
aldaar 1837, Lac; moestuin Rijngeest onder Oegst-
geest 1893, V. Suringar in herb. pr.; spoorweg
de Vink 1837, 1838, Mb.; moestuin Voordorp bij
Leiderdorp 1844, v. d. T. [foliis fiisco — maculatis);
Haagsche bosch , 's Gravenhage , en moestuin al-
daar, V. Z.; tuin van den Chirurg van Dyk te
Naaldwijk (Noordland Arch. 2. I. p. 402), 1844, v. d.
T.; overtuin Rozenhof Dordrecht 1897, Posth.;
Ammerstol 1874, K. A. (in Arch. 2. 11. p. 146 en
150 als A. viridis); Heikop 1832, v. H.; — Zuid-
Beveland 1839, v. d.B.; moestuin Goes 1839, v. d. B.;
Middelburg 1834, en Walcheren, Wtt.; Mehsker-

ALBERSIA. POLYCNEMUM. 1421

ken 1834 en 1835, St. Laurens 1834, Wtt.; Oost-
burg 1887, L. ; Axel 1863, A. W.; Zuidzande in een
tuin in den „Antwerpschen polder" 1878, L.; Sluis
tusschen de straatsteenen, L. ; — Vucht 1846,
en mesthopen aldaar 1847, v. Hov.; eind Hof-
straat langs een sloot 's Hertogenbosch 1847, Hof-
stad onder het lindenlaantje aldaar, en Helvoirt, v.
Hov. ; langs een muur in het westelijk deel van
Maastricht, de Marres; Maastricht 1893, d e H a a s ;
Thorn, Un. 1900 (als Blitum vulgare).

(Zeldzaam op mesthopen Culemborg, deHaasin
herb. pr.; - Utrccht 1897, 1900 W. C. v. Embden;
Lopik 1901, B. J. V. Wagensveld; — Haarlem,
Heemstede, C. A. Backer; — Stolwijk, H. A. West-
broek en .L Slingerland in herb. Heukels;
Dordrecht 1899, Posth. in herb. pr.; — vruchten-
kweekerij het Park bij West-Souburg 1894 en zee-
dyk Zierikzee 1894, Ogt. in herb. pr.; Renesse, Un.
18 94, Posth. in herb. pr.; IJzendijke, P. J. v.
Roozendaal; — watermolen Dommelen 1899, H.
A. V. Roessel in herb. Heukels.)

Bovendien: Hilversum, Un. 1872 (Arch. 2. L p.
306); van Thorn naar de Groote Peel, Un. 1900
(Arch. 3. n. p. 627).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Polycnemum L.

1124. P. arvense L. Op zandige bouwlanden. 0. Juli
— Aug.

In Herb. : Nes op Ameland 1865, H. d. V. (vermeld
door Holk. p. 90); - opslag scheepsvuil buiten-
plaats Marocco 1898, K. A. (als pmnilum Hoppe, dan
echter behooren al onze inlandsche exemplaren tot
dezen vorm) ; — zandgronden achter de Bilt, L. M a r-
chand; — akkers rondom Eindhoven, v. d. B.;
achter den veerdam te Werkendam 1836, Lac.

1422 POLYCNEMUM. SUAEDA.

(/?. erectmn: Kromme Eijn, G. Broers in herb.
Wachter en Jansen).

Bovendien: Harderwijk, Reinwardt (Arch. 1.
Y". p. 426); Overasselt B. volgens de Geer p. 17;

- Maastricht, Lej. Fl. de Spa 1. p. 33.

Ordo Cheiiopodiaceae Vent.

Subordo SpirolobaeCu4. Meijer.

Tribus Salsoleae.

Suaeda Fo7~sk.

(Schoberia C. A. Meyer et Prodr. Ed. I. p. 217.)

1125. S. maritima Dum. (Ghenopodium maritimum L. et
Fl. B. S. p. 228; Schob. maritima C. A. Meyer
et Prodr. Ed. I. p. 217). Op de schorren, kwel-
ders en buitendijksche zeeklei gronden. 0. Juli

— Sept.

In Herb.: Texel 1868, 0.; Hoorn aldaar 1867, H.
d. V.; 1868, Holk.; de Mok 1869, Hoorndernieuw-
landerdijk 1868, en oesterbedden bij Oostereind op
Texel 1868, Holk.; Zuiderzeestrand Vheland 1858,
Lac; Terschelling 1868, Holk.; 1886, K.; Dellewal
aldaar, Un. 1886; algemeen stranden TerscheUing
1897, V.; zuidkust Schiermonnikoog 1860, S.; —
Harlingen, C. A. Bergsma; Bruinsma; Staveren,
Coll. Nat.; Lemmer 1865, H. d. V.; Oostmahorn
1860, S.; Holwerd, v. Heijn.; - Harderwuk 1865
en 1875, R. B.; Spakenburg, D. S.; - Muiderberg,
Nyhoff; IJ tusschen Amsterdam en Muiden, v. d. T.
strand Zeeburg, F 1. A m s t. ; Amsterdam 1837, B u s e
C. A. Bergsma (ook als Salsola hirsuta); v. H.
Splitg. ; Oosterdoksdijk 1848, 0.; zeestrand Hoorn
1884, K.; Urk 1852, Backer de Wit; 1884, S.;
den Helder en Buitenveld koegras, V. Z. ; Nieuwe

SUAEDA. 1423

diep 1845, Buse; Hoorn, C. A. Bergsma (ook als
Chenop. hirsutum); Petten 1891, Groll; Petterdijk
1870, H. d. V.; - Hoek van Holland Sekken, V. Z. ;
1894, Barger en Cool; Vlaardingen, v. Son; Maas
by Maassluis 1895, V. ; tusschen Brielle en Rockanje,
Un. 1887; Ouddorp 1894, Boerl. en V.; glasblazery
Zwijndrecht 1837, Lac; — Duiveland, Dz.; Zierik-
zee, Un. 1894; Noordkissersnolle by Zierikzee, Un.
1894; Kirkensche weg bij Rengerskerke, U n. 1894;
Kitsersinslag aldaar, U n. 1894; Zuid-Beveland, D z. ;
v. d. B. ; Walcheren, Schroeweg 1834, v. d. Feen;
Oranjezon 1841, v. d. T.; duinpan tusschen Oost- en
West-Kapelle, v. d. T.; Zuid-Watering 1842, B. W.;
Vlissingen, v. d. Cop; Groll; 1880, Buy sm.; Zoute
vest aldaar 1882, L. ; kanaal Middelburg, v. d. T. ;
Zeeuwscli Vlaanderen, A. W. ; — Schelde bij Bergen
op Zoom 1834, W 1 1. ; 1889, G r o 11 ; aldaar en Woens-
drecht 1884, V.
(Grie op Terschelling 1895, Heukels inherb. pr.;

— den Helder 1893, Hoek in herb. de Haas;
Zuiderzeedijk aldaar 1899, L. de Bruijn in herb.
Heukels; Noordzeedijk aldaar 1893, V. Suringar
in herb. pr, ; Wieringen, A. C. J. v. Goor in herb.
pr. ; 1894, V. Suringar in herb. pr.; Petten, Un.
1891, Costerus in herb. pr.; — Hoek van Hol-
land 1895, Struyk. in herb. pr.; — fort Ramme-
kens 1902, R i e t e r in herb pr. ; schorren aldaar 1901,
Hoedekenskerke 1896 en zeedijk Zierikzee 1894,
Ogt. in herb. pr. ; strand VUssingen 1875, Schip-
per in herb. pr. ; Walcheren 1893, Zierikzee 1887,
VUssingen 1878 en Middelburg 1887, L. inherb. pr.;
aldaar, Mevr. Snellen; IJzendi.jke, P. J. v. Roo-
zendaal in herb. Heukels; Kattendijke 1894 en

— Woensdrecht 1884, Posth. in herb. pr.)
Bovendien : Ameland, Krosen Bruinsma (Arch.

1. IV. p. 82); Rottum 1897, Schipper (Arch. 3. L
p. 369); - Wieringen 1856, Lac. (Arch. 1. IV. p.

1424 SUAEDA. SALSOLA.

234); Hondsbossche-Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. I. p.
402); - al de Zeeuwsche eilanden, A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 125); tusschen Rammekens en Rit-
hem, tusschen Vlissingen en Vijgeneter, West-
Kapelsche dyk, tusschen Vrouwenpolder en Veere,
Oosternieuwlandsche polder, Veere en tusschen Ga-
pinge en Middelburg, U n. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035).
Voorts vermeld door Hondius. VoorEnkhuizen,
's Gravezande, Delfzijl door de Gorter; 't Bildt en
Dijkshoek in Fl. Fris.

1126. S. fruticosa Forsk. {Schoberia fruticosa C. A. Meyer

et Prodr. Ed. I. p. 217; Salsola fruticosa Gorter
p. 70 ; Chenopodium fruticosum FI. B. S. p. 230,
N. Bijdr. p. 18). Kusten van de Middellandsche
Zee en den Atlantischen Oceaan langs Frankrijk
en Spanje. "b. Mei — Juli.

In Herb.: Zoutkeet Zwijndrecht, Lac.

Bovendien: Walcheren en Texel, de Gorter;
Leiden? Fl. Leid. De plant van den Helder herb.
V. Z. vindt men terug onder S. maritima.

S. filiformis Dum.; in coen. marit. Holl.! is ook
mij verder onbekend gebleven.

Salsola L.

1127. S. Kali L. Zandige streken langs de zeekust en

op dorre zandvlakten in het binnenland; deze
laatste vorm wordt herhaaldelijk ingevoerd. 0.

Juli — Aug.

In Herb.: Eierland 1857, Hart.; Texel, Holk.;
1868, 0.; Zuiderzeestrand en vallei van Malgum op
Vlieland 1858, Lac; aardappelvelden by het dorp
Vlieland 1868, Holk.; TerscheUing 1886, K.; 1897,
V.; Dellewal aldaar, Un. 1886; Ameland, Coll.
Nat.; Spree; Schiermonnikoog 1867, Holk. ; Rot-
tum 1897, Schipper; - zeedijk Mirns 1858, S.; -
Harderwijk 1865, 1875, R. B.; vestingwerken buiten

SALSOLA. 1425

de Hezelpoort Nijmegen 1871, Th. Abel.; — zee-
dijk Spakenburg, Garj.; - zeestrand tusschen Naar-
den en Huizen 1864, 0.; Urk 1852, Backer de
Wit; 1884, S.; IJmuiden 1879, v. d. Veen; haven-
werken aldaar 1894, V.; Wijk aan Zee 1841, Buse;
1871, Boerl. ; Zandvoort, Splitg.; J. C. Broers;
duin (a!s Tragus), C. A. Bergsma; Buse; 1851,
S.; V. H.; 1870, GroU; Breesaap, v. d. T. ; - Noord-
wijk, Pierot; Dz.; 1876, 0.; 1887, V.; Katwijk,
C. A. Bergsma (als Tragus); S.S.; Dz.; 1835, Mb.;
1842,0.; B. W.; Kerb.; vuurbaak aldaar 1832, S. S.;
kanaal aldaar 1842, 0.; Wassenaar 1833, S. S.; Sche-
veningen 1846, T.; Un. 1851; 1878, K.; R.B.; dui-
nen 's Gravenhage, G. B. ; Hoek van Holland 1894,
V. ; Destree; seintoestel aldaar 1895, V.; Sekke
by 's Gravezande, V. Z.; Staalduin, v. d. T.;- Oost-
Voorne 1835, v. Rees (P.N.S.); 1871,0.; tussclien
Brielle en Rockanje, Un. 1887; Ouddorp 1894,
Boerl. en V. - Domburg, Forsten; 1838, v. d. B.;
Noordwest Walcheren 1873, Hoek; Vlissingen, v.
d. Cop; strand aldaar 1880, Buysman; Breskens
1839, Lac; 1857, A. W.; Sas van Goes 1837, v. d. B.
^. tenuifolia Moq-Tand.

In Herb,: Pothoofd Deventer 1893, L.; - in
de Ooi aan de Waal te Nymegen, I. B. Spaan;
zandplaat te Rossum, Kraamw.; zandvlakteop
eenigen afstand van de Waal tusschen Heeren-
waarde en Dreumel 1839, v. d. T.; - puin station
S. S. Amersfoort 1895, Garj.; — Zandvoort, J.
C. B r 0 e r s ; duinen aldaar, v. H. ; 1839, B u s e ;
— zeeduinen 's Gravenhage, Destree '); Sche-

*) Eeeds Boerlage merkte by dit exemplaar op dat het op S. Soda
gelykt, omdat de vruchtjes nergens een spoor vertoonen van de dwarse
vleugels, die voor S. Kali kenmerkend zyn, doch het verschilt van
S. Soda, omdat de onderste hladen niet tegenovergesteld zijn en de
bovenste hloemen zich min of meer tot een aar vereenigen. Bovendien
zouden de vruchtjes, waarvan eenige vry ver ontwikkeld waren, veel

90

1426 SALSOLA.

veningen, Un. 1851; Hillesluis bij Rotterdam
1891, V. d. Voo; - meelfnbriek Middelburg 1900,
L.; — Kloppewaard "Werkendam 1835, Lac.
(Huisduinen bij den Helder 1893, V. Suringar
in herb. pr.; Petten, Un. 1891, Costerus in lierb.
pr.; duinen IJmuiden, A. C. J. v. Goor inherb. pr.;
aldaar, Mej. G. J. Kerbert; Overveen en Zandvoort,
C. A. Backer in herb. Heukels; Zandvoort,
Heinsius in herb. pr.; Velserduinen 1894, Ogt.
in herb. pr.; IJmuiden 1888, v. Dapperen en
Bloemendaal 1902, Posth. in herb. pr.; - Noord-
wijk 1900 en Hoek van Holland 1892, Struyk. in
herb. pr.; 's Gravenhage, Mevr. Snellen in herb.
Heukels; Oost-Voorne 1894, Posth. in herb. pr.;
- Middelburg, Mevr. Snellen, IJzendijke, P. J.
Roosendaal in herb. Heukels; duinen Domburg
1902, Rieter in herb. pr.; Vhssingen 1893, L. in
herb. Rieter; strand aldaar 1875, Schipper in
herb. pr.; 1892, Ogt. in herb. pr.;

var. brevi marginata Koch. (= S. Tragus) West-
Kapelle 1875, L. in herb. pr.

var. tenuifolia: Pothoofd 1893, Ens. inherb. Ogt.;
IJselkant aldaar ^1895, P. Westerhof in herb.

grooter moeten zijn, indien het ex. tot S. Soda behoorde. De bladen
zijn niet half stengelomvattend, doch dat is evenmin het geval btj ex.
uit het herb. eur. van Baenitz. Men scheidt van elkander de var.
Tragus en de var. tenuifolia; het is echter niet duidelijk in vvelk
opzicht deze beide verschillen. Cfr. D.C. Prodr. XIII. p. 187 en Boiss. Fl.
Or. IV. p. 954. Voor tenuifolia wordt een kenmerk ontleend aan de
bladen, voor Tragus niet. S. Tragus uit het herb. v. Roijen, n.l. de
Kali spinosum fol. longioribus et angustioribus, de naam
uit Tourn. lust. p. 247, die als synoniem in Linnaeus wordt opge-
geven, is echter ongetwijfeld dezelfde plant als de onze. Daar dus dit
exemplaar evengoed var. Tragus als var. tenuifolia kan heeten, zou
de eerste als de oudste meer gerechtvaardigd zyn, ofschoon de laatste
meer expressief is. Bij Ascherson nu wordt^Tragus, als een recht-
opgaande kale vorm der vai\ tenuifolia genoemd; waarom is mij
niet bekend.

SALSOLA. 1427

Heukels; — voormalig buiten Oranjelust 1901,
Struyk. in herb. pr.; ruigte Schie bij Rotterdam
1900, F. D. J. Risch in herb. Heukels.

var. mixta Koch. Hoek van Holland 1895, Struy k.
in herb. pr.)

Bovendien: (zonder aanvpyzing der varieteit) Hop-
huizen bij Harderwijk, de Gorter; — Ooische v^^aard,
D. J. Bosch (Arch. 2. V. p. 313); - Petten, in
duizenden langs den weg naar Schoorl, Un. 1891
(Arch. 2. VI. p. 288); - Zierikzee, Un. 1894 (Arch.
3. L p. 51); Schouwen en Duiveland, Zuid-Beveland,
A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 125); voor Zuid-Beve-
land, ofschoon aldaar zeldzaam, reeds vermeld door

V. d. Bosch in Tydschr. VIII. p. 85.

Voorts vermeld by D o d o e n s (Cruyde boeck 1563),
Pelletier en Vorstius. Voor Medemblik by de
Gorter; Harlingen en Roptazyl door Meese en
Workum en Stavoren, Fl. Fris.

[Aanm.: De var. Tragus is de binnenland vorm, die in
Amerika zeer schadelyk optreedt en aldaar bekend is als
Eussian Thistle. Cfr. Bulletin No. 26 of the lowa agri-
cultural College Experiment Station 1894, waaruit blijkt dat
de plant „a miserable and execrable weed, doing much injury
to agriculture" werd ingevoerd in 1873 of 1874 met Russisch
vlaszaad.]

De opgave Katwyk aan Zee, Prodr. Ed. I. p. 218
heeft vermoedelijk betrekking op den gewonen
vorm. Cfr. Arch. 2. VI. p. 540.
Soda L. Plant van Zuidelijker landen, aan de
kusten der Middellandsche Zee en van den At-
lantischen Oceaan, 0. Aug. — Sept., wevd door
Boerhaave als indigene opgegeven, terwijl
ook Linnaeus haar aanduidt in Amoen. Acad.

VI. p. 56 als S. Sedoides?

1428 SALICORNIA.

Subordo CycIolobaeC. ^. Meyer.

Tribus Salicornieae Dumortier.

Salicornia Tourn.

1128. S. herbacea L. Aan de zeekust, op de slikken,
schorren en kwelders. 0. Jnli—Oct.

In Herb.: Texel 1857, Harting; 1884, Groll;
Zuiderzeestrand Vlieland 1858, Lac; voet dijk West-
Terschelling, haven, Dellewal enz. aldaar, Un. 1886;
Terschelling 1881, Groll; Schiermonnikoog 1867,
Holk. ; Rottum 1897, Schipper; - Holwertl829,
V. H.; Harlingen, 0. A. Bergsma; Stavoren 1853,
S.; Lemmer 1865, H. d. V.; - Vierhuizen 1856,
Strat.; - DoHart, v. H.; — strand Harderwijk
1865, R. B.; Spakenburg 1837, D. S.; - Bunschoten
D.S. ; Muiderberg, D.S.; Kraamw.; tusschen Naar
den en Muiderberg, v. d. T.; LJ, Mb.; Amsterdara
C. A. Bergsma; v.H.; 1868, 0.; uiterwaarden Oud
Diemen 1860, Hartsen; Monnikendam 1856, Lac
Marken 1886, Boerl. en V. (binnenzijde voet zee
dyk Z. 0. kust); Urk 1852, Backer de Wit; 1884
S.; Hoorn, C. A. Bergsma; 1884, K.; Wierin
gen 1856, Lac. ; 1857, Hart.; Nieuwe Diep, en Koe
gras bij den Helder, v. S. V.; Petten, Un. 1891
Groll; - Maassluis 1895, V.; Hoek van Holland
V. Z.; 1894, V.; Destree, Barger en Cool; Flak
kee 1875, J. J. le Roy; — schorren Zeeland, V. Z.
1839, Lac; Zeeland, v. d.B.; oude haven Zierikzee
Dz.; Zierikzee 1844, G. B.; Un. 1894; Zuid-Beve
land, Dz.; 1839, v. d.B.; Walcheren 1829, Forsten
Wtt.; V. d. T.; schorren Middelburg, Wtt.; Oranje
zon 1841, V. d. T. ; Vlissingen, v. d. C o p; strand aldaar
1880, Buijsman; fort Rammekens 1845, v. d. Cop
Zuid-Watering 1842, B. W.; Sluis, Terneuzen, Re
tranchement, Dum.; - Schelde Woensdrecht 1884

SALICOENIA. 1429

V.; Bergen op Zoom 1834, Wtt.; S. S.; Thomson;
1889, Groll; Lange water aldaar 1834, Wtt.
^. procumbens Smith.

In Herb. : Amsterdam, v. H. (ais pachystachya)
— Zeeland, v. d. B. ; Walcheren en Oranjezon
1841, v.d.T.

(de Mok, tusschen Schild en den Burg en Vlie
op Texel 1894, V. S u r i n g a r in herb. pr. ; - Roode
KHf 1864, Holk. in herb. v. Tuinen; - strand
Muiden, Un. 1901, Koning en Rieter in herb.
pr.; Amsterdam, langs den dyk van Zeeburg naar
SchelHngwoude 1893, Wieringen 1894, V. Suringar
in herb. pr.; Zuiderzeedyk den Helder 1899, L. de
Bruijn in herb. Heukels; — tusschen Brielle en
Steenenbaak 1900, Hoek van Holland 1895, Struyk.
in herb. pr.; - IJzendijke, P. J. v. Roosendaal
in herb. Heukels; Hoofdplaat 1887, Mgr. E. Luy-
pen in herb. de Haas; Oude Veersche weg by
Middelburg 1892, Ogt. in herb. pr.; strand Vlissin-
gen 1875, Schipper in herb. pr.

/5. procumbens [apressa Dum.) Zierikzee 1887, L.
in herb. pr.

y. stricta Dum. Zeeuwsch Vlaanderen 1862, A. W.;
Vlissingen 1878, L. in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, Kros (Arch. I. IV. p. 82);
- Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 403); Rockanje en
Oost-Voorne, Un. 188 7 (Arch. 2. V. p. 401); - al
de Zeeuwsche eilanden, A. W. en L. (Arch. 2. III.
p. 130 en VI. p. 125); tusschen Middelburg en Ram-
mekens, tusschen Rammekens en Rithem, tusschen
Vlissingen en Vijgeneter, Dishoek, tusschen Vrou-
wenpolder en Veere, Oosternieuwlandsche polder,
Veere en tusschen Gapinge en Middelburg, Un.
1902 (Arch. 3. IL p. 1035.)

Voorts vermeld door Dodoens, Stirp. 1553,
Kruydt Boeck enz., Pelletier en Munting en
voor Franeker door Meese.

1430 SALICOENIA.

/)\ Bergen op Zoom, Wtt.; tusschen Oost- eii
West-Kapelle, v. d. T.; Spakenburg, D.S. in Tydschr.

VIII. p. 205.
[Aanm.: Men onderscheidt hierbij de volgende vormen,

die echter aan gedroogd materiaal niet altyd gemakkelijk te

herkennen z\jn:

a. S. patula (Duval Jouve), Buchenau et Focke : (a. erecta
Lange, S. p r o s t r a t a Eeichb. exs. 2236, S. herhaceav.
conferta G. F. W. Meyer). Plant minder vleezig en don-
kerder groen dan de overige vormen, meestal rood aan-
geloopen, in den regel rechtop; takken recht uitstaand,
eerst by vruchtrijpheid meer naar beneden gebogen; de
aren kort met duidelyke insnoeringen ; de afzonderlijke
bloemgroepen zijn aan de basis breeder en vormen ongeveer
een rechthoekigen driehoek ; zaden breed-elliptisch, kleiner
dan bjj de andere vormen, lang behaard.

^. procumbens (Smith) Buchenau et Focke (S. herbacea
a. patula Hornem. F. D.1621; /?. pachystachya Koch,
spicis duplocrassioribus?). Plant rechtop of nederliggend ;
bovenste takken schuins opstaand, de onderste vaak op
den grond liggeud; meestal helder groen, aren lang en
dik, bloemgroepeu langer, geljjkzijdig driehoekig; zaden
bijua de helft grooter, iu vorm en beharing echter
op die van a. patula geljjkend. Deze var. wordt opge-
geven voor de meest algemeen voorkomende aan de kusten
van de Noord- en Oost-Zee.

y. stricta (Dumortier) Buchenau et Focke, v?aarbij als
synoniem wordt opgegeven S. radicans Noltel Nov. p. 1.
(■? Smith). Plant rechtop, doch stengel aan den voet meestal
gebogen, takken en aren rechtop, nooit naar beneden ge-
bogen; stengelleden lang, aren naar verhouding korter en
veel dunner dan bij S. procumbens. Zaden langer, maar
niet breeder dan bij procumbens; smal elliptisch, met
korte haren. Wordt opgegeveu als niet zeldzaam in het
Noordzee gebied.

B;j ons schijnt my de meest algemeene vorm, altans te
oordeelen naar het herbarium- materiaal, de vorm a p a t u 1 a ;
enkele malen komt daaronder de vorm stricta voor u. a.
Zeeland 1836, herb. D. S. ; Zuid-Beveland 1839, v. d. B. Men
zie voorts Bull. Soc. bot. de Belg. VII. p. 330, en ook de
aanmerking bij de volgende soort.]

S. radieans Sm. Op gelijke plaatsen als de vorige.
0 of (4- Aug.-Sept.

SALICORNIA. 1431

In Herb. : Zuid-Beveland, v. d. B.

Bovendien: Zuidkust ^Schiermonnikoog 1860, S.
(Arch. 1. V*. p. 260). De groeiplaats aan de Lemmer,
H. d. V. (Arch. 2. I. p. 142), vindt men terug onder
S. herbacea.

[A a n m. : Het blyft nog steeds onduidelijk wat men eigen-
Hjk onder S. radicans te verstaan heeft.

Vooreerst biykt dat S. radicans Nolte is een nederliggende,
grootere vorm met dikwijls houtigen stengel der var. stricta
van de vorige soort. Volgens Prahl, Kritische Flora II. p. 180
komen wortelende vormen in Sleeswijk-Holstein niet voor,
by het authentieke exemplaar van Nolte is het onderste
gedeelte van den stengel afgesneden. De S. r a d i c a n s Sm.
wordt als onzeker hiertoe gebracht.

Door Koch. werd zijne /?. pachystachya gehracht tot
S. radicans Sm. Engl. Bot. No. 1691, altans afgaande op
een specimen door Woods aan Sonder toegezonden. Koch
voegt als omschryving zijner varieteit alleen toe „spicis duplo
crassioribus" en deelt mede dat deze var. gevonden werd in
Ditmarsen aan het strand te Biisum door Detharding.
G r e n i e r et G o d r o n, Fl. de France III. p. 28, brengen
Smith's plant als /?. radicans tot S. fruticosa L. en
beschry ven liaar als „plante plus basse, a rameaux radicants,
a epis plus minces," onder aanhaling van hetzelfde No. 1691
van Smith'sE.B. S. fruticosa en herbacea worden
door deze schryvers ieder tot een afzonderlijk subgenus
gebracht, wegens zeer kennelijke verschillen in het zaad.

Dr. V. d. B 0 s c h, die de plant verzamelde en dus levend
gezien heeft, merkt op in Prodr. Ed. I. p. 219: „een wel be-
grensde soort, die ofschoon Eetzius en Smith haar met
S. fruticosa L. verwarden, door latere Zweedsche en En-
gelsche auteurs als zoodanig werd erkend; de eerste onder
den naam S. b i e n n i s Afz. ; deze daarentegen onder den
door ons aangenomen naam. Z\j schynt te verschillen van
S. herbacea: door haar tweejarigen levensduur, doordien
de stengelleden en die der laagste vertakkingen houtig ztjn,
gene verlengd, nauwelijks naar boven toe verdikt. Cfr. Eng.
Bot. t. 1691." V. d. B. voegt daar aan toe dat de inflorescenties
en de vorm der zaden in dit geslacht nog niet voldoende
onderzocht z;jn, welke deelen raisschien andere en betrouw-
baarder kenmerken zouden opleveren." En in het Verslag
van de byeenkomst in 1850 (Arcli. 1. III. p. 129) zegt van
den Bosch nog nader dat liet eene soort is instaande tuis-
schen S. herbacea en fruticosa, die door haren twee-

1432 SALICORNIA. CORISPEEMUM.

jarigen levensduur en door de houtachtige geaardheid der
onderste stengel- en takgeledingen, die zeer verlengd, op-
waarts weinig verdikt, maar diep uitgerand zyn, schynt te
kunnen onderscheiden worden. „De bloeiwyze en het zaad
heb ik nog geene gelegenheid gehad zelf te onderzoeken. By
de schryvers loopen de opgaven deswege zeer uiteen. Ik
meen het echter voor zeker te mogen houden, dat ze het
soortelijk verschil zullen bevestigen." Van latere onderzoe-
kingen is m\j echter weinig bekend geworden. Ascherson
onderscheidt een f. prostrata Pall; neerliggend en zeld-
zaam; f. patula Duv. J. takken wyd uitstaand, algemeen;
f. s t r i c t a G. F. W . Mey. takken styf opgericht, niet zeldzaam
en f. pygmaea Pall. dwergvorm, somtijds slechts 2—3 c.M.
hoog. Alleen Lange in Haandbog p. 273 neemt S. radians
als soort op met een *, doch vermeldt dat hij nimmer zelf
levende exemplaren heeft gezien. Zy wordt opgegeven voor
Ydre Bjerrum by Ribe door Poulsen, doch aldaar later niet
teruggevonden. Tweejarige, maar nietwortelendeexemplaren
worden aangetrotten in Sjaelland by Saltback Vig en Lamme-
fjorden tegelyk met S. herbacea door Erntsen.

Uit het voorgaaude is het my waarschynljjk, dat onder de
gewone vorm van S. herbacea planten voorkomen, die in
het najaar kiemen en overwinteren, om het volgende jaar
eerst tot volkomen ontwikkeling te komen gelijk dit met
meer overigens 1-jarige planten het geval is. Daarbij kan de
stengel zeer goed houtig worden, waartoe de plant toch reeds
ueiging heeft en door de reeds vroeg ingetreden ontwikke-
ling kunnen krachtige exemplaren ontstaan, die aan de be-
schrijving van S. radicans beantwoorden. Hoogstwaar-
schyulijk is derhalve NoIte's vermoeden juist en behoort
deze vorm als varieteit tot S. h e r b a c e a.]

Tribus Corispermeae Lk.

Corispermum Juss.

1129. C. Marschallii Steven. (C. hyssopifolium L. Fl. B.
S. en C. hracteatum Viv., N. Bijdr. en Tijdschr.
VIII. p. 204). Inheemsch in het gewest Ukraine
doch herhaaldelijk elders ingevoerd. 0. Juli- Sept.
In Herb.: Haarlem, B. W.; 1870, Groll; duinen
tusschen Overveen en Zandvoort, Mb.; 1852,
Hartm.; Overveen, C. A. Bergsma; 1835, Mb.;

COBISPEEMUM. 1433

1835, S. S.; 1839 en 1846, Buse; 0.; 1857, S.; Klok-
kenhuis Overveen, J. Kops; opgaan der duinen
Overveen 1847, 0.; Jodenkerkhof Overveen 1887, V.;
achter Overveen bij Zandvoort 1836, Mb.; Zandvoort
1835, Mb.; 1864, Hartsen; aardappelveld aldaar
1881, Boerl.; aardappelvelden Overveensche duinen
1900, C. A. Backer; Naaldeveld Haarlem 1879, K. A.;
weg naar de renbaan 1865, Hinxt; Bentveld 1864,
V. E.; - duinen Hillegommerbeek 1900, Struyk,;
Noordwijk 1876, 0.; 1888, V.; - Nieuwe Scheve-
ningsche boschjes 1902, Wachter en Jansen.

(Aardappelveld Wijk aan Zee, A. C. J. v. Goor
in herb. pr.; Middenduin 1893, Ogt. in herb. pr.;
Amsterdam, J. F. Wichard in herb. Heukels;
Spoorbaan H. IJ. S. by de Zandvoorderlaan 1878,
K. A. in herb. L.; station Vogelenzang 1893 en —
duin Katwijk 1893, V. Suringar In herb. pr.;
Scheveningen 1897, W. C. v. Embden in herb.
Heukels; aardappelveld Pompstation aldaar 1901,
Wachter en Jansen in herb. pr.; Rotterdam, H.
v. d. Linden in herb. Heukels).

Bovendien: Texel? v. E. (Arch. 2. L p. 403); -
aardappelveld Vilsteren, Kros (Arch. 1. IV. p. 197);
— station Leiden, in een enkel exemplaar, S. (Arch.
2. I. p. 302).

1130. C. hyssopifolium L. var. leptopterum. Inheemsch

in Zuid- en Zuid-Oost Europa, Azie en Noord-
Amerika, doch evenals de vorige soort ook elders
ingeburgerd. 0. Aug.-Sept.

InHerb.: Ryswijk (Gld.) 1901 en 1902, B. J. van
Wagensveld.

Tribus Camphorosmeae Moq-Tand.

Kochia Roth.

1131. K. scoparia Schrad. Zuid-Oost Europa, Tartarije,

doch ook elders ingevoerd. 0. Aug. — Sept.

1434 KOCHIA. ECHINOPSILON. CHENOPODIUM.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1890, v. E.; 1893,

L.; '), K. A. {ingezonden als een Cheno-

poclium); — stadsmestvaalt Schiedam 1895, V.

Echinopsilon Moq-Tand.

1132. E. hirsutus Moq-Tand. (Kochia hirsuta Nolte et

Prodr. Ed. I. p. 220; Ghenopodium hirsutum Fl.

B. S. p. 228). Aan het zeestrand. Schijnt zeer
plaatselijk, langs de Deensche kusten, langs die
van Sleeswijk-Holstein, doch aan de Oostzee
aldaar ook de Oostgrens bereikend ; op de Noord-
Priesche eilanden, in Prankrijk slechts aan de
Middellandsche zee, ontbreekt in Engeland. ©.
Aug. — Sept.

In Herb. : Tusschen Tjongerzijl en de Lemmer, v.
H.; — Muiderberg wie?; Amsterdam, v. H.; Hoorn,

C. A. Bergsraa; — Schouwen, Dz.; Brouwersha-
ven 1844, 1845, v. d. B.; Zierikzee 1844, v. d. B.;
Dz. ; zilte klei Duiveland 1832, en Ouwerkerk op
Duiveland, Dz.

(Zierikzee 1887, L. in herb. pr.)
Bovendien: Wieringen 1856, Lac. (Arch, 1. IV.
p. 234).

Tribus Chenopodieae Moq-Tand.

Chenopodium Tourn.

A. Euchenopodium Gren.

1. B 0 t r y 0 i d e s C. J.. Meyer.

1133. C. ambrosioides L. Af komstig uit tropisch Ame-

rika, vroeger gekweekt als artsenijmiddel (Mexi-

*) Waarschjjnlyk dezelfde groeiplaats als de iu herb. Kok Anker-
s m i t aanwezige plant, uit opslag onder Riga hennep Apeldoorn 1899, K. A.

CHENOPODIUM. 1435

caansche thee : Obs. Herba Ohenopodii ambrosioides
seu Botryos mexicanae). 0. Juni — Sept.

In Herb.: uit zaad afkomstig van San Francisco,
buitenplaats Marocco te Apeldoorn 1898, K. A.
Bovendien: Orastreken van Maastricht, v. Hov.
(Arch. 1. I. p. 216).

1134. C. Botrys L. Op onbebouwde plaatsen nu en dan

verwilderd, inheemsch in Zuid-Duitscliland ; het
werd vroeger voor geneeskrachtige doeleinden
gekweekt. Cfr. Arch. 1. p. 385 en 408 (Herba
Botryos vulgaris). 0. Juli — Aug,

In Herb. : rand van een bouwland bij het huis ter
Heide onder Soesterberg 1889, v. Vloten; — Op-
slag hortus Amsterdam, v. H. ; — terrein Delftsche
hjmfabriek, K.

(Nabij een moestuin Rijswijk (Gld.) 1901, B. J. v.
Wagensveld in herb. Wachter en Jansen;
1900, in herb. Heukels; Elst, A. H. Biaauw; —
Utrecht, W. C. v. Erabden; - Rotterdam 1899 en
moestuin aldaar 1898, H. v. d. Linden in herb.
Heukels).

Voorts vermeld voor Leeuwarden door Meese.

II. Chenopodiastrum Moq-Tand.

1135. C. polyspermum L. In bouwlanden en inoeshoven,

aan wegen. ©. Juli — Sept.

a. cymosum Chev. (cymoso-racemosum Koch. et
Prodr. Ed. I. p. 221 ; C. polyspermum Fl, B.
S. p. 228 ; Ch. p. a. polyspermum Aut.

In Herb. : stadswal Bolsward 1867, J. M. de
Boer; Leeuwarden 18-59, S. ; — Groningen 1856,
Strat. ; — Kampen, R. B. ; Schelle by Zwolle
1900, L.; Gramsbergen 1859, Lac. enS.;Diepen-
heim, Un. 1897; - Apeldoorn 1872, 1876, K. A.;
molenbergje Ruurlo 1885, Ens.; Voorst 1877,

1436 CHENOPODIUM.

Borculo 1879, Wageningen 1882, K.; Hemmen
1833, Wtt.; — de Beek by Amersfoort, Garj.;
Amersfoort 1860, R. B.; Rhoodestein bij ISreer-
langbroek 1833, Wtt.; v.d. T.; Werkhoven 1899,

C. A. Backer; Schalkwyk 1833, Wtt.; Utrecht
1833, Wtt.; Nederhorst den Berg, C. A. Bergs-
ma; — Amsterdam 1844, Lac; Olifantspad al-
daar, Fl. Amst. ; Diemermeer, S. S.; Uithoorn
1872, Boerl.; Spaarndam 1846, en Bentveld
1842, Buse; Haarlem 1889, Groll; - Leiden,
Perin; 1835, Mb.; Dz.; 1840, Mb.; 1842, B.W.;
1842, 0.; Rijngeest 1895, S.; aangevoerd met zand
op Stadwijk te Voorschoten 1895, V.; 's Graven-
hage, V. Z.; Zwijndrecht 1837, Lac; Heikop, v.
H.; - Zuid-Beveland, en Zwake 1839, v. d. B. ;
Vhssingen, v. d. C o p; Zeeuwsch Vlaanderen 1863,
A. W. ; — buiten de Ginnekenpoort, v. A.; 's Her-
togenbosch, v. Hov.; Eindhoven, Dz.; v. d. B.;
- Weert 1864, H. d. V.

/?. acutifolium Kit. (/?. spicato-racemosum Koch.
et Prodr. Ed. I. p. 221).

In Herb. : Heerenveen, B. ; — Groningen 1856,
Strat.; — Meppel, v. Heijn.; — Overijsel, de
Liefde; Kampen 1847 en 1850, R. B.; T.; Zalk,
R. B.; Deventer, Halb.; 1877, K.; - Harderwijk,
R. B.; Apeldoorn 1879, Groll; Laag Keppel, U n.
1850; Zutphen 1832 en 1833, Wtt.; Vorden 1875,
1884, Groll; Weldenborgh, F. Hoffm.; Borculo,
K.; Middachten 1838, Buse; Lent by Nijmegen
1850, Th. Abel.; Nijmegen, B. ; Ooische waard,
Th. Abel.; bij het fort Kraijenhoff, N. Abel.;
1901, Docters v. Leeuwen; — Hoogland by
Amersfoort, R. B.; Doorn 1869, 0.; Schalkwijk
1833, Wtt.; Utrecht, C. A. Bergsma; 1838,

D. S.; Rhoodestein bij Neerlangbroek, v. d. T.; —
Naarden 1864, 0.; Diemermeer, S. S. (met over-
gang tot a); Haarlem Splitg.; Buse; 1875,

CHENOPODIUM. 1437

Groll; Spaarndam 1846, Buse; — Driesprong

Leiden 1842, 0. ; korenland Hoogemorsch aldaar

1837, Mb.; Dz.; 1842, B. W.; 1846, 0.; tuin

's Gravenhage, V. Z., 1895, R. B.; Rhoon 1870,

Schepman; Heerjansdam 1837, Lac. ;Dordrecht

1882, en spoordijk Sliedrecht 1888, V. ; Heikop bu

Vianen, v, H.; - Schouwen, Dz.; Zuid-Beveland

1833 en 1834, v. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen 1863,

A. W.; - Vlymen, v.Hov.; - Bunde, Un. 1883.

(Zwolle 1887, Posth. in herb. pr.; - in moes-

hoven Culemborg, de Haas in herb. pr.; - Haar-

lemmervaart Leiden 1900 en Overschie 1894, S t r u y k.

in herb. pr.; Zwijndrecht 1886 en Dordrecht 1899,

Posth. in herb. pr.; - Maastricht 1892, de Haas

in herb. pr.; Meerssen, Steichen in herb. pr.

a. Diepenheim 1897 enZwollel900, L. inherb. pr.;

- Zutphen 1897, Costerus in herb. pr.; Ryswijk,

B. J. V. Wagensveld; Culemborg, - Werkhoven, C,
A. Backer; Dtrecht, W. C. v. Embden; - Heem-
stede, C. A. Backer; — Rotterdam, Wachter en
Jansen; tuinen aldaar 1899, H. v. d. Linden; Stol-
wijk, H. A, Westbroek en J, Slingerland in
herb. Heukels; mesthoop Rijngeest onder Oegst-
geest 1893, V, Suringar in herb, pr.; — Almkerk,

C. A. Backer in herb. Heukels; Ginneken 1893,
Posth. in herb. pr.; — onderste molen Venlo 1897,
Rieter in herb. pr.)

/?. Winschoten 1884, Schipper in herb, pr.; —
Steenwijkerwold 1892, L. in herb. pr.; Lonneker,
zuider Eschmarke, Denekamp, M. J. B 1 ij d e n s t e i n ;

- Utrecht, W. C. v. Embden in herb, Heukels;

- jaagpad Amsterdam, A. C. J. v. Goor in herb,
pr.; — Wassenaar 1901, Ogt. inherb.pr.; — vruch-
tenkweekery het Park te West-Souburg 1895 en
stationsterrein Middelburg 1890, Ogt. in herb. pr.;
Middelburg, Mevr. Snellen in herb. Heukels,

In herb. La k o bevindt zich bovendien nog een eigen-

1438 CHENOPODIUM.

aardige monstrositeit der var. cymosum, met aan
den wortelhals liggende, onbebladerde, maar rijk-
bloeiende takken, Schroeweg Middelburg 1893, L.)

Bovendien : (zonder aanduiding van varieteit) : Hoo-
geveen 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254); —
Delden, Twikkelerbosch, Un. 187 0 (Arch. 2. T. p.
200); Borne, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 226); - tus-
schen Bronsbergen en Warnsveld, Un. 189 7 (Arch.
3. I. p. 621); Borculo, Lochem, Un. 1859 (Arch. 1.
V. p. 228); - Alkmaarl871, S. en Th. Abel. (Arch.
2. L p. 272); - Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. I.p. 403);
- Middelburg, L. (Arch. 2. VI.p. 321); aldeZeeuw-
sche eilanden, behalve St. Phihpsland, A. W. (Arch.
2. VL p. 125); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); - Amby, Gulpen,
Un. 1861; Beek- Valkenberg, Un. 1883 (Arch.
2. IV. p. 326); Beek — Elsloo, tusschen Wylre en
Slenaken 1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 25).

Voorts vermeld door Pelletier.

a. Zeer zeldzaara op moesgronden Apeldoorn, K. A.
(Arch. 2. II. p. 159 en III. p. 197) ; Lent, fort Kraijen-
hoflf, huis Ubbergen en Ooidijk, Ooische waard, Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 313); — Hoek in tuinen, A.
W. (Arch. 1. IV. p. 300).

/?. algemeen op moesgronden Apeldoorn, K. A.
(Arcli. 2. IIL p. 197); Hoek in tuinen, A. W. (Arch,
1. IV. p. 300).
1136. C. Vulvaria L. Op asch- en vuilnishoopen, muren,
ruigten, meestal in de nabijheid van gebouwen.
0. Juli — Sept. en somtijds ©. Mei. Vroeger ge-
bruikt als Herha Atriplicis foeticlae v. Vulvariae.

In Herb. : moestuinen Groningen, v. H.; — Hees
bij Nymegen, Th. Abel.; — ('s Gravenhage?) V. Z.;
spoorweg Leiden aan de Lage Morsch 1840, Mb.;
Zwijndrecht, glasblazerij 1839, Lac; v. d. T.; — Zie-
rikzee 1844, v. d. B.; 1868, P. Schuringa; Zelke-
heuvel by Zierikzee 1887, L,; — muren Sittard

CHENOPODIUM. 1439

Un. 1883, K.; Bande, Un. 1883; muur te Maas-
tricht, V. Hov. ; Biesland bij Maastricht, Jacques;
Beeli en Swijkhuizen 1869, Lac; Amby, Un. 1861.

(Vroenhoven bij Maastricht, 1892, de Haas in
herb. pr. ; 1894, de Haas in herb. L.)

Bovendien: Maastricht, St. Pietersberg, Un. 1861;
Gulpen, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman, en voor Harlingen en
Leeuwarden in Fl. Fris.
1137. C. hybridum L. Op bebouwde en ruige plaatsen,
aan vuilnis- en mesthoopen. Q- Juli — Sept. Ook
deze soort werd eertijds officinaal aangevoerd
als Herha Pedis anserini secundi.

In Herb. : vuilnishoop Leeuwarden 1862, Hinxt;

— Groningen 1831, v. H.; buiten de Boteringepoort
aldaar 1838, v. H. ; buiten de Heerepoort aldaar 1865,
H. d. V.; moeshoven Helpman 1856, Strat; — Mep-
pel, V. Heijn.; — Deventer, Un. 1850; Pothoofd
aldaar 1876, K.; Nijmegen, B.; moeshoven Hees bij
Nymegen, Th. Abel.; Culemborg, v. Heijn.; —
Grebbe by Rhenen, 0.; Maarsbergen, Groll; Doorn
1869, 0.; Utrecht, C. A. Bergsma; 1838, Lac;
V. d. T. ; mesthoop buiten de Waardpoort aldaar 1838,
D.S.; Wylc by Duurstede 1833, Wtt.; - Domburg
1841, V. d. B. ; — buiten de Vuchtsche poort, v. H o v. ;

— kerk te Heel bij Roermond, Un. 1900; akkers
te Maastricht, Un. 1883.

(Rivierdyk Rijswijk, B. J. v. Wagensveld in
herb. Wachter en Jansen; 1900 in herb. Heu-
kels (als G. urbicum); tusschen aardappelen op
'sHeerenhof Culemborg 1845, Alpherts in herb.
pr.; aldaar, de Haas in herb. pr.; — bouwlanden
Utrechtl900, W. C. v. Embden inherb. Heukels;
Amerongen 1896, Posth. in herb. pr.; Maarssen
1877, K. A. in herb. L.; — Reigersbosch by Lisse 1893,

1440 CHENOPODIUM.

V. Suringar in herb. pr.; eiland Rozenburg 1895
Struyk. in lierb. pr.)

Bovendien: langs de voormalige gracht buiten de
Hezelpoort te Nijmegen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p.
313); - Sittard, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 325).
1138. C. murale L. Op muren, aan ruigten, heggen enz.
Q. Aug. — Oct.

In Herb. : Coxdorp op Texel 1860, Lac; binnen-
kant Noorderdyk op een drassig stuk weiland aldaar
1867, Huizinga; Vlieland 1858, Lac; Terschelhng,
Un. 1886; Dellewal aldaar 1869, Holk.; - Kam-
pen, T.; R. B.; Pothoofd Deventer 1877, K.; - Ny-
megen, B.; 1833, Wtt.; Abel. en Pas; v. H.; Kelf-
kensbosch aldaar, N. enTh. Abel.; oude niuren bin-
nen Nijmegen, N. Abel.; — ? Eemdijk Amersfoort
1893, Garj.; Maartensdijk 1835, D. S.; - Naarden
1864, 0.; Amsterdam, C. A. Bergsma; 1836, Buse;
tusschen Oranje Nassau en het Funen Amsterdam,
Fl. Amst.; Ringdijk aldaar, v. H.; zeedijk den
Helder, V. Z.; Zandvoort 1846, Buse; Bloemen-
daalsche straatweg 1901, V.: Bentveld 1864, Hart-
sen; Naaldeveld 1878, K. A. (als ficifol); zanderij
Overveen 1887, V.; Haarlem 1883, Groll; Vogelen-
zang 1865, H. d. V.; - Noordwijkerhout 1902, G.
en Janse; mesthoopen Noordwijk 1876, 0.; Leiden,
Dz.; 1842, B. W. [ook s.\s Ghen.pohjs}).); Driesprong
aldaar 1842, 0.; Oegstgeesterweg dichtbij de Poelbrug
tusschen het puin 1782, v. Roijen; Katwijk 1837,
Mb.; Wassenaar 1832, Wtt; 1832, S. S.; Waalsdorp
en 's Gravenhage, V. Z.; 1834, v. H.; Delft, v. S. V.;
Dordrecht 1837, Lac; Arkelsche poort Gorinchem
1839, V. d. T.; - wallen Goes 1840, v. d. B.; -
wallen 's Hertogenbosch en buiten de St. Janspoort
aldaar 1846, v. Hov.; — onder aan muren bij de
Maas te Wessem 1900, G. en Jongm.; Meerssen,
Un. 1861; Beek 1869, Lac

(Bronsbergen by Zutphen 1877, K. A. in herb. L.;

CHENOPODIUM. 1441

mestvaalt Culemborg 1856, Alpherts in herb. pr. ;
Muiderberg, Un. 1901, Posth. en Koning in
herbariis pr.; Wyli aan Zee, A. C. J. v. Goor in
herb. pr.; Haarlem, C. A. Backer in herb. Heu-
k e 1 s ; — kolenaschweg buitenplaats Rozenburg Rot-
terdam 1901, Wacliter en Jansen in herb. pr. ;
— ? Oudelande, L. B. v. d. S 1 i k k e in herb. H e u k e 1 s.)

Bovendien: Ameland, Bruinsma (Ach. 1. IV. p.
82); Schiermonnikoog, v. E. (Arch. 2. I. p. 403); —
Groenlo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Bloemen-
daal-JSIaaldwijk, v. E. (Arch. 2. I. p. 403); - tus-
schen Eijsden en Rijkholt 1885, K. en G. (Arch. 2.
V. p. 25).

Voorts vermeld voor Maastricht door Franq. in
Prodr. I. p. 220.

1139. C. urbicum L. Op bebouwde plaatsen, aan wegen

en ruigten. 0. Juli—Sept.

In Herb. : Texel, en in den polder de Knol by
de Hoorn, Holk; — Amsterdam, C. A. Bergsma;
Sloterweg aldaar, v. H.; aardappeland aan den Over-
toom 1844, Lac. ; — Maastricht, Lej.
^. intermedium Kock.

In Herb. : Meppel, v. Heyn.; — Muiderberg,
G. Broers.

(Noordendijk Texel 1867, S. P. Huizinga in
herb. v. Tuinen.)

Bovendien: Wassenaar, v. E. (Arch. 2. I. p. 403).

1140. C. album L. Algemeen op akkers en op plaatsen

rijk aan organischen afval. 0. Juli—herfst.

Een zeer veelvormige soort, waarbij te onder-
scheiden zijn:

a. spicatum Koch. (C. olhum Fl. B. S. p. 224).

In Herb. : Texel 1857, Harting; Hoornaldaar

1869 en Koog aldaar 1869, Holk.; Vlieland dorp

1858, Lac; Schiermonnikoog dorp, 1860, S.; —

wal Leeuwarden 1859, S.; Dokkum, J.Cock; —

91

1442 CHENOPODIUM.

vestingwerken Groningen 1856, Strat.; — Ane
aan de Vecht 1859, Lac. enS.; — Kampen 1847,
R. B.; 1848, T.; Oosterholt by Kampen 1871,
Hoek; Berkum bij ZwoUe 1900, oUemolen de
Aloe ZwoUe 1900 en ZwoUe 1897, L.; Deventer
1877, K.; Gramsbergen 1859, Lac. en S.; -
Harderwyk 1865, R. B.; Zutphen 1882, C. v. d.
Broek; Angerenstein bij Arnhem 1842, J. L.
Tilanus (P.N.S.); Arnhem, Thomson;Nij-
megen, B.; Hees bij Nijmegen, N. en Th. Abel.;
Weurt, Marienboom en in de Ooische waard,
Th. Abel. (ten deele als Blitum rubruni), —
Amersfoort 1860, R. B.; 1891, Garj.; Driebergen
1834, V.H.; Utreclit, C. A. Bergsma; Petif (als
opulif.)] de Br. ; — Naarden 1864, 0.; Amster-
dam, V. H.; Hoedemakerspad, Fl. Amst.; Vest
aldaar 1871, 0. (a. spic. II. glomerulosum); Slo-
terweg 1840, R o m b. ; Legmeerdijk, B o e r 1. ; Urk
1884 en kerkhof aldaar 1884, S. ; Wieringen 1857,
Harting; Nieuwe diep, V. Z.; Petten, Un. 1891;
Zandvoort, v. H.; Overveen, en Middenduin 1846,
Buse; Haarlem, Buse; 1871, Boerl.; 3875,
Groll; Spaarne aldaar 1846, Buse; Heemstede,
V. d. T.; - Leiden 1835, Mb.; 1842, 0.; Perin;
Rijnsburg, Kerb.; Katwijk, Fockema; venen
Hazerswoude, Pierot; 's Gravenhage, R. B. ;Be-
zuidenhoutsche weg aldaar, V. Z.; Delft, v. S. V.;
de Geest bij Naaldwijk 1847, v, d. T. ; (forma de-
cumbens); 's Gravezande, V. Z.; Dordrecht 1837,
Lac; 1882, V.; Vianen 1839, Lac; - Zuid-
Beveland 1838, v. d. B.; Middelburg 1897, en meel-
fabriek aldaar 1900, L.; Vlissingen 1845, v. d. Cop;
1880, Buusm.; Zeeuwsch Vlaanderen 1862, en St.
Kruis 1861, A. W. ; - 's Hertogenbosch, v. H o v.
/S. cymigerum Koch. (Ch. viride L. et Fl. B. S.
p. 224).
In Herb. : Texel 1867, S. P. H u i z i n g a ; Schier-

CHENOPODIUM. 1443

monnikoog 1860, S.; — Praneker, (C. A. Bergs-
ma?) ; Leeuwarden 1859, S.; — buitenwerken Gro-
ningen 1856, Strat.; - Meppel, v. Heijn.; -
Kampen, R. B.; 1848, T. ; 1849, R. B. ; - deGrebbe,
Fockema; Renkum, Buse; — Utrecht, C. A.
Bergsraa; - Uithoorn 1872, Boerl.; Hoede-
makerspad Amsterdam, Fl. Amst.; Amsterdam,
de Liefde; v. H.; 1884, Lac; zeedtjk 1838,
Romb.; Zandvoort 1846 en Haarlem, Buse; -
Lisse, V. H.; Leiden, Dz.; 1837, Mb.; S.; Drie-
sprong aldaar 1842, 0.; Haagsche bosch en 'sGra-
venhage, V. Z.; G. B.; Scheveningen, V. Z.; Delft,
V. S. V.; - Duiveland 1884, V.; Zuid-Beveland,
en Wilhelminapolder 1838, v. d. B. ; Zeeuwsch
Vlaanderen 1862, A. W.; — Loopschans Breda,
V. A.; 's Hertogenbosch en Vhjmen, v. Hov.; —
Beek, Un. 1883 (als murale?).
[Aanm. : Tusscheii de var. a. en /?. bestaat geen scherpe
afsclieiding; overgangen zyn bekend; door Ascherson wor-
den deze van a. tot ^. genoemd II. glomerulosum en die
van ^. tot a. vlridescens.

y. lanceolatum Milhlenb. als soort.

In Herb. : stationsemplacement ZwoUe 1900,
L.; — buiten de Tolsteegpoort Utrecht 1834,
D.S.; — Naarden 1864, 0.; Amsterdam, de Lief-
de; kerkhof Marken 1886, Boerl.; - duin'sGra-
venhage, V. Z.

8. microphyllum Coss. et Germ. (C. lanceola-
tum Merat.).

In Herb. : Amsterdam, Buse; duinen Over-
veen, v, d. T.; Middenduin 1862, Buse; - Waals-
dorp 1834, V. Z.; Scheveningen 1845, de Br.;
Lek bij Leksmond 1828, v.H.; — meelfabriek
Middelburg 1900, L.; - Maastricht 1894, de Haas.
(Wolvega, W. R. Bouma en T. de Boer; —

Enschede, M. J. Blijdenstein; — Gendringen, Mej.

M. S. Rust; Ryswijk, B. J. v. Wagensveld in

1444 CHENOPODIUM.

herb. Heukels; ondertuin Culemborg 1846, Alph.
in herb. pr.; algemeen Culemborg, d e Haas in
herb. pr.; — Bussum 1899, Koning in herb. pr.;
achter Carre Amsterdam, A. C. J. v. Goor inherb.
pr.; Amstelveensche weg 1893, Amsterdam 1893,
gedempte buitensingel aldaar en Alkmaar 1890, Cos-
* terus in herb. pr. ; Vogelenzang 1888, Struyk.
in herb. pr. ; — Stolwijk, H. A. Westbroek en
J. Slingerland; tuinen Rotterdam 1899, H. v. d.
Linden in herb. Heukels; Dordrecht 1892 en —
Goes 1894, Posth. inherb. pr.; Wissenkerke N.-Bev.
1893, Schipper in lierb. pr.; - Venlo 1897, Rie-
ter in herb. pr.; Maastricht 1892, de Haas in
herb. pr.

a. spicatum: Garst Winschoten 1881, Schipper
in herb. pr. ; — Haaksbergen 1891, L. in herb. pr.;

— Apeldoorn 1881, K. A. in lierb. L. ; — Dreischor
1882, L. in herb. pr.

/5. cymigerum: Apeldoorn 1881, K. A. in herb. L. ;

- St. Kruis 1887, L. in herb. pr.

y. lanceolatum: Garst bij Winschoten 1881, Schip-
per in lierb. pr.)

Bovendien: (zonder aanduiding van versclieiden
heid) Ameland Kros, Bruinsma (Arch. I. IV. p
82); Rottum, Schipper (Arch. 3. L p. 213); - tus
schen Wolvega en Terissert, Un. 1881 (Arch. 2
III. p. 423); alle bezoclite plaatsen in Drente 1859
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254); - Steenwijk, Steen
wijkerwolde, Kallenkote, Eeze, Giethoorn, Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 350j ; Almelo, Albergen en het Vrie
zeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Hengelo
Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 8. I. p. 226); Diepen
heim — Groenlo, tusschen Zutphen en Bronsbergen
Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 612); Winterswijk, Eiber
gen, Groenlo, Borculo, Lochem, Un. 1859 (Arch
1. V. p. 228) ; Terborg, U n. 1 8 8 5 (Arch. 2. IV. p. 405)
Apeldoorn algemeen, K. A. (Arch. 2. III. p. 197); -

CHENOPODIUM. 1445

van den zeedijk door het fort langs binnenwegen
naar Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); Ber-
gen 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. 1. p. 272); Alk-
maar, Heilo, CaUantsoog, Petten, Un. 1891 (Arch.
2. VI. p. 288); Haarleramermeer 1853, Hartm. (Arch.
1. III. p. 288); — Rockanje en Oost-Voorne, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Renesse, Un. 1894
(Arch. 3. I. p. 51); Tholen, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 130 en VI.
p. 125); Dishoek, tusschen Dishoek en Koudekerke,
tusschen Koudekerke en Middelburg; tusschen Dis-
hoek en Zoutelande, tusschen West-KapeUe en Dom-
burg, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tus-
schen Vrouwenpolder en Veere; Veere, tusschen
Gapinge en Veere en tusschen Gapinge en Middel-
burg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035); Hoek, A. W.
(Arch. 1. V. p. 300); - Bergen op Zoom, Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 353); Oudenbosch 1885-1887, Bu-
taye en de Haas (Arch. 3. V. p. 548); — Venlo,
Blerik, Velden, Arcen, Wel, Welsche hut, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 575); rechter Maasoever Roermond,
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Maastricht, tusschen
Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 3. IV. p. 325).

Voorts vermeld door Pelletier en Vorstius.

a. TerscheUing, Araeland, v. E. (Arch. 2. 1. p. 403);

— langs de Oude Wetering tot op den grintweg
Raalte-Wyhe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p.413); Vel-
serkanaal, v. E. (Arch. 2. I. p. 403); Alkmaar, Heilo,
Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238); - Mook, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 313).

/9. langs de Oude Wetering tot op den grintweg
Raalte-Wijhe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 413); -
Ooische waard, Weurt, T h. A b e 1. (Arch. 2. V. p. 313) ;

- Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. I. p. 403).

1141. C. opulifolium Schrad. Langs wegen en aan hagen,
in dorpen. 0. Juli — Sept.

1446 CHENOPODIUM.

In Herb.: meelfabriek Middelburg 1895, 1897, 1900,
L. (Cfr. Arch. 3. I. p. 175 en 597); - ruigte langs
een heg aan den weg te Deurne 1884, La c. (Misschien
alle vormen van Gh. albnm?).

Bovendien: Deventer, K.A. (Arch. 2. VL p. 323).
1142. C. ficifolium Smith. Langs v^egen, op moesland,
aan ruigten en vuilnishoopen. 0. JuU—Oct.

In Herb. : Kampen 1849, R. B.; — langsdenlJsel
by Gorssel 1902, G. en Jongm.; — Culemborg 1846,
Alpherts; — ? Amstelveensche weg, C. A. Bergs-
ma (als Bl. virgatum); Oosterdoiisdijlc Amsterdam,
Romb.; aan den molen van het Karnemelksgat bij
Amsterdam 1836, v. H. ; Amsterdam en Sloten, v. H. ;
1844, Lac; Vest aldaar 1871, 0.; weg langs den
Kruidberg Velserend 1894, V.; Zandvoort, Overveen
en Haarlem, D u m. ; Zandvoortsche weg 1846, B u s e;
Haarlem 1835, Mb.; v. H.; Buse; 1875, Groll;
Heemstede 1841, v. H. ; — Leiden, Dum.; Pierot
(als Gh. alb. /?.); Forsten (als Gh. glauc); 1842,
0.; Galgeveld buiten de Morschpoort aldaar 1832,
S. S. (als viride en als glaucum); 's Gravenhage,
D u m. ; Trekweg aldaar; V. Z. ; aardappelland Delft
1844, de Br.; Dordrecht 1837, Lac; 1882, C. v. d.
Broek; - St. Philipsland 1890, L.

[Aanm.': WaarschijnHjk zjjn nog meerdere exemplaren onder
Chenop. album /?. cymigerum aanwezig; de onvoldoen-
de exemplaren maken een juiste determinatie niet mogeiyk,
vaak ontbreken alle stengeibladen of zijn de vruchten geheel
onrijp. In hoeveiTe ook C. ficifolium tot een vorm van
Ch. album moet gerekend worden, is nog niet met zekerheid
te zeggen.]

(Culemborg 1888, de Haas in herb. pr.; — zan-
derij tusschen Hilversum en Bussum 1899, Koning
in herb. pr. ; achter Carre Amsterdam, A. C. J. v.
Goor in herb. pr.; Velserend 1894, Ogt. in herb.
pr. (als Gh. album); — in tuinen Rotterdam 1899,
H. V. d. Linden; ruigten aldaar 1900, F. D. J.
Risch in herb. HeukeLs; Papendrecht 1896, V.

CHENOPODIUM, ] 447

Suringar in herb. pr.; - Middelburg 1897—1900,
L. in herb. pr.)

Bovendien: Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 403); —
Walcheren, A. W. (Arch. 2. III. p. 131).

Voorts vermelddoor Pelletier (Arch. 2. III. p. 4).

B. B 1 i t u m Tourn.

I. Pseudoblitum Oren.

1143. C. glaucum L. (Pl. B. S. p. 226, Blitum glaucum
Koch. et Prodr. Ed. I. p. 223). Aan wegen en ruig-
ten, op vochtige zandgronden. 0. Juni—herfst.
In Herb.: Eierlandsch huis Texel 1868, Holk.
(als Atrip.patula); - langs den Zvv^olschen straatweg
Meppel, v. Heijn.; - singels Kampen 1847, T.;
Grafhorst 1848, R. B.; 1848, T.; Zwolle, M. Dassen;
IJselbedding voor Deventer 1893, K.A.; - Epe, Un.
1890; Arnhem 1847, T.; Lent by Nijmegen 1833,
Wtt.; Hemmen 1833, Wtt.; Waaloever Ooische
waard 1849, Th. Abel.; Wageningen, W 1 1. ; gracht
aldaar 1883, K.; aan de Waal tusschen Wamel en
Dreumel 1839, v. d. T.; - Bunnik, C. A. Bergsma
Utreclit, C. A. Bergsma; 1836, D.S.; Oudwijk al
daar 1836, D.S.; - Naarden 1863 en 1864, 0.; Mui
derberg, Broers; 0.; Amsterdam, C. A. Bergsma
1842, J. W. R. Tilanus (P. N. S.); 1863, 0.; 1875
Lac; Hoedemakerspad, Fl. Amst.; Ringdijk Am
sterdam, v. H.; Weesperzijde aldaar 1845, Romh
Urk 1852, Backer de Wit; buiten de Wierdijk
Enkhuizen 1894, Sanders; Haarlem 1846, Buse
1878, G r 0 11 ; Buitenspaarne, B u s e ; Naaldeveld 1878,
K. A.; Leidsche vaart onder Vogelenzang, v, d. T
Ruigehoek 1902, G. en Janse; Leiden, Dz.; 1837,
Mb.; 1842, 0.; 1842, B. W.; buiten de Morschpoort
aldaar, S. S.; Haagsche bosch, V. Z.; 's Gravenhage
1895, R. B.; 1902, v. Breemen; Delft, v. Son;
mestput bij Naaldwijk aan den weg naar 's Grave-

1448 GHENOPODIUM.

zande 1844, (als f. erecta), Naaldwijk, en laagte
Nieuwland achter 's Gravezande, v. d. T. ; Overmaas
1891, V. d. Voo; tusschen het koren Dordrecht 1882,
V.; Rijn bij Leksmond 1882, K.; — Zuid-Beveland
1839, V. d. B. ; Vhssingen, v. d. Cop; — waarden
Werkendam 1837, Lac; Heusden 1847, v. Hov,

— St. Anthonieseiland 1894, de Haas.
(Steenwijk 1892, en ZwoUe 1900, L. in herb. pr,

— Beekhuizen bij Velp 1892, Ogt. inherb. pr. ; stads
mestvaalt Gulemborg 1846, Alph. inherb. pr. ; Lek
oever aldaar 1899, 0. A. Backer; rivieroever Rijs
wijk, B. J. V. Wagensveld; — Utrecht, Zeist 1900;
W. C. V. Embden; - Amsterdam 1900, A. C. J. v,
Goor in herb. Heukels; 1880, K. A. in herb. L
Diemen 1890, Costerus in herb. pr. ; Muiden, Un
1901, Koning en Rieter inherb. pr.; Zuiderzee
dijk den Helder 1899, L. de Bruijn — tuin Rot
terdam 1899, H. v. d. Linden in herb. Heukels
Monster 1896, Struyk. in herb. pr.; — Maastricht
1894, de Haas in herb pr.)

Bovendien: tusschen den Zeedijk langs het fort
naar Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); -
tusschen Middelburg en Rammekens, Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1085); Oost-Zeeuwsch Viaanderen,
A. W. (Arch. 1. IV. p. 300); - Oudenbosch 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); -
St. Pietersberg, H. d. V. (Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Munting en voor Friesland
door Meese, voor Maastricht Lej. Fl. de Spa.
1144. C. rubrum L. (FL B. S. p. 224, Blitum rubrum
Rchb. en Prodr. Ed. I. p. 222). Op akkers en
moesland, langs wegen, aan ruigten, op vuilnis-
en mesthoopen. 0. Juli — herfst.

In Herb. : Langs een drinkput tusschen de Via-
nenvallei en de vallei van Malgum 1869, Holk.; —
Zuiderzeestrand.;Vlieland 1858, Lac. ; Rottum 1897,
Schipper; — wal Leeuwarden 1859, S.; — Haren

CHENOPODIUM. 1449

1856, S. E. Strat.; — Meppel, v. Heijn.; — Kam-
pen 1848, T.; 1848, R. B.; - Wapenvelde by Hattem
1893, K. A.; Ooische waard 1849, Th. Abel.; Tiel

1892, K. A. (als Chenop. urbicum?); - Eemdiik 1893,
G arj.; mestput omtrent Rotsoord buiten de Tolsteeg-
poort Utrecht 1841, en mesthoop Baambrugge, v.
d. T.; - Naarden 1864, 0.; strand Muiderberg 1844,
Lac; Amsterdam, v. H.; Hoedemakerspad aldaar,
FI. Amst.; Oosterdoksdyk, de Liefde; IJkant
tusschen Amsterdam en Sloterdijk 1839, v. d. T. ;
Overtoom aldaar 1845, Romb.; Amstel 1860, 0.;
Nieuwe Entrepotdoksluis aldaar 1838, D.S. ;Amstel-
veensche weg, v. H. ; Enkhuizen buiten de Noord
Poort 1894, Sanders; duinpan Bergen, Un. 1891;
Haarlemmermeer tusschen Haarlem en de Lynden
1851, Miq.; bij de Crucquius 1852, Coster; 1853,
S. en Hartm.; Velsen 1848, T.; Haarlem 1873,
Boerl.; 1881,Groll; Spaarndam 1846, Jaagpad naar
Spaarndam 1846, en Zandvoort 1842, Buse; Clever-
laan Haarlem, v. H.;— Leiden, Pierot; Dz.; 1835,
Mb.; 1842, 0.; Hoogemorsch, Forsten; 1832, S.S.;
langs den trekweg 'sGravenhage, V. Z.; 'sGraven-
hage 1895, R. B.; weg achter Ockenburg bij Kyk-
duin, Exc. 1896; tuin Naaldwyk 1845, v. d. T.;
's Gravezande 1870, H. d. V.; vlakte in het Nieuwland
achter 'sGravezande 1846, v. d. T.; eiland Rozenburg
1895, V.; Zwijndrecht 1847, Lac; Voorne 1902, G.
en Jongm.; — tusschen Haamstede en Renesse,
Un. 1894; Zijpe, Un. 1894; Zuid-Beveland, v. d.
B.; Hoek 1865, A.W.; - pleintje Heusden 1847,
mesthoop Herven en te Orthe bij 'sHertogenbosch
1846, V. Hov.; — Maastricht, Marres; v. Hov. ;

1893, de Haas.

Men onderscheidt voorts:
/?. blitoides Lej. (als soort = ^. acuminatum
Koch. et Prodr. Ed. l. p. 222; = y. spathu-
laium Coss. et Genn.

1450 CHENOPODIUM.

In Herb. : stadsgracht buiten de Hezelpoort te
Nijmegen, Th. Abel.
y. ■botryoides Smith. (= /?. crassifolium Moq-
Tand ; y- paucidentatum Koch. et Prodr. Ed. L
p. 222; = C. crassifolium Hornem.).

In Herb. : Naarden 1864, 0. (als Beta maritima) ;

vest Amsterdam 1871, 0. (als crassif.); — Pyle-

tuinen Naaldwijk 1850, v. d. T.; dijk Zwijndrecht

1849, V. Hov.; Dordrecht 1837, Lac; - Goes,

V. d. B. (de laatsten als paiccidentatuyn).

[Aanm.: C. botryoides 'wordt door Lange als afzon-

derltjke soort naast C. r u b r u m gesteld. Cfr. Haandbg. p. 278.]

(AVinschoten 1880, Schipper in herb. pr. ; —

Zwolle 1892, L. in herb. pr.; — stadsmestvaalt Cu-

lemborg 1846, Alpherts in herb. pr.; - Zeist 1900,

W. C. V. Embden in herb. Heukels; — Amster-

dam 1880, K. A. in herb. L.; 1893, V. Suringar

in herb. pr.; achter Carre aldaar, A. C. J. v. Goor

in herb. pr.; Amstelveensche weg 1890, Costerus

in herb. pr.; zandery Overveen 1893, Ogt. in herb.

pr. ; — Haarlemmervaart bij Leiden 1901, raest-

stalen Leiden 1901, en Groenhoven aldaar 1898,

Struyk. in herb. pr. ; kolenaschweg te Rotterdam

1902, Wachter en Jansen in herb. pr.; Schie

aldaar 1901, F. D. J. Risch en tuinen aldaar 1899,

H. V. d. Linden in herb. Heukels; Hoek van

Holland 1895, Struyk. inherb. pr. ; Zwijndrecht en

Dordrecht 1897, Posth. in herb. pr.; — Middelburg

1885, L. in herb. pr.; - Venlo 1897, Rieter in

herb. pr.

y. Zuiderzeedijk den Helder 1899, L. de Bruijn
in herb. Heukels.)

Bovendien: Texel, v. E. (Arch. 2. I. p. 403); Ter-
schelUng 1884, v. E. (Arch. 2. IV. p. 398); Schier-
monnikoog 1860, S. (Arch. 1. V. p. 260); - Teris-
sert, Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); - Bentveld
V. E. (Arch. 2. I. p. 403;; - Scheveningen, de W.

OHENOPODIUM. 1451

H. (Arch. 2. II. p. 123); - Walcheren, A. W. (Arch.
2. III. p. 131); tusschen Dishoek en Koudekerke,
tusschen Koudekerke en Middelburg, tusschen Ga-
pinge en Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035);
- Venlo, Baarlo, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575).
Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman.

II. M 0 r 0 c a r p u s Rupp.

1145. C. foliosum (Moench.) Aschers. (Blitum virgatum L.

en Prodr. Ed. I. p. 222). Op onbebouwde en ruige
plaatsen, aan mesthoopen ; inheemsch in Zuid-
Duitschland, hier en daar als groente gekweekt,
doch meestal ingevoerd met andere zaden. 0.
Juni — Aug.

In Herb. : tuin Harderwijk 1873, R. B.; preibed
Apeldoorn 1897, K. A.; — Molenvliet achter Land-
lust by Baambrugge, v. d. T. ; — Stadhouderslaan by
Scheveningen 1902, v. Iterson; mesthoop voorby
de steenplaats te Zwijndrecht 1837, en — Werken-
dam 1836, Lac; uit de omstreken van Breda, I. A.
B. Kuijper van Waschpenning (Bijdr. II. 1,
bl. 111.)

(tuin Oldeboorn 1868, v. Tuinen in herb. pr.; —
Leiden, ruigte langs de Haarlemmervaart 1901,
Struyk. in herb. pr.)

Bovendien: Scheveningen, de W. H. (Arch. 2. II.
p. 123). Zie ook Aanm. bij de volgende soort.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting
en voor Friesland door Meese.

1146. C. capitatum Aschers. (Blitum capitatum L. en

Prodr. Ed. I. p. 222). In Zuid-Europa inheemsch,
nog zeldzamer verbouwd dan de vorige, doch
met deze vaak ingevoerd. 0. Juni—Aug.
In Herb.: Dokkum, I. Cock; - opslag tuin Apel-

1452 CHENOPODIUM.

doorn 1897, K. A.; (Nijmegen?), B. *); - Utrecht 1840,
D.S. ; Nieuwe werk Utrecht 1835, P. J. Kraaraw.;
D.S. ; Hierosolymusplein Utrecht, C. A. Bergsma;

- Haarlem 1839 en 1840, Mb.; Overveen 1839, Mb.;
1866, H. d. V. ; — Haarleramervaart Leiden 1900,
Struyk. (als Bl. rubrum); schulpweg Wassenaar
1833, S.S.; Delft, v. S. V.

(Groenhoven bij Leiden 1898, Struyk. in herb. pr.)
Voorts vermeld door Pelletier en Munting
en voor Franeker door Meese.

III. Agathophytura Moq- Tand.

1147. C. Bonus Henricus L. {Blitum Bonus Henricus
C, A. Meyer et Prodr. Ed. L p. 222). In moes-
hoven, aan wegen, aan ruigten en op vuilnis-
hoopen, in de nabijheid van woningen. %. Mei

— Aug. Vroeger offlcinaal als Radix en Herba
Boni Henrici of Lapathi unctuosi. **)

In Herb. : wallen Leeuwarden, Hinxt; - Weer-
dinge 1859, Lac. en S.; — Gelderland, Hoffm.;
Halle, Wtt.; Waaldijk Nijmegen, Wtt.; v. H.; kerk-
hof Beuningen 1816, B.; Avezaath, Hoffm.; Waal-

*) In de Fl. B. S. van v. Hall I. p. 9. wordt voor Nyniegen en Beek,
Blitum virgatum vermeld. Volgens eene nadere toelichting van
van Hall in ztjn tweede Nalezing op de Fl. B. S. wordt het volgende
upgemerkt (Cfr. Bydr. II. p. III): ,,De Heer Dumortier heeft den Heer
d e B e ij e r en mij oplettend gemaakt op eene in myne Flora ingeslopene
fout, dat wy, nameiyk, deze plant vermeld heliben als groeiende bjj
Nijmegen en Beek. De door den Heer d e B e ij e r aldaar aangetroften
plant is niets anders dan deChenopodium rubrum, welke, jong
zynde, veel op de okselbloeiende Sapkelk gelijkt." Zou hiermede ook
bovenbedoelde plant kunnen bedould zijn?

**) Men meldt dat het kruid vroeger in het voorjaar als noodhulp
gegeten werd, voordatanderegroentenaanwezig waren. Denaam Bonus
Henricus staat tegenover Malus Henricus, waarmede M e r c u r i-
alis perennis bedoeld werd, dat ongenietbaar is. De naam zelf zou
ontleend zijn aan Koning Hendrik IV, die onder anderen ook veel voor
de botanie deed, doordien h;j op zijn kosten jeugdige botanici liet reizen
en den Hortus te Marseille liet aanleggen.

CHENOPODIUM. 1453

dijk Bommel 1823, en Hemmen, Wtt.; Wage-
ningen 1834, Mb.; Lekdijk aldaar 1833, Wtt.; -
Eemdyk 1893, Garj.; Utrecht, C. A. Bergsma;
Wtt.; V. H.; Vechten, 1836, Kraamw.; v. d. T.;
Houten, en Schalkwijk 1834, Wtt.; Montfort, v.
d. T.; - Uithoorn 1872, Boerl.; Haarlem 1887,
Groll; jaagpad Spaarndam, Buse; — ? Haagsche
bosch, V. Z. ; Rotterdam 1834, v. H. ; voorbij de Steen-
plaats Dordrecht 1837, Lac. ; — Maas bij het veer
te Oeffelt 1885, K. A.; - St. Pietersberg, Un. 1883;
1885 en 1887, Groll; Meerssen, Un. 1861; Berg
1866 en Geulle 1864, H. d. V.; Hussenberg by Beek

1885, K.; Mheer 1894, V.; Voerendaal 1866, H.d.V.;
muren Gronsveld 1883, K.; Gulpen en Slenaken 1899,
V.; Zwijbergen, Un. 1883.

(Rijswijk, aan een open kade, 1901, B. J. v.
Wagensveld in herb. Wachter en Jansen,
en Heukels; — hofstede de Eemstein by Zwun-
drecht 1897, Posth. in herb. pr.; — Oosterland
Duiveland 1887 en - Gronsveld 1883, L. in herb.
pr. ; Hulsberg, Meerssen, Steichen in herb. pr. ;
Berg-Terblyt 1892, de Haas in herb. pr.; Oud-Val-
kenberg 1889, Struyk. in herb. pr.; 1902, Stei-
chen in herb. pr.; Gulpen 1893, V. Suringar in
herb. pr.)

Bovendien: dyk by Altona, gem. Valburg, G.
Zwart in herb. Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 314); -
Gulpen, Epen, Valkenberg, Un. 1861; Maastricht,
Gronsveld, tusschen Wylre enSlenaken, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius,
Knyf, Munting en Bruman.

Voor Putten op de Veluwe, Neder-Betuwe, 's Gra-
venhage, Wijk by Duurstede door de Gorter;
Deventer, Delft in Fl. B. S. De opgave Marken

1886, Boerl. (Arch. 2. V. p. 57 en 60 is verkeerdelyk
voor Atrijjlex).

1454 BETA.

Beta Tourn.

1148. B. vulgaris L. Het blijkt dat de stamvorm B.
maritima L. of ^. foliosa thuis behoort aan de
kusten van Zuid-Europa, als veevoeder en als
suikerbiet echter in ons land, op de klei- en
leemgronden verbouwd en nu en dan verwilderd.
De eerste vorm is bekend als B. v. ^. Cicla L.
of B. hortensis MilL, de andere als B. v. y. Eapa
Dum. of B. V. var. rapacea Koch. 0 en 0.
Aug. — Nov.

In Herb, : Harlingen ""), C. A. Bergsma; - Pot-
hoofd Deventer 1877, en Deventer 1882, K.; -
Harderwijk (/?. cicla verw.), R. B. ; bietenveld Hem-
menl886, K. (prachtigefasciatie); - Utrecht, Groll
- Amsterdam "), V. Z.; *" 1828, v.H.; " C. A
Bergsma; Oosterdoksdijk"P. N. S.; IJbijAmster
dam " 1834, v. H. ; Weteringschans " 1873, 0. ; zee
dijk '"de Vriese; Overtoom "1844, Lac; "1846
Fl. Amst.; Schans bij de kavallerie-kazerne 1866
0. ; Schooten, 1879, G r o 1 1 (var. Bap. rub.) ; - Vreeu
wijk Leiden 1891, Boerl.; 's Gravenhage 1896, R. B
als Blitimi virgatum); station Zwijndrecht 1888, V.
beetwortelfabriek Dordrecht 1888, V. {rapacea III
altissima); Shedrecht " 1887, v. d. T. of Lac; -
Zuid-Beveland [colitur), v. d, B.; - dijk Werkendam
1886, V.

(Muiderberg, Un. 1901, Rieter in herb. pr.; —
duinen Zoutelande 1892, Ogt. in herb. pr.; Middel-
bm-g 1900, Mevr. Snellen in herb. Heukels.)

Bovendien: Van Oud Valkeveen langs den zeedijk
en het strand naar Muiderberg, Un. 1901 (Arch.
3. 11. p. 681); - al de Zeeuwsche eilanden A. W.
en L. (Arch. 2. III. p. 131 en VI. p. 125).

**) Aanwezig onder den naam B. maritima.

BETA. SPINACIA. 1455

Voorts vermeld door Pelletier.
B. marititna L.

In Herb.: Urk 1884, S.; - Zwundrecht by de
zoutkeeten Sept. 1837, Lac.

(Deze beide planten hebben kruipende of hggende
stengels en veelhoofdige v^rortel; waarschijnlijk te-
rugslag uit het zaad van gekweekte planten).

Voorts vermeld door Pelletier.

[ A a n m. : De overige opgaven bjjv. Hellevoetsluis by d e
Gorter; Dijkshoek en MenaldumrQermeeden, Fl. Fris.
hebben waarschtjniyk alle betrekking op Beta vulgaris,
zooals ook blykt bij de andere als B. maritima vermelde
planten. Cfr. Prodr. Ed. I. p. 223 noot. De cultuur dateert
eerst van de 6e of 4e eeuw voor onze jaartelling, terwjjl
reeds de ouden de roode en witte vorscheidenheid in de
wortels kenden.]

Tribus Spinacieae Biim.
Spinacia Tourn.

1149. S. oleracea L. Inheemsch in het Oosten en het
binnenland van West-Azie. De ouden kenden de
plant niet, zij wordt het eerst vermeld door
Albertus Magnus, terwijl het niet onwaar-
schijnlijk is dat zij door de Kruisvaarders is
meegebracht; thans algemeen als groente ge-
kweekt en een enkele maal verwilderd. Q en Q.
Mei — Juni.

In Herb.: spoorweg Overveen 1882, Groll; Spa-
rendammerweg 1888, V.; - ruigte Kykduin, Exc.
1887.
/5. glabra.

In Herb. : Ginneken bij Breda, v. A. gekweekt.
Deze vorm, vroeger als afzonderlijke soort naast
S. spinosa schijnt niet zaadecht te zijn; defran-
schen noemen deze Epinard de Hollande, terwyl
Tragus (Bock) haar het eerst in de 16^ eeuw

1456 OBIONE.

verraeldt. Cfr. De Candolle Origine des plantes
cultivees p. 80. (verw. Dordrecht 1897, Posth.
in herb. pr.)

Bovendien : a. spinosa : hier en daar gekv^eekt en
verwilderd te Hees, Th. Abel. (Arch. 2. V. p.314).

Obione Gaertner (Halimus Wallr.).

1150. O. portulacoides Moq-Tand. {Halimus portulacoides

Wallr. et Prodr. Ed. I. p. 223; Atriplex portu-

lacoides L. et Fl. B. S. p. 220). Aan schorren,

langs dijken en op zilten kleigrond. 0. Juli—Aug.

In Herb.: Texel 1857, Coll. Nat.; 1868, 0.; Eier-

land aldaar 1857, Harting; Coxdorp 1868, oester-

bedden Texel 1868, West-Terschelhng 1868, en

schorren bij den molen achter de Dellewal op Ter-

schelUng 1869, Holk.; Dellewal, Un. 1886; Ame-

land 1869, en Grint 1869, Holk.; Schiermonnikoog,

Hinxt; - Harhngen, v. H.; Hinxt; Bruinsma;

- de Plaat bij Zoutkamp 1869, H. d. Waard; -

Enkhuizen 1894, Sanders; Wihemsoord 1845,

Buse; - Ouddorp 1894, Boerl. en V.; - Zeeland

1838, V. d. T. ; 1846, d e V r i e s e ; 1847, v. d. B. ; Scher-

penisse 1877, Groll; 1877, K.A.; langs de Schelde

by Rengerskerke, Un. 1894; Bruinisse 1887, en

Ztjpe, L.; Zuid-Beveland, Dz.; 1839 en 1847, v. d.B.;

Walcheren, J. C. Broers; 1834, Wtt.; Forsten;

1893, Goeth.; Veere'l883, K.; kanaal Middelburg,

en Nieuwe haven aldaar, v. d. T. ; Vlissingen 1845,

V. d. Cop; Scheldeoever aldaar 1880, Buijsman;

Zeeuwsch Vlaanderen 1860, A. W.; ScheldedijkBres-

kens 1839, Lac; - Bergen op Zoom, Thomson;

1889, GroII.

(Wieringen 1900, A. C. J. v. Goor in herb. pr.;
Nieuwe Diep 1892, G. en Helnsius inherb. Hein-
sius; Zuiderzeestrand den Helder 1893 en 1894,
V. Suringar in herb. pr.; aldaar 1899, L. de

OBIONE. 1457

Bruijn; - Middelburg, Mevr. Snellen; IJzendijke,
P. J. Roosendaal in herb. Heukels; inlaagdijk
Wissenkerke N.-Bev. 1886, Schipper in herb. pr. ;
schorren fort Rammekens, Un. 190 2, Rieter in
herb. pr.; dyk aan de Zuid-Watering Rithem 1892,
Ogt. in herb. pr. ; aldaar 1881, en Kadzand 1878,
L. in herb. pr.; St. Maartensdijk op Tholen 1884 en
Kattendijke 1894, Posth. in herb. pr.)

Bovendien: Wieringen, Reinw. (Arch. 1. IV. p.
230 en V. p. 58); — al de Zeeuwsche eilanden, A.
W. en L. (Arch. 2. III. p. 131 en VL p. 125); tus-
schen Rammekens en Rithem, tusschen Vlissingen
en Vijgeneter; tusschen Vrouwenpolder en Veere,
Veere, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035); - Hooger-
heide, Un. 1860 (Arch. 1. V. p. 232).

Voorts vermeld door Dodoens: Stirp. II. 1554,
Cruydeboeck 1554 enz. , Lobelius, Pelletier en
M u n t i n g.

Voor 's Gravezande, Delfzijl bu de Gorter; tus-
schen Roptazyl en Dijkshoek bij Meese en Zand-
voort? in FI. Fris.
1151. O. pedunculata Moq-Tand. {Halimus pedunculatus
Wallr. et Prodr. Ed. L p. 223; Atriplex pedun-
culata L. et Fl. B. S. p. 780). Op schorren, langs
dijken en op zilten kleibodem. 0. Aug. — Sept.

In Herb. : schorren Dellewal by West-Terschelling
1869, Holk.; - Enkhuizen 1894, Sanders; - Zie-
rikzee 1901, L. ; Rengerskerke Korkensche weg, U n.
1894; schorren Westerschelde 1840,- v. d. B.; schor-
ren aan den zeekant bij Biezelinge 1829, 1832 en
1834, Dz.; Zuid-Beveland 1829, Dz.; 1839, v. d. B.;
Evertsdijk, Dz.; op de schorren tusschen Wolphaarts-
dijk en de Goessche polder aan het Schengen, v. d.
B.; Walcheren, en duinvallei achterOranjezon 1841,
v.d. T.; Zeeuwsch Vlaanderen 1862, A. W.

Bovendien: Tholen, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p.
125); Hoek, A. W. (Arch. 1. IV. p. 300j; Schengen

92

1458 OBIONE. ATRIPLEX.

en tusschen Veere en de Vrouwenpolder op Wal-
cheren, v. d. B. in herb. pr. Prodr. Ed. I. p. 224.

Atriplex Tourn.

I. Dichospermum Dim.

1152. A. hortense L. In moeshoven aangebouwd en ver-
wilderd. Inheemsch in Zuid-Europa, vroeger als
groente zeer gewaardeerd doch door de Spinazie
verdrongen. Nu hier en daar nog in half verwil-
derden toestand voorkomend. Tegenwoordig nog
als sierplant in de var. atrosanguinea Hort.
0. Juli — Aug.

In Herb.: Vorden 1890, Groll; Zuid-Beveland
1840 en Goes 1838, v. d.B.

(Tuin Zwolle 1901, Posth. inherb. pr.; - Lochera
op den Nettelhorst, cultuur en verwilderd, 1888,
Ens. in herb. L.; Rijswijk, B. J. v. Wagensveld;
puinhoop en Laag Soeren (als Ghenop. hybrid.),
Heukels in lierb. pr.)

Bovendien: Winterswijk (efferata), Un. 18 59
(Arch. 1. V. p. 228); — in tuinen verbouwd Oost-
Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 1. IV. p. 300);
West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p.
131); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 548).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

1153. A. nitens Schkuhr. Muren, ruigten en in wijnber-

bergen, nu en dan ingevoerd. 0. Juli—Aug.
In Herb.: Zutphen, Groll.

11. Teutliopsis Gelak.

1154. A. littorale L. {A. marina Detliarding en Enum.

Zeel. I. p. 37). Langs de zeekust en somtijds in
het binnenland ingevoerd. 0. JuU-Sept.
In Herb.: Texel 1857, Hart.; 1867, S. P. Hui-

ATRIPLEX. 1459

zinga; Zuiderzeestrand Vlieland 1858, Lac; Ter-
schelling, Grie, West-Terschelling, Un. 1886; 1897,
V.; strand Oert Ameland 1897, V.; ZuidbuurtSchier-
monnikoog 1860, S.; — Lemmer 1865, H. d. V.;
Dijl^shoek, v. Heijn.; — Kampereiland 1854, en
Kampen 1848, R. B.; - Zuiderzee Harderwijk 1833,
Wtt.; 1863, R.B.; 1865, R.B. (Wirtg. Herb. pl sel.
Fl. Ehen. Fasc. XV. p. 838); dijk tusschen Kampen
en Elburg 1852, R. B.; Nijkerk, Kipp; zeestrand
Putten 1876, K. A.; touwslagerij Waaldyk en Ooi-
sche waard 1901,Docters van Leeuwen;— Spa-
kenburg zeedyk 1836, 1837, D. S.; J. C. Broers;
Garj.; Eem by Amersfoort 1892, Garj.; — Naarden
1864, 0.; Amsterdam, Splitg.; de Liefde; 1828,
V. H. ; C. A. Bergsma; 1834 (fasciatie), v. H. ;
zeedijken, Fl. Amst.; Hooge dijk tusschen Am-
sterdami en Sloterdijk, v. d. T. ; LJ Amsterdam 1871,
Lac; 0.; IJdijk 1833, S. S.; Hemmeland Monniken-
dam 1886, Boerl.; voet zeedijk Havenbuurt Marken
1886, Boerl. en V.; Urk liaven 1884, S.; Wieringen
1867, Hartm.; 1856, Lac; Hoorn 1885, K. ; Zuider-
zee Nieuwediep 1845, Buse; zeedijk Helder, V. Z.;
Petterdyk 1870, H. d. V.; IJpolder 1881, Groll; Zand-
voort, Splitg.; Haarlem 1888, Groll; Zandvoort,
Splitg.; Haarlem 1888, Groll; IJdijk Sparendam,
Buse; 1873, Boerl.; — Leiden, Forsten; 1835,
Mb. ; 's Gravenhage, G. B.; (misschien A. patulum) ;
Ouddorp 1894, Boerl. en V.; Lek bij Vianen, v. H.;
— Zeeland 1834, v. d. B.; Westerschouwen 1845, en
Schouwen 1844, v. d. B.; Korkensche weg bij Ren-
gerskerke, Un. 1894; Zuid-Beveland en Goes 1843,
V. d. B. ; Domburg 1883, K.; vestingwerken Vlissin-
gen 1880, B u ij s m. ; aldaar 1845, v. d. C o p ; Zeeuwsch
Vlaanderen 1863, A. W.; - Woensdrecht 1884, V.;
?Bergen op Zoom, Thomson.
|5. marinum Dethard.

In Herb. : Kampen, R. B.; — Zuiderzee Har-

1460 ATRIPLEX.

derwyk 1835, Wtt.; — zeedyken Amsterdam,
Fl. Arast. ; Amsterdara, Splitg. ; IJ aldaar,
Buse; zeedijk aldaar 1838, Romb. ; Wieringen
1857, Harting; mesthoop aan de Leidsche vaart
onder Vogelenzang, v. d. T.; — Leiden, Forsten;
Mb.; buiten de Morschpoort, S. S.; Driesprong
aldaar, Mb. ; eind der Zijlbij het Kagermeer, Mb.;
- Zeeland 1840, en Zuid-Beveland, v. d. B.;Vlis-
singen 1864, H. d. V.

(dijk Eierlandsche polder Texel 1868, — en Roode
Zlif 1864, Holk. in lierb. v. Tuinen; - Elst, A.
H. Blaauw; - fort de Bilt, W. C. v. Erabden
in herb. Heukels; — Zeeburg 1890, Costerus
in herb. pr.; houtliaven Amsterdam, A. C. .J. v. G o o r
in herb. pr.; Monnikendam 1901, Struyk. in herb.
pr.; Marken 1893, Wieringen 1894 en Zuiderzeestrand
den Helder 1893, V. Suringar in herb. pr.;aldaar
1899, L. d e B r u ij n ; - Middelburg, Mevr. S n e 1 1 e n
in herb. Heukels; zeedijk Wissenkerke N.-Bev.
1885, Schipper in herb. pr. ; duinen Domburg en
Zoutelande 1892, Ogt. in herb. pr.; steenenzeewee -
ringen Walcheren 1902, Rieter in herb. pr.; langs
het Sloe 1893, L. in herb. Rieter; Vhssingen 1878,
L. in herb. pr.; — Venlo 1896, Rieter in herb. pr.
/?. Muiden, Un. 1901, Koning in herb. pr.)
Bovendien: Ameland 1854, Kros (Arch. 1. IV. p.
82); Rottum, Holk. (echter niet teruggevonden in
diens herbarium, noch weergevonden op Rottum
door den Heer Schipper) (Arch. 3. I. p. 213); —
Voorne, v. E. (Arch, 2. I. p. 403); — tusschen Vhs-
singen en Vijgeneter, tusschen Dishoek en Zoute-
lande, tusschen Vrouwenpolder en Veere, Veere,
tusschen Gapinge en Veere, Un. 1902 (Arch. 3.
IL p. 1035); - Bergen op Zoora, Un. 1896 (Arch.
3. I. p. 353).
Voorts verraeld voor Zwiijndrecht, herb. Lac.

ATRIPLEX. 1461

(Prodr. Ed. I. p. 225); welke plant ik echter tot A.
patula heb gebracht, zie aldaar.
1155. A. patulum L. (A. angusti folium Smith. etFlB.Q.
p. 222). In moeshoven en op bouwlanden, aan
ruigten en op afval. 0. Jiili-Sept.

In Herb. : Hooge berg Texel, en Hoorn aldaar
1869, Holk.; Hoorn TerschelJing, Un. 1 886; Schier-
monnikoog 1897, V.; - de Joure, C. A. Bergsma
(als angustifolium); Bontekoe Leeuwarden 1859, S.;
- Obergum 1836, v. H.; Groningen 1856, S. E. Strat;
wallen aldaar, v. H.; - Coevorden 1859, Lac. en
S.; - Kampen 1848, T.; 1849, R. B.; Schokland
(f. prostrata} 1884, S.; Deventer 1877, K.; - Har-
derwijk, R. B.; Zuiderzee Elburg 1833, Wtt.; tus-
sohen Amersfoort en Nijkerk, D. S.; Apeldoorn 1873,
K. A.; Waaldijk by den molen te Lent, Th. Abel.;
Nymegen, B.; - Eem by Araersfoort 1890, Garj.;
Utrecht, C. A. Bergsma; Schalkwyk, Wtt.; -
Amsterdam, v. H.; de Liefde; Uithoorn 1872,
en veenland Legmeer 1886, Boerl.; Urk 1884, S.
(ook als littoralis); bolwerk Monnikendam 1886
en Marken 1886, Boerl.; Bergen, Un. 1891; Vel-
sen 1848, T.; Spaarndam 1881, GroII; jaagpad al-
daar 1846, Buse; Haarlem 1842, v.H.; Buse; 1873,
Boerl.; Zandpoort 1846, Haarlemmerhout 1838 en
Zandvoort 1846, Buse; v. H.; - Leiden, S. S. ; 1839,
Mb.; 1840, B. W.; Dz.; 1842, 0.; 's Gravenhage,
Forsten; G. B.; R. B.; Scheveningsche weg, V. Z.
(ook microc); Delft, herb. v. H.; bouwland Naaldwyk
1847, V. d. T.; Zwyndrecht 1837, Lac; Biesbosch
1888, V.; rots Rockanje, V. Z.; Heikop, v. H.; -
Zierikzee 1869, P. Schuringa; Rengerskerke, Un.
1894 [monstr.); Zuid-Beveland, Goes en Wilhelmi-
napolder 1838, v. d. B.; Heille 1887, L.; - Bossche
dyk en Vlijmen, v. Hov.
/?. microcarpum Koch.
In Herb.: Texel, Holk.; Hoogeberg aldaar en

1462 ATRIPLEX.

zeedijk bij de Schans op Texel 1867, S. P. Hui-
zinga; — Leeuwarden 1859, S.; — Obergum, v. H.;
buitenwerken Groningen 1866, S. E. Strat.; —
Kampen 1849, en — Harderwijk, en Hulshorst 1852,
R. B.; Warnsveld 1882, Groll; Zutphen, Wtt.; -
Amersfoort, R. B.; Houten 1833, Wtt.; — Amster-
sterdam 1837, Buse; Funen, Fl. Amst.; Ooster-
doksdijk 1835, P. 'N. S. ; Haarlemmerweg bij Amster-
dam, en Sloterweg, v. H. ; Velsen, R. B. ; Vogelenzang
1855, Dz. en v. d. B.; - Leiden 1837, Mb.; Dz.; 1842,
0.; Wassenaar, Dz.; 's Gravenhage, R. B.; Scheve-
ningsche weg, V. Z. ; aschbelt de Mijl Dordreclit 1883,
V.; - St. Phihpsland 1890, L.; Zuid-Beveland 1838,
1889 en 1841, v. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen 1863,
A. W. ; — Haagpoort Breda, v. A.

(Tuin Oldeboorn 1868, v. T u i n e n in herb. pr. ; —
Winschoten 1888, Schipper in herb. pr.; — tus
schen Hengelo en Borne 1895, Costerus in herb
pr.; — Rijswijk, B. J. v. Wagensveld; Culem
borg, C. A. Backer in herb. Heukels; niet zel
den aldaar 1888, de Haas in herb. pr.; - Werk
hoven, — Haarlem, C. A. Backer in herb. Heu
kels; Amsterdam 1876, Costerus in herb. pr.
tusschen Zeeburg en Schellingwoude 1893, Marken
1893, Wieringen 1894 en Noordzeedijk den Helder
1893, V. Suringar in herb. pr. ; Zuiderzeedijk aldaar
1899, L. de Bruun; — Rotterdam, F. D. J. Risch;
tuin aldaar 1899, H. v. d. Linden; HoIIandsch
diep, W. C. V. Embden in herb. Heukels; spoor-
wegterrein Oude Plantage Rotterdam 1902, Wach-
ter en Jansen in herb. pr. ; Hoek van HoIIand
1895, Struyk. in herb. pr.; Dordrecht 1892, Posth.
in herb. pr.; — Zierikzee 1887 en IJzendijke 1881,
L. in herb. pr.; aldaar, P. J. Roozendaal; — Alm-
kerk, C. A. Backer in herb. Heukels; — Maas-
tricht 1894, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, v. E. (Arch. 2. I. p. 403);

ATBIPLEX. 1463

Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1. V*. p. 260); -
Weerdinge 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254)
-? Steenwijkerwolde, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p
350); Wijlie, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414); Delden
Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. 1. p. 200); Hen
gelo, Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3
I. p. 226); — Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Bor
culo, Locliem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); -
Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VL p. 238); -
Rockanje en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 401); - Walcheren, A. W. (Arch. 2. IH. p. 123);
tusschen Vlissingen en Vijgeneter, Dishoek, tusschen
Gapinge en Veere, tusschen Gapinge en Middelburg,
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035); Oost-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 1. IV. p. 300); - Bergen
op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 353); Ouden-
bosch 1885—1887, Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 548); - Venlo, Un. 1893 (Arch. 2. VL p.
575); Maastricht, Gulpen, Sittard, Meerssen, Un.
1861; Sittard, Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 326).
Voorts vermeld door Pelletier.
/?. microcarpuyn : Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A.
W. (Arch. 1. IV. p. 300).
1156. A. hastatum L. {A. latifolia WahL; A. patula
Smith). Aan wegen, in bouwlanden en moes-
hoven, op ruige plaatsen naar den zeekant. 0.
Juli—Sept.
a. genuinum Aschers.

In Herb. : broek bij Arnhem, Thomson; —
Amsterdam 1860, 0.; aan het IJ 1828, v. H.;
Overtoom 1841, Romb. (als valida); buiten de
Muiderpoort 1842, J. W. R. Tilanus (F. N. S.),
Hemmeland bij Monnikendam 1886, Boerl. en
V.; Haarlem 1873, Boerl.; 1881, Groll; - Lei-
den, Ferin; Naaldwijk, v. d. T.; ? huister Rivier

1464 ATBIPLEX.

1894, V.; — Zuid-Beveland, en ■Wilhelminapolder
1840, V. d. B.

11. macrotheca Schumacher. (is volgens sommige
auteurs de A. deltoidea Bab.).

In Herb. : Ooische waard Nijmegen 1847, T h. A b e 1.
(als latifolium p.valida) ; Hees bij Nijmegen, Abel.;
fort Krayenhoff 1901, Docters v. Leeuwen; —
mesthoop Hoevelaken 1993, Garj.; mesthoop Schalk-
wyk 1832, Wtt. ; — IJ bij Amsterdam, Splitg. ;
IJ tusschen Amsterdara en Sloterdi^ik, v. d. T. ; wei-
land onder Sparrewoude, v. d. T.; — Scheveningsche
weg, V. Z.; Maas Maassluis 1883, V.; Ouddorp 1894,
Boerl. en V.; - Wilhelminapolder 1837 en? 1839,
V. d. B. ')

/S, microspermum W. K. (/?. microcarpa Koch.
et Prodr. Ed. I. p. 224).

In Herb. : Franeker, C. A. Bergsma (als pa-
tula); Hindelopen, Coll. Nat.; Tjerkwerd 1862,
J. M. de Boer; de Joure, C. A. Bergsma; Leeu-
warden 1859, S.; — Groningen, S.; 1856, Strat.; —
mesthoopen Meppel, v. Heijn.; — Kampen 1849,
R. B.; Steenwijkerwolde, Un. 1892, L.; Schelle
by Zwolle 1900, L.; Deventer 1877, K.; Hengelo,
Un. 1895;- Harderwijk, R. B.; Apeldoorn 1876,
K. A. ; Waaldijk bij Gameren en bij Herwijnen
1833, Wtt.; - Westbroek 1841, Kraamw. (als
patula); Utrecht 1836, Gageldyk bij Utrecht 1835,
en Baambrugge 1837, D. S.; - Naarden 1864, 0.;
Amsterdam, v, H, (als patula); 1835, Buse; FI.
Amst.; Amsteldijk, Oosterdoksdyk 1838, D.S. ;

*) lu Arch. 1. III. p. 139 wordt reeds opgemerkt, „het exemplaar
in het Vereenigings-herbarium, door den Heer Dozy op Zuid-Beveland
verzameld, schijnt my toe met de door Babington opgegeven kenmer-
ken (Man. p. 243) en met de afbeelding (Eng. Bot. Suppl. t. 2860) overeen
te komen." Dit exemplaar heb ik gerekend tot /S. III. triangular© —
salinum.

ATRIPLEX. 1465

veenland Legmeer 1884 en Zydelmeer, Boerl;

Hoorn 1885, K.; Petterdyk 1870,H. d. V.; dtjken

Halfweg, wie?; Velsen, Mb.; achter het Wyker-

meeraldaar, Mb.; Spaarndam 1881, Groll; Haar-

lem, Splitg.; 1873, Groll; 1873, Boerl.; Nieuwe

weg bij den Singel aldaar 1888, Groll; - Lei-

den, Forsten; Pierot; 1839, Mb.; 1840, B.W.;

1842, 0.; buiten de Morschpoort 1832, S.S.; strand

by de Baak te Katwijk, wie?; 's Gravenhage 1832,

L de L. exh. Groll; R. B. (misschien deWoicfea);

Bezuidenhoutsche weg aldaar, en Scheveningsche

weg, V.Z. ; bouwland van den korten Broekweg

by Naaldwijk 1847, v. d. T.; Hoek van Holland

1894, V.; open terrein Rotterdam 1876, K. A.

(crassifoUa); Rots te Rockanje, V. Z.; kust Brielle

1894, V.; Overmaas 1891 en Oude Plantage Rot-

terdam 1892, v. d. Voo; Vianen 1831, v. H. (als

patula); — tusschen steenglooiingen haven Sta-

venisse 1883, L.; Zuid-Beveland, v. d. B. (als /las-

tata Enum. ZeeL); Dz. {oXn patula en deltoidea) ;

Wilhelminapolder 1839, v. d. B.; vestinggracht

Vlissingen 1880, B u ij s m. ; kanaaldijk Middelburg

1892, L.; steenglooiingen langs den zeedijk van

Breskens naar Hoofdplaat 1881, L.; — wal bui-

ten de Waterpoort tegenover de Academie Breda,

V. A. ; buiten de Haagpoort, v. A. ; 's Hertogen-

bosch, V. Hov.; Wanrooi, Un. 1898; - Maas

by Ool, Un. 1900.

IL deltoideum, met naar beneden gerichte hoe-
ken der spiesvormige bladen heb ik niet in herb.
aangetroffen.

III. triangulare Willd. (= A. latifolia y. sahna
Koch et Prodr. Ed. I. p. 224).

1. oppositifolium D.C. (als soort).

In Herb.: Texel, Holk.; dorp Vlieland 1858,
Lac; Dellewal Terschelling, Un. 1886; Zuid-
buurt Schiermonnikoog 1860, S.; Rottum 1896,

1466 ATRIPLEX.

Schipper; - Lemmer 1865, H. d. V.; zeedijk
Workum 1873, J. M. de Boer; zeedijk Harlin-
gen, Un. 1886; - Kampen 1848, T.; 1849 en
1850, R.B.; Schokland 1884, S.; - Harderwijk,
R. B.; Nijmegen, B. ; uiterwaarden Lent en Ooi-
sche waard, Th. Abel; — Spakenburg, D.S.;
Amersfoort, R. B.; - Naarden 1864,0.; Amster-
dam, de Liefde; 1834, v. H. (afgebeeld als A.
patula ^. farinosa Fl. Bat. 523j; Halfweg 1846,
Buse; Urk 1852, Backer de Wit; 1884, S.;
tusschen Petten en Callantsoog, Un. 1891;
Hondsbossche dijk Petten 1885, v. E. (als rosea);
Velsen achter het Wijkermeer 1848, Mb.; —
Leiden 1839, Mb.; Dz.; zandplaat Hoek van Hol-
land 1878, H. d. V.; Hilhaak omtrent den Hoek
van Holland 1844, v. d. T.; zeedijk Hellevoet-
sluis 1900, Struyk.; Ouddorp 1894, Boerl. en
V.; Dordrecht 1835, Lac; - Schouwen, Un.
1894 (als deltoidea); zeedijk Zierikzee, Un,
1894; Scheldedijken Zeeland, Lac; schorren
Westerschelde 1840, v. d. B.; dijken Zuid-Beve-
land, Dz.; Zandkreek 1839, Schengen 1838, en
Goes 1838, v. d. B.; EUewoutsdtJk 1839, Lac;
Westkapelsche dijk 1833, Forsten, duin-
vallei tusschen Domburg en Westkapelle 1841,
V. d. T.; Middelburg, L.; vestinggrachten Vhssin-
gen 1880, Buijsm.; - Woensdrecht 1884, V.;
's Hertogenbosch, Engelen, en Orten, v. Hov.

2. prostraium Bouch. In Herb. : Vhssingen
1845, V. d. Cop.

De hier volgende groeiplaatsen hebben betrekking
op jonge exemplaren, waaraan bij gemis aan rijpe
vruchten de varieteit niet te onderscheidenis; mis-
schien dat enkele exemplaren zelfs tot Ghenopodium
of Blitum behooren.

In Herb.: Burg park Texel 1860, en zeewee-
ring Vheland 1858, Lac; - Coevorden 1859,

ATRIPLEX. 1467

Lac. en S.; — Kampen, T.; ?dijk tusschenKoe-
lucht en Zalk 1871, Hoek; - ? Nijmegen, B.;
Ooische waard, Th. Abel; - Utrecht 1870,
G r 0 1 1 ; — Amsterdam 1860, 0. ; Alkmaarderhout,
Un. 1891, L. ; ? Zandvoortsche weg 1846, B u s e ;
— ? duin 's Gravenhage, V. Z.; ? Heikop, v. H.

(Muiderberg, Un. 1901, Posth. in herb. pr.;
Houthaven Amsterdam, A. C. J. v. Goor in herb.
pr.; — Noordzeeduk den Helder 1893, V. Suringar
in herb. pr .; Zuiderzeedijk aldaar 1899, L. d e B r u u n ;
dijkhelling Kamp by Schoorl, Mej. M. J. deVerver
in herb. Heukels; Vaart Vogelenzang 1893, V,
Suringar in herb. pr.; Haarlem, Groll in herb.
Ogt.; (als Ghen. urbicum); rangeerterrein langs de
Maas te Rotterdam 1901, Wachter enJansenin
herb. pr.; Delft, J. H. C. Sorber; tuinen Rotterdam,
H. V. d. Linden in herb. Heukels; Hoek van
Holland 1895 en eiland Rozenburg 1895, Struyk.
in herb. pr.; Dordrecht 1892, Posth. in herb. pr.

a. II. tusschen Steenenkamer en Zwyndrecht 1848,
Alpherts in herb. pr.

/?. tusschen Steenenkamer en Zwijndrecht 1848,
Alpherts in herb. pr.; — Scherpenisse 1877, K. A.
in herb. L.

/?. IH. Monnikendam 1901, Struyk. in herb. pr.;
— duinen Domburg 1901 en West-Souburg 1896,
Ogt. in herb. pr.)

Bovendien: (zonder nadere aanduiding) Ameland
1854, Kros (Arch. 1. IV. p. 82); Terissert, Un.
1881 (Arch. 2. IIL p. 423); - ? Steenwijkerwolde,
Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 350); tusschen Heino en
Wylie en by Wijlie, Un. 1888 (Arch. 2. V.p.414);
Delden, Twikkelerbosch, Un. 187 0 (Arch. 2. I. p.
200); — Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Groenlo, Zutphen,
Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 621); Ter-
borg, Un. 1895 (Arch. 2. IV. p. 405); - Alkmaar

1468 ATRIPLEX.

1871, S. en T h. Abel. (Arch.2. 1. p. 272); Alkmaar,
Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238); Haarlem-
mermeer 1853, Hartm. (Arch. 1. HI. p. 288);Bent-
veld, Heilo, Zandvoort— Voorne, v. E. (Arch. 2. 1. p.
403); Scheveningen, de W. H. (Arch. 2. II. p. 123);
Rockanje, Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p.
401); — Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch.

1. IV. p. 300 en 2. III. p. 123); al de Zeeuwsche
eilanden behalve Noord-Beveland, A. W. en L. (Arch.

2. VI. p. 125); tusschen Vlissingen en Vijgeneter,
Dishoek, tusschen Dishoek en Koudekerke, West-
kapelsche dyk, tusschen Oranjebosch en Vrouwen-
polder, Veere, tusschen Gapinge en Veere, tusschen
Gapinge en Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1035); - Blerik, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575);
Amby, Valkenberg, Un. 1861; Sittard, Valkenberg,
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 326).

a. II. Walcheren, A. W. (Arch. 2. III. p. 131); -
Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 548).

p. Winterswijk, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Oost-
Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 1. IV. p. 300).
A. calotheca Fries. {A. laciniatum L.). Langs het
zeestrand en aan ruigten. 0. Juli — Aug.

In Herb.: ? Delft, v. S. V.

1157. A. Babingtonii Woods. (A. crassifolium Fries. n.

C. A. Meijer). Wordt opgegeven voor de Oost-
zeekust. 0. Aug. — Sept.

In Herb. : Zeedijk Texel, Holk. [rIs patulmn);
aardappelveld Nes op Ameland (als hastatum), S. P.
K r 0 s; - Ouddorp 1894, B o e r I. en V. (als latifolium).

III. Sclerocalymma Aschers.

1158. A. tataricum L. Zooals de naam aanduidt zuid-

oostelijke plant, nu en dan echter ingevoerd;
langs muren en aan ruigten. 0. Juli—Aug.

ATRIPLEX. 1469

In Herb. : Kolenaschweg over de buitenplaats
Rozenburg by Rotterdam 1901, J. H. Wachteren
P. Jansen.
1159. A. laciniatum L. {A. farinosum Dum., Lange; A.
arenarium Woods. ; A. crassifolium Gren. et
Godr.). Langs het strand der Noordzee, zeldzaam.

0. Aug. — Sept.

In Herb.: Texel Juh 1857, Harting; de Waal
op zilten kleigrond aldaar 1860, Lac; Eierlandsche
huis Texel 1869, Holk.; Zuiderzeestrand op zand-
grond bij het posthuis te Vlieland 1858, Lac. (in
Arch. 1. V. p. 45 vermeld als rosea); Rottum 1897,
Schipper; — strand Workum 1862, J. M. de
Boer (in Arch. 2. III. p. 229 vermeld als crassi-
folium C. A. Meijer); - Petterduk 1870, H. d. V.
(in vrucht Sept.); Hondsbossche 1871, v. E. (ver-
meld in Arch. 2. I. p. 403 als crassifoUa C. A. Meijer)
(niet 1885) Sept. prachtige vruchten!;? Bloemendaal
1891 en 1893, Groll; — op de blauwe steenen bij de
eerste zeesluis teKatwyk, Juli, Perin (waarschun-
lijk echt, want de plant was slechts voorzien van
den naam Chenopodium); Katwijk aan Zee 1869,
H. d. V. (in vrucht Juli); het exempl. e. h. J. Kops,
waarnaar plaat 280 der FI, Bat. is genomen; echter
is het herbarium-exemplaar niet fructificeerend, ter-
wijl op pl. 280 wel vruchten zijn afgebeeld. Voorts
is de plant geheel groen, niets weergevende van
den meelachtigen toestand der plant (Cfr. Arch. 1.
III. p. 130); zandplaten en strand Hoek van HoIIand
1870, H. d. V. Aug. in vrucht; — op een zandige
vlakte aan den oever der Schelde bij Breskens naar
de zijde van Hoofdplaat 1 ex. 1839, Lac. (Juli).

Bovendien: Terschelling 1884, v. E. (als rosea)
(Arch. 2. IV. p. 398); Ameland 1854, Kros (Arch.

1. IV. p. 82, waarschijnlijk A. Bahingtonii ofschoon
ik deze in herb. vond onder A. hastatum); Ame-
land, Schiermonnikoog, v. E. (Arch. 2. I. p. 403, als

1470 ATRIPLEX. RUMEX.

rosea); — Harderwijk, de G-orter (Arch. 1. V*. p.
426); — ? Wieringen, Reinw. (als rosea) (Arch. 1.
V. p. 58); — Noord-Beveland (als rosea)^ A. W. en
L. (Arch. 2. VI. p. 125).

Voorts vermeld door Pelletier en voor Noord-
wyk door Kops. Is dit de plant afgebeeld in Flora
Batava ?

Ordo Polygoiiaceae Juss.

Rumex L.

A. Lapathum Tourn.

1160. R. maritiaiys L. Oevers, langs raoerasranden, uit-
gedroogde slooten; geen bepaalde kustplant. 0.
0 0. Juli~Aug.

In Herb. : Eierlandsche polder Texel 1869, VUe-
land en Zuiderzeestrand aldaar en in de bocht van
Groote Mie op Vlieland 1868, Holk.; Westersche
veld aldaar 1858, Lac; Midsland 1886, K.; Nes op
Ameland 1865, H. d. V.; Kooiboer Schiermonnikoog
1897, Schipper; — Huizum en Giekerk 1882, S.;
Harhngen, C. A. Bergsma; — Groningen, Hom-
mes; — Kampen, R. B.; 1872, Holk.; veen Giet-
hoorn, Un. 1892; uiterwaarden tusschen Blokzijl en
VoUenhove 1892, K. A.; Zwarte Water bij den mond
van deVechtl892, L. ; houtloodsen Thorbeckegracht
ZwoUe 1899, E. H e i m a n s ; Pothoofd Deventer 1877,
V. d. Veen; — zeestrand Harderwijk 1879, K. A.;
Eibergen, Un. 1859; stadsgracht (de halve Maan)
Nijmegen, Th. Abel. ; Maldensche broek, N. Abel.;
herb. S.; Herwynen 1859, S.; Bommel 1833, en
Wageningen, Wtt.; uiterwaarden Culemborg 1881,
K. A.; — Hondswijk 1857, Kniittel; Baambrugge
1837, D.S.; — Zijdelmeer 1884 en Legmeerpolder,
Boerl.; Amsterdam, v. H. ; Fl. Amst.; 1875, 0.;
Hoorn, C. A. Bergsma; buiten de Noorderpoort

EUMEX. 1471

Enkhuizen 1894, Sanders; Halfweg 1875, 0. ; vaart
naar Amsterdam, Buse; Haarlem, Kerb. ; Voge-
lenzang, V. d. T.; Haarlemraermeer 1852, Coster;
1853, S.en Hartm.; 1873, Groll; Spaarndam, 1879,
Grroll; zanderij Overveen 1887, V.; — Haarlemmer-
vaart by de spoorbaan 1845, Perin; kanaal tusschen
Leiden en Katwyk 1846, 0.; Leiden 1836, Mb.; Sta-
len Spanjaardsbrug 1845, 0.; zeeduinen Katwijk 1838,
S.S.; Leiderdorp 1840, B. W.; Wassenaar 1833, S.S.;
Dz. ; 's Gravenhage 1847, de Bruijn; G. B. {a\s pa-
luster); 1884, Boerl.; spoorbaan Hoek van Holland

1894, V.; Schiedam 1892, v. d. Voo; Nieuw Helvoet
1902, Jongm.; Heikop 1826, v. H.; brugdijk Baren-
drechtsche veer 1888, V.; — Zuid-Beveland 1836 en
1848, en Oosterzwake 1840, v. d. B. ; — Oudenbosch

1895, H. Verhoeven; 'sHertogenbosch, v, Hov.;
— Maasoever Hedel, Un. 1900, G. en Jongm.
(als pal.)] Poel achter St. Joost 1895, G. en V.

^. limosus Thuill. {B. paluster Sm. et Prodr.
Ed. L p. 228).

In Herb. : Hee op TerschelUng 1869, Holk.;
Midsland aldaar, Un. 1886, 1886, K.; - in de
wouden bij Oenkerk en Rijperkerk in Friesland,
Hommes; Leeuwarden 1859, S. ; Wijtgaard bij
Leeuwarden 1865, H. d. V.; Joure, C. A. Bergs-
ma; — Onland bij Groningen 1856, Strat.;
grachten om Groningenl856, Strat. (alsman^.);
Haren 1851, v. H.; — Coevorden 1859, Lac. en
S.; — Langenholte bij ZwoUe 1892, en Masten-
broekerpolder by ZwoUe 1891, L.; houtloodsen
Thorbeckegracht Zwolle 1899, E. Heimans;
droge IJselbedding Deventer 1893, K. A.; IJsel-
oever aldaar 1902, G. en Jongm.; — Harderwijk
1864, 1866, R. B.; Nijmegen 1874, Groll; zand-
plaat van de Waal te Herwijnen bij Zalt-Bommel
1892, K. A.; — den Ham, en tusschen Niehove
en den Ham 1836, v. H.; — Legmeerpolder ,

1472 RUMEX.

Boerl.; Amsterdam, Fl. Amst,; C. A. Bergs-
ma; 1875, Lac; Overtoomsche weg Amsterdam

1845, R 0 m b. ; Amstelveensche weg, v. H. ; West-
zaanderdijk, Kerb. (als maritimits); tusschen
Heemstede en Haarlemmermeer, v. d. T. ; Schoo-
ten 1875, Groll; zanderij Overveen 1887, V.;
Haarlem, Buse; - Leiden 1848, weg voor
het station Leiden 1846, weg naar Hoogmade

1846, en Stalen Spanjaardsbrug 1846, 0.; sluizen
Katwijk, S. S. (als maritimus); 's Gravenhage 1883,
d e B r u ij n ; 's Gravezande 1892, K. A. ; Schiedam
1892, V. d. Voo; Brielle en Rockanje, Un. 1887;
1902, G. Janse en Jongm.; Nieuw Helvoet
1902, Jongm.; Zwijndrecht 1837, Lac; Dor-
drecht 1848, v. Hov.; Bleekersdijkje aldaar 1888,
V.; Binnen Kalkhaven aldaar 1886, V.; Biesbosch
bij Dordrecht 1888, V.; - Zuid-Beveland 1840 en
1848, bouwlanden Kloetinge 1839, en Ooster-
Zwake 1839, v.d. B.; Walcheren, Un. 1902.

(Troskepolle bij Leeuwarden 1892, V. Suringar
in herb. pr.; - Langenholte bij Zwolle 1892, L. in
herb. pr.; - Rijswijk, B. J. v. Wagensveld; -
Vreeswijk-Heemstede, C. A. Backer; Amsterdam,
A. C. J. V. Goor in herb. Heukels; Amstelveen-
sche weg 1890, Costerus in herb. pr. ; - kanaal
waterleiding Katwijk 1893, V. Suringarin herb.
pr.; Oostzeedijk Rotterdam 1901 en zandgrond Char-
lois 1902, Wachter en Jansen in herb. pr.;Stol-
wijk, H. A. Westbroek en J. Slingerland;
Giesen en - Werkendam, C. A. Backer in herb.
Heukels; - langs de Maas te Hammert, Un.
1898, Ogt. in herb. pr.

/?. limosus: Oldeboorn 1868, v. Tuinen in herb.
pr.; — tusschen VoUenhove en Blokzijl 1894, L. in
herb. pr.; - Amsterdam bij het graanpakhuis van
Korthals Altes, A. C. J. v. Goor in herb. pr.;
Weespertrekvaart aldaar 1890, Costerus in herb.

RUMEX. 1473

pr.; - Delft, J. H. C. Torber {a]s Atripl. Uttoralis);
Rotterdam 1899, H. v. d. Linden in herb. Heu-
kels; buitenplaats Rozenburg aldaar 1902, Wach-
ter en Jansen iii herb. pr.; Dordrecht 1892,
Posth. in herb. pr.)

Bovendien: Hatertsche broek, Ooische v^aard, Tli.
Abel. (Arch. 2. V. p. 315); — Abcoude, Asscher
(Arch. 1. I. p. 444); — Velsen, Waterleiding, Bent-
veld, V. E. (Arch. 2. I. p. 404).

Voorts Sloten, de Joure, Fl.B. S.; Vucht, Prodr.
Ed. I. p. 228.

/?. limosus: Ameland 1854, Kros (Arch. 1. IV. p.
82); - Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350);
ZwoUe, Thorbecke (Arch. 1. I. p. 556); - Berkel
bij Eibergen, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 202); -
Abcoude, Asscher (Arch. 1. I. p. 444); — Haar-
lemmermeer 1853, Hartm. (Arch. 1. III. p. 288); -
Leimuiden, Dz. (Arch. 1. I. p. 556); — Walcheren,
A. W. (Arch. 2. III. p. 131), tusschen Koudekerke
en Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. IL p. 1035);
West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. en L. (Arch. 2.
VI. p. 126).

Voorts vermeld door Pelletier.
1161. R. obtusifolius L. {R. silvester Wallr.). Op grazige
plaatsen, onder kreupelhout, in bosschen. 2]..
Juni — Juli.

In Herb.: Burg op Texel 1860, Lac; tuin eiland
Vlieland 1858, Lac. ; Midsland Terschehing, Un.
1886; — Beetgum, S. (als pratensis); stadswal
Leeuwarden S. (als pratensis); 1859, S.; de Joure,
C. A. Bergsma; - Helpman bij Groningen 1856,
Strat.; - Erm 1859, Lac. en S.; - Kampen 1848,
R. B.; T.; straatweg Kampen naar ZwoUe 1871,
Hoek; (Deventer?) v. Gron.; Halb.; Twikkeler-
bosch, Un. 1870; - Gorssel 1902, G. en Jongm.;
Harderwijk 1865, R. B.; Apeldoorn 1876, K. A.; Doe-
tinchem, Un. 1885 (ten deele als divaricatus) ;

93

1474 KUMEX.

Borculo, Un. 1897; Varsseveld, Un. 1859(alsi)ra-
tensis); Westerbouwing 1882, K.; Nijmegen, B.;
Ooische waard, Th. Abel. ; uiterwaarden Culemborg
1872, de Bruijn; — de Grebbe, Fockema;Rhoo
destein bij Neerlangbroek, v. d. T. ; Utrecht, C. A
Bergsraa; 1835, Wtt.; de Bilt, C. A. Bergsma
Achttienhoven wie?; — Legmeerdijk 1884, Boerl
(als divaric); Amsterdam, v. H.; 1848, Fl. Amst,
1875, 0.; Funen aldaar (als Steinii) en Ruitenbur
gerpad, F 1. A m s t. ; Haarlem, Splitg.; Buse; 1836
de Vriese; 1871, Groll; Haarlemmerliout, Kerb.
— Warmond 1902, G. Jongm. en V.; Leiden, Dz
(als aquatic); 1840, B. W.; ]846, 0.; 1854, Dz.
Boerl. ; straatweg Wassenaar 1833, S.S.; Haagsche
bosch, V. Z.; 's Gravenhage, V. Z. (als aquatic); G.
B.; in een vochtig elzenbosch bij 's Gravenhage 1848
en aldaar 1857, de Br. (als divaricatus) ; weg naar
Loosduinen 1854, v. H. Jr.; Eikenduinen, Un. 18 51
(als pratensis); spoorbaan naar Dordrecht bij Rot-
terdam 1902, Wachter en Jansen; Dordrecht
1839, Lac; 1848, Alpherts; griend by Dordrecht

1839, en Hooikade aldaar 1837, Lac; Heikop,
V. H.; — Zuid-Beveland 1840 (als pratensis), Goes
1846 en 1839, Driewege 1838 en Stoofweide 1839,
V. d. B. ; Oudeland Z.-Beveland 1839, Lac; Oranjezon

1840, V. d. B.; Sas van Gent 1857, A. W. (alsi^ra^ew-
sis); - Beek, Lac; Maastricht, v. Hov.; groote
bosch bij Slenaken 1896, G. (als sanguineus) : bos-
schen by Slenaken 1883, G. en K.; 1885, K. (als
sangidneus).

^. discolor Wallr. {R. pm-pureus Poir.).

In Herb.: langs het water bij Dordrecht 1848,
V. Hov.

(Kerkhof Winschoten 1888, Schipper in herb,
pr.; Groningen, R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; - Culemborg, de Haas inherb. pr.; —
Utrecht, W. C. v. Embden; - terrein achter Carre

RUMEX. 1475

Amsterdam, A. G. J. v. Goor; Haarlem, C. A. Bac-
ker in herb. Heukels; Laarderweg by Naarden
1899, Koniiig in herb. pr. ; — Stolvvijk, H. A.
Westbroek en J. Slingerland in herb. Heu-
kels; Oegstgeest 1892 en Endegeest aldaar 1893,
V. Suringar in herb. pr.; 's Gravezande 1892,
Struyk. in herb. pr.; Rotterdam 1899, H. v. d.
Linden (als R. ■pratensis); F. D. J. Risch in herb.
Heulcels; zandery tusschen den Haag en Wasse-
naar 1901, langs de Rotte tusschen Hillegersberg
en Rotterdam 1901, spoorwegterrein tusschen Spoor-
haven en Parallelweg aldaar 1902, spoorwegterrein
langs de Maas bij de Oude Plantage aldaar 1902,
Wachter en Jansen in lierb. pr.; — Breeweg
Middelburg 1892, Ogt. in herb. pr.; aldaar, Mevr.
Snellen (als sanguineus) in herb. Heukels; Mid-
delburg 1877, Oostkapelle 1879 en Koudekerke 1887,
L. in herb. pr.; — Venlo, langs de Maas 1898, Rie-
ter in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, Schiermonnikoog,v. E. (Arch.
2. I. p. 404); - Terissert, Un. 1881 (Arch. 2. IIL
p. 423); — alle bezochte plaatsen in Drente 1859,
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254); — Steenwijkerwolde
(Tuk), Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 350) ; Delden,Un.
1870 (Arch. 2. L p. 200); Hengelo, Oldenzaal, Un.
1895 (Arch. 3. Lp.226); Terborg, Un. 1885 (Arch.

2. IV. p. 405); Zevenaar, Eibergen, Borculo, Lochem,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); - Abcoude, (Arch.
1. I. p. 444); — Kennemerland talrijk, — enNaald-
wijk, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 404); — Schouwen
en Duiveland, West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. en
L. (Arch. 2. VI.p. 126); Haamstede, Un. 189 4 (Arch.

3. I. p. 51); tusschen Dishoek en Koudekerke, tus-
schen Koudekerke en Middelburg, tusschen Dom-
burg en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en Vrou-
wenpolder, tusschen Gapinge en Veere, Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1035); - Woensdrecht, Un. 1896

1476 RUMEX.

(Arch. 3. I. p. 354); Oudenbosch 1885-1887, Bu-
taye en de Haas (Arch. 2. V.p. 548); - Slenaken,
Kerkrade, Simpelveld 1885, K. en G. (Arch. 2. V.
p. 25).

Voorts verraeld door Munting.
1162. B. conglomeratus Murray. Aan kanten van sloo-
ten, grachten en andere vochtige plaatsen. %.
Juni—Aug.

In Herb. : Texel 1857, Hart. (als crispMs); — Leeu-
warden, Bruinsma; 1859, S. ; Beetgum, S.; —
Kampen, T.; Zalk, T.; 1855, R.B.; Zwarte water
bij de Riezebos Zwolle 1901, Mastenbroekerpolder
1891, en Molensteeg te Heino 1901, L.; Wilsumer
dijk 1870, Hoek; Batlimen 1878, K.; - Gelderland
Hoffm.; Harderwijk 1864,1867, R. B.; Doetinchem
Un. 1885; Rlieede, v. H. (als nemolap.); Velp 1825
V. H.; Biljoen bij Velp, C. A. Bergsma (als nemo
lap.); Lobith, V. Z. (Alsnemolap.); Lent, Beuningen
Th. Abel.; Waaldijk Tiel, Hoffm.; Hemmen 1874
V. Tuinen; - Doorn 1869, 0.; Utrecht 1825, v. H
(ook als nemolap.); 1871, de Bruijn; Amsterdam
sche straatweg Utreclit, v. d. T.; bij Utrecht in hak
bosschen 1873, de Br. (als R. sang. a. virid. de
Br. !!!); weg door Abstee bij Utrecht 1840, v. d. T.;
Wijk bij Duurstede, C. A. Bergsma (als nemol);
langs de Vecht bij Nieuwersluis, Exc. 1884; —
Naarden 1864, 0.; Amsterdam 1848, en Rozen-
burg, Fl. Amst.; Wieringen 1857, Hart. (als
crispus); dijk naar Spaarndam, Buse; Spaarne by
Haarlem 1838, Mb.; Haarlem 1836, de Vriese;
1837, Mb.; 1871, Groll; Fark aldaar 1838, Buse;
Haarlemmerhout Mb.; - Hollandia, v. Roijen;
Leiden, Dz.; v.d.B.; 1839, B. W.; 1842 en 1846,0.;
Perin {a\s sangnin.); Maredykaldaar 1856, S.; 'sGra-
venhage, G. B.; R. B. (ook als sanguin); V. Z. (als
nemolap.); 1902, v. Breemen; Scheveningsche bos-
schen 1895, R. B.; vaart naar Loosduinen 1854, v.

RUMEX. 1477

H. Jr.; Delft, V. Z. (als nemolap.); Bergsche plasen
kolenaschweg Rozenburg 1901, Wachter en Jan-
sen; Dordrecht 1838, Lac. ; 1848, v. Hov.; singel
aldaar 1883 en 1888, Biesbosch 1888, en Crabbehof
Dubbeldani 1883, V.; Gorlium 1864, H. d.V.; Vianen
1836, V. H. (als nemolap.); - Zuid-Beveland 1840,
V. d. B. (als R. sang. p. gen.); 1846, Zwake 1839,
by schipper Wezehng 1839 en Goes 1843, v. d.B.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1863, A.W.; - Loopschans,
v. A.; Ginneken, Un. 1852, aanlegplaats stoomboo-
ten Werkendam 1897, V.; Heusden, v. Hov.; Beu-
gen, Un. 1853; - Roermond 1900, G. en Jongm,

Door d e B r u ij n werden voorts onderscheiden :
a. pycnocarpus {Callis crassioribus). R. pycno-

carpus Wallr.
Niet in herb.
/?. divaricatus {Valvulis ovato-oblongis corrugatis,

ramulis divaricato-patentibus). R. divaricatus

Thuill Par. IL p. 182.
In Herb.: bij Utrecht 1871, de Br.
(Heerenveen, J. Kuiper (als Hydrolap.) in herb.
Heukels; - Zwolle 1887 en 1901, L. inherb. pr.;
- Engbergen, M. S. Rust in herb. Heukels;
Lekoevers Culemborg, de Haas; Baarn 1889, Cos-
terus in herb. pr.; Utrecht, W. C. v. Embden
(ook als sang.); 't Gein, A. C. J. v. Goor in herb.
pr.; Haarlem, C. A. Backer in herb. Heukels;
Overveen 1892, - Lisse, Ruige hoek 1893, Haagsche
trekvaart 1893, Rynsburg 1892 en Hoek van Hol
land 1892, V. Suringar in herb. pr.; Stolwyk, H
A. Westbroek en J. Slingerland; Rotterdarn
F. D. J. Risch (alsijaZi(si;e?-);Rottedykaldaarl899
H. V. d. Linden; langs de Rotte 1901, Bergsche plas
en kolenaschweg Rozenburg aldaar 1901, Wach
ter en Jansen in herb. Heukels; eiland Merwede
1848, Alph. in herb. pr.; Zwijndrecht 1886 en Dor-
drecht 1892, Posth. in herb. pr.; - vijver in het

1478 RUMEX.

park te West-Souburg 1892, Ogt. in herb. pr.; Re-
nesse 1882, Noordgouwe 1887 en Oosterland 1887,
L. in herb. pr.; — Arcen, Un. 1893 Costeras
in herb. pr.

^. divaricatus Thuill. : Mastenbroekerpolder bij
Zwolle 1891 en — Zuidzande 1878, L. in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog, v. E. (Arch. 2. I. p.
404); - Meppel 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p.
254); — Steenwijkerv^olde, Giethoorn, Un. 1892
(Arch. 2. VL p. 350); Ahnelo, Albergen en Vrieze-
veen, Un. 1870 (Arch. 2. L p. 196); Delden, Twik-
kelerbosch, Un. 18 70 (Arch. 2. L p. 200); Hengelo,
Weusthag, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. 1. p. 226);
— Winterswijk, Lichtenvoorde, Eibergen, Borculo,
Lochem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Groenlo,
Meddo bij Winterswijk, Un. 1897 (Arch. 3. I. p.
621); Apeldoorn, K. A. (Arch. 2. III. p. 84); - Alk-
maar, Bergen 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. L p.
272); Heilo, Bergen, Overveen — Naaldwijk, v. E.
(Arch. 2. I. p. 404); Rockanje, Oost-Voorne, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Haamstede, Renesse,
Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); tusschen Middelburg
en Rammekens, tusschen Rammekens en Rithem,
tusschen Dishoek en Koudekerke, tussclien Koude-
kerke en Middelburg, tusschen Dishoek en Zoute-
lande, tusschen Zoutelande en West-Kappelle, West-
Kapelsche dyk; tusschen Domburg en Oranjebosch,
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen
Vrouwenpolder en Veere, tusschen Gapinge en Veere
en tusschen Gapinge en Middelburg, Un. 19 02
(Arch. 8. II. p. 1035); Noord-Beveland, Schouwenen
Duiveland, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A.
W. en L. (Arch. 2. VI. p. 126); - Woensdrecht,
Un. 1896 (Arch. 3. L p. 354); - Arcen, Hamert,
Un. 189 3 (Arch. 2. VL p. 575); Tliorn, Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 627); Amby, Pietersberg, Gronsveld,
Meerssen, Un. 1861; Sittard, Beek-Elsloo, Grons-

KUMEX. 1479

veld, tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 326).

[Aanm.: Door sommigen wordt K. paluster (R. mari-
timu s /?. limosiis Thuill.) voor een hybride gehouden
tusschen R. m a r i t i m u s en R. c o n g 1 o m e r a t u s.]

R. Steinii Becker {R. paluster x ohtusifolius of
indien men het hybridair karakter van jR.pa^ws-
ter aanneemt: R. [maritimus x conglomeratus]
X obtusifolius. Eeeds Doll in diens Rheinische
Flora 1843 p. 305 merkt op: „Am Mainufer, an
verschiedenen Stellen zv^isschen Aschaffenburg
und Frankfurt, hat sich schon ofter ein fast
vollig unfruchtbarer Bastart von R. palustris
und R. ohtusifolius vorgefunden, dessen Wurzel-
blatter am Grunde abgerundet, zuweilen fast
herzformig sind. Dieses ist R. Steinii (Becker,
Koch).

In Herb. : Langs brakwater tusschen riet te Am-
sterdam 1850, Lac; — 's Gravenhage 1858 en 1882,
de Bruijn.

R. abortivus Ruhmer. {R. conglomeraius X obtusi-
foliiis; zie Jahrb. Bot. Gart. Berl. I. p. 258).

In Herb. : Langs den weg van Steenwijk naar
Kallenkote, Un. 189 2 (Arch. 2. VI. bl. 350).

[Aanm.: In herh. L. aanwezig als R. laevigatus"?
Hoewel ik niet wil beslissen of R. laevigatus de Bru;jn
een werkeHjke soort is, is het toch zulk een typische plant,
dat verwarring met andere niet mogelyk is.

Omtrent de door my voor R. abortivus gehouden plant
ben ik lang niet verzekerd of wy hier ook niet een vonn
van R. obtusifolius voor ons hebben. Ik wil te dezer
plaatse nog opmerken dat bij alle Rumex-soorten met jonge
exemplaren niet veel aan te vangen is; de verhevenheden
op de perigoonbladen, de vorm van deze en hun stekelige
aanhangselen komen eerst by de vruchtvorming voor den
dag. Vindt men een blijvend oxemplaar, dan doet men goed
den vorm der wortelbladen op te teekenen en eerst later de
plant bij vruchtrypheid in te zamelen of te determineeren.
Aan jonge oxemplaren is maar zelden de soort te bepalen.

1480 RUMEX.

(?Haagsche bosch 1875, L. iu herb. pr. lu herb. Lako als
Runiex obtusifolius, echter met aanteekening, waaruit
het hybridaire karakter reeds blijkt; - ?meelfabriek Middel-
burg 1898, L. In herb. L. als R. domesticus Hartm. met
dezelfde opmerking als voren.

Euigterrein duinen by 's Gravenhage 1902, W a c h t e r en
J a n s e n in herb. pr.]

1163. B. sanguineus L. Op vochtige schaduwrijke plaat-
sen; in bosschen. %. Juli—Aug.

In Herb.: Agnietenberg bij Zwolle 1870, Hoelc;
Nijmegen, B.; - Utrecht, 1840, D.S.; - Overveen
1871, Groll; Velserbosch en Bloemendaal, Hart-
sen; Vogelenzang 1870, Groll.

Men onderscheidt bij deze soort:
a. viridis Sm., de meest algemeen voorkomende
vorm.

In Herb. : ? Beetgum, Hinxt; — Groningen
1856, Strat.; (coiiglom.?); — ? Hertme bij Borne
1901, L. (misschien een vorm yan conglomeratus,
misschienhybride); Almelo, Un. 1 870; -?Rheede,
V. H.; Oosterhoutsche bosch, Th. Abel; — Fran-
kendaal, Fl. Amst.; Haariemmerhout 1841,
Buse; — Leiden, Mb.; Haagsche bosch, v. H.;
Dordrecht 1848, v. Hov.; aan de Lek by Leks-
mond 1832, v.H.; - Goes 1848, v.d.B.; Abeele,
V. d. Cop; Walcheren, Un. 1902; - Elzenhout
tusschen Dongen en 's Gravemoer 1842, v. d. T.; —
Amby, Un. 1861; Valkenberg 1902, Steichen.
/?. genuinus Koch.

In Herb.: tuin Pastorie Vlieland 1858, Lac;

- Gorssel 1902, G. en Jongm.; Nijmegen, B.;

— Noordheide tusschen Maartensdijk en West-
broek, v.d. T.; Utrecht 1833, Wtt.; - ? Rozen-
burg, FI. Amst.; - Abeele 1845, v. d. Cop.

(Winschoten 1888 en klaverveld aldaar 1895, Schip-
per in herb. pr. (als R. conglomeratus); — Lekken-
dijk by Stapperthoef bij Culemborg 1847, Alph.; -
Bloemendaal 1889, Struyk. in herb. pr.; - Oegst-

RUMEX. 1481

geest 1895 en Endegeest aldaar 1895, V. Surin-
gar in herb. pr.; - Rotterdam, P. D. J. Risch
fals crisjnis) in herb. Heukels; kolenaschweg Ro-
zenburg aldaar 1901, Wachter en Jansen in
herb. pr,; — Middelburg 1902, Rieter in herb. pr.;

— Aalbeek 1900 en Valkenberg 1901, Steichen
in herb. pr.

a. Gendringen, Mej. M. S. Rust; — kolenasch-
weg door de buitenplaats Rozenburg bij Rotterdam
1901, WachterenJansen in herb. Heukels;

— laan van ter Hooge aan den Koukerkschen weg
by Middelburg 1878, L. in herb. pr.; 1892, Ogt. in
herb. pr. ; Oostkapelle 1887, L. in herb. pr.

/ff. bosch Martenastate 1874, v. Tuinen in herb.
pr, ; — Ittersam bij ZwoUe 1891, L. in herb, pr. ;

— Haarlem, C. A. Backer in herb. Heukels;

— Oostkapelle 1877, L. in herb. pr. ; laan van ter
Hooge als boven 1896, Ogt. in herb. pr.)

Bovendien : Texel, v, E. (Arch. 2. I. p. 404) ; ook
Groll (Arch. 2. IV, p. 36); - Delden, Twikkeler-
bosch, U n. 187 0 ( Arch. 2. 1. p. 200) ; tusschen Nieuwe
Wetering tot school in Tongeren, Un. 1888 (Arch.
2. V. p. 414); - Velsen (in Prodr. Ed. I. als ^,);
Aardenhout, v. E. (Arch. 2. I. p. 404); — Walcheren,
Zuid-Beveland, A. W, (Arch. 2. III. p. 131); Goes (in
Prodr. Ed. 1. als /?.), v. d. B. (Arch. 1. I. p, 556);
Noord-Beveland en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A.
W. en L. (Arch. 2. VI. p. 126); - Breda, v. A. (Arch.
2. II. p. 145); — Amby, Meerssen, Epen, Valken-
berg, Sittard, Un. 1861 (Arch. 2. V. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
B r u m a n.

a. Ubbergen, Tli. Abel, (Arch. 2, V. p. 314); -
?Alkmaar en Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VL p. 238);

— Zuid-Beveland, v. d. B. (Tijdschr, VIIL p. 37);
tusschen Middelburg en Rammekens, Dishoek, Un.
1902 (Arch. 3. IL p. 1035),

1482 RUMEX.

/?. Leiden, Mb.; 's Gravenhage, de Br.; — Zuid-
Beveland, v. d. B.; (Arch. 1. I. p. 556); voorZ.-Beve-
land ook v. d. B. in Tijdschr. VIII. p. 37.

Voorts vermeld voor Goes, v, d. B. Prodr. Ed. I.
p. 227; Velsen de Br. en Amsterdam, Haarlem,
Keinw. , 1. c; Leiden, Mulder in Fl. B. S.

[A a n m.: E. s a n g u i u e u s woidt door sommigen opgovat
als samengesteld uit de soort E. nemorosus Schrad., waar-
toe dan gerekend wordt eene forma sanguineus L. met
i-oode stengels en Madaren en nerven, door anderen worden
E. conglomeratus en E. sanguineus tot een soort
vereenigd als E. Nemolapathum Wallr. waartoe dan de
Nos. 1161 en 1162 als verschillende vormen a. ehracteatus
(E. sang.) en b. bracteatus gebracht worden. Deze indee-
ling vindt men reeds by Doll, Eheinische Flora p. 306, ter-
wjjl ook Ascherson (Fl. des Nordostd. Flachl. p. 268) tot
deze meening overhelt.

Het valt dan ook by verschillende exemplaren moeiel\jk
om ze tot een der beide soorten te brengen. Inderdaad een
gunstige gelegenheid om ook door onze tloristen eens nader
onderzocht te worden.]

B. obtuslfolius X sanguineus. Ofschoon deze hy-
bride bekend is, en waarschijnlijk beschreven,
herinner ik mij niet waar en heb dit ook niet
kunnen vinden. Ik breng hiertoe de volgende
planten alleen door de onderlinge gelijkenis die
zij met de stamouders vertoonen, mij echter
wel bewust zijnde hoe gevaarlijk hetisopzulke
losse gronden een plant voor een hybride te
verklaren.

[? Hertme by Borue 1901, L. in herb. pr. (ook door den Heer
L ak o als zoodanig gedetermineerd) ; — spoorwegterrein langs
de Maas bij de Oude Plantage 1902, Wachter en Jansen
in herb. pr.]

1164. R. crispus L. Op bebouwde en onbebouwde plaat-
sen, in weilanden, aan kanten van slooten en
langs wegen. %.. Juni — Juli.

In Herb.: Texel 1860, Lac; Oostereind aldaar
1860, Holk. (als R. nemorosus); Vlieland by het

EUMEX. 1483

dorp 1858, Lac; Grie op Terschelling, Un. 1886
Grint 1869, Holk.; - ? Beetgum, S. (alleen wor
telbladen); — Helpman bij Groningen, S. E. Strat.
- Kampereiland 1869, Holk.; Kampen 1848, K. B.

1847, T.; Deventerweg by Zwolle 1893, Carm.
Deventer 1877, K.; IJseloever aldaar 1902, G. en
Jongm.; - Harderwijk 1864, R. B.; Nijmegen,Th.
Abel.; — Grebbe, Fockema; Amersfoort, R. B.;
Soest 1894, Garj.; Utrecht, C. A. Bergsma; 1885,
Wtt.; batterijenweg tusschen Utrecht en Houten,
V. d. T.; Linschoten, Coll. Nat.; — Zijdelmeer en
Uithoorn 1872, Boerl. (ook als sanguineus en pa-
luster) ; Amsterdam, v. H. ; 1848, R o m b. ; F 1. A m s t.
(ook als Beta maritima); Zeedyk aldaar, v. H.;
1838, Romb.; IJdyk aldaar 1842, P. Heijbrock
(P. N. S.); Zaagpad, Fl. Amst.; Oosterdoksdyk 1870,
0.; Vuurtoren Marken 1886, Boerl.; Urk 1852, B.
de Wit; haven aldaar 1884, S.; Velsen 1871, Groll
(onvoUedig); Heemstede 1871, GroII; Haarlemmer-
hout Aardenhout, Bentveld en Overveen, Buse; —
Leiden 1833, Wtt.; 1840, S.S.; 1846,0. (misschien
acutus); Oegstgeest 1833, S.S.; Marendijk bij Leiden

1848, B. W.; 's Gravenhage 1854, de Br.; Bezuiden-
houtsche weg, V. Z.; Zwijndrecht 1883, V.; Steenen-
kamer aldaar 1848, Alpherts; Dordrecht 1837,
Lac; 1883, C. v. d. Broek (zeer onvolledig); —
Wilhelminapolder 1838, v. d. B.; ? Zeeuwsch Vlaan-
deren 1863, A. W. (slecht exempl.); - Ulvenhout-
sche bosch. Un. 1852.

j5. unigranis Petif. (Valvula una obsolete grani-
fera, ceteris nudis. Eene vorm geheel zonder
klieren is bekend als n u d 1 v a 1 v i s Meissner).
In Herb. : Amsterdam, Fl. Amst.; — 's Gra-
venhage aan het kanaal 1847 en 1854, de Br uij n
(dit zou ook maximus kunnen zijn; bij het her-
bariumexemplaar ontbreken alle bladen.
[Voorts werden door de B r u ij n nog enkele onbenoemde

1484 EUMEX.

varieteiten onderscheiden byv.: bouwland 's Graveuhage 1&50
en Scheveningsche kanaal aldaar 1847, de Br.]

(Groningen, R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; - Zwolle 1895, L. in herb. pr.; - Rijs-
wyk, B. J. V. Wagensveld in herb. Heukels;
ruigte IJsel by de Steeg 1895, Ogt. in herb. pr.;
Lekoevers Culemborg, de Haas in herb. pr.; —
Diemermeer, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; Marken
1893, Overveen 1892, V. Suringar in herb. pr.;
Haarlem, C. A. Backer in herb. Heukels; —
Pietgijzenbrug 1886, Struyk. in herb. pr.; duinen
Katwyk 1893, V. Suringar in herb. pr.; spoor-
wegterrein tusschen Parallelweg en Spoorhaven
Rotterdam 1902, W a c h t e r en J a n s e n in herb. pr. ;
Dordrecht 1892, Posth. in herb. pr.; - Colijnsplaat
1886, Schipper in herb. pr.; IJzendijke, P. J. Roo-
sendaal in herb. Heukels; duinen Haamstede
1894 en Zoutelande 1892, Ogt. in herb. pr.;Middel-
burg 1877, L. in herb. pr.; - Venlo 1902, Rieter
in herb. pr. ; Aalbeek 1901, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1.
V*. p. 260); Rottum, Schipper (Arch. 3. I. p.
369); - tusschen Wolvega en Terissert, Un. 1881
(Arch. 2. III. p. 423); - Coevorden, Gramsbergen,
Emmen, Odoorn 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p.
254); — Steenwijkerwolde (Tuk), Eesveen, Giethoorn,
Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 350); station Heino,
Nieuwe Wetering, langs Nieuwe Wetering tot aan
school Tongeren, tusschen Heino en Wijhe, Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 414); Almelo, Albergen en
Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Twikkel,
de Poppe, Un. 189 5 fArch. 3. I. p. 226); Markelo,
Diepenheim, tusschen Goor en Entersche veen —
tusschen Zutphen en Bronsbergen, Un. 1897 (Arch.
3. I. p. 621); Eibergen, Lochem, Un. 18 59 (Arch.
1. V. p. 228); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p.
405); Apeldoorn, zeer zeldzaam, K. A. (Arch. 2. III.

RUMEX. 1 485

p. 198); Hees, Neerbosch, Weurt, Beuuingen, Ubber-
gen, in de Ooi enz. Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 314);

— Abcoude, Asscher (Arch. 1. I. p. 444); — Pape-
laan en langs de Zuiderzeedyk Muiden, Un. 1901
(Arch. 3. II. p. 631); Callantsoog, Petten, Un. 1891
(Arch. 2. VI. p. 288); Bergen 1871, S. enTh. Abel.
(Arch. 2. I. p. 272); Haarlemmermeer 1858, Hartm.
(Arch. 1. III. p. 288); — Rockanje en Oost-Voorne,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); - al de Zeeuwsche
eilanden, A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 131 en VI.
p. 126); tusschen Vhssingen en Vygeneter, Dishoek,
tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen Koude-
kerke en Middelburg, West-Kapelsche dijk, tusschen
Vrouwenpolder en Veere, Veere, tusschen Gapinge
en Veere, tusschen Gapinge en Middelburg, Un.
1902 (Arch. 3. II. p. 1035); - Oudenbosch 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548);

- Blerik, Hamert, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.575);
Maastricht, St. Pietersberg, Gronsveld, Amby, Gul-
pen, Epen, Un. 1861, Sittard, Beek — Elsloo, Gulpen,
tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 326).

[A a n m. : In de buurt van Wageuingen, vooral in de Betuwe
waar de plant zeer algemeen is, wordt zy als groente gegeten
als moes; zij is daar bekend onder den naam van Leeke.]

B. acutus L. {R. obtusifoUus X crispus; R. pra-
tensis W. et K. et Prodr. Ed. I. p. 226). Volgens
Prodr. Ed. I. op grazige beschaduwde plaatsen,
inzonderheid op zandgrond. 2[. Juni—Juli.

In Herb. : Schiermonnikoog 1860, S.; — Amster-
dam 1848, F 1. Amst. ; Zaagpad Funen, buitensingel
over Oranje Nassau, Weesperzijde by het Jaagpad
bij den Omval, Fl. Amst. (In Arch. 1. III. p. 272
houdt de Bruijn de by Amsterdara gevonden soor-
ten voor E. obtusifoUm); Haarlem 1837, Mb. ; —
Leiden, by 's Gravenhage 1847, 1852, 1857 en 1884,
de Br.; Dordrecht 1840, Lac; - Hoek 1863, A. W.

1486 RUMEX.

(Protestantsche begraafplaats Winschoten 1888,
Schipper in herb. pr. {R. obtusifolius); — ? tus-
schen Haerst en Genne bij ZwoUe 1891 (als E. ob-
tusifolius, in herb. L.; ? Staphorst 1898, L. in herb.
pr.; - Rotterdam 1899, N. v. d. Linden in herb.
Heukels; spoorwegterrein tusschen Parallelweg
en spoorwegterrein 1902, Wachter en Jansen
in herb. pr.; - Aalbeek 1900, Steichen inherb. pr.)
Bovendien: Cornjum, S. (Arch. 1. V. p. 193); —
station Heino naar Nieuwe Wetering, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 414); - Lichtenvoorde, Un. 18 59
(Arch. 1. V. p. 228, (de plant by Borculo genoteerd
is R. obtusif.); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p.
405); - Vogelenzang, v. E. (Arch. 2. I. p. 404); —
West- en Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, Walcheren,
A.W. (Arch. 2. IIL p. 131); Zuid-Beveland, A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 126, een opgave ontleend aan
V. Halh Cfr. Tijdschr. VIII. 1. 38); - Maastricht,
Meerssen, Gulpen, Valkenberg, Sittard, U n. 18 61
(Arch. 2. IV. p. 326); Slenaken, Gulpen 1885, K. en
G. (Arch. 2. V. p. 25).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf enMun-
ting.

rAanm.: Het is zeer bevreemdend dat deze oude Heeren
wel deze betrekkelyk zeldzame hybride zouden gekend hebbeu
en niet Kumex conglomeratus, terwijl alleen Munting
R. obtusifolius zou gekend hebben. De groeiplaats Baarn,
bij V. Hall (Btjdr. VI. p. 163 en Prodr. Ed. I. p. 227) werd
door de Bruyn tot R. divaricatus gebracht; de plant
werd door my echter niet in ons herbarium aangetroffen. In
Arch. 2. IV. p. 40 meldt de Brujjn echter dat de plant door
hem ook gevonden werd bij Utrecht en Hilversum.

Voorts meldt hy aldaar dat de groeiplaatsen in ons herba-
rium aanwezig van Varsseveld, Eikenduinen, Amsterdam,
Zuid-Beveland, Dordrecht, Leeuwarden, Beek, Sas van Gent.
Groningen en Baarn (de groeiplaatsen volgens v. Hall) tot
R. obtusifolius behoordeu. Men zal deze planten ook btj
de tegenwoordige bewerking onder R. obtusifolius terug-
vinden.

Ten slotte wil ik nog opraerken dat Ascherson en

RUMEX. 1487

Graehner in hiin Flora des N.O.-deutschen Flachlandes
deze hybride nog in twee vormen verdeelen.

A. pratensis: onderste bhiden spits ; schvjnkransen niet
onderhroken ; binnenste bloemdekslippen aan den voet met
korte, driehiiekig-priemvormige tanden.

B. Baueri Asch.: onderste bladen stomp, bovenste
eenigszins stomp; scliijnkransen slechts bovenaan niet onder-
broken, binnenste bloemdekslippen slechts zwak getand.

Hiertoe wordt ook gerekend de vorm subobtusifolius
van Marsson met meer langwerpige wortelbladen, breedere
ongelijke, sterk netaderige, ingesneden getande bloemdek-
slippen, waarvan gewoonlyk slechts de grootste een klier
draagt. De tanden zyn zeer ongelijk, somtijds is de een of
ander priemvormig toegespitst. De vorm pratensis M. et
K. wordt door Marsson als /?. subcrispus ondersclieiden.
Cfr. Fl. Neu-Vorpommern p. 400-4U1.

B. Schnlsei Hausskn. (E. conglomeratus X crispus).

In Herb. : Aan liet kanaal hy 's Gravenhage 1855, d e B r u ij n,

R. divaricatus Fr. Mant. III. p. 55 (R. obtusifolius
Wallr.; R. Friesii Gren. et Godr.) wordt door latere schrjj-
vers als een vorm tot R. obtusifolius gebracht, waarvan
zvj zich slechts onderscheidt door meer uitgespreide takken,
en breedere dekblaadjes met meer verlengde spits en langere
• tanden. L a n g e in Haandbog p. 304 teekent hierbij nog aan
dat volgens de aanteekeningen van Areschoug R. divari-
catus geen eigen soort kan zijn, doch eene der vele vormen
waaronder R. obtusifolius optreedt. De naam R. divari-
catus L. werd door Linnaeus aangewend voor een varieteit
der Zuid-Europeesche R. pulcher.

In Herb. : Gekweekt exeraplaar van den Heer Kok Anker-
smit ex herb. Groll, met bijvoeging komt voor te Vaassen.

Dit exemplaar komt wel overeen met de beschrij ving, wat
niet het geval is met de door de Bruijn aldus gedetermi-
neerde planten, gevonden b\j 's Gravenhage volgens Prodr.
Ed. I. p. 227. Hoe zelfs de Bruijn tot zijn naamgeving ge-
komen is, is m;j raadselachtig, daar by alle exemplaren uit
ons herbarium stengel- en wortelbladen ontbreken.]

1165. B. Hydrolapathum Huds. In en aan slooten. vaar-
ten, moerassen, op vochtige weilanden. %. Juli
— Aug.

In Herb. : Leeuwarden 1859, S.; - Groningen,
1856, S. E. Strating; Slochteren 1835, v. H.; -
Kampereiland 1848, T.; Kampen 1847, R. B.; Zwart-

1488 RUMEX.

sluis 1826, V. H.; IJseloever Deventer 1877, K.; -
Apeldoorn 1859, en Zutphen 1859, de Br.; Doetin-
chem, Un. 1885; Winterswijk, Un. 1859; Nijme-
gen, B.; Neerbosch, Hatert, Th. Abel. ; Beuningen,
N. Abel.; — Eem bij Amersfoort 1893, Garj.;
Utrecht 1836, D.S.; - Naarden 1864, 0.; Amster-
dam, Fl. Amst.; Romb. (a.\s conspersus); 1837, de
Vriese; Schinlcel aldaar 1848, Fl. Amst. (als B.
maximus); Hemmeland bij Monnikendam 1886, en
Zydelmeer, Boerl.; Haarlem, SpHtg. ; v. d. B.;
Zandvoortsche weg aldaar 1845, Buse; Heemstede,
v.d.T.; ?Velsen 1871, Hoek; - Leiden 1836, Mb.;
Dz.; B. W.; 1846, 0.; 's Gravenhage, G. B.; Loos-
duinsche weg aldaar 1854, v. H. Jr.; Eikenduinen,
V.Z.; Schiedam 1892, v. d. Voo; Feyenoord 1870,
0.; Papendrecht 1886, V.; Dordrecht, Alph.; 1837,
Lac. ; — duinvalleien Haamstede 1844, en'sGraven-
polder 1839, v. d. B.; — speelhuis bij Breda, v. A.;
— Maas bij Maastricht buiten de Wijksche poort,
V. Hov.

(Oldeboorn 1868, v, Tuinen in herb. pr. ; — Eel-
derstraatweg, Onland, Peize, Haren en Zuid-Laren,
R. de Boer en H. Kooi inherb. Heukels; trek-
vaart Winschoten 1888, Schipper in herb. pr. ; —
Culemborg, de Haas in herb. pr.; — Alkmaarder-
hout 1891, Costerus in herb. pr. ; Leidsche vaart
onder Vogelenzang 1893, Ogt. in herb. pr.; - Rijn-
geest onder Oegstgeest 1892, V. Suringar inherb.
pr.; Leiderdorp 1901, Struyk. in herb. pr.;Rotter-
dam, F. D. J. Risch in herb. Heukels; Zwijn-
drecht 1892, Posth. in herb. pr.; — Oost-Kapelle
1877 en Noordgouwe 1882, L. in herb. pr.; — Vucht,
achter villa Elsa 1886, Costerus in herb. pr.; —
Horstblerum bij Venlo 1893, V. Suringar inherb.
pr.; Venlo 1901, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: TerschelUng, Schiermonnikoog, v. E.
(Arch. 2. I. p. 403); Texel, (Arch. 1. V. p. 58 als

RUMEX. 1489

R. conglomeratus Verslag, p. 262); — Scheemda,
Terissert, tusschen Knype en Heerenveen, Un. 1881
(Arch. 2. III. p. 423); — Hoogeveen, Coevorden
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254); - Steenwy-
kerwolde, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI.p.350);
van Oude Wetering tot den grintweg Raalte Wijhe,
Wijhe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414); Deventer,
V. Gron. (Arch. 1. I. p. 553); Almelo, Albergen en
het Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Del-
den, Twikkelerbosch, Un. 187 0 (Arch. 2. 1. p. 200);
de Poppe, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 353); Markelo,
veen tusschen Markelo en Diepenheim — Groenlo,
tusschen Bronsbergen en Warnsveld, Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 621); Eibergen, Groenlo, Borculo,
Lochem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Terborg,
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Hees, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 315); — tusschen Zeedijk en Muiden
en tusschen Muiden en Laren, Un. 1901 (Arch. 3.
IL p. 631); - Callantsoog-Petten,Un. 1891(Arch.
2. VL p. 238); - Wassenaar, H. d. V. (Arch. 2. L p.
143); Rockanje en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch.
2. V. p. 401); - Walcheren, Oost-Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. (Arch. 2. III. p. 131); Sas van Gent,
A. W. (Arch. 1. IV. p. 301); - langs deZoom,Un.
1896 (Arch. 3. L p. 353); Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); — Ble-
rik, Hamert, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575);Roer-
mond, Un. 1861; Gronsveld, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 326); omstreken Roermond, Rauwmoest, Un.
1900 (Arch. 3. II. p. 627); Slenaken, Wylre, Sim-
pelveld 1885, Lac, K. en G. (Arch. 2. V. p. 26).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
B r u m a n.

[Aanm.: Een hybride tusschen R. Hydrolapathum
en R. crispus is bekend als R. Schreberi Hausskn. Deze
scbynt echter in ons land nog niet aangetroffen te z\]'n.]

1166. R. aquaticus L. {R. Rlppolapatkum Fries et Prodr.

94

1490 RUMEX.

Ed. I. p. 226). Langs oevers, slooten en beeken.
%. Juli — Aug.

Tn Herb. : ? Loenen, v. H.; Wijk bij Duurstede
1845, de Vriese; -? Overveen 1842, J. W. R. Til.
(P. N. S.) (als acutus; nog te jong en onvoUedig);
Dordrecht 1838, Lac; de Br.; 1840, Lac; aan de
Merv^ede by Dordrecht 1851, enbuitendijksche moe-
rassige gronden tusschen Dordrecht en Gorkum aan
de Merwe 1851, de Br.; langs de Merwe zeldzaam,
de kleine Lindt bij Dordrecht en Sliedrecht 1838,
Lac. ; Dordt ad ripas mosae, v. d. B. (als maximMs);
— slootkant in een polder onder Werkendam 1839,
V. d. T.

Bovendieii: Leiden, Dz. (Arch. 1. I. p. 554, blykt
echter te zijn R. ohtusifolius, zie aldaar); — Wal-
cheren, A. W. (Arch. 2. ni. p. 131); later met een
?, waarbij als ontdekker W. Blaas gemeld wordt.
B. maximus Schreber (R. Hydrolapathum X aqua-
ticus wat echter door Garcke wordt tegen-
gesproken. Ook d e B r u ij n erkende in R. maxi-
mus een hybride tusschen bovengenoemde soorten,
terwijl haar voorkomen op de plaatsen waar
R. aquaticus schijnt te groeien, dit vermoeden
wel eenigszins bevestigt.

In Herb. : Leiden, P e r i n (?) ; — ? 's Grav enhage
1866, H. d. V. (jong exeraplaar, bladvorm goed, bloe-
men pas ten deele open); Zwijndrecht, Lac. ; 1839,
V. d. T. (als Hippolapathum sepalo I granif.); Dor-
drecht 1841, Lac (zeldzaam); Noordenduk aldaar
1838-1841, Lac; 1851, de Br.; sloot bu Sliedrecht
1837, Lac.

Bovendien: Koningsbosch bij Overveen, v. E. (Arch.
2. 1. p. 404); - Gorinchem, H. d. V. (Arch. 2. 1. p. 143).
1167. B. domesticus Hartm. Op akkers en weilanden.
%. Juli — Aug.

In Herb. : In den tuin der pastorie op Vlieland

RUMEX. 1491

1858, Lac. (?); zie de Bruun in Arch. 2. IV. p. 41
en 42.

(Niet Igoed te determineeren exemplaren dezer
soort liomen voor in herb. Struyk. Haarlemmer-
vaart bij Leiden, 1901 en tuin Linnaeus, wild, A. C.
J. V. Goor, exemplaar echter onrijp).

Bovendien: ? Haerst bij Zwolle, L. (Arch. 2. VI.
p. 94). Ofschoon de Heer Lak o in zijn herbarium aan-
geteekend heeft, dat de plant voor het herbarium
werd ingezonden, heb ik haar daarin nietaangetroffen.

[Aaam. : VoJgens Fischer-Benzon in Prahl's Kritische
Flora p. 185 wordt gezegd: „Im nordlichen Teil des Gehietes
(Schlesw.-Holstein) liat die Pflanze ein zusammenhangendes
Wohngehiet, das nach Siiden durch eine Linie begreiist wird,
welche von der Mitte Angelns etwa bis Tondern verlauft;
in diesem Gebiete ist sie in der Mitte am haufigsten und
wird nach Osten und Westen seltener (Pralil); sudlich
davon nur einzeln, Schleswig und bei Hamburg am Elbufer."
Garcke geeft nog op Chemnitz en Iheringsfehn in Oost-
Friesiand. Ook Lange geeft de soort op voor verschillende
plaatsen in Denemarken, docli zegt dat zij voornamelijk voor-
komt in de nabijheid van bebouwde plaatsen. Hetzelfde
merken Grenier en Godron op: „Spontane autour des
liabitations de la moyenne montagne dans la chaine du Jura,"
en voegen zy er by ..souvent caltive." Voor Engeland vind
ik haar niet vermeld.

Over het al of niet goede recht dezer soort loopen de mee-
ningen tamelyk uiteen. B u cli e n a u (Fl. des Nordw. Tiefl.) ver-
moedt dat het eene hybride zou zjjn tusschen R. aquaticus
L. en R. crispus, met welke laatste soort zy de meeste ge-
Itjkenis vertoont. Meisner in DG. Prodr. XIV.p.44 vereenigt
deze soort en R. actuaticus L. onder eengemeenscliappeiyke
soort, R. longifolius DC; Lange houdt de plant veel meer
verwant met R. Patientia, een Zuid-Europeesche plant, die
echter als groente gekweekt wordt en wellicht een cultuur-
vorm is van R. crispus.

Behalve de mededeelingen van Krause in Bot. Centralbl.
1900, p. 233 over de geografisclie verspreiding van R. d o m e s t i-
cus biykt dat Dr. Kihlman typische vrucliten van R. cris-
pus en R. domesticus verzameld heeft, daarbij echter ver-
scheiden tusschenvormen, waardoor hy het voorkomen van
bastaarden dezer beide soorten in de omstreken van Helsingfors
en elders bewezen acht. (Soc. Fauna et Flora Fennica Bot.

1492 RUMEX.

Sitz. Ber. II. p. 11.). Ik voer hier deze gegevens slechts aan
om de opmerkzaamheid op deze soort te vestigen; is het
werkeiyk een hybride, waarvau R. aquaticus een der
ouders is, dan zou men de plant in de nabjjheid van Dor-
drecht moeten zoeken.

? R. conspersus Hartm. {R. obtnsifolius X domesticus
Aresch. Sk. FL Ed. II. p. 365).

In Herb. : Weesperzijde Amsterdam, Fl. Amst.;
— aan het Scheveningsche kanaal bij 's Gravenhage
1850 en 1854, de Bruyn.

Bovendien: Walcheren, A. W. (Arch. 2. III.p. 131,
later echter in Arch. 2. VI. p. 126 met een ?).

fAanm.: De Amsterdamsche plant werd door de Bruijn
voor twijfelachtig gehouden (Cfr. Arch. 1. III. p. 278), ofschoon
later (Arch. 2. IV. p. 39) gezegd wordt, dat deze plant volko-
men met de door de Bruyn gevonden specimina overeen-
komen].

Op den Heer d e B r u ij n (zie Arch. 1. III. p. 280) maakten
de planten den schijn alsof men ook hier met een bastaard
van E. crispus en R. ohtusifolius te doen had.
Trouwens uit hetgeen ik hij E. d o m e s t i c u s heb opgemerkt,
lykt het mij vrij onwaarschijnHjk dat van deze soort nog een
bastaard zou voorkomen.

Neemt men de hybride natuur van R. domesticus aan,
dan zou R. conspersus derhalve zyn R. aq.uaticus X
crispus hypercrispus.

R. laevigatus (Fr.) de Bruyn in Arch. 1. III. p. 282
(volgens de Bruyn R. sylvestris Wallr. X R. crispus;
daarechter R. sylvestris Is R. obtusifolius ofalthans
een vorm van deze, zou deze R. laevigatus gelyk zyn aan
R. acutus L. of R. pratensis M. K. De Bru;jn aclit haar
het naast verwant met R. c o n s p e r s u s. Ik heb over dit alles
niet kunnen oordeelen aaugezien exemplaren dezer soort in
ons herbarium niet te vindeu waren.

Bovendien : kant bouwland, b\j het nieuwe kanaal te 's Gra-
venhage 1847, d o B r. ( Arch. 1. III. p. 281) ; - ? Steenwijk, L.
(Arch. 2. 71. p. 321); ? aan een sloot Kallenkote, Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 350). Een exemplaar in herb. Lako en inge-
zondeu van laatstgenoemde plaats in 1893 heb ik gehouden
voor obtusifolius X congl omeratu s. Een paaraan de
beschrijving beantwoordende exemplaren komenvoorinherb.
Wachter en Jansen, door hen gevonden op een spoorweg-
terrein langs de Maas btj de Oude Plantage 1902 en idem
tusschen Parallelweg en Spoorgweghaven 1902.

RUMEX.

1493

E. leptanthes de Bruijn in Arch. 2. I. p. 243, iuderdaad
een zeer afwijkende vorm, welke door de Brutjn in Juni
1855 in twee exemplaren gevonden werd aan den zandweg
van den Haag naar Wassenaar, eenige minuten van het Sche-
veningsche kanaal. Wjj vernemen nog (p. 244) dat hij de voor-
werpen gaarne met geheel rype vruchten hiid willen inzame-
len, om de piant door uitzaaiing te kweeken, doch, daar zy
te dicht aan den weg stond, was hij bevreesd dat de stengels,
voor dat de vruchten rijp waren, zouden verloren gaan. Het
is ook mij niet mogelijk geweest iets naders aangaande deze
plant te weten te komen; de Bruij n hield liaar verwant
met E. obtusifolius en E. divaricatus.

B. Acetosa Tourn.

1168. R. scutatus L. Op steenachtige plaatsen en muren.

Waarschijnlijk niet zuiver inlandsch, doch in
tuinen gel^weekt en hieruit verwilderd. %.Jimi
— Aug'.
var. hastifolius Koch.

In Herb.: Zutphen, Dr. Hallegraaff; stadsmuur
aldaar 1863 en 1864, de Br.; — stadsmuren Rhenen
1847 en 1848, Th. Abel. ; — walmuur Roermond,
U n. 1900; Maastricht, M a r r e s; oude muren aldaar
1866, H. d. V.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Aan muren van het huis te Bronckhorst bij Zut-
phen, de Gorter.

1169. R. Acetosa L. Algemeen op grazige plaatsen, in

weiden, langs wegen, in bosschen. 'ii. Mei — Juni.
In Herb.: Texel 1857, Harting; Oostereind al-
daar 1868, Holk.; kerkliof Vlieland 1858, Lac;
Hoorn en Midsland TerscheUing, Un. 1886; —
Leeuwarden 1849, S. ; — Helpman bij Groningen,
Strat.; — Kampen, R, B. ; 1870, Hoek; Zwarten-
dtjk by Kampen 1847, T.; Deventer 1840, Halb.;
bosschen Colmschate 1877, K.; — Harderwijk, R.B.;
Apeldoorn 1853, K. A.; Zutphen 1833, Wtt; Ruurlo
1886, Ens.; Arnhem, Thomson; Nijmegen, N. en

1 494 RUMEX.

Th. AbeL; — Eem bij Amersfoort 1892, Garj.;
Utrecht, C. A. Bergsma; v.H.; 1835, Wtt.(kiempL);
1873, de Br, (als f. sfricta, nutans enpafens); 1879,
A. C. en A. W. Oudemans; batterijen Vossegat,
en weiland buiten de Katharynepoort, v. d. T.;
Schalkwijk 1840, Buse; — Uithoorn, BoerL; Am-
sterdam, v. H.; 1842, J. L. TiL (P. N. S.); Funen,
IJdijk, Sloterweg, FI. Amst.;ZeedijkMonnikendam
1886, BoerL en V.; Wieringen 1856, Lac; 1857,
H a r t. ; Haarlemmerhout, B u s e ; 1870, G r o 1 1 ; Bloe-
mendaal, Dr. Hanegraaff (als P. Bistorta); Voge-
lenzang 1871,0.; - Holland, Forsten; Leiden 1835,
Mb.; Dz.; 1843, 0.; 1845, Perin; 1873, BoerL;
Leiderdorp 1845, Perin; Rijndijk en Galgewater
Leiden, Mb.; Wassenaar 1833, S. S.; Haagschebosch,
V. Z.; 's Gravenhage, G.B. ; Rotterdam 1851, Coll.
Nat.; Kralingsche veer 1892, v. d. Voo; Dordrecht
1882, V. d. Broek: Noordendijk aldaar 1836, Lac;
Louterbloemen onder Dubbeldam 1882, V.; — Zuid-
Beveland, v. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen 1863, IJzen-
dyke 1861, en Aardenburg 1861, A. W.; — Ginne-
ken, V. A.; Vucht, v. Hov,

(Heerenveen, J. Kuiper; — Leens, J, Borgman
in herb. Heukels; — ZwoIIe 1894, L. inherb. pr,;

— Gendringen, Mej.M. S.Rust; Rijswijk, B. J. van
Wagensveld in herb. Heukels; algemeen Cu-
lemborg, de Haas in herb. pr.; — Blaauwkapel
1872, en — Sdam 1896, Costerus in herb. pr.;
Naarderstraatweg bij Naarden 1900, K o n i n g in herb.
pr.; Jaagpad Amsterdam, A. C. J. v. Goor in herb,
pr. ; — Rijngeest onder Oegstgeest, V. Suringar
in herb. pr.; Lisse 1887 en Leiderdorp 1885, Struyk.
in herb. pr.; Stolwijk, H. A. Westbroek en J.
Slingerland; Rotterdam 1899, H. v. d. Linden
in herb. pr.; Dordrecht 1901, Posth. in herb. pr.;

— Middelburg 1877, L. in herb. pr,; Mevr, Snellen;
IJzendijke, P. J. Roozendaal in herb.Heukels;

EUMEX.

1495

West-Souburg 1892, Ogt. in herb. pr.; - Werkendam
1890, Posth. in herb. pr.; - Venlo 1898, Rieter
in herb. pr.; Aalbeek, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1. V*.
p. 260); — tusschen Wolvega en Terissert, Un.
1881 (Arch. 2. III. p. 423); - Zv^inderen, Coevor-
den, Odoorn, Weerdinge (Arch. 1. V. p. 254); —
Ahnelo, Albergen en het Vriezeveen, Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 196); Delden, Twikl^elerbosch, Un.
18 70 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo, Haaksbergen,
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 226); Markelo, Diepenheim,
— weg locaalspoorweg Eibergen, tusschen Zutphen
en Bronsbergen, Un. 189 7 (Arch. 8. I. p. 621);
Winterswijk, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Ter-
borg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); - Abcoude,
Asscher (Arch. 1. 1. p. 444); - Papelaan en Zui-
derzeedijk bij Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p.
631); Haarlemmermeer 1853, Hartm. (Arch. l.III.
p. 288); - Rockanje, Oost-Voorne, U n. 1887 (Arch.
2. V. p. 401); - Dishoek, tusschen Dishoek en
Koudekerke, tusschen Domburg en Oranjebosch,
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1035); al de Zeeuwsche eilanden,
A. W. (Arch. 2. III. p. 131); behalve St. Philipsland,
L. (Arch. 2. VI. p. 126); - Roozendaal, Un. 1860
(Arch. 1. V*. p. 236) ; Oudenbosch 1885- 1887, B u t a y e
en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); Venlo, Blerik,
Velden, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575); Beegden,
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Gulpen, Sittard,
U n. 1 86 1 ; Beek-Elsloo, Maastricht, tusschen Wylre
en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Kni.jf, Vor-
stius, Munting en Bruman.
1170. R, Acetosella L. Algemeen op bebouwde en on-
bebouwde zandgronden. '21-. Mei—Juli.

In Herb.: Texel 1860, Lac; Holk.; VUeland
1858, Lac; Terschelling, Un. 1886; duinen Mids-

1496 EUMEX.

land 1868 en duinen Terschelling 1869, Holk.; -
. bosch Lyclama bij Ruigahuizen in Gaasterland 1853,
S.; Tjerkwerd 1862, J. M. de Boer; - Oosterbroek,
Strat.; Groningen, v. H.; — Meppel, v. Heyn.;
Emmen en wallen Coevorden, 1859, Lac. en S.; —
Kampen 1847, 1848, R. B.; Zandbergaldaar 1848, T.;
Schependijkje ZwoUe 1887, L.; Deventer, v. Gron.;
Spinnewiel aldaar 1840, Halb.; Schalkhaar bij De-
venter, Romb.; — Harderwijk, R. B.; straatweg
van Asselt te Apeldoorn 1882, N. J. A. Bakker;
Vorden 1877, Groll; Ruurlo 1887, Ens.; Rheede,
V. H.; Arnhem, Sonsbeek, Romb.; Nijmegen, B.;
(met 1 blad als muUifid.) Th. Abel.; — Amersfoort
1861, R. B.; Amersfoortsche berg 1892, Garj.; Rij-
zenburg 1859, A. W. Hartm. en R. B.; de Bilt, v.
H.; Blauwkapel 1831, C. A. Bergsma; — Naarden
1864, 0.; Muiderberg 1841, Romb.; Oud Diemen,
Fl. Amst.; Oosterbegraafplaats Amsterdam 1867,
0.; Haarlem 1835, Buse; bij de Zandvoorderweg
1838, R 0 m b. ; Schulpweg halfweg Haarlem 1840, S.S. ;
Kraantje Lek bij Overveen 1871, Hoek; — Holland
1830, Forsten; Pietgijzenbrug, Exc. 1860; Rei-
gersbosch 1889, V.; Ruine Teylingen, v. d. T.; War-
mond, Mb.; Katwijk binnen, Perin; Katwijk by
de Sluis 1832, S.S.; Leiden, Dz.; 1835, Mb.; 0.;
1872, Boerl.; huis den Deijl, Pierot; Wassenaar
1832, S.S.; 1842, 0.; Haagsche bosch, V. Z.; 'sGra-
venhage, I. de L. e h. Groll; G. B.; handelsterrein
Feijenoord 1892 en veenpolders bij Rotterdam, v.
d. Voo; oude muren Dordrecht 1848, v. Hov.;
Nieuwe haven aldaar 1882, C. v. d. Broek; Louter-
bloemen 1880, BoerL; - Zuid-Beveland 1838, v. d.
B.; Domburg, B. W.; Sas van Gent 1863, en Eede
1861, A. W.; - buitenwal tusschen de Bosch- en
Waterpoort Breda, v. A. ; Kloppewaard 1837, Lac;
Vuchtsche heide, v. Hov.
^. multifldus Wallr.

RUMEX. 1497

In Herb. : Wassenaar, Un. 1851.

Door S. Murbeck werden de navolgende on-
dersoorten onderscheiden, die hij bij eene revisie
van onze R. Acetosella soorten in ons herbarium
aantrof:

I. angiocarpics Murb. In Herb. : Deventer 1877,
K.; - Amsterdam 1842, J. L. Til. (P. N. S.);-
Leiden, Dz.; duinen 's Gravenhage, C. A. Berg-
sma; — Zuid-Beveland 1838, v. d. B.

II. acetoselloides Bal. In Herb. : Deventer, K.;
— duinen 's Gravenhage (Bergsma?); — Zuid-
Beveland, v. d. B.

(Weg van Akkrum naar Terhorne 1868, v. Tui-
nen in herb. pr. ; Heerenveen, J. Kuiper; — Gro-
ningen, R. de Boer en H. Kooi in herb. Heu-
kels; protestantsch kerkhof Winschoten 1888,
Schipper in herb. pr.; — Beilen 1887, Posth.
in herb. pr.; — Hardenberg 1892, Carmigg. en
1893, L. in herb. pr.; Enschede, M. J. Blyden-
stein; — Engbergen, Mej. M. S. Rust; Heelsum,
Mej. S. V. Cleef; Rijswijk, B. J. v. Wagensveld;
Ede, Mevr. Snellen in herb. Heukels; aldaar
1893, V. Suringar in herb. pr.; Culemborg, Al-
pherts in herb. pr. ; de Haas in herb. pr.; —
Maarsbergen 1895, S t r u y k. in herb. pr. ; — Hilver-
sum 1872 en Graaf Florislaan aldaar 1901, Coste-
rus in herb. pr. ; zandery aldaar 1898, Koning in
herb. pr.; Keverdijk, A. C. J. v, Goor in herb. pr.;
Bergen 1890, Costerus in herb. pr.; Haarlem, C.
A, Backer; Buiksloot, J. Koornneef; — Rotter-
dam, P. D. J. Risch, Wachter en Jansen in
herb. Heukels; Dordrecht 1899, Posth. in herb.
pr.; — Kapehe op Zuid-Beveland 1894, Ogt. in herb.
pr,; Vrouwenpolder 1877, en Haamstede 1887, L, in
herb. pr.; — Oudenbosch 1887, deHaas inherb. pr,;
Liesbosch 1878, Posth. in herb. pr.; Yucht 1886
en op den Vucht-Boxtelschen weg over Voorburg

1498 EUMEX.

1886, Costerus in herb. pr.; - Venlo 1896, Rie-
ter in herb. pr.; Aalbeek, Steichen in herb. pr.;
Gulpen 1893, V. Suringar in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1. V.
p. 260); Rottum, Schipper (Arch. 3. I. p. 369); -
tusschen Wolvega en Terissert, Un. 1881 (Arch.

2. III. p. 423); — alle bezochte plaatsen in Drente
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254); - Steenwy-
kerwolde, Kallenkote, Eeze, Un. 1892 (Arch. 2. VI.
p. 350) ; station Heino en van daar tot Nieuwe We-
tering, Un. 1888 (Arch. 2.V.p.414); Delden, Twik-
kelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Almelo,
Albergen en het Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2.
I. p. 196); Hengelo, Bekkum, Borne, Haaksbergen,
Oldenzaal, de Poppe, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 226);
Markelo, Diepenheim — Bronsbergen, Un. 189 7
(Arch. 3. I. p. 621); Winterswijk, Eibergen, Groenlo,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Terborg, Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 405); Vaassen, Epe, Un. 1890
(Arch. 2. VI. p. 238); - Bergen 1871, S. en Th.
Abel. (Arch. 2. I. p. 272); Alkmaar, Heilo, Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 238) ; Willemspark Amsterdam,
Smith (Arch. 2. V. p. 689); - Schouwen en Dui-
veland, A. W. (Arch. 2. III. p. 131); Haamstede, Un.
1894 (Arch. 3. I. p. 51 1; tusschen Vlissingen en
Vijgeneter, Dishoek, tusschen Dishoek en Zoutelande,
Westkapelsche dijk, tusschen Westkapelle en Dom-
burg, tusschen Domburg en Oranjebosch, tusschen
Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen Vrouwen-
polder en Veere, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035);
Hulst, Axel en wallen Sas van Gent, A. W. (Arch.
1. IV. p. 301); — Bergen op Zoom, langs deZoom,
Woensdrecht, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 354); -
Venlo, Baarlo, Velden, Arcen, Un. 1893 (Arch. 2.
VI. p. 575); Beegden, Keverbroek, Un. 1900 (Arch.

3. II. p. 627); Gronsveld, Meerssen, Gulpen, Val-

BUMEX. POLYGONUM. 1499

kenberg, Slttard, Un. 1861, tusschen Wylre en
Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stius, Munting en Bruman.

als /?. bovendien : Zeeu v^sch Vlaanderen, A. W.
(Arch. 1. IV. p. 301) en voorts Deventer, Halb.;
Zuid-Beveland, v. d. B.; Kampen, R. B.; 's Graven-
hage, de Br. Prodr. Ed. I. p. 229.

Polygonum Tourn.

I. B i s t 0 r t a Tourn.

1171. P. Bistorta L. Op schaduwrijke vochtige plaatsen
in weiden en bosschen. 2|.. Juni — Aug.

In Herb. : sloot tusschen Burg en de duinen Texel,
Holk., en Doodemanskisten West-Terschelling 1869,
Holk.; — Cornjum bij Leeuwarden 1873, Hinxt;
- Slochteren 1828, v. H.; Winschoten 1902,Schip-
per; — Paterwolde 1863, v. H.; — Giethoorn, Zuid-
veen, Un. 1892; Broek te Kampen '1848, T.; slo-
ten aldaar * 1848, R. B.; waardjes langs de nieuwe
Wetering te Zwolle 1892, L. en Carmigg.; Deven-
ter * 1846, v. Gron.; - Hattem 1850, T.; 1850,
R. B.; Cannenburg by Vaassen 1853, Apeldoorn 1851,
1852 en 1877 en Grift aldaar 1873, K. A.; Voorst in
het bosch van „de Bheele" 1879, L. ; Molenbeek bij
de Visch te Ruurlo 1882, Ens.; Doetinchem, Un.
1885; Velp 1840, D. S. ; Arnhem, Thomson; Lent,
*Th. Abel.; Neerbosch, B.; boschje Culemborg,
H. S.; — Hoogenwel, Garj.; Amersfoort, R. B.;
Hoogland 1891, F. W. C. Ledeboer e. h. Hein-
sius; Klein Amehswaard bij Utrecht 1839, v. d. T.;
battertjen aan den Biltschen straatweg *, de Br. ;
Utrecht naar de zijde van Bunnik 1839, Lac; Utrecht,
v.d. T.; Nigtevecht 1864, W. K. J. Schoor; - Haar-
lem 1877, GroII; Haarlemmerhout, Buse; 1870,

1500 POLYGONUM.

Groll; - Noordwijk 1838, Romb.; langs deHaar-
lemmervaart onder Warmond, Perin; Warmond
1857, S.; Leiden 1826, Wtt.; ' 1835, Mb.; Dz.;
boschje Katwijk binnen, Hinxt; Delfshaven 1892,
V. d. Voo; Vianen, v. H.; - niet ver van Souburg
btj Middelburg 1869, v. H. Jr.; Koudekerkerweg
aldaar 1897, Ogt.; - Liesbosch, v. A.; (Tilburg?),
A. Hersch; Eindhoven, Dz.; Meerlo 1835, de Br.;
weg van Tongerle bij Eindhoven, Dz.; Leende 1873,
Lac; - Hendrikkenhof bij Venlo 1902, Jongm.;
Ravelsbosch 1866, H. d. V.; Gulpen 1873, Lac;
Wylre 1866, K.; Vaals, v. Hov.

(Martenastate te Cornjum 1874, v. Tuinen; -
weiland aan het Peizerdiep tusschen Lievenen en
Rhode 1865, Holk. in herb. v. Tuinen; Zuider-
veen bij Winschoten 1902, Schipper in herb. pr.;
Veenklooster, R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; - Doeslaan Leiderdorp 1885, Struyk.
in herb. pr.; stationsterrein Rotterdam 1899, Wach-
ter en Jansen in herb. pr.; - Liesbosch 1897,
Struyk. in herb. pr.; Eindhoven 1899, Posth. in
herb. pr.; Waake, P. Sloots in herb. Heukels;
— onderste molen bij Venlo, op weiland, 1895, Rie-
ter in herb. pr.; Lauberg bij Maastricht 1894, de
Haas in herb. pr.; Spaubeek, Steichen inherb. pr.)

Bovendien: Essenburgbij Harderwijk, de Gorter
(Arch. 1. V.* p. 426); - Bloemendaal, v. E. (Arch.
2. L p. 404); - aan de Veclit tusschen Weesp en
Nigtevecht 1881, H. d. V. (Arch. 2. V. p. 529); -
Schouwen en Duiveland, A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p. 126); Zeeuwsch Vlaanderen, v. d. B. (Tijdschr.
Vm. p. 38); - Blerik, Un. 1893 (Arch. 2. VL
p. 575); Hussenberg, Epen, Lac; Slenaken, Meche-
len 1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 26).

Voorts vermeld door Pelletier en voor Someren,
de Br.; Muiden, Neerlangbroek en Schalkvvijk, FI.
B. S.; Giekerk, FI. Pris.

POLYGONUM. 1501

II. Persicaria Tourn.

1172. P. amphibium L. In en aan slooten, grachten en
vijvers, op bouw- en weiland. 21.. Juni—Sept.
a. natans Moench.

In Herb. : Texel 1860, Lac; - Leeuwarden
1859, S.; vyver Prinsentuin aldaar 1842, J. L.
Til. (P.N. S.); - Groningen 1856, S. E. Strat.;
— Broelc Kampen 1848 (als fluitans), en griend-
weg aldaar, T.; Zwolle, Thorb.; Deventer, v. d.
Cop; gracht aldaar 184:b,T.(alsfluitans); vijvers
en grachten Deventer 1876, K. (ook /?.): Grams-
bergen 1859, Lac. en S.; - Nijkerk, Garj.
Zutphen 1882, C. v. d. Broek; vijver kasteel
Ampsen 1875, 0.; Warnsveld 1891, Groll; We
vershuis Ruurlo 1884, Ens.; Locliem 1866, Fock.
in de Laak bij Rheede, v. H.; vijver Biljoen bij
Velp, C. A. Bergsma: Arnhem, wie?; Thom
son; Nijmegen, B.; Lent en Hatert, Th. Abel.
Wageningen, K. ; water bij de Lek te Culemborg
H. S.; Zoelmond 1839, D. S.; - Spakenburg
Garj.; Biltsche straatweg, de Br.; Utrecht, C
A. Bergsma; v. H.; v. d. T.; — Diemermeer,
Schinkel, Fl. Amst.; Zjjdehrieer, Boerl.; Vel
sen 1845, vijver Schoonbergen bij Velsen, Kruid
berg 1842, en Haarlem 1837, Buse; Brouwers
kolk 1869, Hoek; - Leiden 1832, S. S.; 1843
en 1846, 0.; singel aldaar, Mb.; 1840, S. S.
's Gravenhage, G. B. ; Nootdorp, D e s t r e e ; Loos-
duinen, V. Z.; Dordrecht, Cop; begraafplaats
aldaar 1839, Cop; — duinen Haamstede 1888,
L.; Zuid-Beveland 1842, v. d. B.; Zwake 1838, 1839,
V. d. B.; Oranjezon, B. W.; 1840, v. d. B.; poel
achter de Oranjezon, G. B. C. v. d. Feen; Seys-
weg, V. d. B.; Zuid-Willemsvaart, Singelkade,
Orten bij 's Hertogenbosch en vyver te Vucht,
v. Hov.; - Maastricht, Marres.

1502 POLYGONUM.

p. terrestre Leers.

In Herb. : binnenkant Waalburgerdijk Texel
1867, S. P. Huizinga; Midsland Terschelling,
Un. 1886; - Huisum, Goutum 1859 en Oenkerk
1859, S.; — Horensche diep Groningen 1856, S.
E. Strat.; Groningen, v. H.; - Coevorden 1859,
Lac. en S.; Beerta, v. H, ; - Zalk, en straat-
weg Kampen 1850, T. ; Kampen 1850, R. B. (als
maritimum); Zv^olle 1894, L.; Nagelpoel 1853 (als
coenosum); Apeldoorn 1876 en op 't drooge in
het bosch van het Overvelde by Zutphen 1876,
K. A.; Culemborg, H. S.; - Utrecht 1859, A. W.
Hartm. en R. B.; 1870, Groll; - algemeen,
Fl. Amst.; Ringdijk Amsterdam 1842, J. L. Til.
(P. N. S.); tusschen Buiksloot en Oostzaan 1840,
Romb.; Haarlem, v. H.; sloot Bloemendaal,
Kerb.; dijk naar Halfweg 1846, en Bentveld
1842, Buse; - Leiden 1843, 1844, 0.; tusschen
Mare- en Rijnsburgerpoort, Mb.; Waalsdorp
1834, V. Z.; Wassenaar, V. Z.; G. B.; tusschen
den Haag en Leiden, G. B.; 's Gravenhage 1846,
de Br.; 1844, de Br. (alsmari^.); dijkje langs de
Stryp tusschen Hondsholredijk en de Lier, v. d. T.;
stationsweg Zwijndrecht 1886, V.; — Ooster-
zwake 1840, v. d. B.; kant bouwland langs het
voetpad van Ter Hooge naar Middelburg 1886,
L.; — grienden Werkendam 1836, Lac; Loop-
schans Breda, v. A.; midden op den weg over
de gevangenis Breda 1895, S. en V.; braakland
bij de badinrichting te Bergen op Zoom, Un.
1896; militaire aardwerken bij Cromvoirt 1900,
G. en Jongm.; Singelkade, v. Hov.; vyverMui-
zerik bij Vucht, v. Hov.
[Aanm.: Er schynt mij geen redelijke grond te bestaan
tot het aannemen der talryke vormen door de Bruyn (zie
Arch. 1. I. p. .510 en Prodr. Ed. I. p. 230). In en onder water
zjjn de stengels en bladen glad; - boven het water zyn de

POLYGONUM. 1503

bladen en vooral de hoofdnerf aangedrukt ruwharig; evenals
de bladranden. De levenswiize te land heeft ook kortere blad-
stelen ten gevolge. Echter z;jn alle overgangen denkbaar.
Verschillende der door d e B r u y n onderscheiden vormen
zijn zelfs niet in ons herbarium aanwezig byv. de vorm 2
paludosum heb ik uiet teruggevonden.

Zelfs de onderscheiding in natans eu terrestre ofin
natans, coenosum en terrestre moet men niet opvat-
ten in den gewonen zin van varieteiten.

Een bloeiend exemplaar als P. amph. y. hirtellum III
maritimum werd ingezonden door de Heeren Wachter
en Jansen gevonden aan de Wassenaarsche slag in 1902].
(Gendringen, Mej. M. S. Rust inherb.Heukels;

— by Utrecht achter de Tolsteegbarriere 1846, AI-
pherts; — Naardermeer 1900, Koning in herb.
pr. ; — Leiden 1885, Hellevoetskus 1900, Struyk.
in herb. pr. ; Papendrecht 1878, Dordrecht 1901 en

— "Werkendam 1886, Posth. in herb. pr,

a. Groningen, R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; — vijver Biljoen Velp 1889, Ogt. in
herb. pr.; Culemborg, de Haas in herb. pr. ; —
Utrechtsche zwemschool Kromme Rijn 1871, Cos-
terus in herb. pr.; Vecht bij Breukelen 1902 —
weiland Bergweg bij Rotterdam 1898, Wacliter en
Jansen; Rotterdam, F. D. J. Riscli; — Middelburg,
Mevr. Snellen in herb. Heukels; Oranjezon 1877,
L. in herb. pr.; — Tegelen 1897, Rieter in herb. pr.

^. Tusschen Akkrum en Oldeboorn 1866, v. Tui-
nen, bij de groote molen bij Oldeboorn 1863, Holk.
in herb. v. Tuinen; — Winschoten 1890, Schip-
per in herb. pr. ; — Dalfsen 1891 en Staphorst 1898,
L. in herb. pr.; — Culemborg, de Haas in herb.
pr.; — Noorder IJenZeedijk 1901,Struyk. inherb.
pr.; Haarlem, C. A. Backer; — Stolwijk, H. A.
Westbroek en J. Slingerland in herb. Heu-
kels; Vroon bij Oostlcapelle 1899, Ogt. inherb. pr.;

— bovenste molen Venlo 1895, Rieter inherb. pr.)
Bovendien: zonder opgave van varieteit : Terissert,

Un. 1881 (Arch. 2. HL p. 423); - Hoogeveen,

1 504 POLYGONUM.

Zwinderen 1859, Lac. en S. (Arch. I. V. p. 254);

- Markelo, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 621); - Lich-
tenvoorde, Eibergen, Grroenlo, Borculo, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 228); — Abcoude, Asscher (Arch.

1. I. p. 444); — Rockanje en Oost-Voorne, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 401); - St. Philipsland, A. W.
en L. (Arch. 2. VL p. 126); tusschen Koudekerke
en Middelburg, tusschen Gapinge en Middelburg,
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); Oost-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 1. IV. p. 301); - Ouden-
bosch 1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 548); - Mook, Plasmolen, Th. Abel. (Arch.

2. V. p. 26); Maastricht, Meerssen, Roermond, Un.
1861 (Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stius en Munting.

a. Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350);
Wijhe, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414); Dinke],Un.
1895 (Arch. 3. L p. 226); - Oud Valkeveen langs
den zeedijk en het strand naar Muiderberg, Un.
1901 (Arch. 3. IL p. 631); - Schouwen, L. (Arch. 2.
IV. p. 156); Sas van Gent, A. W. (Arch. 1. IV. p.
228); - langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. L p.
354); Velden, Un. 1893 (Arch. 2. VL p. 575).

/9. Tusschen Knype en Heerenveen, Un. 1881
(Arch. 2. III. p. 423); - Steenwperwolde (Tuk);
Eeze, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 350);
tusschen Nieuwe en Oude Wetering, in en ora Wijhe,
Un. 1880 (Arch. 2. V. p. 414); Hengelo, Weusthag,
Haaksbergen, de Lutte, Un. 1895 (Arch. 3. I. p
226); Diepenheim, Un. 189 7 (Arch. 3. L p. 621)

- Wormsche maten, K. A. (Arch. 2. III. p. 198)

- omtrek Muiden, Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631)
Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238);

- Sas van Gent, A. W. (Arch. 1. IV. p. 301); -
Bergen op Zoom, Woensdrecht, Un. 1896 (Arch.

POLTGONtrM. 1505

3. I. p. 354); - Venlo, Baarlo, Un. 1893 (Arch. 2.
VI. p. 575).
1173. P. tomentosum Schrank. (P. LapafhifoUum L. p. p. ;
Aut. ; P. pallidum With. et Prodr. Ed. I. p. 231.
0. Juli—Oct.

["Volgens Lange zou P. pall idum een bizondere vaiie-
teit zyn van P. tomentosum, die h;j naast i n c a n u m
opgeeft en beschryft als in het bezit van dikke en korte
aren, eindaar ovaal, zijaren kogelvormig zittend. De geheele
plant bleekgroen. Bloemen meestal wit.

Verreweg de meeste onzer inlandsche exemplaren behooren
dan tot dit type. De naam pallidum schijnt mtj ook beter
gekozen daar de plant steeds iets bleeks heeft, vooral in de
bloemen die groenachtig, vuil wit en vuil rood z\jn, steeds
bleeker getint dan bij de andere soorten tot deze groep
behoorende.]

I. vulgatum de Bruijn.
a. glabrum.

In Herb. : Midsland, Un. 1886; — Oosterwolde,
V. H. (als lapathif.); Slochteren 1829, v. H.;
Oosterbroek 1859, v. H. Jr. ; Stadsbuitenwijken
Groningen 1856, Strat. ; — Emmen, Un. 1889;
- Kampen 1848, T.; Haerst bij Zwolle 1891, L.;
Deventer 1846, v. Gron.; 1878, K.; Hardenberg
1868, v. d. Scheer; 1893, L. (perigoon onbe-
klierd); — Hulshorst by Harderwijk 1852, R.B.;
Apeldoorn 1872, K.A.; 1878, K.; Vorden 1879,
Groll; dorpsbuurt Winterswijk, 1874, R. E. de
Haan; Middacliten 1838, Buse; Velp , C. A
Bergsma (als P. amph. terrestre); Arnhem
Thomson; 1877 en 1878, Groll; Culemborg
1833, W 1 1, (als lapathif.) ; — Amersfoort, R. B.
Garj.; Driebergen, G. Backer; Doorn, Wtt,
achter de krakeling tusschen Zeist en Wouden
berg 1839, v. d.T.; Neerlangbroek 1833, Wtt
Utrecht, C. A. Bergsma; Lekoever bij Wijk
W. K. (als nodosum); — Naarden 1864, 0.; Am
sterdam, Pl. Amst. ; Overtoomsche weg aldaar
1838, Romb. (als Persicaria); Wieringen 1856,

95

1506 POLYGONUM.

Lac; Haarlemmermeer 1851, Miq.; Overveen
1839, Buse; - Leiden, B. W.; buiten de Witte
Poort aldaar 1832, S. S. (ais Perslcaria); Haag-
sche Schouw 1858, S. ; Katwyk, B. W. (als Pe?-si-
caria); Perin (idem); Wassenaar 1833, S. S. (als
(lapathif.); 's Gravenhage 1849, de Br. ; (met
overgang tot /?.); Gr. B. (als Pers. fl. candidis);
Haagsche bosch, V. Z. ; "Rotterdam, 0. ; Overmaas
1891, V. d. Voo; polder aan de Merwe bij Dor-
drecht 1839, v. d.T.; Dordrecht 1836, Lac. (als
lapathif.; perigoonbl. onbekUerd) — Zwake]839,
V. d. B.; Kapelle 1840, en Zuid-Beveland 1839,
V. d.B.; Oranjezon 1882, L. (als nodosum); —
Loopschans Breda, v. A.;Sprang, Thomson(a]s
Hydropiper); 'sHertogenbosch, v. Ho v.; — spoor-
wegtunnel Beek, Un. 1883 (als laxum).
/ff. incanum Koch. *)

Texel 1857, Harting; Coxdorp aldaar 1860,
Lac. ; weg Coxdorp naar Eierlandsch huis 1867,
S. P. Huizinga; Terschelhng, Un. 1886 (wei-
nig beklierd); Nes op Ameland 1869, Holk.; —
Leeuwarden 1859, S. (volgens deBr. Lapathifo-
lium X nodosum); — Onland 1835 en Groningen
1842, V. H.; 1856, S. E. Strat.; - Valthe 1859,

*) By P. toment osiim Schr., als vorm van P. Persicaria doet
de Brujjn opmerken: „De specimina van de onderscheidene Polygona
met folia subtus incano-tomentosa, heb ik als geene bijzondere
varieteit opgegeven, daar dit kenmerk te onstandvastig is om zelfs eenen
vorm, veel minder nog eene varieteit aan te duiden. Immers komen er
specimina voor, bij welke slechts de onderste bladen subtus-incano-
tomentosa zjjn, de overige niet. Zoo ook kan men uit het zaad van
specimina, bij welke de bladeren deze bedekking raissen, naar gelang
der standplaats, specimina met van onderen grjjswit-viltige bladeren
verkr^jgen. Wanneer de bladereu deze bedekking bezitten, zyn de
ochrea dier bladeren witachtig behaard, soms doch zeldzaam, is ook
de bovenste vlakte der bladeren grijswit-viltig." Zie Arch. 1. I. p. 499.

Het is niet uit te maken of in Arch. 2. III. p. 131 en VI. p. 126 met
P 0 1 y g. i n c a n u m deze of P. n o d o s u m bedoeld is. In de opgave der
groeiplaatsen maakt het echter geen verschil.

POLYGONUM. 1507

Lac. en S.; - Kampen, R. B.; Schrevenweg bij
Zwolle 1891, L.; Hardenberg 1868, v. d. Scheer;
1893, L. (vrij kaal en onbeklierd); — Harderwijk,
R. B.; Lochem 1832, Miq.; Arnhem 1870, Groll;
Middachten 1838, Buse; — Amersfoort, R. B.
(ook Jl. ruhellis); Maartensdijk ]830, v. H.;
Utrecht, A. W. Hartm. en R. B.; - Naarden 1865,
0.; Legmeerpolder 1886, Boerl.; Uithoorn 1872,
Boerl. (als Persicaria); aschschuur op de Zyl-
vest, Kerb.; — Leiden, 0.; S.; Hooge morsch

1846, 0.; 's Gravenhage 1847, de Br. {fl. rubeUis);
Delft 1845, de Br. (weinig beklierd); Naaldwijk
1851, V. d. T.; - Zuid-Beveland, v. d. B.; Middel-
burg op bouwland in Welzinge 1887, L. ; — Klop-
pewaard Werkendara 1836, Lac; Eindhoven, Dz.

II. somphoricarpum de Bruijn (zie Arch. 1.
I. p. 506 en 1. IL p. 83). Inherb. : Woestehoeve
Veluwe, Un. 1849 (a. en /?.); - Amersfoort,
R. B. (a); - moesland Amsterdam, Fl. Amst.
(a); Haarlemmermeer 1853, Hartm. en S. (door
de Br. als vulg. ramosum) (a); Scheveningsche
kanaal 1846, de Br.; 1847, de Br. (gekweekt

1847, bleef onveranderd).

(Wolvega (a), W. R. Bouma en T. de Boer; -
Groningen (a), R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; Winschoten 1886, Schipper in herb.
pr.; - Hardenberg {fl.rubelUs) 1893, Zwolle 1891 en
Hardenberg 1893 [Jl. viridis) L. in herb.pr.; - Lochem
1895, Posth. in herb. pr.; Ruurlo 1888, L. enEns.
in herb. L.; Gendringen (a) Mej.M. S. Rust inherb.
Heukels; Velp 1893, Ogt. inherb.pr.; Culemborg,
de Haas in herb. pr. ; Culemborgsche veld 1849,
Alpherts in herb. pr.; — Utrecht (a. /l. rubellis)
1900, W. C. V. E m b d e n in herb. H e u k e 1 s ; Ameron-
gen 1896, Posth. in herb. pr.; - Merwede kanaal,
A. C. J. V. Goor in herb. pr.; den Helder (a) 1901,
L. de Bruijn in herb. Heukels; Kraantje Lek bij

150S POLYGONUM.

Overveen 1894, Ogt. in herb. pr. ; — Oegstgeest
1885, Struyk. in lierb. pr.; kolenaschweg Rozen-
burg bij Rotterdam (a) 1902, Wachteren Jansen
in herb. pr. ; — Nieuwerkerk op Schouwen ('/5) 1887,
Welzinge by Middelburg (/?); en Rithem (a) 1879,
L. in herb. pr.; — achter het klooster Venlo 1900,
R i e t e r in herb. pr. ; Maastricht (a) 1894, d e H a a s
in herb. pr.

II. somphoricarpiim : Haaksbergen (/?) 1891, L. in
herb. pr. ; - kolenaschweg Rozenburgbij Rotterdam
1902, Wachter en Jansen in herb. pr.; — Oran-
jezon op Walcheren {Jl. rubeUis) 1882, L. in herb. pr.).

Bovendien : zonder aanduiding van verscheiden-
heid: tusschen Wolvega en Terissert, Un. 1881
(Arch. 2. III. p. 423); - Dalen 1859, Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 254); - Ahnelo, Albergen en Vrie-
zeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Hengelo,
Borne, Haaksbergen, Un. 189 5 (Arch. 3. I. p. 226);
Markelo, Diepenheim — tusschen Bronsbergen en
Warnsveld, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 621);
Winterswijk, Un. 1859 (als lapatkif. Arch, l.V. p.
228) ; — voormalige stadsgracht buiten de Hezelpoort,
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 315); - Renesse, Un.
1894 (Arch. 3. I. p. 51); tusschen Gapinge en Veere,
Un. 1902 (Arch. 3. IL p. 1035); - Oost-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 1. IV. p. 301 en 2. IIL p.
131); — Woensdrecht, braakliggend terrein Bergen
op Zoom, langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p.
354); - Thorn, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627);
Maastricht, Un. 1861; Sittard, Beek — Elsloo, Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 326).

a. Steenwykerwolde (Tuk), Giethoorn, Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 351); - Wel, Welsche hut, Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 575).

/?. CJiethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 351); -
Hamert, Un. 1893 (Arch. 2. VL p. 575).
1174. P. nodosum Pers. Op soortgelijke, doch vochtigere

POLYGONUM. 1509

plaatsen, gaarne op veengrond. 0. JuU-herfst.
(Zie de Bruijn, Arch. 1. II. p. 84).

In Herb. : Roggevelden Ameland 1869, Holk.;
dorp Schiermonnikoog 1860, S.; — Beetgum 1849,
Leeuwarden 1859, S.; — Dieze by Zwolle 1900, L. ;
Deventer 1846, v. Gron.; Romb.; 1876,K.; - Har-
derwijk 1865, R. B.; Arnhem 1871, Groll; bouwland
Nymegen, stadsgracht buiten de Hezelpoort aldaar
en in de Meerwijk 1849, Th. A bel.; Beek bij Nijme-
gen 1864, en Waal aldaar, 1864, v. H.; Waal-
oever Beuningen 1849, Th. Abel.; aan de Waal
tusschen Wamel en Dreurael 1839, v. d. T. (is wer-
kelijk var. iwostratum Wimm. P.danuhiale Kern.);
Herwijnen 1859, S.; - Werkhoven, Wtt.; - Naar-
den 1864, 0.; Bussum 1894, V.; Hoedemakerspad
Amsterdam, Fl. Amst.; weiland Zydelmeer, Boerl.
(als laxum); Urk 1852, B. de Wit (alsmmtts, daarna
als laxum); kerkhof Urk 1884, S. (als Zaxtem) ; Wie-
ringen 1857, Harting; Velsen 1879, Groll; Haar-
lem (als laxum) en 1842, Buse; Spaarne bij Haar-
lem, Buse; Haarlemraermeer 1852, D. J. Coster;
1853, Hartm. en S.; — Oegstgeest langs het kanaal
naar Katwijk 1902, V.; 's Gravenhage 1846, 1847 en
tuin aldaar 1846, d e B r. (als densiflorum, thijrsis in
axillis omnimn foliorum confertis); Warmond (60
c.M.) 1902, G. Jongm. en V.; Dordrecht, Cop;
polder aan de Merwede bij Dordrecht 1839, v. d. T.
(als /J. vulgare h. angustif.) ; — tusschen Haamstede
en Renesse, Un. 1894; Zuid-Beveland 1840, v. d. B.
(met klieren); — buiten de Hinthamerpoort 's Her-
togenbosch 1847, v. Hov.; - Maastricht, Un. 1861.
/?. incanum. *)

In Herb. : Texel 1857, Harting (als Persica-

*) Zie de noot by de voorgaande soort. Ook hier is de beharing zeer
wisselend, evenzoo de vorm van het blad, de bekliering; eigeniyk is
alles bij deze plant zeer variabel.

1510 POLTGONUM.

ria); - Leeuwarden 1859, S.; - Zalk 1870,
Hoek (als Persicaria); Kampen 1848, T.; 1848,
R. B. (als angustif. de Br.); — Utrecht, C. A.
Bergsma; Vossegat by Utrecht 1869, Hart-
sen (als Persicaria); — plantsoen achter Laar-
derhoofd bij Laren, v. d. T. ; langs de Zaan 1835,
Mb. (als ^. vulgatmn b. angustif.); Haarlem, de
Vriese; — 's Gravenhage 1846, de Br. (als c.
hirtulum de Br.); Dordrecht, wie?; Lek bij Via-
nen 1831, v. H. (ook als Persicaria y. fol. subtus
tomentosis. Cfr. Bijdr. V. p. 80); kolenaschweg
Rozenburg bij Rotterdam 1901, Wachter en
Jansen (als vulg. a. genuinum form. 1).
y. bracteatum de Bruijn (Arch. 1. IL p. 87).

In Herb.: 's Gravenhage 1847, de Br.
8. cucuUatum de Bruijn (Arch. 1. II. p. 87).
In Herb. : 's Gravenhage 1847, d e B r.
(Culemborg 1888, de Haas in herb. pr. ; in den
ondertuin aldaar 1843, Alpherts inherb. pr.; Gen-
dringen (a), Mej. M. S. Rust; Rijswijk (j5), B. J.
V. Wagensveld; — Utrecht (a) 1900, v. Embden
in herb. Heukels; Bildtsche fort Utrecht (/5)1871,
Costerus in herb. pr.; — Bietenland zandbergen
1899, Koning in herb. pr.; Haarlem 1876, Coste-
rus in herb. pr.; — Hoek van Holland 1895,
Struyk. in herb. pr.; Dordrecht 1878 en 1892,
P 0 s t h. in herb. pr. ; — 's Hertogenbosch 1 888,
Struyk. in herb. pr. ; — Baarlo, Un. 1893 (a. en/?.),
L. in herb. pr.; Venlo 1897, Rieter in herb. pr.;
Valkenberg, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Texel, Schiermonnikoog, v. E. (Arch.
2. L p. 404); Terschelling 1884, v. E. (Arch. 2. IV. p.
398); - Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351);
Hengelo, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 226); - Win-
terswyk, Borculo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228);
Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Apeldoorn
zeldzaam, K.A. (Arch. 2. III. p. 198); - Bentveld,

POLYGONUM. 1511

Overveen— Naaldwijk, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p.
404); - Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51);
Noord-Beveland, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 126);
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch.
2. III. p. 131); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas; Un. 1861; Gronsveld, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 326).
Voorts vermeld door Munting en Bruman.
a. Wel en Welsche hut, Un. 1893 (Arch. 2. VI.
p. 575).

i5. uiterv^raarden Lent, N. Abel. (Arch. 2. V. p.

315); - Wel en Welsche hut, Un. 1893 (Arch. 2.

VI. p. 575).

P. speciosissimum Fr. (P. tomentosum X nodosum).

In Herb. : Stalen Spanjaardsbrug bij Leiden 1842,

0.; mesthoop 's Gravenhage 1847, de Br.

(Zandig bouwland op den weg naar Valk tus-
schen Lunteren en Ede 1902, Wachter en Jan-
sen in herb. pr.)
1175. P. Persicaria L. Op bouw- en moesland, aan
ruigten en slootkanten. 0. JuU — Sept.
a. agreste Fr. (genuinum Gr. et Godr. ; B. 7'ude-
rale Aschers).

In Herb.: Vheland 1858, Lac; Midsland, Un.
1886; Rottum 1896, Schipper; - Giekerk
1850, S.; Wolvega,Un. 1881; - Groningen 1856,
Strat. ; — Kampen, R. B.; Ooster Enk te ZwoUe
1900, L.; Deventer 1876, K.; Hardenberg 1868,
V. d. Scheer; — Harderwijk 1865, R. B. (ook
als nodosum); Vorden 1879, Groll; dorpsbuurt
Winterswijk 1872, R. E. de Haan; Nijmegen,
B. ; — Amersfoort 1860, R. B. (als nodosum,);
Garj.; Utrecht, C. A. Bergsma; singel tusschen
Tolsteeg en Maliepoort Utrecht, C. A. B e r g s m a ;
Wijk bij Duurstede, herb. v. H.; — tusschen
Callantsoog en Petten, Un. 1 891; tusschen Ber-
gen en Schoorl, Un. 1891; Breesaap 1842, v. H.;

1512 POLYGONUM.

1844, Buse; Leidsche vaart by Haarlem 1837,
Mb.; buiten Spaarne, Kerb. ; — Leiden, wie?;
's Gravenhage, de Br. (Jl. albidis); Rotterdam
1850, 0.; Dordrecht 1836, Lac; 1882, V. ; binnen
kall^haven aldaar 1882, V. (als pallidum); —
St. Philipsland 1890, L. ; Zeeuwsch Vlaanderen
1862, A. W.; Eede 1887, L.; - 's Hertogenbosch,
V. Hov.
^. biforme Waklb. (elatum Gren. et Godr.).

In Herb. : Schiermonnil^oog 1860 en — Leeu-
warden 1859, S.; - Slochteren 1829, v. H.; -
Zallcerbosch 1870, Hoek (als nodosum); Kam
pereiland 1854, R.B.; Kampen 1848, T.; 1847
R. B.; weg tusschen Zwolle en Kampen 1869
Hoek (als Hydrop.); Schelle en Ooster Enk bij
Zwolle 1900 en Raalte 1894, L.; Deventer, Halb
Cop; - Harderwijk 1865, (1864 en 1866, R.B
als nodosum) en Hulshorst bij Harderwijk 1852
R. B.; Apeldoorn 1852, 1872, K. A.; Epe, Un
1890 (als Hydrop.); Ruurlo 1885, Ens.; Rhee
deroord 1838, Buse; Bemmelsche dijk te Lent
N. en Th. Abel.; - Amersfoort, R. B. (als wodo
sum); Rijzenburg 1859, A. W. Hartra. en R. B.
Rhoodestein bij Neerlangbroek 1861 , v. d. T.
Utrecht, C. A. Bergsma; de Br.; inhetSticht
bij Utrecht, P. N. S. (als lapathif.); Schalkwijk
1833, W 1 1. ; — Nieuwe Schagerlaan, F L A m s t
Sloterweg bij den Overtoom 1838, R o m b. ; Over-
toomsche weg bij den Tol 1842, J. L. Tilanus
(P. N. S.); Velserend 1875 en Zandvoort 1871,
Groll; Haarlem, v. H.; Overveen en Haarlem-
hout, Buse; — Lisse, v. H.; Leiden 1830, For-
sten; 1842, 0.; buiten de Witte Poort, wie?; de
Vink en Persijnspan bij Katwijk, Perin; Oegst-
geest 1835, Mb.; Spanjaardsbrug 1842, 0.; Was-
senaar 1832, S. S. (als minus); 1853, S.; 'sGra-
venhage, G. B.; 1846, de Br.; 'sGravezande 1843,

POLYGONUM. 1513

1845, de Br. (var. alhidum); kolenaschweg Ro-
zenburg Rotterdam 1901, WachterenJansen;
Rhoon 1879, Schepman; Dordrecht 1882, C. v.
d. Broek; polder aldaar 1839, v. d. T.; Heikop
by Vianen, v. H. (als Hydrop.); - Oosterland
op Duiveland 1887, L.; Zuid-Beveland, v. d. B.;
— Loopschans Breda, v. A. ; Valkensvvaard 1827,
v. H.; — langs de Maas bij Maastricht, v. Hov.

a. glandulosum, de Bruijn.

In Herb.: 's Gravenhage 1846 en 1847, deBr.

b. hirsutum de Bruijn [setosum de Br.)

In Herb.: 'sGravenhage 1846, de Br.

c. microspermum de Bruijn (P. rivulare Roth.
sec. de Br.)

Niet in Herb. Wordt vermeld voor 's Graven-

hage, de Br.
[Aanm.: De Bruijn merkt op dat deze drie verscheiden-
heden bij cultuur standvastig blijken. Ik heb deze varieteiten
in ons herbarium niet verder onderscheiden; zelfs zyn de
verschillen tusschen de vormen a. en /?. zoo gering dat een
nauwkeurige groepeering dikwyls niet mogelijk is.]

(Tusschen Oldeboorn en Akkrum 1866, v. Tui-
nen in herb. pr.; - Winschoten 1894, Schipper
in herb. pr.; - Engbergen, Mej. M. S. Rust in
herb. H e u k e 1 s ; Culemborg 1888, d e H a a s in herb.
pr.; - Utrecht 1900, W. C. v. Embden in herb.
Heukels; zwemschool aldaar 1871, Costerus in
herb. pr. (als laxum); — bietenveld tusschen Naar-
den en Bussum 1899, Koning in herb. pr. ; Bus-
sum 1891, Costerus in herb. pr.; Duivendrecht-
sche weg, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; — Leiden
1879, Schipper in herb. pr.; Leiderdorp 1885,
Struyk. inherb. pr,; Stolwijk, H. A. Westbroek
en J. Slingerland in herb. Heukels; Dordrecht
1892, Posth. in herb. pr.; - vruchtenkweekerij 't
Park bij West-Souburg 1891, Ogt. in herb. pr.; —
Oudenbosch 1887, de Haas in herb. pr.; Vucht,
1886, Costerusin herb. pr. ; - Venlo 1898, R i e t e r

1514 POLYGONUM.

in herb. pr.; Valkenberg, Steichen in herb. pr.)
a. Heerenveen, J. Kuiper; — Haren, Peize, Eelde-
Paterwolde, R. deBoer en H. Kooi; — Leens,
J. Borgman in herb. Heul^els; — Tongeren on-
der Wijhe 1888, L.; Raalte 1894, L. {Jl. ruhellis) in
herb. pr. ; — A.peldoorn 1881, K. A. in herb. L.;
Rijswijk, B. J. V. Wagensveld; — Rotterdam, H.
V. d. Linden, F. D. J. Risch in herb. Heukels;
1901, Wachter en Jansen in herb. pr.; Spijke-
nisse, Koornneef; — IJzendijke, P. J. Roosen-
daal; Oudelande, L. B. v. d. Slikke; Middelburg,
Mevr. Snellen; — Waalre, P. Sloots in herb.
Heukels.

^. Haaksbergen 1895, L. in herb. pr. (Jl.rubelUs);
kolenaschweg Rozenburg Rotterdam 1901, Wach-
ter en Jansen in herb. pr.; — Kloetinge 1886,
L. en Brakman in herb. L.
a. glandulosum : Rithem 1879, L. in herb. pr.)
Bovendien: (zonder aanduiding van varieteit):
Texel (Arch. i. V. p. 58); Ameland, Bruinsma
(Arch. 1. IV. p. 82); — tusschen Wolvega en Ter-
issert, Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); - Grams-
bergen 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254); —
tusschen Heino en Nieuwe Wetering, tusschen
Nieuwe Wetering en Oude Wetering en langs de
Oude Wetering tot op den grintweg Raalte Wyhe,
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414); Almelo, Albergen
en Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I.p. 196); Hen
gelo, Bekkum, Borne, Nieuwkerkerveen, Haaksber
gen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 226); Mar
kelo, Enter— Groenlo, Meddo bij Winterswyk, Ruurlo
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 621); Winterswijk, Eiber
gen, Groenlo, Borculo, Un. 18 59 (Arch. 1. V. p
228); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); -
Abcoude, Asscher (Arch. 1. I. p. 444); - Wierin
gen, (Arch. 1. V. p. 58); Bergen 1871, Th. Abel
en S. (Arch. 2. I. p. 273); Haariemmermeer 1853,

PGLYGONUM. 1515

Hartm. (Arch. 1. III. p. 288); — Rockanje en Oost-
Voorne, Un. 188 7 (Arch. 2. V. p. 401); - Walche-
ren, Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III.
p. 131); al de Zeeuwsche eilanden behalve Tholen,
A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 126); tusschen Dishoek
en Zoutelande, tusschen Zoutelande en Westkapelle,
tusschen Gapinge en Veere, Un. 1902 (Arch. 3.
II. p. 1035); — Bergen op Zoom, Woensdrecht, Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 354); - Velden, Hamert, Un.
189 3 (Arch. 2. VI. p. 575); omstreken van Roer-
mond, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Amby, Gul-
pen, Un. 1861; Sittard, Beek-EIsIoo, Maastricht,
tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883; Jl. albis
Maastricht, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stius en Brujman.

a. Malden, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 315).

^. Nieuwkerkerveen, Un. 1895 (Arch. 3. 1. p. 227);

— Grift te Lent — moeshoven Mook, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 315).

1176. P. Hydropiper L. Op vochtige plaatsen, aan en
in slooten en grachten. 0. Juli~Oct.

In Herb.: Giekerk 1882, S.; Wolvega 1869, J. M.
de Boer; — Haren (fl. alb.), S. E. Stratingh; —
Meppel, V. H e ij n. {virid. alb.) ; — Kampen 1848, T.
(virid. alb. en virid. rubr.); R. B.; ZwoIIe 1886, L
Deventer 1877, K.; 1894, L.; Bathmen {virid. alb.)
Un. 1850; Twentsche weg Heino 1901, L.; Har
denberg 1868, v. d. Scheer; — Harderwyk 1865
R. B.; Vordenl879, Groll; Winterswijk, U n. 1859
1874, R. E. de Haan; Sillevolde, Un. 1885; Ny
megen, Abel. en Pas; Beek 1849, Th. Abel.; Mal
den, N. Abel. en D. J. Bosch; grintweg huis
Hulzen, Lent en Beek, Th. Abel.; — Amersfoort
1893, Garj.; Rhoodestein by Neerlangbroek, v. d. T.;
Utrecht, C. A. Bergsma; Schalkwyk 1833, Wtt.;

— Verwerspad, FI. Amst.; de Leek 1895, San-

1516 POLYGONUM.

ders; Velzen 1835, S. S.; Schooten 1871, Groll;
Brederode 1846, Buse; Haarlemmerhout, Kerb.;
Haarlem, (de Vriese?); - Leiden, Forsten; B. W.;
1842, 0.; S.; 1859, S.; Lisse, v. H.; 's Gravenhage,
V. Z.; 1847, de Br. (viride-ritbellam, viride-album);
G. B.; Feijenoord, S. S.; Bosland by Rotterdam 1901,
Wachter en Jansen; IJsehnonde 1891, v. d. Voo;
Heikop bij Vianen 1826, v. H.; Papendrecht 1882,
V.; — duinen Haamstede, Un. 1894; Walchersche
duinen 1841, v. d. B. (viride-album); Oranjezon 1841,
V. d. B.;— grienden Werkendam 1836, Lac; Rozen-
daal, Un. 18 60; Speelhuis Breda, v. A.; Engelen,
v. Hov.; fort Isabel bij 's Hertogenbosch 1900, G.
en Jongm.; 's Hertogenbosch, v. Hov.; Eindhoven
1831, Dz. (als minus); v. d. B.; N. Brabant 1834, Dz.
/?. densiflorum Braun.

In Herb. : Erm en Emmen 1859, Lac. en S.;

- Leiden, Dz.; 1812, 0.; 1845, Mb.; 's Graven-

hage 1847, de Br.; Ceintuurbaan Rotterdam 1901,

Wachter en Jansen.
y. obtusifolium Braun.

In Herb. : de Joure, C. A. Bergsma; — Lei-

den 1845, Mb.
8. angustifolium Braun.

In Herb.: KaUenkote 1893, L.; - Delft 1846,

de Br.; - Deurne 1871, Lac.
(Tuin Oldeboorn 1866, v. Tuinen; — tusschen
Haren en Paterv^^olde 1863, Holk. in herb. v. Tui-
nen; Winschoten 1884 en 1894, Schipper inherb.
pr.; Groningen, R. de Boer en H. Kooi; — Gen-
dringen, Mej. M. S. Rust in herb. Heukels; Park
Rozendaal 1893, Ogt. in herb. pr.; Culemborgsche
veld 1849, Alpherts in herb. pr. ; Culemborg, de
Haas in herb. pr.; — Maarsbergen 1895, — Leiden
bij de Haarlemmervaart 1900, Struy k. inherb. pr.;
Roelofarendsveen 1887, Costerus in herb. pr. ;
Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slingerland

POLYGONUM. 1517

in hei-b. Heukels; Pynacker by Delft 1893, Ogt.
in herb. pr.; Delft, de W. H. in herb. L.; Dordrecht
1878, 1887 - en Werkendara 1886, Posth. in herb.
pr. ; Waalre, P. Sloots in herb. Heukels; —
Venlo 1900, Rieter in herb. pr. ; Arcen, Un. 1893,
Costerus in herb. pr. ; — Valkenberg, S t e i c h e n
in herb. pr.

/?. densiflopum a. viride alhum: Buitenplaats
Rozenburg bij Rotterdam 1901, Wachter en Jan-
sen in herb. pr.

b. viride-rubellum: Bosland bij Rotterdam 1901,
Wachter en Jansen in herb. pr.

8. angustifolium a.viride—rubeUum: Spoorweg-
terrein Maas bij de Oude Plantage 1901, Wachter
en Jansen in herb. pr.)

Bovendien : Wolvega, tusschen Wolvega en Teris-
sert, Un. 1881 (Arch. 2. m. p. 423); - Steenwtjk,
Kallenkote, Eesveen, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
351); langs Nieuwe Wetering tot aan schoolin Ton-
geren, dwarsweg tusschen Oude en Nieuwe Wete-
ring, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414); Delden,Twik-
kelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo,
Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 227); Markelo,
weg naar Diepenheim, weg Goor naar Entersche
veen — Groenlo, weg langs spoorbaan Eibergen,
straatweg tusschen Zutphen en Bronsbergen en van
daar naar Warnsveld, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3.
I. p. 621); Eibergen, Borculo, Un. 1859 (Arch. 1.
V. p. 228); Apeldoorn algeraeen, K.A. (Arch. 2. HI.
p. 198); Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); huis
den Duckenburg, Oosterhoutsche bosch, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 315); — Abcoude, Asscher (Arch. 1.
I. p. 444); Bergen 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2.
I. p. 273); Heerastede — Wassenaar, Naaldwijk, v. E.
(Arch. 2. I. p. 404); Rockanje en Oost-Voorne, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 401); Zeeuwsch Vlaanderen,
A. W. (Arch. ]. III. p. 301); Oost-Zeeuwsch Vlaan-

1518 POLYGONUM.

deren, A. W. (Arch. 2. IIL p. 131); Renesse, Un.
1894 (Arch. 3. I, p. 51); - Woensdrecht, langs den
Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 354); Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
548); - Blerik, Velden, Arcen, Hamert, Un. 1898
(Arch. 2. VI. p. 575); Amby, Gulpen, Epen, Un.
1861; Sittard, tusschen Wylre en Slenaken, Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 326); Beek, Gulpen, Over
Geul, Lac; Simpelveld-Kerkrade 1885, Lac, K.
en G. (Arch. 2. V. p. 26).

Voorts vermeld door Pelletier, Knyf, Vor-
stius, Munting en Bruman.
P. laxum Rchh. (P. Hydropiper X nodosum. Zie
Gren. et Godr. Fl. Fr. III. p. 49).

In Herb. : 's Gravenhage 1846, de B r.

(? kolenaschweg Rozenburg bij Rotterdam 1902,
Wachter en Jansen in herb. pr.)

Bovendien: Oudenbosch 1885-1887, Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 548).
1177. P. mite Schrank. (P. laxiflorum Weihe ; P. dubium
Stein; P. hyhridum Chaubard). Op vochtige
plaatsen, aan slootkanten, vooral in v^eilanden.
0. Aug.-Oct.

In Herb. : Wolvega, Terissert, Un. 1881; Sneek,
C. A. Bergsma (' en als minus); Helpen 1828*,
en Haren bij Groningen 1828, v. H.; acliterweg
tusschen Haren en Groningen 1856, S. E. Strat.;
— Steenwijkerwolde, Un. 1892; Kampen 1848 en
singels aldaar 1848, T.; Marienheuvel ZwoIIe 1897,
L.; Berkum by ZwoIIe 1897, L.; Tongeren, Un. 1888;
Glanerbeek 1902 en - Ravenswaard bij Gorssel,
Ampsen 1902, G. en Jongm.; Harderwijk 1865,
(als minus); 1866, R. B. ; T. ; Warnsveld 1882, en Arn-
hem 1873, GroII; Wageningen 1882, K.; Lekdijk
bij Gulemborg, Wtt. (als Hydrop.); - Amersfoort,
R.B.; 1893, Garj.; Hoevelaken 1861, R.B.(minus);

i

POLYGONUM. 1519

Utrecht 1835, D.S.; 1840, Lac; 1859, R. B.; - Lei-
den, Dz.; Marendijkje aldaar, Dz.; Trekweg 's Gra-
venhage, V. Z.; Rotterdam 1856, 0.; Feijenoord
1834, V. H.; 1870, 0.; Dordrecht 1839, Lac; Mer-
wede aldaar 1882, C. v. d. Broek; Heikop bij Via-
nen 1826, v. H.; (ook * en als Hydrop.); - Werken-
dam 1839, Lac"; Sprang, Thomson; Dussen 1840,
Lac.'; Breda, Un. 1852 (als mmMs); - Moesell895,
G. en V.

IL laxijlorum Weihe.

In Herb. : Apeldoorn 1853, K. A.; Borculo, Un.
1859; - tusschen Nieuwersluis en Loosdreclit 1839,
V. d. T.; — Leiden, Dz. ; 's Gravenhage 1847, de Br.

De subspicies I. longifolium Fr. werd door de
Bruijn in navolging van Braun (Bot. Zeit. 1824,
p. 360) in een aantal vormen gesplitst, die mij echter
niet duidelijk gewordenzijn. Hetzijn de navolgende,
waarbij ik zal opgeven de specimina die door de
Bruijn tot ieder dier vormen gebracht zijn:

a. patens Braun. In Herb. : Kampen, — Harder-
wijk en Hulshorst bij Harderwijk 1852, R. B.; Apel-
doorn 1853, K. A.; - Delft 1846, de Br.; - Wer-
kendam 1839, Lac.

b. rectum Braun. In Herb. : Kampen 1846, R. B. ;
Deventer v. Gron.; — 's Gravenhage 1847, de Br.

c simplex Braun. In Herb. : Kampen, T. ; —
Delft 1844, 1845, de Br.

e. ruderale Braun. In Herb. : Delft 1845, de Br.

f. uliginosum Braun. In Herb. : 's Gravenhage
1847, de Br.

g. angustifolium Braun. In Herb. : Delft 1844,
1845, de Br.

h. effusum de Bruijn. InHerb.: Delft 1845, deBr.

Men zie hierover Arch. 1. I. p. 492 en Prod. Ed. 1.

p. 234-235. Voorts werden nog ondersclieiden als :

*) Als Braunii.

1520 POLYGONUM,

vav. a. hjjhridum Petif. In Herb. : 's Gravenhage
1841, de Br. ; en daarna gekweekt;

var. albidum Braun. In Herb. : Delft 1845, de Br.

(Oldeboorn 1868, v. Tuinen in herb. pr. ; Win-
schoten 1889, en Garst bij Winschoten 1894, Schip-
per in herb. pr. (als mmMS); — Zwolle 1901, Posth.
in herb. pr.; Aamsveen, Glanerbrug, de Lutte, by
de Dinkel, Denekamp, Enschede en Lonneker, M. J,
Biydenstein (als minus) ; — Engbergen en Silvolde,
Mej. M. S. Rust (als minus); Rijswijk, B, J. van
Wagensveld (als Hijdrop.) in herb. Heukels;
Ubbergen 1898, Ogt. in herb. pr.; — Amersfoort
1846, Alpherts in herb. pr.; Utrecht, W. C. van
Embden in herb. Heukels; — Stationsweg Bus-
sum 1899, Koning in herb. pr.; — Delft 1876, en
Wassenaar 1876, L. in herb. pr.; Rotterdam, F. D.
J. Risch; kolenaschweg Rozenburg aldaar, Wach-
ter en Jansen; Spijkenisse, J, Koornneef in
herb. H e u k e 1 s ; Kinderdijk 1892, Papendrecht 1894,
Posth. in herb. pr. ; - Oudenbosch 1887, de Haas
in herb. pr.; Boxtelsche weg by Vucht 1886, Cos-
terus in herb. pr.; Stryp 1880, Posth. in herb.
pr.; — Venlo 1897, Rieter in herb. pr.; Aalbeek,
Steichen in herb. pr.

I, longifolium.

a. patens: Varkenoordsche dijk 1901, Wachter
en Jansen in herb. pr,

b. effusum: kolenaschweg Rozenburg bij Rotter-
dam 1901, Wachter en Jansen in herb. pr.

II. laxi/lorum: Denekamp 1901, J. B. Bernink
in herb. WachterenJansen.

Bovendien (zonder varieteitsaanduiding) : Steen-
wijkerwolde, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2, VI, p,
351, Oldwortel genaamd); dwarsweg tusschenNieuwe
en Oude Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414);
Delden, Twikkelerbosch, Un, 1870 (Arch. 2, I. p.
200); Borne, Nieuwkerkerveen, Haaksbergen, Un.

POLYGONUM. 1521

1895 (Arch. 3. I. p. 227); - Bentveld-Naaldwijk,
V. E. (Arch. 2. I. p. 404); Rockanje en Oost-Voorne,
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. (Arch. 1. IV. p. 301); Walcheren, Tho-
len, Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III.
p. 131); West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 126); - Bergen op Zoom, Un. 1896
(Arch. 3. 1. p. 354); - Gulpen, Lac. (Arch. 2. V. p. 26).
P. bitense F. Schultz (P. mite X Persicaria — P.
dubio-Persicaria Braun). Cfr. Arch. 1. L p. 497.
In Herb. : Kampen, T. ; bouw- en moesgronden in
Ittersum bij Zwolle 1900, L. ; - 's Gravenhage 1846,
1847, de Br. (als f ovma paliistrisenfoTma,pratensis
de Bruyn).
1178. P. minus Huds. (P. pusillum Lam. ; P. angustifo-
lium Roth.; P. strictum Fr.). Op vochtige en
moerassige plaatsen. 0. Juli—Oct.

In Herb.: Midsland Terschelhng, Un. 1886 (als
Hydrop.); — Princentuin Leeuwarden 1859, S.;
Bolsward 1872, J. M. de Boer; - Haren 1856,
Strat.; — Giethoorn 1893, L. ; Steenwijkerwolde
1892, L.; Dieze en Langenholte bij Zwolle 1886, L.
Bathmen, Un. 1850; Markeloosche veen,Un.l897
Haaksbergen, Un. 1895; Almelo, Un. 1870, 0.
— ?Harderwyk 1865, R. B.; Holsche gat bij Putten
1884, 0.; bouwland Apeldoorn 1878, K.; Warnsveld
1882, 1884, Groll; Nijmegen, B.; Abel. en Pas;
Rouwenberg bij Nijmegen, v. H.; Vestingwerken
buiten de Hezelpoort, N. Abel.; Malden, Th. Abel.;
Beek by Nijmegen 1833, W 1 1. ; Renkum 1852, B u s e
(als mite); Roekel by Ede 1902, Wachter en .Jan-
sen; tusschen Doorn en Maarsbergen, v. d. T.; de
Bilt 1838, Lac; IJselstein 1839, wie?; - Haarlem-
merhout 1875, Groll; — Haagsche bosch, G. B. (als
mite); Beeklaan bij 's Gravenhage, v. S. V. ; Heikop
bij Vianen, v. H.; - Bergen op Zoom, Etten, Prin-
cenhage 1841, Lac; 's Hertogenbosch, v. Hov.;

96

1522 POLYGONUM.

Eindhoven, Dz.; — tusschen Velden en Arcen, Un.
1893, L.; Susteren 1895, G. enV.; tusschen Borch-
aren en Meerssen, Un. 1861.

(Haarlem 1876, Costerus in herb. pr.; — Venlo,
by den ondersten molen 1898, Rieter in herb. pr.)

Bovendien: Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI.
p. 35); Delden en Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch.
2. I. p. 200); Dinkel, Nieuwkerkerveen, Un. 189 5
(Arch. 3. I. p. 227); - Eibergen, Borculo, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 228); Voorne, v. E. (Arch. 2. 1. p. 404).

Voorts vermeld door Polletier.

Door de Bruijn werden nog volgens Braun
de volgende onderscheidingen gemaakt:

a. conirmme Braun. In Herb. : Slootkanten Delft
1846, de Br.

b. strictum Braun. In Herb. : tusschen Doorn en
Maarsbergen, v. d. T. ; — 's Gravenhage 1846 en Delft
1845, de Br.

Bovendien; Bouwland Malden, Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 315).

c. longifolium Braun. In Herb. : Winterswyk, U n.
1859; - 'sGravenhage 1846, de Br.

Bovendien: vestingwerken buiten de Hezelpoort,
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 315).

d. falcatum Braun. In Herb. : Korenbergerveen
bij Winterswijk, Un. 1859; - Delft 1845, de Br.

e. minimum Braun. InHerb. : Nunen 1835, de Br.
^. albidum de Br.

In Herb.: 's Gravenhage 1846, 1847, de Br.
y. latifolium Braun.

In Herb. : Zwinderen 1859, Lac. en S.; — Mas-
tenbroekerpolder 1891, L. ; — Soestdijk en Soes-
terveen 1847^ Lac; — Overveen, S.; — 's Gra-
venhage 1846, de Br.

Bovendien: Malden, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 315).

P. minori-Persicaria Braun ap. Rchb. fl. exc 571

(P. Persicaria-minus Doll. Cfr. Arch. 1. 1. p. 497).

POLYGONUM. 1523

In Herb. : 's Gravenhage 1847, de Br.; - Itter-
sura bij ZwoUe 1900, L.

[Aanm.: Bjj Grenier et Godron, Fl. de France III. p. 50,
waar ook een beschrijving voorkomt van deze liybride, wordt
als synoiiiem aangeliaald P. strictum All. ped. II. p. 207
t. 68 f. 2. Deze wordt echter door Lange als synoniem be-
scliouwd met P. m i n u s, terwyl deze auteur de in Dene-
marken (Ordrop mose) gevonden hybride P. minori >: Per-
sicaria beschouwt als bastaard tusschen P. strictum
/?. pusillum Fr. (P. pusill um Lam., P. minus Fl. Dan,
2230) met Persicaria. "Waarnemingen aan de levende plant
zyn noodig om deze kwestie op te lossen. In ons herbarium
komt nog een plant voor, die naar de uiterljjke kenteekenen
te oordeelen, het midden houdt tusschen P. Hydropiper
en P. tomentosum. Zy werd gevonden by het station
Gorssel in 1902 door de Heeren Goethart en Jongmans.
Het geslacht Polygonum schijiit rijk te zyn aan bastaard-
vormingen, waarvan nog verschillende andere beschreven
zyn, behalve de hier reeds opgenoemde.]

1179. P. orientale L. Siei'plant uit Indie en China, hier

en daar met tuinvuil weggev^^orpen en als opslag
verwilderd. 0. Juli — herfst.

In Herb. : Bouwland tusschen Vaassen en Epe
1874, K. A.

(Pothoofd Deventer 1893, L.; - langs de Voor-
dijk Hoornsche vaart by Delft 1876, L. in herb. pr.)

III. A V i c u 1 a r i a Meissner.

1180. P. aviculare L. Op bebouwde en onbebouwde plaat-

sen, vooral langs wegen en paden. 0. Jwm — Sep^.
InHerb.: Texell857, Harting; Koogerweg Texel,
S. P. Huizinga; dorp Vlieland 1858, Lac. ; Mids-
land, Un. 1886; roggeveld Nes op Ameland 1869,
Holk.; Pottum 1897, Schipper; - Franeker, C. A.
Bergsma; Leeuwarden 1849, S.; - Helpman 18-56,
S. E. Strat. ; Helpen bij Groningen 1856, v. H.; —
Kamperveen 1854, R. B.; Kampen 1847, 1855, R.B.;
Agnietenberg Zwolle 1887, L.; Wilsum 1870, Hoek;
Deventer 1840, Halb.; 1867, K.; Hardenberg 1868,

1524 POLYGONUM.

en Heemse 1868, v. d. Scheer; - Harderwijk,
R. B.; Apeldoorn, K. A.; Arnhem, Thomson; Nu-
megen, N. en Th. Abel.; Culemborg, H. S. (Coll.
Nat.); - Amersfoort 1861, R. B.; Utrecht 1835,
Wtt. (kiempl.); C. A. Bergsma; Houderingen bij
de Bilt, P. A. Bergsma; de Klop 1835, D. S.; -
Uithoorn 1872, Boerl.; Amsterdam, Fl. Amst.;
aldaar, Diemen, Muiden, Haarlem, M. D. ; IJ bij Am-
sterdam, v. H.; Zeedijk 1888, Romb.; Marken 1886,
Boerl. en V.; Wieringen 1857, Harting; Haarlem,
Buse; Haarlemmerhout, v. d. T.; — Leiden, Mb. ;
1886, Lac; 0.; 1841, B.W.; langs wegen 1832, S. S. ;
Noordwykbinnen, Kerb.; Wassenaar, Wtt. ; 's Gra-
venhage, V. Z.; G. B.; Destree; duinen aldaar 1836,
D. S.; Rotterdam 1891 en 1892, v. d. Voo; Dordrecht
1878, Posth.; 1882, C. v. d. Broek; 1882, V.; -
Zuid-Beveland en Goes 1850, v. d. B. ; stationsterrein
Vhssingen 1880, Buysman; Zeeuwsch Vlaanderen
1863, A. W.; - wallen Breda, v. A.; 's Hertogen-
bosch, V. Hov.; Vucht 1827, v. H.; - Maastricht,
v. Hov.
y?. erectum Roth.

In Herb. : Harderwijk, R. B.; voetpad naar
Hoevelaken 1890, Garj.; bouwland buiten de
Tolsteegpoort Utrecht, v. d. T.; — uiterwaard bij
den vuurtoren Marken 1886, Boerl.; - Leiden
1842, 0.; - Schroeweg Middelburg 1887, L.
y. neglectum Besset\

In Herb.: de Bilt, v. d. T.; wandelpaden achter
Houderingen by de Bilt, v. d. T.; - duinen Oost-
broek onder Loosduinen 1849, S.; — Plasmolen
bij Mook 1856, v. d. B.
8. littorale M. K. 2. polycnemum Echb.

In Herb.: Bolsward 1875, J. M. de Boer; -

* batterijen Groningen 1851, v. H.; - Hierden bij

Harderwijk, R. B.; Harderwijk 1854, R. B.; —

Wikkenburg 1825, W tt.; Houderingen by de Bilt,

POLYGONUM. 1525

P. A. Bergsma; — Haarleramermeerdijk 1853,

Hartm. en S.; Urk 1852, Backer de Wit;

kerkhof aldaar 1884, S.; — Leiden, Dz.; de Br.

(als neglectum); 's Gravenhage , R. B.; Vianen

1836, V. H.; - Oosterland Duiveland 1887, L,;

Zuid-Beveland 1850, v. d. B. (als erecta gracilis);

Schroeweg Middelburg 1887, L.
s. Monspeliense Thiebaud.

In Herb. : Hoornsche dijk Groningen 1839, v.

H.; Nijmegen, B.; — Naarden 1864, 0.; Amstel-

veensche weg 1842, J. W. R. Til. (P. N. S.); Haar-

lem 1837, Buse.

(Kerkhof Suameer 1866, v. Tuinen; Veendijk
Oldeboorn 1863, Holk. in herb. v. Tuinen; Hee-
renveen, J. Kuiper; — Groningen, R. de Boer
en H. Kooi; Leens, J. Borgman in herb. Heu-
k e 1 s ; Winschoten, Schipper in herb. pr. ; — Zwolle
1887, L. in herb. pr.; - Gendringen, Mej. M. S.
Rust; Rijswijk, B. J. v. Wagens veld; Culemborg,
C. A. Backer in herb. Heukels; algemeen Culem-
borg, de Haas in herb. pr.; Spoel aldaar 1849,
A 1 p h. in herb. pr. ; — Utrecht, W. H. ten Seldam
in herb. Heukels; — stationsweg Bussum 1899,
Koning in herb. pr.; Diemen 1899, A. C. J. v.
Goor in herb. pr.; Haarlem, Overveen, C. A.
Backer in herb. Heukels; — Leiden 1885, en
Hoek van HoIIand 1892, Struyk. in herb. pr.;
Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slingerland;
Rotterdam 1899, H. v. d. Linden; F. D. J. Risch;
Wachter en Jansen; Monster, J. F. Wichard;
Spijkenisse, J. Koornneef in herb. Heukels;
Dordrecht 1894, Posth. in herb. pr,; - West Sou-
burg 1892, Ogt. in herb. pr.; Oostkapelle 1877, en
Middelburg 1877, L. in herb. pr.; aldaar, Mevr. Snel-
len; IJzendijke, P. J. Roosendaal; Oudelande,
L. B. V. d. Slikke; - Almkerk, C. A. Backer;
Waalre, P. Sloots in herb. Heukels; — Venlo

1526 POLYGONUM.

1896, Rieter in herb. pr. ; Valkenberg, Steichen
in herb. pr.

f. triviale Rchb. Middelburg 1873 en 1887, L. in
herb. pr.

/9. erectum. Buiten de Slotpoort Culemborg, A 1 p h.
in herb. pr.

y. negledum. Dieze bij Zwolle 1887, Marienheuvel
by Zwolle 1897 en Hardenberg 1894, L. in herb. pr.
8. littorale 2. polycnemum. Haaksbergen 1895, L.
in herb. pr.)

Bovendien: Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1.
V*. p. 260); - Mildara, Un. 1881 (Arch. 2. III. p.
423); — alle bezochte plaatsen in Drenthe 1859,
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 254); — Steenwijkerwolde,
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351); van station Heino
tot aan de Nieuwe Wetering, Wijhe, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 414); Alraelo, Albergen, Vriezeveen,
Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Delden, Twikkeler-
bosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo,
Borne, Haaksbergen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch.
3. I. p. 227); Markelo, Diepenheim, Enter— Groenlo,
straatweg Zutphen naar Bronsbergen, Ruurlo, Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 621); Winterswyk, Eibergen,
Groenlo, Borculo, Un. 1859 lArch. 1. V. p. 228);
Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 405); Vaassen,
Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); - Abcoude,
Asscher (Arch. 1. I. p. 444); van Oud-Valkeveen
langs den zeedijk en het strand naar Muiderberg
en tusschen Muiden en Laren, Un. 1901 (Arch. 3.
II. p. 631); Alkmaar, Heilo, Gallantsoog, Petten,
Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238); Willeraspark 1885,
J. J. Smith (Arch. 1. V. p. 689); - Rockanje, Oost-
Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Haam-
stede, Renesse, Un. 1894 (Arch. 8. I. p. 51); tus-
schen Middelburg en Rammekens, tusschen Vlissin-
gen en Vijgeneter, Dishoek, tusschen Dishoek en
Koudekerke, tusschen Koudekerke en Middeiburg,

POLYGONUM. 1527

tusschen Dishoek en Zoutelaiide, tusschen Dishoek
en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en Vrouwen-
polder, tusschen Vrouwenpolder en Veere; Veere,
tusschen Gapinge en Veere, tusschen Gapinge en
Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1035); al de
Zeeuwsche eilanden, A. W. en L. (Arch. 2. III. p.
181 en VI. p. 126); - Bergen op Zoom, Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 354); Oudenbosch 1885-1887, Bu-
taye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); Venlo,
Blerik, Baarlo, Velden, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.
575); omstreken Roermond, Un. 1900 (Arch. 3. II.
p. 627); Maastricht, Gronsveld, St. Pietersberg, Amby,
Un. 1861, Sittard, Beek— Elsloo, tusschen Beek en
Valkenberg, Maastricht, tusschen Wyh-e en Slenaken,
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stius, Munting en Bruman.

/?. Nijmegen algemeen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p.
316); - Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 1. IV.
p. 301).

y. Langs den weg tusschen- Mook en den Plas-
molen, v. d. B. en Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 316); -
Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 1. IV. p. 301).

IV. T i n i a r i a Meissn.

1181. P. Convolvulus L. Op bebouwde gronden en in
heggen. 0. Juli—Oct.

In Herb.: Texel 1867, S. P. Huizinga; Burg
aldaar 1860, Lac; Eierlandsche polder Texel 1868,
Holk.; de Westen 1868, Holk.; tuin pastorie Vhe-
landl858, Lac; Midsland, Un. 1886; Rottum 1897,
Schipper; Tjerkwerd 1867, J. M. de Boer; Jel-
sum 1850, S.; - Pekel A 1827, v. H.; Emmen, Un.
1889 (als dumetorum); Weerdinge, Coevorden en —
Gramsbergen 1859, Lac. en S.; Deventer, tlalb.;
1845, T.; 1877, K.; Zwolle 1897, L. ; Kampen 1848,

1528 POLYGONUM.

T.; 1848, R. B.; Oosterhout bij Kampen 1871, en
zandberg aldaar 1872, Hoek; Zutphen, G. B.; 1882,
C. V. d. Broek; Ruurlo 1885, Ens. ; tusschen
GroenloenEibergen, Un. 1897 (sAs dumet.); Rheede,
V. H.; Velp, C. A. Bergsma; Nijmegen, B.; Hees,
N. Abel.; Malden, Beuningen en Ewijk, Th. Abel. ;
zand Culemborg 1850, P. A. Bergsraa; — den Ham
enSoest, Garj.; Doorn 1861, v. d.T.; tusschen Zeist
en Rijzenburg 1859, A. W. H a r t m. en R. B. ; Utrecht
1832, Wtt.; Everdingsclie dyk, H. S. (Coll. Nat.);
Houderingen bij de Bilt 1850, P. A. Bergsraa;
Houten 1826, - en 'tGooi 1830, Wtt.; Hilversum,
Exc. 1884; Uithoorn 1877, en 1872, Boerl. (als
duniet.); Oosterdoksdijk, Fl. Arast.; Westerdoks-
dijk 1842, P. Heybrock (P. N.S.); Schooten 1871,
Groll; Haarlemmerduin 1843, 0.; Middenduin 1871,
Groll; Overveen 1839, Buse; Meer en Bosch Heem-
stede, v. d.T.; — Leiden, Dz.; 1835, Mb.; Hooge
Morsch 1832, S. S. (sds dumet.); Valkenburg 1836,
L a c. ; Vest Leiden, en Haagweg aldaar, P e r i n ;
Katwyk, B. W.; Wassenaar 1832, Forsten; Waals-
dorpl832,S. S.; 's Gravenliage, de Br.; R. B.; Sche-
veningen, Destree; Loosduinsche weg, V. Z.; Schie-
dam 1892, v. d. Voo; Gorzen bij den Varkenoord-
schen dijk van IJselmonde naar Hilleshiis 1901,
Jongm. ; Overmaas 1891 en Nieuwerkerk 1892, v.
d. Voo; Zwijndrechtl882, V.; 1891, v.d. Voo; Oud-
dorp 1894, Boerl. en V. (als dumet.); Brielle-Roc-
kanje, Un. 1887; — Kapelle en 's Gravenpolder
1838, V. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen 1863, A.W.;-
Loopschans Breda, v. A.; Sprang, Thomson; Orte
bij 's Hertogenbosch, v. Hov.; Eindhoven, For-
sten; Valkenswaard, v. H.
/?. subulatum Lej. et Court.

In Herb. : Groningen, v. H.; - Meppel, v.
Heijn.; - Deventer 1846, v. Gron.; — Hilver-
sura J830, V. H.; — 's Gravenhage, de Br.; Kla-

POLYGONUM. 1529

verveld ^wijndrecht 1882, V.; Noordendijk Dor-

drecht, M. J. Cop; — Zuid-Beveland, v. d. B. ; —

Werkendam, V.; Strijp, v. d. B.
y. triangularis de Bruijn.

Weerdinge 1859, Lac. en S. ; — Gooiland bij

Hilversum, de Br.
(Kerkhof Suameer 1866, H o 1 k. ; 1869, v. T u i n e n ;
bouwland Koudum 1864, H o 1 k. in herb. v. T u i n e n ;
Heerenveen 1872, Costerus in herb. pr. ; J. Kui-
per; Wolvega, W. R. Bouma en T. de Boer; —
Groningen, R. de Boer en H. Kooi; Leens, J,
Borgman (als P. dumet. en tataricum) in lierb.
Heukels; — Wythmen 1883 en Berkum bij Zwolle
1884, L. in herb. pr.; — Gendringen, Mej. M. S.
Rust; Ryswijk, B. J. v. Wagensveld in herb.
Heukels; algemeen Culemborg, de Haasinherb.
pr.; — Houten 1846, Alpherts in herb. pr. ; —
Zandpoort, A. C. J. v. Goor in herb. pr. ; Zandber-
gen Naarden 1899, Koning in herb. pr.; — Kat-
wijk 1885, Struyk. in herb. pr.; Stolwijk, H. A.
Westbroek en J. Slingerland (als dumet.);
Westland, J. F. Wichard (als dum,et.); Rotterdam
1899, H. v. d. Linden; Hillegersberg en Feijenoord,
Wachter en Jansen in herb. Heukels; Heer-
jansdam 1886, Posth. in herb. pr. ; - Nieuw en
St. Joosland 1875, Schipper in herb. pr.; Dom-
burgsche Mantehng 1891, Ogt. in herb. pr.; IJzen-
dijke, P. J. Roosendaal; Middelburg, Mevr. S n e I-
len (als dumet.); — Waah-e, P. Sloots in herb.
pr.; - Venlo 1898, Rieter in herb. pr.; Maastricht
1894, de Haas in herb. pr.; Valkenberg, Steichen
in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, Bruinsma; 1854, Kros
(Arch. 1. IV. p. 82); Schiermonnikoog 1860, S. (Arch.
1. V*. p. 261); - Wolvega, Un. 1881 (Arch. 2. IIL
p. 423); — Zwinderen, Gramsbergen 1859, Lac. en
S. (Arcli. 1. V. p. 254); - Steenwykerwolde (Tuk),

1530 POLYGONUM.

Kallenkote, Eeze, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2.
VI. p. 351); Station Heino tot Nieuwe Wetering,
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414); Almelo, Albergen,
Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo,
Borne, Delden, Haaksbergen, Langelo, Oldenzaal,
Un. 189 5 (Arch. 3. I. p. 227); Markelo-Groenlo,
tusschen Zutphen en Bronsbergen, U n. 189 7 (Arch.
3. I. p. 621); Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Bor-
culo, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Terborg, Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Apeldoorn, algemeen,
K. A. fArch. 2. III. p. 198); Epe, Un. 1890 (Arch.

2. VI. p. 98); — Abcoude, Asscher (Arch. 1. I. p.
444); - Willemspark, J. J. Smith (Arch. 2. V. p.
689); Wieringen 1856, Lac. (Arch. 1. IV. p. 240);
Bergen 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. I. p. 273);
Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238);
Kennemerland-Naaldwijk, Voorne, v. E. (Arch. 2.
I. p. 404); — tusschen Dishoek en Zoutelande, tus-
schen West-Kapelle en Domburg, tusschen Gapinge
en Veere, tusschen Gapinge en Middelburg, Un.
1902 (Arch. 3. II. p. 1035); Al de Zeeuwsche eilan-
den, A. W. en L. (Arch. 2. IIL p. 132 en VI. p. 126);
— Woensdrecht, langs de Zoom, Un. 1896 (Arch.

3. I. p. 354); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 548); - Venlo, Blerik,
Baarlo, Arcen, Hamert, Welsche hut, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 575); Thorn, Keversbroek , Un.
1900 (Arch. 3. II. p. 627); Gronsveld, Amby, Gul-
pen, Valkenberg, Sittard, Un. 1861; Sittard, Beek —
Elsloo, tusschen Beek en Valkenberg, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier, Muntingen
B r u m a n.
1182. P. dumetorum L. In heggen en kreupelbosschen.
0. JuU—Oct.

In Herb. : Harendermolen 1834, v. H. ; — Nijeveen,
V. H.; Peize, Strat. ; — Zalkerbosch 1855, R. B.;

POLYGONUM. 1531

1855, T.; Wittenstein 1854, R. B.; 1854, T.; Zwolle
1839, V. H.; Bathmen, Un. 1850; - Harderwijli
1847 en Hulshorst bij Harderwyk 1852, R.B.; Gors-
sel 1902, G. en Jongm.; Apeldoorn 1879, K. A.;
Ruurlo 1885, Ens.; weg naar Hettenheuvel bij Doe-
tinchem 1894, V.; Arnhem, Thomson; Ubbergen,
Beek, Hees, N. en Th. Abel; - Amersfoort 1860,
R. B. ; Doorn 1869, 0. ; de Grebbe 1888, v. H. ; -
Uithoorn 1872, Boerl.; Aardenhout 1871, Groll;
Haarlem 1837, Buse; 1837, Lac; Haarlemmerhout,
Kerb.; 1871, Groll.; Leyduin Heemstede 1864,
Hartsen; - Noordwijk 1840, Dz. ; Warmonder-
dam, Mb.; Stadwijk bij Leiden, v. d. B.; 's Gravenhage
1847, de Br. ; 1902, v. Breemen; Scheveningsche
boschjes 1867, H. d. V.; - Woensdrecht, Un. 1896;
herberg de Ploeg bij Breda, v. A.; buiten de Hint-
hamerpoort 's Hertogenbosch, v. Hov.; Vucht 1827,
V. H.; Eindhoven, Dz.; Stryp, Dz.; heggen Deurne
1871, Lac; - Schaesberg bij Valkeuberg 1901, V.
(Zeegze, Peize, R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; Ter Apel 1900, Schipper in herb. pr.;

- Zwolle 1883, L. in herb. Rieter; 1897, L. in
herb. pr.; Agnietenberg bij Zwolie 1895 en 1901,
Posth. in herb. pr.; Enschede, M. J. Blijdenstein

- Engbergen, Mej. M. S. Rust in herb. Heukels;
Zutphen, Un. 189 7, Costerus in herb. pr.; —
Haarlem, C. A. Backer in herb. Heukels; Vel-
sen 1894, en - Kaag 1893, Struyk. in herb. pr.;

- Waah-e, P. Sloots in herb. Heukels; - Ar-
cen, Un. 1893, Costerus in herb. pr.; Velden,
Un. 1893, Ogt. in herb. pr.; St. Pietersberg 1893,
de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Steenwijkerwolde (Tuk), Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 351); Hengeio, Borne, Langelo,
Haaksbergen, Oldenzaal, de Poppe, Un. 189 5 (Arch.
3. I. p. 227); weg naar Diepenheim— Meddo bij Win-
terswijk, straatweg tusschen Zutphen en Bronsber-

POLYGONUM. FAGOPYRUM.

gen, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 621); - Was-
senaar, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 404); - heggen
te Hoek, A. W. (Arch. 1. IV. p. 301); - Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V.
p. 548); - Hamert, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575);
Mook, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 26); Sittard, Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 326).
P. cuspidatum Sieb. et Zucc. In Oost-Azie in-
heemsch doch elclers ingevoerd als tuinplant en
gekweekt als veevoeder en daardoor verwilderd.
2].. Aitg. — Sept.

In Herb. : Eembrug aan den oever van de Eem, ver
van buitenplaatsen en tuinen 1886, H. J. Wakker.

('s Gravenhage, Mevr. Snellen in herb. Heukels.)

Fagopyrum Tourn.

F. esculentum Moech. (Polygonum Fagopyrum L.
en Prodr. Ed. I. p. 237). Oorspronkelijk uit
Midden-Azie stammend, wild aan de oevers der
Amoer, in Dahurie en aan het Baikalmeer (zie
Hehn. Kulturpfl. und Hausthiere 6« aufl. p. 494).
Thans nog algemeen gekweekt en vaak verwil-
derd. 0. Juni — Aug.

In Herb.: Friesland, S.; — Kampen 1848, T.;
Deventer, Romb.; 1877, K.; - Gorssel, Wtt.;
Harderwijk 1865, en Hulshorst bij Harderwyk, R. B. ;
Zutphen, G. B.; 1882, C. v. d. Broek; Vorden 1875,
GroU; St. Anna, Hees, Hatert, N. en Th. Abel.;
Berg en Dal, Ooische waard 1849, Th. Abel.; Ren-
kum, Buse; — Doorn 1869, 0. (cult.); Schothorst
1893, Garj.; Driebergen, v. d. T. ; Maartensdijk, en
Utrecht, herb. v. H.; - Muiderberg 1839, Romb.;
Bussum 1869, Hoek (cult.); Breesaap 1835, Mb.;
Kerb.; - stalen Spanjaardsbrug 1843, 0.; Wasse-
naar duinvalleien 1833, S. S.; Groot Hazebroek,
Perin; Opslag Diergaarde Rotterdam 1882, V.; Ter-

PAGOPYRUM. 1533

bregge 1892, v. d. Voo; - Zuid-Beveland, v. d. B.
(cult.); Zwake 1840, v. d. B.; — Loopschans Breda,
V. A. (cult.); bij 's Hertogenbosch, v. Hov.

(Oldeboorn 1868, v. Tuinen; 1868, Holk.; huis
ter Heide bij Langweer 1865, Holk. in herb. v.
Tuinen; — bouwland Velp 1894, Ogt. in herb.
pr. ; Nijmegen 1879, Costerus in herb. pr.; Rijs-
wijk, B. J. V. Wagensveld in herb. Heukels;
Liende 1872 en — Amerongen 1896, Posth. in
herb. pr. ; tusschen Utrecht en Houten 1846, Al-
pherts in herb. pr. ; — Haarlem, C. A. Backer
in herb. Heukels; — Noordwuk 1886, Overschie
1894, Struyk. in herb. pr.; Kolenaschweg Rozen-
burg bij Rotterdam 1902, Wachter en Jansen
in herb. pr.; — Ginneken 1893, Posth. in herb.
pr.; Boxtel 1898, A. C. J. v, Goor in herb. pr.; —
St. Pietersberg 1892, de Haas.)

Bovendien: Steenwijkerwolde, Un. 1892(Arch. 2.
VL p. 351); - Apeldoorn, K. A. (Arch. 2. HL p. 198);
— Zeeuwsch Vlaanderen (in het groot verbouwd),
A. W. (Arch. 1. IV. p. 301); Schouwen en Duive-
land, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.
(Arch. 2. IH. p. 132); - Hoogerheide, Un. 1896
(Arch. 3. I.p. B54); Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); — Velden, Un.
1893 (Arch. 2. VL p. 575); Sittard, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting
en voor Meppel.
1185. P. tataricum L. Op akkers, meestal onder de ge-
wone boekweit. Plant uit Siberie afkomstig,
doch wegens hare vruchten reeds vroeg inge-
voerd. 0. Juli — Sept.

In Herb. : Trips Kompagnie 1843, v. H.; — Witten-
stein 1854, T.; Staphorst, v. Heijn.; Tongeren, Un.
1888; - bij de Buitenkamp te Epse 1902, G. en
Jongm.; Harderwijk, R. B.; Hulshorst aldaarl852,

FAGOPYRUM.

R. B.; Laag Keppel 1870," H. d. V. : Zutphen, Wtt.;
Vorden 1879, Groll; Ruurlo 1884, Ens.; tusschen
Arnhem en Loenen, Wtt.; Arnhem 1833, en Velp
1833, Wtt; C. A. Bergsma; Beek 1832, Wtt.;
1868, 0.; Wageningen 1838, v. H.; Renkum, Buse;
— Grebbe 1838, v. H.; Amersfoort R. B. ; den Ham bij
Amersfoort 1836, D.S.; de Eem 1892, Garj.; Birk-
hoven bij Amersfoort, C. A. Bergsma; Darthui-
zen 1838, en Leersum 1838, v. H.; Zeist 1845,
Wenck; by de Schapenschuur achter Houderingen
bii de Bilt, v. d.T.; de Bilt 1830, v. H.; 1837, Mb.;-
Hilversum, v. d. T.; Velserbosch 1842, v. H.; - Zee-
land, V. d. B.; St. Kruis 1878, L.; Hulst 1845, 1846,
v.d. B.; — Hoogerheide, Un. 1896; Heusdenhout-
sche straatje Breda, v. A. ; Cingelkade 's Hertogen-
bosch, V. Hov.; Someren 1839, de Br.; Eindhoven,
Dz.; Valkenswaard 1827, v. H.; 1900, Rovers; -
wallen Roermond, Un. 1900; Kelpen, Un. 1900;
Weert 1899, G. en des Tombe; Sittard 1883, K.;
Meerssen, Un. 1861.

(Nijmegen 1879, Costerus in herb. pr. ; — Ame-
rongen 1896, Posth. in herb. pr.; achter het huis
ter Heide tusschen Utrecht en Araersfoort 1846,
Alph.; de Bilt, W. C. v. Embden; — Rotterdam
1899, H. V. d. Linden; Wachter en Jansen in
herb. Heukels; proefveld Landbouwcursus Dor-
drecht 1898, Posth. in herb. pr. ; Rosendaal 1874,
S. Lako in herb. L.; Oudenbosch 1893, .1. Stein
in herb. de Haas; Waalre, P. Sloots in herb.
Heukels.)

Bovendien: St. Anna, Hatert, Hees, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 316); - Naaldwyk, v. E. (Arch. 2.
I. p. 404); - Walcheren, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 126); -
Gronsveld, tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 326).

Voorts Geldrop, Blauwkapel, de Br.; Wildenborch,

DAPHNE. HIPPOPHAES.

1535

Stai-ing en Maarsbergen bij Doorn, Dubois in
Fl. B. S.

Oido Thymelaeaeeae Juss.

Daphne L.

1186. D. Mezereum L. Schaduwrijke, vochtige bosschen;
waarschijnlijk bij ons alleen wild voorkoniend
in Zuid-Limburg. t). Maart — April

In Herb.: Vorden 1880, Groll; bosschen van de
Voorster Eng bij Zutphen, Wtt.; Wildenborch 1834
Staring; - Velserend 1864, H. d. V.; - Gronsveld
Un. 1883; Valkenberg 1866, H. d. V.; Oud Valken
berg 1886, K.; Ravelsbosch bij Schiramert, M a r r e s
Gulpen, Un. 1861; Wylre 1866, H.d. V.; 1871,1872
Lac. (in Limburg kelderhenskes *) genaamd); bos
schen zuid-westeHjk van Wylre 1899, G. en V.

(Stolwuk, H. A. Westbroek en J.Slingerland
in herb. Heukels (culta?); - Maastricht 1894, de
Haas inherb.pr.; Valkenberg, Steichen inherb.pr.)

Bovendien : (/?. floribus albidis, fruct. lutescentibus)
talrijk op Duinenberg bij Velsen.

Voorts vermeld door Pelletier en huis te Eese
en Olthuizen bij de Gorter.

Ordo Elaeagiiaceae R. Br.

Hippophaes L.

1187. H. rhamnoides L. In de zeeduinen. "^. April — Mei.

In Herb.: Texel 1857, enEierland 1857, Harting;

Vlieland 1858, Lac; Terschelling 1886, J. C. Wou-

ters; Ameland, S. P. Kros en Nesserduinen aldaar

1868, Holk.; duinen Schiermonnikoog 1860, S.;

*) Een woord dat veel overeenkomst heeft met het Deensch kjselder-
hals zooals de plant daar heet.

1536

HIPPOPHAES.

1867, Holk.; Rottum 1897, Schlpper; - langs
den spoorweg bij de Jeremiasbrug Utreclit 1860,
Hartm.; - Huizen, Garj.; Velsen,R. B.; 1848, T.

1873, Boerl; 1873, Hoek; Zandvoort, Buse; Zo
merzorg, Kerb.; duinen Haarlem, Splitg.; Romb.
V. Heijn.; 1870 en 1871, 0.; Overveen 1832, v. H.
1836, Buse; 1872, Boerl.; Middenduin 1872, Groll
binnenduinen Vogelenzang, v. d. T. ; — Hillegommer
beek, Exc. 1883; Noordwijk, Perin; 1872, Boerl.

1874, 0.; 1883, V.; Katwyk binnen 1854, v. H. Jr.
duin Katwijk 1832, S. S.; 1835, Mb.; 1836, Lac:
Perin; "Wassenaar, Perin; B. W.; S. ; Schevenin
gen 1846, 1851, T.; 1878, K.; R. B.; Terheide 1844,
V. d. T.; Un. 1851; Hoek van Holland 1883, Span
jaardsduin aldaar 1895, en Strandweide bij het veer
eil. Rozenburg 1895, V.; Voorne 1833, (v. Rees?):
— Walchersche duinen, v. d. B.; Breskens 1857, A. W

(Zandvoort 1894, Posth. in herb. pr.; Bloemen
daal, A, C. J. v. Goor in herb. pr.; Overveen 1882,
H. W. Heinsius in herb. pr. ; — Lisse 1886,
Struyk. in herb. pr.; 's Gravenhage 1872, Posth.
in herb. pr. ; Wassenaar 1875, L. in herb. pr.; duin
Scheveningen 1883, Schipper in herb. pr.; — Kou-
dekerke 1874, en Oost-Kapelle 1893, L. in herb. pr.)

Bovendien: tusschen Cahantsoog en Petten, Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 238); talrijk tusschen deze
plaatsen, niet algemeen tusschen Schoorl en Bergen,
zeer algemeen duinen Velsen, Bloemendaal, Voge-
lenzang— Noordwijk, Wassenaar en Naaldwijk, niet
talrijk aan den Hoek van Holland; algemeen op
Voorne en — in de Zeeuwsche duinen, v. E. (Arch.
2. L p. 405); - Rockanje en Oost-Voorne, Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 401); - Schouwen en Duiveland,
A. W. (Arch. 2. HL p. 132); Haamstede, Un. 1894
(Arch. 3. I. p. 51); Noord-Beveland, A. W. en L.
(Arch. 2. VL p. 126); tusschen Vlissingen en Vijgen-
eter, Dishoek, tusschen Dishoelc en Zoutelande, tus-

HIPPOPHAES. THESIUM. ARISTOLOOHIA. 1537

schen Zoutelande en West-Kappelle, tusschen West-
Kapelle en Domburg, tusschen Domburg en Oranje-
zon; tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tus-
schen Vrouwenpolder en Veere, Oosternieuwlandsche
polder, Un. 19 02 (Arch. 3. 11. p. 1035).

Voorts vermeld door Dodoens, Stirp. 1583, enz.;
Lobelius, Pelletier, Vorstius en Munting.

Orrto Saiitalaceae R. Br.
Thesium L.

1188. Th. humifusum D.C. Op dorre zandgronden, woe-

kerend op de wortels van verschillende planten ;
aan de kuststreken van de meeste landen aan
de Noord-Zee en den Atlantischen Oceaan. Wordt
door sommigen beschouwd als een varieteit van
Th. divaricatwm Jan. !2].. Juni — Sept.

In Herb. : duinen bij Katwijk aan Zee op ver-
schiilende plaatsen 1902, G. et Janse.

(Duinen by 's Gravenhage 1900, P. v. Breemen
in herb. pr.)

[Aanm.: Tot de Santalales, eene reeks wier plaatsing
in het systeem niet geheel zeker is, doch welke men tegen-
woordig by de natuuriyke rangschikking plaatst tusschen de
Urticales en Polygonales, wordt ook gerekend de orde
der Loranthaceae, waartoe onze Viscum albumbe-
lioort. Ik heb deze orde echter gelaten op de plaats waar z;j
in de eerste editie van den Prodromus voorkwam, op een
tyd trouwens dat het voorkomon van Thesium in ons land
nog niet bekend was. De scheiding van beide orden vindt
echter ook thans nog vele aanhangers.]

Ordo Aristolocliiaeeae Juss.
Aristolochia L.

1189. A. Clematitis L. Aan heggen, op grazige bescha-

duwde plaatsen, langs dijken. ^j.. Mei—Juli.
In Herb.: IJseldijk te Herkulo by Zwolle 1884,

97

1538 ARISTOLOCHIA.

L.; Deventer, Romb.; T.; v. d. Cop; Platvoet by
Deventer 1877, K.; vpeiland tegenover den Platvoet
1847, T.; tusschen Almelo en Delden, Un. 1870;
- Gelderland, Beerns; Zutphen 1834, Wtt.; Brons-
bergen bij Zutphen 1833, Wtt.; Th. Abel.; Doe-
tinchem, Beerns; - weg tegenover het station
1898, en schietbaan en Beekestein by Amersfoort,
Garj.; Amersfoort 1860, R. B.; - Haarlem, v. H.;
Dz. (een ex. met vrucht); Zandpoort 1842, v. H.;
Schapenduinen, Exc. 1882; Bloemendaal, S.S.; 1839,
B.W.; 1864, Hartsen; 1868, 0.; 1871, Groll; 1891,
Boerl.; bij de Blauwe trappen achter Bloemendaal,
S.S.; Dz.; Zomerzorg, B. W.; achter Meerenberg,
Buse; 1870, Hoek; voetpad naar Brederode, Kerb.;
Velserend 1885, M b. ; Kruidberg 1847, B. W. ; 1838,
Mb.; Ruine van Brederode 1832, S.S.; 1839, Romb.;
Velserduinen, Pierot; Mb.; tusschen Zomerzorg
en Zandpoort 1847, 0.; Exc. 1877; Wijk aan Zee
1836, Buse; 1838, Mb.; 1865, H. d. V.; laantje van
Elswout 1864, H.d.V.; 1886, V.; 1896, Ogt.; Ko
ningsbosch achter Elswout 1896, V.; Overveen 1842
B. de Haan (P. N. S.j; binnenduin tusschen Ben
nebroek en Hillegom, v. d. T.; - Noordwijk, De
stree; Leimuiden, B. W.; bo.sch van Rhoon 1900
H. F. A. Jansen; - Straatweg van Gennep naar
Venlo bij de brouwerij te Gennep 1874, M. Ooenen;
Gennep 1875, Lac. en S.; Groote weg in het dorp
Panheel, Un. 1900; Houthem, Un. 1883; Valken-
berg 1864, H. d.V.; Vylen bij Vaals 1872, Lac.

(Vierakker bij Zutphen 1897, Schipper in herb.
pr.; aan den LJsel bij de Bronsbergen 1882 en 1884,
L. in herb. pr.; Un. 189 7, Posth. in herb. pr.;
Oosterbeek, C. A. Backer in herb. Heukels; -
Amersfoortsche berg 1894, Heinsius in herb. pr.;
Amersfoort, Mevr. Steinbach in herb. Heukels;
Grebbedijk by Rhenen 1903, V. in herb. pr.; - weg
tusschen Rennegom en Bergen, Mevr. Snellen;

ARISTOLOCHIA. ASAKUM. 1539

duinen Egraond, Mevr. Steinbach; Overveen,
Bloeniendaal, C. A, Backer in herb. Heukels;
aldaar 1882, Heinsius in herb. pr.; bosch Elswout
1892, Ogt. in herb. pr.; Velserend 1886, 1896 en
Bloemendaal 1902, Posth. in herb. pr.; - Valken-
berg, de W. H. in herb. L.; (met vrucht) 1881, Cos-
terus in herb. pr.; Houthem 1889, Struyk. in
herb. pr.)

Bovendien: Ameland-Egmond binnen, tusschen
CastricLim en Bakkum, Koningsbosch achter Over-
veen, Boekenrode bij den Aardenhout, v. E. (Arch.
2. I. p. 405).

Voorts vermeld door Vorstius en Bruman;
voor Beverwijk en Utrecht, de Gorter; Leiden,
Fl. Leid.; - Dordrecht, P. S. Schull, Fl. B. S.

[Aanm. : In het vereenigings-herbarium bevindt zich een
plant uit het herbarium van de Gorter volgens v. Spijk
Vermeulen, echter zonder groeiplaats.

Deze plant behoort in zuidelvjker streken thuis, wat reeds
blijkt uit de zeldcn tot r^pheid komende vruchten. Als
artseny was het reeds in de oudheid hooggeschat, ofschoon
verschillende soorten gebruikt werden. Ook in de midden-
eeuwen werd liet gebruik van den wortel naar het westen over-
gevoerd en daarmede de plant hier en elders aaugekweekt.
Volgens V. Eeden zou de pypbloem of het sarrazynkruid
door de kruisvaarders uit het Oosten in de omgeving van
Haarlem gebracht zyn en liet eerst in de kloostertuinen en
bij de kasteelen gekweekt.]

Asarum Tourn.

1190. A. europaeum L. In schaduwrijke bosschen, ten
Oosten van de Oder; bij voorkeur onder hazel-
struiken volgens Prodr. Ed. L p. 238, bij ons
meestal wel overblijfselen van vroegere cultuur.
%. Maart-April.

In Herb.: Brummen, Perin; - 's Gravenhage
1833, I. de L. e. h. Groll.
(Leiden buiten de Wittepoort 1898, Struyk, in

1540 ASARUM. EMPETRUM.

herb. pr.; — Roermond 1899, C. E. Spilhoud in
herb. Wachter en Jansen.)

Bovendien : Maastricht, v. H o v. in herb. pr. Prod.
Ed. I. p. 238.

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
ools als indigeen door Boerhaave en door Lin-
naeus: Hort. Cliff. p. 178 en Flor. Belg. in Am.
Acad. VI. p. 52.

Ordo Empetraceae Nutt.

Empetrum Tourn.

1191. E. nigrum L. Op veenachtige heidegronden, in
het diluviaal gedeelte der Oi\imQw.^. April—Mei.
InHerb.: Texell881, Groll; 1902, G. en Jongm.;
Koog op Texel 1868, H o 1 lc. ; duinvallei tusschen den
Hoorn en de Westen Texel 1868, Holk.; Mient
Texel 1833, Hoffm.; 1860, Lac; Terschelling 1896,
V.; Zwartduin aldaar, Holk.; West-Terschelling,
Un. 1886; 1886, K.; - heidegronden tusschen Sua-
meer en Nyega 1840, Spree; Oosterwolde, v. H.;
heide bij de Friesche palen, herb. v. Geuns; —
Groningen, Kuhl; Harendermolen 1856, Strat.; —
Zuid-Laren 1828, v. H. ; Hoogeveen, Ane, Weerdinge
1859, Lac. en S.; Drenthe, Un. 1889; Gieten 1865,
H. d. V.; — CoIIendoorn en heide bij Daarle 1902,
G. en Jongm.; IJhorst, v. Heijn. ; Ommerschans
1869, 1870, L. Hulsebosch; Staphorst en Avereest
1898, L.; Hardenberg 1892, L. en Carmigg.; —
Hattem, R. B.; Trijselenberg 1850, T.; heide Hattem
1850, Harderwijk, en heide aldaar algemeen 1852,
R. B.; heide Ermelo 1835, Kraamw.; tusschen
Ermelo en Harderwijk, v. d. T.; Ermelo 1835, D. S.
Ermelo, Leuvenum, Elspeet, Nunspeet 1855, Lac.
EIburgl846, T.; Nunspeet, B.; Voorthuizen, Buse
zeer algemeen tusschen Stroe en Kootwijk 1897, V.

EMPETRUM. 1541

Uddelermeer, Wtt.; Un. 1849; Otterloo, Buse;
Apeldoorn 1850, K. A.; Nijmegen, Hoffm.; Gelder-
land, Dr. Beerns; — Amersfoort, Splitg. ; tusschen
Darthuizen en het huiste Millingen 1838, D.S.; Drie-
bergen 1835, v. d. T.; W. K.; met sparren beplante
hei achter Sparrendaal; op het huis te Rijzenburgh
by Driebergen 1843, v. d. T.; overvloedig bosch te
Zeist, Kraep. en Abel.; Zeisterheide, K.; heide
tusschen Woudenberger straatweg, het Rijzenbur-
ger en Zeisterbosch 1865, Kniittel; tusschen de
Bilt en het huis ter Heide, v. H.; de Bilt 1841, G.
Deyn.; Zeist 1851, 0.; heide schuins achter de Breul
1866, Kniittel; - Oud Diemen 1857, Lac; Zwa-
nenwater, Un. 1891; Groll; 1896, V.; buitenzijde
duinen aldaar 1901, G. en Jongm.; tusschen Cal-
lantsoog en Petten, Un. 1891; Petterduin 1870,
H. d. V.; duinvallei Bergen, Un. 1891; Grafelyk-
heidsduin 1870, H. d.V.; - Leimuiden, Dz.; 1840,
Buse; Zuddelanden aldaar, S. S.; Venen by Lei-
muiden 1836, Mb.; 1840, B. W.; 1863, 0.; 1894, V.;
rietlanden achter Leimuiden bij het Haarlemmermeer
1834 en 1835, S. S.

(Terschelling 1891, G. en Heinsius in herb.
Heinsius; 1895, Heukels in herb. pr. ; — heide
tusschen Beetsterzwaag en Wijnjeterp 1868, v. Tui-
nen en Holk.; Suameer 1866 en Paterwolde 1868,
Holk. in herb. v. Tuinen; tusschen Tochterloo
en Oosterwolde 1892, V. Suringar in herb. pr.;
Opsterland 1893, Costerus in herb. pr.; Oldeholt-
pade, W. R. Bouma en T. de Boerinherb. Heu-
kels; Zuid-Laren 1884, Heinsius in herb. pr.; —
Gieten en Gasselte 1890, L. en Brakman inherb.
L.; — Westbroek bij Elburg 1847, Alph. in herb.
pr.; Kootwijkerheide 1853, K. A. in herb. L.; — Zeist,
W. C. V. Embden in herb. Heukels; - Sphagne-
tum Diemen 1887, C o s t e r u s in herb. pr. ; — veen

1542 EMPETEUM. BUXUS.

Leimuiden 1882, Schipper in herb. pr.; 1888,
Struyk. in herb. pr.)

Bovendien: Exloo 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 254); — venen Winterswijk, Un. 1859 (Arch.
1. V. p. 228); aan de Sprengen bij de Arnhemsche
tol 1872, voorts by Uttel en Meerveld 1852, K. A.
(Arch. 2. IIL p. 198); Wissel (1 ex.), Un. 1890
(Arch. 2. VI. p. 98).

Voorts vermeld door Dodoens, Kruydt Boeck
1608, 1618, 1644, Clusius: Rar. Pl. Hist. 1601 waarin:
„Illis etiam arvensis Hollandiae tumulis erutae ra-
mum suis baccis maturis et immaturis onustum ad
me misit N. V. Joannes ab Hoghelande anno 1590";
Pelletier en Bruman.

Voor Smilde in Prodr. Ed. I. p. 239; Zeeland,
de Gorter; Bergum, Suyderhuysum, Wateren en
Appelscha in Fl. Fris.

Buxaceae Kl. et Garcke.

Buxus Tourn.

1192. B. sempervirens L. In bergachtige streken van
af den Midden Rijn zuidelijker en oostwaarts;
echter algemeen gekweekt in tuinen en plant-
soenen. t*- Maart — April.

In Herb. : Oenkerk, Bruinsma; — bosschenTer-
wolde 1877, K.; - Arnhem 1894, Groll; - Zeist,
Broers; - Uithoorn tuin 1873, Boerl.; - duinen
Wassenaar Dz.; 1883, S. S.

(Wassenaarsche duinen 1876, L. in herb. pr.;
Wassenaar 1891, Struyk. in herb. pr.)

Bovendien: Nijmegen, gekweekt en verwilderd,
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 315); - achter Brederode,
V. E. (Arch. 2. I. p. 405); - Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting
en voor Overveen door de Gorter.

EUPHORBIA. 1543

Ordo Eupliurbiaceae Juss.

Subordo Crotonoideae Engl.

Tribus Euphorbieae Bartl.

Euphorbia L.
Subgenus Anisophyllum Roep.

1193. Eu. Chamaesyce L. Op bebouwde gronden in al

de Middellandsche Zeekustlanden. 0. Juni.

In Herb. : Spontanea in horto Amstelodamensi,
V. H.; — moestuin Oegstgeest 1889, S.

Voorts vermeld door B o e r h a a v e, misschien ver-
wilderd op Poelgeest, alwaar Boerhaavegewoond
heeft. In Fl. B. S. II. p. 370 wordt de plant ge-
noemd onder de synoniem Eu-Massihensis D.C. met
de opmerking: „in houding aan de chamaesyce ge-
lijk, verschilt van dezelve door behaarde zaaddoozen
enz. Ik heb haar dikwijls wild gevonden in som-
mige tuinen (alzoo niet in den Hortus) te Amster-
dam, van gekweekte planten waarschijnHjkherkom-
stig." My is het niet bekend dat de plant ooit ge-
kweekt werd.

Subgenus Tithymalus Tourn.
I. Helioscopia Roep.

1194. E. helioscopia L. Algemeen op bebouwde gronden,

in moeshoven en op bouwlanden. 0. JMm — -Sep^.
In Herb. : de Naald bij Hoorn op Texel 1868,
Holk.; Texel 1860, Lac; dorp Vlieland 1858, Lac;
West-Terschelling, Un. 1886; - Koudum 1853 en
Leeuwarden 1859. S. ; — Groningen 1856, v. H.;
Strat. ; — Zwinderen 1859, Lac. en S. ; Meppel,
V. Heijn.; kerkhof aldaar, v. Heyn.; — Kampen,
R.B.; T.; Zalk 1870, Hoek; ZwoIIe 1901, L.; De-
venter, Halb.; 1877, K.; Tongeren, Uii. 1888;

1544 EUPHORBIA.

Hardenberg 1868, v. d. Scheer; Gramsbergen 1853,
Kros; Haaksbergen 1891, L.; Harderwijk 1864, R.
B.; Zutphen 1882, C. v. d. Br.; Doetinchem, Un.
1885; Arnhem 1872, 1880, Groll; Nymegen 1850,
S.; Beuningen, Beek, Hees, Neerbosch, N. en Th.
AbeL; — Amersfoort, R. B.; Eem by Amersfoort,
Garj.; Rhoodestein bij Neerlangbroek, v. d. T. ;
Utrecht, en Wijk bij Duurstede, C. A. Bergsma;
1827, Wtt.; Amsterdam, v. H.; Fl. Amst.; Hoo-
gendijk faldaar?) 1838, Romb. ; Ringdijk Amster-
dam, M. D.; tuin hotel de Doelen Monnikendam 1886,
Boerl.; Wieringen 1856, Lac; Breesaap 1841, Bu-
se; Haarlem 1839, Buse; Splitg.; 1873, Boerl.;
- Leiden, Dz.; 1840, B.W.; 0.; 1859, S.: Duifhuis 1846,
Perin; Kronestein onder Zoeterwoude, Boerl.;
Hooge Morsch bij Leiden 1832, S.S.; 's Gravenhage,
G. B.; kanaal aldaar, V. Z.; Zwyndrecht 1883, V.;
1591,v.d. Voo; Dordrecht 1835, Lac; 1880, Fosth.;
Schoonderwoerd, v. H.; — Zuid-Beveland, v. d. B.;
Vhssingen 1845, v. d. Cop; 1880, Buijsm.; Zeeuwsch
Vlaanderen 1863, A. W.; — zijweg buiten de Water-
poort, V. A. ; Sprang, T h o m s o n ; Tilburg 1866, K n ii t-
tel; 1870, Groll; Vucht, v. Hov.; Eindhoven,
Forsten.

(Suameer 1869, v. Tuinen in herb. pr.; Rotte-
vaUe, J. Kuipers; — Groningen, de Boer en H.
Kooi; — Engbergen, en Gendringen, Mej. M. S.
Rust; Arnhem, Mej. A. A. L. Pelgrim; Berg en
Dal, F. J. Bevort; Rijswijk, B. J. v. Wagensveld
in herb. Heukels; Lekkendijk bij Culemborg 1844,
Alpherts in herb. pr.; aldaar, de Haas in herb.
pr.; — Utrecht, W. C. v. Embden in herb. Heu-
kels; Amerongsche berg 1868, v. Tuinen in herb.
pr.; — Hilversum 1892, V. Suringar in herb. pr. ;
Merwedekanaal, A. C. J. v. Goor in herb. pr. ; Die-
men 1882, en Amsterdam 1882, Heinsius inherb.
pr.; Haarlem, C. A. Backer; — Stolwyk, H. A.

EUPHORBIA. 1545

Westbroek en J. Slingerland; Rotterdam 1899,
H. V. d. Linden; 1899, F. D.J. Risch; Wachter
en Jansen in herb. Heukels; Oegstgeest 1899,
en Overschie 1894, Struyk. inberb. pr.; Dordrecht
1878, Posth. in herb. pr. ; - tain Wissenkerke,
N.-Beveland 1879, Schipper in herb. pr.; Middel-
burg 1873, L. in herb. pr.; Vruchtenkweekerij het
Park te West Souburg 1892, Ogt. in herb. pr.;
IJzendijke, P. J. Roosendaal; — Kruisland, F.
Janssens; Klundert 1902, J. W. Kennephaas;

— Spaubeek, Steichen in herb. pr.; Maastricht
1893, de Haas in herb. pr.; St. Pietersberg 1893,
V. Suringar in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, Schierraonnikoog, Rottum,
V. E. (Arch. 2. L p. 405); — Zw^inderen, Gramsber-
gen, Emmen 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 255);

— Steenwijk, Steenwykerwolde (Tuk), Un. 1892
(Arch. 2. VL p. 351); Wyhe, Un. 1888 (Arch. 2.
V, p. 414); Almelo, Albergen en het Vriezeveen,
Un. 18 70 (Arch. 2. I. p. 196); Delden, Twikkeler-
bosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo,
Weustliag, Langelo, Haaksbergen, Un. 1895 (Arch.
3. I. p. 227); station Markelo, Diepenheim — straat-
weg tusschen Zutphen en Bronsbergen, Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 621); Winterswijk, Eibergen, Groenlo,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Terborg, Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 406); Apeldoorn algemeen, K. A.
(Arch. 2. III. p. 198); - Naaldwijk, Voorne, v. E.
(Arch. 2. I. p. 405); Rockanje en Oost-Voorne, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Renesse, Un. 1894
(Arch. 3. I. p. 51); Tholen, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 132); tusschen
Dishoek en Zontelande, tusschen Oranjebosch en
Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036);
tuinen Hoek, A. W. (Arch. 1. IV. p. 302); al de
Zeeuwsche eilanden, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 126);

— station Woensdrecht, terrein bij Bergen op Zoom,

1546 EUPHORBIA.

Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 354); Oudenbosch 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548);

— Venlo, Blerik, Baarlo, Arcen, Hamert, station
Venraai, Wel, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575);
omtrek Roermond, van Thorn naar de GrooteTeel
bij Beegden, Un. 1900 (Arch. 3. H. p. 627); Maas-
tricht, Gronsveld, St. Pietersberg, Amby, Meerssen,
Valkenberg, Un. 1861; Sittard, tusschen Beek en
Valkenberg, Maastricht, Gronsveld, tusschen Wylre
en Slenaken, Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 327).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman.

1195. Eu. platyphyllos L. In bouwlanden, langs wegen,

aan slootkanten. 0. Jiili — Sept.

In Herb.: Zutphen 1834, 1835, Wtt; 1839, Mb.;
Bemmelsche dyk bij Nijrnegen, N. Abel.; Millingen
by Nijmegen, N. Abel. (als verrucosa); tusschen
het Weerdenhout aan de Waal bij Nijmegen 1833,
Wtt.; achter den Bemmelschen dijk in de zoo-
genaamde Vossepels en in de nabijheid van het
Oosterhoutsche bosch te Nijmegen overvloedig 1841
-1843, N. en Th. Abel.; - Tjepma bij de Meern,
V. d. T. (Verslag 1863); bouwland achter Beefland
tusschen Utrecht en de Meern 1841, v. d. T.; Utrecht,
V. d. T.; Jutphaas, G. Deijn.; — Groote Lindt 1835,
Lac; 1839, v. d. T.

Bovendien: vermeld door Pelletier.

1196. Eu. stricta L. Op vochtige plaatsen in bosschen,

in kreupelhout en langs de oevers, waarschijn-
lijk door de rivieren aangevoerd. 0. of 21-. Juli

— Sept.

[De hierbij in de vorige uitgave van dit werk met een ?

getrokken Eu. verrucosa is wat de groeiplaats van d e

B e ij e r betreft gebieken E u. p 1 a t y p h y 1 1 o s te zijn, de opgave

van de Gorter berust op de aanduiding van Boefhaave.]

In Herb. : Olst, Hoffm.; - Apeldoorn, Groll

EUPHORBIA. 1547

{culta); Voorstonden bij Zutphen 1840, Buse;huis
de Mars bij Zutphen, G. B.; Doesburg, 1874, v, E.;
Oosterbeek by Nymegen, B.; Nijmegen, Th. Abel;
bouwland aldaar 1833 en tusschen Nijmegen en
Elst 1838, Wtt.; Bemmel, Th. Abel.; langs den
Bemmelschen dyk over Sprokkelenburg, N. Abel.;
Lent, Hoffm,; zandgrond Oosterhoutsche bosch en
Ooische v^aard en Beuningen, Th. Abel.; Winsen
(Maas en Waal) 1890, K. A.; in een sloot links van
den weg van Herwijnen naar Alphen aan de Maas,
vlak by Herwijnen 1899, G.

(Berg en Dal, F. J. Bevort in herb. Heukels).

Bovendien : langs heggen en bouwland aan den
grintweg naar Leuveren R. B. (Arch. 1. V*. p. 441).

1197. Eu. dulcis Jacq. (Eu. Epithymoides Fl. Leid.). Scha-

duwrijke loofbosschen van Midden-Europa. 2|..
Juni — Juli, elders reeds April-Mei.

In Herb. : Langs het rasterwerk van Oranjelust
buiten de Morschpoort te Leiden 1827, Mb.; 1887,
Lac; 1839, S.S.; B. W.

[Aanm.: De plant scli\jnt later daar niet meer gevonden
te zijn; liet buiten zelf is sinds een paar jaar als bouwgrond
gesloopt.]

1198. Eu. palustris L. In grienden, tusschen riet aan

oevers en op veenweiden. %. Mei — JuU.

In Herb.: tusschen Oldeboorn en Beetsterzwaag
1866, Holk.; — tusschen Groningen en Eelderwolde
1839, V. H.; Onlandsche dijk bij Groningen, Strat.;
- Meppel, V. H e ij n. ; - Kampen, T. ; R. B. ; Zal-
kerbroek 1865, R. B.; Giethoorn, Un. 1882; kraggen
om Vollenhove 1898, L. en G.; Wilp 1877, K.; -
Gelderland, Dz.; Uiterwaarden Gorssel 1902, G, en
Jongm,; Voorst 1879, L,; 1885, Groll; Nijraegen,
B,; broek van Neerbosch 1865, v. H,; Persingen en
Beuningen, N, en Th. Abel.; - Waverveen 18-33,
S. S.; — Jaagpad langs den Schinkel, Fl. Amst;
Amsterdam 1875, 0.; rietlanden aldaar 1875, Lac;

1548 EUPHORBIA.

achter den weg naar Sloten 1846, Romb.; M. D. ;
eilandje in de inbraak bij Zeeburgl842, Heybrock
(P. N. S.); tusschen Amsterdam en Sloten 1835, wie ?;
Uithoorn, S. S.; karnemelksgat Amsterdam, v. H.;
Halfweg langs de Haarlemmermeer 1835, Mb. (ook
vivipaar); in een weiland bij het IJ te Velsen, S.S.;
Haarlemmermeer, Forsten; — Leimuiden, Exc.
1888; 1889 en 1897, V.; Zuddelanden aan de meer
aldaar 1835, S. S.; Willemsdorp 1895, Posth.; laagte
tusschen den straatweg en het kanaal buiten de
Arkelpoort te Gorinchem 1841,v. d. T.; Waa) aldaar,
V. S. V.; - Werkendam 1888, V.; 1897, V.; Tliomas-
waard aldaar 1886, Lac; Pettelaar, v. Hov.; tus-
schen Vucht en de Pettelaar, v. Hov.

(tusschen Akkrum en Joure 1869, J. Krot in
herb. v. Tuinen; Oldemarkt, H. R. Bouma en
T. de Boer inherb. Heukels; — Genne bij Zwolle
1891 en Ambt Vollenhove 1897, L. in herb. pr.; -
Aalsmeer 1886, Struyk. in herb. pr.)

Bovendien : Langs slooten en kolken in de Ooi;
Ubbergen, Lent, Bemmel, Weurt enz. Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 316); - Abcoude, Asscher (Arch,
1. I. p. 444); — duinen ten zuiden van Rockanje
zeldzaam, v. E. (Arch. 2. L p. 405).

Voorts vermeld door Dodoens. Pempt. IL 1616;
Pelletier, Bruman. Voor Doesburg, Uilenpasen
Friesland opgegeven door d e G o r t e r ; Baarn, Amers-
foort en Ouderkerk door van Hall Fl. B. S.
1199. Eu. Gerardiana Jacq. Aan dijken en wegen langs
de rivieren. Q\.. Juni — JuU.

In Herb. : Zwartsluizerweg Meppel, v. Heyn.; —
Zalk 1848, R. B.; IJseldyk aldaar 1850, T.; 1866,
R. B.; Katerveer 1839, v. H.; Wijhe 1832, Miq.;
Deventer, v. H.; 1835, Wtt.; Halb.; v. d. Cop;
1847, Cop; Un. 1850, Coll. Nat.; IJseldijk aldaar,
Wtt.; 1877, K.; Brinkgreve bij Deventer 1847, T.;
Diepenveen 1849, Cop; boschgrond bij 't zand onder

EUPHOEBIA. 1549

Wilpe 1849, Cop; Veenhuis Randen enz. 1848, Cop;

- Epserheuvel bij Deventer 1897, V. ; aan den IJsel
tusschen Deventer en Zutphen 1840, Buse; Gors-
sel, Un. 1850; 1902, G. en Jongra.; Zutphen,
Wtt; G. B.; Voorst 1833, Wtt.; Bronsbergen 1838,
Buse; 1880, Groll; 1882, 1884, C. v. d. Broek;
Un. 1897 (als Gyparissias); Doetinchem 1885,Groll;
Keppel, V. Vloten; Huissenen Angeren 1876, Lac;
op onze grenzen langs den Rijn, v. Ho v.; Nijmegen,
B.; Waaldijk by Bemmel en bij het kasteel te Weurt,
N. Abel.; Ooische dijk en Oosterhoutsche bosch,
Th. Abel.; Waaldijk tusschen Ntjmegen en Tiel,
V. A.; Spoel te Culemborg 1835, D.S.; W.K.; Lac;
1842, V. d. T.; Gelderland, Hoffm.; - Werkendam
1889, V.; fort Crevecoeur, v. Hov.

(Zalk 1891, Carmigg. inherb. L.; Deventer 1897,
Struyk. in herb. pr.; Doetinchem 1896, Dr. P. de
Koning in herb. pr.; Bronsbergen 1879, K. A. en
1885, Ens. in herb. L.; Oosterbeek 1897, Struyk.
in herb. pr.; Oude IJsel bij Gendringen en Engber-
gen, Mej. M. S. Rust; Arnhem, Mej. A. A. L. Pel-
grim; Elst 1899, A. H. Blaauw; — WilUgeLange-
rak 1901, J. J, Schep in herb. Heukels.)

Bovendien: Bommel, Lac. (Prodr. Ed. I. p. 240);

— Roosteren, Lac. (Arch. 2. V. p. 26).

Voorts vermeld voor Hattem, Arnhem, Reinw.;
Maarsbergen, D u b o i s.

f. longebracteata Led.

In Herb.: Ooische waard 1847, Th. Abel.

In Arch. 2. IV. p. 186 wordt echter vermeld:
Bouwland te Ewijk bij Nijmegen 1849, Th. Abel.

II. E s u 1 a Raep.

Eu. pithyusa L. Aan het zandig zeestrand der Mid-
dellandsche Zee, werd vermeld door Linnaeus,
Sp. pl. Ed. II. p. 656 als in arenosis Belgii Cfr.
Arch. 1 I. p. 389.

1550 EUPHORBIA.

Voorts vermeld door Pelletier. Wordt hiermede
misschien de volgende soort bedoeld?

1200. Eu. Paralias L. In de zeeduinen. ^l.- Juli-Sept.

In Herb. : duinen Nieuwe Diep 1836, Hoffm.;
duinen Zandvoort, Reinw.; Splitg.; 1833—1834,
S. S.; B. W.; Buse; 1835, 1837, Mb.; (P.N.S.); v.
Heijn.; 0.; - Noordwijk, v. d. T.; top duin tus-
schen Katwijli aan Zee en Noordwijic, v. d. T. ; zeeduin
Katwijk, Perin; duinen 's Gravenhage 1836, D. S.;
duinen Scheveningen, V. Z.; v. Heyn.; 1844, de
Br.; R. B. ; tusschen Scheveningen en Loosduinen,
R. B.; tusschen Terheide en Scheveningen, G. B.;
overal zeezijde duinen Oost-Voorne en Rockanje,
Un. 1887; Voorne, de Vriese; Oost-Voorne 1878,
K. A.; Rockanje, Exc. 1884; Brielle 1894, V.;
Noord-Westelijke duinen Ouddorp 1894, B o e r 1. en V.

(Tramlijn tusschen den Haag en Scheveningen,
D. de Visser Smits in herb. Heukels; Rockanje
1900, Struyk. in herb. pr.)

Bovendien: Wijk aan Zee, Schapenduin bij Bloe-
mendaal, v. E. (Arch. 2. I. p. 405).

Voorts vermeld doorDodoens, Stirp. 1553, Cruy-
deboeck 1554 enz.*); Pelletier; achter 's Grave-
zande en op de toppen der barre zeeduinen benoorden
Katwtjk, Kops in Fl. B. S.

1201. Eu. Esula L. Aan dijken en wegen, langs bouw-

landen in de nabijheidder rivieren. '21.-ife*— ^wZ^-

In Herb.: Coevorden 1859, Lac. en S.; - Kam-

pen, T.; Llseloever Zalk 1870, Hoek; IJseloever

Katerveer 1839, v. H.; Agnietenberg, Trijselenberg

*) Men vindt aldaar opgeteekend: ,,"tderde dat zee wolfsmelck wast
in die landen ontrent die zee gheleghen. Ende 'tselve es van den seer
neerstighen Herbarist Jan de Vroede in Zeelant op hooghe duynen
ende gheberchten ende in sandachtighen dorre onghehoude plaetsen
alder ierst ghevonden die 'tselve tot my gebrocht heeft." De plant is
uit lateren tyd van Zeeland niet bekend.

EUPHORBIA. 1551

1853, Kros; Wijhe 1885 langs de Soestwetering, L. ;
Deventer, v. d. Cop; Halb.; Cop; uiterwaard Olst
1850, Cop; Vecht by Heemse, v. d. Scheer; —
Gelderland, H o f f m. (P. N. S.) ; Harderwyk 1865, 1866,
R. B.; Voorst, Wtt.; 1838, Buse; 1879, L.; Epe,
Exc. 1864; Zutphen 1833, Wtt.; Gorssel 1877, K.;
Bronsbergen 1838, Buse; Vorden 1874, Groll;
straatweg bij den Wildenborch 1879, L. ; IJsel bij
Rheede, v. H.; Rheede 1838, G. B.; Oosterbeek 1838,
en bij den Oorsprong 1838, Buse; Hemelsche berg
1838, Buse (als Peplus); Rijn by Arnhem 1835, de
Vriese(als Gerard); 1897, V.; Nijraegen,B.; v.d.T.
N. en Th. Abel.; Maas bij Heumen, Un. 1853
rivierdijk tusschen Heumen en Overasselt 1897, G
en V.; Millingen bij Nijmegen 1841, v. d. T.; Bomme
lerwaard, v. S. V.; Herwynen 1859, S. (als Gerdsrd?)
Beusichem, D. S. (als Gerard.); Wageningen 1856
v. H. Jr. ; Renkum 1883, Molengr.; Spoel by Cu
lemborg, v. d. T.; Culemborg en — Wijk bij Duur
stede 1843, Wenck; Grebbe en Wageningsche dijk
1902, G. en Jongm.; onderlangs Grebbeberg 1902,
G. Janse en Jongm.; Hondswijk 1857, Kniittel;
langs de Eem 1893, Garj.; - Uitgeest 1896, V.;
spoorbaan langs het kanaal Velsen, Exc. 1896;
duinen Beverwijk 1869, H. d. V.; Dennenheuvel by
Santpoort 1867, 0.; — Ravenswaaijweg bij 'sGra-
venhage 1894, Destree; Charlois 1891, v. d. Voo;
eiland Voorne 1835, v. Rees (als Gerard.); Rockanje
1900, Struyk.; aan de Lek by Vianen 1831, v.H.;
Wenck; Lek tusschen Vianen en Everdingen, v. d.
T.; langs de Waal Gorinchem, G. B. ; — Welzinge
1881, A. W.; 1893, A. W. en L.; - Werkendam
1897, V.; Bossche dijk bij den boom, v. H. ; 's Her-
togenbosch, v. Hov.; — langs een muurteGennep
1876, Lac; Maasdijk bij Mook 1898, G.; station Cuyk
]894, V.; Armenbeemd bij Ool, Un. 1900; Maas-
oever Elsloo 1896, G.; Maastricht, Un. 1861, 1887

1552 EUPHOEBIA.

Groll; Gronsveld 1882, Groll; 1894, Lindo (als
Oerard.); St. Pietersberg 1870, Groll; 1889, V.

(Winschoten spoorweg 1897, Schipper in herb.
pr.; Agnietenberg 1899 en Riesebos bij Zwolle 1900,
L. in herb. pr.; Pothoofd Deventer 1900, F. D. J.
Risch in herb. Heukels; Bierton bij Zwolle 1873,
Olst 1 876 en ~ Hattem 1874, v. T u i n e n in herb. pr. ;
Gendringen, Mej. M. S. Rust, Arnhem, Mej. A.
A. L. Pelgrim; Elst 1899, A. H. Blaauw, Berg
en Dal, F. J. Bevort, Rijswijk, B. J. v. Wagens-
veld in herb. Heukels; Doetinchem 1895, Dr. P.
de Koning en Bronsbergen, Un. 1897, Posth.
in herb. pr.; dijken Dieren 1893, V. Suringar in
herb. pr.; Kasteel Middachten 1895 en dijk Waal
bij Druten 1883, Ogt. in herb. pr.; Wageningen
1883, Heinsius in herb. pr. ; langs achterweg,
Lekoevers Culemborg, de Haas in herb. pr.;
Veenendaal 1893, V. Suringar in herb. pr.; —
Rhenen 1887, S t r u y k. in herb. pr. ; tusschen station
Maarsbergen en Leersumerveld 1893, V. Surin-
gar in herb. pr.; — spoorweg tusschen Amsterdam
en Zaandam, A. C. J. v. Goor in herb. pr.; —
Uitgeest 1883, Heinsius in herb. pr.; IJmuiden
1899, C. A. Backer; - Ter Heide, J.F. Wichard;
Rotterdam, Wachter en Jansen in herb. Heu-
kels; Hellevoetsluis 1900, Struyk. in herb. pr.;
- Hansweert, Un. 1893, V. Suringar in herb.
pr.; Meerssen, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Wijhe, Olst 1859, Lac. en S. (Arch.
1. V. p. 255); langs de Oude Wetering naar grint-
weg Raalte - Wyhe en bij Wijhe, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 414); - Straatweg tusschen Zutphen
en Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 8. L p. 621); -
Heemskerk en langs bouwland Wijk aan Zee,
Schapenduin, Bloemendaal, v. E. ( Arch. 2. 1. p. 405) ; —
Zegwaard, H. d. V. (Arch. 1. V. p. 451 ; - Hamert,
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575); langs de Roer bij

EUPHOBBIA. 1553

Roermond, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Maas-

tricht, Roermond, Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 327).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

1202. Eu. Cyparissias L. Op bebouwde en opene zand-

gronden, langs wegen. %.. Jiini — Aug.

In Herb. : Katerveer 1839, v. H.; straatweg Zalk
1849, T.; IJselduk btj Zalk 1850, 1866, R. B.; 1870,
Hoek; langs IJseldijk Olst 1901, L.; Deventer 1840,
Buse; 1843, B. W.; P.N. S.; Romb.; 1876, K.;
't zand te Deventer 1847, Cop; Brinkgreve 1847,
T.; — Epserheuvel bij Deventer 1897, V.; Gorssel
1863, V. H.; Zutphen 1832 en 1834, Wtt.; ") 1882,
C. V. d. Broek (als Esula); Bronsbergen 1838, Bu-
se; ') 1881, Groll (als Emla); Vorden 1887, 1891,
Groll; Voorst bij Zutphen 1833, Wtt.; buitengoed
Kiefskamp bij Vorden 1832, Miq.; Lochem, Raedt
Doetinchem, v. Vloten; Sevenaar, Scheltema
C. A. Bergsma; 1837, D.S.; Arnhem 1839, Romb.
Thomson (als Gemrd.); Angeren en langs den Rijn
bij Arnliem 1875, Lac; Nijmegen, B.; *) Thomson
(als Esula); Weurt, Beuningen, Lent, Oosterhout-
sche bosch, N. en Th. Abel.; Tiel, 0.; Spoel te
Culemborg 1834, D. S. ; v. d. T. ; Culemborg, v. H e ij n. ;
stationsterrein aldaar, C. A. Backer; Gelderland,
Dz.; Hoffm.; - Soest. 1892, Garj.; - Muiderberg,
Exc. 1896; station Vogelenzang 1871, Jhr. A. E.
Barnaart: schaapskooi Bloemendaal, Kerb.; —
Katwyk, Exc. 1888; ") aan de Haak langs de Maas,
V. d. T.; - Plasmolen, Un. 1853; helling St. Maar-
tensberg 1898, G. (als Esula).
/?. esuloides D.G. (Eu. pinifolia Lam.).

In Herb.: Meppel en - Kampen, v. Heijn.;

*) Planten aangetast door Ae cidi u m E uphorbi ae (Ur omy ce s
Pisi — U. striatus en U. excavatus) welke zwam de geheele
habitus der plant doet veranderen. Door de breedere bladen gaat zij
gelijken op Eu. Esula.

98

1554- EUPHORBIA.

R.B.; Zwolle, Thorbecke; Deventer Romb.;
IJsel bij Deventer 1843, Cop; langs den Snippe-
ling en bij St. Jurrien aldaar 1847, C o p (vermeld
als Esula in Prodr. Ed. I.); — Zutphen, G. B.;
1834, Wtt.; 1836, Mb.; weiland aldaar, Wtt.;
Lobith 1837, V. Z.; Rheede (als salicifolia?), v. H.
{met rijpe zaden); Renkum, Buse (awf/ws^i/^oZia);
Spoel Culemborg 1835, D. S. {dlB esuloides); —
Lekdyk bij Hondswijk 1823, v. H. ; Lek bij Vrees-
wyk, G. Deyn.; - 't Gooi 1828, Wtt.; buiten-
plaats Dennenheuvel aan de Santpoort 1867, 0.
(N". 117); Schapenduin 1839, Buse; 1836, Mb.
(als Esuloides); duin Bloemendaal 1835, Buse
{Esulo-Cyparissias); Haarlem, v. E. (als esuloi-
des door v. H.); — Burgerlijke begraafplaats
's Gravenhage, V. Z.; v. d. Cop; aan deMaasop
den Haak, v. d. T. [met rijpe zaden; hierbij Eu.
Cyparissias met Aecid.) ; Lek bij Vianen, W e n c k ;
Waal bij Gorinchem, G. B. (misschien Esula); —
wallen 's Hertogenbosch, v. Hov. {esuloides); —
langs de Maas by Roermond 1900, G. en Jongm.
{met rijpe vruchten; lijkt in habitus volkomen
op Gerardiana, verschilt echter door de kleur
der zaadhuid, die hier wit is); Maastricht
1886, V.
[Aanm.: De geheele plant gelykt meer opEu. Esiila,
heeft echter smallere bladen, met toegespitsten top of stekel-
puntje. Slechts enkele exemplaren hehhen vruchten; tus-
schen de wratjes hy Esula en Cyparissias zie ik geen
verschil; ook de nootjes z\jn by heide bruin; bij onze tus-
schenvorm echter zvjn zjj witglanzend, terwyl de meeste
zaden hol zyn. Enkele exemplaren vertoonen echter belang-
ryke overeenkomst met E. Gerardiana, met uitzondering
van de klieren, die by alle halve maanvormig zjjn. Afgaande
op de smallere bladen heb ik al deze vormen vereenigd.
Misschien dat de naam E u. pinifolia Lam. als soortnaam
op deze toepasselijk is. Van eigenl;jke hybriden is mij niet
veel bekend, toch mogelyk daar sommige bloemen protogy-
nisch zyn en door insekten bezocht worden. Er wordt een

EUPHOEBIA. 1565

bastaard tnsschen E. Gerardiana en Cyparissias op-
gegeven, uolc Cyparissias x Esula noemt Garcke,
ofschoon daarmede wellicht deze vorm bedoeld is. Grenier
et Godron onderscheidden hij Eu. Esula twee varieteiten :
/)'. lanceolata Gr. et G. (feuilles lanceolees) E. salice-
torum en y. collina Gr. et G. (plante plus petite, plus
grele, a rayons de 1'ombelle moins nombreux, a feuilles etroi-
tes, presque lineaires) E. pinifolia D.G. Boissier noemde
de plant E u. E sula var. Cy parissioides. Ook hier ligt
nog een r\jk veld tot onderzoek open.]

(IJseldyk Zwolle 1877, v. Tuinen in herb, pr.;
Deventer 1897, Struyk. in herb. pr.; - Empe
onder Brummen 1879, L. in herb. pr.; Bronsbergen
by Zutphen, Un. 1897, L. in herb. pr.; 1898, en
Twello 1895, Ogt. in herb. pr.; Hengelo (Gld.) 1900,
A. H. Blaauw; Hulzenberg tusschen Elten en
Zeddam 1900, A. P. v. d. Briel; Oosterhoutsche
bosch Nijmegen, C. A. Backer inherb. Heukels;

— Haarlem 1889, Struyk. in herb. pr.; Vogelen-
zang 1890, Posth. in herb. pr.; — Stolwuk, H. A.
Westbroek en J. Slingerland in herb. Heu-
kels).

Bovendien: Olst 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p.
255); - Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. 1. p. 621);

— Kuilenburg bij Vogelenzang uit opgewerkten
slootgrond talrijk, v. E. (Arch. 2. L p. 405); station
Uitgeest, v.E. (Arch. 2. IV. p. 398 wellicht Eu.
Esula?); - Voorne, zeldzaam, v. E. (Arch. 2. I. p.
405); - Zeeuwsch Vlaanderen, v. d. B. (Arch. 1. I.
p. 108, n. 1. St. Jansteen, v. d. B. en B. W. (Arch.
1. IV. p. 302).

[Tn de l(jst van Zeeuwsche planten door A. "Walraven
(Arch. 2. III. p. 132) raet een ?, later hy de bewerklng door
de Heeren Walraven en Lako (Arch. 2. VI. p. 126) is dit
weer verdwenen. Ofschoon de groeiplaats St. Jansteen in de
eerste uitgave van dit werk als in herbario aanwezig ver-
meld staat, heb ik de plant in ons herbarium niet terug-
gevonden.]

Voorts vermeld door Pelletier en voor Sevenaar
en Bommelerwaard volgens F I. B. S. Laatstgemelde

1556 EUPHORBIA.

groeiplaats heeft waarschynlijk betrekking op Eu.
Esula; zie aldaar.

1203. Eu. virgata W. et Kit. Langs bouwlanden en wegen,

in weilanden, zuidelijker plant, nu en dan aan-
gevoerd en verwilderd. 2].. Mei — JuU.

In Herb.: Sport-tent bij Deventer 1896, K. A.

(Deventer, F. D. J. Ris ch — Amsterdam B. Swart
in herb. Heukels.)

1204. Eu. exigua L. Op kleiige en leemhoudende bouw-

gronden. 0. Juni—Oct.

In Herb. : tusschen Sexbierum en Franeker 1865,
Hinxt; — Scheemderhamrik, S. E. Strat.; —
Ittersum bij Zwolle 1891, L.; Deventer 1844, T.;
Twellosche dijk aldaar 1846, T.; Enk bij Deventer
1846, T.; - Hattem, v. Heijn.; R. B.; Voorst 1840,
Buse; 1877, K.; 1877, 0.; Zutphen 1840, Buse; Arn-
hem S.; Nymegen B.; Abel. en Pas; Thomson;
Weurt, Beuningen, en Ewijk, N. en Th. Abel. ;
Ooische waard 1847, N. Abel. (slBsegetalis) Druten
1875, K. A.; Kapel Avezathe, Post; — langs den
Rijndijk naar Wageningen bij de Grebbe, F o c k e m a;
Maarssen 1836, D.S.; 1837, Mb.; Schalkwijk 1832,
1838, Wtt.; Houten 1828, Wtt.; 1827, Wtt. (P. N. S.);
Bunnik wie?; vlakte achter G-roenendaal in het
overeind van Jutphaas bij Utrecht 1841, v. d. T.;
Utrecht 1819, NeesetKuhl; 1859, A. W. Hartm.
en R. B. ; den Hommel bij Utrecht, 1846, v. Hov.;
Utrechtl833, Wtt.; 1837, D.S.; 1858, R. B.; buiten
de Tolsteegpoort aldaar, v. d. T.; - Overtoom 1839,
Romb.; - Rijnsburg 1835, Lac; Stalen Spanjaards-
brug, Dz.; Zegwaard 1864, H. d.V.; 's Gravezande,
V. Z.; Monster, Exc. 1895; langs den weg voor
belanghebbende te Maassluis, V,; Feyenoord, S. S.;
brug Maas Barendrechtsche veer 1888, V. ; Zwijndrecht
1835, Lac; Dordrecht 1848, v. H o v. ; 1882, V.; 1883,
C. v. d. Broek; Vianen 1835, v. H.; - Zeeland,

EUPHOEBIA. 1557

Forsten; EUemeet 1868, Schuringa; langs den
weg by Bruinisse en op bouwland Duiveland, Un.
1894, Schouwen, Dz.; Oostkapelle 1882, L.; Kou-
dekerke 1845, v. d. Cop; Zuid-Beveland, v, d. B. ;
Goes 1864, H. d. V.; Gapinge 1878, L.; Zeeuwsch
Vlaanderen 1862, A. W.; - Moerdijk, Un. 1860;

- tusschen Wessem en Thorn 1900, G. en Jongm.;
Maastricht, Ploem; Gronsveld, Un.l883; Valken-
berg 1864, H. d. V. ; 1900,Rieter; Gulpen 1871, Lac;
Mechelen 1883, K.

(Leuvenheim by Brummen 1885, Ens. in herb.
L. ; Wageningen 1883, Heinsius in herb. pr.; Op-
heusden 1878 en 1874, v. Tuinen in herb. pr. ;
vrij algeraeen in bouwlanden Culemburg, de Haas
in herb. pr.; aldaar, C. A. Backer; Rijswijk, B. J.
V. Wagensveld; Berg en Dal, F. J. Bevort; —
Werkhoven, C. A. Backer; Lunetten by Utrecht
1898, W. C. v. Embden in herb. Heukels; -
Poeldtjk 1896, Struyk. in herb. pr.; Hillesluis 1901
en spoorwegterrein langs de Maas bij Rotterdam
1901, Wachtor en Jansen in herb. pr.; Katen-
drecht, Wachter en Jansen in herb. Heukels;
Dordrecht 1884 en Heerjansdam 1886, Posth. in
herb. pr.; — IJzendijke, P. J. Roozendaal, Oude-
lande, L. B. v. d. Slikke in herb. Heukels; Pol-
dersche weg Goes 1896, Ogt. in herb. pr.; Nieuw
en St. Joosland 1876, L.; Serooskerke op Walcheren

1877, en Cortgene 1886 L. in herb. pr.; Oostkapelle

1878, J. C. Frederiks in herb. L.; - Maastricht
1894, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Al de Zeeuwsche eilanden, A.W. en
L. (Arch. 2. IIL p. 132 en VI. p. 126); - Woens-
drecht en bij het station aldaar, braakliggend terrein
bij Bergen op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. L p. 354);

- Baarlo Un. 1893 (Arch. 1. VI. p. 575j; Gronsveld,
Gulpen, Valkenberg, Un. 1861; tusschen Rijkholt
en Eijsden, Valkenberg, U n. 1 883 (Arch. 2. IV. p. 327).

1558 EUPHORBIA.

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Bruman. Voor Maarsbergen, Dubois; vele plaat-
sen in de Betuwe en Oosterhout, v. H. Fl. B. S.

Bovendien als ^. truncata Zuiddorpe, A. W. (Arch.
1. IV. p. 302).
1205. Eu. Peplus L. Algemeen op bouw- en moesland,
aan heggen. Juli—Oct.

In Herb. : Texel 1860, Lac; pastorie Oostereind
Texel 1869, Holk.; tuinen Vlieland 1858, Lac; -
Leeuwarden 1859, S. ; Pieterburen 1866, (J. M. de
Boer?); Bolsward 1875, J. M. deBoer; - Gro
ningen 1856, v. H.; — Meppel, v. ..Heijn.; - Zalk
1870, H 0 e k ; Kampen 1846, 1855, R. B. ; T. ; v. H e ij n.
Zwolle 1891, Carmigg.; 1900, L.; Deventer, Halb.
1877, K.; Hardenberg 1868, v. d. Scheer; Grams
bergen 1859, Lac en S. ; — Harderwijk, R. B.
Ruurlo 1881, Ens.; Zutphen, G. B.; dorpsbuurt Win
terswijk 1871, R. E. de Haan; Nijmegen, B.; N
en Th. Abel.; Thomson; Angerenstein bij Arn
hem 1842, J. W. R. Til. (P. N. S.); de Grebbe,Foc
kema; Utrecht, C. A. Bergsma; 1855, Coll
Nat. ; Amersfoortsche berg, Garj.; Rhoodestein bij
Neerlangbroek, v. d. T.; - Uithoorn 1872, Boerl
Amsterdam, Fl. Amst.; 1867, 0.; Haarlem 1835,
Buse; Splitg.; Zandvoort 1836, Buse; Elswout
1838, Romb.; Haarlemmerhout en Overveen 1834,
Buse; Elswoutlaan, Kerb. ; Haarlemmermeer 1853,
Hartm. en S.; - Leiden 1832, S. S.; Dz.; 1835,
Mb.; driesprong buiten de Morschpoort 1842, 0.;
Hoogemorsch, V. Z.; Valkenburg 1854, v. H. Jr.;
's Gravenhage, G. Barger; Waterververschingska-
naal, Destree Rotterdam, 0.; IJselmonde 1891,
V. d. Voo; Rhoon 1871, Schepman; Zwijndrecht
1835, Lac; 1882, V.; Dordrecht 1850, Cop; 1882,
C. V. d. Broek; Heikop, v. H.; - Duiveland, Un.
1894; Zuid-Beveland , v. d. B.; Vlissingen 1880,
Buijsman; Zeeuwsch Vlaanderen 1863, A. W.;

EUPHORBIA. 1559

Zeeland, Forsten; — Loopschans Breda, v. A.;
Hintham, v. Hov.

(tuin Oldeboorn 1863, Hollv.; 1868, v. Tuinen
in herb. pr.; Wolvega, W. R. Bouma en T. de
Boer; — Groningen, de Boer en H. Kooi; Leens,
J. Borgnian; - Denel^amp, J. B. Bernink in
herb. Heukels; Zwolle 1900, L. in herb. pr.; —
Ryswyk, B. J. V. Wagensveld; Engbergen en
Gendringen, Mej. M. S. Rust; Berg en Dal, F. Be-
vort; Arnhem, Mej. Pelgrim in herb. Heukels;
Oosterbeek 1893, V. Suringar in herb. pr.; Groe-
newoud bij Nijmegen 1879, Costerus inherb. pr.;
tuin Culemborg 1846, Alpherts in herb. pr.; al-
daar, de Haas in herb. pr.; — Amerongen 1887,
Struyk. in herb. pr. ; Amersfoort, A. C. J. v. Goor
inherb. pr.; — Overlangbroek, J. W. Kennephaas;

— Amsterdam, J. F. Wichardinherb. Heukels;
aldaar ] 882 , H e i n s i u s in herb. pr. ; Haarlem ,
Overveen, Bloemendaal, IJmuiden, C. A. Backer;

— Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slinger-
land; moestuinen Katendrecht, F. D. J. Risch;
IJselmonde en Katendrecht, WachterenJansen
in herb. Heukels; Dordrecht 1890, Posth. in
herb. pr.; IJzendijke, P. J. Roozendaal; Oude-
lande, L. B. v. d. Slikke in herb. Heukels;
West-Souburg 1892, Ogt.; tuin Nieuw en St. Joos-
land 1876, Schipper inherb. pr. ; Koudekerke 1874,
L. in herb. pr.; — Aalbeek, Steichen in herb. pr.)

Bovendien : TerscheUing, Ameland, v. E. (Arch. 2.
I. p. 405); — Gramsbergen, Emmen, Odoorn, Valthe
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 255); — Steenwijk,
Steenwijkerwolde (Tuk), Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
351); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2.
I. p. 200); Hengelo, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 8.
I. p. 227); Markelo, Diepenheim, Enter— Groenlo,
Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 621); Winters-
wijk, Groenlo, Lochem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p.

1560 EUPHORBIA.

228j; Apeldoorn, K. A. (Arch. 2. III. p. 198); Beek,
Hees, Neerbosch, Weurt, Beuningen, Lent, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 317); - Alkmaar, Heilo, Un. 1891
(Arch. 2. VI. p. 238); - Naaldwijk, Voorne, v. E.
(Arch. 2. I. p. 405); Rockanje, Oost-Voorne, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 401); - al de Zeeuwsche
eilanden, A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 182 en VI.
p. 126); tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen
Koudekerke en Middelburg, tusschen Dishoek en
Zoutelande, tusschen Zoutelande en West-Kapelle,
tusschen Gapinge en Veere, tusschen Gapinge en
Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); -
Bergen op Zoom, station Woensdrecht, Un. 1896
(Arch. 3. 1. p. 354);Oudenboschl885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); - Mook, Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 317); Venlo, Un. 1893 (Arch.
2. VL p. 575); Amby, Sittard, Un. 1861; omstre-
ken Roermond, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627);
Sittard, Maastricht, Gronsveld, tusschen Wylre en
Slenaken, Un. 1882 (Arch. 2. IV. p. 327).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stius, Munting, en Bruman.
Eu. segetalis L. komt voor in de landen vsraar de
olijf gekweekt wordt en zou hoogstens hier in-
gevoerd kunnen zijn. Waarschijnlijk werd deze
soort verward met een door Willd. als Eu. sege-
talis beschreven vorm van Eii. Esula, terwijl
ook exemplaren van Eu. exigua met den naam
segetalis werden aangeduid. De plant werd ver-
meld voor Gelderland, Dz. (Cfr. Arch. 2. IV. p. 33) ;
en ? Walcheren, ? Noord-Beveland, A. W. en L.
(Arch. 2. VL p. 126).
1206. Eu. amygdaloides L. Bosschen. 2J.. April—Mei.

In Herb.: Valkenberg 1903, G.

[Aanm.: De plant, welke in Duitschland als zeldzaam
wurdt opgegeven, echter door geheel Franki-jjk verspreid is,

^'^

k ^Co^

tf-J?;<3>

CP'

?^. f< s .

J

■u^.

'.»\

V

EUPHOEBIA. MERCURIALIS. 1561

is toch reeds bekend uit het Akener bekken, o. a. van Emma-
burg, Montjoie, Eupen, Diiren, Dolhain, Limburg, Goe en
Bilstain, zoodat de vindplaats by Yalkenberg zich aansluit
by de hier opgegeven groeiplaatsen. Wellicht dat de phmt
in Zuid-Limburg algemeener is, doch voorEu. helioscopia
is aangezien.]

III. L a t h y r i s Gren. et Godr.

1207. Eu. Lathyris L. Zuid-Europeesche plant, cloch als

sierplant wel gekweekt en vroeger zelfs als
geneesmiddel gebruikt; vooral in moestuinen
voorkomend. 0 0. Juni—Aug.

In Herb. : Leeuwarden 1859, S.; — Zwolle 1901,
L.; - Apeldoorn 1877, K.A.; - de Bilt 1837, Mb.;
Kerb. en Mb.; - Haarlem 1874, Boerl. ; - Rijn-
saterwoude, Dz.; tuin Roobol Dordrecht 1901,
F 0 s t h. ; — Zuid-Beveland, v. d. B. ; Zeeuwsch Vlaan-
deren 1863, A. W.; - Budel 1883, B. Jelgersma;

- St. Pietersberg 1892, de Haas.
(Deventer, Halb. in herb. L. — Driel bij Arnhem en

Rtjswijk, B. J. V. Wagensveld inherb. Heukels;
verwilderd Moeshoven Culenborg, deHaas in herb.
pr.; — tuin Utrecht W. C. v. Embden; - Buik-
sloterham 1898, P. Br. Moll; - Stadwijk Voorscho-
ten en Bleiswijk 1898, J. A. v. d. Berg, Stolwijk,
H. A. Westbroek en J. Slingerland in herb.
Heukels; - Nieuw en St. Joosland 1876, Schip-
per in herb. pr.; Middelburg 1873, L. in lierb. pr.;

- St. Pietersberg 1894, de Haas in herb. pr.)
Bovendien: Zuidliorn, Kent (Arch. 2. IILp. 353);

- Tholen, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 126); Wal-
cheren, A. W. (Arch. 2. III. p. 132).

Voorts vermeld door Knijf en Munting.

Tribus Acalypheae.
Mercurialis Tourn.

1208. M. annua L. Aan heggen en ruigten, in moeshoven

1562 MERCUKIALIS.

en op bouwlanden. 0. Juli — herfst en bij zacht
weder den geheelen winter doorbloeiend.

In Herb. : Bouwland langs de Nieuwe Vecht bij
Zwolle 1893, L.; Deventer, R. B.; 1876, K.; langs de
hoven over den LJsel bij Deventer 1845, Cop; 1846,
T.; - Harderwijk 1863, 1864, R. B.; Zuphen,Buse;
1881 en 1882, C. v. d. Broek; Bronsbergen 1838,
Buse; Zevenaar, Un. 1859; Arnhem 1885 en 1886,
Groll; rechter Rijnoever beneden Arnhem 1897,
V. ; Nijmegen, B. ; 1833, W 1 1; S. S. ; 1840, B u s e ; 1849,
Th. Abel.;S.; 1853, 0.; 1868, v. H.; Hees,Neerbosch,
Weurt, enz. N. en T h. A b e 1. ; Beek 1853, 0. ; S. ; 1868,
0.; Vijverdal bij Berg en Dal, Un. 1898; Uilenput
onder Groesbeek 1863, 1864, v. H.; - Amersfoort,
Garj.; Weel te Oud Heusden, v. Hov.; Utrecht,
C. A. Bergsma; 1860, Hartsen; 1859, A. W.
Hartra. en R. B.; Wallen aldaar, C. A. Bergsma;

— Leiden 1835, Mb.; Wassenaar 1835, Mb.; Buse;
Perin; Loosduinsche weg 's Gravenhage, V. Z.;
Moordrecht 1892, v. d. Voo; - Zeeland, Forsten;
Zierikzee, de Vriese; Dz.; 1868, P. Schuringa;
Zuid-Beveland, Wallen Goesl839, en Domburg 1838,
V. d. B. ; de Grouw 1845, B. W. ; Axel, en tusschen
Axel en Zaamslag, v. d. T.; Philippine 1863, A. W.;

- Oosterhout, V. A.; Oirschot, Dz.; Bergen op Zoom,
Un. 1860; 1864, H.d.V.; Tilburg 1864, H.d.V.;
Eindhoven, Dz.; Boxmeer 1895, G. en V.; Stra-
tura, Rovers en v.Roessel; - Venlo, Un. 1893,
L.; Roermond 1886, V.; Maastricht, v. Hov.; 1886,
K.; 1870, Groll; St. Pietersberg 1889, V.; Valken-
berg 1866, H. d. V.; Slenaken 1886, K.

(Garst te Winschoten 1884, Schipper in herb.
pr.; - Pothoofd Deventer 1897, V. Suringar in
herb. pr.; - Nijmegen, de W. H. in herb. L.; 1883,
Heinsius in lierb. pr.; 1886, Posth. in herb. pr.;
1894, Struyk. in herb. pr.; Groenewoud bij Nijrae-
gen 1879, Costerus in lierb. pr.; Berg en Dal,

MERCURIALIS,

1563

F. J. Bevort in herb. Heukels; Zeldzaam Culem-
borg, de Haas in lierb. pr.; Goilberdingen aldaar
1856, Alpherts in herb. pr.; - Utrecht W. C. v.
Embden; - Stolwijk, H. A. Westbroek en
J. Slingerland in herb. Heukels; Dordrecht
1896, Posth. in herb. pr.; - Segeersingel Middel-
burg 1895 en vruchtenkweekeri.j 't Park te West
Souburg 1893, Ogt. in herb. pr.; Arnemuiden 1877, L.
in herb. pr.; Woudricliem, C. A. Backer in herb.
Heukels; - Valkenberg, Steichen in herb. pr.)
Bovendien: Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI.
p. 351); Vollenhove 1893, K. A. (Arch. 2. VI. p.
355); - Groenlo, straatweg tusschen Zutphen en
Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 621); - Am-
sterdam, Miquel (Arch. 1. I. p. 461); - Voorne,
V. E. (Arch. 2. I. p. 406); - Tholen, A. W. (Arch.

2. III. p. 132); Veere, Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1036); Hulst, A. W. (Arch. 1. IV. p. 302); - Bergen
op Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 354); - Blerik
Baarlo, Wansum, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 575);
omstreken Roermond, Panheel, Un. 1900 (Arch.

3. II. p. 627); Maastricht, Gronsveld, Pietersberg,
Amby, Meerssen, Gulpen, Epen, Valkenberg, Sittard,

' Roermond, Un. 1861; Sittard, tusschen Beek en
Valkenberg, Maastricht, Valkenberg, Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 337).

Voorts vermeld door Pelletier, Hondius,
Vorstius, Munting en Bruman. Voor Baarn,
Tlaolen, Fl.B. S.; Friesland, Meese.
1209. M. perennis L. In bergachtige boschrijke streken.
%. April — Mei.

In Herb.: Elsloo, Un. 1883; Geulle bij Meers-
sen, Un. 1861; Grotwoningen ten westen van
Geulhem 1897, en bosschen tusschen Berg en Geul-
hem 1897, V.; Valkenberg, Groll; bosch te Epen,
U n. 1861; vallei rechteroever Geul tegenover Epen
1900, G. en V.

1564 MERCURIALIS. URTICA.

(Geulhem 1892, de Haas in herb. L.)
Bovendien: Beek en Oud Terhagen, Un. 1883

(Arch. 2. IV. p. 327; Gulpen 1885, K. en G. (Arch.

2. V. p. 29).

Ordo Uiticaceae Endl.
Tribus Urereae Gaud.

Urtica Tourn.

1210. IT. pilulifera L. Zuid-Europeesche plant ; een enkele

maal in tuinen gekweekt en aldaar somtijds
verwilderd. Bij ons slechts de var. Dodartii L.

In Herb. : Philosophenlaan Haagsche bosch en
weg naar Kethel bij Delft, v. S. V.; tuin pastorie
Heerjansdam 1838-1842, Lac.

Voorts vermeld voorDronryp, Beuck. Andreae
in Fl. B. S.

1211. U. urens L. Op stikstofrijken grond, bij woningen,

aan mestvaalten, aan ruigten en heggen. 0.

In Herb.: Texel 1857, Harting; Burg op Texel
1867, S. P. Huizinga; dorp Vlieland 1858, Lac;
West-Terschelling, Un. 1 886 ;Rottum 1897, Schip-
per; - Nesserzijl 1868, v. Tuinen; - Meppel,
V. Heijn.; Coevorden 1859, Lac. enS.; - Kampen,
T. ; 1847, R. B. ; Zwolle 1900, L. ; Deventer 1846,
V. Gron.; 1877, K.; - Harderwijk 1865, R. B.;
Apeldoorn, K. A.; Nijraegen, N. en Th. Abel.; —
Eem 1891, Garj.; Doorn 1869, 0.; Utrecht, D.S.;
V. H.; C. A. Bergsma; Rhoodestein bij Neerlang-
broek, v. d. T.; - Turksche tent, zijnde het einde
der Diemerraeer 1846, P. A. Richard; Naarden
1864, 0.; Amsterdam, Fl. Amst.; Sloterweg aldaar
1839, Romb.; Wieringen 1856, Lac; 1857, Hart.;
Urk 1884, S.; haven aldaar 1852, BackerdeWit;
Haarlem, Buse; 1871, 0.; 1872, BoerL; Elswout
1886, V.;Schooten 1872, Groll; Velserbosch, Kerb.;

URTICA. 1565

- HoUand, Forsten; Leiden 1826, Wtt.; 1833,
S. S.; 1834, Wtt.; Dz.; 1837, Mb.; 1842, 0.; 1872,
Boerl; Vinkweg, Perin; Vall^enburg 1854, v. H.
Jr. ; Wassenaar 1889, V.; 's Gravenhage, R. B. ; Rhoon
1871, Schepraan; Dordreclit 1837, Lac; 1882,
C. V. d. B r 0 e lc ; 1882, V. ; - Goes, v. d. B. ; Zeeuwsch
Vlaanderen 1862, A. W. ; — Loopschans Breda, v. A.;
's Hertogenbosch, v. H o v.

(Nesserzijl 1868, v. Tuinen in herb. pr.; — Win-
schoten 1884, Schipper inherb. pr.; — Engbergen,
Mej. M. S. Rust in herb. Heukels; Culemborg,
de Haas in herb. pr. ; 's Heerenhof aldaar 1843,
Alpherts in herb. pr. ; — Bussum — Naarden 1899,
Koning in herb. pr.; Amsterdam 1885, Heinsius
in herb. pr. ; Ilpendam, A. C. J. v. Goor in herb.
pr.; Leiden 1887, Struyk. in herb. pr.; Delft 1874,
L. in herb. pr. ; Stolwijk, H. A. Westbroek en
J. Slingerland; Westland, J. F. Wichard; Rot-
terdam, H. v. d. Linden in herb. Heukels;
Dordrecht 1898, Posth. in herb. pr.; — station
Middelburg 1890, Ogt. in herb. pr. ; — Hoensbroek,
Steichen in herb. pr.)

Bovendien: In en om het dorp Schiermonnikoog
1860, S. (Arch. 1. V*. p. 261); alle bezochte plaatsen
in Drenthe 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 255);

— Steenwijk, Steenwijkerwolde, Kallenkote, Giet-
hoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351); van station
Heino tot aan de Nieuwe Wetering; dwarswegtus-
schen Nieuwe en Oude Wetering, Wijhe, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 414); Almelo, Albergen en 't Vrie-
zeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Delden,
Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. Lp.200);dorp
Diepenheim-Groenlo, Ruarlo, Un. 18 97 (Arch. 3.
L p. 621); Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VL p. 98);
Terborg, Un. 188 5 (Arch. 2. IV. p. 406); Winters-
wijk, Eibergen, Groenlo, Borculo, Lochem, U n. 1859
(Arch. 1. V. p. 228); - Petten, Un. 1891 (Arch.

1566 URTICA.

2. VI. p. 238); Alkmaar, Bergen 1870, Abel. en S.
(Arch. 2. I. p. 273); - Brielle, Oost-Voorne, Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 401); - al de Zeeuwsche eilan-
den, A. W. (Arch. 2. III. p. 132), behalve St. Phi-
hpsland, L. (Arch. 2. VI. p. 127); tusschen Middel-
burg en Rammekens, Dishoek, tusschen Dishoek en
Zoutelande, tusschen Zoutelande en West-Kapelle,
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen
Vrouwenpolder en Veere, Veere, Un. 19 02 (Arch.

3. II. p. 1036); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); - Venlo, Blerik,
Velden, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576) ; omstreken
Roermond, Un. 1900 (Arch. 3. 11. p. 627); Maas-
tricht, Gronsveld, St. Pietersberg, Amby, enz. Roer-
mond, Un. 1861; Sittard, tusschen Beek en Val-
kenberg, Maastricht, tusschen Wylre en Slenaken,
Valkenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 327).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Mun-
ting en Br uman.
1212. U. dioica L. Aan heggen en slootkanten, op be-
schaduwde plaatsen, bij boomstammen enz. %..
Juli — Sept.

In Herb.: Texel 1857, H a r t. ; Koogerweg bij Burg
op Texel, Holk.; dorp Vheland 1858, Lac; tus-
schen West-Terschelhng en Midsland, Un. 1886
Rottum 1897, Schipper; - Bolsward 1864, J. M
d e B 0 e r ; Leeu warden 1849, S. ; - Meppel, v. H e ij n
- Kampen en Zwolle 1870, Hoek; Kampen, R.B,
Zwolsche dyk aldaar 1871, Hoek; Deventer 1846
V. Gron.; 1877, K. ; - Harderwyk 1865, R. B
Apeldoorn, K.A.; Lochem 1875, 0.; Nijmegen, N
en Th. Abel.; - Eem bij Amersfoort, Garj
Tjepma tusschen Utrecht en de Meern 1840, v. d. T
Utrecht 1826, Wtt.; C. A. Bergsma; D. S.; -
het Gooi 1828, Wtt.; Amsterdam, Fl. Amst.;
1875, 0.; Diemermeer 1842, Teengs; Uithoorn 1870,
Boerl.; Ringdp 1839, Romb.; Urk 1852, B. de

UETICA.

1567

W i t; Wieringen 1857, H a r t i n g ; Haarlem, S p 1 i t g. ;
1872, Boerl.; Slot te Heemstede 1835, Buse; -
Leiden 1835, Mb.; Dz.; B. W.; 1846, 0.; Wassenaar-
sclie achterweg, Perin; Katwyk, Perin; 's Gra-
venhage 1832, I. de L. e. h. Groll; G. B.; R. B.;
Nagtegaalspad aldaar, V. Z. ; Rotterdam 1851, Coll.
Nat.; Dordrecht 1837, Lac; 1881, V.; 1882, C. v. d.
Broeli; — Goes, v. d. B.; — Loopschans Breda,
V. A.; Rosmalen, v. Hov.

(Kerlshof Oldeboorn 1868, v. Tuinen in herb.
pr.; Heerenveen, J. Kuiper in herb. Heulcels;
— Winschoten 1886, Schipper in herb. pr.; —
Zwolle 1893, L. in herb. pr.; - Engbergen, Mej. M.
S. Rust; Randwyli, Culemborg, C. A. Backer in
herb. pr.; Culemborg, de Haas in herb. pr.; 1846
en Plantage bij de slotpoortaldaar 1846, Alpherts
in herb. pr.; — Vreeswijk, Werkhoven, C. A. Bac-
ker in herb. Heukels; - Trompenberg 1898,
Koning in lierb. pr.; Amsterdam 1882, Heinsius
in herb. pr.; W. H. ten Seldam in herb. Heu-
kels; Tolhuis aldaar, A. C. J. v. Goor in herb.
pr.; Haarlem, Overveen, C. A. Backer; — Stolwijk,
H. A. Westbroek en J. Slingerland in herb.
Heukels; Hillegom 1894 en Rijngeest onder Oegst-
geest 1892, V. Suringar in lierb. pr.; Leiden 1894,
Struyk. in herb. pr.; Rotterdam, H. v. d. Linden;
Westland, J. F. Wichard in herb. Heukels;
Dordrecht 1898, Posth. in herb. pr.; Middelburg
1874, L. in herb. pr.; Abeelsche zandweg aldaar 1890,
Ogt. in herb. pr. ; Mevr. Snellen; -- Almkerk,
C. A. Backer; Waalre, P. Sloots in herb. Heu-
kels; — Hoensbroek, Steichen in herb. pr.)

Bovendien : Schiermonnikoog 1860, S. (Arch. 1.
V*. p. 261); - alle bezochte plaatsen in Drente
1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 255); - Steenwijk,
Steenwijkerwolde, enz., Un. 1892 (Arch. 2. VL p.
351); Schokland 1884, S. (Arch. 2. IV. p. 295); station

1568 URTICA,

Heino naar Nieuwe Wetering, dwarsweg tusschen
Oude en Nieuwe Wetering, Wijhe, Un. 1888(Arch.
2. V. p. 414); Delden, Twikkelerbosch, Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 200); Hengelo, Borne, Haaksbergen,
Langelo, Oldenzaal, de Poppe, Un. 1895 (Arch. 3,
I. p. 227); Diepenheini-Groenlo, tusschen Zutphen
en Bronsbergen, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. I. p
621); Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo, Lo
chem, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Terborg,Un
1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Vaassen, Epe, Un
1890 (Arch. 2. VI. p. 98); - Papenlaan en langs
het Zuiderzeestrand Muiden, Un. 1901 (Arch. 8. II
p. 631); Marken 1886, Boerl. en V. (Arch. 2. V. p
60); Alkmaar, Heilo, tusschen Bergen en Schoorl
Un. 1891 (Arch. 2. VL p. 238); Bergen 1871, S
en Th. Abel. (Arch, 2. 1.p. 273); Haarlemmermeer
1853, Hartm. (Arch. 1. III. p. 288); - Rockanje
en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch, 2. V. p. 401); -
Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. L p. 51); tusschen
Middelburg en Rammekens, tusschen Rammekens
en Rithem; tusschen Vhssingen en Vijgeneter, Dis-
hoek; tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen
Koudekerke en Middelburg, tusschen Dishoek en
Zoutelande; tusschen Zoutelande en West-Kapelle;
tusschen West-Kapelle en Domburg, tusschen Dom-
burg en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en
Vrouwenpolder, tusschen Vrouwenpolder enVeere;
tusschen Gapinge en Veere, tusschen Gapinge en
Middelburg, U n. 1 9 0 2 ( Arch. 3, II. p, 1036) ; Zeeuwsch
Vlaanderen, A, W. (Arch. L IV, p. 302); al de
Zeeuwsche eilanden, A. W. en L. (Arch. 2. III, p.
132 en VI. p. 127); - Bergen op Zoom,Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 354); Oudenbosch 1885-1887, Bu-
taye en de Haas (Arch. 2. V. p, 541); Venlo,
Velden, Arcen, Wansum, Un. 1893 (Arch. 2. VL
p. 576); omstreken Roermond, Un. 1900 (Arch. 3.
11. p. 627); Maastricht, Gronsveld, Pietersberg, Amby

URTICA. PARIETARIA. 1569

enz., Un. 1861; Gulpen, Lac; Sitlard, tusschen
Beek en Valkenberg, Maastricht,tusschen Wylreen
Slenaken, Valkenberg, U n. 1 883 (Arch. 2. IV. p. 327).
Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Bruman.

Tribus Parietarieae Wedd.
Parietaria Tourn.

1213. P. officinalis L.

A. P. erecta M. et K. (P. offidnalis FI. B. S. p. 672).
Aan puinhoopen, mestvaalten en bouv^vallen,
misschien overblijfsel van vroegere cultuur, daar
het kruid vroeger als geneesmiddel gebruikt
werd. %.. Juni—Aug.

In Herb.: Mesthoop buiten de Heerepoort te
Groningen 1854, S. E. Strat.; - Harderwijk, Du-
mortier; muur Abdij Eltenberg 1833, Wtt.; -
Doorn tusschen Sitio en Schoonoord, v. d. T. ; wallen
Utrecht v. H. ; - Muiderberg, C. A. Bergsma;
v. d. T. ; bij de Echo aldaar 1860, 0. ; Huizen by
Hilversum, Un. 1872; Corversbosch 's Graveland
1893, Ritsema; Velserend 1847, 0.; 1854, Hart-
sen; aan den voet ruine Brederode 1816, en 1826,
V. Z.; 1832, Pierot; 1833, S.S.; 1835, Buse; 1842,
v. H.; 1842, B. de H. (P.N.S.); 1847, 0.; Kerb.");
1860 S.; - Voorhout 1894, Ritsema; Noordwyk
(land V. Triclit Kruidenkweeker), H. S.; ring-
muur kerkhof Warmond, Dz.; 1846, Perin; 1833,
S.S.; Hinxt; 1895, V.; Leiden 1835, Mb.; 1836,
Lac; 1840, B. W.; buiten de Morschpoort langs het
raster Oranjelust, Perin; - Oosterhout, v. A.;
ruine huis ter Strijen by Oosterhout, v. A.; 1842,
V. d. T.; — Limburg, v. Hov.; doornheg te Meers
bu Elsloo 1872, Lac

*) Thans aldaar verdwenen (1872), v. E. (Areh. 2. I. p. 406).

99

1570 PAEIETAEIA.

(Achter de kerk op den weg naar het duin te
Wassenaar 1890, Casterus in herb. pr. ; — Buren
1899 en 1900, B. J. v. Wagensveld in herb.
Heuk el s.)

Bovendien : In een tuin te Naaldwyk, Oost-Voorne,
V. E. (Arch. 2. I. p. 405); — Zeeuwsch Vlaanderen,
Hondius (Arch. 1. IV. p. 263); - Afferden, Gen-
nep, Lac. (Arch. 2. V. p. 27).

Voorts vermeld door P e 11 e t i e r, K n ij f, V o r-
s t i u s, M u n t i n g en B r u m a n.
B. P. ramiflora Monch. (P. judaica Hoffm. en Fl. B. S.
p, 672; P. diffusa M. et Koch. en Prodr. Ed. I.
p. 242), Aan oude muren of op daarbij staande,
boomen. Qj.. Juni — Aug.

In Herb. : Oude muren Deventer 1862, v. H.;
aan den inuur tusschen de Melksters en Duinpoor-
ten 1849, Tyhaar; — eerste omgang toren van
de groote kerk te Arnhem 1842, J. W. R. Til. (P.
N. S.); Nijmegen 1874, Groll; aan een iepenboom
op de stadswal en aan een muur op den Dodden-
daal te Nijmegen, Th. Abel.; wallen Tiel 1837,
D. S.; wahnuur aan de Waalzijdealdaar 1871, Post;
stadsmuur Buren, C. A. Backer; — stadsmuur
Amersfoort, S p 1 i t g. ; muren Utrecht, v. H. ; v. S. V. ;
v. Heijn.; v. d. T.; 1858 R. B.; bolwerk Manenburg
buiten de Tolsteegpoort aldaar, 1835, D. S. ; v. d. T. ;
— Funen Amsterdam, Pl. Amst.; 1860, Hartsen;
muur aldaar, V. Z.; Haarlem, Wtt.; wallen aldaar,
V. H.; Buse; B.; muur aldaar, Kerb.; — stadsmuur
Leiden, S.S.; 1833, Wtt.; Dz.; Un.?; stadsmuur
bij de koepoort, Perin; Kruithuis Leiden 1840,
B. W. ; 1842, 0.; 1859, S. ; Delft, v. S. V.; Rotterdam,
Dumortier; muur langs de Maas tusschen Kra-
lingsche veer en Rotterdam 1891, Jongm.; muur
tusschen Rotterdam en veer te IJselmonde 1870,
0.; Kralingsche veer 1892, v. d. Voo; havenmuren
Dordrecht 1837, Lac; Pottenkade aldaar 1883, C. v.

PARIETAEIA. GANNABIS. 1571

d. Broek; Boogjes aldaar 1883, V.; vest tegenover
het voormalig krankzinnigengesticht aldaar 1901,
Posth.; dijkmuur Maassluis 1894, V.; poort van
Leerdam 1833, Wtt.; 1902, v. Wyngen; - muren
Goes 1839, v. d. B. ; kerk te St. Anna ter Muiden

1878, L.; Vlissingen, Middelburg, Dum.; — oude
stadsmuren vesting 's Hertogenbosch 1847, v. Hov.

(Oude vestingmuur Buren 1899, B. J. v. Wagens-
veld — aldaar, — kerktorenmuur Gorinchem —
en tuinmuur Woudrichem, C, A. Backer in herb.
Heukels.)

Bovendien: Oude muur Kronenburgerpark Nyme-
gen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 417); - West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. en L. (Arch. 2. VL p. 127); -
op en om de Vughtsche kerk en op oude muren
langs de Dieze in de stad in menigte, v. Hov. (Arch,
1. I. p. 279),

Ordo Moraceae Efidl.

Subordo Cannaboideae Engl.

Cannatois Tourn.

1214. C. sativa L. Plant uit Noord-Westelijk en Centraal
Azie, werd echter reeds vroeg in Europa inge-
voerd en thans nog voor de vezel en het zaad
gekweekt. 0, Juli~Aug.

In Herb. : Brinkgreve bij Deventer, Romb.; Spin-
newiel aldaar 1840, Halb.; - Ruurlo 1886, Ens,;
Borculo {ciilta) 1877, K.; Arnhem 1893, Groll; -
langs de Eem bij Amersfoort, Garj.; — Haarlem

1879, G r 0 11 ; Haarlemmermeer, B u s e ; — tol Waals-
dorp, Perin; 's Gravenhage 1895, R. B.; Rotterdam
1891, V. d. Voo; Dordrecht 1882, C, v. d. Broek;
Wijngaarden 1882, V.; - Valkenberg 1864, H. d. V. ;

(Culemborg 1889, de Haas inherb. pr. ; (3-bladig);
Culemborgsche veld 1843, Alpherts in herb. pr.;

1572

CANNABIS. HUMULUS.

- Trompenberg 1900, Koning in herb. pr.; ruigte
Wester-Spaarne 1893, V. Suringar in herb. pr,

- Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slinger
land; Franlienslag Scheveningen, Mevr. Snellen
Rotterdam, Wachter en Jansen in herb. Heu
lcels; Wateringen (opslag) ]876, L. in herb. pr.
Dordrecht 1895, Posth. in herb. pr.; - St. Pieters-
berg 1894, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Groenlo, Un. 1897 (Arch. 3. 1. p. 622) ;
langs het kanaal Apeldoorn (als ^. pilosa) 1888, K,
A. (Arch. 2. IV. p. 156); Hees (verwilderd), Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 317); - Hoek en in hetgroot
verbouwd Westdorpe, A. W. (Arch. 1. IV. p. 302);
Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 548); Breda, v. A. (Arch. 2. II. p. 145).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Humulus L.

1215. H. Lupulus L. Algemeen in bosschen en heggen,
tusschen kreupelhout en langs begroeide vs^allen.
'2|. Juli — Aug.

In Herb. : Tusschen de steenen van den zeedijk
Terschelling, Holk.; - Wolvega, Un. 1881; Oen-
kerk 1849 en Goutum 1858, S.; stadswal Franeker,
C. A. Bergsma; — Haren 1843, v. H.; Eexta, S..
E. Strat.; Drenthe, Un. 1889; Emmen 1859, Lac.
enS.; Meppel, v. Heijn.; — Zalkerbosch 1870, Hoek;
Kampenl846, R. B.; T.; Deventer 1876, K.; Delden,
Boerl; - Harderwijk 1865, R. B.; Apeldoorn 1850,
K.A.; Zutphen 1882, C. v. d. Broek; Ruurlo 1885,
Ens.; Dorpsbuurt 1872, R. E. de Haan; Rheede,
M. D. ; Biljoen bij Arnhem, T h o m s o n ; Arnhem 1874,
Groll; Nijmegen, B.; N. en Th. Abel.; Groesbeek,
Romb.; — Liniedyk Amersfoort, Garj.; Amersfoort
1862, R. B. ; Laan van Rhoodestein bij Neerlangbroek,
V. d. T.; Utrecht 1828, v. H.; - 't Gooi 1827, Wtt.;

HUMULUS. 1573

Bussum 1875, 0.; Naaixlen 1864, 0. ; Hoogendijk jaag-

pad, Fl. Amst.; jaagpad langs den Schinkel, M. D. ;

Muiderpoort, Westerdoksdijk, Fl. Amst.; Bentveld

en Bloemendaal, M. D.; Oosterduin Haarlem 1834,

Kerb.; Zandpoort en Overveen. Buse; Haarlem-

merhout 1869, Boerl.; 1875, Groll; Vogelenzang

1879, Groll; - Leiden 1835, Mb.; Hooge Morsch

aldaar, Perin; Wassenaar 1843, 0.; 's Gravenhage,

G. 6. ; R. B. ; Beeklaan aldaar, R. B. ; Kralingsche

veer 1892, v. d. Voo; Oude Koedood tusschen Char-

lois en Rhoon 1902, Wachter en Jansen; Mijl-

sche dyk Dordrecht 1882, C. v. d. Broek; 1882, V.;

Zuid-Beveland, v. d. B.; Walcheren 1842, B. W.; -

Speelhuis en Loopschans bij Breda, v. A.; tusschen

Waalwijk en Sprang, Thomson; Zuid-Willemsvaart

bij 's Hertogenbosch, en — St. Pietersberg, v. Hov.

(Appelscha 1892, V. Suringar in herb. pr.; Hee-

renveen, J. Kuiper in horb. Heukels; tusschen

Bergum en Suameer 1868, v. Tuinen; Joure 1868,

J. Krot; — Winschoten 1897, Schipper in herb.

pr.; - Paterv?olde 1863, Holk.; 0. in herb. v. Tui-

nen; - Zwolle 1892, L. in herb. pr.; Borne, Mej.

H. V. d. Pauwert; - Engbergen, Mej. M. S. Rust;

Ryswijk, B. J. v. Wagensveld; Culemborg, C. A.

Backer in herb. Heukels; steenoven 1844 en

Plantage aldaar 1843, Alpherts inherb. pr.; in het

zand en langs de Lekdijk aldaar, de Haas in herb.

pr.; Hattem 1897, Posth. in herb. pr.; Wagening-

sche berg 1883 en — Baarn 1884, Heinsius in

herb. pr. ; Werkhoven, Doorn — Haarlein, C. A. Bac-

ker in herb. Heukels; Galgenberg Naarden 1899,

Koning in herb. pr. ; jaagpad Schinkel Amsterdam,

A. C. J. v. Goor inherb. pr.; Stolwijk, H. A. West-

broek en J. Slingerland; tusschen Monster en

Loosduinen, J. F. Wichard; Rotterdam, Wachter

en Jansen; — Middelburg, Mevr. Snellen ia herb.

Heukels; Segeerweg aldaar 1890, Ogt. in herb.

1574 HUMULUS.

pr.; Koudekerke 1873, L. in herb. pr.; — Almkerk,
Sleeuwijk, C. A. Backer inherb. Heukels; Vucht
bij Voorburg 1886, Costerus in herb. pr.; — tus-
schen Venraai en Well, Un. 1893, Costerus in
herb. pr.; Valkenberg, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Texel, v. E. (Arch. 2. I. p. 406); -
Wolvega, Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); - alle
bezoclite plaatsen in Drenthe 1859, Lac. enS. (Arch
1. V. p. 255); - Steenwijkerwolde, Kallenkote, Un
1892 (Arch. 2. VI. p. 851); Nieuwe Wetering tot
aan school in Tongeren, tusschen Heino en Wijhe
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414); Delden, Twikkeler
bosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo
Brinkhuis, Borne, Oldenzaal, Un. 189 5 (Arch. 3

1. p. 227); Diepenheim, Enter, — Groenlo, BronS'
bergen, Ruurlo, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p.622); Win
terswijk, Groenlo, Borculo, Lochem, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 228); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2
IV. p. 406); Ubbergen, Beek, Weurt, Beuningen
Groesbeek, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 317); - tus
schen Muiden en Laren, Un. 1901 (Arch. 3. II. p
631); Alkmaar 1871, S. en Th. Abel. (Arch. 2. L p
273); Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VL p
238); - Voorne, v. E. (Arch. 2. Lp. 406); Rockanje
en Oost-Voorne, Un. 188 7 (Arcli. 2. V. p. 401); -
Tholen, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 127); Haam-
stede, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); Schouwen en
Duiveland, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A.
W. (Arch. 2. III. p. 132); tusschen Rammel^ens en
Rithem, tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen
Dishoek en Zoutelande; tusschen Domburg en Oran-
jebosch, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder;
Veere, tusschen Gapinge en Veere, tusschen Gapinge
en Middelburg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); -
Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 548); - Plasmolen, Th. Abel. (Arch.

2. V. p. 317); Baarlo, Velden, Haraert, Wansum,

HUMULUS. ULMUS. 1575

Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576); omstreken Roer-
mond, Rauwmoest, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627);
St. Pietersberg, Gronsveld, Meerssen, Gulpen, Val-
kenberg, Wylre, Un. 1861; Sittard, Beek-Elsloo;
tusschen Beek en Valkenberg, Gronsveld, tusschen
Wyke en Slenaken, Valkenberg, Un. 1883 (Arch,
2. IV. p. 327).

Voorts vermeld door Hondius, Knijf, Vor-
stius, Munting en Bruman.

Ordo Ulmaceae Mirbel.

Subordo Ulmoideae^. Br.

Ulmus L.

1216, U. campestris L. In bosschen en tusschen struik-
gewas; het is moeielijk uit te maken waar deze
boom werkelijk wild voorkomt; meestal aan-
geplant, ~^. Maart — April.

In Herb. : Leeuwarden 1850 , S.*; — Meppel,
V. Heijn.; — Kampen 1850, R. B.; heg achter de
algemeene begraafplaats te ZwoUe 1893, L. ; Deven-
ter 1878, K.; - Ubbergen en Beek, N. en Th. AbeL;

— Amersfoort, R. B.; Garj.; Neerlangbroek, v, d. T.;
Utrecht, C. A, Bergsma; v. H.; Wikkenburg 1828
en 1830, Wtt.; - grachten Amsterdam 1871, 0.;
Haarlem 1873, Boerl; 1874, Groll; - Leiden 1835,
Mb. ; Dz. ; 1837, Lac; Voorschoten, Perin; straat-
weg Leiden 1873, Hoek; Haagsche bosch, V. Z.;
's Gravenhage, G. B. ; Papendrecht 1880, V. ; Dordrecht
1882, C, V. d. Broek; Singels aldaar 1880, BoerL;

— Zuid-Beveland, v. d. B. ; — wallen Breda, v. A,;
wallen 's Hertogenbosch, v. Hov.

(Apeldoorn 1877, K. A. in herb. L,; — Culemborg

— Vreeswijk — Haarlem — Almkerk, C. A. Backer;

— Middelburg, Mevr. Snellen in herb. Heukels;
Leiden 1886, Struyk. in herb, pr.; Scheveuingsche

1576 ULMUS.

boschjes 1896, Costerus in herb. pr.; 's Graven-
hage 1872, Posth. in herb. pr.; - Nadorst bij
Middelburg 1890, Ogt. in herb. pr. ; Middelburg 1874,
L. in herb. pr.)

Bovendien: Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2.
VI. p. 238); - Rockanje en Oost-Voorne, Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 401); - Haamstede, Un. 1894(Arch.
3. I. p. 51); Zeeuv\rsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 1.
IV. p. 302); tusschen Dishoek en Koudekerke, tus-
schen Domburg en Oranjebosch, Un. 1902 (Arch.
3. II. p. 1036); al de Zeeuwsche eilanden, A. W. en
L. (Arch. 2. III. p. 132 en VI. p. 127); - Sittard,
tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 327).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Bruman.

/S. suberosa Ehrh. (U. suberosa Ehrh. en Prodr.
Ed. I. p. 243). Langs wegen en slooten, in
kreupelhout. t>- Bloeit gewoonlijk niet.

In Herb.: Brunnepe 1872, Hoek; Kampen en
IJselmuiden 1855, R. B.; - Oosterbeek by Arn-
hem, V. H.; Valburg en in het Oosterhoutsche
bosch, Ubbergen, weg naar Weurt, Th. Abel.;
Philosophenlaan bij de Steenbakkerij, v. H.; —
Schothorst, Garj.; den Ham bij Amersfoort 1836,
D.S.; Leersum, 1838, v. H.; bosch aan de laan
van Rhoodestein bij Neerlangbroek , v. d. T.;
Utrecht, v. H.; C. A. Bergsma; stadswalmuur
buiten de Tolsteegpoort te Utrecht, v. d.T.;wal-
len bij Zonnenburg 1835 en bij 't Vossegat 1835,
D.S.; Wikkenburg 1827, v. H.; - Naarden 1864,
0.; Velsen, Buse; Bloemendaal 1834, (C.D.W.
H.?); 1840, Buse; Breesaap 1873, en Overveen
1873, Boerl.; Kraantje Lek 1875, Groll; Zand-
poort, Buse; duinen Haarlem 1842, v. H. ; —
Leiden, Forsten; 1833, S.S.; Dz.; Mb.; Hooge
L Morsch 1834, S. S.; Marendykje 1846, Perin;

ULMUS.

1577

Endegeest 1836, L a c. ; 's Gravenlmge, G. B. ; duin

aldaar, V. Z.; Zorgvliet, V. Z.; - Zuid-Beveland,

V. d. B.; Domburg 1864, v. H. Jr.
(Haarlem, C. A. Backer in herb. Heukels;
Velserend 1868, v. Tuinen in herb. pr.; - Lisse
1886, Struyk. in herb. pr.; 's Gravenhage 1872 en
Zwijndrecht 1894, Posth. inherb. pr.; - Walcheren
1878 en Haamstede 1887, L. in herb. pr.; Domburg-
sche manteUng 1899, Ogt. in herb. pr. ; - Steenwijk,
C. A. Backer in herb. Heukels; - St. Pieters-
berg 1894, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Steenwijk, Steenwijkerwolde (Tuk),
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351); straatweg Zutphen,
Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622); -
Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VL p. 238);
Schoorl, Bergen, geheel Kennemerland — Wassenaar,
Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 406); - Haamstede,
Renesse, Un. 1894 (Arch. 3. L p. 51); tusschen
Rammekens en Rithem, tusschen Dishoek en Zou-
telande, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); St. Phi-
hpsland, Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. en L.
. (Arch. 2. VL p. 127); - langs de Zoom, Un. 1896
(Arch.3. 1.p. 354); Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p.548); Breda, v. A. (Arch.
2. IL p. 145); - Wansum, Un. 189 3 (Arch. 2. VL
p. 576); Gronsveld, Un. 1861; Maastricht Valken-
berg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 327); Beek-Elsloo
1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 17).
1217. U. scabra Mill. {U. montana With., hiertoe ook
U. maior Sm. en Prodr. Ed. I.?). In bosschen
en parken, aangeplant. tp. Maart — April. .

In Herb. : Haarlem, Kenaupark 1872, Groll (als
U. campestris) ; — Zuid-Beveland, v. d. B. (als maior).

(Voorst bu Zutphen 1878, K. A.; - Middelburg
(in blad) 1887, L.; Schuddebeurs bij Zierikzee (in
blad) 1887, L. alles als U. maior in herb. L.)

1578 ULMUS. PLATANUS. JUGLANS.

Bovendien: Aangeplant Terschelling 1884, v. E.
(Arch. 2. IV. p. 398).

Ulmus minor Mil., een mij onbekende soort be-
vindt zich in herb. van Diepenveen 1877, K. (alleen
met knoppen); - en Overveen 1880, Groll, met
een ? zonder bloem en vrucht.

Dezelfde soort bevindt zich in herb. L. van Wal-
cheren, 1878 alleen in blad.

Bovendien vermeld behalve voor Walcheren ook
voor Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. en L. (Arch.
2. VI. p. 127).

1218. U. eflfusa Willd. In bosschen en aangeplant. ~^.

Maart — April

Niet in herb.

(Hilversum 1902, Costerus in herb. pr.; Ruurlo
1886, Bns. in herb. L.)

Ordo Plataiiaceae Lestih.
Platanus Tourn.

P. orientalis L. Inheemsch van Italie tot aan het
Himalaya-gebergte, dikwijls aangeplant. t>- Mei.
Komt meestal voor in den vorm /?. acerifolia Ait.
Alleen vermeld door Munting, als verzameld
door Hesselink en voor Nymegen, hier en daar
aangeplant, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 319).

P. oceidentalis L. Sierboom uit Noord-Amerika ;
nu en dan aangeplant. ~^. Mei.

In Herb. : Deventer 1877, K.; — tuin Uithoorn,
Boerl.; - Dordrecht 1882, C. v. d. Br.

Ordo Jug*laiidaceae D. G.
Juglans L.

1219. J. regia L. Afkomstig uit Noord-Griekenland en

JUGLANS. FAGUS. 1579

het Oosten, vaak wegens de vruchten aangeplant.

t>. Mei.

In Herb.: Deventer 1878, K.; - Vorden 1879,
Groll; - Uithoorn 1877, Boerl.; - Capelle aan
den IJsel 1892, v. d. Voo; Dordrecht 1892, C. v. d.
Broek; - Zuid-Beveland, v. d. B. ; - Breda, v. A.

(Zwolle 1890, Haaksbergen 1891, L. in herb. pr.;
- Dordrecht 1892 en - Lage Zwaluwe 1897, P o s t h.
inherb. pr.; - Houthem 1899, Costerus in herb. pr.)

Bovendien: Waaldijken enz. Nijmegen, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 317); - duinheuvels Ovorveen, v. E.
(Arch. 2. L p. 406); - Walcheren, A. W. (Arch. 2.
III. p. 132); Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen,
A. W. (Arch. 1. IV. p. 302, 2. III. p. 132. en VL
p. 127).

Voorts vermeld door Munting.

Ordo Cupuliferae Rich.

* Fagus Tourn.

1220. F. silvatica L. In oude bosschen ; meestal echter
aangeplant en verwilderd. t>. Mei.

In Herb.: Leeuwarden 1861, L M. de Boer; -
Meppel, V. Heyn.; - Kampen 1849, R. B.; Deven-
ter 1877, K.; - Harderwijk, R. B.; Trijselenbergbij
Hattem 1872, Hoek; Arnhem, Forsten; Beek,
V. H.; 1841, V. d. Tr.; 1868, 0.; Heumen, Th. Abel.;
Ubbergenen Beek, N. en Th. Abel.; - Schothorst,
Garj.; Darthuizerberg 1851, 0.; Driebergen, v. H.;
Zeist, C. A. Bergsma; 0.; Bunnik 1842, B. de
Haan (P. N. S.); Utrecht 1834 en 1835, Wtt. (vol-
ledig materiaal) — Jan Tabak bij Naarden 1894, V.
(met gallen); Naarden 1864, 0.; Haarlemmerhout
1840, Buse; 1875, Groll; duinbosschen bij Middeloo
1843, Buse; Bloemendaal, Buse; — Leiden, Dz.;
Haagsche bosch 1834, S.S.; Forsten; G. B.; 1836,

1580 FAGUS. CASTANEA.

Lac; 1873, Boerl; 1897, V.; kiemplanten, Exc.
1865; Louterbloemen by Dordrecht 1880, V.; - St.
Kruis 1861, A. W.; St. Jan Steen 1853, A.W.; -
Breclal882, C. v. d. Broek; Mastbosch, v. A.; Box-
tel, V. Hov.

[Aanm. : Als bewijs hoe weinig deze opgaven voor de
groeiplaatsen in het wild kunnen gelden, kan dienen dat vele
dier planten betrekking hebben op de roode varieteit.]

(Heerenveen, J. Kuiper in herb. Heukels; —
Zwolle 1900 (met kiemplanten), L. in herb. pr.; —
Utrecht 1877, Schipper in herb. pr. ; Werkhoven—
Haarlem, C. A. Backer in herb. Heukels; Span-
dersv^oud 's Graveland 1898, Koning in herb. pr.;
Muiderberg 1890, Costerus in herb. pr.; — Leiden
1887, Struyk. in herb. pr.; 's Gravenhage 1879,
Costerus in herb. pr.; Ryswijk 1875, L. in herb.
pr.; — Waalre, P. Sloots in herb. Heukels.)

Bovendien: Berg op Texel, v. E. (Arch. 2. L p. 406);

— Apeldoorn, K. A. (Arch. 2. ni. p. 199,; Meerwijk,
Hatert enz., Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 318);. -
Bergen, Overveen, — Staalduin, Oost-Voorne, v. E.
(Arch. 2. I. p. 406); - Walcheren, Tholen, Oost-
en West-Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. HL p. 132);

- Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 548).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman.

Castanea Tourn.

1221. C. sativa Mill (C. vulgaris Lam. en Prodr. Ed. l.
p. 244; C. vesca Gaertn. en FL B. S. p. 682).
Zuid-Europeesche boom, hier en daar echter aan-
geplant. "b. Juni.

In Herb. : Slochteren, v. H.; — Meppel en Ruiners-
wold, V. Heijn.; — Okse 1876, K.; — Harderwyk,
R.B.; Zutphen, G. B.; Vorden 1875, Groll; Klaren-

CASTANEA. QUERCUS. 1581

beek by Arnhem, Thomson; Beek, N. en Th.
Abel.; 1833, Wtt.; Dz.; 1840, Lac; 1841, v.d.T.;
1853, 0.; Ubbergen 1833, Wtt.; 1837, D.S.; N. en
Th. Abel.; — Amerongen, v. H.; tusschen station
Maarsbergen en Darthuizerberg, v. Heijn.; — Mui-
derberg 1842, Romb.; Jan Tabak bij Naarden 1894,
V.; Uithoorn 1877, en Haarlemmerhout 1873, Boerl;
kerkweg bij Warmond, Perin; Haagsche bosch
1871, Posth.; achter het Jodenkerkhof 's Graven-
hage, G. B.; Park Merwestein 1901, Posth.; -
Liesbosch, v. A.

(Apeldoorn 1878, L.; Ruurlo 1886 (bloeiend 10 Nov.),
Ens. in herb. L.; Beek bij Nijmegen 1901, Posth.
in herb. pr.; - Maarsbergen 1893, Struyk. inherb.
pr.; - Oud Valkeveen 1892, Struyk. in herb. pr.;

- 'sGravenhage 1872, Posth. inherb. pr.; - Oost-
Kapellel877, J. C. Frederiks inherb. L.; - bosch
Oisterwyk 1898, Ogt. in herb. pr.; - Maastricht
1894, de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. L
p. 227); — Walcheren, Oost-Zeeuwsch Vlaanderen,
A.W. (Arch. 2. UL p. 132); - Oudenbosch 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548);

- Velden, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576); Val-
kenberg, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 327); Beek-
Elsloo 1885, K. en G. (Arch. 2. V. p. 27).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting
en voor Driebergen in Fl. B. S.

Quercus L.

1222. Q. Robur L. {Q. pedunculata Ehrh. et Prodr. Ed. L
p. 245). In bosschen, aan wegen, gewoonlijk
niet te onderscheiden of wij met wilde of aan-
geplante exemplaren te doen hebben. tp. Mei.

In Herb. : Gaasterland 1853, S.; — Zuid-Laren,
S. E. Strat.; Meppel, v. Heijn.; - Kampen 1848

1582 QUERCUS.

en 1849, R. B.; 1849, T.; Deventer, Romb.; 1877,
K.; Diepenveen 1847, T.; Heemse 1868, v. d. Scheer;

- de Pol onder Voorst, K. A. ; Arnhem, U n. (1 8 5 0 ?),
niet Cyneps cjallen; Nijmegen, B. ; Ahel.; Beek,
Th. AbeL; 1841, v. d. T.; 0.; Hengstdal Ubbergen
1859, Th. Abel.; - Amersfoort 1861, R. B.; Lok-

- horsterbosch 1893, Garj.; Zeist, 0.; Bunnik 1842,

B. de Haan (P. N. S.); Utrecht 1833, Wtt.; -
Naarden 1864, 0.; Velsen, Buse; Haarlemmerhout
1840, Buse; 1873, Boerl.; Brouwerskolk 1870,
Hoek; duin Haarlem 1840, Romb.; 1847 en 1870,
0.; Overveen, Groll; - Noordwijk, Exc. 1887;
Lisserduin 1844, 0.; Warmond. S. S.; Leiden, Dz.;
1835, Mb.; Wassenaar, V. Z. ; 1833, S. S.; Perin;
0.; Haagsche bosch, V. Z.; G. B.; Forsten; Sche-
veningsche boschjes 1883, C. v. d. Broek; 's Gra-
venhage, V. Z.; 1832, L de L. e. h. Groll; duinen
aldaar, G. B.; Un. 1851; Scheveningen, Un. 1851;
Forsten; Heikop, v. H.; — duinen Walcheren,
V. d. B.; Domburg 1842, B. W.; Eede 1861, A. W.;

- Liesbosch, v. A.; Rosmalen, v. Hov.
(Heerenveen, J. Kuiper in herb. Heukels; -

Winschoten 1886, Schipper in herb. pr.; - Zwolle
1893, L. in herb. pr.; - Doorn 1887, Struyk. in
herb. pr.; Werkhoven-Haarlem, C. A. Backer in
herb. Heukels; Muiderberg 1890, Costerus in
herb. pr.; Velsen 1896, Posth. in herb. pr.; -
Koudekerke 1874, L. in herb. pr.; Domburgsche
Mantehng 1894, Ogt. in herb, pr.; - Nederhemert,

C. A. Backer; Waah-e, P. Sloots in herb. Heu-
kels; Hoogerheide 1885, Posth. in herb. pr.; -
St. Pietersberg 1894, de Haas in herb. pr.; Val-
kenberg, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Texel op den Berg, v. E. (Arch. 2. I.
p. 406); - Steenwijkerwolde, Kallenkote, Eeze, Un.
1892 (Arch. 2. VL p. 351); station Heino naar
Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 414);

QUEECUS. 1583

Alnielo, Albergen en het Vriezeveen, Un. 187 0
(Arch. 2. I. p. 196); - Terborg, Un. 1885 (Arch. 2.

IV. p. 406); Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98);
Apeldoorn, K, A. (Arch. 2. III. p. 199); Meerwijk,
Groesbeek, Malden, Overasselt, Th. Abel. (Arch. 2.

V. p. 318); - Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2.

VI. p. 238); - Rockanje en Oost-Voorne, Un. 188 7
(Arch. 2. V. p. 401); Dishoek, tusschen Domburgen
Oranjebosch, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); -
Schouwen en Duiveland, A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p. 127); overal op de Hollandsche en Zeeuwsche
duinen, v. E. (Arch. 2. I. p. 406); Oost- en West-
Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 132);
Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 548); - Plasmolen, Th. Abel.(Arch.
2. V. p. 318); - Velden, Hamert, Venraai,Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 576).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman.
1223. Q. sessiliflora Smith. {Q. Robur L. var. ^. en Q.
Robur Fl. B. S. p. 680). In bosschen enz. t>- Mei.

In Herb. : Warmond 1834, S. S., alleen zijn hier
de bladstelen haast nog kleiner dan bij Q. Rohur,
echter vruchten zittend langs den stengel. Hoogst
twijfelachtig.

(Haarlemmerhout 1896, J. Sturing in herb.
Heukels.)

Bovendien : duin bij Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. II.
p. 406).

Voorts Pelletier. Haagsche bosch, Utrechtvol-
gens de Gorter; Leiden, Fl. B. S. De laatste op-
gave is echter my gebleken tot de voorgaande soort
te behooren.
Q. cerris L. Slechts hier en daar aangeplant.

In Herb. : Wikkenburg, herb. Egeling, Wtt.

1584 CORYLUS.

Oido Betulaceae Ricli,

Tribus Coryleae.

Corylus Tourn.

1224. C. Avellana L. Langs boschranden, tusschen strui-
ken en dikwijls als onderhout, vooral op leemig-
zandigen bodem. Ook gekweekt en wegens de
vruchten in Noord-Holland als fruitboom aange-
plant. t>- Febr. — April.

In Herb. : Leeuwarden 1861, J. M. de Boer; —
Groningen, v. H.; Haren 1828, v. H.; 1856, Strat.;
Mickelhorst bij Haren, S. E. Strat; - Weerdinge
1859, Lac. en S.; Meppel, v. Heijn.; - Zalkerbosch
1848, R.B.; 1885, T.; Deventer, v. H.; 1846, T.; 1877,
K.; - Harderwijk 1865, R. B.; Beekbergerwoud 1869,
S.; Dorpsbuurt Winterswijk, 1873, R. E. de Haan;
Middachten 1838, Buse; Arnhera, Thomson; Beek
1853 en 1868, 0.; Ubbergen, Beek en Groesbeek,
K en Th. Abel.; - Amersfoort 1837, D.S.; R.B.;
Garj.; bosch Driebergen, v. d. T.; Utrecht, C. A.
Bergsma; 1833, Wtt. (volledig); Wikkenburg 1827,
Wtt.; Grebbe 1857, 0.; - Naarden 1864, 0.; duinen
Bergen, Kerb.; Haarlem 1835, Mb.; Haarlemmer-
hout 1871 en 1872, Groll; - Leiden, Dz.; Hooge
Morsch 1833, Wtt; S.S.; Duifhuis 1833, S.S.; 1842
en 1844, 0.; 1846, Perin; Voorschoten, v. d. B.;
Haagsche bosch, V. Z.; 1836, Lac; G. B.; Louter-
bloemen Dordrecht 1880, Boerl.; 1882, C. v. d. Broek;
- Zuid-Beveland, v d. B. ; Zeeuwsch Vlaanderen 1864,
A. W.; - Liesbosch, v. A.; Locht, 1899, G. en V.;
Gulpen, Un. 1883.

(Oldemarkt 1892, Carmigg. in herb. Ogt.; Hee-
renveen, J. Kuiper in herb. Heukels; — Vlacht-
wedde 1886, Schipper in herb. pr.; - Ruurlo 1881,
L. en Ens. in herb. L.; 1897, Ogt. in herb. pr.;
Engbergen, Mej. M. S. Rust; Huinen, Wagening-

COEYLUS. CARPINUS. 1585

sche berg, Werkhoven en — Haarlem, C. A. Bac-
ker; Muiderberg, T. Hulk in herb. Heukels; Zand-
bergen bij Naarden 1899, Koning in herb. pr. ; —
Voorschoten 1884, Struyk. in herb. pr.; — tuin
Middelburg 1896, Ogt. in herb. pr.; 1874, L. in herb.
pr. ; — Ulvenhoutsche bosch 1894, Posth. in herb.
pr.; Waalre, P. Sloots in herb. Heukels; — Val-
kenberg, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Steenwijkerwolde (Tuk), Eeze, Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 351); langs de Nieuwe We-
tering tot aan de School in Tongeren, Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 414); Delden, Twikkelerbosch, Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo, Bekkum, Borne,
Weusthag, Tankenberg, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch.
3. I. p. 622); - Winterswijk, Eibergen, Borculo,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 228); Apeldoorn, K. A.
(Arch. 2. ni. p. 199); Berg en Dal, Meerwyk, Th.
Abel. (Arch. 2. V. 318); — Bergen en Schoorl (ry-
kehjk fructificerend), Velsen - Voorne, v. E. (Arch.
2. I. p. 406); - Noord-Beveland, A. W. en L. (Arch.
2. VI. p. 127); Walcheren, Schouwen en Duiveland,
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch.
2. IIL p. 132); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); - Blerik, Ha-
mert, Wansum, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576);
Gronsveld,Valkenberg,Meerssen, Gulpen, Un. 1861 ;
Sittard, tusschen Beek en Valkenberg, Maastricht,
tusschen Wylre en Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 327).

Voorts vermeld door Pelletler, Munting en
Bruman. Voor Boxtel, Prodr. Ed. I. p. 245.

Carpinus Tourn.

1225. C. Betulus L. In loofbosschen en heggen, bij de
laatste meestal cultuurplant. t). April—Mei.
In Herb. : Apeldoorn 1877, K. A.; Graafschap Zut-

100

1586 CARPINUS.

phen 1834, Wtt.; Berkenwal Ruurlo 1887, Ens.;
Ubbergen, Groesbeek, Weurt, Th. Abel.; Groesbeek
en Beek 1867, v. H.; - Utrecht 1835, Wtt.; Abstee
bij Utrecht, v. d.T.; - Haarlem 1877, GroH; -
tusschen den Haag en Waalsdorp 1872, H. d. V.;
Haagsche bosch 1854, v. H. Jr.; - Boxtel, v. Hov.;
- Mook, Plasmolen, T h. A b e 1. ; Venlo 1901, R i e t e r ;
Berg 1866, H. d. V.; Slenaken 1885, K. en G.

(Paterv^olde, Harendermolen, R. de Boer en H.
Kooi in herb. Heukels; — Oldenzaal, Un. 1895,
Schipper in herb. pr.; - Apeldoorn cult. 1875,
K. A. in herb. L.; Culemborg 1888, de Haas in
herb. pr.; C. A. Backer in herb. Heukels; -
Baarn 1885, Heinsius in herb. pr.; Oorsprongpark
Utrecht 1902, Costerus in herb. pr.; Leiden 1893,
Struyk. in herb. pr.; - plantsoen Middelburg 1901,
Ogt. in herb. pr.; - Waalre, P. Sloots in lierb,
Heukels; - bosch bij den Plasmolen, Un. 1898,
Ogt. inherb. pr.; Houthem, Steichen inherb. pr.)

Bovendien: Diepenheim— Groenlo, Un. 1 897 (Arch.
3. I. p. 622); tusschen Groesbeek en den Plasmolen,
Ubbergen en huis Ubbergen, Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 318); - Walcheren, A. W. en L. (Arch. 2. VL
p. 127); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 548); Vlijmen, Vucht, v. Hov.
(Arch. 1. 1. p. 279); - Blerik, Velden, Wel, U n. 1893,
(Arch. 2. VL p. 576), Gulpen, Valkenberg, Un. 1 861;
Beek-Elsloo, tusschen Wylre en Slenaken, Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 327).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Bruman.

Tribus Betuleae.

Betula Tourn.

1226. B. verrucosa Ehrh. (B. alba L. p.p. et Prodr. Ed. L
p. 249). In boschrljke streken, op heidevelden,
in de duinen. b. April — Mei.

BETULA. 1587

In Herb.: Groningen, v. H. ; - Assen 1860, Lac;
Emmen 1859, Lac. en S.; Meppel, v. Heijn.; -
Deventer 1877, K.; Heemse, v. d. Scheer; - Groe-
venbeek bij Putten 1853, v. H.; Apeldoorn 1875,
K.A.; Zutphen 1882, C. v. d. Broek; Vorden 1875,
Groll; Winterswijk, Un. 1859; Arnhem, Thom-
son; bosschen aldaar, v. d. T.; Wolfheze 1856, 0.;
Nijmegen, B.; Ubbergen (ook ^. pendula), Beek en
Hatert, Th. Abel; - Amersfoort, Garj.; Zeister-
bosch 1863, ColL Nat.; Doorn 1828, v. H.; - Naar-
denl842, Romb.; 1864,0.; Kalfjesweg 1869, Hoek;
Velsen 1845, M. D.; Velserend 1868, 0.; Zandpoort,
Buse; Haarlem 1872, Groll; duinen Haarlem,
Splitg.; 1868, 0. (verrucosa); Overveen 1842, J. W.
R. Tilanus (P. N.S.); 1873, BoerL; duinen Bloe-
mendaal 1845, 0.; - duinen Leiden 1833, S. S.;
Pierot; Forsten 1835, Mb.; tusschen Rijnsburg en
Voorschoten 1873, Boerl.; Wassenaar, Dz.; B. W.;
Un. 1851; tusschen Wassenaar en Scheveningen,
U n. 1851; 's Gravenhage, v. S. V. (ll pendula) ;
G. B.; 1836, Lac; duin bij het Jodenkerkhof aldaar,
V. Z.; Loosduinen 1863, H. d. V. (bladen bekUerd);

— Zuid-Beveland, v. d. B.; duinvalleien Walcheren
1840, V. d. B.; 1841, v. d. T.; duinen tusschen Dom-
bm-g en Oranjezon, v. d. T.; St. Kruis 1861, A. W.;

- Rosmalen, v. Hov.; Meiery van den Bosch 1831,
V. d. B. ; Eindhoven, D z. (/?. pendula) ; - Valkenberg
1881, Groll (laciniata); Ravelsbosch 1897, V.

(Kampen (laciniata) 1891, Losser, (/?. pendula)
1893, - Ruurlo 1890, L. in herb. pr.; Engbergen,
M. S. Rust in herb. Heukels; Roosendaalsche
heide 1893, Ogt. in herb. pr.; - heide Laren 1898,
Koning in herb. pr.; Zandpoort 1868, v. Tuinen
in herb. pr.; Overveen, C. A. Backer; Muiderberg,
F. Hulk in herb. Heukels; - Wassenaar 1886,
Struyk. in herb. pr.; - Middelburg 1874, L. in
herb. pr.; - Hoogerheide 1885, Posth. in herb.

1588 BETULA.

pr.; Waalre, P. Sloots in herb. Heukels; — Maas-
tricht 1894, de Haas in herb. pr. ; Valkenberg,
Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Texel, Terschelling, Ameland, Schier-
monnikoog, v. E. (Arch. 2. I. p. 408); — tusschen
Wolvega en Terissert, U n. 1 8 8 1 (Arch. 2. IH. p. 423) ;

— Steenvs^ijkerwolde, Kallenkote, Eeze, Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 351); station Heino en van daar
naar Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 415);
Hengelo, Hasselo, Borne, de Lutte, Un. 1895 (Arch.
3. I. p. 227); station Markelo, Un. 1897 (Arch. 3.
I.p. 622); - Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);
Epe, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); - Callants-
oog, Petten, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238); overal
in duinpannen, v. E. (Arch. 2. I. p. 408); — Rockanje
en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); -
Schonwen en Duiveland, A.W. (Arch. 2. III. p. 133);
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 128); - Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); - Venlo,
Velden, Hamert, Venraai, Un. 1893 (Arch. 2. VI.
p. 576); Sittard, Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 327);
Beek-EIsIoo, Gulpen 1885, K. en G. (Arch, 2. V. p. 27).

Voorts vermeld door Peiletier en Bruman.
1227. B. pubescens Ehrh. {B. alba L. p.p.). Op moeras-
sige plaatsen; vaak aangeplant. t>. April—Mei.

In Herb. : Midsland, Un. 1886; - Nieuwe Stads-
kanaal, Haren 1827, en Mickelhorst bij Haren, v. H.;

— Valthe en Weerdinge 1859, Lac. en S.; Meppel,
V. Heijn.; — Kampen, R. B. ; achter het kerkhof
aldaar 1848, T. ; Losser, Haaksbergen, Lonneker enz.
1891, L. (bladen beklierd); - Harderwyk 1864, R. B.;
Groevenbeek bij Putten 1853, v. H.; Wisselsche
venen, Un. 1890; Apeldoorn 1877, K. A.; Rheede,
V. H.; Vorden 1875, Groll; tusschen Lichtenvoorde
en Varsseveld, Un. 1859; Nijmegen, B.; Beek,
Ubbergen, Th. AbeL; Renkura 1838, Buse; Wa-

BETULA.

1589

geningen 1833, Wtt.; - Amersfoort, R. B.; Schot-
liorst 1892, Garj.; Doorn, Zeist, C. A. Bergsma;
de Bilt, de Vuursche, BaarnlSBO, v. H.; Loosdrecht
1839, D. S.; - duin bij Bergen, Un. 1891; duin-
pannen Zandvoort 1838, Mb.; Buse; Haarlemmer-
duinen 1847, 0.; Schapenduinen 1840, Buse; Aar-
denliout, Splitg.; duinen Bloemendaal, (vsrie?); —
Wassenaar, D z. ; U n. 1 8 5 1 ; T. ; 's Gravenhage, V. Z. ;
Rijswijk 1843, (wie?); - Zuid-Beveland 1834 en
Oosterzwake duinvalleien Walcheren, v. d. B.; tus-
schen Domburg en Oranjezon 1841, v. d. T. ; — buiten
de Ginnekenpoort Breda, v. A.; — Limburg, Un. 1861.

(Schiermonnikoog 1897 en — Midwolderbosch Old-
ambt 1897, S c h i p p e r in herb. pr. ; - Ruurlo 1890,
L. in herb. pr.; — Oranjezon bij Vrouwenpolder
1893, Ogt. inherb. pr.; - Hoogerheide 1885, Posth.
in herb. pr.)

Bovendien: deLutte,Un. 1895(Arch. 8. 1. p.227);
Wisselsche veen, veentje bij Hoenderloo, Un. 1890
(Arch. 2. VI. p. 98); - Callantsoog, Petten, Un.
1891 (Arch.2. VL p.238); - West-Zeeuwsch Vlaan-
deren, A. W. (Arch. 2. HL p. 133); - Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549).

[Aanm. : Tusschen B. verrucosa en B. pubescens
schijnt mij maar een zeer matig verschil te bestaan. Het
blijkt dat evenals bjj Populus tremula en andere popu-
lieren, ook hier de opslag-loten steeds sterk behaard zijn;
dat de gewone takken en bladen of nimmer of slechts kort
behaard zyn. Voorts vindt men exemplaren waarby takken
en bladen sterk beklierd zijn, andere waar alleen de jonge
bladen nog duideiyk klieren vertoonen. Hiervan wordt in
besclirijvingen weinig gewag gemaakt. Bij enkele specimina
heb ik deze tot pubescens gebracht, wyl er domatien
vuorkwamen ; deze bevinden zich nochtans slechts in de
lioeken van de 2e en 3e nerf. Andere kenmerken als de
bochtige onderrand der bladen en de tanden van deze zijn
mij ook geen jiaist criterium geweest ter onderscheiding,
zooals deze door Grenier en Godron worden opgegeven.
Het scliijnt mii dan ook het meest verkieselyke toe met
Kohne beide voor een soort te liouden, die liij B. pubescens

1590 BETULA. ALNUS.

noemt. Deze auteur heeft echter een onderTerdeeling, B. Junge

zweigen mit wa.rzigen Driisen enz. Het is mij niet moge-

Itjk geweest dit alles na te gaan, wegens het onthreken van

hloemen en vruchten, volgens welke de determinatie geschiedt.

Voorts is nog een hybride B. verrucosa X pubescens

— B. hyhrida Bechst. bekend.]

Alnus Tourn.

1228. A. glutinosa Gaertn. Aan waterkanten, in kreupel-

bosschen, op moerassige plaatsen. t). i^e&r. — ifrL

In Herb. : Midsland, Un. 1886; - Rijperkerk

1850, S. ; — Groningen, V. H.; — Meppel, v. Heyn.;

— Kampen 1848, T.; R. B.; 1872, Hoek; Deventer
1877, K.; - Harderwijk 1864, R. B. ; jachthuis 1867,
Fockema; dorpsbuurt Winterswijk 1873, R, E. de
Haan; Nijmegen, N. en Th. Abel.; Beek 1868, 0

— Liniedijk Amersfoort 1891, Garj.; aldaar, R. B.
Utrecht 1835, Wtt.; weg Utrecht naar Bunnik
V. d. T. ; Wikkenburg 1827, W 1 1. ; - Naarden, T h o m
son; 1864, enAmsterdam 1868,0.; Zandpoort, Buse
kolk Overveen 1873, Boer].; Haarlem 1875, GroU

— Warmondl835, Kerb.; Leiden, F orsten; 1832
Wtt.; Mb.; 1843,0.; 1871, Boerl.; Haagsche bosch
V. Z. ; 's Gravenhage 1832, .J. de L. e. h. G r o 11 ; G. B
Dordrecht 1882, C. v. d. Broek; Louterbloemen al-
daar 1880, V.; Johan de Wittstraat aldaar 1880, en
weg naar de Mijl aldaar 1880, B o e r 1. ; Heikop, v. H. ;

— Zuid-Beveland, Biezelinge, Kruininge en Oude-
lande, v. d. B. ; — Boeimeer, v. A. ; Rosrnalen, v. H o v.

(Oldeholtpade, W. R. Bouma en T. de Boer;
Heerenveen, J. Kuiper; — Culemborg, — Werkho-
ven, Vreeswijk, — Haarlera, C. A. Backer; Mui-
derberg, F. Hulk. ; Amsterdara 1900, A. C. J. van
Goor in herb. Heukels; Kalfjeslaan aldaar 1896
en Dieraen 1890, Costerus in herb. pr. ; zandber-
gen Naarden 1899, Koning in herb. pr.; — Oegst-
geest 1886, Struyk. in herb. pr.; Stolwyk, H. A.

ALNUS.

1591

Westbroek en J. Slingerland; Rotterdam,
Wachter en Jansen in herb. Heukels; - Wal-
cheren, Mevr. Snellen in herb. Heukels; 1876,
L. in herb. pr.; Nadorst bij Middelburg 1892, Ogt.
in herb. pr.; - Almkerk, C. A. Backer; Waake,
P. Sloots in herb. Heukels; - Valkenberg,
Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Texel, v. E. (Arch. 2. I. p. 408); -
tusschen Knijpe en Heerenveen, Un. 1881 (Arch.
2. III. p. 423); - Steenwijkerwolde, Kallenkote,
Eeze, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351);
Almelo, Albergen en 't Vriezeveen, Un. 1870 (Arch.

2. I. p. 196); station Markelo - straatweg tusschen
Zutphen en Bronsbergen, Ruurlo, Un. 1897 (Arch.

3. I. p. 622); Winterswijk, Un. 1859 (Arch. 1. V.
p. 229); algemeen op moerassige plaatsen te Apel-
doorn, K. A. (Arcli. 2. III. p. 199); Epe, Un. 1890
(Arch. 2. VI. p. 98); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2
IV. p. 406); - Wieringen 1856, Lac. (Arch. 1. IV
p. 240); Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VI. p
238); Bergen, Heilo, Heerenduin bij Velsen, Bloeraen
daal, - Noordwijk, Voorne, v, E. (Arch. 2. 1. p. 408)
Rockanje en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V
p. 401); - Haamstede, Un. 1894 (Arch. 3. 1. p. 51)
Walcheren, Schouwen en Duiveland, Tliolen, Oost
en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III
p. 133); St. Pliihpsland, A. W. en L. (Arch. 2. VI
p. 128); tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen
Koudekerke en Middelburg, tusschen Dishoek en
Zoutelande, tusschen Zoutelande en West-Kapelle,
tusschen Domburg en Oranjebosch, tusschen Vrou-
wenpolder en Veere, tusschen Gapinge en Middel-
burg, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); - langs de
Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 354); Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
549); - Arcen, Hamert, Un. 1893 (Arch. 2. VI.
p. 576); Keversbroek, Un. 1900 (Arch. 3. II. p.

1592 ALNUS. SALIX.

627); Beek-Elsloo, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 327).
Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
B r u m a n.

1229. A. incana D.C. Moerassige plaatsen, waarschijnlijk

overal aangeplant. t>- Maart — April.

In Herb. : Ruurlo 1885, Ens.; Eibergen 1879 en
1880, K.; Leeuwen bij Tiel 1851, Th. Abel. en W.
V. Lookeren Oampagne (wilde els); (Nijmegen?)
B.; Wamel 1833, B.; - Velserend 1885, GroII;
Haarlem, Hoffm.; — uit de heg van een weiveld
langs den straatweg van Valkenswaard naar Stratum
links even Frieswyk voorbij, onder Waalre 1901,
Rovers en van Roessel.

(Ruurlo 1891, L.; - Oost-Kapelle 1877, J. B. Fre-
deriks in lierb. L.; - Waalre 1900, P. Sloots
in herb. Heukels.)

Bovendien: Walcheren, Frederichs (Arch. 2.
IIL p. 133).

Voorts vermeld voor Zalkerwaard bij de Gorter
en Baarn en Wamel in FI. B. S.

Ordo Salicaceae Bich.

Salix Tourn.

1230. S. pentandra L. Vochtige bosschen, in moeras-

en veenstreken. t^. Mei — Juni.

In Herb. : Onlandsche dijk buiten de A-poort Gro-
ningen $, S. E. Strat.; oever Mussel Aa Onstwedde
$ 1898, Schipper; Onstwedde $, J. A. W. Pott.;
Drenthsche punt o 1848, v. H.; — tusschen Uffelte
en Dieverbrug o 1835, en Dieversche brug 9 en S,
V. H.; Ane, Odoorn en Gramsbergen o 1859, Lac.
en S. ; - 's Gravenhage, G. B.

(Onland S 1900, R. de Boer en H. Kooi in
herb. Heukels.)

Bovendien: Apeldoorn, aangeplant voorteenhout.

SALix. , 1593

K. A. (Arch. 2. III. p. 287 (zie ook de volgende soort);

- Walcheren, A. W. en L. (Arch. 2. ITI. p. 133, later
met een ?, als vinder W. Blaas Cfr. Arch. 2. VI.
p. 127); - Breda, v. A. (Arch. 2. II. p. 145).

Voorts vermeld voor den duinlcant te Haarlem
door de Gorter, voor Baarn in Fl. B. S. en voor
Finl^ega in Fl. Fris.
1231. S. fragilis L. Langs oevers en wegen , meestal
aangeplant. t>- April — Mei.

In Herb. : Reitdijk by Groningen $, Strat. ; -
Meppel, V. Heijn.; — Kampen o en $ 1850, R. B.;
Zwartendyk aldaar $ 1848, v. d. T.; $. R. B.; Dieze
bij Zwolle ? 1892, L.; Windesheim $ en (J 1878,K.;
Tubbergen langs den weg naar Almelo S 1891, L. ;

- Apeldoorn, Groll; $ 1879 en S 1878 (als pent-
andra), K. A. ; Rheede, v. H. ; Ooische waard Ny-
megen, Th. Abel.; ? Renkum o, Buse; — Leiden
S, Dz.; Rijnsburg, Mb.; Lek bij de Vaart o, v. H.;

- Zuid-Beveland $ 1840, en $ en c? 1843, v. d. B.;
Goes ^ en S 1845, $ en (? 1840, Wilhelmina-polder
? 1842 en 1843, Dijkwelle ? 1843, Galghoek ? en
S 1842, Wemeldinge $ 1843, v. d. B.; - Zundert
Un. 1860; Ginnekenpoort Breda, v. A. ; Vucht
1847, V. Hov.

(Leiden by de Pen 1886, Struyk. in herb. pr.;
Rotterdam S 1900, Wachter en Jansen; — Mid-
delburg cJ, Mevr. Snellen; - Waalre J, P. Sloots
in herb. Heukels; — Valkenberg, als knotwilg,
1902, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Apeldoorn (als teenhout gekweekt),
K. A. (Arch. 2. IIL p. 287); Hatert, Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 318) ; — Walcheren, West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 133).

Voorts vermeld voor Bloemendaal, Tiel, Uilenpas
door de Gorter.
/S. decipiens Hoffm.

In Herb. : Ooische waard, Hatert, Ubbergen,

1594 SALix.

Th. Abel. (als amygd.); — Zuid-Beveland 1841,
V. d. B.
S. pentandra x fragilis {S. cuspidata C. F. Schultz ).

In Herb.: Leiden o 1836, Mb.; $ 1840, B. W.;
Leiderdorp $, en Stalen Spanjaardsbrug bij Leiden
9, Mb.; (waarschijnlijli alles een en dezelfde groei-
plaats, door de laatste opgave met de meestejuist-
heid aangeduid.)
1232. S. alba L. Aan waterkanten, wegen enz., aller-
wege aangeplant. t>- April~Mei.

In Herb.: Groningen $ 1865, en Helpen S 1827,
V. H.; - Meppel $ en (J, v. Heijn.; — Kampen
9 en S 1848, T.; $ en cj 1848, R.B.; IJselmuiden
$ en c? 1873, Hoek; tusschen IJseJmuiden en
Zandberg o, T.; Dieze bij Zwolle $ 1891, enLangen-
holderweg aldaar $ 1892, L. ; Deventer $ en cJ 1877,
K.; Hardenberg S 1868, v. d. Scheer; - Harder-
wijk $ en $, R. B. ; Apeldoorn $ en (J 1879, K. A. ;
Arnhem S, Thomson; 1893, Cattie; Nijmegen
9 en (J, B.; Ooi, Ubbergen, Weurt en Beuningen $,
N. en Th. Abel.; Maas bij Heumen o, Un. 1853;
Herwijnen o 1859, S.; Culemborg S, H. S.; - Utrecht
(J, C. A. Bergsma; (J, v. H.; buiten de Tolsteeg-
poort aldaar $ en S, v. d. T.; Zuilen $ en S, herb.
V. H.; Biltweg bij Utrecht $ en $, v. H.; -- Am-
sterdam $ en $, Pl. Amst.; Amstelveen 1869,
H 0 e k ; Jaagpad naar Vrouwenakker 9 1877, B o e r 1. ;
Sloterweg 9 1840, Romb.; Haarlem $ 1870, en
Rozenwater 9 en (J 1872, Groll; meertje Bloemen-
daal S, Buse; - Leiden 9 en (JT 1832, S. S. ; cJ^Dz.;
9 1872, Boerl.; Maredijkje aldaar S, Perin; War-
monderhek 9 1873, Boerl.; 's Gravenhage 9 6^^ c?»
G. B.; 9 6n S, R. B.; zeeduinen Scheveningen 9)
en langs het kanaal 's Gravenhage 9? V. Z.; Rot-
terdam 9» Ov Kralingsche veer 1894, v. d. Voo;
spoorwegterrein langs de Maas bij de Oude Plantage
9 1902, en uiterwaarden Delfshaven 9 1902, Wach-

SALix. 1595

ter en Jansen; buitendijkje tusschen Schiedam
en Delfshaven 1894, en Oude Plantage 1892, v. d.
Voo; Dordrecht 1880, Boerl.; $ en (J 1883, C. v. d.
Broek; - Zuid-Beveland $ en ,5 1839, v. d. B.; -
Ginnekensche poort Breda S, v. A.; 'sHertogen-
bosch $, V. Hov.; - Venlo c? en $ 1901, Rieter;
Maastricht, v. Hov.; S 1893, de Haas.

(Winschoten S 1896, Schipper in herb. pr.; -
Culemborg, de Haas in herb. pr.; - Overlangbroek,
J. Kennephaas: Utrecht, W. C. v. Embden in
herb. Heukels; — Zandbergen bij Naarden 1899,
Koning in herb. pr.; Amsterdam, A. C. J. v. Goor;
Overveen, C. A. Backer in herb. Heukels; Vel-
sen 1885, Heinsius in herb. pr. ; — Oegstgeest
1887, Struyk. in herb. pr.; Leiden $ en cj, Posth.
in herb. pr.; langs de Rotte Rotterdam 1902, Var-
kenoordsche dijk aldaar 1902, bosch Staalduin 1902,
Wachter en Jansen in herb. pr. ; Rotterdam,
F. D. J. Risch; Stolwijk, H. A. Westbroek en
J. Slingerland in herb. Heukels; straatweg
van Dordrecht naar Willemsdorp 1849, Alpherts
in herb. pr.; — IJzendijke, P. J. Roosendaal in
herb. Heukels; West Souburg 1900, Ogt. in
herb. pr.)

Bovendien: Eierland Texel, v. E. (Arch. 2. 1. p. 407);
Terschelling 1884, v. E. (Arch. 2. IV. p. 398); -
Steenwijk, Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351); Almelo,
Albergen, Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196);
Borne, Haaksbergen, de Lutte, Un. 1895 (Arch. 3.
T. p. 227); — tusschen Muiderberg en Muiden, Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); Overveen, - Naaldwyk,
Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p. 407); - al de Zeeuw-
sche eilanden behalve St. Philipsland, A. W. en L.
(Arch. 2. III. p. 133 en 2. VI. p. 127); - Ouden-
bosch 1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 548).

1596 SALix.

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius en
Bruman.
j5. coerulea Koch.

In Herb. : Zuid-Beveland o, v. d. B.
(Koudekerke $ en (J 1874, L. in herb. pr.)
y. vitellina Koch.

In Herb. : ?IJse]muiden o 1855, R. B.; — Arn-
hem o 1860, v. H.; — Leiden, Dz.; — Zuid-Beve-
land o, V. d. B.

Bovendien: Ubbergen, N. en Th. Abel. (Arch.2.
V. p. 318).
S. fragilis x alba {S. RusseUiana Smith).
In Herb.: Zuid-Beveland ? 1840, v. d. B.
Bovendien: Zwolle, L. (Arch. 2. VI. p. 227); -
achter Overveen, v. E. (Arch. 2. I. p. 406).

Voorts vermeld voor Kampen $, R. B. ; Leiden (^,
Mb.; en Zuid-Beveland (J en $, v. d. B. in Prodr.
Ed. I. p. 245).
1233. S, amygdalina L. Langs rivier- en beekoevers ,
langs slooten algemeen. f- April~Mei.
a. discolor Wimm. et Grah.

In Herb. : Ane o 1859, Lac. en S. ; - Kampen
o, R. B.; Boschwijk bij Zwolle $ 1893 enDeven-
terweg aldaar $ 1892, L. ; Gramsbergen langs
den weg naar Ane c? 1894, L. ; — Heumen o,
Un. 1853; Harderwuk ? en (J 1865, R. B.; -
Kralingsche plas 1892, v. d. Voo; Koedood tus-
schen Charlois en Rhoon $ 1902, Wachter en
Jansen; Rotterdam (J en 9 1892 en 1893, v. d.
Voo; spoordijk Oude Plantage 1893, v. d. Voo;
Noordendijk Dordrecht $, v. d. Broek; — Zuid-
Beveland cJ en $ 1840 en 1850, v. d. B.
(Vlachtwedde S 1889, Schipper in herb. pr.)
Bovendien: de Lutte, Un. 1895 (Arch. 3. L p. 227).
^. concolor Wimm. et Grab.

In Herb. : Heerenveen 1861, J. M. de Boer

SALix. 1597

(als alba); Leeuwarden S 1861, J. M. de Boer;

- Groningen $ en S, 1833, v. H.; Onlandsche
dyk Groningen 1855, Strat.; Helpen $ 1827, v.
H. ; - Ane o 1859, L a c. en S. ; Meppel, v. H e u n. ;

- Zalk S, V. Heyn.; Kampen ? en c? 1848, R.
B. ; Agnietenberg by Zwolle $ en (J 1887 en Spool-
derweg aldaar $ en cJ 1891, L.; Deventer cj 1877,
K.; - Harderwijk (J, R. B.; Apeldoorn ?, Groll;
Zutphen ?, Groll; Arnhem $ en (J, Thomson;
Ubbergen S en Ooische waard $ en (J, T h. A b e 1 , ;
Maas bij Heumen $ en S, Un. 1853; - Eem bij
Amersfoort S 1890, Garj.; Utrecht $, v. H.;
achter Oudwyk aan de Kooi S, v. H.; Houten (J
1863, Coll. Nat.; Nederliorst den Berg(J, C. A
Bergsma; - Muiden 1842, Romb.; zeedijk Am
sterdam S 1838, Romb.; Haarlem 1875, Groll
Leiden $ en S, ^z.; $ en S, Forsten; Pie
rot; bu het huis Ter Wadding S 1846, Perin
Voorschotensche weg 9 en S, S. S.; Voorscho
ten ^, Pierot; Leimuiden S, S. S. (met cecid
heteroUa) Buse; Katwyk ? en (J 1835, Mb.
's Gravenhage (J, G.B.; Zwyndrecht 1879, Posth
(als alba) ; Dordrecht ? en (J 1883, C. v. d. B r o e k
S 1884, V. ; Noordendijk aldaar $ 1884, C. v. d
Broek; spoorweg aldaar $ 1884, V. (als alba)
Heikop (J, V. H.; Griend aan de Lek bij Vianen (J,
V. d. T.; - Zuid-Beveland (J, v. d. B.; Dukwelle (^
1839 en bosch te Zwake S, v. d. B.; - Venlo ?
en (J 1901, Rieter; Maasoever tegenover St. Pie-
ter $ 1893, de Haas.

(Zutphen ? en (J 1881, K. A. in herb. L.; Ruurlo
? en o 1882, L. in herb. pr.; - Delft $, de W. H.
in herb. L.; - Oost-Kappelle o, J. C. Frederiks
in herb. L.)

Bovendien: Berkel bij Eibergen, Un. 1859 (Arch.

1. V. p. 229); - Overveen-Katwijlv, v. E. (Arch.

2. I. p. 407).

1598 SALix.

Zonder vermelding van varieteit:

(Paterwolde, Peizerweg (J, R. de Boer en H.
Kooi in lierb. Heukels; - Zwolle c? 1887, Postli.
in herb. pr.; - Culemborg, de Haas in laerb. pr. ;
Elst, A. H. Blaauw; - brug Kromme Rijn (J, Ezels-
dijic S en Lunetten o, alles bij Utrecht, v. Emb-
den; Overlangbroek S 1901; J- W. Kenniphaas
inherb. Heukels; Nieuw Loosdrecht 1895, Struyk.
in herb. pr.; - Muiden 1901, Ogt. in herb. pr.;
Sclioorl S, Mej. M. J. de Verver; Haarlem S, C.
A. Backer in herb. Heukels; - 's Gravenhage cJ,
Posth. in herb. pr.; Rotterdam 1901, Wachter
en Jansen, zandvlakte Varkenoordsche dijk aldaar,
dezelfde in herb. Heukels; Dordrecht, Posth. in
herb. pr.; straatweg Dordrecht Willemsdorp $ en (J
1849, Alph. in herb. pr.; - IJzendijke S, ?• J- v.
Roosendaal; — Valkenswaard S 1901, H. A. v.
Roessel; Waalre o, P. Slootsinherb. Heukels;
Vucht 1888, Costerus in herb. pr.)

Bovendien: Eierland Texel, v. E. (Arch. 2. I. p.
407); - Wolvega, Terissert, Un. 1881 (Arch.2.ni.
p.423); - Steenwijk, Un. 189 2 (Arch. 2. VL p.351);
Almelo, Albergen, Vriezeveen, Un. 1870 (Arch. 2.
I. p. 196); - tusschen Muiderberg en Muiden, Un.
1901 (Arch. 3. IL p. 631); Leyduin, Waterleiding,
V. E. (Arch. 2. I. p. 407); - Walclieren, A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 127); - langs de Zoom bij Bergen,
Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 354); Oudenbosch 1885-
1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548);
Moerdijk, Un. 1860 (Arch. 1. V*. p. 238); Breda,
v.A. (Arch. 2. II. p. 145.)
S. amygdalina X alba {S. undulata Ehrh).

In Herb.: ? Dieze bij Zwolle $ en cJ 1892, L.;
Zwarte water bij de Riezebos $ 1892 en Almeloo-
sche vaart S 1883, L.; - Apeldoorn $ 1878, K.;
$ 1879, K. A. (als viridis); Arnhem onderlangs by
den Ryn ? 1893, Cattie; Ooisclie waard Nymegen

SALix. 1599

$, Th. Abel.; - Zeist $ 1842, Wenck; ? aan een
sloot by de zijdefabriek te Zeist o 1843, Wenck;

— Amsterdam $ 1842, Wenck; - ? langs het
kanaal bjj 's Gravenhage o, V. Z.; Oude Plantage
Rotterdam 9 1902, Varkenoordsche dijk 9 1900 en
spoorwegterrein langs de Maas bij de Oude Plantage
9 1902, en Kralingsche Plas 9 1902, Wachter en
Jansen; Oude Plantage 9 1892, v. d. Voo; Dor-
drecht, Posth.; - ? Zuid-Beveland 9, v. d. B. (als
holosericea); — Boxmeer (S, Un. 1853.

(Utrecht 9 en Ezelsdijk aldaar 9, v. Embden

— Haarlem, C. A. Backer in herb. Heukels; —
Oegstgeest 1886, Struyk. in herb. pr.; Rotterdam
9, F. D. J. Risch in herb. Heukels; Grienden
Dordrecht 9» Posth. in herb. pr.)

Bovendien: Waterleiding bij Leyduin, v. E. (Arch.
2. I. p. 407); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 548).

De opgave Maas bij St. Pietersberg, de Haas
(Arch. 2. VI. p. 567) vindt men terug onder S.
viminalis.
1234. S. babylonica L. Oorspronkelijk Oostersche plant,
waarvan slechts vrouwelijke exemplaren in
Europa voorkomen, aangeplant in parken en op
kerkhoven. De hangende takken hebben deze
boom tot het symbool van rouw gemaakt, of-
schoon tegenwoordig andere soorten van Salix
en vooral cultuurvormen dezen boom verdringen.
"^. April — Mei.

In Herb. : 'sGravenhage 1833, I. deL. e. h. Groll;

— Zuid-Beveland 1843, v. d. B.; Goes, v. d. B.
(Leiden 1888, Struyk. in herb. pr.; — Middel-

burg 1874, L. in herb. pr.)

Bovendien: Apeldoorn, K. A. (Arch. 2. III. p. 199);
Nymegen, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 318); - Wal-
cheren, Tholen, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaande-

1600 SALIX.

ren, A. W. (Arch. 2. III. p. 133); Schouwen en
Duiveland, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 127).
1235. S. purpurea L. (S. monandra Arduin et Fl. B. S.
p. 696). Langs oevers en op vochtige plaatsen ;
ook in duinvalleien en aangeplant. -^. April-Mei.
In Herb. : Coxdorp Texel o 1860, Lac; — tus-
schen Leeuwarden en Stiens bij „de groote Bonte
koe" 1861, J. M. de Boer; Sneek o, C. A. Backer;

— Winschoten o, Schipper; — Zalk $, R. B. ;
9 1847, T.; Kampen?, V. Heyn.; Katerveer o 1839,
V. H.; $ 1851, T.; Boschwijk bij Zwolle S 1893, L.;

— Rheede o, v. H. ; Beek by Nijmegen o 1870, v. H. ;
Ooische waard, Oosterhoutsche bosch en Weurt $,
Th. Abel.; - Utrecht o 1870, GroU; - duinen
Haarlera $, v.d. T.; Duinendaal aldaar 1891, Boer).
(als Kaspische Zandwilg); duinen omtrent Marien-
duin onder Vogelenzang, v. d. T. (daarbij ook S.
aynygdalina); Bloemendaal o, v. H.; — duinen achter
station Hoek van Holland $ 1902, Wachter en
Jansen; buitendijkje tusschen Schiedam en Delfs-
haven 1894 en Oude Plantage Rotterdam $ en $,
V. d. Voo; Noordendijk Dordrecht $ 1882, C. v. d.
Broek; boschjes bij den Watertoren aldaar $ 1884,
V.; Heikop bij Vianen o, v. H. ; — Zuid-Beveland $
1841, V. d. B.; 's Heerenhoek (Z.-Bev.) o 1884, L. en
in de groote Inlaag bij Colynsplaat o 1886, L.; Oos-
terzwake 1842, Wemeldinge 1843 en duinen Wal-
cheren 1841, v. d. B.; - Werkendam $ 1838, Lac;
Maas bij Neerpelt o, en Boxmeer o, Un. 1853; —
bij de Zinkwitfabriek onder Limmel o 1894, de Haas.
p. sericea Koch.

In Herb. : Wemeldinge 1841, v. d. B.
(Winschoten o 1895, Schipper in herb. pr.; —
ZwoUe ? 1895, L. in herb. pr.; — Apeldoorn $ en
S 1881, L. in herb. pr. ; - by de Lunetten by Utrecht
$, W. C. V. Embden; - Zandvoort $, C. A.
Backer; - Stolwyk $ 1901, H. A. Westbroek

SALIX. 1601

en J. Slingerland in herb. Heukels; spoorweg-
terrein Maas by de Oude Plantage te Rotterdam
1902, Wachter en Jansen in herb. pr.; straat-
weg tusschen Dordrecht en Willemsdorp $ 1849,
Alph. in herb. pr.; - Walchersche duinen, o J. C.
Frederiks in herb. L.; - Sleeuwijk $,C. A. Bac-
ker in herb. Heukels; - Oudenbosch 1887, de
Haas in herb. pr.)

Bovendien: Enter, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622)
Eibergen, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229); Pasch bij
Apeldoorn, K. A. (Arch. 2. III. p. 199); - Brede
rode, Overveen, Bentveld— Voorne, v. E. (Arch. 2. 1
p. 407); - Moerdijk, Un. 1860 (Arch. 1. V. p
233) ; Breda, v. A. (Arch. 2. II. p. 145).

Voorts vermeld door Pelletier.

[Aanm.: Een vorm met schtjnbaar overstaancle bladen
en katjes bevindt zich in herb. van Kampen, ^, R. B.

De var. Helix bjj de Gorter als S. Helix L. wordt door
dezen opgegeven voor Berkenrode en Velsen.]
1236. S. viminalis L. Aau waterkanteii en in laaggelegen
bosschen, veelvuldig aangeplant. t). Maart—Mei.

In Herb.: Tusschen Midsland en West-Terschel-
Ung, o Un. 1886 (als alba); ? duinen Schiermon-
nikoog o 1860, S. ; tusschen Hippophaes aldaar o
1897, V.; - Groningen $ en d 1838, v.H.;$1870,
V. H.; $ 1833, " v. H. (ook als Smithiana $); On-
landsche dijk Groningen $, Strat.; Meppel ? en c?-,
v. Heijn.; - Kampen $, R. B.; ?, v. Heyn. (als
incumb.); $ 1850, R. B. (eno a\s stipiilaris); $ 1848,
T.; ? ' R. B. (als rosmarinif.); en ? " 1848, R.B.;
Singels aldaar ? 1848, T.; langs den Langenholter-
weg te Zwolle S 1892, L. ; Zwarte water bij Zwolle
?' 1891, L.; IJsel bij het koerhuis Deventer $ 1846,
T.; Gramsbergen o 1859, Lac. en S.; - IJsel bij
Zutphen ?, GroU; de Steeg ? 1874, 0.; Arnhera

*) f. a n g u s t i f 0 1 i u s.

JOl

1602 SALIX.

$, Thoinson; Nijmegen $, B. ; Ooische waard en
Weurt, o N. en Th. Abel.; Ooische waard, Uiter-
waarden bij Wonrt en Beuningen $, N. en Th. Abel.;
Ubbergen $ 1850," Th. Abel.; Maastussehen Heu-
men en Overasselt, Un. 1853; Renkum $, Buse;
Eem bij Amersfoort $ 1892, Garj.; Zeist ? 1843,
Wenck (als stipularis); Utrecht o 1859, R. B.; o *
C. A. Bergsma (als incumb.); o* Nahuys (herb.
V. Geuns); waterkant aan den weg door debatte-
rijen het Vossegat bij Utrecht $, v. d.T.; Vossegat
o ', V. H. (als rosmarinif.) ; weg naar Bunnik o,
V. H. (als incimib.); zijweg naar Vleuten $ 1835, DS.;
Vleuten $ 1835, D.S. (als inciimh.); Lekoever bij
Vreeswijk $ 1843 en Vreeswijk, Vaal en Jutphaas
9 1843, Wenck; - Zeedijk Amsterdam o 1838,
Romb. (onder S. amygd.); duinen Velsen en Bre-
derode 1846, W. en K. ; tusschen Overveen en Bloe-
mendaal $, Buse; Overveen o, v. H. ; $ 1875,
Groll; Kraantje Lek $ 1875, Groll; Vinkenhuisje
Bentveld o, Buse; - Leiden $, Dz.; $ en c?. Pe-
rin; $ en S, 0. ; cj 1872, Boerl.; Haagsche Schouw
$ en S 1832, S.S.; Katwyk $ 1846, Perin; Voor-
schoten $, Forsten; $ 1837, Mb.; duinen 's Gra-
venhage, G. B. ; 's Gravenhage ^, V. Z. (als wcMm&.);
* R. B.; $, R. B.; Leimuiden meerkant o, S. S.;
slootkant aan het voetpad tusschen Naaldwijk en
den Zwartendijk onder Monster $ 1847, v, d. T.;
Rotte 1893 en spoorweg Oude Plantage Rotterdam,
V. d. Voo; buitendijkje tusschen Schiedam enDelfs-
haven 1892 en Kralingsche plas 1892, v. d. Voo;
Koedood $ 1902, zandvlakte Varkenoordsche dyk $
1902, Wachter en Jansen; aan de Lek by de
Vaart $ en c?, v. A. ; — Zuid-Beveland $ en $, v. d. B. ;
?* 1839; Hoek $ 1857, A. W.; - buiten de Vucht-
sche poort 's Hertogenbosch $, v. Hov.; — Venlo
9 en (^ 1902, Rieter; Maasoever tegenover St. Pie-
ter 9 1893, de Haas.

SALIX. 1603

(Vlachtwedde $ 1889, Schipper in herb. pr. ; —
Zutphen $ en c? 1881, K. A. in herb. L.; IJsel by
Bronsbergen, Un. 189 7, Ogt. in herb. pr.; Elst $,
A. H. Blaauw; — Utrecht, W. C. v. Embden in
herb. HeuJiels; — Muiden, Un. 1901, Ogt. in
herb. pr.; Naarderweg bij Bussum 1899, Koning
in herb. pr.; Diemerbrug 1901 A. C. J. v. Goor in
herb. pr. ; Beverwijk 1890, Costerus in herb. pr. ;
Heemstede 1895 — Oegstgeest 1888, Struyk. in
herb. pr. ; Stolwijk $, H. A. Westbroek en J.
Slingerland; KapeUe bij Rotterdam $, Wach-
ter en Jansen; Grienden Dordrecht $ en <? en
Sliedrecht 1901 $, - Kattendijke ?, Posth. in herb.
pr.; IJzendijke S 1900, P. J. Roosendaal in herb.
Heukels; Oost-Kapelle o, J. C. Frederiks in
herb. L.; — Valkenswaard $, v. Roessel in herb.
Heukels; - Maastricht 1893, (viridis) en Jeker
1893, * de Haas in herb. pr.)

Bovendien: Eierland, Texel, v. E. (Arch. 2. I. p.
407); — Steenwyk, Steenwykerwolde, Eeze, Giet-
hoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 351); Wijhe, Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 414); Eibergen, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 229); straatweg tusschen Zutphen
en Bronsbergen, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 622); -
tusschen Muiden en Muiderberg, Un. 1901 (Arch.
3. II. p. 631); Castricum, Waterleiding, Aardenhout,
Schoten, — Staalduin, Voorne, v. E. (Arch. 2. I. p.
407); — Schouwen en Duiveland, A. W. en L, (Arch.
2. VI. p. 127); Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen,
A. W. (Arch. 2. IIL p. 133); - Baarlo, Un. 1898
(Arch. 2. VI. p. 576).

Voorts vermeld door Munting en Bruman,

S. viminalis x purpurea (S. 7'ubra Huds.).

In Herb. : Maas tusschen Heumen en Overasselt
o, Un. 185 3. Afgebeeld in FI. Bat. XVII. N». 1337.

S. viminalis x amygdalina (*S. Trevirani Spr.).

1604 SALIX.

(Eotterdam 9 1900, Wachter en Jansen (als
fragilis) in herb. Heukels.)

1237. S. incana Schrank. Aan de oevers van rivieren

in zandige streken, meestal aan den bergvoet in
Midden- en Zuid-Europa; elders aangeplant. t»-
April — Mei.

In Herb.: Kanaal 's Gravenhage o, V, Z. *); - Zie-
rikzee, op de bolwerken bij Schuddebeurs als sier-
heester aangeplant 1887, L.

1238. S. Caprea L. In bosschen, langs slooten en oevers

t). April — Mei.

In Herb.: Haren $ 1826, v. H. (als aurita); Ha-
rendermolen 5 1869, v. H.; - Meppel $ en S, v.
Heij n.; — straatweg naar Diepenheim o 1859, v. H.;
Avereest te Klein Oever o 1901, L.;? Gramsbergen
o 1859, Lac. en S.; - Harderwijk ^ en S 1850,
R. B.; Apeldoorn $ 1878 K. (werd door Prof. Su-
ringar als een hybride van S.caprea beschouwd);
o, Groll; Rheede- $, v. H. (als corcUfolia); Nijme-
gen $, B. (als aurita); Hunerberg Nijmegen $, Th.
Abel.; Beek bij Nijmegen o 1864 en o 1865 (als
grandif); o 1866 en Uilenput bij Nijmegen o 1866,
V. H.; bosschen Ubbergen $, Th. Abel.; bosclije
achter het Spijker te Beek o, Th. Abel.; - Amers
foort S, R-B.; S en $, Garj.; Hoevelaken $1892
Garj.; Driebergen S, v. H.; Baarn o 1873, 0.; tus
schen Zeist en Rijswijk $ 1842, E, Wenck; Oud
wijk S 1835, D.S.; Utrecht $ en S, C. A. Berg
sma; - Funen $, Fl. Amst.; Zwanenwater bij
Callantsoog ? 1901, G. en Jongm.; Velseno, Buse
Haarlem ? 1870, 0.; $ 1872, Groll; Rozewater S
1872, GroU; Haarlemmerhout 1842, de Vriese

*) Dr. V. d. Bosch doet opmerken (A.rch. 1. III. p. 132): „Deze soort
wordt door de hoomkweekers, maar zeer ten onrechte, S. Rosmarini-
folia genoemd, 't welk zou kunnen doen vermoeden dat op sommige
groeiplaatsen der Fl.B. S. (bijv. Haarlem, Vianen) deze S. incana groeit."

SALIX. 1605

Zandvoortsche weg, Buse; binnenduinen Vogelen-
zang o, v.d. T.; - Loiden ? 1836, Mb.; $ 1873,
Hoek; S Posth.; Leiderdorp $, v. d. B.; Leimui-
den $ en S, Buse; Haagsclie bosch $ V. Z. (met
cinera $ en viminaUs c? onder een etiquet); Koe-
dood tusschen Charlois en Rhoon $ 1902, Wach-
ter en Jansen; Dordrecht 1880, BoerL; — Zuid-
Beveland $, Goes o 1843 en Wemeldinge $ 1841,
v. d. B.; duinvalleien tusschen Oranjezon en Dom-
burg 1841, V. d. T.; - Venlo ? en (5^1901, Rieter.

(Haaksbergen o, Un. 1895, Schipper in herb.
pr. ; — Groeneveld, Baarn S 1889, Costerus in
herb. pr.; Utrecht, W. C. v. Embden in herb.
Heukels; - Zandbergen bij Naarden 1899, Ko-
ning in herb. pr.; - Oegstgeest 1886, Struyk.
in herb. pr.; Dordrecht 1901, $ en S Posth. in
herb. pr.; — Oost-Kapelle o, Frederiks in herb.
L.; — Maastricht 1892, de Haas inherb. pr.; Grons-
veld o 1883, L. in herb. pr.; Maastrichterweg tegen-
over het kerkhof te Valkenberg 1902, Steichen
in herb. pr.)

Bovendien: Terschelling, Schiermonnikoog, v. E.
(Arch. 2. I. p. 407); - Scheene, Un. 1881 (Arch.
2. HL p. 423); — dwarsweg tusschen Oude en
Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 415);
Borne, Buurserbeek, Nieuwkerkerveen, Tankenberg,
de Lutte, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 227); - Borculo
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229); - algemeen langs en
op de duinen, v. E. (Arch. 2. L p. 407); Rockanje
en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); -
Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch, 2. IIL p.
133); - langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. I. p.
354); Oudenbosch 1885— 1887, Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 548); - Oostrum, Un. 1893 (Arch.
2. VI. p. 576).

Voorts vermeld door V o r s t i u s, M u n t i n g en
Bruman.

1606 SALIX.

S caprea x purpurea (S. discolor Host ).

In Herb. : Soestdijk o en Nederhorst den Berg o
C. A. Bergsma.
S. caprea x viminalis {S. Smithiana Willd.)

In Herb.: Zwal<;e $ 1849, v. d. B. *)

(Utrecht, W. G. v. Embden inherb. Heukels;
KraUngsche plas, Wachter en Jansen inherb. pr.)

Bovendien: Oudenbosch 1885-1887, Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 548).

De groeiplaats voor Schiermonnikoogl860, S. (Arch.
1 V*. p. 261) vindt men terug onder S. viminalis.
1239. S. cinerea L. {S. acuminata Fl. B. S. p. 700, vol-
gens Prodr. Ed. I. p. 247.) Op nieer of minder
vochtige plaatsen. t). Ajml—Mei

In Herb.: Hee op Terschelhng o, Un. 1886; -
Wouden Friesland $ en (J 1850, S.; Groningen S
1833, V. H. ; Haren bij Groningen, v. H. {a]sacum.);
- Paterwolde ? 1827, v. H.; - Kampen 1850, R.B.;
9, T.; straatweg bij Kampen $, Oosterhout by Kam-
pen 9, en Park aldaar $ 1848, T.; (/5) Kampen $
en S, R. B.; Watersteeg bij Zwolle $ 1893; Wip-
strikkerallee aldaar 9 1893, L.; (/?) ZwoUe, Almelo,
Tubbergen, Denekamp, ^ en S 1891, L.; Harden-
berg 9 en Heemse 9, v. d. Scheer; — Harderwijk
9 en (J 1866, 0.; (/i) 1864, R.B.; Elburg 9 1846, T.;
Apeldoorn 9 1878, K.; o Groll; Vorden $ en cf
1887, Groll; Winterswijk, Un. 1859; Nymegen,
B.; Malden o, Un. 1853; (/>') Renkum, Buse; -
Amersfoort 9, R. B. ; (/?) Hoevelaken, R. B.; Baarn
o 1873, 0.; Zeist ?, W^enck; (/i) Utrecht, v. H.;
(^) Maarssen cf V. H.; (/?) Zuilen ?, C. A. Bergsma;
(/?) de Bi!t, v. H.; - Naarden o 1864,0.; Sloterweg

*) Deze groeiplaats wordt ook opgegeven in Winimer's Salices Eu-
ropaeae. Zelfs scliflnt "Wimmer de plantvan van den Boseli gezien
te liebben, afgaande altans up het !. Merkwaardigerwijze ligt Zeeland
voor Wimmer in Engeland. Zie p. 181.

SALIX. 1607

bij de Schenkel $ 1846, Romb.; Zandpoort ? Buse;
duinpannen tusschen Kruidberg en torentje van
Blaauw, Buse; - Leiden ?, Dz.; ? 1873, Boerl.;
Vinliweg aldaar ?, Perin, Endegeest onder Oegst-
geest ?, Mb.; Warmonderweg ? en cf 1857, S.;
tusschen Leimuiden en Aalsmeer cf 1845, Buse;
Voorschoten ?, Perin; $ v. Dissel; Waalsdorp
$, Forsten; Haagsche bosch ? 1826, V. Z. (als
acum. en ^.); Thomson (als acum.); (^) 's Graven-
hage ? en cf, R. B.; G. B. (als acum.); Zorgvliet o,
V. Z.; Kromme weg tusschen Terbregge en Zeven-
huizen $ 1892, v. d. Voo; Rotterdam ? 1851, Coll.
Nat.; Groote Lindt bij Zwijndrecht $ 1884, V.;
Heikop bij Vianen, $ v. H.; Zuid-Beveland ?, v. d.
B. (ook als ^); Zwake $ 1841, Schipper Wezeling
$ 1843, Goes $ 1847 (ook als (i), en Kruiningsche
Zanddijk ? 1841, v. d. B.; - Oranjezon ? 1839,
V. d. B.; Ter Hooge (Walch.) cf 1893, L.; Hoek en
Ter Neuzen $ en cf 1863, A. W.; - Boxmeer o,
Un. 18 53; - Onderste Molen aan de spoorlyn naar
Maastricht bij Venlo cf 1902, Rieter.
Var. oleifolia Sm.

In Herb.: Kampen, R. B.

[Aanm.: De als /S aangeduide exemplaren waren gedeter-
mineerd als aquatica Sm. Zie Prodr. Ed. I. p. 247. Nu is
echter gebleken dat Smitli's S. a q u a t i c a (Brit. p. 1065, Engl.
Fl. 4, 218, Engl. Ijot. t. 1437) is een hybride tusschen S. ca-
prea en cinerea. Zie aldaar. Doll. in Rhein. Fl. p. 268
onderscheidt by S. cinerea de varieteit (i. angustifolia
en y. rotundifolia, tot wellie laatste hy S. a q u a t i c a
Sm. brengt, ofschoon hij meent dat dit ook wel de gemelde
hybride kan zijn. S. aquatica Seringe wordt als een
vorm van S. aurita opgevat.]

(Zeldzaam Culemborg, de Haas in herb. pr.; -
Utrecht, v. Embden in herb. Heukels; - Noord-
wyk 1895, Struyk. in herb. pr. ; Lage Morschweg
Leiden 1882, Schipper in herb. pr.; duinen Hoek
van Holland 1902, Wachter en Jansen in herb.

1608 SALIX.

pr.; Rotterdam, F. D. J. Risch; Grienden Sliedrecht
$, Posth. in herb. pr.; - Middelburg, Mevr. Snel-
len in herb. Heukels; aldaar 1894, Ogt. in herb.
pr.; ? 1877, L.; Koudekerke $ 1877, S 1893, L. in
herb. pr.; Vuchtsche heide 1886, Costerusinherb.
pr.; - Geul bij Valkenberg 1902, Steichen in
herb. pr.)

Bovendien: Kallenkote, Giethoorn, Un. 189 2
(Arch. 2. VI. p. 351); Oele, Woolde, Nieuwkerker-
veen, de Poppe, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 227); Die-
penheim, Un. 1897 (Arch. 3. L p. 622); - Ooische
waard, Oosterhoutsche bosch, Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 319); - Bentveld, v. E. (Arch. 2. L p. 407);
- Zoom, Un. 1896 (Arch. 3. 1. p. 354); Oudenbosch
1885-1887, Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
548); - Blerik, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576).

[Aanm. : In herb. Lako berindt zich nog een monoecisch
exemplaar dezer soort, verzameld in 1886 door deu Heer En-
sink te Ruuiio en eene fasciatie uit Oldemarkt, aldaar in
1892 verzameld door den Heer Carmiggelt.]

S. cinerea >< purpurea (= S. Pontederana Koch.).

In Herb. : Tusschen Overasselt en Malden o, Un.
1853; - Boxmeer o, Un. 1853.
S. einerea x viminalis {S. Zedlitziana Kern. , S.
acuminata Sm. in Prodr. Ed. I en S. holosericea
Enum. Plant. Zeel. IIL p 17).

In Herb. : Texel o 1857, Hart.; - Bennebroek
$ en S, V. E.; - Zuid-Beveland 1841 en Wemel-
dinge ? 1843, v. d. B.

(Utrecht, W. C. v. Embden inherb. Heukels.)

Bovendien: Overveen, Bentveld, zeer veel op en
bij de binnenduinen van Bennebroek, v. E. (Arch.
2. I. p. 407).

[ A a n m. : Ofschoon S. acuminata Sm. gehouden wordt
voor een hybride van S. caprea X dasyclados, isdit
bij onze planten niet wel mogelijk, daar S. dasy clados
hier niet voorkomt. De S. holosericea Willd. is waar-
schynlyk S. cinerea X dasyclados, waarin sommigen

SALIX.

1609

nog een derde plant -willen liorkennen, n.l. S. viminalis.
Dit "bewyst wel dat de door v. d. B o s c h vroeger voor S.
holosericea gehouden plant verwantschap vertoont en
derhalve ook onze S. acuminata met S. cinerea en S.
viminalis verwant moet zjjn. Trouwens ik wil hier uit-
drukkeltjk verklaren dat de hybride-natuur van de meeste
der door mij als zoodanig opgenomen hastaard-wilgen berust
op een gemeenschappelyke geiijkenis met de beide zooge-
naamde stamouders.]

S. stipularis Sm. wordt voor geen eigenlijke soort
gehouden, ofschoon niet met zekerheid valt uit
te maken uit welke soorten deze vorm ontstaan
zou zijn. Kerner houdt haar voor een super-
vineale x cinerea, wat door Wimmer betwist
wordt, die geen cmerea-kenmerken in dezen vorm
terugvindt, daarentegen wijst op de gelijkenis
met smalbladige vormen van caprea x viminalis
en gelooft dat zij ontstaan zou kunnen zijn uit
S. longifoUa en S. viminalis.

In Herb. : Roswinkel o 1837, v. H. ; - Brunnepe
by Kampen o 1848, en zandbergbij Kampen $ 1848;?
Zwartendijk aldaar o en IJselmuiden o 1855, R.B.;
— straatweg naar Ubbergen en in den Ooischen
waard, Th. Abel.; maasoever tusschen Heumen en
Overasselt o, Un. 1853; - jSTatte bosch bij Zeist
1848, Wenck; $ 1844, W. K; tusschen Zeist en
Rijnwijk $ 1842, W e n c k ; - Kraantje Lek bij Over-
veen 1875, Groll; - buitenplaats Rozenburg aan
de Kralingsche plas $ 1902, Wachter en Jansen;
Heikop o, v. H.; - Zuid-Beveland, $ 1849, v. d. B.;
Vlijmen o, v. Hov.; Beugen $, Un. 1853.

(tusschen Diemerbrug en Muiden o, A. C. J. v.
Goor in herb. pr.)

Bovendien: Overveen, Bentveld tot op de toppen
der duinen, v. E. (Arch. 2. I. p. 407).
S. caprea x cinerea {S. aquatica Sm. , S. Beich-
ardtii Kern.).

1610 SALIX.

In Herb. : Kampen $ 1848, R. B. ; - Harderwyk
o 1865, R. B.; ? Wageningen ? 1883, K.

(Breda 9 en S 1901, Posth. in herb. pr.)
1240. S. aurita L. Aan waterkanten, in moerassige zand-
en heidegronden, in diiinvalleien. "b. April — Mei.

In Herb. : Vallei het veer Vlieland o 1858, Lac;

— Sneek o, C. A. Bergsma; — Haren $ 1826,
V. H.; Groningen $ 1827, v. H.; Harendermolen o
1833, V. H.; Onland bij Groningen ?, S. E. Strat.;

- Drentlie o, Un. 1889;? Valthe o 1859, Lac.
en S.; — tusschen Giethoorn en Zuidveen o, Un.
1892; Kranenburgerallee Zwolle ^ en S 1^93, L.;
Deventer $ 1846, T. ; tusschen Bathmen en Gorssel
?, Un. 1850; Hardenberg $ 1868, v. d. Scheer;
9 1893, L.; Heemse $ 1868, v. d. Scheer; tusschen
Almelo en Tubbergen S 1891, L.; Gooro 1859, v. H.;
tusschen Goor en Hengeveld o 1847, Cop; — Har-
derwyk, 9 1850 en 9 en (J 1865, 9 en (J 1866, R. B.;
Leesten 9 1881, herb. 0.; tusschen de Meerwijken
Berg en Dal, Uiterwaarden Beuningen 9?^. enTh.
Abel.; - Koelhorst 9, D.S.; Soestdijk 9, C. A.
Bergsma; bosch van Ruzenburg 9 ©n S, v. d. T. ;
Driebergen 9 en S en Utrecht 9 en S, v. H.; Ne-
derhorst den berg o, C. A. Bergsma; Houten 1863
9, A. G. J. V. Charante (CoII. Nat.); - Velsen
o, Buse; Werfhout bij Heemstede, v. d. T.; Haar-
lem 9 1870, GroII; Haarlemmerduinen 9 1867,0.;
Westduin o 1873, Boerl.; - Leiden 9, Mb.; Duif-
huislaan 9 en S, 0.; tusschen Leiden en Katwijk
S 1839, S. S.; Waalsdorp 9, V. Z. ; Zwartendyk onder
Monster S 1847, v. d. T. : Rotterdam langs de plas-
sen 9 1852, 0.; Koedood 9 1902, Wachter en
Jansen; - Zwake 9 1840, 1843, Walcheren 9 1841
en 1842, v. d.B.; — Liesbosch o, v. A. ; Vuchtsche
heide, v. Hov.; Sambeek o, Un. 1853; Boxmeer
S, Un. 1853; - Venlo 1901, Rieter; Heel o, Un.
1900; Maastricht o 1834, Martens.

SALIX. 1611

(Groningen, R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; — Hengelo o, Un. 1896, Schipperin
herb. pr. ; tusschen Hengelo en Borne, Un. 1895,
Costerus in herb. pr.; — Elst 1901, "A. H. Blaauw;
Ryswijk, B. J. V. Wagensveld; Houdringe, —
Lunetten, Vossegat en Zeisterbosch, W. C. v. Emb-
den; — Stolwijk, H. A. Westbroek en J. Slin-
gerland in herb. Heukels; Leiderdorp 1886,
Struyk. in herb. pr. ; duinen Hoek van Holland
1902, Wachter in herb. pr.; — IJzendijke, P. J.
Roosendaal; — Waalre, P. Sloots in herb. Heu-
kels; Oudenbosch 1893, J. Jorna in herb. Heu-
kels; Pettelaarsche wegbij 's Hertogenbosch $ 1888
en Vucht 1888, Costerus in herb. pr. ; - Velden,
Un. 1893, Ogt. in herb. pr.; Valkenberg 1902 en
var. cordifolia Theologenbosch Valkenberg 1902,
Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Ameland, v. E. (Arch. 2. I. p. 407); —
Wolvega, Un. 1881 (Arch. 2. HL p. 423); - Steen-
wijk, Steenwijkerwolde (Tuk), Kallenkote, Eeze,
Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2. VLp. 351); Almelo,
Albergen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Hengelo,
Oele, Borne, Weusthag, Haaksbergen, Buurserbeek,
Nieuwkerkerveen, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. L
p. 227); Markelo, Diepenheim — tusschen Zutphen
en Bronsbergen, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622); Ei-
bergen, Winterswijk, Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229);
Doetinchem, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); -
Haarlemmermeer 1853, Hartm. (Arch. 1. III. p. 288);
Bergen, Schoorl, Petterduin Bloemendaalsche dui-
nen, v. E. (Arch. 2. I. p. 407); - Haamstede, Re-
nesse, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); tusschen Vlis-
singen en Vijgeneter, Dishoek, Un. 1902 (Arch. 3.
11. p. 1036); Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch.
2. III. p. 133); — Hoogerheide, langs de Zoom,
Woensdrecht, Un. 189 6 (Arch. 3. L p. 354); -
Venlo, Velden, Arcen, Welsche hut, Un. 189 3

1612 SALIX.

(Arch. 2. VI p. 576); Beegden, Un. 1900 (Arch. 3.
II. p. 627).

Voorts vermeld door Bruman.
S. aurita X fragilis, een nog niet beschreven hy-
bride, als zoodanig gehouden omdat de plant
kenmerken vertoont, aan beide soorten eigen.
V^ellicht dat deze opvattingnietjuistzal blijken,
daar dit jaar reeds die boom belangrijke veran-
deringen vertoonde met de mij eerst toegezonden
takken.

In Herb. : Tusschen Charlois en Rhoon 1902,
Wachter en Jansen.
S. aurita x purpurea (S. Kochiana Hartig).

In Herb. : ? vijver oeconomische tuin te Gronin-
gen 9 en S 1833, v. H.
S. aurita x caprea (S. capreola Kern.).

In Herb.: Watersteeg bij Zwolle ? 1893 en hak-
hout bij Frisia State bij Zwolle S 1883, L. ; - tus-
schen Overasselt en Malden o, Un. 1853; - Ber-
gen op Zoom $, Un. 1860.
S. aurita X cinerea {S. multinervis DolL).

In Herb. : Schiermonnikoog o 1869, Holk.; —
Sneek o, C. A. Bergsma (als cinerea); - Gronin-
gen ?, V. H.; - ? Erm 1859, Lac. en S.; - sloot-
kant Kampen o 1850, R. B.; Kranenburger allee
Zwolle $ 1893, L.; - Ooische waard, Lent, Ooster-
hout ?, Th. Abel. (als Caprea?); - Hoovelaken o,
R. B.; ? Utrecht, D.S.; Schalkwijk o 1827, Wtt.;
Nederhorst den Berg o, C. A. Bergsma; - Funen
o, Fl. Amst.; - 's Gravenhage o, R. B.; - Bergen
op Zoom o, Un. 1860.
1241. S. repens L. Op moerassige heide- en zandgronden,
in de duinen. t^. April — Mei.

In Herb.: Deventer, Top (lasioc); - Overveen J,
Groll; S 1872, Boerl.; - duinen Holland S en

SALIX.

1613

lasioc, Forsten; - Wemeldinge c? en Zasioc. 1841,
V. d.B.; - Mastbosch (lasioc.) 1880, Boerl.

(Groningen S, R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; Winschoten $ en c? 1894, Schipper In
herb. pr.; - spoorweg Rijnbrug bij Oosterbeek $
1901, A. H. Blaauw; — Huinen-Overveen $, C
A, Backer in herb. Heukels; Apeldoorn ? en (5"
K. A. in herb. L.; — zanderij Hilversum 1898, Ko
ning in herb. pr.; Overveen 9 en S 1886, Coste
rus in herb. pr.; duinen aldaar 1882 en 1883, Hein
sius inherb. pr. ; IJmuiden $, Mej. G. J. Kerbert
Stolwijk 9, H. A. Westbroek en J. Slingerland
in herb. Heukels; Katwijk 1886 en Scheveningen
1895, Struyk. in herb. pr.; spoorbaan Rotterdam
naar Gouda 9 ^^ S, WachterenJansen; —
IJzendyke, P. J. Roosendaal inherb. Heukels;
Oost-Kapelle 9 en (J 1877, L. in herb. pr. ; - Ouden-
bosch 1893, J. Stein inherb. pr.; Pettelaarsche weg
1888 en Vuchtsche heide 1886, Costerus in herb.
pr.; Waalre P. Sloots in herb. Heukels.)

Bovendien: Ameland, Bruinsma (Arch. 1. IV.
p. 82); Rottum, Holk.; (Arch. 3. Lp. 213); - Veen
Terissert, Un. 1881 (Arch. 2. IIL p.423); - Dalen,
Emmen, Ane 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p.255);
— Steenwijkerwolde, Kallenkote, Eeze, Giethoorn,
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351); station Heino, Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 415); Almelo, Albergen, Vrie-
zeveen, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Delden,
Twikkelerbosch, Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200);
Hengelo, Borne, HoUenbergerveld, de Lutte, Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 227) ; station Markelo, weg Goor
naar Entersche veen — langs de spoorbaan Eiber-
gen, Un. 189 7 (Arch. 3. I. p. 622); Terborg, Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Wisselsche veen, Un.
1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Apeldoorn algemeen K. A.
(Arch. 2. IIL p. 199); Bergen 1871, S. enTh. AbeL
(Arch. 2. I. p. 273); Callantsoog en Petten, Un.

1614 SALIX.

1891 (Arch. 2. VT. p. 238); - Rockanje en Oost-
Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); - Haam-
stede, Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); Dishoek tus-
schen Dishoek en Zoutelande, West-Kapelsche dijk
tusschen West-Kapelle en Domburg, tusschen Dom-
burg en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en
Vrouwenpolder, Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036);
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch.
2. III. p. 123); Noord-Beveland, A. W. en L. (Arch.
2. VI. p. 127); — Woensdreclit langs deZoora,Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 354); Oudenbosch 1885-1887,
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 548); — Otter-
sum, Lac. (Arch. 2. V. p. 27); Velden, Arcen, Un.
1893 (Arch. 2. VL p. 576); Rauwraoest, Kevers-
broek, weg Tongeh-ooische beek naar Nieuwe brug,
Un, 1900 (Arcli. 3. IL p. 627).

Voorts vermeld door Dodoens, Pempt. 1616,
Kruydt Boeck; enz.; Lobelius, Clusius, Vor-
stius, Munting en Bruman.

Men kan vervolgens de navolgende onderschei-
dingen raaken;
a. vulgaris.

In Herb.: Oude Pekela o, Pott.; — Pater-

wolde o, V. IL; — Gramsbergen o 1859, S. en

Lac; — Bruramen o, v. H.; Korenbergerveen

bij Winterswijk o, Un. 1859; — Hamersveld o,

Garj.; de Bilt S, v. H.; — Schapenduin ^, Bu-

se; — Katwijk S, Perin; Wassenaarsche dui-

nen S 1845, 0.; o, S.; 's Gravenhage J, G. B.

(Gaasterland 9 1894, L. in herb. pr.)

Bovendien:! Aileen op Texel, v. E. (Arch. 2. L p.

407); - Overasselt, Th. Abel. (Arcli. 2. V. p.319);

- Hoek op lage weiden, A. W. (Arch. 1. IV. p. 303),

I. lasiocarpa : In Herb. : Texel 1860, Lac; —

Gaasterland 1894, L.; - Onlandsche dijk buiten de

Apoort te Groningen 1855, Strat. (ook S); Witte-

veen by Haren 1856, Strat.; Harendermolen 1827,

SALIX. 1615

V. H.; - Meppel, V. Heijn.; - Kampereiland, R.E.;
Deventer 1846, Cop; Colmschate 1846, Cop; -
Hoevelaken en Nykerk 1861, R. B. (ook S); Apel-
doorn, Thomson; Vorden 1887, Groll; Nijmegen,
B.; Hatertsche broek, Wijchensche venen, N. en
Th. Abel.; - Hoevelaken, R. B.; heide by Soest
1835, DS.; Soestdijk, C. A. Bergsma; Driebergen,
V. H.; — Overveen, S.; Schapenduin, Buse; Bloe-
mendaal 1860, S.; Vogelenzang, BoerL; - Katwijk
1828, Wtt. (ook (J); 1837, Mb. (ook d); Wassenaar
1844, 0. (ook S); 's Gravenhage, R. B.; - Zuid-
Beveland, Wemeldinge 1843 en tusschen Kruininge
en IJerseke 1839, v. d. B. (ook S); - Vuchtsche
heide, v. Ho v.; Boxmeer en St. Anthonie, Un. 1853.
II. leiocarpa. In Herb. : Meppel, v. Heijn.; —
Deventer, Cop; — Nymegen, B. (ook S); - Soest-
dijk, C. A. Bergsma; — Schapenduinen, Buse;
duinen Haarlem 1840, Romb, (ook S); Zandvoort,
V. Z.; Overveen 1842, J. W. R. Til. (P.N. S.); Haar--
lem 1868, 0.; - duinen Noordvs^ijk, v. Dissel;
Katwijk 1888, V.; duinen tusschen Katwijk en Was-
senaar, Dz.; Wassenaarsche duinen 1873, Boerl.
(ook S) ; — Zuid-Beveland en Wemeldinge 1843, v. d. B.
/?. fusca Sm.

In Herb. : Texel o 1860, Lac; duinen Ter-
schelling o 1887, V.; duinen Schiermonnikoog
1860, S.; - Kampen o 1848, T.; S, R. B.;Zand-
berg bij Kampen S, R- B.; Okse S 1877, K.; -
Harderwijk o, R. B.; Griend Weurt en by de
ruine van de kapel St. Willebrordus te Hatert o,
Th. Abel.; Weurt o, N. Abel.; Zeist, Rijzen-
burg o 1859, A. W. Hartm. en R. B.; Oude
muren Funen, Fl. Amst. ; — Veenpolders Rot-
terdam 1892, v. d. Voo; — duinen Haamstede o
1869, Schuringa; Son o 1850, v. Hov.
(Loohuizerveen bij Epe $ 1847, Alpherts in
herb. i^r. [microcarpa); — Rotterdam, spoorbaan naar

1616 SALIX.

Gouda $ en S 1901, Wachter en Jansen in
herb. pr.)

Bovendien : Kennemerland — Naaldwijk, v. E. (Arch.
2. I. p. 407).

I. lasiocarpa. In Herb. : Kampereiland 1848, en
Zandberg bij Kampen 1848, R. B. ; tusschen Goor
en Hengeveld 1847, Cop; - Harderwijli 1850, en
— Amersfoort, R. B.; Soestdijlc en de Bilt, C. A.
Bergsnia; — Haarlem 1870, Groll (ookc^); duinen
aldaar 1839, Romb.; 1871,0.; Haarlemmerhout 1841,
K e r b. ; — Katwijk en Wassenaar, D z. ; achter Zorg-
vliet, V. Z.; Staalduin 1847, v. d. T.; spoorbaan naar
Gouda 1901, Wachter en Jansen; — Zuid-Beve-
land, Wemeldinge 1841 , en Walchersche duinen,
V. d. B.; - Vuchtsche heide, v. Hov.; tusschen
Boxmeer en St. Anthonie, Un. 1853.

II. leiocarpa. Gramsbergen 1859, Lac. en S.; —
tusschen de Bilt en Soestdijk, v. d. T. (ook S)', de
Bilt, C. A. Bergsma; — duinen Zandvoort 1870,
H 0 e k ; Bloemendaal 1839, C. D. W 1 1. ; Haarlem 1868,
0.; - Wassenaar 1845, 0.; duinen 's Gravenhage,
R. B. (ook S); Sclieveningen, R. B.; - Wemeldinge
1841, V. d. B.; — Loopschans Breda, v. A.

y. argentea Sm. {S. repens [i. arenaria Fl. B. S.
p. 698).

In Herb. : duinen West-Terschelling o, Un.
]886; - Meppel o, v. Heijn.; - Kampereiland
o 1848, T.; - heide Harderwijk o en S, R- B.;
- Driebergen o 1834, v. H.; achter Beerschoten
bij het huis ter Heide o 1859, v. H. (geeft over-
gangen tusschen argentea, fusca totvulgarisa.Sin
een stengel); - Haarlem o, Groll; duinenZand-
voort o, V. H.; Woestduin S, v. d. T.; - Wasse-
naar S 1835, Mb.; ol846, Perin; Scheveningen
1883, C. V. d. Broek; - Loopschans Breda o,
V, A.; Son o. v. Hov.
(Winschoten o 1896, Schipper in herb. pr.; -

SALIX. 1617

Apeldoorn o, K. A. in herb. L.; - Utrecht o, W. C.
V. Embden in herb. Heukels; — Zandpoort 1868,
V. Tuinen in herb. pr. ; Bloemendaal 1876, Cos-
terus in herb. pr. ; — Domburgsche duinen 1889,
Ogt. in herb. pr.; Oostkapelle o, L. in herb. pr.)

Bovendien: Texel, v. E. (Arch. 2. I. p. 407); -
zandgrond te Weurt, bij de „Teersdijk", tusschen
Hatert en Overasselt, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 319);
— Kennemerland — Naaldwijk, v. E. (Arch. 2. I.
p. 407); — Hoek op lage weilanden, A. W. (Arch. 2.
IV. p. 303).

I. lasiocarpa. In Herb. : Oude Pekela, Pot; —
heide Harderwijk 1850, R. B.; weg Teerdyk naar
Grave by Nijmegen 1850, Th. Abel.; — deOrebbe,
en Driebergen, v. H, (ook S)', — Wyk aan Zee 1839,
Buse; — Persijnspan 1832, S. S. (ook cJ); Katwyk,
Dz. ; Wassenaar, Dz; 1844, 1846,0.; — Wemeldinge
1840 en Walchersche duinen, v. d. B.; Hoek 1863, A. W,

II. leiocarj^a. In Herb. : duinen West-Terschel-
ling, Un. 1886; Vlieland 1858, Lac; - Hatert -
Haarlem 1840, Romb.; — duinen Katwijk 1828,
W 1 1. ; duin achter Zorgvliet, V. Z. ; — Wemeldinge
1840, V. d. B,

8. rosmarinifolia Koch, niet L. {S. repens a. an-
gustifolia Neilr.).

In Herb, : Groningen o, Dr. Feith (als Vacci-
nium oxycoccus); — Wassenaar o Un. 1851, T.
(als idem); duin aldaar o, Un. 1851 (door Su-
ringar als S. leioc. gehouden voor het authen-
tieke exemplaar van den Prodr. Ed. I.; het
exemplaar heeft echter geen vruchten).

Cfr, Arch. 1. V. p, 211, waarbij S. rosmarinifolia
tot S. repens wordt gebracht en daarmede de
opgave in Prodr. Ed. I. p, 248 vervalt.
S. aurita X repens (S. ambigua Ehrh.).

In Herb. : Winterswijk o, Un. 1859; ! Doorn-
spyk $ 1850, R.B.

102

1618 SALIX.

(Oranjezon o 1879, L. in herb. pr.; ook vermeld
Arch. 2. VI. p. 127).

[In het Nederlandsch Kruidkundig Archief vindfc men nog
de volgende soorten vermeld, die ik niet in ons herbarium aan-
trof en waarvan de juiste determiuatie mij uiet mogelijk was.

1. S. mollissima Ehrb. :=S. amygdalina X vimi-
nalis. Schapenduin bjj Bloemendaal, Middenduin en Over-
veen, v. E. (Arch. 2. I. p. 407), zou derhalve gehracht moeten
worden onder S. Treviraai. Daar echter door verscliillende
auteurs een 6-tal S. mollissima beschreven zijn, is het
niet geheel 2eker of de auteursnaam Ehrhart wel juist is.

2. S. phylicaefoliaL. y5. laurina is my als varieteit
onbekend. Zy werd gevonden achter het geisticht Meerenberg,
V. E. (Arch. 2. L p. 407). S. phylicaefolia L. wordt opge-
geven voor het singelbolwerk te Haarlem doorv. Eeden
(Arch. 2. IV. p. 399) en is afgebeeld in Fl. Bat. XVIII. No. 1438.

S. phylicaefolia _ S. nigricans Sm. De boom komt
voor op berghellingen opklimmend tot in de Alpenstreek,
doch meestal aan den bergvoet in Midden- en Zuid-Europa.

3. S. rugosa Seringe is synoniem met S. aurita. Zy is
als S. rugosa afgebeeld in FL Bat. XVIII. No. 1367 en ver-
meld voor de binnenduinen van Bennebroek door v. Eeden
(Arch. 2. IV. p. 398).

4. S. Seringeana Gaud. = S. caprea X incana, ver-
meld voor "Walcheren als gevonden door Dr. v. d. Bosch
en afgebeeld in Fl. Bat. XIV. No. 1232.

5. S. V i r i d i s Fr. Apeldoorn, aangeplant voor teenhout,
K. A. (Arch. 2. III. p. 287). Deze vorm wordt beschouwd als
S. fragilis X alba. Zie "Wimmer Sal. Eur. p. 21 en 133.

6. S. angustifolia Wulf. in Jacq. Collect. 3. p. 48 en FI.
Norica No. 1513 is S. repens. Cfr. ook Arch. 1. V. p. 211,
terwijl de plant vermeld wordt voor Walcheren (Arch. 2. III.
p. 133), later (Arch. 2. VI. p. 127) met een ? als ontdekker
W. Blaas. Ook vermeld door Bruman naast S. repens.

7. S. daphnoides Vill. In bergachtige streken van Mid-
deu-Europa, werd afgebeeld in FL Bat. XVIII. No. 1432 als
gevonden door den Heer v. Eeden op de duinen achter het
gesticht Meerenberg by Bloemendaal.

8. S. grandifolia Ser. Een alpenplant, werd door v.
E e d e n genoteerd voor Bentveld (Arch. 2. I. p. 407).

9. S. depressa L. = S. livida Wahlenb. werd eveneens
door den Heer v. E e d e n vermeld voor de Bennebroeker bin-
nenduinen (Arch. 2. I. p. 407).]

popuLus. 1619

Populus Tourn.

1242. P. alba L. In boschrijke streken, op heidevelden
en in de duinen. "b. April — Mei.

InHerb.: Texell857, Harting; Hoorn Terschel-
ling, [Jn. 1886 (als canescens); — Deventer, K.; —
Hakfoort by Vorden 1879, Groll; Oosterhoutsche
bosch, Th. AbeL; - Schothorst, Garj.; Amers-
foortsche berg, R. B.; Utrecht, C. A. Bergsma
1835, Wtt.; — Haarlemmerhout, Park te Haarlem
Woestduin 1840 en tusschen Overveen en Bloemen
daal 1840, Buse; - Teyhngerlaan 1846, Perin
Katwyk 1832, S. S.; duinen Katwijk binnen 1846
Perin; Morschweg 1854, v. H. Jr.; tusschen Was
senaar en Katwijk, Dz.; Wassenaar, 0.; Haagsche
bosch, V. Z.; 's Gravenhage, G. B.; duin Zorgvhet,
V. Z. {fol. aur. varieg.); — Zuid-Beveland, v. d. B.;
— buitenwal tusschen de Ginneken en boschpoorten,
V. A.; Bergen op Zoom 1841, Lac; Pettelaar 1847,

V. H 0 V. ; op het erf van de boterfabriek te Valkens-
waard 1901, Rovers en v. Roessel.

(Apeldoorn 1877, K. A. in herb. L. ; - Zeisterbosch,
W. C. V. Embden; — Overveen, C. A. Backer
in herb. Heukels; — Ryngeest onder Oegstgeest
1888, Struyk. in herb. pr.; - IJzendijke, P. J. v.
Roosendaal in herb. Heukels; Oost-Kapelle,
L.; Koudekerke 1878 en Haamstede 1883, L. in
herb. pr.; - St. Pietersberg by Maastricht 1893, de
Haas in herb. pr.)

Bovendien: Hengelo, Un. 1895 (Arch. 8. I. p.
227); — Apeldoorn algemeen, K. A. (Arch. 2. III.
p. 199); - Bergen 1871, S. en Th. Abel. (Arch.
2. L p. 273); Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2.

VI. p. 238); Kennemerland-Voorne, v. E. (Arch. 2.
I. p. 407); - Hoek aangepl., A. W. (Arch. 1. IV. p.
303); Walcheren, Tholen, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 133); Noord-Be-

1620

POPULUS.

veland, Schouwen en Duiveland, A. W. en L. (Arch.
2. VI. p. 128); Oudenbosch 1885-1887, Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 548); — Sittard, Maastricht,
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 327).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman.
1243. P. tremula L. Algemeen in bosschen en tusschen
hakhout. t>- Maart — AprU.

In Herb. : Duinvalleien het Veen op Vlieland o
1858, Lac. (als nigra); — hooge venen Groningen cj
V. H. ; o 1862, v. H.; tusschen Onstwedde enVeen
huizen o, J. A. W. Pott; - Dalen (als nigra)
Weerdinge o 1859, Lac. en S.; - Platvoet bij De
venter $ 1877, K. (als canescens); — Hulshorst bij
Harderwijk o 1850, R. B.; Apeldoorn $ 1877, K.A.
Korenbergerveen bij Winterswyk o, Un. 1859; Nij
megen $, B.; Berg en Dal o 1869, v. H.; Hatert o
Th. Abel.; — bosch te Rijzenburg, v. d. T.; Baarn o
V. H. ; tusschen Vollenhoven en het huis ter Heide $.
V. H.; — JSTaarden o 1864, 0; duinen Haarlem o
V. Heyn.; Aardenhout o 1872 en Elswout o 1875
GroU; binnenduinen Katwijk o 1838, Wtt.; o 1846
Perin; duinen Wassenaar o 1833, S.S.; o 1835
M b. ; Staalduin $ 1847, v. d. T. ; Louterbloemen (peri'
dula) 1880, Boerl. (opgevreten) ; — Zuid-Beveland o
V. d. B.; Oranjezon o 1887, L.; Zeildijk o 1845, B. W

— Ulvenhoutsche bosch o 1841, Lac; Udenhout o
1858, Lac. (als nigra); spoorwegstation Valkens
waard S 1901 en Vlassloot ten noorden van het
gehucht de Stad bij Valkenswaard $ 1901, Rovers
en V. Roessel; — Bergerweg by Geulhem o 1901,
Rovers en V.

^. villosa Lang.

(Heerenveen, J. Kuiper in herb. Heukels; —
Oudewerf Winschoten 1896, Schipper inherb. pr.;

— Ruurlo 1897, Ogt. in herb. pr.; - Maarsbergen
1895, Struyk. in herb. pr.; - station Bussum 1900,

POPULUS. 1621

Koning in herb. pr. ; Hilversam 1887, IJmuiden
1890, Costerus inherb. pr.; Overveen, C. A. Bac-
ker in herb. Heukels; — Scheveningsche boschjes
1896, Costerus in herb. pr.; — Waalre, P. Sloots
in herb. Heukels; — St. Pietersberg bij Maastricht
1893, de Haas in herb. pr.; aan de Geul te Valken-
berg 1902, Steichen in herb. pr.)

Bovendien: Steenwijkerwolde, Kallenkote, Eeze,
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351); van station Heino
tot Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch.2. V. p. 415);
Hengelo, Oele, Twikkel, Oldenzaal, de Lutte, Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 227); - Ubbergen, Beek, Neer-
bosch, Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 319); - talryk in
Kennemerland, v. E. (Arch. 2. I. p. 408); — Rockanje
en Oost-Voorne, Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); -
Noord-Beveland, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 128); -
Oudenbosch 1885—1887, Butaye ende Haas(Arch.
2. V. p. 548); - Velden, Arcen, Hamert, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 576); Valkenberg, U n. 1861; Wylre,
Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 327).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman.
P. alba X tremula (P. canescens Sm., P. hybrida
M. B.).

In Herb. : Naarden 1864, 0. (denudata); Singel
Haarlem 1873, Boerl. {Bachofenii); Haarlem 1872,
Groll (denudata); — duinkant bu Oranjezon 1887,
L. (Bachofenii); - Kloosterbeemden onder Geen-
hoven, gem. Valkenswaard S 1901, Rovers en v.
Roessel.

(Bosch te Winschoten 1896, Schipper in herb.
pr.; — Apeldoorn 1871, K. A. in herb. L.; — Ryn-
brug spoorweg Oosterbeek 1900, A. H. Blaauw in
herb. Heukels; — Oegstgeest 1888, Struyk. in
herb. pr. — Abeelsche zandweg Middelburg 1891,
Ogt. in herb. pr.; Oost-Kapelle, J. C. Prederiks
en duinen aldaar ^ 1877, L. in herb. pr.)

1622 POPULUS.

Bovendien: Apeldoorn, aangeplant, K. A. (Arch. 2.
III. p. 199); Hees, aangeplant, Th. Abel. (Arch. 2.

V. p. 319); - Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2.

VI. p. 238); tusschen Bergen en Schoorl, tusschen
Overveen en Bloeraendaal — 's Gravenhage, Voorne,
V. E. (Arch. 2. I. p. 408); - Schouwen en Duive-
land, St. Philipsland, A. W. en L. (Arch. 2. VI. p.
128); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 548); - Venraai, Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 576); Gronsveld, Un. 1883 (Arch.
2. IV. p. 327).

Voorts vermeld voor den Wildenborch in Fl. B. S.
1244. P. nigra L. In bosschen en aan waterkanten, in
de duinen, meestal aangeplant. ~^. April.

In Herb. : Frankhuis te Zwolle $ 1893 en Lut-
tekersteeg bij Zwolle $ 1892, L. ; — Drakenburg
1835, de Vriese (P. N. S.); Loenen aan de Vecht

0. v. H.; - kerkhof te Schooten o 1872, Groll;
duinen tusschen Overveen en Zandvoort $, v. H.;
Overveen ? 1869, v. H. ; $ en (J 1869, v. E. ; Kolkje
(J 1875, Kraantje Lek bij Haarlem o 1875, Groll; —
Sassenheim o 1846, Perin; Leiden o, wie?; Kat-
wijk o, V. S. V. ; 's Gravenhage J, G. B. ; — Middel-
burg o 1887, L.

(Apeldoorn ? en (^- 1878-1881, K. A. in herb. L.;

— Utrecht, W. 0. v. Embden in herb. Heukels;

— Witte RozelaanLeiden 1888, Struyk. inherb. pr.)
Bovendien: Texel, v. E. (Arch. 2. I. p. 408); Via-

mensvallei Vlieland, Lac. (Arch. 1. V. p. 59 en75);
Weerdinge, Dalen 1859, Lac. en S. (Arch. 1. V. p.
255); — allerwege aangeplant Apeldoorn, K. A. (Arch.
2. III. p. 199); bosschen Hatert, tusschen Meerwuk
en Berg en Dal, Tli. Abel. (Arch. 2. IV. p. 319);

— Alkmaar, Heilo, Un. 1891 (Arch. 2. VL p. 238);
Kennemerland — Naaldwijk, Voorne, v. E. (Arch. 2.

1. p. 408); Scheveningsche duinen, de W. H. (Arch.

2. II. p. 123); - Oost-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W.

POPULUS. 1623

(Arch. 2. III. p. 133); - Valkenberg, Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 327).
Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius en

Bruman.

[Aanm.: Bij deze soort komen veel vergissingen voor;
dikwvjls werd tot P. n i g r a gebracht, wat tot een andere
soort behoorde. Daarom zijn de groeiplaatsen onder „Boven-
dien" opgenomen vrij twijfelachtig.]

1245. P. p5n:amidalis Rozier (P. italica Ludw., P. dila-
tata Ait.). Boom afkomstig uit het Oosten; in
de 18e eeuw uit Italie ingevoerd en algemeen
aangeplant langs wegen en om kerkhoven, alleen
in mannelijke exemplaren. t>- April. Door enkele
auteurs wordt zij als een vorm onder de voor-
gaande soort gebracht.

InHerb. : IJselmuiden bij Kampen o 1873, Hoek;
- Middelburg o 1887, L.; Zuid-Beveland o, v. d. B.
(Apeldoorn 1881, K. A. in herb. L.)
Bovendien: overal aangeplant: Steenwijkerwolde,
Un. 189 2 (Arch.2. VLp.351); - Apeldoorn, K. A.
(Arch. 2. IIL p. 199); Nijmegen, Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 319); — Schouwen en Duiveland, St. Phi-
lipsland, A. W. en L. (Arch. 2. VL p. 128); Oost- en
West-Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p.
183); - Oudenbosch 1885-1887, Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 548); - Gulpen, Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 327).

1246. P. canadensis Mchx. Amerikaansche boom, alge-

meen aangeplant. I5. April.

In Herb. : Schalkhaar 1878, K. [Sklsnigra); - Apel-
doorn 1878, K. A. (als nigra); Culemborg $ 1875,
Hulsebosch;- Leiden o, Dozy (als monilif.); -
Zuid-Beveland $ (als ynonilif.), v. d. B.

1247. P. monilifera Ait. Amerikaansche boom, zeer al-

gemeen aangeplant. Zij wordt beschouwd als

een vorm van de voorgaande soort. 1?. April.

In Herb. : Zwolle $ en (J 1892, L. (als canadensis);

1624 POPULUS. MYRICA.

— Haarlemmerhont 9 1841, Kerb. (als nigra); —
duinkant Wassenaar 9, v. d. B. (als nigra); — Zee-
land o 1839, Zuid-Beveland $ en duinvalleien Wal-
cheren $, v. d. B. (als nigra); Hoek ? 1863, A.W.

(Bosch te Winschoten 1896, Schipper in herb.
pr.; - Ruurlo $ en o 1886, 1887, Ens. inherb. L.;

— Frederiksplein Amsterdam 1891, Costerus in
herb. pr.; - hortus Leiden 1888, Struyk. in herb.
pr.; Stolv^ijk, H. A. Westbroek en J. Slinger-
land in herb. Heukels; — Maastricht 1894, de
Haas in herb. pr.)

Bovendien: Terschelling 1884, v. E. (Arch. 2. IV.
p. 398); — tusschen Wolvega en Terissert, Un.
1881 (Arch. 2. III. p. 423); - Steenwijkerwolde,
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351); station Heino naar
Nieuwe Wetering, Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 415);
de Lutte, Un. 189 5 (Arch. 3. I. p. 227); - Kenne-
merland, zeer talrijk aangeplant en verwilderd —
Voorne, v. E. (Arch. 2. L p. 408); - Oost- en West-
Zeeuwsch Vlaanderen, A. W. (Arch. 2. III. p. 133);

— Breda, v. A. (Arch. 2. II. p. 145); Oudenbosch
1885 - 1887, ButayeendeHaas ( Arch. 2. V. p. 549).

1248. P. angulata Ait. Karolina populier, af komstig uit

Noord-Amerika, Virginie en Florida, in Europa
aangeplant, doch alleen op zeer beschutte plaat-
sen. -^. Maart — April.

In Herb. : Oosterhoutsche bosch bu Nijmegen,
Th. Abel. (als monilif.)

Ordo Myricaceae Rich.
Mjrrica L.

1249. M. Gale L. In veenachtige streken. aan water-

kanten en op moerassige plaatsen.

In Herb.: Terschelling, Holk.; Un. 1886; 1887,
V.; - Giekerk 1850, S.; Tietjerk 1829, v. H.; 1861,

MYRICA.

1625

J. M. de Boer; Dokkum 1865, H. d. V.; - Haren
1829, V. H.; 1856, v. H. Jr.; Harendermolen 1828,
V. H.; Witteveen bij Haren 1856, Strat.; Onland
by Groningen, Strat.; — Paterswolde 1832, v. H.;
veen b\j Nieuw Dordrecht, Hoogeveen, Ane, Coevor-
den 1859, Lac. en S. ; Coevorden, E. B. Asscher;
Meppel, V. Heijn.; — Kamperveen, R. B.; voorbij
het tweede tolhek 1873, Hoek; Zalkerbroek, R. B. ;
Diepenveen aan een weg tusschen Vrieswijk en den
weg naar Raalte 1848, Cop; 1877, K.; Gorssell884,

C. V. d. Broek; Gorsselsche heide, Un. 1850; Vil-
steren 1865, H. d. V.; Weldam, Un. 1897; tnsschen
Almelo en het Witte veen 1870, 0.; Un. 1870; o
Hardenberg 1894, L.; - Harderwijk, R. B.; Huls-
horst bij Harderwyk 1850 en 1852, R. B.; Nykerk,
R.B.; W.K.; Putten 1884, 0.; Elburg 1846, T.; Bar-
neveld, Garj.; Lunteren, Buse; 1858, Kniittel;
Apeldoorn, Thomson; 1851, K. A.; Zutphen, For-
sten; 1833, Wtt.; M. D.; Un. 1897; Vorden 1876
en 1887, Groll; Beekbergerwoud 1869, S.; Warns-
veld, de Vriese; Doetinchem, Un. 1885; Borculo
1894, V.; venen Malden, Hatert, Hulzen, Wijchen,
N. en Th. Abel. ; Wijchensche venen, Broers;
1897, G. en V.; - Koelhorst bij Amersfoort 1837,

D. S.; Maarsbergen, Dubois; Zeist, v. d. Brink;
de Bilt, V. H.; Baambrugge, Nijhoff; 1839, Lac;
Groenland te Baambrugge en Vinkeveen, v. d. T.;
Abcoude, Baambrugge, Vinkeveen, Waverveen, E. B.
Asscher; Abcoude 1846, Romb.; 1837, Mb.; Acht-
tienhoven, W. K.; — Hilversum, herb. A. C. en W.
A. Oudemans; West-oever Zwanewater 1901, G.
en Jongm.; Petterduin 1870, H. d. V.; algemeen
tusschen Bergen en Schoorl 1896, V.; duinen Alk-
maar, B. W.; duinvalleien Bergen, Kerb. ; 1870,
H. d. V.;Un. 1891; - Noordwykerhout 1839, Buse;
Ruigenhoek 1879, S. ; veenachtige bosschen Hazers-
woude, S. S. ; Rietveldpolder aldaar 1833, S. S. (P. N.

1626 MYRICA,

S.); — St. Jansteen 1845, V. d. B.; - Breda, V. Rees;
op een weg van de Haagpoort naar de Waterpoort
naast het Duitenhuisje, v. A.; Vuchtscheheide 1846,
V. Hov. ; Eindhoven, Oirschot, v. d. B.; Eindhoven,
Dz.; - Mook, N. en Th. Abel.; Plasmolen 1868,
0.; Bulteveen Venlo 1901, Rieter; Roode beelc
Schinveld 1896, G.; Maastricht, de Marres.

(Texel 1894, V. Suringar in herb. pr.; - Olde-
holtpade, W. R. Bouma en T. de Boer; Heeren-
veen, J. Kuiper in herb. Heukels; tusschen
Bergum en Suawoude 1869, v, Tuinen - Onner-
weg achter Haren 1864, Holk. inherb. v. Tuinen;
Onneresch, Haren, Zuid-Laren — Peize, Paterwolde,
R. de Boer en H. Kooi inherb. Heukels; veen
Bovenburen bij Winschoten 1887, Schipper in
herb. pr.; — Drenthe, de W, H. in herb. L.; Assen,
1887, Posth. inherb. pr.; 1893, Costerus in herb.
pr.; — Nijkerk, Putten, 0. A. Backer; Elst, A. H.
Blaauw; Empesche en Tondensche heide, H. Heu-
kels in herb. pr.; tusschen Lochem en Goor 1896,
Costerus in herb. pr.; Ruurlo 1881, L. in herb.
pr.; Apeldoorn 1882, L. in herb. pr.; Woesterveen
by Epe 1847, Alpherts in herb. pr. ; heide Ruurlo
1901, Struyk. in herb. pr.; Veenendaal 1893, —
Maarsbergen 1893, V. Suringar in herb. pr.; 1887
en 1895, Struyk. in herb. pr,; - Kortenhoef 1892,
V. Suringar in herb. pr.; — Ulvenhoutsche bosch,
Besoijen, C. A. Backer inherb. Heukels; Waalre,
P. Sloots in herb. pr. ; Oosterhout 1894 en Eind-
hoven 1901, Posth, in herb. pr,; Vuchtsclie heide
1886, Costerus in herb, pr. ; Oudenbosch 1886,
de Haas in herb, pr.; — Arcen, Un. 1893, Ogt,
in herb. pr.)

Bovendien: tusschen Wolvega en Terissert,
Scheemda, Un. 1881 (Arch. 2. HL p. 423); -
Zwinderen, Valthe 1859, Lac. en S. (Arch, 1. V.
p. 255); - Eeze, Giethoorn, Un. 1892 (Arch. 2.

MYRICA.

1627

VI. p. 351); Delden, Twikkelerbosch , Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 200) ; Bekkum, Borne, Hasselo, Weust-
hag, Oldenzaal, Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 227); sta-
tion Markelo, veen tusschen Markelo en Diepenheim,
Entersche veen - weg langs spoorbaan naar Eiber-
gen, Ruurlo, Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622); Win-
terswijk, Eibergen, Groenlo, Un. 1859 (Arch. 1. V.
p. 229); Terborg, Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);
Wisselsche veen, Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98);
- Praamgracht bij Soestdijk 1886, Hilversumsche
meent bij de Spiegel 1886, Bierkade bij 's Graveland,
Alambertskade Kortenhoef 1886, H. d. V. (Arch. 2.

V. p. 529); Callantsoog, Petten, Un. 1891 (Arch. 2.

VI. p. 238); - langs de Zoom, Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 354); - Ottersum, Stramprooi, Arcen, Lac.
(Arch. 2. V. p. 27); Velden, Wel, Welschehut, Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 576); Rauwmoest, weg Ton-
geh-ooische beek tot Nieuwe brug Vlootmolen bij
Stramprooi, Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627).

Voorts vermeld door Dodoens, Cruydt Boeck
1618, Pelletier, Knyf, Vorstius, Munting
en Bruman.

ZwoUe, Enschede, Onnen, Noord-Laren, volgens
de Grorter; wouden Friesland, Meese; Bergen
op Zoom, Lochem en Reuven in Fl. B. S.
1250. M. cerifera L. Noord-Amerikaansche struik, aldaar
voorkomende van Canada tot Carolina ; echter als
sierplant hier en daar gekweekt. t>- April- Mei.

In Herb. : kasteel WaUen tusschen Zutphen en
Vorden 1878, Groll; buurt Warken, gera. Vorden,
vooral onder bosch en op de heide 1899, en Empe-
sche veld by halte Voorst 1899, K. A.

Bladwjjzer der Geslachten.

Blz.

Blz.

Ajuga L.

1343

Castanea Tourn.

1580

Albersia Kunth.

1420

Centunculus Bill.

1365

Alectorolophus HaUer.

1229

Cerinthe Tourn.

1092

Alnus Tourn.

1590

Chenopodium Tourn.

1434

Amarantus Tourn.

1418

Chlora L.

1054

Amsinckia Lehm.

1087

Cicendia Adatts.

1062

Anagallis Tourn.

1360

Clinopodium Tourn.

1286

Anchusa L.

1093

Collomia Nutt.

1071

Antirrhinum L.

1166

Convolvulus Tourn.

1072

Aristolochia L.

1537

Corispermum Juss.

1432

Armeria Willd.

1389

Corylus Tourn.

1589

Asarum Tourn.

1539

Cuscuta Tourn.

1079

Asclepias L.

1046

Cynanchum R. Br.

1047

Asperugo Tourn.

1085

Cynoglossum Tourn.

1089

Atriplex Tourn.

1458

Daphne L.

1535

Atropa L.

1138

Datura L.

1141

Ballota Tourn.

1329

Digitalis Tourn.

1181

Beta Tourn.

1454

Dracocephalus Rivin.

1293

Betonica Tourn.

1325

Echinopsilon Moq-Tand.

1434

Betula Tourn.

1586

Echinospermum Swartz.

1087

Blituni Tourn.

1447

Echium Tourn.

1100

Borago Tourn.

1092

Elssholzia WiUd.

1251

Brunella Tourn.

1339

Empetrum Tourn.

1540

Buxus Tourn.

1542

Erythraea Rich.

1064

Calamintha Moench.

1283

Euphorbia L.

1543

Calceolaria L.

1166

Euphragia Benth.

1244

Cannabis Tourn.

1571

Euphrasia Tourn.

1235

Carpinus Tourn.

1585

Fagopyrum Tourn.

1532

1630

BLADWIJZER DER GESLACHTEN.

Blz.

Fagus Tourn. 1579

Fraxinus Tourn. 1045

Galeobdolon Huds. 1.304

Galeopsis L. 1305

Gentiana Tourn. 1055

Glaux Tourn. - 1381

Gleclioma L. 1289

Globularia Tourn. 1389

Gratiola L. 1179

Halimus Wallr. 1456

Heliotropium Tourn. 1085

Hippophaes L. 1535

Hottonia L. 1383

Humulus L. 1572

Hyoscyamus Tourn. 1139

Hyssopus Tourn. 1287

Ilex L. 1041

Juglans L. 1578

Kochia Roth. 1433

Lamium Tourn. 1293

Lappula Rupp. 1087

Lathraea L. 1251

Leonurus Tourn. 1332

Ligustrum L. 1043
Limnanthemum Gnielin. 1052

Limosella Lindern. 1180

Linaria Tourn. 1168

Lithospermum Tourn. 1105

Littorella Bergius. 1395

Lycium L. 1127

Lycopsis L. 1094

Lycopus Tourn. 1267

Lysimachia Tourn. 1366

Marrubium Tourn. 1328

Melampyrum Tourn. 1220

Melissa ToMm. 1287

Mentha roum. 1252

Menyanthes rottrn. 1049

Blz.

Mercurialis Tourn. 1561

Mimulus L. 1180

Myrica L. 1624

Myosotis Dillen. 1108

Nemophila iVw». 1070

Nepeta L. 1288

Nicandra Adans. 1137

Nicotiana Tourn. 1144

Obione Gaertn. 1456

Omphalodes Tourn. 1091

Origanum Tourn. 1275

Orobanche L. 1244

Parentucella Fiu. 1244

Parietaria Tourn. 1569

Pedicularis Tourn. 1224

Petunia /uss. 1144

Phacelia /uss. 1070

Physalis L. 1138

Pinguicula Tourn. 1353

Plantago L. 1397

Platanus Tourn. 1578

Polemonium Tourn. 1071

Polycnemum L. 1421

Polygonum Tourn. 1499

Populus Tourn. 1619

Primula L. 1377

Prunella L. 1339

Pulegium JVfi». 1266

Pulmonaria Tourn. 1103

Quercus L. 1581

Rhinanthus L. 1229

Rumex L. 1470

Salicornia Tourn. 1428

Salix ToMm. 1592

Salpichroa Miers. 1137

Salsola L. 1424

Salvia L. 1270

Samolus Tourn. 1386

BLADWIJZER DER GESLACHTEN.

1631

Blz.

Blz.

Satiireja Tourn.

1283

Thesium L.

1537

Schoberia C. A.

Meyer.

1422

Thymus Tourn.

1277

Scopolia Jacq.

1141

Trientalis Rupp.

1366

Scroplmlaria Tourn.

1157

Trixago Rchh.

1244

Scutellaria L.

1334

Ulmus L.

1575

Sideritis Tourn.

1327

Urtica Tourn.

1564

Solanum L.

1128

Utricularia L.

1354

Spinacia Tuurn.

1455

Verbascum L.

1144

Stachys Tourn.

1315

Verbena Tourn.

1351

Statice L.

1389,

1393

Veronica Tourn.

1183

Suaeda Forsk.

1422

Vinca L.

1047

Symphytum Tourn.

1097

Vincetoxicum Moench.

1047

Syringa L.

1046

Whitlavia Harvey.

1071

Teucrium L.

1347

PRODROMUS

FLORAE BATAVAE.

YOLUMEN I.

{Phanerogamae et Gryptogamae vasculares),

Pars III.
Dicotyledoneae — Gorolliflorae et Monochlamydeae.

EDITIO ALTERA.

NIEUWE LIJST

DER

Nederlandsclie pknerogamen envaatkryptogamen.

DERDE STUK.

DICOTYLEDONEN - COROLLIFLOHEN
EN MONOCHLAMYDEEEN.

UITGEGEVEN DOOB DE

Nederlandsclie Botanische Vereeniging.

N IJ M E G E N,

F. E. MACDONALD.
1904.

Bij denzelfden uitgever is verschenen:

PRODROMUS FLORAE BATAVAE.

VoLUMEN I. {Phanerogamae et Cryptogamae vasculares.)
Pars I. Dicotyledoneae — Thalamiflorae.

EDITIO ALTERA.

Nleuf e Itjst der NeSerlanisctie ianeroEanieii en vaatl^rystoEanien.

Eerste stuk. DICOTYLEDONEN — THALAMIFLOREN.

UITGEGEVEN DOOR DE

Kederlaudsclie Botanisclie Vereenigiug'.

PRODROMUS FLORAE BATAVAE.

VoLUMEN I. (Phanerogamae et Cryptogamae vasculares.)
Pars II. Dicotyledoneae — Calyciflorae.

EDITIO ALTERA.

Mienws Itjst ier Seilerlanlsclie ntianeroianien en yaattryiitopraen.

TWEEDE STUK. DICOTYLEDONEN — CALYCIFLOREN.

UITGEGEVEN DOOR DE

NederlandscLe Botauische Vereeniging'.

PRODROMUS FLORAE BATAVAE.

VoLUMEN 11. Pars I. {Plantae cellulares. Musci frondosi et Hepaticae.)

EDITIO ALTERA.

Nieuwe lijst der Nederlandsche Blad- en Levermossen.

UITGEGEVEN DOOR DE

Nederlaudsclie Botauische Vereeuigiu^.

PRODROMUS FLORAE BATAVAE.

VoLUMEN 11. Pars II. {Plantae cellulares. Lichenes.)
EDITIO ALTERA.

Nieuwe lijst der Nederlandsclie Korstmossen,

UITGEGEVEN DOOR DE

Nederlaudsche Botauische Vereenigiu^.

HAIl^DLEIDIKG

TOT HET BEPALEN VAN DE

in Nederland wild groeiende Hoogere Zwammen.

BEWERKT DOOR CAROLINE E. DESTREE en uitgegeven door de

Nederlaudsche Botanische Vereeuiging-.

(Met 129 Figuren.)

H' t^:.

<^':4.^^

.ftv..

"< e?-'-^

^^^^::^^v

■' ^.

r-^r^'

'>*"• kt.