/v ,-:.^:-^^^%^4,

5t>i>F fc^\ r%/ •'"■^

VI ^^

PRODROMUS

FLORAE BATAVAE.

PRODROMUS ■
FLORAE BATAVAE.

VOLUMEN I.

{Phanerogamae et Cryptogamae vasculares).
Pars IV.
Movocoiyledoneae.
EDITIO ALTERA.

NIEUWE LIJST

DER

Nederlandsclie phanerogaflien en vaatkryptogainen.

VIERDE STUK.
MONOCOTYLEDOXEN.

UITGEGEVEN DOOR DE

Nederlandsche Botanische Vereeniging.

Groningen,

M. DE WAAL.

1916.

Sinds de uitgave van het derde deel zijn ruim twaalf jaar
verloopen. Voor deze vertraging zijn natuurlijk verschillende
redenen, die ten slotte aan de zaal< niets veranderen.

In dien tusschentijd zijn echter de opvattingen omtrent floris-
tische vraagstuliken eenigszins gewijzigd; bovendien zijn in
naburige landen Flora's verschenen, om slechts die van Ascher-
son und Grabner en van Rouy et Foucaud te noemen, die niet
zonder invloed zijn geweest op een scherpere omgrenzing der
verschillende vormen, waarin de soorten onzer inlandsche-flora
optreden.

Eindelijk is door verschiliende personen de adventief flora
uitvoeriger bestudeerd, waarvan het gevolg is, dat dit deel, wilde
het geheel aansluiten bij de nieuwere inzichten, zeer zou afwijken
bij de bewerking der voorgaande deelen. Vandaar dat de vroe-
gere wijze van bewerking is voortgezet en alleen bij de vermel-
ding van planten uit particuliere herbaria een meer diepgaande
verdeeling in rassen, varieteiten en vormen is aangenomen.

Behalve de reeds in vorige deelen genoemde medewerkers,
breidde zich de lijst der personen, die hun herbarium ter inzage
stelden of gegevens uit hun particuliere verzamelingen verstrekten,
uit, zoodat ik in dit opzicht dank verschuldigd ben aan de
Heeren C. Brakman te Zeist, C. Brussaard te 's-Gravenhage,
B. H. Danser te Amsterdam, J. Geels aldaar, J. Th. Henrard,
thans te "s-Gravenhage, H. R. HOOQENRAAD te Deventer, A. W.
Kloos Jr. te Dordrecht, J. KOORNNEEF te Amsterdam, S. Lako
te Wageningen, J. Pijl Dz. te Enkhuizen, H. H. Sanders te
Kampen, A. VAN Schierbeek te 's-Gravenhage, F. A. des Tombe,
thans te Rotterdam en F. A. C de Wever te Nuth. Voorts kon
ik de planten vermelden, die zich in 's-Rijks Herbarium te Lei-

den bevinden en die welke het Herbarium der Utrechtsche
Universiteit bevat, in welk laatste zich o. a. piantcn bevinden van
DE Geer, v.a.n Geuns en Miquel.

Van de vroegere medewerkers herhaal ik hier de namen der
Heeren Wachter en Jansen, die steeds de gruotste belang-
stelling in dit werk getoond hebben en waarvan de laatste, meer
in iiet bizonder vertrouwd met de inlandsche grassen, mij bij
de bewerking dezer familie zeer gesteund heeft, niet het minst
door de revisie van een paar der moeilijkste geslachten op zich
te nemen. De bewerkini^ van het herbarium-materiaal der Carices
is van de hand van Dr. J. VV. G. Goethart. Voor adventiefplanten
hebben zich naast de Hceren Wachter en Jansen, vooral de
Heeren Henrard en Kl.oos bcijverd. Wannecr ik niet allen
hier noem, wier namen reeds vroeger gemeld werden of die uit
de in dit deel vcrzamelde gcgevens zullen blijken, is dit zeker
niet omdat ik hunnc bijdragen minder op prijs zoude stellen;
zij zullen het willen verontschuldigen wanneer ik alieen nog
Dr. A. DE Wever te Nuth hier in dankbaarheid vermeld. die
niet alleen in zijn verschillende ,Aanteekeningen der Limburg-
sche Flora" zijn groote kennis der planten van Zuid-Limburg
heeft te boek gesteld, maar bovendien door zijn opgaven uit
eigen herbarium en van andere Limburgsche floristen en door
zijne mededcelingen uit zijn jarenlange ervaring in de Zuid-
Limburgsche Flora de belangrijkheid van dit 4e stuk van dcn
Prodromus zeer heeft bevorderd.

Ik hoop dat ik nogmaals op U aller medcwerking mag reke-
nen bij de bewerking van het laatste stuk van dit werk, dat de
Coniferen en Vaatkryptogamen zal bevatten en, vooral waar het
op Uw gewaardeerdcn steun zal aankomen, de aanvullingen en
verbeteringen van de in dcze 4 deelen verschenen nummers.

Diepenveen, November 1916.

L. VUYCK.

Monocotyledoneae.
Ordo Hydrocharitaceae D. C.

Tribus: Hydrilleae Casp.

Helodea. Rich. et Mich.

1251. H. canadensis Rich. et Mich. {Elodea Canadensis
Aut. pl.) Noord-Amerikaansche plant, die waarschijn-
lijk het eerst in 1836 bij Warringtown in lerland
werd waargenomen en zich later op andere plaatsen
in lerland en Engeland verspreid heeft; in ons land
werd zij in 1860 opzettelijk uitgeplant ^). Evenals

1) In Juli 1860 meldt v. d. Bosch in zijn verslag (Arcii. 1. V. 295)
dat volgens schriftelijke mededeeling van den Heer R. B o n d a m deze
vernomen had , dat E 1 o d e a in den verloopen zomer in de grachten
van Utrecht in zeer groote lioeveelheden verzameld was geworden,
met de belofte nadere inlichtingen te zuUen inwinnen. Deze inlich-
tingen ontving van den Bosch dan ook bij schrijven van 22 Aug.
1860. aldus luidende: „De Hoogleeraar Bergsma had deze plant in
vorige jaren uit Engeland ontvangen en in het aquarium van den
hortus gekweekt. Wetende dat zij zich snel voortplantte en ver-
meenende dat zij van nut konde zijn tot het doen begroeien van
waterplassen, had hij eenige stukken der plant in de cingelgracht
geworpen tot het nemen dier proef. Nu is zij daar zoo vermenig-
vuldigd dat ze er werkelijk met wagenvrachten wordt uitgehaald."

In het zeer lezenswaard overzicht der verspreiding van de plant in
Europa dat vandenBosch geeft in zijn jaarverslag der Vereeni-
ging in Juli 1861 (Arch. le Ser. v. p. 242") schrijft hij „dat het te
vreezen is, dat, hetzij hare invoering bij ons aan toeval, of aan opzet
te danken zij, hare voorbeeldeloos snelle verspreiding ook bij ons
dezelfde ongemakken en nadeelen zal te weeg brengen". Wel voegt
hij achter dit opzet in een noot toe: „men verhaalt, dat men te
Utrecht de plant opzettelijk heeft aangekweekt, met de bedoeling
namelijk, om aan land- en tuinbouw in de omstreken eene rijkelijke,
kostelooze meststof te verzekeren!" Dr. van den Bosch wist
toen vvel beter, dat dit geen praatjes waren en dat de plant met

103

1634 HELODEA.

elders vindt men slechts vrouwelijke planten, ofschoon
in Schotland ook manneHjke individuen zouden zijn
gevonden. 21 . Jnni — Sept.

In Herb.: Helumervaart Un. 1881; — Veendam
1881 Boerl.; — Kampen 1869 T., 1873 Hoek;
Zwolle 1891 L.; Raalte 1901 L.; Deventer 1877 K.; —
Harderwijk §• B.; tusschen Nijkerk en Bunschoten
Stolz; Apeldoorn 1872 K. A.; Berkel te Borculo
1885 Ens.; Nijmegen v. H.; riviertje het Meer langs
den straatweg naar Ubbergen en den oostelijken oever
van de Waal bij Nijmegen 1864 Th. Abel.; —
Amersfoort 1860 R. B., Garj.; Utrecht 1860 Hart-
sen, Hartin.; Kromme Rijn aldaar 1861 herb.
V. d. B., 1880 A. C. Oud.; — Naarden 1864 O.;
Kolkje Overveen 1870 Groli; — Poellaan Sassen-
heim 1888 S.; Bergschenhoek 1892 v. d. Voo;
Fyenoord 1870 O.; Rockanje Un. 1887; aidaar en

opzet uitgeplant was, maar het was natuurlijk dat men in dien tijd
de oorzaak van den invoer liever verzweeg. Dat de verspreiding
werkelijk zeer snel in zijn werk ging blijkt uit de gegevens uit ons
herbarium o.a. dat zij in 18G0 reeds in Amersfoorl werd verzameld
en in 1864 bij Nijmcgen. T h. Abeleven meldt hieromtrent dan
ook (Arch. 1. V. p. 422-^ j: „In het riviertje het Meer en in de
slooten in de Ooy wordt zij in verbazende hoeveelheid gevonden,
zoo zeifs dat zij hier en daar de geheele oppervlakte van het water
bedekt. Volgens waamemingen van Dr. van der Sande Lacoste
en Dr. Suringar, heeft dit verderfelijk wateronkruid zich langs den
Rijn reeds tot in de onmiddellijke nabijheid van Leiden verspreid".
Tegenwoordig heeft Hclodca met de oudere inheemsche waterplanten
een evenwiditstoesland bereikt, waarbij zij niet meer een zoo groot
gevreesd onkruid is. Dat de oorspronkelijke bedoeling om voor land-
en tuinbouw nuttig te zijn, gcsteld dat dit inderdaad de drijfveer
geweest moge zijn tot hare opzettehjke verspreiding, niet geheel
gefaald heeft, kan blijken uit een mededeeling van een mijner oude
vrienden, n.l. dat het den landbouwers op de hooge gronden van de
Veluwe speet, dat de plant in geringe hoeveelheid meer voorkwam,
omdat zij ais bedekking gebruikt werd, en zoo den grond voor
uitdrogen behoedde.

HELODEA. 1635

Nieuwenhoorn 1902 Jongm.; — Speelhuis en Mark
Breda v. A.; Eindhoven Lac; — Stadsgracht
Weert 1873 Lac; Gronsveld U n. 1883.

(Sneek, Brakm. in h. pr. ; — Winschoten 1896
Schipper in h. pr. ; overal in de omgeving van
Groningen R, d e Boer en H. Kooi in h. He ukels,
Nietap, Sanders in h. pr.; — Deventer 1910,
Schierb. in h. pr.; Goor 1905 Blijd. en L. in h.
Blijd. Markelo 1905 L. en Blijd. in h. L.; —
Veenendaal 1900 des T. in h. pr.; — Sloot bij
Eembrugge aan gene zijde van Baarn 1889, Cos-
terus in h. pr.; Utrecht, Kuyper in h. Utr.; —
Naarden 1894, Struyk., in h. pr.; 's Graveland
1899 Koning in h. pr.; Amsterdam 1909 Geels
in h. pr. ; Brouwerskolk bij Haarlem v. Breemen
in R. H.; — Leiden 1885 Struyk. in h, pr.; Rijn-
geest onder Oegstgeest 1893 V. Sur. in h. pr,;
Zijlweg Leiden 1899 Jongm. in R, H.; 's Gra-
venhage R. B. in R. H.; Delft 1875 S. Lako in
h. pr. et in h. L. ; Kralingsche plas 1909 Danser
in h. pr.; Zwijndrecht 1888 en Dordrecht 1902
Posth. in h. pr.; Spykenisse 1895 Koornneef
in h. pr, — Sas van Gent 1886 Brakm, et L. in
h. L.; — Maastricht 1894 de Haas in h. pr.),

Bovendien: Heerenveen, tusschen Knijpe en
Heerenveen Un. 1881 (Arch. 2, III. p. 423);
Leeuwarden Un. 1881 (Arch. 2. IV. p. 23), Leeu-
warden, IJlst, IJsbrechtum, Oudega, (Wijnbr.),
Koudum, Bergum, de Vlaren (bij Bozum), Zwaag-
westeinde, Oppenhuizen, Noordermeer (gem.Tietjerk-
steradeel), Grouw, Akkrum, en de Boorne bij
Hemrikkerhout, Beets, Drachten, Terwispel, Olde-
boorn, Marssum, Hardegarijp, Warns, Sloten,
Heidenschap bij Workum, Irnsum, St. Anna-Parochie,
Woudsend, Ipecolsga, Winsum, Baard, Warga,
Scharnegoutum, Blesse, Tjeukemeer bij Echten,

1636 HELODEA. STRATIOTES.

Offingawier, lijst Brakm.; — Steenwijk, Steenwij-
kerwolde, Eesveen, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2.
VI. p. 351), langs Nieuwe Wetering tot aan de
school in Tongeren Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 415);
Diepenheim, Entersche veen en langs de Slink bij
Grol Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622); Terborg Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Kannenburg Un. 1890
(Arch. 2. VI. p. 98); Ooi, Beek, Lent, Bemmel,
Oosterhout, Weurt, Th. Abel. (Arch. 2. V. p.321); —
algemeen Hilversum, Blaricum, Huizen Un. 1872
(Arch. 2. I. p. 306); tusschen Muiden en Laren Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); Kennemerland v. E.
(Arch. 2. 1. p. 409); — Charlois, Schiedam lijst v. d. Voo;
Voorne algemeen v. E. (Arch. 2. I. p. 409) —
Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 134); Oost Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 129); —
Oudenbosch 1885-87 Butaye en de Haas (Arch
2. V. p. 549) — Plasmolen Th. Abel (Arch. 2. V
p. 27); Baarlo, Velden Un. 1893 (Arch. 2. VI. p
576); Wessem, Keversbroek Un. 1900 (Arch. 3. II. p
628); Gulpen 1886 K. en G. (Arch. 2. V. p. 27)
Op verschillende plaatsen langs Maas en Jeker
Roode Beek en slooten langs den weg te Miilen
Severen, Geusselt, Betlehcm onder Amby; Meersen
hoven te Bunde; vijvers om het kasteel Geulle
vijvers bij Terhagen, Beek-Elsloo; slooten langs den
weg naar Stadbroek en Tiiddern onder Sittard; in
de beek te Buchten onder Born (lijst de Wever).

Tribus: Stratiodeae Endl.

Stratiotes L

1252. S. aloides L. \w stilstaande of zachtstroomende
wateren van verschillende diepte, dikwijls uitge-
strekte einden alleenheerschend, zoowel beide ge-

STRATIOTES. 1637

slachten, doch meestal op eene plaats of mannehjke
of alleen vrouwelijke planten.^) 2i. Juni—Aug.

In Herb.: Oenkerk, Mildum, Giekerk, Leeuwarden
1 849 S. ; — Veenslooten Oldeboorn 1 868 v. T u i n e n ;
— Meppel V. Heijn.; — Kampen 1848 T. ; 1849
R. B.; — Nijmegen B.; Grift Lent, slooten Ooi,
Persingen, Neerbosch, Hatert, Valburg N. en Th.
Abel.; Renkum Buse; Tiel Post; — Liniedijk
Amersfoort Garj.; Utrecht C. A. B., 1835 Wtt.,
D.S ; Westbroek v. d. B.; — Haarlem Splitg., Buse;
Heemstede v. d. T. ; aldaar en Bennebroek 1838
Mb.; Bentveld 1871, 1873 Groll; — Leiden Dz.,
S. S., Pierot, 1872 Boerl.; buiten de Morschpoort
aldaar 1832 S. S., Studentenpad Perin en Hooge-
morsch, beide bij Leiden 1864 H. d. V.; Oud Ade
febr. 1895 V.; tusschen Leiden en Zoeterwoude
1867 H. d. V.; Zoeterwoude 1894 V.; 's Graven-
hage G. B., v. S. V., R. B., Beeklaan aldaar 1867
H. d. V.; Scheveningen 1873 H. d. V.; door den
vloed aldaar op het strand geworpen v. S. V. ;
Loosduinen Destree; Rotterdam 1853 O.; Vianen
1866 Riollet in h. O.; Lexmond 1865 h. O,;
IJselmonde 1891 v. d. Voo.; Zwijndrecht 1837 Lac;
Dordrecht 1882 V., 1883 C. v. d. Br.; — Sas van
Gent A. W. ; — Breda v. A. ; Heusden v. Hov.

(Groningen, Haren, Eelderstraatweg, Peizerstraat-
weg — Paterswolde, Zuidiaren 1902 R. de Boer
en H. Kooi in h. Heukels; de Leek Sanders
in h. pr. ; Zwolle 1892 Carm. in h. pr.; aldaar
1892 en Raalte 1901 L. in h. pr.; — Veenendaal
1887 Struijk. in h. pr. ; Culemborg 1888 de Haas
in h. pr., Went in h. Utr.; — Loenen 1892 V.
Sur. in h. pr. ; — Bussum 1909 Geels in h. pr.;

^) Over de verspreiding der geslachten zie Hugo de Vries in:
Arch. 2. 1. p. 203 e. v.

1638 STRATIOTES.

'sGraveland Went in h. Utr., sloot Zeedijk tusschen
Zeeburg en Muiden 1899 v. Goor in h. pr. ; Bosch
V. Bredius Naarden 1899 Koning in h. pr. ; Am-
sterdam Koornneef in h. Heukels; — Lage
Morschweg Leiden 1878 Schipper in h. pr. ; Was-
senaar 1875 L. in h. pr.; Rotterdam 1900 W. en J.
in h. pr. ; moerassen Koedood bij Rhoon 1909 Danser
in h. pr.; Zwijndrecht 1879 Posth. in h. pr.;
Spijkenisse 1901 Koornneef in h. pr.; — Sloot bij
Roucoulere bij Vucht 1886 Costerus in h. pr.

Bovendien: In slooten bij Jutrijp, Oppenhuizen,
IJlst, Langweer, Joure, Rottum, Haskerhorne, Sneek,
Rijperkerk, Ouwsterhaule, Hemelum, Koudum, Ga-
lamadammen, Sneekermeer, Bergumermeer, Dei-
num, Veenwouden, Veenklooster, Kollum, Buiten-
post, tusschen Wolvega en Nyeholtpade, Offinga-
wier, Akkrum, Oldeboorn, Heerenveen, Beets,
Drachten, Terwispel, Boornbergum, Rottevalle, Har-
degarijp, Visvliet, Wolvega, Peperga, Terhorne,
Bornwerd, Grouw, tusschen Joure en Snikzwaag,
Goutum, Wijkel, Kuikhorne, Heidenschap (bij Wor-
kum), aan de westzijde van het Sneekermeer, Ipecolsga,
Harig, Hommerts, Nijenschoot, veen bij Teridzerd,
Wartena, Blesse, Heeg, Follega. Oosterzee, Delfstra-
huizen, Rotsterhaule, Oudega (gem. Wijmbritsera-
deel), Oudwoude, Drogcham, Hjst Brakm.; tusschen
Wolvega cn Teridzerd, Teridzerd, tusschen Knijpe
en Heerenveen Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); —
Coevorden 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 255) —
Wijhe Un. 1888 (Arch. 2 V. p. 415); Steenwijk.
Steenwijkerwoud, Eesveen, Giethoorn Un 1892 (Arch.
2. VI. p. 351); Deldcn Un 1895 (Arch. 3. I. p. 228);
Diepenheim Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622); — Bre-
devoort, Eibergen, Borculo, Lochem Un 1859 (Arch.
1. V. p. 229); Gent, Heumen, Wychensche veen
Th. Abel. (Arch. 2. V.p. 321) — Abcoude Asscher

STRATIOTES. HYDROCHARIS. 1639

(Arch. 1. I. p. 445); Hilversum U n. 1872 (Arch. 2.

1. p. 306); Vogelenzang, Aardenhout v. E. (Arch.

2. I. p. 409); — Boskoop, Rhoon lijst v. d. Voo;
Naaldwijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 409); —
Hollandsche diep Un. 1860 (Arch. 1. V==^ p. 233);
Oudenbosch 1885—87 Butaye en de Haas (Arch.
2 V. p. 549); — Baarlo, Blerik Un. 1893 (Arch. 2.
VI p. 576).

Voorts vermeld door de Lobel 1581, Dodoens
1616, Vorstius, Munting en Bruman.

Tribus : Hydrochariteae Asch. et Giirke.
Hydrocharis L.

1253. H. Morsus ranae L. In stilstaande en zacht stroo-
mende wateren van niet te groote diepte, soms bij
rivier- en meerbochten tusschen het riet. 2J. . Juni — Aug.
In Herb.: Hallum 1865 v. d. Ley, Oldeboorn
1865 Holk., 1868 v. T.; Leeuwarden S.; — Coe-
vorden 1859 Lac. en S.; Wildriksoord M. D.;
Meppel V. Heijn.; — Kampen 1849 R. B.; Zwolle
Hoek; Deventer 1845 T., 1877 K-; — Apeldoorn
1872 K. A.; Grift Lent, Ooi, Persingen, en Hatert
N. en Th. Abel.; Renkum Buse; — Lockhorst
1892 Garj; Eemnes 1872 O.; Driebergen en Bunnik
1857 Knuttel; Utrecht G. A. B., v. H., 1835 Wtt.;
achter Groenestein aan den straatweg tusschen
Utrecht en de Bilt v. d. T.; Werkhoven 1865
Knuttel; Abcoude, Vinkeveen M. D., — 't Gooi
1826 Wtt.; Legmeerdijk 1884 Boerl.; Amsterdam
1842 Romb.; Jaagpad bij Haarlemmermeer onder
Diemen, Osdorp FI. Amst.; Wieringen 1386 Lac;
Helder 1903 v. Breemen (voor eenige jaren inge-
voerd) Haarlem M. D., Buse; Haarlemmerhout 1871
Boerl.; Munterslaan Kerb.; Aardenhout 1842 J. W.
R. Til., (P. N. S.) - Leiden 1835 Mb., Pierot,
B. W., 1841 D z., 18440., Stadssingel aldaar 1832 S. S.;

1640 HYDROCHARIS.

huis ten Deyl Forsten; 's Gravenhage 1832 I. de
L. in h. Groll, G. B., Barger en Cool; Loos-
duinen Destree; Schollevaarseiland 1864 Coll.
Nat., 's Gravezande V. Z.; Rotterdam 1850 O.;
Overmaas 1891 v. d. Voo; Dordrecht 1836 Lac,
1882 V.; — tusschen Haamstede en Noordwelle
1845 V. d. B. ; Sas van Gent, Zuiddorpe 1863 A. W. ; —
Breda v. A. ; Sprang T h o m s o n, Vucht v. H o v. ; —
Plasmolen N. en Th. Abel.

(Heerenveen Kuyper inh. Utr.; — Nietap Sanders
in h. pr.; — Zwolle 1891 Carm. in h. pr.; 1891 L. in
h. pr. ; — Westerbouwing bij Arnhem 1 893 V. S u r. in h.
pr.; Culemborg 1888 de Haas in h. pr.; — Oude Rijn
Utrecht 1877 S c h i p p e r in h. pr. ; Gein bij Abcoude
1899 V. Goor in h. pr.; — Naardermeer 1899
Koning in h. pr.; Amsterdam Koornneef in h.
Heukels; — Leiden 1885 Struyk. in h. pr., 1897
des T. in h. pr.; Oegstgeest 1893 en Rijngeest
aldaar 1892 V. Sur. in h. pr.; Bezuidenhoutsche
weg 's Gravenhage 1895 v. Breemen in R. H.;
Delft 1876 L. in h. pr.; 's Gravenweg Rotterdam
1910 Danser in h. pr.; Zwijndrecht 1878 Posth.
in h. pr.; Spijkenisse 1901 Koornneef in h. pr.; —
Woensdrecht 1874 S. Lako in h. pr.; — Sloot bij
Roucoulare te Vucht 1886 Costerus in h. pr.; —
Hoensbroek Steichen in h. pr.; Sittard, Stads-
broek 1910, Millen: bij den molen 1910, Beek-
Elsloo: vijver Terhagen 1911, Schinnen: Reijmers-
beek 1885, Hoensbroek: Naenhof 1900, Heerlen:
vijvers te Terworm en Welten 1902, slooten en
poelen langs de Maas te Itteren en Stein 1903;
vijvers bij Severen onder Amby 1913 de W. in h. pr.).

Bovendien: Bij Hoorn en bij de Westen op Texel
1900-1902 Hoogenr. en de Visser Smits
(Arch. 3. II. p. 1044); Texel, Terschelhng v. E.
(Arch. 2. I. p. 409); tusschen West Terschelhng en

HYDROCHARIS. 1641

Midsland 1896 lijst V.; — Wolvega, Knijpe, Hee-
renveen Un. 1881 (Arcli. 2. III. p. 423); in slooten
bij Wolvega tusschen Knijpe en Heerenveen, Sneek,
Joure, IJlst, Hardegarijp, Ball<, Bergumermeer,
Menaldum, Kuil<hornej Nijland, Scharnegoutum,
Jutrijp, Oude Haske, tusschen Gorredijk en Jubbega,
Grouw, Oudega (Wijmbritseradeel), Akkrum, Olterterp,
Beets, Drachten, Bakkeveen, Ureterp, Terwispel,
Molenbuurt (bij Wijnjeterp), Pieterbierum, Wijnaldum,
Witmarsum, Beetgum, Engelum, Bergumerheide,
Veenwouden, Finkum, Ternaard, Bornwerd, Snik-
zwaag, Goutum, Sloten, Heidenschap (bij Workum),
Rotsterhaule, Terband, St. Anna-Parochie, Woudsend,
Ipecolsga, Dronrijp, Winsum, Pingjum, Arum, Heeg,'
Gaastmeer, Oosterzee, lijst Brakm.; — Borger,
Rolde, Assen 1859 Lac. en Sur. (Arch. I. V. p.
255); — Steenwijk, Steenwijkerwold, Kallenkote,
Eesveen, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI, p. 351);
tusschen Nieuwe en Oude Wetering, Wijhe Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 415); Diepenheim, Station
Markelo, Enter — Groenlo, straatweg Zutfen Brons-
bergen U n. 1897 (Arch. 3. I. p. 622); Winterswijk,
Eibergen, Groenlo, Lochem Un. 1859 (Arch. I. V.
p. 229); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);
Elst Th. Abel. (Arch. 2 V. p. 321); Kannenburg bij
Vaassen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); — Abcoude
Asscher (Arch. 1. I. p. 445); van den zeedijk door
fort langs binnenwegen naar Muiden en tusschen
Muiderberg en Muiden Un. 1901 (Arch. 3 II. p.
631); Hoogkarspel J. Pijls Dz.; Alkmaar 1871 S.
en Abel. (Arch. 2. I. p. 273); Callantsoog, Petten
Un. 1891 -(Arch. 2. VI. p. 238); Heilo, Bloemendaal
V. E. (Arch. 2. I. p. 409); — Boskoop, Rhoon,
IJselmonde, Schiedam, Bergschenhoek lijst v.d. Voo;
Naaldwijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I, p. 409); Oost
Voorne Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 401); — Haam-

1642 HYDROCHARIS. ALISMA.

stede Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); bij Renesse
1844, Zijldijk, St. Jan Steen lijst v. d. B.; —
Oudenbosch 1885 — 87 Butaye en de Haas (Arch.
2. V. p. 549); Woensdrecht, langs de Zoom Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 354) — Baarlo, Velden Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 576); Oude Stadsgracht
Roermond, Ool over de Maas Un. 1900 (Arch. 3.
II. p. 631); Sittard, Ambij Un. 1861 (Arch. 2. IV.
p. 328); slooten te Tiiddern bij Sittard, Thul onder
Schinnen, langs het Vaesraderbosch, poelen langs
de Maas onder Borgharen, lijst de W.

Ordo: Alismataceae Asch. et Grabn.

Alisma Rivin.

1254. A. Plantago aquatica L. \) Aan waterkanten langs
slooten algemeen. -ix. Jiili—Sept.

In Herb.: Texel 1857 Hart. ; Waal en Burgerdijk

') Door A et G in twee vormen gesplitst : A Alisma Michaletii A.
et G. en B. A. arcuatum Michalet. In het herbarium-materiaal heb ik
geen vormen kunnen onderscheiden, die met A. arcuatum overeen-
stemden. Er komen bij A. allerlei vormen voor, hooge en lage, met
zeer breede hartvormige en smallere, eindelijk geheel lijnvormige
bladeren. Op geen der exemplaren past de beschrijving van arcuatum.
Bij Michaletii komen meestal vruchten voor met een gleuf, zoodat
zulk een vruchtje op de rugzijde er hartvormig uitziet, maar dikwijls
komen in dezclfde bloeiwijze ook vruchten voor met twee gleuven,
waarbij het middelste veld hooger uitsteekt. De laatste vbrm is meer
verbreid bij de var. /2 en komt vooral voor bij deii vorm y. voor-
zoover die vruchten heeft. Toch sluit deze zich in alle andere ken-
merken bij A aan. Men zal echter levend materiaal moeten bestu-
deeren, daar bij gedroogd materiaal de onderscheidingskenmerken zoo
weinig opvallen, dat ook Ascherson cn Grabner erkennen de ge-
droogde exemplaren, vooral de minder goed ontwikkelde, niet met
zekerheid tusschen de ondersoorten A of B te heliben kunnen onder-
brengen. Hoezeer uitwendige invloeden inwerken op den vorm dezer
soort, mogc blijken dat in den zeer drogen voorzomer van 1911 in
de toen bijna volkomen uitgedroogde plassen bij de steenovens in de
nabijheid van Wageningen de anders gewone planten tot armzalige,
eenbloemige plantjes waren veranderd, die niet hooger dan een deci-

ALISMA. ■ 1643

aldaar S. P. Huizinga; sloot Midsland Terschelling
Un. 1886; — Oldeboorn 1868 v. T. ; Leeuwarden
1849 S.; — Horensche diep Groningen 1856Strat.; —
Borger 1859 Lac. en S.; — Kampen R. B.; Deven-
ter 1876 K. ; Generaalsbosch aldaar 1839 Halb.; —
Harderwijk 1864 R. B.; Apeldoorn 1850 K. A.;
Ruurlo 1884 Ens.; Dorpsbuurt Winterswijk 1873
R. E. de H.; Nijmegen N. en Th. Abel.; —
Amersfoort Garj.; Zeist 1857 Kniittel; Rijzenburg
1859Hartm. en R. B.;de Bilt v. d. T.; Utrecht 1850
P. A. B., R.B., 1879A. C.enW. A. 0.;KrommeRijn
aldaar 1834 D. S.; Blauwkapel 1870 G r o 11; Schalkwijk
1830 Wtt.; Loenen Exc. 1884; — Kortenhoef 1869
Hoek; Diemermeer, Rozenburg, Sloterweg, Amstel-
veensche weg Fl. Amst. ; op laatste plaats 1842 P.
Heijbr. (P. N. S.); Muiden, Diemermeer 1842 Romb.;
Legmeer Boerl; Wieringen 1857 Hart.; Haarlem-
mermeer 1853 S. en Hartm.; Haarlemmerhout 1870
Boerl.; — Leiden Dz., Mb., 1830 Forsten, 1832
S. S., 1840 S. S., 1872 Boerl.; Singel over hortus
aldaar 1859 S.; tusschen Valkenburg en Katwijk
Kerb.; vaarten bij Leiden B. W.; 's Gravenhage
V. Z., 1833 I de L. e. h. Groll.; G. B., R. B.;
Meerdervoort V. Z.; Zandgeesten bij 's Hage V. Z.;
Nootdorp Destree; Overmaas leg. R. 1851 h. O.,
1891 V. d. Voo; Dordrecht 1836 Lac. , 1882

meter werden, volkomen overeenkomende met de var. /3 pumilum,
door A. et G. bij A. arcuatum onderscheiden.

Bij de onvoldoende kennis, die wij van deze soort bezitten, laat
zich het herbarium-materiaal het best indeelen volgens de oude
Koch'sche verdeeHng in A. Plantago genuinum, (3 lanceolatum en
7 graminifoHum.

Tot mijn spijt heb ik geen gebruik meer kunnen maken van de
onderzoekingen van den Heer H e n r a r d , die opmerkt dat aHeen bij
zeer laat in het jaar verzamelde volkomen rijpe exemplaren de
vruchtjes goede kenmerken opleveren.

1644 ALISMA.

C. V. d. Br., 1882 V.; — Zuid Beveland 1838 en
Wemeldinge 1840 v. d. B.; Middelburg 1880
Buijsm.; — Kaatsheuvel Thomson; Rosmalen
V. Hov. (ook /3), op den weg van 's Bosch naar
Vlijmen v. Hov. (als A. ranunculoides); Boxmeer
Un. 1853; — Ambij v. Hov.
|3. angustifolium Kiinth. (A. Plantago /3 lanceolatum
Koch et Prod. Ed. 1 p. 252).

In Herb.: Vlieland ten noorden van het dorp 1858
Lac; — Wetering achter de pastorie Oldeboorn
1863 Holk.; Leeuwarden 1849, 1859 S.; — Meppel
V. Heijn.; — Kampen R. B.; Kampereiland 1847
R. B.; (Bentheim 1853 Buse) - Wijchensche
veencn, Hatertsche broek, en bij den tolwegnaarGrave
1841 Th. Abel.; — Overveensche weg Mb., Kerb.;
weiland voor Meer en Bosch te Heemstede v. d. T.;
Sloten Fl. Amst. ; Sloterweg Amsterdam v. H. ; —
Leiden O.; Haagsche Schouw aldaar Perin; Wasse-
naar 1833 S. S.; Nootdorp Destree; Lexmond 1828
V. H.; Rotterdam B. C. Du mortier; Crabbehof bij
Dordrecht 1847 M. J. Cop; — Zuid Beveland 1838,
1840 V. d. B.; Middelburg 1880 Buijsm.; Zeeuwsch
Vlaanderen A. W.; Hoek 1863 A. W.; — Kloppen-
waard bij Werkendam 1836 Lac; Loopschans
Breda v. A.; Rosmalen v. Hov.
y graminifoliuni Wahlcnb.. (A Plantago r gramini-
folium Koch in Prodr. Ed. 1; AHsma natans Enum.
Zeel. 1. p. 41 p. p.)

In Herb. : Nijkcrkerveen, en — Spakenburg Th.
Stolz; Woudenberg 1833 Wtt.; Kromme Rijn
Utrecht G. Br.; vijver Rhoodestein bij Neerlang-
broek v. d. T. ; — Noordendijk Dordrecht 1837 en
Zwijndrecht Lac; Dordrecht en Dubbeldam 1838
Lac. (mct de bijvoeging dat deze 3 a 4 weken
later bloeit als de soort). Vloeiend water Leerdam
1833 Wtt.; — de Vliet bij Moerdijk Un. 1860.

ALISMA. 1645

(Heerenveen Kuijper in h. Utr. ; Oudegaaster
zanding 1905 Schierb. in h. pr; — overal ten
zuiden van Groningen R. de Boer en H. Kooi
in h. Heukels; de Leek Sanders in h. pr. ; —
Kampen Boldingh in h. Utr. ; Zwolle 1890 Carm.
in h. pr., 1903, 1904 L. in h. pr.; — Ruurlo Went
in h. Utr. ; Apeldoorn 1903 Koornneef inh. pr. ;
Culemborg 1888 de Haas in h. pr. ; — de Bilt
1877 Schipper in h. pr. ; — Hilversum 1899
Koning in h. pr., 1902 v. Goor in h. pr. ; Sant-
poort 1909 Geels in h. pr.; — Oegstgeest 1885
Struijk. in h. pr., 1892 V. S u r. en Valkenburg
1894 V. Sur. in h. pr.; Leiderdorp 1899 des T.
in h. pr.; 's Gravenhage 1895 v. Breemen en
Loosduinen R. B. in R. H.; 's Gravezande J. F.
Wichard en Rotterdam H. v. d. Linden in h.
Heukels; Rotte bij ter Bregge 1909 Danser in
h. pr.; Zwijndrecht 1894 Posth. in h. pr. — Wal-
cheren 1874 L. in h. pr. ; Kaasenbroodsche dijk
Oostburg 1867 S. Lako in h. pr. ; — Drongen
(waar?) 1895 de Haas in h. pr.; Valkenburg
Steichen in h. pr. ; algemeen langs de Maas,
Roode beek en Geul, in vijvers de W. in h. pr. —

A. latifolium Kiinth.

B. stenophyllum A et G., beiden Rotterdam 1910
W. en J. in h. pr. ; de laatste ais lanceolata ook
Varkenoordsche dijk onder IJselmonde 1898 W. en
J. in h. pr.)

Bovendien: Bij Oude Schild, de Mok, bij Hoorn
ende Westen, Gerritsland, bij Hermanshoeve tusschen
Burg en Koog, bij Koog, Prins Hendrikpolder, bij
Antwerpen, de Nederlanden, Eijerlandsche duinen
1900—02 Hoogenr. en de V. Smits (Arch. 3. II.
p. 1044); Midsland op Terschelling 1897 lijst V.;
al de Noordzee eilanden behalve Rottum lijst v. E.
(Arch. 2. I. p. 409); — Wolvega, tusschen Knijpe en

1646 ALISMA.

Heerenveen Un. 1811 (Arch. 2. III. p. 423); Sneek,
Oudega (W.), Menaldum, Kuikhorne, Veenklooster,
Scharngoutum, IJIst, tusschen Joure en Langweer,
Jutrijp, Ouwsterhaule, Haskerhorne, Nijeholtpade,
Balk, Hemelum, Zandfirde, Akkrum, Olterterp,
Drachten, Hemrik (Scharren), Beets, Ureterp, Ter-
wispel, Boornbergum, Wijnjeterp, Hardegarijp,
Tietjerk, Tjerkgaast, Irnsum, Poppingawier, Gauw,
Franeker, Pietersbierum, Wijnaldum, Beetgum, En-
gelum, Bergumerheide, Bozum, Finkum, Holwerd,
Hantum, Brantgum, Bornwerd, Warns, Molkwerum,
tusschen Joure en Snikzwaag, Parrega, Goutum,
Sloten, Heidenschap (bij Workum), Rinsumageest,
Murmerwoude, Rotsterhaule, Nijeschoot, bij de sluis
van Terhorne, St. Anna-Parochie, Woudsend, Harig,
Heeg, Wommels, Deinum, Winsum, Baard, Hinde-
loopen, Nieuw-Katlijk, Ferwerd, Marrum, Hallum,
Wolvega, Pingjum, Arum, Delfstrahuizen, Akmarijp,
Lieve-Vrouwenparochie, Grouw lijst Brakm.; —
Dalen, Coevorden, Gramsbergen, Sleen, Weerdinge,
Rolde 1859 Lac. en S. (Arch. l.V. p. 255); — Steen-
wijk, Steenwijkerwold, Giethoorn Un. 1892 (Arch.
2 VI. p. 351); Station Heino, van daar tot aan de
Nieuwe Wetering, langs de Oude Wetering tot op
den grintweg Raalte-Wijhe, Wijhe Un. 1888 (Arch.
2. V. p. 415); Hengelo, Borne, Hasselo, Weusthag,
Haaksbergen, de Lutte, Poppe Un. 1895 (Arch. 3.
I. p. 228); Almelo, Albergen, Vrieseveen Un. 1870
(Arch. 2. 1. p. 196). Dclden, Twickelerbosch (Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 200); Station Markelo, Veen
tusschen xMarkelo en Diepenheim, Entersche veen,
Enter, — tusschen Zutfen en Bronsbergen, tusschen
hier en Warnsveld Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622);
Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo, Lochem
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229); Terborg Un. 1885
(Arch. 2 IV. p. 406); Vaassen, Epe Un. 1890 (Arch.

ALISMA. ELISMA. 1647

2. VI. p. 98); — Abcoude Asscher (Arch. 1. i.
p. 445); tusschen Muiderberg en Muiden Un. 1901
(Arch. 3. II p. 631); enkele slootjes in de omrin-
gende dorpen van Enkhuizen lijst J. Pijls Dz.;
Alkmaar Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273) Callantsoog-
Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 351), aldaar en
Kennemerland lijst v. E. (Arch. 2. I. p. 409); —
Naaldwijk id.; Brielle, Rockanje Un. 1887 (Arch. 2.
V. p. 402) ; Zevenhuizen, IJselmonde, Bleiswijk,
Moordrecht, Boskoop lijst v. d. Voo; — al de Zeeuw-
sche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 134) behalve
St. Philipsland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 138);
Renesse Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); tusschen
Dishoek en Koudekerke, tusschen hier en Middel-
burg, tusschen Zoutelande en Westkapelle, tusschen
Domburg en Oranjebosch, tusschen hier en Vrouwen-
polder Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); Hoek,
Neuzen, A. W. (Arch. 1. IV. p. 304); — Woens-
drecht en langs de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 354); Oudenbosch 1885—87 Butaye en de
Haas (Arch. 2 V. p. 549); — Venlo, Blerik
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576); langs de Roer bij
Roermond, Rouwmoest Un. 1900 (Arch. 3. II. p.
627); Ambij, Meersch, Gulpen, Sittard Un. 1861
en Beek-Elsloo, tusschen Bunde en Valkenburg,
Gronsveld, Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 328).

Voorfs vermeld door Pelletier, Knyf, Vor-
stius, Munting en Bruman.
(3. lanceolatum: Lent, Neerbosch Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 321); — Inlage Wemeldinge 1840
lijst V. d. B.

y. graminifolium: Naaldwijk v. E. (Arch. 2. 1. p. 409);
— in een sloot achter de Groe 1839, langs de
Koedijk en de Palmboom 1840, Schuddebeurs lijst
V. d.B. (Maashaven Rotterdam 1909 Danser in h.pr.)

1648 ELISMA.

Elisma Buchenau.

1255. E. natans Buchenau. (Alisma natans L. et Prodr.
Ed. I. p. 253). In slooten en poelen in heide en
veenstreken. 1\.. Juni — Aug.

In Herb.: Tusschen Oldeberkoop en Makkinga,
Bruinsm a; Stiens Grosh. (1 pl. met 2 etiquetten,
waarvan 't andere vermeldt Almelo); — ■ Eeldervvolde,
Groningen 1831 v. H.; Eelde 1865 H. d. V.; Wedde
en Blijham Kent; — Peize Strat. ; aldaar 1904 en
de Punt 1904. Bur.; Assen 1865 H. d. V.; Meppel
V Heijn.; — tusschen Giethoorn en Zuidveen Un.
1892; Ommen 1904 L. ; langs de spoorbaan Enschede
en tusschen Wierden en Vriezeveen 1892 L. en
Carm.; Linderzijde bij Lonneker 1904 Blijd.;tus-
schen de Lutte en de Poppe Un. 1895 (als lina-
riifoliuni); Almelo Un. 1870 O.; (met vorige 1 pl.
op 2 etiquetten) — tusschen Elburg en Zwolle 1833
Wtt.; Epe 1877 K.; Uddelermeer Un. 1849v. d. B.;
Barneveld i905 des T.; Apeldoorn 1833 W 1 1.;
1852 K. A.; 1879 Groll; Voorst 1846 S. S.; Loenen
1840 Buse; Nijkerkerveen 1867 Stolz; Doetin-
chem 1899 v. Vloten; Arnhem Thomson; Nijme-
gen Abel. en Pas; Hatert C. H. v. d. Looij;
Hatertschebroek Wtt., N. en Th. Abel.; Groes-
beek 1847 G. Deijn.; N. en Th. Abel.; Malden-
sche broek en Wijchen N. en Th. Abel.; aldaar
G. Deijn., Wijchensche venen v. d. T. ; — Schalk-
wijk 1833 Wtt. ; — tusschen Zelsate en Zuiddorpe
1845 V. d. B.; — Rosendaal Lac; Poel Galdersche
heide Un. 1852; witte huis buiten Oosterhout 1841
Lac; Rietven bij Oisterwijk en Oirschotsche heide
Broers, Oisterwijk v. Vloten: Vucht v. Hov. ;
heide aldaar v. Hov.; Eindhoven Dz., 1843 de
Vriese, herb. Forsten dedit Junius; Val-
kenswaard 1827 v. H.; Boxmeer Un. 1853; —

/

ELISMA. 1649

Plasmolen N. en Th. Abel.; Ottersum bij Gennep
1876 Lac; de Kievit (S. 5, 27, 28), Un. 1903;
Langven bij Beegden Un. 1900.
(2. repens A. et G. (Alisma natans ^ repens Rchb.)
In Herb.: Eelderwolde bij Groningen v. H.; —
Dedemsvaart 1874 A. M. C. Jongkindt Coninck;
Deventer 1833 Wtt., — Uddelermeer Un. 1849;
Apeldoorn 1833 Wtt., 1879 Groll; Voorthuizen
1833 Wtt.; Oude bedding Molenbeek Ede 1890
V. Vloten; Nijmegen 1833 Wtt.; Wijchensche
Venen v. d. T. — Montfort herb. v. d. B.; —
Snolveen bij Rozendaal Un. 1860, Zoom bij Bergen
Un. 1896, tusschen Rijen en Dongen 1842 v. d. T.;
Son 1850 V. Hov.; — plas bij Station Beugen
Un. 1898,

7. sparganiifolium A. et G. (A. natans sparganii-
folium Fries, (2. linearifolium v. d. B. in Prodr,
Ed. I. p. 253).

In Herb.; Wijchensche Venen 1897G. enV. ; —
Rozendaal Lac. ; Oisterwijk 1894 Ogt.

Een plant uit Valkenswaard 1827 v. H. schijnt
mij toe de vorm plantaginifolium van /3 repens.

(Oudegaaster Zanding 1905 S c h i e r b. in h. pr. ; —
Wedde 1901 en — Eext 1893 Schipper in h. pr.;
Paterswolde Miq. in h. Utr.; Midlaren, Peize 1902
R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels —
Almelo 1897, Oldenzaal 1895 V. Sur. in h. pr.;
Denekamp 1901 des T. en Bernink in h. des T.;
Hardenberg 1892 Carm. in h. pr. et in h. L.; Ambt
Ommen 1904 en — Apeldoorn 1878 L. in h. pr.;
aldaar 1903 Koornneef in h. pr. et in h. Heukel s;
Station Barneveld 1905 des T. in h. pr. ; sloot
Neerbosch 1904 v. Goor in h. pr.; — Utrecht W.
C. V. Embden in h. Heukels; — Rozendaal
1874 S. Lako in h. pr. et in h. L.; Oudenbosch
1893 Jorna in h. de Haas, 1898 Posth. in h. pr.;

104

1650 ELIS.MA, ECHINODORUS.

Oisterwijk 1900 W. e n J. in h. pr. ; — Ottersumsche
veen 1902 v. Breemen in R. H.; in vijvers bij den
Puttermolen Voerendaal 1910, Terhagen onder Beek-
EIsloo 1911, bij het kasteel Merkelbach te Wittem
1913 de W. in h. pr.

/2. repens: TerschelHng 1894 V. Sur. in h. pr.)
Bovendien: In een plas tusschen Joure en Lang-
weer lijst Brakm.; — Stcenwijk, Giethoorn, Zuid-
veen Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 351); Albergen,
Vrieseveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Bekkum
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); Entersche veen Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 622); in een sloot achter
Neerbosch, Maldensche broek Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 321); — Abcoude Asscher (Arch. 1. I.
p. 445), Bentveld v. Vloten (Arch. 2. VI. p. 72,
misschien vergissing?) — Oudenbosch 1885— '87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); — Zuid-
Beveland v. d. B. (T. VIII p. 41 is Aiisma Plantago) —
Velden U n. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576).

Echinodorus L. C. Rich.

1256. E. ranunculoVdes {L.) Engelm. (Alisma Ranun-
cuIoTdes L. ct Prod. Ed. I. p. 253). Op moerassige
en overstroomde plaatsen in zandige streken.
2i . Juni—Sept.

In Herb.: Texel, zeer algemeen, Ho Ik.; in kolken
(drinkplaatsen voor schapen) bij Burg aldaar 1850
Lac. ; Bleekwaal bij den Hoorn op Texel 1868
Holk.; bcnoorden dorp Vlieland 1858 Lac. ; Ter-
schelling 1861 Hinxt; Doodemanskisten 1897 V.;
Hollum op Amcland S. P. Kros; — Joure C. A. B.;
Zwaagwesteinde en Lemmer 1865 H. d. V.; Suameer
E. P. 1904; Scharstebrug 1865 en tusschen Olde-
boorn en Beetsterzwaag 1866 Holk.; Garijp 1869
V T.; Oldeboorn 1868, 1869, v. T.; Giekerk 1882
S.; — Haren 1865 H. d. V. (overgangen tot fluitans

ECHINODORUS. 1651

en repens) v. H.; vlak aan het Horensche diep Glim-
men 1858 v. H. ; Harendermolen 1835 v. H.; —
Meppel V. Heijn.; Drenthe herb. T.; — Steenwijk
Un. 1892; Deventer 1833 Wtt., v. d. Cop., grachten
aldaar 1876 K.; Diepenveen 1833 Wtt.; Almelo
1870 O.; Haaksbergen Un. 1895; heide bij Hengelo
1895 Groll; Diepenheim Un. 1897; Boekelerhoek
te Lonneker 1893 L. ; Buurse 1904 Blijd.; Loozen
bij Gramsbergen 1868 v. d. Scheer, 1894 L.; —
Nijkerk 1843 W. K.; Venen aldaar Kraep.; Udde-
lermeer 1849 v. d. B.; Apeldoorn 1833 Wtt.; 1853
K. A., tusschen Apeldoorn en Voorst 1833 Wtt.;
Wisselsche venen Un. 1890; Vorden 1873, 1883
Groll; achter Kruisberg bij Doetinchem 1885 Groll;
Kleine Wierse bij Ruurlo 1884 Ens.; Winterswijk
Un. 1859; Kuilenburgerveen Un. 1859 (waarsch.
Corenbergerveen); Lageveld bij Ede 1890 v. Vloten;
Wageningen, Veenendaal, Ede, Vaassen, Epe
1882—85 K.; Nijmegen B.; Wijchensche venen

1842 Th. Abel.; — Stoutenburg bij Amersfoort
1862 R. B.; tusschen de Boerderij Vathorst en de
Hoeve boven Amersfoort 1836 D. S. ; Hoog en Wel
1894 Garj.; Maarsbergen 1885 K- ; Woudenberg

1843 V. d. B.; achter Oudewijk 1836 D. S.; Acht-
tienhoven G. Deijn.; — Nieuw Loosdrecht 1844
S.; Abcoude, Vinkeveen, Waverveen, Baambrugge,
Amstelveen, Sloten en Amsterdam Asscher; tus-
schen de Zuwe bij Baambrugge en Vinkeveen
V. d. T. ; Amsterdam C. A. B., v. H.; Sloten en
Amstelveensche weg 1835 Mb. , Fl. Amst.; aldaar
1842 Heybr. (P. N. S.); Petterduin 1870 H. d. V.;
tusschen Callantsoog en Petten Un. 1891; Zwane-
water 1896 V.; Zandvoort, Rozewater aldaar 1833,
Zuursop bij Velsen en Groot Bentveld 1833 S. S.;
Haadem h. v. d. B.; tusschen het riet Fuikvaart
aldaar 1836 Buse; — Leiden buiten de Marepoort

1652 ECHINODORUS.

1847 O.; Heikop bij Vianen v. H.; — Princenvijver
achter de Oranjezon 1877 L. ; Groote Inlaag Colijns-
plaat N. Beveland 1886 L.; Schouwen en duinen
aldaar 1845 v. d. B.; — Wouwsche plantage Un.
1896, Zeezuiper bij Bergen op Zoom 1874 S. Lako;
Rosendaal Un. 1860; Etten 1841 Lac; Liesbosch
bij Princenhage v. A.; Heusdenhout Un. 1852;
Kolkven Oisterwijk 1894 Ogt.; 's Hertogenbosch
en provincialen klinkerweg aldaar. Vuchtsche heide
V. Hov.; Eindhoven Dz.; (Tongelsen?) 1833 For-
sten; Boxmeer Un. 1853; — Plasmolen 1855
Th. Abel., 1856 v. d. B.; Baanbrug bij Weert
1900 G. en Jongm.

(3. zosterifolius Aschers. (Alisma Ranunculoides
|3. sparganifolium Fries in Prodr. Ed. I. p. 253.
Volgens dit werk werd deze soort vroeger verward
met Alisma Plantago (3. lanceolatum).

In Herb.: Terschelling 1861 Hinxt; — Achttien-
hoven 1839 Lac; — Sloten 1848 Fl. Amst.; —
Hulst h. V. d. B.; St. Jan Steen 1845 B. W. en v. d. B.
y. uniflorus.

In Herb.: Eerste Jan Douwes Vallei Vlieland
1858 Lac; Doodemanskisten, Studentenpiak en
Liesterplak Terschelling Un. 1886.

(Texel 1913 Kloos in h. pr.; Hoornderweg aldaar
1900 V. Breemen in R. H.; tusschen Burg en
Hoorn 1894 V. S u r. in h. pr.; — in een poel te
Westcr-Zijpen bij Joure Brakm.; Nicuwe Schoot
Kuyper in h. Utr. ; Oudegaaster Zanding 1905
Schierb. in h. pr. ; — Moerasveen van het Zwarte
veen bij Lichtenvoorde 1902 des T. in h. pr.;
Apeldoorn 1881 L. in li. pr. ; Epe 1911 Hoogenr.
iii li. pr.; Station Barneveld 1905 des T. in h. pr. ;
BennekomscheMeent 1892, 1900 V. Sur. in h. pr.; —
Oud Loosdrecht 1904 Koornneef in h. pr. ; —
lieisloot Laren 1902 v. Goor in h. pr.; Stolpen

ECHINODORUS. 1653

bij Alkmaar 1899 Struyk. in h. pr.; — Kijkduin
bij Loosduinen 1902 v. Breemen in R. H.: Oost-
voorne Miq. in h. Utr. ; slooten en duinvallei
aldaar 1910 Danser in h. pr.; Quakjeswater Voorne
1909 W. en J. in h. pr.; — Colijnsplaat 1896
Schipper in h. pr. ; — Oudenbosch 1894 Jorna
in h. de Haas; sloot Gestelsche weg 1886 Cos-
terus in h. pr.; — Weerterbroek 1900 G. en J. in
R. H.; voor 1910 veel bij Schinveld (Hering, Min-
dergangelt), thans nog in de aangrenzende duitsche
venen te Stahe, Heimberg h. de Wever).

Bovendien: In een sloot bij Zandfirde (= Zand-
voorde) gem. Wijmbrits., — Eelderwolde lijst
Brakm.; — Paterswolde Bijdr. I. p. 295 noot; —
Steenwijk, Oldemarkt, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2.
VI. p. 351); Almelo, Atbergen, Vrieseveen Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 196); Haaksbergen, de Lutte, Buur-
serbeek Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); Station
Markelo en tusschen Markelo en Diepenheim Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 622); — Eibergen Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 229); Terborg Un. 1885 (Arch. 2.

IV. p. 406); Epe U n. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); —
Gooiersgracht bij Laren 1882 H. d. V. (Arch. 2.

V. p. 529); — Bentveld v. Vloten (Arch. 2. VI.
p. 72) - Brielle Un. 1887 (Arch. 2, V. p. 402); —
duinvalleien bij Haamstede, langs putten Zilte
Haast 1844, bosschen Hellendijk lijst v. d. B.;
Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III.
p. 134); — langs de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 354); Oudenbosch 1885— '87 Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 549); — tusschen Mook en
den Plasmolen Th. Abel.; Montfort Lac. (Arch. 2.
V. p. 27); Beegden, Keversbroek, weg Tongel-
rooische beek tot Nieuwe brug, Vlootmolen bij
Stramproy Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627).

Voorts vermeld door Munting, Bruman.

1654 SAGITTARIA.

Sagittaria L.

1257. S. sagittifolia /.. In stilstaande of zwak stroo-
mende wateren, slooten, vaarten enz.; bij sterker
stroom slechts in den vorm met langgestrekte lint-
vormige ondergedoken bladeren (de vorm vallis-
neriifolia Coss. et Germ.)

In Herb.: Leeuwarden 1849 S.; Oldeboorn 1868

V. T.; begraafplaats Sneek 1842 T i 1. (ook P. N. S.) .• —

Meppel V. Heijn.; - Kampen 1848 T., 1849 R.B.;

Zwolle 1846 S. Schutte e. h. Cop, 1904 L.;

Deventer Halb., 1876 K.; Nieuwe wandeling koer-

huis aldaar Romb.; - Harderwijk 1864, 1865

R. B.; bij den Zuukermolen onder Epe 1873 K. A.;

Apeldoorn 1890 K- A. e. h. Groll; Plekenpol bij

Winterswijk 1875 R. E. de Haan, Wageningen

1882 K.; Renkum Buse; Nijmegen N. enTh. Abel.;

Hatertschebroek ■ B.; — Amersfoort Garj.; Zeist

Un. 1847, 1847 B. W.; Utrecht C A. B. ; Abstede

bij Utrecht 1878 A. C. O. (var. Bollei); Maarssen

O.; — Vinkeveen 1850 Lac; Uithoorn 1870 Boerl.;

tusschen Osdorp en Halfweg M. D.; Haarlem 1837

Buse, 1838 Romb.; 1871 Boerl.; Kleverlaan

aldaar Kerb.; Aardenhout 1869 Hoek; Heemstede

V. d. T.; — Lisse 1832 S. S.; Leiden Forsten,

1833 Wtt. (Bollei); Dz., 1840 B. W., 1842 O.,

Zoeterwoudsche singel" aldaar 1900 V., tusschen

Witte en Koepoort aldaar 1854 Kramer; Maredijkje

1840 S. S., Perin: Zoeterwoude 1881 Boerl.;

Wasscnaar 1835 Mb.; Hazerswoude Pierot; 's-Gra-

venliage G. B.; Rotterdam B. W.; Fijenoord 1846

Grosh.; Papendrecht, Zwijndrecht 1878 Posth.;

Dordrccht M. J. Cop: 1882, 1883 C. v. d. Broek; —

Zuid Beveland v. d. B.; Watergang Hulst 1846

B. W. en V. d. B. ; St. Jan Steen 1845 en kanaal

Sas van Gent 1845 v. d. B.; — Werkendam 1836

SAGITTARIA. 1655

Lac; Kaatsheiivel Thomson; 's Hertogenbosch
V. Hov., 1834 Wtt.; Vucht v. A.; — Maastricht
1870 Groll; Ambij v. Hov. '

(Heerenveen Kuyper in h. Utr. ; Oudegaasterzan-
ding 1905 Schierb. in h. pr. ; Sneel< Brakm. in
h. pr. ; — Groningen, overal ten Zuiden dier stad,
R. de Boer en H. Kooi inh. Heukels; Vlacht-
wedde 1896 Schipper in h. pr. ; Nietap Sanders
in h. pr,; — Ruurlo Went in h. Utr.; Culemborg
1888 de Haas in h. pr. — Pekinglaan Baarn 1889
Costerus in h. pr. — Waterleidingsterrein Bus-
sum 1899 Koning in h. pr. ; tusschen Weesp en
Muiden 1899 v. Goor in h. pr.; het Gein 1911
Geels in h. pr. ; Overveen 1892 en — Lisse 1894
V. Sur. in h. pr. ; Oegstgeest 1885 Struyk. in h.
pr.; Haagvveg Leiden 1896 des T. in h. pr.; 's-Gra-
venhage R. B. en 1895, 1900 v. Breemen in
R. H.; Delft 1875 L. in h. pr.; Rotterdam 1899
H. V. d. Linden in h. Heukels; 's-Gravenweg
aldaar 1900 W. en J. in h. pr. ; Kralingsche weg
aldaar 1909 Danser in h. pr. ; Spijkenisse 1900
Koornneef in h. pr. ; — Roosendaal 1874 S. Lako
in h. pr.; — overal langs de Maas 1911, vijvers
Terhagen onder Beek-Elsloo 1911, vijvers Severen
onder Ambij 1913, langs de Roode beek bij Millen
1912, Broeksittard en Born de W. in h. pr.
/3. heterophylla Bolle: Giethoorn 1893 L. in h. pr.;
— in de Roode beek bij Millen 1912 de W. in h. pr.)

Bovendien: Wolvega, Teridzerd, Knijpe, Heeren-
veen Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); Hemelum,
de Vlaren (bij Bozum), Oppenhuizen, IJlst, Schar-
negoutum, IJsbrechtum, Langweer, Oude Haske,
Oudega (W.), Rauwerd, Akkrum, aan de Boorne bij
Poorterbrug en bij Lanswolt (Beetsterzwaag), Beets,
Drachten, Terwispel (Spaltebrug), in het Koningsdiep
tusschen Ureterp en de Molenbuurt, Hardegarijp,

1656 SAGITTARIA. BUTOMUS.

Tietjerk, Veenwouden, Irnsum, Poppingawier, Ter-
zool, Sybrandaburen, Gauw, Bozum, Sloten, Heiden-
schap (bij Workum), Woudsend, Ipecologa, Hom-
merts, Nijeschoot, Gaastmeer, Oosterzee, Tjeukemeer
bij de Echtervaart, Rotsterhaule, lijst Brakm.: —
Meppel, Coevorden, Gramsbergen, Erm. Sleen
1859 Lac. en S. (Arch. I. V. p. 255) — Steen-
wijk, Steenwijkerwold, Eesveen, Giethoorn Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 351); Almelo, Albergen, Vrie-
seveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); Hengelo,
Buurserbeek, langs de Dinkel Un. 1895 (Arch. 3.
1. p. 228); Station Markclo, Entersche veen — langs
de Slink bij Grol, tusschen Bronsbergen en Warns-
veld Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622); Lichtenvoorde,
Aaltensche beek Eibergen, Borculo, Lochem,
Groenlo Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229); Doetinchem
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Veenendaalsche
bosschen (heide?), G., (Arch. 2. V. p 680) —
Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p. 445); van den
Zeedijk door het fort langs binnenwegen naar
Muiden en tusschen Muiderberg en Muiden Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); Kennemerland talrijk —
en Wassenaar, Naaldwijk v. E (Arch. 2. I. p. 409);
Schiedam. Boskoop, Overmaas, langs de Rotte,
IJselmonde, Kralingen lijst v. d. Voo; — Ouden-
bosch 1885—87 Butaye endeHaas fArch. 2.
V. p. 549); — Venlo Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576);
Sittard Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 328).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman.

Ordo : Butomaceae Gray.
Butomus Toiini.

1258. B. umbellatus L. Aan de oevers van slooten,
vaarten enz. 4. Juni — Aug.

In Herb.: Burg op Texel 1860 Lac; aldaar en

BUTOMUS. 1657

Koog 1868 Holk.; — Oldeboorn 1863 Holk.; —
1868 V. T.; Leeuwardeii 1849, 1859 S.; — Meppel
V. Heij n.; — Kampen 1847 R. B., 1848 T.; Zwolle
1846 S. Schutte h. Cop; Deventer 1846 Gro-
n e m., 1876 K- ; Vecht Hardenberg 1868 v. d. S c h eer,
de Poppe 1904 Blijd.; — Harderwijk R. B.; Twello
P. V. Delden, Zuukermolen onder Epe 1873 K. A.;
Nijmegen N. en Th. Abel., Thomson; — Amers-
foort en Soest 1891 Garj.; Utrecht v. H.; 1835
D. S.; Kromme Rijn aldaar h. Molengr.; Neer-
langbroek v. d. T.; — Zijdelmeer, Uithoorn 1870
Boerl.; Diemermeer op de plaats van Bormeester,
Haarlemmermeer bij den spoorweg en Overveensche
weg 1846 P. A. Richard; Nieuwersluis Exc.
1884; Sloterweg 1839 C. D. Wtt.?; Jaagpad aldaar
1839 Romb.; Amstelveensche weg 1842 Heijbr.
(P. N. S.); Schoorldam 1869 Hoek; Haarlem Mb.,
1835 Buse; Leidsche vaart aldaar 1873 Groll;
Overveen 1869 Boerl.; aan de Liede 1846 Buse; —
Leiden Dz., Mb., 1835 Wtt. 1835 Lac, B. W.,
1842 O.; Morschpoort aldaar 1856 S.; Leiderdorp
1827 Wtt.; Zoeterwoude 1881 Boerl.; 's-Gravenhage
V. Z., G. B., G. Barger; Bezuidenhout aldaar
Destree; Fijenoord 1846 Grosh.; Charlois 1891
V. d. Voo; Dordrecht 1882 C. v. d. Broek; —
tusschen Haamstede en Noordwelle 1844, 1845
V. d. B.; Walcheren v. d. B.; Middelburg 1880
B u ij s m. ; Koudekerke aldaar 1874 L. ; Zuid-Beveland
V. d. B.; Aardenburg 1861 en kanaal van Neuzen
naar Sas van Gent A. W.; — Loopschans v. A.;
langs de Dieze v. Hov.

(Sneek Brakm. in h. pr.; Leeuwarden 1905
Schierb. in h. pr., — overal in de omgeving van
Groningen R. de Boer en H. Kooi in herb.
Heukels; — Zwolle 1890 Carm. in h. pr.; 1895
L. in h. pr.; — Culemborg 1888 de Haas in h.

1658 butojMus.

pr.; — Utrecht de Liefde in h. Utr. ; Zuilen 1877
Schipper in h. pr.; — Zandbergen bij Naarden
1899 Koning in h. pr.; Weesp, Keversdijk 1899
V. Goor in h. pr.; Amstelveen 1910 Geels in h.
pr.; Hoogkarspel Sanders in h. pr.; — Warmond
1885 Struyk. in h. pr. ; Leiden 1892 V. Sur. in
h. pr.; Vliet Voorschoten 1898 des T. in h. pr.;
's-Gravenhage Mevr. Snellenen 's-Gravezande
J. F. Wichardinh. Heukels; Sekbroekpolder
bij Loosduinen 1896 v, Breemen in R. H.; Rot-
terdam 1899 H. v. d. Lind en in h. Heukels;
Rotte bij Terbregge 1909 Danser in h. pr.; Spij-
kenisse 1901 Koornneef in h. pr.; — Abeelsche
Zandweg Middelburg 1868 S. Lako in h pr. ; —
Almkerk C. A. Backer in h. Heukels; — overal
langs de Maas 1910, vijvers Terhagen onder
Beek-Elsloo 1911, idem Severen onder Ambij 1913,
langs de Roode beek onder Millen, Tiiddern, Broek-
sittard en Born, de W. in h. pr.).
Bovendien: Terschelling 1884 v. E. (Arch. 2. IV.
p. 398); — Ameland v. E. (Arch. 2. 1. p. 409); bij
Hoorn, tusschen Burg en de Koog, Waal en Burg,
bij Antwerpen 1900—02 Hoogenr. en de V.
Smits (Arch. 3. II. p. 1044); — tusschen Wolvega
en Teridzerd, Veen Teridzerd, Knijpe, Heerenveen
Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 423); — IJlst, Oppen-
huizen, Scharnegoutum, Langweer, Oude Haske,
Oosterwierum, IJsbrechtum, Offingawier, Goenga,
Hemeium. Bergumermeer, Deinum, Dronrijp, Kuik-
hornc, Rauwcrd, Akkrum, Oranjewoud, Ureterp,
Drachten, Buitenpost, Visvliet, Oude-Schouw, Irn-
sum, Terzool, Poppingaweer, Gauw, Franeker,
Heerenveen, Oudeschoot, Bolsward, Bozum, Hijum,
Holwerd, Ternaard, Hantum, Bornwerd, Warns,
Goutum, Sloten, Heidenschap (bij Workum), sluis
bij Tcrhorne, St.-Anna-Parochie. Woudsend, Ipeco-

BUTOMUS. 1659

laga, Harig, Hempens, Baard, Heeg, Gaastmeer,
Follega, Oosterzee, Vierhuizen (bij Rotstergaast),
Oudega, (W.), Akmarijp, Grouw, St.-Jacobi-Parochie,
Ujst Brakm. — Huffelte 1859 Lac. en S. (Arch.

1. V. p. 255); - Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI.
p. 352, en aldaar zwaarweerbloem genaamd),
tusschen Heino en Wijhe en hier Un. 1888 (Arch.

2. V. p. 415); Almelo, Albergen, Vrieseveen Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 196); langs den Dinkel Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 228) - Shnk bij Grol Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 622), Varsseveld Un. 1859
(Arch. I. V. p. 197); Zevenaar, Breevoort, Eibergen,
Groenlo, Borculo Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229)
Grift te Lent Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 322) —
Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p. 445); Hilversum
Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 306); van den Zeedijk
door het fort langs binnenwegen naar Muiden en
tusschen Muiden en Muiderberg Un. 1901 (Arch.

3. II. p. 631); algemeen om Enkhuizen lijstJ. Pijl
Dz.; Alkmaar Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273), Ken-
nemerland v. E. (Arch. 2. I. p. 409); Duinvlied
bij Haarlem H. d. V. (Arch. 2. II. p, 76) — Naald-
wijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 409); Brielle-
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); Schiedam,
Kralingen, Moordrecht, Bergschenhoek, Zevenhuizen,
Boskoop lijst V. d. Voo — Westdorpe v. d. B.
(Arch. 1. IV. p. 304); tusschen Dishoek en Koude-
kerke, tusschen hier en Middelburg Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1036); Walcheren E., Hoogelande
V. d. Feen, slooten Noordwelle 1844, Klooster-
zande, watergang Axel lijst v. d. B.; — Moerdijk
Un. 1860 (Arch.l.V*.p.233); Oudenbosch 1885— '87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); —
Baarlo, Hamert Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576);
gracht Roermond Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 631);
Meersen Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 328).

1660 SCHEUCHZERIA.

Ordo : Scheuchzeriaceae Agardh.
Scheuchzeria L.

1259. S. palustris /,. In diluviale veenstreken, op drijf-
tillen, meestal tusschen Sphagnnm, zeer verspreid,
doch gezeUig voorkomend. 4. Mei — Juli.

In Herb.: Zeegze bij Zuidlaren 1859 Strat.; —
in het Zandmiemeer bij het Zwarte meer (nu droog)
bij Odoorn 1859 Lac. en S.; — Doetinchem Un.
1885, 1885 Groll, 1893 K. A.; Nijmegen B.; Over-
asselt 1898 G. en V.; Wijchen v. H.. h. Kort hal s;
Wijchensche venen G. Broers (Bijdr. II. I. p. 117);
bij de ruine der kapel St. Willebrordus te Hatert
Th. Abel.; 1840 Lac, 1840 Kraamw.. 1842
V. d. T., 1847 G. Deijn., Un. 1853 ^) — Boxmeer
Un. 1853, zeer menigvuldig in een ven op het
goed van den Heer Massard onder Boxtel 1855
V. Hov.; — Gennep 1875 Lac. en S ; tusschen
Velden en Arcen U n. 1893; Beegderveen bij Beegden
1900 G. en J.

(Ambt Ommen in het Eerderveen 1903 en Val-
kenhorsterveen 1893 L. in h. pr. ; — tusschen Nun-
speet en Elspeet 1912 W. en J. in h. pr., et in h.
Kloos; Hummelo in li. Lotsij; Nijmegen 1873
K. A. in h. L.; — Ven bij Welsche hut 1893
Costerus in h. pr. ; Groote Bedelaar bij Baexem
1907 Schipper in h. pr. et des T. in h. pr.)

*) Al de hier genoemde groeiplaatsen zullen wel betrekking
hebben op een enkele vindplaats n.l. Q. 6, 11, 41. In Arch. 1. V.
p. S4 meldt Suringar dat zij voigens mededeeling van D r. v. d.
Bosch op gemeldc plaats verdwenen zou zijn. Dat was in 1S59,
ofschoon zij door Goethart en mij nog in 1898 verzameld werd.
Zou zij misschicn, evenals vele Orchideeen enkele jaren wegblijven?
waartoe ik kom omdat door Lako en mij in 1913 Scheuchzeria te
vergeefs gezocht werd in het Eerderveen bij Ommen, waar de plant
vroeger door den Heer Lako verzameld werd en dit terrein in het
minst niet verandcrd was. Hierop zou nader gelet moeten worden.

TRIGLOCHIN. 1661

Triglochin Rivin.

1260. T. maritinia L. Op zilte kleigronden, zoowel op
de schorren als binnendijks en zelfs lang stand-
houdend, nadat het zoutgehalte vrijwel verdwenen
is. 2J.. Juni — Aiig.

In Herb.: Texel 1857 Hart., 1868 Holk.; Delle-
wal bij West-Terschelling Un. 1886; Schiermon-
nikoog 1867, 1868 Holk.; Glop Schiermonnikoog
1860 S.; Rottum 1897 Schipper; — Harlingen
G. A. B.; Roode Klif Staveren 1853 S.; Tenaard
V. H.; Sneek 1865 H. d. V., — Stadspolder Gro-
ningen Pott; Uitweerde 1856 Strat.; — Kampen
V. Heijn.; Zwartendijk aldaar 1848 T.; Droste bij
Kampen 1873 Hoek; Kampereiland 1848, 1854
R. B.; Schokland 1884 S.; Voorst bij VoIIenhove

1893 L.; Deventer Cop; — Harderwijk 1835 D. S.,
1864 R. B., Un. 1905; Nijkerk 1874 K. A.; strand
Putten 1884 O.; — Spakenburg Garj.; weilanden
langs de Eem 1894 Garj.; Schalkwijk 1865 H.d. V.;
Kromme Rijn W. K.; buiten de Tolsteegpoort Utrecht
V. d. T.; — Naarden 1864 O.; Amsterdam C. A. B.,
V. H.; Amstelveensche weg aldaar 1843 O. ; Ooster-
doksdijk 1867 O., 1868 v. T.; IJ bij Amsterdam
W. de Haan, Zeedijk aldaar 1838 Romb. ; Zee-
burg M. D., 1842 Heijbr. (P. N. S.); Zeedijk
voorbij Zeeburg Splitg.; tusschen Amsterdam en
Sloterdijk v. d. T.; Uitdam, Ransdorp, Edam 1905
Struyk.; Oostkant Zaan Kerb.; Marken 1886
Boerl. en V.; Urk 1852 B. de Witt, 1884 S.;
Monnikendam 1886 Boerl.; Hemmeland aldaar
1886 Boerl. en V..- Hoorn 1884 K.; Enkhuizen

1894 Sanders; Wieringen 1856 La c, 1857 Hart.;
Nieuwe Diep V. Z.; de Wiel bij Schagen 1901
G. en Jongm. Stolpenbrug aan het kanaal menig-
vuldig tusschen Schagen en Callantsoog 1900 G.

1662 TRIGLOCHIN.

en Jongm. tusschen Alkmaar en Uitgeest 1895 V.;
Zandvoort 1854 T.; Spaarndam 1874 Groll;IJdijk
aldaar 1872 Boerl.; Spaarne Haarlem 1836 Buse;
Liede bij Haarlem 1865 H. d. V.; Haarlemmermeer
Fl. Amst.; — Keukenhof bij Lisse Exc. 1888;
Kaag 1851 Kerb.; kanaal Katwijk 1836 Mb., 1837
Lac; Zeesluizen aldaar 1833 Wtt. , S. S.; Orchis-
land Katwijk Perin; Leiden 1833 Wtt.; Valken-
burg 1833 S. S.; weiland Haagsche Schouw 1833
Wtt.; 's-Gravenhage V. Z., G. B.; Hoek van Hol-
land 1879 S., 1895 Barger, 1904 W. en J.; algemeen
langs de Maas bij Hoek van Holland 1894 V.,
Sekken aldaar V. Z.; Eiland Rozenburg, Zuid-
Westelijk deel 1895 V.; — Schouwen 1838 v. d. B.,
Dz., Duiveland 1872 Schoor; Sonnemaire wie?,
Bruinisse 1887 S., Zuid-Beveland 1839 v. d. B.,
Dz., Koudekerke (Walch.) B. W.; Veere 1883 K.;
Vlissingen 1880 Buijsm.; Rithem 1845v. d. Cop;
oude haven Walcheren 1834 v. d. Feen; oude
Veersche weg Middelburg 1894 Ogt.; Hoek 1863
A. W.; — Bergen op Zoom Un. 1860.

(Workum 1905 Schierb. in h. pr. ; — Winscho-
ten 1890 Schipper in h. pr. ; — Kampen Bold.
in h. Utr. ; — Fort Uiterweer aan de Vecht 1901
Koornneef in h. pr. ; Amsterdam J. Koornneef
en Spaarndam C. A. Backer in h. Heukels;
Amstcrdam 1909 Geels in h. pr. ; Zeeburg aldaar
Went in h. Utr., 1900 v. Goor in h. pr.; Buik-
sloot 1909 de Haas in h. pr. ; Noorder IJ en Zee-
dijk Monnikendam 1901 Struyk. in h. pr.; West
Knollcndam 1912 Kloos in h. pr. ; Marken 1893,
Wieringen 1894 en Spaarne bij Schoten 1893 V.
Sur. in h. pr ; Noordzeekanaal Velzen 1888 Posth.
in h. pr. ; — Lisse 1897 Bolten in R. H.; Keu-
kenhof aldaar 1893 V. Sur. in h. pr.; Hillegom
1887 Struyk. in ti. pr. ; opgespoten grond tusschen

TRIGLOCHIN. 1663

Rotterdam en Schiedam 1909 Danser in h. pr. ;
Nieuwlandsche polder langs de Nieuwe Waterweg
1904 W. en J. in h. pr.; Brielle 1900 Struyk. in
h. pr., 1909 Hoogenr. in h. pr.; Steenenbaak Oost-
Voorne 1900 des T. in h. pr. ; gorzen Hellevoetsluis
1913 Brussaard in h. pr. ; Hoek van Holland
1898 V. Breemen in R. H.; Krabbeneiland over
's Gravendeel 1884, Hollandsch Diep 19^4 Posth.
in h. pr. ; — Kattendijke 1894 Posth. in h. pr.;
IJzendijke P. J. Roozendaalinh. Heukels;
Kamperland N. Beveland 1909 Schipper in h.
pr. ; — Bergen op Zoom 1884 Posth. in h. pr.,
Recl aire in h. W. en J.)

Bovendien: Al de Noordzee-eilanden v. E. (Arch.
2. I. p. 409); Vlieland Lac. (Arch. 1. V. p. 59, 79);
Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV. p. 82); -
Langmeer, Mirns, aan den zeekant tusschen Oude-
mirdum en Rijs, zeekant bij Holwerd, Warns (Zui-
derburen), Laaxem, Stavoren, Hemelum, Zwarte Haan
(gem. Het Bildt) en — Harderwijk Hjst Brakm.; —
Eembrugge bij Baarn lijst Brakm.; — Huizen
Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 306); Papelaan bij Muiden
en vervolgens langs den Zuiderzeedijk Un. 1901
(Arch. 3. II. p. 631), Buitenland Enkhuizen J, Pijl
Dz.; Bergen v. E. (Arch. 2. I. p. 409), Un. 1871
(Arch. 2. I. p. 273), Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI.
p. 203), Callantsoog Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 238);
Hondsbosschen v. E. (Arch. 2. IV. p. 398) —
Naaldwijk v. E. (Arch. 2. I. p. 409); Brielle-Roc-
kanje Un. 1887 (Arch. 2 V. p. 402) — al de Zeeuw-
sche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 134), ook St.
Philipsland L. (Arch. 2. VI. p. 128); Varendijk
Renesse Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); Schroeweg
V. d. Feen, Axel v. d. Tr. Hjst v. d. B.; tusschen
Rammekens en Rithem, Dishoek, tusschen Vrouwen-
polder en Veere, Oosternieuwlandsche polder.

1664 TRIGLOCHIN.

tusschen Gapinge en Veere en tusschen Gapinge
en Middelburg Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036).

Voorts vermeld door de Lobel Kruydtboeck
1618 (Walcheren), Pelietier en Vorstius.
1261. T. palustris L. Algemeen op vochtige, ook zilte
gronden, aan moerassige waterkanten; overal daar
waar geringe veenvorming pjaats heeft. 94. Juni—
Juli:

In Herb.: Texel 1860 Lac; Koog en Mok aldaar
1868 Holk.; Westerveld aan de Zuiderzee op Vlie-
land 1858 Lac; Midsland Terschelling Un. 1886;
Ameland 1854 S. P. Kros; Rottum 1896 Schip-
per; — Sneek 1865 H. d. V.; Franeker Spree,
Langweer C. A. B.; Lekkum 1874 v. T.; Drachten
E. P. 1904; Oldeboorn 1865 Holk.; tusschen Olde-
boorn en Beets 1 866 H o 1 k. ; — Groningen 1 833 v. H. ;
Onland bij Groningen 1835 v. H.; Mickeihorst bij
Haren 1855 Strat.; — Valthe 1859 Lac en S.;
Weerdinge 1859 Lac. en S.; Un. 1889; tusschen
Dalen en Zwinderen Un. 1906; Meppel v. Heij n.; —
Kampen R. B.; trekvaart aldaar 1845 G. W. Top
Jr., 1847 T.; Mastenbroekerpolder bij Zwolle 1891
en Dieze aldaar 1892 L.; Giethoorn, Zuidveen Un.
1892; Hamingen onder Staphorst 1898 L.; Deventer
Wtt.; 1878 K.; Colmschate 1849 Maaldrink h.
Cop.; Hardenberg 1868 v. d. Scheer, 1892 L en
Carm.; Hoogeweg aldaar h O.; tusschen Delden
en Borne 1892 L. en Carm.; Entersche veen Un.
1897; Aamsveen en Lonneker 1905 Blijd.; —
Stadsweide Hardcrwijk en Hoevelaken R. B.; Epe
1864 O.; Wisselsche veen U n. 1890; Beekbergerwoud
1858 O.: Edesche veen Veenendaal 1894 V.; Wage-
ningen 1883 K.; Hatertsche broek wie? Hulzen B.; —
Utrecht C. A. B., v. d. T.; buiten de Tolsteegpoort
aldaar v. d. T.; Baambrugge, 1837 D. S.; Abcoude,
Baambrugge, Vinkeveen, Waverveen-Vreeland, Kor-

TRIQLOCHIN. 1665

tenhoef Asscher; — Duivendrecht, Abcoude M. D. ;
OHfantspad, Duivendrecht, Schinkel, Haarlemmermeer
Fl. Amst.; Amsterdam v. H.; Jaagpad aldaar 1839
Romb.; Wormer Kerb.; Uitdam 1905 Struyk.;
De Zeele 1895 Sanders; Bergen bij Alkmaar 1871
S.; Breesaap V. Z.; duinpan Zandvoort 1846 Buse;
Rozewater aldaar 1833 Wtt. ; Haarlem C. A. B.,
v. H., 1870, 1871 Groll, Kolk Overveen 1872
Boerl.; Haarlemmerhout 1834 Buse; Meer en
Bosch Heemstede v. d. T.; — Katwijksche kanaal
bij Zee B. W., 1833 Wtt.; Leiden Dz., 1835 Mb.,
1844 O.; Studentenpad aldaar O.; Aalsmeer 1897
V.; Leimuiden Exc. 1888, 1897, Zanderij Wasse-
naar S. S., 1833 Arkenhausen; Wassenaar 1832
Forsten; 's Gravenhage V. Z., 1832 I. de L. e.
h. Groll; Kanaal aldaar V. Z.; Loosduinen Des-
tree, tusschen Poeldijk en Monster 1896 V.; Oost
Voorne v. Breemen, Brielle-Rockanje Un. 1887;
Dordrecht 1848 en Amstelwijk Dubbeldam 1850 v.
Hov. — Zeeland v. d. Cop; tusschen Oud Vos-
meer en Tholen 1883 L. ; Zijpe 1887 L. (met bij-
voeging: is minder algemeen dan T, maritima,
komt toch in geheei Zeeland door verspreid voor,
meest altijd vond ik haar op bepaald zilte gronden);
Zuid Beveland 1847., Schengen en Galghoek 1838
v. d. B.; Groote Inlaag Colynsplaat 1886 L.; Koude-
kerke (Walch.) B. W.; duinen Zoutelande 1881 L.;
Hoek A. W.; — Werkendam 1836 Lac; Nuenen
v. Hov.; Peel bij Deurne 1871 Lac; Borkelsche
vloeiweide 1901 Rovers; — Plasmolenveen 1897
G. en V.; Broekmolen Stramproij 1900 G. en
Jongm.; Keversbroek bij Kelpen Un. 1900; Maas-
tricht Marres, v. Hov.

(tusschen Burg en Hoorn 1 894 V. S u r. in h. pr. ; —
Drachten 1904 des T. in h. pr.; Sneek Brakm.
in h. pr.; Leeuwarden 1909 Schierb. in h. pr.;

105

1666 TRIGLOCHIN.

Terband Kuyper in h. Utr.; — Eeldervvolde
(Onland) 1902 R. de Boer en H. Kooi in h.
Heukels; — Kremerveen bij Glanerbrug 1903
Blijd. in h. pr.; — Blauwkapel, Utrecht, W. C. v.
Embden inh. Heukels; — tusschen 's Graveland
en Hilversum 1892 V. Sur. in h. pr.; Naarden
Went in h. Utr.; Naardermeer 1899 Koning in h.
pr.; Ringvaart Diemermeer 1900 v. Goor in h. pr.;
Amstelveen 1910 Geels in h. pr.; West Knollen-
dam 1912 Kloos in h. pr.; Noorder IJ en Zeedijk
1901 Struyk. in h. pr.; Zandersloot Alkmaar 1890
Costerus in h. pr.; — Hillegom 1891, Sassen-
heim 1893, Voorschoten 1885 Struyk. in h. pr.;
Ringdijk Lisse 1893 V. Sur. in h. pr.;. Beeklaan
's Gravenhage 1895 v. Breemen in R.-H.; Delft
1876 L. in h. pr. ; J. H. C. Sorber in h. Heu-
kels; Hillegersberg 1901 W. J. in h. pr.; Rotte
aldaar 1908 Danser in h. pr.; Bergsche plas 1901
W. en J. in h. pr.; Spijkenisse 1895 Koornneef
in h. pr. ; Dubbeldam 1886 en Zwijndrecht 1886
Posth. in h. pr. ; gorzen Hellevoetsluis 1913
Brussaard in h. pr.; Brielle 1909 Hoogenr. in
h. pr.; — Dreischor 1882 L. in h. pr.; Middelburg
Mevr. Snelien, IJzendijke P. J. Roozendaal
in h Hcukels; — Cubaart 1889, Grave 1893
Jonia in h. de Haas; Budel 1899 des T. in h.
pr.; — aangevoerd langs het spoor te Nuth
1902-03, veen langs de Jeker te Cannes 1872 leg.
Bosquet. 1864 leg. Jacques in h. Dumou-
li n, in het Engelsveen te Brunsum en het Leiffen-
derveen onder Schinveld 1905-13 in h. de We ver.)
Bovendien: Schiermonnikoog 1860 S. (Arch. 1. V*
p. 261); Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. III p. 424);
Jutrijp, tusschen Joure en Langweer, Boornzwaag;
Bergumermeer, IJIst, IJsbrechtum, Offingawier,
Goenga, Warns (Zuiderburen), Stavoren, Firns,

TRIGLOCHIN. ZOSTERA. 1667

Baard, Gauw lijst Brakm.; — Delden en Twic-
l<elerbosch Un. 1870 (Arcli. 2. I. p. 200); Oele,
Beckuin, Woold, Haaksbergen, WeustliagUn. 1895
(Arch. 3. I. p. 622); — Winterswijk, Lichtenvoorde
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229); Apeldoorn K- A. (Arch.
2. III. p. 200); Wijchensche venen D. J. Bosch h.
Abel. (Arch. 2. V. p. 322), Ingen gem. Lienden
lijst Brakm.; — Wieringen 1856 Lac. (Arch. 1.
IV. p. 232), Velserkanaal Heemstede v. E. (Arch.
2 I. p. 409) — Nootdorpsche plassen de W. Hamer
(Arch. 2. II. p. 31) — al de Zeeuwsche eilanden
behalve West Zeeuwsch Vlaanderen en St. Philips-
land A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 128); Inlage
Westerschouwen lijst v. d. B.; Oosternieuwlandsche
polder Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036) - Ouden-
bosch 1885-87 ButayeendeHaas (Arch. 2. V. p.
549), tusschen Woensdrecht en het station Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 354) — Plasmolen Lac. en
tusschen Beek en Bunde K. en G. (Arch. 2. V. p.
27); Rauwmoest, Vlootmolen bij Stramproy Un.
1900 (Arch. 3. II. p. 627); Etzenrade; op veel
plaatsen in het veen, vooral bij Staatsmijn H.,
tijdelijk in weilanden langs het spoor tusschen Nuth
en Reijmersbeek 1902 lijst de W.).

Ordo Potamogetonaceae Asch.

Tribus : Zostereae Dutnort.

Zostera L.

1262. Z. marina L. Langs de zeekusten en in enkele
met deze gemeenschap hebbende kanaien. Groeit
tot op een diepte van 10 M., terwijl de losgerukte
deelen dikwijls bij groote hoeveelheden op het
strand geworpen worden. 4. Juli — Oct.

In Herb.: Vangdam Texel 1868 O.; Noordzee bij

1668 ZOSTERA.

Texel 1857 Hart.; Texel ^4881 Grol 1 ; Kust Eier-
land en binnenslands in de gracht van de Oude
Schans aldaar F. Ho ff m ann, ook *1833 Hoffm.;
Coxdorp 1868 Holk.; Zuiderzee bij Vlieland 1858
Lac. ; reedc Schiermonnikoog 1860 S.; Rottum
1896 Schipper; — Zeedijk Harhngen ^=^U n. 1886;
strand Workum 1873 J. M. de B.; haven Sneek
C. A. B.; Dijkshoek Bruinsma, 'v. H.; — Kwelder
achter Noordpolder 1829 v. H. ; Vierhuizen 1835
V. H.; Noordpolderzijl achter Usquert aan het strand
1856 Strat. ; — Noordzee E. Wenck; Wierwaard
aan het eind van den keerdam Helder ■'■1868 O.;
strand Helder *1842 J. W. R. Til. (P. N. S.) ; Zui-
derzee bij Wieringen F. Hoffm.; 1856 Lac, 1857
Hart.; Urk 1884 S.; - Strand Katwijk -O., G.
Broers h. C. Petif e. h. D. S. ; — Schorren
Zonnemaire Wel?, Schorren Zuid Beveland 1839,
1840 v. d. B., 1841 v. d. T.; Zandkreek aldaar 1849
en haven Goes 1838 v. d. B.; kanaal van Goes
naar de Schelde, Wilhelminadorp 1841 en Schorren
Oosterschelde 1841 v. d. T.; tusschen steenglooi-
ingen en in het kanaal door Walcheren 1883 L.;
Veere 1883 K.; strand Vrouwenpolder 1898 Ogt.
(als Z. nana), slikken buitendijks in dcn Braakman
1862 A. W.

(Zuiderzee bij Gaasterland 1904 des T. in h.
pr.; — Helder 1903 Struyk. in h. pr. ; Zeedijk
aldaar 1894 V. Sur. in li. pr.; — Wissekerke Noord
Beveland 1877 L. in h. pr.).

*) De in het licrbarium voorkomende species zijn bijna al!e smal-
biadig met 3 nervcn, diis de vorm B. stenopliylla A. et 0. De door
deze auteurs als gcwone vorm aangemerkte pianten heb ik met een
* aangeduid. Het zoude gewenscht zijn ook eens nauwkeuriger na te
gaan, of misschien de vorm C. angiisti/olia hier voorkomt, die
volgens 2e Aufl. van A iind G. Synopsis p. 451 in de Noordzee
alleen bij Norderneij zou gevonden zijn.

ZOSTERA.

1669

Bovendien: Terschelling, Ameland — strand Bree-
saap — en Hoek van Holland v. E. (Arcii. 2. I.
p_ 410); — Noord Beveland, Tliolen, West Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III, p. 135); Schouwen
en Duiveland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 129);
gracht Brouwershaven Hjst v. d. B.

Voorts vermeld door Pelletier.

Aanm.: In den Prodr. Ed. I. wordt door van
den Bosch een var. (3 angustifolia M e ij e r Chlor.
Hanov. p. 529 opgegeven, met de toevoeging „^—1
pedalis, foliis angustioribus" . In Tijdschr. VIII.
p. 42 zegt dezelfde schrijver hierover „a specie non
nisi magnitudine diversa, vix nempe est pedalis,
multoque illa tenerior, quae 2 — 3 pedalis esse solet"
met de groeiplaats „Z. B., fundo arenoso Scaldis
infer. frequens", wat in zijn eigen lijst heet i<reel<en
en schorren aan de Landkreek 1839 v. d. B. Deze
var. angustifolia is dezelfde soort van Rchb. Ic.
fl. Germ. VII 3 t. III fig. 3 en niet de var. angus-
tifolia van Hornemann. Uit de opgaven „in Herb."
blijkt wel dat dit dezelfde is als de var. stenophylla
en dus niet de vorm angustifotia Hornem.
1263. Z. nana Roth. Evenals de vorige langs de zee-
kusten, doch op ondiepere plaatsen, op de slikken,
in zuidelijker kusten algemeener. 21.. Juli — Nov.

In Herb. : Zuiderzee bij VHeland 1858 Lac;
reede van Schiermonnikoog 1860 S.; — achter Noord
Polder te Groningen v. H. (als maritima); — Zui-
derzee bij Wieringen 1856 Lac; — Zonnemaire
wie? slikken Veersche gat 1883 L. ; Zuid Beveland
1839, 1840 V. d. B.; Schorren aan de Zandkreek
aldaar, oosteHjk gedeelte 1841 v. d. T, ; Ooster-
. schelde 1841, 1849 v. d. B., v. d. T. ; Buitendijk
Braakman 1858 en bij de Isabella sluis 1861 A. W.

(Wissekerke Noord Beveland 1877 L. in h. pr.).

Bovendien: Texel v. E. (Arch. 2. I, p. 410); —

1670 ZOSTERA. POTAMOGETON.

al de Zeeuwsche eilanden, behalve St. Philipsland
A. W. en L. (Arch. 2 VI. p. 129); zandbank hoek
Oost Beveland 1839 lijst v. d. B.

Tribus : Potamogetoneae Rchb.

Potamogeton Tourn. ^)

1264. P. natans L. In slooten, vaarten, in de kleistreken.
%. Mei—Aug.

In Herb.: Texel 1867 v. E., 1858 Holk.; Ter-
schelling 1869 Holk., 1887 H. d. V. — Oenkerk
1851 S.; Spree; Joure v. H.; — Coevorden, Erm,
Weerdinge 1859 Lac. en S.; — Kampen 1849 R. B.;
Tyhaar; de Worp bij Deventer 1847 wie? Wierden
en Vrieseveen 1892 L. en Carm.; den Ham L. en
Carm.; Winterswijk Un. 1859; Ruurlo 1885 Ens.;
Wolfheeze en Doorwerth Buse; Wageningen 1882
K.; Voorst 1883 Wtt.; Nijmegen Th. Abel.; Zalt
Bommel v. S. V. — Haarlem Spl.; Buitensluis
K e r b. ; Bcntveld 1837 K e r b., B u s e ; — Leiden 1836,
1837, Mb.; Katwijk 1889 V.; '5 Gravenhage V. Z.;
Rotterdam 1850 O ; Rhoon 1871 Schepman;

*) Het geslacht Potatnogeton uit het Vereenigings-herbarium is ter
dfterminatie gezonden aan Arthur Bennett te Croydon bij Londen;
zij zijn echter op de reis daarheen verloren gegaan. In deze bewer-
king heb ik opgenomen de groeiplaatsen, zooals die door mij werden
aangetcekcnd in mijn rcvisie van dit geslacht, verschenen als le Bijlage
tot de 59e Vorgad. der Ned. Bot. Ver. 2 Febr. 1895, ook als over-
druk uit Ned. Kruidk. Arch. 2. VI. 4e stuk. Wel zijn later uit in-
middels ontvangen oudere herbaria enkele dezer vindplaatsen weer in
hct herharium der Vereeniging aanwezig, doch vele soorten zijn des-
niettcmin zeer spaarzaam vertegenwoordigd. De opgaven uit mijne
revisie heb ik in deze bewerking met cursieve letters opgenomen;
enkele wijzigingcn heb ik intusschen aangebracht in de determinatie
der soorten van dit geslacht, dat tot een der moeielijkste van ons
land behoort. Ik verwijs naar bovengenoemde rcvisie en beveel het
geslacht ten zeerste aan in een hernieuwd onderzoek der tegen-
woordige floristen.

POTAMOGETON. 1671

Dordrecht 1S81 V.; Werkendam 1836 Lac; Heikop
V. H. — Moerdijk Un. 1860; Ulvenhout v. A.;
Galdersche heide Un. 1852; Vucht 1847 v. H.;
Boxmeer en St. Jansbeek Un. 1853 — Heerle 1864
H. de V.; Amby Un. 1861.
/3 ovalifolius Fieb.

In Herb.: Texel 1886 Lac; — Eelderwolde
Strat.; — .S/^e« Un. 1859; - Wieringen 1856
Lac; — Leiden 1842 O.; Noordwijk 1889 V.;
7 prolixus /Coc/?.

In Herb.: Doodemanskisten Terschelling 1869
Holk.; — Station de Bilt 1901, 1902 v. Emb-
den; — Roomburgerpolder bij Leiden S. S.

(Doodemanskisten Terschelling 1903 v. Breemen
en V. Iters. in R. H. — Sneek Brakm. in h. pr.;
Nieuweschoot Kuyper in h. Utr. ; Roodkerk 1895
Koornneef in h. pr. ; overal in Groningen R. de
Boer en H. Kooi in h. Heukels; — Kamper-
veen Bold. in h. Utr.; Zwolle 1891 Carm. in h.
pr., 1891 en 1904 L. in h. pr.; Tubbergen 1905 L.
en Lonneker 1904 Blyd. in h. L. ; Noord Eschmarke
1904 en tusschen Almelo en Albergen 1905 Blyd
in h. pr.; — Ruurlo 1891 Ens. in h. L.; Culem-
borg 1889 de Haas in h. pr., Went in h. Utr.;
— Zeist D. S. in h. W. en J.; — Ankeveen 1906
Koornneef in h. Heukels; Weesp, Keversdijk
1899 v. Goor in h. pr.; Weesp 1886 Costerus
in h. pr.; Naardermeer 1899 Koning in h. pr. ;
Santpoort 1909 Geels in h. pr.; - Katwijk 1892
en Rijngeest 1892 V. Sur. in h. pr.; Oegstgeest
1885 Struyk. in h. pr.; Leiden 1880 Schipper
in h. pr.; Haagweg aldaar 1897 des T. in h. pr.;
Bierlap onder Wassenaar 1875 S. Lako in h. pr. ;
's Gravenhage 1891 R. B. in R. H.; Kijkduin bij
Loosduinen 1902 Hoogenr. in h. pr.; Sekbroek-
polder aldaar 1895 v. Breemen in R. H.; eiland

1672 POTAMOGETON.

IJselmonde 1903 W. en J. in h. pr.; Oud Alblas
1897 Posth. in h. pr.; Wijlre Steichen in h. pr.;
algemeen in vijvers Zuid Limburg de W. in h. pr. —

Var. terrester A. Br. : Quakjes water 1910 W. en
J. in h. pr.)

Bovendien : Liesterplak Terschelling 1896 en
Hollum op Ameland 1896 Hjst V.; — tusschen
Wolvega en Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424);
Hardegarijp, Rijs, Bakhuizen, Oudega (W.), Bergum,
Oudwoude, Offingawier, IJlst, Loenga bij Sneek,
Rottum, Oude Haske, Noordermeer (Tietjerkstera-
deel), Irnsumerzijlen, Drachten, Terwispel, Akkrum,
Gauw, Oldeboorn, Warns, Molkwerum, Parrega,
Goutum, Sloten, Buitenpost, Kuikhorne, Heiden-
schap (bij Workum), Terband, Woudsend, Ipecolsga,
Baard, Veen bij Teridzerd, IJsbrechtum, Bergum,
in de Linde tusschen Wolvega en Blesse, Terkaple,
Heeg, Oostermeer, Grouw lijst Brakm. — Schoone-
diep, Odoorn, Valthe, Kanaal bij Emmen 1859
Lac. en S. (Arch. I. V. p. 256); — Oldemarkt,
Kallenkote, Eesveen, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2.
VI. p. 352); Hengelo, Hasselo, Borne, Hollenberger-
veld, bij de Buurzerbeek, Langelo, de Poppe Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 228); Almelo, Albergen,
Vrieseveen Un. 1870 (Arch. 2, I. p. 196); Diepen-
heim — Slenk bij Grol, Eibergen — Zwilbroek Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 622); Winterswijk Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 229); Terborg Un. 1885 (Arch. 2.
IV. p. 406); Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p. 200);
Wisselscheveen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Ooi,
Persingen, Lent en Hatert Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 322); - - Soest Lac. (Arch. 1. ir'\ p. 56) —
Callantsoog-Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI p. 238),
aldaar cn Kennemerland v. E. (Arch. 2. I. p. 410); —
Brielle Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); Voorne v. E.
(Arch. 2. I. p. 410); Ridderkerk, Kralingen, Nieuwer-

POTAMOGETON. 1673

kerk, Schiedam lijst v. d. Voo; — Sloot achter
Wemeldinge 1840, bosschen Hellendijk Hjst v. d. B.;
Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 134); St. Jan Steen
B. W. en V. d. B. (Arch. 1. IP. p. 56 en 1. IV.
p. 305) — Oudenbosch 1885—87 Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 549); Hoogerheide en langs
de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 354); Werkendam
Lac. (Arch. 1. IP. p. 56) — Velden, Arcen,
Welsche hut Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576); Wylre-
Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 328); Maastricht
V. Hov. (Arch. 1. 11*. p. 56).

forma minor /W. et K. Boxtel v. Hov. (ibid.)
1265. P. polygonifolius Poiir. (P. oblongus Viv. et
Prodr. Ed. 1 p. 255; P. fluitans Fl. Traj.; P. Horne-
manni Enum. Zeel. IV. p. 109 volgens den Prodr.
Ed. 1. Merkwaardig dat in A. u. G. Syn. Ed. II.
p. 463 P. coloratus Horn. herb. geciteerd wordt als
synoniem uit de opgegeven plaats der Enumeratio,
daar deze naam aldaar volstrekt niet voorkomt. In
Arch. 1. II*. p. 57 (Verslag 1849 p. 73) wordt
P. Hornemanni uit de Enum. Zeel. IV. p. 109 tot
P. oblongus Viv. gebracht, benevens een P. natans
r minor uit het Comp. Belg. p. 323., terwijl als
syn. voor P. coloratus Vahl op p. 58 worden
genoemd P. natans ^ et y Flor. Leid. p. 267, P.
natans Enum. Zeel. 1. p. 41 en P. oblongus En.
Zeel IV. p. 109. In den Prodr. I worden de laatste
synoniemen van P. natans En. 1., P. oblongus IV.
p. 109 en P. coloratus Verslag 1849 weer tot P.
Hornemanni Meijer gerekend en onder P. oblongus
Viv. de P. Hornemanni der En. Zeel. IV. p. 109.
Een tamelijk verwarde geschiedenis, die daarom
weinig te ontwarren is omdat in de verschillende
Enumerationes alleen Zuid-Beveland als groeiplaats
genoemd wordt en geen nadere aanduiding der
vindplaats wordt aangegeven. Het valt te betreuren.

1674 POTAMOGETON.

dat in een zoo breed opgevat werk als de Synopsis
van Asclierson und Grabner, nimmer rekening
is gehouden met het herbarium der Nederlandsche
Botanische Vere.eniging; er zouden dan minder
onjuistheden voorkomen omtrent de in ons land
voorkomende planten.

In poelen en moerassen in heide- en veenstreken.
2|.. Mei~Aug.

In Herb.: Texel Exc. 1902, 1902 Dijt, G. en
Jongm.; Hoorn aldaar 1868 Holk (als fluitans) en
e. h. V. Tuinen (als Hornemanni); Terschelling
1869 Holk (als fluitans) — Biauwhuis E. P. 1904;

— Witteveen te Haren 1856 Strat. ; — Paters-
wolde 1828 v. H.; Weerdinge 1859 Lac. et S.; —
Kremersveen Glanerbrug 1905 Blijd.; — Hardir-
wijk 1866 R. B. (als natans)\ tusschen Nijkerk en
Hoevelaken 1861 R. B.; Wissel bij Epe 1875,
Wissel en Uttel 1876 K. A.; Epe 1885 K. ; Voorst
1834 Wtt. (als heterophyllus); Uddelermeer Un.
1849; Wolfheeze 1852 Buse; aldaar v. d. B. en
Beek in het bosch van Wolfheeze 1847 v. d. B.
(als coloratus en ook door mij in mijn vroeger
opstel voor Hornemanni gehouden); Midden-
beek brongebied Soerensche beek 1900 G. (als
P. Horn?) - Soestdijk e. h. v. d. Brink (als
fluit.); Utrecht v. d. B. 1842 Lac; de Bilt Lac,
C. A. B.; Pannegat achter de Bilt Kraam w.; Zeist
1837 Mb.; Zcisterbosch 1851 Dz.; Soesterveen
1840 Lac. (als fluitans); Woudenberg 1845 W. K.;
Maarsbcrgen 1833 Wtt.; Amersfoort 1842 Lac. (als
fluitansj; — boschslooten langs den Hellendijk 1845
V. d. B. (als Hornem., ook in vroeger opstel);

— Bergen op Zoom Un. 1860 (als Hornem.,
ook in vroeger opstel); Wouwsche plantage 1902
G.; Galdersche hcide Un. 1852, Liesbosch 1864
H. d. V.; Dcurne 1834 Wtt. als fluitans; Peel

POTAMOGETON. 1675

Un. 1853. — Plasmolen bij Mook 1856 v. d. B.

(Texel 1903 en weg van Koog naar Burg aldaar
1903 V. Breemen in R. H. ; — Essen en —
Paterswolde 1902 R. de Boer en H. Kooi in H.
Heukels; — Heideplas Almelo 1905 W. en J. in
h. pr.; Lonneker 1905 Blijd. in h. pr.; — Wissel-
sche veen Epe 1878 L. in h. pr. et in h. d e Haas;
Maarsbergen 1908 W. en J. in h. pr.; heidepoelen
bij de Bilt D. S. (als fluitans) in h. W. en J.; —
Oisterwijk 1905 W. en J. in h. pr.; — Plasmolen
1902 v. Breemen in R. H.; Reuver 1912
Danser in h. pr.; Schaapsdijk ten westen van
Weert 1907 G. en des T. in h. des T; slooten en
beekjes in het veen te Brunssum 1892, Schinveld
1902 de W. in h. pr.).

Bovendien: ? Vlieland 1858 Lac. (Arch. 1. V. p.
60); — Hengelo, Bekkum, Nieuwkerkerveen en als
f. fluitans Bekkum, Haaksbergen en Nieuwkerker-
veen Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); als forma minor
Groesbeek Un. 1847 (Arch. 2. V. p. 322); Wissel-
sche veen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 98); Veen-
slooten bij Soest Lac. en Zeist Wenck (Arch. 1.
IP p. 57) — ? Callantsoog, Petten Un. 1891
(Arch. 2. VI. p. 238); — Beegden, Rauwmoest,
weg Tongelrooische beek tot nieuwe brug Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 627).

P. fluitans Roth. Door A. et G. voor het noor-
delijk laagland opgegeven en zelfs voor Terschelling
vermeld, een meening berustende op de lijst van
Van Eeden in Arch. 1. III. p. 210, die hier
op gezag van Holkema handelde. Ofschoon
Ascherson deze plant nimmer gezien heeft, komt
deze opgave nog altijd voor in de 2e editie der
Synopsis p. 464. De plant van Holkema is door
mij zonder aarzeling voor P. polygonifolius ge-
houden en onder die soort vermeld. Ik verwijs

1676 POTAMOGETON.

overigens naar mijn vroeger opstel en de Synopsis
van A s c h e r s 0 n en G r a b n e r, 2e ed. p. 464 e. v.
Reeds van den Bosch betwijfelde de indigeniteit
dezer soort (cfr. Arch. 1. II*. p. 57); de opgave in
Arch. 1. III. p. 210 als P. fluitans (2 stagnaHs Zeist
0. vindt men eveneens onder P. polygonifolius
terug.

1266. P. coloratus Va/il. (P. Hornemanni Meyer
in Prodr. Ed. 1, zie voorts onder P. polygonifolius.
In stilstaand en stroomend water. %. Juni — Aug.

In Herb.: Persynspan tusschen Katwijk en
Wassenaar, door verschillende personen tusschen
1833 en 1836 verzameld, alle de var. sub.spathulatus
Rchb. Leiden Mb. — Wemeldinge 1845 B. W. en
V. d. B.; slooten en moerassen bij Wemeldinge
Mei—Juli 1840 v. d. B.; Yersekendamme, Inlagen
achter Wemeldinge 1840 v. d. B. — Valkenswaard

1885 Lac.

(In stehenden Wasser bei Leiden Wtt. als P.
oblongus in Exsicc. Rchb. in h. W. en J.).

De overige opgaven der eerste editie Prodr. vindt
men onder polygonifoHus terug.

1267. P. alpinus Balbis (P. rufescens Schrad. et Prodr.
Ed. I. p. 255). In slooten, vijvers en zacht stroo-
mend water. 4. Juni—Aug.

In Herb. : Waterhuizen 1865 H. d. V.; Grijpskerk
Holk; — Weerdinge 1837 v. H., aldaar en Borger,
Erni 1859 Lac. en S.; Hoogeveen en Assen 1865
H. d. V.; — Molenbroek E. P. 1904, Zwolle 1891
L.; Zwarte water, Dcventer Cops; slooten achter
Mattaram bij Dalfsen 1891 L.; — Eibergen Un.
1859, Uilenpas 1857 Buse; Vaassen 1878 L.;
Kanncnburg 1874 Th. Abel, Un. 1890; Wisselsche
vcnen Un. 1890; Uddelernieer Un. 1849; Ruurlo

1886 Ens.; Bcckhuizen v. H.; vijver aldaar 1833
V. d. B.; Doonvcrth 1857, Rcnkuni 1854 Buse;

POTAMOGETON. 1677

Wageningen 1833 Wtt.; 1882 K.; Nijmegen 1847
Th. Abel.; Ubbergen 1833 Wtt.; Overasselt Un.
1853; Culemborg de Haas; — Grebbe 1833 Wtt.;
Amersfoori R. B.; Zeist v. d. B., 1844 Wk., Un.
1847; de Bilt 1847 Kraamw.; Utrecht Dumort.,
1846 Broers, Neerlangbroek 1833 W tt. ; — water-
leiding Vogelenzang 1901 V. ; — Noordwijkerliout
S. S.; Riiigenhoek aldaar 1891 V.; DordrecJit 1837
Lac; Vianen v. d. T. ; — St. Jansteen 1845 B. W.
en V. d. B. ; — Bavelsche loop Un. 1852; Ginneken
1876 O.; Oosterhoiit 1841 Lac; Oisterwijk v.
Vloten; Pettelaar 1847 v. Hov.: Deiirne 1834
Wtt. ; — Plasmolen 1874 Lac; Keversbroek bij
Kelpen Un. 1900 (als lucens); Sittard Un. 1861.
(Tusschen Ureterp en Wijnjeterp E. P. 1904 in h.
Blijd; Molenbroek Drachten 1904 des T. in h. pr.

— Vlachtwedde 1 899 S c h i p p e r in h. pr. ; — Zwolle
1893 Carm. in h. pr., 1910, 1912 L. Diepenveen
1898 en Raalte 1894 L. in h. pr.; — Ruurlo 1881
L., 1886 Ens. in h. L., 1897 V. Sur. in h. pr. ;
Tiel 1881 Posth. in h. pr.; Culemborg 1888 de
Haas in h. pr; — Utrecht W. G. v. Embden en
1909 Koornneef in herb. Heukels, Bunnik,
Zeist, Pannegat, Koningslust D. S. in h. W. en J.; —
Ruigehoek Lisse 1891 Struyk. in h. pr.; straat-
weg Willemsdorp Posth. in h. pr.; — Oisterwijk
Un. 1910 des T. in h, pr.; Boxtel E. P. 1903.)

Bovendien: Hoornsche diep Kent bij Munting;

— Sleen 1859 Lac en S. (Arch. 1. V. p. 256); —
Diepenveen L. (Arch. 3. I. p. 606) ; Herikervlier
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 567); Buurzerbeek Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 228) — Harderwijk R. B. (Arch.
1. V*. p. 426); grachten bij het Fort te Apeldoorn
1876 K. A. (Arch. 2. III. p. 200), sloot Twello
Ogt. (Arch. 3. I. p. 341 en 576); tusschen Heumen
en Hatert, Hatertsche broek, Th. Abel (Arch. 2. V.

1678 POTAMOGETON.

p. 322); Ruurlo U n. 1897 (Arch. 3. 1. p. 622) -
Oostbroek Kraep., Zeilen Lac. (Arch. 1. 11- p.
58); — ? Marken 1886 Boerl. en V. (Arch. 2. V.
p. 58) — Vianen v. d. T.; (Arch. 1. IP p. 58) —
Ottersum Lac. (2. V. p. 28), Station Venraai Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 576); in beekjes en slooten
in het veen te Schinveld en Brunssum de W. en
Amby Bosquet hjst de W.
1268. P. gramineus L. (P. heterophyllum Schreb. et F.
B. S. p. 148), In stilstaande wateren, in poelen
voornamelijk in heidestreken. 2].. Juli — Aug.
X. graminifolius Fries.

In Herb.: Hoorn op Texel 1868 Holk.: — Ud-
delermeer Un. 1849; — Achttienhoven 1842 Lac;
/3. heterophyllus Fries.

In Herb.: drinkputten en duinvalleien achter de
Westen Texel 1869 Holk.; Texel 1868 Holk.;
1867 H u i z e n g a, 1867 H. d. V. ; West Terschelling
1869 Holk.; — Waterhuizen 1865 H. d. V.; —
Zwolle 1842 Dassen; Diepenvecn 1884 K.; Al-
melo 1837Mb.; — Hattem 1878 K.A.; Uddelermeer
Un. 1849, herb. v. d. B.; Voorst 1834 Wtt.;
Heerde 1878 K- A.; Zntfcn 1836 Wtt.; Winters-
ti.njk Un. 1859; — Achttienhoven 1842 Lac, G.
Dcijn., 1843 Wk., 1844 wie?, Renswoude 1839
D. S.; — Haarlem 1839 Buse; Rosewater 1840
Buse; Velsen 1833 S. S.; Bentveld 1839 Buse;
- Katwijk 1828 Wtt.; SHedrecht Lac; — Wer-
kendam Lac; Breda en Galgenberg aldaar Un.
1852; Vucht 1847 v. Hov.; Vuchtsche heide en
water tusschen deze heide en fort Isabel v. Hov.;
Oistcrwijk v. Vloten; Boxmeer Un. 1853.
y. nitens Prod. Ed. II.

In Herb.: Terschelling 1869 Holk. ; — Achttien-
hovcn Lac. ; Wk., Kraep., v. d. T. ; Rozenwater
bij Zandvoort 1840 Buse.

POTAMOGETON. 1679

S. Zizii Koch et Prod. Ed. 1.

In Herb.: Meppel v. Heijn.

X. Markeloosche veen Un. 1897 Cost. in h. pr.;
Enter 1897 L. in h. pr.; sloot Herikervlier 1905
BHjd. en L. in h. BHj d.; — Corlesche veen Win-
terswijk 1907 des T. in h. pr.; Ruurlo 1886 en 1891
Ens. in h. L., Heerde 1878 K. A. in h. L.; Koot-
wijkerveen 1902 J. Koornneef in h. pr. et in h.
Heukels; — Zwanenwater 1903 v. Breemen in
R. H.; tusschen Callantsoog en Petten Un. 1891
Costerus in h. pr. en L. in h. pr. ; — Oisterwijk
1897 Posth. in h. pr.; Budel 1899 des T. (als
polyg.) in h. pr.

i2. Veenendaal 1899 Struyk. in h. pr.
^. Markelo 1905 L. en B 1 ij d. in h. L.)

Bovendien: Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
352); Buurserbeek Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228);
Station Markelo, Enterscheveen — Meddo bij Win-
terswijk Un 1897 (Arch. 3. I. p. 622); — Voorne
V. Eeden (Arch. 2. I. p. 410); — in een vijver op
Muizerik te Vucht v. Hov. (Arch. 1. I. p. 275); —
beekjes en slooten in het veen te Schinveld en
Brunssum lijst de Wever, terwijl bovendien in de
tweede nalezing op Gorter's Flora door van Geuns
in 1788 een P. gramineum als door Ehrhart in
ons land ontdekt werd vermeld en in de tweede
nalezing op gemelde Flora door de Geer in 1814,
waarbij P. gramineus door den Hoogleeraar Rein-
wardt ontdekt zou zijn. Van die vindplaatsen is
mij verder niets bekend geworden. Zie voorts v. d.
Bosch in Arch. 1. 11*. p. 51 en 53. —
1269. P. lucens. L. Algemeen in slooten, grachten,
vaarten enz. 71- Mei — Aug.

In Herb. : Suameer E. P. 1904; Hardegarijp 1865
H. d. V.; Teridzerd Un. 1881; rivier de Boorn
tusschen Oldeboorn enJMes 1866 Holk.; Oldeboorn

1680 POTAMOGETON.

1869 V. T. ; — in de opvaart van Grijpskerk langs
den rijweg naar het spoorstation 1866 Holk.;
Grijpskerk Holk. (als praelongus); Stroobos 1829
V. H.; — gracht Coevorden 1859 Lac. en S.; Ane,
waarschijnlijk door dezelfde verzameld, — Zwolle
Dassen, X^^d^» L.; Deventer Co^., /5-^7Tyhaar,
1878 K.; Kampen 1846 R. B., 1858 T.; Goor
1905 Blyd en L.; — Zevenaar 1833 Wtt.; Nij-
megen Th. Abel., Wtt.; — de Bilt Wk.; Uiter-
waarden Schalkwijk 1894 Backer; Loosdrecht
M. D.; Achttienhoven v. H.; — Nederhorst den
Berg Broers, Leidsche vaart bij Haarlem Buse,
Amsterdamsche trekvaart Buse, Kerb.; — Leiden
Mb.; 1837 L.; Valkenburg 1833 Wtt.; Warmond
1836 Mb., 1843 O., 1846 B. W.; 's Gravenhage en
Zorgvliet aldaar V. Z.; Oud Kralingen 1893 v. d.
Voo (als crispus); Barendrecht 1886 en Dordrecht
1884, 1886 V.; Heikop v. H.; — Colijnsplaat 1905
S c h i p p e r ; Sas van Gent 1845 B. W. en v. d. B. ; —
Breda v. A.; Vucht op de Muizerik v. Hov.;
Crevecoeur 1847 v. Hov.
/3. acuminatus Fries:

In Herb.: Gracht bij Coevorden 1859 Lac. en
S.; — Vecht bij ZwoHe Dassen — Achttienhoven-
sche venen Wtt. ; — Sas van Gent 1845 B. W.
en V. d. B.

(Groote Wielen Leeuwarden 1905 Schierb. in h.
pr. ; — Groningen overal R. de BoerenH. Kooi
in h. Hcukels; Vriescheloo 1897 Schipper in
li. pr. ; — Zalk Bold. in h. Utr.; Vecht bij Arni-
• chem 1893 L. in h. Blijd.; Zwolle 1881 en 1893,
Beulackerwijde 1894 L. in h. pr.; - Wiip 1913
Hoogenr. in h. pr. ; Grift bij Bennekom 1893
V. Sur. in h. pr.; Ruurlo 1886, 1891 Ens. in h.
L. ; Culemborg Went in h. Utr. ; — Bunschoten,
Tienhoven, de Bilt D. S. in h. W. en J.; — fort

POTAMOGETON. 1681

Uitermeer aan de Vecht 1902 Koornneef in h.
pr. ; vaart Muiden naar Muiderberg 1902 v. Goor
in h. pr. ; Naardermeer 1900 Koning in h. pr. ;
Amsterdam Koornneef inh. Heukels; tusschen
Callantsoog en Petten Un. 1891 Costerus in h.
pr.; — Hillegommerbeek 1893 V. Sur. in h. pr.;
Delft de W. H. in h. L.; Poeldijk 1896 Struyk.
in h. pr. ; afzanderij Wildhoef Dekkersduin onder
Loosduinen 1896 v. Breemen in R. H.; Kra-
lingsche plas 1908, sloot Kralingsche weg bij
Rotterdam 1909 Danser in h. pr.; Viaardingen,
Maassluis W. en J. in h. Heukels; Koedood
onder Rhoon 1903 W. en J. in h. pr.; Dubbeldam,
Heerjansdam 1886 en Alblasserdam (als var. ovali-
folius) 1887 Posth. in h. pr. ; — poelen langs de
Maas te Heugem 1905, vijvertje te Haeren onder
Voerendaal 1912 de W. in h. pr.
/3. In de Leien bij Opeinde 1904 des T. in h. pr.; —
Tienhoven D. S. in h. W. en J.)

Bovendien: Texel, Terschelling lijst v. E. (Arch.
2. 1. p. 410); — Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. IIL
p. 424); Jutrijp, tusschen Sneek en IJlst, Firns,
Offingawier, Sneek, Bozum, Warga, Hempens,
Scharnegoutum , de Dille, in de Linde tusschen
Wolvega en Blesse, Oosterzee, Tjeukemeer bij de
Echtervaart, Vierhuizen bij Rotstergast, lijst Brakm.;
— Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352);
Station Markelo Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 622); de
Poppe en langs de Dinkel Un. 1895 (Arch. 3. I.
p. 228j; Almelo, Albergen en Vriezeveen Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 196); — in het riviertje het Meer bij
Ubbergen, slooten Persingen Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 322); Wageningen G. (Arch. 2. VI. p. 156);
Lienden lijst Brakm. — Ankeveensche plassen
K. A. (Arch. 2. II. p. 160); Maartensdijk, de Bilt
lijst Brakm.; — Overveen, Bennebroek en —

106

1682 POTAMOGETON.

Naaldvvijk v. E. (Arch. 2 I. p. 410); Delft v, H.
(Arch. 2. II. p. 31) — Plasmolen Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 28); Sittard U n. 1861 (Arch. 2. IV. p. 328).
Voorts vermeld door Dodoens, Pempt. 1616
en Cruijdtboeck 1618, Vorstius, Munting
en Brum a n.

1270. P. praelongus Wiilf. In vaarten, grachten.
21 . Jiiiii—Jiili.

In Herb.: Veenendaal 1882 K-; — Uirecht 1842
Lac; Biltsche batterijen bij Utrecht Kraep.
Graben bei Utrecht 1843 (Wk?) — Nederhorst den
Berg v. H.; Hoiitvaart bij Haarlem 1836 Mb.;
Overveen 1836 Buse — Noordwijk Dz. ; Mallegat
bij Katwijk Mb. 1836 L2iC.; Valkenburg 1833 Wtt.;
Watering achter militaire strafgevangenis Leiden S.S.
1832 S.S.; Zoetcrwoiide 1837 Lac.

Bovendien: Schoonderdiep 1859 Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 256); — Sloot langs Pettelaarschen
weg V. Hov. (Arch. 1. I. p. 275). —

1271. P. perfoliatus L. Op ondiepere plaatsen in rivieren,
in vaarten, kanalen en meeren. 2i. Juni — Aug.

In Herb.: Suameer L. P. 1904; — Groningen
Strat.; — grachten Coevorden 1859 Lac. en S.;

— Giethoorn Zuidvcen Un. 1892; Kampen 1847
R. B.; Nieuwe Wetering in Mastenbroekerpolder
1901 L.; Dedemsvaart 1874 A. M. C. Jongkindt
Coninck; Hardenberg 1892 L.; Deventer Ha\h.;
Gcndringen Mej. Rust; Eibergcn Un. 1859; Rheede
V. H.; Wageningen 1881 ¥^.; Nijmegcnlh. khQ\.;

— Blauwkapel Lac; Utrecht v. H., 1835 Wtt.,
1872 V. d. Brink; — Hilversum 1845 Richard;
Muiden M. D.; Amsterdam Kerb ; Haarlem Spl.;
Overvccn 1836 Buse; — Leiden 1832 S. S.,
1836 Mb.; Wassenaar 1832 S. S.; v. d. B.; Katwijk
Mb.; Leidcrdorp 1846 O.; Delft v. S. V.; Loos-
duincn V. Z.; Schiebroek 1893 v. d. V oo; Rottcr-

POTAMOGETON. 1683

dam 1865 O.; Dordrecht 1835 Lac. ; — Kanaal
Sas van Gent 1845 B. W. en v. d. B. ; - Breda
V. A.; Zuid-Willemsvaart bij 's Hertogenbosch v.
Hov. ; — Amby v. Hov.

(In de Leijen bij Opeinde Blijd. in h. pr., 1904
des T. in h. pr. ; — Winschoten 1887 Schipper
in h. pr.; Groningen, Haren, — Paterswolde, Peize,
de Punt, Zuidlaren R. de Boer en H. Kooi in
h. Heukels; — Giethoornsche meer 1894 L. in
h. pr. et in h. de Haas; Kampen Bold. in h.
Utr.; Zwolle 1882 Posth. in h. pr.; 1885 en Har-
denberg 1894 L. in h. pr. ; aldaar 1892 Carm. in
h. pr.; — Zeist en Utrecht D. S. in h. W. en J.;
Utrecht W. C. v. Embden in h. Heukels,
Kuyper in h. Utr. ; — Loosdrechtsche plassen 1904
Koornneef in h. pr.; vaart Diemen-Muiden 1902
V. Goor in h. pr.; Naardermeer, richting 's Grave-
land 1899 Koning in h. pr. ; — Leimuiden 1897
des T. in h. pr. ; Hillegommerbeek 1893 V. Sur.
in h. pr.; afzanderijvaart bij den Klatteweg 's Gra-
venhage 1897 v. Breemen in R. H.; Voorschoten
1885 Struyk. in h. pr.; Delft de W. H. in h. L.;
Haagsche vaart aldaar 1875 S. Lako in h. pr.;
Kralingscheveer bij Rotterdam 1903 W. en J. in h,
pr.; haventje bij Charlois 1909 Danser in h. pr.;
Dordrecht en Alblasserdam 1892 Posth. in h. pr.;
— Dommel bij 's Hertogenbosch Costerus in h.
pr.; — Maastricht 1894 de Haas in h. pr. ; grachten
om Maastricht 1889 de W. in h. pr.)

Bovendien: Sneek, Boornzwaag, Scharnegoutum
Galamadammen, Bozum, Kuikhorne, Oudega (W.)
in de Boorne bij Lippenhuisterbrug, Akkrum
Koudum, Dokkum, Bornwerd, Heidenschap (bij
Workum), Woudsend, Hempens, de Dille bij Rau
werd, Roodhuis bij Firns, Rottum, Tjeukemeer bij
de Echtervaart, Offingawier, Langweer — Noorddijk

1684 POTAIWOGETON.

en — Assen lijst Brakm.; — Giethoorn U n. 1892
(Arch. 2. VI. p. 352); langs de Dinkel U n. 1895
(Arch. 3. I. p. 228); — langs de Slink bij Grol Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 622); Eibergen, Groenlo Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 229); kanaal naar Hattem K. A.
(Arch. 2. III. p. 200); in het riviertje het Meer bij
Ubbergen, in slooten te Persingen , Hatert T h. A b e 1.
(Arch. 2. V. d. 322); Ingen, Randwijk, Apeldoorn,
— Bunnik,Maartensdijklijst Bra km.; — 's Graveland
Rich. en Loosdrecht M. D. (Arch. 1. II*. p. 60);
van den zeedijk door fort langs binnenwegen naar
Muiden Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); — Naald-
wijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 410); Brielie,
Oostvoorne Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); in de
Rotte lijst V. d. Voo; Hollandsch Diep tusschen
Dordrecht en Moerdijk Dodoens (Pempt. 1583); —
Oudenbosch 1885—87 Butayeende Haas (Arch.
2. V. p. 549); — Plasmolen Th. Abel (Arch. 2.
V. p. 322); Venlo, Baario, Hammert Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 576); Maastricht v. Hov. (Arch. 1.
11*. p. 60); overal langs de Maas en in de poelen
langs de Maas lijst d c W.

Voorts vermeld door Vorstius, Munting en
Bru m a n.
1272. P. crispus L. Algemeen in zachtstroomende en
stilstaande wateren, in slooten, vijvers en grachten.
2j. Juni — Juli.

In Herb.: Koog op Tcxcl 1860 Lac, 1869 Holk.;
Texel 1902 G. en J o n g m. ; — Oldeboorn 1869 v. T. ;
Lccuivarden 1829 v. H. ; Dclfstrahuizen Spree —
Groningen S t r a t. ; — Mcppel v. H e ij n. ; Coevorden
1859 Lac. cn S ; — Kampen 1848, 1855 R. B.;
Zwolle 1892 L. : — Harderwijk 1866 R. B,; Apel-
doorn 1872 K- A.; Wageningen 1882 K.; Nijmegen
Tli. Abel.; — Amersfoort R. B.; Utrecht v. H.; -
Dicmcrmccr v. H.; Kwadijk 1905 Sixnyk. ] Mnidcn

POTAMOGETON. 1685

M. D.; Haarlemmermeer M. D. ; Kleverlaan bij
Haarlem 1836 Buse; Leidsche vaart Kerb. —
Leiden M. D., Lac, 1846 B. W.; buiten de Bosch-
poort aldaar v. d. B.; Haagsche Schouw 1833 Wtt. ;
Leiderdorp 1846 O. ; Zorgvliet bij 's Gravenhage
en Loosduinen V. Z.; Rhoon 1871 Schepman;
Dordrecht 1836 Lac. ; — Haamsfede 1887 L.; Zuid
Beveland 1840, Goes 1844, Zwake 1839 en Sas
van Gent 1845 v. d. B. ; — Breda v. A.; Heusden
1847 V. Hov.; — Amby Un. 1861.
^. serrulatus Rchb. '^

In Herb.: Deventer Cop; — de Bilt G. Deijn.;
— Haarlem wie; — Leiden Dz.; stadsingels aldaar
S. S.; Leiderdorp O. ; Oud Ade 1894 en Noordwijk
1894 V.; Haagsche Schouw 1833 Wtt.; Delft v. S.
V. ; Overmaas 1850 O. —

(Leeuwarden Kuijper in h. Utr. ; Groote Wielen
aldaar 1911 Schierb. in h. pr. ; — Essen 1902 R.
de Boer en H. Kooi in h. Heukels; Korreweg
Groningen 1912 en Winschoten 1884 Schipper
in h. pr.; — Zwolle 1892 Carm. in h. pr. ; Kampen
Bold. in h. U tr.; — Utrecht v. Embden in h.
Heukels; — Weesp 1886 Costerus in h. pr. ;
Naarden 1892 V. S u r. in h. pr.; Velsen Miq.
in h. Utr. ; — Katwijk 1886 Struijk. in h. pr.;
Delft 1875 L. in h. pr. ; Schipluidensche vaart aldaar
1875 S. Lako in h. pr.; Wassenaar 1901 des T.
in h. pr.; Sekbroekpolder Loosduinen 1897 v. Bree-
men in R. H.; Terbregsche weg Rotterdam 1909
Danser in h, pr.; Spijkenisse 1901 Koornneef
in h. pr. et in h. Heukels; Vlaardingen langs den
dijk naar Maassluis 1901 W. en J. in h. pr. ; Pie-
terman onder Zwijndrecht 1894 Posth. in h. pr. ; —
Haamstede 1887 L. in h. pr.; - Maastricht 1894
de Haas in h. pr.; Valkenburg Steichen in h.
pr.; algemeen in vijvers de W. in h. pr.

1686 POTAMOGETON.

(3. Wassenaar 1893 Sur. in h. pr.)

Bovendien: IJist, Sneel<, Nijland, Leeuwarden
Dronrijp, Scliarnegoutum, Firns, Offingawier, Wit
marsum, Hiclitum, Nes bij Oldeboorn, Akkrum
Folsgare, Menaldum, Beetgum, Beetgumermolen
Engelum, Marssum, Deinum, Bolsward, Workum
Parrega, Mantgum, Rottum, St. Anna-Parochie, Ipe
colsga, Balk, Warga, Hempens, de Dille, IJtens
Ferwerd, Marrum, Hallum, Arum, Tjeukemeer bij
Echten, Tjalkhuizen, St. Jacobi-Parochie, Ooster
meer, lijst Brakm.; — Hengelo, Buurserbeek Un
1895 (Arch. 3. I. p. 228); — Berkel bij Eibergen
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 202); Ooi, Persingen,
Ubbergen, Hees, Weurt, Beuningen, Valburg, Lent
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 322); Kesteren, Eck,
Harderwijk, Voorthuizen en — Rijzenburg, de Bilt
lijst Brakm.; — Diemerbrug M. D. (Arch. I. 11^^
p. 61); Alkmaar Heilo Un. 1891 (Arch. 2. VI. p.
239); — Schiedam, Kralingen lijst v. d. Voo;
Naaldwijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 410); —
Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 134; — Gulpen,
Beek-Valkenburg 1885 K- en G. (Arch. 2. V. p. 28).
1273. P. compressus L. (P. zosteraefolium Fl. B. S. p. 152,
P. acutifolius Fl. 's Bosch. p. 24). In stilstaand
en zacht stroomend water, meestal in slooten.
%. Jiini—Aug.

In Herb.: Leeuwarden Holk.; Kerb.; Honimes,
Teridzerd Un. 1881; Monnikstille E. P. 1904,
Bergumermeer 1904 V. en des T.; — Eelderwolde
1835 V. H.: Groninfren Strat.; - Zalk 1855 en
IJselmuiden 1855 R. B.; Zwolle 1888 L., 1891
Carm.; — Ubbergen Th. Abel.; Wageningen
1882 K.; — Utrecht v. H., 1835 Wtt.; aldaar de
Bruyn, V. Z., v. d. Brink; — Leijduin Kerb.
Haarlem Buse; — Noordwijkerhout 1846 Dz.; S.
1858 V. d. B.; Alfen 1833 S. S.; Wassenaar Dz.

POTAMOGETON. 1687

1835 S. S.; Noordendijk Dordrecht 1837 Lac; —
Deurne Wtt.; 's Hertogenbosch 1847 v. Hov. ;
Pettelaar aldaar, ook bij Heusden v. Hov ; —
Ambij Un. 1861.

(Zwolle 1888 L. in h. pr., 1891 Carm. in h. pr.;
Giethoorn 1893, 1904 en Ambt Vollenhove 1904 L,
in h. pr. ; Slooten Langenholte bij Zwolle 1888 L.
in h. Blijd.; — Ubbergen 1880 K- A. in h. L.;
Grift bij Bennekom 1893 V. Sur. in h. pr. —
Vossegat en Ezelsdijk bij Utrecht W. C. v. E m b-
den in h. Heukels; Koningslust aldaar G. Broers
in h. W. en J.; — Ankeveen 1913 Geels in h.
pr.; Loosdrecht 1895 Struyk. in h. pr.; Nieuwer-
sluis 1895 V. Sur. in h. pr.; — Breedesloot Was-
senaar S. S. in h. W. en J. — Werkendam 1892
Posth. in h. pr.; — Slooten in het veen bij de
Roodebeek te Schinveld en Brunssum 1905 de W.
in h. pr.)

Bovendien: Texel v. E. volgens Holk. in de
vaart tusschen Oude Schild en het slot Brakenstein
(Arch. 2. 1. p. 410); zie echter bij P. pectinatus;
? de Lemmer H. de V. (Arch. 2. I. p. 144), Sneek,
Warns (Zuiderburen) lijst Brakm.; — Giethoorn
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352); langs de Dinkel
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); Almelo, Albergen
en Vrieseveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); —
Harderwijk de Gorter (Arch. 1. V*. p. 426);
Riviertje het Meer bij Ubbergen, Huis Ubbergen,
in een sloot te Beuningen en in een zacht stroo-
mende sloot in het Neerbossche broek Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 322) — gracht van het huis te
Bentveld Un. 1854 (Arch. 1. III. p. 512) — achter
Sas van Gent 1845 B. W. en v. d. B. (Arch. 1. IV.
p. 305); — Plasmolen Un. 1873 (Arch. 2. V. p. 28).
1274. P. acutifolius Link. In slooten en grachten. Ver-
breiding nog weinig bekend. ix. Juni — Aug.

1688 POTAMOGETON,

In Herb. : Meeden, Westerlee 1905 Schipper;
— ? Arnheni Wk.?; Harreveld bij Lichtenvoorde
1890 G.; — Natie bosch Zeist Wk.: Zeist en
Achttienhoven Wk.; Utrecht 1835 Wtt., de Vriese
e. h. Wtt. : bij Utrecht herb. Broers; de Bilt
V. H.; — vlakte van Waalsdorp S. S.; — Deurne
1834 en Helmond 1834 Wtt.; — Maastricht de
Marres.

(Markelo 1895 L. en Blijd. in h. L.; Goor 1905
L. en Blijd. in h. Blijd.; — Utrecht 1909 Koorn-
neef in h. pr. et in h. Heukels, Lunetten aldaar
W. C. V. Embden in h. Heukels; — Nieuwer-
sluis 1901 V. Goor in h. pr. et in h. Heukels; —
in stehenden Wasser bei Leiden Dr. Wtt. in h. W.
en J.; bij het oude station Zwijndrecht 1892
Posth. in h. pr. en Rijsoord 1892 Posth. in
~ h.^des T.).

Bovendien: Leeuwarden Hinxt — veel bij Gro-
ningen en — Utrecht v. H.; — algemeen in slooten
om Haarlem Mb. en — bij Noordwijkerhout v. d.
T., alles V. H. in Tijdschr. VIII. p. 219 (hieronder
zijn waarschijnlijk ook andere soorten bedoeld, als
compressus bij Noordwijkerhout enz.) — Heriker-
vlier en Markeloosche veen Un. 1897 (Arch. 3. I.
p. 567 en 622); — in de Dieze v. Hov. (Arch.
1. I. p. 275. Zie P. obtusif.). —
1275. P. obtusifolius Al. ct K. Als de vorige.
%. Juni — Aug.

In Herb.: Sneek (als pusillus maior) C. A. B.;
Oldeboorn 1869 v. T. ; — Waterhiiizen bij Gronin-
gen 1865 H. d. V.; — A/leppel 1865 H. d. V.; —
Enschede 1904 Blijd.; — Oldenbroek 1854 R. B.;
Winterswijk (als compressus) Un. 1859; Groenlo
R. B.; Zutfen Un. 1850; Terwolde 1847 Tijhaar,
Uilenpas vijver Un. 1850; op de Veluwe Hoffm.;
Apeldoorn 1876 K- A.; Renkum 1854 Buse;

POTAMOGETON. 1689

Wageningen 1883 K.; Wijchensche venen 1834
Hoffm.; Leeuwen bij Tiel 1851 Th. Abel.; —
Woudenberg 1833 Wtt; — Bentveld Buse; —
Kromme Zandweg Charlois 1902 W. en J.; —
Oirschot 1874 Lac; Dieze bij 's Hertogenbosch
1846, aldaar 1847, de Pettelaar v. Hov.; gracht
fort Isabel bij 's Hertogenbosch 1900 G. en J o n g m. ;

— Veen bij de Broekmolen onder Stramproy Un.
1900; Gulp bij Pesaken 1885 K-

(Vriescheloo 1899 Schipper in h. pr.; — de
Punt R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels;

— Lattrop gem. Denekamp 1904 L. en Blijd. in
h. Blijd.; — Apeldoorn 1876 K- A. in h. L. ;
Grift bij Bennekom 1893 V. Sur. in h. pr.; —
Utrecht W. C. v. Embden in h. Heukels; West-
broek, slooten 's Gravenhage O. en — Oirschot 1874
Lac. alles in h. W. en J.; Moergestel Un. 1910
des T. in h. pr.; Dommel bij Vucht 1886 Costerus
in h. pr.; — slooten in het veen van de Roodebeek
onder Brunssum en Schinveld de W. in h. pr.)

Bovendien: Kampen R. B. (Arch. 1. IV. p. 33);
Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2 VI. p. 352); — Gracht
van het fort te Apeldoorn 1874, 1875 K. A. (Arch.
2. II. p. 159); Beuningen en Wychensche venen
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 323). De in Bijdr. VII
p. 336 vermelde obtusifolius Lek bij Everdingen
tusschen Vianen en Culemborg 1832 v. d. T. is
mucronatus).
1276. P. mucronatus Schrad. {P. pusillus u. maior Fries
et Prodr. Ed. 1. p. 257, P. compressum aut. neerl.
ante v, d. B. bijv. Meese p. 78, Gorter p. 161,
Bat. 52, Fl. B. S. p. 219. Overige Syn. reeds in
Arch. 1. II* p. 63). In slooten en in plassen even-
als de volgende, waarmede zij vroeger vereenigd
werd. 21. Juni—Aug.

In Herb.: Stroobos (als acum.) 1829 v. H.; Gro-

1690 POTAAIOGETON.

ningen (als pusil. sc.) Strat.; — Coevorden (als
pus. ^) 1859 Lac. cn S.; — Zwolle (als pus. /3.)
1892 L.; — Apeldoorn (als pus. ^) 1873 K. A.;
Oorsprong (als gramin.) Un. 1847; — Utrecht (als
acum. en compr.) v. H.; Zeist (als pus. ^.) Un.
1847, Wk.; de Bilt (als acut.) v. H.; ? Koningslust
(als gramin.) Kipp;— den Helder V. Z.; Sloten
(als acum.) M. D.; Nederhorst den Berg {a\s ohtus.)
Broers; Haarlem (als compr.) Splitg.; (als acum.)
M. K.; Aardenhout (als acum.) Kerb.; Woestduin
(als compr.) Mb. Kerb. en Buse; Vogelenzang
1872 O.; — Leiden (als acum.) 1836 M b.; Zomerzorg
aldaar (als compr.) 1846 O.; Zoeterwoude (als compr.)
1870 H. d. V.; Haagsche Schouw (als acum) 1833
Wtt. ; 's Gravenhage V. Z. (eerst als acutif., later
als pus. X.) Catswetering bij Waalsdorp (als zosterif.)
S. S.; Scheveningen (als acumin.) V. Z.; Waalsdorp
(als acumin.) S. S. weg naar Scheveningen (als
acut.) V. Z.; Naaldwijk v. d. T.; Rotterdam (als
pusill. ci maior) 1851 O.; Everdingen {a\s ohius.) \.
d. T.; Zwijndrecht (als acut. later «. maior) 1848
V. Hov.; — Dommel (als pus. a,) 1850 en Oude
Maasje bij Heusden (als pus.) 1847 v. Hov. —

(Groote Wielen Leeuwarden 1910 Schierb. in
h. pr.; — Vriescheloo 1897 Schi pper in h. pr.; —
Culemborg 1889 de Haas in h. pr.; — Anke-
veensche plassen 1906 Koornneef in h. pr. et in
h. Heukels; Naarden Went in h. Utr.; — sloot
Kralingsche weg Rotterdam 1911 Danser in h.
pr.; — Peel bij Helmond (als zosteraef.) 1834 Wtt.
iii h. W. en J. ; — slooten bij Naenhof onder Hoens-
broek 1900 de W. in h. pr.)

Bovendien : niet nader vermeld, doch als P. pusillus
a maior voor de volgende plaatsen aangegeven:
Sneek C. A. B. e. h. Lac; — Winterswijk, Groenlo
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229); ~ Marienberg v. E.

POTAMOGETON. 1691

(Arch. 2. I. p. 410); — Dordrecht v. Hov. (Arch.
1. ir^ p. 63).
1277. P. pusillus L. (P. pusillus /2 vulgaris Fr., P. pusil-
lum aut. ante v. d. Bosch, cfr. Prodr. Ed. I.
p. 257).

Algemeen in slooten en plassen. 2J.. Juni — Sept.

In Herb.: Terschelling Un. 1886, 1887 V.; 7^X6'/
1867 H. de V,; — Dokkiim 1865 H. d. V.; —
Groningen 1833 v. H.; Strat.; Eelderwolde v. T.;

— Slcen en Gramsbergen 1859 Lac. en S.; —
Kampen 1849 R. B.; — Apeldoorn 1854 Lac ;
drinkput bij den Oorsprong van het Uddelermeer
Un. 1847; Barneveld 1878 K. A.; Wageningen 1882
K.; Doetinchem 1870 H. d. V.; — Zeist Un. 1847,
Kraep. en Th. Abel.; 1827 Broers; (als gramin.)
D. S.; laan naar Chartroyse bij Utrecht 1842 Lac.
(als r. tenuissimus Koch, fol. subsetaceis, uninerviis,
fructu rotundato-compresso (multo minore) dorso
convexo en als zoodanig vermeld in Prodr. Ed. I.)

— Land en Zeezicht M. D.; Haarlem v. d. T.,
1855 en Wieringen 1856 Lac. — Noordwijkerhout
1858 S en v. d. B. ; Noordwijk, Leiden S. S.; War-
mond V. d. B.; Leiden Dz.; Schiedam, Overschie
1892 V. d. Voo; Rockanje 1902 G. Janse en
Jongm.

(de Westen op Texel 1902 Hoogenr. in h. pr. ;

— Oudega (W.) Brakm. in h. pr.; — Winschoten
1896 Schipperinh. pr. ; — Goor 1905 BHj d. en L.
in h. Blijd.; Zwolle 1892 L. en Carm. en als
7. tenuissimum (trichoides) Markelo 1905 L. en
Blijd. in h. L. — Edescheveen 1900 V. Sur, in
h. pr.; Culemborg 1889 de Haas in h. pr.; —
Zeist en Utrecht W. C. v. E m b d e n in h. H e u k e I s;
tusschen Vossegat en Bunnik D. S. (ged. als P.
Berchtoldi) in h. W. en J.; Hoevelaken 1902 des
T. in h. pr. ; — 's Graveland 1899 Koning in h.

1692 POTAMOGETON.

pr. ; Weesp 1886 Costerus in h. pr.; tusschen
Diemen en Muiden 1902 v. Goor in h. pr,; Noor-
derpolder Marken 1893 V. Sur. in h. pr. ; — Leiden
1885 Struijk. in h. pr.; Delft 1878 L. in h. pr.;
Staalduin 1898 v. Breemen in R. H.; Dordrecht
1892 Posth. in h. pr. ; — in de Roode beek te
Millen IKIO de W. in h. pr.).

Bovendien: Akkrum lijst Brakm.; Vollenhoven

V. Heijn. (Arch. 1. IT-- p. 64); Delden, Twickeler-
bosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200); — Ooi bij
Nijmegen Th. Abel. (Arch. 1. III. p. 513, 2. V.
p. 323); Loenen, Apeldoornsche kanaal, slooten
Zutfensche weg aldaar en Loosche broek K. A.
(Arch. 1. III. p. 200); Terborg Un. 1885 (Arch. 2.

IV. p. 406); -Alkmaar, Heilo Un. 1891 (Arch. 2.

VI. p. 239); Bergen 1871 S. en Th. Abel. (Arch.
2. I. p. 273); — Roomburgerpolder bij Leiden S. S.;
Naaldwijk v. E. (Arch. 2. I. p. 410); Zwijndrecht

V. Hov. (zie mucron.) (Arch. 1. 11^^ p. 64); Schie-
broek, in Schie en Rotte lijst v. d. Voo; — Overslag
A. W. (Arch. 1. IV. p. 305).

1278. P. trichoides Cham. wordt opgegeven voor slooten
en grachten, veengreppels in het noordeiijk en
middengebied van Midden-Europa; vermeld als ver-
spreid voorkomende en zeldzaam. .?l Aug.—Sept.

In Herb.: Ooi bij Nijmegen Aug. 1851 Th. Abel.;
— Dordrccht 1849 v. Hov.; — Vaikenswaard Sept.
1874 Lac. Van de laatste vindplaats werden planten
uitgedeeld in het Herbarium van Nederlandsche
planten van Oudemans onder No. 1101, echter
als P. pusilliis. De plant uit Dordrecht zou de vorm
monogynus Gay zijn. Men vergelijke Arch. 2. VI. .
p. 689. —

1279. P. pectinatus L. In de groote rivieren, in havens
en kanalen, slooten en grachten, vooral naar den
zeekant. :>i Juni—Aug.

POTAMOQETON. 1693

In Herb.: Texel Exc. 1902; in de vaart tusschen
het Oude Schild en het slot Brakestein aldaar 1869
(als compr.) ■■') Texel 1860 Huizinga, 1869 Hollc.;
— Sneek C. A. Bergsma, idem Broers; de
Lemmer v. H.; Oldeboorn 1869 v. T.; — Horn-
huizen 1835 v. H.; Groningen Strat.; Tjongerzijl
V. H.; — Coevorden 1859 Lac. en S.; — IJsel voor
Deventer 1880 K. A.; Kampen R. B.; Mastenbroek
bij Zwolle 1891 L.; Genemuiden in de sloot langs
den dijk naar het Zwolsche diep 1902 L.; —
tusschen Nijkerk en de Zuiderzee Wk. en Kraep.;
Nijkerk 1876 K- A.; Elburg T.; Zoelmond 1839
Dz.; — 7 Waal 1833 Wtt.; — Amsterdam aan 't IJ
en Halfweg M. D., Amsterdam Kerb., 1854 Lac,
aldaar v. H.; Sloten herb. Amst. (als P. obtusif. en
P. compr.) Edam 1905 Struijk.; Marken 1886
Boerl. en V.; Monnikendam 1856 Lac; Enkhuizen
Wk.; Noordhollandsch kanaal bij Nieuwendijk en
Enkhuizen 1844 Wk. en Kraep.; den Helder
V. Z. ; 1844 W. et Kraep.; Nieuwediep Wk.;
Oude Sluis 1904 v. Breemen; Alkmaar 1844 Wk.;
Bergsma; Bergen en Alkmaar 1871 S. en Abel.;
Spaarndam Buse; 1888 V.; Haarlem SpL; Schalk-
wijk aldaar v. d. T. ; Haarlemmerrneer Mb., bij
Heemstede v. d. T.; — Leiden Mb.; S. S.; 1833
Wtt.; 1846 O., Marendijkje aldaar 1846 O.; Oegst-
geest S. S.; 1883 Lac.\ KatwiJkW it\ Meerburger-
wetering 1833 S. S.; Spanjaardsbrug, beide bij
Leiden Kerb.; Oud Ade 1894 V.; polder Nieuw-

*■) Deze plant, in de Flora der Noordzeeeilanden inderdaad onder
den naam P. compressum opgenomen (H o 1 k. p. 100), werd niet
alleen in de lijst van van Eeden overgenomen als voorkomende
op de Noordzeeeilanden, maar ook Ascherson en Grabner
namen dit over, alweer zonder de plant gezien te hebben, ook nu
weer in de tweede editie p. 518. Herhaaldelijk kan men dergelijke
onnauwkeurigheden in de Synopsis constateeren. Leve de boekenstudie!

1694 POTAMOGETON.

koop bij Nieuwkoop 1901 G. en Jongm.; 's Gra-
venhage V. Z.; Delft v. S. V. Rotterdam 1850 O.;
Meer van Rockanje 1835 h. v. H.; Zwijndrecht 1848
en Dordrecht 1848 v. Hov.; Biesbosch aldaar 1884
V.; — Brouwershaven 1845, Zuid Beveland 1839,
Goes 1840, Noordwelle 1841, Zwake 1841 (als scop.),
1839, Schengendijk 1840, Kappel Westerzwake 1839,
alles V. d. B.; haven Middelburg Ermerins,
Vlissingen 1845 Cop.; Diiiveland Dz.: Borselen 1839
Lac. — Kanaal bij Maastricht 1893 de Haas.
(Prins Hendrikpolder Texel 1900 v. Breemen
in R. H.; — Groote Wielen Leeuwarden 1910
Schierb. in h. pr. ; Wijtgaard bij Leeuwarden 1892
V. Sur. in h. pr. ; Leeuwarden Kuy p er in h. Utr. ;
— Kampen Bold. in h. Utr.; Zwolle 1891 en
Oldemarkt 1894 Carm. in h. pr. ; Ossenzijl 1894
Carm., Genemuiden 1901 en Zwolle 1906 L. in
h. pr. ; — Rijn bij Arnhem 1900 v. Breemen in
R. H.; Rijswijk B. J. v. Wagensveld, — Kromme
Rijn, Leidschen dam bij Utrecht en Blauwkapel 1898
W. C. V. Embden in h. Heukels; — Zeeburg
1886 Costerus in h. pr. ; Spaarndammerdijk 1901
V. Goor in h. pr.; en in h. Heukels; Amsterdam
1909 Geels in h. pr. ; Landsmeer 1902 Koorn-
neef in li. pr. ; Enkhuizen 1893, Noorderpolder
Marken 1893 en Huisduincn bij den Helder 1893
V. Sur. in h. pr. ; tusschen Callantsoog en Petten
U n. 1891 Costerus in h. pr.; — Sassenheim
1888 Struyk. in h. pr.; Keukenhof Lisse 1893
V. Sur. in h. pr. ; Rijn en Schiekade Leiden 1899
des T. in h. pr.; Delft (dichot.) 1875 S. Lako in
h. pr. ct in h. L.; tusschen Rockanje en Brielle
1903, Eilandje Hoek van Holland 1904 W. en J.
in h. pr. ; Nieuwe Maas Kralingsche veer 1908
Danser in h. pr.; Kinderdijk 1892 Posth. in h.
pr.; Spijkenisse 1901 Koornneef in h. pr. et in

POTAMOGETON. 1695

h. Heukels; — Colijnsplaat 1886 L. in h. pr.;
Wissenkerke N. Bev. 1886 Schipper in h. pr.;
Goes 1894 Posth. in h. pr.; — Dommel bij St.
Michelsgestel 1903 Blijd. en Jongm. in h.
B 1 ij d. ; — Zuid-Willemsvaart Weert 1907 d e s T. in h.
pr.; overal in de Maas, in poelen langs de Maas,
vijver kasteel Hoensbroek en Wittem de W. in h. pr.).
Bovendien: Ameland, TerschelHng, Schiermonnik-
oog V. E. (Arch. 2. I. p. 410); — Dronrijp, Sneek,
IJlst, Offingawier, Nijland, Holwerd, Scharnegoutum,
Arum, lijst Brakm.; — Gramsbergen 1859 Lac.
en S. (Arch. 1. V. p. 256); langs de Dinkel Un.
1895 (Arch. 3. L p. 228); — in een zachtstroomende
sloot in het Neerbossche broek (/3 scop.) Th. Abel.
(Arch. 2. V. p- 323); Randwijk lijst Brakm.;
Eibergen Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 229); — Van
den Zeedijk door fort langs binnenwegen naar
Muiden Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); Urk 1884
S. (Arch. 3. I. p. 319); Wieringen 1856 Lac. (Arch.
1. V. p. 229); Alkmaar, Heilo, Callantsoog, Petten
Un. 1891 (Arch. 2. VI p. 239); Bloemendaal en
— Staalduin v. E. (Arch. 2. I. p. 410); Brielle, Oost-
Voorne Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — Al de
Zeeuwsche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 134) en
L. (Arch. 2. VI. p. 129); Zierikzee Un. 1894 (Arch.
3. I. p. 51); Goesche polder, kanaal, slooten Duive-
land Dz., Haamstede en Kanaal Sas van Gent lijst
V. d. B.; Hoek A. W. (Arch. 1. IV. p. 305); tus-
schen Middelburg en Rammekens, tusschen hier en
Rithem, tusschen Vlissingen en Vijgeneter, Dishoek,
tusschen hier en Koudekerke, tusschen hier en
Middelburg, tu-sschen Westkapelle en Domburg,
tusschen Vrouwenpolder en Veere, Oosternieuw-
landsche polder, tusschen Gapinge en Veere, en
tusschen Gapinge en Middelburg Un. 1902 (Arch.
3. II. p. 1036).

1696 POTAMOGETON.

1280. P. densus L. In stilstaand en zachtstroomend,
helder water, schijnbaar vooral in kleistreken.
%. Juni—Aug.

In Herb.: Zwolle 1905 L.; Kampen 1848 R. B.;
— Marderwijk 1864 R. B.; Elburg Alpherts;
Apeldoorn 1874 en Beekbergen 1875 K- A.; Eiber-
gen (als gra/nin.) Un. 1859; Beek 1864 v. H.;
Nijmegen 1851 Th. Abel; — Utrecht 1835 Wtt.;
1842 Lac; Zeist Un. 1847 v. d. B., Kraep.; de
Bilt V. H.; Achttienhoven 1844 W. K.; — Neder-
horst den Berg Broers; Haarlem 1845 O.; Haar-
lemmerhout Splitg.; Kleverlaan aldaar 1836 Buse,
1872 O.; Bloemendaal Kerb. en Mb.; Overveen
1850 O.; — Noordwijkerhout 1846 Dz.; Noordwijk
1889 V.; LeidenDz., Mb.: Haagsche Schouw 1833
Wtt. ; achter gradeermachine Katwijk S. S.; Waals-
dorp en ZorgvUet V. Z.; Wassenaar Dz., 1833 S. S.
en I. Wtt.; Hoek van Holiand 1904 W. en J.;
Zwijndrecht 1836 Lac; — Moerdijk Un. 1860;
Heusden v. Hov.; — Kruisdonk bij Ambij 1892
de H aas.

(Zwolle Miq. in h. Utr. , 1905 L. in h. pr., in h.
Schipper en in h. des T.; Kampen R. B. in h.
L.; — Beekbergerwoud 1875 K. A. in h. L —
Utrecht W. C. v. E m b d e n en — Amsterdam
Koornneef in herb. Heukels; Haarlem Miq,
in h. Utr. ; duin Vogelenzang 1893 V. Sur. in h.
pr.; — Noordwijk 1886 en Eiland Rozenburg 1896
Struyk. in h. pr. ; duinen Hoek van Holland 1899
v. Breemen in R. H.; Spijkenisse 1901 Koorn-
neef in h. pr.; — Maastricht 1889 de Haas in
li. pr. ; Borgharen en de Canjelbeek 1911 de W.
in h. pr.).

Bovendien: Coevorden 1859 Lac en S. (Arch.
1. V. p. 256); — Sloot Ooi, Gent, Slijk Ewijksche
straat Valburg Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 323); —

POTAMOGETON. RUPPIA. 1697

de Bilt lijst Bral<m.; — Hilversum Un. 1872 (Arch.
2. I. p. 306); Castricum, Velserkanaal in overgroote
menigte in uitgegraven plassen v. E. (Arcti. 2. I.
p. 410); — Brielle, Rocl<anje Un, 1887 (Arch. 2. V.
p. 402); — Axel A. W. (Arch. 1. IV. p. 29); achter
Sas van Gent A. W. (Arch. I. IV. p. 305); —
Maastricht Franq. (Arch. 1. ir-^ p. 61.)

Ruppia L.

1281. R. maritima L., welke tegenwoordig in eenige
ondersoorten verdeeld wordt, waarvan bij ons voor-
komen:

A. R. spiralis L. (R. maritima Koch. et Prod. Ed.
1. p. 259). In zilte en brakke slooten en moerassen.
21. Jiili—Oct.

In Herb.: Hornhuizen 1842 v. H. (P. N. S.); —
Sloot bij Odijk W. K. ; — Amsterdam v. H.; Hoorn
C. A. Bergsma; Marken 1886 Boerl.;Urk 1884
S.; — Hellevoetsluis 1902 Jongm.; — Duiveland
V. d. B.; Schouwen Dz.; Zierikzee, oude haven
Dz.; Brouwershaven 1844 v. d. B.; Gapinge 1905
en West Souburg 1905 L.; Zuid Beveland 1840,
1849 (ook als rost.) en havendijk Goes 1838 v. d.
B. ; tusschen Goes en Wilhelminadorp 1841 v. d. T.;
Loozenpolder Hoek 1853 A. W.

(Middelburg 1911 L. in h. pr.; Veere 1905 L. en
Noord Beveland 1910 Schipper in h. pr.; Katten-
dijke 1884 L. in h. pr., 1894 Posth. in h. pr.).

Bovendien: Slooten Kattendijke en Goessche
polder lijst v. d. B.

B. R, rostellata Koch. In zilte en brakke slooten
en moerassen, 2|. Sept. — einde Nov.

In Herb.: Kust Texel 1868 en Slufferbollen aldaar
1868 Holk.; — Harlingen v. Heijn.; — Noord-
polder Groningen en Warfum v. Heijn., v. H.;

107

1698 RUPPIA. ZANNICHELLIA.

Hornhuizen.v. H.?; — OoiNijmegen 1845 T h. Abel.;
' — Buitendijksche landen Oud Diemen Romb.;
tusschen Diemen en Muiden 1850 Lac; Zeeburg
1857 Hartsen; Muiden 1866 H. d. V.; Amsterdam
V. S. V., V. H.; Monnikendam 1856 Lac; Hem-
meland aldaar 1886 Boerl. en V.; Hoorn 1884 K.;
Urk 1852 B. de Wit; — Oosterscheldedijk Zuid
Beveland 1841 v. d T ; Zuid Beveland 1838, 1839
enl840v.d.B.;Wilhe]minadorpl841v.d.T.;Vlissingen
1877 K. A.; Zeeuwsch Vlaanderen 1862 (Hoek)A. W.

Texel 1913 Kloos in h. pr.; Noorderbuurt 1894
en Oostereind aldaar 1894, Groenestrand Terschelling
1894 en — Noordpolder Groningen v. H. in h.
V. Sur.; Prins Hendrik polder Texel 1900 v. Bree-
m en in R. H )

Bovendien: Schiermonnikoog en Rottum v. E
(volgens Holkema's Flora). (Arch. 2. I. 410). De
destijds in een poel op Rottum door H o 1 k e m a ge-
vonden soort werd door Schipper niet terugge-
vonden op dit eiland. — Tholen A. W. (Arch. 2. III.
p. 135); Schouwen en Duiveland A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 129); Kreek langs de Zandkreek
1839 lijst V. d. B.

Tribus : Zannichellieae Kunth.

Zannichellia Michcli.

1282. Z. palustris L. waarmede men de vroeger als af-
zunderlijke soort gehouden Z. pedicellata Fries ver-
eenigt, waarbij men den naam Z. palustris voor
de algemeene soort behouden heeft. Men verdeelt
deze nu echter in twee groepen:
A. Z. palustris genuina Aschers. (Z. palustris L. et
Prodr. Ed. 1. p. 259). In slooten cn vaarten, meestal
naar den zeekant. 21. Juni—Herfst.

In Herb.: Sloot te Hees bij Nijmegen 1850

1

J

ZANNICHELLIA. 1699

Th. Abel.; — ? Amsterdam v. H.; Osdorp bij
Amsterdam 1850 Lac; Hoorn 1884 K.;? Marken
1886 Boerl. en V.:? Wieringen 1856 Lac; —
Leiden Mb., 1842 O. , 1843 B. W.; Lage Morsch
aldaar 1845 Mb.; Singels Rotterdam 1850; O.;
Zwijndrecht 1848 v. Hov.; Watermolenweide Dor-
drecht 1894 P o s t h. ; — Zuid Beveland 1839 v. d. B.; —
Vliet bij Moerdijl< Un. 1860; — Stadsgracht
Maastricht 1892 de Haas; Gulp bij Gulpen
1871 Lac

(Leidsche Dam bij Utrecht en Sloot bij Blauw-
kapel 1898 W. C. v. Embden in h. Heukels; —
KoudekerkeWalcherenUn. 1902 Jongm. in R. H.; —
Op veel plaatsen in de Geul, Gulp, Eijserbeek,
Selserbeek en Seijlerbeek; Springbeek onder Geleen,
in vijvers Puttermolen te Voerendaal, Tervoren en
Welten onder Heerlen, kasteel Schaloen te Oud
Valkenburg de W. in h. pr.)

Bovendien: TerschelHng in zoetwaterslooten bij
Hee Holk. Hjst v. E. (Arch. 2. I. p. 410) — Alk-
maar 1871 S. en Abel. (Arch. 2. I. p. 273); Heilo,
Santpoort en — Naaldwijk v. E. (Arch. 2. L p. 410); —
Schouwen en Duiveland A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p. 129); Walcheren, Tholen, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 135); Dishoek,
tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen hier en
Middelburg, tusschen Gapinge en Middelburg Un.
1902 (Arch. 3 II. p. 1036); slooten Kattendijke 1839,
Goessche polder, haven Goes, Neuzen Lac, slooten
Duiveland, Graauw, Sas van Gent, lijst v. d. B.;
slooten Hoek A. W. (Arch. 1. IV. p. 305) — Amby
Un. 1861 (Arch. 2. VI. p. 129).
^. repens Koch. Kattendijke 1840 v. d. B.; lijst
zie volgende soort.

B. Z. palustris pedicellata Wahlenb. (Z. pedi-
cellata Fries. et Prodr. Ed. I. p. 259.) In zilte of

1700 ZANNICHELLIA.

brakke wateren, soms vrij diep landwaarts in.
2i. Juli—Aug.

In Herb.: Slooten Texel *1869 Hol k.; aldaar 1902
G. en J ongm.; sloot bij Hoorn 1867 H. d. V., 1881
Groll; tusschen Burg en Koog 1869 Holk.; Eier-
land 1850 Lac; Hee op Terschelling? Holk. (zie
vorige soort onder bovendien); Rottum 1 869 H o 1 k. ; —
Harlingen 1903 v. Breemen; Anjum ^^829 v. H.
(ook in h. Utr.), 1860 S.; Lemmer v. H.; — Usquert
S.?; Noordpolder achtcr „Uitgeest" 1856 Strat.
(schrijffout voor Usquert); — Dronten bij Kampen
*1870 Hoek; — tusschen Spakenburg en de Eem-
brug ^=T836 D. S.; — Naarden 1864 O.; Sloterdijk
■n8A5 Romb.; langs het IJ, Hoogendijk, Sloterdijk*
Fl. Amst.; langs het IJ Amsterdam 1850 L.ac,
Romb.; Zeeburg Splitg.; Amsterdam 1872 O.;
Hoorn='= 1896 G.; Castricum =^1895 V.; Bergen *1871
S. en Abel.; Vuurtoren aan den hoek van het
Spaarne bij Heemstede '■■v. d. T.; Uitgeest h. Groll;
Haarlemmerhout 1871 Groil; Sparendam 1866
H. d. V.; — Postbrug onder Oegstgeest Dz.;
Noordwijk *Forsten; Broekweg Lisse *1897 V.;
Poclgeest *Perin; Oegstgeest *S. S.; Morsebelsche
polder aldaar ^^1832 S. S. (eerst als Ruppia rost.
gedeterm.); Leiden 1869 H. d. V.; Eiland Rozenburg
*1895 V.; Nieuw Helvoet *1902 Jongm.; Zilte
sloot nabij Steenenbaak Voorne ^^4902 G. Janse
en Jongm.; sloot bij het strand Rockanje 1900
Struyk.; slooten Hock van Holland de Br.; Zwijn-
drecht ^4837 Lac; — Zuid Beveland 1839, 1840
v. d. B. (ten deele als palustris, ook daarvan de
vormen ^. maior, ^. repens en r. stipitata, waarvan
de laatste door Koch beschreven vorm syn. is met
de /3. pedicellata van Wahlenb.; de beide anderen

• Werd gevon<.ien onder den naani Z. palustris.

ZANNICHELLIA. NAJAS. 1701

echter tot Z. palustris gerekend moeten worden);
Wiel Oosterzwake 1840 v. d. B.; Koudekerke
(Walch.) Un. 1902;? Nieuw en St. Joosland='^ 1876
L.; Middelburg Exc; Zeeuwsch Vlaanderen 'H862
A. W.; Salzhaltige Graben 1859 A. W., Loozen-
polder Hoek 1853 A. W.; Isabella Sluis *1861 A.W.;
Sas van Gent 1854 A. W.; — Bergen op Zoom
^^^Un. 1860.

(Waal Oostereind Texel 1884 V. Sur. in h. pr.; —
Franeker 1903 v. Breemen in R. H.; — Finster-
wolderpolder 1889 Schipper in h. pr.; — Buik-
sloot 1904 V. Goor in h. pr.; Alkmaar 1904 des T.
in h. pr; — Polder Braband Spijkenisse 1901
Koornneef in h. pr. et in h. Heukels; — tus-
schen Oostburg en Cadzand Un. 1913 Kloos in
h. pr.; Dreischor 1882, Oosterland 1887, Nieuw en
St. Joosland 1876 en Gapinge 1888 L. in h. pr. ^)

Bovendien: tusschen Zoutelande en Westkapelle
en tusschen Gapinge en Veere Un. 1902 (Arch. 3.
II. p. 1036); Noorddijk (als y. stipulata) lijst v. d.B.; —
In de Roode beek onder Schinveld lijst de W.

Ordo : Najadaceae Lindl.
Najas Z..

1283. N. marina L. (N. maior All. et N. maior Roth in
Prodr. Ed. I. p. 259). In stroomend en stilstaand
water, naar het schijnt bij ons slechts in brak water.
0. Aug. — Sept.

In Herb.: Riviertje de Reest bij Meppel 1847,

1) De Heer D. Lako, die jarenlang de planten van zijn g^eboorte
grond heeft waargenomen , meldt hierbij : Bij al deze exemplaren —
en bij alle Zeeuwsche Zannichellia's, die ik ooit gezien heb — is de
gemeenschappelijke vruchtsteel zeer kort, zijn de afzonderlijke vrucht-
steeltjes zeer kort en de vruchtsnavels minstens half zoo lang als de
vruchten, terwijl deze meer of minder sterk getande kammen bezitten."

1702 NAJAS. TYPHA.

1848 Dr. A. d e Vos Houwink in h. v. Heijn.;
stroomend water bij Meppel 1847 v. Heijn.; —
Molensloot over de hoeve Karrenburg aan den uit-
weg te Osdorp bij Amsterdam 1849 Lac; Binnen
Krommenie bij Uitgeest 1893 G. en E. Verschaff e It.
(Sloot bij Landsmeer 1905 v. Goor in h. pr. en
Oostzaan dezelfde in h. Heukels).

1284. N. minor All. In stroomend en stilstaand water,
naar het schijnt minder zoutlievend. 0. Aug. — Sept.

In Herb.: Kanaal tusschen Apeldoorn en Vaassen
1854 Lac; — Vliet bij Moerdijk Un. 1860; Oude
Maasje bij Oud Heusden 1847 v. Hov. ; Zuid-
Willemsvaart tusschen de eerste sluis en kleinen
Hekel 1847 v. Hov.

Bovendien: Heerde in het Apeldoornsche kanaal
1878 K. A. (Arch. 2. III. p. 201).

Orde : Typhaceae St. Hilaire.
Typha Tourn.

1285. T. angustifolia L. Aan de kanten van slooten,
grachten, vaarten en plassen, tusschen het riet.
'4. Juli—Aug.

In Herb.: Bij den Burg op Texei 1860 Lac;
Doodemanskisten Terschelling Un. 188(i; — Olde-
boorn 1863 Holk., 1869 v. T. ; — Aduard bij
Groningen v. H.; Mickelhorst bij Haren Strat.; —
Meppel v. Heijn.; — Kampereiland 1848, 1849
T. ; Kampen 1848 R. B.; tusschen Kampen en
Zwolle 1869 Hoek; IJselmuiden 1904 L.; — Gorsel
1882 K.; Apeldoorn 1872 K- A.; Ruurlo, bij de
Scheperij 1885 Ens.; Nijmegen Abel. en Pas;
buiten dc Hezelpoort, de Ooi en Lent N. en Th.
Abel.; — Maarsbergen 1896 V.; Utrecht 1833 Wtt.;
1835 D. S.: C. A. B.; Achterbosch Zeist W. K.;
Loosdrecht 1884 S.; Lambrechtskaai aldaar 1844

TYPHA. 1703

Rich.: Waverveen S. S.; Abcoude 1867 O.; —
Naarden 1864 O.; Uithoorn 1833 S. S.; Schenkel
Amsterdam 1846 Romb.; Sloterweg en Schenkel
Fl. Amst.; Amstelveensche weg 1843 Til.; Uitdam
1905 Struyk.; de Schermer v. H.; Haarlem 1874
Groll; Spaarne bij Haarlem Kerb., 1835 Mb.,
1873 Boerl.; Haarlemmermeer bij de Crucquius
1852 Coster, 1853 S.; duinen Haarlem Buse; —
Warmonderhek 1843, 1844 O.; Leiden Dz., Perin;
de Vink S. S.; Meerburger Vaart S. S.; Voorschoten
1869 B. W.; duinen Wassenaar 1829 Wtt.; 's Gra-
venhage G. B ; kanaal aldaar V. Z.; Wateringen
V. d. T.; Plassen Rotterdam v. A.; Rotte bij Ter
bregge 1892 v. d. Voo; Dordrecht 1837 Lac; —
Zuid-Beveiand v. d. B.; VHssingen 1845v. d. Cop
(als latif.); Biggekerke 1904 L.; vestinggracht Vlis-
singen 1880 Buijsm.; Hoek? A. W.; — Bergen
op Zoom Un. 1860; Ortensche dijk 1847 v. Hov.;
grintweg bij Valkenswaard naar Dommelen 1901
Rovers en v. Roessel; — Frankeveen bij Horn
Un. 1900.

(Winschoten 1900 S c h i p p e r in h. p r.; — Paters-
wolde, Peizerstraatweg, Peizer Made, Oosterbroek,
de Punt R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels;
— Kampen Bold. in h. Utr.; Zwolle 1911 Carm.
in h. pr.; IJselmuiden 1904 L. in h. pr. (met 2 $
aren boven elkaar) — Culemborg 1889 de Haas in
h. pr. — Utrecht Pulle in h. Utr. — Legmeer
1893 Sur. in h. pr.; Ankeveensche plassen 1899
v. Goor in h. pr.; Aalsmeer 1893 Struyk. in h.
pr.; Sphagnetum Diemen 1886 Costerus in h.
pr.; Amsterdam J. Koornneef in h. Heukels,
1910 Geels in h. pr.; — Rotterdam 1910 W. en
J. in h. pr.; Miq. in h. Utr.; moeras 's-Gravenweg
aldaar 1910 Danser in h. pr.; aan de Goo te
Nootdorp 1909 Hoogenr. in h. pr.; Leerdam 1897

1704 TYPHA.

des T. in h. pr. ; — Biggekerke 1881 Schipper
in h. pr., 1904 L. in h. pr. (met 2 tot 4 vingerig
gedeelde $ aren.); duinen Koudekerke 1869 S. Lako
in h. pr. ) 1874 L. in h. pr. ; — Heulsterbosch bij
Weert 1907 G. Jongm. en des T. in h. des T.;
Terworm en Welten onder Heerlen 1912 en Kerkrade
Streythagen 1911 de W. in h. pr.)

Bovendien: de Westen en in het Hoornsche vlak
Texel Holk.; Hollum Bru insm a en Nes op Ame-
land, Oosterveld Schiermonnikoog Albarda in Fl.
Holk. (Arch. I. IV. p. 82 en 2. 1. p. 411); —
Sneek, Boornzwaag, Legemeer, Veenwouden, Beets,
Tietjerk, Buitenpost, VisvHet, Wolvega, Oudeschoot,
Hindeloopen, Oppenhuizen, Hardegarijp, Bozum,
Hantum, Foudgum, Bornwerd, Molkwerum, Rijper-
kerk, Jellum, bij de sluis van Terhorne, Woudsend,
Harig, Oude Haske, Baard, Follega, Scharnegoutum,
Gaastmeer, Oudega (W.), Oosterzee, Vierhuizen (bij
Rotstergaast), Lieve-Vrouwenparochie, Drogeham
lijst Brakm.; — Giethoorn (Hesbollen) Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 352); Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V.
p. 415); Delden, Nieuwkerker\^een U n. 1895 (Arch.
3. I. p. 228); Delden, Twickelerbosch Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 200); bij het dorp Diepenheim Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 623) — Breevoort, Groenlo,
Borculo Un. 1859 (Arch. I. V. p. 229); de Kar,
Ankelaar, Beemte en Broekland K- A. (Arch. 2. III,
p. 201); — Baarn, Doorn lijst Brakm.; — Abcoude
Asscher (Arch. 1. I. p. 445); Hilversum Un. 1872
(Arch. 2. I. p. 306); tusschen Muiden en Muiderberg
Un. 1901. (Arch. 3. II. p. 631); Wieringen 1856
Lac. (Arch. 1. IV. p. 240); Petten en Kennemerland
v. E. (Arch. 2. I. p. 411); Callantsoog, Petten U n.
1891 (Arch. 2. VI. p. 239); — Naaldwijk, Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 411); Brielle U n. 1887 (Arch.
2. V. p. 402) — al de Zeeuwsche eilanden, behalve

TYPHA.

1705

Tholen en St. Philipsland A. W. en L. (Arch. 2.
VI. p. 130); Oost en West Zeeuwsch Vlaanderen
A. W. (Arch. 2. III. p. 135); Kloetinge, inlage
Noorddijk, inlage Wemeldinge, duinvalleien Schou-
wen, kreeken langs de Linie Ujst v. d. B.; — Ouden-
bosch 1885 — 1887 Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 549). Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r, K n ij f,
Vorstius, Munting en Bruman.
1286. T. latifolia L. Algemeen aan de kanten van plas-
sen, vaarten, slooten en grachten. 2]. Juli—Aug.
In Herb.: Witmarsum 1867 J. M. de B.; Olde-
boorn 1866 Holk., 1869 v. T.; — Meppel v.
Heyn.; — Kampen 1850 T., 1850 R. B., 1872
Hoek; Station Windesheim 1903 L.; Apeldoorn
1872 K. A.; Gorsel 1878 K.; Ruurlo bij de Visch
1885 Ens.; Groesbeek 1878 Groll; Weurt Th.
Abel.; — Liniedijk Amersfoort 1892 Garj.; Zeist
J. C. Broers; Loenen bij Utrecht v. H.; Vossegat
aldaar wie?; — Haarlemmermeer, Schinkel, Sloten
Fl. Amst.; Amstelveensche weg 1842 Heybr. (P.
N. S.); Spaarne Kerb.; Haarlem Buse; — War-
monderhek 1835 Mb.; Leiden Dz.; 's Gravenhage
G. B.; Beeklaan aldaar V. Z., R. B.; Terbregge 1892
v. d. Voo; Dordrecht 1837 Lac; 1882 C. v. d.
Broek; — Zuid Beveland v. d. B.; Nieuw en St.
Joosland 1877 A. W. en L.; — Moerdijk Un. 1861;
Ortensche dijk 1847 v. Hov.; Valkenswaard, aan-
voersloot gemeente-vloeiweiden 1901 Rovers en v.
Roessel; Beugen 1894 V.; — Plasmolen Th. Abel.
(Winschoten 1900 Schipper in h. pr.; Haren —
Paterswolde, de Punt, Zuidlaren, Peize R. de Boer
en H. Kooi in h. Heukels; — Kampen Bold.
in h. Utr.; Zwolle 1892 Carm. in h. pr.; 1904,
1908 L. in h. pr.; Spoorsloot tusschen Enschede en
Hengelo 1905 Blyd. in h. pr.; — Edesche veen
1892 V. Sur. in h. pr.; — Utrecht Pulle in h.

1706 TYPHA.

Utr.; — Abcoude 1906 Koornneef in h. pr.;
Aalsmeer 1893 Struyk» in h. pr.; Legmeer aldaar

1893 V. Sur. in h. pr.; Moerasje bij Merwedekanaal
1899 V. Goor in h. pr.; — Rotterdam 1900 W. e n
J. in h. pr.; — Oudenbosch 1887 de Haas en

1894 Jorna in h. de Haas; Waalre I. Sloots in
h. Heukels; — Plasmolen 1898 Schipper in h.
pr.; in vijvers te Puth, Haeren, Cortenbach en ten
Hove onder Voerendaal 1900, te Welten en Terworm
onder Heerlen 1900, Kasteel te Rimburg 1905, Wisse-
gracht onder Hulsberg 1902, Neuborg onder Gulpen
1889, Terborg onder Schinnen 1888, Streythagen
en Oud Ehzenstein onder Kerkrade 1912, Mezen-
broek en Beukraderhoeve 1900 de W. in h. pr.).

Bovendien: de Westen en elzenbosch Texel, Bollen
in het Natte vlak en Hee Terschelhng en bij de
Kooi op Schiermonnikoog Fl. Holk. (Arch. 2. 1
p. 411); — Sneek, Oude Haske, Haskerhorne
Rottum, Offingawier, Oudega (W.), Kollum, Jutrijp
Peperga, Beets, Terwispel, Veenwouden, Buitenpost
Visvliet, Oude Schouw (bij Irnsum), Heerenveen
Wolvega, Beetgumermolen, Oppcnhuizen, Bergumer
heide, Finkum, Holwerd, Hantum, Brantgum, Foud
gum, Grouw, St. Jansga, St. Anna-Parochie, Woud
send, Harig, Nijeschoot, Suawoude, BHja, Ferwerd
Pingjum, Delfstrahuizen, IJlst, Akmarijp, Terhorne
Lieve-Vrouwenparochie, St. Jacobi-parochie en —
Harkstede, Noorddijk hjst Brakm.; — Nieuw Dor
drecht, Odoorn 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p
256); — Station Heino, Wijhe Un. 1888 (Arch. 2
V. p. 415); Giethoorn (Hesbollen) Un. 1892 (Arch
2. VI. p. 352); Delden, Weusthag, Nieuwkerkerveen
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); Van Diepenheim
over Weldam naar Goor Un. 1897 (Arch. 3. I. p.
623); Diepenveen Hjst Brakm.; — Doetinchem Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Breevoort, Borculo Un.

TYPHA. SPARGANIUM. 1707

1859 (Arch. 1. V. p. 229); de Kar, Ankelaar, Beemte
en Broekland K- A. (Arch. 2. III. p. 201); Wisselsche
veen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); — Maarsbergen
lijst Brakm.; — Abcoude Asscher (Arch. 1. I.
p. 445); Loosdrecht 1884 S. (Arch. 2. IV. p. 290)
in enkele slootjes bij Enkhuizen en omhggende
dorpen J. Pijls Dz.; Kennemerland en — Naald-
wijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 411); Brielle Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 402); — Al de Zeeuwsche
eiianden, behalve Tholen, Noord Beveland en St.
Philipsland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 130);
Zwake 1838, Yerseke, moerassige plaatsen bosschen
Eversdijk lijst v. d. B.; — langs de Zoom Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 355); — Venlo, Arcen Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 576); van de Groote Peel naar
Roermond Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Gulpen
Lac. (Arch. 2. V. p. 28).

Voorts vermeld door Munting.

Ordo : Sparganiaceae Engler.

Sparganium L.

1287. S. ramosuni Hiids. Algemeen langs slooten, grach-
ten, en moerassen. %. Juli—Aug.

Aanm.: Het geslacht Sparganium behoeft ten
onzent nog een nader onderzoek. Het herbarium-
materiaal is echter nagezien door Graebner, op
wiens gezag de soortenverdeeling hieronder is opge-
steld. Door latere botanisten wordt S. ramosum in
twee ondersoorten verdeeld, die voornamelijk door
verschillen in de vrucht zich onderscheiden. Men
zie hiervoor Ascherson und Grabner, Synopsis
Ed. II. p. 428 e. V. Door Grabner zijn in ons
herbarium-materiaal slechts een paar aanwijzingen
gedaan omtrent de onderscheidingen in de beide
ondersoorten; waren de exemplaren niet te her-
kennen?

1 708 SPARGANIUM.

In Herb.: Koog op Texel 1860 Lac; Midsland
Terschelling Un. 1886; — Bolsward 1860 J. M.
de B.; Augustinusga E. P. 1904; Leeuwarden 1849
S.; Grouwi) 1840 Halb.; Oldeboorn 1863 Holk.,
1868 V. T.; — Groningen 1865 Holk.; — Coevor-
den M. D.; Meppel v. Heijn.; — Kampen 1848
R. B.; Heino 1901 L.; Deventer 1846 v. Gron.,
1881 K.2); Enschede 1904 Blijd.; — Harderwijk
1866 R. B.; Apeldoorn 1853, 1872 K- A.; Vorden
1881 Groll; Arnhem 1839 Romb.; Renkum Buse;
Wageningen 1890G.; Veenendaal 1894 V.; Nijmegen
N. en Th. Abel.; - Hoevelaken 1892 Garj.;
Utrecht v. H.; Odijk 1865 Knuttel; Blauwkapel-
Westbroek 1835 D. S.; Neerlangbroek v. d. T.;
Lambrechtskade Oud Loosdrecht 1845 P. A. Rich.;
Abcoude-Vreeland M. D.; tusschen Vreeland en
Kortenhoef 1869 Hoek; — 'tGooi 1826 Wtt.; Haar-
lem 1839 Buse; Overveensche weg 1872 Boerl.;
Breesaap 1846 Buse; Vogelenzang 1842 B. de
Haan (P. N. S.); — Leiden 1832 S. S.; Forsten,?
1834 Wtt.=*), Dz., Mb., 1842 B. W., 1842 O.,
Perin; Katwijk binnen Kerb.; Hazerswoude Pierot;
Wassenaar 1841 v. Dissel; 1856 S.; Leidsche
Wcille Wetering bij Zoetermeer 1903 v. Iterson;
Haagsche bosch V. Z.; 's Gravenhage G. B.;
's Gravezande V. Z.: IJselmonde 1891 v. d. Voo;
Dordrecht 1836 Lac; 1882 C. v. d. Broek; —
Haamstede en Burgh 1887 L.; tusschen Haamstede en
Renesse Un. 1894, Zuid Beveland v. d. B.; Goes?,
1838 V. d. B.; Abbekinderen 1839 v. d. B.; Oost
Zceuwsch Viaanderen A. W. ^); — Breda, pad naar
den Emmer v. A.; Ulvenhoutsche bosch 1876 O. ^);

') S. neglectiim Beeby var. microcarpum A. et G. det. Grabner.

'-) subspec. polyedrum A. et G. det. idem.

^) zijn kicmpianten, door Grabner voor Sagittaria gehouden.

*) hiervan een exemplaar S. neglectum Beeby, var. microcarpum.

SPARGANIUM.

1709

Hinthamerpoort 's Hertogenbosch Thomson; Hint-
ham en — Amby v. Hov.

(Roodkerk 1895 Koornneef in h. pr.; de Leek
Sanders in h. pr,; overal in Groningen R. de
Boer en H. Kooi in h. Heukels; — Zwolle
1891 Carm. in h. pr., 1901 L. in h, pr., Deventer
Gronem. in h. L.; Kampen Bold. in h. Utr.; —
Klarenbeek Voorst 1903 Koornneef in h. Heu-
kels; — Culemborg 1888 de Haas in h. pr.;
Arnhem Pulle in h. Utrecht; de Bilt 1877
Schipper in h. pr.; Abcoude 1913 Geels in h.
pr.; het Gein aldaar 1899 v. Goor in h. pr.; Baarn
1889 Costerus in h. pr.; — Aalsmeer 1897 Bolten
in R. H.; 's Graveland 1899 Koning in h. pr.; —
Leiden 1885 Struyk. in h. pr.; Oegstgeest 1892
V. Sur. in h. pr.; Wassenaar 1896 des T. in h.
pr.; Bezuidenhoutsche weg 's Gravenhage 1895 v.
Breemen in R. H.; Rotterdam Miq. in h. Utr.;
Kralingsche weg aldaar 1909 Danser in h. pr.;
Rotte aldaar 1904 W. en J. in h. pr.; Zwijndrecht
1898 en Dordrecht 1892 Posth. in h. pr.; —
Zoutelande 1874 L. in h. pr.; weg naar Zoutelande
bij Biggekerke 1873 S. Lako in h. pr.; — Vucht
1886 Costerus in h. pr. ; Hoensbroek, Hulsberg,
Wijnandsrade Steichen in h. pr.; ontbreekt bijna
nergens in vijvers. Vrij algemeen langs Maas,
Roodebeek en Jeker. de W. in h. pr.)

Bovendien: De Kuil bij Hoorn, bij Koog, Eijer-
landsche duinen 1900—02 Hoogenr. en de V.
Smits (Arch. 3. II. p. 1044); slooten Texel, Polder
Waal en Burg, de Westen, Hoorn en Hoornsche
vlak; Stortum, Kaart en Midsland op Terschelling,
Hollum op Ameland F 1. H o 1 k. (Arch. 2. I. p. 41 1) —
Scheene, Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424);
Sneek, Oppenhuizen, Jutrijp, IJlst, Scharnegoutum,
Rottum, Ouwsterhaule, Oosterwierum, Bergumer-

1710 SPARGANIUM.

meer, Menaldum, Joure, Kuikhorne, Kollum, Oudega
(W.), Rauwerd, Akkrum, Beets, Drachten, Ureterp,
Wijnjeterp, Molenbuurt aldaar, Irnsum, Poppinga-
wier, Pietersbierum, Hardegarijp, Bozum, Holwerd,
Brantgum, Foudgum, Bornwerd, Molkwerum, Heiden-
schap (bij Workum), Woudsend, Ipecolsga, Hom-
merts, Groote Wierum (Hennaarderadeel), Wommels,
Baard, Deinum, Mantgum, Offingawier, Akmarijp
en — Harkstede, Eelde lijst Brakm. — Coevorden
Rosewinkel 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 256) —
tusschen Heino en Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V.
p. 415); Steenwijk, Steenwijkerwold, Giethoorn,
Kallenkole, Zuidveen Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352)
Hengelo, Borne, Hasselo. Dinkel Un. 1895 (Arch.
3. I. p. 228); Diepenheim, Entersche veen en —
langs de Slink bij Groenlo, Ruurlo Un. 1897 (Arch.
3. I. p. 623); Lochem, Borculo Un. 1859 (Arch. 1.
V. p. 230); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);
Vaassen, Epe, Wisselsche veen Un. 1890 (Arch.
2. VI. p. 99); slooten in den Ooi, Persingen, Lent,
Beuningen, Hatertsche broek Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 323); Voorthuizen, Barneveld, Wijchen, Ingen,
Lienden. — Schalkwijk, Zeist, Baarn, Rijzenburg,
Maartcnsdijk en Soestdijk lijst Brakm.; — tusschen
Muiderberg en Muiden U n. 1901 (Arch. 3. II. p.
631); Callantsoog, Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI.
p. 239); Kennemerland en — Naaldwijk, Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 411); Brielle Un. 1887 (Arch.
2. V. p. 402) — Walcheren, Oost en West Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 135); weg naar
den Berg 1840, slooten Wemeldinge 1840, moerassig
weiland Renesse 1844 lijst v. d. B.; Sas van Gent
A. W. (Arch. 1. IV. p. 306) — Oudenbosch 1885— '87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); langs
de Zoom bij Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 355); — Mook en Plasmolen Th. Abel. (Arch.

SPAROANIUM. 1711

2. V. p. 28 en 323); Arcen Un. 1893 (Arch. 2. VI.
p. 576); Rompen Lac. Beek-Elsloo K. en G. (Arch.
2. V. p. 28); Amby, Gulpen Un. 1861; Gronsveld
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 328).

Voorts vermeld door Pelletier, Knijf, Vor-
stius, Munting en Bruman.
1288. S. simplex Hiids. Op gelijke plaatsen als de
vorige, doch algemeener in heide- en veenstreken.
2j.. Juli — Aiig.

In Herb.: Veen Teridzerd Un. 1881 (als minimum);
Sneek C. A. B.; Giekerk 1849 S.; Oldeboorn 1863
Holk., 1868 V. T.; Blauwhuis E. P. 1904; Schoter-
land, de Tjonge 1872 Hoek; — Groningen op den
weg naar Eelderwolde 1868 v. H.; — Assen 1832
Forsten; Coevorden 1859 Lac. en S.; Hoogeveen
1865 H. d. V.; Meppel v. Heijn., Vos Houwink;
— Kampen 1847 T., 1847 R. B.; Zwoile Thorb.;
Kamper trekvaart aldaar 1903 L.; Diepenveen 1878
K-; tusschen Almelo en Witteveen 1870 O.; Boekelo,
Glanerbeek 1904 Blijd.; — Twello P. v. Delden,
Apeldoorn 1872 K. A., 1879 Groll; Eibergen Un.
1859; Didam 1883 L.; Maanderbroek bij Vee-
nendaal 1890 G. ; Wageningen 1833 W 1 1. ; Wijdsteeg
bij Culemborg C. A. Backer; Tiel v. d. B.; Nij-
megen B., 1833 Wtt., N. en Th. Abel.; — Spa-
kenburg 1894 Garj.; Utrecht h. Groll, 1833 Wtt.
Schalkwijk 1833 Wtt.; Zeist J. C. Broers, 1857
Kniittel; Westbroek 1835 D. S.; Neerlangbroek
V. d. T.; sloot spoorweg tusschen Driebergen en
Bunnik 1857 Kniittel; bosch Rijzenburg 1859
Hartm. en R. B.; Achttienhoven G. Deyn.; Vree-
land — Kortenhoef Asscher; Haarlem 1835Mb.,
1837 Buse, 1843 de Vriese (P. N. S.), 1872
Boerl , 1887 Groll; Zomerzorg 1847 0., Kerb.; —
Roomburgerbrug 1832 S. S. ; Wassenaar S. S.;
's-Gravenhage V. Z., G. B.; Loosduinen D estree;

1712 SPARGANIU.M.

Delft V. S. V.; Hillesluis 1903 W. en J.; Varken-
oordsche kade IJselmonde 1892 v. d. V oo ; Dordrecht
1882 V.; Heikop bij Vianen v. H.; — Kapellebrug
bij Hulst A. W. (door Lako als Sp. natans gedet.); —
in de Aa bij Ginneken 1895 S. en V.; weg naar
Dorst V. A.; Breda poel op de Galdersche heide
Un. 1852; Werkendam 1836 Lac; Rosmalen 1847
V. Hov.; — Weert 1899 G. en des T.; Amby
V. H o V. .

f3. longissimum Fries (S. simplex /3. fluitans Gr.
et Godr.)

In Herb.: Wanneperveen 1902 Struyk.; — Apel-
doorn 1852 K. A.; Winterswijk Un. 1859; veen-
slooten Wageningen 1882 K.; — Roozendaal en
Groot Zundert Un. 1860.

(Heerenveen Kuyper in h. Utr.; Sloten Brakm.
in h. pr.; Fochteloo 1892 V. Sur. in h. pr. ; — de
Leek Sanders in h. pr.; Winschoten 1889 Schi p-
per in h. pr.; Groningen, Haren — Paterswolde
R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels; —
Kampen Bold. in h. Utr.; Zwolle 1890, 1891
Carm. in h. pr.; — Doetinchem 1902 des T. in
h. pr.; — Baarn 1889 Costerus in h. pr.; de Bilt
Kuyper in h. Utr.; — Keversdijk bij Weesp 1899
V. Goor in h. pr.; Sloten 1913 Geels in h. pr.;
Aalsmeer 1897 Bolten in R. H.; Haarlem 1895
V. Breemen in R. H.; — Leiderdorp 1901 Slruyk.
in h. pr.; tusschen Katwijk en Wasscnaar 1852
A. W. Hartm. in h. V. Sur.; Sekbroekpoldcr bij
Loosduinen 1896 v. Breemen in R. H.; Delft
1910 Hoogenr. in li. pr.; Abbenbroek, langs den
Nieuwelandschen weg 1904 Koornneef in h.
Heukels et 1904 in h. pr.; Kralingsche weg bij
Rotterdam 1909 Danser in h. pr.; Brandwijk (Albl.
waard) 1913 KIoos in h. pr.; Dordrecht 1898
Posth. in h. pr.; — Halsteren 1874 S. Lako

SPARGANIUM. 1713

in h. L.; Bergen op Zoom 1874 S. Lako in h.
pr.; — Kelpen, de Vloot Un. 1900 V. Sur. in h.
pr.; Weert 1908 Schi erb. in h. pr.; Maastricht 1894
de Haas in h, pr. ; ontbreekt nergens in vijvers,
ook vrij algemeen langs Maas, Roodebeek en Jeker
de W. in h. pr.

|3. Zwolle 1891 L. 1) en Haaksbergen 1904 Blijd.
in h. L.).

Bovendien: Wolvega, Teridzerd Un. 1881 (Arch.
2. III. p. 424, zie minimum); Beetsterzwaag, Lang-
weer, Joure, Kuikhorne, Kollum, Jutrijp, Hemrik
(Scharren), Zandfirde, Olterterp, Beets, Drachten,
Ureterp, Terwispel, Boornbergum, Wijnjeterp, Akkrum,
Poppengawier, Sybrandaburen, Bergumerheide.Warns,
Wijkel, Ipecolsga, Hommerts, Heeg, Oudega (W.),
Offingawier, Rottum, lijst Brakm.; — Harkstege,
Eelde, de Leek lijst Brakm. — Sleen, Odoorn
(misschien min.) Weerdinge, Borger, Emmen 1859
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 256); — Steenwijk,
Steenwijkerwold, Kallenkote, Eesveen, Giethoorn Un,
1892 (Arch. 2. VI. p. 352); Almelo, Albergen, Vrieze-
veen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Delden, Twicke-
lerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 200), HoIIen-
bergerveld Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); Venen
Goor Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 567); Veen tusschen
Markelo en Diepenheim, Entersche veen, Enter,
Markeloosche veen — Corenbergerveen Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 623, men zie echter onder min.)
slooten Ooi, Weurt, Beuningen, Lent, Hatert en
Hatertsche broek Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 323);
Nijmegen, Wijchen, Loenen, Ingen, Kesteren —
Baarn, Soestdijk, Zeist lijst Brakm.; — Callantsoog

1) De Heer Lako had aangeteekend bij dit exemplaar: Is uitge-
maakt voor een baslaard tusschen S. simplex en S. minimum; S.
min. heb ik echter nooit in dezen omtrek gevonden.

108

1714 SPARGANIUM.

Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 202), Petten idem (Arch.
2. VI. p. 239); enkele slooten Hoogkarspel J. Pijls
Dz.; Kennemerland — Naaldwijk v. E. (Arch. 2. I.
p. 411); — Oudenbosch 1885—87 Butayeende
Haas (Arch. 2. V. p. 549); langs de Zoom en
heidepoel Hoogerheide Un. 1896 (Arch. 3. 1. p. 355)
— Mook, Plasmolen (Zie ook min.) Th. Abel.,
Arcen, Heer, Lac, (Arch. 2. V. p. 28); Vlootmolen
Stramproi Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Blerik,
Velden, Arcen Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576);
Gulpen, Meerssen Un. 1861, Wijlre, Slenaken Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 328)

. fluitans. Aan de Duitsche grens te Herzogenrath
in de Muhlenbach en de vijvers aldaar, zie lijst de
Wever III. p. 73.

Voorts vermeld door Dodoens, Pempt. 1616,
Kruydt Boeck 1608, Pelletier, Vorstius, Mun-
ting en Bruman. Een in Arch. 3. I. p. 623 als
forma minor opgegeven vorm van Station Markelo
Un. 1897 is mij verdcr onbekend. Trouwens bij
de moeilijkheid de soorten van dit geslacht te onder-
kennen, zullen vele dezer laatste opgaven misschien
niet juist zijn, zooals ik reeds hier en daar door
toevoeging van zie minimum heb aangeduid.
1289. S. affine^c//////.^/. Wordtdoor Ascherson enGrab-
ncr met de volgende soort als natantia gesteld
tegenover de beide voorgaande soorten als erecta,
Zie Syn. Ed. II. p. 428. In heiplassen en meeren;
%. Juni—Aug.

In Herb.: Ureterp Exc. Pl. 1904 (als fluitans) —
Zwarte meer in het veen bij Nieuw Dordrecht 1859
Lac. en S. (als fluitans) — Zwaluwenmeer bij
Hoogerheide Un. 1896 (als simplex) det Graebner.

(? Markeloosche veen Un. 1897 Schipper in
li. pr.; _ ? Kortenhoef 1900 Jongm. (als minim.)
in R. H.).

SPARGANIUM. 1715

1290. S. diversifolium Graebn. (S. affine Schnitzl. in
Prodr. Ed. I. p. 261.) In heiplassen en poelen, of
ook op zandigen en veenachtigen grond, gaarne in
gezelschap van Sp. minimum. 2J.. Juni — Juli.

In Herb.: Meppel v. Heijn. (als natans)! Valther-
veen Sept. 1891 G. (als ramosum) — Stationsterrein
Zwolle 1892 L. (simplex nim. juven.) det. Graebner.
|3. Wirtgeniorum A. et G. ? Piasmolen 1878 Groll,
Un. 1898.

1291. S. minimum Fries. (S. natans L. et Prodr. Ed. I.
p. 262). In moerassen en poelen in heide- en veen-
streken. 2J.. Juni — Jnli.

In Herb.: Meent bij de Westen op Texel 1868
Holk.; — veen Teridzerd Un. 1881 (hierbij simplexj;
Leeuwarden 1865 en Dokkum 1865 H. d. V. ; Drachten
Exc. Pl. 1904; — Groningen G. Backer; Haren
h. V. d. T. ; Onland bij Groningen 1856 Strat. ;
tusschen Haren en de Harendermolen — vvester-
achterweg 1833 v. H.; op 't Onland tusschen Gro-
ningen en Eelderwolde 1828 Backer en Keizer
(herb. v. H.); Eelderwolde 1835 v. H.; — Paters-
wolde herb. Hinxt, O.; Weerdinge 1859 Lac. en
S.; — Wanneperveen 1902 Struyk.; Ambt Ommen
1904 en Dalmsholter vlier 1904 L.; Frieswijk onder
Diepenveen 1877 K-; Entersche veen, Diepenheim,
en Markeloosche veen Un. 1897 (alle als simplex),
Stokkumer en Molenvlier 1904 Blijd. en v. Iter-
son; Aamsveen 1902 G. en Jongm.; — Wissel
onder Epe 1875 K. A.; Wisselsche venen Un.
1890; Apeldoorn 1875 K. A.; Voorst 1833 Wtt.;
1846 S. S.; Zutphen 1833 Wtt.; Beins, sloot op
de Boekhorst 1857 Spree; Vorden 1875 Groll;
Doetinchem Un. 1885; venen tusschen Corenberg
en Bredevoort Un. 1897 (als simplex); Corenberger-
veen bij Winterswijk Un. 1859; Nijmegen B.;
Maldensche broek N. Abel.; Heumen 1873 O.;

1716 SPARGANIUM.

Wijchensche veen Hoffm., M b., 1841 v. d. T.,
Lac; Maanderbroek bij Veenendaal 1890 G. (als
simpl. fluitans); Wageningen 1882 K.; — Soester-
veen 1848 Lac; tusschen Soest en Soestdijk Garj.
Hoogland 1839 en Renswoude 1839 D. S.; Zeist
Wtt.; Westbroek 1840 Lac; — Petterduin 1870
H. d. V.; Zwanewater bij Callantsoog 1896 V.,
tusschen Callantsoog en Petten Un. 1891; — Ka-
pellebrug bij Hulst 1863 A. W.! — Oudenbosch
1898 Posth.; Bergen op Zoom Un. 1860; Breda
Un. 1852; Dongen 1842 v. d. T.; tusschen Dongen
en Tilburg wie?; Heusdenhout bij Breda Un. 1852;
Oisterwijk v. Vloten; Helmond 1843 de Vriese
(P. N. S.); Peel bij Helmond 1834, 1835 Wtt.; Peel
bij Oploo Un. 1853, Peel bij Deurne 1834 Wtt.;
Soerendonksche Goor 1901 R overs en v. Roessel;
molbeemden bij Sterksel Exc. Pl. 1903; — Plas-
molen Th. Abel., 1878 Groll, 1897 G en V.,
Un. 1898.

/3. strictum Luerssen. In Herb.: Weerdinge 1859
Lac en S. (als fluitans).

(Nieuweschoot Kuyper in h. Utr.; Fochteloo
1892 V. Sur. in h. pr.; Olterterp 1904 des T. in
h. pr. ; — de Leek Brakm. in h. pr. ; — Giethoorn
1892 Ens., tusschen Wierden en Vriezeveen 1892
Carm. in h. L.; Goor 1901 Bernink in h. W.
en J.; Colmschate 1912 — Epe 1911 Hoogenr.
in h. pr. ; aldaar ten zuiden van Wissel 1911
Bruss. in h. pr.; Hoogkeppel, moerassen bij Stok-
hoven 1907 des T. in h. pr. ; — Soesterveen 1903
Koornneef in h. pr. et in h. Heukels; —
Halsteren 1874 S. Lako in h. L.; Made 1913
Kloos in h. pr. ; Goorven Oisterwijk Un. 1910
des T. in h. pr.; Valkenswaard 1899 v. Roessel
in h. Heukels; Mook 1898 L. in h. pr.; Plasmolen
1898 Schipper in h. pr., 1902 v. Breemen in

SPARGANIUM. ACORUS. 1717

R. H., 1912 Koornneef in h. pr. ; Weerterbroek
1900 G. en Jongm. in R. H.; Moezelpeel bij
Weert 1908 Schierb. in h. pr. ; Brunssum in een
poel in het veen bij Oeleven 1910 de W. in h. pr.).
Bovendien: Peizerweg bij Groningen Hjst Brakm.;
— Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2 VI p. 352); Almelo,
Albergen, en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
196); — Meddo bij Winterswijk Un. 1897 (Arch. 3.
I. p. 623); Dalhoven op de Beemte bij Apeldoorn
1875 K. A. (Arch. 2. III. p. 201); — Dommel bij
's Hertogenbosch v. Hov. (Arch. 1. I. p. 274 als
natans, misschien simplex. Vucht ? 1847); — Arcen
Lac. (Arch. 2. V. p. 28 als Sp. natans Prod. Versl.
1860 p. 211); Engelsveen bij Rumpen, in de slooten
bij den ingang van het veen, lijst de W.

Ordo Araceae Neck.

Tribus: Acoreae Engl.

Acorus L.

1292. A. Calamus L. Algemeen langs slooten, vaarten,
en kanalen. Oorspronkelijk ingevoerde plant uit het
Oosten, doch sinds langen tijd wegens de welrie-
kende wortelstok in Europa aangeplant en geaccH-
matiseerd, ofschoon zij nimmer rijpe vruchten levert.
2i. Jimi—Juli.

In Herb.: Bergum 1869 v. d. T.; Sneek 1865
H. d. V.; — Grijpskerk 1866 Holk; Groningen
Strat. ; Harkstede bij Groningen 1827 v. H.; —
kleine Vecht Koevorden 1859 Lac. en S.; Meppel
V. Heijn.; — ZwoUe 1903 L.; Katerveer aldaar
1868 R. B.; Kampen 1848 T., R. B., v. Heijn.;
Trekvaart onder Oosterholt bij Kampen 1848 R. B. ;
badplaats bij Deventer 1876, 1882 K.; — Grift te
Lent en Elst bij Nijmegen N. en Th. Abel.;
Wijchen 1897 G. en V.; — Eem bij Amersfoort

1718 ACORUS.

Garj.; Utrecht C. A B.; vencn Westbroek v. d. T.,
. 1851 Hartsen; Nederhorst den Berg C. A. B.;
Vecht bij Oud en Nieuw Loosdrecht 1845 P. A.
R i c h a r d, Abcoude 1867 O. ; Loenen, Vreeland en —
Muiden 1843, 1844 en 1845 M. D.; Kortenhoef 1869
Hoek; Mijdrechtsche trekvaart 1873 Boerl.; Hakke-
laarsbrug Muiden 1839 Romb. ; Haarlem Splitg.,
1872 Groll; Haarlemmermeer bij Sloten Fl. Amst.;
Overveensche weg Buse; — Leiden 1835 Lac,
Dz., 1835 Mb., 1840 B. W., 1843 O.; Roomburger-
wetering 1832 S. S. ; Hoogemorsch 1845 Perin
Leiderdorp 1843 O.; weg naar Valkenburg Kerb.
Katwijk binnen bij het Jodenkerkhof 1832 Wtt.
Leimuiden Exc. 1883; 's Gravenhage V. Z.', 1832
I. de L. e. h. Groll, G. B., R. B.; Bleiswijk 1892
en Schiebroek 1893 v. d. Voo; Dordreclit 1882
C. V. d. Broek; — Hoek 1857 A. W. en J. C.
Douw; Neuzen aan het kanaal A. W.; — buiten
de Waterpoort Breda v. A.; Sprong Thomson.

(Bergumermeer Brakm. in h. pr. ; Heerenveen
Kuyper in h. Utr. ; Groote Wielen Leeuwarden
1905 Schierb. in h. pr.; — Winschoten 1900
Schipper in h. pr. ; Groningen, Haren— Peize,
Paterswolde, Zuidlaren 1902 R. de Boer en H.
Kooi in h. Heukels; — Steenwijk M. Kramer
iii h. Heukels; — Oude IJsel bij Doesburg 1899
des T. in h. pr.; Culemborg 1889 de Haas in h.
pr. ; — Abcoude 1896, H. Heukels in h. pr. ; —
Ankeveen 1900 v. Goor in h. pr. ; plassen aldaar
Koornneef 1902 in h. pr.; 's Graveland 1911
Geel s in h. pr. ; Galgensteeg Naarden 1898 Koning
in h. pr.; Amsterdam J. Koornneef in h. Heukels;
— Leiden 1883 Schipper in h. pr. ; vliet aldaar
V. Sur. in h. pr. , Voorschoten 1885 Struyk. in
li. pr.; Delft 1876 L. in li. pr.; Westland algemeen
J. F. Wichard in li. Heukels; langs de Rotte

ACORUS. 1719

1898 en Rotterdam 1901 (met 3 bloeikolven) W.
en J. in li. pr.; Kralingsche plas 1909 Danser in
h. pr.; Alblasserdam 1887 Posth. in h. pr.; Dord-
recht 1912 Kloos in h. pr.; — in poelen langs de
Maas 1911; in het veen te Etzenrade onder Jabeek
1905, te Schinveld in het veen tegenover het
duitsche grenskantoor achter den molen 1905, vijvers
te Terborg onder Schinnen 1900, vijvers bij het
kasteel Neuborg te Gulpen 1890, idem bij Welter-
molen onder Heerlen 1911, vijvers bij het kasteel
te Brunssum 1912 de Wever in h. pr.).

Bovendien: Oppenhuizen, Boornzwaag, Kuikhorne,
Akkrum, Oldeboorn, Drachten, Oude Schouw (bij
Irnsum), Bolsward, Terhorn, Snikzwaag, Rijperkerk,
Woudsend, Ipecolsga, Hempens, Tietjerk, Grouw,
Augustinusga, Vierhuizen (bij Rotstergaast) lijst
Brakm.; — Gramsbergen, Rosewinkel, Weerdinge
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 256); — Giethoorn
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352); Almelo, Albergen,
Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Station
Markelo, Diepenheim Un. 1897 (Arch. 3. 1. p. 623); —
Winterswijk, Lochem Un. 1859 (Arch. I. V. p. 230);
Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 306); van den
zeedijk langs fort door binnenwegen naar Muiden
Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631), Kennemerland en —
Naaldwijk v. E. (Arch. 2. I. p. 411); Brielle Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 402); — Oost en West Zeeuwsch
Viaanderen A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 129);
Walcheren A. W. (volgens Dodoens) (Arch. 2.
III. p. 135) — Moerdijk U n. 1860 (Arch. I. V.* p.
233); Oudenbosch 1885—87 ButayeendeHaas
(Arch. 2. V. p. 549); — Mook lijst Brakm.

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman. In Dodoens Kruijdt
Boeck 1608 vindt men in het Bijvoegsel op p. 398
o. a. vermeld: „Dit ghewas bloeyt in Zeelant veel-

1720 ACORUS. CALLA.

tydts, somtydts oock (maer selden) in Hollandt.
Alwaer 't nochtans door den yver van de liefhebbers
in grachten van Steden, en de andere wateren, so
vermenighvuldight is, datmen wijs maecken soude
konnen, 't zelfde inlandts ghewas te zyn, waerter
so wilhgh om te bloeijen, als 't wel niet en is."
Men zie voorts Tijdschr. I. p. 284 en Arch. 2. II.
p. 320 en verder M. Mucke: „Ueber den Bau und
die Entwicklung der Friichte und Liber die Herkunft
von Acorus calamus L. II. Historischer Teil" in Bot.
Zeit. 66^'' Jahrg. 1908 p. 2., waarin echter boven-
genoemde uitgave van het Kruydt Boeck niet ver-
meld wordt.

Tribus : C a 1 1 e a e Engl.

Calla /-.

1293. C. palustris L. In poelen en moerassen in veen-
streken, het hefst bij drijftillen. •7\. Juni — Aug.

In Herb.: Coevorden v. d. Scheer; Hoogeveen
en Valthe 1859 Lac. en S.; Hoogeveen h. v. H.;
Meppel V. Heijn.; Kolderveen bij Meppel H. d. V.;
— Giethoorn Zuidveen Un. 1892; Oosterholt bij
Kampen 1898 Bold.; Dedemsvaart 1876 Jonk.
Coninck h. v. d. T.; Anerbrug in een sloot langs
de Dedemsvaart 1902 L., G. en Jongm.; — Wezep-
Oldebroek R. B.; Oldebroek 1841 T.; Jonasbrug
over het kanaal onder Vaassen 1872 K- A.; Poeltje
bij Vaassen 1877 K- A.; Apeldoorn om de Kooi
1882 Groll (nog aldaar 1899 K. A. in h. B Hj d.
en reeds 1852 K- A. in h. de Haas); Beekberger-
woud 1859 K. A., 1862 de Br. (Scapo bi-trispa-
thaceo); Voorst 1846 Wtt., S. S.; tusschen Malden
en Heunien 1840 Kraamw. ; Hatertsche broek B.;
Neerbosch, Malden 1840 Lac; bij het tolhuis te
Neerbosch T h. Abel.; — Zeist v. H., Asscher;

CALLA. 1721

Westbroek 1839 L a c. ; Venen aldaar 1839 K r a a m w. ;
tusschen Westbroek en Tienhoven v. d. T.; sloot
aan het voetpad voor de korenmolen te Tienhoven
1839 V. d. T.; Achttienhoven 1840 G. Deijn.;
Loosdrecht 1839 D. S.; Oud Loosdrecht 1850 Lac;
— Kortenhoef G. Backer, 1898 G. en V.; - Noot-
dorp V. Son. ; Krooswijk buiten Rotterdam v. S. V.;
(Rotterdam Perin) — (Breda?) v. A.; Besoyen 1899
C. A. B.; Opwetten bij Eindhoven 1837 de Br.;
Peel bij Oploo U n. 1853; Soerendonksche Goor
1901 Rovers en v. Roessel; — Venlo Un. 1893;
Venen ten Zuid-Oosten van Velden 1899 Garj.;
Veen bij den Broekmolen gem. Stramproy Un. 1900;
Hout Blerik bij den Watermolen 1899 Rieter;
Breijvensroth 1899 G. en des T.

(Steenwijk Kramerin h. Heukels; IJselmuiden
1905 L. in h. pr.; — Vaassen 1853 en Apeldoorn
1899 K. A. in h. L.; in een sloot Zuidwestelijk van
„den Elshof" op de grens van Overasselt en Heumen
nabij het Worsumsche broek 1899 Brakm. in h.
pr. ; — Ankeveensche plassen 1900 Koning in
h. pr., 1902 Th. J. Stomps in h. W. en J.; —
Kortenhoef 1897 des T. in h. pr. ; sloot bij de
Meent Bussum 1905 v. Goor in h. pr.; — Moer-
gestel 1910 L. in h. pr. en Reuselbeek aldaar Un.
1910 des T. in h. pr.; — Blerik 1893 L. in h. pr.;
Velden, Venrai 1893 V. Sur. in h. pr. ; Weifelter-
broek bij Stramproi 1907 Schipper in h. pr.; 1899
G. en des T. in h. des T.; Moezelpeel Weert 1908
Schierb. in h. pr.; in een poel bij de Meibrug te
Brunssum 1902, en te Sittard in het moeras te
Stadbroek en Overhoven 1910 de W. in h. pr.).

Bovendien: Plassen bij Maarsseveen 1882, — aan
den ringdijk van het Horstermeer bij het stoomge-
maal 1886, Ankeveen 1887 H. d V. (Arch. 2. V.
p. 529); Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p, 445);

1722 CALLA. ARUM.

Venlo, Blerik, tusschen Velden en Arcen Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 576).

Voorts vermeld door Pel 1 et i er, Knijf, Vorstius,
Bruman en Munting.

Tribus : A r e a e Engl.
Arum Tourn.

1294. A. niaculatum L. Op dicht beschaduwde, vochtige
plaatsen in bosschen- en onder kreupelhout, naar
het schijnt op klei of leemhoudende zandgronden.
2;. April—Jiini.

In Herb.: Uithuizermeeden 1902 M. Kram er; —
(Slot te Bentheim 1904 Blijd.); — Twello Wilpe
*1876 K.; Voorst bij Zutfen 1834 Wtt.; Huize
Bronkhorst bij Brummen 1874 K. A.; bosch van
Bingerden bij Doesburg *1842 J. W. R. Ti 1. (P. N. S.);
Gendringen 1903 Mej. Rust: Nijmegen B.; bos-
schen Beek, Ubbergen, Neerbosch Th. Abel; —
Bavoort 1896 Garj.; bosch achter huis te Zeist
1843 Kr., W. K.; - Hoorn C. A. B., 1869 Hool-
werff; - Leiden 1837 M b., 1871 O.; 1871 S.;
buiten de Morschpoort aldaar bij de Pesthuislaan
Perin;aan den wal bij de Hoogewoerdspoort aldaar
1859 V. H. Jr.; Voorschoten, klein Stadwijk, 1833
S. S.; 1834 V. d. B., 1846 O., 1846 Dz. en Mb.,
1843 de Vriese(P. N. S.), v. Heij n., 1859 v. H. Jr.,
1873 Boerl.. 1873 Hoek (kwam aldaar tot 1911
algemeen voor, sinds door bebouwihg verdwenen);
Haagsche bosch V. Z. (niet algemeen!); 1834 Wtt.,
C. A. B., 1836 Lac, G. B., v. d. T., 1845 de Br.,
Kerb.. 1848 de Br., 1857 S., 1875 Groll, Exc.
1883 en 1887, Destree, 1896 V. enz., Scheve-
ningsche weg bij Zorgvliet 1888 R. B.; weg tus-

*) Vruchtdragende exemplaren.

ARUM. 1723

schen 's-Gravenhage en Scheveningen 1871 P. H.
Bon e. h. v. T.; Oude Plantage Rotterdam 1891
V. d. Voo; — Middelburg *1895 Ogt.; — Plas-
molen N. en Th. Abel.; Venlo aan de Maas tus-
schen Stevenshuisje en Drie Kronen 1899 Rieter;
Maastricht Thomson; St. Pietersberg v. Ho v., de
Marres. *1894 V., 1897 V.; Savelsche bosch
Gronsveld *1894 Lindo; Ulestraten 1874 Lac;
Valkenburg ■••1864 H. d. V.; algemeen Zuid Limburg
1897 V.
(3. immaculatum v. d. B. (in Prod. Fl. Bat. 1850).

In Herb.: Middachterbosch 1838 Buse; — Ber-
kenrode bij Haarlem 1858 Hartsen; — Haagsche
bosch 1837 Splitg., 1845 en 1848 de Br., G. B.,
1866 Groll, Destree; Oude Plantage Rotterdam
1891 V. d. Voo; — Middelburg, vveg naar Souburg
1869 V. H. Jr.
m. maculis albis:

St.-Pietersberg 1897 V.

(Workum 1905 Schierb. in h. pr.; — Middach-
terbosch bij het kasteel 1906 Posth. in h. pr. ; —
Voorschoten Miq. in h. Utr., 1902 des T. in h.
pr. ; — Haagsche bosch 1890 Brussaard in h. pr. ;
Oude Plantage Rotterdam 1902 W. en J. in h. pr.,
1909 Danser in h. pr. ; — Torenvliet bij Middel-
burg 1869 S. Lako in h. pr.; — Boxmeer 1902
V. Goor in h. pr. ; — ontbreekt nergens op vochtige
plaatsen in loofbosschen, onder hakhout in Zuid
Limburg d e W. in h. pr. ; Houthem 1899 C o s t e r u s
in h. pr.; Bemelen 1892 de Haas in h. pr. ; Val-
kenburg Steichen in h. pr.
/3. Oude Plantage Rotterdam 1902 W. en J. in h.
pr. (op 1 ex. na allemaal immac), 1909 Danser
in h. pr.).

Bovendien: Huis Ubbergen, boschjes Beek, Den-
nenlaan te Neerbosch, op den Duckenburg, Maas-

1724 ARUM.

dijk tusschen Heumen en Mook Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 324) ; — Overveen, Berkenrode v. E. (Arch. 2.
I. 411) — Oost en West Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 2. III. p. 135); Zand de Marree, Zeeuwsch-
Vlaanderen Gueq., achter de Abeele v. d, Feen
in lijst V. d. B.; Maastricht Un. 1861, Beek-Elsloo,
Gronsveld Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 328).

Voorts vermeld door Munting.

Aanm.: Merkwaardig is het vooritomen der vlei(l\en op de
bladeren. De meeste exemplaren in ons land zijn gevlekt ; in
de Flora's van vele landen wordt alieen de ongevlekte vorm
vermeld of de gevlekte als zeldzaam aangeduid. Is onze vorm
inmaculata werkelijk de door Ascherson en Griibner
beschreven „Abart", dan zou deze meer in het zuidelijke gebied
voorkomen, de gevlekte in het noordelijke. Het zoude na te
gaan zijn, hoe de verspreiding is dezer beide vormen; opper-
vlakkig schijnt het mij toe dat de gevlekte vorm eene atlantische
vorm is. Het is overigens nog de vraag hoe A. macul. in
ons land gekomen is. Schijnt zij in Zuid Limburg werkelijk
inheemsch, in Holland wijst hare verspreiding meer op toe-
valligen invoer, waarbij dan met opzet de gevlekte vorm zou
kunnen gekozen zijn. Zijn de vormen constant?

1295. A. italicum Aiill. Op beschaduwde plaatsen in het
Middellandsche Zee-gebied; elders ingevoerd en
niet standhoudend. 2|. Mei.

In Herb.: Haarlem 1871 Groll; Ooster Spaarne
bij Haarlem 1866 H. d. V.; Manpad bij Heemstede
1900 C. A. Backer; — Meilaan bij Leiden 1839
Mb.; Singel buiten de Morschpoort bij de Pesthuis-
laan Pierot; Hoogemorsch bij een tuin 1832, 1833
S. S.; Pesthuislaan en Duifhuislaan bij Leiden 1843
Mb.; Hoogemorsch 1840 B. W., (groeit nog op
dezelfde plaats als door den Heer Mulder opge-
geven, doch twijfel of dezelve daar oorspr. wild is)--=

*) Deze omschrijving heeft betrekking op Flora Leidensis p. 278,
waar de schrijvers zeggen de plant, die zij voor een tuinvluchteling
houden, op de door Mulder aangeduide plaats te hebben gevonden,
doch dat zij aldnar in 1838 verdwenen zoude zijn. De Fl. Leid.

ARUM. LEMNA. 1725

T. T. Hinxt; Groenhoven Leiden 1901 Struyk.;
Duivenvoorde 1901 V.; Zorgvliet 's Gravenhage 1840
V. Z.; hakhout Delft 1843 de Br. (als A. mac.
immac); — Goes 1838 v. d. B.; Abeele 1881
B. Jelgersma, voetpad van West Souburg naar
Abeele oostzijde kanaal 1880 en Souburg 1880
Buysm.; Oost-Kapelle 1877 L.; Koudekerke 1845
V. d. Cop.

(Warffum 1899 J. P. Hartl ief — Rijswijk (Gld.)
B. J. V. Wagensveld in h. Heukels; — in een
boschje bij de Kromme Rijn Zeist Brakm. in h.
pr.; — Overveen, Bloemendaal C. A. Backer in
h. Heukels; — Duifhuislaan bij Leiden (tegen-
woordige begraafplaats) 1894, 1895 V. Suringar
in h. pr.; Groenhoven 1900 des T. in h. pr. ; —
Middelburg Mevr. Snellen in h. Heukels;
Abeelsche Zandweg aldaar 1868 S. Lako in h. pr.

Bovendien: Overveen, Bennebroek v. E. (Arch.
2. 1. p. 411); — Schipper Wegeling „Aufuga" lijst
V. d. B.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Ordo Lemnaceae Diimort.

1. Lemnoideae E.ngl.

Lemna L.

1296. L. trisulca L. Algemeen in slooten en stilstaande
wateren. 2i. Juni — Jiili.

In Herb.: Texel 1860 Lac; Midsland Terschelling
Un. 1886; — Oldeboorn 1868 Holk.; — Groningen
1856 Strat.; — Meppel v. Heyn.; — Kampen
1848 T., 1848 R. B.; Zwolle 1891 en 1894 L.;

verscheen in 1840. Men ziet echter uit latere opgaven, niet het
minst van Dr. Valckenier Suringar, dat zij allerminst verdwenen
is. Het Meilaantje bevond zich onder Leiderdorp.

1726 LEMNA.

Deventer 1877 K.; — Gemeentebleek Ruurlo 1886
Ens.; Grift te Lent bij Nijmegen 1849, 1850, Neer-
bosch en langs de Slijk-Ewijksche straat bij Valburg
Th. Abel.; — Amersfoort Garj.; Bunnik 1842
B. de Haan (P. N. S.); Utrecht v. H. 1839 D. S.;
Neerlangbroek v. d. T.; — Wieringen 1856 Lac;
Amsterdam Fl. Amst.; Haarlem Splitg, , Buse;
Leiden Dz., 1840 S. S., O., 1845 Perin, Rijn
aldaar Forsten; 's-Gravenhage G. B , V. Z.. (Delft?)
V. S. V.; Dordrecht 1837 Lac, 1884 C. v. d.
Broek; — Zuid-Beveland "v. d. B. ; Hoek 1863
A. W.; — Empel v. Hov, ; — tusschen Blerik en
Baarlo, en de gracht rondom het kasteel de Bercht
1901 Rieter; Maastricht de Marres, v. Hov.

(Sneek Brakm. in h. pr.; — vijver Janninks-
bleek Enschede 1904 Blijd. in h. pr.; — Culem-
borg C. A. Backer in h. Heukels, 1889 de
Haas in h. pr. ; — Amersfoort 1904 des T. in
h. pr.; Utrecht Kuyper in h. Utr. ; — Nieuwersluis
1901 V. Goor in h. pr,; Zandbergen Naarden 1899
Koning in h. pr.; Naarden Went in h. Utr. ;
Enkhuizen Sanders in h. pr.; Heemstcde C. A.
Backer in h. Heukels; — Leiden 1894 Struyk.
in h. pr.; Delft 1876 L. in h. pr.; Staalduin 1902
W. en ,1. in h. pr. ; 's Gravenweg Rotterdam 1907
Danscr in h. pr.; Zvvijndrecht 1892 Posth. in h.
pr.; Hoensbroek Steichen in h. pr.; ontbreekt
nergens in vijvers, poelen langs alle rivieren en
beckcn, poelen in de dorpen, grachten om Maas-
tricht, Sittard d e W. in h. pr.).

Bovendien: bij Burg, de Westen, polder Waal en
Burg, Eijerlandsche polder op Texel, bij Hee, Mids-
land, Hoorn op TerschelHng, Hollum op Ameland
cn in slooten op Schiermonnikoog Fl. Holk. p.
102, tus5chen Westterschelling en Midsland 1896
lijst V.; Schiermonnikoog 1860 S. (Arch. 1. V*

LEMNA. 1727

p. 261); — Workum, Nijland, Oppenhuizen, Jutrijp,
IJlst, Beets, Dracliten, Rottevalle, Tjerkgaast, Akkrum,
Franeker, Pietersbierum, Roptazijl, Witmarsum,
Oosthem, Menaldum, Beetgum, Marssum, Holwerd,
tusschen Joure en Snikzwaag, Parrega, Huizum,
Oosterzee, Arum lijst Brakm.; — Gramsbergen,
Weerdinge 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 256) —
Oldemarkt, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.352);
Delden, Twickeierbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
200); Station Markelo, Diepenheim Un. 1897 (Arch.
3. I. p. 622); — Groenlo, Borculo, Lochem Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 229); Ankelaar, Broekland enz. K. A.
(Arch. 2. III. p. 201); Lent, Valburg, Beuningen
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 323); — Hilversum Un.
1872 (Arch. 2. I. p. 306); Alkmaar 1871 S. en
Abel. (Arch. 2. I. p. 273): Callantsoog, Petten
Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239); Kennemerland en
— Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 410); Brielle Un.
1887 (Arch. 2. V. p. 402); IJselmonde lijst v. d.
Voo; — Al de Zeeuwsche eilanden A. W. (Arch.
2. III. p. 135 en St. Philipsland A. W. en L. (Arch.
2. VI. p. 129); tusschen Vlissingen en Vijgeneter,
Dishoek, tusschen hier en Koudekerke, tusschen
hier en Middelburg, tusschen Oranjebosch en Vrou-
wenpolder, tusschen hier en Veere, tusschen Gapinge
en Veere, tusschen Gapinge en Middelburg Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1036); — Zevenbergen Un. 1860
(Arch. 1. V.=^^ p. 23(5); Oudenbosch 1885-87 Bu-
taye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); — Amby,
Gulpen, Sittard Un. 1861, Wylre— Slenaken Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 328); Gulpen Lac. (Arch. 2.
V. p. 28).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
M u n t i n g en B r u m a n.
1297. L. minor L. Algemeen in slooten, poelen en
plassen, op allerlei grondsoorten. 4. Juni—Aug.

1728 LEMNA.

In Herb.: Texel 1860 Lac; — Oldeboom 1868
V. T.; — Kampen 1848 T., 1848 R. B.; Kamper-
eiland 1870 Hoek; Zvvolle 1894 L.; Deventer 1877
K.; - Harderwijk 1866 R. B.; Zutfen 1882 C. v. d.
Broek; Ruurlo 1885 Ens.; Renkum Buse, Nijmegen
N. en Th. Abel.; — Amersfoort Garj.; Utrecht
v. H., 1835 D. S.; — Wieringen 1856 Lac; Haar-
lem S p 1 i t g. ; Meer en Bosch te Heemstede v. d. T. ; —
Leiden Dz., 1840 S. S., 1842 de Vrie se (P. N. 8.),
O., 1872 Boerl.; Koepoort aldaar Perin; Dordrecht
1837 Lac; — Goes 1840 v. d. B.; Oost Zeeuwsch
Vlaanderen A. W.; — Maastricht de Marres.
(Sneek. Brakm. in h. pr.; — Vijvers Lonneker
1905 Blijd. in h. pr.; — Culemborg 1889 de Haas
in h. pr.; — Leiden 1894 Struyk. in h. pr., 1897
des T. in h. pr.; Delft 1876 L. in h. pr.; Rotter-
dam 1901 W. en J. in h. pr.; 's Gravenweg aldaar
1907 Danser in h. pr.; Dordrecht 1892 Posth.
in h. pr.; - - Valkenburg Steichen in h. pr ; Zuid
Limburg als bij Lemna trisulca d e W e v e r in h. pr ).

Bovendien: Texel, in drinkputten voor het vee
bij Oosterland, in slooten bij Burg, Waal en Burg,
Koog; slooten tusschen Westterschelling en Midsland
en Schiermonnikoog Fl. Holk. p. 102; Midsland

1896 en Hollum op Ameland 1896 lijst V.; —
Nijtand, Oppenhuizen, Leeuwarden, Olterterp, Hemrik
(Scharren), Beets, Drachten, Tjerkgaast, Wijkel, Ak-
krum, Sexbierum, Witrnarsum, Terhorne, Oosthem,
Beetgum, Marssum, Bergumerheide, Workum, Heiden-
schap (bij Workum), Woudsend lijst B r a k m. — Coe-
vorden 1859 Lac. en S.; — Wijhe Un. 1888 (Arch.
2. V. p. 415); Hengelo, Bekkum, Brinkhuis, Borne,
Hasselo en Haaksbergen U n. 1895 (Arch. 3. 1. p. 228);
Delden. Twickelerbosch U n. 1870 (Arch. 2. 1. p. 200);
Station Markelo, Diepenheim en — Groenlo Un.

1897 (Arch. 3. I. p. 622); Terborg U n. 1885 (Arch.

LEMNA. 1729

2. IV. p. 406); Borculo Un. 1859 (Arch. I. V. p. 229j;
Vaassen, Epe Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); —
van Naarden naar Oud Valkeveen Un. 1901 (Arch.

3. II. p. 631); Alkmaar K. A. (Arch. 2. III. p. 201);
1871 S. en Th. Abel. (Arch. 2. I. p. 273); aldaar,
Heilo, Callantsoog, Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI.
p. 239); Kennemerland — Naaldwijk, Voorne v. E.
(Arch. 2. I. p. 411); Brielle Un. 1887 (Arch. 2. V. p.
402); Schiedam, Barendrecht lijst v. d. Voo; — al
de Zeeuwsche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 135)
en St. Philipsland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 129);
Haamstede— Renesse Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51);
tusschen Middelburg en Rammekens, Dishoek,
tusschen Dishoek en Koudekerke; tusschen hier en
Middelburg, tusschen Dishoek en Zoutelande, tus-
schen Westkapelle en Domburg, tusschen hier en
Oranjebosch, tusschen dit en Vrouwenpolder, tusschen
Gapinge en Veere, tusschen Gapinge en Middel-
burg Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); Zwake lijst
v. d. B.; — Hoogerheide Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 354); Oudenbosch 1885—87 Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 549); — Velden Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 576); Beegden Un. 1900. (Arch. 3.
II. p. 631); Amby, Gulpen, Epen, Sittard, Maastricht
Un. 1861, Sittard, Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch.
2, IV. p. 328); algemeen in de vijvers bij de kasteelen
en poelen in Zuid Limburg, lijst de W.

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Knyf, Munting en Bruman.
1298. L. gibba L. In slooten en vaarten, vooral in klei-
en ve^nstreken. 4. Jiini—Aug.

In Herb.: Texel, den Burg 1902 Dyt; — Leeu-
warden C. A. Bergsma; — Meppel v. Heyn.; —
Kampen 1848 T., 1849 R. B., 1873 Hoek;Zwolle
1894 L.; Zuiderzee Harderwijk 1833 Wtt.; —
Amersfoort Garj.; — Schalkwijk bij Haarlem v.

109

1730 LEMNA. SPIRODELA.

d. T.; — Leimuiden 1894 V.; Leiden 1839 Mb.,
1840 S. S., Dz. (P. N. S.), Perin, O.; Eikenduinen,
bij 's Gravenhage 1878 K-; Dordrecht 1837 Lac; —
Zuid Beveland en singels Goes 1838 v. d. B.; Oost
Zeeuwsch Vlaanderen 1861 A. W.

(Plas bij het station Goor 1904 Blijd. en v. Iters.
in h. Blijd. — Culemborg 1889 de Haas in h.
pr.; — Leiden 1894 Struyk. in h. pr., 1897 des
T. in h. pr.; Delft 1876 L. in h. pr.; Rotterdam

1900 en Eendenvijver buiten aan de Kortekade
aldaar 1900 W. en J. in h. pr.; 's Gravenweg aldaar
1907 Danser in h. pr.; Zwijndrecht 1892 Posth.
in h. pr. ; Gorinchem — Schelluinen 1910 Henr. in
h. pr. ; — algemeen in de vijvers bij de kasteelen
en in de poelen van Zuid Limburg de W. in h. pr.).

Bovendien: Sneek, Nijland, Wijkel, Sexbierum,
Oosthem, Workum, Heidenschap bij Workum lijst
Brakm.; — Station Goor Un. 1897 (Arch. 3. L
p. 623) — van Naarden naar Oud Valkeveen Un.

1901 (Arch. 3. II. p. 631); slooten omgeving Enk-
huizen lijst J. Pijl Dz.; — Voorne, Naaldwijk v. E.
(Arch. 2. I. p. 411); Brielle Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 402); Kralingen lijst v. d. Voo; — al de Zeeuwsche
eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 135) en St. Philips-
land A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 129); Dishoek,
tusschen Koudekerke en Middelburg, tusschen
Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen Gapinge
en Middelburg en tusschen Gapinge en VeereUn.

1902 (Arch. 3. II. p. 1036) - Amby Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 328).

Spirodela Schleiden.

1299. S. polyrrhiza Schleid. (Lemna polyrrhiza L. en
Prodr. Ed. I. p. 260). In slooten, grachten, vaarten,
in helder water. 2|. Als bloeitijd wordt Mei — Juni

SPIRODELA. 1731

opgegeven, ofschoon de plant nooit bloeiend bij
ons is aangetroffen.

In Herb.: Oosterend Texel 1868 Holl<.; — Olde-
boorn 1868 v. T. ; — Groningen 1858 v. H., S. E.
Strat.; — Meppel v. Heijn.; — Kampen R. B.;
Stadsgracht (aldaar?) 1848 T.; buiten de Celle-
broerspoort aldaar 1872 Hoek; Zwolle 1891, 1894
L.; — Kruisvoorde bij Twello 1877 K- ; Strand Zui-
derzee tusschen Harderwijk en Elburg 1833 Wtt. ;
Neerbosch N. Abel.; Hatert Th. Abel.; — Amers-
foort G a r j. ; Utrecht C. A. B., v. H., 1834 D. S.; Begraaf-
plaats aldaar v. d. T.; — Haarlem Splitg., Groll;
— Leiden 1837 Mb., Dz., 1840 S. S., 1845 Perin;
Valkenburg 1833 S. S., 1842 B. W., 1842de Vriese
(P. N. S.); ('s-Gravenhage?) G. B. (als minor); Dor-
drecht 1837 Lac, 1882 C. v. d. Broek; Strijen
1850 Cop; Heikop 1832 v. H.; - Haamstede 1887
L.; — Bergen op Zoom Wtt. ; herb. O.; Oude
Maasje Heusden 1847 v. Hov.

(Vijver Janninksbleek Enschede 1904 Blijd. in
h. pr.; — Culemborg 1889 de Haas in h. pr.; —
Zandbergen bij Naarden 1899 Koning in h. pr.;
sloot bij Vreeland 1904 v. Goor in h. pr. ; Haarlem
C. A. Backer in h. Heukels; — Leiden 1894
Struyk. in h. pr.; Leiderdorp 1900 des T. in h.
pr.; Rijswijksche bosch 1909 en Voorburg 1909
Pbsth. in h. pr. ; Delft 1876 L. in h. pr. ; Rotterdam
en Prins Alexanderpolder 1900 W. en J. in h. pr. ;
sloot 's-Gravenweg Rotterdam 1907 Danser in h.
pr. ; — Almkerk C. A. Backer in h. Heukels; —
op dezelfde plaatsen in Zuid Limburg als L. trisulca
de W. in h. pr.).

Bovendien: Drinkputten voor het vee bij Oos-
terend, Hoorn Flor. Holk.; — Ter Idzerd U n.
1881 (Arch. 2 III. p. 424); Sneek, Tinga (tusschen
Sneek en IJlst), Nijland, Oppenhuizen, Jutrijp,

1732 SPIRODELA. WOLFFIA.

Leeuwarden, Beets, Akkrum, Terzool, Terhorne,
Bergumerheide, Huizum, Heidenschap (bij Workum),
Woudsend, Gaastmeer lijst Brakm.; — Hoogeveen,
Zwinderen, Coevorden, Weerdinge, Sleen, Grams-
bergen 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 256) —
Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VL p. 352); Almelo,
Albergen en Vriezeveen Un. 70 (Arch. 2. I. p. 200);
Diepenheim Un. 1897 (Arch. 3. 1. p. 622) — Groenlo
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 202); Vaassen Epe Un.
1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Hees Th. Abel. (Arch. 2
V. p. 323) — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. L p.
306); van den Zeedijk door fort langs binnenwegen
naar Muiden Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); Alk-
maar 1871 S. en Abel. (Arch. 2. I. p. 273); Ken-
nemerland en — Naaldwijk, Voorne v. E. (Arch.
2. I. p. 411); Brielle Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402);
IJselmonde Hjst v. d. Voo; — West Zeeuwsch-
Vlaanderen A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 129); achter
Sas van Gent A. W. (Arch. 1. IV. p. 306) — Ouden-
bosch 1885— '87 Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 549); Breda v. A. (Arch. 2. II. p. 145) —
Thorn Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Bocholz Lac.
(Arch. 2. V. p. 28); Amby, Gulpen, Sittard Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 328).

II. W o I f f i o i d e a 6 tingl.
Wolffia Horkel.

1300. W. arrhiza Wimm. (Lemna arrhiza L. et Prodr.
Ed. I. p. 260). In stilstaande wateren, in slooten en
poelen en somtijds terrestrisch. '2\. Schijnt in
noordeiijke streken nimmer te bloeien.
In Herb.: Zwolle 1894 L.; plas Station Goor. Un.
1897; aldaar nog 1904 Blijd. in h. pr. — Amers-
foort, slootje over Heiligenberg 1896 Garj. — Leiden

WOLFFIA. 1733

Dz., herb. R. B.; in den Rijn aldaar Hoffman
(med. cand.), op bloempotten aldaar Mb.; Gouda
Hoffm.; Delft 1876 L.; Charlois 1874 K- A.; —
Zeeland e. h. K. A., K.

— (Culemborg 1889 de Haas in h. pr.; Doorwerth en

— Utrecht (algemeen) Pulle in h. Utr. ; Sloot Val-
kenburg 1897, in den IJsel bij Gouda en in den
Rijn bij Leiden Hoffm. in h. V. Sur.; weg naar
Waalsdorp 1909 Posth. in h. pr. : Rotterdam en
Kralingsche veer 1904 W. en J. in h. pr. ; 's-Gra-
venweg aldaar 1906 Danser in h. pr.; bij Rotter-
dam ontdekt door den Heer M. de Koning (1904);
komt in alle slooten tusschen Rotterdam en Capelle
aan den IJsel verbazend veel voor W. en J. in
h. pr. ; Gorinchem — Schelluinen 1910 Henr. in
h. pr.).

Bovendien: Van Naarden naar Oud Valkeveen
Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); slooten omgeving
Enkhuizen lijst J. Pijl Dz.; — Leiden V. Sur.
(Arch. 3. I. p. 388); Bij Leiden in den Rijn bij de
Vink J. F. Hoffmann; bij 's-Gravenhage in het
Bosch in een sloot achter de Oranjezaal Ontijd
(Tijdschr. VIII. p. 255); bij Gouda in een sloot
tusschen Gouderak en Ouderkerk aan den IJsel en
op meer plaatsen bij Gouda (T. 1. c). De gemelde
plaats wordt nader aangeduid in Tijdschr. IV. p.
283 en 297 „en meer bepaald achter de woning
van den landbouwer en veehouder de Klerk" 1834,
1836. Sloot langs de Oude Gouwe, vooral aan het
einde bij het begin der weg naar Bodegraven; eene
sloot langs het kerkhof; ook die van het kerkhof
naar den Turfsingel, in de zoogen. Ruige Wetering,
loopende van den hoogen Schielandschen Zeedijk
tot in de Mallenmolen weide; in slooten langs de
Karnemelksloot en eene sloot langs 's-Gravenwe
bij de Nieuwerkerksche laan.

1734 OPHRYS.

Ordo Orchidaceae Lindl.

I. Monandrae Swartz.

Tribus : Ophrydeae Lindl.

Subtribus Serapiadinae Engl.

Ophrys L.

1301. O. muscifera Huds. Op begroeide bergheliingen
op kalklioudenden bodem. 4. Juni.

In Herb. : Tusschen Serooskerke en Vrouwenpolder
±1858 G. V. Hennekeler; Wakheren ± 1835
herb. Jhr. de Witte van Citters: Rhijnsburg op
Walcheren 1867 Dr. v. Hall; — St. Lavante en
Castert v. H o v. ; St. Pietersberg H. B., J. C. P 1 o e m ,
de Haan, 1866 H. d. V., 1869 O.; 1898 J. U.
Mesters; Maastricht Marres, Thomson, 1883
Groll; Valkenburg Dr. Hallegraaff, Mb. 1866
H. d. V.; heuvel bij Valkenburg 1886 K.; helHng
Geleenderberg 1900 K. A.; algemeen aldaar 1900
V.; Keuteberg bij Oud Valkenburg 1899 G. en V. ;
Oud Valkenburg 1866 H. d. V.; Osebosch aldaar
1905 Brumund.

(Overduin Oostkapelle 1871 en Elzenoord bij
Vrouwenpolder S. Lako in h. pr., Vrouwenpolder
1877 L. in h. pr.; — St. Pietersberg Went in h.
Utr., 1912 W. J. en Henrard in h. W. en J.,
1892 de Haas in h. pr.; Valkenburg 1899 H. A. v.
Roessel in h. Hcukels, Went in h. Utr.,
Steichen in h. pr., 1912 W. J. en Henr. in h.
Kloos et in h. W. en J.; Gerendal en bosch
achter het huis ter Geul 1899 H. A. v. Roessel
in h. Heukels, thans in Herb. Hermitage Oud
Valkenburg 1902 G. en Jongm. in R. H.; Sibbe-
nergrub en boschhelling Gerendal 1906 des T. in
h. pr.; Eijs 1912 J.. W. en Henr. in h. W. en J.,
in h. Danser; bosch te Eijs 1913 de Wever in
h. des T.; Gronsveld 1911 de W. in R. H.; Gulpen

OPHRYS. ORCHIS. 1735

1912 W. J. en Henr. in h. W. en J.; overal waar
O. militaris voorkomt, bovendien op kalkhoudend
alluvium bij Catsop (Beek) de W. in h. pr.).

Bovendien: alles typ. genuina, overal op de
grazige vlakten der krijtheuvels. Slavante, Lichten-
berg, Cannes, Klein en Groot Lanaye op den
St. Pietersberg; Geboschke, Byebosch, Jansbosch
en bij de Hermitage te Oud Valkenburg, Gerendal
en Dakensbosch te Schin op Geul; Keutenberg,
Ingwegen, Beritzenhoven Stokkem, Doisberg, Vra-
kelsberg onder Wijlre; bij de kalkgroeve te Sibbe;
Eeserberg, Godenraad te Eys-Wittem; Schneeberg
onder Vaals-Lemiers; Gulperberg; Guhker, Schols-
berg, Keversberg, Putberg, Kunrade, Haeren, Daals-
berg, Zevensprong onder Voerendaal; helHng bij
Katsop te Beek-Elsloo; hellingen in het bosch te
St. Geertruide; Reesenberg, Trichterberg onder
Gronsveld lijst de Wever.

1302. O. apifera Huds. Op grazige heuvels en bosch-
hellingen op kalkbodem; bereikt bij ons land haar
noordelijkste grens. 2i. Mei—Juli.

InHerb.iNoordwijkaanZee 1902 v. Vloten; Hoek
van Holland 1906 C. J. v a n H e u s d e n, l^ Lt. Artill. ;

(Wijk aan Zee P. Verhagen 1904 in h. Heu-
kels; thans in h. Herb. — Eys bij Wittem 1911
de W. in h. des T.; Oud Valkenburg 1911 G. in h.
des T.).

Voorts in Arch. 1914 Haagsche Ververschingskanaal
1899 J. de Vletter; Hoek van Holland 1899 E.
Scheltens, 1910 K. Lotsy en des T.

Orchis Toiirn.

1303. O Morio L. Zeer algemeen in vochtige weilanden,
op de geestgronden en op kleihoudende veen- en
zandgronden. ix- Mci—Jiini.

In Herb.: de Koog op Texel Exc. 1902; Texel

1736 ORCHis.

1895 V.; Terschelling *1869 Holk.; duinpan West-
terschelling Un. 1886; Doodemanskisten aldaar

1896 V.; Ameland Holk.; achter Hollum aldaar
1869 Holk.; Schiermonnikoog 1858 wie?, 1868
H o 1 k. ; — tusschen Dronrijp en Menaldum 1864 v. H. ;
Franeker herb. v. H.; — Meppel v. Heyn.; Weijers-
wold bij Coevorden 1902 G. enJongm.;— Zwolle
M. Dassen, B.; achter de Hoste bij Dalfsen 1895
L. (fl. roseis); Dalfsen 1872 Sloet i. h. v. T.;
Deventer 1876 K., R. B.; Diepenveen 1876 K.;
Denekamp 1902 Bern.; (Alstatte 1905 Blijd.); —
Twello 1847 T., 1876 K.; Hattem 1897 Bold.; Har-
derwijk 1864 R. B.; stadsweiden aldaar 1864 R. B.;
Elburg Alpherts; Nijkerkcr venen 1844 W. K.;
Apeldoorn 1850 K. A.; tusschen Apeldoorn en Voorst
1833 Wtt.; Doetinchem 1809 v. Vloten; Gen-
dringen 1903 Rust; Ruurlo 1883 Ens.; Zutfen
Fockema; Leesten 1849 Gronem.; Dorpsbuurt
Winterswijk 1872 R. E. de Haan; Wageningen
1883 K. en Voorburg bij Wageningen Buse;
Nijmegen B.; Weurt en Neerbosch Th. Abel.; —
Amersfoort 1834 C. A. B.; Hoog en Wel 1894
Garj.; Achterberg bij Rhenen en bij de Grebbe 1847
Th. Abel.; Bunnik C. A. B., 1835 D. S.; tusschen
Bunnik en Vechten v. d. T.; Vechten 1835 D. S.; —
Wieringen 1856 Lac; Zuidoever van „de Wiel" bij
Schagen 1901 G. en Jongm.; Zwanenwater bij Cal-
lantsoog 1901 G. en Jongm.; Wijk aan Zee Exc.
1860; IJmuiden Exc. 1881 Breesaap, M837,1840Buse,
1843 de Vriese (P. N. S.), 1873 Boerl.; Zandvoort
Buse; Velserduinen 1873 Boerl., Hoek; Schapen-
duinen Haarlem 1870 O.; Rozewater 1842 B u s e, 1870
Groll: Haarlem Splitg. ; — Noordwijkerhout
Hinxt; Noordwijk S, S., Fockema; tusschen

*) Floribus albis.

ORCHis. 1737

Katwijk en Noordwijk, Langeveld bij Noordwijk 1834
en 1840 S. S, 1860 S, Exc. 1887; Katwijk ^'^S. S.;
1832 S. S., 1833 Wtt., 1835 Mb., 1835, 1837 Lac,
1840 B. W., Kerb., 1860 S. ; tusschen de beide
Katwijken *S. S.; Wassenaar 1844 O.; Groot Berkhey
1902 Mooy; Waalsdorp G. B., V. Z. ; duinen bij
's Gravenhage (als O. rubra) 1834 V. Z.; ook
'^Eikenduinen V. Z.; Loosduinen 1886 Destree;
Staalduin 1895 V.; de Bonnen achter Staalduin
n847 V. d. T.; Hoek van Holland 1879 S., 1895 V,
1895 G. Barger; tusschen Staaiduin en Hoek van
Holland 1902 V.; — ten noorden van Zierikzee
1870 P. Schuringa; algemeen Schouwen en
Duiveland 1872 Schoor; Everdijk in Zuid Beveland
in zware kleigrond door G. V o s m a a r e. h. B. W. ;
Zuid Beveland v. d. B.; Nieuwland op Walcheren
Forsten; tusschen Oostkapelle en Domburg 1839
V. d. B.; Vlissingen 1845 v. d. Cop.; Hoek 1863
A. W. ; — Vucht V. A.; Helmond Hersch; Budel
1883 ■^. Jelgersma.; — St. Pietersberg 1866
H. d. V.; Amby Marres, v. Hov.; tusschen
Beek en Geulle 1869 O.; Valkenburg 1866 H. d. V.;
Vylen 1896 G. —

(Nieuweschoot Kuyper in h. Utr. — Zwolle
1892, 1903 L. en Denekamp 1905 L. in h. pr.;
Vriezeveen 1891 Carm. in h. pr. ; — Gorsel 1910
Schierb. in h. pr. ; Voorstonden Pulle in h.
Utr. ; Apeldoorn J. Koornneefinh. Heukels;
Veenendaal 1899 Struyk. in h. pr. ; Buurtsteeg
aldaar 1900 G. en Jongm. in R. H.; tusschen
Veenendaal en Lunteren 1894 V. Sur. in h. pr.;
Doetinchem 1901 des T. in h. pr. ; veen Neerbosch
1904 V. Goor in h. pr.; — Vechten in h. Brus-
saard; — Muiden 1901 Koornneef in h. pr. en
in h. Heukels; Bergen Went in h. Utr., 1913
Kloos in h. pr.; Velsen Miq. in h. U tr.; Haarlem

1738 ORcms.

Costerus in h. pr. ; — Noordwijk 1889 en Kat-
wijk 1886 Struyk. in h. pr.; Katwijk 1899 Jongm.
in R. H., 1892 V. Sur. in h. pr.; Hillegom 1901,
1902 Hoogenr. in h. pr.; tusschen Loosduinen en
Kijkduin 1900 des T. in h. pr. ; duinen Monster
1900 en Hoek van Holland 1901 v. Breemen in
R. H.; aldaar 1903, 1907 W. en J. in h. pr. (ook
als '■■■)] duinpan Oost-Voorne 1909 Danser in h.
pr.; Strijen 1905 Posth. in h. pr.; polder Otto-
land bij Goudriaan A. Rijkee in h. Heukels —
Middelburg Mvr. Snellen in h. Heukels;
Abeelsche Zandweg aldaar 1867 S. Lako in h. pr.;
Koudekerke 1874 L. in h. pr. ; Nieuw en St. Joos-
land 1875 Schipper in h. pr.; - Oudenbosch
1893 de Haas en 1899 Posth. en Liesbosch 1881
Posth. in h. pr.; Tilburg 1831 R. in h. Utr.; —
Maasuiterwaarden Gronsveld 1906 des T. in h. pr. ;
halte Cartels, Mechelen en Partey onder Eys-Wittem
1907, Overbroek, Hoove en Schurenberg onder
Hoensbroek 1887, Retersbeek, Crowbeek, Castemig
onder Khmmen 1888, Nieuw Ehrenstcin onder Eygels-
hoven 1890, Oostbroek, Westbroek, Brommelen en
Doodlager onder Geulle 1913, ter Straten en Hellc-
broek onder Nuth 1885, Stadbroek onder Sittard
1911, Limbricht 1911, Broeksittard 191L langs de
Seizerbeek onder Vaals, Lemiers 1900, St. Geer-
truide onder Gronsveld 1911, Eysden, Mesch; Hee-
kerberg, Lommelerberg onder Hulsberg 1909 de
Wever in h. pr.).

Bovendien: In vochtige hooilanden bij Oosterend,
Spang, Laagwaal, tusschen Burg en Hoorn op Texel.
In de duinplakken Topplak, Grilsche plak, Kievits-
plak, Lieserplak enz.. op Terschelling. In de duin-
pannen bij Nes, achter Hollum en in de duinlandcn
tusschen Nes en Burcn op Ameland. In de duinen
en duinlanden op Schicrmonnikoog zeer algcmecn.

oRCHis. 1739

Fl. Holk, p. 103; Vlieland 1896 lijst V.; — in het
Workumer Nieuwland bij Workum, en weilanden bij
Stavoren, tusschen Joure en Langeweer, bij Beet-
sterzwaag Hjst Brakm. — weilanden ten Zuiden
van Assen lijst idem; — Groentjes Essenburg,
Harderwijk R. B. (Arch. 1. V.* p. 426); vochtig
weiland tusschen het fort Kraijenhoff en Weurt, in
een weide bij het tolhuis te Neerbosch, in het
Neerbossche broek Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 324);

— Bergen, Vogelenzang, Bentveld en — Naaldwijk,
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 411) — Noord Beve-
land A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 130); Schroeweg
1827, Serooskerke, Oostkapelle 1839, Kloetinge,
Schore Zandweg lijst v. d. B.; Oost en West
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 135)

— Ottersum, Spaubeek, Mechelen Lac. (Arch. 2.
V. p. 28).

? O. pictus Lois. Wordt slechts opgegeven voor
de gebieden van de Middellandsche en Adriatische Zee.

In Herb.: Weiland bij Valkenburg Z.-H. 1895 S.
Cfr. Kruidk. Arch. 3. I. p. 176.
1304. O. coriophorus L. Op niet te vochtige weilanden.
bij ons haar noordgrens vindende. 4. Mei — Juni.

In Herb.: St. Pietersberg (Le Jeune?), 1866
H. d. V.; in een weide van het kasteel, gelegen
tusschen St. Lavande en Caastre v. Hov.; en de
weide van den heer Janssen te Amby, een uur van
de stad herb. O.; dans la prairie vis a vis le coq
rouge Marres, — Valkenburg Dr. Hailegraaf,
Marres.

(Sittard D. Horn in h. Posth.; Westbroek nabij
Geulle Juni 1910 G., Stakman en Goddijn in
R. H.; Beemden te Schin op Geul 1876 A. Hardy
de Bast (Vise) inh.de W. *)).

'^) De Heer \. de Wever merkt naar aanleiding dezer soort in

1740 ORCHIS.

1305. O. ustulatus L. Op de Maasuiterwaarden in Zuid-
Limburg. %. Mei—Juni.

zijn lijst vaii wildgroeiende planten enz. no. 111. p. 35 op: Deze
soort, welke wij op enkcle plaatsen in de naburige provincie Luik,
tot bij 't Bclgische gedeelte van den Pietersberg (Lixhe^ hebben waar-
o^enomen, is in de laatste jaren in Z.-Limb. alleen bekend in beemden
tusschen Oost- en Westbroek bij Geulle, waar ze in 1906 (?) door
D r. Goethart is gevonden.

Vroeger moest ze hier niet zeldzaam zijn. D um o u li n geeft haar
aan te Heugem (bij Hoogenweerd) en bij Amby. En in 't Kruidkun-
dig Archief is ze vermeld voor den Pietersberg."

Voor het somtijds niet terugvinden van Orchideeen weet ik geen
verkiaring; wel herinner ik mij dat Correvon in „Societe pour la
protection des plantes" melding maakt van het feit, dat de in den
cultuurtuin gekweekte Oichideeen somtijds jaren niet te voorschijn
kwamen.

Dat in Zuid-Limburg met de daar voorkomende kalkplanten en
vooral met de Orchideeen niet altijd even zachtzinnig is te werk
gegaan, moge blijken uit een brief van van Hoven aan van den
Bosch do. 13 Dec. 1848, waaruit ik het volgende aanhaal:

„Over het geheel zijn de Maastrichtsche botanici zeer geheim de
groeipiaatsen Inmner meest geachte planten bekend te maken en wel
om verscliillende redenen: le. Behalve de bovengenoemde heeren
gaan daar bijna alle apothekers-leerlingen botaniseeren. 2e. Komen
de Luikenaars en Belgen, zoodra zij de groeiplaatsen der zeldzaamste
Orchideeen weten, aldaar zoeken, om dezelve in potjes te planten en
dan te Luik of Brussel op de bloemenmarkt of aan Bloemisten te
verkoopen, waarvoor ze geregeld 5 francs per stuk ontvangen. Dit
en nog meer andere redenen hebben de Maastrichtsche botanici genoopt
om van hunne omstreken, die zoo rijk aan schoone gewassen zijn,
geen flora met aanwijzingcn der groeiplaatsen uit te geven, waardoor
spoedig aile deze fraaie gewassen uitgeroeid worden."

Men kan hieraan nog toevoegen, dat in iatere jarcn ook van uit
Akcn talrijke c.xcursies werden gemaakt en dat ten slotte ook Noord-
Nederiand Zuid-Limburg ontdekt heeft.

Na 66 jaar zal het wel veroorloofd zijn nog een aanhaling uit
gemeldcn bricf te doen, nl. waar over enkele toen levende botanici
gehandeld werd en o.a. over Marres dit voorkomt: „onder ons
gezegd beroemd door veel in het wild uit te zaaijen." Ik heb dan
tevens gelegenheid een fout te herstellen, waarop de Heer de Wever
mij reeds wees, nl. dat de naam niet de Marres maar alleen
Marres is.

ORCHIS. 1741

In Herb.: Maastricht Ploem; Weiland bij de
Roode Haan Marres; St. Pietersberg (S. S.); broek
bij Heugem H. B.; Valkenburg Dr. Hallegraaf
(e. h. V. A.); weilanden bij Eijsden voor den Rooden
Haan v. Hov., weilanden langs de Maas onder
Heugem 1906 G. Jongm. en des T.

(Maasuiterwaarden ten Zuiden van Maastricht (V. 6.
38, 32), 1906, 1908 d e s T. in h. pr. Nog enkele exem-
plaren in een weide bij de hoeve Lichtenberg op
den Pietersberg 1902, thans vrij veel in de beemden
langs de Maas te Heugem (Heugemerbroek), Grons-
veld en Eijsden. Ze bereikt haar noordgrens bij
Maeseijck (Crepin 1883, cfr. Prodr. Fl. Belg. III. p. 178)
d e W. in h. pr.).
1306. O. militaris L. Vrij algemeen op met loofhout
begroeide kalkheuvels in Zuid Limburg. IX- Mei —
Juni.
In Herb.: Heerenduinen bij Velsen 1 ex. 1900 C. A.
Backer;^) — St. Pietersberg e. h. Reinwardt,

^) Het sporadisch voorkomen van enkele Orchideeen in de duinen
is zeer opvallend. Ik heb elders de meening te kennen gegeven,
dat dit voorkomen kan verklaard worden door het overbrengen der
zaden door den wind van uit Zuid-Engeland. Juist met Zuid-Weste-
winden is het traject over de Noordzee voor deze uiterst lichte zaden
door een zelfs matige bries binnen eenige uren mogelijk. Natuurlijk
d^t die zaden over het geheele land verspreid worden, doch slechts
op weinig plaatsen voldoende kansen hebben om tot ontwikkeling te
komen. Daartoe zijn noodig de geschikte micro-organismen in den
grond, een ongestoorde ontwikkeling gedurende langen tijd en een
voldoende kalkrijkdom van den grond, drie eischen waaraan de duinen
voldoen. Op weinig bezochte plaatsen, waar de bodem misschien
reeds door andere inlandsche Orchideeen van mycorrhiza schimmels
voorzien is, is de kans van kieming en verdere ontwikkeling gunstig.

Ik moet hier echter nog een opmerking voegen n.l. dat men voor-
zichtig moet zijn met in het wild voorkomende planten, waar men
niet altijd zeker is of zij er niet met opzet zijn uitgeplant. In de
voorgaande ndot werd daar de Heer Marres reeds beschuldigd ; mij
zijn nog wel andere voorbeelden bekend van opzettelijke uitzaaiing.

1742 ORCHis.

Marres, v. Hov.; Maastricht Marres, Ploem,
1869 O., 1883 Groll, Valkenburg 1866 H. d. V.;
Jansberg bij Valkenburg 1889 S.; Keutenberg aldaar

1899 G. en V.; Geleenderberg bij Oud Valkenburg

1900 V.; tusschen Oud Valkenburg en Wijlre tegen
de helling van de Keuteberg 1900 Rieter, K. A.;
Gulpen 1885 K-, 1896 G.

1. fl. albis tusschen Gulpen en Valkenburg 1899
G. en V.

(Pietersberg 1892 de Haas in h. pr.: 1900 Sil-
levoldt en Jongm. in R. H.; helling aldaar
(V. 6. 38. 14) 1906 des T. in h. pr.; Gronsveld
1911 de W. in R. H.; ten noorden daarvan 1910
des T. in h. pr.; Valkenburg (Geerendal) 1899
V. Roessel in h. Heukels, 1901 Steichen

Slechts zelden komt men dit te weten en daarom acht ik het hier de
plaats over te nemen, wat Dr. J. Jeswiet schrijft in zijne „Eine
Einteilung der Pflanzen der Niederl. Kiistendiinen in okologische
Gruppen (Beih. B. C. Bd. XXXI (1914) p. 337) .... aber fur die
Niederlandischen Dunen sind diesem noch hinzu zu fiigen: Orchis
militaris und O. mascula, welche fruher in den Diinen gefunden
wurden, die erstere bei Velsen. Die letztere fand ich im Jahre 1898
in ziemlich groszer Anzahl bei Overveen, hinter Kraantje Lek. Im
Jahre 1907 habe ich diese Arten wieder aus Limburg vom Pietersberg
in die Dunen eingefiihrl, und zwar auf dem Landgut „De Ebbinge"
wo sie jetzt sehr kraftig sind und wo Orchis mascula sich reichlich
aus Samen vermehrt, und bereits durch viele Keimpflanzen in einem
Birkenbestand vertreten ist. Nebcnbei sei hier bemerkt, dasz von
den importierten Orchideen diejenigen, welche im Winter ihre
Rosette biiden, meistens gut wachsen, wie z. B. Orchis fusca und
O. pallens, welche letztere aus der Umgebung von Wien stammt.
Die anderen Arten gehen nichr nnd mehr zuruck, ausgenommen die
in den DiJnen einheimischen. Sie haben, wie bekannt, eine Wurzel-
knolle und ihre Bliitter haben eine echte Mesophytenstruktur. MitteJuni
sind ihre Samen reif und ihre oberirdischen Zeile abgestorben. Ver-
suche um auch die Orchidee Himantoglossum hircinum, welche dann
und wann in den Diinen angetroffen wurde. in den Birken- und
Eichengebtisciien zu kultivieren, sind bis jetst nicht gelungen. Es
waren aus Italien importierte KnoIIen, welche vor dem Winter ihre
Rosette machten, dann aber dcr Kalte anheimfielen.

ORCHis. 1743

in h. pr.; Geboschke aldaar 1904 des T. in h. pr.;
Sibbenergrub 1904 E. J. Kempees in h. Blijd.,
Keuteberg van Gulpen tot Valkenburg 1912 W. J.
en Henr. in h. W. en J. ; in de grasvlakten en
bosschen op de krijtheuvels, daarbuiten nergens.
Op de eerstgenoemde plaatsen ontbreekt ze zoo goed
als nergens. Van Pietersberg tot Vaals, tot Kunrade.
(Voerendaal) Mheer, Epen, Bemelen de W. in h. pr.
1. foHis maculatis; Geboschke 1904 in herb. Un.).
Bovendien: Walcheren. Pelletier 1610 (?). —
algemeen op mergelrotsen: Pietersberg te Slavante,
Lichtenberg en verder tot in Belgie; boschhelhng
bij het Savelsbosch, Riesenberg, Trichterberg onder
Gronsveld; boschhellingen te St. Geertruide; Meer-
sen, Bemelen, Geulem ; Stokkem, Beritzenhoven onder
Wylre; Eijs-Wittem en Gulperberg; Schneeberg te
Vaals-Lemiers; Gerendal, Dakenbosch, Berghoeven
te Schin op Geul, Haeren, Crowbeek, Zevensprong,
Ubagsberg, Putberg, Daelsberg, Keversberg, en
Schelsberg onder Voerendaal; Onderste bosch Epen
hjst d e Wever.

De Heer de Wever vermeldt hierbij voorts
(1. c. p. 36) dat steeds de typische vorm voorkomt.
Marschal (Bull. Soc. Belg. VII. 1868) vermeldt
een vorm met smallere kortere bloemslippen van
den Pietersberg (f. stenolobus Doll). Exemplaren
met zuiver witte bloemen vonden we op den Pie-
tersberg tusschen Lichtenberg en Caestert (albiflorus*
Thielem), terwijl te dier plaatse ookrneldinggemaakt
wordt van een door den Heer R. H. Laverman
in 1906 in de duinen bij 's-Gravenhage gevonden
plant, welke de vorm Simia Link is en die door mij
werd afgebeeld in Flora Batava XXIII. pl. 1772.
1307. O. purpureus Huds. (O. fusca Jacq. et in Prodr.
Ed. I. p. 263). Op met loofhout begroeide kalk-
heuvels in Zuid-Limburg. 2i. Mei—Juni.

1744 ORCHis.

Iii Herb.: Maastricht 1883 Groll; Valkenburg
1866 H. d. V.; Keutenberg 1899. G en V.; Oud
Valkenburg helling Geleenderberg 1900 Rieter;
bosch van Valkenburg Marres, v. Hov.; kalk-
hellingen Gulpen 1896 G.: Simpelveld Overeijs
1899 G. en V.

(Valkenburg 1901 Steichen in h. pr.; Geerendal
1899 V. Roessel in h. Heukels, boschhelling
aldaar 1906 des T. en idem Sibbenergrub 1906
des T. in h. pr.; Keuteberg bij Gulpen 1900
Sillev. en Jongm. in R. H.; Gronsveld 1911
de W. in R. H. ; boschje langs de Geul bij Etenaken
1902 Th. Stomps en A. J. L. Terwen in h.
W. en J., Krikelenberg Eijs 1912 W. J. en Henr.
in h. W. en J.).

(3. moravicus Rchb. In Herb.: Geleenderberg gem.
Wylre aan den kant van Valkenburg 1900 K. A.
(boschhelling Gerendal 1910 des T. en v. Dedem
in h. des T ).

Bovendien: Maastricht Franq. Bijna opaldebij O.
miiitaris gemelde vindplaatsen en met deze te zamen,
op de grasvlakten der mergelrotsen van af den Pieters-
berg tot Vaais. Vooral de vorm obcordatus Wirtg.
inet omgckeerd hartvormigc middenlob. Hjst de W.

O. militaris X purpureus M. Schulze (= O.
iiybrida Boenningh., O. fusca. /2. stenoloba Coss.
ct. Germ., O. purpurea var. stenoloba Rchb.).

In Herb.: Geleenderberg onder Wylre 1900 K. A.

(Valkenburg 1902 Hoogenr. in h. pr. ; boschhel-
ling Gcrendal 1910 des T. en van Dedem in h.
des T.).

Bovendien: lii de Wever's lijst 1. c p. 39 wordt
medegedeeld, dat door hem de bastaard te vergeefs
gezocht werd, ofschoon de beide stamouders op de-
zelfde groeiplaatsen veel voorkomen. Men zie aldaar
en ook Ascherson's Synopsis III p. 687. Het

ORCHis. 1745

aantal Orchideeen bastaarden aldaar beschreven is
overweldigend; misschien dat daarvan ook in ons
land wel het een en ander te vinden is, maar ik
acht mij niet in staat aan het gedroogde materiaal
de noodige kenmerken op te sporen. Moge bij de
bewerking eener Nederlandsche flora de bewerking
der Orchideeen aan bekwamere handen worden
toevertrouwd.
1308. O. masculus L. Begroeide doch zonnige, kalk-
houdende heuvels in Zuid-Limburg; de oudere op-
gaven zijn eenigszins verdacht, ofschoon de plant
om de vroeger genoemde reden wel in de duinen
zou kunnen voorkomen. 21- Mei.

In Herb.: Maastricht Ploem, v. Hov. (als O.
palustris), 1840 v. Hov., 1883 Groll; St.-Pieters-
berg 1866 H. d. V., Marres; Meersen 1903 Bru-
mund, Valkenburg 1866 H. d. V., 1886 K.;
Geboschke aldaar 1903 G. en Jongm. (als milit),
begroeide heuvels tusschen Valkenburgen Sibbe 1901
Rieter, tusschen Simpelveld en Overeijs 1899 G. en
V.; platte bosschen en Gockenraad 1899 G. en V.

Var. Hostii P. M. L. Rechts weg Vaals naar
Gemmenich 1899 G. en V. Destijds aldus gedeter-
mineerd, ofschoon ik thans deze var. niet terug kan
vinden. Wel geven Ascherson enGrabnereen
O. Hostii Tratt. aan als synoniem voor O. quadri-
punctatus Cyr., maar ik betwijfel of dit dezelfde
plant is.

(St.-Pietersberg 1892 de Haas in h. pr.; kreu-
pelhout aldaar 1 906 d e s T. en boschhelling Gerendal
1910 des T. en van Dedem in h. des T., Stoe-
pert 1913 de W. in h. W. en J. , St.-Geertruide 1911
de W. in R. H.; Heek— Heibosch, Stoepertbosch
onder Hulsberg 1900, St.-Geertruide 1912, Riesen-
berg en Savelsbosch onder Gronsveid 1900, Schnee-
berg onder Vaals-Lemiers 1913, Daelsberg onder

110

1746 ORCHis.

Voerendaal 1912, de Beck (Gulpen), Eijserberg onder
Eijs-Witteveen 1910 en achter Parteij te Mechelen
1911 de W. in h. pr.).

Bovendien: Waalsdorp de W. Hamer (Arch. 2.
II. p. 123) misschien vergissing, want er staat geen
+ voor, ofschoon de groeiplaats niet door v. Eeden
vermeld is, de geheele plant zelfs niet voorkomt in
zijn lijst van duinplanten. — Hulsen 1885 K. en G.
(Arch. 2. V. p. 28).

Aanm.: Een plant in het Vereenigings-herbarium onder
den naam van O. masculus te Petten — Callantsoog verzameld
gedurende de zomerexcursie van 1891 is niet nader te deter-
mineercn; ik durf haar niet onder deze soort vermelden.

O. paluster Jacq. (O. palustris Jacq. in Prodr.
Ed. I. p. 264, O. laxiflorus Lam. /3. palustris Koch.).
In moerassige weilanden. 4. Mei — Juni.

De in den Prodr. Ed. I. opgegeven plant door
van Hoven bij Maastricht gevonden, is gebleken
O. masculus te zijn (zie aldaar). Ascherson en
Grabner vereenigen O. ensifoHus en O. paluster
tot de gemeenschappelijke soort O. laxiflorus en
zeggen hiervan dat zij o.a. bij Maastricht haar
noordgrens zou bereiken. Later bij paluster wordt
Maastricht niet meer genoemd, terwijl ook de Prodr.
Flor. Belg. haar niet uit de omgeving van Maas-
tricht op belgisch gebied vermeldt. Zie ook de
Wever 1. c. p. 37.

1309. O. incarnatus L. (O. latifoHa ^. angustifoha? Fl.
B. S.; O. angustifolia? N. Bijdr. p. 50. O. latifoHa
/3. paHidiflora? Enum. Zeel. I. p. 44). Op vochtige,
veenachtige grasgronden. 21. Mei—Juni.

In Herb.: Texel 1881 Groll, 1895 V.; Hoornsche
vlak aldaar 1867 H. d. V., 1868 Holk.; Hoorn op
Texel 1860 Lac, de Mok aidaar 1869 S. P. H u i-
zinga; VHeland 1881 Groll, 1896 V.; Terschelling
1887, 1897 V.; Nesserduinen op Ameland Holk.,

ORCHis. 1747

1905 Tjebbes; Schiermonnikoog 1867, 1868
Holk.; duinweide aldaar 1860 S.; middenvveide
aldaar 1897 V.; — tusschen Haren en Harender-
molen en tusschen Scharmer en Slochteren 1865
Holk.; Eelderwolde 1839, 1869 v. H.; Schildwolde
J. W. Fockens; — Meppel v. Heijn.; — Wan-
neperveen 1898, Kraggen Beulackerweide 1898 G.
en L.; ZwoIIerkerspel 1905 L. ; Schalkhaar bij
Deventer 1891 O.; Diepenveen 1878 K.; Diepenheim
en veen aldaar Un. 1897; Enschede 1903 en Lon-
neker 1906 Blijd.; - Harderwijk 1855 Lac; Zutfen
1835 Wtt.; Ruurlo, hooiland op het Vlak in het
broek 1886 Ens.; Wageningen 1882 K.; Edesche
veen Veenendaal 1894 V.; Liniedijk Amersfoort 1893
Garj.; tusschen Vathorst en Koelhorst bij Amers-
foort V. d. T.; Westbroek C. A. B., 1851 Hartm ;
Achttienhoven 1847 B. W.; Abcoude 1846 Romb.;
Vinkeveen 1845 Rich., 1846 Fl. Amst. ; Waverveen
1840 Romb. (vele komen voor als latifolia var.
angustifolia) — ■ Diemen 1857 Kniittel; Wieringen
1857 Harting; Castricum 1867 H. d. V.; duin-
pannen Bergen 1896 V.; duinvlakte Zandvoort S. S.,
Biise, Manpad bij Meerenberg 1843 M. D.; duinen
Haarlem v. H., Spl i tg., tweede Parelsvlakte aldaar
Exc. 1883; Grafelijkheidsduin aldaar 1870 H. d. V.;
Vogelenzang 1869 H. d. V., 1871 O. 1888 H. d. V , —
Leiden 1836 Mb.; Leimuiden Exc. 1882 en 1884;
Katwijk Mb.; Zanderij Wassenaar S. S.; Pierot,
Dz., Vlakte van Waalsdorp (det. Rchb. als O.
majalis, wat dan thans O. latifolia zou moeten zijn),
's-Gravenhage 1843 v. Hov.; Eikenduinen V. Z.;
Hoek van Holland 1870 H. d. V., 1895 V.; S.
(overgang tot latifolia); Koedood tusschen Charlois
en Rhoon 1903 W. en J.; duinen tusschen Rockanje
en Oost-Voorne v. Hennekeler; — Hoek 1863
A. W.; — Helmond Wtt.; — Plasmolenveen en

1748 ORCHis.

Koningsveen 1897 G. en 1907 G.; Weerterbroek
1900 G. en Jongm.; tusschen Echt en Susteren
E. P. 1906; Geul ten Westen van Gulpen 1903
G. en Jongm.

(Noordzee duinen Koog op Texel 1900 v. Bree-
m e n in R. H. ; — Heerenveen K u y p e r in h. U t r. ;
— Land van Vollenhove 1897 L.; Markelo 1905 L.
en Lonneker 1904 Blijd. in h. L.; bij het erve
Bonekamp tusschen Lonneker en Losser 1904 Blij d.
in h. W. en J. (det. Hoogenr. met?, ingekomen
als O. latif. X incarn.) — tusschen Bennekom en
de Grebbe 1893 V. Sur. in h. pr., Veenendaal
Pulle in h. Utr.; — Utrecht in h. Hoogenr.;
Leersum 1887 Struyk. in h. pr.; Ankeveen 1904
Koornneef in h. pr., et in h. H e u k e 1 s ; — Kor-
tenhoef 1891 Struyk. in h. pr.; 's-Graveland Went
in h. Utr.; Bussum 1894 V. Sur. in h. pr.; Poel
bij Amsterdam 1902 v. Goor in h. pr.; Sloterdijk
Koornneef in h. Heukels; Bloemendaal 1876
Costerus in h. pr.: den Helder L. de Bruynin
h. Heukels; — Paardenkerkhof bij Hillegom 1900
V. Breemen in R. H.; Valkenburg 1893 V. Sur.
in h. pr.; Wassenaar 1902, Groot Berkhey aldaar
1902 en Kijkduin bij Loosduinen 1909 Brus-
saard in h. Hoogenr. ; Berkhey 1901 des T.
in h. pr. ; Loosduinen 1891 R. B. en R. H.; Hoek
van Holland 1892 en Oost Voorne 1900 Struyk.
in h. pr.; moeras Koedood tusschen Rotterdam
en Rhoon 1910 H. W. Kooiman en moeras
's-Gravenweg Rotterdam 1910 Dan ser in h. pr. ; —
Middelburg Mvr. Snellen in h. Heukels; —
Made 1913 Kloos in h. pr.; - Weert 1908
Schierb. in h pr.; Susteren 1906 des T. in h.
pr. ; Schaesberg J. v. Melick in h. Heukeis; in
veenachtig weiland bij Cartels te Eijs-Wittem 1905,
langs het spoor te Nieuwstadt 1913, langs de Jeker

ORCHis. ' 1749

te Cannes l!)02, Vaalserbruch bij Vaals 1911, Schrie-
versheide tot Etzenrade 1905, Welten en Benzrade
onder Heerlen 1908, hoeve Naenhof te Hoensbroek
1908 de W. in h. pr.

:*:. lanceolatus Rchb. f. haematodes M. Sch. Hoek
van Holland 1904, Eilandje aldaar 1904 en Koedood
tusschen Charlois en Rhoon 1903 W. en J. in h.
pr., — ten westen van Lonnekerberg 1904 Blijd.
in h. pr. en — Wassenaar 1903 Brussaard in h.
W. en J.

f3. brevicalcaratus Rchb. Oude Koedood als voren
1905, Eilandje Hoek van Holland 1904 en Staalduin
1904 W. en J. in h. pr.-).

Bovendien: Moerasgrond te Berg en Dal en Beek,
Maldenschebroek Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 324)

— Maarseveen 1882 H. d. V. (Arch. 2. V. p. 530)

— Rozewater, Bentveld en — Voorne v. E. (Arch
2. I. p. 411) — Schouwen en Duiveland A. W
(Arch. 2. III. p. 135) — Plasmolen Lac. (Arch. 2
V. pag. 28); Vlootmolen bij Stramproi U n. 1900
(Arch. 3. II, p. 627); Gronsveld Un. 1861 (Arch. 2.
IV. p. 328), in het veen te Brunssum, Schinveld lijst
de W.

(i. brevicalcaratus Rchb. Heerlen: in de beemden

langs den molen te Welten en Benzrader hoeve; te

Hoensbroek in het moeras bij de hoeve Naenhof

lijst deWever. •

Aanm. : De eerste duidelijke uiteenzetting der soorten van
de „latifolii" vindt men door van den Bosch in Arch. 1.
III. p. 477 c. V. Zie ook H o 1 k e m a, de Plantengroei der
Noordzee-eilanden p. 104 — 107, en voor een nauwkeuriger
studie dezer Orchissoorten de Synopsis van A. en G. III. p.
714 en volg.

1310. O. Traunsteineri Saut. Op natte veenweiden tus-

schen het mos. %. Jiini — Aiig.

In Herb.: duinpan Hoek van Holland 1903, 1904
W. en J.

1750 ' ORCHIS.

(Duinweide Ruigenhoek bij Hiliegom Juli 1902
Brussaard in h. pr. det. M. Schulze (cfr. A. et
G. p. 723); aldaar 1903 P. J. N. Brussaard in h.
Hoogenr.; Rotterdam 1905 en Oude Koedood
tusschen Charlois en Rhoon 1905 W. en J. in h.
pr. (als O. latif. X incarn., volgens Hoogenraad
echter O. Traunst.) — langs de Geul 1906 des T.
in h. pr.; Eijs 1912 W. J. en Henr. in h. W. en
J.; door het geheele veen verspreid van Etzenrade
tot de Schricversheide 1905 — 1913 de W. in h. pr.)

Zie voorts behalve A. en G. III. p. 722, ook de
Wever in zijn 3e Lijst van v^ildgroeiende en eenige
gekweekte planten fn Zuid-Limburg als Overdruk
uit het Jaarboek 1913, uitgegeven door het Natuur-
historisch Genootschap in Limburg p. 38, alvvaar
ook een fotografische reproductie der plant aange-
troffen wordt.
1311. O. latifolius L. Algemeen in vochtige, drassige
weilanden en veengronden. iij. Mei — Juli.

In Herb.: Texel 1895 V.; Burg op Texel 1869
Holk.; Viamendal Vlieland 1858 Lac; Terschelling
1887 V., Midsland aldaar Exc. 1896; algemeen
Ameland 1896 V., Hollum aldaar 1896 V.; Schier-
monnikoog 1860 S., 1868 Hol k.; — Meppel v.
Heijn.; — Kampereiland 1849 T., 1847 en Kampen
1849 R. B.; tusschen Ossenzijl en Oldemarkt 1894
Carnr. ; Deventerweg bij Zwolle 1873 v.T.; Deventer
Romb., 1847 T.; Diepenveen 1876 K. Staphorst
1905 L. (f. mac. en immac); Dalfsen 1856 Dr. Kros;
Hardenberg 1868 v. d. Scheer, Hellendoorn 1893
L. en Carm.; Vriezeveen 1891 Carm.; Almelo
Stud. Staggemeijer, 1891 L.; Lonneker 1903,
1905 Blijd.; de Poppe Un. 1895, Weusthag Un.
1895; Sendinkshoek bij Goor 1898 G. en V.; —
Twello 1846 T.; Harderwijk 1864 R. B.; Apeldoorn
*K- A.; de Mheen bij Elburg Alph.; op de hoogste

ORCHIS. 1751

bergvlakte tusschen Asselt en Hoog Buurlo 1872
K. A. Ruurlo in de Morsch 1882 Ens.; Leesten
1850 Gronem.; Gendringen 1903 Rust; Middachten
V. H.; Arnhem broek Thomson; Edesche veen
Veenendaal 1894 V.; Voorburg bij Wageningen
Buse; Nijmegen B.; Abel. en Pas; bosch te
Neerbosch 1863 en Berg en DalTh. Abel.; Meer-
wijk B.; — Liniedijk Amersfoort 1893 Garj., boer-
derij de Vathorst boven Amersfoort 1836 Kraamw.,
Heiligenberg naar den kant van Nieuwe Leusden
1836 D. S.; Lienderbroek tusschen Woudenberg en
Amersfoort *v. d. T. ; Maarsbergen v. H.; de Bilt
Lac; Utrecht, weg naar Blauwkapel h. v. H.;
Westbroek v. H.; Jaagpad van Westbroek naar
Utrecht 1865 Kniittel; Achterwetering onder Neer-
langbroek tusschen de laan van Luinenburg en die
van Schoonoord v. d. T. ; Driebergen naar den kant
van de Kromme Rijn 1865 Kniittel; Nieuw
Maarseveen 1900 G. en Jongm.; veen Achttien-
hoven 1865 Knuttel; Waverveen 1840 Romb.; —
Oud Diemen Fl. Amst.; Bussum 1894 V.; Wie-
ringen 1856 Lac; duinen bij het Zwanewater 1900
G. en Jongm.; duinvlakte Zandvoort S. S.; duinen
Haarlem SpHtg., Buse; Spaarne 1870 Groll;
Moeras bij de Liede 1900 Backer; Bentveld Kerb. ;
Groenendijk bij Heemstede 1872 Hoek; Vogelen-
zang Buse; — Langeveld onder Hillegommerbeek
1843 en Hillegom 1843 O.; Noordwijkerhout 1840
S. S.; Exc 1886; Pietgijzenbrug 1860 S.; Katwijk
1833, 34 S. S., Dz., Halb., 1835 Lac, 1836 Mb.,
B. W., Exc 1878 en 1888; duinen aldaar Pierot;
Leimuiden Exc. 1883; Wassenaar 1829 Wtt., B. W.,
1845 O., Fockema, 1870 Groll, duinen aldaar 1833
S. S.; Duinrel 1902 S. J. van der Stoel;Waals-

i-) fl. albis.

1752 ORCHis.

dorp S. S.; 's-Gravenhage V. Z., G. B. ; Loosduinen
R. B.; Hoek van Holland Destree, 1895 V.; Zeven-
liuizen aan de Rotte 1892, Zuidplaspolder Moor-
drecht 1892 en Delfshaven 1892 v. d. Voo; Weiland
onder Dordrecht 1882 V.; — Zuid-Beveland 1839
V. d. B.; Schouwen en Duiveland 1872 Schoor,
?Un. 1894; duinvalleien Oranjezon 1877 A. W. en
L., 1883 L.; Kapelle 1894 Ogt.; Hoek 1863 A. W.;

— (Helmond?) Hersch, — Sittard E. P. 1906;
Maastricht Marres, Ploem, 1894 de Haas; Grons-
veld Un. 1861; bosch te Lau en Meersen Marres,
tusschen Wijhe en Gulpen 1901 Rieter; Wolfshaag
1896 G.

(Achter Hoorn op Texel 1894 V. Sur. in h. pr. ;
Ameland 1905 Schierb. in h. pr.; — Oldeberkoop
Brakm. in h. pr. ; — Smeerlinge onder Wester-
wolde 1911, Nieuwe Pekela 1886 en Ter Apel 1898
Schipper in h. pr.; — Zwolle 1904, Raalte 1898,
Saasveld 1901 en Driene 1901 L. in h. pr.; Zwolle
1894 Carm. in h. pr.; tusschen Wessum en Alstatte
1904, tusschen Glanerbeek en het Aamsveen 1904,
Walmbekke bij Lonneker 1904 en Fleringen gem.
Tubbergen 1905 Blijd. in li. pr.; -^ Wehl 1897
K. F. W. Roozeboom in h. Heukels; de Kar
bij Apeldoorn 1902 Koornneef in h. pr.; Epe
Miq. en — Zeist Pulle in h. Utr.; Maartensdijk
1872 Cost. in h. pr.; — meent bij het Naardermeer
1899 Koning in h. pr. ; Spaarndam Kuyper in
h. Utr.; Haarlem 1911 A. de Veer in h. Geels;

— Hillegom 1902 Hoogenr. in h. pr.; Katwijk
1894 V. Sur. in h. pr.; Wassenaar 1875 L. in h.
pr., 1898 des T. in h. pr.; Nieuwkoop 1901 Jongm.
en Valk in R. H.; 's-Gravenhige 1891 R. B. in
R. H.; Kijkduin bij Loosduinen 1901 Brussaard in
li. pr. ; Dekkersduin Loosduinen, bij de afzanderij
Wildhoef 1896 v. Breemen in R. H.; Delft 1876

ORCHIS.

1753

L. in h. pr. ; moeras aan den 's-Gravenweg Rotter-
dam 1910 Danser in h. pr. ; Oude Koedood tus-
schen Charlois en Rhoon 1900 en Hoek van Holland
1903, 1904 W. en J. in h. pr.; Oost Voorne 1900
Struyk. in h. pr.; Rijsoord 1899 Posth. in h. pr.;
Bleskensgraaf 1913 Kloos in h. pr.; Lekkerkerk
A. Rijkee in h. Heukels; — Watermolen Roo-
zendaal 1872 S. Lako in h. pr.; Boxtel 1899 v.
Goor in h. pr.; Waalre P. Sl oo ts in h. Heukel s;
— Maastricht wie? in h. Utr.; Wijnandsrade en
Hulsberg Steichen in h. pr.; Schinveld 1902
Hoogenr. in h. pr.; algemeen in veenachtig wei-
land en in het veen de W. in h. pr.; Eijs 1912
W. J. en Henr. in h. W. en J.).

Bovendien: Texel, in hooilanden bij Burg, de
Westen; Hoorn in een rietveld bij Loodsmansduin.
Ameland in de landen bij Nes, Schiermonnikoog,
in wei- en hooilanden aan de kanten van slooten
zeer algemeen met middenvormen en overgangs-
vormen tot lagotis Rchb.: Flor. Holk. p. 104;
Ameland Bruinsma, niet gevonden doorKrosin
1854 (Arch. I. IV. p. 82); — Nijeholtpade, Mak-
kinga, Oosterwolde, Workum. (W. Nieuwl.) lijst
Brakm. — Steenwijk Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
352) Bekkum, Weusthag, de Lutte en de Poppe
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228), veen tusschen
Markelo en Diepenheim Un. 1897 (Arch. 3. I.
p. 623); — Doetinchem Un. 1885 (Arch. 2. IV.
p. 406); Hoog Buurlo, Asselt K- A. (Arch. 2. III. p.
201) — weilanden Zeist lijst Brakm.; — tusschen
Loenen en Hilversum S. (Arch. 2. IV. p. 290),
Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p. 445); om Am-
sterdam Lac. (Arch. I. 1. p. 461); Callantsoog,
Kennemerland en — Naaldwijk, Voorne v. E. (Arch.
2. I. p. 411); Brielie U n. 1887 (Arch. 2.V.p.549);
Mijnsheerenland 1890 v. VI. (Arch. 2. V. p. 681); —

1754 ORCHis.

Zierikzee (?) Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); Kapelle,
Oosterzwake, 's-Gravenpolder Baarland lijst v. d.B.;
— Oudenbosch 1885 — '87 Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 549); — weg Tongelrooische beek
tot Nieuwe brug Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627);
Sittard Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 328); Beek-Elsloo
1885 K. en G. (Arch. 2. V. p. 28).

Aanm.: Ook deze soort is zeer vormenrijk en door
enkele floristen zijn dan ook sommige dier vormen afzonderlijk
genoemd. Zoo onderscheidt Lako een vorm a. maculata en
een /3. immaculala, beiden door fiem bij Stapliorst in 1905
verzameld. Door Reichenbach werd onze latiioHa als O.
majalis beschreven, zoodat er enkele opgaven onder dien naani
voorkomen, waarvan Lacoste reeds verbeteringen gaf in
Arch. 2. \. p. 60. Door Ascherson en Grabner worden
O. latifolius a. majalis en |3. pinguis gekenmerkt door krach-
tigen bouw. door dikke stengels en breede bladeren gesteld
tegenover y. brevifolius en l. dunensis, mct slanken bouw,
dunne eenigszins bochtige stengels en tamelijk smalle bladeren.

Tot O. latifoHus majalis zal moeten gebracht worden de
door Holkema bescHreven e.xemplaren van Schiermonnikoog
als y. lagotis Rclib. vermeld. Deze zouden dan zijn Orchis
latifohus X. majahs /3. amplus A. et G., waarvan deze auteurs
ook vermelden „in der Tracht auffallig an die von Reichen-
bach (Ic. XIII. p. 58 61 CCCCIII. fig. 11, 3 en 4) beschrie-
benen und abgebildcten CC. lagotis aus Macedonien erinnernd,
die aber sehr durcH dic grossen seitlichen Perigonblatter auf-
fiillt und vielleicht eine siidostHche Rasse darstcllt". Ook
Holkema beroept zich op dezc beschrijving cn afbeeldingen.

Van den vorm brevifolius Rchb. wordt eene varieteit ge-
meld als b. gracilis Warnstorf.

Deze zou zich bcvinden van Maastriclit in herb. Heukels
verzameld door J. Paguier. terwijl de Wever haar opgeeft
voor Wijnandsrade, in het moeras bij de hocvc Brommelen
en te Heugcm in het Heugemerbroek.

F.indelijk scHijnt onze duinstrcek een eigen vorm teherbergen,
die door Reiclienbach b. b. dunensis werd genoemd en
afgebeeld naar exemplarcn uit ons land n.I. de zicH nog in
ons hcrbarium bcvindende specimina door Dozy in 1854 in
duinpannen bij Wasseiiaar verzameld. Zie de beschrijving in
A. en G. Synopsis p. 738, met de opmerking: „nur in Hol-
land und in O.st Preussen. SicHcr aucH sonst an der Nord-

ORCHis. 1755

und Ostseekiiste. Hierher vielleicht eine Anzahl als Bastarde
mit O. incarnatus oder O. maculatus gedeuteter Pflanzen.

Bovendien wordt dunensis reeds gemeld door Holkema,
als in vochtige duinen hier en daar, zeer verspreid op Schier-
monnikoog, terwijl zij tevens vermeld wordt door van der
Sande Lacoste van het eiland VHeland.

O. incarnatus X latifolius. F. Schulz. (O. Ascher-
soniana Hausskn.).

In Herb.: Vlieland 1903 P. J. van Breemen
en F. K. v. Iterson.

( ? Ten westen van den Lonnekerberg 1904 B 1 ij d.
in h. pr., volgens Hoogenraad echter O. incarna-
tus?; Ootmarsum 1905 W. en J. in h. pr. (vroeger als
latifolia) — Hoek van Holland 1904 W. en J. in h. pr.).

Bovendien vinden we bij de Wever 1. c. p. 39
de opmerking dat de hybride in Noord-Holland en
Zeeland is waargenomen. „Wel vonden we te Eijs-
Wittem, in het moeras bij den tunnel langs het
spoor, veel exemplaren met breede ongevlekte, iets
afstaande bladeren met vlakken top, breeder en
korter dan bij incarnata. 't Zijn zeer krachtige
planten, tot 75 cM. hoog, metzeerlange schutbladen.
We zijn echter meer genegen ze voor den vorm
pinguis A et G. van O. latifolia L. te houden."
1312. O. maculatus L. Op beschaduwde, vochtige gra-
zige zandgronden. 2|. Juni — Jiili.

In Herb.: Tusschen Oosterend en Spijkdorp 1868,
Hooilanden Oostereind Texel 1868 Holk.; Vlieland

1903 V. Breemen en vanlterson; Piakken Ter-
schelling 1869 en — Bergumerheide 1866 Holk.;
Hardegarijp herb. Wtt.; — Harendermolen 1830
V. H., 1865 Kolk.; Haren v. H.; — Paterswolde,
Eelderwolde 1826 v. H.; Meppel v. Heijn.; —
Olst 1846 T. ; Deventer Halb., Middelwijk Ha 1 b.;
Diepenveen 1876 K ; Almelo 1870 O.; Enschede

1904 Blijd.; Lonneker 1891 L., 1903 Bl ij d.; Tub-
bergen E. P. 1905; — Twello P. v. Delden,

1756 ORCHis.

Hondschaten aldaar 1835 P. N. S., tusschen Nijkerk
en Hoevelaken R. B.; Hulshorst bij Harderwijk 1849
R. B.; tusschen Harderwijk en Nijkerk oevers der
zee 1835 D. S.; Epe 1898 F. Kragt (onderwijzer
aldaar); Putten 1884 O.; Apeldoorn 1851 K- A.;
tusschen Apeldoorn en Voorst 1833 Wtt.; Halle op
de Veluwe 1840 Buse; Beekbergerwoud 1834 Wtt.;
Barneveld 1848 S. S.; Voorthuizen Wtt.; Gorsel
1897 V.; Hengelo en Warnsveld wie?, Warnsveld
1880 Groll; Vorden 1865Groll, 1888 v. d. Broek;
Ruurlo in de Morsch 1884 Ens.; Lochem 1839
Spree; Rheede bij Arnhem v. H.; Broek bij Arn-
hem T h 0 m s o n ; Beekhuizen aldaar *v. H. ; Nijmegen
B., Abel. en Pas; Beek, Berg en Dal, Groesbeek,
Hatertsche veen N. en Th. Abel.; Beek v. H. fals
Anac. pyram.); Groesbeek v. H. (als Orch. conopsea)
Hatertsche broek 1847 G. Deijn.; Renkum 1849
Buse; Voorburg bij Wageningen Buse; — Amers-
foort C. A. B.; Vathorst bij Amersfoort 1836
Kraamw.; Hoog en Wel 1893 Garj.; tusschen
Woudenberg en Maarsbergen v. d. T. ; Maarsbergen
V. H., Exc. 1883; Leersum herb. Wtt.; tusschen
Woudenberg en Scherpenzeel v. d. T., ook=--;
Austerlitz J. C. Broers; Doorn 1869 O.; Baarn
1874 O.; de Bilt C. A. B., v. H., 1834-1836 D.
S.; Pannegat aldaar herb. v. H.; plassen Loenen
Exc. 1884; Waverveen 1833 S. S.; — Naarden
1894 V.; Legmeer Boerl.; Bokshol bij Amster-
dam S. S.; Bentveld 1870 Groll; — Duinpoel
Wassenaar 1850 O. Laan van Eijk en Duinen V.
Z.; Vlakte van Waalsdorp S. 8., V. Z., Brielle —
Rockanje U n. 1887; het strand naar Rockanje Exc.
1884; — Oosterland Duiveland 1872 Schoor;
bosschen Oosterzwake 1840 v. d. B.; Hulst 1845

*) f. iinmaciilatus.

ORCHis. 1757

V. d. B.; Zijldijk B. W. — Breda 1883 V.; Ulven-
houtsche bosch v. A.; Ulvenhout Un. 1852; buiten
de Wijkerpoort bij Chaam v. Hov. kolkven Oister-
wijk 1894 Ogt.; (Helmond?) He rs ch; park aldaar
1834 Wtt.; Oirschot 1850 v. Hov.; Heesch 1845
en Nuenen, Best v. Hov.; Waalre 1903 Sloots,
Beugen Un. 1853; — Plasmolen N. en Th. Abel.;
1907 G.; Broekmolen Stramproy 1900 G. en Jongm.;
BuUeven 1901 Rieter; Watersleijhof bij Sittard
1896 G.; Maastricht Ploem; Gronsveld Marres;
Savelsche bosch 1900 V.; Geulhem Exc. 1889;
Geleenderbosch 1900 V.; St. Geertruid 1903 en
Barggen G. en J o n g m. ; Wijlre en Vaals 1 866 H. d. V.
1. fl. albis (candidissimus M. Schulze).

In Herb.: Maanen bij Ede 1909 V.
/3. sudeticus Poech. (= (3. curvifolia Nijl. Sec. Fr.
Sumn. veg p. 217, O. maculata Sudetica Rchb. f.
p. 66. tab. 54 I. 1-3 in v. d. B. Arch. 1. III. p. 481).

In Herb.:? nabij Apeldoorn op kleiachtig weiland
1853 K. A. bovendien fl. albis!
r. Meijeri Rchb. (Arch. 1. III. p. 481 = O. latifolia
(3. pallidi flora En, Zeel. I. p. 44.)

In Herb. : Zuid-Beveland 1845 v. d. B. (det. R c h b.) ;
Zwakc.

S. lielodes Rchb. (O. latifolia d. elodes Grabneruber
die Bild. d. Torfs etc. p. 25 als soort = O. angus-
tifolia N. Bijdr fide specim. p. 50 in v. d. B. Arch.
1. III. p. 481).

In Herb.: Valthe-Sleen 1859 Lac. en S.; — tus-
schen Steenwijk en Meppel 1856 Dr. Kros; —
Deventer Halb. (als latifolia var. angustif.) v. d.
Cop; — Harderwijk R. B.; Doetinchem U n. 1885;
Pannegat bij de Bilt 1839 Lac; — Roozendaal,
Zundert, en Bergen op Zoom Un. 1860; Peel bij
Oploo Un. 1853.

(Alloo Texel 1900 v. Breemen in R. H.; —

1758 ORCHis.

Ureterp 1905 Schierb. in h. pr.; — Onland, Oos-
terbroek, Harendermolen, Onnen, Noordlaren, Eelde,
ook in h. Brakm., weilanden tusschen Haren en
Waterhuizen — Paterswolde, Zuidlaren 1902 R. de
Boer en H. Kooi in h. Heukels; — Dalfsen
1904 L. en Raalte 1898 L. in h. pr.; Lonneker
1891 Carm. in h. pr. ; ten noorden van Espelo bij
Lonneker 1904 Blijd. in h. pr. et in h. W. en J.;
Walmbekke bij Lonneker 1904 Blijd. in h. pr.,
Losser 1904 en Broekhoek bij Losser 1904 BHjd.
in h. W. en J.; tusschen Enschede en Losser 1905,
het Aamsveen bij Enschede 1905, Fleringen gem.
Tubbergen 1905, Broekheurne bij Enschede 1905
Blijd. in h. pr.; Enschede 1902 Blijd. in h.
Brussaard; Lattrop bij Ootmarsum 1905, Oot-
marsum 1905, Oldenzaal 1905, het Zwaantje aldaar
' 1905 W. en J. in h. pr.; Borne Mej. H. v. d.
Pauwert in h. Heukels; — Apeldoorn 1882 L.
in h. pr.; de Mheen aldaar 1900 Koornneef in
h. pr.; Veenendaal 1894 Struyk. in h. pr., 1898
des T. in h. pr. ; heide Vaassen 1904 v. Goor in
h. pr. ; — Amersfoort 1902 J. Kleber Gz. in h.
Brussaard, et in h. Blijd.; Renswoude 1909
Bruss. in h. pr.; Zeisterheide 1889 en Maarsbergen
1895 Struyk. in li. pr.; — Naarden 1892 V. Sur.
iii h. pr.; — Wassenaar 1902 Hoogenr. in h. pr.;
Oostvoorne Koornneef in h. Heukels, 1900
des T. in h. pr. , 1910 J. G. Danser in h. Dan-
ser; Brielle 1902 en Rondewei bij Rockanje 1900
Struyk. in h. pr., 1908 Hoogenr. in h. pr. ; tus-
schen Oost-Voorne en Steenenbaak 1909 Bruss.
in ii. pr. ; — Watermolen Roozendaal 1872 S. Lako
in li. pr.; Made 1913 Kloos in h. pr.; Esch bij
Boxtel 1886 Costerus in h. pr. ; — ten Oosten
van Reuver 1912 Danser in h. pr.; Kelpen-de
Vloot Un. 1900 V. S u r. in h. pr.; Broekmolen 1900

oRCHis. 1759

G. en Jongm. in R. H.; Stramproi 1907 des T.
in h. pr.; Berg bij Meersen 1892 en tusschen
Meersen en Geulhem Un. 1892 de Haas in h. pr. ;
Wijnandsrade Steichen in h. pr.; algemeen in
vochtig weiland en het laagveen en op de iets
vochtige grasvlakten der krijtheuvels de W. in h. pr.
1. fl. albis Laag Soeren 1897 Heukels in h.
pr, ; — Oisterwijk 1905 W. en J. in h. pr.
y. Meyeri Broekheurne 1904 Blijd. in h. pr.;
Espelo bij Lonneker 1904 Blijd. in h. pr. et in h. W.
en J. ; — Houthem 1906 P. Haverhorst in h. W. en J.
S. helodes tusschen Hatert en Overasselt 1903
Kempees in h. Blijd.; — Maarsbergen 1908
W. en J. in h. pr.)

Bovendien: In zandige hooilanden Oosterend, in
hooilanden en aan wegen in polder Waal en Burg
zeer algemeen; in de duinvlakte de Nederlanden;
bij Hoorn in een rietveld bij Loodsmansduin. Ter-
schelling zeer algemeen in de duinplakken Topplak,
Grilsche plak, Kievitsplak, Zwartduin, Liesterplak
enz. FI. Holk. alwaar exemplaren van 1 Meter
hoogte worden vermeld. — Makkinga lijst Brakm.;

— Ide gem. Vries lijst Brakm.; — Steenwijker-
wolde Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352), Albergen en
Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Delden,
Twickelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); Station
Markelo — Eibergen Zwilbroek Un. 1897 (Arch. 3.
I. p. 623); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);

— bij Zeist 1907 en 1908, na dien tijd niet weer-
gevonden, lijst Brakm.; bij den Wildenburg achter
Groeneveld 1880, Groeneveld 1880, Maarsseveen
1882 H. d. V. (Arch. 2. V. p. 530); — Heemskerk,
Bloemendaal, Vogelenzang — Voorne v. E. (Arch. 2.
I. p. 411); Haagsche duinen de W. H. (Arch. 2. II.
p. 123); Delft de W. H. (Arch. 2. II. p. 31); -
weg Tongelrooische beek tot Nieuwe brug U n. 1900

1760 ORCHIS.

(Arch. 3. II. p. 627); Beek-Elsloo 1885 K. en G.
(Arch. 2. V. p. 28).

/3. sudeticus? Oostmarsum 1905 W. en J. in h. pr.
y. Meyeri Hulst B. W. en v. d. B.* (Arch. 1. II.
p. 513); Zuiddorpe A. W. (Arch. 1. IV. p. 307) en
als pallidiflora: bosschen Ooster Zwake 1840; duin-
kant Schouwen 1844, weilanden Zijldijk lijst v. d. B.
s. helodes Texel, in derrieachtige gronden tusschen
Oosterend en Spijkdorp zeer algemeen. Op moe-
rassigen veengrond op de Miente bij de Westen
Flor. Holk. p. 104. — Meppel v. Heijn., —
Hulshorst bij Harderwijk R. B., Hatertsche broek
G. Deijn., Nijmegen Th. Abel. — Vathorst bij
Amersfoort Kraamw., tusschen Woudenberg en
Maarsbergen v. d. T., Oirschot en — Maastricht
V. Hov. in Arch. 1. III. p. 513, al welke groei-
plaatsen men onder den gewonen vorm in herb.
hierboven vermeld vindt. — Beek, Berg en Dal,
veengrond Hatert, Heumen, — Plasmolen — en
Kapel St. Willebrordus te Overasseit Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 324) — Leiden Dz. (Arch. 1. IV.
p. 31) - - Metr bij Nieuw Dordrecht (Arch. I. V.
p. 257) en Weerdinge, beide 1859 Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 195).

De soort zelf werd voorts v^rmeld door P e 1 1 e t i e r,
Munting en Bruman. —

O. maculatus x incarnatus(=0.ambiguaKerner).

In Herb.: Terschelling 1903 P. J. vanBreemen
en F. K. van Iterson.

Een exemplaar door Wachter en Jansen in
1905 te Lattrop bij Ootmarsum verzameld (in h.
W. en J.) wordt door Hoogenraad gehouden
voor een Orchis maculatus.

*) Dit exemplaar, ciat door Reiciicnb. f. 1. c. p. 67 met andere
uit Zuid-Beveland toegezonden, besciireven is, lieb il< in ons lierba-
rium niet weergevonden.

ACERAS. HIMANTOGLOSSUM. 1761

Aceras R. Br.

1313. A. anthropophora R. Br. Op grazige plaatsen, op
zonnige heuvels, berghellingen, liefst op kalkbodem.
2|. Mei—Juni.

Ontbreekt in Herb.

(Voerendaal 1912, 1913 de Wever in h. W. en
J.; Schelsberg, Putberg, Keversberg 1912 leg. Gil-
jam M. I. te Heerlen, 1913 de W. in h. pr.).

Bovendien: St. Pietersberg bij Maastricht Franq.
V. Hov. (Arch. 1. III. p. 138), nader aangeduid tus-
schen de Roode Haan en Caastre Prodr. Ed. I. p. 266.

Volgens de Wever 1. c. p. 40 „ook bij de Bel-
gische grenzen te Teuven v^^ordt ze steeds zeldzamer.
In groote hoeveelheid groeit ze nog op het Belgisch
gedeelte van den Pietersberg vanaf de grens tot
Lixhe. Hier werden door den Heer Hardy te Vise
ook exemplaren met roode bloemen aangetroffen".

Himantoglossum Spreng.

1314. H. hircinum Spreng. Op zonnige, grazige berg-
helhngen en langs boschranden, meest op kalkbodem.
Vindt hier haar noordgrens, komt echter voor in
Engeland. 2|. Mei — Juni.

In Herb. : Duin en Kruidberg te Santpoort Unic.
1906 J. P. Thijsse.

(St. Pietersberg (belg. gedeelte?) 1848 Jacq. in
h. de W.).

Bovendien: duinen Katwijk 1890 Wakker (Arch.
2. V. p. 681) waarvan een bloem op spiritus aan
de Vereeniging werd afgestaan. St. Pietersberg
Lej. Fl. de Spa, II. p. 192. echter niet verder vooi
belgisch Limburg vermeld (zie Prodr. de la Flore
Belge III. p. 181).

Voorts vermeld door Pelletier,

111

1762 ANACAMPTIS.

Anacamptis Rich.

1315. A. pyramidalis Rich. In grazige begroeide duin-
valleien en op krijt in Zuid-Limburg. '4. Mei — Juli.

In Herb.: Wijk aan Zee Buse; Breesaap 1835,
1837 Mb., V. Z., Kerb., Buse, v. d. T., 1867
H. d. V., 1871 Boerl.; Velserduinen 1832 en 1833
S. S., V. Heijn.; Duin en Kruidberg Mb.; IJmuiden
1894 V.; Haarlem Bergsma; Bentveld 1833 Schnee-
vogel; Overveen 1881 L. J. v. d. Veen; — duinen
Noordwijk 1897 v. Vloten; duinen bij vuurtoren
Katwijk 1899 Jongm.; Vlakte van Waalsdorp V. Z.;
duinen Rockanje 1884 S.; „de Laagte" te Oost-
Voorne ook op de ronde weide 1900 des T.; —
vochtige duinvalleien bij Haamstede, slechts 1 ex.
1883 L.

(Ouderkerk 1913 Geels in h. pr.; tusschen Be-
verwijk en Wijk aan Zee 1872 Costerus in h. pr. ;
alhier Went in h. Utr., 1900 v. Goor in h. pr ,
Mej. Kerbert in h. Heukels, 1901 Hoogenr.
in h. pr.; Breesaap aldaar 1892 Brussaard in h.
pr.; IJmuiden 1903 des T. in h. pr.; Santpoort 1904
Koornneef in h. pr. ; Bloemendaalsche duinen
1886 Posth. in h. pr., Haarlem 1885 en — Vinke-
veld bij Noordwijk 1902 Struyk. in h. pr.; Oost-
Voorne 1902 des T. in h. pr., duinen aldaar 1902
V. Breemen in R. H.; duinen bij de Steenen Baak
ten Noorden van het dorp Oost-Voorne 1902 des T.
in h. W. en J., 1909 Brussaard in h. pr.; Brielle
1902 en Quakjeswater 1909 Hoogenr. in h. pr. ; —
Keversberg bij Voerendaal 1912 leg. Giljam en
1913 de W. in h. pr.).

Bovendien: Nijmegen B. (Arch. 2. V. p. 324); —
weg tusschen Wijk aan Zee en Heemstede v. E.
(Arch. 2. IV. p. 398); Heerenduin Bloemendaal v. E.
(Arch. 2. I. p. 412); — interdum etiam reperitur

ANACAMPTIS. HERMINIUM. 1763

circa Hagam Hollandiae Clusius Rar. Plant. Hist.
1601 en voorts ool< vermeld door Pelletier.

Subtribus : Gymnadeniinae Engl.

Herminium L.

1316. H. monorchis R. Br. (Opiirys Monorchis L. et in
Prodr. Ed. I, p. 266). Op grazige boschheilingen
met kalkbodem en in de duinvalleien; niet opge-
geven voor Engeland, wel Frankrijk, de Belgische
duinen en Denemarken. 2|. Mei—Juli.

In Herb.: Duinen Schiermonnikoog 1867 Holk.;
— Zutfen Dr. Hallegraaff; — duinvalleien Zand-
voort v. d. T., Bergsma, Buse, 1879 L. J. v. d.
Veen, 1894 Groll; duinen Velsen 1832 S. S.,
Pierot; IJmuiden 1894 V.; aan den weg bij het
tolhek bij Zandvoort V. Z.; tusschen Zomerzorg en
Velsen 1845 M. D.; achter Santpoort 1832 S. S.;
Bentveld bij Zandvoort 1833 Schneevogel; Groot
Bentveld en Velsen S. S., Asscher, B. W., O.;
achter Zomerzorg 1834 v. d. B., Mb.; Middenduin
1870 Groll; duinen Overveen v. d. T., 1845 O.;
duinen bij Haarlem v. H., 1835 Mb., v. Heijn.;
Haarlem C. A. Bergsma, v. H., Buse; achter
Bloemendaal 1840 G. D e ij n. ; Groenendaal bij Heem-
stede Hartsen, 1872 O.: Vogelenzang 1871 O.; —
Langeveld bij Noordwijkerhout Mb.; Wassenaar 1835
Mb.; in groote hoeveelheid over een groot gebied
om en ten Noorden van het Quakjeswater bij Helle-
voetsluis 1900 des T., Exc. 1903; — Valkenburg
Un. 1861; algemeen doch plaatselijk Geleenderbosch *)

*) Bij de Wever, Lijst etc. 111. p. 41 wordt opgemerkt dat
Gerendal de klassieke vindplaats is in de oudere werken bedoeld en
dat in Kruidk. Arch. daarvoor abusievelijk Geleenderbosch staat. Ik
heb in den Prodromus in het algemeen de vindplaatsen overgenomen,
zooals ze op het etiquet vermeld worden.

1764 HERMINIUM. COELOQLOSSUM.

1900 V., 1900 Rovers, Gerendal 1905 Brum und.
(IJmuiden 1899 A. P. v. d. Briel, duinpan

Breesaap bij Wijk aan Zee 1892 J. C. Slebos in
h. Brussaard, Duin en Kruidberg onder Santpoort
J. Koornneef inh. Heukels; Bloemendaal 1904
V. Goor in h. pr., 1913 W. en J. in h. pr. ; Over-
veen 1897 Posth. in h. pr.: — Leiden Bruinsma
in h. Utr.; Noordwijkcrhout v. d. Looyen in h.
W. en J.; Voorne 1901 F. K. v. Iterson in h.
Blijd.; Quakjeswater 1908, 1910 Hoogenr. in h.
pr.; duinen en duinvlakten aldaar 1912 Brussaard
in h. pr.; meertje in de duinen achter Nieuw Helvoet

1901 V. Breemen en v. Iterson in R. H.; —
duin Cadzand 1887 L. in h. pr., Un. 1913 Kloos
in h. pr.; — Maastricht wie? en Valkenburg Went
in h. Utr.; Keuteberg 1902 des T. in h. pr.; hel-
Hng bij Keuteberg Wijlre 1910, Gerendal Schin op
Geul 1913 en St. Jansbosch te Oud Valkenburg
1913 de W. in h- pr.).

Bovendien: West-Zeeuwsch Vlaanderen A. W. en
L. (Arch. 2. VI. p. 130); — Valkenburg, Epen van
Mol. (Arch. 2. IV. p. 328, dus voor 1883).

Voorts vermeld door de Lobel 1581 als Orchis
frisia littorahs, Standelcruydt van Vriesland I. —
Voor Zutfen Rainville in Fl. B. S. n.l. in veen-
achtige gagelvelden, doch schaarsch, waarschijnhjk
verward met Sturmia Loeselii. De vindplaats bij
Velsen komt reeds bij de Gorter voor (1781) leg.
Jhr. Fabr. Six.

Coeloglossuni Harim.

1317. C. viride Harttn. (Orchis viridis Crantz et Fl. B. S.
p. 626.). Op weilanden en grazige plaatsen langs
de hellingen der Zuid-Limburgsche heuvelen.
2i. Mei—Juni.

COELOGLOSSUM. GYMNADENIA. 1765

In Herb.: Susteren E. P. 1906; Maastricht Ploem;
Lichtenberg bij Maastricht Marres; Pietersberg
W. de Haan, 1866 H. d. V., Geulle 1902 G. en
Jongm.; Valkenburg 1866 H. d. V.; dennenbosch
bij Gulpen 1896 G.; Bosschenhuize 1899 G. en V.;
Borggem G. en Jongm.; Holset bij Vaals 1866
H. d. V.

(Boschweide Susteren (T6. 33. 11) 1906 en hel-
ling Keuteberg 1913 des T. in h. pr. ; Epen 1904
in h. Struyk.; Eys 1912 de W. in h. W. en J.;
bosch op den Eijserberg, weide bij Cartels tusschen
de halte en Cartels onder Eijs-Wittem 1912, weiland
langs de Geul bij Party onder Mechelen 1913,
beemden langs de Geul te Wijlre 1913, tusschen
het fort en Slavante op den Pietersberg 1900 en
te Putberg en Keversberg onder Voerendaal 1913
de W. in h. pr.).

Bovendien: Amby Franq. in Prodr. Ed. I. p.
265; de vermelding „In de Valeyen op Staal-duin
bij 's-Gravenhage; Cel. Schwencke" bijdeGor-
ter zal wel op een vergissing berusten.

Gymnadenia R. Br.

1318. G. conopea R. Br. (G. conopsea R. Br. et in Prodr.
Ed. I. p. 265; Orchis conopsea L. et Fl. B. S.
p. 626). Op vochtige grazige streken, zoowel op
veenachtigen bodem als in de kalkhoudende duin-
valleien en in Zuid-Limburg. 4. Jutii — Juli.

In Herb.: Texel, vlakte de Nederlanden 1901
v. 1 1 e r s o n ; tusschen Buitenzorg en het Eierlandsche
huis 1867 S. P. Huizinga; duinvallei Schiermon-
nikoog 1860 S.; 1867 en 1869 Holk., 1897 V.;
Ameland Spree, 1854 S. P. Kros; Oert aldaar
1897 V.; — Enschede 1903 Blijd.; — broek te
Ruurlo 1886 Ens.; Brummen 1889 Mej. A. C.

1766 GYMNADENIA.

Bondam; in vele exemplaren op natuurlijk hooi-
land achter de in dit jaar geslechte windmolen aan
den grindweg Loobrug — Deventer straatweg, buurt
Zevenhuizen 1901 K. A.; Edesche veen Veenendaal
1894 en Meent aldaar 1898 V.; Wageningen 1882
K.; Voorburg aldaar 1871 Buse; broek te Neer-
bosch bij Nijmegen 1853 Th. Abel.; — Maars-
bergen v. d. T.; — Callantsoog 1877 L a c. ; Breesaap
1835 Mb., Kerb.; Wijk aan Zee 1837 Buse;
Bentveld B. W., 1837 Lac; Velsen 1871 Groll;
Zandvoort V. Z., v. d. T., 1839 Buse; tusschen
Overveen en Zandvoort v. H. ; duinen Haarlem B u s e ;
Bloemendaalsche duinen 1845 O.: — Katwijk Kros;
Zanderij Wassenaar 1832 S. S., Dz., Mb.; tusschen
Wassenaar en Scheveningen Un. 1851, v. Heijn.;
duinen Wassenaar Pierot, 's-Gravenhage G. B.,
V. H.; Scheveningsche duinen 1867 v. T.; duinen
den Haag 1834 V. Z.: Hoek van Holland Destree,
1894 Barger en Cool: Rockanje 1878 K. A.;

Un. 1887; — v. A.; Helmond 1835 Wtt.,

Nuenen 1846 v. Hov.; — Maastricht Marres.
1894 V.; Limburgv. Hov.; Bunde 1905 Brumund;
Valkenburg 1900 Rovers; Oud Valkenburg 1866
H. d. V.; helling Geleenderberg 1900 V., 1901
Rieter, Keuteberg bij Oud Valkenburg Exc. 1889,
1903 G. en Jongm.; Houthemmerberg 1885 K. en
G.; Gulpen 1896 G.; langs de Geul te Epcn 1873 Lac.
/3. densiflora Fries. Duinvlakte Nederland op Texel
1902 Hoogenr. (ook 1902 Hoogenr. en d.
Visser Smits in Arch. 3. II. p. 1045).

(Texel 1913 Kloos in h. pr.; — Leutingewolde
Sanders in h. pr. ; - Lonneker 1904 Blijd. in h.
L.; ten noorden van het Hof Espelo aldaar 1904 en
tusschen Enschede en Aamsveen 1904 Blijd. inh.
pr. ; als var.? Denekamp Blijd. ; — Ruurlo 1886
Ens. in h. L.; Ede Kuyper in h. Utr.; Wage-

GYMNADENIA. 1767

ningen 1900 en tusschen Veenendaal en Liinteren
1894 V. Sur. in h. pr. ; Wageningsche veenkampen
1912 en Veenendaal 1898 des T. in h. pr.; Brum-
men 1881 R. B. in R. H.; Laag Soeren 1901
Heukels in h. pr. ; — IJmuiden Went in h. Utr.,
1910 Brussaard in h. Hoogenr.; tusschen
IJmuiden en Wijk aan Ze^ 1910 Brussaard in h.
pr.; alhier Miq., Went in h. Utr.; — Ruigenhoek
bij Noordwijkerhout 1903 Brussaard in h. Blijd.,

1902 Bruss. in h. pr. 1912 id. in h. Hoogenr.;
's-Gravenhage de Visser Smits inh. Heukels;
Voorne 1902 v. Breemen in R. H.; Oost Voorne

1903 Schuyt in h. W. en J, 1904 Koornneef
in h. pr., 1910 J. G. Danser in h. Danser;
Rockanje 1910 Hoogenr. in h. pr. ; achter 't Wijde
water, duinvallei Rockanje 1910 Hoogenr. en
Bruss. in h. Brussaard; — Strucht 1912 Hoo-
genr. in h. pr.; in veen en veenachtig weiland te
Overbroek en Vaesraderbosch onder Hoensbroek,
1885—1900, Westbroek, Oostbroek en Doodlager
onder Geulle 1902, in 't veen onder Brunssum en
Schinveld 1900, op eenigszins vochtige plaatsen op
de krijtheuvels te Cannes en Caestert Pietersberg
1905, Meersenerberg onder Meersen 1908, Geule-
merberg onder Geulem 1908, Houthemerberg en
Bergerhei onder Houthem 1908, Stokkum, Beritzen-
hoven, Dolsberg en Wrickelsberg onder Wijlre 1909,
Gerendal onder Schin op Geul 1909, Eijserberg
onder Eijs-Wittem 1909, Riesenberg, Gronsveld 1910
en Onderste bosch onder Epen 1910 de Wever
in h. pr.).

Bovendien: Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p.
445) ; — Staalduin, Voorne v. E. (Arch. 2. 1. p. 412); —
Mechelen Lac. (Arch. 2. V. p. 29), helling langs
de Selzerbeek onder Vaals-Lemiers lijst de W.

Voorts: in de Duinvaieijen, vrij overvloedig bij

1768 GYMNADENIA. PLATANTHERA.

Raaphorst de Gorter; het wast veel in de Duynen
van Hollant, omtrent den HageDodoens: Kruydt
Boeck 1608. Ook vermeld door Pelletier.

1319. G. odoratissima Rich. Op vochtige veenachtige
weiianden en in lichte vochtige boschstreken.

Schijnt een noordelijke plant, die niet in Engeland
voorkomt. Haar aa^nwezigheid op de hieronder ver-
melde plaats is vrij onvcrklaarbaar. 21. Juni — Juli.

In Herb.: duinpan bij Bergen. Juh 1902. A. R.
Schouten en J. Jeswiet. Unic.

1320. G. albida Rich. \n weilanden en op grazige heu-
vels, zeer verspreid. 4. Juni — Aug.

In Herb.: Maastricht v. Hov. ; Meersen W. de
Haa n (Franq.).

(Op vochtige plaatsen der krijtheuvels; langs de
Selserbeek bij Vaals 1908 de W. in h. pr.; Meer-
senerheide naar den kant van Berg 1874 Jacques
in h. d e We ver).

Bovendien in lijst de Wever 1. c. p. 42 wordt
de groeiplaats bij Meersen als verdwenen verklaard.
Echter worden de ex. in het Herb. van Nijst
(Maastricht) in het Ravenbosch als Goodyera repens
verzameld met zekerheid voor G. albida gehouden.
Cfr. p. 42.

Platanthera Rich.

1321. P. bifolia Rchb. Vrij algemeen op vochtige veen-
wcilanden en op beschaduwde zand en veengronden.
21 . Juni — Juli.

In Herb.: Eiland Texel Hoffm., 1902 D. de
Visser Smits; Meentegronden aldaar 1860 Lac;
de Westen aldaar 1868, 1869 en Koog op Texei
1868 Holk.; Mecnt bij het Elzenbosch 1867 D.
Huizinga; Vlieland 1869 Holk.; Viamenvalleialdaar
1858 Lac; — Mildam Un. 1881; Molenbuurt (J6,

PLATANTHERA. 1769

36), Exc. Pl. 1904; Veenklooster 1865 Holk.;
Oosterwolde v. H.; tusschen Oosterwolde en Ap-
pelscha 1828 v. H.; Onland bij Eelderwolde (Unic.)
Strat.; Westerlee D. J Penon: — Meppel v.
Heijn.; tusschen Langelo en Lieveren langs zand-
wegen 1865 Holk.; Zwinderen, Valthe 1859 Lac.
en S.; Frederiksoord 1855 Dr. Kros; — Wanne-
perveen 1898 L. en G.; Diepenveen Romb., 1876
K.; Deventer v. Gron., v. d. Cop, T., Groll;
Gramsbergerveld 1868 v. d. Scheer, Bruchlerveld
bij Hardenberg 1894 L.; Hengelo, Lonneker, Haaks-
bergen, Losser 1891 en Lonneker 1893 L.; Volks-
park Enschede 1893 L.; Linderzijde 1903 Blijd.;
Almelo Un. 1870: nabij Bentheim 1840 Buse; —
Zutphen 1833 en 1835 Wtt., 1869 O.; Jachthuis
bij Zutfen 1846 T.; Vorden 1832 Miq., 1876 en 1880
Groll; in het broek bij A^entink Ruurlo 1886 Ens.;
Apeldoorn 1851 K- A.; Epe 1864 S., Un. 1890,
1898 T. Kragt; Dieren Thomson; heide bij
Voorthuizen 1833 Wtt.; Barneveld 1846 S. S.;
tusschen Nijkerk en Hoevelaken R. B.; veen bij
Nijkerk W. K., R. B.; Harderwijk en Hulshorst bij
Harderwijk 1850, 1852 R. B ; Edesche veen Veenen-
daal 1894 V.; Weurt bij Nijmegen M. Coenen;
Hulzen, Hatertsche broek B. ; tusschen Berg en Dal
en Groesbeek 1883 M. Smeets; — Amersfoort
Bergsma, D. S.; Hoog en Wel aldaar 1894 Garj.;
tusschen Amersfoort en Koelhorst v. d. T.; Vathorst
nabij Amersfoort D. S.; Hooglandsche venen nabij
die piaats 1839 D. S.; tusschen Woudenberg en
Maarsbergen v. d. T. ; bosch bij Waverveen en Box-
holl 1833 S. S., 1842 de Vriese; Waverveen 1856
Lac ; Maarssen 1837 Mb.; Baambrugge 1837 Mb.;
polder aldaar Kerb.; — Uithoorn S. S.; Sphag-
netum Diemen 1857 Knuttel; Naarden 1894 V.;
Uitdam 1905 en Zwanenwater 1899 Struyk.; —

1770 PLATANTHERA.

Wassenaar Dz; — Breda R.; Oosterhoutsche heide
bij Breda 1841 Lac; Michielsgestel Broers; bij 's-
Hcrtogenbosch herb. v. A.; Hehnond Wtt.,Hersch;
Vuchtsche heide 1846, ook te Heesch in een weide
aan de grenzen van Nestelrode 1845 v. Hov.;
Nuenen 1850 v. Hov.; Boxmeer en Zandbeek Un.
1853; Peel bij Deurne 1872 Lac; Waalre 1904
Sloots — Plasmolen 1897 G. cn V.; Langven tus-
schen Neerritter en Stramproy, Broekmolen Stramproy
1900 G. en Jongm.; Bulteven bij Venlo 1901
Rieter; — Maastricht J.G. Ploem,Marres: Geulem
1889 V.; Geleenderbcrg en eiders 1900 V.; Geleen-
derbosch 1900 V.; Oud-Valkenburg 1866 en Wijlre
1866 H. d. V.; Gulpen 1885 K. en G.; Beutenaken
langs de Gulp 1896 G.

(Noordzeeduinen Koog op Texel 1900 v. Bree-
mcn in R. H.; — Nieuweschoot Kuyper in h.
Utr., Molenbuurt ten Oosten van Olterterp 1904 G.
en des T. in h. des T.; — Vlachtwedde 1896
Schipper in h. pr.; Onland en Peizermade 1902
R. de Bocr en H. Kooi in h. Hcukels; —
Ootmarsum 1905 W. en J. in h. pr. ; Zuider Esch-
marke 1904 en tusschen Aamsveen en Enschede
1905, Enschede 1902 BHjd. in h. pr.; BorneMej.
H. V. d. Pau wert in h. Heukel s; Diepenveen

1898 L. in h. pr.; — Lochem Miq. en Apeldoorn
Bold., Ede Pulle in h. Utr.; kanaal Apeldoorn
1902 Koornneef in h. pr; Lichtenvoorde 1902
des T. en — Moerasje bij het kasteel Stoutenburg
1905 des T. in h. pr. — Meent bij het Naardermeer

1899 (1 ex.) Koning in h. pr.; Amsterdam Koorn-
neef in li. Hcukels, Poel bij Amstelveen 1902
V. Goor in li. pr.; — Breda 1912 H. N. Kooiman
in h. Danser; Vuchtsche heide 1888 Struyk. in
h. pr. ; Valkenswaard 1899 v. Roessel in h. Heu-
kels; — ten oostcn van Reuver 1907 Danser in

Pl.ATANTHERA. 1771

h. pr.; Weert 1908 Schierb. in h. pr.; Jansberg
bij Valkenburg 1889 Struyk. in h. pr.; bosschen
aldaar 1902 Hoogenr. in h. Brussaard; Berg
1892 de Haas in h. pr.; Bunde 1908 des T. in
h. pr.; Caestert op den Pietersberg 1910, Daalsberg
en Guliker onder Voerendaal 1912 de W. in h. pr.
/3, densiflora Drej.: tusschen Enschede en Aams-
veen 1905 Blijd. in h. pr.; — beemden tusschen
Oost- en Westbroek en Doodlager onder Geulle
1903, veen bij Bouberg onder Brunssum, veen bij
den duiker te Schinveld, beemden bij Tiiddern onder
Broeksittard 1912 en beemd bij het bosch te Lim-
bricht 1912, Schinveld 1904, Brunssum en Etzenrade
1912 de W. in h. pr.

i trifoliata Thielens.: tusschen Enschede en Aams-
veen 1905 BHjd. in h. pr.

f. quadrifoliata Peterm.: ten westen van den
Lonnekerweg 1904 Blijd., — aan de Alloo op
Texel Hoogenr. in h. pr.;

f. fol. longe spathulatis m. Willemsvaart en Hei-
huis ten westen van Weert 1907 des T. in h. pr.).

Bovendien: Miente bij de Westen, elzenbosch en
duinlanden bij Koog op Texel, zeer algemeen in de
duinvlakken tusschen de haven en het dorp op
Vlieland, Ameland, en duinvalleien bij Buren, Fl.
Holk. p. 107; Nes op Ameland 1854 Kros (Arch.
1. IV. p. 82); — Stationsterrein Peperga lijst
Brakm.; — Weerdinge 1859 Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 257); - Wissel Un. 1890 (Arch. 2. VI. p.99);
— Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 135), Blaas
En. Zeel. III. (Tijdschr. XII. p. 18), weide onderRams-
burg bij Oostkapelle Blaas! lijst v. d. B., welke
drie laatste gegevens wel betrekking zullen hebben
op de volgende soort.

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman.

1772 PLATANTHERA.

1322. P. chlorantha Rchb. (Orchis chlorantha Cust. en
vroeger onder Orchis bifolia alleen als varieteit van
de vorige soort onderscheiden; trouwens door
Ascherson en Grabner worden beide soorten
tot een algemeene soort P. bifolia A. et G. vereenigd).

In schaduwrijke loofbosschen, aan boschranden en
boschweiden. zi . Jtini — Jali.

In Herb.: Meppcl v. Heijn.; — ? Enschede (N 7.
28, 41) 1904 Blijd.; Okse 1878 K.; - Brummen
R. B.; ? bosch bij het Jachthuis bij Zutfen 1846 M. J.
Cop; — bosch van Rhijnsburg op Walcheren 1867
Dr. V. Hennekeler, Vrouwenpolder en het bosch
van Elzenoord te Oostkapelle 1877 L.; — St. Pie-
tersberg 1886 K., 1896 G.; St. Pieter bij Maastricht
1894 V.; Maastricht J. C. Ploem; Gronsveld 1866
H. d. V.; Eijs 1896 G. ; Meersen Ummikhoven 1862
Land.; Houthem 1905 Brumund; Yalkenburg
Dr. Halegraaff; Geleenderberg cn bosch 1900
V.; Gerendal en Sibbe 1900 V.; hellingen Schaes-
berg 1900 Rieter, Bijebosch en Schaesberg 1900
K- A.; hermitage Valkenburg 1902 Hoogenr. ;
St. Geertruide K.; Oud Valkenburg 1866 H. d. V.;
Epen 1905 A. J. Zollner.

(Uilenpas Hoogkeppel 1897 F. Knake;— West-
kapelle 1911 P. de Bruyne; Oostkapelle J. Mesu
in h. H c u k e I s; Overduin Oostkapelle 1871 S. Lak o
in h. pr.; — Heisterbrug (T6, 62, 22) 1911 d e W.
in R. H.; St. Pietersberg 1912 en Geulhem 1912
W. J. en Henr. in h. W. en J.; Valkcnburg 1901
Steichen in h. pr., Hermitage aldaar 1900 Sil lev.
en Jongm. in R. H.; bosch Pietersberg 1906 en
Geboschke Valkenburg 1908 des T. in h. pr.; ont-
breekt nergens in de bosschen en tusschen het
hakhout op tlc krijthcuvels: bovendien grasvlakten
en bosschen op loss te Spaubeek: Vrouwenbosch
1902. tc Schinnen: Sweijkhuyzen, Stammen, Heis-

PLATANTHERA. EPIPACTIS. 1773

terbrug 1888—1900; Watersleybosch, Munstergeleen
1900; holle weg in Douvergenhout onder Oirsbeek
1903 de W. in h. pr.)

Bovendien: Oosterhoutsche bosch bij Nijmegen
herb. Abel. in Prodr. Ed. I. p. 266. en nader aan-
geduid in lijst de Wever III de volgende groei-
plaatsen: Stevante, Lichtenberg, Caestert enz. op
den Pietersberg; Meersen, Houthem, Oud-Valken-
burg, Schin op Geul, Wijlre, bosschen mergelrotsen
Eijs-Wittem, idem St. Geertruide, Cadier en Keer
onder Gronsveld; Osebosch, Vosbosch te Gulpen,
Onderste en Bovenste bosch, Elseterbosch te Epen;
bosch op Schneeberg te Vaals-Lemiers, Heekerberg,
Stoepert en Heibosch onder Hulsberg. — Geulem
Lac. (Arch. 2. IV. p. 328); Eijsden-Rijckholt, Gulpen
1885 K. en G. (Arch. 2. V. p. 29), terwijl de groeiplaats
bij Nijmegen nader aangeduid wordt: .,onder een
heg op de Uiterwaarden tusschen het fort Krayen-
hoff en Weurt Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 325).

II. Acrotonae Pfitzer.

Tribus Neottieae Lindl.

Subtribus : Cephalantherinae Engl.

Epipactis Adans.

1323. E. latifolia AIL Vrij algemeen tusschen kreupel-
hout en op beschaduwde niet te droge plaatsen.
2|. Juli — Aug.

In Herb.: Nes op Ameland 1865 H. d. V.; Schier-
monnikoog 1860 S., 1869 Holk., 1897 V.; — mid-
den in het dorp Havelte 1901 Siertsema; Staphorst
bij Meppel v. Heijn.; — Kamperveen R. B.; Vol-
lenhof Oldebroek 1873 Hoek; Nieuwe werk Zwolle
1891 L.; achter Mattaram onder Dalfsen 1891 L.
(en 1895 L. en Carm. in h. Carm.); bosch van

1774 EPIPACTIS.

Wijnbergen Olst 1901, langs het Deventer kanaal
te Raalte 1894 L.; Schalkhaar bij Deventer Romb.,
Borgele aldaar 1846 en Deventer 1847 T.; Diepen-
veen 1847 J. Tijhaar, 1876 K.; Woeste Hach
Hengelo Un. 1895; Oldenzaal 1903 Blijd. en v.
Iters.; — bosch van Leuveren bij Harderwijk 1879,
1881 R. B.; Twello P. v. Derden, Hoevelaken
R. B.; Apeldoorn 1872 K- A.; op de Pol bij Voorst
1849 M. J. C; Voorst Broers; Dieren Thomson;
Vorden 1874 Groll; Zutfen 1881 G. v. d. Broek;
Leesten 1850 G ro n e m. ; huize de Cloese bij Lochem
1875 O.; Westendorp niet ver van Terborg 1861
V. H.; boschjes bij den Witten Brink te Hengelo
1883 L. ; Boekhorst 1857 Spree; Lochem v. Heij n.;
Siilevolde Un. 1885; Gendringen 1903 Rust; Mid-
dachterbosch 1845 P. A. Richard, Huis den Dod-
dendaal Ewijk 1849 Th. Abel.; Oosterhoutsche
bosch en in een bosch te Neerbosch N. en Th.
Abel.; in een eikenbosch tusschen het huis Hulzen
en het Hatertsche broek B.; Neerbosch, Hatert 1865
V. H.; Nijmegen B.; Spoel te Culemborg 1834 D. S.,
V. d. T.; ^ — Schothorst boven Amersfoort 1836 D. S.,
(als pal.); Leusdensche bosch 1866 O.; Doorn 1829
Wtt., Fock. (als pal.); tusschen Doorn en Maars-
bergen v. d. T. (fi. nlbis); Driebergen 1832 Wtt.;
de Bilt Bergsina, v. H.; Zeist J. C. Broers;
Sandenburg 1903 Siertsema, Straatweg Soestdijk
de Vuursche Garj.; laantje van Schalkwijk naar
Wickenburg C. A. Backer; Ranouwen bij Utrecht
V. Dijk, Bergsma; Neerlangbroek 1833 Wtt.; —
Naarden 1864 O.; Castricum 1871 Boerl. (als pal.);
Wijkerduinen Kerb ; duinen bij IJmuiden 1894 V.;
duinen Zandvoort 1851 S.; middenduin Overveen
1836 Buse; Haarlem Splitg., 1870 Groll; Haar-
lemmerhout 1870 Boerl.; — duinen bij Leiden
1843 de Vriese (P. N. S.); Wassenaar 1835 Mb.,

EPIPACTIS. 1775

Dz., Zanderij aldaar 1832 S. S., Mb., Dz.; duinen
's-Gravenhage V. Z., 1836 herb. O.; achter het Jo-
denkerkhof aldaar V. Z.; Scheveningsche boschjes
R. B.; Scheveningen 1853 S.; Loosduinen 1886
Destree; Zeeduinen Rockanje 1871 O. (als rubig.)
tusschen Rockanje en Oost-Voorne v. Hennekeler;
Varkenoordsche kade IJselmonde 1892 v. d. Voo;
Louterbloemen onder Dordrecht 1879 Posth.; -
duinpannen Haamstede Un. 1894; Colijnsplaat 1905
S c h i p p e r; Zuid-Beveland 1838, Oosterzwake 1838
en duinvalleien Walcheren 1840 v. d. B.; Oranjezon
1883 L.; — Bergen op Zoom Un. 1860; Liesbosch
V. A.; Werkendam 1835 Lac; Esch (Q. 5, 62,) Exc.
Pl. 1903; Boxtel v. Hov. ; nabij het station Waalre

1901 v. Roessel; — Maastricht Un. 1861, 1870
Groll; Valkenburg Un. 1861; boschachtige spoor-
weghelling langs den weg naar Schaesberg aldaar
1900 Rieter; Rotspark aldaar 1901 V.; Schaesberg
1900 V.; Houthem Exc. 1889; Beek Un. 1883;
St. Geertruid 1886 K.

(Goor Mej. C. C. Wilmink in h. Heukels;
Diepenveen 1897 V. Sur. in h. pr. ; tusschen Goor
en Diepenheim 1905 Blijd. en L, tusschen Haaks-
bergen en Buurse 1905 Blijd. in h. pr. ; — Ulenpas
J. M. Spronk inh. Heukels; Lochem en Vorden
Miq. in h. Utr.; Brummen, Warnsveld, Hummelo
Brakm. in h. pr.; Nederl. Mettray 1878 K. A. in
h. L. ; Apeldoorn 1903 Koornneef in h. pr. ; —
Langbroek 1899 des T. in h. pr.; Lage Vuursche
v. Goor in h. pr.; — Bussum 1891 Costerus
in h. pr.; Trompenberg 1899 Koning in h. pr. ;
Laren Kuyper in h. Utr.; duinpan Wijk aan Zee

1902 V. G o o r in h. pr. ; Haarlem M i q. in h. U t r ;
duinen Vogelenzang V. Sur. in h. pr.; — Noord-
wijkerhout 1886 Struyk. in h. pr.; Ruigenhoek
aldaar 1910 Hoogenr. in h. pr.; Katwijk 1898

1776 EPIPACTIS.

des T. in h. pr. ; Wassenaarsche duinen 1903 W.
en J. in h. pr.; achterweg Wassenaarsche weg bij
den Zijdeweg 1888 Slebos en Brussaard in h.
Bruss.; 's-Gravenhage V. Z. in h. Utr. 1891 R. B.
in R. H. ; M e v r. S n e 1 1 e n in h. H e u k e 1 s ; kwee-
kerijweg aldaar 1910 Danser; Nieuwe Scheve-
ningsche boschjes W. en J. in h. pr. ; 1902 Bruss.
in h. Hoogenr., 1903 Bruss. in h. Blij d.; Sche-
veningen 1901 W. en J. in h. pr.; West Zeeduinen
's-Gravenhage 1896 v. Breemen in R. H.; ter
Heide J. F. Wichardinh.Heukels; duinpan Hoek
v. Holland 1909 Danser in h. pr.; Dordrecht 1898
Posth. in h. pr., 1912 Kloos in h. pr.; — Goes
A. W. K 1 o o s in h. H e u k e i s ; — Zeezuiper Bergen
op Zoom 1910 Struyk. in h. pr.; Oudenbosch
1892 de Haas in h. pr.; Ginneken 1884 Posth.
in h. pr. ; Werkhoven, Beverweertsche bosch C. A.
Backer in h. Heukels; de Pettelaar bij 's-Her-
togenbosch 1872 Costerus in h. pr. ; — St.-Jans-
berg Plasmolen 1900 Jongm. in R. H.; Sluis 13
bij Weert 1908 Schierb. in h. pr.; Louberg bij
Maastricht 1892 de Haas in h. pr.; Valkenburg,
Went in h. Utr,; Heremiet Oud Valkenburg 1901
en Wijnandsrade Stcichen in h. pr. ; Geulle 1907
J. M. V. d. Houten in h. W. en J.; in de krijt-
zone overal algemecn in alle bosschen (loof en
naaldb.) en op de heuvels onder hakhout. Bovendien
op loss en kalkhoudend aliuvium, eveneens algemeen
op dezelfde plaatsen. Daarbuiten zeldzaam bijv.
Merkelbeek, moerasbosch ten noorden van de zuide-
lijkste Merkelbeeksche hoeve 1913 de W. in h. pr.).
Bovendien: Terschelling G. (Arch. 2. VI. p. 92);
— Weerdinge 1859 La c. en S. (Arch. I. V. p. 257); —
Hengelo, Hasselo, Wcusthag, Borne, Nieuwkerker-
veen, Langelo en Oldenzaal Un. 1895 (Arch. 3. I.
p. 228) - Eibergen Un. 1859 (Arch. I. V. p. 230),

EPIPACTIS. 1777

zal wel palustris zijn, zie hieronder); Bronsbergen,
Warnsveld Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623), Mheen,
Laag Buurlo K. A. (Arch. 2. III. p. 202); Boschje
bij het Hof te Ingen, de PoJl bij Voorst lijst Brakin.;
— Alkmaar, Heilo Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239);
Kennemerland en — Noordland bij Naaldwijk v. E.
(Arch. 2. I. p. 412); Brielle Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 402); — tusschen Dishoek en Zoutelande, Un.
1902 (Arch. 3 II. p. 1036); boschjes Wilhelmina-
polder, duinvalleien Schouwen, bosschen Clinge
lijst V. d. B.; Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W. en
L. (Arch. 2. VI. p. 130); — langs de Zoom Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 355); — Meersen, Gulpen
Un. 1861 en Wijlre, Slenaken, Valkenburg Un.
1883 (Arch. 2. IV p. 329); Schinnen, Spaubeek,
Bunde, Geulle, Beek, Hulsberg, Wijnandsrade lijst
de Wever, die voorts onderscheidt: bloemen
groenrood en bruine stengels — Osebosch te Gulpen,
langs den weg naar „de Hut" op zonnige plaatsen
en: geheel groenbloemig — in het bosch te Wijnands-
rade; bij de kluis te Oud Valkenburg in diepe
schaduw. (f. viridiflora Irmisch?)

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman.
1324. E. atropurpurea Raf. (= E. rubiginosa Crtz en
Serapias microphylla Mer. = E. microphylla Ehrh. in
Prodr Ed. I. p. 267). Kalkminnende plant van
lichte loof- en naaldbosschen, dikwijls op droge
plaatsen, wordt ook vermeld voor de zandige duinen
aan de zeekusten, is echter bij ons nimmer in de
duinen aangetroffen, wel aan de kusten van de
Oostzee van af Riigen oostwaarts. 21 . Juni — Aug.

In Herb.: Maastricht Marres (als microph.); St.
Pietersberg aldaar v. Hov. (als pal.), Un. 1861,
H. Jacques (als microph), 1870 Groll (als mi-
■croph.), 1875 Groll, 1883 K-, bij den opgang van

112

1778 EPIPACTIS.

de Roode Haan 1894 V. en van Vloten; Petit
Lanaye hoU. gebied 1894 Lindo, Valkenburg
Marres (als microph.).

(Maastricht wie? in h. Utr.; Pietersberg 1911 G.
in h. des T.; Gronsveld 1894 V. Sur. in h. pr.;
Gulpen de W. in h. W. en J.; zonnige heuvels op
krijt Pietersberg van af Slavante tot in Belgie 1895 —
1913 de W. in h. pr ).

Bovendien: St. Pietersberg Un. 1883 (Arch. 2.
V. p. 29); Gronsveld Lindo (Arch. 3. I. p. 14);
op het dorre gedeelte van Kiein- en Groot Lanaye
bij honderdtallen lijst d e W. De in sommige her-
baria onder dezen naam voorkomende plant bijv.
van Oost Voorne, behoort tot de volgende soort.
Ook de als E. microphylla gemelde planten — op
den St. Pietersberg v. Hov. (Arch. 1. I. p. 213) en
Franq. (Arch. 1. III. p. 138), Valkenburg Un. 1861
(Arch. 1. V. p. 412) en Pietersberg H. Jacques
(Arch. 2. I. p. 144) — vindt men onder de opgaven
van E. atropurpurea.
1325. E. palustris Crantz. Op vochtige grazige en be-
schaduwde gronden, in duinpannen en in de lage
venen. 4. Jimi — Juli.

In Herb. Texel 1867 S. P. H u i zinga; Hoorn
aldaar 1860 Lac; Pompe en anderc duinvlakken
aldaar 1868 Holk.; Vlieland 1858 Lac; Terschel-
ling 1886 J. C. Wouters; duinpannen en Doode-
manskisten aldaar 1897 V.; Groene pollen Terschel-
ling 1868 Holk.; Ameland Spree, S. P. Kros;
Schiermonnikoog 1860 S., 1867 Holk., 1897 V.; —
Meppcl V. Heijn.; Weerdinge 1859 Lac. en S.; —
aan een dijkje van Hagevoorde den weg op naar
Heeten tegenover de Roomsche kerk Schalkhaar
1847 J. Tijhaar, Deventer v. Heijn., 1847 T.;
Riele bij Deventer Romb.; rietvelden Diepenveen
1878 K.; Markeloosche veen 1897 G.; Diepen-

EPIPACTIS. 1779

heimerveen Un. 1897; Emsbroek 1902 G. en Jongm.;
Bornsche broek Un. 1895; — straatweg naar
Deventer bij Hohenheim te Apeldoorn 1900 K. A.
Nijkerkerveen 1861 R. B.; de Poll 1833 Wtt.
Leest^n 1850 Gronem.; Boekhorst 1857 Spree
Lochem 1837 Spree, Zwarte veen Lichtenvoorde
1900 G. ; Dieren Thomson; Eibergen Un. 1859
(als latif.); Nijmegen herb. v. H.; Hatertsche broek
B.; — Hooglandsche venen 1854 O.: Hoog en
Wel 1894 Garj.; tusschen Doorn en Maarsbergen
v. d. T.; de Bilt v. H. (misschien verwisseld etiquet;
er stond op E. latif.); — Houtrijk en Polanen 1855,

1857 Lac; duinpan Bergen Un. 1891; tusschen
Callantsoog en Petten Un. 1891; Callantsoog 1877
Lac; duinvalleien Wijk aan Zee 1835 wie?; IJmui-
den 1894 V.; Breesaap V. Z.; Velsen 1845 M. D.,
1871 Groll; Velserbosch 1848 T.; duinen Zand-
voort Buse, v. d. T. ; tusschen Overveen en Zand-
voort V. H.; Overveen 1842 Buse, S.; duinen
Bloemendaal 1845 O.; duinen Haarlem Splitg.
Bergsma, v. H.; Groenendaal te Heemstede 1864
O., 1864 H a r t s e n, 1872 H o e k ; — Noordwijkerhout

1858 V. d. B. en S., langs de Staatsspoor bij paal
29.8 Zoeterwoude 1894 V.; Groot Berkheij G. Bar-
ger; Wassenaarsche binnenduinen 1832 S. S., 1833
Wtt., Pierot, M b., 1843 O.; Wassenaar Dz., v. d.
B., 1835 Mb., S., tusschen Wassenaar en Scheve-
ningenUn. 1851; Scheveningen 1851 T.;'s-GraveiThage
V. Z., duinen aldaar G. B.; Eikenduinen Un. 1851
(als latif); Loosduinen 1886 Destree; Strand eiland
Voorne 1835 wie? tusschen Rockanje en Oost-
Voorne Hennekeler, tusschen Brielle en Rockanje
Un. 1887, Zeeduinen Rockanje 1871 O.; — duin-
valleien Schouwen 1845, Zuid-Beveland 1841 en
Wemeldinge 1840 v. d. B.; Groote inlaag bij Co-
lijnsplaat Noord-Beveland 1886 L : Waicheren Un.

1780 EPIPACTIS.

1902; duinen aldaar 1841 v. d. B.; Oost Kapelle
1876 L.; Oranje Zon B. W.; Zeeuwsch Vlaanderen
en Hoek 1863 A. W.; — Grienden Werkendam 1835
Lac; Vucht v. Hov.?, (Breda?) v. A.; — Plas-
molen 1901 Kempees; tusschen Baanbrug en de
Zuid Willemsvaart bij Weert 1900 G. en Jongm.
(Texel 1913 Kloos in h. pr.; Groote vlak Texel

1894 V. Sur. in h. pr. ; Vlieland Kuyper in h.
U t r. ; Doodemanskisten Terschelling 1895 H e u k e 1 s
in h. pr. ; Ameland Bruinsma in h. Utr. ; —
Borne Mej. H. v. d. Pauwert in li. Heukels;
ten zuiden van Woolde 1904 en Delden, bij het
Twickelerbosch 1903 Blijd. in h. pr. ; — kasteel
Stoutenburg bij Amersfoort 1904 des T. in h. pr. ;
— Helder en Callantsoog 1913, Castricum 1912
Kloos in h. pr.; Wijk aan Zee M i q., Went in
h. Utr. ; duinpan tusschen Santpoort cn IJmuiden
1899 v. Goor in h. pr. ; Vogelenzang 1888 Struyk.
in li. pr.; Overveen 1897 Costerus in h. pr.; —
duinen Noordwijk 1893 V. Sur. in h. pr. ; Ruigen-
hoek bij Hillegom 1902 Brussaard in li. pr. ;
's-Gravenhage 1872 Posth. in h. pr. ; Kijkduin bij
Loosduinen 1902 Hoogenr. in h. pr. ; Groot Bcrkhey

1895 v. Breemen in R. H.; Oost Voorne Miq.
in h. Utr., 1894 Posth. in h. pr., 1903 Schuyt
in h. W. en J. (verzameld als rubiginosa), Laagte
Steenenbaak aldaar 1900 Struyk. in h. pr. (als
atrorub.); Hoek van HoIIand 1902 Koornneef in
h. pr., 1907 W. en J. in h. pr. ; — Walcheren Un.
1902 Jongm. in R. H.; Colijnsplaat 1886Schip-
per in h. pr., Oranjezon 1879 L. in h. pr. —
Mastbosch bij Breda 1906 Posth in h. pr.; —
Siuis 13 bij Weert 1908 Schierb. in h. pr.; Veen
in het bosch te Vaesrade onder Hocnsbroek 1900,
veen bij Staatsmijn H. onder Brunssum 1910, veen
langs de Roode Beek te Etzenrade 191 L langs het

EPIPACTIS. CEPHALANTHERA. 1781

spoor te Bunde en Geulle 1902, veen bij Vlieck
onder Ulestraten 1902, idem in het Ravensbosch
onder Houthem 1900 de W. in h. pr.).

Bovendien: Texel, zeer algemeen in de duin-
vlakken bij Hoorn, de Westen, Koog, Nederlanden,
Eijerlandsche duinen, bovendien op de Miente bij
de Westen. langs den Heereweg bij Molenbuurt.
Vlieland, in de duinvalleien bij Oost Vlieland, in
de Viamenvallei, op het Oosterveld. Terschelling,
in de duinvalleien bij Doodemanskisten, Groene
Pollen, in duinvalleien bij Lies. Ameland bij
Nes, op de heide tusschen Nes en HoIIum aan
den duinkant. Schiermonnikoog, zeer veel in de
duinvalleien Flor. Holk.; Vlieland 1896 lijst V.; —
langs den straatweg van Heino naar Wijhe U n.
1888 (Arch. 2. V. p. 415); Weusthag Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 228); — Venen bij Winterswijk U n.
1859 (Arch. 1. V. p. 230) — Tholen A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 130); Ooster Nieuwlandsche polder
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); Inlage Wemeldinge
1840, Breskens Lac, Duinvalleien Schouwen 1844
S. lijst V. d. B.

Cephalanthera Rich.

1326. C. alba Simonk. (= C. pallens Rich. = C. gran-
diflora Bab., onder welken naam zij werd afgebeeld
in Flora Batava PI. 1672). In meer of minder
schaduwrijke loofbosschen en op begroeide hellin-
gen in bergachtige streken, voornamelijk op leem
en kalkgronden. 2i. Mei—Juni.

In Herb.: Valkenburg Dr. Hallegr. ; Schaesberg
bij Valkenburg 1900 V., 1901 Rieter; Bijebosch
1900 von Musch; Oud Valkenburg 1866 H. d. V.;
Geleenderbosch 1900 V.; Gerendalerbosch (V. 6. 22)
1903 Brumund; Bosch van Klein Kullen (V. 6. 53)

1782 CEPHALANTHERA.

G. en Lotsy; dennenbosch bij Gulpen 1896 G.
(Valkenburg 1901 Steichen in h. pr.; Maastricht
wie? h. Utr.; Oud Valkenburs; Gerendal 1906 en
bosch te Eijs 1913 des T. in h. pr.; Schin op Geul
1911' de W. in R. H.; Eijs 1912 W. en J. en Henr.
in h. W. en .1.; Keuteberg bij Valkenburg 1912
W. J. en Henr. in h. Kloos en in h. Schi p per;
Epen 1905 A. J. Z 6 11 n e r in h. W. en J. en bosch-
rand langs de oostgrens van het Onderste Bosch
aldaar 1906 en 1908 des T. in h. pr.: tusschen
Lichtenberg en Caestert op den Pietersberg 1907,
bosch Meersenerberg onder Meersen 1913. bosch
bij het Romeinsche rotspark te Geulein 1908, bosch
bij de hermitage te Oud Valkenburg 1908, Gerendal
en Soesberg te Schin op Geul 1912, Dolsberg.
Wijlrebosch, Vrakelsberg, Keutenberg onder Wijlre
1910, bosschen op den Eijserberg te Eijs-Wittem
1912 de Wever in h. pr.).

1327, C. longifolia Fritsch. (= C. ensifolia Rich. et in
Prodr. Ed. I. p. 342; C. Xiphophyllum Rchb. f.).
In schaduwrijke loofbosschen en op begroeide berg-
hellingen, liefst op kalkbodem. 2;. Mei—Jiini.

In Herb.: Valkcnburg 1903 G. en Jongm.,
Franq. voor 1850.

(Wijlre 1913 de W. in h. W. en J.; Beritzenhoven,
Dolsberg, Keutenberg 1913 de W. in h. pr.).

Volgens de Lijst de Wever III zou de plant
vroeger ook veel op den Pietersberg zijn voor-
gekomen.

1328. C. rubra Rich. Op soortgelijke plaatsen als de
voorgaande. li- Jnni—Juli.

(Gerendal te Schin op Geul, berghelling bij een
bron nabij de Geul 1902 des T. en von Musch
in h. des T. In de lijst dc W., wordt 1912 als
jaar der vondst gemeld, met de opmerking dat zij
nog in 1913 daar voorkwam en de bescherming

CEPHALANTHERA. SPIRANTHES. 1783

genoot van Graaf de Villers. — aldaar 1913 de
W. in h. pr.).

Bovendien: Pietersberg U n. 1883 (Ardi. 2. IV.
p. 329, doch niet verder vermeld in Arch. 2. V.
p. 29). De door Perin, waarschijnlijk in "s Rijks
Herbarium, verzamelde plant kan buiten bespreking
blijven.

Subtribus : Splranthinae Engl.
Spiranthes Rich.

1329. S. spiralis Koch. (S. autumnalis Rich. et Prodr.
Ed. I. p. 268; Neottia spiralis Willd. et FI. B. S.
p. 626). Op vochtige plaatsen in hooge heide-
streken. %. Aiig. — Oct.

In Herb.: iHarkeloosche veen Un. 1897; — Zutfen
V. A.; Buurtschap Ankelaar 1867 en Apeldoorn 1887
K. A.; Beekbergen 1869 S., Landgoed Hohenheim"
bij Apeldoorn 1887 K. A., Beekbergen bij het kanaal
1881 K. A., 1881 Groll; Wiersche broek 1832
Staring; Lunteren Buse; Hatertsche broek (^Hul-
zen) B.; Veenendaal 1882 K.; heide tusschen Wage-
ningen en Veenendaal 1884 K., Bennekomsche meent
1881 K.; Doesburgsche veen 1906 V.; — het Veld-
hovensche bosch bij Eindhoven de Br. ; — Maas-
tricht Marres; St. Pietersberg 1864 Jacques;
Valkenburg op de gemeene hei langs den weg naar
Hulsberg 1900 Rieter; Bemelen Jacques.

(Hoevelaken 1907 des T. in h. pr.; — heide
tusschen Veldhoven en Waalre 1880 Posth. in h.
pr.; — Maastricht, wie? in h. Utr.; Pietersberg
tegenover het kasteel te Canne 1913, laan van Gen-
huske (Retersbeek) naar KHmmen 13 ex. in 1902,
sedert niet meer teruggevonden h. de Wever).

Bovendien: Ten Westen der R. C. Kerk te Nes

1784 SPIRANTHES. LISTERA.

op Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV. p. 82), twijfel-
achtig!

Voorts vermeld door Pelletier.

Het langen tijd niet meer zien eener Orchidee. waarvan
.hierboven sprake was, is een algemeen verschijnsel, waarvan
ik reeds eerder gewaagde; men vindt hiervan o.a. een beves-
tiging in A. en G. in Syn. III. p. 84G. waar bij Cephalanthera
longifolia wordt opgemerkt, dat ook deze plant soms jaren
lang wcgblijft.

1330. S. aestivalis Rich. Op moerassige veengronden bij
ons binnen een eng gebied begrensd. 4. Juni — Juli.

In Herb.: (Op de groeiplaats Schijfke geheeten).
In de boschachtige streek genaamd de Peeen onder
Borkel en Schaft 1900Rovers; - Watermolen
te Stramproy bij Weert, menigvuldig 21 Aug. 1873
Lac; Vloeiweide nabij de voormah'ge watermolen
aldaar 1899 G. en des T.; Broekmolen aldaar Un.
1900, Noord en Zuidzijde van de Roukespeel
omstreeks Kelpen Un. 1900. —

(Weert 1903 Blijd. in h. Brussaard; de Vloot
bij de Tongelroysche beek 1899 en moeras over
dc oude Zwartbroekermolen 1899 G. en des T. in
h. des T.; Vlootmolen en Roukespeel 1900 Jongm.
in R. H.; Zwartbroekcrpeel 1908 Schierb. in h. pr.

Listera R. Br.

1331. L. ovata R. Br. (Epipactis ovata Crantz et in Fl.
B. S. p. 630). Algemeen verspreid tusschen kreu-
pelhout, langs begroeide wegkanten, in duinpannen
en in liclite loofbosschen. 4. Alei—Juli, soms reeds
April.

In Herb. : Eendenkooi de Grie op Terschelling
1896 V.; — Groningen 1839 v. H.; Buitenwerken
aldaar C. de Gavere; Winschoterbosch 1896
Schipper; — Meppel v. Heijn.; Valthe 1859
Lac. en S.; — bosch van Zandhove bij Zwolle

LISTERA. 1785

1895 L. ; langs de Dedemsvaart bij Avereest 1898
L ; Hoenlo bij Olst 1895 L.; Deventer v. d. Cop,
1847 T., 1876 K-; Brinkgreve aldaar T.; Diepenveen
Romb.; Colmschate 1846 M. J. C, 1847T.;Klein
Driene bij Hengelo 1901 L. ; tusschen Usselo en
Haaksbergen 1906 Blijd.; — bosch van Leuvenum
1879 en Hoevelaken 1860 R. B. ; Mheen, vroeger
een plas genaamd Doggersbank Apeldoorn 1880
K. A.; Beek bij Voorst 1879 K. A.; Zutfen 1833
Wtt.; Molenstraat Ruurlo 1885 Ens.; Buskers weg
naar Odink bij Winterswijk 1875 R. E. de Haan;
Brummen R. B.; Warken bij Vorden 1899 K. A.;
Beekhuizen K.; huis Ubbergen 1864 Th. Abel.; —
Hoog en Wel 1893 Garj.; Renswoude K.; Maars-
bergen Dubois; v. H.; Vleuten D. S. (trifoliata);
tusschen Vollenhoven bij de Bilt en Bunnik v. d.
T.; Ananasbosch bij St. Maartensbrug 1901 G. en
Jongm.; duinpan Velsen 1868 O.; Zandvoort 1836
Buse (trifoliata); Middenduin 1870 Groll; Haar-
lem Splitg.; Exc. 1883; duinen aldaar Kerb.;
Kraantje Lek 1870 Hoek; Boekenrode 1890 Boerl.;
Overveen v. H., Buse, Boerl.; Zandpoort 1868
V. Tuinen; — Noordwijk 1843 O.; duinen Leiden
1832 Wtt.; tusschen Rijnsburg en Voorschoten 1873
Boerl.; Katwijk 1827 en 1834 Wtt., Pierot;
Wassenaar 1835 Mb., 1837 Lac, v. d. B., Pierot,
B. W., 1873 Boerl., Fockema; Groot Berkhey
aldaar M b. ; Waalsdorp G. B., G. B a r g e r ; Haagsche-
bosch R. B., Destree; 's-Gravenhage V. Z., 1833
I. de L. e. h. Groll; Bezuidenhoutscheweg aldaar
V. H.; Staalduin 1879 S.; tusschen Rockanje en
Oost Voorne Hennekeler; langs de Vaal bij
Rijsoord op het Katteneiland 1903 Posth.; Dord-
recht Schull; Louterbloemen aldaar 1881 V.,
1882 C. V. d. Broek; — Schouwen en Duiveland
1872 Schoor; Zuid Beveland Dz., v. d. B.; Oos-

1786 LISTERA.

terzwake 1839 v. d. B.; Souburg 1880 Buysm.;
Neuzen en Hoek 1863 A. W.; - Loopschans Breda
V. A.; (Helmond?) Hersch; — Plasmolen 1856
Th. Abel,; Maastricht Marres, Thomson: St.
Pietersberg v. Hov., 1894 V.; tusschen Sibbe en
Valkenburg 1901 Rieter; Slenaken en St. Geertruid
K-; Heerlen 1896 G.; Gulpen (uit een particuHere ver-
z;ameling ingezonden als Aceras anthrop. d.d.
Blijd.).

(Winschoten 1896 Schipper in h. pr ; Oostcr-
wolde Brakm. in h. pr. ; Onland en — Paterswolde
1902 R. de Boer en H. Kooi in h. Heukel s; —
Dalfsen 1913 en Diepenveen 1906 L. in h. pr. ;
Schipbeek Deventer 1910 Schierb. in h. pr.; Oot-
marsum 1891 Carm. in h. pr. ; Haverkamp te
Zuider Eschmarche 1904 B 1 ij d. in h. pr. ; — tusschen
Winterswijk en het Woold des T. in h. pr. ; Lochem
Miq. en Voorstonden Pulle in h. Utr.; de Mheen
Apeldoorn 1902 Koornn eef in h. pr. : — Maarsen
in h. Hoogenr. ; Bunnik Kuyper in h. Utr,;
Groenewoud Baarn 1899 Koning in h. pr. ; —
Bergen 1913 Kloos in h. pr.; Haarlem Bold. en
Elswout Went in h. Utr.; Brouwerskolk Overveen
1900 Jongm. in R. H., 1901 v. Goor en duinpan
Bloemendaal 1901 v. Goor in h. pr. en in h. Hcu-
kels; Overveen, Bennebroek C. A. Backer in h.
Heukels; — Lisse 1881 Schipper in h. pr.;
Keukenhof aldaar 1892, Endegeest 1892 en Raap-
horst 1894 V. Sur. in h. pr. ; Voorschoten Cost.
in h. pr., 1883 Struyk. in h. pr.; Wassenaar 1899
des T. in h pr., 1909 W. en J. in h. pr. (ook
trifol.); 's-Gravenhage Miq. in h. Utr., 1891 R. B.
in R. H.; Haagschebosch achter het Huis ten Bosch
1892 Bruss. in h. pr. ; duinen "s-Gravenhage 1904
Carm. in h. pr.; Kijkduin bij Loosduinen 1891
Bruss. in h. pr.; Hoek van Holland 1903 W. enJ.

LISTERA. 1787

in h. pr.; duinpannen Oost Voorne 1909 Danser
in h. pr.; Quakjeswater 1909, 1910 W. en J. in h.
pr. (ook f. trifol.); Dordrecht 1898 Posth. in h.
pr.; — Middelburg Mevr. Snellen in h. Heu-
kels; Seispoort bolwerk aldaar 1867 S. Lako in
h. pr.; Koudekerke 1874 L. in h. pr. ; Haamstede 1896
Costerus in h. pr.; Tilburg R. in h. Utr.; —
Moeselpeel Weert 1908 Schierb. in h. pr.; Maas-
tricht 1892 de Haas in h. pr. ; Houthem 1901
Zollner in h. W. en J.; Valkenburg Steichen
in h. pr. ; algemeen in weiland en onder hakhout
in vochtige naald- en loofbosschen en in het veen
d e W. in h. pr.).

Bovendien: Duinen Ameland Bruinsma, Hinxt
en Borgrink, en Schiermonnikoog Hinxt en
V. d. Burg in Flor. Holk.; Nes op Ameland 1896
lijst V.; — Beekbergerwoud 1834 Wtt. (Tijdschr.
III. p. 5); Oosterhoutsche bosch M. Coenen in
herb. Abel. (Arch. 2. V. p. 325); Wijk bij Duur-
stede en — Bunnik lijst Brakm.; — Holtzstein
M., Biezehnge, bosschen Eversdijk, duinkant Wal-
cheren 1839, en idem Schouwen 1844, Klooster-
zande lijst v. d. B.; — Oudenbosch 1885— '87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); —
Eperbosch Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 329); Hus-
senberg en Valkenburg Lac, tusschen Eijsden en
Rijkholt, tusschen Wijlre en Slenaken enz. 1885
K. en G. (Arch. 2. V. p. 29).

Voorts vermeld door PelletierenMunting
en voor Franeker door de Gorter en Leeuwarden
door Bruinsma, gevonden aldaar door Hinxt,
terwijl Bruinsma ook opgeeft dat de plant bij
Franeker gevonden werd door Kops.

L. cordata R. Br. door de Gorter opgegeven
voor duinvalleien achter Overveen berust op een
verwisseling met de voorgaande soort.

1788 NEOTTIA.

Neottia Swartz.

1332. N. Nidus avis Rich. In schaduwrijke loof- en vooral
beukenbosschen en tusschen struikgewas, alwaar
zij van het afgevallen loof saprophyteert. 4. of
O-0. Mei-Jiini.

In Herb.: Hengelo 1899 F. ten Hoopen, 1904
Blijd.; — tusschen Alkmaar en Bergen 1879 H.
Gildemeester Jr. herb. O. (destijds leerHng
H. B. S. te Amsterdam) — Maastricht 1883Gro]l;
St. Pietersberg 1885 K.; Valkenburg 18G6 H. de V.;
St. Jansbosch aldaar Exc. 1889; Oud Valkenburg
M a r r e s, V. H o V , 1 889 V. ; Geleenderberg- 1 900 V. ;
helHng aldaar en in het Geboschke bij het Huis ter
Geul 1900 K. A.; Gulpen 1885 K.; Wijire 1899 G.
en V.; Stokkem 1896 G.; Vaals 1866 H. d. V.

(Bentheimerveld 1904 Blijd. in h. pr.; — Bergen
Kuyper in h. Utr.; Bergen-Egmond Mej. M.
J. de Verwer en duinen aidaar 1900 Mej. A. v.
Hoorn in h. Heukels; Bergen 1912 Mej. D.
Blijstra in h. Kloos; — Valkenburg Went in
h. Utr.; Geboschke aldaar 1902 Hoogenr. in h.
Brussaard, 1904 des T. in h. pr.; Valkenburg
1912 J. W. en Henr. in h. W. en J. en in h.
D a n s e r, S t e i c h c n in h. pr. ; St. Pietersberg (roode
Haan) 1892 de Haas in h. pr.; Gerendal 1910en Vaals
1906 des T. in h. pr.; bosch te Eijs 1913 de W.
in h. des T.; in de krijtzone mcestal onder beuken
te Canne, Caestert, Lanaye op den Pietersberg 1907;
Onderste bosch Epen 1913; bosschen op Eiserberg
(Kriekclenberg) te Eijs-Wittem 1910; bosch op den
Schneeberg te Vaals 1912; Stokkem, Beritzenhoven,
Dolsberg onder Wijlre 1912, Keutenberg, Gerendal
en Soesberg ooider Schin op Geul 1912, Geboschke
Oud Valkenburg 1909 de W. in h. pr.).

Bovendien: Gronsveld Franq. (Arch. l.III. p. 138
cnProdr. Ed. 1). Bovenste Bosch Epen lijst de Wever.

QOODYERA. LIPARIS. 1789

Subtribus : Physurinae Engl.
Goodyera R. Br.

1333. G. repens R. Br. In dichte naaldbosschen. '*)
'2X. Juli—Aug.

In Herb.: Olterterperbosch Baart de la Faille
en E. P. 1904; — Roden 1906 P. v. d. Burg en
J. Feitsma; dennenboschje bij het buiten Over
Clinge bij Havelte 1898 S iertsem a; — bosch van
Leuveren bij Harderwijk 1880, 1881, 1882 R. B.; —
tusschen Velsen en Wijk aan Zee in met dennen
begroeide duinen voorbij Rozenstein 1900 Annie
Buekers.

(Olterterp 1904 des T. in h. pr.; — Havelte 1899
Siertsema in R. H. en in h. des T., 1899 Har-
tevelt in h. V. Sur., 1907 A. W. Brouwer in
h. Heukels. Bosschen Kranekamp onder Diepen-
veen 1915 V. in h. pr.. Een plant op Texel ge-
vonden is zeer twijfelachtig. In Archief 1914 nog
vermeld Vorden 1911 Mej. E. C. A. E. Martini
en Eindhoven 1910 Geerts^.

Tribus: Malaxideae A. et G.

Liparis Rich.

(= Sturmia Loeselii Rchb. et Prodr. Ed. 1. p. 268).

1334. L. Loeselii Rich. In veenplassen, meestal op
sphagnumbulten. 21. Juni — Juli.

In Herb.: Texel 1902 D. de Visser Smits;

*) Ascherson en Grabner beweren in hun Synopsis III. p.
896 het volgende: „In Nordwestdeutschen Flachlande selten, dort wie
in Schleswig-Holstein (und Danemark) wohl erst nach der Anpflanzung
der Nadelwalder mit Linnaea und Chimophila eingefiihrt. Dasselbe
gilt wohl auch von dem Vorkommen in den Niederlanden und
Belgien und auch in der Rheinprovinz ist die Pdanze erst 1906 (ab-
gesehen von wohl unrichtigen alteren Angaben) aufgefunden worden."

1790 LIPARIS.

tusschen Pompevlak en de Mok aldaar 1868 Holk.;
Hoorn op Texel 1860, L a c. 1868 H o 1 k. ; Hoornsche
vlak aldaar 1867 H. d. V.; Vlieland vlakten ten
noorden van het dorp 1903 v. Breemen en v.
Iterson; Ameland Spree; Schiermonnikoog 1869
Holk., 1897 V.; — Giethoorn-Zuidveen Un. 1892;
Markeloosche veen Un. 1897: — Epe 1885 K.;
Wisselsche veen 1885 K. A., 1885 Groll, Un.
1890; — Hooglandsche venen bij Amersfoort 1839
D. S.; Westbroek 1839 Lac, v. d. T ; veen Acht-
tienhoven W. K-, G. Deyn., v. d. T., 1868 Knut-
tel; — Helder Dum.; tusschen Caliantsoog en
Petten Un. 1891; Zwanenvvater Un. 1891; Wijk
aan Zee en Zandvoort Buse; duinen aldaar Splitg.,
Buse, v. H. ; tusschen Zandvoort en Overveen 1836
Mb.; Groot Bentveld S. S., Bergsma, B. W.; —
Katwijk binnen 1826 Wtt., J. C. Broers, 1836
Lac, Mb., Bierlap 1832 S. S ; Leiden Mb., duin-
valleien Wassenaar 1833 S. S., v. d. B., Pierot,
Forsten, 1851 T ; tusschen Scheveningen en
Wassenaar Un. 1851; Hoek van Holland 1870
H. d. V.; Voorne 1870 H. d. V.; duinvlakte Rockanje
Un. 1887; — Schouwen 1883 L.; Haamstede 1883
L.; — heide bij Oosterhout 1841 Kraamw. (als
Mal. palud.); — Plasmolen 1897 G. en V., Un.
1898; Broekmolen Stramproy 1900-G. en Jongm.
(Texel 1911 Schierb. in h. pr.; 1913 Kloos in
ti. pr. ; duinvalleien Texel 1906 v. Dedem in h.
des T.; Vlieland als boven in R. H.; — Stokku-
mer en Herickervlier bij Markelo 1904 Blijd. en
V. Iters. in h. Blijd., Markelo 1905 L. en Blijd.
in h. L.; — Nijmegen Kuyper in h. Utr. ;
Wijchensche veen 1903 Kempees in h. Bruss.;
Corlesche veen bij Winterswijk 1909 des T. in h.
pr. ; — Vijfhuizen Haarlemmermeer 1905 K. J. Dhuy
in h. Koornneef, IJmuiden 1899 A. P. v. d.

LIPARIS. CORALLIORRHIZA. MALAXIS. 1791

Briel in h. Heu ke 1 s; ~ Zeeduinen Noordwijker-
hout 1903 Bruss. in h. pr. et in h. Hoogenr.,
en in h. Blijd.; duinen bij Hillegom 1900 en Kat-
wijksche duinen Hoogenr. in h. pr. ; — Broek-
molen Stramproy 1900 G. en Jongm. in R. H.,
aldaar 1912 Verstraeten in h. de Wever).

Bovendien: Achter Hoorn bij de Alloo, in de
duinvlakte de Nederlanden, en de Eijerlandsche
duinen 1902 Hoogenr. en de V. Smits (Arch.
3. II. p. 1045); Pachthoeve Schiermonnikoog 1864
Hinxt en langs het Oosterveld 1867 Holk. in
diens Flora; — Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p.
445); — Wilhaak bij Naaldwijk v. E. (Arch. 2. I.
p. 412); — Plasmolen Un. 1873 (Arch. 2. V. p. 29).

Voorts vermeld bij Dodoens Pempt. 1616. Hol-
landsche duinen, ook Cruydt Boeck 1618, 1644, bij
Pelletier voor Zeeland en wel Walcheren.

Coralliorrhiza Hall.

1335. C. innata R. Br. In vochtige bosschen, gaarne
tusschen jonge boomen op onbegroeiden bodem, in
afgevallen loof of in veenpoelen tusschen elzen op

' mosbelten groeiend, dikwijls samen met Pirola uni-
flora. •2\. Mei—Juni. Komt o.a. voor in Dene-
marken, Schotland en Frankrijk.

Niet in herbario.

(In een duinboschje te Bergen in tamelijk veel
exemplaren 1902 A. H. Bijleveld en E. en J.
Heimans in R. H. spiritus en afgebeeld in Flora
Batava XXII. Pl. 1733.)

Malaxis Solandcr.

1336. M. paludosa Swartz. In natte veenplassen, tus-
schen en op het mos in het water groeiend."
2|. Juii — Aug.

1792 MALAXIS.

In Herb.: de Hoom op Texel 1869 Holk.: Piet
Russchevlak achter Hoorn aldaar 1869 Holk.:
duinpanWestterschelHng Un. 1886, 1886 K.; tusschen
Doodemanskisten en Groenestrand aldaar 1897 V.;
— Scheemda Ubbo ter Hazeborg (med. stud.);
Witte veen bij Onnen 1867 Holk.; Onnerweg bij
Haren 1855 S. E. Strat., 1865 Holk.; Winschoten
1863 Lac; — Giethoorn-Zuidveen Un. 1892;
Wanneperveen bij Meppel 1863 Lac; — omgeving
Enschede 1903 Blijd.; — tusschen de Ram en
Jonasbrug kanaal Apeldoorn — Hattem 1876 K. A.;
tusschen Vaassen cn Epe 1854, 1864 Lac; Wis-
selsche veen 1880 O., Un. 1890; Op het „Lage
Veen" onder aan den berg te Wissel bij Epe 1876
en Lage veen te Emst onder Epe 1875 K. A.;
Apeldoorn 1877 K- A., Groll; Kootwijkerveen 1876
K- A.; tusschen Groenlo en Eibergen Un. 1897,
Corenbergerveen Un. 1897; St. Willebrord bij Heu-
men Un. 1853; Heumen Un. 1853; Wijchen 1840
Lac; Venen aidaar B. ; 1840 Lac; — Vossegat
onder de Bilt W. K. ; Groot Pannegat aldaar W. K.,
G. Deijn.; venen Achttienhoven G. Deijn, 1842
V. d. T.; — tusschen Etten en Roozendaal 1841
Lac; Oisterwijk de Br.; Rietven aldaar vl. G. Broers;
Oosterhoutsche heide 1840 Lac, 1841 Kraamw.;
tusschen Schaft en Valkenswaard 1900 G. en
Jongm.; Chijmsgoed bij Sterksel 1903 Exc Pi.;
Zomerensven bij sluis 12 Zuid Willemsvaart 1902
Rovers; veen van de Rakerloop ten noorden van
Maarheeze Exc Pl. 1903; tusschen Mcijel en Neer-
weert 1895 G. en V.; — Veen Piasmolen U n. 1898,

1899 G.; Velden en Venraay U n. 1893; Weerterbroek

1900 G. en Jongm.; links binnenweg Weert —
Broekmolen 1899 G. en des T.; moeras tegenover
Groote Peel Beegden Un. 1900, ook in R. H.

(Zwartduin Terschelling 1895 Heukels in h.

MALAXIS. 1 793

pr.; — Scheemda Miq. in h. Utr. — Enschede
1903 Blijd. in h. Brussaard; Usseler en Broek-
heurnerveen 1903 Blijd. in h. pr.; Haal<sbergen
1895 Schipper in h. pr.; — Laag Soeren 1899
V. d. Briel in h. Heukels; kanaal Apeldoorn—
Dieren d e W. Hamer in h. L.; Wisselsche veen
bij Epe 1912 Hoogenr. in h. pr., 1913 Bruss.
in h. pr.; Nijmegen Kuyper en Edam Bold. in h.
Utr.; — Oisterwijk Un. 1910 en het Rock bij
Moergestel Un. 1910 des T. in h. pr.; — Plas-
molen 1908 Struyk. in h. pr.; Oostrum 1893 en
Mook 1898 L. in h. pr.; weg Hoelen? — Ittervoort

1900 Schipper in h. pr.; Roukespeel Weert 1907

V. en des T. in h. des T.; Moezelpeel aldaar 1908
Schierb. in h. pr.; Hering en de venen bij Schin-
veld de W. in h. pr.).

Bovendien: Markelo Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623);
Hollenbergerveld Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228) —
tusschen Groenlo en Eibergen U n. 1897 (Arch. 3.
L p. 567); — Winterswijk 1890 G. (Arch. 2. V.
p. 680); achter de bouwhof de Diervoort bij Over-
asselt B. in h. Th. Abel.; — Abcoude Asscher
(Arch. 1. I. p. 445); Soesterveen J. W. Dedel
(Arch. 1. I. p. 409); — Boxmeer Un. 1853 (Arch
1. III. p. 441) — Plasmolen Un. 1873 (Arch. 2. V.
p. 29); Velden, Arcen, Oostrum Un. 1893 (Arch. 2.

VI. p. 576); Vlootmolen Stramproy Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 627). Tot 1900 nog in de venen te Schin-
veld en Mindergangelt, door ontginning verdwenen,
waarbij aangehaald F. Wirtgen, Verh. Nat. Hist.
Ver. 1905 p. 87 in lijst de W. p. 45.

A a n m. : In de Mededeelingen van 's Rijks Herbarium Leiden
No. 8 (1912) komen in het „Veizeichnis der neuen und be-
merkenswerthen Gefasspflanzen welche in den Niederianden

1901 — 1910 gefunden wurden. Erster TeiL" door F. A. des
T o m b e nog de volgende gegevens voor.

Ophrys fuciflora Rchb. Hilversum : ,^uf Sandboden bei einem

113

1794 MALAXIS. CROCUS.

Schuthaufen, 1 Ex. durch Zufall eingeschleppt. (vielleicht ge-
pflanzt), leg. Dr. A. J. M. Qarjeanne Juli 1902 en

? Orchis morio X maculata Camus. Venlo und Velden
West— Siidwestl. vom „Zwarte Water" auf mooriger Stelle.
Mit weissen Bliiten. Leg. Dr. A. J. M. Garjeanne Juni 1909."
met de opmerking: Dieser Bastard bedarf noch genaueren
Studiums auf jener Steile und wird daher nur mit einem?
erwiihnt."

Ik weet van deze planten niets verder af; wel heb ik ook
den Heer Garjeanne verzocht opgaven te verstrekken van
de zich in zijn eigen herbarium bevindende planten. doch heb
daarop nimmer eenig antwoord mogen ontvangen.

Hierbij zij nog opgemerkt dat onder de Orchideeen, vooral
onder de groep Basitonae bijna alie denkbare combinaties ais
bastaarden zijn beschreven, dat zelfs tripelbastaarden als
O. incarnatus X latifolius X maculatus moeten gevonden zijn
en ook reeds een quadrupelbastaard wordt aangenomen,
waarbij, zooais reeds lang bekend was bij den tuinbouw,
bastaarden tusschen planten tot verschillende geslaciiten be-
hoorende mogelijk zijn. Men vindt deze hybriden inAscher-
son"s Synopsis alle beschreven en het zoude gewenscht zijn
bij de levende planten zijn opmerkzaamheid op dit verschijnsel
te vestigen.

Ordo Iridaceae Lindl.

I. Crocoideae Pax.

Crocus Tourn.

1337. C. aureus Sibtli. (= C. luteus Poir.). Inheemsch
in Zuidelijk Hongarije en het aangrenzende deel
van Rumenie, echter reeds in de 16« eeuw als sier-
plant ingevoerd. Een enkele maal als opslag voor-
komend. 4. Alaart—April.

In Herb.: Enk bij Deventer 1878 v. d. Veen; —
tegenover het huis Vogelenzang aan het eind van
de Beeklaan te Bennebroek 1900 C. A. Backer,
(ook in h. Heukels) — Leiden 1871 Boerl.;
Duifhuislaan 1880 G r 0 1 1 ; Haagsche bosch 1833 V. Z.

1338. C. vernus Wulf. Alpenplant, dieechteralgemeenals

CROcus. 1795

sierplant gekweekt wordt en nu en dan verwildert of
uit weggeworpen bollen opslaat. 21. Maart—April.

In Herb.: Cornjum 1839 T., Bruinsma, 1850
S., 1873 Hinxt, Visser; Martenastate aldaar 1873
Hinxt, Epemastate te IJsbrechtum 1873 J. M. de
Boer; — Haren 1840 M. Dassen; Mickelhorst
V. Heijn.; Groningen M. Dassen; — Overveen
V. d. B.; Oosterduin aldaar 1835 Mb., 1837 Buse;
— Warmonderhek 1873 Hoek., Leiden 1871 Boerl.;
duifhuislaan 1841 S. S.; Haagsche bosch 1836
Lac; — Oost Kapelle 1863 A. W. en Blaas; —
Breda Kuyper van Waschpenning d. d. Dr.
Schultes; buiten de Haagpoort aldaar v. A.; —
buitengoed Lovendaal te Venlo 1901 Rieter.

(Cornjum 1904 Carm. in h. pr.; — Duifhuislaan
bij Leiden 1900 Jongm. in R.H.; — Ulvenhoutsche-
bosch 1900 Mej. Th. W. van Schermbeek in
h. W. en J.).

Bovendien: In een boschje bij Joure lijst Brakm.;
op twee plaatsen in een bosch te Cornjum, eerst
gevonden door den Heer Hinxt, later door den
Heer J. Bakker (Nieuwe Bijdr. van v. Hall. in
Tijdschr. VIII. p. 206. 1841); — Walcheren, Schouwen
en Duiveland A. W. (Arch. 2. III. p. 136) ook A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 130): - Er zijn door den
Heer Kuyper, op hooggelegene weilanden in den
omtrek van Prinsenhage, twee verscheidenheden van
deze belangrijke plantsoort waargenomen, die nl.
met witte bloemen, welke niet dan op enkele plaatsen
tusschen de algemeene violetkleurige bloemen voor-
kwamen en die met vier meeldraden, eenen vier-
spletigen stempel en achtdeeligen boord der bloem-
kroon. (iNalezing op de Fl. B. S. in Bijdr. I. p. 136).
Van den Bosch betwijfelt terecht de indigeniteit
der plant van Walcheren. Cfr. Tijdschr. XII. p. 18.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

1796 iRis.

II. Iridoideae Pax.

Tribus Moraeeae Benlh.

Subtribus : I r i d i n a e Pax.

Iris Toiirn.

1839. I. sambucina /,. Op bergen, steenachtige hellingen
tusschen struikgewas, op zonnige heuvels en op
muren. Oude cultuurplant van onbekende herkomst.
2i. Mei—Jiini.

In Herb.: Kerkrade 1864 H. de V.

Bovendien: Op daken en muren in 't Limburgsche
Franq. Lej. FI. de Spa I. p. 34; Oud Valkenburg.
Wijlre en de Bek bij Gulpen Exc. 1889 (Arch. 2.
V. p. 604). Zie voorts de volgende soort.

1340. I. germanica L. Plant afkomstig zuidelijk van de
Alpen, doch algemeenals tuinplantgekweekt. i\.Juni.

In Herb.: Hagestein Bergsma.

(Waubach, Nieuwenhagen 1905, Spaubeek 1913,
veel als sierplant in tuinen, de W. in h. pr.).

De Heer d e Wever ineldde mij dal Iris germanica alleen
hier en daar op daken aanjjeplant wordt.

In zijn Lijst der Wildgroeiende planten in Zuid Limburg II.
uit „Meded. van het Natuurhist. Genootsch. in Limburg 1911"
vermeldt hij dat Iris germanica en sambucina beiden vroeger
dikwijls op stroodaken, en wel op bovengemelde plaatsen,
werden gevonden , doch dat de laatste in lang niet meer gezien
is en ook de andere wel spoedig zal verdwijnen met de ge-
heele stroodakflora. Het bleek hem bij informatie bij de
bewoners van huizen, waarop de planten groeiden, dat ze er
steeds opzettelijk aangeplant waren.

1341. I. Pseudacorus L. Zeer algemeen langs slooten,
kanalen en vaarten. '2\. Mei—Jiili.

In Herb. : Liesterplak Terschelling Un. 1886; —
Oldeboorn 1863 Holk. (bangjes blom); Prikkeweg
aldaar 1867 v. T.; Leeuwarden 1850 S.; — Meppel
v. Heijn.; — Kampen 1848. T., R. B., 1869 Hoek;
Zwolle 1897, 1900, 1901 L.; Deventer 1876 K.; —

iRis. 1797

Harderwijk 1866 R. B.; Apeldoorn 1852 K. A.; de
Poll bij Voorst 1851 M. J. Cop.; Zutfen 1849
Gronem.; Plekenpol Dorpsbuurt Winterswijk 1872
R. E. de Haan; Elden bij Arnhem Thomson;
Nijmegen N. en Th. Abel.; — Amersfoort R. B.;
Eem aldaar 1891 Garj.; Klein Ameliswaard v. d. T.;
Utrecht 1823 C. A. Bergsm a, v. H.; Osdorperweg
1857 Knuttel; — Huis de Vraag, Oranje Nassau
Fl. Amst.; Uithoorn 1870 Boerl.; Oud Diemen
bij Amsterdam 1877 O.; Sloterweg 1838 Romb.;
Schinkel bij Sloten 1842 Heijbr. (P. N. S.); Haarlem
M. D., Buse, 1870 Boerl., 1870GroIl; Brederode
B. W.; — Leiden 1831 Forsten, 1833 S. S., 1835
Mb., Dz., 1841 S.S., 1846 O., B.W., 1854 Kramer;
's Gravenhage V. Z., G. B.; Beeklaan aldaar R. B.;
Charlois 1891 v. d. Voo; Dordrecht 1880 V.; —
Zuid-Beveland v. d. B.; Middelburg 1880 Buijsm.;
Hoek 1863 A. W.; — buiten de Haagpoort
Breda v. A.

(Heerenveen Kuyper in h. Utr.; — Groningen,
overal R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels;
Winschoten 1884 Schipper in h. pr. ; — Kampen
Bold. in h. Utr.; Schipbeek Deventer 1910
Schierb. in h. pr. ; Borne Mej. H. v. d. Pauwert
in h. Heukels; landerijen bij Lonneker 1901 B I ij d.
in h. pr.; — Culemborg 1888 de Haas in h. pr.:
— tusschen Jutfaas en Houten 1871 Costerus
in h. pr.; Utrecht PuIIe in h. Utr.; — Nieuwer-
sluis 1901 V. Goor in h. pr. ; Galgensteeg Naarden
1898 Koning in h. pr. ; Amsterdam Koornneef
in h. Heukels, 1912 Geels in h. pr. ; Hoogkarspel
Sanders in h. pr.; Zandvoort 1892 V. Sur. in
h. pr. ; — Piet Gyzenbrug C. A. Backer in h.
Heukels; Katwijk 1886 Struyk. in h. pr. ; Voor-
schoten 1898 des T., 's-Gravenhage 1891 R. B. en
Dekkersduin Loosduinen 1897 v. Breemen in R. H.;

1798 iRis.

Rotterdam H. v. d. Linden in h. Heukels;
Moeras de Koedood tusschen Rotterdam en Rhoon
1909 Danser in h. pr.; Spijkenisse 1904Koorn-
neef in h. pr. ; Dordrecht 1904 Posth. in h. pr. ; —
St. Laurens 1874 L. in h. pr. ; — Wylre aan de
Geul Steichen in h. pr. ; vrij aigemeen in slooten
en vijvers de W. in h. pr.).

Bovendien: Bij den nieuwen aanleg Texel 1900- '02
Hoogenr. en de Visser Smits (Arch. 3. II. p.
1045); Texel langs slooten om elzenboschjes bij
Burg, in het Pompe, Hoornsche en Natte vlak
achter Hoorn; Terschelling langs het water van de
duinvallei Doodemanskisten Flor. Holk. p. 109-
110. — Wolvega, Knijpe-Heerenveen Un. 1881
(Arch. 2, III. p. 424), Sneek, Rijperkerk, tusschen
Joure en Langweer, Kippenburg, Rijs, tusschen
Heerenveen en Oudeschoot, Goenga, Hommerts,
Joure, Offingawier, Rottum, Haskerhorne, Nijeholt-
pade, Teridzerd, Zandfirde, de Dille, Rauwerd,
Irnsum, Akkrum, Oldeboorn, Oranjewoud, Drachten,
Beets, Hemrikkerhout, Terwispel, Gorredijk, Boorn-
bergum, Wijnjeterp, Tietjerk, Idskenhuizen, Sloten,
Galamadammen,Tjerkgaast, Oude-Schouw, Poppinga-
wier, Wolvega, Makkinga, Oosterwolde, Schurega,
Beetgum, Koudum, Hardegarijp, Bozum, Brantgum.
Snikzwaag, Heidenscliap (bij Workum), Rinsuma-
geest, Terband, Heerenveen, Eagum, Nijeschoot,
Wommels, Nieuw-Katlijk, Swichem, Bergumerheide,
Bergum, Oosterzee, tusschen Wolvcga en de Linde,
Blesse, Peperga, Terkaple, Witmarsum, Follega,
Echten, Delfstrahuizen,Vrouwen-parochie, Oudwoude,
Veenklooster, Augustinusga en — Tinaarlo gem. Vries
lijst Brakm.; Coevorden, Gramsbergen, Dalen 1859
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 257); — Steenwijk,
Steenwijkerwold, Giethoorn (Zuidveen) U n. 1892
(Arch. 2. VI. p. 352): langs Nieuwe Wetering tot

iRis. 1799

school Tongeren, tusschen Heino en Wijhe, Wijhe
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 415); Almelo, Albergen
en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196);
Delden, Twickelerbosch U n. 1 870 (Arch. 2. 1. p. 201 ) ;
Hengelo, Bekkum, Twickel, Weusthag, Haaksbergen,
de Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); Markelo,
tusschen hier en Diepenheim, weg naar Diepenheim,
Entersche veen — Groenlo, Meddo bij Winterswijk,
straatweg Zutfen naar Bronsbergen, tusschen hier
en Warnsveld Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623); Ter-
borg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Varsseveld,
Winterswijk, Borculo en Lochem Un. 1859 (Arch.

1. V. p. 230); Beekbergerwoud 1833 Wtt. (Tijdschr.
III. p. 4); Twello, Barneveld, Lienden en — Maar-
tensdijk, Zeist, Bunnik lijst Brakm.; — slootkanten
Grootebroek, in de streek zeldzaam of vrij zeldzaam
J. Pijl Dz.; Callantsoog-Petten Un. 1891 (Arch.

2. VI. p. 239); Kennemerland; Heerenduin Velsen
en — Naaldwijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 412);
Boskoop, IJselmonde, Kralingen, langs de Rotte,
Zuid-HoIIandsche Veenpolders lijst v. d. Voo;
Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); -
Schouwen en Duiveland, Tholen, Oost Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 136); Noord
Beveland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 130); Dis-
hoek, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder,
tusschen Gapinge en Middelburg Un. 1902 (Arch.

3. II. p. 1036); — Gracht en weg bij Mallenburg,
Woensdrecht en langs de Zoom Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 355); Oudenbosch 1885—87 Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 549); — Blerik, Velden,
Arcen Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576); Beegden,
Rauwmoest, Vlootmolen bij Stramproy Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 627); Maastricht, Gulpen Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 329); Wylre-Sienaken 1885 K- en G.
(Arch. 2. V. p. 29).

1800 IRIS. GALANTHUS.

Voorts vermeld door Pel 1 e tier, Knyf, Vorstius,
Munting en Bruman.

1. foetidissima L. Plant uit Zuid-West Europa,
op vochtige weilanden, docti ook in tuinen gekweekt,
2|. Juni—Juli.

In Herb.: Leiden. Perin.

Bovendien: Over de betrouwbaarheid van Perin's
vindplaatsen zie vroeger. Wordt opgegeven aan den
kant der vaart tusschen Haarlem en Leiden.

Commil inum. Catal. pl. indig. HoU, 1683. p. 44;
Blankaart. Ned. Hcrb. p. 320 en de Gorter,
ook geciteerd in Mb. et Kerb. Fl. Leid. 1840
p. 285. De laatste auteurs verhaien een ouden man
gekend te hebben, die in zijn jeugd I. foetidissima
veelvuldig bij Vogelenzang had waargenomen. v. d.
Bosch (Arch. 1. l. p. 400) neemt haar nog voor
mogelijk inlandsch aan en wijst er op dat zij ook
reeds door Loosjes werd vermeld (1779).

Ordo Amaryllidaceae Lindl.

Amaryllidoideae Pax.

Tribus : A m a r y 1 1 i d e a e St. Hil.

Subtribus Galanthinae Pax.

Galanthus /,.

1342. G. nivalis L. In vochtige bosschen, op weilanden,
in meer zuidelijke streken inheemsch; elders en
zoo ook bij ons wel niet oorspronkelijk, maar door
tuincultuur ingevoerd en werkeHjk ingeburgerd, zelfs
de vorm met dubbele bloemen. 4 Febr — Maart.
In Herb.: Leeuwarden, Huizum 1850 S.; —
Harendermolen v. H.; — Meppel v. Heijn.; —
Zwarte water bij de Riezebos Zwolle 1900 L.;
Oosterholt bij Kampen 1855 R. B.; Deventer 1878

GALANTHUS. 1801

K.; Diepenveen 1847 M. J. Cop; Dijk van Deventer
naar Twello (bij de Ziele) 1846 T.; Enschede en
Losser 1904 Blijd.; — Teuge onder Twello 1852
K. A.; Twello 1877 K.: Bennekom 1884 K.; Nij-
megen B.; Beek bij Ubbergen N. en Th. Abel.; —
Eem bij Amersfoort 1891 Garj.; Ameliswaard bij
Utrecht de Br. ; Klein Ameliswaard en Vieuten bij
het huis ter Haar 1835 D. S.; huis ter Haar 1835
D. S. ; aldaar L. Marchand, Overbosch van Rhoo-
denstein bij Neerlangbroek v. d. T.; — Diemerbrug
bij Amsterdam 1886 Ens.; Amstelveensche weg
1846 Romb., Flor. Amst.; Amsterdam 1844, 1846
M. D.; Weespervaart aldaar St el li ngwerf f en
Krack (bedienden Apoth. Binnengasth.), Hortus
aldaar 1843 J. W. R. Til. (P. N. S.); Krommenie
1870 P. H. Bon, Hoorn Bergsma; Haarlem
Splitg., 1876 Groll, Manpad aldaar 1869 v. E.;
Overveen 1836 Buse; — Leiden 1835 Mb., D z.,
Kipp, 1839 Buse, G. B., 1840 B. W., 1842 O.,
1854 V. H. Jr., 1871 Boerl., 1873 Hoek; singels
aldaar v. d. B.; Leiderdorp en Endegeest v. d. B.,
1835 Lac, Oud Poelgeest wie?, Hinxt; Duifhuis-
laan S. S.; op de plaats van Wyttenbach Oegstgeest
Forsten; Cronestein 1841 S. S.; Lammebrug in het
hout 1833 S. S.; Galgenw.ater Vinkweg Fockema.;
Pesthuislaan buiten Leiden Kerb.; Oegstgeest 1872
Boerl.; tusschen Gouda en Haastrecht 1903 W. en
J.; Wassenaar 1833 Wtt.; Voorburg V. Z.; Haagsche
bosch V. Z.; 's-Gravenhage G. Barger, 1905 W.
en J.; Rijswijk, Zorgvliet, Houtrust aldaar Destree;
Dordrecht 1882 C. v. d. Broek; Zuidhoven aldaar
1880 Boerl., 1880 Posth.; Rhoon 1871 Schep-
man — Walcheren 1828 Forsten, Zuid-Beveland
1838 en 1840 v. d. B.; Slot te Baerlandt 1839
V. d. B.; tusschen Vlissingen en Koudekerke 1881
Buysm!; Hoek 1863 A. W.; — Breda v. A.; —

1802 GALANTHUS. LEUCOIUM.

a Tecluse noire pres de Maastricht Marres; Amby
1894 de Haas.

(Cornjum Kuyper in h. Utr.; Tietjerk 1906
Schierb. in h. pr, ; — Paterswolde 1902 R. de
Boeren H. Kooi in h. Heukels; — Kampen 1892
Carm. in h. pr., Bold. in h. Utr.; — Schalkwijk
C. A. Backer in h. Heukels; — Dijk bij brug
naar Duivendrecht over de ringvaart Diemermeer 1900
V. Goor in h. pr.; — Rijngeest 1892 V. Sur. in
h. pr.; Haagsche Schouw 1897 des T. in h. pr.;
Waalsdorp 1896 Barger en Houtrust bij 's-Graven-
hage 1895 (een met 2 bloemen) Bolten en 1896
v. Breemen in R. H.: — Walcheren 1874 L. in h.
pr.; — Geertruidenberg 1912 Geels in h. pr.; Alm-
kerk C. A. Backer in h. Heukels; — Gulpen
(burggraaf) vermoedelijk uit vroeger park 1888 de
W. in h. pr.).

Bovendien: Kerkhoflaan Sneek, kerkhof Teerns,
Dekama-State Jelsum lijst Brakm.; stadswallen
Leeuwarden Hinxt en Bruinsma, Franeker, in
de laan van Wiarda-State te Goutum, bij Huis ter
Heide te Bergum Bruinsma Fl. Fris. p. 66. —
Bergen-Schoorl, Bloemendaal-Velsen, Overveen,
Vogelenzang, Heemstcde en — Naaldwijk, Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 412); Boskoop, Overschie lijst
V. d. Voo; — Schouwen en Duiveland, Oost en
West Zeeuwsch-VIaanderen A. W. (Arch. 2. III.
p. 136); Heggen Driewege 1840 lijst v. d. B.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Leucoium L.

1343. L. vernum L. In schaduwrijke vochtige loofbos-
schen, in struikgewas, op weilanden, hoofdzakelijk
in Zuid- en Midden-Europa. Elders waarschijnlijk
ontvluchte tuinplant of op andere wijze aangevoerd.
2i. Febr.—ApriL

LEUCOIUM. 1803

(n Herb.: Tankenberg bij Oldenzaal Heimans;

— aan den buitenkant van de Weesperpoort tusschen
Amsterdam en Weesp 1835 (Romb.?) — Huis te
Warmont bij Warmond 1902 A. Krantz (stud.Gymn.).

1344. L. aestivum L Op vochtige weilanden, in moe-
rassen, vindt haar grootste verbreiding in het Oostelijk
gebied der Adriatische zee en in de Pannonische
Flora; elders waarschijnlijk verwilderd uit oude
culturen op dezelfde wijze ais Fritillaria Meleagris.
%. April — Mei.

In Herb.: Huppel op het goed Walign (kasteel
afgebrand Jan. 1908) 1872, 1873 R. E. de Haan;

— Kromme Amstel bij den hoek tegenover de
Geuzesloot nabij Loendersloot 1841 v. d. T.;tusschen
Nieuwersluis en Loendersloot 1842 v. d. T.; —
Weesp 1905 v. Herson; Spaarndam 1879Groll;
eilandje in de Mooijen Hel aldaar 1879 v. E.; —
Leiden 1833, 1834 Wtt., 1851 S., v. Heijn.;
Maredijk aldaar Dz.; Valkenburg Dz., 1834 D. S.,
Kerb., 1837 Mb., 1837 Lac, 1850 Hartm., 1856
S., 1865 H. d. V.; Achter Zorgvliet 1853 V. Z.;
Nootdorp Kipp; Nootdorpsche droogmakerij 1845
de Br.; Rotterdam 1834 C. H. v. d. Looi (med.
cand.). Op den weg naar Crooswijk (unic.) O.;
Pernis 1886 Schepm.; Varkenoordsche kade IJssel-
monde 1891 v. d. Voo; Grienden bij Barendrecht
1903 Leeuwenburg (Gymn. Stud.); Heerjansdam
1886 Posth.; Oud Alblas 1895 Posth. —

' (langs een gracht te Walien bij Winterswijk Exc.
Pl. 1904 in h. Blijd.; — Nieuwersluis in h. Utr.;
Weesp 1912 A. Galesloot in h. de Haas; Vecht
aldaar 1905 v. Iterson in h. des T.; van Weesp
uit even voorbij het fort Utermeer 1886Costerus
in h. pr.; fort Utermeer 1901 Koornneef in h.
Heukels, 1911 Geel s in h. pr.; zeer talrijk bij de
Vecht nabij de Keverdijk tusschen Weesp en Bussum

1804 LEUCOIUM. NARCISSUS.

1901 Koning in h. pr. ; aan de Vecht bij Anke-
veen 1888 H. Heukels in h. pr.; moeras bij het
fort Utermeer 1900 v. Goor in h. pr. : — Valken-
burg 1880 Schipper in h. pr.; Rotterdam 1899
H. V. d. Linden, F. D. J. Risch en uiterwaarden
Maas aldaar Wachter in h. Heukels; moeras
aan den Koedood tusschen Rotterdam en Rhoon
1910 Danser in h. pr.; Alblasservvaard 1913
Kloos in h. pr.).

Bovendien: Leidsche Vaart Haarlem v. E. (Arch.
2. I. p. 412); zeer talrijk op een drassigen, met
hakhout beplanten grond aan de Vecht tusschen
Weesp en Nichtevecht 1881 H. d. V. (Arch. 2. V.
p. 530); — Delfshaven lijst v. d. Voo.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Dat de planl, eenniaal gevestigd, het lang uithoudt, wordt
bewezen door het feit, dat zij bij kasteel Walien, dat in Jan.
1908 afbrandde, in 1904 nog gevonden werd, ofschoon
R. E. de Haan er van zegt (Arch. 2. II. p. 89) geplukt aan
de gracht van het kasteel Walien bij Winterswijk, inet de
mededeeling dat voorgenomen veranderingen van het bedoelde
terrein tot de uitroeiing der plant aanleiding zoude kunnen geven.

Tribus Narcisseae Hndl.

Subtribus Narcissinae Link.
Narcissus Tourn.

1345. N. Pseudonarcissus L. Inheemsch in de West-
Alpen, Vogezen, Hondsrug, Eifel en Belgisch berg-
land, echter als algemeen gekweekte sierplant hier
en daar verwilderd. Op beschaduwde weilanden
en in zonnige bosschen. . April — Mei.

In Herb.: Giekerk Bruinsma; Oenkerk 1850
S. ; — Harcndermolen 1834 v. H.; — op de Es bij
Zuidlaren 1853 H. Reilingh Dz.; — Okse aan
de Schipbeek, tusschen Diepenveen en Olst en
tusschen Frieswijk en Olst 1877 v. d. Veen;
Kampen R. B.; Lonneker — Welle 1904 Blijd.; -

NARCISSUS. 1805

op den Hulzerberg bij het tolhuis te Ubbergen
Th. Abel.; — Hamersveld Garj.; bij de Kruit-
molen buiten de Waardpoort 1836 D. S.; — Salade-
tuintjes Amsterdam 1857 Knuttel; Krommenie
1871 P. H. Bon.; Haarlem 1879 Groll; Overveen
1900 C. A. Backer; Zandenhoef aldaar v. d. T.;

— Oud Poelgeest Leiden 1843 0.; Postbrug aldaar
S. S. 1833 Wtt.; Oegstgeesterweg 1837 Buse,
1854 v. H. Jr.; Sassenheim 1833 S. S.; Endegeest
v. d. B., Kerb., O.; Leiden 1833 Forsten, 1835
Mb., 1836 Lac; Zuidwijk onder Wassenaar Mb.,
1841 B. W.; — tusschen Oost-Kapelle en Oranjezon
v. d. B.; — Rothem 1894 de Haas.

(Weiland Wormensche veld Apeldoorn 1903
Koornneef in h. pr.; — Voorschoten 1898 des
T. in h. pr.; — Voorburg 1909 Posth. in h. pr.;

— Middelburg Mevr. SneHen in h. Heukels;
Oost-Kapelle W. Blaas in h. L.).

Bovendien: Bennebroek — Naaldwijk v. E. (Arch.
2. I. p. 412), — Walcheren, Schouwen en Duiveland
(Arch. 2. III. p. 186) en voor Walcheren Blaas
reeds vermeld in v. d. B. Enum-Zeel. II (Tijdschr.
IX. p. 263).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Bruman.

Narcissus odorus L. Op weilanden in het
gebied der Middellandsche Zee; elders aangeplant.
2i . April — Mei.

In Herb.: Brederode onder Velsen 1835 Mb.,
1836 Mb. en Kerb.

Narcissus juncifolius Lagasca. Langs berghel-
lingen en steenachtige beschaduwde dreven in het
gebied der Middellandsche Zee. 2i. April—Mci.

In Herb.: Verwilderd Bloemendaalsche bosch —
idem op bouwterrein aan de Wagenweg te Haarlem
1899, 1900 Veen, veel gekweekt.

1806 NARCISSUS. ASPARAGUS.

Aanm.: Ik heb beide soorten zonder nummer aangevoerd,
omdat zij te zeer den schijn hebben verwilderde kweekplanten
te zijn. Trouwens in de geheele bollenstreek komen uit weg-
geworpen bollen herhaaldelijk planten te voorschijn, die
kennelijk in die streek niet thuis behooren en door haar
onstandvastiglieid niet den indruk maken vooreerst tot onze
indigenen te zulien behooren. Hetzelfde geldt ook in meer
of mindere mate voor de volgende soort.

1346. N. poeticus L. Inheemsch in de bergstreken in
het Zuid-Westeliji< en Zuidelijl< Alpengebied, langs
berghelHngen en droge bergweiden; elders vaak
verwilderd. 4. April — Mei.

In Herb. : Texel polder Burger Nieuwland 1881
Groll; — proeftuin Deventer 1878 v. d. Veen; —
Harderwijk R. B.; — talrijk op een vlakte in de
Overveensche duinen, even ten Westen van de
kogelvangers met N. Pseudon. en Hyac, waarschijn-
lijk verwilderd 1900 Backer; — 's-Gravenhage
1850 V. Z., G. B.; duin te Loosduinen 1839 V. Z.;
— Middelburg 1869 v. H. Jr., (pinksterlelie); —
St. Pietersberg bij Lichtenberg 1892 de Haas.

(Parkkade aan den voet van de Bult te Rotterdam
H. N. Kooiman in h. Danser; duinvlakte van
Waalsdorp 1905 in h. Posth.).

Bovendien: laag weiland op diluviaal zand bij
het Meesterboschje Winterswijk Mei 1875 R. E. de
Haan (Arch. 2. III. p. 218); — Schouwen en
Duiveland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 130.)

Voorts vermeld door Pelletier.

Ordo Liliaceae Haller.

Asparagoideae Vciu.

Tribus: Asparageae DC.

Asparagus Tourn.

1347. A. officinalis /,. Op zandige, grazige heuvels,
duinen en langs wegen. Ook als algemeen op

ASPARAGUS. 1807

zandgronden verbouwde plant nu en dan verwilderd.
21 . Juni — Jiili.

In Herb.: Buren op Ameland 1868, 1869 Holk.;
Hollum aldaar Exc. 1896, 1897 V.; Schiermonnikoog
herb. Wtt.; 1867 Holk.; - wallen Deventer 1856
Cop; Uiterwaarden Harderwijk 1865 R. B.; aldaar
1867 R. B.; Weenum bij Apeldoorn 1853 K- A.;
Voorst 1833 Wtt.; Ooische waard, Oosterhoutsche
bosch, Weurt bij Nijmegen Th. Abel.; 't Zand bij
Culemborg v. Heijn.; — Grebbe C. A. Bergsma;
batterijen Blauwkapel bij Utrecht v. d.T. ; — Strand
Huizen 1894 Garj.; Oude Sluis (K- 4, 33) v. Bree-
men; duinen Zandvoort 1845 Romb.; Zomerzorg
G. V. e. h. B. W. ; duinen Overveen de Haan,
1842 J. W. R. Til. (P. N. S.), 1843 O.; duinen
Bloemendaal 1871 Boerl.; Overveen 1839 Buse,
v. H., S.; duinen Santpoort 1868 v. T. ; Groot Bent-
veld 1844 M. D., 1870 Groll, 1888 V.; Haarlem
v. H eijn., Splitg., Be rgsma, 1877 Groll; Voge-
lenzang 1842 J. W. R. Til. (P. N. S.); - Noord-
wijkerhout Exc. 1860; duinen Noordwijk 1836 Lac,
1839 V. d. T., V.; Langeveld aldaar Exc. 1860;
Katwijk binnen 1840 Perin; Katwijk 1835 Mb.,
Dz., Wtt., Kerb., Exc. 1888; Wassenaarsche duinen
1833 Wtt., S. S., 1873 Hoek, 1891 v. d. Voo,
1897 V.; duinen 's-Gravenhage 1833 Wtt., 1848 en
1851 S., R. B.; Jodenkerkhof aldaar V. Z.; tusschen
den Haag en Scheveningen 1861 de Br.; Scheve-
ningen 1851 T., 1883 C. v. d. Broek, Destree.
R. B.; Loosduinen 1848 S.; Nieuwland Polder 1904
W. en J.; strand Voorne 1835 wie? Eiland Hoek
V. Holland 1904 W. en J.; tusschen Brielle en
Rockanje Un. 1887; — Nieuwerkerk op Duiveland
Un. 1894; Walcheren 1841 v. d. B.; wallen Hulst
1862 A. W.; — Bergen op Zoom Un. 1860; bui-

1808 ASPARAGUS.

tenwal tusschen Ginneken- en Boschpoort v. A.; —
St. Pietersberg 1886 K-

|3. prostratus A et G. (A. prostratus Dum. Prodr.
p. 138 = A. off. /-'. maritima v. Hall., niet A. mari-
timus Mill.).

In Herb.: Nes op Ameland Bruinsma en
Hinxt; — duinen Haarlem Splitg., v. H.; 1847
O.; Zandvoort 1880 Groll; Overveen Dum., v. H.;
achter Bloemendaal 1877 v. d. Veen; — duinen
Noordwijk Pierot, V.; Katwijk aan Zee Dum.,
1836 Mb., 1887 Groll; duinen Wassenaar Peri n,
1833 S. S., 1891 V. d. Voo; 's-Gravenhage V. Z.,
1851 S.; Scheveningen Dum., 1836 Lac, E. B.
Assc h er.
7. strictus Dethard.

In Herb.: duinen Wassenaar S.S.: idem 's-Gra-
venhage 1849 d e Br., R. B.; idem Scheveningen R. B.

(Zwolle 1902 (1 ex. langs hel Zwarte water) L.
in h. pr. ; — Bronsbergen 1884 Ens. in h. L. en
1897 Posth. in h. pr.; Dieren 1884 L. in h. pr. ;
Nijmegen aan de Waal 1902 Koornneef in h. pr.;
Rijswijk B. J. van Wagensveld — Overveen
C. A. Backer in h. HeukeJ s; aldaar Went en
Haarlem Mi q. in h. Utr. ; Bloemendaal 1912 Geels
in h. pr.; Beverwijk 1913 Kloos in h. pr.; —
Noordwijk 1898 Jongm. in R. H.; Wassenaar 1875
L. in h. pr.; duinen aldaar 1901 des T. in h. pr. ;
West zeeduinen Scheveningen 1895 v. Breemen
in R. H.; Monster, ter Heide J. F. Wichard en
Rotterdam H. v. d. Linden in h. Heukel s; Hoek
V. Holland (bladlooze vorm) 1900 W. en J. in h.
pr.; duinen Oost Voorne 1909 Danser in h. pr.
f3. Vogelenzang 1894 V. Sur. in h. pr.; — 's-Gra-
venhage 1904 W. en J. ; duinen aldaar 1909 Posth.
in h. pr. ; duinen Scheveningen 1904 Carm. in h. pr.).

Bovendien: Bronsbergen U n. 1897 (Arch. 3. 1.

ASPARAGUS. SMILACINA. 1809

p. 623); — duinen Bergen 1871 S. en Abel.
(Arch. 2. I. p. 273); — Haamstede Un. 1894 (Arch.3.

1. p. 51); Noord Beveland A. W. en L. (Arch. 2.
VI. p. 130); bouwland Hoek A. W. (Arch. 1. IV.
p. 307); tusschen Gapinge en Middelburg Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1036); Kloetinge, Oudelande, Driewege,
duinen Walcheren, Brouwershaven lijst v. d B.; —
langs de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355);
Oudenbosch 1885 — 87 Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 549); — Maastricht Un. 1883 (Arch.

2. IV. p. 329); St. Pietersberg Un. 1861; Meersen
Lac. (Arch. 2. V. p. 59).

/3. Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV. p. 82), duinen
Schiermonnikoog Fl. Holk.; — Kennemerland v. E.
(Arch. 2. I. p. 413).

Aanm.: In Arch. I. V. p. 434 wordt medegedeeld dat
door den Heer A J. de Bruyn staande de vergadering voor
het herbarium der Vereeniging werd ontvangen een Asp.
tenuifolius Lani. en in Arch. 2. I. p. 15 nader opgegeven dat
dit een niet bloeiend exemplaar was, gevonden te Wassenaar
onder kreupelhout. Ik heb dat exemplaar niet in het herba-
rium teruggevonden, altans niet onder dien naam. Asp. tenui-
folius Lam. = A. offic. (2. sylvertris Willd. = A. sylvaticus
W. K. wordt opgegeven voor den West en Zuidvoet der Alpen
en in het gebied der Pontische Flora, bloeiend in Mei tot
Juni onder struikgewas. De determinatie zal waarschijnlijk
wel onjuist geweest zijn

Tribus : Polygonateae Benth.

Smilacina Desf.

1348. S. stellata Desf. In Noordwestelijk en Atlantisch
Amerika inheemsch, in Europa bij Christiania sinds
langen tijd verwilderd, ook elders herhaaldeHjk uit
tuinen ontvlucht. 2|. Juni — Juli.

(Vaals; op den weg naar Vierlandseck op een
ruig terrein in een 3-tal exemplaren 1902, 1903 de W.
in R. H.).

114

1810 SMILACINA. MAJANTHEMUM.

De Heer de Wever meldt dat deze Amerikaansche werd
aangetroffen in 2 ex. in 1902 tussclien Vaals en Morcsnet,
nog op Nederlandsch gebied, op verwilderd terrein. Daarna
werd de plant niet weergezien, terwijl het exemplaar dat mee-
genomen werd zich in "s Rijks Herbarium bevindt.

Majanthemum Web.

1349. M. bifolium Schmidt. In schaduwrijke bosch-
streken, ook onder kreupelhout. 4. Mei — Juni.

In Herb.: Kolham 1864 Holk.; Haren 1826, 1829
V. H.; Smeerling bij Onstwedde P. de H.; Ter Apel
1897 K. A., Un. 1899; — Drenthe v. d. Scheer;
Paterswolde S. E. Strat.; Asserbosch 1848 P. G.
Wijers; Assen, Odoorn 1859 Lac. en S.; Meppe!
V. Heijn.; — Heino 1891 L.; Okse 1877 K.; Die-
penveen 1846 T.; Deventer Romb.; Hengelo Un.
1895; weg Almelo-Borne 1891 L.; Twikkel bij
Delden Un. 1870; Lonneker 1891 L., 1904 Blijd.;
Aamsveen 1898 G. en V.; — Leuveren en 's Hee-
renloo bij Harderwijk 1871 R. B.; Epe Alpherts,
1864 S.; Soerensche, Wisselsche en Ruurloosche
bosschen 1853 K. A.; 't Loo 1853 K. A.; Park
achter 't Loo 1858 O.; Voorstonden bij Voorst 1833
Wtt., 1847 en 1849 M. J. Cop; Beekbergerwoud
1869 S.; Ruurlo 1883 L. en Ens.; Vorden 1876
Groll; Zutfcn 1834 Wtt., J. C. Broe rs, Fockema;
boschje langs den weg naar Eefde 1901 W. en J. ;
Leesten, Overdijking 1850 Gronem.; Montferland
1845 M. J. Cop; Uilenpas Buse; Dorpsbuurt Win-
terswijk R. E. de Haan; achter Platvoet Borculo
1894 V.; Engbergen 1903 Rust; Beekhuizen v. H.,
1837 D. S., O.; Arnhem Dz.; Velp C. A. B.; Nij-
megen B.; Beek, Hengstdal N. en Th. Abel.;
Ubbergen Thomson; Huize Ubbergen 1846
G. Deijn., N. en Th. Abel.; Wageningen h.
Molengr.; tusschen Ede en Lunteren 1858Knut-

MAJANTHEMUM. 1811

tel; Barneveld Buse; — Hoevelaken 1861 R. B.,
1893 Garj.; tusschen Scherpenzeel en Woudenberg
V. d. T. ; — Overveen S.; — Noordwijk v. d. B.;
Warmond Perin; Waalsdorp S.; Wassenaar v. d. B.;
Haagsche bosch 1830 Forsten, 1833 de Haan,
1835 Mb., V. Z., 1836 Buse, 1836 Lac, Kerb.,
1840 B. W., Asscher, v. d. Cop, 1843 de Vriese
(P. N. S.), G. B., 1851 en 1857 S., 1872 Boerl.,
1873 Hoek, Exc. 1883, Destree, R. B.; 's-Gra-
venhage 1832 I. de L. e. h. Groll; — Breda Un.
1852, 1864 H. d. V., 1882 C. v. d. Broek; Prinsen-
hage 1897 V.; Ulvenhoutsche bosch Un. 1852,
v. A.; Hondsberg bij Oisterwijk v. Hov., Helmond
Hersch; - Bunde 1870 Groll; Maastricht PI oem;
Gronsveld 1894 V. en v. Vloten; Meersen 1870
Groll. Savelsche bosschen 1894 V.; Ravenbosch
1897 en Geboschke 1900 V.; bosch te Epen Un. 1883.
(Mildam Kuyper in h. Utr.; Oranjewoud 1905
Schierb. in h. pr., Nijeholtpade Brakm. in h. pr.;
— Vlachtwedde 1887 Schipper in h. pr.; Ooster-
broek — Zuidlaren, Paterswolde 1902 R. deBoer
en H. Kooi in h. Heukels; -- Kampen Bold.
in h. Utr.; Gramsbergen 1894, Hengelo en Weer-
selo 1901 L. in h. pr.; Enschede Blijd. in h.
Heukels; — Doetinchem 1902 en de Groote
Meene aldaar 1908 des T. in h. pr.; Apeldoorn
1879 en Ruurlo 1881 L. in h. pr.; bosch alhier 1897
V. Sur. in h. pr.; Mheen bij Apeldoorn 1900
Koornneef in h. pr.; Park 't Loo 1893 Costerus
in h. pr.; Arnhem PuIIe in h. Utr.; — Bloemen-
daal 1912 Geels in h. pr.; Bergen 1913 KIoos
in h. pr. ; — 's-Gravenhage 1890 R. B. en Haagsche
bosch 1895 v. Breemen, 1899 Jongm. in R. H.,
1912 H. N. Kooiman in h. Danser; — Waalre
P. Sloots in h. Heukels; Boxtel 1899 v. Goor
in h. pr., 1910 des T. in h. pr. ; — Schrijberger-

1812 MAJANTHEMUM. POLYGONATUM.

bosch 1889 Struyk. in h. pr.; Berg 1892 de Haas
in h. pr. ; Valkenburg S t e i c h e n in h. pr. ; ontbreekt
nergens in loofbosschen op zandgrond, kiezel, krijt
en loss d e W. in h. pr.).

Bovendien: Olterterp, Bakkeveen, Oldeholtpade,
Oldeberkoop, Nijeberkoop, Makkinga, Oosterwolde,
in een boschje tusschen Mildam en Oudeschoot,
tusschen Bontebok en Katlijk, Nijehorne, Oude-
mirdum, Finkega, Peperga en — Paterswolde Hjst
Brakm.; Hoogeveen 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 257); - Callenkote Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
352); Oele, Bekkum, Brinkhuis, Borne, Twickel (met
1 blad) Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); — Ruurlo
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623); Doetinchem Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 406); Willinkhof bij Winterswijk
Un. 1859 (Arch. l.V.p. 230); Berg en Dal, Meerwijk
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 326); Barneveld, Leu-
venum en — Baarn lijst Brakm., tusschen Station
Baarn en Groeneveld in het hakhout 1885 H. d. V.
lArch. 2. V. p. 530); - Oudenbosch 1885-87
Butaye en de Haas (Arch 2. V. p. 549); —
Meersen, Gulpen, Valkenburg Un. 1861, Sittard,
Wylre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 329).

Voorts vermeld door Pelletier. Vorstius,
Munting en Bruman.

Polygonatum Toiirn.

1350. P. officinale Al/. (Convallaria Polygonatum L. et
Prodr. Ed. 1. p. 271). In sommige loof- en soms
ook in naaldbosschen, tusschen struikgewas, voor-
namelijk op heuvelachtig terrein, bij ons hoofdzakelijk
duinplant. 2i. Mei-Juni.

In Herb.: Meppel v. Heijn.; — Hattem 1854 T.;
Ubbergen Thomson; — Velserend 1860 S., Foc-
kema; Haadem, Overveen, Bloemendaal, Zandvoort

POLYGONATUM. 1813

E. B. Asscher; duinen Haarlem Splitg.; Haarlem
1868, 1871 O.; Lindenheuvel aldaar 1869 Hartsen,
de BHnl<ert bij Zomerzorg B. W.; Meerenberg 1868
V. T.; Bentveld M. D., 1870 Groll; Zomerzorg bij
Haarlem 1830 Forsten, Kerb.; Middenduin 1897
V.; duinen Bloemendaal 1839 Romb,, B. W., 1872
Boerl., 1877 v. d. Veen; Overveen 1832 v. H.,
1835 Mb., 1836 Buse, 1842 D. Bierens de H.
(P. N. S.), V. d. T., O., 1860 S., 1870 Hoek, 1872
Boerl, Exc. 1878; Vogelenzang B oerl. ; — duinen
Wassenaar 1833 Wtt., S. S., Dz., O., 1851 Hartm.,
1897 V.; tusschen Katwijk en Wassenaar bij Persijn
en Groot Berkheij Mb.; duinen Katv^^ijk 1836 Lac;
Waalsdorp 1857 S.; 's Gravenhage 1832 I. de L.
in h. Groll, 1834 V. Z., G. B., de Br., Asscher;
Sparregat tusschen Wassenaar en 's-Gravenhage
1832 S. S.; Haagsche bosch C. A. Bergsma,
Scheveningsche boschjes 1895 Ogt., R. B.; duinen
Scheveningen 1840 B. W., 1844 de Br., 1883 C.
Bondam, E. B. Asscher, Weijer; Hoek van
Holland 1901 W. en J.; — Sas van Gent 1858 A.W.;
— Mastbosch Ginneken 1880 B o e r I. ; Ulvenhoutsche
bosch V. A.

f2. bracteatum v. d. B. (Prodr. Ed. 1. p. 271, V. Z.
in sched.).

In Herb.: Tusschen den Haag en Scheveningen
1834 V. Z., G. B., 1844 de Br.

(Haren, Oosterbroek.Middelhorst, Esserweg-Paters-
wolde, de Punt, Zuidlaren, Schelfhorst R. de Boer
en H. Kooi in h. Heukels; Nietap Sanders in
h. pr.; — Borne Mej. H. v. d. Pauwert in h.
Heukels; Deventer 1910 Schierb. in h. pr. ; -
Haarlem Miq. in h. Utr., Bloemendaal 1911 A. de
Veer in h. Geels, 1897 V. Sur. in h. pr.; duinen
Overveen 1900 Jong m. in R. H.; 1903 Koornneef
in h. pr. et in h. Heukels; bosch bij Zandvoort-

1814 POLYOONATUM.

sche laan 1899 v. Goor in h. pr.; — duinen
Noordwijk 1872 Costcrus in h. pr., 1886 Struyk.
in h. pr., 1895 V. S u r. in h. pr.; Wassenaar 1897
Bolten in h. pr. ; duinen aldaar 1898 des T. in
h. pr.; Katwijk 1892 V. Sur. in h. pr. ; Zeeduinen
's-Gravenhage 1897 v. Brcemen in R. H.; Sche-
veningen Hartm. in li. Utr.; duinen aldaar 1910
Danser in h. pr.; Haagsche bosch 1872 Posth.
in h. pr.; — Halsteren Brakm. in h. pr.; Waalre
P. Sloots in h. Heukels; — Maaslricht 1894
de Haas in h. pr. ; ontbreekt bijna nergens in
loofbosschen, zoowel op krijt als op zand, de W.
in h. pr.).

Bovendien: Delden, Twickelerbosch Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 201); Twickel U n. 1895 (Arch. 3. I.
p. 228); — Hulshorst bij Harderwijk R. B. (Arch. 1.
III. p. 173); algemeen in kreupelhout Apeldoorn
K. A. (Arch. 2. III. p. 202); — Staalduin v. E.
(Arch. 2. I. p. 413); — Beek-Elsloo Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 329); Wylre-Slenaken 1885 K- en G.
(Arch. 2. V. p. 29).
(2. Overveen, Scheveningen v. E. (Arch. 2. 1. p.413).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius,
Munting en Bruman.
1351. P. multifloruni All. Op beschaduwde plaatsen,
in boschrijke streken, minder algemeen in de duinen.
2| . Mei—Jiini.

In Herb.: Singel bij Haskerhorne 1839SpreeL;
— tusschen Kolham en Hoogezand 1865 Holk.;
tusschen Groningcn en Haren 1865 Holk. ; Haren
1835 v. H.; — Paterswolde S. E. Strat.; Emnien,
Odoorn 1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn.;
Vledder v. H.; Schoonebeekerdiep tusschen Coe-
vorden cn Weijerswold 1902 G. en Jongm.; —
bosch te Zalk 1840 R. B. (thans verdwenen); Bosch-
wijk Zwolle 1897 en de Alerdink te Laag Zuthem

POLYGONATUM. 1815

1901 L.; Deventer 1876 K.; Veenhuis aldaar 1846
M. J. Cop; Brinkgreve aldaar Rom b.; Platvoet
Diepenveen 1846 T. ; Hengelo v. Vloten, Kuiper-
berg Ootmarsum 1891 L.; Almelo 1891 Carm.;
Heemserbosch 1868 v. d. Sch eer; — Twello 1846,
1847 T.; het hout aan den straatweg van Amersfoort
naar Deventer omtrent den zijtak naar Harderwijk
v. d. T.; alhier 1864 en 1866 R. B.; tusschen
Nijkerk en Putten 1835 D. S. ; Apeldoorn zeer
algemeen en Vaassen 1851 K- A.; Stroe 1881 L.;
Hoevelaken R. B.; Loenensche hooilanden 1899
K. A.; Vorden 1876 Groll; Doetinchem Un. 1885:
Uilenpas 1833 Wtt.; Overdijking Leesten 1850
Gron em.; Engbergen 1903 Rust; dorpsbuurt Win-
terswijk 1873 R. E. de Haan; Nijmegen B.;
Ubbergen en Beek N. en Th. Abel.; Wageningsche
berg W. K-; Spoel te Culemborg 1835 v. d. T.; —
Amersfoort R. B.; Nimmerdor aldaar 1891 Garj.;
Doorn C. A. B.; Grebbeberg Bergsma, 1851 O.;
— Haarlem Mb.; Zomerzorg aldaar Kerb. en
Bloemendaal v. d. B.; — Lisserbosch 1903 W. en J. ;
duinen 's-Gravenhage V. Z.; Haagsche bosch 1833
S. S., 1834 Wtt., Forsten, Dz., 1834 Buse,
C. A. Bergsma, 1836 Lac, G. B., 1854 v. H. Jr.,
1857 S., 1872 Groll, 1872 Boerl., Exc. 1883 en
1887, 1891 V. d. Voo; Wassenaar Dz., O., duinen
tusschen 's-Gravenhage en Scheveningen E. B. A s-
scher; Scheveningsche boschjes R. B., 1895 Ogt.;
Ockenburg bij Loosduinen 1896 V.: Kolenaschweg
Rozenburg bij Rotterdam 1903 W. en J. (waarschijnlijk
uit cultuur, nu weer verdwenen); — Bergen op
Zoom Un. 1860; Roosendaal Un. 1860; Woensdrecht
Un. 1896; Breda 1882 C. v. d. Broek; Mastbosch
aldaar 1880 Boerl.; Ulvenhoutsche bosch v. A.;
Vucht in het bosch van B" Martini v. Hov.;
tusschen Valkenswaard en Stratum 1901 Rovers

1816 POLYGONATUM.

en V. Roessel; — Valkenburg 1866 H. d. V.
/3. bracteatum Kunth.

In Herb.: Haagsche bosch 1835 Kerb. en Mb.:
1836 Mb.

(Heerenveen-Oosterwolde 1892 V. Sur. in h. pr. ;
Mildam Kuyper in h. Utr. ; Oranjewoud 1905
S c h i e r b. in h. pr. ; — Vlachtwedde 1887 S c h i p-
per in h. pr.: — Zwolle 1890. 1892 Carm. in h.
pr. : Haverkamp Zuider Eschmarke 1904 Blijd. in
h. pr. ; — de .Mheen bij Apeldoorn 1900Koornn,
in h. pr. ; Middachterbosch bij het kasteel 1907
Posth. in h. pr. (fol. lat. boschvorm) — de Grebbe
1880 Schipper in h. pr.; — Bloemendaal 1901
V. Goor in h. pr. et in h. Heukels; — Wasse-
naar 1875 L. in h. pr. ; Scheveningsche boschjes
1907, 1910 Danser in h. pr.; Haagsche bosch
189fi V. Breemen in R. H.; Loosduinen 1897
Bolten in R. H. en J. F. Wichard in h. Heu-
kels; — Halsteren Brakm. in h. pr. ; heide Tete-
ringen 1879 Posth. in h. pr.; Tiiburg 1910 des T.
in h. pr. ; — Houthem Steichen in h. pr.).

Bovendien: Wolvega, Teridzerd Un. 1881 (Arch.
2. III. p. 424); Jubbega, Oldeholtpade, Beetster-
zwaag, Wijnjeterp, Ruigahuizen, Rijs, Nijeholtpade,
Nijeberkoop, Oosterwolde, tusschen Ouwsterhaule
en Haskerhorne, Nijeschoot, St. Nicolaasga (Kerk-
laan); Haskerhorne (Gravinnesingel), tusschen Oude-
schoot cn Mildam, Joure, Ouwsterhaule, tusschen
Bontebok en Katlijk, Nijehorne, Oudemirdum; Wol-
vega. Teridzerd, Oldeberkoop, Noordwolde, tusschen
Wolvega en de Linde, Blesse, Blesdijke, Peperga,
Boekholt (bij EIslo), lijst Brakm.; — Hoogeveen,
Weerdinge, Assen 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 257); — Steenwijkerwolde, Eeze en op den
Woldberg Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352); Almelo,
Albergen en het Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I.

POLYGONATUM. 1817

p. 196); Bekkum Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228); —
Willinkhof Winterswijk Un. 1859 (Arch. 1. V. p.
230), Ruurlo Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623); Kan-
nenburg Epe Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 99); zeld-
zaam onder akkermaalshout, nabij Schoonbroek in
het voorjaar 1878, een ex. gevonden K. A. (Arch.
2. III. p. 202); Voorthuizen lijst Brakm.; — Over-
veen, Bennebroek v. E. (Arch. 2. I. p. 413); —
Schouwen en Duiveland, Oost Zeeuwsch Vlaanderen
A. W. (Arch. 2. III. p. 136); — Mallenburg bij
Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355);
Oudenbosch 1885-87 Butaye en de Haas(Arch.
2. V. p. 549); — Pietersberg, Gronsveld, Meersen,
Gulpen, Valkenburg, Sittard Un. 1861, Sittard, Beek-
Elsloo, Gronsveld, Wylre-Slenaken Un. 1883 (Arch.
2. IV. p. 329); Minder algemeen dan de voorgaande
lijst de Wever.

Voorts vermeld door D o d o e n s, Cruydtboek 1608,
1644, Pelletier en Munting.
/3. Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 413).
r. ovata Lam. vochtige plaatsen in de boschjes
te Ubbergen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 326) is mij
verder onbekend. Dezelfde als latifolium Kth., ook
in lijst de W. II. p. . . .

Aanm.: Door Oudemans vvordt in Arch. 2. II. p. 308
er op gewezen, dat Dodoens onder deze soort het volgende
opmerkt: „wort somtyts met heel welriekende bloemen ghe-
vonden; anders de voorgaende (P. multiflorum) in alles van
gedaente ghelyckende" en verder nog „In de deliingen oft
afgaende leechten van de Duynen in Hollant aan den Zeecant
gelegen, wast die soorte met seer welrieckende bloemen."
Waarschijnlijk zal echter hier bedoeld worden P. officinale, die
vooreerst meer in de duinen voorkomt en die als synoniem
ook den naam Convallaria odorata Mill. Gard. Dict. ed. 8.
(1768) draagt. Clusius onderscheidde alleen de gewone
Salomonszegel en als tweede soort P. verticillata. die hij smal-
bladige noemde; van de eerste kwamen verscheideuheden voor
met zeer breede bladeren (P. latifolium Desf.) en een vertakte

1818 POLYGONATUM. CONVALLARIA.

vorm, die thans nog als I-". niultiflon'm y ramosuni Geisenh.
bekend is.

1352. P. verticillatum AIL In schaduwrijke bosschen,
tusschen struikgewas, op bergweiden in de Zuidelijke
bergstreken. 4. Mei—Juni.

In Herb.: In vele exemplaren op een plaats in
het Vijlender bosch bij Vaals van Rey, Apoth.
te Vaals.

(Vaals in het bosch naar den kant van Moresnet
1904 de W. in h. pr., et in h. W. en J.).

Bovendien: In de N. R. Cour. werd destijds (1911)
van een nieuwe vondst voor ons land gewag ge-
tnaakt, wijl op een excursie van Prof. Janse met
studenten gemelde plant tusschen Epen en Vaals
werd gevonden. De heer de Wever meldt dat
deze soort, welke in beschaduwde bosschen van den
Eiffel en der Ardennen veel voorkomt, in 1904 ge-
vonden werd tusschen Emmaburg en Vaals, op
Nederl. grondgebied. Ik kende de plant sinds jaren
in den tuin van de vroegere Rijks Landbouwschool,
waar zij blijkbaar met het planten van sierheesters
was meegevoerd. In den Belgischen Prodromus
(III. p. 168) wordt de plant opgegeven uit de pro-
vincie Luik voor Membach en Jalhay (Hertogen-
wald) en melding gemaakt van een zich in het
Herbarium van den Botanischen Tuin te Brussel
bevindend etiquet: „bois ombrages a Neer-Oeteren
et Neerritter (?) prcs de Maeseyck.'"

Tribus : Convallarieae lindl.

Convallaria L.

1353. C. niaialis /,. In lichte loofbosschen, zeldzamer
onder naaldhout, tusschen struikgewas, langs hel-
lingen. In tuinen en op buitenplaatsen vaak aangeplant
en daardoor nu en dan verwilderd. 4. Mei — Juni.

CONVALLARIA. 1819

In Herb.: Hooge berg Texel 1869 Holk.; —
Kingma-State bij Franeker Spree; Rijsterbosch 1868
J. M. de B.; — Mickelhorst bij Haren 1834 v. H.;
Ruige Lage Ter-Apel Un. 1899; — Rhoden C. de
G a V e r e ; Assen 1 859 L a c. en S. ; Meppel v. H e ij n. ;
— bosch van Schoonheeten 1898 L.; Deventer 1876
K., Brinkgreve aldaar Romb.; Diepenveen R. B.;
Platvoet aldaar 1846 T.; Hardenberg 1868 v. d.
Scheer; buurtschap Engeland bij Gramsbergen
1894 L.; Lonneker (ontvlucht) 1905 Blijd.; —
Harderwijk R. B., de Pas Apeldoorn 1853 en Hoen-
derloo 1872, 1879 K. A.; Ruurlo 1885 Ens.;
Overdijking 1850 Gronem.: Nijmegen Thomson;
Ubbergen, Beek, Hengstdal, N. en Th. Abel.;
Wageningsche berg Buse; — Amersfoort 1862
R. B.; Hoogenwel aldaar 1894 Garj.; Bunnik 1842
B. de Haan (P. N. S.); de Bilt 1835 D. S.;
Hardenbroek onder Neerlangbroek v. d. T.; —
Velsen 1860 S.; Zandpoort 1839 C. D. Wtt.?;
tusschen Zomerzorg en Velsen 1847 O.; Bloemen-
daal 1872 Boerl.; Lindenheuvel bij Haarlem 1873
Boerl., 1873 Hoek; Duinlust Groll; Haarlem
Romb., Splitg., 1870 Groll; Haarlemmerhout
1833 Wtt., Buse, 1870 Groll, 1873 Boerl.;
Vogelenzang 1873 Boerl; — Noordwijk Dz.,
V. d. B.; Vinkeveld aldaar Exc. 1887; Leiden 1872
Boerl.; Wassenaar 1835 Mb., 1840, 1841 B. W.,
1842 O.. 1846 Perin, v. d. B.; Haagsche bosch
Forsten, 1833 S. S., 1834 Wtt., C. A. B., V. Z.,
V. d. Cop, 1836 Lac, 1854 v. H. Jr., 1857 S.,
Fock., 1873 Boerl., Exc. 1883 en 1887, Destree;
's-Gravenhage 1833 I. de L. e. h. Groll, Dz., v. H.,
G. B.; duinen aldaar V. Z.; Scheveningsche boschjes
Destree, 1895 Ogt.; Houtrust Destree; Loos-
duinen U n. 1851; Ockenburg aldaar 1896 V.; —
Bergen op Zoom Un. 1860; Ulvenhoutsche bosch

1820 CONVALLARIA.

V. A.; — Valkenburg 1864 H. d. V.; Ravenbosch
1897 V.; Streijthagen 1899 G. en V.

(Joure 1903 Carm. in h. pr.; Heerenveen 1906
Schierb. in h. pr.; Oranjewoud Kuyper in h.
Utr.; — Vlachtwedde 1887 Schipper in h. pr.; —
Steenwijk M. Kramer in h. Heukels; Delden
1891 Carm. in h. pr.; Smalenbroek Broekheurne
1905 Blijd. in h. pr.; — Meibeek Ruurlo 1903
des T. in h. pr.; Voorst 1902 en ,,de Kar" onder
Apeldoorn Koomneef in h. pr.; Harderwijk
Bold. in h. Utr.; de Stompert Amersfoort 1905
des T. in h. pr.; Eemnes binnen 1872 Costerus
in h. pr.; Groeneveld bij Baarn 1899 Koning in
h. pr.; — Bloemendaal C. A. Backer in h. Heu-
keis; bosch Velserend 1901 v. Goor in h. pr. ; —
Rijngeest 1894 en Endegeest 1893, 1894 V. Sur.
in h. pr.; 's-Gravenhage 1891 R. B. in R. H.;
duinen bij Meerdervoort aldaar 1871 Posth. in h.
pr.; Haagsche bosch 1912 H. N. Kooiman in h.
Danser; Wassenaar 1875 L. in h. pr. ; — Hoo-
gerheide Brakm. in h. pr. ; — St. Pietersberg
Maastricht 1894 de Haas in h. pr.; Houthem
Steichen in h. pr.; Bijebosch bij Valkenburg 1913
W. J. en Henr. in h. W. en J.; in alle loolbos-
schen in de krijtzone, daarbuiten in loofbosschen
op zand en loss. Hoensbroek in hel Vaesraderbosch,
Schinnen bij Sweykhuyzen, Terborg en Stammen,
bosch te Wijnandsrade, Heekerbosch onder Hulsberg,
Ravenbosch onder Houthem d e W. in h. pr.).

Bovendien: Veenklooster (Vogelzang), Rijs, Lege-
meerstersingel (Reigerboschje), Oldeholtpade, Huis
ter Heide (Doniawerstal), Wijkel (bosch v. Meerestein)
lijst Brakm.; — tusschen Heino en Nieuwe Wete-
ring Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 415); Delden, Twik-
kelerbosch en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I.
p. 201); — Hulshorst- R. B.. (Arch. 1. V.^^^ p. 426);

CONVALLARIA. PARIS. 1821

Doetinchem Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 326); Marien-
boom Nijmegen Th. Abel, (Arch. 2. V. p. 326);
Ampsen bij Lochem, Voorst en — Baarn lijst
Brakm.; — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I.
p. 306); Heemstede, en — Zorgvliet v. E. (Arch. 2.
I. p. 413;; — Waicheren A. W. (Arch. 2. III.
p. 136); — Hoogerheide, Woensdrecht Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 355); Oudenbosch 1885— '87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); — Gronsveld,
Meersen, Gulpen, Valkenburg Un. 1861, Beek-Val-
kenburg, Gronsveld Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 329).
Voorts vermeld door Dodoens, Pelletier, Vor-
stius, Munting en Bruman.

Tribus : P a r i d e a e Link.
Paris Rupp.

1354. P. quadritolius L. Geheel Europa, zelfs IJsland,
behalve het Zuidelijke deel der schiereilanden van
de Middellandsche Zee. In beschaduwde tamelijk
vochtige loofbosschen, onder struikgewas. 2|. Juni—
April.

In herb.: Beekbergerwoud 1834 Wtt. (ook fol.
5-nis), 1853 K- A. (aldaar nog 1872, in 1873 ver-
dwenen); — Breda 1826 J. A. B. Kuyper van
Waschpenning (Bijdr. 11. I. p. 118); Ulven-
houtsche bosch 1842, 1843 (ook f. 5-nis) v. d. T.,
1874 V. A.; even voorbij de Heerenbeeksche hoef,
tusschen Liempt en Oirschot naar den kant van
Oirschot, bij het hek van het dennenbosch links in
elzenbosch 1838 de Br.; — Zuid Limburg 1883
K.; MaastrichtMarres, 1883Groll; Slavante 1840
V. Hov.; boschje H. B. (Marres); Beek 18690.,
Un. 1883; Meersen Un. 1861 , 1864 H. d. V., 1870
Groll; Houthem 1901 L., A. J. Zollner; Savelsche
bosschen 1894, 1897 V.; Gronsveld 1866 H. d. V.,

1822 PARIS. LILIUM.

Un. 1883; Ulestraten 1874 Lac; Valkenburg 1865
Hallegraaff, 1866 H. d. V.; Oud Valkenburg
1897 V.; Schaesberg 1889 V.; Gulpen Un. 1861,
Rozenbosch aldaar Plocin; tusschen Simpelveld
en Vaals 1899 G. en V.

(Nijmegen K u y p e r in h. U t r. ; — Ulvenhoutsche
bosch 1907 V. Goor. in h. pr., 1913 W. en He nr.
in h. Kloos, 1913 W. en J. in h. pr. (ook f. ternis)
— Geulle 1883 L. in h. pr. ; Maastricht (ook 6-nis)
1892 en Lauberg 1894 de Haas in h. pr. ; bosch
te Houthem 1901 J. G. Zollner in h. W. en J.,
Beek-Geullel900 Sillevoldt en Jo n gm. in R. H.;
Valkenburg 1912 W. J. en Henr. in h. W. en J.
(blad en bloem 5-tallig en blad 5-tallig, bloem
4-tallig); tusschen Beek en Geulle 1902 Hoogenr.;
Geboschke Valkenburg 1903 P. J. M. Brussaard
(ook in h. pr.) en 1912 Hoogenr. in h. pr.; alhier,
Morsland en Bijebosch H. A. v. Roessel in h.
Heukels; Gerendal 1906, Groote bosch Slenaken
1908 en Keuteberg 1902 des T. in h. pr. ; Eper-
heide 1902 Th. J. Stomps en A. J. L. Terwen
in h. Heukels; ontbreekt slechts in zeer weinige
vochtige loofbosschen de W. in h. pr.).

Bovendien: Gulpcn, Epen, Sittard Un. 1861,
Terhagen, Wijlre Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 329).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Lilioideae Engl.

Tribus : T u I i p e a e Koch.
Liiium Tourn.

1855. L. croceum Chaix. (L. bulbiferum Lam., L. aureum
Parkins.) Op akkers en op bergweiden, als tuin-
plant herhaaldelijk aangeplant en hier en daar ver-
wilderd, als hoedanig men haar op de Drentsche
Essen algemeen ingeburgerd vindt. %. Juni.

LILIUM. FRITILLARIA. 1823

In Herb.: Vlachtwedde 1899 Schipper; tus-
schen de winterrogge en voor een klein gedeelte
ook tusschen de zomerrogge op de Es te Zuidlaren
1853 V. H., (Versl. Acad. v. Wet. VIII (1858) p. 18);
Onstwedde G. A. Venema; Roggevelden Drenthe
1878 de Boer; nabijgelegene essen van Drenthe
en Westerwolde v. H.; Vries 1855 Strat.; Gas-
selter Nijeveen op rogge essen 1898 herb. K. A.

(Wedde 1899 Schipper in h. pr. ; tusschen
Gieterveen en Gieten 1911 d e s T. in h. pr., talrijk
op roggenakker te de Steeg 1906 des T. in h. pr.
volgens Verzeichnis p. 42.

Bovendien zij verwezen naar het bericht van
Acker Stratingh in Arch 1. IV. p. 63 en voorts
Arch. 1. IV. p. 175. Merkwaardig is het dat zij
ook thans nog voor Denemarken wordt aangegeven
in Joh. Lange, Haandbog in den danske Flora,
hoewel als zeldzaam tusschen haver te Kjoge,
Aalborg en Gottorp. Bij ons wordt haar voortbe-
staan bedreigd door het ophouden der essen, d.w.z.
wanneer ook op deze gronden vruchtwisseling, dank
zij de kunstmeststoffen, wordt toegepast.
1356. L. Martagon L. In loofbosschen en tusschen struik-
gewas, bij ons slechts als verdwaalde tuinplant.
2J.. Juni — Juli..

In Herb.: Vogelenzang in boschjes talrijk 1878
V. E.; — Haagsche bosch 1834 Wtt.

Bovendien: Overveen v. E. (Arch. 2 I. p. 413);
Sparenhout v. E. (Arch. 2. III. p. 303). De plant
werd door mij ongeveer 1883 in het park Merwe-
stein te Dordt waargenomen, waar zij nog jaren
gestaan heeft, echter zonder te bloeien.

Fritillaria L.

1357 F. Meleagris L. Op moerassige weilanden en op
de uiterwaarden der groote rivieren. Hare indige-

1824 FRITILLARIA.

niteit wordt voor ons land betvvijfeld, toch geloof
ik niet dat zij liier met opzet gekweekt werd.
21. April—MeL

In Herb.: Hoogeveen, ook*), van Heijn.; —
Zwolle 1878 K-, 1883 Groll; Groot Weezenland
en langs de Nieuwe Wetering aldaar 1873 v. T. ;
1886 en (bij duizenden) 1892 L.; Almeloosche
Jaagpad aldaar (ook-) v. T.; — op weiland bij de
begraafplaats te Zutfen v. A.; — Baambrugge
J. Nijhoff (ook*); 1835 en 1837 v. d. T.; de wei
van Schipper Lievers onder Baambrugge 1835,
1836 V. d. T. (ook '■•, met 2 en 3 bladeren en
4-tallig) — Onder kreupelhout Lisse V. Z. (*);
Morschebelsche polder onder Oegstgeest 1833 Wtt.
en S. S., 1835 Mb., 1836 Lac, 1839 Buse, 1840
B. W., 1844^0 Perin. 1846 O., Fockema, 1871
S., 1873 Boerl., 1873 Hoek, Exc. 1883 (ook*)
en later; Leiden 1834 Wtt., O., ^^ ) S. S. Leider-
dorp 1833 Wtt., 1833 S. S., 1835 Mb. ^=). 1844
Perin'-'), 1901 des T. ; polder aldaar; tusschen
Wassenaar en Valkenburg en bij Rijnsburg Wtt.
(ook*); Warmonderhek 1846 O.; Valkenburg 1839
Buse; Clingendaal 1865 S.; 's-Gravenhage R. B.
(ook'='), 1864 H. de V. ook'-'); Loosduinsche weg
(ook-) V. Z.; G. B.; Destree, weiland over de
Kooi bij 's-Gravenhage V. Z.; Haagsche bosch 1895
V.; Rijswijk 1894 Barger; Uiterwaarden tusschen
Vlaardingen en Maassluis 1905 W. en J.; Zwijn-
drecht (ook^^) Lac, 1882 C. v. d. Broek 1879 en
1880 Boeri. (ook*); — Breda 1899 Mej. van
Schermbeek, Vucht nabij Breda 1875 v. A.

(Sneek Brakm. in h. pr.; — Groningen , in

*) Is de vorni mct witte of althaiis zeer liclite ongevlekte bloe-
men in Prodr. Ed. 1. onderscheiden als fl. pailidis, waarschijnh'jk de
Frit. alba Parkins Parad. Lond. 41 t. 5.

FRITILLARIA. TULIPA. 1825

weiden bij kruispunt van het Noord Willemskanaal
en den dijk van Paterswolde naar Haren 1902 R. de
Boer en H. Kooi in lierb. Heukels; — Kampen
Bold. in h. Utr. ; — splitsing Rijn bij Leiderdorp
1902 des T. in h. pr.; Morschebelsche polder als
boven 1900 Jongm. in R. H.; buiten van Juta 1894
(thans bebouwd) en Houtlaan Voorschoten 1895
V. Sur. in h. pr.; Loosduinen 1908 Bruss. in h.
H o o g e n r., Leiweg aldaar 1899 B o 1 1 e n en weiland
langs dien weg 1900 v. Breemen in R. H.;
Escampspolder aan den Leijweg onder Loosduinen
1910 Brussaard in h. pr.; in het Heische haventje
tusschen Charlois en Pernis 1902 Koornneef in
h. pr. ; Lekkerkerk polder Ottoland, A. Rijkee in
h. Heukels; Dordrecht 1913 en Zwijndrecht 1913
Kloos in h. pr.; — Rithem 'Walcheren 1877 L.
in h. pr.).

Bovendien: In hooilanden langs „de Brakken"
tusschen Jutrijp en Oppenhuizen lijst Brakm. —
Zwolle 1855 Kros (in zoo groote menigte voor-
komende, dat zij in ruikers te koop wordt aange-
boden) (Arch. 1. IV. p. 197); — Abcoude Asscher
(Arch. 1. I. p. 466); — Delfshaven lijst v. d. Voo;
— Walcheren, Schouwen en Duiveland A. W. (Arch.
2. III. p. 136); — zes verwilderde exemplaren op
de hoeve Cartels bij Wittem, in 1910 echter ver-
dwenen lijst de W. en mededeeling.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Aanm.: Het moge zijn dat deze soort uit de cultuur ver-
wilderd is, zeker is het dat zij thans door tuiniers op de
groeiplaatsen wordt uitgestoken en langzaam uitgeroeid. Dit
geldt althans voor de Morschebelsche polder en Loosduinen.

Tulipa Tourn.

1358. T. silvestris L. Werkelijk wild voorkomend op
Sicilie en in Griekenland, schijnt zich van Bologna

115

1826 TULIPA.

uit sinds de tweede helft der 16^ eeuw als sierplant
verspreid te hebben. '4. April.—Mei.

In Herb.: Leeuwarden S.;Cornjum 1872 Brandsma,
1903 Tjebbes; Martenastate aldaar 1873 en boom-
gaard te Stiens bij Leeuwarden Hinxt; — Vesting-
werken Groningen tusschen Steentel- en Ebbingepoort,
menigvuldig doch zelden bloeiend 1867Holl<.; -
bosch van Kraayenstein te Geldermalsen 1851
W. V. Lookeren Campagne; — 't Jepma bij
Utrecht v. Heijn., 1879 v. d. Veen; tusschen
Stadsdam en de Meerne 1840 v. d. T.; huis ter
Haar G. Broers; — Hoorn Bergsma; Bloemen-
daalsche bosch 1871, 1876 GroU; — Noordwijk
1837 Lac; bosch Gymnasium Katwijk aan den Rijn
1901 Jongm.; Park Merwestein Dordrecht 1894
Posth.; Slot Hagesteijn bij Vianen C. H. B., 1833
Wtt., v. d. T., Kraamw., D. S.; - Slot Popkens-
burg bij St. Laurens 1839 de Marree, 1850 Blaas;
kanaal station Vlissingen 1879, langs de spoorbaan
aldaar 1881 en op weiland onder boomen bij Koude-
kerke 1880 Buysm.; — Oudenbosch 1889 de
Haas; op zandige akkers langs den grindweg van
Valkenswaard naar Leende in groote menigte het
koren overwoekerend 1901 Rovers.

(Joure 1903 Carm. in h. pr. ; Leeuwarden
Bruinsma in h. Utr. ; — Rijswijk Gld. B. J. v.
Wagenveld in h. Heukels; — Hortus Leiden 1893
en buitenplaats Jula (thans bebouwd) 1894 V. Sur.
in h. pr. ; Groenhoven bij Leiden (thans huizen)
1900 Jongm. in R. H, 1902 des T. in h. pr.; de
Does te Leiderdorp 1886 Struyk. in h. pr.; Heke-
lingen aan den Spuidijk en in boomgaarden 1908
Koornneef in h. pr.; — in het Brigdamsche
voetpad bij Middelburg 1874 L. in h. pr.; — Ouden-
bosch reeds in 1886 de Haas in h. pr. en nog in
1893 Jorna in h. de Haas; Leende 1899 H. A.

TULIPA. SCILLA. 1827

van Roessel in h. Heukels; — bij Weert in groote
hoeveelheid genaturaliseerd VerStraeten 1913 in
h. de Wever).

Bovendien: Jelsum (Dekama-State), bij de kerk te
Cornjum, IJsbrachtum (Epema-State), Bolsward (bol-
werk), Deersum (pastorietuin), Rauwerd- (Jongema-
State) lijst Brakm.; — Hoorn, singels en vooral
derde boomlaan nog Woeiend 1912 teste H. Cou-
vert. — Schouwen en Duiveland, Walcheren
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 136);
Groene wegje achter Torenvliet de Marree lijst
v. d. B.

Voorts vermeld door Pelletier.

Aanm.: Zooals reeds hier en daar op etiqueUen vermeld
meestal niet bloeiend, waarscliijnlijk omdat met het maaien of
korthouden van het gras de biaderen worden afgemaaid, zoo-
dat de plant geen voedsel genoeg kan verzamelen, om een
bloeibare bol te vormen. De plant komt overigens vrij veel
voor, bij oude lusthuizen, zelfs dan wanneer van het huis niets
meer te vinden is. Dikwijls over het hoofd gezien, wegens
gebrek aan bloemen.

Tribus : S c i 1 1 e a e Rchb.
Scilla L.

1359. S. bifolia L. Op weilanden, begroeide hellingen,
aan boschranden in zuideiijke streken; in ons land
wel overal verwilderd. 21. Mrt.—ApriL

In Herb.: Paviljoen Haarlem v. E., 1890 Mej.
Dyserinck; — Klein Stadwijk Voorschoten 1902
V.; 's-Gravenhage V. Z.; Zorgvliet aldaar (ook fl.
roseo) 1850, 1851 (ook als amoena) en Haagsche
bosch (fl. roseo) V. Z.; — Walcheren v. d. Feen
en Dz., 1863 A, W. en Blaas, 1840 deMarree,
1847 Blaas; ter Boede op Walcheren 1839 v. d. B.;
Koudekerke 1857 G. v. Hennekeler, Ogt. ; Moes-
bosch 1877 L., 1883 P. Keijzer IJzn.; tusschen
Vlissingen en Koudekerke 1881 Buysm.

1828 SCILLA.

(Overveen 1901 Th. J. Stom ps in h. W. en J.; —
Sassenheim 1894 V. Sur. in h. pr. ; Zorgvliet bij
's-Gravenhage 1901 v. Iterson in R. H.; — Mid-
delburg Mevr. Snellen in h. Heukels thans in
Herb.)

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

1360. S. sibirica Andrews. In midden en Zuid Rusland
inheemsch; als sierplant algemeen gekweekt en een
enkele maal verwilderd. 2\. April.

In Herb.: Oosterduin bij Haarlem 1903 Greshoff.
(Aerdenhout 1900 v. Goor in h. pr.).

1361. S. iion scripta Hoffmg et Link. (Endymion nutans
Dum. et Prodr. Ed. I. p. 275 = Hyacinthus non
scriptus L. et Fl. B. S. p. 282.) In bosschen en
tusschen struikgewas. Plant uit West Europa,
schijnt ook in tuinen gekweekt te worden, waaraan
zij waarschijnHjk hier en daar in ons land haar
voorkomen te danken heeft. 2i. April — Mei.

In Herb.: Eendenkooi Texel tusschen Oude Schild
en de Burg 1881 Groll; tusschen Midsland en
Westterschelling 1896 V.; — Wal Groningen 1828
V. H ; — Meppel v. Heijn.; — Kampen v. Heijn.;
— bosch van Leuveren R. B.; Uilenpas 1846 P. G.
Wijers; Terwolde 1877 K-; bosch van Matanza
aldaar 1849 Mej. Cop; Sonsbeek 1897 K. A.; —
Hoogenwel 1893 Garj.; Sandenburg bij Neerlang-
broek v. d. T.: — Hoorn C. A. B.; Ananasbosch
St. Maartensbrug 1901 G. en J. (fl. alb., carneis et
roseis), tusschen Zandpoort en Velsen 1877 v. d.
Veen; Overveen 1870, 1872 Groll; Berkenrode
1867 O.; Haarlemmcrhout 1839 Buse, 1870 Groll;
Vogelenzang 1870 Hoek, 1875 Boerl.; — Noord-
wijk binncn 1834 S. S. (fl. a.) en 1837 (fl. a. et r.)
Lac, 1874 H. d. V.; Oud Poelgeest (fl. a. et r.)
Perin, 1883 Groll; Leiden 1835, 1837 Mb., 1846
Perin; Marendijkje aldaar 1832 I. Wtt : Duifhuis

SCILLA. 1829

bij Leiden B. W.; Zuidwijk onder Wassenaar 1843
O., Exc. 1902; Wassenaar 1853 v. H., duinen aldaar
1833 V. H., V. d. B.; Haagsche bosch 1833 S. S.,
1828 (fl. a.) V. Z., (fl. r.) Wtt., (fl. a. c. et r.) Dz.,
1836 Lac, de Br., G. B., O., 1857 S., Un. 1865,
Exc. 1883, 1891 v. d. Voo; 's-Gravenhage 1846
V. Z.; Zorgvliet aldaar (fl. r.) 1846, 1847 V. Z.;
Loosduinen (fl. a. c. et r.) 1865 H. d. V., (fl. a. r.
et. c.) Destree; Ockenburg bij Loosduinen (met
vruchten) 1896 V.; bosch van Solleveld tusschen
Monster en Loosduinen v. d. T. (met vruchten);
Monster Dz.; — Domburg 1840 v. d. B.; Man-
tehng aldaar 1894 Ogt.; Spoordijk bij Souburg 1881
Bu ij sm.

(Villa Rooswijk Beverwijk 1885 Costerus in h.
pr.; IJmuiden Mej. G. J. Kerbert en Elswout
V. Goor in h. Heukels; bosch ten Zuiden van
Elswout 1901 V. Goor in h. pr.; — tusschen
Noordwijk en Piet Gijzenbrug 1872 Costerus in
h. pr.; Endegeest 1892 V. Sur. in h. pr.; Wasse-
naar 1881 Schipperinh. pr.; 's-Gravenhage 1891
R. B. in R. H.; Park Zorgvliet aldaar 1913 Schierb.
in h. pr.; Haagsche bosch 1896 v. Breemen, 1899
Jongm. in R. H., 1909 Posth. in h. pr.; Loos-
duinen 1904 Carm. in h. pr. Straatweg van Loos-
duinen naar Monster, veel bij het gesticht Bloemen-
daal 1900 v. Breemen in R. H. ; Ter Heide 1896
V. Sur. in h. pr.; — Oostkapelle 1877 L. (ook fl.
r. et alb.) in h. pr. ; — Oisterwijk, bosch van het kasteel
Meinerlaar 1910 des T. in h. pr.; — Heekerbosch
te Hulsberg 1910, in het bosch tusschen Niethuizen
en Hulsberg onder Wijnandsrade 1910 d e W. in h. pr.)

Bovendien: Achter de Hoven te Leeuwarden, op
Schatzenburg bij Dronrijp Beucker Andreae,
bij Menaldum Flor. Frisic. p. 68; — in de bos-
schen omtrent Zutfen en van Roozendaal en

r

1830 SCILLA. ORNITHOGALU.M.

Klarenbeek — boschje bij Koelhorst bij Amersfoort,
ook bij Hoevelaken Kops in Fl. B. S. (I. p^ 283) ; —
in den Ouden Hout te Haarlem Gorter, in den
Haarleminerhout (ook fl. a.), doch jaarlijks zeldzame
Van den Ende (Fl. B. S. p. 283); Velsen, Aer-
denhout en Bentveld v. E. (Arch. 2. I. p. 413);
helMng vestingwal Enkhuizen, onbeschaduwd, J.
Pijl Dzn.; — Schouwen en Duiveland A. W.
(Arch. 2. III. p. 136); achter Moesbosch en ter
Boede de Marree, duinkant Domburg (ook fl. a.),
Elsenoord v. d. Feen, lijst v. d. B. — Op de
groeiplaats door Dumoulin aangegeven nl. Raven-
bosch niet meer te vinden lijst de W.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

Ornithogalum Tourn.

1362. O. umbellatum L. Op grazige plaatsen aan wegen,
dijken, in bouwlanden en weiden. Vermoedelijk
oude sierplant, die verwilderd en volkomen inge-
burgerd is; zuiver wild waarschijnlijk in het zuiden
der Alpen. 4. Mei ^).

') Aangaandc deze soort declt dc Hccr J e s w i e t (Dr. J. Jeswiet.
Kine Einteilung der Pflanzen der nicderlandisclien Kiistcndiinen in oko-
logische Gruppen. Beih. B. C. XXXI. Abt. II. p. ;540) liet volgende
mede: Wo diese drei Arten (Kndymion nutans, Ornithogalum nutans
und umbellatum) zusammen vorkommen, treten sie inimer gesellig auf.
Dabei ist O. nutans verhaltnismaszig seiten, wahrend O. umbcllatum
aucli den Wald verlassen und die Wiesen zugrunde richten kann, wie
solches bei Bloemendaa! und Haarlem mehrfach der Fall war. In
lczterer Stadt ist dadurch die Anlage von Grasplatzen stellenweisc
unmoglich geworden und das „HaarIemmer Hout" weist an vielcn
offenen Stellen Allium vineale und O. umbellatum statt einer Gras-
decke auf. In den Kulturen wird die letztere Pflanze sogar oft zu
einem fast unausrottb:uen Unkraute da sie tiefes Untergraben gut
ertragt und ihre Assimilationsperiode in dieselbe Zeit fallt wie diejenige

ORNITHOGALUM. 1831

In Herb.: Texel 1881 Groll; — Leeuwarden
S.; — Groningen v. H.; — Meppel v. Heijn.; —
Zwolle V. Heijn., 1871 v. T.; IJsel aidaar 1851 T.;
Laag Ziithem bij Zwolle 1884 L.; Kampen 1848
T., 1848 R. B.; Deventer 1876 K., Brinl<greve aldaar
1847 T. ; Hasselo, Deurningen en Saasveld gem.
Weerselo 1901 L; Lonneker 1905 Bl ijd.; — Twello
1843, 1846 M. J. C; Harderwijk 1865 R. B.; Park
't Loo 1879 K. A ; Arnhem Thomson; Rikkelder
Ruurlo 1887 Ens.; Dorpsbuurt Winterswijk 1872
R. E. d e Haan; Gendringen 1903 Rust; Nijmegen
B., Abel. en Pas, N. en Th. Abel.; — Eem bij
Amersfoort 1892 Garj.; Eem tegenover Koelhorst
1836 D. S.; Utrecht en Hagestein v. Dijk; Overbosch
van Rhoodestein bij Neerlangbroek v. d. T. ; bosch
van Zuilen 1835 D. S.; — Amsterdam v. H.; Ring-
dijk aldaar 1825 v. H.; Muiderschans over het
Kruithuis en Plantage Amsterdam Fl. Amst.;
buiten de Weesperpoort 1838 Romb.; Amstel-
veensche weg 1842 J. W. R Til. (P. N. S.), Enk-
huizen 1895 Sanders; Haarlemmerhout Buse, 1870
Hoek, Overveen 1868 O.; — Leiden 1832 Wtt.,
S. S., 1835 Lac, Dz, 1836 Mb., B. W., 1871 en
1872 Boerl.; Singel aldaar 1825 Wtt., 1844 O.,
1854 Kramer; Hoogemorsch bij Leiden en Stu-
dentenpad aldaar O.; Haagsche Schouw 1865 S.;
Haagsche bosch 1886 Destree, 1892 v. d. Voo;
Zorgvliet V. Z.; laan van Nieuw Oosteinde 1857
S.; Scheveningen V. Z.; 's-Gravenhage 1832 I. de L.
e. h. Groll, G. B.; Monster 1903 F. K. van

der kultivierten Blumenzwiebeln. Auch ist ihre vegetative Vermehrung
eine iiberaus kraftige. Bei Haarlem wurde mitten durch eine Wiese
mit O. nutans ein Weg gelegt; dazu wurde der Sand etwa 1 M.
aufgeschiittet. Trotzdem trieben sehr viele Exemplare durch diese
Sandschicht hindurch und bliihten in dem nachsten Fruhling.

1832 ORNITHOGALUM.

Iterson en Hoogenr. ; Delft v. S. V.; Nieuwer-
kerk aan den IJsel 1892 v. d. Voo; Dordrecht
1882 C. V. d. Broek; — Zierikzee 1870 P. Schu-
ringa; Zuid Beveland 1838, 1839 v. d. B.; Walcheren
1828 Forsten; Hoek 1863 A. W.; — Oosterhout
V. A.; Wallen 's Hertogenbosch v. Hov.; — Sittard
1901 G. en V.

(Stadswallen Leeuwarden 1905 Schierb. in h.
pr. ; Oldeholtpade Kuyper in h. Utr. ; — Heili-
gerlee 1906 en Winschoten 1913 Schipper in h.
pr. ; Groningen Miq. in h. Utr., aldaar, Helpman,
Onneresch, Mid- en Noordlaren R. de Boer en
H. Kooi in h. Heukels; — Zwolle 1890 en 1892
Carm. in h. pr., Mej. S. v. Cleef in h. Heukels;
— bouwland Winterswijk 1904 Exc. Pl. in h. Blijd.,
tusschen Winterswijk en Corlesche veen 1909 Lotsy
en des T. en Doetinchem 1903 des T. in h. pr. ;
Putten Vel. C. A. Backer in h. Heukels; Arnhem
Pulle in h. Utr. ; — Nigtevecht 1911 Geels in
h. pr.; — Muiderberg 1901 Koornneef in h. pr. ;
Zandbergen Naarden 1899 Koning in h. pr. ;
Haarlemmerhout 1899 v. Goor in h. pr. ; Bioemen-
daal 1883 Struyk. in h. pr. ; — Noordwijk binnen
1891 V. Sur. in h. pr.; Rijnsburg 1900 Jongm.
in R. H.; Woerden R. in h. Utr.; Waalsdorp 1892
Posth. in h. pr.; Rijswijksche bosch 1898 v. Bree-
men in R. H.; Loosduinen J. F. Wichard in h.
Heukels; Dijk Vlaardingen-Maassluis W. en J. in
h. pr. ; Gatdijk Spijkenisse Koornneef in h. pr.;
Oost-Voorne 1909 Danser in h. pr. ; — Middel-
burg Mevr. Snellen inh. Heukels; Moesbosch
te Koudekerke 1875 Schipper in h. pr. ; Ouden-
bosch de Haas in h. pr. ; — Meersen Steichen
in h. pr.; ontbreekt slechts in enkele gemeenten
de W. in h. pr.).

Bovendien: Joure, (in boschjes), Wijkel, Balk,

ORNITHOGALUM. 1833

Ouwsterhaule, Leeuwarden ( Jongema-State), Franeker
(bolwerk), tusschen Franeker en Dongjum, Hemelum
(Kerkhofj, Oudemirdum, Nijemirdum, Sondel, Bles-
dijke (Kerkhof), Achium (idem), St. Nicolaasga en
— Weerselo lijst Brakm.; — voormalige vesting-
werken, Oosterhoutsche bosch, bouwlanden Beek,
slootkanten Neerbosch, Valburg Th Abel. (Arch. 2.
V. p. 326); — Zeist en — Alkmaarder hout Hjst
Brakm.; Vestingwal en Tramdijkje Enkhuizen
J. Pijl Dz.; Vogelenzang — Naaldwijk en Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 413); Kortenoord aan de Rotte
Hjst V. d. Voo; — Oost- en West Zeeuwsch Vlaan-
deren A. W. (Arch. 2. III. p. 136); Achter Torenvliet
Ermerins, Oost Zwakedijk 1838, achter Liefde-
stoof 1839, Dijkweile Bosch te Baarland 1840 en
Zand V. d. Feen lijst v. d. B.; — Geulem H d. V.
(Arch. 1. I. p. 144).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Bruman.
1363. O. nutans L. Inheemsch in het Oosten, doch
vroeger als sierplant gekweekt en verwilderd in
weilanden en onder struikgewas, voornamelijk op
kleigrond. %. April—Mei.

In Herb.: Stadswal Franeker 1840 wie? — Gro-
ningen v. H., 1830 Miq.; wal aldaar 1827 v. H.;
boschje bij Varenkamp aldaar 1864, 1866 Holk.;
plaats van Jantje Bazuin te Helpman bij Groningen
S. E. Strat.; Helpen 1827 v. H.; — Deventer
1878 K.; — de Parkelaar Twello 1897 K. A.;
Nijkerk Stolz; Nijmegen B.; — huis ter Haer
G. Broers, 1857 D. S., v. d. T., O.; — Amsterdam
Kraamw.; Amstelveensche weg 1869 Hoek;
Wallen Naarden Thomson; Hoorn Bergsma,
singels aldaar 1869 O.; Zandpoort 1843 Buse;
Zomerzorg 1843 J. W. R. Til. (P. N. S.). 1897 V.;
Bloemendaalsche bosch 1872 Groll; — Warmond

1834 ORNITHOGALUM.

herb. O.; Leiden ^^) 1835 Mb, Dz., 1836 Lac,
1871 Boerl.; singels aldaar 1843 O.; bosch Gym-
nasium Katwijk 1901 Jongm.; Duifhuislaan bij
Leiden 1833 S. S., Perin, 1852 Hart m.; tusschen
Voorschoten en 's-Gravenhage 1833 Wtt.;Iaanvan
Nieuw Oosteinde Destree; Voorburgsche weg 1835
G. B.; St.-Jorisweg Dordrecht 1880 Boerl.; Dub-
beldam 1882 F. Loeff; Zuidhoven aldaar 1882
V.; — Moesbosch de Marree.

(Goutum 1905 Schierb. in h. pr.; — Uithuizer-
meeden M. Kramer, Helpman 1902 R. de Boer
en H. Kooi en Leens Borgman in h. Heukel s;
Groningen Miq. in h. Utr., — in het bosch van
Old Ruitenborgh Vollenhove 1893 L. van Duin
in h. Carm.; — Westervoort 1901 K. F. W.
Rooseboom in h. Heukels; — Zuilen Pulle
in h. Utr.; — Buitenplaatsen Beverwijk 1885 Cos-
terus in h. pr.; IJmuiden Mej. G. J. Kerbert
in h. Heukels; — Haagsche Schouw 1899 des T.
in h. pr.; Lage Schouw 1897 V. Sur. in h. pr. ;
Voorschoten 1884 Struyk. in h. pr.; Bosch van
Rhoon 1898, 1899 W. en J. in h. pr.; Ruine Gra-
venstein te Heenvliet 1905 Koornneef in h. pr.;

*) Door David de Gorter wordt deze plant reeds opge-
geven voor Leiden op dc hooge morscii en t^uiten de Hooge woerds-
poort aan den hoogen Rhijn-dijk, en op andere plaatsen daar omtrent
(Horluianus Meerburg), met de bijvoeging: „ Forsan olim ex hortis
aufuga; anle arnum tamen 1771, quo primum Hortulanus Meerburg
hanc plantam offendit, nondum in Horto Academico Leydensi ex-
stiterat."

Mcrkwaardig dat op de meeste der donr De Gorter aangeduide
plaatsen zijnt; opgaven kiinnen worden teruggevonden: ook hier, be-
halve waar de groeiplaats door bebouwing is verdwenen, vindt men
deze soort nog altijd op de vermelde plaatsen.

In weiland blijft Orn. nutans door haar bollen wel altijd voort-
woekeren ; alleen waimeer het weiland in bouwland wordt omgezet,
wordt hare standplaats verstoord. Men zie ook Flora Leidensis p. 291.

ORNITHOOALUM. CHIONODOXA. MUSCARI. 1835

Dubbeldam 1894 en Park Merwestein Dordrecht
• 1904 Posth. in h. pr.; — Middelburg Mevr.
Snellen in h. Heukels; Koudekerke 1876 L. in
h. pr.; Moesbosch 1875 in h. Schipper.)

Bovendien: Tusschen het gras langs een weg te
Hoogkarspel J. Pijl Dz.; Zwaag t. H. Couvert;
Velsen, Overveen Haarlem en — Staalduin v. E.
(Arch. 2. I. p. 413); — Schouwen en Duiveland A. W.
(Arch. 2 III. p. 136); Vierwege Ermelin s, tusschen
Zand en Vlissingen de Marree, Molenwijk d e M.,
Zand v. d. Feen lijst v. d. B.

Voorts achter de Hoven bij Leeuwarden, te Gou-
tum, bij Huis ten Bosch bij Bergum, op Dekama-
State te Jeisum Flor. Fris. p. 67.

Chionodoxa Boiss.

1364. C. cretica Boiss. et Heldr. Zooals de naam aan-
duidt wild op Creta, doch elders als bolgewas ge-
kweekt en naar het schijnt een enkele maal ver-
wilderd. 2^. Mri.

In Herb.: Buitenkant muur van het Oegstgeester
kerkhof Mrt. 1894 Mej. Cool.

Muscari Toiirn.

1365. M. botryoides Mill. (-= Hyacinthus botryoides L.
et Fl. B. S. p. 282). In bosschen, langs hellingen,
in droge weilanden in Midden- en Zuid Europa en
Klein Azie, bij ons veelvuldig gekweekt en ver-
wilderd. 2|. April—Mei.

In Herb.: Meppel v. Heijn.; — wallen Deventer
1877 K.; — tusschen Twello en Wilpe Tyhaar en
L Berghuys; Twello, de Teuge, Bronsbergen 1877
K-; Twello Wtt.?; Pasch bij Apeldoorn 1873 K. A.;
Ruurlo, eiken hakhout bij de pastorie 1885 Ens.;
dorpsbuurt Winterswijk 1873 R. E. de Haan;

1836 MUSCARI.

Amhem Thomson; — Bunschoten 1890 Garj.
Hoorn C. A. B.; singels aldaar 1869 Hoolwerff
(herb. O. 340); Wimmenum' 1902 Jongm.; Aerden-
hout 1835 Mb.; Bohverk Haarlem Buse; Elswout-
laan bij Overveen 1900 Backer; — Leiden S. S.,
1833 Wtt.; singels aldaar Kerb.. Wtt., 1836 B. W.;
Studentenpad en elders rondom Leiden de Vriese;
Hoogemorsch aldaar 1837 Lac, Hinxt; huis te
Warmont 1902 A. Krantz; Leiderdorp 1872 Boerl.;
Rijnzicht bij Leiden 1873 Hoek; Zoeterwoude S. S.,
1833 Wtt.; Kronestein aldaar 1832, 1834 S. S.
Mb, 1840 B. W., 1844 v. d. T., 1844 O., Perin,
Boerl.; Zuidwijk onder Wassenaar 1846 Perin,
Klein Stadvvijk Voorschoten 1902 V.; Haagsche
bosch 1839 V. Z.; Leidsche weg bij 's-Gravenhage
V. Z.; Houtrust aldaar 1886 Destree, bosch
Ouwendijk bij 's-Gravezande 1881 herb. O.; —
Walcheren de Marree, 1839 v. d. B., 1848 Blaas;
op het Zand en op den Abeelschen zandweg 1835
G. B. C. V. d. Feen; Souburg 1881 Buysm.;
West Souburg 1894 herb. GroII; Domburgsche
Manteling 1895 Ogt.; — Bergen op Zoom, wallen
T h o m s 0 n .

(Zalkerbosch Bold. in h. Utr.: Zwolle 1891
Carm. in h pr. en 1891 L. in h. pr. ; — grienden
nabij Liniedijk onder Hamersveld 1911 des T. in
h. pr.; — Sloten 1913 Geels in h. pr.; — Noord-
wijkerhout 1886 Struyk. in h. pr.; — Rijngeest
1892 V. Sur. in h. pr., 1898 des T. in h. pr.;
Kronestein 1899 Jongm. en Houtrust 's-Gravenhage
1902 V. Breemen in R. H., aldaar 1902 v. Iterson
in h. Blijd.; 's-Gravezande J. F. Wichard en —
Middelburg Mevr. Snellen in h. Heukeis;
Koudekerke 1874 L. in h. pr.).

Bovendien: Onder kreupelhout bij het voormalige
tolhuis te Ubbergen T h. A b e 1. (Arch. 2. V. p. 327); —

MUSCARI. 1837

West Zeeuwsch Vlaanderen A. W. en L. (Arch. 2.
VI. p. 131); Schouwen en Duiveland A. W. (Arch.2.
III. p. 136); ter Boede, achter de Nadorst onder
Oost Kapelle; Molenwijk en op eene weide bij
Vierwege de Marree en Duinvallei bij Domburg
lijst V. d. B.; — Breda v. A. (Arch. 2. II p. 145).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.
1366. M. comosum Alill. Op akkers langs hellingen
in struikgewas in Midden- en Zuid Europa, elders
ingevoerd en verwilderd. %. Mei — Jiini.

In Herb.: Oud Valkenburg (L.) 1900H. Koning
en 1900 V. (onafhankelijk van elkander op ver-
schillende plaatsen.)

(In klaverland te Born (Kl. Holtum) 1906 Kent-
gens te Sittard, Tiiddern 1908 idem, in rogge te
Brunssum 1910 en in rogge te Wijnandsrade 1913
Baggen ald. in h. de We ver).

Bovendien: IJkade Amsterdam 1907 J. Pinkhof
(thans verdwenen) zie des Tombe: Verzeichnis
der neuen und bemerkenswerthen Gefasspflanzen
u. s. w. in Meded. van Rijks Herbarium no. 8 p. 42;
Leijduin bij Haarlem 1912 C. Sipkes Arch. 1914 —
duingrond bij de Stadskweekerij te 's-Gravenhage
1898 J. F. Ekering in h. Heukels, thans in
Herb. (Arch. 1914). De Wever in Lijst II merkt
o. a. op: ze werd later nog in groote hoeveelheid
waargenomen bij Tiiddern, aan de duitsche grens.
In 1910 troffen we enkele exemplaren aan in een
roggeveld langs den veldweg, die van staatsmijn
Emma voert naar de eerste huizen van Brunssum,
op ± 10 min. afstand van deze plaats, van de
staatsmijn uit links. Te Wijnandsrade in een
graanveld langs het pad tusschen Hellebroek (Nuth.)
en Wijnandsrade. De eigenaar heeft ze hier reeds
sinds 1885 waargenomen.

„In tegenstelling met verschillende floristen, zoo

1838 MUSCARI. GAGEA.

vervolgt de Heer d e W. lijkt het ons wel waar-
schijnlijk, dat ze hier niet verwilderd, maar wel
degelijk inheemsch is. Te Klein Holtum althans
breidt ze zich uit en in de naburige Duitsche
plaatsen en in de Ardennen komt ze ook spontaan
voor, terwijl ze hier nooit als sierpiant wordt gebezigd".

Allioideae Engi

Tribus : A 1 11 e a e Kutith.

Gagea Salisb.

1367. G. arvensis Diim. (Ornithogalum minimum Willd.
et de Gorter p. 90 et Fl. B. S. p. 788). Op bouw-
land en in kreupeihout. 21- Mrt.—April.

In Herb.: Zwolle Thorb.; Deventer Cop, 1846
G. W. Top Jr.; Galgenbelt aldaar 1877 K-. Enck
bij Deventer 1848 en Zevenbergen aldaar 1848,
Platvoet onder Diepenveen 1848 M. J. C, O.; —
Wageningsche berg 1850 Buse; tusschen Nijmegen
en Weurt Thomson; Hees G. Deijn., 1851
Th. Abel.; Beuningen B.; Loenen bij Nijmegen
1851 M. Coenen; — Bunnik v. d. T., G. Broers;
bij den krommen Rijn langs den spoorweg 1841
G. Deijn.: Bloemerwaard bij Bunnik 1842 en tus-
schen Bunnik en Odijk 1841, 1842 v. d. T.; —
Oud Berkenrode 1878 v. E.; — Hooge morsch bij
Leiden d.d. de Vriese (P. N. S.) twijfelachtige
groeiplaats; Overmaas Knottebelt; — Sleeswijk
1898 Backer; — Gronsveld 1892 Hoevenaars,
1897 V.

(Zvvolle 1900 L. en Wijhe 1894 L. in h. pr. ; —
Dichteren bij Doetinchem 1903 des T. in h. pr.;
Doorwerth 1896 Backer in h. Heukels (nog in
1912 aldaar V.), tusschen Deventer en Voorst 1851
K. A. in h. L.; — Bunnink Pulle in h. Utr. —
Hortus Leiden 1894 V. Sur. in h. pr.; — Val-

GAGEA. 1839

kenburg (V. 6, 22, 11) 1902 Steichen in h. pr.;
Bemelen 1892 de Haas in h. pr. ; zandig bouwland
St. Geertruide ten Oosten van het bosch 1906,
Bemelen bouwlanden omgeving van de krijtrotsen
1908, Schinnen bij de Thuller, Daneker en Sweyk-
huizerheiden, Puth, Terborg, Heisterbrug 1880,
Munstergeleen bij den Danikerberg 1902 de W. in
h. pr.).

Bovendien: Harderwijk de Gorter Fl. VII. Prov.
p. 90; — Bemelen, Gronsveld de Haas en Hoe-
venaars (Arch. 2. VI. p. 567).

Voorts vermeld in Dodoens Gruydtboeck 1644,
waarin „geelen oft Rossen Veldt Ajuyn van Alck-
maer" Ciusius Rar. Pl. 1601 leg. Joan ab
Hoghelande.

1368. G. spathacea Salisb. In beschaduwde, humus-
rijke bosschen, onder kreupelhout. 21- April—Mei.

In Herb.: Singraven bij Denekamp 1899, 1900
Bernink; Losser 1905 Blijd.

(In 't Riet bij Epman Beuningen (M. 8, 41, 21
en 23) 1905 Blijd. in h. pr., 1900 Bern. in h.
des T.; aldaar en Austeberg te Beuningen bij Dene-
kamp 1900 Bern. in h. Heukels; — Peize 1909
R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels thans
in Herb. (Arch. 1914).

1369. G pratensis Rom. et Schult. {= G. stenopetala
Rchb. et Prodr. Ed. I. p. 273 — Ornithogalum steno-
petalum Fries et Fl. B. S. p. 788). In bouwlanden,
voornamelijk roggeakkers. 21- Mrt.—April. Is waar-
schijnlijk veel algemeener, doch schijnt weinig te
bloeien en daardoor over het hoofd gezien te vCorden.

In Herb.: Kampen 1847 R. B.; Diepenveen 1877
K.; Deventer Cop, 1846, 1847 T., 1877 K.; Brink-
greve aldaar 1842 Cop, Enck bij Deventer 1848
J. Tyhaar; — Wilp Groll, Twello T. ; Zutfen
1902 W. V. d. Feen, Apeldoorn 1878 Groll, K. A.;

1840 GAOEA.

Wageningen 1909 V.; — Velsen 1837, 1838 en
1839 Buse; tusschen Beverwijk en Velsen 1900
Backer; — weg Voorhout naar Sassenheim bij
den spoorwegovergang 1900 Dec. 1901 Jongm.,
1901 des T.; Voorhout Dz.; Leiden 1840 B. W.;
J. J. Bruinsma; Endegeest 1832 S. S.: Valkenburg
1843 Mb.; Duifhuis bij Leiden S. S., 1833 Wtt.,
Dz., 1836 Lac, 1843 Mb., 1843 O., Perin, S.,
Hinxt, Kerb.; Stadwijk Voorschoten overvloedig
O.; Kerklaan Wassenaar 1870 H. d. V.; boerderij
Hoogwerf (N. 3. 55, 22) 1903 v. Iterson; — Oos-
terhout bij het Zwaantje 1848 T.

(Zwolle 1883 en 1900 L., Diepenveen 1850 K- A.,
Wijhe 1894 L. en Olst 1909 L. in h. pr.; Kampen
Bold. in h. Utr.; Zwoiie 1893 en — Hattem 1891
Carm. in h. pr. ; — Voorhout 1900 des T. in h.
pr., 1901 Jongm. in R. H.; opslag hortus Leiden
1895 Struyk. in h. pr.).

Bovendien: Amsterdam Lac. (Arch. 1. 1. p. 462); —
Station Apeldoorn 1878 K. A. (terrein dat 3 jaren
braak had gelegen, vroeger aldaar nooit waarge-
nomen).
1370. G. silvatica Loud. (G. lutea Schult. et Prodr. Ed.
I. p. 273) op grazige plaatsen, langs wegen, onder
kreupelhout, heggen enz. 21. April — Mei.

In Herb.: Groningen com. Th. Abel.; Sterre-
bosch aldaar 1855 S. E. Strat.; — 't Riet bij Dene-
kamp 1900 J. B, Bernink, 1904 G. en Blijd.; —
Bronkhorst bij Brummen 1873 K. A., 1876 Groll;
Nijmegen B.; achter het huis Ubbergen 1841, 1843
Th. Abel.; tusschen Ubbergen en Beek 1846 G.
D e ij n., tusschen Beek en Persingen 1844 T h. A b e I. ;
— Buitengasthuis Amsterdam 1835 Papet, 1846 0.;
Sparenhout bij Haarlem 1879 v. E.; — hortus Leiden
1873 Boerl. verw.; — Heinekenszand 1856 J. M.
Kakebeeke.

GAGEA. ALLIUM. ' 1841

(Groningen Noorderplantsoen 1902 R. de Boer
en H. Kooi in h. Heu ke 1 s; bosch te Midwolde
1897 Schipper in h. pr.; — Austeberg bij Beu-
ningen gem. Losser 1904 Blijd. en G. in h. Blijd.
aldaar 1900 Bernink inh. Heukels; — Wijn-
bergen bij Doetinchem 1902 des T. in h. pr., 1903
des T. in h. Danser; Oosterhoutsche bosch A. H.
Blaauw in h. Heukels; — Beverwijk 1885
. ~ Costerus in h. pr.; Amsterdam Miq. in h. Utr.).

Bovendien: Harderwijk volgens de Gorter (Arch.
l. V. p. 427); — enkele exemplaren in een boom-
gaard te Bovenkarspel t. J. Pij 1 Dz.; — Breda v. A.
(Arch. 2, II. p. 145); — Mouland 1913 lijst d e W.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

AUium Tourn.

A. sativum L. Waarschijnlijk uit West Azie, bij
ons in het groot verbouwd en in moeshoven alge-
meen gekweekt, doch naar het mij toeschijnt nimmer
verwilderd. 2J.. Juni — Aug.

Vermeld door Pelletier.^
1371. A. Scordoprasum L. (A. Scorodoprasum Aut. et
Prodr. Ed. I. p. 274.). In weilanden en op bescha-
duwde plaatsen. 2i. Juni — Juli.

In Herb.: Zalk 1832 M. Dassen, 1845 T.,
V. Heijn., 1891 Carm., bosch te Zalk 1850 R. B.,
1868 R. B., 1869, 1872 Hoek; Agnietenberg Zwolle
1891 L.; wal Deventer Romb.; — bosschen van
den Gelderschen toren te Dieren 1885 Ens.; — ?
Oud Valkeveen bij Naarden 1894 V.; Duinvhet
Haarlem 1892 v. E.; Elswout 1896 V.; Aerdenhout
1871 Groll; — tusschen het gras hortus Leiden
1897 V.; Groenhoven aldaar 1900 Struyk.; Sche-
veningsche boschjes R. B.; — dijken op Schou-
wen Dz.

116

1842 ALLIUM.

(ZwoUe 1893 Carm. in h. pr. ; — Santpoort
Went in h. Utr.).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.
1372. A. vineale L. Aan dijken en wegen, weilanden.
.21 Juni—Juli.

In Herb.: Kerkhof Vlieland 1858 Lac; — Wallen
Groningen S. E. Strat.; — Meppel v. Heijn.; —
Steenwijk 1892 G. en Heinsius; Zandberg bij
Kampen 1847 T. ; Kampen 1847 R. B.: Agnieten-
berg Zwolle 1870 Hoek; Deventer 1876 K., Ber-
kumer Belten 1904 L. (als compactum aut.); — Har-
derwijk R. B.; Bronsbergen bij Zutfen Un. 1897,
Rheeden v. H.; Apeldoorn 1874 K. A.; Arnhem S.;
Ooische waard en vestingwerken Nijmegen N. en
Th. Abel.; — Eem bij Amersfoort 1892 Garj.;
Wijk bij Duurstede C. A. B., 1833 Wtt.; Schalk-
wijk 1833 Wtt.; Bunnik 1842 Bierens de H. (P.
N. S.); Utrecht C. A. B.; — Ringdijk 1830 Romb.;
Naarden 1864 O. ; Muiderberg 1839 Romb.; Mui-
derschans, Bolwerk, Olifantspad Fl. Amst.; Helder
1903 V. Breemen; Velserend Kerb.: Meerenberg
1868 V. T. ; Zandpoort Buse, 1867 O.; Overveen
M. D.; Bloemendaalsche bosch 1872 Boerl.; Haar-
lem 1871 O.; -- Leiden 1835 Mb., Dz., Perin,
J. H. Smeets, 1844 O., 1882 Boerl.; Endegeest
1873 Boerl.; Maaldrift onder Wassenaar 1898 V.;
Laan van Wassenaar Pierot; 's-Gravenhage 1832
l. de L. e. h. Groll; kanaal aldaar V. Z.; achter
Zorgvliet V. Z., duinen bij 's-Gravenhage G. Bar-
ger; Monster 1896 V. (vivipaar); op den Haak bij
's-Gravezande V. Z.; Moordrecht 1893 v. d. Voo;
Dordrecht 1836 Lac; — Zierikzee 1873 Schu-
ringa; Renesse 1903 G. en Jongm.; Zuid-
Beveland v. d. B. (ook vivip.); Oudeland op Zuid-
Beveland 1839 v. d. B. (vivip.); Domburg 1835
G. B. C. v. d. Feen, 1882 F. Loef f; duinen aldaar

ALIIUM. 1843

1833 Forsten; Vlissingen (vivip.) 1845 v. d. Cop;
Sas van Gent A. W.; — Loopschans Breda v. A. ;
Burgst bij Breda Un. 1852; Wallen 's-Hertogenbosch
V. Hov.; Werkendam 1897 V.; Boxmeer Un. 1853;
— Mooksche bergen Un. 1853.
/3. capsuliferum Koch.

In Herb.: Zwolle 1905 L.; — tusschen Neerlang-
broek en Cothen v. d. T.

(Kampen Boild. en — Arnhem Miq., Pulle in
h. Utr.; Steeg bij Arnhem 1894 Posth. in h. pr.;
Ruurlo 1884 en Bronsbergen 1884 Ens. in h. L.;
Gorsel (N 6, 16, 44), 1902 G. en Jongm. in R.
H. ; — Werkhoven C.A. Backerin h. Heukels; —
Muiderberg 1899 v. Goor inh. pr.; Valkeveen
1899 Koning in h. pr.; Amsterdam J. Koorn-
neef in h. Heukels; Beverwijk 1885 Costerus
in h. pr.; Bloemendaal 1899 des T. in h. pr.; —
Leiderdorp 1885 Struyk. in h. pr.; duinen Witte-
brug 1895 v. Breemen in R. H.; Pompstation
weg Scheveningen 1912 Schierb. in h. pr.; Was-
senaar 1899 Posth. in h. pr.; Spijkenisse 1901
Koornneef in h. pr.; — Oostkapelle 1873 en
Noordgouwe 1887 L. in h. pr.; — Bergen op Zoom
1910 Struyk. in h. pr.; Liesbosch Prinsenhage 1904
Posth. in h. pr.; — tusschen Reuver en Kessel 1912
Danser in h. pr. ; Maastricht 1892 de Haas in
h. pr.; Oud Valkenburg Steichen in h. pr.; alge-
meen langs wegen en weiden, tusschen hakhout
de W. in h. pr.).

Bovendien: Op vele plaatsen aan de wallen en
in bosschen van Friesland Meese, aan de singels
te Goutum, Leeuwarden, Franeker en in een laan
bij Pietersbierum Fl. Fris. — Wijhe Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 415); — Baarn lijst Brakm.; —
Naaldwijk, Voorne v. E. (Arch. 2. 1. p. 413); Rockanje
en Oost Voorne Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402);

1844 ALLIUM.

Zwijndrecht, IJselmonde, Schiedam, Delfshaven, Park
en Oude Plantage Rotterdam Hjst v. d. Voo; —
bosschen Haamstede, dijken Duiveland lijst v. d. B.;
tusschen Middelburg en Rammekens, tusschen hier
en Rithem, tusschen VHssingen en de Vijgeneter,
tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen hier en
Middelburg, tusschen Dishoek en Zoutelande, West-
kapelsche dijk, tusschen Westkapelle en Domburg,
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen
hier en Veere, Oosternieuwlandsche polder, tusschen
Gapinge en Veere, tusschen Gapinge en Middelburg
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); Oost en West
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 2. II!. p. 136);
— Oudenbosch 1885—87 Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 549) ; — vestingmuur en ruige plaatsen
bij Roermond Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627); Grons-
veld Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 329).
(3. Leiden Mb., Kampen R. B., Domburg? v. d.
Feen en Duiveland? Dz. in Prodr. Ed. I. p. 274.
Voorts vermeld door Pelletier, Munting en
Brum an.
1373. A. Schoenoprasum L. In vochtige weilanden langs
de groote rivieren en waarschijnlijk door deze mede-
gevoerd uit het hooggebergte, waar de plant thuis
behoort. '4. Juni—Jiili.

In Herb.: Twello 1877 K. A.; boerentuinen (culta)
Ruurlo 1886 Ens.; Arnhem Hoffm.; uiterwaarden
Nijmegen 1833 Hoffm.; langs de Waal Nijmegen
Mb., Dz.. Ooische waard aldaar N. enTh. Abel.;
Waal bij Heerenwaarden v. d. T.; zandvlakte achter
de steenbakkerij aan de Waal tusschen Heeren-
waarden en Dreumel 1837 v. d. T.; uiterwaarden
Wageningen Karsten h. K-; — Lekoever Wijk bij
Duurstede 1844 Wenck, v. d. T.; — Vianen v. d. T.;
Lek aldaar 1835 D. S.; - Waarden Werkendam
1837 Lac; — Maasoever Elslo 1896 G.

ALLIUM. 1845

(Rijswijk Gld. B. J. v. Wagensveld in h.
Heukels).

Bovendien: Vestingwal te Enkhuizen t. J. Pijl Dzn.
— Waarden langs de Lek bij Hagesteijn de Geer.
(Bijdr. VII. p. 338).

A. Cepa L. Algemeen gekweekte plant uit het
Oosten, doch evenmin als A. sativum hier verwil-
derd aangetroffen. 2i. Juli — Aiig.

Lent en Hees in 't groot verbouwd, evenals A.
Porrum. Th. Abel. (Arch. 2. V. 327).
1374. A. oleraceum L. Langs wegen, dijken, aan akker-
kanten. 4. Juli — Aiig.

In Herb.: Zalk en bosch aldaar 1846, 1855 R. B.;
Agnietenberg Zwolle 1891 L.; IJseldijk Olst 1901
L.; Veenhuis Deventer 1879 K- A.; Spinnenwiel bij
Deventer 1840 Halb.; — IJseldijk Gorsel 1902 G.
en Jongm.; Zutfen v. Heijn.; op het Velde 1857
Spree; Uilenpas 1878 K-; Zevenaar 1833 Wtt.;
Harderwijk 1864 R. B.; Hierdensche beek Un. 1905;
Arnhem S., Thomson; Doorwerth Buse; Wage-
ningsche berg 1833 Wtt.; Nijmegen v. d. T.; grien-
den te Weurt *G. Deijn. enTh. Abel., Ubbergen
Th. Abel.; langs de Maas bij Heumen 1840 Lac;
wallen Bommel 1837 Lac; — Naarden 1864 O.;
Breesaap S. S., Buse, 1835, 1837 Mb., 1896 V.;
Velsen 1871 Groll; Laan van Middel Loo, gaande
naar de Breesaap 1837 Mb.; Bloemendaalsche bosch
1872 Boerl.; — Noordwijkerhout 1858 S. en v. d.
B.: Leiden Dz., v. d. B., Singel aldaar v. d. B.;
Kreupelhout bij Wassenaar 1845 Perin; Steenendijk
bij Rotterdam 1837 Lac; — Schouwen Dz.; Duive-
land 1845 v. d. B.; Reigersbosschen aldaar 1894 V.;
Zuid-Beveland 1841 v. d. B.; Oost Zeeuwsch Vlaan-
deren A. W. ; Spui tusschen Axel en Neuzen v. d. T. ; —

als /3 latifolium.

1846 ALLIUM.

Bergen op Zoom Un. 1860; 's Gravemoer 1842 v.
d. T. ; 's Hertogenbosch de Beijer, tusschen
's Hertogenbosch en Vucht A. de Beijer; dijk bij
Berenstein te Vucht 1847 v. Hov.; langs de MaaS
te Gassel en Katwijk 1840 Lac; — Siavante Mar-
res, St. Pietersberg 1870 Groll; Gronsveld Un.
1883, 1894 V.; Oud Valkenburg 1864 H. d. V.;
Wahlwiller bij Gulpen 1873 Lac. (als carinatum).

(Zalk 1891 Carm. in h. pr.; hakhout Haersterveer
bij Zwolle 1893 L. in h. de Haas — Gorsel 1897
en IJseloever de Steeg V. Sur. in h. pr. ; Wagening-
sche berg 1909 Posth. in h. des T. ; Wijchen
B r a k m. in h. pr. ; — Valkeveen 1899 K o n i n g in
h. pr. ; Breesaap 1896 Struyk. in h. pr. ; Velsen
1913 Kloos in h. pr. ; Santpoort 1909 Geels in
h. pr. ; — Noordwijkerhout 1901 Struyk. in h.
pr. ; muur van den Schaardijk Rotterdam 1908
Danser in h. pr. ; Brielle — Oost Voorne aan het
Zwarte laantje 1909 Brussaard inh. pr.; — Burgh
1887 en Oosterland 1887 L. in h. pr.; — Vucht
1886 Costerus in h. pr.; — Wijfelterbroek bij
Weert 1908 Schierb. in h. pr. ; loofbosschen op
krijt Oud Valkenburg Heremiet 1890, Eijserberg
Wittem 1902, Colmont Ubagsberg 1902, Slenaken,
Vaals, Gulpen, Epen 1903, Pietersberg Slavante
1892 de W. in h. pr.).
/3. complanatum Fries.

Schin op Geul Went in h. Utr.

Bovendien: Heilo en — Voorne v. E. (Arch. 2. I.
p. 413); — Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 136);
pad tusschen boornen te Hoedekenskerke 1841,
binnenweg bij Oudendijk, bouwland Noord Gouwe
1844, Duiveland, 's Heer Hendriksdijke lijst v. d. B.
/3. vermeld voor Breesaap lijst v. E. als boven en
Weurt G. D eij n.

Voorts vermeld door Pelletier.

ALLIUM.

1847

Aanm.: De door de Gorter (FI. VII Prov. p. 89) en
V. Hall (FI. B. S. p. 274) beschreven A. carinatum „In de
Salker-Waart" de Gorter moet tot deze soort gebracht worden,
waarbij het mogelijk is dat daar werkelijk de var. (3. gevonden werd.
A. carinatum PoII., en ook Smith FI. Brit, zoomede A. ole-
raceum /3. carinatum Wahlb. worden thans tot de var. compla-
natum gebracht, die zich onderscheidt van de hoofdsoort door
vlakke, gootvormige bladeren.

1375. A. carinatum L. (= A. flexum Koch. Syn. Ed.
I. p. 720 Fl. Leid. p. 292 en v. Hall. in Tijdschr.
VIII. p. 222). Zuidelijke plant, vooral in het Alpen
gebied, langs wegen en aan boschzoomen; bij ons
waarschijnlijk aangevoerde plant. 2|. Juni—Aiig.

In Herb.: ? Amersfoort Garj.; — bij Leiden 1847
Mb. (als flexum); Witte Singel aldaar (vineale) en
gazon Hortus Leiden 1897 V.! Rijn en Schiekade
aldaar 1905 Struyk.; ? Kerkweg Wassenaar 1833
S. S. {— oler. ?); 's Gravenhage G. B.

(Bovenste bosch en Elzeterbosch Epen 1906, bosch
Nijswijlre 1910 de W. in h. pr.)

Bovendien: bosch bij Vierlandhoek naar den kant
van Moresnet bij Vaals lijst de Wever.

De plant uit Leiden 1847 werd mede gevonden door Dr.
Boursse Wils (Arch. 1. I. p. 558), terwijl de in Arch. 2. II.
p. 6 vermelde A. carinatum „op een kalkheuvel te Wahlwiller
bij Gulpen" 1873 bij de vorige soort teruggevonden wordt.

1376. A ursinum L. In beschaduwde humusrijke bosschen,
onder kreupelhout en aan begroeide slootkanten,
waar zij dikwijls in ongeloofelijke menigte gevonden
wordt. 21. April — Mei.

In Herb.: Zandvoort bij Groningen 1829 v. H.; —
Deventer Halb.; — Zandpoort Exc. 1878; Over-
veen v. H.; Bloemendaal 1840 Romb.; Brederode
Exc. 1860, 1868 O., 1877 K. A., Exc. 1883; Haar-
lemmerhout 1838 Buse, 1870 Groll, 1873 Boerl.;
— Noordwijk 1838 Romb.; Leiden 1831 Forsten.
1840 B. W.; Laan van Kronestein onder Zoeter-
woude 1832 Wtt., 1833 S. S.. Dz., 1836 Lac,

1848 ALLIUM.

Mb., 1843 O., 1841 de Br., Perin, 1844 v. d. T.
(komt aldaar nog thans voor); — Walcheren de
Marree, Koudekerke 1880 Buijsm.; Middelburg
1848 Blaas; — Geulem 1866 H. d. V.; tusschen
Geulem en Valkenburg 1897 V.; Gronsveld v, Hov.,
Marres; Beek 1869 O.; Terhagen aldaar 1885 K.;
Vaals 1896 G., 1897 G. en V.

(Peizerwolde, Helpman, de Leek 1902 R. de Boer
en H. Kooi in h. Heukels; — Bergen N. H. 1913
Kloos in h. pr.; Haarlem Kuyper in h. Utr.;
C. A. Backer in h. Heukels; Haarlemmerhout
1900 V. Breemen in R. H., 1900 v. Goor in h.
pr.; Bloemendaal 1911 Geels in h. pr., aldaar 1902
en Brederode Koornneef in h. pr. et in h. Heu-
"kels; — Kronestein 1900 des T. in h. pr. : —
Middelburg Mevr. Snellen in h. Heukels; —
boschgrond Houthem 1901 J. G. Zollner in h.
W. en J ; Gronsveld 1893 de Haas in h. pr., 1911
de W. in R. H.; tusschen Beek en Geulle 1902
Hoogenr. in h. pr.; loofbosschen op krijt, Pieters-
berg vanaf de belgische grens, St. Geertruide, Grons-
veld, Mheer, Gulpen, Meersen, Houthem, Geulem,
Valkenburg, Schin op Geul, Wijlre, Vaals, Epen
de W, in h. pr. , Wolfhaag en Vaals 1906 des T.
in h. pr.).

Bovendien: Onder een heg bij den pastorietuin te
Rauwerd lijst B r a k m. ; korenlanden te Balk en Wijkel
Meese, aan het bolwerk te Franeker, aan den singel
te Goutum Fl. Fris. — veel omtrent Maarsen de
Gorter; — Bergen, Egmond v. E. (Arch. 2. I. p.
413); — Veersche weg Erm eri ns, tusschen Moes-
bosch en ter Boede en Koudekerke de Marree
lijst V. d. B.; — Beek, Meers, Gennep, Schinnen en
Oirsbeek Lac, Valkenburg 1885 L., K. en G.
(Arch. 2. V. p. 29).

Voorts vermeld door Pelletier, Munting.

ALLIUM. ASPHODELUS. ANTHERICUS. 1849

De Heer de Wever raerkt op (1. c. lijst II) dat
te Schinnen en Oirsbeek de plant wel geheel moet
verdwenen zijn, daar hij ze er ninimer kon vinden.

Asphodeloideae Vent.

Tribus Asphodeleae Koch.

Subtribus : Asphodelinae Engl.

Asphodelus Tourn.

1377. A. tenuifolius Cav. Op akkers, langs wegen, van
de Canarische eilanden en Madera door het zuide-
lijke Middellandsche zeegebied en van de Orient
tot Indie, elders waarschijnlijk met graanzaden over-
gebracht. 0 Juni—Sept.

In Herb.: Bouwland Amersfoort 1894 Garj.; —
Moestuin van de Wed. Berentempel-Bothof, Kas-
perspad Dordrecht, tusschen uien Juni 1897 Posth.;
— St. Anthoniuseiland bij Maastricht Aug. 1894 de
Haas.

(West Knollendam 1911 Kloos in h. pr.)

Bovendien: bouwland dicht bij het station Hil-
versum 1888 (voorbijgaand) H. d. V. (Arch. 2. V.
p. 530); Merwedekanaal 1907 Pinkhof volgens
Verzeign. des T. p. 32. 1 ex. thans verdwenen.

Aanm.: Deze soort werd oorspronkelijk voor Asph. fis-
tulosus gehouden en als zoodanig in het herbarium geinse-
reerd. Door Prof. Ascherson werd op deze vergissing
opmerkzaam gemaakt, daar het hem opviel dat A. tenuifolius
ook elders herhaaldelijk was ingevoerd, terwijl A. fistulosus
door haar langeren levensduur minder spoedig op bouwland
kan opslaan.

Subtribus : Anthericinae Engl.

Anthericus L.

1378. A. Liliago L. (= Phalangium Liliago Schreb.) In
droge bosschen, aan zonnige hellingen; bij ons wel
aangevoerd. %. Mci—Juni.

1850 ANTHERICUS. HOSTA. HEMEROCALLIS.

In Herb.: Op de vlakke heide tusschen het Aard-
huis en Meerveld gem. Apeidoorn 1881 leg. J. B.
Hugenholtz e. h. K. A.; op de hooge heide bij
de zoogenaamde Hoogen Duivel, achter de Soeren-
sche bosschen gem. Apeldoorn 1892 K- A. en
Hoogen Duivel tusschen Apeldoorn en Elspeet
1894 K. A.

(Guttekoven, vermoedelijk aangevoerd 1913 Kent-
gens te Sittard in h. de Wever).

Bovendien: Groothei te Urmond 1913 Kentgens
in lijst de Wever II. In den Prodr. Fl. Belge
wordt zij vermeld voor talrijke plaatsen langs de
Maas in de provincies Luik en Namen, waardoor
zij misschien met het Maaswater naar Urmond kan
meegevoerd zijn.

Tribus : Hemerocallideae R. Br.
Hosta Tratt.

H. plantaginea Aschers. {= Hemerocallis cordata
Cav. = Funkia subcordata Spreng.) Sierplant uit
China en Japan, nu en dan verwilderd. 2J.. Juli — Aug.

In Herb.: boschjes bij Valkenburg (L.) 1883 K-

Henierocallis L.

1379. H. fulva L. Plant uit het zuiden, doch algemeen
aangeplant en somtijds volkomen verwilderd. '4.
Juni.

In Herb.: In een groot aantal exemplaren in een
acacia-hakboschje einde der Bronsbergen, kort aan
de rivier bij Zutfen, gem. Steenderen 27 Juni
1897 K. A.

(Dordrecht, vluchteling, 1899 Posth. in h. pr.).

NARTHECIUM. 1851

Melanthioideae EtigL

Tribus: Tofieldieae Kunth.
Narthecium Moehring.

1380. N. ossifragum Huds. Op moerassige plaatsen in
heide- en veenstreken. IX- Juli — Aug.

In Herb.: Noordwolde Bergsma; Bergumerheide
Bruinsma, Hinxt, 1872 Boerl.; — Barreveld
bij de Friesche palen 1829 v. H.; Haren 1832 v. H.,
1867 Holk.; Witteveen bij Haren Strat. ; Harender-
molen 1832 v. H., 1863 Holk.; Bellingwolde R.
Stuffken; Westerlee D. I. Penon; — Leutinge-
wolde 1895 Sanders; Ide 1865 Holk.; Hooge-
veen 1832 Miq.?, Nieuw-Dordrecht 1859 Lac. en
S.; Meppel v. Heyn.; — Dedemsvaart Staring;
Weerselo tusschen Saesveld en Hertme 1901 L.;
Enschede 1883 K.; Almelo Un. 1870; Lonneker
1891 L., Walmbekke aldaar 1904 en Haaksbergen
1906 Blijd.; — Gagelkamp bij Harderwijk 1863,
1864, 1867 en 1870 en 's Heerenlpo bij Harderwijk
1877 R. B.; Meestersloo aldaar 1850 S. S.; Apel-
doorn 1863, 1872 en 1877 K- A.; Voorst 1847
Buse; tusschen Apeldoorn en Beekbergen 1838
D. S.; Nagelpoel tusschen Apeldoorn en Deventer
1858 O.; Wisselsche veen Un. 1890; Kootwijk 1897
en Barneveld 1897 V.; Lunteren 1857 Buse; achter
de Fliert aldaar 1894 V.; Epe 1864 S., K., Uddeler-
meer 1872 Buekers; Zutfen Mb.; Eibergen 1879
K-; Nijmegen Thomson; Groesbeek 1890Groll;
Heumen Un. 1853; tusschen Hatert en Heumen N.
en Th. Abel.; Malden 1840 Lac; bij de Wille-
brordskapel tusschen Wijchen en Overasselt U n.
1853, 1897 G. en V.; Wijchensche Venen B.. J. C.
en G. Broers, N. en Th. Abel., 1837Kraamw.,
1843 W. K., 1847 G. Deijn.; — Bavoort 1894

1852 NARTHECIUM.

Garj.; tusschen Amersfoort enOud-LeusdenKraep.;
tusschen Renswoude en Veenendaal 1898 G.; Maars-
bergen Dubois, 1895 V., Driebergen 1836 Mb.; —
Hilversumsche Meent 1888 H. d. V.; Haarlem
Splitg.; — Grootemeer en Zwaluwenmeer ,bij
Hoogerheide Un. 1896; Bergen op Zoom en Snol-
veen bij Rozendaal Un. 1860; Huibergen Un. 1860,
1881 Hoek; Hoogerheide U n. 1860; Bavelsche
heide Un. 1852; Breda Lac; Geertruidenberg Dr.
Verkouteren: Ulvenhout v. A.; Oisterwijk v.
Vloten, 1894 Ogt.; Rietven aldaar D. S.; Beugen
Un. 1853; tusschen Meijel en Neerweert 1895 G.
en V.; Chaam 1861 Buse; — Bulteven bij Venlo

1898 Rieter; Beegderheide U n. 1900; ten westen
van het Pastoorshuis bij Weert 1900 G. en Jongm.;
Maastricht v. Hov., Marres; Roodebeek en op de
Schrijversheide 1896 G.; Lanaken Ploem; Bruns-
sumerheide aan den oorsprong der beek nabij Rum-
pen 1872 Lac. -

(Fochteloo-Oosterwolde 1892 V. Sur. in h. pr.;
Oldehoitpade Kuyper in h. Utr. ; — Vlachtwedde

1899 Schipper in h. pr.; Zeegze, Harendermolen,
Paterswolde. Peize, Zuidlaren, Noordlaren, Onnen,
Schipborg, de Punt R. de Boer en H. Kooi in
h. Heukels; — Aamsveen 1902 Blijd. in h.
Brussaard; — Hierden Bold. in li. Utr.;
Vaassen, Wissel bij Apeldoorn Brakm. in h. pr.;
vochtige hei Vaassen 1904 v. Goor in h. pr.;
Wisselsche veen Epe 1911 Bruss. in h. pr.; Wor-
mensche veld en in het Broekland bij Apeldoorn
1902 Koornneef in h. pr.; Uddelermeer 1896
BoHen in R. H ; Bleekermeer 1900 v. Iterson
in h. Hoogenr. ; Veenendaal-Lunteren 1894 V.
Sur. in h. pr. ; Wijchensche venen 1902 v. Bree-
men in R. H.; — Maarsbergen 1902 des T. in h.
pr.; — Meent Bussum 1899 Koning in h. pr.; —

NARTHECIUM. COLCHICUM. 1853

Wouwsche plantage 1884 Posth. in h. pr. ; Zwarte
veen Woensdrechtsche heide 1910 Struyk. in h.
pr.; Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr.; Made
1913 Kloos in h. pr.; Waalre P. Sloots in h.
Heukels; Gilze 1910 J. G. Danser in h. Dan-
ser; — Velden, Arcen Un. 1893 V. Sur. in h. pr. ;
Hoogveen ten oosten van Reuver 1907 Danser
in h. pr.; Sluis 13 Zuid-Wiilemsvaart bij Weert 1908
Schierb. in h. pr. ; tusschen Baanbrug bij Weert
en de Zuid-Willemsvaart 1900 G. en Jongm. in
R. H.; in het laagveen van af Schrieversheide tot
Etzenrade (Jabeek) d e W. in h. pr.).

Bovendien: Ameland Kros (Arch. I. IV. p. 82); —
bij Wolvega lijst Brakm.; Bergumerheide en elders
in de wouden Meese, bij Noordwolde en Appel-
scha Fl. Fris. Lauteren (ubi?) en Stavoren
Reinw. in Fl. B. S. p. 279; — Eelde en — Ide
lijst Brakm.; Sleen, Weerdinge, Valthe 1859 Lac.
en S. (Arch. I. V. p. 257); — Steenwijkerwold Un.

1892 (Arch. 2. VI. p. 352); — Eibergen, Zwilbroek
Un. 1897(Arch.3. l.p. 623);WijchenlijstBrakm.; —
Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p. 446); — Balsche
straatweg Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 355); Oisterwijk lijst Brakm ; — Oostrum Un.

1893 (Arch, 2. VI. p. 576); weg Tongelrooische
beek tot nieuwe brug Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting en
volgens FI. Leidensis door Vorstiu s voor Leiden,
wat wel zeer onwaarschijnlijk is.

Tribus : Colchiceae Rchb.

Colchicum Tourn.

1381. C. auctumnale L. In vochtige weilanden, meest
langs rivieren en beeken. 2i. Aug. — Sept.

In Herb.: Kampen, Vogelensang R. B. '); Olst

1854 COLCHICUM.

1848 Cop; tusschen Olst en Deventer 1877 K.;
van de Geldersche grens tot aan Wijhe op een
aantal plaatsen algemeen in de IJsel-uiterwaarden
1877 K.; — Gorsel 1876 G. van Sante Bz. (herb.
O. 1272); Gelderland Hofman; op bouwland over
de Meldersche laan te Valburg M. Coenen e. h.
Th. Abel., (Nijmegen Perin); — aan de Maas
van Venlo naar Straelen bij Venlo 1900 Rieter;
Maastricht v. Hov., 1870 Groll; Maas bij de Ge!-
dersche beek 1893 Groll, Terhagen bij Beek, Pie-
tersberg, Gulpen 1885 K., alhier Un. 1861; Geul
bij Valkenburg 1901 V., Schaesberg aldaar 1889 V.

(Kampen *) B o 1 d. in h. U t r. — Hammert U n. 1893
L. in h. L. en V. Sur. in h. pr. ; Maastricht 1892
de Haas in h. pr. ; Uiterwaarden aldaar 1904 des T.
in h. pr.; tusschen Valkenburg en Geulem 1913
Brussaard in h. pr. ; Geboschke Valkenburg 1904
des T. in h. pr. ; in Zuid Limburg niet zeldzaam
in de beemden langs de Geul, Geleenderbeek en
de Maas en ontbreekt ook bijna nergens in de
bosschen op de mergelrotsen van af den Pietersberg
tot Vaals, verder veel in de bosschen van Bunde
tot Elsloo, beemden langs Voerenbeek, Gulp, Eiser-
beek, Anselerbeek en Worm d e W. in h. pr.).

Bovendien: Op de uiterwaarden langs de Maas
tusschen Megen en Dieden de Beijer in Fl. B. S.
p. 305; — Epen Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 329);
Wijlre, Geulem, Lemiers en Gennep Lac. (Arch. 2,
V. p. 30)

als fol. variegatis. St. Pietersberg 1890—1894 de
Haas en Hoevenaars (Arch. 2. VI. p. 567).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.

*) In Arcli. 1. II. p. 27 deelt de Heer Bondam mede dat deze
soort op hare bij Kampen opgegeven groeiplaats verdwenen was, althans
niettegenstaande nauwkeurig onderzoek niet teruggevonden werd.

COLCHICUM. JUNCUS. 1855

Geen opgave is mij bekend van het voorko-
men van C. auct. ^. vernum, de in het voorjaar
bloeiende varieteit.

Ordo : Juncaceae Vent.

Juncus Toiirn.

1382. J. bufonius L. Algemeen op beschaduwde en opene
vochtige plaatsen. 0. Juni — Aug.

In Herb.: Texel 1860 Lac, S. P. Huizinga;
tusschen Burg en de Westen 1869, de Mok 1869
en Veenweg tusschen Oosterend en Nieuwe Schild
1868 Holk.; Zuiderzee-strand Vlieland 1858 Lac,
1868 Holk.; TerschelHng 1881 GroJ]; duinpannen
aldaar 1897 V.; Westterschelling 1868 Holk.;
Midsland Un. 1886, tusschen Nes en Buren op
-Ameland 1867 Holk.; — Bolsward 1864 J. M. de
B.; Wolvega Un. 1881; Veenwouden 1866 Holk.;
Leeuwarden 1859 S.; Oenkerk 1860 S.; Koudum
1864 Holk.; Oldeboorn 1868 v. T.; Blijer Mieden
Frisia (oud etiquet); — Groningen v. H.,' 1856
Strat.; — Assen 1832 Forsten; Borger Un. 1889;
Valthe, Coevorden 1859 Lac. en S.; Meppel v.
Heijn.; — Kampen 1847 R. B.; Dronten bij Kam-
pen 1873 Hoek; Ittersum bij Zwolle 1891 L.; Deven-
ter Halb., v. Gron, 1878 K.; den Ham 1892 L.
en Carm.; Lonneker 1891. L.; Hardenberg 1868
V. d. Scheer, 1892 L. en Carm.; — Harderwijk
R. B.; Apeldoorn 1851 en 1876 K- A. (bl. met 3,
4 en 6 meeldraden); Zutfen 1835 Wtt. (capitatus),
1838 Buse; Ulft 1905 Rust; Uddelermeer Un. 1849
(ook fascic); Station Veenendaal — de Klomp 1894
V.; Spoel bij Culemborg D. S.; Groesbeek B. (als
var. montana); Beuningen 1845 N. en Th. Abel.;
. Heumen 1848 Th. Abel.; — Amersfoort R. B.;
Schothorst 1891 Garj.; Driebergen 1859 R. B. en

1856 juNcus.

A. W. Hartm.; Zeist Wenck; de Bilt 1838 Buse;
Blauwkapel v. H.; Utrecht C. A. Bergsma, 1834
D. S., 1870 de Br.; Westbroek C. A. Bergsma;
weiland achter Noordheide tusschen Westbroek en
Maartensdijk v. d. T.; Maartensdijk 1836 D. S.;
Eemnes 1872 O.; Rhoodestein bij Neerlangbroek
V. d. T.; Vinkeveen Kerb.; Abcoude 1845 M. D.;
— Naarden 1864 O.; Kortenhoef 1845 Rich.;
Overtoom Amstel 1845 Romb.; Olifantspad, Wees-
perzijde, Funen Fl. Amst.; t IJ 1835 Buse;
Funen 1857 Knuttel; Wieringen 1856 Lac;
Breesaap 1835 Buse; Zandpoort 1842 Buse;
Haarlem 1871 Groll; duinen aldaar Splitg.;
Leidsche weg Kerb.; Middenduin 1842 Buse;
Aardenhout bij Haarlem 1842 J. W. R. Til. (P.N.S.);
Leeghwater 1894 V.; Haarlemmermeer bij de Crucquius
1852 Coster (als Agr. vulg.); — Leimuiden Exc;
Leiden 1835 Mb., Dz., J. A. van Dissel, Pierot,
1846 O., Perin; Jaagpad naar Leiderdorp v. d. B.,
Hortus Leiden 1859 S.; weg Staatsspoor Leiden
1897 V.; duifhuislaan Junius; duinen Katwijk
binnen wie?; langs het kanaal Katwijk binnen naar
zee de Haan; Wassenaar 1853 S.; duinvaliei Was-
senaar wie?, S. S., Perin; 's-Gravenhage V. Z.,
R. B.; Delft v. S. V.; Spoorwegterrein tusschen
Spoorweghaven cn Parallelweg Hillesluis 1902 W.
en J.; dijk buiten de D. P. Rottcrdam 1851 Gro-
nem.; Heikop v. H.; Lek bij Vianen 1842 v. d.
T.; Merwededijk Dordrecht Boerl; — Zuid-Beve-
land 1847 v. d. B.; Withelminapolder 1836 v. d. B.;
Nieuw- en St. Joosland 1879 L.; Vroon bij de
Oranjezon 1883 en Schroeweg bij Middelburg 1887
L.; Zeeuwsch Vlaanderen (ook fascic) 1861 A. W.;
Groede 1885 L.; — Veerdam Werkendam 1836
Lac; Speelhuis Breda v. A.; Liesbosch 1853
Kerb.; Ginneken Un. 1852, 1876 O.; Ulvenhout-

JUNCUs. 1857

sche bosch Un. 1852; Chaam 1861 Buse; langs
de Dieze en Vuchtsche heide v. Hov.; Tilburg
1870 Groll; Eindhoven 1831 Wtt.; Deurne 1871
Lac; Gemeente Vloeiweiden Valkenswaard 1901
Rovers en v. Roessel; — tusschen Mook en
Plasmolen 1856 v. d. B. en Th. Abel.; Bunde
1870 Groll.

/3. mutabilis A et G. (J. bufonius /3. fasciculatus
Koch. et Aut. plur.).

In Herb.: Groene strand TerscheUing 1886 K-; —
Leeuwarden 1859 S.; — singels bij Kampen 1847
T.; — Uddelermeer Un. 1849; Arnhem aan den
•Rijn Thomson: aan de Waal bij Nijmegen Her-
renkohl; Beek Un. 1853; — aan 't IJ (duitsch
etiquet); Velserend 1873 Bo erl.; Velsen 1841 Buse;
Middenduin 1839 Buse; Haarlem B. W.; Haarlem-
mermeer 1853 Hartm. en S.; — duinen Holland
Hartm.; Brielle (P 3, 43, 13) 1902* G. en Jongm.;
Rotterdam O.; — Wilhelminapolder v. d. B.

(Burg en Schild Texel 1891 V. Sur. in h. pr.; —
Heerenveen Kuyper in h. Utr. ; — Winschoten
1884 Schipper in h. pr.; Groningen, overal R. de
Boer en H. Kooi in h. Heukels; — Zwolle
1887 Posth. in h. pr., 1894 Henr. in h. pr.;
Enschede 1903 Blijd. in h. pr.; — Lochem 1908
Henr. in h. pr.; Apeldoorn Koornneef in herb.
Heukels en 1903 in h. pr.; Ede 1892 V. Sur. in
h. pr. ; Rijswijk B. J. vanWagensvelden —

*) Deze vorm deed mij denken aan J. ranarius Long et Perrier.
Deze wordt echter beschreven met perigoonbladen, waarvan de bin-
nenste iefs l<orter, de buitenste iets langer dan de vruchtdoos zijn;
deze bovendien naar onder versmald. Voorts geven A und G. Syn.
IP. p. 423 als kenmerk op de donkerroode scheede der ondersle
bladeren. De grootte der perigoonbladen nu varieert zeer: de vorm
fasciculatus (= mufabilis A. et G.) is waarschijnlijk een op waterarme
■of daarmede biologisch overeenstemmende gronden groeiende vorm.

117

1858 JUNCus.

Utrecht W. C. v. Embden, Soesterveen Koorn-
neef in h. Heukcls; Maarsbergen 1889 Struyk.
in h. pr.; Cothen 1888 d e Haas in h. pr.; — Gein
1913 Geels in h. pr.; Spoordijk Diemen-Weesp
1902 V. Goor in h. pr.; Amsterdam 1886 Costerus
in h. pr.; Enkhuizen Sanders in h. pr. ;tusschen
Schoorl en Schoorldam 1890 Costerus in h. pr. ;
Noordzee-kanaal Velzen 1888 Posth. in h. pr.;
Ringvaart Haarlemmermeer v. Goorinh. Heukels
en 1902 in h. pr.; — Noordwijkerhout 1886 Struyk.
in h. pr.; Leiden 1876 L. =•=): 'sGravenhage 1891
R. B. en Klatteweg aldaar 1895 v. Breemen in
R. H.; Scheveningsche boschjes de W. H. in h.
L.; Abbenbroek Koornneef in h. Heukels;
Hoek van Holland 1903, Kralingsche plas 1902,
's-Gravenweg 1901 W. en J. in h. pr. ; Kralingen
1901 W. en J. in h. Heukels; opgespoten grond
Heemraadsingel Rotterdam 1907 Danser in h. pr.;
— Oranjezon 1883 en Eede 1887 L. in h. pr.; —
Made 1913 Kloos in h pr ; Waalre P. Sloots in h.
Heukeis; Station Budel 1899 des T. in h. pr.; —
Plasmolen 1900 Jongm. in R. H.; Venlo Un. 1893
V. Sur. in h. pr.; Reuver 1907 Danser in h. pr. ;
broek bij Thorn 1900 G. en Jongm. in R. H.;
Valkenburg 1900 Steichen in h. pr. ; Slooten,
greppels en in beemden algemeen Zuid-Limburg
de W. in h. pr.

f3. Rotterdam 1901 en Fijenoord 1901 W. en J.
in h. pr.).

Bovendien: Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV.
p. 81), Hollum aldaar 1896 lijst V.; Schiermonnikoog

*>

^) met de opmerking: „onder de Leidsche exemplaren zijn er
waarbij de bloempjes door de gerinye ontvvikkeling der bloemsteeltjeS
schijnbaar tot armbloemige khiwentjes vereenigd zijn, doch bij geen
enkele halm is dit over de geheele inflorescentie het geval".

juNCus. 1859

1860 S. (Arch. 1. V-^ p. 262); Rottum 1896 Schip-
per (Arch. 3 I. p. 213); Vlieland, op het veldje
van Zwartlid en in de Viamenvallei, Terschelling
Ameland en Schiermonnikoog op gelijke plaatsen
als op Texel F 1 o r. H o 1 k.; Zwaagwesteinde, tusschen
Joure en Langweer, Hemrik, Bakkeveen, Bergumer-
heide, Warns, Wijkel, Deinem, Peperga, Oudega
(W.) lijst Brakm.; Sneek, Geestumerveld Fl. Fri s.
p. 69; — Hoogeveen, Emmen, Weerdinge, Odoorn
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 257); Steenwijker-
wold, Kailenkote, Eeze, Eesveen, Giethoorn Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 352); tusschen Nieuwe en Oude
Wetering Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416);
Almelo, Albergen en Vriezeveen Un. 187 (Arch. 2.

1. p. 196); Delden, Twickelerbosch U n. 1870 (Arch.

2. I. p. 201); Hengelo, Borne, Haaksbergen, de
Lutte, de Poppe Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229);
Entersche veen en — Eibergen, tusschen Zutfen
en Bronsbergen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623);
Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 230); Sillevolde Un. 1885 (Arch. 2.
IV. p. 406); Wisselsche veen Un. 1890 (Arch. 2.
VI. p. 99) ; — Hilversum U n. 1872 (Arch. 2. 1. p. 307) ;
Callantsoog-Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 352);
Haarlemmermeer 1853 Hartm. en S. (Arch. 1. III.
p. 289, opgenomen als (3. fasciculatus, zie hierover
Arch. 1. IV. p. 62 en volg. en V. p. 46, 47); —
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — al de
Zeeuwsche eilanden A. W en L. (Arch. 2. VI. p. 131);
Tholen A. W. (Arch. 2. III. p. 137); tusschen
Vlissingen en de Vijgeneter, Dishoek, tusschen hier
en Koudekerke, tusschen hier en Middelburg, tus-
schen Dishoek en Zoutelande, Oosternieuwlandsche
polder, tusschen Veere en Gapinge, tusschen hier
en Middelburg Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036) —
Hoogerheide, Woensdrecht U n. 1896 (Arch. 3. I.

1860 JUNCus

p. 355); Oudenbosch 1885— '87 Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p 549); — Blerik, Hammert Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 576); Rauwmoest, Keversbroek,
weg Tongelrooische beek tot Nieuwe brug Un.
1900 (Arch. 3. II. p. 628); Gronsveld, Meersen,
Amby, Gulpen, Epen, Valkenburg, Sittard, Roermond
Un. 1861, Maastricht-Pietersberg Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 329).

/3. (= congestus Schousb. = J. insulanus Viv. in
Holk. FI. der N.Z. eilanden p. 120) Texel, in de
Mok of Korhoek, Vlieland, aan het Zuiderzeestrand,
zie ald. Rottum v. E. (Arch. 2. I. p. 414).

Voorts vermeld door Lobel, Kruidboek (voorMld-
delburg) 1581, Vorstius, PelletierenMunting.
1383. J. Tenagea Ehrh. *). Op vochtige kale heide-
gronden. 0. JuU — Aug..

In Herb.: Jipsinghuizen Un. 1899-; — Coevorden
1859 Lac. en S.; Dalen Un. 1906; — Deventer
v. d. Cop; Larinkhoek Ambt Ommen 1903 L.,
Markeloosche veen U n. 1897; tusschen Weerselo
en Lemselo 1905, Hengelo 1905 en achter de Braak
bij Lonneker 1905 Blijd,; Hengelo, de Lutte bij
Lonneker Un. 1905; (Neuenham) Miq.; (Bentheim)
1853 Buse; Lattrop 1831 Miq.; Lindermaten en
Usselo 1904 Blijd., Emsbroek 1902 G. en Jongm.;
Hardenberg 1868 v. d. Scheer; — Ermelo 1871
R. B.; Voorst bij Zutfen 1833, 1835 Wtt.; 1842
de Vriese (P. N. S.); kanaal tegenover de lucifer-
fabriek Apeldoorn 1880 K. A.; Vorden 1879 Groll;
Zutfcn Wtt.; Didam 1856 Lac; Lichtenvoorde,
Winterswijk en Eibergen Un. 1859; Ruurlo 1891 L.
en Ens.; Ede 1845 Lac, 1845 Romb.; Benne-

•| De schrijfwijze Tenagea bij Ascherson en Grabner is verklaar-
baar, waar men algemeen de grieksche uitgang f(o? door eiis over-
brengt bijv. ytystJTiio; = gigantiHis. Het ware misschien juister ook
hier giganteios te schrijven, maar men heeft hierin het latijn gevolgd.

juNcus. 1861

komsche Meent 1882 en Wageningen 1883 K.; Nij-
megen B.; Hulzen B. ; Wijchen 1850 Th. Abel.;
broek bij Malden Un. 1853; — den Ham 1894
Garj.; tusschen Renswoude en Veenendaal 1898
G.; — Bergen op Zoom Un. 1860; Oosterhoutsche
heide Dr. Kraamw., 1841 Lac; Galgenberg bij
Heusdenhout Un. 1852; tusschen 's-Hertogenbosch
en Cromvoirt 1900 G. en Jongm.; Q 5. 52 33.
Exc. Pl. 1903; Vuchtsche heide 1847 v. Hov.;
Eindhoven Dz.; Zeelst Dz.; Bestsche heide 1850
V. Hov.; Sterksel Exc. Pl. 1903; Helmond Wtt.;
Valkenswaard Broers, 1874 Lac; Station Budel
1899 G. en des T.; Peel bij Deurne 1871 Lac ;
Zwarte water Peel 1895 G. en V.; Boxmeer Un.
1853; tusschen Boxmeer en St. Anthonie Un. 1853,
1872 J. M. de B.; plas station Beugen Un. 1898;
St. Jansbeek Un. 1853; — Plasmolen en Mook
1855 Th. Abel.; Middelaar 1873 Lac; veentje
aldaar 1899 G.; zandweg ten westen van het Kevers-
broek Un. 1900.

(Denekamp 1903 BHjd. in h. pr., 1911 Hoogenr.
in h. pr. en 1911 Brussaa r d in h. pr. ; Haaksbergen
1895 Schipper in h. pr. ; — Laag Soeren 1900
H. Heukels in h. pr. ; Harscamp bij Ede 1902
W. en J. in h. Danser; — Maarsbergen 1887
Struyk. in h. pr.; Hollandsche Diep Utrecht W. C.
van Embden in h. Heukels; — Leveroy 1907
G. en des T. in h. des T.; Bunde 1911 de W.
in R. H.; Keversbroek Weert 1900 G. en Jongm.
in R. H.; in het z.g. Engelsveen te Brunssum en
bij de Staatsmijn Hendrik te Rumpen 1910, vrij
zeldzaam de W. in h. pr.).

Bovendien: Ane 1859 Lac en S. (Arch. 1. V.
p. 257); — Borne Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229);
Herikervlier bij Goor 1898 G. en V. (Arch. 3. I. p.
567) — ?? Scheveningsche duinen de W. Hamer

1862 juNCus.

(Arch. 2. II. p. 123 1; — Walcheren, Oost Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 137), Walcheren
later met een? in Arch. 2. VI. p. 131.

Voorts reeds opgegeven voor Delden en Hengelo
door Ehrhart sec. v. Geuns. (Fl. B. S. 1. p. 291).
1384. J. squarrosiis L. Op heide en veengronden alge-
meen. %. Juni—Aug.

In Herb.: Texel 1881 Groll; Koog aldaar 1868

Holk.; Meentegrond aldaar 1860 Lac; duinvalleien

Viicland 1858 Lac: Westterschelling 1869 Holk.;

duinpannen aldaar Un. 1886; Ameland 1840 Spree;

tusschen Nes en Hallum aldaar 1869 Holk.; —

Gaasterland 1865 H. d. V.; Rijsterbosch 1868 J. M.

de B. ; Suameer 1869 v. T.; tusschen Makkinga en

Appelscha 1840 Spree; — Witteveen bij Haren

1856 Strat.; — Zuidlaren Strat. : Gieten v. H.;

Emmen Un. 1889; Assen 1832 Forsten; Hooge-

veen 1859 Lac en S., 1865 H. d. V.; Coevorden

E. B. Asscher; Meppel v. Heijn.; — HeinoUn.

1888; Deventer V. Z.; Brinkgreve aldaar 1847 T.;

Hellendoorn 1892 L. en Carm.; Twenthe 1891 en

Hertme bij Borne 1901 L.; Hardenberg 1868 v. d.

Scheer, 1892 L. en Carm.; Bruchterveld bij Har-

denberg 1894 L.; Almelo 1870 O.; Walmbekke bij

Lonneker 1904 Blijd.; — Harderwijk 1849 T., R. B.;

Nijkerkervecn en tusschen Nijkerk en Hoevelaken

R. B.; Apeldoorn 1852, 1877 K. A., 1879 Groll;

Voorst 1846 S. S.; bij het Beekbergerwoud 1869

S.; Zutfen 1884 C. v. d. Broek; Vorden 1879

Groll; Doetinchem Un. 1885; Wolfheze Un. 1847;

Renkum Buse; Nijmegen B; tusschen Hatert en

ruine van de kapel van St. Willebrordus te Hatert

1845 Th. Abel.; Wijchen 1897 G. en V.; — Amers-

foort Splitg.; Hoogland 1854 O.; Leusden 1893

Garj.; Driebergen 1833 W 1 1 ; vijvers Driebergsche

bosch 182i» V. H.; Zeister en Driebergerbosch v. d. B.;

jUNCus. 1863

in het eerste C. A. Bergsma, 1851 O.; bosch te
Rijzenburg 1847 O., R. B., 1857 Knuttel, 1859
A. W. Hartm. en R. B.; Zeist G. Br., S. S., 1848
T. ; tusschen Soestdijk en de Bilt v. H.; achter Beer-
schoten bij de Bilt v. d. T.; alhier 1833 S. S.;
heide bij de Bilt Wtt., 1837 Mb., 1838 Buse,
1839 Lac, 1871 de Br. ; — tusschen Naarden en
Laren (wie?); tusschen Loosdrecht en Hilversum
1839 D. S., V. d. T.; — Zelzate 1845 B. W.; Zuid-
dorpe 1845, 1846 v. d. B., 1863 A. W.; - Hoeven
1895 de Haas, Galdersche heide Un. 1852, v. A.;
Bakel 1873 H. d. V.; Helvoirt 1846 en Vuchtsche
heide achter het Kamp 1845 v. Hov. ; Eindhoven
Dz.; Helenaveen 1873 H. d. V.; Deurne 1871 Lac;
Kraaienveen ter plaatse genaamd de Achterste Brug
onder Borkel 1901 Rovers en v. Roessel; St.
Anthonie U n. 1853 — Langven op weg van Neer-
ritter naar Stramproy 1900 G. en Jongm.; Maas-
tricht Marr e s.

(Noordzee-duinen Texel 1900 v. Breemen in
R. H.; — Harendermolen, Midlaren, Eelde R. de
Boer en H. Kooi in h. Heukels; Bellingwolde
1899 en — Zuidlaren 1900 S c h i p p e r in h. pr. ; —
Denekamp 1911 Bruss. in h. pr. ; den Ham 1892
Carm. in h. pr. ; — Barchem-Ruurlo 1908enLochem
1911 Henr. in h. pr.; 't Joppe Gorsel 1902 G. en
Jongm. in R. H.; Ede Pulle in h. Utr.: Hars-
camp 1902 W. en J. in h. pr. : Veenendaal-Lunteren
1894 V. Sur. in h. pr.; — Maarsbergen 1888
Struyk. in h. pr., 1893 V. Sur. in h. pr.; de Bilt
W. C. V. Embden in h. Heukels; Soesterveen
1902 V. Goor in h. pr. ; heiweg Doorn 1901 des
T. in h. pr.; — Laren 1904 Posth. in h. pr. ;
Zanderij Huizerweg Bussum 1899 Koning in h.
pr.; — Oudenbosch 1895 de Haa s in h. pr.; Made
1913 Kloos in h. pr.; Breda 1886 Posth. in h.

1864 JUNCUS.

pr.; Oisterwijk 1898 (als pygm.) in h. W. en J. ;
Waalre P. Sloots in h. Heukels; — Venraai-
Wel Un. 1893 V. Sur. in h. pr.; heigrond Venlo
Un. 1893 in h. Costerus, heide Reuver 1912
Danser in h. pr.; verspreid door het geheele veen
van „den Hering" tot Schrijversheide en Etzenrade
de W., in h. pr.).

Bovendien: Miente tusschen Koog en de Westen,

in het Heivlak tusschen Hoorn en de Westen, aan

duinwegen bij Hoorn op Texel; Westerveld te Vlie-

land, zeer algemeen in de duinen achter Westter-

scheUing, Bokkeplak, Zwartduin op Terschelling,

heide bij Midsland en Hoorn aldaar, tusschen Nes

en Ballum en tusschen hier en HoUum op Ameland

Holk. Flor. p. 119; — Jubbega, Heidhuizen (bij

Olterterp), Ureterp, heide bij Lippenhuizen lijst

Brakm.; tusschen Oosterwolde en Appelscha, Ber-

gumerheide, op de duinen te Appelscha Flor. Fris.

p. 69; Veen Ter Idzerd Un. 1881 (Arch. 2. III.

p. 424); — Steenwijkerwold, Kallenkote, EezeUn.

1892 (Arch. 2. VI. p. 352); tusschen Heino en Nieuwe

Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416); Delden,

Twickelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201), Bek-

kum, Hasselo, Hollenbergerveld, de Lutte Un. 1895

(Arch. 3. I. p. 229); Markelo, veen tusschen Markelo

en Diepenheim, Enter en — Eibergen Un. 1897

(Arch. 3. I. p. 623); Winterswijk, Eibergen Un. 1859

(Arch. 1. V. p. 230); Veluwe R. B. (Arch. 1. III.

p. 173); Wisselsche veen, veentje Hoenderloo Un,

1890 (Arch. 2. V(. p. 99;; — Hilversum Un. 1872

(Arch. 3. I. p. 307); Abcoude Assch er (Arch. 1. I.

p. 446); — Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 414); —

Balsche Straatweg Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); -

Velden, Arcen, Welsche Hut Un. 1893 (Arch. 2. VI.

p. 576); Roermond naar de Groote Peel Un. 1900

(Arch. 3. II. p. 628).

juNCus. 1865

Voorts volgens Oudemans (Arch. 2. II. p. 332)
vermeld door Lobelius (1581) „Dit comt ghe-
meenlijck voort in beemden omtrentdezeeligghende,
als bij Middelburg, Vlissingen ... en de andere
plaatsen lanckx de grachten" wat wel zeer onwaar-
schijnlijk klinkt. Bij Pelletier heet het gramen
marinum.
1385. J. compressus Jacq. In vochtige weilanden op
lage plaatsen, aan waterkanten. zj.. Jiini — Aiig.

In Herb.: Texel 1869 Holk. (zeer jong?); Ter-
schelling 1897 V.; Groenestrand aldaar 1868 Holk.;
— Leeuwarden 1859 S. (als Gerardi), 1861 J. M.
de B.; — Groningen v. H.; aan den Singel van de
Steentil tot de Ebbingepoort aldaar Strat.; Reitdiep
aldaar Strat.; Witteveen bij Haren 1863 Holk.; —
Blokzijl 1894 L.; Kampen 1846, 1848 R. B.; Zwolle
1896 en Spoolde aldaar 1891. voetpad van Ittersum
bij ZwoIIe 1903 en Genemuiden langs het Zwolsche
Diep 1901 L.; Deventer Hal b. (als Ger.) — rechter
Rijnoever beneden Arnhem Exc. 1897; Rheede
aan den IJsel v. H.; Brummen 1874 K- A. (alsGer.);
Hemmen Buse; Herwijnen 1859 S. (als Ger.); Nij-
megen B. ; Wijchensche veen en slooten Beuningen
1846 Th. Abel. (hierbij jong ex. dat op Ger. ge-
lijkt); Maasoever bij Heumen Un. 1853 (als Ger.); —
Utrecht C. A. Bergsma, 1835 D. S., 1858 R. B.,
1870 de Br.; Kromme Rijn aldaar v. H.; Lekoever
bij Wijk (Wenck?); Bunnik C. A. Bergsma; —
Amstelveensche weg buiten Amsterdam 1843 O.;
bij de Muiderpoort aldaar 1867 O.; Funen aldaar
1857 Knuttel, Olifantspad aldaar FI. Amst.;aan
het IJ aldaar v. H. (lag bij J. Gerardi); Anna
Pauwlona 1903 en Schagen 1903 v. Breemen;
Haadem 1871, 1876 GroII; Spaarne aldaarBuse;
langs 't Spaarne bij Schalkwijk 1840 Buse; Schalk-
wijk 1842 Buse; Heemstede bij de Haarlemmermeer

1866 juNcus.

V. d. T., 1871 Groll; — Noordwijkerhout 1848
Mb. (als fusco-ater); Noordwijk v. Dissel; tusschen
Piet Gijzenbrug en Noordwijkerhout 1848 O.; Kat-
wijk 1838 Mb.; Leiden Dz., Studentenpad en Stille
Rijn aldaar wie?, Perin. Singel aldaar 1859 S.;
Haarlemmervaart Perin; Hooge Morsch bij Leiden
1833 S. S., 1842 de Vriese ; Trekweg en Beeklaan
bij 's-Gravenhage V. Z. ; N. 3. 54, 43 en 23; 64, 12
en 21 V. Breemen; Sekken Hoek van Holland
V. Z.; Oost Voorne v. Breemen; Dordrecht 1837
Lac. 1847 v. Hov.; Schiedam 1892 en Wilhehni-
nakade Rotterdam 1891 v. d. Voo; Lek bij Vianen
(radice vera bulbosa) 1832 v. H. ; Lek tusschen
Vianen en Oud Slijkervcer 1839 v. d. T. ; Everdingen
v. d. T. als Ger., ook echte compr.?) — Zuid-Beve-
land 1839, 1841 v. d. B. (ook als elongatus);
Grijpskerke 1840 v. d. B; Poortvliet A. W.; —
buiten 's Hertogenbosch, buiten de Hinthamerpoort
en langs de Dieze v. Hov. ; St. Jansbeek Un. 1853;
— Hammert langs de Maas Un. 1893 L.; Veerhuis
linker oever bij Ool Un. 1900; Maastricht Marres,
Kommen aldaar 1894 de Haas; Maas aldaar v. H ov.
(Prins Hendrikpolder Texel 1894 V. Sur. in h.
pr., 1900 V. Breemen in R. H.; — Leeuwarden
1900 Henr. in li. pr. — Winschoten 1896 Schip-
per iu h. pr. ; — Genemuiden 1901 L. in h. pr. ;
Deventer 1897 Struyk. in ti. pr. ; — IJseloever
Gorsel 1902 G. en Jongm. in R. H.; Bommeler-
waard 1903 Exc. Pl. in h. Blijd.; — Utrecht
W. C. V. Embden, — Zeeburg Amsterdam A. C.
J. van Goor (1900 in h. pr.), Omval aldaar (1904
in h. pr.) en den Heldcr L. de Bruyn in h.
Heukels; — Meststalen Lciden 1901 Struyk. in
h. pr.: Katwijk 1833 Wtt. in h. W. en J.; 's-Gra-
venhage 1891 R. B., Afzanderij Klatteweg 1897 en
Kranenburger wcg aldaar 1895 v. Breemen in

JUNCUS. 1867

R. H.; Vlaardingen W. en J. in h. Heukels;
Oostzeedijk Rotterdam 1901 en spoorwegterrein
tusschen spoorweghaven en Paralielweg aldaar 1901
W. en J. in h. pr. ; Delfshaven 1908 Danser in
h. pr.; Oranjepark Dordrecht 1894 Post. in h. pr.;
Gorinchem 1910 Henr. in h. pr. ; — Haamstede
1882 L.. eiland Tholen 1877 A. W. en L. en Mid-
delburg 1887 L. in h. pr.; — Made 1913 Kloos
in h. pr.; — Nast? Steichen in h. pr. ; bijna al-
gemeen op beemden in slooten en greppelsdeW.
in h. pr.).

Bovendien: Texel in moerassige derrieachtige
hooilanden tusschen Oosterend en Oudeschild,
Laagwaal, polder Waal en Burg, enz.; Terscheliing
tusschen Westterschelling en Midsland, op de landen
tusschen Dellewal en Zeedijk; Ameland langs slooien
bij Buren; Schiermonnikoog en op Grind Holk.
Flor. p. 119—120; — Haarlemmermeer (Arch. 1.
III. p. 289) zal wel J. Gerardi moeten zijn; —
Schouwen en Duiveland A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p. 131); Walcheren frequens v. d. B. (Tijdschr. VIII.
p. 46); weilanden Hollandsche hoeve 1840, sloot-
kant Grijpskerke, Domburg 1840, Noordpolder 1841,
Kloosterzande lijst v. d. B.; — Valkenburg, Roer-
mond Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 329).

Aanm.: De in Arch. 3. I. p. .370 door Schipper van
Rottum vermelde plant was J. obtusiflorus (cfr. Arch. 3. 1.
p. 568). In de Fl. B. S. wordt de plant J. bulbosus L. ge-
noemd, trouwens in navolging der oudere floristen, als de
Gorter, die onder dien naam de beide soorten J. compressus
en J. Gerardi samenvatte. H. C. van Hall maakte evenmin
onderscheid, doch voegt er aaii toe „Radi.\ repens. non bul-
bosa". Door van denBoschin zijne Enum. PI. Zeel. 1.
(Tijdsch. VIII. p. 47) worden de twee planten gescheiden en
rekent hij de J. bulbosus v. Hall, non L. tot onze com-
pressus, terwijl de later door v. Hall als J. bottnicus Wahlenb.
(FI. B. S. 12. p. 790) genoemde soort J. Gerardi moet zijn,
die volgens Meyer, Chlor. Han. de echte bulbosus van

1868 JUNCus.

L i n n a e u s zoude zijn. In Ascherson en Grabner daaren-
tegen is J. bulbosus L. = J. compressus Jacq. ; wat daaraan
ligt dat Linnaeus in zijn Spec. pL in de le en 2e editie
verschillende planten onder dien naam heeft gebracht: J. bulb.
L. ed. L = J. supinus, J. bulb. L. ed. IL = J. compressus.

Door van den Bosch wordt voorts een vorm onder-
scheiden als J compressus /3. elongatus: Anthela supradecom-
posita, laxa, culmo 2 — 3'/2 pedali. Zuid Beveland (zie hier-
bovenj ad margines fossarum, met de syn. J. compr. /3. scapigerus
Meijer Syn. p. 46. Door Ascherson en Grabner worden
deze vormen niet genoemd, maar wel afzonderlijk f. elongatus
en f. laxus beschreven.

1386. J. Gerardi Lois. (J. bottnicus Wahlenb. en FI. B. S.
p. 790). Aan waterkanten en op zilte moerassige
plaatsen naar den zeekant. 2i. Juni—Aug.

In Herb.: Texel 1860 Lac, 1868 Holk., Hoffm.,
1881 Groll; tusschen Oosterend en Nieuweschild
aldaar 1868, duinvallei bij de Groote Sluffer 1868,
bij de Eyerlandsche polder 1868, 1869, Oosterend
1868, 1869, Prins Hendrikpolder 1869, de Hoorn
1868 en de Mok aldaar 1868, slikken langs de
oesterbedden alles op Texel 1868 Holk.; Vlieland
. 1858 Lac; Lage hooilanden aan den zeekant bij
Westterschelling 1869 Holk.; Grie op Terschelling
Un. 1886; Terschelling 1881 Groll; Rottum 1861
Lac en Kniittel, 1897 Schipper (als compr.);
(Borkum Bley); Schorren Nes op Ameland 1869,
eilandje Grind 1869 Holk.; — Dokkum 1827 v. H.;
Dijkshoek 1829 v. H.; zeedijk bij Hinlopen 1853 S.;
Jaagpad bij Tjerkwerd (Bolsward) 1867 J. M. de B.;
Singel Harlingen Un. 1886; — Groningen v. H.; —
Schokland 1884 S.; Kampen aan zee 1873 Hoek;
Kampereiland R. B. (als compr.); Zwartendijk bij
Deventer 1847 T. (als compr.); — Harderwijk 1864
R. B.; strand Putten 1884 O. (als Tenag.); Lek tus-
schen Culemburg en Vianen v. d. T. (!); Buiten-
dijksche gronden mond Eem 1894 Garj.; — Muiden
1896 V.; Naarden 1864 O.; Zuiderzee bij Bussum

jUNCus. 1869

1872 de Br.; Amsterdam v. H., V. Z., 1847 Fl.
A m s t. ; aan het IJ aldaar v. H., 1860 O. ; Noorder IJ
en Zeedijk aldaar 1873 Boerl.; Overtoomsche weg
1845 Romb.; Oosterdoksdijk 1838 Romb., 1844
M. D., 1867 O.; Hoogendijk en IJdijk Fl. Amst.;
Funen 1857 K n ii 1 1 e 1 ; Amstelveensche weg Amster-
dam 1843 O. (zie compr.?); Monnikendam 1873
Boerl.; Hemmeland aldaar 1886 en geheel Marken

1886 Boerl. en V.; Urk 1852 P. B. de Wit (Nat.),
1884 S.; Enkhuizen 1895 Sanders, 1903 Blijd.:
Wieringen 1856 Lac. (daar bekend als Harrel); den
Helder v. H.; 't Zand aldaar Dum.; Westzaan 1851
Kerb.; IJkant Halfweg v. d. T. (ook als J. buf.);
Breesaap 1836 Buse; Haarlem Splitg., 1871 Groll;
Spaarndammerweg aldaar 1894 V.; Spaarndam 1870
Groll (als compr.); Heemstede 1872 O.; Haarlem-
mermeer 1853 Hartm. en S.; station Vogelenzang
1901 V.; — slootk. weg van Noordwijkerhoek naar
Noordwijk 1839 v. d. T.; tusschen Hillegommerbeek
en Noordwijk 1886 Boerl.; Leiden 1835 Mb.;
Groenhoven aldaar 1898 Struyk.; ? Katwijk 1833,
1834 Wtt.; Wassenaar 1835 Mb.; 's-Gravenhage
G. Barger (als J. compr.); duinvalleien Rockanje
Un; 1887; Lek bij Everdingen v. d. T.; eiland Hoek
van Holland 1903 W. en J.; - Schouwen 1883 L.;
Serooskerke Un. 1894; duinvlakte Haamstede 1882
L. (als compr.); Nieuwerkerk op Duiveland 1887 L.;
slootkant Brouwershaven 1844, Zuid Beveland 1846
zilte gronden aldaar 1840 en 1841, haven Goes 1840
en muren Ganzenpoort 1839, alles v. d. B.; Wal-
cheren 1893 L.; Middelburg V. Z.; Schroeweg aldaar

1887 en Schellach bij Middelburg 1887 L. (beide
als compr.); Koudekerke op Walcheren B. W. (als
bulb.); tusschen Oost- en West Kappel op Walcheren
v. d. T.; duinvlakte achter de Oranjezon 1847 v. d. T.
(als compr.); Zeeuwsch Vlaanderen 1859, 1860

1870 JUNCUS.

A. W.; — Willemstad 1841 Lac; Moerdijk Un.
1860 (als compr.), Bergen op Zoom 1835 Wtt. ;
Schelde aldaaar Thomson.

(Prins Hendrik Polder Texel 1900 v. Breemen
in R. H.; Waal-Qosterend aldaar V. Sur. in h. pr.
(exempl. van 60 cM. hoogte); — Zeekust bij Holwerd
Brakm. in h. pr. ; -- tusschen Ossenzijl en Olde-
markt 1894 Carm. in h. L.; — Hollandsch Diep
(Utr.) W. C. V. Embden in h. Heukels; —
strand Naarden en Legmeer 1893 V. S u r. in h.
pr. ; Huizen 1892 Struyk. in h. pr. ; Amsterdam
1909 Geels in h. pr., 1909 Henr. in h. pr. ;
Omval aldaar (1904 in h. pr.) Koornneef, terrein
achter Carre aldaar 1901 v. Goor (in h. pr.) en
Hembrug Koornneef in h. Heukels; Enkhuizen
Sanders in h. pr.; Wieringen 1894 V. Sur. in h.
pr. ; tusschen Callantsoog en Petten Un. 1891
Costerus in h. pr. ; — duinen 's-Gravezande 1899
v. Breemen in R. H.; Nieuwlandpolder 1904 W.
en J. in h. pr. et in h. des T.; Rockanje 1900
Struyk. in h. pr. ; Groenestrand Oost Voorne 1909
Danser in \\. pr.; Rotterdam 1910 W. en J. in h.
pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr. ; — Noord
Beveland 1907 Schipper in h. pr. ; Middelburg
1877 L. in h. pr.; Cadzand Un. 1913 Kioosinh.
pr. ; Tholen en — Bergen op Zoom 1899 Reclaire
in h. Heukels en Blijd.; — Brunssum, veen bij
een der bronnen der Roode beek Sterrenbach 1902
de W. in h. pr. (an J. compr. ?)).

Bovendien: Ameland, zeer algemeen op de alge-
meene weide bij Nes en Ballum; op de Zwarte
Woude; Schiermonnikoog, bij de Kobbeduinen op
strandweiden zeer algemeen; Rottum ; Grind Holk.
Flor. — Molkwerum, Laaxem, Stavoren lijst Brakm.;
Lemmer, Jelsum, Geestumerveld FI. Fris. p. 69 —
tusschen Station Heino en Nieuwe Wetering Un.

juNCus. 1871

1888 ^^j (Arch. 2. V. p. 416); — Ruurlo Ens. ^^=)
(Arcli. 2. V. p. 384); Wijchensche venen en Beu-
ningen*) Th. Abel. (Arch. 1. III. p. 515 en 2. V.
p. 328); — Hilversum U n. 1872 (Arch. 2. 1. p. 307);
Alkmaar Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273); — Zierikzee
Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); St. Philipsland A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 131); Tholen, Oost en West
Zeeuwsch Viaanderen A. W. (Arch. 1. IV. p. 308
en 2. III. p. 137); Grijpskerk, algemeen slootkanten
Schouwen en Duiveland, vochtige weilanden Wals-
oorde, Kloosterzande lijst v. d. B.; tusschen Mid-
delburg en Rammekens, tusschen hier en Rithem,
tusschen Vlisssingen en Vijgeneter, Dishoek, tus-
schen Koudekerke en Middelburg, tusschen Oranje-
bosch en Vrouwenpolder, tusschen hier en Veere,
Oosternieuwlandsche polder, tusschen Veere en
Gapinge en van hier naar Middelburg Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1036); — Hoogerheide Un. 1860
(Arch. 1. V* p. 232); "s Hertogenbosch *) v. Hov.;
— rechter Maasoever bij Roermond *) Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 628).

Voorts zilte gronden bij Groningen, Dokkum en
aan het IJ bij Amsterdam v. H. in Fl. B. S. p. 791.
1387. J. tenuis Willd. Op vochtige plaatsen en langs
wegen op heidegrond. '4. Juli — Oct.'^).

*) Deze opgaven schijnen mij verdacht; waarschijniijk Juncus
compressus.

') Wordt gehouden voor een uit Noord-Amerika ingevoerde plant.
Men vindt dan ook in van HalTs Fl. B. S. p. 293 de opmerking:
„de geleerde plantkundige J. Gay heeft te Parijs mijne Hollandsche
plant met exemplaren dierzelfde soort, uit Noord-Amerika herkomstig,
vergeleken en gevonden, dat beide volmaakt gelijk waren. Mijn vriend
Dumortier te Doornik, bezit exemplaren dier plant, in onze zuidelijke
gewesten gevonden." Laatstgenoemde exemplaren moeten in de
Campine der provincie Antwerpen in 1823 gevonden zijn (zie Prodr.
de la Fl. Belge III. p. 144). Daar de Fl. B. S. van van Hall,
althans het eerste stuk, het jaartal 25 Maart 1825 (zie Praefatio p. XVI)

1872 juNCus.

In Herb.: Molenbuurt J. 6, 36, E. p. 1904; -
Wipstrikker Allee Zwolle 1900, Leuthe bij Dalfsen
1891 en langs het Overijselsch kanaal tusschen
Raalte en Diepenveen 1894 L. ; Diepenveen 1850
R. B.; den Ham 1892 L. en Carm.: Heino Un.
1888; Deventer K.; Brinkgreve aldaar 1850 T.;
Bathmen 1850 Cop; tusschen Bathmen cn Deventer
Un. 1850 Th. Abel.; Goor v. H.; Weldam bij Goor
1859 V. H.; tusschen Goor en Markelo 1840 Buse;

draagt. wordt in Ascherson en Grabner terecht verondersteld,
dat onze planten voor 1825 moeten gevonden zijn. De exemplaren
van van Hall zijn niet meer in ons herbarium, maar A. et Gr.
hadden bij navraag kunnen weten, dat van Hall in zijne „Nieuwe
Bijdragen tot de Nederlandsche Fiora le stuk (Tijdschr. VIII. p. 227
1841) schrijft: „Het inlandsche dezer zeldzame soort bevestigt zich
meer en meer. Op dezelfde plaats, waar ik haar in 1S2I het eerst
vond, is zij in 1839 in menigte wedergevonden door den Heer
A. A. Do rnsei f f en (!), die dezelve mede op den weg tusschen
Amersfoort en Voorthuizen heeft aangetroffen ; de Heer Lacoste
vond haar bij Maartensdijk". Zelfs in de Flora van van Hall 3e
stuk, dat doorloopend gepagineerd is en van 1836 (Praefatio p. VII!
december 1835) dagteekent. komt op p. 791 dezelfde mededeeling
voor, met de opmerking dat „dcze hoogstzeldzame plant tot nu toe
in Europa alleen in Schotland cn in Nederland is gevonden en onlangs
door den Heer R. B. van den Bosch op de heide tusschen Breda
en Oosterhout wedergevondcn. (Zie Linnaea 1. p. 325). Het jaartal
1821 vcrmcldt ook Oudemans in zijn Flora van Nederland. De
uitvoerige bewerking van den invoer dezer plant, waaraan het bij A.
et G. aan ruimte ontbrak (Syn. 11-. p. 434) is voor een deel reeds
overgenomen door Poeverlein in Bot. Zeitschr. 1912 p. 154, die
echter van het bestaan van Nederland niet veel afweet, daar hij,
waarschijnlijk onkundig aan^aande de beteekenis van den naam Flora
Belgii Septentrionalis, de provincie Utrecht in Belgie zoekt! Volgens
Buchenau, Monogr. der .luncaceecn, zou de verspreiding dezer Juncus
in hooge mate bevorderd worden door de zaadhuid, die bij vochtig
weer slijmachtig opzwelt en daardoor gemakkelijk aan het schoeisel
vastklevende het geheele zaad doet meevoeren. Inderdaad komt deze
bies bijna altijd voor op en langs voetpaden, zelfs wanneer die zeer
vastgetreden zijn, en waarschijnlijk van daaruit komt zij op de bermen
of midden tusschen de karresporen.

juNCus. 1873

Markelo 1838, 1840 Buse; Veele tusschen Haaks-
bergen en Hengelo Un. 1870; Hasselo, Haaksbergen,
Un. 1895; Lonneker 1891 L.; — Twello Cop;
Epserheuvel 1897 V.; 's Heerenloo 1879, tusschen
Harderwijk en Ermelo 1863 en Ermelo 1871, Nijkerk
1860 R. B. (de laatste als no. 532 Wirtg. herb. pl.
sel. crit. Flor. Rhen); Nijkerk en Harderwijk, tusschen
Nijkerk en Hoevelaken 1860 en Putten R. B.;
Voorthuizen 1838 D. S.; Apeldoorn 1852 K. A;
Wisselsche venen Un. 1890; Vorden 1874, 1879,
1882 Groll; Ruurlo 1885 Ens.; Lochem 18750.;
Doetinchem 1844 Lac, Un. 1885; Uilenpas bij
Keppel Un. 1850 Th. Abel., O., 1882 K. A.; Gen-
dringen 1903 en Ulft 1904, 1905 Rust; BorculoK.;
Zeddam, Winterswijk, Eibergen Un. 1859; Arnhem
Perin; Ede 1902 W. en J.; Wageningen K ; Lun-
leren 1840 Buse, 1894 V.; — Hoogland R. B.,
1854 O. : tusschen Amersfoort en Voorthuizen D. S.;
de Bilt 1835, 1838, 1839 D. S., 1839 Lac, 1840
G. Deijn.; Hoederingen W. K-; Utrecht v. d. B.;
(W i r t g e n) v. d. T. ; Meijenhagen bij de Bilt v. d. T. ;
Maartensdijk W. K.; Blauwkapel (wie?) — Rozendaal
Un. 1860; Woensdrecht Un. 1896; Breda v. d. B.,
Un. 1852; tusschen Breda en Oosterhout 1832
v. d. B.; Ulvenhout 1895 S. en V.; Mastbosch bij
Ginneken 1861 Buse, v. A.; Liesbosch Prinsenhage
1853 Kerb.; Udenhout 1858 Lac; Oisterwijk 1865
Lac; Chaam 1861 Buse; Cromvoirt v. H.; Eind-
hoven 1873 O.; Stryp 1873 Lac; Vuchtsche heide
v. Hov. ; tusschen Valkenswaard en Leende 1901
Rove rs en v. Roessel.

Beetsterzwaag 1904 des T. in h. pr. ; — Heino
1888 Struyk. in h. pr.; Heeten 1901 L. in h. pr.;
Denekamp 1911 Bruss. in h. pr.; — Lochem 1908
Henr. in h. pr. ; Gorsel 1911 Hoogenr. in h. pr;
't Joppe aldaar 1902 G. en Jongm. in R. H.; Wil-

118

1874 juNcus.

helminapark Apeldoorn (1903 in li. pr.) Koornneef,
Harscamp 1902 W. en J. in h. Heukels; Bleeker-
meer bij Uddel 1895 Bolten in R. H.; — de Bilt
W. C. V. Embden in h. Heukels; Leersum 1898
des T. in h. pr.; — Zwaluwenberg Hilversum 1902
V. Goor in h. pr. ; — Duinoord 's-Gravenhage 1900
V. B r e e m e n in R. H. ; Delft d e W. H a m e r in h.
L.; Kolenaschweg Rotterdam 1901 W. en J. in h.
pr. ; — Made 1913 Kloos in h. pr.; Liesbosch
1886 Posth. in h. pr.; Vucht 1886 Costerus in
h. pr. ; — veel bij den Roermolen te Etzenrade
onder Jabeek 1902 d e W. in h. pr.).

Bovendien: Geestumerveld Hinxt in Fl. Fris.
p. 69. — Delden Un. 1870 O. (Arch. 2. I. p. 151,
201); Hengelo, Bekkum, Brinkhuis, Borne, Nieuw-
kerkerveen, de Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229);
Markelo, veen tusschen Markelo en Diepenheim,
weg Goor naar Entersche veen, Enter— Eibergen,
Zutfen— Bronsbergen, Ruurlo U n. 1897 (Arch. 3. I.
p. 623); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406) —
Woensdrecht, langs de Zoom, Gracht buitengoed
Mallenburg Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); Ouden-
bosch 1885—87 Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 549).
1388. J. balticus Willd. In duinpannen en op vochtige
strandweiden langs de Oostzee en bij ons slechts
op de Noorzeeeilanden en bij Callantsoog 2i. Juni—
Aug.

In Herb.: Texcl 1895 V.; Viieland 1858 Lac,
1868-, 1869 Holk., 1881 Groll, 1896 en 1897 V.;
Vallei van Malgum aldaar 1868 Holk.; TerschelHng
1897 V.; groene plak aldaar 1887 V.; Studentenplak
aldaar 1886 K.; Zwartduin 1869 en Groote Jelleduin
aldaar 1868 Holk.; Ameland, plas bij Oert en
Oostelijk deel 1897 V.; — Callantsoog langs het
Zwanewater 1877 Lac.

juNCus. 1875

(Vlieland 1903 v. Breemen in R. H., 1903
V. Iterson in h. W. en J. — ? Duin en Kruidberg
Santpoort 1904 Koornneef niet door mij gezien).

Aanm.: De kennis dezer plant danken wij aan F r. Hol-
k e m a, die liaar van Vlieland als algemeen opgeeft en van
Terschelling, waar zij niet zoo algemeen zoude voorkomen.
Cfr. Fl. der Noordzee-eilanden p. 111. Merkwaardig dat Ho 1-
k e m a de plant niet vermeldt voor Texel en Ameland, daar
hij ook deze eiianden herhaaldelijk en langdurig bezocht. In
Ascherson en Grabner wordt Caliantsoog tot een der
West Friesche eilanden gebracht (Syn. II-. p. 488), waarbij
HeukeTs Schoolflora 9e druk geciteerd wordt, maar intus-
schen de orthographie der eilandennamen verbeterd? wordt.

1389. J. filiformis L. In opene en grazige, vochtige
zandgronden. 4. Juni — Juli.

In Herb.: tusschen Veele en Wedde 1854 Dr. J.
A. W. Pott; in lage weilanden: de Wisch en Steen-
ding te Vlagtwedde 1863 Lac; — Meppelerdiep
ten Westen van Meppel 1898 L. en G.; — Vecht
bij Zwolle 1892 L. en Carm.; eind van de Urksteeg
in den polder van Dieze bij Zwolle 1901 L.; Almelo
Un. 1870, Th. Abel.; tusschen Almelo en Delden
Un. 1870; begin weg Borne naar Hertme 1901 L.;
Borne 1904 Blijd. en Frielink, Enschede 1905
Blijd.; Tubbergen Exc. Pl. 1905; Oldenzaal 1895
Groll; Dinkel Un. 1895; ten Oosten Hellendoorn-
sche berg 1897 G.; algemeen tusschen Haaksbergen
en Usselerveen (Enschede) Un. 1895; Denekamp
1900 Bernink; Vecht bij Hardenberg 1892 L. en
Carm.; (Neuenhaus 1831 Miq.); — Q. 5, 51, 24
(Helvoirt?) Exc. Pl.; Vioeiweiden van de heide
Scheidt onder Valkenswaard 1901 Roversenvan
Roessel.

(Vlachtwedde 1895 Schipper in h. pr. met
de opmerking in Westerwolde algemeen, R. de
Boer en H. Kooi in h. Heukels; Ter Apel
Brakm. in h. pr.; — Wanneperveen 1898 G. en L.

1876 JUNCus.

in h. L.; Ootmarsum 1905 Jansen en Denekamp
1900 Bern. in h. W. en J. ; aldaar 1911 Brus-
saard in h. pr.; Ootmarsum 1905 v. Bree m en in
R. H : Sloot bij 't Saarsveldsche Molenveen aan
den weg Borne-Weerselo 1904 J. H. Frieiink in
h. Biijd., 1904 Blijd. en Friel. in h. des T.).

Bovendien: Meppel v. Heij n. (Arch. 1. III. p. 134).
Op droge plaatsen van het hooge veen, van Rosen-
winkel tot dicht bij Emmen zeldzaam 1859 Lac. en
S. opgegeven in Arch. 1. V. p. 84 wordt als
onjuist bestempeld in Arch. I. V. p. 239. Evenzoo
berust de opgaaf Ulvenhout 1897 S. en V. (Arch.
3. I. p. 162) op een fout in het etiquet; deze is
J. tenuis.
1390 J. effusus L. Aan waterkanten, in poelen en moe-
rassen. ?_[. Jimi—Jiili.

\n Herb.: Texel 1857 Hart i n g, 1867 S. P. Hu i-
z i n g a ; Terschelling U n. 1 886, 1 897 V. ; — Oenkerk
1849, 1850 S.; Oideboorn 1868 v. T.: — Groningen
1856 S t r a t. ; — Assen F o r s t e n, Meppel v. H e ij n. ;
— Kampen v. Heijn., 1848 R. B., Sevelingen bij
Kampen 1872 Hoek; Zandberg aldaar 1848 T.;
Walmbekke 1904 Blijd.; — tusschen Nijkerk en
Putten Th. Stolz; Apeldoorn 1876 K. A., 1881
Groll (als diff. en congl.): Zutfen 1882 C. v. d.
Broek: Vorden 1879 Groll; Leesten 1850 Gro-
nem.; Ruurlo witte brug 1886 Ens.; Gendringen
1903 Rust; Eibergen, Zwiibroek, Un. 1897; Nijme-
gen B.; Wcurt, Beuningen, Ewijk, Neerbosch, Lent
enz. N. en Th. Abel.; — Lockhorst Garj.; Amers-
foort R. B.; Doorn 1835 Wtt., 1869 O.; Rijzenburg,
Zeist 1859 R. B.; beek in het bosch te Rijzenburg
v. d. T.; Westbroek 1835 en Utrecht 1834 D. S.,
aldaar 1835 Wtt., O., 1870 Groll; veelvuldig op
den weg tusschen Blauwkapel en de Roode brug
te Utrecht v. H.; — Oud Loosdrecht 1845 P. A.

juNCus. 18~7

Rich.; Naarden 1864 O.; Amsterdam 1842 J. L. Til.
(P. N. S.\ Funen. Ringdijk, Sloterweg, Jaagpad
langs de Schinkel Fl. Amst.; Wieringen 1855 Lac,
1857 Harting; Haarlemmerhout 1835 en 1839
Buse; Haarlemmermeer 1853 Hartm. en S.; —
Legmeerpolder 1886 Boerl.; Leiden Forsten,
Pierot, 1842 en 1843 O.; Oegstgeest 1832 S. S.,
Perin, Endegeest S. S., Rijnsburg 1835 Mb. (als
glaucus), Valkenburg Dz.; Katwijk binnen Perin;
Noorthey 1894 V.; Vlakte van Waalsdorp S. S.;
's-Gravenhage G B., 1833 I. de L. e. h. Groll,
1895 R. B.; N. 3, 63, 42 en 43 v. Breemen;
Beeklaan V. Z., duin achter Clingendaal V. Z.;
Delft v. S. V.; in het bosch van van Breemen
bij Naaldwijk 1844 v. d. T.; Schiedam 1892 v. d.
Voo; Uiterwaarden tusschen DelfshavenenSchiedam
1901 Jansen; Ruige plaat 1892 v. d. Voo; Rozen-
burg bij Rotterdam 1900 W. en J.; Oude Plantage
aldaar 1849 O.; IJselmonde 1891 v. d. Voo;
Dordrecht 1837 Lac, 1883 C. v. d. Broek; —
Zuid Beveland v. d. B. ; Oosterzwake 1839 en Ka-
pelle 1838 v. d. B.; Oranjezon B. W.; tusschen
Domburg en Oranjebosch Un. 1902; Zeeuwsch
Vlaanderen 1863 A. W.; Sas v. Gent 1858, St. Jan
Steen 1858 en Aardenburg 1861 A. W.; — Liesbosch
bij Prinsenhage v. A.; Son 1850 v. Hov.; Best
1874 Lac; Waalre 1904 P. Sloots; — Jansberg
bij Middelaar 1899 G.; langs de Roer bij Roermond
1900 G. en Jongm.; Raren V. 6. 44. 44. G. en
J o n g m. ; Maastricht v. H o v., M a r r e s (als inflexus),
1870 Groll.

^. compactus Lej. et Court. (J. effusus ^. conglo-
meratus v. d. Bosch Prod. Fl. B. Ed. I. 1850 nec.
Neilr. 1859.).

In Herb. : Kampen, R. B. ; — Apeldoorn 1880 K- A. ;
— Zuid Beveland 1847 v. d. B. ; — Sterksel 1874 L a c

1878 juNCus.

(Groningen, Haren, Noordl^ren, — Eelde, de Punt,
Zuidlaren, Peize, Paterswolde R. de Boer en H.
Kooi in h. Heukels; Nietap Sanders in h.
pr.; _ 't Joppe bij Gorsel 1902 en Groesbeek 1900
Jongm. in R. H.; Laag Soeren 1900 H. Heukels
in h. pr.; Apeldoorn Koornneef in h. Heukels;
Wormensche veld aldaar 1903 Koornneef in h.
pr.; Culemborg 1888 de Haas in h. pr.; — Soes-
terveen 1903 Koornneef in h. pr.; Baarn 1890
Costerus in h. pr.; Utrecht W. C. van Emden
in h. Heukels; — 's-Graveland 1910 en Durger-
dam 1913 Geels in h. pr. ; Aerdenhout v. Goor
in h. Heukels; - Oegstgeest 1885 Struyk. in
h. pr.; Rijngeest aldaar 1892 V. Sur. in h. pr.;
Haagsche trekvaart Leiden 1896 des T. in h. pr. ;
Groenhoven aldaar 1900 Jongm. in R. H.; Haag-
sche bosch 1876 L. in h. pr.; Duinoord 's-Graven-
hage 1900 v. Breemen in R. H.; Abbenbroek
Koornn. in h. Heu k el s; St. Elbrechtspad Kra-
lingen 1908 Danser in h. pr.; langs de Plas aldaar
1901 en Rotterdam 1908, 1910 W. en J. in h. pr. —
/3. den Helder 1913 Kloos in h. pr.; — Rotterdam
1910 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Texel bij Burg, de Westen, rietveld
bij Loodsmansduin, bij Hoorn; Terschelting in een
hooiiand bij Hee, Midsland, duinvlakte het Groene-
plak; Schiermonnikoog Fl. Holk. p. 111, alhier
1860 S.; — Wolvega Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424)
— Hoogeveen, Dalen, Coevorden, Gramsbergen, Ane
1859 Lac. en S. (Arch. I. V. p. 257); Steenwijk,
Kallenkote, Eesveen, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2.
VI. p. 352); tusschen Heino en Nieuwe Wetering,
Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416); Almelo,
Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. 1. p. 196);
Delden, Twikkelerbosch U n. 1870 (Arch. 2. 1. p. 201 ) ;
Hengelo, Borne, Haaksbergen, Oldenzaal Un. 1895

juNCus. 1879

(Arch. 3. I. p. 228); Markelo, weg Goor naar En-
tersche veen, Enter — Groenlo, Ruurlo Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 623); Winterswijk, Eibergen, Groenlo
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 230); Terborg Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 406); Kannenburg Un. 1890 (Arch.
2. VI. p. 99); Apeldoorn algemeen K. A. (Arch. 2.
III. p. 202); — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I.
p. 306); Bergen Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273); —
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); - Renesse
Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); Schouwen en Duive-
land A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 131); 's-Graven-
polder, Kloetinge, Kapelle, Eversdijk, Oudelande,
Wilhelminapolder, duinslooten Schouwen lijst v. d. B. ;

— Oudenbosch 1885— '87 Butaye en de Haas
(Arch. 2. V. p. 549); — Mook Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 30); Venlo, Oostrum, Welsche hutUn. 1893
(Arch. 2. VI. p. 576); Beegden, Rauwmoest Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 627); Amby, Meersen, Gulpen Un.
1861; Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 329).

Voorts vermeld door Pelletier.
/3. Omstreken Abcoude Asscher (Arch. 1. 1. p. 446);

— Waalsdorp en Leiden (Prodr. Ed. I.) — Oost
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. I. IV. p. 307); —
Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 329).

1391 J. conglomeratus L. In vochtige zand- en heide-
streken 21- Juni — Juli.

In Herb.: Texel 1860 Lac; Vlieland 1858 en bij
het posthuis aldaar 1858 Lac; Westterschelling Un.
1886; Schiermonnikoog 1860 S.; — tusschen Gro-
ningen en Eelderwolde 1860 v. H. (als glaucus); —
Assen 1832 Forsten; Emmen Un. 1889; Drenthe,
overal in de veenstreek 1859 Lac en S.; Nieuw
Dordrecht, Dalen en Rozewinkel 1859 Lac. en S.;
Meppel V. Heijn.; — Kampen 1847 R. B.; Kam-
perveen 1854 T., 1854 R. B.; Zandberg aldaar T.;
Almelo 1870 O., Un. 1870 Th. Abel.; Lonneker

1880 juNCus.

1903 Blijd.; — Harderwijk R. B.; Zutfen 1835
Wtt.; Ruurlo bij de Witte Brug 1886 Ens.; Nij-
megen B. ; Molen te Heumen 1844 Th. Abei.; —
Straatweg naar Hamersveld 1890 Garj.; Grebbe
Fockema; Dartliuizer heide 1851 O.; Doorn 1869
O.; de Bilt v. H., 1838 Buse, 1870 Groll; Blauw-
kapel wie?; Utrecht C. A. B ergsma, 1870 Groll;
aan den straatweg tusschen Tolakker bij Maartens-
dijk en Hilversum 1843 v. d. T.; — Naarden 1864,
Sphagnetum Diemen 1857 Kniittel; ringdijk, Haar-
lemmermeer Fl. Amst.; Zijdelmeer Boerl.; Oude
Sluis (K. 4, 43) 1903 v. Breemen; — Hillegom-
merbeek Exc. 1886; duinen Katwijk Kerb.; Lei-
muiden Exc. 1883; Leiden 1835 Mb.; Noortheij
1894 V.; vlakte van Waalsdorp 1832 S. S.; 's-Gra-
venhage G. Barger; Eikenduinen V. Z.; duinen
Monster Un. 1851; Delft v. S. V.; — Haamstede
1887 L., Un. 1894; Zuid Beveland v. d. B.; Oos-
terzwake 1840 v. d. Bosch (als eff.); duinen Wal-
cheren 1840 v. d. B., Kapelle 1837 v. d. B., Vroon
bij Oranjezon 1893 L. ; St. Jan Steen 1858 en Sas
van Gent 1858 A. W.; — Ulvenhoutsche bosch
V. A.; omstreken Son 1850 en Vuchtsche heide
V. Hov. (ook als eff.); Maarhees 1874 (Lac); —
Valkenburg 1864 H. d. V.; Maastricht Ploem;
Helle Steiche n.

(Sneek Brakm. in h. pr.; — Groningen (overal)
R. de Boer en H Kooi in h. H eukel s; — 't
Joppe onder Gorsel 1902 G. en Jongm. in R. H.;
Bennekom 1892 V. Sur. in h. pr.; Arnhem Pulle
in h. Utr.; — de Bilt W. C. v. Emden en —
Nieuwersluis v. Goor in h. Heukels; Oud Valke-
veen 1894 en tusschen 's-Graveland en Hilversum
1892 V. Sur. in h. pr.; Zanderij Hilversum 1898
Koning in h. pr.; Durgerdam 1910 Geels in h.
pr. ; Noorder IJ en Zeedijk 1901 Struyk. in h. pr.;

juNCus. 1881

Helder L. de Bruyn in h. Heukels, 1913 Kloos
in h. pr.; Feijenoord 1899 W. en J. in h. Heuk el s;
Rotterdam 1908 W. en J. in h. pr.; Kop van het
Land eil. Dordrecht 1886 Posth. in h. pr.; —
Grave 1891 de Haas in h. pr.; — Weert 1902
des T. in h. pr.; Hoensbroek en Wijnandsrade 1900
Steichen in h. pr.; Epen 1905 A. J. Zollner in
h. W. en J.; algemeen langs slooten, greppels en
in beemden de W. in h. pr.).

Bovendien: Texel, zeer algemeen aan wegen, in
wei- en hooilanden en duinvlakken ; Vlieland in de
duinvalleien niet algemeen, Terschelling in de duin-
landen, op de heide bij Midsland en in de duin-
plakken, overal zeer algemeen, Ameland, in de wei-
en hooilanden en in de duinvalleien en Schiermon-
nikoog op gelijke plaatsen Fl. Holk. p. 111,
Ameiand 1854 Kros (Arch. 1. IV. p. 81); — Bergum,
tusschen Joure en Langweer, Boornzwaag, Zwaag-
westeinde, tusschen Wolvega en Nijeholtpade, IJlst,
Ouwsterhaule, St. Jansga, Haskerhorne, tusschen
Gorredijk en Jubbega, Balk, Noordermeer (Tietjerk-
steradeel), Teridzerd, Olterterp, Drachten, Bakkeveen,
Ureterp, Lippenhuizen, Wijnjeterp, Oldeberkoop,
Bolsward, Hardegarijp, Bornwerd, Warns, Wijkel,
Woudsend, Ipecolega, Hommerts lijst Brakm.;
Wolvega en Veen Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2.
III. p. 424); — Harendermolen lijstBrakm. — Steen-
wijkerwolde, Kallenkote, Eze, Eesveen, Giethoorn
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352); Station Heino,
tusschen Heino en Nieuwe Wetering U n. 1888
(Arch. 2. V. p. 416); Albergen, Vriezeveen Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 191); Delden, Twikkelerbosch Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 201); Hengelo, Borne, Haaks-
bergen, de Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 228);
Markelo, tusschen Goor en Entersche veen, Enter —
Groenlo, Eibergen, Zwilbroek, tusschen Zutfen en

1882 jUNCus.

Bronsbergen, tusschen hier en Warnsveld Un. 1897

(Arch. 3. I. p. 623); Winterswijk, Eibergen, Groenlo

Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 230); Doetinchem Un.

1884 (Arch. 2. IV. p. 406); Vaassen Un. 1890

(Arch. 2. VI. p. 99); algemeen Apeldoorn K- A.

(Arch. 2. III. p. 202); Twello, Voorthuizen, Wijchen

lijst Brakm. — Haarlemmermeer 1852 Hartm.

(Arch. 1. III. p. 288); Vogelenzang H. d. V. (Arch.

2. I. p. 144); Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 414);

Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p.402); — Zierikzee

Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); Dishoek, tusschen

Dishoek en Zoutelande Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036);

Kloetinge, Eversdijk, Eliewoutsdijk, duinen Walcheren,

idem Schouwen, Zijldijk lijst v. d. B.; — Wallenburg,

Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355);

Oudenbosch 1885— '87 Butaye en de Haas (Arch.

2. V. p. 549); — Velden, Arcen, Oostrum, Welsche

hut Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576); Beegden, tus-

schen Thorn en de Groote Peel aldaar, Vlootmolen

bij Stramproy Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627).

Aanm.: Omtrent de var. effusa dezer soort ben ik nog
niet tot een helder inzicht gekomen ; voorloopig ben ik geneigd
de als zoodanig verzamelde voorwerpen lot J. diffusus te
brengen. Van een var. turfosa, door Lacoste en Suringar
in 1859 bij Sleen verzameld, zou ik geen bepaalde diagnose
durven aangeven. De overige opgaven vindt men terug onder
J. effusus X glaucus.

1392. J. glaucus fzlirh. Aan dijken en wegen, in voch-

tige weilanden. 2|. Juli — Sept.

In Herb. : St. Anna-Parochie en St. Jacobi-Parochie

1829 V. H.; Helpen 1867 en Haren 1862 v. H.; -

Kampen 1847 R. B.; Sevelingen 1872 Hoek; Uiter-

waarden aan den IJsel te Zwolle 1903 L.; — Har-

derwijk 1865 R. B.; strand aldaar 1866 K- A.;

Zwar-te veen (P. 7, 23) 1903 en Gendringen (cultuur)

1904, 1905 Rust; Dreumel en Nijmegen B.; Her-

wijnen 1859 S.; — tegenover HeiligenbergAmersfoort

juNCUs. 1883

1895 Garj.; Zeist 1859 v. H.; Bunnik en Utrecht
C. A. Bergsma, 1870 de Br. slootwalletjes aldaar
1874 O.; Koningslaan aldaar v. d. T.; Vossegat 1870
Groll; Kromme Rijn bij Bunnik 1846 Buse; Wijk
bij Duurstede C. A. Bergsma; — Funen Amster-
dam Fl. Amst., 1857 Knuttel; den Helder V. Z.;
— tusschen Leiden en Rijnsburg 1842 O.; Singel
over het plantsoen aldaar 1873 Boerl; Katwijk
B. W., 1843 de Vriese (P. N. S.); weg naar den
Watertoren Katwijk 1901 Jongm.; Katwijk binnen
1832 Wtt., 1833 S: S.; Valkenburg Dz.; Rijnsburg
Mb.; Katwijk a d. Rijn Perin, W. de Haan;
Maasdijk bij 's-Gravezande V. Z.; Oost Voorne
V. Breemen; aan de Rotte 1893 en Ruigeplaat
bij Rotterdam 1892 v. d. Voo; langs de Maas
tusschen Kralingsche veer en Rotterdam 1901
Jongm.; Feijenoord 1834 v. H.; Dordrecht 1837
Lac; Willemsdorp 1902 V.; — Noord Beveland
1906 Schipper; Zuid Beveland 1844, Moerweiden
Oosterzwake 1839 en Domburg 1840 v. d. B.;
Vlissingen 1880 Buysm.; Zeeuwsch Vlaanderen
1863 en Aardenburg 1861 A. W.; - Oud Heusden
V. Hov.; Bernsche dijk 1847 v. Hov.; — langs de
Roer bij Roermond 1900 G. en Jongm ; Maastricht
1870 Groll; tusschen Oud Valkenburg en Wijlre
aan den voet van den Keutenberg bij de bron 1900
Rieter.

(3. longicornis A. et G. (= J. glaucus /3. panicu-
latus V. d. Bosch Prodr. Ed. I. p. 277 (1850) nec
Buchenau (1885).

In Herb.: Zuid Beveland 1840 v. d. B.
(Wellerdamsche broek bij Gendringen 1905 Rust
in h. Blijd.; Culemborg 1888 de Haas in h. pr.;
— Utrecht W. C. v. Embden en Breukelen
V. Goorinh. Heukels; Loenen en — tusschen
's-Graveland en Hilversum 1892, en — Katwijk aan

1884 jUNCus,

Zee 1894 V. Sur. in h. pr.; Arendsburg onder
Voorburg 1901 v. Iters. in h. des T. ; Duinoord
's-Gravenhage 1900 v. Breemen in R. H.; Delfs-
haven 1908 Danser in h. pr.; Rotterdam 1908,
IJselmonde 1899 W. en J. in h. pr. ; Dordrecht K.
Dekker in h. Heukels; Kop van het Land aldaar
1886 Posth. in h. pr.; — Wissenkerke Noord
Beveland 1904 Schipper in h. pr., 1877 L. in
h. pr.; Zuidzande Un. 1913 Kloos in h. pr.; —
algemeen langs slooten, greppels en beemden de
W. in h. pr.).

Bovendien: Winterswijk Un. 1859 (Arch. I. V.
p. 230); - Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307);
— Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — Noord
Beveland, Tholen, Oost- en West Zeeuwsch Vlaan-
deren A. W. (Arch. 2. III. p. 137); al de Zeeuwsche
eilanden behalve St. Philipsland A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 131); tusschen Vlissingen en Vij-
geneter, Dishoek, tusschen Koudekerke en Mid-
delburg. tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder,
tusschen hier en Veere, Oosternieuwlandsche polder
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); - Oudenbosch
1885-'87 Butaye en de Haas (Arch. 2. V.
p. 549).

(2. Walcheren v. d. B. (Tijdschr. VIII. p. 46);Oost
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 1. IV. p. 307).

Voorts werd de soort vermeld door Pelletier,
Vorstius, Munting en Bruman.
J. effusus X glaucus. G. F. W. Meijer. (= J. dif-
fusus Hoppe et Prodr. Ed. I. p. 277). Niet algemeen
tusschen de stamouders. 2j. Juni—Aug.

In Herb.: ? Deventer 1877 K. ; — Lage bosch bij
het kasteel Middachten te de Steeg 1897 Posth.
en K. A.; — ? Rotterdam 1893 v. d. Voo; — Wal-
cheren 1840 v. d. B.; aan een drinkput bij het
opgaan der duinen achter Oranjezon op Walcheren

juNCus. 1885

1841 V. d. T.; Oost Kapelle aldaar 1879 K. A.! In
het vroon bij de Oranjezon 1839 L.!

(Apeldoorn, op laag Buurlo 1876 K. A.; — Oost-
Kapelle en Oranjezon 1877 L. in h. pr. ; — Slooten
Terhagen onder Beek 1904 en beemden langs het
spoor te Bunde 1913 de W. in h. pr.).

Bovendien: Beek-Elsloo Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 329).

Aanm.: De hierboven genoemde exemplaren met een?
hield ik eerst voor J. conglomeratus var. effusus, waarschijnUjk
= J. congl. B. laxus A. und G. Syn. II. 2. p. 445. Zooals
reeds hierboven gezegd heb ik bij deze planten niet de over-
tuiging volkomen juist gedetermineerd te hebben. De plant
van Middachten heeft werkelijk 6 meeldraden, geHjkt echter veel
meer op J. effusus; misschien een J. diffusus supereffusus. Trouwens
de Heer Lako heeft op gezag van Oudemans een der planten
van Kok Ankersmit als J. conglomeratus var. effusus in zijn
herbarium. een ander van dezelfde plaats als J. congl. var.
diffusus. Deze exemplaren ontbreken in het Vereenigingsher-
barium. De planten zijn door Kok Ankersmit destijds
ingezonden als J. diffusus Hoppe (Arch. 2. i;. p. 160), doch
werden door Oudemans verklaard voor J. conglomeratus
var. effusus. „De rijpe doosvruchten steiden mij (O.) tot een
juiste bepaling volkomen in staat. Voor zooverre mij bekend
is, is dit de eerste maal, dat deze verscheidenheid van J. congl.
in Nedeiland ontdekt werd" (Arch. 2. III. p. 82), wat niet
verhindert dat K. A in zijn lijst van Apeldoornsche planten
ze toch blijft beschouwen als J. conglomeratus var. diffusus.
Lako meent echter twee vormen te kunnen onderscheiden nl.
Juncus diffusus a. giaucus X effusus en /3 effusus X glaucus.
Het schijnt dat de hybride eenmaal gevestigd langen tijd
standhoudt, want de groeiplaats op Walcheren schijnt mij een
en dezelfde plaats te zijn, terwijl cok de opgave van Terhagen
in 1883 en van 1904 wel op dezelfde groeiplaats duidt. Een
plant, die tot nader onderzoek aanbevolen blijft!

1393. J. maritimus Lam. Op strandweiden en op vochtige
zandgronden naar den zeekant. 2i. Jiili-Sepi.

In Herb.: Texel 1869, Oosterend en Kooi aldaar
1869, Slufterbollen 1868, achter de Westen 1869
Holk.; duinpan Midsland Un. 1886 (als lamproc. ■;

1886 juNCus.

Schiermonnikoog 1860 S., 1869 Holk., Hinxt;
duinvalleien en Kobbeduinen Schiermonnikoog 1869
Holk.; Rottum 1896 Schipper; — Helder B. C.
Dumortier; Petterduin 1870 H. d. V.; Rozewater
bij Bentveld Kerb.; Zantvoort 1837 Mb.; Bentveld
Mb.; — duinen bij Wassenaar Pierot; Hoek van
Holland 1843 de Br., 1903 W. en J.; 's-Gravezande
1870 H. d. V.; Rockanje Un. 1887; Oost Voorne
V. Breemen; Ouddorp bij Goedereede 1 894 B o e r 1.
en V.; — Zeeland Dum.; algemeen Duiveland Un.
1894; dijken langs het voormaHge Dijkwater op
Duiveland 1901 L.; Kerkwerve Un. 1894; langs de
Steenen haven Duiveland 1844 en Zuid Beveland
1839 V. d. B.; Zwakedijk omtrent 's-Gravenpolder
1841 V. d. T. ; Westerscheldedijk Oosterzwake 1840
V. d. B.; Oosternieuwlandsche polder Un. 1902;
Cadzand 1887 L.; Philippine 1863 A. W.

(Texel 1894 V. Sur. in h. pr.; — Hoek van
Holland 1904 W. en J. in h. des T., 1910 in h.
pr. ; 's Gravezande 1900 v. Breemen in R. H.;
Oost Voorne Koornneef in h. Heukels, 1904
in h. pr. ; — Bruinisse 1887 L. in h. pr. et in h.
de Haas; Walcheren Un. 1902 Jongm. in R. H.;
Cadzand Un. 1913 Kloos in h. pr.).

Bovendien: Vlieland 1896 lijst V.; Terschelling
1884 V. E. (Arch. 2. IV. p. 398); — Zierikzee Un.
1894 (Arch. 3. I. p. 51). Inlage Wemeldinge 1840,
inlage Wester Schouwen, Zilte Haart, einde Groote
Wecl op Duiveland 1844 lijst v. d. B.
1394. J. obtusiflorus Ehrh. Langs slooten, kanalen en
plassen. 2i. Juni — Sept.

In Herb.: Achter de Westen 1869, duinvalleien
achter den Hoorn 1868, doorbraak Bleekwaal bij de
Hoorn 1868, tusschen den Hoorn en de Westen
1868, tusschen Hoogeberg en Oude Schild 1869,
alles op Texel Holk.; — Eelderwolde bij Groningen

juNcus. 1887

1837 V. H.; Onland aldaar Strat.; — Meppel
V. Heijn.; — Giethoorn Un. 1892; Kamperveen
1854 R. B., 1855 T.; Kampen 1846 T., 1848 R. B.;

— Wissel onder Epe 1875 K. A.; Wisselsche venen
Un. 1890; heide Voorst 1833 Wtt.; — Utrecht
C. A. Bergsma; venen Achttienhoven 1840 Lac;

— drijftillen Amsterdam 1875 Lac; Oud Diemen
Fl. Amst. ; Amsterdam v. H.; Amsteiveensche weg
1836 V. H.; Naarder of Hilversumsche meent onder
's-Graveland v. d. T. ; Halfweg 1856 Lac; Callants-
oog-Petten Un. 1891; Bentveld Buse, Mb. (onder
J. marit.); Zandvoort 1837 Mb. (als J. marit.),
1870 Groll; Overveen Mb., O.; Haarlem v. H.,
Splitg. ; duinen aldaar 1854 v. d. T.; duinpan
Bloemendaal Buse, tusschen hier en Zandvoort
1887 V.; Spaarndam 1866 H. d. V. ; — Zijdelmeer
1886 Boerl.; Vall<enburg 1842 B. W.; Slooten
Leiden W. de Haan; spoorwegovergang op den
weg naar Warmonderhel< 1902 G. Jongm. en V.;
sloot langs den S. S. bij paal 28—29 onder Zoeter-
woude 1894 V.; Persijnspan tusschen Wassenaar en
Katwijk 1832 S. S., Perin; Katwijk Forsten,
1832 Wtt.; Endegeest v. d. B.; Wassenaar Dz.,
1836 Mb., Perin, duinen aldaar 1831 Wtt., Pie-
rot, tusschen Wassenaar en Scheveningen Un.
1851; duinen bij 's Gravenhage 1851 T.; Meyendel
aldaar 1833 Wtt.; N. 3, 54, 33 v. Breem en; Hoek
van Holland 1903 en duinen Rockanje 1903 W. en J. ;

— duinvalleien Schouwen 1844 v. d. B.; idem
Haamstede 1844 v. d. B., Un. 1894; Hulst Un.
1909; — Moerdijk Un. 1860.

(Noordzeeduinen Texel 1900 v. Breemen in
R. H.; Rottum 1897 Schipper in h. pr.; — Leeu-
warden 1901. Henr. in h. pr. ; — de Punt, Eelder-
wolde, Eelder hooiweg 1903 R. de Boer en H.
Kooi in h. Heukels; — Wanneperveen 1902

1888 JUNCus.

en — Maarsbergen 1887 Struyk. in h pr.; Utrecht
W. C. V. Embden in h. Heukels; — Zanderij
Hilversum-Bussum 1898 Koning in h. pr. ; Zvva-
newater 1894 V. S u r. in h. pr.; Caliantsoog-
Zwanenwater 1913 Kloos in h. pr. : Ramsdorp
1910 Geels in h. pr.; — Leimuiden 1897 desT.
in h. pr. ; Oostzeedijk Rotterdam 1902 W. en J. in
h. des T., 1909 in h. pr. ; Meertje in de duinen
achter Nieuw Helvoet 1901 en Hoek van Holland
1900 V. Breemen in R. H.; Rhoon 1906 W. en J.
in h. pr. ; — Haamstede 1903 G. in R. H.; — laag-
veen van af Schrieversheide tot Etzenrade de W.
in h. pr.j.

Bovendien: Doodemanskisten en in een sloot
tusschen de heide en Midsland op Terschelling
Fl. Holk. p. 118; Terschelling v. E. (Arch. 2. I.
p. 414) — Rozewinkel 1859 Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 257); - Eesveen Un. 1892 (.^rch. 2. VI.
p. 352); .Almelo, Albergen en Vriezeveen Un. 1870
(Arch. 2. L p. 196); — Abcoude Asscher (Arch.
1. I. p. 446); Haariemmermeer 1853 Hart m. (Arch.
1. III. p. 289); — Staalduin v. E. (Arch. 2. 1. p. 414);
— Duiveland Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 148); Wal-
cheren A. W. (Arch. 2. III. p. 137i; West Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 131).

Voorts Aalsmeer R e i n vv. en in Zeeland D u m o r-
tier FI. B. S. p. 287.
1395. J. pygmaeus Rich. Op vochtigen zandbodem,
vooral in duinpannen en langs heideplassen.
0. .////// — Juli.

In Herb.: Vlicland 1869 Holk., pas ondergestoven
duinpannen aldaar 1897 V.; Terschelling 1881 Groll;
pas ondergestoven duinpannen bij Westterschelling
1886 Wakker, 1894 V.; duinvalleien aldaar 1869,
Doodemanskerken 1 869 H o 1 k. ; — Varsscheveldsche
veen Un. 1859; Lichtenvoorde Un. 1859; broek

jUNCus. 1889

bij Malden Un. 1853; — Zandvoort 1853 Buse; —
heide bij Son 1850 v. Hov.; St. Jansbeek Un.
1853; Vucht 1846, 1850 v. Hov.; Boxmeer en tus-
schen Boxmeer en St. Anthonie Un. 1853.

(Texel 1894 V. S u r. in h. pr,, 1903 v. Breemen
in R. H.; — Harscamp 1902 W. en .J. in h. pr.)

Bovendien: bij het dorp Vlieland, bij de Bocht
van Groot Mie, bij het posthuis aldaar, zeer alge-
meen Terscheliing o.a. Topplal<, Kievitsplak, Zwart-
duin, Groeneplak — Malden, nog Un. 1874 Th.
Abei. (Arch. 2. V. p. 327) — (Groote Peel bij
Beegden Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 627) zie volgende
soort).
/3. umbelloides Holk. Fl. p. 115. fl. Juli—Sept.

Terschelling, op overstroomde plaatsen in de
duinen zeer overvloedig; Doodemanskisten, Middel-
kamer, bij Groote Jelieduin enz. Fl. Holk. p. 115.
1396. J. supinus Monch. (J. uliginosus Roth et Fl. B. S.
p. 288; J. bulbosus L. spec. pl. Ed. I. p. 327). Op
moerassige plaatsen in heide en zandgronden.
2i. Juni — Aug.

In Herb.: Mientegrond op Texel 1860 Lac,
1868 Holk.; Zoetwatersloot ten noorden van het
dorp Vlieland 1858 Lac. ; duinvalleien Vlieland 1869
Holk.; 1903 v. Breemen en v. Iterson; achter
Westterschelling 1869, Meesterplak aldaar 1868
Holk.; Midsland Un. 1886; (Borkum 1871 Buche-
nau); — Oldeboorn 1868 v. T.; — Haren v. H.;
weg van Mickelhorst naar het Witteveen bij Haren
Strat.; Harendermolen 1826 v. H.; Jipsinghuizen
Un. 1899 (hierbij lamproc); — Paterswolde 1826
V. H.; Rolde 1863 H. d. V.; Havelte v. Heijn.;
Hoogeveen, Sleen, Nieuw Dordrecht 1859 Lac. en
S.; Odoorn Un. 1889; Dalen Un. 1906; — Eeze
gem. Steenwijkerwolde 1893 L.; ten noorden van
Steenwijk 1892 G. en Heinsi u s; Almelo Un. 1870;

119

1890 JUNCus.

Hardenberg 1853 Kros, 1868 v. d. Sciieer;
Twente 1892 L. en Carm. (tusschen Neuenham en
Lattrop 1831 Miq.; Bentheim Buse); Lonneker 1904
Blijd.; Tubbergen E. P. 1905; — Nijl<erker venen
R. B.; heide bij Ermelo 1871 R. B.; Hulshorst bij
Hardervvijk R. B.: strandweide aldaar 1850 S. S.;
Loenen op de Veiuwe 1834 Wtt.; Halle aldaar 1840
Buse; Wisselsche veen Un. 1890; Uddelermeer
Un. 1819; Harscamp 1902 W. en J.; Lunteren Buse;
Ede 1882 K.; Edesche veen onder Veenendaal 1898
V.; Renkum en Wolfheze Buse; Sijpenberg bij
Velp C. A. Bergsma; Laag Keppel 1870 H. d. V.;
's Heerenberg W. de Haan; Eibergen Un. 1897;
Doetinchem Un. 1885 en Groll; Vorden 1879
Groll; Zandkuilen op de heide achter Warnsveld
1850 Gronem.; Nijmegen B.; Beek 1853, 1857 O.;
Groesbeek Un. 1847; Wijchensche venen 1850,
veengrond Hatert bij Nijmegen, Hatert en bij de ruine
van St. Willebrordus aldaar Th. Abel.; — Amers-
foort R. B.; Bavort bij Amersfoort 1895 Garj.;
Maarsbergen 1895 V.; het Pannegat achter Beer-
schoten v. d. T. ; heide Westbroek G. Deijn.; Zeist
V. H., 1842 G. Deijn., 1847 0.; Zeisterbosch 1837
Mb.; vijver aldaar 1850 O. (als lampoc. fluit.), Rij-
zenburg R. B. (iiierbij lampoc ), beek in het bosch
aldaar v. d. T., 1847 O.; heide bij de Bilt v. H.,
D. S., 1835 D. S. (als lampoc. fluit.). 1838 Lac,
1838 Buse, v. d. T., 1871 de Br.; Utrecht 1835
Wtt., Bergsma; Maartensdijk 1838 Lac; Baam-
brugge 1837 Mb.; — Noordwijkerhout 1839 Buse;
Stadwijk bij Leiden Dz., N. 3, 54 43 v. Breem en;
— Liesbosch Breda Un. 1852, Ulvenhoutsche bosch,
Mastbosch en Galdersche heide v. A.; Bavelsche
heide en Heusdenhout Un. 1852; Chaam 1861
Buse; Vuchtsche heide 1847, Son 1850 v. Hov.;
Eindhoven Dz.; Peel bij Deurne 1871 Lac; Val-

jUNCus. 1891

kenswaard 1827 v. H.; Boxmeer Un. 1853, heiplas
Beugen 1894 V.; — Maastricht v. Hov., Marres.
(3. uliginosus Fries (=-. J. sup. /3. repens Koch.)

In Herb.: De Joure C. A. Bergsma; — Assen
1832 Forsten; — Rijssen 1892 L. en Carm.; —
Zeddam v. H.; — Haamstede 1882 L.
r. fluitans Fries (et Prodr. Ed. I. p. 279).

In Herb.: Oude Weg bij Tjaileberd 1868 v. T.,
1868 Holl<.; — Hertme bij Bornc 1901 L.; Har-
denberg 1892 L. en Carm.; — Bleekermeer bij Uttel
1876 K. A.; Uddelermeer 1855 O.: Edesche veen
onder Veenendaal 1894 V.; — Amersfoort Splitg.;
m. prolifer. Tjalleberd 1868 Holk.; — Harden-
berg 1892 L. en Carm..

B. J. supinus B. Kochii Synie (= J. sup. var.
nigritellus Schultz.)

In Herb.: Overasselt en Heumen 1867 Th. Abel.!

Wijchensche venen 1845 Th. Abel.! — Groote Peel

bij Beegden 1900 G. en Jongm.

Aanm.: De laatste plant, eerst als J. pygmaeus verzameld,
later in 1904 door Goethart als Supinus betiteld, kan niet
de eerste soort zijn, wegens het bezit van 6 meeldraden ; de
niet in kamertjes verdeelde biaderen en de gehee'e habitus der
plant wijzen op J. supinus, waarbij het dan de var. Kochii
(nigritellus) moet zijn, ofschoon zij niet de donkere kleur
heeft dier varieteit.

(Zeeduinen Texel 1900 v. Breemen in R. H.;

— Bakkeveen Brakm. in h. pr. ; — Midlaren,

Eelder hooiweg, Eelde R. de Boer en H. Kooi

in h. Heukels; Sellingen bij Vlachtwedde 1899

Schipper in h. pr.; — Denekamp 1900 Bern. in

h. Danser; tusschen Haaksbergen en Enschede Un.

1895 V. Sur. in h. pr.; Linderzijde 1904Blijd. in

h. pr.; tusschen Wierden en Vriezeveen 1892 Carm.

in h. pr.; — Wormsche veld Apeldoorn 1903 Koorn-

neef in h. pr.; 't Joppe Gorsel 1902 G. en Jongm.

in R. H.; — Zeist Brakm. in h. pr.; Utrecht

1892 JUNCUS.

W. C. V. ' Em bden in h. Heu kel s; — Muider-
berg Un 1901 Koning in h. pr.; — Bergen op
Zoom Un. 1896 Costerus in h. pr. ; Oisterwijk
1897 Posth. in h. pr.; Station Budel 1899 desT.
in h. pr.; Vuchtsche heide 1886 Costerus in h.
pr.; Grave 1891 de Haas in h. pr. ; — Plasmolen
J. Koornneef in h. Heukels; Welsche hutUn.
1893 Costerus in h. pr. ; door het geheele laag-
veen van Schrieversheide tot Etzenrade 1892, veen
te Bunde en Geulle langs het spoor 1905, Hoens-
broek, beemden bij Naenhof en Vaesraderbosch 1888
de W. in h. pr.

/2. uliginosus. Harscamp 1902 W. en J. in h. pr.
7. fluitans. Wolfheze 1913 W. en J. in h. pr.; Ede
1902 W. en J. in h. Heu kels; — Zwanenwater Cal-
lantsoog 1894 V. Sur. in h. pr. ; — Hoek van
HolIandl906W. en J. inh. pr.;— Made 1913 Kloos
in h. pr.; bij Vucht in en aan de sloot tegenover
Roucoulere 1886 Costerus in h. pr.
ci. nodosus Lange (= J. supinus e. bulbosus Rich-
ter) Twente 1904 BHjd. in h. W. en J.; — Ruurlo-
Barchem 1908, Lochem 1908 Henr. in h. pr.;
Harscamp 1902 W. en J. in h. pr.; — Made 1913
Henr. en Kloos in h. Henr. ; — Schinveld 1912
de Wever in h. W. en J.
m. prolifer Raalte 1912 L. in h. pr.
B. Kochii Wijchensche veen 1845 Th. Abel. in h.
W. en J.)

Bovendien: tusschen Wolvega en Teridzerd Un.
1881 (Arch. 2. III. p. 424); Hemrik, Ureterp (heide
bij het Zwarte Water) Hjst Brakm.; — Coevorden
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 257); — Langelo
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); - Winterswijk,
Eibergen, Groenlo Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 230);
Wisselsche venen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99);
— Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 414); — Walcheren

juNcus. 1893

A. W. (Arch. 2. III. p. 137, later echter niet meer
vermeld in Arch. 2. VI. p. 131); — Blerik, Oostrum,
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576); van de Groote
Peel naar Roermond, Rauwmoest Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 628).
■ /3. uliginosus: 's Hertogenbosch v. Hov. (Arch. 1.
I. p. 275).

r. fluitans Velden Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576).
S. pygmaeus Marss. In de duinvalleien bij de
Veldkaap Vlieland Holk. Flora derNoordzee-eilanden
p. 119.
1397. J. acutiflorus Ehrh. (= J. silvaticus Reichh. et
Prodr. Ed. I. p. 278). In vochtige zand- en heide-
streken. 21- Juli—Sept.

In Herb.: Texel 1868. 1869, achter de Westen
aldaar Holk., Texel 1881 Groll (als lamproc);
Terschelling 1897 V.; Schiermonnikoog 1860 S.; —
Friesland Spree; — Onstwedde v. H.; Jipsing-
huizen Un. 1899; tusschen Mickelhorst en het
Witteveen bij Haren Strat.; — Assen en Coevorden
1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; — Kamperveen
1854 R. B.; Zwolle M. Dassen; Heino Un. 1888
(als obt.); Twentsche weg aldaar 1901 L.; in de
buurtschappen Heeten en Schoonheeten onder Raalte
1901 L.; Menninkhoek bij Twekkelo 1904 en Lon-
neker 1 903 B 1 ij d. ; Haaksbergen, de Lutte U n. 1 895 ;
— Harderwijk 1847, strand aldaar 1884 (als alpinus)
en Hulshorst, tusschen Nijkerk en Hoevelaken R. B.;
Wisselsche venen Un. 1890, Stroe 1881 K- A.
(als alp.); Apeldoorn 1879 GroU; Park achter het
Loo 1858 O.; Vorden 1874 Groll; Laan van Hak-
fort aldaar 1850 Gronem.; Voorst 1877 K.; Doe-
tinchem 1894 V.; veenplas aldaar Un. 1885 (als
lamp.); Zeddam bij 's Heerenberg W. de Haan;
Gendringen 1904, 1905 Ru st; Sijpenberg bij Arnhem
1845 Rich.; vijver Park Rozendaal 1896 Ogt.;

1894 juNcus.

Renkum Buse; Edesche veen Veenendaal 1894 V.;
Hemmen bij Doodewaard Wtt.; Nijmegen B.;
Groesbeek 1847 v. H., Un. 1847, 1868 v. H.; tus-
schen Wijchen en Grave 1850 Th. Abel.; —
Amersfoort R. B.; tegenover Heiligenberg aldaar
1894 Garj.; Vathorst bij Amersfoort v. d. T.; heide
bij Hamersveld 1891 Garj.; Hoogland 1854 h. O.;
Darthuizen v. H.; Baarn 1873 O.; Maartensdijk
V. d. T., 1871 de Br.; achter Petrusberg in het
bosch van Rijzenburg v. d. T., 1859 R. B.; Doorn
1869 O.; de Bilt 1835 D. S. , 1839 Lac, 1859
R. B.; Blauwkapel, Soestdijk, en Westbroek Lac;
Zeist 1847 O,; Utrecht C. A. Bergsma; venen
Achttienhoven G. Deijn.; — tusschen Muiden en
Merwedekanaal Un. 1901 (decapitatus); Callants-
oog en Groote Keeten aldaar 1877 Lac; Haarlem
B. W.; Bentveld bij Zandvoort 1835 Buse, 1836
Mb.; Breesaap 1836 Buse (als lamp.), Haarlem-
merhout 1874 GroU (als lamp.); Velsen O.; —
Noordwijkerhout 1858 v. d. B. en S.; Aalsmeer
Exc 1897; Leiden v. d. B.; Wassenaar S. S.;
Haagsche bosch V. Z.; N. 3. 54. 43 en 13 v. Bree-
men; IJselmonde 1891 v. d. Voo; Vianen v. d. T.;
— langs de Zoom te Wouw Un. 1896 (als lamp.);
Loopschans Breda v. A.; Heusdenhout Un. 1852;
Ulvenhoutsche bosch v. A.; Ginneken Un. 1852;
Oud Heusden, Helvoirt en Vuchtsche heide v. Hov.;
Eindhoven 1834 Wtt.; tusschen Boxmeer en St. An-
tonie Un. 1853, 1895 G. en V.; Boxmeer U n. 1853;
Valkenswaard v. H., 1901 Roversenv. Roessel;
Hoort bij Budel 1899 G. en des T.; — bij den
Heumener Plasmolen 1868 O. en Th. Abei.; Neer-
ritter op weg naar Stramproy 1900 G. en Jongm.;
Langveen bij Beegden Un. 1900; heide nabij Kel-
pen Un. 1900; Moeselpoel 1895 en Susteren 1895
G. en V.; Bunde 1870 Groll; Maastricht v. Hov.;

JUNCUS. 1895

Schimmert 1902 Steichen; Kerkrade 1864 H. d. V.
(als lamp.?)

(Wedde 1900 Schipper in h. pr. ; Groningen,
Eelderhooiweg — Eelde, Peize, De Punt, Zuid-
laren, Patersvvolde, Vries R. de Boer en H. Kooi
in h. Heukels; weg Assen naar Loon 1903
Schipper in h. pr. ; — Zwolle 1908 en tusschen
Riele en Heeten 1898 L. in h. pr.; — 't Joppe 1902
G. en Jongm. in R. H.; Lochem 1908 Henr. in
h. pr.; bosch te Ruurlo 1901 en Veenendaal 1894
Struyk. in h. pr.; Ruurlo 1881 L. in h. pr. ; Laag
Soeren 1900 Heukels in h. pr.; Beekhuizen 1900
V. B re emen in R. H.; Arnhem Pul 1 e in h. Utr. ;
Apeldoorn Koorn. (kanaal aldaar 1903 in h. pr.),
Ede W. en J., Veenendaal W. C. v. Embden in
h. Heukels; onder hakhout weg Harscamp Ede
1902 en Nunspeet 1912 W. en J. in h. pr.; —
Maarsbergen 1893 V. Sur. in h. pr.; Hollandsche
diep W. C. van Embden in h. Heukels; —
Hilversum-Bussum 1898 Koning in h. pr.; Laren
Kuyper in h. Utr.; den Helder 1901 L. de Bruyn
in h. Heukels; — Moeras 's Gravenweg Rotterdam
1910 Danser in h. pr.; Lekkerkerk A. Rijkeeen
Dordrecht K. Dekker in h. Heukels; — Zee-
zuiper (Weltevreden) Bergen op Zoom 1910 Struyk.
in h. pr.; Made 1913 Kloos in h. pr.; Gilze J. G.
Danser in h. Danser; Vucht bij Roucoulere 1886
C o s t e r u s in h. pr. ; Waalre Slootsinh. Heukels;
— Kelpen 1900 G., Rieter en Jongm, Neerritter
1900 G. en J. in R. H.; Geulle 1893 V. Sur. in
h. pr.; Nuth 1900 Steichen in h. pr.; laagveen
van af Schrieversheide tot Etzenrade de W. in h.
pr.; Brunssum 1911 de W. in R. H.).

Bovendien: Texel Hoffm. Prodr. Ed. I. p. 279*)

1=) Ook door Holkema 1. c. p. 118 aangehaald, met de bij-

1896 jUNCus.

Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424j; — Ter
Apel lijst Brakm.; — Emmen 1859 Lac, en S.
(Arch. I. V. p. 257); — Giethoorn Un. 1892 (Arch.
2. VI. p. 353); tusschen Heino en Nieuwe Wetering
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416); Almelo, Albergen,
Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Borne,
de Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); Markelo
en — Eibergen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623); Win-
terswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 230); Barneveld K- A. (Arch. IV.
p. 25); — Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402);
— Schapenveer bij Oosterwijk Ogt. (Arch. 3. I.
p. 607); — Velden U n. 1893 (Arch. 2. VI. p. 576);
Rauwmoest en Tongelrooische beek tot Nieuwe brug
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Weerd en Beek aan
den Leemkuil Lac. (Arch. 2. V. p. 30).

Voorts tusschen Deventer en Olst Cop en Schaik-
haar Tijhaar in h. Dav.; Leiden M b., maar niet
in Flor. Leid. opgenomen; alles in Prodr. Ed I.
p. 279; Zeeland Dum. en bij de JoureBergsma
in Fl. B. S. p. 289.
1398. J. alpinus Vill. Op vochtige weiden en heiden;
schijnt in ons land niet anders voor te komen dan
als aankomeling langs de rivieren Zi. Juli—Aiig.

In Herb.: Aan den vijver op het Zand te Spoel
bij Culemborg 1838, 1839 v. d. T., 1839 Lac. (ver-
meld in Tijdschr. VIII. p. 225) onder den naam
fusco-ater): Zandplaat in de Waal tegenover Rossum
1839 V. d. T.; Herwijnen 1859 S.

voeging: „J. sylv. heb ik op Te.xcl nodi op andere eilanden gevon-
den, wel bczit ik eenen vorm, dien ik tot nog toe niet weet tliuis
te brengcn, maar dfe nooit de ware J. syivaticus Reich. kan zijn".
Waarmedc in tegenspraak de door Holkema op Texel verzamelde
ex. in hei Verecnigingsherbarium. Misschien later nader gedetermi-
neerd ?

JUNCUS. 1897

Aanm.: De overige, vroeger als J. alpinus onderscheiden
exemplaren zijn meest allen terug te vinden onder J. anceps;
een serie van deze waren mij twijfelachtig en h«b ze als
afzonderlijke tusschenvormen opgenomen.

1399. J, anceps De Laharpe.

j3. atricapillus Biichenau (= J. alpinus Vill. in
Prodr. Ed. I. p. 279 p. p., J. fusco-ater Fl. B. S.
p. 720). Op vochtige plaatsen in duinpannen.
4. Jiili—Aiig.

In Herb.: De Mo]< 1869, de Nederlanden 1869,
de Hoorn en elders 1869, Slufterbollen 1868 alles
Texel Holk.; Vlieland 1868 en bij het Oude hui-
zenlid aldaar 1868, vlakte van Malgum aldaar 1868
Holk.; Terschelling 1897 V.; duinpannen aidaar
1886 K.; Midsland Un. 1886; duinvalleien Schier-
monnikoog 1860 S., 1869 Holk.; Rottum 1896
Schipper; — duinen Helder Dumortier, idem
Castricum 1870 H. d. V.; tusschen Callantsoog en
Petten Un. 1891 (hierbij ook J. lamp.); Zandvoort
Buse; tusschen Overveen en Zandvoort Buse;
duinen Velsen en elders 1832 S. S.; Rozewater 1843
Buse; Haarlemmerhout Buse; duinen Haarlem
Wenck, Splitg. (det. Buchenau); — duinen
Noordwijkerhout 1858 v. d. B. en S.; van Scheve-
ningen tot den Helder Dum.; (Katwijk, Overveen,
Zandvoort) Persijnspan tusschen Katwijk en Was-
senaar 1883 S. S.; Katwijk 1833 S. S.; Wassenaar
1833 Wtt., Dz., Mb., S. S., Perin, 1842 de
Vriese (P. N. S.), 1876 Groll; Scheveningen 1869
H. d. V.; 's-Gravenhage G. B., Thomson (als
Tenag.), kanaal aldaar V. Z. (als obt. later als lamp.)
— Schouwen v. d. B.

B. vormen, die waarschijnlijk alle tot deze soort
behooren, doch er te veel van afwijken, om ze ge-
heel tot J. atricapillus te rekenen.

Hoorn op Texel 1860 Lac; achter de Westen

1898 juNcus.

1868, 1869 Holk, Slufterbollen aldaar 1867 H u i-
zinga, 1868 Holk.; de Nederlanden op Texel
1867. H. d. V.; Vlieland 1858 Lac; Ameland en
de Bung aldaar 1869 Holk.; Schiermonnikoog 1897
V.; — Middenduin 1870 Groll; Overveen Buse;
Zaankant Kerb.; — Noordwijk 1835 Mb.? Wtt.,
Persijnspan Wassenaar S. S., vlakte van Waalsdorp
1879 K. A. (door P. Jansen als echte atric. ge-
houden), Meijendal 1833 S. S.; — Schouwen Dz.,
1845. 1846 V. d. B.; Renesse 1844 v. d. B.

J. anceps (Wassenaar 1900 W. en J. in h. pr.
N'\ 7744-45).

J. anc. /2. atricapillus: (Vlie 1894, Terschelling 1894
V. Sur. in h. pr. ; — Bergen 1913 Kloos in h.
pr ; Zwanenwater 1894 V. Sur. in h. pr. ; Noorderij
1901 Struyk. in h. pr.; Overveen 1910 G. H. H.
Zandvoort in h. Henr. ; — duinen Wassenaar
1900 W. en J. in h. pr.; Hoek van Holland 1900
V. Breemen in R. H.; — Oostkapelle 1877 Fre-
deriks en Oranjezon 1879 L. in h. pr.).

Bovendien: Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV.
p. 81); op Texel, Vlieland. Terschelling, Ameland
en Schiermonnikoog in duinvalleien zeer algemeen;
bovendien op Texel aan wegen naar den duinkant,
in den Korhoek; Schiermonnikoog op het Ooster-
veld, in droge zandige slooten Fl. Holk. p. 118; —
??Teridzerd Un. 1881 (Arch. III. p. 424); — ?? Stroe
K. A. (Arch. 2. III. p. 419); — Zuid Beveland A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 131); Walcheren A. W.
(Arch. 2. III. p. 137), al welke opgaven niet meer
te controleeren zijn.
1400. J. lampocarpus Bhrh. (= J. lamprocarpus Davies
en Prodr. Ed. I. p. 279). In opene en grazige
gronden op vochtige moerassige plaatsen, aan wa-
terkanten enz. %. Juli — Sept.

In Herb.: Duinvalleien achter de Hoorn op Texel

jUNCus. 1899

1868, Prins Hendrikpolder 1869, Slufterbollen 1868,
achter de Westen 1868 Holk.; beekje bij de Mok

1867 J. P. Huizinga; Mientegronden Texel 1860
Lac: Vlieland 1858 Lac; Zuiderzeestrand aldaar

1868 Holk.: Liesterplak Terschelling Un. 1886;
duinpannen aldaar 1897 en Oert op Ameland 1897
V.; — Joure C. A. Bergsma (ook als acutif.);
Bolsward 1864 J. M. de B.; Leeuwarden 1859 S.;
Bergumerheide 1853 S.; Teridzerd Un. 1881; tus-
schen Oldeboorn en Akkrum 1868 v. T.; Oldeboorn
1863 Holk.; — Harendermolen 1856 Strat.; —
Drenthe Un. 1889; Odoorn, Rozewinkel, Valthe,
Hoogeveen, Zwinderen 1859 Lac en S.; Meppel
V. Heijn., 1872 Hoek; — Kampen 1848 R. B.;
Uiterwaarden aan de Vecht bij Zwolle 1892 L.;
Twenthe 1891 L.; Almelo Un. 1870; — Harderwijk
1864, Strand aldaar 1884 en Hoevelaken R. B.;
Apeldoorn 1874 K. A.; Park achter het Loo O.;
Uddelermeer Un. 1849; Voorst 1877 K- A.; Vorden
1874 GroU; Korenbergerveen Winterswijk Un. 1859,
Gendringen 1905 Rust; Velp 1837 Buse; Rijn bij
Arnhem Thomson (als acutif.),? Herwijnen 1859
S.; Nijmegen Forsten, B.; moergrond Beek 1848
Th. Abel.; broek bij Malden Un. 1853, Zandplaat
bij het kasteel te Weurt 1850 Th. Abel.; Wijchen
1850, sloot molen Heumen 1844, Beuningen 1847
en Beek bij Nijmegen Th. Abel.; Culemborg
v. Heijn.; — Spoorslootjes Amersfoort 1893 Garj.
(als obt.); Hamersveld 1891 en Bavoort 1894 Garj.;
Oude Kamp Zeist 1866 (D. S.?); Zeist Rijzenburg
1859 Hartm. en R. B.; Utrecht 1835 Wtt., v. H.,

1869 de Br.; Kromme Rijn bij Utrecht v. d. T.;
Oudwijk aldaar 1822 (Mb.?); de Bilt 1839 Lac;
Schalkwijk Wtt.; Wijk bij Duurstede C. A. Bergs-
ma; — Nieuw Loosdrecht 1840 Lac; Naarden 1864
O.; Amstelveensche weg buiten Amsterdam herb.

1900 juNCus.

V. H., 1843 O.; Olifantspad, Jaagpad langs de
Schinkel, Amstelveensche weg Fl. Amst.; Funen
Amsterdam 1847 Knuttel; Jaagpad bij Sloten 1840
Romb.; de Leek 1895 Sanders; Koog-Westzaan
1851 Kerb.; Assendelft Kerb. en Mb.; Velserend
1873 Boerl.; Zandvoort 1846 Buse, Splitg.;
tusschen Overveen en Zandvoort 1835 Mb.; Haarlem
1871 Groll; Overveensche weg aldaar 1835 Mb.;
Haarlemmerhout Buse, Middenduin 1842, 1846 en
Overveen 1836 Buse; Elswout 1896 Ogt.;Heem-
stede 1872 O.; Haarlemmermeer 1851 Miq. (als
buf.), 1853 Hartm. en S.; bij de Crucquius 1852
Coster; tusschen Sloten en de Lijnde 1851 Miq.;
— Zijdelmeer 1886 Boerl.; Leimuiden Exc. 1883;
Warmond 1905 Struyk.; Leidcn 1837 Lac, 1847
O.; Haagsche Schouw (wie?); Wassenaar Dz., 1835
Mb., 1840 B. W., 1853 S. (gelijkt op anceps); duin-
pan aldaar Dz. (var. pallida en ook v. d. B. als
acutif. pallescens); 's-Gravenhage R. B. ; Waalsdorp
V. Z., N. 3. 64, 12, 11, 24, 41, 65,21 v. Breemen;
Staalduin 1845 v. d. T.; Schiedam 1892 v. d. Voo;
Rotterdam 1892 (als obt.) en Wilhelminakade aldaar
1891 v. d. Voo; Oost Voorne v. Breemen; Oud-
dorp 1894 Boerl. en V.; Lek bij Vianen 1839
V. d. T. ; Dordrecht 1837 Lac. ; Biesbosch aldaar
1882 en 1884 C. v. d. Broek; Maasoever aldaar
1848 V. Hov.; Willemsdorp 1902 V.; — Burgh op
Schouwen en Bruinisse 1887 L. ; poeltje bij de
Oranjezon onder Vrouwenpolder 1896 Ogt. (als
marit); Cortgene en Colijnsplaat Noord Beveland
1886 L.; Zuid Beveland 1838, 1839 v. d. B.; Krui-
ningen 1839, Wilhehninapolder 1836, Kloetingen
1839 V. d. B.; St. Janssteen 1863 A. W. ; — Wer-
kendam achter den Veerdam 1837 La c; Liesbosch
Breda 1853 Kerb.; buiten de Hinthamerpoort 's-Her-
togenbosch en Vuchtsche heide v. Hov. ; Vloei-

JUNCUS. 1901

weiden onder Valkenswaard 1901 Rovers en v.
Roessel; — Weert 1900 G. en Jongm.; Maas-
tricht 1870 Groil.

j3. fluitans Koch. Zuider-zeestrand Vlieland 1868
Holk.; Dellewal Terschelling 1869 Holk.; — Ka-
naal bij Beekbergen 1874 K.A.; — Haagsche Schouw
Leiden 1849 A. W. Hartm.; 's-Gravenhage R. B.
r. stolonifer A. et G. (= J. radicans Schur. et
Prodr. Ed. I. p. 279) Ankeveensche polder bij Nigte-
vecht 1876 K. A.; — Zuid Beveland 1847 v. d. B.
(Noordzeeduin Texel 1900 v. Breemen in R. H.;
Texel 1894 en Terschelling 1894 V. Sur. in h. pr.;

— Sneek lijst Brakm.; Nleuwe Schoot Kuyper
in h. Utr.; - Winschoten 1889 en SelHngen 1899
Schipper in h. pr.; — Zwolle (monstr.) 1892 L.
in h. pr.; — Lunteren 1892 en — Maarsbergen 1893
V. Sur. in h. pr.; Utrecht en Hollandsch Diep
W. C. v. Embden in h. Heukels; — Ransdorp
1910 en Amsterdam 1909 Geels in h. pr.; aldaar
V. Goor en Koornneef in h. Heukels, Omval
aldaar 1904 Koornneef in h. pr. ; tusschen Schoorl-
dam en Schoorl 1890 Costerus in h. pr.; —
Oegstgeest 1892 V. Sur. in h. pr.; Voorschoten
1885 Struyk.; 's-Gravenhage 1891 R. B inR. H.;
Duinoord aldaar 1895 en Afzanderij Klatteweg 1897
v. Breemen in R. H.; Deift 1876 L. in h. pr.;
Jobshaven Rotterdam 1908 Danser in h. pr.; tus-
schen Rotterdam en Nieuw Terbregge 1901, op
balken in de Schie 1904 W. en J. in h. pr.; Papen-
drecht 1892 Posth. in h. pr.; Dordrecht 1912
Kloos in h. pr.; Gorinchem 1911 Henr. in h. pr.;

— Heinkenszand 1884 en Groede 1885 L. in h. pr.;

— Werkendam 1886 Posth. in h. pr.; Grave 1891
de Haas in h. pr.; Station Budel 1899 des T.
in h. pr.; heide tusschen Veldhoven en Waalre 1880
Posth. in h. pr.; — Maastricht 1894 de Haasin

1902 juNcus.

h. pr. ; Hoensbroek en Wijnandsrade 1900 S t e i c h e n
in h. pr.; algemeen langs de Maasoevers de W.
in h. pr.).

(2. fluitans. Op balken in de Schie bij Rotterdam
1904 W. en J. in h. pr., N". 1550 a en c. (plantjes
+ 1 d.M., bladen draadvormig, pluimschermen met
weinig hoofdjes; vruchten stervormig uitstaandel.
y. stotonifer. Rotterdam 1907 en 1910 W. en J.
in h. pr.

5. macrocephalus?. Rotterdam 1910 W. en J. in
h. pr. N'^. 3479—81 (aan den voet bolvormig; planten
laag met veelbloemige hoofdjes en groote vruchten).
Bovendien: Vlieland op het Ooster- en Wester-
veld; Terschelling in vochtige weiden, op het Groe-
nestrand en in de duinplakken. Ameland en Schier-
monnikoog op gelijke plaatsen Fl. Holk. p. 118;
in de duinvalleien en plassen der graslanden over-
vloedig Schiermonnikoog 1860 S. (Arch. 1. V.*
p. 262); — Langweer, Bergumermeer, Jutrijp,
Scharnegoutum, Mantgum, Oldeberkoop, Beets,
Drachten, Ureterp, Poppingawier, Terzool, Goenga,
Holwerd, Molkwerum, Warns, Wijkel, Heidenschap
(bij Workum), Woudsend, Deinum, Dronrijp, Baard,
Winsum, Oudega (W.) Hjst Brakm.; tusschen Wol-
vega en Teridzerd, aldaar en Schcene Un. 1881
(Arch. 2. III. p. 424); — Steenwijkerwold, Eeze,
Eesveen, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352);
Heino, tusschen hier en Nieuwe Wetering, tusschen
Nieuwe en Oude Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V.
p. 416); Albergen, Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2.

1. p. 196); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch.

2. I. p. 201); Hengelo; Oele, Haaksbergen, Nieuw-
kerkerveen Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); Markelo,
Goor, Entersche veen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623);
— Eibergen Un. 1859 (Arch. I. V. p. 230);Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Beuningen, Wij-

juNCus. 1903

chensche venen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 327);
Wijchen, Voorthuizen en — Baarn, Zeist Hjst
• Brakm.; — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p.
307); Abcoude Asscher (Arch. 1. 1. p. 446);
Wieringen 1856 Lac. (Arch. 1. IV. p. 240); Cal-
lantsoog-Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239); —
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — Haam-
stede Un. 1894 (Arch. 3 I. p. 51); tusschen Vlis-
singen en de Vijgeneter, tusschen Dishoek en
Zoutelande, Oosternieuwlandsche polder Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1036); Tholen A. W. (Arch. 2. III.
p. 137); Oost en West Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 131); — Hoogerheide Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 355); Oudenbosch 1885-'87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); —
Venlo, Blerik, Velden, Welsche hut Un. 1893 (Arch.
2. VI. p. 576); Beegden, Keversbroek Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 628); Meerssen, Gronsveld, Valken-
burg, Slenaken Un. 1861, Wijlre-Simpelveld Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 329); Simpelveld, Spekholzer-
heide 1885 K- en G. (Arch. 2. V. p. 30);? Kerk-
rade H. d. V. (Arch. 2. I. p. 145); langs de Maas,
overal van de Belgische grens door geheel Lim-
burg, ook de vorm fluitans lijst de W.

Voorts vermeld door Pelletier, voor Jelsum,
Bontekoe, Joure en Tietjerk Flor. Fris. p. 69 en
als J. articulatus bij de Gorter (p. 96): tusschen
Franeker en klein Lancum in sloots-wallen, en aan
de Rijd-weg van Donkerbroek naar Makkinga; in
de Zalliker-waart in Overijsel en te Overveen bij
Haarlem achter Rampen-laan.
1401. J. capitatus Weig. Op vochtige plaatsen in heide-
velden. 0. Jull—Sept.

In Herb.: Terschelling 18fi9 en Topplak aldaar
1869 Holk.; — de Lutte Un. 1895; Oldenzaal
1879 L., 1895 Groll; (Schiittorf 1849 en Bentheim

1904 JUNCUS.

1848 Busei; M. 8, 61, 1903 Blijd.; „Knik" voch-
tige zandgrond bij Denekamp 1900 Bern.; Hengelo
en Lonneker 1905 Blijd.; — Hulsliorst T.; Koren-
bergerveen Winterswijk Un. 1859; Hatertsche broek
1840 N. Abel.; — tusschen Renswoude en Vee-
nendaal 1898 G.; Woudenbergsche straatweg achter
Loudon W. K., 1860 Hartsen; tusschen Zeist en
Austerlitz 1837, 1838 Mb., 1839 Lac; tusschen
Zeist en Driebergen 1837 Mb.; Zeist Lac; Rijzen-
burg Kerb. en M b., 1859 A. W. Hartm. en R. B.;
achter Rijzenburg bij het opgaan der heide 1837
Mb.; tusschen de Bilt en Soestdijk v. d. T.; aan
den straatweg aldaar tegenover de laan van Eiken-
stein 1839 v. d. T.; de Bilt bij Utrecht 1838, 1839
Lac, 1842 G. Deijn.; — Vucht v. Hov.; Heus-
denhout Un. 1852; Son en Breugel 1850 v. Hov.;
Deurne, droge slooten bij den Spoorweg 1871 Lac;
vochtig bosch met sphagnum aan den weg van
Boxmeer naar St. Anthonie 1871 J. M. de Boer;
langs den grintweg tusschen Mook en den Plas-
molen 1856 v. d. B. en Th. Abel.; Kromven bij
Middelaar 1903 G. Jongm. en Icke.

(Dinkel bij Oldenzaal Un. 1895 V. Sur. in h.
pr.; Broeklieurne 1903 Blijd. in h. W. en J.; Knal-
hutte gem. Lonneker 1903 en achter de Braak aldaar
1905 Blijd. in h. pr. ; Losser 1895 L. in h. pr.;
Denekamp 1911 Brussaard in h. pr., 1911 Hoo-
genr. in h. pr.; M. 8, 52, 31 1902 G. en Jongm.
in R. H.; — Grave 1891 de Haas in h. pr.; —
Bunde, veen langs het spoor 1905 de W. in
h. pr.).

Bovendien: de Poppe, tusschen de Aust en de
Dinkel Un. 1895 (Arch. 3. 1. p. 229); MarkeloUn.
1897 (Arch. 3. I. p. 623).

Voorts Diepenveen Cop, Schalkhaar in h. Dav.
in Prodr. Ed. I. p. 278 en Harderwijk v. Geuns.

LUZULA. 1905

Luzula Lam. et D. C.

1402. L. pilosa Willd. In vochtige bosschen en langs
begroeide heilingen. 2;. April — Mei.

In Herb.: Paterswolde 1827 v. H.; Assen 1854
V. H., 1859 Lac. en S., 1860 Lac. : Hoogeveen
V. H.; loofbosschen de Wijli 1901 L.; — Deventer
de Vriese; Weerselo in het bosch bij Deurningen
1901, Denekamp 1896, Kuiperberg bij Ootmarsum
1891 L.; (Bentheim 1840, 1848 Buse); Schukl<ink
bij Aamsveen 1898 G. en V.; — tusschen Putten
en Nijkerk O.; Elspeeterbosch 1879 K- A.; ^oorst
Wtt.; Monferland bij Zeddam 1856 Lac. ; Oorsprong
bij Oosterbeek 1902 G. en Jongm ; Doorvverth 1849
Buse, 1882 K-; Nijmegen B.; Beek 1863, 1868 en
1870 v. H.; Uilenput bij Nijmegen 1864, 1867 v. H.;
— Heiligenberg bij Amersfoort v. Heijn.; Amers-
foort V. d. T.; Zeist C. A. Bergsma; — Leiden
Perin; Voorschoten Forsten, 1835 Mb.; 's-Gra-
venhage 1832 I. de L. e. h. Grol 1 ; Haagsche bosch
1826 V. Z., 1833 S. S., Wtt., 1834 v. d. B., Dz.,
1837 Buse, 1837 Lac, W. de Haan, C. A. Bergs-
ma, G. B., 1857 S., Thomson, 1870, 1872 Groll,
1872 Schepman, 1873 O., Exc. 1883, 1887, 1893
V. d. Voo, R. B.; — Breda Un. 1852; Liesbosch
bij Prinsenhage Un. 1852, 1861 Buse, v. A., 1897
V., 1904 W. en J.; Mastbosch 1904 W. en J.;
landweg bij Stratum 1901 Rovers en Baken; —
Mook Th. Abel.; Beek 1869 O.; St. Pietersberg
1897, Geulem 1897 en Oud Valkenburg 1897 V.;
Valkenburg 1868 H. d. V.; Gronsveld bosschen 1897
V.; Trap bij Gulpen 1872 Lac.

(Vlachtwedde 1899 Schipper in h. pr.; —
Meppel 1905 Henr. in h. pr.; Gieten bij het Gie-
terveen 1911 des T. in h. pr.; Nieuwe werk Dene-
kamp 1900 B e rn. in h. des T.; Welle bij Lonneker

120

1906 LUZULA.

1905 Blijd. in h. pr.; Lonneker, Zuider Eschmarke,
Broekheurne 1904 Blijd. in h. W. en J.: — Arnhem
Pulle in h. Utr.; Sonsbeek 1913 Henr. in h.
Kloos; Ede W. en ,1. in h. Heukels; — Haag-
schebosch 1891 Bruss. in h. pr., 1894 Jongm.
in R. H., V. Embden in h. Heukels; 's-Gravenhage
1891 R. B. in R. H.; Staalduin 1902 W. en J. in
h. pr.: — bosch St. Jansberg, Mook 1902 v. Goor
in h. pr.; Slavante bij Maastricht 1892 de Haas
in h. pr. ; Valkenburg 1900 Steichen in h. pr. ;
boschhelling Gerendal 1906 des T.; Keutenberg
1900 Sillev. en Jongm. in R. H.; Spaubeek 1911
de W. in R. H.; Epen 1905, 1910 A. J. Zollner
in h. W. en J,; algemeen in hooge loofbosschen
de W. in h. pr.).

Bovendien: Walcheren (Fredericlis) A. W. en
L. (Arch. 2. VI. p. 131); — Wijlre, Slenaken Un.
1883 (Arch. 1. IV. p. 330).

Voorts onder de boomen te Giekerk, Oudkerk, en

elders Flor. Fris. (als L. vernalis Lam. et D. C).

1403. L. siivatica Gaud. {— L. maxima Lam. et D. C.

en Prodr. Ed. I. p. 281). In humusrijke loofbos-

schen. % • ^^i — Ji^li-

In Herb.: Nijmegen B., v. d. Looy, v. d. T. ;
Beek Th. Abel., 1840 Lac, 1869 v. H.; holle
weg van den Uilenput naar Beek 1864 v. H. ; onder
hakhout Ubbergsche weg Nijmegen 1897 V.; Ub-
bergen B., 1834 v. d. Looy, Th. Abel., 1840
G. Deijn.; bosch binnen het hek en bezijden de'
zijlaan van het huis Ubbergen 1846 v. d. T., 1865
Th. Abel.; Berg en Dal 1868, 1872, 1873 v. H.;
— Bunde 1870 Groll, Beek 1882 K-, tusschen
Beek en Bunde 1885 K. en G. ; Savelsche bosch
1894 V. en v. Vloten; 1897 en 1900, Gronsveld
1897, tusschen Berg en Geulem en tusschen Geulem
en Valkenburg 1897 V.; Vaikenbnrg 1866 H. d. V.,

LUZULA. 1907

1901 Rieter; Gulpen Un. 1861; Wijlre 1872, Lac,
in sylvis belgii superioris Dum., Margraten 1905
Brum und.

(Nijmegen 1890 J. G. Slebosinh. Brussaard
— bosch St. Jansberg Mook 1904 v. Goor in h.
pr.; aldaar in Oud Valkenburg 1900 Sillev. en
Jongm. in R. H.; Plasmolen 1898 Posth. in h.
pr.; Houtem 1901, 1912 W. en J. in h. pr., 1910
Henr. in h. pr. 1903 A. J. Zolln er in h. Danser
et in h. des T.; Gronsveld 1883 L. in h. pr.; Sa-
velsche bosch 1906 des T. in h. pr.; Epen 1905,
1910 A. J. Zollner in h. W. en J.; bosschen op
krijt: Geulem, Meersen, Valkenburg, Schin op Geul,
Eijs-Wittem 1890, Wijlre, Gulpen; loofbosschen op
kalkhoudenden grond: onder Houthem Ravenbosch
en Kloosterbosch, Hulsberg: Heibosch; Bunde,
Geulle, Terhagen; loofbosschen op zand: Eijgels-
hoven; bosch bij Haenrade de W. in h. pr.).

Bovendien: Beuningen Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 328); — Gronsveld, Meersen, Valkenburg, Sittard
Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 330); langs het spoor te
Bunde, Geulle, Elsloo; Pietersberg lijst de W.

Voorts Amersfoort Favr. in Flora Batava.
1404. L. nemorosa E. Mey. (= L. albida Lam. et D. C.
en Prodr. Ed. I. p. 281). In droge loof- en naald-
bosschen, op lichte plaatsen. %. Jiini — Jiili.

In Herb.: Ruurlo tusschen gras bij den nieuwen
toegangsweg naar de Meen 1887 Ens.; bosschen
van het Loo 1872, 1873 K. A. (als var. rubella
Hoppe = L. n. /3. cuprina A. et G.); Nijmegen
Abel. en Pas; — tusschen Zeist en Driebergen
Kraep.; Zeist J. Broers (als Junc. lamproc.) —
bij Delft V. S. V. (als J. lamproc); — Limburg
1873 Lac; bosschen Epen Un. 1861, Un. 1883;
bosschen Gulpen, Slenaken en Vijlen 1872 Lac,
bosschen Trap 1871 Lac; Vaals en Gulpen 1885

1908 . LUZULA.

K- en G.; Vierlandergrenze bij Vaals (V. 6, 55, 11)
als camp.

(Liesbosch 1897 Bol te n in R. H.; — Valkenburg
Brakm. in h. pr.; Epen 1911 W. en J. in h.
Danser, Kloos, 1905 A. J. Zollner in h. W.
en J., Slenaken 1889 Struyk. in h. pr. ; Borggem
1902 G. en Jongm. en Amstenrade 1911 de W.
in R. H.; Groote bosch Sienaken 1908 en Vaals
1906 des T. in h. pr.; bosschen bij den Vierlands-
hoek te Vaals 1902, Osebosch Gulpen 1890, bos-
schen Slenaken 1890, Bovenste, Onderste bosch en
Elzeterbosch te Epen 1888, Vijlenderbosch 1902
de Wever in h. pr.

L. nem. leucanthema, eigenlijk de gewone vorm,
Epen A. J. Zollner in h. W. en J.).

Bovendien: Sterrebosch Assen L. (Arch. 2. VI.
p. 78) is L. multiflora pallescens. — bosschen te
Beek v. d. B. (niet in h. Th. Abel. ^^) (Arch. 2.
V. p. 328); — Valkenburg Un. 1861, Wijlre-Slenaken
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 330).

f. rubella Hoppe komt bij Vaals nog al eens voor,
lijst de W.

Voorts vermeld reeds voor heide bij Nijmegen
door Rainville bij dc Gorter en in het Put-
tensche en Spulderbosch op de Vekiwe, alsook in
het Haagsche bosch door v. Geuns (Cfr. Fl. B. S.
I. p. 295).
1405. L. campestris Lam. et D. C.

A. L. vulgaris Buch. Algemeen op zandigen bodem,
op heidevelden, en in bosschen, alsook tussclien
het gras op weiden, lan^s wegen en dijken enz.
2i . Alrt.—Aki.

\n Herb. : Duinvalleien Vlieland 1858 Lac, 1869

*) en ontbreekt ook in het herbarium der Vereeniging, ofschoon
de plant nls zoodanig in de ccrste editie van dit werk wordt vernieid.

LUZULA. 1909

Holk.; zeer algemeen Terschelling 1869 Holk.;
duinen Studentenplak aldaar 1896 V.; duinen Ame-
land 1869 en Schiermonnikoog 1868 Holk.; Rottum
1861 Lac. en Knuttel, 1897 Schipper; —
Trienwouden S. ; Franeker Spree; Bolsward 1874
J. M. de B.; Jelsum en Kerk Leeuwarden S.; Bir-
stum bij Oldeboorn 1865 Holk.; — Groningen
V. H.; buiten de vestingwerken aldaar 1864, 1868
V. H. ; Helpman 1855 Strat.; — Weerdinge 1859
S.; — Zwolle 1894 L.; Kampen R. B.; Zandberg
aldaar 1849 T.; Deventer 1846 T.; overal in het
gras 1877 K-; buiten de Brinkpoort aldaar Romb.;
Stadswal 1846 T.; — Harderwijk R. B.; Ruurlo 1882
Ens.; Gendringen 1903 Rust; Nijmegen 1883
M o 1 e n g r. ; vestingwerken aldaar T h o m s o n ; Beek,
Groesbeek N. en Th. Abel.; Beek 1844 Th. Abei.;
Renkum 1849 Buse; — Weilanden Eem 1890
Garj.; Rhenen en de Grebbe 1847 Th. Abel.;
Grebbe, Amerongen, Zeist, Darthuizen 1851 O. ;
Rijzenburgerbosch 1857 Knuttel, achter Beerscho-
ten bij de Bilt v. d. T.; Driebergen C. A. Bergsma,
De Bilt 1838 Buse, v. d. T.; Utrecht C. A, Bergsma,
O., A. C. Oudem., aldaar, Blauwkapel, Vleuten
1835 D. S.; Lekdijk bij Hondswijk v. H.; Rhoode-
stein bij Neerlangbroek v. d. T.; — Ankeveen 1856
Lac; Jodenvest Enkhuizen 1895 Sanders; Wie-
ringen 1856 Lac; duinen bij Bergen 1851 Kerb.;
Meerenberg, Aerdenhout 1868 O.; Aerdenhout Heem-
stede 1870, Schooten 1870, Haarlemmerhout 1870
Groll., Kerb.; Heemstede v. H.; duinen Bloemen-
daal Buse; Haarlem Splitg., 1835 Buse, Mb.;
duinweiden Vogelenzang 1896 V.; — Noordwijker-
hout Boerl.; duinen Katwijk 1836 Lac, 1886
C. V. d. Broek; Oud Poelgeest Perin; Katwijk
binnen 1854 v. Dissel; Valkenburg 1840 H. J.
Halbertsma, Leiden Forsten, 1834 Mb., Dz.,

1910 LUZULA.

Pierot 1854 v. H. Jr., 1860 S., 1871, 1872, 1873
Boerl.; Morschebelsche polder Fockema, 1873
Boerl.; Leiderdorp 1828 Wtt.; Haagweg 1861 S.;
Haagsche Schouw 1832 Wtt.; ter Wadding onder
Voorschoten 1833 S. S.; aldaar Perin; tusschen
Leiden en Wassenaar 1843 O.; Wassenaar de Vriese,
O.; Blankenburg gem. Wassenaar 1903 v. Iterson;
Vlakte van Waalsdorp 1897 V.; Haagsche bosch
V. S. V., G. B.; 's-Gravenhage 1870 Groll: Sche-
veningsche boschjes R. B.; Rijswijk; laantje langs
de buitenplaatsen Westhof. den Burch e. a. 1903
V. Iterson; Staalduin 1902 W. en J.; Dordrecht
1883 C. V. d. Broek, Louterbloemen aldaar 1881
V ; — Zuid Beveland v. d. B.; Walcheren duinen
1839 V. d. B.; duinen Vlissingen 1882 Buysm.;
Rithem 1845 v. d. Cop; Vroonen bij Oranjezon
1874 L.; Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W.; Groede
1877 L.; — Mastbosch v. A.; Liesbosch 1904 W.
en J.; fort Isabel bij 's Hertogenbosch 1847 v. Hov.;
buurt Korvel Tilburg 1866 (Hersch.?); — Mook N.
en Th. Abel.

(Joure en Legemeer Brakm. in h. pr.; Heerenveen
Kuyper en — Groningen Miq. in h. Utr.; aldaar
overal R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels;
— Kampen Bold. in h. Utr.; Oldemarkt 1893
Carm. in h. pr.; Enschede 1904 Blijd. in h. pr.; —
Arnhem Pulle in h. Utr., 1908 Posth. in h. pr.;
Apeldoorn litOl Koornneef in h. Heukels;
Putterbosch 1787 v. Geuns in h. Utr.; Culemborg
C. A. Backer in h. Heukels; — Bunnik 1872
Costerus in h. pr.; Utrecht W. C. v. Embden
in h. Heukels; — Abcoude 1913 Geels in h.
pr.: Bussum 1899 Koning in h. pr.; Amsterdam
Miq. in h. Utr.; Aardswoud N. v. Ree in h. Heu-
kels; Bergen 1913 Kl oos in h. pr.; Zandvoortsche
laan 1899 v. Goor in h. pr.; Bloemendaal 1910

LUZULA. 1911

Geels in h. pr. ; — Leiden 1902 d es T. in h. pr. ;
Morsebelsche polder aldaar 1900 Jongm. in R. H.;
Rijngeest 1893 V. Sur. in h. pr.; Oegstgeest 1885
Struyk. in h. pr.; 's-Gravenhage 1891 R. B , Seg-
broek Loosduinen 1896 v. Breemen en Haagsche
bosch 1899 Jongm. in R. H.: Rotterdam T. D. J.
Risch en ook W. en J. in h. Heukels; Bermweg
aldaar 1909 Danser in h. pr.; algemeene begraaf-
plaats aldaar 1902 W. en J. in h. pr. ; Hoek van
Holland, duinen 1908 Danser in h. pr.; Dordrecht
1903 Posth. in h. pr., 1913 Kloos in h. pr.; —
Nieuw en St. Joosland 1875 S c h i p p er in h. pr. ; — ■
Breda 1901 Posth. in h. pr. ; Sleeswijk C. A.
Backer en Waalre P. Sloots in h. Heukels; —
Maastricht 1894 de Haas in h. pr.; Epen 1910
A. J. Zollner in h. W. en J.; Wijlre 1901 Stei-
chen in h. pr. ; algemeen in weiden, langs hellingen
en in bosschen, ontbreekt hier nergens de W. in
h. pr.).

Bovendien: Hollum op Ameland 1896 lijst V.;
Texel in de duinen en duinlanden zeer algemeen,
op de Miente; Vlieland in de duinen en op het
Oosterveld; Terschelling, in de duinen en duin-
landen, op de heide bij Midsland en Hoorn, op de
Grie naar den duinkant zeer algemeen; Ameland,
in de duinen en op de heide tusschen Nes en
Hollum; Schiermonnikoog en Rottum Fl. Holk.
p. 120; — Oudkerk, Offingawier, Roode Klif, Blauw-
huis (Wijnbritseradeel), Oudega, (id.j, Wester Zijpen
(bij Joure), Veenwouden, Koudum, Galamadamme,
Giekerk, Hemelum, Langweer, Joure, Wijkel, Balk,
Ruigahuizen, Wolvega, Witmarsum, Hichtum, Olde-
boorn, Sneek, Oudeschoot, Katlijk, Workum, Rijper-
kerk, Tietjerk, Buitenpost, Friens, Mantgum, Rinne-
mageest, Nijeschoot, Mennertsga, Tjummarum, Dong-
jum, Oosterzee, Peperga, Kollum, Oudwoude lijst

1912 LUZULA.

Brakni.; — Hoogeveen, Odoorn, Valthe 1859 Lac.
en S.; — Steenvvijkerwolde Un. 1892 (Arch. VI.
p. 852); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2.

1. p. 201); — Winterswijk, Eibergen, Borculo Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 230); Terborg Un. 1885 (Arch.

2. IV. p. 406); Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III.
p. 203); — Abcoude 1847 Asscher (Arch. 1. I.
p, 446);?Cal]antsoog-Petten Un. 1891 (Aroh. 2. VI.
p. 239); — Oudenbosch Un. 1885— '87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); — Plasmolen
Th. Abel. (Arch. 2. V. 30); Valkenburg U n. 1861
(Arch. 2. IV. p. 330) en als

S. ericetorum v. H (minima, spiculis confertissimis
saepe solitariis. Radix repens. Culmus vix 3. polli-
caris. Spiculae obscure fuscae. — Varietas ob soli
ariditatem verisimiliter ex genuina exorta. v. H.)
Fl. B. S. p. 296 (1825). Bergen te Beek en bij
den Plasmolen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 328);
op dorre heidevelden in het Sticht en in Gelderland
V. H. FI. B, S. p. 297. Bergumerheide, bij Beetster-
zwaag, Olterterp en achter Donkerbroek Bruinsma
in Fl. Fris. p. 70.

Voorts vermeld door Pelletier; en door
Bruinsma voor Goutum en bij den Zwarteweg en
elders FI. Fris. p. 70.

B. L. multiflora Lej. \n vochtige bosschen, aan
begrocide waterkanten. 2|. Mei—Juli.

In Herb.: Texel 1860 Lac; Koog aldaar 1868
Holk.; Terschelling U n. 1886; duinen Westter-
schelling 1869 Holk.; — Gaasterland 1865 H. d. V.;
— Onland bij Groningen 1831, Hoogezand 1868,
Haren 1827 en Paterswolde 1826 v. H.; Harender-
molen 1865 H. d. V.; — Assen 1859 Lac. en S.;
Meppel V. Heijn.; — bosch van den Oldenhof bij
Vollenhove 1893 Carm.; Land van Vollenhove 1897
L.; Ronduite bij het Belterwijde 1898 L. en G.;

LUZULA. 1913

Kampen R. B.; Brinkgreve bij Deventer 1847 T. ;
Gramsbergerveld bij Hardenberg 1868 v. d. Scheer;
buurtschap Engeland onder Gramsbergen 1894 L.;
tusschen Weerselo en Lonneker 1901 L.; aldaar
1904 Blijd.; tusschen Hengelo en Oldenzaal 1896
L.; Hengelo Un. 1895; Ootmarsum Exc. Pl. 1905;
Losser 1905 L. en BHjd.; Almelo Un. 1870; Goor

1892 L. en Carm.: — Hattem (wie?); Trijselenberg
bij Hattem 1850 T., 1850 v. d. B.; bosch van Leu-
veren bij Harderwijk R. B.; Hoevelaken 1861 R. B.,

1893 Garj.; Apeldoorn 1872 K. A. (als palesc),
1877 K. A.; Epe 1864 S.; bosschen 't Joppe 1897 V.;
Uddelermeer 1833 Wtt. (als /2. nemorosa), Un. 1847;
Beekbergerwoud 1834 Wtt; Vorden 1875 en 1880
GroH; Ruurlo 1882 Ens., in het molenbosch aldaar
1884 L. en Ens.; bosschen aan de Voorster Eng
bij Zutfen 1834 Wtt.; Gendringen 1904 Rust;
Rheede v. H., Buse (waarschijnlijk camp.); achter
Beekhuizen bij Velp v. H.; Doorwerth 1849 Buse;
Renkum 1849, 1851 Buse, 1870Gro]l; Wageningen
1882 K.; Nijmegen B., 1848 Buse; Beek 1844 en
heidegrond aidaar 1850 Th. Abe!.; achter het
logement het Spijker 1850 en tusschen Overasselt
en Heumen 1867 Th. Abel.; — Spoorbaan Culem-
borg C. A. Backer; — Amersfoort R. B.; Hoogland
1839 D. S.; kant van het bosch achter het huis ter
Heide tusschen Utrecht en Amersfoort 1841 v. d.T.
(als pallesc); Driebergen Bergsma, v. H.; bosch
van Rijzenburg 1859 R. B. en A. W. Hartm.;
vijvers van de Zwitsersche brug in het Drieberger-
bosch 1866 Kniittel; Zeisterbosch h. v. H.; achter
Houdringe bij de Bilt v. d. T.; de Bilt 1830 v. H.,
1833 de Br., 1835 D. S.. 1840 Lac; weiianden
Eem Garj.; rietveen te Waverveen 1856 Lac;
tusschen Baambrugge en Vinkeveen 1842 v. d. T. ;
Loosdrecht O.; — Hilversum 1835 en Naarden 1842

1914 LUZULA.

de Vriese (P. N. S.), 1864 O.: Heilloosche bos-
schen 1895 V.; Ringdijk Haarlemmermeer FI. Am s t.
(als cong.); Velsen Fockema; Breesaap aldaar
1836 Buse, 1872 Boerl.; Aerdenhout 1838 Buse
(als pall.); Wilhehninapark Haarlem 1900 C. A.
Backer; Ringdijk Haarlemmermeer bij Hillegom
1894 V.; — Leimuiden 1840 B. W.; tusschen Piet
Gijzenbrug en Sassenheim 1845 O.; Piet Gijzenbrug
1860 S.; Slottuin huis Teylingen 1846 Perin;
Sassenheim 1845 O., 1846 Dz.; Laan Keukenhof
1894 V.; Leiden Dz.; Leiderdorp v. d. B.; weg
bij het dorp Zoeterwoude 1894 V.; Groot Berkhey
bij Wassenaar 1898 V.; Haagsche bosch V. Z.,
's-Gravenhage V. Z.; Veenpolder Zevenhuizen 1893
V. d. Voo; — Hulst 1845, 1846 v. d. B.; dennen-
bosschen St. Jan Steen 1846 v. d. B.; — Liesbosch
1853 Kerb., v. A.; Uivenhoutsche bosch v. A.;
veen bij Oisterwijk 1894 Ogt.; Son en Breugel
1850 V. Hov.; - Plasmolen 1849 Th. Abei.;
boschjes op den St. Jansberg aldaar Un. 1873 Th.
A b e 1.; Venlo aan den weg naar den bovensten molen
1901 Rieter; Beek 1869 O.; Geulhem 1873 Lac;
St. Pietersberg 1869 O.; Gronsveld 1894 V.; Val-
kenburg Un. 1861; Oud Valkenburg 1866 H. d. V.;
Bemelen 1897 V.; bosschen bij Gulpen en Trap
1872 Lac.

(3. pallescens Koch. Langs boschranden en in
bosschen.

In Herb.: Sterrebosch Assen 1890 L. (als L.
albida); — Beekhuizen bij Arnhem 1846 v. H.; Mid-
dachten v. H.; Uilenpas bij Hummelo 1882 K- A.;
Ubbergen 1897 G. en V.; — Nieuw Loosdrecht
1839 D. S. (als L. albida); Aerdenhout 1902 Jongm.
(miser); — Liesbosch bij Breda 1897 V. (als abida?)
— Vierlandergrenze bij Vaals 1903 G. en Jongm.

r. congesta Koch. Op vochtige heidcvelden, op

LUZULA. 1915

moerassigen bodem, aan den rand van kreupelhout
enz. 2i. Mei — Juni.

In Herb.: duinen West Terscheiling 1869 Holk.
(onder multifl.);? Zwartduin op Terschelling 1869
Holk. (eigenlijk gedrongen vorm van L. multifl.) —
Oude weg bij Tjallibert 1869 v. T. (met overgangs-
vormen tot de eigenlijke soort; gelijkt een ziekeHjke
toestand, door insectensteek?) — Haren v. H.; natte
open plaats bosch bij Ellersinghuizen 1900 Schip-
per; — Odoorn, bosch Emmen en Assen 1859
Lac. en S. ; — Luttekeveld onder Markelo 1898
G. en V.; — Apeldoorn 1872 K. A. ; Nijmegen B.; —
aan het Stieltjeskanaal 1902 G. en Jongm.; —
Liesbosch bij Breda 1853 Kerb., v. A. (onder
multifl.); Ulvenhoutsche bosch bij Breda 1841 Lac.
(als L. camp. v. pallescens.).

(Huis ter Heide (Doniawerstal) Brakm. in h.
pr. ; — Groningen overal R. de Boer en H. Kooi
in h. Heukels; Winschoten 1887 Schipper in
h. pr., — Paterswolde 1905 Henr. in h. pr.; —
Kampen Bold. in h. Utr.; Denekamp Bernink in
h. Heukels; Zwolle 1894 Carm. in h. pr. ; —
't Woold bij Winterswijk 1904 des T. in h pr.;
Ampserbosch Lochem 1913 Henr. in h. pr.; bosch
Zutfen 1901 W. en J. in h. pr.; Dieren Brakm. in
h. pr.; Gorssel 1911 Hoogenr. in h. pr., 1913
Bruss. in h. pr.; Wormensche veld bij Apeldoorn
1902 Koornneef in h. pr.; Ede W. en J. in h.
H e u k e 1 s ; Leersum 1887 S t r u y k. in h. pr. ; Maars-
bergen 1893 V. Sur. in h.' pr.; Utrecht W. C. v.
Embden en — Keversdijk Vecht v. Goor in h.
Heukels en 1901 in h. pr.; tusschen Bussum en
Hilversum 1900 v. Breemen in R. H.; zanderij
Bussum Huizerweg 1899 Koning in h. pr.; Voge-
lenzang 1891 Struyk. in h. pr., 1893 V. Sur. in
h. pr.; — Lisse 1897 Bolten in R. H.; Haagsche

1916

I.UZUl.A.

bosch 1872 Posth.; N. 3, 45, 31, 1902 v. Bree-
men in R. H.; Staalduin W. en J. in h. He u kel s;

— Made 1913 Henr. en Kloos in h. Kloos;
Vucht 1886 Costerus in h. pr.; — Reuver 1912
Danser in h. pr.; Lauberg bij Maastricht 1894
de Haas in h. pr.; Epen 1910 A. J. Zollner in
h. W. en J.; in het geheele laagveen van Schrie-
versheide tot Etzenrade de W. in h. pr.

/2. Breda 1901 Posth. in h. pr.

7. Made 1913 Henr. en Kioos in h. Kloos;

Breda 1913 Henr. en Wachter in h. Henr.).

Bovendien: Vlieland 1896 lijst V.; — veen Terid-
zerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Idskenhuizen,
Ruigahuizen, Nijehorne, Terband en — de Punt
lijst Brakm.; -- Steenwijkerwold, Giethoorn Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 352); Slation Heino, naar
kanaal Nieuwe Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V.
p. 716); Hengelo, Bekkum, Boekelo, Borne Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 229); Diepenheim — Eibergen,
Zwilbroek Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 623); Winters-
wijk, Eibergen Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 230);
Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406) — Roze-
water' bij Bentveld v. E. (Arch. 2. I. p. 415) —
Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 137) en L. (Arch.
2. VI. p. 131); Clinge, tusschen West Souburg en
Koudekerke Blaas lijst v. d. B.; — Oudenbosch
1885— '87 Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
549); Woensdrecht Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355);

— Sittard Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 330); Simpel-
veld-Kerkrade 1885 K. G. en L. (Arch. 2. V. p. 30).
/3. Ruurlo Ens. en L. (Arch. 2. V. p. 383 is doormij
onder den gewonen vorm opgenomen); — Zeeuwsch
Vlaanderen in umbrosis v. d. B. (Arch. 1. I. p. 110),
evenzoo de vorm als pallescens opgegeven in
Arch. 1. IV. p. 308 van St. Jan Steen. Waarschijnlijk
is evenzoo de groeiplaats Nijmegen B. uit de

LUZULA. 1917

Fl. B. S. onder den gewonen vorm te vinden.
y. Texel in de duinvlakken tusschen Hoorn en de
Westen. Terschelling, in dicht begroeide duinplakken
achter Westterschelling, Zwartduin Fl. Holk. p. 121.
Van den gewonen vorm wordt voor de eilanden
geen melding gemaakt, — Beekbergerwoud K. A.
(Arch. 2. III. p. 203); — Plasmolen Un. 1873 (Arch.
2. V. p. 30) en boschjes op den St. Jansberg bij
den Plasmolen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 328).
De groeiplaats Geulhem 1873 Lac. (Arch. 2. II. p. 6)
is evenzoo onder den gewonen vorm te vinden.

De tot de Commelinaceae Rchb. behoorende Tra-
descantia virginiana L., inheemsch in de Vereenigde
Staten en in Mexico en elders een zeer bekende
tuinplant, schijnt nu en dan te verwilderen en werd
dan ook in 1906 te Rotterdam door den Heer J. van
Houten als adventief plant verzameld.

Evenzoo kiemen voornamelijk op mestvaalten de
daar met straatvuil overgebrachte zaden van Phoenix
dactylifera L., die meestal afkomstig zijn van de
geconfijte vruchten dier plant. Het spreekt wel van
zelf, dat die jonge planten onze winters niet door-
staan en men deze soort derhalve bezwaarlijk als
inlandsch zal kunnen beschouwen.

Er zijn trouwens nog veel meer planten verwilderd
of als oude tuincultures gevonden, die men bezwaar-
lijk tot onze indigenen kan rekenen of van wie men
met eenigen grond verwachten kan, dat zij ooit
meer algemeen zullen worden; deze kan ik voor-
loopig ongemeld laten.

1918 SCHOENUS.

Ordo Cyperaceae St. Hil.

Rhynchosporoideae A. ct G.
Tribus : Rhynchosporeae \'ees.
Schoenus L.

1406. S. nigricans L. Op moerassige plaatsen in heide
en zandgronden, in de duinvalleien. 21. Mei—JulL
In Herb.: Texel Cl. Mulder; de Nederlanden
aldaar 1868 Holk.; Mientegrond en duinvalleien
Texel 1860 Lac; duinvalleien Viieland 1858 Lac;
duinpannen Terschelling 1886 K-; Groenestrand aldaar
Un. 1886, Terschelling 1887 V.; duinvalleien Schier-
monnikoog 1860 S., 1868 Holk.; Rottum 1897
Schipper; — Zwanenwater Caliantsoog 1901 G.
en Jongm.; tusschen Bergen en Schoorl 1896 V.;
duinen Bergen 1851 Kerb.; Velsen 1832 Buse,
Exc. 1860, Velserduinen 1873 Hoek. 1873 Boerl.;
Breesaap V. Z., 1873 Boerl.; Wijk aan Zee Kerb.,
1860 S.; duinvalleien bij IJmuiden 1884 G., 1894
V.; tusschen Zandvoort en Overveen 1836 Buse;
Exercitieveld Overveen 1897 V.; bij Zomerzorg 1834
V. d. B.; in de zeeduinen in het Zwarte water bij
den Aerdenhout v. H.; Haarlem Splitg., v. H.;
Middenduin 1870, 1879 Groll.; Vogelenzang 1871
O.; tusschen hier en Hillegommerbeek Exc 1883;
Hiilegommerbeek 1843 O.; — Noordwijkerhout 1858
S. en V. d. B.; Noordwijk Exc. 1883; duinen Leiden
1835 Wtt.; Katwijk aan Zee 1835 Lac, 1836
Wtt.; . . . . V. Royen; tusschen Katwijk en Wasse-
naar v. d. T., 1843 O.; duinen Wassenaar Dz.,
1832, 1833 S. S., Pierot, 1835 Mb., B. W., 1846
Perin, van Dissel; Groot Berkhey aldaar 1839
V. d. T., V. d. B., 1895 Barger, 1898 V.; 's-Gra-
venhage G. B.; duinen aldaar V. Z.; tusschen Was-

SCHOENUS. 1919

senaar en Scheveningen U n. 1851; kanaal Scheve-
ningen Exc. 1882; N 3 45 31 1902 van Breemen;
in een duinpan tusschen den Nieuwlandschen dijk
en Hoek van Holland v. d. T. ; duinvalleien Rockanje
1884 S.; Brielle Un. 1887; Oost Voorne v. Bree-
men; — Zeelandia Dumort.; duinen Haamstede
Un 1894; Zuid Beveland v. d. B. ; duinvalleien
Walcheren 1840, 1841 v. d. B.; — tusschen Geidrop
en Heeze 1903 Exc. Pl.

(Texel 1911 Schierb. in h. pr.; Groote vlak
achter Hoorn aldaar 1894 V. Sur. in h. pr. ; de
Nederlanden aldaar 1902 Hoogenr. in h. pr.;
Schiermonnikoog 1897 Schipper in h. pr. : —
Station Barneveld 1904 des T. in h. pr.; — Zwa-
newater 1901 G. en Jongm. in R. H.; tusschen
Callantsoog en Petten U n. 1891 Costerus in h.
pr. ; Bergen 1913 en den Helder 1913 Kloos in h.
pr.; Castricum Went in h. Utr.; Haarlem 1893
Struyk. in h. pr., A. C J. van Goor, Overveen
C. A Backer en Vogelenzang duinen 1899 Doc-
ters van Leeuwen in h. Heukels; aldaar 1893
en Bloemendaal 1897 V. Sur. in h. pr. ; — duinpan
Haarlem even ten Noorden van den spoorweg naar
Zandvoort 1901 v. Goor in h. pr. ; Overveen
1910 G. H. H. Zandvoort in h. Henr. ; — duinpan
Wassenaarsche slag 1903 des T. in h. pr. ; Berkhey
aldaar 1895 v. Breemen in R. H.; duinpan Oost
Voorne 1909 Danser in h. pr.; Rockanje Koorn-
neef in h. Heukels, 1903 in h. pr. en 1903
(1 ex.) W. en J. in h. pr.; — Brunssum in het veen
bij den Bouberg 1910 de Wever in h. pr.).

Bovendien: Texel, Viieland, Terschelling, Ameland
en Schiermonnikoog zeer algemeen in de duinval-
leien Holk. Flor. p. 121; Vlieland 1896 lijst V.;
— duinvallei Oranjezon 1840 en duinvalleien Schou-
wen 1844 lijst v. d. B.

1920 SCHOENUS. RHYNCHOSPORA.

Voorts voor Velsen reeds genoemd door de
Gorter; en bij Amersfoort Favrod in Fl. B. S. p 37.

Rhyncliospora Vahl.

1407. R. alba Vahl. Op moerassige plaatsen in heide en
veenstrel<en, meestal vormende de begroeide rand
van heide- en veenplassen. 2i- Jiili —Scpt.

\n Herb. : Mcentegrond Texel 1868 Holk.; —
Bergumerheide Hinxt; Friesche palen v. H.; —
Onstwedde en Harendermolen v. H.; Witteveen bij
Haren Strat., 1867 Holk.; — Borger Un. 1889;
Meppel V. Heijn.; Assen 1832 Forsten; Hooge-
veen 1859 Lac. en S., 1865 H. d. V.; - Eeze bij
Steenwijkerwold 1893 L.; ten noorden van Steenwijk
1892 G. en Heinsius; Witteveen K. 6, 47 Si;
Omrnerschans 1871 Hulse bosch, tusschen Raalte en
Diepenveen 1894 L.; Vilsteren 1865 H. d. V.;
Delden 1863 H. d. V.; Diepenheim en Entersche
veen U i1. 1897; Hengelo Un. 1895; Hengelo Un.
1895, Lonneker 1904 en Boekelerveld 1903Blijd.;
Hardenberg 1892 L. en Carm.; — Gagelkamp bij
Harderwijk 1867, Ermelo 1871 en 's Heerenlo R. B.;
Putten 1884 O.; Elburg T.; Nijkerkerveen 1861
R. B.; Voorthuizen 1833 Wtt.; tusschen Nijkerk en
Hoevelaken R. B.; Barneveld 1848 S. S.; Uddeler-
meer 1833 Wtt., Un. 1849; Wisselsche veen Un.
1890; Beekbergerwoud 1869 S.; heide bij Beek-
bergcn 1846 S. S.; Vorden 1879 Groll; Seddam
v. H. (de Haan); Doetinchem 1878 K., Un. 1885;
tusschen Galgenberg en Montferiand W. de Haan;
(Arnhem Perin); bij het kasteel Zelle bij Hengelo
1883 L.; Groesbeek, Malden, Hatert Th. Abel.;
Wijchensche venen B.; Groesbeek Un. 1847, poel
bij Nijmegen de Vriese (P. N. S.); bij de St.
Willebrordus Kapel onder Heumen 1873 O.; — Oud

RHYNCHOSPORA. 1921

Leusden 1857 Kniittel, R. B.; heide bij Amers-
foort Splitg.; Bavoort 1894 Garj.; Soest 1870
Groll; Leersumerbroek 1833 Wtt. ; Renswoude
1839 D. S.; Doorn 1833 Wtt., Mb.; Maarsbergen
V. d. T., Exc. 1883, 1889 en 1895 V.; heide achter
de Bilt 1834, 1835 D. S., v. H., 1838 Lac, 1838
Buse, Kerb., G. Deijn., 1871 de Br.; Utrecht
Kerb.; — Noordwijk herb. v. Dissel; onder Wils-
veen bij Leidschen dam v. S. V.; — Galdersche
heide v. A.; heiplas in het Mastbosch bij Ginneken
V. A.; Vuchtsche heide 1847 en Nuenensche heide
1850 V. Hov,; Eindhoven Dz.; Valkenswaard 1901
Rovers en v. Roessel; Peel bij Deurne 1876
Lac; — Limburg 1840 v. Hov.; St. Jansbeek Un.
1853; Velden Un. 1893 L.; Bulteven bij Venlo 1900
Rieter; Beegderveen bij Beegden 1900 G. en
Jongm.

(Beetsterzwaag lijst Brakm.; Oosterwolde 1892
V. Sur. in h. pr.; — Bellingwolde 1889 Schipper
in h. pr.; Onner esch en — de Punt 1903 R. d e
Boer en H. Kooi in h. Heukels; — Staphor-
sterveld 1902 Struyk. in h. pr. ; Haaksbergen,
Enschede 1895 V. Sur. in h. pr.; Denekamp 1911
Hoogenr. in h. pr.; Saesveld 1901 en Hertme 1901
L. in h. pr.; — Barchem-Ruurlo 1908 Henr. in h.
pr.; Epe 1911 Bruss. in h. pr., 1911 Hoogenr.
in h. pr. ; . Uddelermeer 1897 V. Sur. in h. pr. ;
Apeldoorn Koornn. in h. Heukels en 1903 in
h. pr.; — Soesterveen 1900 v. Goor in h. pr.,
1902 V. Breemen in R. H.; achter Houdringe in
h. W. en J.; Utrecht W. C. v. Embden in h.
Heukels; — Zwarteveen Woensdrechtsche heide
1910 Struyk. in h. pr.; Oosterhout 1895 Posth.
in h. pr.; Gilze 1910 J. G. Danser in h. Da nser;
Made 1913 Henr. en Kloos in h. Kloos; —
Plasmolen 1898 Docters v. Leeuwen in h.

121

1922 RHYNCHOSPORA.

Heukels, 1900 Jongm. in R. H.; Reuver-Kessel
1911 Danser in h. pr. ; Groote Peel bij Grathem
1908 Schierb. in h. pr.; Breyvensroth 1899 desT.
in h. pr. ; door het geheele veen verspreid van
Schrieversheide tot Etzenrade de W. in li. pr.).

Bovendien: Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV.
p. 81); — op de heide ten Noorden van Hemrik,
heide tusschen Dalen en Friesche palen, bosschen
bij Olterterp en — Anlo, Roden, Vries lijst Brakm.;
overal op de bezochte plaatsen in Drenthe 1859
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 257); veen tusschen
Markelo en Diepenheim Un. 1897 (Arch. 3. I. p
624); Almelo, Albergen, Vriezeveen Un. 1870 (Arch
2. I. p. 196); Oele, Bekkum, Woolde, Borne, Has
selo, Nieuwkerkerveen Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229)
— Winterswijk, Eibergen Un. 1859 (Arch. I. V. p
230); Eibergen en tusschen hier en ZwilbroekUn
1897 (Arch. 3. I. p. 624); Apeldoorn, loc. div. K. A
fArch. 2. III. p. 203); Wijchen lijst Brakm.; —
Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); — Ouden-
bosch 1885—87 Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 549); heidepoelen Hoogerheide Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 355); — Plasmolen Th. Abel.;
Rompen Lac. (Arch. 2. V. p. 30); Arcen, Oostrum,
Wolfsveen, Welsche hut Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.
576); Rouwmoest, weg Tongelrooische beek tot
Nieuwe brug U n. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

Voorts Bergumerheide en bij het Huis ten Bosch.
FI. Fris. p. 28, — tusschen Zwol en de kleine
Haar en tusschen Hardenberg en Venbrug Ehrh.
bij V. Geuns — Westbroek bij Utrecht J. Nijhoff
in Fl. B. S. p. 39.
1408. R. fusca Roem. d Schiilt. Op gelijke plaatsen als
de vorige en met deze meestal samen voorkomend;
schijnt elders zeldzamer te zijn dan de vorige, wat
nog voor Nederland niet is opgevallen; wel groeit

RHYNCHOSPORA. 1923

R. alba in dichtere zoden en valt zij door haar in
verschen toestand helderder kleur meer in het oog.
21 . Juni — Juli.

In Herb.: Nederlanden op Texel 1867 H. d. V.; —
Veenwouden Buse; Suameer 1868 v. T.; Friesche
palen 1829 v. H.; — Harendermolen Strat.; —
Meppel V. Heijn.; Zwinderen 1859 Lac. en S.; —
ten noorden van Steenwijl< 1892 G. en Heinsius,
Witteveen K. 6 47 Si, Bathmen Un. 1850; Vilsteren
1865 H. d. V.; Hellendoorn 1892 en tusschen Wier-
den en Vriezeveen 1892 L. en Carm.; Delden 1863
H. d. V.; Almelo Un. 1870 O.; Lonneker 1891 L.;
Enschede 1904 Blijd.; Hardenberg 1892 L en
Carm.; Boekelerveld 1905 Blijd.; — Putten 1884
O.; tusschen Nijkerk en Hoevelaken R. B.; Kruis-
haarsche veld bij Nijkerk 1873 Stolz; Nijkerkerveen
1861 R. B.; Voorthuizen 1833 Wtt.; Barneveld
1848 Wtt.; heide achter Bennekom 1882 K.; Ud-
delermeer Un. 1849; Wisselsche veen Un. 1890
Apeldoorn 1852 K. A.; Beekbergen 1846 S. 8.
Voorst 1834 Wtt.; Batsdijk Ruurlo 1886 Ens.
Vorden 1874 Groll; Doetinchem Un. 1885; Lich-
tenvoorde 1883 L.; Nijmegen B.; Wijchensche venen
D. S.; St. Willebrordskapel onder Overasselt 1897
G. en V.; — Amersfoort Splitg.; Bavoort 1894
Garj.; Maarsbergen Un. 1883, 1887, 1895 en 1897
V.; heide bij Zeist *) S. S., D. S., de Bilt v. H.,
Forsten, v. d. T., Buse, Lac, G. Deijn,; Pan-
negat bij de Bilt 1839 Lac. (ook alba); Utrecht

*) In Arch. 2. III. p. 229 schrijft O u d e m a n s het volgende:
„Als eene bijzonderheid met betrekking tot Carex Schreberi vermeld
ik nog, dat de exemplaren, die daarvan bij Zeist door Petif gevonden
zijn (Prodr, p. 289) tot Rhynchospora fusca behoorden, zooals veeleer
door wijlen G. Broers opgemerkt en door mij zelven (0.1, toen ik
de gelegenheid had diens herbarium na zijn dood in te zien. bewaar-
heid werd gevonden."

1924 RHYNCHOSPORA.

1835 Wtt.; Maartensdijk Nijhoff, tusschen Maar-
tensdijk en Loosdrecht v. d. T.; Loosdrecht 1839
D. S.; — Hilversum Kerb., v. d. T., Un. 1872; —
Wassenaar herb. v. Dissel; Venen tusschen Delft
en Rotterdam v. S. V.; — Galdersche heide en heide
bij het Ulvenhoutsche bosch v. A.; bij het dorp
Son 1850 en Vuchtsche heide 1847 v. Hov.; Eind-
hoven Dz.; Peterven onder Valkensvvaard 1901
Rovers en v. Roessel; Geldrop 1835 de Br.;
Helenaveen 1871 Lac; — Limburg v. Hov.; St.
Jansbeek U n. 1853; Bulteven bij Venlo 1900 R i e t e r;
Velden Un. 1893 L.; Beegderveen bij Beegden 1900
G. en Jongm.; Maasbracht wie?

Beetsterzwaag Brakm. in h. pr. ; tusschen hier
en Gorredijk 1898 en — Norgerhout 1903 S c h i p p e r
in h. pr.; de Punt R. d e Boer en H. K ooi in
h. Heukels; — Staphorsterveld 1902 Struyk.
in h. pr.; Hertrne 1901 L. in h. pr.; Colmschate
1912 Hoogenr. in h. pr.; Hengelo 1895 en Saas-
veld 1901 L. in h. pr.; Denekamp Koornneef in
h. Heukels, 1911 Hoogenr. in h. pr. , 1911
Bruss. in h. pr.; Walmbekke bij Lonneker 1904
Blijd. in h. pr.; Albergen 1905 en — Barchem-
Ruurlo 1908 Henr. in h. pr. ; Wijchensche venen
1901 V Breemen in R. H., tusschen Garderen en
Voorthuizen 1893 Costerus in h. pr.; Wormensche
veld 1903 Koornneef in h. pr.; — Utrecht W. C.
V. Embden in h. Heukels; — heide Laren en
Wasmeer 1902 v. Goor in h. pr. : Blaricum 1904
Posth. in h. pr.; — Made 1913 Henr. en Kloos
in h. Kloos; Oosterhout 1895 Posth. in h. pr.,
et in h. Henr. ; tusschen Velden en Arcen 1893
V. Sur. in h. pr.; Hammert U n. 1893 Costerus
in li. pr.; Moezelpeel Weert 1908 Schierb. in h.
pr.; veen bij Bouberg onder Brunssum 1910 deW.
in li. pr.;, Breyvensroth 1899 des T. in h. pr.).

RHYNCHOSPORA. CLADIUM. 1925

Bovendien: Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV.
p. 81); — Op de heide bij Hemril< lijst Bral<m.; —
alle bezochte plaatsen in Drenthe 1859 Lac. en
S.; — Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2.
I. p. 201); Oele, Bekkum, Woolde, Borne, Haaks-
bergen Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); — Winterswijk,
Eibergen Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 230); Eibergen
en tusschen hier en Zwilbroek Un. 1897 (Arch. 3.
I. p. 624); — Zeist lijst Brakm.; — Hoogerheide Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 355); — Oostrum Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); van de Groote Peel naar
Roermond Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Terhagen
Un. 1883 (Arch. 2. V. p. 30); door het geheele
veen van af den Hering tot Schrieversheide en
Etzenrade lijst de W.

Voorts vermeld voor Bergumerheide en Huis ten
Bosch, Oosterwolde, Appelscha in Fl. Fris. p. 28;
tusschen Staveren en het Prinsenmeer. in het Ver-
woldsche broek en op het Amsensche veld Reinw.;
bij Hengelo en VenbrugEhrh. bij v. Geuns en op
veenachtige heidevelden bij Harderwijk v. Geuns
en bij Blaricum Bergsma in Fl. B. S. p. 39.

Tribus: Cladieae Nees.

Cladium Patr. Browne.

1409. C. Mariscus R. Br. Aan waterkanten en in moe-
rassen in heide en zandgronden, nu eens vrij diepe
plassen beslaande, dan weer op vochtige heidegrond
voorkomend. %. Juni — Juli.

In Herb.: Texel 1895 V.; de Hoorn aldaar 1860
Lac; tusschen de Westen en Koog op Texel 1868
en achter de Westen 1869 Holk.; — in de Wou-
den van Friesland 1860 Hinxt; Tietjerk 1861 J.
M. de B.; Hardegarijp 1865 H. d. V.; aldaar naar
de zijde van Leeuwarden H. K. Hommes; —

1926 CLADIUM.

Paterswolde 1826 v. H., Strat., v. Heijn; —
Kraggen in het Land van Vollenhove 1897 L.;
^ Entersche veen bij Enter Un. 1897 V.: Molenvlier
Blijd. en v. Iters.; — Harderwijk S.; Turfveen
te Wissel onder Epe 1875 K- A.; Epe 1885 K;
Wisselsche veen Un. 1890; Zutfen 1835 Wtt.;
Wildenborch Staring; Emperveld gem. Brummen
bij Holtvoorst 1899 K- A.; Veenkade loopende langs
de Zuidzijde van het Luntersche veld, ± 20 min.
gaans van den grintweg Lunteren— Veenendaal 1901
G.; Overwoud (N. 5, 47) 1906 V.: (Nijmegen
Perin); — Venen bij Vinkeveen 1836 de Vriese;
idem Westbroek 1841 v. d. T.; tusschen Westbroek
en Nieuw Loosdrecht 1839 Lac; op gemelde
plaatsen op de heide aldaar gen. de Heideplas
1839 D. S.; Achttienhoven 1841 Lac; — Legmeer
bij Amstelveen 1855 Lac; Uithoorn, Waverveen
1833 S. S.; Uithoornsche polder S. S.; Veenplek
ter zijde van het voetpad langs de Raay achter
Kortenhoef 1898 G. en V.; Naardermeer 1875 O.;
Zwanenwater 1896 V.; Petterduin 1870 H. d. V.;
Callantsoog-Petten Un. 1891; Rozewater 1871
Groli; duinvlakte tusschen Haarlem en Zandvoort
S. S., Buse; Zandvoort S. P. Kros; Bentveld
B. W. ; duinpan bij een elzenboschje aan de Kei-
zerinneweg bij de hooge duinen rechts afslaande
onder Overveen 1894 V.; duinen Haarlem 1854
T., O.; — achter halfweg Haarlem-Leiden Kerb.;
tusschen Wassenaar en 's Gravenhage S. S.; tus-
schen Wassenaar en Waalsdorp Pierot; Wasse-
naar 1832 S. S., 1833 Forsten, 1835 Mb.; Waals-
dorp 1833 V. Z.; — bosschen Hellendijk 1845
v. d. B.; Zeildijk 1845 B. W.; St. Jan Steen 1846
V. d. B. en B. W.; — Bergen op Zoom Un. 1860;
in het veen bij het dorp Lepelstraat onder Bergen
op Zoom Lac; aan de Hoort bij Budel, Ringsel-

CLADIUM. 1927

ven en langs de Willemsvaart 1899 G. en des
T.; — Plasmolen Un. 1898, 1899 G.; tusschen
Mook en den Plasmolen 1897, Moezelpeel bij Weert
1895 en tusschen Susteren en Limbosch 1895 G.
en V.; bij den Vloedmolen onderStramproy Un. 1900.

(de Westen Texel 1900 v. Breemen in R. H.;
Natte vlak achter de Hoorn aldaar 1894 V. Sur.
in h. pr.; Groote vlak bij Hoorn 1902 Hoogenr.
in h. pr.; — Smalle Eesterzand bij Drachten 1904
Struyk. in h. pr. en 1904 des T. in h. pr.; de
Wielen bij Hardegarijp 1901 Carm. in h. pr.; —
Paterswolde Brakm. in h. pr. ; — Stokkumer vlier
bij Markelo 1904 BHjd. en v. Iterson in h.
Blijd.; — Corlesche veen bij Winterswijk 1909
des T. in h. pr. ; Epe 1911 Hoogenr. in h. pr.
en in h. Brussaard; Wisselsche veen 1911 Bruss.
in h. pr.; Station H. IJ. S. Barneveld 1904 des T.
in h. pr. ; — plassen Loosdrecht Koornneef in
h. Heukels en 1904 in h. pr. ; idem Loosdrecht
Vreeland 1904 v. Goor in h. pr.; — Wassenaar
± 1901 Reclaire in h. W. en J.; — Budel 1899
G. en des T., — algemeen Weert 1900 G. en
Jon.gm. in R. H.; tusschen Weert en Kelpen
1903 E. P. in h. Blijd.; xMoezelpoel Weert 1908
Schierb. in h. pr.; midden in het Leiffenderveen te
Schinveld (1 plek van ± 10 M'-) 1910 d e W. in h. pr.).

Bovendien: Ten Zuid-westen van Hoorn, de bies-
bosch 1900-1902 Hoogenr. en de V. Smits
(Arch. 3. II. p. 1045); Ameland 1854 Kros (Arch.
1. III. p. 476, maar niet later vermeld); — Alam-
bertskade Kortenhoef 1886 H. d. V. (Arch. 2. V.
p. 530); Velsen, Bloemendaal, Vogelenzang en —
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 415); — Walcheren
A W. (Arch. 2. III. p. 137 leg. Blaas sec. Tijdschr.
XII. p. 19. en Zuid-Watering Blaas! lijst v. d.
B.); — Breda v. A. (Arch. 2. II. p. 145): Zeer

1928 CLADIUM. CYPERUS.

menigvuldig op lage hei tusschen Dongen en Tilburg
en in het lage bosch achter de Kerk der Hervorm-
den te Dongen v. d. T. (Arch. 1. V*. p. 439); —
Rauwmoest Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

Voorts vermeld door Pelletier. terwijl de hier-
boven genoemde groeiplaatsen op Texel reeds aan
Holkema bekend waren (Flor. Noordzee eil. p.
121); — op den weg van Ginkel naar Kudelstaart
in Holland, bij Rozendaal Reinw. in Fl. B. S.
I. p. 25); in slootwallen langs den weg naar Soe-
terwoude en daaromstreeks. Onder Warmond. Aan
den weg van Rijnsburg en van daar naar Oegst-
geest Cl. Mulder*) — slooten tusschen Schin-
veldt en Amsterode op de Pruissische grenzen
tusschen Maastricht en Aken. (Bijdr. I. p. 294) ^^*).

Scirpoideae Pax.

Tribus : Cypereae Kunth.

Cyperus L.

1410. C. flavescens L. Op vochtigen zand- en veen-
bodem, iangs oevers en langs de randen van poelen;
zeer verspreid. 0. Juli~Oct.

*) De omstreken van l.eiden moeten dan wcl zeer veranderd zijn,
daar er van de opgegeven plaatsen geen enkele is, waarvan men zou
kunnen vermoeden dat er ooit ladium zou heblien kunnen groeien,
terwijl Cladium een zoo typisclie piant is, dat men zicli niet gemak-
kelijk in de soort vergist.

*') Aanteekeningen over eenige planten der Zuid-Nederiandsclie
Flora, en voornamclijk der flora van de omstreken van Spa; mede-
gedeeid door A. L. S. Le j eun e en R. C o u rt o i s. Van Hail
merkt daarbij op: „ik meen de Heeren L. en C. geen ondienst te
zullen doen, met, ter nadere bevestiging van het door hen aange-
voerde, hier en daar nog eene enkele groeiplaats uit onze Noordelijke
gewesten er bij te voegen. Zoo zag ik nog onlangs de Cladium ger-
manicum, niet verre van de stad Groningen in de lage heideachtige
veengrondcn tusschen Eeiderwolde cn Paterswolde.

CYPERUS. 1929

In Herb.: In een plas aan den weg bij de Lutte
Un. 1895; Sprietersbeek Blijd. en Frielink:
Lage Hoek langs de Bloemenbeek aan de Lutte
1904 Blijd. en v. Iterson; vociitig terrein bij de
boerderij Reinink bij Oldenzaal 1904 v. Iterson
(f. pygmaeus Goiran sec. W. en J.); Gammelker-
veld bij Weerselo 1905 Blijd.; — in het Knollen-
broek bij Eibergen Lac. Un. 1859; Wintersvvijk
(Slingerbeek en Ratum volgens Arch. 1. V. p. 230)
Un. 1859; Nijmegen Abel. en Pas; — Zeist (met
een ? op het etiquet) Kraep.; — Haarlem herb.
Perin; — Werkendam 1837 Lac; — op een lagen
zandigen gedeeltelijk afgeplagden weg ten westen
van het Keversbroek bij Kelpen Un. 1900 fa!s
fuscus, ook Arch. 3. II. p. 628).

(Bethlehemsche beek Losser 1906 Arendsen
Hein en Blijd. in h, des T.)

Bovendien: In vochtige zandgronden aan de Duin-
kant in de Mehen bij Harderwijk de Gorter p. 12.;
in vochtige duingronden bij Wassenaar. Aan den
kant van sloten onder Warmond Mulder El.
pl. 1817.
1411. C. fuscus L. Op gelijke plaatsen als de vorige en
veelal in elkanders gezelschap. 0. Juli—Oct.

In Herb.: Oldenzaal Un. 1895, bij de Lutte Un.
1895; Gammelkerveld gem. Weerselo 1905 Blijd.;
Lattrop 1904 Bernink; — Beekbergerwoud 1835
Wtt.; aan den kant der Oude Sienk aldaar 1869 S.;
Nijmegen h. Perin: Ooische waard aldaar 1849,
1861 Th. Abel.; Waaloever bij Weurt 1848 Th.
Abel.; Zandplaat in de Waal bij Rossum 1839
V. d. T.; Zandplaat en langs de rivier te Herwijnen
1859 S.; — Haarlem v. d. T.; — langs de Mer-
wede (P. 4, 62, 34) op de Staart op een slikachtig
terrein, ongeveer op de lijn van hoog water bij

1930 CYPERUS.

Dordrecht 1913 Kloos 'h — Werkendam 1837,
1839 Lac; — vochtige bosschen Beek — Elsloo
onder Terhagen 1883 K-, Groll, Un. 1883.

Var. virescens Koch.

In Herb.: Zandplaten aan de Merwede bij Wer-
kendam 1844 en achter den veerdam aldaar 1837
Lac.

(Bij de Bloemenbeek, de Lage Hoek en de Lutte
1904 Blijd. en v. Iterson in h. Blijd. en in h.
W. en J.; — Rotterdam (advent.) 1910 W. en J. in
h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr. ; — Ravels-
bosch onder Houthem 1862 Dumoulin in diens
herb.; veen in liet Vaesraderbosch onder Hoens-
broek 1913 de W. in h. pr. et in h. Henr.)

Bovendien: In vochtige zandgronden aan de
Duinkant en in de Mehen bij Harderwijk de Gorter
p. 12 — in vochtige duingronden bij Wassenaar;
aan den kant van slooten onder Warmond A. Mul-
der in Fi. Leid. p. 300; — Gorinchem Lac. (Tijd-
schr. VIII. p. 209); — Eperbosch Un. 1883 (Arch.
2. IV. p. 330 echter niet opgenomen in Arch. 2. V.
p. 30); dans les endroits humides du bois de
Ravel et pres de la fontaine de Cannes le long du
talus du chemin cependant depuis quelques annees
il n'a pas ete retrouve dans ce dernier endroit.
Dum. Guide du Botaniste dans les environs de
Maestricht 18G8 p. 50: Zie hierboven!
1412. C. vegetus Willd. Inheemsch in Chili en Argen-
tinie, in Spanje en Frankrijk ingeburgerd, elders
hu en dan aangevoerd. 21- Aug. — Sept.

(Wormerveer 1913 Kloos in h. pr. en in h.
W. en J.).

"■) volgens schriftelijke mededeeling ' o'14 was hiervan een ex.
afgestaan aan de N. B. V., en ieder een aan Henrard en
Wa ch t e r.

sciRPUs. 1931

Tribus : S c i r p e a e Kuntli.

Scirpus Toiini.

1413. S. paluster L. (= Heleocharis palustris R. Br. et
Prodr. Ed. 1. p. 283). Algemeen langs slooten, aan
poelen, in moerassige weilanden enz. %. Juiii—Aus^.
In Herb.: Texel Cl. Mulder, 1860 Lac; duin-
valleien bij den Hoorn aldaar 1658 Holk.; duin-
vlakken Vlieland 1858 Lac; Zuiderzeestrand 1868
Holk. (als Sc paucifl.); Westersche veld aldaar
1869 Holk.; Doodemanskisten, Liesterplak, Ter-
schelHng Un. 1886; aldaar 1887 V.; Rottum
1861 Lac en Knuttel; — Bolsward 1875 J. M.
de B.; Wal Leeuwarden 1859 S.; Tjalleberd 1869
V. T.; Veenwouden 1866 Holk.; — vijver op den
huize Vogelenzang te Veenklooster 1866 Holk.;
Witteveen bij Haren 1856 Strat.; Onstwedde Pott;
Groningen v. H.; — Borger, Sleen. Vaithe 1852
Lac en S.; Meppel v. Heijn.; — Kampen R. B.;
Slooten omtrek Zwolle 1900 L.; Uiterwaarden IJsel
in Schelle bij Zwolle 1903 en Raalte aan een beek
onder Schoonheeten 1901 L.; Diepenveen 1847 T.;
Deventer 1837 V. Z. (als Sc caesp.), Halb., 1878
K.; Loozen 1867 v. d. Scheer; Tubbergen, Dene-
kamp Exc Pl. 1905; Enschede 1904, 1905 Blijd.;
— Harderwijk 1864 R. B.; Apeldoorn 1873 K. A.;
Loenen 1834 Wtt.; Uddelermeer Un. 1849; Rade-
makersteeg Ruurlo 1886 Ens.; Nijmegen B.; de Ooi,
Lent, Beuningen Th. Abel.; — Schans- bij Amers-
foort 1896 Garj.; Woudenberg W. K.; Bunnik 1842
D. Bier. de Haan (P. N. S.); Blauwkapel v. d. T.;
Utrecht Nijhoff, 1835 D. S., v. H., Lac, 1859
R. B.; Oudwijk bij Utrecht 1822 v. H.; Schalkwijk
Wtt.; achter Klein Ameliswaard v. d. T. (f3);
Sterkenburg bij Neerlangbroek 1833 S. S.; Waver-
veen 1840 C D. Wtt.? e. h. B. W.; Abcoude 1867

1932 sciRPUS.

O. (N". 81); — Naarden 1864 O.; Weilanden bij
Sloten 1840 Romb.; Jaagpad langs den Schinkel
Fl. Amst.; Monnikendam 1858 Lac, 1873 Boerl.;
Wieringen 1856 Lac; Callantsoog Petten Un. 1891
(als H. multic); Zandpoort de Vriese; Haarlem
V. H., 1841 Kerb., Splitg.; Schooten 1870 Groll;
Groot Bentveld 1836 Buse, 1835 S. S. (^); Heem-
stede 1872 O.; Haarlemmerhout 1837 Mb., 1859
Kerb.; Hillegommerbeek 1886 V., 1886 en Noord-
wijk 1886 Boerl.; tusschen Sassenheim en de Meer
1833 Forsten; Poelgeest bij Leiden 1831 S. S.,
1873 Boerl.; Morsebelsche polder 1846 Perin;
Haagsche Schouw Kerb.; Katwijk Dz. (als Sc
Boeothrya); duinen Wassenaar Pierot, v. Dissel;
's-Gravenhage G. B.; Loosduinen G. Barger;
Schiedam, IJselmonde, Zuidhollandsche Veenpolders
v. d. Voo; Eiland Hoek van Holland 1904 W. en J.;
Noordendijk Dordrecht 1883 C. v. d. Broek; Lek
bij Vianen 1831 v. H.; — Zuid-Beveland v. d. B.
(ook /3); Zwake 1839, Oosterzwake 1839, 1840,
tusschen Kloetinge en Kapelie 1839, Nieuwe Kanaal
1839, Oosterdam bij Goes 1837, Oude Haven achter
de Liefdestoof 1839 en Kloosterzande 1845, alle
V. d. B.; Biezelingen 1894 Ogt.; Oranjezon in
drinkputten 1840 v. d. B.; duinviak achter Oost-
kapelle 1887 L. (door Suringar als multic (2. digyna);
Middelburg 1834 Wtt.; Hoek 1863 A. W.; —
Loopschans Breda v. A.; Galdersche heide bij Breda
Un. 1852; langs de Merwede bij Werkendam 1886
V.; 's-Hertogenbosch en Son 1850 v. Hov. ; aan-
voersloot gem. vloeiweiden Valkenswaard 1901
Rovers en v. Roessel; — Landraad Limburg
1896 G. (als multic).

De var. /3. van Roem. el Sdiult. door van Hall overge-
nomen in zijn Fl. B. S. worcit door heni als volgt beschreven:
/3. minor. Ciiimi digitales aut semipedales, incurvati. Spicae

sciRPUs. 1933

minores, breviores." Vermoedelijk de ook door Ascherson
en Grabner als minor aanj^evoerde vorm, auf feuchten
Aeckern, hoewel van denBosch juist meent dat het een
planta loco sicciori enata zoude zijn. De planten, die door de
vinders voor dezen vorm gehouden werden, heb ik met /2.
aangeduid. Holkema geeft daarentegen de vorm y. arenaria
Sonder aan : „caulibus abbreviatis saepe curvatis spicula bre-
viore oblonga vel ovata", welke omschrijving, behalve de
kromme stengels, ook door Ascherson en Grabner
wordt overgenomen voor hun vorm arenarius, die zij trouwens
met de Sonder"sche synoniem verklaren. Ik zou er de voor-
keur aan geven het levende materiaal te bestudeeren en zoo
noodig aan de bij ons voorkomende afwijkingen van het type
nieuwe namen te geven, met toevoeging van nauwkeurige
omschrijvingen.

(Sneek Brakm. in h. pr, ; — Winschoten 1885
Schipper in h. pr.; Groningen, Haren, Eelder-
wolde — Paterswolde, Peize, de Punt, Zuidiaren R.
de Boer en H. Kooi in h. Heukels; — Oot-
marsum 1905 en Agelerbroek aidaar 1905 W. en J.
in h. pr.; 1905 Exc. Pl. in h. Blijd; Diepen-
heim 1908 Henr. in h. pr.; Vijver Lonneker 1905
Blijd. in h. pr. ; Denekamp 1900 Bernink en —
Rijswijk Gld. B. J. van Wagensveld inh. Heu-
kels; Doetinchem 1902 des T. in h. pr.; Culem-
borg C. A. Backer en — Soesterveen Koorn-
neef in h. Heukels, 1903 in h. pr.; — Kortenhoef

1900 Jongm. in R. H.; Nieuwersluis 1901 v.
Goor in h. pr.; Watertoren Bussum 1899Koning
in h. pr.; Durgerdam 1910 Geels in h. pr.; Naar-
den 1899 Docters v. Leeuwen, den Helder

1901 L. de Bruijn inh. Heukeis; — Leider-
dorp 1899 Jongm. en Duinoord bij 's Gravenhage
1895 V. Breemen in R. H.; aldaar 1891 R. B.
in R. H.; Delft 1876 L. in h. pr.; Monster 1909
Hoogenr. in h. pr.; Kralingen Miq. in h. Utr.;
Rotterdam 1904 W. en J. in h. pr.; greppel ten
zuiden van de Maashaven Rotterdam 1910 Dan-

1934 sciRPus.

ser in h. pr.; Rhoon op een wegkant vlak bij het
dorp 1902 en Hoek van Holland 1904 W. en J. in
h. pr.; duinpan Oost Voorne 1909 Danser in h.
pr.; Oud Alblas 1898 en Dordrecht 1901 Posth.
in h. pr.: — Breda 1897 Bolten in R. H.; Made
1913 Kloos in h. pr.; Nederhemert 1887 Coste-
rus in h. pr.; Almkerk C. A. Backer in h. Heu-
kels; 's Hertogenbosch 1888 Struijk. in h. pr.;
— plas Venraai Un. 1893 V. Sur. in h. pr. ;
Moezelpeel 1908 Schierb. in h. pr.; Maasoever
bij Maastricht 1894 de Haas in h. pr.; overal in
veenachtige beemden langs vijvers en vrij diepe
moerassen in Zuid-Limburg de W. in h. pr.
l3. maior Sonder.

Koedood bij Rotterdam 1904 en langs de Rotte
bij Rotterdam 1904 W. en J. in h. pr.
y. arenarius A. et G.

Heiplas te Lattrop bij Ootmarsum 1905 W. en
J. in h. pr.
5. salinus A. et G.

Eilandje Hoek van Holland 1904 W. en J. in
h. pr.).

Bovendicn: Texel in moerassige landen bij Hoorn,
de Westen, Waal en Burg; Terscheliing in moe-
rassige landen tusschen Westterschelling en Mids-
land. Ameland bij Nes. Schiermonnikoog in duin-
valleien zelden Holk. Fl. p. 121; Vlieland 1896
en HoUum op Ameland 1896 lijst V.; — Teridzerd
en Veen aldaar Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424);
Jutrijp, IJist, Nijland, IJsbrechtum, Balk, Offinga-
wier, Hemehim, Oude-Schouw, Poppingawier, Ter-
zool, Franeker, Roptaziji, Witmarsum, Wolvega,
Beetgum, Deinum, Warns. Parrega, Huizum, Ter-
band lijst Brakm.; — Hoogeveen, Zwinderen,
Coevorden, Odoorn 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 258); — Station Heino Un. 1888 (Arch. 2. V.

sciRPUS. 1935

p. 416); Almelo, Albergen, Vriezeveen Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 196); Delden, Twikkelerbosch U n.
1870 (Arch. 2. I. p. 201); Bekkum, Langelo, de
Poppe Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); -- Winters-
wijk. Eibergen, Groenlo U n. 1859 (Arch. 1. V. p.
230); Meddo bij Winterswijk Un. 1897 (Arch. 3.
I. p, 623); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);
Wisselsche veen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99);
Meerwijk, Weurt Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 329);

— Hilversum, Huizen Un. 1872 (Arch. 2 I. p. 307);

— Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); —
Tholen, Oost en W^est Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 2. III. p. 137); al de Zeeuwsche eilanden
behalve St. Philipsland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p.
131); tusschen Vlissingen en den Vijgeneter, Dis-
hoek Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); — Ouden-
bosch 1885-87 Butayc en de Haas (Arch. 2,
V. p. 549); — Plasmolen Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 30); weg Tongelrooische beek tot Nieuwe brug
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Well en Welsche
hut Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); Maastricht
Un. 1861, Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 330).

/3. maior drinkput Oranjezon 1840 lijst v. d. B.
r. arenarius overal met den gewonen vorm en
bovendien: Texel, in de Mok of Korhoek, in de
duinvlakte de Nederlanden; op de vlakten bij de
Sluffers. Vlieland, in vochtige duinvalleien zeer
algemeen en op het Westerveld. Terschelling op
het Groenestrand. Ameland tusschen Ballum en
Hollum. Schiermonnikoog in vochtige duinvalleien.
Rottum Holk. Fl. eil. p. 121 — 122 — wordt ook
door Bruinsma als /3 minor voor algemeen ge-
houden in Friesland. Door v. Hall wordt /3 minor
nog opgegeven voor Utrecht en Velp Bergsma.
B. S. uniglumis Link. (= Heleocharis uniglumis

1936 sciRPUS.

Schult et Prodr. Ed. I. p. 283j. Op moerassige
plaatsen, aan den rand van plassen. naar het schijnt
zoutminnend. Zi- Mei—Jnni.

In Herb.: Texel Hoffm., 1838 de Vriese, 1881
Groll; Terschelling 1881 Groll; Dellewal aldaar
1869 en Kolk Schiermonnikoog 1868 Holk.; —
Oldeboorn 1869 v. T. (als multic); HarHngen 1904
V. Breemen; — Groningen 1826 v. H.; Witteveen
bij Haren Strat.; — Meppel v. Heijn.; — Kampen
1847 R. B.; Singels aldaar 1848 T.; Steenwijkerwold
Un. 1892; zeeklei kust VoUenhove 1893 L.; Linde
gem. Diepenveen 1898 L. : Enschede 1904 Bl ij d.; —
Harderwijk 1864 R. B. ; Zuiderzee aldaar Junghuhn
als multic; Apeldoorn 1878 K- A.; Epe 1864 S.;
Wisselsche venen Un. 1890; Egelmeer 1882 K-;
Zutfen wie?, broek bij Ruurlo 1887 Ens.; Velp
v. H.; Herwijnen 1859 S. (als pal.); — Hamersveld
Garj.; Blauwkapel D. S, Slootkant aan den weg
door de batterijen aldaar op den hoek v. d. weg
naar Utrecht v. d. T.; vijvers in het Zeisterbosch
1851 O. (hierbij ook paluster); Abcoude 1867 O.;
Achttienhoven 1842 Lac; — Amsterdam 1836 en
IJ aldaar v. H.; Funen Amsterdam 1857Knuttel;
Amstelveen 1851 Lac; Slooten bij Amsterdam 1856
Lac; Overtoom 1847 Lac. en jaagpad aldaar
Fl. Amst.; Koog aan de Zaan 1841, Westzaan 1851,
Oostkant Zaan 1841, tusschen Koog aan de Zaan
en Westzaan Kerb.; Wieringen 1856 Lac; Oude
Sluis K- 4. 33 V. Breemen: Halfweg Haarlem
1855 Lac; Uitgeest 1895 V.; Wijk aan Zee 1860
S.; langs den weg Schagen— Lagedijk, en rondom
Schagen zeer algemeen, oevers van het Wiel aldaar
1901 G. en Jongm.; Schooten 1870, 1871 en
Haarlem 1870 Groll; Brouwersvaart aldaar 1841
Kerb.; Cleverlaan aldaar 1889 V.; — Sassenheim
1860 S.; de Laak Kagermeer 1901 Jongm.; Mor-

sciRPUs. 1937

sebelsche polder Oegstgeest Fockema; Leiden
1831 Forsten; singels aldaar 1873 Boerl.; Haag-
sche bosch V. Z.; Beeklaan 's-Gravenhage V. Z.;
Staalduin 1879 S.; duinvalleien Hoek van Holland
1879 S.; — Zeeland v. d. B. ; Zuid Beveland Dz.;
Zuidzande 1846, Zwake 1840 v. d. B.; Hoek A. W.;
Hulst Un. 1909; Kloosterzande 1845 B. W.; —
Bergen op Zoom 1834 Wtt.; Aarle en Eindhoven
Dz.; Valkenswaard 1827 v. H.; Petersven aldaar
1901 Rovers en v. Roessel; — Plasmolen 1899
G.; Beegderveen bij Beegden 1900 G. en Jongm.

(Hasselt 1893 Carm. in h. pr. ; Ootmarsum 1905
W. en J. in h. pr. ; — Winterswijk 1904 desT. in
h. pr. ; — Maarsbergen 1887 Struyk. in h. pr. ;
Utrecht W. C. v. Em bden in h. Heukels; Anke-
veensche plassen 1900 v. Goor in h. pr.; — Knol-
lendam 1913 en den Helder 1913 Kloos in h. pr.;
Nieuwersluis 1892 V. Sur. in h. pr.; — 's Grave-
zande 1899 v. Breemen in R. H.; Rotterdam
F. D. J. Risch en Heenvliet Koornneef in h.
Heukels, en 1903 in h. pr.; Rhoon 1903 W. en J.
in h. pr.; — Cadzand 1887 L. in h. pr. ; — Sleeu-
wijk 1912 Henr. in h. pr.; — Kelpen, de Vloot
1900 V. Sur. in h. pr. ; Veenslooten te Schinveld,
Bouberg onder Brunssum en Bunde langs het spoor
1912 de Wever in h. pr.).

(Bovendien: Vlieland op het Oosterveld Holk.
Flor. p. 122; — Nijmegen Th. Abel. (Arch. 2. II.
p. 32); bij de Ram Apeldoorn K. A. (Arch. 2. II.
p. 160); — Walcheren A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p. 132); bij Middelburg 1836, Oosterzwake 1840
lijst v. d. B.; — Oudenbosch 1885—87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); — Plasmolen
Lac. en Abel. (Arch. 2. V. p. 30); Beegden, Vloot-
molen bij Stramproy Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).
1414. S. multicaulis Sm. (Heleocharis multicaulis Sm. et

122

1938 sciRPUs.

Prodr. Ed. I. p. 284). — Op moerassige plaatsen
in heide en veenstreken. 2|. Juni — Aiig.

In Herb.: Texel 1868 Holk. (als Sc. paucifl.);
tusschen de Koog en de Wcsten 1868 Holk. (tus-
schen Sc. paucifl.i; Piet Russche vlak achter de
Hoorn op Texel 1869 Holk. (als Sc. caesp.); Miente
gronden Texel 1860 Lac; Terschelling Holk.;
Groenestrand aldaar 1868 Holk. (als Sc. paucifl.);
duinpan West Terschelling U n. 1886; — Paterswolde
1826 V. "H.; Haren bij Groningen v. H. (als Sc.
caesp.); Witteveen 1904 (K- 6, 47) Si.; — Deventer
Wtt. (als Sc. Baeothryon d, w. z. pauciflorus); Alnielo
Un. 1870; Ambt Delden, Keuperveen tusschen Goor
en Hengeveld 1905 L. en Blijd.; Weerselo 1905
Blijd.; Haaksbergen Un. 1895; — Apeldoorn 1873
en Voorthuizen 1875 K. A.; Loenen 1834 Wtt.;
Beekbergen 1834, Voorst 1834 Wtt., 1846 S. S.;
Vorden 1879, 1880 G r o 11 ; veenplas Doetinchem U n.
1885, 1886 K.; Winterswijk Un. 1859; Nijmegen B.
(ais Sc. caesp.); — Maarsbergen 1855 Lac. 1889
V.; Driebergen Wtt.; Driebergsche bosch 1866 D. S.
of Kniittel; Zeist O.; Zeisterbosch 1851 O.; Pan-
negat achter Beerschoten bij de Bilt 1839 Lac,
v. d. T.; Blauwkapel D. S.; de Bilt S. S., 1839
Lac, Wtt., Kerb.; Maartensdijk G. Deij n.; West-
broek 1839 Lac; tusschen Westbroek en Nieuw
Loosdrecht 1839 Lac; — Nieuw Loosdrecht 1839
Lac; Wijk aan Zee 1837 Buse; Haarlem 1836
Buse, Perin; — Hoek van Holland Hoffm.; —
Zuid Beveland v. d. B. (als unigl.); Clinge 1886 L.
en Brakm.; — Werkendam Lac; heiplas Tete-
ringen 1886 V.; Galdersche heide Un. 1852; Mast-
bosch bij Breda 1876 O.; Ginneken, Etten, Bergen
op Zoom, Lepelstraat Lac ; Snolveen Rozendaal U n.
1860 (hierbij paucifl.); Oosterhoutsche heide 1841
Lac; Chaam 1861 Buse; vochtige heidegrond

sciRPus. 1939

Eindhoven Dz. (als Sc. baeothryon); Valkenswaard
bij Eindhoven 1827 v. H., Dz.; — St. Jansbeek
Un. 1853; Beegderheide Un. 1900; Groote Peel bij
Beegden 1900 G. en Jongm.

in. viviparus: Stepelo 1904 Blijd.

(Vlachtwedde 1889 Schipper in h. pr.; — de
Punt 1903 R. de Boer en H. Kooi in h. Heu-
kels; — Denekamp 1900 Bernink in h.desT.; —
Borculo 1911 Henr. in h. pr. ; Wijchensche veen

V. Breem en in R. H.; Veenendaal 1893 V. Sur.
in h. pr.; — Utrecht en Rijzenburg v. Em bden in
h. Heukels; — in slooten van Schrieversheide
tot Etzenrade 1911 de W. in h. pr.).

Bovendien: Vlieland 1896 lijsl V.; Eijerlandsche
duinen Texel en tusschen WestterschelHng en Mids-
land Holk. Flor. p. 122; Ameland v. E. (Arch. 2.

1. p. 415); — Steenwijkerwold Un. 1892 (Arch. 2.

VI. p. 352); Haaksbergen Un. 1895 (Arch. 3. I. p.
229); Delden Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); —
Eibergen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); Grijzer
veen K. A. (Arch. 2. II. p. 160); veen Hoenderloo
Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Hatert Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 329), — Hilversum Un. 1872 (Arch.

2. I. p. 307); - Walcheren A. W. en L. (Arch. 2.
VI. p. 132); — Oudenbosch 1885—87 Butayeen
de Haas (Arch. 2. V. 549); — Velden Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); Rauwmoest Un. 1900 (Arch.

3. II. p. 628); Stramproy en Gennep Lac. (Arch. 2.
V. 30).

Voorts vermeld bij de Lobel (1581) „aan de
grachten hardt bij Middelburg" en bij PeUetier.
De opgave voor Callantsoog (Arch. 2. VI. p. 239)
vindt men terug onder S. paluster; evenzoo de als
Heleoch. multic. (2. digyna Gren. et Godr. opgegeven
plant van Oostkapelle (Arch. 2. VI. p. 79 en 506).
1415. S. pauciflorus Lightf. (= S. Baeothryon Ehrh. et

1940 sciRPUs.

Fl. B. S. p. 712 = Sc. campestris Roth et Fl. B.
S. p. 40). Op moerassige plaatsen in zandgronden,
in vochtige heide- en veenstreken. 2i. Juni — Aiig.
In Herb.: Texel Hoffm., 1860 Lac, 1868 Holk.,
1881 Groll; Hoorn aldaar 1868 en tusschen de
Koog en de Westen 1868 Holk. (hierbij ook Sc.
multic); Miente tusschen de Koog en de Alloo
aldaar 1869 Holk.; Vlieland 1881 Groll; algemeen
aldaar 1896 V.; duinvalleien aldaar 1858 Lac;
Groenestrand Terschelling 1896 V.; Liesterplak Un.
1886, Grie en achter Oosterend op Terschelling 1869
Holk.; strandweiden bij Holium op Ameland 1896
V.; Schiermonnikoog 1868 Holk.; natte duinvalleien
aldaar 1868.Holk.; — Eext 1890 L. en Brakm.;
— Groeneweg langs de Hoogvaart te Wanneperveen
1898 G. en L.; Groote Haar bij Ommen en Ommer-
veld 1904 L.; Staphorst 1905 L.; weg van „'t Doosje"
naar Dinxterveen 1898 G. en L.; Gammelkerbroek
Weerselo 1901 L.; Deldenerbroek 1896, Denekamp
1896 en Ambt Almelo 1896 L.; Sendinkshoek bij
Goor 1898 G. en V. (als S. setac); Lonneker 1906
Blijd.; Ootmarsum Exc Pl. 1905; — Nijkerker-
venen 1862, tusschen Hoevelaken en Nijkerk R. B.;
Lunteren 1846 Lac; heide bij Apeldoorn 1876 K. A.;
langs het kanaal van Apeldoorn naar Dieren 1876
O.; tusschen de Papcgaai en de Ram K. A.; Voorst
Wtt.; Vorden 1879 Groll; Barchem 1912 Henr.
in h. pr. ; Nijmegen 1822 B.; Wijchensche venen B.,
V. H., Th. Abel.; — Callantsoog 1877 Lac;
vochtige heidegrond overal zuidoever, zuidelijke en
westoever noordelijke plas van het Zwanenwater
1901 G. en Jongm.; duin ten zuiden van Egmond
1870 H. d. V.; Wijk aan Zee Buse, v. d. T., 1837
Mb., 1837 G. B., Kerb.; Zandvoort Buse, 1837
Mb.; Bentveld Splitg., 1854 T., S. S : Mi.idenduin
1870 Groll; Zomerzorg 1841 Kcrb.: tusschen

sciRPUs. 1941

Middenduin en Kraantje Lek Kerb. en Mb.; Voge-
lenzang 1871 O.; — Katwijk 1846 O.; Orchisland
aldaar 1838 Mb., 1838 Lac; Mallegat aldaar S.;
Waalsdorp 1866 H. d. V.; Hoek van Holland 1870
H. d. V., 1879 S., 1895 Barger; — Snolven Rozen-
daal Un. 1860; Boxmeer Un. 1853 (bij J. pygm.
en tenag.); St. Anthonie Un. 1853, Peel bij Over-
loon 1876 Lac. ; — Plasmolen bij Mook 1874
(No. 81 O. als Heleoch. uniglumis).

(Haaksbergen-Enschede 1895 V. Sur. in h. pr. ;
tusschen Enschede en Losser 1904 BHjd. in h.
pr. ; Linderzijde bij Lonneker 1906 Blijd. in h.
des T.; — Barneveld v. Goorinh. Heukels
en 1901 in h. pr.; — Hilversum 1893 V. Sur. in
h. pr.; — Eiland Hoek van Holland 1898, 1900
V. Breemen in R. H., 1910 Lotsy en des T.
in h. des T. ; duinpan Oost Voorne 1909 Danser
in h. pr.; — Weert 1908 Schierb. in h. pr.;
Brunssum 1911 de W. in R. H.; in het veen bij
de Meibrug langs het pad naar Schinveld links,
gem. Brunssum 1910 d e W. in h. pr.).

Bovendien: Achter Haren, Kent bij Munting;
— Meppel 1898 L. en G. (Arch. 3. I. p. 572); —
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 415); — Zeeuwsch
Vlaanderen, in umbrosis humidis, v. d. B. (Arch.
1. I. p. 110, = de volgende. Zie Prodr. Ed. I.
p. 284). Van de andere schrijvers zijn de opgaven
niet altijd even betrouwbaar; als S. campestris wordt
zij door V. Hall gemeld voor Nijmegen B, wat
juist blijkt; later Fl. B. S p. 712 wordt zij onder
den naam Sc. Baeothryon gemeld voor Gelderland
Dumortier, wat juist kan zijn, terwijl ik de
verdere opgaven van Holkema stilzwijgend vooi-
bij ga, omdat vele der onder den naam Sc. pauci-
florus verzamelde planten tot de voorgaande soorten
behooren. Men zie aldaar.

1942 sciRPUS.

1416. S. caespitosus L. Op vochtige plaatsen in heide
en veengronden. 2|. Mei — Juni.

In Herb.: Olterterp Exc. Pi. 1904; Bergumer-
heide bij de oude postweg 1840 (Bruinsm a?); —
Muggeveen bij Oosterbroek Strat.; Groningen,
Haren en Harendermolen v. H.; Westerwoldsche
venen G. A. Venema;*) — vochtige heide Bor-
ger 1849 wie?; Nieuw Dordrecht, Sleen, Dalen
1859 Lac. en S.; Zwinderen Un. 1906; Meppel
v. Heijn.; — Steenwijkerwold Un. 1892 L. (vivip.);
Ommerschans 1904 L.; Hoogeweg nabij Harden-
berg (v. d. Scheer?); AlmeloUn. 1870; tusschen
de Lutte en de Poppe Un. 1895; Lonneker 1891
L.; Walmbekke aldaar 1904 Blijd.; Borne, Tub-
bergen 1891 L.; tegenover het Luttekerveld bij
Markelo 1898 G. en V.; (Schutterop 1837 V. Z.);
— tusschen Nijkerk en Hoevelaken, Nijkerkervenen
R. B.; 't Joppe 1833 Wtt.; Gorselsche heide wie?;
Apeldoorn 1853 K- A., 1878 K.; tusschen Wage-
ningen en Ede 1902 G. en Jongm.; weide voor
het Overdijking te Leesten 1851 Gronem.; Doe-
tinchem 1885 Groll; Wildenborch Star.; Hatert
Th, Abel.; Wijchen Lac; Wijchensche venen B.
(als campestris); — Bavoort 1893 Garj.; Soestdijk
L. Marchand; Maartensdijk Lac; Maarsbergen
Exc 1883 (gelijkt op H. multic); het Pannegat
achter Beerschoten blj de Bilt v. d. T.; de Bilt
1826 v. H., V. d. T., 1834 de Br., 1835 D. S.,
1840 de Br.; Doorn 1833 Wtt.; Utrecht en Hou-
ten Wtt., W. de Haan: — Groot Bentveld 1833

•) Deze plant speelt bij de verzuring der venen nogai eene rol ;
de overblijfsels daarvan vindt men soins zeer diep naar beneden onder
den naam van Vlak, tas of ossevleesch, zooals men in het Mun-
stersciie zegt, terug. De lieideschapen eten deze Scirpus zeer gaarne
en de landbouwer ziet die plant bizonder graag op de boekweitvenen.

Uit een brief aan v. Hall gedateerd Winschoten 31 4 1851.

sciRPUs. 1943

S. S.; Heemstede v. Dissel; — Katwijk Dz. (als
S. Baeothryon) — Zuiddorpe 1846 v. d. B. en
B. W.; — Zwarte meeren bij Hoogerheide 1885
V.; Galdersche heide v. A.; Bakel 1873 H. d. V.;
Breda, Etten Lac; Nuenen 1850, Vucht 1846 v.
Hov. ; Oirschot G. Broers; Peel bij Oploon Un.
1853, idem bij Maarhees 1874 Lac; aanvoersloot
gem. vloeiweiden Valkenswaard 1901 Rovers en
v. Roessel; — Gennep 1876 Lac*); in het
Bulteveen bij Venlo ISOl Rieter.

(Katlijk Brakm. in.h. pr.; — Groningen Miq.
in h. Utr.; Harendermolen, Appelbergen, Noord-
laren — Zeegze, Zuidlaren, Vries R. de Boer en
H. Kooi in h. Heukels; De Punt 1905 Henr.
in h. pr.; — Wezep Bold. in h. Utr. ; Denekamp
Bernink in h. Heukels; langs de Dinkel bij
Oldenzaal 1895 V. Sur. in h. pr.; — Winterswijk
1904 des T. in h. pr.; Lochem 1910 Henr. in h.
pr.; Barneveld v. Goor in h. Heukels en 1901
in h. pr.; Wormensche veld Apeldoorn 1902 Koorn-
neef in h. pr.; Veenendaal 1898 Struyk. in h.
pr. ; — Maarsbergen 1908 W. en J. in h. pr. ;
Utrecht W. C. v. Embdeninh. Heukels; — ■
Hilversum 1899 Koning in h. pr.; Bussum 1899
Docters v. Leeuwen inh. Heukels; — Breda
1909 W. en J. in h. pr.; Bergen op Zoom, Hoo-
gerheide 1885 Posth. in h. des T.; — Weert
1900 G. en Jongm. in R. H.; Grathem 1908
Schierb. in h. pr.; in het veen, vochtig zand
van Schrieversheide tot Etzenrade 1890 de W.
in h. pr.).

Bovendien: Texel (Arch. 1. V. p. 61), op de

*) Hierbij de opmerking dat vergane Sc. caesp., in Drenthe fleis
genoemd, aangeboden werd uit Helenaveen als verbandmateriaal of
als vuUing voor bedden.

1944 sciRPus.

Miente bij de Westen en bij de Alloo, Koog, in
de duinvlakken bij de Westen Holk. Fl. p. 122,
maar niet geheel te betrouwen, zooals hiervoor ge-
meld. Merkwaardig is dan ook dat geen enkel
exemplaar dezer soort van de eilanden in het Ver-
eenigingsherbarium aanwezig is cn wat Texel be-
treft daarin de exemplaren van Hoffmann en
Harting gemist worden. — Ureterp, Lippenhuizen
lijst Brakm.; — Weerdinge, Zuidbargerveen bij
Emmen 1859 Lac. en S. (Arch. l. V. p. 258); —
Eeze Un. 1892 (Arch. 1. VI. p. 352); Bekkum,
Hasselo, Langelo, de Lutte, de Poppe U n. 1895
(Arch. 3. I. p. 229); Markelo, tusschen hier en
Diepenheim — Eibergen, Zwilbroek Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 624); Winterswijk, Eibergen, Groenlo
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 231); het Loo K. A.
(Arch. 1. III. p. 516); heidevelden Harderwijk R. B.
(Arch. 1. V'^^ p. 427); Wisselsche venen Un. 1890
(Arch. 1. VI. p. 99); Waaloever Weurt Th. Abel.
(Arch. 1. V. p. 329); — Hilversum Un. 1872 (Arch.
2. I. p. 307); — Rockanje Un. 1887 (Arch. 1. V.
p. 402); — bosschen tusschen Zelsaete en Zuid-
dorpe lijst v. d. B. — Woensdrecht Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 355); buiten de Hinthamerpoort te
's Hertogenbosch v. Hov. (Arch. 1. I. p. 274); —
Velden, Oostrum, Welsche hut Un. 1893 (Arch.
1. VI. p. 577); Stramproy Lac. (Arch. 1. V. p. 30).
Voorts vermeld door de Gorter in de buiten-
dijksche landen aan de IJkant en overvloedig in
vochtige weiden in de provincien Friesland en Gro-
ningen, Bruinsma voegt daaraan toe Gaasterland
en bij Leeuwarden, terwijl v. Hall Fl. B. S. p. 41
nog aangeeft tusschen Hardenberg en de Venbrug
Ehrh, om Harderwijk Reinw..
1417. S. acicularis L. (= Heleocharis acicularis R. Br.
et Prodr. Ed. I. p. 284.) Aan kanten van slooten

sciRPUs. 1945

en op moerassige plaatsen op zandgronden. 2i.
Juli—Sept.

In Herb.: Texel 1838 Hoffm.; — Tjalleberd 1868
V. T.; Zwaagwesteinde 1865 H. d. V.; Onderweg
bij Oldeboorn 1868 Holi<.; — Glimmen bij Gro-
ningen 1858 v. H.; Harendermolen 1826 v. H.; —
Zwinderen, Borger, Odoorn, Sleen, Coevorden 1859
Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; — Steenwijk 1892
G. en Heinsius; Uiterwaarden Vecht bij Zwolle
1893 en Dalfsen 1911 L.; den Ham 1892 L. en
Carm.; Staphorst 1904 L.; IJseloever Deventer
W. K-; Dedemsvaart 1874 Jongk. Coninck;
Hardenberg 1892 L. en Carm.; (Lattrop 1831 Miq.);
Gramsbergen 1859 Lac. en S.; Apegoor Gorsel
1902 G. en Jongm.; Buurserbeek en Bekkum 1904
Blijd.; de Lutte Un. 1895, de Poppe 1904 Blijd.
en V. Iterson; — Harderwijk 1865, 1866 R. B.;
Laag Buurlo Apeldoorn 1852 K. A. (thans 1877,
door cultuur verdwenen); Park achter 't Loo 1858
O.; Uddelermeer Un. 1849; Coenenpark Zutfen 1885
Groll; tusschen Zutphen en Almen 1862 de Br.;
Winterswijk en Varsseveld Un. 1859; Zevenaar aan
den ouden Rijndijk Wtt.; Nijmegen B., 1865 v. H.
Neerbosch B.; Ooi bij Nijmegen 1849 Th. Abel.
Persingen, Ubbergen, Weurt N. en Th. Abel.
Wageningen O.; Gelderland Dz.; — Zeist Un. 1847
Wijk bij Duurstede 1833 Wtt.; tusschen Wijk en
Schalkwijk 1833 Wtt.; Utrecht Kerb., Lac, Dum.;
langs het Zwarte water bij Utrecht G. Deijn.;Vaart
aan de Lek 1834 D. S.; — Haarlem Kerb.; —
beneden den Lekdijk tusschen Vreeswijk en het
Oud Slijkerveer v. d. T.; vrij algemeen langs de
slooten en oevers der Merwede, Lek en Maas Lac;
Vianen v. d. T.; gedempte grond Hortus 1859 S.;
Dordrecht 1838 Lac (onvruchtb.); op vochtige klei-
grond op den Jagerpolder aan den Noordendijk

1946 sciRPUs.

aldaar 1838 Lac; — Oudenbosch 1895 deHaas;
aan het kleine meer bij Hoogerheide Un. 1896;
Viichtsche heide 1847 v. Hov. ; aan de Hoort bij
Budel G.; uit de aanvoersloot van de gem. vloei-
weiden te Vaikenswaard 1901 Rovers en Van
Roessel; overvloedig Tongelrooische beek te EII
en Millert 1899 G. en des T.; langs de Tongreep
bij Valkenswaard 1874 Lac; Eindhoven h. T.; —
tusschen Mook en Middelaar Un 1853; Maasoever
bij Hedel 1900 G. en Jongm.; langs de Maas bij
Wessum Un. U>00; poelen bij Limbosch 1895 G.
en V.; Roosteren 1873 Lac

Een afwijkende vorm van het Bergumermeer Exc
Pl. 1904.

(Smalle Eester Zanding bij Drachten 1904 des T.
in h. pr.; — Diepenheim 1908 Henr. in h. pr.
Haaksbergen, Enschede Un. 1895 V. Sur. in h. pr. ;
Haaksbergen 1895 Schipper in h. pr. ; aan de
Glanerbeek ten zuiden van Glanerbrug 1904 Blijd.
in h. pr.; — Apeldoorn 1881 L. en Ruurlo 1881 L.
in h. pr.; Culemborg 1881 de Haas in h. pr.; —
Maarsbergen 1889 Struijk. in h. pr.; Utrecht W.
C. V. Embden in h. Heukels; — Oostmaaslaan
Rotterdam 1912 Danser in h. pr. ; Rockanje 1900
Stfuyck. in h. pr.; - Station Budel 1899 desT.
in h. pr.; veen Bouberg bij Schinveld en idem bij
Brunssum 1912, poel langs de Maas te Borgharen
1912 d e We ver in h. pr.)

12. longicaulis Desmaz. (S. acicularis r- natans Lej.
et Court.). In een diepe plas te Weert in de Roe-
venderpeel 1911 E. Hupperetz in h. Wever.
(Cfr. Lijst de Wever.)

Bovcndien: Teridzerd en veen aldaar Un. 1881
(Arch. 2. III. p. 424); — Valthe 1859 Lac en S.
(Arcli. 1. V. p. 258); — Eesveen, Giethoorn Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 352); Slooten in de Weisteeg

sciRPUS. 1947

1864 R. B. (Kampen?) (Arch. 1. V^^ p. 427); Delden,
Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); —
Buurserbeek langs de Dinkel Un. 1895 (Arch. 3. I.
p. 229); — Beekbergerwoud 1833, 34 en 35 Wtt.
(Tijdschr. III. p. 4); Eibergen, Groenlo, Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 230); Lent Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 329j; — Stationsterrein Dordrecht Post. (Arch.
3. I. p. 44 is echter Scirpus setaceus); langs den
provincialen Khnkerweg op het Bosscherveld v. Hov.
(Arch. 1. I. p. 274); — weg Tongelrooische beek
tot Nieuwe brug Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

Voorts reeds vermeld bij de Gorter in een
Rieswaard aan de Lek bij Wijk te Duurstede, tus-
schen de Stad en het Veer leg. diens zoon Peter
de Gorter. Aux bords de la Meuse pres de Haeren
et a St. Pierre Dum. Guide p. 71.
1418. S. fluitans L (Isolepis fluitans R. B. et Fl. B. S.
p. 38). In slooten en moerassen in heide en veen-
streken. '4. Jiini—Aug.

In Herb.: Texel 1860 Lac, 1881 Groll; bij de
Alloo bij Koog op Texel Holk.; Liesterplak Ter-
scheUing 1886 K.; — Dokkum 1865 H. d. V.;
Hardegarijp en Giekerk Hinxt; Bergumerheide
1866 Holk.; Olterterp Exc. Pl. 1904, Oldeboorn
1869 V. T.; — Groningen 1865 H. d. V.; Haren en
Harendermolen 1826 v. H.; Vlachtwedde 1863 Lac;
— Eelderwolde v. H., 1856 Strat.; Paterswolde
1826 v. H.; Meppel v. Heijn.; — Hesselingen
onder Staphorst 1898, veenput langs den Spanjaards-
dijk in Linde gem. Diepenveen 1898, beek bij
Schoonheeten onder Raalte 1901 L.; Bathmen 1878
K.; Almelo 1870 O.; Kremersveen bij Glanerbrug
1905 Blijd.; Hengelo Un. 1895; Hardenberg 1893
L. en Carm.; — Nijkerk en Hoevelaken R. B.;
tusschen Nijkerk en Putten D. S.; Nijkerkervenen
R. B.; Wisselsche venen Un. 1890; Apeldoorn 1873

1948 - sciRPUS.

K. A.; Beekbergerwoud 1869 S.; Voorst 1833 Wtt.;
Gotinkveld bij Ruurlo 1886 Ens.; Vorden 1882,
1885 en 1888 Groll: Zutfen 1833, 1834 Wtt.;
Wolfheeze 1852 Buse; Nijmegen B.; Ooische waard
Th. Abel.; Wychen, Malden Lac; Wijchensche
venen B., Th. Abel., en 1897 G. en V.: - Hoogen-
wel bij Amersfoort 1896 Garj.; Soestdijk v. d. T. ;
heipoel bij den Dolder tusschen Soestdijk en de
Vuursche v. d. T.; Maarsbergen 1855 Lac, Exc.
1883, 1889 en 1895 V.; tusschen de Bilt en Amers-
foort wie?; Maartensdijk 1839 en 1850 Lac; tus-
schen de Bilt en Maartensdijk G. Deijn.; de Bilt
1822 v. H.; W. de Haan, 1833 de Br.; Westbroek
Wenck; aldaar en Achttienhoven Lac; Vinkeveen
1850 Lac; — de Kaag v. Dissel; bij de zand-
geesten buiten 's-Gravenhage v. S. V.; — St. Jan
Steen A. W. — Bergen op Zoom 1834 Wtt.; aldaar
en Rosendaal Un. 1860; Mastbosch Ginneken v. A.;
Heusdenhout Un. 1852; Ulvenhoutsche bosch Un.
1852; Oisterwijk v. Vloten; Vuchtsche heide 1846
V. Hov.; Oirschotsche heide h. O. (G. Broers?);
Eindhoven Dz. ; Boxtel v. Hov. ; Borkel 1901
Rovers; Station Beugen 1894 V.; Maarhees 1874
Lac; — St. Jansbeek Un. 1853; Sloot bij Genooi
1899 Rieter; Broekmoien bij Stramprooi 1900 G.
en Jongm. Slooten ten noorden van de Kievit bij
Weert Exc Pl. 1903.

(Tusschen Joure en Langweer herb. Brakm.;
— Midlaren — Paterswolde, Eelderwolde, Eelder-
hooiweg, Peize, de Punt 1903 R. de Boer en H.
Kooi in h. Heukels; Meppel 1903 Henr. in
h. pr. ; — Ootmarsum 1905 W. en J. in h. pr. ;
Haaksbergen 1895 Schipper in h. pr. ; tusschen
Haaksbergen en Enschede 1895 V. S u r. in h.
pr. ; — Winterswijk 1904 des T. in h. pr.; Wis-
selsche veen bij Epe 1913 Hoogenr. en 1913

sciRPUS. 1949

Bruss. in h. pr.; Apeldoorn Koornneef in h.
Heukels en Wormensche veld 1903 idem in h.
pr. ; Kootwijker veen 1878 L. in h. pr.; — Zeist
Kuyper in h. Utr. ; Utrecht W. C. v. Embden
en — Bussum 1899 Docters van Leeuwen
in h. Heukels; — Clinge 1886 L. in h. pr. ; —
Plasmolen Koornneef in h. Heukels; Gennep-
sche veen 1902 v. Breemen in R. H.; in slooten
en poelen in het veen van Schrieversheide tot
Etzenrade 1890 de W. in h. pr.).

Bovendien: Liesterplak Terschelling 1896 lijst
V.; — tusschen Langweer en Huis ter Heide lijst
Brakm.; — langs de oevers plassen Giethoorn
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 352); Goor-Entersche
veen en — langs spoorweg Eibergen Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 624); Doetinchem Un. 1885 (Arch.
2. IV. p. 406); Vaassen, Epe, veentje Hoenderloo
Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Hatertsche broek
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 329); — Westbroek
1881 en — Gooiersgracht bij Laren 1882, Hilver-
sumsche meent 1886 H. d. V. (Arch. 2. V. p. 530);
— Tholen A. W. (Arch. 2. III. p. 137 is volgens
Arch. 2. VI. p. 132 een vergissing); — Heide-
poelen bij Hoogerheide Un. 1896 (Arch. 3. I. p.
355); — Plasmolen Th. Abel. en Stramproi Lac.
(Arch. 2. V. p. 30); Beegden, Rauwmoest, weg
Tongelrooische beek tot nieuwe brug Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 628); te Brunssum, Etzenrade, slooten
in het veen; te Schinveld in de poelen, die vroeger
dienden om het vlas te weeken lijst de Wever.
Voorts vermeld Bergumerheide Meese, Giekerk,
Oldeberkoop, aan de Blesse Fl. Fris. p. 28; bij
Heemze tusschen Delden en Goor Ehrh. en in
veenlanden bij Lochem onder Amzen Reinw. in
Fl. B. S. p. 39.
1419. S. setaceus L. (= Isolepis setacea R. B. et Fi. B.

1950 sciRPUs.

S. p. 40). Op vochtige plaatsen op zand en heide-
gronden, in gezelschap met J. capitatus, Cicendia
en Centunculus. 2j. Juni — Scpt.

In Herb.: Texel Holk., 1867 H. d. V.; Bleeker-
vallei bij de Westen 1868, achter de Westen 1869
Holk.; duinvaliei VHeland 1858 Lac, zandige
greppels bij een aardappelland benoorden het dorp
Vlieland 1858 Lac; vallei van Malgum aldaar
1868 Holk.; — langs den weg van Haren naar
Witteveen Strat.; — Coevorden 1859 Lac. en
■ S., Un. 1860; — in Hamingen gem. Staphorst
1898 L.; Hengelo 1895 v. Vloten; Delden Un.
1870; de Lutte bij Oldenzaal Un. 1895; Enschede
1903 Blijd.; de Poppe 1902 G. en Jongm.;
Goor 1859 v. H.; — Harderwijk 1847, Hulshorst
aldaar 1847, 1852, Nijkerker veen 1861 en Hoeve-
laken R. B.; tusschen Nijkerk en Hoevelaken R.
B.; Putten 1884 O.; Epe 1863 Lac; Apeldoorn
1874, 1878 K. A.; Park achter het Loo 1858 O.;
Uddelermeer Un. 1849, V.; Loenen 1834 Wtt;
de Beele.bij Voorst 1833. Voorst 1833 en Zutfen
1833, 1835 Wtt.; Westendorp bij ter Borgh 1861
V. H.; Scheperij in de Morsch Ruurlo 1885 Ens.;
Arnhem 1873 Groll; Velp Bergsma, 1845 Romb.;
heide te Woelderen Forsten; Heelsum 1856 Buse;
Bennekomsche Meent 1882 K.; venen bij Veenen-
daal 1898 V.; geheele gemeente Ede verspreid 1906
V.; Nijmegen h. Perin; Neerbosch B.; Groesbeek
1860 v. H.; Beek bij Nijmegen Un. 1847 B. W.,
1865 V. H.; Waaloever Weurt 1848 en Hatertsche
broek Th. Abel.; Zandplaat Waal bij Bommel
V. d. T.; — Hamersveld 1895 Garj.; Straatweg
naar Amersfoort 1843 G. Deijn.; Soest 1843 v. d.T.;
Darthuizen 1848 v. H.; tusschen Renswoude en
Veenendaal 1898 G.; de Bilt v. H., 1860 Hartm.;
Westbroek v. H.; tusschen Westbroek en Loosdrecht

sciRPUs. 1951

V. d. T. ; nieuw gegraven vaart op de hei tusschen deze
plaatsen 1839 v. d. T.; Breesaap Buse, Zandvoort
1839 B. W.; Haarlem Splitg., Kerb., 1836 Mb.,
de Vriese; bij de Geleerde Man te Heemstede
Mb.; — Leiden Dz.; Scheveningen v. S. V ; Wasse-
naar 1839 B. W.; Waalsdorp 1866 H. d. V., 1866
O.. 1900 G.; achter Eikenduinen V. Z.; Loosduinen
1866 H. d. V.; Hoek van Holiand 1904 W. en J.
(weiland tusschen de duinen, sinds verdwenen);
tusschen grint Stationsterrein Dordrecht 1894 Posth.;

— duinrand bij Renesse 1903 G. Jongm. en Janse;
Domburg 1839, 1840 v. d. B.; in het Vroon bij de.
Oranjezon 1883 L.; Zuiddorpe 1863 A. W.; —
Bergen op Zoom 1834 Wtt., Un. 1860; Werken-
dam achter den Veerdam 1836 Lac; Galgenberg
bij Dorst Un. 1852; weg naar Dorst v. A.; bij de
kleine IJpelaar v. A.; Liesbosch Prinsenhage 1864
H. d. V.; Bavelsche heide Un. 1852; Vuchtsche
heide 1847 v. Hov.; Eindhoven Dz.; Boxtel 1876
en Deurne 1871 Lac; Boxmeer Un. 1853; tusschen
Wanrooi en Mill 1898 V.; - St. Jansbeek Un.
1898 V.; tusschen Mook en Plasmolen 1855 Th.
Abel.; Bergen in Noord-Limburg 1876 Lac;
Weerterbosch 1900 G. en Jongm.; Kelpen bij het
Keversbroek Un. 1900; Sittard Un. 1861; Bunde
1870 Groll; Amby Groll; Vaesrade 1861 Buse;
Keuteberg 1889 V.; Vaals 1866 H. d. V.

Meppel 1903 Henr. in h. pr.; — Denekamp i900
Bernink in h. W. en J.; Zweerinkhoek bij Usselo
1904 Blijd. in h. pr. ; — Winterswijk 1909 desT.
in h. pr.; Wisselsche veen 1890 en Ruurlo 1891 L.
in h. pr.; Emsbroek bij Almen 1902 G. en Jongm.
in R. H.; — Zwanenwater 1894 V. Sur. in h. pr.; —
afzanderij 's-Gravenhage 1896 v. B r e e m e n in R. H.;

— Zoutelande 1881 Schipper in h. pr.; — Ouden-
bosch 1899 Posth. in h. pr.; Beersche Maas

1952 sciRPus.

Grave 1890 de Haas in h. pr. ; — Plas Arcen
1893 V. Sur. in h. pr.; Weert 1908 Schierb. in
h. pr. ; Zwartbroek aldaar 1907 G. en des T. in h.
des T.; Houthem 1913 Henr. eifZandvoort e.
h. Kloos et in h. Henr. ; veen langs het spoor
te Bunde 1912 de W. in h. pr.).

Bovendien: vooral langs wagensporen de Neder-
landen op Texel Fl. Holk. p. 123; — Winterswijk,
Eibergen Un. 1859 (Arch. 1. V. p 231); Doetinchem
1893 V. Vloten (Arch. 2. VI. p. 305); Beekberger-
woud 1834—1835 Wtt. (Tijdschr. III. p. 5); — Cas-
tricum, Overveen v. E. (Arch. 2. I. p. 415); — Ham-
mert Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577), Beegden,
Rauwmoest Un. 1900 (Arch. 3. II. p 628); Meersen
Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 330).

Voorts vermeld voor de zeeduinen van Zandvoort
en Muiderberg, en bij ter Goes Bauh. prodr. 13 in
Gorter p. 14; Oldebroek Reinw. en in Zeeland
Dum. in Fl. B. S. p. 41; en in een weiland aan
de rechterzijde van den binnenweg naar Endegeest,
buiten de Morschpoort S. S.. Dz.; overvloedig in
het Orchisland Kerb. en Mb., veel aan den weg
naar Valkenburg naar de pan van Persyn Buse;
bij Wassenaar aan den achterweg naar Katwijk B. W.
in Fl. Leid. p. 303. Wat moet het buiten Leiden
veranderd zijn! Maasoevers bij St. Pieter en op
het eiland Valkenswaardje Dum. Guide p. 136.
/3. pseudoclathratus Schramm. ; waarschijnlijk iden-
tiek met de door Holkema beschreven vormen:
„spiculis solitariis, folio involucrali vix eminente;
Fl. der Eil. p. 123, waarvan Holkema meldt dat
zij op Texel algemeener dan de gewone vorm voor-
komt en op Vlieland uitsluitend; voor Texel worden
opgegeven weiland bij de Koog in de duinvlakken
achter de Westen; Vlieland, in de duinvalLi bij Wit-
duin en in de vallei van Malgum.

sciRPUs. 1953

1420. S. lacustris L. Algemeen aan rivieren, en langs
waterkanten, in poelen, vaarten en meeren enz.
2|. Juni — Aug.
In Herb.: Wal Leeuwarden 1859 S.; Suameer
■ E. Pl. 1904; — Groningen 1856 Strat.; Oostwolde
V. H.; — Coevorden 1859 Lac. en S.; Meppel
V. Heijn.; — Kampen 1847, 1849 R. B., T.; IJsel-
oever Sevelingen bij Kampen 1872 Hoek; Stepe-
loosche veld ten noorden van Haaksbergen 1904
B Hj d. ; — Apeldoorn 1877 K. A. ; Nijmegen N. en T h.
Abel.; overstroomde landen aldaar de Vriese; de
Ooi B.; — Zeepolders Amersfoort 1895 Garj.;
Westbroek 1839 D. S.; — Loosdrecht-'s Graveland
1845 M. D. ; tusschen Muiden en Hakkelaarsbrug
1839 Romb.; Loendersloot (wie?); bij het fort
Ertprins te Helder V. Z.; Haarlem V. Z., Splitg.,
1870 Groll; fuikvaart aldaar 1837 Mb.; Spaarne
bij Haarlem 1873 Boerl.; Haarlemmermeer Hartm.;
Haarlemmermeerkant bij Heemstede v. d. T.; — tus-
schen Hillegommerbeek en Noordwijk (als Tabern.)
1886 Boerl.; bij de ruine van Teijlingen Exc.
1882; tusschen Lisse en de Meer 1836 v. d, B. ;
Warmond B. W.; Leiden Dz., S. S., 1835 Mb.,
1848 O.; in de Zijl bij Leiderdorp Perin; Haar-
lemmervaart 1842 B. W. ; Roomburgerpolder 1833
S. S., de Vriese; langs de kaai bij 's Gravenhage
V. Z.; Loosduinen 1854 v. H. Jr. ; Hoek van HoUand
1844 de Br.; Rotterdam Groshans, 1850 O.; aan
de Rotte aldaar 1893 en [Jselmonde en Parkkade
aldaar 1891 v. d. Voo; IJselmondsche veer 1846
de Vriese; bij Maassluis V. Z.; Brielle-Rockanje
Un. 1887; langs de rivier te Dordrecht 1837 Lac;
Noordendijk aldaar 1883 en Biesbosch (als tabern.)
1884 C. V. d. Broek; — Heusdenhout Un. 1852;
Moerdijk Un. 1860!; Mark bij Bouvigne v. A.;
Vuchtsche heide v. Hov.; bij de klassieke groei-

123

1954 sciRPUs.

plaats van Spir. aestiv. (als Tabern.) 1899 G. en
des T.; — Maastricht 1870 Groll.

(Vriescheloo 1897 Schipper in h. pr.; de Leyen
1904 des T. in h. pr.; Nieuweschoot Kuyper in
h. Utr. ; — Haren en — Paterswolde, Peize, de
Punt en Zuidlaren R. de Boer en H. Kooi in h.
Heukels; — Zwolle 1883 L. in h. pr., 1892 Carm.
in h. pr. en 1898 Henr. in h. pr. ; Deventer 1879
L. in h. pr.; — Nijmegen (de Ooi) 1898 Docters
V. Leeuwen in h. Heukels; Culemborg 1888
de Haas in h. pr.; — Grebbe Brakm. in h. pr.;
Loosdrecht Koornneef in h. Heukels; Loenen
1895 V. Sur. in h. pr.; aan de Vecht (/3. capitatus)
Broers in h. W. en J.; Vreeland 1891 Struyk.
in h. pr.; — Ankeveensche plassen 1902 Costerus
in h. pr.; Meent bij 's-Graveland 1899 Koningin
h. pr.; fort Uitermeer 1900 v. Goor in h. pr.; Leek-
stermeer Sanders in h. pr. ; — Haarlemmervaart
Leiden 1893 V. Sur. in h. pr.; moeras 's-Gravenweg
Rotterdam 1910 en Nieuwe Maas bij den Schaardijk
1909 Danser in h. pr.; Vlaardingen 1901 W. en J.
in h. pr.; Alblasserdam 1887, Willemsdorp 1892 en
Zwijndrecht 1892 Posth. in h. pr.; aan de Nieuwe
Maas te Nieuwesluis gem. Heenvliet 1904Koorn-
neef in h. pr.; steenen baak Brieile 1902 Bruss.
in h. pr; — Weert Kuyper in h. Utr.; langs den
geheelen Maasoever 1889, Heerlen in vijvers te
Terworm, Voerendaal in vijvers Cortenbach en Haeren
1911 de W. in h. pr.).

Bovendien: Texel, Terschelling, Ameland, Schier-
monnikoog v. E. (Arch. 2. I. p. 415) waarvan echter
geen enkel exemplaar in het Vereenigingsherbarium
aanwezig is, en die er nog waren behooren alle tot
Sc. Tabernaemontanus, zoodat ik begin te twijfelen
of S. lacustris wel op de eilanden voorkomt, te meer
daar exemplaren door Hugo de Vries aldaar ver-

sciRPus. 1955

zameld (Arch. 2. 1. p. 145) en door Suringar in
1860 op Schiermonnikoog verzameld (Arch. 1. V*.
p. 262) allen tot S. Tabern. blijken te behooren.
Voor Ameland wordt in Arch. 1. IV. p. 81 de plant
vermeld gevonden door Kros in 1854, ofschoon in
Arch. 1. IV. p. 233 beweerd wordt dat deze soort
aldaar ontbreekt, wat niet verhindert dat zij toch
weer wordt opgenomen in de lijst in Arch. 1. V.
p. 61. Rest nog de opgave in Arch. 3. II. p. 1045;
bij Pijpendijk, in den polder Waal en Burg, bij
Antwerpen 1900— '02 Hoogenr. endeVisser
Smits, welke plant ik niet gezien heb. — Terid-
zerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Bergumermeer,
Vierhuizen bij Rotstergaast en — Harkstede lijst
Brakm.; — Huffelte 1859 Lac. en S. (Arch. I. V.
p. 258); — Steenwijkerwold, Giethoorn Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 353); Almelo, Albergen, Vriezeveen
Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Diepenheim, Entersche
veen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); — Groenlo,
Lochem Un. 1859 (Arch. I. V. p. 231); algemeen
langs kolken en slooten Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 329) Weurt, Lienden en — Elst (Rhenen) lijst
Brakm.; — tusschen Muiderberg en Muiden Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); Alkmaar Un. 1871 (Arch.
2. I. p. 273 is Tabern.); Heilo en — Westland,
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 415); Hoek van Holland
de W. Hamer (Arch. 2. II. p. 124); Boskoop,
Zuidhollandsche veenpolders, langs Maas en IJsel
lijst V. d. Voo; Willemsdorp G. (Arch. 2. V. p.
381); — Oudenbosch 1885 -'87 Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 549); — rechter maasoever
bij Roermond; Rauwmoest, Vlootmolen, bij Stramproy
Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 628); Maasoever Elsloo
Lac. (Arch. 2. V. p. 31); nog een paar ex. in de
vroegere vijvers van Naenhof te Hoensbroek lijst
d e W e V e r.

1956 sciRPUS.

1421. S. Tabernaemontani Gmel. (= S. lacustris^. medius
der oudere schrijvers). Op gelijke plaatsen als de
vorige, naar het schijnt meer zoutminnend dan de
vorige. 4. Juni — Aug.

In Herb.: Texel 1867 S. P. Huizinga fook als

Sc. marit.); duinvalleien Hoorn aldaar 1860 Lac;

de Nederlanden op Texel -1867 H. d. V.; tusschen

Koog en de Westen aldaar 1868 Holk.; de Waal

aldaar 1860 Lac; Vlieland 1903 v. Breemen en

V. Iterson; West Terschelling 1869 Holk.; Sloot

Midsland Un. 1886; Hollum 1864 v. d. Ley;

Schiermonnikoog overal *1869 Holk.; Groenlanden

aidaar *1860 S.; — Dokkumer Nieuwe Zijlen 1829

V. H.; Giekerk *1882 S.; Oldeboorn 1863 Holk.,

1868 V. T.; — Harkstede bij Groningen 1827 v. H.;

Reitdiep aldaar S t r a t. ; — Meppe! v. H e ij n. (ook *) ;

— aan de Linde bij Oldemarkt 1828 v. H.; in de

Belter weide bij de Blauwe Hond gem. Wanneper-

veen 1898 G. en L.; Kampen T., 1849 R. B.; Zwolle

1839 V. H.; Markeloosche Veen 1897 G.; Dulder

1904 Blijd.; — Strand Harderwijk (ook '^) 1865

R. B.; Oever zee aldaar 1835 D. S.; polders aldaar

1894 Garj.; Bunschoten 1861 R. B.; Utrecht 1834

D. S.; — Naarden 1864 O.; weiland bij Muiden

1896 V.; Amsterdam v. H., 1844 Lac, Fl. Amst.

1860 O., Buse, 1875 Lac. (waarbij f. capitatus);

Amstelveensche weg *1842 P. Heijbr. (P. N. S.);

Zijdelmeer 1884 Boerl.; Zaan 1851 Kerb.; tus-

schen Westzaan en Koog 1841 Kerb.; Edam 1905

Struyk.; Wieringen 1856 Lac; slootkant spoordijk

Enkhuizen -1895 Sanders; oevers van „'t Weel"

bij Schagen 1901 G. en Jongm.; tusschen Cal-

lantsoog en Petten U n. 1891; tusschen Alkmaar en

*) Dc niet een * voorziene soorten la^en onder den naam van
Scirpus lacustris.

sciRPUS. 1957

Bergen *1871 Th. Abel.; duin ten zuiden van
Egmond aan Zee *1870 H. d. V.; Spaarndam 1870
Groll; Halfweg Haarlem 1856 herb. v. H.; Haar-
lem 1871 Groll; Exercitieveld Overveen 1887 V.;
Rozewater bij Haarlem *1833 S. S.; Groot Bentveld
*1833 Forsten; duinvalleien bij Haarlem 1838
Buse; Zomervaart Haarlem 1836 Buse; Spaarne
1835 Mb., Kerb., 1871 Boerl; kom van het
Spaarne Kerb.; bocht van het Spaarne bij den
koepel van het voorm. slot te Heemstede v. d. T.;
Heemstede v. d. T. ; op het sedert het vorige jaar
blootgevallen land in het Haarlemmermeer tusschen
Sloten en de Lynden 1851 Miq.; Haarlemmermeer
*1853 S. en Hartm., 1856 h. v. H.; van Duin-
kerken tot den Helder Dum.; — Leiden Dz. ;
Meijesloot in den polder Nieuwkoop 1901 G. en
Jongm.; Leimuiden Exc. 1882; Rotte te Bleiswijk
1893 V. d. Voo; Brielle 1894 V.; Rockanje Un. 1887;
de Tinte bij Brielle 1903 W. en J.; Hoek van Hol-
land Dz., 1844 de Br.; langs de oevers van de
Maas Dordrecht 1848 v. Hov. ; — in Zeelandia
Dum.; Zuid Beveland v. d. B.; Ooster Zwake 1839
V. d. B.; Walcheren Wtt.; Vrouwenpolder Un. 1902;
fort te Vlissingen 1880 Buijsm., 1901 Ogt.;
Zeeuwsch Viaanderen 1862 A. W.; Groede 1885
L.; — langs de Schelde te Bergen op Zoom 1834
Wtt.; Moerdijk *Un. 1860.

(weg Burg naar Hoorn op Texel 1900 v. Breemen
in R. H.; — Sneek Brakm. in h. pr. ; Leeuwarden
1900 Henr. in h. pr.; — Oldemarkt 1894 Carm. in h.
pr. ; tusschen Ossenzijl en Oldemarkt 1894 Carm. in
h. Blijd.; — den Helder ^) 1911 Schierb. in h. pr.

') In Flora van Helder door JulieHoeken Dr. H. C. Redeke
wordt deze soort vrij algemeen in slooten opgegeven; S. lacustris
daarentegen werd een enkele maal slechts gevonden in het koegras
door den Heer L. de Bruyn 1. c. p. 44.

1958 sciRPus.

en 1913 Kloos in h. pr.; Amsterdam Costerus in
h. pr., 1909 Henr. in h. pr., 1912 Geels in h. pr.;
sloot spoorweg Diemen — Weesp 1902 v. Goor in h.
pr.; Leijmeer bij Aalsmeer 1&93 V. Sur. in h. pr. ;
Aalsmeer 1897 Bolten in R. H.; Spaarndam Miq,
in h. Utr.; — Leimuiden 1899 des T. in h. pr.;
Rotterdam 1908 W. en J. in h. pr. ; Nieuwe Maas
bij den Schaardijk aldaar 1909 Danser in h. pr.;
bij den Schiedamschen Watertoren 1909 W. en J.
in h. des T.; Abbenbroek 1904 Koornneef in
h. pr.; Brielle 1903 W. en J. in h. Heukels;
Rockanje 1910 Hoogenr. in h. pr., en in h. Bruss.;
Loosduinen 1896 v. Breemen in R. H.; — Stave-
nisse 1877 L. in h. pr. ; Noord Beveland 1907 en
Zoutelande 1881 Schipper in h. pr.).

Bovendien: Rottum 1896 Schipper (Arch. 3.1.
p. 214, 365-70); — IJlst, Ternaard, Foudgum, Molk-
werum, Warns, Hommerts, Oude-Haske, Deinum
lijst Brakm.; — Zuidhollandsche veenpolders lijst
V. d. Voo; - Haamstede Un. 1894 (Arch. 3. I.
p. 51); Tholen A. W. (Arch. 2. III. p. 137); al de
Zeeuwsche eilanden behalve St. PhiUpsland A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 132); Dishoek, tusschen
Koudekerke en Middelburg, tusschen Gapinge en
Middelburg Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1036); Zwake,
Kruiningen, Wilhelminapolder, 's Gravenpolder enz.,
algemeen op Schouwen en slooten op Duiveland
lijst V. d. B.; — weg Tongelrooische beek tot
nieuwe brug Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

Voorts vermeld reeds als Sc. lac. (3. medius bij
de Gorter „aan de rivier 't Spaarne bij 't huis te
Heemstede, ook aan de Vecht en Maas" 1. c. p. 14,
welke laatste groeiplaats in v. HalTs Fl. B. S.
p. 715 bevestigd wordt voor Rotterdam herb.
Rainville. Toch wordt in oudere opgaven alleen
S. lacustris vermeld en waarschijnlijk S. Tabern. nog

sciRPus. 1959

niet of nlet goed onderscheiden. Zoo bijv. op de
Noordzee-eilanden, waar bijna geen enkele opgave
van S. lac. blijkt juist te zijn. Daarom zijn wellicht
vele onder de „bovendien" gemelde groeiplaatsen,
die niet te controleeren zijn, onbetrouwbaar.

De beide soorten worden ook thans weder tot een
algemeene soort S. lacustris A. et G. gebracht.

In ons land zou ook de hybride tusschen beide
soorten kunnen gevonden worden; deze schijnt
zeldzaam ,te zijn, bij Bremen echter gevonden te
zijn. Men zie A. und Gr. Syn. 11-. p. 315.

1422. S. americanus Pers. (= S. Rothii Hoppe et Prodr.
Ed. 1. p. 285, S. pungens Vahl. et Fl. B. S. p. 712).
Aan de oevers van rivieren aan haar benedenloop
en langs de zeekust. '4. Juli—Aug.

In Herb.: Kampereiland 1846 R, B., 1860 de Br.;
Kampen 1849 T.; — Harderwijk Dum., Wtt.;
slooten aldaar 1877 K. A.; Zeestrand aldaar 1873,
1877 R. B., Un. 1905; tusschen Harderwijk en
Elburg 1833 Wtt.; Strand Putten 1884 O.; — Hoek
van Holland v. H., v. d. T., 1866 H. d. V.; Hilhaak
omtrent den Hoek van Holland 1844 v. d. T.; Maas-
sluis V. d. T.; — Bergen op Zoom langs de Schelde
1834 Wtt. (als triqueter).

(Bergen op Zoom 1899 A. Reclaire in h. Blijd.).

Bovendien: In de provincie Holland: op de Veluwe
bij Harderwijk en Doornspijk Dumortier in Fl.
B. S.; — ? Willemsdorp G. (Arch. 2. V. p. 381).

1423. S. triquetrus L. (- S. triqueter L. et Prodr. Ed. 1.
p. 285, S. mucronatus Poll. en de Gorter p. 14,
et Fi. B. S. p. 42). Aan de oevers van rivieren tot
waar de vloed zich doet gelden. 2|. Juni — Juli.
In Herb.: (Meppel v. Heijn.); — (Heemstede v.
Dissel); — Brielle en Rockanje Un. 1887; Rot-
terdam RainviUe, Dumortier, de Vriese
(P. N. S.); Maas aldaar v. d. T., Dum., 1836 D. S.,

1960 sciRPUS.

langs de oevers en op platen in de Merwede, den
Biesbosch, mond van de Lek en de Maas bij Rot-
terdam algemeen 1837 Lac. ; Feijenoord 1834 v. H.;
Maas Delfshaven 1834 v. H.;. Heenvliet 1906
Koornneef; Zwijndrecht 1891 v. d. Voo; Dord-
recht Lac; eiland Dordrecht 1847 Cop; Merwede
aldaar 1839 v. d. T.; Maas bij Dordrecht 1848
V. Hov. (hierbij ook S. marit.); biesbosch C. v. d.
Broek; Papendrecht 1888 V.; - Moerdijk Un. 1860;
Dijk Werkendam 1888 V.

(Kampen Bold. in h. Utr.; — Rotterdam 1908,
1909 W. en J. in h. pr. ; aan de Maas bij den
Schaardijk aldaar 1908 Danser in h. pr.; Zwijndrecht
1893 en Dordrecht 1892 Posth. in h. pr., aldaar
1912 Henr. in h. pr.).

/3. conglomeratus Ddll. Rotterdam 1908 W. en J.
in h. pr., met overgangen tot den gewonen vorm;
Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.).

Bovendien: Wiilemsdorp G. (Arch. 2. V. p. 381) en
Overmaas langs de Rivier Rainville bij Gorter
p. 14 en aan de oevers van de Maas langs den
Hoogen dijk bij Rotterdam RainvillebijGorter
p. 14.

Aanm.: De laatste opgaven m de Fl. B. S. p. 45 opge-
nomen bewijzen dat, gezien het e.xemplaar van S. triquetrus
van Rainviile in het Vereenigingsherbarium, de Gorter,
op het gezag van R a i n v i 1 1 e dezelfde plant onder twee
verschiilende namen heeft aangevoerd en dat v. H a 1 1 deze
beide soorten heeft overgenomen. Over den naam S. triqueter
van Linnaeus is veel strijd gevoerd, daar werkeUjk ook
Sc. mucronatus, als verzamelsoort, bij de korte Linnaeaansche
omschrijvingen Sc. triqueter kon omvatten. Nadat men de
kenmerken van S. triq. nader had omschrevcn is de naarn
S. mucronatus gebieven voor eene meer zuidelijke soort.

S. lacustris X triquetrus Neilr. (= S. carinatus
Sm. = S. Duvalii Hoppe.)

In Herb.: Maasoever bij Dordrecht v. Hov.

sciRPUS. 1961

(Aan de Nieuwe Maas bij den Schaardijk Rotter-
dam 1909 Danser in h. pr.; Uiterwaard langs de
Maas bij Kralingsche veer Rotterdam 1908 W. en J.
in h. pr., en 1908 W. en J. in h. des T.).

Bovendien: Willemsdorp G. (Arch. 2. V. p. 680).

Aanm.: Het e.xemplaar van Dordrecht bevond zich in het
Vereenigingsherbarium zonder etiquet, maar uit de gegevens in
Arch. 1. lil. p. 139 volgde met voldoende zekerheid, dat dit
het exemplaar moest zijn destijds door van Hoven gevonden.
Aldaar wordt het volgende opgemerkt; „de door den Hr. v.
H o V e n aan de Maasoevers bij Dordt verzamelde en aan het
Herb. als S. Tabernaemonlanus toegezonden ex., schijnen mij
toe een van boven stomp driekantigen halm te bezitten; de
bladscheeden loopen in vrij ontwikkelde bladeren uit, hetwelk
gevoegd bij de ruwe bloemschubben (waarvoor echter de ex.
niet genoegzaam volwassen zijn) mij doet gissen, dat zij veeleer
tot S. Duvalii behooren, een soort, die overigens reeds door
Dumortier aan de Schelde en Beneden Maas is waargenomen"
(Fl. Belg. p. 144 sub. S. carinata Sm.).

Bij nauwkeurige beschouwin^ heeft deze piant meeldraden
met stuifmeel, en alle bloemen bezitten 2 stempels, doch het
ex. is nog te jong voor vruchtzetting: het bezit roode stippels
op de schubben, zoodat ik in tegenstelling met het bovenuit-
gesproken gevoelen geneigd was de plant voor S. triquetrus X
Tabernaemontanus te houden, wat ook overeenkomt met de
meening dat men met een echte Tabernaemontanus te doen
had. Ik moet echter erkennen, dat de gevonden kenmerken
volkomen passen in de beschrijving die men o.a. bij Ascher-
son en Grabner vindt (1. c. p. 319). De twee stempels
kunnen het erfdeel zijn van triquetrus; hoe komt de plant
echter aan de roode stippels? De Heeren Wachter en
J a n s e n hadden de welwillendheid mij destijds versch mate-
riaal te zenden uit Rotterdam, welke planten werkelijk helder
groen waren, welke kleur van S. lacustris afkomstig moet zijn.
De Rotterdamsche exemplaren heb ik ook doen afbeelden in
de Fiora Batava als S. Duvalii Hoppe (Dl. XXllI. N». 1808).

Een nauwkeurig onderzoek blijve toch nog aanbevolen, te
meer daar de combinatie triq. X Tabern, zeer goed mogelijk
is, wegens het voorkomen van beide soorten op gemelde
plaatsen, en de bastaard ook door Buchenau wordt aan-
gehaald in zijne Fl. d. N. W. Tiefebene 1895 p. 108, als
gevonden door G. v. P a p e op het Hanofer zand bij Stade,

1962 sciRPUs.

met de diagnose: S. Duvalii var. glumis punctato-scabridis.
Ii< wil hier nog aan toevoegen dat, aithans in den Biesbosch
rond het Dorlsche eiland, de wilde biezen reeds grootendeels
zijn uitgeroeid, deels omdat door inpoldcring en afdamming
vele der groeiplaatsen zijn verloren gegaan, deels omdat alle
biezen met uitzondering van S. lacustris opzettelijl< worden
vernietigd, om voor laatste soort plaats te mai<en. Deze, die
slechts bruitcbaar materiaal oplevert wanneer zij in stroomend
water groeit, waar zich eb en vloed doet gevoelen, wordt op
de vrijl<omende plaatsen uitgepoot en kan men dus op die
plaatsen niet meer als geheel wildgroeiend beschouwen.

S. holoschoenus L. Wordt bij de Gorter ge-
meld, omdat zij door Boerhaave wordt aange-
geven in zijn Index alt. Plant. Horti Lugd. Bat. als
inlandsche plant^). Dit kan een vergissing zijn
geweest of er kan een andere plant mede bedoeld
zijn; in de Flora Leidensis wordt geen verdere mel-
ding van deze biessoort gemaakt. Toch zou het
niet onmogelijk zijn, wanneer zij in ons land was
gevonden, daar van deze zuidelijke plant de vorm
/3. austraHs uitsluitend in de Noordduitsche vlakte
voorkomt en zij in Belgie in 1854 door Coemans
werd gevonden bij Knocke in West Vlaanderen,
alwaar zij nog in 1868 verzameld werd. (Prodr. d. I.
Fl. Belge'" p. 41.)
1424. S. maritimus L. Aan waterkanten, langs slooten,
vaarten, meeren, gaarne naar den zeekant. 4. Juni—
Augustus.

In Herb.: Eijerland Texel 1857 Hart.; bij de
Nederlanden aldaar S. P. Huizinga, Vlieland 1903
V. Breemen en v. Iterson; Zuiderzeestrand
Vlieland 1858 Lac; Terschelling 1887 V.; Grie
aldaar Un. 1886; Schiermonnikoog 1868 Holk.,
duinvalleien aldaar 1860 S.; Rottum 1896 Schip-

^) In het Vereenigingsherbarium bevindt zich een plant onder dezen
naam uit het herb. v. Dissel, echter van onbekende herkomst
ofschoon als vindplaats Wassenaar vermeld is.

sciRPUs. 1963

per. — St. Jacobiparochie 1829 v. H.; Vuurtoren
Workum 1864 en Workumer trekvaart 1864 J. M.
de B.; Bontekoe bij Leeuwarden 1859 S.; Olde-
boorn 1869 v. T. ; — Warfumervaart Onderdendam
1856 Strat.; — Coevorden 1859 Lac. en S.; —
Schokland 1884 S. •0; Vollenhove v. Heijn.;Kam-
pen V. H., 1847 T., 1847, 1848 R. B.; weg van
Kampen naar den Roskam 1873 Hoek; Nieuwe
Wetering Zwolle 1892 L.; Snippeling bij Deventer
1877 K.; — Harderwijk 1865 D. S., 1863, 1864
R. B. ; Strand aldaar 1833 en tusschen Harderwijk
en Elburg 1833 Wtt.; haven Nijkerk 1895 Garj.;
Apeldoorn ^-^^^^) 1873 K- A.; Zutfen S.; aan de Berkel
aldaar 1851 Gronem.; Ooi Nijmegen B.; uiter-
waarden Ooi, langs de Grift Lent Th. Abel.; veer
te Poederoyen 1888 V.; — langs de Eem 1894
Garj.; Utrecht 1835 D. S.; grachten om de batte-
rijen van het Vossegat bij Utrecht v. d. T. ; Schalk-
wijk 1832 en tusschen Werkhoven en Schalkwijk
1833 Wtt.; - Naarden 1864 O.; Zijdelmeer 1886
Boerl; Amsterdam v. H., SpHtg., 1835 V. Z.,
1844 Lac, 1860 O.; buitengasthuis aldaar 1847 O.;
IJ bij Amsterdam 1834 v. H.; Weesperzijde langs
den Amstel en Sloterweg Fl. Amst.; Hoogendijk
aldaar V. Z.; Zeeburg 1842 J. W. R. Til. (P. N. S.);
buitendijksche landen bij Amsterdam en Sloterdijk
v. d. T.; Ringdijk 1839 Romb.; Amstelveensche
weg B. W. ; buiten de Muiderpoort en Zeedijk (wie?);
Edam 1905 Struyk.; Marken 1886 Boerl.; Ring-
dijk aldaar 1886 Boerl. en V.; Urk 1852 B. de
Wit, 1884 S.; Wieringen 1856 Lac, 1857 Hart.,

*) Hierbij de opmerking: gel<weekt onder den naam van Hane-
bolten als voorlooper van Phragmites communis.

") Volgens Arch. 2. III. p. 204: de eenige groeiplaats der plant
was in de stuwkolk der dekenfabriek alhier; met het dempen van
deze is de plant sedert een paar jaar verdwenen (1878. K. A.).

1964 sciRPUS.

sloot Helder 1826 V. Z.; Bergerweg bij Alkmaar
1896 V.; Strand bij Wijl< aan Zee, aangespoelde
wortelstokken Buse; Spaarne 1835 Buse, 1871,
1872 Boerl.; Spaarndam 1870 Groll ; IJdijk aldaar
1837 Buse; Haarlem Splitg., 1835 Mb., Perin,
1870 Groll; Heemstede 1872 O.; Haarlemmermeer
tegenover Meer en Bosch aldaar v. d. T.; Haarlem-
mermeerpolder 1853 Hartm. en S., 1856 v. H.;
Oostkant der Zaan 1841 en 1851 Kerb.; — Kager-
meer bij de Kaag Perin; Leiden Dz., Mb., 1842
en 1843 O ; aangevoerden grond Hortus Leiden
1859 S.; Schelpenpad aldaar V., Marendijkje Perin;
Boerhaave 1832 S. S.; Katwijk S. S., langs het
kanaal aldaar 1833 Wtt. ; Cronestein Zoeterwoude
1827 Wtt.; Leiderdorp Pierot; Haagsche Schouw
bij de kalkovens Perin; 's-Gravenhage V. Z., G. B.,
R. B.; Loosduinen 1854 v. H. Jr. ; Zoetermeer
1903 V. Iterson; 's-Gravenzande 1870 H. d. V.
(als Rothii); Hoek van Holland 1879 S.; Brielsche
veerheuvel eiiand Rozenburg 1895 V.; Rockanje
Un. 1887; Oost Voorne v. Breemen; Hollandia
V. Royen; Boezem bij Rotterdam v. A.; aan de
Rottc aldaar 1893 en Feijenoord 1891 v. d. Voo;
langs de Schie tusschen Rotterdam en Overschie
1903 W. en J.: Zwijndrecht 1838 Lac; Merwede
Dordrecht 1837 Lac, 1882 C. v. d. Broek; Bies-
bosch aldaar 1884 en Willemsdorp 1902 V.; —
Zierikzee 1868 P. Schuringa; Zuid Beveland 1839
V. d. B.; Zeeland V. d. B.; Biezelinge 1894 Ogt.;
Walcheren B. W.; St. Annaland 1883 L.; Vlissingen
1880 Buijsm.; Kapitalen dam Biervliet 1861 A. W.;
Groede 1885 L. ; tusschen Axel en Hulst v. d. T.;
Sas van Gent 1854 en Hoek 1863 A. W.; —
Bergen op Zoom Un. 1860; Schelde aldaar Tho m-
son; gracht fort Crevecoeur 1847 v. Hov. ; —
Haven Venlo 1897 Rieter; Maasoever aldaar

sciRPUs. 1965

Jongm.; Amby bij Maastricht v. Hov. ; eilandje
Maas bij Gronsveld C. Lindo.
/3. macrostachys Vis. ten deele met de typische
vorm tegelijk verzameld.

In Herb.: St. Jacoba-Parochie 1829 v. H.; Bonte
koe bij Leeuwarden 1859 S.; — Strand Harderwijk
1833 Wtt.; — Amsterdam 1844 Lac; Sloterweg
Fl. Amst.; Marken 1886 Boer!.; Spaarne 1835
Buse; Oostkant Zaan 1851 Kerb.; — langs het
kanaal te Katwijk 1833 Wtt.; Brielsche veerheuvel
Rozenburg 1895 V.; ~ Zuid Beveland v. d. B.;
St. Annaland 1883 L.
y. compactus G. F. W. Meijer als voren.

In Herb.: Schiermonnikoog 1868 Holk.; — Kam-
pen 1848 R. B.; — Harderwijk 1835 D. S.; strand
aldaar 1833 Wtt.; tusschen Harderwijk en Elburg

1833 Wtt.; — Amsterdam 1844 Lac; buitengast-
huis aldaar 1847 O.; langs den Amstel en Sloterweg
Fl. Amst. ; Hoogendijk Amsterdam V. Z., buiten-
dijksche landen tusschen Amsterdam en Sloterdijk
v. d. T.; Marken 1886 Boerl. en Ringdijk aldaar
1886 Boerl. en V.; sioot Helder 1826 V. Z.; Ber-
gerweg Alkmaar 1896 V.; Haarlem 1870 Groll;
Haarlemmermeerpolder 1856 v. H.; — langs het
kanaal Katwijk 1833 Wtt.; Merwede Dordrecht 1837
Lac; — Zuid Beveland 1839 v. d. B.; Biezelinge
1894 Ogt.; Biervliet 1861 A- W.; Groede 1885 L.;
tusschen Axel en Hulst v. d. T.; — Schelde bij
Bergen op Zoom Thomson.

^. monostachyus G. F. W. Meijer als voren.

In Herb.; Zuiderzeestrand Vlieland 1858 Lac;
duinvalleien Schiermonnikoog 1860 S.; Rottum 1896
Schipper; — Amsterdam 1844 Lac; IJ aldaar

1834 V. H.; Oostkant der Zaan 1851 Kerb.; —
Zwijndrecht 1838 Lac; — Zeeland en Zuid Beve-
land 1839 v. d. B.

1966 sciRPus.

Ook gecombineerde vormen kan men onderschei-
den bijv. een macrostachys — compactus vorm uit
Katwijk, een macrostachys — monostachyus vorm
uit de Fl. Amst. en een compactus-monostachyus
uit Zuid-Beveland.

A a n m. : De vorm monostachyus gaat veel gelijken op
S. Rothii, terwijl de compactiis-vormen bhjkbaar op echte zilte
gronden worden aangetroffen, de typische meer binnenslands.

(Prins Hendrikpolder Texel 1894 V. Sur. in h.
pr.; — Leens J. Borgman in h. Heukels;
Groningen Miq. in h. Utr. ; — Kampen Bold. in h.
Utr.; — Oosterbeek 1897 Bolten in R. H.; Cu-
lemburg 1888 de Haas in h. pr., C. A. Backer
in h. Heukels; -- Utrecht Kuyper in h. Utr.,
v. Embden in h. Heukels; — Nieuwer Amstel
1892 Carm. in h. pr. ; Zuiderzee Naarden 1899
Koning in h. pr.; Amsterdam Miq. in h. Utr.,
Koornneef in h. Heukels, 1909 de Haas in
h. Geels; Zeeburg aldaar 1904 Koornneef in
h. pr. ; Duivendrechtsche weg 1899 v. Goor in h.
pr.; Enkhuizen Sanders in h. pr. ; den Helder
L. de Bruijn in h. Heukels; Spaarne en Hille-
gommerbeek 1893 V. Sur. in h. pr. ; Velsen 1888
Posth. in h. pr.; — Oegstgeest 1888 Struyk. in
h. pr., 1895 V. Sur. in h. pr. ; Kronestein Zoeter-
woude 1901 des T. in h. pr.; 's Gravenhage 1891
R. B. en Kronenburgerweg aldaar 1895 v. Bree-
men in R. H. ; Rotterdam F. D. J. Risch in h.
Heukels; Spiegelnisserweg aldaar 1908 Danser
in h. pr.; Heenvliet 1904 Koornneef in h. pr. et
in h. Heukels; Vlaardingen 1901 en de Tinte bij
Brielle 1903 W. en J. in h. pr.; Hellevoetsluis 1910
Hoogenr. in h. pr., 1902 des T. in h. pr.; Dord-
recht 1913 Kloos in h. pr.; tusschen Schelluinen
en Gorinchem 1911 en alhier 1911 Henr. in h. pr.;
Schoonhoven 1896 Bolten in R. H.; — Goes 1894

sciRPUS. 1967

Posth. in h. pr.; Ramniekens 1876 L. in h. pr.; —

Almkerk C. A. Backer in h. Heukels; — Maas-

tricht 1892 de Haas in h. pr. ; overal langs de

Maas de W. in h. pr.)

/3. macrostachys. Leeuwarden 1900 Henr. in h. pr.;

— den Helder 1911 Schierb. in h. pr.; — Haar-

lemmervaart Leiden 1893 V. S u r. in h. pr. ; Dord-

recht 1913 Kloos in h. pr.

y. compactus. Amsterdam 1909 Henr. in h. pr.;

Zeehaven sluizen 1899 Docters v. Leeuwen in

h. Heukels: strand Naarden 1892 en Marken 1893

V. Sur. in h. pr. ; — eilandje Hoek van Holland

1904 W. en J. in h. pr.

S. monostachyus? ten zuiden van Oost-Voorne op

het groene strand 1909 Danser in h. pr.).

Bovendien: Texel, in slooten op moerassige derrie-
achtige gronden, in iage hooilanden overal zeer al-
gemeen. Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog,
op geHjke plaatsen Holk. Flor. p. 123, VHeland
1896 lijst V.; Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV. p.
81); — Offengawier, Irnsum, Poppengawier, Ropta-
zijl, Midlum, Bolsward, Hichtum, Holwerd, Ternaard,
Hantum, Brantgum, Molkwerum, Warns, Stavoren,
Heidenschap (bij Workum), St. Anna Parochie, Mant-
gum, Oude-Haske, Tjeukemeer bij Echten, Achlum,
Oude Bildtzijl, Kimswerd, IJlst lijst Brakm. —
Steenwijkerwold, Oldemarkt Un. 1892 (Arch. l.VI.
p. 253); Oosterhout, Ingen lijst Brakm.; — Hilver-
sum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); van den zeedijk
door het fort langs binnenwegen naar Muiden Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); algemeen langs sloot-
kanten Enkhuizen lijst J. Pijl Dz.; Callantsoog Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 239); Alkmaar Un. 1871
(Arch. 2. I. p. 273); Heilo, Overveen v. E. (Arch.
2. I. p. 415); — Boskoop, Zuidhollandsche Veen-
polders langs Maas en IJsel lijst v. d. Voo; —

1968 sciKPUs.

Haamstede, Renesse Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51);
tusschen Middelburg en Rammekens, tusschen hier
en Rithem, tusschen Vlissingen en Vijgeneter, Dis-
hoek, tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen hier
en Middelburg, tusschen Oranjebosch en Vrouwen-
polder, tusschen hier en Veere, Oosternieuwlandsche
polder, Veere, tusschen hier en Gapinge en tusschen
Gapinge en Middelburg Un. 1902 (Arch. 3. I. p.
1036); alle Zeeuwsche eilanden, ook St. Philips-
land (Arch. 2. VI. p. 132) — Blerik Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 547).

/3. macrostachys: onder den gewonen vorm, ook
in de duinvlakken achter Hoorn op Texel; duin-
vlakte de Nederlanden. Holk. Fl. p. 124; — Kloe-
tinge 1836, Schengen, Goessche polder 1837, Wemel-
dinge lijst v. d. B.

y. compactus overal onder den gewonen vorm, op
Texel in hooilanden het algemeenst; Terschelling
op rijpe schorren bij Dellewal Hol k. Flor. p. 123;
— Zwijndrecht Lac. Prodr. Ed. I. pag. 286; —
Zeeuwsch Vlaanderen Lac. (Hjst v. d. B.)

Voorts reeds bij oudere schrijvers vermeld als al-
gemeen voorkomend en reeds in verschiilende vor-
men aangeduid: Bij Bruinsma vindt men de vol-
gende opgaven voor de typische vorm — in meeren,
vaarten, slooten en moerassen op 't Bildt, bij Koehool,
Dijkshoek, Anjum, Leeuwarden, vooral aan de kusten.
macrostachys: op verscheidene plaatsen aan het IJ
bij Amsterdam Bergsma en v. H. (Fl. B. S. p. 45);
bij siooten op het Bildt Beucker Andreae en te
Anjum Hinxt (Fl. Fris. p. 29); — in den singel
bij de Heerepoort Kerb. enMb.; Kronestein Wtt.
(Fl. Leid. p. 305).

compactus algemeen, vooral op kleigrond, aan brak-
of zout water. (Fl. B. S. p. 45) ; op 't Bildt B e u c k e r
Andreae en stadsgrachtLeeuwarden Fl. Fris. p. 29.

sciRPus. 1969

1425. S. silvaticus L. Op vochtige, moerassige grasgron-
den, in boschrijke streken. 2i. Juni — Aug.
In Herb.: Rolde 1865 H. d. V.; — Kampereiland
1846 T., 1847; Kampen v. Heijn.;Okse 1877 K.;
Deventer 1833 Wtt., 1843 de Vriese (P. N. S.);
langs de Schipbeek aldaar 1834 Wtt. ; tusschen
Hardenberg en Loozen 1868 v. d. Scheer; Lon-
neker 1891 L., 1903 Blijd.; Almelo Un. 1870;
(Bentheim en Schutterop v. H., aldaar Buse); --
Apeldoorn 1872 K- A. *); Beekbergerwoud 1833,
1834 Wtt.;"Zutfen 1838 Buse, 1863 de Br.;
Ravenbosch Ruurlo 1883 Ens.; Warnsveld 1845 de
Vriese; Borculo Un. 1859; langs de beek van het
kasteel Hoeve te Rozendaal bij Arnhem Splitg. ;
Biljoen te Velp v. H.; Doorwerth 1890 v. Vloten:
Spoel te Culemberg W. K.; Zand aldaar d e Haas,
C. A. Backer; Nijmegen B.; Beek bij Nijmegen
1865 V. H.; aldaar en Beuningen N. en Th. Abel.;
Watermeerwijk 1864 v. H.; Wijchensche venen 1897
G. en V.; — Straatweg bij Lockhorst 1892 Garj.;
Amersfoort 1861 R. B.; Aan de Grebbe 1830, 1833
V. d. B.; Bunnik Kraep.; tusschen Utrecht en
Maarsbergen G. Deijn.; Utrecht Kerb., 1834 D. S.;
Schalkwijk Lac; Blauw Kapel D. S. ; — (Haarlem
Perin); — langs de Bodegravensche straatweg
Gouda 1902 W. en J.; 'sGravenhage V. Z.; kleine
vijver van het voormalig kasteel te Hondsholredijk
V. d. T. ; Delfshaven 1893 v. d. Voo; Rotterdam
Lac, 1850, 1851 O.; Overmaas 1850 0.; Oude
Koedood tusschen Charlois en Rhoon 1903 W. en J.;
Dordrecht Lac; Biesbosch 1887 V.; huis te Merwe
1884 C. V. d. Broek; - (Idar 1847 v. d. B. (?))

*\

Komt weinig voor aan den Kanaaldijk bij de le sluis. Vroeger
ook aan den grooten vijver in de Pasch, docli tlians door demping in
het vorig jaar verdwenen 1871 K. A. (Arch. 2. III. p. 204).

124

1970 sciRPUS.

— polders onder Werkendam 1837 Lac; Geertrui-
denberg 1840 Verkouteren; langs de Aa Prin-
cenhage 1897 V.; Kasteel Bouvigne v. A.; vijvers
Muizerik te Vuclit 1845 v. Hov.; Eindhoven Dz.,
(hierbij Holoschoenus?); langs de oprijlaan naar
het kasteel te Heeze 1901 Roversenv. Roessel;

— Maastricht 1870 Groll; Beek 1878 Groll, Un.
1883; aan de Maas bij Slavante 1866 H. d. V.:
Ten Esschen 1896 G.

/2. dissitiflorus Sonder.

In Herb.: Zutfen 1863 de Br.

(Kampen Bold. in h. Utr.; Zwolle 1887 en
Weerselo 1901 L. in h. pr.; Denekamp 1911
Hoogenr. in h. pr. ; Dinkeloord bij Denekamp

1911 Bruss. in h. pr.; Haaksbergen— Enschede
1895 V. Sur. iii h. pr.; Oldenzaal 1895 Schipper
in h. pr.; Borne 1897 en — Warnsveld 1897
Costerus in h. pr.; Lochem 1908 Henr. inh. pr.
Harfsensche beek bij Klein Hulsen 1902 G. e n
Jongm. in R. H. ; de Oorsprong 1894 V. Sur. in
h. pr. ; de Kar aan de Groote Wetering tusschen
Apeldoorn en Voorst 1902 Koornneef in pr.;
Culemborg C. A. Backer en op het eiland Rost-
voet bij Rijswijk A. V. Wagens veld, — Utrecht W.
C. V. Embden in h. Heukels; weg van Hoeve-
laken naar kasteel Stoutenburg 1904 des T. in h.
pr.; — Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.; — Sleeu-
wijk C. A. Backer in h. Heukels; Breda 1897
Struyk. in h. pr.; Grave 1890 Jorna in h. de
H a a s ; — beekje Jansberg Plasmolen 1904 v. G o o r
in h. pr.; Sjelkesbeek in het Fockebroek bij Reuver

1912 Danser in h. pr. ; Wijnandsrade— Hulsberg
Steichen in h. pr.; vrij algemeen in bcemden
langs de slooten, zelden in moeras bosschen (Ravels-
bosch, Terhagen) 1885 d e W. in h. pr.)

Bovendien: Delden, Twikkelerbosch Un. 1870

sciRPus. 1971

(Arch. 2. I. p. 201); Hengelo, Oele, Woolde, Brink-
huis, Twikkel, De Lutte, de Poppe Un. 1895 (Arch.
3. I. p. 229); Groenlo Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624);
huis Ubbergen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 329);

— Hoevelaken, Zeist lijst Brakm.; — Velden, Ar-
cen, Hammert Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577);
Gulpen, Valkenburg, Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 330);
Wijlre— Slenaken, Simpelveld, Kerkrade 1885 Lac,
K. en G. (Arch. 2. V. p. 31).

Voorts vermeld in de FI. B. S. voor Leiden en

Leiderdorp Cl. M.; aan de Grebbe Bergsma.

1426. S. compressus Pers. {= Schoenus compressus L.

et FI. B. S. p. 36). In moerassige weilanden in

veenstreken en in de duinen. 21- Juni — Aug.

In Herb.: Texel 1868, Hoorn aldaar 1869'HoIk.;

— Nienhuis v. Heijn.; — Kampereiland 1847 R. B.,
1847, 1849 T.; langs de Spanjaardsdijk in Linde
gem. Diepenveen 1898 L.; Markeloosche veen 1897
G.; Carlshaven 1887 v. Vloten; Hasselo, broek te
Borne en Hengelo Un. 1895; aan den kant van een
weg in den Haitermeden bij Deurningen gem.
Weerselo 1901 L.; Weerselo 1905 BI ij d. en Fri e-
link; — Vorden 1879, 1880 Groll; — Kromme
Rijn bij Utrecht v. d. T.; achter Klein Ameliswaard
tusschen Utrecht en Bunnik 1839, 1841 v. d. T.; —
's Graveland Exc. V.; Beverwijk 1869 H. d. V.;
Breesaap 1837, 1838, 1839 Buse, 1837 D. S., 1837
Mb., Kerb. ; Haarlemrnermeer v. H., S. S.; Heem-
stede V. D i s s e I ; — Kudelstaart 1 850 L a c. ; Katwijk
binnen 1837 Mb., 1839 S. S.; Orchisland tussclien
Katwijk binnen en buiten 1838 Lac. ; Mallegat
aldaar 1838 Mb., Dz., duinpannen Hoek van Hol-
land 1870 H. d. V., 1903 W. en J. (als /3 conglo-
meratus); Oostvoornc v. Breemen; — Dishoek
Un. 1902.

(Stokkumervlier bij Markelo 1904 Blijd. en v.

1972 sciRPUs.

Iterson in h. Blijd.; — Utrecht W. C. v. Embden
in h. Heukels; — vlakte achter de duinen Hoek
van Holland 1903, 1904 en 1907 W. en J. in h. pr.;
eilandje Hoek 1904 W. en J. in h. pr. et in h. des
T.; achter koepel Zeeburg Oostvoorne 1902 v.
Breemen in R. H.; — bosch Terhagen onder
Beek Elsloo, langs het spoor Geulle 1912 de W.
in h. pr. en in h. Henr.

De lusus distichus O. Kuntze (= S. silv. f2. con-
glomeratus) van den Hoek v. Holland W. en J. in
h. pr., en herb. Heukels is aldaar door straten-
aanleg verdwenen.)

Bovendien: Woolde, Hasselo aan den weg en in
Broekmeden Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); Heriker-
vlier 1898 G. en V. (Arch. 3. I. p. 575); - Mui-
derberg G. (Arch. 3. I. p. 45); Heemskerk en —
Rockanje v. E. (Arch. 2. 1. p. 415); — WestZeeuwsch
Vlaanderen (Arch. 2. III. p. 137). Voorts de Gorter:
te Hillegom tusschen Leiden en Haarlem, langs een
beekje aan een weide, ioopende naarde Haarlemmer-
meer Rainv. ; waarover de Fl. Leidensis verder
zwijgt. Zeeland, Dumortier en Overveen v. d.
Ende in Fl. B. S. p. 37.
1427. S. rufus .S'c/?/-a^. Op zilte weilanden. 2i- Jwii—Juli.

In Herb.: Texel 1868 Holk., 1881 Groll, 1902
Dyt, G. en Jongm.; duinvallei de Nederlanden
op Texel 1868 Holk.; de Slenk aldaar 1869 Holk.;
Groene Strand Terschelling 1896 en Dellewal aldaar
1896 V.; Ameland Holk, 1896 V.; Rottum Schip-
per; (Borkum Bleij); — lage weilanden aan den
Zeedijk tusschen Muiden en Muiderberg 1848 Lac.

(Texel J 4, 53, 22) 1902 G. en Jongm. in R. H.)

Bovendien: Texel op de strandvlakten bij de
Sluffers zeer veel; in de duinvlakte de Nederlan-
den, in de Mok of Korhoek zeer veel. Ameland op
de vlakte bij de Slcnk dicht bij den Stuifdijk (zie

SCIRPUS. ERIOPHORUM. 1973

echter boven); Vlieland 1896 Exc; (Arch. 3. 1. p. 154).
f. bifolius Wallr. Terschelling Exc. 1896 (Arch. 3.
I. p. 155).

Eriophorum L.

1428. E. vaginatum L. In moerassige heide, vooral veen-

gronden. 2j. April — Mei.

In Herb : Haren Miq., v. H., V. Z.; Witteveen
bij Haren Strat. ; Harendermolen 1827 v. H., 1841
M. Dassen; Winschoten Schipper; — Eelde
1865 Holk., H. d. V.; Hoogeveen 1859 Lac. en
S., 1884 K.; Coevorden, Nieuw Dordrecht 1859
Lac. en S.; Smilde 1849 v. d. B.; Assen en Tinaarlo
1860 Lac; Meppel v. Heijn.; Doezeveen bij Ha-
velte 1904 Siertsema; — Ommerschans 1870
H u 1 s e b. ; Hoogeveen langs den Nieuwendijk Avereest
1898 en veenputje bij Westerhuis op het Hoogeveen
aldaar 1901 L.; Ambt Hardenberg 1912 L.; Haaks-
bergen Un. 1895; Aamsveen 1904 Blijd.; Dene-
kamp 1905 L. en Blijd.; — 's Grevenhoutsche bosch
1876 K. A.; Gortelschebosch 1882 en Kootwijkerveen
bij het station Assel 1876 K- A.; Beekbergen, Beek-
bergerwoud 1834 en Voorst Wtt. ; Corenbergerveen
bij Winterswijk Un. 1859; Nijmegen v. d. T. ; Wij-
chensche venen B., 1877 K. A.; Heumen v. d. T.,
tusschen Heumen en de Kapel van St. Willebrord
1841 V. d. T.; — Bavoort Garj.; Amersfoort
SpHtg.; Maarsbergen Exc. 1883; Darthuizerberg
onder Maarsbergen 1895, Leersum V.; Doorn 1903
Biittikofer, Soestdijk C. A. Bergsma, v. H.,
J. C. Broers, v. d. Looy; lage heistreek bij de
Vuursche v. d. T.; tusschen Maartensdijk en de
Vuursche v. d. T.; de Bilt 1832 de Br., G. Deij n.;
Nieuw Loosdrecht 1841 Lac; — Leimuiden D z.,
1837 Mb., 1840 B. W., Kerb., 1841 Buse, O.,
Exc 1883; rietlanden in het Haarlemmermeer bij

1974 ERIOPHORUM.

Leimuiden 1835 Mb., 1835 S. S., 1840 B. W..
Buse; Haagsche bosch G. B.; — Oudenbosch
1894 H. Verhoeven S. J.; Breda Lac; Oosterhout
Kerb.; Nuenensche heide 1850 v. Hov.; Peel onder
Deurne 1873 H. d. V.; — Koningsveen Plasmolen
1897 G. en V.; Ottersum bij Gennep 1876 Lac;
langs het Zwarte Water Venlo 1902 Rieter; Beeg-
derveen bij Beegden 1900 G. en Jongm.; moeras
Roode beek bij Schimmert 1896 G.

(Aan een plas te Katlijk B r a k m. in h. pr. ; Heeren-
veen en — Groningen Miq. in h. Utr. ; aldaar
overal 1903 R. de Boer en H. Kooi in h. Heu-
kels; — de Punt 1905 Henr. in h. pr.; — Lattrop
1905 V. Breemen in R. H.; Lattroperveld bij
Denekamp 1905 Exc. P 1. in h. B 1 ij d.; Denekamp
1900 Bernink in h. Heukels; — Winterswijk
1909 des T. in h. pr.; Uttel 1880 K- A. in h. L.:
tusschen Veenendaal en Lunteren 1894 V. Sur. in
h. pr. ; — Soesterveen 1902 v. Goor in h. pr. ; —
tusschen Helenaveen en halte Amerika 1901 Posth.
— Tongelrooische beek bij Stramproy 1899 desT.
in h. pr.; veen Schrieversheide onder Heerlen en
onder Brunssum, Rumpfen, Schinveld, Leiffenderveen
1902 de W. in h. pr.).

Bovendien: bij dc Bontebok, Nijehorne Hjst
Brakm.; — Rozewinkel 1859 Lac en S. (Arch. I.
V. p. 258); — Almclo, Albergen en Vriezeveen Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 196); Nieuwkerkerveen Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 229); — Hatertsche broek Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 329); — Wolfsveen Wel! Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); Heerlerheide in het veen bij
de bronnen van de Roode beek (Sterenbach en
Walderput) zeer veel Hjst de Wever.

Voorts vermeld door de Gorter voor Staalduin
volgens Schwencke; Varsseveldsche venen bij
den Landeweerd Reinw. in Fl. B. S.

ERIOPHORUM. 1975

1429. E. polystachyon L (= E. angustifolium Roth. et
Prodr. Ed. I. p. 287). Algemeen in moerassige wei-
landen, op vochtige heiden. 21- April—Mei.

In Herb.: Texel Cl. Mulder, 1860 Lac, Mient
bij AlJoo 1881 Groll; Vlieland 1858 Lac; achter
het dorp 1881 Groll; Terschelling 1869 Holk.,
1887 V.; Midsland aldaar U n. 1886; - Giekerk
1882 S.; Birstum bij Oldeboorn 1865 en Maailanden
aldaar 1863 Holk.; Prikkeweg bij Oldeboorn 1867
V. T. ; Bergumerheide 1853 S. ; — Groningen, Onland,
Nieuwe Stadskanaal, Harendermolen 1841, Haren
1830 en Oosterwolde (als gracilis) v. H.; Onland
bij Eelderwolde Strat.; Witteveen bij Haren Holk.;
— Drenthe Bruinsma, Zwarte meer bij Nieuw
Dordrecht, meeren onder Odoorn, Zwinderen 1859
S. en Lac; tusschen Rozewinkel en Weerdinge
1837 V. H.; Veenhuizen (als gracile) v. H.; M^ppel
V. H e ij n. ; — Kampen R. B. ; Bergweide bij Deventer
1877 K-; Brinkgreve aldaar 1847 T.; Colmschate
1846 M. J. Cop.; Bathmen Un. 1850; Lonneker
1903, 1905 en Aamsveen 1904 en 1905 BHj d.; Dulder
1904 Blijd. en FrieHnk; Hardenberg 1868 v. d.
Scheer; — Harderwijk R. B.; 1835 (Broers?);
tusschen Nijkerk en Hoevelaken R. B.; Nunspeet
1890 C. A. G. Beintz (als E. Vaillantii); Apeldoorn
1882 C. V. d. Broek, 1853 K. A. (ook elatius);
Barrewinkel bij Apeldoorn 1853 K. A.; Leesten 1851
Gronem.; Vorden 1876, 1887 GroH; 't Broek te
Ruurlo 1886 Ens.; Doetinchem Un. 1885; (als
gracilis), 1894 V.; Varsseveldsche venen Un. 1859;
Zeddam bij 's Heerenberg de Haan; Arnhem
Thomson; Renkum Buse; Nijmegen Abel. en
Pas; N. en Th. Abel.; Kapel van St. Willebrord te
Hatert en Hatertsche broek 1844 Th. Abel.; Wij-
chensche venen B.; — Vogelenwater Leusden 1891
Garj.; heide Amersfoort Splitg., R. B.; Maars-

1976 ERIOPHORUM.

bergen 1833 de Haan, 1833 Wtt., Exc. 1883;
achter Woudenberg de Haan, 1833 Wtt. , vijvers
bij de Zwitsersche brug in het Drieberger bosch
1866 Knuttel; vijvers Rijzenburgerbosch 1870
Holk.; Zeist W. K-, 1835 D. S.; de Bilt D. S.;
bosch van Jachtlust achter de Bilt 1841 Lac; bij
de batterijen op den weg van Utrecht naar de Bilt
1840 V. d. T.; fort tusschen Utrecht en de Bilt 1832
de Br.; Bunnil< 1842 Bier. de Haan (P. N. S.);
op den weg naar Bunnik aan het Vossegat v. H.;
Utrecht Lac, 1880 A. C. O.; Schalkwijk 1865
H. d. V.; Achttienhoven 1865 Knuttel; Abcoude
1846 Romb.; — Veenweide Naarden 1894 V.; Oud
Diemen Fl. Amst. ; Amstelveensche weg v. H.
(als gracile), 1842 Bier. de Haan (als grac); Uit-
dam 1905 Struyk.; Edam 1842 A. N. Teengs
(als grac.?); Wieringen 1856 Lac, 1857Harting;
Alkmaar Mb., Kerb., tusschen Callantsoog en Pet-
ten Un. 1891; Velsen Pierot, Koog aan de Zaan
Rietschoof achter Koog 1841 en Westzaan 1841
Kerb.; Haarlemmerhout Buse, 1842 Kerb.; Haar-
' lemmerduin Splitg.; Overveen Buse; Bloemen-
daal 1841 Kerb.; Abbenes in de Haarlemmermeer
1836 Lac; — Leimuiden O., 1885 S., Exc 1883,
1894 V., aan de meer op de Zuddelanden aldaar
S. S.; — Langeveld 1843 O.; Warmond Dz., O.;
eilandje Warmonderhek Fock.; Leiden 1833 Wtt.,
1844 O.; Katwijksche duinen v. Royen; Orchis-
land Katwijk S. S., Perin; Morsebelsche polder
1833, Oegstgeest 1833 S. S.; spoorbaan bij de Roo-
denburgerlaan onder Zoeterwoude 1894 V.; Haar-
lemmervaart Leiden 1835 Mb. ; Nieuwkoop 1901
Jongm. en Valk.; weg van Zwammerdam naar
Nieuwkoop dezelfde; op de Laak Kagermeer 1901
Jongm.; Wassenaar Pierot, 1833 S. S,; Waals-
dorp 1833 Forsten, 's-Gravenhage 1833 l. de L.

ERIOPHORUM. 1977

e. h. Groll; Groote vijver Haagsche bosch en
Eikenduinen V. Z.; Staalduin 1895 en Hoek van
Hoiland 1895 V.; Uiterwaarden tusschen Delfshaven
en Schiedam 1901 W. en J.; Koedood tusschen
Charlois en Rhoon 1902 W. en J.; Dordsche straat-
weg bij Barendrecht 1891 v. d. Voo; Dordrecht
Lac; spoordijk aldaar 1880 Boerl.; tusschen Oud
Alblas en Nieuw Lekkerland 1881 V.; — Haam-
stede 1883 L.; Koudekerke op Walcheren 1839
B. W.; in een fort bij West Souburg 1903 Ogt.;
Wemeldinge v. d. B.; bosschen Hellendijk 1845
v. d. B. en B. W.; Neuzen 1863 en kanaal aldaar
1854 A. W.; — Bergen op Zoom v. d. B. ; Hooger-
heide Un. 1896; Werkendam Lac; Galdersche heide
v. A. ; Bavelsche heide Un. 1852; langs den weg
naar Breda (van Bergen op Z.) v. d. B. ; langs het
tonven Hondsberg bij Oisterwijk 1866 Knuttel;
Vuchtsche heide v. Hov.; Eindhoven Dz.; —
Venlo algemeen 1901 Riete r; Geul ten westen van
Gulpen 1903 G. en Jongm.

(Lekkum 1905 Schierb. in h. pr.; Heerenveen
Kuyper — Eelderwolde Miq. in h. Utr. ; Haren-
dermolen, Haren — Eelde, Paterswolde, Peize, De Punt,
Vries, Zuidlaren R. de Boer en H. Kooi; Koe-
kanger heide 1902 Struyk. in h. pr.; Kampen in
h. Utr.; Zwolle 1901, 1902 en 1904 L. in h. pr.;
Borne Mej. v. d. Pauwert en Denekamp 1900
Bernink in h. Heukels; Almelo 1891, 1893
Carm. in h. pr. ; — Doetinchem 1902 en Veenen-
daal 1898 des T. in h pr.; Wisselsche veen bij
Epe 1913 Brussaard in h. pr. ; Voorst 1904, en
Apeldoorn 1903 Koornneef in h. pr. et in h.
Heukels; — Leersum 1887 Struyk.; Maars-
bergen 1908 W. en J. in h. pr ; Utrecht W. C. v.
Embden, Ankeveensche plassen Th. Stompsin
h. Heukels; Loenen 1895, en — 's-Graveland-

1978 ERIOPHORU.M.

Hilversum 1892 V. Sur. in h pr.; heipoel Bussum

1900 V. Goor in h. pr.; tusschen Bussum en Hil-
versum 1900 v. Breem en in R. H.; Zanderij Hilver-
sum-Bussum 1899 Koning in h. pr; Nieuvversiuis
1913 Geels in h. pr.; Noorder IJ en Zeedijl< 1901
Struyl<. in h. pr. ; poel bij Halfweg 1902 v. Goor
in h. pr. ; — Hillegersberg 1901 en Rotterdam 1902
W. en J. in h. pr.; Koedood tusschen Rotterdam en
Rhoon 1909 Danser in h. pr. ; Dordrecht 1913 en
Bleskensgraaf 1913 Kloos in h. pr. ; Papendrecht

1901 Posth. in h. pr.; — Halsteren 1874S. Lako
in h. L.; Zwarte veen Woensdrechtsche heide 1910
Struyk. in h. pr. ; Woensdrecht 1884, Oisterwijk
en Veldhoven 1880 Posth. in h. pr.; Almkerk
C. A. Backer in h. Heukels; Breda 1897 Bolten
in R. H.; Grave 1890 Jorna in h. de Haas; —
Schinveld 1902 Hoogenr. in h. pr.; Brunssum
1911 de W. in R. H.; door het geheele veen van
af Schrieversheide tot Etzenrade; bovendien in veen-
achtige beemden te Hulsberg; Wissegracht 1910;
Kerkrade: Teutelbriik 1913; Bunde, Geuile: veen
langs het spoor 1900; Nuth: ter Diepen 1889;
Wijnandsrade; in de Keel 1889; Nieuwstadt: langs
het spoor 1913 de W. in h. pr.).

Bovendien: Texel op verschillende duinvlakken;
Vlieland, op het Ooster- en Westerveld, in duin-
vlakken bij het dorp en in het Riezeplak bij het
posthuis Terschelling, in moerassige landen en in
de duinen overal zeer algemeen; op de Grie, qp
de heide bij Hoorn, Ameland. op de heide tusschen
Ballum en Hollum, Schiermonnikoog, in de duin-
landen cn duinvalleien Holk. Fl. p. 124; — Offin-
gawier, Oppenhuizen, Huis ter Heide (Doniawerstal),
Hardegarijp Ouwsterhaule. Oude Haske, Balk, He-
melum, tusschen Wolvega en Nijeholtpade, Oudega
(Wijnbritseradeel), Oranjewoud, Hemrik, Friesche

ERIOPHORUM. 1979

Palen, op het Noedveld bij Spannenburg, Kippen-
burg, Nijeholtpade, Oosterwolde, Terhorne, Parrega,
Kuikhorne, Terband, Wartena, veen bij Teridzerd,
tusschen Wolvega en de linde, Blesse, Terkaple,
Heeg, Tjeukemeer bij Echten, Vierhuizen (bij Rot-
stergaast); Augustinusga, lijst Brakm.; tusschen
Wolvega en Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424);

— Kallenkote, Eesveen, Giethoorn Un. 1892 (Arch.
2. VI. p. 353); Almelo, Albergen, Vriezeveen Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 196); Oele, Woolde, Twikkel,
Borne, Hasselo, Nieuwkerkerveen, de Lutte Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 229); Veen tusschen Markelo
en Diepenheim, Entersche veen en — spoorweg
naar Eibergen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); Win
terswijk, Eibergen, Groenlo Un. 1859 (Arch. I. V
p. 231); Wisselsche veen Un. 1890 (Arch. 2. VI
p. 99); Kootwijkerveen 1876 K. A. (Arch. 2. III
p. 83); — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307)
Bergen, Egmond, Castricum, Vogelenzang v. E. en

— Noordwijkerhout, Westland, Voorne v. E. (Arch.
2. I. p. 416); IJselmonde lijst v. d. Voo; Rockanje
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — duinvalleien
Oranjezon, duinvalleien Schouwen 1844, Wilhelmina-
polder, Kreek 1845 lijst v. d. B.; — Oudenbosch
1885-'87 Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
549); — Plasmolen, Rompen Lac, tusschen Beek
en Bunde 1885 K- en G. (Arch. 2. V. p. 31); Velden,
Arcen, Hammert, Venraai, Oostrum Welsche hut
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); Beegden, Rauw-
moest, weg Tongelrooische beek tot Nieuwe brug
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

Voorts vermeld bij Dodoens Pempt. 1616,
Cruyd Boeck 1618, 1644, Pelletier, Vorstius
en Munting, Harderwijk, Barneveld, Scherpen-
zeel, Veenendaal, in de weiden bij het Huis te
Marquette, buiten Alkmaar bij Heiloo, in de Scher-

1980 ERIOPHORUM.

mer, op het Koegras; te Boxtel bij de Gor-
ter p. 16.

1430. E. gracile Koch. In lage, moerassige veenstreken.
2|. Mei~Juni.

In Herb.: Epe 1885 K.; Apeldoorn 1877 K- A.;
Wisselsche veen 1875 K. A.? Kootwijkerveen bij
Station Assel 1876 K. A.; — heide tusschen de
Bilt en Soestdijk 1833 de Br. ; venen Achttienhoven
1841 Lac, 1841 v. d. T.; — Kortenhoef 't Hol.
1900 G. en Jongm.; veenslooten nabij den Raaiweg
onder Kortenhoef 1898 V.; 1898 G. en V.; — Moe-
ras bij Maarhees in het Kranendonksche bosch
1874 Lac.

(Kortenhoef 1910 B. Th. v. d. Lek in h. des T.;
— Oisterwijk 1904 P. Haverhorst en — Bruns-
sum 1911 de W. in h. W. en J. ; Schinveld: in het
Leiffenderveen 1911 d e W. in h. pr.).

Bovendien: Niet verder in Archief vermeld. Alleen
V. Hall geeft eenige groeiplaatsen, die niet allen
te vertrouwen zijn, zoo bijv. de Joure en Sneek
Bergsma.?

1431. E. latifolium Hoppc. In moerassige weilanden in
veenstreken. 2i. April — Juni.

In Herb.: Paterswolde 1826 en Eelderwolde 1826
V. H.; — Wisselsche veen onder Epe en weiland
bij de Watermolen aldaar 1885 K. A. (als gracilis);
Nijkerk 1872 Stolz; Zwartebroek Nijkerkerveen
Th. Stolz; veen bij Ede 1885 G.; veen bij Lun-
teren 1885 G.; — Hooglandsche venen bij Amers-
foort 1839 D. S.; — veen Plasmolen 1874 Lac. en
Th. Abel.; Moerassige helling St. Jansberg bij Plas-
molen 1898 G., Un. 1898; Moeras Roode beek onder
Schinveld 1901 G. en V.; vochtige kleigrond langs
hellingen en bronnen tusschen Elsloo en Bunde
(Hussenberg) 1872 Lac.

(Moergestel Un. 1910 des T. in h. pr.; —

ERIOPHORUM. CAREX. 1981

Bunde 1912 W. J. en Henr. in h. W. en J. en in
h. Henr. ; in het veen langs het spoor te Bunde
en Geulle 1902, moeras te Vlieck onder Ulestraten
1902 (in 1913 ontgonnen) de W. in h. pr.).

Bovendien: In de laagte van den vestingwal
Koepoort Enkhuizen enkele ex. t. J. Pijl Dz.; —
Deurne Lac. (Arch. 2. I. p. 294).

Caricoideae Pax.

Tribus: Cariceae Nees.

C a r e X Riipp. *)
A. Psyllophorae Lois.

1432. C. dioica L. Op vochtige plaatsen in veenachtige
heidegronden. 2| . April — Mei.

In Herb.: Texel Hoffm., 1838 de Vriese, 1881
Groll; Nieuwe aanleg Texel 1869 en Alloo aldaar
1869 Holk.; Meent Texel Hoffm.; — Groningen
V. H.; Onland bij Groningen 1855 G. A. en S. E.
Strat.; Paterswolde en Eelderwolde v. H., Dz.; —
Meppel V. Heijn.; — Raalte langs de trekvaart
naar Deventer 1892, tusschen Oldenzaal en Oot-
marsum 1896 L.; veen Westelijk Hellendoornsche
berg 1897 G.; Entersche veen bij Goor en Sendinks-
hoek aldaar 1898 G. en V.; Denekamp Exc. Pl.
1905; — Corlesche veen bij Winterswijk Exc. Pl.
1904; Halle bij Zutphen Wtt.; heide bij Loenen
1834, achter het Loo 1834 en Apeldoorn 1834 Wtt.;
veenachtige heidegrond aan het kanaal van Apel-
doorn naar Hattem bij de Rambrug 1876 K. A.;
veen bij Tongeren Lac; Epe 1864 S.; Nijkerk Th.

*) De revisie van het geslacht Carex uit het Vereenigingsherbarium
is bewerkt door Dr. J. W. C. Goethart te Leiden.

1982 CAREX.

Stolz, V. d. T.; tusschen Amersfoort en Nijkerk

V. d. T., D. S., Nijkerkervenen Th. Stolz, Kraep.;
Veenendaal Exc. 1899; Maanderbroek bij Veenen-
daal 1899 G.; Wageningen. Ede, Epe 1885 K.;
Nijmegen B.; — Amersfoort 1839 D. S.; Hoog-
landsche venen v. H., 1839 D. S.; Zeist 1851 O.; —
Oosterhoutsche heide nabij den Bosschen straatweg
buiten Breda 1841 Lac.

(Smeerlinge bij Vlachtwedde 1911 Schipperin
h. pr.: — Lattrop Exc. Pl. 1905 Jongm. in R. H.,
W. en J. in h. pr.; Denekamp 1905 L. in h. Blijd.,
Aamsveen nabij Broek Loendert 1905 Blijd., Bre-
kelenkamp gem. Denekamp 1900 Bern in h.
Blijd.; — Winterswijk 1904 des T. in h. pr.; tus-
schen Barchem en Borculo 1912 Henr. in h. Kloos;
Barchem 1912, 1913 Henr. in h. pr. ; Apeldoorn
Koornneef in h. Heukels en 1904 in h. pr.;
Wisselsche veen Epe 1878 K- A. in h. L., 1880
K- A. in h. de Haas; Stroe 1881 L. in h. pr.;
Maanderbroek bij Veenendaal 1900 G. en Jongm.
in R. H.; — Meersenerbroek te Meersen 1902, in
1911 verdwenen.

|3. Metteniana A. et Gr. 1 ex. Lattrop Exc. Pl.
1905 W. en J. in h. pr.

Bovendien: Friesland J. M. d e B. (Arch. 2. III
p. 229); — Harderwijk volgens de Gorter (Arch
1. V.* p. 427); Beekbergerwoud K. A. (1855) (Arch
1. IV. p. 34); Wisselsche veen Un. 1890 (Arch. 2

VI. p. 99); — omstreken 's-Hertogenbosch v. Hov
(Arch. 1. I. p. 274); — te Meersen langs de moe
rassige helling bij het Meersenerbroek. Is zeldzaam
geworden. Alleen enkele ^ exemplaren. Veel in de
Belgische Kempen als Sledderloo, Genck, maar ook
daar alleen $. Lijst de Wever.

Voorts Hulsen bij Nijmegen en de Mehen bij
Harderwijk de Gorter p. 246; bij Haarlem en

CAREX. 1983

Groningen Rainville Fl. B. S. p. 645. Wilpe
Tijhaar in Prodr. Ed. I. p. 287.

C. Davalliana Sni. (= C. capitala de Gorter) wordt door
de Gorter opgegeven als gevondeii bij Groningen door
D. Rainville (I. c. p. 246). Op grond hiervan komt zij nog
voor in de eerste editie van den Prodromus, hoewel met de
bijvoeging n.v.i. Die toevoeging is thans nog geldig, ofschoon
Kobus in „de Nederlandsche Carices" in Arch. 2. IV. p. 482
meent dat ze wel in ons iand zal voorkomen.

De Gorter, van wien het verhaal gaat dat hij gewoonlijk
per rijtuig botaniseerde, blijkt in zijne opgaven meestal toch
zeer juist te zijn en een verwarring met C. dioica is niet
waarschijnlijk, daar hij deze soort afzonderHjk vermeldt, terwijl
in van Hall's Flora bij deze soort een! staat, ten bewijze
dat hij de plant gezien heeft en aan de echtheid niet twijfelt.
Dat P e r i n haar bij Arnhem verzamelde behoeft niet nader
weerlegd te worden. Door Forsten vermeld voor Opoeteren
bij Maeseyk. Zie echter Prodr. Fl. Belge III. p. 53.

1433. C. pulicaris Z.. Op vochtige grazige veenweiden.

21- Mei—Juni.

In Herb.: Texel 1881 Groll; Meent aldaar 1833
Hoffm.; Hoorn op Texel 1868 Holk.; Alloo aldaar

1903 V. Breemen; — veen Ter Idzerd Un. 1881;
— Haren bij Groningen v. H.; achter Voorveld bij
Harendermolen 1843 Spree; — Eelderwolde 1835
v. H., 1856 S. E. Strat.; Onland aldaar S. E. Strat.;
Meppel V. Heijn.; — Wanneperveen 1898 L. en
G.; langs de Hooislag en Ankumswijk bij Dalfsen

1904 L.; tusschen Deventer en Zwolle v. H.; Raalte
langs trekvaart naar Deventer 1892 L.; Deventer
1834 Wtt.; Haverkamp bij Eschmarke 1906 Blijd.;
Walmbekke 1904 Blijd.; Lonneker 1906 Blij d.; —
Zutfen Wtt.; heide te Leesten 1851 Gronem.;
Vorden 1844 Groll; Hummelo en Hoogkeppel 1901
V. Vloten; Voorst 1834 Wtt.; Apeldoorn Wtt.;
bezijden het kanaal 1880 K. A.; 't Loo 1834 Wtt.,
O.; heide bij Loenen 1834 en Halle 1834 Wtt.;
aan den oorsprong Hierderbeek tusschen het Udde-

1984 CAREX.

lermeer en Staverden 1855 Lac; Nijkerkervenen
1844 W. K.; in de Hoef Th. Stolz; Hoevelaken
1895 Garj.; meent te Veenendaal 1898 V.; Wage-
ningen 1884 K-; Nijmegen Perin; Philosophendal
bij Beek 1897 G. en V.; Hatertsche broek 1865
Th. Abel.; — Hoogland 1839 D. S.; Westbroek
1863 Hartsen; tusschen Westbroek en Loosdrecht
1839 D. S.; Gagelland tusschen Westbroek en Nieuw-
Loosdrecht 1839 Lac. ; Vinkeveen 1850 Lac, S. ;
tusschen Baambrugge en Vinkeveen v. d. T.; venen
Achttienhoven 1842 G. Deijn., 1833 •'^J Kerb., 1847
B. W., 1865 Knuttel, 1871 O.; — Abcoude 1846
Romb.; langs den Raaiweg Kortenhoef 1898 G.
en V.; Breesaap 1836 Mb., 1839 Buse; Rozewater
bij Zandvoort Buse; Bentveld 1838 Buse, Kerb.;
— Langeveld bij Noordwijkerhout 1841 Dz.;venen
bij Nieuwkoop 1901 Jongm. en Valk; — Aalst
Dz.; St. Michielsgestel 1846 de Vriese; Chaam
1842 Buse; Eindhoven Dz.; Heeze Ex. Pl. 1903; —
Plasmolen 1874 Lac en Th. Abel., 1897 G. en V.
(Texel 1911 Schierb. in h. pr. ; Hoorn aldaar
1907 V. Dedem in h. des T.; — Smeerlinge bij
Vlachtwedde 1911 Schipper in h. pr. ; — Dene-
kamp 1900 Bern. in h. Heukels, in h. W. en J.,
1904 in h. des T.; Bonekamp bij Lonneker 1904
Blijd. in h. pr.; Lattrop Exc Pl. 1905 W. en J.
in h. pr. ; — Ampserbosch Lochem 1909 en tusschen
Barchem en Borculo 1912 Henr. in h. pr. ; Apel-
doorn Koornneef in h. Heukels en 1904 in h.
pr.; — Naarden Went in h. Utr. ; duinen Voge-
lenzang 1899 Docters van Leeuwen in h. Heu-

*) Het is naar aanleiding der op deze groeiplaats verzamelde
exemplaren dat Dr. C. Kerbert Jacz. een var. uncinioides onder-
scheidt: pedicello accessorio hypogyno intrautriculari. Cfr. Arch. 1. III.
p. 210. Ren vorm die als C. microglochin liehoort tot C. pauciflora.

CAREX. 1985

kels; — Paardenkerkhof Hillegom 1900 v. Bree-
men in R. H.; — Waalre Dz. in li. W. en J.; —
veen bij Mook 1902 v. Goor in h. pr.; Bunde 1911
de W. in h. des T. en in R. H.; veen langs het
spoor te Bunde 1910, Leiffenderveen onder Schin-
veld 1906, Vaesraderbosch te Hoensbroek 1900 d e W.
in h. pr.).

Bovendien: duinvlakken tusschen den Hoorn en
de Westen, op de Miente zelden Holk. Flor. p.
p. 124; — Weerdinge onder elzenhout bij den 01-
dendijk 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 258); —
tusschen Beek en Bunde 1885 K- en G. (Arch. 2.
V. p. 31).

Voorts: Hulsen bij Nijmegen de Gorter (1. c.
p. 246); — Oosterwolde en Appelscha v. H. in
Flor. Fris. p. 125; Groningen Rainv.! in turf-
venen bij Waverveen, Lochem en Princenmeer
Reinw. in Fl. B. S. p. 647; Gorsel, tusschen Wijhe
en Heino herb Tijhaar in Prodr. B. I. p. 288).

B. Homostachyae Fries.
Vignea P. Beauv.

C. divisa Huds. Plant van de Middellandsche-zeelanden,
wordt door de Gorter als inlandsch opgegeven (C. margi-
nata Gort. als gemeen bij Bodegraven volgens D. Rainville.
Reeds in Prodr. Ed. I. wordt de juistheid dier opgave be-
twijfeld en vermoed dat met die Carex C. disticha bedoeld
kan zijn, wat verder blijkt uit de groeiplaats opgaven dier
soort *).

1434. C. disticha Huds. (= C. intermedia Good. et
Fl. B. S. p. 646). Aan waterkanten en in vochtige
moerassige graslanden. 4. Mei—Juni.
In Herb.: Texel 1881 Groll; Hoorn op Texel

*\

Ook Noordwijk Forsten in Fl. Leid. p. 305, mij verder

onbekend.

125

1986 CAREX.

1860 Lac ; de Westen aldaar 1867 H. d. V.; alge-
meen Terschelling 1896 V.; Midsland aldaar 1896
V.; Ameland onder de Buren 1869 Holk.; Wei-
landen achter den dijk Ameland 1896 V'.; Schier-
monnikoog 1860 S.; — Giekerk 1882 S.(alspanic.); —
Groningen 1827 v. H.; Bellingwolde 1905 Schip-
per; — Eelderwolde 1841 v. H.; Onland aldaar
Strat.; Meppel v. Heijn.; Coevorden 1859 Lac.
et S.; — Kampen 1849 R. B.; Singels aldaar 1848
T.; Deventerweg Zwolle 1887 L.; Deventer 1845 T.;
Brinkgreve bij Deventer 1846 T.; Gammelkerbroek
en Harler Meden bij Weerselo 1901 L. ; Welle bij
Lonneker 1904 Blijd.; Snoeyinkbeek bij Losser
1904 L.; — Nijkerk Stolz; tusschen Nijkerk en
Hoevelaken en te Hoevelaken R. B.; kanaal Apel-
doorn 1874 K- A.; Zutfen Wtt.; Zandweg Leesten
bij Zutfen 1851 Gronem.; Warnsveld 1876 Groll;
tusschen Arnhem cn Nijmegen S. ; Nijmegen B.;
fort Zeelandia aldaar Th. Abel.; — Soest 1894
Garj.; Utrecht 1835 D. S., Lac, Koningslaan
aldaar v. d. T.; vestingwerken aldaar 1833 (wie?);
Vossegat bij Utrecht C. A. Bergsma; Schalkwijk
V. H.; Loosdrecht 1838 D. S.; tusschen Westbroek
en Nieuw Loosdrecht 1839 Lac; Achttienhoven
1865 Kniittel; venen aldaar 1847 B. W. lals
panic); — Naarden 1896 V.; Amsterdam Miq. en
Buitengasthuis aldaar 1835 Miq.; Jaagpad aldaar
1840 Romb.; Amstelveensche weg 1842 P. Heij br.,
(P. N. S.); Ringdijk Haarlemmermeer langs de Schin-
kel Fl. A.; Halfweg 1856 v. H.; Heiloosche bosschen
Alkmaar 1895 V.; Zandpoort Exc. 1884; Haarlem
Groll; Zandvoort 1842 Buse, Overveen 1838 en
1839 en Bentveld 1839 Buse; Zegveld 1887 V.;
Haarlemmermeer 1870 Groll; — Piet Gijzenbrug
1860 S.; Noordwijk 1835 Mb.; Teijlingerlaan bij
Sassenheim 1839 v. d. T. ; tusschen Sassenheim en

CAREX. 1987

Lisse Exc. 1883; Katwijk binnen 1860 S.; Rhijn-
geest 1894 S.; Warmond S. S.; Leiden Dz., 1835
Mb., V. d. B., Kerb., singels aldaar 1863 Hoek
en 1873 Burck (als elong.); Leiderdorp 1873 Hoek;
(als pan.) Rodenburgerlaan Zoeterwoude 1894 V. ;
Bodegraven Rainv. (als divisa); Nieuwkoopsche
venen 1901 Jongm. en Valk; Oude Kooi Kager-
meer 1901 Jongm.; Wassenaar 1833 S. S.; 's Gra-
venhage V. Z., v. Breemen; Loosduinen G. Bar-
ger; Zuidhollandsche Veenpolders 1893 v. d. Voo;
Kralingsche veer 1893 v. d. Voo (als aren.); Over-
maas Rotterdam 1850, 1851 en 1856 O.; Hoek van
Holland S.; Koedood tusschen Charlois en Rhoon

1903 W. en J.; Dordrecht 1848 v. Hov.; -?
Reigersbosschen Duiveland Un. 1894 (als lepor.),
Zuid Beveland v. d. B.; Oosterzwake 1839 v. d. B.; —
de Vucht V. A.; bij het kasteel te Heeze 1901
Rovers en v. Roessel (als panic); — Venlo
1901 en weg naar Lovendaal 1900 Rieter; Wijlre
1866 H. d. V.

(Scharnegoutum Brakm. in h. pr.; — Lange-
brug bij Bellingwolde 1905 Schipper in h. pr.;
tusschen Haren en Paterswolde, Groenestein, de Punt
R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels; —
Kampen Bold. in h. Utr.; Diepenveen 1898 L.
in h. pr.; Schipbeek Deventer 1910 Schierb. in
h. pr.; Denekamp Bernink, Lonneker 1906 EUij d.
in h. Heukels; — Veenendaalsche heide 1900
G. en Jongm. in R. H.; Apeldoorn 1904, Voorst

1904 Koornneef, en Rijswijk B. J. v. Wagens-
veld in h. Heukels; — Utrecht Kuyper in h.
Utr., V. Embden in h. Heukels; Zuilen 1872
Costerus in h. pr.; Vreeland 1904 Koornneef
en — tusschen Keverdijk en 's Gravenland 1899
Docters v. Leeuwen, Ankeveen Th. Stomps
en Amsterdam v. Goor in h. Heukels; aldaar

1988 CAREX.

Miq. in h. Utr., 1909 Henr. in h. pr.; Hoog-
karspel Sanders in h. pr.; Helder 1913 Kloos
in h. pr.; L. de Bruijn, Schoorl Mej. de Verwer
in h. Heukels; IJmuiden 1903 Koornneef in
h. pr. ; — Rhijngeest 1893 V. Sur. in h. pr.;
Smalduin 1902 v. Breemen in R. H.; Delft de
W. Hamer in h. L.; duinpan Hoek van Holland
1903, 1904 W. en J. in h. pr.; Rotterdam 1902,
1903 en 1911 W. en J. in h. pr.; Miq. en KraHn-
gen Miq. in h. Utr.; Korte kade aldaar 1908
Danser in h. pr. ; Gorinchem 1911 H e n r. in h.
pr. ; — Laerhof Wijnandsrade 1911 en Schinveld
1911 de W. in R. H., aldaar 1912 de W. in h.
W. en J. Ontbreekt nergens op de daartoe geschikte
plaatsen in Zuid-Limburg de W. in h. pr. ; Gulpen
1911 Posth. en Henr. in h. Posth. en in h.
Henr. ; Maastricht 1894 de Haas in h. pr.
C. disticha 11. floribunda Pctcrm. Hoek van Hol-
land 1903 W. en J. in h. pr.
f. bracteata Goudriaan 1913 Kloos in h. pr.).

Bovendien: Op moerassige plaatsen in de duinen
achter de Westen Holk. Flor. p. 124; — Sneek.
Nijland, Marssum, Deinum. Goutum, Rinsumageest,
Oppenhuizen, Offingawier, Baard, IJtens, Rii-Mi,
Eagum, Warga, Hempens, tusschen Warns en Scharl,
Weiwerd, Tietjerk, Wartena, Tjalhuizum, IJsbrechtum,
Lieve-Vrouwen-parochie, St. Jacobi-parochie, Ooster-
meer, lijst Brakm.; — Zeist lijst Brakm.;
Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p. 446) — tusschen
Callantsoog en Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI. p.
239); Heemskerk, Vogelenzang — Westiand, Voorne
v. E. (Arch. 2. I. p. 416); — Walcheren A. W. (Arch.
2. III. p. 137); slootkant Groe, Wemeldinge, Wil-
helminapolder, duinen Schouwen, slootkant Klooster-
zande lijst v. d. B.; Hoek A. W. (Arch. \. IV. p.
308); Oudenbosch 1885-87 Butaye en d e

CAREX. 1989

Haan (Arch. 2. V. p. 549); — tusschen Beek en
Bunde 1885 K. en G. (Arch. 2. V. p. 31); tusschen
Wijlre en Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 330).
Voorts vermeld door Pelletier en Munting.
Bij Leeuwarden de Gorterp. 247 (als G. lepo-
rina y.). Bij Leeuwarden en Bergum Fl. Fris.
p. 125.
1435. C. arenaria L. Algemeen in zandige streken en in
de duinen, vaak ook aangeplant. TX. Mei — Juni.

In Herb.: Texel 1860 Lac, 1881 Groll; tusschen
Burg en Koog aldaar 1868 Holk.; Vlieland 1858
Lac; algemeen Terschelling 1869 Holk., 1897 V.;
Ameland 1840 Spree; duinen Schiermonnikoog
1860 S., 1869 Holk.; Rottum h. v. H., 1869 Holk.,
1896 Schipper; — Harendermolen S. E. Strat.;
— Assen, Emmen 1859 Lac en S. ; Meppel v.
Heijn.; — Rheeser duinen Hardenberg 1868 v. d.
Scheer; Zandberg Saasveld gem. Weerselo 1904
Blijd. en Frielink; Agnitenberg bij Zwolle 1887
L.; Karnpen R. B.; Zandberg bij Kampen 1848 T.;
Deventer v. Gron.; Platvoet bij Deventer ^) 1846
Cop; Diepenveen 1846 Cop (als lepor.); — Har-
derwijk R. B.; Warnsveld 1876 GroII; Leesten bij
Zutfen 1879 C. v. d. Broek; Doetinchem Un.
1885, 1885 GroII; Gendringen 1905 Rust; Rheede
V. H.; Heelsum 1849, Renkum Molenbeek aldaar
1849 en Wageningsche berg 1838 Buse; Nijmegen
B.; Ooische waard, Oosterhoutsche bosch en Wijchen-
sche heide tusschen Hatert en Heumen Th. Abel.;
Heumen Un. 1853 (als ligerica); — Amersfoort
1861, 1862 R. B.; vlasakkers aldaar 1893 Garj.;
Grebbe 1851 O.; Grebbeberg 1902 Exc G.; Straat-
weg bij Rhenen 1847 Th. Abel. (als ligerica);
Driebergen v. H.; Zeist 1837 v. H., 1851 O.;

1) als C. ligerica in Archief vermeld.

1990 CAREX.

Groeneveld bij Baarn 1873 O.; Woudenberger straat-
weg bij Zeist 1866 Knuttel; Zeisterheide 1843
W. K.; achter de Biit 1834, 1835 D. S.; Houderin-
gen bij de Bilt v. d. T.; — Naarden 1864 O.;
Muiderberg 1839 Romb.; Urk 1852 B. de Wit;
duinen Bergen Kerb., Un. 1871; Velsen 1860 S.;
Zandvoort B u s e ; Haarlem S p 1 i t g., P e r i n, G r o 1 1 ;
duinen Overveen 1835 B. W., 1838 Buse, 1841
Kerb., 1842 Heijbr., (P. N. S.), 1861 S.; Excer-
citieveld aldaar 1897 V.; Haarlemmerhout 1841
Kerb.; duinen ZandvHet 1873 Burcl<; Bennebroel\
1894 V.; — Hillegommerbeek 1886 Boerl. (iigerica-
achtige vorm); Noordwijk Forsten, 1860 S., 1872
B urck; Zuidhollandsche duinen 1833 S. S , Kerb.;
duinen KatwijJ< D z., 1837 Lac, 1851 S. (ligerica?),
Exc. 1882; Hollandsche duinen algemeen Pierot,
V. d. B.; Leiden 1835 Mb.: Wassenaar B. W.,
1844 O.r J. A. V. Dissel; tusschen Scheveningen
en Wassenaar Un. 1851; duin 's Gravenhage V. Z.,
1832 I. de L. e. h. GroH, G. B.. R. B.; Loos-
duinen, 1836 Buse, 1854 v. H. Jr., Exc. 1883;
Kijkduin Exc. 1884; Sloot bij Dordrecht 1831 v.
Hov. (brizoides X remota); — Walchersche duinen
1839 V. d. B.; duinen Schouwen 1843 v. d. B.,
1883 L.; Zuiddorpe 1863 A. W.;Sas van Gent 1845
• V. d. B., 1858 A. W.; — waarden Werkendam Lac;
Harendonk bij Zevenbergen, Bergen op Zoom U n.
1860; weiland aan de Mark Ginneken 1898 V.;
Loopschans Breda v. A.; dennenoord Mastbosch
Un. 1852 (als hgerica); Vuchtsche heide v. Hov.;
Zandheuvels achter Boombus onder Valkenswaard
1901 Rovers en v. Roessel; — Genooi 1899
Rieter; Beegden 1900 G. en Jongm.; Limburg
Un. 1883.

(Texel 1911 Schierb. in h. pr.; — Harender-
molen, Noord- en Midlaren R. de Boer en H. Kooi,

CAREX. 1991

in h. Heukels: — Zwolle 1893 Carm. in h. pr.;
Groot Driene gem. Lonneker 1904 Blijd. in h.
pr. ; — Hattem Bold. in h. Utr.; Trijzenberg aldaar
1887 en Bergharen 1895 Posth. in h. pr. ; Arnhem
1908 Henr. in h. pr. ; — Driebergen Miq. in h.
Utr.; Rhenen 1908 des T. in h. pr.; de Bilt v.
Embden in h. Heukels; — Bussum 1901 v. Goor
in h. pr. ; heide aldaar 1899 Koning in h. pr.;
spoordijk Amsterdam 1900 v. Goor, Haarlem, Over-
veen en Santpoort Koornneef, Overveen en Velsen
C. A. B a c k e r, IJmuiden Koornneefinh. Heu-
kels, aldaar Koornn. in h. pr.; Haarlem Kuyper
in h. Utr.; — Katwijk aan Zee 1898 des T. in h.
pr.; duinen aldaar 1900 Jongm. in R. H.; Wasse-
naar 1890 Costerus in h. pr., duinen aldaar
1893 V. Sur. in h. pr., 1890 Slebos in h. Brus-
saard; Dekkersduin 1895 v. Breemen in R. H.;
duinen Monster 1905 en Nieuwlandsche polder Hoek
van Holland 1904 W. en J. in h. pr. ; Heenvliet
Koornneef in h. Heukels en 1903 in h. pr.; —
Made 1913 Kloos in h. pr.; Breda 1897 Bolten
in R. H., — Plasmolen 1898 Docters v. Leeuwen
in h. Heukels; Reuver 1912 Danser in h. pr.
f. remota Marss. Staalduin bij 's-Gravezande 1904,
Hoek van Holland 1911 en Monster 1911 W. en J.
in h. pr.

Aanm. Het ex. van den Hoek is een bizonder hoog
exempiaar, waarbij de sciiutbladen wit zijn met groene mid-
denstreep, en de vleugel der vrucht niet tot beneden loopt.
Het ex. van Staalduin is eveneens afwijliend; de meeste mid-
delste aartjes aan den voet 5, en aan den top §, is echter
volgens Kiikenthal f. remota. )

Bovendien: Roode KHf, Kippenburg, Rijs, Oude-
schoot, Legemeerstersingel, Brakm..; — Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Bronsbergen bij
Zutfen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); Wijchen —
Baarn, Zeist lijst Brakm.; — van Muiden naar

1992 CAREX.

Laren Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); Hilversum
Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); Alkmaar, Heilo, Cal-
lantsoog-Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239); -
Hillegommerbeek 1866 J. M. de B. (als ligerica);
Kralingsche veer lijst v. d. Voo; Brielle-Rockanje
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — HaamstedeUn.
1894 (Arch. 3. I. p. 51); Zoutelande de Lobel
Kruydtboeck 1581; duinen Schouwen, idem Zuid Be-
veland 1848 en duinen Breskens Lac. lijst v. d. B.;
Hulst V. d. B. en B. W. (Arch. 1. IV. p. 308); Oost
en West Zeeuwsch Vlaanderen A. W. en L. (Arch.
2. VI. p. 132); — Bergen op Zoom, Woensdrecht
en langs de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); —
Plasmolen 1874 Th. Abel. en Lac; Gennep Lac.
en Tegelen 1885 K- en G. (Arch. 2. V. p. 31); Vel-
den, Blerik, Venlo, Arcen, Hamert, Welsche hut Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 577); Helden en Sevenum Dum.
Guide p. 24, Reuver en Sevenum lijst de Wever.
Voorts vermeld door Pelletier en Vorstius;
verder geen speciale groeiplaatsen behalve Rande
en Gorsel in Prodr. Ed. I. p. 289 en Bergumerheide
Hinxt en Bruinsma Fl. Fris. p 125.

Aanm.: Door H o 1 k e m a wordt een voim >. pseiido-
arenaria Rchb. beschreven: „tenuior gracilior; spicuiis omnibus
androgynis fere totis femineis" van de duinen op Terschelling.
Deze vorm pseudoarcnaria van Reichenbach is nog altijd
een twijfelaclitige plant. De autiientiekc vorm wordt door
Kiiktnthal gebracht tot Care.x brizoides X leporiiia. De
diagnose van Holkema komt echter niet overeen met de be-
schrijving van dezen vorm bij Ascherson en Grabner (Syn. II-.
p. 79), waarbij nog komt dat brizoides alleen in Zuid Limburg
en daar nog zeer zeldzaam is aangetroffen en C. leporina op
Terschelling nimmer is gevonden. We hebben dus hier waar-
schijnlijk met C. arenaria te doen, misschien wel met den
vorm remota.

1436. C. ligerica Qarj. Komt met en tusschen C. arenaria

voor; toch een twijfelachtige soort, die niet alge-

meen is. 2[. Mci — Juni.

CAREX. 1993

In Herb.: Hillegommerbeek 1866 J. M. de Boer;

boschje bij het Station aldaar Exc. 31 Mei 1894.

(In herb. Broers lag onder een aantal ex. van C. arenaria
L., in de duinen algemeen, S. S., een ex. van C. ligerica Gay.
h. W. en J. no. 289 )

Bovendien: Zutfen, Uilenpas Un. 1850 (Arch. 1.
III. p. 235); — Rhenen Th. Abel. (is echter C.
aren.), Grebbe O. (waarschijnlijk de plant, die reeds
onder C. aren. vermeld is) en — Mastbosch Un.
1852 (zie echter bij C. aren.) Arch. 1. III. p. 517); —
Walcheren A. W. (Arch. 1. III. p. 137). De planten
Ooische waard en Oosterhoutsche bosch Th. Abel.
(Prodr. Ed. 1. p. 290) werden door den HeerKobus
voor C. praecox gehouden en als zoodanig vermeld
in Arch. 2 V. p. 330, door Dr. Goethart echter
tot C. arenaria gebracht, onder welke soort men
haar hierboven aangevoerd ziet.
1437. C. praecox Schreb. (= C. Schreberi Schrank et
Prodr. Ed. I. p. 289). In opene zand en heidegron-
den. 4. April—Mei.

In Herb.? Meppel v. Heijn. (waarschijnlijk lepo-
rina); — Eikenboschje bij Hunderen 1849 Cop; —
(Arnhem Perin).

Bovendien: Zeist Petif FI. B. S. is Rhijncho-
spora fusca zie p. 206 noot. De oudste opgaven van
Lejeune en Courtois voor Belgisch Limburg
en Maastricht worden door Husnot en Crepin
betwijfeld. Forster geeft haar daarentegen weer
aan voor Malmedij en voor Maastricht (Forster:
Flora von Aachen p. 380).
1438 C. brizoides L. Op beschaduwde vochtige gras-
gronden, gaarne langs beeken. 21- Mei — Juni.

In Herb.: ? Nijmegen B. (disticha?); Fort te Apel-
doorn in herb. K- A.; — langs de beek bij Wolf-
haag 1899 G. en V.

(Molenbeek aldaar 1903 G. en Jongm. in R. H.),

1994 CAREX.

Bovendien: In Arch. 2. III. p. 205 geeft de Heer
Kok Ankersmit de soort aan als zeer algemeen
voor Apeldoorn. Daartegenover staat dat de Heer
Kobus in Arch. 2.j,IV. p. 495 zegt: ..terwijl eene
plant door mij in het herb. van den Heer K. A.
aangetroffen en door hem bij het fort te Apeldoorn
gevonden, wel brizoides is, maar volgens een door
ons in loco ingesteld onderzoek niet meer op die
plaats voorkomt." hi Lijst de We ver (Jaarb. 1912)
vermeldt deze dat in het herbarium van D u m o u I i n
zich een goed exemplaar bevindt, gevonden op den
Meersenerberg, naar den kant van Berg-Terblijt in
1870. Dat Dumoulin die groeiplaats niet in zijn
werk aangeeft, is duidelijk daar zijn Guide van 1868
dagteekent.
1439. C. vulpina L. Aan waterkanten op beschaduwde
moerassige plaatsen. %. Juni—JulL

In Herb.: Texel 1860 Lac, 1868 Holk., 1881
Groll; Oosterend aldaar 1869 Holk.; — Bolsward
1875 J. M. d. B.; Franeker 1840 Spree; St. Jacobi
Parochie 1829 v. H.; Leeuwarden 1859 S.: tusschen
Oideboorn en Akkrum 1868 v. T.; — Reitdijk Gro-
ningen S. E. Str. (als mur.); Groningen 1856 S. E.
Strat.; — Kampen 1846 R. B., v. Heijn.; Zwar-
tendijk 1847 T.; Uiterwaarden in Schelle bij Zwolle
1903. Zwolle 1891 L.; Lindermaten 1903 en Borne
(als, mur.) 1905 Blijd.; — Harderwijk Jungh.,
R. B.; Leesten Gronem.; Gendringen 1894, 1905
Rust; Arnhem Buse; Nijmegen B.; Beuningen
1850, Oosterhoutsche bosch 1850 (als mur.). Th.
Abel.: Zoelmond 1836 D. S.; — Eem bij Amers-
foort 18S)4 Garj.; de^Bilt v. d. T ; Oudwijk bij
Utrecht (v. H?); Hardenbroek 1833 (v. d. T.?);
tusschen Jutfaas en het huis de Haemstede v. d. T.:
Utrecht Bergsma, 1833 Wtt., 1835 D. S., Lac; —
Naarden 1864 O.; Muiden S.; tusschen Muiden en

CAREX. 1995

Muiderberg 1848 Lac; Rietlanden Muiden Un. 1901;
Amsterdam Fl. Amst., 1877 O.; Buitengasthuis
aldaar 1835 Mi q.; Overtoom aldaar 1835 de Vriese;
Amstelveensche weg P. Heijbr. (P. N. S.); Zeedijk
1838, Ringdijl< (als mur.) 1839 Romb.; Legmeer-
polder Uithoorn 1886 Boerl.; Schoterweg Amster-
dam Fl. Amst. (als mur.); Zaan 1841, Oostl<ant
Zaan 1851 en Westzaan Kerb.; Uitdam en Edam 1905
Struyk.; Enkhuizen 1895 Sanders; Wieringen
1856 L a c. ; Halfweg 1 856 v. H. Jr. ; Haarlem S p 1 i t g. ;
Zomervaart aldaar 1870 Groll; Schalkwijk boven
Haarlem Buse; Boschstreken Haarlem (wie? als
nemor.), Schoten 1894 V.; Haarlemmermeer 1853
Hartm. en S.; Heemstede v. d. T. ; — Piet Gijzen-
brug 1894 V.; Leiden Dz., Mb., 1836 Lac, 1845
B. W. (ook als mur.), 1842 B. W. (ais mur.), 1845
Perin, 1872 Burck; Haagweg aldaar Pierot;
Maredijkje aldaar (wie?), Wassenaar S. S.; Persynspan
1833 de Haan (als mur.); aangedempte grond
hortus Leiden 1859 S. (als mur.); Groenesteeg Oegst-
geest 1873 Hoek; 's-Gravenhage V. Z., G. B.,
R. B., V. Breemen; Beeklaan aldaar v. d. Cop;
langs de Schie bij Overschie 1904 W. en J.; Over-
schie 1892 v. d. Voo; 1904 W. en J.; Schiedam
1892 V. d. Voo, Rotterdam Perin, 1850 O. (als
mur.), 1851 O.; Kolenaschweg Rozenburg Rotterdam
1901 en Hillesluis 1903 W. en J.; tusschen Kra-
lingsche veer en Rotterdam 1901 Jon gm. (als mur.);
tusschen Slikkerveer en Bolnes 1901 Jongm.;
Overmaas Gronem., 1856 O.; IJselmonde 1891
V. d. Voo; Oost Voorne v. Breemen; Dordrecht
V. H o V. ; Boonepad aldaar V. ; Ouddorp 1894 B o e r I.
en V.; — Zuid Beveland 1839, 1848 v. d. B.; Kloe-
tinge 1839 v. d. B. ; Zierikzee 1873 Schuringa;
Walcheren 1839 v. d. B.; Domburg Forsten;
Middelburg 1877 L., 1880 B u ij sm.; West Souburg

1996 CAREX.

1903 Ogt.; Hoek 1863 A. W. (als mur.); — Lies-
bosch V. A.; Wijk bij Heusden 1847 en Rosmalen
V. Hov.; buitengracht kasteel te Heeze 1901 Ro-
vers en v. Roessel; — Spoorweg Beek 1872
Lac; Terhagen bij Beek 1885 K- en G.
/3. nemorosa Koch.

In Herb. Haarlem wie?; — Oude Plantage Rot-
terdam 1851 O.; bosch van Rhoon 1903 W. en J.;
Willemsdorp 1886 V.

(Hoorn op Texel 1894 V. Sur. in h. pr.; —
Sneek 1894 L. in h. pr., Brakm. in h. pr.; —
Groningen R. de Boer en H. Kooi in h. Heu-
kels; Winschoten Schipper in h. pr. ; — Eelder-
wolde Miq. in h. Utr.; — Apeldoorn 1895 Bolten
in R. H.; Rijswijk Gld. v. Wagensveld en —
Utrecht v. Embden in h. Heukels; Bunnik
Kuyper in h. Utr. ; — 't Gein 1900 v. Goor in
h. pr., Abcoude v. Goor in h. Heukels; Amster-
dam 1909 Henr. in h. pr. ; Koornneef in h.
Heukels en Zeeburg aldaar 1904 in h. pr.; Zand-
sloot Alkmaar 1890 en Overveen 1890 Costerus
in h. pr.; Haarlem C. A. Ba cker in h. Heu ke Is;
Bussum 1894 V. Sur. in h. pr.; — Lisse 1894
Struyk. in h. pr. ; Leiden 1899 des T. in h. pr.;
Voorschoten 1893 en boschje achter Valkenburg
1893 V. Sur. in h. pr.; Voorburg 1909 Posth.
in h. pr. ; Wittebrug 's Gravenhage 1 900 v. Breemen
in R. H.; Rotterdam W. en J. in h. Heukels,
Miq. in h. Utr. ; Kiah'ngen 1909 Danser in h. pr. ;
Zwijndrecht 1894 Posth. in h. pr.; Dordrecht 1913
Kloos in h. pr., 1912 W. J. en Henr. in h. W.
en J. ; Gorinchem 1910 Henr. in h. pr. ; Heenvliet
Koornneef in h. Heukels en 1904 in h pr.; —
Noord Beveland 1907 Schipper in h. des T. ;
Zuid Beveland Posth. in h. pr.; — Maastricht

CAREX. 1997

1892 de Haas in h. pr. ; tamelijk algemeen in

Zuid Limburg de W. in h. pr.

(3. nemorosa: Leiden Dz. e. h. Broers, Oost

Voorne 1909 W. en J. in h. pr.; II. laeviuscula

Sanio: bosch te Rhoon als boven;

f. longibracteata Beck. Dordrecht 1913 Kloos

in h. pr.).

Bovendien: Texel langs slooten en moerassige
landen bij Laagwaal, bij Burg, Hoogeberg, de
Westen, Eijerlandsche polder en in de duinvlakte
de Nederlanden. Terschelling bij Hee, Schiermon-
nikoog Holk. Fl. p. 125; — Ulst, Westhem, Dron-
rijp, Offingawier, Nijland, Oudega (W.), Beetgum,
Marssum, Boznm, Holwerd, Ternaard, Hantum,
Waaxens, (Westdongeradeel), Foudgum, Molkwerum,
Huizum, Oppenhuizen, St. Anna Parochie, Baard,
Eagum, Roodhuis, Burgwerd, Wommels, Scharne-
goutum, Witmarsum, Arum, Achlum, Kimswerd,
lijst Brakm.; — langs den straatweg Heino — Wijhe
Un. 1888 (Arch. 2. V. 416); Hengelo Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 229); — Winterswijk Un. 1859 (Arch.
1. V. p. 231); Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p.
204); Ingen, Lienden, Wageningen — Zeist, Bunnik
en Neerlangbroek hjst Brakm.; — Alkmaar, Heilo
Un. 1891 (.^rch. 2. VI p. 239); Overveen —
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 416); Brielle — Rockaiije
Un. 1887 (Arch. 2 V. p. 402); IJselmonde, langs
de Rotte en IJsel lijst v. d. Voo; — Duiveland
Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 48), Renesse, Kapelle Un.
1894 (Arch. 3. I. p. 51); al de Zeeuwsche eilanden
A. W. (Arch. 2. III. p. 137) en L. (Arch. 2. VI.
p. 132) — Moerdijk Un. 1860 (Arch. 1. M'K p. 236); —
Hamert Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); Hulsen
1885 K. en G. (Arch. 2. V. p. 31); Ambij, Valken-
burg Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 330); te Voerendaal
bij Cortenbach en Haeren, te Heerlen bij Welten

1998 CAREX.

en Benzrade, te Millen langs de Roodebeek, te
Sittard bij de Stadbroekermolen; te Meersen langs
de Geul; te Pietersberg bij Slavante, te Vaals langs
de Selzerbeek en Gronsveld, oude kiezelgroeve
lijst de W.

Voorts vermeld Pelletier. Veel bij Bodegraven
en aan de kanten der grachten om Rotterdam de
Gorter p. 348; Meerburger wetering en onder
Warmond Mb., Haagweg Pierot, Zoeterwoudsche
weg Dz.; Morsebelsche polder Mb. en Kerb. in
Fl. Leid. p. 306; Menaldumer-mieden Fl. Fris.
p. 125, terwijl ook volgens v. Hall. (Fl. B. S. I.
p. 646 noot) de C. baldensis L. bij de Gorter
p. 246, „op de Cingel van Rotterdam, doch zeld-
zaam D. Rainville," een misvorming van C. vul-
pina moet geweest zijn: altans v. Hall zegt dit
exemplaar in het herbarium van Rainville gezien
te hebben.
1440. C. muricata L. In moerassige weilanden, aan water-
kanten, langs wegen en dijken. 2i. Mei—Juli.

In Herb.: Sneek 1894 L.; — Groningen 1847
V H.; — Coevorden 1859 Lac. en S. (als vulp.); —
Zalk V. Heijn., 1847 T.. 1847 R. B.; dijk aldaar
1846 R. B., Zwartendijk bij Kampen 1847 T ; langs
het Zwarte water bij het Rademakerszijl Zwolle
1886 L.; Deventer Cop., v. Gron.; — Haiderwijk
1864 R. B ; Zutfen 1838 Buse; Voorst 1879 K. A.;
Bronsbergen Un. 1897; Middachten 1838 Buse;
Velp 1896 Ogt.; Arnhem S., 1880 Groll; Door-
werth 1833 Wtt. (var. loliacea Schk.); Renkum
1838 en Wageningsche berg 1849 Buse; Nijmegen
B., 1897 G. en V.; — Amerongsche berg 1851 O.;
Lekdijk tusschen Wijk en Amerongen W. K.; Utrecht
V. H, Lac, 1859 R. B.; Batterijen weg Utrecht
naar Houten v. d. T. ; Kromme Rijn bij Utrecht
Marchand; Bilt 1835 D. S. (als stellulata); Schalk-

CAREX. 1999

wijk 1833 Wtt.; huis de Haar bij Vleuten v. H.; —
Amsterdam Fl. Amst. (ook als divulsa); Ringdijk
naar tiet Diemensciie rechithuis bij Amsterdam 1837
Mb.; Anna Paulowna 1903 v. Breemen; Spaarn-
dammerdijk 1838 Buse; — Hooge Rijndijk Zoeter-
woude 1898 V.; Leiden Dz., 1836 Mb., 1837 Wtt.
(als divulsa), Perin, Kerb.; 's-Gravenhage V. Z.,
de Br., v. Breemen, Leidsche Vliet bij Voorburg
de Vriese; Schiedam 1892 v. d. Voo; Rotterdam
1892 V. d. Voo; Heuvel Park aldaar 1902 Jongm.;
Eendrachtsiaan Rotterdam 1856 O.; Koedood tus-
schen Charlois en Rhoon 1903 W. en J.; Zwijndrecht
1837 Lac; Dordrecht 1848 v. Hov.; muur dijk
naar Hoek van Holland bij Maassluis 1894 V.;
Zuiddijk Hellevoetsluis 1900 Struyk.; — Zuid
Beveland v. d. B.; 's-Gravenpolder 1839 v. d. B.;
Nieuw- en St. Joosland 1877 L.; Sas van Gent 1854
A. W.; — tusschen Ginneken en Boschpoort Breda
v. A.; — Molenstraatje Venlo 1899 Rieter; Water-
sleijhof bij Sittard 1901 G. en V.; Wijlre Un. 1883.
f. abn. Verwerspad Amsterdam Fl. Amst.

(Koudum, Scharnegoutum Brakm. ih h. pr.; —
Winschoten 1889 Schipper in h. pr.; — bij den
Dinkel ten westen van Losser 1905 en Weusthag
bij Hengelo 1904 Blijd. in h. pr.; — Arnhem 1908
en Horssen 1895 Posth. in h. pr.; Velddriel Exc.
Pl. 1903; Hunerberg Nijmegen 1901 v. Breemen
in R. H.; — Utrecht v. Embd e n in h. H eukel s;
— Muiderberg 1902 v. Goor in h. pr.; de Rijp
1910 Geels in h. pr.; — zeeduinen 's-Gravenhage
1902 V. Breemen in R. H.; tuintje Oudendijk
Rotterdam 1911 Danser in h. pr.; buitenplaats
Woudenstein aldaaj 1901 en dijk Vlaardingen — Maas-
siuis 1901 W. en J. in h. pr.; Gorinchem 1912
Henr. in h. pr.; — Venlo (R. 6, 56, 41) 1902
Jongm. in R. H.; Weert 1908 Schierb. in h. pr.;

2000 CAREX.

algemeen in Zuid Limburg de W. in h. pr. ; Maas-
tricht 1892 de Haas in h. pr.; Houthem 1911
Posth. en Henr. in h. Henr. ; Schaesberg 1889
Struyk. in h. pr.; Schin op Geul 1912 W. J. en
Henr. in li. W. en J.; Epen (galvorming) 1913
de W. in h. W. en J.).

Bovendien: duinvlakte de Nederlanden op Texel
Holk. Fl. p. 125; — Holwerd, IJlst, Oudega (W.)
lijst Brakm.; — iangs de Nieuwe Wetering naar
de school in Tongeren U n. 1888 (Arch. 2. V. p. 416);
Kallenkote Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); -Groenlo
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 231); Terborg, Doetinchem
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); hakhout bij den
St. Anthonusmolen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 330);
Dalhoven op de Beemte K- A. (Arch. 2. III. p. 204); —
Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); — West-
land, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 416); Brielle,
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); - Schipper
Wezeiing, haven Goes, IJersekendam, Bosch te
Baarland, Noordwelle, Kloosterzande lijst v. d. B.;
Noord Beveland A. W. (Arch. 2. III. p. 137); Hoek
A. W. (Arch. 1. IV. p. 308); — Oudenbosch 1885-
1887 Butaye en deHaas (Arch. 2. V. p. 549); —
Afferden Lac, Beek-Elsloo 1885 K- en G. (Arch.
2. V. p. 31); Thorn Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628);
Sittard Un. 1883 en Amby U n. 1861 (Arch. 2. IV.
p. 330); Valkenburg H. d. V. {Arch. 2. I. p. 145).

Voorts vermeld bij de Gorter te Hulsen bij
Nijmegen, en Rotterdam Rainv.; Persijnspan onder
Wassenaar h. S. S. vindt men onder voorgaande
soort gebracht, Hoogemorsch en singels Leiden Fl.
Leid. p. 307. — Marssum v. H. en Beetgum, Fin-
kum Fl. Fris. p. 125: — St. Pietersberg Dum.
Guide p. 34.

De opgaven Arch. 1. III. p. 289 Haarlemmer-
mcer 1853 A. W. Hartm. en S. en Arch. 2. V.

CAREX. 2001

p. 330 Oosterhoutsche bosch vindt men terug onder

C. vulpina.

f. remota F. Schultz wordt gemeld in de Wever's

lijst als voor te komen op den Petersberg, te Oud

Vall<enburg en te Schin op Geul.

C. Pairaei F. Schiiltz. In bosschen, lommerrijke

weiden in zuid- en midden Europa verbreid, in het

noordelijke deel zeldzamer, maar wellicht niet onder-

scheiden 4. Juni.

In Herb. : Hiertoe zoude behooren de hierboven
onder C. muricata vermelde plant gevonden door
Wttewaal in 1833 bij Doorwerth.
C. Leersii F. Schultz. Verspreiding als de voor-
gaande, doch zeldzamer in de noordduitsche vlakte
ontbrekend. 2i. Mei — Juni.

In Herb.: Nijmegen B.; — Utrecht v. H.; — Rot-
terdam O.

(St.-Pietersberg bij Maastricht 1911 Posth. en
Henr. in h. Henrard, 1913 de Wever in h.
W. en J.; Oud Valkenburg 1912 Henr. W. en J.
in h. Henr., en Valkenburg 1912 (veelj en Schin
op Geul 1912 W. J. en Henr. in h. W. en J. Beide
laatste planten zijn door Kiikenthal zelf tot
C. muricata var. Leersii gebracht).

Bovendien : Gronsveld-Oud Valkenburg lijst de W.

.^anm.: De door Ascherson en G rabner als ondersoort
onderscheiden C Pairaei is dezelfde als C. loliacea Schk. en
C. muricata ^. virens Rchb. Ic. VIII. t. CCXV. f. 562.; hun
C. Leersii is de C. muricata /3. virens Koch Syn. Ed. I. p.
751. = C. muricata var. Leersii Kneucker.

De waarde der soortsonderscheiding loopt blijkbaar nogal
uiteen; de redenen waarom A. en G. haar als ondersoort be-
schouwen vindt men in hun Syn. 112. p. 39, Voor ons land
werd op deze varieteit het eerst de opmerkzaamheid gevestigd
in Arch. 1. IV. p. 444 door van den Bosch, die de plant
door Oudemans onder zware lindeboomen langs een sloot
in de Eendrachtslaan te Rotterdam gevonden, aan een nadere
beschouwing onderwerpt. Door Goethart werd zij onder de

126

2002 CAREX.

gewone vormen gerangschikt, waarom men haar ook onder
de muricata in herb. hierboven aantreft.
1441. C. divulsa Good. In loofbosschen, somtijds op
heiden, aan wegen en op weilanden. 21- A^lei — Juni.

In Herb.: Arnhem Perin; — Leiden ± 1840
W tt. (ex. te jong, om zeker uit te maken. Goeth.);?
Wassenaar Wtt. (niet zeker iiit te maken G.);?
Delft Dr. onleesb. ■■'■)

Bosschen bij den Plasmolen Un. 1853 (vruchtjes
paarsbruin, zooals bij bijna alle als C. divulsa in
ons herbarium voorkomende exemplaren. G.); aan
den spoorweg bij Beek 1872 Lac. (als vulpina
n*'. 870); Maastricht Haunem.; St. Pietersberg Un.
1861, 1864 en 1866 H. d. V., 1885 K-, 1887 Groll;
Savelsch bosch Gronsveld 1894 V. en v. Vloten;?
Valkenburg 1866 H. d. V.; Plateau Rotspark aldaar
1900 Rieter; weg Schaesberg naar de keutebron
Exc. 1889; St. Geertruid 1885 K- en G. ;? bosschen
Onderste Locht 1896 G.

(Een ex. als C. muricata X remota, Leiden 1837 Wtt. in
h. W. en J. — Bosch Canne 1893 de Haas in h. pr. en in
h. L.; Pietersberg bij Maastricht 1911 Posth. en Henr. in
h. Henr. ; aldaar 1913, St. Geertriiid 1913. Valkenburg 1913,
Gronsveld 1913 A. de Wever in h. W. en J., en nader
omschreven als Reesenberg 1913 en Savelsbosch 1913, bosch
Geertruide 1913, boschhelling Caestert 1913, Hermitage en
Kauwberg te Oud Valkenburg 1912 de W. in h. pr.).

Bovendien: Amsterdam Lac, M. D. en Romb.
in Arch. 1. 1. p. 417. 462 is muricata.

Pietersberg, Beek-EIsIoo 1885 K- en G. (Arch. 2.
V. 31); Epen, Mheer, Schin op Geul, Oud Valken-
burg lijst d e W. waarbij nog opgemerkt wordt:
.,deze soort, die in Belgie niet zeldzaam schijnt te
zijn. is volgens Henrard en Wachter voor ons

•) Dit etiquet van herb. v. Hall omvat 2 planten. Een met rijpe
urntjes en wel waarschijnlijk — C. divulsa ; de andere nog zeer jong
heeft meer het voorkomen van muricata.

CAREX. _ 2003

land dikwijls verwisseld met den vorm furculata
Peterm. van C muricata, waarbij in de aar het
onderste aartje verlengd is en vertakt. Het ex. van
Franquinet in ons herbarium moet inderdaad ook
.tot dezen vorm gebracht worden. Verder is ze ook
verwisseld met schaduwvormen en vormen met
onderbroken aar van G. muricata." De plant werd
het eerst vermeld in de Fl. Leid. 1840 p. 307, en
overgenomen in de Nieuwe Bijdragen le stuk van
V. Hall, in Tijdschr. VIII. (1841) p. 257. Forster
geeft haar aan voor Limburg.

1442. C. paradoxa Willd. In moerassige veengronden.
2i. Mei — Juni.

In Herb.: Eelderwolde bij Groningen 1831 v. H.;
Onland aldaar 1856 S. E. Strat. ; — Schalkhaar
bij Deventer 1852 K- A.; Elsenerbroek bij Goor
(nog te jong) 1898 G. en V.; — Beekbergerwoud
1834 Wtt.; Zutfen 1837 Wtt.; — Heusdenhout bij
Breda Un. 1852.

(Sleeswijk N. Br. 17 Mei 1914 veel!! Henr. in
h. pr.).

1443. C. paniculata L. Aan beschaduwde waterkanten,
in moerassige weilanden. 2i- Mei — Juni.

In Herb.: Texel 1881 Groll; Hoorn op Texel
1869 Holk.; Elzenbosch Texel 1867 H. d. V.; —
Gaasterland 1894 L.; Smalle Ee Exc. Pl. 1904; —
Haren en Onland bij Eelderwolde S. E. Strat.; de
Leek 1835 v. H.; Wildervank 1845 (v. d. B.?); —
Nietap v. H.; Weerdinge 1859 Lac. en S.; Meppel
v. Heijn.; — Kampen R. B. (als teret., doch zelf
reeds verbeterd in Arch. 1. 11*. p. 27); IJselmuiden
T., R. B.? Beuiakkerwijde kraggen 1898 L. en G.
(paradoxa); Land van Vollenhove 1897 L.. 1898 L.
en G.; Oldeneel bij Zwolle 1893 L ; Elsenerbroek
bij Goor 1898 G. en V. ; — Harderwijk A. Bondam,
Hulshorst aldaar 1849 R. B.; Essenburg bij Harder-

2004 CAREX.

wijk en Hoevelaken R. B.; Op de Horst tc Loenen
1880 K. A.; vijver Park Rozendaal 1896 Ogt.;
Arnhem Perin; Nijmegen B.; Huis Ubbergen 1850
en Beek Tii. Abei.; — Randenbroek 1893 Garj,;
Amersfoort R. B.; Hoogland 1839 D. S.; Soest 1894
Garj.; Maarsbergen 1885 K.; Utrecht Lac; Kromme
Rijn aldaar v. H. ; Tienhoven 1839 D. S.; Westbroek
1851 Hartm.; Klein Amelisvvaard bij Utrecht v. d. T. ;
Maarsseveen 1845 W. K-;? Waverveen 1847 Lac.
(als parad.); Loosdrecht 1839 D. S.; venen Acht-
tienhoven 1871 O.; — Naarden 1864 O.; Legmeer-
polder 1886 Boerl.; Funen Fl. Amst.; Halfvveg
1855 Lac, S.; Haarlem v. H. (a!s teret.), 1873
Burck; Haarlemmerhout 1873 Burck; Naaldeveld
bij Haarlem 1887 V.; Aerdenhout 1870 Groll; Bent-
veld 1838 Buse; Zandvoortsche weg 1838 Buse
— Hiilegommerbeek 1895 V.; Hillegom 1857 S.
Ringdijk Haarlemmermeer bij Sassenheim Exc 1888
Teijlingerlaan 1857 S.; Noordwijkerhout v. H.
Erforderlaan bij Lisse 1894 V.; Warmonderhek 1843
O.; Katwijk Pierot, 1835 Mb., Dz., 1837 Lac,
O., 1851 en 1860 S.; Hoogemorsch aldaar Kerb.;
Maredijkje 1846 Perin; Leiderdorp langs den Rijn
1833 S. S.; Hazerswoude 1827 de Vri ese; Oegst-
geest Kerb. ; Plassen Nieuwkoop 1901 Jongm.
en Valk.; 's Gravenhage V. Z., 1833 S. S.. Thom-
son; Wassenaar Mb., 1850 Dz., tusschen den Haag
en Loosduinen R. B.; Voorburg Forste n; Schol-
levaerseiland 1834 Coll. Nat; Bleiswijk 1892
V. d. Voo; Rotterdam 1850 O., 1893 v. d. Voo;
Koedood tusschen Charlois en Rhoon 1903 W. en
J.; Overmaas bij Rottcrdam 1851 Gronem.; Dor-
drecht v. Hov.; — 's-Hertogenbosch v. Hov. ; —
Plasmolen bij Mook langs de beek in het bosch 1874
Lac (als divulsa); langs den vijver bij den onder-
sten Molen 1899 Rieter; Terhagen 1855 K en G.

CAREX. 2005

(Gaasterland lijst Brakm.; — Eelderhooiweg,
Peizerstraatweg, Peize, Paterswolde 1903 R. d e
Boer en H. Kooi in h. Heukels; Winschoten
1894 Schipper in h. pr.; - Hattem Bold. in
h. Utr. ; — Utrecht V. Embden en — Bussumsche
Meent 1899 Docters v. Leeuwen, Ankeveen
Th. Stomps en Ankeveensche plassen v. Goor
in h. Heukels en 1901 in h. pr.; Kortenhoef 1900
Jongm. in R. H.; Amsterdam 1909 Henr. in h.
pr.; — tusschen Ruigenhoek en Noordwijkerhout
1894 en Haagweg Leiden 1894 V. Sur. in h. pr.;
Papenlaan Voorschoten 1901 des T. in h. pr. ;
Duifhuis bij Leiden e. h. Broers in h. W. en J.;
's-Gravenhage 1893 Bolten en Bezuidenhoutsche
weg aldaar 1900 v. Breemen in R. H.; Delft de
W. Hamer in h. L.; Kortekade Rotterdam 1908
Danser in h. pr. ; vochtig weiland in Krah'ngen
aan den Kralingschen Plas bij Rotterdam 1910 H. N.
Kooiman in h. Danser; Oude Koedood 1905
W. en J. in h. pr.; — Domburg 1885 J. v. d. Velde
Olivier in h. Heukels; — Drimmelen 1913
Kloos in h. pr. ; — tusschen Wijlre en Wittem 1911
Posth. in h. pr.; Beek— Bunde 1900 Sillev. en
Jongm. in R. H.; vrij algemeen in vrij diepe
moerassen; belten met alleen enkelvoudige aren
(simplic.) zagen we hier nooit, wel gemengd d e W.
in h. pr.
/3. simplex Peterm.

Apeldoorn 1880 K. A.; — Eijs 1912 W. J. en
Henr., Wijnandsrade 1912 de W. in h. W. en J. ;
tusschen Wittem en Wijlre 1911 Post. en Henr.
in h. Henr.).

Bovendien: Texel in een rietveld bij Loodsmans-
duin, en bij de Westen Holk. p. 125; — Teridzerd,
Mildam Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); — Borger
1859 Lac. en S. (Arch. I. V. p. 258); — Kallen-

2006 CAREX.

kote en Giethoorn bij de Eendenkooi U n. 1892
(Arch. 2. VI. p. 353); — Bleekermeer bij Uttel K. A.
(Arch. 2. II. p. 160); — Abcoude Asscher (Arch.
1. p. 446); Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. 1. p. 307);
Bergen v. E. (Arch. 2. I. p. 416); — Schiedam,
IJselmonde, Zuidhollandsche Veenpolders hjst v. d.
Voo; — tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); — Oudenbosch
1885— '87 Butaye en deHaas (Arch. 2. V. p.
549); — weg Tongelrooische beek tot Nieuwe brug
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Welsche hut Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 577); Gronsveld Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 330); Gulpen, Beek-Elsloo 1885
K. en G. (Arch. 2. V. p. 31).
/3. simplex met aarvormige bloeiwijze komt veel
voor in het moeras achter de hoeve Brommelen
(Wijnandsrade) en de hoeve Naenhof (Hoensbroek).
Meestal ontspringen ook pluimdragende stengels
uit dezelfde zode lijst de W.

Voorts gemeen langs diepe en door boomen over-
dekte graften bij Rotterdam, 's-Hage, Voorburg,
Bodegraven D. Rainville bij de Gorterp. 249;
tusschen Harderwijk en Elburg Ehrh.; op de
eilandjes in de verdronkene landen bij Waverveen
Reinw. v. H. Fl. B. S. p. 653; tusschen Wasse-
naar en Katwijk binnen Mb.; tusschen Valkenburg
en Wassenaar veel Buse en Mallegat en Orchis-
land Katwijk Kerb. en Mb. in Fl. Leid. p. 307.
1444. C. diandra Schrank. {= C. teretiuscula Good. et
Prodr. Ed. I. p. 289). Op moerassige zandgronden,
in veenstreken. 4. Mei-Jani.

In Herb.: Texel 1860 Lac; Hoorn op Texel 1869
en tusschen den Hoorn en de Westen aldaar 1868
Holk.; Alloo op Texel 1903 v. Breemen; Ter-
schelling 1903 v. Breemen en v. Iterson; Mid-
denweide Schiermonnikoog 1897 V.; — Eelderwolde

CAREX. 2007

Strat ; — Meppel v. Heijn.; tusschen Leenders
en het doosje bij Meppel 1898 L. en G.; — Giet-
hoorn 1893 L.; ? Rieti<raggen bij St. Jans l<looster
(parad. ?), ? Wanneperveen en Beulal<l<erwijde Krag-
gen 1898 G. en L. (parad.?); Molenvlier bij Goor
1898 en Elsener en Entersche veen aldaar 1898
G. en V.; Dieze bij Zwolle 1892 L. ; — Beekberger-
woud 1834 Wtt.; Broekland bij Vaassen 1834, 1837
Wtt., S.S.; — Hoogland 1839 D.S.; Gageldijk
Westbroek v. d. T.; heide tusschen Westbroek en
Nieuw Loosdrecht 1839 Lac; Venen bij Achttien-
hoven 1847 B. W. (als elong.). 1839 Kraamw.,
V. d. T,, G. Deijn., herb. Kerb., 1871 O.; —
Zwanenwater bij Callantsoog, westoever Midden-
plasje en Zuidwest-oever noordelijke plas 1901 G.
en Jongm.; duinvallei Zandvoort, Rozenwater
aldaar, Bentveld 1838 en Haarlem Buse; alhier
V. H., Kerb.; — Westland v. d. T.; — Heusdenhout
bij Breda Un. 1852, Geldrop Dz., de Br. ; aanvoer-
sloot gemeente vloeiweiden Valkenswaard 1901
Rovers en v. Iterson;. — Plasmolenveen 1897
G. en V.; Broekmolen bij Stramproi 1900 G. en
Jongm., Un. 1903; oever Roodebeek 1896 G.;
Wylre 1866 H. d. V.; Exc. 1889 (als echinata).

{Eelderwolde Miq. in h. Utr. ; Eelderhooiweg
R. de Boer en H. Kooi en — Loosdrecht Koorn-
neef in h. Heukels en 1904 in h. pr. ; — fort
de Gagel 1900 G. J. en Huisduinen 1905 v. Bree-
men in R. H.; — Drimmelen 1913 Kloos in h.
pr.; — Hoensbroek 1912 de W. in h. W. en J. en
in h. Henr., en in h. pr. als gevonden in het
veenachtig weiland achter de hoeve Naenhof 1912).

Bovendien: Giethoorn Un. 1892 (Arch.2. VI. p. 353).

De opgave bij v. Hall p. 653 vindt men reeds
onder C. paniculata vermeld; zij moet dus voor
Haarlem vervallen.

2008 CAREX.

•

1445. C. leporina L. (C. ovalis Good. en Fl. B. S. p. 648.)
Op grazige gronden langs wegen, waterkanten enz.,
vooral in veenachtige streken. '4. Mei — Juni.

In Herb.: Texel 1860 Lac, 1881 Groll, tusschen
Oosterend en de Burg aldaar 1869 Holk., p. 4,
33 en 43, 1903 v. Breemen; kerkhof VHeland 1858
Lac. (hierbij ook ex., die bleken te zijn C. arenaria
G); — weg Bolsward naar Sneek 1866 J. M. d. B.
— Groningen v. H.; Harendermolen S. E. Strat.
Westerbroek idem, boven Pekel A. 1827 V. H.
Ter Ape! 1837 v. H; — Zwinderen, Odoorn 1859
Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; — Vechtkant bij
Hardenberg 1893, Twenthe (Haaksbergen, Lonneker,
Losser) L. ; tusschen Wierden en Vriezeveen 1892
en Hellendoorn 1892 L. en Carm.; Witteveen bij
Almelo 1870 O.; Enschede 1903 Blijd.; Zwolle
1887 en Berkum aldaar 1901 L.; Deventer Wtt.,
v. Gron.; Lonneker 1905 en Enschede 1905
Blijd.; — Harderwijk 1864 en Hulshorst bij Harder-
wijk 1849, 1850 R. B.; Wormingen bij Apeldoorn
1874 K. A., 1888 Groll; Park achter 't Loo 1858
O.; Loenen 1834 Wtt.; Beekbergen 1834 Wtt.;
Leesten 1851 Gronem.; Doetinchem v. Vloten;
Terborg Un. 1885 Groll; Beekhuizen 1883 Groll,
Nijmegen B.; Huis Ubbergen 1850 Tli. .-Xbel.;
Renkumerbeek 1849 Buse; Wageningen, Renkum,
Wolfheeze 1885 K.; Edesche veen bij Veenendaal
1894 V.; — Amersfoort 1861 R. B.; Driebergen v.
H.; Doorn Bergsma; Maarsbergen 1895 V.;
Zeisterbosch 1851 O.; aan de nieuwe werken in het
Overbosch Zeist (v. d. T.?); de Bilt Bergsma,
1833 Wtt., V. d. T., 1835 D. S.; Utrecht v. H.,
de Vriese, 1858 R. B.; de Bilt, Westbroek, Acht-
tienhoven Lac; Loosdrecht 1839 D. S.; langs den
IJsel bij IJselstein 1845 Kraep.; — Naarden 1864
O., 1894 V.; Zeeburg Fl. Amst.; Wieringen 1856

CAREX. 2009

Lac. ; Oudesluis (K 4, 33) 1903 v. Breemen;
Castricum 1867 H. d. V.; Spaarne S. S.; Haarlem
V. H., Kerb. ; Halfweg Haarlem v. d. B.; Haar-
lemmerhout 1838 Buse; weiland Schoten 1894 V.;
— Leiden v. d. B., 1835 M b., Dz., 1837 Lac,
1844 O.; tusschen Leiderdorp en Zoeterwoude 1894
V.; Leimuiden 1836 Mb. (als aren.); 's Gravenhage
1903 V. Breemen; — Zuid Beveland v. d. B.;
Hollandsche hoeve 1840 v. d. B.; Oranjezon 1877
A. W.; Land van Hulst 1845 v. d. B.; — Breda
1891 G. (argyroglochin?); Mastbosch bij Breda 1904
W. en J.: Liesbosch v. A.; Son 1850 en Rosmalen
V. Hov.; Oisterwijk 1906 W. en J.; gemeente
vloeiweiden bij den Wolberg onder Valkenswaard
1901 Rovers en v. Roessel; — oevers vijver
aan den Bovensten molen Venlo 1901 Rieter;
bosch bij Grathem 1900 G. en Jongm.; Susteren
Exc. Pl. 1906; Vaals 1866 en Holset bij Vaals 1866
H. d. V.; Kerkrade 1885 K. en G.
I. argyroglochin Koch. Texei zeer algemeen herb.
V. Hall (waarschijnlijk Hoffm.); — Meppel coll. v.
Heijn. (Noorderbuurt Sluffers Texel 1894 V. Sur.
in h. pr. ; — Koudum Brakm. in h. pr. ; — Win-
schoten 1886 S c h i p p e r in h. pr. ; Haren, Onland, —
Eelde, Onnen, Paterswolde R. de Boer en H.
Kooi in h. Heukels; — Denekamp 1901 Bern.
in h. W. en J.; Heino Un. 1888 Posth. in h. pr.;
Kampen Bold. in h. Utr.; — Lochem 1910,
Ampserbosch aldaar 1911 en Beekhuizerbosch bij
Arnhem 1911 Henr. in h. pr.; Voorst Koornneef
(1904 in h. pr.) en — de Bilt, Houten. Utrecht v.
Embden in h. Heukels; aldaar Kuyper in h.
Utr. — Naarden Went in h. Utr.; — Hillegom
1900 V. Breemen in R. H.; — Breda, 1905, 1911
W. en J. in h. pr.; Made 1913 KIoos in h. pr.; —
Moeras Mook 1902 v. Goor in h. pr.; Reuver 1912

2010 CAREX.

Danser in h. pr. ; Baexem 1907 des T. in h. pr. ;
Wisch en Grathem 1900 G. en Jongm. in R. H.;
Groote Peel bij Grathem 1908 Schierb. in h. pr. ;
algemeen op haar standplaats in Zuid-Limburg de
W. in h. pr.; Amby 1892 de Haas in h. pr. ;
Brunssum 1911 de W. in R. H.
1. longibracteata Pcterm.

Ootmarsum Exc. Pl. 1905; — Ruurlo 1903 des
T.; — Breda 1913 en Oisterwijk 1905 W. en J.
alles in h. pr.; Made 1913 Kloos in h. pr.).

Bovendien: IJIst, Sneek, Oude Haske, tusschen
Wolvega en de Linde, Peperga lijst Brakm.; —
Sleen en — Gramsbergen 1859 Lac. en S. (Arch.
I. V. p. 258); Steenwijkerwold, Eesveen, Giethoorn
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Station Heino Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 416); Delden, Twikkelerbosch
Un. I87a (Arch. 2. I. p. 201): Station Markelo Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 624); — Winterswijk, Eibergen
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 231); Wisselsche veen
Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Hatertsche en Mal-
densche broek Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 330); —
Vogelenzang, Veenenburg en — Westland v. E.
(Arch. 2. 1. p. 416); — tusschen Zierikzee en Brui-
nisse Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 48); Kloetinge, wei-
land Zaaidijk, moerassige zandgrond Kapelle, duin-
vallei Walcheren, siootkant Haamstede, slooten Linie
en Zijldijk lijst v. d. B.; — Oudenbosch 1885-'87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); —
Plasmolen, Afferden en Hussenberg Lac, Simpel-
veld-Kerkrade over Spekhoizerheide Lac, K. en G.
(Arch. 2. V. p. 31).

1. argyroglochin Hornem. Speciaal slootkanten en
vochtigen grasgrond tusschen Spang en Waal op
Texel Holk Fl. p. 125, de gewone vorm niet ver-
meld en ook voor geen der andere eilanden.

Voorts onderscheidt de Gorter «. Spiculis

CAREX. 2011

omnibus androgynis, /3. sp. superioribus masculis en
y. sp. superioribus et inferioribus femineis, mediis
masculis met de opgave cc. bij Gouda, /3 te Bode-
graven en r. bij Nijmegen.

Het is niet uit te maken of deze alle tot C.
leporina behooren. In de Fl. Leid. p. 308 worden
genoemd Meerburgtr Wetering, Warmond Mb.,
Leiderdorp en Katwijk Kerb. en Mb. en volgens
de Fl. Fris. p. 125 Oosterwolde en Appelscha v.
H., Menaldumer-mieden Bruinsma. Eindelijk
Heugem, Meersen en St. Pieter in Du m. Guide p. 35.
1446. C. stellulata Good. (= C. echinata Ehrh.). In
vochtige grazige heidegronden. 2|.. Mei — Jiini.

In Herb.: Texel 1860 Lac. (als muric), 1881
Groll (daarbij C. teret.). Mientegrond aldaar 1860
Lac; Hoornsche vlak tusschen Hoorn en de Westen
1868, Alloo tusschen Koog en de Nieuwe aanleg
1869 Holk.; Vlieland 1858 Lac; — Bergumerheide
Bruinsma, Drachten Exc. Pl. 1904; — Olde-
markt 1893 Carm.; — Haren, wie? Paterswolde
1826 V. H.; Onland bij Eelderwolde en Witteveen
bij Haren 1856 S. E. Strat.; Groningen v. H.; —
boven Pekel A 1827 v. H.; — Valte 1859 Lac.
en S.; Meppel v. Heijn.; — Olthorst 1854 T.;
Zwolle 1904 en Dalfsen in de Hooilagen langs de
Ankumsche dijk 1904 L.; Avereest 1901, op vochtige
weilanden langs de Reest en Klein Oever 1901 en
langs de Vecht in Rheeze bij Hardenberg 1893 L.;
Oostelijk Twenthe, Walmbekke bij Lonneker 1904,
Enschede 1903, 1904, Lonneker en Aamsveen 1903
Blijd.; — Hattem 1854 en Hulshorst bij Harderwijk
1847, 1849 R. B.; Harderwijk 1847, 1864, 1873 en
tusschen Nijkerk en Hoevelaken (als muric) R. B.;
Nijkerk Stolz; Wisselsche veen Un. 1890; Udde-
lermeer 1833 Wtt. ; Wormingen bij Apeldoorn 1834
Wtt., 1874 K. A., 1876 Groll; achter 't Loo 1834

2012 CAREX.

Wtt., 1858 O.; tusschen Apeldoom en Voorst 1833
Wtt.; Doetinchem v. Vloten; Middachten v. H.;
Beekhuizen bij Vclp 1896 Ogt.; Wolfheeze 1850
Buse; Vochtige weilanden Wageningen 1884 K.;
Nijmegen B., Perin; Beek 1847 B. W.; Uilenput
Un. 1847; Wijchen Lac; Meerwijk 1851 Th.
Abel.; — Hoogland 1839 D. S.; Maarsbergen
Exc. 1883, 1894 en 1895 V.; vijver Driebergerbosch

1838 Buse, 1851 O.; heide de Bilt 1838 Buse,

1839 Mb., 1839 Lac; Pannegat achter de Bilt

1840 V. d. T.; Westbroek Lac, 1851 Hartm.;
tusschen Westbroek en Loosdrecht 1839 D. S.;
venen Achttienhoven G. Deijn., 1865 Kniittel;
Loenen 1848 Lac; — veen langs den weg naar
Huizen bij Naarden 1894 V.; — Noordwijkerhout
wie?; moerassig weiland de Kooi bij Veur 1894
V.; — Zuiddorpe 1846 v. d. B. en B. W.; Zelzate
B. W.; Hulst 1846 v. d. B.; — Rozendaal (als
muric) en Bergen op Zoom Un. 1860; Breda Lac;
Mastbosch en bij het kasteel Bouvigne v. A.; Aarle
Dz., V. d. B.; Eindhoven Dz.; Peel bij Oploo en
Lunevcen bij Boxmeer Un. 1853; — Plasmolen
achter Mook 1874 Lac en Th. Abel.; Venlo 1901
Rieter, Holset bij Vaals 1866 H. d. V.

(AIloo op Texel 1900 v. Breemen in R. H.; —
dcn Ham bij Vlachtwedde 1902 Schipper in h.
pr. ; — de Punt, Gietcn R. de Bocr en H. Kooi
in h. Heukels; — Wierdcn 1892 Carm. in h. pr.;
Ootmarsum Exc PI. 1905 en Denekamp 1901
Bern. in h. W. en J.; — Bcekbergerwoud 1834 Wtt.
in h. W. en J.; Gorsel 1912 Hoogenr. in h. pr. ;
Lochem 1910 Henr. in h. pr. ; Veenendaal 1899
Struyk. in h. pr. ; tusschen hier en Lunteren 1894
V. Sur. in h. pr. ; — Rijzenburg Broers? in h. W.
en J., 1900 dcs T. in h. pr. ; Soesterveen 1902 v.
Goor in h. pr. ; de Bilt v. Embden en Loos-

CAREX. 2013

drecht Koornneef in h. Heukels, plassen al-
daar 1904 in h. pr.; — drijfland Naarden 1892 V.
Sur. in h. pr. ; Kortenhoef 1900 Jongm. in R. H.; —
Oisterwijk 1913 W. en J. in h. pr.; Grave 1890 de
Haas in h. pr.; Made en Drimmelen 1913 Kloos
in h. pr.; Waalderen in N. Br. D z. h. W. en J.; —
Velden-Arcen Un. 1893 V. Sur. in h. pr.: Weert
1908 Schierb. in h. pr. ; algemeen in het veen en
in de veenachtige beemden in Zuid-Limburg de W.
in h. pr.; Bunde 1912 W. J. en Henr. in. h. W.
en J ; Schinveld 1911 de W. in R. H.
Var. hydrophila Duniort. Apeldoorn 1882 K- A.
in h. W. en J. (Volgens KUkenthal sehr schon
ausgepragt; in den Prodr. Fl. Belge p. 58 gelijk-
gesteld met C. echinata var. loliacea Lej. Fl. de
Spa en vermeld voor de Limburgsche Campine).
Bovendien: Terschelling in natte duinlanden bij
Midsland Holk. Fl. p. 125; — Emmen, Dalen en
Weerdinge 1859 Lac. in S. (Arch. I. IV. p. 195
en 258); — Almelo, Albergen en Vriezeveen Un.
1870 (Arch. 2, I. p. 196); — Winterswijk Un. 1859
(Arch. I. V. p. 231); Doetinchem Un. 1885 (Arch.

2. IV. p. 406); Eibergen Zwilbroek Un. 1897 (Arch.

3. I. p. 624); Beekbergerwoud 1834 Wtt. (Tijdschr.
III. p. 4) — Abcoude Asscher (Arch. I. I. p.
446); - Oudenbosch 1885-87 ButayeendeHaas
(Arch. 2. V. p. 549); — Rauwmoest Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 628); tusschen Beek en Bunde 1885 K- en
G. (Arch. 2. V. p. 31).

Voorts Hardegarijp Hinxt en Bruinsma Fl.
Fris. p. 125.
1447. C. elongata L. Aan waterkanten, op moerassige
grasgronden. %. Mei — Jiini.

In Herb.: Meppel 1898 L. en G.; — Wanneper-
veen 1898 dezelfde; Twikkelerbosch 1903 Blijd.;
Lonneker 1891; aldaar, achter het Holzik, Espelo,

2014 CAREx;

Boerrichter bij Losser 1903-1904 en Groot Driene
1903 Blijd.; Deventer v. Gron.; — langs het
kanaal bij Apeldoorn 1882 K. A.; Beekbergerwoud
1834 Wtt., 1853 K. A.; bosch van 't Hof te Appen
bij Voorst 1880 L.; Kolk te Voorst 1880 K. A.;
Zutfen Wtt., bosch bij het jachthuis bij Zutfen 1846
Cop. 1847 T.; Warnsveld 1876 Groll; langs de
Ribbert te Ruurlo 1886 Ens.; Doetinchem v. Vloten;
Wintcrswijk Exc. Pl. 1904; Nijmegen B.; Malden
Lac; Berg en Dal - 1873 v. H.; bosch te Hatert
1898 G.; Wageningen en Ede 1885 K, Veenendaal
Exc. 1899; ? de Klomp 1897 G. ; Hoevelaken
Garj.; — Renswoude 1885 K.; Amersfoort 1861
R. B.; Maartensdijk v. d. T., Lac ; Blauwkapel 1834
de Br., Lac; gracht fort de Gagel bij Maarsseveen

1900 G. en Jongm.; venen Achttienhoven 1841
Lac, 1871 O.; — Strijp en Eindhoven Dz ; Val-
kenswaard 1900 Rovers en v. Roessel; Geldrop,
Mierlo, en Nuenen 1835 de Bruyn; — Aremborg
bij Venlo 1901 Rieter; Roodebeek benoorden
Quabeek G. en V.; tusschen Bunde en Geulle Exc.

1901 G. en Lotsy.

(Kampen Bold. in h. Utr.; Denekamp 1891 L.
en Carm. in h. Carm.; Ootmarsum 1905 v. Bree-
men in R, H.; — Apeldoorn Koornneef in h.
Heukels en kanaal aldaar 1904 in h. pr. ; —
Renswoude 1900 G. en Jongm. in R. H.; Zeist
Kuyper in h. Utr. ; Utrecht W. C. v. Em bden in
h. Heukels; — Goudriaan 1913 Kloos in h. pr.;
Gorinchem 1912 Henr. in h. pr., aldaar en Schel-
luinen Henr. in h. Kloos; — Oisterwijk 1905 W.
en J. in h. pr. ; — Groot Heulsterbroek bij Weert
G. Jongm. en des T. in h. des T.; Schinnen de
W. in h. W. en J., Vaesrade 1911 de W. in R. H.;
langs de Roode beek en het veen te Schinveld,
Brunssum, Jabeek, Heerlen 1912, aan de Moorhei

CAREX. 2015

te Schinnen 1912, veen langs het spoor te Bunde
1913 en moeras langs het spoor te Nieuwstad
de W. in h. pr.
f. bracteata Kloos.

Goudriaan 1913 Kloos in h. pr.).
Bovendien: Breda v. A. (Arch. I. [I. p. 145); —
Wylre, Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 330).
De opgave Tholen A. W. (Arch. 2. III. p. 138) is
een vergissing, zie Arch. 2. VI. p. 132.

Voorts moerassige plaatsen bij Utrecht, zeldzaam

V. H. (FJ. B. S. p. 651).

1448. C. canescens L. (= C. curta Good. et Fl. B. S. en

C. loliacea de Gorter). Aan waterkanten en op

moerassige plaatsen in veenstreken. 24. Mei—Juni.

In Herb.: Groningen W. S. Visscher; Harender-
molen 1867 v. H.; Onland bij Eelderwolde S. E.
Strat.; Souterveen bij Eelderwolde (wie?); Mickel-
horst bij Haren S. E. Strat.; Nieuwe Pekel A 1827
v. H.; Wildervank 1849 v. d. B.; — Paterswolde
v. H.; Nieuw Dordrecht en Zwinderen 1859 Lac.
en S.; Meppel v. Heijn.; — Land van Vollenhove
1897, Eerde, Ambt Ommen 1903 L.; Oostelijk
Twenthe, Eeftink, Zuider Eschmarke, Walmbekke,
Lonneker, tusschen Otterstein en Wiillen 1904 Blijd.;
tusschen Wierden en Vriezeveen 1892 L. en Carm.,
Hardenberg 1893 L.; — Nijbroek bij Deventer 1834
Wtt.; Apeldoorn 1853 en 1880 K. A.; Beekberger-
woud 1834 Wtt.; Zutfen 1837 Wtt.; Doetinchem
V. Vloten; Renkum 1850 en Renkumsche beek
1849 Buse; Wageningen 1884 K-; Nijmegen B.;
Maldensche broek Th. Abel.; bosch Hatertsche
broek (forma) 1898 G.; Nieuwe Klooster Wijchen
1897 G. en V.; — Leusdeii 1862 R. B.; Liniedijk
bij Amersfoort 1894 Garj.; Soesterveen 1848 Lac;
Pijnenburg tusschen den Dolder en Soestdijk v. d. T.;
Zeist V. H.; Blaauwkapel, Westbroek, Maartensdijk

2016 CAREX.

Lac; de Bilt, v. H , v. d. T., Kerb., 1837 Lac;
Korenmolen aldaar G. Deijn.; Station aldaar 1872
de Br. ; tusschen Blauwkapel en het bosch achter
de Bilt 1846 G. B.; — venen Amsterdam 1836 de
Vriese; (Haarlem, Perin); — Mastbosch Ginneken
V. A.; kasteel Bouvigne aldaar v. A., 1898 V.;
Bosch te Heeze 1901 Rovers; — Buiteveen bij
Venlo 1899Rieter;Roodebeekbij Schinveld 1896G.

Gaasterland 1894 L. in h. pr. ; Sloten Brakm.
in h. pr.; - Winschoten 1886 en Ter Apel 1898
Schipper in h. pr. ; — de Punt R. de Boer en
H. Kooi in h. Heukels; — Avereest 1901 L. in
h. pr.; Tilligten bij Ootmarsum 1905 en Agelerbeek
aldaar 1905 W. en J. in h. pr. ; — Apeldoorn
Koornneef (1904 in h. pr.), — de Bilt v. Emb-
den, Ankeveensche plassen v. Goor (1901 in h. pr.)
en — Bussum 1899 Docters v. Leeuwen in
h. Heukels; aldaar 1900 v. Breemen en Kor-
tenhoef 1900 Jongm. in R. H.; — Made 1913
Henr. en Kloos in h. Kloos; heisloot Wouw
1901 A. Reclaire in h. W. en J.; Ulvenhoutsche
bosch 1913 Henr. en Wachter in h. Henr.;
Waalre P. Sloots in h. Heukels; — Brunssum
1912 de W. in h. Henr.j Schin op Geul de W. in
R. H.; Schimmert 1911 de W. in h. W. en J.;
overal in de veenslooten van Schrieversheide tot
Etzenrade 1902 — 1913 de W. in h. pr. de var.
tenuis Lang in h. W. en J. zou door de Wever
bij Schimmert verzameld zijn).

Bovendien: Veen Ter Idzerd Un. 1881 (Arch. 2.
111. p. 424); Oldeberkoop, Ouwsterhaule, Terband,
Oranjewoud lijst Brakm.; — Hoogeveen, Rolde
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 258); - Almelo,
Albergen, Vriezeveen U n. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); —
Hierden R. B. (Arch. 2. III. p. 427); Wormingen,
Beekbergen K. A. (Arch. 2. III. p. 205); — Plasmolen,

CAREX. 2017

Ottersum, Afferden, Bergen Lac. (Arch. 2. V. p. 3lj;
Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 330).
Voorts bij de Gorter p. 248 bij Groningen Rain-
ville; — in het bosch te Hillegom Reinw. volgens
Fl, B. S. p. 653, echter niet in de Fl. Lei d. vermeld.
— Houthem, in het Ravensbosch bij het Putje aan
den Molenweg, lijst de Wever;
1449, C. remota L. Aan waterkanten, op vochtige plaatsen,
gaarne aan slooten onder kreupelhout. '}\.Juni — Juli.
\\\ Herb.: Haren S. E. Strat.; Harendermoien
1835 V. H., de Vriese; (Winschoten?) 1904 de
Boer (als remota X); — Meppel v. Heijn.; —
Oldhorst 1854 T.; in de Leijen te Staphorst 1898,
Molensteeg Heino 1901, Backenhagen gem. Ambt
Delden 1896 L.; Oldenzaal Un. 1895; Hengelo Un.
1895 (als silvatica); Berenbroek bij Broekheurne
1903 en Mekkelhorst bij Lonneker 1904, Ootmarsum
1905 Blijd.; — Gelderland S.; Harderwijk 1849 en
Hulshorst aldaar 1849, Oldebroek 1854 R. B.; IJsel-
vliet aldaar 1873 Hoek; Nijkerk, Hoevelaken R. B. ;
Apeldoorn 1858 O., 1873 K- A.; Voorstonden bij
Voorst 1833 Wtt.; Voorthuizen 1897 V.; Uddeler-
meer 1845 (wie?); Overdijkink te Leesten 1851
Gronem.; Vorden 1875 Grol I; Oude beek Ruurlo
1886 Ens.; Doetinchem v. Vloten; Willinckhof bij
Winterswijk Un. 1859; Gendringen 1905 Rust;
Rheederoord bij de Steeg 1878 L.; Beekhuizen 1866
V. H.; Klarenbeek en Angerstein v. d. B.; Velp
V. H.; Arnhem Dz., S., Oorsprong bij Oosterbeek
1838 Buse, T.; Doorwerth 1840 Buse; Edesche
veen bij Veenendaal 1894 V ; Ede 1901 v. Vloten;
Oud Vossenhol bij Bennekom 1901 desT. ; Nijme-
gen B., 1833 Wtt.; Hees, Beuningen, Kolk Weurt,
Th. Abel.; Bosch van Dommer te Beek 1853 O ;
Ubbergen Un. 1847, 1873 v. H.; huis Ubbergen
1850 Th. Abel; Waal in Gelderland 1841 J L. Til.

127

c

2018

CARE^C.

(P. N. S.); — Amersfoort 1839 D. S., R. B.; langs
de Linie aldaar 1892 Garj.; Woudenberg 1889 V.;
Maarsbergen Exc. 1883; Doorn 1869 O.; Zeist Un.
1847, 1847 B. W.; tusschen de Bilt en Zeist 1837
Mb.; Blauwkapel 1835 D. S.; Groenekan aldaar
1835 D. S.; de Bilt v. H, 1833 Wtt., Kerb.; Utrecht
Bergsma, G. Broers, Marchand, 1859 R. B.;
Einde Maliebaan aldaar v. d. T. ; Loenen (aan de
Veclit volgens Fi. B. S.) Nicati scr. v. H.; —
Nieuwersluis 1895 V.; (duinen Zandvoort Perin);
Diemerdijk 1837 Mb.; — Haagsche bosch G. Bar-
ger; Rotterdam v. d. Looy, Heuvel bij het Park
aldaar 1901 Jongm.; Oude Plantage aldaar 1851
O., 1857 Lac, 1892 v. d. Voo, 1901 Jongm.
Maasdijk tusschen Slikkerveer en Bolnes bij het
huis ten Donck en op hetzelve 1901 Jongm.;
Maasoever Charlois 1834 V. Z.; bosch te Rhoon
1903 W. en J.; Dordrecht 1837 Lac, 1848 v. Hov.,
1892 (algemeen) Posth.; Gorinchem Lac; — tus-
schen Burgt en Haamstede 1845 v. d. B.; Sas van
Gent 1854, 1858, 1863 A. W,; — Breda Lac,
1864 H. d. V.; Liesbosch v. A., 1897 V.; Loop-
schans Breda v. A.; Ulvenhoutsche bosch Un. 1852,
Oosterhout Lac; Eindhoven Dz.; sloot langs den
weg van Dommelen naar Agnetendal 1901 Rovers
en V. Roessel; St. Anthonie Un. 1853; — Baarlo
langs de grachten om het kasteel van Erp 1898
Rieter; Thorn Un. 1900 G. en Jongm.; Maas-
tricht 1870 Groll; Bunde 1904 Brum.; Borcharen
Un. 1861, Terhagen 1885 K- en G.; Valkenburg
1866 H. d. V. ; Eperbosch U n. 1883; Vaals 1866 H. d. V.
(Smeerlinge Vlachtwedde 1903 Schipper in h.
pr. ; — Paterswolde 1903 R. deBoerenH. Kooi
in h. Heukels; — Deurningen 1901 L. in h. pr. ;
Denekamp 1900 Bern. in h. Heukels, inh. des
T. en 1901 in h. W. en J. ; Ageleibroek bij Oot-

CAREX. 2019

marsum Exc. Pl. 1905 W. en J. in h. pr. ;
Colmschate 1912 Hoogenr. in h. pr.; — Hier-
densche beek bij Hulshorst 1905 des T. in h. pr. ;
Edesche veen 1894 V. Sur. in h. pr. ; Bosch te
Ruurlo 1901 Struyk. in h. pr.; Arnhem 1909 Henr.
in h. pr. ; vijver park Rozendaal 1895 Ogt. (als
Boenninghausiana) ; Duno bij Oosterbeek 1897
Bolten in R. H.; Ede Kuyper in h. Utr. ; —
Zeist Brakm. in h. pr.; bosch te Breukelen (1901
in h. pr.) Koornneef en Utrecht v. Embden
in h. Heukels; — Nieuwersluis 1895 V. S u r. in
h. pr.; Hilversum 1911 Geels in h. pr.; —
tusschen het Kanaal en Parkaanleg 's Gravenhage
1900 V. Breemen in R. H.; vijver buitenplaats
Rozenburg Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr. ;
Oude Plantage aldaar 1907 Danser in h. pr. ;
Dordrecht 1892 Posth. in h. Henr.; Willemsdorp
1913 Kloos in h. pr.; — Breda 1911 W. en J. in
h. pr.; — Plasmolen 1898 Docters van Leeuwen
in h. Heukels, 1898 Schipper in h. pr.; Moe-
zelpeel Weert 1908 v. Schierb. in h. pr.; Amby
1894 de Haas in h. pr.; Schinveld 1911 de W.
in R. H.; vrij algemeen op veenachtige en moe-
rassige plaatsen en bosschen langs heilingen de W.
in h. pr.

Als C. leporina argyroglochin Koch werden door
des Tombe exemplaren dezer soort verzameld bij
het Kasteel Ruurlo 1903 in h. pr. en in h. W. en
J., en Slichtenhorst bij Nijkerk 1904 d e s T. in h. pr.).

Bovendien: Bosch te Assen 1859 Lac. en S.
(Arch. I. V. p. 258); — langs den straatweg van
Heino naar Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416);
Almelo, Albergen, Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2.
I. p. 201); Bekkum Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); —
Kannenburg bij Vaassen Un. 1890 (Arch. 2. VL
p. 99); Beekbergerwoud 1834 Wtt. (Tijdschr. III p. 4);

2020 CAREX,

Doetinchem Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); —
IJsehnonde, Delfshaven Hjst v. d. Voo; — Tholen
A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 132); — Plasmolen.
Well, Gulpen Lac, Beek-Elsloo enz. 1885 K. en G.
(Arch. 2. V. p. 31); Amby, Meersen Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 330j; Hulsberg, moeras tusschen
Niethuyzen en Wissegracht, bosch te Heek; te
Hoensbroek, bosch bij Naeniiof en Terworm; te
Schinveld, Brunssum, Etzenrade, langs slooten en
in bosschen door het geheele veen; te Bunde;
Vlieck; Geulle; Beek-EIsloo, bosschen langs het
spoor; te Sittard, Ophoven (molen), Stadbroek,
Steenen Sluis, Grasbroek; te Kerkrade, Kloster-
anstalt, Striethagen en Nuland; te Gulpen, Neu-
borg; te Maastricht, Pietersberg; te Meersen, Geulem,
Valkenburg, Wylre, Eijs-Wittem, langs de Geul en
Eyzerbeek; te Vaals langs de Selzerbeek; te Rim-
burg bosschen bij het kasteel Eygelshoven lijst
de Wever.

Voorts reeds aan de Gorter bekend van de
vijvers bij Rozendaal bij Arnhem; langs de grachten
om Nijmegen, onder aan den Hoogendijk onder de
dikke boomen buiten Rotterdam en bij het Huis
ten Donk.

C. paniculata X remota Sehwarzer et Wimmcr
(— C. Boenninghausiana Weihe = C. axillaris Fries.)
Aangegeven op vochtige plaatsen in loofbosschen,
in elzenbroeken, met de stamouders.

In Herb.: Dordrecht 1851 v. Hov.; — Plasmolen
bij Mook 1874 Lac. (als C. divulsa Oud. n". 870,
die verkeerdelijk als vulpina genoemd werd); aan
het beekje van den Kloosterberg nabij de Hellekuil,
Plasmolen 1907 G.

Volgens latere opgaven groeit de hybride nog in een e.xem-
plaar langs gemelde beek. Volgens mededeelingen van de
heeren W a c li t e r en .1 a n s e n zoiide zich een exemplaar

CAREX. 2021

dezer hybride bevonden hebben tusschcn Carex remota van
Zeist, de Bilt uit het herbarium Broers, welk exemplaar
echter in Leiden schijnt verloren te zijn gegaan. Over de andere
in het Vereenigingsherbarium aanwezige exemplaren heerscht
twijfel.

Vooreerst de ex. door Mej. A. Ogterop verzameld in
1895 in het Park Rozendaal (Gld.) als C. Boenninghausiana,
waarvan zich een specimen bevindt in 't Rijksherbarium als
C. remota (zie hierboven). In het herbarium W. en J. hgt het
echter als C. canescens X remota met een?

Een andere plant, destijds gevonden door den Heer W. C.
van Embden, aan den Groeneweg bij den Hommel onder
Utrecht in 1906 werd op gezag van Dr. Goethart ge-
houden voor C. remota X muricata (= C. axillaris Good) en
als zoodanig afgebeeld in de Flora Batava (Dl. XXIII. N". 1774),
door Ascherson echter gedetermineerd als C. paniculata
X remota.

Wie heeft nu gelijk? De C. muricata X remota Leiden 1837
Wtt. vindt men onder C. divulsa vermeld

Volgens Ascherson en Grabner worden van de met
remota afgesloten Carex groep een goede 20 hybriden aan-
gegeven, wel is waar verscheidene met een ? sommige zelfs
als tripel-bastaarden. Mijn vriend G o e t h a r 1, die nu reeds
30 jaar lang de Carices metbizondere voorliefde heeft besludeerd,
het meerendeel anatomisch heeft onderzocht en van verscheidene
opzettelijke kruisingen heeft verkregen en wiens oordeel over
Care.x-soorten mij van hooge waarde is verbaast zich bij dit
plantengeslacht, zooals trouwens bij vele andere, over de on-
verschrokken manier, waarop vele auteurs planten tot hybriden
verklaren, wanneeer zij in een of andere eigenschap op ver-
wante soorten gelijken, of van hef gewone type afwijken. Aan
herbarium-materiaal is dit feit uiterst moeielijk te constateeren;
bij de levende plant werken reeds zooveel faktoren in, die
wijziging in haar voorkomen kunnen brengen, dat men niet
terstond aan hybridatie behoeft te denken. Slechts opzettelijke
kruisingen en in het algemeen langdurige waarneming in kul-
tuur zal ons een juist inzicht kunnen geven. Helaas, de
officieele wereld wenscht als herbarium slechts een pakhuis
van gedroogde planten en hoe weinige partikulieren, die er
den lust en de kunde voor zouden hebben, hebben geld en
tijd genoeg om een eigen proefluin in te richten!

2022 CAREX.

II. Heterostachyae Fries.

a. Cyrtostomae Fries.

Motto: Die Arten dieser Gruppe bieten fiir die Unterscheidung
die gr6l3ten Schwierigkeiten. A. en G. Syn. II-. p. 83.

1450. C. stricta Good. Aan waterkanten, in moerassen;

meestal in de diepere gedeelten. 21. Mei.

In Herb.: Texel Holk. zeldz. (als caesp.); —

Nijega Exc. Pl. 1904; — Groningen en Onland

V. H.; — Paterswolde 1831 v. H.; — Nieuw Leusen

1905, Zwollerkerspel 1906 en tusschen Hengelo en

Oldenzaal 1896 L.; Almelo Un. 1870; Lindermaten.

Boekelo 1905 Blijd.; Station Markelo Un. 1897

(897241 — 1 *); — Voorst bij Zutfen langs plas aan

den straatweg 1901 Rovers; Doetinchem des T. ;

Ruurlo Blijd. en Molenbeek bij het Kerkwijk aldaar

1886 Ens.; Zwarteveen achterhoek (899199) v.

Vloten; Doetinchem en Bredevoort (899199) v. VI.;

Bredevoort Un. 1897 (897243—30); Corle Exc. Pl.

1905; Wageningen, Ede 1885 K-; Nude te Wage-

ningen 1902 G. en Jongm.; Renkum Buse; Buurt-

steeg Bennekom (899165—11, 12, 14, 21) 1899

G.; — Renswoude 1885 K.; tusschen Veenendaal

en Renswoude 1884 K- en G.; weide weg Klomp-

*) Deze numniers, die ook verder worden opgegeven, hebben
betrekking op het nummer, waaronder de plant zich in het herba-
rium bevindt.

Aangezien Carices dikwijls zccr onvoiledig verzameld worden en
zich in het Vcreenigingslierbarium veel materiaal bevindt, waaraan de
kenmerkende deelen als wortelstokken, worlels en uitloopers en ook
de onderste biadscheeden ontbrcken, werden voor de bewerking van
dit geslacht door Dr. G o c t h a r t, hetzij alleen, hetzij met andere
floristen, hoofdzakelijk van deze groep volledige pianten verzameld
en gedroogd, die onder de hier opgegeven nunimers in het herbarium
bewaard worden. Om verwissehng te voorkomen werd elke plant met
een nummer voorzien, zoodra zij ingezameld werd en de groeiplaats
met het overeenkomstige nummer aangeteekend.

CAREX. 2023

Renswoude bij den Slapersdijk 1900 G.; veen langs
dien dijk aan den straatvveg als voren 1901 G.;
langs den weg van de Grebbe naar het Opheus-
densche veer 1902 G. en Jongm.; — Baambrugge
1851 Lac; — Zwanewater bij Callantsoog Oostplas
1901 G. en Jongm.; — Nieuwkoop 1901 Jongm.
en Valk; in den Nieuwkooppolder bij Nieuwkoop,
zeldzaam, 2 exemplaren op de Zudde Kaisersweert
dicht bij de Mijesloot 1901 G. en Jongm.; bij
Leiden 1832 Wtt.; duinpan Kijkduin bij Loosduinen
1901 des T.; ? Veur S.S. (te onvolledig); — 's Her-
togenbosch v. Hov.; langs de gracht van het kasteel
te Deurne 1874 Lac; Hoevenaarsveld onder Schaft
1901 Rovers en v. Roessel (als vulg.j; links van
den weg van den Loondermolen naar Dommelen
1901 dezelfden; — Plasmolenveen (897225 N». 290)
1897 G. en V.; Weerterbroek 1900 en Beegderveen
bij Beegden 1900 G. en Jongm.; Beegden 1906
Jongm. in h. des T.; Echt Exc Pl. 1906.
formae diversae.

In Herb.: Texel Holk. (ais caespit.); — Nijega
Exc Pl. 1904; - Onnerweg achter Haren 1864
Holk.; Helpen bij Groningen v. H.; — Meppel
(898170-5) 1898 L. en G.; - Markelo (89813^-
1., 35) 1898; Achterhoekerveen Noordwestkant Mar-
kelo (898139—1) 1898, langs de spoorbaan Heriker-
meene bij Goor (898139—19), Herikervlier (898139—
27) 1898, tusschen Ensinkgoorbrug en spoorbaan
naar Goor 1898 en Elserbroek bij Sendinkshoek
(898140—29) 1898 alles G. en V.; — Corlesche
veen Exc Pl. 1900; Hatert (898154-47) 1898 G.;
Wijchensche veen (898142-6, 7, 8, 11 en 898154 —
10, 28, 47) 1898 G.; Worsumsche broek bij Nijmegen
(898155-14, 16, 37), en - Plasmolenveen (898153—
3—13) 1898 G.
formae dubiae.

2024 CAREX.

In Hcrb.: Schiermonnikoog 1860 S. (898211 -
5); — Oenkerk 1849 S. (898211— 7); — Groningen
V. H. (898109—1 onvolledig); — Wanneperveen
1898 G. en L. (898151 -^^^-BS); - Doetinchem
V. Vloten (899199-1); Wijchensche veen (898 G.
(898142—10'^); — de Bilt v. H. (898109-2 onvol-
ledig); Baambrugge 1851 Lac; kant van de Oude
Vaart. aan de Zuwe tusschen Baambrugge en Vin-
keveen v. d. T. (ofschoon rafelend, toch twijfel-
achtig. G.); — sloot bij Zomerzorg onder Bloemen-
daal Buse; — vochtige sloot bij de Mark onder
Ginneken 1898 V. —

(Land van Vollenhove 1898 G. en L. in h. L.;
Zwollerkerspel 1905 L. in h. Henr.; — Lochem
1911 Henr. in h. pr. ; Ruurlo 1908 en achter
Slingervliet te Doetinchem 1902 des T. in h. pr.;
Voorst 1880 L. in h. pr.; Veenendaal 1899 Struyk.
in h. pr.; — Utrecht Kuyper in h. Utr.; Rens-
woude 1900 Jongm. in R. H.; — Kijkduin bij
Loosduinen 1900 v. Breemen in R. H., 1901
des T. in h. pr.; bij Leiden Dz. (probab. acuta)
en Hoek van Holland 1903 W. en J. in h. pr. ;
Rotterdam F. D. J. Risch in h. Heukels; —
Made 1913 Henr. et Kloos in h. Kloos; Ulven-
houtsche bosch 1913 W. en J. in h. pr. et in h.
Hen.; bij het kasteel Bouvigne Ginneken 1913
W. en J. in h. pr.; — Epen 1911 A. J. Zollner
(2 ex. met bleeke kafjes) in h. W. en J.; veen bij
de Hering onder Schinveld 1911 de W. in h. pr.).

Bovendien: In een sloot bij het dorp Schier-
monnikoog (Arch. 1. V.'^ p. 262, dit als nadere
plaatsaanduiding, zie overigens hierboven); — Coe-
vorden 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 195, later
echter niet rneer vermeld); — Corenbergerveen
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); — Venen te Baam-
brugge in verschillende vormen Lac. (Arch. 1. III.

CAREX. 2025

p. 245) — Amsterdam, L a c, R o m b. et M. D. (Arch.
1. I. p. 462); Bloemendaal bij het meertje v. E.
(Arch. 2. I. p. 416); — Walcheren en West
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 138),
later Walcheren en Zuid Beveland met een ?, maar
wel West Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 2. VI.
p. 132); Wemeldinge 1842, Hellendijk lijst v. d. B.;
— Plasmolen 1874 Th. A bel. en La c. (Arch. 2. V.
p. 32); van de Groote Peel naar Roermond Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 628); Schinveld in het veen bij .,de
Hering" naar den kant van Stahe ten westen van
Gangelt Hjst de Wever.

Wanneer ik hier nog gewag maak van de aan-
teekeningen bij oudere schrijvers, dan doe ik dit
meer ter wille der volledigheid. dan dat men daar-
door betrouwbare gegevens zou verkrijgen.

Volgens V. Hall (FI. B. S. p. 646 noot) moet de
C. atrata bij de Gorter (p. 251) gevonden door
Rainville op de duinen bij Haarlem volgens
inzage van het herbarium van R. tot deze soort
behooren. Van Hall (I. c. p. 666) geeft voorts
nog aan Valkenburg bij Leiden de Haan!, 's Gra-
venhage V. Z.! en op vochtige plaatsen bij Utrecht
en de Bilt en op de duinen bij Haarlem v. H. In
de Fl. Fris. p. 126 wordt de soort vermeld aan den
Zwarteweg bij Leeuwarden HinxtenBruinsma;
en in de FI. Leid. p. 308, bij Sassenheim Wtt., is
echter vulgaris; een ex. van Mb. van daar als stricta
is echter gracilis, bij Leiden Forsten, bij Noord-
wijk Dz., en den Morsebelschen polder S. S. (is
echter vulgaris); en veel in de polders te Valkenburg
Buse (echter = gracilis).

B. C. stricta homalocarpa A. et G. Vennen Oister-
wijk 1905 W. en J. in h. pr.

C. caespitosa L. met een vraagteeken in Prod. Ed. I. p. 293
opgenomen onder N*^. 1154 is wat de vindplaats voor Kampen

2026 CAREX.

R. B. betreit waarschijnlijk een C. gracilis (zie aldaar). De
op<javen van Holkema (Fl. der Noordzee-eil. p. 125 — 126)
zullen wel betrekking liebben op voorgaande soort; immers
bevinden zich exemplaren in het Vereenigingsherbarium van
Texel als C. caespitosa, die tot Carex stricta gebracht zijn.
Daar geen specimina van Schiermonnikoog, bij een kolk op
het Oosterveid, aanwezig zijn, kan deze opgave niet nader
uitgemaakt worden; het exemplaar van Suringar in 1860
aldaar gevonden is twijfelachtig.

Volgens V. Hall zou de C. filiformis van de Gorter
tot C. caespitosa behooren, omdat een exemplaar door Rain-
v i 1 1 e bij Gouda gevonden, dezelfde plaats als door de Gorter
aangeduid, tot C. caespitosa gerekend werd. v. Hall geeft
dan nog verder ais groeiplaatsen dezer soort op Nijmegen B.;
bij den Uithoorn, Quackel in den omtrek van Amsterdam
Reinw. ; bij Utrecht, Driebergen, Arnhem, Haarlem en bij
Amsterdam aan den Sloterweg v. H. (Fl. B. S. p. 667). Bezien
wij echter de groeiplaatsen in de Fl. Leid.: ^Leiden buiten
de Marepoort Wtt.', bij Katwijk aan het Mallegat S. S., aan
den binnenweg van Noordwijk naar Noordwijkerhout Dz., in
een weide tusschen Leidschen dam en den Deyl Forsten en
onder Oegstgeest in den Morsebelschen polder Kerb. en Mb."
dan zal hieronder wel in hoofdzaak Carex vuigaris bedoeld
zijn, misschien ook een enkele maal Carex gracilis.
1451. C. gracilis Ciirt. {= C. acuta L. p. p. en Prodr.
Ed. 1. p. 294). Over de synon. cfr. A. u. G. Syn.
p. 90. Op moerassige weilanden, aan slooten en
kanten van vaarten, kanalen. 2|.. Mei—Juni.
A. corynophora A. ct G.

In Herb.: Groningen 1826 v. H.; Onland aldaar
1829, Haren 1845, Helpen 1826 en -- Paterswolde
1831 V. H.; Coevorden 1859 Lac. en S.; Meppel
v. Heijn. (ook als stricta), 1898 L. en G. (als
proiixa); — Kampereiland 1846, 1848 en 1854 R. B.;
Kampen 1848 T., 1849, 1850 R. B.; Uiterwaarden
IJsel bij Kampen 1854 R. B.; idem Noorddiep 1854
R. B. (is de C. stricta der Fl. Campensis); Zwolle
1905, Nieuwe Wetering aldaar 1883 en Spoolde
bij Zwolle'^) 1894 L.; Potlioofdgractit Deventer

") Werd door den Heer Lako ingezonden met het verkeerdelijk

CAREX. 2027

1898 G.; Diepenveen 1846 Cop; poel nabij de
Platvoet aldaar 1852 K. A. (als stricta); Brinkgreve
bij Deventer 1846 Cop; Hengeio-Oldenzaal 1904
en Broekhoel< Losser 1901, ? Stepelosche veld 1904
Blijd.; Goor 1897 G; Almelo 1897, tusschen Almelo
en Albergen 1897 G.; — Harderwijk 1865, 1866
R. B.; Kannenburg bij Vaassen 1853 K. A.; Voorst
Wtt.; spoorsloot Gorsel 1897 G.; Zutfen 1851
Gronem.; Vorden 1876, 1887 Groll; Ulft 1904
Rust; Nijmegen B.; Beek Th. Abel.; Renkum 1850
Buse; Krael te Ede 1901 v. VI.; — Eem 1892
Garj.; Utrecht 1835 D. S., v. H, Lac,; laan naar
Chartroyse bij Utrecht Lac; Achttienhoven 1847
B. W. (als palud.); weg naar Loosdrecht bij Loenen
1898 V.; Breukelen v. VI.; Abcoude 1866 O.; -
Vecht bij Nieuwersluis 1900 G. en Jongm.; Am-
stelveensche weg v. H.; IJdijken, Zeeburg, langs
den Schinkel bij Amsterdam Fl. Amst. ; Zwane-
water bij Callantsoog zuidplas westoever 1901 G.
en Jongm.; venen Nieuwkoop 1901 Jongm. en
Valk; Polder Nieuwkoop aldaar 1901 G. en Jongm.;
Leiden Dz., 1835 Mb., Pierot, B. W. aan vaarten
aldaar Dz., Maredijkje aldaar 1901 G.; Zijl bij
Leiden Dz., v. d. B., 1850 Mb.; Oegstgeest S. S.
(als stricta);? Valkenburg 1838 Buse; Katwijk
binnen 1837 Lac, Kerb.; tusschen Katwijk en
Wassenaar Exc 1902; Ruigelaan bij Wassenaar
1897 V.; binnenweg aldaar 1850 Mb. (als prolixa);
Waalsdorp 1897 V.; Haagsche bosch 1898 V.; 's-Gra-

als groeiplaats Veecaten aanwijzende etiquet. Het is de forma gynobasis
volgens mededeelingen van den Heer L. met „naast den halm binnen
de bovenste bladscheede besloten, maar direct uit den wortelstek ont-
springend, een zeer lang gesteelde, veel smallere en naar den voet
ijlere 5 ^ar. Soms draagt zulk een aarsteel nog 1 a 2 kleinere even-
eens $ aren en soms ontspringen uit den voet van den hahii nog
2 of 3 zulke lang gesteelde aren". Soortgelijke exemplaren bevinden
zich in h. L. ook van ZwollerkerspeL in het Holtenerbroek, 1905 L.

2028 CAREX.

venhage V. Z., v. d. Cop, de B r., v. Breemen,
Raemweg aldaar V. Z.; Loosduinsche vaart 1822
V. S. V.; Zeestraat Loosduinen Exc. 1883; Delft
1822 V. S. V.; Schiedam 1892 v. d. Voo (als vulg.);
Rotterdam 1851 O. (ook als prolixa), 1903 W. en
J.; Kralingsche plas 1892 en Kralingsche veer 1892

(ook als panicea) v. d. Voo; Uiterwaarden aldaar
1903 W. en J.; Nieuwerkerk 1892 v. d. Voo; pas
aangelegde straatweg Hiilesluis 1903 W. en J.;
Overmaas bij Rotterdam 1850, 1851, 1858 O; Koe-
dood tusschen Charlois en Rhoon 1903 W. en J.;
Barendrecht 1891 v. d. Voo (glauca); Dordrecht
1848 V. Hov.; Heikop v. H.; Lek bij Vianen v. d. T.
(als vulg.) — Wemeldinge v. d. B.; 1839 v. d. B. (als
prolixa); vijver West Souburg 1904 Ogt. ; Zeeuwsch
Vlaanderen 1862 A. W. (als prolixa); Sas van Gent
1864 idem (als prol.); — Speelhuis bij Breda (ook
riparia) en Loopschans aldaar v. A.; slootkant Ulveri-
houtsche oosch 1896 V. (als Hornsch.); Hintham
v. Hov.; Maas bij Boxmeer Un. 1853; Lemeveen
aldaar en Hoevenaarsveld onder Schaft 1901 v. Roes-
sel en Rovers; — broek bij Thorn 1900 G. en
Jongm.; Maasoever bij Elsloo 1896 G.
formae dubiae.

In Herb.: Groningen 1856 Strat.; — langs den
wegMeppel-Zwartsluis (898170—2) 1898G. enL.; —
Kampen 1849 (als acuta!), 1854 (als vulg.), 1848
(als caesp.) R. B.; Almelo 1897 en Markelosche
veen 1897 G.; — Leesten 1851 Gronem.; Buurt-
steeg bij Bennekom (899165-1, 4, 7, 8, 9, 10, 15, 22,
30) 1899 G.; Bredevoort (899199-8) v. VI.; —
Meent en straatweg Rlienen-Veenendaal (898182—
1 Steriel) 1898 G.; Achttienhoven (als vulg.) v. d. T.,
(898211—9) Lac. (ten deele, andere = vulg.); West-
broek 1863 Hartsen; — Haarlem 1894 V, (als
panicea); — Noordwijk (898211—14,15) Mb. (als

CAREX. 2029

stricta); Oude Kooi Kagermeer 1901 Jongm. (onder
vulg.), zuidoostzijde polder Nieuwkoop 1901 G. en
Jongm. (vulg. X acuta); Oegstgeest 1833 S. S.
(als stricta); weiland Rodenburgerlaan Zoeterwoude
1894 V. (als vulg.); Leiden B W. (als caesp.); langs
binnenweg naar Wassenaar 1850 Dz. en Mb. (als
vulgaris); Wassenaar 1850 Dz. (als limula), langs
de Maas tusschen Rotterdam en Kralingsche veer
1901 Jongm.; langs den spoorweg naar Dordrecht
bij den Varkenoordschen dijk 1903 W. en J.; veen-
achtigen bodem bij den spoordijk Sliedrecht
(899205-1) 1895 Posth.; — Vlissingen 1845 v. d.
Cop; — Singel bij Breda (897154-295) 1897 G.;
— langs sloot Bulteveen bij Venlo 1899 Rieter
(als stricta); Maastricht (898211— 10) Ploem; voch-
tige weide tusschen Epen en Mechelen 1901 G. en
V. (als vulg. X ?)
B. tricostata Asch.

In Herb.: Ganzendiep Kampen 1854 R. B.; —
BuurtsteegonderBennekom (899165—2,25; 899172—
1) 1899 G.; — Tienhoven 1839 D. S.; — Zijl bij
Leiden Dz.

Van de vormen C. corynophora bevindt zich de
vorm. personata Kiik. in herb. van de Uiterwaarden
bij Kampen 1854 R. B. — Hiertoe of iot de f. stric-
tifolia Asch. zal wel de C. acuta var. longigluma
Fl. Bat. behooren, aldaar afgebeeld in Dl. XIII
N*'. 1014, gevonden te Marienbosch bij Haarlem.

(Wedderveen bij Blijham 1904, Onstwedde 1893
en Bellingwolde aan de Aa 1905 Schipper in h.
pr.; Groningen, Haren, — de Punt, Eelder- en
Paterswolde, Eelde, Peize R. de Boer en H. Kooi
in h. Heukels; Paterswolde, Eelderwolde Miq.
in h. Utr.; — Dieze 1891 en Spoolde 1894 L. in
h. pr.; vijver Lonneker 1905 Blijd. in h. pr. ;
Ootmarsum 1905 W. en J. in h. pr. ; — Lochem

2030 CAREX.

1908 Henr. in h. pr. ; Oosterbeek, begin spoorbrug
ovcr den Rijn 1905 W. en J. in li. pr. ; Apeldoorn
Koornneef en Rljswijk Gld. B. J. v. Wagens-
veld in h. Heukels; kanaal Apeldoorn 1905
Koornn. in h. pr.; — Zuilen 1872 Costerus in
h' pr. ; Utrecht en Bunnik v. Embden, Ankeveen
Th. Stomps en — Koedijk 's Graveland 1899
Docters v. Leeuwen in h. Heukels; Brou-
werskolk 1890 Costerus in h. pr. ; Uitgeest 1909
Geels in h. pr. ; — Haarlemmertrekvaart Leiden
1897 des T. in h. pr. ; Wassenaar 1889 Slebos
in h. Brussaard, Schiedam 1912 en Rotterdam
1913 W. en J in h. pr. ; Kralingen Miq. in h.
Utr., Vlaardingerdijk naar Maassluis 1902 W. en J.
in h. pr. ; Nieuwe Maas bij den Schaardijk Rotter-
dam 1909 Danser, Koedoed tusschen Rhoon en
Rotterdam 1909 Danser in h. pr. ; Heenvliet
Koornneef in h. Heukels en 1904 in h. pr. ;
Willemsdorp 1913 Kloos in h. pr., Gorinchem 1913
Henr. in h. pr.; — de Horsten bij Vucht 1887
Costerus in h. pr.; — Maastricht 1892 de Haas
in h. pr.

f. personata Kiik. Pas aangelegden straatweg te
Hillesluis 1902 W. en J. in h. pr.; Gorinchem 1913
Henr. in h. pr.

„ ,, I. subbasigyna: Oosterbeek 1905 cn Rotter-
dam 1902 W. en J. in h. pr.:
f. strictifolia Asch. Hillesluis bij Rotterdam 1903
W. en J. in h. pr.

f. angustifolia Kiik. Schiedam 1912, Agelerbroek
Ootmarsum 1905 W. en J. in h. pr.
f. fluviatilis Kiik. Rotterdam 1913 en Schiedam
1912 W. en J. in h. pr.
Verder de afwijkingen:
1. pleiostachya mascula: Schiedam 1912 en Kethel
1906 W. en J. in h. pr.

CAREX. 2031

1. subbasigyna. Schiedam 1912 en Rotterdam 1913
W. en J. in h. pr.

comosa Lackowitz. Kethel 1906 W. en J. in h. pr.
1. acrandra Rotterdam 1903 W. en J. in h. pr.

1. cladostachya Willemsdorp 1913 Kloos in h.
pr., in h. W. en J. en in h. Henr., Gorinchem 1913
Henr. in h. pr.

B. C. tricostata Fries. Uiterwaarden langs de Maas
bij Kralingsche veer 1903, Schiedam 1903 en Oot-
marsum 1905 W. en J. in h. pr.
Var. amblylepis Peterm. Maasvallei tusschen Bunde
en Geulle 1913 de W. en Henr. in h. Henr.

Galvormingen bevonden zich eveneens in h. W.
en J. van Ootmarsum 1905.).

Bovendien: Ter Idzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p.
424); — Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353);
Ahnelo, Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch.

2. I. p. 196); — Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV.
p. 406); Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p. 205 zie
onder Goudenoughii) — Boekenrode, Bentveld,
Brouwerskolk bij Haarlem v. E. (Arch. 2. 1. p. 416); —
Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 138); — Ouden-
bosch 1885— '87 Butaye endeHaas (Arch. 2.
V. p. 549); — langs de Maas te Gennep Lac.
(Aich. 2. V. p. 32).

{. personata langs de helling ten zuiden van het
gehucht Schuurenberg, tegenover het station te
Nuth lijst de W.

B. tricostata. Slooten ten westen van de spoorlijn
Bunde, langs de Maas. Kl. Meers Walderput te
Brunssum lijst de W.

Voorts vermeld voor het Beekbergerwoud 1834
Wtt. (Tijdschr. III. p. 4.). Bij andere schrijvers,
voorzoover de soort onderscheiden is, worden geen
bizondere of geen nieuwe groeiplaatsen opgegeven.

C. tricostata Fries en

2032 CAREX.

C. prolixa Fries in Prodr. Ed. I. p. 194 behooren
beide tot voorgaande soort; de eerste is reeds als
zoodanig vermcld; de laatste is de vorm /3. stricti-
folia Asch. volgens A. et G. Syn. p. 92, die in de
l^ Ed. Prod. wordt opgegeven voor Kampen R. B. '•')
en Diepenveen Cop.; ik weet niet onder welke
soort deze specimina thans zijn terecht gekomen.
Uit de opgaven van C. gracilis hierboven werd C.
proHxa aangeduid van Binnenweg Katwijk 1850
Mb., Rotterdam 1851 O en Wemeldinge. v. d. B.,
Zeeuwsch Vlaanderen 1862 en Sas van Gent
1864 A. W.
C. gracilis X stricta Kiikenth.

In Herb.? Venen Meppel (898170-4) 1898 L.
en G. wordt door A. en G. voor zeldzaam gehou-
den, doch komt voor tusschen de stamouders en is
waarschijnHjk veelvuldig over het hoofd gezien.
Over de s^nioniem C. prolixa Fries zie p. 2040.
1452. C. Goudenoughii Gay (= C. acuta x. nigra L. =
C. vulgaris Fr. et Prodr. Ed. I. p. 291.). Op vochtige
grazige zandgronden en in veenachtige streken.
21 . April—Jiini.

In Herb.: Texel 1826 Cl. Mulder; Hoornsche
vlak aldaar 1867 H. d. V.; Meent bij de Koog aldaar
1869 Holk.; tusschen den Burg en Koog 1868,
Oosterend 1868 Hol k.; v. Breem en (J. 4, 33, 43.);
Vlieland 1858 Lac, 1869 Holk.; Terschelling (H. 5,
11, 12) 1903 v. Breemen, 1887 V.; Midsland
aldaar 1896 V.; duinpan Westterschelling 1869 en
Zwartduin aldaar 1869 Holk.; Schiermonnikoog 1868
Holk., duinvalleien aldaar 1860 S.; — Oenkerk
1849 S. (als stricta): H. 5, 65, 14 1903 v. Bree-
men; Olterterp Exc. Pl. 1904; Bergumerheide 1853

*) Hiervan bevindt zich een exemplaar in h. Lako, ook van
Walraven uit Zecuwsch Vlaanderen 18t)2. —

CAREX. 2033

S.; — Oosterbroek 1855 Strat. (als stricta) ; Onland
bij Groningen 1858, Haren 1826 en Stadskanaal
1827 V. H.; Kropswolde 1905 Schipper; — Eel-
derwolde Strat.; Eext 1890 L. (ook als trinerv.);
Smilde 1849 v. d. B.; Hoogeveen, Ane, Nieuw
Dordrecht, Valthe, Odoorn 1859 Lac. en S.; Drenthe
Un. 1889 (als panicea); Meppel v. Heijn. (ook als
glauca); — Kampen 1849 T., 1846, 1849, 1854 R.B.;
Zwolle 1892 en langs Haarweg in het hooge veen
bij Staphorst 1898, veengrond Herfte bij Zwolle
1904, Nieuw Leusen 1898 en Dalfsen 1905 L.
Diepenveen K. A. (als acuta); Almelo Un. 1870
Losser 1891 en Lonneker 1891 L., 1903, 1904Blijd.
ten westen van Lonneker 1904 Blijd., bij de Wigger
aldaar (M. 7, 68, 42 en 44) 1904 B 1 ij d. (als elatior
Kiikenth.?); Enschede 1903, bij het erve Stroink
aan de Broekheurne bij Enschede 1904 Biijd.;
tusschen Hengelo en Oldenzaal 1896 L., Delder-
broek 1896 L.; Carlshave Un. 1895 v. VI.; Harden-
berg 1868 v. d. Scheer; (Bentheim V. Z.); —
Harderwijk 1868 R. B.; Stoische gat Putten 1884
O.; tusschen Hoogenwel en Elspeet 1879 K. A. (als
trinerv.); tusschen Nijkerk en Hoevelaken R. B.
(als stricta); Epe Un. 1864; Apeldoorn 1834 Wtt.,
1874 K. A.; achter 't Loo 1834 Wtt. (als caesp.),
't Loo 1853 K. A.; kleiput Soerensche bosch 1854
Lac. (onder turfosa); in de Winkelwaerd bij Apel-
doorn 1854 Lac; Zutfen 1834 Wtt. (als caesp.);
heide bij Leesten 1851 Gronem.; Vorden 1876
Groll; Doetinchem Un. 1885 (als trinerv.), v. Vlo-
ten; veen Lichtenvoorde-Varsseveld Un. 1859;
tusschen Hengelo en Vorden v. Vloten (trin.);
Ulft 1904 Rust; Nijmegen B. (als caesp.); bij de
ruine kapel St.-Willebrord te Hatert Th. Abel.;
bekende vindplaats bij Overasselt (als trinerv.),
Zuidoever van de Zuidwestelijke heideplas 1899 G.

128

2034 CAREX.

(samengestelde aren); Hatert Th. Abel; Renkum
1849 Buse; Ede 1901 v. Vloten; Buurtsteeg onder
Veenendaal 1900 G.; — Woudenberg 1889 V.
Renswoude 1901 v. VI.; Maarsbergen Exc. 1883
bosch van Lockhorst bij Amersfoort 1862 R. B.
Drakenstein aan de Vuurst 1831 Reinw.; Groene-
veld Baarn 1873 O.; Driebergen v. H.; Doorn 1833
Wtt. (als caesp.); Zeist 1835 D. S. (als caesp.),
1851 O.; Zeisterbosch 1851 O.; de Bilt v. H.; heide
aldaar Lac. (cum ustil.), 1839 Lac. (als caesp.
;}. alpina = elytroides); Houderinge bij de Bilt v. d. T.;
Klein Ameliswaard bij Utrecht v. d. T.; Utrecht v. H.;
vaart tusschen Breukelen en Tienhoven 1839 D. S.
(als acuta); Achttienhoven 1865 Knuttel; West-
broek 1863 Hartsen; Baambrugge 1851 Lac; —
Hilversum 1851 Lac; voetpad 't Oppad bij Korten-
hoef 1898 G. en V.; Abcoude 1860 O.; IJdijken,
Schinkel, Haarlemmermeer Fl. Amst.; Jaagpad
1840 Romb.; Sloterweg v. H.; Funen Amsteidam
1851 Lac, 1857 KniJttel, venen Amsterdam de
Vriese; Wieringen 1856 Lac; Wimmenum (L. A,
32, 11) 1902 Jongm.; langs den weg Schagen-
Callantsoog nabij het Zwartewater 1901 en Zwanen-
water zelf 1901 G. en Jongm.; Bergen 1851 Kerb,;
Wijk aan Zee Buse; tusschen Koog en Westzaan
1851 Kerb.; weiland overkant Zaan 1851 Kerb.
Haarlem 1870, 1871, 1875 Groll, 1873 Burck
duin aldaar v. d. Ende, 1871 O.; Schalkwijk bij
Haarlem 1865 H. d. V.; Kolk bij Overveen S. S.,
1 873 B u r c k, Overveen 1 839 B u s e ; Bentveld B u s e ;
(1838 als caespit); Woestduin bij den vijver 1873
Burck, Vogelenzang 1871 O.; Veenenburg Exc
1882; Groenendaal Heemstede 1872 O.; — Lei-
muiden Exc. 1883; de Laak Kagermeer 1901 en
Oude Kooi aldaar 1901 Jongm.; venen Nieuwkoop
(het Noorden) 1901 Jongm. en Valk; weg Zwam-

CAREX. 2035

merdam Nieuwkoop 1901 dezelfde; Noordwijk Kerb.;
Piet Gijzenbrug 1860 S. ; Leiden Mb., Dz., Pierot,
1858 S.; buiten de Marepoort aldaar v. H.; buiten
de Morschpoort aldaar S. S. (als acuta); Oegstgeest
1833 S. S. (als praecox); Morsebelsche polder S. S.
(als stricta, waarschijnlijk chlorocarpa), 1846 Perin
(als caesp.); Spoordijk bij de Rodenburgerlaan Zoe-
terwoude 1894 V.; Haagsche Schouw Exc. 1860
S.; Katwijk de Br. (turfosa); Mallegat aldaar 1833
S. S.; Persijnspan Perin (als caesp,); Orchisland
Katwijk S. S.; Wassenaar Dz. (als panicea), Mb.,
1855 V. H. Jr. ; binnnenweg aldaar Kerb.; Voor-
schoten de Haan, Huize Stadwijk Arumlaan 1894
V.; tusschen den Deijl en Leidschen dam 1833
Forsten; Haagsche bosch Exc. 1887; achter Zorg-
vliet V. Z.; achter Eik en Duinen V. Z.; Schiedam
1892 V. d. Voo; ten zuiden Nieuwe kanaal Hoek
van Holland 1870 H. d. V.; Overkant Hoek van
Holland 1889 V.; — Zuid-Beveland 1848 v. d. B.;
Wemeldinge 1841 v. d. B.; buiten Vlissingen 1845
V. d. Cop; St. Jansteen 1845 v. d. B. (als Ptricost.);
Huibergen Un. 1860 (ook als turf.); Snolveen Roo-
zendaal Un. 1860 (als turf.); Passievaart bij Ouden-
bosch 1887 G.; Breda v. A., 1876 O.; heide Heus-
denhout Un. 1852 (turf.); Galdersche heide v. A.
(als trinerv.), Un. 1852; Oisterwijk v. Vloten;
Hintham, Rosmalen en heide Nuenen 1850 v. Hov.;
Boxmeer Un. 1853, Luneveen aldaar Un. 1853;
Peel bij Oploon Un. 1853; Eikendreef bij de oprij-
laan van het kasteel te Heeze 1901 Rovers; —
tusschen Mook en Middelaar Un. 1853, bij den
Arenborg Venlo 1901 en Bulteveen aldaar (als
Hornem.) 1899 Rieter; dennenbosch te Horn Un.
1900; Wijlre 1866 H. d. V.; kasteel Streijthagen
1899 G. en V.
formae diversae: In Herb.: VHeland 1858 Lac; —

2036 CAREX.

Nijkerkerveen 1861 R. B.;Buurtsteeg (899165— 13,29)
1899 G.; tusschen Sphagnum aan een der zuidwes-
telijke plassen zuidoever Overasselt (898154—4)
1898 G. en V.; — Sassenheim 1833 Wtt. (als
stricta); Oegstgeest 1833 S. S. (als stricta); Mare-
dijkje Leiden v. Vloten (als tricostata); — Gal-
dersche heide bij Breda Un. 1852 (907241); —
Beegderveen 1900 G. en Jongm.
formae dubiae: In Herb.: Texel (899199—2) 1895
V.; — Oenkerk (898211—6) 1849 S.; — Haarler-
berg (897197—4, 5, 6) 1897 G.; — Hoogeveen
(898211—1) 1859 Lac. en S.; - Kraggen bij St.
Jansklooster bij Vollenhove (898149-44), Belter-
wijde aldaar (898150-36), Vollenhove (898148—2),
Zwartsluis (898148—1) en Beulakkerwijde (898150-
60) 1898 G. en L.; Luttekerveld Markelo (898139—
3, 40J, Achterhoekerveen (898139-39), Elzerbroek
bij Sendinkshoek bij Goor (898140—15) en bij de
Regge onder Goor (898140-25 en 142,3,4,5)1898
G. en V.; Entersche veen bij Rijssen (897197 — 7),
kanaal Almelo-AIbergen (897197-10) en Marke-
losche veen (897197-15) 1897 G.; — Klooster
Zwilbroek (897243-28), Bredevoort (897243—29)
Un. 1897 G. en V.; Zwarte veen bij Lichtenvoorde
(899191-1) V. Vloten; Jachthuis Zutfen 898211 —
12) 1852 K. A.; Ederveen (897227-19) 1897 G.;
Buurtsteeg bij Veenendaal (899157 -5«-^ 899165—
3, 5, 6, 16, 17, 18, 19, 26, 28) 1899 G.; Wijchen-
sche veen 1898 G.; — Haarlem 1899 v. VI. (899163—
1); Nieuwersluis (899199-6) 1898 G. en V.; —
Oegstgeest (899213-2) de Vriese <P. N. S.) als
stricta; Voorschoten (898123-1, 898124-7) 1898
V.; - Breda (897154—1) Un. 1897, Mark onder
Ginneken i899 199-4-5) 1898 V.

(Texel 1911 Schierb. in h. pr.; — Wedderveer
bij Blijham 19 lO en Wiiischoten 1896 Scliipper

CAREX. 2037

in h. pr.; Haren, Helprnan — de Punt, Eelderhooi-
weg, Peize R. de Boer en H. Kooi in h. Heu-
kels; Westerbork en Beilen 1887 Posth. in h. pr.;
— Eeze 1893 en Hertme 1901 L. in h. pr.; Deventer
1910 Schierb. in h. pr., 1911 Hoogenr. in h.
pr.; Wezep en Kampen Bold. in h. Utr.; Oot-
marsum 1905 W. en J. in h. pr.; Denekamp 1900
Bernink in h. Heukels; Goor 1892 Garm. in
h. pr.; — Gorsel 1911 Hoogenr. in h. Bruss.;
Culemborg 1891 de Haas in h. pr., aldaar C. A.
Backer, Barneveld v. Goor, Apeldoorn Koorn.
(1904 in h. pr.), Utrecht, de Bilt v. Embden in
h. Heukels; Renswoude 1900 G. en Jongm. in
R. H.; Maarsbergen 1908 W. en J. in h. des T.;
Vecht bij fort Uitermeer 1901 v. Goor in h. pr. ; —
Naarden Went in h. Utr.; Zanderij Hilversum 1899
Koning in h. pr. ; Durgerdam 1913 Geels in h.
pr.; Amsterdam 1889 Costerus in h. pr. ; Koen-
raadskade aldaar Koornn. (1904 in h. pr.), Naarden
1899 Docters v. Leeuwen, Schoorl Mej. de
Verwer, in h. Heukels; — Rijngeest 1894 V. Sur.
in h. pr., Oegstgeest 1886 Struyk. in h. pr.,
Morsebelsche polder aldaar 1899 des T. in h. pr. ;
tusschen Wassenaar en Katwijk 1900 Jongm. en
Kijkduin bij Loosduinen 1900, Bezuidenhoutsche
weg bij 's-Gravenhage 1900 v. Breemen in R. H.;
Monster 1904, 1905 en Hoek van Holland 1903
W. en J. in h. pr.; duinpan Oost Voorne 1909
Danser in h. pr. ; Sliedrecht 1895 Posth. in h.
pr. ; -~ Made 1913 Kloos in h. pr. ; tusschen Pet-
telaar en Horsten 1887 Costerus in h. pr. ; —
Reuver 1912 Danser in h. pr. ; Venraai-Wolfsven
1893 V. Sur. in h. pr. ; in het veen vanaf Schrie-
versheide tot Etzenrade, langs het spoor te Bunde-
Geulle 1911, beemden te Nieuwstadt 1911 en Hoens-
broek 1912 de W. in h. pr.

2038 CAREX.

Als bizondere rassen en vormen werden onder-
scheiden:

C. Goodenoughii I. elatior A. et G. Ootmarsum
en Agelerbroek aldaar Exc. Pl. 1905 in h. W. en
J. — Borculo 1911, Lochem 1913, — Bovenkerk
aan den Amstel 1909 Henr. in h. pr. ; als elongata
den Helder 1913 Kloos in h. pr. — Ulvenhoutsche
bosch Breda 1913 H e n r. en W a c h t e r in h. H e n r. :
C. G. I. a. tornata A. ct G. Ootmarsum 1905 W.
en J. in h. pr.
b. recta A. eU G. Ootmarsum 1905 en
Oisterwijk 1905 W. en J. in h. pr. ; Drimmelen 1913
KIoos in h. pr.
C. Goodenoughii II. curvata A. et G. Leeuwarden

1901 Henr. in h. pr.; — Ootmarsum Exc. PI. 1905,
Agelerbroek aldaar 1905, — heide achter het Loo
1834 en Voorst 1834 Wtt., — Ankeveensche plassen

1902 Th. J. Stomps en A. J. L. Terwen, in h.
W. en J.; Amsterdam 1909 Henr. in h. pr. —
Monster 1904, Hoek van HoIIand 1903 in h. W. en
J.; Gorinchem 1911 Henr. in h. pr.; — venen
Oisterwijk 1905 W. en J. in h. pr., Ulvenhout 1904
Posth. in h. pr.

C. G. II. lusus monostachya Monster 1905 W. en J.

in h. pr.
„ acrandra Monster 1905 W. en J.

in h. pr.,
„ basigyna Wanneper veen 1898 G. en

L. ; — Lochem 1913 H enr. in h. pr. ;

Hoog Soerensche bosschen 1880

L. in h. L. *); — Oisterwijk 1905

W. en J. in h. pr.

*) De heer Lako teekent hierbij aan: „naast den halm, die (5 en
$ aren draagt, ontspringt uit de hoogere bladscheeden, waarschijnhjk
direct uit de halmbasis, een zeer lang gesteelde $ aar, waarvan de
laagste bloempjes meer (soms tot 5 cM.) uit elkaar zitten".

CAREX.

2039

C. G. 11. lusis cladostachya. Ootmarsum en wel de

vorm chlorostachya met enkel (5 aren

1905 W en J. in h. pr., Callantsoog

1913 Kloos in h. pr.
„ chlorostachya als boven met cla-

dostachya vereenigd en alleen: Cal-

lantsoog 1913 Kloos in h. pr.
„ pleiostachya masculareedshierboven

vermeld onder cladostachya.
„ subacrogyna Ootmarsum als voren.

submesogyna Ootmarsum als voren.
M.? Gibsoni Bab. (det. Kukenthal) Oot-

marsum 1905 W. en J. in h. pr.

C. Goodenoughii III. turfosa Aschers. Ootmarsum
1905 Exc. Pl. W. en J. in h. pr.

A a n m. : Het is de vraag of de onder dezen naam in het
vereenigingsherbarium voorkomende planten werkelijk tot dit
ras behooren. waaromtrent bij de oorspronkelijke revisie geen
acht gegeven is, ook omdat men bij deze nieuwe bewerking
van den Prodromus niet in al te uitvoerige spHtsingen wilde
afdalen. In het bovenstaande blijkt dat de volgende planten
als turfosa werden ingezonden: Soerensche bosch 1854 Lac,
Katwijk, de Br. , Huibergen Un. 1860, Snolveen Roozendaai
Un. 1860, heide Heusdenhout U n. 1852.

Voorts werd door den Heer D. Lako sinds kort voor het
herbarium iegezonden, een plant gevonden buurtschap Linde
onder Diepenveen 1906 L. , met de aanteekening: „tot 50 a
60 cM. hooge exemplaren met langere, smallere aartjes, meer
of minder roodbruine kafjes en een wortelstok met uitloopers".
Deze planten, die ik verder niet gezien heb, zouden tot dit
ras kunnen behooren; ik wil er in het vervolg wel eens op
letten, aangezien de groeiplaats in mijn naaste omgeving ligt.

Er is echter nog een andere opmerking te maken nl. dat
C. Good. c. turfosa Asch. in A. und G. Syn. IF p. 97 sy-
nonym wordt gehouden met C. turfosa Fries Bot. Not. 1843.
104; Nyman Comp. 777 Suppl. 323, terwijl op p. 103 van
gemelde Synopsis de bastaard C. stricta X Goodenoughii
volgens Kukenthal (Oest. Bot. Zeit. 1896 210) eveneens
tot C. turfosa Fries zou moeten gebracht worden, wat echter
door Ascherson betwijfeld wordt.

2040 CAREX.

Merkwaardiger is echter dat de bastaard C. stricta X gracilis

Kiikenthal in A. und G. Syn. 11'-. p. 103. wordt gelijk gesteld
met C. prolixa Fries Mant. III 150. Bot. Not. 1843 101;
1845. 113. Sumna Veget. 228 2. T.; Fl. Dan. t. 2976, terwijl
dezelfde C. prolixa Fries met dezelfde synoniemen ook
wordt gelijkgesteld met C. gracilis (3 strictifolia. Het motto
aan het hoofd dezer groep is niet ongepast!

C. Goodenoughii IV. juncea A. et G. Ootmarsum
1905 Exc. Pl.. Lonneker 1904, Maarsbergen 1908
alles W. en J. in h. pr., bronnen van de Roodebeek
te Schrieversheide 1911 de W. in h. pr.
C. Goodenoughii V. pumila /1. et G. Ootmarsum 1905
Exc. Pl. W. en J. in h. pr.; — Lochem 1908
Henr. in h. pr.

In het herb. Lako komt een plant voor door hem
verzameld te Dalfsen 1905 (Welsem) met de aantee-
kening: 2 a 3 (5 en o of 1 ? aartje; halm en aarspil
zoo goed als glad.)

Bovendien: Terschelling in vochtige landen en in
de duinen, op de Grie en op het Groene Strand,
Vlieland in de duinvlakte achter het dorp en in het
Riezeplak, Ameland, Holk. Fl. p. 125; — IJsbrech-
tum, Balk, Sneek, Koudum, Workum. Ouwsterhaule
lijst Brakm.; — Zwinderen, Coevorden — Grams-
bergen 1859 Lac. en S. (Arch. I. V. p. 258); Giet-
hoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Almelo,
Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
196); Bekkum Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); Station
Markelo— Eibergen, Zwilbroek Un. 1897 (Arch. 3.

1. p. 624); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);
Wisselsche veen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99);
Wageningen 1887 G. (Arch. 2. V. p. 381); — tus-
schen Callantsoog en Petten Un. 1891 (Arch. 2.
VI. p. 239); — Westland, Voorne lijst v. E. (Arch.

2. I. p. 416); Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2.
V. p. 402); Hillegersberg, Delfshaven, Zuidhollandsche
veenpolders v. d. Voo; SHedrecht 1894 Posth.

CAREX. 2041

(Arch. 3. I. p. 44); — Renesse Un. 1894 (Arch. 3.
I. p. 51); Dishoek Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037);
duinen Walcheren 1839, Oosterzwake 1840, duin-
valleien Schouwen en bosschen Hellendijk lijst
V. d. B.; — Oudenbosch 1885—87 Butayeende
Haas (Arch. 2. V. p. 549); — weilanden Venlo
Rieter (Arch. 3. II. p. 60); Oostrum, Welsche hut
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); van de Groote Peel
naar Roermond, Rauwmoest U n. 1900 (Arch. 3. II.
p. 628); tusschen Beek en Bunde 1885 K- en G.
(Arch. 2. V. p. 32).

Voorts vermeld door Pelletier. Waarschijnlijk
behooren hiertoe ook het meerendeel der door
V. Hall alsC. caespitosa aangegeven planten, daar
hij C. Goodenoughii niet vermeldt, evenmin alsde
Gorter, die C. caespitosa bizonder voor de turf-
venen vermeldt, en dan zouden ook de groeiplaatsen
bij Bruinsma, Oosterwolde en Appelscha v. H.,
voor C. caespitosa aangegeven zie p. 2025 onder
C. gracilis, tot deze soort behooren, ofschoon dit
door gebrek aan bewijsmateriaal niet meer is uit te
maken, zooals ook de Fl. Leidensis bijv. in de
door Forsten opgegeven groeiplaats (p. 309) wel
met zekerheid aanwijst, dat de daar eveneens als
C. caespitosa aangeduide plant niets anders is als
onze C. Goodenoughii.

C. gracilis X Goodenoughii Kiikenthal (C. acuta X
vulgaris).

In Herb.:? Gorsel (897292—1«) 4 Juli 1897 en
Maanderbuurt bij Bennekom (898182—7) 1898 G.

(Holtensche berg 1911 Hoogenr. in h. pr.; —
Monster 1905 en Hoek van Holland 1903 W. en J.
in h. pr. Laatstgemelde plant is door Kiikenthal
zelf als zoodanig gedetermineerd. Ook van deze
hybride wordt gezegd, dat zij zeldzaam tusschen
de stamouders zoude voorkomen, maar waarschijnlijk

2042 CAREX.

ook zeer dikwijls niet als zoodanig herkend is ge-
worden. Het schijnt dat deze bastaard dezelfde is
als C. elytroides Fries, welke synoniem ik hier aan-
haal, omdat door van der Sande Lacoste een
plant bij de Bilt werd gevonden, die hij C. caes-
pitosa (3. alpina = elytroides noemde. Eerstgemelde
varieteit wordt echter gerekend tot C. Goodenoughii
II. stolonifera Aschers., een blijkbaar in het ge-
bergte thuis behoorende plant. (Cfr. A. et G. Syn.
W. p. 98).

C. stricta X Goodenoughii E. H. L. Krause (— C.
stricta X vulgaris).

In Herb.: ? Molenvlier bij Goor (898139-37) 1898
en ? Rozendomsbrug bij Goor (898139—47) 1898
G. en V.; ? Zwarte veen Achterhoek (899199—10)
1899 V. Vloten; — ? Gorssel (897293-1) 1897
G.; ? Wornsumsche broek (898155-32, 34, 35)
1898 G.; ?Veenendaal (899157-4,6) 1899 G.; ?
Wijchensche veen (897225-288 c, 289; 898142-7)
1898 G.

Als vormen van C. Goodenoughii, maar waar-
schijnlijk eveneens C. stricta X Goodenoughii moeten
de exemplaren beschouwd worden van de volgende
vindplaatsen in Herb.; Buurtsteeg bij Bennekom
(899157-2, 3.; 899165—13, 20, 24, 26, 27) 1899 G.;
Wijchensche veen (898142—2, 10, 12, 21) 1898 G.;
Wornsumsche broek (898155—19. 20, 25, 34) 1898
G. en — Jansberg bij Mook (898153-1,41) 1898 G.

Atratae Fries.

1453. C. Buxbaumii Wahlenb. Op vochtige weiden, die
's zomers vrij droog kunnen zijn, gezellig groeiend
21 . Jiini.
In Herb.: tusschen St. Jansklooster en de Belt

CAREX. 2043

op moerassig weiland onder Wanneperveen (898150 —
29, 898220-5, 898167—19) 1898 L. en G.

(Ook van dezelfde groeiplaats in h. L. en in h.
Henr.).

Montanae Fnes.

1454. C. pilulifera L. Op tamelijk droge, grazige bosch-
gronden, voornamelijk in dennenbosschen 4. Mei —
Jiini.

In Herb.: Boschhuis Bergumerheide 1864 J. M.
de B.; Gaasterland 1894 L.; — Haren 1826 v. H.;
Witteveen bij Haren 1856 — achterweg tusschen
Haren en Onnen en Harendermolen Strat.; aldaar
V. H., 1846 B. W.; — Borger 1849 v. d. B.; Daien,
Hoogeveen 1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; —
Agnietenberg bij Zwolle 1887, Raalte 1892 en 1898,
Almelo en Tubbergen 1891, Haaksbergen 1891.
Weerselo 1901 en Lonneker 1901, alle L.; Walm-
bekke bij Lonneker 1903 Blijd.; tusschen Goor en
Delden 1892 L. en Carm.; Luttekerveld bij Markelo
1898 G. en V.; — Harderwijk 1865 en Hulshorst
aldaar 1849 R. B.; Groevenbeek bij Putten 1853
V. H.; Ede 1901 v. Vloten; tusschen station Ede
en Ederbosch Exc. 1902; Wageningen Buse, tus-
schen hier en de Grebbe (ook als C. praecox ^.)
V. d. B.; Renkum 1847 Buse, 1871 Groll; Nij-
megen B., Perin; Beek 1850 en Ubbergen 1856
Th. Abel.; Rheede v. H.; Rheederoord 1838 en
Middachten 1838 Buse; Dieren 1898 L.; Doetinchem
V. Vloten; Zutfen I. Nijhoff, 1837 Wtt.; Ruurlo
1903 Blijd.; Oude beek aldaar 1886 Ens.; Vorden
1878, 1887 Groll; — Amersfoort 1861 R. B., weg
naar Amersfoort v. d. T.; Hoogland 1839 D. S.;
Schothorst 1892 Garj.; grindweg van Maarn naar
Amersfoort 1874 H. d. V. (als C. verna); Maars-
bergen 1895 V.; Amerongerberg 1851 O.; huisje

2044 CAREX.

van Nellenstein aldaar v. H.; Pyramide van Auster-
litz V. d. T.; Darthuizerberg 1851 O.; Doorn
Bergsma, 1833 Wtt., v. H.; Driebergen 1836 Mb.;
Driebergerbosch 1873 O.; Rijzenburg v. d. T. ; bosch
aldaar v. d. T., 1857 Kniittel; Rijzenburg aan de
beek in het bosch bezijden den Amersfoortschen
weg V. d. T. (als praecox); Huis ter Heide 1835
V. d. T.; Zeist 1835 de Vriese, 1864 O.; de Bilt
V. H., de Br., 1839 Lac; Utrecht v. S. V.; —
Noordwijk O.; Noordwijkerhout Kerb.; Langeveld
aldaar 1841 Dz.; — Clinge 1845 B. W.; St. Jan
Steen 1845 B. W., 1846 v. d. B. ; — Mastbosch
Breda Un. 1852; Nuenensche heide 1850 v. Hov.;
Peel bij Oploo Un. 1853; Eindhoven Dz.;dennen-
aanplant Venbergen gem. Valkenswaard 1901 Rovers
en V. Roessel; Veen ten westen van Helenaveen
1873 H. d. V.; — Ottersum bij Gennep 1876 Lac;
VoorsteMolen en bij Ulesheide Venlo 1901 Rieter;?
St. Pietersberg (te jong) 1892 de Haas; Beek 1885
K. en G.; Valkenburg 1860 H. d. V. ; Ten Esschen
1896 G.; Kasteel Streythagen bij Simpelveld 1899
G. en V.; Holset bij Vaals 1866 H. d. V.

(Beetsterzwaag-Gorredijk 1898 Schipper in h.
pr. ; — Zuidlaren, Harendermolen, — de Punt, Paters-
wolde 1903 R. de Boer en H. Kooi, — Dene-
kamp Bernink in h. Heukels; Ootmarsum aan
de Dinkel 1905 W. en J. in h. pr.; (als longibrac-
teata) — Hattem Bold. in h. Utr.; Apeldoorn
1878 L. in h. pr., 1911 W. en J. in h. pr., Koorn-
neef in h. Heukels en 1904 in h. pr.; Witte
wijvenkuil Lochem (longibracteata) 1912 Henr. in
h. pr.; Zutfen 1901 W. en J. in h. pr.; Gorsel 1910
Schierb. in h. pr.; Ede 1902 G. en Jongm. en
Groesbeeksche weg 1901 v. Breem en in R. H.; —
Amersfoort 1909 Henr. in h. pr.; — Zeist Kuyper
in h. Utr., heide aldaar Brakm. in h. pr. ; Utrecht

CAREX. 2045

W. C. V. Embden en — Bussum 1899 Docters
V. Leeuwen inh. Heukels; aldaar 1900 v. Bree-
men in R. H.; Zanderij Hilversum 1898 Koning
in h. pr. ; — Reigersbosch Lisse 1899 des T. in
h. pr.; — Breda 1911 W. en J. in h. pr., Ulven-
houtsche bosch 1909 W. en J. in h. desT.; Made
1913 Henr. en Kloos in h. Kloos; Oisterwijk
1905 W. en J. in h. pr. ; — bosch Jansberg Plas-
molen 1901 v. Goor in h. pr.; Houthem 1911
Posth. en Henr. in h. Henr., Ravelsbosch aldaar
1911 de W. in R. H., Geulhem 1913 de W. in h.
W. en J.; algemeen op iets vochtige zand- en grint-
heuvels de W. in h. pr.).

Bovendien: Ameland op de heide tusschen Ballum
en Hollum Albarda's, Schiermonnikoog Hinxt
en V. d. Burg in Holk. Flor. p. 126, Ballum
Ameland 1896 Hjst V.; — Emmen 1859 Lac. en S.
(Arch. 1. V. p. 258); — Winterswijk Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 231); Terborg en Doetinchem Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 406); — Oudenbosch 1885-'87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); —
Hussenberg bij Bunde Hjst de Wever.

Voorts bij de Gorter (p. 250) te Hulsen bij
Nijmegen en op de duinen bij Scheveningen D.
RainviUe. Volgens de FI. B. S. p. 654 is echter
een ex. uit RainviIIe's herbarium als C. monta-
num bij Haarlem verzameld ook C. pilulifera. Zie
ook V. H. p. 655 onder Bergrietgras. In de FI. Fris.
opgegeven voor Bergumerheide, Oosterwolde en
Appelscha v. H. In den Prodr. Ed. I. p. 295 zijn
waarschijnlijk bij vergissing de groeiplaatsen Beet-
gum en Finkum van C. muricata uit Bruinsma's
Flora overgenomen.
1455. Carex montana L. In schaduwrijke loofbosschen,
vooral langs berghellingen, liefst op kalkgrond.
2i . April — Mei.

2046 CAREX.

In Herb.: Zeisterheide Kraepelin.

Aanm.: Ik heb in dit omslag alles laten ligyen wat er in
was, al behooren die exemplaren tot andere soorten, daar het
hier een zeer kritieke soort voor onze Flora geldt. Naar mijn
meening is alleen het door Kraepelin op de Zeisterheide ver-
zamelde exemplaar inderdaad C. montana L. De groeiplaats
komt mij echter zoo verdacht voor, dat ik aan een vergissing
meen te moeten gelooven. G. 1907.

Het in Arch. 2. I. 145 voor Valkenburg H. d. V. vermelde
exemplaar is C. praecox. Tot deze soort zullen ook wel enkele
der oudere opgaven gebracht moeten worden. Het exemplaar
van Rijsenburg door Van der Trappen verzameld vindt
men onder C. pilulifera vermeld, evenzoo dat van Huis ter
Heide. De opgave in een boschje bij Putten R e i n w. in FI.
B. S. p. 655 is bij gemis aan bewijsmateriaal niet meer te
controleeren; waarschijnlijk ook C. pilulifera.

1456. C. ericetorum Poll. In dennenbosschen, op zandige
heuvels en op heidevelden, meestal gezeliig groeiend.
2j. Mrt.—April.

In Herb.:? Op de heide bij de halte Asselt 1883
K. A.; ?? op dezelfde plaats 1877 0.

In de bewerking der Carices door Kobus en
Goethart in Kruidkundig Archief 2. V. p. 80 wordt
deze soort voor echt gehouden en gemeld dat de
vindplaats heide bij Asselt 1877 ook van den Heer
Kok Ankersmit stamt. Men zou nog eens kunnen
zoeken.

1457. C. caryophyllea Latouretti (= C. praecox Jacq. et
Prodr. Ed. I. p. 295; C. saxatilis Huds.; C. verna
Chaix; C. filiformis Leers.). Op droge, zonnige,
grazige zandgronden, aan wegen, dijken enz.
21 . Mrt.—Mei.

In Herb.: Kampen 1849 R. B., straatweg aldaar
R. B. (ook als glauca); Grintweg bij Mattaram onder
Dalfsen 1903 L.; Diepenveen 1847 T.; Deventer
1847 Cop, zandwallen aldaar v. Gron. (als pilulif.);
langs de Vecht bij Beerse 1902 G. Jongm. en L.;
— Twello 1844 en 1847 T., M. J. C; Elspeeter-

I

CAREX. 2047

bosch K. A. in h. Groll; Zutfen 1834 Wtt.; bat-
terij de Pol aan de stadsweide te Zutfen 1847 Cop;
Gendringen 1904 Rust; heide tusschen de Vlijt en
de Pasch bij Apeldoorn 1853 K. A.; Renkum 1850
Buse; Nijmegen B. (ook als caespit.) — Huis ter
Heide v. d. T. (als montana); — Velsen Buse,
Breesaap v. d. T.; Sandpoort Buse; Aerdenhout
1877 O., Kerb.; Vogelenzang 1870 en 1872 0.;??
Meerenbosch Heemstede v. d. T.; — Langeveld
bij Noordwijkerhout 1841 D z.;? Noordwijkerhout O.;
Lisse 1837 Mb.; duinen Katwijk Dz., 1847 de
Vriese, tusschen Katwijk binnen en buiten 1829
V. d. B., Dz.; 's-Gravenhage G. B., V. Z., Thom-
son; duinen aldaar V. Z. en Beeklaan v. d. C,
Dekkersduin 1902 en Segbroek onder Loosduinen
1902 v. Breemen; Hoek van Holland 1895 Bar-
ger; duinen ten westen van Rockanje Exc. 1903; —
dennenbosch tusschen Geldrop en Eindhoven d e Br. ;
— Susteren Exc. Pl. 1906; Watersleijhof Sittard
1901 G. en V.; Valkenburg 1866 H. d. V. (als mon-
tana), 1870 Lac; Oud Valkenburg 1867 H. d. V.
(als montana); Bemelen 1897 V.; Gulpen 1872 Lac;
Epen Un. 1861 (ook als montana); tusschen Epen
en Vaals 1897 V.; Wijlre 1899 en Wolfhaag 1899,
Bosschenhuizen 1899 G. en V.; Vaals 1866 H. d. V.

Een exemplaar door v. Hall in 1856 bij Haren
verzameld zal waarschijnlijk wel C. pilulifera zijn.

(Kampen Bold. in h. Utr.; Wijhe 1906 L. in h.
pr. et in h. Schipper; Mattaram bij Dalfsen 1906
des T. in h. pr.; Dinkel bij Beuningen 1900 Bern.
in h. Blijd.; Lochem 1910 Henr. in h. pr.; —
Zutfen weg naar Eefde 1901 W. en J. in h. pr. ;
Voorst K- A. in h. L.; Apeldoorn Koornneef in
h. Heukels en kanaal aldaar 1904 in h. pr.; —
duinpan Vogelenzang 1904 v. Goor in h. pr ; Boe-
kenrode C. A. Backer in h. Heukels; — duinen

2048 CAREX.

Hellevoetsluis 1910 W. en J. in h. pr. ; — Maas-
tricht 1892 de Haas in h. L. en Pietersberg aldaar
1892 de Haas in h. pr.; Merkelbeek de W. in
R. H., Puth 1912 de W. in h. Henr. Ontbreekt nergens
op vochtige heuvels en heiden 1902 — '13 de W.
in h. pr.; — Garchinger heide (ubi?) 1904 Jongm.
in R. H.

(3. sicyocarpa Lebel. Pietersberg oostzijde Posth.
en H enr. in h. He nr.).

Bovendien: Boekenrode — Voorne v. E. (Arch.
2. I. p. 417); Harderwijk Rainville (Arch. 1. V*
p. 427) ; — Merkelbeek, weiland bij Merkelbeekerhof ;
Hoensbroek moerassige helling tusschen de gehuchten
Ter Schuuren en Schuurenberg; Meersen, Meerse-
nerbroek; Eijs-Wittem, moeras bij de halte; Pieters-
berg (Slavante), Amby, Geulem, overal op de krijt-
heuvels van den Pietersberg tot Vaals lijstde Wever.

Voorts vermeld in de Fl. Frisica: in de Hallingen
bij Giekerk, te Rijperkerk Hinxt en Bruinsma.

Limosae Fries.

1458. C. limosa L. In moerasvenen, in sphagneta. '4. Mei—
Jipii.

In Herb.: Lage veen Emst bij Epe 1875 K- A.;
Doetinchem Un. 1885; — Broekmolen bij Stramproy

1900 G. en Jongm.; Moeras Roodebeek 1896 G.,

1901 G. en V.

(Wisselsche veen 1878 L. in h. pr.; 1878 K- A.
in h. Henr.; — Weert 1900 in h. Struyk.;
moeras bij Stramprooische watermolen 1899 desT.
in h. pr.; Schinveld 1912 de W. in h. pr., aldaar
in het Leiffenderveen 1911 cn Napoleonsveen Beeg-
den 1910 Ver Straeten in h. de W.)

Aanm.: De opgave bij de Gorter, tusschen de duinen
bij Haarlem leg. R a i 11 v i 1 1 e schijnt betrekking te hebben op
C. glauca, daar de meeste exemplaren uit het herb. R a i n-

CAREX. 2049

ville volgens getuigenis van v. Hall (Cfr. Fl. B. S. p.
660 — 61) met den naam C. limosa aangeduid tot laatstge-
noemde soort moeten gerekend worden.

Glaucae Aschers.

1459 C. glauca Murray (= C. flacca Schreb.). Aan water-
kanten, in vochtige vruchtbare weilanden. 2i. Mei —
Jiini.

In Herb.: Texel 1826 Cl. Mulder, 1860 Lac,
de Nederlanden aldaar 1868 en Nieuwe aanleg bij
de Koog aldaar 1869 Holl<., Eijerlandsche polder
Texel 1881 Groll; Vlieland algemeen 1869 Holk.,
1881 Groll; duinen Terschelling 1869 Hol k.; Nes
op Ameland 1865 H. d. V. (als vulg.), Nesserduinen
aldaar 1869 Holk.; Rottum 1896 Schipper; —
Kampereiland 1848 T., 1849, 1854 en Kampen 1848,
1854 R. B.; uiterwaarden IJseldijk in Schelle bij
Zwolle 1903 L.; Deventer v. Gron. (waarbij panicea);
Diepenveen 1846, 1847 T., 1846 R. B.; Losser langs
den weg naar Enschede 1893 L. ; Broekhoek bij
Losser 1904, Lonneker 1904, Walmbekke aldaar
1904 en Broekheurne 1903 Blijd.; — Twello 1847
T., 1847 Cop; Harderwijk en Nijkerkerveen R. B.;
Putten aan een sloot in het Solsche gat 1884 O.;
Epe 1864 S.; Zutfen (wie?); Overdijking bij Leesten
1851 Gronem.; Doetinchem v. Vloten; Eibergen
Un. 1859; Nijmegen B.; Wolfheeze 1856 O.; Spoel
bij Culemborg v. d. T., Lac; van Zoelen naar Rijs-
wijk tegenover Wijk bij Duurstede v. d. T.; —
Hooglandsche veen 1839 D. S.; de Bilt en Utrecht
v. H., Lac; Houten v. H.; tusschen Utrecht en
Blauwkapel v. d. T.; Vleuten 1837 D. S.; — Funen
Amsterdam Fl. Amst.; 1851 Lac; binnenvoet
Schordijk den Helder 1903 v. Breem en; tusschen
de Wiel en St. Maartensbrug 1901 en tusschen
Schagen en Callantsoog 1901 G. en Jongm.; Wijk

129

2050 CAREX.

aan Zee 1850 Mb., Kerb., 1860 S.; Bergen 1851
Kerb.; duinen Zandvoort Splitg., Buse; Velser-
duinen 1833 S S.; Kruidberg bij Velsen 1860 S.;
Langerak Haarlemmerduinen Exc. 1883;? Groot
Bentveld V. Z.; Overveen 1832 v. H.; Aardenhout
Kerb.; vijver Woestduin 1873 Burck; Bloemendaal
1841 Kerb.; Heemstede de Vrie s e; Haarlemmer-
hout 1842 Kerb.; Haarlem 1870, 1871, 1872, Mid-
denduin 1871, Rozenwater 1871 en Overveen 1870
Groll; — Noordwijk Forsten (als saxatilis), 1899
V. Vloten, duinpan aldaar Exc. 1883; Leiden 1832
Pierot, 1835 Mb., D z., Fors ten (ook als stricta);
buiten de Witte poort aldaar Perin (als caespit.);
Haagsche Schouw 1839 Dz.; Rodenburgerlaan Zoe-
terwoude 1897 V.; Valkenburg de Haan; duinen
Katwijk Exc. 1882: 1855 S.; tusschen Katwijk en
Wassenaar U n. 1850 v. d. B.; duinen Wassenaar
Pierot; D z. (ook als panicea) 1840 B. W., 1844
O., Perin (als stricta); Groot Berkhey 1898 V.;
Waalsdorp 1833 Wtt., 1834 v. H.; 's-Gravenhage
V. Z., G. B.; Scheveningen G. B.; Zorgvlict bij
's Hage en Haagsche bosch V. Z. (waarschijnlijk
alles vulgaris); Rotterdam Lac; Hoek van Holland
1903 en Koedood tusschen Charlois en Rhoon 1903
W. en J.; Dordrecht 1850 v. Hov., Lac; bosch
bij Steenen Kamer Zwijndrecht 1848 v. Hov. ; Oost-
Voorne v. Breemen; — Vlissingen v. d. Cop;
West Souburg 1903 Ogt. ; kanaal tusschen VHs-
singen en Middelburg 1881 Buijsm. (als hirta);
Zuid Beveland 1838, 1847 en Goes 1848, 1849
V. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen 1860 A. W. ; —
Breda 1876 O.; Liesbosch Prinsenhage v. A.; Ois-
terwijk v. Vloten; — Beek, Meersen, Mesch, Kerk-
rade, Gulpen 1885 K- en G.; tusschen Sibbe en
Valkenburg i90l Rieter; Valkenburg 1866 H. d. V.,
Exc. 188i»; Savelsche bosch bij Gronsveld 1894

CAREX. 2051

V. en V. Vloten; Gockenraad 1899 G. en V.

(Kampen Bold. in h. Utr.; Dalfsen 1906 des T.
in h. pr. ; Schipbeek Deventer 1910 Schierb. in
h. pr.; Goor 1892 Carm. in h. pr.; — de Pierik
onder Angerlo 1899 des T. in h. pr.; Lochem 1911
Henr. in h. pr. ; Barneveld v. Goor en — Utrecht
W. C. V. E m b d e n in h. H e u k e 1 s ; aldaar K u y p e r
in h. Utr. ; — duinen Bloemendaal 1897 en —
Katwijk 1894 V. Sur. in h. pr.; Keukenhof bij Lisse
1901 des T. in h. pr.; Zoeterwoude 1897, Schelp-
weg Wassenaar 1900 en Zeeduin 's Gravenhage 1897
V. Breemen in R. H.; tusschen Naaidwijk en
Monster 1909 des T. in h. pr.; Oost Voorne 1909
Danser in h. pr.; Rotterdam 1903 W. en J. in h.
pr.; — Torenpolder Wissenkerke Noord Beveland
1885 Schipper in h. pr. ; Groede 1877 en Cadzand
1887 L. in h. pr.; — Ulvenhoutsche bosch 1909
W. en J. in h. pr.; — Beek-Bunde 1900 Sillev.
en Jongm. in R. H.; Pietersberg bij Maastricht
1892 de Haas in h. pr., 1911 Posth. in h. pr.;
Valkenburg 1912 W. J. en Henr. in h. W. en J.;
Wijlre 1911 de W. in R. H.; Gulpen 1912 Henr.
in h. pr.; op de krijtheuvels van af den Pietersberg
tot Vaals 1910 overal in het laagveen van af Schrie-
versheide tot Etzenrade 1910 de W. in h. pr.

Als bizondere vormen werden nog onderscheiden:
I. f. typica A.etG. Monster 1905, Hoek van Holland

1901, kromme zandweg Rotterdam 1902 W. en J.

in h. pr.; — Wijlre 1905 P. Haverhorst in h.

W. en J.; Geulhem 1910 Henr. in h. pr.
I. lusus acrandra. Geulhem als voren.
L „ subbasigyna. Hoek van Holland 1903,
Rotterdam 1903, Staalduin 1902 W. en J.
in h. pr. ; Vossengat Utrecht herb. Broers
in h. W. en J.
L „ cladostachya. Monster 1904 en Hoek van

2052 CAREX.

I. Holland 1903 W. en J. in h. pr. De laatste
daarbij tevens basigyna.

I. typica var. pallida Bcek Lonneker 1905Blijd.
en Vossengat Utrecht Broers in h. W. en J.

I. typica var. melanostachya Uechtr. Oude Koe-
dood tusschen Rotterdam en Rhoon 1903 W. en
J. in h. pr. ; Rotterdam 1903 W. en J. in h. pr.
(determ. Kukenth.).

II. silvatica A. et G. Bosch Staalduin 1904 W.
en J. in h. pr.

III. arenosa Schur. (tevens basigyna) duinvlakte en
dijk Hellevoetsluis 1910 W. en J. in h. pr.

IV. leptostachys Schur. Rotterdam 1903 W. en J.;
Oude Koedood 1903 W. en J. in h. pr.

IV. leptost. 1. acrandra en subbasigyna: duinvlakte
Monster 1904 W. en J., Vossengat Utrecht herb.
Broers.

V. erythrostachys Schur. Lonneker 1905 Bl ijd. in
h. W. en J.

Ook een paar planten als hybriden aangeduid komen in h.
W. en J. voor nl. Vlaardingen 1900 W. en J. en Houthem
1900 A. J. Zolner. Dr. Goelhart merkt hierbij echter op
dat Carices met looze aartjes dikwijls voorkomen na late voor-
jaarsvorst, zoodat dit nog geen bewijs behoeft te zijn voor een
kruisingsprodukt.

Bovendien: Texel zeer algemeen, Vlieland in de
duinvalleien en op het Westerveld, Terschelling in
de duinplakken en duinlanden overal verbreid, op
de Grie en op de algemeene weide tusschen Nes
en Ballum op Ameland, Schiermonnikoog en Rottum
Holk. Flor. p. 126; ten noorden van HoIIum 1896
en Vlieland 1896 lijst V.; — Friesland J. M. de B.
(Arch. 2. III. p. 229); Ter Idzerd U n. 1881 (Arch. 2. III.
p. 424); — Winterswijk Un. 1859 (Arch. I. V. p.
231); Kannenburg bij Vaassen Un. 1890 (Arch. 2.

VI. p. 99); — Brouwerskolk en Kraantjelek bij Over-
veen, Groenendaal bij Heemstede, Vogelenzang en

CAREX. 2053

— Noordwijkerhout v. E. (Arch. 2. I. p. 417);
Briehe-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); —
Noord Beveland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 132);
Tholen A. W. (Arch. 2. III. p. 138); Schouwen en
Zijldijk lijst v. d. B.; tusschen Koudekerke en Mid-
delburg, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder,
tusschen hier en Veere, Oosternieuwlandsche polder
Un. 1903 (Arch. 3. II. p. 1037); — Pietersberg,
Gronsveld, Gulpen, Valkenburg, Slenaken Un. 1861,
iMeersen Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 330); veelvuldig
in Zuid Limburg, zoowel in het laagveen te Schinveld,
Brunsum, Etzenrade, Bunde, Vaesraderbosch lijst
de W.

Voorts vermeld bij v. Hall (FI. B. S. p. 663).
Bij Scheveningen ten zuidoosten van het dorp de
G. ; naar den kant van Houten, Bunnik Zeist. In de
Fl. Leid. p. 310 genoemd voor Hoogemorsch Leiden
Lac; in het begin der Duifhuislaan bij Rhijnhof
alsook bij Valkenburg Kerb. en Mb.
B. C. trinervis. Degl. (== C. cerina Dum. = C.
frisica Koch., C. saxatilis? Fl. B. S. p. 664, C. rigida
Fl. Leid. p. 308 en Enum. Zeel. II. p. 19.). In de
duinen en in dorre heidestreken. 21. Juni — Juli.

In Herb.: Texel Hofm., 1860 Lac, 1881 Groll;
Hoorn op Texel 1868 Holk.; Koog aldaar 1833
Hofm., Meente bij de Koog 1869 Holk.; Aalloop
Texel 1903 V. Breemen; Vlieland 1858 Lac, 1869
en Viamenslid aldaar 1869 Holk., duin achter het
dorp Groll; algemeen duinen aldaar 1897 V., 1903
V. Breemen en v. Iterson; vallei van Malgum
1868 Holk.; Terschelling 1887 en 1897 V., Groe-
nestrand aldaar 1897 V.; Ameland 1854 S. P. Kros
Schiermonnikoog 1860 S. (Borkum Bleij, 1897 V.)

— Vorden 1876 en 1887 Groll; — kweekerij bij
de Krakeling aan den straatweg tusschen Zeist en
Woudenberg 1839 v. d. T., 1839 Kraamw.; duin

2054 CAREX.

Huisduinen 1903 v. Breemen; Zwanewater 1896
V.; ? aldaar noordoever van de noordelijke plas 1901
G. en J.;? tusschen Petten en Callantsoog Un. 1891 ;
Bergen 1851 Kerb., Un. 1891; tusschen Bergen en
Schoorl 1896 V.; Wijk aan Zee 1850 Kerb.; Velsen
Buse, 1834 de Vriese; Breesaap V. Z. (als acuta;
volgens V. Hall vorm van C. saxatilis, die hij als
twijfelachtige indigene had opgenomen), 1846 Buse;
Zandvoort 1837 Mb., 1843 Buse; Rozewater, Bent-
veld T., 1870 Groll: Zomerzorg Kerb.; Bentveld
1837 Mb., 1837 Buse (als cerina); tusschen Over-
veen en klein Bentveld 1838 Buse; Overveen v. H.,
Mb. (als cerina); duinen aldaar 1835 Mb., 1887 V.;
Bloemendaal V. Z. (saxatilis), 1841 (als cerina);
Vogelenzang 1871 O.; Hazeveld bij Vogelenzang
1897 G.; Haarlem E. v. d. Ende, v. H. (als saxat.),
de Vriese, Groli, duinen aldaar 1845 O., v. Eeden
(als acuta); — HoIIandsche duinen v. d. T.; Hille-
gommerbeek — Noordwijk Exc. 1886; duinpannen
Noordwijkerhout 1858 Lac. en S.; Noordwijk Mb.
(als stricta); duinpannen Wassenaar 1851 T., 1853
A. W. Hartm., 1840 B. W., 1845 Perin fwaarbij
glauca), Dz. (als cerina Dum.) tusschen Voorschoten
en den Deijl 1873 Hoek (bedenkelijke groeiplaats),
duinen Wassenaar 1843 O.; tusschen Wassenaar en
Scheveningen U n. 1851; 's Gravenha^ge V. Z. (als
glauca); Hoek van Holland v. d. T., 1866 en 1870
H. d. V. (als vulgaris), G. Barger; eilandje Hoek
van Holland 1904 W. en J.; Oost Voorne v. Bree-
men; duinen Rockanje Un. 1887; — Zeeland 1877
A. W. en L.; duincn Haamstede 1844 v. d. B., 1869
Schuringa (als stricta), 1883 L., Un. 1894; dui-
nen Schouwen 1844 v. d. B.; idem Walcheren 1869
H. d. V.; Koudekerke aldaar 1839 B. W.; tusschen
Domburg en Oranjezon achter Oost Kapelle 1841
V. d. T.; Cadzand 1887 L.

CAREX. 2055

Voorts Noordland (ubi? waarschijnlijk Noordland
bij Naaldwijk zie hieronder) Mb. (als rigida) en 1871
waar. (als stricta).

(Texel 1911 Schierb. in h. pr.; Sluffers Texel
1901 V. Breemen in R. H.; Koog aldaar 1902
H 0 o g e n r. in h. pr. ; Schiermonnikoog 1897 S c h i p-
per in h. pr.; — den Helder 1913 Kloos in h.
pr.; Schoorl Mej. de Verwer in h. Heukels; —
Wassenaar 1893 V. Sur. in h. pr.; Waalsdorper-
duinen 1902 v. Iterson in h. des T.; Westzeeduin
's-Gravenhage 1895 en Oostduinen aldaar 1895
V. Breemen in R. H.; duinen Oost Voorne 1910
J. G. Danser en Groenestrand aldaar 1909 Danser
in h. pr. ; — duinen Oranjezon 1877 L. in h. pr.,
1910 P, de Bruyn. in h. des T.

Een exemplaar door den Heer P. J. M. Schuyt
van Oost Voorne 1903 wordt als C. trinervis P. laxa
Lange opgegeven, tevens als 1. acrogyna, alles in
h. W. en J.).

Bovendien: Al de Noordzee eilanden Holk. (Arch.
2. I. p. 416); — .? Eesveen Un. 1892 (Arch. 2. VI.
p. 353); — Noordland bij Naaldwijk en Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 416); — Dishoek, tusschen
Domburg en Oranjebosch Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1037); duinen en duinvalleien Schouwen zeer alge-
meen 1844 Schur., duinen Walcheren B. W. lijst
V. d. B.

Voorts Scheveningen bij d e G o r t e r (als saxatilis).
De in de Flora Leidensis p. 309 voor Noordwijk
door Forsten verzamelde plant is C. glauca ge-
bleken te zijn. Zie hiervoor.
C. Goodenoughii x trinervis f. pumila Jiinge.

(Eilandje Hoek v. Holland Juni 1904 W. en J.
in h. pr.).

De kruising C. vulgaris X trinervis komt niet voor in
Ascherson's Synopsis, wel C. vulgaris X glauca Winkelni.

2056 CAREX.

Cfr. p. 165. De Heeren Jansen en Wachter geven er de
volgende beschrijving van: halm ruw aanvoelend; onder de
loupe beschouwd mct fijne tandjes onder de inflorescentie, zoo
men de plant tegen het licht houdt. Mannelijke aren 2 — 3,
vrouwelijke 1 — 2. Schutblad der vrouwelijke aren even boven
de inflorescentie uitstekend : het tweede schutblad, indien aan-
wezig. zeker korter dan de inflorescentie. Vrouwelijke aren aan
den top mannelijk; deze veel korter dan bij andere trinervis-
vormen. Urntjes in vorm tusschen beide soorten instaand.
sommige duidelijk generfd. Kafjes donkerder dan bij andere
trinervis-exemplaren, met smaller groene streep en niet zoo
spits. Mannelijke aartjes donkerder dan bij andere e.xemplaren.

1460. C. panicea. L Op vochtige plaatsen in grazige
zand- en veengronden. 2|.- Mei—Juni.

In Herb.: Texel 1868 Holk., 1881 Groll; Mien-
tegronden aldaar 1860 Lac, de Koog aldaar 1868,
1869 Holk., achter den Hoorn op Texel 1868
Holk.; Vlieland 1858 Lac, 1881 Grol 1; Terschel-
ling 1869 Holk., 1887 ^^., Grie aldaar 1869 Holk.;
Ameland 1869 Holk.; HoUum aldaar 1896 V.; -
Ter Idzerd Un. 1881; Bergumer heide 1853 S.;
Smalle Ee Exc. Pl. 1904; Oldeboorn 1869 v. T.
(als glauca); — Onland bij Groningen Strat. ;
Oosterbroek 1855 Strat.; Groningen v. H.; Haren
1826, 1841 V. H.; Wildervanck 1849 v. d. B.; -
Rolde 1865 H. d. V., Ane, Sleen, Weerdinge 1859
Lac. en S.; Meppel, v. Heij n. (ook als praecox); —
Kampereiland 1849 R. B.; Kampen 1849 T.; Wezepe
1850 T.; Herfte bij Zvvolle 1904 L.;den Ham 1892
L. en Carm.; Oldemarkt 1893 Carm.; Deventer
v. d. C: Brinkgreve aldaar 1847 T., Bornerbroek
1896 L.; tusschen Goor en Delden 1892 L. en Carm.;
Losser 1893 L.; Lonneker 1903, Walmbekke bij
Lonneker 1904, Lonnekerveld 1904, Enschede 1903
Blijd.; Hel bij Oldenzaal 1904 G.; Hardenberg 1868
v. d. Scheer; Almelo 1870 O.; — Hattem 1850,
Harderwijk 1847, 1864, Nijkerk, Nijkerkerveen 1862
en Hoevelaken 1862 R. B.; Beekbergerwoud 1834

CAREX. 2057

Wtt.; Wisselsche veen Un. 1890; Hoenderloo 1874
K. A., Un. 1890; Luntersche veen 1897 G.; Edesche
veen 1894 V.; Ede 1901 v. Vloten (als acuta);
Renkum en Wolfheeze 1849 B u s e; Middachten v. H. ;
Zutfen 1834 Wtt., 1851 O.; Warnsveld 1876 en
Vorden 1887 Groll; Ruurlo 1886, 1887 Ens.;
Doetinchem v. Vloten; Leesten 1851 Gronem.;
Nijmegen B., N. en Th. Ab el., Peri n; Wijchen

1897 G. en V.; — Hoogland, Amersfoort 1839 D. S.;
Hamersveld 1893 en Lockhorst 1893 Garj.; Maars-
bergen 1833 wie?, Exc. 1883, 1895 V.; Doorn 1833
Wtt.; Driebergen v. H.; 1834 v. H. (als pilulifera);
Zeist 1847 B. W., 1851 O.; de Bilt v. H., 1845 de
Vriese; Utrecht Wtt., 1833 Kerb., 1835 D. S.;
Vinkeveen 1850 Lac; Achttienhoven v. d. T., 1841
Lac, 1865 Knuttel, 1871 O.; Baambrugge Mb.;
Abcoude 1846 Romb., 1866 O.; — Kortenhoef

1898 G. en V.; Sloten Fl. Amst.; Funen Amsterdam
Fl. Amst., 1851 Lac; Wieringen 1856Lac.;Ber-
gen Un. 1891; tusschen Castricum en Heilo 1895
V.; Velsen S. S.; Breesaap 1843 Buse, 1873
Burck; Zandvoort en Bentveld 1838 Buse; Exer-
citieveld Overveen 1897 V.; bij de Kolk (ubi?)
(wie?); — Langeveld bij Noordwijkerhout Dz.; Lisse
1836 V. d. B.; Katwijk 1835 Mb., Kerb., Orchis-
land aldaar en Oegstgeest S. S., de Vink buiten
Leiden 1845 Perin; venen Nieuwkoop 1901 Jongm.
en Valk; Sluipwijk 1902 W. en J.; Wassenaar S. S.,
1840 B. W.; Veur S. S.; Waalsdorp G.; weiland
ten westen van Staalduin 1895 V.; Hoek van Holland
Exc. 1878 S.; eiland aldaar 1903 W. en J.. 1904
iidem, (met overgangen tot var. longiped.); kleigrond
Dordrecht en Willemsdorp Lac; — Rozendaal Un.
1860; Speelhuis bij Breda v. A.; Mark bij Ginneken
1898 V.; Nuenen 1850 v. Hov.; heide dorp aldaar
1850 v. Hov. (als C. dioica, echter met 1 d aar of

2058 CAREX.

met 1 d aar en een paar rudim. $); Eindhoven Dz.;
Borkel 1901 Rovers en van Roessel; Peel bij
Oploo en tusschen Boxmeer en St. Anthonie Un.
1853; — Bovenste molen Venlo 1901 en Bulteveen
aldaar 1899 Rieter (van eerstgemelde plaats in
1898 als vulgaris); Hussenberg bij Beek 1872 Lac.
1. monostachya masc. Wijchen 1897 G. en V.; —
Nuenen 1850 v. Hov.

(Texel 1911 Schierb. in h. pr. ; Piet Rozevlak
aldaar 1902 Hoogenr. in h. pr.; — Joure Brakm.
in h. pr.; — Groningen Miq. in h. Utr. overal
aldaar 1903 R. de Boer en H. Kooi in h. Heu-
kels; Viachtwedde 1887 en Wedde 1903 Schipper
in h. pr. ; — Kampen Bold. in h. Utr. ; Dieze bij
Zwoile 1883 en Almelo 1891 L. in h. pr.; — Barchem
1912 en Lochem 1910 Henr. in h. pr.; Apeldoorn
1878 L. in h. pr.; Buurtsteeg Veenendaal 1900 G.
en Jongm.; — Maarsbergen 1908 W. en J. in h.
des T.; Utrecht v. Embden, Ankeveensche plassen
V. Goor (1901 in h. pr.), plassen Loosdrecht Koorn-
neef (1904 in h. pr.), en — Koenradkade Amsterdam
Koornneef (1904 in h. pr.), Bussum Mheent 1899
Docters v. Leeuwen, alle in h. Heukels;
onder Tienhoven e. h. Broers en Huizen aan de
Zuiderzee h. Broers in h. W. en J.; Loenen-
Hilversum 1895 V. Sur. in h. pr.; — Berkhey bij
Wassenaar 1900 v. Breemen in R. H.; Monster
1904, 1908 en Hoek van Holland 1901, 1902 W.
en J. in h. pr.; aldaar 1899 v. Breemen in R. H.;
Moerassen 's-Gravenweg Rotterdam Danser in h.
pr.; Bieskensgraaf 1913 Kloos in h. pr.; — Hoo-
gerheide 1885 Posth. in h. pr.; venen Oisterwijk
1905 W. en J. in h. pr.; tusschen Pettelaar en Hor-
sten 1887 Costerus in h. pr.; — Velden, Arcen
1893 V. Sur. in h. pr.; Susteren 1906 des T. in
h. pr.; Brunssum 1911 de W. in R. H.; Bunde,

CAREX. 2059

Geulle, Hoensbroek 1910 en veen van Schrievers-

heide tot Etzenrade de W. in h. pr.

als I. typica 1. basigyna Hoek van Holland 1903

W. en J. in h. pr.

1. subbasigyna, als voren.

1. subhypogyna Monster 1904 W.

en J. in h. pr.

f. monostachya Vossengat bij Utrecht

J. C. Broers in h. W. en J. en van

dezen vorm

mascula: Barchem 1912 Henr. in

h. pr. en Apeldoorn 1904 Koorn-

neef in h. pr.

femina: Barchem 1912 H e n r. in h. pr.

11. refracta Klinggr. Hardenberg 1868 v. d.

Scheer. herb. O. W. 317 in h. W. en J.

III. longipedunculata A. et G. Monster 1904
en Gouda 1904 W. en J. in h. pr.; — Drim-
melen 1913 Kloos in h. pr.

IV. humilis A. et G. Vossengat Utrecht e. h.
Broers in h. W. en J. waaronder ook 1 ex.
monostachya mascula.

Bovendien: Miente bij de Koog en tusschen Hoorn
en de Westen op Texel. Vlieland op het Ooster-
en Westerveld en bij het posthuis in een duinvallei.
Terschelling tusschen Westterschelling en Midsland,
op de heide bij Hoorn en de Grie. Ameland, in
de duinen bij Nes en Buren, op de heide bij Bal-
lum. Holk., Fl. p. 126. — Op het Noedveld bij
Spannenburg, Hemelum, Ouwsterhaule lijst Brakm.;

— Valthe, Gramsbergen 1859 Lac. en S. ; — Giet-
hoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Delden,
Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201);
Hengelo, Bekkum Hasselo Un. 1895 (Arch. 3. I. p.
229); Station Markelo Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624);

— Corenbergerveen bij Winterswijk Un. 1859 (Arch.

2060 CAREX.

I. V. p. 201, 231), overvloedig in het Maidensche
en Hatertsche broel<, tusschen Overasselt en Heu-
men Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 331); — Callantsoog-
Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239); Castricum
en — Katwijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 417);
Brielle-Roclonje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402);
Zuidhollandsche Veenpolders lijst v. d. Voo; —
Walcheren en Schouwen A. W. (Arch. 2. II(. p. 138);
Oosternieuwlandspolder Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1037); — Oudenbosch 1885— '87 Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 549); Plasmolen, tusschen
Beel< en Bunde 1885 K. en G., Gulpen Un. 1861
(Arch. 2. IV. p. 330); Geulhem H. d. V. (Arch. 2.
1. p. 143); Vlootmolen bij Stramproy Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 628). Voorts vermeld bij deGorter
voor Hulsen, Sneek en Groningen gevonden door
Rainville; op vele plaatsen in Friesland Meese,
Waverveen en op de Veluwe Reinw. in v. H. Fl,

B. S. p. 659; Oosterwolde, Appelscha, Huizum en
Giekerk. Fl. Fris. p. 126.

C. glauca X panicea A. ct G. Alleen bekend van
Einsiedeln in Zwitserland.

(Hoek van Holland 1903 W. en J. in h. pr.; —
Houthem 1900 A. J. Zol Iner in h. W. en J.).

Pallescentes Fries.

1461. C. pallescens L. Op vochtige, moerassige plaatsen
in weilanden, in boschrijke streken. 21- Aiei — Juni.
In Herb.: Vecht bij den Agnietenberg Zwolle 1891,
leemgrond Olst 1895 L.; Deventer v. Gron., Beren-
broek onder Broekheurne 1903, Linderzijde bij
Lonneker 1904. Enschede 1904 en Haverkamp
Zuider Eschmarke 1904 Blijd.; — Essenburg bij
Harderwijk R. B. (als flava); Apeldoorn S. S., 1838
Buse, 1877 K- A.; Zutfen 1837 Wtt.; weg Voorst-
Apeldoorn 1838 Buse, Voorst Buse; Overdijking

CAREX. 2061

Leesten 1851 Gronem.; bosch bij het Jachthuis
Zutfen 1849 Cop; Vorden 1876 Groll; Doetin-
chem 1893 v. Vloten; Middachten v. H.; Wage-
ningen 1884 K.; Nijmegen B. ; huis Ubbergen 1850
Th. Abel.; laag bosch bezijden het huis van de
Watermeerwijl< tusschen Beelt en Malden 1841 v. d. T.;
bosch te Hatert, broek bezurden Leigraaf 1898 G.;
Bergendal 1873 v. H.; — bosch van Driebergen
V. d. B.; — Soekveen bij Groot Zundert Un. 1860;
Breda 1876 GroU, 1897 V.; Liesbosch bij Breda
Un. 1852, 1874 v. A.; Eindhoven Dz.; — sloot bij
Arenborg Venlo 1901 Rieter; Grathem 1900 G. en
Jongm.; Beek 1869 O.; bosschen langs de bron-
nen te Hussenberg bij Beek 1872 Lac; Gronsveld
Un. 1861; Savelsche bosch aldaar 1894 V. en
v. Vloten; Valkenburg 1866 H. d. V.; Ravelsbosch
bij Schimmert 1901 V.; bosch bij Simpelveld 1885
K. en G.; Holset 1866 en Vaals 1866 H. d. V.

(Denekamp 1900 Bernink in h. Heukels; —
Ruurlo 1890 Ens. in h. L.; Dukenburg bij Nijmegen
1901 V. Breemen en — Raaiweg Kortenhoef 1900
G. en Jongm. in R. H.; — Breda 1904, Liesbosch
aldaar 1904 en Ulvenhoutsche bosch 1909 W. en J.
in h. pr.; — Plasmolen 1904 v. Goor in h. pr.;
aan de Sjelkesbeek bij den weg van Reuver naar
Belfeld 1912 Danser in h. pr.; bosch Watersleyde
1911 de W. in R. H.; Susteren 1906 des T. in h.
pr.; Bunde 1912 W. J. en Henr. in h. Kloos en
in h. Henr., Valkenburg 1910 Henr. in h. pr.;
Oud Valkenburg, Hugel mit d. Orchis 1902 Stei-
chen in h. pr. ; Naenhof Hoensbroek 1911 deW.
in h. pr.; Kruisdonk bij Maastricht 1892 de Haas
in h. pr.; overal in iets vochtige bosschen op zand,
grint en kalk; veen Vaesraderbosch Hoensbroek
1910, Geulle-Bunde, veen langs het spoor 1910
de W. in h, pr.

2062 CAREX.

als typica cylindrica Peterm. Apeldoorn 1881 K- A,

in h. W. en J.

als 1. subbasigyna Denekamp 1901 Bernink in

h. W. en J.

f. elatior A. et G. Denekanip als voren).

Bovendien: Beekbergerwoud 1834 Wtt. (Tijdschr.
III. p. 4.); Park 't Loo 1878 K. A. (Arch. 2. III.
p. 205); Plasmolenveen Th. Abel. (Arch. 2. V. p.
331); Meersen, Epen, Gronsveld, Valkenburg Un.
1861 (Arch. 2. IV. p. 330).

Voorts? bij Hillegom Rainville, onder deszelfs
Carex montana in v. Hall Fl. B. S. p. 661. —
Natte weilanden tusschen Ambij en Meersen en in
het bosch van den St. Pietersberg D um. Guide p. 35.

Maximae Aschers.

1462. C. pendula Huds. (== C. maxinia Scop.). Op
moerassigen boschgrond. 21- —

In Herb.: Hakhout aan een beekje te Bunde 24
Sept. 1887 Groll.

(In het veen langs de spoorhelHng Bunde 1911
de W. in h. pr.; tusschen Bunde en Geulle 1913
des T. in h. pr.; Bunde 29 Mei 1912, W. J. en
Henr. in h. Henr.).

Is ook bekend van de Emmaburg an de Gohlbach,
doch zeldzaam, cfr. Forsten Fl. v. Aachen p. 373.

Digitatae Fries.

1463. C. digitata L. In beschaduwde loofbosschen, vooral
onder beuken. 2i. April — Mei.

In Herb.: (Arnhem Perin); — Amersfoortsche
heide Kraep.; — Bakkershage v. S. V.; — Maas-
tricht 1895 K- A.; bosschen Geulhem 1870, 1874
Lac, 1897 V.; tusschen Berg en Geulhem 1897
V.; helling Geuldal talrijk langs de geheele helling

CAREX. 2063

1902 G. en V.; Houthemmerberg 1885 K. en G. ;
Valkenburg 1866 H. d. V.; tusschen Sibbe en Val-
kenburg 1901 Rieter.

(Maastricht 1892 d e Haas in h. L.; Pietersberg
1892 de Haas in h. pr., 1894 in h. W. en J.; bij
Castert aldaar 1900. Cannes, bosschen op krijtheu-
vels Geulhem 1902, Oud Valkenburg 1902, Schin
op Geul 1903, Wijlre 1903 en bosschen Eijs-Wittem
1911 de W. in h. pr.; Houthem 1902 G. en Jongm.
in R. H.; Geulhem 1912 W. J. en Henr. in h. L.
en in h. Henr. ; Valkenburg 1911 de W, in h.
des T.; Oud Valkenburg 1911 de W. in R. H.).

Voorts bosschen Gronsveld en St-Pietersberg D u m.
Guide p. 34; de opgave Putten en Elspeet bij
de Gorter p. 249 zal wel op een vergissing be-
rusten, ofschoon het toch mogelijk is dat de plant
daar gevonden werd.

C. ornithopus Prantl. Van deze soort vermeldt d e
Wever in „Lijst der wildgroeiende planten in
Z. Limburg 11" dat zij in 1865 door Franquinet
waargenomen werd in het bosch te Gronsveld en
„Cau", waarmede Cannes zoude bedoeld zijn. Het
is een plant, die op de aangegeven groeiplaats niet
onwaarschijnlijk is; misschien ook een vergissing
met voorgaande soort.

Odontostomae Aschers.

Strigosae Fries.

1464. C. strigosa Huds. In vochtige loofbosschen, aan
waterkanten in boschachtige streken. ix. Mei — Jiini.
In Herb.: In een beek in de bergen tusschen Beek
en Ubbergen 1833 v. d. B. ; langs de Beek achter
het Logement Westerbeek te Beek 1865 Lac. en
Th. Abel., 1867 Th. Abel.; de beek achter het
Logement te Beek B. W. ; in het Mormerdaal Un.

2064 CAREX.

1847 (waarschijnlijk alles betrekl<ing hebbende op
dezelfde groeiplaats); — Oude Plantage Rotterdam
1836, 1837 Miq., 1837, 1838, 1857 Lac, de Br.,
1851," 1854, 1862 O., 1881 K- A., 1892 v. d. Voo,
1898 V. d. Lek, tahijk 1903 W. en J.

(Oude Plantage Rotterdam 1901, Jongm. en
1903 Mej. Icke in R. H., 1904 W. en J. in h.
des T., 1907 Danser in h. pr., 1909 W. en J.
in h. Henr.

Ook lusus cladostachys 1881 K. A. in h. W. en J.).

Voorts in Herb.: Luik v. Rees, Koenigswinter
Rieter. Van eerstgemelde plaats ook aangegeven
door Forster.

Daar de eerste opgave voor Rotterdam dateert na het ver-
schijnen van het 3e stuk van v. HalTs Flora Belgii Septent.
(1836), is het waarschijnlijk dat zij omstreeks 1836 aldaar
aangevoerd is, denkelijk met het rivierwater meegekomen, daar
zij bij Bonn en Neuwied en Dusseldorf voorkomt en aan ver-
schiliende der zijrivieren van den Rijn gevonden wordt. Ware
zij vroeger reeds in Rotterdam aanwezig geweest dan zou d e
R a i n V i 1 1 e haar wel reeds gekend hebben.

1465. C. silvatica Huds. In beschaduwde loofbosschen
gaarne op vochtige plaatsen. 24.. Mei — Juni.

In Herb.: Vochtig bosch bij het Erve Morsman
of Morsink in de Lutte ten noord-oosten van de
beek 1904 v. Iterson, Blijd.; (Straatweg Wullen-
Ahaus 1904 Blijd.); — Gelderland Hoffm.; Wil-
hnkhofbosch bij Winterswijk Un. 1859; bosschen
Uilenpas bij Hummelo 1882 K. A. (echter volgens
herb. L. leg. N. J. A. Bakker); Nijmegen B.;
Beek 1833 Hoffm., 1873 v. H., Bergendal 1873
v. H.; — heide Amersfoort Kraep.; — Oosterland
Zeeland 1846 de Vriese; — Watersleyhof Sittard
1901 G. en V.; Susteren Exc. Pl. 1906; Maastricht
Ploem, 1870 Groll; St. Pietersberg 1869 O. en
Lac, 1894 V.; Gronsveld Un. 1861, 1881 Groll;
Savelsche bosschen aldaar 1894 V. en v. Vloten;

CAREX. 2065

Hussenberg bij Beek 1872 Lac; helling tusschen
Bunde en Geulie 1902 G. en Jongm.; Bunde
1887 Groll; Vail<enburg 1866 H. d. V.; Trichter-
grub 1889 V.; Sibbenergrub 1901 Rieter; Geleen-
derberg 1900 V; bosch aldaar en Wijlre 1900
Rieter; Epen Un. 1861, Un. 1883; Vijlen 1866
en Vaals 1866 H. d. V.

(Denekamp 1901 Bern. in h. W. en J.; — Duive-
land Dz. in h. Utr.; — bosch Jansberg 1902
V. Goor in h. pr.; Terhagen Un. 1883 L. in h. pr.;
St. Pietersberg 1892 de Haas in h. pr.; Gronsveld
1906 des T. in h. pr.; Valkenburg Heukels in h.
pr., 1911 de W. in R. H., 1912 W. J. en Henr.
in h. W. en J., in h. Henr. et in h. Danser (de
laatste datum ook voor cladostachya in h. Henr.,
die ook door W. en J. bij Valkenburg werd verza-
meld, met de 1. mirabilis Beck.), Oud Valkenburg
St.-Jansberg 1900 Sillev. en Jongm. in R. H.;
Pietersberg bij Maastricht 1911 Posth. en Henr,
en Houthem 1910 Henr. in h. pr.; ontbreekt ner-
gens op haar standplaats in Zuid Limburg de W.
in h. pr.).

Bovendien: 's Heerenloo bij Harderwijk v. Geuns,
echter volgens Bondam daar niet weer gevonden
(Arch. I. V=^ p. 427); — Meersen, Gronsveld, Val-
kenburg Un. 1861; Beek-Elsloo, Gronsveld Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 331). De opgave Hengelo Un.
1895 (Arch. 3. 1. p. 229) heeft betrekking op C. remota.

Fulvellae Fries.

1466. C. distans L. Op vochtige grasgronden, vooral naar
den zeekant. 2i. Mei — Juni.

In Herb.: Texel Hoffm., 1868 Holk., ?1881
GroU; buitenveld Texel 1833 Hof f m.; duinvlakte
de Nederlanden aldaar 1868 Holk., Slufterbollen

130

2066 CAREX.

aldaar 1868 Holk.; Vlieland 1858 Lac; Ziiider-
zeestrand bij de Doodebol aldaar 1869 Holk.; Ter-
schelling 1887 V.; Groenestrand aldaar 1896 en de
Grie 1896 V.; Rottum 1869 Holk., 1896 Sch i p p er;
— tusschen Workurri en Koudum bij het verlaten
, van den zeedijk 1864 J. M. de B.; tusschen Hetsum
en Franeker 1840 h. Buse; — Groningen v. H.; —
Paterswolde v. H.; Meppel v. Heijn.; — Kamper-
eiland 1849, 1854 en Kampen 1847, 1848 R. B.;
singels aldaar 1848 T. ; Sevelingen R. B. (als fulva);
Vollenhove 1893 L.; tusschen Zwartsluis en Vollen-
hove 1898 L. en G.; — Harderwijk 1835 (Stolz?
duitsch schrift), 1866, 1868 en de Wellen aldaar
1864 R. B.; — Amersfoort O.; — Muiderberg 1843,
1848 Lac; weiland zeedijk Muiden-Muiderberg 1854
Lac; Funen 1851 Lac, Fl. Amst. (als laevigata,
maar volgens G. typisch distans; wat zijn dan de
overige laevigatae?); jaagpad Weesperzijde 1848
FI. Amst.; Halfweg Haarlem Amsterdam 1855 Lac;
Enge Wormer 1851 Kerb.; Medenblik h. de Vriese;
Wieringen 1856 Lac; Anna Paulowna 1903 en
Zeeduinen K. 4, 12, 41, 1903 en J. 4, 63, 31 1903
V. Breemen; den Helder 1844 V. Z.; oevers Wiel
bij Schagen 1901 G. en Jongm.; Duinvliet Over-
veen 1900 C. A. Backer; — Katwijk 1835 Wtt.
Laan van Meerdervoort 's-Gravenhage 1870 H. d. V.
aan den Leiweg onder Naaldwijk 1846 v. d. T.
Hoek van Holland 1870 H. d. V.; eiland aldaar 1904
W. en J.; Gorinchem (?) Perin; Oost Voorne Un.
1887; Kolenaschweg Rotterdam 1901 W. en J; —
Ossesluis onder Looperskapelle (Sch.) 1887 L.;
Bruinisser straatweg Duiveland Un. 1894; Nieuwer-
kerk Dz. (ook als biligularis); Zuid-Beveland 1844
v. d. B., 1845 B. Wr, 1846 (als laevig.) v. d. B.;
Oosterhavendijk tusschen Wilhelminadorp en het
Sas van Gent 1844 v. d. B.; Goes 1845 B. W.;

CAREX. 2067

Veere 1834 Wtt.; Vlissingen 1869 H. d. V.; Schorren
bij Middelburg 1834 Wtt. ; Oude Veersche weg
onder Middelburg 1894 Ogt.; Zeeuwsch Vlaanderen
1864 A. W.; ? Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(als panicea); tusschen Hoofdplaat en Breskens Lac;
Breskens, Hoofdplaat, Ellewoutsdijk, Oudeland, Baarl
enz. 1839 Lac. (als biligul.); wallen Hulst 1854,
1855 A. W. — Willemstad 1841 Lac; — Hussen-
berg bij Beek 1872 Lac

/3. pendula Lackowitz. Waarschijnlijk wordt onder
dezen vorm verstaan de vroeger in onze flora als
afzonderlijke soorten onderscheiden planten n.l.

a. laevigata Sm.

In Herb.: Funen 1847 Romb., Fl. Amst. (zie
hierboven), 1851 Lac; — Provincie Zeeland v. d. B.;
Nieuwerkerk op Duiveland Dz.; Goes 1845 B. W. ;
Hoofdplaat, Breskens, Baarland, Oudeland, Elle-
woutsdijk enz. 1839 Lac en Mb.; (wallen van
Hulst 1854, 1855 A. W. is = C. glauca).

b. biligularis Diim.

In Herb.: Eierland Texel 1860 Lac; — Funen
Amsterdam 1848 Lac; weiland grenzende aan den
zeedijk Muiden en Muiderberg 1844 Lac;^ — Dui-
veland Dz.; Capelle aldaar 1844 v. d. B.; Zuid-
Beveland 1839, 1840, 1842 v. d. B., v. d. T.; Kat-
tendijke in den hoek tusschen den Noorddijk en
den Scheldedijk Zuid-Beveland 1841 v, d. T.;
Breskens, Hoofdplaat, Ellewoutsdijk, Oudeland en
Baarland 1839 Lac; Breskens 1839 B. W.; Zeeuwsch
Vlaanderen 1860 A. W. (In Dr. Wirtgen, Herb.
pl. select. crit. hybr. Flor. Rhenan. Fasc IX. n°. 537);
— Willemstad Lac, h. Kerb. (cfr. Nieuwe Bij-
dragen) "^O-

♦^

Uit de gelijktijdige opgave van dezelfde plant, zoowel onder
C. distans, C. laevigata en C. biligularis, blijkt wel dat het onderscheid

2068 CAREX.

(Texel 1913 Kloos in h. pr.; — Kampen Bold.
in h. Utr.; — Mheen te Apeldoorn 1904 Koorn-
neef in h. pr.; — Vecht bij fort Uitermeer 1901
V. Goor; Amsterdam 1909 Henr. in h. pr. ; Schor-
dijk den Helder 1903 v. Iterson in h. des T.;
Koegras K. 4, 13, 32, 1904 v. Breemen in R. H.;
Heemstede 1895 Struyk. in h. pr.; Brouwerskolk
Overveen 1890 Costerus in h. pr.; — kanaal
Scheveningen 1900, Duinoord aldaar 1900 en eiland

tusschen deze vermeende soorten niet zeer groot is. C. biligularis
Dum. wordt opgegeven voor zilte grazige plaatsen, aan diji<en, wegen
enz, en reeds in den Prodr. Ed. 1. gelijkgesteld met de C. laevigata
der Enum. Zeel. I. p. 48., terwijl opgemerkt wordt dat zij nauw ver-
want is met C. laevigata, zich er van onderscheidt: „foHis radicalibus
valde eiongatis, spica 5 infima saepe longe remota pendula, fructibus
laxe dispositis, habitu plantae ad C. sylvaticam accedente etc." Tegen-
woordig wordt C. biligularis Dum. beschouwd als een vorm van C.
laevigata Sin. n.l. als C. laev. B. biiigularis A. et G. Syn. U'-. 182,
met de diagnose „Blatter sehr verlangert, schmaler. Aehrchen locker-
bliithig. So an nassen Graben selten." Nu wordt daar echter C. laevi-
gata als een goede soort opgenomen, waarbij ook de groeiplaats
Amsterdam vermelding vindt. C. laev. wordt zelfs in de groep der
Strigosae gebracht naast C. silvatica; C. distans tot de fulvellae, welke
groepen hun hoofdsplitsing vinden in het fcit, dat bij de eerste de
vrouwelijke aren dun gesteeld zijn en altans het onderste op een
draadvormigen langen steel bevestigd is, waardoor deze ten laatste
gebogen is of overhangt: bij de laatste is de steel soms ook wel
lang, doch steeds zoo stevig, dat het aartje rechtop blijft staan. Leest
men de beschrijving van C. distans pcndula „weibliche Aehrchen
langgestielt, hani:::end" dan konit men in de achter de Carices gevoegde
determinatietabel bij A. und G. p. 256 bij n''^. 84 nooit op Carex
distans, maar wel op C. laevigata. ik heb geen gelegenheid de oor-
spronkelijke C. laevig. van Smith te consulteeren; de beschrijving
dezer plant wijkt wel af van C. distans, tenminste zooals die be-
schrijving thans gegeven wordt naar hetgeen men voor C. laevigata
houdt. Moge het nu al of niet een goede soort zijn, wat bij ons onder
dien naam is aangeduid, blijkt alles tot C. distans te behooren en
zich dan aan te passen aan de korte beschrijving van C. distans II
pendula waarover men de Verh. B. V Brandenb. XLIV. p. 165 zou
moelcn nazien. Dit alles nader uit te werken is de taak eener toe-
komstige Nederlandsche Flora.

CAREX. 2069

Hoek van Holland 1898 v. Breemen in R. H.;
Hoek van Holland 1904 W. en J. in h. desT.; —
Noord-Beveland 1907 Schipper in h. des T.;
Middelburg 1877 L. en Cadzand 1887 L. in h. pr.;
— GeuIle-Beek-EIsloo 1912 de W. in h. Henr.;
Geulle, moeras langs het spoor 1910 en moeras bij
den watermolen 1913 de W. in h. pr.
f. pendula Lackowitz. Kolenaschweg Rozenburg
Rotterdam 1901 W. en J. det. Kiikenthal —
Nieuwerkerk op Duiveland Dz. (als biligul.) enZuid-
Beveland 1839 v. d. B. in h. W. en J.).

Bovendien: Terschelling op het Groenestrand,
Ameland in vochtige hooilanden bij Buren en op
de algemeene weide tusschen Nes en Ballum. Schier-
monnikoog op de strandweiden bij de Kobbeduinen
zeer veel. Holk. Fl. p. 127; — veen Ter Idzerd
Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424) — Haren, Haren-
dermolen— Paterswolde, Eelderwolde v. H. (Tijdschr.
VIII. p. 257) — Hooglandsche venen bij Amersfoort
D. S.; — Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 402); — Dishoek, tusschen Vrouwenpolder en
Veere, Ooster Nieuwlandsche polder Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1037); havendijk bij Wilhelminadorp
1844, slootkanten bij Capelle op Duiveland 1844
lijst v. d. B.; Sas van Gent A. W. (Arch. 1. IV.
p. 309).

f. pendula: d. w. z. laevigata En. v. d. B. I. in
vochtige zilte weilanden algemeen: Wilhelmina-
polder, Goesche polder, Wemeldinge, IJerseke, Inlage
West Schouwen en slootkanten Brouwershaven lijst
V. d. B.

Voorts wordt C. distans reeds bij de Gorter
(p. 252) vermeld tusschen Rotterdam en Gouda
Rainville, terwijl in diens herbarium ook planten
uit Groningen aanwezig waren volgens van Hall.
Fl. B. S. p. 658. Volgens dezen schrijver ook ge-

2070 CAREX.

vonden op Texel door Reinwardt tusschen Oos-
tereind en Waal.

De vorm biligularis D.C. wordt bij van Hall
1. c. opgegeven voor Zeeland Dumortier! Ten
bewijze hoezeer men de verschillende soorten ver-
ward heeft, blijkt uit den Prodr. Ed. I., waar de
plant door Dumortier in Zeeland gevonden en
die door van Hall als door hem gezien in diens
Flora werd opgeteekend als C. biligularis D. C,
als C. biligularis Dum. non D. C. wordt genoemd.
1467. C. fulva Good. {= C. Hornschuchiana Hoppe et
Prodr. Ed. I. p. 297.). Op moerassige plaatsen in
heide- en veenstreken. %. Mei—JulL

In Herb.: Tusschen de Westen en den Burg op
Texel 1869 Holk.; — Wolvega— Teridzerd Un.
1881; Molenbuurt J. 6, 36, 14, 1904 Exc. Pl.; —
Groningen v. H.; Onland Eelderwolde 1856 Strat
Haren 1826 v. H.; — Wanneperveen 1898 L. en G
Hamingen gem. Staphorst 1898 L.; DeventerWtt
noordwesteUjk en veen westelijk van Hellendoornsche
berg 1897 G.; Enschede 1903 Blijd.; Usselerveld
Lonneker 1906 Blijd. en de Lutte Un. 1895; —
Nijkerkervencn R. B.; halte Stroe 1882 K. A.; Halle
op de Veluwe 1849 Buse; Zutfen 1837 Wtt.;
Leesten 1851 Gronem.; Vorden 1888 Groll; Corle
1904 G.; Lunteren 1886 K. en G.; Luntersche veen
1897 G.; veen bij station Veenendaal 1882 K.;
Meent aldaar 1886 K- en G., 1898 V.; Ederveen
1894 V.; Ede 1844 Lac, 1886 K. en G.; Venen
Wageningen 1884 K.; — Renswoude, Achterberg
1886 K. en G.;? Baambrugger veenpolder genaamd
Blaauweland 1837 Mb.; Baambrugge 1837 Mb.,
1851 Lac, Kerb.; Abcoude 1846 Lac, 1846
Romb., Kerb.; tusschen Abcoude en Vinkeveen
Mb.; venen Achttienhoven 1840 Kraamw., 1839,
1840, 1841 Lac, 1841, 1843 v. d. T.. 1847 B. W.,

CAREX. 2071

1865 Kniittel; Tienhovensche venen 1846 G.
Broers; — Leiden Mb.; — Oosterhoutsche heide
1842 V. d. T.; Breda Un. 1852; Heusdenhout Un.
1852; Best 1874 Lac; — Plasmolenveen 1897 G.
en V.; de Kievit bij Weert Exc. Pl. 1903; Weer-
terbosch 1900 G. en Jongm. —

(Olterterp 1904 des T. in h. pr.; — Haren v. H.
in h. W. en J.; Eelderwolde 1903 R. de Boer en
H. Kooi in h. Heukels; — Kampen Bold. in
h. Utr.; Walmbekke bij Lonneker 1904 Blijd. in
h. pr.; — Winterswijk 1904 des T. in h. pr.; Bar-
chem 1912 Henr. in h. pr. et in h. Kloos; Apel-
doorn (1904 in h. pr.) Koornneef in h. Heukels;
Wisselsche veen K- ,A. (als filiformis) in h. de
Haas; — Bussum 1913 Geels in h. pr.
1. cladostachya: Walmbekke bij Lonneker 1904
Blijd. en Denekamp 1901 en Singraven 1901.
Bernink in h. W. en J.; — Barchem-Borculo 1912
Henr. in h. pr.).

Bovendien: Hummelo lijst Brakm.; Wisselsche
veen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); — te Houthem
in het Ravenbosch langs de Strabeek, bij den ingang
van Hoensbroek in het Vaesraderbosch naar den kant
van den „Singel", lijst de Wever.

Voorts alleen vermeld door van Hall, werkelijk
als C. fulva Good. en niet Hoppe voor Rotterdam,
van welke plaats zij zich zonder naam in het herb.
Rainville zoude bevinden. Deze vindplaats is
even twijfelachtig als die voor Leiden Mb., die ook
niet in de Fl. Leidensis voorkomt.
1468. C. extensa Good. In begroeide duinpannen en zout-
houdende strandmeeren. Aan de Noordzeekust van
Belgie en Holland door Noordwest Duitschland tot
Sleeswijk-Holstein en voorts aan de Oostzee in
Mecklenburg tot Rugen-Uzedom. Voorts aan de
kusten van de Middellandsche zee. %. Juli — Aug.

2072 CAREX.

In Herb.: Coxdorp Texel 1860 Lac. (als? var.
pumila Anders.); de Mok op Texel 1903 G.; duin-
pan achter de buitenste duinreeks bij Koog aldaar
1903 G.; Rottum 1896 Schipper; - Eiland Hoek
van Holland 1898 v. Breemen (groeit dooreen met
C. flava); verscheidene plaatsen aldaar talrijk 1904
W. en J. ; — tusschen Dishoek en Vijgeneter U n. 1902.

(Oostereind Texel J. Daalder Dzn. inh. Heu-
kels; Texel 1913 Kloos in h. pr.).

Bovendien : West Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch.
2. III. p. 138, later met een? (Arch. 2. VI. p. 132)
en opgegeven als gevonden door den Heer C.
Brakman. In h. Lako komt een ex. voor door
Brakman in 1877 bij Cadzand verzameld, met de
opmerking dat dit exemplaar zeer onvolledig is,
doch dat de Heer Lako bij Brakman betere
exemplaren heeft gezien, die hem toeschenen goed
gedetermineerd te zijn. De Heer B. heeft echter zelf
geen melding gedaan van deze soort in zijn herbarium.
1469. C. flava L.

Aanm.: De vormen van deze soort of soorts-groep zijn
zeer moeielijk te onderscheiden en ik kan de talrijke door
Ascherson en Grabner in de Synopsis onderscheiden
vormen voor ons materiaal niet teriigvinden.

Het beste schijnt het mij toe onze vormen aldus te verdeelen,
waarbij echter gezegd moet worden, dat die indeeling een
voortoopige is.

Mij dunkt dat eerst cultuurproeven eenige mogelijkheid
zouden geven om de waarde der vormen te bepalen.
A. Eu-flava. Beschrijving als bij A. et G. voor Eu-flava A.
vulgaris.

Groote urntjes (met den snave! mede tot 6 mM.). Snavel
lang, veelal gebogen of zelfs geknikt. Stengel recht opgericht,
langer dan de bladeren. Deze laatste breed, dun en slap en
vlak (niet gootvormig). Stengel scherp driekant.

Zoo naar het schijnt alleen in Zuid-Limburg *) op enkele

*) Het vorig jaar echter gevonden bij Drimmelen door den Heer
Kl oos.

CAREX. 2073

plaatsen. Deze vorm komt mij voor in ons land niet door
overgangen met de andere vormen verbonden te zijn, hoewel
dit in Duitscliland wel het geval moet zijn. Of dit echter juist
is staat nog te bezien.

B. Lepidocarpa. Ongeveer overeenkomende met A. et G's
Euflava-lepidocarpa.

Urntjes minder groot; snavel korter (Urntjes met den snavel
tot 4 mM. snavel tot 2 mM.). Stengel rechtop of min of meer
opstijgend, stompkantig. Bladeren smaller, althans de lagere
gootvormig.

C. Oederi. Urntjes nog kleiner, tot 2 mM. lang, snavel 1 mM.
Bladeren als bij B., maar dikwijls nog smaller en vaak stijf
uitstaande, minder ruw. Stengel vaak korter dan de bladeren,
stompkantig.

Hiervan komen twee vormen voor; eene met korten stengel
en zeer stijf uitstaande bladeren en eene met lange tot zeer
lange stengels. Men zou ze kunnen onderscheiden als forma
pumilior en f. elatior. Dr. G.

C. flava-eu-flava, Op natte, meestal niet op veen-
achtige weidegronden, op vochtige boschgronden,
dikwijls op ijzerhoudenden bodem.

In Herb.: (Nijmegen h. Perin.); Voerendaal 1866
H. d. V.; langs de bronnen aan den Hussenberg
bij Beek 1872 Lac; Bosch van Hussenberg G. en
Lotsy.

C. flava-lepidocarpa. Op natte weilanden, in bosch-
moerassen. Mei — Juni.

In Herb.: Tietjerk 1861 J. M. de B.; Bergumer-
heide 1853 S.; Oldeboorn 1869 v. T.; — Haren v.
H.; S. J. van Roy en e. h. O.; Witteveen bij Haren
1856 Strat.; — Paterswolde v. H., Coevorden 1859
Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; — kraggen Beul-
akkerwijde 1898 G. en L.; Kamperveen 1848 R. B.;
langs de Vecht bij den Agnietenberg Zwolle 1891
L.; Hamingen onder Staphorst 1898, Olst 1895 L.;
Borne Un. 1895, Entersche veen 1897 G.; Weusthag
Un. 1895, Lonnekerveld 1904, Broekheurne 1903
Blijd.; Hardenberg 1892 L. en Carm.; tusschen
Hardenberg en Loozen 1868 v. d. Scheer (als

2074 CAREX.

Oederi h. O. n«. 239); — Harderwijk 1847 R. B.;
Nijkerk, Hoevelaken 1862 R. B.; tusschen Nijkerk
en Amersfoort 1835 DS.; bermsloot van den straat-
weg van Apeldoorn naar Zutfen 1875 K. A.; Zutfen
1837 Wtt.; Vorden 1888 Groll; Middachten v. H.;
Wolfheeze Un. 1847, 1856 O.; Nijmegen B; —
Soestdijk, Zeist v. d. B.; de Bilt v. H.; beek en
bosch tegenover Vollenhoven tusschen de Bilt en
Zeist v. d. T.; Utrecht v. H.; Vinkeveen 1850 Lac;
venen Achttienhoven 1851 Lac, 1865 Kniittel;
— veenplek terzijde van het voetpad langs de Raay
bij Kortenhoef 1898 G. en V.; laag weiland bij
Muiderberg Lac; Alkmaar 1895 en Uitgeest 1895
V.; — Wassenaar Dz.; zanderij aldaar 1832 S. S.
(ook als Oederi); Loosduinen Exc 1883; Eiland
Hoek van Holland 1904 W. en J.; Oost Voorne 1903
V. Breemen; — tusschen Zelsaete en Zuiddorpe
1845 V. d. B.; — Liesbosch bij Breda v. A.; Vucht-
sche heide v. Hov. ; Eindhoven Dz.; BoxmeerUn.
1853;? Biesven onder Borkel 1901 Rovers; —
St. Jansberg Groesbeek 1878 Groll; Bulteveen
Venlo 1899 Rieter; Oorsprong Tongehooische beek
1899 G. en des"T.; Grathem 1900 G. en Jongm.
C. flava-Oederi pumilior.

In Herb.: Texel 1881 Groll, 1895 V.; de Koog
aldaar H. d. V.; duinvlakten de Nederlanden aldaar
1868 Holk., Meentegronden en duinvlakken Texel
1860 Lac; Vlieland 1858 Lac, 1881 Groll. Oude
huizenhd aldaar 1868 Holk,; Terschelling 1881
Groll, 1887 en 1897 V.; Westterschelling 1869
Holk.; Groenestrand aldaar Un. 1886, de Grie 1869
Holk.; Ameland 1840 Spree; Hollum aldaar 1869
Holk., Nes op Ameland 1865 H. d. V.; Schier-
monnikoog 1860 S.; — Haren v. H. ; — Harender-
molen 1867 v. H.; heide Drenthe Un. 1889; Sleen
1859 Lac en S.; Dalen Un. 1906; — Deventer

CAREX. 2075

M. J. Cop, T.; Diepenveen 1867 T.; Almelo en
Witteven Un. 1870; Almelo Un. 1870; Hengelo
Un. 1895; Ootmarsum 1904 Rust, 1905 Blijd.;
Gammelterbroek bij Weerselo 1901, Lonneker 1891
en begin weg naar Hartme in Borne 1901 L.; tus-
schen Hardenberg en Loozen 1868 v. d. Scheer;
— Harderwijk 1847 R. B.; Nijkerk 1895 Garj.;
tusschen Nijkerk en Hoevelaken R. B.; Wisselsche
veen Un. 1890; Loosche veld bezijden het kanaal
Apeldoorn — Hattem 1875 K. A.; Bleekermeer bij
Uttel 1876 K. A.; Uddelermeer Un. 1849, 1855
Lac. , 1858 O.; Luntersche veen 1897 G.; Halle op
de Veluwe 1834 Wtt.; Zutfen 1851 O.; Vorden
1879 Groll; Doetinchem Un. 1885, v. Vloten;
Winterswijk Un. 1859; Nijmegen B.; tusschen Wij-
chen en Heumen 1897 G. en V.; bij den molen
te Heumen en Heumen, Huis Ubbergen, Wijchen-
sche venen Th. Abel.; — tusschen Amersfoort
en Nijkerk 1835 D. S.; Vogelplas Oud Leusden
1857 Knuttel, Schothorst 1891 Garj.; Drieber-
gen V. H.; Rijzenburg 1859 R. B.; Zeist-Drie-
bergen 1859 A. W. Hartm. en R. B.; Zeist 1851
O.; de Bilt Bergsma, Lac. ; tusschen Jutfaas
en huis de Haemstede 1841 v. d. T.; Baambrugge
O.; — Sloten 1847 Fl. Amst.; Amsterdam de
Vriese; Bergen Dij Alkmaar 1851 Kerb.; Velzen
Buse; tusschen Zandpoort en Velzen 1839 Buse;
Zandvoort Splitg.; 1839 Buse; tusschen Haarlem
en Zandpoort 1841 Kerb., Breesaap 1840 Buse;
Bentveld Kerb.; voetpad naar Overveen 1837 Lac. ;
Haarlem de Vriese, 1878 Groll; — Halfweg
Haarlem Leiden 1840, 1843 B. W.; duinen Wasse-
naar 1871 GroH; Waalsdorp de Br.; Brielle-Rockanje
Un. 1887; Hoek van Holland (unicum) 1909 W. en
J.; — duinen Schouwen 1844 v. d. B.; Haamstede
1883 L.; — Rozendaal Un. 1860; Heusdenhout bij

2076 CAREX.

Breda Un. 1852; Nuenen 1850 v. Hov.; Vuchtsche
heide v. Hov., Peel bij Deurne 1871 Lac; Zand-
beek U n. 1853; aanvoersloot gem. vloeiweiden niet
ver van den wolberg onder Valkenswaard 1901
Rovers en v. Roessel; — Maastricht Marres,
V. Hov. —
C. flava-Oederi elatlor.

In Herb.: Tusschen Koog en de Westen Texel
1868 Holk.; duinvlak de Nederlanden aldaar 1868
en Topplak TerschelHng 1868 Holk. ; Schiermon-
nikoog 1897 V.; — Weerdinge, Coevorden 1859
L a c. en S. ; Meppel v. H e ij n. — Deventer v. Goor;
Losser, Lonneker 1893 L.; - gedraineerde veenplas
bij het Klooster Zwilbroek Un. 1897; Leesten bij
Zutfen 1851 Gronem.; tusschen Nijkerk en Hoe-
velaken R. B.; Edesche veen bij Veenendaal 1894
V.; — Maarsbergen 1889 V.; den Ham bij Amers-
foort 1837 D. S.; veenpolders Baambrugge 1837
Mb., Mijdrecht 1837 de Vriese; — Callantsoog-
Petten Un. 1891; duinvallei Zandvoort v. d. T. ;
Zandvoort S. S.; Breesaap Kerb.; — Halfweg
Haarlem 1843 B. W.; Leiden Pierot; Wassenaar
1836 Mb.; Zanderij aldaar 1832 S. S.; duinpan
aldaar 1840 B. W.; Berkhey onder Wassenaar 1895
Barger; Eilandje Hoek van HoUand 1904 W. en J.;
Rockanje 1871 O.; — duinen Schouwen 1844, 1846,
Zuid-Beveland 1842 en Wemeldinge 1841 v. d. B.;
— Bergen op Zoom Un. 1860; Rozendaal Un.
1860; Chaam Buse; Vuchtsche heide v. Hov.;
Sambeek Un. 1853; — Mook en tusschen Mook
en Middelaar Un. 1853; Plasmolen 1873 O.

Carex flava, onvoldoend materiaal.

In Herb.: Onland Groningen Strat.; — Paters-
wolde 1830 v. H.; — Texel (J. 4, 33, 33) 1903
v. Breemen. Waarschijnlijk is dit C. Oederi, cfr.
Arch. 1905 p. 109.

CAREX. 2077

(C. flava zonder nadere onderscheiding.

Eelderwolde 1903 R. de Boer en H. Kooi in
h. Heukel s.
C. flava-euflava vulgaris Ddll.

Drimmelen 1913 Kloos in h. pr. et in h. W.
en J. — Naenhof bij Hoensbroek 1912 en Vaals
1913 d e W e V e r in h. W. en J. Bunde 1913 d e W.
en 1912 de W. in h. pr. en W. J. en Henr. in
h. W. en J. en in h. Henr., dezelfde vindplaats
als Hussenberg te Beek, met de opmerking, dat
niet alle exemplaren van van der Sande Lacoste
C. flava zijn, doch dat daar waarschijnlijk C. flava X
lepidocarpa onder zoude zijn.
C. flava-euflava lepidocarpa Godr.

Haren v. H.; — Ootmarsum 1905 W. en J. in h.
pr.; Nieuw Leusen 1898 (moet ingezonden zijn als
C. flava) 1898 en Bornerbroek 1896 L. in h. pr.; —
bosch Ruurlo 1901 Struyk. in h. pr. ; Wijchensche
venen G. Broers in h. W, en J.; — Made 1913
Kloos en Henr. in h. Kloos et in h. Henr.,
Oisterwijk 1913 W. en J. in h. pr.; Ravensbosch
bij Houthem 1912 W. J. en Henr. in h. Kloos;
Groot Haasdal 1912 W. J. en Henr. in h. Henr.;
Valkenburg 1912 W. J. en Henr., Epen 1912, Vaals
1912 en Kerkrade 1913 de W. in h. W. en J. ; de
algemeene vorm in het veen en in veenachtige
beemden d e W. in h. pr.

lusus subbasigyna Wijchensche venen G Broers
in h. W. en J.

1. cladostachya Made 1913 Kloos in h. pr.
f. intermedia Coss. et Germ. tusschen Lochem en
Barchem 1911 Henr. in h. pr.
C. Oederi Ehrh. Eijerlandsche duinen Texel 1902
Hoogenr. in h. pr. ; achter Hoorn op Texel en
Groene strand TerschelHng 1894 V. Sur. in h. pr ;
— tusschen Joure en Langweer B r a k m. in h. pr. ; —

2078 CAREX.

Metbroekerbosch bij Vlachtwedde 1887 Schipper
in h. pr.; Midlaren en — Eelderwolde R. de Boer
en H. Kooi in h. Heu kels; Andere in Drenthe
1913 Struyk. in h. pr.; — Olst 1895 L., Borner-
broek 1896, Weerselo 1901 L. in h. pr.; Denekamp
Bernink in h. Heukels, 1911 Brussaard in h.
pr., 1911 Hoogenr. in h. pr. ; Ootmarsum 1905
W. en J. in h. pr. ; Wierden 1892 Carm. in h. pr.;
Deventer 1897 V. Sur. in h. pr.; — Apeldoorn 1880
L. in h. pr., Koornneef (1904 in h. pr.) in h.
Heukels; Lunteren 1894 Struyk. in h. pr. ; Bar-
neveld v. Goor in h. Heukels; Veenendaal 1900
des T. in h. pr. Wijchensche venen 1850 Th. Abel.
(ook 1. cladostachya) in h. W. en J.; — Utrecht
W. C. V. Embden en — Bussum Mheent 1899
Docters v. Leeuwen in h. Heukels; Huizen
1892 Struyk. in h. pr.; den Helder 1913 Kloos
(ook I. cladostachya) in h. pr.; — Wassenaar 1900
des T. in h. pr.; Groot Berkhey aldaar 1895 Bar-
ger en Eiland Hoek van Holland 1898 v. Breemen
in R. H ; Rotterdam 1910 B. H. Danser in h. W.
en J. ; — Colijnsplaat 1886 Schipper in h. pr.;
Cadzand 1887 L. •) — Ulvenhoutsche bosch 1909
W. en J.; Grave 1889 Jorna in h. de Haas —
Susteren 1906 des T. in h. pr.; Vaesrade 1911
de W. in R. H.! In het veen met de vorige 1910,
in het Ravenbosch langs de Strabeek 1912 en beemd

*) De Hcer Lako maakte daarbij de volgende opmerking: „Volgens
Crepin: Manuel de la flore de Belgique 1884 zouden al deze
opgaven belrekking hebben op C. flava var. intermedia. Tiges as.sez
elevees, utricules moins gros a bec droit. De ex. die nog geen 5
cM. zijn (volgens C r e p i n een kenmerk van C. flava v. Oederi)
schijnen mij toe nog niet volkomen uitgegroeid te zijn en daarom
ook niet tot de var. Oederi volgens Crep. gebracht te mogen worden.
Ik heb echter, wegens de kleine naar alle zijden uitstaande urntjes
met rechten snavel alles tot C. Oederi gebracht L.

CAREX. 2079

langs het spoor Nieuwstadt 1913 de W. in h. pr.
C. Oederi a. elatior Anders. Groote Peel Beegden
Un. 1900 V. Sur. in h. pr.

C. Oederi b. vulgaris Marsson. Denekamp 1901 B e r-
nink, Ootmarsum Exc. Pl. in h. W. en J. ; Die-
penheim 1908 Henr. in h. pr.; — Wijchensche
venen e. h. Broers — Hoek van Holland 1904
W. en J. in h. pr.

C. Oederi c. pygmaea Anders. Ootmarsum Exc.
Pl. 1905 W. en J. in h. pr. ; Wijchensche veen
Broers in h. W. en J.

C. Oederi d. canaliculata Callme Wijchensche
venen als voren.

C. Oederi 1. glomerata Callme (== C. flava (3 Oederi
c. cyperoides Marsson.) Eiland Hoek van HoUand
1904 W. en J. in h. pr. (determ, KiJkenthal).
C. euflava X Oederi Focke B. Schatzii A et G.
Bunde 1912 en Vaikenburg 1912 W. J. en Henr.
in h. W. en J. Bij deze hybride merkte Kiikenthal
per brief op: „C. flava X Oederi oder C. lepidocarpa
X Oederi; welche Art beteiligt ist, lasst sich nur
an Ort und Stelle feststellen." De Heeren Jansen
en Wachter meenen dat het laatstgenoemde bas-
taard is).

Bovendien: De in het Kruidkundig Archief en bij
oudere schrijvers als C. flava aangeduide planten
zullen wel allen C. flava-lepidocarpa zijn. Wij
vinden dan voor dezen vorm de volgende opgaven:
Texel, zeer zelden, in de duinvlakte de Nederlanden
en in de Eijerlandsche duinen. Ameland, tusschen
Nes en Ballum. Schiermonnikoog, in de groote
duinvlakte bij den buitensten vuurtoren Holk. Fl.
p. 126; — Weerdinge 1859 Lac. en S. (Arch. I.
V. p. 195 echter als C. Oederi in herb.); — Giet-
hoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Hengelo,
Woolde, Hasselo, Weusthag Un. 1895 (Arch. 3. I.

2080 CAREX.

p. 229, van de laatste plaats ook als C. lepid. in
h.) — Hulshorst en Oostermeer R. B. (Arch. 1. V''-.
p. 427); Doetinchem Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406,
als Oederi in h.); huis Ubbergen, langs de Grift
te Lent en algemeen venen Wijchen, Overasselt en
Malden (de var. minor langs slootkanten te Heumen
en in het Wijchensche veen. Hatertsche en Mal-
densche broek Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 331) vindt
men onder C. Oederi pumilior; — Abcoude Asscher
(Arch. 1. I. p. 446); — Bergen-Schoorl en — West-
land V. E. (Arch. 2. I. p. 417); Brielle-Rockanje
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402) als C. Oederi pum.
opgenomen; Beegden en weg Tongelrooische beek
tot Nieuwe brug Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628);
Beek-Elsloo, Valkenburg en Hussenberg 1885 K. en
G. (Arch. 2. V. p. 32).

Voorts de Gorter: in lage waterachtige velden
bij Amsterdam. Utrecht, Zvvol, te Hulsen bij Nij-
megen en elders en v. Hall: de Joure Bergsma
en Middachten, welke laatste groeiplaats werkelijk
tot C. lepidocarpa behoort. De opgaven in de Fl.
Leid. behooren grootendeels tot C. Oederi elatior.
In Tijdschr. IX. p. 264 geeft v. d. Bosch de plant
aan voor Zuid Beveland rara en Zeeuwsch Vlaan-
deren Lac. ; met verwijzing naar Tijdschr. VIII. p. 211
waar echter niets dienaangaande tc vinden is.
Als C. Oederi: VHeland in de duinvalleien en op
het Oosterveld; Ameland tusschen Nes en Ballum
en Schiermonnikoog Holk. Fl. p. 126; Hollum
Ameland 1896 lijst V.; — Ter Idzerd U n. 1881
(Arch. 2. IV. p. 424); Oldeholtpade, Olterterp. He-
melum lijst Brakm.; — Zwinderen, Odoorn, Emmen,
Valthe 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 258); —
Eeze, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353);
Borne Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); Diepenheim
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); — ? Maldensche

CAREX. 2081

broek Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 331); — Abcoude
A s s c h e r (Arch. 1 . I. p. 446) ; — Callantsoog-Petten,
met overgangen tot C. flava Un. 1891 (Arch. 2. VI.
p. 239); — Loosduinen, Voorne v. E. (Arch. 2. I.
p. 417); — Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 138);
Noord-Beveland, West Zeeuwsch-Vlaanderen A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p." 132); tusschen Hoofdplaat
en Breskens 1842 Lac. (waarop mede zal doelen
de opgave in Tijdschr. IX. p. 264), moerassige
plaatsenZeijldijk, duinen Schouwen 1844 lijst v. d. B.;

— Oudenbosch 1885— '87 Butaye en de Haas;

— Piasmolen Lac. (Arch, 2. V. p. 32); Beegden
en Keversbroek Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

De opgave C. Oederi-flava Slation Markelo en
Eibergen-Zwilbroek Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624)
heeft blijkbaar betrekking op C. Oederi elatior.

Voorts het eerst onderscheiden bij v. Hall (Fl.B.
S. p. 656) bij Groningen, Leeuwarden, Hulsen bij
Nijmegen Rainville. Volgens v. HalTs Flora is
de C. globularis van de Gorter niets anders dan
C. Oederi, daar de exemplaren in Rainville's
herbarium onder dien naam evenzoo C. Oederi waren.
Zij zou gevonden zijn op de duinen bij Egmond
op den Hoef.

C. fulva X Oederl F. Schultz. (= C. flava x Horn-
schuchiana, C. fulva Hoppe non Good. = C. xantho-
carpa Degland.) Op vochtige weilanden met de
ouders. '2i. Mei — Jiini.

In Herb.: Op vochtigen leemachtigen grond langs
den Spanjaardsdijk in Linde gem. Diepenveen 1898
L.; — veen bij het Station Veenendaal 1882 K. ; —
Amersfoort 1839 D. S.; — tusschen Dongen en
Tilburg 1843 v. d. T. Een exemplaar van Kamper-
eiland R. B. als fulva, is voigens Dr. Goethart
niet te determineeren.
(C. fulva X Oederi sub-Oederi A. et G. Ageler-

131

2082 CAREX.

broek bij Ootmarsum Exc. Pl. 1905 W. en J. in
h. pr., determ. Kiikenthal. Barchem tusschen de
stamouders 1912 Henr. in h. pr.
C. fulva X Oederi sub-fulva A. et G. Ootmarsum
als voren.

Reversae Aschers.

1470. C. pseudocyperus L. Algemeen aan beschaduwde
waterkanten. 21. Juni — Juli.

\n Herb.: Texel 1868 Holk., 1881 Groll, 1895
V.; duin aldaar 1868, Pompe- en Hoorner en aan-
grenzende vlakken zeer algemeen 1868 Holk.,sloot
polder de Kuil aldaar 1867 S. P. Hui zinga; Ter-
schelling 1887 V.; — Oenkerk 1849 S.; — tusschen
Wierum en Dorkwert Strat. ; Achterweg Haren 1841
Spree; Helpen bij Groningen 1841 v. H., de Schar-
mer v. H.; Eelderwolde v. H., Strat.; — Rolde
1865 H. d. V.; tusschen Dalen en Erm, Ane 1859
Lac. en S. ; Meppel v. Heijn.; — Kampen 1846
R. B.; Nieuwe weg aldaar 1848 en 1850 T., 1873
Hoek; Zandberg bij Kampen 1849 T. ; IJselmuiden
1848, 1849 R. B.; sloot bij de PeHkaan Zwolle 1904
L. ; Delden, Twikkelerbosch 1903 B 1 ij d. ; ten noorden
van Haaksbergen 1904 Blijd.; — Harderwijk R. B.,
Twello 1843 Cop; Apeldoorn 1853 K. A.; Zutfen,
Leesten 1851 Gronem.; Vorden 1877 Groll; sloot
bij het Voormaag Ruurlo 1887 Ens.; Gendringen
1904 Rust; Winterswijk Un. 1859; de Klomp Vee-
nendaal 1897 G.; Wageningen 1883 K. ; Nijmegen
B.; Beek-Ubbergen, Hatert, Weurt, Beuningen Th.
Abel.; — moeras liniedijk Amersfoort 1894 Garj.;
Amersfoort, Hoevelaken R. B.; Woudenberg 1889
V.; Maarsbergen Exc. 1883; achter de Bilt herb.
Kerb.; Blauwkapel 1835 D. S.; Utrecht Lac;
Koningslaan aldaar v. d. T.; IJselstein de Vri ese;

CAREX. 2083

Loosdrecht Exc. 1884; - Naarden 1864 O.; Osdorp
Romb.; Haarlem Splitg., Biise; Overveen de
Vriese; — Hillegommerbeek, Noordwijk Exc. 1886;
Noordwijkerhout 1867 O.; Warmond 1842 B. W. ;
Leiden 1832 S. S., Dz., 1837 Mb., 1839 Buse,
Kerb., 1841 B. W., 1843 O., Perin; Singels aldaar
de Vriese, Leiderdorp 1889 V.; Wassenaar Mb.;
's-Gravenhage G B., tusschen den Haag en Loos-
duinen R. B.; Loosduinen Exc. 1883; Brielle-
Rockanje Un. 1887; Plassen Rotterdam 1856 O.;
's-Gravenweg aldaar 1892 en Charlois 1892 v. d. Voo;
bosch van Rhoon 1903 W. en J.; Zwijndrecht 1837
Lac. ; Dubbeldam v. Hov. ; — duinvalleien Schou-
wen 1883 L. ; Domburg Forsten; Zuid-Beveland
V. d. B.; Zuiddorpe 1854 A. W.; — Heusdenhout
Un. 1852; Ypelaar Breda v. A.; Rosmalen v. Hov. ;
langs den weg van Dommelen naar Agnetendal
1901 Rovers en v. Roessel; — Venlo 1898
Rieter, Amby v. Hov.

(Friesland v. H. in h. Utr.; Oranjewoud Brakm.
in h. pr. ; — Winschoten 1887 Schipper in h.
pr. ; Zuidlaren, Onland, Eelderwolde, Paterswolde,
Peize, Eelde, 1903 R. de Boer en H. Kooi in
h. Heukels; — IJselmuiden 1905 L. in h. pr.;
Zwolle 1891, Hellendoorn 1892 Carm. in h. pr.; —
de Cloese bij Lochem 1908 Henr. in h. pr. ; Corle
bij Winterswijk 1909 des T. in h. pr. ; Lunteren
1884 K. A. (l. cladostachya) in h. W. en J.; —
Soesterveen, Soestdijk 1903 Koornneef in h. pr. ;
bosch te Breukelen 1901 v. Goor in h. pr. ; Breu-
kelen v. Goor (1904 in h. pr.), Utrecht v. Embden,
Nederhorst den Berg, Loosdrecht Koornneef en
— Bussum 1899 Docters v. Leeuwen in h.
Heukels; aldaar 1891 Co sterus in h. pr. ; Naarden
Went in h. Utr. ; watertoren aldaar 1899 Kon i ng
in h. pr.; Kortenhoei 1892 V. Sur. in h. pr. ; Voge-

2084 CAREX.

lenzang 1901 des T. in h. pr.; Bloemendaal 1890
Posth. in h. pr.; — Ruigenhoek 1902 Brussaard
in h. pr.; Oegstgeest 1892, 1893 V. Sur. in h. pr.;
Rijswijk 1908 Hoogenr. in h. pr.; Dekkersduin
bij 's-Gravenhage 1902 v. Breemen en Loosduinen
1891 R. B. in R. H.; Rotterdam 1907 W. en J.;
Zwijndrecht 1894 Posth. in h. pr. ; — Noordgouwe
1887 en Oranjezon 1877 L. in h. pr. ; — Drimmelen
1913 KIoos in h. pr. ; — Zwartbroekpolder bij
Weert 1908 Schierb in h. pr. ; slooten ten zuiden
van Mille bij de Roodebeek 1912 en langs het spoor
bij Amby 1913 de W. in h. pr.
/3. minor Hampe. Ampserbosch bij Lochem 1912
(tegelijkertijd lusus acrogyna) Henr. in h. pr.).

Bovendien: Terschelling in duinslooten langs den
Heereweg, bij de Kooi Holk. Flor. p. 127; —
Scheene, Ter Idzerd U n. 1881 (Arch. 2 IIL p. 424);
Gorredijk, Beetsterzwaag, Drachten, Bergum, Zwaag-
westeinde, Kollum, Beets, Olterterp, Boornbergum,
Lippenhuisterbrug, Oldeberkoop, Makkinga, tusschen
Langeweer en Huis ter Heide, Hardegarijp, Joure,
Terband lijst Brakm. — Eelde, Eelderwolde, Hark-
stede lijst idem; Sleen 1859 Lac. en S. (Arch. I. V.
p. 258); — Giethoorn bij de Eendenkooi Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 353); Almelo> Albergen, Vriezeveen
Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Hengelo, Weusthag
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); veen tusschen Mar-
kelo en Diepenheim — straatweg Zutfen-Bronsbergen
langs den IJsel en Ruurlo Un. 1897 (Arch. 3. I.
p. 624); Lichtenvoorde, Borculo Un. 1859 (Arch.
I. V. p. 231); Beekbergen, Ankelaar, Beemte en
Broekland Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p. 205);
Wageningen, Ingen, Eck — de Bilt en Baarn lijst
Brakm.; — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p.307);
Callantsoog-Petten U n. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239);
Vogelenzang — Naaldwijk, Oost-Voorne v. E. (Arch.

CAREX. • 2085

2. I. p. 417); Zevenhuizen, Kralingsche veer, in de
Zuidhollandsche veenpolders lijst v. d. Voo; —
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1037); 's-Gravenpolder 1838, Baar-
land 1839, Oosterzwake, Schoore zandweg, Wemel-
dinge, Domburg, Haamstede en Kloosterzande lijst
v. d. B.; — Oudenbosch 1885— '87 Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 550); — Plasmolen Th.
Abel., Hussenberg, Gulpen Lac. (Arch. 2. V. p.
32); Amby, Gulpen Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 331).
Voorts vermeld door Bruman. Langs de rivier
het Spaarne, den IJsel de Gorter p. 251; Giekerk,
Hardegarijp Rijperkerk Hinxt, Bruinsma; Tietjerk,
Suawoude Fl. Fris. p. 126; langs de Maas bij
Smeermaas en St. Pieter, overstroomde plaatsen bij
het fort Willem bij iMaastricht Dum. Guide p. 36.

Vesicariae Fries.

1471. C. rosXr^Xa. Stokes {— C. ampullacea Good. et Prodr.
Ed. 1. p. 298). Aan waterkanten, op moerassige
plaatsen, voornamelijk in veenstreken. 2i. Mei—Juli.
In Herb. : Texel 1903 v. B r e e m e n ; bij de Westen
aldaar 1869 Holk.; Aalloop 1903 v. Breemen;
tusschen Waal en Burg 1881 Groll; in greppels
van het Rietveld bij Loodsmansduin Hoorn op Texel
1869, natte vlakte tusschen de Hoorn en de West
aldaar 1868, tusschen Hee en Westterschelling
Holk.; — Bergumerheide Strat.; — weg van Gro-
ningen naar Paterswolde, Horensche diep 1841
Strat.; Pekel A en Onland bij Groningen v. H.;
Witteveen bij Haren v. Gron.; Eelderwolde 1835
V. H., Strat.; Paterswolde 1829 v. H.; Zwinderen,
Coevorden Hengstmeer onder Odoorn, Valthe, Sleen
1859 Lac. en S.; Smilde 1849 v. d. B.; Meppel
V. Heijn.; Kampen 1847, 1849 R. B.; Noorland

2086 CAREX.

bij Kampen R. B.; Oldemarkt 1893 Carm.; langs
de Nieuwe Wetering Zwolle 1891 L.; Nieuw Leusen
1891 L.; Almelo Un 1870 (als vesic); Lonneker
1891 L.; Bekkum 1904 en 't Leppink en de Hege-
beek bij Rutbeke gem. Lonneker 1904 Blijd.; —
Nijbroek bij Deventer 1834 Wtt.; Hulshorst bij
Harderwijk 1850 en tusschen Hoevelaken en Nijkerk
1862 R. B.; venen Nijkerk 1845 Stolz; Wisselsche
venen Un 1890; Broekland bij Vaassen 1834 Wtt.;
langs het kanaal bij de Jonasbrug 1853 en ? 't fort
te Apeldoorn 1880 K- A.; Moerheide Uddelermeer
Un. 1849; Apeldoorn 1853 K. A.; Warnsveld 1845
de Vriese; Eibergen Un. 1859, Renkum 1849
Buse; Kraal Ede v. Vloten; Wageningen 1882
K.; Luntersche veen 1897 G.; Nijmegen B.; vochtig
dal achter Beek Un. 1847, Th. Abel.; huis Ubbergen
1850 Th. Abel.; Wijchensche veen 1897 G. en V.;
Willebrordus kapel Hatert 1873 O.; Lek van Culem-
borg tot Vianen Lac. (als vesic); - Hoogiand
1839 D. S.; Liniedijk Amersfoort 1892 Garj.;
Leusden 1862 R. B.; ten noorden van Bruinhorst
1897 G.; de Grebbe Lac (als vesic); de Bilt 1839
Lac, herb. Kerb., bij den korenmolen aldaar
G. Deijn.; Blauwkapel 1835 D. S., v. d. T.; Utrecht
1839 Lac; Westbroek Bergsm a, La c lals vesic);
Wijk bij Duurstede Lac (als vesic); venen bij
Achttienhoven 1847 B. W., v. d. T., G. Deijn.;
Tienhoven D. S.; — Oud Loosdrecht 1895 V.;
Zwanewater 1901. G. en Jongm.; Zandvoort 1842
de Vriese, Bentveld Mb.,'l838 Buse, 1839 B. W.;
Rozewater bij Zandvoort en Haarlem Buse; —
Nieuwkoop 1901 Jongm. en Val k; 's Gravenhage
V. Z.; Eikenduinen V. Z.; Reeuwijk de Haan;
Rotterdam Perin.; Amstelwijk Dubbeldam v. Hov. ;
— Sas van Gent 1858 A. W.; — Snolven bij Rozen-
daal Un. 1860; Bergen op Zoom Un. 1860; langs

CAREX. 2087

de Zoom aldaar 1834 Wtt. ; Wouwsche plantage
Un. 1896; Oudenbosch 1889 Lot>y; Ginneken 1876
O.; Galdersche heide Un. 1852, v. A. ; Nuenen 1850
V. Hov.; Eindhoven Hoffm.; Boxmeer Un. 1853;
Rietven Valkenswaard 1901 Rovers; — Plasmolen
1897 G. en V.; Bulteveen bij Venlo 1899 Rieter
(als vesic); Maastricht Ploem; Bunde 1903 G. en
Jongm.; Wijlre 1866 en Vaals 1866 H. d. V.

(Weende onder Westerwolde 1911 Schipper in
h. pr. ; — Eelderwolde Miq. in h. Utr. .■ aldaar,
Eelderhooiweg, Paterswolde, Zuidlaren, Vries, de
Punt 1903 R. de Boeren H. Kooi in h. Heukels;
— Kampen Bold. in h. Utr.; Wierden 1892 Carm.
in h. pr. ; Markeloosche veen 1897 Sur. in h. pr. ;
Ootmarsum 1905 W. en J. (brunnescens); heideveld
weg naar Almelo te Ootmarsum Exc. Pl. 1905
W. en J. in h. pr.; — Lochem 1910 Henr. in h.
pr.; Hoog Soeren 1880 en Stroe 1881 L. in h. pr.;
Apeldoorn (1904 in h. pr.) Koornneef in h. Heu-
kels; Meent te Bennekom 1892 V. Sur. in h. pr.;
Vaassen bij Apeldoorn 1904 v. Goor in h. pr. ; —
Soesterveen Kuyper in h. Utr. ; Maartensdijk
V. Embden in h. Heukels; Achttienhoven 1900
G. en Jongm. in R. H.; Loenen— Hilversum 1895
V. Sur. in h. pr.; — Segbroek achter Kijkduin
1901 V. Breemen in R. H.; — Made 1913 en
Drimmelen Kloos in h. pr.; Breda 1906 W. en J.
in h. pr. ; Ulvenhout 1904 Posth. in h. pr.; Ois-
terwijk 1905 en 1913 W. en J. in h. pr. (ook 1.
acrandra); tusschen Pettelaar en Horsten 1887 Cos-
terus in h. pr.; — Venraai en Velden 1893 V. Sur.
in h. pr. ; Heulsterbroek bij Weert 1907 des T. in
h. pr.; Moeselpeel aldaar 1908 en Grathem 1908
Schierb. in h. pr.; Geulle 1913 Henr. in h. pr.;
Eijs 1912 W. J. en Henr. in h. W. en J.; Daal
bij Nuth 1911 en Schinveld 1911 de W. in R. H.

2088 CAREX.

Overal in de slooten en in het veen van Schrievers-
heide tot Etzenrade. In het veen te Bunde, Geulle,
en te Hoensbroek (Vaesrade) 1902; slooten langs
het spoor te Nieuwstadt 1913 en te Melle 1913
onder Sittard; Hulsberg Wissegracht 1912; Moorhei
onder Schinnen 1902, Epen 1900, langs de Eyser-
beek te Eys-Wittem 1912, Daalderbroek te Nuth
1900, Sprongbeek onder Voerendaal 1902 en Amby,
Limmel, Saesraad 1912 de Wever in h. pr.).

Bovendien: Duinen Westterschelling tot Midsland
1896 lijst V.; — Scheene, Ter Idzerd Un. 1881
(Arch. 2. III. p. 424); — Kalienkote, Eesveen, Giet-
hoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Nieuvvkerker-
veen, de Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 229); Almeio,
Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
196); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2.

1. p. 201); Station Markelo en — weg langs spoor-
weg Eibergen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); Doe-
tinchem Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); Winterswijk
Un 1859 (Arch. 1. V. p. 231); Beekbergerwoud
1834 Wtt. (Tijdschr. III. p. 4); Veentje bij de Ram
1874 en Bleeke meer 1876 K- A. (Arch. 2. III. p.
205); slooten bij het fort te Apeldoorn K. A. (Arch.

2. III. p. 287 als forma latifolia); langs kolken in
den Ooi Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 331); — Cal-
lantsoog-Petten Un. 1891 (Arch. 2 VI. p. 239, als
Krempeldraad); — Oudenbosch 1885— '87 Bu tay e
en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); Vucht v. Hov.
(Arch. 1. I. p. 274); - Plasmolen, Well Lac. (Arch.
2. V. p. 32); Velden, Arcen, Oostrum Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); Groote Peel bij Beegden en
weg Tongelrooische beek tot Nieuwe brug Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 628).

Voorts vermeld voor Rijnsburg de Haan; bij
Groningen en 's-Gravenhage Rainvil le (als vesic.)
in v. H., Fl. B. S. p. 665.

CAREX. 2089

1472. C. vesicaria L. Aan waterkanten, in moerassige
weilanden op veen en heidegrond. 21- Mel — Juni.
In Herb.: Coevorden 1859 Lac. en S.; Meppel
V. Heijn.; — Zalk T.; Zalkerbosch 1848 R. B.;
Kampen 1849 en Kampereiland 1854 R. B.; Nieuwe
Wetering Zwolle 1887 L.; Deventer v. Gron. ;
Platvoet bij Deventer K- A.; Almelo Un. 1870
(O. n». 556); Weusthag Un. 1895; tusschen Hengelo
en Oldenzaal 1896 L.; Weerselo 1904 G.; Lonneker
1905, Weldam 1905 Blijd.; Eekmaat bij de Glaner-
brug 1904 en Aamsveen 1903 Blijd. ; Ensinkgoor-
brug bij Goor 1898 en Rozendomsbrug bij Markelo
1898 G. en V.; Hardenberg 1868 v. d. Scheer
(O. N». 319 als distans); Gramsbergen 1859 Lac.
en S.; — Beek Twello 1897 Ogt.; Beekbergerwoud
1834 Wtt.; Apeldoorn 1853, de Teuge 1853 en
achter Moorrees (d.i. Hohenheim) in een poeltje bij
Apeldoorn 1874 K. A.; Voorst bij Zutfen 1901
Rieter; Zutfen 1834 Wtt., 1851 O.; Leesten 1851
Gronem.; Vorden 1876 Groll; bij het kasteel
Ruurlo 1903 Blijd.; Ruurloosche broek 1886 Ens.;
heipoelen in de Kleine Wierse Ruurlo 1887 Ens.
(als rostrata); Achterhoek Gelderland (waarschijnlijk
Doetinchem) 1899 v. Vloten; Gendringen 1904
Rust; Nijmegen Perin, B.; Worsumsche broek
1897 G. en V.; Tiel 1869 Post (als acuta O.),
Culemborg 1839 Lac; Wageningen, Ede 1885 K.;
Renkum Buse; Doorwerth 1829, 1833 v. d. B.;
rand Ederveen 1897 G.; bij de Klomp aan den
straatweg naar Ede 1897 G.; — Amersfoort 1862
R. B.; Eemdijk aldaar 1892 Garj.; Driebergen en
Schalkwijk v. H.; tusschen Culemborg en Schalkwijk
1839 Lac; Griend aan de Lek aldaar 1839 v. d. T.;
venen Tienhoven 1840 G. B.; venen Achttienhoven
V. d. T., G. Deijn., herb. Kerb., 1865 Knuttel;
— Leiden Dz., 1829 de Vriese; Heikop bij Vianen

2090 CAREX.

V. H.; — Breda Exc. 1897; Loopschans aldaar v. A.;
Mark onder Ginneken 1898 V.; aan slooten bij de
herberg het gewezen klooster Eikendonk onder den
Dungen 's-Hertogenbosch v. Hov.; Hoevenaarsveld
onder Schaft gem. Borkel 1901 R o v e r s en v. Ro e s-
sel, St-Jansbeek en Boxmeer Un. 1853.
var. pendula Uechtr. Mastbosch bij Breda 1904
W. en J. ^^)

(Wedderveer bij BHjham 1910 en Metbroekbosch
bij Vlachtwedde 1887 Schipper in h. pr.; —
Deventer 1834 Wtt. in h. W. en J.; Schipbeek
aldaar 1910 Schierb. in h. pr. ; Ootmarsum 1905
V. Breemen in R. H.; Telligten bij Ootmarsum
1905 W. en J. in h. pr. ; ten Oosten van den tol
bij Losser 1904 Blijd. in h. pr.; Lindermate bij
Lonneker 1906 Bl ij d. in h. des T.; — Nijbroek
1879 K. A. in h. L.; Apeldoorn 1904 Koornneef
in h. pr. ; hei tusschen Vaassen en Apeldoorn 1904
V. Goor in h. pr.; Veenendaal 1899 Struyk. in
h. pr.; Veenendaalsche heide Wageningen 1900 G.
en Jongm. in R. H.; Lochem 1910 en Ampser-
bosch aldaar (1. acrogyna) 1911 Henr. in h. pr.;
Druten 1895 Posth. in h. pr.; Culemborg 1889 de
Haas in h. pr.; — Utrecht v. Embdenen —
Amsterdam 1900 H. H. Zeij 1 s tra in h. Heuk el s;
— Made 1913 Henr. en Kloos in h. Kloos et
in h. W. en J.; — Veenslooten bij ,,de Hering" te
Schinveld 1912, bronnen Roode beek Brunssum 1912,
slooten langs het spoor te Nieuwstadt 1913, moe-
rashelling Schuren te Hoensbroek 1911, slooten langs
het spoor te Amby 1912, en idem te Geulle 1913
de W. in h. pr.).

•) Deze vorm wenl ingezonden als C. vesicaria X riparia niaar
reeds door Goethart tot C. vesicaria teruggebracht en door Kiiken-
thal gedetermineerd als var. pendula Uechtr.

CAREX. 2091

Bovendien: Straatweg Heino-Wijhe en bij Wijhe
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416); Hasselo Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 229); station Markelo Un. 1897
(Arch. 3, I. p. 624); — Zutfensche weg, Ankelaar,
Broekland, Beemte en Beekbergen K. A. (Arch. 2.
III. p. 205); Borculo Un. 1859 (Arch. I. V. p. 203,
231); langs kolken in den Ooi Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 331); — Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p.
446); — langs de Zoom bij Bergen Un 1896
(Arch. 3. I. p. 355); Oudenbosch 1885— '87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 549); — Keversbroek
bij Weert Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Wijlre-
Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 331).

Voorts vermeld bij v. HaU Fl. B. S. p. 663 bij
's-Gravenhage V. Z.; en Friesland Meese. In de
Fl. Leidensis p. 312, wordt de vindplaats bij Leiden
Dz. nader omschreven als langs de sloot tusschen
Voorschoten en den Deijl (dus Papelaan). Bij
Dumoulin Guide p. 37 Amby, Meersen.
1473. C. acutiformis Ehrh. (= C. paludosa Good. et
Prodr. Ed, I. p. 298). Aan waterkanten en op moe-
rassige plaatsen. %. Mei — Juli.

In Herb.: Tusschen den Hoorn en de Westen
1868 en duinvlakte Texel 1868 Holk.; — Kamper-
eiland 1849 en IJselmuiden R. B., 1849 T.; Kraggen
land van VoUenhove 1898 L. en G.; Oldeneel bij
ZwoIIe 1903 L.; Schipbeek bij Deventer 1845 Cop;
Lindermate bij Lonneker 1903 Blijd. (als acuta);
Stoevelaarsbosch bij Goor en Lendinkshoek aldaar
1898 G. en V.; — Beekbergerwoud 1853 K. A. (als
vesicaria); Poeltje bij den Ankelaar achter Moorrees
(d. i. Hohenheim) 1874 K- A. (als strigosa); Vijver
Beekhuizen Un. 1849 en v. d. B.; Wornsumsche
broek achter den Broekschen hof 1898 G.; Nijmegen
B.; Spoel bij Culemborg 1839 v. d. T.; — Utrecht
Lac. ; tusschen Utrecht en den Hommel 1840v. d.T.;

2092 CAREX.

Blauwkapel Hartsen; huis ter Haar v. S. V.;
Schalkwijk v. H.; aan de Waver bij Waverveen 1857
Lac. (als stricta); Tienhoven 1839 D. S.; Achttien-
hoven Lac, 1871 O.; — Kortenhoef en Raaiweg
V.; langs den Schinkel 1847 (ook als stricta) Romb.,
Fl. Amst.; Amsterdam Fl. Amst. (als stricta);
Haarlem v. H., Splitg., Buse, 1866 Knuttel;
Overveen 1840 Buse; Haarlemmerhout 1870, Aar-
denhout 1870 en Middenduin 1887 Groll; — vaart
tusschen Leiden en Haarlem V. Z.; Warmonderhek
V. Z. ; Leiden D z., 1839 M b, K e r b., Zijl bij Leiden
Mb., 1850, 1854 Dz.; Haarlemmervaart v. d. B.,
langs singel tusschen Heeren- en Marepoort 1839
Dz.; Leimuiden Exc. 1883; venen bij Nieuwkoop
1901 Jongm. enValk, Nieuwkoopsche plassen
1901 Jongm.; Oud Poelgeest de Vriese, binnen-
weg Wassenaar 1850, wie?; duinen s-Gravenhage
V. Z., R. B., G. Barger; Loosduinsche vaart v. S. V.;
Rotterdam 1850 O., 1893 v. d. Voo; Hilleskiis 1903
W. en J. (als glauca); Overmaas 1850, 1851, 1856
O. (acuta); Maasdijk tusschen Bolnes en SMkkerveer
1901 Jongm.; veenpolders bij Rotterdam 1892
v. d. Voo; Hoek van HoUand 1904, Bosch van
Rhoon 1903, Koedood tusschen Charlois en Rhoon
1903 W. en J.; Dordrecht v. Hov.; langs de Mer-
wede aldaar Lac;; — Thomaswaard Werkendam
1838 Lac. (ook als riparia); Liesbosch Prinsenhage
v. A.; Ulvenhoutsche bosch 1876 O.; singels Breda
Exc. 1897; bij het kasteel Bouvigne Ginneken 1898
V.; Gemeente vloeiweiden aan de Tongreep onder
Valkenswaard 1901 Rovers en v. Roessel (als
riparia) — Helling St.-Maartensberg bij den Plas-
molen 1897 G.; Koningsven aldaar 1897 G. en V.;
Geulle 1902 G. en Jongm.; Hussenberg Beek
1872 Lac; Valkenbug Exc 1889; Gulpen Exc
1889; Bocholz 1896 G.

CAREX. 2093

/2. spadicea A. et G. (= C. paludosa Good. (3. Ko-
chiana D. C. et Prodr. Ed. I. p. 298).
Brouwerskolk 1844 v. E. — binnenweg Wassenaar
1850 Dz. en Mb.

(Apeldoorn Koornneef in h. Heukels; Doe-
tinchem 1902 des T. in h. pr. ; — Utrecht v. Emb-
den in h. Heukels; Loenen 1895 en tusschen
Loenen en Nieuwersluis 1895 V. Sur. in h. pr. ; —
Gooische meent Bussum 1902 Koornn. in h. pr. ;
Weesp Th. Stomps, Boekenrode en Brouwerskolk
(1901 in h. pr.j in h. Heukels; — Hillegommer-
beek i893 en Haarlemmervaart bij Leiden 1893
V. Sur. in h. pr. ; Haagsche bosch 1895 en Witte-
brug Scheveningen 1900 v. Breem en in R. H.;
Rotterdam Miq. in h. Utr., 1913 W. en J. in h.
pr. ; veenweg bij Rotterdam 1908 en Kralingsche
weg 1911 Danser in h. pr.; Kralingen Miq. in
h. Utr.; Willemsdorp 1913 Kloos in h. pr. ; Go-
rinchem 1913 Henr. in h. pr.; — Breda 1909 W.
en J.; Oisterwijk 1913 W. en J.; vennen aldaar 1905
W. en J. in h. pr.; — Hoensbroek Steichen in
h. pr.; Keuteberg, Wijlre 1911 de W. in R. H.;
ontbreekt nergens op de haar geschikte groeiplaatsen
in Zuid Limburg de W. in h. pr.; Bunde 1912
W. J. en Henr. in h. Henr.
1. cladostachya: Kralingsche veer 1913 W. en J. in
h. pr. et in h. Schipper; Rotterdam 1913, Hoek
van Holland 1904 W. en J. in h. pr.; Gorinchem
1912 Henr. in h. pr.

1. subbasigyna: Hoensbroek 1912 d e W. in h. W. en J.
1. monostachya: Bunde 1912 W. J. en Henr. in
h. W. en J. en in h. Henr. (androgyna).
var. spadicea: Bunde 1912 W. J. en Henr. in h.
W. en J.

m. 2 aren bij een schutblad Rotterdam 1913 W. en
J. in h. pr.

2094 CAREX.

m. bloemen met 2 en 3 stempels: Rotterdam 1903
W. en J. in h. pr.).

Aanm.: Een vorm maxima, Bunnik Broers in li. W. en J.
is C. riparia.

Bovendien: Midsland Terschelling 1896 lijst V.;
— Coevorden, Assen 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 259); — Kraggen in het land van Vollenhove
1898 L. en G.; Goor 1898 G. en V.; (Arch. 3. I.
p. 575); — tusschen Borculo en Lochem Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 203, 231); huis Ubbergen, moeras-
grond te Beek Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 331); —
Abcoude Asscher (Arch. 1. I. p. 446) — Korten-
hoef 1898 G. en V. (Arch. 3. I. p. 575); Berkenrode
V. E. (Arch. 2. I. p. 417); - Delft (v. H.) de W.
Hamer (Arch. 2. II. p. 31); Kralingsche veer lijst
V. d. Voo; Staalduin v. E. (Arch. 2. I. p. 417);
Brielle-Rockanje U n. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); —
Walcheren A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 133); —
Ginneken Suppl. Prodr. (Arch. I. III. p. 518), 1898
V. (Arch. 3. I. p. 575); — Plasmolen Lac. (Arch.
2. V. p. 32) en 1898 G. (Arch. 3. I. p. 575).

Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r; bij Utrecht d e G.,
Delft v. S. V.; 's-Gravenhage V. Z.; Schalkwijk en
Vleuten v. Hall in Fl. B. S. p. 663.
1474. C. riparia Curt. Aan waterkanten en op moerassige
plaatsen. 2|. Mei—Juni.

In Herb.: Oude Eendenkooi Grie op Terschelling
1896 V.; - Friesland Spree; Oenkerk 1849 S.; -
laan van den Hoornschen dijk naar Eelderwolde bij
Groningen S trat.; — Meppel v. Heij n.; — grachten
ruine Old Ruitenborg te Vollenhove 1893 L. en
Carm.; Kampen 1846 R. B.; Singels aldaar 1848
T.; weg naar Meester Berend in de buurt der Hoo-
gebrug onder Markelo 1898 G. en V.; Usselo 1904
Blijd. (als acuta?); — Harderwijk 1864 R. B.; vijver
Beekhuizen 1896 Ogt.; Beek en Beuningen en

CAREX. 2095

bosch bij 't Spijker te Beek Th. Abel.; Nijmegen
B.; ?Lent 1835 de Vriese (acuta); Fliert tusschen
Veenendaal en Lunteren 1901 G.; — Utrecht v. H ,
1836 D. S., Lac, Hartsen; Vossegat wie?; tus-
schen Odijk en Werkhoven 1865 Knuttel; Schalk-
wijk V. H.; Eem bij Amersfoort 1891 Garj.; huis
ter Haar bij Vleuten v. H.; venen Achttienhoven
V. d. T.; Ankeveen 1901 G. en V.; — Zeeburg 1835
de Vriese, 1868 Knuttel; Schinkel bij Sloten
1842 A. N. Teengs (P. N. S.); Jaagpad langs den
Schinkel Sloterweg 1847 Fl. Amst.; Amsterdam
de Vriese; Singel aldaar Fl. Amst.; Jaagpad
1838 Romb.; Legmeerpolder 1886 Boerl. (als
vesic); Zaanstreek Kerb.; tusschen Koog en West-
zaan 1851 Kerb.; tusschen Schouw en Broek 1886
Boerl. en V.; veenpolder tusschen Westzaan en
Assendelft Kerb.; Tolweg 1895 Sanders; de Wiel
bij Schagen 1901 G. en Jongm.; westoever Zwa-
nenwater 2e plas 1901 G. en Jongm.; Halfweg
Haarlem 1856 wie?; ruine Brederode Santpoort 1894
V.; Brederode 1884 v. E.; Bloemendaal 1889 V.;
Zandpoort 1868 v. Tuinen; tusschen Haarlem en
Overveen 1871 O.; Haarlem Splitg., Buse, 1874
Groll; Spaarne en Schalkwijk bij Haarlem Buse;
Brouwerskolk 1884 v. E. (als acutif ); Zantvoortsche
weg 1873 Burck; Zomervaart 1870 Groll; Haar-
lemmervaart naar Amsterdam Kerb., Buse; kant
van den vijver van het voormalig slot te Heemstede
V. d. T.; — Leimuiden Exc 1883, Zuddelanden
aldaar 1839 S. S. ; venen Nieuwkoop 1901 Jongm.
en Valk.; Oude Kooi Kagermeer 1901 Jongm.
Polder Nieuwkoop 1901 G. en Jongm.; Piet Gij
zenbrug Exc 1860; Warmonderhek V. Z., 1857 S.
Leiden Dz., 1835, 1836 Mb., Pierot, 1837 Lac.
Forsten, 1846 O., B. W., Buse, 1857, 1858 S.
Singelgracht aldaar 1832 S. S., 1873 Burck; weg

2096 CAREX.

Katwijk Exc. 1886; Morsebelsche polder Fockem a;
Haagsche Schouw 1860 S. ; Rijnsburg 1863 S.;
Wassenaar 1855 v. H. Jr. ; 's-Gravenhage V. Z.,
Thomson, Barger, V. Breemen; Haagsche bosch
G. B.; Raamweg aldaar V. Z.; Voorburg de Br.;
Loosduinsche vaart 1822 v. S. V.; Delft v. Son.;
Uiterwaarden Delfshaven en Schiedam 1901 Jongm.;
Schiedam 1892 en Capelle 1892 v. d. Voo;Kleine
Lee onder de Lier 1848 v. d. T.; Rotterdam 1850
O., 1893 V. d. Voo; Overmaas 1851 O.;? Schol-
levaarseiland 1864 Krecke; Gat zonder Geld bij
Rotterdam 1903 en Koedood tusschen Charlois en
Rhoon 1903 W. en J.; Dordrecht 1884 C. v. d.
Br. ; Dubbeldam v. Hov. ; Heikop v. H.; — Zuid-
Beveland 1839 v. d. B.; Breskens in putten 1857
A. W.; Sas van Gent 1858 en 1864 A. W.; —
Werkendam dijk 1887 V.;? Thomaswaard aldaar
1838 Lac; Ulvenhout 1898 V.; Ypelaar v. A.; —
Beek Un. 1883.

(Sneek Brakm. in h. pr.; Heerenveen Kuyper
in h. Utr.; — Winschoten 1890 Schipper in h.
pr.; — Zwolle 1890, 1891 Carm. in h. pr., 1891,
1903 L. in h. pr.; Kampen Bold in h. Utr.; Oot-
marsum Exc. Pl. 1905 W. en J. in h. pr.; —
Brummen 1887 R. B. in R. H.; Culemborg 1888
de Haas in h. pr. ; — Renswoude 1900 G. en
Jongm.; Bunnik 1872 Costerus in h. pr.; Utrecht
V. Embden en — Bussum 1899 Docters v. Leeu-
wen in h. Heukels; Plassen Loosdrecht 1904
Koornneef in h. pr.; Zandbergen Naarden 1899
Koning in h. pr.; Diemeibrug 1913 W. en J.
(1. subbasigyna) in h. pr.; Naarden Went in h.
Utr.; Sloter jaagpad 1899 v. Goor in h. pr.; Am-
sterdam 1909 (ook 1. basigyna) Henr. in h. pr.;
Monnikendam 1913 W. en J. in h. pr, ; Hoogkarspel
Sanders in h. pr. ; Schoorl Mej. de Verwer,

CAREX. 2097

Spaarndam C. A. Backer in h. Heukels; —
Leiden 1899, Oegstgeest 1893, Cronestein Zoeter-
woude 1894 V. Sur. in h. pr. ; Leiderdorp 1885
Struyk. in h. pr. ; Dekkersduin bij 's-Gravenhage
1898 V. Breemen in R. H.; Rotterdam 1902, 1910
W. en J. in h. pr. ; KraHngen Miq. in h. Utr. ;
Vlaardingsche dijk Maassluis 1902 W. en J. in h.
pr. ; Heenvliet 1903 Koornn. in h. pr. ; Zwijndrecht
1894 Posth. in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in
h. pr.; — Ginneken 1913 W. J. en Henr. in h.
W. en J. ; — overal langs de Maas 1902, Brunssum
vijver bij het kasteel 1913, slooten langs het spoor
te Amby 1902, vijver bij Grasbroek te Limbricht
1911 de W. in h. pr.

1. glomerata-mascula: Dordrecht 1913 Kloos in
h. pr.).

Bovendien: Texel in een sloot op de Miente bij
de Reddingsbootloods S. P. Huizinga en Schier-
monnikoog langs slooten Hinxt en v. d. Burg
in Holk. Fl. p. 127; — Wolvega Un. 1881 (Arch.

2. III. p. 424); Leeuwarden, Offingawier, Oppen-
huizen, Dronrijp, Oldeholtpade, Oudega (W.), Zand-
firde, Irnsum, Scharsterbrug (Doniawerstal), Tjerk-
gaast, Hemelum, Wolvega, Witmarsum, Oldeboorn,
Terhorne, Beetgum, Marssum, Deinum, Koudum,
Bozum, Ternaard, Bornwerd, Ouwsterhaule, tusschen
Joure en Snikzwaag, Parrega, Goutum, Rijperkerk,
Heidenschap (bij Workum), Terband, Akkrum, Rin-
sumageest, Rottum, St.-Anna-Parochie, Harig, Heeg,
Eagum, Warga, Franeker, Suawoude, Lemmer, Oos-
terzee, Wester-Nijkerk (Ferweradeel), Achlum, Delf-
strahuizen, Kollum, Oudwoude, Kimswerd lijst
Brakm.; — Coevorden 1857 Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 259); — Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
353); — Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);
Huis Ubbergen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 331); —

132

2098 CAREX.

Velserkanaal en Haarlemmerhout en — Westland,
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 417); — Walcheren,
Tholen, Oost- en West Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 2. III. p. 138); tusschen Koudekerke en Mid-
delbug Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); Kloetinge,
Oosterzwake, Wemeldinge, duinvalleien Walcheren,
Wilhelminapolder en duinvalleien Schouwen lijst
V. d. B.; — Oudenbosch 1885— '87 Butaye en
de Haas (Arch. 2. V. p. 550); — Hussenberg
Lac, Wijlre 1885 K. en G. (Arch. 2. V. p. 32).

Voorts vermeld door andere schrijvers zonder be-
paalde groeiplaats. Van Hall onderscheidt reeJs
een 1. basigyna of subbasigyna, in het Sticht bij
Schalkwijk en 1. acrandra eveneens bij Schalkwijk.
Eerstgemelde speling wordt ook door Bruinsma
aangegeven (Flor. Fris. p. 126) in weilanden bij
Lekkum en aan den weg bij Marssum J. C. Rust.
Eindelijk in Tijdschr. III. p. 4 vermeld voor het
Beekbergerwoud 1834 Wtt.

Lasiocarpae Fries.

1475. C. lasiocarpa Ehrh. (= C. filiformis L. et Prodr.
Ed. I. p. 299.) Over de naamsverandering zie A. et
G. Syn. IF. p. 221. Op moerassige plaatsen in veen-
gronden. 2j.. Mei — Jiini.

In Herb.: Texel 1868 Holk., 1895 V.; tusschen
Hoorn en de Westen aldaar 1868 Holk.; — Gro-
ningen v. H. ; Onland bij Groningen v. H., S. E.
Strat.; Eelderwolde v. H.; plassen in de Mickel-
horst bij Haren S. E. Strat. ; Kropswolde 1905
Schipper; — Meppel v. Heijn.; — Kraggen
Beulakkerwijde 1898 G. en L.; Achterhoekerveen
Markelo 1898 G en V.; — Nijbroek bij Deventer
1834 Wtt.; Apeldoorn 1834 Wtt.; Wisselsche veen
Un. 1890 Groll; veen bij de herberg de Zwiep

CAREX. 2099

onder Beekbergen aan den grintweg naar Loenen
1880 K. A.; Halle op de Veluwe 1834 en Voorst
Wtt.; Doetinchem Un. 1885, v. Vloten; Lunter-
sclie veen 1897 G.; Wageningen 1884 K.; Nijmegen
Hoffm.; Malden, Wijchen Lac; Wijchensche venen
1897 G. en V.; St. Willebrord bij Heumen Un.
1853, 1873 O.; — Maarsbergen Exc. 1883, 1895
V.; Station aldaar 1896 V.; het veld achter Dart-
huizerberg 1896 V.; de Bilt, de Klop bij Utrecht
Lac. ; Pannegat achter De Bilt 1839 Lac; Zeist
am Teich in Wulverhorst Wenck; heide bij de
Bilt V. d. T.; Baambrugge Kerb.; venen tusschen
Gageldijk en Westbroek v. d. T. ; Gageldijk bij
Zuylen G. Deijn.; venen Achttienhoven v. d. T.,
1847 B. W., G. Deijn., 1871 O.; — Abcoude 1846
Romb.; Nieuwersluis 1895, Oud Loosdrecht 1895 en
Kortenhoef V.; Zwanenwater 1877 Lac; aldaar
Oostoever Oostelijke plas 1901 G. enJongm.; —
Noordwijkerhout Buse; — Bergen op Zoom Un.
1860; Breda Lac; IJzeren Hek aldaar v. A.; poel
Galdersche heide Un. 1852; Vucht 1875 v. A.;
Valkenswaard en Heeze 1901 Ro vers en v. Roes-
sel; Beugen Un. 1853; Boxmeer Un. 1853; Zwarte
water Peel 1895 G. en V.; — St.-Jansbeek Un. 1853;
S. 5, 17, 43 Exc PI. 1903.

(Groningen Miq. in h. Utr. ; Haren, Noordlaren
1903 R. de Boer en H. Kooiinh. Heukels; —
Kampen Bold. in h. Utr. ; Zwolle 1894 en Goor
1892 Carm. in h. pr. ; — Stroe 1881 L. in h. pr. ;
Veenendaal 1899 Struyk. in h. pr. ; — Renswoude
1900 G. en Jongm. in R. H.; Maarsbergen 1908
W. en J. in h. pr.; Loenen — Hilversum 1895
V. Sur. in h. pr.; — Oisterwijk 1896 Posth. in
h. pr. ; Vennen aldaar 1905 W. en J. in h. pr.; ten
Zuidoosten van Sterksel 1903 Blijd. in h. pr. ; —
veen bij de Hering Schinveld 1911, Engelsveen

2100 CAREX.

Brunssum 1913 d e W. in h. pr.; Plasmolenveen
1901 V. Breemen in R. H.),

Bovendien: Ter Idzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p.
424); — Giethoorn bij de Eendekooi Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 353); — Plasmolen, Ottersum Lac.
(Arch. 2. V. p. 32); Welsche hut Un. 1893 (Arch.
2. VI. p. 577); Schinveld in het veen bij de Hering
naar den kant van Stahe, ten westen van Gangelt.
Veel in het veen te Brunssum tusschen Bauberg en
Oeloven, bloeit hier bijna niet, lijst de Wever.

Voorts: aan het Princenmeer bij Stavoren op de
Veluwe Reinw. Fl. B. S. p. 655; op het Onland
bij Groningen v. H. en op de geheele Veluwe menig-
vuldig Wtt. ibid. p. 855; venen bij Uilenpas Hoffm.
in h. Dav. cfr. Prodr. Ed. I. p. 299.
1476. C. hirta L. Op vochtige meestal zandigen grond.
4. Alei—Jiili.

In Herb.: Bij de Waal op Texel 1860 Lac: —
Franeker, 1840 Spree; Leeuwarden 1861 J. M. de
B.; — Groningen 1827 v. H.; Reitdijk aldaar en
Buitenwerken ten zuiden van Groningen Strat. ; —
Meppel V. Heijn.; Coevorden 1859 Lac. en S.; —
Kampen 1848 T.; Nieuwe Wetering bij Zwolle 1891,
Uiterwaarden Vecht bij den Agnietenberg 1898 L.;
Vollenhove 1893 Ca rm.; Deventer 1845 T , v. Gron.;
Diepenveen bij Deventer 1833 (Wtt?); Oosteiijk
Twenthe vrij algemeen en Enschede 1904 Blijd.;
Hengelo U n. 1895; — Hoevelaken R. B.; Harder-
wijk 1864 R. B.; Apeldoorn 1852 K- A.: Molenberg
Morsch Ruurio 1885 Ens.; Lochem 1851 Gronem.,
1875 O.; Doetinchem v. Vloten; Velp 1896 Ogt.;
Arnhem 1860 v. H.; Beekhuizen bij Arnhem v. H.;
Heelsum 1849 en Wageningsche berg Buse;Oos-
terhout bij Nijmegen en tusschen liier en Lent 1850
Th. Abel.; Nijmegen B.; Weurt 1850, 1880 Th.
Abel.; Heumen Un. 1853; huis Ubbergen Th.

CAREX. 2101

Abel. (als glauca), tusschen Wijchen en Heumen
1897 G. en V.; Spoel bij Culemborg v. d. T.; —
Schans Amersfoort 1895 Garj.; vijver Zeisterbosch
1851 O.; Batterijen weg Utrecht naar Houten 1840
V. d. T.; Biltsche batterijen 1851 Hartm.; Tien-
hoven 1839 D. S.; Achttienhoven 1865 Knuttel;
— Naarden 1864 O.: Nieuwersluis 1895 V.; Amstel-
dijk bij .Vrouwenaliker 1886 Boerl.; Zeeburg 1868
O. ; Amsterdam Fl. Amst. ; Funen aldaar 1851 Lac;
Zaandijk Kerb.; Haarlemmermeer bij Halfweg 1845
Mb.; Haarlemmermeer 1870 Groll; idem bij de
Fuikvaart Kerb., 1838 Mb.; Haarlemmerhout Buse,
Kerb.; Haarlemmerduin 1871 O.; Velsen Buse;
Overveen Buse; Bentveld Kerb.; Sparendam 1894
V. ; Groenendaal Heemstede 1872 O.; Vogelenzang
1870 G r o 1 1 ; station aldaar 1902 J o n g m. ; — duinhei
1886 V.; — Noordwijk binnen 1894 V.; tusschen
Hillegommerbeek en Noordwijk 1886 Boerl.; Hil-
legom V. Z.; Sassenheim wie?; Katwijk 1835 Mb.,
Kerb., de Vriese (P. N. S.); Mallegat aldaar S. S.;
Gradeermachine 1833 S. S.; Leiden 1846 O., Dz.;
Singel aldaar 1873 Burck, Hoek; Roodenburger-
laan Leiderdorp 1894 V.; aldaar v. d. B.; Arum-
laantje Voorschoten 1897 V.; Wassenaar 1846 Perin;
's-Gravenhage Thomson, R. B., v. Breemen;
Delftsche weg V. Z., Bezuidenhout aldaar G. Bar-
ger; Kanaal aldaar v. d. Cop; tusschen den Haag
en Scheveningen 1895 R. B.; tusschen Delft en den
Haag 1826 V. Z.; Bleiswijk 1892, Schiedam 1893,
Oude Plantage Rotterdam 1892 v. d. Voo; Rotter-
dam 1850, 1851 O. ; Maas buiten Rotterdam 1838
Lac; Overmaas Gronem.; Hillesluis straatweg
1903 W. en J.; tusschen Kralingsche veer en Rot-
terdam 1901 Jongm.; Hoek van Holland 1895 V.;
Staalduin S.; Dordrecht 1837 Lac, 1848 v. Hov.,
1894 Posth.; Spoordijk Sliedrecht 1888 V. (ver-

2102 CAREX.

keerdelijk als filiformis); Lek bij Vianen v. d. T.;
(monstr.); Lek bij Lexmond 1832 v. H.; — Zuid-
Beveland 1838, 1848, Goes, Oosterzwake 1839,
Kwadendamme 1840 v. d. B.; Vlissingen 1880
B u ij s m. ; fort bij West Souburg 1 903 O g t. ; Zeeuwsch
Vlaanderen 1864 en Sas van Gent 1854 A. W.;
Hulst 1845 B. W.; — Dijk Werkendam 1888 en
Uiterwaard aldaar 1897 V.; Merwede aldaar 1839
V. d. T.; Breda Exc. 1897; spoorbaan aldaar 1897
V.; Liesbosch v. A.; Zevenbergen Un. 1860; sloot
bij het klooster onder den Dungen 1847 v. Hov.;
Crevecoeur en bij 's-Hertogenbosch v. Hov.; kasteel
te Heeze 1901 Rovers en v. Roessel; — Bul-
teveen Venlo 1900 Rieter; Rotspark Valkenburg
1901 V.; bosch Terhagen 1885 K-

(Sneek, Oudega (W.) Brakm. in h. pr.; — Win-
schoten 1895 Schipper in h. pr.; Groningen,
Eelder Straatweg R. d e Boer en H. Kooi in h.
Heukels; — Kampen Bold. in h. Utr.; den Ham
1892 Carm. in h. pr.; Heino 1888 Posth. in h.
pr.; — Lochem 1908 Henr. in h. pr.; kasteel
Ruurlo 1903 des T. in h. pr.; Arnhem PuUe in
h. Utr. ; Voorst, Apeldoorn Koornneef, Culemborg
C. A. Backer, Rijswijk (Gld.) B. J. v. Wagens-
veld en — Utrecht v. Embden, Ankeveensche
plassen Koornneef in h. Heukels; Bunnik
Kuyper in h. Utr.; Loenen 1895 V. Sur. in h.
pr.; — IJsbaan Hilversum 1901 Costerus in h.
pr.; Nieuwersluis 1901 v. Goor in h. pr.; Overveen
(1903 in h. pr.) Koornneef, Schoorl Mej. de
Verwer, Wijk aan Zee v. Goor, Haarlem Koorn-
neef in h. Heukels; Spaarne 1893 V. Sur. in h.
pr.; — Noordwijkerhout 1886 Struyk. in h. pr.;
Voorschoten 1893 V. Sur. in h. pr., Papenlaan
aldaar 1901 des T. in h. pr.; 's-Gravenhage 1891
R. B. in R. H.; Rotterdam Miq. in h. Utr.; 1909

CAREX. 2103

W. en J. in h. pr., F. D. J. Risch in h. Heukels;
aangevoerd zand achter het kerkhof Rotterdam 1904
W. en J. en spoorweg emplacement Vlaardingen
1901 W. en J. in h. pr.; spoordijk bij den 's-Gra-
venweg Rotterdam 1910 Danser in h. pr. ; Heen-
vliet 1903 Koornneef in h. pr. ; Sliedrecht 1895
Posth. in h. pr. ; Gorinchem 1910 Henr. in h. pr.;
— Almkerk Backer in h. Heukels; — Maas-
tricht 1 892 d e H a a s in h. pr. ; Gronsveld 1 908 d e s T.
in h. pr.; Nuth 1911 de W. in R. H.; Epen A. J.
Zollner in h. W. en J.; Voerendaal 1912 de W.
in h. W. en J.; ontbreekt nergens op geschikte
plaatsen in Zuid-Limburg de W. in h. pr. Beek-
Bunde 1900 Sill. en Jongm. in R. H.
/2. hirtiformis Pers. Winschoten 1897 Schipper
in h. pr.; — Zwolle 1903, Olst 1896 L., Den Ham
1892 Carm., en Weerselo 1991 L. in h. pr. ; —
Rotterdam 1908 W. en J. in h. pr. ; Spoorwegterrein
tusschen Parallelweg en spoorhaven 1899 W. en J.
in h. pr.;

als 1. cladostachya van dezen vorm: Dordrecht 1913
Kloos in h. pr.; Rotterdam 1899 W. en J. in h. pr.;

Van den gewonen vorm werden onderscheiden als
1. cladostachya Willemsdorp 1913 en Dordrecht
1913 Kloos in h. pr.; Rotterdam 1904, 1905 W.
en J. in h. pr. Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.
I. bracteata cladostachya Dordrecht 1913 Kloos
in h. pr. Eigenlijk zijn deze exemplaren een com-
binatie van de monstr. bracteata en I. cladostachya
en subbasigyna tegelijkertijd.

Bovendien: Burg op Texel H. d. V., bij Waal
1860 Lac. in Holk. Fl. p. 128); — Huizum, Ter-
kaple, Harlingen lijst Brakm.; — Gramsbergen
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 259); Station Heino
en van hier tot aan de Nieuwe Wetering Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 416); Delden.Twikkelerbosch Un.

2104 CAREX.

1870 (Arch. 2. I. p. 201); - Terborg Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 406); Winterswijk, Groenlo Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 231); Apeldoorn K. A. (Arch.
2. II. p. 160); bouwland Oosterhout, Grift te Lent,
Watermeerwijli Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 331); —
Zeist, de Bilt lijst Brakm. — Bentveld, Breesaap,
Leijduin — Hillegom, Katwijk, Naaldwijk Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 417); Rockanje Oost-Voorne
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — Walcheren, Zuid-
Beveland, Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch.
2. III. p. 138); Wallen Hulst A. W. (Arch: 1. IV.
p. 309); tusschen Vlissingen en Vijgeneter, tusschen
Dishoek en Zoutelande Un. 1902 (Arch. 3. K. p.
1037); — Oudenbosch 1885-'87 Butaye en de
Haas (Arch. 2. V. p. 550); — Gulpen Un. 1861,
Beek Elsloo, Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 331); Beek-Valkenburg, Vaals, Valkenburg, Gulpen
K- en G. (Arch. 2. V. p. 32); als smalbladige vorm?
Sittard Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 331); Beek-Elsloo
1885 K. en G. (Arch. 2. V. 32).
/3. hirtiformis (= /3. sublaevis Enum. Zeel. I ). Al-
gemeen Zeeland v. d. B. (Tijdschr. VIII. p. 48);
weiland achter de hoeve bij Cartils, Urttem lijst d e W.

Voorts werd laatstgenoemde vorm reeds vermeld
in de Fl. B. S. voor het bosch van Beekhuizen
bij Arnhem v. H. p. 665 en in den Prodr. Ed. I.
tusschen Amsterdam en Haarlem Mb.; Goes v. d. B.,
Rotterdam h. Lac. (cfr. p. 299).

De soort zelf komt reeds voor bij de Gorter,
te Rotterdam op het Bolwerk tusschen de steenen
(p. 254, waarschijnlijk door Rainville waarge-
nomen). In Fl. Leid. p. 313 wordt zij alsnog ver-
meld voorbij het Haagsche Schouw langs de Hooge
Morsch Kerb. en Mb. ; en ten slotte voor Giekerk
in de Flor. Fris. p. 126, en Heer, Cannes en buiten
de Tongersche poort Maastricht Dum. Guide p. 35.

ORYZA. 2105

Ordo Gramina Gmel.

Panicoideae A. Br.
Tribus : O r yz e a e Kunth.

Oryza Toiini.

\A11. C. clandestina A. Br. (= Leersia oryzoides Sw. et
Prodr. Ed. I. p. 304). Aan waterkanten, langs beeken
en slooten op zeer verschillende gronden 21- Aug. —
Sept.

In Herb.: f inclusa Wiesb. Mallegat bij Meppel
1859 Lac. en S.; — beek bij de kalkfabriek voor
de venen ten zuiden van Haaksbergen Un. 1895;
Dulder B 1 ij d. en F r i e 1. ; Snoeyinksbeek ten noorden
van Losser Blijd., v. Iterson en L.; Bekkum
Blijd.; Goor 1905 L. en Blijd.; — beekoevers bij
Zutfen 1878 K. A.; aan de Berkel tusschen Zutfen
en Warnsveld 1870 K. A.; Eibergen en veen bij
Winterswijk Un. 1859; — Utrecht 1840, 1842 Lac,
K r a a m w., langs de Klopvaart bij Utrecht G. D e ij n.;
vaart tusschen de Klop en de Batterijen aan den
Gageldijk aldaar 1839 v. d. T.; langs de Klopvaart
bij Zuilen G. Deijn.; Koningslust bij de Klop 1826
D. S.; Tjepma aan de Meern bij Utrecht; — Rotter-
dam aan de Maas 1769 herb. v. Roy en, 1840 Dum.;
— langs slooten op den Thomaswaard bij Werken-
dam 1841 Lac; langs de Beers te Oirschot 1865,
langs de Tongreep en de Dommel bij Vaikenswaard
1874 Lac; tusschen Boxmeer en St. Anthonie 1895
G. en V.; — in den vijver van den ondersten molen
in groote hoeveelheid tusschen Glyceria spectabiHs
en Typha latifoHa 1901 Rieter; beek bij Maastricht
1873 Lac; Maas te Maastricht Un. 1861.
f. patens Wiesb. Haaksbergen Un. 1895Groll; —
langs de Griftbeek bij de Jonasbrug onder Apeldoorn

2106 ORYZA. PHALARIS.

1876 en langs de boorden van de Grift bij de Ka-
naalbrug de Ram te Apeldoorn 1876 K. A.; —
Utrecht 1834 Wtt., G. Broers, 1859 R. B.; vaart
tusschen de Klop en de Batterijen aan den Gagel-
dijk Utrecht G. Broeis; Koningslust bij de KIop
1826, 1827 D. S.; aan de Klop bij Utrecht langs de
Wetering naar Westbroek 1829 Broers en achter
Abstede 1834 Broers; — slootkant polder aan de
Merwede Dordrecht 1837, 1838 Lac; — Nederwet-
tensche molen bij Tongerle 1831 Dz.

(Kampen 1901 Bold. in h. Heukels; langs de
Spiekerbeek bij Dulden als boven; langs de Wolf-
katerbeek (N. 7, 16, 31) 1904 Blijd. in h. W. en
J.; — Apeldoorn 1881 K. A. in h. L.; — Geertrui-
denberg Un. 1911 in h. Utr. ; — Broek-Sittard, vijver
bij den watermolen te Tiiddern 1913 de W. in h. pr.
f. patens Haaksbergen 1895 L.).

Bovendien: Coevorden 1859 Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 195); — Groenlo Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232);
— Maasdam, St-Anthoniepolder en Mijnsheerenland
en — langs slooten te Dussen Lac. (Tijdschr. VIII.
p. 211); — Sittard Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 331);
grachten kastecl Hoensbroek Lac. (Arch. 2. V. p.33)
en watermolen te Afden (Noppenberg) bij Herzo-
genrath lijst de W.

Voorts vermeld bij de Gorter (p. 17 als Pha-
laris orijz.) aan den Beukelsdijk langs de sloot en
beneden den Hoogendijk dicht bij het einde van de
rivier, aan geene zijde van Boschjes-eiland buiten
Rotterdam. D. Rainville.

Tribus : Phalarideae Kunth.

Phalaris L

1478. Ph. canariensis L. Wellicht een gekweekte varieteit
van Ph. brachystachys Lb., in Zuidwest Europa

PHALARIS. 2107

en Noordwest Afrika inheemsch. Het zaad werd
reeds gedurende de Spaansche overheersching in
ons land ingevoerd en heette bij Dodoens o. a.
Spaansch zaad. AIs opslag uit vogeltjeszaad.
0. Jiini — Aiig.

In Herb.: Vuurtoren Terschelling Un. 1886; tus-
schen Hee en Westterschelling 1869 Holk.; dorp
Schiermonnikoog, bij eene boerenwoning 1860 S.;

— Leeuwarden 1859 S.; — Meppel v. Heijn. —
Kampen T., R. B.; buiten de Cellebroederspoort
aldaar 1854 R. B.; Pothoofd Deventer 1877 K.; —
Harderwijk 1864 en 1865 R. B.; Apeldoorn 1872
K. A.; Rusthout bij Leesten 1851 Gronem.;Doe-
tinchem 1885 Groll; Ruurlo 1884 Ens.; Arnhem
1885 Groll, Thomson; Hees bij Nijmegen N. Abel.;
Ubbergen Th. Abel.; Oude haven Nijmegen 1872
Th, Abel.; Culemborg C. A. Backer; — Eemdijk
Amersfoort 1894 Garj.; Amersfoort R. B.; Doorn
1833 Wtt.; Abstedeaan den Krommen Rijn te Utrecht
1835 D. S.; tusschen Utrecht en Houten 1833 Wtt.;

— Amsterdam v. H., M. D., 1843 O.; Weesperzijde
aldaar 1845 Romb., Oosterdoksdijk 1844 v. d. T.;
dijken bij Amsterdam Splitg., v. H., 1843 O.;
Sloterweg, IJdijken, Amstel, Funen aldaar Fl. Amst.;
vuilnisbelt Haarlem 1900 Backer; Heemstede v. d.
Ende, v. d. T.; Zaan bij het Heerenhuis Kerb.;
Haarlem Buse: — Rijnsburg 1853 S.; Leiden For-
sten, Dz., 1832 S. S., 1835 Mb., 1840 B. W.,
Schelpenpad aldaar v. E.; Haagsche Schouw 1832
S. S., 1843 de Vriese; Wassenaar Perin; 's-Gra-
venhage 1832 I. de L. e. h. Groll, Fockema,
R. B.; Trekweg aldaar en Bezuidenhoutsche weg
V. Z.; duinen aldaar 1834 v. H.; Wassenaarsche
weg 1890, Beeklaan 1892 La Chapelle; Loos-
duinsche weg 1888 Destree; kanaal 's-Gravenhage
G. B.; tusschen hier en Delft Stud. Post; Brielle

2108 PHALARIS.

1903, Kolenaschweg Rozenburg te Rotterdam 1902,
Feijenoord 1899 en Stationsemplacement Vlaardingen
1903 W. en J.; Rotterdam 1850 O.; aan de Rotte
aldaar 1893 v. d. Voo; wegen Dordrecht 1837 Lac;
Bleekersdijk 1888 en Noordendijk aldaar 1886 V.;
— Zuid-Beveland en Wilhelminapolder 1843 v. d. B.
Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W. (n.l. aan vuilnis-
hoopen te Hoek); — Woensdrecht 1884 V.; Loop-
schans Breda v. A.; Hinthamerweg 's-Hertogenbosch
1807 Heinsius; — Venlo 1898 Rieter; Valken-
burg 1902 Steichen.

(Holwerd Brakm. in h. pr. ; Witmarsum 1905
Schierb. in h. pr. ; Kornjum 1900 Henr. in h.
pr.; — Zwolle 1892 Carm. in h. pr.; — Apeldoorn
1903 Koornneef in h. pr.; Culemborg 1888 de
Haas in h. pr.; Arnhem Pulle in h. Utr. ; —
Vreeswijk C. A. Backer, in h. Heukels; — "s-
Gravelandsche weg Bussum 1900 Koning in h.
pr.; Muiderberg 1902 v. Goor in h. pr.; Amster-
dam Miq. in h. Utr., 1908 Koornn. in h. pr.,
1910 Geels in h. pr. ; Enkhuizen en de Leek
Sanders in h. pr. ; Spaarne 1893 V. Sur. in h.
pr. ; — Leiden 1900 Jongm. in R. H.; Morschweg
aldaar 1885 Struyk. in h. pr.; Oegstgeest 1899
des T. in h. pr.; 's-Gravenhage 1890 R. B. in R. H.;
Rotterdam l!)00. 1901 en 1910 en bij een fabriek
oudc dijk aldaar 1900 W, en J. in h. pr., laatste
plaats ook 1902 W. en J. in h. des T.; Hoek van
Holland 1910 W. en J. in h. pr.; Zwijndrecht 1878
Posth. in h. pr.; Dordrecht 1912 Kloos in h. pr.;
Arkelpoort Gorinchem 1911 Henr. in h. pr.; —
aangevoerd op vele plaatsen langs de Maas tusschen
Eijsden en Stein 1910, langs het kanaal en slooten
langs het spoor van Eijsden-Sittard 1911, Maastricht-
Aken 1913, Sittard-Herzogenrath 1912 en stortterrein
Maastricht bij de Pieterspoort 1911 de W. in h. pr.).

PHALARIS. 2109

Bovendien: Volgens Holkema Flora p. 128
wordt het stroo dezer plant voor duinbeplanting
gebruikt en slaat zij nu en dan in de duinen op; —
Oranjewoud lijst Brakm.; — Delden opslag Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 230); - buiten de Hertogspoort
vestingwerken van Nijmegen Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 332); Zutfen IJselkant en Wijchen lijst
Brakm.; — Santpoort, Overveen en — Naaldwijk
v. E. (Arch. 2. I. p. 418); Hillegersberg, Overmaas
lijst V. d. Voo; — al de Zeeuwsche eilanden, ook
Noord-Beveland, behalve St. Philipsland A. W.
(Arch. 2. III. p. 138) en A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p. 133); Domburg 1841 lijst v. d. B.; — Ouden-
bosch 1885— '87 Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 550); — Goederenstation buiten de Boschpoort
en langs het kanaal bij de spoorhaven te Maastricht,
St.-Pieter, Heugem, Gronsveld langs de Maas, langs
het spoor te Simpelveld, Wijlre, en bij de vroegere
wolwasscherij te Herzogenrath lijst d e W.

Voorts reeds vermeld bij Dodoens, Kruidt Boeck
1608 met de opmerking: „In Hollant omtrent Alcmaar
wordet oock met sulcken menichte gesaeyt, dattet
van daer somtijts selve nae de eylanden van Canarien
ghesonden wort." Bij Pelletier en Munting.
In V. Hall F. B. S. p. 69 Arnhem, Harderwijk,
Naarden v. Geuns, op alle de wegen om Rotterdam
Rainv., om Amsterdam Six, bij Maassluis v. S. V.;
Vianen; Utrecht v. H. Onder het koren bij het Duif-
huis, Rijnsburg, Valkenburg enz. Kerb. en Mb. in
Fl. Leid. p. 315; bij Leeuwarden, St.-Anna-Parochie
Dronrijp en aan het bolwerk te Franeker Fl. Fris.
p. 32.
1479. P. brachystachys Lk. Op soortgelijke plaatsen als
de vorige, gaarne op korenakkers. Plant uit het
gebied der Middellandsche Zee en nu en dan aan-
gevoerd. 0. Wordt gezegd te bloeien in Mei — Juli.

2110 PHALARIS.

In Herb.: Kolenaschweg door Rozenburg onder
Rotterdam 26 Dec. 1900 W. en J.

(Rijnoever Arnhem 1911 Henr. in h. pr. et in h.
W. en J.; van dezelfde plaats als boven Juli 1901
W. en J. in h. pr. ; Linge bij Gorinchem 1913
Henr. in h. pr.).

Cfr. Jansen en Wachter; Kruidk. Archief
1912. p. 71.

1480. P. minor Retz. Kustlanden der Middellandsche Zee,
ook elders op soortgelijke terreinen ingevoerd,
0. Mei—Aug.

In Herb.: Rotterdam 1910 W. en J. (Arch. 1914).

(Handelsterrein Amsterdam 191 1 H e n r. in h. pr. ; —
Varkenoordsche dijk Rotterdam 1910 W. en J. in
h. pr. et in h. Henr. ; Linge bij Gorinchem 1912
Henr. als voren.
m. glomeratum. Gorinchem 1902 Henr. in h. pr.).

Men zie over deze soort en de verwante Ph.
intermedia Bosc. Jansen en Wachter in Arch.
1912. p. 67.

1481. P. intermedia Bosc. Amerikaansche plant; alhier
voor hct eerst, voor zoover men weet, in Europa
ingevoerd. 0. Juli—Aug. (— Ph. caroliniana
Wats).

In Herb.: Handelsterrein Rotterdam 1901 W. en J.
ingezonden oorspronkelijk als Ph. minor.

(Houthaven Amsterdam 1908 Koornneef in h,
pr., Pinkhof in h. des T.; kolenaschweg Amster-
dam 1902 Th. Stomps en A. J. L. Terwen in
h. W. en J. en in h. Heukels; thans ook in Herb,
(Archief 1914); Meelfabriek Wormerveer 1912 Kloos,
in h. Danser, 1913 Kloos in h. Henr.; Cruquius
weg Amsterdam 1909 Henr. in h. pr. et in h. W.
en J.; — Rotterdam 1901 (eerste vindpl. in ons
land, als minor gedetermineerd), W. en J. in h. pr.,
in ii. HcMikeis; 1910 W. en J. in h. pr.; Handels-

PHALARIS. 2111

terrein aldaar 1906, Maashaven aldaar 1906 W. en
J. in h. pr.; de laatste ook in h. Danser; Park-
haven aldaar 1907 en in den Boschpolder 1911 W.
en J. in h. Danser).

Het meerendeel dezer planten werd als Ph. minor
ingezameld.

Var. angusta (Ph. angusta Nees). In Herb.: Rot-
terdam 1912 W. en J. (Arch. 1914).

(Wormerveer 1913 Jansen en Kloos in h.
Danser; — Maashaven Rotterdam 1906 W. en J.
in h. pr. ; Boschpolder aldaar 1911 W. en J. in h.
pr., in h. Heukels, in h. Henr.).

Bij deze exemplaren teekenen de Heeren Jansen
en Wachter aan dat de aar sterk gelobd is, zeer
robust en ook sterk onderbroken kan zijn. Men ver-
gelijke hieromtrent Kruidk. Archief 1912. p. 68. Ook
werd aldaar verzameld een m. bracteata.

1482. P. paradoxa L. Op bouwland, in tuinen en langs
wegen, en aan ruigten, ook langs oevers in het
gebied der Middellandsche zee, doch in de laatste
tijden ook elders ingevoerd. 0. Juli—Aug.

Niet in Herb.

(Wormerveer 1913 Kloos in h. pr. ; — Rotterdam

1910 W. en J. in h. pr., in h. Kloos; — Rijnoever
Arnhem 1911 Henr. in h. pr., in h. KIoos et in
h. W. en J.

/3. praemorsa Cosson et Durieu. Rijnoever Arnhem

1911 Henr. in h. pr., in h. Kloos et in h. W. en J.).

1483. P. arundinacea L. Aan waterkanten 'en op moeras-
sige plaatsen. 4. Juni—Juli.

In Herb.: Burg op Texel 1860 Lac; — Oldeboorn
1863 Holk.; Leeuwarden 1849 S.; — Groningen
v. H., 1856 Strat.; Haren bij Groningen v. H.; —
Meppel V. H e ij n.; — Zwarten Dijk Kampen 1848 T. ;
Kampen R. B.; Zwolle 1900 L.; Okse 1877 K-;
Linderzijde bij Lonneker 1903, Denekamp 1904

2112 PHALARIS.

Blijd.; — Harderwijk 1866 R. B.; Apeldoorn 1876
K. A.; Vorden 1879 Groll; Gendringen 1905 Rust;
Renkum Buse; Nijmegen B.; Ooische waard buiten
de Hezelpoort en Beuningen Th. Abel.; — Eem
bij Amersfoort 1892 Garj.; Schalkwijk 1835 Wtt.;
Bunnik 1842 Bierens de H. (P. N. S.); Bunschoten
aan de Zuiderzee, Zeist en Achttienhoven 1844
Wenck; Utrecht 1834, 1835 D. S.; de Bi!t v. H.; —
Uithoorn 1871 Boerl.; Amstel tusschen Vrouwen-
akker en Uithoorn Boerl.; Marken tuin dokter
(m. picta) 1886 Boerl.; Amsterdam Fl. Amst.;
Sloter straatweg aldaar 1857 Kniittel; Haarlem
Splitg., 1835 Buse, Kerb., 1871 Groll, 1873
Boerl.; Zomerzorg M. D. (als Calam. Epigeios) —
Hillegommerbeek V.; tusschen hier en Noordwijk
1886 Boerl.; laan van Sassenheim naar Warmond
V. d. T.; Leiden v. Royen (ook m. picta), v. d. B.,
Dz., Forsten, 1835 Mb., 1840 B. W. 1840 O.,
Perin; langs de Haarlemmervaart algemeen 1861
S.; langs de waters 1832 S. S. en groeit aan de
kanten der cingels in het water v. Royen; 's-Gra-
venhage G. B., R. B.; kanaal aldaar V. Z.; Beek-
laan aldaar en Loosduinen La Chap.; Schiedam
1892, 1893 V. d. Voo; Rotterdam 1850O.; algemeen
langs de Rotte 1901 en Rozenburg aldaar 1901 W.
en J.; rivier Dordrecht 1837 Lac; Waarden aan de
Lek tusschen Viaiien en Everdingen v. d. T.; —
Zuid-Beveland 1838 v. d. B.; Hoek 1863 A. W.; —
Loopschans Breda v. A.; 's-Hertogenbosch v. Hov.;
Waalrc 1904 Sloots; — langs de Maas Venlo 1899
R i e t e r.

(Sncek Brakm. in h. pr. ; Leeuwarden 1901 (met
geheel bleeke kafjes) Henr. in h. pr. ; — Groningen
overal R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels;
Nietap Sanders in h. pr. ; — Kampen Bold. in
h. Utr.; Genemuiden 1894 Carm. in h. pr., —

PHALARIS. 2113

Arnhem Pulle in h. Utr., 1908 Henr. in h. pr.;
Nijmegen 1898 Docters v. Leeuwen in h.
Heu kels; Culemborg 1888 de Haas in h. pr. ; —
plassen Loosdrecht 1904 Koornneef in h. pr. ;
Baarn 1889 Costerus in h. pr.; Zandbergen Naar-
den 1899 Koning in h. pr.; Ringvaart Diemermeer
1900 V. Goor in h. pr.; Amsterdam 1909 Geels
in h. pr., 1909 Henr. in h. pr. ; duinen Vogelenzang
1899 Docters v. Leeuwen in h. Heukels; —
Ringvaart Lisse 1893 en Oegstgeest 1892 V. Sur.
in h. pr.; Beeklaan 's-Gravenhage 1898 v. Breemen
in R. H.; Delft 1875 (f. palHdis) L. in h. pr.; Delfs-
haven, Schiedam 1908 en Rotterdam 1901 W. en J.
in h. pr.; Beneden Heijsche dijk 1909 Danser in
h. pr.; Dordrecht 1894 Posth. in h. pr., 1913
Kloos in h. pr.; — Roermond 1900 G. en Jongm.
in R. H.; Weert 1907 des T. in h. pr.; Keuteberg
1889 Struyk. in h. pr. ; vrij algemeen langs de
Maas, Jeker, Geul, Geleen, Roode beek, Eijserbeek
enz. 1900, 1913 de W. in h. pr.
m. picta voormaHge bloemkweekerij Rotterdam 1902
W. en J. in h. pr.; Alfen aan den Rijn 1897 Ceton
in h. Heukels.

f. minor W. en J. Rotterdam 1908 W. en J. in h. pr.).
Bovendien: Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV.
p. 81); ten zuiden van Nes en Schiermonnikoog,
weg naar de Reede Albarda in Holk. Fl. p. 128 —
tusschen Wolvega en Ter Idzerd Un. 1881 (Arch.
2. III. p. 424); Oppenhuizen, IJlst, Scharnegoutum,
IJsbrechtum, Joure, Langweer, Haskerhorne, deDille,
Oldeholtpade, Balk, Teridzerd, Menaldum, Kollum,
Veenwouden, Irnsum, Heerenveen, Beets, Olterterp,
Drachten, Bakkeveen, Ureterp, Terwispel, Wijnjeterp,
Oude-Schouw, Rauwerd, Terzool, Bolsward, Hichtum,
Hardegarijp, Quatre-Bras (Tietjerksteradeel), Bergu-
merheide,Bozum,Hijum,Holwerd,Ternaard,Waaxens,

133

2114 PHALARIS.

(West Dongeradeel), Bornwerd, Dokkum. Sloten,
Wijkel, Terhorne, St.-Anna-Parochie, Woudsend,
Ipecologa, Heeg, Hommerts, Roodhuis, Nijeschoot,
Wommels, Baard, Mantgum, Follega, Gaastmeer,
Oosterzee, Tjeukemeer bij Echten, Deifstrahuizen,
Rotsterhaule, Peperga, Oudega (W.), Lieve Vrouwen-
parochie, Grauw, Witmarsum en — Eelde, Harender-
molen lijst Brakm. — Hoogeveen, Zwinderen,
Gramsbergen, Coevordcn, Sleen, Weerdinge 1859
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 259); — Steenwijk,
Steenwijkerwold, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VL
p. 353); langs Nieuwe Wetering tot school in Ton-
geren Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416); Almelo,
Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
196); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2.
L p. 201); Borne, de Poppe Un. 1895 (Arch. 3. I.
p. 230); Diepenheim en — Zutfen naar Bronsbergen
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); Borculo Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 231); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. V.
p. 406); Kannenburg bij Vaassen Un. 1890 (Arch.

2. VI. p. 99); Zutfen, Twello, Loenen, Ingen, Lien-
den — Baarn lijst Brakm. - Hilversum Un. 1872
(Arch. 2. I. p. 307); tusschen Muiden en Laren Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); — Westiand, Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 418); Rockanje Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 402); langs de Rotte, Zuidhollandsche
Veenpolders, Boskoop lijst v. d. Voo; — Walcheren,
Schouwen,Duiveland,Tholen,OostenWestZeeuwsch
Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 138); al de
Zeeuwsche eilanden A. W. en L. (Arch. 2. VI. p.
133); tusschen Koudekerke en Middelburg, tusschen
Dishoek en Zoutelande, tusschen hier en Westka-
pelle, tusschen Domburg en Oranjebosch, tusschen
hier en Vrouwenpolder, tusschen Veere en Gapinge
en tusschen hier en Middelburg Un. 1902 (Arch.

3. II. p. 1037); duinkant Schouwen, Kloosterzande

PHALARIS. ANTHOXANTHUM. 2115

lijst V. d. B.; — Oudenbosch, 1885— '87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 550); — Station Ven-
raai Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); rechter Maas-
oever Roermond Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628);
Maastricht, Meersen, Sittard Un. 1861, Maastricht,
Wijlre-Slenaken, Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 331).

Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r en K n ij f. Bij
de Gorter (p. 16) bij Doesburg, Harderwijk, Wage-
ningen, duinkant Haarlem, in de Laanen tusschen
het heghout bij de slooten op S. Hacken-goedt bij
Zwol. De m. picta: bij de Bild op eene schaduw-
achtige plaats v. H. in Fl. B. S. p. 69, evenzoo in
het Oranjewoud H in xt in F 1. Fri s.

Anthoxanthum L.

1584. A. odoratum L. Zeer algemeen in weilanden, langs
wegen en dijken en ook in bosschen, onder kreu-
pelhout, op de meest verschiJlende grondsoorten.
Hare indigeniteit is niet juist vast te stellen, omdat
de plant een steeds voorkomend element vormt in
graszoden mengsels. 21- Aprii — Jiini.

In Herb.: Texel 1860 Lac; VHeland 1858 Lac,
tusschen Nes en Buren op Ameland 1869 Holk.;
Rottum 1861 Lac. en Knuttel; — Herbayum 1861
J. M. de B.; Leeuwarden 1850 S.; Polderdijk Olde-
boorn 1869 v. T.; — Pieterburen 1866 v. H.; Gro-
ningen v. H.; Sterrebosch aldaar Strat.; — Valthe
1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn., 1865 H. d. V.;
— Wanneperveen .1898 L. en G.; Kampen 1847,
T., R. B.; Deventer 1877 K.; Gramsbergen 1853
Kros; Lonneker 1903 Blijd.; — Harderwijk R. B.;
Zutfen 1834 Wtt.; Vorden Groll; Ruurlo 1885
E n s. ; weiden in het broek aldaar 1886 E n s. ; Leesten
1851 Gronem.; Arnhem Thomson; Renkum
Buse; Nijmegen B.; N. en Th. Abel; Ooische

2116 ANTHOXANTHUM.

waard Th. Abel.; — Amersfoort R. B., 1890 Garj.;
* Hoogland D. S.; Grebbe 1851, 1853 O.; Rijzen-
burger bosch 1857 Kniittel; omtrent Oudwijk
V. d. T.; Utrecht 1835 Wtt., C. A. B., v. H., For-
sten, 1851 Hartm.; batterijen aan den weg van
Utrecht naar Houten v. d. T.; de Bilt C. A. Bergs-
ma; — Naarden 1864 O.; Amsterdam Fl. Amst.;
Schinkel 1857 KniJttei, Oosterbegraafplaats Am-
sterdam 1868 O.; Jaagpad aldaar 1846 Romb.;
Sloterweg 1842 Bierens de H. (P. N. S.); Leg-
meer 1884 Boerl.; Urk 1852 Backer de Wit;
Wieringen 1856 Lac; bosch bij Bergen Un. 1891;
Haarlem 1837 Buse, Romb., 1870 Groll, 1873
Boerl.; Meer en Bosch Heemstede v. d. T.; Haar-
lemmerhout Kerb., 1871 Hoek; Bloemendaal B.
W.; — tusschen Hillegommerbeek en Noordwijk
1886 Boerl.; Noordwijk Exc. 1860 S.; Lisse 1833
Wtt.; Keukenhof aldaar Exc. 1887; Sassenheim
1857 S.; Poelgeest Fock.; Haagsche Schouw 1829
V. H.; Leiden Dz., 1835 Mb., 1837 Lac, 1840
B. W., 1845, 1851 O., Fockema, 1871 Boerl.;
Endegeest 1836 Lac, buiten de Zijlpoort 1831
Forsten; Voorschoten Pierot; Stadwijk aldaar
1897 V.; Haagsche bosch V. Z., 1854 v. H. Jr.;
Scheveningsche boschjes La Chap.; 's-Gravenhage
V. Z., G. B., R. B., V. Breemen; Loosduinen La
C h a p. ; Voorburg 1833 W 1 1. ; Delft v. S. V. ; Hoofd-
weg ter Spille v. d. Voo; overal langs de Rotte
1902 en buitenpiaats Rozenburg 1904 W. en J.;
Oude Plantage 1892 v. d. Voo; Poortugaal 1872
Schepm.; — Zuid-Beveland 1838 v. d. B.; Vlis-
singen 1881 Buijsm.; Zeeuwsch Vlaanderen 1860
A. W.; Eede 1861 A. W.; — Speelhuis Breda en
buiten de Ginnekenpoort aldaar v. A.; langs de
Aa bij Ginneken 1896 V.; — St.-Joost 1895 G. en V.
(Leeuwarden 1905 Schierb in h. pr.; Heerenveen

ANTHOXANTHUM. 2117

Kuyper in h. Utr.; Offingawier Brakm. in h. v

pr.; — Groningen overal 1903 R. de Boer en

H. Kooi in h. Heukels; — Nietap Sandersin

h. pr.; — Kampen Bold. in h. Utr.; Heino 1912

L. (var.) en Zwolle 1886 L. in h. pr., 1891, 1892

Carm. in h. pr.; IJselmuiden Sanders in h. pr.;

Enschede 1905 Blijd. in h. pr.; — Randwijk, Cu-

lemborg C. A. Backer in h. Heukels; — Soest-

dijk 1903 Koornneef in h. pr. ; — Hilversum

1902, Bussum 1891 Costerus in h. pr.; Jan Tabak

Naarden 1898 Koning in h. pr.; Ouderkerk 1910

Geels in h. pr.; Diemermeer 1900 v. Goor in h.

pr.; Enkhuizen Sanders in h. pr.; Aardswoud

H. V. Ree in h. Heukels; — Leiderdorp 1885

Struyk. in h. pr., 1900 des T. in h. pr.; Rijngeest

onder Oegstgeest 1892 V. Sur. in h. pr.; Haagweg

Leiden 1899 des T. in h. pr.; Abspoel 1900 en

Cronestein Zoeterwoude 1899 Jongm. in R. H.;

Haagsche bosch 1892 Brussaard in h. pr.; 's-Gra-

venhage 1890 R. B. in R. H.; afzanderij Dekkersduin

aldaar 1896 v. Breemen in R. H.; Spoordijk Rot-

terdam-Gouda 1901, duinen bij Hoek van Holland

1901 en Staalduin 1902 W. en J. in h. pr.; Rockanje

1910 en Hoek van HoIIand 1911 W. en J. in h. pr.;

Dordrecht 1893 Posth. in h. pr., 1912 KIoos in

h. pr.; — Middelburg 1874 L. in h. pr., singel

aldaar 1868 S. Lako in h. pr.; Vlissingen 1888 L.

en Brakm. in h. L.; — Oudenbosch 1886 de

Haas in h. pr.; — Heulerbroek Weert 1908 Schierb.

in h. pr. ; Valkenburg W e n t in h. U t r., S t e i c h e n

in h. pr.; algemeen Zuid Limburg de W. in h. pr.).

f. umbrosum Bolle Dordrecht 1913 Kloos in h.

pr.; — Geulem 1910 W. en J. in h. pr.; Hoensbroek

1912deWeveren Valkenburg 1912 Henr. inh. pr.;

f. vulgatum A. et G. Rotterdam 1901 W. en J. in

h. pr. — Arnhem 1908 Henr. in h. pr.

2118 ANTHOXANTHUM.

f. silvaticum A. et G. Schaesberg 1912 W. J. en

Henr. in h. W. en J.

f. strictum A. et G. Nijmegen 1910 Henr. in h.

pr.; — Hoek van Holland 1903 W. en J. in h. pr.

f. asperum Rotterdam 1907 W. en J. in h. pr.

f. villosum Loisel. Rotterdam 1909 Danser in

h. pr.

1. compactum: Lochem 1913 Henr. in h. pr.

1. compositum: Rotterdam 1908 B. H. Danser en

1908 W. en J., IJselmonde 1913 en — Geulem

1910 W. en J. in h. pr.

1. interrupla Valkenburg 1912 en Geulhem 1912
W. J. en Henr. in h. W. en J.

Met paars aangeloopen aren — Staalduin 1902
W. en J. in h. pr.

formae diversae. Rotterdam 1902, Hellevoetsluis
1910 en Hoek van Holland 1901 W. en J. in h.
pr.; — Geulhem 1912 W. J. en Henr. in h. W. enJ.

Bovendien: Terschelling, Schiermonnikoog Holk.
Flor. p. 128; — Scheene, Teridzerd Un. 1881
(Arch. 2. III. p. 424); Joure, Oranjewoud, Oppen-
huizen, Knijpe. Rijperkerk, Roode klif, Sneek. Balk,
Olterterp, Drachten, Bakkeveen, Idskenhuizen, Tjerk-
gaast, Wijkel. Kippenburg, Langweer, Wolvega,
Oosterwolde, Witmarsum,Hichtum,Akkrum,Beetgum,
Marssum, Hardegarijp, Goutum, Blesse, Woudsend
lijst Brakm.; — alle bczochte plaatsen in Drenthe
1859 Lac. en S.; — Steenwijk, Steenwijkerwold
enz. Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Heino tot
Nieuwe Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416);
Almelo, Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch.

2. I. p. 196); Hengelo, Twikkel, Haaksbergen, de
Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); - Winterswijk,
Eibergen, Groenlo, Borculo Un. 1859 (Arch. I. V.
p. 231); Meddo bij Winterswijk Un. 1897 (Arch. 3.
I. p. 624); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406);

ANTHOXANTHUM. 2119

Apeldoorn algemeen K- A. (Arch. 2. III. p. 206);

Vaassen, Epe Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); —

Bergen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 273); Heilo, Heems-

kerk, Castricum, Velsen v. E. (Arch. 2. I. p. 418);

Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); — Brielle-

Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — al de

eilanden behalve Tholen A. W. (Arch. 2. III. p. 138)

en behalve St. Philipsland A. W. en L. (Arch. 2.

VI. p. 133); Dishoek, tusschen Koudekerke en Mid-

delburg, tusschen Domburgen Oranjebosch, tusschen

hier en Vrouwenpolder, tusschen hier en Veere en

tusschen Gapinge en Veere Un. 1902 (Arch. 3. II.

p. 1037); — Woensdrecht Un. 1896 (Arch. 3. I. p.

355); — Blerik, Velden, Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.

577); Keversbroek Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628);

algemeen Zuid Limburg (Arch. 2. V. p. 32).

f. montanum A. et G. Grasvlakten op de mergel-

rotsen te Geulem, Schin op Geul, Vaals en Pieters-

berg, lijst de W.

f. umbrosum Bolle algemeen in bosschen; lijst

de W.

f. vulgatum A. et G. algemeen in weiden, lijst d e W.

i silvaticum A. et G. Dolsberg, Bosch te Wijlre

en Hermitage Valkenburg lijst d e W.

f. villosum Loisel Zuid-Beveland lijst v. d. B.

m. compositum Geulem iijst de W.

m. interrupta Oud Valkenburg, Geulem, Pietersberg

Epen lijst de W.

m. paniculatum v. Hall Zuid-Beveland lijst v. d. B.

vivipara Griend te Weurt Th. Abel. (Arch. 2. V.

p. 332).

Voorts worden door v. Hall (Fl. B. S. p. 24)
de verscheidenheden /3. spica laxiore ramosa en
r. glumis pubescentibus Leers onderscheiden, de
eerste vermeld voor Friesland Cl. Mulder en op
vette gronden bij Utrecht v. H.; de laatste voor de

2120 ANTHOXANTHUM.

duinen van Holland en op de Amersfoortsche heide
Favrod, bij Utrecht v. H. Hiermede zullen waar-
schijnlijk bedoeld zijn de vormen interrupta of
paniculatum v. Hall en f. villosum. Ook de Fl.
Leid. p. 316 geeft de verscheidenheid /3. op voor
Endegeest, de var. y. voor de Duifhuislaan bij
Rhijnhof Kerb. en iV\b. Voor den gewonen vorm
worden in het algemeen geen nadere groeiplaatsen
aangegeven.
1485. A. aristatum Boiss. (= A. Puehi Lecoq et Lamotte
en Plur. Aut.). Plant inheemsch in de landen van
de Middellandsche Zee, misschien reeds in Napo-
leon's tijd in Noordelijk Europa ingevoerd. Bij ons
wordt de plant gezegd uit Hannover te zijn inge-
voerd, wat mogelijk is, ofschoon de eerste opgaven
uit Noordwest Duitschland eerst na 1850 dateeren,
terwijl de plant bij ons reeds in 1850 verzameld
werd. Hoofdzakelijk tusschen de rogge, maar ook
tusschen andere gewassen zich zelf uitzaaiend; ook
langs wegen. 0. Mei—Juli.

In Herb.: Bakkeveen Exc. Pl. 1904; — bij Meppel
1903 G. Jongm. en Tjebbes; — den Ham 1892
L. en Carm.; roggeakkers op de hooge veen-
gronden te Staphorst 1898 L.; Heino Un. 1888;
Almelo, Delden Un. 1870 O. ; Delden 1850 Wtt.;
Enschede 1883 K-, 1903 Blijd.; Oldenzaal, Dene-
kamp, Ootmarsum, Tubbergen, 1879 La c; Lonneker,
Haaksbergen, Losser 1891 L.; Haaksbergen Un.
1895; (Bentheim, Gildehaus, en Itterberg 1869
Hinxt'); — Tonsel bij Harderwijk 1881, 1886

') In Arch. 1. I. p. 302 staat verkeerdelijk 's Heerenberg. In
Arch. 2. II. p. 15 wordt de afkomst dezer plant over Hannover be-
sproken en j;emeld dat volgens bericht van Dr. W. C. H. Staring
,dezelfde plant ook in de omstreken van Lochcm de roggevelden in
zulk een mate verontreinigd had, dat men zich niet ontzag onze
nieuwe indigtne met den naam van verpestend onkruid te bestempelen".

ANTHOXANTHUM. 2121

R. B.; Gorsel 1897 V.; Apeldoorn 1879 K- A.;
Legerplaats Harskamp 1902 W. en J.; Zutfen 1885
Groll; Hoenderloo Un. 1890; Vorden 1888 Groll;
Lochemmerberg 1886 V ; Lochem 1875 O.; Borculo
1894 V.; Eibergen 1879 K-; — Amersfoortsche berg
Garj.; — spoorwegterrein bij de Oude Plantage
Rotterdam 1901 en kolenaschweg Rozenburg aldaar
1901 W. en J.

(Balk Brakm. in h. pr.; — Winschoten 1895
Schipper in h. pr.; — Zwolle 1897 en Hellen-
doorn 1897 V. Sur. in h. pr.; Deventer 1911 Brus-
saard in h. pr.; Nijenhuis 1888 Struyk. in h. pr.;
Denekamp 1900 Bern. in h. Heukels, 1904
V. Iterson in h. des T.; Hardenberg 1894 L. in
h. pr. ; Ootmarsum 1905 W. en J. in h. pr. ; de
Lutte 1895 Schipper in h. pr. ; — Lochem 1908,
Rijnoever Arnhem 1908 en Velp 1911 Henr. in
h. pr.; kerkje Oosterbeek 1905 W. en J. in h. pr.;
Barneveld v. Goor in h. Heukels; Apeldoorn
1904 V. Goor in h. pr.; Ruurlo 1901 Struyk. in
h. pr.; — Hanenburg 's-Gravehhage 1897 v. Bree-
men in R. H.; Hoek van Holland 1909 des T. in
h. pr. ; Rotterdam 1901 W. en J. in h. Heukels;
— langs het spoor buiten de Boschpoort Maastricht
1911, akkers bij het spoor te Meersen, Geulem,
Wijlre, Eijs 1913 de W. in h. pr.
f. typicum Rouy. Ootmarsum 1905 Exc. Pl. en
Oosterbeek 1905 W. en J. in h. pr.
f. laxiflorum Chamb. Oosterbeek 1913 en Rotterdam
1904 W. en J. in h. pr.

Ook in de zandgronden van oostelijk Diepenveen, Bathmen en Rijssen
komt deze Autlio.xanthum in zulk een menigte onder de rogge voor,
dat men haar bij zonnig weer reeds aan den walgelijken reuk herkent.
Zij wordt in die buurten algemeen aangeduid met de namen Siof-
hakken, Zoo^enhaar, Pietse Onderkoren, welk groot aantal echt
inlandsche namen wel op hare algemeene vespreiding wijst.

2122 ANTHOXANTHU.M. HIEROCHLOE.

f. villosum A et G. Rozenburg Rotterdam 1901
W. en J. in h. pr.

f. nanum Lloyd. Oosterbeek 1913 W. en J.; Zutfen
1885 O.?

Bovendien: Rijs, Warns, Wijkel lijst Brakm. —
Hengelo, Oele, Brinkhuis, Woolde, Borne Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 230); Enter Un. 1897 (Arch. 3. I. p.
624); — Beekbergen, Loenen K. A. (Arch. 2. III.
p. 287); Ruurlo 1886 Ens. (Arch. 2. V. p. 384).
In Ruurlo volgens den Heer Ensink reeds twintig
jaar bekend en aldaar door Landbouwzaden uit
Eibergen aangevoerd.

Ofschoon reeds in 1850 zeker verzameld en mis-
schien reeds vroeger waargenomen, werd A. Puelii
als nieuwe indigena het eerst vernield in Arch. 2. I.
p. 81 als gevonden tusschen Almelo en het Witte-
veen in 1870 en Delden.

Hierochloe Gmel.

1486. H. odorata Wahlenb. (=- H. borealis R. et Sch. et
Fl. B. S. p. 76). Aan watcrkanten en op vochtige
plaatsen in weilanden, vooral op veenachtigen grond.
%. April—Mei.

In Herb. : Koudum 1872 J. M. d e B. ; — Groningen
V. H.; Onlandsche dijk aldaar S tra t.; Onland 1831
V. H.; — Meppel v. Heijn.; — Kampen R. B.. T.;
Nieuwe weg aldaar 1873 Hoek; Zwolle 1849 R. B.;
Land van Vollcnhove 1897 L.; — Harderwijk 1864
R. B.; langs het kanaal naar Hattem te Apeldoorn
1873 en Apeldoorn 1877 K. A.; Nijmegen B.; vijver
kasteel Heumcn 1883 K.; — Amersfoort 1894 Garj.;
Utrecht v. d. T., 1835 en 1836 D. S., G. Deijn.,
1842 Lac, 1872 de Br.; Bunnik 1842 Bierens
de H. (P. N. S.); Ankeveen 1856 Lac; Abcoude,
Baambrugge, Vinkevccn en Waverveen, ook bij

HIEROCHLOE. 2123

Utrecht en — ruimschoots in de vochtige duinval-
leien bij Haarlem, Overveen, Zandvoort enz. E. B.
Asscher; Muiden Splitg.; Kortenhoef 1898 V.;
Amstelveensche weg 1839 Romb.; Schinkel 1857
Kniittel, aldaar, Sloterweg en Amstelveensche weg
Fl. Amst. ; Uit den Dop van Meer en Bosch aan
de Haarlemmermeer Heemstede v. d. T. ; Heemstede
1870 Groll; Schalkwijk bij Haarlem 1865 H. d. V.;
Overveen 1878 S.; tusschen Vogelenzang en Hille-
gommerbeek Exc. 1883; Moeras bij de Liede 1900
Backer; — Plassen Nieuvvkoop 1901 Jongm. en
Valk; Leimuiden 1889 V.; Wouterbrug bij Leiden
Mb.; Leiderdorp bij de kerk langs een rand bouw-
land 1902 G. en Jongm ; Leiden Dz., 1835 Mb.,
1848 B. W., H a r t m., S. ; Studentenpad aldaar v. d. B.,
1840 B. W., 1846 O., Kerb., 1871 Boerl.; Keu-
kenhof Lisse 1901 V.; Haagsche Schouw Wtt..
1846 O.; Katwijk 1860 S.; Persijnspan 1855v. H. Jr.;
Voorschoten 1833 S. S.. B. W., Endegeest 1837
Lac; Wassenaar wie?, Papenlaan aldaar v. d. B.;
Waalsdorp 1864 H. d. V.; Wassenaarsche weg La
Chap.; Laan van Meerdervoort 's-Gravenhage 1873
en duin aldaar 1865 H. d. V.; langs de groote vijver
Haagsche bosch V. Z., Voorburg 1830 Forsten; —
Walcheren 1882 Keijzer; Vlissingen 1881 Buijsm.;
Oost Kapelle 1839 v. d. B.; — weg naar den Oranje-
boom bij Princenhage v. A.

(St. Jansga Brakm. in h. pr. ; — Paterswolde
Miq. in h. Utr., aldaar, Eelderwolde, Eelde, Peize,
Roderwolde R. de Boer en H. Kooi in h. Heu-
kels; — Kampen Bold. in h. Utr. ; Zwolle 1886
L. in h. pr., 1892, 1894 Carm. in h. pr.; — West-
broek, Achttienhoven 1900 G. en Jongm. in R. H.;
Ankeveensche plassen 1900 v. Goor in h. pr. ; —
Bussum 1913 Geels in h. pr.; 's-Graveland 1899
Docters v. Leeuwen en Zeeburgerdijk Amster-

2124 HIEROCHLOE.

dam dezelfde in h. Heukels; Amstelveensche weg
aldaar 1909 Henr. in h. pr.; Koenenkade aldaar
1904 Koornneef in h. pr.; — Lisse 1890 en de
Kaag 1898 Struyk. in h. pr.; Keukenhof Lisse 1902
des T. in h. pr.; Wassenaarsche weg 1896 v. Bree-
men in R. H.; Delfshaven 1901 W. en J. in h. pr.
(vindplaats verdwenen); Schorren langs Maas tus-
schen Delfshaven en Schiedam 1901 W. en J. in
h. pr. ; Moerassen aan den Koedood tusschen Rot-
terdam en Rhoon 1910 Danser in h. pr.; Papen-
drecht 1913 Kloos in h. pr. — Souburg 1877 L.
in h. pr. ; Sloeweg bij Nieuw en St. Joosland 1879
Schipper in h. pr. ; — Oudenbosch 1886 de Haas
in h. pr.).

Bovendien: (Borkum Buchenau Arch. 1. I. p.
293); — Rotsterhaule, Oude Haske, Boornzwaag,
Oudega (W.); Wester Zijpen bij Joure, Veenwouden,
Zwaagwesteinde, Tjerkgaast, Oldeboorn, Terhorne
Sneek, Ouwsterhaule, Rijperkerk, Rinsumageest,
Oppenhuizen, Offingawier, Teridzerd, Tietjerk, War-
tena, Goutum, Hemelum, Bergum, Lemmer, Oos-
terzee Hjst Brakm.; — Groentjes Harderwijk R. B.
(Arch. 1. V* p. 427); — Marienbosch bij Bentveld,
Groenendaal bij Heemstede v. E. (Arch. 2. I. p.
418); — Beeklaan 's-Gravenhage de W. H. (Arch.
2. II. p. 124); — Zuid-Beveland A. W. en L. (Arch.
2. VI. p. 133), reeds v. d. B. Tijdschr. VIII. p. 49
en bosch Oosterzwake 1840 lijst v. d. B.

Voorts tusschen Rotterdam en Overschie, ook bij
Gouda en Bodegraven Rainv. bij de Gorter p.
271; in de Nieuwkoopsche en Zevenburgsche droog-
makerij ten noorden van den Rijn, bij Amsterdam
op den weg naar Sloten Kops; bij Amsterdam in
de Nigtevechtsche laan Reinw.; bij Utrecht zeld-
zaam, doch gemeen in de moerassige gronden
tusschen Amsterdam en Amstelveen v. H. Fl. B. S.

HIEROCHLOE. ANDROPOGON. ZEA. PANICUM. 2125

p. 79. In een laan tusschen Oud Poelgeest en het
graf van Wijttenbach Lac. in Fl. Leid. en Giekerk,
Wolvega en elders in Fl. Fris. p. 33.

Tribus Andropogoneae Presl.

Subtribus; Andropogoninae A. et G.

Andropogon van Royen.

1487. A. Halepensis Brot. Op zonnige droge plaatsen
op heuvels, in wijnbergen, dikwijls echter ook als
adventief plant. 0. Juni — Juli, bij ons echter later.
Niet in Herb.

(Ertskade Amsterdam 1910 Henr., 1911 (Sept.)
Henr. en Zandvoort in h. Henr., in h. Kloos en
in h. W. en J.

ft. muticus Asch. Cruquiusweg Amsterdam 1911
Henr. in h. pr. et in h. W. en J.
A. ischaemum L. wordt door de Wever (Lijst
III. p. 3.) aangegeven voor het naburige Tongeren,
waar zij tot 1866 veel voorkwam. Aldaar nog in
1910 op 3 plaatsen weer teruggevonden. Cfr. Bull.
Soc. Belg. 1913.

Tribus : M a y d e a e Mathieu.
Zea Micheli.

Zea Mays L. Mexikaansche kultuurplant; nu en
dan als opslag. 0. JuU—tierfst, zonder de zaden
te rijpen.

In Herb.: Stadsmestvaalt Schiedam 1895 V.

(Spoorwegterrein Rotterdam 1901 W. en J. in h.pr.).

Tribus : P a n i c e a e Kunth.
Panicum L.

1488. P. sanguinale L. In moeshoven en tuinen in enkele
gevallen met zaden aangevoerd. 0. Juli — Herfst.

2126 PANICUM.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1893 L.; tuinen
aldaar 1877 K. ; — tuin logement de Arend te Apel-
doorn 1859 Lac; Zutfen 1834 Wtt.; moesland
Terborg 1901 Struyk.; Groenlo, Winterswijk en
Eibergen U n. 1859; Arnhem Perin; Moeshof Ede
1890 V. Vloten; — Lisse 1849 v. Heijn.; voor-
malig buiten Oranjelust Leiden 1901 Struyk.;
aardappelveld Dordtwijk onder Dubbeldam 1899
Posth.; — tuinen Axel 1857 A. W. ; — Spreeu-
wenburg onder Berlicum bij 's-Hertogenbosch (ook
te Hintham) v. Hov. ; Valkenswaard 1827 v. H.;
Station Achel 1900 G. en Jongm.

(Diepenheim 1903 Blijd. in h. pr., 1905 L. en
Blijd. in h. W. en J.; — Apeldoorn 1873 K. A. in h.
L.; Zutfen 1835 Wtt. in h. W. en J.; Wijchen
Brakm. in h. pr.; — Utrecht 1908 v. Embden
in h. Heukels; Amerongen 1896 Posth. in h. pr. ;
— Wormerveer 1913 W. en J. in h. pr.; Amsterdam
1908 Pinkhof in h. Koornneef, 1911 Henr. in
h. pr. ; — Rotterdam 1907 W. en J. in h. pr. ; han-
delsterrein aldaar 1906 W. en J. in h. Danser;
Station Dordrecht 1912 Kloos in h. pr.; Dubbeldam
1899 Posth. in h. pr.; Gorinchem 1911 Henr. in
h. pr. ; — Berlicum 1889 de Haas in h. pr. ; Eind-
hoven — Valkenswaard e. h. Broers {1 ex. tus-
schen veel P. lineare) in h. W. J. Eindhoven 1901
Posth. in h, pr. et in h. Henr.; Station Budel
1899 des T. in h. pr.; — Horn 1900 G., Rieter
en Jongm. in R. H.; Schinnen zandig bouwland
bij de molen te St. Jansgeleen 1902-1913, idem
te Danike (Schinnen) langs het spoor 1902 — 1913
de W. in h pr.

Var. distachyum A. et G. Gorinchem 1912 Henr.
in h. pr.

Var repens A. et G. Wormerveer 1911 Jansen en
KIoos in h. W. en J. Amsterdam 1911 Henr. en

PANICUM. 2127

Zandvoort in h. Henr., en in h. W. en J.
/3. ciliare Trinius. Bij Eindhoven, Valkenswaard
V. H., Dz. in h. W. en J.

Bovendien: Station Markelo Un. 1897 (Arch. 3.
I. p. 624); — Walcheren A. W. (Arch. 2. VI. p. 133);
— Van de Groote Peel bij Beegden naar Roermond
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

a. atrichum A. et. G

b. distachyum A. et G.

c. repens A et G., alle te Schinnen op en bij zandig
bouwland, bij Sweykhuisen, en Daneke lijst de W.

Voorts tusschen Zeist en de Bilt Kops in Fl.
B. S. p. 71.
1489. P. lineare Krocker (= P. glabrum Gaud. et Prodr.
Ed. I p. 299). Op bebouwde gronden, aan wegen
enz. in zandige streken. 0. Jiili — Aiig.

In Herb.: Zuidlaren 1858 Strat.; — Zandberg bij
Kampen.te Kampen 1848 R. B., T.; Zwolle 1892
L.; Deventer Wtt. ; Diepenheim (als '^ang.) 1905
L. en Blijd.; — Harderwijk (als sang.), Hulshorst
bij Harderwiik 1852 R. B.; Apeldoorn 1872 K. A.;
Beekbergen 1835 Wtt. (sang.); tusschen Zutfen en
Voorst 1846 S. S.; Zutfen 1835 Wtt.; op het Ense-
rink bij Vorden Hoffm.; Ruurlo 1885 L. enEns.;
Vorden 1885 Groll; Groenlo U n. 1859 (onder
sang.); Winterswijk Un. 1859 (ook als sang),
Lichtenvoorde, Varsseveld Un. 1859; 's-Heerenberg
1870 H. d. V.; Eibergen (als sang.) Un. 1859;
Rheedersteeg 1838 Buse; Wolfheeze Un. 1847;
bosch van Doorwerth v. d. T. ; Renkum 1848 Buse;
Spoordijk Ede 1890 v. Vloten; Wageningen 1833
Wtt., 1887 G.; Nijmegen B., Th. Abel., 1833
Wtt.; Beek bij Nijmegen B., Wtt., 1857 O.. v. H.;
Uilenput aldaar 1868 v. H.; — Rhenen Th. A bel.;
Grebbe 1827 v. H.; Amersfoort Splitg., R. B.,
(als sang.) 1905 des T.; Doorn 1833 Wtt.,, Drie-

2128 PANICUM.

bergen 1834 v. H.; Zeist, Rijzenburg 1858 A. W.
Hartm., en R. B.; de Bilt 1837 D. S., Buse;
Utrecht v. H.; huis ter Heide 1859 v. H. (vroeger
ook als sang.), op Dijnzelburg aldaar 1859 v. H.; —
Naarden 1864 O. ; tusschen Naarden en Huizen
V. d. T.; Naarden en Muiderberg G. Deijn.; Hil-
versum 1837 D. S., v. d. T., 1872 v. T.; Laren
B. W., 1842 A. N. Teengs (P. N. S.) (als sang.);
Zandvoort 1865 H. d. V.; Bentveld Groll; Benne-
broeker duinen 1837 M b. ; Keukenduintje Bennebroek
Mb.; in het boschje bij de 2e brug bij Bennebroek
Kerb. (als sang.); Vogelenzang Kerb. en Mb.; —
Hiliegom Buse; Noordwijkerhout Dz.; Scheve-
ningsche boschjes Destree; spoorwegterrein Rot-
terdam 1905 W. en J.; — Sas van Gent 1861 A. W.;
Zuiddorpe 1854 A. W.; Zoom bij WouwUn. 1896;
Veerdam bij Werkendam 1837 Lac. ; Ulvenhoutsche
bosch 1895 S. en V.; Hervensche dijk 's-Hertogen-
bosch V. Hov.; Eindhoven Dz., Wtt. (als sang.);
Stryp 1834 Wtt. (als sang.); Deurne 1871 Lac;
Valkenswaard 1827 v. H.; — Horn bij Roermond
Un. 1900 en L.

(Haaksbergen-Enschede 1895 V. Sur. in li. pr. ;
Broekheurne bij Enschede 1903 Blijd. in h. pr. ; —
Lochem 1908 Henr. in h. pr. et in h. W. en J,
(hier eerst als sang.); Bouwland Toldijk gem. Steen-
deren Brakm. in h. pr. ; Apeldoorn 1906 Koornn.
in h. pr. ; Ede 1908 Henr. in h. pr.; Oosterbeek
1911 W. en J. in h. pr. et in h. Kloos; Arnhem
1911 Posth. in h. pr. ; — Leusderweg Amersfoort
1899 des T. in h. pr.; — Naarden 1864 O. in h.
W. en J.; Amsterdam 1909 Henr. in h. pr.; —
tusschen Kranenburgerweg en stoomtram Scheve-
ningen 1896 v. Breemen in R. H.; — Ouden-
bosch 1886 de Haas in h. pr.; Eindhoven en
Valkenswaard e. h. Broers in h. W. en J.; Spoor-

PANICUM. 2129

wegterrein Station Budel 1899 des T. in h. pr., et
in h. W. en J.; Station Achel 1900 G. en Jongm.
in R. H.; — Venlo 1893 V. Sur. in h. pr.; bouw-
land bij Reuver-Kessel 1911 Danser in h. pr. ;
Weert 1899 des T. (als sang.) in h. W. en J.;
langs alle spoorwegen 1900 — 1913, breidt zich daar
ook uit, overigens zeldzaam in Zuid-Limburg de W.
in h. pr.

II. f. gracillimum A. et G. Oosterbeek 1911 en
Wassenaar 1910 W. en. J. in h. pr.
/3. prostratum A. et G. Wassenaarsche slag 1901
en Rotterdam 1905 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Oele, Hollenbergerveld Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 230); — Hoenderloo Un. 1890 (Arch.

2. VI. p. 99); Bronsbergen, Ruurlo Un. 1897 (Arch.

3. I. p. 624); — tusschen Muiden en Laren Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); bij het gesticht Meeren-
berg en de renbaan onder Bentveld — Westland
V. E. (Arch. 2. I. p. 417); — Blerik, Velden, Arcen
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577), zoowel a. typicum
als b. prostratum, algemeen langs de sporen de W.
met de opmerking: duidelijk bUjkt hier dat het
slechts standplaatsvarieteiten zijn, want, waar ze
buiten het spoor op beteren grond groeien, ziet
men a in ^ overgaan, Hjst de W. p. 4.

Voorts reeds bij de Gorter opgegeven zonder
bepaalde groeiplaats (n°. 1068 p. 335).
1490. P. Crus Galli L. Op bouwlanden en in tuinen op
vochtige plaatsen aan wegen in zandige streken.
0. Juli—Oct.

In Herb.: Garijp 1829 v. H.; Ureterp 1904 Exc.
Pl.; Wolvega Un. 1881; — Slochteren 1825 en
Scharmer 1829 v. H.; boven Eexta Strat. (longi-
setum); weg hunnebed Emmen Un. 1889, Erm 1859
Lac. en S.; Meppel v. Heyn.; — Kampen T.
(ook long.), Zandberg aldaar R. B. (ook long.);

134

2130 PANICUM.

IJselmuiden R. B.; Dalfsen 1865 H. d. V.; Nijen-
huis Un. 1888; Heemse v. d. Scheer; — Olde-
broek R. B. (ook long.); Hattem 1872 Hoek; Har-
derwijk T.; Hulshorst 1852 R. B.; Elburg R. B.;
Epe 1877 K.; tuin logement de Arend te Apeldoorn
1854 Lac; Harskamp 1902 W. en J.; Renkum
Buse (ook iong), Romb.; Arnhem Buse, Kerb.,
1872 Groll; Rheede 1837 Buse (long.), Rheeder-
oord 1838 Buse; Middachten 1845 O.; Voorst bij
Zutfen 1833 Wtt., 1846 S. S.; Leesten 1849 Gro-
nem.; Zutfen 1833 Wtt.; Doesburg 1833 Wtt.,
1842 J. W. R. Til. (P. N. S); Uilenpas bij Doesburg
1833 Wtt.; Sillevolde Un. 1885; Lichtenvoorde
1883 L. (ook long.), aldaar en Varsseveld Un. 1859
(long.); Wintersvvijk Un. 1859 (long.); Nijmegen
B.; Beek U n. 1847, 1847 B. W. (ook long.), 1853
O.; op mijn goed te Uobergen onder de aardappelen
B.; Hees bij Nijmegen 1833 Wtt., 1849 Th. Abel.;
St.-Anna, Ooische waard Th. Abel. (ook long.);
— Amersfoort Splitg., R. B.; Hoogenwel aldaar
1892 Garj., den Ham aldaar 1836, 1837 D. S.;
Darthuizen 1838 v. H.; Driebergen 1834 v. H., 1857
Kniittel: Rijzenburg 1859 A. W. Hartm. en R. B.;
Doorn 1869 O. (fol. variegatis); boekweitveld aldaar
v. d. T.; de Biit 1837 Buse; — Naarden 1864 O.;
Hilversum 1872 v. T.; Naarden en Muiderberg 1842
G. Deijn.; — Noordwijk Dz. (ten deele longis.);
Lisse V. Heijn.; Leidcn Mb., 1843 O., S., R. B.;
Haarlemmer trekvaart aldaar 1900 Struyk.; Voor-
burg Rainviile; bouwterrcin 's-Gravcnhage 1895
R. B.; Scheveningsche boschjes 1893 La Chap.;
Scheveningen en Loosduinsche weg V. Z.; Vlaar-
dingen 1901 W. en J.; stadsmestvaalt Schiedam 1895
V. (long.); opslag Boeregat Rotterdam 1901 en
spoorwegterrein aldaar (long.) 1901 W. en J.; Dier-
gaarde 1893 v. d. Voo; — meelfabriek Middelburg

PANICUM. 2131

1897 L.; Sas van Gent 1862 A. W.; tuinen St.-Kmis
1878 L. (halt longisetum); — Bergen op Zoom
1834 Wtt.; Loopschans (ten deele long.) en tusschen
Haag en Waterpoorten v. A.; Werl<endam 1837 Lac.
(long.); Vucht v. Hov.; Boxtel 1827 v. H.; Eind-
hoven Dz. (ook long.), 1831 Wtt.; Deurne 1871
Lac. (ook long.); Valkenswaard v. H.

(Olterterp Brakm. in h. pr. ; — Winschoten 1895
Schipper in h. pr.; — Emmen 1887 Posth. in
h. pr. ; — Zwolle 1892 Carm. in h. pr. ; Enschede
1903 Blijd. in h. pr ; — Lochem Kuyper in h.
Utr.; Gorsel 1911 Hoogenr. in h. pr., 1911
Brussaard in h. pr.; Apeldoorn 1895 Boltenin
R. H.; Bennekom 1892 V. Sur. in h. pr.; Ooster-
beek 1886 Posth. in h. pr.; Groesbeek 1900 en
Witte molen aldaar 1900 Jongm. in R. H.; —
Baarn 1889 Costerus in h. pr.; Doorn 1900 des T.
in h. pr.; — Amsterdam 1906 Koornn. in h. pr.;
graanlosplaats aldaar 1901 v. Goor in h. pr ; — •
Morschweg Leiden 1899 d e s T. in h. pr. ; Klattenweg
's-Gravenhage 1895 v. Breemen in R. H.; Zwijn-
drecht 1897 en Dordrecht 1892 Posth. in h. pr.; —
Roermond-Odilienberg 1900 V. Sur. in h. pr.;
Schinnen te Danike, Sweykhuizen, Terborg, Puth,
Stammen en Thul 1889, Spaubeek bij de hoeve
Beezen 1900, Nuth te Kamp, Dool, Neshoven 1885,
Hoensbroek te Botting, Koevenrade, Vaesrade,
ter Schuren en Hommert 1900, Heerlen te Palemig,
Heerlerheide 1900, Brunssum te Rumpen en Schrie-
versheide 1889, Slenaken, Epen, Lemiers en Vaals
1906, Sittard te Broeksittard en Tuddern 1913,
Schinveld te Jabeek 1906, Munstergeleen te Waiers-
ley, KoIIenberg 1913, Waubach. Nieuwenhagen,
Schaesberg, Eygelshoven, Kerkrade 1913 de Wever
in h. pr.).

In bizondere vormen werden onderscheiden de

2132 PANICUM.

volgende planten, ofschoon ook de Wever zeer
terecht opmerkt, dat de vormen longisetum en
brevisetum zeer dikwijls aan dezelfde plant voor-
komen.

a. longisetum Doll. Deventer 1893 L. in h. pr.; —
Rijswijk (Gld.) B. J. van Wagensveld in h.
Heukels; — Ainsterdam 1909 Henr. in h. pr. ;
Rotterdam 1901, 1910 W. en J. in h. pr.; Varken-
oordsche polder bij Rotterdam 1910 (met roode en
groene aren) Danser in h. pr.

m. bracteatum. Oosterbeek 1913 W. en J. in h. pr.
et in h. H e n r.

b. brevisetum Ddll. Arnhem 1908 Henr. in h. pr. ;
Oosterbeek 1913 W. en J. in h. pr. ; Rijswijk Gld.
1901 B. J. V. Wagensveld in h. Heukelsetin
h. W. en J.; Beek bij Nijmegen 1907 W. en J. in
h. pr. ; — Amsterdam v. Goor in h. Heukels;
Wormerveer 1912 Kloos in h. pr.; — Rotterdam
1901, 1906 en 1907 W. en J. in h. pr.; Varken-
oordsche polder aldaar 1910 (met roode aar) en
Maashaven aldaar 1910 Danser in h. pr.

b. II. pauciflorum A. et G. Zandbulten (Friesland)
1912 Kloos in h. pr.; — Lochem 1912 Henr. in
h. pr. ; Beek bij Nijmegen 1907 W. en J. in
h. pr.).

Bovendien: Wolvega, tusschen hicr en Teridzerd
Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Bakkeveen, Friesche
palen, Opeinde, Warns, Wijkel, Sneek, Oppenhuizen
lijst Brakm.; — Meppel, Dalen, Gramsbergen,
Emmen, Odoorn, Valthe 1859 Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 259); — Steenwijkerwold, Eeze, Giethoorn
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Heino tot Nieuwe
Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 410); Delden,
Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201);
Hengelo, Borne, Haaksbergen, Tankenberg, Oiden-
zaal, de Poppe U n. 1895 (Arch. 3. I. p. 230);

PANICUM. 2133

Station Markelo, Diepenheim, Enter en — spoorweg
Eibergen, Zutfen-Bronsbergen Un. 1897 (Arch. 3.
I. p. 624); Eibergen, Groenlo Un. 1859 (Arch. 1.
V. p. 23); Apeldoorn algemeen K. A. (Arch. 2. III.
p. 206); Epe Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Loe-
nen, Voorthuizen, Voorst, Groesbeel< en — Elst,
Baarn lijst Brakm.; — tusschen Muiden en Laren
Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 631); Haarlem v. E.
(Arch. 2. I. p. 417); — Zuid-Beveland A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 133); — Oudenbosch 1885— '87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 550) ; Woens-
drecht en langs de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p.
355); — Mook Th. Abel. (Aich. 2. V. p. 32);
Blerik, Welsche hut Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577);
Thorn en van daar naar de Groote Peel Beegden
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Pietersberg 1885
K. en G. (Arch. 2. V. p. 32); Gulpen, Sittard Un.
1861 en Sittard Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 331).

Voorts vermeld door Pelletier; de verschei-
denheid longisetum reeds bij de Gorter p. 18
omtrent het Oranjewoud tusschen het koorn en bij
V. Hall (Fl. B. S. p. 73) in den Haarlemmerhout
Rainville; bij Bruinsma Fl. Fris. p. 32 Oranje-
woud Meese, Oudega, Garijp, Veenwouden.
1491. P. miliaceum L. Waarschijnlijk inheemsch in Cen-
traal Azie; nu en dan op akkers en in tuinen ver-
bouwd, en vaak als opslag langs wegen en bij
losplaatsen of bij molens. 0. Juni — Sept.

In Herb.: Onder de Linden te Deventer 1878 K.;
- Winterswijk (culta) Un. 1859; (Wezel 1835 Wtt.);
Haarlem 1879 Groll; — 's-Gravenhage 1895 R. B.;
Rotterdam 1904 W. en J. (Arch. 1914) — Segeer-
singel Middelburg 1895 Ogt.; — onderste molen
Venlo 1898 Rieter.

(Deventer 1893 L. in h. pr.; — Doetinchem 1902
des T. in h. pr. ; Arnhem 1908 Henr. in h. pr. ; —

2134 PANICUM.

Amsterdam 1908 M. Pi n k hof in h. Koornneef ;
Zeeburg aldaar 1910 Dorsman en Barneveld
(Arch. 1914); — Rotterdam 1904 W. en J. in h.
Heukels; Dordrecht 1899 Posth. in h. pr., 1913
Kloos in h. pr. ; Gorinchem 1912 Henr. en Kloos
in h. Kloos; — aangevoerd langs het spoor Sittard;
tusschen Beek en Bunde 1911, idem Sittard bij
graanmagazijn van Salm 1913 de W. in h. pr.
f. effusum Alcfcld. Rotterdam 1906, 1910 en Ko-
lenaschweg Rozenburg aldaar 1901 W. en J. in h.
pr. Volgens lijst de Wever zijn ook de Zuid-Lim-
burgsche exemplaren tot de f. effusum te brengen).
1492. P. capillare L. Noord Amerikaansche plant, som-
tijds als sierplant aangekweekt, doch meestal met
granen en klaverzaad ingevoerd en daardoor als
opslag bij meelfabrieken, molens en langs losplaatsen
van spoorwegen en schepen. 0. Jiini — Aug.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1893 L. ; — Ruigte
Overveen 1900 Backer; — Haarlemmertrekvaart
Leiden 1900 Struyk.; moestuinen Endegeest en
Rhijngeest 1888 S. ; Spoorwegterrein langs de Maas
Rotterdam 1901 en Kolenaschweg Rozenburg 1900,
1901, 1902 W. en J.; Oostzeedijk aldaar 1901 W.
en J.; Aspergebedden Dordtwijk ohder Dubbeldam
1899 Posth.

(Pothoofd Deventer 1895 Westerhof en Ster-
r^nga, kanaal stoommeelfabriek aldaar 1898 Wes-
terhof en Peteri thans in Hcrb. — bouwland
Oudwijk Utrecht 1898 v. Embden thans in Herb.
en landweg Zeist v. Embden 1900 in h. Heu-
kels, thans in Herb.; aldaar Brakm. in h. pr.; —
Amsterdam 1902 Stomps in h. W. en J., Ertskade
aldaar 1907 Pinkhof in h. Heukels, thans in
Herb., 1908 in h. Koornn. Cruquiusweg aldaar
1909 en duinen Bentveld 1909 Henr. in h. pr.;
Bloemendaal-Overveen 1900 Backerinh.Heukels;

PANICUM. 2135

thans in Herb. — Oegstgeest 1888 en Dijk en Brug
te Noordwijk 1901 Struyk. in h. pr.; Rotterdam
1900 F. D. J. Risch in h. Heukels, thans in
Herb.; 1899, 1910 W. en J. in h. pr.; Dubbeldam
als boven 1901 Posth. in h. pr.; Linge Gorinchem
1912 Henr. in h. pr. ; — aangevoerd langs het
spoor te Sittard, tusschen Beek en Bunde 1911 en
te Sittard bij Graanmagazijn van Salm 1913 de W.
in h. pr.).
1493. P. verticillatum L. (= Setaria verticillata P. B. et
Prodr. Ed. I. p. 300). In moeshoven, op ruige
plaatsen, aan wegen; welHcht uit Zuid-Europa door
den tuinbouw ingevoerd. 0. Juli- Aug.

In Herb.: moestuin Leeuwarden 1852 Hinxt; —
op mijn goed te Ubbergen tusschen de aardappelen
B.; — Bunniksche weg Utrecht wie?; — Leiden
1840 Mb.; buiten de Morschpoort op onbebouwd
stuk land, waar thans de spoorweg Hgt 1842 O.,
B. W.; Stadwijk bij Leiden 1830 v. d. B.; spoor-
weg Pesthuislaan (hierbij ook viridis); (Delft?) v. S. V.;
tuinbed op Broekvliet aan den weg tusschen Naald-
wijk en Hondsholredijk 1848 v. d. T,; Nieuwlandsche
polder, Hoek van Holland 1904 W. en J.; Hagestein
bij Vianen v. d. T.; — Goes 1834 v. d. B.; Wil-
helminadorp 1834 v. d. B.; — bouwland tusschen
Caberg en Maastricht Un. 1903.

(Velp 1906 des T. in h. pr.; — Amsterdam 1909
E. H. H. Zandvoort in h. Henr., 1909 Henr.
in h. pr. et in h. Kloos; — Dordrecht 1897 Posth.
in h. pr.; — Nieuw- en St.-Joosland, (opslag in een
tuin) A. W. in h. L., waarop de opgave zal doelen
in Arch. 2. III. p. 138. - Slenaken 1900 d e W. in
h. pr. et in h. W. en J. ; Hoensbroek 1902, Broek-
sittard 1913, Oud Valkenburg 1911 de Wever in
h. pr.
f. brevisetum Godr, Handelskade Amsterdam 1911

2136 PANICUM.

Henr. in h. pr. ; Cruquiusweg aldaar 1909 Zand-

voort in h. Henr., et in h. W. en J.; Rotterdam

1910 W. en J. in h. pr.

1. coloratuni A. Br. Cruquiusweg Amsterdam 1909

H enr. in h. pr.

f. robustum A. Br. Zuid-Beveland v. d. B. in h.

W. en J.

^. ambiguum Giiss. (Setaria vertic. /2. ambigua

Richter) Wormerveer 1913 W. en J. in h. pr. ; Han-

delskade Amsterdam 1911 Henr. in h. pr.

P. aparine Steiidel (= P. verticill. aparine A. et G.)

Handelsterrein Amsterdam 1911 Henr. in h. pr.

/3. antrorsum A. Br. Ertskade aldaar 1910 Henr.

in h. pr. en 1911 E. H. H. Zandvoort in h. Henr.

Bovendien reeds vermeld door de Gorter, ge-
meen in de Moeshoven en van zelfs op de Broey-
bedden, met een verscheidenheid /3. ongenaald. die
misschien op S. viridis betrekking heeft. Waar-
schijnlijk zal ook wel geen P. verticellatum bedoeld
zijn, ofschoon ook v. Hall de gegevens overneemt,
die misschien de planten door Rainville verza-
meld, gezien heeft.

Voorts Maastricht Lej. Fl. de Spa en op bouw-
landen en in boomgaarden te St. Pieter aldaar D u m.
Guide.
1494. P. viride L. (- Setaria viridis P. B. et Prod. Ed. I.
p. 300). Op zandige akkers en in moeshoven.
0. Juli — Aiig.
A. Eu-viride A. et G.

In Herb.: Steenen zeewering Vlieland 1858 Lac;
— Gaasterland 1865 H. d. V.; Gonrijp v. Heijn,; —
Helpen bij Groningen 1861 v. H.; Harendermolen
Strat.; — Kampen R. B., en 1855 R. B. (als glauca);
Zandberg aldaar 1845 T., 1847 R. B.; Zwolle 1892,
1893 L.; spoorwegstation Diepenveen 1901 L.;
Deventer 1846 v. Gron., 1877 K.; Pothoofd aldaar

PANICUM. 2137

1893 L. (maius); Goor en Delden 1859 v. H.; En-
schede 1904 Blijd.; Gramsbergen 1859 Lac. en
S.; Oldenzaal Un. 1895; — Harderwijk R. B.; Huls-
horst bij Harderwijk 1852 R. B.; Putten 1853 v. H.;
Apeldoorn 1852 K- A. (als P. Crus G.); Voorst
Wtt.; Overdijking Leesten 1851 Gronem. ; Zutfen
1833 Wtt. (ook procumb.), 1835 Kerb. (procumb.),
1835 Wtt.; Lochem (rubra) . . . , Groenlo Un. 1897
(als glauca); Eibergen Un. 1859; Sillevolde Un.
1885; Zeddam W. de Haan; Velp 1844 Lac;
Arnhem v. H., Wtt. ; 1849 Lac, v. T., 1874 Groll
(monstr.); Renkum de Haan (maius), 1849 Buse;
Nijmegen B., 1833 Wtt.; Beek 1853 O.; aldaar
Berg en Dal en Hees Th. Abel.; Hees 1833 Wtt.;
St. Anna 1849 Th. Abel ; — de Grebbe 1838
V. H.; Schothorst 1895 Garj. (als glauca); Amers-
foort Splitg., 1837 D. S., R. B. ; Berg aldaar 1895
Garj.; Soestdijk 1848 Lac; Baarn (wie?) (als ver-
ticill.); Rijzenburg 1859 A. W. Hartm. en R. B.;
de Bilt 1826 v. H.; - Hilversum 1837 D. S., 1872
V. T.; Bergendallust aldaar v. d. T.; Naarden 1864
O.; Velserend 1885 Groll; Breesaap 1838 Buse;
Overveen 1846, 1847 O.; Middenduin aldaar 1835
Mb., 1836 Buse; Haarlem Perin, 1871 Groll; —

— Noordwijkerhout Dz.; Noordwijk Dz., S.; Leiden
Mb. (brevisetum); Haarlemmertrekvaart 1900 Struyk.;
bouwland Wassenaar 1901 W. en J.; 's-Gravenhage
V. Z., G. Barger, v. Breemen (ook B. Weinm.);
Scheveningen 1901 W. en J.; Wittebrug 1893 La
Chap.; Overschie 1894 V.; Brielle-Rockanje Un.
1887; Viaardingen 1901 W. en J.; Kolenaschweg
Rozenburg 1901 en spoorbaan onder Hillesluis 1902
W. en J.; — Zuid Beveland v. d. B. (rubra), 1839
en Driewegen 1840 v. d. B.; Zuiddorpe 1862 A. W.;

— Roozendaal 1874 S. Lako; Ossendrecht Un.
1860; Woensdrecht Un. 1860, 1882 V.; Bergen op

2138 PANICUM.

Zoom 1834 Wtt.; tusschen Haag en Waterpoort
V. A.; Heusden v. Hov.; Vucht 1827 v. H., 1847
V. Hov.; Eindhoven 1831 v. d. B. ; Deurne 1871 Lac.
(Usselo 1903 Blijd. in h. pr. ; Diepenveen 1901
L. in h. pr.; — Hardervviji< 1881 R. B. in R. H.;
Gorsel 1911 Hoogenr. in h. pr., 1911 Brussaard
in h. pr.; Ruurlo 1881 L. in h. pr.; Arnhem Pulle
in h. Utr.; Terborg 1901 Struyk, in h. pr.; Nij-
megen 1912 Geels in h. pr.; Groesbeek 1900
Jongm. in R. H.; Rijswijk 1900 en 1901 v. Wa-
gensveld in h. Heukels (met overgangen tot
var. Weinmanjiii); — Baarn 1889 Costerus in h.
pr.; Amersfoort 1899 v. Goor in h. pr.; Doorn
1900 des T. in h. pr.; — Zanderij Bussum 1899
Koning in h. pr.; Hilversum 1904 Koornneef
in h. pr. ; — duinen pompstation 's-Gravenhage
1895 V. Breemen in R. H.; aardappelveld Was-
senaarsche slag 1901 W. en J. in h. pr.; Dordrecht
1887 Posth. in h. pr.; Gorinchem 1912 Henr. en
Kloos in h. Kloos; Leerdam J. v. Wijngen in
h. Heukels; — Oudenbosch 1886 de Haas in
h. pr.; — weg van Reuver naar Belfeld 1907 Dan-
ser in h. pr. ; Schinnen te Danike, Sweykhuizen,
Terborg, Puth, Stammen en Thiel 1889, Spaubeek
bij de hoeve Beezen 1900, Nuth te Kamp, Dool,
Neerhoven 1885, Hoensbroek te Botting, Koeven-
rade, Vaesrade, Terschuren, Hommert 1900, Heerlen
te Palemig en Hcerlerheide 1900, Brunssum te
Rumpen, Schrieversheide 1889, Slenaken, Epen,
Lemiers en Vaals 1906, Sittard te Broeksittard en
Tuddern 1913, Jabeek onder Schinveld 1906, Mun-
stergeleen, Watersleij en Kolienberg 1913, Waubach
te Nieuwenhagen, Schaesberg, Eijgelshoven en Kerk-
rade 1913 de W. in h. pr.

f. maius Gaud. Amsterdam over het IJ 1908 Koorn-
neef in h. pr. en in h. Heukels; — Rotterdam

PANICUM. 2139

1910 W. en J. in h. pr. ; Gorinchem 1912 Henr.

in h. pr.

f. reclinatum A. et G. Arnhem 1908 Henr. in h.

pr. ; Oosterbeek 1911 W. en J. in h. pr. ; — duinen

Scheveningen 1900 en Koienaschweg Rotterdam

1901 W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1886 Posth.

in h. pr.

f. pygmaeum A. et G. Lochem 1913 Henr. in h.

pr.; Beek bij Nijmegen 1907 W. en J. in h. pr.

f. Weinmannii A. et G. Rijswijk Gld. v. Wagens-

veld 1901 in h. W. en J., — Rotterdam 1906, Rozen-

burg aldaar 1901 W. en J. in h. pr.; Maashaven

Rotterdam 1909 Danser in h. pr. ; Gorinchem Sept.

1913 Henr. in h. pr.

m. compositum Beek bij Nijmegen 1907, Oosterbeek

1911, 1913 W. en J. in h. pr.; Wassenaar 1901 en

Rozenburg Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr. ; —

Vucht G. Broers in h. W. en J.

m. tristachyum Rotterdam 1908 B. H. Danser in

h. W. en J.

m. glomeratum Oosterbeek 1911 W, en J. in h.

pr., 1913 W. en J. in h. Kloos.

m. bracteatum Oosterbeek 1913 W. en J. in h. pr.

m. furcatum Oosterbeek 1913 W. en J. in h. pr.;

— Amsterdam 1913 E. H. H. Zand voo rt in h.

H e n r.

ra. viviparum Oosterbeek 1911 en Beek bij Nij-

megen 1907 W. en J. in h. pr.

Bovendien: Boornbergum Hjst Brakm. — Erm,
Emmen 1859 Lac. en S. (Arch. I. V. p. 259); —
Steenwijkerwolde Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353);
Deiden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p.
201); Brinkhuis, Woolde Un. 1895 (Arch. 3. I. p.
230); Enter — Groenlo, molen Winterswijk. tusschen
Zutfen en Bronsbergen Un. 1897 (Arch. 3. 1. p 624);
Winterswijk U n. 1859 (Arch. I. V. p. 231); Hatert,

2140 PANICUM.

Bergendal, Marienboom, Meerwijk Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 332); — Baarn, Rhenen, Elst lijst Brakm.;
- Alkmaar, Heilo Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239);
Brederosche duinen en aardappelvelden Westland,
Bioemendaalsche weg en op Lindenheuvel, Naald-
wijk bij Bentveld v. E. (Arch. 2. I. p. 417); — Oos-
terzwake 1842 lijst v. d. B.; — Bergen op Zoom
Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); — Venlo, Blerik,
Hammert, Welsche hut Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.
577); bij Roermond, van Thorn naar de Groote Peel
Beegden Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Sittard,
Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 331);
Gulpen Lac. (Arch. 3. V. p. 32).

De f. Weinmannii A. ct G. Onbestendig in groente-
en siertuinen, zeer waarschijnlijk met groente- en
bloemenzaden ingevoerd. Graanmagazijn Salm en
Arnoldts te Sittard. Groentetuin kasteel Amstenrade
en bij het kasteel Born lijst d e W.

Voorts vermeld door Pelletier. Volgens Fl.
B. S. p. 75 ook Heemse, Harderwijk en Naarden
Ehrhart. (Beytr. zur Naturk. II. p. 140, 144 en 151)
en ook van Geuns geeft haar op voor zandige
bouwlanden te Harderwijk, Putten en Naarden. In
de Flor. Frisica worden Oudega en Garijp v. H.
aangehaald, maar bovendien genoemd Zwaagwest-
einde en de var. Weinmannii bij Dronrijp legit
Al barda.

Een vorm met langgesteelde bloemen komt voor
in h. Danser van een moestuin te Ginneken leg.
J. G. Danser.

B. P. italicum L. Plant afkomstig uit Indie of uit
China en Japan, in het zuiden wegens de vruchten
of als voedergewas gekweekt, bij ons meestal als
afval uit kippenvoer of uit granen. 0. Juli—Scpt.

In Herb.: Winterswijk (culta) Un. 1859; — voor-
malig buitcn Oranjelust bij Leiden 1901 Struyk.

PANICUM. 2141

in h. pr. ; — bij de bovenste molen 1898 Rieter.

(Arasterdam 1910 Henr. in h. pr. ; — koienasch-
weg Rozenburg Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr.;
Gorinchem 1912 Henr. en Kloos in h. Kloos.
/3. longisetum Doll. Rotterdam 1909, 1912 W. en
J. in h. pr. ; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr. Hiervan
ook 1. spica violacea.

r. germanicum Lam. et D. C. Kolenaschvveg Ro-
zenburg te Rotterdam 1898 J. G. Zollner in h.
W. en J. — Amsterdam 1909 Henr. en Zuidbroek
(waar?) 1911 E. H. H. Zandvoort in h. Henr.
S. maritimum Aschers. Rozenburg Rotterdam 1901
W. en J. in h. pr., Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.

Bovendien: bij Amersfoorl v. d. RoemerfArch.
1. III. p. 141 et Prodr. Ed. I. p. 300); — Graan-
magazijnen te Sittard lijst de W.
1495. P. glaucum L. (= Setaria glauca P. B. et Prodr.
Ed. I. p. 300). Zandige of leemhoudende akkers.
0. Jiili—Herfst.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1878 K-, 1893 L.;
Cromhoffsbeek bij Enschede 1904, 1905 Blijd.; —
Hummelo en Keppel Un. 1850; haventerrein Zutfen
Un. 1897; Zutfen 1885 GroU; Winterswijk Un.
1859.- Korenbergerveen aldaar Un. 1859; Arnhem
1837 Buse; Renkum Buse; Nijmegen v. H., 1833
Wtt.; Beek Un. 1847 B. W., 1853 O.; Hees bij
Nijmegen 1833 Wtt.; Uiienput bij Nijmegen 1864,
Groesbeek 1868, — Grebbe 1838, Dijnzelburg bij
het huis ter Heide 1859 en Darthuizen 1838 v. H.;
Utrecht Wtt, Kerb.; Schalkwijk 1833Wtt.; de Bilt
v. H., G. Deijn., 1837 Mb. (hieronder een ex.
viridis), 1837 D. S., 1838 D. S.; achter de Biltsche
korenmolen v. d. T. ; tusschen Meijenhage en de
Biltsche molen 1837 v. d. T.; — Naarden 1864 O.;
Haarlem 1879 Groll; — Oranjelust bij Leiden 1901
Struyk.; Groenhoven aldaar 1902 G. Jongm. en

2142 PANICU.M.

V.; handelsterrein tusschen spoorhaven en Parallel-
weg 1902 en Kolenaschweg Rozenburg te Rotterdam
1901 W. en J.; Zwijndrecht V.; Lijnbaan Dordrecht
1886 V.; Gorinchem Perin; — meelfabriek Mid-
delburg 1897 L.; — Bergen op Zoom Un. 1860
(als Calam. lanc); Veerdam Werkendam 1837 Lac;
Stryp Dz.; — Plasmolen 1864 v. H.; VierHngbeek
R. B.; tusschen Caberg en Maastricht Un. 1903;
Eperheide 1871 Lac

(Pothoofd Deventer 1896 Heukels in h. pr. ; —
Ruurlo 1888 L. en Ens. in h. L.; Apeldoorn 1895
Bolten in R. H.; Arnhem 1908 Henr. in h. pr.;
Oosterbeek 1911 W. en J. in h. pr.; Renkum 1898
B o 1 1 e n in R. H. ; Ubbergen 1902 v. B r e e m e n in
R. H.; — Amsterdam v. Goor in h. Heukels
(190i in h. pr.); Cruquiusweg aldaar 1909 Henr.
in h. pr. ; — Beeklaan 's-Gravenhage 1896 v. Bree-
men in R. H.; aldaar 1872 Posth. in h. pr. ; aard-
appelveld Wassenaar 1901 W. en J. in h. pr. ;
Overschie 1894 Struyk. in h. pr.; Rotterdam 1876
K. A. in h. L., 1902 en kolenaschweg Rozenburg
aldaar 1901 (1903 in h. des T.) W. en J. in h. pr.;
Maashaven zuidzijde aldaar 1909 Danserinh pr.;
Rozenburg als voren B. H. Danser en H. N. Kooi-
m a n in h. D a n s e r; Oost-Voorne 1910 Brussaard
in h. pr., 1910 Hoogenr. in h. pr. ; Dordrecht
1912 Kloos in h. pr. ; — Bergen op Zoom 1896
Schipper in h. pr. : — zandige akkers te Hoens-
broek 1902, Nuth 1905, Broeksittard 1913 en graan-
magazijn Sittard 1913 d e W. in h. pr.
/3. pumilum A. et G. Beek bij Nijmegen 1907 W.
en J. in h. pr.

y. pallens .... (mij verder onbekend) Maashaven
Rotterdam 1909 B. H. Danscr in h. Henr.
s. parvispiculatum Henr. Cruquiusweg Amsterdam
1909 Henr. met dc volgende bcschrijving: deze

PANICUM. CENCHRUS. 2143

eigenaardige vorm door Prof. Hackel gecontro-
leerd, heeft de habitus van een kleine P. verticil-
latum; de aartjes komen in bouw en vorm overeen
met P. glaucum, doch zijn tweemaal kleiner. Dezelfde
vorm is ook in 1913 waargenomen door den Heer
Kloos te Wormerveer.

m. glomeratum Wormerveer 1913 W. en J. in h. pr.
Bovendien: Borne Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230);
— Groenio Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); Bergendal
V. H. (Arch. 2. V. p. 332); - Bussum v. d. T.
(Tijdschr. VIII. p. 213); — Scheveningen de W.
Hamer (Arch. 2. II. p. 124); — Walcheren A. W.
(Arch. 2. III. p. 138); - Gulpen Lac. (Arch. 2. V.
p. 32), terwijl in lijst deW.de hierboven genoemde
groeiplaatsen nader omschreven worden als Koeven-
rade onder Hoensbroek, Vaesrade en Kamp onder
Nuth, bij Tiiddern onder Broeksittard, en groentetuin
bij de graanmagazijnen Salm, Arnoldts en Herz te
Sittard. Wordt ook gemeld voor Maastricht in Lej.
Fl. de Spa, maar die groeiplaats zal wel gezocht
moeten worden bij Lanaken en Petersheim. (Cfr.
Dum. Guide p. 141). Verder niet gemeld bij oudere
schrijvers.

Cenchrus L.

1496. C. tribuloides L. Noord Amerikaansche plant, welke
aldaar als lastig onkruid bekend staat en waarvan
de vruchtomhulsels zich stevig aan de wol der
schapen vasthecht. Hierdoor wordt het zaad met
Amerikaansche wol ook nu en dan eiders ingevoerd.
0. Schijnt bij ons eerst laat te bloeien.

Niet in Herb.

(Gorinchem aan de Linge Sept. 1913 Henr. in
h. pr. et in h. W. en J.

2144 SPARTINA.

Poeoideae A. Br.

Tribus : Chlorideae Kunt/i.

Spartina Schreb.

1497. S. stricta Roth. Slijkige kusten van den Atlantischen
Oceaan en het westelijk deel der Middellandsche
zee. 2i. Aug. — Oct.

In Herb.: Schorren Zonnemaire 1903 Jongm.,
G. en Janse; Noord-Beveland 1869 H. d. V.;
schorren St. Philipsiand 1890 L.; Biervliet 1885 in
h. Groll; Slikken Oosterschelde 1834 v. d. B.;
Zandkreek 1836 en 1841 v. d. B.; Schorren Sir
Jansdam 1903 Jongm. G. en Janse; Oosterschelde
tusschen Sas van Goes en Kattendijke 1841 v. d. T.;
Walcheren 1834 v. d. B.; Domburg 1902 Un.; zee-
slikken bij Veere 1883 L.; Zeeuwsch Vlaanderen
1859 A. W.; Braakman 1861 A. W.

(Walcheren L. P. Haverhorst in h. des T.;
schorrenRammekens 1902 Haverhorst en schorren
Hoedekenskerke 1894 Ogt. in h. W. en J.; Veersche
gat N.-Beveland 1912 Struyk. in h. pr. et in R. H.;
Kamperland aldaar 1909 Schipper in h. pr.; Kat-
tendijke 1912 Kloos in h. pr., in h. Henr. en in
h. W. en J.; Biervliet 1885 L. in h. pr.; Braakman
1909 des T. en v. Iterson in h. des T.; —
Bergen op Zooni, slikken der Schelde 1897 A. Re-
claire in h. Heukels, thans in Herb.

Bovendien: Al de Zeeuwsche eilanden A. W. en
L. (Arch, 2. VI. p. 133); Hoek A. W. (Arch. I. IV.
p. 309); Veere 1835, Westerschelde Kattendijke
1840 lijst V. d. B.

Verder niet vermeld.

Aanm.: InAscherson und G r ii b n e r, Syn. II'. p. 84
vindt men de opmerking: S. Duriei Parl. „Die Angabe aus
HoIIand berulit wolil siclier auf einen Irrthum". Het is mij

SPARTINA. CYNODON. 2145

onbekend, wie deze opgave gedaan heeft, maar ik heb nimmer
iets gelezen omtrent het voorkomen dezer soort in ons land.
Wel meen ik mij te herinneren, dat zij aan de kust van Enge-
land zoude gevonden zijn en dat dus de kans bestaat, dat zij
ook ten onzent zoude kunnen gevonden worden. *)

Cynodon Rich.

1498. C. Dactylon Pers. Plant van zuidelijker standplaats,
in de wijnbouwstreken ingevoerd en volkomen inge-
burgerd en waarschijnlijk van daar weer door de
rivieren meegevoerd, waardoor wij de planten hoofd-
zakeUjk langs rivierdijken vinden en langs de dijken
der Zuiderzee. Zj.- Juli — Sept.

In Herb.: Dijk Gaasterland en Mirner Klif 1904
V.; - Kampen R. B.; IJseldijk ZwoUe 1893 L- en
Carm., (als Pan. sang.) 1894 L.; Hoogte van Graf-
horst 1855 T.; IJseldijk Deventer 1833 en 1835
Wtt.; Deventer 1885 Groll; — Gorsel Un. 1850,
Zutfen Wtt.; Uiterwaarden aldaar, Mb. en Abel.;
Arnhem 1S35 Wtt.; heuvelreeks Doorwerth-Renkum
1896—1899 Backer; Wageningsche berg 1833
Wtt.; 1836 en 1848 Buse, O.; Vestingwerken Nij-
megen tusschen de Hertogs en Hunerpoorten 1871
Th. Abel.; Waaldijk Gameren 1833 Wtt.; — Zee-
strand tusschen Naarden en Huizen v. d. T. ; zan-
derij Vogelenzang 1852 S. P. Kros; — zanderij
achter Monster 1848 v. d. T. ; haven Hoek van
Holland 1907 W. en J. ; — Kloppewaard Werkendam

*) Bij het nazien mijner Htteratuur-aanteekeningen blijkt mij, dat
ik Spartina Townsendii waarschijnlijk in gedachte had, waarover O.
Stapf in de Gardeners Chronicle 1908 p. 33 schrijft dat zij op
Wight de gewone S. stricta heeft verdreven. Ik voeg dit hier in,
omdat het wenschelijk is, dat men in ons land eens op deze plant
acht gaf, daar zij ook hier zou kunnen voorkomen. Cfr. Ref. in B. Z.
1908 kolom 235. Ascherson en Grabner houden haar voor een
ondersoort der gewone S. stricta.

135

2146 CYNODON. BECKMANNIA.

1835 Lac; weg van Orten naar Rosmalen v. Hov. ;
Hervensche dijk een half uur van 's-Hertogenbosch
en Ortenschans 1846, 1847 v. Hov.; Hinthamer-
poort V. H.

(Doorwerth 1896 Backer in h. Heu kel s; Heel-
sum 1898 Bolten in R. H.; Arnhem 1911 Posth.
en Henr. in h. Posth., in h. Kloos en (Rijnoever
aldaar) in h. Henr.; Nijmegen Kuy per in h. U tr. ;
— Muiderberg Un. 1901 Posth. in h. pr. et in h.
Henr.; — Heysche dijk Rotterdam 1910 Danser
in h. pr. et in h. W. en J.; — Sittard, aangevoerd
graanmagazijn Salm (3. ex.) 1913 de W. in h. pr.

De planten van Arnhem worden gehouden voor
de vorm septentrionalis A. et G.).

Bovendien: Weilanden Ooische Waard Th. Abel.
(Arch. 2. p. 333).

Voorts vermeld door v. HaU voor 's-Gravenhage
achter de plaats van den heer Fagel leg. Colitzi
en door v. Hall zelf gevonden op den Eltenberg
nabij onze grenzen. Eveneens als grensplant bij
Dumoulin Guide p. 50 te Lanaken en Petersheim.

Beckmannia Hort.

1499. B. eruciformis liost. Op vochtige plaatsen, aan
poelen en slooten in overstroomde ziltige streken,
in oosteHjk Europa, maar ook in Klein Azie, Noord
Azie, Japan en Noord-Amerika. . Juni—Ju/i, bij
ons echter van Mei tot Auii^.

In Herb. Rotterdam 1911 W. en J. (Arch. 1914).

(Rijnoever bij Arnhem 1909 Henr. in h. pr., en
in h. des T.; — Wormerveer 1913 Jansen en
Kloos in li. Kloos; — Boschpolder Rotterdam
1911 W. en J. in h. pr., in h. Danset, in h. Kloos
en in h. Henr..

ELEUSINE. AIILIUM. 2147

Eleusine Gaertn.

1500. E. tristachya Kiinth. Voornamelijk in Argentinie
en Uruguay thuis behoorend, echter op de Azoren,
in Spanje en ItaHe ingeburgerd en een enkele maal
elders ingevoerd. 0. Juli—Aug.

Niet in Herb.

(Wormerveer Aug. 1913 Jansen en Kloos in
h. W. en J., in h. Kloos et in h. Henr.).

Tribiis: Stupeae A. Br.
Milium Tourn.

1501. M. effusutn L Algemeen in loofbosschen. 2|. Mei —
Juni.

In Herb.: Bosch te Smeerling Dr. I. A. W. Pott;
Paterswolde Strat.; — Assen 1865 H. d. V.; Hoo-
geveen v. Heijn.; — bosch van den Oldenhof
Vollenhove 1893 L, ; (Bentheim Buse); Enschede,
Lindermaten en Linderzijde 1904 Blijd.; — Slan-
genburg Doetinchem 1900 K- A.; Beekbergerwoud
1834 Wtt.; Nijmegen B., v. d. T.; huis Ubbergen,
Beek Th. Abel.; — Bloemendaal Buse; Bloemen-
daalsche bosch 1864 Hartsen, 1870 O., 1871
GroU, 1887 V.; Brakelbosch tusschen Bloemendaal
en Zomerzorg v. d. T.; buitenplaats Velsen 1871
Hoek; — Stadwijk Voorschoten 1894 V.; duinen
bij 's-Gravenhage V. Z. ; Haagsche bosch 1830,
1832 Forsten, 1832, 1834 v. d. B., 1833, 1834
Wtt., 1833 S. S., Dz., 1835 Mb., v. H., 1837 Lac,
Kerb., 1840 B. W., 1850 O., 1852 A. W. Hartm.,
1857 S.. 1870 O., 1872 Everts, 1878 K- A., 1887
S., 1893 V. d. Voo, La Chap., 1895 Ogt.; Sche-
veningsche boschjes R. B.; — Vucht v. Hov.; —
Houthem 1901 W. en J.

(Burcht te Wedde 1901 Schipper in h. pr.

' 1

2148 MILIUM.

Paterswolde en Eelde R. de Boe r en H. Kooi, —
Denekamp 1900 Bern. (1911 in h. Koornneef)
en — Beek bij Nijmegen (1907 in h. pr.) Koorn-
neef en — Bloemendaal C. A. Backer, alle in h.
Heukels; — Endegeest 1894 V. Sur. in h. pr.;
Haagsche bosch 1891 Brussaard in h. pr., 1896
V. Breemen in R. H., 1902 desT. in h. pr., 1909
Henr. in h. pr. ; 's-Gravenhage 1891 R. B. £n R. H.,
1909 W. en J. in h. pr. — bosch Jansberg Mook
1902 V. Goor in h. pr., St. Jansbosch Vaikenburg
1900 Sillev. en Jongm. in R. H.; Pietersberg
1892 de Haas in h. pr., 1906 des T. in h. pr.,
1911 de W. in h. pr., Valkenburg Steichen in
h. pr. ; bosschen Heerlen 1905 Zollner in h. W.
en J.; ontbreekt nergens in de loofbosschen van
Zuid Limburg h. de W.).

Bovendien: Twikkel Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230);
— Harderwijk de Gorter (Arch. I. V*. p. 427); —
Berkenrode v. E. (Arch. 2. I. p. 419); — Monster
V. E. ibid.; — Gronsveld, Valkenburg Sittard 1861,
tusschen Beek en Valkenburg Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 331).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.
Bij de Gorter behalve Enk te Harderwijk, ook
Haarlemmerhout en in de hooilanden om Utrecht(?)
zie p. 20, waaraan van Hall (Fl. B. S. p. 59) nog
toevoegt in Friesland bijv. Witmarsum en Arum
Cl. Muld. Baarn V. Z.
1502. M. vernale M. B. (= M. scabrum Rich. et Prodr.
Ed. I. p. 308). Algemeen in een klein gedeelte der
duinen tusschen Zandvoort en Scheveningen. Blijk-
baar een meer zuidelijke plant, die hier haar noord-
grens heeft, ofschoon zij langs de Belgische en
Noord Fransche kust niet gevonden wordt. 0. Mei.

In Herb.: Duin Noord HoUand 1868 Hoek;
Bloemendaal 1870 Groll; Overveen 1832 v. H.,

MILIUM. 2149

1839, 1848 Buse, 1870 Groll, Middenduin aldaar
1897 V.; Haarlem 1866 O.; Vogelenzang 1878 S.;
Haarlemmerhout 1870 Groll; — Noordwijk aan Zee
1897 V., duinen ten noorden van Noordwijk 1897
V.; duinen aldaar 1837 Lac, v. d. T.; bij de be-
graafplaats in het duin te Noordwijk aan Zee 1839
V. d. T.; Zandheuvel Noordwijk binnen 1874 O.;
Am Strande bei Leyde Prof. Reinwardt (Rchb.
Fl. Gram. n^. 296); Katwijk 1832— '33 v. d. B.;
v. H., Dz., 1833 S. S., 1833 Wtt., 1835 Mb., 1845
V. Z., 1846 Dz. en Mb., 1848 Mb., 1849, 1850
Hartm., J. VV. R. Til. (P. N. S.), 1851 S, Exc.
1882, 1897 V.; Exc. 1902; duin Katwijk a./d. Rijn
Kerb.; Groot Berkhey bij Wassenaar Hinxt;
Waalsdorp 1866 H. d. V., 1897 V.; Scheveningsche
boschjes 1895 Ogt.; duinen Scheveningen 1840
V. Z, 1843, 1845 de Br., S., G. B„ Chap.; duinen
pompstationweg aldaar 1903 v. Iterson, duinen
ten westen van Scheveningen G. B.; 's-Gravenhage
1840 V. Z., de Br.

(Tusschen platen Oosterbeek 1897 V. Sur. in h.
pr. — Bloemendaal 1913 W. en J. in h. pr. ; Over-
veen Miq. in h. Utr.; — Katwijk Reinw. in h.
Utr., 1894 V. Sur. in h. pr.; duinen aldaar 1902
G. en Jongm. in R. H.; Waalsdorp 1897 V. Sur.
in h. pr.; Wittebrug 's-Gravenhage 1909 Posth. in
h. pr. et in h. Henr.; West^eeduinen aldaar 1896
v. Breemen in R. H.; Hoek van Holland 1909
W. en J. in h. pr. et in h. Kloos.

Bovendien: Ameland 1854 Kros (Arch. 1. III. p.
476,. ofschoon later niet meer van daar vermeld; —
onder Bloemendaal op sommige plaatsen talrijk in
het hakhout, als op Wildhoef, de Rijp, Buitenrijp,
Middenduin, Duinvliet, Breesaap, lijst v. E. (Arch.
2. 1. p. 419).

Voorts bij van Hall (Fl. B. S. p. 59) aange-

2150 MILIUM. ORYZOPSIS. STUPA. NARDUS.

geven als door hem gevonden in 1820, 1821 en 1822
bij Overveen en door de Haan bij Katwijk.

Oryzopsis Michaiix.

1503. O. miliacea Aschers. ei Schweinf. Op dorre gron-
den in het gebied der Middellandsche zee 4.
Mei—Oct.

Niet in Herb.

(Wormerveer Aug. 1913 Jansen en Kloos in
h. Henr. en in h. W. en J.).

Stupa L.

S. pennata L. Op zonnige hellingen, in droge bos-
schen gaarne aan de hellingen van kalkbergen en
diluviale heuvels in Midden- en Zuid-Europa. 2;.
Mei — Juni.

In Herb.: Proefveld Landbouw wintercursus Dor-
drecht (culta), 1902 Posth.

1504. S. Neesiana Trin. et Rupr. Amerikaansche plant.
•4. Juni — Oct.

Niet in Herb.

(Wormerveer Sept. 1913. Kloos in h. pr., in h.
Henr. en in h. W. en J. : determ. Hackel.).

Tribus : N a r d e a e Rclil'.
Nardus L.

1505. N. stricta L. Algemeen in heide en zandstreken.
4. Mei—Juli.

In Herb.: Texel 1881 Groli, 1895 V.; Miente-
grond aldaar 1860 Lac. ; Koog op Texel 1868
Holk.: Vlieland 1858 Lac; achter het dorp Vlie-
land en Westerveld aldaar, tusschen Midsland en
de duinen Terschelling 1869 Holk.; Nieuwe Eende-
kooi Grie aldaar 1896 V.; Ameland 1896, oostelijk

NARDUS. 2151

deel achter den dijk aldaar 1896 en Ballum 1896
V.; Schiermonnikoog 1860 en vlakte voor de duinen
1860 S.; — Bergumerheide 1864 J. M. de B.
Suameer 1866 Holk.; heideveld Tieke 1874 v. T.
— Nieuw Stadskanaal 1827 v. H.; Groningen (wie?)
Harendermolen 1835 v. H.; Onland bij Eelderwolde
Strat.; — Weerdinge, Sleen, Hoogeveen 1859LLac.
en S.; Meppel v. Heijn.; — Berkum bij Zwolle
1893 L.; Deventer (wie?); Diepenveen 1847 Top,
V. d. Cop, V. Gron., 1877 K-; Hellendoorn en
Wierden 1892 L. en Carm.; — Harderwijk 1850
R. B.; Apeldoorn 1852 en 1874 K. A.; Harskamp
en Otterloo 1901 ■ W. en J.; Lunteren 1894 V.;
Renkum Buse; Oosterbeek 1905 W. en J.; Nieuwe
Klooster Wijchen 1897 G. en V.; Malden, Heumen,
Hatert Th. Abel.; Nijmegen B.; Warnsveld 1880
Groll; Ruurlo 1884 Ens.; Zandberg bij Lochem
1851 Gronem.; — Leusden 1892 Garj.; Amers-
foort 1833 Wtt.; Piramide van Austerlitz 1865
Kniittel; Achterberg bij Rhenen Th. Abel.; Drie-
bergen Wtt.; Maarsbergen Exc. 1883, 1895 V
Doorn v. H.; tusschen Driebergen en Zeist v. H
Zeist 1851 O.; Zeisterbosch 1851 O.; heide bij
Zeist S. S.; de Bilt 1838 Buse; heide achter de
Bilt G. Deijn., 1839 Lac, v. d. T.; heide bij
Utrecht v. H.; — Jodenkerkhof 's-Gravenhage v. S.
V.; - Zuiddorpe 1846 v. d. B.; Koewacht 1854
A. W.; Zelsate 1845 B. W.; - Breda 1897 en
Ginneken 1898 V.; Liesbosch 1874 v. A.; Galdersche
heide v. A.; Son 1850 v. Hov. ; Eindhoven Dz.;
Waalre 1903 Sloots; — Gennep 1876 Lac.;Bul-
teven bij den spoorweg 1901 Rieter; Beegden
1900 G. en Jongm.; Meersen 1866 H. d. V.; Hout-
hemmerberg 1889 V.

(Tusschen Joure en Langeweer Brakm. in h.
pr. ; — Metbroekbosch Vlachtwedde 1896 S c h i p p e r

2152 NARDUS.

in h. pr.; — Groningen, Onland, Peizer Made —
Eelderwolde, Zuidlaren, Paterswolde R. de Boer
en H. Kooi in h. Heukels; Meppel 1903 Henr.
in h. pr.; Leutingewolde Sanders in h. pr.; —
den Hatn 1892, Goor 1892 en Lonneker 1891 Carm.
in h. pr., et in h. Henr; Walmbekke bij Lonneker
1904 Blijd. in h. pr. ; Denekamp Bernink in h.
Heukels; Diepenveen 1911 Hoogenr. in h. pr. ;
- Harderwijk 1881 R. B. in R. H.; Putten 1900
V. Goor in h. pr. ; Apeldoorn 1878 L. in h. pr.,
1904 Koornneef in h. pr ; Veenendaal-Lunteren
1894 V. Sur. in h. pr.; Dieren 1888 Brussaard
in h. pr., 1909 Henr. in li. pr.; Lochem 1912 Henr.
in h. Kloos; — Amersfoort 1903 des T. in h.
pr.; Maarsbergen 1893 V. Sur. in h. pr.; — heide
Hilversum 1900 v. Breemen in R. H.; — SHe-
drecht 1913 Kloos in h. pr.; — Clinge 1886 L.
in h. pr.; — Bergen op Zoom Un. 1896 Costerus
in h. pr.; Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr. ; —
ten westen van Reuver 1912 Danser in h. pr.
Pietersberg 1893 de Haas in h. W. en J.; vrij
algemeen op hoogen humusrijken heide, zand en
kiezelgrond Zuid Limburg de W. in h. pr.).

Bovendien: Viieland 1896 lijst V.; — veen Terid-
zerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Hemrik,
Olterterp, Drachten, Bakkeveen, Ureterp, Beetster-
zwaag, Idskenhuizen, Nijeschoot Sneek (stations-
terrein), Teridzerd lijst Brakm.; — op alle bezochte
plaatsen in Drenthe 1859 Lac. en S. (Arch. I. V.
p. 260); — Steenwijkerwold, Kallenkote, Eeze Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 354); van station Heino tot
aan de Nieuwe Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V.
p. 417); Almelo, Albergen, Vriezeveen Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 197); Bekkum, Woolde, Hasselo,
Hoiienbergerveld, de Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I.
p. 231); Station Markelo, weg Goor — Entersche

NARDUS. MIBORA. 2153

veen, — weg spoorweg Eibergen Un. 1897 (Arch.
3. I. p. 625); Doetinchem Un. 1885 (Arch. 2. IV.
p. 407); Epe Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 100); zeer
algemeen Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p. 208)
Voorthuizen lijst Bral<m.; — Hilversum Un. 1872
(Arch. 2. I. p. 307) ~ Overslag A. W. (Arch. 1.
IV. p. 312); St. Jan Steen en Hillendijk lijst v. d. B.;
— heidepoelen Hoogerheide Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 356); — Mook lijst Brakm.; Velden, Arcen,
Venraai, Oostrum Un. 1893 (Arch. 2, VI. p. 578);
weg Tongelrooische beek tot Nieuwe brug Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 628); Valkenburg Un. 1861, Wijlre-
■ Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 334); aigemeen
op hooge humusrijke heiden, zandheuvels en veen-
heiden lijst de W.

Voorts vermeld door Lobelius en Munting.
Bij de Gorter p. 16 in de Gagelkampen bij Har-
derwijk en op vele plaatsen in de duinen onder het
mosch, terwijl een var. „gramen sparteum hollan-
dicum, sive capillaceo folio minus" voor de duinen
bij Heemstede wordt aangegeven. Van Hall noemt
verder als groeiplaatsen Soestdijk, Naarden en
Rheede (p. 51) en eindelijk in de Fl. Fris. Heere-
veen msc, Zwaagwesteinde, Hardegarijp, Wolvega,
Oosterwolde en op de duinen te Appelscha.

Tribus Agrosteae Nees.
Subtribus : M i b o r i n a e A. et G.

Mibora Adans.

1506. M, minima Dew. {— Chamagrostis minima Borkh.
et Prodr. Ed. I. p. 303 = Mibora verna P. B.) Op
dorre zandgronden. n en 0. Mrt.—Mei.

In Herb.: Tuin Bussum 1883 Mevr. Schroter
geb. Middelburg; — duinachtig weiland achter

2154 MIBORA. ALOPECURUS.

Zorgvliet bij 's-Gravenhage 1825 V. Z.; — Ouden-
bosch April 1894 J. Jorna S. J.

(De plant Apeldoorn 1898 K. A. in h. Schip-
per is afkomstig van Oudenbosch, die door den
Heer Kok Ankersmit in zijn tuin verder ge-
kweekt is).

Subtribus : P h I e V n a e \\"oods.
Alopecurus L.

1507. A. utriculatus Pers. Plant van vochtige vruchtbare
weiden, voorkomend ook in de Belgische Campine,
doch hier voornamelijk ingevoerd uit de landen om
de Middellandsche zee. 0. April—Jiini.

In Herb.: Meelfabriek Middelburg 1899 Ogt.
(Gorinchem 1913 Kloos in h. pr., 1913 Henr.
in h. pr.; — Middelburg 1900 Ogt. in R. H.).

1508. A. myosuroides /iiids. (= A. agrestis L. et Prodr.
Ed. I. p. 301). In bouwlanden, meestal tusschen het
graan; vooral op klei en leemhoudenden grond.
©. Jimi—Aiig.

In Herb.: Bouwland Eijerland Texel 1860 Lac;
Rottum 1896 Schipper; — Tjerkwerd 1862 J. M.
de B.; Pietersbierum 1829 v. H.; — buiten de
Scheemda Strat.; — Meppel v. Heijn.; — Kam-
pen 1846 T., 1847, 1855 R. B., 1872 Hoek; Zalk
1846 R. B.; Zwolle 1893 L.; Deventer v. d. Cop,
1877 K.; — Harderwijk 1874 R. B.; Kanaalstraat te
Apeldoorn 1884 K. A. (overigens nergens te vinden);
braakland bij graanpakhuis aldaar 1899 K. A.; Rijn-
oever beneden Arnhem 1898 V.; Oosterhoutsche
bosch bij Nijmegen Th. Abel.; Nijmegen B.
Vestingwerken en weiden aldaar N. enTh. Abel.
— Utrecht 1848 Buse, 1851 Hartm. 1858 R. B.
buiten de Tolsteegpoort v. d. T.; onder Abstede
V. H.; Bunnik 1842 Bicrens de H. (P. N. S.); —

ALOPECURUS. 2155

Westerdoksdijk 1857 en langs de Schinkel 1857
Kniittel; Amsterdam M. D., Oosterdoksdijk aldaar
M. D., Fl. Amst. ; Overtoom, Sloterdijk, Funen
Fl. Amst.; Haarlem Buse; Aschbelt bij Haarlem
1900 Backer; Haarlemmermeer 1870 GroH; —
V. Royen (als A. prat.); Rijnsburg v. d. B., 1835
Mb., S.; Leiden Dz., 1837 Lac, S. S., 1840 en
1846 O., Pierot; Hooge Morsch aldaar Kerb.,
1839 Buse; Zanderij Wassenaar 1833 S. S.; 's-Gra-
venhage v. Breemen; Beeklaan aldaar R. B.;
Rotterdam 1851 O., 1905 W. en J.; Kolenaschweg
door Rozenburg 1900, Hillesluis 1901, Koedood bij
Rhoon en de omringende klavervelden 1901 W. en
J.; Rhoon 1872 Schepman; Bolnes 1904 W. en
J.; Oranjepark Dordrecht 1894 Posth.; — Zeeland
V. d. B.; Kerkwerve bietenveld U n. 1894; Zuid-
Beveland 1848 v. d. B.; Walcheren Un. 1902;
Arnemuiden 1864 H. d. V.; Vlissingen 1845 v. d.
Cop (als Chilo Boehmeri); Zeeuwsch Vlaanderen
1862 A. W.; — Moerdijk 1860 Lac; Singels Breda
1897 V.; weg naar den Eimer aldaar v. A.; —
Ottersum bij Gennep 1876 Lac; Roermond 1900
G. en Jongm.; Maastricht 1870 Groll; Gronsveld
•1894 V.; Houthemmerberg 1864 en Valkenburg 1866
H. d. V.

(Winschoten 1902 S c h i p p e r in h. pr. ; — Kampen
Bold. in h. Utr.; Deventer 1913 Hoogenr. inh.
pr.; IJselbrug aldaar 1913 Brussaard in h. pr.; —
Lochem 1908 Henr. in h. pr.; Apeldoorn 1904
Koornneef, Randwijk Backer inh. Heukels; —
Bunnik, Utrecht 1898 V. Sur. in h. pr.; Bunnik
Koornneef (1909 in h. pr.) en — Amsterdam
(1908 in h. pr.). Koornneef in h. Heukels;
aldaar 1909 Henr. in h. pr.; — Leiden 1900
Struyk. in h. pr.; 's-Gravenhage 1891 R. B., Beek-
laan aldaar 1896 en Kranenburgerweg aldaar 1896

2156 ALOPECURUS.

V. Breemen in R. H.; Rotterdam 1911, Schiedam
1904 en Charlois 1901 W. en J. in h. pr; Kolen-
aschvveg Rotterdam 1904 W. en J. in h. des T,;
Numansdorp 1904 Posth. in h. pr. ; Gorinchem
1912 Henr. in h. pr., 1913 Kloos in h. pr.; —
Biggekerke 1874 L. in h. pr.; Goes 1896 Posth.
in h. Henr.; veerhoek Oostburg 1867 S. Lakoin
h. pr. ; — Roermond 1906 des T. in h. pr.; Maas
aldaar 1900 G. en Jongm.; Weert 1908 Schierb.;
Maastricht 1892 de Haas in h. pr. ; Houthem 1912
W. J. en Henr. in h. W. en J., Gulpen 1910 Henr.
in h. pr.: Schin op Geul Steichen in h. pr.;
algemeen op akkers op alle gionden de W. in h. pr.
m. bracteatus Rotterdam 1911 W. en J. in h. pr.
m. compositus Rotterdam 1910 W. en J. in h. pr. ;
Dordrecht 1913 Kloos in h. pr. et in h. W. en J.
m. glomeratus Rotterdam 1910 W. en J. in h. pr.,
Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.; — Meersen 1912
W. J. en Henr. in h. W. en J. en in h. Henr.
f. versicolor Biasoletto. Rotterdam 1908 W. en J.
in h. pr.).

Bovendien: Leeuwarden, Sexbierum, Pingjum,
Stad Niks (Het Bildt), Kimswerd lijst Brakm. -
Weurt Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 332); — Haarlem-
mermeer 1853 A. Hartm. en S. (Arch. 1. III. p. 289);
— Westland, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 418); —
al de Zeeuwsche eilanden behalve Schouwen en
Duiveland A. W. (Arch. 2. III. p. 138), ook Schou-
wen en Duiveland en St.-Philipsland A. W. en L.
(Arch. 2. VI. p. 133); Zierikzee Un. 1894 (Arch. 3.
I. p. 51); tusschen Dishoek en Koudekerke, tus-
schen Gapinge en Veere Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1037); Ciinge lijst v; d. B.; — Oudenbosch 1885— '87
Butaye cn de Haas (Arch. 2. V. p. 550)-; —
Rechter Maasoever bij Roermond Un 1900 (Arch.
3. II. p. 628); Pietersberg, Gronsveld, Amby Un.

ALOPECURUS. 2157

1861; Sittard, Gulpen, Wijlre-Slenaken Un. 1883

(Arch. 2. IV. p. 331).

m. glomeratus Meersen lijst de W.

m. viviparus Zwake 1846 v. d. B. lijst v. d. B.

Voorts korenlanden bij Maarssen Six bij de
Gorter p. 19; Rotterdam Rainville; Bouwlanden
van Prinsenland en Fijnaard Kops; bij Culemborg,
Werkhoven, Bunnik Reinw.; bij Leiden en Rijns-
burg Cl. Muld. Om Utrecht zeer algemeen; bij
Drumpt en Renoy in de Betuwe en bij Amsterdam
buiten de Muiderpoort v. H. in FI. B. S. p. 65.
1509. A. pratensis L. In weilanden, aan wegen en dijken,
doch als nuttig weidegras overal uitgezaaid. 2i.
A\ei—Aiig.

In Herb.: (bij ons alles de ondersoort eu-pratensis)
Hichtum 1867 en tusschen Bolsward en Hichtum
1867 J. M. de B.; — wallen Groningen Strat.; —
Harensche dijk buiten de Apoort te Groningen
Strat.; — Kampen T., 1847 R. B.; Enschede 1904
Blijd.; — Harderwijk R. B.; Ruurlo 1887 Ens.;
Arnhem Thomson; Nijmegen B., Abel. en Pas;
Vestingwerken aldaar, Hees, Heumen, Weurt Th.
Abel.; — Amersfoort R. B.; Eemdijk aldaarGarj;
Bunnik (wie?); Wikkenburg 1831 Wtt.; Utrecht
D. S.; Langbroekerwetering langs den weg naar een
boerderij tusschen Odijk en Werkhoven 1865 Kniit-
tel; — Amsterdam Splitg., Romb., Fl. Amst.,
1876 Lac; Zeeburg 1842 J. L. Til. (P. N. S.);
Haarlem Buse, 1873 Boerl.; Haarlemmerhout 1870
Groll; — Poelgeest Fockema; Leiden 1832 S. S.,
1833 Wtt., Dz., 1835 Mb., 1837 Lac, Pierot,
1841 B. W., 1842 O., 1859 S., 1872 Boerl.; Hooge
Morsch aldaar Kerb., 1858 v. H. Jr. ; 's-Gravenhage
G. B., R. B., V. Breemen; Beeklaan aldaar la
Chap.; Voorburg 1872 Schepm.; Tedingerbroek-
polder 1903 v. Iterson; Schiedam 1893 v. d. Voo;

2158 ALOPECURUS.

dijk tusschen Schiedam en Vlaardingen' 1904 W. en
J.; langs de Rotte 1903 en Kerkhof Rotterdam 1902
W. en J.; Lek bij Vianen 1831 v. H., v. d. T.; —
Zuid-Beveland v. d. B.; Walcheren 1839 en 1840
V. d. B.; Abeele 1880 Buijsman; — Loopschans
Breda v. A.; 's-Hertogenbosch v. Hov. ; Waalre
1903 Sloots.

(Groningen overal 1903 R. de Boer en H. Kooi
in h. Heukels; Winschoten 1889 Schipper in
h. pr.; — Nietap Sanders in h. pr.; — Kampen
Bold. in h. Utr.; Zwolle 1895 L. in h. pr.; —
Rijswijk Gld. v. Wagensveld en Randwijk C. A.
Backer in h. Heukels; Lochem 1908 Henr. in
h. pr.; — Utrecht Kuyper in h. Utr. Ankeveen
A. C. J. V. Goor, Werkhoven Backer, — 's-Gra-
veland 1899 Docters v. Leeuwen en Aardswoud
H. V. Ree in h. Heukels; Keverdijk 1901 v. Goor
in h. pr. ; Amsterdam Miq. in h. Utr., Geels in
h. pr.; Enkhuizen Sanders in h. pr.; — Leiden
1898 des T. in h. pr. ; Rijngeest onder Oegstgeest
1892 V. Sur. in h. pr.; Leiderdorp 1885 Struyk.
in h. pr. ; 's-Gravenhage 1891 R. B. en Wittebrug
aldaar 1896 v. Breemen in R. H.; Rijswijk 1892
Brussaard in h. pr. ; Delft 1875 L. in h. pr. ;
Schiedam 1912 en Rotterdam 1902 W. en J. in h.
pr., aldaar F. D. J. Risch en Heenvliet Koorn-
neef in h. Heukels; Dordrecht 1892 Posth. in
h. pr., 1913 Kloos in h. pr.; Gorinchem 1910
Henr. in li. pr.; Vianen Costerus in h. pr. ; —
Singel Middelburg 1868 S. Lako in h. pr.; —
Oudenbosch 1887 de Haas in h. pr.; — algemeen
in wciland langs hcllingen etc. de W. in h. pr.
A. prat. ^. typica f. breviaristatus Beck. Linge te
Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.
/3. obscurus A. et G. Kralingsche veer 1903 W. en
J. in h. pr.

ALOPECURUS. 2159

m. compositum Diemerbrug 1913, Nieuwendam 1913

W. en J. in Ii. pr., et in h. Henr.; — Rotterdam

1909 J. W. Kooiman in h. W. en J.; Dordrecht

KIoos in h. pr.

m. glomeratus Rotterdam 1907 Danser in h. W.

en J., 1909, Rockanje 1910 en Schiedam 1910 W.

en J. in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.;

Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.

m. bracteatus Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.;

Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.

m. viviparis Rotterdam 1907 W. en J. in h. pr.;

Delfshaven 1907 Danser in h. pr.; Dordrecht 1912

Kloos in h. pr., 1912 W. en J. in h. pr.

B. Alop. brachystachyus M. Bieb., (plant uit Zuid-

Europa) Rotterdam 1903 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Texel, zelden in weilanden bij Waal
en Oosterend; TerschelHng, in weiden en aan wegen,
bij Midsland; Ameland, in weiden bij Nes en Buren;
Schiermonnikoog in weiden Holk. Fl. p. 128;
Rottum 1896 Schipper (Arch. 3. I. p. 214); —
Workum, Parrega, Sneek, Eagum, Goutum lijst
Brakm.; — Coevorden (verder niet gezien) 1859
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 259); — Diepenheim
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 627); Delden, Twikkeler-
bosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); — Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 406); algemeen Apeldoorn
K. A. (Arch. 2. III. p. 206); — Hilversum Un. 1872
(Arch. 2. I. p. 307); Urk 1852 Backer de Wit
(Arch. 3. I. p. 319); Bloemendaal - Westland en
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 418); — tusschen Dis-
hoek en Koudekerke Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037);
Oost en West Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch.
2. III. p. 138); — Rozendaal Un. 1860 (Arch. I. V^\
p. 236); — Blerik Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577);
Beek-Elsloo, Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 331).

2160 ALOPECURUS.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.
Voor Franeker bij de Gorter. Door haar algemeen
voorkomen is de plant bij vele oudere floristen niet
voor bepaalde plaatsen aangegeven; bovendien komt
zij dikwijls niet op de lijsten der excursies voor,
omdat deze veelal gehouden worden op een tijd,
waarop deze soort reeds uitgebloeid is en door het
maaien van het gras niet meer te herkennen.
1510. A. bulbosus Gouan. In weilanden, langs dijken en
wegen op zilte gronden. 2i. Mei — Aug.*).

In Herb.: Texel 1902 G. en Jongm.; ^ — aan de
Linde bij Slijkenburg in Friesland v. H.; — Kampen
V. Heijn., 1855 R. B.; singels aldaar 1846 R. B.,
T.; Vollenhove 1893 L. en Carm.; — Zuiderzee
bij Harderwijk 1835 D. S., 1836 Wtt., 1855 Lac,
1877 K. A., Un. 1905; buurt Weenum onder Apel-
doorn 1901 K. A.; — Amersfoort 1895 Garj.;
wallen aldaar 1839 D. S.; Utrecht 1859 R. B.
(daarnaast A. gen. tuber.) — buitendijksland tus-
schen Naarden en Muiderberg v. d. T., 1896 V.,
1901 G. en V.; tusschen Muiderberg en Naarden
Exc. 1882; Naarden v. d. T.; Amsterdam 1843
M. Dassen, v. H., M. D., 1866, 1873 O.; Funen
aldaar 1851 Lac; IJ aldaar 1825 v. H.; Ooster-
doksdijk 1844 Lac, 1871 O.; Westerdoksdijk 1857
Knuttel, zilte kleigronden aldaar en overal langs
het IJ overvloedig Lac; Sloterdijk aan het IJ 1846
Romb.; Urk 18^52 Backer de Wit, 1884 S.;
Hemmeland bij Monnikendam 1886 en weiiand bij
de Groote wegsbuurt Marken 1886 Boerl. en V.;

*) De Heeren Wachter en Jansen inerken bij deze soort op,
dat volgens A. et G. Syn. II. p. 135 A. bulbosus niet nieer dan
1 mM. breede, toegevouwen bladeren moet bezitten. Dit komt bij
onze exemplaren niet uit. Deze hebben meest breede vlakke bladeren.
Ook het verschil met A. geniculatus L. var. tuberosus moet beter
vastgesteld worden.

ALOPECURUS. 2161

Monnikendam 1901 Struyk.; Wieringen 1856 Lac;
Zuidoever van „de Wiel" bij Schagen 1901 G. en
Jongm.; weide Schooten-Spaarndam 1888 en 1894
V. ; Spaarndam 1870 Groll; terrein Phoenix te
Haarlem 1900 Backer; — Leiden Dz., Kerb. en
Mb. (als /3. Mb.); wandelplaats Nieuwe Plantsoen
aldaar 1837 S. S., 1837 Lac; Polder Haak in het
Westland 1844 v. d. T.; Uiterwaarden tusschen
Vlaardingen en Maassluis 1900 W. en J. ; Maas-
sluis v. d. T.; Hoek van Holland Exc 1899; Eiland
Rozenburg 1845 de Br. ; Nieuwlandsche polder 1904
W. en J ; — Oude Veersche weg Middelburg
1902 Ogt.

(Kamperveen 1911 L. in h. pr.; — Apeldoorn
1901 K. A. in h. W. en J.; — Kortenhoef Heukels
in h. pr. ; Amsterdam Mei 1909 Henr. in h. pr. ;
Zeeburg aldaar v. Goor in h. pr. ; Enkhuizen San-
ders in h. pr. ; Schoten 1894 V. (als gen. bulb.)
in h. W. en J.; — Katwijk 1891 Struyk. in h.
pr,; Rotterdam op Kolenaschweg (adventief?) 1908
W. en J. in h. pr.; op aangevoerd zand aan de
Kralingsche plaslaan 1909 Danser in h. pr.; Delfs-
haven 1901, Vlaardingen 1901. 1905, Uiterwaarden
tusschen Vlaardingen en Maassluis 1905, Maassluis
1910 en Hellevoetsluis 1910 (tot 60 cM. hoog) W.
en J. in h. pr.; zeedijk 's-Gravezande 1900 v. Bree-
men in R. H.; Nieuwe sluis gem. HeenvHet 1903
Koornneef in h. pr.; — Middelburg 1876 A. W.
in h. L., 1902 Ogt. in h. W. en J.; Wissenkerke
Noord-Beveland 1910 Schipper in h. pr.
m. glomeratum Hellevoetsluis 1910 W. en J. in
h. pr,).

Bovendien: Tusschen Harlingen en Franeker
V. Alt. en — wallen van Utrecht L. Marchand
(Tijdschr. VIII. p. 211); — Santpoort op een muur
en — Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 418); Walcheren,

136

2162 ALOPECURUS.

West Zeeuwsch Vlaanderen (Arch. 2. III. p. 138);
land van Cadzand Lac. (Tijdschr. VIII. p. 211); —
's Hertogenbosch v. Hov. (Arch. 1. I. p. 274).

Voorts vermeld door Pelletier. Door v. Hall
(Fl. B. S. p. 53) op haifwegen Haarlem-Amsterdam,
aan den dijl< bij de Westzaner overton en om Am-
sterdam vooral aan het funen Kops. Op weilanden
bij Huizum Alb., aan de Linde bij Slijl<enburg,
Schoterzijl Bruinsma in Fl. Fris. p. 30.
1511. A. geniculatus L. Aan waterkanten, op moerassige
plaatsen in weilanden. 0 en misschien 4. Mei—Aiig.
In Herb.: Koog op Texel 1868 Holk.: Westersche
veld Vlieland 1858 Lac; weg Weslterschelling naar
Midsland 1869 Holk.; Midsland Un. 1886, 1897
V.; Nes op Ameland 1869 Holk.; weiland Schier-
monnikoog 1860 S.; — Wal Leeuwarden 1859 S.;
Menaldum (Hinxt?); Bolsward 1862 J. M. deB. ;
Friesland H. K- Hommes; — Zoutkamp 1826,
Groningen v. H.; buiten de A-poort aldaar 1856
Strat.; — Coevorden 1859 Lac. en S.; Meppel
v. Heijn.; — Kampen T.; Kamperveen 1873 Hoek;
vochtige gronden Vollenhove 1893 L, Zwartsluis
1893, weilanden Dieze bij Zwolle 1901, Nieuw
Leusen 1904 L.; Deventer 1877 K; Weerselo onder
Hasselo 1901 L.; Enschedc 1904 en Lindermaten
1906 Blijd.; — Harderwijk 1864 R. B.; Lochem
Un. 1859, Watermeerwijk Th. Abel.; Nijmegen B.;
Ooische Waard 1865 Th. Abel.; — Eem bij Amers-
foort Garj.; Bunnik v. d. T.; Utrecht R. B.; Blauw-
kapel aan de Bilt (als fulvus) 1835 D. S.; aan de
Zeuve tusschen Baambrugge en Vinkeveen v. d. T.
— Meent bij Naarden 1864 O.; Maailanden bij
Muiden 1896 V.; Amsterdam Fl. Am st., Sp li t g.,
1867 O.; Funen 1843 M. D.; Zeeburg 1842 B i e-
rens d e H. (P. N. S.) (als A. genic. X prat.);
Wieringen 1856 Lac; Schouw bij Broek in Water-

ALOPECURUS. 2163

land 1886 Boerl. en V.; Beverwijk 1860 en Over-
veen 1861 S.; Haarlem Buse, 1900 Backer;
Schooten 1870 Groll; — Piet Gijzenbrug Exc.
1860; Katwijk 1833 Wtt.; Gradeermachine aldaar
(wie?); Valkenburg S. S.; Leiden Forsten, 1833
Wtt., Dz.. 1835 Mb., 1836 Mb. als bulb., 1837
Lac, 1842 en 1843 O.; Hortus Leiden 1859 S.;
buiten de Witte Poort Leiden 1858 v. H. Jr. ; stads-
muur aan de Hoogewoerdspoort v. d. B.; venen
Hazerswoude Pierot, S. S.; Boterpolder aldaar 1832
Wtt. ; Wassenaar Pierot, Haagsche bosch en Beek-
laan 's-Gravenhage La Chap.; aldaar R. B. (is
radic), v. Breemen; kanaal aldaar V. Z.; Veur
S. S.; aan de Guntel tusschen Naaldwijk en Monster
1845 V. d. T.; Uiterwaard ten zuiden van Gouda aan
den IJsel 1902 W. en J.; Schiebroek 1893 v. d. Voo;
strandweide bij Steenen baak bij den Briel 1902
G. en Jongm. (als /3. bulbosus); Kerkhof te Rot-
terdam 1899 en Koedood bij Rhoon 1901 W. en J.;
Schiedamsche zeedijk 1893, Princessekade 1891 en
Overmaas 1893 v. d. Voo; proefveld Landbouw-
school te Dordrecht 1903 Posth.; polder Dordrecht
1837 Lac; laagte tusschen de Lek en het kanaal
naar Gorkum tegenover Vreeswijk v. d. T.; — Zuid-
Beveland v. d. B.; Abeele 1880 Buijsm.; Vlissingen
1845 V. d. Cop; Waterlandskerkje 1861 en Hoek
1863 A. W.; — Liesbosch en Ulvenhout 1904 W.
en J. ; — Overkant Maas ongeveer tegenover St.-
Urbanus 1901 Rieter; Amby 1870 Groll.
|3. bulbosus Hoffm. (Dlds. Fl. I. p. 28 et Prodr.
Ed. I. p. 302; bij A. et G. tegenwoordig B. tuber-
culatus A. et G., terwijl zij den naam ^. bulbosus
Sonder Fl. Hamb. 1851 citeeren. Waarom?

In Herb.: Oosterend Texel 1869 Holk.; — Schoo-
ten 1894 Struyk., 1894 V.; weiland tusschen
Schooten en Sparendam 1888 V.; — Uiterwaarden

2164 ALOPECURUS.

Vlaardingen 1903 W. en J. (schijnt voornamelijk

een vorm van matig zilte gronden te zijn).

7. radicans v. d. B. in Prodr. Ed. I. p. 302 (1850).

In Herb.: Terschelling 1887 V.; - Oldeboorn
1869 v. T.; — Zwinderen, Odoorn 1859 Lac. en
S.; — Ambt Ommen 1906 L.; — Voorst Groll;
Ooische waard 1865 Th. Abel.; — 's-Gravenhage
R. B.; Zwijndrecht 1838 Lac; — Zuid-Beveland
V. d. B.; Oranjezon 1879 L.; Hoek 1863 A. W.
m. compositum (= Spica lobata Prodr. Ed. I. p. 302).

In Herb.: Utrecht h. v. H.; — Leimuiden 1842
Dz., Heikop 1820 v. H.

(Sneek Brakm. in h. pr. — Kampen Bold. in
h. Utr.; Hardenberg 1892 Carm. in h. pr.; —
Gorsel 1911 Hoogenr. in h. pr.; Culemborg 1888
de Haas in h. pr.; — Utrecht v. Embden in h.
Heukels; — Amsterdam Miq. in h. Utr., H>03
Koornneef in h. pr., 1910 Geels in h. pr. ;
achter Carre aldaar, thans bebouwd 1901 v. Goor
in h. pr : Knollendam 1913 Kloos in h. pr. ; Aards-
woud H. V. Ree en Bussum 1899 Docters v.
Leeuwen in h. Heukels; — Hillegommer beek
1891 Struyk. in h. pr.; muur Hillegom 1894
V. Sur. in h. pr.; Sassenheim 1881 Schipper in
h. pr. ; Cronestein Zoeterwoude 1899 Jongm.,
's-Gravenhage 1891 R. B. en Laan van Meerdervoort
aldaar 1896 v. Breemen in R. H.; Nootdorp 1875
L. in h. pr.; Rotterdam Risch in h. Heukels,
1901, 1910 en tusschen Delfshaven en Schiedam
1909, Schiedam 1909, en Rozenburg te Rotterdam
1901 W. en J. in h. pr., opgespoten grond tusschen
Rotterdam en Schiedam 1907 J. G. Danser en
idem Varkenoordsche polder Rotterdam 1910 B. H.
Danser en H. N. Kooiman in h. Danser;
Numansdorp 1903 Posth. in h. pr.; Brielle 1910
Brussaard in h. pr. ; Hellevoetsluis 1909 Hoo-

ALOPECURUS. 2165

genr. in h. pr.; Gorinchem 1911 Henr. in h. pr. ;
— Middelburg 1887 L. in h. pr.; — Almkerk
Backer in h. Heukels; — Op moerassige plaatsen
in de veenstreek vrij algemeen 1900; Heerlen poelen
bij Wellen en Beusrade 1903, Vilt in Slokkenpeel
1904, Epen te Cosberg, Heinsraad en Eperheide
1890, Schinnen te Danikerheide (poel) 1903 en
Pietersberg bij Caestert (plateau) 1913 de W. in
h. pr.).

(2. bulbosus Hoffm. Tusschen Ossenzijl en Olde-
markt 1894 Carm. in h. L.; — Amsterdam 1909
H enr. in h. pr.

y. radicans v. d. B. Tusschen Oldenzaal en Oot-
marsum 1896 L. in h. pr.; — Blauwkapel v. Emb-
den in h. Heukels; — Nieuwendam 1913 W.
en J. in h. pr.; — Rotterdam 1907 en tusschen
Delfshaven en Schiedam 1911 W. en J. in h. pr.
J. natans Wahlenb. Rhoon 1906 W. en J. in h. pr.
m. composituni Nieuwendam 1913, — Rotterdam
1900 W. en J. in h. pr.

m. glomeratum Blauwkapel v. Embden in h.
Heukels; — Nieuwendam 1913 Jansen in h.
Henr.; tusschen Rotterdam en Schiedam 1911 W.
en J. in h. pr.

Bovendien: Rottum Holk. Fl. p. 128; — IJlst,
Offingawier, Ruigahuizen, Hemelum, Oldeboorn,
Terhorne, Dronrijp, Ouwsterhaule, Workum, Huizum,
Sloten, Heidenschap (bij Workumj, Terkaple, Zwarte
Haan (de Bildt) lijst Brakm.; — Zwinderen, Odoorn
1859 Lac. en S. (Arch. l. IV. p. 259); — Steenwijk,
Steenwijkerwolde, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI
p. 353); Delden, Twikkelerbosch U n. 1870 (Arch
2. I. p. 201); Station Markelo Un. 1897 (Arch. 3. I
p. 624); — Eibergen Un. 1859 (Arch. I. IV. p. 231)
Apeldoorn in zaaigras K. A. (Arch. 2. III. p. 206);
Ooische waard Lac. en Th. Abel. ; Oosterhoutsche

2166 ALOPECURUS.

bosch Th. Abel.; — Hilversum Un. 1872 (Arch.
2. I. p. 307); Haarlemmermeer 1853 A. Hartm.
(Arch. 1. III. p. 289); Velserkanaal, Leijduin, —
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 201); Brielle-Rockanje
Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); — Al de Zeeuwsche
eilanden, ook St.-Philipsland, echter niet op Schou-
wen en Duiveland A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 138
en VI. p. 133); tusschen Middelburg en Rammekens
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); — Oudenbosch
1885— '87 Butaye en de Haas (Arch. 2. p. 550);
Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); —
Beek, Valkenburg Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 331);
Veenplassen bij de weilanden (Duikerveen) te Bruns-
sum en Schinveld, poelen bij Welten, Binzrade,
Heerlerbaan onder Heerlen, Cosberg, Heijenraad en
Eperheide onder Epen, tusschen de Zuidhoeve en
het kasteel Caestert op den Pietersberg lijst
de W.

var. bulbosus Urk 1884 S. (Arch. 3. I. p. 318);
tusschen Muiden en Naarden Exc. 1897 (Arch. 3.
I. p. 163); — Westland v. E. (Arch. 2. I. p. 418).
Voorts tusschen Marssum en Menaldum Br. in h.
Dav. (Prodr. Ed. I. p. 302). De opgave aldaar
Leiden Mb. vindt men terug onder A. bulbosus.

Voorts vermeld, zonder onderscheiding van varieteit,
door Pelletier. Bij andere schrijvers meestal niet
door bepaalde vindplaatsen aangegeven.

De var. bulbosus in de Fl. Leidensis heeft be-
trekking op de soort A. bulbosus Gouan, zooals
uit de exemplaren in het herbarium aanwezig blijkt.
Niet te controleeren zijn de opgaven bij Holkema,
die /3. bulbosus Hoffm. vermeldt vooral de eilanden,
en daarmede waarschijnlijk bedoelt A. bulbosus
Gouan, die hij niet vermeldt en r. radicans voor
Ameland bij Nes H. d. V., welk exemplaar ook niet
in ons herbarium te vinden is.

ALOPECURUS. 2167

A. pratensis x geneculatus Wimm. (Cfr. A. et G.
Syn. 2\ p. 139).

In Herb.: Zeeburg Amsterdam 1842 Bierens
de H. (P. N. S.); — Leiden Forsten; — Dijk
Werkendam 1-887 V. —
1512. A. fulvus Sm. Op gelijke plaatsen als de vorige.
0. Juli — Aug.

In Herb.: Tusschen Delden en Goor 1892 L. en
Carm.; — Zutfen 1837 Wtt. (als genic); Ruurlo
bij de Meene 1886 Ens.; Oosterhoutsche bosch
Th. Abel. (als genic); Nijmegen B., 1836 Wtt.;
Culemborg, Redichemsche waarden 1888 de Haas;
— Rhoodenstein bij Neerlangbroek v. d. T.; —
Heikop bij Vianen 1820 v. H.; Nieuwlandsche polder
1904 W. en J.; Merwede bij Dordrecht 1836, 1838
Lac; Zandplaat bij Sliedrecht 1837 Lac; — Ros-
malen v. Hov.; — Amby 1893 de Haas.

(Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr.; Boschpolder
aldaar 1911 W. en J. in h. Danser; opgespoten
grond Varkenoordsche polder bij Rotterdam 1910
B. H. Dans er en H. N. Kooiman in h. Danser;
langs de Korte Kade aldaar 1901 W. en J , Rhoon
1906 en tusschen Delfshaven en Schiedam 1909
W. en J. in h. pr.; Schiedam 1909 W- en J. in h.
pr.; Schiedam 1909 W. en J. in h. Henr.; Dordreccht
1912, 1913 Kloos in h. pr.; Gorinchem 1911
Henr. in h. pr.

m. glomeratum Tusschen Rotterdam en Schiedam
1911 W. en J. in h. pr).

Bovendien: Kwam vroeger veel in het Beekber-
gerwoud voor K- A. (Arch. 2. III. p. 206); Apel-
doorn, op met Sumac bemest land 1878 K- A.
(Arch. 2. III. p. 224); moerassige plaatsen Berg en
Dal Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 332).

Voorts vermeld voor Groningen v. H.; Nijmegen
Abel. en Pas, in Fl. B. S. p. 755; Schalkhaar

2168 ALOPECURUS. PHLEUM.

Tijhaar en Enck bij Deventer Cop in h. Dav. in
Prodr. Ed. I. p. 302. Waarschijnlijk dikwijls verward
met A. geniculatus,

Phleum L.

1513. Ph. pratense L. In weilanden, langs wegen en
dijken, vaak uitgezaaid. %. Juni—Juli.

In Herb.: (n.l. de ondersoort P. vulgare A. et G.)
wal Leeuwarden 1859 S.; — Haren v. H.; Sterre-
bosch Groningen Strat.; — Coevorden 1859 Lac.
en S. : — Kampen 1847 R. B., T. (hierbij /3. nodosum) ;
zandberg aldaar 1848 T.; Zwolle 1892 L.; Deventer
Halb., 1877 K.; — Harderwijk R. B.; Apeldoorn
1873 K. A.; Zutfen (wie?); Ravenswaard bij Gorsel
1902 G. en Jongm. (vivip.); Leesten 1849 Gro-
nem.; Ruurlo 1885 Ens.; Gendringen Rust;
Nijmegen B. (ook vivip.); Ooy B.; weilanden aldaar
Th. Abel. (ook ^); Hemmen 1833 Wtt.; Wage-
ningen 1848 Buse (ook ^)\ Wageningsche berg
B u s e ; — Hoogland 1854 (D. S. ?) ; Amersfoort R. B. ;
Eem aldaar 1894 Garj.; Maarssen O.; Utrecht R. B.,

1870 Groll; batterijen Vossegat 1843 v. d. T. ;
Zeist V. H.; achter Landlust bij Baambrugge v. d. T. ;
Laan van Vreeland 1845 M. D.; — 't Gooi Wtt.;
Amsterdam Romb.; Amstelveensche weg 1844
M. D.; Urk 1852 Backer de Wit; Velsen Buse,

1871 Hoek; Breesaap 1835 Buse; Haarlem Splitg.;
Haarlemmerhout 1836 B u se ; Bloemendaalsche bosch
Kerb.; Vogelenzang 1901 V.; — Leiden 1835
(ook /5) Dz., 1845 B. W.; Nieuwe wandeling aldaar
(plantsoen) 1837 Mb., 1837 Lac. (var.) = vivip.);
singels aldaar en Valkenburg Perin; Hazerswoude
1832 Wtt. (als Alop. gen.); 's-Gravenhage V. Z.,
R. B., V. Breemen; Beeklaan aldaar La Chap.;
Rotterdam 1850 O.; aan de Rotte 1893, Overmaas

PHLEUM. 2169

1891, 1893 en Schiedam 1893 v. d. Voo; Dordrecht
1837 Lac; Spoorbaan SHedrecht 1888 V.; — dijken
Duiveland Dz.; Zuid-Beveland v. d. B.; Goes 1840
(als J. repens), 1841 (als S. stolonif.) v. d. B.;
Abeele 1880 en Vh'ssingen 1883 Buysm.; Zeeuwsch
Vlaanderen 1862 A. W. ; — Mark aan de Eemer
en Speelhuis Breda v. A.; Galgenveld bij Heus-
den V. Hov.

13. nodosum Schreb. Blijkbaar op meer droge plaatsen
In Herb.: Heino 1888 Groii; — Vorden 1888
Groll; Arnhem S.; — Utrecht 1842 Bierens de H.
(P. N. S.); Schalkwijk 1833 Wtt.; — Amsterdam
Romb.; Haarlem v. Eeden, duinen aldaar Romb.;
Duinvliet 1887 V.; Bloemendaalsche bosch 1870
O.; Schapenduinen bij Bloemendaal 1896 V.; Man-
pad bij Haaflem v. H.; Kerklaan onder Heemstede
v. d. T.; — Leiden 1905 Struyk.; Naaldwijk
V. d. T.; Stationsemplacement Vlaardingen en Kra-
lingsche veer 1903 W. en J.; oever der Lek bij
Lexmond 1832 v. H.; Nieuwlandsche polder 1904
W. en J.; — Noordgouwe Schouwen 1887 L.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W.

Aanm.: Aangaande de verdikking der wortels bestaan alle
overgangen tusschen P. vulgare typicum en nodosum ; tusschen
knolvormigen voet en verdikte rhizomen. Ais zoodanig bevonden
zich de volgende planten in het Vereenigingsherbarium:

Tusschen Oldeboorn en Akkrum 1869 v. T.; Jel-
sum wie?; Leeuwarden 1872 v. T.; — Warfum 1856
Strat. ; Haren v. H ; Groningen v. H.; — Weer-
dinge 1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; —
Oosterholt 1849 R. B.;— Ubbergen 1871 Th. Abel.;
— Amersfoort R. B.; Zeist v. H.; Utrecht 1859 R. B.
en Hartm.; Schalkwijk Wtt.; — Naarden 1864 O.;
Andijk 1895 Sanders; Bloemendaalsche bosch
1870 O.; — Leiden Dz., S. S., 1843 O., S.; Staats-
spoor Leiden-Woerden mijlp. 29 onder Zoeterwoude

2170 PHLEUM.

1894 V.; Monster 1896 V ; Hoek van Holland 1902,
Rotterdam en Varkenoordsche dijk naar IJselmonde
1901 W. en J.; den Briel-Rockanje 1903, Kralingsche
veer 1903 W. en J.; Noordendijk Dordrecht 1837
Lac; — Ossesluis Schouwen 1887 L.; Zierikzee
Dz.; Zuid-Beveland v. d. B. (ook als repens en 1842
als radicans); — bij het klooster onder den Dungen
V. Hov.

(3. nodosum f. Warnstorffii A. et G. Zuid-Beveland
1847 V. d. B.

(Sneek Brakm. in h. pr.; — Winschoten 1885
Schipper in h. pr.; — Zwolle 1894 Henr. in h.
pr.; Kampen Bold. in h. Utr.; Enschede 1905
Blijd. in h. pr.; — Arnhem Pulle in h. Utr.;
Gorsel 1902 G. en Jongm. in R. H.; Oosterbeek
• Uiterwaard 1911 W. en J. in'h. pr.; Randwijk
Backer in h. Heukels; de Kar tusschen Apel-
doorn en Voorst 1903 Koornneef in h. pr.; —
Bussum 1894 V. Sur. in h. pr. ; Zandbergen aldaar
1899 Koning in h. pr.; Diemen v. Goor, Hout-
haven, Rietlanden Amsterdam Koornneef in h.
Heukels; Merwedekanaal aldaar 1900 v. Goorin
h. pr.; Aardswoud H. v. Ree, Santpoort Koorn-
neef in h. Heukels; Alkmaarderhout 1890 Cos-
tcrus in h. pr.; IJmuiden 1913 en Bloemendaal
1913 Geels in h. pr.; — Lisse 1893 V. Sur. in
h. pr.; 's-Gravenhage 1891 R. B. in R. H.: aanvoer-
kanaal aldaar 1895 v. Breemen (aar 27 cM. lang)
in R. H.; Monster-Loosduinen 1896 V. Sur. in h.
pr.; Rotterdam Miq. in h. Utr., 1907 W. en J. en
tusschen Rotterdam en Kralingsche veer dijk 1903
W. en J. in h. pr.; duin Oost-Voorne 1904 Koorn-
neef in h. Heukels; Papendrecht 1892 Posth.
in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.; —
Middelburg 1874 L. in h. pr.; — Oudenbosch 1898
de Haas in h. pr.; — Weert 1908 Schierb. in

PHLEUM. 2171

h. pr.; Valkenburg Steichen in h. pr. ; algemeen

in weilanden en langs wegen de W. in h. pr.).

m. bracteatum Oosterbeek 1913 W. en J. in h. pr.;

Lochem 1912, — Amsterdam 1911 en — Gorinchem

1911 Henr. in h. pr.; Rotterdam 1910 W. en J. in

h. pr.; Dordrecht 1912 Henr. en Kloos in h.

Kloos.

m. glomeratum: Gorinchem Sept. 1911 Henr. in

h. pr.

m. furcatum: Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.

m. viviparum: Rotterdam 1904 W. en J. in h. pr.;

Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.

(3. nodosum Schreb. Winschoten 1910 Schipper

in h. pr.; — Dalfsen 1895 L. in h. pr.; Dinkel bij

Losser 1905 Blijd.; — Arnhem 1911 Henr. in h.

pr. ; — Amsterdam 1911 E. H. H. Zadvoort in

h. Henr. ; — Voorburg 1913 Posth. in h. pr,;

Dekkersduin bij 's-Gravenhage 1895 v. Breemen

in R. H.; Oostzeedijk 1901 en Kolenaschweg Ro-

zenburg te Rotterdam 1902 W. en J. in h. pr. ;

handelsterrein aldaar 1909 H. N. Kooiman in h.

Danser en (doorgroeiing) Heemraadsinge! aldaar

1907 Danser in h. pr.; Schiedam, 1909 en Hoek

van Holland 1910 W. en J. in h. pr. Spijkenisse

1904 Koornneef in h. pr.; Gorinchem 1911 Henr.

in h. pr.; — Arnemuiden 1875 L. in h. pr. en

kanaal bij de spoorbrug aldaar 1875 S. Lako in

h. pr. — Valkenburg 1910 W. en J. in h. pr.

^. 1. laxiusculum A. et G. Stationsemplacement

Vlaardingen 1903 W. en J. in h. pr.; et in h. Heu-

kel s.

/3. 2. strictum J. en W. in Kruidk. Arch. 1912 p. 76.

Hoek van Holland 1910 W. en J. in h. pr.

^. 3. longisetum 7. en W. in Kruidk. Arch. 1912

p. 76. Delfshaven 1906 W. en J. in h. pr.

/3. 4. Warnstorffii A. et G. Oosterbeek langs den

2172 PHLEUM

Rijn 1913, en — Rotterdam Uiterwaard 1903,? langs

dijk Kralingsclie veer 1903 W. en J. in h. pr. ;

Gorinchem 1911 en Sleeswijk 1913 Henr. in h. pr.,

de laatste ook in h. Kloos.

/2. 5. robustum J. en W. in Kruidk. Arch. 1912 p.

76. Rijnoever Arnhem 1913. W. en J. in h. pr. ; —

Rotterdam 1902 W. en J. in h. pr. (beide adventief-

plantenl.

(2. m. furcatum Wassenaar 1903 en Rotterdam 1910

W. en J. in h. pr.;

|S. m. glomeratum Wassenaar 1910 W. en J. in h. pr.

/3. m. bracteatum Rotterdam 1910 en Schiedam

1911 W. en J. in h. pr.

Bovendien: Vlieland Lac. en Ameland 1854 Kros
(Arch. 1. IV. p. 81 en Holk. Fl. p. 129); — Jutrijp,
IJlst, Scharnegoutum, Huis ter Heide (Doniawerstal),
Westermeer (Haskerland), Wolvega, Kollum, Loenga
(bij Sneek), Olterterp, Drachten, Ureterp, Boorn-
bergum, Akkrum, Oude-Schouw, Irnsum. Poppinga-
wier, Sybrandaburen, Gauw, Goenga, Franeker,
Veenwouden, Bozum, Holwerd, Ternaard, Hantum,
Waaxens, Bornwerd, Molkwerum, Stavoren, Baard
lijst Brakm.; Teridzerd, Mildam Un. 1881 (Arch.
2. III. p. 424); — Hoogeveen, Gramsbergen, Ane,
Dalen, Sleen, Weerdinge 1859 Lac. en S. (Arch. 1.
V. p. 259); — Steenwijk, Steenwijkerwolde, Kallen-
kote, Eeze, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353);
Delden, Twikkelerbosch U n. 1870 (Arch. 2. 1. p. 201);
Hengelo, Oldenzaal Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230);
Diepenheim, Meddeho en — Zutfen-Bronsbergen
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); Terborg Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 407); Winterswijk, Eibergen, Groenlo,
Borculo Un. 1859 (Arch. I. V. p. 232); Apeldoorn
algemeen K. A. (Arch. 2. III. p. 206); Ingen en —
Elst, Baarn, Bunnik, de Bilt lijst Brakm.; — Hil-
versum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); Papelaan bij

PHLEUM. 2173

Muiden en vervolgens langs den Zuiderzeedijk U n.
1901 (Arch. 3. II. p. 631); Alkmaar Un. 1871 (Arch.

2. I. p. 273); Kennemerland v. E. (Arch. 2. I. p.
418); — Waalsdorp lijst Brakm.; — al de Zeeuw-
sche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 138) en L.
(Arch. 2. VI. p. 133); tusschen Middelburg en Ram-
mekens, tusschen Vrouwenpolder en Veere, tusschen
Gapinge en Middelburg Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1037); — Woensdrecht Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355);
— Blerik Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); Roermond
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628), Zuid-Limburg vrij
algemeen (Arch. 2. V. p. 33), algemeen in beemden,
langs wegen aldaar lijst d e W.

(2. nodosum Schreb. Alkmaar Un. 1891 (Arch. 2.
VI. p. 239); — Wemeldinge, Kloetinge. Havendijk,
wegen Giaauw lijst v. d. B.; — algemeen in wei-
landen, langs wegen lijst de W.
1. laxiusculum A. et G. Veel op droge plaatsen
in Zuid-Limbnrg lijst de W.

3. longisetum J. en W. Spoorhaven in het Bos-
scherveld te Maastricht lijst de W.

f. radicans Wemeldinge, Hollandsche hoeve aan

den kant eener drinkput Hjst v. d. B.

f. repens Zandgroeve achter Liefdestoof lijst v. d. B.

Voorts vermeld door Pelletier en Munting.
De var. /3. nodosum komt reeds voor bij de Gorter
p. 18, in de duinen bij Haarlem en Scheveningen;
Van Hall noemt haar niet zeldzaam op zandige
plaatsen, vooral aan den duinkant van Holland; de
Fl. Leid. geeft verscheidene vindplaatsen op rond
Leiden, terwijl Bruinsma (Fl. Fris. p. 32) haar
meldt voor Workum, in de Menaldumer mieden, en
nabij Schilkampen bij Leeuwarden.

Een var. J. floribus viviparis werd volgens v. Hall
inlandsch gevonden door Kops in den Ooy bij
Nijmegen B.

2174 PHLEUM.

1514. P. echlnatum Hort. Op dorre, steenachtige plaatsen,
langs berghellingen, tusschen gras vooral op kalk-
grond, in het Oostehjk deel in het Middellandsche
zeegebied. 0 en ©. April — Mei.

In Herb.: Klaverland bij Apeldoorn, bemest met
afval van Sumac uit Perzie 1877 K. A.

1515. P. Boehmeri Wibel. (Chilochloa Boehmeri P. B. et
Fi. B. S. p. 68). Op dorre heuvels, in lichte bos-
schen aan steenige hellingen, gaarne op kalkhou-
denden diluvialen grond in Midden-Europa. 2i.
Juni — Juli.

Ontbreekt in Herb.

(Maaskant tusschen de steenen bij het spoorweg-
emplacement Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Haarlem Loosjes Fl. Harl. 1779; —
Leiden A. Muld. El. Leid., werd echter daar nim-
mer teruggevonden en berust misschien op een
verwisseling met een der andere Phleum-soorten,
wat ook reeds v. d. Bosch vermoedde (Cfr. Prodr.
Ed. I. p. 302 Observ.).

1516. P. graecum Boiss. et Heldr. In het oostelijk ge-
deelte van het Middellandsche zeegebied en in
Bulgarije en Servie, ook eiders met granen aange-
voerd. ©— 0. Juni — Juli.

In Herb.: Stationsemplacement Vlaardingen, opslag
uit kippenvoer 1903 en Buitenplaats Rozenburg bij
Rotterdam 1900, 1901 W. cn J.

(Gorinchem 1912 Henr. et KIoos inh. KIoos
en in h. W. en J., Juli — Aug. i912 Henr. in h. pr).

1517. P. arenarium L. Aan de zandige kusten en in de
duinen langs de Noord- en Oostzee en op enkele
zandgronden binnenslands; ook nu en dan met duin-
zand aangevoerd 0. Mei — Juni.

In Herb.: Texel H. d. V.; duinen Koog en Cox-
dorp 1860 Lac; Zuiderzee-zijde Vlieland 1858
Lac; duinen aldaar 1869 Holk.; bij de Rijkskeet

PHLEUM. 2175

aldaar 1869, duinen Terschelling 1869 Holk., Lies
aldaar Un. 1886; Ameland BruinsmaenHinxt;
duinen Schiermonnikoog 1867, 1868 Holk.; Rottum
1897 Schipper, (Borkum Bley); — Meppel
V. Heijn.; — Veecate 1912 L.; — Spoel bij Culem-
borg 1835 D. S., v. d. T, 1844 W. K; — Doorn
1832 Wtt.; — fortificatien Sloten ' Fl. Amst.;
Spoordijk Enkhuizen 1895 Sanders; Wijk aan Zee
1860 S.; Zandvoort D. S.; Zomerzorg 1845 M. D.;
Overveen 1832 v. H., 1839 Buse, 1842 J. W. R. T.
(P. N. S.); Bloemendaal Buse, Kraantje Lek 1886
V.; Haarlem v. H., Splitg., Perin, 1866 O., 1870
Groll; duinvall. Vogelenzang v. d. T.; — Hol-
landsche duinen Forsten, v. d. B., 1851 T.; —
Hillegom 1843 O., S.; Hillegommerbeek 1843 O.;
tusschen HillegommerbeekenNoordwijk 1886 Boerl.;
Noordwijk Dz., Fockema, duinen aldaar 1860 S.;
binnenduin tusschen Sassenheim en Lisse v. d. T. ;
Katwijk binnen 1837 Lac; Katwijk S. S., Wtt.,
1835 Mb., 1840 B. W., Kerb.; Wassenaar 1840
B. W.; duinen aldaar Pierot, 1833 S. S. ; Waals-
dorp 1857 S., Scheveningen G. B., 1872 Schepm.,
R. B.; 's-Gravenhage G. B., 1833 I. de L. e. h.
Groll, v. Breemen; duinen aldaar R. B.; Loos-
duinen La Chap.; Monster Un. 1851, duinen Hoek
van Holland 1902 W. en J.; Oost-Voorne 1901 en
Vlaardingen Stationsemplacement 1901 W. en J. ; —
duinen Breskens 1839 Lac; duinen Walcheren 1840
v. d. B.; Koudekerke 1863 A. W.; Vlissingen 1845
V. d. Cop; — Vuchtsche heide bij het Kamp v. Hov.
(Rottum 1910 Schierb. in h. pr.; — Amsterdam
1909 Henr. in h. pr., en in h. Kloos, 1910 G. H.
Zandvoort in h. W. en J. (ex. tot 40 cM.), ad-
ventief aldaar 1913 W. en J. in h. pr. A. C. J. v.
Goor in h. Heukels; spoorweg Amsterdam-Zaan-
dam 1901 v. Goor in h. pr.; Cruquiusweg aldaar

2176 PHLEUM.

1910 G. H. H. Zandvoort in h. Henr.; Velzen
Kuyper in h. Utr.; IJmuiden 1913 Geels in h.
pr.; Bloemendaal 1912 de Haas in h. pr.; Over-
veen C. A. Backer in h. Heukels; Hollandsche
duinen leg. v. Hall e. h. Broers in h. W. en J.,
Lisse 1881 Schipper in h. pr. ; Noordwijk 1895
V. Sur' in h. pr., duinen aldaar Docters v. Leeu-
wen 1899 in h. Heukels, 1899 des T. in h. pr.,
1899 Jongm., Witte brug 1896 en Westzeeduinen
te 's-Gravenhage 1896 v. Breemen in R. H.;
Pompstation Scheveningen Schierb. in h. pr. ;
duinen Wassenaar 1890 Costerus in h. pr. ;Hoek
van Holland 1901 W. en J. in h. pr. et in h. des T.,
1910 W. en J. in h. pr.: Dordrecht 1913 Kloos in
h. pr. ; — Noord-Beveland 1907 S c h i p p e r in h. pr.
f. nanum Hoek van Holland 1901 W. en J. in h. pr.
m. glomeratum Amsterdam 1913 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: duinen Hollum 1896 Hjst V.; • —
Brielie-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); —
Schouwen en Duiveland, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III p. 138); tusschen
Vlissingen en de Vijgeneter, Dishoek, tusschen Dis-
hoek en Zoutelande, tusschen hier en Westkapelle,
Westkapelsche dijk, tusschen Westkapelle en Dom-
burg, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder,
Vrouwenpolder tot Veere Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1037); duinen Schouwen lijst v. d. B.

Voorts reeds vermeld bij oudere schrijvers, zonder
nogtans bizondere groeiplaatsen aan te geven; in
Fi. Leid. tusschen de beide Noordwijken Ehrh.
Beitr.
1518. P. paniculatum Hiids. (= P. asperum Jacq.). Op
akkers, langs hellingen, op zonnige heuvels, in
wijnbergen en aan ruigten op steenachtigen, liefst
kalkhoudenden grond in zuidelijker streken. 0.
Mei-Juli.

PHLEUM. LAGURUS. 2177

In Herb. : Apeldoorn 1877 K. A. ; — Amsterdam L a c.

(Amsterdam 1911 G. H. H. Zandvoort en Go-
rinchem 1912 Henr. in h. Henr. et in herb. W.
en J. Amsterdam leg. La c. als Phl. pratense, fragment
van het ex. uit het herb. der N. B. V. in h. W. en J.

1519. P. subulatum A. et G. Op grazige plaatsen, op
heuvels, akl<ers, in wijnbergen in het gebied der
Middellandsche Zee. 0. Mei — Juli, volgens opgave
in A. et G. Syn. 2' p. 154.

Niet in Herb.

(Gorinchem Oct. 1912 Henr. in h. pr., en in h.
W. en J., 1912 Henr. en Kloos in h. Kloos;
1913 Kloos in h. pr.; Juli 1913 Henr. in h. pr.
et in h. W. en J. — Wijlre 1913 de Weverinh.
W. en J ; aangevoerd te Wijlre, graanmagazijn bij
het station 1913 de W. in h. pr.
m. glomeratuni 1913 Henr. in h. Henr. et in h.
W. en J.

Subtribus ; A g r o s t i n a e A. et G.

Lagurus L.

1520. L. ovatus L. Op zonnige hellingen, in wijnbergen,
langs wegen, op muren, in het Middellandsche zee-
gebied. 0. en ©. Mei — Juli.

In Herb.: Noordwijk 1910 L. Dorsman (Arch.
1914).

(Apeldoorn 1900 A. C. Wieck in h. W. en J. en
in h. Kloos; — aangevoerd aan het IJ bij Amster-
dam Mei 1913 G. H. H. Zandvoort in h. Henr.;
— bij het fietsenhok der H. B. S. 's-Gravendijkwal
1910 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: te Maastricht langs het goederenspoor
buiten de Boschpoort en op afval buiten de Pieters-
poort 1910-1912, onbestendig Hjst de W.

Voorts als indigena vermeld door Boerhaave
in Ind. Alt. II. p. 158.

137

2178 POLYPOGON.

Polypogon Desf.

1521. P. monspeliensis Desf. Op tamelijk vochtigen, vaak
zilten, zandigen grond in het gebied der Middel-
landsche zee. 0. April — Juni, doch ook later.

In Herb.: Katwijk Dz.; op Stalen tegenover Span-
jaardsbrug 1839 Buse, 1840 Mb., 1840 B. W.,
1841 S. S., 1843 en 1846 O.; Zoutkeet Zwijndrecht
1837, 1838 Lac.

(Amsterdam 1909 Henr. in h. pr. ; Wormerveer
1913 Kloos in h. pr.; — Rotterdam 1910 W. en J.
in h. pr. ; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.).

Bovendien: Langs het goederenspoor buiten de
Boschpoort en op afval buiten de Pieterspoort te
Maastricht, 1910—1912 onbestendig, Hjst de Wever.

Voorts vermeld bij de Gorter als Alopecurus
paniceus, „in de hoven en moeshoven en andere
bebouwde gronden", waarvan van den Bosch
waarschijnlijk terecht opmerkt, dat met deze plant
wel Setaria viridis zal bedoeld zijn. Van HaH in
Fl. B. S. geeft een var. /3. panicula minori, minus
divisa, calyce prope apicem aristate aan als gevonden
in een boschje bij Santhorst niet ver van Wasse-
naar, Six, echter met een?, ook in de Fl. Leidensis
opgenomen. De Prodr. Ed. I. p. 304 geeft nog aan
Werkendam Lac. in h. Cop, welk exemplaar ik
niet teruggevondcn heb.

Aanin.: Ascherson en Griibner 1. c p. 161 beweren:
„im iibrigen Gebiete nur versclileppt, doch in den Niederlanden
und Belgien! Z. T. schon seit langcr Zeit (vielleicht von Eng-
land aus, anschcincnd hie und da eingebiirgert", waarbij
Oudemans Flora 111. p. 463 aangehaald wordt. Nu beweert
Oudemans aldaar niets anders dan dat hij de plant in 1846
in zeer talrijke exemplaren waarnam op Stalen bij Spanjaards-
brug en voegt er ten slotte nog aan loe, dat de groeiplaatsen
te Lciden, zoowel als te Zwijndrecht, in de nabijheid van
zoutketen gevonden werden. Wanneer mcn nu wcct dat
Ascherson mijn exemplaar van Oudemans Flora 2e Ed.

POLYPOGON. QASTRIDIUM. 2179

jarenlang ter leen heeft gehad, omdat dit werk in Beriijn en
naaste omgeving niet te consulteeren was, en dus niet anders
heeft l<unnen vinden dan wat Oud em an s op gemelde plaats
schrijft, dan is het mij raadselachtig hoe Ascherson kan
zeggen dat de plant bij ons ingeburgerd zou zijn en hoe zij
uit Engeland zou kunnen stammen. B en tha m and H o o k e r,
Handb. of the British Flora, 1887 p. 515 geven de soort op
als „rare in Britain, and only in some of the south-eastern
counties of England''. De Prodr. de la Fl. Belg. III. p. 949
noemt haar slechts onder de „especes introduites accidentelle-
ment", met de meest uiteenloopende vindplaatsen. De vroegere
invoer in ons land houdt waarschijnlijk verband met den aan-
voer van klipzout, voor de zoutziederijen, terwijl in Leiden mis-
schien de afval der katoenfabrieken haar deel geleverd zal hebben.

1522. P. maritimus Willd. Plant der Middellandsche zee,
op vochtigen, dikwijls uitdrogenden slijk, zand en kie-
zelgrond, gaarne op eenigszinszouthoudendenbodem.
0. Mei—Juni.

Niet Herb.

(Rotterdam 1911 W. en J. in h. pr.).

1523. P. interruptus H. B. Zuid Amerikaansche plant. 0.

Niet in Herb.

(Bij de Maashaven te Rotterdam 1910 W. en J.
in h. Kloos, B. H. Danser in h. W. en J., 1911
W. en J. in h. pr., in h. Danser et in h. Henr.

Gastridium P. B.

1524. G. jendigerum Gaud. Middellandsche zeeplant: op
akkers, op drog^e, zonnige hellingen; langs wegen,
in Hchte bosschen. 0. Mei — Juni.

In Herb.: Grasland te Apeldoorn, aangevoerd met
mest 1877 K- A.

(Rangeerterrein IJselmonde 1910 W. en J. in h.
pr., in h. Danser en in h. KIoos; Gorinchem 1913
Henr. in h. pr.).

Bovendien: langs het goederenspoor buiten de
Boschpoort en op afval buiten de Pieterspoort Maas-
tricht 1910—12, onbestendig lijst de W.

2180 SPOROBOLUS. AGROSTIS.

Sporobolus R. Br.

1525. S. indicus R. Br. In de tropische en warmere sub-
tropische streken bijna over de geheele aarde ver-
breid; in Duitschland nu en dan met katoen inge-
voerd. 0. Sept. — Oct.

Niet in Herb.

(Gorinchem, Oct. 1913, Henr. in h. pr).

Agrostis L.
Agrostis stolonifera L. (1526-1528).

1526. A. alba L. Algemeen in bouw- en weilanden, langs
dijken en wegen, op beschaduwde plaatsen, aan
waterkanten, op vochtige grasgronden op verschil-
lende grondsoorten; in vele vormen optredend.
21. Juni—Aug.

X. genuina Schur.

In Herb.: Tusschen den Burg en de Westen 1869
Holk.; weilandenTexel Holk.; Vlieland 1858 Lac;
duinen Terschelling Un. 1886 K- (de rest marit.);
Schiermonnikoog 1860 S.; — aan de Linde in Fries-
land V. H.; — Helpman bij Groningen scr. S.;
Groenesteijn bij Helpman Strat.; Groningen wie?
— Meppel V. Heijn.; Kampen V. Heijn., T., Zwar-
tendijk aldaar 1847 T. ; tusschen Staphorst en Aver-
eest 1898 L.; Borne 1901 L. (forma parviflora); —
Harderwijk R. B., heide aldaar 1852 R. B.; Apel-
doorn 1878 K. A. (als Fest. distans); Harskamp
1902 W. en J.; Arnhem S.; Nijmegen B.; — de
Bilt V. H. (vivip.); bosch te Doorn v. d. T.; —
Vreelandslaan Amsterdam, Haarlem M. D.; Hilver-
sum 1839 V. d. T.; Amsterdam v. H.; Rijnspoor
aldaar 1866 O.; Urk 1884 S.; bosch Bergen Un.
1890; Overveen Buse; Middenduin 1871 en 1885
Groll (hiervan 1 ex. marit.); Haarlemmerhout Buse;

AOROSTIS. 2181

Haarlem O.; — Katwijk 1834 S. S.; voor Sandijks
placos V. Royen; aan de Meerburger Wetering
1780 V. R oy e n *), Leiden D z., P e r i n ; Valkenburg
1842 B. W., 's-Gravenhage v. Breemen; Rotterdam

1850 O ; Vianen v. H.; — Duiveland Un. 1894;
Oosterland op Duiveland 1887 L.; Zeeland v. d. B.;
Zuid-Beveland v. d. B. (overgangsvorm naar marit.
Clement.); Havendijk 1839 v. d. B. (als voren);
Westpolder 1835, 's-Gravenpolder 1839 v. d. B.;
Hoek 1862 A. W.; — Bergen op Zoom 1834, 1835
Wtt.; Ossendrecht 1835 Wtt.; langs de Zuid-Wil-
lemsvaart v. Hov.; Valkenswaard 1827 v. H.; Waalre
1903 Sloots.

«. 1. aristata v. Hall. (Fl. B. S. I. p. 60).

In Herb.: Klooster Ter Apel 1837 v. H.; — Hoo-
geveen 1859 L a c. en S. ; Meppel v. H e ij n. ; Dedems-
vaart 1874 A. M. C. Jongkindt Coninck; —
Warnsveld 1886 Groll; Nijmegen B.; — Grebbe

1851 O.; de Bilt 1830 v. H.; Utrecht R. B.; -
Heemstede 1871 GroU; — Zuid-Beveland 1839,
1840 V. d. B.; — Valkenswaard 1827 v. H.

X. m. vivipara.

In Herb.: Grebbe 1851 O.; Zeist 1830 en de Bilt
bij Utrecht 1830 v. H.
/3. gigantea Meijer.

1. compressa A. et G. In Herb.: Hoogeveen 1859
Lac. en S. ;

*) Deze opgaaf komt voor bij de Gorter p. 21 onder n^. 69
Agrostis capiilaris L., waaraan nog toegevoegd wordt: dog meer
aan de slooten, loopende bezijden de Leede naar de Zij! (CeL D. van
Royen). Voorts komt onder deze soort voor de groeiplaatsen
Haagsche bosch; bij Zorgviiet; aan de weg tusschen Gouda en Bode-
grave D. Rainville. Daar de planten, zich nu nog in het Ver-
eenigingsherbarium bevindende, tot A. alba moeten gerekend worden,
heeft V. Hall zich blijkbaar vergist, die de A. capillaris Leers —
G. 69 onder Agrostis vulgaris heeft gebracht. (Cfr. Fl. B. S. p. 62.),
zooals trouwens de algemeene opvatting is omtrent A. cap. Leers.

2182 AGROSTIS.

f3. silvatica A et G.

In Herb.: Leeuwarden 1859 S.; — Groningen
V. H., 1865 H. d. V.; — langs de Nieuwe Wetering
in den polder Mastenbroek bij Zwolle 1901 L.; —
Apeldoorn 1886 K.; Waal bij Heerenwaarden v. d. T.;
— de Bilt 1871 de Br.; Utrecht 1859 R. B.; —
Leiden Dz., 1836 Mb.; Groenhoven aldaar 1898
Struyk. ; in een slootkant tusschen het riet even
voorbij het gerecht te Leiden aan de Lage Morsch
V. Roijen; Zanderij op de Geest bij Naaldwijk
1850 V. d. T.; aan de Lek te Lexmond 1832 v. H.;
Middelburg bij Ter Hooge 1887 L.; Zuid-Beveland
1839, 1847 V. d. B.; — Loopschans Breda v. A.
r. prorepens Aschers.

In Herb.: Duinen Terschelling 1897 V.; eiland
Grind 1869 Holk. (nadert zeer marit.); Oert op
Ameland 1897 V.; Schiermonnikoog 1860 S.; —
Leeuwarden 1859 S.; aan de Linde in Friesland
V. H.; — Zwartendijk Kampen 1847 T.; Kampen
1846, 1856 R. B.; — Harderwijk 1864 R. B.; Vorden
1885 Groll; Zevenaar 1833 Wtt.; Vestingwerken
Nijmegen Th. Abel.; kaal zand Waal tegenover
Varik v. d. T.; — Utrecht 1835 Wtt., 1859 R. B.;
Schalkwijk 1833 Wtt.; — Funen enz. Fl. Amst.,
V. H., 1857 Kniittel; aan het IJ bij Zeeburg V. H.;
Alkmaar Kerb., Middenduin Overveen Kerb., 1837
Buse; Haarlemmermeer bij de Cruquius 1852 Cos-
ter; — binnenduinen Sassenheim en Lisse 1839
V. d. T.; Katwijk S. S.; Leiden Dz., S. S.; Singel
omtrent de Pesthuislaan aldaar v. Roijen*); weg
achter Boerhaave **) aldaar Dz.; Zanderij aan den
Deyl 1832 S. S.; 's-Gravenhage R. B.; Vlakte van

*) In de Flora Leid. p. 320 opgenomen als y. colorata onder
Ag. stolonifera.

**) Hiermede wordt bedoeld Oud Poelgeest, waar Boerhaave
destijds zomerverblijf hield.

AOROSTIS. 2183

Polderhaak bij het Spui in het Westland 1846 v. d. T. ;
Nieuwlandsche polder 1904 W. en J. ; Bergschen
hoek 1893 v. d. Voo; Vianen aan de Lek v. H.; —
Cortgene, Colijnsplaat Noord-Beveland 1886 L.;
Zuid-Beveland 1838, 1847, Driewegen 1840 en Goes
V. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen 1868 A. W.; — Ros-
malen v. Hov.

0. maritima Meijer.

1. Clementei A. et G.

Tn Herb.: Texel 1867 S. P. Huizinga; Prins
Hendrikpolder aldaar 1869, eiland Grind 1869 Holk.;
Schiermonnikoog 1860 S., 1869 Holk.; duinen Rot-
tum 1869 Holk.; — ? Harderwijk R. B.; tusschen
Elburg en Harderwijk R. B.; — Zeeburg Amsterdam
Splitg. ; Funen enz. Fl. Amst. ; Wijk aan Zee
Buse; — duingrond Katwijk 1834 S. S.; 's-Gra-
venhage V. Z.; — Zuid Beveland 1838 v. d. B.

2. pseudopungens A. et G.

In Herb.: In de Mok of Korhoek Texel 1869
Holk.; Eijerland 1857 Hartm. (onvolledig); Vlie-
land 1858 Lac, 1869 Holk., 1897 V.; West Ter-
schelling Un. 1886; duinen Terschelling 1897 V.;
Ameland 1854 S. P. Kros; Nes aldaar 1865 H. d.V.;
Ballum aldaar Bruinsma en Hinxt; duin Schier-
monnikoog 1860 S.; Rottum 1869 Holk., 1896
Schipper; — Op de Kwelders achter Oldehove
R. Stuffken; — Schokland 1884 S.; — heide bij
de Bilt de Br.; — Funen Amsterdam 1857 Kniit-
tel; Monnikendam en Marken 1886 Boerl. en V.;
Urk 1852 Backer de Wit; Wieringen 1857 Har-
ting (onvoll.); duinpan Zandvoort 1835 v. d. T.,
Kerb., Splitg., S. P. Kros, 1837 M b., 1837,
1842 Buse; Meerenberg 1865 H. d. V.; Overveen
1877 V. E.; — Leiden Forsten; Katwijk Kerb..
S. S.; duinakker Katwijk aan Zee v. d. T. ; Wasse-
naar W. Kent; duinpan aldaar Un. 1851 Th. Abel.;

2184 AGROSTIS.

Scheveningen U n. 1851 ; 's-Gravezande 1870 H. d. V. ;
Oost-Voorne v. Breemen; — duinen Schouwen
1845 V. d. B.; Oranjezon 1873 L.; Hoek 1855 A. W.

Overgangen tusschen 1 giganteaen2genuina, meer
naderend tot de laatste:

In Herb.: Dorp Schiermonnikoog 1860 S. (als
prorepens); — Groenestein bij Helpman Strat.; —
Kampen v. Heijn., R. B.; — de Grebbe Fockemal;
Naarden 1864 O.; Legmeerpolder 1886 Boerl.; —
Leiden 1835 Mb.; - Zuid-Beveland v. d. B.;
Yersekendamme 1839 v. d. B.

Onvolledige exemplaren, echter behoorende tot
Agrostis alba:

In Herb.: TerschelHng Un. 1886; Hoorn aldaar
als Poa trivialis; Rottum comm. Lac. en Knu ttel;

— Trekweg naar Workum 1864 J. M. de B. —
• Kampen R. B.; — Doetinchem Un. 1885; Nijmegen

B.; — Uithoorn 1871 Boerl.; — Leiden v. Roij en;
Voorschoten (de Vriese?); Leimuiden 1895 V.
(A. alba: Hoorn op Texel 1894 V. Sur. in h. pr.;
Rottum 1896 Schipper in h. pr.; — Suameer 1866
Holk. in h. Hoogenr.; Heerenveen Kuyper in
h. Utr.; — Winschoten 1896, Vlachtwedde Schi p-
per in h. pr. — Nietap Sanders in h. pr.; —
Kampen Bold. in h. Utr.; Heino 1901 L. in h.
pr.; tusschen Goor en Diepenheim 1905 Blijd. en
L. in h. Blijd.; — Apeldoorn 1903 Koornneef
in h. pr.; Stroe 1890 Costerus in h. pr.; Arn-
hem Pulle in h. Utr.; Zalt-Bommel 1903 Blijd.
c. s. in h. pr.; Groesbeek 1900 Jongm. in R. H.;

— Leersum 1898 des T. in h. pr.; veen bij Soest
1902 v. Breemen in R. H.; — Bussum 1910
Geels in h. pr.; Amsterdam Miq. in h. Utr., 1903
Koornneef in h. pr.; Enkhuizen Sanders in h.
pr.; Alkmaarderhout 1890 Costerus in h. pr.;
Santpoort Koornneef en — Rotterdam W. en J.

AGROSTIS. 2185

in h. Heukels; opgespoten grond Varkenoordsche
polder aldaar 1910 Danser en H. N. Kooiman
in h. Danser; 's-Gravenhage Bezuidenhoutsche
weg 1895 V. Breemen in R. H.; Dordrecht 1892
Posth. in h. pr.; — Wissenkerke 1904 Schi p per
in h. pr. ; — Bergen op Zoom A. Reclaire in h.
Heukels; Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr.; —
Hugterbroek Weert 1908 Schierb. in h. pr.; alge-
meen in bosschen en langs wegen Zuid-Limburg
d e W. in h. pr.

aristata v. HalL Bussum 1891 Costerusin h. pr.
m. vivipara Beek bij Nijmegen 1906 W. en J. in
h. pr.
X. genuina Schiir.

1. flavida A. et G. Borculo 1911 Henr. in h. pr.;

— Utrecht Broers in h. W. en J.; — Vlaardingen
1903 W. en J. in h. pr.; — Gorinchem 1912 Henr.
in h. pr.

2. diffusa A. et G. Oosterbeek 1908 Henr. in h.
pr.; — Utrecht Broers in h. W. enJ.; — ■ Amster-
dam 1866 O. in h. W. en J. ; — Nieuwlandsche
polder 1904, Staalduin W. en J. in h. pr.; Rotterdam
1903, 1909, Handelsterrein aan de Rozenstraat 1903,
Vlaardingen 1903 W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1913
Kloos in h. pr.; Gorinchem 1911 Henr. in h. pr.;

— Zeeland (Zuid-Beveland) v. d. B. in h. W. en J.
f. aristata v. Hall. Beek bij Nijmegen 1906 W. en
J.; — de Bilt v. H. en — Zeeland v. d. B. in h.
W. en J.

/3. gigantea Meijer Rotterdam 1908, 1910 W. en J.
in h. pr., 's-Gravenhage 1891 R. B. in R. H.; Wil-
lemsdorp 1913 Kloos in h. pr.; — Woudrichem,
Sleeuwijk 1912 Henr. in h. pr. en in h. Kloos.
f. aristata Lonneker 1906 en — Beek bij Nijmegen
1907 W. en J. in h. pr.
2. silvatica A. et G. Scheveningen 1902 W. en J.

2186 AGROSTIS.

in h. pr. Tusschenvormen tusschen genuina en
gigantea Scheveningen 1901 W. en J. in h. pr.
y. prorepens Aschers. Leiden Dz. in h. W. en J. ;
Scheveningen 1901, Nieuwlandsche polder 1902,
Rotterdam 1902 en Vlaardingen 1903 W. en J. in
h. pr.; Dordrecht 1913 KIoos in h. pr.; — Haam-
stede 1882 L. in h. pr.; Zuid-Beveland v. d. B.
(als diffusa Hook) in h. W. en J.
j. maritima Meijer. Rietlanden Amsterdam M. Pink-
hof in h. Heukels; den Helder 1913 Kloos in
h. pr.; — strand Oost-Voorne 1902 v. Breemenin
R. H., Groene strand ten zuiden van Oost-Voorne
1909 Danser in h. pr.; — Gapingsche weg bij
Middelburg 1902 Ogt. in h. W. en J.

1. Clementei A. et G.? Middelburg 1902 Ogt. in
h. W. en J. ; Tusschenvorm, misschien de volgende
vorm, doch geen uitloopers: Hoek van Holland 1905
W. en J. in h. pr.

2. pseudopungens A. et G. Zandvoort 1837 Mb.
in h. W, en J.; — Hoek van Holland 1905 en
Nieuwlandsche polder aldaar 1902 W. en J. in h.
pr.; — Bergen op Zoom A. Reclaire in h. W. en J.

Bovendien: Tusschen Domburg en Oranjebosch,
tusschen hier en Vrouwenpolder, tusschen Vrouwen-
polder en Veere, tusschen Gapinge en Middelburg
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037) — langs de Zoom
Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355).

Voorts vermeld door P e 1 1 e t i e r. In het Haagsche
bosch en Voorburg Rainville bij de Gorter
p. 21., welke laatste groeiplaats ook gemeld wordt
in de Fl. Leid. onder (3. virens.

Van bizondere vormen werden gemeld:

A. alba genuina 1 flavida (= A. stolonifera pani-
cula pallida Prodr. Ed. I. en Ag. alba fl. albis
s. albidis Fl. B. S., Fl. Fris. en f3. virens. Fl. Leid.). —
In het Haagsche bosch, in de Diemermeer bij

AOROSTIS. 2187

Amsterdam Kops, in boschachtige streken bij
Haarlem en 's-Gravenhage v. H. in Fl. B. S. p. 61.;
Oegstgeest, Rijnsburg en vooral bij Wassenaar Kerb.
en Mb. Fl. Leid. p. 320; duinen te Appelscha, bij
de Lemmer, in weilanden te Marssum v. H. in Fl.
Fris. p. 31. A. alba genuina 2. diffusa (= A. diffusa
Host. in Fl. B. S. A. stolonifera De Gorter N". 68
= A. stolonif. y. diffusa Prodr. Ed. I. p. 305). Veel
in de duinen buiten Haarlem en bij Scheveningen
de Gorter; bij Vianen en Heikop op vele plaatsen;
Rheede boven Arnhem v. H.; als y. colorata in Fl.
Leid., hierboven onder prorepens te vinden. In den
Prinsentuin te Leeuwarden Albarda Fl. Fris.
algemeen langs wegen en in bosschen in Zuid-
Limburg lijst de W.

/3. gigantea. De opgaven Terschelling en op het
eilandje Grind op zeezand Holk. Fl. p. 129 vindt
men waarschijnlijk onder prorepens terug.

Beschaduwde plaatsen Zwake 1839 v. d. B. Hjst
V. d. B. — langs slooten bij het Duitsche grens-
kantoor Schinveld, lijst de Wever.
2. silvatica A. et G. ? In het Haagsche Bosch
Rainville bij de Gorter als A. sylvatica L.
Sp. 1665. Door v. Hall met een ? tot A. vulgaris
gebracht.

S. maritima Meijer. Op schorren, in de duinen, op
strandweiden algemeen op Noordzee-eilanden Holk.
Fl. p. 129; — Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2.
V. p. 402, alwaar alleen A. alba vermeld wordt); —
Veere Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037). Voorts op
ziltigen, steenachtigen grond bij Amsterdam, tus-
schen Zeeburg en het regthuis van den Diemer-
meer v. H. als A. maritima Lamarck, doch volgens
Prodr. Ed. 1 juist volgens een exemplaar in herb.
V. Z. — Op de Keegen en Schorren te Ferwer-
deradeel Albarda Fl. Fris p. 31.

2188 AGROSTIS.

In de lijst van Zeeuwsche planten van van den
Bosch komen nog voor (3. purpurascens, meer
algemeen dan « in Zuid-Beveland; 5. aristata, dijk
Korenpolder 1839 v. d. B. en «. stolonifera, akkers
etc. algemeen Zuid-Beveland v. d. B.

1527. A. verticillata Vill. Op vochtige klei en zandgrond;
op akkers, langs slooten in het gebied der Middel-
landsche zee. \. Mrt.—Juli.

Niet in Herb.:

(IJselmonde 1912 W. en J. in h. pr. et in h.
Henr.; Gorinchem 1913 Henr. in h. pr.).

1528. A. vulgaris With. In weilanden, langs wegen en
dijken, in opene en bebouwde zandgronden. 2;.
Juli — Aug.

A. vulg. a. genuina Schur. In Herb.: Texel comm.
Harting, 1860 Lac, tusschen den Burg en de
Hoogeberg aldaar 1869 Holk.; TerschelHng Un.
1886; — Beetgum S.; trekweg naar Workum 1864
J. M. de B.; — Groenenstein bij Helpman S. E.
Strat.; Drenthe 1859 Lac. en S.; — Kampen R. B.;
bosch te Zalk 1846 T.; Borne en Hertme 1901 L.;
Gramsbergen 1859 Lac. en S.; buurtschap Enge-
land bij Gramsbergen 1894 L.; Diepenheim Un.
1897; — Harderwijk 1864, 1865 R. B.; Hulshorst
bij Harderwijk 1852 R. B.; Zutfen 1835 Wtt.; Leesten
1851 Gronem.; Voorst 1835 Wtt.; Arnhem S.;
Renkum 1849 Buse; Wageningsche berg 1833 Wtt.;
Nijmegen B., 1904 W. en J.; Hatert 1850 en Groes-
beek 1846 Th. Abel.; — Amersfoort R. B.; den
Ham 1892 Garj.; Bavoort 1892 Garj.; huis ter
Heide 1859 v. H.; omtrent Groenekan onder Maar-
tensdijk bij Utrecht 1843 v. d. T.; Doorn 1896 O.;
de Bilt V. d. T.; Blauwkapel v. d. T.; Rhenen 1851
0.; de Grebbe 1851 O.; Utrecht 1859 R. B.; —
Wieringen 1856 Lac, 1857 Hart.; Weesperzijde
v. H.; Haarlem v. H.; Heemstede 1872 O.; Overveen

AGROSTIS. 2189

1873 Burck; — Leiden Dz., 1834 Dz., 1837 Mb.,
Forsten, 1846 O.; Leiderdorp 1856 S.; Haagsche
weg 1853 S.; Katwijk 1833 S. S.; in een grep niet
verre van de Jodenbegraafplaats te Katwijk als men
daar voorbij na 't Mallegat gaat v. Roijen; binnen-
duinen Wassenaar wie?, Haagsche bosch 1834 v.H.,
Thomson; 's-Gravenhage v. H., G. B., 1840 B. W.,
R. B, V. Breemen, Raamweg aldaar V. Z.; Loos-
duinen V. Z.; Steenvoorde te Rijswijk 1876 L.;
Delft 1822 V. S. V.; bosch van van Breemen bij
Naaldwijk 1847 v. d. T.; Hoek van Holland 1904
W. en J.; — Zuid-Beveland 1839 v. d. B.; Zuid-
dorpe 1863 A. W.; Nieuw- en St.-Joosland 1879 L.;
Waterlandskerkje 1861 A. W. ; — Woensdrecht Un.
1896, Eindhoven Dz.; — Maastricht v. Hov.
A. vulg. genuina f. aristata v. Hall. In Herb.: de
Koog Texel 1869 Holk.; — Kampen R. B.; —
Zutfen 1862 de Br.; Nijmegen B.; — Doorn R. B.;
— Heikop V. H.

^. arenicola A. et G. Vlieland 1858 Lac; *Nes op
Ameland 1869 Holk.; - Harderwijk 1865 R. B.; —
De Bilt 1838 Kraamw.; — *Naarden 1864 0.; —
*Leiden Dz.; Katwijksche duipen Reinw.?, Loos-
duinen Un. 1851; — Eindhoven 1831 v. d. B.

*Overgangsvormen tot genuina.
r. pumila Schur. In Herb. : Zutfen 1835 W 1 1. ; . . . h. B.
S. patula In Herb.: heide Wolfheeze Un. 1847;
Wageningsche berg 1849 B u s e ; — Rijzenburg R. B. ;
de Bilt 1836 D. S.; Utrecht R. B.; — bovenweg
1865 Knuttel; Hilversum 1833 B.; Haarlemmerhout
1840 Buse; — 's-Gravenhage V. Z.; — St. Pie-
tersberg 1870 Groll (ook laxiuscula).
e. stolonifera Koch. In Herb. : Leeuwarden 1859
S.; — Emmen 1859 Lac. en S.; — Hengelo Un.
1895; Gramsbergen 1859 Lac. en S.; — Amsterdam
FI. Amst.; Yelsen 1846 Buse; Haarlem Splitg.;

2190 AGROSTIS.

- Leiden 1846 O.; 's-Gravenhage 1840 B. W.;
Dekkersduin aldaar 1893 la Chap.
m. vivipara. In Herb.: Rheede v. H.; Nijmegen
B.; — Rhenen 1851 O.; huis ter Heide 1861 v. H.; —
Muiderberg v. H.

(Offingawier Brakm. in h. pr.; — Groningen
overal R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels;
Winschoten 1886 Schipper in h. pr.; — Nietap
Sanders in h. pr. ; — Zwolle 1892 Carm. in h.
pr.; Enschede 1905 Blijd. in h. pr. ; — Berg en
Dal 1902 J o n g m. in R. H. ; Nijmegen Bergendalsche
weg 1904 W. en J. in h. pr.; — Leersum 1898
des T. in h. pr.; — Laren 1899 Koning in h. pr.;
Amsterdam 1887 Costerus in h. pr , 1903 Koorn-
neef in h. pr.; Enkhuizen Sanders in h. pr. ;
Schoorl 1890 Costerus in h. pr.; kanaal Alkmaar
1898 Struyk. in h. pr.; Aardswoud H. v. Ree,
Santpoort J. Koornneef, Heilo v. Goor in h.
Heukels; — Endegeest Oegstgeest 1893V. Sur.
in h. pr. ; Valkenbosch 's-Gravenhage 1900 v. Bree-
men in R. H.; Rotterdam 1910 Danser in h. pr.;
spoorwegterrein langs de Maas 1904, Varkenoordsche
dijk 1904 en Js-Gravenweg Rotterdam 1904 W. en
J. in h. pr. — Oudenbosch 1886 de Haas in h.
pr.; — Maastricht 1910 Geels in h. pr.; algemeen
in bosschen en langs wegen Zuid-Limburg de W.
in li. pr.

X. genuina: Lochem 1911 Henr. in h. pr.; — den
Helder 1913 KIoos in h. pr.

1. purpurea W. en J. Raalte 1898 en Lonneker
1893 L. in h. pr.; — Velp 1833 Wtt. in h. W. en
J.; — Rotterdam 1904 W. en J. in h. pr.; — Nieuw-
en St.-Joosland 1879 L. in h. pr.

2. pallescens W. en J. Vollenhove 1893 L., ZwoIIe
1892 en Diepenveen 1898 L. in h. pr.; — Voorst
1835 Wtt. in h. W. en J.; Berg en Dal 1906 W.

AGROSTIS. 2191

en J. in h, pr.; — Rijswijk Z. H. 1876 L. in h.
pr.; — Mool< 1907 W. en J. in h. pr.
f. aristata Tausch. Zutfen 1826 de Bruyn in h.
W. en J.; — Rotterdam 1904 W. en J. in h. pr., —
Made 1913 Kloos in h. pr.
f. monstrosa: Buurserbeek 1905 Blijd. in h. pr.
/3. umbrosa: Onder eikenhakhout langs den weg
naar station Ede 1902 W. en J. in h pr.
r. humilis Zutfen 1835 Wtt. in h. W. en J.
h. stolonifera: Leiden Dz. e. h. Broers en 's-Gra-
venhage 1904 W. en J, in h. pr.
m. vivipara: Nijmegen B. e. h. Broers — Made
1913 Kloos in h. pr.

m. prolifera: Rotterdam Oct. 1904 W. en J. in h. pr.
Bovendien: Schiermonnikoog 1860 S.; (Arch. 1.
V. p, 263); — Wolvega-Teridzerd Un. 1881 (Arch.
2. III. p. 424); — Hoogeveen, Odoorn 1859 Lac.
en S. (Arch. 1. I. p. 259); — Steenwijk, Kallenkote,
Eeze Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Nieuwe Wete-
ring tot School Tongeren Un. 1888 (Arch. 2, V. p.
416); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I.
p. 201); Oldenzaal Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); —
Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo, Lochem
Un, 1859 (Arch. I. V. p. 232); Terborg Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 407); Ruurlo Un. 1897 (Arch. 3.

1. p. 624); zeer algemeen Apeldoorn K. A. (Arch.

2. III. p. 206); — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I.
p, 307); Wieringen 1856 Lac. (Arch. 1. V. p. 62);
Bergen U n. 1871 (Arch. 2. I. p. 273); Haarlemmer-
meer 1853 Hartm. en S. (Arch. 1. III. p. 289); -
Dishoek, tusschen Domburg en Oranjebosch, tusschen
hier en Vrouwenpolder, tusschen Gapinge en Mid-
delburg Un. 1902 (Arch, 3. II. p. 1037); Kloetinge
1839, duinkant Schouwen lijst v. d. B ; — Bergen op
Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); — Blerik Un.
1893 (Arch. 2. VI. p. 577); Panheel Un. 1901

2192 AGROSTIS.

(Aich. 3. II. p. 628); Amby, Meersen, Gronsveld,
Valkenburg, Sittard, Roermond Un. 1861, Beek-
Elsloo, Maastricht Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 331).
Voorts vermeld bij Lob eli us (1581, Middelburg),
Peiletier en Munting. — Muiderberg, de Bilt
en bij Heelsum en Rheede v. H. en Fl. B. S. p. 63.
Op balken drijvende in het water bij de houtmolens
aan het Maredijkje, ook in den slootwal aldaar.
Langs den Rijndijk, bij Katwijk S. S., bij Leiden
Forsten, bij het huis den Deijl Dz. en op den
singel tusschen de Witte en Koepoort Kerb. en
Mb. in Fl. Leid. De aldaar door v. Roijen aange-
geven groeiplaats vindt men bij A. alba terug.
A. vulgaris X alba. In Herb.: Duinen bij 'sGraven-
hage 1893 La Chapelle.
1529. A, canina L. Op vochtige, grazige, beschaduwde
zandgronden. 4. Juni — JuU.

In Herb.: Koog op Texel 1869, tusschen den
Burg en de Westen aldaar 1869 Holk.; Vlieland
1903 V. Breemen en v. Iterson, duinen aldaar
1858 Lac; duinpan Westterschelling 1869 Holk.;
— Wolvega, Teridzerd Un. 1881; Galamadamme
bij Koudum 1867 J. M. de B.; Drachten Exc. Pl.
1904; — Harendermolen 1856 Strat.; Haren 1826
en Oude Pekel-A v. H.; Bourtange 1863 Lac; —
Hoogeveen 1859 Lac en S.; Wateren 1828 v. H.; —
Zalk V. Heijn.; Zwolle M. Dassen; Kolonie van
Weldadigheid v. H.; Land van Vollenhove 1894,
1897 L.; Hardenberg 1868 v. d. Scheer; tusschen
Enschede en Haaksbergen 1891 L.,? Hongerige
Wolf 1853 Kros; Emsbroek 1902 G. en Jongm.
(als Aira discolor); — Harderwijk v. Heijn.; Nun-
speet R. B.; Nijkerk R. B.; Zutfen Wtt.; Uilenpas

1833 Wtt.; Leesten 1850 Gronem.; Beekhuizen

1834 V. d. B.; Velp Bergsma, Scheltema (afw.
vorm met vlakke bladeren); Nijmegen B.; Wolfheeze

AGROSTIS. 2193

1847 V. Hov.; Heelsum v. H. (afw. vorm); Wage-
ningsche berg 1833 Wtt.; — de Grebbe Fockema;
Hoogland 1854 D. S.; huis ter Heide 1859 v. H.;
Hoog Bosch tusschen den straatweg en het huis te
Doorn v. d. T. (als vulgaris); de Bilt 1830 v. H.;
dennenbosch aldaar 1825 v. H. (als setacea*));
achter Jagtlust aldaar v. d. T. ; Beukenburg bij
Blauwkapel 1871 de Br.; Utrecht 1871 de Br.;
Achttienhoven 1839 Lac; — Oud Valkeveen bij
Naarden 1894 V.; Loosdrecht v. d. T., Mb.; tus-
schen s-Graveland en Loosdrecht v. d. Tr. ; tusschen
Hilversum en Loosdrecht 1839 de Br.; Sloten 1847
Romb., 1856 Lac; Zeeburg Kniittel; Sloten,
Haarlemmermeer Fl. Amst. ; Uitgeest 1835 Mb.,
Buse; Velsen 1871 Hoek; Zandpoort Buse; —
Leiden Dz.; Wassenaar Mb.; 's-Gravenhage 1895
R. B., V. Breemen; Scheveningen 1895 R. B.;
Heikop 1828 v. H.; — Loopschans Breda v. A.;
Vuchtsche heide 1846 v. Hov. ; Valkenswaard 1827
V. H.; — Keverbroek bij Kelpen Un. 1900 (als
Aera uliginosa).

(2. varians A. et G. (— A. canina y. aurea Lej. et
Court. et Prodr. Ed. I. p. 305).

In Herb.: Weiland Zutfen 1833 en Uilenpas 1833
Wtt.; Legerplaats Harskamp 1902 W. en J.

*) A. setacea Curt. et Prodr. Ed. I. p. 306 — Trichodium setaceum
R. et S. en Fl. B. S. p. 54, werd door van Hall als zoodanig in
zijn Flora opgenomen, als gevonden op bovengemelde plaats (cfr. p. 57).
Reeds v. d. Bosch twijfelde aan de juistheid der determinatie,
ofschoon hij meende, gezien het verspreidingsgebied dier soort, dat
zij wel ten onzent zoo kunnen voorkomen.

Het is n.l. een plant van Zuidwest Engeland, West Frankrijk en
het Iberische Schiereiland, dus zuiver Atlantisch. Zij werd in het noord-
westduitsche bergiand ook nog vermeld voor het eiland Rom, welke
opgave evenmin bevestiging heeft gevonden als de Nederlandsche
groeiplaats, waarvan reeds Lejeune en Courtois vermoedden dat
het A. canina zoude zijn. Zie A. und G. II^ p. 171.

138

2194 AGROSTIS.

7. mutica Gaud. (= A. canina 12. mutica Lej. et
Court. ook 1828 et Prodr. Ed. I. p. 305).

In Herb.: Tusschen den Burg en de Westen Texel
1869 Holk.; — Dalfsen 1906 L., langs den Leidijk
Staphorst 1898 L. ;? Borne 1901 L.; tusschen
Wierden en Rijssen 1893 Carm.; — Harderwijk
R. B.; Velp Wtt.; Heelsum 1849 Buse; — Amers-
foort 1860 R. B. ; Doorn 1848 Buse; de Bilt 1837
Buse; tusschen Rhenen en de Grebbe 1851 O ; —
Hilversum 1839 (Bergendal lust) 1839 v. d. T.;
Sphagnetum Diemen 1857 Knuttel; Amsterdam
1866 O.; Haarlem herb. Kerb.; — 's-Gravenhage

1860 de Br., v. Breemen; — Un. 1860;

Rosmalen 1827 v. Hov.; Vuchtsche heide v. Hov.
S. stolonifera Blijtf.

In Herb.: Zuidwolde 1865 H. d. V.; — Hooge-
veen 1859 Lac. en S.

m. vivipara: In Herb.: Grebbe 1851 O.; huis ter
Heide 1859 v. H.; de Bilt 1838 Mb., 1839 v. d. T.;
achter Beerschoten bij de Bilt v. d. T.

{x. genuina Godr. et Gren. of zonder aanwijzing
van den bepaalden vorm: Noordzecduinen Texel
1900 V. Breemen in R. H.; duinen Vlie 1894
V. Sur. in h. pr. ; — Enschede 1905 Blijd. (als
alba) in h. pr. (ook 1904) en in h. W. en J.; Har-
dcnberg 1868 v. d. Scheer (O. N". 171) in h.
W. en J.; Heino 1901 en Lonneker 1891 L. in h.
pr. et in h. Carm.; — Lochem 1908 Henr. in h.
Kloos; Beek bij Nijmegen 1007 en Groesbeek
1907 en Harskamp 1902 W. en J. in h. pr.; —
Amsterdam Koornneef in h. Heukels; — Lisse
1893 V. Sur. in h. pr. ; Dekkersduin 's-Gravenhage
1897, 1898 en Scheveningsche boschjes 1900 v. Bree-
men in R. H.; Monster Terheijde 1896 V. Sur. in
h. pr.; Rottcrdam W. en J. in h. Heukels, 1901
W. en J. in h. pr.; tusschen Delfshaven en Schiedam

AGROSTIS. 2195

1909, Hillesluys 1909 en spoorwegterrein tusschen
Parallelweg en spoorweghaven Rotterdam 1901
W. en J. in h. pr. ; Dordrecht 1913 Kloos in h.
pr. et in h. W. en J. (als alba arist.); Heikop 1828
V. H. in h. W. en J.; — Made 1913 Kloos in h.
pr.; Sleeuwijk 1912 Henr. in h. pr.; Oudenbosch
1886 de Haas in h. pr.; — algemeen langs wegen
en in bosschen Zuid-Umburg de W. in h. pr.
1. arida Schlechtend. Nijmegen 1906 en Berg en
Dal 1905 W. en J. in h. pr.; — Made 1913 Kloos
en Henr. in h. Kloos.

^. varians A. et G. Tryzenberg bij Hattem 1887
Posth. in h. pr. ; Apeldoorn 1881 L. in h. pr.;
Harskamp 1902 en Zutfen 1833 Wtt. (beide als
flaviflora Schur.) W. en J. in h. pr.
y. pusilla A. et G. *) Beek bij Nijmegen 1907 W.
en J. en Wageningsche berg 1833 Wtt. in h. W. en J.
S. pudica Do/l. Oosterbeek 1913 W. en J. (contr.
Hackel); Rotterdam 1909 W. en J. in h. pr.
f. mutica Gaud. Stroe 1890 Costerus in h. pr.:
Harskamp 1902, Wolfheeze 1913 (contr. Hackel),
— Rotterdam 1904 n.l. Braakland Varkenoordsche
dijk W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in
h. pr.; — Maastricht 1894 de Haas in h. pr. en ais
mutica f. panicula colorata — Hertme 1901 L. in h. pr.
5. stolonifera Blijtt. Delden en Goor 1912 Henr.
in h. pr.; — Scheveningen 1902 en Rotterdam 1910
W. en J. in h. pr.

*) A. pusilla Dum. et Prodr. Ed. I. p. 306 en Trichodium pusillum
V. H. Fi. B. S. p. 54 werd door Lej. et Court. reeds tot
A. canina var. pusilla gebracht zooals ook Ascherson enGraebner
doen; van den Bosch meende echter (Prod. I. p. 306) dat de
door Dumortier en van Hall opgegeven kenmerl<en niet op
A. alba pasten en heeft de soort als hem verder onbekende plant
onder n°. 1208 opgenomen. Wij bezitten slechts een ex. door v. d.
Bosch in 1834 aldaar verzameld, dat van v. Hall ontbreekt.

2196 AGROSTIS.

Bovendien: Mildam Un. 1881 (Arch. 1. IV. p. 23);
— Hoogeveen Coevorden, Gramsbergen 1859 Lac.
en S. (Arch. 1. V. p. 259); — Hulshorst bij Harderwijk
R. B. (Arch. 1. V^ p. 427); Winterswijk Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 232); — Utrechtde Br. (Arch. 2. I.
p. 184); — duinen Scheveningen de W. Hamer
. (Arch. 2. II. p. 124); — Sittard Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 331).

Voorts vermeld door v. Hall o. a. tusschen Naar-
den en Laren Reinw., op Bilioen bij Arnhem v. H.
In de Fl. Leidensis alleen voor den achterweg van
Katwijk naar Wassenaar.

Aanm.: In de oudere floristische opgaven is het niet altijd
even duidelijk, wat men daar onder Agrostis stolomfera ver-
stond. Nu eens is het werkelijk A. alba, dan weer vvas het
de algemeene soortsnaam voor A. alba en vulgaris samen,
somtijds ook bleek men daardoor, misschien bij vergissing.
A. canina aan te duiden. Volledigheidshalve laat ik hier de
nog niet vermelde groeipiaatsen volgen, die in het Kruidkundig
Archief voor A. stolonifera zijn aangegeven, waarvan het
meerendeel wel tot A. alba zal behooren, maar waaromtrent
ik toch geen zekerheid heb verkregen.

Tusschen Teridzerd en Mildam Un. 1881 (Arch.
2. IV. p. 23); — Erm, Emmen, Sleen 1859 Lac.
en S. (Arch. I. V. p. 259); — Steenwijk, Steenwij-
kerwold, Kallenkote, Eeze, Giethoorn Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 353); Delden, Twikkelerbosch Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 201); Borne, Oldenzaal Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 230); — Winterswijk Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 232); Terborg Un. 1885 (Arch. 2.

IV. p. 407); redelijk algemeen Apeldoorn K- A.
(Arch. 2. III. p. 206); voormalige vestingwerken, Ooi,
Ubbergen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 333); — Hil-
versum U n. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); Urk Harting
(Arch. 3. I. p. 318); Wieringen 1856 Lac. (Arch. 1.

V. p. 62); Bergen Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 204);
Haarlemmermeer 1853 A. Hartm. (Arch. 1. III. p.

i

AGROSTIS. 2197

289, waarbij ook gigantea); Haarlem H. d. V. (Arch.
2. I. p. 146); Bergen-Schoor], Zandvoort, Velserka-
naal, Boekenrode en — Westland, Voorne v. E.
(Arch. 2. I. p. 418), ook gigantea voor het West-
land; — al de Zeeuwsche eilanden behalve St.-
Phiiipsland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 133; cfr.
ook A. W. in Arch. 2. III. p. 139 en 1. IV. p. 310.
alwaar voor Zeeuwsch Vlaanderen de var. (2. gigantea
en 7. maritima worden opgegeven) ; — Blerik, Velden,
Arcen Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); Epen Sittard
Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 331) en algemeen in
Limburg (Arch. 2. V. p. 33).

De var. prorepens wordt nog vermeld door
V. E e d e n voor Zeeduinen achter Overveen (Fl. Bat.
n». 1209) (Arch. 2. III. p. 297) en de var. purpur-
ascens Nijmegen B. herb. Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 333).

1530. A. nebulosa Boiss. et Reiit. Inheemsch in Spanje;
nu en dan uit de cultures ontvlucht. 0. Juli—Aug.

Niet in Herb.

(Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.).

1531. A. retrofracta.

Niet in Herb.

IJselmonde 1912 (det. Hackel) W. en J. in h.
pr. et in h. Henr.

1532. A. Spica venti L (Apera Spica Venti P. B. et Prodr.
Ed. I. p. 306). Op zandig bouwland, meestal tusschen
de rogge en zich van hieruit over naburige landen

~en langs de wegen verbreidend. 0. Juni — Aug.
In Herb.: Tusschen Midsland en Westterschelling
1869 Holk.; tusschen Hoorn en Oosterend Un.
1886; Nes op Ameland 1869 Holk.; — Koudum
1864 J. M. de B.; — Groningen scr. S.; Groene-
steijn bij Helpman Strat. ; Winschoten (monstr.)
1899 Schi p per; — Meppel v. Heij n.; — Kampen
1848 R. B., T.; Zwolle 1895 L.; Deventer 1877 K-,

2198 AGROSTIS.

1897 V.; Hardenberg 1892 L. en Carm.; (Bentheim
1837 V. Z.); Lonneker, Enschede 1904 Blijd.; -
Harderwijk R. B.; Voorst 1833 Wtt.; Renkum 1849
Buse; Leesten 1851 Gro ne m.; Velp (monstr.) 1882
Groll; Terborg 1905 Rust; Lobith 1837 V. Z.;
Nijmegen B.; Ooische waard, Ubbergen, Hees Th.
Abel; — Amersfoort R. B., 1891 Garj.; de Bilt

1835 D. S.; Doorn 1869 O.; Utrecht v. d. T. ; —
Naarden 1864 O.; Oud Valkeveen 1894 V.; Mui-
derberg v. H. ; Oosterdoksdijk F 1. A m s t. ; Amsterdam
O.; Wieringen 1857 Hart.; Velserend 1871 Groll;
Breesaap V. Z.; Bloemendaal 1835 Buse; Haarlem

1836 Mb., V. H.; - Leiden Pierot, 1835 Mb.,
1846 O., S., Rijnsburg S., Kerb., Perin; Hooge
Morsch 1833 S. S.. 1840 B. W.; (groeit aan de
postweg tusschen het Schouw en de Rhijnsburgsche
weg voor de woningen aldaar leggende) 1761
V. Roy en; Valkenburg Perin; 's-Gravenhage R. B.,
Fockema; duingrond aldaar V. Z., G. B. ; water-
ververschingskanaal aldaar la Chap.; Monster 1896
V.; Stationsemplacement Vlaardingen 1903, spoor-
wegterrein aan de Maas 1903, braakland Feijenoord
1903 en spoorbaan Hillesluys 1903 W. en J.; haven-
muren Dordrecht 1837 Lac; onbebouwd terrein
Vest aldaar 1901 Posth.; Oost-Voorne v. Bree-
men; — Zuid-Beveland v, d B.; Souburg 1845
v. d. Cop; Vlissingen 1845 v. d. Cop, 1880
Buysm.; Zuiddorpe 1863 A. W.; Sas van Gent
A. W.; — Speelhuis Breda v. A.; Son en Breugel
v. Hov., Boxmeer Un. 1853; Waalre 1903 Sloots;
— Venlo 1901 Rieter.

(Warns Brakm. in h. pr.; — Groningen overal
R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels; — tus-
schen Twikkelo en Hengelo 1904 Blijd. in h. pr.; —
Apeldoorn 1879 L. in h. pr. ; Veenendaal-Lunteren
1894 V. Sur. in h. pr.; Oosterbeek 1908 Henr. in

AGROSTIS. 2199

h. pr.; Witte molen Groesbeek 1900 Jongm. in
R. H. — Grebbeberg 1887 Struyk. in h. pr.;
Soesterveen Koornneef (Soestdijk 1903 in h. pr.)
in h. Heukels; — Naarden 1894 V. Sur. in h. pr.;
Bussum 1891 Costerus in h. pr.; Muiderberg 1902
V. Goor in h. pr.; Trompenberg Hilversum 1899
Koning in h. pr.; Amsterdam 1903 Koornneef
in h. pr ; Wormerveer 1913 W. en J.; — 's-Graven-
hage 1891 R. B. in R. H.; Dekkersduin aldaar 1895

V. Breemen in R. H.; Rotterdam 1902, 1909 W.
en J. in h. pr.; Rockanje 1902 in h. pr.; Dordrecht
1913 Kloos in h. pr.; Gorinchem 1912 Henr. et
Kloos in h. Henr. en in h. Kloos; — Wal-
cheren 1879 L. in h. pr.; Oostburg Un. 1913 in h.
Kloos; — Made Kloos in h. pr.; Gilze-Rijen 1910
des T. in h. pr.; Oudenbosch 1886 de Haas in h.
pr.; Bergen op Zoom 1892 Posth. in h. pr.; —
Dries bij Weert 1908 Schierb. in h. pr.; algemeen
tusschen het graan Zuid-Limburg de W. in h. pr.
^. purpurea Gaud. Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.
y. subbiflora Hoogst eigenaardige vorm, welke ge-
heel analoog is aan de bij het geslacht Calama-
grostis veel voorkomende vorm sub-biflora).

Oosterbeek 1913 W. en J. in h. pr. ; — Gorinchem
1912 Henr. in h. pr.).

Bovendien: In roggevelden Texel in den Eijer-
landschen polder, tusschen Berg en Waal; Ameland
zeer veel tusschen rogge bij Nes, Buren Holk.
Flor. 129; aldaar 1854 Hinxt. Kros (Arch. 1. IV.
p. 81); bij Koog op Texel 1900—1902 Hoogenr.
en de V. Smits (Arch. 3. II. p. 1045); — Wijkel,
Peperga, Blesse lijst Brakm.; — Hoogeveen, Zwin-
deren, Emmen enz. 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 259); — Kallenkote, Eeze Un. 1892 (Arch. 2.

VI. p. 353); Dwarsweg tusschen Nieuwe en Oude
Wetering, Nieuwe wetering tot school in Tongeren,

2200 AGROSTIS.

Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416); Almelo, Al-
bergen, Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196);
Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. 1. p. 201);
Bekkum Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); — Winters-
wijk, Eibergen, Borculo Un. 1859 (Arch. 1. V. p.
232); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. V. p. 407); Brons-
bergen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 624); Apeldoorn
algemeen K. A. (Arch. 2. III. p. 206); bij het voor-
malig fort" Sterrenschans Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 330); — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307);
Heemskerk en — Westland, Voorne v. E. (Arch. 2.
I. p. 419); Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 402); — Schouwen en Duiveland, Oost- en West-
Zeeuwsch Viaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 139);
alle eilanden behalve Noord-Beveland en St.-Phi-
lipsland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 133); tusschen
Middelburg en Rammekens, Dishoek, tusschen hier
eu Koudekerke, tusschen hier en Middelburg, tus-
schen Dishoek en Zoutelande, tusschen hier en
Westkapelle, Westkapelsche dijk, tusschen Oranje-
bosch en Vrouwenpolder, tusschen hier en Veere,
tusschen Veere Gapinge en tusschen hier en Mid-
delburg Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); — Beegden
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 632); Maastricht, Grons-
veld, Pietersberg, Meersen, Gulpen, Epen, Valken-
burg, Sittard U n. 1861, Sittard, Beek-Elsloo, Wijlre-
Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. V. p. 331).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting;
door de Gorter (p. 20) overvloedig omtrent Heem-
stede in Holland en bij Duirswoude, Haule, Wijsel,
Kooten in Friesland; aan den Hoogenboomschen
weg naar Wassenaar, en de koornlanden bij Ende-
geest en onder Rhijnsburg, Oegstgeest C 1. M u 1 d e r;
algemeen Hooge morsch en bij de Groenestegen
Fl. Leid. p. 321).
A. interrupta L. Plant voorkomende op hetlberische

I

AOROSTIS. CALAMAGROSTIS. 2201

schiereiland, Zuidwest Frankrijk, Engeland, Schotland
en Noordwest Italie op akkers en bouwland; elders
ingevoerd. 0. Juni — Juli.

Niet in Herb.

De opgave in den vorigen Prodromus onder
W. 1210 berust op de door Lejeune, Fl de Spa
I. p. 43 aangeduide groeiplaats bij Maastricht. Alle
floristen, die over den plantengroei vanZuid-Limburg
en omgeving geschreven hebben, geven haar op
(Cfr. Dum. Guide p. 11, Forster Fl. v. Aachen p.
401 enz.). Meestal wordt er bij gevoegd onder het
graan, doch zeidzamer dan A. Spica venti. De
Wever in Lijst III. p. 10 deelt mede dat het exem-
plaar in Dumoulin's herbarium een buitenlandsche
plant is. Ze ontbreekt eveneens in het herbarium
van Bosquet, terwijl de Wever zelf haar tot nog
toe te vergeefs gezocht heeft. Ook voor Belgie wordt
hare indigeniteit betwijfeld.

Calamagrostis Adans.

1533. C. lanceolata Roth. (Arundo Calamagrostis L. et
Fl. B. S. p. 64). Aan waterkanten, op vochtige, be-
schaduwde grasgronden, meestal op veenachtigen
grond. 2i . Juni — Juli.

In Herb.: Teridzerd Un. 1881; — Groningen
V. H.; Haren bij Groningen 1826, Eelderwolde 1868
en — Paterswolde 1828 v. H.; Groenesteijn bij
Helpman Strat.; Hoogveen Nieuw Stadskanaal 1827
V. H.; Ter Apel Un. 1899; Bourtange 1863 Lac;
— Assen en tusschen Hoogeveen en Swinderen 1859
Lac. en S.; veen bij het Zwarte meer bij Nieuw
Dordrecht 1859 Lac. en S. (als Halleriana); Meppel
V. Heijn.; — Steenwijkerwold 1893 en Herfte bij
Zwolle 1901 L.; bosch te Zalk R. B., 1848 T.;
IJselmuiden 1848 R. B., 1848 T.; Platvoet Deventer

2202 CALAMAGROSTIS.

1878 K.; Deuringe 1903 Blijd.; Tubbergen 1905
L.; — Hoevelaken 1861 R. B.; de Beele bij Voorst
1833 Wtt.; Meent te Veenendaal 1898, 1900 V.;
beneden huize Duno 1897 V.; Wolfheeze 1904 W.
en J.; Neerbosch 1865 v. H.; — tusschen Amers-
foort en Nijkerk R. B.; Maartensdijk 1830 v. H.; de
Bilt V. d. T.; Achttienhoven 1839 Lac, v. d. T.;
boschje Wijk bij Duurstede Bergsma; — Korten-
hoef 1898 G. en V.; Oud Diemen Fl. Amst.;
Sphagnetum Diemen 1857 Kniittel; Naarden 1864
O.; Heeienduin Haarlem 1866 H. d. V.; Haarlem
1843 de Vriese (P. N. S. als Epigeios); — Aals-
meer 1897 V.; Warmond 1842 B. W.; Poelgeest bij
Leiden Dz.; Leiden Dz.; Groenoord aldaar v. Royen;
Waalsdorp (wie?); 's-Gravenhage v. Breemen;
Delft 1865 H. d. V.; — Zuid-Beveland v. d B.;
Oosterzwake 1839, 1840 en duinvalleien Walcheren
1840 v. d. B.; — Bergen op Zoom Un. 1860;
Loopschans Breda en kasteel Bouvigne v. A.; Brugst
bij Breda Un. 1852; Rosmalen v. Hov.; Helvoirt
(als Epigeios) Exc. Pl. 1903; Waalre 1902 Sloots;
— veen Stramproy 1900 G. en Jongm.; Meersen
Bru m und.

(Winschoten 1895 Schipper in h. pr.; — Wan-
neperveen 1898, Staphorst 1898 en Heino 1901 L.
in h. pr.; Ootmarsum 1905 Exc. PI. in h. W. en
J.; tusschen Albergen en Almelo 1905 Blijd. in h.
pr.; — Voorst 1878 L. in h. pr. ; — plassen Vreeland-
Loosdrecht 1904 v. Goor in h. pr.; Ankeveensche
plassen Koornneef in h. pr.; — Spagnetum
Diemen 1887 Costerus in h. pr. ; Monnikendam
1913 W. en J. in h. pr.; — Bezuidenhoutsche weg
's-Gravenhage 1898 v. Breemen in R. H.; Leiden
Dz. e. h. Broers in h. W. en J.; moerassen Koe-
dood tusschen Rotterdam en Rhoon 1909 Danser
in h. pr.; Rhoon 1909 W. en J. in h. pr.; — Made

CALAMAGROSTIS. 2203

1913 Henr. en Kloos in h. Henr. et in h. Kloos;
Drimmelen 1913 Kloos in h. pr. ; Oudenbosch 1886
de Haas in h. pr.; Riel bij TilburgUn. 1910 des
T. in h. pr. ; — Schinveld 1908 d e W. in h. H e n r. ;
door het geheele laagveen verspreid 1900, van af
Schrieversheide tot Etzenrade 1913, Broeksittard;
veen naar den l<ant van Wehr en Tiiddern de W.
in h. pr.
glauca Rchb. IJselmonde 1904 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Tusschen Wolvega en Teridzerd Un.
1881 (Arch. 2. III. p. 424); — Coevorden, Dalen
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 259); — Kallen-
l<ote, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353);
Almelo, Albergen Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2.
I. p. 196); - Breevoort Un. 1859 (Arch. 1. V. p.
232); Doetinchem Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407);
Zutfensche weg bij Apeldoorn (als var. Grandiniana?)
en Barrewinkel K- A. (Arch. 2. III. p. 206, volgens
Arch. 2. III. p. 83 zoude die var. Gaud. echter C.
Epigeios zijn); — Bergen Un. 1871 (Arch. 2. I. p.
273); — Scheveningsche duinen de W. Hamer
(Arch. 2. II. p. 124); — duinvalleien Schouwen 1844
lijst V. d. B.; Oost-Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 2. III. p. 139); Axel A. W. (Arch. 1. IV. p.
310, welke plant ik echter onder C. Epigeios vind);
— Beek Valkenburg, Wijlre-Slenaken, Valkenburg
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 331, echter het ex. van
Beek van deze excursie bleek mij te zijn C. Epigeios).

Voorts in vette vochtige akkers en velden bij
Delft en in de Betuwe, op Zorgvliet bij 's-Graven-
hage de G. (p. 32) bij Nijmgen B.; bij Leiden de
Haan, en het Haagsche bosch Kops, duinvlakte
Katwijk Mulder n.l. achter het Jodenkerkhof volgens
Fl. Leid. p. 322).

C. Halleriana P. B. (C. villosa Mutel). Op vochtige,
zandige of steenachtige plaatsen in bosschen en in

2204 CALAMAGROSTIS.

struikgewas, zeldzaam op weiden van het berg- tot het
Alpengebied en zeer zelden in het laagland afdalend.
21 . JuU—Aug.

Niet in Herb.

Bovendien: ? Manpad bij Heemstede, op een
muur V. E. (Arch. 2. I. p, 419). De andere opgaven
zijn terug te vinden onder C. ianc. en C. Epig.

Dat Ascherson en Grabner meenen dat de
vondst bij het Zwarte meer „bestatigung" behoeft,
is juist, want de zaak is nu definitief opgelost en
de gewaande C. Haiieriana is lanceolata geworden.

1534, C. neglecta P. B. (= C. stricta Spr. et Prod. Ed.
I. p. 307). In moerassige veenweilanden. Schijnt bij
ons haar meest westelijke post te hebben, daar de
plant blijkbaar algemeen vvordt in de Noordduitsche
vlakte ten oosten van de Elbe. 4. Juni — Juli.

In Herb.: Meppel v. Heijn.; in de moerassige
weilanden tusschen Meppel en Leenders (Kolder-
veen) 1898 L. en G.

1535. C. arundinacea Roth. In schaduwrijke bosschen,
op vochtige plaatsen, in dicht struikgewas, zelden
langs droge hellingen; wordt voor de Noordwest-
duitsche vlakte als zeer zeldzaam opgegeven. 2\..
Juni — Aug.

In Herb.: In ericetis prope Loenen leg. Piaget
a° 1858 herb. O. als Calam. stricta Spr.

Elke bloem van dit exemplaar is door een Thrips
bewoond. Docter de Wever wijst er op, dat zij
ook wel in Zuid-Limburg zou kunnen gevonden
worden, daar zij bekend is van het aangrenzend
Belgisch gedeelte (Herzogenwald, Gileppe, Dolhain,
Eupen) en ook van Aken op den Lousberg.
1536k C. Epigeios Roth. (Arundo Epigeios L. et Fl. B. S.
p. 62). Aan waterkanten, in opene en beschaduwde
moerassige zandgronden. 24. Juni — Aug.

In Herb.: Duinen achter de Westen Texel 1869,

CALAMAGROSTIS. 2205

tusschen Koog en de Burg 1869, Prins Hendrik-
polder 1869, tusschen Koog en de Westen Holk.;
Coxdorp 1860 Lac; duinvalleien Vlieland 1858
Lac; Vianenvallei aldaar 1869 Hol k.; Terscheliing
Un. 1886, 1886 K; Schiermonnikoog 1860 S., 1897
V.; — Gaasterland 1865 H. d. V.; Rijsterbosch 1868
J. M. de B. (als lanc); — Nieuwe Pekel A Pott; —
Nieuw Dordrecht 1859 Lac en S.; Meppel v. Heij n.;
— Steenwijkerwold 1904 L.; bouwland langs den
straatweg bij Kampen T.; bosch te Zalk R. B.;
Zalk 1846 R. B.; IJsel bij het Katerveer 1839 v. H.;
tusschen Zwolle en Deventer v. H.; Olst 1906 L.;
tusschen Olst en Deventer 1833 Wtt.; langs den
IJsel bij Deventer 1897 V.; — Harderwijk R. B.;
duinen aldaar 1865 R. B.; Hierden bij Harderwijk
1865 R. B.; Apeldoorn 1852 K. A.; Gorsel 1894
V.; Bronsbergen bij Zutfen 1877 K.; huis den Dam
bij Zutfen 1880 (wie? h. O); bosschen Overdijking
te Leesten 1851 Gronem.; Warnsveld 1879 Groll
(als Haller.); in het bosch van den Uilenpas onder
Hoog Keppel 1898 K. A. (als Haller); Rijn bij
Arnhem 1860 v. H.; Ooische waard en Ooster-
houtsche bosch Th. Abel. (1 plant met sterk ver-
takte pluim); — Utrecht 1859 R. B.; Wijk bij Duur-
stede B e r g s m a (als Ps. baltica) ; — bosch te Bergen
Un. 1891 (glauca), Callantsoog-Petten Un. 1891;
Oude Sluis 1903 v. Breemen; Anna Pauwlona
1903 V. Breemen; tusschen IJmuiden en Velserend
1894 V. (glauca); Aardenhout 1841 Buse (glauca);
duinen Zandvoort Splitg., 1838, 1841 Buse, 1851
S., 1881 Boerl.; Breesaap V. Z., 1842 v. H.;
Exercitieterrein Overveen 1887 V.; Overveen 1838
Buse; Bloemendaalsche bosch 1871 O.; Dennen-
heuvel 1868 Hartsen; bij het graf van Rousseau
niet ver van de Hartekamp Kerb. en Mb.; Haarlem
1835 Miq., 1837 Mb., 1841 Buse, v. H., v. d. T.,

2206 CALAMAGROSTIS.

Perin, 1871 Groll, 1888 Groll (vivip. als Haller.j;
duinvalleien Vogelenzang v. d. T.; Haarlemmermeer
bij Meerenberg de Haan (als Hall. v. H.); Haar-
lemmermeer 1860 d.d. Bruinsma, 1853 S. en
Hartm.; — Katwijk 1830 Wtt.; duinen aldaar
Dz., 1833 S. S., 1840 B. W.; Leiden Dz., 1834
V. d. B., 1834 Arckenhausen, 1835 Mb., Kerb.;
duin Wassenaar v. Royen, Dz., 1840 B. W., 1846
O., 1902 W. en J. (als densifi.); duinen Waalsdorp
Un. 1851; 's-Gravenhage V.Z., 1836D.S.,Fockema,
(als Halleriana volgens O. Arch. 1. II. p. 151) R. B.,
1893 la Chap., v. Breemen; Dekkersduin aldaar
1893 Chap.; Scheveningsche boschjes Chap, R. B.
(als lanc); duinen Scheveningen Un. 1851; duinen
achter Loosduinen la Chap. (ook glauca); duinen
tusschen Monster en Loosduinen in het Westland
1847 v. d. T. (als lanc); duin Terheijde Un. 1851;
duinen Hoek van Holland 1904 W. en J.; Oost-
Voorne v. Breemen; Handelsterrein Roosestraat
Rotterdam 1903 W. en J.; Lek bij Lexmond 1828
V. H.; — Zeeland v. d. B.; binnenkant duin Haam-
stede Un. 1894; Zuid-Beveland 1839, 1844 v. d. B.;
Havendijk Goes, Wemeldinge 1842 v. d. B.; duinen
Walcheren 1840 en idem Domburg 1838 v. d. B.;
Axel 1855, 1862 A. W.; — Bergen op Zoom U n.

1860, Wouwsche plantage 1902 G.; Werkendam 1839
Lac; Ulvenhoutsche bosch v. A.; Liesbosch Un.
1852; — Beek Un. 1883 (als lanc); Houthemmer-
berg 1864 H. d. V. (als lanc); Valkenburg Un.

1861, 1902 Steichen; Gulpen 1885 K- en G.
(als lanc).

(Texel 1911 Schierb. in h. pr.; — Zwolle 1872
Posth. in h. pr. ; Elsbeek tusschen Enschede en
Losser 1905 Blijd. in h. pr.; — Lochem 1908 Henr.
in h. pr.; bij de halte Assel Brakm. in h. pr.; —
Amsterdam Petroleumhaven J. Koornneef in h.

CALAMAQROSTIS. 2207

Heukels; Bergen 1890 en tusschen Bergen en
Egmond 1890 Costerus in h pr., de laatste als
glauca; Bergen 1913 (ook glauca) Kloos in h. pr.;
IJmuiden 1909 Geels in h, pr.; duinen Zandvoort
1893 V. Sur. in h. pr.; Santpoort 1904 Koornneef
in h. pr.; Overveen, Bloemendaal v. Goor in h.
Heukels; duinen Haarlem 1900 v. Goor in h.
pr.; — Reigersbosch Lisse 1893 V. S u r. in h. pr.;
Katwijk binnen 1899 des T. in h. pr.; duinen Was-
senaar 1900 Borst Pauwels en Jongm. in R. H.;
Wassenaar 1901 W. en J. (vroeger als litorea) in
h. pr.; 's-Gravenhage 1891 R. B. en R. H.; West
Zeeduinen aidaar 1898 v. Breemen in R. H.;
Kijkduin bij Loosduinen 1909 Bruss. in h. pr.;
Monster 1896 Struyk. in h. pr.; Hoek van Holland

1910 W. en J., Rotterdam 1907 en spoordijk naar
Gouda aldaar 1902 W. en J. in h. pr.; Gorinchem

1911 Henr. in h. pr., 1913 Henr. en Kloos in
h. Kloos; — Nieuw en St-Joosland 1876 en Wal-
chersche duinen 1883, Oostkapelle 1877 (glauca),
L. in h. pr.; — Oudenbosch 1887 de Haas in h.
pr.; — Op den Pietersberg bij Slavante en Lich-
tenberg 1902, Gronsveld in het Savelsch bosch,
Trichterberg 1911, boschhellingen St.-Geertruide
1911, hermitage Oud Valkenburg 1903, Gerendal
onder Schin op Geul 1905, Keutenberg, Stokkem
en Beritzenhoven te Wijlre 1912, Geulem, Meersen
1903, bosch bij Vierlandseck te Vaals 1912, Kiezel-
groeve bij de gemeenteheide te Stoepert en Lom-
melenberg onder Hulsberg 1889; Bunde-Geulle,
kiezelhellingen langs het spoor 1904 de W. in h. pr.
f. densiflora Ledeb. duinen achter Bloemendaal
1901 Th. J. Stomps (als Elym. aren.), — Was-
senaar 1901 W. en J. in h. pr.

f. pusilla W. et J. Hoek van Holiand 1910 W. en
J. in h. pr.

2208 CALAMAGROSTIS.

m. vivipara Leuvenumsche bosch 1912 W. en J.
in h. pr.j.

Bovendien: Rottum Holk. Fl. p. 130; Ameland
1854 Kros (Arch. 1. III. p. 476 en IV. p. 81); —
Station Markelo en — Bronsbergen Un. 1897 (Arch.

3. I. p. 624); Laag Buurlo 1852 K. A. (Arch. 2. III.
p. 206); Ooisluis Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 333); —
Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); —
Noord-Beveland, Tholen A. W. en L. (Arch. 2. VL
p. 133); tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); Dijk Zandstreek,
duinen Walcheren en Schouwen lijst v. d. B.; langs
de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); — Valken-
burg, Gulpen, Epen Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 331).

Voorts vermeld bij de Gorter: in de duinen
buiten 's-Hage tusschen de Helm hort. Meerburg;
Nijmegen G. volgens v. Hall, bij andere schrijvers
geen bizondere groeiplaatsen aangegeven.

Hiertoe schijnt ook te behooren de C. subulata
Gay. bij Lej. Gomp. Fl. Belg. I. p. 63, die door
Ascherson en Grabner Syn. p. 219 tot C. arun-
dinacea X Epigeios Heidenreich wordt gebracht.
Volgens Lijst de Wever III. p. 11 behooren ten-
minste de exemplaren in het herbarium van Du-
moulin onder den naam van C. subulata Dumort.
tot C. Epigeios.
1537. C. pseudophragmites Baumg. (C. littorea P. B. en
Prodr. Ed. I. p. 307, Arundo littorea Schrad. en Fl.
B. S. p. 64.). Aan den oever van bergstroomen, op
het rivierzand, doch vaak ver in de vlakte meege-
sleept en bijv. langs den Rijn afgedaald tot Bonn.
Het is derhalve mogelijk, dat de onderstaande groei-
plaatsen ook aan een verspreiding door het Rijn-
water moeten toegeschreven worden. De andere
opgaven vindt men onder C. lanceolata enz. terug.

4. Jiini—Juli.

CALAMAOROSTIS. 2209

In Herb.: Leiden Mb. (als C. lanceolatum).

(Tusschen bazaltsteenen aan de rivier de Merwede
bij Gorinchem, een kleine kolonie, JuH 1913 Henr.
en Kloos in h. Henr., in h. Kloos en in h.
W. en J.; langs de Maas Rotterdam-Schiedam 1910
W. en J. in h. pr. Een ex. Valkenburg 1902 in h.
Schipper heb ik niet gezien. De in de eerste
editie van den Prodromus opgegeven groeiplaatsen
vindt men onder C. Epigeios; de opgave in Fl. B. S.
Katwijk aan Zee Kuhl is mij verder onbekend.
1538. C. arenaria Roth. (= Psamma arenaria R. et S.
et Prodr. Ed. I. p. 307, Arundo arenaria L. et Fj. B.
S. p. 64, Ammophila arenaria pl. aut.). In de duinen
langs de zeekust, alwaar de plant op groote schaal
wordt aangeplant, wat mede het geval is in de
zandverstuivingen meer binnenslands gelegen. Op
deze plaatsen, zooals in de duinen verwilderd.
')X. Juli — Aug.

In Herb.: Duinen Texel 1857 Hart. ; duinen
Vlieiand 1858 Lac; Terschelling Un. 1886, 1897
V.; duinen Schiermonnikoog 1860 S., 1867 Holk.;
Rottum J. F. Bleij, 1896 Schipper; — Stavoren
Martinet-Kuipers, Klif van Stavoren 1853 S.
(vrouwenhaver); aan het strand achter Bakhuizen
1864 Holk.; — Borger 1837 v. H.; Norg 1828
V. H.; Erm 1859 Lac. en S.; Dwingelo, Havelte
V. Heijn.; Frederiksoord v. H. ; — Zeezer veld
Ambt Ommen 1903 L., zandverstuivingen Harden-
berg 1892 L. en Carm.; Rheezer Zandduinen 1868
v. d. Scheer; Zandduinen langs de Dinkel beneden
Losser 1904 Blijd.; — zandheuvels Veluwe R. B.;
zandstuivingen Harderwijk 1850 R. B. ; Nunspeet
1846 T.; Apeldoorn 1853 K- A. (hierbij Cal. Epigeios);
tusschen Apeldoorn en Arnhem Thomson; Koot-
wijk 1874 K., 1897 V.; — Zeedijk Spakenburg
Garj.; heide bij Oud Leusden R. B.; heide achter

139

2210 CALAMAGROSTIS.

Moersberger Warandehuis bij Doorn v. d. T. ; Zeist
V. H.; de Bilt D. S.; Pannegat bij de Bilt O.; —
Naarden 1864 0.; Jaagpad 1839 Romb. (als Phragm.
comm.); duinen Helder 1842 J. W. R. Til. (P. N. S.);
Velserend K e r b. ; Zand voort S p 1 i t g. ; duinen aldaar
V. d. B.; dUinen Zomerzorg 1842 P. Heijbroek
(P. N. S.); duinen Bloemendaal 1845 O.; Zandpoort
1835 (V. Z.?), 1868 O.; Overveen 1844 M. D.,
Buse; Bentveld 1844 M. D.; Haarlem 1871 Groll;
— Katwijk Dz.; Wassenaar 1835 Wtt., 1842 O.,
Pierot; huis den Deijl Perin; duinen 's-Graven-
hage 1848 S.; zeeduinen Scheveningen G. B., 1893
Chap.; duinen Terheijde U n. 1851; duinen Oost-
Voorne 1901 W. en J.; Rockanje Un. 1887; —
duinen Walcheren v. d. B.; Domburg 1841 v. d. T.,
1873 Hoek; strand omtrent den Westkappelschen
dijk op Walcheren 1841 v. d. T.; Vlissingen 1880
Buijsm.; duinen buiten Vlissingen 1845 v. d. Cop;
duinen Breskens 1839 Lac, 1857, 1861 A. W.; —
Woensdrecht Un. 1860; Setersche heide v. A.;
Vuchtsche heide v. Hov.; tusschen Grave en
's-Hertogenbosch B.; Waalre 1903 Sloots; — Ge-
nooische bergen bij Venlo 1901 Rieter.

(Texel 1911 Schierb. in h. pr. ; Hoorn aldaar
1894 V. Sur. in h. pr.; — Stavoren 1894 San ders
in h. pr. et in h. V. Sur.; — Emmen 1907 Schip-
per in h. pr.; — den Helder 1913 Kloos in h.
pr.; Velserend 1902 Koornneef in h. pr.; Bergen
1890 Costerus in h. pr. ; IJmuiden 1909 Geels
in h. pr.; Zandvoort 1909 Henr. in h. pr.; aldaar
en duinen Haarlem 1902 v. Goor in h. pr.; —
Katwijk 1886 Struyk. in h. pr., 1886 Butaye in
h. de Haas; 's-Gravenhage 1891 R. B. in R. H.;
Kijkduin Loosduinen 1909 Brussaard in h. pr.;
ter Heijde 1896 V. Sur. in h. pr. ; Hoek van Holland
1910 W. en J. in h. pr.; — heuvel aan den weg

CALAMAGROSTIS. 2211

Reuver— Kessel 1912 Danser in h. pr.; Leveroy
1907 G. en des T. in h. des T.
f. pumila W. en J. Hoek van Holland 1910 W. en
J. in h. pr.).

Bovendien: Ameland en Grind Holk. Fl. p. 130;
duinen Hollum 1896 lijst V.; — Emmen 1859 Lac.
en S. (Arch. 1. V. p. 259); Beekbergen, Kootwijk
K. A. (Arch. 2. III. p. 206); — tusschen Callantsoog
en Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239); Bergen
Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273); - Schouwen en
Duiveland A. W. (Arch. 2. III. p. 139); Noord-
Beveland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 133); Hoofd-
plaat Lac; duinen Schouwen, duinen Zuid-Beve-
land 1848 Hjst v. d. B.; tusschen Vlissingen en
Vijgeneter, tusschen Dishoek en Zoutelande, tusschen
hier en Westkapelle, Westkapelsche dijk, tusschen
Westkapelle en Domburg, tusschen hier en Oranje-
bosch, tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder,
tusschen hier en Veere Un. 1902 (Arch. 3. II. p.
1037); — Venlo, Blerik, Velden, Arcen Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); zandstuiving te Aaien bij
Bergen Lac. (Arch. 2. V. p. 33).

Voorts vermeld bij Dodoens: Kruydt Boeck
1608, alwaar hij schrijft: „men pleegt dit gewas met
groote naersticheydt ende opsicht in Hollant ende
Zeelant te planten, op plaetsen die lichtelijck van
de Zeebaren beschadicht worden; want de verre en
wyt voortcruypende wortelen pleghen het zand bij
een te houden, ende beletten dattet van den wint
niet wech gedreven en wort, ende oock met het
eerste zeewater niet afgespoelt en wort", bij Pel-
letier, Vorstius en Munting. Ook bij de
Gorter met het verhaal over het Stavorensche
graan, en Aanstooter-zand op de Veluwe, op de
zandheuvels der Amersfoortsche heide en in den lande
van Breda Kops, heidevelden achter Roozendaal bij

2212 CALAMAGROSTIS.

Arnhem Bergsma, heide bij de Bilt en bij Rheede
boven Arnhem v. H. in Fl. B. S. — Tusschen de
beide Noordwijken Ehrh. en algemeen in de duinen
van Wassenaar tot halfweg Haarlem Kerb. en Mb.
in Flora Leid., waar tevens volgens Miquel het
plakaat op de helmbeplanting van Keizer Maximi-
liaan van 1510 wordt aangehaald. Eindelijk in de
Fl. Frisica behalve de bekende groeiplaatsen bij
Stavoren en het Roode K}\i, achter Rijs aan het
strand en op de duinen van Appelscha (Cfr. p. 31).
C. Epigeios X arenaria A. et G. {— Psamma bal-
tica R. et S. et Prodr. Ed. I. p. 307; Arundo baltica
Flugge et Fl. B. S. p. 756 en N. Bijdr. p. 8). In
de duinen langs het strand van de Noord- en Oost-
zee. \. Juli — Aug.
«. subarenaria A. et G.

In Herb.: Coxhoorn Texei 1558 Lac; duinen
noordkant van de Mok aldaar 1867 S. P. Huizinga;
Vlieland 1858 Lac, 1903 v. Iterson; Vianenveld
aldaar 1869 Holk.; noorder-zeestrand in de duinen
omtrent den 4^" strandpaal Terschelling 1869 Holk.;
Schiermonnikoog Hinxt, 1860 S.; Rottum 1827
Bleij, 1869 Holk., 1896 Schipper (deze wordt
op dit eiland met Psamma arenaria en Elymus ijverig
aangeplant Schipper Arch. 3. I. p. 215); — duinen
Zandvoort T.; — tegen een wal van een aardappel-
land in de duinen benoorden Scheveningen Un. 1851.
|3. subepigeios A. et G.

In Herb.: Zandvoort 1884 v. E.; duinen Bentveld
1853 Buse; duin Heemstede 1888 v. E ; — duinen
tusschen Monster en Loosduinen in het Westland
1846 V. d. T. (als Epig).

(a. duinen tusschen Wasscnaar en Scheveningen
1902 en Hoek van Holland 1909 VV. en J. in h. pr.
De eerste groeiplaats zal wel met de oorspronkelijke
vondst in 1851 samenhangen; men zie daarover

CALAMAGROSTIS. HOLCUS. 2213

Arch. 1. III. p. 246; de tweede hiergenoemde vind-
plaats is door stratenaanleg verdwenen.
/3. Dellewal Terschelling F. K. v. Iterson en —
duinen tusschen Wassenaar en Scheveningen 1902
W. en J. in h. pr. Van eerstgenoemde groeiplaats,
Dellewal, bevindt zich ook een exemplaar aldaar in
1903 door v. Breemen verzameld in 'sRijks
He rbariu m).

Bovendien: duinen bij Overveen v. E. (Arch. 2.

IV. p. 398). Er schijnt ook een mededeeling voor
te komen in het Nieuws van den Dag, Juli 1911,
volgens welke de plant zoude gevonden zijn aan
het strand bij Huizen. Men heeft mij echter gemeld,
dat dit bericht berust op eene vergissing van eenige
leden der Nat. Hist. Vereeniging.

Tribus : A V e n e a e Nees.

Holcus L.

1539. H. lanatus L. Algemeen aan dijken en wegen, in
weilanden enz., ook als weidegras door ultzaaiing
verspreid. ^. Juni—Jiili.

In Herb.: Texel 1857 Hart., 1860 Lac, 1868
Holk.; Elzenboschje Burg op Texel 1869 en Prins
Hendrikpolder 1869 Holk.; Vlieland 1858 Lac;
Vianenvallei aldaar 1869 Holk.; Terschelling 1869
Holk.; Rottum 1861 Lac. en Kniittel, 1897
Schipper; — Bakhuizen 1853 S.; Leeuwarden
1859 S.; Oldeboorn 1863 Holk.; Polderdijk aldaar
1861 V. T.; — Groningen v. H.; buitenwerken aldaar
Strat.; — Coevorden 1859 Lac. en S.; Meppel

V. Heijn.; - Zwolle 1894 L.; Kampen T.; 1846
R. B.; Zandberg aldaar 1855 R. B.; Deventer G. W.
Top, 1877 K.; Enschede 1904 Blijd.; — Harder-
wijk R. B.; Apeldoorn 1884 K. A. (B.); Leesten 1850

2214 HOLCus.

Gronem.; Ruurlo 1885 Ens.; Nijmegen B. ; ves-
tingwerken stadswallen aldaar, Weurt, Ubbergen
Th. Abel.; Ubbergen 1850 Th. Abel. (als mollis);
Oosterhoutsche bosch Th. Abel. (ook als mollis);
Renkum Buse; — Hoogland 1854 v. H.; Hamers-
veld 1890 Garj.; Driebergen 1859 Hartm. enR. B.;
Blauwkapel 1835 D. S., v. H., 1859 R. B.; Bun-
niksche weg aldaar (wie?); langs de Vecht te Loenen
1884 S.; — Naarden 1864 O.; Amsterdam M. D.,
Romb., Fl. Amst.; Weteringschans aldaar 1874
Lac; Funen FI. Amst. (als mollis); Wieringen
1857 Harting; Edam 1842 Teengs (P. N. S. ook
als mollis); Velsen Hoek (als mollis); tusschen
Sloten en de Lynden Haarlemmermeer 1851 Miq.
(als mollis); Haarlemmermeer 1853 S. en Hartm.;
Spaarndam 1870 Groll; Zandpoort 1870 Groll;
Haarlem Splitg., M. D.; Haarlemmerhout Kerb.,
1870 Groll; — Ruigehoek 1886 V.; Leiden
V. Royen, 1831 Forsten, Wtt., 1835 Mb., Dz.,
Pierot, V. d. B., O., S., 1845 Perin, 1853 O.,
1872 Burck; Morschpoort aldaar 1853 S. (als mollis);
de Vink v. d. Cop; Haagsche Schouw v. H.;
Oegstgeest 1853 v. H. Jr.; Valkenburg Perin;
Wassenaar wie?, Noorthey 1894 V.; Zandgeesten
's-Gravenhage V. Z. (als mollis); aldaar V, Z.,
Thomson, R. B., v. Breemen; Beeklaan Chap.;
tusschen Monster en Loosduinen Un. 1851; Prins
Alexander polder bij Rotterdam 1900 W. en J.;
Schiedam 1892 v. d. Voo; Rotterdam v. d. Voo;
Oude Maas Kralingsche veer 1901 Jongm.; Bolnes
1904 W. en J.; Rhoon 1871 Schepman; Koedood
aldaar 1901 W. en J.; Dordrecht 1837 Lac; Lekdijk
bij Vianen v. d. T.; Heikop 1826 v. H.; — Zuid-
Beveland v. d. B.; Vlissingen 1845 v. d. Cop(als
mollis), 1880 Buijsm.; Zeeuwsch Vlaanderen 1861
en Aardenburg 1861 A. W.; — buiten de Haagpoort

HOLCus. 2215

Breda v. A.; Liesbosch 1904 W. en J.; Vuchtsche
heide bij het kamp v, Hov.; Waalre 1904 Sloots.

(Sneek Brakm. in h. pr. ; — Groningen overal
R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels; — de
Leek en Nietap Sanders in h. pr.; — Kampen
en Grafhorst Bold. in h. Utr.; Oldenzaal 1895
Schipper in h. pr.; — Apeldoorn 1882 K- A. (als
molhs), 1903 Koornneef in h. pr.; Arnhem Pulle
in h. Utr.; Oosterbeek 1905 (pluim geelgroen) W.
en J. in h. pr.; Randwijk C. A. Backer en Rijswijk
Gld. V. Wagensveldinh. Heukels; Culemborg
1888 de Haas in h. pr.; — Utrecht Kuyper in
h. Utr.; — Blaricum 1899 Koning in h. pr.;
Amsterdam Miq. in h. Utr., Koornneef in h.
Heukels, 1909 Geels in h. pr.; vroeger Willems-
park aldaar 1898 v. Goor in h. pr.; Aardswoud
H. V. Ree in h. Heukels; Alkmaarderhout 1890
Costerus in h. pr.; — duinen Katwijk 1899
Jongm. in R. H.; Haagweg Leiden 1896 des T.
in h. pr.; Endegeest 1893 V. Sur. in h. pr.; afzan-
derij Klatteweg 's-Gravenhage 1900 v. Breemen
in R. H.; Rotterdam F. D. J. Risch in h. Heu-
kels 1901 W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1894
Posth. in h. pr.; — Koudekerke 1873 L. in h. pr.;
Molenaarspad Middelburg 1870 S. Lako in h. pr.;
— Made 1913 Henr. en Kloos in h. Kloos;
Almkerk C. A. Backer in h. Heukels; — Hug-
terbroek Weert 1908 Schierb. in h. pr.; Valken-
burg Steichen in h. pr.; algemeen langs wegen
in Zuid-Limburg de W. in h. pr.
ot.. coloratus Rchb. Leeuwarden 1900 Henr. in h. pr.
^. albovirens Rchh. Lochem 1913 Henr. in h.
pr.; — Diemerbrug 1913 W. en J. in h. pr.; —
Noordwijk 1912 Henr. in h. pr.
m. bracteatus Lochem 1913 Henr. in h. pr.).

Bovendien: Ameland 1854 Kros (Arch. 1. IV.

2216 HOLCus.

p. 81); aldaar Schiermonnikoog en Rottum algemeen
Holk. Fl., p. 132; — Wolvega en tusschen hier
en Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Joure,
Roode Klif, geheel Gaasterland, Oppenhuizen, IJlst,
Loenga, Rotsterhaule, Olterterp, Wijnjeterp, Wolvega,
Hardegarijp, Quatre-Bras, Veenwouden, Hohverd,
Ternaard, Hantum, Bornwerd, Molkwerum, Warns,
Sloten, Terband, Woudsend, Blesse, Peperga Hjst
Brakm.; — op alle bezochte plaatsen in Drenthe
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 260); — Steen-
wijk, Steenwijkerwold, Giethoorn Un. 1892 (Arch.
2. VI. p. 353); van Station Heino naar Nieuwe
Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417); Almelo
Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. 1. p.
197); Delden en Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch.2.
I. p. 201); Hengelo, Brinkhuis, Borne, Nieuwkerker-
veld, Haaksbergen Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); --
Winterswijk Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); VaassenUn. 1890
(Arch. 2. VI. p. 99); — van den zeedijk door het
fort langs binnenwegen naar Muiden Un. 1901
(Arch. 3. II. p. 631); Hilversum Un. 1872 (Arch. 2.

1. p. 307); Urk (dorp) 1884 S. (Arch. 2. IV. p. 295);
Alkmaar, Bergen Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273);
Alkmaar, Heilo, Callantsoog, Petten Un. 1891 (Arch.

2. VI. p. 239); — Brielle-Rockanje Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 403); — Schiebroek, Zuidhollandsche
veenpolders IJselmonde lijst v. d. Voo; — al de
Zeeuwsche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 139)
en L. (Arch. 2. VI. p. 133); tusschen Middelburg
en Rammekens, Dishoek, tusschen hier en Koude-
kerke, tusschen hier en Middelburg, tusschen Dishoek
en Zoutelande, van hier tot Kapelle, van Westka-
pelle tot Domburg, tusschen hier en Oranjcbosch,
tusschen Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen
hier en Veere, tusschen Veere en Gapinge, tusschen

HOLCus, 2217

Gapinge en Middelburg, Oosternieuwlandsche polder
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 628); - Oudenbosch
1885— '87 Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
550); Bergen op Zoom, Woensdrecht Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 355); — Rauwmoest Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 628); Venlo, Welsche hutUn. 1893 (Arch.
2. VI. p. 577); Amby, Meersen, Gulpen, Valkenburg,
Sittard, Un. 1861, Sittard, Beek-Elsloo, Beek-Val-
kenburg, Maastricht, Gulpen, Wijlre, Slenaken Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 332).

Voorts vermeld door Pelletier en Munting;
bij andere schrijvers niet in het bizonder aangeduid.
1540. H. mollis L. In bosschen, tusschen kreupelhout, op
heidegronden. 1\.. Juni — Aiig.

In Herb.: Erwtenvelden tusschen den Burg en de
Westen Texel 1869 Holk.; duinen Midsland Un.
1886; Schiermonnikoog 1860 S.; — Ureterp 1904
Exc. Pl.; — Haren v. H.; Mickelhorst bij Haren
Strat.; Groningen v. H.; — Veenhuizen v. H.;
Meppel V. Heijn.; — bosschen bij het Veenhuis
Deventer 1878 K-; Oosterholt bij Kampen 1846
R. B.; Beckum, Hengevelde 1893 L.; Gramsbergen
1859 Lac. en S.; — Harderwijk R. B.; Hulshorst
bij Harderwijk 1852 R. B.; Harskamp 1902 W. en
J.; Vorden 1870 GroU; Arnhem E. B. Asscher;
station Oosterbeek 1905 W. en J.; Renkum Buse;
Nijmegen B.; — Amersfoort R. B. ; Oud Leusden
1837 D. S.; Doorn 1869 O.; bosch te Rijzenburg
1859 R. B.; Utrecht E. B. Asscher; Nederhorst
den Berg v. d. T. en beneden een dijkje van het
voetpad tusschen deze plaats en Nigtevecht v. d. T.;
— Naarden 1864 O.; Wallen aldaar 1896 V.; tus-
schen Naarden en Bussum v. d. T.; Muiderberg
V. H., E. B. Asscher; Oud Valkeveen 1894 V.;
Aardenhout (B). Kerb.; Manpad v. H.; Haarlem-
merhout 1837, 1839 Buse, 1870, Groll 1894 V.,

2218 HOLCus.

1897 Ogt.; Haarlem Splitg.; — Katwijk 1840
B. W.; Leiden Dz., 1835 Wtt., S. S., 1836 Mb.,
S.; Haagweg aldaar v. H.; Wassenaar O.; Noortheij
1894 V.; Zorgvliet en Scheveningsche boschjes
Chap.; Eikenduinen 1854 v. H. Jr. ; 's-Gravenhage
V. Breemen; bosch van v. Breemen bij Naald-
wijk 1847 V. d. T.; Dubbelsteijn onder Dubbeldam
1837 Lac; — Zuid-Beveland v. d. B.; Zwake 1841
V. d. B.; Arnichem 1893 L.; Oostkapelle 1877 L.;
Zuiddorpe 1863 A. W.; — buiten de A-poort Breda
V. A.; Liesbosch onder Prinsenhage 1897 V.; Putte
en Bergen op Zoom U n. 1860; Helmond 1834
Wtt.; Maarhees 1874 Lac; — Gulpen Un. 1883.
(Wijkel Brakm. in h. pr.; — Winschoten 1903
Schipper in h. pr. ; Eelderstraatweg, Peizerstraat-
weg, Midlaren, Haren — Zuidlaren, Paterswolde,
de Punt, Eelderwolde, Vries R. de Boer enH. Kooi
in h. Heukels; Paterswolde 1913 Kloos in h.
pr. ; Nietap Sanders in h. pr.; — Zwolle 1893
L. in h. pr., 1895 Posth. in h. pr. ; Lonneker 1903
Blijd. in h. W. en J.; Enschede 1906 Blijd. in h.
des T.; — Apeldoorn 1879 L. in h. pr., 1903
Koornneef in h. pr.; Lochem 1913 Henr. in h.
pr.; Oosterbeek 1905, 1913 W. en J. in h. pr.,
1908 Henr. in h. pr.; Wolfheeze 1904 W. en J.
in h. pr.; — Rhenen 1896 Posth. in h. pr.; —
Bussum 1891 Costerus in h. pr. ; strand Muider-
berg 1 902 v. G o o r in h. pr. ; Haarlem C. A. B a c k e r
in h. Heukels; — Noordwijkerhout 1902 Struyk.
in h. pr. ; Duinoord 's-Gravenhage 1896 v. Bree-
men in R. H ; Rotterdam 1906 W. en J. in h. pr.;
— Oostkapelle 1877 L. in h. pr.; — Breda 1904
Posth. in h. pr., 1911 W. en J. in h. pr. (pluim
armbloemig, aarvormig samengetrokken); — bouw-
land ten zuiden weg Reuver-Kessel 1911 Danser
in h. pr. ; Epen 1911 W. en J. in h. pr. ; Maastricht

HOLCUS. ARRHENATHERUM. 2219

1894 de Haas in h. pr. ; op akkers en weilanden
Zuid-Limburg de W. in h. pr.).

Bovendien: Ameland bij Nes H. d. V. in Holk.
Fl. p. 132; Wolvega, tusschen hier en Teridzerd,
Mildam Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Hardegarijp
lijst Brakm.; Weerdinge 1859 Lac. en S. (Arch.

1. V. p. 260); — Kallenkote, Eeze Un. 1892 (Arch.

2. VI. p. 353); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 201); Hengelo, Brinkhuis, Oldenzaal
de Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); Diepen-
heim Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625); — Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Winterswijk Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 232); Apeldoorn K. A. (Arch.
2. III. p. 207); Ubbergen Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 334); — Breesaap en — Westland v. E. (Arch.

2. I. p. 420); Schiedam lijst v. d. Voo; — Schouwen
en Duiveland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 133);
tusschen Domburg en Oranjebosch Un. 1902 (Arch.

3. II. p. 1037); beschaduwde duinkanten 1844 en
Middeldijk lijst v. d. B.; — Oudenbosch 1885— '87
Butaye en deHaas (Arch. 2. V. 550); — Kevers-
broek Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Amby, Wijlre,
Meersen, Sittard Un. 1861, Sittard, Wijlre-Slenaken
Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 332).

Voorts Heemstede en Haagsche bosch bij Zorg-
vliet bij de Gorter p. 270; Nijmegen Rainv., bij
Bennebroek en in den Aardenhout, bij Muiderberg,
Soestdijk, Laren v. H. Fl. B. S. p. 97.; Zeedijk bij
Workum Fl. Fris. p. 36.

Avena Tourn.

I. Arrhenatherum P. B.

1541. Av. elatior L (Arrhenatherum elatius M. et K.
et Prodr. Ed. I. p. 310, Arrh. avenaceum P. B. et
Fl. B. S. p. 76). Algemeen langs wegen en dijken,

2220 ARRHENATHERUM.

in weilanden, in bosschen en op beschaduwde
plaatsen; ook gekweekt als weideplant. \. Mei —
Juni en na het maaien nogmaals in Aug.

In Herb.: Groningen v. H.; wallen aldaar Strat.;
— Zwolle 1895 L.; Kampereiland v. Heijn.; Kam-
pen T., 1846, 1847 R. B.; wallen Deventer 1878 K-;
Enschede 1904 Blijd.; — Harderwijk 1864 R. B.;
Leesten 1851 Gronem.; Zutfen 1833 Wtt.; Molen-
bosch Ruurlo 1886 Ens.; Wageningsche berg Wtt.,
1849 Buse; Nijmegen B.; Vestingwerken aldaar,
Hatert, en Oosterhoutsche bosch Th. Abel ; Culem-
borg Lekdijk 1833 Wtt.; Spoel aldaar 1835 D. S.; —
Grebbe Fockema; Grebbeberg 1838 Buse; Eem-
dijk Amersfoort 1893 Garj.; batterijen en Vossegat
Utrecht v. d. T.; Bunniksche straatweg aldaar (wie?):
Schalkwijk 1835 Wtt.; Lekdijk tusschen Wijk en
Schalkwijk 1853 Wtt.; — wallen Naarden 1894 V.;
Naarden, Zeeburg 1866 O.; veenbroekje Nieuwersluis
Exc. 1884; Amsterdam 1868 O.; Ringdijk Diemer-
meer, Weesperzijde Fl. Amst.; Ringdijk bij het
sphagnetum Diemen 1857 Kniittel; Amstel 1871
0.;Weesperzijde 1845 Romb.;Uitdam 1905 Struyk.;
Zeedijk Monnikendam 1886 Boerl. en V.; Bloe-
mendaalsche bosch 1858 Hartsen; Legmeerpolder
1886 Boerl.; Overveen 1842 Bierens de H.
(P. N. S.); — Poelgeest Fockema; Leiden Dz.,
S.; langs de Zijl v. d. B., 1900 G. Jongm. en V.;
buiten de Morschpoort 1834 S. S.; Kerkhof Zijlpoort
S. S.; duinen vlakte van Waalsdorp 1897 V.; 's-Gra-
venhage R. B., v. Breemen; Beeklaan aldaar 1893
la Chap.; Overmaas R., 1851 O.; Schiedam 1892,
de Rotte 1893, 1894, Veenpolders 1893 v. d. Voo;
Noordendijk Dordrecht 1837, 1838 Lac; -~ Zuid-
Beveland 1839 v. d. B.; Koudekerke 1877 L.; —
Speelhuis Breda v. A.; singels aldaar 1897 V. ;
Ulvenhout 1896 V. ; wallen 's-Hertogenbosch v. H o v. ;

ARRHENATHERUM. 2221

— Gulpen 1885 K., 1896 G. (als Av. pubescens).
(3. tuberosa Aschers. (= Arrh. elatius /3. bulbosum
Koch et Prodr. Ed. I. p. 310).

In Herb.: Santpoort 1837 Mb.; voetpad tusschen
Santpoort en Wijk aan Zee Kerb. en Mb., 1837
Mb.; Breesaap 1837 Mb.; weg Breesaap Buse;
Haarlem 1837 Mb., 1871 Groll; — Middelharnis

1899 J. V. d. Koogh; — Zuid-Beveland 1838
V. d. B.; duinen Domburg 1877 K. A.; tusschen
Domburg en Oost-Kapelle 1841 v. d. T.; Zeeuwsch
Vlaanderen 1862 A. W.; Clinge 1886 L.; — Maas-
tricht 1870 Groll.

y. biaristata Aschers. (Arrh. elatius biaristatum
Peterm.).

In Herb.: Burcht te Wedde 1902 Schipper; —
Hoog Erve Zwolle 1901 L.; Spoolde bij ZwoIIe
1895 L.; — Rotterdam S. S.; Viaansche bosch v. H.

{x. vulgaris of zonder eenige aanduiding: Sneek
en — Reitdiep Groningen Brakm. in h. pr. ; Gro-
ningen, overal 1903 R. de Boer en H. Kooi in h.
Heukels; — Grafhorst Bold. in h. Utr.; Lon-
neker 1904 Blijd. in h. pr.; — Harderwijk 1881
R. B. in R. H.; Hulshorst bij Harderwijk 1905 des T.
in h. pr.; de Kar tusschen Apeldoorn en Voorst
1903 Koornneef in h. pr.; Arnhem 1908 Henr.
in h. pr.; Rijswijk Gld. v. Wagensveld en Rand-
wijk Backer in h. Heukels; Culemborg 1888
de Haas in h. pr.; witte molen Groesbeek 1900
Jongm. in R. H.; — Utrecht Kuyper in h. Utr.,
1898 V. Sur. in h. pr.; — Ringvaart Diemermeer

1900 V. Goor in h. pr.; Valkeveen 1899Docters
V. Leeuwen en Amsterdam Koornneef in h.
Heukels, 1913 W. en J. in h. pr.; IJpolder 1890
Costerus in h. pr.; Enkhuizen Sanders in h.
pr.; — Hiilegommerbeek 1893 V. Sur. in h. pr.;
Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr.; Nesserdijk aldaar

2222 ARRHENATHERUM.

1909 Danser in h. pr. ; rangeerterrein langs de
Maas aldaar 1901 W. en J. in h. pr.; Vianen 1890
Costerus in h. pr. ; — Noord-Beveland 1907
Schipper in h. des T.; — Werkendam 1886
Posth. in h. pr.; Almkerk Backer in h. Heukels;
— Valkenburg Steichen in h. pr. ; algemeen langs
wegen, aan hellingen, in weiland de W. in h. pr.
ct. subhirsuta Aschers. Schiedam 1909 W. en J. en
Gorinchem 1911 Henr. in h. Henr.
y. biaristata Aschers. Warnsveld 1897 Schipper
in h. pr.; Zutfen 1897 Costerus in h. pr.; —
Utrecht 1898 V. Sur. in h. pr.; — Schiedam 1908
W. en J. in h. pr., 1910 W. en J. in h. Kloos;
Rotterdam, grasgrond Rozenburg 1909 Danser in
h. pr. et in h. W. en J.

J. tuberosa Aschers. Velsen 1888 Posth. in h. pr.;
Driehuizen bij Velsen 1895 Heukels in h. pr. ; —
Rotterdam 1910 W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1892
Posth. in h. pr.; — Oostkapelle 1877 L. in h. pr.).
Bovendien: Weg langs Oude Wetering tot op den
grintweg Raalte Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p.
417); - Apeldoorn K- A. (Arch. 2. III. p. 207);
Zutfen-Bronsbergen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625);
Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); — Papelaan
bij Muiden en vervolgens langs den Zuiderzeedijk
Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 632); Alkmaar, Heilo Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 239); Haarlemmerhout, Castri-
cum, Aardenhout, Bloemendaal en Boekenrode v. E.
(Arch. 2. I. p. 420); — Brielle-Rockanje Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 402>; — Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 1. IV. p. 310); Oost en West Zeeuwsch
Vlaanderen, St.-Philipsland A. W. en L. (Arch. 2.
VI. p. 133); tusschen Domburg en Oranjebosch Un.
1902 (Arch. 3. II. p. 1037); bosschen Kapelle 1838
lijst V. d. B.; — Oudenbosch 1885—87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 550); Bergen op Zoom

ARRHENATHERUM. EU-AVENA. 2223

Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 356); — Blerik, Baarlo,
Warnsum, Well Un. 1893 (Arch. 3. VI. p. 577);
onmiddellijk bij Roermond Un. 1900 (Arch. 3. II.
p. 628); Maastricht, Pietersberg, Gronsveld U n.
1861 ; Sittard, Maastricht U n. 1883 (Arch. 2. IV. p. 332).
2. pauciflora Baenitz. Veelvuldig op de krijtheuvels
in Zuid-Limburg lijst de W.

y. biaristata. Beemden aan den voet van den Hus-
senberg onder GeuUe; moeras langs het spoor Bunde,
beemden te Terziet en Plaat onder Epen, langs de
Selzerbeek bij Wolfhaag onder Vaals lijst de W.
5. tuberosa Domburg 1841, straatweg 's-Graven-
polder 1838, Kruiningen 1839 en Wemeldinge 1840
Hjst V. d. B.

Voorts alleen in de Flora Frisica in het
bizonder vermeld voor Arum Cl, M., bij Leeuwarden,
Harlingen en op de Bergumerheide.

Eu-Avena Griseb.

1542. Av. sativa L.

A. A. diffusa A. et G. Algemeen verbouwd; een
enkele maal als opslag tusschen andere gewassen
op bouwland, aan ruigten en langs wegen. Oor-
spronkelijk wel niet inlandsch. 0. Juni — Aug.

In Herb.: Hoeve 's-Hertogenbosch Eijerlandsche
polder Texel 1868 S. P. Huizinga; — Stadswal
Bolsward 1867 J. M. de B.; — buitenwerken Gro-
ningen 1856 Strat.; — tusschen Dalen en Coe-
vorden 1850 Lac. en S. (zwarte haver); — Kampen
R. B., 1848 T.; Schokland 1884 S.; tusschen Kampen
en Zwolle 1873 Hoek; Deventer Romb., 1878
K.; — Nijkerk Stolz; Voorst 1872 Hoek, 1877
O.; Vorden 1875, 1884 Groll; Arnhem Thom-
son; — Maarssen Mb.; tusschen Utrecht en de
Klop 1835 D. S.; — Amsterdam Buse; Haarlem

2224 EU-AVENA.

1871 Groll; vuilnishoopen aldaar 1873 Burck;
Heemstede 1870 Groll; Haarlemmermeer 1853 S.
en Hartm.; bij de Cruquius aldaar 1852 Coster;
— Sassenheim 1861 S.; Valkenburg en Zuidwijk
Perin; tusschen Wassenaar en Katwijk 1833 S. S.;
's-Gravenhage 1832 I. de L. e. h. Grol I, R. B.;
Beeklaan aldaar 1893 Chap.; mesthoopen Rotterdam
1850 O.; spoorwegterrein langs de Maas bij de
Oude Plantage 1902, zandvlakte Oostzeedijk 1902,
stationsemplacement Vlaardingen 1903 en vuilnisbelt
Brielle 1903 W. en J.; Schiedam 1892 v. d. Voo; —
Zuid-Beveland (coHtur) v. d. B.; Vlissingen 1880
Buijsm.; — Loopschans Breda v. A.; Ginneken
1876 O.; Boxmeer Un. 1853; — Zuid-Limburg
Un. 1861.

(Nietap Sanders in h. pr. ; — Zwolle, opslag,
1892 Carm. in h. pr.; — Culemborg 1888 de Haas
in h. pr.; — Larenberg 1891 Costerus in h. pr.;
Amsterdam 1910 Geels in h. pr.; — Oegstgeest
1887 Struyk. in h. pr.; 's-Gravenhage 1891 D. Bol-
ten in R. H.; Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr.;
Rijsoord 1902 Posth. in h. pr.; Gorinchem 1913
Henr. in h. pr. ; — Stampershoek Oostburg 1867
S. Lako in h. pr.

II. aristata Krause. Rotterdam 1907 W. en J. in h.
pr. Met 2 naalden: Dordrecht 1913 Henr. en Kloos
in h. Kloos. Met 1 naald Dordrecht 1913 als voren.
b. trisperma Schiib. Reuver 1911 en 1912 Danser
in h. pr. et W. en J.

A. sativa diffusa met 1 aartje Dordrecht 1913
Henr. en Kloos in h. Kloos. Met 1 aartje,
waarin 1 bloem (zie L. N. 1913). Rotterdam 1909
D a n s e r.

Bovendien: Hardegarijp, Winsum, Mantgum, Sneek
lijst Brakm.; — Steenwijk, Steenwijkerwold Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Wijhe Un. 1888 (Arch.

AVENA.

2225

2. V. p. 417); — Apeldoom K. A. (Arch. 2. III. p.
207); Nijmegen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 334); —
Zuidhollandsche veenpolders Hjst v. d. Voo; —
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 1. IV. p. 310);
al de Zeeuwsche eilanden A. W. en L. (Arch. 2.
III. p. 139 en VI. p. 133); — Oudenbosch 1885— '87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 550).

Voorts' vermeld door Pelletier.

De heer de Wever (Lijst III. p. 12) deelt mede
dat in Noord Limburg de vorm trisperma Schiib.
gekweekt wordt.

B. A. orientalis Schreb. Eenige malen verbouwd,
meestal tusschen de vorige als opsiag; naar het
schijnt een cultuurvorm van de voorgaande, die het
eerst in 1718 volgens Ruppius in Thuringen ver-
bouwd werd. ©. Juli—Aug.
In Herb.: Deventer 1878 K.; — Voorst O.; Vorden
1875Groll; Ooische waardTh. Abel. (alsfatua); —
Nieuw en St.-Joosland 1876 A. W.; — Beugen
Un. 1853.

(Winschoten 1885 Schipper in h. pr.; — Culem-
borg 1888 de Haas in h. pr.; — graanlosplaats
Amsterdam 1900 v. Goor in h. pr.; Wormerveer
1913 Jansen en Kloos in h. Kloos; — Rotter-
dam 1906 W. en J. in h. pr. ; Kralingsche plaslaan
1910 Danser in h. pr.; Gorinchem 1913 Henr.
in h. pr.).

Bovendien: Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2, III. p.
424); — Rijn bij Arnhem O. (Arch. 2. III. p. 93);
Nijmegen (1849?) Th. Abel. (Arch. 1. III. p. 140);
— Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 1. IV.
p. 512); Noord-Beveland, Schouwen en Duiveland
A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 133); — Breda v. A.
(Arch. 2. II. p. 145).

C. A. strigosa Schreb. Eveneens een cultuurvorm,
die op minder goeden grond en in bergachtige

140

2226 AVENA.

streken (Schwarzwald) wordt gekweekt en nu en
dan tusschen de gewone haver opslaat en somtijds
als opslag langs wegen, aan ruigten voorkomt.
©. Jiili—Aiig.

In Herb.: Kampen R. B.; — Vorden 1834 Wtt.,
1883 Groll; Lochem 1875 O.; spoordijk Winters-
wijk 1878 K. A.; Wolfheeze 1904 W. en J.; Heumen
Un. 1853; Beuningen 1826 (B.?) (als fatua); —
Leiden Dz. ; — Zundert Un. 1860; Loopschans
Breda v. A.; Ginneken Un. 1852, 1876 O.; Ves-
tingwerken 's-Hertogenbosch 1864 H. d. V.; Koreri-
landen bij Eindhoven Dz.; Helmond 1834 Wtt. ;
Deurne 1871 Lac; -- Limburg Un. 1861; Beek
1872 Lac.

(Apeldoorn 1897 K. A. in h. W. en J.; - Rot-
terdam 1909 W. en J. in h. pr., 1910 Danser in
h. W. en J.; IJselmonde 1912 W. en J.; handels-
terrein Paralelweg 1909 D a n s e r in h. pr. ; — Nieuw-
en St.-Joosland 1877 L. in h. pr.; — Nuth. A. de
W. in h. W. en J. ; onder de zaaihaver te Schinnen
bij Danike en Sweijkhuisen 1907, te Broeksittard bij
Tuddern en Wehr 1913 en te Brunssum bij Rumpen
en Schrieversheide 1908 de W. in h. pr.).

Bovendien: Berg en Dal, Groesbeek Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 334); — Blerik Un. 1893 (Arch. 2.
VI. p. 577); Sittard Un. 1861, Beek-Valkenburg Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 332).

D. A. nuda L. Zelden verbouwd; werd in 1566
het eerst door Dodoens vermeld en in 1581 door
de rObel afgebeeld. ©. Juli — Aug.

Niet in Herb.

(Gorinchem 1913 Henrard in h. pr.).
1543. A. fatua L. Op bouwlanden en in korenvelden;
misschien de stamvader der gewone haver, nu dik-
wijls lastig onkruid onder deze. 0. Juni—Juli.

\\\ Herb.: Tusschen Bolsward en Hichtum 1877

AVENA. 2227

J. M. de B.; — Voorst 1877 O., 1877 K.; Zutfen
1835 Wtt., 1885 Groll; — Maarssen 1837 Mb.;
Waverveen Kerb.; Utrecht 1836 v. H.; buiten de
Tolsteegpoort aldaar v. d. T. ; — Uithoorn 1873
Boerl.; — Valkenburg 1864 H. d. V.; Zoeterwoude
1864 H. d. V.; Klaverland Delft 1845 de Br.; Sta-
tionsemplacement Vlaardingen 1903, Hillesluis 1903
en Oostzeedijk Rotterdam 1901 en Vuilnisbelt Brielle
1903 W. en J.; Westland v. d. T.; — Zuid-Beveland
1839, 1842, 1848 v. d. B.; Hoek 1863 A. W.; —
Kloppewaard Werkendam 1837 Lac.
als (2. spic. bifl.: Waarden aan de Lek Vianen v. H.

(Arnhem 1908 Henr. in h. pr.; - graanlosplaats
Amsterdam 1900 v. Goor in h. pr. ; — Rotterdam
1901, 1906, 1908, 1910 W. en J. in h. pr.; Dor-
drecht 1897, 1904 Posth. in h. pr.; Gorinchem 1912
Henr. in h. Kloos, 1913 Henr. in h. pr.; —
kanaal Middelburg 1872 S. Lako in h. pr.; —
Maastricht 1892 de Haas in h. pr.; Hulsberg 1902
Steichen in h. pr. ; steeds onder de zaaihaver en
aangevoerd langs het spoor d e W. in h. pr.
i3. glabrata Peterm. IJselmonde 1912 W. en J. in
h. pr.; Rotterdam 1913 Kloos in h. pr.; Gorinchem
1912 Henr. in h. pr. et in h. W. en J. et in h.
Kloos.
/3. met 1 aartje: Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.

Voorts werden onderscheiden van den hoofdvorm :

1. met 2 bloemige kieine aartjes: IJselmonde
1912 W. en J. in h. pr.

2. met 1 genaalde bloem: Dordrecht 1913Kloos
in h. pr.

3. met 2 genaalde bloemen: Dordrecht 1913 als
voren.

4. met 3 genaalde bloemen, overgangsvorm tot
glabrata: Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.

Bovendien: Tankenberg Un. 1895 (Arch. 3. I. p.

2228 AVENA.

230); — klaverveld Apeldoorn 1877 K. A. (Arch. 2.
III. p. 207); — Baarn lijst Brakm.; — Valkenburg
H. d. V. (Arch. 2. I. p. 146); Westland v. E. (Arch.
2. I. p. 420); — Schouwen en Duiveland A. W. en
L. (Arch. 2. VI. p. 133); Walcheren, Noord-Beveland,
Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch.
2. III. p. 139); Wilhelminapolder, Zwake, Hoede-
kenskerke, bosch Axel v. d. T r. lijst v. d. B.; —
Beek-Elsloo 1885 K- en G. (Arch. 2. V. p. 33).

Voorts reeds bij de Gorter (p. 31) opgegeven:
onder de rogge, haver en garst, als ook in de Ta-
bakslanden. In van HalTs Fl. B. S. p. 101 wordt
diens var. 2 — floris nog opgegeven voor enkele
plaatsen om Utrecht. De Fl. Leid. duidt de groei-
plaatsen om Leiden nader aan: onder de rogge en
haver bij Rhijnsburg en Leiderdorp Mulder; op
akkers bij Leiden Dz. en op woeste landen aldaar
V. d. T.

Ascherson en Grabner vermoeden inden vorm
glabrata een hybride tusschen A. sativa en strigosa
of een andere varieteit.
1544. A. sterilis L. Op akkers, vooral als onkruid tus-
schen granen en andere kultuurplanten, slechts in
het gebied der Middellandsche zee; elders inge-
voerd. «9 en O, de eerste bloeit April—Juni, de
laatste Juni — Aug.

Niet in Herb.:
A. macrocarpa Briq. IJselmonde 1912 W. en J.,
Gorinchem 1913 Henr. in h. pr.; — aangevoerd
te Maastricht langs het spoor buiten de Boschpoort
1912 de W. in h. pr.

/3. pseudovilis Hauskn. Gorinchem 1913 Henr. in
h. pr. (Cfr. de Wever Lijst III. p. 13).
A. sativa x fatua A. et G. {^ A. hybrida Peterm. *)

*) A. hybrida Koch = A. fatua var. glabrata Peterm. met bijna

AVENA. 2229

en Prodr. Ed. I. p. 311). Tusschen de ouders.
0. Juli.

In Herb.: Bouwland Scheemda Strat.; — klaver-
veld Apeldoorn 1877 K. A.; aardappelland Voorst
1877 O.; — tusschen vlas Goes 1848 v. d. B.; —
korenveld Moerdijk Un. 1860.

(Nieuw- en St.-Joosland, opslag 1876 L. in h. pr.).

Bovendien: Walcheren, Oost- en West-Zeeuwsch
Vlaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 139); — aange-
voerd bij het graanmagazijn aan het station te Sittard
lijst de W.

Avenastrum Koch.

1545. A. pubescens Huds. Op grazige zand- en heide-
gronden, in de duinen. \. Mei—Juni.

In Herb.: Meppel v. Heij n.; — -Zalk 1846 R. B.;
straatweg Kampen T.; aldaar 1847 R. B.; IJseldijk
Olst 1895 L.; Katerveer Zwolle Un. 1888; Deventer
1877 K.; — Harderwijk R. B.; Nijmegen B.; Beek
en Oosterhoutsche bosch Th. Abel.; — duinen
Beverwijk 1860 S.; Velsen 1860 S.; Zomerzorg
Kerb.; kasteel Brederode 1840 Buse; Aardenhout
1870, Haarlemmerhout 1870 en Middenduin 1870
Groll; duinen Haarlem Splitg., 1871 O.; Haarlem
Mb., S., 1873 Burck; wallen aldaar v. H.; Over-
veen 1832 v. H.; — Noordwijkerhout 1835 Mb.;
Lisse 1856 v. H.; begraafplaats duinen Noordwijk
binnen 1839 v. d. T.; duinen Noordwijk Forsten,
1894 V.; Katwijk S. S., v. d. B., 1833 Wtt., 1840
B. W., O.; tusschen Katwijksche begroeyde duyn
ten zuiden van 't Mallegat v. Royen; Valkenburg
1866 H. d. V.; Duifhuis Kerb.; Leiden Pierot,

of geheel kale kelkkafjes, wat echter ook met A. hybr. Peterm. het
geval is. Zij onderscheidt zich echter van A. fatua door de twee-
bloemige aartjes en het onderst kelkkafje, dat 9 of 1 1 nervig is.

2230 AVENA.

B. W, S.; Hooge Morsch aldaar 1836 Lac; de Vink
1833 Wtt.; bij de zaagmolens buiten de Witte poort
1858 V. H. Jr.; duinen Wassenaar 1833 Wtt., v. d. B.,
1903 W. en J.; Groot Berkheij 1897 V.; Wassenaar
1832 Wtt.; duinen 's-Gravenhage G. B., V. Z.,
V. Breemen; Scheveningsche boschjes R. B., 1897
Ogt.; Scheveningen v. H., G. B. ; Beeklaan bij den
Haag 1893 la Chap.; Loosduinen Chap.; duinen
Hoek van Holland 1894 V., 1904 W. en J.; spoor-
baan tusschen Rotterdam en Gouda 1901 W. en J.;
— wallen Hulst 1855 A. W.; — wallen Breda v. A.;
Mastbosch 1904 W. en J.

(Grafhorst Bold. in h. Utr.; Zwolle 1895 L. in
h. pr.; — Harderwijk 1881 R. B. in R. H ; Brons-
bergen bij Zutfen 1897 Posth. in h. pr.; Elst 1901
A. H. Blaauw in h. Heukels; — Willige Lan-
gerak 1913 Kloos in h. pr.; — Zandvoort 1909
Henr. in h. pr. ? Haarlem 1901 v. Goor in h. pr. ;
aldaar v. Goor en Backer, Overveen Backerin
h. Heukel s; Overveen 1903 Koornneef in h. pr.;
Veenenburg 1897 Bolten in R. H.; Zandvoort 1909
Henr. in h. pr.; — Rijngeest 1893 V. Sur. in h.
pr.; Wassenaar 1896 des T. in h. pr.; Zeeduin
's-Gravenhage 1896 v. Breemen in R. H.; duinen
Oost-Voorne 1909 Danser in h. pr.; — Liesbosch
1897 Bolten in R. H.; — Meersen Steichen in
h. pr. ; langs het spoor te Bunde 1911 de W. in
R. H.; Houthem 1912 W. J. en Henr. in h. W. en
J.; Heremiet Valkenburg 1902 G. en Jongm. in
R. H.; Epen 1911 W. en J. in h. Kloos; Heerlen
1905 A. J. Zollner in h. W. en J.; aigemeen
Zuid-Limburg d e W. in h. pr.

Voorts werden nog gevonden.
f3. flavescens Gander. St. Pietersberg 1912 W. en
J. en Henr. in h. W. en J.
f. met 4 bloemige aartjes: Valkenburg 1912 als voren.

AVENA. 2231

f. met 2 bloemige aartjes; St.-Pietersberg 1912 als
voren.

Bovendieii: Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p. 207);
Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Bronsbergen
bij Zutfen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625); — Bloe-
mendaal, Aardenhout, Bentveld — en Westland,
Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 420); — onmiddellijke
omgeving van Roermond Un. 1900 (Arch. 3. II.
p. 628); Pietersberg Un. 1861 en 1883 (Arch. 2.
IV. p. 332); algemeen in weilanden en langs hel-
Hngen in Zuid-Limburg lijst de W.

Voorts vermeld voor Haarlem bij Gorter (als
Avena sesquitertia L.), 's-Gravenhage de Geer, ook
Reinwardt, Heemstede v. H. in Fl. B. S. p. 99.
1546. A. pratensis L. Op zonnige, vooral mergelhoudende
heuvels, langs hellingen, in hoUe wegen enz. 1\..
Juni — Juli.

A a n m. : De hier voorkomende vorm is vrijwel altijd de
var. glaucescens Caspary, blauwgroen, de stengel aan den voet
door talrijke scheederesten omgeven. Zoo op dorre kalkrotsen
van Altenberg bij Aken, terwijl zij voorts aangegeven wordt
voor Moresnet, Welkensraadt en Bilstain in het Luiksche
volgens den Prodr. Fl. Belg. Ook d e We ve r (Lijst III. p. 13)
wijst er op dat reeds Kaltenbach, Flora des Aachener
Beckens 1847 haar opgeeft voor Vaals en Lemiers.

In Herb.: Gulpen 1896 G.; Calvarienberg bij
Gulpen 1885 K. en G.; de Bek bij Gulpen 1901
G. en V.

(Eijserberg bij Eijs-Withem 1912 W. J. en Henr.
in h. W. en J., in h. Danser, in h. Kloos en in
h. Henr. ; op de grazige vlakten der krijtheuvels
te Gerendal onder Schin op Geul 1913, te Beritzen-
hoven onder Wijlre 1913, Gulperberg onder Gulpen
1913, Eijserberg onder Eijs-Wittem 1910, Schneeberg
te Lemiers 1910 en dito onder Vaals 1910 de W.
in h. pr.; (Cfr. lijst de Wever III. p. 13—14)).
De plant wordt niet door Dumoulin opgegeven.

2232 TRISETUM.

Trisetum Pers.

1547. T. flavescens P. B. (= Avena flavescens L. et Prodr.
Ed. I. p. 311). Op grazige plaatsen aan dijken,
wegen, in weilanden; ook als voedergewas aange-
plant in weilanden \. Juni—Juli.

In Herb.: Terschelling 1903 v. Breemen en
v. Iterson; — Zwolle 1900 L.; langs het Overijsel-
sche kanaal Raalte 1894 L.; Deventer 1878 K.;
buitenwerken aldaar 1835 D. S.; Oldenzaal Exc. Pl.
1905; Weldam bij Goor 1905 Blijd.; — Harderwijk
1866 R. B.; Zutfen 1833 Wtt.; Middachten v. H. ;
Angeren en Huissen 1876 Lac; Arnhem 1860 v. H.,
1876 Lac; Oosterbeek 1905 W. en J.; Renkum
Buse; Nijmegen B.; vestingwerken aldaar, St.-Anna,
Beuningen Th. Abel., Ooische waard 1843 Th.
Abel.; Uilenput bij Ubbergen 1864 v. H.; Spoel
bij Culemborg 1845 Wenck en Kraep.; — tus-
schen Rhenen en de Grebbe 1851 O.; Amerongen
1845 W. et Kr.; Utrecht v. d. T., 1835 D. S., 1859
R. B.; tusschen Utrecht en Houten v. d. T. ; Houten
1833 Wtt.; langs de Vecht bij Loenen 1884 S.; —
voor het werkhuis Amsterdam Fl. Amst.; ringdijk
aldaar Splitg., IJpoider 1893 Groll; Anna Pau-
lowna 1904 v. Breemen; Spaarne bij Haarlem
1897 Ogt.; Haarlem Splitg., 1865 H. d. V., 1887
Groll; duinen aldaar S.; Haarlemmerhout Buse;
Bentveld Mb.; - Leiden Forsten, Dz., 1833Wtt.,
1835 Mb., 1859 v. H. Jr.. S.; station aldaar 1854
V. H. Jr.; Vink bij Leiden 1859 S.; duinen Katwijk
S. S.; Noordwijk 1832 v. d. B.; 's-Gravenhage de
Br., R. B., 1849 de Br. (als lutescens); Beeklaan
aldaar 1891 R. B., Chap.; weg naar Voorburg
aldaar 1893 Chap.; weg van Wateringen naar Loos-
duinen 1876 L.; dijk naar Maassluis bij Vlaardingen
1901, IJselmonde 1902, Kolenaschweg buitenplaats

TRISETUM. 2233

Rozenburg te Rotterdam en tusschen Brielle en
Rockanje 1903 W. en J.; Lek bij Vianen v. H.; —
Wissenkerke 1905 Schipper; Zuid-Beveland v. d.B.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1861 A. W.; land van Hulst
1845 V. d. B.; St.-Kruis 1861 A. W.; — wallen
Breda v. A.; op de Hooikes te Werkendam 1837
Lac; — Bergen bij Well 1876 Lac; Roermond
1900 G. en Jongm.; Gulpen 1871 Lac ; Amby
1866 H. d. V.

(Diepenveen 1894 Carm. in h. pr.; — Lochem
1908, Arnhem 1908 Henr. in h. pr.; aldaarPulle
in h. Utr.; Dieren 1888 Brussaard in h. pr.;
Apeldoorn 1904 v. Goor in h. pr.; Wageningen
1907 Struyk. in h. pr.; — Soestdijk (1903 in h.
pr.) Koornneefinh. Heukels; Utrecht K u y p e r
in h. Utr.; — Amsterdam Koornneefinh. Heu-
kels, 1910 Zandvoort in h. Henr.; — Leiden 1881
Schipper in h. pr.; Duinoord 's-Gravenhage 1896
V. Breemen en Beeklaan aldaar R. B. in R. H. ;
Bermweg 1908 en Krahngsche plas-laan Rotterdam
1910 Danser in h. pr.; Vlaardingen 1901; 1902
W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h.
pr.; — Goes 1894 Posth. in h. pr.; — Ouden-
bosch 1886 de Haas in h. pr.; — Roermond 1900
G. en Jongm. in R. H.; Valkenburg 1910 W. en J.
in h. pr.; fort St.-Pieter Maastricht 1906 des T. in
h. pr.; Nuth de W. in R. H.; algemeen in Zuid-
Limburg de W. in h. pr.

(3. variegatum Aschers. Rotterdam 1910 W. en J.
in h. pr.

Bovendien: Apeldoorn K- A. (Arch. 2. III. p. 207);
— Overveen, Bennebroek en — Naaldwijk, Voorne

V. E. (Arch. 2. I. p. 420); — al de Zeeuwsche
eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 139) en L. (Arch. 2.

VI. p. 134); tusschen Domburg en Oranjebosch,
tusschen hier en Vrouwenpolder, tusschen Vrouwen.

2234 TRISETUM.

polder en Veere, tusschen hier en Gapinge en tus-
schen Gapinge en Middelburg, en Oosternieuw-
landsche polder Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037);
Havendijk, Cortgene, Wemeldinge, Scheldedijk en
straatweg 's-Gravenpolder, Schouwen en Duiveland,
wegen langs de Linie, de Zijldijk lijst v. d. B.; —
Bergen op Zoom, Woensdrecht Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 356); — Baarlo Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.
577); Pietersberg, Meersen, Gulpen, Epen, Valken-
burg Un. 1861, Sittard Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 332).

Volgens de Wever is de vorm villosum lutescens
de meest algemeene in weiland enz., de vorm varie-
gatum niet zeldzaam op droge, zonnige heuvels o.a.
te Voerendaal, Kunrade en Keversberg.

Voorts op de heide bij Nijmegen en op de muur
van den Hoogendijk bij Rotterdam Rainville bij
de Gorler p. 31; in de duinen tusschen Haar-
lem en Zandvoort, bij 's-Gravenhage Kops en V. Z.,
tusschen Arnhem en Nijmegen, te Rheede en in de
Betuwe v. H. Fl. B. S. p. 99; in de duinen van
Wassenaar S. S., achter het Jodenkerkhof bij Katwijk
S. S., Kerb. en Mb., duinen Noordwijk Forsten
in Fl. Leid. p. 328. De var. variegata Gaud. komt
reeds bij v. Hall voor als gevonden bij Middachten
boven Arnhem; terwijl in Prodr. Ed. I. nog gemeld
wordt Deventer Tyh. in h. Dav.

Aa n m. : Avena subspicata Clairv. = Trisetum spicatum Ricliter
komt voor op aipenweiden, op rotsen van het alpengebied.
De als zoodanig door de Gorter onder den naam Aira
subspicata genoemde plant, gevonden door R a i n v i 11 e op de
duinen van Hillegom, is reeds door van Hall, die haar eerst
als Trisetum airoides (Fl. B. S. p. 98) had overgenomen, later
1. c. p. 716) tot Avena praecox teruggebracht. Eveneens be-
hoort tot Avena praeco.x gebracht te worden de Avena Loeflin-
giana van de Gorter p. 30, zooals dit reeds bij van Hall
geschiedde cfr. p. 100.

AiRA. 2235

Aira L.
I. Caryophyllea Kozh.

1548. A. capillaris Host. Plant uit Zuidoost-Europa, op
zonnige kale plaatsen, langs akkers, op puin enz.,
echter veel gekweekt voor Makartbouquetten en
somtijds uit tuinen ontvlucht ©. Juni — Juli.

Niet in Herb.:

(Oosterbeek, beneden dorpsweg bij de Rozen-
kweekerij 1913 W. en J. in h. pr., waarschijnlijk
ook hier ontvluchte tuinplant.

1549. A. caryophyllea L. {— Avena caryophyllea Wigg.
et Prodr. Ed. I. p. 312). Op dorre zandgronden en
in de duinen 0. Juni~Aug.

In Herb.: Zandgrond Texel 1860 Lac, 1881
Groll; Koog op Texel 1868 Holk.; duinen Vlie-
land 1869 Holk.; Terscheiling Un. 1886, Mids-
land aldaar 1896 V.; — Meppel v. Heijn.; —
IJhorst Meppel v. Heijn.; Kampen 1847 R. B.;
Zandberg bij Kampen R. B., 1848 T.; Zwolle R. B.,
T.; Diepenveen 1847 T.; Deventer 1827 (wie?),
V. d. Cop, 1878 K.; — Putten 1835 D. S.; Nijkerk
V. d. T. ; Leesten 1851 Gronem.; Rheede v. H.
Oosterbeek 1905 W. en J.; Renkum 1849 Buse
Nijmegen B.; heide aldaar Rainville, Beek bij
Nijmegen 1866 en Uilenput 1866 v. H.; Groesbeek
T h. A b e 1. ; — Amersfoort 1833 W 1 1., R. B. ; Stations-
emplacement S. S. aldaar 1894 Garj.; tusschen
Amersfoort en Nijkerk 1835 D. S.; Darthuizen 1836,
1849 V. H.; Rhenen 1850 O.; Grebbe 1851 O.;
Grebbeberg v. d. B.; Zeist 1830 v. H.; de Bilt 1830
V. H., G. Deijn.; Utrecht Dumort.; — Naarden
1864 O.; Breesaap 1842 Buse, Kerb.; Velsen
Buse; Zandpoort Kerb.; Aardenhout 1840 Bu s e;
Overveen v. H.; Bloemendaal 1864 Hartsen;

2236 AiRA.

binnenduinen tusschen Bennebroek en Hillegom
V. d. T.; Haarlemmermeer V.; — Noordwijkerhout
1867 O. (als multiculm.), 1886 Boerl.; binnenduin
aldaar 1889 V.; Hillegom v. d. T.; Lisse 1836 (Mb.?);
Sassenheim 1845 O. ; Leiden 1837 Mb. ; Katwijk
de Haan (V2 M. hoog), S. S.; Wassenaar Dz.;
huis den Deijl Dz.; achterweg aldaar 1840 B. W.;
Waalsdorp V. Z., 1836 Buse; 's-Gravenhage Thom-
son, 1902 V. Breemen; duin Jodenkerkhof v. S. V.;
Staalduin 1904 W. en J.; Stationsterrein Dordrecht
1901 Posth.; — Zeeuwsch Vlaanderen 1861 A. W.;
Hulst 1845, 1846 v. d. B.; Koewacht 1854, Overslag
1854, Eede 1861 A. W.; — Speelhuis Breda v. A.;
Ulvenhout Un. 1852; op den berg te Son v. Hov.;
Tilburg 1870 Groll; Boxmeer Un. 1853; Boxtel
1876 Lac; — weg bij Liesel 1870 Lac. (als Poa
prat.); Beegden 1900 G. en Jongm.; Bunde 1870
Groll; St.-Pietersberg 1894 de Haas; Kerkrade
1885 K.

(Straatweg Borne-Hengelo 1904 Blijd. in h. pr.;
Rijssen 1892 Carm. in h. pr.; — Apeldoorn 1881
L. in h. pr.; Veenendaal 1898 Struyk. in h. pr.;
Harskamp 1902 W. en J. ; Groesbeeksche weg
v. Breemen in R. H. ; — Amersfoort 1909 Henr.
in h. pr.; Soestdijk 1903 Koornneef in h. pr. ;
Rhenen 1904 des T. in h. pr.; — Hilversum 1902
Costerus in h. pr.; Bussum 1900 v. Breemen
in R. H.; Valkeveen 1899 Docters v. Leeuwen
in h. Heukels; Amsterdam 1908 Koornneef in
h. pr.; — Noordwijk 1912 Henr. in h. pr. ; Dek-
kersduin 's-Gravenhage 1902 v. Breemen in R. H.;
Loosduinen 1876 L. in h. pr. ; Dordrecht 1901 Posth.
in h. Henr., 1913 Kloos in h. pr.; — Oudenbosch
1887 de Haas in h. pr. ; — weg van Reuver naar
Swalmen 1912 Danser in h. pr.; Geulle 1911 de W.
in R. H.; Etzenrade 1913 de W. in h. W. en J.;

AiRA. 2237

vrij algemeen op zand en kiezelhellingen zandig
bouwland en heidegrond de W. in h. pr. ; Gulpen
1912 W. J. en Henr. in h. Kloos.

Als genuina divaricata A. et G. Harskamp 1902
W. en J. in h. pr. ;

(S. multiculmis A. et G. Harskamp 1902 W. en J.
in h. pr. ; — Noordwijkerhout 1867 O. (zie boven)
en 1912 W. en J. in h. pr.; — Made 1913Kloos
in h. pr.; — Nuth 1912 de Wever in h. Henr.
en vrij algemeen op zand- en kiezelhellingen, zandig
bouwland en heidegrond in Zuid-Limburg de W.
in h. pr.

Bovendien: Vlieland 1896 lijst V.; — Hoogeveen
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 260); — Delden,
Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); Hen-
gelo, Borne Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); tusschen
Goor en Entersche veen en — spoorweg Eibergen
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625); Winterswijk, Lich-
tenvoorde Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Bronsbergen, Warns-
veld Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625); Apeldoorn K- A.
(Arch. 2. III. p. 207); Vaassen, Epe Un. 1890 (Arch.
2. VI. p. 99); Harderwijk (Arch. 1. V. p. 301); —
Bloemendaalsche bosch, Castricum, Boekenrode,
Leijduin en — Westland v. E. (Arch. 2. I. p. 420); —
Schouwen en Duiveland A. W. en L. (Arch. 2. VI.
p, 134); duinen Schouwen 1844, zandgrond Zijldijk,
Clinge lijst v. d. B.; Zuiddorpe A. W. (Arch. 2. IV.
p. 310); — Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch. 3.
I. p. 356); Hoogerheide Un. 1860 (Arch. I. V*.
p. 232); - Valkenburg, Sittard Un. 1861, Wijlre-
Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 332), Simpel-
veld-Kerkrade Lac. G. en K. (Arch. 2. V. p. 33).

Voorts alleen vermeld in v. Ha 11 Fl. B. S. p. 103,
Velsen Six en in de duinen bij "s-Gravenhage Meer-
burg; V. Z., en Huis ter Heide Utrecht. Op p. 717

2238 AiRA.

wordt tevens voor het eerst gewag gemaakt van
Aira multiculmis Dumort., als gevonden nabij de
Bilt door Du ni ort i er.
1550. A. praecox L. Op dorre zand- en heidegronden, in
de duinen. Vaak langs de wegen onder boomen.
© en 0. Mei—Juni.

In Herb.: Texel Ci. Mulder, 1860 Lac, 1881
Groll (hierbij caryop.) duinen Vlieland 1858 Lac,
1869 Holk.; Terschelling 1896 V.; Midsland 1896
V.; duinen Westterschelling 1869 Holk.; duinen
Hoorn aldaar Un. 1886; tusschen Nes en Buren,
Ameland Holk.; — straatweg Veenwouden naar
Bergum 1866 Holk.; — achterweg Groningen naar
Haren 1856 Strat.; Pekel-A v. H.; Haren 1826,
1840 en Nieuwe Pekel-A v. H.; Nieuwe Stadskanaal
V. H.;Boertangermoor G. A. Venema; — Weerdinge
Un. 1889; Erm. Odoorn 1859 Lac en S.; Meppel
V. Heijn.; — Paaslo bij Oldemarkt v. H.; Leidijk
Staphorst 1898 L.; Deventer Wtt., 1878 K.; Bathmen
1843 B. W.; tusschen Wierden en Vriezeveen 1892
L. en Carm.; Almelo 1870 O.; tusschen Hengelo
en Oldenzaal 1896 L.; Aamsveen 1903 Blijd.;
Hardenberg 1893 L.; — Harderwijk 1852, 1872
R. B.; Hattem 1856 R. B.; braakland graanpakhuis
Apeldoorn 1899 K. A. (als caryoph); Voorst 1833
Wtt.; Ruurlo 1886 Ens.; Zutfen 1833 Wtt.; Leger-
plaats Harskamp 1902 W. en J.; Ede en Bennekom
1856 V. H.; Renkum 1849 Buse; Wolfheeze 1905
W. en J.; Rheede v. H.; Nijmegen Th. Abel.;
Groesbeek 1866, 1867 v. H.; — Amersfoort 1833
Wtt., 1860 R. B.; Bavoort 1893 Garj.; den Ham
bij Amersfoort 1836 D. S.; Pijnenburg tusschen
Dolder en Soestdijk v. d. T.; huis ter Heide 1859
V. H.; Darthuizen 1849 v. H.; Grebbe v. d. B.;
Rijzenburg 1859 A. W. Hartm. en R. B.; Zeist
V. d. T.; de Bilt 1839 Mb. (als caryop.); Baam-

AiRA. 2239

brugge Mb.; — Ringdijk Haarlemmermeer bij Sloten
1847 Romb., Fl. Amst.; langs de Schinkel 1857
Kniittel; Wieringen 1856 Lac; duinen Zwanen-
water 1901 G. en Jongm.; Breesaap 1837 Mb.
(caryoph.), 1842 Buse; Aardenhout Kerb.; aldaar,
Duinvliet en Ringdijk Haarlemmermeer 1900 C. A.
Backer; Haarlemmermeer 1870 Groll; Overveen
O.; Bosbeek en Groenendaal Haarlem 1873 Burck;
— Binnenduinen Noordwijkerhout V.; Noordwijk
Dz., S.; Langeveld aldaar 1860 S.; Piet Gijzenbrug
1860 S.; Lisse 1836 (wie?); duinen Katwijk 1833
S. S., 1840 B. W.; Leiden Dz, 1836 Mb., 1843 O.;
Voorschoten v. d. B.; Wassetiaar Dz., v. d. B., 1832
Pierot, 1833 Wtt.; huis den Deijl 1763 v. Royen,
v. d. B., 1840 B. W., 1843 O.; achterweg Wasse-
naar Waalsdorp 1833 S. S.; Waalsdorp 1836 Buse;
Groot Hoefijzer aldaar S. S.; duinen 's-Gravenhage
V. Z.. G. B.; Loosduinen Chap.; — duinen Wal-
cheren 1840 v. d. B., 1863 A. W.; St. Jan Steen
1845 V. d. B. ; — Breda V.; Liesbosch Prinsenhage
V. A.; Mastbosch Ginneken 1904 W. en J.; Prin-
cenhage 1897 V.; Son 1850 v. Hov.; Waalre 1903
Sloots; Vierlingbeek 1876 Lac; Liesel bij Deurne
1871 Lac; — Beegden 1900 G. en Jongm.

(Tietjerk 1903 Henr. in h. pr.; Oldeholtpade
Brakm. in h. pr. ; — Westerwolde Groningen 1898
J. Heidema in h. Heukels; Wedderveer bij
Blijham 1910 Schipper in h. pr.; — tusschen
Haaksbergen en Lonneker 1895 V. Sur. in h. pr. ;
Grefteberghoek bij Lonneker 1904 Blijd. in h. pr. ;
— Hattem Bold. in h. Utr.; Garderen 1890 Cos-
terus in h. pr.; Apeldoorn 1881 en Stroe 1881 L.
in h. pr. ; Winterswijk 1904 des T. in h. pr ; Nij-
megen 1902 Koornneef in h. pr.; Neerbosch-
Grave 1904 v. Goor in h. pr. ; — Soestdijk 1903
Koornneef in h. pr. ; Amersfoort 1909 Henr. in

2240 AIRA.

h. pr.; — Hilversum 1902 Costerus in h. pr.;
Bussum 1899 Koning in h. pr.; Diemerbrug 1913
W. en J. in h. pr.; Bergen 1913 Kloos in h. pr.;
Haarlem duinen C. A. Back er en A. C. J. van
Goor inh. Heukels; tusschen Vogelenzang en —
Hillegom 1894, Ruigenhoek 1892 V. Sur. in h. pr.;
Lisse 1886 Struyk. in h. pr. ; Dekkersduin 's-Gra-
venhage 1896 v. Breemen in R. H.; Hoek van
Holiand 1911 W. en J. in h. Kloos; Sliedrecht
1913 Kloos in h. pr.; — Walchersche duinen 1883
L. in h. pr.; — Oudenbosch 1887 de Haas in h.
pr.; — weg van Reuver naar Swalmen 1912 Dan-
ser; vrij algemeen met Av. caryoph. ook op hooge
humusrijke heide de W. in h. pr.

Var. multicaulis Staphorst 1898 L. in h. pr.

Bovendien: Ballum Ameland 1896 hjst V.; Schier-
monnikoog 1860 S. (Arch. 1. V*. p. 263 en Holk.
Fl. p. 132); — Sneek stationsterrein, Parrega, Twij-
kel, Oudeschoot, KatHjk, Stavoren en Wartena lijst
Brakm.; — Hoogeveen, Zwinderen, Emmen, Grams-
bergen, Weerdinge 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 260); — Kallenkote Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
353); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2.
I. p. 201); Nieuwkerkerveen, Tankenberg U n. 1895
(Arch. 3. I. p. 230); — Winterswijk, Eibergen,
Groenlo Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg Un.
1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Eibergen-Zwilbroek
Un. 1897 (Arch. 3. L p. 625); zeer algemeen Apel-
doorn K- A. (Arch. 2. III. p. 207); Loenen, Apel-
doorn lijst Brakm.; Hierden R. B. (Arch. 1. V*.
p. 427); — Zeist lijst Brakm.; — Hilversum Un.
1872 (Arch. 2. I. p. 307); Bergen, Marquette en

— Westland. Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 420);

— duinen Schouwen zandgrond Westdorpe, Hulst
lijst v. d. B. ; tusschen Vlissingen en Vijgeneter,
Dishoek, tusschen Dishoek en Zoutelande, tusschen

AIRA. DESCHAMPSIA. 2241

Westkapelle en Domburg, tusschen hier en Oranje-
bosch Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); Schouwen
en Duiveland A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 134); —
Hoogerheide Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 356); -
Vlootmolen Stramproy Un. 1900 (Arch. 3. II. p.
628); Meersen Un. 1861 (Arch. 2. IV. p. 332).

Voorts bij Hengelo Ehrh. op droge zandige
plaatsen bij Harderwijk en bij Hillegom v. Geuns;
in het Haagsche bosch, bij Hillegom Rainville
bij de Gorter, waarbij dan gevoegd moeten worden
de groeiplaatsen bij Avena LoefHngiana en Aira
subspicata; bij de Kweekschool te Wateren v. H. in
Fl. Fris. p. 36.

II. Deschampsia P. B.

1551. A. flexuosa L. Zeer algemeen op droge zand- en
heidegronden. '\. Jiini—Juli.

In Herb.: (Oldeboorn?) 1863 Holk. (als caespit.);
Haule Exc. pl. 1904; — Haren v. H.; weg van
Haren naar Witteveen 1856 Strat.; — Emmen 1859
Lac. en S.; — beukenlaan Selhorst bij Zwolle 1901
L.; Lonneker 1904 Blijd.; — Hattem 1865 H. d. V.;
Trijselenberg aldaar 1854 T., 1854 R. B.; Harderwijk
1849, 1866 R. B.; Hulshorst bij Harderwijk 1849
R. B.; Harskamp 1902 W. en J.; heide Wolfheeze
1856 S.; Renkum 1849, 1851 B use; Rheede v. H.;
Gorsel 1877 K.; Vorden 1880, 1885 Groll; Win-
terswijk en Eibergen Un. 1859; Korenbergerveen
onder Winterswijk Un. 1859; Nijmegen B.; Beek
en tusschen Hatert en Nijmegen Th. Abel.; —
Amersfoort 1833 Wtt., R. B.; heide achter Leusden
Garj.; Soestdijk v. H.; Rhenen 1851 O.; de Grebbe
1833 V. d. B., 1851 O., Fock.; Maarsbergen 1896
V.; Rijzenburgerbosch 1857 Knuttel; Driebergen
V. d. T.; Zeist v. d. T.; bosch aldaar v. H.; Doorn

141

2242 DESCHAMPSIA.

V. d. T., 1869 O.; de Bilt v. H., S. S., 1833 Wtt.,
V. d. T., 1838 Buse, 1839 Lac; aardenwal aan
den weg achter Houdringe bij de Bilt v. d. T.;
Loosdrechtsche bosch v. d. T.; — Naarden 1864
O.; aan den zeekant bij Muiderberg v. H.; Oud
Valkeveen 1894 V.; — spoorbaan Rotterdam-Gouda
1901 W. en J., Handelsterrein Rotterdam 1905 W.
en J.; — Hoogerheide 1875 A. W.; Mastbosch bij
Breda Un. 1852; Breda Un. 1852; Ulvenhoutsche
bosch V. A., 1896 V.; Vuchtsche heide bij het kamp
V. Hov.; Eindhoven Dz. (als montana); Waalre
1904 Sloots; — dennenbosch Beegden 1900 G. en
Jongm.; Bunde 1870 Groll; Geulhem 1864H. d. V.
i3. Legei Richter ?. Meppel v. Heijn.; — Ruurlo
Loosteeg 1886 Ens.

(Groningen Miq. in h. Utr., overal aldaarR.de
Boer en H. Kooi in h. Heukels; Wedde Wes-
terwolde 1903 Schipper in h. pr. ; — Leutinge-
wolde Sanders in h. pr.; — Hellendoorn 1893
Carm. in h. pr.; — Harderwijk 1881 R. B. in R. H.;
Putten V. Goor in h. Heukels; Apeldoorn 1881
L. in h. pr., 1877 K- A. in h. L. et in h. W. en J.
(als montana, echter is het stellig deze vorm niet);
spoorweg Apeldoorn-Vaassen 1904 v. Goor in h.
pr.; Garderen 1890 Costerus in h. pr.; Beek-
huizen 1900 v. Breemen in R. H.; Velp 1906
des T. in h. pr.; Lochem Miq. in h. Utr., 1912
en Middachten 1909 Henr. in h. pr.; — Soestdijk
1903 Koornneef in h. pr.; Baarn 1911 de
Haas in h. Geels; Rhcnen (1909 in h. pr.)
Koornneef — Naarden 1 899 Docters v. Leeu
wen in h. H c u k e Is; Hilversum 1900 v. Breemen
in R. H.; — Made 1913 Kloos in h. pr. ; Ouden-
bosch 1887 de Haas in h. pr. ; Hoogerheide
A. Reclaire in h. Heukels; — Mook 1900 en
Blerik 1902 Jongm. in R. H.; Hugterbroek Weert

DESCHAMPSIA. 2243

1908 Schierb. in h. pr.; Meersen 1911 de W.
in R. H.

(2. Legei Richter Lochem 1913 Henr. in h, pr.
r. montana Parl. Pietersberg 1850 h. Dumoulin
teste d e We ver.)

Bovendien: Texel (Arch. 1. V. p. 62); — Wolvega-
Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); — Hoo-
geveen, Weerdinge, Borger 1859 Lac. en S. (Arch.

1. V. p. 260); — Station Heino tot Nieuwe Wetering
Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416); Almelo, Albergen,
Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Twil<kel
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); Delden, Twil<keier-
bosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); - Nijkerk
R. B. (Arch. 1. V. p. 301); Kannenburg Un. 1890
(Arch. 2. VI. p. 99); zeer algemeen Apeldooin K. A.
(Arch. 2. III. p. 206); Terborg Un. 1885 (Arch. 2.
IV. p. 407); huis Ubbergen, Hees Th. Abel. (Arch.

2. V. p. 334); — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I.
p. 307); tusschen Muiden en Laren Un. 1901 (Arch.

3. II. p. 631); — Hammert Un. 1893 (Arch. 2. VL
p. 577); Valkenburg Un. 1861, Sittard, Wijlre-
Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 332); algemeen
Zuid-Limburg (Arch. 2. V. p. 33).

/3. Legei Richter Park 't Loo K. A. (Arch. 2. III.
p. 206).

Voorts vermeld bij de Gorter, die een Aira
flexuosa W. 76 en een Aira montana W. 77 onder-
scheidde, welke door van Hall gerekend werden
de laatste tot A. flexuosa met een ?, de eerste tot
zijn var. /3., waarvan de Prodr. Ed. I. de var. /3. tot
de ware flexuosa bracht, de var. x. tot (3. montana,
dus zooals deGorterhet eerst te boek gesteld heeft.

Nu is echter volgens de in ons herbarium berus-
tende exemplaren van ^. montana van Eindhoven
Dz. en Vuchtsche heide v. Hov. deze varieteit
niets anders dan de gewone vorm van flexuosa,

2244 DESCHA.MPSIA.

terwijl ook de opgaven bijde Gorter: „overvloedig
op de heide buiten Nijmegen en Groningen, op
Miiiderberg en in den Haarlemmerhoiit" wijzen dat
wij hier insgehjks met den gewonen vorm van

A. fiexuosa te doen hebben. Wat dan wel de be-
doeling is geweest met de A. montana bij de Gorter
en var. a.. bij van Hall? De Flora Leidensis geeft
nog op Katwijk S. S. en de Fl. Fris. Hardegarijp
en Bergumcrheide.

1552. A. setacea Hads. {— A. uliginosa VVhe et Prodr.
Ed. I. p. 309 = A. discolor Thuill. et v. Hall, Fl.

B. S. p. 716). Op moerassige veengronden. Plant
behoorend tot de Atlantische Kustflora; ook volgens
de Prodr. de la Flore Belge III. p. 98 op verschil-
lende plaatsen uit veenachtige moerassen en op
vochtige heide bekend in de belgischc Campine;
voorts vermeld voor Kleef en Goch en het Mun-
stersche bekken. \. Aug — Sept.

In Herb.: Terschelling 1886 Wakker; — Almelo
Un. 1870 O.; Gramsbergen 1906 L ; Hengelo Un.
18U5; Denekamp 1904 Blijd. en L.; Lonneker
1905 Blijd.; - Nijkerk 1872 O.; Mijndersgat Nij-
kerk 1872 Stolz; Venen aldaar 1860 R. B.; tusschen
Nijkerk en Hoevelaken R. B.: Stroe 1881 K- A.;
Klein Wierse Ruurlo 1886 Ens.; Doetinchem Un.
1885 Groll, Winterswijk Un. 1859; Kapel van St.
Willebrord tusschen Heumen en Wijchen Un. 1853;
Maarsbergen 1889 V.; — Snolveen Rozendaal Un.
1860; Chaam 1861 Buse; — Vlootmolen Stramproy
Un. 1900; veen bij Broekmolen U ii. 1900.

(Hengelo, Twekkelo, Boekelo en Oele 1904 Blijd.
in h. W. cn J.; Hengelo 1907 Blijd. in h. pr. ;
heide ten noorden van Twekkelo 1904 Blijd. in h.
pr.; Ootmarsum 1905 W. en J. in h. Henr. ; —
Aalsterbeek bij Aalst 1903 Blijd. in h. pr.; Nun-
speet 1912 W. en J. in h. pr.; — Weert 1907 G.

DESCHAMPSIA. 2245

en des T. in h. des T.; Brunssum 1912 de W. in
h. Henr.; Schinveld bij de Hering 1911, Brunssum,
veen bij Walderput, bronnen Roodebeek, Sterenbach
1910 de W. in h. pr.).

Bovendien: Delden Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 151);
Bekkum, Oele, Woolde, Hollenbergerveld Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 230); — ? Zuidhollandsche veenpol-
ders lijst v. d. Voo; — weg Tongelrooische beek
tot Nieuwe brug Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

Voorts voor het eerst vermeld voor Noord-Braband
door Dumortier (Cfr. Lej. et Court. Comp. 1. p.
69) en door laatstgenoemde schrijvers aangegeven
voor de Provincie Limburg; waarschijnlijk is hier-
mede Petersheim bedoeld, alwaar de plant nog
voorkomt.
1553. A. caespitosa L. (= Deschampsia caespitosa P. B.
et Fl. B. S. p. 102). Aan beschaduwde waterkanten,
in moerassige weilanden enz. ^. Jiini — Aug.

In Herb.: Groningen scr. S.; h. Groningen v. H.
(vivipara); Haren bij Groningen v. H.; laan van
Gravesteijn bij Helpman Strat. ; — Valthe Un.
1889; Gramsbergen, Weerdinge, Coevorden 1859
Lac. en.S.; — Kampen v. Heijn.; T., R. B.; aan
den zeedijk van Zwartsluis naar Vollenhove 1894
L. ; Steenwijkerwolde 1892 H e i n s i u s en G. ; Zwolle
1904 L.; Deventer 1877 K.; Collendoorn bij Harden-
berg 1894 L.; Gramsbergen en Hardenberg 1855 en
Haanderik bij Gramsbergen 1853 Dr. Kros; En-
schede 1904 Blijd.; Oldenzaal Un. 1895; Lonneker
1891 L.; — langs het kanaal bij Hattem 1891 L.;
veen Nijkerk 1872 Stolz; langs het kanaal Apel-
doorn 1873 K. A.; Ruurlo in de kleine Meene 1885
L. en Ens.; Rheede v. H.; bosch Ulenpas onder
Hoog Keppel K. A. (als Calam. Haller.); Leesten
1851 Gronem., Rozendaal 1840 J. E. Herklots
(als flex.); Heelsum 1849 en Renkum 1849 Buse;

2246 DESCHA.MPSIA.

Nijmegen B.; Beek bij Nijmegen 1866 v. H.; Ooi,
Ubbergen, Hatertsche broek Th. Abel.; — Leusden
1894 Garj.; Grebbe Fock. (varia?); tusschen
Meijenhagen en den molen van de Bilt 1843 v. d. T.;
batterijen tusschen Utrecht en de Bilt en Bunnik
V. H.; Utrecht herb. V. Z.; Nieuwersluis 1884 S.; —
tusschen Kwakel en Vrouwenakker Boerl.; Sloten
1856 Lac; Schoorl 1873 Holk.; Verwerspad, Wees-
perzijde Fl. Amst.; Haarlemmermeer 1856 v. H.
(met Uredo), Kerb.; bij de Leeghwater V.; Fuik-
vaart en Haarlemmerhout Buse; Heemstede 1871
Groll, 1872 O.; - Leimuiden 1894 V.; Katwijk
S. S.; Valkenburg 1839 Buse; Leiden Dz., 1836
Mb., Forsten, 1839 Buse (humiHs), Pierot,
1846 O ; Stadssingels aldaar 1833 S. S., 1833 Wtt.;
Studentenpad aldaar 1898 G.; 's-Gravenhage V. Z.,
1902 V. Breemen; kanaal aldaar V. Z., G. B.;
Noortheij onder Veur 1894 V.; Rotterdam 1850 O.,
1893 V. d. Voo (ook als uliginosa); ten noorden
van Gouda 1902 W. en J.; Kolenaschweg Rozen-
burg bij Rotterdam 1904, Nieuwerkerk aan den IJsel
1905 W. en J.; — Dordrecht 1837 Lac; - buiten
de boschpoort Breda v. A ; Rosmalen v. Hov. ; —
bosch Maartensberg Un. 1898; Thorn 1900 G. en
Jongm.; Susteren 1896 G. en V.; Bunde 1870
Groll; Beek Un. 1883.

/3. altissima Aschers. (= ^. pallida Koch. et Prodr.
Ed. I.).

In Herb.: Apeldoorn 1884 K. A. ; vijver buiten-
plaats Dommer te Beek 1853 O., moerassig weiland
Velp 1896 Ogt.; — Vleuten 1835 D. S.; — Haarlem
V. H.; dijk naar Spaarndam 1837 Buse; — Nieuwe
wandeling Leiden Perin; — Singel Breda 1897
V.; Liesbosch aldaar v. A.; Helmond 1834 Wtt.; —
Amstenrade 1864 H. d. V.

(Westerwolde 1895 Schipper in h. pr.; —

DESCHAMPSIA. 2247

Nietap Sanders in h. pr.; — Lochem 1908 Henr.
in h. pr.; de Kar tusschen Apeldoorn en Voorst

1903 Koornneef in h. pr.; — bosch van Breu-
kelen 1901 v. Goor in h. pr.; — Dekkersduin
's-Gravenhage 1898 v. Breemen in R. H.; veen-
sloot ten noorden van Gouda 1902 W. en J. in h.
pr. ; opgespoten grond tusschen Rotterdam en Schie-
dam 1908 Danser in h. pr.; bosch van den bur-
gemeester Oost Voorne 1910 J. G. Danser in h.
Danser; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr. ; —
Oudenbosch 1887 de Haas in h. pr.; — Blerik
1902 Jongm., Epen 1911 W. en J. in h. pr.

(2. altissima Aschers. Zutfen 1879 L. in h. pr. ;

bosch van Enghuizen bij Hummelo 1899 des T. in

h. pr.; — Oost Voorne 1905 W. en J. in h. pr. ;

vijver op Rozenburg bij Rotterdam 1901 W. en J.

in h. pr.; Park Merwestein Dordrecht 1892 Posth.

in h. pr. et in h. des T.; Gorinchem 1913 Henr.

en Kl oos in h. Kl oos.

/3. 1. ochroleuca Rchb. Arnhem 1905 (contr. Hackel)

W. en J. in h. pr.

/3. m. vivipara (door zwam) Gorinchem 1913 Henr.

en Kloos in h. Kloos.

7. aurea Wimm. et Grab. ? Rotterdam 1901 W. en

J. in h. pr.

5. varia Wimm. et Grab. Rozenburg Rotterdam

1904 W. en J. in h. pr.

e. setifolia G. W. Bischoff Maarsbergen 1893 en
Driebergen 1898 V. Sur. in h. pr,

fl. parviflora Richter. Tusschen Valkenburg en Sibbe
1913 Henr. en Zandvoortinh. Henr. ; Valken-
burg 1910 W. en J. in h. pr.

Met 2 bloemige aartjes: Valkenburg 1913 Henr.
in h. W. en J.

f. met 3 bloemige aartjes: Oude Plantage Rotter-
dam 1909 W. en J. in h. pr.

2248 DESCHAMPSIA. WEINGAERTNERIA.

m. vivipara Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.).
Bovendien: Scheene-Teridzerd Un. 1881 (Arch.

2. III. p. 424); — Odoorn 1859 Lac. en S. (Arch.

I. V. p. 259); — Steenwijkerwolde enz. Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 353); straatweg Heino-Wijhe Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 416); Almelo, Albergen en
Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 196); Delden,
Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201);
Hengelo, Haaksbergen, Oldenzaal Un. 1895 (Arch.

3. I. p, 230); Diepenheim Un. 1897 (Arch. 3. I. p.
625); — Winterswijk, Eibergen, Groenlo, Borculo,
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232): Terborg en Doe-
tinchem Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Neerbossche
broek Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 333); — Hilver-
sum Un. 1872 (Arch, 2. 1. p. 307); Haarlem, Leidsche
vaart en Bolwerk v. E. (Arch. 2. I. p. 420); —
Bergschenhoek lijst v. d. Voo; — nabij- Roer-
mond, Wessem en Keversbroek Un. 1900 (Arch. 3.

II. p. 628); Amby, Meersen, Gulpen, Epen, Valken-
burg, Sittard Un. 1861, Sittard, Beek-Elsloo, Maas-
tricht, Gronsveld, Wijlre-Slenaken, Valkenburg Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 332.).

/3. altissima bosschen bij Epen lijst de W.
r. setifolia Leiden Dz. in Prodr. Ed. I. p. 309.

Voorts behalve voor talrijke plaatsen om Leiden
niet bizonderlijk vermeld; alleen in de Fl. Fris.
aan den zwarten weg en Spanjaardsdijk bij Leeu-
warden.

Weingaertneria Bernh.

1554. W. canescens Bcrnh. (= Corynephorus canescens
P. B. et Prodr. Ed. I. p. 310). Op dorre zand- en
heidegronden, ook in de duinen. l^. Jiini — JiilL

In Herb.: Texel 1857 Hart.; Zandgronden aldaar
1860 Lac; duinen bij de Westen Texel 1869 Holk.:

WEINOAERTNERIA. 2249

duinen Vlieland 1858 Lac ; bij den vuurtoren Ter-
scheliing Un. 1886; tusschen Nes en Buren op
Ameland 1 869 H o 11<. ; Schiermonnil<oog 1869 H o 1 k. ;
duinen aldaar 1860 S.; Rottum 1869 Holk.; —
Haulerwijk Exc. Pl. 1904; Groningen scr. S.; Haren
bij Groningen, Onstwedde en Harendermolen v. H.,
de laatste ook Strat.; — Meppel v. Heijn.;
Drenthe 1859 Lac. en S.; Erm 1859 Lac. en S.;

— Kampen R. B.; Zandberg aldaar R. B.; Berkum-
mer belten Zwolle 1903 L.; Deventer G. W. Top;
Weerselo 1905, tusschen Hengelo en Oldenzaal
1903, Glanerbrug 1903 Blijd.; Lonneker 1891 en
Collendoorn bij Hardenberg 1894 L.; Hellendoorn
1893 Carm.; — strand Elburg 1845 T.; Harderwijk
1866 R. B.; heide Nunspeet 1890 C. A. G. Beinz
(als F. ovina r. valesiaca); Apeldoorn 1852 K. A.
(als F. ovina); Garderen 1838 Wtt.; Harskamp bij
Otterloo 1902 W. en J.; Warnsveld 1886 Groll
Drempt bij Doesburg 1842 J. L. Til. (P. N. S)
Bronsbergen bij Zutfen 1877 K-; Ruurlo 1885 Ens
Nijmegen B. ; heide tusschen St. Anna en Hatert
Th. Abel.; Heelsum Buse; — Amersfoort R. B.;
Hoogland 1854 v. H.; Leusden Garj.; Driebergen
Wtt., E. B. Asscher; Rijzenburg R. B., 1859
A. W. Hartm. en R. B., v. d. T.; bosch aldaar
1851 O.; Doorn 1833 Wtt., Zeist Asscher, 1859
A. W. Hartm. en R. B ; 1851 O.; de Bilt Mb.,
1830 V. H., 1839 Lac, 1845 M. D., Asscher;
Utrecht Kerb.; de Grebbe 1851 O., Fockema,

— Naarden, Laren, Hilversum Asscher; Naarden
1864 O.; duinen Wijk aan Zee 1897 Ogt.; Heem-
stede, Bennebroek, Aardenhout v. H.; Overveen
1836 Buse, 1873 Burck, Rozewater 1840 Buse;
Bloemendaalsche duinen 1845, 1868 O.; Zomerzorg
1845 M. D ; Haarlem Romb.; duinen aldaar Mb.;
Vogelenzang 1871 Groll; — Noordwijk Dz.;Kat-

2250 WEINGAERTNERIA.

wijk Dz., S. S., Perin; Wassenaar 1835 Mb.,
J. A. V. Dissel, S.; Zanderij bij den Deijl 1833
S. S.; s'-Gravenhage v. Breemen; duinen aldaar
V. Z., R. B.; duinen Scheveningen 1851 Top, la
Chap.; Loosduinen 1854 v. H. Jr., Noortheij 1894
V.; Terheide Un. 1851; Eiland Hoek van Holland
1904 W. en J.; Spoorbaan Hillesluys en Handels-
terrein tusschen spoorhaven en Pareilelweg 1901
W. en J.; Rockanje Un. 1887; duinen ten zuiden
van Oost-Voorne 1903 W. en J.; Zeeland Dum.;
Walchersche duinen 1841 v. d. B.; Zuiddorpe 1862
A. W.; — Ginneken v. A.; 1876 O.; heide Tete-
ringen 1886 V.; Vuchtsche heide bij het Kamp
V. Hov.; Son v. Hov.; Helmond 1834 Wtt.; Waalre
1904 Sloots; spoorbaan station Cuyk 1894 V.;
Liessel 1871 Lac. (als T. duriusc. glaucai; — Beeg-
den 1900 G. en V.

Als C c. (2. paniculis glaucis, antheris sulphureis
Favrod, welke volgens dezen bij Zandvoort zoude
voorkomen, bevinden zich in het vereenigingsher-
barium exemplaren van Vierperken bij Nijmegen 1865
Th. Abel.; — Hillegommer binnenduinen v. d. T.
(Westerwolde 1895 Schipper in h. pr.; Haren-
dermolen R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels;
Harderwijk 1881 R. B. in R. H.; Apeldoorn 1903
Koornneef in h. pr., Brakm. in h. pr. ; Arnhem
1908 Henr. in h. pr.; Molen station Ede 1900
V. Sur. in h. pr.; — Leersum 1887 Struyk. in h.
pr.; Maarsbergen 1893 V. Sur. in h. pr.; — Bus-
sum 1889 Costerus in h. pr., 1899 Doct-ers
v. Leeuwen en Hilversum Koornneef in h.
Heukels; Crailo bij Huizen 1899 Koning in h.
pr.; den Helder 1911 Schierb. in h. pr.; Santpoort
1904 Koornneef in h. pr.; dennen tusschen Sant-
poort en Velsen 1904 v. Goorin h. pr.; Zandvoort
1904 Koornneef in h. pr.; — duinen Katwijk

WEINQAERTNERIA. 2251

1896 des T. in h. pr., Westzeeduinen 's-Gravenhage
1898 V. Breemen in R. H.; Scheveningen 1902
Hoogenr, in h. pr.; Terheide bij Monster 1908
Brussaard in h. pr. : Rotterdam 1901 en Hille-
sluys 1911 W. en J. in h. pr. ; Dordrecht 1913 Kloos
in h. pr.; Stationsterrein aldaar 1892 Posth. in h.
pr.; Sliedrecht 1913 Kloos in h pr.; — Walcher-
sche duinen 1874 L. in h. pr.; — Made 1913 Kloos
in h. pr.; Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr. ; —
Hugterbroek bij Weert 1908 Schierb. in h. pr.;
tusschen Weert en Stramproy 1899 des T. in h. pr ;
heide bij Reuver 1907 Danser in h. pr.; bij Nie-
veisteen onder Kerkrade 1900, Schaesberg, Eygels-
hoven en Rimburg onder Waubach 1913, Palemig,
Heerlerheide onder Nieuwenhagen 1913, Brunssum
en Schinveld te Jabeek 1907, Sweykhuizen en Daneke
onder Schinnen 1889, Kollenberg onder Sittard 1900,
Ubagsberg, Voerendaal 1910, Landsraad en Epen
onder Slenaken 1911, Wehr bij Broek-Sittard d e W.
in h. pr.; met de opmerking steeds de typische
blauwgroene vorm).

Bovendien: Texel schijnt volgens Arch. 1. V. p.
62 in Verslagen p. 261 beschreven te zijn als Fes-
tuca rubra r. arenaria; — Eeze Un. 1892 (Arch. 2.
VI. p. 353); Station Heino en van daar tot Nieuwe
Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 416); Grams-
bergen, Ane, Emmen enz. 1859 Lac. en S. (Arch.
I. V. p. 260); Hengelo, Hollenbergerveld, de Poppe
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); Station Markelo,
Diepenheim, — spoorweg naar Eibergen, Brons-
bergen Un. 1897 (Arch. 3. I. 625); Winterswijk,
Eibergen, Groenlo, Borculo Un. 1859 (Arch. 1, V.
p. 232); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407);
algemeen Apeldoorn K- A. (Arch. 2. III. p. 206);
Wijchen en — Elst, Baarn, Maarn, Soesterberg, Zeist
lijst Brakm.; — BergenUn. 1871 (Arch. 2. 1. p. 273);

2252 WEINGAERTNERIA. SIEGLINGIA.

Callantsoog-Petten Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239);
— Overslag A. W. (Arch. 1. IV. p. 310); Schouwen,
Duiveland, Oost- en West-Zeeuwsch Vlaanderen
A. W. (Arch. 2. III. p. 139); Haamstede Un. 1894
(Arch. 3. I. p. 51); tusschen Dishoek en Zoutelande,
tusschen West-Kapelle en Domburg, tusschen hier
en Oranjebosch, tusschen Oranjebosch en Vrouwen-
polder Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); zandgrond
Clinge lijst v. d. B.; — Bergen op Zoom Woens-
drecht Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 355); — Venlo,
Blerik, Velden, Arcen, Hammert, Oostrum, Welsche
hut Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); MontfortLac.
(Arch. 2. V. p. 33). De var. /3. Prodr. Geldershof
Th. Abel. (Arch. 1. V^\ p. 435).

Voorts vermeld door de Gorter p. 23: op
's-Heeren-Loo bij Harderwijk en overvloedig langs
het voetpad in den Haarlemmerhout naar Heemstede,
terwijl hij bovendien een var. variegata aangeeft in
de duinen nabij Zandvoort. Bij Bruinsma aange-
geven voor de duinen bij Appelscha, terwijl de
Prod. Ed. I. nog opgeeft als in Herb. Deventer.

Sieglingia Bernh.

1555 S. decumbens Bernh. (= Triodea decumbens P. B.
et Prodr. Ed. I. p. 312). Op vochtige heidegronden
en op veengronden, zoo ook in duinpannen.
\. Juni — Juli.

In Herb.: Texel bij de Koog Exc. 1902; Vlieiand
1858 Lac, 1903 v. Breemen en v. Iterson;
duin Midsland Un. 1886; Ameland 1869 Holk.;
duinvallei klein vaarwater aldaar 1869 Hol k.; Schier-
monnikoog 1860 S.; Rottum 1861 Lac. en Knut-
tel; — Friesche palen v. H., 1856 Strat.; — Ane,
Weerdinge 1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; —
Hamingen en Hisselingen Staphorst 1898 L. ; Molen-

SIEGLINGIA. 2253

steeg Heino 1901, Heeten Raalte 1901 en dennen-
bosch Hengforde bij Olst 1901 L.; Wijthmerweg
bij Zwolle 1883 R.; bosch bij Tankenberg bij Olden-
zaal Un. 1895; Almelo Un. 1870; Losser 1893,
Lonnel<er 1893, Hengevelde, Ambt, Delden 1893 en
Bekkum bij Hengelo 1893 L.; Walmbekke bij Lon-
neker 1903 Blijd.; Collendoorn bij Hardenberg
1894 L.; — 'tJoppe 1833 Wtt.; Park Kannenburg
Un. 1890; Apeldoorn 1853 K. A., 1858 O., 1877
K- A.; tusschen Asselt en Hoog Buurlo 1838 D. S.;
Harskamp 1902 W. en J.; Beekhuizen 1833 v. d. B.;
Velp 1896 Ogt.; Middachten v. H.; Vorden 1875
Groll; Batsdijk Ruurlo 1886 Ens.; Wolfheeze 1856
S.; Ede, Veenendaal 1882 K.; Meent bij Veenen-
daal en Spoorbaan S. S. bij Veenendaal 1898 V,;
Meerwijk bij Nijmegen 1865 Th. Abel.; Nijmegen
B.; — Hoogenwel bij Amersfoort 1895 Garj.;
Maarsbergen 1883 S., 1896 V.; huis ter Heide 1859
V. H.; Zeist J. C. Broers; Doorn 1869 O.; Acht-
tienhoven 1839 Lac; tusschen Abcoude en Baam-
brugge 1837 Mb.; Baambrugge 1836 M b., Kerb.;
tusschen hier en Vinkeveen v. d. T.; — Hilversum
V. d. T.; Sloten 1856 Lac, Fl. Amst.; Callantsoog-
Petten Un. 1891; Breesaap 1865 H. d. V.; Zand-
voort Buse; Rozewater bij Haarlem Buse; Voge-
lenzang 1869 H. d. V.; - Waalsdorp 1869 H. d. V.;
's-Gravenhage v. B r e e m e n ; geestland onder Naald-
wijk 1848 V. d. T. ; Oost-Voorne v. Breemen; —
Oranjezon 1879 L.; Zuiddorpe 1845 v. d. B.; bos-
schen St. Jan Steen 1845, 1840 v. d. B., 1845 B. W.;
Hoek 1863 en Eede 1861 A. W.; Koewacht A. W.
en Douw; — Hoogerheide Un. 1860; Liesbosch
bij Breda v. A.; Bavelsche heide Un. 1852; Vucht-
sche heide v. Hov.; Helmond Wtt.; Diepbroek
bij Helmond 1834 Wtt.; Eindhoven 1831 v. d. B.;
Deurne 1876 Lac; St.-Anthonies Un. 1853; —

2254 SIEGLINGIA.

Plasmolen 1850 Th. Abel., 1897 G. en V.; St.-
Maartensberg Un. 1898, Rothem 1894 V.

(De Punt, Noordlaren R. de Boer en H. Kooi
in h. Heukels; Ter Apel 1899 Schipper in h.
pr.; — Leutingewolde Sanders in h. pr. — Grams-
bergen 1893 L. in h. pr.; Almelo 1897 V. Sur.
in h. pr.; Denekamp 1900 Bernink in h. des T.;
— Lochem 1911 en Middachten 1908 Henr. in h.
pr.: Arnhem 1908 Posth. in h. pr.; Gorsel 1897
V. Sur. in h. pr. ; Nijmegen 1907 W. en J.; —
Austerlitz 1889 Struyk. in h. pr.; Maarsbergen
1893 V. Sur. in h. pr.; — heide Laren 1902 v. Goor
in h. pr; Flevorama bij Naarden 1900 Koning in
h. pr.; SchelHngwoude 1913 W. en J. in h. pr. : —
Dekkersduin 's-Gravenhage 1896 v. Breemen in
R. H.; Sliedrecht 1913 Kloos in h. pr.; — Ouden-
bosch 1887 de Haas in h. pr.; Ginneken 1911
Posth. in h. pr. — Weert 1907 des T. in h. pr.;
Moezelpoel aldaar 1908 Schierb. in h. pr. ; Negen-
kerhof bij Roermond 1900 G. en Jongm. in R. H.;
Maastricht 1894 de Haas in h. pr. ; algemeen op
vochtige zandvlakten bij het veen en op hooge
humusrijke heiden en zandheuvels de W. in h. pr.).

Bovendien: duinvlakken tusschen Koog en de
Westen, in de duinvlakte de Nederlanden H. d. V.;
in de landen tusschen Buren en de Kooi op Ame-
land Holk. Fl. p. 132; — Wolvega, Teridzerd Un.
1881 (Arch. 2. III. p. 424); — Emmen, en — Grams-
bergen 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 260); Kal-
lenkote, Eeze Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); van
station Heino naar Nieuwe Wetering U n. 1888
(Arch. 2. V. p. 417); Delden Twikkelerbosch Un.
1870; Hengelo, Tankenberg Un. 1895 (Arch. 3. I.
p. 230); — Winterswijk Un. 1859 (Arch. 1. V. p.
232); Epe Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); tusschen Overasselt

SIEGLINGIA. QAUDINIA. AMMOCHLOA. 2255

en Heumen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 335); —
Veenenburg, Renbaan bij Zantvoort — Noordland
bij Naaldwijk, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 420);
Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 402); —
tusschen Domburg en Oranjezon Un. 1902 (Arch. 3.
11. p. 1037); Hellendijk Hjst v. d. B.; — Ouden-
bosch 1885— '87 Butaye endeHaas (Arch. 2.
V. p. 550); Malienburg bij Bergen op Zoom Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 356); — Velden Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); van de Groote Peel naar
Roermond, Rauwmoest, weg Tongelrooische beek
tot Nieuwe brug Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628).

Voorts in het zand tusschen Nijmegen en Hulsen
en ook bij Franeker Rainv. bij de G. p. 28;
duinen Scheveningen Rainv., elzenbosch Waver-
veen Reinw., Beekhuizen Beek en Groesbeek v. H.
in Fl. B. S. p. 89; Oosterwolde, Appelscha en
Drachten Fl. Fris. p. 35.

Gaudinia P. B.

1556. G. fragilis P. B. Op weilanden, bouwland, langs
akkers, aan ruigten, bijna tot het gebied der Mid-
dellandsche zee beperkt. 0. Juni.

In Herb.: Apeldoorn op met Sumac-afval bemest
land 1877 K. A.; — Oudshoorn 1890 Wakker.
(IJselmonde 1910 W. en J. in h. pr.).

Tribus : Pappophoreae Kunth.

Animochloa Boiss.

1557. A. pungens Boiss.

Niet in Herb.

(Wormerveer Aug. 1913 Jansen en Kloos in
h. W. en J.

2256 SESLEklA. ARUNDO.

Sesleria Scop.

1558. S. coerulea Scop. Berg- en alpenplant van kalk-
houdenden of gipsachtigen bodem. \. Mrt. — Mei.

Niet in Herb.

(Pietersberg bij Cannes 1902 en op de rotsen bij
het bosch te St.-Geertruide onder Gronsveld 1900
de W. in h. pr.).

Bovendien: zie lijst de Wever III. p. 16, die het
niet terug vinden dezer plant toeschrijft aan haar
vroegen bloei en voorts omdat de Zuid-Limburgsche
berghelhngen steeds door schapen volkomen kaal-
gevreten worden. Het is mij ook niet mogen ge-
lukken, de plant in dit voorjaar begin April op de
aangeduide plaatsen te vinden; wel schreef de Heer
de Wever mij later, dat er nog slechts geringe
overblijfsels van te vinden waren. Wat hier voor-
komt is de vorm calcaria Celak. De soort was
reeds aan de oudere floristen bekend, Dumoulin
en Forster geven haar aan van St-Pieter en Grons-
veld, dus de ook nu nog voorkomende groeiplaatsen.

Tribus : Arundineae Rchb.
Arundo Toiirn.

1559. A. Phragmites L. (Phragmites communis Trin. et
Prodr. Ed. I. p. 308). Aan waterkanten, in meeren,
plassen en moerassen, op allerlei grond, zelfs op
vochtige akkers tusschen de kultuurgewassen en
langs de groote rivicren ook aangcplant. \. Juli — Aug.

In Herb.: Texel 1857 Harting; duinvallei het
Veen Vlieland 1858 Lac; duinvallei bij den Mont-
blanc Schiermonnikoog 1869 Holk.; — Leeuwarden
1859 S.; Oldeboorn 1868 v. T.; — Groningen 1856
Strat.; — Meppel v. Heijn.; — Kampen T., R. B.;
Zwolle 1903 L.; Deventer 1878 K.; Lonneker 1903

ARUNDO. 2257

Blijd.; — Harderwijk 1865 R. B.; Apeldoorn 1872
K. A.; Zutfen Wtt.; Nijmegen B., Th. Abel.;
Doorwerth Buse; — Amersfoort Garj.; Utrecht
V. H., 1833 Wtt., O.; — zeestrand tusschen Naarden
en Muiderberg v. d. T.; Naarden 1864 O.; Amster-
dam Splitg., 1845 Romb., Fl. Amst.; Ooster-
doksdijk 1863 O.; IJdijk v. H., 1842 Heijbroek
(P. N. S.); Marken 1886 Boerl. en V.; Urk 1852
B. de Wit, 1884 S.; Wieringen 1857 Harting;
Haarlem Buse, 1873 Burck; Middenduin 1871 en
Spaarne bij Haarlem 1871 Groli; Zandvoort Buse;
kant van den vijver van het voormalige slot te
Heemstede v. d. T. ; Zijdelmeer 1886 Boerl.; —
Leiden 1832 S. S., Dz., 1835 M b., S.; singels aldaar
V. Roijen; 's-Gravenhage G. B , 1832 I. de L. e. h.
Groll, R. B.; Beeklaan aldaar Chap.; Maas Rot-
terdam 1870 O.; Koedood Rhoon 1901 W. en J.;
Dordrecht 1837 Lac; Merwede aldaar 1882 C. v. d.
Broek; — Zuid Beveland v. d. B.; Ritthem 1880
Buijsm.; Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W.; —
Loopschans Breda v. A.; 's-Hertogenbosch v. Hoven.
/2. stolonifera O. F. W. Meijer (== var. repens
Meijer.) Eiland Grind 1869 Holk.; — zeestrand
tusschen Naarden en Muiderberg v. d. T.
2. subuniflora D. C. Utrecht 1833 Wtt.

(Sneek Brakm. in h. pr.; — Groningen overal
1903 R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels; —
Kampen Bold. in h. Utr.; — Culemborg 1888
de Haas in h. pr.; aldaar en — Vreeswijk C. A.
Backer in h. Heukels; — Brinklaan Naarden
1899 Koning in h. pr.; Amsterdam 1904Koorn-
neef in h. pr., 1910 Geels in h. pr.; Noordhol-
landsch kanaal Ilpendam 1908 v. Goor in h. pr.;
Enkhuizen Sanders in h. pr.; — Kagermeer War-
mond 1899 des T. in h. pr.; Leiden 1881 Schip-
per in h. pr.; Oegstgeest 1886 Struyk. in h. pr;

142

2258 ARUNDO.

Groenesteeg 1893 en Endegeest 1894 aldaar V. Sur.
in h. pr.; 's-Gravenhage 1891 R. B. in R. H.; Rot-
terdam 1901 en Handelsterrein aldaar 1901 W. en J.
in h. pr.; Rijsoord 1892 Posth. in h. pr.; — Mid-
delburg 1873 L. in h. pr ; — 's-Hertogenbosch 1877
Costerus in h. pr.; — Hoensbroek Steichen in
h. pr.; algemeen in vijvers om de kasteelen en
hoeven, op veel plaatsen in de veengronden van
Schrieversheide tot Jabeek; Broeksittard, Bunde,
Geulle en Vaesraderbosch onder Hoensbroek d e W.
in h. pr.

|3. flavescens Aschers. Vollenhove 1893 L. in h. pr.
(keikkafjes bruinachtig geel, niet roodbruin); Kra-
lingsche plas 1901 W. en J. en Rozenburg Rotter-
dam 1900 W. en J. in h. pr.
m. fol. flavo-lineatis: IJselmuiden 1904 L. in h.
pr. (bladeren zijn meer wit dan geel gestreept).

Bovendien: Terschelling, Ameland Holk. Fi. p.
131; Midsiand Terschelling 1896 lijst V.; duinval-
leien en lage vlakten langs de kust zeer overvloe-
dig Schiermonnikoog 1860 S. (Arch. 1. V--. p. 263);
— Wolvega, Teridzerd Un. 1881 (Arch. 2. III. p.
424); Oudega (W.), Koudum, Roode Klif, Oppen-
huizen, IJlst, Olterterp, Beets, Drachten, Tervvispel,
Rottevalle, Ureterp, Rijperkerk, Kippenburg, Akkrum.
Langweer, Franeker, Wolvega, Oosterwolde, Wit-
marsum, Nes, Terhorne, Menaldum, Marssum, Deinum,
Holwerd, Ternaard, Brantgum, Waaxens, Molkwerum,
Parrega en Woudsend lijst Brakm.; — Zwinderen,
Coevorden 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 2.59); -
Steenwijk, Steenwijkerwolde. Giethoorn Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 353); station Heino, van Nieuwe
Wetering tot school in Tongeren, Wijhe Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 416); Schokland 1884 S. (Arch. 2.
IV. p. 295); Hengelo, Brinkhuis, Woolde, Borne,
Woesthag, Nieuwkerkerveen, de Lutte Un. 1895

ARUNDO. 2259

(Arch. 3. I. p. 230); station Markelo, Diepenheim,
Enter, — Zutphen-Bronsbergen, Ruurlo Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 625); Breevoort, Winterswijk, Eibergen,
Groenlo, Borculo Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232);
Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Wisselsche
veen Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); — van den
zeedijk door fort binnenwegen naar Muiden, tus-
schen Muiderberg en Muiden Un. 1901 (Arch. 3.
II. p. 631); Aikmaar, Heilo, Callantsoog, Petten Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 239); Alkmaar Un. 1871
(Arch. 2. I. p. 273); Zwanenwater Cailantsoog v. E.
(Arch. 2. I. p. 419); — Brielle Rockanje Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 402); langs de Rotte, IJsel, Maas,
Noord, Schie en Gouwe lijst v. d. Voo; — Haam-
stede Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); al de Zeeuwsche
eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 139) en L. (Arch.
2. VI. p. 133); op alle bezochte plaatsen op Wal-
cheren Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); — Bergen
op Zoom, Mallenburgh, terrein bij Suikerfabriek Un.
1896 (Arch. 3. I. p. 355); Oudenbosch 1885 -'87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 550); —
Plasmolen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 33); Venlo,
Blerik, Arcen, Welsche hut Un. 1893 (Arch. 2. VI.
p. 577); Thorn, Keversbroek, Vlootmolen bij Stramp-
roy Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Gronsveld, Amby,
Roermond Un. 1861, Maastricht, Gulpen Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 331)

(3. Uavescens Aschers. Haarlemmermeer 1853 Hartm.
en S. (Arch. 1. III. p. 289 en p. 519).

Voorts vermeld bij P e 1 1 e t i e r, K n ij f, V o r s t i u s,
Munting en Bruman; bij andere schrijvers geen
bizondere groeiplaatsen vermeld. De monstrositeit
m. fol. flavo-lineatis v. H.; Berlikum en Ried
Hinxt, Boer, Bruinsma in Fl. Fris. p. 33. Op
den Wildenborch bij Zutfen A. C. W. Staring
(Cfr. Bijdr. V. wet. ber. p. 145) Fl. B. S. p. 759.

2260 MOLINIA.

Molinia Schrank.

1560. M. coerulea Moench. Algemeen in vochtige lieide-
streken en moerasvenen, ook in de duinpannen.
\. Jiini — Sept.

In Herb.: Hoogen berg bij Burg op Texel 1860
Lac; Nieuwe aanleg tusschen de Koog en de
Westen 1868, achter de Westen 1869 en Meente op
Texel (als Fest. Myurus) 1869 Holk.: Midsland
Terschelling Un. 1886; Ameland Hinxt en Bruins-
ma; — Oranjewoud 1842 J. W. R. Til. (P. N. S);
Friesche palen herb. v. H.; Nieuwe Pekel-A Dr.
Pott; Haren v. H.; — Valthe Un. 1889; Assen
1859 Lac. en S., 1863 H. d. V.; Nieuw Dordrecht,
Erm en Hoogeveen 1859 Lac. en S ; Meppel
V. Heijn.; — Dedemsvaart 1874 M. Veeren; Nijen-
huis Un. 1888; Okse 1878 K-, Lattrop 1831 Miq.;
Lonneker 1904 Blijd.; — Oldebroek 1854 T., 1854
R. B.; Harderwijk 1847 R. B.; Hoevelaken R. B.;
Apeldoorn 1835 Wtt., 1873 K. A.; Gorselsche heide
Un. 1850; Harskamp Ede, Otterloo 1902 W. en J.;
Rcnkum Buse; Beekbergen 1869 S.; Ruurlo 1885
L. en Ens. ; Leesten 1851 Gronem.; Lochem 1875
O.; Warnsveld 1886 Groll; Doetinchem Un. 1885;
Beekhuizen 1843 B. W.; Nijmegen B.; Beek 1833
Wtt., 1868 O.; Ubbcrgen, Berg en Dal, Groesbeek,
Malden Th. Abel.; op den Beekerberg bij Beek
W. de Haan (als maior); — Amersfoort Splitg.,
1894 Garj.; Darthuizen 1835 D. S.; Leersumsche
broek 1833 Wtt.; Rijzenburg 1859 R. B.; bosch
van Rijzenburg 1859 R. B.; Driebergen 1837 Buse;
Sparrebosch tusschen Diiebcrgen en de laan Har-
denbroek onder Doorn v. d. T. ; venen Westbroek
V. H.; Maartensdijk 1872 de Br. *); Abcoude 1845

♦) Waarscliijnlijk de planl door d e B r u y n als Mol. litoralis Horst,
beschreven in Kniidtc. Arcii. 2. I. p. 247: Aug. 1871 in vele ex. in

MOLINIA. 2261

M. D.; aldaar, Vinkeveen, Baambrugge, Waverveen
E. B. Asscher; tusschen Baambrugge en Vinke-
veen v. d. T.; — Naarden, Laren, Hilversum, E. B.
Asscher; Velsen 1845 M. D.; duinen achter Velsen

1842 Buse; duinen Haarlem Buse; Rozewater,
Overveensche pannen Kerb.; Groot Bentveld Kerb.
en Mb.; — Noordwijkerhout 1840 B. W.; duinen
Katwijk S. S., 1836 Mb.; Wassenaar Dz., v. d. B.,

1843 O., 1903 W. en J.; 's-Gravenhage V. Bree-
men; Loosduinen Chap.; Gorinchem v. H.; op
Drakenburg bij Buren (v. H.); - duinen Haamstede
Un. 1894, 1903 G. en Jongm.; Zuiddorpe 1863
A. W.; — Mastbosch v. A.; Vuchtsche heide v. Hov.;
Eindhoven Dz.; — Bunde 1870 Groll.

7. depauperata A. et G. Hardenberg 1892 Carm.
(ingezonden als nana).

/3. arundinacea Aschers. Emmen Un. 1889; —
Lochem 1875 O.; Renkum Buse; — tusschen
Baambrugge en Vinkeveen v. d. T.

(Noordzeeduinen Texel 1900 v. Breemen in
R. H.; — Oranjewoud Brakm. in h. pr.; — Win-
schoten 1886 Schipper in h. pr. ; Harendermolen,
Noordlaren, Midlaren — Zuidlaren, Peize, de Punt,
Vries R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels; —
Nietap Sanders in h. pr.; — Staphorsterveld 1902
Struyk. in h. pr. ; — Harderwijk 1881 R. B. in
R. H.; Nunspeet 1912 W. en J. in h. pr.; Apeldoorn
1903 Koornneef in h. pr. ; Lochem 1908 Henr.
in h. pr.; Nijmegen Docters v. Leeuwen in h.
Heukels; Berg en Dal 1893 V. Sur. in h. pr.;
Groesbeek 1900 Jongm. in R. H.; — Leersumsche
veldl900 des T. in h. pr.; Maarsbergen 1893
V. Sur. in h. pr.; Baarn 1889 Costerus in h. pr.;

eene niet dichte beukenlaan op de buitenplaats Beukenberg onder
Maartensdijk.

2262 MOLINIA.

— Bussum 1900 v. Goor in h. pr.. et Heukels,
1912 Geels in h. pr.; — Made 1913 Kloos in
h. pr.; Breda 1886 en Eindhoven 1888 Posth. in
h. pr.; Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr.; —
Velden 1893 V. Sur. in h. pr.; Reuver 1907 en
1911 Danser in h. pr. ; algemeen in vochtige bos-
schen op allerlei grondsoorten; in het veen ook
op drogere zandige plaatsen, op kiezel- en zand-
vlakten van de krijtheuvels d e W. in h. pr.

f. subspicata Figert. Hillesluys 1908 W. en J, in

h. pr.

f. capillaris Rostrup. Epen Zuid-Limburg 1911 W.

en J. in h. pr.

f. depauperata A. et G. Nijmegen 1904 W. en J.

in h. pr.

(2. arundinacea Aschers. Oosterbeek 1913 en Beek

bij Nijmegen 1907 W. en J. fn h. pr.

7. viridiflora Lej. Lochem 1912 Henr. in h. pr. ;

Nijmegen bij de Meerwijk 1904 W. en J. in h. pr. ;

— Bergen N. H. 1913 en — Made 1913 Kloos
in h. pr.; — Houthem 1912 de W. in h. Henr.

Var.? duinen Wassenaar 1903 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Tusschen WestterschelHng en Mids-
land, tusschen Hoorn en Oosterend, Schiermonnikoog
in een duinvallei bij den binnen-vuurtoren Holk.
Flor. p. 134; — Wolvega Un. 1881 (Arch. 2. III.
p. 424); Jubbega, Oldeberkoop, Ouwsterhaule,
Nijeholtpade, tusschen Joure en Langweer, Wolvega,
Olterterp, Drachten, Bakkeveen, Terwispel, Ureterp,
Ruigahuizen, Sneek, Stationsterrein en — Eelde
lijst Brakm.; — op alle bezochte plaatsen 1859
Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 260); — Steenwijker-
woldc, Kallenkote, Eeze, Giethoorn Un. 1892 (Arch.
2. VI. p. 353); van Station Heino naar Nieuwe
Wetering Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417); Almelo,
Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p.

MOLINIA. 2263

197); Hengelo, Borne, Hasselo Hollenbergerveld,
Oldenzaal Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 625); Winterswijk,
Eibergen, Groenlo, Borculo Un. 1859 (Arch. 1. V.
p. 232); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407);
Kannenburg, Wissel Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99);
Hnlshorst R. B. (Arch. 1. III. p. 173); Loenen Voort-
huizen, Barneveld, Apeldoorn en — Baarn, Zeist
lijst Brakm.; — Bergen en — Westland v. E.
(Arch. 2. I. p. 421); — Woensdrecht, langs de Zoom
Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 356); - Venlo, Arcen,
Venraai, Oostrum, Welsche hut Un. 1893 (Arch. 2.
VI. p. 577); Beegden, van de Groote Peel naar
Roermond, Rauwmoest, Keversbroek Un. 1900
(Arch. 3. II. p. 628); Valkenburg, Gulpen, Epen Un.
1861, Wijlre Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 332);
Rompen, Landsrade, Eperheide, Vijlen Lac, Sim-
pelveld Kerkrade 1885 Lac. K- en G. (Arch. 2. V.
p. 34).

f. subspicata Figert veel in het veen te Brunssum,
Schinveld, Gangelt enz. op heideachtige drogere
plekken.

f. capillaris Rostrup Meersen, Houthem, Geulem,
Pietersberg, Wijlre, Epen, daar waar kiezel- en
zandlagen de krijtheuvels bedekken.
^. arundinacea Aschers. Niet zeldzaam te Schinveld,
Brunssum, Etzenrade, Gangelt, Wehr in veengronden.
y. viridiflora Lej. Veel in het veen in het Raven-
bosch.

m. giomeratum veen te Brunssum (Oelveen) alles
lijst de Wever).

Voorts vermeld bij de Gorter als Melica coer.
(p. 23) in de duinen en weilanden bij Velsen, veel
in vochtige landen bij den IJsel in het graafschap
Zutfen; bij v. Hall (FI. B. S p. 81) Groningen
Rainv.; Driebergen Kops, Langena in Friesland
Bergsma; Haarlem v. d. Ende, op de buiten-

2264 MOLINIA. DIPLACHNE. .MEI.ICA.

waarden aan de Waal bij Gorinchem; en in de Fl.
Frisica p. 34. Oudkerk, Huis ter lieide, Langweer,
Veenwoudsterwal.

Diplachne P. B.

1561. D. fusca R. Br. In tropisch Azie, Australie en
Afrika, ook in Egypte, op vochtige plaatsen. Echter
ook naar Argentinie overgebracht en waarschijnHjk
weder van hieruit naar Europa met wol ingevoerd.
\. Aug. —Sept.
Niet in Herb.

(Rotterdam bij de Maashaven 1906 W. en J. in
h. pr., in h. Danser et in h. Henr.).
D. serotina Link {= Agrostis serotina L. Mant. I.
p. 30 = Molinia M. et K. et Prodr. Ed. I. p. 318)
wordt door de Gorter opgegeven als gevonden
door Rainville te Zorgvliet bij 's-Gravenhage. wat
blijkens van Hall Syn. Gram. p. 110 op een ver-
keerde determinatie berustte. Toch wordt deze soort
nog met een ? opgenomen in v. Hall's Fl B. S.
onder den naam Schedonorus serotinus, wat echter
Schoenodorus moet zijn.

Tribus Festuceae Hackel.

Siibtribus : M e I i c i n a e A. et G.
Melica L.

1562. M. ciliata L. Op zonnige rotsen, op steenachtige
gronden, vaak op kalkbodem in zuidelijker streken.
\. Mei—Juli.

In Herb.: Weilanden op Schouwen 1841 J. B. v.
Hertum.

Bovendien: op het kerkhof te Vucht v. Hov.
(Arch. 1. I. p. 274). Voorts door de Gorter ver-
ineld als gevonden in de weilanden bij Haarlera

MELICA. 2265

door D. Oukerke (cfr. de G. Flora p. 334 N».
1065). De plant schijnt veelvuldig voor te komen
in de provincie Luik (Aiwaille, Tiieux, Goe, ook te
Spa, (cfr. lijst de W. p. 17).

M. nutans L. In scliaduwrijke lichtere loofbosschen,
tusschen struikgewas. l^.. JVlei — Juni.

Niet in Herb.

Bovendien: Maastricht Lej. FI. de Spa I. p. 47;
Terhagen Un. 1883 (Arch. 2. V. p, 33, misschien
vergissing met uniflora). Dumoulin Guide p. 94
geeft haar aan voor bosschen te St.-Pieter, Grons-
veld en Meersen en noemt haar minder zeldzaam
dan M. uniflora, doch de Heer A. de Wever, die
de soort zelf nimmer in Zuid-Limburg heeft gevon-
den, zegt in zijn Lijst III. p. 17, dat de exemplaren
, in het herbarium Dumoulin, evenals die in het
herbarium van Bosquet alle beslist M. uniflora
zijn. Toch zou de plant wel in Limburg gevonden
kunnen worden, daar zij voorkomt tusschen Ver-
viers en Luik, te Traipont en Argenteau, en tusschen
Vaals en Aken (Eineburg), bij Moresnet en de
Emmaburg, dus vlak op onze grenzen. Of de plant
door Lejeune gemeld werkelijk op hoUandsch
gebied gevonden is?
1563. M. uniflora Retz. In schaduwrijke, humusrijke loof-
bosschen, bij ons gebonden aan het voorkomen
van loss. 2f. Juni — Aug.

In Herb.: Nijmegen B.; Beek bij Nijmegen 1834
v. d. B., 1840 Lac, 1841 v. d. T., 1847 de Br.,
1872 V. H.; Morrendal bij Beek Un. 1847; Ubbergen
1834 V. d. B., Th. Abel., 1846 G. Deijn., huis
Ubbergen 1850 T h. Abel., 1879 K. A.; tusschen
Groesbeek en Heumen Th. Abel.; Doorwerth 1838
Buse, 1857 Kniittel; Uilenpas Doesburg 1834
Wtt.; — St. Maartensberg bij Mook 1897 G. en V.,
Un. 1897 G. en V., Un. 1898; dennenbosch Venlo

2266 MEMCA.

1899 Garj.; Maastricht v. Hov., 1870 Groll;
Meersen Un. 1861, 1870 Groll; St.-Pietersberg
1869 O., 1894 V.; Beek 1882 K., Un. 1883; Geulem
Un. 1883, Savelsche bosch 1894 Lindo, 1894 V.;
Houthem 1898 Rieter; Valkenburg 1866 H. de V.,

1900 V.; Terhagen 1885 Lac; tusschen Simpelveld
en Overeijs 1899 G. en V.

(Straatweg Wiiilen-Ahaus 1904 Blijd. in h. pr.; —
Nijmegen Kuyper in h. Utr., 1902 Koornneef
in h. pr.; Berg en Dal 1901 C. J. Koning in h.
Heukels; — St. Jansberg Plasmolen 1901 v. Bree-
men in R. H., 1902 v. Goor in h. pr.; Watersleijhof
bij Sittard 1902 Hoogenr. in h. pr.; Maastricht
1912 W. J. en Henr. in h. W. en J.; Pietersberg
1906 des T. in h. pr.; Gronsveld 1883 L. in h. pr.;
Valkenburg Steichen in h. pr , 1899 A. W. van
Haeften in h. Heukels, 1903 Brussaard in
h. pr.; St. Jansbosch aldaar 1900 Sillev. en Jongm.
in R. H.; tusschen Valkenburg en Geuiem 1912
Hoogenr. in h. pr.; Valkenburg 1912 Henr. W.
en J. in h. Kloos, 1912 in h. Schipper; Groote
bosch Slenaken 1908 des T. in h. pr.; Epen 1910
A. J. Zollner in h. W. en J.; ontbreekt bijna
nergens in de loofbosschen en onder hakhout op de
krijtheuvels van af den St.-Pietersberg tot Vaals;
op kalkhoudend alluvium te Geulle, Bunde, Terhagen,
op loss te Hulsberg de W. in h. pr.).

Bovendien; Beek-Elsloo, Beek-Valkenburg Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 332). Pietersberg van af Sla-
vante tot Haccourt, Meersen, Geulem, Houtem,
Gronsveld, St.-Geertruide, Mheer, Bemelen, Oud
Valkenburg, Schin op Geul, Wijlre, Gulpen, Wittem,
Vaals, Lemiers, Oirsbach, Hulsberg (Heekerbosch en
Heekerberg), Beek-Elsloo (Terhagen), Geulle, Bunde
(boschhellingen langs het spoor), Ulestraten (Vlieck,
Wingerdsberg. Watervah; bosschen te Guliker, Dael,

MELICA. KOELERIA. 2267

Putberg, Imstenrade, Benzrade onder Voerendaal
lijst de Wev er.

Wordt voorts opgegeven bij v. H a 1 1 (Fl. B. S.
p. 81) voor de bosschen om Utrecht Reinwardt.

Subtribus : K o e I e r i i n a e A. et G.
Koeleria Pers.

K. cristata Pers. welke in de volgende soorten
gesplitst wordt:
1564. K. albescens D. C. Duinen langs de geheele l<ust-
lijn van Jutland tot Noord Spanje \. Mei—JuU.

In Herb.: Texel 1902 Dijt, G. en Jongm.; duinen
bij den Hoorn op Texel 1860 Lac, 1868 Holk.; —
Veecaten 1912 L.; tusschen Otterloo en Harskamp
1902 W. en J.; — duinen Wijk aan Zee 1897 Ogt.;
Velzen V. Z.; Breesaap V. Z.; Bennebroek overweg
spoorbaan 1894 V.; Bentveld 1870 Groll; Overveen
1832 V. H., Buse, 1843 de Vriese (P. N. S.) S.,
1873 Burck; duinen achter Elswout 1888 v. Vlo-
ten; Haarlem Splitg., 1842 v. H.; — duinen van
Vlaanderen Zeeland en Holland Dumort.; — dui-
nen Noordwijk 1832 Forsten, 1894 V.; idem
Katwijk aan Zee v. d. B., v. d. T., 1845 O.; Was-
• senaarsche duinen Wtt., Dz., G. B., Pierot, 1835
Mb., 1845 O., M D., Perin, 1858 S.; 's Gravenhage
V. Z., 1832 I. de L. e. h. Groll, v. d. Cop, R. B.,
v. Breemen; duinen Zorgvliet V. Z.; Loosduinen
(wie?); Scheveningsche duinen V. Z., 1837 Lac,
1840 B. W., 1882 S., R. B., 1893 Chap.

Aanm.: al de oudere opgaven Hggen onder den naam
K. cristata Pers., onder welken naam vroeger alle Koeleria"s
werden samengevat.

(als K. albescens zonder nadere aanduiding: Wijk
aan Zee v. Goor en Ogt. in h. Heukels, 1901
V. Goor in h. pr.; IJmuiden 1903 en Zandvoort

2268 KOELERIA.

1903 Koornneef in h. pr. ; Zandvoort 1893 V. Sur.
in h. pr ; Overveen Miq. in h. U tr., C. A. Ba cker
en 1886 v. E. in h. Heukels; Middenduin 1886
V. E. in idem; Kraantje Lek Costerus in h. pr.;
Vogelenzang 1893 en — Lisse 1893 V. Sur. in h.
pr.; Katwijk duinen 1901 des T. in h. pr.; 's Gra-
venhage 1891 R. B. en Dekkersduin aldaar 1896
V. Breemen in R. H.; weg Pompstation "s Gra-
venhage 1912 Schierb. in h. pr.; duinen en duin-
weiden Ter Heide bij Monster 1908 Brussaard in
h. pr, 1908 Hoogenr. in h. pr.; Monster 1886
Struyk. in h. pr.; Loosduinen 1876 L. in h. pr.;
duinen Hoek van Holland 1909 Danser in h. pr.;

— Arnemuiden 1903 in h, L.
^ typica Dom.!

Bloemendaal 1913 W. en J. in li. pr. (contr.
Domin); — Wassenaar S. S. (als crist.); Hoek van
Holland 1909 en duinen Hellevoetsluis 1908 W. en
J. in h. pr.
f. glabra D. C. . . . Amersfoort! Wtt. in h. W. en J.;

— Helder J. de Bruyn in h. Heukels; Zand-
voort 1909 Henr. in h. pi., 1911 W. en J. in h.
pr. (met schijnbare uitloopers); Bioemendaal 1913
W. en J. in h. pr.; Noordwijk 1912 W. en J. in h.
pr.; Wassenaar 1845 O. (als crist.) in h. W. e.n J.;
's Gravenhage 1903 W. en J. (met schijnbare uit-
loopers); Hoek van Holland 1902, 1908 en Oost-
Voorne 1905 (det. Domin) W. en J. in h. pr.

2. elatior. Bloemendaal 1913 W. en J. in h. pr.
f. silvatica W. en J. Bloemendaal 1913 W. en J.
in h. pr.
m. furcata W. en J. Bloemendaal als voren.

Bovendien: Bloemendaal — Staalduin en Voorne
V. E. (Arch. 2. I. p. 419, als cristata); — Breskens
Lac. (Tijdschr. IX. p. 264).
1565. K. gracilis Dom. (stemt overeen, althans wat onze

KOELERIA. 2269

inlandsche ■ planten betreft. met K- ciliata Kern. a.
genuina A. et G. Syn. II. p. 358 [1900]). Op droge
zonnige plaatsen, op zandgronden; sdiijnt in Zuid-
Limburg indigeen te zijn, elders waarschijnlijk aan-
gevoerd. \. Jiini — JuU.

In Herb.: Duinen Harderwijk R. B. (volgens Arch.
2. III. p. 427, duingrond bij de Groentjes, zeldzaam);
Nijmegen B.; Spoel bij Culemborg Lac, v, d. S.,
1835 D. S.; — St.-Pietersberg 1892 de Haas;
Schaesberg 1889 V,; Keuteberg bij Oud Valkenburg
1903 G. en Jongm.; Bemelen 1896 G.; Gulpen
1885 K. en G.

{oi, Harderwijk R. B., Nijmegen (fragment) B., en
Spoel Culemborg v. d. Tr., alle in h. W. en J. ; —
St.-Pietersberg 1892 de Haas, 1912 W. J. en Henr.,
in h. W. en J., 1911 Posth. in h. pr.; Schin op
Geul 1912 en Gronsveld 1912 A. de Wever in h.
W. en J.; Stokkem Wijlre 1911 de W. in R. H.
f. pubiculmis Dom. Bemelen 1912 d e W. in h.
W. en J. (det. Dortiin).

f. subpubiculmis Dom. St.-Pietersberg 1913 A. de
Wever, Bemelen 1912 de Wever in h. W. en J.
f. lanata Dom. Gulpen 1913 de Wever in h. W.
en J. fdet. Dom in).

Bovendien: Als Koeleria cristata |3 gracilis zonder
auteursnaam: Bloemendaal in hakhout v. E. (Arch.
2. I. p. 419), behoort steilig tot een der vormen
van K. albescens D. C. In lijst de Wever III. p.
18 komen de volgende groeiplaatsen voor van
K. gracilis Dom. «. typica Dom.: Pietersberg: van
af Slavante tot aan het uiteinde in Belgie; Grons-
veld, St.-Geertruide, Bemelen, Mheer; Kadier en
Keer, Margraten; Meersen, Geulem, Valkenburg,
Oud-Valkenburg; Schin op Geul, Wijlre, Gulpen,
Eis, Wittem; Vaals, Lemiers; Voerendaal (Kunrade,
Benzrade, Putberg, Keverberg, Guliker, Daalberg,

2270 KOELERIA.

Imstenrade); KHmmen (Crombach, Zevensprong.
Heek); Smeermaes (hellingen langs het kanaal) met
de opmerking, dat laatstgenoemde plaats de uiterste
westgrens van het krijt vormt. Over de oudere op-
gaven voor Zuid Limburg zie men de Wever
1. c. p. 19.

1566. K. pyramidata Dom. (= K. cristata var. pyrami-
data Pers.)

Niet in Herb.

(Schin op Geul: Gerendaal 1912, Wijlre: Dolsberg
en Beritzenhoven 1910 en Eijs-Wittem: Eijserberg
1908 de W. in h. pr.; Wijire Dalsberg 1918 en Eijs
Wittem, kalkheuveis tegenover het station 1912
de W. in h. Henr. ; Eijs-Wittem J. W. en Henr.
in h. Henr. ; Gulpen: Gulperberg 1910, Lemiers:
Schneeberg 1908 en Vaals 1908 de W. in h. pr.
En vervolgens de volgende vormen in h. W. en J.
a:. typica Dom. Gerendal 1912 de W. (det. Domin.);
Eijs 1910 en Wijlre 1913 de W.
r. coiorata Dom. Eijs 1912 Mei, W. J. en Henr.
f. humilis Dom. Eys 1912 Mei W. J. en Henr.
f. ciliata Dom. Oud Valkenburg Mei 1913 deW.;
Epcn Aug. 1911 W. en J.
f. villosa Dom. Voerendaa! 1912 de W.
f. rigidiuscula Dom. Schin op Geul 1913 de W.

1567. K. phleoides Pers. Langs wegen en op bouwlanden
in het gebied der Middellandsche zee, ook elders
aangevoord. 0. April—Mei, hier echter Mei—Aug.

In Herb.: Grasiand Apeldoorn, met mest aange-
voerd, 1877 K. A.

|2. brachystachya A. et G. In Herb. Ex liorto Maas-
tricht herb. Buse. Deze plant kan niet als sierplant
gediend hebben, daarvoor is zij te miserig; ook
heeft het geen doel ze opzettelijk te kweeken.

(Amsterdam 1909 G. H. H. Zandvoort in h.
Kloos en in h. Henr., aldaar 1910, 1911 en 1913,

KOELERIA. ERAQROSTIS. 2271

G. G. H. Zandvoort iii h. Henr. ; Rozenburg te
Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr.
/3. brachystachya A. et G. Amsterdam 19U9 Henr.
in h. pr.

Subtribus: Eragrostiinae A. et G.
Eragroslis Horf.

1568. E. maior Hort. (E. megastachya Link). Op zandige
akkers, in wijnbergen en langs wegen, op onbe-
bouwde terreinen in het gebied der Middellandsche
zee en der Pannonische flora. 0. Sept. — Oct.

In Herb.: Voormalig buiten Oranjelust te Leiden
1901 Struyk.

(Pothoofd Deventer 1907 H. Heukels in h. pr.
et in h. W. en J.; aldaar 1897 P. Westerhof en
Tj. Sterringa in h. Heukels; beiden thans in
Herb. — Wormerveer 1913 Jansen en Kloos in
h. W. en J. et in h. Kloos; — Schiedam 1913
W. en J. in h. pr.; Rotterdam 1904 W. en J.
(Arch. 1914).

(3. Cilianensis V. Wormerveer 1913 Jansen en
Kloos ih h. W. en J. et in h. Kloos; Handels-
terrein Roozestraat Rotterdam 1904 W. en J. in h pr.).

1569. E. minor Hort. Op akkers eu langs wegen in het
sebied der Middellandsche zee en der Pannonische
Flora. 0. Aug. — Sept.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1896, 1897 P. Wes-
terhof en Tj. Sterringa.

(Nijmegen 1910 Henr. in h. pr. - Maashaven
Rotterdam 1906 W. en J. in h. pr., in h. des T., in
h. Kloos et in h. Danser; Kolenaschweg Rozen-
burg aldaar 1900 J. O p m e e r in h. W. en J. ; Gorin-
chem 1912, Henr. en Kloos in h. Kloos, et in
h. Henr. Zoowel E. maior als minor zijn van het
pothoofd afgebeeld in Fl. Bat. sub n^. 1694 en 1712.

2272 ERAGROSTIS. DACTYLIS.

1570. E. pilosa P. B. Op akkers en wegen, aan steenige
rotshellingen, op vochtigen grond, in het zelfde
gebied als de voorgaanden. 0. Aug.— Oct.

Niet in Herb.

Q Deventer Pothoofd 1897 Tj. Sterringa in h.
Heukels — ? Wormerveer 1913 Jansen enKloos
in h. Kloos).

Volgens Kornicke (Getreidebau I. p. 318) is uit
deze soort door cultuur ontstaan:
E. abyssinica Unk.

In Herb.: Tusschen andere gekweekte siergrassen
op Endegeest 1895 S.; langs den Haagschen straat-
weg bij Eikenhorst onder Wassenaar 1895 V.

(Oosterbeek 1911 W. en J. in h. pr.; — Bosch-
polder Rotterdam 1910 W. en J. in h. pr. et in h.
Danser, 1911 W. en J. in h. Kloos).

1571. E. aegyptiaca Delilc, afkomstig uit Noordoost-
Afrika, Assyrie en Zuid-Rusland. 0. Aug. — Sept.

Rotterdam Sept. 1906 W. en J. in h. pr.

Subtribus: Poinae A. et G.
Dactylis van Royen.

1572. D. glomerata L. Algemeen in weilanden, langs
akkers, wegen en dijken, doch alleen op vruchtbaren
bodem ■■). 1\.. Juni — Aug.

In Herb.: Kerkhof Vlieland 1858 Lac; — Leeu-
warden 1851 S., 1861 J. M. de B.; wal aldaar 1859
S.; — Sterrebosch Groningen Strat., 1863 Holk.;
— Valthe 1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; —
Kampen 1847 R. B., T., 1855 R. B.; Zalk 1850

*) Ik voeg dit laatsle er bij, daar het bijv. opmerkelijk is hoe in
Drenthe Dactylis alieen voor den dag komt als nien de bebouwde
konrder dorpen betreedt; daarbuiten, zelfs op goed bemeste gronden
ontbreekt dit gras.

DACTYLIS. 2273

R. B., Deventer 1877 K.; Bleekersbosch bij Lon-
neker 1904 Blijd.; — Harderwijk R. B.; Ruurlo
1885 Ens.; Gendringen Rust; Arnhem Thomson;
Renkum Buse; Nijmegen B., Th. Abel; — Linie-
dijk Amersfoort 1893 Garj.; Wikkenburg 1829 W tt.;
Schaikwijk 1835 Wtt. (met Epichloe); Utrecht 1835
Wtt., 1851 Hartm., 1859 R. B.; Ezelsdijk achter
Oudwijk V. d. T.; — Amsterdam Splitg., M. D ,
Fl. Amst.; Hoogendijk aldaar V. Z. ; Sloterweg bij
Amsterdam 1842 Teengs (P. N. S.); Schouw bij
Broek 1886 Boerl. en V.; Haarlem 1835 Buse;
Bloemendaalsche bosch 1870 O.; Haarlemmerhout
1870 Groll, 1871 Hoek; - tusschen Hillegom-
merbeek en Noordwijk 1886 Boerl.; Leiden
V. Royen, D z., 1833 S. S., Forsten, 1835 Mb.,
1840 B. W., 1842 O., Perin, 1858 v. H. Jr., 1872
Boerl.; Hooge morsch Kerb.; 's-Gravenhage V. Z.,
R. B., V. Breemen; Haagsche bosch R. B., 1893
Chap.; Nieuwlandspolder 1904 W. en J.; Rotterdam
1850 O.; 's-Gravenweg aldaar 1901 en Koedood
Rhoon 1902 W. en J.; Schiedam 1892 en Veen-
polders 1893 v. d. Voo; — Zuid-Beveland v. d. B.;
Vlissingen 1880 Buijsm.; IJzendijke 1861 A. W.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W.; — Loopschans
Breda v. A.; wallen 's-Hertogenbosch v. H.; Waalre
1904 Sloots.
|3. glaucescens Wllld. (et Prodr. Ed. I. p. 318).

In Herb.: 's-Gravenhage 1849 de Bruyn.
y. abbreviata Drejer. In Herb.: 's-Gravenhage 1849
de Bruyn; weg naar Waalsdorp v. H. of V. Z.; —
Zuid-Beveland v. d. B.

m. vivipara: In Herb.: Hierdensche beek Un.
1905; ? Wageningsche berg 1843 Lac; — Amster-
dam Fl. Amst.; Breesaap Groll; Heemstede
V. d. T.; — singels Leiden 1838 Mb.

(Sneek Brakm. in h. pr.; — Groningen overal

143

2274 DACTYLIS.

R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels; —
Nietap Sanders in h. pr.; — Grafhorst Bold. in
h. Utr.; Zwolle 1891, 1.892 Carm. in h. pr., 1893
L. in h. pr. ; Enschede 1905 Blijd. in h. pr. ; —
Arnhem Pul I e in h. U tr. ; Wageningen 1906 V. Sur.
in h. pr. ; Randwijk C. A. Back er en Rijswijk Gld.
V. Wagensveld in h. Heukels; — Utrecht
Kuyper in h. Utr. ; — Valkeveen Naarden 1899
Koning in h. pr. ; Duivendrechtsche weg 1899
V. Goor in h. pr.; Amsterdam Koornneef in h.
Heukeis, 1913 Geei s in h. pr. : Aardswoud H. v.
Ree en Santpoort Koornneef in h. Heukels;
IJmuiden 1903 Koornneef in h. pr.; Noordzee-
kanaal Velzen 1900 Jongm. in R. H; Santpoort
1896 Struyk. in h. pr. ; Overveensche weg 1890
Costerus in li. pr. : — Hillegommerbeek 1893
V. Sur. in li. pr.; Leiden 1901 des T. in h. pr.;
's-Gravenhage 1891 R. B. in R. H.; Rotterdam
F. D. J. Risch in h. Heukels; Dordrecht 1898
Posth. in h. pr. ; — ter Hooge Middelburg 1870
S. Lako in h. pr. ; Walcheren 1873 L. in h. pr. ; —
Oudenbosch 1886 en Drongen (?) 1895 de Haas
in h. pr. ; Werkendam 1886 Posth. in h. pr. ; Alm-
kerk C. A. Backer in h. Heukels; — Weert
1908 Schierb. in h. pr. ; Valkenburg Steichen
in h. pr., 1913 G. H. Zandvoort en Henr. (als
D. Aschers. ingezonden); algemeen langs hellingen
cn in weilanden ook onder hakhout, in bosschen
de W. in h. pr.

■c. typica ,4. et G. Zwolle 1894 Henr. in h. pr. ; —
Rhoon 1901 W. en J. in h. pr.
f. hibernalis Rotterdam Jan. 1912 W. en J. in h. pi.
f. longearistata Beck. Durgerdam 1913 W. en J.
in h. pr.

f. depauperata W. en J. Hellevoetsluis 1910 W. en
J. in h. pr.

- \f

DACTYLIS. 2275

f. multiflora Beck. Gorinchem 1913 W. J. en Henr.
in h. W. en J. et in h. Henr.
m. furcata Dordrecht 1912 Kloos in h. pr.
m bracteata Dordrecht 1912 W. en J. in h. pr.
m. vivipara Lange. Zwolle 1910 L. in h. pr. ;
Enschede 1905 B lij d. in h. pr.; — Haarlem Backer
in h. W. en J.; Wassenaar 1910 en Delfshaven 1906
W. en J. in h. pr.; Veenweg Rotterdam 1908 en
Ruigeplaatweg 1907 Danser in h. pr. ;
/3 glaucescens Willd. IJselmuiden 1905 L. in h.
pr.; - Hoek 1855 A. W. in h. L.
y. abbreviata Drejer. Wassenaar 1910, muur Kra-
Hngsche veer 1903, braakliggend weiiand IJselmonde
achter de handelsterreinen 1902 W. en J. in h. pr.;
's Gravenweg Rotterdam 1906 Danser in h. pr. ;
Dordrecht 1912, 1913 KIoos in h. pr. ; Gorinchem
1911 Henr. in h. pr.

§. pendula Diimort. Oosterbeek 1910 W. en J. in
h. pr.; — Valkenburg 1912 W. J. en Henr. in h.
Henr. en in h. Kloos; Houthem 1912 W. J. en
Henr. in h. W. en J.; Oud Valkenburg 1911 A. de
W. (als D. Aschers.) in h. W. en J.
5. Vuyckii W. en J. (Stengel en bladeren glad;
pluim armarig, dikwijls trosvormig, kluwen los-
bloemig, aartjes 1 of 2 bloemig: kelk en kroon-
kafjes kaal; kelkkafjes bijna geheel vleezig-door-
schijnend, kroonkalfjes in een klein naaldje uit-
loopend) Oosterbeek 1913 W. en J.

Bovendien: Texel, in het Zuiden en Oosten van
den polder het Noorden 1900—02 Hoog. en de
V. S. (Arch. II. p. 1045); bij Burg, bij Waal en in
den Eijerlandschen polder bij Coxdorp; Vlieland, Ter-
schelling bij Midsland, Schiermonnikoog bij het
dorp, in weiland en onder kaphout, Rottum Holk.
FI. p. 134; Schiermonnikoog, laantje bij het dorp
1860 S. (Arch. 1. V. p. 263); - Scharnegoutum,

2276 DACTYLIS.

Jourc, Mantgum, Balk, Dronrijp, Ureterp, Oude
Schouw en Irnsuin, Franeker, Sexbierum, Pieters-
bierum, Midlum, Beetgum, Marssum, Deinum, Kou-
dum, Bolsward, Hardegarijp, Quatre-Bras, Veen-
wouden, Bozum, Ternaard, Foudgum, Bornwerd,
Molkwerum, Workum, Huizum. Goutum, Heerenveen,
St. Anna Parochie, Winsum, Pingjum, Arum, Achlum,
Witmarsum, Vierhuizen (bij Rotstergaast), Midlum,
Harlingen, Oude-Bildtzijl, Grouw lijst Brakm.; —
Coevorden, Gramsbergen, Sleen 1859 Lac. en S.
(Arch. 1. V. 260); — Steenwijk, Steenwijkerwolde,
Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); langs Nieuwe We-
tering naar school Tongeren, Wijhe Un. 1888 (Arch.

2. V. p. 417); Almelo, Albergen, Vriezeveen Un.
1870 (Arch. 2. I. p. 197); Delden, Twikkelerbosch
Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); weg naar Diepenheim
en — Groenlo, straatweg Zutfen — Bronsbergen Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 625); Breevoort, Winterswijk
Eibergen, Borkulo, Lochem Un. 1859 (Arch. 1. V.
p. 232); Terborg U n. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407);
Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p. 207); Vaassen Un.
1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Ingen, Leusden, Barneveld,
Loenen — Baarn, Bunnik, Zeist, Neerlangbroek,
Houten lijst Brakm.; — Papeiaan bij Muiden en
vervolgens langs den Zuiderzeedijk Un. 1901 (Arch.

3. II. p. 632); Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p.
307); Alkmaar Un. 1871 (Arch. 2. I p. 213); Alk-
maar, Heilo U n. 1891 (Arch. 2. VI. p. 240); Haar-
lemmermeer 1853 S. cn Hartm. (Arch. 1. III. p.
289); — Brielle— Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 403); — Haamstede — Renesse Un. 1894 (Arch.
3. I. p. 51); op allc bezochte plaatsen op Walcheren
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); al de Zeeuwsche
eilanden A. W. en L. (Arch. 2 III. p. 139 en VL
p. 134); — Bergen op Zoom, Woensdrecht, langs de
Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 356); — Venlo, Well

DACTYIJS. 2277

Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); rondom Roermond,
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Maastricht, Pieters-
berg, Gronsveld, Amby, Meersen, Valkenburg, Gul-
pen, Roermond Un. 1861, Sittard, Beek— Elsloo,
Beek— Valkenburg. Maastricht, Wijlre, Slenaken Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 332.)

/3. glaucescens. Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 2. IV. p. 311, waarschijnlijk Hoek zie hier-
boven.)

y. abbreviata Dreyer. Oost Zeeuwsch Vlaanderen
A. W. (Arch. 2. IV. p. 311); Schengendijk 1840,
Noorddijk lijst v. d. B.; — droge heuvels te Schin op
Geul (Gerendal), Valkenburg, Meersen, Houthem,
Smeermaes, helling langs het kanaal lijst de W.
S. pendula Dumort. niet zeldzaam in de schaduw
lijst de W.

0. ciliala Peterm. niet zeldzaam op droge plaatsen
lijst de W.

1. spiculis albis. Oosterhoutsche bosch Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 336).

Door den Heer de Bruyn werden in Arch. 1.
II* p. 76 de beide volgende varieteiten beschreven,
beiden gevonden te 's Gravenhage Juli 1849.

a. scabra de Bruyn. Buitenste valvulae fijn, zijde-
achtig, aan de kiel en den rand vlokkig behaard,
evenzoo de steeltjes der spiculae. Deze zijn bij dezen
vorm breeder en dichter opeengedrongen, terwijl de
glumae van ongelijke grootte zijn.

b. villosa de Bruyn. Buitenste valvulae slechts aan
de kiel ruw, overigens glad, de steeltjes der spi-
culae eenigszins ruw op de kanten. De glumae zijn
van bijna gelijke grootte. De aartjes zijn eenigszins
langer gesteeld en smaller, waardoor de panicula
laxior is.

Ik heb deze vormen niet onder de andere be-
schreven varieteiten kunnen thuis brengen.

2278 DACTYLIS. SCLEROCHLOA.

Voorts gemeld door de Gorter voor de wallen
van Amsterdam, Wijk bij Duurstede en Franeker.
De Fl. Leid. geeft het m. vivipara aan voor den
singel bij de Pesthuislaan aldaar, bij andere schrijvers
worden geen bizondere groeiplaatsen vermeld.
1573. D. Aschersoniana Griibner. Op begroeide zonnige
heuvels, in loof- voornamelijk beukenbosschen, op
boschwegen, slechts op mergelhoudenden, vochtigen
grond. 'h. Jiini—Juli.

Niet in Herb.

(Valkenburg 1912 Henr. J. en W. in h. Henr.
et in h. W. en J. Echter volgens de Wever het
eerst in Zuid Limburg aangetroffen door de Heeren
Wachter en Jansen in 1910 te Oud Valkenburg
langs het pad van het kasteel Oost naar de Betsy
Perk-bank, vlak bij het spoor. Voorts Oud Valken-
burg: Hermitage 1910 herb. W. J. Oud Valkenburg,
Biebosch en Jansbosch 1912; Schin op Geul 1912;
Lemiers, helling langs de Selzerbeek 1913; Gulpen,
Osebosch en Vosbosch 1913 en Beek— Elsloo, bosch
Terhagen 1913 de W. in h. pr.)

Sclerochloa P. B.

1574. S. procumbens P. B. Op slijkigen bodem langs
de zeekusten, naar het schijnt in latere tijden niet
weergevonden, wat mede het geval is voor Belgie,
waar zij in 1870 bij Adinkerke door Demoor en
bij Ostende door Wesmaelen werd gevonden.
O. Juni—Aug. Verspreidingsgebied overigens At-
lantische kusten van Noord Spanje, Frankrijk, Britsche
eilanden, Zuidwest Noorwegen, de Syrische woestijn
en Mesopotamie.

In Herb.: Kampen 1847 R. B., v. Heyn.; Zwar-
tendijk aldaar 1846 R. B., T., 1855 R. B.; - Naarden
1864 O.; tusschen Muiden en Muiderberg 1848
Lac; Amsterdam v. H., 1844, 1848 Lac, 1848 FI.

SCLEROCHI.OA. POA. 2279

Amst., 1862 en 1867 O.; Plantage, Overtoom 1847
Fl. Amst.; IJdijk 1839 Buse; Zeedijk v. H.;
Overtoom, Plantage, Buitensingel, Haarlemmerweg,
Oosterdoksdijk Fl. Amst.; Overtoomsche weg 1834,
1835 v. H., 1845 Romb.; Funen 1857 Knuttel;
Sloterdijk 1845 Romb.

(Langs de Leidijk Kamperveen 1911 L. in h. pr.,
in h. Schipper, in h. Utr. en in R. H.; — Am-
sterdam 1880 K. A. in h. L.; — Zuid Beveland
1839 V. d. B. e. h. Broers en Duiveland D.z. e.
h. Broers (beide als Poa maritima) in h. W. en J.)

Bovendien: Spakenburg Wenck (Arch. 1. I. p.
557); — Spaarne bij Haarlem v. E. (Arch. 2. I. p.
421). Het eerst vermeld in Fl. B. S. p. 714. De
opgave van v. d. B. in Enum. Zeel. II. p. 20 van
Sclerochloa procumbens is door van den Bosch
in Prod. Ed. I. zelf reeds verbeterd in Sclerochloa
Borreri.

S. dura P. B. Moet vroeger tusschen Aken en
Vaals voorgekomen zijn. Cfr. Lijst de Wever p. 20.

Poa L.

1575. P. annua L. Allerwege op bebouwde en onbe-
bouwde plaatsen; lastig onkruid op wegen en paden,
tusschen de straatsteenen. 0, 0 en 0- Q.Mrt. — Nov.
In Herb.: De Burg op Texel 1860 Lac; dorp
Vlieland 1858 Lac; laantje bij het dorp Schier-
monnikoog 1860 S.; Rottum 1897 Schipper; —
wal Leeuwarden S.; tuin Oldeboorn 1868 v. T. ;
Bolsward 1864 J. M. de B.; — Sterrebosch Gro-
ningen Strat. ; — Coevorden 1859 Lac en S.;
Meppel V. Heijn.; ^ — Kampen, T., R. B., 1872
Hoek; Zwolle 1892, 1900 L.; Deventer 1877 K.;
Enschede 1903 Blijd.; — Ruurlo 1885 Ens.; Zutfen
1851 Gronem,; Gendringen 1903 Rust; Harskamp
1902 W. en J.; Renkum 1848 Buse; Arnhem

2280 POA.

Thomson (ook als P. prat.); Nijmegen B.. Th.
Abel.; Amersfoort Garj.; Hoogland 1854 D. S.;
Rhoodestein bij Neerlangbroek v. d. T.; Tjepma
tusschen stadsdam en de Meern 1840 v. d. T.;
Utrecht v. H.; — Naarden 1864 O.; Amsterdam
Splitg., 1845 Romb., Fl. Amst., 1857 Knuttel,
1867 O.; tusschen de steenen van den dijk Marken
1886 Boerl.; Urk 1852 Backer de Wit, 1884 S.;
Wieringen 1886 Lac; Haarlem 1843 Buse, Perin;
Haarlemmerhout 1870 Groll; Haarlemmermeer 1853
S. en Hartm.; Heemstede Buse; — Leiden 1829,
1833 Wtt., Dz., O., 1854, 1858 v. H. Jr., Perin;
Delftsche vliet aldaar 1780 v. Royen; Leiderdorp
1829 Wtt.; Wassenaar v. d. B.; Haagsche bosch
V. d. B., Dz., Chap.; 's-Gravenhage 1833 I. de L.
e. h. Groll, R. B.; Schiedam 1892 en Kralingsche
veer 1892 v. d. Voo; Rotterdam 1901 en Koedood
1901 W. en J.: Varkenoordsche dijk 1904 W. en J.;
Dordrecht 1836 Lac; — Zuid-Beveland v. d. B.;
Walcheren 1879 L.; Vlissingen 1881 Buijsm.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W.; — wallen Breda
v. A.; 's-Hertogenbosch v. Hov.
(3. villosa Bl. et Fingcrh. In Herb. 's-Gravenhage
1849 de Bruyn; volgens Arch. 1. (I*. p. 74 op
het Alexanderplein.

7. nemoralis v. d. B. in Prodr. Ed. I. p. 313. In
Herb. Schiermonnikoog 1860 S.; — Haagsche bosch
Dz. (ook in h. L.).

(Groningen overal R. de Boer en H. Kooi in
h. Heukels; Bellingwolde 1904 Schipper in h.
pr.; — Nietap Sanders in h. pr.; — Kampen
Bold. in h. Utr.; — Oosterbeek 1913 W. en J. in
h. pr.; Voorst 1904 Koornneef in h. pr.; Apel-
doorn J. Koornneef in h. Heukels; Randwijk,
Culemborg C. A. Backer, — Plantsoen Utrecht
1872 Costerus in h. pr. ; — Amsterdam 1909

POA.

2281

Geels in h. pr.; Oosterdokssluis Miq. in h. Utr.;
Willemspark aldaar 1898 v. Goor in h. pr.: Aards-
woud H. V. Ree in h. Heukels; Enkhuizen San-
ders in h. pr.; Noordwijk 1886 Struyk. in h. pr.;
Leiden 1900 Jongm. in R. H.; Voorschoten 1898
des T. in h. pr.; 's-Gravenhage R. B. en Haagsche
bosch 1896 v. Breemen in R. H., aldaar 1872
Posth. in h. pr.; Kolenaschweg Rozenbnrg Rot-
terdam en elders 1901, 1904 W. en J. in h. pr.;
Dordrecht 1880 Posth. in h. pr.; — Oudenbosch
1886 de Haas in h. pr. — algemeen Zuid-Limburg
de W. in h. pr.

/3. villosa BL et Fingerh. Winschoten 1894 Schip-
per in h. pr.

j. supina Rchb. {— varia Gaud.). Kolenaschweg
Rozenburg Rotterdam 1902 W. en J. in h. pr.
m. vivipara Koel. Rotterdam 1910 Wilke in h.
W. en J.

Bovendien: Terschelling en Ameland algemeen
Holk. Fl. p. 132; — Sneek, Balk, Drachten lijst
Brakm.; — op al de bezochte plaatsen in Drenthe
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 260); — Steenwijk,
Steenwijkerwolde enz. Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
353); van station Heino naar Nieuwe Wetering Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 417); Almelo, Albergen en
Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 197); Delden,
Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); Hen-
gelo, Borne, Haaksbergen, Oldenzaal Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 230); weg naar Diepenheim en —
Groenlo, straatweg Zutfen Bronsbergen Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 625); Winterswijk, Eibergen Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg Un. 1885 (Arch.
2. IV. p. 407); Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p. 85);
Vaassen, Epe Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); —
Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); Alkmaar,
Bergen Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273); Alkmaar,

2282 POA.

Heilo Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 239); - Brielle-
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 403); - al de
Zeeuwsche eilanden A. W. en L. (Arch. 2. III. p.
139 en VI. p. 134); tusschen Dishoek en Koude-
kerke, tusschen hier en Middelburg, tusschen Dom-
burg en Oranjebosch, tusschen hier en Vrouwen-
polder, tusschen hier en Veere, tusschen Veere
en Gapinge en tusschen Gapinge en Middelburg
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1037); — Bergen op Zoom
Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 356); — Venlo, Velden,
Arcen Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577); onmiddelijke
omgeving van Roermond, van Thorn naar de Groote
Peel Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Maastricht,
Amby, Gronsveld Un. 1861, Sittard, Maastricht,
Wijlre-Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 332).

Voorts vermeld door Pelletier; bij andere
schrijvers slechts als algemeen voorkomendfaangeduid.
1576. P. bulbosa L. Op zonnige plaatsen in dorre zand-
gronden. \. Mei—Juli. Plant van zuidelijker oor-
sprong, naar het schijnt in noordelijker streken inge-
voerd, doch blijkbaar in onze duinen volkomen
ingeburgerd.

InHerb.: Borkum*Bley; — bollenland Haarlem •••
1900 Greshoff; — Noordwijk 1837 Mb., S. S.,
Dz., Vinkeveld bij het koepeltje te Noordwijk 1889
V.; Noordwijk binnen achter de begraafplaats aan
de helling der duinen 1837 S. S., 1837 Mb., 1839
V. d. T., 1840 Lac. en C. J. Prince, 1897 V.;
duinen ten noorden van Noordwijk 1897 V.; bij
Noordwijk en Katwijk '■'' Mb.; duinen Katwijk D z. '),
1900 V ; Wassenaar S. S.

*) m. vivipara Koeler.

•) Deze groeiplaats, die ook van Hall in zijn Fl. B. S. p. 758
vermeidt, is waarscliijnlijk niet jiiist, doch zal Noordwijk moeten
luidcii. iii dien tijd, toen men zeer naijverig was op het bezit eener
zeldzame plant, werden degroeiplaatsen somtijds met opzet verkeerd

POA. 2283

(Beverwijksche duinen 1899 Docters v. Leeu-
wen e. h. Heukels; — Zeeduinen Katwijk 1900
V. Breemen in R. H.; Rotterdam * 1909 W, en J.
in h. pr. ; Kolenaschweg, Rozenburg aldaar * 1900,
* 1901 W. en J. in h. pr.; thans ook in Herb.
(Arch. 1914); Gorinchem 1913 Kloos in h. pr.,
*1912, *1913 Henr. in h. pr.).

Voorts als inlandsche plant vermeld door Boer-

haave Lugd. b. p. 162 n". 6, en in de Flora

Leidensis van de bekende groeiplaatsen.

1577. P. nemoralis L. In bosschen en op vochtige be-

schaduwde plaatsen in zandige streken. \. Jimi — Juli.

In Herb.; a. vulgaris Gaiid. Bosch te Zalk 1847
T.; Kampen v. Heijn.; IJselmuiden 1855 R. B.;
boschwijk bij Zwolle 1892 L.; Hoog Erve te Berkum
1901 L.; Wijhe 1905 L. ; bosschen Deventer 1877
K.; Twikkel bij Delden Un. 1870; Twikkelerbosch
1871 O.; Oldenzaal Un. 1895; langs den weg van
Enschede naar Glanerbrug onder Lonneker 1893 L.;
Glanerbrug 1905 Blijd., Mekkelholt bij Lonneker
en Enschede 1904 Blijd.; Rotermansvonder onder
Losser 1898 G. en V.; — Gorsel 1897 V.; bosschen
Twello 1877 K- (als Agr. vulg.); Park 't Loo 1852
v. H.; Leesten 1851 Gronem., Overdijkink aldaar
1851 Gronem.; Ruurlo nabij het park van den
huize Ruurlo 1887 Ens. ; Doetinchem des T.;
Enghuizen 1850 (wie?); bosch bij den Uilenpas bij
Doesburg Wtt., S. S.; Uilenpas 1880 Groll; op
de Poll 1843 B. W.; Oorsprong 1856 O.; Renkum
1849 Buse; Wageningsche berg 1848 Buse; Arn-

opgegeven, om anderen de gelegenheid te ontnemen de plant ook
zelf te verzamelen. Zoo is het mij bekend, dat Poa bulbosa, die het
eerst bij Noordwijk is gevonden, voor Katwijk werd aangegeven,
waardoor vele floristen haar aldaar meenende te zullen vinden, teleur-
gesteld werden. Het is zeker een middel om zeldzame planten aan
de al te groote begeerlijkheid van verzamelaars te onttrekken.

2284 POA.

hem S.; Nijmegen B.; Beek bij Nijmegen 1841
V. d. T., 1853 O., 1864, 1866 v. H.; Ubbergen v. H.;
huis Ubbergen Th. Abel.; Spoel te Culemborg
V. d. T. (als serotina); — Lockhorst 1894 Garj.;
Hoogland bij Amersfoort R. B. ; Grebbeberg 1898
V.; Grebbe 1827 v. H., Dz., 1837, 1838 Buse;
Scherpenzeel Dz.; Utrecht 1859 R. B.; bosch Wijk
bij Duurstede v. H.; Lekdijk aldaar 1833 Wtt.; —
Oostduin 's-Gravezande 1845 v. d. T. ; — Tete-
ringen Un. 1852; Oosterhoutschebosch en Liesbosch
V. A.; Eindhoven Dz.; Boxmeer Un. 1853; — Plas-
molen Un. 1853 (als P. triv.); langs de Maas te
Well 1876 Lac; Roeroever Roermond 1900 G. en
Jongm.; Maastricht J. C. Ploem; Rotspark Val-
kenburg 1900 V.; Beek en elders in Zuid-Limburg
1872, 1873 Lac; St-Geertruide 1894 V.
b. firmula Gand. In Herb. : Bosch te Zalk R. B.
(al.s serot.); - Voorst 1833 Wtt.; Rheede v. H.;
Westerbouwing bij Arnhem 1897 V.; Spoel te Culem-
borg v. d. T.; — Hoogendijk Amsterdam 1858
Lac; — duinen Wassenaar Dz.; Plasmoien Un.
1853; Bunde 1870 Groll; Savelsche bosschen
1894 V.

(Apeldoorn 1877 K- A. en Voorst 1879 L. in h.
L.; Middachterbosch 1897 Posth. in h. pr.; Beek-
huizerbosch 1906 en 't Woold bij Winterswijk 1904
des T. in h. pr.; Beek bij Nijmegen (1907 in h. pr.)
Koornneef in h. Heukels; Hemelsche berg bij
Oosterbeek 1897 V. Sur. in h. pr , station Laag
aldaar 1905 W. en J. in h. pr.; — tusschen Loos-
duinen en Monster 1902 v. Breemen in R. H.; —
Mook 1907 W. en J. in h. pr. (met gallen van
Hormomyia poae); heide ten Noorden van Reuver
1912 Danser in h. pr.; Epe 1911 W. en J. in h.
pr : Valkenburg 1912 W. J. en Henr. in h. W. en
J., 1913 Henr. en Zandvoort in h. Henr.;

POA. 2285

Maastricht 1892 de Haas in h. pr.; Nuth 1911

de W. in R. H.; algemeen in Zuid Limburg de W.

in h. pr.

(B. tenella Rchb. Boschje langs den Italiaanschen

weg Doorwerth 1905 W. en J. in h. pr.; Lochem 1911

Henr. in h. pr.

7. unifiora M. et K- Hemelsche berg 1905 en Oos-

terbeek 1913 W. en J. in h. pr.

5. agrostoides A. et G. Oosterbeek 1905 W. en J.

in h. pr.

s. Reichenbachii A. et G. Hemelsche berg 1905

W. en J. in h. pr. en als een der vele tusschen-

vormen tusschen Poa nem. var. vulgaris en Reichen-

bachii Arnhem 1913 W. en J. in li. pr.)

Bovendien: Hengelo, Oele, Woolde, Oldenzaal
Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 230); — Beekbergerwoud
1834 Wtt. (Tijdschr. III. p. 5 als S. rigidum Kth.)
— Haarlemmerhout — Westland v. E. (Arch. 2. I.
p. 421); -- Walcheren A. W. (Blaas) (Arch. 2. III.
p. 139); — langs de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 356); — Venlo, Blerik, Hamert Un. 1893 (Arch.
2. VI. p. 577); Thorn Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628);
Beek-Elsloo, Wijlre-Slenaken, Eijsden, Rijkholt K. en
G.; Simpelveld Kerkrade (Lac, K. en G. (Arch. 2.
V. p. 34); Pietersberg, Gronsveld, Gulpen, Epen
Un. 1861, Sittard Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 332).
r. uniflora M. et K. In diepe schaduw. Veel te
Oud Valkenburg (kluis) en bij het kasteel Caestert
lijst de W.

Voorts bij d e Gorter n°. 88 op de muren van de
kerk te Persingen Rainville; bij v. Hall veel-
vuldig in het bosch van Wijk bij Duurstede.
1578. P. palustris L (= P. serotina Ehrh. et Fl. B. S.
p. 86 = P. fertilis Hort. et Prod. Ed. I. p. 314).
In drassige weilanden, aan waterkanten. i-. Juni —
Juli, soms Sept.

2286 POA.

In Herb.: Duinen Ballum 1896 V.; — Haren 1829
V. H.; langs het Zeijldiep bij de Scheemda 1853
Strat.; — Meppel 1865 H. d. V.; — IJselmuiden
1855 R. B.; Zalk v. Heijn.; Zwolle langs het
Zwarte Water 1886, Boschwijk bij Zwolle 1892 en
de PeHkaan aidaar 1904 L.; Pothoofd Deventer
1893 L.; Denekamp Exc. Pl. 1905; Hardenberg

1892 L. en Carm.; — Zutfen 1835 Wtt.; Renkum
Buse; Wageningen 1885 K.; Nijmegen B.; Lekdijk
bij Culemborg Wtt.; — Eemdijk bij Amersfoort

1893 Garj.; Soestdijk en Baarn W. K.; Grebbe
V. H.; Utrecht R. B. (als nem. « vulg.); Westbroek
V. H., J. C. Broers; Lekdijk tusschen Wijk en
Sclialkwijk 1833 Wtt. ; Baambrugge v. d. T., 1850
Lac; Groenland tusschen Baambrugge en Vinke-
veen 1838 v. d. T.; — Amsterdam M. D. : Wees-
perzijde, Sloterweg Fl. Amst.; Aerdenhout Mb.;
— Leiden F. F. Hinxt;? Haagsche bosch 1864
H. d. V.; 's Gravenhage v. Breemen; spoorweg-
terrein tusschen Parallelweg en spoorweghaven
Rotterdam 1901 W. en J.; Noordendijk Dordrecht
1837 Lac; grienden aldaar 1837 Lac; Leksmond
1832 V. H.; Heikop en Vianen v. H.; greppel
achter het boschje van het Monnikhof Vianen 1836
en Histertsche kade te Heikoop v. H.; - Princen-
hage 1897 V; rivier de Mark bij Duivelsbrug v. A.;
slootkant bij Engeien 1900 G. en Jongm.; Vucht
1903 Exc. Pl.; buiten de Vuchtsche poort 's Her-
togenbosch v. Hov.; Valkenswaard v. H.; Eind-
hoven D z.

iGroningen Miq. in h. Utr. ; — Agelerbroek bij
Ootmarsum 1905 Blijd. in h. pr.; — Enkhuizen
Sanders in h. pr.; — Lisse 1897 V. S u r. in h.
pr.; Stadhouderslaan 's Gravenhage 1902 en Kranen-
burgerweg aldaar 1896 v. Breemen in R. H.;
Rotterdam W. en J. in h. Heukels, 1910 in h.

POA. 2287

pr. ; Kralingsche plaslaan aldaar 1910 Danser in

h. pr. ; Dordrecht Kloos (1913 in h. pr.) in h.

Heukels; Gorinchem 1913 Kloos in h. pr.; —

Oudenbosch 1887 de Haas in h. pr. ; Oisterwijk

Un. 1910 des T. in h. pr.; — beemden langs de

Geul te Meersen, Valkenburg, Houthem, Wijlre

1913, langs de Roode beek te Schinveld 1913 de

W. in h. pr.

j3. glabra Aschers. Deventer 1908, — Lochem-

Borculo 1911 en Sleeuwijk Henr. in h. pr. : —

Rotterdam 1901, 1910 en moerassen bij de Oude

Plantage 1904 W. en J. in h. pr.

r. effusa A. et G. Uiterwaarden langs den dijk over

het Kralingsche veer Rotterdam 1903 W. en J. in

h. pr. ; spoorwegterrein tusschen Spoorhaven en

Parallelweg 1901 W. en J. in h. pr.

S. fertilis A. et G. Dinkel Ootmarsum W. en J. in

h. pr. et in h. des T.

g. depauperata A. et G. Maasoever Rotterdam 1905

en Delfshaven 1906 W. en J. in h. pr.)

Bovendien: Bosch Oldruitenborch Vollenhove
1892 K. A. (Arch. 2. VI. p. 355); — Bloemendaal
en — Westland v. E. (Arch. 2. I. p. 421); — St.
Antonius eiland bij Maastricht 1890, 1894 de Haas
en Hoevenaars. (Arch. 2. VI. p. 567). Voorts
Slijk-Ewijk v. H. in Fl. B. S. p. 87.
1579. P. compressa L. Op oude muren, aan wegen en
dijken, op droge grasgronden. \. Juni—Aug.

In Herb.: muren Hollum Ameland 1896 V.; —
wallen Groningen 1837 v. H., 1856 Strat.; —
Meppel v. Heyn.; — bolwerk Kampen T.; aldaar
1847 R. B.; — Harderwijk 1865 R. B.; Kannenburg
bij Vaassen Un. 1890; Wageningen 1855 Buse;
Nijmegen B.; Ubbergen Th. Abel.; muren Zalt
Bommei Exc. Pl. 1903; — Rhenen 1851 O. (eerst
als Poa caesia, later als P. nemor. var. firm.); muur

2288 POA.

van een overoud klooster aldaar 1851 O.; oude
stadsmuur Amersfoort 1892 Heinsius; Amers-
foortsche berg 1893 Garj.; de Bilt 1837 Buse;
bosch achter Beerschoten bij de Bilt v. d. T. ;
Houten 1833 Wtt.; muren Utrecht v. Rees, v. H.,
1833 Wtt., 1836 D. S., 1859 Hartsen en R. B.,
1861 Hartsen, Groli; muur hortus aldaar 1836
DS.; muur bij de stal van de Geldersche Bloem,
buiten de Tolsteegpoort aldaar v. d. T.; buiten de
Tolsteegpoort 1860 Hartsen; — ? Amsterdam,
Jaagpad langs den Schenkel 1846 MD. ; Funen
Fl. Amst.; Singel bij het Karthuizer Kerkhof
Amsterdam 1863 O.; Hoorn aan den muur bij Zee
1898 Groll; Ruine Brederode bij Santpoort 1894 V.;
muren Haarlem Kerb., Buse, 1867 H. d. V., 1873
Burck; — muren Rijnsburg 1840 B. W. ; Katwijk

1833 Wtt. (als prat. hum.); duinen aldaar Dz. (als
P. prat. /2 latif. b. humilis); Hortus Leiden v. Royen,
1894 V.; muur bij de Koepoort v. Royen, Leiden
Dz. (ook als P. prat.-f3 latif. hum.), 1833 Wtt.,

1834 V. d. B., 1836 Mb., 1837 Lac, 1840 B. W.,
1843 Mb., S., 1845 Perin; muur Hoogewoerdspoort
1834 V. d. B.; Teijlingen S. ; 's Gravenhage G. B.,
V. Breemen; Maasdijk tusschen Oranjesluis en
Maaslandssluis 1847v. d. T.; Kolenaschweg Rozen-
burg te Rotterdam 1901 W. en J.; Maasdijk Oude
muur tusschen Rotterdam en Kralingsche veer 1901
Jongm.; kerktoren Brielle 1884 S.; — Zuid Beve-
land 1841 v. d. B, Heinikenszand 1842, dijken
Driewege 1839 en stadsmuur Goes 1840 v. d. B.; —
Zevenbergen en Bergen op Zoom Un. 1860; Eind-
hoven Wtt.; — Gennep 1875 Lac; muur kerk
Thorn 1900 G. en Jongm.; Zuid Limburg 1874
Lac; Bunde 1870 Groll; Borcharen U n. 1861.

(Pothoofd Deventer 1895 Tj. Sterringa in h.
Heukels; — Enkhuizen Sanders in h. pr.; Am-

POA. 2289

stefdam v. Goor in idem, vroeger Willemspark
aldaar 1898 v. Goor in h. pr„ 1911 G. H. H.
Zandvoort in h. Henr.; — Ruine Warmond 1893
V. Sur. in h. pr. ; Scheveningsche boschjes 1902
V. Breemen in R. H.; Delfshaven 1908 W. en J.
in h. des T.; Schiedam 1910 W. en J. in h. Kloos;
Rotterdam W. en J. in h. Heukels, 1903, 1912
W. en J. in h. pr., 1910 Danser in h. W. en J.;
Handelsterrein Roozestraat aldaar 1903 en Rozen-
burg aldaar 1901 W. en J. in h. pr. ; tusschen Rot-
terdam en Schiedam 1908 W. en J. in h. pr.;
KraHngsche plas-laan Rotterdam 1910 Danser in
h. pr.; Dordrecht 1899 Posth. in h. pr.; Gorinchem
1913 Kloos in h. pr.; — Domburg 1877 L. in h.
pr. ; Veere 1912 Struyk. in h. pr.; — Oudenbosch
1887 de Haas in h. pr.; — Maastricht 1911 Henr.
in h. pr.; St.-Pieter 1911 Posth. in h. pr.; Wijlre
1912 Schipper in h. pr.; muur langs de Maas te
Eijsden 1913 de W. in h. pr., overal op de hellin-
gen en bosschen op de krijtheuvels de W. in h. pr.
/3. muralis A. et G. Muur Kralingsche veer 1905
W. en J. in h. pr. ; — Sluis U n. 1913 in h. Kloos).

Bovendien: Texel Prodr. Ed. I. p. 315; —
Groenlo Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232); tusschen
de steenen buiten de voormalige Hunerpoort Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 335); — Bergen Un. 1871
(Arch. 2. I. p. 273); Westland, Voorne v. E. (Arch.
2. I. p. 421); — Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p.
239); droge wallen 's-GravenpoIder 1838, muren
Oostpoort, Noorddijk 1841, muren Haamstede, ruine
Wester Schouwen, Middeldijk lijst v. d. B.; —
rauren Roermond Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 628);
Pietersberg, Meersen, Valkenburg, Sittard Un. 1861;
Sittard, Beek-Valkenburg Un. 1883 (Arch. 2. IV.
p. 332).

Voorts bij de Gorter p. 24 aan 't huis te Brede-

144

2290 POA.

roode en buiten Franeker; en bij Leeuwa*rden in de
Fl. Fri s.

1580. P. Chaixii Vill. (-= P. sudetica Haenke.) In scha-
duwrijke bosschen, op beplante eenigszins vochtige
bergleem, voornamelijk in de bergstreken van het
midden- en hooggebergte. 1^. Juni—Juli.

Is bij ons of direct uitgezaaid of met ander gras-
zaad ingevoerd, misschien ook met kunstmest geim-
perteerd.

In Herb. : Het landgoed Roobrug vlak bij het station
Diepenveen 1899 Thijsse, 1900 K. A.; — onder
hooge niet zwaar belommerde eikenboomen op
droog terrein op het buitengoed het Hassink te
Epse 1894 K. A.; Park 't Loo onder hooge boomen,
waarschijnlijk met kunstmest aangevoerd 1900
Thijsse en K- A.

(Eerste Loo bij Gorsel 1905 Blijd. in h. des T.;
Eikenbosch Eerste Loo enz. 1902 G. en Jongm.
in R. H.; langs Glanerbeek en Dinkel van Glaner-
brug tot de Poppe 1902 G. en Jongrm. in R. H.

1581. P. trivialis L. Algemeen in weilanden, aan wegen
en dijken. \. Juiil—JuU.

In Herb.: Texel 1881 Groll (glad); Burg op
Texel 1860 Lac. (als P. prat.); Kerkhof Vlieland
1858 Lac. (als prat.); Terschelling 1887 V.; Mids-
land aldaar Un. 1886 (als P. prat.); Rottum 1897
Schipper; — Groningen v. H. ; buitenwerken aldaar
Strat.; Meppei v. Heijn.; — Kampen R. B., 1873
Hoek; Zwartendijk aldaar 1847 T.; Zwolle Lut-
tekersteeg 1887 en Nieuw Leusen 1898 L.; muren
langs den IJsel Deventer 1878 K.; Lonnekcr 1891
L,; Oldenzaal, Overdinkel en Enschede 1904 Blijd.;
Hardenberg 1893 L.; — Harderwijk 18G6 R. B.;
Apcldoorn 1872 en 1877 K- A.; Nijmegen B.; Oos-
terhoutsche bosch 1850, Ooische waard Beuningen
Th. Abel.; — Amersfoort 1833 Wtt., 1861 R. B.

POA. 2291

(als prat.), Garj., Driebergen 1832 Wtt.; Utrecht
1835 D. S. (als P. prat.), R. B. (als prat. ang.); —
het Gooi 1828 en 1829 Wtt. ; Amsterdam Splitg.,
Fl. Amst., (ook als prat.), O.. Legmeerpolder 1886
Boerl.; Enkhuizen 1896 Sanders; Wieringen 1856
Lac. (als prat.); Urk 1884 S.: Haarlem v. H., M. D.,
Buse, 1870 GroU; Bloemendaalsche bosch 1870
O.; Heemstede Buse; — tusschen Hillegommerbeek
en Noordwijk 1886 Boerl.; Bijweg Sassenheim
1839 V. d. T.; Ruigehoek 1897 V.; Leiden Dz.,
1833 Wtt, 1835 Mb., 1843 O., 1842 B. W, 1845,
1846 Perin, 1858 v. H. Jr., singels aldaar v. Royen;
Maredijk 1859 S.; Valkenburg 1835 S. S. (als P.
prat.); Haagsche Schouw 1833 Wtt.; op de Laak
Kagermeer 1901 Jongm.; 's-Gravenhage G. B.,
R. B. (ook als P. prat. ang.), v. Breemen; Beek-
laan aldaar la Chap.; Rotterdam 1850 O.; Kolen-
aschweg aldaar 1904 W. en J.; Rotte 1893, Veen-
polders 1893 en Schiedam 1892 v. d. Voo; dijk
langs de Maas te Schiedam en Delfshaven 1901
Jongm.; Oude Plantage 1892 v. d. Voo; dijk
Zwijndrecht 1837 Lac; Heikop en Gorinchem v. H.;
— Zuid-Beveland 1840 v. d. B. (als f. pratensis en
als f. pascuorum); Westerschans 1839 v. d. B.;
Yerseke 1839 v. d. B.; haventerrein Vlissingen 1888
L.; Houtloodsen kanaal aldaar Un. 1902; Zeeuwsch
Vlaanderen 1863 A. W.; — buiten de Ginneken-
poort V. A.; langs dijk Zuid Willemsvaart v. Hov.;
Vuchtsche heide v. Hov. (als P. prat.).
/3. vulgaris Rchb, = P. tr. /3. coarctata Rchb. in
Prodr. Ed. I. p. 314; volgens A. et G. de meest
algemeene vorm, waarvan het vreemd schijnt dat
bij ons de var. coarctata hoofdzakeiijk op zilte
gronden schijnt voor te komen. A. et G. noemen
de var. coarctata niet, maar aangezien de Prodr.
Ed. I. bij dezen vorm Reichenbach's t 1653citeert,

2292 POA.

dezelfde figuur, die in Ascher son und Grabner
ten bewijze van hun vulgaris dient, moeten deze beide
vormen wel synoniem zijn.

In Herb.: Zeedijk bij de Rijkskeet Vheland 1869
Holk.; — Hardervvijk R. B.; Oosterhoutsche bosch
1850 Th. Abel.; — zeedijk Marken 1886 Boerl.
en V.; Heemstede Buse; — zilte gronden Zuid-
Beveland v. d. B.
y. stricta Doll. {— forma tristis Aschers.X

\\\ Herb.: Mastenbroekerpolder bij Zwolle 1894
L.; — Amersfoort 1861 R. B. (als P. prat. latif.
anceps); — Beeklaan la Chap.; Overmaas 1854
O.; de Rotte 1893 v. d. Voo; Gorzen tusschen
den Varkenoordschen dijk van IJselmonde naar
Hiilesluys 1901 Jongm.; — Zilte gronden Zuid-
Beveland v d. B

(Heerenveen Kuyper in h. Utr. ; ---- Winschoten
1894 Schipper in h. pr.; Kampen Bold. in h.
Utr.; Olst 1895 Carm. in h. pr. : — Apeldoorn
1903 Koornneef in h. pr.; Arnhem Pulleinh.
Utr.; Rijswijk Gkl. v. Wagensveld en Randwijk
C. A. Backer in h. Heukels; — Soestdijk 1903
Koornneef in h. pr. ; Driest Hilversum 1902
Costerus in li. pr. ; Zandbergen Bussum 1899
Koning in h. pr.; Bussum, Naarden 1894 V. Sur.
in h. pr.; Amsterdam Miq. in h. Utr., 1903 Koorn-
neef in h. pr.; Huizen en Vogelenzang 1899
Docters van Leeuwen in h. Heukels; —
Noordwijk 1886 Struyk. in li. pr. ; Wassenaar 1900
B. I^Tuweis en Jongm., Leiden 1899 Jongm.,
's-Gravenhage 1891 R. B. en Scheveningsche bosch-
jcs 1896 V. Breemcn in R. H.; 's-Gravenhage
1872 en Dordrecht 1892 Posth. in h. pr., aldaar
1913 Kloos in h. pr.; Vianen C. B. B. in h. Cos-
terus; — Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr. ;
— algemeen Zuid-Limburg de W. in h. pr.

POA. 2293

^. vulgaris Rchb. Kolenaschweg Rozenburg te Rot-

terdam 1904 en Rhoon 1905 W. en J. in h. pr.

/3. effusa A. et G. Noordwijk 1912, Rotterdam 1902,

braakliggend bouwland Hillesluys 1902 W. en J.

\n h. pr.; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.

2. semineutra Richter. Oude Plantage Rotterdam

1904 W. en J. in h. pr.

r. stricta Doll. Amsterdam 1909 Henr. in h. pr. ; —

station Vlaardingen 1902, Schiedam 1910 en Helle-

voetsluis 1909 W. en J. in h. pr.; Gorinchem 1911

Henr. in h. pr.

a. glabra Doll. Amsterdam 1913 W. en J. in

h. pr.

s. multiflora Rchb. Kolenaschweg Rozenburg te

Rotterdam 1904 en — Valkenburg 1912 W. en J.

in h. pr.).

Bovendien: Texel in den Eijerlandschen polder
en Schiermonnikoog bij het dorp niet- algemeen
Holk. Fl. p. 133, laatstgenoemd eiland 1860 S.
(Arch. 1. V*. 230 en p. 263); — Eesveen Un. 1892
(Arch. 2. VI. p. 353); — Marken 1886 Boerl. en
V. (Arch. 2. V. p. 57, niet vermeld p. 60); Haar-
lemmermeer 1853 Hartm. en S. (Arch. 1. III. p.
289); Renbaan bij Zandvoort en Waterleiding aldaar
— Westland, Voorne v. E. (Arch. 2. I. p. 421);
Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 403); —
Schouwen en Duiveland, Oost- en West-Zeeuwsch
Viaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 139); tusschen
Dishoek en Zoutelande, tusschen Domburg en
Oranjebosch; tusschen Vrouwenpolder en Veere,
tusschen Veere en Gapinge Un. 1902 (Arch. 3. II.
p. 1037); — Sittard, Beek-Valkenburg Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 332).

/3. vulgaris (coarctata) Deventer Cop. in h. Dav.
Prodr. Ed. I. p. 314.

Voorts bij oudere schrijvers slechts als algemeen

2294 POA.

voorkomende plant vermeld; door Bruinsma opge-
geven voor Franeker en Leeuv/arden.
1582. P. pratensis L. AUerwege in weilanden, aan wegen,
op bebouwde en onbebouwde gronden. \. Mei—JuU.
oi. vulgaris Gaud. de algemeene weidevorm.

In Herb. : Oosterdorp Texel Holk., Midsland naar
Westterschelling 1869 Holk.; — Leeuwarden S.; —
Haren 1848 v. H.; — Meppel v. Heijn.; — Kampen
R. B. (als ^), 1851 T. ; Straatweg Nieuw Leusen
1896 L.: langs den grintweg van Enschede naar
Espelo 1901 L, (als «); langs Glanerbeek en Dinkel
van Glanerbrug tot de Poppe 1902 G. en Jongm.;
Enschede 1904 Blijd.; — Molenbosch Ruurlo 1886
Ens. (^); Apeldoorn 1877 K. A.; Ede, Bennekom
1856 V. H.; Nijmegen B., Th. Abel.; — Naarden

1864 O.; Amsterdam 1868 O.; Westerdoksdijk
1859 V. H.; Urk 1852 B. de Wit; bosch te Bergen
Un. 1891; Zeedijk Marken 1886 Boerl. en V.;
Haarlemmerhout 1870 Groll; Haarlem 1837 Buse;
— tusschen Hillegommerbeek en Noordwijk 1884
Boerl.; Leiden 1837 Lac, Dz.. S., Pierot, Perin,
1858 V. H.; stadssingel 1833 Wtt.; Katwijk Kerb.;
Wassenaar Perin, Dz.; 's-Gravenhage R B., 1902
V. Breemen, duinen aldaar V. Z.; Haagsche bosch

1865 H. d. V.; duinen Monster W. en J. ; Schiedam
1892 V. d. Voo; Kolenaschweg Rozenburg Rotter-
dam 1901 W. en J.; Rotterdam 1850 O.; — Wei-
landen Zuid-Beveland (ook als ^. en |3.) 1838 v. d. B.;
Kattendijke 1840 v. d. B.; Domburgsche Manteling
1899 Ogt. ; — buiten de Ginnekenpoort v. A.;
Eindhoven Dz.; — Valkenburg 1866 H. d. V.

/3. angustifolia Sm. Niet zelden op kalen bodem.
In Herb.:? Rottum 1869 Holk.; — Leeuwarden
S.; — Haren en — Paterswolde v. H.; — Kampen
1847 R. B. (als r); Zandberg aldaar 1848 R. B.
(als varieg.); — Harderwijk R. B.; huis le Ruurlo

POA. 2295

1886 Ens. (als y.); Nijmegen B.; — Amersfoort
1891 Garj.; Utrecht v. H.; Amsterdamsche straatweg
aldaar v. d. T.; — Monnikendam 1886 Boerl. en
V.; Urk 1852 Backer de Wit; Amsterdam 1868
O.; Haarlem Splitg. (als 7.), Bu se (als /3.); Haar-
lemmerhout (als (2.) Buse, 1870 Groll; — Leiden
1836 Mb. (als /3.), 1837 Lac. (als (2. en ook als
varieg.); stadssingel aldaar 1833 Wtt.; Valkenburg
V. H.; steenen sluis Katwijk aan Zee 1821 de Haan;
's-Gravenhage 1902 v. Breemen; Delft v. S. V.;
Schiedam 1892 v. d. Voo; spoorwegterrein tusschen
Spoorweghaven en Parallelweg Rotterdam (als ang.)
1902 W. en J.; Rotterdam 1850 O. (als (2); — Zuid-
Beveland 1839 v. d. B. (als i3 en r en als lat. hum.);
Domburgsche Manteling 1899 Ogt.; — Eindhoven
Dz.; — muren Valkenburg 1866 H. d. V.
7. setacea Mb. et Kerb. (Flora Leidensis 1840 p. 331)
op droge plaatsen,

In Herb.: Coevorden 1859 Lac. en S.; — Kampen
T. ; — batterijen Vossegat Utrecht v. d. T.; Utrecht
1835 Wtt.; — Amsterdam v. H.; Amstelveensche
weg 1842 Bierens de H. (P. N. S.); Hoogendijk
aldaar 1840 Romb.; IJpolder 1875 Groll; Haar-
lemmerhout 1870 Groll; Haarlem Spl i tg. (als r);
— muren Kerkhof Noordwijk binnen 1897 V. ; Steenen
Sluis Katwijk aan Zee 1821 de Haan; Leiden S. S.,
Dz. en Mb. (als 7), 1859 S.; Leidsche vaart S. S.;
's-Gravenhage R. B., 1902 v. Breemen; duinen
aldaar V. Z.; Haagsche bosch v. d. B. (als 7);
Wassenaar Dz.; Dordrecht 1838 Lac. (als 7); —
weiland Zuid-Beveland 1839 v. d. B. (als 7); St-
Kruis 1861 A. W.; — Speelhuis Breda v. A.
5. subcoerulea A. et G. (= b. humilis Ehrh. nomen
nudum). In schaduwrijke, droge bosschen.

In Herb.: Texel 1881 Groll; — Haren v. H.;
Groningen 1856 Strat. (als /3); — - tusschen Olden-

2296 POA.

zaal en Ootmarsum 1896 L. (als ^. latif. a. anceps);
— Eester Loo bij Gorsel 1902 G. en Jongm.: —
Beerschoten bij de Bilt v. d. T.; Utrecht v. H.
(radice tuberosa d. \v. z. met galvormingen); —
Station Zwammerdam 1901 G. en Jongm.; —
Princenhage 1897 V.

e. costata Hartm. Op vochtig zand in de duinen
en aan den oever van kustmeeren, vooral op eenigs-
zins zilten bodem.

In Herb.: Texel 1860 Lac; Westerveld aldaar
1869 Holk.; tusschen de Burg en de Westen op
Texel 1869, Vlieland 1869, Oosterveld aldaar 1869,
Westerveld aldaar 1869 Holk.; Rottum (?) 1861 Lac.
en Kniittel, 1897 Schipper; — Kolonie van
Weldadigheid 1828 v. H.; — duinen Haarlem
Splitg. (als ^ en als varieg.), Buse; Overveen
Buse; vochtige duinvalleien Wijk aan Zee 1860
S.; — Katwijk 1833 Wtt., v. H.; duinen aldaar Dz.
(ook als X c), S.; zandgrond bij 's-Gravenhage 1849
de Br. (als x b); Zorgvliet aldaarV. Z.; — haven-
dijk Goes 1839 v. d. B.

Als P. pratensis X latifolia Whe a anceps Gaiid.
(Cfr. Prod. Ed. 1. p. 314—315) bevinden zich nog
altijd in het Vereenigingsherbarium de beide reeds
in de eerste editie van dit werk genoemde planten:
slootkant 'sGravenhage 1849 de Br. en — Zuid
Beveland v. d. B. Beide schijnen mij hybriden toe;
althans het onderste kroonkafje is drienervig. Reeds
O. Kuntze vermoedde in deze anceps-vorm hybride
natuur n.l. P. annua X pratensis, welke meeningvol-
gens Ascherson en Griibner niet eens de moeite
waard is om te weerleggen Cfr. Syn. p. 429.

Aanm.: De hierboven in den te.xt aangegeven letters hebben

betreki<ing op de verdeeling in de eerste uitgaaf van den

Prodromus (p. 315). Hicr toch werd P. pratensis ingedeeld
als volgt:

i

POA. 2297

X, latifolia Weihe (foi. omnibus pianis) met

a. anceps Gaud. (culmo compresso, fol. latis, spic. multi-
floris).

b. humilis (P.) Ehr. (vix pedalis, spic. paucifloris).

c. dunensis (v. d. B.) caespite densissime stolonifera, culmis
digitalibus, fol. convoiutis, rigidis).

/3. diversifoUa (fol. culmeis pianis, radicalibus complicato-

angustatis).
y. angustifolia Gaud (fol. omnibus compiicato-angustatis. Hiertoe

a. variegata (var. y.? Fl. B. S.).
5. setacea Mb. et Kerb. (fol. omnibus setaceo-complicatis pla-

nisve, angustissimis).

Het zij den iezer overgelaten, deze vormen met de thans
in gebruik zijnde in overeenstemming te brengen. De var.
dunense zal wel onder costata ondergebracht kunnen worden ;
diversifolia schijnt de tegenwoordige angustifolia te zijn, terwijl
de oude angustifolia vrijwel onder setacea thuis hoort. De
vorm variegata moet dezelfde zijn als f. Lejeunei Richter.

(Leeuwarden 1905 Schierb. in h. pr. ; — Gro-
ningen overal R. d e Boer en H. Kooi in h.
Heukels; Winschoten 1896 Schipper in h. pr.;
— Vollenhove 1893 Carm. in h. pr. ; Kampen
Bold. in h. Utr., Zwolle 1886 en 1894 L. in h.
pr.; Lonneker 1904 Blijd. in h. pr.; — Hasselt 1894
Carm. in h. pr. ; Apeldoorn 1872 K- A. in h. L. ;
Doetinchem 1902 des T. in h. pr.; — Utrecht
Kuyper in h. Utr. ; Soestdijk Koornneef, Ab-
coude 1896 Heukels; — 's Graveland en Bussum
Docters van Leeuwen in h. Heukels; Am-
sterdam 1903 Koornneef in h. pr., M i q. in h.
Utr. ; Aardswoud H. v. Rce in h. Heukels; Enk-
huizen, Hoogkarspel Sanders in h. pr.; Overveen
1903 Koornneef in h. pr.; — Katwijk Dz. in h.
Utr.; en 1899 Jongm. in R. H. (als Koel. crist.);
Oegstgeest 1892 V. Sur. in h. pr. ; Haagsche
Schouw bij Leiden 1896 des T. in h. pr.; Krone-
stein Zoeterwoude 1899 Jongm., 's-Gravenhage
R. B. (als Brom. tect.), Dekkersduin aldaar 1897 en
Huis ten Bosch 1896 v. Breemen in R. H.; Delft

2298 POA.

1875 L. in h. pr. ; muur Schaardijk Rotterdam 1907

Danser in h. pr. ; — Alml<erk Backer in h

Heukels; Oudenbosch 1887 de Haas in h. pr.;

— Valkenburg Steichen in h. pr.; Schinveld 1911

A. de W. (als Avena prat.) in h. W. en J. en in h.

d es T. ; algemeen in Zuid Limburg de W. in h. pr.

X. vulgaris Gaud. Arnhem 1908 Henr. in h. pr.;

Rotterdani 1904, Kolenaschweg Rozenburg aldaar

1904, St. Albrechtspad aldaar 1903 W. en J. in h. pr.;

f2. anceps Gaiid. Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.;

Gorinchem 1911 Henr. in li. pr.

y. eragrostiformis A. et G. Gorinchem 1913 Henr.

in h. pr.

$. Lejeunei A. et G. Oost Voorne 1906 W. en J.

in h. pr.

5 angustifolia Sm. Rotterdam 1902, 1904, Hiile-

sluys 1902, Oost Voorne 1900 en tusschen Brielle

en Rockanje 1900 W. en J. in h. pr.

^. setacea Mb. ct Kerb. Handelsspoor Hillesluys

1902, Schiedam 1909 W. en J. in h. pr.

VI. latifolia Wlie Rotterdam 1908 W. en J. in h. pr.

fl. subcoerulea A. et G. Kiezelbak Gouda 1903,

Hoek van Holland 1911 W. en J. in h. pr. ; Katwijk

Dz. e. h. Broers in h. W. en J. (als humilis).

/ costata Hartm. Oost Voorne 1906 W. en J. in

h. pr.

var. longiligulata W. et J. Rotterdam 1904 W. en

,1. in h. pr.).

Bovendien: Kerkhof Vlicland 1858 Lac. (Arch.
1. II. p. 241); — Hoogeveen 1859 Lac. en S. (Arch.
1. V. p. 260); - Delden, Twikkelerbosch Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 201); — Varsseveld, Groenlo Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 232); - Hilversum Un. 1872
(Arch. 2. I. p. 307); Wieringen 1856 Lac. (Arch.
I. IV. p. 241); — Brielle-Rockanje Un. 1887
(Arch. 2. V. p. 403); — Walcheren, Oost en West

POA. 2299

Zeeuwsch Vlaanderen, Schouwen en Duiveland A.
W. (Arch. 2. III. p. 139); Dishoek, Veere Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1038); — Gronsveld Un. 1861,
Sittard, Wijlre-Slenaken U n. 1883 (Arch. 2. IV. p. 332).
x. latifolia Whe. — vulgaris Gaud. Inlage Noord-
dijk lijst V. d. B.

/3 angustifolia Sm. Beuningen Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 335); — Bloemendaalsche bosch v. E.
(Arch. 2. I. p. 421).

y. setacea Mb. et Kerb. Muur op het Manpad v. E.
(Arch. 2. I. p. 421).

a. subcoerulea A. et G. (= oi. latif. b. humilis.
Prod. Ed. I. daar door v. d. B. in T. IX. p. 264
Reichenb. Fl. Germ. I. pl. 1651 aangehaald, welke
tevens als bewijs voor subcoerulea bij Ascherson
dient). Vlieland, — Overveen, — Katwijk v. E.
(Arch. 2. I. p. 421); — Zuid Beveland in siccis et
ruderatis v. d. B. in Tijdschr. IX. p. 264.

De vormen y. angustifolia a viridis en b. variegata
worden in laatstgenoemd tijdschrift ook voor Zuid
Beveland aangegeven, in pratis, pascuis etc.

Dat deze variegata = Lejeunei is, volgt uit de
voor beiden als bewijs aangehaalde plaat van
Rchb. T. LXXXVIII f. 1652.

Voorts reeds vermeld in Kruydt-Boeck 1608 en
bij Pelletier; terwijl de vorm angustifolia v. Hall
no. 108|3 in de Flora Leid. p. 331 wordt aange-
geven aan de Haagsche trekvaart bij Leiden en
Voorschoten S. S.; bij den Leidschen Dam Dz.

Aanm.: Een enkel woord dient over Poa spicata L. gezegd.
Deze werd door de Gorter sub n'^. 90 (p. 25) gemeld voor
op de wallen en onder aan de muren in het zand te Delfziji
aan den Dollart en ook bij Franeker, verzameld door R a i n-
ville. V. Hall. die het herbarium Rainville uit eigen
aanschouwing kende, heeft reeds G o r t e r "s opgave terugge-
bracht tot Glyceria maritima (Cfr. syn. gram. indig. p. 76 en
Fl. B. S. I. p. 88). Toch vermeldt v. Hall deze soort in

2300 POA.

zijne Flora onder n". 112 in de Hollandsche duinen op gezag
van De Candolle. In Arcli 1. i. p. 383 brengt v. d. Bosch
de plant reeds onder de soorten. die om hare geographi-che
verspreiding met genoegzame zekerheid als inlandsch mogen
betwijfeld worden. Vooreerst bespreekt hij aldaar de waarde
dezer P. spicata als soort, die zeer twijfelachtig is, wat ook
door Ascherson en Grabner Syn. II. p. 437 erkend
wordt, die het oordeel van Hackel aanhalen, dat het ver-
moedelijk een Festuca soort zoude zijn, behoorende tot de
Sectie Nardurus. Van den Bosch geeft aan dat de opgave
in de Fi. B. S. berust op het getuigenis van De Candolle
in eenen brief aan Prof. Kops in het jaar 1799 geschreven.
Maar voegt v. d. B o s c h er aan toe, wij mogen ons echter
door den naam des grooten mans niet in het voorgenomene
onderzoek laten bevooroordeelen. De bedoelde lijst, waarvan
ik geruimen tijd geleden een afschrift bij den Heer F. W. van
E e d e n kon raadplegen en die ik overgenomen heb in mijne
Plantengroei dcr Duinen p. 66 was getileld : „PIantae in dunis
repertae in Hollandico meo itinere" en hierin komt werkelijk
voor „Poa spicata, dans les vallons herbeu.x". Onbekend waar,
doch De Candolle is geweest te Duinkerken, Nieuwpoort,
Furnes, Walcheren, Scheveningen, Haarlem, Groet en Callants-
oog, den Helder en Texel. Hij bezocht de duinen in 1799 en
geeft aan dat hij „moi meme. enfin, en herborisant dans les
dunes j'y ai rencontre quatrc vingt-cinq plantes. qu'on n'y
avoit pas encore indiquees, d'ou Ton voit quc le nombre des
especes qu'on sait croitre dans les dunes s'eleve a trois cent
soixante-onze." (Mem. sur la fertilisation des Dunes. Extr. des
Ann. de 1' Agriculture Franvaise t. Xlll. p. 18.) Ascherson
cn Grabner zeggen voorts van deze plant: Diese von
Richter (Pl. Eur. I. p. 88) dcr vcrdienten Vergessenheit
enlzogene Angabe wird sich wohl sduverlich aufkliiren lassen,
da die Pflanze von R. Buser vergeblich in De Candolles
Herbar gesucht wurde". Vermoedelijk heeft deze opgave be-
trekking op de oude Koeleria cristata. die in de duinen alge-
meen is en door D. C. niet genoemd werd. noch uit een
ander handelschrift van A. P. De Candolle „Flore des
Dunes". (Cfr. Plantengroei der duinen p. 72.). De soort leeft
in onze litteratuur nog eens op in de Flor. Fris. als Poa rigida
bij Franeker.

BRIZA. 2301

Subtribus F e s t u c i n a e A. et G.
Briza L

1583. B. maxima L. Uit liet gebied der Middeilandsche
Zee, maar in noordelijl<er streken als siergras, vooral
voor Makartbouquetten gekweekt en nu en dan uit
tuinen ontvlucht. 0. Mei-~Jimi.

Niet in Herb.

Noordwijk 1910 L. Dorsman, Rotterdam 1900
W. en J. in h. pr. (vindplaats bij een vroegere
kweekerij, Arch, 1914.)

1584. B. media L. In weilanden, langs wegen en dijken,
gaarne op veenachtigen grond. \. Juni — Juli.

In Herb.: Cambuurtspadje Leeuwarden 1860 H.
Albarda, 1864 J. M. de B.; — achter het sterre-
bosch Groningen 1854 v. H., 1868 Holk., 1857
Spree; Reitdijk even buiten de Boteringepoort
Groningen Strat.; — Meppel v. Heijn.; — Kam-
pereiland R. B.; Kampen 1847 R. B., 1858 T.;
Zwolle 1893 L.; IJseldijk aldaar 1875 v. T.; Deventer
1846 T., 1877 K-; Pothoofd aldaar Romb.; Losser
1893 L.; Lindermaten 1904 Blijd.; - Zutfen 1883
C. V. d. Broek; Voorst 1834 Wtt.; Ruurlo 1885
Ens.; batterijen Doesburg L. Buckler; Beekbergen
1873 K. A.; Rheede v. H.; Arnhem Thomson;
Nijmegen B.; Th. Abel.; Oosterhoutsche bosch
Th. Abel.; Glacis van Nijmegen bij de Hunnerberg
B.; Spoel bij Culemborg 1833 D. S.; Culemborg
1844 Wenck; — Bavoort 1894 Garj.; Zeist O
Wikkenburg 1832 Wtt.; Schalkwijk Wtt.; Beer
schoten bij de Bilt v. d. T.; Abcoude 1846 Romb.
Waverveen 1840 (C. D. Wtt.?); — Funen Fl
Amst.; Breesaap V. Z.; Zandvoort 1854 DS.
Bentveld 1870 Groll; voetpad naar Zandvoort

2302 BRIZA.

Kerb.; Overveen 1838 Buse, 1866 O.; Haarlem
1837 Buse; Haarlemmerhout 1872 Burck; wallen
Haarlem 1861 v. H.; duinen aldaar Sp 1 itg.; Heem-
stede 1872 Groll; — Hillegommerbeek-Noordvvijk
1886 Boerl.; Lisse Exc. 1882; Sassenheim M. D.;
1845 O.; Poelgeest Fockema; Leiden S. S., 1836
Mb., 1840 B. W., 1843 de Vriese (P. N. S.), 1851
S.; Singels aldaar 1846 O.; Haagsche Schouw
V. d. B.; Doelen binnen Leiden Perin; Kanaal
Katwijk V. d. B.; Katwijk 1889 B. W.; Persynspan
S. S.; de Vink 1829 Wtt.; Wassenaar Dz., Pierot,
S.; Groot Berkheij 1898 V.; Haagsche bosch v. d.
Cop.; vlakte van Waalsdorp V. Z., S. S.; 's-Gra-
venhage v. S. V., 1832 I. de L. e. h. Groll, v.
Breemen; duinen aldaar G. B., 1854 v. d. B.;
Loosduinen 1854 v. H. Jr., 1893 la Chap.; Hoek
van Holland 1895 V.; duinen aldaar 1901 W. en J.;
Staalduin 1904 en Platteweg Gouda 1902 W. en J.;
Rotterdam 1851 O.; buitenplaats Woudenstein aldaar
1901, Oosterdijk aldaar 1904 en Handelsterrein 1906
W. en J.; Louterbloemen bij Dordrecht V; — Zuid
Beveland v. d. B.; Oosterzwake 1839 en havendijk
Wilhehninadorp 1843 v. d. B.; Koudekerke 1874 L.;
Vlissingen 1881 Buysman; Zeeuwsch Vlaanderen
1861 A. W.; — Loopschans Breda v. A.; polder
Werkendam 1837 Lac; fort Isabel en het Kamp
bij 's Hertogenbosch v. Hov.; Waalre 1903 Sloots;
— Koningsveen zuidzijde Ottersum 1897 G. en V.;
Venlo 1900 Rieter; Hussenberg bij Beek 1872
Lac; Valkenburg 1841 Buse, 1901 V.

(Koudum Brakm. in h. pr.; St. Jacobi Parochie
1906 Schierb. in h. pr. ; — Walmbekke bij Lon-
neker 1904 Blijd. in h. pr. ; — de Pierik bij An-
gerlo 1899 des T. in h. pr. ; Randwijk en — Vrees-
wijk C. A. Backer in h. Heukels; Soestdijk 1903
Koornneef in h. pr. ; WiUige Langerak 1913

BRIZA. 2303

Kloos in h. pr.; — heide Hilversum-Loosdrecht
1904 V. Goor in h. pr. ; Valkeveen bij Naarden
1899 Koning in h. pr.; — Ruigehoek 1886 Struyk.
in h. pr., 1894 V. Sur. in h pr.; Oegstgeest 1885
Struyk. in h. pr.; Rijngeest aldaar 1894 en Lisse
1894 V. Sur. in h pr.; duinweide Berkheij 1902
Brussaard in h. pr.; Zeeduinen 1896 en Dekkers-
duin bij 's-Gravenhage 1896, 1897 v. Breemen,
Loosduinen Bolten in R. H.; Terheide bij Monster
1908 Brussaard en Hoogenr. in h. pr. ; Voorne
1899 Jongm. in R. H.; duinen Oost Voorne 1909
Danser in h. pr. ; Hoek van Holland 1911 en
Rotterdam 1904 W. en J. in h pr. ; — Torenpolder
Wissenkerke N. Bev. 1904 Schipper in h. pr. ;
Oosterhavendijk Middelburg 1870 S. Lako in h.
pr.; — Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr. ; Breda
1897 Bolten in R. H.; Prinsenhage 1881 Posth.
in h. pr. ; — Lauberg Maastricht 1909 de Haas
in h. pr. ; Valkenburg Steichen in h. pr.; al-
gemeen in vochtig weiland, ook op de iets vochtige
plaatsen in de grasvlakten der krijtheuvels (Geulem,
Valkenburg, Wijlre etc. de W. in h. pr.).

Bovendien: Tusschen Raalte en Wijhe Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 417); Hengelo, Hasselo, Weusthag,
Lutte Un. 1895 (Arch. 3. I: p. 230) ; — Winterswijk
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 407); Bemmel, tusschen Ressen en
Bemmel, Neerbossche broek Th. Abel. (Arch. 2.
V. p. 335); Apeldoorn K- A. (Arch. 2. III. p. 207);
— Zeist lijst Brakm.; — Callantsoog-Petten Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 239); Castricum, Wijk aan Zee,
Heerenduin, Bloemendaal, Brouwerskolk, Rozewater
bij Bentveld, Haarlemmerhout, Groenendaal onder
Heemstede — Westland en Voorne lijst v. Eeden
(Arch. 2. I. p. 421); Delft de W. Ha m er (Arch. 2.
II. p. 31); Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2 V.

2304 BRIZA.

p. 402); - Hoek A. W. (Arch. 1. IV. p. 310); al
dc Zeeuwsche eilanden A. W. en L. (Arch. 2. III.
p. 139 en VI. p. 134); tusschen Rammekens en
Rithem, tusschen Oranjebosch en Vrouwenakker,
tusschen hier en Veere, Oosternieuwlandsche polder,
tusschen Gapinge en Veere Un. 1902 (Arch. 3. II.
p. 1037); Haven te Wemeldinge en Sas van Gent
1839, bosch Haamstede, wegen en dijken Duiveland
zeer algemeen lijst v. d. B.; — Bergen op Zoom
Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 356); - Velden Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); Pietersberg, Maastricht, Val-
kenburg, Gulpen Sittard Un. 1861, Sittard, Beek-
Valkenburg, Maastricht, Gulpen, Wijlre-Slenaken Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 332).

Voorts vermeld door Munting. Volgens de
Gorter veel op zandige plaatsen bij het huis te
Dorth in het graafschap Zutfen; bij Wageningen en
buiten Alkmaar tusschen Egmond op den Hoef en
Bergen; volgens de Fl. Leid. Katwijk bij het
Mallegat en op de landen tusschen het kanaal en
den rijweg Kerb.: op den stadsmuur bij de Koe-
poort; aan den weg naar Voorschoten bij het huis
ter Wadding. Aan den weg bij Persijn Mb., Rijndijk
bij het Haagsche Schouvv, langs de Lage Morsch
bij de lijmfabrieken aan de slooten bij Endegeest.
13. serotina v. Hall panicula erecta oblonga coarc-
tata, locustis ovatis purpureis, erectis, 5-floris: in
de duinen en droge zandstreken van Waalsdorp bij
's-Gravenhage v. S. V. (Gfr. v. Hall. Syn. gram.
1821, p. 68 en Fl. B. S. I. p, 78).
1585. B. minor L. Plant uit het Middellandsche zeege-
bied, maar herhaaldelijk elders ingevoerd en ook
gekweekt voor Makartbouquetten. Q. Juni—Juli.

Niet in Herb.

(Wormerveer 1913 Jansen en Kloos in h.
Kloos en in h. W. en J.).

CATABROSA. 2305

Catabrosa P. B.

1586. C. aquatica P. B. (= Glyceria aquatica Presl. et
Prodr. Ed. I. p. 316). Aan waterkanten, in moe-
rassen, drasse weilanden, op in het water drijvende
balken enz. 1\.. Mei — Juli.

In Herb. : Terschelling 1887 V.; — Groningen
1856 Strat.; Haren v. H.; — Paterswolde v. H.;
— Kampen 1846 T., singel aldaar 1846, 1848 R. B.;
aan een binnenweg Blokzijl 1894 L.; Nieuw Leusen
1894 L.; — Harderwijk v. Heijn., 1865, 1866 R.
B.; Apeldoorn 1877 K. A.; Middachten v. H.; Ren-
kum 1835 wie?, Buse; Middelste beek papiermolen
aldaar 1897 V.; Nijmegen B.; — Amersfoort Splitg.,
1860 R. B.; Zwarteweg aldaar 1894 Garj.; West-
broek 1839 D. S.; achter de boerderij Landlust
tusschen Loendersloot en Baambrugge v. d. T.; —
's Graveland 1898 G. en V.; veen bij Nieuwersluis
1884 S.; houtvlotten Weteringschans 1868 O.; Bui-
tensingel, Olifantspad, Verwerspad Amsterdam Fl.
Amst.; Velsen 1872 Groll; Haarlem Splitg.,
Buse, 1870 Groll; Heemstede 1841 v. d. T.;
Haarlemmermeer 1853 Hartm. en S., 1856 v. H.
Jr ; — Poellaan aan de Haarlemmermeer bij Sassen-
heim 1894 V.; achter Bijweg Sassenheim v. d. T. ;
Leiden Dz., v. d. B., Forsten, 1835 Mb., Perin;
Galgenwater aldaar 1897 G.; balken Maredijkje 1837
Lac. ; tusschen Leiderdorp en Zoeterwoude 1894 V.;
Meerburgerpolder 1833 Wtt.; langs de Zijl 1780
V. Royen; Mallegat Katwijk 1833 S. S., 1886 S.;
Zuidplas 1840 v. d. B.; 's-Gravenhage V. Z., O.,
R. B., V. Breemen; Voorburg Kerb.; Veur S. S.,
Rotterdam 1901, Ceintuurbaan bij Oostzeedijk aldaar
1901, Kralingsche plas 1903 en Koedood 1903 W.
en J.; Heikop bij Vianen v. H.; — Haamstede 1844
V. d. B., Zuid Beveland v. d. B.; Burgt 1844 v. d.B.

145

2306 CATABROSA.

(Winschoten 1891 Schipper in h. pr. ; — Kam-
pen Bold. in h. Utr. ; Zwolle 1886 L. in h. pr.; —
Hierden 1877 K- A. in h. L.; Doetinchem 1902
des T. in h. pr.; — Naarden Went in h. Utr.;
Amsterdam 1904 Koornneef in h. pr., 1909
Henr. in h. pr.; gasfabriek Linnaeusstraat aldaar
V. Goor in h. pr.; Overveen 1892 Struyk. in h.
pr., 1892 V. Sur. in h. pr.; — Noordwijkerhout
1911 des T. in h. pr.; slot Teylingen 1894 V. Sur.
in h. pr.; Katvvijk 1886 en Morschweg Leiden 1907
Struyck. in h. pr.; Laan van Nieuw Oosteinde
's Gravenhage 1 902 v. 1 1 e r s o n in h. d e s T. ; Delft
1865 L. in h. pr.; Schiedam 1908, Rotterdam 1904,
1906 en 1910 (met sterke uitloopers) W. en J. in
h. pr.; tusschen balken in de Schie te Rotterdam
1904 W. en J. in h. pr. ; Rozenburg aldaar 1909
Danser in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h.
pr ; Gorinchem 1911 Henr. in h. pr.; — door het
geheele veen verspreid 1U02, Hoensbroek bij de
Naenhof en Hooven 1911, Ulestraten bij Vheck aan
het beekje 1912, Vaalserbruch te Vaals 1913 en
vochtige plekken Eperheide, Cosberg onder Epen
1913 de W. in h. pr.

/3. uniflora 6". F. Gray. Rotterdam 1906 W. en J.
in h. pr.

y. ochroleuca Richter: ? Opgespoten Varkenoord-
sche polder Rotterdam 1910 Danser in h. pr.).

Bovendien: Beekbergerbosch 1833, 1834 Wtt.
(Tijdschr. III. p. 4); — Castricum en — Naaldwijk
v. E. (Arch. 2. I. p. 421); — tusschen Middelburg
en Rammekens Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038);
sloot tusschen Haamstede en Burgt en bij Renesse
1844 lijst V. d. B.; — Maastricht Un. 1883 (Arch.
2. IV. p. 332). Voorts vermeld in Cruydt Boeck
1618 (?) en Lobelius 1581, doch bij andere
schrijvers niet afzonderlijk vermeld.

GLYCERIA. 2307

Glyceria R. Br.

1587. G. fluitans R. Br. Zeer algemeen langs slooten,
greppels en in drassige weilanden en op moerassige
plaatsen. l^. Juni—Aug.

In Herb.: Texel 1860 Lac; bij het dorp Vlieland
1858 Lac; — wal Leeuwarden 1859 S.; Buitenpost
1866 Holk.; Oldeboorn 1868 v. T. ; — Groningen
V. H., Strat.; — Odoorn 1859 Lac en S.; Meppel
V. Heijn.; -- Melm bij Kampen 1873 Hoek;
Kampen 1847, 1854, R. B.; Zwolle 1894 L,; Okse
1877 K-; Dedemsvaart 1874 Jongk. Coninck;
moeras Zeegse 1902 G.; Wierden 1892 L. en Carm.;
Enschede 1903 Blijd.; Anerveer bij Gramsbergen
1853 Dr. Kros; — Harderwijk R. B.; Hoevelaken'
1892 Garj.; Apeldoorn 1852 K. A.; Beekbergerwoud
1869 S.; Leesten 1851 Gronem.; Renkum Buse;
Nijmegen B., Th. Abel.; — Grebbe Fockema;
tusschen Blauwkapel en Maartensdijk 1843 v. d. T. ;
Zeisterbosch 1851 O.; Utrecht 1835 Wtt. (als Gl.
aquat.), 1838 D. S.; Baambrugge v. d. T. ; — Am-
sterdam 1847 Fl. Amst., 1868 O., S.; Olifantspad
en langs de Amstel Fl. Amst.; Legmeerpolder 1868
Boerl.; Wervenshoef 1895 Sanders; Wieringen
1856 Lac; Haarlem Splitg., 1837 Buse; Haar-
lemmerhout 1870 Groll; Ruine Brederode 1842
D. Bierens de H (P. N. S.); — Leiden Dz.,
Pierot, 1833 Forsten, 1835 Mb., 1837 Lac;
singels aldaar (v. Royen?); Zijl Leiderdorp Kerb.;
Valkenburg v. d. Cop; Papelaan Voorschoten 1865
H. d. V.; Wassenaar 1833 S. S.; Laan van Nieuw
Oosteinde 1893 Chap.; 's-Gravenhage V. Z , v. Bree-
men; Eiland Hoek van HoIIand 1904 W. en J. ;
Rotterdam 1851 Gronem.; Schiedam 1893 en Kra-
lingsche veer 1893 v. d. Voo; Overmaas 1850 O.;
Koedood onder Rhoon 1902 W. en J.; Heikop bij

2308 GLYCERIA.

Vianen 1821 v. H. (met Claviceps) — Zuid-Beveland
V. d. B.; Kapelle aldaar 1894 Ogt.; Middelburg
1880 Buijsm.; Hoek 1863 A. W.; Waterlandskerkje
1861 A. W.; — Loopschans Breda v. A.; Ginneken
Un. 1852; Vucht v. Hov.; Waalre 1903 Sloots.
|3. loliacea Aschers. (=- b. triticea Fries). Op drogere
plaatsen niet zeldzaam.

In Herb.: Utrecht 1871 de Bruyn. Reeds ver-
meld in Arch. 2. I. p. 247.

y. pumila Wimm. et Grab. Dwergvorm van de voor-
gaande varieteit.

In Herb.: Midsland Terschelling Un. 1886; —
Schalkwijk 1838 Buse; ook de vorige plant,
Utrecht 1871 de Br. zelf, — Mallegat Katwijk 1833
S. S.; — Hoek 1863 A. W.; — bij het klooster onder
den Dungen v. Hov.

(Sneek Brakm. in h. pr.; Luinjeberd Jaspers
in h. Heukels; — Groningen overal R. deBoer
en H. Kooiin h. Heukels; — Nietap Sanders
in h. pr.; — de Lutte 1905 W. en J. in h. pr.; —
Apeldoorn Koornneefinh. Heukels; Culemborg
1888 de Haas in h. pr.; — Soestdijk Koornneef,
Bussem 1899 Docters v. Leeuwen en Amster-
dam V. Goor in h. Heukels; aldaar 1903 Koorn-
neef in h. pr.; Naardermeer 1899 Koning in h.
pr. ; Aardswoud H. v. Ree in h. Heukels; Lin-
naeus Diemermeer 1901 v. Goor in h. pr. ; —
Noordwijk 1886 Struyk. in h. pr.; Lisse 1893
V. Sur. in h. pr.; Sassenheim 1881 Schipper in
h. pr. ; Rijngeest onder Oegstgeest 1893 en Haar-
lemmervaart Leiden V. Sur. in h. pr.; Bezuiden-
houtsche weg 's-Gravenhage 1898 v. Breemenin
R. H.; Delft 1875 L. in h. pr.; Rotterdam 1908 W.
en J. in h. pr.; Bergweg aldaar 1908 Danser in
h. pr. ; dijk Uiterwaard Kralingsche veer 1903 W.
en J. in h. pr.; Zwijndrecht 1894 en Dordrecht 1892

GLYCERIA. 2309

Posth. in h. pr.; Gorinchem 1911 Henr. in h. pr.;
— Breda 1897 Bolten in R. H.; Ginnel<en 1891
Costerus in h. pr.; Liesbosch bij Breda 1886
Posth. in h. pr.; — Foekebroek bij Reuver 1912
Danser in h. pr. ; beek in den tuin van het Igna-
tius College te Valkenburg 1902 en moeras achter
Hulsberg 1902, Nuth Steichen in h. pr.; algemeen
in slooten en langs de rivier en beeken de W. in
h. pr.

(3. loliacea Aschers. Noordwijk 1912 W. en J. in h.
pr.; opslag hortus Leiden 1908 Struyk. in h. pr.;
Heemraadsingel Rotterdam 1908 W. en J. in h. pr.
et in h. des T.; dijk Uiterwaarden Kralingsche veer
1903 W. en J. in h. pr, ; opgespoten grond tusschen
Rotterdam en Schiedam W. en J. in h. Danser.
7. pumila Wimm. et Grab. Ootmarsum Exc. Pl. 1905.
Bovendien: Texel, in slooten bij Burg, Koog,
polder Waal en Burg, de Westen; Vlieland, op het
Westerveld, op door hooge vloeden overstroomde
plaatsen. Terschelling bij Midsland; Ameland in een
sloot ten Westen van Hollum, en tusschen Ballum
en Holium; Schiermonnikoog Holk. FI. p. 133—
134; - Scheene Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424);
Balk, Hemelum, Oudega (W.), Joure, Bergumermeer,
tusschen Wolvega en Nijeholtpade, Oppenhuizen,
Scharnegoutum, Beetsterzwaag, Langweer, Oude-
holtwolde, Olterterp, Drachten, Bakkeven, Ureterp,
Tjerkgaast, Bergumerheide, Holwerd, Warns, Huizum,
Sloten, Heidenschap (bij Workum), Rottum, St.-Anna
Parochie, Woudsend, Heeg, Hommerts, Hempens,
Nijeschoot, Baard, Mantgum, Wijkel, Blesdijke, Ter-
kaple, Achlum, Gaastmeer, Grouw lijst Brakm.; —
op alle bezochte plaatsen in Drenthe 1859Lac. en
S. (Arch. 1. V. p. 260); — Steenwijk, Steenwijker-
wolde, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p 353);
van Nieuwe Wetering tot school in Tongeren,

2310 QLYCERIA.

Raalte-Wijhe, Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417);
Almelo, Albergen en Vriezeveen Un. 1870 (Arch.

2. I. p. 197); Delden, Twikkelerbosch Un 1870
(Arch. 2. I. p. 201); Hengelo, Borne, Weusthag,
Haaksbergen, de Lutte, de Poppe Un. 1895 (Arch.

3. I. p. 230); Diepenheim, — langs spoorweg Ei-
bergen, Ruurlo Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625); Win-
terswijk, Varsseveld, Eibergen, Groenlo, Borculo,
Lochem Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Kannenburg. Wissel
Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Barneverd, Ingen
lijst Brakm.; — Hilversum U n. 1872 (Arch. 2. I.
p. 307); Alkmaar U n. 1871 (Arch. 2. I. p. 273);
Heilo, Velserkanaal, Vogelenzang, — Westland,
Voorne lijst v. E. (Arch. 2. I. p. 421); Brielle-
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. 403); — al de
Zeeuwsche eilanden behalve St.-Philipsland A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 134); Renesse Un. 1894
(Arch. 3. I. p. 51); Walcheren, Noord-Beveland,
Tholen, Oost en West-Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 2. III. p. 139); Dishoek, tusschen Dishoek
en Koudekerke, tusschen hier en Middelburg, tus-
schen Dishoek en Zoutelande, tusschen Oranjebosch
en Vrouwenpolder Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); —
Oudenbosch 1885 -'87 Butaye en deHaas (Arch.
2. V. p. 550); Woensdrecht Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 356); — Blerik, Hamert Un. 1893 (Arch. 2. VI.
p. 577); Gronsveld, Amby, Meersen, Gulpen, Sittard
Un. 1861, Beek-Valkenburg, Wijlre-Slenaken Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 407).

Voorts vermeld door Pelletier, Vorstius en
M u n t i n g. Verder niet bepaaldelijk genoemd. Alleen
in Lijst de Wever p. 22 wordt de vorm loliacea
Asch. genoemd als heel vaak voorkomend in uit-
drogende slooten.
1588. G. plicata Fries. Wordt opgegeven voor soortgelijke

GLYCERIA. 2311

groeiplaatsen als de vorige, gaarne in gezelschap
van Berula, Siuni, Veronica, Anagallis en dergelijke,
wat al zeer weinig aanduidt, daar men op die plaatsen
stellig ook Gl. fluitans aantreft. Waarsctiijnlijk echter
is er nog te weinig op deze soort gelet. \. Mei—Juni.

Niet in Herb.

(Rotterdam 1903 W. en J. in h. pr.; Uitgedroogde
sloot Rozenburg aldaar 1909, — ? ten oosten van
Reuver 1911 en aan een slootje te Nuth 1912
Da nser in h. pr.).

Bovendien maakte Bondam er op opmerkzaam
(Arch. 1. V. p. 301) dat deze soort in C. F. Nijmann,
Sylloge Florae Europaeae p. 304 als in Nederland
groeiende wordt opgegeven.
1589. G. aquatica Wahlb. (= G. spectabilis M et K. en
Prodr. Ed. I. p. 316 = Poa aquatica L. et Fl. B.
S. p. 86). Algemeen aan waterkanten, langs slooten,
vaarten, grachten en kanalen. 2^.. Jnni—Aiig.

In Herb.: Texel 1867 S. P. Huizinga, 1868
Holk.; Burg aldaar 1860 Lac; tusschen Burg en
de Koog aldaar 1868 Holk.; — Leeuwarden 1859
S.; Oldeboorn 1869 v. T.; — Groningen 1856Strat.,
1856 v. H.; — Borger, Coevorden 1859 Lac. en
S.; Meppel v. Heijn.; — Kampen T., 1847 R. B.,
1873 Holk.; Pothooft Deventer 1894 K. A.; Okse
1877 K.; Denekamp 1904 Blijd.; — Harderwijk
1864 R. B.; Apeldoorn 1852 K. A.; Park Rozendaal
bij Velp 1896 Ogt.; Renkum en Wageningen Buse;
Beuningen Th. Abel.; — Eemdijk Amersfoort 1894
Garj.; Bunnik 1842 D. Bierens de H. (P. N. S.)
(ook als Festuca glauca); Groenestein straatweg
tusschen Utrecht en de Bilt v. d. T.; Utrecht v. H.,
1870 Groll; Manenburg aldaar 1834 D. S.;Abcoude
(vivipaar) E. B. Asscher; — Amsterdam Splitg.,
1844 M. D., FI. Amst.; Jaagpad aldaar 1839
Romb.; Amstelveensche weg 1842 P. Heijbroek

2312 GLYCERIA.

(P. N. S.); Schinkel aldaar 1857 Knuttel; Leg-
meerpolder-Amstel 1886 Boerl.; Haarlem 1871
Groll; Spaarne bij Haarlem Buse; — Leiden
V. Royen, Dz., 1835 Mb., 1835 Wtt., 1842 O.,
1840 B. W., 1853 S.; Rijn bij de Vink 1832 S. S.;
Leiderdorp 1856 S.; Leimuiden 1894 V.; 's-Graven-
hage V. Z., G. B., R. B., v. Breemen: Beeklaan
1893 Chap.; Rotterdam 1850 O.; Schiedamsche
dijk 1904 W. en J.; Kralingsche veer en Koedood
Rhoon 1902 W. en J.; Schiedam 1892 v. d. Voo;
Dordrecht 1837 Lac; Heikop bij Vianen v. H.; —
Haamstede 1887 L.; Zuid-Beveland v. d. B.; Kapelle,
Biezelinge, Oudelande, 's-Gravenpolder 1838 v. d. B.;
kanaal van Neuzen 1864 A. W. ; — Speelhuis Breda
v. A.; Breda 1876 O.; Ginneken Un. 1852; Vucht
V. Hov.; Waalre 1904 Sloots; — St.-Jansbeek
Un. 1853.

(Leeuwarden 1913 Schierb.; in h. pr. ; Sneek
Brakm. in h. pr.; — Groningen overal R. de Boer
en H. Kooi in h. Heukels; — Nietap Sanders
in h. pr.; — Zwolle 1892 L. in h. pr., 1892 Carm.
in h. pr., 1895 Henr. in h. pr. ; Woesthag en Her-
seler bij Hengelo 1904 Blijd. in h. pr.; — Harder-
wijk R. B. in R. H.; Culemborg 1888 de Haas
in h. pr. ; — Baarn 1889 Costerus in h. pr. ; —
Bussum 1909 en Amstelveen 1913 Geels in h. pr.;
Keversdijk aan de Vecht 1899 v. Goor in h. pr.; —
— Ringvaart Lisse 1893, Vaart Leiden 1892 V. Sur.
in h. pr.; Leiden 1886 Struyk. in h. pr. ; Krone-
stein Zoeterwoude 1898 des T. in h. pr. ; Monster
1896 V. Sur. in h. pr. ; Rotterdam Risch in h.
Heukels, 1903 W. en J. in h. pr. ; KraHngsche
plas 1910 Danser in h. pr.; Heenvliet 1904 Koorn-
neef in h. pr. ; Papendrecht 1892 en Dordrecht 1886
Posth. in h. pr., 1913 Kloos in h. pr.; — Roer-
mond 1900 G. en Jongm. in R. H.; langs de ge-

GLYCERIA. 2313

heele Maas en Roode beek (buiten het veen) en
Geul 1900; vijvers te Schinnen, Terboig 1890, vijvers
te Heerlen, Terworm en Welten 1893 de W. in h. pr.
/3. nigra W. en J. kafjes zwart met groenen rand.
Rijn Oosterbeek 1913 W. en J. in h. pr.
m. vivipara Korn. Rotterdam 1902, 1904 en langs
de Kralingsche plas 1904 W. en J. in h. pr.

Bovendien: Terschelling langs een sloot tusschen
Hee en Midsland; Ameland in een sloot ten Westen
van Holium Albarda en Holk. Fl. p. 133; —
Scheene, Teridzerd, tusschen Knijpe en Heereveen
Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Nijeholtpade, Op-
penhuizen, Dronrijp, Joure, Menaldum, Boornzwaag,
Veenwouden, Veenklooster, Jutrijp, IJsbrechtum,
IJIst, Haskerhorne, Oranjewoud, Beetsterzwaag, Beets,
Drachten, Bakkeveen, Ureterp, Terwispel, Rottevalle,
Buitenpost, Visvliet, Akkrum, Oude Schoren (bij
Irnsum); Poppingawier, Sybrandaburen, Gauw, Sex-
bierum, Hichtum, Hardegarijp, Bergumerheide, Bo-
zum, Hijum, Ternaard, Hantum, Brantgum, Foud-
gum, Bornwerd, Sloten, Offingawier, Woudsend,
Ipecolsga, Heeg, Hommerts, Oudega (W.), Deinum,
Baard, Gaastmeer, Nijland — Noorddijk, Hoogkerk
en — Roden lijst Brakm.; Dalen, Sleen, Weer-
dinge en — Gramsbergen 1859 Lac. en S. (Arch.
1. V. p. 260); Nieuwe Wetering naar school in
Tongeren, Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417);
Steenwijk, Steenwijkerwold, Kallenkote, Eesveen,
Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Almelo,
Albergen, Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 197);
Delden en Twikkelerbosch U n. 1870 (Arch. 2. 1.
p. 201); Hengelo, Woolde, Borne, de Poppe Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 230); weg naar Diepenheim,
weg Goor naar Entersche veen — Groenlo, tusschen
Bronsbergen en Warnsveld Un. 1897 (Arch 3. I.
p. 625); Bredevoort, Winterswijk, Eibergen, Groenlo,

2314 GLYCERIA, FESTUCA.

Borculo Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Kannenburg Un.
1890 (Arch. 2. VI. p. 353); de Ankelaar, Beemte,
Broekland, Beekbergen K. A. (Arch. 2. III. p. 207);
Weurt, de Ooi, voormalig fort Zeelandia Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 345); Twello, Apeldoorn, Barneveld,
Ingen, Lienden, — Elst, Woudenberg, Rijzenburg,
Zeist, Baarn, Maartensdijk, Amersfoort, Blauwkapel
en Schalkwijk lijst Brakm.; — van Muiden naar
Laren Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 632); Haarlemmer-
meer 1853 Haitm. en S. (Arch. 1. III. p. 289);
Overveen en — Westland, Voorne lijst v. E. (Arch.

2. I. p. 421); Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2.
V. p. 403); — Walcheren, Tholen A. W. (Arch. 2.
III. p. 139); tusschen Koudekerke en Middelburg,
tusschen Dishoek en Zoutelande Un. 1902. (Arch.

3. II. p. 1038); Zwake en Schouwen lijst v. d. B.

— langs de Zoom U n. 1896 (Arch. 3. I. p. 356)

— Plasmolen Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 34)
Beegden, Thorn en van Thorn naar de Groote Pee
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Maastricht, Grons
ve!d. Amby. Sittard Un. 1861, Meersen Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 332).

Voorts bij andere schrijvers door geen bizondere
groeiplaatsen aangeduid; alleen v. Hall merkt op
dat hij dikwijls een verscheidenheid vivipara heeft
gezien, die mede in het herbarium van Rainville
voorhanden was.

Festuca L

1590. F. distans Kunth. (= Glyceria distans Wahlenb.

et Prod. Ed. 1. p. 316 = Poa distans L. et Fl. B,

S. p. 84). Op vochtige en moerassige plaatsen in

weilanden naar den zeekant, 2|., Jiini — Aiig.

In Herb.: Koogervveg Texel 1867 H. d. V.;

FESTUCA. 2315

Oosterend aldaar 1869 Holk.; Eendenkooi Texel
1869 Holk.; Zeewering dorp Vlieland 1858 Lac;
Rottum 1896 Schipper; — Holwert 1829 v. H.;
Oostmaliorn 1860 S.; Franeker v. H.; Lemmer v.
Heijn.; Tjongerzijl v. H.; Grauw 1845 v. d. B.; —
Zeekust Uitwierde 1856 Strat.; Delfzijl v. H.;
Wester Nieuwland 1834 v. H.; Oude Pekel A Dr.
J. A. W. Pott; Zoutkamp v. H.; — Kampereiland
1854, 1855 R. B.; Kampen 1847, 1848, 1856 R. B.;
Cellebroers Wetering aldaar 1848 T.; Blokzijl 1894
L.; — Zuiderzee Harderwijk 1787 herb. v. H., 1833
Wtt., 1852 R. B., Un. 1905; — Spakenburg 1837,
1838 D. S., 1844 Wenck; Utrecht bij Minsweert
G. Broers; Muiderberg 1847 Lac; Amsterdam
1834 V. H., Splitg., 1850 v. H.; 1863 O., 1884 V.;
singels aldaar 1866 O.; Westerdoksdijk 1859 v. H.
Jr., IJ aldaar S. S.; Overtoom 1845 Romb., aldaar,
buitensingels en langs het IJ Fl. Amst., Plantage
Lijnbaansgracht over Oranje Nassau Fl. Amst.,
(als Scler. Borreri); Zeeburg 1834 v. H.; binnenweg
naar Zeeburg 1867 O.; Schans te Halfweg v. d. T.;
Marken 1886 Boerl.; Urk 1852 B. de Wit.. 1884
S.; Hoorn buitendijks 1894 Groll; Wieringen 1856
Lac; Anna Paulowna en Schagen 1903 v. Bree-
men; Dijk Spaarndam 1838 Buse; Haarlem 1887
Groll; -- Leiden Buse, 1842 O., S, weg naar
Rijnsburg en bij Katwijk Kerb. en Mb.; Rijnsburg
Dz., Buse, 1835 Mb, 1842 B. W.; Spanjaards-
brug Leiden 1845 O.; bij de Zijl onder Hoogmade
1902 G. Jongm. en V.; les bords de la mer du
Nord Michel et Lejeune; buitenpolders Maas-
sluis 1895 V.; Nieuwlandpolder 1904 W. en J.;
algemeen oevers eiland Rozenburg 1895 V.; Hoek
V. Holland Hoffm., bij de glasblazerij Zwijndrecht
1837 Lac; — Schouwen Dz.; Zeeland D u m ort.;
Zuid-Beveland 1834 Wtt., 1839 v. d. B.; Goes (^.)

2316 FESTUCA.

1841 V. d. B.; Middelburg 1834 Wtt., 1834 herb.
Kerb., 1880 Buijsm., 1864 v. H. Jr, Un. 1902;
Houtloodsen kanaal aJdaar Un. 1902; Meelfabriek
aldaar 1895 L.; Vest buiten Vlissingen 1845 v. d.
Cop; Vrouwenpolder Un. 1902; Veere 1834 Wtt';
Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W. ; — Bergen op
Zoom Wtt.; Ossendrecht Un. 1860 (als marit.);
Schorren Woensdrecht G.

/3. coarctata v. d. Bosch Enum. Zeel. 1. p. 51
(panicula coarctata, ramis spiculis subsessiHbus totis
obsessis).

In Herb.: Zuid-Beveland v. d. B. (Goes zie boven).

(Harderwijk 1881 R. B. in R. H.; - Bussum 1910
Geels in h. pr.! Amsterdam 1903 Koornneef in
h. pr., 1909 Henr. in h. pr., 1913 W. en J. in h.
pr.; Zeeburg aldaar 1890 Costerus in h. pr. ;
Enkhuizen zeestrand 1909 H. N. Kooiman in h.
Danser; Schorren Nieuwe Diep 1904 v. Breemen
in R. H.; — Rijnsburg Miq. in h. Utr.; Rotterdam
1908, 1910 W. en J. in h. pr.; opgespoten Varken-
oordsche polder aldaar 1910 Danser in h. pr.;
Hellevoetsluis 1900 Struyk. in h. pr., 1901 v. Bree-
men in R. H., 1910 W. en J. in h. pr. ; — Mid-
delburg 1879 en 1895 L. in h. pr., 1901 Ogt. in
h. pr.; Rithem 1876 en Dreischor 1882 L. in h. pr.
/3. pallens A. v. Degen Durgerdam 1913 W. en J.
in h. pr. (control. Hackel).

var. littoralis C. J. v. Klinggraff{= Glyc. intermedia
C. J. V. KI.) Durgerdam 1913 W. en J. in h. pr.
(det. Hackel), wordt gehouden voor een krachtiger
ontwikkelde kustvorm van de gewone Glyceria dis-
tans. Cfr. A. et G. Syn. 2\ p. 457).

Bovendien: AI de Noordzeeeilanden, doch minder
algemeen dan Glyc. maritima Holk. Flor. p. 134;
— Haarlemmermeer 1853 Hartm. en S. (Arch. 1.
III. p. 289); — Westland, Hoek van Holland en

FESTUCA. 2317

Voorne lijst v. E. (Arch. 2. I. p. 421); Brielle.-
Rockanje Un. 1887 (Arcli. 2. V. p. 403); - al de
Zeeuwsche eilanden behalve Noord-Beveland A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 134); Duiveland Dz., Axel
V. d. T., ter Neuze en Breskens Lac, wegen en
dijken Schouwen lijst v. d. B.; tusschen Vlissingen
en Vijgeneter, tusschen Dishoek en Koudekerke,
tusschen hier en Middelburg, tusschen Gapinge en
Veere, en tusscheri Gapinge en Middelburg Un.
1902 (Arch. 3. II. p. 1038); Hoek A. W. (Arch. 1.
IV. p. 311).

Voorts vermeld in van HalTs Fl. B. S. p. 85
voor Delfzijl en Franeker Rainville; zeestrand der
Zuiderzee bij Nijkerk, Harderwijk en Elburg v. Geuns
en in de Flor. Fris. voor dijken bij Harlingen en
Dijkshoek.

1591. F. Borreri Bab. (Sclerochloa Borreri Bab. et Prodr.
Ed. I. p. 317, = Scl. procumbens Enum. Zeel. II.
p. 20 N. Bijdr. p. 10). Op slijkigen bodem aan den
zeekant, blijkbaar ook met schepen, die voor de
zoutziederijen zeewater aanvoerden, meegevoerd.
Vooral langs de Schelde, vanwaar zij ook uit Belgie
van verschillende plaatsen bekend is. \. Juni—Juli.

In Herb.: Op aangeplempten grond en langs
waterkanten te Amsterdam 1875 Lac. ; — glasbla-
zerij Zwijndrecht 1839 v. d. T. ; Zoutziederij aldaar
1837 Lac; — Goes v. d. B.; Zuid-Beveland 1839,
1840, 1847 V. d. B.; Wilhelminadorp 1841 v. d. T.
Schijnt in de laatste 40 jaar niet meer gevonden
te zijn!

1592. F. thalassica Kunth. (= Glyceria maritima Wahlb.
et Prodr. Ed. I. p. 316 = Poa maritima Huds. et
FI. B. S. p. 86). Aan den zeekant, aan kanten van
slooten, kreeken enz. \. Juli — Sept.

In Herb.: Oude Schild Texel 1869 Holk., 1902
G. en Jongm., oesterbedden Texel 1868 Holk.;

2318 FESTUCA.

Schorren bij de Waal aldaar 1860 Lac; Terschel-
ling 1887 V., Zuiderzeestrand aldaar 1869 en Del-
lewal 1869 Holk.; Grind in de Zuiderzee 1869
Holk.; — Tjongerzijl 1828 v. H.; Grouw 1845 B.
W.; Dijkshoek v. Heijn.; — Zoutkamp v. H.; —
Schokland 1884 S.; — Eemmond 1894 Garj.; —
IJ bij Amsterdam v. H.; IJkant 1820 v. H. ; Zeeburg
Splitg.; Oosterdoksdijk Fl. Amst., 1871 0.;
Westerdoksdijk 1857 Kniittel, 1859 v. H.; Urk
1852 B. de Wit, 1884 S., Spaarndam 1865 H. d. V.;
— Nieuwlandpolder bij Hoek van Holland 1904
W. en J.; — Zeeland v. Roy en, Dum ort. ; Vianen
in Duiveland Dz.; Zuid-Beveland 1838,1843 v. d. B.,
Westerpolder 1840 tusschen Goes en Westerschans
1840, Schorren Westerschelde 1840 v. d.B.; tusschen
Goes en Wilhelminadorp 1841 v. d. T.; Biervliet
1839 Lac; Nieuw en St.-Joosland 1882 L. (met
Clavic); Oude Veerscheweg Middelburg 1899 Ogt.;
Vlissingen 1905 L.; Hoek 1859 A. W., ^. 1863 A. W.

(Aanm.; Het zoude mogelijk kunnen zijn, dat blj boven-
staande opgaven zich nog Sclerocliloa procumbens bevond,
daar de Heeren Wachter en Jansen o.a. exemplaren van
D o z y uit Schouwen en van van den Bosch uit Zuid-
Beveland tot deze soort hebben gerekend.

Bij eene bewerking onzer Flora dient hierop dus nauwkeurig
gelet te worden.

(Reiderwolderpolder Dollard 1893 Schipper in
h. pr.; — Amsterdam Lac in h. Utr.; Zeeburg
aldaar 1904 Koornneef in h. pr.; waterkant Over-
toom aldaar 1900 v. Goor in h. pr.; Durgerdam
1913 W. en J. in h. pr. — Hellevoetsluis 1900
Struyk. in h. pr.j.

Bovendien: zeer algemeen op klei en zandgron-
den, op slikken en schorren, strandweiden, vochtige
hooilanden en in duinvalleien op Texel, Vlieland,
Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog, Rottum en
Grind Fl. Holk. p. 134; Zuidzijde Schiermonnikoog

FESTUCA. 2319

1860 S. (Arch. 1. \f'-\ p. 263); — aan de Linde bij
Oidemarkt en langs den gelieelen zeedijk van daar
naar de Lemmer v. H. (Bijdr. Iir^. p. 284); — iMar-
ken 1886 Boerl. en V. (Arch. 3. V. p. 60); —
Oost en West Zeeuwsch-Viaanderen A. W. (Arch. 2.
ill. p. 139); tusschen Rammekens en Rithem, tus-
schen Vlissingen en de Vijgeneter, Dishoek, tusschen
Oranjebosch en Vrouwenpolder, tusschen hier en
Veere, Veere Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038);
Ellewoutsdijk, Breskens Lac, Grauw lijst v. d. B.
Voorts bij de Gorter ais Poa spicata op de
wallen en onder aan de muren in het zand te Delf-
zijl aan den Dollart, ook bij Franeker leg. D. Rain-
ville. (zie p. 446). In de Fl. Fris. ook voor Lem-
mer en elders aan de zeedijken aangegeven.

Aanm.: Festuca angusta A. et G. afkomstig uit Zuid-Afrika
en nu en dan met wol aangevoerd, werd door de Heeren
Wachter en Jansen voor de iViaashaven te Rotterdam
opgegeven; deze vergissing is later door hen hersteld en de
plant gebracht tot Diplachne fusca (zie aldaar p. . . . ). Daar
zij ook als Festuca angusta in de Flora Batava is afgebeeld
Dl. XXIil. Pl. 1783 gelieve de bezitters van dit werk ook daar
den naam in Diplachne fusca te veranderen.

1593. F. ovina L

F. Eu-ovina Hackel. Op opene en beschaduwde
zand en heidegronden, ook in de duinen \. Mei—
Juli.

A. capillata Haclzel. In Herb.: Texel Cl. Mulder;
Hoorn aldaar 1868 Holk.; Meente bij Koog 1869
Holk.; duinen Texel 1860 Lac; duinen Vlieland
1858 Lac, 1869 Holk.; — Suameer 1866 Holk.;
— Haren v. H.; Ter Apel Un. 1899; — Dalen 1859
Lac en S.; Drenthe Un. 1889; Meppel v. Heij n.;
Staphorst v. Heijn.; Berkum bij Zwolle 1893
L.; afgegraven kleigronden in de Uiterwaarden van
den IJsel bij Olst 1896 L.; Sparrebosch Dedems-
vaart 1874 A. Veeren (als Av. praec); bosch va

2320 FESTUCA.

Schoonheeten bij Raalte 1898 L.; Deventer v. d. Cop;
bosch te Deurningen bij Weerselo 1901 L. ; Collen-
doorn bij Hardenberg 1894 L.; Tubbergen 1891,
Lonneker 1891 L., 1903 en 1905 Blijd.; Rijssen
1892 L. en Carm.; — Hulshorst bij Harderwijl<
1847 R. B.; Harderwijk R. B.; Nijkerk Hoevelaken
R. B.; Barneveld 1891 Garj.; Gorsel 1877 K-:
Zutfen wie?, Ruurlo 1885 Ens.; Rheede v. H.;
Renkum Buse; Wageningen Gil tay; Nijmegen B.,
Th. Abel.; Ubbergen v. H.; — Grebbe v. d. B.,
Dz.; Tafelberg aldaar 1833 v. d. B.; tusschen Rhe-
nen en de Grebbe 1851 O.; Amersfoort 1833 Wtt.,
1861 R. B.; Driebergen v. H.; Zeist wie?; de Bilt
1833 Wtt., 1837 Mb., 1839 Lac, D. S.; achter
Houderinge bij de Bilt v. d. T.; Sparrebosch straat-
weg tusschen Beerschoten en het huis ter Heide
V. d. T.; — Oud Valkeveen bij Naarden 1894 V.;
Schoorl 1873 Hoek; bosschen Heillo 1895 V.; Wijk
aan Zee 1860 S.; Velsen 1870 Groll; Breesaap
Buse; Overveen 1837 Mb., Kerb.; Middenduin
1871 Groll; Haarlem Splitg.; — tusschen Hille-
gommerbeek en Noordwijk 1886 Boerl.; Noordwij-
kerhout 1843 O., 1894 V.; Noordwijk Fockema;
duinen aldaar 1843 O., S.; einde Teylingerlaan bij
Sassenheim 1839 v. d. T.; Keukenhof bij Lisse 1889
V.; Katwijk Forsten, 1833 Wtt., 1837 Lac, Perin;
Leiden G. B., 1835 Mb., duinen zeer algemeen

1832 S. S , V. d. B.; duinen Wassenaar S. S., Dz.,

1833 Wtt.; den Deyl 1840 B. W.; Waalsdorp 1836
Buse; duinen 's-Gravenhage G. B., R. B., v. d. Cop,
V. Breemen; Zorgvliet aldaar 1840 V. Z. (als
duriusc); Scheveningen (Bergsm a?); duinen Mon-
ster Un. 1851; langs 's-Gravenweg Nieuwersluis
1901 W. cn J. (als F. rubra); opgespoten terrein
Delfshaven 1905 W. en J.; — Land van Hulst 1845
V. d. B.; Hulst B. W. en v. d. B.; — Zundert Un.

FESTUCA. 2321

1860; Mastbosch Ginneken v. A.; Liesbosch Prin-
senhage 1904 W. en J.; Son v. Hov.; Helmond
1834 Wtt; de Peel bij Helenaveen 1873 H. d. V ;
Vuchtsche heide v. Hov. ; - Gennep 1876 Lac;
Beegden 1900 G. en Jongm.; Bemelen G.

B. vulgaris Koch. Ubbergen v. H.; — tusschen
Kothen en . . . B.; — hooilanden langs de Geul,
van af Cottesen tot Mechelen 1873 Lac. (vermeld
in Arch. 2. II. p. 6 als var. aristata).

C. duriuscula Koch. Texel Cl. Mulder; ? Ter-
schelling 1886 Wakker: — begraafplaats Assen
1854 V. H.; Meppel v. Heijn.; — Kampen 1849
R. B., V. Heijn.; Dinkel bij Denekamp 1903Blijd.,
Lonneker 1905 en Goor 1905 Blijd.; — aan de
Grebbe v. d. B.; Utrecht v. H. (rubra?); — Wete-
ringschans Amsterdam 1874 Lac. (rubra?); Haar-
lem Perin; — Haagsche bosch Chap.; — Zwake
1839 V. d. B.; — Voerendaal 1866 H. d. V.

f. genuina Godr. Rhenen 1851 O.; Utrecht 1849
R. B.; — Ruine Teylingen bij Sassenheim 1894 V.;
Dordrecht 1839 L a c.

a. curvula Gaud. Duinen Bergen 1896 V.

b. longifolia A. et G. Leiden Forsten.

D. glauca Hackel. Nijmegen B.; — de Grebbe
V. H.; — Mastbosch v. A.

f genuina Hackel. Coevorden 1859 La c. en S.; —

Kampen R. B.; — Nijmegen B. ; Ubbergen 1850

Th. Abel.; Wijchen 1840 Lac; — tusschen Rhenen

en de Grebbe 1851 O.; de Bilt 1842 Mb.; bij de

batterijen op den weg naar Houten v. d. T. ; —

Naarden 1864 O. ; Duinlustweg Overveen 1900

Backer; — Leiden Dz.; Scheveningen R. B.; —

Eede 1861 A. W.

|3. cinerea Hackel. Grebbe v. d. B.; Darthuizen

V. H.

f. pallens Hackel. Apeldoorn K. A.; — Darthuizen

146

2322 FESTUCA.

1839 V. H.; Utrecht 1859 R. B.; Zeist Kraep.; —

Maastricht 1894 de Haas; spoorweg bij Kerkrade

1885 K.

/3. puberula A. et G. Heide bij Gorsel 1877 K.;

Bennekom 1856 v. H.

f. caesia Hackel. In Herb. een plant met 2 eti-

quetten n.l. Coevorden 1859 Lac. en S.; en Door-

werth 1854 (v. H.?).

f. psammophila Hackel. Heelsum 1849 en Renkum

1849 Buse.

(Als T. ovina:

Groningen overal R. de Boer en H. Kooi in
h. Heukels; — den Ham 1895 Carm. in h. pr. ;
Haaksbergen 1901 V. Sur. in h. pr.; — "t Woold
Winterswijk 1904 des T. in h. pr.; Barneveld 1901
V. Goor in h. pr. ; — Soesterveen (Soestdijk 1903
in h. pr.) Koornneef in h. Heu kels; Ankeveen
1913 Geels in h. pr.; — Hilversum 1898 Struyk.
in h. pr., 1902 Costerus in h. pr., Koornneef
en Bussum v. Goor in h. Heukels; aldaar 1899
Koning in h. pr.; Overveen 1903 Koornneef
in h. pr.; Hillegommerbeek 1894, Lisse 1893 en
Reigersbosch aldaar 1893 V. Sur. in h. pr. ; 'sGraven-
hage 1891 R. B. en Dekkcrsduin aldaar 1897
V. Breemen in R. H.; Spoorbaan Hillesluys 1903
W. en J. in h. pr.; - Oudenbosch 1887 de Haas
in h. pr.; ~ Spaubeek Steichen in h. pr.; Nuth

1911 de W. in R. H.; overal op de zand en kiezel-
heuvels Zuid Limburg de W. in h. pr.

De Heer B. H. Danser onderscheidde deze
soort in Toode pluim: heide ten Westen van Reuver

1912 in h. pr.; groene pluim: weg van Reuver naar
Swalmen 1912 in h. pr. ; gele pluim: als voren.

Ook de Heer Lako meldt de volgende bizonder-
heden uit zijn herbarium. Festuca ovina en als
zoodanig voor het Vereenigings herbarium ingezon-

FESTUCA. 2323

den: Tubbergen 1891 L. in h. pr, (niet in Herb.!).
Van /3. tenuifolia heb ik verschillende vormen onder-
scheiden, die gedeeltelijk ingezonden zijn als x. vul-
garis en als Q. tenuifolia.

a. Halm glad, dun. zeer flauw gevoord, haast
onbebladerd, een tot tweemaal langer dan de niet
bloeiende bladbundels; bloempakjes klein, 3 — 4
bloemig. Plant effenkleurig, grijsachtig groen.

Zwolle 1893 L. (als vulg. zie A.), Hardenberg
(Collendoorn) 1894 L. (als vulgaris zie A.), Apel-
doorn 1881 L. in h. pr.

h. Halm glad, flauw gevoord tot op Vs bebladerd,
vrij stevig, een tot viermaal langer dan de niet
bloeiende i)ladbundels; de halmen zijn bruinrood,
de aartjes meer in het groene overloopend, de
bladeren en de bladscheeden groen.

Hardenberg 1893 L. (ingezonden als tenuif. f.
purpurea, niet in Herb.).

c. Halm stevig gevoord, even lang als of tot
driemaal langer dan de niet bloeiende bladbundels;
kleur groen.

Vroomshoop 1895 Carm., — Apeldoorn 1877
K. A. in h. L.

d. Halm tenger tot halverhoogte met bruine sten-
gelbladeren bezet, tot tweemaal zoolang als de niet
bloeiende groene bladbundels; aartjes weinigbloemig,
bruinachtig groen.

Olst 1896 (ingezonden als tenuif. zie A).

e. Halm stevig, tot onder de inflorescentie bebla-
derd; kleur groen.

Deurningen bij Weerselo 1901 L. (als tenuif.
zie A).

A. capillata Hackel. Winschoten 1895 Schipper
in h. pr.; — Lonneker 1905 Blijd. in h. pr. en
in h. W. en J.; Ootmarsum 1905 W. en J. in h.
pr.; — Lochem 1913 Henr. in h. pr. et in h.

2324 FESTUCA.

KIoos; Beek bij Nijmegen 1906 en Hemelsche
berg Oosterbeek 1905 W. en J. in h. pr.; de Steeg
1909 en — Noordwijk 1912 Henr. in h. pr.;
Spoorwegterrein Rotterdam 1902 W. en J. in h. pr. —
Made 1913 Kloos in h. pr.

f. aurea Ootmarsum 1905 Exc, Pl.; — Beek
bij Nijmegen 1906 — Zandvoort 1912 W. en J.
in h. pr.; — Reuver 1912 Danser in h. W. enJ.
(Zie hierboven).

B. vulgaris Koch. Winschoten 1895 Schipper; —
Lochem 1912 Henr. in h. pr. ; Oosterbeek-Heelsum
1904 W. en J. in h. pr.; — Gennep 1876 Lac.
(h. O. no. 1189) in h. W. en J.; Eys-Wittem 1912
Henr. in h. pr.

f. sciaphila A. et G. Ootmarsum 1905 W. en J.
in h. pr

C. duriuscula Hackel. Winschoten 1910 Schipper
in h. pr. ; — Weldam bij Goor 1905 Blijd. in h.
pr. et in h. W. en J.; Lonneker 1905 Blijd. in
h. pr.; — Arnhem 1908 Posth. in h. pr.; Midden-
weg Oosterbeek 1905 en Heelsum 1913 (de laatste
typica control. Hackel) W. en J. in h. pr. ; —

• Noordwijk 1886 Struyk. in h. pr.; — Pietersberg
1911 Posth. in h. pr.

D. glauca Hackel. Arnhem 1908 Posth. in h.
des T.; — Grebbe Dz. in h. W. en J. (3 ex. op
een vel e. h. Broers, waarvan twee ex. = Festuca
rubra en een ^ Festuca ovina glauca); — Amster-
dam 1903 Koornneef in h. pr.; Wijk aan Zee
1901 V. Goor in h. pr. ; — Rijngeest onder
Oegstgeest 1893 en Ruine Teijlingen 1894V. Sur.
in h. pr.; — Maastricht 1894 de Haas in h. pr.
f pallens (3. puberula Meentebosch Winschoten
1896 Sch i pper in h. pr.

Bovendien: Bij de litteratuur opgaven is het niet
uit te maken of men werkelijk met de opgegeven

FESTUCA. 2325

soort of verscheidenheid te doen heeft. Vooral hier,
waar in den vroegeren Prodromus de var. /3. tenuifolia
Sibth. en y. capillata Lam. thans tot dezelfde ver-
scheidenheid capillata Hackel worden gebracht. In
de hieronder volgende opgaven heb il< steeds de
|3. gezet, waar in het Kruidkundig Archief en elders
van tenuifoha sprake was. Vooral de verscheidenheid
duriuscula biedt moeiHjkheden aan, omdat deze
zoowel bij F. ovina onderscheiden wordt en vroeger
als afzonderlijke soort F. duriuscula L. gold, als
bij F. rubra voorkomt. Vele der als F. duriuscula
opgegeven en gedetermineerde planten heb ik tot
F. rubra gebracht, zooals uit de daar genoemde
groeiplaatsen zal blijken. Vermeld worden:
F. ovina L. Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland,
Schiermonnikoog en Rottum en de var. /2. (dus
tenuifolia) voor dezelfde eilanden behalve Rottum
Holk. Flora p. 135; — Veen Teridzerd Un.
1881 (Arch. 2. 111. p. 424); Beetsterzwaag lijst
Brakm.; — op alle bezochte plaatsen.in Drenthe
1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 260)'; — Steen-
wijkerwold, Kallenkote, Eeze Un. 1892 (Arch. 2.
VI. p. 353); Konijnenbelten bij Zwolle R. B. (Arch.

1. II. p. 70); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 201); Hengelo, Twikkel Un. 1895
(Arch. 3. 1. p. 231); Station Markelo Un. 1897
(Arch. 3. I. p. 625); Hardenberg L. (Arch. 2. VI.
p. 321 als (3. forma purpurea); -- Eibergen Un.
1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg Un. 1885 (Arch.

2. IV. p. 407); algemeen Apeldoorn (/2) K. A. (Arch.
2. III. p. 207); Hatert (/2) Th. Abel. (Arch. I. V^^
p. 435); Vierperken Nijmegen (f2) Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 336); — Wassenaar (|3), Naaldwijk,
Westland lijst v. E. (Arch. 2. I. p. 422); - Walcheren
A. W. (Arch. 2. III. p. 139); Zuiddorpe (12) A. W.
(Arch. 1. IV. p. 311); Dishoek en Zoutelande Un.

2326 FESTUCA.

1902 (Arch. 3. II. p. 1038); duinen Breskens Lac;
bosschen Hellendijk en Sas van Gent lijst v. d. B.; —
Woensdrecht Un. 1896 (Arch. 3. I. p. 356); Ouden-
bosch 1885-87 Butaye endeHaas (Arch. 2.

V. p. 550); — Velden, Arcen Un. 1893 (Arch. 2.

VI. p. 577); Meersen, Valkenburg, Sittard Un. 1861;
Wijlre— Slenaken Un. 1882 (var. aristata) (Arch. 2.
IV. p. 333).

A capillata Hackel. Vochtige zandgrond bij het
veen te Brunssum, Schinveld en Etzenrade; te
Hoensbroek bij het veen te Oudenhof lijst de
Wever.

B. vulgaris Koch. Algemeen op hoogen zandgrond
lijst de Wever.

C. duriuscula Hackel. Texel en de duinen tusschen
Koog en de Westen, Schiermonnikoog en de duinen
Holk. Flor. p. 135; — Steenwijkerwolde Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 353); Schokland 1884 S. (Arch.
2. IV. p. 295, waarschijnlijk F. rubra); — Borculo
Un. 1859 (Arch. 1. V. p. 232); Terborg Un. 1885
(Arch. 2. IV. p. 407); zandgrond Ubbergen Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 336); — Kennemerland algemeen
en — Voorne, Westland lijst v. E. (Arch. 2. I.
p. 422); Brielle— Rockanje Un. 1887; — Walcheren,
Oost- en West Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch.
2. III. p. 139); Zuid Beveland A. W. en L. (Arch.
2. VI. p. 134) en lijst v. d. B. (dc in Tijdschr. VIII.
p. 51 genoemde Festuca heterophylla Lam. Koch
Syn. p. 813, Zuid Beveland ad margines fossarum
rara vindt men terug onder F. rubra); — Maastricht,
Valkenburg Un. 1861, Sittard Un. 1883 (Arch. 2.

IV, p. 333), Simpelveld Kerkrade 1885 Lac,
K. en G. en Wijlre Slenaken K- en G. (Arch. 2.

V. p. 34).

D. glauca Hackel. Grind Flor. Holk. p. 135 is
F. rubra duriuscula (zie aldaar).

FESTUCA. 2327

Voorts bij oudere schrijvers in liet algemeen ver-
meld: De Gorter onderscheidde reeds F. ovina:
veel op de heide buiten Nijmegen, Harderwijk,
Naarden, op dorre zandige plaatsen in het Veld
aan den Haarlemmerhout, aan de zeekust in Fries-
laiid en veel in dorre zandgronden op Ameland.
Zelfs wordt opgegeven dat het in Friesland Amelands
gras zou heeten; en duriuscula langs de Meerburger
Watering tegen de Kaadijk en aan de Vliet bij
Lammen buiten Leiden v. Royen, en bij het huis
te Zwieten Meerburg. Bij v. Hall komt reeds een
verdeeHng in F. ovina met de var. /3. tenuifolia, die
hij aangeeft voor Nijmegen /3. en bij Arnhem en
Rheede v. H. Voorts een var. r. maritima, die wel
betrekking heeft op Festuca thalassica; als soort
F. capillata met groeipiaats Rheede boven Arnhem.
Zijn F. cinerea is = F. rubra, terwijl dan als soort
volgt T. glauca met de var. /3. longifolia, waarvan
de eerste wordt opgegeven voor Nijmegen B. en
tusschen Rhenen en de Grebbe en vooral aan de
Grebbe langs den straatweg in menigte, de var.
eveneens voor de Grebbe. Dan volgt weder als soort
F. duriuscula, met de varieteiten. ^:. oliganthos en
(3. polyanthos, waarvan de eerste gezegd wordt al-
gemeen te zijn door het geheele land, vooral op
schrale gronden, de tweede voor te komen bij Rot
terdam Rainville en IJsel bij Rheede v. H. —
De Flora Leidensis geeft F. ovina in twee verschei-
denheden aan: ^. vulgaris zeer algemeen in de
Wassenaarsche duinen S. S, den Deijl Dz.; alge-
meen duinen Katwijk Forsten, Kerb. enMb,
ook in de Noordwijksche duinen Kerb. en M. (3.
duriuscula met de groeiplaatsen van de Gorter,
benevens trekweg naar Leiderdorp Mb., te Katwijk
aan de hoofden S. S.; zie echter onder F. rubra op
de zanderij bij Wassenaar S. S. en bij Leiden For-

2328 FESTUCA.

sten. Ook de Flora Frisica onderscheidt F, ovina
X. vulgaris en y. maritima, met de aanduiding, op
de keegen of schorren in Ferwerderadeel; een F.
capillata te Oranjewoud en Wolvega en elders en
de F. duriuscula met de verdeeling van v. Hall in
oliganthos en polyanthos, zonder nadere groeiplaat-
sen. Voor zoover de groeiplaatsen van van Hall
in het herbarium der Vereeniging vertegenwoordigd
zijn, kan men eenige zekerheid verkrijgen omtrent
deze vroegere indeelingen.

F. heterophylla Lam. komt voor in de Wevers
Lijst III. p. 23; waar hij echter zelf twijfelt aan de
determinatie, vermoed ik dat we ook hier met een
vorm van F. rubra te doen hebben nl. F. rubra var.
heterophylla Mut. = F. rubra I. heterophylla Hackel.
Zij werd opgegeven voor moerassig weiland langs
het spoor te Nieuwstadt, idem langs de Roode beek
te Melle en vochtige plekken in het bosch te Cos-
berg onder Epen. Het is zeer goed mogehjk dat
zij in Zuid-Limburg kan gevonden worden.
1594. F. rubra L. In weilanden, aan dijken, wegen en in
de duinen. \. Juni—Juli.

In Herb : zonder nadere aanduiding van den vorm
Groningen scr. S.; Zoutkamp 182(S v. H.: aan de
Linde v. H.; — Kampen 1846, 1848 R. B.; Zalk
V. Heijn.; IJselmuiden R. B.; — zeeklei Nijkerk

1876 K. A.; Harderwijk 1866 R. B.; Apeldoorn

1877 K. A.; Nijmegen B.; — Hoogen Wel bij
Amersfoort 1893 Garj.; Amersfoort v. d. T.; Hoe-
velaken R. B. (als Calam. lanceol.); zandheuvels
terzijde van den straatweg tusschen Woudenberg en
Zeist bij de Pyramide v. d. T.; Zeisterheide vvie?;
da Bilt 1830 v. H.; Utrecht v. H.; - Haarlem 1871,
Haarlemmerhout 1871 en Aerdenhout 1871 Groll;
Haarlemmermeer bij Sloten v. H.; Weteringschans
Amsterdam 1874 Lac; — Leiden Dz., 1843 de

FESTUCA. 2329

Vriese (P. N. S.); buiten de Wittepoort Leiden
1858 V. H. Jr.; tusschen Katwijk en Noordwijk S.;
duinen Katwijk Perin; hoofden aldaar S. S.?
's-Gravenhage v. Breemen; Veenpolders 1893
V. d. Voo; duinen Monster, Staalduin en Rotterdam
1904 W. en J.; — Zuid-Beveland v. d. B.; — Lies-
bosch 1904 W. en J.; — Roermond 1900 G. en
Jon gm.

F. eu-rubra Hackel.
I. genuina Hackel.

A. vulgaris Gaiid. In Herb.: Kamperveen 1848 T.;
Zandberg bij Kampen R. B. (als dur. glauc); —
Apeldoorn 1852 K- A.; Ooische waard Th. Abel.
(als F. Myurus); onder beuken Uilenpas 1866 v. H.;

— Amersfoort R. B. (als dur.); — voetpad langs
de Raay bij de afgebroken korenmolen de Lely
onder Kortenhoef 1898 G. en V.; Kerkhof Urk 1884
S.; Middenduin 1871 Groll; — Leiden Dz.;Was-
senaar Dz.; Hilwoning bij 's-Gravenzande 1899 V.
(als dur.); — Zuid-Beveland (? 1838), 1840 v. d. B.;
Schellachsche weg onder Middelburg 1903 Ogt.;

— Kapel van St. Rosa te Sittard 1896 G. (als dur.?).
/5. glaucescens Hackel. Haarlem 1872 Burck; —
Leiden Dz.

y. barbata Hackel. Duinen bij de Mok op Texel
1902 Dijt, G. en Jongm.; — Zandberg bij Kam-
pen 1848 T.; Nieuwe weg aldaar T.; — Naarden
1894 V. (misschien echter behooren deze alle reeds
tot arenaria).

B. duriuscula Gaud. In Herb.: Burg op Texel 1860
Lac; Oude Schild aldaar 1902 G. en Jongm.;
Zuiderzeestrand Westterschelling 1869 Holk.; Eiland
Grind 1869 Holk. (als dur. glauca); — Haren v. H.;
Harendermolen 1833 v. H. (als dur. dumet.); —
Kampen R. B.; langs Katerdijk Zwolle 1885 L. ;
Nieuw Leusen 1898 L.; — zeestrand Harderwijk

2330 FESTUCA.

1866 R. B.; Apeldoorn 1873 K. A.; Zutfen 1901
W. en J. (als F. ovina); Wageningsche berg 1849
Buse; — Amersfoort 1836 Kraamw., R. B. (als
dur.); Darthuizen 1836 v. H. (als F. giauca); Lek
bij Wijk bij Duurstede 1844 Wenck; Schalkwijk
1835 Wtt; muur Maliebaan Utrecht v. d. T. (als
amethystea); — Oosterdoksdijk O.; Zeeburgerdijk
en Hoogendijk V. Z.; IJ bij Amsterdam v. H.;
Hemmeland bij Monnikendam 1886 Boerl. en V.;
Wieringen 1856 Lac; Velsen Buse; Breesaap
Buse, Kerb.; Haarlem Perin; — Leimuiden 1894
V. (als dur.); binnenduin einde Teijlingerlaan bij
Sassenheim v. d. T.; Leiden 1837 Mb., singels
aldaar v. d. B. (als polyanthos); Leiderdorp v. d. B.
(oHganthos); 's Gravenhage V. Z. (als dur. dumat.),
R. B., la Chap. (vivip.); Loosduinen Un. 1851;
de Geest bij Naaldwijk 1847 v. d. T.; Oostduin
's Gravezande 1845 v. d. T.; aan de Maas op de
Polderhaak in het Westland 1844 v. d. T.; Rotter-
dam 1893 v. d. Voo; Zwijndrecht 1839 Lac;
Spoorweg naar Dordrecht 1902 W. en J.; — Zuid
Beveland 1839, Scheldedijk bij Yersekendamme 1839,
Oosterzwake, Havendijk 1838, Noorddijk 1839, Schip-
per Wezeiing 1839 en Zwake 1839 v. d. B.; —
Helmond 1834 Wtt.; — Thorn 1900 G. en Jongm.
C. arenaria Fries (F. dumetorum Rafn., F. cinerea
var. /3 Lam.; F. villosa Schweigg. en var. lanuginosa
M. et K.) Aan de kusten van de Noord- en Oostzee
op de duinen. Juni—Aiig.

In Herb.: Duinen Vlieland 1858 Lac, 1869 Holk.;
duinen zeedijk bij het telegraafkantoor VHeland 1869
Holk.; TerscheiHng 1887 V.; duinen Westterschel-
ling 1869 Holk. (reeds als aren ); Schiermonnikoog
1860 S.; Rottum 1861 Lac en Knuttel, 1897
Schipper (als ovina, ook de aren.); Grijn 1869
Holk.; — Zeedijk bij Dijkshoek Holk.; — Meppel

FESTUCA. 2331

V. Heijn. (als aren.); — Paaschloo bij Oldemarkt
1828 V. H.; Zandberg bij Kampen 1849 R. B. (als
F. glauca); Oosterliolt bij Kampen 1855 R. B. (als
r. dum.); — Nijkerl< 1893 Garj ; Zandduinen Ede
1890 V. Vloten (als dur. glauc); — Zandlieuvels
omtrent de Pyramide op de hei tusschen Wouden-
berg en Zeist v. d. T. (aren.j; — langs wegen en
dijken buitensingels Amsterdam Fl. Amst. (als
ovina dur.); Urk 1852 B. de Wit (als prat, later
dur.); Huisduinen Helder 1842 Til. (P. N. S.) (dur.)
Zeeduinen Callantsoog 1877 Lac. (als vill.); badhuis
Zandvoort 1897 Ogt. (als var. dum.); Rozewater
1870 Groll; Zandvoort Splitg. (als cin.), v. H.
(als cin.); Aerdenhout v. H. (als dum.); Velsen en
de Breesaap Buse; duinen Overveen Buse (ook
als dum.), v. H. (als cin.), 1832 v. H.; Middenduin
achter Overveen S. S. (als dum.), 1845 O. (als
aren.), 1854 T.; Bennebroek v. H.; — duinen
Bloemendaal 1844 O. (cin.); — Noordwijkerhout
1876 O. (als dur.); tusschen Hillegommerbeek en
Noordwijk 1886 Boerl.; duinen Noordwijk Dz.
(cin. en /3. villosa), O. (als dum.); binnenduinen
tusschen Sassenheim en Lisse v. d. T. (als y. dum.);
duinen Katwijk de Haan, 1833 Wtt. (cin.), S. S.
(als lanug.), D z. (als vill.), 1836 Mb., Kerb. (als
cin.), v. d. B. (cin.), 1837 Lac. (dum.) Perin;
tusschen de schorresteenen 1833 Wtt. (cin.); Leiden
Dz. (cin.), Pierot (cin.), J. W. R. Til. (P. N. S.),
Perin; buiten de Witte Poort aldaar 1858 v. H. Jr.
(cin.); Zanderij Deijl S. S. (dur.); Wassenaar V. Z.
(dur.), Dz. (r. dum.), 1837 Mb. (|3. vill.), 1834 S. S.
(cin.), Hinxt (cin.); Zanderij Wassenaar S. S.;
duinen aldaar Dz. (cin.); Waalsdorp V. Z. (dur.);
's Gravenhage V. Z. (cin.), S. S. (dur.); duinen aldaar
1834 V. H. (cin.), 1834 V. Z. (cin.), G. B. (cin.);
duinen dicht bij de sluizen waterververschingskanaal

2332 FESTUCA.

1893 Chap. (als ovina); duinen 's Gravenzande
1845 V. d. T. (als aren. ook als cin.); Eiland Hoek
van Holland 1904 W. en J.; Hellevoetsluis 1900
Struyk. (var. dum.); — duinen Haamstede 1844
V. d. B., 1903 G. en Jongm.; duinen Breskens
1839 Lac. (cin.); duinen Walcheren 1840 v. d. B.
(ook als cin.); Zuid Beveland v. d. B. (als vill.);
Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W.; Aardenburg 1861
A. W.; — Vuchtsche heide v. Hov. (als cin.).

D. muUiflora A. et G. In Herb.: Zeekust Vollen-
hove 1893 L.; — ? Amersfoort 1836 Kraamw.;
Weg bij Zeist 1842 O. (als dum.); - Marken 1886
Boerl. en V.; -— tusschen Hillegommerbeek en
Noordwijk 1886 Boerl.; langs weg van Zwammer-
dam naar Nieuwkoop 1901 G. en Jongm.; duinen
Noordwijk Dz.; de Geest bij Naaldwijk 1857 v. d. T.;
— Zuid Beveland 1840 v. d. B.; ? Zeeuwsch Vlaan-
deren 1862 A. W.; Kwadendamme, 's Gravenpolder
1888 V. d. B.; — Schaesberg Un. 1883.

E. fallax. Hackel Texel 1860 Lac; Prins Hendrik
polder aldaar 1869 Holk.; — e. h. Beucker
Andreae; — Reitdijk Groningen Strat. (dur.); —
Zwarte Waterdijk Zwartsluis 1898 L.; Kampen R. B,;
Zalk R. B.; Schependijkje Zwolle 1887 L.; Kallen-
kote bij Steenwijkerwolde 1893 L.; langs Spanjaards-
dijk in Riele gem. Diepenveen 1898, Losser 1893
en Lonneker 1893 L. (als ^. umbr. Prodr. ■;));
Enschede 1905 Blijd.; - Harderwijk R. B. (dum.);
Apeldoorn K- A.; Rheede v. H. (dur); — tusschen
de Bilt en Blauwkapel 1835 D. S.; — IJ Amsterdam
V. H. (dur.); IJdijken tusschen de steenen Fl.
Amst.; Mennonitenpad Fl. Amst. : Funen v. H.;

*) Wordt ook in .\. et G. Syn. IP. p. 501 gehouden voor F. eu-
rubra var. falla.x III. nigrescens A. et G. n.I. = F. heterophylla Haenke
in .1 a c q Collcct. II. p. 93.

FESTUCA. 2333

Westerdoksdijk 1857 KniJttel; Zeeburg V. Z.,
1866 O. (dur.); Marken 1886 Boerl. (dur.); Wierin-
gen 1856 Lac; Haarlem 1896 Ogt. (dur.); Haar-
lemmerhout 1841 v. H.; — Katwijk hoofden S. S.
(zie ook p. 2328), Gradeermachine 1833 Wtt.;
Leiden Dz.; 's Gravenhage R. B.; Zorgviiet V. Z.
(dur. dum.); — Zuid BeveJand v. d. B. (als hetero-
phyll.*)); Ooster Zwake 1840 v. d. B.
/3. barbata Hackel. Kampen R. B.; Paasloo bij
Oldemarkt v. H.; — de Bilt bij Utrecht 1833
Wtt.; — Hooge Morsch Leiden 1837 Buse; —
Werkendam 1838 Lac. ; Vuchtsche heide v. Hov.;
Eindhoven 1834 Wtt.

Aanm.: De vorm fallax zijn in herbario misschien alle
slecht verzamekle exemplaren zonder uitloopers ; de var. bar-
bata behoort waarschijnhjk tot arenaria zooals uit enkele opgaven
hier en bij arenaria bhjkt.

(Als F. rubra: Nietap Sanders in h. pr. ; —
Zwolle 1892 Carm. in h. pr. ; Lonneker 1904 en
1905 Blijd. en Oldenzaal Exc. Pl. 1905 in h.
Blijd.; — Apeldoorn 1903 Koornneef in h. pr.;
Randwijk C. A. Backer in h. Heukels; —
Soestdijk 1903 Koornneef in h. pr. ; Doorn 1887
Struyk. in h. pr.; — Bussum 1891 Costerus in
h. pr., Docters v. Leeuwen in h. Heukels;
Amsterdam 1906, 1909 Koornneef in h. pr., v.
Goor in h. Heukels; Amsterdamsche polder
tusschen Amsterdam en Zaandam 1901 v. Goorin
h. pr. ; Zeeburg bij Amsterdam Miq. in h. pr.;
Hoogkarspel en IJmuiden Sanders in h. pr. ; aldaar
1903 Koornneef in h. pr.; — Noordwijk 1912
W. en J. in h. pr. ; 's Gravenhage 1891 R. B,
Huis ten Bosch aldaar 1896 en Witte brug aldaar
1897 V. Breemen in R. H.; Rotterdam W. en J.
in h. Heukels; Hellevoetsluis 1910 W. en J. in
h. pr.; SHedrecht 1895 Posth. in h. pr.; — Ouden-

2334 FESTUCA.

bosch 1887 d e Haas in h. pr.; Ahnkerk C. A.
Backer in h. Heukels; — Odihenberg 1900 G.
en Jongm.; Pietersberg 1911 de W. in R. H.;
Valkenburg Steichen in h. pr.; algemeen langs
wegen op kiezel, zand en krijt de W. in h. pr.

A. vulgaris Gaud. Lochem 1911 Henr. in h. pr.; —
Leiden Dz. (ais F. nemorahs M. et K. e. h. Broers
in h. W. en J.; Rotterdam 1902, Rozenburg aldaar
1900 en langs den handelsspoorweg Hillesluys,
Schiedam 1910 W. en J. in h. pr.; Rotterdam muur
schaardijk 1909 en Oosterbeek 1905 W. en J. in h.
Danser; — Steenwijk 1912 Henr. in h. pr. ; —
f. nemoralis Anderss. Leiden Dz. in h. W. en J.
^. megastachys Gaiid. Rotterdam 1910 W. en J.
in h. pr.; — St. Pietersberg 1911 Henr. en Posth.
en Nuth 1912 Henr., W. en J. in h. Henr.

y. glaucescens Hackel Dordrecht 1913 Kloos in
h. pr.; Gorinchem 1911 Henr. in h. pr.
5. barbata Hackel (= dumetorum) Lochem 1911
Henr. in h. pr.; — Leiden Dz. (ook als villosa)
in h. W. en J.; Rotterdam 1902 en langs handels-
spoorweg Hillesluys 1902 en Hillesluys 1905 W.
en J. in h. pr.; duinen Scheveningen 1907 (kort
behaarde aartjes) Danser in h. pr.; Gorinchem

1911 Henr. in h. pr.

B. duriuscula Gaud. Apeldoorn 1884 K. A. in h.
W. en J.

C. arenaria Fries Enschede 1905, Lonneker 1905
Blijd. in h. W. en J.; — Amsterdam 1909 Henr.
in h. pr.; — Noordwijk 1912 W. en J. in h. pr.,

1912 Henr. in h. pr.; Katwijk 1833 Wtt. e. h.
Broers in h. W. en J., 1899 Jongm. in R. H.;
Scheveningsche duinen 1901 W. en J. in h. des
T.. (lang behaard) 1907 Danser in h. pr.; eiland
Hoek van Holland 1904 en Oost Voorne W. en J.
in h. pr.; — Vrouwenpolder 1877 L. in h. pr.

FESTUCA. 2335

D. multiflora A. et G. Schiedam 1911 en ? dijk
naar Scliiedam 1908 W. en J. in h. pr.

E. fallax Hackel. Katerdijk Zwolle 1886 L., Sche-
pendijkje aldaar 1887 L. (zie boven) in twee vormen
ingezonden; de eene met telkens twee onderste
pluimtakken, de andere met alleenstaande of saam-
gegroeide onderste pluimtakken; Rangeerterrein
Staatsspoor aldaar 1895 L. in h. pr.; — Apeldoorn
1877 K. A. en 1881 L. in h. L.; — ? Kolenaschweg
Rozenburg te Rotterdam 1900 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland,
Schiermonnikoog in weiden, op zeedijken, aan wegen,
op strandweiden enz. Holk. Flor. p. 135; — Coe-
vorden, Emmen 1859 Lac. en S. (Arch. I. V. p. 260);

— Kallenkote Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.354); Delden
en Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 201); —
Winterswijk, Eibergen, Lochem Un. 1859 (Arch. 1.
V. p. 232); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407);

— Kennemerland algemeen — Westland lijst v. E.
(Arch. 2. I. p. 422); — tusschen Oranjebosch en
Vrouwenpolder, tusschen Vrouwenpolder en Veere
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); Havendijk, Noord-
dijk, Schengendijk lijst v. d. B.; — Blerik Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); Meersen Un. 1861 (Arch. 2.

IV. p. 333).

vulgaris barbata (= /3. villosa M. et K. en Prodr.
Ed. I.) Oosterzwake 1839 lijst v. d. B.

arenaria (= r. lanuginosa M. et K- en Prodr.
Ed. I.) Texel, Viieland, Terschelling, Ameland en
Grind in de duinen en op zandige plaatsen aan het
Zuiderzeestrand Holk. Fl. p. 135; Ameland 1854
Kros (Arch. 1. IV. p. 81); — Bloemendaal, —
Katwijk, Noordwijk, Westland en — Schouwen lijst

V. E. (Arch. 2. I. p. 422); -— Breskens Lac; dui-
nen Wester Schouwen 1844 lijst v. d. B.

Voorts werd reeds door v. Hall in Fl. B. S. p.

2336 FESTUCA.

110 F. cinerea var. /3. D. C. onderscheiden, die iri
den Prodr. werd overgenomen als y. arenaria (F.)
Osb. d.i. de arenaria Fries volgens Ascherson en
Grabner en later op p. 760 var. /3. dumetorum
Bl. et Fingerh. = F. rubra var. villosa M. et K- =
barbata Hackel in Asch. et Grabn.

Alzoo arenaria, behalve te Haren bij Groningen
ook aan de Bilt bij Utrecht, aan den dijk bij Dijks-
hoek en te Paslo bij Oldemarkt v. H.; ook op de
duinen bij 's-Gravenhage V. Z.

barbata: bij het dorp de Bilt de Geer, tusschen
Zeist en de Bilt Reinw., Rotterdam, Nijmegen, op
de duineu van Scheveningen Kops, bij Katwijk
de Haan en gemeen in de binnen- en zeeduinen
tusschen Haarlem en 's-Gravenhage, tusschen Zeist
en de Bilt v. H. Men zal deze groeiplaatsen, bene-
vens die uit de Flora Leid., den Prodromus Ed. I.
en de Flora Frisica meerendeels terugvinden in de
hierboven voorgestelde rangschikking van het her-
barium-materiaal.

F. elatior L. als algemeene soort, waartoe gerekend
worden F. pratensis en F. arundinacea.
1595. F. pratensis Huds. {= F. elatior L. Suec. et Prodr.
Ed. I. p. 321 en Schedonorus pratensis Fl. B. S.
p. 106 = Schenodorus prat. R. et S.j. Op vrucht-
bare grasgronden, \. Juni—Juli.

In Herb.: Boschje op Hoogeberg Texel 1869
Holk.; Elzenboschje Midsland Un. 1886; Schier-
monnikoog zeedijken 1869 H o 1 k. ; bij de Kooi aldaar
1869 Holk.; - Dokkum 1860 S.; Leeuwarden 1861
J. M. de B. ; Stadswal aldaar S.; zeedijk Harlingen
Un. 1886; — Groningen scr. S.; Stadswallen aldaar
Strat.; — Emmen 1859 Lac. en S.; Meppel
V. Heijn.; — Kampereiland R. B.; Kampen T.,
1847 R. B., 1872 Hoek; langs Katerdijk Zwolle
1886 L.; Nieuw Leusen 1898 L ; Deventer 1877 K.;

FESTUCA. 2337

Gramsbergen 1859 Lac. en S.; Lonneker 1904, 1905
Blijd.; Enschede 1905 Blijd.; — op de wallen bij
Harderwijk 1864 R. B.; Zuiderzee aldaar 1833 Wtt.;
tusschen Elburg en Zwolle 1833 Wtt. ; tusschen
Zutfen en Deventer Gronem.; Voorthuizen 1897
V.; Vorden Groll; Kleine Meene Ruurlo 1885 Ens,;
Winterswijk Un. 1859; Nijmegen B., v. H.; Ooische
waard en Oosterhoutsche bosch Th. Abel.; Waal-
dijk Herwijnen 1833 Wtt.; Culemborg 1844 Wenck;

— Amersfoort R. B.; Utrecht 1835 D. S., 1859 R. B.,

1870 Groll; Schalkwijk Wtt.; Lekdijk aldaar 1833
Wtt.; Bunnik 1842 D. Bierens de H. (P. N. S.);

— zeestrand Muiderberg v. d. T.; Naarden en Mui-
derberg 1842 Wenck; Amsterdam v. H.; IJ aldaar
v. H.; IJkant bij Sloterdijk 1845 Romb.; Hoogendijk
1840 Romb.; Weteringschans Amsterdam 1874 Lac;
Osdorp 1857 Knuttel; Monnikendam 1886 Boerl.
en V.; duin Zandvoort 1854 wie?; Haarlem Buse,

1871 Groll: weiiand achter Meer en Bosch Heem-
stede V. d. T. ; Ringdijk langs Haarlemmermeer 1897
V.; — tusschen Hillegommerbeek en Noordwijk 1886
Boerl ; Warmond Wtt.; Leiden Dz., 1834 S. S.,
1835 Mb., 1840 B. W., 1846 O., 1858 v. H. Jr.,

1872 Burck; singels aldaar v. Royen; Haagsche
bosch Chap.; 's-Gravenhage V. Z., 1836 Buse,
R. B., V. Breemen, 1903 I cke; kanaal en weiland
aldaar V. Z.; Eikenduinen G. B, ; Scheveningen 1882
S.; vuilnisbelt Brielie 1903 W. en J.; huis ter Rivier
Overschie 1894 V.; Rotterdam 1851 O., 1905 W. en
J.; Spoorwegterrein langs de Maas 1902, IJselmonde
1903 W. en J., 1893 v. d. Voo; Dordrecht 1837 en
Siiedrecht 1837 Lac; Vianen 1837 Kraajnw,;
Lekdijk aldaar v. H,; — Zuid-Beveland 1841, Zwake
1839, Wilhelminapolder 1838, Kwadendamme 1836
en Kloetinge 1839 v. d. B.; Middelburg 1879 L.;

— Werkendam 1837 Lac; Uiterwaarden aldaar 1897

147

2338 FESTUCA.

en aanlegplaats stoombooten 1897 V.; Breda 1897
V.; Loopschans aldaar v. A.; Ginneken 1876 O.;
dijk Zuid-Willemsvaart v. Hov.

Als genuina subspicata A. et G.

In Herb.: Entersche veen 1897 G.; — Tafelberg
bij de Grebbe 1833 v. d. B.; — Ringdijk bij Nieuwe
Wetering 1897 V.

(Leeuwarden Brakm. in h. pr. ; — Winschoten
1886 Schipper in h. pr. ; — Kampen Bold. in
h. Utr.; Zwolle 1886 L. in h. pr. (met vrije pluim-
takken en met vergroeide pluimtakken); — Harder-
wijk Bold. en Arnhem PuUe in h. Utr.; Apel-
doorn 1903 Koornneef in h. pr ; Culemborg 1887
de Haas in h. pr.; — Amersfoort 1906 desT. in
h. pr. ; Soestdijk 1903 Koornneef in h. pr. ; Baarn
1902 V. Goor in h. pr. ; — Amsterdam Miq. in h.
Utr., 1903 Koornneef in h. pr., 1910 Geelsin
h. pr.; Enkhuizen, Hoogkarspel Sanders in h. pr.;
— Rijngeest onder Oegstgeest 1893 V. Sur. in h.
pr. ; 's-Gravenhage 1891 R. B. en waterververschings-
kanaal aldaar 1895 v. Breemen in R. H; Delft
1876 L. in h. pr.; opgespoten grond tusschen Rot-
terdam en Schiedam 1908 Danser in h. pr. ; Rot-
terdam Miq. in h. Utr., Risch in h, Heukels;
bosch van Rozenburg aldaar 1909 Danser in h.
pr. ; Kolenaschweg aldaar 1901 W. en J. in h. pr. ;
Dordrecht 1892 Posth. in h. pr., 1913 Kloos in
h. pr. ; Brielle-Rockanje 1903 W. en J. iii h. pr.; —
Arcen 1893 Costerus in h pr.; algemeen in wei-
land en langs wegen Zuid-Limburg de W. in h. pr.

Voorts werden nog de volgende vormen onder-
scheiden:

a. typica Hackcl. Dijk Kralingsche veer Rotterdam
1905 W. en J. in h. pr. Daarbij de volgende afwij-
kingen:

een onderste pluimtak: Rotterdam 1901;

FESTUCA. 2339

pluim heen en weer gebogen, pluimtakken kort:
Rockanje 1903;

bladeren zeer smal: Rotterdam 1900;

middelste bloemen genaald Rotterdam 1905, alles
W. en J. in h. pr.

/3. subspicata A. et G. Handelsterrein Rotterdam
1903, Kralingsche Oosterkade 1904 W. en J. in h. pr.
r. fasciculata A. et G. aangevoerd langs het spoor
bij Schaesberg 1912 d e W. in h. pr.
B. apennina Hackel. Lonneker 1905 Blijd. en —
Kolenaschweg Rozenburg te Rotterdam 1901 (beide
lang genaald) W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Rottum 1896 Schipper (Arch. 3.1.
p. 214); — Heerenveen Un. 1881 (Arch. 2. III. p.
424); Beetsterzwaag, Sneek lijst Brakm.; — Steen-
wijkerwold, Giethoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 354);
Almelo, Albergen, Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2.

1. p. 197); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch.
2 I. p. 201); Entersche veen en — Groenlo Un.
1897 (Arch. 3. I. p. 625); Terborg Un. 1885 (Arch.

2. IV. p. 407); Apeldoorn aangevoerd K- A. (Arch.

2. III. p. 208); — van den zeedijk door het fort
langs binnenwegen naar Muiden U n. 1901 (Arch.

3. II. p. 632); Marken 1886 Boerl. en V. (Arch. 2.
V. p. 58 en 60); Bergen Un. 1871 (Arch. 2. I. p.
273); Haarlemmerhout v. E. (Arch. 2. I. p. 422); —
Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 403); —
Oost Zeeuwsch-VIaanderen A. W. (Arch. 1. IV. p.
311); tusschen Middelburg en Rammekens, tusschen
Dishoek en Koudekerke, tusschen hier en Middel-
burg, tusschen Dishoek en Zoutelande, tusschen
Vrouwenpolder en Veere, tusschen Gapinge en Mid-
delburg Un 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); Schouwen
lijst V. d B.; — Oudenbosch 1885—87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. •/. p. 550); — Maastricht,
Pietersberg, Gronsveld, Amby en Roermond Un,

2340 FESTUCA.

1861, Sittard Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 333); de
vormen «■ typica en /2. subspicata beide algemeen
langs wegen en in weilanden lijst de W.

Voorts bij oudere schrijvers niet afzonderlijk ge-
noemd.
1596. F. arundinacea Schreb. (= Schedonorus elatior
Fl. B. S. p. 106). Aan waterl<anten, in drasse wei-
landen. Juni—Jnli

In Herb.: Coxdorp Texel 1860 Lac; duinvalleien
Schiermonnikoog 1860 S.: — Leeuwarden S.;
Drachten Exc. Pl. 1904; - Pieterburen 1829 v. H.;
(Immenes v. H.); — Meppel v. Heijn.; — IJsel-
muiden 1848 en Kampen R. B.: Nieuwe weg aldaar
1848 T.; Zwarte water Zwolle bij de Ricsebos 1901
L.; — Harderwijk 1865 R. B. : weiden Apeldoorn
1877 K. A.; Terborg 1905 Rust; Waal bij Heeren-
waarden en Rossum v. d. T.; Spoel bij Culemborg
1874 de Br. ; — Amersfoort R. B. ; Zeelhorst bij
Hoogland 1895 Garj.; Bunschoten en tusschen den
Ham en Bunschoten 1836 D. S.; Eemmond 1894
Garj. (als Glyc. distans); — Naarden 1864 O.;
Amsterdam v. H., Splitg. ; langs het IJ en Oos-
terdoksdijk 1867 O.; IJdijken, paden, Zeeburg Fl.
Amst.; Westerdoksdijk 1859 v. H.: Weteringschans
1874 Lac; Legmeerpolder 1886 Boerl.; dijk
Marken 1886 Boerl.; Schordijk den Helder 1903
V. Breemen; Velsen Buse; Kruidberg 1842 Buse;
Haarlem v. H., Splitg, Buse, 1875 Groll; Scha-
penduin Bloemendaal 1864 Hart sen, Haarlemmer-
meer 1853 S. en Hartm.; — Leimuiden Exc. 1883;
tusschen Hillegommerbeek en Noordwijk 1886
Boerl.; Leiden S. S., Dz., v. d. B., 1835 Mb.,
buiten de Morschpoort S. S.; bij de Zijien Kerb.,
Valkenburg 1854 v. H. Jr. (Novemb.); 's-Gravenhage
V. Breemen; Beeklaan aldaar Chap.; Eikendui-
nen V. Z ; Loosduinen Un. 1851: tuin van Joh.

FESTUCA. 2341

Kuivenhoven bij Naaldwijk 1847 v. d. T.; Rot-
terdam 1892 v. d. Voo; tusschen Rotterdam en
Kralingsche veer 1903 W. en J. (vivip.); Oude
Piantage aldaar v. A.; Spoorwegterrein langs de
Maas 1902 W. en J. ; Oost Voorne v. Breemen;
Lel<dijl{ bij Vianen 1833 Wtt.; — Zeeland v. d. B.;
Duiveland Un. 1894; Zeeuwsch Vlaanderen 1862,
Sas van Gent 1858 en Hoek 1854 A. W.; — Roer-
mond 1900 G. en Jongm.; Maastricht Un. 1861,
1883; kanaal aldaar 1875 de Br.; Pietersberg 1870
Groll, 1883 K-

(Winschoten 1894 Schipper in h. pr. ; — Ambt
Vollenhove 1894 L.; Oldemarkt 1894 en Rijssen
1893 Carm. in h. pr.; — Randwijk Backer in h.
Heukels; Culemborg 1888 de Haas in h. pr. ; —
Naarden 1894 V. Sur. in h. pr.; Amsterdam 1903
Koornneef in h. pr. ; Zeeburg aldaar 1900 v.
Goor in h. pr. ; Aardswoud H. v. Ree in h.
Heukels; — Hillegom 1893 V. Sur. in h. pr.;
Kanaal 's Gravenhage 1891 R. B. en Duinoord aldaar
1895 V. Breem en in R. H.; Rotterdam W. en J.
in h. Heukels (ook vivip); Nieuwe Maasoever
bij den Schaardijk 1909, duinen Hoek van Holland
1909 Danser in h. pr. ; vivip. Nieuwe Maasoever
bij den Schaardijk 1909 Danser in h. pr. ; Dordrecht
1892 Posth. in h. pr., 1912 Kloos in h. pr.;
Gorinchem 1912 Henr. et Kloos in h. Kloos
(vivip.); — Nieuw en St. Joosland 1878 L. in h. pr. j
Wissenkerke 1886 Schipper in h. pr. ; — Almkerk
C. A. Backer in h. pr.; — Odilienberg bij Roer-
mond 1900 G. en Jongm. in R. H.; Elsoo 1911
de W. in h. pr. ; vrij veel langs de rivier, langs
de beken en langs de Zuid Wiilemsvaart de W.
in h. pr.

y.. vulgaris Hackel Amsterdam 1909 Henr. in h.
pr.; — Rotterdam 1901, 1903 en Maasoever op

2342 FESTUCA.

Spoorwegterrein bij de Oude Plantage Rotterdam

1905 W. en J. in h. pr.

f. fasciculata Sonder Schaesberg 1912 de W. in

h. W. en J. en in h. Henr.

/3. pseudololiacea Grantzow Maasoever op Spoor-

wegterrein bij de Oudc Plantage Rotterdam 1905

W. en J. in h. pr.

y. aspera A. et G. ? Kolenaschweg Rotterdam 1904

W. en J. in h. pr.

De m. vivipara ook van Rotterdam 1905 W. en J.

in h. pr., 1902 W. en J. in h. des T.

Bovendien: Burg op Texel H. de V. in Holk.
Fl. p. 135; — St. Anna Parochie, Arum, Achlum,
Midlum, Oudega (W.) lijst Brakm.; Eesveen, Giet-
hoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 354); tusschen
Oude Wetering en grindweg Raalte-Wijhe Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 417); Hengelo, Haaksbergen Un.
1895 (Arch. 3. I. p. 231); — straatweg Zutfen-
Bronsbergen Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625); —
tusschen Muiden en Laren Un. 1900 (Arch. 3. II.
p. 632); Velserkanaal, Wijk aan Zee, Overveen v. E.
(Arch. 2. I. p. 422); — Kapelle aan den IJsel lijst
. V. d. Voo; Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V.
p. 403); — Walchercn, Noord Beveland, Tholen
A. W. (Arch. 2. 111. p. 140); St.-Philipsland A. W.
en L. (Arch. 2. VI. p. 134); tusschen Vlissingen en
Vijgeneter, Dishoek, tusschen Dishoek en Koude-
kerke, tusschen hier en Middelburg, tusschen
Domburg en Oranjebosch, tusschen hier en Vrouwen-
polder, tusschen hier en Veere, Veere, tusschen hier
en Gapinge en tusschen Middelburg en Gapinge
Un. 1902 (Arch. 3. 11. p. 1038); Kwadendamme,
'sGravenpolder, Wilhelminapolder, Oostkapelle 1840,
slootkanten Schouwen en Zuiddorpe lijst v. d. B.; —
Breda v. A. (Arch. 2. II. p. 145); Oudenbosch
1885—87 Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.

FESTUCA. 2343

550); — Blerik, Arcen Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.
577); Beek-Elsloo, Valkenburg Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 333); vrij algemeen langs Maas en het Kanaal,
langs de Geul, Roodebeek, Selzerbeek en in de
vestingen buiten de Bosch- en Pieterspoort lijst de W.
Voorts bij v. HaU Fl. B. S, p. 107 (als Sche-
donorus elatior) in moerassen bij Muiden Reinw.;
om Amsterdam aan het IJ, op de waarden aan de
Waal bij Gorinchem, Velsen boven Haarlem, Mui-
derberg v. H.; Zeeland Dumort. In de Fl. Leid.
o. m. langs de wegen bij Endegeest en Leiderdorp
Mb., terwijl de Fl. Frisica nog opgeeft: bij Dronrijp,
te Hardegarijp, in de Biervenen, te Ferwerd.

Aanm. : Festuca silvatica Vill., komt in het Akensche
bosch zeer veel voor, ook bij de belgische grenzen, waardoor
het misschien mogeHjk is, dat zij ook in Zuid-Limburg werd
gevonden. Zie Hjst de Wever III. p. 24.

1597. F. gigantea Vill. (Bromus giganteus L. et Fl. B.
S. p. 94). In bosschen en op beschaduwde zand-
gronden. \. Jiili — Aug.

In Herb.: Leeuwarden tegenover de begraafplaats
1859 S.; Jelsum en Kornjum S.; — Groningen
1856 Strat.; — Weerdinge 1859 Lac. en S.;
Meppel V. Heijn.; — IJselmuiden T.; wallen
Kampen 1847 R. B.; Kampen R. B.; Zalkerbosch
1873 Hoek (als F. Myurus); Oldenzaal bij Zwolle
1892 L.; Zwolle 1894 L.; Zwartsluis langs den weg
naar Baarlo 1898 L.; Diepenveen 1882 K.; Olden-
zaal Un. 1895; de Lutte 1902 G. en Jongm.;
(Bentheim Buse); Lonneker, Enschede, en Hutten-
. peterskamp Blijd.; — Twello 1897 Ogt.; Ruurlo
1885 Ens.; Enghuizen S.; Doorwerth B use; Duno
1897 V.; Nijmegen B.; Neerbosch, Beek, Ubbergen
1865 Th. Abel.; Beek de Haan, 1866 Wtt., 1868
O.; Herwijnen 1859 S.; — bosch bij Wijk bij Duur-
stede 1836 S. S.; Meern 1870 Groll; Tjepma

2344 FESTUCA.

tusschen Stadsdam en de Meern 1842 v. d. T.;
Utrecht 1833 Wtt., 1859 R. B.; Landlust tusschen
Loendersloot en Baambrugge v. d. T.; Baambrugge
1836 V. d. T.; Nigtevegt 1876 K- A.; — Weesper-
zijde Amsterdam 1845 Romb., Fl. Am st. ; Bergen
bij Alkmaar Un. 1871; Brederode Kerb.; Zand-
poort Buse; Haarlem 1835 Mb.; — Hoogmade
1881 Boerl. (Fest. Myur.); achter Boerhaave in het
Hout (d. i. Poelgeest) 1832 S. S.; Leiden Dz.,
1835 Wtt., 1836 Mb., 1840 B. W., 1843 O., Perin;
Leiderdorpsche weg v. d. B. ; Kronestein 1895 V.;
Duifhuislaan v. Roijen, Dz.; Poelgeest S. S.,
Warmond 1859 S.; Stadwijk bij Voorschoten 1895,
1897 V.; Haagsche bosch v. Roijen, V. Z.. Perin,
1893 Chap.; 's Gravenhage 1836 Buse, v.
Breemen; Scheveningsche boschjes 1895 R. B.;
huis ter Rivier Overschie 1894 V.; Crooswijk Rot-
terdam 1850 O.; buitenplaats Rozenburg 1901, Oude
Plantage Rotterdam 1901 en bosch van Rhoon 1902
W. en J.; grienden Dordrecht 1837 Lac; Willems-
dorp 1902 V.; Heikop v. H.; Vianen v. H.; —
Liesbosch Prinsenhage v. A.; — Thorn Un. 1900;
Beek Un. 1883; Meersen Un. 1861; Gulpen 1873
Lac; Simpelveld 1885 K. en G.

(Zuider Eschmarke 1904 Blijd. in h. pr.; de Lutte
1902 G. en Jongm. inR. H.; — Lochem 1908 Henr.
inh.pr.;Doorwerth Pu]leinh.Utr.;CuIemborgl888
de Haas in h. pr.; — Bannik 1909 Koornneef
in h. pr.; — Alkmaarderhout 1890 Costerus in
h. pr.; — Rijngeest bij Oegstgeest 1893 V. Sur.
in h. pr.; Oud Poelgeest 1881 Schipper in h. pr.;
Buitenrust Leiden 1906 en de Does bij Leiderdorp
1895 Struyk. in h. pr.; Haagsche bosch 1895 v.
Breemen in R. H.; 's Gravenhage 1891 R. B. in
R. H.: Heenvliet 1904 Koornneef in h. pr.;
Rotterdarn Jan. 1912 (aartjes en naalden rood) 1912,

FESTUCA. 2345

dijk naar Schiedam 1908 W. en J. in h pr.; Oude
Plantage Rotterdam 1904 W. en J. in h. des T.;
bosch van Rozenburg 1909 Danser in h. pr.;
Kralingsche pias 1901 W. en J. in h. pr.; Dordrecht
1892 Posth. in h. pr.; Willemsdorp 1914 Kloos
in h. pr.; — Vall<enburg Steichen in h. pr.; ?
St. Pietersberg 1893 de Haas in h. pr. ; Bovenste
bosch Epen 1911 v. Goor in h. pr.; algemeen in
loofbosschen en tusschen hal<hout Zuid Limbuig
de W. in h. pr.).

Bovendien: langs den weg naar Giethoorn Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 354); bosch van Old Ruiten-
burg 1892 K. A. (Arch. 2. VI. p. 355); Wijhe Un.
1888 (Arch. 2. V. p. 417); Hengelo, Woolde, Twik-
kel, Hasselo Un. 1895 (Arch. 2. I. p. 231); —
Ruurlo Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625); Apeldoorn
(Arch. 1. III. p. 520 en volgens le suppl. Prodr.
Arch. 2. III. p. 208); Hees Th. Abel. (Arch. 2. V.
p. 336) en Hatert (als /3. tenuifolia Sibth.) Th.
Abel. (Arch. I. V* p. 435); — Alkmaar, Heilo Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 240); Berkenrode v. E. (Arch.
2. I. p. 422); — Westland lijst v. E. ibid; -
Walcheren A. W. (Arch. 2. III. p. 140); - Bergen
op Zoom Un. 1896 (Arch 3. I. p. 356); — Hamert
Un. 1893 (Arch. 2. VI. p. 577j; Maastricht, Amby,
Gulpen, Epen, Valkenburg Un. 1861, Sittard, Beek,
Elsloo Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 333)
Voorts Huis ten Donk aan de Noord en op Boschjes-
eiland bij Rotterdam Rainv. bij de Gorter p. 29;
Hagestein Six, Zalkerbosch en bosch bij Borkelo
Reinw.; te Hitzum, Piaan, Makkum Cl. Mulder;
Slijk-Ewijk en IJsel te Rheede v. H. Fl. B. S. p. 95;
Duifhuis in heggen v. Roijen; Hooge Morsch
vooral over het Haagsche Schouw Kerb. en Mb.,
aan den weg te Warmond en bij Rijnsburg naar de
zijde van Oegstgeest en op de vest tusschen de

2346 FESTUCA.

Koe- en Hoogewoerdspoort Fl. Leid. p. 336, terwijl

de Fl. Fris. Mu]der's vindplaatsen uitbreidt met

Jelsum, Dronrijp en Giekerk.

Aanm.: Als F. pratensis X gigantea? (F. Schlickumi Grantzow)
bevindt zich een ex. in h. W. en J. uit Rotterdam 1905.

1598. F. rigida Kunth. (Sclerochloa rigida Link et Prodr.
Ed. I. p. 317, Poa rigida L. et Fl. B. S. p. 88).

Langs wegen en aan of op muren, in rotsspleten,
op droge akkers, kalkminnend.

Wordt voor indigeen gehouden in het gebied der
Middellandsche Zee en het Belgische bergland,
vooral op kalkbodem. Van deze streek wordt de
plant zelfs voor Vaals vermeld, terwiji de Prodr. de
la Fl. Belg. reeds Canne noemt. O Juni — Juli.

In Herb.: Klaverland Apeldoorn, bemest met
Sumac-afval 1877 K. A.; — Muiderberg herb. O.; —
Staalduin 1813 v. S. V.

(Amsterdam 1910, 1911 G. H. H. Zandvoort
in h. W. en J., in h. Kloos en in h. Henr. ; —
Gorinchem 1912 Henr. in h. pr., 1913 W. en J.
in h. pr. ; — Wijlre 1902 W. en J. in h. pr.; Gulpen
1910 Henr. in h. pr. et in h. W. en J.; Cannes,
mergelrotsen bij het kasteel 1906, Voerendaal te
Kunrade, Keversberg, Guliker, Schelsberg 1907:
Lemiers en Vaals op den Schneeberg 1910; Eiser-
berg te Eis-Wittem 1911; Gulperberg 1905, Dols-
berg, Stokkem, Beritzenhoven onder Wijlre 1909,
Gerendal, Soesberg te Schin op Geul 1909 en
mergelrotsen Bemelen 1904 de Wever in h. pr.).

Bovendien: De plant van Staalduin werd reeds
gemeld in de Fl. B. S. I. p. 89. Zoowel daar als
in Amsterdam en Gorinchem en vroeger te Muider-
berg en Apeldoorn zullen we met aangevoerde
planten te doen hebben, wat in het geval Apeldoorn
zeer duidelijk is. In Zuid Limburg blijkt de plant
inheemsch, waarbij ik mij veroorloof de aanteeke-

FESTUCA. 2347

ningen van de Wever aan te halen in zijn Lijst
etc. III. p. 24: „Reeds door Lejeune en Courtois
(1828) aangegeven bij Cannes op Nederlandsch
gebied. Door Dumoulin (1868) aldaar niet waar-
genomen. Voor Vaals reeds door Miiller (1836),
Kaltenbach (1847) en Forster (1883) en Mon-
heim vermeld. 't Is een echte indigene van de
krijtzone; daarbuiten vindt men ze alleen een enkele
maal aangevoerd bijv. langs het spoor te Maastricht.
Te Cannes bij de mergelgroeven zien er sommige
heuveltjes bruin van. Zoowel de vorm glaucescens
A. et G. met aanvankeHjk blauwgroene, later bruine
kleur en ± 8 cM. hooge stengels, als robusta
A. et G. met + 20 cM. lange, liggende stengels;
en steeds bruin violette tint."

1599. F. ligustica Bert. Op droge, zandige plaatsen, op
heuvels, langs wegen, ook op droge weiden en op
zouthoudende plaatsen aan het zeestrand, slechts
in het gebied der Middellandsche Zee. 0. April — Mei.

Niet in Herb.

(Amsterdam 1910 G. H. H. Zandvoort in h.
W. en J. en in h. Henr.).

1600. F. Myuros L. Zonnige en steenachtige heuvels,
langs wegen, op oude muren. 0. Mei — Jnii.

In Herb.: Meente bij het Elzenbosch Texel 1867
H. d. V.; — Zeist Kraep.; bij de Bilt en Zeist
langs den straatweg 1838 Lac; straatweg Huis ter
Heide 1861 v. H.; — bouwland tegenover Bergen-
dallust Hilversum v. d. T.; Hilversum v. d. T.;
Wieringen 1856 Lac; Leiden Mb.; Stadsmuur bij
de Koepoort aldaar Mb., 1837 S. S., 1839 Buse,
■ 1839 S. S., 1840 B. W., 1842 O.; handelsterrein
aan de Roozestraat, Spoorwegterrein aan den Paral-
lelweg en vandaar ontvlucht naar naastbijHggende
braaklanden 1903 W. en J.; — (Eindhoven v. d. B. ;)
Waalre 1902 P. Sloots; - Beek 1873 Lac.

2348 FESTUCA.

(Apcldoorn 1884 K. A. in h. W. en J.; Arnhem
1910 Henr. in h. pr.; — Hilversum 1892 Struyk.
in h. pr., 1902 Costerus in h. pr. ; tusschen
's Graveland en Hilversum 1892 V. Sur. in h.
pr.; — Rotterdam, Hillesluys en Vlaardingen M.
en J. in h. Heukels; 1905-1910 W. en J. in h.
pr., 1904 W. en J. in h. Henr. ; Parallelweg aldaar
1909 W. en J. in h. Danser, 1912 W. en J. in h.
Kloos; Stationsemplacement Vlaardingen 1901 W.
en J. in h. pr., 1902 idem, Gorinchem 1912 Henr.
in h. pr.; — Beek 1873 Lac. in h. W. en J.,
Houthem 1912 W. en J. en Henr. in h. W. en J.;
Groot Haasdal kiezelgroeve 1911 de W. in h. des
T. en in R. H.)

Verschillende als F. Myuros opgegeven planten,
zal men bij de volgende soort terugvinden. bijv.
Reuver, Ekersreit bij Son, Pasloo bij Oldemarkt
enz. Ook de in Arch. 3. II. p. 628 genoemde vind-
piaats Keversbroek Un. 1900 behoort hier niet thuis.

Van de vroegere opgaven kasteel te WijheTijh.
in h. Dav., Maastricht v. Hov., Nijmegen, Hillegom
Rainv., Overveen v. Marum in Fl. B. S, in den
vorigen Prodromus genoemd valt niet veel te zeg-
gen; waarschijnlijk behooren velen dier groeiplaatsen
tot F. dertonensis. De uiterst moeiclijke synoniemie
is oorzaak, dat men met deze soorten spoedig in
de war komt. F. Myurus schijnt vrijwel een aange-
voerde piant, terwijl de volgende zich op ons zui-
delijker diluvium schijnt ingeburgerd te hebben. De
Heer de Wever meldde mij dat beide soorten
gezamenlijk voorkomen als aangevoerde planten
langs het spoor Sittard-Eijsden, Maastricht-Aken,
Sittard, Herzogenrath en den kolenspoorweg Sim-
pelveld-Kerkrade. Verder bijna aan iedere kiezel-
groeve, de laatste, Dertonensis, meestal iets minder;
ook langs de hellingen in de nabijheid dier groeven.

FESTUCA. 2349

1601. F. bromoVdes L (F. Dertonensis A. et G , F. sci-
uroides, Vulpia sciuroTdes, Vulpia myoros /3. bromo-
ides, Vulpia bromoides etc). Op droge zand- en
heidegronden. 0. Juni — Aug.

(Aanm.: de hieronder volgende opgaven zijn met een *
voorzien, wanneer zij onder den naam F. Myuros gevonden
werden)

In Herb.: Aarden wallen langs bouvv en weiland
bij den Burg op Texel * 1860 Lac; de Westen
aldaar 1867 H. d. V.; Westterschelling 1869 Holk.;
duinen aldaar 1869 Holk.; Midsland 1896 V.; —
Groningen herb. Hinxt; — Frederiksoord in een
kunstweide in kolonie VII * 1899 G.; Paaslo bij
Oldemarkt 1828 v. H.; Roomsch kerkhof Deventer
*1878 K.; — Heerden bij Harderwijk 1852 R. B.;
Putten bij het station 1885 O.; Apeidoorn * Groll;
Rheede 1837 Buse; Didam en Zeddam 1856 Lac;
Velp 1837 Buse; Renkum 1852 Buse; Nijmegen
B.; Beek Un. 1847; Uilenput Ubbergen 1867 v. H.;
Overasselt * 1873 v. H.; Groesbeek 1873 v. H.,
* 1873 O,; — Amersfoort R. B.; Darthuizen 1847
V. H.; huis ter Heide 1861 v. H.; de Bilt 1830 v. H.,
1833 Wtt., 1843 v. d. T.. 1860 Hartsen; achter
Houderinge bij de Bilt 1843 v. d. T.; muur Malie-
baan Utrecht v. d. T.; — Hilversum Kraamw.,
Un. 1872; Schapendijk bij Heuvelhoevealdaarv. d.T.;
- Noordwijkerhout Dz., Mb., 1840 B. W., 1842
O.; — Rozendaal Un. 1860; Straatweg Rozendaal-
Etten 1841 Lac; Burgst bij Breda U n. 1852; Gin-
neken Un. 1852, 1876 O.; binnenweg naar Princen-
hage V. A.; Liesbosch aldaar 1864 H. d. V.; ten
westen van Son (Ekkersreid) '■' Ex c. Pl. 1903; Hel-
mond S S.; BoxmeerUn. 1853; Deurne 1871 Lac;
tusschen Haps en Wanrooi ■•■Un. 1898; Eindhoven
V. d. B., Dz., 1833, 1834 Wt t.; Valkenswaard 1827
V. H. (Bijdr. III. p. 48); Vlierden en Liezel 1871

2350 FESTUCA.

Lac; — Kelpen =-^Un. 1900; Meersen ^^^Un. 1861;
Pietersberg = 1894 de Haas; spoorweg Kerkrade
1885 K.

(Assen 1911 des T. in R. H.; — Vaassen bij
Apeldoorn 1904 v. Goor in h. pr.; Arnhem 1908
Posth. in h. pr., 1913 W. en J. in h. pr.; Beek bij
Nijmegen 1906 W. en J. in h. pr.; Groesbeek 1873
O. (961) in h. W. en J. ; — duinen Hoek van Hol-
land 1902, 1907 W. en J.; Rotterdam 1901 W. en
J. in h. pr. ; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr. ;
Gorinchem 1912, 1913 Henr. in h. pr. ; — Eind-
hoven Dz. e. h. Broers in h. W. en J.; Vrijhoef
Moergestel Un. 1910 des T. in h. pr. ; — weg
Reuver naar Belfeld 1907, 1912 Danser in h. pr.,
en in h. W. en J.; Weerterbosch '■■'? 1907 Schipper
in h. pr.; Houthem 1912 W. J. en Henr. in h. W.
en J.; Schimmert 1910 de W. in h. Henr., 1910
de W. * in h. W. en J.).

Bovendien: Texel op de Meente en in de duinen
bij Koog, de Westen; Terschelling in de duinen,
op de heide bij Midsland en tusschen Hoorn en
Oosterend; Ameland in de duinen op de Nes en
Ballum Holk. Flor. p. 135; — Overasselt Th.
Abel. (Arch. 2. V. p. 336); — algemeen te Hil-
versum v. d. T., D. S. (Tijdschr. VIII. p. 215);
straatweg tusschen 's-Graveland en Hilversum 1886
H. d. V. (Arch. 2. V. p. 530); — Voorne lijst v. E.
(Arch. 2. I. p. 422); — Walcheren H. d. V. (Arch.
2. I. p. 147); — Oudenbosch 1885— '87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 550).

De oudste opgave is van v a n H a 1 1 Bijdr. III. p. 48,
1828 van Valkenswaard; in datzelfde jaar werd de
plant gevonden tusschen Willemsoord en Paslo bij
Oldemarkt en aan de Bilt, welke vondsten vermeld
zijn in Fl. B, S. p. 763.
1602. F. microstachys Niifh.

FESTUCA. CYNOSURUS. 2351

Niet in Herb.:

(Stationsemplacement Vlaardingen 1903 W. en J.
in h. pr.; det. Hackel).

Subtribus: Cynosurinae A. et G.
Cynosurus L.

1603. C. cristatus L. Algemeen in weiianden, langs wegen

en dijl<en. \. Jiini — Jiili

(Aanm.: de met etn * voorziene groeiplaatsen duiden de
m. viviparus aan).

In Herb.: Texel 1857 Harting; Schaapsweiden

Texel 1860 Lac; Midsland Un. 1886; Rottum 1861

Lac. en Knuttel, 1897 Schipper; — Leeuwarden

1851 en 1859 S.; — Groningen 1853 v. H., * v. H.;

wallen aldaar 1856 Strat.; Buitenpost 1866 Holk.;

— Valthe 1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; —
Steenwijk 1869 v. T. ; Kampen 1847 R. B.; Zwar-
tendijk aldaar 1847 T.; Ittersum bij Zwolle 1903 L.;
Wipstriksche Allee bij Zwolle 1892 L.; 's-Heeren-
broek 1873 Hoek; Deventer 1877 K.; Enschede
1904 Blijd.; — Harderwijk 1852 R. B.; Apeldoorn
1852, 1872 K. A.; Leesten 1851 Gronem.; Gen-
dringen Rust; Ulft 1904 Rust; Arnhem S.; Ren-
kum Buse; Nijmegen B.; Weurt, Beuningen Th.
A b e !.•; griend Weurt * G. D e ij n. en T h. A b e 1. ; —
Hoogland 1854 D. S.; Amersfoort R. B., 1890 Garj.;
Doorn v. d. T.; Rhoodestein bij Neerlangbroek
V. d. T.; Bunnik 1842 Bierens de H. (P. N. S.);
Utrecht v. H., 1851 Hartm., 1859 R. B., ^^ Mb.;
de Bilt 1833 Wtt.; plantsoen Utrecht v. d. T.
(spic. comp.); begraafplaats buiten de Tolsteegpoort
*v. d. T.; Houten 1829 en Wikkenburg 1832 Wtt.;

— Amsterdam Fl. Amst., v. H.; Funen aldaar 1857
Knuttel; buiten de Weesperpoort 1846 Romb.;
Uithoorn 1871 Boerl.; Legmeerpolder 1886 Boerl.;

2352 CYNOSURUS.

Wieringen 1856 Lac, 1857 Harting; Urk 1852

B. de Wit; Haarlem Splitg., Buse; Haarlemmer-
hout ■■■ 1870Groll, 1872 Burck; Bloemendaal 1871
Groll; Brederode Kerb.; — Leiden Dz., For-
sten, 1832 S. S., 1829 Wtt., 1835 Mb., 1840 B. W.,
1844, 1846 O., Perin, S., 1858 v. H. Jr. (spic.
comp. en^-% Nov. 1837 Mb.; singels aldaar v. Royen;
venen Hazerswoude Pierot; Haagsche bosch 1893
Chap.; Laan van de 2e woning V. Z.; 's-Graven-
hage G. B., R. B., v. Breemen; Eikenduinen
Kerb.; IJselmonde langs den Varkenoordschen dijk
1900, Rotterdam langs den 's-Gravenweg 1901 W.
en J., Rotterdam 1850, 1854 O.; Dordrecht 1882

C. V. d. Broek; straatweg tusschen Dordrecht en
Rotterdam '-^ Jan. 1838 Lac; Noordendijk Dordrecht
^M837, 1838 Lac; Willemsdorp ^M902 V.; —
Scheldedijk Zuid-Beveland 1845 v. d. B.; Oost
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. ; Waterlandskerkje A. W.;
Hoek 1862 A. W.; - Werkendam, ook ^% 1838 Lac;
Loopschans Breda v. A.; — Oud Valkenburg
1900 V.

(Leeuwarden 1898 Henr. in h. pr.; Heerenveen
Kuyper in h. Utr. ; — Groningen overal R. de
Boer en H. Kooi in h. Heukels; Winschoten
1886 Schipper in h. pr.; — Nietap Sandersin
h. pr. ; — Kampen Bold. in h. Utr. ; Steenwijk
1913 Henr. in h. pr. (furcatus); tusschen Ossenzijl
en Oldemarkt 1894 Carm. in h. pr. ; Rademakerszijl
* en Herkuloer Steeg 1910 L. in h. pr. ; — Lochem
1913^^^ Henr. in h. pr.; Apeldoorn 1903 Koorn-
neef in h. pr.; Arnhem Pulle in h. Utr.; Tiel
1872 Posth. in h. pr.; — Soestdijk 1903 Koorn-
neef in h. pr. ; tusschen Breukelen en Maarsen 1901
V. Goor in h. pr. ; — Bussum Docters v. Leeu-
wen in h. Heukels; Valkeveen bij Naarden 1899
Koning in h. pr. ; Amsterdam 1903 Koornneef

CYNOSURUS. 2353

in h. pr.; * 1910 Henr. in h. pr., 1910 Geels in
h. pr.; Aardswoud H. van Ree in h. Heukels;
Spaarne 1893 en — duinen Hillegom 1893 V. Sur.
in h. pr.; Noordwijk 1886 Struyk. in h. pr.; Lei-
derdorp 1899 Jongm. in R. H.; Oude rijn bij Bo-
degraven ^^^ 1902 W, en J. in h. pr.; Voorschoten
1900 des T. in h. pr.; Wassenaar ^M910 W. en J.
in h. pr.; Valkenbosch 's-Gravenhage 1898 v. Bree-
men in R. H. ; dijk tusschen Vlaardingen en Maas-
sluis 1901 W. en J. in h. pr.; Rotterdam Risch
in h. Heukels; langs 's-Gravenweg aldaar (spic.
furc.) 1905 en •■1910 W. en J. in h. pr. ; Schiedam
W. en J. in h. pr.; Dordrecht '' 1912, '' 1913 en 1913
Kloos in h. pr.; — Walcheren 1874 L. in h. pr.;
Abeelsche zandweg Middeburg 1871 S. Lako in
h. pr. ; — Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr. ;
Breda (furcatum) 1911 W. en J. in h. pr.; — Gulpen
1893 L. in h. pr. ; algemeen in weiden de W. in
h. pr.; \'alkenburg Steichen in h. pr.).

Bovendien: Texel, Terschelling, Ameland, Schier-
monnikoog Holk. Fl. p. 134; veel bij het dorp
Schiermonnikoog 1860 S. (Arch. 1. V. ^-^ p. 263) ; —
Meldam Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Beetster-
zwaag, Huis ter Heid-e (D), Nijeholtpade, tusschen
Sneek en Scharnegoutum, Galamadamme, Oranje-
woud, Drachten, Olterterp, Wijnjeterp, Ureterp,Sneek,
Rauwerd, Franeker, Wolvega, Oldeberkoop, Ooster-
wolde, Hindeloopen, Bolsward, Hardegarijp, Bergu-
merheide, Holwerd, Molkwerum, Warns, Stavoren,
Huizum, Goutum, Sloten, St. Anna Parochie, Baard,
Firns, Blesse, Pingjum, Vierhuizen (bij Rotstergaast),
Peperga, Zwarte Haan (Het Bildt), Grouw, Harlingen,
Kimswerd lijst Brakm.; — Hoogeveen, Erm, Dalen,
Sleen en — Gramsbergen 1859 Lac. en S. (Arch.
1. V. p. 260); Steenwijkerwold, Kallenkote, Giet-
hoorn Un. 1892 (Arch. 2. VI. p. 353); langs de

148

2354 CYNOSURUS.

Oude Welering tot grindweg Raalte-Wijhe, Heino-
Wijhe en Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417)
Almelo, Albergen, Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2

1. p. 197); Delden, Twikkelerbosch Un. 1870 (Arch

2. I. p. 201); Hengelo, Twikkel Un. 1895 (Arch

3. I. p. 230); Station Markelo Un. 1897 (Arch. 3
I. p. 625) ; — Winterswijk, Varsseveld, Eibergen
Groenlo, Borculo Un. 1859 (Arch. I. V. p. 232)
Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 307); Vaassen
Epe Un. 1890 (Arch. 2. VI. p. 99); Ingen, Lien
den, — Baarn, Maartensdijk Hjst Brakm.; —
Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); Alkmaar
Un. 1871 (Arch. 2. I. p- 273); Kennemerland en
— Voorne lijst v. E. (Arch. 2. I. p. 422); Brielle-
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 407); - AI de
Zeeuwsche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p. 139) en
L. (Arch. 2. VI. p. 134); op alle bezochte plaatsen
in Walcheren, behalve Westkapelsche dijk Un. 1902
(Arch. 3. II. p. 1038); - Hoogerheide Un. 1896
(Arch. 3. I. p. 356); — Gronsveld, Amby, Meersen,
Maastricht, Valkenburg, Gulpen. Sittard Un. 1861,
Sittard, Beek-EIsIoo, Beek-Valkenburg, Maastricht,
Valkenburg Un. 1883 en ''■ WijIre-SIenaken Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 333).

Voorts geen bizondere groeiplaatsen vermeld bij
andere schrijvers: de Flora Leidensis geeft echter
een m. trifurcatus: varietatem singularem invenimus,
apica trifida, habitum Dactylis referente, prope
Leiderdorp (p. 333).
1604. C. echinatus L. Plant van de Middellandsche Zee-
flora, op droge. zandige of kalkachtige meest
grazige hcuvels en hellingen, langs wegen en op
bouwland. 0. Juni — Juli.

In Herb.: Apeldoorn met Sumac bemest land
1877 K- A.; — Cokespaadje dat van de Water-
graafsmeer buiten de Muiderpoort geleidt naar

CYNOSURUS. BROMUS. 2355

Zeeburg 1866 Lac. en O.; — Meelfabriek Middel-
burg 1897 L.

(Amsterdam 1913 G. H. H. Zandvoort en —
Rotterdam 1905 W. en J. in h. Henr. ; 's Graven-
weg Rotterdam 1907 Danser in h. pr., in h. W.
en J., in h. des T.; aan de Maashaven 1910 W.
en J. in h. Danser; — enkele exemplaren aan-
gevoerd te Maastricht; goederenterrein buiten de
Boschpoort 1910 met Lamarckia aurea Monch.
de W. in h. pr.).

Subtribus : B r o m i n a e A. et Gr.

Bromus L. ^)

1605. B. ramosus Hiids. (= Br. asper Murr. et Prodr.
Ed. I. p. 343.)

A. eu-ramosus A. et G. In schaduwrijke loofbos-
schen. \. Jiini — Aug.

In Herb.: Kasteel Enghuizen bij Hummelo K. A.
en Thijsse (als asper); — Zuid Limburg (bosschen
Gulpen) 1873 Lac; Valkenburg 1861 Buse; bos-
schen Beek-Elsloo 1883 K.; St. Pietersberg, Meersen,
Vaikenburg 1873 Lac; Gulpen Un. 1861 (asper),
Gronsveld Un. 1883 (als asper).

(Zuid Limburg Un. 1861, Geulhem 1873 Lac
(0. 988), 1910 W. en J., Valkenburg 1912 W. J. en
Henr. en Stokkum (Keuteberg) W. J. en Henr.
(rood aangeloopen) in h. pr. ; Valkenburg 1909 W.
en J. in h. Danser; tusschen Valkenburg en
Houthem 1910 Henr. in h. pr.; Epen 1905 Zollner
in h. W. en J.; Geulhem 1912 W. J. en Henr. in
h. Kloos; overal in de loofbosschen op de krijt-
heuvels 1900—1913, verder op Loss te Schinnen,

*) Het geslacht Bromus uit het Vereenigingsherbarium is bewerkt
door de Heeren Wachter en Jansen.

2356 BROMUS.

holle vveg naar Puth 1892; Spaubeek Vrouwenbosch
1894 en op kalkhoudend alluvium te Bunde onder
Geulle, boschhelHngen langs het spoor 1910, alles
de W. in h. pr.; Bovenste bosch Epen 1911 v.
Goor in h. pr.; Gronsveld 1883 L. in li. pr.
f. depauperatus W. enJ. Epen A. J. Zoilner in h.
W. en J.

B. Benekeni A. et G. Valkenburg 1912 A. de
W ever in h. W. en J.)

Bovendien: St. Pietersberg Franq. (Arch. 1. III.
p. 139); Maastricht, Epen Un. 1861 (Arch. 1. V*
p. 413); Beek-Valkenburg, Wijlre-Slenaken Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 333).
1606. B. erectus Hads. Op zonnige kalkheuvels, op dorre
weilanden, langs wegen in zuidelijker streken.
Elders vaak met graszaad ingevoerd. \. Mei—Juni.

In Herb. Eu-erectus: Reitdijk bij Groningen 1857
. Strat. (was in 1840 opgehoogd en verbreed met
ballast uit Engelsche schepen, welke kalk voor de
branderijen aanvoerden), — onder hooge eikeboomen
op het Hassink, buurt Epse 1894 K. A. (als Br.
asper); hoog gelegen weiland Zutfen 1863 de Br.;
Culemborg 1896 de Haas; — Oude Plantage
Rotterdam 1903 W. en J.; — Oudenbosch de
Haas; — St. Pietersberg 1894 de Haas en 1893
idem als Av. prat.
ci. villosus A. et G. Zutfen, en Rotterdam, zie hiervoor.

((eu-erectus) Lochem 1908 en Oosterbeek 1909
Henr. in h. pr.; de Hassink 1894 K. A. in h. W.
en J.; Harderwijk Un. 1905 in h. W. en J.; —
Rotterdam W. cn J. in h. Heukels, 1901 en Park
aldaar 1901 (alle scheeden behaard), 1904 (alle
bladen kaal), W. en J. in h. pr., Heuvel aldaar 1902
W. en J. in h. des T.; Oude Plantage 1903 W.
en J. in h. pr. (zie boven, moet volgens A. et G.
de var. syriacus Boiss. zijn?); — Pietersberg 1894

BROMUS. 2357

de Haas en Voerendaal 1913 de W. in h. W. en
J.; Kasteel Schaloen 1912 en Valkenburg 1912
W. J. en Henr. in h. W. en J.; uitsluitend in de
k.rijtzone: Pietersberg, holle weg en veldweg bij
Lichtenstein 1908, Voerendaal; Guliker, Keversberg,
Schelsberg en Putberg 1911, Wijlre: holle weg van
Stokkem naar Keutenberg 1910, Oud Valkenburg,
bij de drie beeldjes en bij de Betsyperkbank de
Wever in h. pr. ; Oud Valkenburg 1912 Henr. in
h. pr.; Pietersberg 1912 W. J. en Henr. in h. Kloos.
;.. villosus A. et G. Rotterdam 1904, 1905 W. en J.
in h. pr.

depauperatus W. en J. Rotterdam 1901 W. en J.
in h. pr. ; — Harderwijk Un. 1905 in h. W. en J.
Bovendien: Aan den IJsel bij Deventer 1878
K. A. (Arch. 2. III. p. 225), Pothoofd aldaar 1877
K. en V. d. Veen (Arch. 2. IV. p 410); — St. Pieters-
berg, fort Guillaume Franq. (Arch. 1. III. p. 139).
1607. B. inermis Leijss. {— Schedonorus inermis Fries
et Fl. B. S. p. 106). Op droge heuvels, op weiden,
langs bosch en akkerranden. Bij ons blijkbaar overal
ingevoerd, meestal langs de rivieren. 1\.. Juni — Jiili.
In Herb.: Zalk 1846, 1848 R. B., T.; Katerveer
Zwolle 1839 v. H.; Zwolle langs grintweg naar
Herkulo 1884 L.; onder een heg IJseldijk Olst 1896
L.; Wallen Deventer 1877 K.; tusschen Denekamp
en Nordhorne 1902 Bernink; — algemeen tusschen
Deventer en Epse 1897 V.; Apeldoorn 1890 K- A.;
Zutfen 1863 de Br. ; uiterwaarden Voorst 1876
K. A.; IJseloever bij Rheede 1896 Ogt.; Rheede
V. H.; Aan de Laak aldaar in Scherpenhof v. H.;
langs den Rijn bij het Malburgsche veer 1876 Lac;
Nijmegen B.; Ooische waard en Oosterhoutsche.
bosch Th. Abel.; tusschen Oosterhout en Nijmegen
1879 K. A.; Waal bij Beuningen Broers; Zalt-
Bommel Waaldijk 1833 Wtt.; — tusschen Utrecht

2358 BROMUs.

Ameliswaard 1843 W. K.; — langs het rasterwerk
Rijnspoorstation Amsterdam 1866 O.; — Vianen
1837 Kraamw.; tusschen Vianen en Lexmond 1839
V. d. T. ; kant droge sloot op de waarden bij Vianen
1839 V. d. T.; — Handelsterrein tusschen Spoor-
weghaven en Parallelweg Rotterdam 1903, 1905
W. en J.; — Waarden Werkendam 1839 Lac.

(Zutfen 1897 K- A. in h. W. en J.; IJseloever
onder Gorsel 1902 G. en Jongm. in R. H.; Arnhem
1912 Henr. in h. pr.; Oosterbeek 1913 W. en J.
in h. pr.; Heteren C. A. Backer in h. Heukels;
— Rotterdam 1903 (als var. pyramidata in h.
Heukels), 1904, 1907 in h. Henr.; Rozenburg
aldaar 1904 (ook in h. des T.). Vlaardingen 1902
en Delfshaven 1904 W. en J. in h. pr. ; Gorinchem
1912 Henr. in h. pr. — Weert 1908 en Grathem
1908 Schierb. in h. pr.; Kasteel Schaloen op afval
' (aangevoerd?) 1908 de W. in h. pr.

/3. divaricatus Rohl. Handelsterrein Rotterdam 1903
W. en J. in h. pr. et in h. des T.; Rotterdam 1904
W. en J. in h. L., 1912 W. en J. in h. Henr.

1. pauciflora Rohl. Schiedam 1909 W. en J.
in h. pr.

2. longiflorum W. ct J. Rotterdam 1905 W. en
J. in h. pr.)

Bovendien: Bronsbergen Un. 1897 (Arch. 3. I.
p. 624, ook in h. Posth.).

Voorts bij van Hall Fl. B. S. p. 107 Waaldijk
bij Neerijnen B., op de waarden langs de Lek bij
Hagesteijn de Geer en langs de rivieren de Waal
en de Lek Reinw. en Friesland volgens de
Flor. Fris.
1608. B. sterilis A. Aan heggen, wegkanten, op ruige
plaatsen, langs muren. ©. of 0. Juni—Aug.

In Herb.: Texel 1869 Holk.; walletjes bij de
Hoogeberg aldaar 1869 Holk. (nog in 1902 aan-

BROMUS. 2359

wezig, zie Arch. 3. II. p. 1045); aan den Hoogen-
berg bij den Burg 1860 Lac; — Bolsward 1861
J. M. de B. (ook als B. mollis); kerkhof Jelsum
1872 V. T.; — Groningen (v. H ?); Groenesteijn bij
Helpman Strat.; — Coevorden 1859 Lac. en S.;
Meppel V. Heijn.; — Kampen 1846, 1847 R. B.,
T., V. Heijn.; ZwoIIe 1892, 1894 L.; tusschen Har-
denberg en Brugt 1868 v. d. Scheer; (Bentheim
1904 Blijd.); — Harderwijk R. B.; Arnhem Thom-
son; Rijnoever aldaar 1897 V.; Nijmegen B., Th.
Abel.; — Amersfoort R. B.; Utrechtsche straatweg
aldaar 1891 Garj.; Utrecht v. H., 1851 Hartm.,
1859 R. B., O.; Abstede bij Utrecht v. d. T.; -
Naarden 1864 O.; Amsterdam Romb.; Sloterweg,
Funen, Fl. Amst; Zeeburg 1842 J. W. R. Til.
(P. N. S.); zeedijk 1838 Romb.; Schans bij de
Muiderpoort 1866 O.; Enkhuizen 1895 Sanders;
Wieringen 1856 Lac; Heilo Un. 1891; Breesaap
1872 Burck; Haarlem Splitg.; Haarlemmerhout
Buse, 1870 GroII; Heemstede 1872 Ledden
Hulseb.; Overveen Kerb.; — tusschen Hillegom-
merbeek en Noordwijk 1886 Boerl.; Noordwijk
Exc 1860; Noordwijk binnen 1894 V.; Piet Gijzen-
brug Fockema; Leiden Forsten, Dz., 1835 Mb.,
Pierot, 1840 B. W., 1842 O., 1853 S., Fockema;
singels aldaar v. Royen; Bijstad buiten de Witte
poort S. S., 1854 v. H. Jr.; duinen Katwijk 1833
S. S.; Wassenaarsche straatweg 1897 V.; kerkweg
Wassenaar S. S.; 's-Gravenhage V. Z., 1833 I. de L.
e. h. Groll, v. Breemen; Beeklaan aldaar 1893
la Chap.; Scheveningsche boschjes 1895 Ogt.;
Bezuidenhoutsche weg V. Z.; Nieuwlandspolder

1903 en Handelsterrein aldaar en weg naar Dordrecht

1904 W. en J.; Rotterdam 1850 O.; veenpolder
aldaar 1893 v. d. Voo; Oude Maas bij Kralingsche
veer 1901 Jongm.; Spoorwegterrein Rotterdam 1905

2360 BROMUS.

W. en J.; Rhoon 1872 Schepm.; Dordrecht 1837
Lac; — Zuid-Beveland 1838 v. d. B.; Kapelle
aldaar 1894 Ogt. ; Walchersche duinen v. d. B.;
Zeeuwsch Vlaanderen 1863 en St. Kruis 1861
A. W.; — 's-Hertogenbosch v. Hov. ; Dijk Zuid-
Willemsvaart aldaar v. Hov.; Vucht v. A.; — Oud
Valkenburg 1864 H. d. V.

(Beetgum Brakm. in h. pr. ; — Groningen, Help-
man, Haren, Zuidlaren R. de Boer en H. K ooi in
h. Heukels; — Grafhorst Bold. in h. Utr.; De-
nekamp 1900 Bernink in h. Heukels; Goor
1905 Blijd. in h. pr.; — Garderen 1890 Costeru s
in h. pr.; Arnhem Pulle in h. Utr.; Culemborg
1888 de Haas in h. pr., Backer in h. Heukels;

— Watergraafsmeer v. Goor in h. pr.; Amsterdam
Miq. in h. Utr., 1903 Koornn. in h. pr., 1909
Geels in h. pr. ; Amstelveensche weg aldaar 1912
de Haas in h. pr.; Velsen 1888 Posth. in h. pr. ;

— Leiden Dz. in h. W. en J , 1900 des T. in h.
pr.; Voorschoten 1893 V. Sur. in h. pr.; 's-Gra-
venhage 1891 R. B. en Scheveningsche boschjes
1898 V. Breemen in R. H.; Delft 1875 L. in h.
pr.; Rotterdam Risch in h. Heukels, 1901, dijk
naar Schiedam 1911 en Schiedam 1912 W. en J.
in h. pr.; Dordrecht 1892 Posth. in h. pr., 1912
en 1913 Kloos in h. pr., Gorinchem 1913 Henr.
in h. pr.; — (? Drongen) 1895 de Haas in h. pr. ;

— Weert 1908 Schierb. in h. pr.; Valkenburg
Steichen in h. pr.; Oud Valkenburg 1902 Schip-
p e r in h. pr. ; algemeen Zuid-Limburg d e W. in h. pr.
/3. oligostachyus A. ct G. Rotterdam 1905 W. en
J. in h. pr. ; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr., et in
h. Henr.).

Bovendien: Schiermonnikoog bij het dorp 1860
S. (Arch. 1. V-. p. 264); — Tusschen Beetgum en
Beetgumermolen, Sneek, Rijperkerk, Giekerk, Sua-

BROMUS. 2361

meer, St.-Nicolaasga, Witmarsum lijst Brakm.; —
Carlshave Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 231); -^ Terborg
Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); Apeldoorn K. A.
(Arch. 2. III. p. 208); Wijchen en — Odijk, Zeist,
Breukelen lijst Brakm.; — Hiiversum Un. 1872
(Arch. 2. I. p. 307); Kennemerduinen zeer talrijk —
Westland, Voorne lijst v. E. (Arch. 2. I. p. 422);
Bri€lle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 403); —
Al de Zeeuwsche eilanden (Arch. 2. III. p. 140)
behalve St.-Philipsland (Arch. 2. VI. p. 134); tus-
schen Vlissingen en Vijgeneter, Dishoek, tusschen
Dishoek en Zoutelande, tusschen Westkapelle en
Domburg, tusschen Domburg en Oranjebosch, tus-
schen hier en Vrouwenpolder, Veere Un 1902
(Arch. 3. II. p. 1038); — Oudenbosch 1885-'87
Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p. 550); —
Panheel Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Maastricht,
Pietersberg, Gronsveld, Amby Un. 1883 (Arch. 2.

IV. p. 333).

Voorts vermeld door Pelletier, en Knijf en bij
de Gorter (p. 29) in den Haarlemmerhout en aan
den weg tusschen 's-Hage en Voorburg; verder niet
afzonderlijk genoemd.
1609. B. tectorum L. Op schrale zandgronden, in de
duinen, op oude muren en daken. 0 en 0. Mei —
Jiini.

In Herb.: Eendenkooi Grie op Terschelling 1896

V. (als mollis); — Mickel 1848 v. H.; — Meelfa-
briek Deventer 1902 G. en Jongm. (als ster.); —
Spoel te Culemborg 1840 de Br.; — Schans bij
Muiderpoort naast de Kazerne 1867 O.; Oosterbe-
graafplaats Amsterdam 1867 O.; Haarlem 1866 O.,
1873 Boerl. (steril.), duinen aldaar Splitg., 1841
de Br., S.; Overveen 1832 v. H., Buse, Kerb..
1870 Groll; duinen aldaar 1900 Backer; Midden-
duin 1870 en Bentveld 1870 Groll; — Noordwijk

2362 BROMus.

Forsten, v. d. T., v. d. B., 1860 S., Fockema,
1887 en 1894 V.; duinen tusschen Noordwijk en
Noordwijkerhout v. d. T. ; binnenduinen Noord-
wijkerhout Boerl.; Katwijk A. W. Hartm., 1840
B. W.; duinen aldaar 1833 Wtt., S. S., 1837 Lac:
Leiden 1835 Mb., Perin, Haagsche weg Pierot;
Waalsdorpsche weg 1893 la Chap.; duinen Was-
senaar 1903 W. en J.; 's-Gravenhage V. Z., Thom-
son, R. B. (ster.), v. Breemen; duinen aldaar
V. Z., 1844 de Br., R. B.; Scheveningen v. d. B.,
G. B., 1872 Schepm., R. B., Scheveningsche
boschjes 1897 Ogt.; duinen Monster Un. 1851:
Hoek van Holland 1902 W. en J.; Handelsterrein
Rotterdam 1904 W. en J.; — Vucht v. Hov.;
Waalre 1903 Sloots; — onderste molen Venlo

1899 Rieter, EIslo 1872 Lac.
f. longipilus Borbas.

In Herb.: Deventer 1877 K. ; — Stoommolen
Ruurlo 1886 Ens.; Stationsemplacement Zutfen en
Deventer 1878, 1879 K. A.; Nijmegen B.: Lent
Th. Abel.; Oosterhoutsche bosch bij Nijmegen
1861 en HatertTh. Abel.; — Kolenaschweg Rozen-
burg 1900, 1901 en Hoek van Holland 1903 W. en J.

(Stationsterrein Oudeschoot Brakm. in h. pr. ; —
ZwoUe 1893 Carm. in h. pr.; Deventer 1893 L.
in h. de Haas; — Culemborg Backer in h.
Heukels; Arnhem 1908 Posth. in h. pr.; —
Bussum Docters v. Leeuwen in h. Heukels;
Amsterdam 1903 Koornn. in h. pr. ; graanlosplaats
aldaar v. Goor in h. pr.; Zandvoort 1909 Henr.
in h. pr.; Bloemendaal 1912 Geels in h. pr.;
Overveen Miq. in h. Utr., 1903 Koornneef in
h. pr.; — Hiliegom 1893 V. Sur. in h. pr.; duinen
Katwijk 1899 Jongm. in R. H.; Katwijk binnen

1900 des T. in h. pr.; Katwijk 1886 Struyk. in
h. pr.; Zeeduinen 's-Gravenhage 1896 v. Breemen

BROMUS. 2363

in R. H.; Nieuwe Scheveningsche boschjes 1902

Brussaard in h. pr. ; Scheveningen 1893 V. Sur.

in h. pr.; Rotterdam W. en J. in h. Heukels;

Dordrecht 1913 W. J. en Henr. in h. Kloos; —

Bunde 1911 de W. in R. H.; aangevoerd: op bijna

alle Stationsemplacementen naast en tusschen de

spoorrails sedert ± 1898 de W. in h. pr.

f. typicus W. en J. Rotterdam 1900 W. en J. en

Hoek van Holland 1901 W. en J. in h. pr.

f. longipilus Borbas Arnhem 1908 Henr. in h.

pr.; — Amsterdam L. Dorsman Cz. in h. Heu-

kels; — Rotterdam 1905 W. en J. in h. pr., 1910

W. en J. in h. Kloos; Rozenburg aldaar 1900 en

spoorwegterrein 1904 W. en J., de laatste in h.

des T.; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr. ; Gorin-

chem 1912, 1913 Henr in h. pr.

f. nudus Klett. et Richter Hoek van Holland 1901,

1911 W. en J. in h. pr.; 1913 Gorinchem Henr.

in h. pr.

f. oligostachyus W. en J. Rotterdam 1905 W. en J.

in h. pr.).

Bovendien: Heerenveen lijst Brakm.; — Opslag
in graanakkers langs het kanaal te Apeldoorn 1883
K- A. (Arch. 2. IV. p. 156); — Kennemerland zeer
talrijk, vooral van Velsen tot Vogelenzang en —
Westland lijst v. E. (Arch. 2. I. p. 422) — Wal-
cheren v. d. B. (T. VIII p. 52 en lijst v. d. B.); —
Gennep, Beek-Elsloo, Gulpen Lac. (Arch. 2. V. p. 35).

Voorts de Gorter p. 29: op de daken der boere-
woningen, op oude muren en dorre plaatsen, veel
omtrent Haarlem en te Zutfen; duinen 's-Gravenhage
Kops. bij Haarlem, Overveen en Heemstede v. H.
in Fl. B. S. p. 97; Rijndijk bij het Haagsche Schouw
S. S., Piefot, duinen Katwijk S. S., Lac, Kerb.
en Mb., duinen tusschen Katwijk en Noordwijk en
bij Noordwijk Forsten, Kerb. en Mb. in Fl.

2364

BROMUS.

Leid. p. 339; Friesland Cl. Muld. en op een ouden
muur Holwerd Fl. Fris. p. 36.

1610. B. villosus Forsk. Gebied der Middellandsche Zee,
op bebouwde en onbebouwde gronden, langs wegen
en hagen, aan oevers. © en G- Mei—Juni.

In Herb.: Amsterdam Houthaven Koornneef
(Arch. 1914).
A. maximus A. et O.

(Arnhem 1907 Posth. in h. pr.; — Rotterdam
1910 W. en J. in h. Henr.; — Gorinchem 1912
H e n r. in h. pr.

I. Gussonei Richter Rotterdam 1910 W. en J. en
Ginneken 1912 W. en J. in h. pr.

H. ambigens A. et G. Rotterdam 1910 W. en J.
in h. pr.; — aangevoerd langs de Geulte Meersen
langs den weg naar het Meersenerbroek bij Rothem
1912 de W. in h. pr. et in h. Henr. (bHjft volgens
den laatste geheel constant in diens tuin).
b. glaber Willk. Rotterdam 1909 W. en J. in h.
pr.) cfr. Kruidk. Arch. 1912 p. 89).

1611. B. madritensis L Op akkers, langs wegen, aan
rotsen en aan ruigten in Zuid Europa. 0. April—Juni.

In Herb.: Nijmegen B. altans e. h. de Beijer,
daar voorkomende als B. sterihs iunior. Cfr. Arch.
1912 p. 88).

(IJseimonde 1912 en 1913 W. en J. in h. pr. et
in h. Henr.

1612. B. rubens L. Zandige stranden, dorre plaatsen, op
zandige akkers in het gebied der Middellandsche
Zee. 0. Mei—Juli.

Niet in Herb.

(Rotterdam 1910 W. en J. in h. Henr.; IJsel-
monde 1907, 1912 W. en J. in h: pr.).

1613. B. arduennensis Dum. Op korenakkers, bijna uit-
shiitcnd onder Spelt; tot nu toe alleen in het

BROMUS. 2365

kalkgebied van Zuid Belgie verbreid. Zie Prodr. Fl.
belge III. p. 131. ©. Jiini — Juli.

In Herb.: Zandig bouwland bij Gulpen 1883 K.

Aanm.: In het herbarium lagen twee planten door J. D.
Kobus op 30 Juli 1883 bij Gulpen verzameld, onder den
naam Br. secaUnus L. in zijn herbarium opgenomen en zoo
in het Vereenigingsherbarium overgegaan. Een daarvan is wer-
kelijk Br. secaHnus. de ander is echter Br. arduennensis Dum.
Indien de plant niet door vergissing bij het andere exemplaar
is geraakt, is dit zeker een opmerkeHjke vondst. W. et J.
Alen zie voorts de Lijst III de Wever p. 25/26, waar ge-
meld wordt dat de var. ^. villosus (= B. hirsutus A. et G.)
nog in 1910 bij Tongeren verzameld werd.

1814. B. secalinus L. In korenvelden. 0 en 0. Juni—Juli.

In Herb.:

1. vulgaris Koch.
«. typicus A et G. Oude Ezumerzijl v. H.; —
Scharmer Treiling, Eenrum 1835 v. H.; — Tuk bij
Steenwijkerwold Un. 1892 L. ; Steenwijkerwolde
Un. 1892; Zalk 1854 T., R. B.; Zwolle 1906 L.;
akkers te Berkum bij Zwolle 1895, Haerst bij Zwolle
1893 en Schelle aldaar 1895 L.; Deventer 1877 K-;
tusschen Rijssen en Holten 1893 Carm.; tusschen
Rijssen en Enter 1896 G.; Goor 1897 G., 1904
Blijd.; Delden Un. 1870 O.; Hengelo 1905 Blijd.;
Glanerbrug 1893 L.; (Bentheim Buse); — Apel-
doorn 1873, 1879 K. A.; Voorst 1835 Wtt.; Zutfen
1833 Wtt.; Warnsveld 1884 Groll; Dieren graan-
akkers 1885 Ens.; Winterswijk Un. 1859; Arnhem
1880 Groll; Nijmegen B.; Uilenput aldaar 1864
V. H.; fort Sterreschans aldaar en Beuningen Th.
Abel.; Hatert 1841 v. d. T.; (Cleef 1833 Wtt.);
Culemborg 1890 de Haas (als comm.); — Amers-
foort 1861 R. B.; — Naarden 1864 O.; Amsterdam
1843 O.; Oosterdoksdijk aldaar Fl. Am st.; Wester-
doksdijk Splitg. ; Haarlem 1836 Mb.; Houtvaart
aldaar 1834 Buse, Kerb.; — Leiden 1834 S. S.,

2366 BROMUS.

Dz., 1838 Mb., 1842 0.; Hooge Morsch aldaar
1783 V. Royen, 1833 S. S.; Rijnsburg Perin;
Stationsemplacement Vlaardingen 1903 en spoor-
wegterrein langs de Maas 1903 W. en J.; langs
huizen binnendijks Zwijndrecht 1838 Lac; —
Zierikzee Dz.; Meelfabriek Middeiburg 1896 L.; —
Bergen op Zoom Un. 1860; Mastbosch en Ginneken
Un. 1852; aan de beek naar het Liesbosch v. A.;
Eindhoven Dz., 1831 Wtt; BoxmeerUn. 1853; -
Roermond 1900, tusschen Wessem en Thorn 1900
G. en Jongm.; Gronsveld U n. 1883; Houthem-
merberg 1864 H. d. V.; Valkenburg 1902 Steichen;
Kerkrade 1885 K. en G.; Gulperberg nabij de
Koning van Spanje 1902 Schuyt.

2. hirtus A. et G. Wassenaar Dz.
/3. submuticus Rchb. Schelle bij Zwolle 1895 L.;
tusschen Zwartsluis en Genemuiden v. H.; Wijhe
1885 L.; — Zutfen 1833, 1835 Wtt.; Winterswijk
Un. 1859; Nijmegen B.; — Utrecht 1835 Wtt.; —
Oosterdoksdijk Amsterdam de Liefde; Westerdoks-
dijk 1857 Kniittel (als racem.); Overtoomsche weg
Fl. Amst. (als racem.); — Handelsterrein Rotter-
dam 1905 W. en J.; — Sas van Gent 1855 A. W.
(als grossus); — Boxmeer Un. 1853; — Klaverland
Roermond 1900 G. en Jongm.; St. Pietersberg
Un. 1861; Epen Un. 1883; St. Geertruide 1844 V.
en V. Vloten; Kerkrade 1866 H. d. V.
f. polyanthus Reck Dokkum 1860 S.; — de Schar-
mer v. H.; — Meppel v. Heijn,; — Nijmegen
Rainv.; — St. Pietersberg Un. 1861.

I. vulgaris: overgangsvormen: Texel 1867 v.
Eeden; — Wijhe Un. 1888; — Harderwijk R. B.;
Zutfen en Voorst Wtt.; — Weg door het Opstal
Naaldwijk 1847 v. d. T.; — Bergen op Zoom
Un. 1860.

II. multiflorus Aschers.

BROMUS. 2367

^. grossus Koch. Zuid Beveland v. d. B. (over-
gangsvorm.) "

/3. velutinus Koch. Beuningen 1849 Th Abel.; —
Wijk bij Duurstede 1832 C. A. Bergsma; — Zuid
Beveland 1845, 1848 v. d. B.; Zwake 1845 v. d.
B.; — Amstenrade 1864 H. d. V.

(als B. secalinus Wijcke! Brakm. in h. pr.; —
Winschoten 1886 Schipper in h. pr. ; — Nietap
Sanders in h. pr.; — Grafhorst Bold. in h.
Utr.: tusschen Enschede en Glanerbrug 1905 Blijd.
in h. pr.; — Ellecom 1906 Posth. in h. pr.; Witte
molen Groesbeek 1900 Jongm. en R. H.; —
Utrecht v. Embden in h. Heukels; — Laren-
berg 1891 Costerus in h. pr.; Hilversum 1905
Koornneef in h. pr.; — Oudenbosch 1887 de
Haas (ook als grossus); — Roermond 1900 G. en
Jongm. in R. H.; Tongelrooische beek bij Weert

1907 des T. en V. in h. des T.; Vaals, Valkenburg
Brakm. in h. pr.; algemeen Zuid Limburg de W.
in h. pr.

1. vulgaris Koch Arnhem 1908 Henr. in h. pr.;
— Hilversum 1902 v. Goor in h. pr. — Weert

1908 Schierb. in h. pr.; Klimmen 1911 de W.
in R. H. (als grossus).

a. typicus A. et G. Ruurlo 1888 L. en Ens. (als
grossus b. aristatus); Oosterbeek 1913 W. en J. in
h. pr.; — Bussum 1877 K- A. in h. L.; — Rotter-
dam 1901 W. en J. in h. pr. et ih h. Kloos;
aan de Maashaven aldaar 1908 Danser in h. pr.;
IJselmonde 1903 en Schiedam 1909 W. en J. in
h. pr.; Gorinchem 1912 Henr. in h. Kloos; —
Sas V. Gent 1885 Ogt. in h. W. en J.
f. lasiophyllus Beck Wormerveer 1913 J. en Kloos
in h. W. en J. et in h. Kloos; Amsterdam 1909
Henr. in h. pr.; — Gorinchem 1912 Henr. in h.
pr. et in h. W. en J.

2368 BROMUS.

2. hirtus A. et G.
(2. submuticus Rcfib. Oosterbeek 1913 W. en J. in
h. pr.; — Amsterdam 1910 Zandvoort in h.
Henr.; Wormerveer 1912 Kloos in h. pr.; —
Rotterdam 1901, 1902 W. en J. in h. pr. en 1904
in h. Heul<els, 1907 in h. Henr. ; Gorinchem
1912 Henr. in h. pr.; — Oostburg Un. 1913
Kl oos in h. pr.

f. oligostachyus W. en J. Kolenaschweg Rozenburg
Rotterdam 1905 W. en J. in h. pr.

2. polyanthus Beck Zandbulten 1912 Kloos in
h. pr.; Rotterdam 1901, 1904, 1905, 1910 (in h.
Henr.) en tusschen Rotterdam en Schiedam 1911
W. en J. in h. pr.; Hillesluys 1901 W. en J. in h
pr.; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.; — Valkenburg
1910 W. en J. in h. pr.

b. elongatus A. et G. Enschede 1905 W. en J.
in h. pr. ; — Rotterdam aan de Maashaven 1912
Kloos in h. pr.; ? Rozenburg aldaar 1909 Danser
in h. pr. (als lang genaald opgegeven); Gorinchem
1912 Henr. in h. pr.

II. multiflorus Aschers. *)

b. velutinus Koch. Wassenaar Dz. in h. W. en J. ;
Rotterdam 1902 W. en J. in h. pr.; — Zuid Beveland
V. d. B. (det. Hackel). Dit is de Br. grossus van

*) Dit is de Br. grossus der oudere floristen. Blijkbaar komt ze
in ons land niet indigeen voor. De exemp'aren van van den Bosch
(Z.-Beveland), die er liet meest op gelijken, zijn sleclits overgangs-
vormen, daar de echte multiflorus Aschers. kroonkafjes moet hebben
van 1 1 mM. lengte. Dit is dan ook het eenige kenmerk, waardoor
ze met zekerheid van het ras I vulgaris is te onderscheiden. Alle
overige kenmerken, zooals aantal bloemen, lengte der naald, al of
niet bedekken der randen van de samengerolde kroonkafjes enz. zijn
niet constant. In tegenstcUing met ras I is hier beharing regel. Geheel
kale exemplaren zijn niet aanwezig, zelfs niet de door v a n d e n
Bosch als var. y. glabrescens aange^even planten, waarbij o.a. de
aarsteeltjes dicht en kort behaard zijn. W. en J.

BROMUS. 2369

V. d. Bosch — Eijs 1912 W. J. en Henr. in h.
W. en J. De laatste plant komt in het herb. Hen-
rard voor als B. Billotii F. Schultz = B. seca-
linus B. Billotii A. et G., gevonden op kalkakkers
bij het station Eijs-Wittem 1912 W. en J. en Henr.).

Bovendien: hierbij zijn de opgaven voor B. seca-
linus en Br. grossus samengevat; de laatste heb ik
met (g.) aangeduid. Steenwijk, Steenwijkerwolde Un.
1892 (Arch. 2. VI. p. 354, ook g.); Enter 1898 G.
en V. (Arch. 3. I. p. 575); — Eibergen Un. 1859
(Arch. 1. VI. p. 232); Hulshorst, Hierden R. B.
(Arch. 1. V^^. p. 427); Hees en haverland tusschen
Groesbeek en den Plasmolen (g.) Th. Abel. (Arch.
2. V. p. 336); — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I.
p. 307); Parkweg Amsterdam J. J. Smith (g.)
(Arch. 2. V. p. 689); — Zuiddorpe, Sas van Gent
A. W. (g.) (Arch. 2. IV. p. 311, zie echter vulg.
submut.) — Oudenbosch (g.) 1885 — '87 Butaye
en de Haas (Arch. 2. V. p. 550); — Gronsveld,
Meersen, Gulpen, Epen, Sittard Un. 1861, Sittard,
Gulpen Un. 1883 en Gulpen (g.) Wijlre-Slenaken
(g.) Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 333).

Voorts werd het eerst melding gemaakt van Bro-
mus grossus in Bijdr. VII. p. 335 door van Hall
in zijne Zevende Nalezing op de FI. B. S., vvaar
een zeer uitvoerige en juiste beschrijving voorkomt
dezer soort en het exemplaar gehouden wordt voor
Br. veiutinus Schrad., welke determinatie ook thans
nog hierboven is bestendigd. Tevens herstelt v. Hall
eene vergissing, door zijne in FI. B. S. I. p. 92
vermelde B. multiflorus van Rainville, „welke
door hem, gelijk mij gebleken is uit eene nadere
bezichtiging van zijn herbarium, bij het Kon. Nederl.
Instituut te Amsterdam bewaard, gevonden was in
korenvelden bij Nijmegen" te brengen tot B. seca-
linus (zie boven onder polyanthus). Br. grossus

149

2370 BROMUS.

komt nog eens terug in de litteratuur in de Fl. Leid.
als gevonden aan de vest tusschen de Rijnsburger
en Morschpoort te Leiden door M b. en Kerb. De
Prodr. Ed. I. p. 322 geeft dan zeer juist de gevon-
den vormen aan als B. secalinus (2. velutinus Koch,
alieen brengt van den Bosch ze met een afzon-
derlijk nummer tot de soort B. grossus. Omtrent de
verspreiding van B. secalinus in het algemeen geven
de oudere schrijvers geen bizonderheden.
1615. B. arvensis L. Op akkers, langs wegen, op zan-
digen leembodem, naar het schijnt bij ons slechts
als aangevoerde plant. 0. Juni—Juli.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1893 L., 1894 K. A.
(als erect. ?); — Apeldoorn op zand tusschen bazalt
aan de losplaats 1879 K. A.; Zutfen havenhoofd
1888 L. en Ens., 1891 Groll; om en bij het sta-
tion aldaar 1884 K- A.; zandplaat in de Waal tegen-
over Rossem 1840 v. d. T.; — Oosterdoksdijk Am-
sterdam 1844 Lac; — Delft 1845 de Br.; Rotter-
dam 1893 v. d. Voo; Ceintuurbaan aldaar 1904
W. en J.; havenmuur Dordrecht 1837 Lac; —
Meelfabriek Middelburg 1896, 1897 L.; — Peel bij
Mill 1898 G. en V.

(B. arvensis L. Sneek en Stationsterrein Heeren-
veen Brakm. in h. pr. ; — Amsterdam L. Dors-
man Cz. in h. Heukels; — Valkenbosch 's-Gra-
venhage 1898 v. Breemen in R. H.; Rotterdam
W. en J. in h. Heukels, Miq. in h. Utr.. 1904
en Schiedam 1909 W. en J. in h. pr. ; Feijenoord
1901 W. en J. in h. dcs T. ; Rotterdam 1913
Kloos in h. pr. ; Rozenburg aldaar 1909 Danser
in h. pr.; Gorinchem 1912 Henr. en KIoos in h.
Kloos; — aangevocrd te Maastricht, losplaats S. S.
1913 dc W. in h. pr.

A. eu-arvensis .4. ct G. Pothoofd Deventer 1908,
— Arnhem 1908 Henr. in h. pr.; — Schiedam

BROMUS. 2371

1909 W. en J. in h. pr., 1910 W. en J. in ii. Henr.;
Rotterdam 1905 W. en J. in h. pr.; Gorinchem 1912
Henr. in h. pr.

(3. triflorus A. et G. Station IJselmonde 1913 en
Schiedam 1909 W. en J. in h. pr.

a. laxus A. et G. Pothoofd Deventer 1894 K- A.
in h. W. en J.; — Hoek van Holland 1906 W. en
J. in h. pr.

b. corapactus A. et G. Hillesluys 1902 W. en J.
in h. pr.

c. nanus W. en J. Rotterdam 1908 W. en J. in
h. pr.

B. splendens A. et G. Schiedam 1909 W. en J. in
h. pr.

C. velutinus Diiv. Joiive. Gorinchem Mei—Jiini
1913 Henr. et Kloos in h. Kloos, in h. Henr.
en in h. W. en J.

f. depauperatus Kloos et Henr. Gorinchem als
voren in h. Kloos).

Bovendien: Terband, Zwarte Haan (Het Bildt)
Hjst Brakm.; — het Hassink onder Epse gem.
Gorsel K- A. (Arch. 2. VI. p. 525); — tusschen
Bunnik en Wijk bij Duurstede op bouwland Hart-
sen Fl. Bat. 1199; Baarn en Lekdijk Schalkwijk
lijst Brakm.; — 's-Gravenhage de Bruyn (Arch.
2. V. p. 43); - Zuid-Beveland v. d. B. Tijdsch.
VIII. p. 52) en Wilhelminapolder, Kloetinge, lerseke,
Schengendijk Hjst v. d. B. (waarschijnlijk terug te
vinden bij een andere Bromus-soort, daar v. d. Bosch
deze plant algemeen noemt voor Zuid-Beveland,
wat zij wel nooit geweest zal zijn. In Prodr. Ed. I.
wordt dan ook een verwisseling met Br. commu-
tatus voor zeker gehoudcn, terwijl men onder die
soort ook werkelijk de meeste dezer groeiplaatsen
weervindt.

Voorts vermeld door Pelletier??

2372 BROMus.

Bij de Gorter en vanHall wordt de plant
aangegeven in de zaailanden onder de haver en
gerst, maar v. Hall voegt er reeds bij „dezelve
scliijnt mij toe tiier te lande zeldzaam te zijn".
De Flora Leid. p. 338 geeft de volgende groei-
plaatsen; orider de haver bij Warmond, kanten van
korenlanden te Leiderdorp Mb. en tusschen het
koren op de Hoogemorsch S. S. en bij Leiden
Forsten, welke groeiplaatsen men hierboven mist,
doch gedeeltelijk terugvindt bij B. racemosus.

1616. B. hyalinus Schur. De meest algemeene vorm,
waarin B. arvensis in Zuid- en Zuid Oost-Europa
voorkomt, volgens Ascherson und Grabner
Syn. IP. p. 610, die haar echter als ras beschouwen
van laatstgenoemde soort. Ik volg hier de Heer
Henrard, die B. hyalinus voor een echte soort
houdt en haar dus niet wil beschouwd hebben als
B. arvensis hyalinus A. et G. \. Mei—Juni.

Niet in Herb.

(Rozenburg Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr. ;
Gorinchem 1913 Henr. in \\. pr. et in h. W. en J.).

Bovendien: aangevoerd te Maastricht, 1913 los-
plaats der staatsspoor bij de fabriek Mosa lijst de W.

1617. B. racemosus L. In weilanden, langs wegen en
dijken. © en 00. Mei—Juni.

In Herb.: Oosterend Texel 1869 Holk.; — Gro-
ningen v. H.; Haren 1860 v. H.; Horensche dijk
buiten de A-poort voorbij den Hooiweg naar Eel-
derwolde Strat. ; — Meppel v. Heijn. (als arv.);
— Vollenhove 1893, Staphorst 1905 en Windesheim
1892 L.; Delden Un. 1870 (prat.); — Apeldoorn
1879 K. A.; Nijmegen B.; Heumen Un. 1853;
Randwijk Buse; — Arnhemsche straatweg Amers-
foort Garj. (secal.); Baarn Eem 1894 Garj.; Zeist
1843 VVenck; Cothen v. H.; Schalkwijk 1832,
1835 Wtt.; 't Waal 1833 Wtt.; Utrecht v. H., 1834

BROMus. 2373

D. S., 1835 Wtt. (arv.), 1858 R. B. (comm.); buiten
de Tolsteegpoort aldaar v. d. T.; — Loenen v. H.;
Weesperzijde Amsterdam 1845 Romb.; Overtoom
Fl. Amst. ; Sloterweg Amsterdam v. H.; Wieringen
1856 Lac; Purmerend 1905 Struyk.; Nieuwepoort
bij Haarlem 1836 Mb. (secal.); — Teijlingerlaan
1865 S.; Leiden Dz., v. d. B., 1835 Mb. (secal.),
1844 O. (secal ); plantsoen aldaar 1837 S. S.; Haar-
lemmervaart aldaar S. S.; aan de singels v. Royen
(secal.); Hooge Morsch (voor de Lijmmakerijen)
V. Royen (secal.), 1837 Buse, S. S. (arv.); Duif-
huislaan Mb. (arv.); Papenweg Voorschoten Dz.;
Koxhoorn achter Wassenaar (comm.), Witte brug
Scheveningen la Chap.; eiland Rozenburg 1845
de Br.; IJselmonde 1893 v. d. Voo; Rotterdam
1904 W. en J.; Oude Piantage aldaar 1892 v. d. Voo;
Schoonderwoerd v. H.; Vianen v. H.; Heikop 1832
v. H.; — Noord-Beveland 1905 Schipper; Zuid-
Beveland 1848 v. d. B.; Wilhelminapolder 1848 en
Goes 1839 v. d. B.; Zeeuwsch Vlaanderen A. W.;
— op de waarden Werkendam 1837 Lac; Bosch-
poort Breda v. A.; Liesbosch Prinsenhage 1904 W.
en J.; — Wijlre 1865 H. d. V.

Zwolle 1892 L. in h. pr.; — Hasselt 1894 Carm.
in h. pr.; — Amsterdam v. Goor in h. Heukels,
1909 Henr. in h. W. en J.; — Voorburg 1909
Posth. in h. pr. et in h. Henr.; Schiedam 1910
W. en J. in h. Henr.; tusschen Rotterdam en Schie-
dam 1910, Rotterdam 1904, 1908 W. en J. in h. pr.,
1904 W. en J. in h. L. ; Dordrecht 1913 Henr. en
Kloosinh. Kloos; — Middelburg, 1879 en Nieuw
en St-Joosland 1879 L.; Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
in h. L.; — Sleeuwijk 1912 Henr. in h. pr.; —
Eijs-Wittem 1912 W. J. en Henr. in h. W. en J.;
Stokkem Wijlre 1911 de W. in R. H.; algemeen
Zuid Limburg de W. in h. pr.

2374 BROMUS.

e. simplicissimus W. et J. — Staphorst 1905 L.; —
Gouda 1902 en Rotterdam 1905 W. en J. in h. pr.

f. nanus W. et J. Gulpen 1912 en Valkenburg 1912
W. J. en Henr. in h. W. en J.

f. depauperatus Dordrecht 1913 Henr. et Kloos
in h. Kloos; — Dronsberg bij Gulpen 1909 Posth.
in h. pr. (misschien = nanus?)).

Bovendien: Westland lijst v. E. (Arch. 2. I. p.
422); — Walcheren, Tholen A. W. (Arch. 2. III. p.
140); Hollandsche hoeve 1840 lijst v. d. B.; —
Simpelveld-Kerkrade 1885 Lac, K. en G. (Arch. 2.
V. p. 34).

Voorts bij de Gorter p. 30 wallen Nijmegen
Rainv.; in de Fl. B. S. p. 93 bij Vianen en Loe-
vesteijn v. H.

1618. B. adoensis Hochst. Plant uit Abessinie; zie aan-
teekeningen V. van Wacht er en Jansen in Arch.
1912 p. 89.

In Herb.: Rotterdam 1910 W. en J. (Arch. 1914).

(Langs de Maashaven bij de graanelevator te
Rotterdam 1898 W. en J. in h. pr., 1910 W. en J.
in h. pr., h. Danser, h. Kloos en h. Henr. (de-
term. Hackel)).

1619. B. hordeaceus L. {— Br. mollis L. der vroegere
flora's en hordeaceus samen). In weilanden, aan
wegen, dijken, op ruige plaatsen, oude muren, zelfs
op vrij dorren bodem. 0 en 0. Mei—Jiini

In Herb.: I. mollis L.
x. typicus Beck. Texel Harting, 1869 Holk.
(comm.), 1881 Groll; Oosterend Texel 1869 Holk.
(racem.j; tusschen den Burg en de Hooge berg in
elzenboschjes 1869 Holk. (comm.); Hooge berg
1869 Holk. (racem.); Meente bij de Koog aldaar
1869, Vlieland 1869, bij het telegraafkantoor aldaar
1869 Holk.; bij het dorp 1858 Lac; Terschelling
1869 Holk.; Midsland 1896 V.; Westterschelling

BROMUS. 2375

Un. 1886; tusschen Westterschelling en Midsland
Un. 1886; Schiermonnikoog 1860 S.; Rottum 1897
Schipper; — Helpman Strat.; — Coevorden
1859 Lac. en S.; Meppel v. Heijn.; — Kampen
1847 T.; R. B. (als comm.), 1855 R. B.; Steenwij-
kerwold Un. 1892 L.; Deventer 1877 K.; Nieuw
Leusen 1898 L.; Lonneker 1905 Blijd.; Grams-
bergen 1853 Kros, 1859 Lac. en S.; — Harderwijk
1864, 1865 R. B.; (als prat.); Apeldoorn Groll;
Zutfen 1882 Groll;Gendringen Rust; Rheede v. H.;
Arnhem S.; Renkum Buse; Oosterbeek 1905 W.
en J.; Nijmegen B., Th. Abel.; Hees en achter 't
Spijker te Beek Th. Abel. (als racem.); vesting-
werken N. Abel., 1849 Th. Abel.; — Hoogland
1854 D. S.; plantsoen Amersfoort 1892 Garj.;
Utrecht 1835 Wtt., v. H., 1858 R. B.; batterijen
Vossegat v. d. T.; — Naarden 1864 O.; Amsterdam
Splitg., V. Z., 1842 J. W. R. Tii. (P. N. S.),
Romb., Fl. Amst., 1868 O.; Dijk bij Amsterdam
1834 V. Z.; Oosterdoksdijk aldaar 1873 H. d. V.
(als /3. secal. var. velut.); Amstelveensche weg 1884
Groll; aan het IJ bij Amsterdam 1844 Wenck;
kerkhof Urk 1884 S.; Wieringen 1856 Lac, 1857
Harting; Overveen Kerb.; Zandpoort 1870 Groll;
Spaarndam 1870 Groll; - Leiden Forsten, 1835
Mb., Dz., 1836 Lac, Pierot, 1846 Perin, 1851
O., 1853 S., 1872 Boerl.; singels aldaar v, Royen;
buiten de Witte poort op de Vinkweg 1858 v. H.
J r. ; Warmond P e r i n, 1859 S. ; Poelgeest F o c k e m a ;
Katwijk S. S.; uiterste zeeduin aldaar 1833, Leider-
dorp 1830 en Haagsche Schouw 1830 Wtt.; Hooge
Morsch Leiden S. S.; 's-Gravenhage G. B., 1832
I. de L. in h. Groll, R. B., v. Breemen; bouw-
grond Laan van Meerdervoort La Chap. (als
comm.); Scheveningen Exc. 1882; Loosduinsche
weg V. Z.; zuidelijk gedeelte Tedinger broekpolder

2376 BROMUS.

1903 V. Iterson; duinen achter Witte brug La
Chap.; duinen Monster Un. 1851; de Geest bij
Naaldwijk 1848 v. d. T.; Schiedam 1892— '93 v. d.
Voo; dijk naar Maassluis 1903 W. en J. ; duinen
Hoek van Holland 1901, Brielle, weg naar Rockanje
1903 en spoorbaan Rotterdam-Gouda 1901 W. en J.;
Rotterdam 1854 O., 1892 v. d. Voo, 1901 W. en
J.; — St.-Philipsland 1890 L.; Scheldedijk Zuid-
Beveland 1848 v. d. B. ; (ook als multif.), Zeeuwsch
Vlaanderen 1863 A. W. ; — buiten de Ginnikenpoort
Breda v A.; 's-Hertogenbosch v. Hov. ; Waalre
1903 Sloots; — Limburg Un. 1861, Susteren 1885
G. en V. (als racem.).

/3. simplicissimus A. et G. Prins Hendrikpolder
Texel 1869 Holk.; Rottum 1861 Lac. en Knut-
tel; — Leeuwarden 1859 S.; — Kampen R. B.
Twikkel-Delden Un. 1870; — Harderwijk R. B.
Beuningen Th. Abel.; — Amersfoort 1862 R. B.
Utrecht 1834 D. S.; - Naarden 1864 O.; Urk 1852
BackerdeWit; Overveen 1842 D. Bierens deH.
(P. N. S.); - Warmond Perin; Leiden Dz., 1830
Wtt., 1840 B. W.; 's-Gravenhage 1893 la Chap.;
weg tusschen 's-Gravenhage en Loosduinen G. B.;
Scheveningsche boschjes 1895 Ogt.; — Sas van
Gent 1854 A. W.; St.-Kruis 1861 A. W.; — dijk
Zuid-Willemsvaart 's-Hertogenbosch v. Hov. ; —
Gronsveld Un. 1861.

7. nanus A. ct G. Texel 1881 GroU; Ameland
Bruinsma en Hinxt; — wallen van Groningen
V. H.; — Nijmegen B.; — Utrecht 1840 de Br.;
batterijen buiten de Witte Vrouwenpoort Utrecht
V. d. T.; — Uitgeest 1895 V.; Breesaap Buse,
1870 Groll; Overveen 1832 v. H.; — tusschen
Hillegommerbeek en Noordwijk 1886 Boerl.; Lei-
den Pierot; Hooge Morsch aldaar Kerb.; duinen
Katwijk 1833 Wtt.; Straatweg Dordrecht 1837 Lac;

BROMUS. 2377

spoorwegterrein Rotterdam 1905 W. en J. ; — Zuid-
Beveland v. d. B.

^. leptostachys Beck. Rangeerterrein Staatsspoor
Zwolle 1895 L.; aan kanten van wegen in Herfte
1901 L.; Kampen R. B.; — Harderwijk 1852 R. B.;
Renkum 1854 Buse; Heumen Un. 1853, 1856 v.
d. B.; — tusschen Rhenen en de Grebbe 1851 O.;
— Naarden 1864 O.; Kerkhof Marken en Zeedijk
aldaar 1886 Boerl. en V.; Haarlem Buse; Over-
veen Buse, Kerb.; — Valkenburg S. S.; — Zuid
Beveland 1847, 1848 v. d. B.; Goes 1828, 1847 v.
d. B.; weg te Kappele Z. Bev. 1894 Ogt. (als
racem.); — Hoogerheide Un. 1860.

II. B. Thominii A. et G. (= B. hordeaccus aut.
antiq.) Westterschelling 1869 Holk.; — Emmen
1859 Lac. en S.; — Nieuwpoort Haarlem 1837
Buse; — 's-Gravenhage 1864 O.; binnenduin op
een grazige plek in groote hoeveelheid, doch op
slechts eene plaats in de nabijheid van 's-Graven-
hage 1849 de Br., binnenduin aldaar 1849 de Br.;
duinen Scheveningen R. B. ; Monster en Staalduin
1904 W. en J.; — Domburg 1840 v. d. B.

Behaarde vormen! Oostersche veld Vlieland
Holk.; Dellewal TerscheUing 1869 Holk., (over-
gangsvorm); Schiermonnikoog 1860 S.; duinen
Hollandiae Forsten; tusschen Hillegommerbeek
en Noordwijk 1886 Boerl.; Noordwijk 1894 V.
(overg. vorm); duinen Katwijk 1833 S. S ; Water-
toren aldaar 1901 Jongm.

(Beetgum Brakm. in h. pr.; — Groningen overal
R. de Boer en H. Kooi in herb, Heukels;
Winschoten 1886 Schipper in h. pr.; — Nietap
Sanders in h. pr.; — Grafhorst Bold. in h. Utr.;
Haaksbergen 1895 L. in h. pr.; Zwolle 1901, 1903
L. in h. pr., 1892 Carm. in h. pr.; Wijhe 1885 L.
in h. pr.; — Witte molen Groesbeek 1900 Jongm.

2378 BROMUS.

in R. H.; Arnhem Pulle in h. Utr.; Rijswijk Gld.
V. Wagensveld in h. Heukels; Culemborg
1888 de Haas in h. pr.; — Soestdijk 1909 Koorn-
neef in h. pr.; Utrecht v. Embden in h. Heukels;
— Bussum 1891 Costerus in h. pr. ; Naarden
Docters v. Leeuwen in h. Heukels; Amster-
dam Miq. in h. Utr., 1909 Geels in h. pr.;
Enkhuizen Sanders in h. pr. ; Aardswoud H. v.
Ree in h. Heukels; Velsen 1888 Posth. in h.
pr. ; IJmuiden v. Goor in h. pr. ; — Kronestein
Zoeterwoude 1899 Jongm. in R. H.; Groenesteeg
Oegstgeest 1893 V. Sur. in h. pr.; 's-Gravenhage
1891 R. B. in R. H.; Stadhouderslaan aldaar 1900
V. Breemen in R. H.; Rotterdam 1904 W. en J.
in h. L.; Dordrecht 1899 Posth. in h. pr.; -
Wissekerke N. Bevel. 1877 L. in h. pr,; Kanaaldijk
Middelburg 1872 S. Lako in h. pr.; — Almkerk
C. A. Backer in h. Heukels; — Weert 1908
Schierb. in h. pr.; Vilt 1911 de W. in R. H.;
Valkenburg 1901 Steichen in h. pr. ; algemeen
in Zuid Limburg de W. in h. pr.
X. typica A. et G. Amsterdam 1909 Henr. in h.
pr.; _ 's-Gravenhage 1891 R. B., 1891 R. B. als
racem. en comm. overgang tot var. leptostachys;
Kralingsche weg Rotterdam 1909 Danser in h.
pr.; Rotterdam 1903 W. en J. en 1906 idem (scha-
duwvorm), eiland Hoek van Holland 1904 (neerlig-
gende stengels) en Hillesluys 1912 W. en J. in h.
pr.; Dordrecht 1913 Henr. en Kloos in h. Kloos.
m. bracteatum W. en J. Arnhem 1913 W. en J.
in h. pr.

f3. simplicissimus A. et G. Goor 1905 Blijd. in
h. W. en J.; — Rotterdam 1904, 1906 W. en J.
in h. pr.; Dordrecht 1913 KIoos en Henr. in h.
KIoos; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.
r. nanus A. et G. Bloemendaal 1912 Geels in h.

BROMus. 2379

pr. ; — eiland Hoek van Holland 1904, Rotterdam
1905, 1910 en Schiedam 1910 W. en J. in h. pr.;
Dordrecht 1913 Kloos en Henr. in h. Kloos.
S. leptostachys Beck. Goor 1905 Blijd. in h. W.
en J.; — Lochem (veel) 1912 Henr. in h, pr.;
Oosterbeek 1905 W. en J. in h. pr.; — plantsoen
Kralingsche plaslaan 1909 en Rozenburg Rotterdam
1909 Danser in h. pr.; Rotterdam 1905 en Kra-
lingsche veer 1903 W. en J. in h. pr.; Dordrecht
1913 en — Vrouwenpolder 1877 L. in h. pr. ; —
Oosterhout 1913 Henr. en Kloos in h. Kloos.
fm. microstachys W. et J. Rotterdam 1906 W. en
J. in h. pr.

fm. depauperatus Kloos Dordrecht 1913 Kloos
in h. pr.

e. pseudoracemosus Watson Capelle aan den IJsel
1906 W. en J. in h. pr.

II. B. Thominii A. et G. Amsterdam 1906 Koorn-
neef in h. pr.; Overveen 1913 W. en J. in h. pr. ;
— duinen Noordwijk 1912 Henr. in h. pr.; tusschen
Hoek van Holland en Monster 1904 W. en J. in h.
pr. et in h. des T.; Staalduin 1904 W. en J.
(waarvan n». 1082 onbehaard, 1083 behaard); Helle-
voetsluis 1912 Henr. en Rockanje 1910 W. en J.
in h. Henr.; duinen Oost-Voorne 1909 Danser
in h. pr.; — Walcheren 1840 v. d. B. in h. W. en J.
m. bracteatus W. en J. Hoek van Holland 1904
W. en J. in h. pr.).

Bovendien: B. mollis Texel, Vlieland, Terschel-
hng, Ameland, Schiermonnikoog, Rottum Holk.
Flor. p. 136; — Rijperkerk, Roode Klif. Wolvega,
Sneek, IJlst, Drachten, Beetsterzwaag, Idekenhuizen,
Oude Schouw, Poppingawier, Roptazijl, Witmarsum,
Oldeboorn, Terhorne, Folsgare, Menaldum, Marssum,
Holwerd, Hantum, Molkwerum, Warns, Stavoren,
Snikzwaag, Workum, Goutum, Sloten, Murmer-

2380 BROMUS.

woude, Rotsterhaule, Terband, Woudsend, Wartena,
Flansum (tussclien Irnsum en Poppengawier), Har-
llngen, Kimswerd lijst Brakm.; — Alle bezochte
plaatsen in Drenthe 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V.
p. 260); Steenwijk enz. Un. 1892 (Arch. 2. VI. p.
354); van Station Heino naar Nieuwe Wetering.
Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417); Schokland
1884 S. (Arch. 2. IV. p. 295); Almelo, Albergen,
Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2. I. p. 197); Hengelo.
de Poppe Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 231); Varsseveld,
Lichtenvoorde, Eibergen, Groenlo, Borculo Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 232); Terborg Un. 1885 (Arch. 2.
IV. p. 407); Ooische waard, Beuningen Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 336); — Hilversum Un. 1872 (Arch.
• 2. I p. 307); Bergen Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273);
Alkmaar, Heilo Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 240); —
Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 403); —
AI de Zeeuwsche eilanden A. W. (Arch. 2. III. p.
140) en L. (Arch. VI. p. 134); tusschen Middelburg
en Rammekens, tusschen Vlissingen en den Vijgen-
eter, Dishoek, tusschen Koudekerke en Middelburg,
tusschen Dishoek en Zoutelande, Westkapelsche
dijk, tusschen Westkapelle en Domburg, tusschen
Oranjebosch en Vrouweiipolder, Veere, tusschen
Veere en Gapinge, tusschen Gapinge en Middelburg
Un, 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); — Oudenbosch
1885-87 Butaye en de Haas (Arch. 2. V. p.
550); — rondom Roermond, Beegden, van Thorn
naar de groote Peel Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628);
Maastricht, Pietersberg, Gronsveld, Ambij Un. 1861;
Sittard, Gulpen Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 333).
S. leptostachys Weg naar de Hermitage te Oud
Valkenburg, hellingen langs de Geul te Schin op
Geul lijst de W.

Aanm.: Overgangsvormen tusschen a typica en leptostachys
bevinden zich van Nieuw Leusen 1905 L. in h. pr. ; van B.

BROMUS. 2381

Thominii naar (3. mollis var. leptostacliys uit de duinen van
Mcnster en Hoek van Holland 1904 W. en J. in h. des Tombe.

y. nanus op al de Noordzee-eilanden, waar het

volgens Holk. Fl. 136 de hoofdvorni is.

Aanm.: De opgave van B. Thominii d.i. B. hordeaceus
Prodr. Ed. I. p. 323 is niet duidehjk. In de Enum. Zeel. IV.
p. 111 wordt deze vermeld door v. S. V^ in dunis locis sub-
humidis v. d. B. Wat de beteekenis van S. V. is, heb ik niet
kunnen vinden (zie Arch. 1. I. p. III): alleen wordt in het-
zelfde deel p. 419 vermeld, dat dit een specimen unicum was,
dat aan het vereenigingsherbarium werd geschonken. Nu komt
er wel een exemplaar voor van Walcheren 1840, doch
hiervan komt ook een specimen voor in herb. J. en W., dus
kan het geen unicum geweest zijn. Ik weet hiervoor geen
goede oplossing.

1620. B. commutatus Schrad. In weilanden, aan wegeri
en dijken, op bouwlanden, wordt opgegeven vooral
tusschen Leguminosen voor te komen. G en 0.
Juli — Aug.

In Herb.: Coxdorp Texel 1860 Lac; — Heeren-
veen Un. 1881 (molhs); — Kampen v. Heijn.
(racem.), singels aldaar T. (rac), 1847 R. B. (rac);
Pothoofd Deventer 1877 (erect.), 1893 K. A. (arv.);
— Apeldoorn 1892 K- A.; Beuningen 1849 Th.
Abel. (rac); — Grebbeberg 1837 Buse; Grebbe
1882 Groll; Utrecht 1832 v. H., Wtt., D. S., Kerb.,
1858 R. B., 1859 R. B.; Schalkwijk 1835 en Houten
Wtt.; — Ringdijk Diemermeer 1857 Kniitt-el;
Oosterdoksdijk 1844 Lac, Fl. Amst., 1866 O.; —
Leiden Forsten (arv.), Dz.; Haarlemmertrekvaart
aldaar 1900 Struyk.; Hooge-Morsch 1840 B. W.;
Duifhuislaan Kerb. en Mb. (arv.), Mb. (arv.);
Vaart tusschen Leiden en Voorschoten v. d. B. ;
's-Gravenhage 1879 de Br. (arv.); Maasdijk omtrent
het blauwe hek in het Westland v. d. T. ; Schoon-
derwoerd v. H.; korenlanden Haastrecht 1902, Nieuw-
landsche polder en Kolenaschweg Rozenburg te
Rotterdam 1904 W. en J.; Dordrecht 1838 Lac

2382 BROMUS.

(rac); — Nieuwerkerk op Duiveland Dz.; Zuid

Beveland 1840, 1848 v. d. B.; Noorddijk 1840,

Kloosterzande 1845, Wilhelminapolder 1843, 1844

en Kloetinge 1842 v. d. B.; Kloetinge 1908 L.;

Wemeldinge 1840 v. d. B.; Axel Un. 1909; Hoek

1859 A. W.; — Zevenbergen Un. 1860; Ossen-

drecht 1834 Wtt.

fm. stolonifera Schalkwijk 1835 Wtt.

/3. pubescens v. d. B. Singels Kampen 1846 R. B. ;

— Zuid Beveland v. d. B.

y. multiflorus v. d. B. in Ned. Kruidk. Arch. 1.

II. p 133. Zuid Beveland v. d. B.

(Culemborg 1888 de Haas in h. pr. ; langs den
Rijn te Arnhem Brakm. in h. pr.; — Amsterdam
ten noorden van het I.I 1906 en Houthaven aldaar
1908 Koornneef in h. pr.; — Schiedam 1910
W. en J. in h. pr. et in h. Henr. ; Rotterdam 1904,
1907, 1910 W. et J. in h. pr. et (zonder jaartal) in
h. Heukels; — Goes 1886 L. in h. pr.; — Ossen-
drecht (zie boven) Wtt. (als B. patulus Mert. et
Koch) e. h. Broers in h. W. en J.; - Wijlre 1912
Henr. in h. pr. ; Dolsberg Gulpen 1912 W. J. en
Henr. in h. W. cn J.; overal langs het spoor en
veel op akkers de W. in h. pr.
/3. pubescens v. d. B. Rotterdam 1906, 1908 W.
en J. in h. pr. (altans volgens de opgave aartjes
behaard); Rozenburg aldaar 1900 als voren met
dezelfde opmerking, Dordrecht 1913 Henr. et Kloos
in h. Kloos, alwaar ook de var. apricorum
Sinionkai En. fl. Transs. p. 583 (1886) voorkomt.
Uit de beschrijving lijkt mij dit dezelfde vorm als
van den Bosch in Arch. 1. II. p. 133 reeds
aangaf ondcr den naam pubescens.
y. multiflorus v. d. Bosch Apeldoorn 1880 K. A.
(als B. grossus); — Rotterdam 1901 W. en J. en
— Zuid Beveland 1833 v. d. B. alle drie in h. W. en J.

BROMus. 2383

Aantn.: De beschrijvlng in Arch. 1. II. p. 133 a". 1851
uitgegeven luidt: „met wijdgespreiden, knikkenden pluim; 5 — 6
voetigen halm en 10 — 12 bloemige aren. Laatstgenoemde ^jroeit
bij ons hier en daar aan beschaduwde slootkanten en is wel-
licht door Dumortier bedoeld onder den naam van B.
nitidus, — een naam dien zij, om hare fraaie gestalte, in
waarheid verdient". Ascherson en Grabner brengen B. niti-
dus Dum. tot Bromus secalinus B. multiflorus, waartoe zij ook
B. grossus en B. velutinus rangschikken.

f. depauperatus Uechtr. Dordrecht 1913 Henr. en
Kloos in h. Kloos; — Gulpen 1911 Posth. en
Hen r. in h. Henr.

Bovendien: Terschelling bij den molen op de
Dellewal Holk. Flor. p. 136 (zijn terzelfder plaatse
genoemde ^. pubescens is echter Br. hordeaceus
zie ald.); — Delden, Twikkelerbosch Un. 1870
(Arch. 2. I. p. 201); — Berkenrode en — Westland
Hjst V. E. (Arch. 2. I. p. 422); Rotterdam lijst v.
d. Voo; — Walcheren A. W. en L. (Arch. 2. VI,
p. 134); haven van Goes lijst v. d. B. ; — Ouden-
bosch 1885—87 Butaye en de Haas (Arch. 2.
V. p. 550).

/2. pubescens v. d. B. op den Eijzerberg, Wijlre
station lijst de W.

Voorts werd deze soort als B. nitidus Dum. het
eerst gemeld door v. Hall in Fl. B. S. I. p. 716,
in Zeeland Dumort. en bij Nijmegen in de koren-
velden Rainv. (herb. et mss.). Daar het echter
kan zijn dat hiermede Br. secahnus bedoeld werd,
is de opgave aan twijfel onderhevig. Toch heeft
v. Hall de echte B. grossus later gekend, altans
in het Derde Stuk p. 760 wordt deze van Wijk bij
Duurstede (C. A. Bergsma) beschreven, zonder
dat daarbij vvordt opgemerkt, dat zij reeds vroeger
als B. nitidus zou zijn opgenomen. Andere sclirijvers
vermelden haar niet.
B. squarrosus L. wordt als verzamelsoort door

2384 BROMUS.

Ascherson und Grabner Syn. IP. p. 620 ge-
splitst in de volgende drie soorten :

1621. B. japonicus Thunb. Op akkers, langs wegen, op
zonnige heuvels verspreid, volgens A. et G. wegens
de dikwijls voorkomende verwisseiing met B. com-
mutatus en kleine vormen van B. arvensis niet met
juistheid aan te geven hoever haar verspreidings-
gebied zich uitbreidt, maar niettegenstaande haar
naam ook in China en Japan eene slechts inge-
voerde plant. G. Jnni. {= patulus M. et K. var.
subsquamosus Borbas cfr. Versam!. Ung. Aerzte
und Naturf. zu Temisvar XXIII (1886) p. 47 = B.
japonicus (3. porrectus Hackel in Magyar Bot. Lapok
II. (1903) p. 59).

Niet in Herb.

(Arnhem 1908 Henr. in h. pr. et in h W. en J.;
— Amsterdam houthaven 1908 Koornneef in h.
pr. et in h. W. en J. (als (3. commut.), 1911 G. H.
H. Zandvoort in h. Henr.; — Rotterdam 1905,
1910, 1913 W. en J. in h. pr.; IJselmonde 1912
W. en J. in h. pr., in h. Danser, in h. Klooset
in h. Henr.; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr. (det.
Hackel), 1912 Kloos in h. pr.
/2. subsquarrosus Hackel. Arnhem 1911 Henr. in
h. pr.

r. velutinus A. et G. Arnhem 1913 Henr., Rotter-
dam 1904 W. en J. in li. pr. en — Gorinchem 1913
Henr. en Zandvoort in h. Henr. et in h. W. en J.

Bovendien: aangevoerd langs het spoor bij Smeer-
maes 1910, Maastricht (Mosa) 1912 en Wijlre 1913
de W. in lijst en in herb. pr.).
§. porrectus Hackel. Rotterdam 1908 W. en J. in
h. pr. (det. Hackel).

1622. B. squarrosus /.. Op dorre plaatsen, in wijnbergen,
aan heuvels in het gebied der Middellandsche zee
en der Hongaarsche flora. Jiini — Aug. 0 en 0.

BROMUS. 2385

In Herb.: Groenhoven bij Leiden 1898 Struyk.
(als commutatus).

(Apeldoorn 1883 K. A. in h. L.; Rijnoever Arn-
hem 1909, 1910 Henr. in h. pr.; — Rotterdam
1901, 1904, 1907 W. en J. in h. pr., 1913 Henr.
et Kloos in h. Kloos; Handelsterrein aldaar 1904
W. en J. in h. pr., Maashaven aldaar 1909 W. en
J. in h. pr. ; Spoordijk IJselmonde 1912 W. en J.
in h. pr., in h. Henr. ; Gorinchem 1912 Henr. in
h. pr.; aangevoerd langs het spoor te Maastricht
1912, Wijlre 1913 en langs de Maas te Bunde 1912
de W. in h. pr.

/3. villosus Koch. Rijnoever Arnhem 1910 Henr.
in h. pr.; — IJselmonde 1912 W. en J. in h. pr. et
in h. Henr.; Rozenburg aldaar 1900 W. en J. in
h. pr.

7. uberrimus Miirb. Rotterdam 1900 W. en J. in
h. pr., 1913 Henr. en Kloos in h. Kloos; Go-
rinchem 1913 Henr. en Zandvoort in h. Henr.
f. oligostachyus W. en J. IJselmonde 1912 W. en
J. in h. pr.).

Bovendien worden de groeiplaatsen in Zuid-
Limburg nader aangeduid in lijst de Wever als
aangevoerd langs het spoor buiten de Boschpoort
1912, langs de Maas te Bunde bij Vuilwammes 1912
en bij het graanmagazijn aan het spoor te Wijlre 1913.

1623. B. briziformis Fisch. et Mey. Van den Kaukasus
tot Noord-Perzie, een enkele maal met zaden inge-
voerd en verwilderd uit tuincultures, waar zij voor
Makart-bouquetten gekweekt wordt.

Niet in Herb.

(Rotterdam 1903 W. en J. in h. pr.).
B. scoparius L. van welke verzamelsoort bij ons
gevonden zijn de beide volgende soorten:

1624. B. molliformis Lloyd. Aangegeven voor zandige
stranden, aan ruigten en op dorre heuvels en gips-

150

2386 BRO.MUS.

bergen slechts aan de westelijke Noordzeekusten
en in het gebied der Middellandsche zee. Volgens
Crepin Not. Fl. Belg. III. p. 34 aan het Noordzee-
strand in Belgie en Nederland. In den Prodr. de la
Fl. Belg. wordt deze plant gehouden voor een
varieteit van B. mollis (hordeaceus) en opgegeven als
vrij algemeen langs het geheele strand. Mij verder
onbekend als duin of strandplant. 0 en 0. Juni.

Niet in Herb.:

(Gorinchem 1913 Henr. in h. Kloos).

1625. B. scoparius L. Thuis behoorend als wilde plant
in Zuid-Istrie, van daar op zonnige heuvels, dorre
grazige plaatsen, in wijn- en oHjfgaarden, langs het
strand der Middeliandsche zee; elders ook met wol
ingevoerd. 0 en 0. Juni.

Niet in Herb.

(Gorinchem 1913 Henr. in h. W. en J. det.
Hackel tusschen dezelfde als voorgaande soort?)

1626. B. macrostachys Desf. Op dorre grazige plaatsen,
langs hellingen in het wintergroene deel van het
Middellandsche-zeegebied. 0. Juni.

In Herb.: /3. lanuginosus Rotterdam 1900 W. en
en J. volgens Arch. 1914.

(Rotterdam 1910 W. en J. in h. pr. (det. Hackel),
in h. Henr. cn in h. Kloos).

1627. B. unioloides Humb. et Kunth. Inheemsch in
Zuid-Amerika, waar het een goed voedergras is; bij
ons als proef verbouwd en verwilderd, ook wel met
wol en zaden ingevoerd. 1\.. Juli — Aug.

In Herb.: Buitenplaats Groenhoven Leiden 1898
Struyk.; tusschen siergrassen Endegeest onder
Oegstgeest 1895 S.; ruigte rondom een tennisbaan
bij de gasfabriek te Leiden 1902, G. Jongm. en
V.; Stadsmestvaalt Schiedam 1895 V.; handelsterrein
Roosestraat Rotterdam 1902 en spoorwegterrein tus-
schen spoorweg en Parallehveg aldaar 1901, 1902,

BROMUS. BRACHYPODIUM. 2387

1903, 1904 en 1905 W. en J.; — meelfabriek Mid-
delburg 1895 L., Un. 1902.

(Amsterdam 1907 L. Dorsm an in h. Heuk el s,
thans in Herb. (Arch. 1914), 1909, 1910 Henr. in
h. pr.; houthaven aldaar 1906 Koornneef in h.
pr. en in h. Heukels; thans ook in herb. (Arch.
1914); mond Merwedekanaal aldaar 1908 Pinkhof
in h. des T.; Wormerveer 1912 Kloos in h. pr.; —
Beeklaan 's-Gravenhage 1896 v. B r e e m e n in R. H. ;
Rotterdam 1901 W. en J. in h. Heukels, 1913
Kloos in h. pr., 1912 W. en J. in h. pr.: handels-
terrein aldaar 1903 W. en J. in h. des T. ; Park-
laan 1907 en Kralingsche plaslaan 1910 Danser
in h. pr.; Gorinchem 1911 Henr. in h. pr.; —
aangevoerd langs het spoor tusschen Nuth en Schin-
nen 1912 de W. in h. pr.

/3. Haenkeanus Presl. Gorinchem 1913 Henr. in h.
pr. et in h. W. en J.

var. maior Henrard (plant zeer groot tot 1 M. lang,
forsch, met zeer breede bladeren tot 1,5 cM. breed.
Pluim met zeer groote en breede aartjes, deze 4 a
5 cM. lang en breeder dan bij de type; kelkkafjes
tot 2 cM. lang, kroonkafje genaald! naald ± 2 mM.)
Gorinchem 1913 Henr. in h. pr.
f. aristatus W. en J. Rotterdam Oct. 1906 W. en J.
in h. pr.; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr. (verschilt
van de type alleen door de genaalde kroonkafjes).
f. oligostachyus W. en J. Rotterdam 1905 W. en J.
in h. pr.).

Tribus Hordeeae Benth.

Subtribus: HordeTnae A. et G.
Brachypodium P. B.

1628. B. pinnatum P. B. Op zonnige plaatsen en in droge
bosschen, ook tusschen het kreupelhout. \. Juni — Juli.

2388 BRACHYPODIUM.

In Herb.: Zalkerbosch 1911 L.; — Landgoed het
Hassink te Epse gem. Gorsel 1896 K. A.; Maas-
tricht Un. 1861, 1881 Groil; Pietersberg Un. 1861,
1894 V. en v. Vloten; Meersen 1866 H. d. V.;
Savelsche bosch 1894 V.; Geulhem, Valkenburg,
Gulpen Bemelen enz. 1873 Lac; Heremiet bij
Valkenburg 1902 Jongm.; Oud Valkenburg 1894
H. d. V.; Gulpen 1885 Kobus; Wahlwiller bij
Gulpen 1873 Lac; Wijlre 1866 H. d. V.

(Het Hassink als boven in h. W. en J.; — alge-
meen in de krijtzone, op hellingen en grasvlakten
de W. in h. pr. ; Pietersberg 1909 K- Lotsy in h.
des T.; Houthem 1912 W. J. en Henr. in h. W.
en J.; Valkenburg 1901 Reclaire en 1910 W. en J.
in h. pr.; Schin op Geul 1912 Henr., W. en J. in
h. W. en J.; Gulpen 1873 Lac in h. W. en J.
(2. minus Schur. Valkenburg 1912 W. J. en Henr.
in h. W. en J.

m. bracteatum W. cn J. Valkenburg 1910 W. en J.
in h. pr.

m. viviparum W. en J. Oud Valkenburg 1911 de
W. in h. pr., 1912 de W. in h. Henr.).

Bovendien: Epen Un. 1861, Beek— Elsloo en
tusschen Beek en Valkenburg Un. 1883 (Arch. 2.
IV. p. 333).

m. bracteatum W. cn J. Hermitage— Oud Valken-
burg en Rotspark te Valkenburg lijst de Wever.

Aanm.: De bij Baambrugge door v. d. Trappen verzamelde
plant (Tijdsclir. VIII. p. 215) werd door dezen zelf (Arch. I.
V*. p. 440) teruggebraclit tot Triticum repens. Zij is echter
nog vermeld in f^rodr. Ed. 1. p. 322.

Voorts vermeid door de Gorter (p. 30) in de
zandige weiianden bij den Haarlemmerhout, wat
wel een vergissing zal zijn.
1629. B. silvaticum P. et S. In schaduwrijke bosschen
en tusschen struikgewas. \. Jiini—Ang.

BRACHYPODIUM. 2389

In Herb.: Zwolle Dassen; langs de Glanerbeek
ten zuiden van Schepholl 1904 Blijd.; Hutten-
peterskamp bij Reef, Zuider Eschmarke bij Enschede
1904 V. Iterson en Blijd.; Glanerbeekoever 1904
Blijd.; — Zutfen 1835 en Voorst 1835 Wtt.;
Leesten 1851 Gronem.; Vorden 1884 Groll;
Winterswijk Un. 1859; Ubbergen 1868 v. H.; —
Kasteel Linschoten 1872 de Br.; — Aardenhout
Haarlem Buse, 1837 Lac; Bentveld Mb., Groot
Bentveld 1835 Mb., Kerb., 1836 Mb.; Haarlem
1871 Groll; — Leiden v. d. B.; Leiderdorp v. d.
B.; 's-Gravenhage R. B. ; achter Eikenduinen V. Z.;
Meerdervoortsche boschjes aan den duinrand aldaar
H. d. V.; Oost Voorne 1905 W. en J.; Delft de
W. H.; — Schouwen Dz.; Reigersbosschen Duive-
land Un. 1894 V.; Mon Plaisir te Schuddebeurs bij
Zierikzee Un. 1894 V.; buitenplaats van den heer
Moens bij Zierikzee Dz.; Zuid Beveland v. d. B.,
1877 K. A.; Goes Dz.; Biezelinge 1836 en Middel-
zwake 1840 v. d. B.; Domburg Un. 1902; Melis-
kerl<e aldaar 1834 Wtt., Westkapelle 1834 Wtt. en
Aagtenkerke v. d. T.; — Ulvenhoutsche bosch Un.
1852 V. A.; Schijndel 1865 Lac; — Susteren 1898
G. en V.; Maastricht Un. 1861; Pietersberg 1864
H. d. V., Un. 1883, 1894 V.; Gronsveld 1881
Groll; ValkenburgUn. 1861, Buse, 1864 H. d. V.;
Gulpen Un, 1861, Meersen Un. 1861.

(Oosterbeek 1904, 1913 W. en J. in h. pr. et in
h. Kloos; tusschen Brummen en Dieren 1908
Henr. in h. pr.; — Park Rotterdam 1910 W. en J.
in h. pr. ; Parkkade bij de Bult aldaar 1908 Danser
in h. pr.; Oost Voorne, bosch van den burgemeester
1905 W. en J. in h. pr. ; — buitenplaats Sorgwijck
op N. Beveland 1908 en Ommanteling Domburg
1907 Schipper in h. pr.; Meliskerke 1834 Wtt.
in h. W. en J.; Koudekerke 1874 L. in h. pr.; —

2390 BRACHYPODIUM.

tusschen Eindhoven en Geldrop Exc. Pl. 1903 in
h. Blijd. ; — Valkenburg 1889 Struyk. in h. pr ,
1910 W. en J. in h. pr. et in h. Kloos; Geulhem
1910 V/. en J. in h. pr.; in de krijtzone algemeen
in loofbosschen en onder hakhout, verder op loss
te Schinnen, Spaubeek, Sittard, Urmond, Berg,
Stein- Hulsberg, Weijnandsrade, KHmmen 1902,
1905, op kalkhoudend alluvium te Bunde — Geulle,
Elsloo 1907-1909 de W. in h. pr.
^. dumosum Beck Beek bij Nijmegen 1906 W. en
J. in h. pr. ; — Linschoten 1872 de Bruijn in h.
W. en J.; - Valkenburg 1910 W. en J. in h. pr.;
Pietersberg 1913 Henr. en Zandvoort in h. Henr.
y. minus W, en J. Oosterbeek 1913 en Beek bij
Nijmegen 1913 W. en J. in h. pr.).

Bovendien: Beuningen B. in h. Abel. (Arch. 2.
V. p. 336); — Kruiningen 1835, Baarland, Hein-
kenszand 1836, Domburg 1838, Biezelinge 1838,
Brouwershaven Dz., Zwake, Kloetinge, Middeldijk
lijst V. d. B.; West Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 2. III. p. 140); tusschen Dishoek en Koude-
kerke, tusschen Westkapelle en Domburg, tusschen
Vrouwenpolder en Veere Un. 1902 (Arch. 3. II.
p. 1038); - Thorn Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628);
Ambij, Epen, Sittard U n. 1861, Sittard, Wijlre—
Slenaken Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 333); bijna
altijd de vorm villosum Lej. et Michcl (= dumosum
Beck), ook wel buiten de kalkgronden b.v. langs de
Roode beek te Sittard, Broeksittard, Mille lijst de W.

Voorts in de Fl. B. S. p. 115 en 763, waar de
soort vermeld wordt voor Nijmegcn B! en Zeeland
Dumortier, en voor St. Aagtenkerk en St.
Laurens Wtt.
1630. B. distachyon R. et S. Plant der Middellandsche
Zeeflora, langs wegen en akkers, op bebouwde
terreinen, dikwijls op kalkbodem. 0. Juni—Juli.

BRACHYPODIUM. TRITICUM. 2391

Niet in Herb. De vroeger opgegeven plant gevon-
den door Pater van Luyck aan de Beersche Maas
bij Oudenbosch bleek later een verarmd exemplaar
van Secale cereale. Cfr. Arch. 3. I. p. 11.

(B. distachyon /3. monostachyum Guss. Gorin-
chem 1912 Henr. in h. pr.)

In Ascherson en Grabner komt het verhaal
nog voor dat de plant bij Oudenbosch zoude ge-
vonden zijn, ofschoon reeds 5 jaar voor het ver-
schijnen van dit deel (1901) de vergissing met
Secale reeds hersteld was (Arch. 3. I. p. 11 a°.
1896). Men vindt daar ook de aanhaling uit den
Prod. FI. Belg. III p. 133, waar woordelijk staat:
d'autres echantillons (dans THerbier du Jard. de
Brux.) sont accompagnes des deux mentions suivantes :
„Lieux steriles pres de Elten? (loc. inconnue) et
„In montoses Neer-Oeteren (Mosacum), in monte
S. Petri" Dreissen. Zeer duidelijk is dit niet. Elten
zal wel de grensplaats zijn bij 's Heerenberg en
dus voor ons land niet zonder beteekenis. Op het
andere etiquet worden echter twee vindplaatsen
gemeld; immers Neer-Oeteren is ook dicht bij onze
grenzen in de nabijheid van Maeseijk, doch ver
genoeg verwijderd van den St. Pietersberg, die zich
trouwens een heel eind in Belgie voortzet. De
Heer de Wever noemt haar waarschijnlijk uit
bovengenoemde citaat als bij Maastricht waargenomen.

Triticum Fourn.

1631. T. caninum L. In schaduwrijke loofbosschen en op
beschaduwde plaatsen. \. Juni—Juli.

In Herb.: Zalk en Zalkerbosch 1848 R. B, aldaar
1911 L.; (Bentheim 1849 Buse); — Apeldoorn 1877
K. A.; Loenensche bosch in de Betuwe 1879 K- A.;
— grienden omtrent Steenenkamer Zwijndrecht v.

2392 TRITICUM.

d. T.; grienden bij Dordrecht en Zwijndrecht Lac;
Noordendijk Dordrecht 1838 Lac; Oude Plantage
Rotterdam 1877 K. A.; — langs de Maas te Well
1876 Lac; beek bij Thorn Un. 1900; Beek— Elsloo
Un. 1883 K.; St. Pietersberg 1894 V.; Valkenburg
Un. 1861, 1887 GroU; Heremiet Oud Valkenburg
1902 Jongm.; Beek Un. 1883; Oud Valkenburg
1866 H. d. V.; Savelsche bosch 1894 V.en v. Vloten.

(Boschhellingen Ubbergen 1901 d es T. in h. pr.;
— Amsterdam 1908 Pinkhof in h. Koornneef; —
Oude Plantage Rotterdam 1907, 1908 Danser in
h. pr. en in h. W. en J.; Dordrecht 1912 Kloos
in h. pr.; — bosch Geulhem 1911 de W. in R. H.;
Valkenburg 1910 W. en J. in h. pr., 1911 G. en
Mej. de Loos in h. des T.; Schin op Geul 1912
W. J. en Henr. in h. W. en J.; bijna uitsluitend
in de krijtzone, maar daar bijna overal op helhngen
onder hakhout de W. in h. pr.).

Bovendien: Terschelhng 1884 v. E. (Arch. 2. IV.
p. 398); — Mark^en 1886 Boerl. en V. (Arch. 2.
V. p. 59, 60, welke plant waarschijnlijk vvel T.
repens arist. dumet. zal zijn; zie aldaar); — Mook,
Middelaar langs de Maas in heggen 1876 Lac
(Arch. 2. V. p. 35); tusschen Beek en Valkenburg,
Maastricht Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 333). Voorts
wordt T. caninum zoowel bij de Gorter als v.
H a II vermeld, evenals in de Fl. Frisica, doch in
andere werken wordt waarschijnlijk een of anderen
vorm van T. repens bedoeld.
1632. T. repens L. Op bebouwde en onbebouwde gron-
den, aan wegen, dijken, ook in de kuststreek en
in de duinen, gaarne tusschen kreupelhout en in
heggen. \. Juni — Aiig.
T. eu-repens A. et G.
I. vulgare Ddll. ^. arvense Rchb.

In Herb.: Harlingen Bruinsma; — Groenestein

TRITICUM. 2393

bij Hdpman Strat.; — Kampen 1848 T.; Raalte
bij de brug over de Woold Graven op tiet Relaas
1901 L.; — Nijmegen wallen en Ooische waard N.
en Th. Abel.; — Amsterdam Perin, 1875 Lac;
Omval aldaar 1843 M. D.; Haarlemmerhout Kerb.;
Zandvoort Buse; — Studentenpad Leiden 1898 G.;
Valkenburg Perin; Wassenaar v. Royen, 1864
O.; Haagsche bosch Chap.; 's Gravenhage R. B.;
korenveld aan de lange broekweg bij Naaldwijk 1847
V. d. T.; Rotterdam 1850 O.; Vianen 1837 Mb.; —
Zuid-Beveland v. d. B.; — Vucht en buiten de
Vuchtsche poort 's-Hertogenbosch v. Hov.
II. aristatum Doll. ^. subulatum Rchb.

In Herb.: duinen Vlieland 1858 Lac; — wal
Leeuwarden 1859 S.; - Kampen 1847 R. B.;
Gramsbergen 1859 Lac en S.; — Nijmegen B.;
Ooische waard aldaar 1843 Th. Abel.; — bouw-
land achter Tjepma tusschen Stadsdam en de Meeren
bij Utrecht v. d. T.; Utrecht D. S.; — Uithoorn
1871 Boerl.; IJ Amsterdam Splitg.; Zeeburg
aldaar 1873 H. d. V.; Muiderberg 1882 V.; Wie-
ringen 1856 Lac; Urk en kerkhof aldaar 1884 S.;
Zeeduinen Helder V. Z.; Wijk aan Zee Buse;
Haarlem 1837 Mb.; Haarlemmerhout 1837 Mb.; —
Leiden 1845 B. W.; Studentenpad aldaar 1898 G.;
Dijk Haarlemmermeer bij Leimuiden 1894 V.; Waals-
dorp V. Z.; 's-Gravenhage R. B.; tusschen hakhout
op de Geest bij Naaldwijk 1847 v. d. T.; Rotter-
damsche diergaarde 1893 v. d. Voo; — Zuid-Beve-
land V. d. B.
/3. Leersianum Rchb.

In Herb.: Texel 1869, Nes op Ameland 1869 en
Schiermonnikoog 1869 Holk.; duinen aldaar 1860
S.; — Leeuwarden 1859 S.; — Groningen scr. S ;
— Meppel V. Heijn.; — Nijmegen Th. Abel.; —
Zandvoort v. d. Ende; Middenduin 1871 Groll;

2394 TRITICUM.

Heemstede 1871 Groll; Overtoom Amsterdam 1845
Romb.; Olifantspad aldaar Romb.; — Leiden 1837
Mb., Dz., 1837 Buse; Hooge Morsch aldaar 1838
Buse; kant korenveld aan de Lange broekweg bij
Naaldwijk 1847 v. d. T.; Haagsche bosch la Chap.;
— Noorddijk bij Kattendijke 1840 en Sas van Goes
1839, 1842 V. d. B.
y. dumetorum DolL

In Herb.: TerschelHng Un. 1886; — Leeuwarden
1862 J. M. de B.; Tjongerzijl v. H.; — Coevorden
1859 Lac. en S.; — dijk Schokland 1884 S.; Hes-
seHngen gem. Staphorst 1898 L.; — Nijmegen B.;
Ooische waard Th. Abel.; — tusschen Landlust
en de boerderij van van Doorn onder Baambrugge
V. d. T.; batterijen van de Klop bij Utrecht 1839
D. S ; — tusschen Naarden en Huizen strand Zui-
derzee v. d. T.; Maailanden tusschen Muiderberg en
Naarden 1896 V.; weg tusschen Kwakel en Vrou-
wenakker Boerl.; Amsterdam Fl. Amst., 1875
Lac; Hemmeland Monnikendam 1886 Boerl. en
V.; dijk Marken 1886 Boerl ; Haarlem Buse; —
Elzenlaan Oegstgeest 1894 V.; onder het hout aan
de laan naar de Pyletuinen bij Naaldwijk 1847
v. d. T. ; Rotterdam O.; Zwijndrecht 1839 Lac; —
Zuid-Beveland v. d. B.; havendijk tusschen de
Westerschans en de stad 1839 v. d. B.; Hoek 1861
A. W.; — Mastbosch en Ginnekenpoort v. A.; —
Gronsveld 1894 V.
r. pubescens Dull.

In Herb.: Kampen R. B.; — binnenweg Hoeve-
laken 1892 Garj.; — Haarlem Buse; — 's-Gra-
venhage G. B.; Scheveningen 1836 Buse; —
Gronsveld 1894 V.

(als T. repens Drachten Exc. PI. 1904 in h.
Blijd. en in h. des T.; — Winschoten 1889 Schip-
per in h. pr. ; — Nietap Sanders in h. pr.; —

TRITICUM. 2395

Zwolle 1892 Carm. in h. pr. ; Enschede 1905 Blijd.
in h. pr. ; Dinkel bij Losser 1903 Blijd. in h. W.
en J.; Losser (M. 5, 62 en N. 7, 18, N. 8, 11 en 12)
1903 en 1904 Blijd. in h. pr.; — Westerbouwing
1900 V. Sur. in h. pr.; — Utrecht Kuyper in h.
Utr.; — Amsterdam 1903 Koornneef in h. pr.,
1887 Costerus in h. pr., 1909 Geels in h. pr. ;
Zeeburg bij Amsterdam 1899 v. Goor in h. pr.;
Nieuwendam J. Jaspers, Aardswoud H. v. Ree
in h. Heukels; den Helder 1893 en oesterput
Nieuwediep 1894 V. Sur. in h. pr.; IJmuiden 1903
Koornneef in h. pr.; Vogelenzang Docters
V. Leeuwen in h. Heukels; Vogelenzang 1894
V. Sur. in h. pr.; Velserend Went in h. Utr.; —
Lisse 1893 V. Sur. in h. pr.; Delft 1908, 's-Gra-
venweg Rotterdam 1907, ten zuiden van de Maas-
haven 1907 en Kralingsche plaslaan 1910 Danser
in h. pr.; ■ — kanaaldijk Middelburg 1870 S. Lako
in h. pr. ; — Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr.
(form. diversae); — Roermond 1900 Jongm. in
R. H.; aan de Sjelkesbeek bij den weg Reuver
Belfeld 1907 Danser in h. pr.
^. vulgare Doll. Sneek Brakm. in h. pr.; — Zwolle
1892 L. en — Wissekerke N. Bev. 1877 L. in h.
pr. (bij de laatste twee naalden merkbaar korter dan
de helft der kafjes).

X. 1. arvense Rchb. Bouwland Leeuwarden 1900
Henr. in h. pr. ; — • Rotterdam 1905 W. en J. in
h. pr.; 1907 W. en J. in h. Kloos; — met behaarde
bladscheeden; Steenoven te Terlinden bij Hoens-
broek 1912 de W. in h. Henr.

2. pubescens W. en J. Amsterdam 1913 W. en J.
in h. pr. vooral onderste aartjes ver van elkander
afstaand; Dordrecht 1912 W. en J. in h. pr.

3. distans Lange. Rotterdam Oct. 1901 W. en J.
in h. pr.

2396 TRITICUM.

II. aristatum Doll. 's-Gravenhage 1891 R. B. in

R. H. (als T. repens var. riparia) en — Roermond

1900 Jongm. in R. H. (als Lol. perenne).

cc. subulatum Rchb. Voorburg 1910 Posth. in h.

pr.; Rotterdam 1908, 1909, 1910 (zeer varieerend)

W. en J. in h. pr. ; braakliggende akkers aldaar 1901

W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h.

pr.; — Zuid-Beveland v. d. B. in h. W. en J.; —

Terlinden bij Hoensbroek 1912 de W. in h. Henr.

aartjes rood aangeloopen: Rotterdam 1913 W. en

J. in h. pr.

fm. scabra W. en J. (aartjes sterk rugwaarts ruw),

Rotterdam 1910 W. en J. in h. pr.

/3. Leersianum Rchb. Zwolle 1887 L. in h. pr. (met

de opmerking: naalden tot even lang ais of langer

dan de kafjes. Hiermede overeenkomende exem-

plaren heb ik ook nog uit het h. Walraven en

die ook wel in het Vereenigingsherbarium aanwezig

zullen zijn, maar omtrent wier herkomst ik alleen

kan gissen, dat zij uit Oost Zeeuwsch Vlaanderen

afkomstig zijn); — Rotterdam 1905 en tusschen hier

en Overschie 1905, 1909 en braakliggende akkers

Hillesluys 1903 W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1913

Kloos in h. pr.

fm. pubescens W. en J. Rotterdam 1903 W. en J.

in h. pr.

r. dumetorum Ddll. Lekkum Friesland 1905 Henr.

in h. pr.; — Amsterdam 1909 Henr. in h. pr.; —

Rotterdam 1898, 1902, 1905, 's-Gravenweg aldaar

1905 en Schicdam 1909 W. en J. in h. pr.: Dor-

drecht 1913 Kloos in h. pr.

5. sepium Ddll. Kolenaschweg Rozenburg J^otter-

dam 1901 1907 W. en J. in h. pr.; — krijtheuvels

Colmont gem. Voerendaal (Z. Limb.) 1912 de W.

in h. Henr.

e. pubescens Ddll. Rotterdam 1905, spoorwegterrein

TRITICUM. 2397

langs de Maas aldaar 1903 en IJselmonde 1906 W.
en J. in h. pr.

III. maius Doll. Durgerdam 1913, — spoorweg-
terrein langs de Maas bij de Oude Piantage Rot-
terdam 1902, Schiedam 1908 en Nieuwlandsche
polder 1904 W. en J. in h. pr.

/3. aristatum W. en J. 's-Gravenweg Rotterdam 1905
W. en J. in h. pr.

IV. maritimum Koch et Ziz. den Helder 1913
Kloos in h. pr. ; — Katwijk S. S., Scheveningen
1901 W. en J. in h. pr. ; zeeduinen 1897 en West-
zeeduinen 's-Gravenhage 1898 v. B r e e m e n in R. H. ;
duinen Oost-Voorne 1905 en duinen Hoek van Hol-
land 1904, 1905 W. en J. in h. pr., 1910 W. en J.
in h. KIoos; — Zeeland v. d. B. (als litorale) in
h. W. en J.

f. depauperatum W. en J. Hoek van Holland 1910
W. en J. in h. pr.

V. glaucum Doll. Reitdiep 1834 v. H. (colore glau-
cescente, culma geniculata) in h. W. en J.; Win-
schoten 1896 Schipper in h. pr.; — Oosterbeek
1913 W. en J. in h. pr.; — Voorburg bij 's-Graven-
hage 1912 Posth. in h. Henr.; Rotterdam 1902,
1909, Rozenburg, aldaar 1901, Oost-Voorne 1905
en Hoek van Holland 1904 W. en J. in h. pr. ; —
Zuid-Beveland v. d. B. (ook als obtusiflorum v. H.)
in h. W. en J.; Kattendijke 1912 Kloos in h. pr.
X. muticum Lako. Zwolle 1901 L. en — Middel-
burg 1876, 1879 L. in h. pr.

/3. breviaristatum Lako. Viissingen 1877 L. in h. pr.
7. longiaristatum Lako. Duinen Cadzand 1887 L.
in h. pr.

m, viviparum Lako. Borssele 1884 L. in h. pr.
m. als bij Phleum prat. St. Philipsland 1890 L. in h.pr.

VI. litoreum A. et G. Rottum 1896 Schipper in
h. pr.; — Scheveningen 1902 W. en J., Oost-

2398 TRITICUM.

Voorne 1904 en duinen Hoek van Holland 1905

W. en .J. in h. pr.

(3. aristatum Mart. Scheveningen 1902 W. en J. in

h. pr.

T. repens m. vivipara. Grienden Gorinchem 1912

Kloos in h. pr.

T. repens m. bracteatum. Dordrecht 1912 Kloos

in h. pr.

Bovendien: T. repens: Ameland 1854 Kros
(Arch. 1. IV. p. 81); — op alle bezochte plaatsen
in Drenthe 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 260); -
Winterswijk, Eibergen, Borculo, Lochem Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 232); Terborg Un. 1885 (Arch. 2.
IV. p. 407); — Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p.
307); — Brielle-Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p.
403); — Al de Zeeuwsche eilanden A. W. (Arch. 2.
III. p. 140) en L. (Arch. 2. VI. p. 135); Zierikzee,
Renesse Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 52); op alle be-
zochte plaatsen op Walcheren Un. 1902 (Arch. 3.
11. p. 1038); — Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch.
3. I. p. 356); — Venlo, Blerik, Hamert Un. 1893
(Arch. 2. VI. p. 577); rechter Maasoever Roermond
Un. 1900 (Arch. 3. II. p. 628); Maastricht, Meersen,
Un. 1861, Sittard, Beck-Valkcnburg, Maastricht Un.
1883 (Arch. 2. IV. p. 333).

Voorts vermeld door Lobelius en Pelleticr.

I. vulgare Ddll. Offingawicr, Oppenhuizen, IJlst,
Ureterp, Terwispel, Drachten, Wijnjeterp, Akkrum,
Irnsum, Gauw, Holwerd, Terwaard, Molkwerum,
Woudsend, Leeuwarden lijst Brakm. Apeldoorn
K. A. (Arch. 2. III. p. 85).

X. arvense Rchb. Schin op Geul (Socsberg), Eijscr-
berg te Eijs, Keutenberg onder Wijlre lijst de W.

II. aristatum Doll. Texel, Terschelling, Schier-
monnikoog, Rottum Holk. Fl. p. 137, zou volgens
dezen zijn de var. Leersianum Rchb.

TRITICUM. 2399

X. subulatum Rchb. niet zeldzaam op bouwland in

Zuid Liinburg lijst d e W.

/3. Leersianum Rchh. Zie hierboven! op bouwland

langs de bosschen te Meersen, Geulem, Houthem

enz. lijst de W.

y. dumetorum Doll. Simpelveld langs den mijn-

spoorweg, Schaesberg langs het spoor, lijst de W.

^. sepium Doll. Mergelrotsen te Eijs, Colmont,

Voerendaal, Pietersberg, Wijlre, Geulhem Hjst de W.

II. maius Doll. Niet zeldzaam op bouwland in
Zuid Limburg lijst d e W.

III. glaucum Doll. duinen Schiermonnikoog 1860
S. (Arch. L V. '^' p. 264); — Steenwijk, Steenwijker-
wolde, enz. Un. 1892JArch. 2. VI. d. 354); langs
Nieuwe Wetering tot school Tongeren Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 417); Hengelo, Borne Un. 1895
(Arch. 3. I. p. 231); — Ooische waard, Oosterhout-
sche bosch Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 337); -
Papenlaan bij Muiden en vervolgens langs den
Zeedijk Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 632); Petten Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 240); Alkmaar, Heilo Un.
1891 (Arch. 2. VI. p. 240); Zandvoort en — Katwijk
enz. v. H. (Tijdschr. VIII. p. 215, ad huc pertinet
Trit. caesium Presl. Miq. in Fl. Bat. n". 607?); —
Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 1. IV. p.
311); — Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I.
p. 356).

^. aristatum (= T. repens aristatum b. glaucum
Doll) Prins HendrikpolderTexel, Terschelling, Schier-
monnikoog, Grind en — Seerijp Holk. Fl. p. 137.

IV. litoreum A. et G. (== T. repens litorale plur.
auct., non Host; ook Prodr. Ed. p. 326)? Schier-
monnikoog in de duinen Albarda en tusschen het
riet aan de wadden 1845 Hinxt in Holk. Fl. p.
137; — Graauw v. d. B. en B. W. (Arch. 1. IV. p. 311).

Bij oudere schrijvers maakt de Gorter (p. 36)

2400 TRITICUM.

waarschijnlijk gewag van T. repens glaucum (gramen
maritimus vulgato canario simile), die zou groeien
aan de zeediji< en ook wel tusschen de Balsteenen
genoegzaam in zee, niet verre van Ropta zijl en
de var. maritimum (gramen geniculatum parvum
arenosum aggerum maritimorum Zelandiae, longius
radicatum), aan de zeedijken in Zeeland.

Van Hall voegt hieraan nog toe de var. subu-
latum, die hij gemeen noemt in de weiden en op
steenachtige plaatsen, de var. dumetorum bij Rot-
terdam Rainv. Bij andere schrijvers wordt geen
bizondere nadruk gelegd op de varieteit of ook de
opgenoemde vormen als algemeen voorkomend
beschouwd.
1633. T. junceum L. In de duinen en aan het zandige
zeestrand. \. Juli — Aiig.

In Herb.: Texel 1869 Holk.; strand ten noorden
van Koog aldaar 1902 v. Iterson: tusschen Koog
en Coxdorp 1860 Lac: Terscheiling 1869 Holk.;
duinen Dellewal 1903 v. Breemen en v. Iterson;
Grind 1869 Holk.; Nes op Ameland Bruinsma
en Hinxt; Schiermonnikoog Hinxt, 1860^) S.;
Rottum 1869 Holk.; (Borkum Bleij); — Hoek
van Zurich tot de steenen van den zeedijk 1875
J. M. de B.; - den Helder 1820 h. Persoon;
Urk bij de palen 1884 S.; Naarden v. d. T.; duinen
Zandvoort Splitg., v. H., Buse; duinen Noord-
wijk aan Zee 1876 O.; duinen Katwijk 1835 Mb.;
strand aldaar v. d. T.; strand Wassenaarsche slag
1905 V. Iterson; Scheveningen G. B.; 's-Graven-
hage V. Breemen, tusschen Scheveningen en
Kijkduin 18U3 la Chap.; buitenduin tusschen Loos-
duinen en ter Heide Un. 1851, T. Th. Abel.,

') Zeer overvloedig in de duinen, velden vormende in liet zand
der zuid west i<ust (Arcti. 1. V*. p. 264).

TRITICUM. 2401

Monster R. B
G. B., 1896 V.

strand ter Heide 1844 v. d. T.,
Hoek van HoUand 1905 W. en J.;
duinen Rockanje Un. 1887; — Zeeland zeldzaam
Dz., V. H.; Wester Schouwen 1844 v. d. B.; Noord
Beveland 1905 Schipper; Walcheren Wenck.
zeeduinen aldaar v. d. B.; duinen Domburg
1833 K.

(Zuidwestkust Texel 1911 Schierb. in h. pr. ; —
Kampen Bold. in h. Utr.; — den Helder 1894
V. Sur. in h. pr., 1913 Kloos in h. pr. ; — tus-
schen Katwijk en Scheveningen 1905 v. Iterson
in h. des T. ; duinen Scheveningen 1907 Danser
in h. pr. ; strand aldaar 1912 de Haas in h. pr. ;
ten Zuiden van het ververschingskanaal 's-Graven-
hage 1902 v. Breemen in R. H.; Hoek van
Holland 1899 v. Breemen in R. H.; Oost Voorne
1901 W. en J. in h. pr , 1904 W. en J. in h.
Kloos; — Wissenkerke N. Bevel. 1886 Schipper
in h. pr.; Koudekerke 1874 en Vrouwenpolder 1877
L. in h. pr.; Cadzand Un. 1913 in h. Kloos.
x. microstachyuni Lange Hoek van Holland 1902
W. en J. in h. pr.

(3. macrostachyum Lange. Hoek van Holland 1905,
1908, 1910 W. en J. en Oost Voorne 1901 W. en
J. in h. pr.

Overgang tusschen u tn ^ Hoek van Holland
1910 W. en J. in h. pr.

f. aristatum W. en J. Oost Voorne 1903 W. en J.
in h. pr.

f. depauperatum Hoek van Holland 1910 W. en J.
in h. pr.

Dan nog afwijkingen met 1 en 2 bloemige aartjes:
Hoek van HoUand 1905 W. en J. in h. pr.

Onderste aartje verafstaand, met vergroote kelk-
kafjes Oost Voorne 1905 W. en J. Vervolgens eene
misvorming Hoek van Holland 1910 W. en J. in

151

2402 TRITICUM.

h. pr. en een exernplaar voorzien van Claviceps
Hoek van Holland 1905 W. cn J. in h. pr.

Bovendien: Schokland 1884 S. (Arch. 2. IV. p.
295); — Noord Beveland A. W. en L. (Arch. 2.
VI. p. 134); Walcheren v. d. B. (Tijdschr. IX. p.
265); strand bij den Westkapelschendijk 1841,
Breskens Lac, voet der duinen Wester Schouwen
1844 lijst v. d. B.; tusschen Vlissingen en Vijgeneter,
Dishoek, tusschen Dishoek en Zoutelande, tusschen
Oranjebosch en Vrouwenpolder, Oosternieuwland-
sche polder Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); West
Zeeuwsch Vlaanderen A. W. (Arch. 2. 111. p. 140).

Voorts reeds bekend aan de Gorter (p. 35)
van de duinen bij Scheveningen; van Hall (Fl.
B. S. p. 117) voegt er bij: gemeen in de holland-
sche zeeduinen Kops, op de duinen aan Zee bij
Zandvoort v. H., zeldzaam in Zeeland Dumortier.
De Fl. Fris. noemt voorts het Roode KHf, aan de
Zeedijken bij Harlingen, Oostmahorn en elders
waarbij de Prodr. Ed. I een vraagteeken heeft gezet.

T. repens X junceum A. et G. {= T. pungens
P. en Prodr. Ed, I. p. 325 = T. acutum ^) D. C.

') De Heer Lako, die door jarenlange ervaiing niet de Zeeuwsche
Flora wel bekend inag geaclit worden, onderscheidt de exemplaren
van T. repens X junceum aldus, dat hij Trit. junceum X repens en
Trit. repens X junceum voor verschillende vormen aanziel, waarbij
liet mij toeschijnt. dat de eerste overeenkomt met /3. normale A.
et G.. de tweede met "/. obtusiusculum A. et G., vooral daar vol-
gens zijne sclirifteiijke mededcehngen deze vorm zijns inziens over-
eenstemt met Tr. obtusiflorum Fl. B. S. en hij ze beschouwt als
baslerd tusschen T. junceum en rcpeiis mct overwegende kenmerken
van repens, terwijl de eerste vorm (dus /3. normale) meer in habitus
nadert tot T. junceum. Nu wordt de T. of liever Agropyrum obtusi-
florum = A. junceum (3. obtusiflorum Dum. p. 97 aldus omschreven:
..spica disticha subcontinua, gUimis 9nervibus, floscuHsexaristatis obtusis
submucronulatis, axi scabra. foliis plano-subconvohitis glaucis."

in Ascherson en Grabner wordt deze door Dumortier
onderscheiden plant niet genoemd; de Prodr. f'"l. Belg. rekent haar

TRITICUM. 2403

et Prodr. 1. c). Zandig zeestrand en in de duinen.
\. Juni—Sept.

In Herb.: Tusschen den Burg en de Westen Texel
1869 Holk.; Terschelling Un. 1886 (als acut.)
1886 K. ; Zuiderzeestrand bij Dellewal aldaar 1869
Holk.; Grind 1869 Holk.; Rottum 1896 Schipper;
(Borkum Bleij); - Harderwijk 1864, 1865, 1866
R. B.; duinen aldaar 1876 K. A. (als repens var.
litorale); Elburg 1833 Wtt.; — Bunschoten Broers;
Spakenburg 1894 Garj.; -- Naarden Wenck,
1864 O.; strand tusschen Naarden en Muiderberg
V. d. T. ; Ramsdorp, Uitdam 1905 Struyk.; Zand-
voort Mb., V. H., Kerb., Buse, 1872 en 1880

tot Agropyriim pungens R. et S., waarnaast als afzonderlijke soort
A. acutum R. et S. onderscheiden wordt. Hierin stemt dit werk ook
overeen met de inzichten van den Heer Lako. die T. acutum eveneens
als goede soort beschouwt met de volgende besclirijving: „Aar 5 tot
8 cM., hoogstens 10 aartjes dragend. Aarspil taai en zoo goed als
geheel glad. Aartjes langer dan de internodien. met vrij sterk uit
elkaar staande bloempjes, wairdoor de aartjes duideiijk tweerijig zijn ;
kelkkafjes 5 — 7 nervig, stomppuntig, kroonkafjes aan den top afge-
knot met een korten stompen stekel als voortzetting van de hoofdnerf.
Bladeren aan de bovenzijde giad en onbeliaard, aau de randen stekelig
gezaagd"". De Heer I^. be,schouwt de planten niet als basterd tusschen
T. repens en junceum. Geen der kenmerken van junceum (noch het
ronde der aartjes, noch het brooze der aarspil, noch het aan de
bovenzijde behaard zijn van de bladereni wordt hier gevonden; alleen
het afgeknotte der kafjes doet aan junceum denken. Misschien volgens
den Heer L. is het een duinvorm van Triticum repens u vulgare
forma mutica. Naar het dezen onderzoeker voorkomt, zijn in diens
bezit geheel met de hier bedoelde planten overeenstemmende, doch
stellig op klei ingezamelde exemplaren uit het h. van Walraven
afkomstig, die ook wel in het Vereenigingsherbarium aanwezig zouden
zijn, maar omtrent wier herkomst alleen kan vermoed worden, dat
zij uit Oost-Zeeuwsch Vlaanderen afkomstig zouden zijn. Ofschoon de
beschrijvingen van den Heer Lako en die in Asch er s o n"s Synopsis
niet goed vergelijkbaar zijn, heb ik toch het laatste werk gevolgd en
de Zeeuwsche planten, waarvan hier sprake is, gebracht tot x. acutum
A. et G. Cultuurproeven zullen ook hier het laatsie woord moeten
spreken.

2404 TRITICUiM.

Groll; — duinen Noordwijk 1876 O., duinen
Katwijk 1835 Mb., 1842 O.; duinen Wassenaar
S. P Kros; Scheveningen B., v. H., 1851 T., Un.
1851 Th. Abel., 1902 W. en J.; 's-Gravenhage
V. Z.; Monster 1851 Un.; duinen achter 's-Grave-
zande 1845 v. d. T.;'duinen in het Noordland
aldaar 1846 v. d. T.; Hoek van Holland 1905 W.
en J.; — duinen Vlissingen, Breskens^) en Groede
1879 L.; Groede 1885 L.; Walchersche duinen 1840
B. W. of V. d. B.; — Bergen op Zoom 1889 Groll.

(Makkum 1904 Bern. in h. Blijd.; — Valkeveen
bij Bussum 1899 Koning in h. pr. ; Noorder IJ
en Zeedijk 1901 Struyk. in h. pr.; Enkhuizen
Sanders in h. pr. ; Schorren Nieuwe Diep 1904 v.
Breemen in R. H.; den Helder 1913 Kloos in
h. pr.; Zandvoort 1894 Posth. in h. pr.; — Katwijk
1898 en Noordwijk 1900 Struyk. in h. pr.; Scheve-
ningen 1872 Posth. in h. pr.; Oost Voorne 1904
Koornneef in h. pr. ; — ? Veere Un. 1902
Jongm. in R. H.; Cadzand 1913 Kloos in h.
pr.; — langs de Schelde bij Bergen opZoom 1910
Struyk. in h. pr.

Waarschijnlijk zijn al deze planten T. acutum; als
zoodanig afzonderlijk gcdetermineerd komen voor:
X. acutum A. et G. Amsterdam 1909 Henr. in h.
pr. ; Schorrcn Nieuwediep 1904 v. Breemen in
R. H.; — Scheveningen 1902 W. en J. in h. pr. ;
Zeeduinen 's-Gravenhage 1896 (als pungens), 1897
en West Zeeduinen aldaar 1898 v. Breemen in
R. H.; Oost Voorne 1905 W. en J. in h. pr.; Dor-
drecht 1912 Kloos, W. en J. in h. Henr.; —
Vrouwenpolder 1877 L. in h. pr. et in h. W. en J.;

') Het zijn deze planten, clie oorspronkeiijk waren ingezonden

als T. pungens, doch door den Hcer Lako zelf zijn gebracht tot T.

obtusiflorum R. S. van de Fl. B. S. p. IIG N^. 163 (cfr. Arch. 2.
V. p. 650).

TRITICUM. 2405

Vlissingen 1893 en Cadzand 1887 L. in h. pr.;

Scherpenisse 1874 K. A. in h. W. en J.

b. glaucum Marss. duinen Hoek van Holland 1904,

1905 W. en J. in h. pr.; — Middelburg 1892 Ogt.

(als T. pycnanthum) in h. W. en J.

form. aristatum W. en J. Scheveningen 1902 W.

en J. in h. pr.

/3. normale A. et G. Zandvoort 1912 W. en J. in

h. pr.; — duinen Hoek van Holland 1905 W. en J.

in h. pr.; — Domburg 1899 Ogt. in h. W, en J.;

duin Cadzand 1887 L. in h. pr.

f. aristatum W. en J. Harderwijk 1864 R. B, (als

Tr. repens litorale); — Naarden O. in h. W. en J.;

Zandvoort 1912 W. en J. in h. pr. (contr. Hackel).

r. obtusiusculum A. et G. (Tr. obtusiflorum R. S.)

Vlissingen 1879, Breskens 1885, Groede 1885 L.

in h. pr. — Scheveningen 1904 Carm. in h. pr.).

Bovendien: Putten aan het strand: — Marken
1886 Boerl. en V. (Arch. 2. V. p. 59 en 60); Urk
bij de haven 1884 S. (Arch. 2. IV. p. 295); —
Katwijk aan Zee ± 1840 G. Broers en Noordwijk
aan Zee v. d. T. (Tijdschr. VIII. p. 215, alwaar zij
als A. acutum onderscheiden worden); Groene strand
Voorne v. E (Arch. 2 I. p. 423); — Haamstede
Un. 1894 (Arch. 3. I. p. 51); Noord Beveland,
West Zeeuwsch Vlaanderen A. W. en L. (Arch. 2.
VI. p. 134); tusschen Vrouwenpolder en Veere, te
Veere U n. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038)

Voorts werd reeds bij van Hall (FI. B. S. I. p.
116) onderscheiden Agr. junceum, acutum, obtusi-
florum en pungens, waarvan de eerste drie door
Dumortier in Zeeland werden aangeteekend, de
laatste opgegeven vOor den zeedijk bij Harlingen
S. Scheltema, op de duinen bij Zandvoort dicht
bij de Zee v. H.

In van HalTs Nieuwe bijdragen tot de Neder-

2406 TRITICUM.

landsche Flora, l^ stuk, Tijdschr. VIII. p. 215),
wordt melding gemaakt van een var. affine Deth.
van T, acutum (locustis 21—23 floris) gevonden aan
het strand te Muiderberg G. Backerlvander
Trappenl en op Walcheren v. d. Bosch, welke
vorm volgens A. en G. zou overeenkomen met
T. acutum II. megastachyum.

In Prod. Ed. I. p. 325 wordt aam de 21—23
bloemige aartjes getwijfeld en tevens opgemerkt,
dat de plant door v. d. Trappen bij Muiderberg
gevonden, een T. repens zoude zijn, fide h. Lac.
Ik kan dit niet beslissen daar van gemelde plaats
een T. repens dumetorum zoowel als een Trit.
acutum in het Vereenigingsherbarium voorkomt. Is
het een vorm van acutum, dan kan de plant niet
behooren tot obtusiusculus, waarmede ik de obtusi-
florus R. et S. gelijk gesteld heb. Merkwaardig is
dat deze naam verloren is gegaan, en plaats ge-
maakt heeft voor de in 1806 verschenen benaming
obtusiusculum in Lange Haandb. 2^^ Ed. In de
4*^ editie van dit werk p. 46 wordt A. obtusiusculum
Lange nog als soort gehandhaafd, naast A. acutum
en A. pungens.

In een voorlooper tot een flora, waartoe dit werk
moge dienen, geloof ik geen ondienst te bewijzen,
wanneer ik de mijns inziens beste indeeling n.l.
die van Marsson in Flora v. Neu-Vorpommern
1S69 overneem, aldus luidende:

F. junceum X repens, — rhizomate repente; foliis supra in
nervis crassis punctis acutis numerosis liensis scabris; spica
stricta; glumis lineari-ianceolatis acutis vel obtusiusculis 7 — 9
nerviis, spiculain dimidiam superantibus; paleis inf. lineari-
lanceolatis acutis vel obtusiusculis muticis breviterve aristatis.
T. acutum D. C.

X. subjunceum — rigidum; foliis demum convolutis; raclii
subfragili; glumis paleiscjue obtusissimis saepius e.\ apice
subemarginato-mucronaiis. — T. acutum Fries. Agrop. obtus-

TRITICUM. 2407

anguluin Lange (wat wel een schrijffout zal zijn voor obtusius-

culuni).

j3. subrepens, — plerumque viride et flaccidum; rachitenaci;

ghmiis paleisque inf acutis saepe nuicronatis. T. acutum Aut.

phir. T. la.xum Fr., T. affine Deth.

b. niegastachyum Fr. — Spica valde elongata et multi-
spiculosa; spiculis majoribus S-fioris.

c. pubescens, — rachi dense pubescente.

d. glaucum, — glauco-pruinosum ; foHis demum convolutis,
spiculis minoribus saepe approximatis." Marsson voegt er
nog aan toe: Theilt die Charaktere der beiden Stamm-eltern
und manche wohl durch wiederholte Kreuzung entstandenen
Formen sind den Eltern ausserordentlich ahnlich, aber von
Beiden durch die dicken Nerven auf der Oberflache der Blatter,
welche mit zahlreichen Reihen kleiner spitzer Punkte bezetzt
sind, die sich jedoch nicht wie bei T. junceum borstenformig
verlangern und bei den dem T. repens sich nahernden Formen
immer undeutlicher werden, verschieden.

Was mir als T. pungens Pers. bisher von unseren norddeut-
schen Kiisten zu Gesichte kam, gehorte Alles zu diesem
Bastard und hochst wahrscheinlich \erhalt sich die siideuro-
paische Pflanze ebenso.

1634. T. cristatum Schreb. Op zonnige plaatsen op zan-
digen bodem, aan steenachtige iiellingen en langs
wegen; niet zei^erlieid een vertegenwoordiger der
Pannonisclie Flora, elders toevallig ingevoerd. 1\..
Jiini — Jiili.

In Herb.: Thans zijn de voigende te Amsterdam
en Rotterdam verzamelde exemplaren in Herb. aan-
wezig volgens Arch. 1914.

(Amsterdam Merwedekanaal, Ertskade en achter
het Tolhuis over het IJ 1908 Pi nkhof in h. Heu-
kels en in h. Koornneef; op de laatste plaats
1909 de Haas in h. pr., ook in h. Geels — Rot-
terdam HandeJsterrein 1904 en Rozenburg aldaar
1901 W. en J. in h. pr., in h. Heukels en in h. L.

1635. T. villosum M. Bieb. Vooral op kalkbodem, op
grazige hellingen, dorre weilanden, op heuvels, langs
wegen en akkers, in het gebied der Middellandsche
zee en Zuid Hongaarsche vlakte. 0. Jiili — Aug.

2408 TRITICUM.

In Herb.: Stoommeelfabriek Deventer 1898 K. A.;

— kolenaschweg Rotterdam 1900 W. en J.; — Meel-
fabriek Middelburg 1901 L., 1902 Ogt.; — Lauberg
bij Maastricht (tusschen Medic. sat.) 1894 de Haas.

(Arnhem 1910 Henr. in h. pr., 1911 Henr. in
h. Kloos, 1911 Posth. in h. pr.; — Rotterdam
Rozenburg 1900, 1901 en Juni 1905 W. en J. in h.
pr.; Gorinchem 1913 Henr. in h. pr.
/3. glabratum Borbas. Arnhem 1911, 1912 en —
Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.).

1636. T. prostratum L f. Inheemsch in Zuid-Rusland en
Voor-Azie tot Siberie; elders met granen ingevoerd.

0. Juni — Juli.
Niet in Herb.:

(Arnhem 1910 Henr. in h. pr. et in h. W. en J.

— Gorinchem 1913 Henr. en Kloos in h. Henr.).

1637. T. sativum A. et G. (T. vulgare Desv.), waartoe
gebracht worden T. sativum Lam. met een reeks
onderverdeelingen.

A. T. Spelta L.
Niet in Herb.:

(Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.; — Walcheren
Frederiks in h. L.; — haast in elk dorp eenige
perceelen hiermede bebouwd n.l. de ongenaaide
varieteiten).

/2. Arduini Metzger. Gekweekt op akkers te Arkel
bij Gorinchem Juni 1913 Henr. in h. pr.

Aanm.: De Heer Henrard merkt hierbij op. dat volgens
Ascherson de cultuur beperkt is tot 50° N.B. (Eifelgebergte),
doch wordt die cultuur in Nederland, afgezien van Zuid-Lim-
burg, veel hooger beoefend, ook boven de Maas in den laatsten
tijd in de buurt van Arkel vele vclden vol.

B. T. dicoccum Schrank.
Niet in Herb.

C. T. tenax A. ct G.

1. vulgare .4. ct G.

TRITICUM. 2409

Niet in Herb.

(Leeuwarden 1906 Schierb. in h. pr. ; — Am-
sterdam 1910 Geels in h. pr. ; Muiderpoort aidaar

1902 V. Goor in h. pr. ; — Westzeedijk 's-Graven-
hage 1898 v. Breemen in R. H.; langs het boe-
rengat Rotterdam 1901 en handelsterrein Roozestraat

1903 W. en J. in h. pr.; — Dordrecht 1894 en
Zwijndrecht 1893 Posth. in h. pr ; — Walcheren
1877 L. in h. pr. (zoowel /3. hybernum L. als
f. nudum)).

II. turgidum A. ct G.
Niet in Herb.

(Larenberg 1891 Costerus in h. pr. ; — spoor-
wegterrein langs de Maas Rotterdam 1902 en Han-
delsterrein Roozestraat 1903 W. en J. in h. pr.; —
Oudenbosch 1887 de Haas in h. pr.
oi. aestivum.

a. nudum. Meelfabriek Middelburg 1901 L. en
/3. hybernum.

b. velutinum. Walcheren 1877 L. in h. pr.

r. compositum. Walcheren Frederiks in h. L.).

III, durum A. et G.
Niet in Herb

(Handelsterrein Rotterdam 1903 W. en J. in h. pr.).

1638. T. polonicum L.

Niet in Herb.

(Walcheren Frederiks in h. L.).

1639. T. monococcum L.

Niet in Herb.

(Walcheren Frederiks in h. L.).

1640. T. ovatum Gr. et Godr. (Aegilops ovata L.) op
droge grazige plaaatsen in het gebied der Middel-
landsche zee. 0. Mei—Juli.

Niet in Herb.

(Rotterdam 1908 W. en J. in h. pr.; Gorinchem
1912 Henr. in h. pr.).

2410 TRITICUM.

1641. T, triunciale Gr. et Godr. (Aegilops triuncialis L.).
Als de vorige 0. Juni—Juli.

in Herb. : Op grasland acliter het Haagje Amers-
fooit 1898 K. A.; — Zeeburgerdijk bij het abattoir
Amsterdam 1884 H. d. V.

(Amersfoort als voren in h. Henr. ; — Rotterdam
1910 en Handelsterrein Roozestraat 1904 W. en J.
in h. pr.).

1642. T. caudatum Gr. et Godr. (Aegilops caudata L.).
op dorre plaatsen en onbebouwde terreinen Zuid-
Europa. 0. Mei—Juli.

Niet in Herb.

(/3. polyathera A. et G. Gorinchem 1912 Henr.
in h. pr. et in h. W. en J.).

Bovendien wordt deze soort of Aeg. triticoides
in Arch. 2. VI. p. 588 opgegeven voor het Pothoofd
bij Deventer leg. K. A. waarschijnhjk Aeg. cilindrica,

1643. T. cylindricum Ces. Pass. (Aegilops cilindrica Host.)
op dorre plaatsen op zandigen en steenachtigen
grond, in Zuid-Oost-Europa en in Hongarije 0.
Mei — Juni.

In Herb.: Pothoofd Deventer 1893 Carm., 1897
V.; — BuitenplaatsGroenhovenLeiden 1898 Struyk.; -
kolenaschweg Rozenburg 1900—1902 W. en J.;
Handelsterrein tusschen spoorhaven en Parallelweg
Rotterdam 1903 W. en J.; en Roosestraat 1903,
Spoorbaan Vlaardingen-Maassluis 1901, spoorbaan
Hillesluys 1906 W. en J.

(Kampen Bold. in h. Utr.; — Arnhem 1908 en
— Oostzaan 1891 P. v. d. Lijn in Fl. Bat. 1533;
Amsterdam 1909 Henr. in h. pr., aldaar 1908
Koornneef in h. pr. et in h. Heukels, deze
thans in Herb. (Arch. 1914); IJkade aldaar 1908
Pinkhof in h. des T. ook thans in Herb.; —
Maashaven Rotterdam 1909 Danser in h. pr.; Go-
rinchem 1913 Henr. in h. pr.; — aangevoerd te

TRITICUM. 2411

Maasstricht goederen losplaats Staatsspoor buiten
de boschpoort 1912 de W. in h. pr.).

1644. T. comosum Richt. (Aegilops comosa S. et S.)
op dorre plaatsen, op akkers en langs wegen in
Zuid-Europa. 0. Mei — Jiini.

Niet in Herb.

(IJselmonde 1910 W. en J. in h. pr.).

1645. T. Cereale Salisb. (= Secale Cereale L. et Prodr.
Ed. I. p. 327). Algemeen verbouwd en dikwijls als '
opslag. \. of 0. Mei—Juni.

In Herb.: Epse 1878 K. (fol. aureo-striatis); —
Legmeerpolder 1886 Boerl.; Amstel bij Amsterdam
1845 Romb.; Haarlemmermeer 1853 Hartm. en
S.; Ringvaart van deze 1872 O.; Velsen 1872
Burck; Schooten 1871 Groll; — tusschen Hille-
gommerbeek en Noordwijk Exc. 1886; 's-Graven-
hage R. B.; achter de Laan van Meerdervoort 1893
la Chap.; aangevoerden zandgrond Oostzeedijk
1901 W. en J.; — Zuid-Beveland v. d. B.; —
Ouden^osch P. v. Luyck (als Brachypodium dis-
tachyon); Ginneken 1876 O.; Loopschans Breda v. A.

(Nietap Sanders in h. pr.; — Ootniarsum 1905
W. en J. in h. pr. ; — Larenberg 1891 en Bussum
1891 Costerus in h. pr. ; Amsterdam 1903 Koorn-
neef in h. pr., 1910 Geels in h. pr.; Graanlos-
plaats aldaar 1899 v. Goor in h. pr. ; — duinen
Katwijk 1899 Jongm. in R. H.; 's-Gravenhage 1891
R. B. in R. H.; spoorwegterrein langs de Maas
Rotterdam 1904 W. en J. in h. pr; Dordrecht
Posth. in h. pr., 1913 Kloos in h. pr.; — Wal-
cheren 1874 L. in h. pr. en Nieuw en St.-Joosland
1877 L. in h. pr. (een vorm met waaiervormig uit-
gebreide naalden, loos, komt onder de gewone
tarwe voor en is waarschijnlijk slechts een gevolg
van het niet bevrucht zijn); — Sleeuwijk Backer
in h. Heukels; Oudenbosch 1886 de Haas in h.

2412 TRITICUM. HORDEUM.

pr.; Breda Posth. in h. pr.; — Hugterbroek Weert

1908 Schierb. in h. pr.

j^. typicum Regel. Amsterdam 1909 Henr. in h. pr.

monstrosum Korn. Als voren.

m. compactum Zimm. Gorinchem 1913 Henr. in

h. pr.

^. triflorum DoU. Dordrecht 1913 Kl oos in h. pr.;

Gorinchem 1913 Henr. in h. pr., Kloos in h. pr.).

Bovendien: Sneek lijst Brakm.; — van het Sta-
tion Heino tot aan de Nieuwe Wetering, Dwarsweg
tusschen Nieuwe en Oude Wetering, langs straatweg
Raalte-Wijhe, langs idem Heino-Wijhe, omstreken
Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417); — Apeldoorn
K. A. (Arch. 2. III. p. 208); Nijmegen Th. Abel.
(Arch. 2. V. p. 337); — Kennemerduin lijst v. E.
(Arch. 2. I. p. 423); Parkweg Amsterdam J. J. Smith
(Arch. 2. V. p. 689); — Oost Zeeuwsch Vlaanderen
A. W. (Arch. 1. IV. p. 311); al de Zeeuwsche
eiianden behalve St-Philipsland A. W. en L. (Arch.
2. III. p. 140 en VI. p. 135). ,

Voorts vermeld door Pelletier. Onnoodig hierbij
oudere schrijvers aan te halen. Cfr. de We ver Hjst
III. p. 30.

Hordeum Tourn.

1646. H. satlvum Jessen. In het groot verbouwd en ver-
wilderd, waarvan de volgende vormen in ons land
gevonden werden.

I. H. distichon L In Herb. : Amsterdam 1866 O.;
Haarlem 1885 Groll; — aardappelveld 's-Graven-
hage ia Chap.; spoorwegemplacement Viaardingen
1902 W. en J.; — Nieuw en St-Joosland 1877 L.;
Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W.

(Culemborg 1888 de Haas in h. pr.: — Muider-
berg 1902 v. Goor in h. pr.; Enkhuizen Sanders

HORDEUM. 2413

in h. pr.; — Delit 1876 L. in h. pr. ; Oostmaaslaan
bij het spoorhek 1908 Danser in h. pr.; Dordrecht
1913 Kloos in h. pr.; Gorinchem 1911 Henr.
in h. pr.

m. furcatum W. en J. Rotterdam 1910 W. en J. in
h. pr.

Bovendien: Schouwen en Duiveland A. W. en L.
(Arch. 2. V. p. 135); Noord Beveland A. W. (Arch.
2. III. p. 140); Zuid Beveland v. d. B. (Tijdschr.
IX. p. 265); — Oudenbosch 1885-87 Butayeen
de Haas (Arch. 2. V. p. 550).

Voorts vermeld bij Pelletier.
^. Zeocrithon Koni.

In Herb.: Haarlem culta 1885 Groll.

(Wageningen K. A. (culta) in h. L.).
II. H. polystichum Haller {= H. vulgare L).

In Herb.: Kampen 1872 Hoek; — Utrecht v.
H.; — Haarlemmermeer 1853 S. en Hartm.; bij
de Cruquius aldaar 1852 Coster; — Piet Gijzen-
brug 1876 O; Ruine Leiden S.; Beeklaan 's-Graven-
hage la Chap.; Zeeduinen aldaar V. Z.; Veenpolders

1893 en Schiedam 1892 v. d. Voo; Rotterdam O.;

— Zuid Beveland v. d. B.; Station Viissingen 1880
Buij sman.

(Nietap Sanders in h. pr.; — Culemborg 1888
de Haas in h. pr.; — Muiderberg 1902 v. Goor
in h. pr. ; Amsterdam 1910 Geels in h. pr.; Enk-
huizen Sanders in h. pr. ; — bij de Maashaven
Rotterdam 1908 Danser in h. pr.; Papendrecht

1894 Posth. in h. pr.; — Walcheren 1874 L. in h. pr.).
Bovendien: Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417);

— Apeldoorn K. A. (Arch. 2. III. p. 208); Nijmegen
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 337); — Al de Zeeuw-
sche eilanden A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 140 en
VI. p. 135); Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W.
(Arch. 1. IV. p. 311); Zuid Beveland v. d. B. (Tijd-

2414 HORDEUM.

schr. Vlll. p. 53). Zie ook H. distichon en ver-
scheidenheden lijst de W. p. 31.

Voorts reeds vermeld door Pelletier.
§. trifurcatum Wenderoth (= H. Aegiceras /?o_v/^).

In Herb.: Meelfabriek Middelburg 1902 Ogt.

(Rotterdam. Rozenburg 1909 h. Danser; —
Walcheren 1876 Frederiks in h. L.).

H. polystichum B. hexastichon Doll.

In Herb.: ? Vorden 1880 Groll; - Haarlem
1885 Groll; — Zuid Beveland v. d. B.; — Loop-
schans Breda v. A.

(Larenberg 1891 Costerus in h. pr. ; — Rotter-
dam 1910 W. en J. in h. pr. ; Kralingsche plaslaan
aidaai 1910 Danser in h. pr.; — Dordrecht 1913
KIoos in h. pr.; — Walcheren 1876 L in h. pr. :

— Oudenbosch 1886 de Haas in h. pr.).
Bovendien: Oost Zeeuwsch Vlaanderen A. W.

(Arch. 1. IV. p. 311); Walcheren A. W. (Arch. 2.
III. p. 140); Zuid Beveland v. d. B. (Tijdschr.
IX. p. 265).
1647. H. secalinum Schrcb. (H. pratense Huds. en Fl.
B. S. p. 122). Op weilanden, op wegen en dijken
waarschijnlijk ook dikwijls met opzet gezaaid. \.
Mei—Aug.

In Herb. : Hooilanden Oostereind Texel 1869
Holk.; graslanden op de klei aldaar 1860 Lac;

— Oostmahorn 1860 S. (als marit.); tusschen Ossen-
zijl en Oldemarkt 1894 Carm.; — Groningen (--=
pratense) v. H. (ook als nodosum); — Mickel v.
Heijn.; — Kampereiland 1847 R. B.; Kampen 1873
Hoek; Ambt Vollenhove 1894 L.; Oude Zalkerweg
en hooilanden Spoolde bij Zwolle 1901 L.: —
Wellen bij Harderwijk 1864 R. B.; Legerplaats Hars-
kamp 1902 W. en .1.; Voorst bij Zutfen 1833 Wtt.;
Weiland bij de Graaf (ubi?) 1834 Wtt.; Kerkplein
Ruurlo 1886 Ens.; IJselenberg 1878 K.;"Rheede

HORDEUM. 2415

V. H. (hierbij 1 ex. gez. aan Dumort.); Nijmegen
B., (Perin); Overasselt 1897 G. en V.; Ooische
waard, de Ooij en Beuningen Th. Abel.; Randwijk
1849 en Renkum Buse; Wageningen 1882 Groll;

— Amersfoort R. B.; Eemdijk aldaar 1893 Garj.;
Utrecht v. H. (prat,), 1859 R. B.; Spakenburg 1836
D. S.; achter Landlust Baambrugge v. d. T. ; —
Zeeburg bij Amsterdam Splitg.; Amsterdam Fl.
Amst., 1874 Lac; Westerdoksdijk 1857 en bin-
nendijk naar Zeeburg 1866 Knuttel; Sloterdijk
1854 Romb.; IJdijk en Sloterdijk (als nodosum)
Romb.; Amstelveensche weg en Sloterweg 1845
M. D.; Maaslanden Muiderberg Naarden Exc. 1882.
1896 V.; weiland en dijk Hemmeland Monnikendam
1886 Boerl. en V.; Weiland en voet dijk Marken
1886 Boerl ; langs den dijk Hoorn 1894 Groll;
Enkhuizen 1895 Sanders; Wieringen 1856 Lac;

— Leiden Dz., 1835 Mb., 1838 Buse, 1840 B W.,
1858 S.; Morschpoort aldaar 1834 S. S. (als nodo-
sum); 's-Gravenhage R. B., hotel Wittebrug aldaar
la Chap.; weg naar Loosduinen 1854 v. H. Jr.
(nodosum); Maassluis V. Z.; dijk Vlaardingen—
Maassluis 1901 en Brielle-Rockanje 1903 W. en J.;
Oost Voorne Un. 1887, v. Breemen; strandweide
Brielle 1894, Brielsche Veerheuvel op Rozenburg
1895, Maas bij Maassluis 1895 V., 1901 W. en J.;
Eiland Rozenburg 1895 V. (als maritima); Ouddorp
1894 Boerl. en V. (als marit.); havendijk Oude
Tonge 1903 v. Iterson; Rotterdam 1850 O.;
Noordendijk Dordrecht 1837 Lac: — Zeeland v.
d. B. (als nodosumj; Zuid Beveland v. d. B.;
Kapelle, EUewoutsdijk, Westerhavendijk, Wiihelmina-
polder 1838 v. d. B.; buiten de duinpoort Viissingen
1845 v. d. Cop; weg Middelburg naar Nieuw en
St. Joosland 1874 L.; duinen Viissingen 1880
Buijsm. (als marit.); Vlieten en passegeulen Hoek

2416 HORDEUM.

18G1 en 1863 A. W. ; — Moerdijk, Zevenbergen
Un. 1860; Woensdrecht G.; 's Hertoo^enbosch v.
Hov.; — Wessem 1900 G. en Jongm.

(Hoorn op Texel 1901 v. Iterson in h. des T.;
— Oosthem Brakm.; — Oudeschans 1897 Schip-
per in h. pr.; — Culemborg 1888 de Haas in
h. pr.; Rijswijk v. Wagensveld in h. Heukels:
Harderwijk 1881 R. B. in R. H.; — Utrecht 1898
V, Sur. in h. pr.; — Naarden 1892 V. Sur. in h.
pr. ; Durgerdam 1913 W. en J. in h. pr. ; Enkhuizen
Sanders in h. pr. ; — 's Gravenhag^ R. B. en
laan Eik en Duin 1902 v. Breem en in R. H.;
Voorburg 1909 Posth. in h. pr.; Delfshavensche
Schie 1906 W. en J. in h. pr.; Helievoetsluis 1910
Hoogenr. in h. pr.; Spijkenisse 1913 Koornneef
in h. pr. ; Hoek van Holland 1898 v. Breemen
in R. H.; Viaardingen 1903 W. en J. in h. desT.;
Rotterdam A. Reclaire en W. en J. in h.
H e u k e 1 s ; Kolenaschweg Rozenburg Rotterdam
1901 W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1913 KIoos
in h. pr. ; — Hansweert Un. 1909 des T. in h.
pr. ; — langs het kanaal te St. Pieter 1910 de W.
in h. pr.; langs de Maas te St. Pieter 1860 h.
Du m orti er).

Bovendien: Leeuwarden 1904 Henr. in h. pr. ;
IJlst, Leeuwarden, Dronrijp, Sneek, Joure, Oiterterp,
Rauwerd, Poppingawier, Terzool, Gauw, Franeker,
Holwerd, Ternaard, Warns, Stavoren, Achlum, Midlum,
Harlingen lijst Brak m.; — Langs het kanaal te Apel-
doorn 1883 K. A. (Arch. 2. IV. p. 156); Erlekom
Th. Abel. (Arch. 2. V. p. 337); -- Papelaan bij
Muiden en vervolgens langs den Zeedijk U n. 1901
(Arch. 3. II. p. 632); — Al de Zeeuwsche eilanden
A. W. en L. (Arch. 2. III. p. 140 en VI p. 135);
tusschen Middelburg en Rammekens, tusschen Ram-
mekens en Rithem, tusschen Vlissingen en Vijgen-

HORDF.UM. 2417

eter, tusschen Dishoek en Koudekerke, tusschen
Koudekerke en Middelburg, tusschen Vrouwenpolder
en Veere, Veere, tusschen hier en Gapinge en
tusschen Middelburg en Gapinge Un. 1902 (Arch.
3. II. p. 1038); tusschen Kloetinge en Kapelle,
Westerschans, havendijk Goessche polder, Grijps-
kerke 1840, weiland Schouwen Hjst v. d. B. ; —
Oudenbosch 1885—87 Butaye en de Haas (Arch.
2. V. p. 550); — Gennep Lac. (Arch. 2. V. p.
35); aangevoerd langs het kanaal te St. Pieter en
Klein Lanage 1910 lijst de W.
/2. marinum Koch Amsterdam 1909 Henr. in h. pr.
y. violaceum W. et J. Rotterdam 1913 W. en J.
in h. pr. (contr. Hackel; zie voorts Kr. Arch. 1913
(d. i. 1914) p. 148).

Voorts Doorwerth v. Geuns, Amsterdam en Texel
Reinw. ; bij Utrecht, tusschen de Vechten en
Bunnik, bij Haarlem en Voorburg Kops, Franeker
van der Kolk; Zeeland Dumort., Wageningen
en Arnhem v. H. in Fl. B. S. p. 123; singels
, Leiden, langs de vaart bij Voorburg Kops, aan
den trekweg naar Leiderdorp Mb., straatweg naar
Leiderdorp Dz., in menigte tusschen Noordwijker-
hoek en Voorhout langs de vaart Kerb. en Mb.
in Fl. Leid.; Harlingen FI. Fris.
1648. H. maritimum With. Aan de zeedijken en op
grazige plaatsen aan de kust. 0. Mei—Juli.

In Herb.: Roggesloot Texel 1903 v. Iterson;
Oude Schild aldaar 1858 Lac; Prins Hendrikpolder
aldaar 1869 Holk.; — Dijkshoek 1829 v. H.;
Harlingen Bruinsma, 1854 v. H. Jr.; Zeedijk
aldaar Bruinsma, Sch. (wie?); Zeedijk bij den
hoek van Zurich 1875 J. M. d. B.; — Hornhuizen
1835 V. H.; — Spakenburg 1837 D. S.; — Amster-
dam V. H.; Zeeburg de Liefde; Hoorn C. A.
Bergsma; dijk Marken 1884 Lac, 1886 Boerl.;

152

2418 HORDEUM.

Veenhuizen 1895 Sanders; Willemsoord 1845
Buse; aan de Willemsvaart boven het zand V. Z.;
Zandvoort 1837 Mb.; Spaarndam 1835 Buse; —
Vuurbaak bij Katwijk de Haan, Forsten; glas-
blazerij Zwijndrecht 1837 Lac; — zeedijken alge-
meen v. d. B.; Schouwen Dz., 1903 G. en Jongm.,
1894 Un. Groll, 1905 D'huij en v. Iterson;
Duiveland Dz.; algemeen Zierikzee Un. 1894; Zuid
Beveland 1845, 1848 v. d. B.; Scherpenisse aldaar
1877 K. A.; Wolfaartsdijk 1864 v. H.; Walcheren
1834 Wtt.; Nieuw en St. Joosland 1876 A. W.;
Nieuwe haven Middelburg v. d. T.: Vlissingen
1845 V. d. Cop; Veere 1883 K.; zeedijken Hoek
1863 en Kapitalen Dam 1861 A. W.; de Grouw
1845 B. W.; — Bergen op Zoom 1834 Wtt., Un.
1860; Schelde aldaar Wtt.

(Coxdorp Texel 1903 v. Iterson in R. H.; Rog-
gesloot aldaar 1903 v. Iterson in h. des T.; —
Huizen 1892 en Monnikendam 1901 Struyk. in h.
pr. ; Muiden Broers in h. W. en J.; — Hellevoet-
sluis 1900 Struyk. in h. pr.; — Schouwen 1905
V. Iterson in h. des T. ; Noord Beveland 1907
Schipper in h. pr. en in h. des T.; Arnemuiden
1876 L. in h. pr.).

Bovendien: Eijerlandsche polder, Hoorner Nieuw-
land; Terschelling bij Seerijp en op den zeedijk;
Schiermonnikoog Holk. Fl. p. 140; — al de
Zeeuwsche eilanden A. W. en L. (Arcli. 2. III. p.
140 en VI. p. 135); tusschen Rammekens en Rithem
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); zeedijk Sas van
Gent, Kattendijke, Sloe, Breskens Lac. lijst v. d. B

Voorts in dc Fl. B. S. op een zandvlak bij
Gaast Mulder, zeedijk bij Harlingen S. Schel
tema en in de Fl. Fris. p. 40 Roptazijl, Dijkshoek
Workuin, Ezumazijl, op de Keegen in Ferweradeel
eindelijk in den Prod. Ed. I. p. 328 Dijkshoek h

HORDEUM. 2419

V. Heijn., en Nieuwe Diep Hoffm. in h. Dav.

B. H. Gussoneanum Parl. Hongaarsche plant,
niaar ook elders aangevoerd.

Niet in Herb.

(Gorinchem 1913 Henr. in h. pr., in h. Kloos
en in h. W. et J.). Cfr. K.r. Arch. 1913 (d.i. 1914)
p. 149.
1649. H. murinum L. Aan wegen en ruigten, bij wonin-
gen. 0 en 0. Juni — Aiig.

In Herb.: Texel 1857 Harting, 1867 Holk.;
zeedijk Prins Hendrikpolder Groll; dorp VHeland
1858 Lac; duinen Westterschelling 1869 Holk.,
Un. 1886; — wal Leeuwarden 1859 S.; Lemmer

1863 Holk. (als marit.); — Groningen v. H.; —
Meppel V. Heijn.; Coevorden 1859 Lac. en S.; —
kerk Schokland 1884 S. ; Kampen T., 1847 R. B.;
ZwoUe 1892 L.; Deventer 1878 K.; — Harderwijk

1864 R. B. ; Gendringen Rust; Arnhem Thomson;
Nijmegen B., Th. Abei.; — Plantsoen Amersfoort
1890 Garj.; Zuiderzeedijk bij Spakenburg 1893
Garj. (als marit.); Utrecht 1835 D. S.; wallen aldaar
V. H.; — Amsterdam 1845 Romb., Fl. Amst.,
1874 Lac; Zeeburg 1844 M, D.; Amstelveensche
weg (wie?); Schans langs Rijnspoorweg Amsterdam
1857 Knuttel; Westerdoksdijk aldaar 1842 J. L.
Til. (P. N. S.), 1845 Romb. (als marit.); tusschen
Amsterdam en Haarlem Splitg.; Urk 1852 B. de
Wit; kerkhof aldaar 1884 S.; den Helder 1895 V.;
Wieringen 1856 Lac, 1857 Harting; Heemstede
1857 Buse; — Noordwijk Fock.; Leiden v. Royen,
Forsten, Dz., 1837 Mb., 1843 O., 1853 S., 1856
S., 1872 Burck; buiten de Morschpoort S. ; buiten
de Witte poort aldaar 1858 v. H. Jr. ; Oegstgeester-
weg 1853 v. H. Jr., singels aldaar Kerb.; 's-Gra-
venhage 1832 I. d e L. e. h. Groll, G. B., R. B.,
V. Breemen; tusschen Wassenaar en het Huis ten

2420 HORDEUM.

Deijl 1839 v. d. T.; zeeduinen 's-Gravenhage V. Z.;
Overschie 1894 V.; Oost-Voorne— Rockanje Un.
1887; Dordrecht 1837 Lac, 1882 C. v. d. Broek;

— Zuid-Beveland v. d. B.; Westerhavendijk Goes
1838 v. d. B.; Vlissingen 1880 Buijsm.; burgerlijke
begraafplaats (aldaar?) v. d. Cop: Meelfabrlek Mid-
delburg 1901 L.; Zeeuwsch Vlaanderen 1862 A. W.;
Waterlandskerkje 1861 A. W.; — wallen Breda v. A.;
wallen 's-Hertogenbosch v. Hov.

(Sneek Brakrn. in h. pr.; — Groningen, Haren,
de Punt — Zuidlaren, Paterswolde, Eelde, Peize
R. de Boer en H. Kooi in h. Heukels; —
Zwolle 1894 Henr. in h. pr.; Enschede 1903 Blijd.
in h. pr.; — Culemborg 1888 de Haas in h. pr. ;
Rijswijk (Gid.j v. Wagensveld en — Vreeswijk
C. A. Backer in h. Heukels; — Bussum 1899
Koning in h. pr.; Amsterdam 1903 Koornneef
in h. pr., 1909 Geels in h. pr., 1913 W. en J. in
h. pr.; Enkhuizen Sanders in h. pr.; den Helder
Noordzeestrand 1893 V. Sur. in h. pr.; zeedijk
Petten Un. 1891 Costerus in li. pr.; Velsen-
Llmuiden 1902 v. Goor in h. pr.; — duinen Kat-
wijk 1898 Jongm. in R. H.; Oegstgeest 1885
Struyk. in h. pr.; Leiden 1897 des T. in h. pr. :
's-Gravenhage 1891 R. B. in R. H.; Kolenaschweg
Rozenburg Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr.;
Schaasdijk aldaar 1910 Danser in h. pr.; Helle-
voetsluys 1910 W. en J. in h. pr.; Zwijndrecht 1898
Posth. in h. pr.; Dordrecht 1913 Kl oos in h. pr.;

— Weert 1908 Schierb. in h. pr.; Valkenburg
Steichen in h. pr.: overal langs de spoorwegen,
langs Maas en Kanaal, daarbuiten weinig, b.v. Ruine
Valkenburg 1910, kasteel Mheer 1913 de W. in h. pr.).

Bovendien: Texel, VIieland,Terschelling, Ameland,
Schiermonnikoog, aan wallcn en in dorre weidcn,
en in bouwland, in de duinen Holk. Fl. p. 140; —

HORDEUM. 2421

Bakhuizen, Warns, Oudega (W.), Workum, Koudum,
Offingawier, Oude-Haske, Boornzwaag, Zandfirde,
Sexbierum, Midlum, Harlingen, Bolsward, Holwerd,
Molkwerum, Stavoren, Tietjerk, Sloten, St-Anna
Parochie, IJsbrechtum, Roodhuis, Pingjum lijst
Brakm.: — Steenwijk Un. 1892 (Arch. 2. VI.
p. 354); dorp Wijhe, stationsterrein Zwolle Un. 1888
(Arch. 2. V. p. 417); Hengelo Un. 1895 (Arch. 3.
I. p. 231); Diepenheim, Enter Un. 1897 (Arch. 3.

1. p. 625); — zeer zeldzaam Apeldoorn K- A. (Arch.

2. III. p. 208); Lochem Un. 1859 (Arch. I. V.p.
233); Terborg Un. 1885 (Arch. 2. IV. p. 407); —
Hilversum Un. 1872 (Arch. 2. I. p. 307); Wieringen
1856 Lac. (Arch. I. IV. p. 241); Alkmaar, Petten
Un. 1891 (Arch. 2. VI. p. 240); Bergen Un. 1871
(Arch. 2. I. p. 273); — rond Rotterdam lijst v. d.
Voo; — al de Zeeuwsche eilanden A. W. en L.
(Arch. 2. III. p. 140 en VI. p. 135); tusschen Mid-
delburg en Rammekens en Rithem, tusschen Vlis-
singen en de Vijgeneter, tusschen Dishoek en Zou-
telande, tusschen hier en Westkapelie, tusschen
Westkapeile en Domburg, tusschen hier en Oranje-
bosch, Veere Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); —
Oudenbosch 1885— '87 Butaye en de Haas (Arch.

2. V. p. 417); Bergen op Zoom Un. 1896 (Arch.

3. I. p. 356); — Venlo Un. 1893 (Arch. 2. VI. p.
577); Roermond, Thorn Un. 1900 (Arch. 3. II. p.
628); Maastricht Pietersberg, Gronsveld, Valkenburg,
Meersen, Sittard Un. 1861, Sittard, Beek-Valkenburg,
Maastricht Un. 1883 (Arch. 2. IV. p. 333); alge-
meen langs de spoorwegen en langs Maas, kanaal
en Jeker, overal in den omtrek van Maastricht op
afval lijst d e W.

Voorts vermeld bij P e 1 1 e t i e r, V o r s t i u s, M u n-
ting en Bruman; geen bizondere groeiplaatsen
opgegeven bij andere schrijvers.

2422 HORDEUM.

/2. glaucescens Rchb.

(Noordwijkerhout 1912 Henr. W. en J. in h. W.
en J. en in h. Henr.).
y. pusillum Goiran.

(Rotterdam 1902 W. en J. in h. pr.).
m. bracteatum W. en J.

(Rotterdam 1911 W. en J. in h. pr.l.
m. viviparum W. en J.

(Rotterdam 1907 W. en J. in h. pr., 1907 Dan-
ser in h. pr.).
11. H. leporinum Link.

Niet in Herb.:

(Amsterdam 1911 G. H. H. Zandvoort in h.
Henr. ') Cruquiusweg aldaar 1911 Zandvoortin
h. W. en J.).

1650. H. jubatum L. Afkomstig uit Noord- en Zuid-
Amerika en Siberie; gekweekt voor bouquetten en
hierdoor een enkele maal verwilderd; ook wel met
granen aangevoerd. 0. Juni — Aug.

In Herb.: Schiedam 1909 W. en J.; — kafhoopen
bij de meelfabriek Middelburg 1901 L., 1901 Ogt.

(Cruquiusweg Amsterdam 1909 Henr. in h. pr.,
1909 M. P i n k h o f in h. H e u k e 1 s, de laatste thans
in Herb. Cf. Arch. 1914; Wormerveer 1913 Kloos
in h. pr.; — Schiedam 1911 W. en J. in h. pr.; —
buiten de Pieterspoort Maastricht (aangevoerd) 1910,
1912 de W. in h. pr.).

1651. H. chilense Brogn. (Men zie over den naam Kr.
Arch. 1913, welk jaartal echter 1914 moet zijn, p.
143 in de Flor. Aant. van Jansen en Wachter
n«. VIII).

*) Men zie hierover Jansen en Wachter. Fior. Aant. VIII. in
Kruidk. Arch. 1913, waar de plant dcn naani zou moeten dragen van
H. murinum L. var. pseudo-murinum Tappeiner. Op gezag van
Hackel is de naam leporinum behouden.

HORDEUM. 2423

Niet in Herb.

(Wormerveer 19 Aug. 1913 Jansen en Kloos
in h. Henr. en ook in h. W. en J. sub n». 7922- 23).
H. europaeum Al/. In schaduwrijke loofbosschen
in Midden-Europa \. Juli—Aug.

Niet in Herb.

In een omslag met dien naam bevond zich een
exemplaar van Hordeum pratense (= secalinum) uit
Zeeland de Vriese (P. N. S.). De indigeniteit
dezer plant berust op een opgaaf in de Fl. B. S.
I. p. 121, waar zij zoude verzameid zijn door van
der Kolk tusschen Bolsward en Franeker..

Een noot vermeldt voorts dat in de handschriften
van wijlen den Hoogleeraar S. J. van Geuns, bij
zijn herbarium aan de Utrechtsche Akademie berus-
tende, de aanteekening gevonden wordt: „Elymus
Europaeus bij Waake 1789". Waarschijnlijk wordt
hiermede Waaxem bedoeld. Reeds de Eerste Editie
van dit werk veronderstelt een vergissing met Hor-
deum pratense, wat nog grooter waarschijnlijkheid
verkrijgt, wanneer wij zien in de Fl. B. S. dat
diezelfde van der Kolk ook werkelijk H. pratense
bij Franeker verzameld heeft. In de verschillende
Flora's is de plant als twijfelachtige inlandsche soort
gemeld, ook nog in Heukels Ed. XIII, waaruit
Ascherson en Grabner (Syn. p. 742) het ver-
nuftige idee putten, dat H. europaeum in Nederland
zoude voorkomen te Bolsward bij Nijmegen! Scha-
duwrijke bosschen zijn te Bolsward verre te zoeken;
we zullen het best doen deze soort maar uit onze
Flora te schrappen; ze heeft er nu 125 jaar gefi-
gureerd.
1652. H. Caput Medusae Cosson. Bekend uit Apulie, het
noordelijke balkaneiland, de Krim, tenminste de
hieronder genoemde ondersoort. 0. Mei — Juni.
I. H. asperum Degen.

2424 HORDEU.M.

Niet in Herb.

(Arnhem 1909 Henr. in h. pr. et in h. W. en J.;
— Amsterdam 1911 G. H. Zandvoort in h. Henr.
et in h. W. en J.; — Gorinchem 1913 Henr. in
h. pr.; — Wijlre 1913 de Wever in h. W. en J.
11. H. crinitum Dess. Uit de landen rond de Mid-
dellandsche zee, ingevoerd o.a. te MontpelHer.

Niet in Herb.

(Rotterdam 1910 W. en J. in h. pr.).

Voorts bevindt zich een H. Caput Medusae in h.
Danser verzameld aan het eind van de Laan van
Meerdervoort te 's-Gravenhage in 1912 door H. N.
Kooiman, terwijl de Heer de Wever nog mee-
deelt dat te Wijlre de plant aangevoerd was bij het
graanmagazijn aan het station in vele exemplaren,
die echter alle tot den vorm H. asperum Degen
behoorden.
1653. H. arenarium Aschers. (= Elymus arenarius L. et
Prodr. Ed. I. p. 327). In de zeeduinen en op zand-
heuvels in heidestreken : waarschijnlijk op vele
piaatsen tot vastlegging van het stuifzand aange-
plant. i-. Jiili — Aiig.

In Herb.: Achter het Eijerlandsche huis Texel
1857 Harting; duin Westterschelling bij Dellewal
1869 Holk. en Un. 1886 (hierbij ook aangetast
door Ustil. Hypod.); Terschelling 1881 Groll;
Griend 1869 Holk.; Rottum 1897 Schipper; —
Vollenhove 1845 T.; Zandberg Kampen R. B.; —
Harderwijk 1863, 1866 R. B, O.; Nijkerkersluis
1843 W. K.; — Naarden 1864 O.; Oud Valkeveen
bij Naarden 1894 V.; Zuidcrzeedijk tusschen Muiden
en Naarden v, d. T.. 1901 G. en V.; strand Muider-
berg V. H.; den Helder 1820 Persoon, V. Z.;
Huisduinen bij den Helder 1842 J. W. R. Til.
(P. N. S.); duinen Wijk aan Zee 1835 (wie?) Buse;
Zandvoort Buse; — Katwijk aan Zee 1833 Wtt.,

HORDEUM. 2425

1833 S. S., V. d. T., Dz,, 1836 Mb., 1842 O.,
Kerb.; Scheveningen V. Z., v. S. V., G. B., 1851
S., 1895 R. B.; duinen langs het ververschings-
kanaal 1893 la Chap.; 's-Gravenhage 1832 I. de L.
e. h. Groll; Ter Heide G. B.; duinen Oost Voorne
1901 W. en J.; — Schouwen 1844 (v. d. B.?);
Walcheren 1840 B. W., 1841 v. d. B.; Domburg
1876 Groll.

(Zuidwesthoek Texel 1911 Schierb. in h. pr. ; — •
Groningen Miq. en — Kampen Bold. in h. Utr. ;
Volienhove 1893 L. in h. pr., 1893 Carm. in h.
pr.; — Harderwijk 1887 R. B. in R. H.; - Valke-
veen 1819 Koning in h. pr.: den Helder 1913
Kloos in h. p.; Zandvoort 1909 Henr. in h. pr. ;
Velzen v. Goor in h Heukels; Noordzeekanaal
aldaar v. Goor in h. pr. : — Katwijk aan Zee
1895 des T. in h. pr. ; Noordwijk 1912 W. en J.
in h. pr. (aangetast door Ustil. hypodytes); Zeesluis
Scheveningen 1907 v. Breemen in R. H.: 's-Gra-
venhage bij de Witte Brug 1909 Posth. in h. pr.;
Monster 1882 in h. V. Sur., 1911 W. en J. in h.
Kloos; Hoek van Holland 1910 W. en J. in h.
pr., 1909 Danser in h. pr. ; — Wissenkerke Noord
Bevel. 1884 Schipper in h. pr.).

Bovendien: Vlieland, Ameland, Schiermonnikoog
Holk. Flor. p. 139; Ameland Bruinsma (Arch.
I. IV. p. 81); Nes aldaar 1896 en Vlieland 1896 lijst
V.; op de zeeduinen ten Zuiden van Koog bij
strandpaal 18 Texel Hoogenr. en v. Iterson
(Arch. 3. II. p. 1045); Schiermonnikoog, duinen
vooral Westzijde 1860 S. (Arch. 1. V'^^/ p. 264); —
Nijmegen B. (Arch. 2. V. p. 337); — Callantsoog,
Petten Un. 1891 (Arch. 2 VI. p. 240); — Brielle—
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 403); — West
Zeeuwsch Viaanderen A. W. (Arch. 2. III. p. 140);
Zuid Beveland en Noord Beveland A. W. en L.

2426 HORDEUM.

(Arch 2 VI. p. 135); Haamstede Un. 1894 (Arch.
3. 1. p. 52); Hoofdplaat, Breskens, Lac, duin bij
Schaarendijke 1844, duin Zuid Beveland 1848 lijst
V. d. B.; tusschen Vlissingen en Vijgeneter, Dishoek,
tusschen Dishoek en Zoutclande, tusschen Oranje-
bosch en Vrouwenpolder, tusschen hier en Veere
Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038).

Voorts vermeld door Lobelius, Pelletier en
Munting. De Gorter (p. 35) voegt hieraan toe:
overvloedig aan de zeekant bij Harderwijk en in
de zeeduinen van Holland, terwiji van Hall (Fl.
B. S. p. 121) de vindplaatsen uitbreidt met op de
Veluwe Kops, bij Nijmegen B., in Zeeland Du-
mortier en aan het strand bij Muiderberg. Terwijl
van den Bosch in zijn eerste Enumeratio (Tijdschr.
VIII. p. 53) alleen melding maakt van bovenstaande
opgave van Dumortier, geeft hij in zijn Enum.
altera (Tijdschr. IX. p. 265) Walcheren aan. De Fl.
Leid. p. 340 geeft nauwkeurige aanduidingen: aan
den voet der strandduinen Katwijk Meerburg (Verh.
Holl. Maatsch. 19, 3. p. 57), S. S. en v. d T.; in
de zeeduinen, inzonderheid tusschen Katwijk en
Scheveningen en ook in de binnenduinen bij Was-
senaar Kerb., Mb.. De Flora Frisica p. 40
geeft eindelijk op achter Rijs en aan het strand bij
het Roode Klif, aldaar valsche Weit genaamd. Voor
laatstgenoemde plaats is zij ook aangeteekend op
de lijst Brakman.

Elymus geniculatus Curt. schijnt een twijfelach-
tige plant te zijn, die niet onwaarschijnlijk een onder
dennen op de duinen optredende vorm van E. are-
narius is. Cfr. A. et G. Syn. 2'. p. 747. Zij wordt
opgegeven in de Fl. B. S. als gevonden door
Vrijdag Zijnen op de zeeduinen van Scheve-
ningen. In Arch. 1. I. p. 383 bespreekt van den
Bosch deze soort uitvoeriger en meent ook dat

HORDEUM. TRITICUM x HORDEUM. LOLIUM. 2427

het een vorm zoude zijn van Elymus arenarius,
waarbij de geleding of liever buiging van den halm
alleen wordt waargenomen bij exemplaren, die door
Ustilago hypodites aangetast zijn.

Triticum X Hordeum.

Triticum junceum X Hordeum (Elymus) arena-
rium Marsson. In de duinen, slechts bel<end van
het Noordzeestrand en de Oostzeekust van Mecklen-
burg en Voorpommeren. \. Mei — Juli.

In Herb.: Duinen van Westterschelling 1868 Holk.
(aangetast door Ustilago); — Zeeduin waar? h.
Buse; — tusschen Katwijk en Scheveningen Mb.
(als Elymus arenarius).

Bovendien: Brielle— Rockanje Un. 1887 (Arch.
2. V. p. 403). Men zie aangaande deze bastaard
Holkema Flora der Noordzee-eilanden p. 139.
Ascherson en Grabner geven als geslachtsnaam
Tritordeum, de soort of Hever hybride heet dan
Tritordeum strictum.

Subtribus: L o I 1 i n a e A. et G.

Lolium L. ^)

1654. L. temulentum L. Op vochtige akkers, voorname-
lijk tusschen haver en gerst. 0. Juli — Aug.

A. macrochaeton A. Braun.

In Herb.: Harderwijk tusschen gerst 1864 R. B.;
Putten onder 't koren 1884 O.; Apeldoorn 1835
Wtt., 1878 K. A.; Legerplaats Harskamp 1902 W.
en J.; Zutfen Wtt., 1835 Mb , Kerb., 1838 Buse;
Ooische Waard 1844 Th. Abel. en Geldersch hof
bij Nijmegen 1854 Th. Abel.; Moesland aan den

1) Het geslacht Lolium werd bewerkt door de Heeren Wachter
en Jansen.

2428 LOLiu.M.

weg tusschen St. .'\nna en den Teunismolen bij
Nijmegen 1841 v. d. T.; (Cleef Hoffm.); — Leiden
1846 O.; Spoorwegterrein tusschen Spoorhaven en
Parallelweg Rotterdam 1901 en Handelsterrein aldaar
1904 W. en J.: — Maastricht Thomson; St.
Pietersberg 1881 Groll: Gronsveld Un. 1861, 1866
H. d. V.: Valkenburg 1866 H. d. V.; Gulpen 1871
Lac, 1885 Lac, G. en K-

II. oliganthum Gren. et Godr.

In Herb.: Harderwijk R. B.; Zutfen 1835 Wtt.;
Beekbergen 1835 Wtt; Ubbergen 1840 Lac;
Nijmegen v. H.

Overgangsvormen tusschen A. macrochaeton en
B. arvense Bab.

In Herb.: Nijmegen 1841 v. d. T.; — Leiden
iMb.; — Geulem Un. 1883, Gronsveld Un. 1861.

(L. temuientum: Harderwijk 1881 R. B. in R. H.;
Arnhem, Electrische Centrale 1908 en Rijnoever

1912 Henr., — Amsterdam Koornneef in h.
Heukels, 1911 Geels in h. pr.; — Stadhouders-
laan 's-Gravenhage 1900 v. Bree m en in R. H.;
Rozenburg te Rotterdam 1909 en bij de Parkhaven
aldaar 1907 Danser in h. pr.; Gorinchem 1912
Henr. in h. pr.; — Oudenbosch 1887 de Haas
in li. pr.; — Meersen 1883 L. in h. pr.; Epen 1902
Bernink in li. Blijd.; tusschen tarwe en andere
granen te Eijs— Witteni akker te Eijserberg, Drin-
telen 1902, te Ubagsberg, akker te Ubagsberg,
Colmont 1912, Gulpen akker te Berghem, Ingber
1912, Epen, akkcr (spelt) te Elzet 1913, Pietersberg,
akker ten Zuiden van Caestert (Zuidelijkste heuvel)

1913 de W. in h. pr.

A. macrochaeton A. Braiin Cruquiusweg Amster-
dam 1909 Henr. in ii. pr.; — Rotterdam 1901,
1903, 1904 en 1906 W. en J. in h. pr.; Dordrecht
1913 en Gorinchem 1912 Kloos in h. pr.

i.oi.iu.M. 2429

111. bracteatum W. eii J. en

m. compositum W. cn J., beiden Wormerveer 1912

Kloos in h. pr.

II. oliganthum Gmi. et Godr. Ede 1902 W. en J.
in h. pr.

III. submuticum W. et J. Rotterdam 1906 Schie-
dam 1910 W. en J. in h. pr.

B. arvense Bab. Wormerveer 1913 K,loos in
h. pr.; Amsterdam 1909 en — Gorinchem 1912
Henr. in h. pr.; Rotterdam 1904, 1907, W. en J.
in h. pr.

I. robustum Koch. Rotterdam 1902 W. en J. in h. pr.

II. speciosum Koch. Rotterdam 1907 W. en J.
in h pr. ; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.

(3. Gussonii Parl. Rotterdam 1904 W. en J. inh. pr.)
Bovendien: Roggeveld bij Groot Zundert Un.
1860 (Arch. I. V^^ p. 235); — Houthem Un. 1883
(Arch. 2. IV. p. 334); Eijs 1885 Lac. G. en K,
(Arch. 2. V. p. 35).

A. macrochaeton: niet zelden tusschen verschil-
lende granen, vooral in de omgeving van Eijs,
Gulpen, Ubagberg (soms in groote hoeveelheid)
Voerendaal, Epen (tusschen spelt). Ook aangevoerd
langs het spoor.

B. arvense met de vorige veel in de omgeving
van Eijs o. a. langs den weg van Eijs naar Drin-
telen. Op den Pietersberg op boven aangeduide
plaats. Lijst de Wever.

Voorts reeds vermeld door Pelletier, Knyf,
Vorstius, Munting en Bruman. Ook de
Gorter geeft haar in het algemeen aan in de
koornlanden tusschen de haver en het vlas, met
welke laatste waarschijnlijk L. linicolum bedoeld
zal zijn. v. Hall voegt daaraan toe Nijmegen B.,
bij Nijmegen en op verscheidene plaatsen in de
Betuwe, vooral langs den Noorder-Waaldijk, bij

2430 LOLIUM.

Arnhem en Rheede v. H.; bij 's-Gravenhage V. Z.,
terwijl de Fl. Leid. nog aangeeft Leiden, de door
Vorstius gemelde groeiplaats, aan de Hooge
Morsch en in koornlanden aldaar, aan de singels Mb.
1655. L. remotum Schrank. (L. linicola Sander et Prodr.
Ed. L p. 329; L. arvense Schrad. et Fl. B. S. p.
114). In vlaslanden. 0. Jiini — Aug.

In Herb.: Oldehove tusschen het vlas Stuffkens;
Wehe en elders in de provincie Groningen 1835
V. H.; — Apeldoorn 1877 K- A.; Nijmegen (v. d.
T.?); St. Anna bij Nijmegen v. d. T.; tusschen
Berg en Dal en de Watermeerwijk v. d. T. ; —
Leiden (S.); Rijnsburg Buse; tusschen de Morsch
en Rijnsburg Buse; Dordrecht 1843 Lac; — Zuid
Beveland 1838, 1840 v. d. B.; Hoek 1863 A. W.

B, aristatum Aschers.

In Herb.: Sittard Un. 1861.

(Arnhem 1909 Henr. in h. des T.; — Rotterdam
1903 W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos
in h. pr. , Gorinchem 1912 Henr. in h. pr. ; — Zuid
Beveland 1839 v. d. B. in h. W. en J.; Sas van
Gent 1855 A. W., Nieuw en St Joosland 1876 L.
in h. pr.; laatstgenoemde plaats ook 1877 L. in h.
W. en J. en 1875 Schipper in h. pr. ; — Ouden-
bosch 1887 de Haas in h. pr.; — vlasakkers te
Caberg en Smeermaes 1889 de W. in h. pr.

B. aristatum Aschers. Gorinchem 1912 Henr.
in h. pr.

^. complanatum Aschers. Rotterdam 1910 W. en J.
in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.
y. oliganthum Bcck Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.
m. compositum Hcnr. Gorinchem 1912 Henr.
in h. pr.),

Bovendien: Naaldwijk lijst v. E. (Arch. 2. I. p.
423); — Walcheren, Oost en West Zeeuwsch Vlaan-
deren A. W. (Arch. 2. III. p. 140); achter Sas van

LOLIUM. 2431

Gent A. W. (Arch. 1. IV. p. 312); Wilhelminapolder,
Kruininge, Kloetinge: 's-Gravenpolder 1839, Noord-
polder 1843 Hjst v. d. B.

B. aristatum: Achter Sas van Gent A. W. (Arch.
1. IV. p. 312).

Aanm. : De heer de Wever schrijft in zijn ineergemelde
lijst: „Deze soort welke voor entcele jaren nog aangetroffen
werd te Caberg en Smeermaes, is thans wel zoo goed als
zeker met de vlasakkers uit Zuid-Limburg verdwenen. Ook
aan de Duitsche grenzen Hillensberg, Susterzeel enz. wordt
sedert 1910 geen vlas meer verbouwd. Cfr. 1. c. p. 32.

Voorts geeft v. Hall nog op Arnhem v. H.;
's-Gravenhage V. Z., terwijl bij andere schrijvers
geen nadere aanwijzingen gevonden worden.
1656. L. perenne L. Zeer algemeen langs wegen, dijken,
in weilanden enz. ^. Jiini — Aug.
A. typicum.

In Herb.: Texel 1860 Lac: Zeedijk bij de Rijks-
keet Vlieland 1869 Holk.; Terschelling Un. 1886;
Rottum 1897 Schipper; — Leeuwarden 1851, 1859
S.; Bolsward 1864 J. M. de B.; Drachten Exc. Pl.
1904; Oldeboorn 1863 Holk., 1868 v. T.; — tus-
schen kanariezaad van Mogador h. Oec. 1850 v. H.;
Oude Pekela J. A. W. Pott; — Coevorden 1859
Lac. en S.; Kampen 1847 R. B.; Katerdijk 1886
en Schependijkje Zwolle 1887 L.; Deventer 1878
K.; - Harderwijk R B.; Apeldoorn 1897 K. A.;
Klaverveld aldaar 1877 K. A ; Ruurlo 1885 Ens.;
Leesten 1851 Gronem.; Arnhem Thom son, 1885
GroII (ook multifl. macrostachyon); Nijmegen B.,
Th. Abel.; Renkum Buse; — Amersfoort 1890
Garj.; Laan van Rhoodestein bij Neerlangbroek
V. d. T.; Klein Ameliswaard bij Utrecht v. d. T.;
Utrecht R. B.. 1851 Hartm ; tusschen Ankeveen
en Nederhorst den Berg 1901 G. en V.; — Naarden
1864 O.; Amsterdam FI. Amst. (ook cristata en
m. compositum); Westerdoksdijk 1857 Knuttel;

2432 LOLiuM.

Vest bij de Muiderpoort 1867 O.; Ringdijk Romb.:
Marken 1886 Boerl.; Urk 1852 Bakker de Wit
(hierbij tenue 1 paucifl.), 1884 S.; Wieringen 1856
Lac, 1857 Hart. ; tusschen Amsterdam en Haarlem
Splitg.; Haarlemmermeer 1853 S. en Hartm.;
Haarlem Buse, 1872 Boerl.; Zandpoort 1871
Groll; Overveen 1842 P. Heijbroek (P. N. S.);

— Leiden 1832 S. S, Dz, 1837 Mb., Forsten,
1842 O., Perin; singel buiten de Witte poort 1858
V. H. Jr.; Duifhuislaan aldaar S. S.; Katwijk S.;
's-Gravenhage V. Z., v. Breemen, La Chap.;
duinen aldaar R. B.: Wateringen G. B.; Delft 1894,
Schiedam 1893 en Heuvel Rotterdam 1892 v. d.
Voo; Rotterdam 1850 O.; West Frankenlandsche
dijk Schiedam 1898 V.; Vlaardingen algemeen dijk
naar xMaassluis 1902 W. en J.; Dordrecht 1837
Lac, 1882 C. v. d. Broek; - Zuid Beveland
v. d. B.; Meelfabriek Middelburg 1900 L.; Zeeuwsch
Vlaanderen \862 A. W.; Sas van Gent 1855 A.-W.;

— buiten de Haagpoort Breda v. A.; Wallen 's-Her-
togenbosch v. Hov.; Waalre 1903 Sloots; —
Maastricht Thom son

B. orgyiale Doll,

!n Herb.: Zwolle 1892 L.; Deventer 1835 Wtt.;

— tusschen Ankeveen en Nederhorst den Berg 1901
G. cn V.; Vest bij de Muiderpoort Amsterdam 1867
O.; — Kolenaschweg Rozenburg te Rotterdam 1904,
1905 W. en J.; — Zuid Beveland v. d. B.

C. cristatum Doll.

In Herb.: Nieuw Leusen en Dalfsen 1904 L.; —
Kerkplein Ruurlo 1886 Ens.; Biesdaalsche laan
\'elp 1896 Ogt.; Rijn beneden Arnhem 1897 V.;
Oosterbeek 1905 W. en J.; Renkum Buse; —
linker Eemoever Amersfoort 1895 Garj.; Utrecht
C. A. Backer; — Naarden 1896 V.; Maailanden
Muiderberg 1896 V.; Amsterdam v. H.; Haarlem

I.OLIUM. 2433

1871 Groll (overgangsvortTi) ; — Leiden 1837 Mb,,
Dz., 1843 en 1844 O.; singel buiten de Zijlpoort
1833 S. S.; Vali<enburgsche polder 1838 Buse:
's-Gravenliage v. Breemen (overgangsvormen);
Delftsclie Vaart aldaar V. Z.; Charlois 1901, Kolen-
aschweg Rozenburg bij Rotterdam 1901, Oostzeedijk
bij de glasfabriek 1902 en weg van den Briel naar
Rockanje 1903 W. en J., Overschie 1904 W. en J..
Rotterdam 1892 v. d. Voo; Spoorwegterrein aldaar
1905 W. en J.; Waarden aan de Lek tusschen
Vianen en Oud Slijkerveer v. d. T.; — Zuid Beveland
1839, 1847 V. d. B.: — Oisterwijk v. Vloten;
dijk Zuid Willemvaart 's Hertogenbosch v. Hov. ;
Grintvveg Helenaveen 1873 H. d. V.
f. subsecundum W. en J.

In Herb.: Winschoten Schipper; — Leiden Dz.,
Mb.; Delft 1894 v. d. Voo; Rotterdam 1838 en
Dordrecht 1837 Lac.

D. tenue Prodr.

In Herb.: In het dorp Vlieland 1858 Lac; Rottum
1861 Lac. en Knuttel; — Valthe 1859 Lac. en
S.; — Kampen R. B.; Nieuw Leusen 1898 L.; —
Urk 1852 Bakker de Wit; dijk Marken 1886
Boerl.; Rotterdam Bassin der Waterleiding 1904
W. en J.; — Zuid-Beveland 1838 v. d. B.; —
Wallen 's-Hertogenbosch v. Hov.

E. pauciflorum A. et G. II. silvaticum W. en J.
Bladen lang en slap, aar slap, overhangend. Scha-
duwvorm.

In Herb.: Zwartendijk Kampen T.; — Rijn bij
Arnhem 1860 v. H.; Warthuizenstraat Beuningen
Th. Abel.; — Stadswal Utrecht, tusschen Witte
vrouwenpoort en Plompetoren v. d. T.; — Brees-
aap 1838 en Haarlemmerhout Buse; — Warmond
1838 Buse; Leiden Forsten; 's-Gravenhage La
Chap.; Kolenaschweg Rozenburg te Rotterdam 1904

153

2434 LOLiUM.

en bosch van Rhoon 1902 W. en J.; Dordrecht

1837 Lac; — Maastricht v. Hov.
longiglume Grantzow:

In Herb.: herb. de Geer; — 's-Gravenhage la
Chap.; Rotterdam 1905 W. en J.
m. compositum Sm.

In Herb.: weg van Bolsward naar Sneek 1864
J. M. de B.; — Helpman Strat.; Winschoten 1894
Schipper; Meppel v. Heijn.; — Meppelerweg
bij Zwolle 1892 L.; Kampen R. B.; — Apeldoorn
1876 K. A.; 't Loo M. D.; Zutfen 1835 Wtt.;
wallen Bommel 1837 Lac; — Amsterdam v. H.,
Dz.; Nieuwe IJringdijk aldaar 1833 S. S. (ook
vivip.); Overtoomsche weg aldaar 1845 Romb.;
Schans te Halfvveg bij Amsterdam v. d. T. ; Urk
1884 S. (hierbij Lol. perenne x Fest. elat.); Heem-
stede Groll; Spaarndam 1836 Buse; — Leiden

1838 Buse; Katwijk Forsten; Alfen aan den Rijn
G. B.; Leidschen dam V. Z.; weg naar Voorburg
La Chap.; 's-Gravenhage v. H.; tusschen Ter
Heide en Monster V. Z.; Loosduinsche weg 's-Gra-
venhage V. Z.; Schietterrein Gouda 1902, W. en J. ;
Heikop V. H.; Rotterdam 1905, 's-Gravenweg aldaar
1903 en kolenaschweg Rozenburg aldaar 1901 W.
en J.; Zwijndrecht 1837 en Dordrecht 1837 La c; —
Zeeland v. d. B., Zuid-Beveland 1834, 1840 v. d. B.;
Oosterzwake 1839 v. d. B.; Hoek 1854 A. W.; —
dijk Zuid-Willemsvaart 's-Hertogenbosch v. Hov.
m. ramosum Sm.

In Herb.: Utrecht 1832 v. H.
m. glomeratum Prodr.

In Herb.: Renkum Buse; — Haarlem Buse;
— Leiden 1842 Dz.; Nieuwerkerk 1905 en Rotter-
dam 1903 W. en J.; -Molenaarsgraaf 1842 Lac.
m. sphaerostachyum Masters.

In Herb.: Tusschen Burg en de Westen 1869 Holk.

LOLiuM. 2435

m. viviparum Koch.

In Herb.: Gorse! 1902 G. en Jongm.; Ooische
waard 1848 Th. Abel.; — de Klop bij Utrecht
1835 D. S.; — Hooge Morsch Leiden 1837 Mb.;
weg naar Zoeterwoude 1837 Lac; Kolenaschweg
Rozenburg te Rotterdam 1901 en spoorbaan Rotter-
dam-Gouda 1904 W. en J.
A. typicum en niet nader aangegeven vormen.

Sneek Brakm. in h. pr.; Heerenveen Kuyper
in h. Utr. ; — Groningen overal R. de Boer en
H. Kooi in h. Heukels; — Nietap Sanders in
h. pr.; — Zwolle 1886, 1901 L. in h. pr., 1894
Henr. in h. pr.; Enschede 1905 BI ij d. in h. pr, ; —
Hattem 1897 Posth. in h. pr.; Arnhem Pulle in
h. Utr.; Oosterbeek 1905 W. en J. in h. pr.; Rijs-
wijk V. Wagensveld, — Soestdijk en Baarn
Koornneef in h. Heukels; -^ Craailo Huizen
1899 Koning in h. pr.; Naarden 1894 V. Sur. in
h. pr.: Bussum Docters v. Leeuwen in h. Heu-
kels; Amsterdam 1903 Koornneef in h. pr., 1910
Geels in h. pr.; Willemspoort aldaar 1898 v. Goor
in h. pr.; Aardswoud H. v. Ree en Santpoort
Koornneef in h. Heukels; IJmuiden 1903
Koornneef in h. pr.; IJpolder 1890 Costerus
in h. pr.: — Leiden 1885 Struyk. in h. pr.; Jaag-
pad aldaar 1899 Jongm. in R. H.; Groenhoven
aldaar 1900 Jongm. in R. H. als L. multiflorum;
Voorschoten 1893 V. Sur. in h. pr.; 's-Gravenhage
1891 R. B. in R. H.; Wittebrug aldaar 1900 v. Bree-
men in R, H.; Rotterdam F. D. J. Risch in h.
Heukels, 1901, Rozenburg aldaar 1902, en Kra-
lingsche veer 1904 W. en J. in h. pr.;;s-Gravenweg
Rotterdam 1907 Danser in h. pr.; Dordrecht 1912,
1913 Kloos in h. pr. ; Gorinchem 1913 Henr. in
h. pr.; — Middelburg 1900 L. in h. pr.; Kanaaldijk
aldaar 1874 S. Lako in h. pr.; — Oudenbosch

2436 LOLiuM.

(form. div.) 1886 d e Haas in h. pr.; Almkerk
Backer in h. Heukels; — weg van Reuver naar
Belfeld 1907 Danser in h pr.; Weert 1908 Schierb.
in h. pr.; Valkenburg 1901 Steichen in h. pr.
f. depauperatum Gouda 1902 W. en J. in h. pr.
/2. repens W. en J. Zwolle 1887 L. in li. pr.; —
KraHngsche veer 1904 W. en J. in h. pr.

B. orgyiale Doll. Bloemendaal 1909 Henr. in h.
pr.: — Rotterdam 1903, Rozenburg aldaar 1904 en
Schiedam 1911 W. en J. in h. pr.; Gorinchem 1912
Henr. en Kloos in h. Kloos.

|3. polyanthemum Beck. Rotterdam 1903 W. en J.
in h. pr.

C. cristatum Doll. Winschoten 1910 Sch ipper in
h. pr. : — tusschen Ossenzijl en Oldemarkt 1894
Carm. in h. pr. en in h. L.; Zwoile 1904 L. (in-
gezonden als Dalfsen) in h. pr., Mej. S. v. Cleef
in h. Heukels; Nieuw Leusen 1904 L. in h. pr.;
— Ruurlo 1886 Ens. in h. L.; Nijmegen Koorn-
neef, Rijswijk Gld. v. Wagensvel d, — Soestdijk
en — Amsterdam Koornneef in h. Heukels;
Bloemendaal 1909 Henr. in h. pr. ; — Groenendaal
bij Leiden 1900 Jongm. in R. H. (als multiflorum);
Rotterdam 1902, Rozenburg aldaar 1902, IJsehiionde
1902, Capelle aan den IJsel 1905 en Hilieshiys
1902 W. en J. in h. pr.; 's-Gravenweg Rotterdam
1907 en Rozenburg aldaar 1909 Danser in h. pr.;
Dordrecht 1892 Posth. in h. pr., 1912 Kloos in
h. pr. ; — Zuid-Beveland v. d. 13. in h. L. — Maas-
tricht 1906 des T. in h. pr. Overgangen tot den
vorm typicum: Zwolle 1904 L. in h. pr. ; — Rotter-
dam 1901 W. en J. in h. pr.

[i. subsecundum Prodr. Arnhem 1910 Henr. in h.
pr.; Oosterbeek 1905 en — Rotterdam 1902, 1910
W. en J. in h. pr. ; — Zuid-Beveland v. d. B. in h. L.

D. pauciflorum A. et G.

LOLiuM. 2437

■■i. tenue Prodr. Rotterdam 1901 en Vlaardingen

1902 W. en J. in h. pr.; — Zuid-Beveland v. d. B.

in h. L.; Middeiburg 1877 L. in h. pr.

/3. silvaticum W. en J. Oosterbeek 1913 en —

Rhoon 1902 W. en J. in h. pr. Rozenburg Rotter-

dam 1904 W. en J. in h. des T.

E. longiglume Grandzow. 's-Gravenhage E. Everts

in h. W. en J.; Rotterdam 1905 en Kralingsche veer

1908 W. en J. in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in

h. pr.; Gorinchem 1912 Henrard en Kloos in

h. Kloos.

m. ramosum Sm. Zwolle 1892, 1904 en 1912 L.

in h. pr.; Deventer Tj. Sterrin ga in h. He ukels;

— Zutfen 1897 Schipper in h. pr. ; — Rozenburg

Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr. ; — Oostkapelle

1877 L. in h. pr.; — Maastricht 1905 A. Haans

in h. W. en J.

m. compositum Sm. Zwolle 1912 L. in h. pr. ; —

Amsterdam 1908 Koornneef in h. pr., 1909 Henr.

in h. pr. ; — 's-Gravenhage 1896 v. Breemen in

R. H. (als L. p. V. ramosum), Ed. Everts in h.

W. en J.; Overschie W. en J. in h. Heukels;

Rotterdam 1901, 1910, Hillesluys 1902, Prins Alex-

anderpolder (tevens vivipaar) 1903 W. en J. in

h. pr. ; 's-Gravenweg Rotterdam 1907 Danser in

h. pr.; Dordrecht 1912Kloosin h. pr. ; Gorinchem

1913 Henr in li. pr.

m. glomeratum Amsterdam 1913 W. en J. in h.

pr. ; — Leiden Dz. in h. W. en J.; 's-Gravenhage

E. Everts in h. W. en J.; Delft 1876 L. in h. pr.;

Rotterdam 1908 Jansen in h. Danser, W. en J.

in h. Heukels, 1903 W. en J. in h. pr. ; Dordrecht

1912, 1913 Kloos in h. pr.

m. cephalatum W. en J. Rotterdam 1910 W. en J.

in h. pr.

2438 LOLiuM.

m. furcatum Billot. Rotterdam 1901 en Schiedam
1901 W. en J. in h. pr ; Rozenburg Rotterdam 1909
Danser in h. pr.; Dordrecht 1912, 1913 Kloos
in h. pr.

m. sphaerostachyuni Masters. Rotterdam 1900 W.
en J. in h. pr.; KraUngsche weg aldaar 1911 Dan-
ser in h. pr.

m. bracteatum Henr. Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.
m. viviparum Koch. Amsterdam 1913, — Rotterdam
1904, 1905, Kralingsche veer 1901 W. en J. in h. pr.;
spooroverweg Oude Plantage Rotterdam 1910 Dan-
ser in h. pr.; Gorinchem 1912 Henr. en Kloos
in h. Kloos.

Bovendien: Texel, Vlieland, TerscheUing, Ame-
land, Schiermonnikoog, Rottum Holk. Flor. p. 140;
dorp Schiermonnikoog 1860 S. (Arch. 1. V^\ p. 264);
— Woivega, Teridzerd, Mildam, Knijpe, Heerenveen
Un. 1881 (Arch. 2. III. p. 424); Gaasterland, Oudega
(W.), Goengamieden, (b./h. Sneekermeer), tusschen
Joure en Langweer, Balk, Olterterp. Drachten, Ter-
wissel, Oude-Schouw, Irnsum, Sybrandaburen, Fra-
neker, Pietersbierum, Midlum, Hichtum, Hardegarijp,
Quatre-Bras, Veenwouden, Bozum, Holwerd, Ter-
naard, Hantum, Bornwerd, Dokkum, Molkwerum,
Stavoren, Parrega, Sioten, Terband, Woudsend, Har-
lingen, Kimswerd. Offingawier; lijst Brakm.; —
alle bezochte plaatsen in Drenthe, in en om de dor-
pen 1859 Lac. en S. (Arch. 1. V. p. 260); —
Steenwijk, Steenwijkerwolde enz. Un. 1892 (Arch.
2. VI. p. 354); van station Heino naar Nieuwe
Wetering, Wijhe Un. 1888 (Arch. 2. V. p. 417);
Almelo, Albergen, Vriezeveen Un. 1870 (Arch. 2.

1. p. 197); Delden, Twikkclerbosch Un. 1870 (Arch.

2. I. p. 201); Hengelo, Borne, Haaksbergen, Olden-
zaal Un. 1895 (Arch. 3. I. p. 231); Diepenheim —
Groenlo Un. 1897 (Arch. 3. I. p. 625); — Winters-

LOLiuM. 2439

wijk, Eibergen, Groenlo, Borculo, Lociiem Un. 1859
(Arch. 1. V. p. 233); Terborg Un. 1885 (Arch. 2.
IV. p. 407); Vaassen, Epe Un. 1890 (Arch. 2. VI.
p. 100); — Hilversum U n. 1872 (Arch. 2. I. p. 307);
Papelaan bij Muiden, en vervolgens langs den
zeedijl< Un. 1901 (Arch. 3. II. p. 632); Alkmaar,
Bergen Un. 1871 (Arch. 2. I. p. 273); — Brielie-
Rockanje Un. 1887 (Arch. 2. V. p. 403); — al de
Zeeuwsche eilanden A. W. en L. (Arch. 2. III. p.
140 en VI. p. 135); Haamstede, Renesse Un. 1894
(Arch. 3. I. p. 52); op alle bezochte plaatsen op
Walcheren Un. 1902 (Arch. 3. II. p. 1038); —
Bergen en langs de Zoom Un. 1896 (Arch. 3. I. p.
356); — Venlo, Blerik, Arcen Un. 1893 (Arch. 2.
VI. p. 577); rondom Roermond Un. 1900 (Arch.
3. II. p. 628); algemeen Zuid-Limburg Un. 1861
en 1883 (Arch. 2. IV. p. 333).

Voorts reeds vermeld bij Pelletier, Knijf,
Vorstius, Munting. Reeds de Gorter merkt
terecht op: „nullum in Belgio est Gramen, quod
tot admittit varietates lususque naturae, quam hoc
Lolium perenne," en verder: „praecipuas harum
varietatum, numero sexdecius, mecum communicavit
D. Rainville." Van deze afwijkingen vindt men
in de litteratuur de volgende meldingen:

B. orgyiale. Hier en daar op vet bouwland in
Zuid Limburg, lijst de Wever.

C. cristatum Apeldoorn K. A. (Arch. 3. I. p. 345);
— Wilhelminapolder zelden 1840 lijst v. d. B.; —
Oudenbosch 1885 — 87 Butaye en de Haas (Arch.
2. V. p. 551); — Maastricht 1890—94 de Haas
(Arch. 2. VI. p. 567), overal tusschen de andere
vormen, zeldzamer de ondervorm

(3. subsecundum Prodr. Haarlem lijst v. E. (Arch.
2. I. p. 423).

D. tenue Prodr. (volgens de opgaven in den Prodr.

2440 LOLIUM.

Ed. I. p. 328 behooren hiertoe zoowel L. p. tenue
als L. p. pauciflorum silvaticum). Van deze alge-
meene L. tenue vindt men voorts gewag gemaakt
voor Nijmegen Rainv. bij de Gorter p. 34,
Amsterdam v. H. p. 115; — Oost Zeeuwsch Vlaan-
deren A. W. (Arch. 1. IV. p. 312); — Dronrijp
Flor. Fris. p. 39 en — Zuid Limburg Hjst de W.
Deze geeft hiervan een m. ramosum aan te Wijnands-
rade, bij den hollen zandweg naar Hulsberg 1913
lijst de W. Ook de vorm silvaticum wordt door
dezen voor Zuid Limburg genoemd.
f. longiglume veel op krachtigen bodem in Zuid
Limburg lijst de W.

Van de monstrositeiten vindt men melding ge-
maakt van:

m. compositum der Fl. Leid. is = L. p. cristatum
volgens de in herb. aanwezige exemplaren, waaruit
dan tevens volgt dat van HalTs Lol. perenne y.
compositum, waar hij als synoniem L. per. /3. crista-
tum P. bijvoegt, inderdaad de laatste vorm van L.
perenne is. Volgens de herbarium exemplaren is
wat in oudere werken var. ramosum genoemd wordt,
de thans als m. compositum onderscheiden vorm,
zoodat waarschijnHjk onder dezen naam alles gebracht
moet worden, wat als ramosum vermeld wordt.
Men vindt dan de volgende opgaven :

Dronrijp, Blesse in Fl. Fris.; — Utrecht ^),
Amstelveen en Vianen v. H. Fi. B. S.; — Papelaan
bij Muiden en vervolgens langs den Zeedijk Un.
1901 (Arch. 3. II. p. 632); Overveen en — West-
land lijst v. E. (Arch. 2. I. p. 423); — begraafplaats
Wilhelminapolder lijst v. d. B.; Oost Zeeuwsch

') Deze werd door de Hceren Wachtcr cn Jansen werkelijk
voor L. p. ramosimi gehouden.

i.OLiuM. 2441

Vlaanderen A. W. (Arch. 1. IV. p. 312); Maastricht
1890—94 de Haas (Arch. 2. VI. p. 567).
m. glomeratum Prodr. Putten aan Zee K. A. (Arch.
2. II. p. 160).

1657. L. rigidum Gaiid. (= L. strictiim Presl. Zie Kr.
Arch. 1912 p. 93). Op al<kers, langs wegen en aan
ruigten in het Middellandsche-zeegebied. 0. Mei-Jnni.

In Herb.: Apeldoorn in met Sumac bemest land
1877 K. A.; - Rotterdam 1903 W. en J. (volgens
Arch. 1913 p. 162).

(Rijnoever Arnhem 1911 Henr. in h. pr. et in h.
W. en J.; Rotterdam 1903 W. en J. in h. pr.,

in h. L., in h. Danser en in h. Heukels; ? Dor-
drecht 1913 Kloos in h. pr. et in h. W. en J.;
Gorinchem Henr. en Kloos in h. Kloos, 1912,
1913 Henr. in h. pr.).

1658. L. multiflorum Lam. Plant uit Zuid Europa en
Noord Italie, echter als weideplant algemeen uitge-
zaaid 2^., in het Zuiden 0 en 0. Juni—Juli.

Zie ook Aant. Marissen. Grasland p. 22.
A. perennans A. et G.
I. longiaristatum A. et G.

In Herb.: Blauwhuis H. 6, 65, Exc. PI. 1904; —

— Pothoofd Deventer 1878 K.; — Eemoever
Amersfoort 1895 Garj.; Utrecht R. B.; — Haar-
lemmermeerpolder 1875 Lac. en O.; Buiksloot bij
Amsterdam 1875 Lac; Ringdijk Haarlemmermeer
over de Kaag 1897 V.; — Van der Werfpark Leiden
1889 Boerl.; 's Gravenhage v. Breemen; Crooswijk
Rotterdam v. A.; Kolenaschweg Rozenburg aldaar
1901 W. en J.; Ceintuurbaan aldaar 1901 W. en J.;
Vuilnisbelt den Briel 1903 W. en J.; Eiland Rozen-
burg 1895 V.; bosch van Rhoon 1902 W. en J.;

— Zundert Un. 1860; — Klaverakker Roermond
1900 Goeth. en Jongm.; Sittard 1885 Lac. ;
Maastricht Marres; Heugem 1885 Lac.

2442 LOLiUM,

II. submuticum Mutel.

In Herb.: Eiland Rozenburg 1895 V,; — Meel-
fabriek Middelburg 1900 L.

III. muticum D. C. Buitenplaats Rozenburg te
Rotterdam 1904 W. en J,; — Meelfabriek Middel-
burg 1900 L.

b. microstachyum Utrecht.

In Herb.: Arnhem 1885 Groll; — Haarlemmer-
meerpolder en Amsterdam 1875 Lac. en O.

c. cristatum Titnm.

In Herb.: Hammert Un. 1893.
m. ramosum Guss.

In Herb.: IJseloever bij Epse 1902 G. en Jongm.
m. compositum W. en J.

In Herb.: Opgespoten terrein Rotterdam 1906
VV. en J.
B. Gaudini A. et G.

In Herb.: Meelfabriek Middelburg 1900 L.

(Zonder nadere aanduiding: Nietap Sanders in
h. pr. ; — Apeldoorn 1877 K- A. in h. L.; Doesburg
J. W. M. Spronk 1900 in h. Heukels; - Bunnik
1909 Koornneef in h. pr.; Utrecht 1898 V. Sur.
in h. pr.; — Amsterdam 1890 Costerus in h. pr.
1903 Koornneef in h. pr., 1910 Geels in h. pr.;

— Katwijk binnen 1899 des T. in h. pr. ; 's-Gra-
venhage 1900 v. Breemen in R. H. (als perenne);
Dordrecht 1902 Posth. in h. pr. et in h. des T.;

— Kerkwerve Schouwen 1887, Middelburg 1900,
Oost Kapelle 1877 L. in h. pr.; Sas van Gent 1855
A. W. in h. L.; — Oudenbosch 1887 de Haas in
h. pr.; Orten 1888 Struyk. in h. pr. ; — Hammert
1893 V. Sur. in h. pr. ; veel gekweekt bij den
aanleg van nieuw weiland en aangevoerd langs het
spoor en de rivier en het kanaal in Zuid Limburg
de W in h. pr.; Klaverland Retersbeek bij Klimmen
1911 de W. in R. H.

LOLiUM. 2443

A. perennans (= L. italicum Koch).
I. longiaristatum A. et G. Arnhem 1908 Henr.
in h. pr. ; Oosterbeek 1911 W. en J. in h. pr.; —
Bloemendaal 1909 Henr. in h. pr.; — Rotterdam
1901 en Rozenburg aldaar 1904 W. en J. in h. pr. ;
Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.; Gorinchem 1911
Henr. in h. pr., 1912 Henr. en Kloos in h.
Kloos, hiervan m. ramosum Dordrecht 1913
Kloos in h. pr. Overgang naar cristatum Timm.
Wormerveer 1911 Jansen en Kloos in h. W. en J.

II. submuticum Mutel. Amsterdam 1909 Henr.
in h. pr.; Wormerveer 1913 Jansen en Kloos
in h. W. en J.; — Wassenaar 1910 en Rotterdam
1910 W. en J. in h. pr.; Gorinchem 1912 Henr.
en Kloos in h. Kloos, Dordrecht 1913 Kloos
in h. pr.

Hiervan m. ramosum Wormerveer 1913 en —
Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.

III. muticum D. C. Diemerbrug 1904 Koornneef
in h. pr.; — Rotterdam 1905, 1907 en 1908 W. en J.
in h. pr.; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.; Gorin-
chem 1912 Henr. in h. pr., Henr. en KIoos in
h. Kloos.

Hiervan m. ramosum Dordrecht 1913 Kloos
in h. pr.

b. macrostachyum W. en J. Rotterdam 1907 en
Schiedam 1913 W. en J. in h. pr.

c. microstachyum Uechtr. Oosterbeek 1913 —
Wormerveer 1913 en — Rotterdam 1910 W. en J.
in h. pr.; Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.

d. cristatum Timm. Oosterbeek 1913 en —
Rotterdam 1901 W. en J. in h. pr.

m. compositum W. en J. Lonneker 1905 Blijd. in
h. W. en J.; — Wassenaar 1910, Schiedam 1913;
en Rotterdam 1902, 1905 W. en J. in h. pr.
Kortekade aldaar 1909 Danser in h. pr.; Kraling-

2444 LOLIU.M. FESTUCA - LOLIU.M.

sche plaslaan aldaar H. X. Kooiman in h. Danser;

Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.

m. ramosum Giiss. Enkhuizen Sanders in h. pr.;

— Gorinchem 1912 Henr. in h. pr.

m. cephalatum U'^. en J. Rotterdam 1905 W. en J.

in h. p.

m. bracteatum Kloos Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.

B. Gaudini A. et G. Rotterdam 1904 W. en J. in

h. pr. ; Dordrecht 1913 Kloos in h. pr.; — Meel-

fabriek Middelburg 1900 L. in h. pr. (als multiflo-

rum in tegensteliing met italicum)).

Bovendien: Apeldoorn (aristatum) K. A. (Arch.
2. III. p. 84); — Hondsbossche bij Petten (Fl.
Bat. 1133, Arch. 2. I. p. 423); - Walcheren,
Schouwen en Duiveland, Oost Zeeuwsch Vlaanderen
A. W. en L. (Arch. 2. VI. p. 135); — Breda 1876
O. (Arch. 1. II. p. 153).

macrostachyum W. en J. Schin op Geul 1912 lijst
de W. (op bemesten bodem, voor nieuw weiland
bestemd.)

m. compositum Imstenrade onder Heerlen, in nieuw
aangelegd gazon lijst de Wever. L. multiflorum
is blijkbaar eerst later ingevoerd, zoodat men bij
oudere schrijvers van deze plant geen gewag ge-
maakt vindt.

L. perenne x multiflorum A. ct-G.

Niet in Herb.

(Rotterdam 1905, Rozenburg aldaar 1912 W. en J.
in h. pr. ; Gorinchem Henr. in h. W. en J.

Festuca x Lolium.

Festuca pratensis X Lolium perenne A. et G.
(Festuca loliacea Curt. et Prodr. Ed. I. p. 321 =
Schedonorus Loliaceus Fl. B. S. p. 108).

In Herb.: Murmerwoude bij Dokkum 1865 H. d. V.

FESTUCA X LOLIU.M. 2445

— bij het Klaphek aan de Vaart v. H.; — Zwarte-
waterdijk bij Zwartsluis 1898 en iangs den Katerdijk
Zwolle 1886 L.; — iJseloever Gorsei 1902 G. en
Jongm.; — Marsweiden Zutfen 1880 C. v. d.
Broek; Voorst 1835 Wtt.; bij de Koekoek Ruurlo
1885 Ens.; Renkum 1854 Buse; uiterwaarden
aldaar 1849 Buse; — Utrecht de Bruijn; Weiland
achter Veeartsenijschool aldaar 1840 v. d. T.; —
Heemstede 1871 Groll; — bij 's-Gravenhage 1865
H. d. V.; Haagsche bosch 1893 la Chap.; Delft
1834 de Br.; Koedood Rhoon 1902 W. en J.; Park
Merwestein Dordrecht 1894 Posth.; — Valkenburg
1866 H. d. V.

(Amsterdam 1908 Pinkhof in 1l Koornneef,
1913 W. en J. in h. pr.; — Dijk bij de aanlegplaats
Leijmuiden 1894 V. in h. pr. ; — Rotterdam W.
en J. in h. Heukels; 's-Gravenweg aldaar 1900 —
1905, Rozenburg aldaar 1901, Overschie 1909 W.
en J. in h. pr. ; Dordrecht 1912 Kloos in h. pr.;

— Sleeuwijk 1913 Henr. in h. pr. ; — langs de
Geleen bij de Cathager Korenmolen 1912 de W.
in h. Henr.; bijna in elke gemeente enkele plekken
waar ze onder de stamouders veel voorkomt; meestal
echter in vochtig weiland of langs de greppels der
wegen de W. in h. pr.).

Bovendien: Vochtige weide nabij Hellendoornsche
berg 1896 G. (Arch. 3. I. p. 301); — Harderwijk
de Gorter (Arch. 1. V^ p. 427); — Leiden H. d. V.
(Arch. 2. I. p. 147); Voorne algemeen lijst v. E.
(Arch. 2. I. p. 422); — Oost Zeeuwsch Vlaanderen
A. W. (Arch. 1. IV. p. 311).

Voorts reeds vermeld bij d e Gorter p. 34, waar
hij de plant als volgt omschrijft: D. Rainville a
me misit Gramen a se lectum in muro vetusto
aggeris alti prope Villam Donk extra Rotterodamum,
quod facie sua exteriore Lolio perenni quam simil-

2446 FESTUCA X LOLIUM. LEPIURUS.

limum est, sed calyce bivalvi et flosculis subsessi-
libus instructum, adeoque ad Festucas referendum:
an hoc sit nova Festucae species, vel planta hybrida
ex patre Lolio perenni et matre forte Festuca quadam,
ulterius inquirendum." v. Hall haalt deze passage
niet aan, maar vermeldt wel de groeiplaats op de
hofstede den Donk Rainville! en voorts Harder-
wijk Reinw. en Vianen v. H. De Gorter (1781)
is dus de eerste schrijver, die de hybride natuur
dezer plant vermoedde.

Als Lolium multiflorum X Festuca elatior be-
vindt zich een exemplaar in herb. Kloos, door
dezen verzameld in 1913 te Dordrecht.

Subtribus: Lepturinae A. et G.

Lepturus R. Br.

1659. L. incurvatus Frin. {— Ophiurus incurvatus P. B.
et Fl. B. S. p. 122 — Lepturus filiformis Lange).
Op vochtige plaatsen aan de zeekust. 0. Juli -Aiig.
In Herb.: Texel Hof f m.; Schiermonnikoog Hinxt;
Rottum 1896 Schi pper; — Hornhuizen 1835 v.H.;
— Urk 1852 BakkerdeWit, 1884 S.; Zuiderzeedijk
den Helder 1892 G. en Heinsius; — Schevenin-
gen 1889 Destree; — Zeeland Dumortier;
Zeeuwsche schorren v. d. B.; aan den singel bij
de haven van Zierikzee Dz.; Zierikzee Un. 1894,
1005 D'huy en v. Iterson; Sir Jansland Exc.
1903; Zuid-Beveland 1839 v. d. B., 1877 K- A.;
Westerschelde 1844 v. d. B.; Wemeldinge 1839
V. d. B.; buiten de havenpoort Goes 1841 v. d. T.;
Gapinge, Vrouwenpolder, Dishoek Un. 1902: Veere
K.; Middelburg 1887 L.; Vlissingen K. A.; Nieuwe
kanaal Middelburg 1834 Wtt.; Zeeuwsch Vlaanderen

1859 A. W.; Scheldedijk Breskens 1839 Lac; Hoek

1860 A. W.; — Bergen op Zoom Un. 1860.

LEPTURUS. 2447

(Zeekant Holwerd Brakm. in h. pr.; — Zuider-
zeestrand Nieuwe diep 1894 V. Sur. in h. pr. ; —
Hellevoetsluis 1908 Hoogenr. in h. pr. ; buiten-
dijksche gronden aldaar 1909 Brussaard in h. pr.;
— Walcheren (Schellach, Welzinge) 1887 L. in h.
pr. ; Zierikzee 1905 v. Iterson, Noord Beveland
1907 Schipper in h. des T.; Hansweert Un. 1909
des T. in h. pr.

B. vulgatus A. et G. Nieuwe haven Middelburg
1834 Wtt. in h. W. en J.

1. subcurvatus A. et G. den Helder 1913Kloos
in h. pr. et in h. W. en J.; — Zuid Beveland 1839
V. d. B., Gapinge 1902 Ogt., Nieuwe haven Mid-
delburg 1834 Wtt., Zeeuwsch Vlaanderen 1859
en Hoek 1859 A. W., alles in h. W. en J.

II. strictus Buchenau den Helder 1913 Kloos in
h. pr. en in h. W. en J.; — Zierikzee D z., Gapinge
1901, 1902 Ogt., Vlissingen 1877 K- A., 1879 L.,
Nieuwe haven Middelburg 1834 Wtt. alles in h.
W. en J.; Goes 1912 Kloos in-h. pr.

(3. gracilis Crep. Wissenkerke 1877 L. en Zeeuwsch
Vlaanderen Ogt. in h. W. en J., de laatste ook in
h. des T.).

Bovendien: Schiermonnikoog 1860 S. (Arch. 1.
V*. p. 264); — Noord Beveland A. W. (Arch. 2.

III. p. 140), niet op Tholen en St.-Philipsland (Arch.

2. VI. p. 135); Yersekendamme 1839, Zandkreek,
Schingendijk, haven van Goes, Kapitalendam en
Ellewoutsdijk Lac, Schengendijk, moerassige gron-
den Duiveland 1844 lijst v. d. B

Voorts vermeld voor de sluis te Katvvijk aan Zee
Kuhl, de Haan in Fl. B. S. p. 123, terwijl in dit-
zelfde werk p. 763 Hornhuizen v. H. en Nieuwe
kanaal Middelburg genoemd worden, echter met de
bijvoeging, dat de bizondere vorm door Dumor-
tier als L. strigosus is opgeteekend (d.i. de tegen-

2448 LEPTURUS.

woordige II. strictus Buchenau, in menigte gevonden
was geworden buiten Zierikzee op ziltige kleigrond
door F. Dory! op Texel S. F. Hoffman en aan
het Nieuwe kanaal Middelburg Wttewaal! De
Prodr. Ed. I. p. 329 geeft nog op Dijkshoek h.
V. H e ij n.

Bladwijzer der Geslachten.

Aceras R. Br.
Acorus L.
Agrostis L.
Aira L.
Alisma Rivin.

1642,
1647,

Allium Tourn.
Alopecurus L.
Ammochloa Boiss.
Anacamptis Rich.
Andropogon v. Royen
Anthericus L.
Anthoxanthum L.
Arrhenatherum P. B.
Arum Tonrn.
Arundo Tourn.
Asparagus Tourn.
Asphodelus Tourn.
Avena Tourn. 2219,
Beckmannia Lfost.
Brachypodium P. B.
Briza L.
Bromus L.
Butomus Tourn.
Calamagrostis Adans.
Calla L.

Blz.

1761
1717
2180
2235

1650

1841

2154

2255

1762

2125

1849

2115

2219

1722

2256

1806

1849

2232

2146

2387

2301

2355

1656

2201

1720

Blz.

Carex Rupp. 1981

Catabrosa P. B. 2305

Cenchrus L. 2143

Cephalanthera Rich. 1781
Chionodoxa Boiss. 1835
Cladium Patr. Brownc 1925
Coeloglossum Hartm. 1764
Colchicura Tourn. 1853

Convaliaria L. 1812, 1818
Coralliorrhiza Hall. 1791
Corynephorus 2248

Crocus Tourn. 1794

Cynodon Rich. 2145

Cynosurus L. 2351

Cyperus L. 1928

Dactylis v. Royen 2272
Diplachne P. B. 2264

Echinodorus L. C. Rich. 1650
Eleusine Gaertn. 2147

Elisma Buch. 1647

Elodea 1633

Elynius 2424, 2426

Epipactis Adans. 1773

Eragrostis Host. 221 \

Eriophorum L. 1973

Festuca L. 2314

2450

BLADWIJZER DER GESLACHTEN.

Blz.

Blz.

Fritillaria L.

1823

Milium Tourn.

2147

Gagea Salisb.

1838

MoHnia Schrank

2260

Galanthus L.

1800

Muscari Tourn.

1835

Gastridium P. B.

2179

Najas L..

1701

Gaudinia P. B.

2255

Narcissus Tourn.

1804

Glyceria R. Br 2305,

Nardus L.

2150

2307,

2314

Narthecium Moehr.

1851

Goodyera R. Br.

1789

Neottia Swartz

1788

Gymnadenia R. Br.

1765

Ophiurus

2446

Helodea Rich.etMich.

1633

Ophrys L. 1734.

1763

Hemerocallis L.

1850

Orchis Tourn. 1735,

Herminium L.

1763

1764,

1765

Hierochloe Gmel.

2122

Ornithogalum Tourn.

1830

Himantoglossum

Oryza Tourn.

2105

Spreng.

1761

Oryzopsis Michaux

2150

Holcus L.

2213

Panicum L.

2125

Hordeum Toiirn.

2412

Paris Rupp.

1821

Hosta Tratt.

1850

Phalangium

1849

Hydrocharis L.

1639

Phalaris L.

2106

Iris Tourn.

1796

Phleum L.

2168

Juncus Tourn.

1855

Phragmites

2256

Koeleria Pers.

2267

Platanthera Rich.

1768

Laguris L.

2177

Poa L.

2279

Lemna L. 1725, 1730,

1732

Polygonatum Tourn.

1812

Lepturus R. Br.

2446

Polypogon Desf.

2178

Leucoium L.

1802

Potamogeton Tourn.

1670

Lilium Tourn.

1822

Rhynchospora Vahl.

1920

Liparis Rich.

1789

Ruppia L.

1697

Listera R. Br.

1784

Sagittaria L.

1654

Lolium L.

2427

Scheuchzeria L.

1660

Luzula Lam. et D. C.

1905

Schoenus L.

1918

Majanthemum Web.

1810

Scilla L.

1827

Malaxis Solander

1791

Scirpus Tourn.

1931

Melica L.

2264

Sclerochloa P. B.

2278

Mibora Adans.

2153

Secale

241 1

BLADWIJZER DER GESLACHTEN.

2451

BIz.

Sesleria Scop. 2256

Sieglingia Bernh. 2252

Smilacina Desf. 1809

Sparganium L. 1707

Spartina Schreb. 2144

Spiranthes Rich. 1783

Spirodela Schleiden 1730

Sporobolus R. Br. 2180

Stratiotes L. 1636

Stupa L. 2150

Triglochin Rivin.. 1661

Blz.

Triodea 2252

Trisetum P^?/'^. 2232

Triticum Tourn. 2391

Tulipa Tourn. 1825

Typha^ Tourn. 1702

Weingaertneria Bernh. 2248

Wolffia /yor/^d 1732

Zannichellia Micheli 1698

Zea Af/c/zd/ 2125

Zostera Z.. 1667

PRODROMUS

FLORAE BATAVAE.

VOLUMEN I.

{Phanerogamae et Cryptogamae vasculares).

Pars IV.

Monocotyledoneae.

EDITIO ALTERA.

NIEUWE LIJST

DER

Nederlandsche phanerogaineii en Yaatkryptogamen.

VIERDE STUK.
MONOCOTYLEDONEN.

UITGEGKVEN DOOR DE

Nederlandsche Botanische Vereeniging.

Groningen,

M. DE WAAL.

1916.

Vroeger verschenen uitga> en van de Nederlandsche Botanische
Vereeniging zijn voor leden tegen de volgende verminderde prijzen
verkrijgbaar ;

Recueil des Travaux botai iques neerlandais van af 1904 per deel
/2,50, per nummer/0,75. (n den boekhandel per deel /7,50).

Nedcrlandsch Kruidkundig Archief, Iweede en derde serie com-
pleet / 20.

Nederlandsch Kruidkundig Archief, vierde serie van af 1904 per
deel / 0,75.

Prodomus fiorae batavae, e litio altera:

Volumen 1, pars 1 (1901) /1,25 (in den boekhandel /3,60)

Volumen I, pars 2 (1902) /2,25 (in den boekhandel / 6,60)

Volumen I, pars 3 (1904) /2,00 (in den boekhandel /5,70)

de drie deelen te samen voor leden / 5,00.

Volumen I, pars 4 (1916) /3,00 (in den boekhandel / 8,00)

de vier deelen te samen voor leden f 7,75.

Volumen II, pars 1 (1893) / 1,00 (in den boekhandel /2,25).

Men wende zich tot den conservator, Dr. H. A. Bl.a.auw,
Leidsche Vaart 226, HAARLEAl.

■f^

r^-^^

m

.A"^

r^

■- -'.,•>

^^Y.V^^M:*'

iU'

•(■V». i

\ i A-

>«::

*?5 •1'-, >>.

t« i ;

EJtl^

v*-*r ■'