l\KZ

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

Research Library, The Getty Research Institute

http://www.archive.org/details/rerummedicarumnoOOhern

£X

VL

^:

SmM

9fi

hW

W

..^

&T%

-*>•-

VI

£11

3i!

%n

lik.

2£k

^ HISPA^

"H£SAVP3/S

5EV

^

t

?-£>t^ aistoria. K<$S& §
feAKCBCI HHFSUgg** j

!**?**&• Prtmal" r?ccrvf

wup ANTONIO
m"CL

3NIO ,%>co |

^WlLHISPJ^D.ctc^ ^

wcta *c in ordinem a*&,ct.O

|^N£ TErrentIO l£>o ,

^ntiense Germ0.?® <*W J

n . Notis IlUillrata , <«&

;§m

M

.t*'

*^«ffi aacfstre &** p0«*%

fftfPPo

tf*U'>e

ar »tr,,.-- -■ ■■■ ■ T-liaru- "'

aieaitum-

Srf

Q-u"1"i^t_.^Zcui

.?<>-

.si£*

' ChicxltCtare
r^Tfc Merchite Mescf.tan^d& ^s. , "nrau0

- S^W Po-urt _^y Cofoalan^ :;; ■- ^ ..

-&&— ^ .4na.,lor; niufcJ -et&^ SIWS ;jC^r*:::

ViffiiR.«a ■g'^Hi?MTPVIP AKIVS

MECKOACAN f Tn^jMMjZT^

>* , ( MEXICO J2***>*M? ,

:-7^=5£ *ta ./ r -IV: y Cnampiiftm^^» ^/

r fCo&»%ig<<J| •sr,<^a --—"'-~-«y Tapaiam '

iol*<l<>---<=^r\, f faciaco f _/15\

J ACamala yAj

^'.^.TECOANTF.PEC jyfa^awa"> ""

lllffil

ca»ii

lli \

llWuilUiluuilUUIUUIMlimlimilltlUIMIMUMMMMHlluUUU

ffliiiiiiniiHiiiHiiiiiiiiiiiiiiiHiiHuiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiHiiiiiuiiiiiBI

Smtrninr"i,""*t""""""*"*"""*"T"""""""""!'"'1

uiiinmiiiw iiiikiiii

iiililllllll!l!lllinilllllll!l|i!!l!l!l!li:!!!ll'!!!!ll!ill!!l!,!!i:!!>l<H"'

C. j Hlllll |! | | 1 | \9ftfP~ __^__^_— - - - , |'h II, ■!!. .. ■ • i ■ ■■ ■!•*-.

:um &WTw>. ^I^OTVt/E iV^maL- jiermfu. Ep Tffojrajrfae Vitaiis^ascardt . M. DCXXXXIi .

^ Cftpf qfGs.^u^

o

-

... m ..

"...

--•

'.

™n>

IACOBVS MASCARDVS

TYPOGRAPHVS

L E C T O R I S.

Tfummatim nwc quidem ego qui inter Piclorum,& Sculptorum m\
mentatorum obfcruationcs,fcriptionefq multis annis circa buiusVoluminis Ty-
posverfor,tibi indicaucro,vt cxantlati buiusin^befau^/n laboris ,cognitionem
prtsfumere queas . 'w , "

FRANCISCVS HERNaNDVS in Aiexicananoui Orb)sRegia Primarius Medicus, Re-

gis uijiu perqmmfedul^,& diligenti multorum annorum obferuatione, perqwjitione ,atq.

experimentis medicam cx toto ilfa Regno , necnon physicam omnem materiam pluribus
libris congefsit ac mijit.
EamNARDVS ANTONlVS RECCHVSinHiJpania,codcmiubenteReger>^n ubris

diilributam in compendium contraxit , quod Medico , & Phihfopbo non mttius con-

templantt ; quam in humantfanitatis vfum reducenti ,fatis efle pojjit , & Methodo qui-

dem tam ipji difciplin<$, quam vfuiperutili,& apprim} accomodatl .
Vtriufq.hborcs muUis mnis fufo per tludiopirum oranominc,famaq, rediwui, & peregrini,

imo Mexicani Diofcoridis intrebefcentcJuidefidcriHmprdmiferimt lofephus Acofta So-

ciet&telESV denatu~i NouiOrbis,itaetiam cxcitauit in fuis Americanis lib. 4. c, 29.
, .DePlantis, Jiquoribus, & alijsreb.usmcdicis Regis iudu praeclarum Opus Do-
,,<ftor Francifcus Hernanduscondiditinquo vniuerf* PJantse ad viuum expreife
,,dcfcribunturnurnero 1200. eomprehenfie. Inhoc^opu? aiunt 60000. ducatos
, , impenfos fuilTe, cuius compeodiura Do£tor Nardus Antonius Mechcus Italicus
i"j magnadiligcntiaconcinnauit, quoeos, qui de Plantisindicis plura fcire defide-

rant, miflos volutnus. Lege&inTpmis Amcrica & Nauigat. in IndiaOccidentalem .

Edita hac indicia ante triginta annos , & quidem pluries .
Cuiufmodi injignis vtilitatis^* admirabins novitatis opvs (mnum iam fer} quinqua-

gejimum dditefccns,Academici Lyncei iuxtaproprium inffitutum F.desij Principis ope, c>

aufpiciis,edendum, illus~lrandum,& aiigendurftfujlephe, ipjiujmet Reccbipiclis exempla-

ribus , apud eius Nepotem doclifsimum, omnifme iuris peritijjimum Virum M. Antonium

ettlium ajferuatis , adftipulanttbus , ammhflirne exhibitis .
Etprimo IOANNES TERRENTIVS LTNCEVS decem Plantarum , Ammaltum, Mi-

neralium Noua HifpanU libris notas aifcripjit Phyjico , Medtco , Chymico fucco haud

carentes, obferuationibus minime~ vulgaribus rejperjas .
flantarum quoque alhs iMAGWBvsplurimis idem Terrentius perutilcs etiam notationes

adpofuit, quibusprdfcrtimgenuini cohres partium innotefcerent ,
JOANNES FABER LTNCEVS BAMBVRGENSIS Summi Pontijicis ab Herbarijs

sludifs Mcdicusy in Romano 4then<eo Profejfor, luculentifjima auis Animalium iconibvs

pEscRiPTtONES adiedt, & scholia, , quibus prceter confertas de etfdem omnibusque fer^

eongeneribus obferuationes, & eruditiones, Phyjica, Medica, Anatomua , plura noua ha >

bcs , qu& impense Jimul profint ec delcclent .
TABIVS COLVMNA LTNCEVS operi vnuerfo annotationes , & additiones adiun-

xit, in quibus,& Doelrina mnltiplex,& injignis illa in obferuationibus diligentU , re-

rum ae vocum acre & perpolitum ex^mett , nouaq. nonpauca ; fuum bunc Autlorem de

Botanicis omnibus , pluribus quidem, & pr<eclaris Voiuminibus optim} meritum , perbelft

referunt .
ExPrincipis FEDERICI CAESlI LTNCEI , S.Angeli Principis NATVRALIS THEA-

TR\ Erontifpicijs Cqrtmis primo Tcmo cenfHtuta} phytosophich fcihcet ipjiujmet

Prttt-

frincipis amplionbus tabvms inBotanici iludij a* vniuerfe Pkntaris ScientU inili-
tutiqnem adpo/itis , hifce priora prottabunt syntaxis illius, qua ad numerum, methodum,
pknijfimum t ons~peflum , certamque difciplinam, & Medicis, & Phihfophis ommbus , ea
non folum vniuerfa ferducuntur , qu<t aPhyfiohgis quibufq. de Hirpibus haclenus tradita
' nou0 flurima , ab ipfo primum adinuenta , exponuntur ,fimulq< cumveterh
xicanis Reccbi, genuinis omniparentis Naturoe vinculis , veniunt m connexum
rum & Animalium circiter oitingenfa pagims circ. mille exhtbentur . >

Ji naturali Hifiori£ addiclusijt Medicus, Ji Phihiogus ,Ji dentque Phytofo-
Fiorikgus Principum , aut Heromarum blatidms deiicys : velji nouts e JrucJi-
bus\ aut Pkarmacis Mercator » Inslitor , Pharmacopola , Odorartus , Janitatem , oblt.
clamenta qutris, aut lucrum , nouashtc certe habes Rcrum , Imagmum, Vocabulorum
Mymdes, qu* & ccuhs, &mentrm) & dejidtrium omni expamexpUrepoJJint . Vale.

\

— • ■ ■ ■

•

-,

*.'.'

I D

r

•

-T',

,-i

V

■ :

•

Ira-

^k t?o£,S!bitUf ReUeUerendifi-P«« MaSiftro Sacri Pa-
, A, Kiualdus Vicefg.

Jpprobatio P. <Balthaffaris de LagunilU e Sodetate Ietu authRnt^ C v •
V- Vuajfx del Infantado Oratricis , &c.

Mpi Untaru,,,, Ammtmm, M.ncralium MtxicM„lm mJa *Sg
ajc,Herna»deXnoU, Ort.s Med,c, Pnnu.ru relat,onibus i, ipfa Vextl fZ
confcnpt.s; aNardo Anton.o ^ccho uLe Cor,,,nate CatM,c7Z2Z
Med,co, v Neapol.tan, Rc£ni A,ch,atro gcneral, , iuffi, PHlltiU m?
,u„lnd,arum,r. ^.scolleaai ,n oraini Jffjj££
TerrenttoLp.ceoConftant.en/e, Cerm. Ptil. ac Medico nt, LZl
Demandato Reuer< ,dift. Patris Fr. Vincentii CinHiT c " nV'
ri ApoftCci Magift. ,egi actenta confiSonc "tla"; vPot"
fan /ffC ' m,ror.«Ioid«« >*o«m improbUnTotiropJS t

st «a2r ' coue?ore ' & ^K^s?^
s«* feu~-- fiaa5»s

mlm &vneeum?Stranfer °fficiiCOmmiffi' i,ud SSS vtim o.

Eft lr"l\tr ul ^ r£r """^' qUam in naWraIi %hilj •
peraoue Tntltrl 1U1Profot noua M*», & vetera Americanis
pieraque .gnorant.bus, donec' repertus ab.Auftore apertus, & com-

7^,T:f'P&-u°teiit T" °P"S Pr*d"um 'Typi/rnandarT,

SSSE £ Kc,br ,s^rib^us, rtec Catholica: fidd e« ^^

M P°»riaie Kaledas Auguftas, Anni Dominici 165 1.

Baldaffar de La?u»ilk.

Imprimatur ,

ce^CTUS^ancUS *£« & Sodus Reuerendifllmi P.Fr. Vin^
j centij Candidi Sac. PaJ. Apoft Mag. Ord. Pratf.

-.•„,HiHori,.dePlaMis, Anirrulita. c?teri(q_me-

hoc voluminc delcriDumur cum
pendiofaiynophs.

LIBER PRIMVS.

Prolegomena prsemittit . fol.

LIB. SECVNDVS.

Aromata promit .

LIB. TERTIVS.

Arbores defcribit .

LIB. QVARTVS.

Frutices, atq. fufFrutices ex-
ponit .

LIB. QVINTVS:

Acres herbas habet •

LIB.SEXTVS.

Amaras herbas continet .
LIB. SEPTIMVS

27

44

101

13«

181

Salfas , & dulces herbas pfo-
fert. i- "°

ro-

LIB. OCTAVVS:

Acerbas,& acidas herbas pi

dit. 25*

LIB. NONVS;

. Animalia exhibet * 3^3

LIB. DECIMVS.
Mineralia explanat . «34

SEQVVNTVR.

Aliorum nouae Hifpaniae Plan-
tarum Nardi Antonij Ree-
chi imagines, & nominaj
cumloannis Terrentij Lyn-
cei annotationibus . 39S

Aliorum nouseHifpmiae Ani-
maliumNardiAntonijRec-
chi imagincs , & nomina_>
cum Ioannis Fabri Lyncei
Bambergenfis cxpofitione. 46°
Fabij Coli/nnae Liyncci im,
Nardi Antonij Recchi Mon-
tecoruinatis Medici Regij
Rerum Medicarum nouae
Hifpaniae volumen annota-
tiones, & additiones. 84*

PARS PRIMA.
Phytofophicarum Tabularum ;
ex Trontifpicijs Naturalis.
Theatri Principis Federici
CaesijLyncei S.Angelr,&S.
Poli Princ.I.March. Montis
CselijII.&c. BaroniRoma-
nidefumpta, In ftirpium
fcientiae , ac ftudiorum in-
ftitutionem, totiufq. Her-
, bari? Syntaxis profpeclum,
nunc primum a Lynceis

edita. - < *c

Hiftoriffi Animalium , & Mi-

neralium nouae H'JPaniac
liber vnicus, in itx rra-
aatusdiuifusFrancifco Fer-
nandez Philippi li- prima-
rio Medico Authore .

, •>

'X

sitVU r*

fl

^ « ■■»iv* • *d

JN-

H i j \

1 J

I N D E X

MEDICAMENTORVM

N O V AE HISPANI AE

Se-cundum Corporfe parces, & morbos : i Francifco Scelluto Lynceo Fabmnen:

in ordinem > redactus .

Primus numerus Librum, fecundus Caput, tertius Folium indicant: nifi vbi fub eodem Hbro
\ l Xnamur Capita,aut folia :tunc enim Ltbr.non repeuturnumerus. Sed prmus
P umc fcapu ^ecundus Folium indicat . Qoando autem numeri aftenco notantur ,
ZZ morborum generi, & non Speciei in textu correfpondent : Sed qu.a ab Au-
fto™ Tpfo ita medicamenta riefignantur , nec mutari, nec pmitti debuerunt .

ho

Ad Capitis fiuxiones .

Lib.3. 16. <><}:& 40.72:/ 5. 51. 174:

/.6.20. X9i:!-lA9-i')'1'
AdcaptttsV/cera&fcabtem.

30: &c. 17 / 3P. &'*• i8.4o:/-H4- 6*.*:&4+

CAPITIS.

Ad Capitis dolores .

lbro.z.Capite.l-Fo-

l 3. 29. 66: & 34.68:
/4 16. 113.*: / 5-7-
140: & 34« l60' *'**'
a<J.i$)7:/.8.'50.J9<5.

£# fr'g'da Caufa .
Lib. 2.c.*/?o.*:^i7- 397.*.M5:
^j- 18.56:/. 5.ii.i49:^34'i60:
^i6. 1 6? :/.6 57.114-
Ex caitdzCaufa.
Lib. 3 c.St./. 99-1 \ 12 io8:c5ri6.
11 2: /.6. 11 189: #»57.214: /.8.

26.277:/ oii. 3^a'
Ad corroborandum Cerebrum.

L.a.f.8/?3:"»5.3*:«'*4'4*"2'5«

4?:/. 35 48:6-9-5°:^ ii-52:<?*

78.*/.5.5i.i74:/.7.36-24°*-/-8-
50. 296;

Ad Opbiaftm ,fufiuxutn-j
Capillorum

/ 4. 5 . t 04;^ 2i. 1 1 7-e> 2 5. 1 1 9:

et 32 izy-et 39. 128.^44.119.
1.6 i2.i89:cV2a. 195: e> 53«
•i\t.& sl 215:^60.215./. 7.
228.13 5*:e>32- 237.0 46.150;
& 5i.l5j:«b'6o.2 58.7.8.6.26'5.
# 26 2^8:0 48194.^68.305
Adargtmata ,feu a/bugines
oculorum.

L. 5.8.141. -/.7.41. 147: /8.46.292: I.2.U.4i:/.3.io.5o:e>7-95.7.4.?«

/10.16.244; IO3:C>5.i04:/.5.li34.er3i.

NERVORVM. i58:/.8 35-284./.lo.i3.339.e>

,4</ conuulfiones . 14. 34°-* . ,

£.3 . c.AO.f-jz: /.4.^27/1 20*: O >*</ Encantbtdem ,feu excrefcen-

"37 I27-/.5.I5.I46: e> 17 »47= tem carnem in ocusis .

&19. i48:e> 29- *54*:0 30. L.340 73^.4.15.1 i9.l626.19V

157*- /.6.47.28: e> 5 8.1 14: /.8. e> 60.216:/ 7,17.229: /.8.6.265;

12.37I:C> 17.274=0 42--2S.7.9.

5-3 »7-"

>4</ tlttporem

&OT5S #?«£ L^jT-^lV^t

et 67 9 3./. 4.36. 12 _5^5« 5 1«»74
./4</ diuturnos capifs dolores .
L.i.c.^.f.6%il.<i.'i.i6yet 16.1611

& 5 1.174.*. /.7, 46.250:
Adpurgandum caput.
Lib. 2. f.3/30.*./ 3.34.68:^ 68.94:

it6j.94-/.6.z6. 1977.8.67.305:

^i/ Sumnum conciliandum .
Lib.3.ci%.f')6:& 59.89: /4.32.

123.7.5.5 1.174: /-6 57-2i4-"/8:

28.278:0 59-303.fr 80.311: /.

0.14. 526:

^ comitiaks morbos , Jeu

Epilepfiam .

£/£.3.40.74.7.4.37,117.7.6.51.210:

/.9.11.321:0 14.326:
,/4<i bemicraniam .
Lib.<$.34.i6o:/.6.z.l8}:&6o.zi6:

/.7.57-257.-. ' . fc .

/f</ melancontam , feu tnjantam

ex morbo .
Lib. 3.7.48:/. 5 3 4. 1 6o.7.6. 3 2.2 CO:

! 96.7.8.1 7.274: e> 22. 275. e>

42.i89.e> 58.302:

^i/ paralyftm .
L.l.M-')i:& i6 <>y. & 4o.f.-]i.&

747.4.7. i05:C> 27.1 iO*:e> 37.

126:/ 5.10.142: e>i 5. m^o
30. 157*7.6.2. 183*: d? 5-l85:

^.Il.l-?6*:0 38.203*:J.8.I7.
I74*:0i2..275*:0 42-a8° ;

& 53.298*: e> 58.32*:

^i <fgrttudines , e> ^/o»*"

neruorum .

£/£21.28*:/ 3 18.56: C> 19 57^-

4.6 105: e>i8- 114*: e> 37.

126*: /.5.3 5 162*: /6. 13. 109*:

e> 3 1 • ' 99'

AdContraciiones neruorum .

Ltb.3c.40.fir- C> 65. 93: /.4-37.
1267.5. 1 5. i46: £>56-I7?:/-6'-

5 8. 2 1 4:

VLORVM,

o c

Adinfiammaiionesoculorum
etj^J 2,^6^0.320: Ltbz^.4* 1.3^9. & 16 6°

C>35.284:/io.i3.33P:
^^ oculorum fiuxiones .

Z.3.24 <5o*:/4 I7.ii3:/.5.»4.i45*"

CV 40 166:/ 6.3 5.201.
Ad fanguinolentos oculos .

Lib.6.^. zi3-
Ad tufctos os,feu adclartjican-
dum Vifum .

Ltb.6.20.i93:&4l-2°y-t-10' x3"

339. e> 14- 34°.

Adprurigines oculorum .
£^.6.28.198:

Adocuorum morbos ingenere»
L.3.24, 60: et 40.13: l.A.,. 101.&
5. io4.e>3i 123; /.5.2. i34: e>
14.145. & 38.165:0 40. 166:
&4i.i6-j:l.6.Zo. j93:0 26.
197: /.7. 24.3,33: & 28. 23 5. e>
5i.i53:/-8'So.296:
A V R .1 V M .
Ad aurium dolores •
Lib.3.39 7'.' e> 53-86.7.4.16.113.
/•5.6.e> 7./i40.7.7.57'J57:'-8-
50 .296.

/4</ Parotidas .
Lib.4. 16. 113*: /.8.50.296':
^4<i purulentas aures .

Ltb.^. 6, 140:

a Ad

I N D E X.

Ad Jurditatem . Ad inflammationes .

Lt&.3.c.$i.f84<.&6i.9o:? $.6. L 7 r.53 /255:/.8.5o. 296: / 9. £4*4. £10/: /£24
140:/.* 20. 193-7.8 28.278: 17.330: i8g: f/20 ig?: */

NARIVM.

Ad fanguinis prqftuuium .

Lib. 3.C81./99:/. 4. 17.113: /.5,

34. l60./. 6.37 202: I.7. 58,

257: /8. 8. 2^7: <$• »68: /.10,
c %.et6. 337:
./$</ fiernutamenta cienda , $•
pituitam educendam.
Lib. 3. 34. 68:/. 5.12.144.^/55.
179.

ORIS, ET LINGVAE.
/>d fcetorem oris .
Lib. 3. c. 42 / 76: I 4. 35 125;
/. 5 13. 144. & 34-160: ^4.
157:/. 8 70. 307:
Ad oris Vicera.
Lib. _?. '- 1 ; / 54: c> 3 5. 68: /. 4.
31. 123:/. 6. f. 55.20i*:f/5S.
213 /. 7. 35. 240: e^6o 258:
/. 8. 15.272:^46. 292:^/48.
294.- & 70.30 :;
.4^ 0/7/ halttum commen-
dandum •
Lib.z c 41. f.76: 1.4. 35. 125: /5.
1 3.144^/341^0:/. 8. r. 70 307.
«4^ humeclandam ,feu lenien-
dam Itnguam .
£/*. 3- c. 47. f 82:&>;i. 95:/. 8.

1. 261: cb- 74.309:*/ 78. 311.

Ad iabwrum Vlcera .

Lib. j. c. 47./ 82:

DENTIVM, ET G I N-

G I V A R V M.

Ad extergendos dentes .

Lib.x.c. »5-/43:/ 3 p. 12./. 53:

^4>-79: * 5-7 i4°^8-75-3»o:
/.10 2.336.

./iW do.ores dentium .

Lib.i.c.v/.f 39:1.3. 16. 55. f/
27. 61. ^ 37. (59:^/41. 7^:^
5? 8<5:cW(5.23.-/.4. 36. 125:
'•5 5 >?9:e^7i4o.-d' 35.1^2:
et 5i. 174: /.(5. <5. 185.^10.
l88:& 57. 2i5:/84o. 287.^
4<5. 292: / 9.9. 300.
Adjirmandos dentes, etgin-
giuarum do/ores .

L. 3.f.i5./54'<?/»2. 59:^/26.60:
f/ 42. 76:^ ^.76. 97; /. 4# 35,
izy.et 42. 129: /.6. 31. i99-.et
55. 2 12: /8.48. 294-^70.307:
/. 10. 24.342:

Adfluuidas gingiuas .
Lib.3.c.22f 59*: /.6. 31. 199:,$.
57-214:/. 8.48. 294: <£• 75.
310;

GVTfVRlS,ET GVLAE.
-4</ anginam .

Lib.4 c 37-/ 127:
/9.17.330:

7. 53. 255:

Adftrumas .

L. 5f.*7/l53:f/f. 51 .175.

./W GW<« difiillationes .
L. 3.C40. /72:/ 5.4 5.207:
PELTORIS , ET PVLMONlS .

«4</ expuitionem fanguinis .
Lib.3c.64.f9i:/6. 11.188; /.8.

35.284:

^ Pbtijim.
Lib.2.c 23:/ 72:

^rf Jufptriofos , et refpira-
tionem iuuandam.
£. 3.C. 11. 52:eir 40. 42:

^</ /a^Vw .

£.2.c 23./42:/. 3.68.94:^/78.
98:^5. 34. i<50:<£-3 5. idl:dr
36. 163:^/41. 167.*/ 43. 168:
^55.179:/- ^. f 15/ 191: g.
i9'*9y-etzi,i94;&-7.& 19S:
41. 2o$:et4<).20j:et $2. 210:
/7.22.232:^/35.240.77 51.253
/ 8.6.2<55:(^ 3 1 . 2 8 1 :f/ 48.294.
/ 10 19-341*:^/ 22 342:

Adpetlorts afperitates ■, feu emol-
Hendum peclus.

L.y f.37./ 69*: f/ 68. 94: /• 4- 5.
I65:/ 6. 3 1 83: f/ 15. 191: /7.
15.228: f/ 27.235.-f/ 40.2441
/. 10. 22. 342:

AdpeSioris dolores .

L-2.c 8/33-^/24 42: /3. 29.63.

e>4°- 73*« «^47 ?2: cV 70.
94 / 4. f. I.^y 2./ 102: & 45.
130;/ 5. 12. 144:^ 19. et)-2C:
/ 148. & 32. 159: r> 34. !6o:
et 40. 166:1.6.'] 186 f'f. 13.
#" Hf^P0' ^34.201:^48.
208: <&■ 64 2 1 8: & 66. 2 19:
/7.16.229:^/53. 255:/. 8.23.
276: f/ 28. 278: f/31. 2S1: et
77. 3 1 o.

Adafibmaticos .
Z.3.II.5l:f/40.73:/5. 2.133^/
32.1 5p:e?r 36, 10-3:^/44. j^g.

€^ 51- 170: /5. 41. 205:/. 8.8.
267:^ i3.271.-f/80 312:
Adomniapetloris incOmmoda.
Lib. 3.f. 37. / 55./ 8. 23. 276:
c/31. 281:

Adpedoris difiillationes .
L 2.23. 42*: /.3. 40.72*: /.6. 18.

192:^/45. 207:
Adcorroborandum slomacbum ,

et tabefcentes rejiaurandos .
L 5. f .1 2 /144: /6.4. 1 8 5; et 34.
201:

Ad Jinguitum .
Ltb.6.c.$8f 214:

Ad renitentes exfcreationes,
Ltb. 5. c. 51./ 174:

Ad Plearifim .

i5i:/6. 12.
93: f/ 52. / 210;

/.7. 23.232: /8.9./268.f/ 12,

27Ojf/2 3 276:

C O R D I S. (

Ad deltquium animi»
L 3.^.30/66: 1.6 c. 2 5 & z<?.i9-]:
/.8.31.263.^73.309:/. p. 14.
326:

«rfi Cardiacam.
L. 2.^.23.^/24/41:/. 6. 26.197:
/. 7. 36.240:/ 8.73. 307: /9 14.
326; /10 4337:

^W Cor</ij dolores .
LibZ. c. 77. /310; /.10. 4-, 337:
-4<i corroborandum coryfutre-

morem , & pulfam cordis .
Lib.z.c. 3. f/4/ 30.-&- 5. ^T.-f/
8. 33: f/ 13 3T.& 17 ;p:eSr
20 40: f/ f . 2 3. f / 24. 42; /. 3.
5 48:^17.56: eb-45. 79; et 65.
9i:/.5. 13.144:^48. 171;/ 6.
26. 197: f/ 57.214:/ 7.J6.240:
€^3. 2 54; /.8 3.263:/' 9. 14.
3x0: /. 10.4. 337:
Adfyncopem , et vanos
timores .
L.3.c.3o.f66: f/4 _-. 76: f/73. 96:
/.5 51.172.7.6^ 25 f/26/ip7:
/.83.263:^/ 18.274.^/77.3 10:
/. 9 i4.326:/.io:4337.
>4</ marorem cordis.
Lq c .30. /.2 56: f / 40.2 4<5.-/. 8. 73.
309 f/ 77. 310.
^ tabejcentes ex iracundia .
Ltb. 8.c 64/304:

-4i for^/j afftdus excaiore.
Lib. 8.^.73-/307:

IECINORIS.
^ obfirutliones lecoris.
L.3.C 2 7/61*: f/ 29. 63;/. 5. 3*.
163: ^-6. 12. 189: (/ 19. 193; et
23. 196*:

^4^ refrigerandum Iecur.
L. 3. c 46/S0./6. 12. 1 89; f/ 2 j.
194:/. 8. ci.f 261:

Ad lecorts fcyrrhum.
L. •y.c.$if 171:

Ad Cacbexiam .
Lib 3. f.44/77:.?/ 66. 93:/ 5.2.
I33:d*'2'9*i74'^.i3.i8^:il

21 194*:^ 23. 196*:

/4</ Hyaropem .
IJb 2. f. 3./ xO:f/ 16 38 eb*22.
42:^3. 33. 67:/ 4 u. 108: &
37.127:/. 5.2. 133: f/ 19 148;
et 22. i5o.-f/ 29:154. f/ :9 166:
/.6.7.186:^/23. 196:*/ 16.157:
<*?• 34. 201: f/ 55.212: /. 7. 29.
237: f/ 61.258:/. 8. 29.280.-*^
42.289:

FEL-

F E L L I S.
Ad morbum Regium , & Illeri-

cos, & arquatos .
Ub.^.c.Ki.fiii-.l^. 53.178; /.7.
17.119: & 38. 241: /. 8. 1 r.

L I E N I S.

Ad induratos lienes .

Lib. $.cz9.f '63: /.5.6. 140:*/ 51.

174:/. 8. 58 302:

Ad lienis obfirucliones .

I.3 c 28/62.75. 51. 17^: et 53.

178/. 8 58. 302:

Adrefrigtratos lienes .

L.2.C.16 f 38:/ 6.^.13^196.

Ad minuendos exuberantes

lienes .

L 2,c. 16 f 3 8.7 3 .18 62: & 29.61:

et 40. 71; tt 83. ioo:/.5.6.i/,o;

eb- 51172*/ 51. 174 et 53.17$:

16 2 3.1 9->*: /.717 235: f/44.

248: ^58. 257:/. 8. 58.302:

f/ 66. 505:

M A M M A R V M.
Ad tnfiammationes .
Lib. 6,c. 51./ 2 10;

Ad Emundandum I.ic.
L. 6. c. 9-f. 1 87: et 5 1 . 2 1 o:
./W augendum lac .
L.3 r 41./75.7.5.34. 160; /.9.18.
330: /10. 11 339:

Adfupprinendum lac .
Z. 6. f. 39-/ 203;

VENTRICVLI.

Advomitknes &naufeaml

L.3.ii42.fj6:L 4. 31. 123:/. 5.

34. ]6c;/.6 II. 188: f/34 20I:
f/ 36. 202: /8.3 5.284:
Adprouocandum vomitum.
L. 2-c 1 9-/4°.' / 5. 2 9. 1 54; f/ 49.
171: /.6,4. 184-.fr 21. 194.7.7.

Adventncu/i do/ores, etcor-

reborandum eumdem .

Lib.z.c.i.f $o:et 5. 31: et 6.3%.

eto 34: f/14. j7:^ i5.38.ff

19. ff 20. 40: f/ f. 22. ^23. et

24-/42:^25. 43; /.3.4.48:

«/ n. 52: et .3. 53: «/15. 54:

" 16. 55 f/ 17. 56: f/ 18. 57:

et 40.71-.et 41. et 42.75 f/45.

7y-<?/ 51.85. et6j. 93. /.4. 36.

125;/- 5.1.133:^3.135:^11.

143: et 13.144:*» 16. 146; f/
22. I)0.-ff35. 161:^41. 167:
<b-4^.f/^8. i-ji-J.6. ii. 189;
«?/ 14- OO.ff 17.192:«/ 21. .94:

et 28. 198 tt 33.200*:*/ 40.
204;^ 55 2it: et 59. 2 t 57.7.
3- 212^/7.114: ^ 13. 227: f/
22.232:«/ .'4 279.^38. 241:
<?/ 40 245. f/ 46. 250: /8.41.
J88;c>45.i9i. f/ 50. 2.96;

N D E

.<4</ ventriculi ardores , feu
erofiones .
L.6.c~ 59/215: /.8.7. 266: f*
50. 296:

^4i <jf /</o/ ruflus .
L. 2. f • 24./ 41: /. 3 . 1 6. 5 5: f / 17.
56:/. 5. 11. 143:?/ 29. 154-'**
45. 169: 1.6. 9. iSj-.etij. 192:
^/28.198:

Ad Tormina ex flatu , eb*
f <j»/i fngtda .
L. 5. 10. 141: f/ 29. 1 54. /. 6. 40:
204:^/47. 208:

Ad frigidas affeiliones

ventricu/i .

L.4 c37.fi 27:/. 5. 41. 167: & 4J.

169-1.6. 14 19:

-4</ inflationes ventricuii,

& fatietatem .

Lib.z.c 16. f. 38: et 19. 40*:/. 3,

1 8. 57*: * / 40. 72*: /. 4. 5. 105.
et \6. 113: /5.45. 1 69 ^eb* 47.
171V/ Ji. 174: /.6. 11. i89;?c
16.191:^.17. f/ 18./ 192.it

19. 193;*/ 28. 198:*/ 391. 203:
et48.i00-.et 52 210. et 66.2 19:
/7.3. 2 2-a.-f/ 22. 2? 27.8.48.294:

/2*/ ctendum appetitum .
Lib.t 0.28.^.39:1.4.27.12 r.et 30.

128.7.5.3.135 f/ 10.142.-eJj- 1 1.

143.V/ 4917 i:et 5 7.1 79.7.6.16.

191.^/23.196:^/28. 198; et 36.

2027.7.27 235.^/35.140:^/ 53

2557.8.58 302:^/78. 311;

iW concoiltonem iuuandam .
Lib. 2. c.9fi4 et c. 1 3.«/ 14 3j:et

15.38; /.3. 18.57;?/ 27.61.eb*

37. 6o: et 40. 72; f/43. 76; /.4;.

4 105; f/ 19. 115: f/ 41. Ji 28;

/. 5. 3. i3 5--^ i° 141:^ 34.

i6o*:f/ 51. 172: f/51. 174:1 6.

28. 198:*-/ 55. 2i2:f/ 54 214;

/.7. 40.24578. 41.288;
Ad reflinguendam fitim .
£,. 3.C.10./ 51.^/40. 73: eb* 4'-

75:^/44. 777.4. 21. 116*:/. 6.

23. 196: /.7.40.1 45: /. 8 \.%6\i

et 59. 303.^78311.

INTESTINORVM."

Ad co/tcos dolores, et iltacos.
Lib.z.c.i.f 28*: eb**?0-'*^ 5«
31; & c.6 &7.f3z- & 12.

36: eb* 13. 36: eb* »6« 38: /. 3.

10. 51: eb" i3.5i:&*7.6i:6'
40. 74: <r> 70. 94: /4 1. 102:
/. 5. 1. 133; & 4- 138: e2r 8.
141: & 11. 143: eb* 13- 145:
e^-i6. 146*:^^. 14S: ^45.

I69*;eb*48. 171:?/ 5>- 174: /•
6.6. i85:<irf.ip. etzo.f 193:
eb*l8. i98:*e>33- 200: cb*4o.

104; eb* c 47- cb* 48. / 208; &
S7. 214: dr 65, 219: /. 8. 50.

X.

297:et 58.302:»/ 61.303.7.9. j;

317.^ 18.^0.7.10.8.338:

Ad Intefitnorum ,Jeu Ventris
doiores-

Lib. 2.f. 7. / 32: eb-f. 18. eb* 19.
40: /. 3.13. 53; & 5 .s^.-eb- 82.

99.7.4. 1. iOi:eb"8. io6;eb-45.
1307.5.8. 141. & 11. 143 f»;
16. i46:et 21. 149. eb" 23-1 51:
eb* 25.1 s 3 :f/: 3.150"'*/ 39- 166:
f/ 48. 171;?/ 55 179.7.6.3 183;

tb* 5 184:^ 19- 187. & 17.

191: & 30. 199: et 39.103. &
57. 1 14: /.7.13. 127: *•/ 6229;
f/ 22. 232: f/46. 250:/. ». 58.
302:^66. 305:

v*</ dtfentericos , et

Tormina.

Lib. 2.c \.f 18: & 8. 3 ?: eb* 1*.

36: eb* 23.42.*; eb- 26.43;/. ?•
ic. 50; eb* 19: 57- eb"2o. 58:

ej- 34 63: (^'^'•^^•'Cb'^^.^^.-

e>-46. 81: eb-48. 82: & 58.89:
»^60.94:^ 71.95: 1.4. c 5.
&6.f 105: <r> 8 106;^ 17.
n^^f- 19.& 20 f n$.&
27. 111:^29. 122.-cV32.il?:

& 38.127: /. 5.5. 139 & 8.
141. -Cb" '2,. i44;c>3i. I58:eb*
f. 3i>&ll f I59-/.<5-5.i84:
<T> 11. 188 et 12. 189: e5" 15.

ipi^cb- 27. 197: eb* 31. 199:
f/ 42. 205: & 47. 208: f/ 49.
209: & 54. 2ii. eb 58. 214.-

& 59. 2 J 5t / 7- 8. 225 eb" f.

10. 11. 12. /226: f/ 19. 230:

et 26.234: f/ 38. 241; & 52.
254: f/ 58. 257: f/ 60. 1587.8.
f 3./ 263. f/ f. 5. 264 et 6.
26$:et8 267: eto.268-.et n.
269: <?/ 3 3. 283 : f / 3 5. 2 84- et
36. 285: f/f 37. f/ 38. / 286.
f/ f. 45. 291: f/ 47. 293: et
48- 294: f/ 50. 297: l 10. f. 6.

f 337=.

^i^ cohibendum a/uum, et
dyarrheas.
Lib. 2.c 13. f/ 24./ 42: 7. 3.^.3.
f/ 4 /47:*/ 4 48:*/ 19.57.tt22.
59:et 36.68*:«/ 26.6g-.et 40.
7,: f/ 4 1.74: f/ 43. 76: f/ 48.
82: fr 59. 89: f/«50 90. etc.
78. f/79. / P8:f/ 81.99:/. 4.
f.5./ioc:f/ 19. 115: f/ 22.1 17:
f/ 27. 121*: f/ 29. l22*:f/32.
123;/. n.i. 133:^/34.160*:
f/43. 168: f/47. 171: /. 6. 20.
193:f/2i. 194 f/ 42. 205. et
45. 207. f/ 58. 214. f/ 64. 218:
/. 7. 7. 214: f/ f. 8. f/ 9 /
225: f/ 14.227: f/:6. 23j.fi;
33.238:^/48 25; f/ 51 25?.
I, 8, f. 5. / 264: tt c 6. 265*:
f/25.

.**• A

' &c 34»& 35/284-.*/ 36.285;
& 37. 3 85: (^45. 291; 6* 47-
293: & 48- 29^

^ Lyentsriam .

£.2.f.2;./.4i:/3.?4-<<;8,d^ ?<?^9:
6* 40.72:^ 46.81: /.5. 36.160:
/. 7.8.225.

Ad fluxiones alai.

£.:.f. 5-/3i:f> 20.40: (^23,42:
/.3,15.54: <£* i9.57: C^ 34- 68;
& 41 .75:^ 44-77:dr 67.91; et
66.01.& -]6.9^:S"]1 S»8: /.4.5.
\oy.& 22. 117:^x7 I2i;e^
32.12 3:/. 5. 34. 160: & 41. I67;
/6.5. 184:^ 3^.203:^ 58.214;
& 59. 2 15: <&-<5j. 217;/. 7-I4-
227;^ 28.235:«^ 33 238; /8.
<?td5:€l>2 5.2 77:^ 30.281;^
34 285:^45.291;

yj</ Ctendam,/eu Emolliendam
aluum .
L.j.f. ^o.f,66:& 30.JH& 40. 73:
r> 50. 84:/. 4. 23. 118: & 41.

l29:/5-3. i35:<£" 55 i7^: '■•*•
r.j.drt?. 184: &o. 187: & -2 x.
195; 6* 2 3.196; e^ 42.205: <£*
5 1 .2 1 0; (£>• 6 1 .2 1 (5: /.7.40. 24 :
/.8.1 1.2 69; f/ \%.iqo:et .3.276:
f>49.295.C^ 54.299: «b-6l.
303:^71.308:/ 0.1 8.3 30:
Ad purganda intetlina .

£. 3 c.8i./pp: /. 4.4. 103. dT47.
130: /.6. 9. 193: e*r- ?2. 195: $*
61.116: & 6%. 2 19: /.8.51. 197:
dr 54- 299:

Ad dtfcutiendos Intefiinorum
ftatus .

L.2.c4fiio& 5 }):&c.6. & 7.
32:dM2. 36:/ 3.1 1.5?; <^ 15.

54:dr 16. 55: dr 2.7. 6i:<'!7*&*6.
93^/4 I 102: & 4/ 103: f> 10.
167. & 37. 127: & 46.1 30: /.5.
1.133:^4. 138: <•> 11. 143: <&*
\6 \^:&\f. 147:^/29.153:
fZ ?I.i58:<?r 33.159:^36.163:
et $Q.\6*;et afi.xfiiet 56 179:
/6.5.184:^/9. i8j:et 17. 192:
f/ i9iP3:f/2i 194. et 23.196:
f/ 28.198:^/ 33.200:1?/ 34.201;
f/ 39.203. f/f. 47 c/48.y"208:
f/55. 2J2:fZ 57.1t4.-ff C<?.2 9:
/7.16 229:^/22.232^/27.235:
/ 8. 51.297:

Ad lumbricos , ettineas ,feu ver~
mes inteflinorum .

£.3^.39/70^40/ 72.f/73./-5.
25.152: et 32.1 59: et 51.175/.
6 5.184: et 34. 20i;f/6<5. 219.
/. 7.38. 241: /.8. 62. 304: et 70.
307:

,/4</ hemorrhoidas .

£.3. «7.7 2 /9<?: /5.15.148: /.6.64.

N D E

2i8.7 8 ^9.30^: / 10. c.j.ete.

/ 357-

./*/</ Tenafmum.

Lib. 8. f. 35/ 284:

R £ N V M.
Ad Renumdolores.
Lib. 5.f.**8.yiij|: 1.6.2 1. \99:
/.7 28.235: f/ 53. 155: /8.38.
186: / 9. 17. 330:/. 10. 12.339:
./*/</ lumborum dolores .
Lib. 8.c. 38/286: /.9. 5- 317;
f/ 17-330:

.^ laterum dolores .
L.j.cj.fj 40: /.7. 28 235.

,/4</ renum ardores .
Lib. 7. f.5 3 /2 5 5: /10. 12. 339:

./W renum partes laxas .
Lib.6.c 7/ 31:

Adrenum obftru&ione s .
Lib 2.f 7-/32: f/ 9.34:^/11. 52:
13.37.^/16.38: f/ f/27. 61: f/
3 5.68:«/ 40. 72. f/44. 77./. 4.
25. 119:/. 5. 34.160: f/41. 167:
/6.27 797-f/ 64.11 87.7. 5.22 3:
f / 2 5.23 3 :f / 34-X ?p;<?/ 40.245.
et 48- 252:/. 8. 12.278:^/41.
288: /.9.13.324.

^</ renum Vlcera.

£.7^48.252:/ 10.12.339-
Adrenum caltulos .

£.2.f 13. f/ 14/37:/. 3.4072;
/. 5. 34. 160 f/36. 163:/ 6 27.
197: f/ 46. 250:/. 8. 12. 270.79.
3. 316: f/ 14. ?z6:et 18 330.

V E S S I C AE.

^</ ciendum remorantem

vrtnam .

L.x.e.i /28: f/3. 30: f/ 5. 31: f/
f 6. et 7. 32: f / 1 4. 37: f / f ■ 1 5.
et \6.f. 38: f(*f. 22. f/2 3:/.,z:
/3. 10. 50.f/ 11. J2: f/ 15. 54:^/
a;. 6\: ec3\.66: et 35. 68: f/
40.72 : «41. 75:^/ 51.85:^/63.
91: f/ 66- 93: /4. 1. 102: f/ 15.
1 12: f/22. ii-' f/ 23. 118: f/
24 119:/. 5.3. 335: f/ 8. 141:
f/ IO I42.-f/ 1 I.l43:f/ 12. 144.
f/ 13.145 : f/ l6.i46.fZ 17.I47:

f/ 19.148^/23.151:^/28.153:

fZ 29. 15 <f:fZ 3 3. 159:^/34 160:
f/ 38. 165. -f/ i9.et OfO.f 166: et
48.17Lf.55: f/ 56./179 /6.1.
182:^/3 183:^/7.186.^/9.187.
f/12 189. f*2*i94f* 22.195-
f/ 27.197.fZ 33.200:^/34.201:
f / 3 9 203: f / 5 8. 2 1 4: /. 7. r. 5.
/ 223: f/7. 224: f/ 17. 229: f/
18.230. fZf. 24. fZ25. / 233:

fZf.27.fZ 2 8:/ 23 5: fZ 3 1.2 37:
fZ 34 23 7^37241.^ 40.244:
fZ 40. 245: f/ 41. 246: f/ 46.

250. f/ 57,2 57: /.8 12. 270: et
13.271:^27.278:^/ 34.284:

f/ 41.288-*/ 48.294*/ <P.2o2:
/ 9.3.316: fZ13.324.fZ 18.330:
/10. 7. 337-

Ad Vrtnte anguffiaj .
£. 3.f. 11./ 52:f?i5. 54: et 27.
61:^/34. 68: /4.22. H7-/-5.
41. 167:/ 7. 5. 223:^/42.247:
f/ 46. 2 50- f/ 53. 255:/ 8.48.
294: fZ 49. 295. /. 9 1 2.3221 et
18/330:/ 10 7.337:
Ad Vrin<e Ardorem , feu
acrtmontam .
£. 4.«-. 25. 11 9: /.7.45.247:^/46.
250^/ 53- 255:/ 10.12.339:
Ad Vrina diilillationem .
L.9-C 14 / 326.
Ad Vejfitx Cakulos frangendos »

eteducendos .
L. 3. f. 3 5./ 68. fZ 52 85: /.4.23.
118:/ 5 34. i6o:fZ 36. 163: et
41. 167. /7. 37.241: f/ 46 250:
<?/ 57.257: /. 8. 50 297:/. 9. 3.
3 1 6: f/ 1 2.3 2 2 -f/ 14 326: f/ ii.
330:/. 10.7. ?37:
Olrf Ff^f* Vlcera.
£.4. c. 23./ ii8:f/8. 24.177:
VIRILIVM.AC

pudendorum .
^</ Excitandam Venerem .
£. 2. f. 5. / 3i.-f/7 32: /. 3.32:
<£• 10 51: f/40. 72; et 46. 81:
f/ 58. 89; /.5 3.135:^11.143;
f/ 14. 145: f/ 29. 1 54: /. 6. 57.
214: /7.9 225: f/ 15. 228: et
33. 238:^/40.244: f/ 40. 245:
41. 246: f/ 50 253. /.8. 10.268:
/ 9. 2. 315. f/ 4. 316:^/ 12.322:
f/ 14 326: f/18 330:
Ad augendam genituram .
£.3 f 58/89./ 6.s 7. 214.*
Ad recuperandas Vires ad
Venerem.
£ 6.f 57./2i4:/.7.4o.246:/. 9.

14. 326:
^</ eijciendum femenretentum .
£.4. f. 24 /"119: /6. 5. 185:^/ 22.
195/ 7. 24.233: f/ 34. 2397.8.
58 302.

Ad Jierilitatem ex frigore

obortam .

£.2.f.9/34:fZi04i7.3. io.5G:f#

11. 52:/ 4. I. 102.
Ad eos qui mingunt fanguinem %

velfaniem .
L.6.c.6i.fx\'i:lS 24.277:

Ad Pudendorum Vlcera .
L.4.C 31./ 123: /.5. 19-148. tt
22. 150:^^56. 179: /.6.21. 194:
fZ43.2c6:f/ 57:214^64.218:
/. 745. 249: /. 8. 75. 310:/. 10,
10.339: f/21.341:
Ad Gemtalium Pbagedanas .
£.7.^45/249:

Ad terniam .
lib 6.e.3i f.i99&J 20. 2ji:/.j.

V T E R I.

Ad VteriJiranguUtus.
Lik, 2. c 17-/- 39 * 23-4l: '• ?•
1. 45 dr 5-48: «^10- 50- «b*
16. 5 s-<b- 17- 56: C*T 18. 5*7: <*
e. 3C& 3\.j 66:1 5 48.171:
£- 51. 174/. <5. S. 187: e£>* xi.
194: 2. 7. 36. 240: /. 8. 50.

2P7-

Ad menfes tducendos .

Lib. 2. t.s-f. 30. & 5. 31: <*»* 7«
3?: «*»• e. 13. e^ 14-/ 37- ^
15. j 8: /. 3. 10. 50; /. 4. 37.
127- & 46. 130:/. 5. 3. 135:
0>jg 142: « II. I43:dr 13.
145: d" 19. 148: & '<•?• 154 f'
34 ICO-.&Z6. \6y.& 16.179:

l. 6 5. 185: dr 7. i8^:dr 8.
187 &\6.\9>- & 21. ip4:dr

2 3.ryd^34i°i; dT472o8:
/.7 70. 246: /. 8. 12. 270: /. 9.

18 530:

„. pslendos tnenfes .
Ztf. r <5./ 5 5: «■/ 14. <5o: /. 7.
14. -.7;« f. 57. & 58. /157:
/ . O, 2y<5:/. JO. f. 5. <*)- <5.

/ ^/:

i. "rcundas Pellendas.

1 -. f. J5/. 38: /. 3. 11. 52:
. 5 .145 /• 6.21.1941 l 7.

t 30.
^0 'peJ/endum mortuum
je:ut» , feu partum
iuuandum .
Lib 2.f.i5 /38:/.?.! 1 52:/ r. 12.
145: & 34- \6o:& 36.16 :-./.S.
7.186.« 21. 104: /9*4.326: et
18 330:
Adpuerperas iuuandas, ttaU
leuiationtm partus .
L'tb 3 f 11./ 52: /. 5. 13 145:
« -6 j63- ct 57.179: 2. 6. 7.
186.Y/ 2 1,194: «47.208:« 54.
2; ./ S9. 2j 5:«?//. 7. 52.254:
/. 8. 6. 265: « 13. 271. et JI.
28J../34. 284:/ 9. 14. 326:^-
18.330.

>i<i probibendum abortum.
L.3.C. 43 $.76.^6994-./%. 4.264:

«3 5- 284: «68.306.
^li Conceptionem iuuandam ,
feufoscundifatem. •
L 8.tr.4/.264.v/ 23,276: «48.294
/.9.14.326:

.4</ Vterinos afttlus.
Lib.i. c.i.f.30. et 6.32: et 8.33:«
J7' 39-'* 23. 42: /. 3.f. 1./
4-,*:« 16. 55: « 17. 66: «31.
66\ I. 4. aa 1 1 5: /.5. 34. 160:
«£•48. 17*: /.6.8.187: «21.

N D E

194: /. 7. 36". 240: /. 8. 50.
497:

Ad exuleerata loca .
Lib. 6. f. 43 /42:

Adprocidtnttm <vttrum .
Lib. 2. c. 22./ 42; /. 3. 5.48:«

31.66:
EXTREMORVM M E M-
BRORVM.
^rf podagram .
Lib.%.C)i.f. \7y.L6. 57.214:
/. 8. 50. 297. et 70. 307. /. 9.
20. 332:
Ad Coxendi os affeSius.
Lib.1.e.$.f.t}y.et 51.175:/. 6".

57-"4*:
Ad articulorum dolorts tttam

diuturnos .

Lib. 2C.2.f.29 «25. 43: /.3«

H. 52; £-3.9'63;&'40 -jy.'t

79.98:/. 4. 1. 102 6. 105:17.

11y.lt 19. 122*;/. 5 5 139:«^*

6 140.^30. 157: cb* 49. >7l!

«ir^i. 175: 2- ^. 57. 214;/. 7.

2. 222:/. 8. 41. 228: «**• 41.

289.' 6* 57- 3°1: e> 70. 307:

&• 79. 3 12: /.9- 5» 317:«^ 20«

332.

^</ artieulorum dolores t»

frtgida caufa.

Lib. ?.c.i6. iy.fr 66.93:^4.

4. io3;«ir7- 105:/. 5. 11. 143:

/.6.38.203: /.7. 22. 232. &

di.258:

Adgenuum dohrei.
L.6.e. 31. f 199= 2. 8. 41. 288*:

et 42. 189.

Ad Articulorum topot.
L. 7.C.22./232:

Adpedum tumorei.
Lib. 3. f. 5 1 / 84: & 66. o y. 1. 4.

37.il7:/.<5.48. 209: /7.10.226:

« 58.257/8 42.289:

Ad wguinum inflammationet.

L.7-c-')7f*57: ,

Ad Enttrocelat.

L. 3-f. 44/7 7:/«M- 3I7.
AdCorroboranda membra.

Lib. $.c 15/ 54: * d 48- 208: /.
8.35.285.

y4i /d^i </o^/? Vtrttbrat . f #
X./^. 4. r 42./ 129:

^<2 Erifpelatt etfacrOt

ignet .

Lib.3.c.44-fl7et 5°- 84: /• 7- 47-'

X:

2. 183:/. 7.1 <5*. 229."
Ad quartanai .
Lib.2.e. 1 f i8-.&z 291 & %. '
30; et 14.37:^ 22. 42: /4.
2. 102:/. 5. 50. 272:^ 51. 175:
/. 6. 2c. ipj: /. 7. 10. <b* 1 ••

/ ^^f.eir 16.229: /.8.28. 278:

Ad Conttnuai.
Lib. x. e. 16. /3 8: /. 3. 34.68;
<»Jj- 36. 69: fr 39. 71: <fii* 40.
73:^46.81:^48.82: «^80:
99: /. 4. 11. 108. & 21. 116:
«Jn^. 119:^26. iio:eb" 34»
J25: /.5.29.153:«*»* 38.165;
& 40. 166:2. 6. 5. i84.-d»*9.
187: «^- 12. 189: 42. 205: &
r. 5 r <*?»* 5 2./ 2 io. «b* t\ 57. «b*
58./ 214: /. 7. f. 2. 222: &
26. 234; <«y c 31. «♦>* 32.237:
«3»* 34 2'9:«!»*3 5-24o: c*i*44.

248: «*j- 46. 250: «*j* 47 25 1;
& c. 48. «*r 49. 252: & 51. .

253-' & 59. 158: /.8. 3. 263.

&3. 267-. «J;* f. 9. eb* io. 268;
<l*»4Pi9./ 274: «^23. 176: et
25'*77-'& f-27. « 28./ 278:
«5j 30. 281: et 34.284: et 36.
285. ^40.287: tt 45 291. <rt
46.292: tt 4%. 2.94: tt^i. 297:
<»»• 74. 309: <•/ 77. 310: <•»» 78.
311. <?/ 79 312: / 9.3. 3itf:
et 17. 330:/. 10. c. 15. <f< 16.

/• 340- '

Ad ftbrium ardoret.

Lib. 3. c. 40. / 73 :tt 41. 74: <?*
44.77: tt 46 80:/. 4. 28. 121:
/. 6. 58. 214: t. 7. 26. 234: <rH
40. 244.<fi*5i. 253. «53.254:
/. 8. 23. 276: et 30. 281: et
39. 287: & 45- 2.91: & 48.
294: et 5 1. 297: <?/ 58. 302.
Ad algoret , feu frtgora ,
febrium .

Lib: 2.c. 1./.28. <r/2. 29:<f/ 5
3o:et9.34:ete. 13.« 14./37.
«24.42:/. 3. 5. 48: «11. 52;
«80. 99: /. 4. 16: 113. et iq.

115: /. 5» 17. I47s ^29« 154-
/. 6. 9. 187: «42. 205. et 47.
208:/. 7.7.224:
^<2 febrium circuitut tfeu *
accejfionet .
X» 3.c. 81. /99:/. 4.3.103:/. 6. 60.
216.
Ad interpolatat febret .

r>£/*4 •* •*t*t J '// ■ • ■ <r ^ / ' — x •**

25i:/.8f.34./284:«5o.296: L.^<Hlf6^'h6- 224

/.9-35- 3 *7:

Adfcyattcam.

Ltb.$.e.3f.iiy^'5°'i97-
ADMORBOSlN SPtClE,ET

PRIMO AD FEBRES.
AdTtrtianat.

Ad ptiltltntts febrts .

L.l.c.4*rfl7>l'6' 57- *»4*:/- 7«
14.126*:

^f</ beSiicam.

L.3.tr.46 8i:/.5.3.i35:
^i tabidos.

X,4.f.32./.i23.7. 5. 50. 172: /.©•. L.3,c.26.f.6o:I.6.SQ. 21 j:

£ Tv>

I N D

tvmorvm praeter

NATVRAM.

Ad exenttmata , &

tnorbillos.

Lib. f.r. 49./ 171: /.7. 23. 232:

& 27. 235:^32. 237:;. 8. 11.

2<Sp:

^</ infiammationes .
Lib. 8.c.z6.fi77:et24.&35.f.

284: f/46. 2CJ2*/

Ad furuncuhi , et
Bubones .
Lib. 3. r. 30./. (56: /, 5. 19. 147:
1.6. 12. 1S9: (^- ip. i$>j: / 7.
4 6.2 50:^57.257/. 8.53.2^8:
^ Gangrenas .
Lib 4 c 1/102: l 8 70.307:

./W Panos .
£.5. '8 1^7:/ 8. II. (5p;

^ Btatomata , tt meli-

ceridas ■

Lib. 5.C.57./ 153*:/. 8.68 -06*:

^ difcutiendos tumores prater

naturam, et ademata ^,
£i£. 2. c. <5. / 32. c/ 14.*:^

16. 38: <*Jt- j8. 39- c> 2z. 42:
/. 2.11. 52: #-15 54: ^ ,8.
56: «? 19. 57: c/ f.50. et^uf.
66 et 41.74: fb" 66.93: c? 68.

04 & 75- 97-' '* 75- 5?8:/.4.c.
9. ** 10. f.106: et c.l6.& 17.
/ iijrcf 27.121: cr^r. 12p:
/. 5,c. 5. 139: et 14.145: e*j» 18.
147:«; 27. 153: et 34. 160:/.
6. c. 6.185; & 12. 189. #-2o.
193: & 21. 194: et 30. 199:
& 35.201: & 40. 204: & 53.
aii;/. 7. c.7.224: c/ 33. 238:
<dr 5°- 253: & c. 57. eb* 58.
3-57- & 59. 258: /. 8. c. 24. e>
25/*77: eb- 32. 282: eb- 39.
287: & 42. 289:^ 48. 294:

^68.306: /.9. c.15./ 3 17.- e^

17. 330:

.<*</ tumores ex iclu .
L. 8. c. 24./ 277.. et 44. 291: /. 9.
5:317:

V VLNERVM.
Ad Vvlnera recentia con-
glutinanda .
Lib. 3. c. 1 1./ 52: e^ c. 13. c/ 14.
/. 63: et 36.60: et 40. 73: e*J*
45. 7P: /• 4- 35- 125:/ 5- 6.
140. et 39. j<5<5: /. 7.37.241:
/. 8. 12. 271: & 68. 306: /. 9.
*9« 33 i.-
^i fiiicndum fanguinem ex
Vulneribus erumpen-
tem .

Lib.y\ifH.et4o.7s:l.6. 11.
i85s.-f* 53 211:

Adfangumis grumos .
JJb.^.c. 24/119:

AdlnueterataVulntra.
Lib-3. c. 11. /52: /4. 38. 127:
/. 5.31. 158: c/ 51. 172*7.6.

46. 208: &* 5 5- 2 117.7.20. 331:

<*T3i.237:/.8.68.3©<5

.Atf Vulnera telis venenatis

infiiBa .
Z.4.C37./127. -7. 5.7. 140:^45.

169. eb- 51. 174:
-<4</ Vvlnera carne rt-
plenda .
Lib.6.c.^7.f.2 14:-

.^ to/frfti Vv/neribus ex-

trabenda.

Lib 2.c. 16./ 38: /.9. 15. 327: <7

18.330: "

-<tf</ Carnis excrefcentias .

Lib.6. 57. 214: /. 8. 70. 3077.TO.

24. 342:

^</ Vvlnera cicatrice ob~

ducenda .

L. 5. f. 51. / 174; /.8.68.306*:

^</ Vvlnera interna .
Lib. 7. c. 48. /.252:

.<4</ Venenata Vulnera .
£/'£. 4. c. 37./ 226:.

AdTumore Vv/nerum,

L 3.C.66. f 9 yj.%. 0,4.291:

VLCEfiV M.

rf4</ Vlctra dt pafcentia , et

diuturna .

£.3. cn./ 52.-</ c. 30 <£• 31.

/ 66 ^38.7 0:4*4!. 75.. e>>- 44.
78: </ 66. 93: e^ 68. 94: e^ 79.
98; /• 4. J2. 108: ejr 16. 113:

/. 5. 34. 1 60: 1.6 5. 185: /. 7.
17. 2.2,9: c> 20 23 i:c«3 1.237:

e£ 32.238:^ 48 252: e!r ji.

253- & 52. 254:^58. 257: et
60. 258: i. 8. 11. 269.^ 42.
489: r* 46. 292. c/48. 294: &
72.398.^79. 312:/. 10. 10.
339.'
Ad inutttrata , tt infiamma-
ta Vlctra.
Lib.S.c.if fi$s:ct 35. 162:/.
6. 30. 199: tt 33. 200: tt 35.
201: tt 46.208: /. 7. 52. 254.
/.8.42.289: tt 70. 307:/. 10.
io.j 39:
■^ Admaiefica , & putrida

Vlcera.
Lib.4. c.i7.f.i27:et 42.i29:/.5.5.
i39;<*;i.i74-./.<5. 19. 193: <£-
59- 215: /.8.37. 286:<?/ 42-289.
</ <58 306:«* 70 307./.9.8 3 19*:
AdVermes intertorum
Vlcerum.
Lib.i.c.6Q.f 94: /. 4. 3 3. 1247.6.
6. 185:/. 8. 70.307:
Adfinus, tt fifiulas .
£. 3. c.51./ 84- cr 66. 93; /.4. 17.
115; /.8 50.295:

X.

AdVUtraab Erodtntibus
faiia\
£.7.^.36/240*: /. 8. 50.296:

Aafordida Vlctra.
Lib. 6. c. 19/ 193*: (»# c. 32. d>
3 3 / 200: & 3 5. 201 : /. 8 7/- .
308:
Ad leniendum dolorem
Vlcerum .
Lib.A.c. 39/128.

Ad abslergenda Vlcera .
Lib.S.c. 1 i.f :6o

A d dejiccanda Vlcera.
Ltb. 10. c. 24/ 341:

Ad Ambutia Vlcera.
Lib.se.7,if66.etc6.pyJ. 5.<9.
171:/. 7. 48.252:
LVXATIONVM, ET
FRACTVRARVM.
Ad artuum luxattones .
Lib.4.c.\Sfi \-,:l. 5.14.14S: 1.6.
20. 193:-. 8.24 27 :et 56.185;
et 44. 291:

Adofa frafia.
L.-.ft 1/28:/. 4 c.18. 113: /.5.
if 145: /. 6 20 193: / 8. 24.
277: et 34- 284. tt 94 291:
Ad e05,quiab alto cadunt .
Lib 8. c.77/310:

VENENORVM TaM MOR.
SVVM, QVAM 1CTVVM.

L 2. c. 1 3./ 3 7: e*J* « 5- 3 8: tt 2 5.

43:/ 3.40. 74: 'M 3 86: /4.37.

127;/. 5. 7. 140: ff 13. X^ tt

3 2.1 59: et 34. 160 c/ 51 17- ;

/. 6,57. 214: /7. 53. 254.- et 57.

257;/. 8.1. r 6 1 : <?U 4 1 288;e!j-

56. 300 et 5 8.30^:/. 9. 14.326;

/ 10. 17. 340:

^4</ V iperarum , et Scrperf

tium i&tts.

L.2C.~3.f 86:/.5. 1 1. 143:/.6.

32. 200: /. 7. 39. 242: cf 54.

2 ^4; / 8 c. 5 5. & 5*;/ 3°0; &

58 502: <?/:2. rc8:

Advenenatorum morfus.
L 4.C.33 /1.4: /5.11. 143:/ 7.

39.242.*' 5 3.2 5 5. c* 57. 257.-/.

8.71. 3 c 8.7.9. 2 315: et 14.3-6:

CM7 330

^</ opium, et fungos malos.
L. 2. c. i 5 /: 3 8.

>f</ »<f?«/ Scorpionum .
L&.x.c.i^.f.Sj-.et 15.38:/. 7*.

53.254:/. 8. 72. 308: /. 9. a.

315:

Adplagas venenatas .

£.•5. c. 45 / 169: c* 51. 174:

Contra Cacodeetiones, etjfa-

fdnationes .

Lib. 3.1756 /.8. 58. 302: /10.

17.340:

Co/j/a

Conta veneficia coitum i*i-

pedientia .

Fttlmine iiios iuaantia .
£,j.f.34./i<5o:/.7 48.352:
Ap.LVEM VENEREAM.

Lib.2.c.i$.flj:l 3.17 fi1' et
48.62: et 29. 65: & c. 32. &

53 .f.67: /5. 14- '45: " l8«

147: f* 36 163: dr 51: W7-'-

6. 26. 197: & '?,■: 260. # 55.

212:/ 7. 1 3.227-^ z3.2xZ-.et
■61.258: /• Z.16. 278: ff +1.

i88*:et 51. 301.« 6S. 306: /.

9. 1.314:^8. 319: <?MO. 320:
■#• 16.328: tfi^ 531: & 20-

332:

yf d Stdandos dolores e lue ve-

nerea ortos ,

Lib. 2.c. 1./ 28: /.3.62, 9<^&

Ix.g9-.L4. l.'01: et\Z: nf

& 2 7. 1 20: */ 37- *2 7: « 1 5- 6.

i^o-.et 51.174:/. <5. 5. »85: tt

44. 201: /. 8. ir. zji-.tt 13.

289:** %!■ 298:^68. 306 4$.

16.328:
Adpufiulas , et erttptiones , e lue
Vtnerca manantes .

/. 1. c. 17. ty.tt 28.62: /. 4.

30122: /.5. 20. 148: /. 6. 11.

1 89: *r f . 32. f* 3"?. / 200. ff

57. 2 14: /7.13« 227:^ 21.231:

/.8.40,287:-

AD IMPETIGINES , ET
■SCABIEM .
Lib. 2.c. 3.f. xo-.tt 16. 38: et 18. '

40:/; 3/18.56 tt 30 65:^33.

68:^41.75: 51.84: e* 58 89:

et 74 96: et 7.) 98: f t 8ij?9;

/4. 16 ny.ttzj. 120: et 30

122*. ^39. 128:^43. 129:/. 5.

5- i'p.^18. 147: f?f. 19.fr 20.

/ 148: f* 34. i^o: et 5(. 175:

'*59> 180: /.6.11.194: etxo.

iQy. tt 60. 216, tt 6z. ziy. Lj.

38 241:^40.245:^49.252:

t.8.3 263: f/ 46.292: f/ 65.

305;

^4</ licbenas .
Li.c.i.faa*: 1.5.27. 1531**31.

158: ««34. i(50:

Ad Lepram .

L.3 c.io.f66*: tt i;.6&*:et49.
83:/.+.i6.ii3:^j0iia2:/#5>

59. 180:

Ad Pruritum .
L.6.c. iS.fi 191: 1

DECORIS TOTIVS
CORPORIS.

Ad Aloperiam.
L.J.c.2\. 6$\-/7.42. 247*: /, 10.
26.344*;

N

D E X

Adpilos retardandos , aut
leuandos .
L.9. r. 19./ 331:

Ad procurandam copiam
captllornm :■ '
L.3.C.5 8/89:/ 7.61.2 5 8:
/4</ ttngtndam, et augendam
cafiariem ■
£.3*. 39/71 7.4 12.109:

./?</ maculas cutis tolkndas.
Lik. 2f. \6.f 38: /. 10. f. 16. f*
40/344:
Ad Verrucat, et callos .

£.5^.5/139:^31:15?: !

Adtolorem conciliandum , ff

vgorem iuutml-m ■
Lib.i.dii /52,: eti6.6o-.Lii6,
l63-.et41.16j: /6.13 196:
-tf</ extinguendos varos.
L. '.c.49 / 171:

Ademendandas faciei
macuhs .
Lib.2.c. 16 fi x8-.l3.68. 94: /4.
30. 122:

Ad fiurandam facicm .
Lio. c. 20. f. 341:

^*/ maciem fugandam .
£. j.f.46./8i:/.4.2'7.i2i: /.6.59.
2 15: /.7,40 244.
yii tntumtficentem fiaciem .
£.4. f. 17./ 11 3: /8 67. 305:

^4rf membra ambufia .
L- 3.C 31. /66: f*66 93: /.5. 49.
i7i:/,7.48.25i:
Contrapediculos , lendos, et
cimicis .
Lib. 2 f.i8./40.7.5 1.133, f/ 12.
144:^34. 160: /.6.13. 190: /.7.
:52.254:/.8.68.306.f*70. 30;;
Contra Pulices .
L. 5. f. 51./ 175:
^W MufcaSf tt mures ntcandos.
L.^.c 12/144.7870.307.
^</ gratiam , ftu amicitiam
eonciliandam .
Lib.3 f 77/97^.4.32. 123: /.8.10.
278: /.10.17 340:
y4</ o<//«»7 procurandu m .
£/'£. 7. f. 4 5./ 249:
Adoccidendos Leones, Canes,
et ctttera animalia ,
Z. 3.C. 10./ 5i.7.5.f.5./i39.7.8.
70.307:

/i^ occidendos ptfces .
Lib. 8. f 70./ 307:

^i vifcum faciendum .
Lib.6.c.i$.f. 191:

Adglutem piBorum .
Lib.6.c.33.f.2Zx:
Ad compingendum pigmentum .
Lib.q.c \2.et13 f 1C9:

^i tingendas lanas .
Lib. 7. f. 3<*./ 14°.

.rfi filaparanda ad multos vfus •

L-Z.c.\2.fzjo etzo ?75:

Adctitr tatem viatortbus procu- .

randam, etfaclidtum leu mdu.
Lib. 5. f . 5 1 ./ 1 7 5 : /.6. 2 3 . 195.- /7.
40.245:
Adlajfitudines ex itinere, aut
alio labort.
L.6.3 T.filoatt 54. 21 r;/ 7 17.
229 ^48. 152 ff 52. 25J./8.
3 '.281: ff 34.184:^38. 286;rt
48.194 ff 59.3c3.fZ 80. 312:
.<■!</ conualejcentes tx morbis.
L.4,.c. 27.1 20. /.*.<rf 214 /7.3.222:

f?45. 244: /9.14 326;
Saluttm aut moHem indicantia.
Ltb.^.c. 12./ 144:

Adfedandam famtm .
X,.7.f.40/243:/8.59.303.

Adfabricandosfcpiones •
£/£ 6. f. 57./ 213.

y4i corrigendum ingratum

odorem tn adibus.

Lib.5 c. %i.f. 167:

AD CORRiGENDAS QVA-

LITATES IN CORPORE

PECCANTES.
Adcorrigeudumfrigus prado.
minans ns~e*tus .
£.2 cif.2Z.et x.xo-.etj zt-.tt 12.
36.^13.37:^18.40 /3.1.45:
etl6.5y.et \J.%6:et^7.%o:et
66.93: /.4. 7. 105: ff 17. 113:
*f zi.116 et 37 126. f£j7. 127;
/.5.7. I41:f^9, 142:^ ii: 14,.
f« 14.145:^ 16 145^20.148:
^/29.153:^36. 16^:^40. i<56:
etOfZ.iji.efyj. 179: /.6. 13.
190: f J 20. ip^: f t 24. 1 96: /. 6.
40.245:^40.246:
-^ filffuras pedum tx
fngore ortas .
Lib 10. f. 26./ 344:

^4i corrigendum calorem, et
refngerandum .
L 3 c-l~ f69-.et 41 75:^46.81:
ff47. 82: f* 50. 84 /. 4.21. 116:
ffi8 121.fr 39.128:^41.229:
/.7-40. 244: /8. 26. 278:^29.
280. f? 74.309:
.4«/ bumiditates corporum
conten.perandas .
£.3. f.l 5/547.3 35.125:

Aduerfantta frigori : et calort.

£.6^.57/1147.8.59 297:

Ad omnes dokres, ct diutur-

nos morbos .

£.8^.22/275:^ 41.288:

AD PVKGANDOS HVMORES.

Ad Bilem .
Lib. 2. f. 19.fi 40: / 3. 26.60. f*
39.70: <?*44. 77: f# 47. 82. ff
50.84.-f/ 55. Zj.et 57. 88. et
60.90;

N D

X.

4a.$0' A5.S.73 3 • *t 38.165 :/.6.
11,1%9-tliiS 192,«*« 25.«/ 26.
f.\$7 *t 29.1 98- ttc.36.ets7,
202:«* 40.204:«* 63. 2I7:/7.l.
321:«* 38.241:«* 56.2567.8.48.
«94:«* 54.299:** 65. 305;
Ad Pituitam .

XJb- t.c 3. ttqf 30: tt 19. 40:/.
3.4.48** 2 6.60:«* 33.6-j-.ttz9.
70.«* 47. 82: «* 50. 84: ttc.54.
tt 5 5./ 87: «* 57. 88: tt 60. 90:
/.4.9,106.7.5.2.1 $3:«* 6.I40: «*
3.144: «*23. 151:** 38.164:«*
51.172:«*!. 182; /.6. 18. 192:
*> 24.191*:«* 26.197-.tt 20.198:
#> 35.201.«* 3 0.202;«* 40.204:
«* 65. 219.77.1.221;«* 38.241:
e* 56. 256:«* 61. 258.7.8.26.
178;«* 48.294:«*«. 65. «* 66.«*
67./ 305:«* 80. 3 12:
^ d*ram Z?*Aw .

I.3 .«.40/7 3il.Of.37. 1-2.6:1%. 55.
178: /.6.24. 196: «* 55.2127.7.
40. 246:

y?</ mtlaneottam .

Lib. $.«.40./ 7i:l.6. 32.200.7.9.

19.331:

'Adlentos, etcraffosbtxmorcstn»

ctatndos , coqutndos > «* .

tductndos .

Z*£.2. r.5./j 1:«* 7 32-«* 13. 37:
/.5.16.55:«* 18.56.«* 38. 70: «*
50. 84:«* «. 56. « 57./ 88: /. 4.
X 9.106:« 11.108:«* 37.12675.

i ff. 9. «* lo.y. 141: « 1 3, 144: «*
j 7. 147:«* 3 8. 164:** 44.1 8:«*
48. 171:«* 52. 177: «* 54. 178:
/.6. 1.182:«* 4. 184:«* 13. 190.«*
* 2.19 5.«* 23.196:«* f ^4.«* 35-

aoi:/. 7.4.223:«* 54.255.«* 55.

3 567.8.1 3.271.«* 42.28y:«*6o.

303. «*62. 304: «*67« 305: «*

68. 306:

^ purgandum fanguinem .
ZJb. 2. f . 2 5./. 43: /. 7. 40. 245: et

41.146.

Adfanguinis redundantiam .
L/*\ 7.c^o.f.253-.^

Adfifiendum fanguintm ,
Ztf. 3. f.13/ 53:«* 20. 58:/. 5.

34. i6o:/.6.n.i88.

^i coagulatum fanguinem .
L. 4. f. 14./ 3 37:

Advenas ruptas .
Ltf. 5. f. 34./, 160.

Ad fudorcm eliciendum'.
Lib. 2.«. 3./ 30. «* f.6. «* 7./ 32;

«* 11. 36:«* 16,38: /.3. 30.66:

«* 34.68:/. 4.4.103:«* 7. 105.«*

37. 1277.5.16. 146. «2O. 148:
tt 2.9.154: «*42. 167: /.6.12«
189:«* 23. 196: «* 34. 201. «*

38. 203. «41. 205:« 52.110;
"«■ c* 55. 212:«* 62.217:/. 7.7.224:

«*22.232:/.8.4i.288:«*42. 289.

Adobslrucltones tolltndas .
LAC.3f.30. ttc. 6.«>7./ 32. «*

13. 37: /.8.1 1.52: /.5. 19.148: «*

29.I53.«*33. 159.' «* 36163;/.

0.12.189:«* 19. 195«* 21. 194:

«*23. 196:«* 48.209:«* 66.2 19:

/.8 50U97.
PVRGANTIA VNlVERSlM,

SEV EVACVANTIA.
L. 3.^.67.^.9 3: /.4. 11. 108:/. 5.2.

'133:«* 4. 138: «* 5.139:«* 9-

l42:«*26.iX2.f*44, 168:«* 52.

177:«* 54. 178.-/6.1. 182: «*4»

i84:«*2i.i"94.-«*22.i95.-«*28.

198:«* 50.209:** 60.. 15:^*64.

1 187.7.4.2 2 <. 7. 8 4^»-95:**52:
298?«* 60 303.«* 63. 304.«* 67.
305. «68. 306:

ASTRINGENTIA MEDI-''
CAMENTA.

L.i.c.i7-f 39. I3.1. 4y-tt347-.&
21. 59: f> 24. 60: «> 36. 69 «*
44.77.«* 45.79: f> 48. 82:«*

49.83:« 5 1.84:«* 64.9 1 : «* 71.
95. «* 77. 97: /. 4. 5. 104: « 27.
I20:/. 5.21.150.7.7.28.130:«*
50.23 5= /8.5.264:« 36.285.-f>

39. 286:, 6c ornnia fere libri
oclaui :J.io.c.23.f342.
HVMECTANTIA.
£.3 .«.44/77:«* 47.82: /.7. 4 244:
«*48. 251: /.8.7.266:
AlfeXlPHARMACA.
1.5.f.4/i 38.«* 5.1 39: «* 38.168:
/.7.40.144.:«*«. 53.«* 54.255:
«* 55. 256: «61.258:/. 8.41.
l83:«*7l.3°8:«*8o. 312: /.9.
51 317.«* 10.320:
NOCIVA MEDICAMENTA
OBSTRVCTIONES
FACIENTIA.
£.3. «. 46./ 81:/. 5. 3. 135:

Infaniam facitntia .
X.*£. 8. f. 8./ 178.

Dolortm capttis excitantia .
L.7.C. 15,/. 228:

«B//«>» generantia .
£, 7. «.40./ 244:

Prurttum , «* exentemata
facientia ,
Lib, Z. c. 40./ 2 87:

I N

S.

INDEX

V L A N T A R V M>

ANIMALIVM> ET MINERALIVM>

Quae in decem libris Thefauri rcrum Medicarum Nouae
Hifpaniae defcribuntur,& explicantur .

Ac etiam eorum, qu<e d Ioanne T 'errentio ,Ioanne Fabro, ft) Fabio Columm
exponuntur ,f& obferuantur in eorum lucubrationibus.

Nempe Ioannis Terrentij a fol. 347. vfque ad fol.^^.Ioannis Fabri &
foJ.450. vfque ad 830. &Columna afoJ.841. vfque ad 809.

A

BIES

pag-

Abics

\U&-

K

Mexicana .

92

Mexicana I.

maxima. 92

Abies Mexicana II.

niedia.

Abies Mexicana III. minor. 92

AbiesMexicanaIIII.min1ma.92.

AbfinthiumMexicanum. 208.

Acacia, veJMizquirl. 455.

Acacia Agyptia , & Mexicana_.

cum figuris . 855.

AcacieMefopotamielcori S5y.

Acaciz Siliqua. 59«

Acacoyotl Arundo Vulpina.252

Acaltetepon , feu Monoxillus

mucronarns, quod priuatim_s

Temacuilcahuyavocant, La-

tertus noustHifpanis. 31 J.

Acameti Jmetl arundinaceum-

\

Acocotlis tertia. 31.

Acocotlis alia lcon ibidem .
Aconitum frumeto fimile I heo-

phrafti. 891.

Acueyo,feu OcixochithfeuOmi-

quihtl . 52

273.
AcapatJi . 100.

Acatzan Aycxitf. 349.

Acaxaxa. 347.

Acaxaxan , feu Pianta paluftris

lenta, qua;itatim comprimen-

tibus ccdat digitis . Potamo-

getumMexicanum. i5j.8Sj.
Acaxochitl. - -347«

Acaxoc.hitl alialcon . 454.

Aehiotl medicina tingcndo apta

74.
Acitli Mergus Americanus. 585.
Acocotlis Quauhnahunacenfis ,

& Tepoztiahehfis . 31.

Acocotlis ligufticifaeic . 32.
»lt&852u

■■

92 n\cuilotl, feu volubilis aquatica-»

' 'ioi. HTStT: '■ — 5£5

AcnitzeKuanacua, feuherba ad-

uerfaveneni. 254.

Acxoyatic herba Nunnij . 133-.&

873.
Acxoyatl. 348.

AgiesHaitinomm . 134»

Ahatede Panucho . 348. &

454- r
Ahoaton,feu Quercus parua.2 1 1

Ahuaca quauhitl , feu arbor
querciformiS)butirac"eo STSS5"
'%<f. ~ ——

Ahuapatlis , Chamedris Mexica-
na. 133.

Ahuapatli* Tilaccnfis . 91.

Ahuatepatli . 254. •

Alahuacaptli Jeptophyllum,feu

, '• luhricum , & tenuefolium me-
dicamentum . 298*

Albana vina fuauiflima. 540.

Albanum Oppidum creditunu
fuifle id quod Albalonga dice-
batur. 54$.

Albatzapotl. 89.

Algazel, & eius Icon ex Aphnca
893.

Alkekcngi Mexicanum. 295.

Aloe Americana. 883.

Ahimina. 895.

Amacoztic, feu Papyrolutea^

b/r

isu Tcpeomatl Sycomorus

faxatilis Mexicana. 81. & %9S>
Amacpatli. ?4?'_ /

Amamaxtla expurgans feu Rha-QUWA&j^

barbarum vocatum monaco-

rum. *l7' * ~*S< „t

Amara herba . 1 98, JiflJTm {

Amazauhtli . 349.

Amazquilitl. 1^'rn t 7

Ambra grifea, feuodorata. 5<*4« JiflMitlLl^yLi
Amolli 3. amara .
Amolli alia .
Amozotl .

Amphisbarna Mexicana.
Amphisb?na Europa?a
Amutzauhtli.
Ananas.
Anchoas, feu Zinzibermafcu-

lum . 159,.

Animaliaalia nouje Hifpanix lo:

Faber dodiflimus Linceus de«.

fcripfit, &illuftrauit. 894.
Anime Indicum. 47.,

Anime Gummis . 50. £%

Anonaarbor. 9 o.& 870.^,^/1 lr»*>'ML

Anonacathartica. 90.

Anonyma I.Mechuac. 350.

Anonymall. Mech: 350.

AnonymalH. 351.

AnonymalV. 351.

AnonymaV. 35U

AnonymaVI; 35I

AnonymaVII. 352.

AnonymaViH. -352.

AnonymalX. 352.

AnonymaX. 353.

Anthilion. 228.

Aatrii Puteolanumpcftiferu.783-
b Aoco-

■*

.fi

Aocoxochitl .

^jW*^

Apanxaloa.

2$ 3-

Apatli,

2§5.

Aparaqua.

AperMexicanus.

<SJ7«

Apcs ,eorum difterentias , natu-
ram Illuftrifsimus,& Excellen-
tiftimus Principes Federicus
Ca-iius Romanus Lynceorum
Inftitutor, defcripfit , & edidit

I N D E X.

Atfrexdr Potio compofita. Sju
AtePanmcenfis. 348.4:54..

Atehuapatli. 195.

Atehuapatli, feu herbanaftens
iuxta. nuos . 26^. & 885.

Atehuapatli. 354.

Atenxihuitl. 355.

Atepocapatli. 33. & S52.

Atepocapatiialialcon. 454.
Atexcaiquaoiil. 354.

formafolijin tabalis. So4.&-&Atlancane,ft:u herba aquofisjo-

895.

Apeslndici. 333.

Apatzi puntzumeti vel cuiutzeti

Apatzi puntzumeti I. & II. feu
Muftella odorata . %i6.

Aphatzefiranguaaliorum. 35.

Aphatzipuntzurneti. 225.

Apitzalpatliadftri&oria. »85.

Apitzalpatli aJia, 299,

• Apitzalpatli, J99.

Apitzalpatli tzontololotli ad
ftringens. 199,

Apitzalpatlic. 41.

Apoyomatli, fcuPhatzi feranda,
Cyp^rum Aaericanam . 33.

Apozonalli Succinum Mexica-
}M^Ai*tf num. 5^.895.

Appenfeaquofa herba. 117

Aquaacida, & Maizio, 547.

cis pru^eniens.
Atiacocnocthli.

a <?4.

77-

Atutzopiilm , ieu aquofa herba

appejfla, 117.872.

Atlinam arbor. 81.

Atlinam feu Frutex iuxtafionios

aq usve proueniens . 124.
Atiinam circmata. 285.

Atlotzopiilinxochitl. 117.

Atlotzopillinxochitlrubra. 117.
Atiychipinca , feu aqua: gutta_. .

I09.
Atoiii. 245.

Atototl Alcatraz , Onocrotalus

Mexicanus dentatus . 572.
Atototl.Onocrotalus Mexicanus

nondentatas. 573.

Atnplex odorata msxicana. 1 59.
Atzzaaztli. 355.

Atzoyatl mirabilis mexicana^*

176. & 877.
Aucilana; catharticar. 87.

4ma

Aquar gutta. 209.

Aquetzpolin , feu Crocodilus

I •"■> qt,em a,li Caimanem vocant. Aueu^ti Ahochoed, feuTimpa-

jLvWJV. 315. & 892. oumaqaeum, Abiesmexicana

Aquitzli. 354. 92, & 870.

Aracus Aromatica. $8. Auis paradifea. 317.

Arbor Achiotlab alijs ehacan- eius Icon . 318.

garica, &Pamaca, medicwa^ Auis Anonyma nouar Hifpania;

•34«!j

A

•

\

tingendoapta. 74.

Arbor Huaconex,ab Indig?ms

Balfamum vocatum Baila.. 1-

f.rall. 51,

Arbor ftelluta . ^65.

Arel Arabum, & Perfarum. 71,
ArenacandidaMex: 340.

Areoofumpomum. 84.

Arifarum angufti folium Cicbo-

rium venenatum fannitunu,^

Ariftolochia Mexicana II. longa

6z. &S55,
Arum Algyprium quodiit, &in

quodifferat aFaba jEgyptia-.

8*1.
Arundo Vvlpina. 161.

Arundo Vvlpinaalia. 352.

Afarum Michuacanicum Reechi.

?5.
Afphaltion . 335.

After Peruanus Farnefianus flos.

85i.
Atatexli Potio fimplex, 81.

32,0.
7©5.

35'-

3 5*

710.
Ams mexicana Pfittaci colore-»

709.
Auii varia.

Aiiis picta Americana ,
Aura.

Aurarcaput.
Axihuitkpapatlactli .
,Axin , feu pjnguedovetmium-»
" tjuoruridam . " 317.

Axtxcoca Huilizpatli Yanguita*

lenfis. 183. 34878.

Axixcocahuizpatli,feamedicina
■ vrinapJatea. 1 53.82 875.

Axixpatli. 3 5 5.871.882.

Axixpatli Quahuqueculefis.*33,
Axixpatli Texaxahuacenfis vo-

lubilis quinqtie latera. 112,
Axixtjacocl, feu viraa diurtetjca

x8. ?

Axochiatl, feu Fios aquar. «41. 5»;

882,
AxochiatlDecoIan . 551.

Axochutl aircra . 357.

Axochio

Axolotl

Aycach

Ayocoiii _

Ay©tettli,feupianta Cucufbit*

fenfiJis. i8x.^

Ayotic, feu proxahac herb* fi-

milisTeftudini. »84.

Ayorochtli, feu Dafippus cucur-

bitinus ab alijs Tatou, vel Ar-

madillodi<2us. 314.&S9I.
Aztaxochitl. 3J7.

B

BAhei Palma Coyolli diaa.75
Balena;dcfcriptio. 558.
Balfamifera arbori. 51.

Balfamifera III. 53.

BalfamiferalV. 53.

Balfamum prouincia?To!il. 53.
Balfami frutex,indigeni Hifpani

vocant Manpendam, ibidem .
Bambagio Indiano ,latme Gofli-

piunl^ndicum . 859.

Banaicxitl. 357.

Barbarusilos. 104.

Barcanum Indorum, 179.357.
Batata purgatiu&* 299«

Bellaria k femine . 234.

Betlc, & piperk di&rentia . 875.
Bezoarlapis. 325. & 894*

Bitonco . 93.

Bitumen littorale noua: Hifpa-

niar. 3j5.

Bituminum genera Franciicus

Jmpc-ratiislib.de foiliiibuscdi-

dir. 895.

BixaOuiedi. 74,

Brafilium Hifpanorum. 121.1
Brionia Mexicana. 278.

Butiraceusfrudus. 89.I

Buyobujropiperis longi prima_>

fpecies . 125.

Buyobuyo II. u5.|

Buyofamo Piperis longitertia

fpecies. 125,1

Acacili. 35I1

Cacalic Tlacopatli*feu i;|
dis glutinofxmedicina, Coil
uoluulus Cinnamomeus. 4
Cacaua Qualiuitl, feu arborCJ
caricacauifera. 79.8«!

CacamilxochHc .351

Cacaltzin Malinanienfium. 1«
Cacoloxochitl, fcuflosceruir

Cacachichit, feu herba amarj

198.
Cacalich Tlacopatli.

Cacalicl

CaeaJieh Coapitlanenfis Trifo-
kum rpicacum roexicanii. 284.

Cacamotic tlanoquiloni , feu Ba-
rata purgatiua. .299.

Cacamotic. 199.

Cacanaca. 184.

Cacanacxochitl. 287.

CacanelHoatl chullenfis, Ana-
gallis mexicana. 241.

Cacano&hli. 77.

Cacaocotl . 70.

Capapatli. 3 59-

Cacapipilolxochitl, {eu herbofus
acpendensHos. 120. & 872.

Cacapolton. 69.

Cacapultic. 16S.

Cacatlaolxochitl. 559-

Cacatlepatli . 153»

Cacauatl flos. 226.

Cacauifera. 79.

Cacauitzpatli , feu Medicina pa-
bulifpinofa. 19S.

Cacatzin feuparuaCacatl. 308.
Cacauaxochitl, feuflos Caea-
uatl . - 225.

Cacaxochitl VI. 15 5-

Cacaxtlacotl. 189.

Cachos planta . 85.

Cachruiaqua. 3 59-

CacicaXlI. Chilli fpecies . 137.
Cajfia radix . 873.874.

Cahuazititziqui . 360.

Calamaium I. 96.

Calamaiuro II. 96

Camatotoncapatli. 360.

Gamajleusmexicanus. 721.

Camochitlmexicanorum. 121.
Camolxochitl . 36" 1.

Camopaltic. 360.

Cannella. 35.852.

Gannella* folium ex Orientali In-
diaaduectumlcon. 864.

Cannella: folium quid differat a

Tamalapatraifolio .
Canihume.

8^4.
1^4.

43-

466.

81.

68.
258.

Caninga .

Canis mexicana.

Caocolatl potio .

Capillaceusflos.

Capillus Sacerdotis .

Capillus rubeusjiicherbaappel-

lata. 105.

Capilli fcetidi . 191.

Capolin humilis. 211.870.

Capolin, feu Cerafusdulcis In-

dica. 95.

CapreinouaHifpanix. 325.
Capficum A&uarij . 134.873.
Capfici fpecies. 135.

Capfici incommoda . 13 5.

Capfici vires . 134

Caput formica?. 254.

Caputaura:. 94.

! N D E X.

Caqualpenfis. 306,

Caquiztli . 217,

Carapuehari. 241,

Cardui frigida qusdam fpecies .

189.
Caragna , vel Tlahudilocaqua-
huitl. 455.

Caragna. 56. & 865.

Cardiaca arbor . 96.

Caryophilli lndici. 154.

Caryophillus Mexicanus . 1 56.
Caryophilli mexicani planta. 1 54
Caryophillus . -?4-& & 852.
Caryophillus I. II. III. IV. 1 54.

&155.
Caryophillusmexicanus, V.VI.
VII. 155.

Caflialignea, Cinnamomumjfeu
Cannella . 35.

Cafiia filueftris . 70.

Caflia fiftula . 87.

Carns Pardus mexican, 512.
Caudaparui Tlacuatzin. 138.
Caxtlatlapan. 250". 299.

Catzotl. 309.

Cayolizan,feuTepocan. 66.
Cayolpath, feu mufcarum medi-
cina. 199,

Cayolpatli Vaxacenfis, herba^.
mufcarum. 202.

Cayopatli Vaxacenfis elapho-
bofcummex. \6%.

Cececpatli. 362.

Cececpatlialia. 362.

Cececpatli AcatIanenfis,Glycir-
nzsamula. 141. & 882.

Celicpatli. 562.

Cempoalxochitic herba. 179.
Cempoalxochitl prima fpecics.

1 54. 876".
CenanandeQuahunahoac. 361.
CenanamTezcoquenfisII. 362.
Cenanam Tezcoquenfis feu roa-
terfpicz Maizij. 185.878.
Cenantli. 185.

Cennlinam . 185.

Cenzomecatl. 362.

Cerafus dulcislndica. 95.

Cercopitheci, quos Mexicenfes
Ocumatli vocant. 318.

Cerui nousEHiipania?. 324.

Ceruleum quomodo fiat. 109.
Ceualdilla Monardis. 307.

Ceualchichilric, feu vitis filue*
ftris,Lambrufca Indigena. 128
Chacangariqua. 74.

Chachalacametl. 36*1,

Chalcuitlatl. 267.

Chamecerafus Atlapalcenfis.230
Camedic Mexicana. 133.

Chamarleo albus caput echini
modoprofert. 8<5o.

Chapopotli Bitumen littorale_i

^nou* Hifpania:. .
Charapeti.
Charapeti.
Charapetl .
Chataluic .
Chelonifcus Auftorfs .

120.
277.
362.
70.
891.

Chian Atolliex Mayzio.
Chiantzolli, feu Planta in hu-

more inturnefcens . 2*4.

Chiantzollialia. 234.

Chiantzolrzolto . 238.

Chiauhxihuitl. 35-4,

Chicallotl , feu fpina Papauer

fpinofum . ai*

Chicehec. 297.

Chichiahaucxihuitl. 233.

Cichiantic Coadanenfis, China

adftringens. 227.

Chichiantic rubea herba. 237.
Chichicahoaztic. \*->.

Chichicallotl. 215.

Chichica,moIIe. 27S.

Chichicaquilitl. 354.

ChichicayothColocynthidis me
xican: l3a>

ChichiftlapaJezquahuitl , feu ar-
bor rubri fanguinis amara fan-
gufflua. ?w

Chichicpatli I. 39.86-4.

Chichicpatlf II. 20Cv

Chichicpatlilll. 35^'

ChichicpatlialiadeTlacotic IV.

365.
Chichicmecapatli, feu Chimica?

genrismedicina. i;S.&872.
Chichictzonpatomcde Ocopet-

layuc. 166.

Chichizquahuitl . 166.

Chichihoalxochirl. ^ge

ChichilricTepethuhxochitl.^tfS
Chichiltfcpatli. ,ggm

Chichiitfccihuapatli . 767.

Chichioahutli. 269+

Chichipatli. ^ii

Chfchipiltic . ,5,

Chichiual Memeya , feu planta^

la&e manans. 172. & 877

Chichixihuitl. jp2#

Chicometatl. ->6g.

Chillacotl. JAO_

Chillapatli. 102.'

Chilli arbor . ra

Chilli feu Piper Indicum fihquo-

fum- 134873.

Chilhlndfse OrientaJis, leuZin-

giber fcemina . 169.

Chilliatolli exMayzio. 245.
Chillocoztii IV. 'chiJJi fpecies .

136.

Chilmechatl,feuYcha.i4o.& S73

Chilpan. 202.879.

Chilpantlacolh, feu fignum fter-

coris, j4o.

b 2 Chil-

Chilpanxochitl . 140.

Chilpanxochitl , feu flos figni in-

ftarpendens mortuorum me-

dicina. 210,879.

Chilpatli . 139.87$.

Chilpatli. 367.

Chiltecpiz II. chilli fpecies • 13 5.
Chimalatl Peruina flos Solis.

288.
Chimaltozatl, feu Iapis fpecula-

ris. 336.895.

China mexicanadiffert ab orien-

tali. 212.

China Mechuacanenfis Phacos.

213.
Chipahuacaiztic. 254.

Chipequa, feu herbafirma. 203.
Chnfanthemum Peruuianum_» .

228.
Chocolatlpotri, 81.

Chucte Pannucinorum. $i»
Chucungariqua. 368.

Chucungariqua alia, 169.

Chupiri, feu Charapeti aquam_s

rubeo colore tingens Arcanu

Venerei morbi. 120.

Chupireni Micuacanenfium* 67.
Cicimatic , feUs

Planta Cimatrfiinilis . 265 .
Cicimatic alia. jds.SSj.

Cicipini , 3 59.

Cihoapatli. 359.

Cihoapatlitepoztemica. 370.
Cihoapatli Xantetelco. 370.
Cihoapatli axitzalpatli. 370.
Cimapatli. 371.

Cimatl. 255.

Ciniathumilis. 306.

Cinnamomum . 35

Citlalxihuitl. 371.

Ciuapatlt Yacapichtlenfis,coni-

za mexicana . 157.

Ciuipatli Hemionitica. 185. &

87S.
Coamacalli, feu maxilla Colubri

90.
Coacihuitzpatlijdentium medi-

cina, 188.

Coaciuizpatli, feumedicinado-

Joris. 301.888.

Coahuilxochitl. 371.

Coanenepepilli, Coturnicis.204
Coanenepilli, feu Contrayerua .

Jpi,
Coapatli , vel Tamacazquiyp3-

pan. 414.

Coapatli fiue Tlamacazquipan-..

zoS.
Coapatli quauhnacenfis. 36. &

S64.
Coapatli xararuh . 184.

Coapatli teoitztle. 29.& 852.
Coapathyancuitlanenfis. 300.

I N D E X.

Coapatli Afphodelina . 300. &

888.
Coapatlis II, 29.

Coapatlis alia . 301.

Coapatlis Detepequaquilic,coa-

ptilis III. 29«

Coatlis xochitlanenfis. 301.
Coatli humilis . 223.

Coatli II. nontingens. 119.
Coatli, feu aqueus ferpens. 1 19.
Coatomame angiuni . 295.

Coatzontecomatl . 250.

Coatzonte Coxochitl , lyncads

flos, feulyncea. 265.883.
Coaxihuitl herbaferpentis. 145.
Coaxihuitl herba colubrina_> .

257.
Coaxochitl . 1 56.

CocaPeruina. 302.841.

Coca huquixochitl. 258.

Cocatlicoztic. 156.

Cocauhcapatli. 372.

Cocciarbor . 71.

Coccum, feuNux Indicaibidem
Coccum Indicum . 78.

CoccusdeMaldiua. 72.

Cochitzapotl, feu Tzapotl fom-

niferum . 89.

CocobutPanucenfi. 257.

Cococaquihtl , feu Olus aquati-
cum. 171.877.

Cocochiatl. 123.

Cococxihohitl. 372.

Cococxihuitl Teuhcaltzincenfis.

142.873.
Cocoxochitl. 372.

Coconam. 96.

Cocoquauhitlvaxacenfis, arbor

cardiaca . p6.

CocotemecatI,feu funis volubilis

aeris. ' 141.879.

Cocomecaxihuitl. 141

Cocoxihuitl, feu herba aeris.i 58
Cocoxhiuitlexpurgatona. 142.
Cocozxochipatli, feuMedicina-»

luteifloris. 188.878.

Cocoztamatl , feu Iutefi-Tamatli

Vrinario mirabilis. 118.872.
Cocoztic. 118.

Cocoztic. 237.

Cocoyatic, feu herba Palmsfi-

milis. 144.873.

Cocoztin. 118.

Cocozotli. 118.

Cocuanexpille. 302.

Cocuapatlis. 302.

Coen, feucoentic. 252.

Coenticalia. 252.

Coentli. 190.

Coh3yelli, feu chichica Hoazton

feu herba ferratorum folio-
^rum. 143.S73.

Colcoanepilh'. 204.

Collotemeeatl . • 37$;

Coltzitzicatli . 373.

Coltotl. 23 y.

Colubriolus . 187.

Colubri maxilla. 90-

Coma quid . 860.

Comalquilitl, 306.

Confe&io. 224.

Coniza Mexicana. 157.

Coniquicumanchriqua. 373.
Comza Diofcoridis ,

Eupatorium Mefua*. 878.
Contottina planta . 123*

Contrayerua. 301,

Contrayerua florealbo pallido.

119.
Conuoluuluscinnamomcus. 41.
Conuoluuluspennatus. 868.
Conuulfionis medicina . 128.
CopalliDei. 231.

Copalli Montana , feu Tecopal-

ltquahuitl , Copallifera V.

montana . 47.

Copalliherbareferens. 103.
CopalliferaVIII. 49.

Copalliquah.utltepoztlani.455.
Copalliquahuitl Patlahoac , feu

arbor copalli latifolia copalli-

fera: ' 45.

Copalliquahuitl, feu arbor gum-

miferacopallifera. 45.

Copalli totopocenfe copallifera,

IV. 47.

Copalticjfeuarborfundensgum

mi fimilis copalli. 57.

Copalxihuitl,feu herba copalli

referens. 103.

Copalxochitl,feu arborgummo-

fa pruni formis . 82.

Copalxochitl altera pruniformis

grumofa . 82.

Copiton. 190.

Cornerina mexicana . 3 37«

Cornigeraarbor. 86.

Corymbus quid 860. in quodif-

feratab vmbella & capitulo>

ibidem .
Coruinusflos. 94,

Coyayahoal, feu Ifchiaton. 320.
Coyolli mexicanum . 71.

CoyoIIi . 75.

Coyolxochitl, feu Martagon vo-

lubili mexicanum . 267.

Coyopatli . 297.

Coyotomatl , feu Tomalcoyolli

veficariamexicana. 204.

Coyotomatl. 297.879.

Coyotzin . 282.

Coyoxochitl. 374.

Cozamaloxihuitljfeuhcrba Iris

309.
Cozcaquauhit!,Reginaaurarum

319.

Co_-

Coznotlbli . 77«

j>)|fc Cozolmecatl , feu curarum funis

chinalll. mexicana medicina

admirabilis . 213.

Cozolmecatl fru<5tifera . 213.
Cozolrnecat ftenlis . 213.

dkzquaquarmitl. 6$.

Cozticacuilotl . 107.

Cozticacuilotlxochitl . 374.
Cozticmetl. 271.

Cozticmecapatli Tilacenfis, cri-

ftaGalliMexican: 141.

Cozncpatli Acatlanenfis , Tali-

<5trum mex: 235. & 882.

Cozticpatlill. 236".

Cozrictecpatl cornerina mexi-

cana. 337.

Cozticniztipalancapatli , Yan-

quitlanenfium. 289.

Cozticxihuitl. 307.85)1.

iL- Coztomatl Solanum pallens .
-^T 303.

Coztonatl Solani fpecies. 203.
CraflaPIanra . 312.

Crepitansarbor . 88.

Crepirantis frufttis. 94.

Crocodilus noua; Hifpaniu^ii^.

892.
Cuapapalcatl Camsleo mexica
■ nus .

Cuaztalxochitl.
Cucultzin .
Cucumer mofcatus .
Cucurbita humilis .
Cucurbiti fimili planta .
Cucnrbitina arbor.
CuechiHztomatl.
Cuetlaxochitl .
Cueyauhquilit

I N D E X.

Cutiriqui, feu Marlacaca . 26"S.

DAma notiar Hifpanix'. 325.
Dafypus Curcubitinus Ar-
madillo. 2 1 4.

Datura mexicana. 113*

Datura ternis floribus . 886«
Dentes Vetula:. 128.

Diclamnum Creticum, Neapoli*
floruit,& femen protulitapud
Columnam. %6i.

Djurenta. 119.

Diuretica virga . 28.

Dominaferpentum . 328.

Dracunculns Monoceros. 816
Difentericortim medicina . 225

Cuiciultictecpatl , fmaragd. vi-

Jiormexic. III. 338.

Cnitcuitlapilli Glandularia. 248.
Ctiitlacopalli, feuftercus Copal-

li, Copallifera VI. leprofall.

48.865.
Cuitlacotl Tepecuaquilicenfis ,

Napiforme. 229.

Cuiztapollin. 226".

C'-iiztapocolIin,feu nidus Lacer-

tarum . 23 6.

Cumtempta Michuacanenfium.

99-
CuBgariqua. 249.

ECapatli, feu paruafambucus
112. &871.
Ecapatli mexican. 126".

Ecapatli aitera . 370".

Echiriome locotactos Lobelli) .
410.
72j.J^Eloquiltic herbageniculata. 210
257. Eloxchitl. 258.

177. Eloxochitl. 378.

90. Enguamba. 97.

20i.>fc-Epazotl , Atriplex odorata me-
182. xicana. 159.876".

87. Epimedij partus mirabilis . 875.
Erahueni . 159.

Etfalhoitzitzilin. 320.

Ezpatliquauhnauhnacenfis fan-
guinismedicina. 117.

Ezpatlis . 91.

Ezqahuitl fecunda . 59.

Ezquahuitl , idell fanguinis ar-
bor, 59. t>66. Neapoli fuit ibi-
dem~>.
Eztecpatli Iafpis mexicanus 337.
Eztetl, feulapis fanguinis Iafpis
mex.II. 337.

574
375-
37?

\\6.

FEbri fuga .
Fermentum ex Mayzio.244

Fsetidaarbor

Cupitn. 375

„jCupreflus fnfa . 98.

J;! Curaqua, feu Brafilium Hifpano- Ficus Indica quorundam
j.—l rum . 121.872. Filipendula IV. mex:

— Curarum funis China lll.mexi
cana, medicina admirabilis

213.

Cureci .

306".

Currungariqua.

105*

Curutzeti .

l6.%6if.

68.

76-.

281.

Filipendula Michuacanica. 14S.

FiIipendulaMich:aItera« 148.

Filipendulatrifolia. 253.

Firmaherba. 203.

FiftulaCaflia. 87.

Flosacidus. 50.

Flosamarus. ic-j.

FIos Eloti. 258.

FIos niger Tlixochitl Aractu aro

marica . 38.

FIos fanguineus Monardi. 162.
Flos figni inflar pcndens mor-

tuorum medicina. 210.

FlosSolis minor . 228.

Flos Solis Peruanus tuberofus .

878.
Flosyetl. 258.

FJosHerois. 261.

Flosauricula?. 30.

Flosaqust. 251.

Flos paflionis Cranadilla dictus,

888. eius lcon 889.
FIos Tigris . 276. 884. & inde .
Fceminacandida. 286.

Foliorum differentia fumma a

Fab. Colun na obferuata847.

alia; differentise pJures . 848.

853.856. ctim fequentibus.
Fraclurarum medicina . 291.
FufaCupreflus. pg.

57-

57-
881.

77?-
169.

888.

24S.

Galiopifera.
Galiopifera alia.
Galium Siculum noutim.
Gallus oua peperit.
Gingiber Arabum.
Gladiolus lndieus .
Glandnlaria.
Guinaxochkl , Caryophyllus .

mex: primtts. 154.

Ghitinofa alba . 283.

Granadilla, flos paflionis di&us

888. cum fequentibus Iconu .

889.
Gnachno , vel Quaucholotl. 401.
Guao. 9$-(~t f I

Goflipium.— — 3o8.*n IpcnMn.

Guayacan . 63. s&^/kaJf^

Cuayacus Haitinorum. 84. <-p

H

HAcal Ind.
Hacazcolotl Acacia;
cies.
Hacoyochitl .
Hecelematzi.
Helichryfum mex:
Helitropium n)exic:
Hemorrhoidalis m,exicana
Hepatis medicina.
Herbaacris.
Herba aduerfa venenjs .
Herba Nunnij de Chaues .
Herba nafcensiuxtanuos, 26^

Her

279.
fpe-

60.
516

302
232.
341.
306'.

?4<
158.

254.

13?.

Herbamontana. 17. 192.878.
Herba Principis . 291.

Herbacandida . 41.

Herba calida Totopocenfi, 201.

879.
Herbaparua , & contorta . 177.
Hcrba ferratorum foliorum.143.
Herba mufcarum. 202.

Herba aquofislocis proueniens.

264.

Herba lonchi folia. 41.

HerbaCardinalis Barberinicum
fequentibus. 879.

Herbageniculata. 210.

Herba Iris. . 309.

Herba Januginofa. 218

Herbavftal. 292

Herba vftalatifolia. 292.

Herba vfta II. ibidem.
Herba: non tranfeunt in alias
plantas , quamuis degenerare
aliquo modo obferuentur.850.
Herbofusflos. 120.

Hefarda . 89*-

Hezmaytl. 3 77-

Hircocaprea. 893.

Hirfuties inplantis cultuta de-
ponitur. 877.

Hiuca,feumizmaitl. 378

Hoacaltlaiot. 377«

Hoacaxochitl. 377

Hoahoahutli. 259.

Hoatzin, feu Auisedens vocem-.
nomini fimilem. 320

Hoatzinquaxuitl . 378.

^•/Hoauhquilitl, feu Olus feminis
in criftamcompofiti. 88?

I N D E X.

Hoitzitzittentli. 378.

Hoitzitxilxochitl , Origanina_s .

103.871.

HoitzmamaxalH , arbor corni-

gcra. 86".

Hoizocenfium . 250.

Hoitzxochitl fonchifolia . 39.

854.

Hoitztlacuatzin, feu Tlacuatzin

fpinofus Hyftrix noua: Hifpa-

nia: . 322.

Holquahuitl, feu arbor chilli.

55.80-5.
Hordcolum. 307.

Huacuiqua feu fomnusanimalis,
Huacuique nomine. 303.
Huapahualizpatli, feu conuulfio-
nis medicina, 128.&872.
Htiapahuizpatli. 379.

Huapahuizapatli altera . 379.
Huapaquiltic .
Huazium .
Hucimetl .

Hucipochotl Auaxacenfis, Rici-
nus Hifpanus . 60. 858.

Hucuirus faluifolia.
Huehuelicaton.

K

Kluhototonqui.feuhcrbaca*
lida Totopocenfis

ZOl.

875».

380.

380.
271.

40.
250.
287.

»54-
108.

LAcertus nouasHifp: 315*

Lacertus orbicularis noua:

Hifpania:. 327»

Laccifera, 58*

Lambrufca. 128.

LapisBezoar. 32-5

Lapis fpecularis. 336»
Lapis fanguinis lafpis mexica-

nus. 3J7«

Lapis Philippicarnm. 338.

Lapispiftus. 339-
Lapi* quo Indi enfes , 8c pugio-

nespararifolebant. 339.

Lapis Goflipij . 34°-

Lapis chriftallinus. 34°-

Laudesmayz: 243.

Laurns Michuacanenfis. 98.

Lepr_Frnedicina . 129.

Huemberegua .
Huichocataqua.
Huitz Tomatl.

Huitztomatzin, feu Tomal fpi-^Lignum Nephriticum non tin-
nofa.

Libanotis cachryfer Apulus

8S2.
Licoperficum Galer.i

157-

108.871.- gens,

mum Nephriticnm

119.
119.

-r*

Hoautli .

169

(^yf Afminum Mcxic;
Iafminiflora .

Hoaxacan,feulignumfanftum-".

62.868.
Hoaxin Acacix fpecies. 60.

Hoaxinuc , 83.

HocoetzontecomatI,caput fe nis.

287. &S88.
Hoclicpath, feu fuauis medicina

J.86,

Hoecliparlis. 58.

Hoelicpatlis. 41.

Hoilacapitxochitl . faxiuoluula.

•211.
Hoitzcolotlo . 122.

Hoitziloxitl, Anetina", fcu arbor

refinam manans . 37

Hoitziloxitl, feu arbor Balfami

Indici, feu Balfamiferal. 51,
Hoitzilziltcnexochitl . 379.

Hoitzitzil , feu Auis varia. 320
HoitzitziltotoJ, Auis pictaAme^

ricana. 705.

Hoitzirzilmet. 27?.

Hoitzitziltentli . 140.873.

Hoitzitziltet. Helitropium Me-

xicanum . 341.896.

&

61
56

229

279.

231.

Iafpis obicurior I.Mex. 337.895

896. •
Iafpis Mexican: II. & III. ibidem.
Iafpis Mexican: IV. coliiliorum-

que dolores fedans .
Ifius oculi medicina .
Igneaarbor.
Infaniae arbor.
Inteftma pifcium .
lnteftina Tucca:, Talpeuca; Indi-

ca? . 215.

Iuncus capillatus. 42.

Irari hominis medicina. 304.
Itzecunpatli. 380

Itzticapatli. 30 1,

Izontecapatli, feu vulnerum me-

dicina. 115.

Izqui Atolliex Mayzio. 246
Izrac ferpcns nouse Hifpanise ,

quadricolor . 774.

Iztac Attolli ex mayzio. 244.
Iztac coanene Pilli.volubilis dju-

retica. 119.

Iztacpatliquizafepin . 381.

Iztactlatlauqui, 381,

/^ Lignum Sanftum . 63.64.65.642
868.
Lilium Indicum.
Limoni folia volubilis .
Lyncea.

Lvncurijlapidis vires.
Liquidamberi arbor.

277.
122.
266.
536.
56.865.

ilo

Lilimachia Virginiana. 151.882.

Lonchifolia arbor . 39-

3 3 8-^|Loquiltic. 3^2.

zo^.^Lubncum, & tenui folium medi- fa
camentum • *9$'

Lupus mexicanus. 479

Lufus aquarum. 316"-

LuteumTamatl.

Linx noftra .

Lyncisflos, feuLyncea

526.
266

M

MAboyaxi chilli fpecies.137
Macatozquitl , feu fom-

nuscerm.
Macayxtli.
Macazpipilloli.
Macozticmetl,
Macpalxochitl.
Macapaixochiluahtiitl .

179.
382.
388.
271.
382

383
Ma-

Macuitxochitf, feu maon.
Macimxo<:hitl IV.
Macuilxochitlalia. *55

Mahuaquitili panacenfis ferpens

Maluarica III. faerba viua Acoita:

u4.

tMaguei. 270.

"^Magucidiuinum. 274«

Maguei montanum. 273.

Maguei montanum aliud. 274..

Maguei prtinorum . »72-

Magueiferui. 175.

Maguei Tapayaxin- 273.

$ Mayz ; aquaacida. »47.

■r Mayzij fpicz medicina. 179.

f* M^yzio fimilis. '94*

Mayzium torridam , & calidum .

Mamaztlacotl . 38?«

Manati . 325-

Maquiztetzauhatl , Amphisbe-
na Mexicana . 790.

MarabiJJas de Indias . 279.

Maripenda. » .%.

Maron Jndoriim . 71»

Marragonvolubile mcxicanum.
2^7.

MatJacaca. 2<?S.

Matlalquauhitl, Ricinus fpino-
fns Panucenfium. #5».

Matlalxiuitldexalatlaco. 385.

Matlalxochttl. 38?.

Matlalxochitl alia. 384.

^Matlalytic tetzocana Triorchi
'ci tncxicana . .

E N' D E X.

155. Mergus Americanns. 6S6.6^

15 5^Merl,feu Maguci, Aioc Amc

ricana. 270.883.

Metlcoztli, fcu M«tl luteum-?.

171.884.
MctllenifllmumXVH.
Metlluteum .

Mufcarum medicina . 199.

Mus mofcardinus . 5?«.

Muftella odorata. 2i5.

Myuiytlilmoyoyc cuitlatonpit-
zochitl. 388.

Metinigrum XIL

275.
271.
»74.
275.

273-

90.

272.884.

Mctlpi&e .

Metl vkidc VI.

Metzapotl.

Mexcalmctl.

Mexochitl, feu Omexochitl.124

872.
Mexocotl. 272.884.

Mexaxochtli . 27$.

Mexcuitlatl Talch mexic: 33*5. &

895.
Miahoapatli, fcu Medicina fpic*

Maizij. »79-

Miaxihuitl. 3^5«

Micatlachpahoaztli. 38«?.

Micatzonteco mimiaootl. 3*3..
Michaxiuitl . 3c?cf

Micaxoxo coyollin .
Mkhaxochitl.
Michaat diurpt. maf. I.
Michuac diurcr.iraf.il.
Michuac diuret. maf III

N

N

Acazcul , feu Tloatzfn-»,
abalusdi&um Datura^

Itn Matlaliztic . ..—

C~ MaterfpicarMaizij.
^"Matzatli , feu pinca
311.

Maxilla cohibri.

Maftame , feu Cerui .

Mazaxochotl .

. 300
185

234.

Mlchuac diuret. fcemina IlL?39
Michuac diuret. IV. 1^4-

Michuacanenfis laurus. 98.
Michnairh AtolliexMaizio. 245.
Michuaurliblito . 246%

Micuilpatli. 105*

Micui Tlaxcolli, feu pifcium m«

alreramexicana» 1 13.872.
Nana Aiiiericanum. 311*

Nanace. 205

Nanah_oa_ uah ui tj .
Nanahu.apat]i .

Nanahuaquauitl,feu morbi Ve»
nerei arbor. CT7.& 868.

Nanauhquiltic. 3^9«

Narcifus binisfloribus. 886".
Narcifus Indicus fcrpentarius •

889.
Nafturtium peruinum. ieTr.
Nauhveteputz , cardui fpecies.
189
2ionANauiyteputz quadri latera-. .
238^ 189.

»38. Nechil Mo!liex Maizio. 245.
Neicotlalpatli Totopecenfis vo.

3 89'. Qwa. vtdfahan

200. 879-

386.

teftina. 881.

MilchilhVII.chilli fpecres. 136.

Indic^ , M.Ilefoliuroimcxicanufn. 194.

^gpMiJtomatl. 295.

90. Miltotrtama. 195-

324. Mtmiycahuatzin. 3S7.

384. Mimofa herba PhiJippicarurrL,.

89. Acofta;. - 123.

fca. Mintzintzia. 130.

-mitoria . 221

Neixpopoalloni . 108.

Ncnexton. 39°«

Nepeta n exicana. 224.

Nequametl metl fpecies, 273.

£534.
Nequametl metl V. Anguftifo-

lia. 273.

Nequa tolliex maizio . 244.
Ncrmm 8<5S. -noilro ccelo fuc-

cum lureum Apocyno fimj-

■Jem, non candidum inramis,
tantum

fed in radice tantum candi-*
dum» 868.

Nctlaxochitl. 290.

NetzahuaJxochitl . 251.

Nexboade quanquecallaferpes
biculormex: 77 J.

Nexoahutli. 269.

"144. 87 ^ jeJa^jgi^ichuacancnTis ^Acaj^^metcinereura . 173.

Medicia* adrairabiiis . 213; ^nrwuTrlilpaniK . cfo7865.^Nexpayan. 390.

Medicinatemperata. 120, Mtzquixochicopatlicapillifera.,. Nextalpe . 178;

Mcdicinalncifefadis. -130. 50. Nextlacotl.j Yacapichtlenfis Li-

Medicina Difentericorum. 293, Mohuitl. . . 3^7«

Medicina vrinslurea. i^.afc-Molle lentifcus Peruana. s^-ftfs.

'Moloncapatli. 387.

Morbi venerei arbor . 6f.

Mofchu-m . 554.

1 Motinenfis herba expurgans .

\ 3-04*
MoyotH(ayacatli . 388.

MecacacauatL

Mecapatli , & Honduras .

Zarzapanlla. 288. 8.88.% Mjzquitl , fcti filiqua_ Acacjg

M-ecapatb' paratla . 288 ""59. il

MecapatliMecatlanenfis". ao^.^ftcMizquitl, vcl Acacia>__ 455
«MScaxochitl .

Medicina focmmarum. 185, 187

Medicina luteifloris

Medicinadoloris .

Medicina tingendo apta

Mel Indicum .

MeJocarduus Echinatus .

Memea.

Memeya de Tepoztlan

188

301;

74-

333

410.

218.
384.
385.

rnoniphylla.
Nexxihuitl. •
Neycotlapatli .
Ncycotapatlialtera.
N.dusLacertarurn .
Nitrum mexicanum

230.887.

59 0

391.

391*

» 13*.

343-897«

Memeya Tepoztlanalia. jff.j

Mungo , feu pha&oltts

Orthocatihs. 887.

Icon lbidenr,

Nocheznopalli, feuNopaino-
cheztli,ideft coccum Ind curft
in tunis quibufdam nafcens .
f8.

No-

> r

(V

Nochoztie. 39*«

No&li,feugenusTunarum. 76.
No&urnus flos. 6%.

Nonodito. 3 $l.

/v ^-Nopalnocheztli. 75.

« QlQM»* Nopalxoclicuezalticquizi. 392,

I N D E X.

Ouis Peruana . 660.

Oxygeranium mex: 293.

Oxygeraniummcx.il. 193.

S

Abulifpinofamedicina. 198.

891.

Pacifica herba.

Nouaculae enies , cultn exlapide

339-
Mubilofa herba . 16*0.

Nucis Indica» , & cocci votati ar-

bor . 70.

Nucis Indicae liquor la&eus,& Palancapatli. 108.200.2tf5.395

eius vires. 73. Palla arbor quorundam. 76>

1^3.870'.
Pipens folij, & Betle diftetentia .'

S76.
Piperis Iongi I. fpecies . 125
Piperis longi II. fpecies ltf.87»..

fpecieslll.ibidem.
Piperis longi IV. fpecies .
Piperis longi V. fpecics »
Pioilolxochitl. „ t

Pacxantin,feu plantafubfidens ^pipitzahuac ./u:lU»»n*-5.

222.

Nucis Indicas aliud oleum. 73*
Numularia Indica . 214

Nunnij herba. 133.

Nux Indica frudifera . 71.& 72,

OAtzontic . 393.

Oceloxochitl hcrba Ixtifi-
cans, 236%

Ochra moxicana . 341 •

Ocixochitl. 33.

Ocoloxochitl, feu flos Tigris Ti-j^Papaya

Palma montana . 76,

PalmaBahei ^s.coyollidi&aStfp

columnia di&a ibidem.
Palma nucifera Strabonis. 71.
Palmapumilionis. 71.

Panacea Americana Terrentij ,

eft Nicotiana. 176.

Panisex Mayzio. 440*.

Panisex feminefloris Solis- 228.
Pantera .
Panxochlit .
Papauer fpinofum .

127.
127

120.
«33»
«75-
1S9.

»57.

244.
312,

499-
140.

215.
99-

i,

gridis dicenda . 27c».884j*Papaya Orientalis fiue Pepo ar

a Ocopetlal.
^rlno iMmll ul-Ocopiaztli fcorpij fpina .

9o*kmxJ*&' Ocopipin.
£ <_y Ocoquiltic.

^cljjO*** Ocoxochitly laualape.

£ Ocuilpath .

Ocuilpatlialtera.
Ocymini folia .
Okatzan Pahuatlanica

mexicana .
Olcacatzanalia.
Oleum Engnan bar.
Oliliuhqui , feu planta orbicula
rium foliorum . 145.873.
Ololtic . 184.

Olompatli . 595.

OFoxihuitl. 395,

Olus aquaticum . 171.

Olus ieminis in criftam compo-
fiti . 269.

Omoxochitl. 124.

39?

222.

190.
393«
394-
394-
304.

122.

china_.

212.

213.

91-

borefcens . 870
Papyrus lutea. ■ ■ 81.

Paradifea herba . 118.

Paruacacatl. 308.

Pateralouis. 228.

Pati,fcuMetlleniffimum. ; 275.

884.

Patlahoacxihuitl. 306.

Paxauac, vd Poxauac. 397.

Peco . 190-

Pelonchicilli . 161

Pelon Ichiatl Oquitl, ouis Per-

Pita.

Pitzahoac cacazparli .

Pittauacciuapatli.

piacentzexMaizio.

Planta crafla .

Planta in humore intumefcens .

234-
Plantala&emanans. 171."

planta maxima . 228.

Planta orbicularium foliorurru.

145. .

Planta quam cocam Perumam-*

vocant . 302.

Plantarum diuifio ,fiue varietas .
»rrStfi.
Plantz variant magnitudine ra«

tione loci, & culturar . 86"i.
Pluma fetida, Smaragdus vilior

mex: IV. 339»

Pocayo. 398

Pollin. 327»

Pompoqua. 82,

Pomum arenofum II. maius. 85.
Popoyauhquil tl. 397.

Potio mih hoahuitli. »69.

Potiones mexicanorum . 81.
Potiones«exicanorumaliud ge.

nus. 81.

Poxauac,velPaxauac. 397

%

uana. 6cTo.*j|rpozahualizpatli. 39&

Pclon Mexixquilitl , feu Naftur- poztecpatli ^Huaxacenfis gem-

tiumPeruanum. \6\. 875. mata . J4^

Pennas aurium referens . 397. Poztecpatli mccatlamica , feu
Perpena . 396". fracturarum medicina . 291.

Petum Brafilianorum . 228. Poztecpatlis . a77

Phacani. . j 39*. <*PoztecpatIisaltera. %9\»

Phaco. 213.879. PrOxahac, herbafimilisTeftudi-

Phatztfirauda cyperus. 33.* ni. '84.

Omimeztlijfeuosfcemoris. »7<^fcPheuuame , Ariftolochia mext- » Puniformis gumrnofa arbor. 8z.
^ Omiquilitl. 53.' canall.longa. 162^76. pfeudo mihfla nouac Hifp. 334«

^/f^i^C/i^.Omizochitl, fcu flos offeus. 277

Onocrotalus mexicanus denta-
tus . 6-72.

Onocrotalus mexicanus , non_.

d.ntatus
Opuntia quorundam.
Oqutchitlfcocaxochitl

phillus mexicanus II.
Orbiculiex Mayzio.
Origanina .
Os fcemoris.
Othonam Iouis flos .
Otomketumquiyeti .

673,

76.

caryo-

155.
447.
103.

27(5.

154-
«77-

Piaztlacotl . 399.

Picus Amencanus. 697.

Pinahuihuitztli, feu herba vete-

cunda. 123.

Pinea Indica. 311.

Pinei cathartici. 870.

Pinguendo vermium quorttn.

dam, • 317.

PiperlndicumHifpanorum. 134.
Piperlndicumfiliquofum . 134.
Piperfiliquofummexic: 130"
Piper Tauafci. 30.

Piper rotundum cum Icone folij

27.
146".

Ptarmica.
Pulegium humile .
Pulegium Hifpanorum in mexi-

co. J9°"»

Pultes e Maizio Attollt . 244.

Pumaqua.. 74-

Pufquam Michuacanica radix

I purgans. '^4

Pycielt Nicotian* Jpccies.Taba-
:cus. 173«877-

Qua=

QVamelt .
Qiiahuicxihuith
Qitfhuicxihuitl.
Q&ahunachaztli -
Quahutepopariis .
Quahutlalamat

297.

,t

70.

Quahutlepatli Ocymifolio .■ 122,
Qtrahuyetl Nicotianx fpecies II].,

»73\

Quahuyzquitzli . • 404.

Qualancapatli, fetiirati hominis

medicina . 364 891.

Quamecatl. 290.

QuametlVUl. montanum. 273.
Qfcam a.«at! , feu fpica arboris ,

258 885.
Qtian ochirl , feu arbor frticlus

crepitantis III.. Maizio fimihs.

94.8^8.
Quapopol . 4I8.

Quapopolton . 218.

Quapopolrzin . 38.

Quapopoltzin . 218.

Quaquahuton. »250.

Quaquahutzontic,feu fru&us fe-

dus. 250. S82.

Quauchhochpahuatztli. 403.
Quauchillli I. Chilli fpecies. 155.
Quaucholotl , feu Guacimum_. '«

401.
Quautziftli . 402.

Quauhayohuatli, Auellanx Ca-

tartica» . 67.

Quauhayohuatli II. feu Caflla_.

fiftuia . S7..870.

Quuhayohnatlilll. feu feracn_.

arbons cacurbitinx nuciei Pi

nus forma purgans. 87,

Q^auhcacauatl. 80.

Qtiauhchian . 309.

Qjauhchichicpatli . 400.

Quahchilpacuitlaton , Pizixo-

chjtl. 402-.

Quauhcoyolli . 401.

Quauhcuerzplacuitlapilli . 402,
Quauhecapatli. 10.0.

Qtiauheloxochitl. 203.

Quauheztli. 127.

Q_auhmecatl Zarzaparilkll.&

III. 289.888.

Quauhmecapatli altera Zarz;_, ,

IV.. 290.

Quauhnex Atolli ex Maizio.245.
QuauhpatlathlicacauiferaV. 80.
Quauhtecopalli pitzahuac copal-

iifera,Iepriphyllaalia. 40.

Quauhtezhoatl .. 405.

Quauhtechalotl ThlilricSfiurus

Mexicanus . 582.

Quauhtlacpauaztli. 405.

Quauhtlatzin . 87,

i isr: e> E X.

Quauhtlatlatzin, feu afbOr «re-

pitans . $8/870".

QKtuhtlayetfochitl. 404.

Quj'uhrlepatli..ieuarbor igneaJ".

6-j. 858.
" Alia Ocymifohia. 122.

Quatfhttep-tiis . U. votobihs li-

monifolia. 122

Qjanbxloti , fea arbor cucirme-

ris mofcati . 90.

CHiauhxiIotlaiia fpecies. 90.40(5".
QiUuhxocotlcolIulenfi oxymal-

tta. 216*.

Qiiauhyetl. 17^.405.

Qu3iihytzapi!li. 404,

Qtiauhyyac , fcu Arbor fecida_, .

62, >

Qruihtla Coyiratl Quapizotl ,

Aper Mexicanus .'' 537.

Qtvauhrzapotl feu An©na , 90.
Qiiaxoxphuqui.
Qtierambeni.
Q^ierciformis arbor ..
Qoercus parua.
Quetzali<5Mi,MetlXVIIL
- "884.

Quetzalhoitzitzilin. 321.

QAetralxoquyac, feu phima fx-

tidafmaragd. vilior Mex: 339.
Qtietzalyzoc . 405.

Qoexquic. z6i.

Qmlamolli , feu herba Amolli*.

277. 1 1
Qiiiipozolli.
Quimehpatli.

r. r

406".
241.
80.
21 1.
275.

thh/atiiio-?.

-Sifchari III. refpnfhir ; ' ni.
Saccharum IV. Pariellx . xifi
Saccharum I. lealdo, vel mafui-

lumditSuni . 1 1 1.

Saccharum Refinando dlc1um_»

inftrumentun, Sacthatificurxo

ibidem .
Sacfac Palma.
Sal.

Sal amarum .
Salium gener3,
Saiuifolia. ■ -

Sambucus Mexicana.
Sanguifltia .
Sangtunis arbor .
Sangtimismedicina .
SapOYtm. in pfannsrepertorum-.
- dirrerenti.T inueft.ganrur. 13.
Saflafras arbor , fica qtnbtiflam

vocata, 61.868.

Saxu vermes . i65.

ScammoniutnMex: 255.

Scarabeus Mexicanus Vnicornis

832,
ScarabetisMex: bicornis . 8?2,
SciurusMexicantis . £82.

Scopcmontana? medicata?. 76".
Scorzonjra Michuacanenfis.254
Seminum dirferentiajaColumiia,

obferuata cum fequentibus .

-8580
Scrpens Aqtieus . u;.

Serpens bicolornoua: Hifpania;,,

775-
Serpens quadncolor nouse Hh-

■fpaniT . 744.

Signum ftcrcoris

140.

RAdjcum drrferentiarrphtres,
curn fequentibus. ■•.'.• 850
Radix Csefia 874. & inde
Rapuntij GentisherbaCardina-

hs cumfequentibus . 880.
Regina Aurartim 319.

Refina Abietina Mex: 9}.

Refinam arbor manans . 37".
Rhiabarbarum Monachorum_ .

217. . •

Ricinus Indicus . tS58.

Riuorum mcdicina. 19J.

Rofmarinum Mexic: : 252.

Rofmarinum verum Diofcoridis
. fxcundunt . 23*

Rottrum Paiferis X. Chilli fpe-

cies. 157.

Roftrum Stroboli IX. Chjiii fpe^

eies. ^37-

- . ■

Siliquaftrum Antiquorum. 13^.
Smaragdus Mex:vi!iorI.II.5i II*.

Smaragdus vilior IV; fxtidt:s_.

399.
Smiiax afperal.communis, 228.

Solanum Mexicanum
Solanum pallens .
Solani Mex. alia; fpecies.
Solan: Mex.aare: frii&us.
Solan: Mex: ftu-feis viridis
Solan: Mex; rubeifruftus .

29J.
2 0j.
291.
2«? f.

295.

2 9 J.

AbiaPhilippicarnm . ii5.
Sacchancoficiedimodus 110

— •■ — •*-- — • -^ ?'

Soian: Mex; venereifruftits.205.

Somnrfera arbor. 89".

Soninns certii- ijp.

Spicaarboris . 258-0

Spicx Mayzij montani. • 22?

SpinaScorpij . 222.

Stellis-.noux Hifpania . 744^

Stelluta Arbor in honore Fran-
cifci Stelluti Lynceificdeno-
minara . %6f,

Stora ftinis pabuli terreftris. 224,

Srramonij varietas. 885'.

Sericnodendron VIII. Chilli fpe-
cies L 137,

c Sua-

Suauis mediefna, tgg,

Subfiderisplanta. ' 2ja.

Sutcinum mexicanum. j^tf.Spy,
$ucci plantarum dirrerenti* a

Columna obfcruats , 8jo
Sudes glutinofa, 4i.

Sus Albanain marmore, 6y6.
Sycomorus faxatijis 1. mexicana

8,1.
Sycomorus faxatilis Mcxicana^.

". 82.

Syrmgalutea, Jic.

I N D E X

Ji medicina. 205.S70

Temamacame, 3 2 5.893.

Temecatl expurgans . 305.

TemecatJ Yaudepearnfis Bryo,

nis . 20 a.

Temeicaxihuitl. 410.

Temolin Scarabeus Mex.vnicor^

»is. 832.

TemoJin Icheatzin Scarabeus

Tejccafxiuitl '. *■ 4^;

Texhuatl . 4x3.

Texichic dcocoinico, vel Tzichi-

TAbaci Haitinorum quosMe
xicanivocant PycieJt 212.
Tabaci, caufa faculutis narco.
tic*, I?4.

TabacusHaitinorum, 173.

Tacuache , feu radix Michuacai
nica,

Tamarindus .

Mex: bicornis.
Te n amaz n a uap oloa ,
Tenamazton . .
Tenextlacotl .
Tenocohoitzilin .
Tentzonxochitl ,
Tc.pquilin,

8*2.

120.

Z2£.
322.
J2I,
I04.
Ktf.877.

4*4-
4'3-

20«.
258.

3 57«
413.

Tepan, feu crafla planta . 312.
Tepemexcalli , feu Maguci mon-

tanumajiud, 279.884.

TepetlaxiuhitJ, feu herba moa-

tana . I03.

Tepetlachichixxiuhitl , 192.

16-4.876. TepeyautJi , feu Yautli montana

83.869. 157.

TarTaStCrm. J118' TepeyzquixochitJ, feu Tzquixo,

Tapacpath, feu hepatis medicma chitJ montana . 97. 870.

•r341' ■ „ Tepeyzquixochitl . 41 r.

TapayaxmLacertujorbicularisH^Tcpezentli, feu fpic* Mayzij

noua-H,fp. Jaf Montani. V ^\

tSS??; ' *7* Tepitz»cxihuitJ,fcuhcrbafirma

Jarepeni. ^0?t a?8#

TatacanaItic,Cham«baIanum_, Tepocan. gg.

Ta«miCk • j- 2*7* TeP°2^nenfij Acocotlis. 31!

?«i * a •'' >,,; Tequaniytzoncal. 4,\.

busdlfffrar1' & ^ ''" ^" F**"W** J„.

8pi.a:Tia^ql»cJ^H5trum mexica
94. v~ num. - 523

Tauhquechulxochitl .

Taurus Mexicanus . 587.

Tealte comaxochitl, fcu Tlate-

comaxhuitl.
Tecacapan .

Tecamaaia&latzin,
Tecamilin.
TecauhquihtJ .
Tececequi.
Techichis

'bgfwy

\i'iehat

^ljfX Tcch1chicot.,ileIIionou,Hif;a: Terc^ocoyollin .

^rS^r^-u^ w 744- Te.ziuaclis '

Uvtfhdi Tecocahuitl OcraMexicana^IT.
Tecomahaca . 7-

Tecomaxochitl. 408.409.

Teco-npatli prima IoogifoJia 193'
Teconpatli fecunda Jongifolia^- .

TeconqniJitl. Jlrf

Tecopalliquahuitlpitzahuae, icu'

tenuj folium, capillifera k^tu

maleptiphylla, 4g

Tecocahuitl Ochra Mcxicana_'.

34»<Ss)tf.
Tecpatli. %9lt

Tehoaxin , 4O0.

343«

erebmtus anguftifol. Columna:
855.

407. Teriopeti, velTzipalitzi. 4ia.
133. Terraacida. 342.
238, Terraalba. j4,.

408. TernafcetidaMyfi. j41.
237. TcfochilJi VJ. ChiJIi fpecics. 136.
4o8.#Tetjatia, feu vrens Arbor. 98.

39. Tctlaciah • ,5,

105.

78.
TetzmitJ Tonallaeofedo miftica».

17:.
Tetzquixochitl , feu Yzquixo-

chitlfaxea. ;lo,

Tetihquilitlic, feuherba Pnnci-

Pis- 291.

Teuhtlacot zauhqui, feu domi*

• naferpentum. 328.

TeuxochitJ, feu flos Herois. 261.

883.

TeuhxochitJ ajia . 2tfi.

TexatJezapotJ. 90.

Texaxapotiafeu Ptarmica Indi-

19.8*2

chic.
Texioquahoitl .
TexixihmtJi.
Texochiti fcu flos Yctl •
Texoxolm.
Tezcapatli,
Tezompotonic, feucapilJifcetidi

191.
Thalidrum Mex: . 2,35.

Thamarindus- 82.

Tharalhan Barbarorum. 891.
Theoir.etl. 37.. gg^

TheotJaquiJin. 279.

Thicatlalli, feu Terra alba. 341]
895.

Thlacamilxochitl quahquicalle^

353.
TheuhcopaJJi, feucopalli Dei .

231-
Thuixochitl , feu fl0s pennas

Auium referens . 97.

.Ticaxochitl . J.

Tigrip»Mexicana . ^9%.

Tiguar Indorum. j^g.

Tingendi medicina. 74'

TJaaca camecaxochitl.feu flo^
, funis pabuli terreftriy. 224.
Tlalcacauatl . 8Q.

Tlacamazatcazquiypapau. 4i4.

Tlacametl. 274.884.

Tlacametl metJ. 1,74.

Tlaccecec, vel Tlaliztic. 414.

Tlachichinoapadahoac, feu her-
ba vftalatifoha. «92.888.

TlachinoJxochitJ .
Tlachpahuaztic .
Tlacimatl.
Tlacocalacan.
Tlacocauhztli .

Tlacochichic peapetlayucci fe«
faluifolia . 305.

Tlaeochichit. 19 1,

Tlacochilton , 415,

Tlacocotl. 153,

TlacoIcoatJi , feu coatli humile-»

223,

TJacomtic. 417.

TJacoozelotJ Tlalocelotl Catus

PardusMex:. 512,

TJacopatlis hoaoxtepecenfium .

2|l.

Tlacopatlis Malinalcenfis Arifto-
Jochia MexicanaHI. 193.
Tlacotequilizpatli , feu medicina

4^5.

300".

41 J.

TSix«incapatU,fca ic^us ocu- Tcxcalamatl, Papyrus faxor fi Z

incifarfudis.
Tlacotequizpatli.
Tlacotic .
Tlacotl .
Tlacoxihuitl.
Tlacoxihttitl»

130.
4i6"v
417.
4X5.
158.

Tia-

TJaeoxhiuirl. 410"-

Tlacoxiloxochicl flos barbatus.

104.871.
Tlacoxochitl, quamalij Tzon-

tlatlauhqui , feu capillos ru-

I N T> E X.

TlalhuapatJi . 421

Tlaliztapatzin, 412.

Tializtaquilitl. 422.

Tlaliztie, vel Tlacecet . 414.

Tlallaala. 419.

bcos vocant.

T&coxochitl Iafmini flos. 231.

Tlacoxochitlalis. 418.

Tlacozazalic . 41.

Tlacozazalic . 418.

Tlacuitlaxcolli , feu vilcera Ter-
're. 305.

Tlacuyloltecpatl , feu lapis pi-
&u$. H9-

Tlaelpatli Tonallae ,feu medici-
naDyfentericorum . 225.

Tlaelpadi alia . 19 j.

Tlaelpatli. 254.285.879.

Tlaelpatli Acatlanenfis Alfinae
folia II. 209.

Tlahueli loca quahuitl ideft ar-
bor infani* Caragna nuncu-
pata. Sc».

TlahueJilocaquahuitl, vel cara-
gna. 455«

Tlalacxoyatl. *419"

Tlalahoacatl . '420

Tlalamatl arbor vomitoria". 70.

Tlalamatl, morbi?enerei fedans
dolores,-. herbaloannuln-
fantis ab alijs Tlalcimat, feu
Ci'-r.atl nuncupata. 305.

Tlalamatl alix. 129.420.8tf9

Tlantlacacuitlapilli Mexicen-
ilum . 164.

Tlalpaltic, feuCocoztic, feuTla-
lauhqui chioyantic , feu chi-
chiantic nibea . 337.

Tlalatochictl, fcu humile puie-
gium. 145.

Tlalauhquichioyantic. 237.

Tlalcacahuatl Chimalhuacan.,,
ichalccnfis filipendula IV.Me-
xicana . 281.887.

i05.87i.^TJalJantlacuacuitIapillifeucauda

parui TJacuatzin Michuacani

ca diuretica.238.882.883. 887.
Tlallantlacuacuitlapilli alia trifo-

lium Tetraphillon . 281.

Tlallayotli feu humilis Cucurbi-

ta. 201.

Tlallyyetl. 423.

Tlalrratzalin Hoexotzincenlis ,

Amygdaloides ferrata . 294.
Tlaloaxin. 111.

Tlalocelloxochitl . 421

Tlaloto . 425.

Tlalpalno&li . 77.

Tlalpatla&li. 423.

Tlalquequctzal Penna tenz.194
Tlaltinopatli . 277.

Tlaltzilocayotli , feu Tzilocayor

tli humile Siliquaftrum Mex:

2o5.
Tlaixiloxochitl . 104,

Tlalxocotl, feu terra acida, &

Alumen Mex: 542. 89«?.

Tlalyac , feu terra fcctida Myfi

Mex: 342.896.

Tlalixtomium , feu Yztomium_s

humile. 219.

Tlalzitzicaztli , vel Tlalzitzaztli,

424.
Tlamacazcatacotl. 104.

Tlamacazquipa.fiuecoapatli. 28.
TIamacazquiypapan,vel coapat

li.

Tlamacazquiypapan
Tlanatoahuizpatli .
Tlanca cahoatli .
Tlancapaz .
Tlancuipatli.
Tlanexillum1.

Tlaquauhtilizpatli , feu venerea

medicina. 225,

Tlaquilin mirabilis Pcruana.. .

229.885.
Tlarecomaxouitl , vel Tealteco-

maxochitl. 407.

Tlaticaparientium . 254-

Tlatlacizpatli , vel Tzaltlacizpa-

tli . 435.

Tlarlacizpatli , fluxionum medi-

cina. 207.

Tlatlocoric . 426.

Tlatlacotictepoztlanen. fcabio-

fa fruticofa Mexicana.106.171
Tlatlauhcapatli, 254.877.888.
Tlatlauhqui. 427.

TiatlauhquiOcelotl, feu Tigris

Mexic: 498.

Tlatlatihquipatli . 42S.

Tlatlalamaric . 425»

Tlatlancuaye, Piperislongi plan

•ta . 125.872.

Tlanquaye. _io.

Tlatlapaftzin . 427.

Tlataquaye. 428.

Tlatlauhcapatli, Alfini folia. i55.
Tlatlauhcapatli , Oxigeraniuir__.

Mexic; 295.

Tlatlauhcapatli alia. 428.

Tlatlayotic, feu numularia Indi-

ca . 214.

Tlatoeno&li . 75.

Tlatonil AtolJi ex Mayzio. 246
Tlatzoan , Cupreftusfufa . 98.
Tlavoyomoftli. 425.

Tlelatl Chinolxochitl. 429.
Tlepatlis, 102.871.

Tlalcauauatl,feu yztacixpatji fili- TlanoquiloniHuaxacenfis. 178

pendula tnfolia. 253.

Tlalcamalin. 420.

Tlalcapollin . 2 11. 881.

Tlalcapolin , feu Chamscerafus

Atlapulcenfis . 230,

Tlachichinoa patlahoac , hcrba_

vftalll. 292.888.

Tlalchili II. chilli III. fpecies.i 36
Tlalchinolxochitl, Venerea me-

dicina. 238.

Tlalchipillin Hocxotzincenfis.

»55.883.
Tlalchipillinalia. 255.

Tlalcocoltzin, feu parua herba ,

&contorta. 177.

Tlalcuitlapilli , 421.

Tlalezpatli. 119.

Tlalhoaxin. 425.

877
Tlanoquilonipatli. io5

Tlanoquilonipatli Yancuitlane-

fis lenifolia. 209

Tlanoquizpatli. 178,

Tlanpanxihuitl . 420

Tlaolli, feu Maizium . 242

Tlapalcocatli. 1 J J.

Tlapalcocatiicoaxochitl. 155.

4i4,**Tlepatli detepeqtiacuilco . 429.
258.^Tliatepecemitztlit . 429.

424. Tiicoxochitl de guaftepec ote-.
424. quaxochitl . 430.

407. Tlylayotic,Iafpismex. IV. Coli,
425 Ihorumque dolores fedans.
342. 338.895.

Tliltollin. 430,

TIilzapotI.--~^ 430.

Thpoton. 143.

Tlilxochitl . 145.

Tocacaxiuhitl. 431

_*

■ rvfXC-Awtt'

^cSsnmL

91
269

0

Tlapalezpatli , feu fluentis fan

guinis medicina,
Tlapalhoauhtli .
Tlapaltecacayad .
Tlapaltehuilatl .
Tlapaltic catalaxochitl .
Tlapanquipatli .
Tlapatl Stramonium .
Tlaquatzin ,

Tocancuitlaxcolli , feu Inteftina
TucieTaIp_ue Indica?. 115,
Tocopotle . 4ji.

Tochtomahuactlacopillis . 42.
Tocizquiuh , feu Mayzium tor-

*"

ridum.&calidum.
Toconaxochitl .
Tocpatli.
i54^Toloatzin.
339. Toltecayztli .
Toma .
Tomahuadlacopatli,

chia mcx:
Tomal fpinoia ,

c _

94.

257.
278.
330.

115.872.

431.

52.858.

319<

208.

Ariftolo-

42.

108.

To-

I N D E X.

fom atl arenofa ',

*91>

ftrum . 3°^.

fotn atl, feu planta acinofa , vel

T2impalihuizpatlis , fternura-

Solanum .

*9*.

mentum mouens , 29.

Tomatl coyoti vcficaria Mexica-

Tzinacanatlapatli . 434.

na.

«04.

Tzinacancuitlaquahuitl. feu ar-

Tomoxihuitl.

21$.

bor ferens gummi fimile fter»

Tonacaxochitl .

151.

con Vefpernhonum laccifera ,

Tonal Axochiatl.

251.

58. 86-6".

Tonalxihoitl,

4*2.

Triorchis Mexic; »53.

TonalxihuitJ,

251

Tzinoma . 434.

Tonalxochitl Ocoituceti:

Solis

Tzinquahuyo V. Chilli ipecies.

Nuncius.

25.

136.

Totecyxochiuh .

4J2.

Tzintzequam . <5o.

Totocapollin.

432.

Tzioalitziti, vel Terepeti. 41*.

Totocuirlaxil .

4?3-

Tzipefi. 36.

TotolicxirJ .

^jotf".

Tziphatfiti. 3*.

Totolinyzochitl .

J58.

Tzipipatli. 43 J.

Totoncapatli, Syringa Jutea, 115
Totonuxihoitl. m.

Totocopecenfis herba calida_>.

201.
Totoyixitl, PesPaflerinus. %%6.

883.
ToxcuitJapilxochitl. 140.888.
Toyolchipahuac. 236.

Tozcacozhoitzilin; 3x1

Tozcujtlapilxochitl , Jithofper-

non Ar undinaceun aliud.282
Tragoriganum Qu,auhnacenfe ,

106*. v

Tffolium fpicatumMexicanum,

284.

^ Trjfolium fpicatum aliud . 35.

.t^ Tnpolium Auftrumdiligit. 860

■£vu> 0 cltfMt- Tntic um Michuacen ; 247.

250
76,

\

TruncusSettus.

Tunarumgenus.

TunaHaitinorum,

Turbith. 170,'

Turbith Alexandrinum albunu,

&nigrum'' j8o,

Turbith cineritium, Tapfia. 180.
Turbith Indicum . 180

Tuzpatli. 147.

Tuzpatli Csrfia . 873.

Tzaguangueni III, feu Hemor-

rhoidalismex: 306",

Tzahuengueni, feu filipendula_.

Tziteh gummi. 212.

Tzitzin . 430".

Tzitziqui. 435»

Tzlatlacizpatli, vel Tlatlacizpatli

43°"«
Tzneycepohual Caryophillus ,

Mexic: 154.

Tzocuilpatli . 149.

Tzocuilpatli alia . j 49.

Tzcuilpatli akera. 183.430',
Tzompihhuizpatli.. 437.

Tzonpelicxihuitlneetarea. 140.
Tzonpotonic Helichryfum Me-

xic; 232,

Tzontlatlauhqui. 105,

Tzonrolli, feu iuncus capillatus,

42.
Tzontzoloxic. 41.

Tzopelicquahuitl. 437«

Tzopilotl, fiueaura. 331.

7tf,<Jj:zopilotlzontecomatI , feu ca

put Aur«.
Tzquixochitl .
Tzypipatlis,

94-

97.

348.

Tcmiltzincen-
287.

Michuacanica altera
Tzapeloachquahuitl,
Tzaponocthili.
S/JWM^Tzapotl fomniferum,
l . Tzatzayanatquiltic .

Tzatzequa.
Tzauli Gluten,
Tzauxochitl.
Tzazalicpatli ,
4 Tzene potio,
Tzicatzontecomatl , feu

formic* .
Tzichichic,vel Texichic de Ocoi.

nico . 41^.

Tzilocayotli , humfle Siliqua-

V1* Acancxton
fium.
Vas Goflipinum . 257.

148. Venerea Medicina. 225

60. Venerei mojbi arcanum, 120,
77. Verecundaherba, 123

89. Vinazinziberina. 169.

187, Vinorumprscipuorum in Regno
433, Neapohtano catalogus, 641.
283, Virgaamara, 191

433. Vitgacalcis. 222.

434. Virga nigra faxorum . 168,
8t.*y»fceraterra?. 305.

caput Vitis Silueftris , 128,

Vitulus. 599.

Vitulus biceps monftruofus.626

Vituli monftruofi caput ex Mu-

fa:o Princ. Csfij , 528.

H-

Vitzquahuitl. 121,

Vomitoriaarbor. 70.221,

Vquiro Scorzonera Michuac:ir.

Vrens arbor . 98.

Vrinaria mirabilis . 118.

VuahuAtolliex Blito. 24?.
Vulnerum medicina . 1 24«

Vulpecula, qure Maizium torre-
fadumxmulatur colore. 332.
Vuiaherba PeruinalV. 124,
Vxuqua III. Brafili; fpecies. 121.

XAuhique . t^„

Xalquahuitl ftipjte punda-

to. 130.

XaltomatJ, feu Tomatl areno-

fum . 297.888.

Xalxocotl , Pomum arenolum-j *

85.844.80-9.
Xarapizqua . 49.

Xararo. 196". 878.

Xararum Michuacanenfium_» .

XauaYJfztic ,

*

437-
XaxahoaAli. 438.

Xeretzi Michuacanenfium , 306
Xexocapatl. 241.

Xicama. 309.891,

Xicoxihoitl. 438.

Xihopatli . 438.

Xilometl pilofum XIII. 274.
Xiloxochitl. 104.

Xiloxochitl florecapillaceo. 68.

868.
Xiloxochitl flore coccineo . 6i,
Xilxochi Onganina. 103«

Xiopatli. ii2.

Xiopatli, feulepr* medicna.129

872.
Xioquahuitl . 48.

Xitomanx maiores Poma amo-

ns. »95.

Xiuh Cocolin,feu Planta contor-

tma. 123,872.

Xiuhquilitl Pitzahac, feu Anir

renuifolia. 108.

XiuhquihtiPitzahacaltera. jo8.
Xiuhtotina. 18$.

Xiuhtotonqui , fcu herba calida

Totopocenfis . 201.

Xiuhoitzitzilin. 320,

Xochicacauatl . 80.

Xochicopalquahuitl . 50.

Xochinacaztlifiosauriculs, 30.

862.
Xochiocotzoquahuitl.feu arbor

liquidamban indici. 56 865.
Xochicopallr.feu Copalliflorens

ab alijsXarapizquaCopaUife-

raVIir. 49-

Xo-

toehipaltf Artcmiii folia . 240.
Xochipalcentli. 439.

Xocoitl. M7-

Xocoatl, feuAqua Maizijacida.

»47-

Xhatolli, cx Maizio. 244.
mecitl fpccies vitis . nS.
Xonohono&li. 77.

%oa>xoehitl,feuPiper Tauafci.

3°' ..... \

Xoehoitzitzilin . 321.

Xoloitzcuintli Lupus mexicanus

479-
Xolometlmetl XIX. 275. 8S4,

Xomitacotli- 4? 9

Xomotontli. 112«

i7*Xonequilpatli. 105.

A Xopoto, 44°-

' Xotlihtzi. Jio-

Xoxocapatli Mexicanorum.n?.

Xoxocoyolhoihoilan. 440.

Xoxooacatic Hyacinthoide-.

capillofa. 158.877.

Xoxonazatic . 44°-

Xoxotlaco . 441.

Xoxotlito . g4i-

Xoxouhquitepatl fmaragduTvi-

liorll. mex: 338.

Xuchipatli. 439-

Xumatl , feu Sarabucus . 99.

I N D E X.

Yhoaten . 44 j.

Yhuixochitl. 97.

Yllamatlarttli, feu denres vetula-

128.872.
Yllamatlantli alia . 443

444-
444.

444-

4*5-

feu flosnoCtur-

55.

YUamatzapollf,
Yllamaxochitl .
Ylli.

Yocolxochitl .
^Yohualxochitl ,

nus.
Yol Atolli ex Maizio . 245.
Yolminnquilizpatli . 197. 87S.

altera lbidem.
Yolochichiltic. 445.

Yolopatli primafpecies . 310.
Yolpathlnna. 310.

Yoloxochitl Ariftochyea . 40.

855.
YotachoitzirziUin . 322.

Ytacquahuxiotl. 58.

Ytlilayotea Quetzaliztli , ideit,

obfcurus fmaragdtis , ac Ne-

phriticus lapis nuncupattis Ia-

fpisIII. Mexic: 337.

Ytzcuimpatlts , /eu Ganisinter-

fector, vcl Hordeolun». 307.
Ytzcuimpatlis II. 307.891.

Ytzcuimpatlis III. radice orbi-

culari. 307.

Ytzcuinteporzolli , Canis Mexi-

cana. 466.

Ytzcuimpatlis prima. 307.

Ytzecuimpatli. 446.

Ytziperequa laurus Michuaca»

nenfis. 98.

Ytztacatzoyatl. 449.

Ytzicpatli, frutex febri fuga.i 16".
Yuripitaquam , Michuacanenfi-

um. 305.

Yxiayahoal Chapaltepecenfis

Nepeta Mex: 224.

Yxocuilpatli . 446

Yxpatlahoae. 447.

Yxpatli . 446

Yxpatlialia. 447.

Yxtene&ic , feu oculi cinerei .

180.
Yxtlatlatzcan . 447.

Yxtomium, feu lanuginofaher-

ba. 218.879.

Yxyayahuatl , vel Yxyayahoal ,

448.
Yyacxihuitl . 448.

Yzaxalafmitl. 333.

nffaYchcaxihuitl.feuGoflipium. 308 Yzcuicuil , fm oculus depi&us .

YAcotomacquilitl. 441.873.
Yahoalxochitl. 35.

Yolopatlipitzahoac, II. fpecies.

310.
Yamancapaths . 138.

Yamancapatli , feu medicina_.

temperata. 129.

^Yauhtli, feu Nubilofa herba.,.

l6"o

Yanhuacapatlis . 305.

Yautli montana . 1^7.

Ychcatetel, feu Japis Goflipij .

340.
Ycatlepatlis I.&II. 150

Ycatlepatlis III. Tlalficapan.i 50.
Yceceltic, vel Yceceltzin. 442.
Ycel Acocotlis ChuIlulenfis,Ro-

fmarinus ferulaceus. 232.882.
Ychachalotic, feu vasgoflipinii .

257.
v Ychacatlepatli alialcon.442.875

J Ycncuxochitl . 442.

Ycoth . 443.

Ychuanitzoz Micuachanenfi2m.

289.
Yecotlfeu Palma montana, 76".
Yetl Mexicenfium. 173.

Yexochitl pallida . 258.

*5*.

Yzocuilpatli. 149. 875.

Yzpatli. 189.

Yzpatli Carduigenus . 189.
Yzpatli. 197.

Yzquiepapatli . 449-

Yzquiepatl , feu Vulpecula, qus

Maizium torrefaetum «mu.a-

turcolore. 5? 2.

Yzquinchichioalli. 449

Yzqmxochitlfaxea. 301

Yzquixochitl. e?9.S58.

Yztacquauhxiotl,feu quauhxiolt

alba galliopiftra. 57.86$*
Yztaccacalic, feu he£ba§hitino-

fa, &candens . 283.

Yztaccihuatl , fsu fcemina can-

dida. 286".

Yztachoirzitzilin. 321.

Yztacchyatl, feu falamarum— .

208. 879.
Yztaccoanenpilli. 30L

Yztaccoapatlis. 29.

Yztaccocotlacotli » 450.

Yztacipatlis . 2J3.

Yztacixpatli , filipendula trifo-

lia- 253.

Yztacnochtli. 77.

Yztacololtzin Collulenfis Scam-

monium. 256".

Yztacpatli Tepexicenfis Hoxi-

mum. 105.871.

Yztacpatli yanguitlanenfis . 151.
Yztacpatlis pipit2ahuac. 133.
Yztacpatliygualapenfis. 152.
Yztacpatlis Atotonilci . 152
Yztacpatli . 250.

Yztacpath VI. VII. VIII. IX.450

451.
Yztacpatli Tepexicenfis aliat-.

Icon. 451.

Yztacparli manalifmi. 452.
Yztacpatli TepuzculIuJa. . Lina-

ria argentea mcxicana. 107.

875.
Yztactexcaltlacotl, feu virga_j

nigrafaxorum. 157.877.

Yztactlacochichic, 191

Yztactlacocotic ,feuherbacan-

dida fudi fimilis, herba lonchi-

folia . 41-

Yztactlalamatl . 452.

Yztactlalauhacaptli , yztacxalli ,

feu candida arena . 340.

Yztacxihuitl. 233.882.

Yztal,leu.al. 343.

Yztauhyapatli. 453.

Yztauhiatl, Abfinthium Indicum

305.
YztecpayoquetzaliztJi fmarag-

dusMex: vilior . 338.

Yztehiulotl, feu lapis Chryftal-

linus . 340.

Yzticmicapatli . 211.

Yzticpatli maluacea . 1 16:

Yztlilapis. 339.895.

Yztlacatinipatli. 453.

Yztlehuayopatli, Radix Caryo-

phyllea. 45.

Yztomiumhumile. 218.

Yzu-

ffzuhatomat?; Soi§ni fpeclcs

! N D E X.

Zarzapanlla tertia radice cenui.

289.
Zarzaeparilla: quarta fpecies vfu-

alis . 290,

Zarzanon eft China. 289.

ZenalchilU III. Chilli fpecies .

ZArzaparilla^ 288.888. ijtf.
Zarz?pattflac fecunda fpe- Zibetici Animalis faeminac Icon-»
cics. tfo Dom.FabijCoiuma*. 581.

Z

ArzapartUa^

Zibeticu Animal Americanu.fjf
Zibetici Animalis nuru Icoa*
D.FabijColumns. jgu

Zingibermaf. 169.

Zingiber faemiaa . 109.

Zingibcris vultus. itfo.

Zoophita , vel plantanifflauab .

573.
Zochiohoitzitzillin. 321,

t

INDEX

AVTHORVM VIRORVMQ*

ILLVSTRIVM ET INSIGNIVM

Quia Ioanne Fabro, & loannc Tcrentio Lynceis ineorum

lucubrationibus , additionibufque his voluminibus

infertis , inter nominantur , atque laudantur .

.

—

B E L, & Caim fra*

j tret. 543-

• Adamus Elaifmer Pi-

Bor . 748

AdamusMtlfiw^ar

maeopa-us.. 5l6

Adrianus Romanus . 634.

JUianus . 488.491. Ji5.540.550.

666.776.
Mbtrtus Magnut .. 470.481.487.

710.
Altxandtrab Altxandr*. 834.
AUxander BenediSius . 549.552.
Altxander Petronius Mtdicus*

590.
Alexius de hltxijs Mtditus . 590.
hloyfius Cademuiiu* . 535.

Amatus Lufitanw . 5 57

Ambrofius Pareus . 597.820.
Americus Vejpucius . 820.

Andrtas Mattbaus Princtps Ca-

ferta. 890

Andreas Mattbhlus. 495.550.

572.704.745.750.792.
Andrtas. Baecius Meditut . 557.

571.
Kndreas Cifalpmus Medfcus.480.
Kndrtas Libauius . 5-67.78 1 .
Angelus Coltus Medicus. -403.651
Kntonius Lelmifertus Parmaco-

pbaus . 545.

Antonius Ptrftus Lynceus . 47?.
Kfcanius Cardinalts Sfortia. 718.
Kugerius Busbeauius , 548.

D. Kuguslmus . 497.809.

Auguflinus Caraten. 706.

Kuguilinus Nipbus . 579.731.

759.

Auguflinus Origius, 599.

Auicenna . 746.887.

Kuius Geilius ,. 79 1 .

< > ^

■

B

BKlduinus BreyeJ . 715.

Bartolomeus Ponfiski 641.
BeUoniut. 725.

Benediclus Pereriut. 478.

Btrnardtnus de Corduba.550.5So

581.886.889.
Bernardinus Gomefius . 666.

Btrnardinus Radi Krcbiteclus .

569.
Bernardinus Sabtllut Primus Kri-

cia Dux . 646.

Bernardinus Paludanus, 741.
Brafauolus. 555-74*.

CJEIius Rodiginus. 468.

Camtrarius . 883.

Cardinalis Ptj Encomium . 7 1 3 .
Carolus Kntonius Puteus.67if.60y

697.
Carolus Clujius . 5 5. 324. 5 3 7. 5 67.

575.706.712. & alibi.
Carolus figulus . 586.

Caffianus Puteus Lynceus . 470.

569. 575. 674.694.796.
Cafiellt Gandulpbt Encomium.641
Chriflophorus Columbus. 477.
Cbrtflophorus a Cofta . 876.

Cbrtftopborus Clauius . 634.
Cicero . 48 5.660.764. 823.

Claudianus . 400.

Claudius de Fcure vir doSiiJfimus

694.
Clemens Alexandrinus . 548. 615.

822.
Cleopatra. 720.

Coiumella de re ruRiea . 590.

Conftantia Gonvtaga . 715.

Conftantia Magalotta • 720.
Conslantius Varolius . 61 2.616
Qoroelius Celfus . 733.

Cornelius labeo . 640*

Cornelius Trtbellius Hollandus .

574-
Corona Pigbiut. 783.

Cofmw primus Magnus Dux A-

truria. 474,

Cyrus Rex Ganino laclt tnutritui

467.

D

DAmianus Goes Eques Lujtta-
nus . 666.

Dionyfius Altcarnaffeus. 640.645.
Dodonaus . 1 56.276.

E

Pitedus.

7x9.

Fhbtus ColumnaLynceut.il.
55. Pluribus veterumplan-
tis vitam refiituit,plurimas no-
uas prodtdit.526. Epiflolaeiuf.
dem de Zibeto ad loanntm Fa~
brum 55Q.aH» Epidola eiufdtm
580.675.

Fa/iopius. 288.

Federicus Cafius Lynceut Roma-
nus Princtps Sacli hngeii. 216
462.464. Nomen Ttiejcopy ex~
cogitauit. 573. 491. Lignum— •
fojfile pulcherrtmum inuenit .
503.547.567 573 628.757.81*
Lynceorum Pnnceps , & infli-
tutor . 847. 874. & alibi .

Ferdinandus Imptratus Neapoli-

tanus . 2 16.634. Thtrtaca in-

ftaurator- 866.895.896.

For-

I N P E X,

Fortunius Licetus optimus- Feri-
pateticus . 572. 708. 731. 7J4.

735-736.

Franctjcus de hlmeida MeaTcus .
Lufitanus. 633.

Francifcut Calceolarim -Vero-
"erjis. 5 5 5

Franctfus Guatdus, & tius Mu-
feum. 740.

Francifcus Jmperatus ^leypeUta.
nus. 7S7.Sp4.897.

Franafus^Leo . 553.

Franufcus Lope-z . ( -706.

Frar.afia Mambrimus Cbtrur- .
gus Romanus . 767«

Francifus Maria de Monte Car-
dmalis . 779.

Francifcus Nydermaier Medtcus.
722.

FrancifcusPtffirus Camaiduien-
Jis Matbematicus . 47?«

Erancifcus Stellutus Lynceus.^a^
Epifioia eiufdem de Onocrotah
adjoannem FabrvmmtJfa.6^o
Ferjium Italicv fermone expli'
cauit.j 10. hnatomen hpismi-
rabilemfat. 757.855.895.

Francifcut de Veruhmio . 534.

Frater Bartbotamaus de Tgarza
paruum Leonem hmericanum
defcripftt. 743,

Frater Donatus de Eremita orat--
nii SarMt Dcmimci ranorum
fttrpiumfit-aioj.Jfmus. "}%"].%()&
899. & aiibi .

Frater ^arus dihioyfa. 6^<j.6o6

698.705. 745.799.
Frater Stxtus ordtnis Predicato.
rum . " 896.

Ghlenus. 480.485.485. 487.
492.49 5.5 2 1 .5 3 1 . & alibi:
Gattleus Gaai.-us Lynceus . 461,

506.532.634.
Garztas ab Hdrto

$i4r.&altbi.
Gafpar Baubinut . 216.865.894.
Ga/par Saluiinus.
Gajpar Scioppius .
Georgius Agrtcoia .
Ge< rgias Grembefius prtmartus

eitftorit Bauari* Medicus. 682
Gisbertus Ve/Jius Cafarii hrcbta-

ter . 765.

Gomara. 649 869.

Gregonus hrcbinger Germania

Orpbeu) . 711.

Gtytius Medicus Parijienjis .1 57.

■H

I V,

w

Joara&sLeo. 534'H9'74a-

loannes Lerius . 699. 706.787.

loannes Pon.i V erontnjisjitrptum

JtuStoJus. 882. 886.&aiibi.

HElena^hntenia Virgo bar- locnnes Pejr.sa Ottna. 674.

•bdtaT 7^5- Joannes pracotius Medicus <£-

Heiiogabaitts Impe^tor. .yzo.J J {UJsimks,- 758;

Hermoiaus Barbarus . 536. loannes Ruellius . 549.S54.

Henricui.Goruinui. . 64. 88.393... , loannes Scbenhus. 492.

503. folertifjwiis Rom<s far- \ foannesTerrenitus Lynceus 465.
macophaus , & mirut Ptyto- Epifiolaetufaem adlo-.Fabrum
gn.ftes . 670. _ tx Cbina ^rtpta» m qua deplu-

Herodotus . '81 t*9z*?> nbus naturaiib'iifagitur . 5 f6,

Hefycbius hetius. 79?. 864..

Hteronymushleander . 831. Joapnes Kepkrui Matbematicus

Hieronymus Benz.mius. . $9jA4i *J \£<rf&<eus.. 473.

Httronymus Cardanus , 5 50.5 5 5. Jofepb Barbarus Venetus

35- 567. 57i

826.
831.
584

667.821.
Hieronymus Fairicius ab hqua-
pendente. 614.624.630.756.

' 773-795.
Hieronymus Matthaus Dux Jo-

uij. 57i-

Hippocrates. 495. 603.613.6 ji.

733.
Horaiius Peff4.485.d19.d40.666

719. -

IhcobusRomanus. 634..

Joannes Baierus . 783..

Joannes Barcfauhts . 642.

i od»«« Baptifta Cortejius . 669.
Joannes Bapujla Laurus . 642.
Joannes Bapttjta Porta Lynceus .

75.473.496.737.785.
Joannes Baptifta Strjatius Nea-

poiitanus. 881.

Joannes Baptijta V uintbtertus.

Medicus . 5°?-756.

Joannes Boccar de Baiiz Baro.^ig
Joannes Buftamantinus Mtditus

806.869:
Joannes Carolut iibtr Baro a Kj/v

cbberg vir doclijfimut , & nob(-

iijjimus . 758.

Joannes Caroius Scbad d Mttel-

brtbracb. 532.534.682.

Joannes Gajimirus Comes de Er-

bacb. 526.

Joannes Ciamfolus Lynctus . 505

506.599.
Joannes Dauidouiz PoUnus."i%6.
Ioar.nes Dtmijianus Lynctus.Ar]l.

534-
Joannes Faber Lyncem 1 14.272,

89+
Ioannes Ferrerius» 700.

loannes Godefndus ad hfcbaufen

Epifcopus Bambergenjis . 779.
Joanne Goropms Becanus. 4O8.

535.
lofepbd Lofta efoctetate Iefu.afll

4 80. 598.649^(58. 706.
lofpb ^uercetanus . S97.

Ifdorut. 7?I.

laJf Cefaris Capacy Encomium.
■.'7S3:.

Jultus Ctefar LagaJia . 473.

J»%« Ctefar Sraligtr . 472. 489.

50 5- 5". 523.54? 555' &.iiibi.
lulius Manctnus hrcbiater Port-

itficis . 59o.

Jultus Solinus. 501.503.749.797

fce>8. .
7»/?M Riyquius Lynceus.646.647
Juuinalts. 485.633.S07.

T hurentius Cardinatis Maga-
JL< iottus . 642.

Lelius Laurus Signinus . 538.
Leuinius Apoitontus . 66"].

Leuinius Terrentius . 468.

L;«? Scbotanus Hifioricus . 742.
Lobeilius. 170276.884.

Lucas Holftenius . 831.

Lucanus . 78 1.809.8 10.

Luciantts . 484.803.

Lucretius. 505.576.623.632.689

764.83S.
Ludouicus Hafsitt Landgrauius .

722.
Ludcuicus Cefcarinus Medicus.

»5-

Ludouicus Coltrius, Parmaco-

pbaus . 5 76.

Ludouicus Dominicus . 522.753.
Lyrtcus Rex Scytbi* . 5 20.

Mhcrobius. 492.640

Magdalena Venturt. 764.
Marcus Antonius Lucianus hr-
cbiater. 577.

Marcus Antmiui Petilius Recbi
Nepos . \ 7^8.

Marcus Kntonius de Prosjeris .
718.

Marcus Antoniut Vlmus medicus

MycusPolus. 597«

MarcusVeiftrus LynctusDuum-.

vir Kugufta . 71 *•

Marius Schipanus medicus Nea-

pciitanus . 8d4.857.870.894.
Marqutdus iiber Baro a fcbuuen-

di. 75 S.

Marftlius Cagnatus Mtdicus.^z.
Martialis.')09.<lyi.i<)<>.64to.6')<).

610.
Martius Co/unaZagaro/iDux.^
D.Mattbaus. 7IO>

Mercurialis . 620.621.623-492.
Mu/ier barbata . 7l'3«

Mu/ier Florentina trigintaftxfi-

liorum mafculoruvt mattr. 474
Multer Romana quatuor mammts

lacle facundis pradita . 475«

NKmyfia Giorgippi vxor. 764
Nardus Antonius Rei%ts .
576".
Wcander. 881.

Ntcolaus de Comitibus Venetus .

815.
Nicolaus Heiuttius Heremita^.

Nicolaus Mortardes . 32. 43-48.

572- 575- %30--&alibi .
Ntcoiaus Trigautius Societatis
.-IESV. 5*3-73 '•

Nico/aus Viliagag . 60 o

• 0. V

ODoardus Barbofa Lufitanus
561. -
0/aus Magnus . 489.495». 5 »8- 5 83

•791.805.

Oppianus . 480.5 10.714.

Ofmldus Merlinger Tornator ar-

tificiofifsimus . 53 2'

Ouidtus. 482. J20. 595. 619.559.

654.668. 727.734.741.748.
Ouiedus . 65.75.85.324.

I N D B X.

p

PAu/us ILgincta . 755.

P4»/«u Brill Belga Piclor .

749-
Pau/us Sabellus primus K/bani

Princeps . 6^6.

Vau/us Zachia medicus . 732.
PerfiusPoeta: 719.

Pctronius Arbiter . 501«

Petrus Bellonius . 543.820.

Petrus de Cieza . 890.

Petrus Epifcopus Kdrimyttenus ,

Tbco/ogia, & humanapruden-

tiaperitifsimus. 502.

Petrus Gellius. 5 04. 5 1 3 . 5 2 4. 5 96
Petrus Jarrieus Societ.lefu. 562
Petrus Htipalenfis. 597.

Pstrus Martir. 510.511. 572. 650.
Petrus Paulus Calorus medicus .

657.
Petrus Pau/us Rubenius . 83 I.
Petrus de Valle Romanut. 864.

869.876.
Pbatufa Pytbea vxor. 764,

Phtlippus C/uuerius exatlifsimus

Cofmographus . 63 5. 639. 645.
Philippusde Liano infignts Viilor

530.
PhtlippusVigafetta . 567. 787.815
Plato . 467.

P/autus. 497.666.838.

Vtmtus . 463.467.478. 4S1. 494.

501.504. 5 19. &■ alibi .
V/utarcus .468.471.652.7z6.739
Vompiiius Taliaferrus medicus, &

Knatomus ce/eberrimus . 767.
Vonzettus Cardinalis . 746.

Vropertius . . .638.

Vrofper Klpinus . 60.

Vrolper Ctcbinus Roma Chirur-
■ gus primarius. 494.

Vrofper Martianus . 766.

Vfitacus mirabilis sZalduini Rreyel

715.
Vuella Roma a natiuitatt credita
in Vuerum tranfit . 546.

QVintilianus . 518.753, 83 S.
Quintus Serenus 755.805.'..

R

RKmufius. 745.81 S-

Raymundus Mindercrus.j'}"}
Rochus E^ecbiel Bautbfcbntr me
dicus. 559.

Romu/us, & Rtmus . 543.

Rondolttius. 324.55S.732.

S

SKbaKegina. 517.

SalamonRex. 517.

Scipio Cardinalis Burgbefius.jt^.
Scipio Cardina/is Cobel/utius. 7 n-
&»«<t. 464. 486. 534. 591. 595.

72v776.801.895.813. 830. .
Seruatius Mart/ . 567.

Seruius . ^io.Soi.Sol

■Ji/wo» Mtio/us. 6-j1).

Statius. 713-

r

TA^fea* Cohcola medicus emi-
nenttjfimus. 7S6.

Tereniius . 796.

T ertulitanus . 738

Tbeodorus.GaZg. 636.73X.

Tbeopbilus Mo/itor Lynetus. 1 14.

488.503. Eius rtlatiode Mer-

gis. 526. 696.701.709.
Theopbrailus. 871.886.

Tbeophrafius Paracelfus . 655,
Tbomas Morus. 525.

Tibuiius . 66% '

Titus Liuius. 635.661 .664. 802.

VK/erius Ma ximw . 588.
Varvb de re rufiica . 400.
588.590.665. • 1

VincenttHs Vincentjf Vrbinai .

737.
VirgiliusVoeta. 520.593.638.671

6S9.696.73 5. 747. dr <»#6* .
Vtrginius Cafarinus Lynceus .

464.727.
VlrtcusFabtr Stanbingenfis. 78 S
V/iffcs A/drouandus . 400. 555.

560. 596. 620. &alibi\.
Vrbanus VIII. P. M. 642.

Z

ZOnara . 479,

Errata, c|U£ in fuperioriindice,current:e prxlo, tam velomiilis, vel vitiatis vocibus,
& plantarum nominibus,quamfuppofititijsnumeris,vitarinon potuerunt.

Errata
Amacoztic fo!.S96.
AxixtJacot foJ. 28.
Axochiatl fbl. 241.
AyotetJi feu planta
cucurbitac fenfiJis

Corrige

lege fol. 869
J.fol. 38

I. foJ.251

J. Ayoteftli, feu planta
l.cucurbits fimilis

Errata Corrige

Caniuhmefol. 164. J.fol. 168
Caocolatl potio 1. Cacauatl potio
Chimalatl. fol. 288. l.fol. 228
Coanenepepepilli ]. Coanenepilli.
Coapatli, fiue tlamacazqiiipanfol.208.

D

1. fol.>8
Coa«

Errata Corrige

Coaquiltic, fiue olus colubris , hanc adde fol. 1 87
Cojubriolus. lege Colubns olus
Copaltic. fol. 57. l.fol, 58
Coyolxochitl marragon volubili l.volnbile
Hnitxiqua hanc etiam adde fol. 113
Matlalytic Tetzocana,Triorche Mexicana. lege

Triorchis
Metlahztic I.Metlalitzic
Netlaxochitl. fol. 290. I. 590
Ocixochitl.. fol.33. 1. fol. 32
Olcacatzanpoftecpatlimccathamica leg. Mecar-

lamca
Omiquilitl.fol, 33. J.fol. 3*'
Quexquit fol. 161. I.foI.aSi
Tecpath fol. 291. J. fol.191
Tepehoila capitzxochitl. qtiarre fol. 2 1 1

Errata Corrige

Tepemexcalli , fcu Maquei montanmn . fol. 273*

I. fol, 274
Tlaquilin.fol. 229. I. fol. 279
TliixochitI.fOl.145. 1. foJ.38.3r 145
Tlalcauauat I.Tlalcacanat .
Tonaxochitl. folis nuncius. fol.25. I. fol.45 1
Tozancuitlaxcolli, feu

inteftins T-icise. fol. 115. J.Tucczfol. 215 (
Tomama, hanc adde adfol. 295
Tonronuxihoitl I, Tontocaxihoitl.
Tzontzoloxic 1. Tzontzololoxic
X'oparli l.xiyopatli
Yahoalxochiti.fol. 35. J. fol. 55
Yztaccihuarl. fol. z§6. 1. fol. 208
Yzquixochitl.faxea 301. I.yzquixochitcl faxea 310
} zhuatomatl, hancadde fol. 295.

EX IOANNIS TERRENTII LYNCEI

-

Notis omiftae nonnulla?,quas ad fua loca referas .

Ad XoebicopaBiiib.III. Cap.VIII.pag 4$).

HErba cuius folia ferrata , chanlis rubet,
flos itj vmbellahiteus inoblongis caly-
cibtis,cacaliafere fin ilibus, vndein Co-
rymbifero genere reponi debet.
AiTepematllib. III.Cap.47.fol. 81.
Folia cordis , quoriim nerui rubenr ,in fummo

quid rubrum, fed conuolutum confpicitur .
AdEnguamba lib.lll. Cap.75.foi.9j.
Enguamba plena nodis folium Cardiacar, neruis

rubris fecantibus calyces virides .
Ad "AcapatJtiib. III. Cap. 83./0/. 100.
An Marubio aquatico congener.radix craffa iru»

caule ) folia bina ex aduerfo pofita , & ferrara,

in toto caulepaucafolia, eft herbaodorata.
AdTepeyautlt itb. V. Cap. 41. foi. 167.
Caulis Caftancus , foha longa CamamenJ, an Vm>

beJla fiores Gacaliz fimiles.
Ad Tzocuiipatli altcram , hb. VI. Cap. Il.fol. 183,
JJabet etiamfdliabinafibioppofira: flores flaui ,

figuraabfinthijjeftTzocuilparhalteraimpreffa.
AdTeubxochitllib. S-Cap: l,fol.i6\>
%zAix craJTa , longa, caulesvirides, fed iuxta fo-
Jiorum exortum coloris caftanei .
Ad Acaxaxan iib. VIII. Cap^.fol. x6$,-
Folium huius eft Iatius , & rubittm , cum pauco vi-

, ridi permixtum,flos eft ftellarus , ita vt qua-
tuor foliolis, alia quatuor fubfintfoliola .

Ad Ctcimatic hb.VlII. Cap.VI.foi 265.

Flos rubetlychnidisf fcd fexconftansfoliolis .

Ad fafalieCoapulanen.hb.V Hl.C.XXXV fol.i^.

Specieseft Phafeolitrifohj folio pyri , flos elegan-
tiflimus ptirpuretis ,

Ad Huaubmetatllib.V Ill.Cap. 42./0/. 189.

Vbicunque ramus e trunco enafcitur lbidem , vel

1 ex oppofito ( nam vifui non fatis patet capreo-
lus exit ) folia mcifa funt tribus , ve) quatuor
tantumincifuris , vt inCIematide , caulis caret
fpinis ;nomen quidem cum Sarza conuenjt,
ipfa ramert planta alioviderur referri debere-i ,
forte ad Bryonias .

Ad Poztecpatii, itb. VIII. Cap. \<\.fol. 291.

Radix colore Caftaneo , .vr & cauhs .

AdTlacbichinoa,Patlahoaclib.S.C.XLVI.fol.2p2.

Kadix tranfuerfa, caiilesfoliati, vt in Coniza, in
fummo flores rubti limonio fimles,caudam_
Scorpij efficientes.

AdCoapatii Afyhodelinam lib.S.Cap. LV.fol. 300-

Dicitur etiam Iztacpatli Matlalyztic. Radix Afp-
hodeli, caulis canna? , folium Heliebori albi,
caulem ambiens .

• : '■

- -

-

<•

•

HO, I

'

Vo-

I Vocum quarundam Americanarum explicatio

Chichic

Chilpantlacolli.

r> •_ i >

.-imatl .

Ciuipatli.
oaciurepatlis .

"oaxihuitl -

AHuapatlis. Querna medicina ob folium .
AteuapatJi. ' Hirba tuxta rmos proueniens .
Axix . Diuretica .

AyorectJi. Qucurbita.

/xixcocahuizpatlis Medicina vrinalutea .
Cacacihi» Sen.enfimtte Cocbteis .

Cacachichk « " Herbaamara.
taycA: YAufca.

Cempoalxochitl. A multisfolys .

Hirbaamara, fyferratorum—»

foltorum .

Signumficrcoris .

Htipani vocantHerbam loan-

nis Infantis .

Mulierum medicina .

sWedictna dolorts , quos lenit .

Htrbaferpentts, qma factt pru-

dentem : namfacnfici,ab tafu-

perfiitiose acctpiunt rtfponfa per

phaatafma; vnde poftus mama-

eorum dicendafutffet .

Auis.

funts votubilis .

Herba acris .
~ocozxochipatlis. Uedtcina luteifloris.
Cocovaric . Plantapalma^ pi/is obfolium .

Anguts fottens .

Gummi .

A rbor gummtfera licet nometL-0
Jit commune .

Paltens .

Vatlida .

Coluber .

Affluens refina .

Duicifapore quo confiat .

Crocus .

Vutnera , vel Vicera .

Uedtctna vulnerum .

Midtcina .

Herba verecundia .

Radix.

Cococ.

Zocoztemecatl.
locoxihuitl .

Cohayelli .
opfi .
^opalquahuitl.

oz.

oztic.
Toatl.

ioitziloxitl.
zapotl .
Jcoztii.
?alanca.
'alan^apatli.
Patli.
?enahuihuiztli.

Poztec.
Quahuitl .
Qnalancapatli

Tecopatlis .

Tecpin .

Tetlatia^

Teuquilitlk.

Tepebl.

Texcalxihuitl .

Tezonxochitl.

Theoquilin.

Tlacot.

Tlacochichit.

Tlal.

Tlael .

Tlacopilin .

Tlaelpatli.

Tlalahoehoetl .

TialquequetzaN

Tlatlauqui .
Tlatlaucaparli .
Tlilxochitl.
Tlil.
Totocuilatl .

Frafiura ,

jirbor 1

W tutctna bominis irati,facit hi~

iartm.

A «uritie radicts , & colori ad

rubeum vergtnte , vtefitapis

Tecontits .

Vrens meaicina .

Herba princtpts .

]\ cntesfortL OUorvs.

Herbafaxorum ..

Fiosbarbatus .

Saxetvermes ob radictm ,

Vtrga.

Virga amara .

Humttis .

Dyfenterta .

Cerafus bumilis .

Uedicina Dyfenterica '.

lnfima Ahies . t

Penna terra ob folia,millefoi'wm

nofirum .

Capiiii .

Uedicina eapiliorum .

Flos niger propter- filiquas .

Nigrum .

Vajferimtm ftercus .

Tzompilih.uizp.atli. Utdicinafiernutatoria

Peyetl.

Rubeiforte.

Capiilirubei infioribus ,

Hu£ acido .

Vuto Pomum .

VutoAxidum .

Herba.

Flot. _.

Gojfipiumforti.
Yztac texcalt Iacotl Virgacartdidafatcorum »
Yzrac. Album,

Zetral . Sol,

■

11

Tzont

Tzontlahuaqui.

Xacotl.

Xai.

Xihukl t

Xoco.

Xochid.

Ycha.

Multe diuerfae, quse Patli habent in nomine, quia
multse medicina^eiufdemTnorbi diuerfe

■
1

- L 1

trifjj

c •

.feidr

"

DI

1

.,.

.— <*t

•

^f

b

Yy

-

' : cfl

t

^V tdtf

l^\ jrg

r

1 rI

^*** , .

rr

'

3

4
5
8

Ibid.
Ibid.

9
II

19

20

Ibid.

Ibid.

Ibid.

34
29

3i

Ibid.

ER R

Linea

34
35

37

i

3*

33
25

21

31
io

34
38

3P

40

11

3o
7

17

21
&
*7
3
27
21
12
2(J
II
18
24
II

»4
25

18

14

35
11

34

42
II

s

*7
13
7
*9
IO

12

5

7
*5
*7
»3
4®

A T A S I C

Errata Correftiones.

mutuauimus. mutuatifumus

perfcribetur prafcribetur

ofserat offerat

fsetentem fatentem

eorum earum

eorumque earumque

ci is

Pannicularum. Panicularum
aere a'e're

Babilones erat Babilone firat
cxteiis cateras

leuitatem lauitatem
lithofpermami lithofpermi
Nymphe^ Nympbtct

vero <oero

Fndica Indica

Aneunfmatim Kneurifmati
edetur medetur

Quauhnacen- Quaubnabua-

fibus cenfibus

feniculaceos ftnicu/aceos

veluntur ve/luntur

extinguitq: extinguit

leties Uues

leues Uues

leuem Uutm

fradhis fruclus

leuibus Uuibus

leues. Uues

vmape vruape

colo e tolore

&qus eoquod

per mulraq. permultaq."

per quam, fi- perquatn Jlmi-

milib. libus

Totopocenfi Totopecenft

lepre lepra

formicarum] ftrmicis

leuem Uuem

DyfTentericifq. DyfenterJcifq. .

& dolorem ad dolorem

mediocri , & mediocriter fir-

ferrata rata . ,

leuis Uuis

C O R R I G EN D A. f

linea Errata Correclior.s

6 Ieuia Uuia
Hieranii Geranij

fuut funt

fpecics fpecies
Allucinantur ballucinantt
Pampinulg Pim^ine/U

Teueriiq. Ttuchryq.

felici faijci

impingut impinguat

leues Uues

epatis Hepatis

tum r«w

nuci mufcati dele

hcmini bomini

acinic acini

floreq. fiosetq.

fpatio fpatium

libris //Ifw

genivinus vinigenus •■■-^_

ptotuliflent frotuliffcnt

Pag.

77
Ibid.

Ibid.

78
Ibid.
Ibid.
Ibid.

79
80

85

89
92
93

Ibid.

Ibid.
108
Ii5
117
122
138

175
182

Ibid.

Ibid.

191

197
215

»35

255

Ibid.

25p

177
2p5

302
304

309
312

337
338

357

Ibid.

358

430

450

458

858
Ibid.
Ibid.

873
878
897
95i

Ibid.

n

39
41
25

34

40

40

4,r
verf.pen.

20

1

Vltima

18

23

3*
28

3'

7
penulr.

2

3*
15

17

25

*4

2

35

37
17
24
11
18
7

16"

»4.
7

19

10

«4
5

19
17
18

II

35

47
45

39

4i

2
2*

epatis

vorundam

felicis

fimili

tumores

diftin&i

tubaq.

leues

cenfentur

Zopollin

precio

eoiuntur

curatiorium

chimstorum

falcm

finfili

Hepatis

quorundam ■
fa/icis
fimile
timores
detenti
rubraque
Uues
cenfetur
Zopiliin
pretio
coluntur
eurationes
chimicorum '
faltem
fimiii

eranthematis exantbematii

tota

petrolo

fecuridare

varia

niturf

comos

leues

abfcindens

Jita

petio/o
ftcuridiac*

vna

natur*

comas

Uues

adjiringens

fequidrachma fefquidrachmt
Mecatlanenfi- Micbuacanenj

bus

Ec

calcntibus

cocchle»

afFeftus

coIOri

quinx

foliorum

aliquod

foiia . ,

TVAE

p.61.26

p. 58.3 5

P-*9-35
p.148.18
p. 192. 17
p.i 95.24
quin imo
Pcrtium

bus
Dt

calentibus
cocblea
afeclut
colorc
quinqua
• ^fo/ium
' /l aliquot
folia
TVA.
60.C.26

6S.C.35
147.M8

195.r.24

J97.f.2 5
quinimd
Perfium

^*f -""£.- ' I

RERVM MEDICARVM

NOVAE HI3PANIAE
NARDI ANTONII RECCHI

i

Liber Primus.

PROLEGOMENA PRAEMITTIT.

Quid in hcc opere continsatur , Jcrtbendi occafto , emfq. <-jtilitas . Cap. I.

*

VANQVAM prifcorum plcriq. pre/ercim Ariftoteles,Theo-<
phraftus , Plinius , Diofcondes , & Galenus , ac reccnciorum*
non pauci,de Medica maceria verba fecerinc;vna camen om-,
nes nondum ad medium, ne dicam ad calcem , faftigiumq.
rem perduxere. Quippe adeo fpeciebus,ac vinbus abundans,<
& ampla eft maceria naec, vc mericiflimo iure ea, qux digno-
icicur, parsillius qusignoracur, minima dici poilit, Quod
certe quocidie experimur:non enim tantiim vnaquasq. dies patefactis olim re.bus
lncem afferc fplendidiorem,verum eciam varias npterie, huius fpecies ac ditreren
tias,in nouo prarcipue Orbe detegit. Intellexerant enim Catholici atque pocencif-
f imi Hifpaniarum Reges,cum primum in eorum poceftacem noui Orbis nonnul-
\x regiones , diuino confilio & munere func redaCca? , ex hcceris ad eos miflis ab
his terrarum plagis , & a viris fide dignis acceperant, imo mille rebus ignotis ad
eos hinc delatis,re ipfa cognouerant, quoc nouus ille Qrbis abundarec miraculis:
quas nulli priorum vifis Medicinas,nec audicas ferrec, qua?q. pofTenc cum orien-
ralibus merito conferri , forfican eciam ijfdem prsferri : quoc odores emiccerec ,
quibus Arabie felicitas cederec: quam varias mirabilefq. animalium fpecies edu-
carec:quoc mecallorum fofTiliumq. dirferencias acque chelauros in peniciflimis vi-
icenbus per coc fecula abdicos concinerec. Cumq. expugnacis plurimis regionibus
.& in Hifpanorum imperium reda<5tis , ob reftitutas Chrifto errances oues acque

A Eccle-

* RERVM MEDICARVM NO. HISP-

Ecclefia? Romana: caulas inclufas , mirum in modum gauderenc ; proxima cura
erac in ld incumbere, vc cancarum rerum hiftoria cam rn gratia eorum, qui tunc
cemporis verfabancur mcer viuos,quam illorum qui poft eilenc nafcituri,a?terni-
cati confecraretur ) tum etiam vt cunctis prarclanllima llla, omniq. admiratione
digna Dei Optimi Maximi opera paterent,& fragili mortalium corpori falu&T-
rimis medicamentis repercis, confulerecur. Opus fane Diuinum: Philippo II. Hi-
fpaniarum Regi eiusq. Maioribus folum permiffum.Ec licec rei huiufce magnum
negocium pluries fueric motum, in eo tamen, quod is , qui vere vtiliter & iadis
principijs cofencanee fcriberec,defiderabacur, necquidqua promocum fuic,quo-
ufque tandem Philippus pocencifjimus Rex D.Francifco Hernando, Medicofuo
Indiarum primario prouinciam hancexequendam mandauit.Is i^itur huius no-
ui Orbis rerum hiftoriam in viginciquacuor libros,plancarum vero icories in de-
cem comos,animalium aucem in vnum cogelfic. Infpiciens vero Rex ad Rempu-
blicam iuuandam , hxc nullius fere effe vfus (quod camen prarcer ipfius mencem
erac, ) cum ob plurimas ibi contentas res medico vfui non inferuiences , cum ob
alias indiftinccijincomplete & inordinace cradicas:candem mihi vni ex fuis Me-
dicisremhancinfpiciendam, ac in medicum vfum redigendam demandauit.
Qui licec hoc onus meis humeris longe lmpar , nonnulhs ex cauilis fucurum di-
gnofcam, vc camencanci Regis , cuius, quancus fum ilHtfrfum, mandacis obcem-
perem , Diuino confifus auxilio Opus hoc , in quo de Medica noui Orbis mace-
ria agecur , magno & sgrocancium & medencium , tum noui cum veceris Orbis
commodo medicarq. maceria: ditadx,ac antiquorum iuniorumq. nonnullis du-
biis difToluendis, ne dicam erroribus confutandis perutile ; paucis prius ad dilu-
cidationem rerum, qua? ln opere continencur praslibatis, aggredior .

{Medica materia a quibus fumatur , qu<efy in Plantarum Hisloria confideranda Veniant,

de AuSlonbus imitandis . Cap. 11.

Iib.de arre

MAgnus ille Hippocraces omnium Medicorum, ac Philofophorum primus
Medicinam effe,eamq. veram ac neceffariam, aduerfus arcem negances
a pnn" ac ianicatem forcune, adfcnbences,hoc potifsimum medio,nempe Materie medi-
cx viribus ac vfu comprobare nititur.-eamq. artis huius effentiale principium,ba
fim ac fundamentum ftatuit,hoc modo aflerens. Omne quod fit,propter quid fie
ri comperitur,atque etiamin fingulis adeo propter quid fieri videtur,vt plantas,
animalia,& mineralia, e qui||us matenalumitur medica,ad hominum valetudi-
(. Simp. nem tuendam,morbofq. pellendos fa£ta,cenfendum fic. Quare Galenus medica-
cuit.c.i1." menca omnia, parcim effe parcesanimalium , auc plancarum , aucfructuum, auc
eorumliquorum ( quos Graxi «Wr vocanc aucfuccos ) parcim ver6 exmecallis
fumi licceris mandauic.Theophraftus vero,medicameca ex varijs plancarum par-
6. Dehift. tibus, ( vc func frucl:us,fucci, folia,radices, & alia ) fumi fcripcum reliquic . Natn
P ant.c.8. piantarum tantum hiftoria ac caufas, bmifsis animalibus ac mineralibus, confi-
derauic ac cractauic . In quorum medicamencorum hiftoria duo confideranda
func: Vnum,vc eorum differencias,reliquamq. nacura cx parcibus,affe&ionibus,
generacionibus,vicaq. pecamus,parces externas, totamq. figuram,ac etia incerrtas
ita fpeCcando,vc id,quod cuiq. proprium fit,quodq. comune,dignofcamus: Alte-
rum vero,fi id,quod alicui peculiare videcur, pofsic quandoq-, ob aliquod no effe.

Nam

»

LIBER PRIMVS; $

Nam contingit aliquando plantarii proprietates,ac figuras ita mutari,vt a nonnullis

alia? exiftimentur . Primum optime explicauit in plantis Theophraftus dicens: Par-

tium differentia; (vt formula rem compiectar) tribus fere in rebus confiimnt, aut in fto.pianc

eo , quod qusdam habent , aut non habent , vt folia } frudhis , & ca^tera : aut quod c,u

nonTimilia, neque paria habent j aut tertio , quod non fimiliter habent . Horum

diifimilitudo, hgura, colore, fpiflitate, raritate , afperitate, lenitate , reliquifq. affe-

dionibus innotefcit. ad hax,omnibus faporum differentijs difparitas, aut irL,

exceffu , atque defe&u magnitudinis, multitudinisue : non fimiliter ver6 habent ,

cjuac pofitione ac ordine differunt . Quo vero ad generationem , quafdam fponte ,

alias femine , alias radice , alias auulfione, ramo nonnullas, aut fiirculo, alias trun- ^^\za.

co , lignoue minutatim concifb , prouenire afferit . Qu6 ad vitam , conflderando c- ••

cjuibus locis gaudeat hax magis, vel illa,quantumueproprijsinIocis vnaquaeq.

viuere poflit . Mutationesautemfparfim,quafiobitertetigit . Diofcorides etiam

duo illa confiderat ; aliter tamen . nam vires , & facultates medicamentorum vfiii

medico deferijientes docere intendens, idq. fieri non poffe, nifi medicamentis prius

cognitis,non ab re delineamentis quibufdam ea defcribens, differentias, partes, ge-

nerationes , vitas confiderat; mutationes , vti raro euenientes, parum attingens . &

fi ambo vtrumque infpexerint j diuerfo tamen modo tra&arunt, differentes in fco-

po, &ordine . NamTl/lophraftusPhilofophis, Medicis , Agricolis , & alijs plan-

tarum cognitionem profitentibus, fcribit j Diofcorides tantum Medicis . Ille natu-

ram,partes, differentias,ac vires, ad legentium admirationem proponit ; hic cun&a

eadem , vt facile a polteris dignofcantur,&medico vfui tuto adaptentur . vterque_>

ordinem , ille natura? , hic do&rina?,infecl:atur . Sparfim ille ac vari js in locis pbn-

tarum defcriptiones,naturas,ac vires diffeminat; hic vniuerfam earum formarl^L,

vnum colligit,mox vires annedit . Theophraftus ita plantas folas examinandas

fumpfit, & de eis confiderans prx ca^teris extremam manum illis impofuit . Dio-

fcorides vero intra medicinae limites continetur,& non fbl um plantas,fed quidquid

a metallis, ca^terifq. fbiiilium generibus , nec non animalibus ars medica fiimit ,

in vnum opufculum coegit . Quare Galenus aeteriq. omnes circa medicaminum

examen Diofcoridi primas deferunt : quod quantum ad rem medicam fpecl:at

clarius, & exa&ius omnibus fcripferit . At quia opus hoc in medicorum pradertim

gratiam editur, in omnibus fere Diofcoridem imitabimur . exceptis paucis , quar a

Theophrafto fumpfimus , quajue in medicamentorum facultatibus dignofcendis ,

a Galeno mutuauimus .

Jguem ordinem in fuo de materia Medica Diojcorides Jeruauerit , quiq. in hoc
opere ft obferuandus . Cap. 111.

MAteriam medicam tractans Diofcorides fiimma diligentia laborauit,vt non
tantum vera,vtilia,6c ltatis principijs confentanca fcnberet, fed & vt ordi-
nate cuncta difponeret. huncq. ordinem, & in libroru,& capitum connexionibus ,
& in vnoquoque capite,differenti tamen modo ab alijs tradito, feruare conatus eft . •nproem#
damnans Iuniores, quod materiam medica vernaculam,cognitamq. vulgo dignam <p\ lon-
cenfuerunt,medicamentorumq. vires,probationefq. curfim complexi nullo experi-

A 2. mento

4 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

mento corum efTeccus colligences, inani veroreddendarum caufarum ftudio vertwf
fiindenres , alia pro alijs fcripcicando , rem in aceruum > congeriemq. concrouerfia-
rum extulerunt ; ac nonnulla, reclamante euidencia,prorfusq. veritati refracrantia^
noncerta fide,fed narracionepocius ab alijs accepca,cumularunc. In ordine ijdemipfi
aberrantes , partim eorum aliqui difcrepances , nullaq. cognatione comundtas vires-
colligences, parcim per elementa litterarum fcripta in ordinem digerentes , crenera.,
& eorum effe&us a fua cognatione difiunxerunc . Diofcorides vero libros' & capica
conneclens , medicamentorum genera , & efFedhis virium cognatione coniuncla^
confiderac . In primo libro nimirum de aromacibus, oleis , vnguentis , arboribus >
nafcentibusq. ex eis fuccis, lacrymis, ac feminibus materias, ac materiarurru
capica virium cognatione coniuncla conne&ens, pertraftac. Sic & in fecundo-
libro . in quo de ammalibus , melle, ladte , adipe , frugibus , atque olenbus/ubnexis
nerbaceis , qux acn pradica f unc facultate . idq. ideo, ne coniun&orum vires difiun-
xiiTe viderecur. In cercio radices/uccos, femma, herbas,& qu* vernacula, & mcer [e
eognaca cenfencur, ac ea, quarplunbus fbcenc remedijs profequkur . In quarco de_,
radicibus, & eis, qua? refranc herbis . In quinco de vinis,& metaUis . In fexto & vlci-
mo, faculcaces medicamencorum , qu* nobis prodefTe, auc obeffe, poffunc, recenfet .
In fingulis aucem capicibus primo medicamenti nomcnclaturas propomt , deindc'
ipecies, feu genera recenfet, h plura reperiri contingat ; mCx eiufdem delineationes,
ac nocas defcnbic, vc iliud cognofcere valeamus ; poitremo faculcaces , operacionefq.
nos docec.ita vt vnumquodq. capuc in cres diuidendum fic parces , quarumprl
ma nomenclacuram,& genera; aicera defcripcionen^ certia vires, & vfus concineat .
C^omedicamenca omma,qii£ in hoc opere concinencur,veJ fuic parces animalium,
aufpfencarum,aucfru6cuum,authorum liquorum,quos Greci „W< vocanc,aut fuccii
£pr.mS. pamm Vcr° ex minerallbus fumantur,melius mihi vifum eft,cum Galeno de plantis
fecui.c.i. ance omma agere; cum quia numerofiirimum illarum eft genus, cum quia viriurru
robore prarceHenciilimum ; iride de animalium parcibus cra&are, vt poitplantarum
icones animalium fucceffiue lequerentur , hmc ad mineralia tandem dcueniro .
lcaque vniuerfum opus hoc , cribus praxipuis parcibus conftabic , ilias tamen in dd
cem libros diuifum , abfoluciilime compramendec . Hiice enim Prolegomenis in_,
Pnmo propofltis, in fequentibus feptem , de Plantis , non eo quidem ordine , qui ln
cementis vrficur; ( hoc emm effet genera , & eorum eflectus a propria cognaciono
difiungere , ) fed eo,qui in Plancis genere coniuncT:is,& qualicacum familiaricace , ac
praxipue cognacionefaporumconnexisconfiicic; Diofcoridis pocifTimum infticuco,
quandoq; & ordme/eruaco pcrfcribecur . Quare in Secundo de aromacibusun Ter-
tio de Arboribus,'& nafcencibus ex eis,fuccis, lacrymis,ac feminibus; in Qiiarco do
Fruticibus, ac Sufrruticibus ; in Quiiico de herbis acri fapore prredicisj in Sexto de ijs
qux amaro, in Septimo de his quce falfo,du!ciq.-, in Oclauo de his qua? faporibus reli-
auis cognacione quadam coniuncl:is,nempe acerbo,auftcro, acido,nec non & de in>
fipidis agetur . Si ver6 inter eas reperiri fit aliquas pluribus , interimue oppofitis ,
prsditas iaponbus, has etiam collocabimus incer ilhs, quar cum prarcellenci coo-na-
tionem habenc : m Nono candem de Animalibus j in Decimode Mmcralibus pro.
fequemur. r

*T>e Rerttm

Lib. d«_,
arte non

LIBER PRIMVS. f

t)t Kerum , ac Medicamentorum Plantarumq. in genere nominibus , aceorundem
multiplicitate 3 O* reSia impofittone . Cap. I V.

SVperiori capite diximus Diofcoridem , non tantum in librorum , capitumq.
connexioni1bus,fed m vnoquoque capite ordine feruaffe,ita vt quoduis caput in
tres diffecari partes pofsit.prima nomenclaturam,& genera;fecunda defcriptioneirii
tertia vires , & vius contineat . fic & huius capita operis , in tres diuidi partes pote-
runt . in prima nomenclatura , & genera \ in fecunda delineatio , ac loca in quibus
plante nafcuntur,geographice ac chorographice ponunturjin tertia vires habentur,
ac vfus . Cumq. id quod primo occurrit,fit plantarum nomen , ideo de nominibus
plantarum huius operis agere operapretium duxij quibufdam pradibatis prius
de rerum , ac plantarum nomenclaturis in genere . Etfi natura ne an impo-
fitione fint nomina non eodem modo antiqui fenfere . Nam Hippocrates , no-
mina lege quadam nature indita efle afferit , ipecies vero rerum non lege fan- longe a
citas , fed natura? effe germina . Plato vero natura efle afferit , Ariftoteles po- p
fitione , & ad placitum , conceptus & res denotantia nomina efie ftatuit . ab eo
tamen non diffentit Plato diccns, nomina naturaliter fignificare, quia aperi-
to artifice imponente, talia imponuntur nomina rebus, qualia illarum natu-
ris conueniunc,vt ex pjjcallegatis Hippocratis verbis re&e intelleclis colligi poteft .
eoq. magis quia folemus artificialia,qua? maxime naturam imitantur , naturalia
per exaggerationem vocare . Quorfimi_&illud eft Genefeos , omne quodyocauit cap.i
Adam jpfum eft nomen gius : feddehoc hadlenus quocTalterius eft indaginis . At
quia dePlantarum nominibus , re<5taq. eorum impofitione ad inueltigandas plan-
tarum noui Orbis nomenclaturas , hic agere intendimus , merito omiffis alijs.,'di-
cimus : Plantarum nomina nonnunquam fuis aifignari inuentoribus.-interdum re-
gionibus, vel quia in his primum inuente. fint ., vel copiofius , aut viribus pxxl taiv
tiores proueniant : Q uaxiam ab effedeus excellentia appellationem traxerunt : aliar
ab euentu rei : nonnullg ex aduerfofua ducuntnomina . Qua?dam a fabulofls
veterumnarrationibus funt : nonnullar,qua? ab aliarum rerum fimilitudine nomen
mutuentur \ qua? omnia etymon aliquod habent , ac nomen earum , vim quan-
dam , & rationem naturse exprimit . Csterarum vero etymo diu ignoto , euenit
vt pofteriores , naturis plantarum, facultatibus , locis, alijfiie longo fatis vfii cogni-
tis, alia illis nomina , horum aliquid in. illis indicantia indiderint . quibus a pofteris
receptis,deletis ac ab vfii reiedtis primis nominibus,aliafecundo impofita remafere.
Itaque nominum aliquid denotantium nimius creuit numerus , paucis vix relidtis
nullam fui nominis rationem manifeftam habentibus . Quare cum varia homi-
nibus imponendorum nominum fe offerat caufa , tam illis qua; antiquum nomen
feruant , quam Ctiam in quibus primum nomen deperditum eft , diuerfa fiintno-^
rmn^jndita, & fic in vnico medicamento,duo &juj,quando plura nominareperiun-
tuj\_ Antiquitusplantarum cognitioni magna diligentia in veteri hoc Orbe vacaba-
tur , veluti & nunc, &in veteri & in nouo infudatur , ita vt in diuerfis regionibus
diuerfa? e/Tent nomenclatura^ . atque ab his facultas,ab illis fapor, ab ali js colon vel
flmilitudo cum alijs plantis , vel cum animalibus ab alijs aliquid eiufmodi notaba-
tur . Etfi autem ha;c nominum varietas confufionem quandam in profefI()rum

A 3 animis

6 RERVM MEDICARVM NO: HISP.

aniiTns generare potefh non tamen eft etiam abfque maxima vtilitate eorum co-
gnitio. Prim6,quia peregrinantes , Galeni more,ob exadam fimplicium me-
dicamentorum in varias regiones cognitionem , optimum eft vt & eius regionis ad
quam perueniunt, & nomen illorum qua; qu<eritant medicamentorum fciant, quia
iic facilior eorum notitia reddetur . Secundo , quia ex nominum vanetate fepiusin
cogmtionem fimplicis medicamenti venimus . Nam quod vnicum nomen non ex-
plicat , quandoque explicatur ab altero . Quorum nominum vanetas cuandoque a
Dioiconde in quibuidam medicamentis adamuilim expiicatur vm alijs ex eorurru
deicnptione coiiigitur , in quibuidam vero neutrum fo , f ed fola nominum varie-
tas pomtur , cur autem lta nominentur, non folum non enodatur, ied neque in de-
Iineatione mcluditur . Adummaadhibita diligentia,nominum proprietatibus, at-
qu^tymojr^igads^o^ procuhmdn n^

qmr^mtdccr^m. Nemmi&nam.que propnwasmi^edicaTn^ifeim^nT:
nwjc^ta^njmcodorem, &Aliqmdjnujmo^
ej^tudignamedicamento addatur, qua: feciliorem^^ognjriong^fe: — T"

De Vlantamm buius operis nominibus earundemq. multiplici
nomenclatura . Cap. V,

1N piantis noui Orbis hoc inoperecontentis,plurao^feruantur nominaety:
monaiquodhabentia,acvimquandam,& rationem naturs expnmentia,
ac nonnulla etiam etymon nullum referentia offeruntur . Piantarum namque
quarum nomina etymon habent,qu*dam a praxipua facuitatceifecluiue excellen-
tia appellationem traxerunt , vt eft herba Pbabuame,6i&L fic a facultate , qua puer-
peras muandi praedita eft, a Diofconde Anftolochia nuncupata. flc mzmTlIbueli-
locaquahmtl, arbor infaniz difta , quia damiones pellendo , & fafcinum inhibendo
eos curat,qui horum prauitare infaniunt. Ciutpatlt medicina feminarum dida, quia
muiiebres morbos , praxipue hyftencos affe&us curat . TetUtta vrens medicma^
nuncupata , quia quarto ordine caiida eft, & vrentis natur? . Coayukpatlt medicina
doloris dicla , quia dolores lenit . §ualancapatli irati hominis medicina difta , quia
hilantatem inducit, & : iram mulcet. TlaelpatU dyfentencorum medicina nuncupa-
ta,quia dyientencos fanat affeclus . Alias a quadam pecuiiari propnetate , vt Pt-
nahmhuizth, ideft herba verecunda, fic dicta quia hominis taclum fugit,& eius flatu
tabeicit. Quedam a iuis inuentonbus nomen duxere , vt Teuqutltlttc herba Principis
dicta abmuentore qui erat illius regioms Princeps . Ctmatl quam Hifpani incol*
iierbam Ioannis infantis,illius pnmi inuentons,dicunt. A iocis alix, vt Chichmecapatli
quia Chtcbtmtc* gentis elt medicina . Texcalxtbuitl , feu herba faxorum , qma in fa-
xis ontur . zAtcuapat/t , ieu medicina iuxta riuos proueniens, quia in tiuentibus
aquis oritur. A iapore, vt Cocoxihuitl, ideft herba acris , a fipore acri , quo poUet
nomen fumensTWA,hoc eft virga amara,CW^,feu herba amara ab ama.
ritudinis iapore nuncupatar . A coiore, vt TitlxocbttL id eft flos ni<rer, nomen a nigro
iiliquaru colore, riam hums plant* flores mutan videntur in filiquas. Coco^xochtpatli,
hoc eft medicina lutei flons,a florum colore iic dida . A mnilitudme cum multis re-
bus iac-ta , vt cum ammalibus . quod fcihcet vna planre pars , vel quod ipfa vniuerfc

alicui

1

i

LIBER P R I M V S. 7

alicui animali fimilis fr:,vt Th^oquilin, id eft faxei vermes,fic dicta aradicibus capil-
laribus,vcrmium figuram referentibus. Zazjcilin3Cic di<5ta,quia eius femen eft fimi-
le Cochlcis. a fimilitudine cum alijs medicamenris, vel quod vniuerfa,vel cjuod eius
pars emuletur illa,vel vniuerfa,vel illorum partem,vt Tla/aboehot/, ideft infima abies.
Tkxcopoltn,\\oc eft cerafus humilis . a fimilkudine cjuam habent cum vniuerfa plan-
ta . Ahuapadt3\\oc eit cjuerna medicina,a fimilitudine folioru quam habet cum fblijs
quercus.Zc^r>'d/;V,feu plata palma? fimilis,a ilmilitudine foliorum,cjuam habet cum
folijs humilis palmas . Tauthli , id eit nubilofa medicina , ob ilores comantes ,
cjui nubila imitari cjuadantenus fblcnt,dicT:a . A medicamenti , feu eius partis figu-
ra.vt (ewpa/xochitl a numerofi foliorum multitudine fic dicta. 7 lalquequet^al3id^
penna teme, fic dicta a fblijs pennas auium imkantibus . a noftris Millefolium di-
citur . Nauiytcpti^., ld eft cjuatuor dorfis , di£ta fic quia caules hxc herba produ-
cic foliaccis quibufclam appendicibus , fecundum eorunn lcngitudinem e partibus
quaternis diicurrentibus pennatos . Tezopatli , fic dicta a racUce , duritie & colore
in rubeum vergente,imitante lapidem Tezontit diOxnn.Tetzcnxocbit/yidcil flos bar-
batus , fic dictus a floribus comancibus capillis longis & coccineis , qui fimul
b.irbx inilir iun6iifunt .Tzpntiabuaqui 3idci\ capilli rubei : fumpfit hxc planta
nomen a tenuitate , colore , & forma comantium in fiimmis virgis florum ru-
beos capillos referenti(yn . Ab accidente quopiam , vt Copa/quabtttt/ 3id eftarbor
gummifera.& licet hoc nomen cundtis arboribus.gummiferis commune fit,per an-
tonomafia ramen huic arbori inditum ci\.Hoitzjloxttl,Ccu afrluens reiina,eode modo
per antonomaiiam a copiofa refina quam producit,fumpfit nomen . Xioquahutti ,
f ic dicitur,quia ftipes lepra infeclais videatur . Quandoque a duobus fimul iundtis
vnum fit nomen , vt tAxixco^ahur^patlt ,hoc eft medicina vrina? lutea . a fblijs in-
ferne luteis luteadi6ta, &a facultate euocandi vrinam medicina vrina? nuncu-
pata,fit nomen compofitum a ficultate &: fiiiorum colore . T^tactexcalttacoti 3
id eft virga candida faxorum dicta , nomen compofitum ex colore , & loco ii_#
quo oritur. Contingit quandoque vnam &: eandem plantamplures fbrtitam fuifle
nomenclaturas , eafq. chuerias . vel quia in vna regione fuerit cognita vna praxi-
pua £icultas,a qua apud illas gentes nomen vim illam exprimens fueric impofitum,
in alia verb reirione racultate akera , ab hac diuerfa , co°;nita alterum nomen fuic

O * O

inditum, & fic in diuerfis regionibus , diuerfis cognitis facultatibus tanquam
praxipuis vni & eiciem planta? infitis , plures fuerint accommodata? nomencla-
tura? vt eft Texaxapoda.id eit lapiciu perforatrix.nam confricato ea madente lapide,
vel quinque vncias craffo, admocifq. auerfa parte naribus , ita perciperet quis odo-
rem,ac fi naribus herbulam admouifTet,penecrante vapore faxu durum . Alij ean-
dem plantam TzonpoltbuizfailiScu fternutamentu mouentem vocant,quia naribus
admota fternutamentum excitat . vt efb etiam T^mpt/ihuizjpadt , ideft medicina_»
ciens fternutamencum,a facultate cxcitandi fternutamentum,qua pollet, fic di£ta_> .
eadem ab alijs nuncupata Tzj>ntecompadt, idelt medicina caput expurgans . Obfer-
uatur quandoque nomenclaturarum pluralitas non tantum a varietate facultatum ,
qua? vni plants infunt,fed quia vna erit fumpta a facultate, alia a colore,alia ab odo-
re, alia a fimilicudme,pro varietate earum qualkatum prarpollentium , qua? diuerfis
lmpofitoribus innotueiunt . vt eft pianta ilia, quam ab odons prauitate CohayeUim ,

ideft

#

•

$ RERVM MEDICARVM NO. HISP.

ideft anguem foetentem appellant . alij eandem plantam Tldpoton, ieu nigra, & fo>-
tentem plantam, a nigro colore , & fa.tido odore nominant . eandemcj. chichic , feu
herbam amaram , 8c ferratorum foliorum , a fapore & figura nuncupant . Alia^
planta Olliuhiqui, a feminis coriandro fimilis rotundkate.eadem Coaxibuitl, ideft fer-
pentis herbanuncupatur . tribuunt ferpentibus fapientiam & prudentiam , quai^
fapientum planta appellatur . Sacrifici enim Indi, cum videri volebant verfari currL»
fuperis,& refponfa accepifle ab eis,ea vefcebantur planta,vt defiperent milleq.phan-
tafmata, & dajmonum obuerfantium effigies circumfpe&arent . tribuit enim id So-
lano maniaco Diofcorides . quare fatius fuiffet, herbam defipientium , bc maniaco-
rum, & non fapientium nuncupare . Tot ergo diuerfis nominibus vnam plantam_>
appellari non penitus abfonum duxi, immo non parum commodi,tum ad facilitan-
dam planta? cognitionem, tum ad eiufHem virium & facultatum indagationem, fa-
turum putaui . Namque opus hoc in lucem editum per varias noui Orbis regiones
circumferri pollet , & mcolis illarum,ex peculiari regionis plantarum nomenclatura
facilius inn6tefcerent . aut fi cjuis,ob harum plantarum certam notitiam.in varias fe
regiones conferat , ac plantam peculiari illius regionis nomine petient,dubio procul
planta ab incolis oftenderetur , & erit voti compos . tum etiam ex nominum varie-
tate plantarum facultates & vires (vt diximus) innotefcerent . vnum enim nomen,,
vnam,aliud vero aliam explicabit facultatem. Et fi plantarif n huius operis nonnulla
nomina etymo carere , vel fi cjuod habent ignorari videatur , in pofterum etiam_.
aut innotefcere, aut alia nomina,vim quandam & natura, rationem, exprimentia_>,
aut aliquid pra?di£torum denotantia,imponenda efle fperandum eft . ob hoc cundta
harum plantarum nomina ad vnguem adnotare optimum fbre exiftimaui .

E

Cenerum P/antarum nomenclaturx , differentU , conuenientU , ae
degenerationes , Cap. VI.

Tenim di<5tum eft , vnumquodque huius operis caput in tres diffecari par-
tes poffe, quarum prima nomenclaturas, £c genera , iecunda deicriptionem., ,
& locos , tertia vires & vfus contineat . Cumq. duobus pra^cedentibus capitibus de
plantarum nomenclaturis, re<5taq. eorum impofitione diifertum fit, in pra?fenti ca-
pite de nomenclaturis generumplantarum, eorumq. degenerationibus,conuenien-
tijs , ac differentijs tradtabitur , ne per ignota , tum in ordine tum in defcriptione-j
procedatur . Do<5trina enim euidentius tradi fblet,cum per genera , ipecieiue diui-
dimus . Quare re<5te hunc in modum agetur , vbicunque fieri poffit . Genera ita-
que plantarum prima ac maxima , a quibus omnia peile,aut plurima continentur ,
i. de Hift. vt Theophraftus inquit,quatuor funt, nempe tttfytt arbor, 9*>i* frutex, «p/> «>*>'•» f uf-
phnt.c.y. fruteXjab alijs cremium di<5tus, W* herba. Arbor eft id Theophrafto quod ab radice
caudice fimplici ramofum , nodofum, furculolum , haud ficile diifolubile aifurgit ,
ceuOlea ,Yicus,Tecomahaca,T/ahueh/oca quahuit/ , Xochiocot^p quahuit/, Copaitic,
Tamarindus , Huaconex , Hoit^tl oxitl , Mi\quitl,Safafras yHexkum) & alia? fimi-
les . Frutex, quod abradice caudice multiplici, ramofumq. fe extollit, vt Rubus, Pa-
liurus , T/epatU, Hoitzjtzjlxdxocbitl, Tlatlacotic, Acudotl, Ecapatli, Huitxiqua, Nacaz.'
cui,T^ticpatU,At/aczopihn. Sufrrutex,quod ab radice multis exiguis caudicibus,cauli-

culiiue

LIBERPRIMVS. ' 9

culifue exit,ramofumq. eft,& in altum afliirgens,mediamq. naturam inter herbam
sc fruticem habens,vt Rofmarinus coronarius,Lauendula,Hedera, SpartuniiCW///,
Xalquahuitl, Xiopatli.iu.nz qui dicant,tufFrutice vno conrtare icapo Iignofb,furcuIofb,
humili minutifq. ornato foIijs,vt Abrotanum,Sampfuchum,Serpillum, Tzontecpatli,
Tlacoxochiti, Tlacoxiloxochitl . Herba, quod ab radice fbliatum,{ine caudice prouenit,
femenq.caule fert,vt frumeta,& olera. Sunt qui addant,quandoq;caule carere,fepius
verb caules ferre, aut culmos minime lignofbs,led molles,vt Borrago,Beta,Sonchus,
Chondrilla,MelifFa, Acxoiatic, (bilmemecatLCococxibuitly Zo^oyatic, Epazptl, Tauhtli,
Tacuacb* , ac quamplures alia? . Planta? omnes qua? ex femine ortum ducunt , con-
ueniunt in hoc, quod fato femine,ex eo radix primo oritur, mox duo fbliola . DifFe-
runt verb , fbla namquc herba ftatim fundit ab radice fblia , prafter ea bina foliola_»
prima, quar cundtis generibus communia illico e feminis pulpa prodeuntia, fiint a£-
finia radici . Arbor, frutex, & fufFrutex,continuo ab ijs foliolis edunt ftipitem, her-
ba omnis alia iniuper folia . procedente verb tempore, qusdam etiam ftipitem mit-
tit , quardam nullum vnquam , quod de Cynogloflb fcribit Diofcor. In nonnullis
prouenit, vt in Bcta. atque harum vna difFerentia pro tempore . fiint enim qua? cito,
vt Borrago,funt qu« ita ferb,ita rarb caule mittant,vt aliquibus fine caule natura fua
fint xl timatie,qualis Tufsilago . Altera difFerentia e Cauliu numero vel frequenti vel
fingulari,ex eorunde n*gnitudine,ac perennitate.in alijs tribus generibus egreditur
/capus,ftipefue vel vnus,vel plures.Si vnus,aut magnus,& eft arbor,aut paruus,& eft
fuffrutex. fi plures,eft frutex. Horu verb affe&us proprij funt,Arboris,vt ne intereat,
aut denub fubnafcatur; fruticis, & fiiffruticis, vt aliqui tales fint,aliqui intermorian-
tur, id,quod cum herbis commune habent . Omnis ergo fufFrutex diiFert ab Arbo-
re magnitudine 5 aliquis etiam annuo intcritu . Agrimonia namque interit , & alia
multa vnicaulia . in eoautem conueniunt,quod vtrique truncus eft fingularis . Dif-
fert ab arbore frutex paruitate , in qua ei cum fiiffrutice conuenit ; ab vtroque vero
ftipitum frequentia . nec necefFe eft eiperennare, ficut neque fiifFrutici,feu cremio .
nam & Myrtus perennat, & Pa^onia non perennat . Herba conuenit cum fiifFruti-
ce ftipitis vnitate aliquando, vt Braffica. nonnunquam cumfrutice ftipitum multi-
tudine, vt Fceniculum . alias cum eomm neutro ftipitis carentia . Diftert omnis ab _
omnibus alio proprio difcrimine, nempe fbliatione,modo fiipra explicato . Contin-:*y^farff dt^tnt
git quandoque degenerare ha?c genera plantarum,vel culnjj^rmngonjOjVeljiegli^fln*»
gentia,& incuria colentium,vel alias fuapte natura, & fpome, ac_ahajn alia abirc_,
ficut & fpecies . na Sifimbrij fpecies in Mentam,Triticum in Lolium,& Hordcum
in Auenam,fic & genera . Corylus fi non colatur frutex eft, item Punica, fi auel-
lantur foboles , arboreicunt . Malua quandoque in altum fe attollens , atquc in ar-
borem tranfiens. quippe ita Ht, neque tempore longo,fed fenis feptenifiie menfibus,
ita vt longitudine,craf iitudineq. inftar haibe poffit grandeicere. Quapropter com-
mode ad vfum baculi venit . tempore verb longiorc exacto pro ratione magis quo-
- que incrementa capefsit . fimili modo, & Beta . nam ea quoque ampliorem magni-
tudinem capit,fed longe magis Amerina, Paliurus, Hedera,vt procul dubio arbores
cfficiantur,quamquam frutices fint auctore Theophrafto. Arbores e contra ni Jjjj hclf[
purgentur , earumq. cultura omittatur, in frutices degenerant , idque fruticare ar-
bores appellant . Huius Idxx proportio quardam eft in nonnullis ahjs herbis , yt in

La&uca ,

»

•

io RERVM MEDICARVM NO: HISR

ladcuca, cuius lcipicem ad horcorum poftes quaefitum prodijc Theophraftus" , flc
in Saluia, AndrofemoJPolygonaco,Hyofcyamo,Rhododendro>& pleriique alijs, vc
Diofcorides inquic , frucicare , & fufrrUcicare concingit *

N

De ?lantarum Tartibus . Capt Vll.

Omertclaturas gerterurri plantarum, differentias, ac conueniencias, degenc-
ratiortefq. fuperiori capice oftendimus . Nunc explicacionem partium>

*ianC h'rt' plantarum prolequi conuertit . Cumq. planta res varia fit (vt Theophraltus inquic)
atque mulciplex, ob hoc partes in vniuef furri de ea referre difficile eft. f Ignum hu-
ius, quod nihil pcnitus eft quod commune accipi pofsic cundtis plancis conueniens,
vc animalibus os,Venter,& alia proporcione eadem,alia quodam alio modo. Neque
enim radicem , neque caulem » rteque ramum , neque germen, neque folium, ne-
que florem, neque rru<5tum.,plancaj omnes habere videncur . Corcex rurfus,auc me-
dulfvmcneruus, aut Vena minime omnibus ineit,vc in fungorum, & tuberum ge-
rtere patet . Quibus rebus,hifq. fimilibus natura vtique plantarum confiftic . Sunt
equidem arboribus , & fruticibus partes plurima?, furfruticibus pauciores , quibufl
dam herbis paucilsima? . quarum quajdam prima? maximeq. communes plurimo-

ioca Pra? rum funr,vc radix, caulis, ramus, furculus,ex Theophraftc/! quaedam perpecuo iuis

al eS3t0' adfunc itipicibus . alix non femper adhxrent , fed pereunt, ac decidunt . quas idcir-
co nonnulli partes effe neganr,alij annuas appellant . Perpetua*partesfunt radices,
caudices, rami, cordces,ligni materies , macrix, medulla , & alias , annua; vero , &
non perpecuo pradentes , flores , calyces , iuli , frudtus , femina , capicula , filiqux ,

qid* valuuke , vmbella? , pappi , & mulcis folia eciam , ied non omnibus camen . Radix
igicur eit, quo terras planca infericur, acque coha?ret, & alimentum allicit . cunclis
plantis hasc irteit,paucas fi excipias, quie une radicibns viuunc , & augencur , vc Vi-

Cauiis . icum,Scelis,& Hyphear, arborumq. Fungi. Cauiis,id,quod ab radice fimplex fupra
terram affurgic, & in quod alimencum defercur, fcapufq. lacinis nominari confue-
uic . ac in arboribus quidem, & frucicibus caudex, in herbis vero caulis dicirur. So-

Stoiones. boles illa coliculorum , inucilifq. e radicibus fruticatio , Scolones appellancur . qui
iuxca arborum,ac frucicumcaudiceserumpunc,quiq. euulfi , acque plancaci vi-

Truncus. uunt , &adolelcurtt . Truncus inferior caudicis pars , qux radici vicimor eft , alias

ftami . quS truncatis fuperelt ramis . Rami f unt , qui in caudice , aut caule flisi mulcipli-
ces fparguncur, & veluti brachia qua?dam fe expandunc, quos nonnulii nodos ap-

surculus. pellanc . Surculus , id quod ex ramis fimplex , ac indiuiduum oritur, qualepocifsi-
munl germen annocinum apparec. Ac quia pra:di£he parces corcice , ligno , &
medulla , qua; & macrix dicitur , conftanc , merito de his dicendum . Elt ergo

Cortei . cOrtex pars vlcima, ac excrema a fubiedto corpore feparabilis, veluci cruita qua?dam
ad cegertdum daca.quae fi veluc ambiens membrana cingac,cunica a tuendo corpore

tlt>er- diCta elt , pars tamen corcicis inccrior , qua: ligno prarisius adharrec , proprie liber

Corium . eric.is quibus icnbimus libhs nomen dedic.Conum a doCtis non cam facies fumma,
quam itacumen quoddam craisius , cui & aliud fubelTe poteit , nominatur . Sunt
vero, & partes quaedam , qux per fe nomine carent , fimilitudiiie aucem ex anima-

Nemuj . jjum pj^tibus appeliationem flbi mutuantur. Quare appellant neruum id , quod

conti-

NARDI ANT. RECCHI LIBER PRIMVS, xi

conrinuum , fifsile , prxlongumque fpedtatur , fed infociabile ac germine defti-
tutum & venas habens . Venas ipfe cxtera neruo fimiles , fed maiores craf- Venae
fioresq. funt , & ramulos & humorem habentes . In Ligno item exithmt mul- LigQUm.
ta : interior pars cortice circundata , fifsilis &dura,ac veluticorpus arborum,
& fruticum ; cuius exterior & cortici viciniorpars mollior , acalbidior Albur- Aibumum.
num a quibufdam dicitur , qua; facile putrefcit & teredinibus obnoxia eft , Caro caro,
eft id,quod omnibus dimennonibus diuidi poteft,quomodo terra,qu£que ex ter-
raconftant: Vnde fit,vcinter neruum & venamiplamedia intercedar,ex Theo- Lib x dc
phrafto. Matrix eft id, quod in medio ligno refidet, & tertium a cortice contine- hllt- Plan-
tur,velutmedullainoflibus,quod nonnulli cor,alij medullamappellare malunt Matrix.
Medulla etiam eft id, quod in medio ligni fungofum continetur,veluti Sambuci e u a'
medulla,Salicis,Virga?fanguinea?,Rubi. Sciedumq. etiam,quod herbarum Cau- cauiicu-
les fi exigui funt,cauliculi,aut coliculi dicuntur,quandoque & fcapi,aut culmi,vt Scsap'us .
Fabarum fcapus, frumentorum &paruarum Arundinum culmi. Folium eft pro- f^™ms'
prie quod ex carne cortice &z neruis conftat , plantafq. veftit atque exornat , quo
cum ipoliantur planta? nuda; apparent.Flos gaudium eft arborum,herbarumque: Flos ,
concipiunt enim planta? varijs diebus,& pro fua qusq. natura grauida; partus ge-
runt,quod germinatio ideo vocatur . Pariunt , cnm florent ; flofq. ruptis conftat
vtriculis vbi futuri fi<§6tus fpes eft.Sunt etiam quaedam alia peculiaria parturien-
tis arboris indicia,que neque fructum,neque florem proprie dixeris,K*x/>u*? Greci cachryas .
vocant,funtq. fublonga pannicularum modo nucamenta , quas fquamatim com-
padta prodeunt e ramis , vt videre eft in Larice, Picea, Platano, Iuglande, Tilia,
Abiete & alijs permultis . Verum quod in Auellana, Nuce, Coryloq. compadtili
callo racematim coha^ret , & veluti pradongus vermis fingulari pediculo penfile
nititur, Iulum tam Grarci, quam Latini vocant . Flores etiam fuas partes habent , Iulus •
nempe calycem, ftamina,apices, & vngues. Calyx eft, quo flos primum contine- Calyx#
tur,deindefcetus clauditur . Stamina, que veluti filamenta e calyce erumpunt ab stamina.
intimo floris finu . Apices funt craffiufcula qua^dam dependentia , in ftaminum ApiCes .
fummo inhsrentia .Vngues in Rofiis ca^terifq. foliatis floribus veteres intellexe- vngues.
runt lmas foliorum partes, quibus calyci cohasrent, decolores magna ex parte &
ideo Medicina; damnata?.Frucl:us,quocl carne &: femine compa£tum eftjfrequen- Frudus.
ter tamen pro eo,quod inuolucro perinde quafi carne & femine componitur,ac-
cipi folet : non raro pro ipfo femine,vbi nudum & nulli alteri inclufum nafcitur .
Suntetiam herbarum permultaspartes, qux ab humanarum fimilitudine nomen
traxerunt,vtcoma,caput,ala;,iinus,genicula,latera,capillamenta,fibra;,vertex,ca-
cume &aliar. Coma quidquid hilan venuftate,crinium modo, fummuramorum Coma.
vel coliculorum exornat,vt frondes: cum foliatum eft cacumen, fa?pe corymbi &
flores comati dicuntur. Id, quod in globum extuberat,aut in orbem glomeratur, Ca a
Caput dici confueuit: fi magnitudine cefferit, Capitulum,a quo multa herbarum
capitulatavifunturfaftigia, vtPapaueris, Nympheas &c. Cauus inter caulem &
ramulos anfra£tus, vnde finuatim noua proles egreditur , Alaz dicuntur, fadta ab K\x.
humanis alis translatione ; velut in vtrorumq. complexu angulus , in quem coie- Sinus .
runt, Sinus nuncupatur: fic alarum cauas finufq. idem fibi velle fatebitur, qui re-
£te infpexerit. Atqui partes , qua? in quofdam nodos intumefcunt , tam Articuli , Araculi .

quam

Genicu-
lum .

Inremo
cium .

12 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

€juarhGeniculanominancur,aquibusperfepe& geniculacim & articulatim ra-
muliprodire dicuncur . Quod incer arcus & genicula medium intercedit,Inter-
nodium dici confueuit.Geniculatae quoque radices nuncupantur,qu£ nodis qui-
bufdam interftin&ae protuberant,rotundar & leuicer capitulatne.Partes crailiores
venebrx. nocns Conglobat«e,in quas internodiorum extrema coeunt, Verteba- nominantul.
***«?• Latenbus etiam pra-dita: fuilt herbar,quibus laterales funduntur rami, aut vtrin-
o iik ^UC in orcimcm d»grefsi prodeunt.Ad ha?c,particula; teretes & oblonga: in capilli
mSIum. modum extenuata?,Capillamenta dici confueuerunt, qui fi contorta^crifpentur,
c/rrus. Cim mutuantur appellationcm. Difterunt Cirn ab Acetabuhsalli enim tota po-
Acetabu- lvPorum flagella ft«ihlfce in flagellis cirrifq.rotunda? cauitates func.Capillamen-
k. tisgermana; funcfibrar,qu*2plantarumminutioresfunt radicuhe,inquas veluti

F.bra. extremas craihcres efTuiss fparguntur ; fic radices multa: fibris capillat*, necnon
VSL emm "F^^^^^^^P^v^^^^q^-veluticrinibus quibufdam cirrats
cacumen." comantur . Vertex,Faftigium , Cacumen id cffc conftabit, quod longifsim® a ra-
ccuius diftat mteruallo, vt crus,quod proximum fit pedi.Oculus dicitur,quod per~

c££'. ^pe m huiufmodi alarum finu videantur oculijis inocularioni nomen fecit.Cer-

vmbdia U'X pafS llla eft,ciuae * caPitis radlcibus prodiens, pradonga, tefes,in colli fpeciem
figuratur , vt m Cjepis & Porris , & id genus fimihbus. Vmbella eft,qua; m plan-
tis fummatim mfidet;eftq.flons feminifue pedamentum, in/^lures di^eftum lon-
giores pediculos , qui flmul ex faftigio eodem orti in latius contmuo radiantur,
finguhq. florem vcl femen fuflinenc m orbem circumaccum,vt in Sambuco,Fce-
niculo, Anifo ac Dauco, & nonnullis alijs . In orb.em quooue radiatas herbarum
Mufcarifi. comas cacummaq. in fafccs coacfta, Latjni Mufcaria vocicarunc a flabri fimilitu-
cvma . ^ine' ClliuS vennlacu mufcx e conuiuijs abiguntur. Cymas funt fcaporum delica-
ii"pus'. tiorestenerioreiq.coliculi,quas aprima pulluIationepr<eftant.Pappus,lanofus vil-
lus eft,qui deflorefcentibus ahquot herbis remanet & poftea in auras euanefcit,
lanugo. vt in Carnuis> Senecione,Soncho,& plerifq. ahjs fit . Herba: qu;edam & arfepres
quadam lanugine pubent,quae eft lanata quaedam hirfuties, qua ftirpium aliquoc
folia , coliculi , cermicefue canefcunc . Aculei func , quscunqne dunufcula in cu-
fpidem curbinaca pundionem infligunt fpiculorum modo. Echinuseft, quid-
quid numerofa congerie aculeorum ftipatur fiue tegmen , fiue caput,fiue cacu-
men: fic didtus, quod globofb fpinarum agmine maris Herinaceum mentiatur ,
vtin Caftaneis . Dipfaco & Spina alba apparet. Semina multis varijfq. concepta-
Foiiicu. cubs recipiuntur, nempe filiquis, valuuhs, folliculis, locuhs, vafcuhs . Folliculus
'«L» eft theCfl CLllumbe,: rei> <]"* granum vel femen continet inuolutum . Siliqua te-
gumentum eit , quo vel grana leguminum , vel herbarum femina concluduntur
nam non legumina modo,fed quamplures quoque herbae & frutices filiquantur:
vaiuuius . Valuuli cum casterorum fcguminum folliculi , tum prarfertim Fabarum appella-
Vafcuhini-tlmnt' quiavalloquafi valmoli grana excutiantur. Vafcula reliqua feminunu
memum. inuo!ucra,quae fiveluci parua? capfuhe ea recludant , Loculamenta dicuntur;
vuiga. fipecumarij facculifollicularemformamreferunt,Vulgsfibinomen afcifcunt.
Circinatus florum vel fohoru ambitus, qui coliculos, aut ramulos herbaru coro-
verticii- nat, Verticillu eft,ab inftrumeci muliebns fimilicudine diftu, quod fufr vertedi
gratia fohtu eft adhiben . Omifsis vero partibus Frumeto 6c Viti dicatis , vti no-

ftro

Aculei .
Echinus .

l II

LIBERPRIMVS- ij

ih*o inftituto minime oporcunis , alijfq. ad figuram pertinencibus , breuitati ftu-
dens,huic capiti finem impono .

Saporum in VUniis repertorum differentia inueFtigantur . Qap. Vlll.

QVippe cum in ordine feruando,in tra£tandis plantishoc in. opere conten-
tis, connexionem cognatione faporum eife feruandam oper? pretium fo-
■* re duxerim ; ad clariorem ideo notitiam-de faporum differentijs,quan-
tum noftro inftituto conuenit, nunc agere intenda . EttfThaec inquificio pertinet
in fumma ad fecundum de anima,in fpecie ad librum de fenfu, & fenfilibus,pri-
uatim vero ad librum de f aporibus ; attamen quia tripliciter fapores confiderari
poiliint,primoin ordine ad guftum, cuius funt obiedta, fecundo fecundum pro-
pnam nacuram,cercio fecundum fiibie£tum,cui infunt; primus,& fecundus mo-
clus ad Philofophos pertinent,cjuare dehis Arirtoteles in prasallegacis locis difTer-
uit,cercius ad medicos; acque lta Galenus confiderans mixta,vt ad fanitate confe-
runc,fapores,ad ipforum temperies dignofcendas,ordinauic.&: fic per fubiecca di-
frmruic.^quajmus nulla qualicace, earu^u? fecundg appellancur,firmum fatis
indicium ad mixti temperamentum dignof cendum,fumi poflit (fbla enim expe-^
rientia id affequimur,cin vniceEcIendumjex faporibus tamen nonparu iuuamur,
cmiiadidconjequendujt^^ ergo,quod

de faporii difrerentijs,ac numero,prifci non pariter fenfiffe videntur. Plato nam- *• J>pL
que m Tima?o,vt refert Galenus , quodamodo o£to pofiiit,Acerbum,Aufterum, 3$.&3*.'
Acidum,Salfum,Nitrofum, Amarum, Acrem,& Dulcemjalio modo quinque.pri.
mos duos Acerbum , & Aufterum , eiufdem fere fpeciei efle afferens , lolum_»
autem in ratione maioris,& minoris differences.fic falfiim,nitrofum,& amarum.
amarus namque ex nitrofi prouenit intenfione.-falfiis vero aut nitrofo imbecillior
auc adftriclionis quoque affumens aliquid,ex adftridtione fpecificam differentiam
adfcifcere videtur. Alij addunt alium,quem Adftringentem vocant.huncq. Plato
eundem cum auftero cffe intellexic.ninil enim aliud eft,quam aufterus remifTus,
qui in malo Cydonio,&: Medico reperitur . Theophraftus addic Vn£tuofum,feu
oleofiim , feu pinguem, qui pocius in numero fiiccorum a Placone ponicur . Vn-
ctuof um enim efle non ad faporem,fed ad modum fubftancie. fiicci percinec. Alijs
nouemdicuncur,acer,acidus,pinguis,falfus,aull:erus,dulcis,amarus,acerbus,infi-
pidus. cres primi e cenui maceria prodeunt, medij e mediocri, poftremi e craffa ,
atque terrena . Nos o&o cancu veluci noftro propofico oporcunos explicabimus,
acrem,amarum,falfum,dulcem,infipidum,acidum,aufterum,&:acerbum.Acris
fapor eft,qui linguam,& os acrimonia feric,copungicq. ac fauces mordec,fimulq.
calefacit , & interdum quafi exurit . is maxime confpicuus eft in Pipere , Pyre-
thro,Euphorbio,Nafturcio,Allio,&Ccepa, Ahuapatlt, ChiD.i^Chilpantla^ollt, chii-
mecat/jTazpatlt, Anchoa}& id ^enus alijs.Fit autemex cenui,ficca,calidaq.mace-
ria . quare omne id,quod guftui acre, mordenfiie fe prebet, ignezc natura? parti-
ceps eft. idem fapor reperitur in edulijs quibufdam,quibus vtimur pro obfanio ,
. mulcis vero vt condimentis tancum,cum eciam in fimplicicer medicamencis,cum
in deleterijs.qui fi nondum vehemens eft,fed infra tertium calefaciendi ordinem

B fubfiftit, "

'

i4 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

fubfiftit, vim,atque facultatem habet,intro fumptus,penetrandi,meatus aperien-
di,craflb{cj. humores attenuandi.extrinfecus corpori adhasrens; cutem rarefacit ,
humorefq.elicit,ac rarefacit.Quod verb iam acrius eft,tertiumq. caloris gradum
cxuperat , pr^terque guftus acrimoniam , caput tenui vapore ferit,fi craflioris nt
effentia? caufticum eit, & aut veficas excitat,aut cruftas molitur.Sin tota fubftan-
tia animanti aduerfatur,fepticu,ideft putrefaciens, & deleterium eft.Amarus fa-
por infuauis eft, ac triftis.guftum diuellit,& lingua corrodit.eo infignis eft Aloe,
AbfynthiumjGentiana, Centaurium minus, Colocynthis, CtuipatUtZenanam,Te-
cpatltyZtomptomc^Tc^ompatli, & eiufmodi alia. Craffa eius eft materia atcjue terre-
na,cjuam exuperans calor preffauit,& exiccauit . quare omneamarum calidu,&
ficcum eft . etfi aliter Auerroes fentiat , negans faporem amarum ex calore fieri
femper,fed ex calore,aut frigore fieri pofTe,modo calor,aut frigus cu deficcatione
coniungantur,idq. rauitis exemolis monftrare nititur,vt eft apud eum videre.cui
i.Coilig. fe fubfcribit Valleriola.cjuorum rationibus fatis optime dod:ifIimus Vallefius re-
cap.i7. fp0ndet;. Hinc fane praecipua vis detergendi,& meatus expurgandi amaris ineft,
' introq. fiimptis mfarc-tus expediendi,& admotis fordida vlcera detergendi, & ex-
purgandi. at quia exiccando,fuperuacaneos humores abforbent, aut detergunt ,
& duicedini,qua? putredinis pares eft,prorfus aduerfantur. putredinem mhibent,
& corpora diu integra tuentur . Salfus fapor eft , cjui linguam exadte ficcando
corrodit,non tamen admodum calefacit.in mediocri materia confiftit cum calo-
re,& ficcitate. aqueas enim materi.T (quarnon exquifite fimplex eft) partes quaf.
dam terrenas permixtas calor externus tandem preaflans,& vrens,atque ficcans,
falfiim faporem inducit . fitq. a terreno ficco , cpod in aqueo humido caloris vi
praafTatum , attenuatumq. eft. neque igitur prorfus terrenus, vt Galenus inquit
hic totus manet , fed permixtus obtunditur ; ficcitas verb maior conquiritur, &
perfiftit . Itaque quod falfum eft,poros contrahit,incidit,detergit,digerit, feu fua
ficcitate potius humores abfbrbet,fme manifefto caloris fenfu. quo fit,vt a putre-
dine vindicer. a fale nomen accepit . quare hoc genere falis fpecies omnes conti-
nentur,aqua m3.rma.}Tztat/,Tequixquttul, & his fimilia . Dulcis fapor fuauis , ac
iucundus eft, nullaq. qualitatis exuperantia moleftus. nam materiaj, & tempera-
menti mediocritatem obtinet . Hac de re exafperata lenit, maturat,concoquit,&
anodynus eft, ac alimentorum omnium communis * omnium namque nutnen-
tium comunis dulcedo eft. quidquid enim nutrit,aut plus,aut minus eit dulce,ex
4. fimp. Galeno.Confpicuus eft hic fapor in Caccharoymel\e}G\ycynhiza,T^ompe/icxicbutl3
me .caP. Y-aiacar3altiC)Cuizjapa\o/lin, fo/tot/, Schuiufmodi alijs. Infipidus fapor impropric
dicicur, vt qui faporum potius priuatio fit, nullaq. qualitate africit, nulloq. guftu
faporum percipitur . Huius materia tametfi quodammodo craffa eft,non tamen
prorfus terrena,ficca,& adftringens,fed humore quodam perfiifa. qui etiam non
exquifite permifcetur vi caloris. & quia eius materia emplaftica eft, meatus om-
nes infarcit, & obftru it, exafperata lenit, & foluta conglutinat. Quamuis autem
fapor hic dulci fit affinis, diftat tamen, quod paulb craffiore, & crudiore conftat
materia . Id faporis genus in aqua excellit maxime , inde in Cucurbita, Pepo-
nibus , Omtme^t/t , ^uodamo/U , Thapat/, & huius p-eneris . Acidus fapor eft,qui
guftum penetrat , & tenuitatc ferit , citra tamen vllum fenfum caloris . in te-

nui

LIBERPRIMVS. 15

nui meft materia , frigida?, ficcantifque eft nsmrz \ iiiaque tenuitate ad pene-
trandum, & incidendum nihilo fere inrirmior eftacri fapore . quare inci-
dit , attenuat , mordicat , detergit , obftrudta liberat , repellit , & ficcat . frigo-
rifenim alte fubeuntis benehcio iluxiones omnes repelht , ficcitateq. qu? pla-
ne valida eft, fanguinis eruptiones fiftit,ac cohibet . Eius vis in aceto maxrme de-
pra?henditur,in iucco limonu,mali citri,&in Oxalide Tcm,itl,Tladauhcapatli. Au-
ftcrus fapor eft,c|ui moderate os,&: linguam coftringit,6: quadam afperitate coar-
ctat , ac quadantenus refrigerat , &z exiccat . Confiftit m matena mediocri , quae
terrena? , &z aquea? particeps eft , in qua non calor , fed frigiditas dominatur ,&
exuperat . luculenter refrigerat , extinguit,cogit , atque contrahit . fluxiones mo-
derate fiftit, atque repellit . proprieq. crudus humor appellatur . eftq. immaturis
fructibus pecuharis , vt in Mefpilis , Cornis , Pomis , &z Pyris filuef tnbus , Vuaq.
acerba, Gacapolton fructu immaturo ; Tc\otl rru€ta incomrAeto^C opalxochot/etiam
frucStu immaturo . Acerbus fapor auftero finitimus eft , eo tamen grauior , mo-
leftiorq. ac magis linguam,gu ftumq. omnem conftringit,& exafperat.ac proin-
de magis tum ficcat, tum refrigerat . eius materia plane terrena eft, &: ficca, nec
aqux, nec humoris manifcfte particeps . in qua non calor , fed frigus exa6te do-
minatur cum ficcitatc j Itaque vt frigidus fluxiones repellit , vt adftringens hu-
morum impetum fiftit , ac cohibet ; vt ficcans coar&at , atque denfat , vuinera_>
cicatrice obducit ■■, vt terrenus humores incrafTat . Sapor hic in malicorio,Galla_»
Rhoe, &c Cupreffi nucibus}E xquahuitly&c Mr^quitl^&c huiufmodi alijs cofpicitur .
Cumq. corpus acerbum terreum fit, ac frigidum, tripliciter neceffario exoluitur, s[mp#
vt Galen. ait , aut incalefcens , aut humefcens , aut vtrumque fimul perpetiens . med. c.s.
Itaque fi calefcat dumtaxat , nec humidius fiat , neque mollius , fed durum ma-
nens, iolam acquirit dulcedinem,velut roburnea? glandes,ac potiiiimum qua? vo-
cantur Cailanea: . fi tantum humefcat,fiquidem ea craffaru i\t partium, & aquea
humiditas,aufterum euadet.cuiufque enim faporis vires aquea retundit,atque he-
betat humiditas:fi vero tenuium partium,ck aerea fit,acefcet.oftcnfum naque eft,
frigidum iubtile , acidam efficere qualitatem : at fi pariter humefcat, &calefrat,
humiditate quidem aquea indulcedinem,aerea vero tranfibit in pinguedinem.

1)e Plantarum noui Orbis , ah imjigenis veteris hutus diuerjitate ; earundctnq. multi-
tudine . mr cur de paucts hoc in opere tracletur . Cap. 1 X.

HVius nonnullas veteris Orbis indigenas plantas in nouo Orbe ortum du-
cere, fama eft; quamplurimas vero noui illius effeproprias,quarum pene
nulla in hoc antiquo vilitur. Hanc In&ix plantarum diuerfitatem ad aures Theo-
phrafti peruenifle eius verba , quxfcripta reliquit 4. de Hiftor. plant, cap.5. te-
ftantur. vbi loquens de Indica ficu, alijfq. India? arboribus, & herbis,ac abioluto
fermone de ficu, & alijs duabus congencribus plantis , fubdit . Sunt etiam alia_.
plura ab ijs diueria , qux Gra:cia gignit , fed nomine carent . nec mirum quid-
piam ex eorum proprietate putandum \ nam , vt quidam referunt , nulla omni-
no arbor, nullus frutex, nulla herbafimilis ijs comperitur, qua? in Graecia prouc-
niunt, paucis exceptis. idq. etiam ex Iconibus, figurifq. plantarum regijs in libris
■ contentarum a quouis optime fatis percipi poteit . Tanta namque arte , & peri-
» ' B z tUL*

t6 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

tia depi&a? funt, vt tum in illarum partibus, totaq. figura delineandrs, tum colo-
ribus punctim applicandis,gens illa nec Apelli, nec cuipiarn antiqucrum cederc
videatur . Imagines, & limilitudines plantarum, & animalium rta ad viuumvi-
f untur, vt res ipii, feu accidentia in rebus ipfis inhaerentia appareant , vt ex nCn-
nullis plantis , & animalibus ad nos delatis conieclari poteft . Non ab re itaque_»
omnes natura. pradtantiam in plantis admirantur , non tam quod infini-
tum earum numerum procreauerit , quam cpod omnes fic vanauerit , vt
non fitreperire planta:fpeciem,c|ua£alijsextoto.iImiIisiit . Hanc plantarurru
ipecificam diuerfitatem cccli, &_foli proprretare^ ac ratione fieri fcriptum,
i.de cauir. rejiquit Theophraltus , vbi loquens de_generatione plantarum rpontanea , a_
piant.c.y. pnncipi^Jlatimiricj[uit . Sporrt^ajrteni alia exeunt ( vt fimplicius locju ar ) quaj^
rrunorac^fifturit, ^mjixjmie^qua^jmrruji^ Ca;terum^

cuenit, vt etiam maiora interdum ita gignantur, cuniautimbresfrequentauere,
ajrt^ropriet£s_aliqua injCceloL& terra confiltit . in fine autem capitis concludens,
inquit . Itacjue_cpantum in vniuerfum exprimi liceat , generationes huiufmodi
fierijngceffe ef . , tcrra fubferuefacra. , cgacloq. humore admixto , commutatocj.
cx ^folis ar^re,quemaa^iodum^__animalia progenerari videmus . Qua; Theo-
phrafK verba, aecjuo fi recipiantur animto, plantarum m£ eriam eife quatuor ele-
menta , inferre videntur . Nam per tetram fubferuefacr.am duo ficca elementa >
nempe terram, &jgnem intelligit ;■ per humorem duo humida, nemp£ac]uam,
& aerem, quas lrmul cum ficcis admixta,& coalta/pf antarum materia euadunt ♦
Cauffam veroagentemiolis ftatuftjcalorem operantem inelementaiflayyniendg,
maitandp , ac cufpQnendo ad planta£_formam introducendam , virtutemcj. fbnri|g_
pjanta; pr^uj^iuarriirrrundendo . Elementorum namaue virtutes cuiufq. for-
m^ mixti producrionem attingere non poffunt,nifi fit fuperior alia virtus. & hec
efV a ccelo . Motus itaque cctlorum caufla vniuerfalis eil mutationum inferio-
rum,vt puta elementorum mixtorum,inanimatorum,plantarum,& animalium.
non quia motusper fe producat quicquam, icc\ quia eft vniuerfilis qua^dam con-
diti6:cauffe . nam fbl & aftra applicata , & lata per motum in fitus diuerios , re-
%, de ge- rum diu.crfita.tes operantur, ex Arif totele. & hxc de plantis fponte nafcentibus .
ner- «x. Plantis autem ex f emine^vel^xarialogo ortum ducentibus (corpora enim cocle-
ftia noi^eodem modo operantur in hxc infenora ) motus ccelorum non totam
imprimit yjrtrrterri_, fed coadiuuat aliarrwrrtrlterri . Coadiuuat enim virtutem ^~
& calorem naturalem feminis,vel analogi, qui elt eiufdem rationis cum ca-leiti .
& fic ccelum omnium cauffa eft , non folum produ&iua,fed conferuatiua . non^
enim confifterent multum inferiora hax, prarfertim planta?,& alia viuentia,mo-
tu hoc , & influxu ccelorum ceffante . A fydejjbii^uam magna_yjs_oriatjjrJn_
plantis, fcriptum rejjquit Theophraltus . Sed de his hadlenus, alterius eit. operis .
i.dJcadi ^ aucem infinitus fere fitnumerus fpecierum plantarum ; noui indigenarum
plant. Orbis,de paucis tamen agere in hoc opere vifum fuit.nam tantum in his tria illa,
qux Galenus m medicis praceptis, ac cundlis alijs obferuada itatuicreperiri con-
tingit.quorum id erat in primis,quod ea,qua; tracrantur,debent effe vera^fecudo
vtilia;tjerdQia<5lisprincipijs conuenientia. Cum ergo mter tot mille plantaru cUT
ferentia; ha-c fok reperiantur pluribus,ac notatu dignis pra:ditar facultatibus-, ac
• i '•■» vfui to

L I B E R PR.IMVS; 17

vfuimedicovtilibus(in commodum namque artis medica; profeflbrum prsci-
pue prefens editur opus,quibus plurimum,vt debeo,pra? ca^teris proficere,animus
mihi femper fiiit ) ia&ifq. principijs confentaneis , ac antiquorum , prasfertinu
Glleni, methodo non repugnatibus , non immerito harum tantum hiilorias ,
Icones , £c Imagincs diitinotas pra?Io tradendas , opere^ pretium duxi .

Dubia eorum , qtu ajferunt , Inartificiofum , &* lnutile effe tracJare de plantis propo-

ntmtur, €>• breuiter caujfie, deceptiones in piantis ejficien-

tes3 narrantur. Cap. X .

PLantarum defcriptiones fallaces efTe , earumq. virtutcs inefficaces , atquo
euanidas pleriq. medicorum qua?runtur , multaq. paflim obuia apud veter
res , qua; parum apte , G. noltris conferantur , fuo nomini , ac defcriptioni re-
fpondere , eoq. diuerfas effe lierbas contendunt , licet noflro x\io idem nomen
obtineant. fic iberidem, Centaurium minus, Smyrnium,HippoglofTum,Phylli-
tim, Pentaphillum , Phu, & nonnulla alia diuerfa effe exiftimant , quia veterum
defcriptiombus non per omnia congruant . ac perinde de plantis noui Orbis op-
ponunt, m illarum djfcriptionibus deceptiones quamplurimas contingere po-
tuiffe. tum etiam experimento fatis conftare,nonnullas plantas illius Orbis indi-
genas in veteris huius tranflatas regiones obijfle; quafdam inefficaces, atque cua-
nidas euafiffe ; ahas mutationes magnas perpeflas fuiffe . quare ob difricilem>
plantarum inueftigationem,defcriptiones fallaces,magnafq. mutationes, tra&arc
de plantis effe inartificiofum , & inutile opinantur . His vt fatisfiat , fcire licet ,
deceptiones multifariam in dignofccndis plantis , ob earum mutationes contin-
gere poffe . Variantur namque planta; quadrupliciter. primo ratione n^menclaj-
tura^fecundoratione numeri,tertio ratione delineationis, vltimo ratione faculta-
tum_. Innominibus enim proprietas eorum,& fimplicitas confideratur,quar tum
in pla.i.arumgeLieribuSjtu.n ipecie bus eft. hifq. vel vniuerfis,vel eoru partibus.
nempe h;ec ornnia fuis,& non alienis,atque improprijs,nuncupantur nominibus,
vt quod arbor e(l,arbor vocetur . fic de fruticibus,fufFruticibus,& herbis . pariter
& circa fpecies. in quibus non folum proprietas eft confideranda,vt fcilicet appo-
fitis fibi nominibus appellemus,fed etiam vniuocatio ; nempe, vt perpetuo vnum
nomen.fi fieri poteft,vni, &c non plunbus imponamus. Idem in plantaru partibus
obleruandum eft, vt quod radix eft, radix nuncupetur,caulifq. caulis nomine ap-
pelletur. fic de caudice,ramo,cortice,folio,flore, frudtu,ac femine. Harcin nomi-
nibus obferuanda funt.JnJpeciejDujsjmt^^ potiffimum fpe__^ndus. qui

eft, vel determinatus, cum dicimus , alicuius planta? duas effe fpecies, vel tres,vel
quatuor:vel indefinitus,vt fi plura eflc alicuius plantar genera dicamus . At vero
in defcriptionibus longe plura confideranda funt . delineantur namqueplantat
per fiibftantiam, per quantitatem , tum continuam tum difcretam ; pcr qualita-
tem,qua? eft vifibilis, odorabilis, guftabilis, & tacT:ilis,qua; etiam vel definitar, vel
lndefinitar f untj per figuram, ac per fimilitudinem, qu£ etiam ad qualitatem re-
feruntur ; per fitum , per ordinem , qui quandoque confufus ponitur , nonnun-
quam explicatur^ pcr tempus,quod aliquando determinatur,quandoque indeter-

B 3 minatum

t8 RERVMlEDICARVMNa HISPL

minacum ponicur; per locum preterea,& regionem. qu$ omnia mutari pofiunf,
ae prarternaturam reddi : & flcplantas variari , & deceptiones contingere . Fa-
cultacum denique racione , criplici ex cauiTainplancis error contingere poteft .
primo ratione plantarum , fcilicet cum planta non induxerit effe£tum , qu&li-»
promittit ■, fecundo ratione corporis fiibiecli ; tertio racione affedtuum pre,ter na-
turam , quibus plante. deftinancur . Ac quia ex didtis quifq. facile deceptiones ,
qu«e in dignofcendis plantis ex mutatione, ratione nomenclaturej , & ratione nu-
meri contingere poffunt percipiet, merico, ijs omiffis,ad mutationes ratione deli»
neationis in plantis contingentes deuenimus .

B

tZModi mutationum tn Plantis deltneationts rationc euenientiunt
explicantur. tap. XI.

Ifariam mutationes in plantis delineationis ratione euenirnt . nempevel
quia plancar non accommodancur defcripcionibus , vel contra , quod de-
fcnptiones non accommodantur plantis . Planta? quidem audtorum defcriptio-
nibus repugnare videntur ob mutatam faciem . idq. pluribus modis euenire po-
tclti primojui ipfius ratione, fecundo ratione Cceli, tertfr ratione foli, cjuarto ra-
tione cultuj. Sui ipfius ratione dupliciter elt. nam vel ratione fubftancia^quae in
cundris plantarum partibus confideracur,vc f\ aliquam quandoque in planta par-
tem dehcere, vel fuperaddi contingit, fiue pars illa fit naturalis, fiue praster nacu»
ram . naturalis quidem,vt capiilamenta , qua; Tribuli acjuatici caulibus adna-
fcuntur, quie nec folia , nec caules Theophrafto au£tore elTe videntur , fed Cauli
adnafcentia . fic & Vifcum, & Stelis , & Hyphear , qua? non nifi in aliena arborc
nafcuntur . ita & Ledon Ciiti fpecies, in cuius folijs pingue quoddam verno tem-
pore concrahicur . Ad fubftantiam eciam, gummi, lacrymar, lac, fucci, & id ge-
nus alia, referri poifunc, qua? quandoque func , aliquando, cum effe debe-
renc, deficiunc , vc Maftices , iuxta Chama^leonis albi radices; fic & quaedefi-
ciunt,vt Chondrylla; . Alterum genus quod folia ferc circumrofi;vt & Ochonna,
& Chamadcoms nigri radix, qua: incerdum exeia eft. Qua: praecer nacuram funt,
huiufmodi efle folenc,vc cum Ficui fcabies ^nafcicur^xru^o Ojiuis,acqu^e^ademin,
•frugibus, ex fcTenicacibus ,^acibufq. aultrinis, aqua, &c rore in fpicis rnfidente-? t
qinJ^_exToh^me^^ fic & cum prarter naturam aliqua deft-

ciunt, vt in Myrto, quas iuxta balneum fme nucleis exijt . Secundo modo plan-
ta fiii ipfius ratione faciem mutat ex xtaze , qua? in eius pueritia , adolefcentia, &
fenec~tuce confiftit . etfi aliqui fenedhitem diuidentes in marcorem , & fene&u-
tem , confidcrent fenedcutem in planta dupliciter,primo modo antequamplanta
a terra euellatur,fecundo poftquam le&a eft; nos tamen hac fubdiuifione omifla,
dicimus,plantas a;tatis ratione mutare ficiem. quia non eodem modoin pueritia
adolefcentia, & fenecliute eric,vc in Tuftilagine apparec . quce luceum florem pri-
ma germinatione vere cmittit , quo vna cum caule ccnfeftim exuitur . in-
Jib.3 caP. de nonnulli his carere exiftimauerisnt ex Diofcoride ac ex hifce aucloribus
' fuam de Tuflilagine hiftonam fumpillfe Plinium credendum eft , qui neque
florem,neque caulem,neque fcmen proferre hanc plantam tradidic . fic &

in alijs w

LIBER PRIMVS. 19

in alijs quibufHam herbis idem Diofcorides in fui operis pradfatione his verbis con-

firmat;qua;cauffa etianonnullisicriptoribusimpoiuit^ui herbas quafdam,verbi

gratiaGramen,quinquefbliu, & Tuililaginem amittere florem,fru£tum,& Cau-

letn negant. & hoc non ob aliud , nifi quia non omni state herbas infpexerunc ;

ac propterea Diof corides loco prarallegato ha?c verba prius fcripta reliquit. Quare

cui in animo eft horum peritiam affequi, necefTe eft,cum prima germinationo

{olo emergentibus , adultis , & fenefcentibus adeffe . nam cjui pullulanti herbas

duntaxat adft iterit, adultam cognofcere non poteft , neque cjui adultam tantum

infpexerit > nuper erumpentem nofcet . Quo fit , vt proptcr mutatam foliorum

faciem Caulium proceritates,florum, feminifq. magnitudinem, &id genus alias

pcculiares notas, nonnulli, qui olim has rerum varietates non profpexerunt, ma-

gno in errore verfentur. & paulbpoftfubdebat: Ergo, quifepiusad vifendas

herbas , & earum natales fe contulerit , earum cognitionem maxime confeque-

tur . At fi mutatio cccli ratione conti^erit , hax ob annorum varias conftitutio-

nes erit . prout enim ccelum varias reddit anni conftitutione^ajniu^clementior

cjuandoque aut horridior fit, &L_ita pla^it^variat_. aeris namque ingquallta^

tem maxime fpedtandam effe ^JTlb^opln^lLUj^dc^et^. Alijs enim imbres con- *-^e c*uf'

ueniunt, quibufdam rer|ugnant . ita & flatus, & frigora, & calor. ex quofit, vtfi

his adfmt, illis defint,non pauca? varietates efficiantur. vel enim figuram mutant,

vel minores^folito, maiorefq. redduntur, non folum yniuerfe planta;,flores, frgn>_

cles , radices , aligq.Jllarum partes,vel tempeftiiuus^, vel tardius proueniunt , vel

etiam omnmomarccfcunt.vnde re&e in prouerbio eff,vt Theophr.inquit,Annus

frucftificat , & non tellus . Soli ratione plantas variare cjuandocjue contingit ... ac

perinde vt locus varias temperaturasjn prmn^ualitati&^isfortitur ,_ ita multas

diuerfitates in plantisprocreare poteft . At quia dupliciter locus intelligi poteft,

vel pro vniuerfa regione, vel particulari alicuius regionis loco j fi primo fumatur

modo, quamplurimas in plantis mutationes efficere fblet, ita vt & ftirpium inda-

gatonbus , & Medicis, acPhilofbphis in earum cauffis inueftigandis maximunu

fecefferit negocium . Quantum enim natura ob regiones varientur ex Hippo-

cratis de aere, acjuis, & locis , libris, ac Galeni opufculo,cui titulus eft, Quod ani-

mi mores temperaturam corporis fequantur, percipi ficile poteft . Ex regione_/y^^/^ jn^tueh^

homines timidiores , vel audaciores petulantiorefq. effici videmus . in vna ma- <"tes j><\Yi#ntu- J&

gnanimi , ac ad viriliter agendum , ac labores quoicunque perferendos aptiflimi | VU^>n^ YecutM*.

fiunt; in alia debiles, inertes,infirmique in hac manfiieti,& mites,& in illa feri,&

immanes nafcuntur . Sunt & regionum omnium venti peculiares , & acjua? . fol

etiam ficut vel re&e refpicitovel oblique,vel medio modo.fic etiam maiorem,auc

minorem,aut mediocrem moram contrahit,& ob hoc hominum natura,mores ,

colores, & corporis habitus diuerfiffimi euadunt. fic & caeteris animalibus,mul-

toq. magisplantis contingere poffe,rationi conionum eft , cum hx leui quauis ex

caufa prar iliis mutattone f iifcipere apta; exiftant.Magna? igitur ac plurim.T,regio-

num ratione,diuerfitates in plantis effepoffunt . amant enim planta? has , vel illas

regiones,ita vt qua^dam quorundam locorum vernaculas f int,alia? in quibufdam

nafci nullo modo poffint Theophrafto tefte,qui Thus,Myrrham,Lafer,Cinamo- 4-de hi#.

mum, & Cafsiam plagis adexortum, meridiemq. vergentibus veluti peculiaria*

minime

*o RERVM MEDIGARVM NO. HISP.

minimc vero fepeemrionem verfus prouenire recenfet . quafdam frigida Ioca_,

• amarc.vt Pinus,Robur3Abics,Taxus,Cailanea,Tilia & reliquz fimiles. & ex pla-

m humiiibus nonnullas ajgenaa ioca qua:rere , vt Febnruga, Abiinthium . item

cuz radice, iuccoue medencur,vc Veracrum agkatonum, Scamonium,& cunfte

lere j quarum radix expcticur. propterea fubltantia: varietatem ex regione fpe-

lib. 16. c. ctances , inueniemus multas plancas , omnes parces non poile perficere . Plinius

**" loci vitio quardam fieri infrucluoia tradidit , f icut ca*dua qua: in Paro fylua nihil

i. de A-fert. Perficae arbore^mRhodo florent tantum.Galenus in regionibus nonjidmo-

caj'f5.ulj cjtim calidigjPalmas non perfecle ma_u__a__g, jdfcnc_. Theophmilu^crqmgui^

3 de Hi & ^ui_J?^mam_ iroftrac^mjn Babiloiiesf erac , loci illius domcitici fimilerrL»

ftor.piam. rcddi fru&iferam . Qum & vitia,morbiq. regionis ratione plancis euenire fblent :

«.de c2ur: nam apud Tarentum, vt Theophraitus refert, Olex cum rlorent,quandoque pe-

ciait. 16. nuna fiacus a^rugine inieitancur , nonnunquam ficu quodam ex mari caliginofb,
& 2. cap. I o * 1 . a ri &.

9 craiioq. cum fioribus refidente odorem amittunt . Cjuare etii arbores maxima:,

& pulcherrima: illic funt , fru&um tamen minimum reddunt . idque etiam ap-
paret m Anfpecie iila , quam eruditiores yEgyptium Arum appellant, quamue
quamplures medica? materia: profeilores Colocafiam ef[e autumant. qua? quam-
uis in ./Egypto , necnon in Sicilia omnes fui partes comj^eat , in Italia tamen , &
Hifpania neque icmcn , neque florem, neque caulem , vnguemq. velcercc raro
lib de_- pr°fcrrc v^a pft- Idern etiam in Diclamno Crecenfi apparec,quod vc Diofcor.air,
mar. med; neglie florem, neque femen proterre debcret , in Italia florem , in Crcta femerL.

cap. pro- i-r 1 1. \ r f ■ ■ ■ rr ■ r • i-

pno. proierre compcrcum cit . ac ld mendon codicis racione euenifle , vc lnrenus dice-

mus, potius ccnfcndum ei\ . Qiiijmc^mniira^ir^varietacem in fubftantiaex

^Cgionjm^njmn^Jcire cupit, lcgat quarcum libTimTcle hiiW.Plaiu.Theophrj_f___

pleriique in iocis, ac prafertim cap.j.Sc 9. Naicendi cempus eciam a regione va-

. 8- <Je. Hi nacur , cuius rei mulca lemmtur exempla apud Theophraitum . inter qua: mira-

c.} . bile llludjanc jaoecur , quod m medio concmgerejir rrumentorum ortu aflent »
Carcerum quod magnicudmem variare poffic regio , facile fciec is, qui frucShis ex
India ad nos allacos inipcxeric. func emm noflxaubus decuplo maiores.quod cum

iiL.7.r.i. animaduertiflcc Plinius, inquit , in India arbores canc^Eprocericacis craduntur , vt_
iagimsi^e£arin^u£anc_. iubdic deinde,Ha;c facic vbcrcas foIi,tcmperies cccli,6c

« Je Hii?. aquaru apundantia . Theophraitus aiierit,quodam in. loco Afue_vkra BacSlrafru-

v Viui ic. mencuni adco ^mndefierjj. yroliua; nuclcos arquet . 6c aiibi, Arbores__ijCorfica-»
m^gnicudiiic ampliflima, magnoq. diicrimine ca^ccris fuperare refcrt ._& circa_>
Mciiiphim , Arborem tanca^ magnicudinis efle , vc crcs homines eius nequeant

4_de nift ampleCci caudicem . idem Theophraiius afleucrat,qualitates ctiam variari cx re-

pun.c.3. ■ r 11 r " p — t-vt" : — ~-

gimreja?pejcomin^ere^vcj)d£rem, coiorcm, iaporcm, & omncsjiiias dificrentias
ad _ta_lum_j?eitmcn_e_, vt duritiem, leuitatcm, lentcuxm^ atque his contrar_ia_j t
moiiicicm, hiriucicm, & aridicaccm, vc in ^gypto,ybi flores odorati,ob cauflarrt

6.de cauf. a ThcopKrallo narratam . Saporem in plantis variari ex regione colligi poteil: ,
ex Dioicor. lib.z. vbi dc Brafiica aiTcrit, quod m y£gypto propter amaritudinem

«mj.i. non eilur, in Hifpania, ac Itaiia,alijsq. re^ionibus iuauiilimi eit faporis . De Aro

de AUm. 1 _ , ■ ■ a ■ i- ; a • «J ^ _ r ——_

facui. _c^u_?mjjaj£iius_nquic , An radicem , aa Cyrenem mimmc eflc medicamcnto-
farn, & acrcm, vtRapis eciam fit vtiiior & eodem , quoRapa, modo mandatur.

In

L I B E R PRIMV S. 21

In Afia magna ex parte efTc acrius , & in quibufdam regionibus ita acrc effe , vt
ad Dracontij radicem accedat . fic de Cappari,de Lupino, de minori Chelidonio ,
& de Batrachiofaepeobferuatur. Color quandoque exre^ione variatur . Taxus l'*e,^'
jnim in Achaia nafcens folio nigro , aut punicco conff at,ex TKeophrafto, in Ida_j> *• de hift.
flauo, & cedro fimili . Quod aoLtangendi qualitates attinet,alterationes in pjan- 4-de caut
, tis fieri, vno ore omnesafrirmant. & Theophraftus in Piifotis dic^is, frumentum cap* IO"
: adeo^rmum nafci tradidit , vt fiquis pluscomederit , difrumpatur neceile fltT
& plerofque^iacedonum ita interiife. cuius i_cauffam reddens, agri proprietatem
efle afferit , namfi alio transferebatur , commutabile flebat . At fi locus fecundo
modo fiimatur , nempepro particulari alicuius regionis parte , duplicem adhuc
habet confiderationem . nam vel ita eft, vt eius ratione figurae variatio, vel ma-
gnitudinis,vei faporis,aut confimilium contingat;vel quod alijs locis oriri planta:
inueniantur ab lllis, quas Diofcorides vel alij auclores recenfent , nihil immutata
facie . vtroque enim modo deceptiones contingerc poffunt . Qua;dam namque^
loca funtpinguia, quardammacra, quasdam arida, quardam vliginofa, quaedaml
fabulofa, qua^dam glutinofa,qua:dam fertilia, quardam ilcrilia. fiintq. montes, Sc
vailes, plana, promontoria, lacus, flumina, loca maritima, prarrupta, culta . funt<
& harum pardum pa-gicular, vt femita, limites , fepes, fegetes, & id genus alia .i
Au&ores ergo quandoque in his , aliquando in illis locis herbas oriri tradunt , ac !
-quofdam loeos quibufdam plantis peculiares effe . id vero non perpetuo verunu
cfTe fciendum eff, fed magna ex parte. cumq. in loco eis minus proprio , vt faepe
contingit, planta aliqua reperiatur, faciem adeo mutare fblet,vt circa eius cogni-
tionem dubium non contcmnendum relinquatur . Singulisitaquelocisfuamv^d^Iul?*
effe in producendis plantis proprietatem, fcriptum reliquit Theophr. Idemquo *-decauf.
alibi inquit. Mutationes vero , vt fupra diximus, in fapore., odore, & magnitudi- p'"'
ne tam ipj(annnplantarum,quam fructnum, foliorumq. fieriiblent ; foliajmjrrL»
anguftiora,latioraq. redduntur , &ad fummam planta; ipfae ad hunc modum di-
uerfe efficiuntur . Quapropter locum vnumquodq. fibi conuenientem quaeri-
tat. Conuenit autem is, quo vigere maxime valeatTquamobrem non omnibus
fblum idem aptiilimum eit, fed aiias gracile, macrumq. amant,aliae arenaceum,
quaedam etiam labulofum, vt Brafl]ca. ea enim, quar ficca funt,ficcum quceritant
agrum , que. humida , humidum, & fic alimentum pro fiie. nature. ratione qu?q.
attrahunt. Mutationes autem ex cultu coniingentes dupliciterfiej^pgflimt^vt
puta cum cui debetur, cultus "non adhibetur , vel e contra . vterque modusrna-
gnamin plantis varietatem efficit, ex quibus fit, quo minus cpgnofcantur . narn^
variant magnitudinem, taMem , qualitatem, colorem , faporem . odorem, for-
mam . atque hanc non folum quia ex cultura diuerfg formg in fructus , folia

13U,

lantas integras imprimuntur ; fed ctiam , quia quandoque vna fpecies in aliam
mutatur . ncmnunqujmi^ft^bftantiamj^ , addendo vel dimi-

minuendo in planta, vt cu me^fru<5titenslnfr u£tifer$ fiunt, & e contra . Cumq.
in delineandis plantis duplcxmutationum genuscontingere pofllt, vnum, quoa
ex ipfis plantis ortum ducit , cum h? ob mutatam faciem cum defcriptionibus
non conueniunt; alterum,cum defcriptiones plantis audforum culpa non accom-
modantur j propterea habito fermonc de primo , reiiat de altero verba facero .

Defcri-

<ii RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Defcriptiones namque non accommodantur plantis , vel ob mcptam compara-

tionem, & fimilitudinem, vel ob multorum {lgnorum defe&um^vel nuila appo-

fita plantarum nota, vcl ob mendofum codicem . nam inter alias drfficukates ,

qua? au&ores omnes de materia medica fcribentes fummopere fatigarunt,ma>6-

ma fere eft,planta? delineatio. vnde cum alicuius plantaz notas, vt poiteris cogno-

fcendam relinquerent, defcribere velJent, nulla meliori via id aflequi potuerunt,

quam plantas pJantis comparando . quod fi ex plantis aflequi non poflunt , ad

animalia fa?pius,interimue ad aJia muJta confugiunt. Quare fi Diofcorides Iberi-

dem defcribens,eiuslfbiiaLiJij i foiijs fimilia dixifTet, mala efTet comparatio, Scer-

roris cauffam pra?buiflet . fic fi Acori folia, NarcifHfolijs fimilia fecifset, & Mei

Athamantici foJia Ferula; comparafset foJijs. Pariter fiquis Jbuapatlim dekribcns,

eius foJia Lauri foiijs fimilia fecerit,aut fi AyoteSilts foiia Perfbnats folijs compara-

ueriti vel f i QoapatUs folia, MaJi medica; folijs fimilia dixerit,deceptionis caufsam

prasberet. & fic in alijs comparationibus,quas breuitatis caufsa omittimus . Con-

tingit quandoque ob mukorum fignorum defedtum deceptio,vt in Acacalide^ ,

Arifaro , Ammi, Paliuro, nonnuiliiq. alijs , in quarum deicriptione paucas notas

Diofcorides pofuit,& multas omifiriQb id deceptiones in his dignofcendis multa;

contingere pofsut. nifi quis diceret,Diofcoride pofuifse peroaucas notas,ita tamen

- precipuas, vt re&e intuenti , nori-fit admodum difficiie predidta dignoicere fim-

t>licia.ficTltlxotbiltAeu. flore nigro deicribendo,fi nota; ex fiiiquis defumpta? omit-

% terentur, deceptio contingeret. pariter. in. Cozp/mecat/, feu Cunarum fune, fi not^

ex fruct.u fumpta? non ponerentur.iiint enim nonnulke planta; his fimiles,ied hi-

fce notis, viribufq. fatis difTerunt. ita etiam in Hoitz,Uoxkl> feu arbore Balfami In-

• . clici,figna ex floribus fumpta fi in defcriptione omkterentur,errandi occafio pra>

^9(1^(00 cm^^' beretur . Interdum _in plantarum defcriptionibus nulla ajcriptoribus ponitur

i ^nxa/y oon^ti- nota,vtDiofcorides in Bulbo eicuiento^StriK^jSiligineiScandicejCrocodiJio^Spi-.

Jj ^Xyutfi/^w ha Arabica , Pulegio , Caro, Stoebe , Lagopo , Epipac-lide, Chamadeuce , Empe-

ihjj^-tjvvti tro, &alijs fecit , quas tanquam fuo tempore vulgo notas , liiis fignis defcribere,^

t^o h tfrvJ omifa • temporis poitea diuturnkate , &: medica? profeisorum materiar incuria_»

/ti/ztf __ harum rerum memoria penjt, & hinc erroris & controue riiarum poiteris occa-

.1

can^o

/

fio orta eft . Ob mendofum codicem errores quamplurimi quandoque contin-
gunt, multaxj. reperiuntur in Dioicoride mendas,qua; plantarum cognitioni fiint
impedimento; quod librarijs, aut verfonbus potius, quam auctoribus adfcriben-
dum eft,vt in Dictamni Cretenfis deicriptione tradita , in qua neque florem, ne-
que iemen proferri Dioicorides afserit,quod penitusfalium eiticontrarium nam-
que ab omnibus obieruatur . quem locum perbelle Bartholomarus Maranta, fua
de dignofcendis fimplicibus Methodo reitituit , a quo nonnulla eorum , qu«e di-
ximus,mutuauimus. fic in Brafiica: Marina:,tum etiam in Lithofpermami,Nym--
pharar, ac Semperuiui tertij folijs a Diofcoride deicriptis apparet . eodemq. modo
in Agallochi deicriptione textus deprauatio in iuipicionem venit , dum Dioicor.
maculatum efse , inquit . qui textus a Matthiolo ex Qnbafio , a quo nulla fit ma,
cularum mentio,emendatur .

Errores

LIBERPRIMVS. 23

Errores in Plantis faeultatum ratione contingentes inuepgantur . ["ap, X 1 L

POftremo errores in plantis faculcatum ratione contingcntes confideraro
oportet, quos triplici ex caufla euenire poffe diximus, nempe ratione plan-
tarum, fecundo rationc corporis fubiecci, vltimo ratione afFedtuum pracer natu-
ram,quibus planta: deftmancur . omifTisq. poftremis , canquam noftro propofico
minus oporcunis , de deceptione euenience racione faculcacum plancauancurrL»
verba ficiemus. qua; eric cum planca, qucm pollicetur effe£tum,non prcefticeric,
quod pluribus ex cauffis euenire poceft . Primo , fi debica planca? quancicas nom»
ponacur, fed amplior,auc paucior debico ; vel fi conueniens fueric cjuancicas, non
aucem perfeuerancer adhibica, vc fi per mulcos dies efTec propinanda, auc diucius
loco adhibenda, iemel cancum fucric accepca,vel per modicum fpacium loco ha>
feric. Secundo,fi planca fola exhibeacur,quam cum alijs admifceri oporcebacqua?
eius vim vel retunderenc,vel augerenc, vel id,quod erac impedimenco,vc faculcas
ad actum exirec,remouerecur.Tercio,fi debicam non habeac pr^paracionem,qua:
eftin ablucione, correradtioiie, v!lione,cricuracione,maceracione, alijsq. permul-
cis . Quarco, ob malum delecT:um,videlicec,cum Planca,feu eius pars eft incom-
pleca, & immacura^au Aiimia macuricace exoleca, vel quia non ex ea regione,in»>
qua viribus pollec, fic accepca ; auc ex conuenienci loco , auc oportuno tempore_>
lecta,vel (i illa planta; parte,qu£ vfui medico non deferuit,quifque vtatur,vt fi vis
fit in folijs,& radix,vel flos, aut femen fumatur. Quintccum non debita rationc
exhibecur,vc fi quid excerius eft ad mouendum,incro fumacur,nempe fi deuore-
tur quod per fedem,aliafue corporis partes eft immictendu,& e conuerfb.Dereli-
<5tifq. breuitatis cauffa alijs cauffarum modis.,quibus plantarum ratione deceptio
in illarum cognitione contingerc poteft,de quarto modo cancum , qui eft ob
malum delectum , breuicer rractabicur . Plantarum itaque deledtus duplex eft ,
vnus qui fic per vniuerfales regulas,qua? cunccis plancis accommodari pofTunc;al-
ter qui fic per parcicularcs , quarq. quibufdam cancum conueniunc . vcrumquo
Diofcorides nos docuic , nam regulas in vnaquaque planca feruandas ijs planca-
rum capicibus, in quibus opus fuic, adnocauic; vmuerfales vero regulas,veluci fe-
paracam cractacionem expoftulances,in fui libri pradacione quambreuiflime per-
ftrinxic . Plancarum namque delectus , vel eft racione cemporis colligendi , vel
racione regionis, lociue, vel racione parcicularium locorum , inquibus colligun-
tur . Tempus ad tria referri poteft , nempe ad aeris confticucionem, ad xcacerru
planca? dum colligicur, & ad eiufdem vecuftacem poftquam leda eft . Aeris
confticucionem obferuandam his verbis fuadecDiofcorides. Serena igitur cceli
confticucione demccenda func : magni fiquidem referc incer colligendum , fi \\0lT*c£-
vel fquallores , vel imbres infefti func . ^Ecacem vero plancarum confiderari " mcd-
oportere idem his verbis cftendic . Verum in primis curam impendere oportec,
vt fuis temporibus fingula demetantur , & recondantur . certe quod horum_,
ratione medicamenta auc valenc vinbus, auc euanida funt , nulloq. munere fiin-
guncur. Ac paulo poft, inquic . Plerumque degeneranc,ac minus viribus valem .
mukog.jnagis, fi non fuotempore,nec oportunc colligantur, autfi per imbecij-

litatem

24 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

litatem tabuerint . & prope prsfationis finem, fubdit . Qux vero fruticofa funr,
Stoechas , Triffago, Polium, Abrotanum, Seriphium, Abfinthium, HyiTbpum,
& alia id genus,iemine pra^gnantia demetantur. flores quoque antecjuam fponte
fiia decidant.fru&us autem,vt maturi decerpantur,neceiTe eft,& femina vbi fic-
can ceperint,priuiqua derluant.Herbarum fuccus,& foliorum elici debet germi-
nantibus tum primum cauliculis.lac,& lacryme; excipiantur inciib per lummum
adoleicentia? vip-orem caule . Radices, & liquamenta, corticefq. vt recondantur ,
eximere conuenit,cum herbs fuis folijs exuuntur . hax Diofcorides, cjiii de tem-
pore , vt ad fimplicium vetuftatem refertur, poit eorum ledtionem mquit.fcire
etiamnum conuenit , fola ex herbaceis medicaminibus Veratri genera , nigrum
inquam,& candidum, multis durare annis, relicpa vcrbin trimatu inutilia , etfl
in hoc vereantur ahcjui . A loco , & regione fimphcium deledtum fumi his ver-
bis exprimit. Magni fiquidem refert,fi loca,in cjuibus prodeunt,cliuofa,& ventis
exponta funt, & perflata, frigidaq. & aquis carentia . in his enim locis vires vali-
diores intelliguntur. e contra,qu.T in campeftribus,riguis,& opacis,cTterifq. locis
a vento filentibus nafcuntur 3 plerumque degenerant, & vinbus minus valent .
De locis particularibus pro plantarum deleCtu,ac de varietate,qua: horum ratio-
ne contingere poteft , fatis fiipra dictum cit . Quantum fimplicium medica-
mentorum deledtus pro deceptione euitanda conferat , ^ uiique apud Galenurm,
infpicere poteit.i .de Antidotis cap.2.o.& c.i z.&c lib.de Theriacaad Pifon.eiad-
{cripto.cap. i z. & i . de medicamentis fimp. loc. cap.z. & 7. de med. per genera
cap.4. & 3.eiufdemcap.z.

%efellttur ofmio dicentium, Imtile, (efr Inartifictofum ejfe traciare de Plantis .
eommq. dubia foluuntur.. Cap. XI 11.

HIs igitur ea , qua potui breuitate difcurfis , §bie&ionibus reipondetur . &
quo ad primam , in cjua dicunt , defcnptiones effe iallaces , quamplures
namque planta? a prifcis defcripta;, noftris fi conierantur, eife diflimiles,noitrasq.
plantas prifcorum delineationibus non accommodari , etfi ex dictis fatis refpon-
fum fit, dicimus vlterius , quod in dignofcendis plantis ex Auctorum deicriptio-
nibus , oportet fieri Chorum omnium notarum, quas Dioicorides carteriue au-
dtores plantis aflignant. verum hac lege, vt fiqus non adfmt,vel fi adfint, muta-
tionem tamen aliquam f ulceperint,diiigentius confideremus,f lt ne hoc perpetub
in plantis,an ex accidente alicjuo. cumq. iciamus,locum,aliaiq. pr^narratas caui-
fas poife plantiE faciem immutare , num fi harum ratione quicquam a naturali
forma recedat,vel deficiat,vel fuperaddatur, vt fi fapor,vel odor,afperitas,lenitas,
quantitas, maior vel minor , aut flos, vel caulis, vel id genus aliquod, non exiftat
in planta aliqua , cui adeffe deberet , cstera tamen f>gna ad vnum conueniant ,
nihil nos mouere debet>quin ipfam efie pronuncienius . Dicebant iecundo, no-
i\ rarum plantarum facultatesefleinefficaces, atqueeuanidas, &vfum , quern^
ex antiquorum deienptionibus promittuntjPion pra:ita:rej atquianihil axpeper-
fecti,ac certb veras plantas nobis demonftrat , qu am earum eflectus , facultateiq.
quare noftras plantas diuerfas effe ab his^quas priici deicnplere,concludunt. huic

obiedtioni

»

L I B E R P R IMVS 25

obiedhoni fic fatisfacimus . Etfiplantarum nota; potifllmuiua_vif ibus, ac viu tu-

muntur, attamen quia hax multifariam,vt didtum eft, variari poffunt, diligenter,

prootcrea num per fe, & ex propria natura,an.per accidens id contingat,perfcru-

tar»opus erit . nam fi exaliqua pramarratarum cauflarum planta? facultates mu-

tcntur, hoc erit per accidens,& aliarnotie non repugnabunt, & planta? diuerfitas

re vera non erit: at fi ob nullam harum cauffarum planta? facultas mutabitur,ca>

ttrx notx aduerfabuntur,&: pJantx pcmtiis diuerfe erunt . Quare non temere in

platitarum facultatibus inueitigandis examen eftfaciendum , vt perbelle nos do-

cet Galenus fub his verbis . Accedit huc quod ipfa fimplicia medicamenta non^med! Cp«

paruo variant difcnmine . at ego cum in preltantiiiimis virtutem pro vnaqua-gen-Ci4*

que fpecie,ac genere oitcnderim, fiquis in deterrimo per experientiam examina-

tionem moliatur, examinabit quidem falso,non autem facultatiseorumordinem j.decop,:

diflinxerit . idq. latius alibi admonet. fadto ergo diligenti examine in Iberide-? , gen.'c.Pi!r

Cehtaurio minori, Smyrnio , &c alijs pramarratis herbis,fiqua reperiatur mutatio

delineationi repugnans , ea eit ex accidente quopiam ex aliqua pramarratarurru

eaufirum ocnito >. panterq. deillarum fapultatibus aflerehdum , Obie&ionibtis

vero, quasdepIantis.noui.Orbis afferunt , ficrefpondetur . Etfi plantarum deli-

Hj^atio difncilis fit , ( plantarumnamqueaptasfimilitudinesinuenireadeolabo-

riofiim eft, vt femper aliquidincun&is.delmeiidonibus defideretur ) nos tamem,

venandarum deJineationum regulis inha:rendo,Diofcoridem infequentes pro vi-

ribus plantas , aliaq. fimplicia in lioc opere contenta delineare , ac defcribere co-

nati fu mus . Ei autem, quod obferuatum eit, nempe noniiullas pJantas noui Or-

bis indigenas , m Hifpanicas has.regiones tranflatas , obijfle, paulumq. temporis

permanfillei dicimus,id euenifie.deletbus culpa, vel cultus . Dele£his,quia eicge-

runt plantas, feu.earum femina ortum ducenda in regiombus , & particularibus

illius regionis locjs.nullam confprmitatem cum hiice regionibus , & locis Hifpa-

nicis liabentibus , & fbrfan penirus diflentientibus . Cuitus vero cuJpa, quia, etfi

poffent eligi regiones,&particularia locaillis congruentia,id neglexerunt, ac illa.

aduerf andbus regionibus , ac Jocis f eruerunt , plantaueruntq. Quantum enirrL»

quidam loci quibufdam plantis peculiares fint,quantumue planta? ex regionum ,

& particuiarium iocOrum repugnantia variari poflintXatis fupra explicatum eft i

Adiliud verocuod opponitur, ob plantarum facultatum magnam mutationem,

viriumq. inehHcaciam obferuaram in plantis e nouo Orbe in Hifpanicas has re-.

giones tranfJatis ; refponderi potefl,inter ca^teras cauffas plantarum vires mu-

tmtes fupra narratas , id euenire potuifle ratione mali deledtus . quia plantis, vel

incompletis, vel nimia maturitate exoletisquis vfus fiierit, vel quia vnam planta?

partem pro alia fumpferit, vel quia plantas in non debita regione,eiufue particu-

lari conueniend loco fatas expertus fit . Et fi quis inftaret vlterius dicens , fiipra

nos Hippocrads,& Galeni auctoritatibus innixos afferuiffe,regionis,ac Joci ratio-

ne in plantis, quamplurimas adeoque magnas £eri mutariones,vt & ftirpium in-

dagatoribus, ac Mcdicis, Philofophifq. maximum fecerit negotium, eoq. magis .,.

quia in plantis^velud & in quamplurimis alijs,duphcem reperiri naturam, vnam

fpecihcam, & innatam, alteram aduentitiam , & ex confuetudine contradarrL» 4.de cauf.

fcriprum reliquit Theophraflus fubhis verbis,Thracium Triticum etiam in me-pIan'c'"'

C liora

K^^fcg^M MEDICARVM NO. HISP.

liora tranflatum,nihilo maturius germinare, propterea quod e natalibus aducn-
%.dt cs^f. titiam naturam adiunxerit fpeciei.Idem alibi confirmac Androiienis aucloricace,
vbi ait in Tylo, Infula Rubri Mans , aquas ialfas fluentes, plus cjuam cceleiles iu-
uare cam arbores,quam omne genus piancarum : & hinc agricolas loci iJJius &&>
tim poft imbres riuis huiufmodi abluere facafolere , confuecudinem efle cauilam
dixenm.hax enim veluti naturafacta inillis eft.hec TheophrafW.Quanm enim
Cap.>. Conf uetudo pofiic, fcripcum reliquit Galenus latius libro de confuetudme dicens ,
confuecudinem effe fi£num,&: cauiTam naturalis familiaricacis , ob cauflas ibi
traditas latius.Ex quibus concludi poteft,plancas noui Orbis in regionibus, & par-
ticularibus regionum locis, vltra fpecihcam , innatamue , naturam aduenticiarrL»
aliam , ex nacalium confuecudme contraxiile. hancq. Hiipanicas has regiones, &c
loca , tanquam adueriarias refpuere cenfendum eft. . Huic obicdlioni vt iacisnar,
fcirelicec,ecfi ex nacalium mutatione quamplures,ac magnann plantis variecates
fianr, raro camen concingic fieri in fpecifica, & innata nacura , ac plancas in alias
diuerfas degenerare,nili ieminis vicio. idq. erit vel eius vecultate ( teite Varrone
alfercnceTex veteri Brafiica? femine fato, Rapas nafci, &e concra) vel eius imper-
feftione iubfcancia;, vc puca fi iemen fueric rugofum , impeiredrum , auc iemipu-
tridum.veluti de Tricicj,Hordeiue granis,ali]iq.mulris e(y patris obieruaaone nafr
i.de Aiim. rat Galenus , vel ob alias cauiTas a Theophraito craditas . Qao vero ad aduenti-
vk" cap' ciam naturam ex •natalium confuetudine contradcam , dicmius quod ir.cer ca?te-
4.de eauf. ras cauffas , quibus. coacTus fui inter cot miJle plantas noui Orbis indigenas , has
Mp'*' tantum- in hoc opere contentas eligere,ha:c fuic precipua,nempe delectus planca -
rum in regionibus,& locis noui Qrbis ortum ducerrcium.conuenienciam haben-
tibus cum nomiuilis regiombus, & locis Europa?> prafercim Hif paniar . Quapro-
pcer m cuncTarum plancarum defcriptionc, regionem , & particularem regionis
locum adnocare curauimus. dubioq. procul.fi erit feminum delettus,vt decec,ac
regiombus , locisq. conuenientibus cempeftiue ferantur , & decens culcus adhi-
beatur, eric plantarum habentium cuncTa in defcripcione contenca,ac vinbus, &
vfu pollentium,opcimus prouencus . Cumq. dicunt,inuefiigationem plancarum
efle difficilem, fareor, defcriptiones vero efle fallaces, renuo. nam fi planta? expc-
rimenco,& racionc mueihgencur , & defcripciones methodo traclentur dece-
ptiones euitabuntur , & defcnptiones nequaquam fallenc . at fi cafu , & fbrtuna
plantarum cognicio inquiracur ; fic non res ipfe, fed rerum vmbra; acquirencur ,
iuxca illud Platonis in Tima^o dicencis . Sicuc mechanici perpendiculo quodam-»
vtuncur ad dirigendos parieces^ ica &nos methodo quadam vcidebemusad
quemuis a&um neceilariumconiticucndum. fubdit. fiquis enim fcientis nominc
iriiignitur, & mcchodo caret , omnia cafu , & fbrtuna operatur , neque res ipins ,
{edrerum vmbras profequicur . Plancarum igicur inueiIigacio_jnaq;na dih-
gencia ^valido labore , & fummojcudio efc craclanda , &: ita nullacontingec de-
ceptio ?_fed_pcrtoa_garum acquiretur cogniciQ^quaiiihil inarte mejica exer-
cenda vtilius .

RERVM

*7

RERVM MEDICARVM

. NOVAE HISPANIAE

NARDI ANTONII RECCHI

Liber Secundus .

A R O M A T A P R O M I T.

IOANNIS TERENTII LYNCEI PR^FATIO.

AGN A inter Botanicos , de ptantarum ij>eciebus conHttuendts

femper fuit epmionum varietas , omnes tarhen in eo conueniunt ,

eam dtuiftonem qu<e fftecies congeneres non feiungit , ejfe omnium

optimam * Hinc enim non tmtum facile cogmfcuntur , fed (p*

n/ires qunt plerumque Junt ftmiles , facilius deprehenduntur ,

Vnde Vtdemus Neotericos p/erofq. hunc ordmem affeElaffey quem

fere O* Author noHer in hoc opere fuo fufcepit . Totum nempe de

plantis opus in tres pracipue partes diuidendoycuius prima pars de arboribusyfecunda de

fruttcibus , c> cremijs}tertia de ipfis herbis traHaret . Atque h&c quidem prima planta-

rum dtuifio , ab omntbus tanquam optima femper fuit habita , quamuis fitas etiam pa-

tiatur dtffcultates . Nam , vt multa alia omittam argumenta , h<cc ettam diutfio fepe

plantas congeneres feiungit , vt patet in Ebu/o , quiherba tantum eff, & Sambuco, quat

frutex 0- arbor , e> dicitur , e> dici debet, cum ambx plantee adeo fibi fnt fimties , Vt

nec outtm ouo fimtlms dtci queat . Sic ettam contingit quandoque vt vnum (djr Verum

genus phyficum in hifce tnbus sjieciebus reptriatur . fic legumen fub fe continet non tan-

tum herbas , fedrS frutices , vt GeniHam , & Anagyrim, O4 arbores vt eH Acacia Si-

Itqtta , Cajfia, Tamarindus . Sic ex fola locorum varietate , a/imentivbertate, fo/is ca-

iore,videmus eafdem plantas hic berbas, ibi fruticesy hic fruttces, ibi arbores efte . Vnde

patere puto hanc diuifionem nequaquam itaperfeEiam , Vt Philofophis omni ex parte fa-

ttsfacere queat , fed cum haElenus nulla melwr a quoquam ft inuenta , hac vtamur .

His tamen ommbus pramittit Author Aromata,de quorum genere conHituendo non/euior

Medicis ac Vhdofophis controuerfa effepoffn , cum non tam arbores quam herbas ac fru-

tices in his reperiantur . Ghtomam tamen Diofcoridem imitari voluit , qut ab Aromati-

bus exordium fcit , O* haEienus in Medicorum Schohs &4romatum genus receptum

fuit , aAutbori noHro ab eodem inchoare p/acuit . nec fuis ambo rationibus deHituuntur .-

Si emm fenfitm confulas , quid magis gufium titillat cum fuaui iucunditate , aut magis

nares demulcet cum iucunda fuauitate quam ipfa tAromata ? Htnc videas tllam praro-

gatiuam in Cuitna ^ Medtcorum Offctna eadem naSia efie , vt fine his ctbus palato

quafi nullus faptat , ftne hts vix vllum medicamentum cordt j cerebro aut Homacho ra-

C 2. tum

z8 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

tufraflVJiUputystur k V^a^ixurr^fc^^^flreltqui^JMs iwjfi JfB/pefjgiiufrs

ci&i&YjbuiH pHvgmuAtkdiuirtcma iytrv£utdp£$»dGkletoum3 & p#*fe.rttm apud ..
eSMefnen /n Cammbus Vntuerfalibus .auttantum aromat:busjributt}vtextftmaue~
rtt non tan^^eduatkf^torpn Qais^nt^tf^is cojfyt^tycijQcofyeris noijri
partes corroforart^ JedO* purgantTum facultates per aromata ad pngutas partes de~
ciuci^ prNucrm AlyrificHm ad caput , fer irccum ad thoracem , Je/fptcam Nardiad
bepar , per eAcorum aa fptenem , per Ztn\wer demum aatuntluras . qu<e tamen non
junt hmus loci examinare . Jatis^st nos cau^m^ddidtf^jlur tJhtbor eAromatibusm
libris futs concedere prtn^tU»\^MA± fjJvG T 3 Q I w-JL

1)e C&A & A&flL Q qftm<\tiamfir ClA l&A £/'A ZtyjZt P&N

ca^qutpan nuncupata , nerba eit,

•' fo]iamaJr]?er/ice fj.milia ferens/ed,-

alkpahto ampJiora; pnmo itanm

excrtu , hinc inde cauli adhsren-.

vstom *W^|K>fcc&vqr«ffcrte nudum dimittentia

s^i^^ksytsfi^Si-fti^QjM^ois» fces comantes paruos

««& .^ai&^iUHta&vA klW^fianJUcaiites . Radix fibrata

V\ ^^Wwi^TO^^^^^jn^, & glutinofa, acri-

fe^ t s*i4»& tju^re^ehriu^-ff^oKaf olHv&aro&'di|&tita>&-t
---^tWolkde^ .Vr ^^eiaocat^^raiTos-y^J^feps-iiurns
usM i ^.iiWQSriit^uotsttedfiior^s^udiu^afrigcreon-
aFw - . . . ; ^<^^em dusentes.^

.«^ \\€»an$lor.cunire dyfeitterias;-, cortexveroradicis

I ■ . i! ^\ ^ypos . ^uartandswi^m^miunGis-pondera de-

feh&&, fo i«f itto^fc <o tWxnyo^tasrje^fieee^tdies^xMiBrnupSydolo^^

- uV .^<-,^WluwsnW , M^YM-tfndicaorros, cu£areferttok^prarapue^*otidern

^?:" n -M^ uV, <i mv\« \ MA4iebus--dupl^m^|^^c5is'-ihfundatur . prima_.

■^^tt\ai»fti.i^\!iWl -»<f t «w^^aet^:ai«nteuacuafeomneshumores>re-

liqWtto^ade^'-, plurimum^v,?ornjboraro ',rat€jue~M iweckri excjuHitiirinie

-«\ * ^^ yi^ *p$% Jjj«^^«p ^%^p%^*«>^^¥l'^J" E I . "
* •1T##& b)zt W% cotymbifero 'WJ^^WwVwfcr i *td\ entmnwt .folttm coma luted demon-
ftM$pfM &*'<$ofWomaricHS , ^~fap8P^etienseamctmt''vratfh£c «, folia tta cault ad~
hxWhVWbnM^'cWtifi?v? taYitkdm fw^plerttmtfce^fm^fdktthj vel faltem > fatta-

-tot c^jfcwoV) ».«Ti ct^^ t x^to^ w.»V^?^w\W^ w*\Vr -jv»y ut- • btt«

■ •-'

■ v '■■ - :-.■

LIBER SECVNDVS.

29

De COATATLI TE01TZTL£. Cap. 1 1.

«COAPATLIS TEOITZTLjE
.Coapadis I I.

COAPATLIS

COAPATLIS TEOITZTLJt,
quam alij Tzjac foapatlin vocat, her-
ba ef r, , Limonica? mali folium habens . cu~
ius caulis , teres, & fulcus , fqualqnfq. efr. ,
flos vero luteus , radix fibrata . TeoizjU pro-
uenit , vnde cognomen elt. impofitunu .
Cortex radicis trium drachmarum pondere
deuoratus , quartanarum horrores tollit ,
& aliarum fcbrium frigora, & horrores.
Ius vero decodti eius infiifum , lenit mem-
brorum dolorem . fapit, oletq. muicurro .
acris eit, calidarq. & iiccx temperiei ordine^»
fere quarto,& iubtiliumpartium„vrit enim,
ac £uttur lancinat . .s |

Congener yidetur b<c£ planta priori . nam
ex quauts ala fofy cuiufuts , exit pediculus fio-
rem deferens . vtetiam m Abftnthto & fimtli-
busvuifrelicet .

Hu£ affinitate nominis pertinet Coapatlis de
Tepequaqmlco,Herba efi qu& radice ' craffa ,pulli
[S DETEPEQVAQViLCO coloris,confat, tnde tres cautes oriuntuir tertiis /p-
oapat.ij. i. ^ ( fljj Utitudo Vnius ,longitudo trium dtgi-

torum) adfummum vfque vefiiti,mHar l.ypma-
cbue , lutea . in fummo flos albus totus , pap-
pofus , lineis tamen qutbufdam luteis compa-
rentibus .

DeTEXAXAPOTLtA, fiu 7>tar-
mica fndica. Cap. III.

TE X A X A P OT L A, feu lapidu m per-
fbratrix,quam alij TTJmpalibui^atlin, T^.itW^t/^
feu iternutamentum mouentem vocant,her-
ba eit , foiia Lini exilia ferens , caules tenues
ferpentes per terram , purpureos ; & flores
mukos, palJentes, radicemq. tenuem . olefq.
tota planta mala Medica mirum in modum,
fapitq.acris eiiNafcitur calidis in regionibus
Quauhnacenfibus Tlaquiltenacenfibus,. &

C 3

ln agro

jo RERVM MEDICARVM NO. HISP.

in agro Hoaxtepecenfi , adha?rens faxis . calida , & ficca ordine fere quarto , fub-
tiliumq. partium. quare admota naribus , infpiratoq. eius vapore, medetur gra-
uedini , & capitis dolori, citato iternutamento, & euocata pituita per os, oculos ,
atque nares . Mirum eif in hac herba, quod nos fumus fajpius experti, confrica,-*
to ea madente lapide, vel quinque vncias craflo,admotifq. aduerfe partinaribus,
ita percipi odorem, ac fi naribus ipfis herbulam admouifies . tanca enim effc na-
tura? vis , vt exiles herbula? durifsima , cralfaq. faxa , ac fere mollia , & nulla pe-
netrent • Eademtufa, illitaq. ante quartana: febris accefsionem, eam curat. vte-
ro confert, menltrua euocat, vrinam ciet, referat obllruc1:a,inrrigidata calefacit ,
fudores elicit, dolores mitigat, ventriculum, cor, & caput,deuorata,vel applicata
firmat, hydropen curat, medeturq. impetigini, & fcabiei,nec tinea? parcit
eonfricata .

De XVC HlNACJZTLl, feu Flore auricuU . Cap. 1 V. vel, £**vYv*c-|

X

"OCHINACA2TLII, feu flos
Auricula?,arbor longis, & anguftis folijs
virore exaturato tinclis , & e pediculo veluti
marcido , propendentimis in inferiora . flores
in folia diuifbs , interna parte purpurefcentia ,
externa herbacea;auricularum pene fbrma_j ,
iucundo odore . Nafcitur in calidis regioni-
bus, nec quicquam eft frequentius in Indo-
rum emporijs inuenire , aut maiori habitum
in pretio,quam flos : celeberrima; potioni gra-
tiam fummam concilians, fuauemq- odorem,
& faporem, Sc falubrem quandam naturam ,
potioni QacAotl addens . Calide_ ordine quarto Cxaihv
incipiente^eft temperiei ■■, ficcx fere tertio . ex
aqua namque deuoratus, flatum dicitur difcu-
tere , pituitam extenuare , ventriculumq. fri-
gentem, aut debilem, atque etiam cor, caleta-
cere, & 11 abilire .

FruSius huius arboris eH fdtqua, longkudme
fex vnciarum , craffiiie vero vnius digiti . femina
tntus ex mutua comprcffionc fiunt angulofa , funtq. coloris fangutnei .

De X OC 0 XO C HIT L , feu PipercTabafci. Qap. V.

XOCOXOCHITL, feu flos acidus vocata , arbor eft magna , mali
Medicx folijs , floribus coccineis, mali Punicar forma, fed odore florum..
mah Medica» , atque adeo iucundiori , quod edam folia ipfa vincunt . frudhi or-
biculan,acinofb,raccmatim dependente,prim6 viridi^nox fuluo , ac tandem in.

ni^rum

_>

i

LIBER SECVND V S. 31

nigrum colorem inclinante , acri , odoratoq. & ordinc ter tio ficco , atfluc cali-
do . Piperis vicem fupplere potell , & pro Carpobaliamo,aut Carpefio fubftitui .
Roborat cor , ventnculumcj. , vtero confert, flatum diflipat , obf tructiones ape-
ri»j vrinam & menfes euocat, frigus pellit,cholicis, & iliacis opitulatur, venerem
cxcitat , craflbs, & lentos humorcs incidit , & concoquic . quin additis Qotopatlt ,
Qoapatli , Tzjt\icazjli , &• Ololiuhqui , & applicata dorlo , ex refma , fluxiones
alui coercet , appetentiam cxcitat , iliacis confert , frigoriq. & ancurifmatim e-
detur . Nafcitur apud Copitlanenfes .

rDe ACOCOTLl QV AV 'HN AHVAC SNSl 3
&T EP9ZTLAN6NSI. CaP' VL

ACOCOTLIS

ACOCOTL I S

alia Icon .

(J

-
■

■
I 2
.

3

' I

PLANTA, quam Acocotli Quauhnahuacenfes vocant, & [ bicbip4tit3 Tc- c£eKcj><*tu
p»2tlanenfes , herba cft , folia ferens Nardi montani folijs fimilja, irp
cjuina tamen diuifa foliola , quorum aliqua funt finuofa . in extremis vero caii-
libus , qui dodrantales , tenues , ac teretes fimt , ftellatos flores e pallido rube-
fcentes , radices binas glandibus pares in totidem fibras definentes , fufcas
extra , intrinfecus vero candidas . nxc ad fpeciem Liguftici videtur fpe£tare_j .
Nalcitur in montibus Quauhnaccnfibus . Radix guftu odorata, amara,& acris
eft . calefacit & exiccat ordinc tertio . cadem vncia: vnius pondcre deuorat__j

alui

3* R E RV M M E D I C A RV M N D. H I S P.

A.COGOTLiS

Ligufhci facie.

alui dolorem fubieuat , fiatum difcutit , vri -
nam euocat, fudorem ciet , f rigus pelJir, ven-
rriculum ob fngus imbeciliem confirmat ,
choJica? aduerfitur, obf fructa rderat , &$t&-
mores admota diflipat .

■-• ■

%e£Ie quidem auElor ait , hanc plantam fi-
milem. effe. Narda '.:, epioad radicem , caulem , tf

folia. flos ta/nen nullo modo refpondet . Nardus
enim, Vt O* Valerian* ,vmbellam habet , m
qua flnguhs feminibus flos wfidet , pappofis .

ln hac autem pianta , flos efi (hryfanthem^ vd

Belltdts. ....

*Aha tamen figura eiufdem nominis fatis

congruit Ltguftico , Vel Podagran* di£l& . folta

enim eodem modo habet inctfa . ynde non in-

commode huc refirri potertt , licet florem non

apptnxerit .

Acutcuje.Jtuclhu***- l)t ACVETO, feu,OClXOCR\ri\feu OMI^VILITL

clltl^domtyAdltl. £apt VII,

■

'

AC V E Y O , quam Ocixochitl , feu Omiquilid ap^ellant , herba eft , folia..
Ari, mollia, minora^q. producens , caules verofenicuJaceos, quatuor cu-
bitos magna ex parte longos , virore interdum diluto , interdum ver6 exatura-
tione tinctos , pollice craffos , acper interualla genicuJis interceptos; ac fibratam
radicem . caules condiuntur,ac in nonnuJJos vfusferuantur . crudi quoquo*
cdules funt/gratoq. odore , ac fapore conftant . Prouenit calidis regionibus
iuxta aquarum riuulos, qualis eft Quauhtepecenfis . CaJida, & ficca ordine fere
tertio praedka eftnatura, eftq. tenuium partium . quare ius decocri foliorum
infiifum 3 aut epotum , flatum , aut ab eo creatos doJores Jenit . pclJit frigus , ob -
ftrudriones" referat , vifcera infrigiditata caJefacit , euocat vrinam , renes ac ve-
flcam emundat, expurgat vterum , venerem excitat , ac trahit menfes , lentos
crudofq. humores attenuat , ac concoquit , fudorem eJicit , corpufq. vniuerfum
pcrfpirabile reddit .

.

■ !

*De

.<I2fc}| EbEiR S E C V N D V $13*

31

-Ttsftfiiup m,:iLiiI xa 3fiui

.V.T"

«.v"«7to.

03D , un

-ctnupiljvir

«WtOtt\tt^tt«&

vo<vwi fci
-\w^W,w«wrV

. 1 ^c?iSv

pjj <zi i iy^i ip.0 Ys^iiX T ^3>S, "cmem aji j<vo-

li OTJU^nhxa jfrj^ant 'MZigffitfnda, foiia fertporrc-

tolno» inoi^teyjidagiora tamen ■ & exiliora , Gypen ,

CTmuhf®gHo»Bfflnthiue fityuua : ad quomrhipecies

| auDiIfvidetwri[)eiTiner^t^iu!les;lunci iWafej mc-

non oi^l^Wfertos, gmiculatos , fcfquiulnam.,

aiaifil 4<»iffgosv Florem pfc'r>ium,&^nguitumila--

• t)idieem Iongam,& (|nue, ruberculis rotun-

S "> <!isVper interualla nodatam , capiMaipic].

W{3aafȣadices vocafitUlicjui Diuas P^ele^ac

avA \w v.*>reoarios sT

.ifc«™«pv/)& acns

^r . .vtt©;/^ cjuar^^' circiter («kiingens,
^^^^Oadanf a^iy-inge.riti* , .<& tefnati

L%^^^Pro^§^4M»jM 0^' %W°W~

M«*^&^&cca rjUOJ^ & aqUOfa , pcdorisdo-
'»K<r lofHri^/tuia, ac deuqrata fedat. impoiita_»
knwv^6^W^m^6^efcit, & ventricu-

-usJtZuIl^Hcjo^ifiOtfiiornfii ils ilOcIil A ^\ £&*

«^W^i.^^^^^^W^U*:-/?^»? eodifert ah eAutb^^dfiro , qiM^di^em

wi&Wjflikfkfar-tom fwwbmperawinttvn Mvjetqr , y4 l^tyafutas ertm ad^$
dffimWM^nfc&wlti^Miim fcJ^m-Mi&ifsjth, o. )'m^mdmodum fim&^de(mT
kifaPz&Wbf^f&WWfte, iCVtm]fmnm d&fi wanuit v^^^f^r^ fj

mu^url i jvt2bDuIcM imi^lfiVI .zudbnabfi :^\l\k

»iiV . :il 2iIhofi4feoi4T £J£>££ *4B*A<TiL I ( ^pm \ &
-hqxa muJDfii roxmiol < inui 3: ' esM^M

^^irji,?c^leitdiiasiipitk^nimsvJon^)E}Sf rrenues , te^r^s ll^c^jJ|pyeoH£ores
paifidos:prQmiIciie /xocdmoi^todiceniri&n^^ pro-

dEumyAiphqcicIl, Rapuncuiiucifimiles .^uaSguftatje re^al^d^mnt , &gluti-
noi%hbn iarre quad^mmnaritudineieaiirmntur,pre^terquam o^tri^ fiiaues.tem-
p^ariacxuk^egi^ibjjjs , monrsrfis ^cut campcltribus locis\Mici gaudet . Sc-
pcenabarl A(^e^::i:a^icca^^^qua£^fntdf vfus in medicina, vdMitur a Nouem-
bril3^qnt:id3lqnii^Bi«iIi!& mjmiueiii^armum rcconduntltjirl Calidae &: fic-
cx ordine fere tertio iunt temperiejicdiqinqlBa fex oboloru^mjiienfura y ex aqua

itt&

fe:

34 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

vorata?, ventriculum,renefq. frigida intempc-
ric laborantes relhtuunt , atque confirmant .
medenturq.fcerilitati ab eademcaufla oborc?.
fiint ex Indis medicis , cjui afleranc , deco&i.
vl radicfe ius, acjua; foncana?,aut fluuialis loco bi-
bitum r, extinguere febres . quod non vi-
detur rationi confentaneum , ni febrium in-
termittentium frigora, rigprefq. ita finiri VC-
lint,aut alicunde vacuata caufla febres ceflare.
etfi negare non poflim , frigidas eciam partes
m planta lacere,quarum ope id pofTic,aliquan-
do euenire .

Et bac herba e rBupbtbatmico , vt ita dicam ,
Jiue Corymbifero,esl genere.vnde vi fua aromatica
omnta, qu<z in bumano corpore latitant, bumorum
ruitia expurgat.tf ficflertlttatem aufert, febrefq.
exttnguttq. . ablata enim caufa febrium , prauis
nempe humortbus}qui tanquam carbones in corpore
delitefcentes}ipfum accenaunt , futfq. exbalationi-
bus inparoxifmum agunt,neceffe f£/ ipfam ftbrem
deflnere. vnde videmus aquamfrtgidam copioflf
fifflme hauflam nonfuofrigoreprodejfeftdem enimpr<eflat aquacattdayvetvtnum,Vet qui-
uts altus ttquor, fed fitexpurgatione,Velpervomitum>vdper fudorem,velvtroque modo .

De CeARroPHTLLO. fap. X.

R B O R elt ramofa,Caryophyllus,Lau-
__ ro, forma, magnitudine , folijfq. perfi-
milis , fed anguftioribus , & copiofis . fioribus
oblongis, & clauorum inftar, fed capitulis
trifidis, primo candidis , mox viridibus,dein-
de rufefcentibus, ac tandem in nigrum incli-
nantibus colorem, & in Caryophyllos ipfbs
euadentibus. Nafcitur Maluccis,vbi fru&um
fert , cum rehquis in locis fterilis flt . Vires
cundis nots funt , formam tantum expri-
mendam curabimus non adeo perfpe&am
omnibus,ex ramo ornato floribus ad nos ex
Maluccis allato . etfi non deflnc , qui dicdnc
Caryophyllum nihil aliud efle , quam rudi-
mentum fruclus, queadmodum in Malis,
ac Pyris viderc eft , tloremq. producere qua-
ternis folijs conicantem , & frudcum huic ru-
dimento infidcre multis fibris plenum, veluti
Myrti flos .

Eadem

A

LIBER. SBCVNDV5. $5

Eadent fext apud Garciam ab Horto leguntw , e> apud Clupum Lb.i. cap.it.
epti fimiliter iudicat tpfum Caryophtllum , e/e rudtmentum frutius , in Notu
ad Garciam.

DE Q A S $ l A, L 1 G N E A, C 1 N N A M 0 M 0,

feu Cannella . £ap. K I.

M

E D I O C R I S arbor eft CafTia li- c*/t

jnea . Folijs Lauri Citriue fbrmam_>

referentibus , frequentibufq. ac ternis nerueis

difcurfibus fecundum longitudinem proce-

dentibus. Fruclu nigro,& aJbenti flore. fblia_*

corticis ipfius faporem referunt , fed minus

acrem,&celerius elanguefcentem. ternisqui-

bufque menfibus arborem delibrant , corrafa

prius cuticula, qux amara eft. Cortex ipfe re-

cens adeo lubricus fentitur, atque glutinofus ,

vtmanfusdentibus adho?reat,additufq. fercu-

lis eadem in faliuofam quandam conuertac

naturam ; poftea vero qua cernitur fubftantia

conftat . de qua in tanta Iuce nihil addendum

putaui , pra?terquam experimento efle ianu

notum Caffia, Cinnamomum,& Cannellam Jfefn. cSxyck <mt»

ex eadem perpetub arbore,non exdiuerfis, du^omWone

(quicquid antiquiores herbarij tradiderintjef- a^oX Cnfi'* 7 i*fx

fe propagata,& varijs nominibus nuncupari . Uon-t*. , ^cnn^-w

Ob ingens namque precium, maioremq. ho*. rmZ. carinell*. «j

minum lucri cupiditate adulterabantur aro- s?. res A 1 v tjji » «fl

mata , & ob hoc ( tametfi plerumque eiufdem efTent generis) diuerfa illis inde- m «cmmt t^n&j

bantur nomina . In Mindanai,infula Philippica,vnde ramum magnum accepi, wtf5 ^* *",* ' M

& alijs Indisc orientalis partibus copiose prouenit . <%' *z h *>' " alr'

j * ■ aU*£,tb£™A"cun\

Hittoria Cinnamomi admodum eleganter defcripta tfla Garcia&ab Herbario^Xt L^pf^*

s capttulo primo . tx quorum defcriptiont , mamfeUum tH Vet^u *oc^ b
'fje Laurum quandam

XC

Htffona Cinnamomi admoaum tiegamer atjuyu» *j* » w^w w na,™,, >.

Lupdunen/t, m Appendtcts capttulo primo . ex quorum defcriptione , mantfeffum efl V«fc*«* &«*
iUudefieLaurumquandamortentalem» ^ ,*

pDho

*&%

YarvS £

/

36 RERVM MEDICARVM NO. HISR

khcnt-

»-»<v*vj

1>£ COAPATLI

COAPATLIS . QVAVHNACENSIS.
Coapaclis II II.

gVAVHNACENSl. Cap. XII.

CO A P A T L I S hcrba eft Folia ferem
oblonga, afpera, &hrma ; Caulesleues
terece s , & purpureos, ac.iex fpichamas longos ;
Flores in fummis caulibus albos, pilofos, & orbl-
culares.Radix hbrata eit.nafcicurin calidis. Ra-
dix eft acris,amara, & impenseodora ; cali-
daq. .$ flcca ordine tertio,& fubcilium par-
tium. Eaciem femiuncia? fere pondere deuo-
rata ex aqua,flatus difcutic , tormina fedat, per-
frigeracioni medetur , fudores euocac, & vri-
nam . medetur egregie colicis .

Flos huius berbx. depingitur luteus , fed in al-
bedmem iendens , ftmilitudinem habens Com<e au-
re* . Calyx autem fquamofus efi aliquo modo fi-
cut in Senecione . fclia tangn ahter fe habent . nam
tria femper ipfum caulem ambiunt, qnodadmodum
rarum efi m 'genere Corymbtfero. fic Eupatonum bi-
na ex aduerfo habet folta , yt c> congemres .

T Z E T I.

Cap. XIII.

■ >*&><*> ^. w.^vs:- $ ":-

CV R V T 2 E T I vocata planta a" Mi-
3 chuacanenfibus , ab alijs Aphat\tpunt-
zumatiy aut Aphat^efrangua , nos ver6 Afa-
rum Michuacanicum dicimus , feu ha-dorum
H^pV^ oculum> ob foliorum figuram , & prolixarum
w$ radicum impenfe fuauem odorem . herba eft,
Folia ferens tenuia , mediocna , & vitigineis
proxima,finuofa,ferrataq. , fuperne virenria^,
ac fquallencia inferne . Caules cubicales, leues'
lentos, cereces,ac graciies . Fiores Iuceos,cxiles,
& comances , vnde generatur iemm fuicum ,
&quamminimum. Radices muka venuefq &
fi bris ; fimiles, Ellebon aibi inftar . Naieitur in
frigidis , ac moncuofis prouincia: MiciiLiaca-
nenfis . Radix fola in medicamenca venic,quar
acri conitac fapore , & fuauiffimo Muici odo-
re . Cahda eft, & iicca in tertio ordine,& par-
tium tenciium . puluis eius ex aqua, vmo ,Bu-
gloifiue, aut Meiifiophylli fUCco, aut ftillatitia

aqua

l.

L I B E R S E C V N D V S. 37 I

aqtia deuoratus fex oboiornm pondere iliacos dolores fanat , «>r roborat,ventri-

cuium calefacit , ac fngore imbecillem confirmat , cocfionem procurat , vifce-

rum cempenem ingidam tollit, facietaci medetur, obftructiones aperic, & quic-

quid renum , veficxq. obftruit meatus \ emundat . menftrua, vrinamq. prouo-

catvtero confcrc , venenatis potionibus aducrfatur , flatum difcurit , ac vires

ref hurat . Ius decofli, fuccufue idem prxftac . nec non puluis addito melle, auc

iaecnaro m confedhones , quas Eiecruaria vocanc,conformatur . Qiiinradix

huius herbs adiuncla Cacanacs a?quis poderibus drachmc vnius,humores craf-

los & ientos euacuat, flatum generantes , & GaUicam Juem cfficicntcs . Di-

gmilima hax planta eft , ob iucundiifimum radicum odorem , quem cum pfi- .

mum nanbus admouencur fpiranc , vc cransferacur ad Hifpanos & ad reliquas

orbis plagas pauio geiidiores. Aiunc indigcn* febribus magnopere aduerfari .

quod cucnire potenc , auc rigoribus fedacis , aut pulfis aiiqua parce humoribus .

iuntqmT^pb*tfti,ckTzjpefvocent.

guanuts autbcr hanc plantam yeltt AJarum Vocari ob odoris praftantiam ma~
gtiamq eius fimilitudmesamen qm adgenus in Corymbfero reponenda eft.flos admodum
fnmlts efiflort (Jacduje rubro m album tendens3calyxJimdtterfquamofrs e luteo ruba .

De HOITZiLOX ffZ eAnethinafeu arbore reftnam manante . Cap. XIV. Otuttilhcochltl .

AR B O R eft Hoitzjloxitl mediocris ,
Liquidambaris plante. par,ftipicem edic
leuem,re£tu,extra exfacuraco virore cinclum, >
incra vero candicante, folia ferrata,acumina-
ta,oblongaj & Ocyminis quadantcnus flmi-
liajflores pa!lidos,ex candido in luteum colo-
rem vergentes. guftu arbor hax,atque etiam
odore,quauis iiii parte,mire refert Anethum,
eitisq. effedcus prieftat , verum efficaciores ,
11011 fme quadam adftringentia . Nafcitur in
calidis regionibtis Quauhnacenfibus. & vbi-
cunqjligni fruftrum infbdiatur,radices ftatim
agit,calida enim,& ficca prope ordinem ter-
tiu videcur natura . folia tufa illicaq. , frigora
febrium arcenc . ius decocti corcicu vrinam,
& fudorem euocac, obftructa aperic,quarta-
nam curac, crahic menfes,cor roborac,cumo-
res pra^cer nacuram difcucic,medecur fitieta-
ti,rirmac vencriculum,&: vapor decocfi Scor-
pionumictibus medecur,ac Gummi odoracum fundic.Diuerfa eft autem hcc ar-
bor ab ea,quce Fceniculum refipit . apudq. Floridam nafcitur regionem, & iam
apud Hiipanos iub nohiine Sajfaftas circumfertur. quam,tametfi adhucreperi-
re apud notios Hiipanos non potuerim, audiamq . apud Michuacanenfes proue-
nire , ex ramo tamen ad nos a Floridis allato , &defcripfimus, & curauimus de-
pingendam , vt latius habecur fuo capite incer arbores mferius pofico .

D De

\

It 38 RERVM MEDICARVM NO. HIsP.

7)e TLlLXOtUlTL feu fiore nigro A raco Aromatico . Cap. X V.

VOLVBILIS herbaeftr///*^/>/,fo-
lijs Plantaginis predita,fed pinguioribus,
& longioribus,viroreq. infedisfaturato,finoju.-
lis ex vtraque parte caulis alternatim exorienti-
busjac filiquis longis,anguftis,& pene teretibus,
olentibus mufcura,aut Balfamum indigenum ,
nigrisq.vnde nomen.Calidis regionibus proue-
nit,humetibusq.Arbores ample&itur,& pra?di-
6tas filiquas verno tempore profert. Calidaj hx,
funt ordine tertio , addiq. fo\kx Cacaoatl , &
Mecaxocbitl . filiqua? bina; ex aqua refbluta? , &
potatar vrinam cient , menftrua euocant . cum
Mecaxochitl partum accelerant , ac fecundas,
mortuumq. foetum trahunt , ventriculum ca-
lefaciunt , & roborant , rlatum difcutiurtt , hu-
mores crudos concoquunt, atque attenuant ,
cerebro vim addunt^ & vtero auxiliantur . Ad-
uerfus venena frigidaf gelidosq. venenatorum
idus , eardem filiqua; dicuntur efTe remedio .

Folium longum eH vncias vndecim , latum [ext
filiqua Vcro longa Vnctas fex3craj?a digitum vmm #

De "AXIXTLA [OTL, feu Virga Diuretica . £aj>. XVI.

AXIXTLACOTL, quam alij Jguapopoltzjn , alij vero T^tacxihuitl
vocant, folia Anchufie fimilia fert, minora tomcn,ferrata,mollia, exilia_, ,
hirfuta , & interuenijs fecundum longitudinem procedentibus infignita . Cau-
Ies tenues , teretes , & purpureos , e radice fibrata Elleboro albo proxima , mit-
tit . fiores per vniuerfos fere ramos exiles ex albo pallefcentes , & veluti coacer-
uatos, odoros, acrisq. faporis,. Radix, cuius eft praecipuus vfus, guftu eft
odora, tenuium partium, calidaxj. & ficc<e fecundo ordine temperiei . Prouenit
apud Mexicenfes montofis , faxofisq. locis . Radicestu£e & applicatar infixa_»
cxtrahunt, potae vero trium drachmarum pondere vrinam mire euocant, eiusq.
exter?unt meatus,cholico afTectu laborantibus fuccurrunt, faciei maculas emen-
dant , fcabiem capitum puerorum , & vniuerfi quoque corporis curant , febres
euocato fudore finiunt, minuunt fplenem , dolores fedant , flatum cum Coltotl ,
& Cbicbic xihuitl difcutiunt , fatietati medentur, hydropiq., ac diffipant prarter
naturam tumores . Et quamquam ita fe hax habeant, ab euocanda vrina folum
nomcn impofuere, aut quia ea eft praxipua, aut praxellentior eius dos, aut quia
quidam ex Indis medicis, qui vnam tantum , aut alteram facultatem fingula-
rum herbarum fibi cognitarumnorunt,auteam per manus traditam > veluti
hasreditario iure a maioribus, adeoque aparentibus lpfis etiam medicis accepe-
runt , vrinae folummodo ciendce ferebant auxiliari , quod & nomine ipfb ex-
prelTere .^o^u^ommade ffj^uisetiam plantis fimul di&a efie volo .

De

>Tonvv*^ <Ur. ***** OUtf*-
mih

'5C\i+**t

. !

L I BEK S E C V N D V S. 39

DE HOITZX OCH/TL Arbore LonchifoJia . Cap. XVII. £K*udb«dktt

AR § V, S C V L A eft Hott^xochal, coma- J ^

ta,foliaferensMyrti longemaioraj fed
rigidos, nocuosq. mucrones pra?feferentia : flo-
rem Coccineum, orbicularem, & modicum-, ,
quem Indi filo transfoffum in fuis emporijs
globulorum pre^ariorum more venditarefo-
lent . Huius eft praxipuus vfus tum in medica-
mentis,tu in condimento , Prouenit vero Cuix-
ci, & Tototepeci calidis quibusq. locis,apud quos
cortex ligni curat a Gallica lue ortas eruptio-
nes leuigatus,& in/perfus . Nuclei fruclus relb-
luti ex aqua,&naribus inftillati, dolorem capi-
tis leuant , & dentibus applicati eorumquoque
1 eniunt dolorem . Flos enim calidus eft, & ficcus f
ordine fecundo , cum infigni quadam adftrin-
gentia,initio dulcedinem quanda pra^feferens ,
& tandern oftcndens amaritudinem . Vterinis
iubuenit affec~tibus,cor roborat, & Croci in co-
dimentis parandis,dapibus*q.prxftat vicem. Ex-
hiberiautem folet pra^ditftorum vfuum gratia
ius decocti florum, bibejidum, autinfunden-

dum . Sunt qui Xocbipaltic, alij Neuhxchttl} & quidam Hoatzinxocfatl vocant .
folta longttudmem habent qu'mqu6 Vnctamm , latttudmem Verd duarum . fru3u*

pmo fmilts , colore AmygdaU cui florem mfedtjje videtui.

BE CHICHICPATLI.
fap. XIIX.

HE R B A eft Cbichicpatlu ab alijs Tc-.
chubic vocata,folia Chamasdryos fc-
rens,aipera; & luteos flores circapoftre-
mos caules c.oaceruatos , &. caliculis oblon-
ois conte6los . Caulcs quaternas fere lon»
o-os fpithamas, & radicem furculofam-. .
Folia odora funt, & amari faporis. Radix
amaritudinis fere expers,oaora, &acris,
calida ficcaq. natura, & tenuium partium .
Prouenit Tzjoluca inter fata . Egregium eft
medicamentum,ab indigenis habitum ma-
ximi . nam appetentiam deiectam radices
cxcitant . folia tufa pugilh meiifura ; at-
que ex aqua deuorata, tumores difcutiunt ,

D x mat,u-

<-> -.

Pa

VCllVO .

40 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

maturantue . doiorem alui Ieniunt, frigori obfiitunt j flatus difcutiunc , fcabiem
capicis curanc , Sc pedicuios necant ,
^uercuU jjecies bxc cjfe Videtttr .

■

t)E HrcryiRcSalutfolia.

c r .

HE R B A eft Hucuuiro folia habens
Saluia: proxima,ferrata,inferne fub-
albeicentia , & circa exorcum laciora , pe-
diculis appenfi prolixis . Flores promi-
icue cyaflcos atcjue coccineos . Radix ce-
• nuis eit , & longa . odor , iaporcj. eit Ica-
Jici Nardi , cjuam aJij Lauenduiam vo-
cant . calida? & ilcca: eit cemperiei . me-
decur dolon ventriculi , . & aiui . bilemq.
ac picuicam vomicu peiiic , 11 cocta , aut
calens apponacur vf ncriculo , idemcj. au-
xflium aitera die repecacur . Nafcitur iru
iugis , & temperatis montibus Prouinciaj

Michuacanenfis . .

f / '/

D E T;0 LOXOCHITL Ariftochyea .
Q+i XX. .

ARBOR e(t magna To/oxocbhi, folijs
Mali Mediae , duplo tamen longiori-
bus . vmbilico , ac flore, cordis figura, multis
folijs ftipato candidis , intrinfecus rubefcenti-
bus , pinguibus, leuibus , tcnacibus , adltrin-
gentibus, glutinofisA-fuauiterodoratis . Na-
icitur temperacis regiombus , cjualis eft Me-
xicana , campefrnbus , accjue humilibus io-
cis . poifeccj. cjuancum coniedura aifecjui va-
Jeo , m hortos Philippicos , feu Carpcntanos,
feu Hifpalenfes cransferri . Floris folia calida?
func , fe ficca? temperiei, cju* adduntur de-
codis , aut ipfi potioni [acaoatl non fine-»
cordis , £c ventnculi corroboratione , ataue
adf tric-tione fluentis alui (fi opus eit ) eximia .
ius dccccli cordis eius Mecaxocbttl, Mexo-
chitl, Xocknacazjlis, TitLxccbitl , & fccopatlts,
cum Cauda TUcuatxin vtero infuium , «i-

mium

LIBER SECVNDVS; 4t

mium eft lterilitatis remedium . Habetur ab indigenis maximoprctio, tumot*
medicos vfus, tum ob fioris eius afpectum , & odoris prcftantiam .

De TZTACTLAC0C0T1C, fm

Herba candida fudi fimili Herba

Lonchifolia. Cap. XXL

HERBA T^tacllacocotic quatuordo-
drantes longa ; fblia producens ob-
longa, afperaq. flores candentes, &par-
uos contectos calicibus ; radicem furculo-
fam , cuius cortices fufci funt . Plan-
ta hxc habetur maximi a Tlacotepecenfi-
bus , apud quos nafcitur . Radix calida_»
efl , & ficca , odora , refinofa , & fiibti-
lium partium,temperieq. illius tAmamax*
tlacotl qua» fundit fanguinem . radix tufa
& trium drachmarum pondere deuorata
mire fedat dolores .

De C,AC,*ALIC TLtA COT>AT Lf,

JettSudis glutinefk medicina Conuoluu-

k> Cinnamomeo . Cap, XXII.

A^ALIC TLACOPATLIS c

ab 3\i\sTUcoza^alic , Tzj>ntz$lolofic, & iSg&U** - Al\*

a quibufdam zApintalpatlis a fluxu coer- UsP*fcl

cendo ficdi&a ab alijs verd Hoelitpatlis , & £'

guabuicxibuitl a noftris vero Cinnamo-

mum , ob radicis eiusq. plantse iucundunu

faporem, refinofiim, & odoratum, nullum

enim horum nominum pertranfire decet ,

aut i^norare, ne nominum aut linguarum

diuerfitas nobis pariat caliginem . Planta

hxc volubilis herba elt,folia ferens coi dis fi-

gura , multis diftincta interuenijs , magis

acuminata,& prolixiora,glutinofa quadan-

rentfc, & faliuofam naturam participantia ,

vnde factum eft huic planta: nomen . Cau-

les teretes funt,folijs referti. radix lutea Ra-

fanofimilis, digitum minimum,craiia non
D 3 omnino

W^UAjSO

A

^■ioYttolin..

4* RERVM MEDICARVM NO. HISP.

omnino fibris carcns,iucundi faporis,refinofi & odorati. Nafcitur in calidis,cjiia-
lis eit ager Huaxtepeeenfis , & Huacnahuaiacenfis. calida emm & ficca tempe-
rie conltat . Ha:c femiuncia pondere deuorata,vrinam egregie euocat,& cjuarta-
nam curat,ante horrorem fumpta. Hydropicis mcdecur,doloremventriculi tol-
lit, vterum reducit,& conuuJuonem enixce curat,fi ex vino fumatur. elicitus fer-*
uetur fudor acinflammationibusoculorumopitulatur. verum cum caiida fit ,
id non aJiter euenire putandum eit, cpamdifculiis humoribus .

De TOZONTOLLl,feu lunco Capiliato . Cap. X XIII.

TZONTOLLI Iunci rotundi,& odorati fpecics eft,& fortaflis ad Schoe-
nantum pertinens Diofcoridis . radices fundit capiJlatas, & ex his caules
rotundos,leues,& cauos: & in cacumine capitula lutea & oblonga:radices dulces
funt,adflringentes , & odorats . tufTi opitulatur , vrinam euocat, ventriculum ,
cor & caput roborat , membra debilia firmat , vterinis auxiliatur affe&ibus :
laxam aluum adflringit & fiuxus cohibet . Nafcitur Nexpe Prouincia? Toto-
nacapenfis,montofis ac campeftribuslocis,pinguibus tamen atcjue humentibus .

De TOMAUVACTLACOTATLl Arifto^chia Mexicana .

(ap. XXIV.

T

'OMAHVACTLACOPATLIS

ab alijs Tocktomakuaftlacoptllis ch-
<5ta,herba eft volubilis folia ferens,cordis fi-
gura,fimi!ia illis (^afa/icilacopat/ts3ad cuius
fpecies videtur referenda, f ed maiora & te-
nuiora^ caules tenues,prolixos,geniculatos,
& purpureos, purpureosq. flores . radicem
longam , craflam , & pallidam , frucfurru
vero cralfiuiculum , Cucurbitis ^ftriatis ac
pentagonis cjuadantenus fimilem , refer-
tum iemine . nafcitur in montofis ac calidis
locis, qualis elt Tlachmalacenfis, & Huax-
tepecenfis . Radix ef t nonnihil amara, ca-
lens ordine fere tertio,odora,guitu adftrin-
genti &refinofa. Meden dicitur tumori-
bus praeter naturam impofita,dolores leni-
re, & frigora febrium pellere y cor, ltoma-
chum ac cerebrum roborare ■> emundare
pectus ac ventriculum , & fluxum alui co-
nibere-? .

eAd Arittolockix generakxc planta refem

merito dehet . flos eius reliquis congenerihus efl flmilis , fediongus} craffities yero ©•

ambttus non fuperant calamum fcriptorium .

T)e

LIBER SECVNDVS. 4J

De CANINGA Arbore* Cap. XXV.

CA N I N G A > quam Arabs Auicenna Rerfe aromaticum vocat,arbor eft
magna, crafli caudicis, folia ferens Canellas fimilia , fed tamen maiora &
pinguiora , ftipitemq. fufcum . florum & frudtus nondum accepimus forraam .
prouenit in Inlulis Cubu vbi defcripta eft , locis editis , & montofis . diripitur ei
cortex veluti Caflia? , qui tamen crailior eft . ad eadem vtiJis , calidaq, & ficca_*
quarto fere ordine natura . fapore Caryophyllorum^ acri, fed paulo poft euane-
icente . fercula magnopere commendat , fanguinem veluti Caflia quam vocanc
filtularem expurgat.yenenisq. adueriatur.eius afTule; dentes aptc extergunt.ven-
triculum , & cerebrum abfumpta in modica humiditate firmant, dolores veri-
tris fedant, &: flatum difcutiunt . Ius deco&i confert articulorum doloribusortis
a caufa frigida , fi contritus ex yino decoquatur . Cortex non eft vt Caflia etiam
recens glutinofiis , fed arens , atque leuigabilis .

JMonardes huius arhoris mcmimt , appellatq. lignum aromaticum > 6* in Hahana
portu Cub& inuentum ejje ait .

Uem lignum etiamdepinxit C> deferipjit (lujius m notis ad Monardum .

T>e YZTLE HK^r 3 P^riZ RadiceCaryophyllea. Cap. XXV h

* ■ I - ..

AR B O R ..cft T?tle huayopatlis mediocris, fblia Limonia? mali habens fimi-
lia,inferne tamen candida,hirfiitaq. , fiiperne nigricantia florescandican-
tes , & modicos , ac fructum orbicularem, & paruum . Radices candidx ftinc Sc
ficcx gradu certio,acres 8c odorat? guftu,fapiuntq.vocatosCaryophyllos»8cpo£.
(ent vicem eorum,tum in ferculis turh in medicamentis compofitis,fupplere,at-
quc farcirc. corticesftipitum minus calefaciunt* Scamaricudiniscuiufdam func
participes . folia adhuc minus , Stcecada quadantenu&odore imitancia . ftipicum
cortices duarum drachmarum pondere cufi , atque deuoraci , dicuncur dyiente-
ricis maximam opcm ferre . Nafcicur in calidis. Tilami cpllibus *

\

RERVM

'•

l*V j*

44

RERVM MEDICARVM

OVAE HISPANIAE
NARDI ANTONII RECCHI

Liber T

*

ertius .

»ns>ibi ,AiJL.J&i:,Q R E S D E5 C R I B I T.

4oq jfi ,

I

IOANNIS TERRENTII LYNCEI PR^FATIO:

OST ^V A M Aromatibus , Diojcoridis more Author nosler
frirhuto iocum affgnando (vt Juperius innuimus ) procedere
"volnit j iure mento ad Arbores bic slatim defcendit > tum quia
^irt-generaUillaplantarum ' ,qut eji in Jumtna generadiuifwne ,
ptimas tenent , fiue babitum ipfarum folidiorem Jfeciemus , 0*
prxcelfam iliarum altitudinem , vt ingentes etiam £o/ofsbs , \%?
Mgyptiorum alujjimos obclifos fuperent , Vel fuperare conten-
dan t , Jiue perennitatem , t*> viuendi earum diuturnitatem contemplemur , vt fingu-
lari epitbeto annofa Quercus infgniatur $ tum etitXm quia vit£ , & viciui noslro infi-
gne emoltmentum adferre Jolent . ^uam deliciofis enim fruEiibus nos recreant ,
feu fami efcam Velimus obijcere , fett deperditam appetentiam Veltmus allicere ? Ne
dicam quicquam de ingentibus illis arborum trabtbus , qmbus domicdia nobis pa-
ramus^quo tuticres a ferarum incurfwnibus , C7* tempeHatum tnundationibus per-
Jislamus } c> naues adificamtts , quibus nos noflraq. committentes audacifjimi bo-
mtnes turbulentiffimo , & minacijfmo oceano fidimus ignotaJ Terras , ignotaq.
hominum commercia exquirimus . Innumera Vero alia lignorum commoda qu<e fup-
peUetlili nottra prxflant bic lubens pr&tereo . Medianales itidem Vtilitates docebit

*pfe bittoriarum harum prozrefius .
}/ \T « t 9

7)e

4?

LIBER TERTIVS.

t

■ D< ■ CQ? ALLl QVAHVITL, fiu lArborc Gummiftrk
Copallifera L Caput eTrimum.

R B O R eft proccra, folijs quer-
nis forma & magnitudine fl-
milibus, fed iongioribus; fru&u
obrotundo;purpura;f cente, fapo-
re Gummi quod ftilJar ab eadem . id inter-
dum fponte fluit, incerdum euocacur fcarifi-
caca arbore. appellacurq. peculiari nomino
[ opalli^ fi Indis hec di<5cio quedlibecgunv-
mi genus fignificare fbJet;quofic , vt Ar-
bos ipfa-dicacur Copal Quahuitl y quafl €o~
paliis arbor . Jiquor hic ( vc vniueria? Euro-
pa? innocuic ) candidus, & traflucidus eit, ac
concrecus in formam aflularum Jaciorum.6c
fi a nonnulJis arboribus,predic~cis haud diifi-
milibusjde quibus fuo Joco dicendum,A"/o?-
lani Vmape Prouincia? Michuacanenfis fluac
paJJidum aureumq. & Anime perquam fi-
mile,adeo vc cogener poflit exiltimari . Pro-
uenic ha?c arbos in calidisQuauhnacenfi-
bus, & Micuahanenfibus, pJanis moncofisq.
fed humeclis locis. verum nonnihiJ intercidic
difcriminis moncanam incer &campeitrem, tum forma arboris,rum coio-eip-
fius liquoris. Gummi tertio fere ordine calidum eit , cxiccantis aditringen-
tisq. nonnihil natura:, facultatis diicufloria!, Sc odoris fi in igne proijciatur,adeo
fuauis , vr mos fuerit eo Thymiamate aut iufflmencp ( quamuis Tecopallt quo-
que eiufdem reigratia vfi fintjfolo fuppJicare Deos.eodemq. primos huius orbis
expugnacores,quos Teuhtl ideft Deos, rudis illa ac imperica gens vocabanc , ex-
cepennt. Capitis doJorem idem gummi,veluc ipfe Arboris itipes,veJuti radix, fi
ex frigida eaufa contigeric fufRcu Jeuac, vceri itrangulatui medecur , & vc vni-
uerfim dixerim , morbis omnibus auxiJiacur, qui exfrigida humidaq. caufa orci
funt . Cortex llipitum Anethum olet , iapitq, lpfum fluens gummi . & aditrin-
genti quadam vi fentitur polJere ,

,..,.. ...... . . ■ .

NOTI IO. TERRENTII LYNC^I.
Inter arhores noui orhis primas adnu/nerand* (unt merito , Copalditlx oh infignes
vfus, quos prtbcnt tum in medicinatum etiam in fuffmcntis . fimiles porro admo*.
dun funt Lentifco Balfamoq. figura (efr virihus }vndc @r refma exeisadnos delat*
Balfami nomina acceperunt ,

CopnljwaitiuZ

I •

Tf

ir v *

^6 RER.VM MEDICARVM NO. HISP.

Qj

J*: 1>e [QP ALLig^VAHVlTL P ATLAHOAC, feu sAtbore

(^OPALLl latifolia, Copallifera II. CaP- lL «

VAMVI.S Ifidismosfltvocarepcr
A ntonornafiam [opai ijitahuitly ve-
luti didhim , eam arborcm , quce
praecedenti capite eit dekripta , & eius
eummi fopalli, tamen vniuerflm arbcrem
eummi manantem odorum eodemmodo
vocant, noftri vero eas iolas, qua; candidum
fundunt. qua vero in fufcum colorem incli-
nantem & qua? Thuri fit quamfimiUimum
Indici Thuris aut Anime peregrini plantas .
cum vero animus femper fuerit cum diftin-
Ctione loqui,per multaq. arborum genera_»
huiufmodi liquorem flindant , quarum alia?
congeneres fuht,alS: vero longe inter ie dif-
ferentes , de ijs feorfum agemus. & eius
gummi differentia? omnes , & fi flmilis cir-
citer facultatis effc reperiuntur,cum fiiis ar-
boribus erunt nobis percurrenda; . Factoq.
ab arbore in pr£cedentieapitulonarrat,a_>
exordio.de pra?fenti verbafacimus.J-iec ergo
arbor ob amplitudinem foliorum,qua? caete-
ras congerteres videtur cxcederc , ica vocata, mediocri conitat magnitudine, in
conditaq. folijs ferratis, & Rhoiobfoniorumperquam,fimilibustumcolore^>
fquallenti tum etiam magnitudine , & forma, fed pennatis fhpitibus, & ramis .
gummi candidum exhibet, nec abflmile illi quod ftillat e Copal ^»<*A«///,parcius
tamen , ac ijlHem prsditum viribus . Nafcitur regionibus calidis, ac prajcipuc
Quahunahuacenflbus,vbi eam arborem paffim vidimus nafcentem etiam intra
ambitum oppidi , ac curauimus depingendam . poffetq. (vt ego quidem conie-
#o ) in Hijpania; feruentiores agros,non oninino inucili opera per maria depor-
tata transferri ,

l{ami hums arhoris ruhent , haeca ipfie ex ruhedine in flauedinem tendunt , folia,
alata oriuntur } fimiliter ac Untifcus ncn ex Virga rotunda 3 fed comprejfa in lati-
titdinem .

y

> ■

.

Te

<L

LIBER TERTIVS.

47

A

De COPALLl gVAVH XIOTL, feit Coj>«.l <jvi„u£xi
de leproja Arbore fudente Copalli Cop al- o ti .

liferalll.Leprofa. £ap. ul

ARBOR eft Copal Jguauhxiotl excelfa
leuis,&qua? facile membranam exee-
ternam exuat,vnde nomen. folijs paruis, ob-
longis , & rutaceis, fed maioribus,& longio-
ribus . fructu acinofb , fed fingulatim de-
pendente . liquorem & hic refinofum di-
ilillat , CopalU colore , & odore fimilem ,
fed parum. Nafcitur in calidis Texaxa-
huaci regionibus montofis , & afperis lo-
cis . Calida arbor eft , ac ficca ordine ter-
tio, odoraq. non fine quadam adftringen-
tia , eundemq. liquorem dilutum ex aqua_»
immifcent Copalii3 atque ita aiunt egregie_>
fiftere diarrhoeas .

T>e CGPALLI TOTOPOCENSE, Cap.JIIL Copallifera II II. ItetfotoKper.

Rbor eft magna,fblijs Mali Medica; virore tin&is exfaturato.gummi ftil-

lat [opalli perfimile , quod in affulas quoque candicantcs , atque illis fl-

Copallifera V. Montana . miks *°& folet' ia eofdemq. recondi vfus .

De COPALLI montana.feu TECOTALLI

^VAHVITL, Copallifera V.

montana . Cap. V.

ARBOR eft TecopalUs Quahuitl me- T^ecoua.l^ua£iutl.
diocris magnitudinis^folia Vnedonis,
frudtum glandibus fimilem , cjuendam ve-
luti ftrobilinum continentem, opertum lu-
brica & refinofa cjuadam faliua , atque in-
cludentem intra fe nucleum candidum, ad
multa vtilem . Fluit ab hac arbore gummi
illud, Thuri antiquorum, odore , fapore, ac
viribus adeo fimile, vt illi reputem effe_>
congener . nam & in Philippicis infulis na-
fci copiof e audio. quo factum eft vt ab Hif-
panis huius orbis Thusorepleno vocetur.
quamuis a quibufdam Anime Indicunu
dicatur. Prouenit in calidis Papaloticpacen-
fibus . poifetq. ad feruidiores Hifpania; re-

giones

tvv

48 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

giones transferri. calidx funt tertio fere ordirie3 ficcaq. & paulifper adftringen-
ti natura,omnes propemodum huius arboris partes, odorisq. gratiflimi. ventri-
culum cor, cerebrum, vcerumq. fuffitu corroborant . fluxiones coercent,pitui-
tam abfumunt , rigores febrium arcent , & fouent membra perfrigerata , vuL
uamq. procidentem in fuum locum reftituunt , atque reponunt , deciduamq.
confirmant ac veluti affigunt.

Fclta babet eo modo quo Fraxinus .

Confulat leclor capm primum Monardis de Copal & Anime .

De CVITLACOPALLI ftu Stercore

Copallis , Copallifera VI.

Leprofall. CaP- yL

ARBOR quam CuitlacopaUim ideft
fopaUis ftercus vocant, a quibufdam
Xioquahuitl quod ftipes lepr.E infedus vi-
deatur nuncupatur, mediocris eft magni-
tudinis , fblijs obrotundis , paruis , acinisq.
racematim dependeC.tibus,Oxiacanth;e fi-
milibus,valde odoratis, glutmofisq. Gum-
mi fert candidum,fubodorum,ac valde du-
rum . calida ordine fere tertio , 8c exic-
cante natura conftat . Nafcitur calidis re-
gionibus Yauhtepecenfibus montofis £&.
xofisq. locis *

Folia fitu f$ fgura fmilia fttnt fdjjs ar-
loris Siliqua Qeratonix .

De TECOPAL QVAHVITL VITZAHVAC feu tenui folio
Copalliftra V I I. Leptiphylla. CaP- VIL

RE P E R I dum anud Tepotztlanenfes defcribendarum herbarum gra-
tia moram agerem ,nec non apud Hoaxtepecenfes arborem aliam medio-
crem, ftillantem lacrymam Thurifue fpeciem , in candidum vergentem colo-
rem,fed fufco perfufum,eifdemq. viribus t\ odore pnrdkam quibus prccedens.
fed folijs ex vtraque ramulorum parte ordine compofitis, paruis, minime ferra-
tis,& rutaceis paulo maioribus.fr u6tu vero paruo. coccineoq. & Piperi rotundo
fbrma non abfimili,fingulis binifue acinis per interualla ramorum appendenti-
bus. Gummi huius arboris permixtum formicarum & puerorum ftercori,aiunt
vnius vncia? pondere, bis terue cpotum, infamentibus citra febrem mederi .

TECO*

€ n '

LIBERTERTIVS. 49

TECOPAL QVAHVITL TEPOTZTLANI QVAVHTECOPALLI PITZAHVAC

Copalliltra V 1 1. Leptiphylla Copailifera Leptiphylla aliji .

Cop.ilHfera VIII.

u-

De XOCHlCOTALLI , feu fCPALLI

florenti , ab altjs XARAPIZ QVA

Copallifera VIII. Cap. VIII.

ARBOR efl: mediocris XcchicopaL
tis , fblia fundens Mentha? , ftd pro-
fundius ferrata ac Uipites impenfe odo-
ros . fUllans liquorem fuluum,ac limonum
odorem magnopere referentem,generibus
Thuris Indici annumerandum . nam &c
arbor ipfa con^ener eit eifdem ?ummi
praditum viribus , verum efficacioribus .
nafcitur in calidis Colymae , atque etiam_r
Michuacanenfis regionis . Eft & alia Ar-
bor eodem nomine & liquore , fed folijs
Xocoxochitl cjuie apud Teocalcinenfes pro-
uenit .

Tc

50 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

t>< MIZQVIXOCHI COVALLl. Copaliifera IX. CaP- * x*

MIZQVIXOCHICOPALLIS quam alij Xocbicopal guanbitl vocznt ,ar-
bor eit magna,folijs Mali Medica;, & Itipice candicantibus pundtis diitin-
tto. nonbusverococcineis &modicis. Gummi fundit e fiiluo m purpurcunu
vergens , Anime vocatum aquibuidam,ab alijs vero [opallis. maximi habetUr a.d
ca-tera quibus alia huius generis inferuiunt praeftanda , ied prarcipue ad odora-
menta,& capitis roborationem.nafcitur Copnlani,& Colyma: feruenribus loas .

De HOLQVAHVITL, feu Arbore CHILLI. (ap. X,

ARBOR eit Holquabuitl cuius
duo funt genera . Alterum ftipi-
tem profert magnumJeuem,fiiluum,&
lenta refertu medulla,floresq. cardican-
tes, folia maxima, &, orbiculos-ftellatos ,
rubefcentes ex pallido, adhxreicentes
itipiti, & refert&s friic~tu,Poniicis X uci-
bus pari,candenti luteaq.obdu&o mem-
brana , & arnari faporis . Alterum vero
folia Mali Medicac, ied tamen maiora^ ,
vtriufque arboris cortex amarus elt.Na-
fcitur genus vltimum apudMichuaca-
nenfes , vbi Tarantaquam vocare con-
fueuerunt . Primum vero £Mecatlant , &
Tbuala?* .Cortex calidus eit orcime ter-
tio , & pauiifper lubricus . cuius decocti
ius infufum medetur dyienterijs . Fun-
dunt fecta' gummi , ab Indis Holli voca-
tum, primo lacteum, mox luteum , ac
tandem nigram poitquam iciiicet colli-
o-entiu corporibus illitum fit . Adeoque
vndecunque refiliens,vt pilarpalmanar s
aut cius, qua? a vento nomen habet,apud vulgus jn fpharricam aptatum figuram
prarltet vices, & ad multa prarterea vtile eit. Nam vrinam mire euocat,emundat
vterum,fterilitatem admotum vulue fii^at,menftrua elicit fi digito madenti fuc-
co Toloxocbitly & Hoili, vulua,& anu; confricetur . dyarrhaus dyifentericisq. opi-
tulatur . deuoratumq. per fe aut alijs quas fimilibus vinbus pollent admixtum ,
aut fi adiectum Tycyelt , & conformatum in pillulas,digito in anum quantun-L,
fieri pofIit,inducatur . additumcibisimpinguat, &permixtumvermibus; Axin
vocatis, ingeftumq. agilkatem quandam, & ad volubiles corporis motiones
promputudinem ingenerare dicitur,& offa emollire vt facilius homines contor-
quen flectiq. huc , & illuc poiTint , corpusq. morc petaurorum ladare. & vene.

rem

U+4

£ajn.vLCO

*

ti

••>:*

'J-tn.ltTJXoXOcfltL

SHoitziloxitl , Seu ArborBalsam i Sfndia.Lihiii. Capxifo Lsj.

C /f^

LIBER TERTIVS. 51

rem vehcmenter excitat,cholicis confert,fedi admotum.trahitq.aluiexcrementa
& dolorem , fitimq. fedat . vftum vero argemata difcutit . hoc eftgummi illud
nobile, quo Indi olim exercere fblebant ludum Bathet , fpe&atu mirum , quem
clra Cortefij videre alicjuot ab hinc annis Hifpani. eiufdemcj. arboris fblia ficca
& leuigata, chcuntur leones & alia animalia interficere .

TSatbei ludus quid ftt , apud Ouetum in hiftona naturali Indica , fufe fcriptum
inuenies .

De H01TZIL0XITL , fu de Arhore Balfami Indici, Balfamifera I. Cap. XI.

QVAM arborem Pannucini Chu&c £os cl^Qa^-^oo U
vocant, nof tri Indici Balfami arbo- U-*™-*- Caote-.
f rem, Mexiccnfes Hoinj/oxitl, feu
affluentem refina nuncupare confiieuerunt,
cjuia Jicjuorem efTundit Syriaco Balfamo fi-
millimum,neque odore aut viribus infe-
riorem . Arbor eft Mali Medica? magnitu-
dine,foli js Amygdali maioribus, tamen ob-
rotundioribus, & magis acuminatis . flori-
bus in extremis ramorum flagellis iuteis ,
initio Ioculorum oblongorum forma, fed
procedente tempore cjuorumdam velutifo-
liorum , carteris longiorum & latiorum , in
quorum extremitatis cauitate,femina inclu-
fa continentur, candicantia & in quendam-»
pallorem inclinantia, oblonga , &paulifper
contorta,feminibus Mali Medica?hmilia_, ,
aut verius his , qua? Hiatini vocant Afanies,
ac faccharo , veiuti ftrobylinos noftri incru-
ftare folent. Incifo ergo quouis anni tempo-
re huius arboris cortice ftipiteue, fed praci-
pue exa&is iam atque deftnentibus imbnbus, liquor ille nobilis, toto orbe cele-
ber, nec dum fatis laudatus ftillat,quem Balfamum appellant,e fuluo in nigrum
inclinans colorem, fapore acri, paulifper amaro , odore vehementi , fed tamen_.
gratiffimo . Regionibus prouenit calidis,qualis eft Pannucina,vnde impofitum
eft nomen,& ad Hoaxtepecenfes hortos a Regibus Mexicanis,delitiarum & ma-
gnificentia? gratia,tranflata. vbi eam rurfus vidimus editis ac montofis locis . erfi
ad campeftria hominum cura & diligentia defcenderit,cuitaq. & Hortenfia ve-
luti toadla amet.Vnde foerare aliquis polTet loca Hifpaniarum calidiora minime
fugituram.Sunt alij liquores,fimplices atque comjx>fiti,quos eodem nomine Hi-
fpani qui ad has regiones penetrauere appellant,de quibus inferius dicemus. Ex-
trahkur idem iiquor deco&is etia furculis minutatim incifis ex aqua &c vitro ex-
cepto innatante liquore,fed viribus inferior. Liquor ergo quouis modo extracrns
quai to fere ordine calidus eft ac ficcus, fubtilium partium non fine quadam ad-

E i ftri-

w*

$z RERVM MEDICARVM NO. HISP.

itri&iohe, & corroboratione,ac innumeris morborum generibus propellendis ,
atque fanandis vtilis.nam tres quatuorue gutta» matutino tempore ante cibos lin
6t«e, ventriculum a frigida caufa imbecillem confirmant.vrinam & renum vefi-
cxq. excrementa euocant,pelluntq. e corpore . aperiuntobftrucTa, ac medentLr
refpirationis difficultati , ventriculi & alui dolores iedant . commendant colo-
rem, ac iuuenilem vigorem diutius conferuant , &c tuentur . quinliquor ille in
peiTulos efTormatus, ac obditus vulua?, iecundas emortuosq infantcs trahit , par-
tum accelerat , & iferilitatem a frigidis humidisq. ortam numonbus profligat .
dolores ab eiiclem caufis enatos vbicumque contingant , extrinfecus illitus iedat .
flatus & tumores pra?ter naturam diicutit, cerebrum corroborat, neruorum ori-
gini impofitus auxiliatur , paralyfi & eorum gelidis omnibus medetur morbis .
Cholicis , Iliacisq. & articulorum doloribus mire eit vtilis . quin vulnera recen-
tia conglutinat, &ianatinueterata, acdiuturnarum febrfum repetentia frigora ,
cerukiq. dorioq. illitus pellit Idem prasitat abipfo lemine expreiTum oleum,mi-
tius tamen, benignius,ac mollius, quamuis acre quoque fit,gratiiiimi odoris gu-
ftuq. & odorum,& {iiaue,ac tertio calorificum ordine.quod nos omrnum pnmi
curauimus prado extorquendum . eft autem oleo quod ab Amygdalis amaris ,
aut nucleis Periicorum exprimitur, odore atque iapore frptej ied odoratius, ve-
hementius,& acrimonia? longe maioris .

Flos Balfami admodum pallet, O- Dtgitali aiiquo modo eH fimtlit. eamdem arbo-
rem defcripfit ettam Monardes cap.y. fub finem. eiq. duplicem trtbuit corttcem , vnum
craffum Suberis modo> alterum vcro tenuem . fruSium ait Ciceris, aut Pifi grano ma-
krem non effc, indufum in extrema filtqua, angusia, digitum longa, alba, tenuitate re-
galis fimpltcis . quam ettam filtquam eleganttr nosler AuElor , fed maiorem in ptElura
exhtbuit . J*)uod vero Baifamum a Adonardeprtmo loco defcrtbttur, forte efl illud quod
fequente i$.cap. exponttur , cum eundem excoquendt modumvtrobique tnueniamus ,
f£t folium Vrtica cum folw mucronis kafiarttm non adeo dtffideat .

(farolus Clufius lib.z.exot.cap. z 9, deficribit huius Baifiami firucium, filiquam nem-
pe sjadtceam , cum duobus nucleis tndufis . Moxardes autem , forte fibquam nondum
adidtam defirtpfit . Ego "vero puto fruclum illum Clufianum potius ex arbore , quam
n/ocant Pecunia .

T>. Henrico Qoruino, Batauo, Vharmacopzo Romano} exoticorum diitgentiffimo ficru.
tatori, miffius fuit nomtne Mamey .

a ^ 0 «< . ^e Arbore H VA C 0 N E X ex qua paratur vocatum ab indigents Balfamum .

^* ' Balfamifera 1 1. Cap. XII.

A

R B O R eif mediocris altitudinis,& craflitudine femoris,firma matcria ,
__ & quas terra defoiTa diutius duret incorupta, odora , luteisq. folijs denarij
plusminus amplitudine.flore paruo & candicati,fructu baccis Lauri fimili.Cor-
tice huius arboris cofracTo minutim,& quatriduo macerato ex aqua, ac demum
infolato & expreiTo , liquor extorquetur Baliami pradt ans vires, ad multa vtilis ,
quique intra menfis vnius fpacium peragatur . contrahitur ctiam ex folijs ltilla-
titius liquor , odore perquam iucundus, & multis per ianandis affedibus aptifTi-

mus .

4 > .}_

. LIBERTERTIVS. 5$

mus.quin furculi ipfl extergunc roborancq. dences. ex quibus, vt hocquoque
obiter dicatur , Indi olim fagittis mucrones addere confueuerunc .

j Dc Tlalfami fiuticc qucm indigen* Hisfant MARIPENDAA4 vocant . JC- T— ^

E

Balfamifera 1 1 1. C«p. XIII.

T S I planta hxc frucex flt, inter arbores tamen , ob fimilkudinem ac co-
gnationem quam cum arboribus lacrymam ferentibus , pra:fertim eaiTL,
quam habet eius liquor cum vocato Balfamo,reponere vifum fait.Eftergo Ma-
ripenda frutex,ftipites ferens viginti fere dodrantum altitudinemhabentes , ra-
mosq. fafcos,ac folia haftarum mucronibus paria, craffa lataq. fed fuperna parte
virentiora,& fparfim purpurafcentia e rubeo,& appenfa pediculis in coccineum
colorem inclmantibus,fru<5cu racematim dependente, & o6co pene vncias longo,.
concinnato acinis vuarum fere fimilibus, fed tamen rarioribus,initio virentibus,
deinde rubefcencibus,& cande e purpureo mgncantibus. Vtuntur jEthiopes fo-
lijs eiusfiftularumloco, adhauriendumfumumherbx vocats a Mexicenfibu.s
Yelt,quem alijs per arundinum canales moseft haurire,paratis e folijs conuolutis
quibufdam tubulis . Arce vero extorquendi liquoris modus hic eft. teneros eius
plantx cauliculos, tur &nefue,& interdum acinos minutim diffecant, coquuntq.
inaqua,donec in defruti denfentur craflitudinem , atque ita finunc confide-
re . Curat hic liquor mire vulnera, etiam alias infanabilia . & recentium fluen-
temquoque fanguinem fiftit. Sunt-quiexprae&tisgerminibusaquamftillaa-
tiam extorquent , qiiam aiunt , ardend feu Vita: vocata aqua^ffe ad quauiis prar-
ftantiorem,ac pr^cipue vulneribus curandis,& dolorem ventris a frigore ortum
compefcendum,complurimasq.afFed:iones pellendas apra:di£ta caufa ortum du-
centes, multorum ceftimonio affirmatum icimusi .

Dc 'Balfimo TrouincU Toltt Balfamifer^ I V. CaP- xiv*

AVDIO in ProuinciaTolu,cuntibusabvrbequamvocantNomenDei
inlndicam Carthaginem,occurrere arbores mediocris magnitudinis,Pi-
num generibus haud abfimiles,folijs filiqua: toto virentibus anno , cukis 111 locis
prouenientes, cortice tenui , ac tenero veftitae , qua: liquorem Balfamum voca-
tum inrifz effandant, ad omma quibus conferre folet Balfamum Indicum a no^
bis fupra defcriptum, zque vtile aut przftantius .

Videtur Autlor mnucrc ea , qu* de hoc. Balfamolate fcrifftt Adonardescap.id.
auem Videre USior fiotertt, nam illudmirtficis extolltt Uudtbus .

E 3 T>t

•

k A

54 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Jlvbol Ael fPtVtv.

D( MOILE Lentifco Peruana . Cap. X V.

.

•

Peruina vocata rcgione ad hanc ncr

XJL uam Hifpaniam, imo ad Hiipanias no
ftras , planta quam Molle vocant, iamdiu ad-
uecta eft, atque tranflata • Arbor procera eft ,
viiu puichra, & ornandis domorum complu-
uijs,locisq.publicis,ac foris aptiiiima.comata.,
in latum pandens vndequaque ramos , qui e
viridi colore tendunt in purpureum. vbi fblia
OJea? profert,fed ionge anguftiora, & tenuio-
ra , &c quodammodo dentata , ordine vtrim-
que diipofita , & oblique verfus ramos extre-
mos proeedentia . Flores exiles , albos , race-
matim dependentes , cjui mox in fructum vi-
rentem, Oxiacantha? femini parem,aut paulo
maiorem,alit. & cum maturuerit,in colorem
exo aibo rubefcentern,dulciq. carne pradi-
tum,cum cjuadam acrimonia & amaritudi-
ne. membranulaq. praedi6ti coJoriscontegN
tur , cui nucleus duriis ineft . Folia ac fructus
Lentifcum eiusq. lacrymam olent refipiuntq.
ied permixtu Fcenicufo. vndefbr.pafteaUquis
in Lentifci referat fpecies-, ni malic efle plantam fui genens i folia! &?fru&us vi>
rent toto anno,alijs fubnafcentibus,alijs adolefcentibus, & aiijs marurefcentibus .
Sylueftris arbos eft, neque vllis lenocinijs, aut cura vt proueniat opus habet ;
quamquain delicijs iamdiu haben cceperit , cujtumq. & indulgentiam libenter
admittat. Prouenit vbique,feu fcmine,ramo,aut viui radice feratur. fed in calidis
regionibus afliirgit, Jaeciusq. viuit . Stillat ab hac arbore iacry ma, qua- velut fclia
vniuerfaq. planta, Fceniculi & Lentifci odorem habet, faporem vero acrem, fub-
dulcem , & cum quadam amaritudine adftnngentem . calidaq. & ficca ordinc
tere tertio conftat natura. ^j^ijg^ygggikgffegjr^^^g^ y ventrem
^fi£lDgi£& toqmdamjujjnt) Therebinthrvicem prgftat. iemen veroOn^daT;
^^vrmamdiat^^ fluxa

*i!l!3^iScatJo^^

gjngiwsder^.mnjn^^ Fro^ul^n^aP

iumpti , fiue extenus admoti, quemadmodum & lacryma, luculentius pr«edi£ta
omniapraelbmt. In Villa Madnti, Prouincis Carpentanz Hifpama/res vidi-
mus huius plant* tenellas arbufculas , caudicem femoris craffitudine habentes,
cottice fubcinereo contec^tum,Fraxini humilioris , Orni Ometeq vuleo didht ,
magnitudine taniulos yndequaque in latu pandentes, ijfdem ornatos folijs con-
ftantious ex plunbus ad vnum pediculum coharrentibus f multo tamen minon-
bus , ex vindi mgncantibus , ferratis , fub extremum anguftionbus . qu* ab ar-

boribus

L I B E R T B R T I V S. s;

boribus decerpta, Ia£teo fucco , Jenro ac viuido odoroq. fcatebant , flores cxiles
albos,racematimq. diipofitoshabentes;fruCl:us vndique Indice praedicfce MoIle_>
fimiles . pari modo fruclus & iblia toto anno virent , ac vires , & vfus ? omnino
f»nt pares ,

Hxe etiam arbor sfccies eft Lentifci tum figura tum viribus , cuius primam fecit
menttonem Clufius . Adoleuit Roma m horto Excellemijfimt SMartij Columnx
Zagaroli Ducis in /nagnam arborem , cuius filia initio ferrata (unt . arbore tft-r
ro adoltfcentty omnes incifwnes pereunt, vt etiam armotauu fubtiliffimus rerum natu*-
raitum ind&gator , 7). Fabius Columna Lynceus , tn opere fuo de rarioribus quibuf
dam Apulix plantis .

De TECOMAHACA. Cap. XVI.

A

R. B O R eft Tecomabaca magna , fo- f °s cwwto ri«s
lia ferens obrotunda,mediocri & ier** l*~»k-r«T &>j>*l

tata , ac fru&uum in poltremis ramorum,
flagellis paruum, obrotundum, fuluum, ac *P*™f&, • <> t*
refertum femine,nucieoPerficihaudabfi- w<* P*^
mili . Nafcitur apud Miitecas, necnon Tan-
giteri regionis Michuacanenfis , poffetq. in
l prouincias noitri orbjs paulo calidiores,me-
diocri negocio transferri." Acris pjantft Qft}8>c
odorata,cum quadam adftrictione. calidaq.
& ficca ordine tertio . Fluit ab hac arboro
fcarifkata auc incifa» $c interdum etiam_.
fponte fua, lacryma nulli fere ignota,eadem
praedita temperie & viribus, quamplerique
Joco Myrrha? fubfrituunt . dolorcs a flatuofo
fpiritu , frigidaue cauia ortos fedans , flatus
iplos difcutiens, lentos humores diflbiuens ,
ac frigidam intemperiem corrigens,impia-
ftri modo adhibita.vtero amica ita,vt prunis
iniedta, & nanbus admota, mulieres hyfte-
ricas illico liberet. Vmbilico appofita,men^
fes fiftit, & vterumfuoioco retinet . diftillationes,temponbus,aut poft aures ad-
hibita, fiftit. dolores dentium fedat, cauifue dentibus indita, ipibs a corruptione
liberat. neruorum vulneribus opitulatur , coxendici,acarthritidia frigida caufa
genitis opem pra^iat . cerebrum , neruos,ac ventriculum appofita roborat . ma-
gniq. eft ad omnes arTedtus a frigida caufa ortos vfus .

Defcribitura Monarde,Tecamahaca cap.i. Vfus eius apud Europaoipnrmagnus
efl, ob odoris fragrantiam, pr&ferttm ad catarrhos maturandos, & ad dotores chottcos,
flatustf.difiutiendos i

c<*.

'

De

K *>

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

-v

tia. .

De TLAHVELILOCA, $V A H V I T L , id eft arbore infanU ,
C ARAG NA nuncupata. Cap. XV 11.

i^AVA*X &

TLAH VELILOCA ghtabuitl, quam Hiipani £aragnam vocant,arbor elt
magna, fiiluos llipites fundens, leues, nitidos, & odoros,fblia oleaginea
in Crucis forma compofita, orbicularia . Odora arbor eit , gufhi acris, & non-
nihil adfcringens . Nafcicur apud ^Micbuaianenfes , & Mexicam mferiorem ,-
Gummi quod ab ea fluit , Caragnam quoque vocare audio, eifdem fere viribus ,
quibus Tccomabaca praxiicam, led vehementioribus , ita vcafre£tu&quos 7V«
comahaca curare nequit , (faragna pellat . puluis ipfius ftipitis deuoratus , mire
ventriculum & cor tirmat , flatus diicucic , frigidam emendat intemperiem , &
vterinos curat afTedtus . FamaefcapudindigenasCacoda^moneshancarborem
pertimefcere ac fugere,& fafcino adiieriari . corticem vero ex aqua illitum con ,
ierre cordi, deuoracum vero uacahoatl pe&ori fimul & cordi ferre fuppecias.
T^efma huius vfum etiam indicamt Monardes. cap.}>

■ • ■
De XOCHIOCOTZ 0%LQVA HV ITL, feu Arbore Liqui-
damban Indici . fap. XJKiii.

-

ti

RBOR eRXocbiocot^p Jguahuitl magna,
Aceris fere folijs,in cres cufpides,dupsq.
fmus diuifis, akera parce aibicantibus,altera
vero obfcuridribus,ierratisq. . Cortex itipitis
parcirri hiluir$,,partim virens eft . Prouenit
campeftribus , calidisq. locis , & interdum
eciam temperaris, velut.HccyacocotU J^uabuc-
bwaci}6c A/Vo/^«,Calidaficcaq.ncfsu«a con.
ilat, & odore iucundo ..-IncMo arboris huius
' cortice, Indicum fluitVocatum Liquidam-
barum ab indigenis Hiipanis _} a Mexicenfl-
bus Xccbiocct^ot, fualMtate odoiis S^yraci per-
fimile: calenti orcline tertio riatura~ficcantiq.
quod additum Tabacis, caput^ventriculum ,
& cor firmat, fomnum inducic, & capitis db-
lorcm a frigida cauffa' orrum lenit .per fe ve-
ro humores diicutit , fedat doiores, ac impe-
tisnnibus cute di^itis conuulfi medecun itil-
lat ab eadem arbore, aut iponte fua auc inci-
fa^oleunv hand cedens pradi&o licjuorh, auc
■odons iucunditate, aut medicis viribus . &fi
aliqui dicant, oleum ftillare ex primo liquore , loco congruo podto , aut «xpref-
ib, vt tenuior eius pars fhllare pofiitidicantq. effe calidurm & humidum,minus
tamcn recle . Difcutit vtrumque rlatum , ac prster naturam tumores diiiipat ,

codtio-

V

A

LIBER TBRTIV S. 57

coctionem procurat, ventriculum roborat, vtehnis affedtibus confert,& alia his
fimilia pradtat iuuamenta, feu per fe, feu alijs medicamentis permixtum . Sunt
oui elixis ex aqua ftipitibus , id odoramenti parant genus . (ed vilius lta eft , ac
minus ad pra^dida prcfidia expetibile , & nifi ad viliores quofdam vfus com-

modum . .

FruSius huius arboris rotundus eU , fedinflar Tolygom hahns multas fuperpctes
nigras , angulos vero luteos . vfum huius Uquoris admodum coptofe defcrtpftt Mo-
nardes cap.S.

De TZTAC $VAVHXlOTL,ftu QVAVHXIOTL alba
Galiopifera . CaP' x ! x'

YZTAC QVAVHXIOTL

Gahopifera .

YZTAC QVAVHXIOTL

alia Galiopifera.

YZ TA C Quauhxiotl , quam alij Quauhxiotl vocant , arbor eft mediocris ,
folijs obrotundis, & ftipitibus, atque pediculis rubentibus . Gummi ftil-
lat candidum, acris faporis . Prouenit in calidis Ttzocani . gummi tertio ordine
calidum efle videtur,quod aluum fluentem cohibet deuoratum ex aqua_»
fcrupuli vnius menfura. dyfenterijs mirum in modum opitulatur . quin_,
dolores illitum fedat , ac difcutit prarter naturam tumores . aquam , in qua_»
infunditur , ladteo tingit colore . eft & aliud genus eifdem praditum viribus ,
formaq. vocatum Tlatlahuic j$uauh$xiotly fed gummi manans rubefcpns, vt no-
men indicat .

InFi-

J2mae*«yi ctufcwt

58 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

J» Figura fecundo locopofita, folia in ramis funt bina ex oppofito, fidin ramo tof
fitnt feptem , eo ordine quo in Lentifco , fed tnagnitudine Auranttj . bacca etiam rubrx
ipfi truncoadnau, qua magnitudtne Tifum aquant .

*An ad fiquentem pertineat defcriplionem cogitandum , prxfertim cum idem »*•
men tribuat .

T>e QOPALT 1C , fiu arbore fundente gummi fimile
COrPALLI. Qap. xx-

EX C E L S A arbor eft Copaltic leuis , epidermide cuticulaue fuperne
veftita, qua: fuapte natura defquamatur,vnde nomen . Ocymi folijs, fru-
6tu Oxyacantka paulo maiori,primo viridi.ac tande coccineo.Refmam hxc fun-
dit arbor candidam , & paulifper odoram , fed modicam . Nafcitur in calidis
locis montofisq. Texaxabuaa. funtq.qui Ttac jQuaubxiotl vocant. Cortex ligni ca-
lidus eft ordine fecundo, oclorus , &: grati faporis, non fine ficcitate, & amaritu-
dine quadam . Gummi ilhid calidum apud Mexicanos circumfertur,habeturq.
maximi in compefcendis dyfenteftjs . Ex hac ftiilans arbore refina eft , qua? ex
aqua deuorata, vbi ftatim in lac fbluitur,vnius oboJi me^fura, aut per fe folum,
autpermixta Copalli , fiftit dyfenterias, & fanguinem vridecumque manantem
cohibet . Vitandum eft tamen audtius pondus .

v*

De TZINA fANCVJTLA $VA*H1T L, fiu arbore ferente gum-
mi fimile iiercori vefi>ertilionum Lacciiera . Cap. XXL

TZINACANCVITLA $ua-
huitl,gummi eft, quod Laccam offi-
cinae vocant . decidit cx arbore incondita ,
ac mediocris magnitudinis , qua? folia fert
Mizjquitl , feu exilia.pennas auium imitan-
tia, breuia, tenuia , ex vtraque parte ramo-
rum ferie quadam procedentia . ftipites, ac
ramos purpureos , obte£tos gummi , quod
diximus, nequaquam a formicis elaborato ,
vt quidam per infcitiam putant,fed ab ipfis
arborum ramis vndecumque ftillante , Sc
eifHcm veluti tubuliquidam adhxrefcente .
Nafciturm calidis, qualis eft ager Huatepp- K«aK
cenfis,&c Buauhnahuacenfis,\b\ funt qui Hoe» %.
licpatlim f<k Quauhuicxibuitl vocent. etfiin ***•&.■
nonnullis Indix orientalis locisortum du- £*v fc*
cat , varijsq. ibi nominibus nuncupetur . .Malvj_
De eius viribus Arabes rogentur , ne nos ^ faiti
rurfus- di6ta dicamus in tanta temporis p£-
nuria , & rerum defcnbendarum copia_> .

lllud

L I B E R TERTIVS: 59

Ulud ctiam notum eft , admixta rcflna ', mafTam ex eo gummi parari quam La-
tram corrupta di&ione vocant, fignandis litcris, alijsq. fchedis aptifllmam . ad-
dita vero his arena crailiufcule trita , perco&isq. omnibus in placentulam cogi ,
qnx admota igni e veftigio emollefcat, perfrigerata vero eam duritiem ac firmi-
tatem contrahat, qii'£ fcrrum, lapides, & gemmas exedat, rumpatque, quod nos
experiraento cognouimus .

Folta hutus arboris conferuntur folij s *Acati* Aegyptia, rami ipfifunt purpurafcen-
tes, & Lacca quafi ntgra ramis adhxret .

Laccam arborem Acofia c.S. folio Pruni fcribit fe ex aliorum relatione intellexiffe, irf
tjuod parum hmc noslra congrmt . Vnde Vel male obferuatum ab tjs quiparum hutc rei
fiudtbant , Vel attertus ertt generis .

ZJanum efie rumorem quod Lacca a formicis elaboretur ex autlore noBro patet '. Vnde
licet aUforrmcarum in ea reperiantur,non tamen argumentum efl fuffciens huius operis.
prxferttm cttm Vtdeamus ^ noflras fdrmicas congerere potius frumenta, Mufcas,& fi-
tnilia, quam altqutd apibus fimtle elaborare ,

De EZ $VA HVIT L, td efi fanguinis Arbore . Qap. XXII.

AR B O R magr^eft E^quahuitl, folia ferens Verbafci, ampla,& angulofn,
fanguine ftillans, quem vocant Draconis,vnde euenit ei nomen. elt enim
E^quabuttl fanguinis arbor . Prouenit $uahuchinanci . vis autem huius fucci fri-
gida eft atque adftringens. corroborat dentes , fluxiones fiftit \ denique vim om-
nem , fimilitudinem , ac efte&us eofdem prasftat , quos fanguis Draconis noftri
vfus, qui a Draconibus Fortunatarum colligi fblet . de quibus, alijsq. Fortunata-
rura arboribus feorfum fortafle dicemus .

eArbor hxc ficunda eleganter H Clufio defcripta efi initio fuarum obferuationum, vbi
eam Draconem vocat . quam ettam "Ttfis extare audto in Horta Sereniffimi Magni
EtrurU Ducis .

O

De E Z §VA HVITL fecunda . Cap. XX III.

F F E N D I etiam apud Quauhnabuacenfes agros , qui pertinent ad Tepe-
cuacuilcum, arborem hzguabuitl Quabuchinacenfi pcrfimilem,folijs tamen
magis orbiculatis, hirfutis , & afperis, crafto cortice , radice furculofa , ac iuxta_>
aquas nafcentem . qua? adftringens etiam eft, & odorata, amara,calefaciens quo-
dammodo, & ad eadcm vtilis . Nam eius liquor , qui fcariricata arbore copiose
fluit, oculis inflammatione laborantibus mire fubuenit . partes enim habet non-
nullas frigidas, ficcas , & adftringcntes . quare non mirum eft , fi calidas etiamj
quafdam partes pofsidens , vinccntibus frigidis in ea , id operetur .

De MIZQVITL3 feu Stliqua AcatU . Cap. XXIV.

AR B O R eft Mt^quitl frequentifiima Noua? Hifpania? , fua fponte in opiJMuOLvtieS MTz^
bufquelocis, fed maxime montofis, temperatis, aut frigidis, proueniens . ^ldmaJLbiO^n
incondita,&: fpinofa,folijs exilibus,pennas auium imitantibus ordine,vtraque ex

parte

6o RERVM MEDICARVM NO. HISP.

iwrte ramorum difpofitis , flore Betula? noftratis proximo, ac filiquis cdulibus
ongisq. &dulcis, pergratiq. faporis,refertis femine,vnde fbrtita eft nomen , hinc
& inde dependcntibus . e quibus placentulas parant Chichimecarum gens vicerrL,
illis praftantes panis, veluti ex varijs fcminibus,radicibus,ac,frucT:ibus alijs . Hxc
cft veriffima antiquorum Acatia & qux germanum Gummi Arabicum fcrt ,
cuius hic ingens eft copia , & incuria fbrtaflis pudenda adhuc incognita , & iiu
noftrum orbem nondumdeportata . neque eft vnica eius ipecies , fed plures. fri-
gida , ficcaq. & adftringenti conftant natura . liquor e tenerrimis huius arboris
turionibus defluens, expreffusq. , aut aqua vbi aliquandiu ijdem maduerint,illita
mirum in modum ocuiorum morbis auxiliatur,autiusdeco6ticorticumni-
mium meniium fluxum compefcit . qui menfes ii primipara: funt ( vt hoc obiter
attingatur ) tinea^, & lichenibus medentur . Sunt qui Hoaxin, Hacazcoloti, & aiias
nonnullas arboresquae apud Nouam Hifpaniam proueniunt, in Acatia; refe-
rant difTerentias .

Vrofper Alpinus intcr alias JEgypti piantasy (§p hancveterum Acatiam defcripfet >
cuifnon eadem,faltem congener iudicari debet .

De MlZgVJTL MICHVACANENSl AcatiaNo.Hif}. II. CaP- *xv-

e

VO C A N T Michuacanetifes iuam Mi^quitl Tzjnt^equam fpinis caren-
tem,& folijs exilioribus Mizjfuitl vulgari,que. etiam Acatia? lpecies eli, &
Gummi vocatum Arabicum quam optime fundit , eofHem habens vfus & vires .

I

rkuitiPAXtd- De HVCIPOCHOTL HVAXACENSI RicinoNo.HiJp. Qap.XXVl.

<jtu. £***-> A RBVSCVLA eft Hucipochotl Huaxacenfis vitium modo ferpens 17-

£jL nuofis , ac tricufpidibus folijs, floribus coccineis paruis , & aggregatis in
comam. vnde generantur fru&us Nucis pene Pontica: forma, ac magnitudine_* ,
fed ternos includentes Ricini more candicantes nucleos. toto anno folia, fiores,&
fru&us fert . Nafcitur apud Huaxacenfes . dulcis eft, calidaq. & humida,aut mo-
derate fricrida temperie . Liquor ftillatitius vires elansueicentcs inftaurat , refi-

i • r r r r ■ -T & f • «••

citq. vt homines penc mortuos ierant exiufcitare . ldem retngerat,& lmpingu t
autipfa arboris foliaoleris vice deuorata, nitidumq. reddunt colorem.lacryma_»
ftillans e perfractis germinibus , inflammationi oculoru mirum in modum con-
fert. Nuclei quini,aut,fi robuftior homo flt, iepteni emundati a quadam illos tc-
gente membrana,vacuat egregie pituitam,& bilcm,per fiiperna & inferna,vfque
adeo fecuro cucntu , vt vel leuis momenti re in^efta medicamenti huius vis fi ita
expcdiat, coerceatur . Allata eft eadem a Panucenfibus, ftipite cubitali, fubalbi-
do , lento , leui & fpinifero , vbi vocant Tzjipeloach Jguabuitl . aiuntq. lac eius fir-
mare dentes,& carnem exhauftam inftaurare .

Sine dubio inter TZjcini genera reponenda e/t hacp!antd3 vires tamen ipfius nenjunt
tam vehementes , ac in *Americ£ iilo de quo [tuftus in dnnotationibus ad Monardew ,
ait dmidtam tantum partem "vnius grani va/ide per fuperiora & inftriora purgare .
Hmus vahdt T{icim {emina Rom£ vendidit quidam agyrta magnojane numero , cuius

rnum

^. . V

LIBER TERTIVS;

tfi

nmurn fiwtn fue grar.um fuwptum quibufc
dam victes aluum mcuit,Japcre tnitto dulce eftr
Jed dit/i lorit tnjlar ( oici Cxidij s pctefi etiam
feri vt Eicint ab AuSiore dejcripti femen , ean-
dern Vetufate induat acrimomam ^ftcuti vide*
mus in Zin^ibere , eutnire , cuius radtx recens
in aeetarijs ob multam humiditatem coniun-
clam editur.

7>r Arborea quibufdam SASAFRAS S*l/*/L*^
•pocata. Cap. XXVII.

A

RBOR eft magna Safafras , folia

ferens crenata , & in cres partes di-

uifa, ftipites leues, fubrubeos , & AnifuiTL,

olentes . nafcitur in prouincia Florida , &c

Michuacaneftfl. Calida conftat , & ficca_.

natura , ordine circiter tertio , & fubtilibus

partibus.quareChoIicis,Iliacisq.opituIatur,

necnon difficultati vrina?,renumq. morbis,

dum tamen a frigida cauiTa contingant.

flatum difcutit , & obftru&iones aperit. in-

ternas partes roborat , Afthmati , alijsq.

thoracis vitijs a pra^didta cauffa ortis , opi-

tulatur. Vomitus cohibet, coclionem iu-

uat , aluumq. fubducit . Vtero confert, fte-

rilitati medetur , menfesq. mcuet . lueve-

nerea laborantibusinftarcsterorum alexi-

{.harmacorum opem praftat.Dentium do-
oresfedat, & fluxiones abfumpta cauffa_f
inhibet. lus deco&i ramorum, crunci,radi-
cumque, pr_*fercim corticum , fumendum
o&o vnciarum pondere,mane quatuor ho~
ris ante omnem cibum , fudorq. feruan-
dus. Deco&um paratur ex media vncia ra-
dicum cum cortice alTulatim incifarum, ari
maceratarum per nodlem in duodecim li-
bris aquas fontis.coquanturq. lento igne ad
tertias Huius deco&i parandi, & vtendi ra-
tio,variatur pro laborantis corporis habitu,
natura, temperamento, viribus, artate con-
fuetudine, & anni tempore . Ratioq. victus

attenuans & exiccans fit , vt in carteris luis Venerea? alexipharmacis . vtaturq.

pro potu fecundo deco&o . idque habita prius vniuerfi corporis racione . Sunt

F qui

*

>o

\

j<

6z RERVM MEDICARVM NO. HISP.

qui fimplici decocto vtancur pro potu,auc iclo,rauc yino. cumeo diluto,
nulla praxedente vniuerfi corporis vacuatione , necjue raiicne vi<5tusieruata .
Debilibus , cabidis, & pra:ter naturam extenuans , huius decc&i vius aciuer-

{ifiimuseft. ', .

*Ad auod arborum genus referri debeat tx folo foitojftdicare admodum eft dijfici-

le , ex frucluvero quihtc.dtes~lfui'Jmtito tffet. admodum arvmattcum ejl hicli-

- gnum rvfusq. piurimos habet ' , 'prafirtim in lue venerea .\decoclum eius fi fiat ad ter-

tias valde multum deperdtt olei ftagrmtifiimi , vnde commodius fiet in vefica cuprea

fuperimpofiio alembtco cupreo , tntus tamen probe plumbo albo ohduEle , ftc enwfca-

dem opera babtbitury&decoclum , & oieum .

'

T)e T 0 C P A T LJ .
Qap. XXfS/fi.

.

; 7 /

ARBVSGVLA eft Tocpatlis na-
fcens in planis , calidisq. locis , fur-
culofts innixa radicibus , ynde oritur fti-
pes ,•?& in eo fbfca iylupjftris Raphani ,
magrta , ferrata, hailariipi mucronibus
i s. : haud* dillimilia , ac flores candicantes.

Radix acris, ^d^ra^ Bc «orfhiKil%ditrin-
gens eft . calefacit , exiccatq. ordine ter-
tio . medetur GaJJico morbo.ius deco<5ti
foliorum & radicum eius,fiue bibatur,
fkie erumpentibus tuberculis applicetur.
qua radice ego libentius, vcerer ( mcdo
frigidi eiTenc.& tenaces humores , qua-
ics fblent per eos morbos magna ex par-
te dominari ) cjuam c;eterisplantis,qua-
rum eft vfus apud Indos ', & Hifpanos

ad praedictum afTeetutn curandum . Eadem radix tufa , illitaq. fplenem com-

minuit, & priftinajrefticuic fanitati .

\J-C va. <W a~c ^vrt

T)e HO AX :AC 'AN , feu Ligno Sanclo .
£ap. XXIX.

tjlUbUtl^UAiavtrl .

HO A X A C A N vocant Indi eam plantam , cjuam alij Matlalquau-
htlt; feu Cyaneam , tale enim eft eius cor , feu medulla . arbor eft
mediocris magnitudinis , ftrigofis & inconditis ftipitibusl, ac veluti fpinofis,
fblijs verb paulb rutaceis maioribus , longioribuique , & Cyaneis floribus .
Cortex eft cinereus , &fl qui crafsiorem ftipitemve-ftit, fit fuluus. Iigntmi
pallet,ac medulla, vt dixerim Cyanea cft, vndef fumpfic nomen. -correx

eft abun-

SJioaxacan , Seufiqnum Sanctum . Lib. m. Cajp. xxix.Joi.02.

\ J

/

"\

« A

/

KOAXACAN, LlCNVM SANCTVM

LIBER TERTIVS.

*i

eft abunde amarus . quo fic vt calidus

ordine fecundo , cum folijs quoque ip-

fis haberi pofsic, cum manifefta ficcita-

te. etfi meduJlam non fenfenm amaram,

referre vero quos effe&us pra?ftet in curan-

daGallica lue, alijsq. diuturnis affe&ibus

capitis, thoracis, ventriculi, epatis , lie-

nis , renum , artuumq. doloribus , auc

quis fic adminiftrandi modus in tanta lu-

ce fuperuacaneum duxi . Nafcitur in ca- Ado *~ ^^v^xr,^^

lidis Ttzpcanis, &Mifticar inferioris . & **?tl~,V*_^w^l

apud Haitinos quoqueprouenit .

n«t»f«

ZS*

^Et*fcTto VX.CO.

G

cvayacan;

VAT ACAN efi arbor Iuglandis,
veillicis magnitudine cuius cortexco-
iore 3 extrinfecus ctneritio permixtis tamen
multis maculis viridtbus intrinfecus Verofub-
ruber , non admodum denfus , fed immodice
durus crajjitudinis nempe femidigitalis , is ligno recenter c<efo , adeo firmiter haret i
yt Vtx ferro feparari queat , progreffu vero temporis facile feiungitur .

Lignum in extremis colore qui in Buxo tnterne nigrefcente confficitur , & medi-
tullium eius esl maximum, totumq. adeo lignum fplendtda quadam donatum duritie.
*?inguitudo eius refinaceum quid ffiirat, vriturq. odore non infuaui ,& ab accen-
fb gummi profluit , quod prxdurum es~t vbi refrtxerit .

Tondus eius quale nttl/t preterea ligno, nuila etus quantumuis minima pars , in
%Aqua fiuitat , fed mergttur continu», & fubfidit, vnde lignum efl fortiffimum quod
duritie omne robur fuperat , W idcirco quam minime hiat , neque facite videas quod
rimas traxerit.

Sapor non ingratus amarus ftatim , tum acrimonia miti palatum ac fauces com-
pungcns, qui femeicognitus , nunquam errare finit emptorem in cognofcendo .
DecoSlum eius aflate vitra tertium dtem non perdurat .

Folium craffum , paruum durum virtde multis venis difiinclum quidam arbttto
tomparant, in ramo fitum habet ex oppofito alterius, vt in Stltqua VelLentifco viderc
Ucet, quaterna vel fena .

Flores multi quafiVmbeliam , vel Corymbum conflituentes , pedicu/is Vncialibus
inftfiunt pallidi lutei , fenis confiantes foliolts multis, e medio Eamtnibusq.prodeun-
tibus in quorum medio rudtmentum , fruclus burfam pafioris effigte refert .

FruSIus a qtnbufdam Qaflaneis ab alijs prunts ftmilis refertur duobus lupinis fibi
coniunSIis , altquando etiam tribus , vt Clufius refert , Vel aceris fruclibus , fed finc
aiis conslat , cordts figuram eleganter exprimenttbus Uuiffima porro diilraclione
•pmm ab altcro (icut e> aceris frucius diueilitur .

F % Longt-

<S4 RERVM ME&ICARVM NTO. HISP.

Longifttdo efl tranfuerfl digiti latitudo paulominor, eolor
totius ccrij Caflaneus altquantulum corrugatus , Pruni in»
ilartin coniunclione cum aitero fruSIu membrana efl denfi-
tate 3 colore , duritie perftmilis 3 ei quoe lugtandis femen bifa-
riam dtuidtt*

(forium externum corrugatum mollius efl 3internumVer9
nucis interno putamini durttte , f£ colore reffondet eius denfi*
tas , in lcone ad viuum expreffa .

D^udeus intus concluftts , appofita figura exhibetur , colo-

■ reffl varijs venarum duEItbus Nuci Myriflictt^uci Mu-

fcati , Vel Huxi radici admodum fimilis , hunc fi diu in ore

Votuas , quafl pulpam quandam abradis , qu<e acrimoniam

manifeflam lingu* imprimit , £?• nucleus in recenti fruclu manet coloris Cafianei ,

quafi tranffarentis ., in alijs Vero ommno nite *i^/-^i$^M

Oittcleitm ft fecundum tongitudinem fina^fiJJQ^ieukfyj&yhriim cjfendes to-
tumq. offeum flauum in recente cinereum in obfoltto*d^^Mttehtiine<e tranfuerfim pa-
raUelosjotum pertranfeunt , vt admodum etmntntypcu?iun\fiue Hslemmtem rt-
dius fflendore referat .

\n medio eius cauitas efl lon^a d fummo ad imum pertctgens 3 fed flnevlla fere
iatttudinc qualis in Euonymo etiam confpicitur 3 vbi feminis duo oualia, fed plana
viridta quafl foltola feiunfla in. fummo vmuntur , corq. extrorfum verfus compo-
nunt ad modum plane Euonymi , nifi. quod cor in Euonymo verfus pediculum fit
conflitutum .

6ht<£ omnia mihi videre licuit munere D. Henrici Coruiniin re herbaria pe-
ritifflmi , qui fruclus hos fibi mtjfis mihi dono-v dedit *

frefcit b&c arbor in Hiffaniola 3 O" in continentis regione Nagrando dicla, tant*
eopia vt numero fuperent Pinus Hisjania .

LIGNVM S A N C T V M.

■

ARBO R eft admodum fimilis^Guayaco \ fed minor magnitudine Populi flipt-
tibus velut fpinofls , cortex magis quam Guaiact puflulofus, cetera flmths , k
ctnereus, macuhsq. confferfusjntrinfecus Vero obfcure rubet, & in recenti Iigno ettant
facile feparatur .

Lignum a Guayaco differt meditullio quod in hoc efl paruum & in ramis nulltim . <■
] pfws ligni cotor magis albicat, e> adluteum quendam colorem vsrgit , Medttullium
parce nigrum advirtde inctinat, euidenter , imo Cyaneum efl in virtdt vt nomen Hoa-
xacan traxit originem .

TracJanti nullus odor occttrrrit , <emutatur tamcn Guayaci odc/rem , vt in decoSIo
f> oleo etus dtflillato patet3 qui tamen i» integronon percipitur 3 adco terrcis parti-
bus permixta efi, vt ne ab inflammato quidem , nifl parum admodum defluat3cum
tamenper deflillationem plus olei3 quam ex Guayaco extrahatur .
Tondus Guayaco idem efl, <equc enim cito in aqua [ubfldit .

Sapor

/

L I B E R TERTIVS: 6jr

Sapor amarus , fied acrimonia longe maior, e> euidentior , adeo vt amaritudo ah
hac oppreffa non slatim ptrctpiatur,idcoque Ptperis infiar ,fiauces pungtt,mordicat,^
fuluis etus nanbus inditus fiernutamenta ciet/vnde longe ab wcolis ob vires, Guayaco
y<efirtur,nec entm tatitum luem Venereaffi quidemfactlius curatfedffi multos ahos
morbos,quibus Guayacum non Jufficit,expugnat,& ob miros fiuos efifieBus in maiore eji
vfuiO' Ligm Sanfii nomen non fine ratione obttnuit.quamuis immoderato vfiu,<& cd-
loris vehementia, poffit bominem nmium excalefacere , decoclum eius , £?* amarius
esl s& magts odorum quam Guayact ,fiauumq. colorem magis habet intenjum .

Folia exigua rutactis paulo maiora Lentifict modo bina ex aduerfo pofta , &* ordi~
nata Junt , itavt nulium vnicum fit , in extmo quod quidem inlegumimbus ple-
rumque euenit .

Flos Vincne Peruince admodum fimilis efi colorefffl figura 3 fed fine aliqua lon-
gitudme eiusq. foliola quafi duplicdta , ftbi fuperpofita apparent , florum euam con~
iunclio expifiura videtur adCorymbum accedere .

Fru&um auclor non addidit nafcitur copioje in 1 nfula Borichen,qu<e nunc S.Ioan-
nis ab Htjfanis appellatur .

EX vtraque ergo defcriptione , $ figura manifefium cfl , has duas arbores , in-
ter fe ffecie difitnSias ejfie , quamuis Jitb eodem proximo genere contineantur
fic enim fj Z>ites,0> Pyt% £«? Mali infinitas fiub fietyecies , continentes , fiuts tamen
generibus conueniunt .

Hac eo dico, quod cum anteotlo annos^ Lignum Indicum ex Hollandia Komam aU
latum efiet, magna intcr medicos, etiam UbeUis editis altercatio nata fiuit, an Lignum
illud ejfiet legitimum , an vero repudiandum , qmdam enim vnam tantum Guayaci
arborem efie ajferebant }ideoque hoc tanquam Pfeudo lignum omnino repudiandum s
alij vero authoritate Ouiedi, f£} Monardis Juffiuhi fduo diuerfia genera ejfieflatue-
hant , illudq. Guayacum , hoc vero Ligmtm Sanfium ,appellari debere afierebant ,
non obflante nominum,aliquando confiufione. Qtt£ quidem pofierior fin[entia>vt exfiu-
pradtfifis patuit , d quoms Veritatis fludiofi ymerito efi recipienda s cum ipfikplant*.
ita quidem dtfiinfia exhibeantur,vt easff>ecie dtjferre cuims pateat,merito tamen fiub
eodcm genere reponi debeant .

Cui porro arborum generi h<e duafint adjcribend<e,diu dubitaui,<&* etiam nunc h£-
reo . Putaui altquando , Euonymo tlias congeneres dici pojfie , fied qmbufidam argu-
tnentis obflantibus ab ea opinione recejfi.

An adBuxum refierxi poffint nondumplane apudanimum meum decreui,quamuis
multa idvideantur fiuadere. Itaque hac de re,pofl maturibrem deliberationem amphor
ahquando difierendi dabitur occaflo .

Plura qui volet Ouiedum adeat mhifiorid naturali /ndica,(efr Monardem vbi ip-
Jam Guayaci arborem cum fruBu,(fJf fioribm d Clufio deptBam inueniet,in qua ta-
men defidero duorum illorum JruBuum JeiunBionem d piBore minime expreffiam
ajideat, ffl omnes qui de lue Venerea confirtpfierunt Medtcos .

7)e TOHVALXOCHITL, Jm Flore nofiurno . Cap. XXX.

O H VA LXOCHITL, quam quidam Coz^quaquahuiti vocant , alij
vero Tahoalxochitl , feu florem orbicularem , arbufcula eft , Folia Ebuli ,

F 3 Sam-

Y

66

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Sambuciq. ferens ( ad quorum fpecies eft fortafsis referenda , nifi quis malit a4
Vitis fylueitnsfpeciespertinere ) ied minime ferraca^vmbellas Sambuci , e flo-
fcujis aggeratas orbicularibus, & pallentibus, mterdiu ( vt ferunt ) contra&is ,
& hiantibus no&u.vnde acini fiunr racematim dependentes,inicio virides„
deinde coccinei,&: tandem purpurei. radices vero refinofi faporis,glutinofis,&;
guttus nonnihii odori. Nalcicur Chapulttornon procul ab vrbe Mexicana,mon-
rofis,editisq. locis, necnon in vallibus, planiique . Floret Iunio . Calid.i, & fic-
ca ordine fecundo conftat nacura, & fapore amaro. tumores appofita difcutic ,
aut maturat, & rumpit . quibufdam epota ex aqua fudorem euocat, & alijs al-
uum ciet.puiuis eius medecur mfperfus vlceribus infanabilibus . & conferc
fcabiei lepraq. Auxiliatur etiam reiblutis,&: vterino afTe&u laborancibus . Sunt
qui edanc folia frixa expreflo pfius fucco mediciruegracia, aflerancq. ica corpus
extergere , atque impinguare , &: vt camem jnitaurat exefam , & cafu aliquo
exhauitam , fic fuperuacaneam citra vllam noxam fenfumue doioris , corro-
dere, & abfumere . vanos cimores pellere peclori impofifa folia . & fyncopen
jnde profe£tam tollere ,

7)e CATQllZA

A

N, fiu TEPOQAN. Caf.XXXI.

<«,
RBOR eft Cayoli^an mediocris
magnitudinis , Folia ferens Saluia? ,
itci maiora ., a quibus apud nonnulJos indi-
genas Hifpanos inuenit nomen,inferna par-
tefubalbida , & fuperr.e virentia , pinguia,
& Verbafci modohiriuta.lubricaque. Fio-
rem in poftremis ramismodiCum, aclu-
ceum , & in Corymborum. tormam veluci
compofitum . Odorataarbor eit, & calentis
natura , fhuscitradiftinttionem vJIam re-
dolet.Calidis regjonibus(nam inhisquoque
aliquando prouenitj minoribus ornacur fo-
li js , iatioribus vero temperatis , ecfi vbiquc
naicitur,neque vllum refugit iblum, fertile
maxime, & humedtum . Jus deco£ti corti-
cum,ftipitis,atque radicis ebibitum vterinis
conferc afte&ibus, ac vuluam proprijs refti-
tuiciedibus.vrinam euocac,emundacq. cor-
pus . Ipfe vero radices , corcicefue, auc fblia
impofita tumores prcter iiaturam difsipant,
aperiunt, atque excergunr , velut &qua%
cumque alia vlcera, vltionibusq. medetur ,

7)t

T E R T I V S.

H

T>e NAN AHVAQVAHVITL,

feu morbi Callta atbore ,

£ap. XXXlL

AR B O R eft magna Nanahuaqua-
huitl ccmata , &excelfa, foliafe-
rens Olea: flmil)a,paulifper odorata,ama-
racjue . Decocti ius matutino liberalius
ebibitum,Gallicomedetur morbo. na-
fcitur temperatis , humidisq. Hoctaco-
tctU locis .

FruSlus e Trunco enatus racemos oblon-
gos con.ponit , cuius pediculus quidem ru-
bet» baccte Vero funt yirides 3 flos inima*
gine non ccnffikitur .

De gVAVHTLEPATLl^feu Arbore Ignea . Cap. XXXIII.

QVAVHTLEPATLIS, quam
Miquahanenfes Chupirenijeu plan
f tam Igneam vocant , arbor eit,
Lauri effigie fpecl:abilis,tolia ferens oblon-
ga j maiora, latioraque quam Amygdali ;
floresin rofameonformatos . eamq. arbo-
refcentem fruticem efTe dicimus , querrL»
Diofcorides appeilat Rhododendron . Lac
funditvrentisnatura^&tamen aiuntlndi,
quatuor obolorum menlura deuoratum ,
perquam commode vacuare pituitofbs
humores cachecticorum, galiicamq. Iuemt
patienrium , atque hydropicorum . pra;ci-
pue fia irigida caufla taliseueneritmor-
bus . Verum ego non crediderim , vehe-
mentiffimum iitud medicamen, citra no-
xam intra corpus poffe afTumi . Quam-
obrem commodius adhibebitur ( quod &
Indi experimento teftatifsimum efTe di-
xerunt ) vmbilico modica quadam por-
tione t atque ita quoque purgabit corpus .

Cuta-

"; i

• ".- <; >...;.„ • . 1

1

V

Occvi&Ay

«frt-» .

68 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Cutaneis etiam infedionibus, qualesfunt Lychen , lepra , fcabies , ophiafis,
&impeti?o , prsientaneo eft remedio. Huexotzincenfes vci folent eo phar-
jnaco 'duarum drachmarum penepdndere aduerfus febres interpolatas . Na-
fcitur apud Michuacanenfes, & Ocopetiayuecenfesprope humentia, & aquQ-
fa loca . vbi parum abfuit , quin meo poftremo malo lac eius deguftauerim .

ZNerium in orbe noHro , quantum qutdem letitone , vel audttione cognoui , nullum
lae fundit , quamuts congener fit, Apocyno 3 in quo maxima esl lattts copia,vnde bu-
tnidttati, congruoq. calon Mexicana Prouinci* td adfcnbendum fuerit .

Totehs boc medicamenti genus ,etft apudnos venenum habcatur , tamen ^ fuum
rvfum habet , ftdebito modo adhibcatur non plus certe pericuh ab eo imminet , quam
a lacle EfuU,vel Scammonio, Ricino Amencano, Me^ereo, qmbus tamen innoxie vti-
tnur, debitis cautiombus obferuatis . Nec fibefiias necant conttnuo, fflhcmwi vene-
na /unts nam Vomica^Hux^anes luposq. interfictt, homini vero admulta, incurabilU
remedium efi,fic & Afclepias , Apocynt ffecies magnum hahet vfum in Hydrope alijf-
morbis .

que

T>e QVA V HTTACy feu Arbore Foetida . Qap. XXX IV.

tu

tt*MWCvUjCocifct.

ARBOR eft mao-na ^rf«^4c,MaliMedica^Iiaferens,fedtamenJ
acuminata • cortex adftringit , grauemq. odorem fpirat . Nafcitur
OcuiU faxofis locis . calidaque & ficca conftat temperie . fluxum alui coercet ,
ac elicit fudoreiri . naribus inftillatus fuccus fternutamenta excitat, caput pur-
gat , atque ita febres tollit , & capitis arcet dolorem . quarum rerum gratia in
annuos vfus recondi eonfueuit .

DeXlLOXOCHITL. FloreCapillaceo.

lapy XXXV.

fWe Coc

cmepc

Flore ean-
dido.

hr

XILOXOCHITL, feu flos Ca-
pillaceus, arbor eft vifenda: pul-
chntudinis, & nature. flores coccineos, in
capillamentorum formam apte compofi-
tos -ante exortum: fohorum (quxobro-
randa funt, virefcentia, &quina ) pro-
ferense quibufdam velutiglandibuspul-
lulantes , quamquam funt , qua? can-
. - dicantes 'proferant . Prouenit |n cali-
dis; Jdtiahcocolanij , Jiiultisq.' alijs eiuf-
dem temperiei locis . Cortex radicis leui-
cratus , vlceribus crinsiuarum-opitulatur .
vnnam , ex aqua abiumpfus, educit . re-
nes, Sz veficam a fante.,.& quibu£
uis alijs obftruentibus excrementis emun-
dat atque abftergit . & prasdpue fi puluis

Xoco-

/

LIBER TERTIVS. 69

Xoxocoyoltxin peni iramictatur . Eft autem faliuofa:, & frigefacientis tem-
periei , faporifque & odoris fere nullius .

• De QACAVOLTOK. [ap. XXXVL

ARBVSCVLA cftCacapoltonfoliisCeraCi, aut Capolis , ftipite purpu-
reo. Floribus in extremis ramis carruleis,vnde fiunt acini ciceribus pene
pares, primo coccinei, ac tandem e purpureo in nigrum vergentes . Folia func
irigida, & adltringentia . repellunt pmer naturam tumores, dyarrheas com-
peicunt , febribus aduerfantur , & medentur vulneribus . fuccus foliorum.. ,
acinorumue , curat inflammationes oculorum . nafcitur Ocoituci>tk Quauhque-
culU , nempe temperads , & calidis regionibus ,

De TZQVIXOCHITL. Cap. XXXVU.

T?r»q«Aii

YZQVIXOCHITL, feuplan-
ta ferens florem fimilem granis
Maizij, qu*e igni appofita crepuere, arbor
eft excelfa, folia Mali Medica: ferens , flo-
rem Cynorhodi formam referentem , no-
ftratiscj. rofe faporem habentem . afpechi
pulchra eft, &flommodoratifrimorum
gratia , expetita ab omnibus , & dignifsi-
ma qua: , nifi amaret loca calidiora, exor-
naret hortos Philippicos . Nafcitur Jguauh»
nahuacenftbus agris Hoaxtepecenfibusq. le. tius
vero in cultis locis.Temperies eft aliquan- o-h.»* j»*o*ea
tulum frigida,& adftringens.calidas amat
regiones, etfi in frigidas quoqueregum
diligentia , humanaq. defcenderit indu-
ftria . ac toto floret anno . flos applicatus
dentium dolores fedat . ingeftus medetur
fatietati , & pcctoris morbis , codhonemq.
iuuat &mifceturportioni Cacaoatl com-
mendationis halitus gratia .

LVL TCepM.-) tLx-

De

\

70 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

\

TLALAMATL

Arbor Vomitoria.

, ^w.Avlbetkn>wA.lrl^tl

De CHATALHVIC

CkcaCx*-^ O-tjottl-

De TLALAMATL. Arbore Vomi-
toria. C*?' XXXV 111.

AR B O R eft Tlalamatl Saluis folys
pinguioribus, & mollioribus . flo-
ribus fpicatis, paruis, &coccineis. ex qui-
bus proccdente tempore acinit producun-
tur . Nafcitur in frigidis , floreq. menfe^
Februario , & accols Quauhtlalamail vo-
cant . Folia tufa, & pugilli meniura deuo-
rata ex aqua,dicuntur humores omnes,le-
niter & citra moleftiam vllam euacuare-»
per fuperna. & tamen frigida,adftringen-
tique , & glutinofa videtur conftare natu-
ra . aiuntq. , radicem leuigatam & infper-
fam , vlceribus mederi .

Ttalamatl vt ex imagine hic expofita con-
ijcitur , yidetur fpecies efie legummis folia
quidem terna,vt infPhafeoIis fios Viti^ filt-
qu<e vt in Sccuridaca arborea ex cafianeo co/o-
re rubefcentes .

Cafsia Silueftri . Cap. XXXIX.

CHATALHVIC, quam alij
Cacaocotl, alij Cafliam , alij fi-
ftularem vocant , arbor eft magna_» ,
-ramofaq. & perpetuo virens . ftipites
profcrens te&osfulua lanugine, folia_»
vero,qua?per modica eorum interual-
la prodeunt, Limonia^ folijs , aut Caflue
fiftularis fimilia , fed longiora , & in-
ferne candentia . luteos flores , & fru-
<5him , nift tenuior & a/perior eflfet
ac dulcis cortex, parem . Prouenit iux-
ta fluminum ripas agri Xocotepecenfis ,
& Pumecenfis . Cortex , qui calidus &
{Iccus eft ordine quarto j pulloque_j
& candido variat colore , reda&us inu
farinam , & deuoratus ex aqua matu-
tino duarum drachmarum pondere, va-
cuat per fuperna atque inferna bilem ,
& pituitam . lumbricofque ac ver-
mes , fi qui forfan in corpore funt »
pellit . egregium habetur ab indige-

nis

v

LIBER TERTIV S. 7?

JUS pharmacum . Idern corcc^ permixcus Axin , & applicatus pofl aures .,
tolJit earum dolorem . fructus cortex , qui dulcis eft , ac Calfia? mcdut-
\x faporem reierens , eodem modo atque pondere deuoratus , purgat bi-
leni atque pituitam . aluum emoilit , ac ventrem leuiter foluk * lderru
intt!s , & mfufus aqua ( 11 pecten ex ea aqua tingatur ) capillos bre-
ui inftaurat , ac prolixam carfariem efficit . Semen. vero intra frudunv
contentum , tritum atque ex aqua deuoratum placat febres . Quae omnia^»

_milJe patuere experimentis .

Hmus memimt Monardes tap. 44.

Ve "HVCIS JNDWAE, ET COCCI vocati arbore . Cap. XI.

.... - -

"KJVX Indica>quamvulgusIndonim

•^Stotf^^r» ■ ^l Maron, Strabo vcro (vt quida voluc)

P*l||iir Palmam vocat , a Mexicenfibus Cqyolltyl

3§j|||ll|§^ .Lufitanisoboculosqqofciam Cercopkheci

pj . • {imiles Coccum,a vulgo vero Perfamm,&

Arabum nuncupatur^rf/ . Arbor eft va*

rfta, PalmaMnagnkudine, & figura 3 in cu-

ius gonus ckra dubiuirreft referenda, ma*

ntcrie denfa , fungofa , leui , & ferulacea-* .

.-fifrudu orbiculari , aut paulo oblongiore;

;v j -icapkishumaniamplkudine5dupliciconte*

H r/£to cortice, externo villofo,interno nkido *

. n n.prarduro , &c nigri eoloris vt inferius latius

;. dicetur , racematim dependente , ac men-

ftruo, fed intra trium menfium fpatio ma-

n turefcente, interdumq. feptem, odtoue, ra-

.cemis centum fexaginca libris pendentibus -

arborem fuam onerante : Cuius duo funt

precipua senera, alterum fru&ui ferendo, Fruflife-

T ■ **" v « • i jj ra *

akerum vero liquon euocando, ldoneum . LiquoHs.

Nafcitur pafsim apud orienrales , & iam
quoque apud. occidentales Indos , ac .praecipuc maricimis , arenofisq. locis . fe-
runtur nucibus , & indeenatas transferuntur plantae , atque ita breuifsimo fpa»
tio adolefcunt , exhibemq. trudum . phecipuc fi diligenrer colantur , & ccclo
gaudenc feruido . hyeme ctiam &c cinere, &z ftercore infpergi volunt , & arftate ^ ^
aqua. ampliores tamen proueniunt iuxta a^ificia,namvidenturpuluere,& fr$J*
luto gaudere . In noua hac Hifpania non vnicum obferuatur harum Palma- Mgtg
rum genus , diuerfaq. alia genera obferuantur in ahjs locis . Ahud namqucj
littonbusauftralis pelagi prouenk , fructum ferens longe minorem prardido
eifdem tamen, vt exiftimo, facultatibus . funt & palma? pumiliones apud
f hihppicas Infulas , vc a viris fide dignis accepi , qua? vix e rerra erupere cum Bahei m
edunc fruciuai . funt & "aliac vocats $abei , & alise , qua$ Sacfac vocant . re« sac&c .

peritur

7% RERVM MEDICARVM NO. HISP.

peritur & alrera Nux , qua? Coccus de Maldiua appellatur , de quo latius infe-
rius tra£hbitur.

Vniuerfa; pene defcripta? planta? parres,funt vflbus humanis aptifsima?. nam
ex ligno fouentur ign.es , fplendentq. foci, fabricantur apud nonnullas nationes
naues , nauiumcj. tabulata , claui exacuuntur , aptantur mali , conftruunturq.
ardium te&a. Stillarfuccus extenerrimishuiusgerminibusatqueracemiscir-
ca poftrema flagellatis^ incifis- qui excipitur fiftulis arundineis , vafisue alijs ,
ac vfurpatur pio vinoprima diefuauis,tribus autquatuor fequentibus iniu-
cundus, ac deinde prorlus fuperuacaneus , & inutiJis , femper tamen ingratus ,
9 virus olens,craffos numores & flatum generans,modiceq.humectans, & calefa-

^* ciens, & vino ncftrati mitior , ac miniis feriins caput fi vafcuiis quibus excipi-

tur nihil infundatur quod temulentiae fit cauffa,qualis effe folet MangU. Aiunc

autem , id genp.vinus: phiyficis mire coriferre, adeoque eife opportunurru

vrinae, renumq. vitijs laborantibus , vt vix fitin Philippicis Infiilis quemquam

offendere , fiue ex indigenis iiue ex noftris, fimilibus morbis affectum, emun-

datis eapotione liis partibus,comminutis expulfisq. lapiJIis. &tamenlarde-

re, aiunt eos, qui obftructione lienis prscipue laborant , ac hydropem patiun-

tur . Ex hoc vino rnfblato, aut alicubi feruato per octo decemue dies, acetum

fit acerrimum,fed quod noftrate minus exiccet, ac admotum igni ftatim om-

nem acrimoniam amittat .> Quamobrem ferculis lam refrigefcentibus admi-

fcetur . durat diutius, fed aqua admota , quam celerrime euanefcit , atque cor-

rumpitur. Ex eodem vino carbonibus impofito fpiffatoq. paratur mel , ac <

faccharum adeo fiiaue, vt a multis,pra:cipue indigenis,vero faccharo, acmelli,

quibus abundant , prasferri foleat . Galida humidaq. conftat temperie , gu-

ftuiq. gratum eft , diu incorruptum permanet . mollit pe&us , grauedini con-

^ Coziua vC fert , ventnculum cerebrumq. roborat, coctionemq. iuuat . Nuxvero binis

-friiv, plLcd- tegitur conicibus,nempe externo,qui villofa conftat natura,ac veluti cannabi-

lubt$M AL~~riis , ftupeisq. HJaTnentis intexta in dulci harum Palmarum genere , circa ini-

/yjvteafflft tia eduli,& Cinar^ fpiniferos refipiente acanthos,fed dulciori,& minus adftrin-

CtnduutVt gente^ apj^nioq._c^hil^ndjsdjarrheis , fatietati curanda; , & ventriculo in-

■ftnst Vw0' ftaurando . Ex hoc eodem cortice parantur peropportuna lychnia inflam-

mandobellicoruminftrumentorumpulueri,nauium funes, & rudentesfir-

miflimi, &falfi humoris iniurijs quamminime obnoxij . materiesq ftupea_»

prarftatur tabularum compagibus infarciendis , & quae madens intumefcat >

ar&iusq. obftruat rimas,impetumq. maris commodius arceat . Interno alte-

ro cortice prredicta operitur nux, nitido,pra?duro, & nigri coloris. parantur ex

eo vafa pulcherrima , auroq. & argento exornantur , vtq. fama fit , faluberri-

mum reddere potum , acparalyfi, neruisq. corroborandis , ( vtcumque fe res

habeat ) valde conferre . Subeft callus , nucleusq. candidifsimus, edulis, ac fa-

pore referens amygdala dulcia . ex quo contufo atque expreflo , Jac extorquc-

tur citra ignis operam , vtilifsimum necandis vermibus , ac lumbricis , fi o£fco

vnciarum pondere , ( addito fale ) matutino affumatur , & praxipue a pueris , ,

alijsq. natu minoribus . Mifcetur quibufdam cibarijs parandis, veluti Orizx,

candidovocatoferculo, &fimilibus. verum crafTum veluti & ipfa mcdulla-.

prucbet

L I B E R T E R T I V S. 7i

prxbet alimencum, 5cconco&udifficiIe, picuicamq. multiplicat hominibus
in quibusabundac,necrancilJum delacanoxia;cum camearobuftis, atque_>
illius alimonia; aiTuetis nihil infcrat mali , veluti experimento ccmpcrcum eft
• in his qui Latronum infulas colunt , quibus eft prarcipuum nutrimencum . &
venerem lmpense excitat . Idem nucieus folet dehbrari , iccariq. in frufta_> ,
atque ita in Joca apud qua? non prouenit, vendendus deferri . loco enim Ca-
ftanearum rn vfus recondicarum edicur. quin ex ramcntis nuclei ( addica aqua;
opporcuna menfura ) feruefachs, ac multum agicacis , oleum fupereminere io- oienm_»
let, parandis tercuhs, dum recens eft, non inutile , Medicinar vero vfibus aptif- vires .
flmum . duJce eft, liquidum, fplendidum, & oleo amygdalarum dulcium non
difsimile guftu . calida , humidaq. tempene conftat , & iex , ocloue vnciarum
menfuraeporacum, addira incerdum aqua vbi Thamanndi aliquamdiu ma-
ducrinc, vencriculum , inccftinaq. lenicer purgac . &: humores, praxipue me-
lanchoJicos, acrabiliofofque , &z picuicofos vacuare ioiecicumcamennucleus
ahium dicatur coercere . verum recens exrraCtum oporcec aifumi . Dolorem
fedac , & prxcipue orcum a frigida caufa , Sc vulneribus mire opitulacur . nam
& fanguinem flftic, faniem excergic, coercecq. dolorem, &candem cicacri-
cem inducit. oleo vocato Aparitij eft efficacius . quinpecluslenitillicum-. ,
purgacjintufum , &^ilia huiuimodi innumera prasftac auxilia , qua; diffi-
cile poffent fingulatim recenferi . kd ex fruftulis , quorum fuperius me- \c££t
minimus , extrahitur oleum vtile lucernis , Onzx paranda; , neruis contraccis
laxandis , jirciculorum doloribus antiquis lenieiidis, & necandis iumbricis vti-
lifllmum . Nec prardictos iblum haxarborpra?ftacvfus,nam vnaqua?quenux Liquorj»
concinetintra fe liquoris candidi, fero lactiue iimilis;trium fere librarum men- eiusS vi.
iiiram. fici , febrihusq. exringuendis , caloriq. concemperando idonei , meden- res-
difque, & extergendis ocuiis, carni corum abkimenda?, & emundandar mulie-
rum cuci . eadem aqua rngetacit , & humectac . emundac fanguinem , vencri-
culum , & vias vrinse purgac , fedac dolorem inflammacis oculis , medecur pe-
c~cori, acpergraco conftat guftu. maxime sftuantibus,ac ficim fentientibus ccfi
ftidorc perrundantur , & quantamiibet aifumant copiam , eciam macucino , Qc
vencnculo adhuc vacuo, minime videcur officere . plurimum pra;bec alimen-
tum , & aduerfus biiiofis febres eft pocio mirabiiis . Quin eciam qua die Phar-
macum bibitur aifumi poteft, ecfi flatum generec, ficq. vcncriculi laxiraterh».
patiencibus , aut diarrrms merico vitanda . Eduntur germina , capicaue ha-
rum Palmarum , qua: fuauiifima funt , fed cum ccrta arbcris iactura . iuxtaq.
fubonencia roiia ncn omnino func iuperuacanea . cis enim vinum Palmarum
percoiatur , vicem prarbencibus coli,accaiceamentorum incerdum parancur
fblear . De Cocco aucem , quem de Maldiua appellanc , ica fenciunc . Maldi- Joccu'
uaslnfulas aliquando continentem ruiile , inundatione candem fubmeriarn, dim.
has refticiffe infulas,in quibus Palmx fuerinc obrucar,quar hos pcocaiilTenc
Coccos , qui cerra induraci confpiciuncur . An vero plancae differa:.,. a noilns ,
cum nemo cruncum aut folia infpexeric , certo quis aflerere nequic . foli nam-
que Cocci , nunc finguli, nunc bini coniuncti in liccus eijciuncur , quos neniini
colligere Iicec , nifi.cum capitis periculo , eo quia ad Regem pertincc quicouid

G e man

74 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

e mari in ' lictus eijcitur . Inueniuntur autem ipfl Cocci interdum exigui,figura
ouali , magna ex parte nigro , ac nitido cortice contedi . medulla , feu pulpa.,
interior , aux ficcata dura eft admodum, & candida, ad pallorem tamen lnch-
nans, in fuperficie rimofa eft, nimisq. porofa , nullumq. faporem habens .
Magm eft huius Cocci vfus , prasfertim pulp.T ipfius, apud earum lntularurru
indigenas aduerfus venena. aiuntq. aquam m vafis ex hifce nucibus paratis
ahquamdiu contentam , ac conferuatam , adiefto medulk momento , ad coli
dolores , pulfa caufa per vomitum , affamptam , efle vtilem , nec non ad para-
lyfim, Epilepfiam, aliofue neruorum affeftus. Vhffipone hax medulla fic-
cata reperitur venalis , magno tamen pretio , ibique magni aettimatur , om-
nibusq. alijs Alexipharmacis praefertur . Huius medulk ad decem granorum
pondus , cum vino , aut aqua , pro morbi natura exhiberi fblet . etfi eius vfum
nullius efle momenti, aut parum conferre quotidie experiamur .

Quamuis author fufus fit admodumin hac arbore,eiusfvftbus defcrihendisynon ta-
men erit ahs refi leBor confulat Garctam de Nuce indtcaffi Clusij tn eundem notas.

T>e AC H 10T Ly feu Medicina tingendo apta . Cap. X LI.

AR B O R Achiotl vocata, ab alijs Cha**
amguarica , atf alijs Pumaqua , ma-
gnitudine eft , ftipite , acque omni prorfus
fbrma Mali Medic$,folijs vlmeis figura,afpe
ritate, & virore fimihbus. colore extrinfeco
corticis, trunci, & ramorum,fuluo ; intrin-
feco in viridem magis inclinante , & ligno
ipfo aculeato, &candenti. floribus magnis,
ftellatis , quinum fohorum , ex albo rube-
fcentibus, & fru&u erinaceis fimili, amyg-
dalarum viridium , paruarumq. forma &
magnitudine,quatuor modicis diftincco an-
gulis , qui fecundum longitudinem difcur-
runt . Hi cum maturifunt,dehifcunt,often-
duntq. intracauitatem grana quaedam aci-
nis vuarum forma fimilia,admodum rube-
fcentia . Prouenit ealidis regionibus qualis
eft Huitxocenfis, locis potius ficcis quam hu-
midis . Frigida eft ordine tertio, & nonnul-
lam ficcitatem adftri&ionemque partici-
pat.Indi maximi seftimant hanc arborem , atq; ideo eam iuxta domicilia ferere
confueuerunt.folia fert toto anno,ac fru&um vere edit,quo etiam tempore col.
ligi folet . Materies vtilis eft igni veluti e filice excitando , fi lignum ligno
fricetur; cortex vero funibus texendis,qui funt cannabinis firmiores . acfe-
men pi&oribus coccineo colori exprimendo ; innatans liqtiori aeque frigido
non minus vtile medicis . excinguit enim epotum aut admotum , febrientium
incendia, opitulatur dyiTenterijs,repellitq. tumores praner naturam i quo fit, vt

Epi-

LIBER TERTIVS. 7S

Epithemacis frigonficis potionibus , vocacis Iulapijs , & quibufuis infrigidanti-
bus cibariis , & medicamencis mifceri perquam commode poflic . addicur fe-
men Caca$ati refrigerij gratia, commendandiq. faporis atcjue coloris. dentium
dolores a caufa calida ortos lenit, corroborat, euocac vrinam, ficim excin^uic,
acCroci apud aliquas gentesgerit vicem . Excipiuntparando pigmento grana
iam matura , ac in calentem aquam proijciunt , agitantq. continenter eodem
modo femper, donec totuspene color aqua; hzreat. permittunt demum fubfi-
dere, & in placentulaseflormanteodempenemodo, quodiximus Aml, (eu
CMohuttit parari,& Xtuaniliti, vt cum opus ficin vfus euocentur . Eft vero adeo
tenax hoc pigmenti genus, vt femel illitum, vix etfl vehementer extergas, pof.
fit deleri,vrina? aucem permixtum fic indelebile . Adftringic nonnihil. ldeoque
cum refina permixcum medetur fcabiei , atque vlceribus , ventnculum corro-
borat, fluxum alui cobibec, lac augec permixtum cruftis Cacaatl, quem reddic
innoxium quacunque menfura bibatur , ^eius fiquidem gratia , facile , ac ci-
tra faciecacis incommodum folec concoqui .

FruBum huim arboris exhibuit (iufius exoticorum Ub. 3 . cap.iy.ffl arbor m re-
£tc conijcit efSe "Bixam Ouiedt, a coiore (juo Indi fe twgunt, ita diBam ab Ouiedo. ea~
dem arbor etiam d /ulio Swligero defcrtpta fuit , folie Pruni,fruBu (fualis Cafane*>
cum erinaceo tn auo coccus ruber. ffl auia nomen ignorabat, arborem finium reonn-
dorum appeliauit , quod eo colorc Mexicam fines prtdiorum m tabellis deptvgtrent .

Alodum excitandi ignem mutua iignorum attrtttone defcrtbtt Outedus Itb 6. c.6.
hiflori<t naturalis , fpectem autem li^m non nominat .

Qu* vero ligna apudnos attritu tgnem concipiant,doEiifs. y.r ffl in natur* arcanis
perquiredisfolcrtifs. Io.Bapt.Porta Lyncms.iib. I i.funt nat.Magix c. 1 .abu-jie docet.

<B.

DePa/maBahei COTOLLI dicla.
Cap. XLll.

COYOLLI arbor eft ftipicem
fundens tenuiorem , breuioremq.
Indica Nuce, & columnjj fbrma, fru-
<5cumq. ance foliorum diuifionem cubici
vnius inceruallo e viridifuiuefcencem ,
qua pingicur forma , magnitudineq. Py-
riparua;,corcice obdudrum craflb,cal-
lum denfum,durum,candidis punctis in-
terftinctum, & c rubeo colorein nigru m
incJinancem , incra fe continentem . oui
adftringentis eft guftus , roboransq. Ge-
ftanc quincam partem illius glandisorc
indigena? , & quocunque fe conferunt
circumferunt, admixcam folio diniidio
volubilis Buyo vocati, & calce confper-
fam. ventriculum enim ita roborat, cere-
G z brumq.

76 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

brumque , conco&ioni auxiliatur, dentes firmat,vomitiones a frigore excitatas
fedat, rubrificat labra, nutrit, & oris arcet fcetorem . Nafcitur in locis humidis
Philippicarum infularum, etin mul-us A^vic^lo^s .

De TC §OTL, feu Palma Montana . Cap. X LI II.

YC § O T L , feu Palma Montana, ab alijs Jjhiauhtepopopatlk, feu monta-
nx fcopas medicata; didta , arbor eft fruticans , duos trefiie ab radice fti-
pites edens , folia longa , angufta, craffa , Iridis fere fimilia , fed longe maiora_#
aceruatim ab extremis ftipitibus orientia - flores albos , odoros , racematim de-
pendentes , ac fex conftantes foliolis , ex quibus generantur fructus ftrobolis
fimiles. Nafcitur in locis montanis cuiusq, temperiei. frigida arbos hxc,& glu-
tinofa natura conftat . quofit,vtgerminatofta, &in lasuoremreda&:a,epo-
taq- e liquore quopiam adftringente cum Chia , aut Boloarmeno , dyfenterijs
mire opitulentur, ac detineant abortum . Ius deco£H foliorum, & radicis, me-
detur fyncopi, epotum eo tempore quo prasfentitur inuafio . Sunt qui dicanc
fatietati quoque mederi contradbeab xgritudine aliqua, quod qui fiat, nifi ro-
borato ventriculo , diuinare non pofTum . Non vide^ir filendum , e folijs hu-
ius arboris filaparari , linteis , ftorisq. intexendis perquam accommoda , poli-
,-^Ji # tiora , firmioraq. eis qua; ex Metl paflim fieri confueuere , madentibus in pri-

mis aqua,mox protritis, ac lotis, iterumq. & lterum maceratis, & infolatis,do-
nec apta reddantur, vt neri poffint,& in vfus accommodari. materies eft leuis,
ac lenta_, .

j>Ta cdtli. 1)e NOCTLIy ftu Tunarum genere . Cap. XLIV.

[o\ Xila.i/1*. XvS°-y^« "^ T S I planta illa , quam Haitini Tunam , Mexicani NoSili , & antiquio-

j res ( vt quidam decepti putant ) Opuntiam , feu Pallam,arborem, aut Fi-
** cum lndicam vocant , noltro Orbi non paucis ab hinc annis mnotuent , cajpe-

ritque effe frequens in maximam admirationem , qua: fui , ob monftrificani-.
formam , & crafforum , fpinisq. horrentium foliorum portentofum nexum
fpeclatores rraxerit \ tamen quoniam nullibi , prasterquam apud Indos fru£his
perficiat,atque maturet,concoquatque, nec poflit de ea alibi certius fieri
iudicium quam vbi completpoma, & frequentiflime in menfastumargro-
tantium , tum bene valendum hominum venit , libuit omiffa forma , toto pe-
ne iam orbi notiflima , varias eius differentias numerare,facultates percenfere ,
palamq. facere quxamet loca ,qua cceli regione gaudeat, quo tempore feren-
da (it, & quo fru&um maturet , proferatq. flores . SumunturergoTunarum
differentia: interdum a fionbus , qui iam crocei, albiq. per extrema reperiun-
tlitoe. tur, extra lutei , intra vero ipfius pomi colore , veluti in Tlatocnoclli eft videre •,
iam, extra lutei, intra vero ex albo in Coccineum vcrgentes . & nonnunquam
quoque lutei . fumuntur item a foliorum, arborisq. magnitudine , & forma_» .
CajuLvufcftU, omnes enim in fruticis magnitudinem tantum attolluntur, fiexcipias Caca-

cCtli ■ noclhli , & Xonochth , qua? mterdum quoque arbores funt . Item a folijs , alia

fiqui-

LIBER TERTIVS. 77

fiquidem craffa funt , alia tenuia ; hjec fpinis ftipata, illa raris, breuibusq. hor-
rentia ; qua?dam rotunda , alia oblonga ; & cum nonnulla maxima fint , aiia_»
admodum parua reperiuntur . fed potiilimum ex fru&u , vnde & nomina-. >
Jhix latius profequemur . Sunt ergo Tunarum fpecies quo adhuc nouerim ,
cju«einMexicanaprouinciareperiuntur, prima Tzjac nochtli vocata, quodal- JJ^yup0*1^-
bus fructus eius fit , folia fert rotunda , parua , Ieuia , rarjsq. horrentia aculeis ,
florem luteum,fru6r.um fpiniferum , & candentem, & m fruticis attollitur
magnitudinem. Secunda qua? Coz. nochtli dicitur,quod pallcntem proferat fru- como-
<ftum , folijs conftat amplis , orbicularibus , multilque & prolificis, horrentibus i>hh *
aculeis , flore Coccineo per extrema pallefcenti , & pomo luteo, ac raro . AtU- Atiatoe.
tocnochtii 3 ieu Tuna ex albo in rufum colorem inclinans, folia fert anguf ta, ob- nofthlt •
longa , impense aculeata , & nonnihil purpurefcentia , quod eft huic tantum
generi peculiare , cum ca^teris omnibus viridia fint ; fru£tum item valde fpino-
iiim,florem extra luteum,intra vero ipfius Tuna? colore.Quartum genus Tla- Tlapal-
palnochtli , ideft Coccineum, fblia fert tenuia, angufta , & oblonga, fed breuio-
ra prarcedentibus , ac minus fpinofa , florem ex albo rubefcentem, & paruum,
pomum item non adeo fpinofum, fed Coccineo,flammatoq, colore prasdi-
tum . Quintum Tzjtpo nochtli ob fimilitudinem quam habet cum fru&ua Tzipo.
.Mexicanis vocato Tzafitl , foliafertiqualientia, ouifigura , quibufdamhor a°ahh-
rentia fpinis , & flores in his luteos, ex albo in Coccineum colorem vergentes- •
(^aga nochtli , feu herbacea iilueftnsq. Tuna in arboris magnitudinem attolli- £"iB0*:fcfv'
tur, multis alis concaua eft, folijsq. conftans rotundis,paruis, & fpinofis, filue-
ftri frudhi vixiuglandem nucem magnitudinefuperante, fed fpinishorridio-
re , & pallidis floribus . Eft & Xocokenochtli fimilis forma Cdpe nochtli , fed tam xocono-
folijs quam frucr.u acida , vnde nomen . Frigidas funt omnes o.rdine fecundo , flkli*
humentesq. { fi excipias grana, qua? ficca , tk adftringentia funt ) natura . funt
criam fngida & humida folia , ialiuofaque . quo fit , vt foliorum pomorUmq.
fuccus expreiTus,ardentes febres maxime extinguat,fitim expleat,& arentia vi-
fcera humefaciat . Poma cum granulis loco cibi fiimpta, aluum dicuntur fifte-
re , prscipue fi calor fluxus caufa fit . gratum prarbet alimentum , refrigeranf-
que , etfi flatuofum , veluti & cceteri horarij frudtus , obnoxium corruptioni ,
atque a:ftuantibus iucundifsimum. quamobrem a?itatis tempore commodius ,
auidiusq. manditur , praxipue ab his inquibus bilis,autcalidadiftemperies
redundat . Gummi fert renum & vrinae calorem temperans . fuccus, aut aqua
ftillatitia mirabilis eft aduerfus biliofas , & peftilentes febres , prascipue fi cum
fucco PitahaysL fruct,us mifceatur . Honorem dedit huic pomo praxellens vir
Martinus Henricus huius noux Hifpania: Prorex praxlarifsimus, qui eius vfu
frequenti a multis morbis ad bilem caloremq. attinentibus,quibus vexari fole-
bat,eft pene liberatus . Auxiliantur radices eius cum Hieranei quadarn fpecie
Enterocoelis . Erifipelatis medentur, ortum a febre calorem,aut alia quauis ex
caufa extinguunt , & iecinori vehementer concaleicenti remedio fuut . Folia
eadem pra^itant . & decodta , parataq. cum Chilii in frigidorum efculentorum
veniunt vfum . Vngunt Mexicenfes Carpentorum rotas nimio motu arftuan-
res foliorum fucco , atque ita peruri inflammarique prohibent . Radicemj

G 3 etiam

^ttt^lf^^AU

yCc C h t tr we i^M l

R

78 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

etiam eius , axix nonnihil amara eft , aiunt mire vlceribus fubuenire . Monta-
nis, calidiscj. magna ex parte locis prouemunt . & cjuamcjuam in frigidis cjuo-
cjue nafcantur, in calidis tamen, aut temperatis faltem maturant tructum. flo-
rent primo vere, & fructum arftate cum ckteris arboribusprofcrrefoieni.
Quouis anni tempore, fed veremaxime, defoifis vtcumoue iolijs, aut pedibus
conculcatis,proueniunt, nullacj. adhibita cura agunt radices,in mttamcj. attol-
Tetzim. luntur magmtudinem . AdTunarumipecies pertinere videtur Tetzjuacllts ,
qux cum natura tum etiam forma fimilis effet , nifi brachia, caulescj. teretem
formam & ftriatam (brtirentur, & alispermulta^dequibusfortafTediitin-
cliionis gratia proprijs tractabitur locis .

De NOCHEZNOPALLI , feu N OPALNOC H EZT Ll , ideil
£occo Indico in Tunis qmbufdam nafcente . Cap. A? LV*

EPERIVNTVR apudMexica-

nos in Tunarum cjuodam genere-»

6Nochez,nopalIi , feu ^Nopalnocheztlt vocato

hac folarationea pecorum armencorumcj.

iniurijs , quibufdam in locis natura munitis

afferto vindicatocj.*,ermiculi rotundi,extra

candidi , intra vero coccinei coloris , inter-

dum fponte ipfius naturs,interdum ho-

minum induftria atcjue diligentia , femina

fuperioris anni itatotempore Tunis admo-

uentium, cjuslndi NochtzjU, noitri vero

Cochinilla, fbrtafsis a Cocco, feu Grano cu-

ius fpecies funt , appellare folent . Sunt qui

diuerfam rem , hos effe vermiculos arbi-

trentur. Verum etfi nonmelateat, Coc-

cum noitri orbisnon Tuns, qua? nulla? fere

ibi reperiuntur , fed Uicis cuiuidam , cjuam

Cufculium recentiores vocant , effe excre-

mentum , folijsq. adhirere, nec frudrum effe , neque femen., ideocjue fa-

cultate pollere minime adftrictoria , eiuscj. mterna , prarftantiie & honons

gratia vocari Chermes , exteriora vero , cjua? magis funt vulgaria , adhuc

Grascam nuncupationem mordicus tenuifle ; cjuare allucinantur qui Cher-

mes ab infe£tono Cocco difterre arbitrantur . Tamen cum vermiculi ex

hoc excremento gignantur , cjuibus vt in his cjui in Tunar genere hoc ,

feu ex eius femine gignuntur , sequa tingendi lanas coccineo colore natura fic

acque conditio, & promifcue fiint huiufmodi vermes pictoribus tinctoribusq.

vti esjfirmum habeo ad coccineum genus,vnde(veluti diximus)fortafsis Hifpa-

nienfe nomen emanauit, non minus ac eos cjuos vocata? Pampinular, Teuerijcj.

radicibus apud Peruinos innafci fama eft,effe referendos. Ergo ex ^Nochczjit pur

pureus interdum,interdum vero coccineus,pro varia parandi forma,conflatur

color. fitcj. exquifitifsimus fiteratur ex acjua decodti arboris 7 f /c»^// , addito

Alu-

A

LIBERTERTIVS. 79

Alumine,atque fubfedimencoefformatoinplacentulas. Adftringit exaceco

tncus,admocusq. in forma emplaftri vulneribusopiculacur. cor,capur,acq;ven-

tricuium roborac, ac dentes egregie extergit. Purpurarum fanguine vfa eft

ai.%iqu:tasquibufdam in venisgutcurisearumconcenco,dum lanascingendas

curabat,& Tyrio honore decorabat veftes; verum iamdiu eo medicamento vti

defijt Orbis , eadem repetiturus cumlibebitpigmenta,nequevnquam nouis

inuencis faciandus , auc pedem aliquo in tempore fixurus .

Excrementa plurihus adnajcumur plantis , qu<e deinde wvarias infeclorum Jpe-

ties tranfmutantur . fc non tanturn Coccus m Ilice nafcitur , fed etiam quxms

Galla in gfoercubtts intra fe Mufcam gigmt . idem obferuare licet in veftculis Vlmi,

Terebinthi alijsq. plantis compluribus .

J>
De CACAVA gVAHVITU feu arbore C AC ATJ Cacauifera. Cap.XLVL

1)
T mCacaua Quahuitl, magna de-

teguntur humanas fortis volumi-

na. in veteri fiquidem Orbe, perq. prifca

illa tempora,qua? s'\zx hominumeranc

neceflaria, atque adeo apud alios cuitl.

deeffent quserenda , non rependebantur

xrc . nondum aureus argenteufue num-

mus circumferebatur, aut pecudum,Re-

gumue , aut Principum nmulacra me-

tallis cernebantur infculpta. rerum viue-

batur permutatione , vt olim facStum ce-

cinit Homerus,&fru£tuum quosrecon-

debanc fa£ta alijs copia , mutuum fere-

batur auxilium . tandem a?ra perculTa_.

atquc fignata funt, & mille rerum effi-

gies numifmatis impreffa; confpicieban-

tur . at in nouum hunc mundum nun-

quam auariri.-e fignapenetrauerant,auc

caput erexerat ambitio, donecnoftri, ve-

lis ventoue deue6ti,impetum fecere . non

vfque adeo fplendebant illis argentum

atquc aurum quibus prrecipue abundabant ; auium pulcherrimarum plumar,

lintea quaxlam goffippina, & gemma:,qu£ eafert afTatim fua fponte tel-

lus , crat diuitiarum , & copiarum fumma . nondum Armilla; , torques , auc

brachialia , nifi fbrtaflis concinnata e floribus , plebi innotuerant , aut Mar-

garit.t erant illis in pretio . nudi pene incedebant , vitam degebant hilarem.. .

neque vaftos congerendi thefauros , aut rei familiaris augenda?, veluti de futu-

ro parum fbllicitos,cura euigilabat.in diem viuebatur,indulgebatur genio,hu-

mili forte , fed tranquilla & felici, & potifsimis naturx bonis magna cum iu-

cunditate potiebantur.Semen Cacauatl erat illis pro nummo,& eo pracipua vi-

tx priemio, cum opus erat, comparabantur. duratq. in hodiemum vfquc diem

non

^/

8o RERVM MEDICARVM NO. HISP.

non paucis in locis hic mos . Qmd ni ? Quando quibuidam orienralium gen-
rium Cochlea: Veneria?, & alijs fbliaquarumdam arborum , & alijs alia pecu-
nia; gerunt vices . quin & ex eodemfemine, cjuo commerciainibantur , rerue-
bant emporia,&: in varios dominos lllius ope mercimonia transferebantur.ct n-
cinnabantq. potum,nondum vini conficiendi ratione reperta.cum tamen non-
nulla Vitium iylueftrium, ac generalabrufcarum apudillos iuapte naturain

< fyluis pafsim prouenirent, arborefque, «5: frutices,quibus aduoluebantur, vuis,

acinisq. variorum colorum , & pampinis condecorarent , atquegrauitate fua_»
incuruarent . De hoc celeberrimo iemine , & quod in noftram vfque tempe-r
ftatem,& nummi & vini apud illos fubeat vicem, agendum eft, ab lpiaarborc
iumpto initio . Eft ergo Cacaua j^<*iW// arbor,amplitudine, & folijs mali Me-
dica;, longe tamen maioribus,atque amplioribus. frudhi oblongo, Peponi ma-
gno fimile, fed ftriato, & rufb, CacauaccntU nuncupato : femine Cacahuatl ple-
no, quod femen , vt diximus, Mexicanis pro nummo eft , materiemq. potionis
eidem genti gratifsime prasbet . Subftantia idem conftat pulpa in difpares di-
uifa particulas,fed probe compofltasinter fe,tenera,multi nutrimenti,fubama-
ra , fubdulcique & temperata natura , aut paululum frigida , atque humenti .
Sunt ergo quas adhuc compererim, quatuor huius arboris differenti.-e . Prima

l^^^aX-vtl . ^*"^" Quaubcacauatl dicitMy omnium maxima,&ampliord?£i ferens frudhim • altera

vec^ca^uA,^ua.- Mecaca- Mecacacauatl} cjux mediocnconi\at m:\pm\ic\ine, folia ac fruCtum ferens, ma-
: &■**;• cauad ' gnitudine a prxdido fecundum . tertia X ochicacauatl vocata,minor eft,ac mi-

J^rT '*^*' ca^ait?" norem profert fru£tum, femenq. extra rubefcens , intra vero casterorum colo-

QV AVHPATLATHLI1 re . quarta omnium minima , & ldeo voca-

ta7 ialcacabuatl , feu humilis , pomum ferc

tXoXc^c^C^v^- Tlalcaca-

Cacauifera.V.

i ■ac

icX*^*cU-*tIt#. Quanh-

* padathu.

minimum , haud alterius quam ca:tera ge-
neracoloris. Qua? dirferentia? omnes eadem
pollent facultate , atque eofdem viiis prx-
ftant , licet poftrema potionibus magis in-
feruiat,ceterae verb nummis aptiores.atque
commodiores fint . Poflet quoq; & Jduaub-
patlatbli ad earum arborum genus referri ,
fed amplioreft arbor, & ampliora folia,fru-
dufque , & femina, quas dulciora quoque_>
funtcsteris, & pro amygdalis poilimt, to-
fta , aut faccaro condita edi , & vfurpari.,
quamquam paranda? potioni fint incom-
modiora . Nafcitur in calidis, feruidisq. re-
gionibus,locis vliginofis, aquofis, &hume-
c-tantibus. Acuta igitur xgritudine labo-
rantibus , exhiberi folet ex eo femine pa-
rata potio , cui nihil prseterea commixtum
fit,contemperandoa?ftui,ac feruori placan-
do, & his quos calida intemperiesepatis,
alteriufue partis vexat . Si vero quatuor

granis

LIBER TERTIVS. 81

granis vnica vncia mifceatur gummi eius, quod vocant Olli , bibaturcj. dyfen-
tericus afTe&us mire coercetur . verum funt gummi ipfum , ipfaq. grana prius
rorrefacienda . grana fiquidem adeo pinguiafunt, vt exprimere, fi libeat , pof-
ds ab eis oleum . gummi vero tenaciflima , & vxalde glutinofa vi pradicum .
nimius autem huius pojionis_^(us_ vjlce^a_obftruit_, colorem inflcit, & ad
Cachexiam , & infanabiles alios morbos ducit . Sed quoniam , & compofita: ,
& fimplices parari exeo potiones folenc,acque ha^non vnica tantumratio-
ne,aut eifHem ex rebus,iamhis iam illis floribus , alijfue plantarum parti.
bus in farinam reda&is & adieclis , in eis enarrandis fuerit haud immerito ali-
quandiu commorandum. Primum ergo potionisgenus ex eo femine parari ^otion«
folicum-, Atatexlt feu madensdicicur. fichocfimplexexcencumplus minus nomm.
granis Cacauatl crudis , aut torrefaclis , fed probe contufis , & commix- Atatexii
tisei portioni frumentilndici, eo quo diximus modo redditi mollioris , qux impex-
vtrifque manibus apertis, coniunctifque , & in capacem figuram efformatis ,
ooflit commode comprehendi . fi vero libet parare compofltum , addes Ma~ c°mP°-

i ,r i. ,. / i i ■ i r • t r } "cuin *

caxochitl vocata? planta; X ochtnacazjlt , & Thlxochitl , qux fuis deicnbuntur
locis , frudtus contufbs, &commixcos reliquis, moxvero quancum facis fic
agitatis . transferenda avitem ex celfion loco rn aliud atque aliud vas,ha?c potio
eft , donec fpuma demum excitata , partibusq. pinguioribus , & ad olei natu-
ram prope accedentibus , ad fuperiora eleuatis forbeantur , tantumq. leuiora_»
funt, & guftui gratiora, vt feorfim maiori iucunditate deguftencur . Vis
compofita; eft Venerem excitare , fimplex enim refrigerat, atque impense nu-
trit. Aliud genus fit exquinque & viginti granis Cacauapatlatciii , toddem^ Aliud-
Cacauatl, frumenti vero Indici pugillovno. huic nihil addi folet ex prcedi-
6tis,illa fiquidem calida fanc . ex hac aucem pocione fola infrigidacio, & nucri-
tio quxritur • Tercium vero Chocolatl vocatum, paracur ex granis Pocholt , & choco.
Cacauatl axjua menfura , quod magnopere traditur corpora impinguare, fl
frequentius ea vti contingat . Ergo contrita omnia in fictili funduntur , agi-
tanturq. ligneo piftillo , donec portio pinguior magisq. fpeclans ad aeream
naturam innatet . quam feponunt , ac feorfim collocant , refiduoq. immifcent
frumenti pra?di6ti emolliti pugillum vnum . Poftquam vero in liquorem fbr-
bitioni ldoneum omniafuntredadta , id pinguedinis quod feparauerant , rur-
fus commifcent , atque ita demum tepidum potant , aut alijs forbendum pro-
pinant » Hectica febre confumptis , tabidis, atque extenuatis mire vcile . Aliud
genus Tz$ne dictum,paratur ex frumenci lndici, &: Cacauatl a^quis porcionibus Tzene.
torrefactis , & modica quadam eiufclem frumenci emollici parce decodtis , do-
nec forberi pofsint. quas demum refrigefcentia, nutnmenti, non medicamenti
vices gerunt . Seritur iuxta. ^uahucacauati vmbix snratia arbos Atlinam vocata , Atimam

... & , ^-. r ° arbor.

nullius prarterea , quod nouenm , vius .

De AM ACOZTIC , feu Papyrolutea, feu TEPEAMATL
Sycomoro Saxatili Mexicana. fip. XLVll.

A

MACOZTIC, quam alij Texcalamatl, feu fixorum Papyru m, alij
Tepeamatl vocant,arbor eft, cuius dua? vifuntur fpecies , Prima eft arbor

mao-na

8x RERVM MEDICARVM NO. HISP.

/magna,fblia amplaferens Hederg,obrotun-
da, pinguia , purpurafcentia , ac cordis fere
^ ' figura , corticem altera parte pallefcenten}

ex viridi ; altera vero fuluum . in ipfis vero
ftipitibus , cjui ficulnei funt , & lenes in mo-
dum Sycomori , fru<5tum ficubus paruisfi-
milem,purpurafcentem,femine minuto, ac
fuluo refertum . adhjeret faxis , non medio-
criter fpeclando miraculo . Folia fum /apo-
ris & odoris infignis expertia , frigetacien-
tisnatura?, atquehumedtantis. Iusdecocti
radicum linguam febrientium humectat^
pe£toris doloribus confert , purgatq. nonu
dum excuffo lacte pituitam , ac bilem per'
fuperna atcjue inferna , fi vncia? tres, toti-
dem aquse libris ad vfque raedietatis con-
fumptionem incoquantur.Lac eius medetur
vlceribus labiorunv csterisq. inueteraris .

ivcomor. wflp f I Jg% // _,-, , r W r ■ i i

Saxatiiis flflJ"/ ^w I tit & aitera iecundae ipeciei arbos eoderrL»

M-x ii ^Jy } \/ \ll r ,.

nomine actemperamentopr^cuca, quam_»

virgarum re&arum , leuiumq. vfum aiunc

tancum prsftare . Proueniunc £btetU mon-

tofls afperisq. locis , cautes , vc diximus indicare nomen , amplexa .

7)e COPALXOCKOTL, feuar-
bore Gummofa prunifirmi .

OPALXOCBOTL, qus a

Michuacanenfibus Pompoqua voca-
cur, arbor eft, folijs obrotundis, Prunis Hi-
fpanicis formafimi]is,fed fru<5hi JMeciicis
malis.qui predulcis eft,valde adftringens, &c
(aliuam ftillans impense glutinofam . Pro-
uenit regionibus calidis , & praecipueMi-
chuacancnfiibus.ftillans faliua illita febres
curat,medeturq, dyfenterijs, ac diarrhceis .
Materies eft operibusinteftinisaptifsima,
ac ad fimulacra efformanda ceteris pra?-
ftantior. nam pr^terquam quod fe faci-
lem artificibus prgbet, necfindi,.neque pu-
crefcere , aut corrumpi eft prompta . refl-
pit gummi Copa/quahuilt vnde nomen .

FruBus ex yirtdi efl Luteusyami Vero funt
coloris Caslanei ,

T>c

c

LIBER TERTIVS;

8j

De [OPALXOCMOTL altera Pruniformi Gummofa II. Cap. XLIX.

E»ST alia eodcm nominearbos,fedfolijsmaioribus,quanquamfimiIi«
cer obrotundis,& in paruam cufpidcm definentibus , frucluq. prunis,
auc nucibus mglandibus forma,& magnitudinc fimili . Nafcicur Tlaquitenanct .
Fru&us impense adftringic , conglutinatquc . & cft , fi dccoquatur , dulcis , ac
faporis grati praxedenti par , viribus & forma congener . Ofsis nuclcus guftu
fiiauis eft , & lepr«e curanda? , fi eo corpus illiniatur , perquam accommodus .

De THAMAKINDO. Cap.L.

CONSVEVERE Indi Orientales , & Occidentales , necnon aliae
cjuamplures nationes , contra Grarcorum, & Latinorum confiietudincm
plancas lplas relinquentes fine nominibus , fru&ibus tantum , & floribus
nomina imponere , quod in Thamarindorum arbore videmus euenirc . cui
cum nullum contigerit nomen peregrinum , auc fuerit a Mexicanis impofi-
tum ( nuper cnim eft ad eas oras tranflata ) fru&us tamen eius non vnicum ,
fcd plura fortiti finc . Ita fit,-|C Malauari, i°«//,Guzaraci, Ambili, & apud Arabes
Thamarindt , feu Indi dadtili nuncupentur . non quod ha?c arbos e Palmarum

fcneribus , auc Palmis fimilis fit , feu frudhis eius analogiam cum dactrlis ha-
cat , fed vel quia ita appellari libuic , vel quod fru&us , digitorum quandam
rcpraefencenc fimilitudinem , etfi crafliorcs fint, & magna ex parte longiores *

Eft igitur arbor Nucis iuglandis magnitu-
dine , aut Fraxini amplitudine , ramis do-
drantalibus, foliolis refertis minutis, pluri-
bus ad vnum pediculum coharrentibus.Ru-
tar fimilibus , fed longioribus , auc his quar
fert ^/^/*/>/,vocata,Mexicanis Hoaxinue,
aut Quahtinachazjli, materie firma, filiquis wC
in digiti incurui, autarcus figuram erTor-
matis. quarum cortex initio virens, & poft
maturitatem eft cincrcus , & a quo facile
cxuacur frucl:us,nucleis fatiuo Lupino pau-
16 maioribus , intus contentis , leuibus , &
fului coloris , quibus abieciis callo vtuntur
medici. dulcis , acidiq. & iucundi faporis .
Ea eft harum filiquarum natura , vt noclu
folijs conuolut£,(efe a frigoris iniurijs mu-
niant, atque tueantur , interdiu ver6 (uapce
natura expliccntur, & e penctralibus foho-
rum crumpant , ac prodeant. folia lunt ia-
poris acidi, &fiiauis , atque ita vbi carumi
arborum fuppetit copia , infalfamccorunu

vfum

■Mi

«rvi . ■ • V -..,»». J '""'

84 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

vfum veniunt , citra aceti auxilium . Ex defcriptione crgo, quam exhibemus ,
& vera huius arboris imagine ad viuum exprefTa atque repreTentata,cun*£tis pa-
tere poteft, haberiq. indubiratum , Grarcorum Oxiphcenica haudelle cenicn-
dam arborem Thamarmdorum , cum dadlili non fint, kc\ filiqua? ( vt dixcnus )
digitis incuruis fimiles, quantumq. aberrent Arabes, & caligent recentiores ad
vnum omnes in eius defcnptione , paucis exceptis . ex qua mdicare eft prom-
ptum Thamarindorum arborem nunquam eos oculis perfpexiffe. Nafcitur
iam iuxta Acapulci portum, & apud Quauhnahxacenfes non longe ab vrbe Me-
xicana,vbi eiusimaginem expnmendamcurauimus. dedimusq. operam vt
pafsim fereretur iemen , deferreturq. *ad Hifpanias , fperantes quamcelerrime
vberem huius nobilis medicinae prouentum euenrurum . Frigida, & ficca con-
ftant temperie filiquae , foliaq. Siliqua? bilem concoquunt , piruitam incidunt ,
fedant calorem, & prardi&os humores, fed potiilimum bilem expurgant . Sunt
qui virentes filiquas corticibus dumtaxat fpohatas, & addito iaccharo argrotan-
tibus prarbeant deuorandas, tcliciori fucceffu quam fi acetato vteremur fyru-
• po humoribus , fed pra:dpue biliofis, concoquendis, & ad vacuationem paran-
d:s. alij aqua,aut ftillatitio hquore,in qua cum aliquandiu manferint,&expre£
fe fint , humorem biiiolum expurgant, tenuantq . crafliorem . Nec dcfunr,qui
Nucis Indica: vocato oleopermixtas epotent , atqu£ita leniter, .& tuto vacuen-
tur. aceti quoque vfum pra:bent,pra:cipue marurar, & earum folia tufa Erefipe-
latis vtilifsime imponuntur,qu£ in Hiipanias,cererasq Orbisregiones ab orien-
talibus deferuntur , fale fiint condita: . nec purx afportantur , ne vitiari , putre-
fcereue, maris, longiue itineris caufa, aut iniuria contingat . Fit ex eifdem re-
centibus adie&o faccharo, confe&io, qua egregie, & citra moleftiam vllam hu-
mores pratdicSti concoquuntur , & vacuantur .

In defcribenda hac arbore author non dijfentit d Garcia ab Horto quem njidt

CAp. 2,8.

zArboribus , qu£ fliqttas le^uminmn infiar habent accenferi debet Thamarin-
dus , quales ftnt Ceratonia ,Cajfia folutiua , quibus etiam in <~uiribus esl Jsmi/is .

X

De X ALXOCMOTL, ftu Pomo Arenofo . (faf. L L

1

ALXOCOTL arboreftmagna, Guayahussb Haitinisdicta,cuius

tria reperiuntur genera , vnoque omiflo de duobus tantum verba facie-

mus . primum ergo foliaferc mali Medica; , fed minora , ac multis diftincl^

interuenijs , flores candentes , frucium orbicularem , granulis refertum , fi-

cuum granis fere fimilibus , vndc nomen arenofi. Foliafuntacida, adftrin-

;M.wlt*v. trvtcve IW & gentia , & valde odora . fcabiem curant , &c lotiombus folent adhiberi . cortex

^ £.' ^"^ tu* ^r^S^us > & ficcus eft , acquc adftringens . Ius deco&i eius tumenubus cruri-

$*' ^JVrr* ' . . „", ' bus fert opem , & fiftulofis vlcenbus medetur . conferre quoque reterunt fur-

o?ax, <Wu/m*U ,lt«<Stx- dltatl » & dolores ventris tollere, partium quarumdam calidarum , quarum ex-

„v«- • Pers non e^> minifterio . Pomum calidum eft , ac ficcum , ac prarcipue extc-

rior illius , ac foJidior pars : nam interior , quac mollis eft , mitiorem videtur
<i£\u/.4uiJ£*»*£*2 , tfr pr*fefcrrc calorcm . Cimices quadantenus olet , & tamen non poftremum in

oCix ^^tv^l-jv^.w^vvvjcefcoxr.^rije. tjnn'e£*far* ; c^wvjlt £ofr«s ^c^. Lim/CttJUfSF* '

£evvT, cVw. £-*£> vgjej^tta-tm oteLJ+Ua. hu*utfc+ «.vW*> <£/v*vlA# o -U r « .' c u.-u- t\.*h*i. £+■£"■ cKf, e**<
net f»v»A £>Aoia , el-^4-n\».Y»v »L<U.»n . V^. U«wit'. iiK jtm».»t«.H»r.-

cr-rvn

XALXOCOTL

. Pomum Arenofum .

>AWt.

NARDI ANT. RECCHI LIB. III. ts

menfis , imo iucundum pcrmultis exhib~c

ahmentum , fcd non omnino inculpatum , To^vL. efl tyvcuij,*

etfi quidam contendunt co&ionem iuua- **** tl4f '

re , & calefaccre ventriculum ob fngus *•*"* c"h

imbecillum. Secundum genus fru&um tert Pomu^

lo:ige maiorcm , & horrido illo , grauiq f/ "Jgj""

ociore magna ex parte vacantem , & ob id

habitum in delicijs , folia ver6 virentia mali

Medica: fimilia . Nafcuntur in calidis locis

montofis , & campeftnbus , & prarcipue

Quauhnahuaci , vbi prardi&a gencra paffim

viiuntur.

Fufus cft quoque Ouiedus iib. 8. cap. 1 9. hi~

ilortx /ndicain dfriptione huius arboris . ad~

dit fuElum nimis maturum non ita bene fapi-

durn efic , fcd vermibus fcatcrc , ac fiimmatu-

rus dtcerpatur . Poma ctiam intus diuifa notat

in quatuor partes , intra quas femina duriffi-

rr.a . (ortex Pomi deiicatus ei7yO> fbtiiis s

fummo fruclui infidct ccrcna foliolorum uo-

rundam facile cadentium . Flosodorus eflGel-

fimmi inslar . Frutlus immaturus comeslus re-

flringit diarrhaas. Arbor ipfa fenium fentit intratres annos,pau/atim enim t$ fapo-

ris bonitate , eS** magnitudine Pomum decrefcit . eademfere habet Monardes cap. 64.

%/Lddn auicm ftuclum maturum aluutn foluere .

1)e Pixnta CACHOS vocata. Cap. LIL

OFFENDITVR in Peruanis flluis , quemadmodum a viris Ede di-
gnis acccpi , arbufcula Cachos ab indigenis vocata , orbicularibus
ornata fblijs,tcnuibus, ac viroretinc1isexaturato,frud:uver6 Malislnfanis
haud abflmili , cduliquc referto , exilifemine, fufco & comprcno , ncc in-
grati faporis.quod vrinam aiunt euocare, coactos in veiica lapillos comminuc-
re , ac propcllere quarcumque vrina: meatus occludunt. An vero harc fit aliqua
cx his quas apud nouam Hifpaniam deicripfimus , aut depingendas curaui-
mus , cum illam nunquam viderim , iudicarc nequeo . Id facienc Peruani , ad
quorum manus hi libri pcruenerinc .

Apud Monardem muita quoque habes cap. 30. de infignibus eius viribus in
eienda yrina , propellenda arena , (g^ calculo diffoiutndo . Pomum ait aitera par-
te fefftie » altera turbinatum , cinereiq. celoris, acrimonia txpers .

Semen tritum ex aquaaiiqua idoneay fiavi Uthonthnptica cakulum ferunt
in lutum diffolucrc.

. .

H

Dt

\

U RERVM MEDICARVM NO. HISP.

IV H91TZMAMAX ALLI ArboreComigera. [ap. L

111.

R B O R eft Hiitzjnamaxalli folia ferens Mizquitl , feu Thamarindi, flo-
res luceos , filicjuas edules , ac cornua taurinis valde fimilia , in arboris
ftipite , ac ramis prodeuntia . Folia , qua? nullum videntur faporem pra?feferre
guliata , venenis dicuntur aduerfari, venenatisq. ferpentium idibus tufa , &
vulacribus prius fcarificatis admota, aiunt, fex horarum , plus , minufue fpatio
venenum omnc inhibere, atque extrahere,& interim nigrum contrahero
colorem . Generantur prancrea intra corniculos Formicae qusdam tenues ,
fulu£que,& nigricantes,cjuarum morfus noxius eil , doioremq. integrurrL.
diem durantem excirans . harum oua vermiculorum referentia figuram , re-
dacta in puluerem , & auribus iniecta, inftillatufuefoliorum fuccus , dolorem
earum fedant. ac dentibus applicarus fuccus, eorum quoque placat dclorem.
Nafcitur in calidis Huaxtect, propinquiscj. mari feptentrionali locis,fiue^>
edita fint , flue campeftria .

Cornua i&a colore fire Caftanto funt depitla .
Arbor ipfi iegnmwofaeU , & AcAti^Jimilis .

.

D<

NARDI ANT\ RECCHI LIB. III. g7

JDtQVAVHATOHVATLl /. Auellanis Catharticis . Cap. UV.

QVA V H A Y O H VAT L I S ab alijs Quauhtlatzin , feu crcpicans di-
cta, arbor , cuius frudus a noftris Aucllana: purgaciua; nuncupantur ,
r abipfa faculrace nomineimpoflco, arrx>reftmagna,ftipicemfun-
dens magnum, fuluum , & concorcum , cx quo prodeunc vcrinque rami foliis.
Rhododendn anguftis, Sdongis,fru£cuobrotundo, Poncicis nuabus fimili.
Proucnit Pahuatlam , necnon Thualup* iuxcalirtoraOceani Auftralis. Huius
fruclus nuclei , quini, fepteniue, pituicam mire expurganc, dum camen paulu-
lum correfiant , ac concundancur , & in vino permitcancur aliquamdm made-
lcerc, ac mcmbrana quardam circumucftiens auferacur .

c£>
De §VA VHA TO H VATLl //.
feu Cafsia fislula .
Cap. L V.

QVAVHAYOHVATLIS, quam
jioftn Cafliam fiftularem , auc f?Ii—
quam vocant , arbor cft ma-
gna,ftipiccm cinereum fundens , lauri-
na pene folia, florcs luceos, ftelJatos, ac
racemacim depcndcntes , e quibus filiqua:
prodeunt notifTima:. quar dum tenera ,
ac recentesfiint, faccharo condiri folent,
atque ita rrium vnciarum pondere de-
uorara? bilem, & pituitam, citra vllarru
noxam vacuant . De filiquis maturita-
tem perfec-tionemquc adeptis , earumdem-
ue vinbus, & vfu , in tanta Juce verba_»
faccre fuperuacaneum eftet . Nalcicur
in caiidis regionibus , qualis cft Tauhte-
pecen[is,c\. Hoixtepecenfis horcenfiDus, &
campeftribuslocis.

cf>
De QVA VHA TOHVATll HI. feu femine arhori, Qucmhitinx tw.
clei Pmus fama , purgante . Cap. L VI.

■tti.

<^\A.a.*t-i tl*.tl<\ty\'ri

ARBOR eft: mcdiocris magnitudinis, folijs magnis , Lapn«e fimilibus ,
obrotundis, & angulofis , fruclu quibuidam prur.is , nucibufue iu-
dandibus fimili , Itrobilinos tcrnos continente , totidem fecretos cauitati-
bus, noftracibus pincis nucibus, forma , raagnicudine , crufta, & nucleis , pa- Pine,'.c«-

H t rcs,

88 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

res , fed facultate, viribufuc longc difTimi-
les. quandohivi pollentperiuperna,at-
quc inferna , fed maxime per fuperna ex-c
purgarehumores omnes,praxipue cra(Tos>
atque lentos . quamobrem aduerfus vetu-
ftas jegntudines magna exparteiumuft-
tur, quini fepteniue, femper tamen impari
numero , neftio qua efficaci raciocinatio-^
ne aut caufla. verum prius folent reddi
torrefactione miciores , r:iolui ex aqua vi-
noue , & in eis aliquandiu macerari . Ca-
lida , pinguiq. natura conftant . Naici-
tur in agris calidarumregionum, qualis
eft Tepecuacudcenjts .

Troculdubio dcfcribit author r.ucleospinsps
Catharticos non aucllanas purgantis .

Qttidam putant V.ner fficies 7{uini hos
nucleos reponi debere, fic fruElus 'Rjcimm^f-
Jus fuit D. Henrico Coruino pharmacopoU
cum infcnptione Pignones pmgantes .

*De QfA V HT LATLATZIX > fet* ^ore Crepitanti [1. Cap. LVIJ,

QVAVHTLATLATZIN, ld
eftarbor crepitans , flc didta quia
eius rrudtus cum macuruerit , ftrijs aliquot
crepitantibus dehifcit , rumpicurq. tanto
impecu , ac fonitu , vt veluti tormento
quopiam bellicoia&atus,quam longifsi-
me euolet . Arbor eft magna, folijs Mori
longe tamen amplioribus, ferratis per am-
bitum , multisq. diltinctis^interuenijs , fti-
pite fuluo , fru&u orbiculari , ex vtfaquc
tamen parte comprefto, ac Melopeponis
inftar ftriato , includenteq. intra fe duodc-
cim , aut amplius nucleos candidos , orbi»
culares , argenteo denario , aut verticillis ,
quibus fufa torquentur , forma atquc ma-
o-nitudine fimiles . bini ex his , decract.a_»
quadam interiori , mediaq. membranula ,
qua: folet inducere anxietatem , humores
omnes , per fuperna atque inferna , fed
praecipuc pituitam , atquc bilem detra»

hunt»

NARDIANT.RECCHILIB.nr «„

hunt , fccurum . & felicis fucceflus medicamen , mediocriter _!__■ l

foluuntur ex aqua.atque ita matutino enotantur k5" ,j,

•cjutbuseftadmodumfliliaris. P ' Na(c,turln«^l°c,s,

^"h^CMagegmAlonarii^ddeajfms frioriYtietm.
7>e ^^C^y^ff,TLtiwArhore(XaercifoTm. ^^
butiraceofiuftu. Cap. LVili. __-

A ^nd AQVA"VITL' f™ **** Q«ercui fim.lis.cui fructus
./"_ «ppcndet , arbor eft procera, mali Mediae fohjs,vircnt.onbus amolio
Td,us fcafpcnonbus . flore paruo, ex albo pallefcenti fr__ ____fti

.nterdum ma.ore , aut.fi mau,s,ficuum p_coc,um forma, & maSno

extran,gro),ntravIrefcenti. pinguisc,uabutyrum,muIaturnaC S
pore v,t,d,um nucum/ofiaJuntodorata,c3l,daq. & ficca ordine fecundo tem-
p^ef^ujmiobjxmco^^ , -p^SSS^t

cTOitaiftnc grata, ^n^mmnomaly a«^j^^ nTSeRT

K^lS-^por^vgdalarj^^

|P°__u_in__Ja__tejr^^ *- .,

anno v,ret, „ <|_tag___CT?^^

_S____ : Pkm%e ^ W P™ • * in m™ S$ 5S3H

* COCHITZJPOTL, feu T Z APOT L fmn.fer, .

_. LJX.

A K££t,ZKe&Clt^l'?r<i'™Ddia'' i^_____Sj __.W <-,„_.
£r fr__ _ __?* ft'pl? db'S "*U,S di"mdo' florlbus P>»cntibus, & mo! V^

& tclToleth^ _ JT ?raU;,fer "0n adm°dum falubris nutrimcnti ' & «t - «*«o ^» _
iis nudeo Iethah,ac deicteno . Nafctur in calidis, frigidisq. regionibus. cortex T

?rbonsfica,scft,acpaul,fperdulc,s, non finc quadaL amanfudme folu tu-

fa , att e abTulf ' P'C mUr VlCC"DUS ***** VItiaCa carne Prorfus —» <& P««
dam cel 3 SX^ ^S Scnerata^ cicatrice mira qua- pdihifrm*
inumnerunt P°"" mgCto fomnum 'ondiiant, a quo nomc_ CiJTfU

i ft£ vLdoja.jy-£a-^
etiotluifriTifutt;
I H i De ^xsuAtrifarQfB-

/Lu> — »

m RERVM MEDICARVM NO. HISR

H

De QVA V^TZAPOTLyfea Anona . [ap. L X.

r i /*v VAM Mcxicani Jgttautzapotl vocant Haitini Anonam appellare fo-f

\? H£T vJ ^ent > ^u^ °iu0 norrnrK: aPuc* Hiipanos , huius nouae Hiipanix colonos

frequentius circumfertur , alij vcro Texatlezapot/, arbor eft magna, amplaque ,
folijs mali iVledioe, ied anguftionbus, floribus candidis , tricuipidibus, fimili-
busq. pyris mufteis, gratia, & iuauitate odoris , fru&u defuper pundtis fuluis ,
& virentibus variato; melonis fere magnitudine , nec abfimiii illa Matzjpotl ,
MP r cuius interna , quar nigro iemine paruoq. icatent , ferculo vocato ab'Hifpaflis
candido, mollitudine, colore, & fapore, fimilia iiint . non tamen pari gratia ,
atque nutrimento, quod flatuofum eft, neque admodum probati fucci ; nuclei
huius pomi diarrhceas fiftunt . etfi aceeperim intcr Tzj>ntzonatey ac D. Seruato-
Anona. ris oppidum , genus quoddam Anond prouenire, cuius feminis nuclei decem ,
Cacnaui- duodecimue deuorati, leniter, ac fine moleftia, bilem, ac pituitam expurgent .
Nafcitur regionibus calidis , qualis eii Hamna Infula , & prouincia noua: Hi- ■
ipanite Jguaubnacenfis .

De QVAVHXlLOTL* feu Arbore Cucumeris Mitfchati • Cap. LXL

RBOR eft Quauhxilotl magna,ferens fru&um fimilem fpica? Mai-

tij iuxta aquarum decurfus, folijs ternis ocyminis proximis,fed maiori-

bus,& latioribus, Ipinulis vndiquc horrentibus,candicanribusf1oribus,cymba-

lorum fio-ura , fru&u Cucumeris falcati forma , viridis coloris , fed in luteumv

vergentis, ftriato, eduli, crudo co&oue prsdulci, & Galliam Mokhatam mira;

(Imilitudine olente, quamquam facile is odor euaneicat , nec perfiftat diutius b

C X JL PrCMcnic m calidis Tauhtepecetfbus locis.ius decocti foliorum medetur furditati

jTo^!^^- * © frieore prouenienti inftillatum auribus . calida enim , ficcaq. ordine primo

Aiiafpe- conftat natura . Vidi aliam arborcm fru6hi , & nominc ijfdem , atque natu-

ra , fed fpinis carentem, foiijs ferratis, pcnnatisq. ramulis \ feu difTerant fpecic ,

feu ea diuerfitas foli tantum, aut ztatis ratione contingat, fi praetermittatur ni-

hii referc .

De QO ACAMACHALLl, fiu Maxtlla cMri . Cap. L-XTL t

cies,

OACAMACHALLIS a foliorum forma Colubri maxilla: fimili
vocata ,• arbor eft magna , fol ia qua diximus forma ferens , ac quadan-,
tenus fimiliafolijs Coanenepi//is> etfi volubilis llla eft, hax autem arbos magna ,.
femen ver6 exile, & fpicatumiuxtaramorum extrema , & filiquas refertas ie--
mine lentium figura . Nafcitur Hoaxtepecenfi agro iuxta montium fauces. folia.
illitadoloresetiam aluelndicaortos mitigant,auxilianturq. tenfioni. fapor eft
adftringens , dulcis , & aliquantifper glutinofus . tcmpcrics quodammodo.
frigens , aut moderate calida .
Z/idetur lequmen defcnbtre .

• ' H ■ »

NARDI ANT. RECCHI LIB. III.

9t

De TLAPALEZPATLl, fm

fluentis fanguinis medicin* .
Cap. LXllL

TLAPALEZPATLI, id cft
fluentis fanguinis mcdicina , ab
alijs Ezpat/is nuncupata , arbor eft mc-
diocris , folia ferens Origani , florem par-
uum , & candidum, Izjjuixochitl fimi-
lem , racematim dependentem , fru-
dumque ( vc rerunt ) nullum . florec
menfe Septembri , gaudetque locis ge-
lidis , montoflfque , auc aliquanto cali-
dioribus . Ius decodci corticum eius vri-
nam euocat , & quicquid ei impedi-
mento effe poteft . maxime fi cum TiaU
lacacuitlapillt mifceacur.fanguinem pcr
colem flucncem cohibct . ipfe vero cor-
tex aluum coercec. frigida ficcaque 5c
nonnihil adftringenti conftat natura.

De CHICHICTLAPALEZgjrJHflTL, fu de arbcre ruhri cfx^dt^cbli^l
fangumis amara , Saneuiflua • Cap. LXIV. etxs<ju.*wtl.

ARBOR, quam Mexicenfes vocant Chichicllapalezjjuahuitl folia fere
oblonga , obtufa , & circa pediculum fenfim accenuaca . lac pnmo can-
dens , & tandem rubefcens efTundit , vnde nomen ■> flore , & fructu , aiunc
carere. Nafciturapud ^uauhnaccnfm agrum , temperatis plagis , aut paulo
frigidionbus . calida , glutinofa , refinofa , odoraque , & adftringenti conftac
nacura . corcex ftipkis cufus, ac fex obolorumpondereepotusex aqua, fan-
guineam expukionem pcr fe cohibec, adftridtoria , quum participatj Vi , & in-
rlammatis oculis medecur .

h ^><k

De AHVAPATLI TILACENS I. Cap. LXV* OcT.Unb^.

ARBOR eft magna Ahuapatiis fpinofa ferens folia, &Ilicis folijs /i-
milia, fed paulo longiora, florem autem paruum , luteum, &orbi-
cularem,ac demum nigrefcentem frudcum . ftipes pallidusincnnfecus eft.
Nafcitur in collibus , pianifque locis , Mtslic* fuperioris . Stipitis ramen-
torum decodci ius, idtericis dicitur magnopere confcne, &hisqui bilis ledun-
dantis gratia , cordis vexantur arTe&iombus .

Di

9* RERVM MEDICARVM NO. HISP.

jL^ttO***""'-

De AVEVETL ffl AH 0 E H 0 ET L> feuTympano aqxeo,
Abiete Mexicana . CaP- LXVL

TV T ON ob aliud appellata eft hzc ar-

Sll

bos a Mexicenfibus Aueuetl , 6c
ihoehoetly quam quod iuxta fluminum ri-
pas, ac aquarum fluenta nafci foleat , & ex
ea Indi tympana,qus ZStuetl, & Tcponaztli
vocant, confuelcant parate . etfi aiij dicant
ncn ob id , fed cjuia iuxta acjuas ab aere ta-
c"ta,edat fragorem id nomen iortitam; prar-
cipue cum tympana potius ex materia_»
TlacmlcUquahaitl , &: C apolsrquahuttl fa-
bricentur . Hiipani, qui ad hasoras tran-
fretarunt , Sc Sabinam, & Cedrum ob ma-
terieirubrum coloremvocant , at neque_»
Sabinie. neque Cedri fpecies eft vila , fed in
Abietum genus cftra dubium referenda.
nam pnrter fruclum omnemq. faciem., ,
qux noftra? penitus fauent fententia?, mate-
ries vt diximus, mollis, aclenta eft, corru-
ptioniq. & vitio abunde obnoxia , maxime
ii teme defigatur , cum cedrina dicatur
effe immortalis , intra aquas namque mte-
gra diutius peirfeuerat. quo faiStum eft,vt confueuerint Mexicenfes Heroes,atq;
Reges , eam veluti bafim, & fundamentum, axlibus quas fibi circu hanc palu-
dem fabricant,fubijcere.Demum Micuachanenfes Vtniamum vocant. Sunt au-
tem quatuor,quo adhuc intellqxcrim,huius arboris difrerentia: jnter fe magni-
r,udine colore, tk fru<5tu diftantes . Qujedam fiquidem illarum altiilimas Pinus
biesMe- longitudine,atque amplitudine fuperant, & candida; effe reperiuntur,earumq.
M2xima. nonnulla* quatuor & viginti , aut amplius pedes craflitudine asquant . Afiac,
ii. Mcdia. quarum materia quoque candens cft, & rubrum cor, frne medulia, his cedunt
magnitudine, & nuces Pjneas refina refertas producunt, fed qusvulgares
Oleas mjnime magnitudine vincant , quas pidtas libuit exhibere , quoniam in
in.Minor. his carterarum omnium formas oftendiffe , atque exprefliffe fat fuit . Aliie his
qUoque inferiorcs fpecftantur , fed rubra materie, & orbiculatiore coma . Po-
ftremce & quas omnium minim«efunt,vix malos Medicas vulgares vincunt
magnitudine , quibus materies rubra eft , & candens medulla . Cortice omnes
teguntur rubeo, foliaq. ferunt Abietina , etfi minora , & exiliora . Exomni-
busq. refina , fi non fpoute , at flammis liquata fluit . forma effet eadem qux
noftrati Abieti , ni folia , vt diximus , tenuiora , rami depreil!ores,& £iftigia_j»
acuminatiora afTurgerent; affulae in vaia fidilia coniecTa^opertaeque, igne iiip-
pofi:o refinam effundunt. fed neque ea fponte manat, aut quidquam limili

vocato

Ab

s

IIU. Mi
nima.

NARDI ANT. RECCHI LIB. III n

vocato oleo, quod ebullantibus veficis , circa ftipites Abietum Indicarum..
( quastamen a noftratibus ne digitum latum difcedere quorundam fententia
eiy erumpere confueuit, ftillant . Quibufuis regionibus proueniunt, atque ita
faciJe poilent transferri ad Hifpanos, ficircafluenta,ftagnantefue ,autlente
rluentes aquas , vliginofaue loca , femine, talea , aut viua radice fererentur. etfi
omnium minima longe ab aquis, &na(ci, & feruari foleat . Totoannopro-
ueniunt , totocj. anno rcfina ab eis euocatur , f ed nullo tempore aut loco inue-
niuntur florere . Ergo fapor huius arboris de qua fit nobis fermo , acris , adr
ftringensq. percipitur , non fine quadam amaritudine , & odoris fuauitato ,
tcmperies calens eft, ficca ordinetertio :nam & refina eius Abietina lonee *eJ*a

■ 1- i- n ■ -i i i in Aoiet

acnor,& cahdior eit,& vinbus,vt diximus.vehementior.Cortex vitus adftrin- m«.
git,(anat ambuita,defquamatamq. , & excfam cutem,cum lithargyrio,& pol-
line Thuris vlcera curat, ac cicatnce obducit , exceptus cerato myrtino . tufus
cum atramento fiitorio ferpentia vlceracohibet.Foitus , ac fecundas fuffitu
trahit, ventrem adftringit, & vrinam euocat. Folia tufa , atque illita crurum
fcabiei , tumoribusq. medentur . molliunt inflammationes , & ab eis tuentur
vulnera,dentium dolores prohibent , fi eis colluantur ex aceto . vanos , & citra
vllam rationem obortosjumores pellunt.fex obolorum pondere ex mulfa epota
conferunt hepaticis. fruaus,tedaq. idem praftant. Refina huius arboris acerri-
ma eft , vehementiffimi odoris s & quarto ordine calefaciens . dolores ortos e
frigore fanat. morbo articulari e frigida caufla profe£t6 mirabili celeritateme-
detur . flatum difcutit . diffipat pituita ortos tumores . laxat neruos,qui ab hu-
moribus craffis funt diftincti,& refolutos purgat, atque roborat . Denique eis
omnibus prodeffe fblct , quibus curandis cactera mitiora medicamenta fruftra
funt tentata, aut parum profecerunt .

"Rcfinam Ahietis etiam commendat Monardes. cap. i o.

A

De VITONCO. Cap. LXVIL

RBVSCVLA cft %toncus vlnam vnicam longa , ftipite firmo , in-
tus candcnti , & virenti , fubfufcoq. circa exteriora , folijs ternis, fed eo
quod medium eft acuminato impenfius, ac haftarum mucronibus fimili,
alijs vero binis, minoribus,& orbiculatioribus . Nafcitur in Philippicis Sinis .
radix alba eft , tubaque ( de qua fuo loco ) odora , & calida, ficcaq. natura-».
conftat ordine tertio , aliquantifper amara , odoraq. & acri . membra laxa_»
corroborat , & ventriculum , ac caput firmat . radicis tantum eft in medici-
na vfiis , qua> licet adftridtionem nonnullam praefeferat , moderate tamen va-
cuat , citraq. noxam & anxietatem vllam , ita vt quam egregium fit, & ma-
gnopere commendatum alexipharmacum . inter pharmaca quae vocant benc-
di&a, pofTet msritifsime collocari , atquc rcccnfcri .

Dt

V

r<xsi<*. jiwa.

Littt

t-(M<

94 RERVM MEDICARVM NO/HISP.

n)e TZOPILO'm.ZOhITE COMATL, /euCapite

Aur*. fip. LXVUL r

TZOPILO*E3lZONTE COMATL, feu Tzopilotl, arbor eft
magna , folia ferens longa & angufta , fru&um magnum & oblon-
gum , nucleos quofdam planos includencem, amaros,pectori amicos , ac refe-
rentes amygdalarum amararum faporem ; etfi demum Mofchi odorem relin-
quant , & ingratum faporem . Prouenit Hoitzoci vbique, fed prscipue in col-
libus ; nuclei calidi funt ordine fere tertio , & oleagino quodam licjuore , atquc
cmolliente manantes . demum vires olei amygdalarumamararum videntur
referre; atcjue ita tumoresprater naturam difcutiunt . tuffi medentur, emoL
liunt pe&us . infufi naribus caput expurgant , & vlceribus conferunt . quinu
oleum expreffum huiufcc fru£tus,faciem famrinarum emollit atque extcrgic .

De QVA MOC HITL, feu arbore frutlus crepitantis III.
stMaizjo fimilts . Cap. LXlX.

SPINIFERA arbos eft Ghtamochitl, folia mali Punica? fcrens , paulo ta->
men obtufioris cufpidis,& capitula in poftremis viticulis Epithymo fimi-
lia ,'maiora tamen,ac flliquas e purpureo rubefcentes,rcfertas nigricanti femi-
ne, quod licet edule fit , & grati faporis , halitum tamen inficit, infuauemqucj
conciJiat odorem . Nafcicur in calidis regionibus , qualis eft Cuaauhcbmancen-
fts quibusq. locis. cortex radicis frigida & adftringenti natura conftat , dy-
lencerias , aliosq. fiuxus cohibet . folia cumfale ac Siliquaftro mcdentur facieT
tati, cum folijs ver6 Palmarum abortum cocrcent . fuccus feminis inftillacus
naribus , humores aquofos a capite affatim trahit . Idem prarftac puluis , efHca-
ciusq. cum Ruta, adeo vt vermes ylccrum internorum percrahat .

A

De C ACALOXOCBITL, feu flore Coruim .
Cap. L X X.

R B O R eft Cacdoxochitl mediocris magnirudinis, folijs mali Medicar \

longe tamen amplioribus, ac frequenribus , a dorfo in lacera venis di-

fcurrentibus . fructus funt filiqua: permagnar & fulua?. flores magni, pulchriq.

& fuauisodoris, quorum magnus eft vfus. Floridis namque adhibencur mani-

pulis,torquibus,acque corollis,quarIndis funt frequentifiima,& tam magno in

pretiohabita, vt neminem quem reuereantur his in primis non oblatis,foleann

adire,aut falutare.lacte manac,frigefacic,c6glucinac,acqiimpofica pe&oris dolori

cacSao.m °rto * caJorc • mediilla eius duarum drachmarum pondere deuorata,

chiti. emundat vencriculum,& inteftina. Plura fu nt harum arborum genera,floribus

ehS!°" tancu d&m£ta. Sunt enim qux flores feranc Coccii^os,yocencurq.T/^/t///c ?4-

Tianhqu: calaxochttl.Cum cpx candences,dicuncurq.^c4^//r.necdefunc alia^qua; e va-

Siid!°" riis c°l°rum differencijs, varia forciancur nornina, velut TlauhqueihuLochitly

Hoiloyxitl

v . ^NARDI ANT. RECCHI LIB. III. $*

l/oiloyxitlayoteSIliy&zficp^ funt huiufmodi ali$,qua: omnes in rcgionibus muI-Hoiioyxitl

tis huius noucc Hitpanix offenduntur . Sunt qui fpecies has omnes Cacaloxo-iyoiec:[l'

cbitl vocare foleant, aflerantq. corticcm earum cum corticc Nane^in , in pul- Or^ttv rfrZoifc

uei»m redactum deuoratumq. atque ius decodri bibitum . cnixas msgnopere wner twfc^ plvci^

corroborare , atquc rirmarc, quod tamen vidctur abfurdifTimum . «*«• ^^«rt.

De CAPQLIN, fiu Cera/o dulci Indica . £fy4 LAT^/.

A

RBOR eft Capolin mediocris
magnitudinis,folijs Amygdali,auc
Ccrafi noftratis , minutim ferratis , flori,
bus raccmatim dependentibus,ex quibus
acini fiunt ccrafls noftris, forma , colore ,
magnitudine, Qflibus,nucleis, necnon &
fapore, (nifii is mororu Bati quadantenus
effet) omnino fimilis.quo fii vtexiftimem,
arbo rem hanc in Ceraforum genera refe-
rendam . etfi fint cjuibus videacur ad Lo-
tqrum differentias rkrtinere.Acidi pau-
lifpcr frudtus funt, & adltringentes . ctfi
iam tempeftiui , & cxquifitam maturita-
tcm aflecuti,dulccs euadunt , & magnatn
auftcritacisparccm amictunt , guftui func
grati adco , vt ex quorundam non parum
fagacis palati fententia , noftris ccrafis
nonvideantur inferiores . temperatccali-
da, ficcaque, & nonnihil adftringenti na-
tura cdnftant . Fit exeis panis potioq. iiu
annona; & vini caritate . nutrimenturrL»
prajftant melancholicum,& cordi quadancenus inimicum,dentes inficiunt ni-
gro colore fiquis eis diutius affuefcac , fed quijfi cura adficpofsit facile cxtergi ,
«ac dentifricijs emundari.ck tamen non dcfunt qui ca^teris horarijs frucftibus
ctiam vetufti Orbis audeant eos anteponere . Vere florec hxc arbos , fcrtq. per
iVniuerfam pene sffacem fru&um . temperato coclogaudec, qualeeft Mexj-
canum , vbi hxarbores , in hortis campeftribusq, locis , & humana diligentia
& fuapte natura proueniunt . Ius dcco&i corticis eiusmfolatura quindecim in-
tegrosdies, acdeuoratum drachma; vnius pondere, dyfentericos curat . puluis
vcro eiufdem,argemata difcutic,vifum clarificat, oculoruminflammationibus
opitulatur , ac linguam pra: vehcmenti ardore arefcentem lenic . quod etiariL»
germinum liquor, auc fuccus prarftarc fblet .

BaccacoUr: flauo tkpi&a funt .

%-J

Dc

96 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De QALAMAIO. fyp. LXXII.

Calim»»

hm I.

AR B V S C V L AE gcnus eft Calamaium duas differentias complexum <
Prioris radix colore cft cxtra fuico , intra vero rubefcenti , binum digi-
torum crafsicudinc , & pingui corticc tc£ta, initio infipida^deinde vero modi-
ouma- cum oftendcnte calorem . Altcrius radicis color cft arcntis arundinis;cxtra in-
iu» li. traqUC fapore , & colore ligni , quod lutcum eft . folia vcriufcjuc laurinis fimi-
lia funt , fed valde afpcra , vtriufquc etiam radicis ramcnta ex aqua refbluta_» ,
& emplaftri modoapplicata,tumorcspra?tcrnaturamdifcutiunt,aut matu-
rant , cxterguntque , apcrtos carnc implcnt , & ad cicatricem pcrducunt .
Curant harmorrhoidum omnc gcnus in oleum iuglandium Indicarum con-
ie&a , ilhtaque poft tertium diem calcntia adhuc , nec ante adhibita_«
quam earumdem radicum fuffiantur vapore . Exulunt Philippicarum infula-
rum fabulofts locis , & mari propinquis .

rc ^M <&»*<*« De Coco QTAVHITL <v*xaccn[i Arbore Cardiaca .
>? " Cap. LXXIU. *

C-t/wfvS .

Cap.

ARBOR cft Cocus Quahuitl lcguminis folia fcrens , & circa eo-
rum cxortum exilcs rlofculos , ac rubefccntcm fuccum. . fngida_»
llccaque conftat natura . fyncopi , & lafsitudini dicitur conterre fuccus ie-
miunciac dcuoratus mcnfura , fcmcl aut bis fingulis quibufque diebus .

v De COCOWAM. Cap. LXXIV.

ARBOR cft tyconam ftipite fufco , candidis tamcn pundis diftin-
<5to , folijs Senc minoribus , floribus in mufcarij modum albis , &c
rubefcentibus ex albo . folia tufa , ac refinac permixta , tinez , ac lycheni-
bus medcntur impofita . H«c amara funt & adftringentia , fecundoque exic-
cant & calcfaciunt ordine . Nafcitur in iugis Tttfolua . Planta infignis
cft ob duo morborum gcncra ferc infanabilia , quibus dicitur mederi .

D$

\

NARDI ANT. RECCHI LIB. III. 97

Te ENGVAMVAl
Cap. LXXV.

AR B O R efl Fnguamha mediocris
fuburneo cortice vefKta , fed lu-
teo , & rubrefcente. ligno fufco, & palle-
fcente medulla . folijsoblongis, &finuo-
fis,quorum neruiquoque epallidopur-
purafcunt , infernaq. funt valde fubalbc-
fcentia . floribus in corymbi formaiTL»
dependcntibus , qui candefcunt e viridi .
frucvtu acinofb nigroque . ex quo oleum ovum.
cxprimitur pallens , tumonbusq. pra:ter ^guam-
naturam difcutiendis, & perfanandis vl-
ceribus mire vtile . Nafcitur in faxofis
locis Vruap>& prouincias Michuacanenfis.

.

De TEPET2§V1 XOCHITL] feu TZQVI XOCHITL

montana. Cap. LXXVL

■

AR B O R efl magna Tep-yzjjuixochitl folijs Tzjuixochitl, (ed maioribus,'
floribus candidis , calicibus hirfuris contentis , ac in magna mufcaria_»
compofitis, odoris tamen expertibus, T^uixochitl quoque florum forma fimi-
Jibus . Frigida natura , ficcaque , & adft ingenti conftat , & fapore paulifper
dulci cortex tritus dolorem ardoremq. gingiuarum tollic,easq. ipfas tumentes
refidere cogit. dentes flrrmt commanfus. & deuoratus duarum drachmarunu
poadere , alui fiilit defluxiones . Nafcitur Cocolani , &c ChietU calidis re-
gionibus .
•
De TH VlXOCHITLyfiu fiore pennas auium rcfirente .

[ap. LXXVII.

R B O R efi; magna Thuixochitl , folijs oblongis , incuruis , qui-
nis per intcrualla prodeuntibus , ac illis Ptnahuitzji non diffimili-
bus,flore rubeo, pennis auium fimili , vnde nomen. Sunt & alia huius Yhufxo-
arboris genera , quorum alterum flores fert candentes, alterum ver6 albefcen-
tesexviridi, cartera fimilia . Aiuntlndi, eum,quiferatfecum eius arboris ra- n-i 'KjjWt- lw<W,
mum, gratum fieri & amabilem cundtis cum quibus inierit confuetudinerr_. , Juj>evr4i tt ow_s.
gratiamq. apud Heroes,acRegesaucupari, obtinereq. quidquid pctieritab
cis . quod ad tempcriem fpe&at , folia frigida 6c adftringentia funt . febres ,

I cxtin-

j>8 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

extinguunt , inhibentque fluxus . floret verc primo , ac calidis humidifquo
locis prouenit .

t>c TTZ IPET^EQVA LauroMichuacanenJt. Cap. IX XV 111.

AR B O R, eft Ttzjperequa Perfico paulo maior, modicam effundens vm-
bram, folijs Limonis,craffioribus ac minoribus,odorationbus, ac gurtu
magis iucundis quam fint laurina; femine Coriandrofimili,fed paulo maiore ,
primo viridij ac demum nigro . Arbor eft fortaffis in Lauri fpecies referenda .
Nafcitur in frigiclis Tmcitari prouincia: Michuacanenfis , adeoque in ipfius cce-
nobij viridario Foiia epota ex aqua duarum drachmarum pondercdiarrhceas
{iftunt, illira verb dolores tollunt . tufsiq. dicuntur medcri feuipfaper fefu-
mantur, fiue carnibus incodca iure cpoco, ferunc opem . funt cnim calida ordi-
ne tertio, & impense adftringencia .

> .

rfUU***" &* TETLATIA, feuyrenti arbore . Cap. LXXIX.

TE T L A T I A arbor , ab Haicinis Gttao dicta , eft arbor magna , folijs
mali Medic« , fuluis , hirfucifque, & minimedeciduis, pinguibus,mol-
libus , & e vindi in fqualidum colorem tendentibus , infignibusq. interuenijs
multis, luceis auc flammeis, fruct.u virenti , Vnedonis forma, & magnitudine .
Lac vrentis cft nacur<e,quo fit vt iumentis ad eam arborem k(c confricantibus,
acque fcalpencibus fluantpili, aut fi eidem accubant. quinhomines aliau£
animalia iub lllius vmbra {bmnum capcancia,incidunt in pilorum defluuium.
lac atcacla membra exulcerat, tanca eft vis huius Mali . quodq. magis mirere ,
cortex huius arboris frigidus eft, & ficcus, nulliusve caloris . & ius decocti eius
non modo citra noxam vllam epotatur, fed articulorum (bluit dolores, & me-
detur fcabiei bibitum aut illitum , ac diarrhceas , vt quidam indi medici afte-
runt, coercet. quin lac prsdichimjlepram, ophiafim, impetiginem , oeterasq.
cucis infedciones , (i prudenter adhibeatur, exiccac, vlceraq. infanabilia curat .
Sunt qui affirment, corticem duarum drachmarum pondere reda&um iiu
puluerem, ac dcuoratum, aluum laxare . quod qui fieri pofsit non eft facilc iu-
dicare fr diarrhoeas cohibet , nifi comprefsione quadam vacuet , aut omni-
no exuccus adftnngat . Nafcicur in frigidis montofisq. locis Tepozjttanif & ca-
lidiora non refugit ,

XJix Nerium firte Apocyno congener •

De TLATZCAN. Cupreflb fufa • Cap. LXXX.

VO C A N T Mexicani Tlatzcan , feu materiam fragilem , & vitream ,
eam arborem,quam Latini anciquiores,& incer eos Plinius,CupreiTum
rufa;n vocare confueuerunt. hanc ergoinfignem arborem memoratam a gra-
uilcimis auctonbus a nullo aucem quem nouerim in noftro orte vifarru ,

defcri-

NARDI ANT. RECCHI LIB. II L 99

defcribendam ftacui, tum qua didcum eft ratione , tum quod apud hanc
nouam Hifpanism , cuius plantas periclitamur , & defcribimus, eft valdc
familiaris, &: frcquens quihusq. locis ; kd prarcipue temperatis, &adfneus
arcineiitibus feritur viuiradice. Seminauit hasarbores, &dili^enter cura-
uit excoiendas habendasq.in delicijs C uitla Hoaizjn lzjapafape~?\.t^\A\iS. Ergo
eadem ei foima, qua? vulgariCuprefToincft,fedpatulisramis, &difTufisad
jatera, & ad niferiora pene prolpedtantibus, vnde noraen1. cadem etiamnacu-
ra, icd materiesodoratior, nequeinceftinisinucilior operibus. Amac montium
cacumina. &: acdiuia eorundem loca, iugaque , & exceJfos colies ,iucunda
prof peclus amccnitate exomat . fru6tum fert toto anno vulgaris Cuprefsi , fed
paruum , & Ponticisnucibus , quasauellanas quoque vocanc, parem. iusde-
cocti bibicum rigores febrium fedac^ ac febres ipfas puluis ex aqua epotus .
carteri vero vfus & faculcaces, func qua? cxcerarum congcnerum arborum .

Thuyafue arhorts vit* defriptionem habes tum apud C lufium tum apud alios

authores .

1

OConv^t. T)e XVfigATL, feuSambmo. Cap. LX X X 1.

SA M B V C V S noflras, eft Xafyttil vo^ata Mexicanis , qux a Michuaca-
nenfibu? Cumtemp\a appellacur, arborisq. mediocrem affequicur magni-
tudincm. cuius fclia applicaca , aiunt capicis dolorem^ a cauffa calida orcum^
toilere ..frontkverio (6ci*aribtis , fangumis<flu5fufn recinerc'. "d^uoraeam rne* v
deri accefsionibus , quaf certio quoque die , quartoq. repetere foWt^vacuatft
fomite morbi per fuperna , atque inferna . tufam vero , atqueadmotam affe- ' ,„
c~to loco, clolores_ortos a lue Gallica curare , & enixarum mederi corminibus. «.rttt*e3-tW.
olacam in quam eius radices iniedke fint, purgare corpus , at- ...'. ^ — ~

fcXlLlllLVJ* iX s. I Ll <l ' H tulwnnn A*A XJWiUiAl VlUf A UVllVV J U14VVLH> lillti L/Ui i»*"** w^-w»»^»»"- j *-»w " 1 1. ^ — . — ■ r -a ' ■ -j|

quc ita diarrhceas fiftere, 6c extin^uere febres, & alios vencris, ftonuchiq. fol- f ^*"1 ™&d*hru
uere morbos, fuccumq. infufum extergere inteftina . ^jfumeua dtoiwl

D< PAPATA. Ct- hXXXlh v*.sJnuoAt£KX

fi6?hLjsum£fpu4$

ARBOR ei\rP-apaya mediocris magitiidinis , folijs magnis ficulneis, *"
multiscufpidibusinfighibus, fru6tu oblongo magnoq. , guftus quibuf-
dam graci , fed parum comfnendacinucrimcnti . hic la&e manac ancequam umtra atyjanes
macufefcac, ii^mgirn,^lychej^usj^ili, fuccoq. quiiam macuri dolorem ^y^cnrta-^
vencris fedec . Nafcicur ea arbor apud Haicinam Infulam , vbi efl longe fre-
quencior . etG eam offenderim quoque apud 1 auhtepecenfes , vbi eam curaui-
mus defcribendam , atque depingendam .

, l % Dc

Ji.

xoo

Cod-VA*

K.

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Ve A C APAT Ll.

[ap. LXXXUl. ~j

ARBVSCVLA z&Acapadis]
hominis altitudine , radice fir-
mata, furculofa , vnde ftipes infur-
git cauus , kuis , & quadratus , fo-
fcjs Raphani ornatus , fed crenatis per
ambitum , ferra?, aut vocatse Dentariae
in modum . Fiorem album, ac fru-
dum nullum affert . Sapor eft ama-
rus , iucundus odor , ac vis calefa-
ciens . tblia tufa & applicata , lie-
nem abfumunc , & eius dolorenu
fedant . Nafci^ir apud Panucenfes ,
vbi etiam vocatur a quibufdam Quauk -
facapatU,

Xe^e^tiBrvv- pvfhfif \r*wn i+Cia OCvmeyve? y *va *£**' Ae> *-**/* nor\nttl —

,i&»

»

>%n

*

,..>*"•

■•;'. >i»l

i

V- ^»> -,•

VT-IIM

i I

LIBEH

101

RERVM MEDICARVM

NOVAE HISPANIAE

NARDIiANTONII RECCHI

Liber Quartus.

FRVTICES ATQVE SVFFRVTICES LXPCNlT .

IOANNIS TERRENTII LYNCEI PRAEFATIO.

0 S T arbortSyde quibus fiperius iam ahunde aclum esly Na-
tura ipft,quz per gradus quafi quofdamfm admtrabili fua rt-
rum creatarum ommum fcala afcendit ($f defceridtt , docet
fruticcs debere reponi . fub quibus cremiayfue fujfrutices, &-
%$M fub hls d.mum berb<e collocantur. Quidenim maots arbori vi-
$j&&tySa tinum quam ipje frutex f qui wter lignofas sltrpes, attitudtne
(&j ' .ctafftudtne ptane mediocris, Vt arbori httmilitcr 0 liben.
ter fe fubmttrit , fic de infrtoribus ftbi ffecubus, omnium calculo facile trtumphat ,
C> qucmadmodum caudtcum multtpiiciiate abarborum ille fimphcitate dijcrepat yfc
horum slolonumq.luxuna per abfciffonem arte fdBam coercttay tn arborem Jactle
tranjcendtt, cumtpf prafsrjjm perer.mtas vitz fuffragetur . Quare mtnime mtrum
es! f Author noil(r pojt ar.boresyftatim in hac tertta parte adfrutic&s adeo ipfts vici-
nos , (gT fuffruttces ftmuldejcendere Voluerit . lllud magis mirum videri alicuipof
fety quodticet ab tpfoyfruticum frtes fatisexaBe futs circumfribatur limttibusycre-
tntorum tamen fiue fuffruttcum trac7atio yfatis multas herbas ex infmo genere, non
ftne ffecierum dtuutfone notabili,inciudere fmul vtdeatur : nifi hoc ipfum Authorem
excufaretycremittm ita ambigere inter fruticem ffl herbam,Vt attquando adhxnc ma-
gisy aliquundo adillum potius accedere comperiamr .

I 3 De

io* RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TLEPATLl. Cap. I.

RVTEX eft Tlepatlis noa,
quod igneus {it,fed a faculta-
ce , qua igneis afledcibus fuc-
currendi pollet , nomen fu-
mens. radici magna: inflftit ,
ac fuluo indutarcorcice , e qua proferuntur
caulesfceniculacei, quadantenus farmento-
fi,lineis fecundum longitudinem interftin-
<Sti,acpIeni medulla.amygdalina folia,pau-
lo tamen maiora.flores parui,candentes,ob.
longique , calyculorum fcabrorum forma ,
in capitula congefti.acriafuntfolia,calidaq.
& ficca ordine fere quarto . Radix vidctur
principio amaritudinem quandam pracfe-
ferre , qua? demum in dulcedinem finiat
acrem . Subtilibus conftat partibus,ac di&o
citius vim.fuam guftf.a oftendit . Prouenit
in calidis Ocpayocani ,iuxta aquarum alueos.
Ius decocti eius matutino epotacum,dolores
quofuiStollit,etiam e Iue Gallica profe<5tos , li tamen mediocris vidlusratio in-
itituatur . dolorem vencris ex frigore ortumfedac, flacus diiHpat,vrinam elicit,
cholicosiuuat,&pe&orisa?gritudinibus mirum in modum confert.folia appli-
cata medentur gangrenis . fuccus eius , dcTemecati iuuant conceptionem .

De C H 1L IAPAT Ll.
Cap. JI.

cfiCititoU

CHILtAPATLIS frutex eft radi^
ci infiftens fibratae, folijs rofeis , flo-
ribus coccineis , binifque iuxta fingulos
foliorum exortus , vniuerfo caulis procur-
fu . Prouenit in calidis Hoaxtepecenfibus ,
& Tacapichttenfibus , vbi eius explorauimus
vires . Calida, & ficca ordine tertio tempe-
rie conftat . dolorem ventris , f\ deuorer
tur , fedat . & cum Chi/jatoile folia pugilli
menfura , pe<5cori mirum in modum pro-
deffc feruntur . quin C\ exhibeantur his
qui febrem quartanam patiuntur , breui
ab ea liberantur .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. 103

Z>* £OPALX 1 HVlTLy feuher-

ha COPA^LI referente

Cap. 111.

COPALXIHVITL frutexcft,
quatuor dodranteslongus, mul-
tos profcrens ramos ; caules lignofbs ,
paulifper fuluos j folia Ocymi , fed ob-
rotunda , inferne fquallentia , fuperne ve-
ro vitidia , rara , & aliquantifper ferra-
ta , & baccas rubefcentes . odorem fua-
uem fpirat, acThymi faporem prarfert .
Nafcitur Teotehuacani , iuxta tefqua_»
afperacjue, & faxofa loca. Calidus eft,
& ficcus ordine tertio . febrium arcet
typos , ac fuccus expreffus conferc o-
culis .

7)e HOITZIT XILXOCH ITL Origanin*". fap. IV. ttmi^ii^ll ococ&tl.

HOlTZIT XILXOCHITL Origani- o*e v*£<u-mg*t
na , frutex eft ab vna radice multos iLmiZ emJ~Mv* U*
prorerenscaules,&ramosligno(bs,&inhis Lfvatww "Mi^tos
Ongani folia,vnde eft llii impofitu cogno- ts djzJante.nto-
men,flores coccineos incuruos , teli quod
Alabardam vocant perfimiles.Odor eft Sal
uia?,faporq.amarus.temperies ordine tertio
calens,atq-, ficca,partiumq. tenuium . Sunt
cjui dicant,puncl:is auxiliari, corde fortaffis
roborato, & humore per meatuscorporis
expulfo,aut proprietate cjuadamocculta &
incerta . peculiare eft eis flatus difcutere ,
iuuare coctionem , perfrigeratis membris
mederi, dolores a frigida caufla ortos feda-
re, ac inteftinis retentas emundare feces .

IO. TERENTII LYNCAEI NOTAE.

Pler<eque htrbx Pultgio , Sa/ui<ey Origano ,
JWentba, Thjrno-Ocjmo fmnlibusq. ccnger.eres
funt arcmatice, boni odoris , faporis acris , Vel
an.ari . vnde etiam ex illis oltum defldlatione
extrahitur, fragrantifsimum, (pf acerrimurn,quod aptum efl-per fudorem quicqutd in
eorpore noxium efl pellere,conco&ionem tuuare,atqyadeo cor ab omnt vctuno dtfendere .

De

*S&z

io4 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TLACOXILOXOC HITL flore Barbato. Cap. y.

TLACOXILOXOCHITL,
quem alij etiam Xiloxochitl , alij
vero Tentzonxochitl , f eu florem barba-
tum vocanc , aftj Tlatnacazcatacod , alij
Tcpexiloxochitlj & Tlalxiloxochitl.appel-
lanc , fufFrutex eft: folijs $£tf£qmtl, flori-
bus comantibus, capillis longis , &: coc-
rineis fimiiibus, prodeuntibus ab acinis
orbicularibus & rubrefcentibus , radice
fibrata , extra fulua, & intra, cum feca-
tur, rubra, rubris ftipitibus, & fuluis fi-
liquis . Naicitur in planis , montofisq.
locis,& interdum iuxta aquarum fluen-
ca . Cortex radicis , flccus , & adftrin-
gens eft , & nonnihil glutinofus , cali-
daq. ordine tertio conftat natura , & fa-
pore acri . Tufl flores,& immixri aqua?,
& inftillati,oculorum morbis mireopi-
tulantur . nam inrlammationes cohi-
bent, adnafcentem carnem abfumunt,

&di-

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. ,oj

& difcuciunc argemata. radicis quoque decocti epotum ius, aut infufum, {Illic
fluentem aluum, & prodeft dyfencericis, fbpicam excitatappetentiam, fitieta-
ticj. medetur . Sunt etiam qui dicant, pe&us lenire, aluum foluere, bikm va-
cu.#e per fuperiora, & tuflientibus quoque efTe remedio .

Ftla huius flurtsper totam lcngitudtnem depitla3Junt colore coccineo,in fummo au-
tem jitnt flaut coloris , filiqMtlutex fnnt, eius nempe coloris qui in Hedera lutea con~
@>icitur .

De TLACOXOCHITL, quam alij

TZ0NTLATLAVHQV1, Jeu(a-

pillosrubeosvocant . (^ap. VI.

NOMEN fecundum inuenit fuk
frutex hic a tenuitatc , colore , &
forma comantium in fummis virgis
florum . ftipites plures a fibrata radico
profcrt , folijs Lini longiufculis , & an-
guftis , ternis quaternisue , per modi-
ca interualla ornatos . Radix amara , tk.
odora guftu eft , calida ficcaque ordi-
ne tertio . Ius decocti eius medecur dy-
fenterijs , & conferc doloribus articu»
lorunu .

Flos rubedini conim&am habet tlbe-
dinem .

De XOWEQVILPATLI. Cap. VFL

XONEQVILPATLlj^frutex eft radicibus infiftens furculofis , e
quibus cdit caules fuluos , & in eis folia Salicis, fed tamen mmora,
Sc anguftiora , flores pallefcentes, paruos , calyculorum figura . calida natura
tertiogradu conftat , flcca , & adftringenti, atque vrenti guttur, quamquam
initiodulcis appareat, Glycyrrbiza?faporeJ& nullum pcne fcnfum caloris pra;-
bens epota . Folia tufa , ac foluta ex aqua , femiunciz menfura, articuIorurrL,
dolores, & quofuis.alios a caiuTa frigida ortos mitiganc , & eos quioriuntur
ex tenfione. fudores eliciunt, neruos imbecilles corroborant , & omnibus penc
morbis contendun.c mederi , cjui a frigida cauffa {Int orti . & forcaflis idem eft
cum Micuilpatii . ^olct J . cw uitlxtticffoixltcxtz. .

De

io$ RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TLATLACOTIC TEPOZTLA-

NENSI Scabiofa fruticofa

Mexicana. CaP- VM*

FRV T E X eft Tlatlacotic , qui radi-
cibus firmatur furculorum inftar,
extra nigris , & intra candidis , multos
proferens ftipites, teretes, & aliquantif-
per purpureos , afperos , & pradongos ;
tolia Limonis, maiora tamen ,raris per
ambitum ornata fciffuris , ac interue-
nijs fecundum longitudinem difcurren-
tibus infignia j flores luteos, &: orbicula-
res . Naic tur montibus Tepozjlanicis Tau-
htepec(.:fibusi & Tacapicthlenfibus . Radix eft
acns , cdora , fubtilium partium , calidaq.
&: ficca ordine tertio natura , &z ventrem
dolentibus, tumentibufque impense vti-
lis. flatum fiquidem difcutit,aluum ex-
purgat , atque ita dyfentericis dicitur
mederi .
Capitula Scabiofe funt fmiliaeoq. in genere reponi debere indicant C£teris non
reclamantibmsvnde nomen nojlratihus deduximus .

T)e T ZT A C PATLI

TEPEXICENSI Ho-

ximo. fap. IX.

YZT^CPATLIS Tepexicenfis ,
cji^jrn alij Tlanoquilonipatliy Mi-
chuacanenfes Hcximo vocant,frutex eft fo-
lijs paruuiis , pennis auium fimilibus ,
aut illis fi mauis Tlalmizjfuttli , & luteis
floribus . Nafciturin temperatis Tepexi-
cenftbus locis . acris -eft., calidaque & fic-
ca ordine terrio conftat temperie . cortex
radicis tritus, acdrachma; vnius menfura
deuoratus, omnes humores, fed prasci-
pue pituitofbs purgare dicitur; atque-»
ita diiiipare bubones , vnde poftremum
nomext, .

De

K

NARDI ANT. RECCHI LIB. MJ.V. «07

De A C VILOTL , feu Volubili Aquatica. £*/>. X .

AC V I L O T L , feu planta volu-/J^^l2j^mucam
bilis,prope aquas proueriicns , dtULJOn,{/urncJqU.e>
haud prarter rationem J Mexicanis ^OSjyvfm. para pw
^«/Wvocatur^uandohumidisaquo- o^fafa IfkM
fifque loc.s naici confueuit , repacquc^^ ^^
per terram , auc propinquis arboribus ^^,^."
conuoluatur. Sunt vero lilius du* fpe- ff^^I1
cies colore tantum floris , ac nominc ItenQtW**™!*.

c nominc ""7Z'v ■ —

diitantes , & foliorum amplitudine .Jn^"^?6

prior enim flores fert candidos, & fo.^^*" ^iU

Jiapaul6minora,vocacurque Acuilotl . AeuflotL ^. A^*

alterius vero flores nallefrnnt- fr Mi* *Vt*M non

tiau&-
0^

mu

tuua/Li

alterius vero flores pallefcunt , & folia
maiora funt , dicicurque [ottiracitilotl Cottic^
a luteo coloreflorum. Scipicesvcerque*"ilotl«
profert rotundos , purpureos , lignofos,
fragiles, & tenues, lenta farrosmedul-
h . flores tyuixochitl candidos, vtdi-
ximus,& pallefcences , nec abfimiles
odorc : , & forma , floribus Rofs illius
qua: a recentioribus fub Mofchac* no-
minc circumfertur , cui hic frucex to-i^/z *'**
r ,. . ' tus non omnino difsimilis eft . Foiia uarapurcazsc

iunt Rubi, fed minimc ferrata , ncrueis difcurfibus re&e fecundum lonjn- 4wk.yycnMfT
tudincm difcurrentibus, &odoremCucumerisferapr^feferentia.florcsin. iLmarvCtmiU
odoramenta &corollas veneunt, floridofquc manipulos Indis pafsim con- ^rutritUuiloo c
iuecos ac familiares.e qmbus ignis beneficio , ftillacicia excrahicur , qu* Vn^P^es Mz^ab
valdc odora fr, & mcunda. Temperato aut paulofrigidioreCalocxulca- ***?***'
rc iolet . Foha iunt amara , & teruo fcre ordine ficca, & calida . quamobrcm
deuoraca pugjlli mcnfura cx vino,flatum difcutiunt , tufaque & admota ,
concra&a membra laxant , ac tumorcs pr*cer nacuram refoluunt .

c_3

De

ioS RERVM MEDICARVM NO, HISP.

De HVITZ TOMATZIN* fiu TOMAL Jpihpfi, Cap. XL

1

u

v*Y-

f.»

Cfi-mtC*

HVITZTOMATZIN, quemalij
HuitzJTomal^W) vero Neixpopoa.Uo-
ni\ ieu oculos extergentem vocant,frutex
efl craffe & furculoiae radki innixus , vn-
de profert itipices fpiniferos , quatuordo-
drantum , & ih eis folia quadancenus vo-
cata; Spinachias fimilia , inferna parte->
hirfuta,& fubalbefcentia •, purpureunu
florem non fine luteis quibufdam capil-
lamentis,'ex quibus fiunt frudlus cerafls
candidis fimiles . Nafcitw: in fngidis, ac
humidis regionibus Temucaanfibus , &
Amacpitmetenftbm ,in planis , & campe-
flnbus. Radix efl amara , acriique , Sc
tertio fere calwaciens ordine. eiuidenu
cortex iemiuncia? menfura tu(us,atque
ex aqua deuoratus,cmneshumoresva-
cuat per inferna. atque ita febribus , &
difficulcati refpirationis , &hydropimi-
re confert .

V

De XlVHQtflLlTL PITZAHAC,

feu Anirtenuifolia. Cap. Xfl.

XIVHQVILITL PITZAHAC, feu
Anir tenuifolia , radicem vnicam
fundit, e qua multi prodeunt ftipites, fex
cubitos longi, ac minimum digitum erafc
fi, coloris cinerei , teretes, atcjue leues; £o-
lia fimilia Ciceris folijs. flores parui ex ai-
bo rubrefcentes . fiJiquac aceruatim ap-
penfe cauli afcaridibus craffiufculis, ver-
miculisq. fimiles, plenar femine nigro.
Frutex hic amarus nonnihil eft , & legu-
mina cjuadantenus refipiens , acns ; cali-
daque , & ficca fecundo ordine natura_i .
Puluis eius antiqua vlcera fanat , abluta_»
tamen prius vrina . quo fit , vt Palanca-
patlis multis vocetur.dolorem & calorem
ingentem capitum puerorum folia con-
tufa, admotaq. dicuntur cxtinguere . rc-

folu- ,

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. io9

folutaue ex aqua, atque illita , cerebrum . Fit ex eifdcm pigmentum nuncupa-

tum ab Indis Tlacchotlt mehuitliue, quo capillos atro coJore tingunt . Nafcitur H^jU^fM.

foonce fua in calidis regionibus, campeftnbus , montofisq. locis . etfi aliqui iru

herbaru genus referant,frutex tamen videtur duos annos viuens, vmaxq. perfi-

ftens Parandi pigmenti,quod Latini Casruleu vocant,Mexicani vero Mohuuli, CeruIellm

& Tle*ohutlli,hic eft modus.Folia incifa,in ahenum cortinamue feruentis aqua?, 1U0™<S

fed iam ab igne fepofita?,tepentifque,aut melius, (vt rei affirmant periti) frige- "" -

fcentis, neque ignem experta>,conijciuncur.concuciuncurq. vehemencer rutris,

ac paulatim aqua infeda transfunditur in ceftam,aut doJium.& tandem per fo-

ramina pauJo iublimiora eftufo liumore, quidquid e folijs deceffic, permittitur

refidere. Fex illapigmentum eft.ficcatur id fole,& faccocannabino percolatur.

mox efrormanturparuajrot*, quarcatinis fuperpofitiscarbonibus,fblidantur ,

vt recondi tandem queant in annuos vfus . SeriquoqueapudHifpanosinte-

grum effet, calidionbus nempe regionibus , qualis eft Becica , aut alia ex his

quas alJuit mare, feu campeftribus , feu moncofis locis , in areas lace puluinatas

fparfo femine ilJius, La&uca? more. menfe quidem Ianuario, fi clemens fic, aut

calidum cdum, fblumq. vdum,& lrriguum . finminus,Sepcembri, Octobri-

uc & tempeitiue in liberiores campos,ficut ipfe quoque parua? La&uc* folent

digefto , atque tranfpoiito. farritis tamen noueJlis pJantis,vindicatisq. a noxia-

rum herbarum tyrannide , quoties illx nimium Jafciuiere , & tandem euulfis

& accommodatis vfui .

T>e XIVHQVILITL PITZAHAC altera. Cap. XIII.

ES T & alia eodem nomine planta , Xiuhquilttl pitzahac di&a , qua? c*ru-
Jeo quoque tingic colore, fceminarumq. denigrac capiJlos . magnitudine
tamen & forma,apr«?dic1:a diuerfa . Frucex fiquidem eft mediocns magnitudi-
nis, multis infittens radicibus,furculofis, fibracifque , vnde mulci prodeunt ffo
pices cinerei. Folia Piperis longi aliquanto maiora, nerueisq. difcurfibus,lecun~
dum eorum longitudinem difcurrentibus . & flores capillacei, candentes . Fri-
gida , & humida conftat natura . parandi pigmenti modus eft vcrifque idem .
& deterior huius cinctura, atqueideo de fatu nihil .

T>e Sacchari Arundimbusjnterpolandi ratione , atejue fatu> ac de modo
extrahendt Saaharum. cap. XIV".

ET S I non tantum Canarienfibus , fed Haitinis quoque , & noua? Hifpa- Con/Ut^f ,'ir.T. Ju,-
mx colonis , quarum regionum res rredicas omnes fcribere animus eft , -Hit 3UUf« ?;,'•«&.
Sacchan Arundines aduenefcunt,& corum regionibus frequentesjtamen quo- j.$C\>.
niam apud Canarios fum eas pnmum confpicatus , libuit inter eorum plantas
numerare, atque defcnbere . Prouenit ergo in planis, montofifque,fed fertili-
bus, irnguis, calidis,ac pricipua diligentia cuitis magna? Canari* locis,iuuan-
te natura foli,colonum fblicitudine & cura, Arundinum,ex quibus faccharum
folet expnmi , mgens copia.vnde vbemmuseximijilliusliquorisprouentus
contingit . Riganda? funt ha: bis , terue fingulis quibufque feptimanis , neque

K fegni-

oit RERVM MEDICARVM NO. HISP.

fegniter expurganda? , atque farriendar . atque ica poft duos incegros annos , in
debicam alTurgunt magnitudinem , qua?rar6denosdodrantesfuperac. fohda
incus ( a qua faccharum excorquecur ) referc* medulla , nec longionbus cerms
vncijs diftincte internodijs . folijs vero prolixioribus , & virencionbus, car-
teris calamis. Seruntur e fruftis earundem, germinibusve tranfuerfim iacenti-
bus. & qu* primo aflurgunt, plantas vocancur . quibus ad vfus ampucacis , na-
fcuncur ali*, fefquiannffpacio iuftam magnicudinem adepcas . quas vocant ty-
ca». deinde anni vnius interuallo, quas Repca». & hx feruari folent ad fatum .
nifi adeo fertiles elle contingat ob terne commodicacem , & folercem culcum
£& vc faccharo exprimendo idonear finc,acque ali* quarto demum prodeant , qus
* modu$'fatui videancur fufficere. Concunduncur hzcroclea, binos, ftnacos, vaftosque
rotante axes , alterum alteri impofitum . & poftquam minucim funt concif*
prdo comprimuncur, haud diffimili ijs , quibus noftri orbis incokmufta ex-
torquenc ab vuis . Fluens fuccus per appoficum canaJem procedic in vocaturru
Tangue . quo referto transfertur in ahenum a recipiendo cognominatum . Suc-
co huic mellive, ius vocato, mifcent duo aut tria coclearia magna,qu;e Pombas
vocant , lixiuij fortis , quod in eum vfum paratum habent . feruet paulatinu
cortinadonecrurfusr^^ fere referciacur pro capaatate ahcni. Tuncde-
fpumanc,auferuntq. craf£s,& immundasfordes,quas Cacha^a» vocantjdeinde
inreliqua ahena transfundunt. vbi bullire permiccicur, donec exquifice emun-
decur,addico paulacim lixiuio , quo excicecur fpuma . Eundem fuccum iam iru
mellis nacuram coa&um , transf undunt in Tangue per colatorium, donec im-
pleatur. inde transferunt in di&as Tacha* paruave ahena,qu£ cria func. vbi lru
maiorem fpifficudinem coic , haud alicer quam in cribus prioribus corcinis, in.
quas paulacim cransfercur liquor . augecur fenfim fuppoficus ignis , acque lixi-
uium. eorum vero qua? Tachas vocanc , quaciunc folum cercium . & ne ferueac,
atque efTundatur liquor,butyrum vaccinum,aut oleum infpergunt . Inde poft-
quam in debitam fpifTitudinem mucacus eft , cransferunc in vocacas Formas .
mox implenc fubfellium arundinum excremencis , coliocancq. formas aqua^,
abunde madences. & obftruais foraminibus , effundunc in fingulas formas
fexcarium liquidi mellis, quod Lentum vocanc . poftrema Tacha , fiue ahenum
in nouemdigericur formas . & has quaciunc arcifiees fpatula laca ligneaque , ac
replenc paulacim , exhauftum inftaurances liquorem . Sequenci die cransferunc
formas in locadicaca expurgacioni . & amouences fubfcudes,eifdem foramini-
bus faccharum perforanc,permittuntq. expurgari decemduodecimve dies,pro
cemporis more. deinde malleo quatiunt formam , atque ita fi quid excremen-
ti eft , extrahunt , experiunturq. an fatis fit expurgatum . Qu* exa&e mun-
data; funt , reconduncur in formas,addico luco . quod non alicer inuencum eft ,
quam gallinis quibufdam, pedibus eodem infecl:is,formas conculcancibus , ea_»
parce facchari , qu* conculcaca eft, mirum candorem contrahente . Quae vero
non,permiffe quantum fatis fit expurgari, tandem illiniuntur luto. & eo tem-
peftiue decradto, aliud fecundo adijcitur . nec additur tertium , ne faccharurru
vniuerfum liquefcat, & emmdacur . etfi incerdum cer lucum adhibere necelTa-
rium flc . Saccharum ica paracum,vocantl<w/^<>, & alionomine Mafculum.

Nec

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. m

Ncc roaiorem admitric interpolationem; etfi cjuod minus candidum eft Maz^- ^"'"f
cauado nuncuoetur . qucd camen, fi libeat exquifitius interrolant . Eft & aliuddaJo, vel

■ , * J . / • i \ r i Maiculum

genus , cjuqd bpumas vocanc , quomam ex ipumis ahenorum ommum foieat diaum .
•arari. Har quando extrahuntur, cendunc eas m ahenu Tancjuemt, auc dolium,n.spume..
ac deinde cmundant in ahcno, interpolantque, velutificcharum . Sunc & vo-
cazx/^efpxmx, poftremumve faccharum. quod flcex fpumis haud aliter,quam IIT Ref
rcliquum dicix PanelU . FanelU verohunt melle,quodfluicafaccharoper in mx-

r 1 . r . , r ^, , r IUI.Panel

rema. nemps inienore,acque deccnore reipumis.eodemq. interpolacur modo .1*.
Qua? omnia facchari genera,fo!i cxpofjca,derhum in vfum reconduncur. Icaq; ouLCde* Aelo^ut.j*:
quoddam cft gcnus mellis,vnde fluncpanell£.Aliud,quod Decaras vocanc,fluit lAela-Xo -^itX At
a faccharo,cum iam luti beneficio expurgatum eft . Tertium verb,quod fluit a ^4 -™«-t«.<mU - W
panellis. atmellatum diciturfaccharum ipfum , priufquam concrefcat . Sed ^ j-ib«v*du>s- *M
ramcntum mel eft, cjuod adha^rec canalibus quibus expurgatur faccharum, ex c ^x
quibus.parancmel, panellasve,aut, quod vocant 2(efnado . Vafa autem,atqueRefinado.
inftrumenta , quibus iaccharum interpolatur, {um Pomba , feu coclearia amea J" %c^t
ciccem duoaecimve, plus minus,capientia fextana, manubrijs ligneis anhexa_> rificum-
cuibus meiliginem abahenis inahena transfundunt. Defpumairtces funtla-
jnina; Mediolancnfcs-, cribri modo perforats , nec fine ligneis manubrijs vl-
nam iongis, veluti llla^ombarum , quibus melliginem extergunt , & emun-
danc a fpuma . 'Rantlhnes func quazdam coclearia amea,cres quacuorve capien-
tia frxcarios , infuhdcndo lixiuio deferuicncia , vt ica dcinde fpacula faccharum
commifceacur.5/wf«/<* verolignumeft quacuor digicos lacum,&ternas fpitha-
mas longum,quo agitant faccharum contentum formis pofitis in tendali.
jForw^func vafafictiliajnferne perfbrata.vbi expurgatur iaccharum, atcipicq.
formam.vnde nomen. Ttndatis eft iubfeiiium plenum ramencis Arundinum,
vbi collocantur forma? . Viradera dicicur Iignum rotundum,cui ferreus mucro
additus fic . eo cnim excauancurin ramentisledes, quibuslocentur formas.
Pa^alucro dolium magnum coilocacum prope Tacchas, in quod melligo/quam
Mdlado vocanc, conijcicur , &; mde iii Tacchas rurlus excradta cransfercur .
Tacchas func ahena modica , & in cr:an;ruh formam locaca. quarum vlcima_»
alam habec vbi iaccharum agicacur.Wor»^//^nuncupanc i"ornaces,quibus im-
ponunturahena. 7\epar /Voracochleareft ligneoinhftens pedi, fefqaidodran-
tem longosquo transferunt faccharum m formas,ca?tera Bombis fimile.Lucum
verb quo expurgatur faccharum, vocacur Mazjtp^z.. quod genus creca: eil __>
aiunc , fqualiido colore, fed nonnihil in plumbeum cendence,humilibus locis ,
& pene paluftnbus reperin iolicum . quod expoficum fbli , in annuos vfus fer-
uanc,neimbres per anni decurfum decidences,impedimenco eiTe pofiinc. Cum
vero eo vcendumeft , proijcicur in corcinas ,lapidibus & calce conftruclas, ad-
dica aqua donec ex ea refbluacur. ag cancque, acque commiicenc pala quadam
magna,vcrifque manibus moca. & itacim colant , ac percribum ameum trani-
mitcunc in aliamcorcinam. lucum quod primoaddicur faccharo, liquidius eft .
fecundum verb nonnihil fpiilius.quorum vcrumque ex humor.s maion,mino-
riq. copia conftac. Audio nafci fponce fua apud Argencarium,quod vocanc,flu- ^» X*la,gi.
IX\qh , Arundincs facchari , arborum magnicudine , quibus ( quod dixerac Pli-

K 2, nius

-<K.fatfi^ ,

2>e 1<xAiC cMfr*c*

nz RERVM MEDICARVM NO. HISP.

mus in veceri quoque Orbe euenire)vi Jolis expeffi lacchari orbiculf fuprema
parce adhsreicam . £c ha?c de iaccharo, quomam video lacuiile fuperiores,mi-
hi obicer diCta iunto .

De AXIXPATLl TBXAXA-

H VA C EN S L Volubili quin-

quelatera. Qap. XV.

VOLVBILIS frutex eft Axix-
patlis Texaxahuacenfts , radici in-
nixus furculofa: . e cjua profert caules
farmcncoios quinque laterum , & io-
lia vitiginea . amaro conftans fapore,
& calida natura . vrinam euocat fuc-
cus epotatus,& ictcricis mirum inmo-
dum conferc . I^fiicitur iuxca aquas ca-
lidarum regionum.

'jCo^efco*^

CComct-on

tll

OC^

*tU-

De ECAPATLIy feuparuaSam-
buco . Cap. x VI.

EC A P AT L I S , quam alij Tlatoa-
x/K^alij Totoncaxi hoitlti~eu calidam
medicinam , alij ver6 Xoma-tontli , ieu
paruam Sambucum , alij vero Xiopatii
vocac, frucex eft hifpidus,tolijs Amygda-
li: lupicibus lencis , purpureis, tenuibus ,
& terecibus . floribus lutcis,mediocribus,
in extremis ramorum flagellis ex quibus
filiqua: oriuntur tenues , teretes , longae,
& maiori ex parte purpureis granulis
Lenti fjmilibus,minoribus camen, refer-
tx . cdore eft graui, fapore amaro . Pro-
uenit in locis campeftribus regionum ca-
lidarum aut temperatarum . quamquam
intra domos quoque,& viridaria,remedij
cauila foleac coli . Calida & ficca nacura

con-

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. i,j

conftat,& nonnihil adftringenti.Tumoribus mcdetur,vlceribufque.& aurium
dolorem fedat. lac euomentibus infantibus auxiliantur eius folia,fi contufa ap-
ponantur ventriculo. admota vero illitaque,capitis dolorem leuant.& vniuerfb
o»rporiapplicatahorroresfebrium,autpugilli menfura deuorata. Suntqui
dicant fic quoque fatietati mederi , & lepra: , tefta prius corraf* , quam Indi
Xiotl vocant , lychenibusq. impofitam auxiliari .

De HVlTXlQVA. Cap. XVII.

QVA M Michuacanenfes Huitxiqua
Vocant , Mexicenfes Xoxocapatli
^nuncupare folent.Eft autem frutex
folia fundens oblonga , ferrata , & amplitu-
dine mali Medics ; infertis tamen quibuf-
dam minoribus . femina vero, ac flores iux-
ta foliorum exortus in aceruos congefta_, .
Nafcitur calidis, atque humidis locis, qu ales
funt Mcxicani. folia calida, & flcca, & pau-
lifper adftringenti videntur conftare natu-
ra,&Stccchademquadantenusolere. Pul- •
uis eorum,medetur nomis,& depafcentibus
vlceribus . tumidam faciem curat. & impo-
fitus capiti, obfiftitdehuxionibus oculis af-
fundentibus tenebras . naribus veroinfufus
fluxum fanguinis cohibet . & medetur dy-
fentericis. tumoresq. przter naturam , aut
difcutit, aut maturat, aut aperit . Succus in-
fufus confert oculis . fuffitus iuris deco&i
cius, & /ztauhiatl iduerfus articularcs do- Utj>«***tl.
Iores, & quafuis alias frigidas noxas przfentaneam fertopem.

vothco

'*S

T>e KACAZCVL, fcu TOLO AT Z IN abalijsdtSio;
Datura altera Mcxicana . CaP- XVIII.

NACAZC VL, qui ab alijs vocatur Toloatzin, eft fpecies Tlapatl
huexot Zincenfis Prouincia? alumnus . eftque frutex caules Ficulneos 'KUext^c^i.
proferens , radices candidas & furculofas , folia vitiginea , odoraque , mollia ,
pinguia , & hirfuta . Frudhis aculeatus eft , ac demum fpinas exuit , obrotun-
dus , & in quatuor portiones, Melopeponisinftar, diuifus . Semen eft fuluurn,
Raphaninofimilc. Nafciturvbiqueinruderibus, 8c rmccribus Pahuatbanenfi. $Xi*tW_p£.
bus, & habetur ab indigenis adnonnulla incommockreparanda magno in pre-
tio . Semen ficcum , tritumque, & refinx immixtum , perfra&a ofta mire fo-
hdat , & conglutinat, ac reducit luxata . Adiungunt Indi fuperne auium pen-
nas, & tabellis coercent , ducuntq. agrotantes in balneum aa&nT/quod 7V-

K 3 maz?

*i4 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

wazcalli patria lingua vocare fblent. toties repetentes huiu/modi medicamen-

tum,quoties videtur expedire . cjuaterna folia tufa deuorantur ex aqua contra_j

,n totiuscorporisdolores,eGallicaetiamlueprofectos,autcum Chilli lureo illi-

cf.U *X«*'^p - niuntur . Cauendum autem ne excedat pondus,cjuoniam alienationem erhce •

ret, & varice, vanseq. imaginationes viderentur obferuari .

'Nacazjul esl fjecies Tlapatl fiue Datur<e,qua tpft Hyofcyamo efi congener.vafcu-
lum Datura videtur quidem diuijum ejfe in quatuor partes,Jed quandofemen matu-
ruit , duabus tantum partlbus tnembrana h<tret ipfipomo, nstrimque <z>ero multa hx-
rent femina in crajfa ft) fungofa Jubslantia, ficut ettam in Hyofcyamo, f$ Tabaco
evidere licet . narcoticam vim Medici plerique adjcribunt frigori,non animaduerten-
tes omnia narcotica effe odora (^ calida , njt etic.mpurgerit . fic Papauer etiam pur-
gat,fi Jemina eius ncn omnino maturadeuorentur ,njt mihirettdit fibi expericntia
compertum vir Clarifjimus Theophtltcs Adolttor Lynceus,profefior IngolHadtenfis de-
fignatusMedicui , rerum naturalium diligenttjfimm rimator,ficut omnia "Ejtpacea fa-
cere Jolent , f£ mhilominus efl narcoticum . nec opus esl ad frigidas partes qu<e m-
funt confugere . nam oleum ^vini rvtpote dijldlatum, nihtLfitgoris continet,& diffictbc
fuerit in ^Hicotiana partes Jrigidas inuenire . Taceo ^vini ryjm ^larcoticam qu<e_
t/l/u 71MC0ttica Tldti- ggjgife^ g|ff notijfma . Jtaque_ aliunde vis pendetjtarcoticA . ex fumis nempe_, qui^
tomdhtkfrw IM- inagnacopiae pinguibus iflis^fjacile fumigantibusjn ceretium euehuntur,fj?tritusq.
%*» P&flfiMlM* animales ne fufficienti quantitate partibw Jubie&is tnfluantjmpediunt . ln lcthargq
■pfisw $fr(dUM<< ¥He ^pj*t apertum,^ membranACcrebri,eiiaq. fujjffantiajnfiammatareperiuntur.

*-^ J_d obferuauitnon femeltantum , Ejccellentiffimu^ D. loannes Faber Lynceuj , finu

fliciarim fummi Pontificis, collega 0; amicus meus fingtdaris,in cuius adibm (§}' con-
tubermo hi mei commentaru nati Junt . quodeuidenter conutncit, Jomnum illum non a
frigore , fed d calorc ortum ducere . Vanus autem efi ille metus qui d multis feculis
Europxos corripuit in <r.'Ju debito narcoticorum , cum njniuerjus Oriens ffi Aieridies
impune (§f quotidie ^vtatur Opio, Daturafiangue^ffl ftmdtbusffi noui Orbis inco/<e,
quos hodie Nauu Jeptcntrionales imitantur yfumum Hyofcyami , Jiuc Tabaci, cre-
bcrime hauriant . 'Noxa vero ex nimia dofi, nunquam esl tanto cum periculo, ac fi
quis inpurgando debitam cxceffent menfuram . Doiendum cHjhfinitos mortalcs^do-
lorum cruciatibus perire vnuishuiu4jncdicamenti ignwan^,quijnojripi pofjent, fi
medici^confenfu totius Orbts ^erJuafiyCo fapius Vterentur .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. us

<2)c TOTON CAPATL/ Syringa lutea. Cap. X/X.

TOTON CAPATLIS frutcxeft
ftipites ramosq. cauos proferens,pur-
pureos , refertos luteis floribus, ac vifu fpe-
<5tandis . qui initio , cordis oftendunt figu-
ram , mox vero hiant in ftellulas , quin-
que concinnatas fblijs. ex his vafcula erum-
punt , in cjuibus femen nigrum claudi-
tur,exileque. Radices furculofe funt, &
folia lyri . qux primo guftu apparent aci-
da , poftea vero plane amara fentiuntur .
cjuamobrem , caJida ficcaq. & adftringenti
conftare natura , eft iudicandum . lllita_»
corpori , frigoribus ngoribusve acceiiio-
num , narrantur mederi , enixas roborare ,
compefcere dyarrhceas , fatietatem pellere
& dyfenterias curare infufa, vencnq. ad-
mota,aut femivnciar ponderc deuorata_ .
prarctpueficumradice Tacoco^auhqui per- 1
mixta fint.

Flos ipft 'Blataru videtur ftmilis , ftau us
auidem extra , fed ver/us centrum irubejat .

Te T0C1ZQV1V H \ feu Maizjo
torrtdo , & ca/tdo . Cap. XX.

FRVTEX eftr<>a'^«/'a6,foliaferens
Chama?drios, ferrata, pinguia,&in-
ferne fquallentia, hirfuta,afpera,graui cdo-
re. radicem crailiufculam,fibratamque,&:
fenfim gracilefcentem . flores vero lonqos .
Prouenit in vallibus,ac ripis fluminum,
Mctwlani. tertio fere ordine calida,atque
exiccanti temperie conftat. on ventriculi fi
apponitur,vcerinos afTe&us curare dicitur ,
ac fqsminas illorum gratia tabefcentes , fa-
nitati prifbnar reftituere . & ius foliorum
infufum,meden dyfenterijs.

Fotia ad Z/rtic* fim;litudinem vergunt ,
fubtus etiam viridia . flos lovgtffwis pedictt-
lis inetjuitat , corymbifcris quaji ftmilis , H-
tus lutm .

a.coc

LM.J4U-X ,

Dc

ii5 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TTZTICPATLI fruttce.
Febrifuga. Cap. XXI.

e

Yt 2 T I C PAT L I S, quem alij Te- 7^
fonquilitl vocant, frutex eft radicem
fundens crafTam, & longam,intus canden-
tem , teneramque , plenam fucco, & ex ea
ftipites purpureos . foliainplures cufpides
diuifa. , & has ipfas interdum fmuofas quo-
que. florem candentem, ac paruum. &
fructnm rotundum, Ponticisnucibuspene
parem . Nafcitur in collibus Hoitzpccnfibus. Hoit^
Radix dempto cortice,qui impense refri-
gerat, inlasuorem redadta, aduerfusfebres
lolet deuorari . Ius deco<5ti eius , Ioco aqu«e
fontanaraut fluuia^.s, bibitum, eundem
vfiim preftat. prsterquodcalidasquafuis
intemperies emendat , ac corrigit . Nec
eft planta vlla apud has gentes , qux in-,
extinguendo calore , maiori in pretio ha-
beatur, autpoflit huic aliquo modo com-
parari .

Ad Geranium forte pertinet hac planta ,
fed repugnat radix tenera , fitcco plena qu<c
obfcure rubet . folium fere Cannabis . caules
etiam rubent . fruSlas nodo conclufks non con-
fpicitur .

Exponere hic libuit hanc quoque Malua-
ced "vt rvidetur earumregionumtmagih m ,
eui quamuis in autographo nomen infcriptxm
non fityd nonnullis tamen affnis predittz Tz<.
ticpatli cenjentur . folia quidem fmt Geranij .
flos ex ala pediculo longo injtdet , calix magnus
fire caftaneus . flos luteus 9 palltdtts , radix
craffa .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. u7
De ATLAT^ZOPILLIN, feu aquofa herba appenfa . Cap. XXlb

ATLAT ZOPILLIN, aquo-
famveherbam appenfam,eum fru-
ticem vocant, quioblocaiuxtaquarna-
fcitur, & pediculos foliorum , cjuos fimi-
Jes capreoJ;s hinc & inde effundit , fic no-
minatur. alij Atld^pol/inxochttljd&fio-
rem ^r/d^o/;/7/;»vocaremaJunt.duas re-
peries huius planta? fpecies . aJteram a ru-
beo coJore rubram i alteram a paulo albi-
diore,appelJes candidam . Radicem vtra-
Cjue craflain, rubefcentem, acfibris refer-
tam fundit.cauJesIentos,refertos molJi
meduJJa,Ficulneis proximos,teretes, qua-
tuor cubkus longos , & minimi digiti
craffitudine . Vitis vinifera? folia , in pro-
curfu ftipitum hirfuta acrara. florem ru-
brum, & oblongum. e quo fruclus o-ene-
rantur ternis capitulis tnangulis conftans,
corallorum inftar rubcfcentibus,cibo ido-
neis,ac plenis nigro femine. Temperato ,
aut paulo calidiori ccelo gaudet, quale eft
Mexicanum , & Tetzsnqutnfe, vligmofoq.
& campeftri folo . Auguflo menfe flores erumpunt, quibus,fructuque, ac fohjs
decidentibus, in aunuos vfus vellifolent, atque recondi . Radix frigida primo
ordine videtur , humidaq & faliuofa natura . & ideo, aqua , vbi faruia radicis ,
ftipitisve aliquamdiu infufa maduerit , loco fbntanje aut fluuialis epota ab his ,
qui fluxum ventns patumtur , aut quemuis alium a calida caufla ortum mor-
bum,breui curat.vriiarardon,& retentioni medetur. nec non & oculorum in-
flammadonibus .

Qut flamina ,& caliccm , e> fiores in maluaceis diltgentim infpexerit , flatim
hunc p uticem eorum clafsi, nernpe Althez adiudtcabtt . vires etiam rdiauis p; obe cor-
refpondent . l

MU

txonj.

vlx

n.

De

,tS rervm medicarvm no. hisp.

pe COGOZT AMAT L, feu Itttco TAMATLl
Vrinaria mirabili . Cap. XX III.

c

OCOZTAMATL, quemaiij

Cocozjic , & Cocczjon , & Cocczjli

vocant,frutex volubilis eft,craifam,ac pal-

lentem radicem fundens , vnde nomtib.

ftipites, lanies, tenues, atque rotundos. fo-

lia iinuofa, &: in tres diuiia cuipidcs. flores

candidos, modicos, illis Izjjuixochitl perfl-

miles. e quibus oriuntur acini cerafis haud

abfimiles , fed colore candentes . Radix

paliet. &inodora eft. (aporvero faliuofus.

temperies mediocris, aut paululum in fri-

gus humiditaternq. inclinans . Vrinam_>

mire euocat . arenas ,»& pituitofa excre-

menta pellit . atque qufcquid vrinarios

meatus obilruitf^xpurgat , & trahit. car-

nemq.ibidem iupercreicentem reprimit,ii

in I^uorem redacta femivncia? menfura ex

aliquo liquore aperiente deuoretur. & ag-

glutinato pulucre radicis ex oui albumine,

aut oleo amygdalarum dulcium , Iunco

Xomalti vocato,GofTippino tamen prius filo irretito circumuolutoque, atcji ita

penis cauitati admoto . quemadmodum raro quodam cxemplo cogriitum eft

apud Mantuam Carpenrariam, Philippi Secundi regiam , cum laboraretEpi-

fcopus Cordubenfis, qui tunc erat Conchenfis pradul, & a confefiionibuseiuf-

dem Catholicae Maieftatis , grauillimaquadam vrinaduppreftione . eoenim,

praefidio fubdito, veluti per miraculum eft liberatus, referatis vijs , vberri-

maq. vrina: copia penitus eflufa , haud fine optima mcrcede artificis . cum ta-

men ille , neque vnde fumeretur id genusauxilij noflet, autquidquamaliud

quam fe aliosq. permulios, a quodam Indico medico fibi ld arcani ieruante, ab

huiufmodi ajgritudinibus fuiffe feruatos, atque ereptos . Et quamquam finr.

qui contendant, non eo puluere , [cd cauda Tlaap\tzjn animalis,cuius etiam ef*

figiem exhibemus, eueniifejquar eiidemmcrbis afledis mirabile quoque auxi-

lium pradtat; re tamen diligenter ccnfiderata , atque inquifita, inuentunu

eft e radicehuius planta? , & non ex cauda pr.Tdicli animalis, mutuatum efTe ,

quod narrauimus auxiiium . Sunt vero qui dicant aluum mouere , ac iblue-

re . & ea ratione Chickime capatli mifcen , ad pharmacum quod vocanc Chul-

lulenfe, componendum .

De

NARDJ ANT. RECCHI LIB. IV. H9

De IZTAC COANENE PILLI Volubili Diuretica.
m Cap. XXIV.

YZ TA C Coanenepillisfiu planta folia ferens cordis %ura,voIubilis fru;
tex eft, radici innixus long*, & fiilu* . e qua proferuntur caules tenucs,
teretes, & virides . & in eis folia fubalbida , cordis forma fer£ . ac flores ex albo
palleicentes,& exiles.radix vnci* vnius menfura tufa ac deuorata,febres dicitur
arcere . mixtaq. Tzfae^huttl, aut fumpta per fe,vrinam prouocat,femen rc- W£,W , £ *oJ
tentum pellit, nec non fanguinem coaclum in grumos , & lapillos . Dulcis eft ~£*~*.s .
iapor, rngidaq. aut mediocris natura .

Cumhtcplantafo congener tpfiCoanenepilli^forum colore fere tantum dtffe-
rat, tbt de vtrtbus plitra vtdere poteris . .

CocKti. De QOATLJyftt Aqueo ferpente . Cap. XXV.

GOATLIS* quemaJij Tlapale^patli, feu medicinam fanguinis cocci- CoctUU^.p^*
neam vocant,fufFrutex eft magnus, ftipitem ferens enodem , crafTum . C^tU, e , &%.
maten* Pyri,& foiia Cic%ns,minora tamen,Rutaceau£,fed maiora. flore luteo l* . 1 e /U /i ~ ^7&
elanguefcente,paruo&longiufculo,compofltoinfpicas. Friaid*eft,&hu- t^fcH~ ~~cf«
incntisnatura^^paulu.umetemperierecedentis. Prouenit regionibus mode- «.ZAU*. *~
xate calidis , qualis eft Mexicana , & interdum etiam feruidioribus , qualis eft «

^uauhchmacenfo. Aqua vbi ftipitis eius quzdam afluls aliquandiu maduerint , &%* */***.&
qux cwuleum paulo poft contrahit colorem , renes , & veflcam epota exter- P^ndniuepmi
git,rerngeratque,vnn* achmoniam temperat,febres extinguit,& cholicis me- ramdsdu '
detur Hxc autempotentius prsftat, £ radices ^r/adijciantur, quamquam OU..^
ventnculum laxent . quod ego in me ipfo fum aliquando expertus , & aliorum
ctiam patuit teftimonijs . Aiunt quoque gummi eius, oculis infiammatis opi-
tulari excrefcentemq.in eis carnem extergere . Ccepit iamdiu id lignum de-
fern ad Hrfpanias, vbilignum Nefriticum appellant, aquamq. fic parant. Li-
gnumafluIatimconcifum,inoptima aqua fontanamaceratur, &in earelm
<pitur, donec aqua a bibentibus abfumpta fit. qua fumpta.altera ini.citur to-
tiesq. repetitur, donec aqua csruleo inficiatur colore, dimidiaq. hora poft inie-

dtumIignum,ca^ruleumaquacontrahitcoIoremdilutiorem. quifenfim pro
tempons ratione intenditur , ita vt miraculum fpedatoribus appareat . Eft &r r Tt
ahud genus huius plants,eadem pr*ditum facultate, fed aquam minime
mhciens . x

Lignum efiNephiticum aquam caruleo colore ttngens>cutm iam tam crebriorvfus
non folum apud Hiftanos, fedetiam Italos Medicos . J

E genere legummum efle colhgtturjton tantum ex fo/ijs Ctceris , flore luteo, fed &
ex eo quod apud nos Gentfl* vtm habeant ad calculum pellendumd nUaua L om-
ntum leguminum genera . 7 J

Monardes hmus ettam meminit cap. 1 7. vocans Ugnum ad renum aftBtones,^
rrtn* mcommoda . apudquem idem atjua paranda modus.

De

•>TWt

'VTvnones-

bzo RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Ai C-A ^e CACAPIPILOL XOCHITL, fiuherbofo.ac

Gu*&**'**i- V V pendente flore . Cap.XXVl.

CAgAPIPILOL XOCHITL,
quem alij Ptpilol xochitl vocant,
frutex eit folijs Mentha?,minime ferra-
tis . floribus coccineis, longis , Pericly-
meni figura , binis candidis apicibus, e
fingulis incrinfecus prodeuncibus. ad
cuius fpecies forcaisis percinet , quam-
uis viribus differat. Naicicur incali-
dis Ttzjotucx collibus . Frigida , humi-
daq. cemperie conlcac . corcex radicis
femivncia? pondere deuoracus , placat
febres .

Flores huius Vericlymeni ex luteo ru-
bri funt deptEii, & quomam AuElorfiri-
bit eius fiemtVnciam fibrium accefius pla-
care , neceffe efl vt fit calidi temperamen-
ti , ficut ffl reliqua Vertclymeni genera .
^Nondum enirn compertum e(l, a fiigtdis
(jjf humidis medicamentis , nifi magna
quantttate fiumptis , vt fudorem mouere
pofsint , vel vomitum , fiebrium paroxifi

j{oYr\viS'T*™J",S

tfjos fidari, vt vel ex noHro AuElore fiepifsime videre licet .

De C HVPIKI , fiu C H AB^AP ET I , aquam rubeo colore tingente
Arcano Venerei morbi . CaP- XXVIL

FR V T E X eft Chupiri , radici inflftens craffa? , & longas, excerna parce_->
pallefcenci ex albo , & incerna ex albo & luceo purpurefcenti , vnde no-
men . Prodeunt ab illa ftipices, mulciq. rami tenues, prolixi, exaturati viroris,
&: vergentis in colorem ca^ruleum, cereces,la?ues, ac referti mali Medicae foiijs ,
maioribus tamen , & luteis ac ftellacis floribus . fapore , & odore infigni caret .
Nafcicur in calidis Michuacanenfibus , aquofis, &humidis locis . Sicca , & ad-
ftringenti conftac natura . Habenc hanc planram indigena? in magno pretio ,
eiusq. vires in arcanis recondunt (quas tamen magna cura atque diligentia,ab
illisextorfimus)afflrmates,plancasreliquas Adichuacanenfis^m fedandis a mor-
bo Gallico orcis doloribus,facile fuperare, ac vincere. curandisq. neruorum af-
fedibus, fcabie , acque alijs perniciofis , ac rebellibus morbis , & qui leuioribus
medicamencis non cedant, fi radix vnius vncia? pondere recipiacur , aqua; ve-
ro bini congij, ferueantq. ad ignemdonec tertia pars abfumpta fit. iusq. de-
coctieius, femilibr;e menfura,quotrdieforbeacur. cadcm vicfus ratione infti-

tuta ,

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV.

121

tuta quz Guatact decoftum afTumentibus pra&ribi folec . Idem decotStom, *»~*~«
medecur prarter nacuram tumoribus, vlcenbufque , & czceris fy mptomatis ex
,cadem lue profedhs . & pocacum , & iJJicum , cumores capicis & brachiorum
difcucit,dyfentenas compefcic, excitat appetentiam, & impinguat excenuacos

M«X-»>

Dc CVRA$VA feu Brafilio Hifpanorum .
Cap. XXV III,

r%xt*~ Cwbi

U.T.A.

V^

QVAM . [uraquam vocanc Michua-
canenfes, & Mexicam Quamochitl ,
r & Vttyuabuttl, fcHiipani Bra- «uitt^-fuitl.
iilium 1 oJenc nuncupare , frucex eft fpmofus ^

furcuJofiscandidisq. infiftens radicibus. vn-
de proferc ftipices, excra fuluefcences, ac in-
tra rubeos , concorros , refercosq. folijs Cor-
ms rere flgura , fed mucrone appendenci-
■bus , frequencibus interucnijs in%nibus,
e dorfo oblicjue procedentibus inJatera^
Nafcicur in fngidis Micbuacanenfbus)Cam-
peirnbus acmoncofis locis. vbioffendun-
*ar dufeajiar ipfius fpccks , quarum aJcera^
Ptnguttk , alcera veio Vxuqua nuncupatur . ^'ngui^
Sapor eftadftringens,frigidaqueaci7cca_.in' Vxu' %^'^t-
tempenes. Tingunceius Jigno fiJa coccineo^* ^^
colore . eft enim perfimile arbori quam vo-
cant Santalon Ius decocli eius pnmo fit ^Lu cU-X,
ruluum,deinde rubefcic . quod 6 amplius
decoquacur , cogicur in purpureum picr.
, ' ■ . , ^^m^auc^fimifceacuralumen^inrS-

beum , & decencius Cinnabari .Rcfrigerathapcarbos,fcbremextincuit,ad
ftringic , & roborac . «■- '

Fruaum luteum tfrk* ftmtlem tn libro fuo depmxit author. long} aliam plant ,m
Vraftti* nomtne defcrtbtt herbartum Lugdunenfe lik i S.cap.Sz. ex Theueto arlorem
ttempe magnamjolijs Buxo ftmiiibm.cumsettam Itgm magnos truncos apudnos ™-
dtreltcet. f

De

xxz RERVM MEDICARVM NO. HISP.

■• ; >

. . , ■'..-.

• M*

C" * ■

De QVAVH TLEPATLI Ocymifolia. Cap. XXIX. dWm*j]

FR V T E X eft Quauh tlepatlu ra-
dici annixus craffa:, lignofe, ru-
br<e, &fibrata% ex cjua proferuntur fti-
pites fruticofi , atcjue lignea: naturs,fo-
lia Ocymi ferrata, flores e candidoru-
befcentes , in fupremis ramulis acerua-
tim congefti , verticillorum fere modo .
Prouenit in locis campeftribus Xoxo- x*xol
tU . paulifper frigida temperataue , fic-
ca , & adftringenti conftat natura . Ius
deco&i eius curat quofuis dolores haud
aliter ac illud Guaiacani,Qjin<e aut Zarzje
parilU . quindecim , aut pluribus diebus ,
fi ita expediat , matutino eporatum dy-
fentericis magnopere confert, & cjui-
bufuis alijs defluuonibus cohibendis .

1ten& foliorum rubr* Junt in hacplanta,
flores rubri in luteum ijergunt colorem .

De QVAVH TLEPATLl ILsZ^
Volubili Limonifolia .
Cap. XXX.

QVAVH TLEPATLIS fru-
tex eft ftipites fundens volubiles ,
fc & fuluos , folia Limonis , flo-
rem candentem, & modicum , radicerru
furculofam , fuluamque, longam & craf-
fam . cortex radicis , cjuae fngidi eft , &'
adftringentis naturae , reda&us in pulue-
rem, arque appofitus, medetur eruptioni-
bus, cjua; in Gallica lue fblent oriri . idem
praeftare dicitur deuoratus duarum drach-
marum pondere , atque ita fugare infe-
«Stioncs cutis omnes . Nafcitur in cali-
dis Texaxahuacenjibus , vbi in maximo
habetur prctio ab indigenis ad prardi&as
segritudines exterminandas .

Dt

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. n5

1)e XIVH COCOLJW, fmplanta
Contortiua . Cap. XXXI.

XIVH COCOLIN frutexeft
Hoit^ocenjis, ftipkes ferens tenues, tere-
tes , perque magna interualla geniculatos ,
fquallentes, & hifpidos . folia rara , magnaqj
ex parte altero latere vnico difle&a finu , hir-
futa, & candentia , fed prarcipue inferne,
oblongaque & Fafeoli flores . radicem ma-
gnam, e candido vergentem infuluum . Na-
fcitur in calidis collibus , & campeftribus lo-
cis . fapor radicis fubdulcis eft , & quadante-
nus leguminis , frigidaeqj & adftringentis
temperiei . cortex eiufdem leuigatus , & bis
indieduarum drachmarum pondere deuo-
ratus ex aqua , vomitum praecipue puerorum
compeicic . medetur vlcenbus oris , ac puden-
dorum • radicis fuccus, ac flos ex la<Sle,mjrabi-
liter confert oculis .

DeTI NAHVI HVIZT LI, feu herba <verecunda . Cap , XX XII. % & tiUuit^dh uid .

PlNAHVIHVIZTLIS; quam alij (quoniam inducat fbmnum_. ,
foporemq; capiri lmpofita, aut quia tacli dormire videantur) Cococh- Coa>chinAiL.
iatl vocant , frutex eft quatuor dodrantes longus , ftipites tenues , fpiniferosq-,
ferens , ac folia falcata per interualla fena , ac manipulorum forma fibi inui-
cem coniun&a , haud diflimilia illis Tchixochitl, radicem fiirculofam, flores lt^u.ic<:oci«.tl.
vero , ac fru&um forma erinaceis , primo viridibus , ac mox fuluis racematim
dependentibus perfimiles. Nafcitur in calidis 7 ' epozjlanicis, Quauhtlani quoque '"Ce^jtUyv - ^ouTtl
& Hucitlalpae , & in collibus TacapithL Amorem dicitur conciliare . folia fapo - #i«vtl»tj»£ -'X««.j>i'cIj
rem Raphani quadantenus referunt . frigida conftat, ftccaq; & adftringenti
natura , necnon & glutinofa . fuccus radicis medetur tertianis febnbus , oculis
inflammatis, (omnumq; inducit ; cortex vero venrris fluxibus . Hic eit frutex
ille , cuius folia ad quemuis hominis attactum , flatumue , contrahuntur , iun-
gunturque interfe, atque marcefcunc . hunc eundemeile exiftimo ,r aut eius
congenerem , quem Infularum Philippicarum coloni , plantam fentientem phiiippi-
vocanc . de qua fcribunt ( vera an falfa nefcio) nonnulla, quar in hac prouenien- bamimo"
te prsdi&is in!ocis,vera e(Te nequaquam experimur. velutieft ftipites re- kAcofts
d:os proferre, pennas gallinaceac craffitudine,ex fingulis radicibusdsnos,duo-
denosue, quorum vnufquifque duodenis ornetur folijs diuifls in quatuor ordi-
nes, duarum vnciarum inter fe diftantes interuallo . foliaq; efle Loto vrbanas
fimilia , flores cyaneos, Linguar fimiles paffarins ancequam hient , hiances ve-

L 2, ro

i*4 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

ro in tcrna diuidi folia modica . adco offendi atta&u , flatuq-, hominum , vt at-

tre&atadigitis vlrima foliorum ferie moerorem quendam przfeferat, atque fb-

porem , ftatimq; decidere reliqua folia , manentibus folss fuperioribus , quaz: fi

rurfusdigitotangantur,pariterdecidere. quin ftipites , qua parte attredtanf-

tur , rumpi , ac in terram procidere, nigrefcente mcifa parte , veluti fi igne_>

fuiflet combufta . quin fi flatu hominis perfletur , totum procidere , ac rumpi.

neque hoc eucnire fi ligno,baculoue, aut aliter tangi contingat,fed fola huma-

na manu, aut fpiritu. infipidam efle , nec vlla quo ad medicos vfus fpeclat poL

in. Mal- Jere vi . Plantam ctiam narrant nafci Maluari,c\nx fimihter ad manus conta-

bav^iua a- clum contrahatur , folijs Polypodij, ac luteis flonbus . Alij aliam apud Terui-

cofte ' nos , qua? & fi tangatur arefcat . nec non in noftro orbe , prxcipue apud Ga-

,VPerui . des. Verumquacnos de Ptnahuitzjli fcripfimus cxperimento cognouimus,

na • multiq^ ali j indubitatum efTe millies compcrere .

Huius leguminis lconem exhibuit Clttfms tn notis fiuis ad Acoflam cap. 5 6. nomi-
ne herb<e Mimofik , qu& mijfia fiuit ex Infula diui Uhannis dportu diuite . vbi etiatn
fruBum ennaceisfimilem depingit , & totam plantam huic noslra eandem dtligen-

ter defiribit .

Herba Mimofia Acofl* orientalis n>idetur dtfferre a priore , cum fiaporem gby-
cyrrhizje habeat . quamuis ffl loci diuerfitas eam efficere 0sit dtfferentiam .

Maluarica AuBoris planta definbitur ACoftacap.$y.O< Herba Viua nomina-
tur . eslqs fimiliter egenere leguminum , ffi prddiSiis cognata .

T>e MEXOCHITL, fieu Omexochitl. Qap. XXX 111.

FR V T E X eft MexochitL hominis altitudine , fibratis radicibus , folijs
mali Perfica? pauio maioribus , floribus paruis, comantibus , &ex luteo
rubefccntibus, & filiquis Chilli fimilibus, fed luteis , procedentibus fecundum
longitudincm . odoremfpirat o-rauem, acremque. Prouenit HucitUlpa irL.T^ue.U.
hume&is valhbus, aut collibus . folia contufa deuorantur aduerfus venenato-
rum animalium moriiis . excitata enim vomitione vulnerati folent reftitui in_,
priftinam falutem . eadem verminofis vlcenbus applicata, noxia animalia fu-
gat , atque necat .

<tAn Apocyni qmdam Jpcties t nec emmfiactle intcr legumina comam inuenias}nec
wter Solanaficetorem cum acrimonia , ffi <vi emmetica .

De AT Ll N A M , fiu Frutice iuxtafiuuios aquasue proueniente .

Cap. XXXIV.

AU v. c*t Gt(V*v«n . A T L I N A M frutcx eft ftipites fcrens plures , & in eis folia in longum

jf\ producTa , angufta , fubalbida , ferrata , hirfuta , & fere faligna . flores
candentes , & magnos . radiccm craflam , & furculofam , qua: caftaneas inue-
teratas fapit. folia,aua: odorafunt,refinam.Nafcitur in calidis Quauhnchuacen-
fibus prope riuos & flumina, campeftribus,ac planis locis . herba vero tota cali-
da , & ficca conftat natura . folia pugilli menfiira tufa , & matutino deuorata ,

febres

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. u

febresflniunt, varata fupernc atque inferne^ituica , & bili cicra moleftiam

vllampurgat^Infunduntureadempauiomaioripondcrc^acpcrinfernari^
moresprardi&ostrahunt. . r

£< IZOKTECPAT LI , fcu Vulmrum medtana . Cap. XXXV. 1*^*^*4 li ,

T20NTECPATLlSfufrrutexeftftipicesprofercnsfarmcntofos,tin.
1 ftos virorc exacuraco teretes , cenues, & proiixos, & in cis folia Ocymi, fed
non ferraca , radicesq, nbratas . Prouenic Tcnampulay feu editis feu Janis Io-
cis. Germina conci/alacarTacimftillanc, quod impoficum recences giucinat
plagas, ac breui ad cicatricem perducit . Idem cercio ordinc calefacit , & exic
cat . acrisq; eft , & aman faporis .

Tithymalts ftne dubto adfcnbenda htcplanta. lacenim cx fichoraceis, & Cam-
panults effluens , acre & amarum non cH3 fcd-veldulce , n*l*m*rmm . eorrcfbon-
det ettam exaturatus vtror , Efularum etiam natura fujfruttcis .

De TVTOBVTO. Piperis Iongi prirna fpecie . Cap. XXXVI. %,. e^W^

FR VTEX cft TSuUuyo vocacusin Philippicis Infulis s££ fpecics cft ^^T'
hpenslongi, apudlanc nouam H.fpaniam proueniens , folijs ob Wis
iubalbidis , deimencibus in acumen , & acnbus guftu , frueW piper,s longi ,
acnore camen , & odoraciore . Nafcicur in humidis Iocis Philippicarum inV-
arum, feu mediterraneis , fcu markimis , &apudnouos quoque Hifpanos .
Vius prscipue eft foliorum . Inuoluunt fiquidem vnius folij pordoni dimidi*

quincamvniusglandis^adhuctenera:(dequainterfpec^
carum fumus locuti) caice confperfam , gcftancq; ore, & flc fcrunc corpus
nucrm , cerebrum & vencnculum roborari , iuuari cottonem, firmari den-
tes iedan eorum doiores , pituicamq; ilios eroderc folitam arceri, carncm ex-
hauftam mxca eorum radices inftauran , ac iabia concrahere rofcum colorem
ruboremq; , ingratum oris halicum fugan,&commendari iucundum.de cuius
fpccicbus, vinbus, & vfu, iacius infequenci capice tradtabitur . vires namque &
vlus narrati m noua Hilpania ignorantur . *

Hutus Ttperts memtntt cttam Monardes c.S8.de Ptperc. & fitiSium dcpmZit
fimdem Tftpert longo , W ijicx Plantagtnis . J ™Fm&"

t 3 De

ii5 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De T LAT LANC VA T B Viperis longiplantay alijsue eius generibus .

[ap. XXXVll.

':

P

IPERIS longiplanta,qiamPhilippicarum Infularum coloni 'Buyo-
buyo , & Sabiam, Mexicenies vero , apud quos nafcitut cmvatTlatlancua.
« i.1» fe , toEcaptU appelhnt , frutex eft ftipkcs volubiles proferens, & farmentolos,
t^rr^, Jgk £ fofm pi^ris ni ri , longiora tamen , & acuminaca , ac frudum tere-

&*'**' ■ U ■ tcm, bn2um,Piper longum vocatum . folia func guftu odorata acn faporcj,

calicU &ficca ordinc tcrtio tcmpcric , parcmmq-, fubuhum . fruttus nulhbi

planw fu* appcndcas eam afTeqmtur perfcclioncm , qua. ncceflana eft vc

commoderecondatur. ideoq-, immaturus, & in fuluum colorcm inchnans

collbinir, fpanfusque exponitur foli,atque ita in vfus feruatur Virens edicur ,

nequc ingratum przbet alimentum , aut nimis acre rcconditus vero fcrcula

commendar, dum tamen ignem non experiatur . ftacimemm decotfiono

vim, atque faporem amittit ! Cortex ftipitum redadus in farinam ac deuora-

tus , acram bilem apte expurgat , & venenatis plagis pr*clari alexicen, vices

prsbens medetur . refolucis neruis , aut conuulfis , auxi Harur flatus difcutic , &

ilios huiufmodimorbosorcosafrigore, craffifve & lentis humonbus , pro-

flicrat . Tres apud hanc nouam Hifpaniam huius plantz difFerentias adnuc or-

fendi, cum quinque, auc plures, audiam apud Philippicas In ulas efle repercas ,

quarum ftipices ad nos func miffi . Jiam przcer Buyobuyo , de quo precedemi

' capite diftum cft, & eum de quo in prefenti capite fumus locuti , alias tres nu-

r x meranc,

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. ,»7

mam fruau effe ferunt ;d.ftare verb odore graui , perforaris ffiKE&.T©
acnque & adftringenri fapore . Alias ver6 duas a Buyo p*diflo affirmant d f' »
ferre fohorum paru.tate.Se afpentate, ac pneapueminircm. Ma,or enim ma-
ioraprofertfol,a,ceterafimili!,guftuP1pe„Snigr..acprxapueradiciS) fru- iv r,«
flus autem P,pe„s longi)tenu1or,amen,&acrior°Mmo^erL1n0r1bu con- '■«• *
iUfolns.&.plifrutexminorcft. fol.afapore &odorecarenc. radixniSra.vrP«to
eft, cort« mel|lnl colons, leuis, fungofus, acris, & roborans . Rad.ces hofum
bmumgenerum propmantur aduerlus venenaras potiones , veluti alexiphar-
maca drachma: vmus menfura.in kuorem redaa*,& ex aqua nucis Ind.cz re-
Wutx aut vmo Palmarum recenti . Subuenmnt etiam ventricul. frigidis affe-

amrnbus ex ,ure decoai Chamxmeli, ortisq; ex craffis humoribus , quos p»r .
coquunt roborato etiam ventr.culo . fubuen.unt ijs qui coire nequeunt ob ve-
nehcia, addms prac.puc alijs ad eundem vfum pertinentibus . Affirmant Me
xicenfes , qu, etiam Tlatlanpaye vocant , Quauhyyautl, \ & Temocod oriri in.
locs calidis paffim iuxta aquas, fepta , & faxa . fuccumq; rad.cum , & eerrm

numexprelTum^epotumautmfufum.aquamintercutemvacuare. Iifs vero
decod. crurium cedemata , aut congeftos pituitofos humores d.fcutere . men-
ftrua et.am euocare, & h\tus , ab eisq; ortum dolorem tollere . folu impouta.
vlcenbus meder, , prsciffce venenatts, dolores e fr.gore, aut lue venerea pro-
tectos lemre , faucmm tumores difcutere , & quofu.s alios , fed pracipue adie
<2a Ccntl.na impeditum motum reftaurarc , euocare fudores , neruorum refo-
& feorl ' & COmmlfi°ni fuffitU ' iuuarc W*&«» , ac pellere ngores,

Dc Piperc lengo multafcrikit Garcias lib. I .aromsap. i z .n,bi Clufius eius icnui-

""mpropomtmagmem^uamfydlatimdc/crihtltb.i.cap.zo

Gmlandmus non mali Pipertsfiut.ccm afcrikit Hedera , cm & fi!Ura , & -d,
res refpondent,fr«fert,mpurgator,« , 0- d.aphorcea , a«* ,„ omnikus fere aroma-
tibus repenuntur . J

O-ffcrtfiguraAuthorisnoariakkoneClus^ quoadftus fil.orum. Clufm, vnifi-
l,o n,num femper oppon,tfolmm,fed Amhor non kmafemper haket « opfoL filia it*
^^H^rfeM«r.^Mff„miAf„^cnex^^^
1«'f?Kierum,qu*h,cproponuntur. ?

Dc EZPATLl ^VAVHNAVHACENSl. Sanguinis rnedicina.

Cap. X X X V l 11.

EZPATLI QVAVHNAVHACENSIS, quem alij $uauheKtl,,fca medi-
cnam fangu.n.s vocant , frutex eft fol.js Verbafci objotundioribus hir-
iuns , pmgu.bus molhbus , & cord,s pene figura . manat incifa fan" utneml
vnde nomen . odorem Stchadis grauem prlfert . Cortex eft calidu" Zt *

odoms refi„ofus,nccus, atqueadftringens, &demum amarus. fecundfordi
ne calcfaat, aut amplius . Ius decofli rad,cum, qu* rubne funt & furculofc

infufum , aut potatum , medetur dyfenterijs , ac veteribusplagis ftillans ep«

fradtis

n8 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

fraaisliquor . Nafcitur in regionibus calidis , quales funt Quauhnauhacenfes ,
Temtltzjncenfis, & Teuhcaltzjncenfes , vbi eam confpeximus luxra iaxoia Icca .

« a r '1 ■ De CEVAL C H I C H I LTIC , feu <vite fylueslrh Lafiorufcaue wdigcna.

LA%Mlfltcf»I«*Ci L •- XXX IX.

& fJlSZ^* - -riROVENIVNT apudnouam Hifpaniam Lambrufca^Vitesq; fylue-
Lt n,~.W u - P ftres muiris in locis , nec tamen ad noftra vfque tempora ab hac gente ex-

culcz ac f -orfirn , feu ferie aliqua plancacz. vfum enim Bacchi non nouerant ,
etfi aliis vini generibus libenciflime non modo explerencur,ied inebnarentur,
neque Varcanc hodie noftraci , fed auidiflime hauriant . Frudus eft craffiufcu-
lus , purpureus , duriorecallo, immitis, gratus camen, ac dulcis, & qui (vt con-
iefto) mitefceret cultura, cartera noftris Vitibus fimilcs . frigida , ficcaq; natu-
ra foiia,ac palmites, & adftnngenti conftant. appcrcnnam excitanc, impcngi-
nescurant, tumores repellunt , calorem nimmm excmguunc , oculorumin-
flammationem arcent , febres placant , vlcerum lemunt dolorem , & iamerru
exiccant . Sunt qui Xocomecatl vocent, feu acidum funem, tum ob iapcris ge-
nus, tum ctiam ob palmites kk vicinis arbonbus conuoiuentes .

De HVAPAHVALIZPATLI, fe* (puulftonis medicina

['aj>. -X XXX.

H

VAPAHVALIZPATLI frutex cft , hominis acquans altitudi-
■ ncm, ferens ftipites,acramos fcabros,magna ex parce nudatos folljs,quc
longiufcula,& angufta func,flores vero exiles,ac pallidi,calicum forma . Naici-
tmHocitUlp* edicis,ac campeftnbus locis. lus deco6ti,cuiufuis parus vmueri*
planc«e,propinacur mane,vefperiq; ; tepidum,quinum auc plurrum, fi opus iit ,
dierum fpacio ad mocionem amiiiam refticuendam . Frigida , ficcaq; teropene
conftarevidecur. namfapore, &odorecaret. Quamobremconueniec, hos
efTe&usprarftarepropriecace quadam occulta , aut ficcicate , & adftri&ione
quod multis alijs medicamentis huius Orbis videmus euenire .

De 7 kLAMATLANT Ll 3 feu denttbusvetuU . Cap. X Ll.

F

RVTEX eft 7?/*wdfW/nomenhabcns aipinarum cum dentibus
vetularum fimilitudine . ftipites producens tereces,hifpidos , & in luteum
colorem vergentes, przcipue ea parte, qua funt teneriores . folia vitiginea,ner-
uis intercurfantibus , qui ex pallido rubefcunt, fed hirfutiora, & minora. flores
albos, inluteumetiam colorem inclinantes. fru&um acinofum , totocauhs
procurfu raccmatim dependentem , primo vindem , ac poftea luteum , rerer-
tum candidis nucleis, multis, paruisque . Amarus eft fapor, ac vis calefaciens ,
& adftringens . Nafcitur in caiidis, frigidisq; regionibus, conuallibus tamen,,
campeftnbusq-, locis , & humedtis . folium vnicum refolutum ex aqua, atque^
epotum , medetur fatietati . & eodem modo , vacuata caufa, rebri . aut fi fona_>
r pugilli

NARDI ANT. RECCHI LIB. IV. tz9

pualli menfura macerentur ex aqua , & Jiquor epotetur . Aluum nem pe leni-
ter iubducit . admouetur capitibuspuerorum mflammatis refrieerij eratia.,
modicuseftenimeiuscalor.

%

X> T A M A N C A P AT L I , feumcdianatemperata.Cap. X LI I.

FR VrrT Vr ^ Y amancaPatlts %if es fc«ns lentos , ac fucco manantes >
craflos, ruicos,la:uesque,vnde non exoriuntur ramuJi , fed qua parte pro-
deunt fcabros , atque genicuJatos , & in eis foJia Portulac* , fed qu* fenecfutis
temporetnfurcentur.radicemcraiTam fibratam, &c iongam . quauis parto
lSus inciiusq; liquorem fundit glutinofum , odorem , faporemq; Tecopk, pa-
tnjue Thuris referentem. Nafcitur Mexici, vbi firmum habent mederi radicis
puluerem vlcenbus putridis , cachoefibus , atque cancerofls . Prouenit etiarru
apud Panucenfes. caIida,iicca,odora,&adftnngenti natura conftat : aiunt.fru-
ticis huius liquorem iirmare dentes , mederi dolori gingiuarum, vitionique,&
aniculorum imbeciJJitaci , deuorara qualibet radicis menfura, & laxatis verte-
brarum dorii compagibus opitulari .

De XIOP A\L /, feu lepra medicina . fap. XLIIf.

XI O P A T L I S fuffrutex eft , ftipitcs habcns multos^ Izues, terctcs, at-
que virentes,digualicraffitudine , acquaternis prolixos cubitis ' in
eis vero Mori folia , longe ramen ampliora , aipera , & ferrata . radices ligno-
ias, iurculotas, multas, candentes internc* , externc vcr6 fulucfccntes . Na-
fcitur #*«>/*//* humidislocis, montiumqi faucibus iuxtaaquas. frigidave-
ro , ficcaq^ temperie coniht , glutinofa , ac nonnihil adftringenti . Tufa folia ,
illitaque , Icpram & Iychenas curant,atque abfumunt. praxipue fl agrotus du-

catur lnbalneumpoithuiufmodiadhibitamcurationem, quam Indi vocant
TemazcaUi .

De TENAMAZ NANAPOLOA. Cap. XLIV.

FR V T E X Tenamaz. nanapoloa, ab alijs Tenamazton , & nonnuilis TlaX .
famati dictus, radicem fert magnam & furculofam . folia Salui* forma_,,
longa , & angufta , obtufa , terna, fubalbida , & afpera. florcm leguminis pur-
puraicentem ex candido, in corymbi formam compofitum , & fruclum race-
matim difpofitum , obrotundum , Nucum Ponticarum forma . Nafcitur vbi-
que in caiidis - Frigida , ficca , & adftringenti temperie conftat . & ideo liquor
deffiiens ex germinibus tenuioribus, inftiJIatus medetur ocuiis , f7 inflamma-
tione tententur . adhibetur tumoribus prarter naturam , ac febres extinguit .

0»bUli

i«lh

*

XJO

RERVM MEDJCARVM NO. HISP.

^Uco^ivVK^u-iv .

*»l

VA.01

ftAttl

1>Utl«*v^n.o^e.J^

VI*

^lvh^ri»^-'

0* TLACOTE QVILIZPATLh

feu medicina incifk fudis .
[ap. XLV.

(',

TLACOTE QVILIZPATLI fru-
tex eft ftipites multos fundens , bi-
nas fpithamas logos, lignofos,teretesque,
& in eis folia Origani , ferrata. ftores ve-
ro modicoS; candentes. radicem longam,
ac minimum digitum craffam, ac ligno-
fam . Nafcitur in cacuminibus montium
frigidorum Mifticae fuperioris . Calidus
eft, & ficcus ordine quarto . acris, refi-
nofus , glutinofusque', guftuque impenfe
odor.us , refipic aliquantulum Corian-
drum . Ius deco6ti eius medetur pcctoris
morbis, flaturrw Ufcutit , aluique , ac ven-
triculi lenit doLres .

i

•mtlato. Cap. XLVl.

Dt XAL^VAVHlTLslifitept

X7" ALQVAVHITL fuftratex eft farmcntofus , ftipites rerens gemcu-
yV Us interceptos, pundisq; diftindos , vnde nomen . folia Piperis longi fo-
jjjs perquam (imilia. odora eft & Tlantlacuaye hac in re quoque iimilis,adeo vt
illi prorfus videatur congener . calida ordine quarto,ficcaqi conftat natura . Ius
deco&i eius exhibetur enixis corroborandi, flatus difcutiendi, & menftruorum
euocandorum gratia . ac fatietati medetur .

De AII^TZ l^MTZl^N. Caf. XLVI.

F. R V T E X eft Mintzjntzjn ftipites fiindens fuluos , quaternis prolixos
cubitis , folia Perfici , atque albos flores . Nafcitur in montibus tempe-
cis Vruapz prouincia? Micuacanenfis . amara eft planta , odora , guftu non
nihil acris , calidaq; & ficca ordine tertio . folia tufa, atque lllita ventri, intefti-
na i vitiatis emundant humoribus . .

.

RERVM

RERVM MEDICARVM

NOVAE HISPANIAE

NARDI ANTONII RECCHI

LiDer Quintus.

ACRES HERBAS HABET*

IOANNIS TERRENTII LYNCEI PR^FATIO.

VA<NDO QV IDEM cum AuSiore noslro Arbores in
Syluis s Fruttces in Dumetis , Suffrutices in Frutetis consje-
ximus jfupereft <~ut montes confecendamus, ad njalles decline-
mus , Hortos perambulemus, Prata peragremus, Agrosadea-
mus , ad Taludes properemus , (ejr njt <vnico dicam njtrbo
admare Ulttd magnum HETfB AR VM nos conferamus ,
in quo plenis njelis cum Autlore nobis nauigandum feuerit .
Tertium inquam plantarum genus , tlludq; abundantijjimum quod in H E XB I S
fitum efi pertraSiandum njenit . Siueenimiumentis pafeua parare , feuehomimbus
efecamfeubminislrare rrje/is,feuefanos iucunditate odorum deletlare , feue agrosfeua-
uitate feaporum refocillare malis , HERBAE vberrimam fegetem ffl nrirum eli-
ges tibi fuppedttahunt . Quare mirari defenes <ubi tertiam operis huius partitionem
ampltfemam intueberis ,qu* M EXIC AN / orbis Herbas compleEiitur . in
qmous infiuita ferme figurarum apparet njarietas , coj. hfei facukatum elucet <z>ti-
litas , & pulcherrima effecluum fe prodit mtieslas .

Qua quidem traclatio cttmfit varietate ffecurum ampltffima, necefiario inpartes
quafedam fecanda feutt , ne njei ommum conjufeo naufeam legentipareret , njel nimis

crebra

i3i RERVM MEDICARVM NO. HISP.

crcbra earumdem rerum repetitio,curiofium icciorem retardaret . Er quoniam phyfica
herbarum dtuifio , dpauctfftmis tentata , a nullo adhucfiacta eft , ( nam diuifiones ex
loco,tempore,fiorum pulchritudine,cdore,figura,radicumfoiiorumq\ viribus, purgan-
di, altcrandt quaiitatibus elementaribns defumpu, omncs fiunt accidentales , & ff>c~
cies nimis feiumunt , ) idco AuSior nofter maluit diuftonem krbarttm medicam ,
Diofcoridem nimirum fecutus inftituere ,progrediendoperfapores fqui longe certtfisi-
mifunt omnium f.cultatum indices, vt & Galenus neruose admodumpeculian ope-
re , Ubro nempe quarto de fiacuitatibusfimpltcium comprobauit , (gf ante eum Hippo-
trates , breuiter , fedaccurate attigit .

Omnium mcdicorum (efr phiiofiphorum , quorum de f.poribus extant monumenta
in eo conjentiunt ,fapore,s consiare ex terrena aiiquafubslantia , cui humiditas aquea
fit commixta . modum tamen non expUcant quomodo eafiat mixtio , aut qua ratione
fiat <-vnius faporistn alterum iranfmutatio . Vnde in hac tra&atione multa adhuc
fuperfunt dtfficultates enodanda , m quibus philofiophi fiuapoterunt exercne, & acue-
re invenia . Intcr fapores merito primum locum occupat acrimonia,non ob njehemen-
tem tar.tum atlionem , fied etiam virium <x>arietatem . In hoc fiapore depr<ehenditur
pcr cxperientiam magnafialts fubtiliftmi copia . qui fialterreis partibus vnttus ,in-
iiar tgnts in denfia materia conslituti , @T iinguam, & partes omnes corporis huma-
nipenetrat, diuidit , <-vrit , eoq; modofiubtile <-vaporofufl d crajfiofieparat . <~vnde vi-
res incidendi,per<-vrinam ? (^rfttdorespurgandi exori( nur i

Hac etiam incidendi <vts ftnatura human<e-fit moiesltor , parit omnes purgatio-
nes , qua tn quauis parte euenire poffiunt . fic acria nartbus indita, slernutamenta pro-
uocant ,fic acrtmoma humorum tn captte epilepftam , $ conuuifiones excitat , <x>bi
natura trritata ommbus njtrtbus remita mordtcantem, cupit expellere. ficacria
per osfiumpta purgant, $ per <-vomitum , ($f perfieceffium , vt infinitis patet experi-
mcntts , herbarum, oleorum deiitllatorum, acrium , Venenorum fiere omntum ,falium
omnium , au<e wfinttumforetfingulapcrfiqui . Sic etiam in corpore humano acrtmo-
nia Vrina efi caufa excretioms , <£r acrtmoniahumorum dyfenieriam mouet . --vnde
Gaienus ait hypereatharftm, itbris defcultattbus fimplictum , ab acrimonia humo-
rum y ffl irrttmione natur<efieri . Sed h<ec ab alijsfiuse traBatajunt .

De

/

NARDI ANT. RECCHI LIB. V. j3}

-~VJi

De *A H V A P AT L 1 . Cha-

medri Mexicana_» .

Caf. I*

E R B A fruticans eft Ahua-

patlts foJia Quercus feres ,

multofq; fundens caules

purpureos, &ineorum_.

fummicace luteos flores , paruos , ac

minime fenefcences. radicem longam,

cralTam,& fibratam.Nafcitur tempera-

tis regionibus , aut paulo calidionbus ,

qualis eft Tacapichtlenjis. Sapor eft acrk

guftu,gratusq; odor.calefaciens quarto

circiter ordine , & exiccans natura_» .

Ius deco&i depopulatur pediculos , fu-

mus cimices fugat , dolorcs ventris , a

frigida caulTa ortos fedac , flatum di-

fcutit,dyarrhe;as coercer,& cholico,ilia-

coqi afTecM infuia auxiliatur . Prarci-

puus vfiis eft radicurru .

um^

De AC X OT AT I C. Herba Nunnij . t£*npit%Ju

Cap. I I.

CXOYATlC,quam alij vocant Tlachpahuatfic, feu fcopas, alij vero
_ Tlacocoly feu humilem radicem, ac vndulatam, ob contorcse radicis fbr-
mam,&alijobexilicatem Pipitzjthuac , aut TzjacpadHPipitzjthuac , paruaeft
herba.folia ferens abiegnis iimilia,cauliculos fpithamam longos,tenues,ternos,
atque quacernos . flores in fupremis cauliculis in fpicam compoficos,paruos &
exiles. qui pnncipio candentes,in femen demum mutantur fufci coloris . radi-
cem gracilem,criplo tamen ipfb caule crafliorem, contortam,feu conuolucam,
atque candentem . Clementi ccelo nafcitur, aut paulb rigidiore , quale eft Me-
xicanum.quo fic,vc apud Hifpanias,fi femen e6 deferacur fcracurq;, fperem na-
fciruram,acq; feruandam. Harc eft herba illa, qua: fub Nunnu de Chaues nomi- "er^*-«

r \ \ n • \ • r Nunij de

ne paiiim ceiebratur . Radix, cuius eft pra?cipuus ln medicina vius,acrem prae- chaues.
itar faporem; odorem tamen nullum.& eft caiid_-,& ficc_,ordine quarto tem-
periei. eadem contufa mediocriter, & e liquore aliquo conuenienti curando a£
fedtui,maturino tempore, atque inani ventriculo,fex obolorum pondere deuo-
rata,humores omnes,ied maxime pituitam atque bilem , tum per fiiperna tum
ciiam per inferna,citra moleftiam aut noxam vacuare fblet. acque ica hydropi-
cis, cache&icis , aftmaticis , tineamqi patientibus , magnopere dicitur con-

M ferre .

<

!34 RERVM MEDICARVM NO. HiSP.

AC XOTATIC alia^.

ferre . poteft autem, fiue febriat arger fiue_j
febre careat,virens radix,aridaue, cutius ta-
men arens paulo minori pondere , exhi-
beri . dum tame^. vitiati lucci redundent , L
quosvacuare fitopus, &cibo, quadiefii-
mitur , ad meridiem , parcatur . Eaderru
tufa , & refoluta ex lotio humano , & in-
fiillata, morbis oculorum medetur , ac di-
fcutit argemata .

10. TERRENTII LYNCEI NOT/E.

Acxoyatic , cuius hic tmaginem exponi-

mus, , non eji ea , quarn deflrtbit zAuthor ,

fed ei congencr . illius namque cffigie hucufl

que caremus . huic ^vero radix crafla , foha

fimui multa ex eodem puncio exeunt , <x>t in

Larice . (efr ex ala quauis flos ZSolttJttit flimi-

Us , ruber cum albedtne ^verfits caiycem . va-

flulum deinde flquitur , quais in Voiubili ,

rvel Burfla pastorts J- ~Nam an pianum 3 <z;el

rotundum flt dtiudtk^ri hlc nequit .

De CHlLLl,ftt* Tipere Indico ftliquoflo .

CH I L L I , feu Piper Mexicanum , planra eft ferens filiquas illas , qua_
ab Haitinis Agtes , abantiquis, vtquidam volunt, fihquaftra, &ab
Hiipanis Piper Indicum vocatur , & Capficum ab A£tuario nuncupatur .
qua. licet diu in nuftrum orbem tranflata fit , ibiqj &in hortis, '& in va.Is
fi<5_ilibus , ornamenti & vfus gratia feratur , & habeatur in delicijs , tamen_,
quoniam apud Indos multo plura eorum genera reperiuntur , &orexiex-
cicanda., commendandilqi ferculis fuppetias ferat , adecvtnuliam fitrepe-
rire menfam fine Chiiii , atque ideo quotidianoexperimento fint illiusfa-
cultates notiffimae , adductus fum non modo dii_erentias,qua_ in noua Hifpa-
nia proueniunt, de quibus modo agitur , verum ipecierum fere omniuriL, ,
quae adhuc ad manus noftras peruenerunt, exhibere imagines , formas defcri-
bere , vniuerfamq; facultatem , & naturam tradere pofteritati . Cun&orum
crgo generum folia Solano iimilia func , & pene paria ( fi Quauhchtllt ex-
cipias, qua_minora eademfert) &flores candidi. e quibus filiqu_e oriun-
tur , primo virides , mox maiori ex parte in rubrum , & demum in paf-
virei, feum inclinantes colorem , referta» paruo iemine, exili,candicante, contuib,
atque in orbem efFormato , acris guftus , atque vrentis natura. ; qua. ad
femen pra_cipue attinet . Quartum hae caloris gradum attingunt , & u&i
tium fere ficcitatis . etfi recentes cxcrementitie quodam humore abun-

dant,

Incomo»

/ NARDI ANT. RECCHI LIB. V. 135

Cmiu,PiperJiliquofumMexicanum. Janc, qui totus pene vecuftace euanefcit.

vnde Jfit , vt fa?pe excitato flatu , Venerenu
ftimulenc, ac interim aluum non fine quo-
dam cenefmo,ac fenfii doloris, ijs pncipue
qui huiufmodi condimento ante non ak
fueuerant , leniter emolJiant . QuanquarrL,
eius rei acumen no immerico cauflam effe
affirmare pofTumus. Vrinam,& mefes euo-
cant. corroboranc ventriculum obfngus
imbecillem. co&ionem eadem occafione-»
labefa&acam iuuant. appetentiam contem-
peratoexeis cu uocatis Tomam<e intin&u 9U^.h>v™tU:L A.pp/1
mireexcitant. & pituitofos humores vnde- ^fc^ ^*"1 -
cumque,potiffimucoxa?adha?refcencesar-
ticulis, difcutiunt, & euacuant. Aiunt,hec-
ticorum peropportunum efTe remedium ,
ventrem lumbofq; aculeis Chitli ma.denti-
bus perpungere . nutrimentum item ca-
lens, ac ficcum pr£itanr,&,vt Indi paflirrL.
experiri teftantur,haudmodicum.renes ta-
men excalefaciunt , & inflammato fangui
ne, atque iecinore ad nephriticos, phreneticos , pleuricicos aftedtus , peripneu- £^
monias , aliofqj cumores internos , & alia fimilia fympcomaca , feu nucri-

menci , vc fepiflime Indi folent , feu condi-
menci vice,immodice, auc frequencer vtan-
cur,perducunc . Tam calidis,quam frigidis,
cemperacifqj locis,ac regionibus proueniuc,
fed frequencius cemperacis , ac fcecundius ,
auccalidis. Prior ergo fpecies ( vcfingula? sPccieJ-
iam membratim enarrentur ) Mexicanis
Quauhchillii hoc eft Chilli arboris \ Haitinis l Qaau-
vero , apud quos minor , orbiculatior , & a
minori planta edita proferrur ; Chilli mon-
tanum dicicur . minimum eft id omniurru,
& Oleaftri baccas , forma & magnitudine
reprxfentant . cumq; omnia fere genera
quarti ordinis calorem attingant, hoc casce-
ris omnibus fentias vrentius , atque ideo iru
condimenta , & non in nucrimenta venire ,
folumq; intinctibus & falfamentis , pipens
loco mifceri,& toto prouenire anno.Secun-
dum genus Chiltecpm di£tum , a Culicibus , n; ^hil.
quos paruicace &colore videncur imicari, tecP'n< Ax/U^j^.Uui
ab ahjs vocacur Totocmlatt, quod eft paile- "r1 *««»•«*«*-■. "

pt n. , vulicej <vtrt moyot

M

rinum

ui
c£i Uc

Titicha-

li ii.
ni.

III. B*?»-
nalchilli.

- biS duob

nac

tnfi

Iju^

dto piAtt ■pcXiolc 3vv^lu»y*oJ'

l UL

beAt-
[

3

136 RERVM MEDICARVM NO. HISP. *

rinum ftercus, ob paruiracem & colorem , ab Haitinis verb ( vtaudio ) Huara-
huae. quod licet aliquando videatur pradidto virentius , citius tamen colorerrL.

amittit . At tres videas huius generis difteren-
tias natali folum loco , & tempore quo leguh-
tur , diftindlas . Prior vulgaris eft , altera priori
fimilisjfed folis ratione in atrum inclinans colo-
rcm , atque ideo dicla Tlklchdli , quod eft Chd-
li nigrum . Tertia demum minor eft omni-
bus , & poft przcedentem fru&um media_p .
omnes enim huius plantae fpecies trifera: apud
Indos funt.primus rru&us maior eft,poftremus
minimus,5e natu medius, mediocris quoque eft
magnitudinis . Serkur Septembris menfe , &a
Decembri ad Kajendas vique Aprilis colligitur.
Teruu a fole grnalchdli di&um . irriguis enim
locis, ceitantibus iam imbnbus, id eft Augufto,
& Septembri menfe folet feri , & producere fru-
clum a Nouembri , vfque ad Martium , & ab
Haitinis chillialburtp virideeftprimb, mox
pallefcit,aut ex pallicjprubefcens eft, & demum
m rubrum , vt carteracirciter genera , mutant
colorem . Quartum di&um CkdcoztH a colore ,
quo tingit croceo,qus eo parantur condimenta,
& ab Hifpanis Haitinam infulam occupanti-
bus, eadem ratione Agicrocus. fex feptemue di-
gitos longum eft, mediocriter tenue , interdum
ex albo rubefcens , interdum verb inclinans in_,
paffeum . Seritur Decembri.& ab Augufto in fi-
nem vfque totius anni fitvindemia . Quintum
genus TzjncfuaUilyo , quoniam montanum eft ,
vocatur,ab Haitinis verb,ob fimilitudinem for-
mar,& coloris,Corallum: gracile eft,& quinque
digitoslongum . Seritur Martio , & totius anni
decurfu proueniens legitur . Sextum Tefochdli,
feu Majfettm vocatum a mollitudine , longurru
eft, amplum, particeps dulcedinis,rubri coloris,
atque adeo mitis acnmoniae, vt cum Tlaolli , feu
placentisexlndicotriticoparatis, mandi con-
fuefcat . multique , & optimi exiftimatur ab In-
dis effe nutrimenti . Idem genus fumo expo-
fltum exiccatur , vt in annuos vfus commode
recondi poffit. riioqui corruptioni valde obnoxium ob mmium humcrem ex-
crementitium,quo redxmdzt. Pockdli dicitur,totoq; anno & feritur, & tructum
MVUcMii fcn . Eft & aliud MUckilli diftum haud minus praxedenti , fcd in acutum , te-

IV.Chil-
kcoitli .

V. Tzin-
quihuyo.

pt<Att j»

vrreio

(•nyiAuk chilli. 7

u

t0t

/ NARDI ANT. RECCHI LIB, V. i37

nuemq-, fenfim dcfinens mucronem , tandem quoquc rubefccns . ncc ob aliud
ita appellatum,quam quod tcmpore Tlaolli feritur,& metitur,& feri foleat, lc-
&um recondi . Quid memorem carteras fpccies Haitinis peculiares ? interquas
ea occurrit,Hifpanis etiam nota.qu? fru&um fcrt Halicacabi fru£tui,aut Cera- vr
fis dulcibus noftratibus,forma,colore,& magnitudine^perfimilem^arbufto mo Stryaio-
dico innafcentem . vocaturq; ab alijs Strycnodettdron, ab alijs Pfeudo Capficum, ixSoftS
& ab Hifpanis guindas de Indias. Alias prsterea duas, quaru alteram Roftrum |? Roftru
ftroboli hodie vocant indiecnar.alteram verd Pafteris. vtramque ob fimilitudi- Zz(kris ■

t n* i i& -i r • i r i XI.Mabo-

nem. Item Maboyam boniacam corniculatam , faycam horteniem , &aliasya_,.
quarum hiftoria , quoniam maioriseft operis quam vfos , timeo ne Gt le&o T^,^1'
ribus ingrata , atque iniucunda . AU* •

Htc ab Auilore multa huuis Piperis fpecies proponuntur , fed ($r aliqu<e omittun-
tur} <vtpote Afedica cmiofitate dign<e minu< . DifiinElio fumitur d fdiquarum f<fu-
ra , £?* colorefere tota , ob id fdiquarum folummodo imagines expoftt<e , integr<e vero
planu Icon <vnica}quod in eaflorumfoltorum, aliammq; partium,non adeo infignis
ftt differentia . Silicjuarum igitur qu<e in primafigura adextris, cornufimilis.confpici-
tur Quauchdliefi\ cBm<e Totocuiiatlymedia Quaubchilto. Inferiorum acuitor dextera
chichimecacbillialia Pochehoachtli.ln fecunda maior Tlalchdlidonga illayqu<e in ter-
tia Chdcodi,qu<e in eius finu cordata L hiltleiott. Qu<e in quarta Texocbilli efi. In quin-
ta Chilcozjh Varietas,qu* exilior;qu<e crasftor (hilpatlihoac. Sedffi ali<e, 6* <varijs
tiominibus appellata. Omnes fere nofiris iam 'Rejionibus implantat<e,ffl tn condtmen-
tis rvfumhabent,(^/ <varium in hortis fpeclacuium exhibent, in cdeberrimo prdfertim

M 3 Eyslet-

i$8 RERVM MEDICARVM NO. HISP N

Eyfiettenfi horto <-vbi{yt audio)plurtm<z inter muumeras omnium plantarum d. e n-
ttas tdupiur .

Monardes Capficum Amtricanum deficribit cap. 54. "pna cum viribus. etufiq; fa-
porem,quem cibis condimenti loco conctliat,orietitalt Piperi anteponit. l

Ouettts HtfiorU naturalis Indic* Ub. 7 '.cap.j. vocat Afit, ($f prafert etiam Pipe-
ri ortentali . prtfiertim fi pifcibus , $ carntbus iungatur .

Z>f CHLCHI<MECAPATLI,feu Chichimiu gentis

medicina. Cap. IV.

■

E R B V L A Chichimecapatlis
nuncupata , ab alijs vero Taman-
a*/W/.f, quoniam primo guftu radix dul-
cis , & cemperata videacur , dicbt , roIia_»
ferc rara,longa,& tenuia, caulerri vero ce-
nuem , ec cubicalem, radicem nuc» Iugla-
di,forma & magnicudine fimilem, lacte-»
manancem valde tenaci, & glucinofo, in-
cus candidam exca nigram.Qug regioni-
bus prouenic ten/j>eracis , pauloue frigi-
dioribus, qualis ett Mexicana , ac Tetz.co-
r4»<*,afperis & motofis locis. Radix vires,
arenfue ( quamquam ficcato la&e fit in-
nocencior) ex liquore quopiam deuoraca
icrupuli vnius cum ficca eft pondere, hu-
mores omnes , per fuperna & per inferna
euacuac , (ed maiori ex parce per inferna .
Calenci ordine quarto conftat natura, vi-
nbusqj vchementibus. Quamobrem non
cuiuis temere exhibenda eft, led cis taruu,
qui vinbus valent , nec acuta vexancur
segritudinc.aut his,quibus leuiora alia remedia tentata funt. flatumetiam dici-
tur diicutere,& cholicis doloribus opportune auxiliari . Ex huius radicis vncijs
quatuor,& drachma vna Cocoztictparat Chuluiefis medicus,nobiIe illud,ac to-
ta noua Hifpania ceiebre pharmacum, quo cun&is pene morbis.obfirhtar> tu~
fis permixtisq;,addicofaccharo,&ad fole, donec humcr abeac, expofins: deuo*
randum vero drachma? vnius mefiira, quod ita elTe iuridico patuic ceitimonio.
2{icinisfirte annumeranda fuerit hdc planta.fiolia enim Cannabishabttsfdjr (emen
trtangulare njidetur . gusluq; <~vt ffi tn i\tcini fipeciebus tnitio fiubdulfitndetur^detn-
de njeroguttur vritfvnde <~uix tnter Efiulas reponi potesl.omnes enim ftaiim acrimo-
niam fiuamprodunt. Et licet 2{icmus apud nos non lacieficat,apud Amertcanos tamen
laae manare pofie , non efi tncredibile, cum regio illa qttam noslra (it longrhumtdior
caltdiorq; . Sic enim •rff ^Herium apud ipfios latte abundat , quod tn nofir* orbe num-
quam eji <-v'ifiu>m . 1

Vfius

r

S^N*^^

NARDI ANT. RECCHI LIB. V. i39

Vfus porro huius meduamenti rvehementiffmi> non tantum apitd Hippocratem ,
fed& noHxo&uo frequmseH apud Empiricos , nmfnemagnocommoAo^Tmcom-'
modo <~utemium pro compiexioms ruarietatei ffl medici peritta .

DeCHILPATLI. Cap. V.

CH I L P AT L I S herba eft foJia fandens "
Ocymi,fed maiora,minime lerraca,ec in-
fernelubalbeicencia.cauJes virence?, & geniculis
interceptos,fex Jongos cubitis, feptemue. flores
modicos,luteos,compofitos m cory mbos, & lru
coccineum mcJinances colore, e quibus demum
compinguniur acini , Piperi nigro , aut baccis
Oxyachante^ perfimiJes. radicemcjj flbrara. Pro-
uenirin caJidis Pauhtlan/jPupaloticpaci^z Hocit. (Zaft\*.tl
lalpatl locis pJanis , & montium accJiuibus . ie- **'<£*.«
riturq; , & coJitur in hortis medicinae gratia-j .
Acris eft, calidaq; , & flcca ordine quarto natu-
ra.imtio refinam fapit,poftea vrentem oftendic
vim . quacuor catapotia , paucioraue , quorurn,
flngula binis conftent folijs , compJicatis atque
conuolutis , mira velocitate , & efficacia cor-
pus a cunctis expurgat humoribus . plura vero
inducerent penculum . dentium doJorem fe-
dant admota foliaivJceribus putridis,ac cancro-
fis opem ferunt: & lnfufa aliquandiii Ttaolli po-
tioni, medentur fcabiei . Jac vero verrucas exe-
dit, & turaores pratcr naturam rumpit . quinque folia deuorata, amnt,dyfen-
teriae mederi , exterfbnempecruore... nam adftriChonis non eit omnino ex-
p°rs . fcabiei quoque & doloribus articuJorum . Sunc qui fagittas eius fucco in-
ficunt viceToxici, atque itacommodiusceruos, ferafue confternant .

Hdc ftmditer Tithymalus effe videtur , cum lac calidtfim* natur* prtbeat , ($jf
flo^m in Corymbo pofitumhabeat . Vnde eafdem. plane vireshabct , qttas Htppo-
cratesPepUoy alij Authores B fults afnbmt .

J:iKt3t\l(

'l-CnnhlciiptK^

.

i

n>c

Mo RERVM MEDICARVM NO. HISP.

flc-iLicoxis ; ttTrx^H*. boJct--

Chilla-
pod.

ro

"<

De CHILP A<NTLA$OLLI, feu ftgno iiercoris . Cap. VI.

GHILPANTLAgOLLI^feufignum i\lt~
coris, quam alij ToxcuitlapU xochitl, alij
Hoimttdtentli^\i) Chilpanxochitl, alij ?*»*«.
&$ vocant,herba eft parua, ferens folia Salicis
longa, ferrata,& angufta. caules tenues,& pur-
pureos.flores longos,rubeos, & circa extrema_»
pallefcetes.radicem longiufculam, & fibratam.
Nafcitur Tototepeci , & Itzficani , calidis in locis.To
Radixeftacris , calidaq; & ficca ordine fere^1
quarto,vresq; guttur. tuia,appofitaq-, doloribus
articulorum,etiam e morbo Gallico orietibus ,
fpleni , contraftis neruis , atque impedito mo-
tui mireconferc. vulneribus medetur,pituitam
attenuat , & fupra infraq; purgat radix tufa, ac
rrium drachmarum podere ex aqua deuorata .
Iusdeco&i eius infi/ 1 auribus faniem exiccat ,
dolorem lenit , & i :diendi facultatem inftau-
rat. Eft & alia herba Chillacotl vocata,pra*di&* t£
fimilis.dulcis tamen, fed quo adhuc repererim, ^
nullius in arte medica vfus .

<Dt C B I LM EC M AT L , fuTcha*
Cap. VII.

HE R B A eft Chilmecatl folia ha-
bens Solani, fed firmiora , caulem
volubilem, radices mukas,tenues,illis Py-
rethri (imiles,non modo forma fed fapore
acerrimo . calidaq; ordine quarto tempe-
rie. radix admota leuat dolorem dentium,
veluti per miraculum,eo%, , atque eorum
radices extergit,& dealbat. laterum dolo-
rem ex frigore ortum , & cuiufuis alterius
particula: placat : prarcipue fi cum refina
Terebinthina admoueatur. auriii lenit do-
lores , inueteratos capitis fronti admota_»
curat , & venenatis infli6tis plagis appli-
cata , vimadimit veneno . Naiciturhu-
midislocis, calidifq; aut temperatis Chi-
chimecarum, &ab omnibus indigenis in,
maximo habetur pretio . qui perfuafum

ha-

f

NARDI ANT. RECCHI LIB. V. 141

habent, mirabilc cfle remcdium aduerfus omnia morborum genera , qusa
frigore habcncortum . & nifi foiia diuerfam formam haberenc , ad Pyrethri
ipecies hatc pianta referri poflet .

Quidftad Clemattdes hanc piantam referamus f folia adfunt bina , fibi contra-
fofita , fine pedtculo fere cauli adnafientia, Solanoftmilia,fidduriora . caulisettam
reptt . ey radix fummam habet acrimoniam cum Actditate quadam coniunclam ,
qualem in Viorn*. folijs deprthendas , qu* omntaftmui fumpta , Vix in alia htrba
quam Clemattde reperias . omnem firupulum nobts exemiffet Author , ftflorem cum
fruclu, a/ei tnflgura, <vel in defcrtptione addtdiffet .

De C 0 C 0 T E M E C A T L , feufune Volubili acri . Cocomeiall

Cap. IIX.

c

OCOTEMECATL, quam.,
ali; (ocotemecaxthuitl vocant , herba
eft folia ferens Ocymi forma,Ionge tamerL,
maiora,angu!ofaq; & crenata. caulem pur-
pureum, ac volubilem . flores in poftremis
ramulis pilolbs , paruos , abeuntes in pap-
pos , & ex albo purpurafcentes , ac radicem
fibratam . Prouenit Tacapichtle , & Quauh- ^M^iuJiiU
queculle calidis , acque iaxofis locis . Folia ,
qua? glutinoia fiint , tufa pugilli menfura ,
atqueepota, dyfentericis medentur . Radix
autem caulesq; , quarto fiinc ordine exic-
cantia,& calefacientia, tenuiumq; partium.
Medentur ophiafi, & ly chenibus. drachmar
dua? radicis deuoratx , dolorem ventris ac
tormina fedant,euocant vrinam,cnixis opi-
tulancur , earumqj morbis a frigore ortis
medentur, placant etiam dolores aflatuofo
ipiritu genitos .

Hancefie Clematidem cuiuis manifeftum

esl . tUud rvnicum dubitationem habet , quod

folia dyfentiridt medeantur . Sedqui noflr* ZJiorn<e foiia deguslauertt factie huius

rei caufam percipiet . folta illa primo adslriclionem magnam , cum quadam tamen

aciditate, iingu&imprimmt \ tandem njeio acriwoma , fed vaide exigua percipitur .

r.am fal acre permixtum partibus terreis caiorem fuum amitttt , O* njim attrin-

gendi gtgnit,fuuti videmus in Limonio,l\heo,Gaila, & fimihbus euenire . Vnde con-

tingit, Vt tnfufum <z>el decoBum eorum , purgare pofsit , prafirtim per njrinam ,

($T fudores . acrimonia enim inius tramfundttur ,licet fubflantia ipfa exhtbita ,

fluxiones omnes ftslere queat .

De

i4a RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De COCOXIH VIT L expurgatoria . Cap. 1 X.

HERBA eft CocoxihuitltoWz habes corl
dis figura, hirfucatenuiaque, inferne
ioualida fuperne vindia. caules rorundos, &
hirfutos.flores paruos,& luteos,& rn poftre-
mis caulibus terna grana nigra ciceris for-
ma , & magnitudme, vatculis contenta pro-
deuntibus ab lpiis folioru exortibus. & radi-
ce fibrata,Tota plata eft gultu & odore Thy
mi,calidejq-, ordine quarto temperiei.humo-
res omnes , fupra infraqi expurgat. fed prae-
cipue craffos,& pituitofbsjdrachmg vnius po
dere deuorata . exruberiqj etia poteft pueris
modica porticnejjp ratione eutis & vigoris.
Inter Conuolulos hanc herbam reponendam
puto.Videmus emm in omni ^vclubili grana tria
ruelauatuor nigravlpbtundij vajculis contincri.
Et qtiauis fotium n.Qgnam habeat yarietatemy
tamcn plerumq: adjiguram cordis accedit.Con-
&mat hanc opinioncm ^vis purgandi vehemenst
qualis nempein Scammomo etiam reperitur .

De COCOCXJHVITL TEVHCALT-

zjncenfi ' . Qap. X . AeTeo<^ttnv^<

HERBA eft hec Cococxihuitl folia fun-
dens Mentha>,fcabra,ob]onga,(ub-
aibida, & ferrata . caulem fufcum. frucmm
in fummis caulibus capitulorum forma e
viridi pailefcentem . radiccm vcro (urculo-
fam. Prouenit iuxta cacumina m5num re-
gionum calidarum.Calidaeft,& ficca crdi-
ne cjuarto . guftatac]-, linguam adurit . odo-
rem fpirat Cumini , trigori adueriatur , &
ab eo ortos flatus diffipat,torm ma fedat,ap-.
petentiam excitar, feu hei ba ipfa deuoretur,
ieu fiiccus lusue decocti abforbeatur . men-
ftrua, et vrinam euocat, referat obftrudta ,
paralyfi medetur, coctioni fert opem, cral-
fos humores incidit , perfrigerata membra
inftaurat , aliacji his fimilia praeftat iuua-
menta_> ,

De

NARDJ ANT. RECCHI LIB. V. i4J

& COftAYELL,, feu CHICHICA HOAZTOti

feu hcrba frratorum foliorum.

Cap- */.

HICHICA

.....
3AZTON, ^.5w^yi0>v
?Jic, alij Coha- Tx^c^fu.a.fUc .

\^J quam ali; [hichica hoa^tic, alij ^
ycih , feu anguem f?centem, ali j 7%w*, feu
nigram,ec fcecentem plantam vocanc3herba
eft fpinofa,proferes Cirfij foIiaJongaA an-
gufca,ferraca,ec fpinofa, vnde nomen. caules
rocudos,cauos, purpurafcences, et in eorum
cacuminibus capitula fpinifera,ec obrocuda.
radicesq; fibratas. Prouenit teperatis ac mo-
coiis Iocis,quaIes funt Quauhtepecenfis. Cali- W^tepe
daordmequarconatumconftac, Silarisfa-
pore, odorato tamen , et acn . Radir trita,
ac deuorata pondere drachbarum trium ex
aquarvncijsdecem , vencriculi imbeciliem
caiorem xoborac, dolores ventris , ac cz
teromm membrorum e f}%ida caufTa ortos
iedac, rlatus difcutit, cholicie, et iliacs con-
ferc* vrinam, ec menfes' euocac , faciecaci
medecur, venerem ftimulac, acvencricu-
lum impense frigefcentem confirmat , ec
touec , ec morfibus ferpencum venenaco-
rum mcdecur . Qusomnia efficacius pratfac, fi ex vino, liquoreuc aliocalen-
ci, ecroboranceofFeracur . quincumores prarcer nacuram admoca difW

inrm7eneT1C '~' ^f^' " *** **<* ""^*

*Ad Dipfacum,^ Scabiofam, forte referri poterit . capituU enim admodum
!»nt\imdi* & foha ex oppoftione hina , quafrvmm fim[ rum & m uyro v
nmsluet confpuere . qum& Vires Scabtof* non ablulunt multum . cHcmm faus
<vtheme*s mpurgandts ommbus humonbus, ob tnfgncm amantudmcm. *

• ■■■''. ...„

■ • • • -■■. ,v.
>.

Dc

\

^VW

} l~'

■ > .

144 RERVM MEDICARVM NO. HISR

De COqOT ATIC,feu herba Palnu Jtmili . Cap. Xll

COCOYATIC herba, quam Michua-
carienfes Xahttifte vocant, folia proferc
Po?ri, Palmame humilis, vnde nomcn . et in,
caule flores longos,et purpureos, caliculorum
forma. radice capitati Porri inftar. vbiqi pro-
uenit. radix cotrita,admotaq-, nanb. protinus
fternutamentum ciet, ac trahit pituitam. quo
fit,vt ea Indi Medici,quos vocant Titici, veluti
certiflimoquodamindicio periclitentur , qui
nam exargris, qui curandifibi contigere, dnc
morituri,aut qui fanitati tandem reftituentur.
eademdrachme. vniusmenfura deuorata,vri-
namdicitur euocare,et dyfentericis mederi .
mures necat carni permixta . ius vero decocti
pediculos,fi caput eo lauetur. Hax eft illa no-
bilis planta,quae concifa minutim, et in mul-
fam coieda^mufl^s omnes pererrantes domu
eftatisqi prarcif/^ tempore morofas,atq; mo-
leftas,dulci efca inuitatas delet,ac perdk. Acris
eft, calidaqj et ficca ordine quarto. radix inte-
ftino reclo poftqua in pilulas conformata eft
admota pe&ori confert,pituitam trahit,et in-
ftauratob eius redundantiam contabcfcentes.

De MECAXOCHITL. Cap.XIll.

VO L V B I L I S herba eft ^Mecaxochitl
binos dodrantes longa,per terram re-
pens,foliaferensmagna,pinguia,obrotunda,
odora, et acris fapons. caules teretes, contor-
tos,ct ( przterquam vnde oriuntur pediculi )
leues, per terram repentes . ac circa fmgulos
foliorum exortus , radices oriuntur fibrata? ,
capillisue pares . fru&us Piperi longo perfi-
milis eft . Nafcitur humedis locis rcgionum
feruentiunn qualis eft Quatthnahuacenfa , ec
Hoctacocoitenfts . quartograducalidaeft, ec
tertioficca natura.et fortaffis ad Piperis lon-
gi fpecics attinens.Bibitur cum Cdf4#4f/,gra-
tumq^ illi faporem cociliat.cor roborat, ven-
triculum calefacit , oris halitum commen-
dat , craflbs lcntosqj humores attenuat , ad-

uerfatur

i NARDI ANT. RECCHI LIB. V. i4y

uerfamr venenis, iliacis,& cholicis conferc. vrinam euocac. menftriw.ac parrus
emortuos trahitcum Tltixochtti, viuofqjaccelerac.obftruaareferat frmora &
ex eis ortos dolores tollit. ngonbus febrium opitulatur . & alia his fimiim pra>
ftac iuuamenta_> . v r

atfi*- Boti*t ^fucm ov£i'tu.Liit ,

Be OLtLlVHQVlt fm ptanta orbiculartum foliomm . Qap XIV. Ol. W^

OLILIVHQVI , quam Coaxihuttl,
feu herbam Serpentisalij vocanc,
voiubilisherbaeft, folia vindia ferens , te-
nuia,cordis hgura. caulcs teretes,virides,te-
nuefq* . flores albos, & longiufculos . femen
rotundum fimile Coriandro.vnde nomen.
radices flbris fimiles . calida quarto ordine
planta eft . luem Gallicam curat . dolores e
frigore ortos fedat . flatum, ac prster natu*
ram tumores difcutit . puluis refina mixtus
pelht frigus . iuxatis aut fra&is oftibus , &
lumbis fceminarum Iaxis,audto robore mi-
rum auxiliatur in modum.S eminis etiarrL,
eft vfus in medicina, quod tritum,ac deuo-
ratum, illitumq; capiti, & fronti, cum lafte
& ChilU , fertur morbis oculorum mederi .
deuoratum vero, venerem excitat. Acri eft

fapore , & tempene , veluci & planta eius ,
lmpense calida . Indorum facnhcicum vi-

{j ^§v£>* ' deri voiebant verfari cum Superis,ac relpo

fa accipere ab eis,ea vefcebacur planta,vt de-

fiperenr,milleq; phantafmaca,& dfcmonu obuersacium effigies circumfpedta-

rent . qua in re Solano maniaco Diofcoridis fimilis fortafle alicui videri pofflt .

^Nata-efi h<ec pianta tn horto D. Coruini , PharmacopoU in piantarum notitia ex-
perttjjimi , & curtofifftmi; aua infpecla faciie cuiuis erat iudtcare , eam Contioiuulis
annumerandam ejfe , <~vnde r> ijires ^vtriufque apte congruunt .

imdaces Uues phantafmata <"varia gtgncre ettam apttd antiauos notum ftttt. vn-
ae Dtof. ait Conuoluulum cum Dorycniofumptumturbulentafomma ^ignere . ov.od ci
commune e({ non folum cum Solano manico , fedetiam cum Tapauere , Hyofcynmo
'Bangue,Fabi$,Rtcotianaj)mnibuscr, alijs narcoticis. h<ec enim muhitudine fumorum
qmbuscaput occupanty ipfos fpiritus animales njarie agitant, Cr diucrfas ffecies ets ,
rvt & ebrijs tnducunt .

*Ad maiorem porro Authoris declarationemjibuit apponere ea,cju£ a "RfPatre af-
fifiente Htffaniamm Societ. IES V accepi confcripta ab Americis Medtcts , qui in-
qwunt. Omnem dolorem ortum a calore relfrigore,tn cpuauis corporis parte,grana isla
in puluerem redaBa tollunt . In doloribus podagricis njfusefitaiis , Pars doiens nm-
gatur oleo zAbietts, ^vel Liquidambarsvei Meiie aibo,Velin defetlu horum omnium
eleo caltdo ; deinde puluerem insjerge , ffl sjatio breuifsimo <videbis miros effetlus .

N Si duo-

£r

^{xX^yCocUii-

I46 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

sUuodectm^eltrefdectmgranafemintsbutusm

(»manturttollunt dolorcs e lue venerea ortos.altos^n anuhus exortos. & Ucet m ca

piie qutdam excttem phantafmata, td tamen non obeft. HaSienus tllt .

DePVZT ECPATLl Huaxacenft
Gemmata. Cap. X V*

HERB A eft Po\tecpat\t folia fercns
Rut£,candida,pufilla, conuoluta, ac
arborum erumpentibus gemmis fimilia-. ,
qu«e toto anno feruat , ac Nafturcium indi-
ftin&a fimilitudine fapiunt.caules lignofos,
& fafcos , ac radices tenues , fibris fimiles .
Nafcitur faxofis locis , & afperis montium
fn^minuous, regionis Huaxacenfis . caules
& folia,calida & ficca,ordine quarto natura
conftant . eademtufa, & drachma^ vnius
pondere deuorata, fuccurrunt neruis , ten-
donibusq; , aut refojutis aut conuulfis, mo-
do a frigida, & h/nida euenerit caufTa , ac
amiffum reftituuUt motum . quod eft per-
multis cognitum experimentis .

rDe T L AL ATO C H 1 CT L,JettbumiU

Pulegio. Cap.XVl.

SP E C I E S eft Tlaldtochictl Pulegi j pe-
regrina/Tragoriganiue . herba namq,
eft folia habens parua , ferrata , Origano fi-
milia,binaq, per interualla,& minora. cau-
les tenues. flores purpurafcentes ex albo.bi-
nos quoque ab ipfb foliorum prodeuntes
exortu.radicem longam,tenuem, & fibrata.
Prouenit montofis,ac planis Xalatlauhtj lo->*l»
cis, vbi feruari in manipulosreda&a in to- **"
tius anni vfum paflim confueuit. Calida, &
ficca ordine quarto natura conftat . & cum
csteris generibus vrentior fit, linguam ta-
men,quam primum calefacit,paulo poft ve-
lut Atochictl fpecies , reddit impense geli-Jlt»*
dam . Ius deco&i eius difcutit flatus . dolo-
rem ventris tollic . cholicis medetur . frigus

pellit. vrinam, & fudorem euocac .

De

t NARDI ANT. RECCHI LIB. V. i47

DeTETECVlTLA^OTL.fiuCVlTLAC^OTLmontana.

Cap. XV 11.

HF, R B A eft Tepecuitlafotl Pyri ha-
bes folia,fed maiora.caules fefqui-
dodrantales,fubalbidos.radicemfurculo-
fam.nafcitur Anenecuilci. radix calida eft,
& ficca ordine quarto.acris guftus,vrefq;.
H«ec tufa, illitaq; dorfb , rigores acceffio-
num tollit.flatum difcutit. craflbs,&len-
tos humores 2ttenuat.dolores a frigoro,
aut flatu ortos lenit. vrinam, & mefes tra-
hit.fudores euocat. couulfis,& his quibus
motus eft impeditus auxiliatur . confert
refolutis. aliaq; permulta exhibetauxilia,
quas ex fimili temperamento folenc fe-
cundum naturam prou^nire.

Folium cordi fimile aliquo modojatitudi-
nem habettrium digitorum. Herbaporro ip-
Jhforte Apocyno adiungi poterit,quodexfru-
c7u fieum Author defiripfijpt ,facite conijci
potuijfet.fi/ia binaex ad%erfi pofita^ fipor
ille acris , ad hanc fifpiaonem atiquem pofi
fiuntmouere .

De TVZPATLl. £ap.XIlX.

TV Z P AT L I S herbaeftradicem
ferens rotundam , Nucis Pontica;
magnitudine, fibrifq; refertam cenuibus,
& cyanei coloris. vnde prodeunt pedicu-
li cenues,& in eis folia finuofa,& Polypo-
dio pene fimilia, fed minora, & virentio-
ra.& flos,vt aiunt,nullus. Nafcirur in pia -
nis,editifue,fed calentibus locis Totopecen-T^zt^lotote-gec
fbus. Radix eft acris,odora guftu,caiidaq;
& ficcaordine circiter quarto , fubtiliiiq;
partium . Curathaec impetigines, panos,
furunculos , & Gallicum vocatum mor-
bu,& alios difcutit prerer naturam tumo-
res . radix deuorata , atqne applicata alijs
morbis fuccurrit , quod facile ex pra?di-
dfcis viribus , quilibet methodo quadarrL,
N 2 depra?-

Jtc*^4>

a-to-

148 RERVM MEDIGARVM NO. HISP.

deprzhendet . Egregia videtur planta, & qua null* deberent carere Officinz .

Folij longitudo naturalis eslfeptem digitorum , latttudo rvtro maxima octo , eitq-
faura folij fouofa , ftcut in tAcantho rvtdemus;

\nter slenles porro herbas , cumfeuBu careat , reponenda erit. -vnde Author, eani
Polypodio comparamt . Hanc nonputo ejfe Drackenam, cum radice conslet rotunda.

De TZAHVE<NGVE<NI T Z AT S CV AV E , feu Ftltpendula

Adichuacanica . Cap. XIX.

ERBAeft Filipendula Michuacanica , radicem fundens glandi fimi-
L lem , intrinfecus candentem , & extra fufcam , definentem in tenuem,
& lonsum funiculum •, vnde prodit caulis purpurafcens ornatus folijs in trcs
partes , quarum media maior eft, diuifis ferratifq; , & flonbus circa poftremos
ramos per ambitum coccineis,ac media parte luteis, cum alba quadam Iride^.
Nafcitur in frigidis motibus, &eorum verrucis Iacambaci prouincia: Michua-
canenfu . Radix eft calida, & ficca ordine tertio completo, & quarto indpien-
ce, acri(q-, & fubamari faporis . odoris vero Copalli , aut Tecotnahace perhmuis .
Folia tuia & admota , medentur fcabiei , &reda&a in puiuerem vlceribus , &
praxipue puderfHorum . radices tufc, atque ex aqua deuoratas duarum drach-
niarum pondere, vnnam , & menfes euocant . conu/riionem curant . pedori
conferunt. frigus peilunt. referantobftrudh . opitulafour cehacis , hydropicis,
chohcis,iliacis,& casteris quibus medicamenta calida ficcaqj ordme tertio,fub-
tilium partium folent conferro .

De TZAHVE^SKjVENUfeu Filipendula ^Michuac.altera . Cap. XX .

TZAHVENGVENI herba.,
eft radices proferens illis noftratis
Oenantes fimiles , fed paulo maiores , &
fibris refertas , quinas , fenafue , inter fcfe
connexas . c quarum fingulis vnicus pro-
dit caulis , refertus folijs anguftis , &
Jongis. floribus circa medium luteis . iru
ambitu verd purpuralcentibus . Nafcitur
in frigidis Michuacanenfeibus , quale eft
Piffquarum . Radix Copallis vocati faporem
retert , calida & ficca ordine quarto natu-
ra, & nonnihil amara . Scabiem illita dici-
tur tollere , & puftulis ortis a lue Gallica_»
mederi, flatumdiicutere,pellere frigus, iu-
dores euocare, calefacere membra refrige-
rata,& pe&oris arfedionibusconferre. fub-
tiles partes (brtitur . vnde quiuis poflet fa-
cile permultos alios diuinare vlus .

FilipenduU nomen generale esl , ffl in plu-

nbus

NARDI ANT. RECCHI LIB. V; 149

ribus plantamm generibus inuenitur. qutdam enim in fierulaceo genere.reperiuntur;
alt<e ve\o Quinquefolijs adnumcrantur.quas <vero Author m hoc & pr<ecedenti Qapite
dcfiribtt, m alto pnrjus funt genere . nempc Corymbtfiro , ftue 'Buphtbalmkd . fiorem
entm herb<e dejcnbit ftmtlem Asjert Atttco . nec i>ires huius generis abiudunt . funt
entm multte , aromanc<ey ffi caiida.

De TZOCVILPATLI. Cap. XXI.

TZOCVILPATLIS ALIA.

V

HE R B A eft Tz.otuilpatlis quacuor dodrances longa , folia ferens Ocy-
mi., parua, crenaca , ac nonnihil fpinofa , & caules radici fibracs infi-
ftentes . flores veroabeuncesin pappos , fummis cjuibufcjue cauhbus fenos ,
fepcenofaeappendences. Nafcitur edicis,& calentibus locis Tapalottfpaci. Odo- (B^edoUc^
ra efl: , & cjuarto ordine calefadens , & exiccans . Folia deuorata ex aqua pugilli
vnius menfura , dolores capitis ac totius corporis collunc , purgantcjj . quin..
glans e radicibus parata , & fuppofita , ventris mitigat dolores , & extergit in-
teftina_j .

11.

N

De

%$o RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Ve TCHATLE^ATLl. Cap.XXU.

H

TCATLEPATLIS I,

TCHATLEPATLIS lII.TUlfiespan.

rCATLEPATLIS II.

YCHATLEPATLIS herba eft folia
proferens mediocris magnitudinis,
cordis fere figura , inferne hirfuta , albi-
daq; & viridia fuperne . caules multos, ac
purpurafcentes.flores virentes in formam
corymborumcompofitos , obrotudumqj
frudtum, & capillos quofdam iuxta foJio-
rum exortus, radicemq^ fibratam. Proue-
nit calidis regionibus,prerupus locis,rr.6-
tiumcji faucibus. Acris,calidacji,& flcca cr
dine cjuarto,& facultatis adftnngentis. fo-
lia mirum in modum Chryfomeloru odo
rem, autmalorum Cydoniorum fpirant.
Ius decodti eorum,dolorem ventriculi fe-
dar.farina radicum infperfa,vlceribus pu-
dendorum medetur . Cortex radicum ex
aqua deuoratus , dicitur hydropi mirabili
cjuodam fuccefTu mederi , fi trium drach-
tnarum fumatur meniura .
Huitts Tchatlepatlis tres h)c imagines ex-

poni-

NARDI ANT. RECCHI LIB. V. kȣ

^1»^ W* «r* 4/***, exprtmentes. Prtmo loeo ?o ftta.au, cincinnis ex-

Secunda <z,ttn autographodeptngttur , caules purpureos non hahet. eLL fitca
Vmdts eslfgura Ltgufln, & flores obfcure rubent. n f

Tertta viridi quoquefatu notaturycinctnnts orbata , w @> fecunda.

De ?ZCVlCVlL,fenOcuUdepi5to. JtfcmWl.
C'ap. XXIII.

HE R B A Tzcuicuil, caules fert exiles,
&genicu!atos,rutaceisfoIijsrefertos,
fed longioribus . flores candentes, & paruos
circa fingulos foliorum exortus . radicerrL,
Peonije fimilem,extrinfecus fufcam, incrin-
fecufq; alba. Quje radix,cuius eft in medici-
na vfusjinitio fencicur dulcis,fed mox exuric
gutcur.puluis eius conie&us in aquam atcpe
ita infufus aut deuoratus , ventris aufert do-
lorem, pituitam detrahit, & fcnam euocat,
drachma? tamen vnius pondere. Calida,fic-
caq; ordine quartonatura conftat, ac vrenti
facultate . feruatur radix in annuos vfus .

Flos huiut herb* ex omnibus alis foltorum
ex aduerfo pofitorum exit , <vt in zAnagal-
lide .

DeTZTACPATLl TANGVITLA-
nenfi. Cap.XXlV.

YZTACPATLIS herbaeft,fo!ia
producens oblonga , anguftaq; , &
caulcs tres fpithamas longos , tenues, cauos,
& geniculis interceptos , coccineofq; flores ,
ac radicem fibratam , & fcnfim gracilefcen-
tem . Prouenit apud Miftecam fiiperio-
rem . Radix eft acris , & aliquantifper glu-
tinofa , calida ordine quarto , ficcaq; . ea-
dem in farinam redacta, dicitur ventris tu-
morcs difcutere ; & pun&is etiam, euocatis
humoribus ad cutim , mederi , fi bis dio
drachma; vnius pondere ex aqua ebibatur .
Ocymaslro ijidetur hac htrba ftmilts , tum
geniculis , binify folijs ntn ferratis , tum <verb
flore ipfi coccineo.

De

152

Hcrba_i
Prancifci
Zimbren .

s

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TZT ACPATLI Tgualapenft.
Cap. XXV.

HERBA YZTACPATLIS
Tgualapenfs radici infiftit fibracs ,
vnde proferc ftipices tenues , ceretefq-, , or-
nacos folijs Ocymi, circinacis, & fubluceis
floribus in pappum abeuncibus Nafci-
turincalidis, plani(cjj , & humidis locis
regionis Tgualapenfts . Radix eft acris,
nonnihil amara, calidaq;, &ficcaordi-
nequarco . folia vnciac vnius pondere-»
deuorata i auc deco&arum radicum Ius ,
ventris dolorem (edanc , & pellunc lum-
bricos .

Flos admodum ftmtiis esl ZJirg<e au-
red .

Y

DeTZTgCPATLl Atotonilci .
Cap. XXVI.

ZTACPATLIS ATOTONILCI
herba eft , folia proferens Liui , ar-
gentea, longiufcula, &angufta. caules
lefquidodrancem longos , teretes , ligno-
fbs , fubalbidos . flores, vt dicunt , modi-
cos , & candentes , ac radices furculofas.
Nafcitur apud Atotomlcenjes , aridis pla-
nifqj , ac fngidis locis . vbi ea Francifcus
quidam Zirnhren, a quo eciam habec no-
men , paflim vtitur , repucans mirabno
pharmacum , & reliquorum , quae apud
Indos inuenca adhuc funt , pr aeftannffi-
mum . calida namqueeft; & ^eca ordine
fere quarcc , odoraq-, . Radix femiunciae
i pondere cericur , & redigitur in ipheru-
lam , mox refbluitur ex vino , & bis , cer-
ue percolatur , ac bibicur fuccus , qui cor-
pus cicra vliam noxam , aut laborem affa- '
tim euacuat .

lnfigurafruclus depingitur Mercurtalem reprefentans. qui tamen eb paruitatem
reSie duudicari non potes% .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. V. 153

De QACATLEPATL/. Cap, XXV II.

c«\,>x .

CACATLEPATLIS, quam alij Tetla- TWU^
cianfeu. vrentem medicinam vocant,
herba eft. folia proferens Hordei , Grami-
nifq; , flores luceos, calycibus concc&os , ac
femen exile, & rotundum, radicefty multas
Afphodelo, fimiles. Nafcicur in frigidis lo-
cis , qualis eft Huexotzjnc um , & Xalatla- •x*l<**l*u-co .
neum. Radices calci addicas , aiunc vetuftis
vlceribus egregie mederi, fed praecipue his ,
quas fauorum more multis fcatent ofculis .
dilacatis namque plagis, atque excerfis, tan-
dem eo vitio arfedti , fanitaci reftituuncur .
ftrumas etiam fanare impofitas fehci fem-
per euentu , tumores praecer naturam rum-
pere, atque patefacere , curare lychenas , &
integram (fi opus fic) carnem corrodere, &
excauare . calida enim eft ordine quarco, &
vrenci nacura , vnde euenit nomen.

eAffihodeli noHrates etji quartum caloris
gradum non attingant , tamen ad purgationesy
prafertim per njomitum , non funt inefjicaces .
quod longeetiam efficacius pr&Slabit acrtmonia
jfua htc ab Authore defcriptus Atyhodehu .

DeAX/XCOq.Afff/ZTATLI,

feu medicina <~urin& lutea .
£ap. XXUX.

HERB A e&Axixcofahuizjatlis folia
ferens inferne lucea , vnde nomen ,
fcucorum , aut Hedera? forma , multifq; di-
ftindta interuenijs. caules teretes , longos ,
lignofbs. radicem vero breuem, crafiiufcu-
lam,iibratam. Nafcicur in collibus frigida-
rum regionum , campeftribufq, locis Tan-
guitlani Miftecae fuperioris . Radix eft odo -
rata guftu,acris,calidaqi,& ficca ordine ter-
tio, fubtiliumq-, partium. vrinam euocat, &
dolores renum tollit Iusdecodti foliorum,
femel quotidie tempore matutino epota-
cunu.

De

154 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De CEMPOALXOCHITLyptt Indicis Caryophyllis

Cap. XXIX.

i

PL A N T A ferens florem, quem Mexicenies a numerofa fbliorum mul-
cicudine Cempoalxochitl , Hifpani Caryophyllum Indicum, & anciqui ex
quorumdam falfa fencencia Othonam , auc Iouis florem vocant : herba eft, cuius
fepcem praecipue ( quamquam fmc & alia? ) in hac Noua Hnpania difterenciae
reperiuncur, flore , nomine , & magnicudmc diftinttje . fohjs omnes conftanc
Tanaceci,floribus autem Juceis, auc ex luceo rufefcentibus . faculcate ordine cer*
tio calida,& fkca.fapore acri,tenuibus partibus,& non fine quadam graukace-»

C E M P 0 A L X 0 C H I T L

Caryophylli Mexicani planta.

CEMPOAL XOCHITL, feu

Giubnaxocbitl . Tzneycepobual.
Caryophyllus Mexicar.us I.

Wzs

vires . odoris. vi pollet difcufToria, & aperienti . Foliorum fuccus ebibitus,aut folia ipia
contufa,& ex aqua epota,vinoue,ventriculum gelidum contemperant.menfes,
vrinam,& fudores eliciunc.frigora incermiccencium arcenc illica paulo ante ac-
ceflionem.flacum difcuciunc, venerem excicanc, cachexiam a caufa frioida or-
tam vicio hepacis curanr, aperiunc obftru&a.conuulia laxant,hydropen leuant.
vomitum ex aquatepida procurant.& tandem febrium rigoribus,im6 febribus
ipfis,expurgata per vrinam & per fudorem cauiTa,medecur . Prima? fpeciei flos
spedej eft luteus,caecerorumue generum flores vincic foliorum amplitudine, & nume-
xST1 ro> & Qtrnfoal xochitl proprie vocatur a Mexicanis ob innumeram , vc di&um,

mira-

NARDI ANT. RECCHI LIB. V. iSS

mirabilemq; foliorum congeriem . quorum difpofltione & forma , albam Ra-
lam noftratera quadantenus videtur imitan . Huius generis planta czteris ma-
lor eft,& amphonbus ornatur fojj js . Secundus flos OqmchtltM flos maiculus n. ocq

qsiVICHTLI COCAXOCHITL.
Caryophyllus Mexicanus II.

MACVI LXOCHITL,feuMaon.
Caryoph. Mexic. IV".

TLAPALTE CACATATL.

Caryophyllus Mexicanus III.

di&us , ob magnitudinem foliorum & ca-
lycis,vt a primo genere totius plante„floris,
& foliorum amplitudtne longo fuperatur
interuallo, fic reliqua in omnibus ( fl folio-
rum numerum excipias , quo cunclis pene
cedit) fuperat, ac vincit . Tertium florum 1 1 1. ti*-
genus Tlapalte cacayatii ob colorum vane- cayatii.
tatemdi6tum,minus eft fecundo;fed folijs,
vt attigimus numerofioribus , & e Iuteo in
venetum inclinantibuscolorem. huius pla-
ta minor eft prxcedentibus , & minonbus
folijs conftat. Quartum vero diclum Ma- ^-Jgj"1
cmlxochitl , tertio fere eft par , fed pallenti
colore . Quintum Tlapalco^atli, vel Coaxo- Jo^fzU
chitl vocatum,pr«edidisommbus minus
eft, & non vlque adeo numerofls foIijs,ter-
tiumq;colore imitatur . Sextum Cacaxo-v i.ck».-
chitl, vel Cocatli di&um, luteum eft, &c mi-xc

nus

1

C,0O^0ih&*- ■

t;6 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

TLAPALCO^ATLI COAXOCHITL.
Caryoph.Mexic. V.

COfATLl COZTIC,
Caryoph. Mexic. VI.

-

m.Tepe-
cepoilXO-
chitl.

TEPECENPOAL XOCHITL.

Caryoph.Mexic. VII. . . w • r i n r •

nus prarcedenti . Maiuiculum clt ieptimum

Tepecenpoal xochitl nuncupatum, fed exilio-

ribus , luteifq-, floribus , qualia funt quoque

ipfius plantar folia,qu£e funtomnium mini-

ma. Quibufuis locis & quouis temporefata

video prouenire huiusgenera , fed lstius ivu

calentibus . emicuere iamdki apud Hi/pa-

nos.tatofq; exteris quoque nationibus flores

prasftitere .

Nafciturhicflos elegantifsimiufion tantum
in Crbe nouo^fed etizm apud Aphricanos : t/«-
de a midtis flos Tunetams, Vel Aphricanus no-
minatur .

Dodon&us eius ^virh meneflcam effe prodi-
di', experimento infeie facio , ($r mures arrofis
fminibus mortuos repertos addit, (jjfrpuero exe-
fu floris os intumuijfe , (efr porcis autbujdam
fuiffe exitio . Qux tamen omnia non concludune
hanc herbam ijenenum ejfe , ($f inter fpecies
Tanaceti refern non pojfe .

Herba certe corymbifera efi , &folio nu!liy
quam Tanaceto in eo genere propior . flos ffl Jemen non multum abludunt d congene-

ribus f

NARDI ANT. RECCHILIB. V. ,-_

tibu. odor quidm Huam in r*ucet*grl«*,,jUtmc» ctiam in Ta»aceto m*
,H odorugrauua, . v.rcpcrro ?W at,,»«, V,dem», ex Authm ^ ' £g"

f<"<^M'»^^,dc»Jum,,umadpurganJum.nece
,uJ,c*nJa?u* foA* ,gtfir,m mn„ei> & JMmti f,cenmZe™*

»icumbiaHsmMcm,»firt,hm>,»Au, cord.de cmfitur V

Lahia mtumcfccrcpofuntfacWmc a auaui, hcrha catida , & Mri .pr^rtim i«
pucrd, corporc , c,uod a nuou,, age„,e multum patitur . ^mmSpZZZ
caufa^cncnum V**.hm<#l,ti »o» m,n», Tanacc,™, Jcl Abfy„,h£mZe"

^md,ccnJumfu<r,t.^ifertcn,mGryllu,ml,hroderapmlu,,Medicuml ,7
Var,ficnfim,fumm,ta,c, Ahfynthi, Jcuoranum, J£^%%£&*?
malcautcmLycopcrffumOaUmclT,^.... 'I,... .."#:*•»

Di CIVAPATLl TACAPICHTLE A7 r/ r* -• x» .

rJ J t v- * Con,za Mex»canii a(U^tlx\

C n^tiiJ l1,'- YACAPICH- -i»5U» ««,*.

»dh«ref?nt. flores inisPx; rmenhaLr-

purpuraicenti
mamcomp

--- , ; . «„, ximiuus ao ca diitarec,in lijjus „

ipccics videreturreferenda. Ius decoctt &faJuP*m» W

tit, ac dolorcs ouofuis (caufla ablata )
iiaf M-C;-..-. i-j-«__ . , . '

t — ,mwuu..Ci«nma, lusdecoct
eius epotum , admotumuc, humores m
bibitos articulis aut neruis , mire

Vk

-i _*..____-, - ^- __. ___ /A

uat . Nafcitur m calidis TncaptchtU '. " ' Ctanuutf*

Etfi flos huiusherU ftt purpurcm , #•

nonlutcus, td tamen non obslat quin Co-

mtfi fu *dnumerand* pUnta . namflosfe.

pevartat tn eadem ff>ccietnon quo adcolorem

Jolum, vttn Tultptsrvtdemusjedetiam

het , * VmUUm . Accedit etiam, hZtlam Iffl tt^
Com^^yiresejfeadmodumfmh^ ^

•4

Zk

, S8 R E RV M M E D I C A RV M N O. H TS P.

Dff GOCOfXlHVlTL, feuherbaacri.

Cap.

XXXI

i -

• -■ i

♦ -
V"' • ;• ■ '^'

ET S I Indi plantam hancherbarru
1

*-»

vocant, inarboream-tamen fepe-
numero magnitudinem eleuatur , dua-
rum ,' ac interdum trium vlnarum as-
quans altitudinem . atque ideo vtriufque
imaginem exhibuimus apud Regis Tet-
tpcoquenfis hortos , vbi rei herbaria: ah-
quot vacauirnW-dies . ergo a {apore acri ,
quo pollet, nomen accepit . Foha funt Po-
lypodio non omnino diffimilia, finuola ,
& magna , diftinda venis rubrefcentibus
e pallido . Flores in poftremis ramorurru
flagellis" fpicati , ex albo pallefcentes . c
quibus fru&us prcdit , paruus , racemo-
fus,& vtrimquef xefinens in acumen.ama-
ro, &acrifapfre conftans, multoqjar-
fluens (uccb . ftipites hirfuti , ac teretes,&
interne lutei , luteoq^ fucco manantes.
Radixmagna &furculofa, qualernexi-
gunt arbores . folia altera parte vindia_. ,
altera vero fubalbida . Calida eft , & ficca
imra ordinem quartum, non fme quadarn adftridione . Surculi cortice nuda-
ti, albueinesatVeargemataillitu <^utiunt. Succus abfumit flatum /curat
Ivchenas, quod & frudus facit , &dolores a frigida eaufla ortos emt .Folia^
j . l-i ^i._: r- -M.,-«^r.l;/-,M . vprmrisrorrodunt.& Pras-

*%,v<rf lvchenas, quod « rruccus ldcn , uuuiW,o — 0—

l medentur vetenbus . plagis tufa atque applicata , verrucas corrodunt , & prz-
* ? ^ cipuepra^putij&pudendorum^quodcertiilimopatuitexperimento.Sunt

*** «ui vocent hanc arborem $uauhchtlli, a fapore acri & vrenti , Siliquaftroque^
I. ,.• «k..:-.„;c /i.,^m^millimn./ProuenittemDeratis,calentibus

- 1 ■*"'

qui vocent hanc arborem sn*aum»mh a w^yi* *«* ^ — > ^—- -, -
ChiUi vocato a Mexicanis,quamfimillimo ./Prouenit temperatis , calentibusq-,
region mus?conuallibus,necnon in cultis,& hortenfibus Sunt etiam qui TotoU-
nHfichtd , feu Pafleris florem vocent . nec defunt qui Tlacoxihmtl .

FoliatAcantho, rve^otryftmhadeftnguntur^rven^omnestmrcu^nm
rubent.tnfummosjtc^fintflau^qmftacim^eris. fVx<Uf~*"~ ***?-

'

•'

Dt

NARDI ANT. RECCHI LIB. V.

i5*

T>c EPAZOTL, Atriplici odo-

rata Mexicana_» .

0*p>XXXH.

EP A ZOTL, feu planca odo:
rata, herba eft odora, foJiaferens
oblonga , crenata , & rubefcencia . caulcs %U\ f+ltt *wT**X p
cubitales, fpicatum femen, ac radices fur- J^ *J> frfmiit* A°
culofas . Nafcitur in calidis , temperaciscj. i£ UAin *b i^ jtm'
regionibus , colicurcjue in hortis nonnul- ^™-^^ «wrejtifc,.
larum commoditatum gratia . Acris eft
odora,&ccrcioordine calefacicns. cdu-
lis etiam , cruda co&aue . & adie&a con-
diraentis corroborat: pcaori^afthmaticis,
& obftru<5tis confert, & gratamalimo-
niam prabet. Ius dccofti radicum dy-
fcncerias coerccc , diflipac inflammacio-
nes, & noxia venenis pellitanimalia. ' IWUj «t& »Mxl>

Foharubrafont^adrnodumfimUiaAtri' h^jrf/Ut: t/L^
flici, irel Botry . JVr«jci>Y<Aij" ^vWt .

Cap. XX XIII.

ER AHVENI hcrbaeftfoiia-
Origani fundens, caules cercccs ,
flores Iongiu/cuios, cyaneos , & anguftos,
acradiccm concorcam,g!ucino/am,& pro-
lixam. olec Coriandrum , fcd acrius quid-
piamfapic.Nafcicurin Tancitari ccmpc-
racis locis . Calida & ficca ordinc cercio
conftac nacura , & fubciiibus partibus .
Ius deco&i eius infufum,torminibus me-
detur , vrinam euocat , flatum difcutic , &
obftru&iones aperit, crafta corpora exre-
nuat , aliosaue huiufmodi vfus permultos
praeftac .

0, £-y«i

VLpTH

M>

f/lCtfiti. <fi

curi

*ju*4.

Dt

i6o RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TAVHTLl> feu nuhilofa herba . £ap. XX XIV.

TTERBA cRTauhtli, feu nubVofa

u planta , quam ob florcs comantes;
qui nubila imitari folent quadantenus,auc
quia nubes oculorum difcutit, fic appel-
lant ; Mexicenfes vero Tzjtzjqm vocant •,
folia ferc faligna, ferrata, caules cubkales,
e tenui radice aflurgentes, flores lutcos, in
vmbellam compofitos . odorem , & fapo.
rem citra diftindtionem vllam Anifi,qua-
lem folia quoque , & castera eius plantac
partes referunt . quo fit, vt Anifi fpeciem-i
quampiam cxiftimare aliquis poflet . gu-
ftu acri, & amaro, & fubtilium partium .
Temperata amat loca , quales funt Mexi-
cenfes agri, & calidiora quoque exornat ,
ctfi in montibus folet etiam prouenire'.
Floret imbriup tempore,id eft Maio , vf-
que in SepteAibrem , quod tempus Veri
noftro refpondet . Colhgitur femen No-
uembrij folia, caulesue Februario,fed De-
cembri radix . in orbem noftrum delata , Carpentario, quantum conie£tura_.
altequi poteft , gauderet folo , hortosqi Philippicos heta exornaret . Calida? eft ,
& ficca quarto fere ordine temperiei. vrinam elicit, menftrua euocar,abortum
grauidis procurat, emortuosqj partus trahit. quaeuis eius plantae particuia quo-
cumque modo illam corpori liceat admouere, pecTiori , tufliq; confert , flatum
difcutit,fiftitaluumnimisfluidam, oris halitum commendat , lac generat,
vcnenis aduerfatur , venerem ftimulat, dolorem capitis leuat , amentibus ferc
opem , & afulmine perterritis , atque ftupcfaftis. fluxum fanguinis compefcit,
fitim hydropicorumextinguit, frigorafebrium , fuffitu illituq; arcet . & vipc-
rino adipi immixtam epotamque, aiunt ruptas venas refarcire . vaporem ver6
Iuris decodi eius naribus,immodico humore perfafis, ferre opem. & tritam ,
infperfamq; auribus male habentibus . tumores praster naturam , tufa atque^
admotadiflipat,ventriculumcalefacic:fatietati &pra?cipue puerorum me-
dttur . renum , ac vefica? lapillos , arenas , ac craflioretn pituitam ibidem m-
fartam abftergit. humores cxtenuat . admota cum melle ventriculo vomitum
coercet,pus gignit,vlcera fanat, vtero conferc , cimices fugat , arcet hemicra-
neas. Prarcipua vtilitas eft,aquam,vbi aliquandiu maduerit,nouem diebus ma-
tutino tempore fumptam lychenas, & impetigines mire fanare .

Omnes hx. vires, plerifjue alijs ferulaceis conueniunt.obfubtilem iilam TJim pene~
trandi ,qu*in illorum fale fubtiliffimo conpHit , quod inmagna quantuate exho.
rum ftminibus njna cum oleo extrahitur .

NARDI ANT. RECCHI LIB< V. t6t

Dc VEIOH MEXlXgviUTL, fc^Afim»%%?& Ca?.XXXr.

TR A N S L A T V M quoque eft ad Mexicanos, quorum viridariorura
lepta , & reneftras exornar , quod noftri Peruinum Nafturtium nuncu-
parefolcnr,Mexiccnfesver6 Pelon Mexixqmlitl ,feu PelonChtlli. folia ferens
obromnda}& Veneris vmbilicoi7miha,fed cxilia, & angulis quibufdam inter-
dum variata^appendcntiaq; pediculo nequaquam media partc fui,fed e Joco in
alterum circumferentia: ambitum inclinamc , inferne fqualicntia , & virentia
fuperne . caulem rotundum , tenuem , volubilem , pergulisque , quibus orna-
tus gratia adhiberi foIet,fefc implicantem. florem e Iuteo rubrefccntem, Aqui-
Iegiac,OiindisueinItar, gerentem inferna partc contortum tubulum , fupe-
nonveroidptem foliolis conftantemj quorum duo magnitudine prarftanc
carreris , ac duo alia minima lineas quafdam rubcas infcriptas gcrunt , plaeis
Cnrifti optimi maximi,quibus cruces paffim exornari folent.haud diflimiles,
tria vero reliqua , qu* mediocria inter predida funt , tria vcluti clauorum ca-
pita . Calida & ficca harc herba eft , ordine ferc quarto . faporeque , & viribus
noftras Nafturtium indiftincta zmulacurfimilitudinc, adeo vc in Nafturtii

r^f ^ forma dilferc' Poffic imPunc «anfcri . viridaria , pergulasq;
&, figulmis vafibus fata, feneftras , atriaq^ ipfa exornat . Viret toto anno , fli
resq; producit , nifi fngoris inclemcntioris afficiatur iniuria . Adhibentur flo-
xcs acetanjs quz ex olenbus parantur, gratiamqj ita, & faporis & afpedtus ad-
dic . Vcntnculo cx frigida caula imbccilli , aut flatu doicnti fubuenic } tufli au.

O 3 xiliatur.

i6_, RJRMM MEDICARVM NO. HISP.

xiliatur . Tritus idem cpm alumine dolores dentium fedac . aufert dolorerrL» ,
fy tumores.eiiam^aulla calida ortos . nempe eadem difcUffa fi frigidioribus
adiungatur medicamentis , & vlcera curat inflammata . nam eo contra excita-
tos a frigore dolores , noftrate Nafturcio admoto , vti mos eft. Quibusq. locis *
fed praxipue calidis , totoqj vt di&um cft , anrfo , nifl vehemens frigus flt im-
pedimento , & viret , & edit flores .

lierba hic defcripta, ab omntbus hucufque inter NaRurtij sjecies cft rclata^ recla-
mantefgura, qu<e nihil emnino hahctftmilc ^Naffurtio, pratcr 'folum faporem, qui ali-
' auando in diuerftjfmisplantis, idem ejfepotefi.fc CocciOrientales planc radicesfa-
piunt Hellcbori,plant4t vt/ocis , ita natura ditterffpma . Pyrethrum <z>mbellifirum
d Ptarmica dtfiat quam niaxime .fic etiam Sajfafras Japore, ffl odgre Fcentculun*
tmulatur . #

Egofempcr iudicaui effe VioU , *vel Iaced di£l<t sfeciem . ^vtraque hcrba rcpit ,
foliumytrobique rotundum 3 ^vdfguracordis , flos plane idem I ace<e tricolori , nift
c.ucd caudaftt longtor in ^Nafiurtio.Linea etia inflore licet dtfferentcs confpicimztur.

FruBus rvtrobi-que in trespartes diuifus , extra tamen euidentiusin Nafiurtio ,
quam inl/iola, Semen <vtrobique magnum . Tandem ffi <viribus conueniunt.nam
ftViolam Martiam exacle denttbus mafiicaueris , femies acrimontam magnam 9
*vnde ompis yts purgans exoritur . .

Adonardes njccatcap. 65. Florcmfanguineum . f

■

Vej 7» ff£ HVAME, Ariftolochia Mexicana 1 1. longa .

Cap. x X X V 1 .

PHEHVAME, feu medicinam ad '
parcum accommodacam,a Mtchua-
canenfbus fic vocatam,apud:quos copiose
proucnit , Diofcorides nofter Ariftolo-
chiam Clematidem vocac , accjue quia_»
neque illam apud alterius orbis colonos
pi&am, aut viuam mihi vidcrc concigit ,
& huic orbifamiliaris eft , delineandam
curaui , addkis prsterea ijs vfibus , quos
hxc gens , & nunc ego ipfc comperi
experimento . Ergo volubilis herba_»
cft , folia_ferens cordis figura , flores
purpurcos, carteris generibus Ariftolo-
chiar fimiles . radicem craffam , lon-
gam t & fiibrubro corcicc veftitam, .
Huius eft in mcdicina vfus praxipdBfvc
qua: odora valde fit, acris , calidaque , &
ficca ordinc tercio temperici , ac fubci-
lium partium. Ius deco_ti,fi cadem cura,
cjua Chitta , aut Zarzaparilla parecur , auc

ijfdem

<J>ijper Zotundum.Lib.V, Cap.xxxv11.fol.jo-3.

.

\

•

1

•

U /NARDI ANT- RECCHI LIB. V. ,«$,

ijHon mffceamr, & perfimili quoque viauvaserafumq; rerum.quas vocanr
autalueH tm' mftfTne "h'beatUr' q-mu,Sf4orincumISr:
21 Jfe r P pr0ft<aum ' mirc curat • tuffi an«q^. ^atiq; medemr
o"uiU„t:tdTm,nU,t h?idCm rCnUm ' & ve^affeatbuslxTr go"S

K STh h mefS ", hit ' P™5 accd™ . "f-at obftruaio-
m inr/r ll |P ' fe T hiEC pknta maximi ab fodigwit > & computa-
«™,!a,UbCrr,maS- Naf™P™"> frig,disq;rfgion,buS ArfiL

*/ rt Mtii r ^ /, 2 « A™*™tys dtffertfigura , ?*.* /« no/w r/7 rW4 ,

^ P I P E%E rotundo.
Cap.XXXVU.

PI P E R rotundum volubilis planta ,
ac/Imilisilli, qua: Piper longum ferr,
frutex eftfolijsoblongis, ternisintcruenijs
fecundum longitudinem procedctibus,di-
ftinctis ', nullius fere acrimonia: , aut odo.
ris,& feminc racematim dependente.Sunc
-veropknta: Piperis longi, nigri, & albi
iiftin(5hc,contra antiquorum iententiam ,
fcd tamen congeneres,praxipue plantar ni-
gri Pipcris , & albi . qu* adeo flmiles funt,
vtvix diftinguipoffint, niii fructuscem-
pore , etiam ab incolis . Nafcitur in mulcis
Sincs , atque Indiar Oricntalis locis. in car-
teris vero confolas anti^uiores,& Garciam
ab Horto .

Admodum elegans quocfue lcon ] ft) defcrU
ftio Ptperis extat apud Cluftum librofrimo
Exoticorum cap. i$.&in notis ad Garyam .

s&cs;

■

Di

**4 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

pe TACfACHE, feuradiceMicbuacanica. Cap.XXXUX.

&f A S.

FOEMINA.

FRvcrrs.

TAC VACHE cft radix Michua-
canica purgans , quam alij Pufiuam ,
Mexicenfes vero Thlan tlacacuitlapitli vcs
canc . Huius tres reperiumur fpecies.mafcu-
lum nos , & faeminam depingi curaui-
mus, forma & viribus vaide fimiles. Vtra-
cjue , herba eft fundens radicem longanL, ,
craflam, & Ia&e manantem, candidamque,
& cx ea caules volubiles , tenues , & ornatos
folijsraris, cordis figura, fed minoribus ,
floribus vero oblongis , & coccincis, ac fru-
&u Peponis forrna &magnitudine, lanugi-
ne obdu&o candenti, ac femine albo refer>
to,tenui , Jatoque, non fme bombicinis qui-
bufdam filis argenteis,& lentis.Radix calida
cft cjuarto fere ordine , ficcaque , guttur de-
uorata vrens . purgat omnes humores per
inferna, Ced prarcipue pimitam/efcjuidrach-
mx , duarumue drachmarum pondere , ex
aaua , vinocjue , iure pulli , aut ex tremulo

ouo

NARDI ANT. RECCHI LIB. V. i6g

ouo voratu facilis , nec admodum ingrato guftu . Sunt quH la&e , aut exprefTo
fucco vtantur vice Scammonij . im6 qui contendant,pIantam ipfam ad Scamo-
nij genera attinere,addantq} in Ele&uaria ficca cum faccharo,mirabilemq; di-
icant erfeclum praftare. Sunt qui radicem ljeuigatam > per noctem in aqua fex
drachmarum pondere macerari permittant, mane percolent, & exprimant,&
aquam propinent, atque ita parum iniucundo vtuntur pharmaco. in penuria ,
aut caritate Scammonij,additur in Eledtuaria,quac illud folent recipere,& per-
quam commodum praftat efFechim . Sunt etiam qui radicem illitam, afferant
mederi febribus, & liquorem inftillatum, oculis. Tertia vero fpecies nigrican- Michuac .
ti folo faxofis Iocis pr^cipue prouenit,& radicem tundit tenuiorem,qu£ aptifli-
ma fitduaru drachmaru podere, parando exoluenti Eledtuario,addito faccha-
ro Tauhtlique decenti menfura , aut Tragachanto. quo, ad leniter vacuandam
bilem,aut pituitam, nequeas offendere prarftantius vllum . Sunt qui ex iure dc-
co&i eius iyrupum parenr, qui trium vnciarum pondere pituicam,bilemqi mi-
ra facilitate purgat . Nafcicur in calidis , planisque nouac Hifpania; permul-
tis locis. etfi a Michuacanenfibus, vbi primum reperta eft, & vis cognita, prae-
cipuum, nobiliusqi inuenit nomen . Nam & Temimiltcenfibus eft familiaris,
qui ferunt vrinar euocandac permixtam radicem cauda: Tlaquatzjn «equis por-
tionibus,miram exhibere operam.ficcanda autem radixsatque itadeinderepo-
nenda, cauendum ab herba quadam per omnia pene fimili noxiaquc .

Celeberrimum hoc Catharticum Michuacanicum (atf ex cAuthore noslro ac Mo-
narde colligere Ikct) plures habet dijferentias . Monardes T5ryonU fimilem plantam

t

40CUI Uw.

u,

T E O «V I L I N.

*vidit , nempe cuius fruElus bacc<e qutedam

funt exigu* , nec ex eius familia mde re-

mouendaquod eanon polleat acrimonia , fa-

pores enim facile augentur & minuuntur

vt in j\apis manifeslum eft . Author nofler

hicprimo quafdam Apocyni affines exponit ,

tertiam deinde quamfirte eandem cum "Brye-

noide ^Monardts exislimes . Infertus autem

lib.j. de herbts dulcibus cap. 34. Tlalantla-

cuacuitlapiUi alids e conuoluuUs . Omnes qui'

dem <volubiles funt , ffl purgantes njirtute .

A Monarde defcripta mitior eslffecies,ftcuti

($f qu£ hic tertia ab AuElore , tf inferiuspo-

fitd dulciores qu<tpotius diuretic<g, . H& <vero

priores mas , fflfcemina acriores c<eteris exi~

Hunt magisq; pollentes <-virtute <vtpote qua

Scammonij amuU dicantur . habes ttaque

plenifsime Michuacanica hac medicamina :

confule ($f filonardcm qui inhuius tum hifio-

ria , tum <vfu copiopfjimus esl .

De

\

%66 RER^M MEDICARVMNO. HISP. .

De T EO §Vl L I N , feufaxeis vermibus . Cap. XXXIX.

SPECTANDA conftac forma Tco\uilm . herbula namque efttruncos
initio mittens,veluti geniculatos,atque fquamiferos, & circuhs quibufdam
palmarum inftar przcinctos.qui capillis vndique prodeuntibus radicantur fta-(.
tim terra folum attafta . & ex eifdem prodeunt folia cordis figura , rara, nec-
non & cauliculi, ni frudus vocare malis,Piperi longo perfimiles. Guftu odora
cft acrisque, calida & ficca ordine tertio , aut fortaifis quarto . Lzuigata harc ,
atque infperfa vulneribus egregie medetur, flatum diffipat, vcntris fedac dolo -
tcm infula , vifcerum fngus pellit , hydropem fanat , vrinam euocat , ahosquc
huiufmodipra-ftat vfus . Subciles fortiturpartes, & innafcitur faxis locorum
humidorum, &calidorumJ. '

Totus caulis eftfiliolis vermicuUris ditf* contettusffi Iulus ejipunttatus ,Jicut

itiam njUemus in tAcoro .

Pc TLATLAfHCAPATLl Alfinifolia. Cap. XL.

0

HE R B A cft Tlatiauhcapatlis folia Alfines , exilesq; ferens , caules do-
drantales , & cxiguos , albosq; flores , radicem vero furculofam , intus
ac extraex albo rubefcentem . Nafcitur in collibus regionum cahdarum, qua-
lis cft Ula Tezfoqtti , & Chietle . Radix eft dulcis , & nonnihil acris , cahda , «fl
ficca ordine tertio natura , nec lubricitatis expers . mirabile medicamcnturru
aducrfuspeaorum, & oculorum morbos , vrinam euocandam , & fngidas
aliasarTeaionespropellcndas/emiunciaeiusmatutino deuorata. quin tumo-
res maturat , ac difcutit . nec defunt , qui febres curarc dicant . fortafns inter*
polatas, auc vacuata caufla xeliquas .

• NARDI ANT. RECCHl LIB.^VS t*7

De TEPETAVATLI,feuTAVATLI montana. Cap.XLl. "

"Y* AVTLI monrana, kxiTeptyamli , ^rv^^K".
X quam alij Taut/i ckra. cognomen vl-
lum nuncupanr,herba eft foliaferens Tau-
' f//' fuperius defcnpras fimilia , faligna , fed
rame«miriime ierrata,ac logiora.caules tres
akos cubitus.rlores coccineos, & calyculo .
ru forma oblongos.radices vero mulras,/i-
bratasque . Calidaru, acfrigidaru regionu
alumna eft,conualliuque, ac montium iiu
cola,& Scptembri menfe floret.guftu acris
eft,& odorata,ac facultate tertio ordine cx-
calefaciente,tenuiumq} partium.fuccus di-
citur mederi oculorum morbis, auc illirus
aut admoius capiti. vrina, ac menies euo-
cat,& quidquid in vijs vrinarijs , renibus,
veficaue prarter nattiram continetur.abfu-

«mitflatum. ventriculum,viiceraq; omnia
obfriguslanguefeentia confirmac, colo-
rem viriatum emendat, aiuumqj cohibet .
bibirur puluis ems ex potione Cacauati
adUerfus tuffim , & pectoris frigiditatem.
fuffiuntur aular ex ea herba in ignem coniec^contra grauem earum odorem
& potilsimum a morbiddrurri hominum haliru iniucundo profeftum mede*
tur (anerati , alui tcrmimbus , ac veritricui© frigida arTeao intemperie .

£e YZTA££EX CALTLACOTL,

feuvtrga mg&faxorum . Cap. XLIU

HERBA eft Tztactcx caltUcotlloMz
ferens Vrticar,ferraca.caules purpu.
rtcs, teretes , quaternos cubitus longos . flo-'
res in cacumine comances,pilofbs,non fcne.
fcentcs, &purpurafcentes exalbo . Nafcicur
in locis faxofis Xaladauhceflum. Sapor citra
vllam diftinclionem Anifum referr.Tempe-
•ries calida,& flcca eft,& tenues partes.Radix
pugilli menfura tula, deuorataq; ex aqua,ieu
vino , fudorem elicit dolorem paflis, acq; ita
eu lenit,Vt mirabile pr;eftet ea in re operam .
Licet h<ccherbafapore tAnrtho ftt ftmiiis ) ta-
men in genere ferulaceo locu habere no poteflfilia
enim Vrttc&prtfertim bina , ex oppoftto ; flosaue
Tanacetofimtlis,nuqua inferulaceis reperiutur.

De

,68 R/ERVM MEDICARVM NO. HISP.

De CATOPATLI Vaxncenji. Elapnobofco Mexicano .

Qap. X L I I /•

CAYOLPATLIS hcrba , quam alij vocant Cacapultic , Michuaca-
ncnfes vero Caniuhme , folia ferrata producic quina, Angelicar fe-
rcforma, aut Elaphobofci, cuius fpeciem cfTc arbitror . caulem tcnuenL, ,
fceniculaceum,minime tamen geniculatum . flores in vmbellam compofitos ,
& ex albo pallefcentes . ac fcmen , quod orbiculare eft, faliuofum, odorum,&
paulifper acre . radicem vero digitalis amplitudinis, craffoq; corticc vettkam.
Planorum, ac temperatorum locorum alumna cft , & montium faucium : in-
cola agri Vaxaccnfis , Ytzocanenfis,& Michuacanenfis . Radix , qua? caiida &
ficca eft ordine fecundo , initio Paftinacam fapit , ac tandem acris fentitur , &
guttur pungens. tufa, & admota vmbilico,dicitur diarrhceas compefcere. de-
uorata vef 6 * cufli & raucedini auxiliari .

De XQXONACATIC. Hyacinthoide capillofa.
CAf. X L I V '.

c

HERBA cft Xoxonacatic folia ha-
bens Caeparum folijs fimillima , ve-
rum breuiora, & anguftiora . flofculos lon-
gos & luteos , pediculis appendentes exili-
bus . radicem orbicularcm , fiicco manan-
tcm,Nucis Pontica: magnitudine , opertam
quibufdam nigris dapillamentis.Nafcitur in
frigidis, humidisq-, locis,imbrium tcmpore .
Binae radices tufar , atqueex aquadeuoratar
omncs humores purgant per inferna,citrau»
vllam anxietatem, & laborem. Icue, & fecu-
rum.eft pharmacum , vt quod cxhiberi fo-
leat fenibus , & natu minoribus , febrienti-
bus, ac febrc vacantibus,iacentibus inie&o,
ac folita obeuntibus muncra, fcu virens, feu
(icca . fed frcqucntius , & commodius fic-
ca . feruatur vero duos , ac , fi opus fit, tres
integros annos . Aduerfatur aftmati co-
dem ponderc . calida enim ordine fecundo
natura conftat , lubricaque , ac guttur non-
nihilvrcnti.
PUtu liatim exeunt al radtcc, *vt in Colcbico , #* Croco .

.

De

, NARDI ANT. RECCHILIB. V. x*9

T)e AKCHOA,.fi» ZINGIBERE mafiulo. Cap. X LVl

ANkCH°^S ^oliisconftatarPerioribus, & craffioribus vulgari Zin-
gibere, eadem forma tamen . radice quoque maiori , atque craffioro
laporeacriorecumquadamamaritudine. Vfuseft apud indigenas aduerfus'
ventnculi, & alui afFetfiones ortas e frigore,contun\ & oleo Nucis Indica: con-
periz, atqueitaapplicatimirus. necnon aduerfus plagas venenatas parato
lychnioeodemoIeointin«ao,atqueitademumadaclo. Addunt, vimmedi-

darn ab Indis Philippicarum Infularum parari folent , quz ad przfens referre 352fc
non cit opus . *

De CHILU Indu Orientalisyfiu ZINGlBEREfimma. Cap. XLVI.

\

Q

V O D Mcxicani Chilli Orientalc
_ vocant , Arabes , Perfx , & Turcs
Gwgibcl appellant , officina; autem Gin-
giber, aut Zingiber. Duo funt eius gene-
ra,mas , & fcemina . de mare fub *Ancbo*
nominc prajcedenti capite dictii . Fccmi-
na vero, feu vulgare Zingiber , herba eft
duas tresue fpithamas longa,radicibus tu-
berofjs & tranfuerfis , vnde profert cau-
ks arundini fimiles, & in eis folia longa ,
& angufta, Iridi, aut Gladiolo paria,& in
fummis caulibus capitula Stcechadi qua-
dantenus fimilia . Nafciturin omnibus
India: Prouinci js> excultum fatumq^ fe-
mine, autradice. nam quod fponte pro-
uenit flocci penditur . Nafcitur etiam iru
Philippicis infulis , & tranflatum iam eft
ad Haitinos & Mexicanos , vbi id ad vi-
uum exprimendum curauimus . ac ibi-
dem feritur pinguifolo, ftercoratoque,
& pulchre exculto , & humilibus quibuf-
dam arboribus adumbrato.regionum calidarum menfe Martio,radice in fru-
fta , poilicis magnitudine, diffe&a, quinque digitorum interuallo, ac totideriL.
pene profunditate . tegitur terra, rigaturq; ftatim a fatu, ac deindebis per fm-
gulas quafque feptimanas,aut femel tatum fi vdus fit natura locus.farriendum
ctiam eft , lcd ita vt planta? nouella: non conuellantur , aut vlla afficiantur in-
iuria . eft autem terra , terquaterue repaftinanda per fingulos annos . Vinde-
mia fit arefcentibus folijs ; quod iuxta initium Ianuarij accidere folet . vulfo
vero, vt commode recondi poffit, corradendus exterior cortex eft . conijcien-

P dumqj

Zinzibe-
ra cultm

i7cs RERVM MEDICARVM NO. HISP.

dumcn in labellum plenum muria , & permittenduin ibi horam vnam , aut
dimicttam manere. moxSoli exponendum arquali tempons inceruallo . acde-
rnum ftraaulis fubte&oinfternendum, donechumoromnis exhalec . quod fi
adhucmadens perfeueret, Sol: rurfus exponi oporcebic. Si vero cransferri con-
ueniac , cerra opercas radices feruari eft necefTanum thecis mclufas , dulcique-»
aqua, auc imbnbus quoties didtum eft irngacas no&u operiri , atque interdiu
patere ccclo . De faculcace nihil in canca luce dicere opus eft . Illud narranc in-
cok India? Orientalis , concifam hanc radicem , penmxtamqi ahjs herbis , &
aceto, oleo, ac iale condicam,in acecarijs edi.nam non m quibulque Indiz par-
tibus;,: praecipue ii humidiores finc, axjue eft ac apud nos, acris , & vrens .

DeGtngtbere plura <vtde apud Garctam libro i . arom cap.A L (\ui tUud Iridifa-
citfimile, nm Arundini. tAcosia ^vero cap. 3 1. ait ejjefolio Lachryma lobi. Jnde dt-
uerfeplant* noidentur effe , ^vtetiam Cluftus^ Bauhinus annotarunt. Monnrdes
auim chm Garcia confentit,yt (gr Lobellms, qut Stitqu^mfimiiem Xyridt dipmxtt.

De A TZ OTATL Mirabili Mexicana. Cap. XLV II.

HE R B A eft Atzoyatl, folia fercns hirfuta, & mollia, & figuram cordis ,
quanquam longiora fint , zmulantia . caules numerofos, geniculis ru-
bris interftindos . flores extra rubeos , intra vero candentes , palmum longos
calicum prolixiorum forma,ac radices fibrisfimiles.faporem,& odorem Ani(i
profert, non llne quadam acrimonia. frigidorum, montoforumque locorunv

alumna

, NARDI ANT. RECCHI LIB. V. 171

alumna eft , & flores Septembri menfe mittcre fblet. Calida, ficcaqi temperie
conftat, cum adftriclione, & parcium craflicie. quamobrem dyarrhceas coer-
cec, vencnculum firmac, flacum difcucic, & dolorem e frigore nacum coliic .

Videtur hctc ejfe qu*dams~pecies Alirabtlis Peruuian* . refyondet enim (gjr fgura
totius plant<e, ffi evtres . Acrtmonia enim euidens eft in no§ira Mirabtli .

De COCOCAQVILIT L, fcu Olere Aquatico . [ap.XLIIX.

COCOCAQVILITL herba_,
eft folia Ocymi proferens , fed pro-
fundius ferraca,ac veluti finuofa,punc1:isqi
luteis diftin£ta. caules fexangulos, cernos .
flores Veconica; altilis ,feu Qempoalxochitl
fylueftris . quorum fblia coccinea funt , in
medio verb apex croceus eminet . Pro-
deunt ij a calicibus quibufdam fquamofis
Cyano haud diflimilibus . radices verb fi-
bratas. &planca trium cubitorum affe-
quitur longitudinem. Flos , foliaq; odora_*
fimt, & acris faporis, illum Nafturdj pau-
lifper imitantis , vnde euenit ei nomen .
Edunt eam pro olere indigena? . Vrinam ,
& menftrua euocac , flacum difcutir, cale-
facic ventriculum , craffos humores atte-
nuac , cor roborac , & vtero confert quo-
modolibet applicata . Seri femine poteft ,
ad fpecies Cempoalxochitl , vt diclum , re-
ferenda , quod odore etiam eius apparet
indicari .

De TETZMITL TONALLAE Sedo Mifticae. €*?. XLIX.

SP E C I E S videtur Sedi Tetzjnitl TonaU* . herba namque eft folia ferens
longa , & angufta, raraque, & iuxta extrema latiora. caules teretes, flores
verb orbiculares, & candentes, ac radices capillis fimiles . Doloribus vniuerfi
corporis medetur , appetentiam excitat , extergit varos', vomitum ciet , vftaq;
curat. Ad vomitum ciendum bibendus eft fuccus , atque ita longis , & infana-
bilibus medetur morbis. Lubrica videtur, & nullo infigni praedita fapore. etfi,
cum primum linguac admouetur , nefcio quid acrimoniae fentitur . Nafcitur
in calidis Miftica; Inferioris, iuxta littora fluuiorum .

Conuemt hoc Sedum cum Vermiculari cauftica in ijiribus . figura ^veropotius
cum Sedo communi . xArirantur aliqui in eodem Sedi genere ejfe herbas caltdifsi-
masy <-ut eHSedum <~vrens , alias >-vero fiigidifitnas , >~vt funt reltqua omnia Sedi
genera .putantf, in njno genere femper eafdem facultates effe debere. ht ft ' diligentius

P - fapores

i72 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

fapores plantarum examinarent ', (fff intef fe conferrent , rem longealiter fehabere
deprehenderent. Vt enim pauca e multis exempla ptofram , inter Solani ff>cries,qu<e-
dam efi inftpida, <-vt Solanum;alta acida , <ut dAikekengi ,• alia acemma , <z>t Stit-
quafirum Americum . Immo inter ipfas Piperis Indict fpectes , Strychnodtndrum
acrimoniacaret . Sic in "^ttmicis genere,T\habarbarum noflrum,^ Oxahs acent. re*
liqu<e fpecies, <-veiinftpidctfmt, Vel aslrt&ori*. De Pomorum <S Tyrorum <varietate
in faponbus res efi mantfesiiftma . In gentre "j\apaceo, alia acris, alia dulcts , alta
amara, alta ex omnibus iflis confiat faporibus.Quin ($f in eadempianta , omnesft-
pores inuenire Hcet ,fc in 2(habarbaro noHro radtx amara , foiium acidum , femmis
cortex adflringens . Accedit> nosfepeplantam tudicare infpidam , qu<t tamen fubti-
liter examinata,aliuminrecefiufaporem-continet.fc Heixine}Noiime tangereyVioU
Adarti&.initio apparent inftpidx. } tandem tamtnpoft ait^uam moram fe prodtt acrt-
monia . ffonttngk etiam in quibufdam plantis ,humiditatem iiiam txcrementttiam
fuccejfu temporis euanefcere , tandemq; acrimoniam emergere , Vt in Zingtbere, Ana-
cardo, alijsq; annotauit Garctas . Vnde patet eos trrare , qui ob dtutrftatcm facul-
tatum Sedum caufitcum reiiquis nolunt accedere .

lllud tamen apud me dubium non efi , in eodem genere fmper eafdem effe <i)ires,
fed generales tantum. qua de realibiexprofeflo dtcendum. res enim a nulto tentata ,
peculta rt declara nda efi opere . <;

De CH IC H IVAL M B MET A, fu Pianta iatle manante .

Cap. L .

HE R B A eft Chichiual Memtya la-
dtemanans, vndenomen. &magna;
vcilitatfs fercur effe medicamentum , (eu
planta fui generis fic, feu ad Tichymalo-
rum genera pertineac . folia namque pro-
ferc pene Caftanea? , ferrata , & afpera . cau-
\es cereces. flcres oblongos, vafculis fimiles ,
rubros, fed cifca excrema in luteum eian-
guefcences . radices vcro longas, ceneras,
ac fuluas . Nafcicur locis (axofis, iuxca frvA-
darum regionum montes. Vacuac corcex
eius febre quarcana auc cerciana laborances
adeo fcelici fucceffu , vc argrotus ftatim ab
euacuacione reddacur incerdum incolumis .
Affumendus autemduarum drachmarurrL.
pondere , ex aqua refolutus . Sunc qui mi-
fceanc , commendandi faporis gracia , cjua-
tuor grana Cdcrfw^/jCotidemqiPonticas nu-
ces,aut amygdalas,atque ita propinenc die->
cjuietis macucino temporc, & vitato fbmno,
vt cum cstera afTumuntur pharmaca,fieri confueuic.

Vtx

NARDT ANT. RECCHI LIB. V. i7J

tt Vix tnTnhymalorum clajfem reducipoteH h<ec herba , quantum ex defcriptionc ,
@r lcone Itcet conijcere .folia enim afiera,ferrata,Jlos dtgitait fimtlts, radtx ionga iu-
tea , tnter BfiUs non rpertuntttr. $utdftad ^ampanutas referatur?ltcetacrim nta
msnuUamJtt.

•

De PTCIELT, feuTabaco. Cap. Ll.

Q L A N T A M , quam Mexicenfes

Pycteltfeu Tdt vocant, ab Hiitinis ap-
pellatur Tabacusy a quibus non ad Indos fo-
los, fed & ad Hifpanosid defluxit nome,eo
quod fuffumigijs admifceretur , qua? Taba^
cos etiam nuncupareconfueuerunt . a Bra-
filianis Petum, ab alijs Herba ficra , a non-
nullis Nicotiana dicitur.Non eft autem vna
huiusplantsfpecies. alijnamcjue trcs in_, PCC1M'
hoc antiquo Orbe repehri affirmant , ac
plantam hanc in Tabacum maiorem , mi-
norem, & mihimum partiuntur . At quia_,
maioris, minorisq; TabacidifFerentiapu-
filla cft ( confiftit enim in magnitudine , &
longitudine , ac adhasrentia foliorum fm<u
pediculis cauli , vt m maiori obleruatur , in
minori vero folium eft paulo minus, longo
pediculoramis inharrens, acflorum pofitu-
ra ; cumq; id ob cauflas mutationes in plan-
tis efficientes , latius in procemio explicatas
eontingere potuerit ) non immerito du«e
Junt tantum fpecies , quar obferuantur in hac noua Hifpania . quarum alteram s .
Pycielt , alteram vero Quauhyelt appellant . Pyciett ergo herba eft, folia ferens PyS? *
kta, oblonga, ac Perfonatarquadantenus fimilia. caules, quinque pluresve do. gS?.™"
drantes longos , atque hirfutos,inconditos, ftriatos,&la?ues. flores Hyofcyami
lutei fimiles,eisq; decidentibus vafcula prardidti Hyofcyami a^ula, referta le-
mine pufillo, Papaucris minore, ac ex rufonigricante . radicem breuem , nonspeciesir.
admodum tenuem, fed fibratamv Quauhyelt vero in magnam afTurgens alti-gg^Jj
tudinem,AffyriamMalum,Limone vocata,a:quat . Caule re&o mukos emit-
tente ramos, & in eis folia mali Affyrij longiora, hirfuta , colore viridi dilutio-
re , vti tota planta diffufa . interdumque folia, fbli , & caeli ratione variantur .
quandoqueenimcubitalemlongitudmem, acpedalem latitudinem affecuta
fine psdiculocaulem ample&untur . nonnumquam,vero foliaminora , pedi-
culis inharrentia ramis confpiciuntur. Flores Campanuk inftar fert,concauos,
ac per extremum fex , feptemue angulis diftin&os , candicantes , medio verd
purpurefcentes , ordine per ramulorum longitudinem difpofitos . quibus fuc-
cedunt capitula Ocymoidi {imilia,maiora tame ,plena femine pufillo excine-

reo

i74 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

reo nigricante. Radices mulcifida; funt, lignofa?, ac fibrata;. Sericur vc ladtuca,

neque alicer, cum expedic, cransfertur , & colicur , nullum ( modo pingue , &

^" ' hume&um fit ) folum retpuens . Ambae func acri fapore , exiccantis, calidaeq;

ordine certio compleco cemperiei . E quibus incelligas licec errorem eorum-f %

qui arbicrancur frigidas effe plantas,& ad Hyolcyami differencias percinences .

nam camecfi Hyofcyamo luteo prima fpecies forma difpar haud quidem fic,vi-

ribus camen plufquam ex diamecro pugnanc . quod fi ioporem mducunc, non

Caufa fa- eft ob frigus, humoremve, quorum , cicra dubium, func fere" experces , fed ex

narcotka calore . Excicacis nempe,leuacisqj in capuc vaporibus^qui fomnum inducunc ♦

celcbSlam facultaces quoridiano cognicas experimento accipe Folia ficcari permiffa,

Tabaci fuf atque jn fiftularem conuoluca formam , inclufaq: arundinis cauis incernodi js,

furaigmm. *1 » 1 ' . >

auc papyraceo canali, alcera parteincenia, altera vero ori , nanbusqi admoca »

atque excepco fumo , obturacis ore & nanbus , vc ad pe6cus vfquc vapor infpi-

racus penecrare poffic , picuicae expuitionem mire euocanc,afthmaci,veluci per

miraculum , auxiliantur , difficilemqi anhelitum , & inde ortam leniunt an-

guftiam . neque prsdicStis morbis inipiratus ille vapor , quo diximus modo ,

tantum remedio eft , fed vceri etiam affe&ibus imp.nse conferc , ac praccipuc

fufTocationibus , qux ob eius afcenfus folenc accidere . admoro fiquidem me-

dicamento in di&um fibi locu,didocitius reilituitur a?gra,fyncope fugacur,&

anguftia, morsq^ magna ex parte in morbida? muli-fo corpus iam admiifa__ ,

atque excepca, amouetur, capuc roboracur , fomnusinducicur ,fedacur dolor,

vencriculus refumic v)res, curacurgrauedo,laborumcji omnium, caiuumque

fenfus hebecacur , ac ocium faculcacis animalis ( quod poliis ebrietacem quan-

dam vocare ) animo prorfiis illabicur , & mducitur . Quin folia ip/a virenri-L»

manibus oleo perun&is emollica , & veluci marcida, concalefacta lgne , & ori

vencnculi , doribq; e regione applicaca ( ica camen ne hepar accingacur , quod

aliasincenderenc, acqueinflammarenc ) coctionem iuuanc , &fatiecaci egre-

gie medencur . eadem cumorem lienis difcutiunc appofita, dolores e fngoro

ortos fedant, vulnera cancroia , anciquacaq; excergunc , carnem creanr , & ci-

cacrice obducunc , fi fuccum foliorum mediocricer concuiorum inftillaueris

vulneri , ac mox arenciumpuluereminfpergas, &demumfolia, exquibus

fuccum expreiferis fuperponas . Sanant eodem modo capici inflidtas plagas,

dum tamen neque nerui , neque ofla.aut larfa aut conuulfa fint. dolorem den-

tium concalefadla icdant , conuoluta, & loco dolenci , auc dencibus picuica ex-

cauacis , perforacisve admota . Quin & fohor^m puluis inipiracus , cractusque

naribus, verbera, & cuiufuis generis fupplicia non finic fcnciri . vires addit, au-

gec animum, & ad labores tolerandos infra&am vim . illi ver6 , qui e corticc ,

quantumcapiat putamen nucisdeuorauerint, ira inebriancur, vc iemimortui,

amentesq-, extemplo iaceant . Verumtamen qui eo auxilio frequentius quam,

deceat, vti aifuefcunt , redduntur decolores , linguam geftant fquallidam , &

palpitans guttur,hepatis ardore afficiuntur,ac in cachexim,& hydropen lapfi,

morte tandem obeunt . at qui co praefidio vtuntur moderatius , a multis

ali js liberari folent incommodis . nam prarrerquamquod morbo Gallico egre-

_e°n" " gie auxiliatur, venenatis fagittarum i&ibus mire obfiftit , fi mox plaga infar-

ciatur

\

:a-

mem fititt)
la siru
ne.*.

NARDT ANT. RECCHI LTB. V. i^

eiatur puluere , & ita permittatur manerc, donec puluis , & venenum in cJaui
cuiufdam formacopulentur, &coeanc. Hocremedij genus defumptumefl
ablndis Anthropophagis,Infularum Hairina: propinquarum accolis. qui cum
ab hoftibus venenatis oppeterentur plagis.hac herba fola fibi cauentes, redde-
bintur paffim iacolumes . confirmatumq; eftteftimonio Infulam D. Ioannis
incolencium. qui cum aduerfiis Indosillos bellum gererent,mulcisq; eiufmodi
confoderentur vulneribus , folo hoc remedio extremum fiuum effugerunr,
quories vifcera transfigi non contingebat . cjuin articulares dolores fedari , cu-
morescji & flatum eo folo auxilio dilcuti, & inueceracos rebellesqi diffipari do-
lores. Pulicumeciam vitatur faftidium, fi iuredecodhfoliorum vniuerfado-
mus confpemacur . Paratur ex eius foliis arefachs atque contritis , decem par- Medjea.

r i i iii i mentu in-

tium menlura , & vna calcis , medicamenrum adeo ab Indis omnibus expeti hibens&
tum ,. & venale , vtilloferueantempona. venditurinuolutum folijs Adaizjj ?*&."&
fpica:, geftatumq; mter buccas & maxillas , fuauem fbmnum , fenfuumque,&
mentiscranquillamquicceminducic,&laborumomnium hebetat fenlum. ,
redditqi homiriss ad quaruis corporis exercitia promptos, atque agiles, & prar-
cipue ad iteragendum. Dolorem etiamdentium,& ventnculi leuat, prarftatq;
alia, qua?liceta nobisnominatimd'.(5lanon{int , poffunc ex prardidtis facils
comprehendi. inter quaj illud vulgire non eft , oleum cui fic infnxum,conci-
fum intenuia frufta,infulum,eholicis mederi necnon fuccum eius,& nucleo-
rum Thlt^potl vino permixtum , atque infufum . folia, Jychnij modo, obdita
ano,quarranam arcere , ac rcliquarumfebnum frigora . Necdefuntqui eius
folia fingul.s diebusmaneieiunomandnubent vtpodagra Iiberencur, quo-
niam mulcam pituitam in os attrahat , & faliuatione trudatur , & ita in artus
confluere prohibeatur.Tum etiam folia Strumis vtilicer illini. Sunc etiam, qui
conficiant fyrupum ex fucco foliorii , auc ex decocto, aut ftillaticia aqua & fac-
charo,aiferancq; vcilicerpr' pinari adpellendos vsntrislumbncos, vmbiJico
tamen folio impouto . necnon aduerfus afthma , & Orthopnceam , duorunu
cochleariorum menfura . Sunt etiam & alij,qui pracbent fuccum, quatuor auc
cjuinque vnciarum ponderc eporandum , afleruncq; aluum vehementer fupra
infraq^ purgari. quod minime tutum videtur, & fortaffe rufticis , & robuftio-
ribus lolum permittendum - Scribice recentionbus quidam, accepifle ab ami-
co, aqua ex folijsper vitreadiftillata organa, le rufticos muJtos a febribus libe-
rafTe , hac pauco tempore ante accefTtones propinata . deinde oleum ex reli&is
fecibus in facculo fufpenfis coJlegilTe , quod ad fcabiem vulnerumq; curatio-
num Gngulare fuit,ac eximium . aridarum vero fcecum puluere,incertrigines,
non modo hominum fed & equorum , cito curari .

Et btc nata efi magna inter Mthores controuerfta , alijs Tabacum inter Hyofcya.
mifpecies annumeranttbus, aiijs fui generis plantam cenfentibus . quibus poslerioribus
itiam Author nosler acceffit3 ^vno ex virium diuerfitate argumento vfits . *At quam
idfit inuahdum tamjupra decUratum esl.ffi ^vel indepatet , plantarum genera,ex
dtuerfit+tefigur* totius planu ^fingularumq, partium , ab omnibus auihoribus fcm-
per dtflinElafutfJi . id enim tamqutmprtmum p"incipium etiam in anima/tbus , at-
que adeo rebus otnnibus obferuan debet . Hoc vnoprincipio negatoyuit omnis omnium

rerum

l76 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

rerum naturaltumfitentta, qu* totacx ftmtlttudine, (fr dtfstmilttudtne cxternomm
acctdentium coffiata efl . Stc omnes Ucltas tudicant Afironomi etufdem ejfegenms*
auod motu circutart, lumtnefegura, ^c.conucntant. Et ne tongtus dpropoftto abeam, ■
tn plantis Terficana^mitts O- acris eiufdem generis cenfentur. CbempodiueHfpmes
Atripltcts, ticet tntir <venena computetur . Lotium etfi<vinbus dtfferens, tamen tnier
frumentaccanutlorepugnantelocatur. Quantum dijfert Colocynthts , & Cucumts-
a <lntntis d rciiquis Cucumeraceis ? quam <venenau dtcuntur Feruia,Ctcuta,Cortan-
ium in fenere tamenfirutaceo f? Omitto Burfam paHons ftectem Thlaffws , quam
frttidam, & fengutnem fifiere aiunt . Pr<tteno Coichuum, &• Crocum,@ Hermo-
dahyium\ttem*HapeUm, &*4ntboram. id<vnum addo , eandem ptantam pie-
rumque afe tpfa dtuerfts temportbus dtjferre,faponbus O* <vtrtbus , vt eUganttfsmc
aGaleno defitcultatibusfimpttciumefiannotatum .

Attafeqiiitur nonmtnons momenti dtfiqutfitio , quxnam ftt caufa in "Nicottana
alijsq\fimiltbus\ <vt fiporem tnducat ammalibus . Qua inre <vartx admodumfunt
^utborum fententU . '

Plerique in eam abiere Serttentiam,dfiicultatefrtgida Vim ortn narcoucam.^ut^
quidem opinio non immerito noflro disjhcet Authon . ob eam pr<ejertim caufim,quod
in Tabacofummaftt acrimonia,ad terttum nempe gradum vfquexontra quam Mo-
nardes qutficundum tantum pontt . hinc enim &-}auces <vnt , i$- non mivore pur-
£at pcr <vomitum <vtotentia , quam ipfi HeHeborus , ru^xpmtntia multorumcon-
Hat . Addt ettam potefi , magnaiUaptnguedo, qudin foiijs taBu deprehcndnur ,
qualts tn Colo louis, <vet [cnyza etiam perctpttur , qutque non efi faituofus aitquis
humor , <vt in Saponarta,fedmera oteofitas , quod<vel tpfo odore <& wfiammatione

facile cognofcitur .

Tandem nullum <vnquam innotuit "Narcoticum , quod non catidum , jtuejpettes
experienttam,fiue rationem. Papauercorntculatum,quod tnter Eruc<efpecics numero,
Galeno purgat . <j\Uas cattdum tudtcatur . Commune etiampurgat , fifemen adhuc
laSiefcens fumatur . Saporidem teslatur amarus. quiettam magnus eslm Campho-
ra,Opto,Hyofcyamo . De fini natura catida , yiq;fiomnifera , res efi nota lippts O*
tonjoribus .Vnde conciudo , <vim Narcoticam non afitgore deducendam effe .

fiatio quam Author adducit, boc modo intelltgenda efi, non quod Narcotica calo-
re fuo rvapores excuent ex ctbo in njentricuio continto ,fed quod tpfia Narcotica caiore
rvemricuti infiumos ptngues abeant , caputqs tentent , tmpteant , inebrter.t, (& fpiri-
tus cohtbendo fomnum tnducant .ftc cmm tn dtfitliatione <vini, primo prcdit fipmtus
rvintottofiusficetiam omnta narcotica Qfrfumofa, varia obijciimtphahtafimata, dor-
micmibus e> vigilantibus, <vjbpt Datura, Fabis^atusq, Ugumimbus rapaccts, ^Ban-
gue Oioltuhqm, hpio, <vtno , Antfo, experientta compertum eH.

Vires «Nuotian* wfiniufunt , de qmbus ctiam ^Monardempotes confutere, adeo
<vt iurePanacea Amencana nominan pofisit , quanquam omntbus antiquis medt-
camentis prtfirri queat . Cedunt entm <Nepentbej,Moty)Pancratium,Panax,quibus
fingulis aut <vis narcotica, autpurgans deefi, quorum Vtrumque in Tabaco repentur.
Modum qucndam purgandt Cerebri fwgularcm , quem d Capuctno quodam dtdtci ,
qntfemultosdpodagraliberafe afferebat , ttbuit adtungere . Ex^Nicotianx artdo
filio,quantttm I ugtandi pofiis tncludire fumttur^di.gitisq; compreffum lintecto niun-

do

*

■

' NARDI ANT. RECCHI LIB. V *

Ji* hor* $,,,„;». fiMm f /w ■ TT' & U"&* *dl>*Ut„mfMCMmm fer Jimi.
b«s„mox,a, "mtM*l,tM<<,r'>fl«t>>»'Mnefc,,>epa.tmm.

Dc TLALCOCOLTZIN, fiuparuahcrU, dcmma.

Cap. L I l.

P-caniesalternarm^

galhdi, folia xmulanria, trina ona ern v/ ea oa re ^ malu,cula'Ana-
naicentia inbintea , extrcma ve^ro ^ffiT cTui """"^ ^™"'
omr,aue, prope radicem rubentesf laftlcoS p W 'rad c ml"""" ' **
tremaunpartecontortam.acfibratam cortic^ mL gam* ""

magnopretioad vacuandcs omnes humores drarhm j lam

morbum.quemvocantGaliicumcurandTm ^l £ Vn'US P°ndere> &

cu.qu, m vehnt facle reueiare CUrandurr"adeo vt ln "<™ recondant.nec

,Lum ,!!,ZT£:$:t^ttm "!TP°"hr hamU""h«!- >°* ™»«».»°n

t),

t78 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

DeTLANO QVlL O N / Huaxaeenft.
Cap. L I 1 l • f

HE R B A eft Tlanoquilom, folia pro-
ferens mferne hiriuta, & alba , Pi-
lofelk vulgaris fimilia, etfi breuiora_> .
cauliculoshirfutos, & candentes, & m
poftremis caulibus capitula , Plantaginis
Holoftijve capitulis paria . Nafcitur in
collibus , & campeftnbus attinentibus ad
temperiem agri Huaxacenfis . Aiunt ,
atram bilem vacuare radicem duarunu
drachmarum menfura ex aqua deuora-
tam, & fplenisobftru&iones referare^ .
mederi ldtero, atque effufe per vniuer-
fum corpus bili . lnitio dulcis apparet , ac
paulo poft, guttur videtur adurer e .

Capitulum definxtt colore c&ruleo . folta
etiam bina,ex aduerfo pofua , fine <-vllaferra-
tura . njnde ad Tlantagmes rejcm non
poteii .

De

N E X T A L P E.
Cap. L I V .

NE X T A L P E, ab ali js Tlanoaui^
patlt, herba eft , folia ferens Oliuz,
minoratamen.caules teretes , &c Hgno-
fos , & frudumCiceribus fimilem . radi-
cem vero furculofam . drachms vnius
pondere fumpta radix, humoresomnes
purgare dicitur .expertum nempe medi-
camentum, & perquam falubre . acris eft,
odoraque , quarto ordine calida , & gut-
turvrcns.

Suffruticem forte (hamele* congenerem
licehit ponere . njix entm aliud inuentas cre-
tnium, quodfolia habeaf Ole* , eaaue inordi-
tiate cault circumpoftta , bacctferum , quod
acrejit, (gr gutturrvrat, mft M ezeret alt-
quam fpcctcm .

De

, NARDI ANT. RECCHI LIB. V. i79

T>e CEMPOALXOCHITIC herba. Cap. LV.

CEMPOALXOCHITIC herba eft , foJia proferens Cicorei, fpi- ^cck apvulC^ettilre,
nifera , ferrata , afperaque , fed circa exorrum compreffa , ac veJut pra% f# fyokoncumqiil
cinCta. caulesdodrantalesluteosque. &inpappos abeuntes flores. vnde no- -^rtrnVL-rcJt^thux
men . radicem Raphano fimilem , forma atque magnicudine . Decodta? radi- ^yuun , aitus j£m*^~
cisinfufum lus, quod amarum eft , aluum fbluit , vrinam eJicit , & ventris ^t^urtt-aMvu ik.
dolorem leuat . calida enim eft, & acris, fubtiJium partium , & exiccans tercio wWiWit, Tnures Ii£x
ordine nacura. atque ita cufft quoquedeuorata confert. aec lternucamcncumt ^y^fn-^oy^^tntm^
& pituitam naribus trahic inftillata .

De MACATOZ §V 1TL, feu Somno [erui. [ap. LVI.

HE R B A eft Afacatozjfuit/, folia ferens La6hica?,ferraca, in caulibus ca-
uis, rotundis, cubitaJibusqne. &in eorum excremis partibus luteos , ac
modicos flores , quiinpappos abeunt. ac femen tenue , &fuluum, Syflm-
brium aJterum fapit , odoremq; iucundum fundit . radicem vero Raphani, ex
albo tamen purpurefcentem . quarto fere ordine calefacit, &exiccat . fubtiJi-
busq; conftat partibus. Neruos conrra&os applicata laxat , atque emoJIit. vri-
nam euocat , flatum difcujjt , & ab eo ortos dolores. euocat menfes, ventricu-
lumque ob frigus imbecillem confirmat , vlceribus pudendorum medetur .

De MIAHOAPATLI, ftu medicinafficx Maizjj. Cap, LVII.

MIAHOAPATLI herba eft Alfines haud abfimilis,arborum trun-
cis innafcens,ab eisq; fumens alimentum,tenuibus, breuibusq; ramu-
lis,rutaceisq-, floribus, aut paulo minoribus, &candidis floiculis. Acris eft,odo-
rata guftu, & calidx temperiei. Flatus difcutic, & dolores a caufla frigida ortos
tollit,pugilli vnius mefura trita,&ex vino deuorata.enixas inftaurat,& corro-
borat.haud aliter ac herba: vocacz £7-0/w//,appetentia excitat,& fatiecati mede-
tur.quin & illiniri corpori fblet.& emplaftris admouendis capiti adhiberi.Sunt
qui addant tAhoyacpatliyTancapaz^Tetzpntequaniy Tcioalloyabatl, & Tchchipnica.

De TVRBITH. Cap.LllX.

ET S I Turbith planta Indiarum Orientalium incola fit , ob frequentem
tamen eius vfum , & diuerfas ambiguasue Auchorum fencencias , incer
hasnouae Hilpania? plantas concise cradtare vifum fuit. Turbith ergo plantae
nomenclatio Arabica femi-Mauraue eft. eademq; Perfis, ac Turcis recepta.in
Guzarata vero, vbi frequens eftyTlarchaman, in Canara cuius ciuitas eft Goa_> ,
Tiguar nuncupatur . Magna eft inter auclores de hac planta concrouerfia . Si-
quidem Serapion , radicem effe Tripolij Diofcoridis afTerit , vt ex eius defcri-
ptione patet . a quo fortaffe non difTentit Auicenna . Mefues vero effe radicem
herbar ferulaces , lacte turgentis, fcriptum reliquit . Hanc plantam peritiorcs
quidam , effe Thapfiam Diofcoridis affirmanc . inter quos non defunt qui di-
cant,plantam a Mefue defcriptam, efTe Alipum Diofcoridis . Inter recentiores
Grascos A&uarius ponitduplex Turbith, album nempe, quod idem Author ,

eile

i8o ' RERVM MEDICARVM NO. HISP.

efTe Alipum Diofcoridis aflerir, alcerum ver6 Piryufas radicem efTe ftatuit . nec

defunt,qui dicant,efTe radicem Tithymali Myrfinitis,minus tamen re&e.Tur- ■

\ . , , / ; iv i\ ' * bith ver6 , quo hac tempeftate in officinis vtuncur , recentiores quidam duplex

■■•j' Alexidti- efTe aiunc. vnum, quodex Alcxandria afFertur , efTeq; radicem Scammonij

. & n^gbrum. Antiocheni,quod adhuc differc . nam alcerum eft album & melioris nota: , al-

^ 'terum nigrum, & deterioris notac . fecundum vero officinarum cineritium a

cineridu colore nucupatur.eitqi cortex radicis ThapiKE vulgaris,qua? Hifpanias fre^ues

v <Tap%i ^ # eiusq^ radice plereqi officina? pro Turpeto legitimo vtuntur , & A puli ex

indicum. Gargano monte per vniuerfam fere Italiam afiferunt. Turbith vero praedicr.o-

rum Indiarum Oriencalium alumnum locorumjonge aliud eft a prenarraris.

Herba namquc eft folia ferens lbjfci* caules volubiles,per rerram repences, di-

gico paulo crafsiores,duos dodrances longos, quandoq; vero valde prolixiores .

floresqiincerdum candidos,iriref dum vero ex albo rubefcences.radicem neque

ma<mam,neque longam. Vtilis aucem eft in medicina caulis parsinferior dun-

taxat , radici proxima . nec defunt qui dicant , corticemillumquem officina;

oftendunt, effehuius plantse caudicisinferioris,corcicem exceriorem , medio

exempco.plurimumqicrahiex Guzarace in Perfiam, Arabiam,Afiam, &Lu-

ficaniam. quod an verum fir non facis conftac. Nafcicur in Cambaya,Surrace,

DioInfula,Bazaim,locisq; vicinis, adeoqiin ipfa vr^ Goa , licec inucilior iru

maricimis locis,fed quinque ampliusue milliaribus a mari diftanribus . De ele-.

cT;ione,vlribus,ac vfu,pramarraros Aurhores,aliosq; recenciores confulas .

Varias de Turbiihopiniohts ^uide apud Qarziam cap. }6.(efr TSauhinum in Phy-
toptnace .

Turbith Indicttm vidctur intcr Conuoluuli fyecies numerari debere.foliaenim ibi-
fcireperiuntur in <"volubili c<erulea.flos etiam maluaceis non abftmilis. tota planta re-
pit (gjr plerumcpue parumy in cjuibufdam nihil laSits reperias . Tota herba infipidt , m
femine tamen quandam deprehendas acrimoniam .

'Undenonmale faciuntij 3qui Scammonij , wei alterius Conuoluuli radicespro
Turbith orientalt medicamcntis mifeent .

De TXTENEXTlCj fett oculis cinereis , Cap. LIX.

FO L I A fundic Txtenextic herba,Limonis forma & magnitudine, ferrata
tamen,hirfuta, fcabra, & fubalbefcentia. caules tenues , teretes , hifpidos,
purpureos,ac cubitum longos.flores Chryfanthemi . radice vero crafTam, fur-
culisqi refertam. Prouenit in frigida Xalaclauci regione,in collibus,acque valli-
bus . Radix eft nonnihil amara,acris, vrensque , cuius vim e veftigio perfenci-
fcic gutcur guftu,odora.ficca,&calefaciens ordine cercio,fubciliumq-, partium.
Difcutit hasc tufa, atq^ appofita, panos,& extergit lepram, & lychenas, curatq;
^gricudinem vocatam ab Indis Mexicanis Tzatzayanalizjlt,m qua vniuerfum
dehifciccorpus,illica refina,infperfoqj defuper puluereradicis huius, & praece-
rea gallinarum pennis. habemr hoc medicamencum a Mexicenfibus maximi.
Ad Conyz.*)'velalterius Tluphthalmiu planta fycciem referri potesl htc herba .

:

RE-

RERVM MEDICARVM

NOVAE HISPANIAE

NARDI ANTONII RECCHI

LiberSextus.

AMARAS HERBAS CONTINET-

IOANNIS TERRENTII LYNCEI PR^FATIO.

2? acri ad amarum faporem iam nofterprogreditur Author^
rationefic duciffi tpfus exemplo Galeni ita perfuaderi fibi y*.
fus. Cum enim acremycaltdorum maxime principem,Japorem
tn plantts pertratlaffet, ad eum nunc 'x/enity cjui proximum ab
illo gradum esl ajjecutus. quem amarumfaporem eJJe,medico»
rum fchota tota contendit . Galenus autem} fi quis almsyin hoe
probando ccpiofts etiam 4. dejimplicium medicamentorumfa-
cult. rvMeripotcft. Jbi mim & Platonis &> zAnflotelis & Theophrafli tesiimonio
cumacredinemomnium calidijfmam afiemijft , buic slatim pcdifequam anneBtt
cmanuem.cum etiam duLcijsimum & ncclareum mellis faporem haud amarefcere
njdtt , mftaut externo igms ardoreyaut tnterno calidi noftri , e^ Vtjcerum feruore tor*
reatur , exuraturuey atque a mpliorem Jic calorts gradum adspifcatur . Quem ob idja-
porem^ calci><5r cineriy <& quicquidexaEle peraffatumfierit , & fuligini @r ipfius
JlammtfauiDa:, qu* omnia ait amara e(Tey afsimtLare non dubitauit .

Vtruntamen, quamuishic JaporyinJtgnem $ Jalutarem ftpe in multis medtca-
mentis prabeat -ufum , eius tamen tjjentta naturaqs in tenebroja adhuc nofle fepulta
delitefat. Curenim tam faale clanfsimorum licet Adedicomm^htloffhorumque
auBontattftbfcrtbamus, amara omma, mole ^fubfiantia craffa terrena combutfaq,

Q_ ccnfia-

W

^ RERVM MEDICARVM NO. HISP.

conftare ? cum <-videamus amaritudinem in his quoque pr<epoHere,qune njeleorunaem
^Authomm edictofunt fingidijsima, (efr Jenfuum tudtcio ieuifsima exiftunt atquejuh-
tiltfsima. Camphoram hona AJedicorum pars fiigidamy Opium <-vero maximafrm-
difsimum, ita <vt etiamjuo algore interneciuojbemgnum illum natiuum nofirum ca-
lorem extinguat > tudicauit . Et tamen in his qui furr.mam amantiem non Jentxet ,
linwa carere eumvlane erit affirmandum . Qu<e autem terrena crafuties m Agarico
xon parum amaro, aut in Colocynthide pomo ^vt leuifsimo, moliifsimo,ffl tenuifstm&
fubslantia, ita amanfsimo, <vt etiamfel Tcrra appelletur, <x>nquam fuit ammaduer-
fa f ne dicam in Cucumeracei generis immaturis frublibus humidifsimis , O* ^Medi-
corum arbitrio valdefrigidis, iniucundum ptane & abommandum amarorem reperi-
ri . lam quoque exfangume dulcifsimo , fel tamen,($f aunum fordes amarifsima fe-
parantur, illud quidem afuaui hepatis calore , hoc rvero d mitifstmo cerebri tepore ,
qui tantum abefi <-vt decantatum lllud in Thilofophorum choro, f0 M edicorum foro
Empyreuma pofsit induccre ^ relinquere,rvt cerebru,fi eius adalias animalis partes
tnternasfiat reiatio , frigidum etiam ftatuatur . Et quis non nouit qui Chymieorum
faltem liminafaiutauit, ex combuftis herbis terreftrem fimui cum Empyreumate fub.
fiantiam remanere , ex qua illi falem Jalfum noh amarum eliciunt ? Itaque huius
faporis natura non itaficco pedt tranfeunda , fed exaciius firet inqmrenda , quod ta-
men prxfens nec locus ncc tempuspermittit , idnjnum ha^t, <~vt natur<enoftr*Jit ini-
micus maxime . nec nofir* modo,Jed 6^ aliorum aniptalittm , ($f quod magis mi»
rart licet, p/antarum etiam. cum in fiagno bituminofo , Jeu tnari mortuo falfo pariter
acvalde amaro , nec animaliay necplant* njiuantfi Galeno credimus . Vnde amara
0r rvehementer aluum fubducunt^et^ft quantitas excedatt njeneninaturam quoque
amulantur . Sic jXapellusfflux <Tjomica,Helleborusjnfignemhabentamaritudinem.
quttfi auferretur , proculdubio omnibus carerent (~vinbus , <ut in Heilebori nigri radi-
ctbus cuiuis experiri Itccbit .

De ATOTECT LI, feu TUnta Cucurbiu Jiusili . Cap. 1 .

V A M plantam Ayotectli cjuidam vocanc , alij Chichicayotli , idcft
amaram Cucurbitam vocare folent, eft enim Colocynthidis, Cu-
curbitsue filueftris fpecies, noftro orbi incognita . Herba itaquo
hsecradicemfunditorbicularem, feptem alijs minoribus , pluri-
busue,rotundis quoque hinc inde dependentibus ,colore intrinfecus ex pallido
purpurafcente , extra vero fulco . ramos volubiles , eofHemquc cum fblijs , ac
floribus Cucurbitar hortcnfis fimiles, etfi minori magnitudine . vehementem
radix pilulsq; appendentes praeferunt amaritudinem . Nafcitur iri montium
Mexicanorum Tetzsocanorum , & Quauhtepccenfium temperatis locis. Radix,
quae quartum ficcitatis,atque caloris attingit gradum,drachma: vnius ponderc
vrinam euocat , & omnes humores purgat , per (upcriora acque inferiora , fed
prarcipue craflbs , ac pituitoios , fi ex aqua deuoretur , aut pauld maiori pon-
dere infundarur. fecurumq; reputatur medicamentum . Non cft pomum In-
dis in vfu medicOjCum tamen noftra? Colocynthidis fru£tui,rnagnitudine, fbr»
ma , atque facultace refpondeat , ied hac ahquanto mitiori .

De

\

NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. *fe

De TZO CVILPATLI altcra.
Cap. 11.

T

HERBA eft Tzocut/patli alccra_,
folia fundcns Ocymifimilia, fed
Jonge maiora , profundius ferrata , hifpi-
da , alccra parce candefccncia , & Cthua-
patli non diflimilia. caules cercccs, hir-
fucos , fubalbidosque , luceosque fape-
riori parce . orbiculares & piloibs flores .
ac radicem fibracam . Nafcicur in mon-
tibus regionum calidarum , qualis eft
Panucenus . Radix eft odora , refinofa^ ,
amaraque , & caJida prope ordinem,
quartum cemperiei . Ius decccSh eius ad
tercias , fcmel dumcaxac bibicum , dicitur
refticuere mocum impedicum.. inftilla-
tum vcro naribus , hemicrane* mederi ,
decrach per nares pituica .

De AXIXCO^A HVIUZVATLI
Tanguitlanenfi. Cap. 111.

HERBA cftAxixcofabuilirfatli folra
proferens exilia leguminis caulem
%lx& tcnuem>cerecem, nodis diftin&um. flores
Juceos,paruos. & filiquas paruas, Cicerum
fimilcs. radicem vero furculofam.Amara
Wl eft. calefacitque, acque exiccat ordinc cer-

in$±¥$lt ^°' et^ P°ftremo dulcedinem quandam
P^P fimilcm Glycyrrkizjc videatur cftende-
rc. Ius decodli eius,pe<5toris aiperitaci mc-
decur . vencris dolorem a frigore orcurru
fcdare , euocare vrinam , & emundarc il-
iius meacus dicitur. vnde nomen .

Inter legumina mulu funt h.rbx , qua
Glycyrthtz* dulccdinem h„bent , V/ Onenis ,
lAqutlegiaprhaliclruzntKinttStTragacantba.
cui tamen aliquando alius fapor coniungi-
tur.

4
Sf

i

3

3'

!

:
£13

7)e

*84 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De tATOT I C, feu Proxabac herhafmili tefiudini . Cap. IV.

AY O T I C i cjuam alij Proxahacy feu turgiduni ac molle medicameu-
tum >alij vero Ololtic , feu rotundum & orbiculare vocant , herba eft
folia ferens tenuia , longiufcula , & Gramini Chichimecatl fimilia , in cuius
fpecies poteft referri. caulem fefquidodrantem longum , tenuem , iunceuirL, ,
& per interualla geniculatum . flores exiles , &c candentes , ex cjuibus terna ge-
nerantur granula candentia , & in triangularem coha^rentia formam , viridi
membrana obte&a . radicem nuci Iuglandi , forma & magnitudine fimilem,
candentem , folidam , & lacle manantem . Nafcicur in temperatis , aut fer-
uentibus Iocis , veluti Quauhchinanci , & Tepozjlani . cum tamen Chichtmecatt
nafcacur locis frigidis,acque campeftribus,& vehementioribus polleat viribus .
florcc cum reliquis plancis . amara herba eft, & fubdulcis. ordine tertiocalefa-
ciens,atque exiccans. radix cufa duarum drachmarum menfura,ex aqua deuo-
rata , aut infufa paulo maiori pondere , humores omnes perquam commode
euacuat per inferna . fiue arida , fiue virens recipiatur . ecfi leui occafione ciet
v©micurru .

De C.AC.ANACA. Cap. V.

c

A C, A N A C A herba eft, quam
alij Coapatli vocancica dicta a lanu-
3 ginc innata radicibus , quar fouen-
do igni aptiflima: funt , & fibris augentur
fuluis,luteum tamen,fi dentibus conteran-
tur,oftendentibus colorem. Caules proferc
multos, rotundos, & prolixos , & in eis fo-
lia oblonga , ferrata , ac veluti fpinofa per
ambitum . licet , cum primum a caulibus
oriuntur , praxin&a finc , & quibufdanu
alis vcrimque cxorcis, nouam quandam fo-
liorum reprefencenc figura . Flores in fum-
mo capillaceos , incrinfecus rubrefcences ,
excrinfecus ver6 candences ex pallido . qui
candem abeunc in pappos . Radix eft acris,
& amara , calidaq; & ficca ordine cercio .
flacum difcucic . & ab eo orcos dolorcs , fri-
goreue,vacuacis inceftinis infufa,auc trium
obolorum pondere epota tollit . lumbricos
pellit, ac medetur dcfluxioni alui. idenL.
prcftac eiufdem puluis , ex aqua vinoue de-
uoratus duarum drachmarum ponderc . praecer quse fatietati medetur . aluum
cnim lenicer foluic, vrinam cuocat, finic febres , ac Yentris placat tormina. Vo-

canc

i NARDI ANT. RECCHI LIB. VI i*s

canthancherbam MtcuacbanenfsXararum. aiuntqj /uccum ndicis mederi
aolonbus e lue GalJica profeclis, femen retencum eJicere , enixarum renes ro-
b^rare, impeditum motum reftituere , inftaurare eos qui obftrudHonis aut
cruditans gratia fenfim contabefcunt, euocare menfes,& lanuginem radici in-
na;centem mederi vicenbus,& ignis aptiffimam efte efcam . Sunc & ali* du*
gacMtc* fpecies , quarum aJteram Xtuhtotma vocant , fed de his fuis Jocis . Na-
icicur rngidis, hurmdisque , aut temperatis plagis , quaJis eft Tez^cocum iuxta_,
montcs .

De

^ENANAM T EZCO §VEK S h fcuMatre fbictMatzji

C«p- r i.

pENANAM TEZCOQVEN-

SIS, quam aJij tynantli, aJij verd
° tyntltnam vocanc , herba cft folia
profcrens ampJa,& obtufa,oblongaque,
& Verbafco, coJore,Janugine & ampJi-
tudine fimiJia . flores verocandences,&
in mufcarij modu compofitos . radicem
craiTam,& longam.& frudum Siliqua-
ftro fimilem,femine pJenum , vnde no-
men . Temperatis , aut frigidis prouc-
nit locis . CaJida, & ficca conftat natura
ordine tcrtio . Amara eft . vcrmes vlce-
rum necat, & quadrupedum confert
inueteratisplagis. dolores dentium fc-
dat , & tumores prater naturam appo-
fica difcucic . fxces induratas infufa cdu-
cit.medetur cholicis,7V<w>c/?/W ophyafi.
9tifi tnter Periplocas reponatur hac
pUnta , *vix rvideo quo referri debeat ,
QmieEiuram iuuant foliabtnaex aduerfi
pofita . filiqua fimtlis Jfclepiadi , flos in
^vmbella albus . pediculus floris orttur ex
tlafolij ,fruBus Sdtquaflri , tj quod prtcipuum eft , adpitta efi & tU lanugo, aua
tn ommbus *Apocynts reperitur . Z/tres ettam,ab amaritudtne deduSi* non abludunt.
Zjpugnarctamcnrvtdcnturfolia Verbafci lanugtnofa . LaBts cttamnuUfitmcn-
tto . quodtamenperpetuum nonefi. nam in Iafmtno, Vtncapcrutnca, & Jfclepiadc,
qux tamen Apocyno funt congeneres, nullum yifitur . Dentque an planta perfe sltt nec
ne^abzAuthorepr^tcritum.

Ptngitur ettam altafj>ectes tn Ithro eiufdem nominis , fedfolia largiora (unt , <ue.
msrubrtsperfuJa,florcs albtfigura%anuncult . quorum slamina lutea funty &>ft.
Itqu* ex ommbusfoltorum alts enafcunturjemtmbus referu, lanugo tamennuU ap„

iM- RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De QIVI PAT Ll Hemionitica.
Cap. Vll. C

HE RB A ha?c , quoniam mulie-
rum medecur morbis , & He-
mioaitidi foliorum figura eft fimilis,
tyuipatlis Hemionitica vocatur . ab Hi-
fpanis verd mulieribus herba vtcri-
na dicitur . multos a fibrata radice"
mittit caules , tenues, redtos, tcretes,
& hirfutos . folia per interualla ab vtra-
que parte caulis , pinguia , hirfuta , ob-
longa > mollia ,& Hemionitidi quadan-
tenus fimilia , vnde cognomen . fio-
resque albos , in vmbellam compofi-
tos . Omni regione , & tempore pro-
uenit . calida eft , & ficca gradu tertio .
ideoque ius decocla eius , aut fuccus
cxhiberi folet parturientibus , duarum
triumque, vnciarum menfura , vt faci-
lius enitantur euentu fceliciffimo . Qui
fuccus pedtori cjuoque magnifice con-
fert . trita fblia , ac pugilli menfura, ex
aqua , aut liquore aliquo conuenienti
deuorata , placant ventris tumorem,
hydropem curant , vrinam , ac menfes
euocant. Seritur radice , ac femine . ha-
beturque in delicijs , non in hortis mo-
do, ac viridarijs , fed in vafis quoque_>
ficlilibus fata , quibus domorum tabu-
lata , atque feneftras matresfamilias il-
luftrare confueuerunt, & hortos penfi-
lcs ornaro .

Conyzjtftmilts njtdeturhttcherba .folia
enim cauli abfque pediculo adh<erentj mol-
lia, oblonga, ($r htrfuta . Vires etiam Co-
nyzje ad ijterum apud Hippocratem lau-
dantur .

Alia *vero (^iutpatli , quam huc repo-
nimus ,folio coniiat Althene , hirfuto .flores
Parthento fimiles, radijs albis ffloccis otfr»
luteis .

>

tfe

NARDI ANT. RECCHI LIB. Vf. ,**.■

De ^IFIPATLI maiori.

C*?. nx.

CIVIPATLI, feu foeminarum mc-
dicina,vocata maior, quonia aliam
? ca minorcm vincit magnitudine,
Quipatlircro, quoniam vtcrinis medc-
cur afFeclibus ; radicibus innititur fimi-
Jibus capiJIis . c quibus cdit cauJes tres
fpithamas Jongos . flores rubeos, par-
uos , in fummis ramis fpicatim compo-
fitos . fbJia pene Ocymi , fed magis or-
bicuJata , & crcnaca . fapore amaro , &
facuJtate tertio ordinc caJida , & flcca .
confcrt mirum in modum vtcro , cuo-
candis menftruis , ac mulicbribus mor-
bis coercendis, vnde fumpfit nomen., .
Nafcitur in caJidis, acmontiurri fauci-
bus.

De COA LgjTLT.fC, feu olere [plubri. Cap. lXl

COALQVILTIC, quam alij Tr^atz.ajanatauiltic , fcu herbam Lau-
rofimilem vocanc, herbacft, foJia ferens Jonga , crenataquc, aucfl-
nuofa , & Syfimbrio alteri , vnde nomen , quadantcnus fimilia . cauJes cauos ,
purpurefcentes cxalbo, ac fceniculorum femcn inmufcarijs. radicem vero
magnam,&furculofam, candentcm, & crafTo cortice veftitam, qua? fucco
madet . amara eft, nec finc quadam acrimonia . calida ccrcio ordinc , & ficca
natura . Nafcitur in moncofis Culhuacenfibus, bcnigno ac clcmenti ccelo. ca-
Jida , vt di&um , fubtiliumque partium eft . vrinam euocat, difcutit flatum ,
vencriculum calefacit , aluum lenit,cholicos iuuat , ventris fcdac dolorcs , vcc-
rinis fuccurric afFectibus . dcuoracurque aducrfus acceflionum frigora,cx aqua
refoluca . cxhiberi cciam folec pueris febre Jaborantibus , atquc nacura gran-
dionbus. quibus fubucnic, caufTa fonafsis auc pcrco&a , auc profligaxa . Iui
decocli radicis, nucricum emundac Jac,cum forcc viciacur ob faciccacem .

Tafltnaca aauattca frectem eJSe aprit tpfi sAuthor . <vndc <viru auoaueftmAe»
ei adfcrtbuntur .

Dc

LS8 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De COA^IHVIZPATLI

Dentium medicina.

Cap. X .

HERB A eft Coafihui^patli , cau-
les ferens paruos , exiles , per ter-
ram fparfos , tenuifsimis refertos folijs
per interualla coaceruatis , ac candidis
fiofculis . radix longa eft , & tenuis . quae
amara eft , acrisque , & gradu tertio ca-
lens, &ficca. Nafcitur clemcnti Hua-
xac* , & Tilanci ccelo . radix dolores , ac
prccipuedentium lenit, & neruorurru
contra&iones foluit , duarum drachma-
rum pondere ex aqua deuorata aliquot
continuis diebus , fingulis quibusque-»
femel. v

Videtur imer Lychnidts fiectes refem

■ debere .

rt,-

De COCOZ XOCHIPATLI,

feu medicina lutei fioris .

Cap. XI.

COCOZ XOCHIPATLI herba.,
eft foliaferensBuglofsivulgaris,
& flores Bupthalmi , luteos , vnde no-
men , radices Pa?oniar fimiles . nafcitur
editis planisquc locis , regionum tem-
pcratarum , quale eft Acatlanum Mifticae
inferioris . radix calida* eft ordinc tertio ,
clutinofaque . dyfenterijs medetur . vn-
cise vnius menfura deuorata , vomiturru
fiftit , fanguincmque vndecumque de-
fluentem.

Chryfanthemum boc Aileri mn efi ahfi-
tnile . flores auidem omnes lutei funt , fiocci
autem rubri .

De

^ . NARDIANT. RECCHILia VI. 18,

. . & NAVITTEPVZT quadrtlatera: Caf. XU.

NAVIYTEPVT^ feuquatuor
dorfis hcrba multiplex eft. Prima ab
vnaradice crafla fibracaque, mulcos edic
caules , cres circicer cubicus longos , &mi-
nimo digico pauJo crafsiores , fuluosque, &
foliaccisquibufdam appendicibus , fecun-
dum eorumlongicudinem e parcrbus qua-
ternisdifcurrencibus pennacos , vnde eue-
nic iJli nomen , & in eis foJia afpera , fpicu-
lorum mucronibus ni longe maiora eflenc,
fimilia. flores Iuteos,fteJIacos,& Chryfancc-
momaiores.Prouenit regionibus tempc-
racis , qualis eft Mexicana . non camen odit
calidiores, edicaue, aut campeftria Joca.
Radicum fibrar, calid* & fcc* funt ordinc
tertio , odoratar , acres , amarar, reimofar, &
pamumtenuium.hs femidrachm* pon-
derccontric*, acqueex vino vclliquoro
ahquo deuorac* , fatietati , vacuatis per in-
ferna efculentis vitiatis,medentur,& puftu.
« • ,, ns e Gal«co morbo ortis infperfar , ff Drius

mre decocli Ahuacatlf Xm Wlauecur.referancque,* abftergunc mruncu
los . qumeandemradicemdrachmavniusmenfuradeuoratam, aiunt Z m
vomicu vacuare & mcerdum aluo foluco , ac ciere vrinam . Sunr quibus Z
ceac , maiori pondere deuorandam . nec non qui aflerant euocare fudoreiL
perfngeratis meden , & vacuata cauiTa , pleuhii . febres etiam ipfas , & capiti
dolorem collere.ac oculorum inflammaciones difcucerc.imbcciilum vencrku-
bm , ob fngidam caulTam, caiefacere , firmarcque . referare vifcerum obftru.
ftioncs, mcnfcs lencefluences crahere , cachexi fubuenire , & feid* cuiufuis
viicens incempenei ferre opem. Quin ius decocti enixis infundicur. fcJiaq5 ad-
mocacumoresprzcer nacuram, aut coquuntaut difsipant. Secunda fpecies *padi.
huiusvideturplanta qu*dam florc magno e Iuceo purpurafcence , fed nullo
rZfu^^l °dorcrconftan^-<I^frigi^mprofert, ac humentem natu-
ram, rebriencibns confert , & oculis mcdetur innammacis . quamobrem Tzja.
^aquibufdamvocatur. etfi Chtautte , vbi nafcicur , nonnunquam PitJLc
CaCA-Ti ' fre<luentiuf vero CaeaxtUcotl vocetur . Quin & aiiam Nahuytepmz t
vidi _difrerenciam apud \Ttt,ocanenfes radicibus Hellebori , acnbus calidisque,& P^
f iccis ordinc temo, ac fluxibus dyfentericis coercendis perutilem . quam quod
rolijs careret , quando eam confpeximus non curauimus depingendam . Eft & Fri<,;^
alia frigidz tempenei , ac calore Iecoris nimio placando mirabflis . ™'*-

E Carduorumgencre njUentur ejfc omncspraditta .

Dc

quidu».

*po RERVM MEDICARVM NO, HISP.

De OCOP/PIN. Cap. X 1 I 1.

OC O P I P I N , quam alij Coentli , klij Copitm , alij Ocopichin vocanr, feu
plancam refinam ttilhntem, herba eft proferens folia longa, angufta,fi-
nuoia, &crenata. caulescres fpithamas longos , geniculacos , &purpureos.
flores rocundos & coccineos . radices Afphodelo fimiles, quarernas quinasue ,
reiinam olentes, vnde nomen. Quarum fuccus, odorus ac glutinofus eft, ama-
rus, &fapiens refimm . folia Raphani folijs, faporc &odorefimili3, & eifdem
pene vinbus . calida , atque exiccanti ordine tertio natura referante , atque->
tenuium parcium conftat. Puluis radicum refina; abdicus, frigus vndecunque_>
pellic , dolores micigac , ac fiacum per fe , ac mixta Tlaltccomaxocbitl , difcutic.
pediculos necac , cenuac humores , acpe&ori confert ,

*De PE^O. Cap. XIV.

HERBA eftPfCo folia ferens ferrata,
alis circa exd tuminfignia , mox fen-
fim accenuaca , ac dilacaca rurfus, icerumque
accenuaca , donec in mucronem finiant . deni-
quefoFmaquadampeculiariinfignia , &qua
nullis alijs queanc compararijnifi forraflis cui-
quam Sonchofimilia videacur.quarpediculos
habenc dodrance longiores, e radice crafla_»
prolixaque orcum ducences . flores vero ru-
bences,pediculobreui, radici innixo appcn-
fos. Nafcitur cemperacis locis , regionis Mi-
chuacanenjh Radicis fapor initio fubdulcis eft,
& impense refinoiiis , poftea vero amarus , &
cuiuldam acredin'b particeps, ac vis calida,
& ficca ordine tertio . Pectori eft vrihs radix ,
vencriculoque ex intemperic frigida imbecil-
li, aiuntque vencriculi dolorem lllitam fedare.

* M

Be

NAR

DE

T

DI ANT. RECCHI LIB. VI. i9i

T £ C P AT L /. C«P- XV.

£ C P A T L I herba , eft quinquo
cubiros Jonga. folia habens afpera , fl-
nuoia, &obJonga . caulescenues, tercces,
rec-tos , & farmencofos . flores circa medium
luceos , fed circumcirca purpurefcences ex
albo, calycibus concencos fcariofis. radicerrL.
vero crallam , fibracamquc . Radix paftina-
cam fapic . fed refinofa eft , & amara , gluci-
nofaque , vnde nomen ; calidaxjue , & ficcx
ordinc cercio cemperiei , & iucundi odoris .
Succus radicis conferc pe&oris afpcricacibus .
tuffique , & dyfTencericis miram prsftac
opem . ex eadem paracur vifcum ad auicuJas
capcandas valde opporcunum .

Licct Author berbam confirat PaHinaca
am adfaporem , non tamen ideo inter ferulaceas
reponenda eft . repugnat emmflos 'Zellidifimilis,
quiin mtdio luteusefl, circumcirca njcro ex can-
dido rubejcit. calyxetiam fcabernon reperitur
in rvmbcilifiris in quibus nudafunt femtna .

Vt TEZOMPOTONlCy feuCapidis
fxtidis. Cap. XV 7.

i

-\

«v$

i

>

•I

*x

\ -

T

EZOMPOTONIC, quamalij
Tlacochickit > feu virgam amaram, alij
vero amarum florem vocanc, duorumeft
generum . primum herba eft fblia profercns
ferraca, & oblongiufcula , falignaue . caulcs
re&os , pennam anferinam craflbs , ex viridi
rubefcenccs . flores in fummis caulibus can-
didos , comances , odoros , & quadanccnus
Sambucinis fimiles. radices fibracas, fibrisue
{Imiles . Nafcicur in humidis locis iuxca_»
aquarum defluxiones . qdora eft radix , refi-
nofaque , nccnon calida , & ficcaordinc cer-
tio , ac nonnihil adftringens, & amaro fapo-
re.Saciecaci medecur,menftrua euocac,& ap-
pecentiam excicac . Sunc qui affcrant , pe&o- 9

ri , eranthematisquc , & pruritui ius decodti ^Mzt^remm^
eius mederi . Eft & aliud genus Tzjactlaco- Tztaftii-
chichic vocatum apud Huexocineenfes, tenuionbus folijs , & ad eadem vtile . cochichl'c
An Virga qtt<edam aurea ?

De

,$* RERVM MEDICARVM NO. HISP,

-De TE PETLA XlVUXTU

feu herba tnontan* .
Qap.XVII.

HE R B A eft Tepetla xiuhitl folia fun-
dcns Amygdali, longa,angufta, &
lerrata.caulestenues,teretesque.purpureos,
fed paruos flores. , iuxta ramufculorum
extrema obrotundos , & vafculis conte&os
virentibus . radicem ver6 fibratam . Na-
fcitur in calidis , humidisque Tepo^tloni lo-
cis . odora eft , calida , & ficca gradu cir-
citer tertio . alui dolorem , ventriculiquo
dicitur fedare , flatum difcutere . ac infiifa,
&deuorata mederi fatietati,mundato ven-
triculo . ,

Dt TEPETLAC&lCIIIX XIVHITL,

fu htr.ba arnara in montibus proue-

niente. £ap. XHX.

■

T

1 EPETL ACHICHIX XIVHITL,
cuam alij Chichic xihuitl vocant^her-
ba eft tolia ferens Chamasdrios , odora , &
ferrata , afpera , & fubalbefcentia infernc .
caules tres fpithamas longos, tenues, fii-
fcos , rotundos, ac lasues . flores in fummis
caulibus e candido pallefcentes , atque pi-
lofos , in ftellarum modum . vnde oritur
oblongus , ac paruus fru&us . radicem ve-
r6 fibraram , candentemque . Nafcitur iru
calidiscollibus. radixeft odora, & tertio
ordine calens , atque ficca , & fubtiliunu
partium,nonfineamaritudine, vnde no- '
men . Herba eft magni momenti , & cu-
ius deco&i ius fatietati, & pe&oris afTectio-
nibus plurimum inferuiat , femel fingulis
quibusque diebus matutino propinatuirL/ .
pituitam enim , atque bilem , per fuperna
infernaquc expurgat .

'Dt

NARDI ANT. RECCHI LIB. VI.

D* TE^ONPATLI. Cap. XIX.

«93

H£ R B A Tecpnpadi radici innititur Pyri forma atque magnitudinc, aut
paulo anipliore, dura, & colorc in rubeum vergente, Tecontli la-
fjidem imitante,a quo fumpfit nomen . Solet autem hxc pendere ab alio tenui,
on«oq; & fimili funiculo . Duplex huius planta; fpecies . Prima ab hac radicc
narrata fundit caules ternos quatcrnosque, larues , rotundos , geniculis intercc-
pros,anfcrinapcnnapaulb craliiorcs, ac refertos per interualla folijs longis, gSil08
pinguibusq; & circinnatis ; intcrdum vero varijs ornaris modis , multis diftin-
<5tis interucnijs , ac dorfb purpureo . Fruttus eft fimilis Siliquaftro Indico.fcmi-
nc refertus plano , orbiculari, paruo, ac pediculis appenfo. Nafciturmon-
tpfis lAcolmani locis . Radix eft amara , grauis odoris, calidaque & ficca ordinc
tertionatura. quarobftructionesdicituraperire, &putrida vlceracurarc Con-
fert cholica?) tufsi , fatietati , expurgandis inteftinis , ac flatui difcutiendo , fi cr
vino trium drachmarum menfiira , duarumue,fuerit deuorata . Folia la&e ma-
nant , quod impofitum difcutit furunculos . Altera fpecies fimilis eft radicc & s«;nn<!t
caulibus, fed folijs mollioribus, latioribusque,& minus numcrofbdifcurfu ncr-
uorum , inferne hirfuds,|c lacuibus fuperne, lac etiam ftillans, amaroq; faporc,
& fimili temperio .

Nec Tithymalis proptcr Siliquas,nec Conuoluulis cb eafdem e^ fztoremy nec Sili-
quaflris,cum tac habcat, admngi potefl hac herba . wnde mertto inter tApocyni aU-
quodgcnus collocanda njtietur .
, ■
De TLACOPATLI Malinalcenft AriftoloctSia Mcx. III.

Cap. X X.

HE R B A eft Tlacopatli ^Malinalcenfls, folia ferens cordis,fcutorumuc fi-
gura, paruatamcn. caules tenues, geniculatos , contortos, & volubiles.
ac frudum oblongum , Ponticarum nucum fcrc magnitudinc . radicem verb
fibratam . Nafcitur Maltnalci,Hoitzoci, Tlacmalacaci , & alijs tempenei fimili-
t»us locis . Calida cft ordine tertio , amara , odora , corroborantis facultatis , &:
acris faporis . radix furditari medetur . frigus , & ex co ortos dolores , laruigata
ac refina: permixta pellit . difcutit pr«eter naturam tumores, & clanficat vifum.
fc&a m globulos, atque circundata collo, refiftit defluxiombus. frigora, horro-
resq; febrium intcrpolatarum arcet.pleuritidiq; vacuatis difcufsisq-, humoribus,
mcdctur. ofla perfra<5h aut luxata, refina permixta roborat , & mftaurat . fur-
ditatem per fe curat, & morbis opitulatur oculorum, flatus difcutit , ac vniuer-
fim morbis frigidis pcnc omnibus auxilio eft . .

Hac TlacopatU ex ArtfloUchu genere , primx Tomahuac tlacopatit itb. uc. 1 4. it»
jcripta JitmUor ntidctur .

De

IP4 RERVM MEDICARVM NO. HISR

De TLALQVEQVETKAL Pennaterrac. C*?- Xx^-

T

LALQVEQVETZAL, feu
Pcnna terra?,nomen fumpiit a folijs
pennasauium imKancibus,quamquam ab
HifparosMillefbliumvocecur, quod Stra-
tioti Millefolio antiquorum fit fimilis . her-
ba eft a radicibus hbris fimihbus multos
caules cdens, tcretes, fubrcttos>& tenues, &
quatuor , plus minusuc , dodrantes longos ,
ramulospcrinterualla hinc inde prodeun-
tes , refertos folijs , vt diximus,pennis auium
fimilibus. flores in fiiromis caulibus, poftre-
misq; ramw ex albo in lutcum tendentes,
paruos, & in corymborum formamcom-
pofitos . Proucnit in rcgionibus tam calidis,
cjuam frigidis , totoqi anni dccurfu fpontc
emicat. circa irrigja tamen,fcecunda,atquc
campcftria loca. habcri folct in delici js, prar-
cipuc a macronis ,qua? vfum maximum, &
impense falubrcm ab ea paftim vterinorum
afTedhjum oppreffe moleftijs fufcipiunc - fe*
riturqjabeifdcmin viridarijs , vafisq;fi<fti-
libus, nigra tamen,pinguiq; terra fubftrata . nam &crebra aquas infpernono,
&folicitadomefticorumcura, lartiorampliorq; fieri folet. Amara eft guftu,
non finc quadam acrimonia,odora, tcnuium partium, & gradu tertio cum fic-
citatc calefacicns . Succus cius epotus vrinam ciec, menfcs euocat , & vcntricu-
ium a frigida caufla debilem , feu cxtra admoucas fcu in puluerem reda&am.
propines bibendamJcorroborar,& firmat. flatus difcutit, dyarrhceasfiftit, vlcc-
ribus pudcndorum mcdetur , turnores prarter naturam fbluit , obftrudcioncs ,
& potilfimum vceri rcfcrat , coloremquc iamdiu ejangucfcentem corrigit , &
tnftaurat . tufaq; & cmplaftri modo appofita , fcabicm curat , capitibus pucro-
rum innafei foliram, cxiccante, extergentequc prardita vi. confcrt fuffitus
eius ftrangulationi vteri . Et in peflario obdira , aut c liquorc quopiam conuc-
nienti, puluereeiusdeuorato,partusaccclerat, fecundaspellit,retinctfluxum
alui . cufsimq-, infantmm , & proue&orum bibita curat . Ncc dcfunt qui aflcue-
fent , fuccum cius quinquc vnciarum mcnfura epotum, purgare pcr vomitum
omnes humores. qus omnia adeo funt a Stratiote Millefolio amiquorumalic-
na , frrgidac ncmpe naturat planta , vt quamuisfic ilh forma perfimihs, atqu^-?
ideo ad illius fpecies forcafsis referenda , ab ea tamen viribus longe abeft..

Stpefit "vt pUnu eiufdem generis ^iribus mttltum inter fe diffcrant . frtfcrtim
njcro ftportbus> fc tnterT^umices ,multum diffcrt Lapatbum commune a\> Acetofa.
idem ctiam contingtt intcr Tanaccti^gerati^ Millefoiijffccits. quarum vnapwgat,

alia

. NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. i9S

\\iaftHttpurgationes '. Jdem njidemudn Viorna, cuiusfolia -pehementer aflringunt,
flos tamen , (grfemen vrunt . Quodqutdem non aliunde oritur , quam tx diuerfaja.
Its^um ttrramtxttone . nam ft minus ftt Jalts quam terrx , fapororitur auslerus; fm
plus, acrts . Crejcit autem cofta falis ex humtdiore <y pingui ttrra, in ejua magnam
nitri quantitatem inejfe ccnsjicimus . Vndenon mirum Mtl/efo/ium Americanum
ejftamanus & acrius qudm nosirum , cum nontamcoelum ibi humidius 0< ca-
Itdtus ,fd & culturaftmdts a~ multeribus adhibeatur .

Dt TOTONCAXOXO COTOLLIN, feu -Rjuorum Medicina .

Cap. XXII.

T

OTONCAXOXO COYOLLIN

quam nonnulli Atchuapatlt vocant,

feu mcdicinam iuxta riucsprouenientcm,

alij Tetxoxo coyoUin , herba cft vnicum cau-

lem proferens , coccincum , cauum , rarisqj

folijs rubrcfcentibus , ac vitigineis rcfcrtum,

nec palmitibus quibufdam rubrefccntibus

diflimilem . flores rubcos , & orbiculares, e

pcdiculis longis dcpcndcntcs . femcn ver6

cxilc , & quod e luteo colore in coccineum

vergat , inclufum vafculis trigqnis , papilio-

num fere forma , in eamq-, figuram compo-

fltis, vt fi rubrefcenti acorbiculari mcm-

brana? , circulum altcrum concolorcm ciuC

dem matcriei, ita vt angulos rectos efricianr,

inferucris . radicem vero rotundam 3 candi-

dam , ac totam fere capillis inuolutam . Pro-

uenit montanis , faxofisq; Iocis , regionuriL»

temperatarum , qualis eit Mexicana,& Tet-

tattfuenfts. Amarum faporem radixprarfe-

fert , & nonnullum acorem , tcrtij fere ordi-

niscaloremna&a. eadcm tufa, & infufa c liquore aliquo eidem rei vtili , ex-

j purgar inteitina , fcmen retentum pellit , inflammatis oculis confert,& vrinam

elicu deuorata verofefquidrachma: menfura , humorcs omnes per inferna..
decrahic . r

Inter Lapatht ftecies hanc reponendam efe , cuiuis manifefum esl. 'vndeafires
ettam rejjondent , quaftmiles funt tpfrRjjabarharo . quod ettam (& amarum,& aci-
dum cft . ^

R %

Dt

i96 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TRAG07{1GAN0 QVAVHNACENSl. Cap. XX 111.

ET S I plantam hanc, multi ex indige-
nis Hilpanis Pulegium vocant , attv
men Tragorigani forms & natura: propin-
quior videtur . cjuare & hac nomenclatura
potius nuncupanda . eft enim herba ma-
gnajSampfuci folia proferens,caules purpu-
reos, flores oblongos , & ex albo rubrcfcen-
tes, calyculoru figura, fibratas vero radices ,
fapore Origani, Pulegijque. Nafcitur mon-
tofis locis,humidisq, calentium regionurr^,
qualis eft §lu ahuna.hu acenfts . Ius decodti cius
expertum eft menftrua egregieeuocare_>,
cachc&icis" , & hydropicis mederi , obftru-
cStiones aperire,colorem vitiatum reftituerc,
difcutere flatum,euocare fudorem, impedi-
tos motus explicare , {plenem minuere , hu-
morttq-, penitus infarrcs cducere, lentos ve-
ro , crailbsq, extefcyare ac pellere , appccen-
tiam intcrmortuam excttare , & vetuftis ac-
que alioqui infanabilibus mederi morbis.
quin tuia,& ore geftata folia, inftar Ttcyelt,
ltim cxtincuunt. tempcric vero , Pulegij auc

celeritatcm addunc viacoribus, ac (it

Ongani conftare videtur .

mguunt. tempenc vero , miegij ;
Uc XARARO. Cap.XXlV.

HE R B A eft Xararo , folia fercns fa-
lijrna, fed afpera, ferrataque,& infer-
na facie albefcentia. caules terctes,ac fuluos.
flores in fummo pilofos,& rubrefcentes/ca-
riofis contedtos calycibus. radices veio fibris
iimiles,nigrasque.Montiumtemperatorum
alumna,atque faxoforu locorum incola pro-
uinci? MtcbuacanenfisAimilis eft thicbianton
& Maiacaxochtti. Radix eft amara , odora-
quc,atque calida , & ficca ordine tcrtio . fc-
fquidrachmc pondere deuoraia,cu femiun-
cia Quruzeu, aiunt purgarc frigidos humo-
resieniter ac fecure, mederiqi perfelaffi-
tudini.& aiia preftare auxilia,qu«e facile qui-
u is pollet tx tms temperie conijcere .

Viosfignrafn babetfimilem Cacaii& floris fo-
liota in fummo cotonm hs.bent Eupatorij Cjtiod
Vocant Atticennx ,fd in tmoflauent .

Dc

NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. i9r

, - De TOLMlAfl QVILIZPATLl. Cap. XXV.

HE R B A eft Toiir.imi Quilizpatli folia fundcns angufta , & longiufcula /
caules prolixos , ornatos fionbus pallcntibus , radiccs vcro lenues . Na-
icituxapud Huaxacenfes. radix eft amara,acrisqi &calens ordinc tertio. cadcm
trium drachmarum deuorata ponderc , fyncopre dicitur mcdcri , ort* a craflis
hi'moribusJvndcnomcn.pituitam,& bilem euacuarcfi bisquotidie deuorctur.
Folta bma ex oppofto tota, faaunt gmicuium ceioris rubejcentis . ynde videtur inter
Lychnides recenferi pojfe .

De TZPATLI. Cap. XXVI.

HE R B A T^patli folia profcrt tcnuia, & longiufcula , cauliculos quatuor
vnciaslongos, florcm modicum, acpurpurefccp.tem, radicem vcr6
obrotundam , Pontica Nucc paulo maiorem . eft enim Apios Diofcoridis , aut
illi congencr. Frigidorum , humenriumque , ac campeftnum Miftica: fupcrio-
rislocorum alumna cft, & Huaxacenfs quoquc agri inccla . Radixlubrica
eft , guttur vrcns , fubamaraque, tertij ordinis caloris . medetur oculis , & car-
ncmexcrefcentem in ei$fohibet,& abfumit . hydropem curat. fyncopemquc,
& bilem , ac pituiram . per fuperna atque inferna duarum drachmarum pon-
dcrc deuorata vacuat , atque ltacordisopitulaturmorbis, & dolorem capitii
leuar, ac luem Gallicam abigic .

EtdcmfiM rvires huius Tithymaiiflu* in qxouis alio reperiuntur .

De TZTACPATLI TEPVZCVLLVLAE.
Linaria Argentea Mex. Cap. XX VII.

YZTACPATLI hcrbacftfoliafc:
rens Lini longiufculai& tenuia^fimilia
Tnymo,Stoechadiue .caules dodrantaIes,te-
nues,& terctcs. flores candcntes, pilofos, & a-
beuntes in pappos . radice ver6 lojriufculam,
tenuem , lignofamque. Nafcitur in campe-
ftribus , & frigidis locis TepuzsulluU Miftic*
infcrioris . Amara cft,calida,& ficca ordine^»
tertio, tcnuiumquepartium. folia rufa, &
vnius vncia: pondcre deuorata , mederurdy-
fentericis . radix vero tofts,& leuigata,omne
gcnus humoi-is,vrina? meatus obftruentis
amouet ,■& curat , (i femiuncis mcnfura de-
uorctur bisYmguIo quoque die . fme fit fan-
guis , fiue qucduis aliud excrementi pituito-
fi , aut arenofi genus .

Calyxfioris Stnecipni fmi/is ejl : (grficres oh-
le-ygt ex luteo candicantes .

R 3 De

198 HERVM medicarvm no. hisp.

De g A$AC H I C H IT , feu herha amara . Cap. XXIIX.

•

HE R B A eft Qa^achichtt fefquidodran-
calis , hirluta , totajubalbida, & mi-
mmis folijs,c;*uliculis conteclis , flofculis ob-
rotundis ex albo rubrefcennbus , pilofis , &
qui abeant in pappos, promifcue referta, ra-
diciq^ innixa fibrata? . Temperatorum loco-
rum Tepetlao^toci , ($/ Tetzcoqm alumna , &
planorum,'acq;accliuium incola. Amara eft
valde, vnde nomen, calidaque,&ficca ordi-
ne tenio.olec Buphthalmum. Succus,qui ex-
primi poteft ex fefquiuncia illius , omnes
humores , fed bilem precipue , &pituicam
fuperna parte purgac . fecurumdicicur effe_j
pharmacum , & nuilum angorem fere infe-
rens . non tamen cemere quibufuis laboran-
tibus febre propinapdum . fed ventriculo,ci-
tra febrem , vitiatis humonbus redundan-
tc, fatiecacem curac, appecentiam excirac , &
his quibus acefcunc in vencriculo alimonia:
magnopere conferc . pruriginiq; oculorunx.
medetur. fedandicufli, flacui difcuciendo
apcum eft & aluo infufum opem ferc .

7>f CACAVITZPAT Ll, feumedi-
ctna Pabuit ffiinofa. Cap. XX IX.

CACAVITZPATLI hcrba eft
caules breues ferens , & in ftelia: mo -
D dum per terram fparfos , ac retercos fb
lijs paruis,exilibus,& in fpherulas aggregatis
toco caulium difcurfu , longiufcula , & can-
dentia iuxta herbas vmbilicum filamenta.ra.
dicem vero paruam , & fibratam . Prouenic
in frigidis Tduaiiuhcani arentibus collibus .
feruanturq; llhus radiccs in vfus annuos.Ra-
dicestular, deuorata^que^exvino Meti, auc
aquatnum drachmarum pondere, bilem &
pic.uitam , per fuperna atque inferna, dicun-
tur euacuare . amaro fapore conftat , gutftir
vnc, & ordinefere quarcocxicc.it, acquc-j
calefacic •

De

i

fmWm

MMMm
/ |§

, NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. J99
\

._ De $ AY.O LP AT Ll , fcuMufcarummcdicma . Qap. XXX.

tT E R B A eft tyyolpatU, Ui* profcrcns Menth*, circinaca,cerna,quina-
i J.«c.caulcsfuluos.floremFcruJ*, aut Acoc-t/i , * hi ambitu Mufcarii
ieminaPipensnigri forma, & magnitudinc . radicem verocraflam, &lon-
gam aci Liguftici genus videtur pertinere . Nafcitur /7«>«w , & 7V,**^-
« calidis & montofis locis . Semen cft guftu odoratum , & aiiquantifper acre 1 '
radix inmo duJcis ac demum amantudinis fenfum prsbens , & -uttur vrens,

ucco manans cahdaquc, & fkca ordine tertio . Corcex radicis iJJitus,fcabiem,
?7 CUtls mfe^ones curat , & cumores pr*cer naturam difcutic . idem prx-
itat iemen, minon tamen efficacia.cumentia membra fanat,& vcntrem. przci-
pue (i vncia vna radicu ex vino deuorctur.ac vJcenbus inueteratis remedio eft .

De <AP1TZALPATL1 TZ 0 NTO LO LO TLI Firmatrice.

Cnp. XXXI.

APITZALPATLI TZONTOLOLO-
TLI, ieu mcdicamcntum adftringcns, .
capiJJos habens rotundos , quam Malinaken-
fes , apud quos naicitur , quoniam glutinoia
cft, ty$altzjn vocant , hcrba eft folia habens
numcrofa, ferrata, obrotunda, vnde nomcn,
Balloti fimiJia , fed tamcn maiora , alpera_i ,
hiriiita, atque cinerca . caules tenucs , hirfu-
tos,teretesquc. flores paJIentes inextremis
caulibus Chryianchemo fimilcs, mediocres ,
ac multos aceruatim congcftos. radiccmvc-
ro furculoiam: Proucnit in coJJibusregio-
num calidarum . Radix cftguftu odora, ali-
quantifper acris, calidarque & flcca: ordine
fcrctcrtio temperici , gJutinoia/necomnirio
cxpers amaritudinis , ac faporc aliquantiipcr
reiinoia . cjuar in farinam reda&a , ac Terc-
binthins permixta, genuum frigus pelJic , ac
iedat dolorem . & fi imbecilJa ob nimiurru
laborem iunc , corroborancur , acquc confir-
mantur . Ius vero decocli iirmac dentcs, adr
ftringitcji gingiuas, opiculacur dyfentcricis , vteri,ac rcnum laxitati^pcrfradtis,
ac patientibus Jailitudincm . Mexicani Rcges, ac viri prirnarij deuorarc quon-
dam confueuerant cortices leuigatos ex aqua,femiuncia; menfura,a Judo patrio
TSathei , quod nos vocamus pils, vt a morbis, qui vehementes lailitudines icqui
folent, fe cuerencur . Eft & alia pJanta, Aptt^alpatU a quibufdam improprie ap-
pellata , qua: potius aluum ioluit , quam adftringat . de qua fub nomine Caca-
motic (ea cnim eft gcrmana nuncupatio) inferius, Dco dantc, diccmus .

De

rjb — (•

I

*ob RERVM MEDIC ARVM NO. HISP. ,

De NANAHVAPATLl. Cap. XXXll.

NANAHVAPATLI, fcu morbi Gallici medicina , quam P*
Uncapatli nuncupare folent . quoniam vlceribus medetur , herba eft fo-
lia fundens fqualentia,prolixa,& illis Pilofcllsc vulgans fimilia.florem Chamz-
meli in caulis, qui tenuis, breuis, & teres eft, cacumine.ac femen acre . radicem
vcro loncram, tenucm, & fibratam. Temperatorum locorum alumna eft, qua-
lia funt Tepozilanica . Calida eft , 6c ficca ordine fecundo , & amari fapons, gu~
fiucn odora . reda&a in farinam & infperfa, vlcenbus putridis medetur , vndc
eft , vt di&um , Palancapatli ab aliquibus vocata . meiancholiam paftos curat ,
i<2osq-, ab hcmorrhoo Pamicenfi, qucm vocant Mahuaejmt/i . quin etiam tufa_»
exaquarefoluta, aut pugilli vnius menfura dcuorata e liquore quopiam con-
crmenti quoties expediat, luemvocatamGallicam, aik Hi{panicam,fundi-
tus expurgacj & curat . exiccatis quoque vmuc^fis vlcufculis corporis, atque tu-
berculis.Qua ek re luce clarius euadir,quod multos adhuc anxie diilorfit, mor-
bum fcilicet hunc ab Indis hifcc Occidentalibus fui(Te profectum, atque in alias
propagatum veteris Orbis plagas . quoniam apud eam gentcm , patrium ger-
manumq, hic morbus , atque antiquum forticus eft ncmcn .
• Binc etiampatet , ipem ijeneream , non reejuirereceipm gr sjecificum aliauod
remedium , quod totafubslantia , nselex occultaaitqua cauja bmc morbo medeatur .
cum <-videamusp\urimasplantas inter fe diuerpfimas (4 Americams ad hunc mor-
bum expu^nandum adhiberi . Qu* tamen omnes in eo.conueniunt , <-otfintacres, a/el
amtrd , Lbeantai <vim 'Vtlpurgandt \ njel diapbureticam , rt ab authore nomwan-
tur,in h.c opcre Cor.uoluult Ttthymalt Corymbifer* mulu .

De TEMECATL TAVCTWECEN-
Sl Bryonoide- faP- %XXI1L

HE R B A eft Temecatl yauhtepectnfts
folia ferens obrotunda , & vndula-
ra, molha, & grauis odoris. fcetidiue cau-
les volubilcs capreolis implexos , farmen-
tofosque . ac fru&um acinoium , toto pro-
curiu caulis racematimdependentem . ra-
dicem vero magnam.Calida conftat natu-
ra ordme fere tertio , & amaro faporo- .
cuius o-ratia quidam chichicpatli , feu ama-
ram medicinam vocar.t. Folia tula , impo-
f itaque vlceribus , fatietati , vcntris dolo-
ri , & cuiuis alio ex Gallica lue orto mc-
dentur . vrinam dcuorata cuocant , & fla*
tumdiiciitiunt .

An ad ^Bryonias psrtinet ? confona enin»

facies .

J Df

NARDI ANT. RECCHI LI3. VI.

aot

i

Dj XI VH TOTON Qr I , feu berha calida Totopocenft. Cap. XX XIV.

XIVHTOTONQVI hcrbacft,
folia habcns ferrata, aipcra , & Limo-
iiiskiefimilia, fedmaiora, inferne fiibal-
bioa, &hiipida. caulcs tereces. ac flores
rurpurcos.radicem vcrc furcuiofam , Hel-
Ji boro fmilem , lanuginecjue , aut efca ob-
dudam Ca^anac* fimilis tota planta cft,
adcocjue, vt eius fpecies videatur eflc . narru
vinbuseftfimilis, actantumdifFerc forma
foliorum . qua? ecfi afpcra funr,cblongac]uc,
&fcrrata, tamencircaexorrum non pror-
fuscum illis tyc^anacx videntur conucnirc .
exultat in pianis , calidisquc locis . Radix cft
junara , caiida , & ficca ordinc circitcr tcr-
cio , & fubtilium partium . Ius decocti eiui
lumbricis propinatur interimendis , & pro*
pellendis a corpore . flatum difcutit , mcn-
itrua pcllit , vrinam cuocat, hydropcm cu-
rat, humorcs crafTos & lcntos attcnuat , fu-
dorcm clicit, & dolores c Gailica eciamlue
ortos fcdat , ftomachum firmat , ac pe&ori
cft valde falubris .

De T L ALLAT OT LI, feu humili £w
cnrbita. Cap. XXXV.

HE R B A TlaUayotli dida , folia pro-
ferc cordis figura, mcdiocria , & acu-
minara. cauies volubiles, geniculatos,& per
terram repentes . ac cucurbiculas pollicaria
crafTIcudinis, & longicudinis , maculis cine*
rcis, & viridibus inccrftin&as, cdulcs,ac re-
fertas lanuginoioiemine. radiccm longam*
teretcm,ac fjbracam. Nafcitur incalidis Td~
pichtU , vbi folijs eius confricatis palpebris ,
vfquc ad fanguinis extractioncm , mcdcri
folenc Indi cumencibus oculis . Radixdua-
rum drachmarum pondercex aqua dcuo-
rara,purgarediciturper inferna , crafTos ac
lencos humores, admoca vero macurare , ac
rumperc tumores prseter nacuram, atque»
vlceribus mederi .

f

ZOl

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De (^ATOLPATL/ Vaxacenfi herba Mufcarum .

Cap. X X X V I . (

GAYOLPATLIS, feu herba Mulcarum,planta paruula eft, tora cxi-
lis , repens per terram , candidis & ftellatis omni cx partc rcferta flofcu-
0 lis . foliolis, ac radicibus paruis, & tcnuibus . cauliculis vero geniculatis.
Nafcitur calidis , & fabulofis Vaxac£ locis . nonnihii calens eft , & amara . Ius
deco&i eius , per fuperna atcjue inferna , vacuat pituitam , ac bilem . atque ita
appetentiamexcitatj&vomitumcoercet. fumendum tamen matutino qua-
tuor , aut pluribus , (I opus , continuis diebus .

De CHILPAN. Qap. XXXVII.

HE R B A eft [hilpan folia tum e ra-
■'

dicibusjfibris fimilibus, fuluis, mul-
tisc]ue,tum ex caulibus duoslongis cubi-
tos, & interdum prolixioribus , mittens,
longa, faligna , pifguia & angufta , & in-
coccineum quibufcjam in partibus colo-
rem vergentia . fiores vero in fummis cau-
libus coccineos, & calyculorum fpecie , qui
figna quadantenus imitcntur, vnde ei Me-
xicaniindidere nomen , Septembri menfe
profert . temperatorum locorum alumna ,
qualis cft ager Tetzpcanus , Mexicenfisque,
ac in campeftribus , montofisqi locis inco-
la . Radices drachma? vnius ponderedeuo-
ratst c liquore quopiam , bilem perfuper-
naj &interdum per inferna quoque vacua-
refolent. alij tradunt,eafdem redadlas in
laeuorem, fanguinem enanbusfluentcmw
fiftere , deuoratas aut infufas e liquore ali-
quo conuenicnti , adftringentiue. Amara_i
cft, & calida natura . gutturquc , dum deuoratur, paulifper adurit.

- '. . .

rv

V

NARDIANT. RBCCHH./B. VJ.

ac

io3

c*p- xxxi/x.

P^RWLA hcrbaeftoW**,
multos profercns caulcs , tenues, U

al^uannrpcrpurpurco^exradiccfibra-
ta , & ,n e.s folia Lini,Ionga & tenui^ ,
ac florcs luceos pcr fingulos foliorumj
exonus Proucmt Tacamban prouin-

Iogcl.dior.bus locis , vbi in maximo ab
ind,g.-n.sbabcmrprctio< Harc amaro
laporc conftat , calcfacicnce , & Cxic-
cantc vi. quo fic , vc tufa,rcfoIuta ex
aqua , atauc cpota , fudorem euocer,

uis ahos c fagore onos , & motum vi.
tiatumrcftituat.

t>< COZTOMATL Sohno palJenti.
<ty. x XXIX.

COZTOMATL, feu pallens So.
Ianum,herbacft,foIiafundcni
Solani , cuius cft fpecics, caulcs fuJuos.
lutcumq; florcm , vnde nomcn, frudium
contcntum in veficis , radicem rcrd
craflam, Jongam, candcnccm , & f„r.
culofam. Nafcicur rcgionibus tempc
ratis , qualis eftMexiccnfis, culcis, &
humcntibus locis . Radix amara , & ca«
lentis naturar . mcdetur fatictaci , flacum
dilcutit, vrinam cict, ac dolorem vcn-
msadmixca Siliquaftro tollit, fmc ea-
demdeuorcturduorumobolorum pon-
dcre,fiuciusdccoai eius calcns biba-
tur . fluxus a calida cauiTa ortos coercet,
rnammis apphcata, lac cxiccat , poftc
raquc die ab afTumpta TUcmtUxnDi,

corroborationis cauffa propinatur ** ^ ***** ' tttcrfioni* *

V

C

f*.

I

1

*©4 KBRVM MEDICARVM NO. HiSP.

Pi corOTOMAT L,-fi*TOMATL COTOT?!
Vefkaria Mexicana . ("p- XL' '

j^\ OYOTOMATL, quamalij <;#/«<-
\i nenepiJU, Ccu. tyanenepilli cotutnicisvo-
3 cant, hcrba eft folia profcrcns Solani,
in cuius lpecies rcfertur,altera partc finuofa,
hirfoa , & pinguia . caules pradongos , qua-
dratos,ptirpurefccntes, &quatcrnis ftrijs ,
totidemq-, infigncs dorfis . fructum in vefi-
cis magnis, & quinque angulorum conten-
tum > glutinofum , orbicularem , & parerru
Nucibus Ponticis, refcrtum fcminc cxili , &
longiufculo,paleis perfimilijinitio amarum,
fcd cum adolcueritdulccm, atque edulcm_ .
radiccm veromsgnam, & furculofam. Na-
fciturin cahdis collibus Tldtkxp*ni.ca\\-
da , & ficca temp<£atura confiare videtur ,
&.amarofapore. atque cum ^x/»,dequa
fuo loco tumores praucr naturam dicitur
dikutere. cortex radicis tufils, & exaqua
dcuoratusduarum drachmarum pondere^>
pur gat interdum per fuperna bilem , & pi-
tuitam , cmundatque corpora , tormina pa-
, r„m^ntriculusrcdundatcraiBsaclentishumoribus.

Zdulas i>t Glycyriia» ^euoranfapt.t.ftc tn Sdt^aslro ,fdmm tnftptdutv,
«xstadulcts ,wCf W \ £, r^s ractdus , fiLna*?arum . in Mandragor*
fruBusacerrtmus -^^^^^. y„denonp^rMmomr:e Solanum

Jfira . <vnde ettam ad renes expurgandos prodertt .

. >ffU

0»

•■'-.

NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. ZOf

Cap. XLI.'

HE R B A eft Currungari^ua innitens
radici tenui , & ionga-, fibratsque .
vnde profert caules tenues,teretes,& fefqui-
dodrantaIes,refertos foiijs Pcntaphyili, lon-
gmfculis & anguftis , & circa partes fupe-
riores, flofculis cyancis, sbi generantur va-
icula orbicularia, refcrta femine . Prouenit
temperatis, humetfisq; *//«*/* prouinci*
Mtchuacanenfs locis . Radix cft amara , ca-
Iidaque, & flcca tcmperie . tuffi, & afthraa-
n medetur , czterisq; petforis morbis , or-
tis a f ngore, aut a craflis , len tisq; humori-
bus. Pulms florum, cum faccharo & mello
infpiflatus,fi binum cochleariorum menfu-
raquotidie lambatur tempore matutino,
viium acuit, vnde nomcn .

P^hutusQampanuUytiewbroinc4ru.
lcumttndit*

Dc ^ANACACE. Cap. XLU .

NANACACE, feu planta aneu.
lofa, herba eft,fo!ia Vitis fere vinife-
rr ferens , fed aliquantulum oblonga, & in
purpureum colorem vergentia . caulerru
vmcum , purpureumque . flores iuxta acu-
men luteos,fquamofis,oblongisq; conteftos
calycibus.radicem ver6 craflam,& breuem
lnPonticarum Nucum quandam fimilitu-
dmem, velut diuifam, fibratam, obrutamq;
lanugine. Prouenit montofis locis, ac tem-
peratis, qualiseft Xochimiklcenfts. Radix eft
amara, & guftu paulifpcr mordens. qu6 fit
vt cahdam , ac ficcam effe coniedlem , cu-
retqucaiiundc vacuata caufla,febres,aut ri-
goribus puifis . Aiunt etiam Indi Medici ,
crudam fudorem euocare, aiuumq; ciero,
cotfam vero mederi dyarrhceis , atquc dy f-
fentericis .
Flos O.ioperdoferejimilis . *vnde ^arduts accenferi forti poterit

vntdV? Wff7 T*l 3* **Wf!*»Z 2 «sdepoLlettnet
vim admtngendt. idem hutc hcrb* coti* euenire puundum esl . ?

S De

*o<S RERW-MEDICARVM NO. HISP.

I L /

De T E 1 X M INC A P ATh\,

feu iclus oculi medicina .

Cap. XLIIL '

■

T

-

EIXMINCAPATLIS folia
prcfert longa , & angufta . caales
purpureos . femen geminum , luteum , ro-
tundum, & paruum .radicem furculofam,
&paruam, candentemque. NalcicuriiL.
calidis , & fummis montium iugis . ama-
ranonnihil herbaeft. calida, &adftrin-
genti natura . vlceribus oculorum mede-
tur , vnde nomen , pudendorumque mu-
Kebrium, &vinhum , fi puluis foliorurru ,
aut radicis infpergacur , locis pnus vlceri-
bus , & emundacis aqua .

RapAceis forte affmis eflh<echerba. 57//-
ejtta enim non esl diffimilis 7{aphanace<e.($rfc*
men rotundum Kteum fimiliter rejpondet .

De TLALTZlLOCATOTLl, feu Tzj-

kcayodi humili Siliquafiro Mex.

fap. XLtf.

H' E R B A eft Tlaltzjlocayotli foli js
^ornaca obrotundis, & alterolatere_>
ro2<mkexparteexefis. ramisq; longis, &
tenuibus , per cerram fparfls . flore , vt fe-
runr,'candenti. & frudhi haud diflimili vi-
renti SiIiquaftro,vnde nomcn. radicibusq-,
longis , & candencibus , pollicem circitcr
""-crams. Nafcitur in faxofis coIlibus,arenti-
busa; frigentis regionis Huexoctncenfis. Ra-
dix amaro fapore cpnftat, & calida tempe-
rie . qu«e triu drachmarum pondere deuo-
rata , dolores e Gallica lue profecltos fedas ,
quamuis fxua videacur inferre fympco-
mata . verum mos eft Indis altera die ab af-
fumpto pharmaco , asgros in balneum va-
poris ducere,quod ipfi vocant ^"emetxcalU,
intraq; illud aqua calenci abluere quoque .
SauaiUa fymptdmata , qu<e exhocmedtcamentooriuntur , fufficionem mihi tnij-
ciuut; hanc hcrbam, inter nsipocymfyecies refirri debere . Confirmant opinionem fiba
rotunda , herba repens ,fos albus , fdiqua njiridis . qu£ omnia tn Siliquaftris, num-
quamfimul inuenies .

. 1 2 De

i.

, NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. 20/

U^TLATLACILPATLI Fluxionummedicina. Cap.XLr.

TLATLACIZPATLI herba eft , folia Origani ferens , minunm-»
fcrrata . cauliculos tcnues , breucsque . flofculos candidos . exileque fc-
men . radices ver6 capillis fimiles . Nafcitur apud Hoetxot^incenfis . amara eft ,
& nonnihil lubrica . atque ideo tufli dicitur mcderi , & defluxioni illi , quar eft
acapite, fiex aqua drachma: vnius pondcrc epotctur , maximoque prardi&ii
morbis remedio cfle .

%adixlonga , filiaTeucrtj , rami ipji onuHi floribus Lutcis , quales in tAbjyn-
thio confpiciuntur .

S »

D$

ac8 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

G

T>e TOMA. Cap. XLVl.
E N V S eft VmcxToma, lier-

ba in arbons magnitudinem ado-
lcicens . foJijs finuofis , & magnis , fpini-
fensque, & hiriuns . ftipitibus Jaruibus.
ac candidis luteisque flonbus . Nafri-
tur in frgidis , calidisque prouinciar Mi-
chnacanenfts Jocis . Japor eft amarus , non
fine cjuadam acrimonia . calefaciens , &
exiccans vis . Ius deco&i eius m fpiffi-
tudinem coactum , dicitur vetuftis pJagis
mederi , ac doJorem capitis toJlere .

T>e TZTAC C 1 H V AT L,

fcu Faemina candida.

Cap. XLVII .

YZTAC^CIHVATL, fcufce-
minacandida,herbulaeft, foJia_»
proferens Sonchi, inferne fubaJbida, & fu-
pernc viridia . caules tenues , trcs cjua-
tuorve, quorum fumma parte emicant
flores, iJhs vocatis BeJiis iimiJJimi , in^
papposdemum abeu ntes , pilofos, & co-
lore candenn. radix fibraca eft, -atqu^j.
candens . Cepitlani naicigaudec ,in bja-
nis.. Iusdecodi exhibecur enixis. flacus
difTipat , menftrua euocac, conuulfio ii
medetur, tormina,toJJi.c, frigoriqur ad-
uerfatur . caJida enim eft , amaraque .

De TZTACChTaTL, feuSale
amaro. Cap. XLIJX.

Y

ZTACCHYATL, feu Sal

amarum, herba eft, forma , & viri-

bus fimiJis Abfynthio, ideoque in hac no-

ua Hifpaniapaifim pro eo fuppoiita. duo-

rumgenerum oftenditur, Jatifolia, & te-

nuifoJia. Nafciturtemperatis, calidisque

locis . ponetque vel facili negotio in Hifpanias afportato eius femine,vt comedo,

transrerri . Vtraque a frigore ortos doJores , natusve tollit- confert peclcn cho-

licis, iJiacisqi medctur ,addito praxipue guaubyetl , aut Tuiefl. membra iritcr-

* na

. NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. 10o

\ti roborat . hc euomencibus infantulis , aut patientibus fatietatem opitulatur, fi
or-j-inftiiletur . obftrucla aperit, cum Ecapatli , feu Lauro Indica , medeturre-
io|itis. iureque deco&ieius debilia, tumidave perquam commode lauantur

crura_» .

De TLAELPATLl *ACATLA-

KENSl Alfinefolia II.

Qap. X LIX.

HE R B A eft Tlaelpatlis *Acatla-
nenfis} folia habens AJfmes, an-
gufta , & longiufcula . caules fpitha-
meos , teretes , ac tenues . femen vero
in fpicatis folijs . radicemque tcnuera, ,
ac prolixam . Nafcitur quouis ccelo zAca-
tlanenft , iuxta colles . radix trita , & de-
uorata femiunciar pondere , medetur dy-
fentericis , vnde nomen . eft enim val-
de adftringens , cum cjuadam amaritudi-
ne, & calore',

De TLANOQVILONIPATLI

TANCriTLANENSI

Linifolia-. .

CaP- L •

TLANOQVILONIPATLI
herba folia fert Lini , longa & an-
gufta, fubalbidaque , & hirfuta. caules
teretes , ac fubaibicantes . flores lu-
teos . fpicatoscjue , & exiies . radicem ve-
ro longam . Nafcitur in colhbus fngi-
dis Mifticac fuperioris . radix eft aliquan-
tulumamara, &Iubrica, nonfinequa-
dam acrimonia . eadem tufa fefquidrach-
mx pondere,purgac omnes humores . cft
autem calida ordinc tertio , ac guttur
vrens . .,

Flores tAbfynthio pinxit non abjimiles .

*> * c >

De t

iio RERVM MEDICARVM NO. HISP.

T>e CHILVAHXOCHITL, feuflort*.
ftgnt mfiar fendenti MortUOrum {
medicina. Cap. L I.

CHILPANXOCHITL, ab
alijs Mcaxochiti, feu Mortuorum
medicina nuncupara , herbaeft, foliaSa-
licis ferens , anguftiora tamen , & cenuio-
ra . caules cubitales . flores coccineos iru
poftremiscaulibus,qui rubri quoque funt,
calyculorum forma,autf7gna, vtdi&um
eft , referentes . radicem vero paruam , fi-
briscandidis, &terenbusplenam. Radix
cftnonnihilamara, &tamen fngidzefte
naturx experimento compertum cft : fe-
brem eriam extinguere cx aqua opportune
epotam drachmarum trium, aut plurium,
fi opus eft , pondere , inflammationes
marnmammauenfre, &epilepticis opi-
tulan illitam, vnde fccundum nomen .

De ELOQVILTIC herba Geni-
culata . Cap. Lil ,

ELOQVILTIC, quamahjrt*-
tUncuaye , feu herbam genicufa-
tam , alij XotlilitzS , feu nigroi pedes ap-
pellant , folia Bliei profert . caules farmen-
to,'os , & nodis per interualla diuifbs , par-
timqipurpureos.florem/emenq;rubeum,
atque minutum,in conorum modum, ve-
luti ex Blito dependentia. radices vero fur-

culofas,&rubrefcentes.Regionumtempe-
ratarum alumna eft,qualis eft Xcchimtlcen-
Jts , & Tezctxjuenjis , in montibusq; incola .
Sapor eft nonnihil amarus , fed temperies
cumhumorefrigida. lac vitiatum nimij
caloris cauffa emendat, febrem cxtirrguic ,
& fudorcm euocat,pota illirave . pleuritidi
^. s &. medetur, &opitulatur tuffi. lus decccti

PfUji /UnaayuL mnf.rr l • j- ~*~ «u^ cui Bqlus Armena merit permixta

^H^&SSS ' quam Mat?um ' Mcx,ccnfes vocanc • kmt aluum ■ &

llflrruiAv^rtAtuiLz-

tttoncyA ,no <x£ ^*

(

v.

NARDI ANT. RECCHI LIB. VI *„

o? DcTEPEHOILA CAp\TZXOCHlTL>
3g faHotUcapitxodntl Saxiuoiuula.

OL,VBILIS genuseft TepehoiU
capitzxochitl, quod alij Tzjic M tcapa-
tlis nuncupnnt, faxis fc conuoluens. folia
funt Hedera? . radix fucco manat . Duo funt
eius genera eadem facultate pra?dita,fed pri- i.
mum , vt dixirrtus, habet folia Hederar, Vr-
ticjEve /ImiJia , ferrata; fecundum vero fcu- 1 1.
torum potius vndulatorum forma . Nafci-
tur vtraque apud Mexicenfes agros . frigi-
darcjue, &humentis eft tempenei , quam-
uis.nonnullam amaritudinem participare^
videatur,partesq; natura difrimiles . Vtun-
tur ea Indi aduerfus calorem, & ad tumores

Xprcter naturam repellendos . necnon ad
compefcendum fanguinem qui e vulncri-
bus fluic , & curandos oculos inflammatione
tentatos. praxipue fi mifceatur Toloatzjn .

r. T •-''; .\^- "ii ,7//

De AHOATON, ftue Quercu parua .
Cap. LIV.

AHOATON, feuQuercusparua,
quamalij Tlalcapoitn, feu Capolinbu-
mtlem vocant , herba eft, folia ferens Origa-
ni,ferrata,Chama;driosve,aut Uicis, minora
tamen, vnde nomen,qua? inferna parte dilu-
tiore virorenitent, fupra vero exaturatiorc .
ftipites rubrefcentes , eradice longa, &fi-
brata, ruJua , ac mediocris craflitudinis . flo-
rcs coccineos,paruos, & Jongiufculos. acinos
primo virides, mox rubeos, ac demum nigri
coIoris,nucIeos fuluos continentes. Radix fa-
pore eft adftringenti , & aliquantifper ama-
ro,non fine quadam dulcedine, odore nullo,
frigidaque,& exiccanti natura. quas fi vncia-
rum triummenfuracoquatur,e tribuslibris
aqua? fontana; ad tertias, & ius deco&ipo-
tandum propinetur vice potus,enixas corro-
borat, dy fentenas compefcit,Iaxatas renum partes confirmat, & acoporum mc-
dicamentorum more,Iabores fedat corum qui laffitudinem ex longo itinero ,
curfu,lucta, autquauisaliaiimilioccafionecontraxerunt. Tcmperatasamat re-
gioncs,qualis eft Tcnuchtttlana , frigidave , & faxofa loca, atque montofa .

iia RERVM MEDICARVM NO. HISP. ■•

Ve OLCACATZA^ VABVATLAIUCA China Mexicana.

Cap. L V .

(

(

SPECIES eft Chime Mexicenfis
Olcacatz\an, quas herba eft folia ferens
oblonga, acuminaca, &lineis{ecundum_,
longitudinem difcurrentibus infignia .
caules volubiles , & tenues . fruclum aci-
nofum , ac racematim dependentem im.
fummis caulibus ; qui cum maturuerit,
nigrefcit. radicem contortam , genicula-
tam , fuluam, & Arundinacea? fimilenu ,
fed denfam, ac grauem. Arbores excelfas
fcandic, atque comple&itur. Sericurin-
terdum, excolirurqj vfus gratia in virida-
rijs , ac hortis . ftillat gummi , quo vttin-
tur indigenae ad corroborandum dentes .
jjdcm ferentes aRjue mandentes orevo-
catum Tzitcli . Ius decocli radicis contu-

ix> infundicuraduertus inueteratos mor-

bos teBci euentu . idem ius epotantad-

uerfus Gallicam lucm,ac cTironicos alios ,

& diuturnos morbos. Diflerc ab Orienta^

Difcrtat) Hchina , cuius radix leuior eft , rariof, albidior, tenera,ac minus adftringens,

°rientah'&tamen eofdem pene vfus pra?ftare penclitatum eft, quos illa, Guaiacum , auc

Zarzaparilla praitare folent , eadem arte & victus ratione adminiftrata . Qua

de re ijs, qua? a mulcis ante me fcripta fuere, ac prodiuerfis regionibus,morbis,

ac hominum temperaturis variabilia , mhil hic putaui adijciendum. Eft autem,

hax de qua loquimur radix, fngtdae ficczque, & adftringentis naturar, led araa-

•ra , partiumque iubnhum pamceps . quo ric , vc ius decocli eius , praster lam di-

<Sta , ventnculum debilem corroboret , fiatum diicunat, abfumacque, & vacuet

per poros eam atras bihs, & picuic«e portionem, quar pharmacomm rerugic vim,

dolores extirpet , ac leniat , aliaque praeftec hmamenta, qux m pracdicStas plancas

folenc refern . Nalcicur Tahuatlmicts agris fponte, vnde cognomcn .

De Qhma Orientali,eiusf, <z>Ju m lue venerea, morbisaue alijs, muttus ett Garzjas
cap. 3 ZMb. i JhiHorU aromatut». & tAcofia cap. z 9.
De Occidemalt ruero fcrtbtt ^Monardes cap. 2. 1 .

Ex hac defcnptionepatet, [hinam hanc eff ex /peciebus Smilacis afper& , adeoaue
eodemgenere Sarz&parill* . vnde mirum non esl, cafdemfere rvtrifiue Vires ab om-
mbus attnbui , quasapud eos tnuenies aui de morio rvenereo multos Hbros confcrt-
pferunt .

7)e

\ Cozohnecatl Chince Mexicamv Species.Lib.Yi.Cap.LVii.-fol.iij.

.

/

r

\

NARDI ANT. RECCHI LIB. VL

2IS

*>' Cff/NA M/CHVACANENS/
Phaco. CaP- LVI.

EST qua?dam China? fpecies , quam
aloco natali ^Michuacanenfem vo-
cant. qux herba eft arundinace* inni-
cens radici , rubreque , fed denf* , ac
gram . e qua caules mfurgunt arundi-
nej^Jarues , ac ferulacei, iongI , polli-
cemque craiTi , foJijs ornatiperinterual-
la magnis, cordis figura», ac neruis,fe-

cundum longitudinem difcurrentibus .

quodeuenitin csteris, quibus etiamvi-

nbus, &h*cfimjlise{t. Nafcitur MU

chuacani, vbi Phaco vocant .

De COZOLMECATL, feu Cura-

rumfune China llf. Mex. medi-

cina admirabili. Cap.LVll.

COZOLMECATL, quamalij
Olcatatz.an vocant , ad Chinar Me-
xicame fpecies videtur attinere . radico
enim crafla conftat , obrctunda, rubra_, ,
graui,& fibrata. vnde profert caules iuxta
radicem rubeos, geniculis interceptos, te-
nues , referros capr^olis , volubiles , & ar-
bores propinquas in cacumina v/que'
fcandentes . folia obrotunda, mediocns
magnitudinis , & venis fecundum longi-
tudinem ternisdifcurrentibus. fru&umq;
Myrtirefertumfemine. Prouenit inop-
pidis Ioannis Conchenfis, calidis nempe
regionibus, Mecatlamaue , edkis humili-
busq; locis, necnon Totonacape . vbi aiunt, cozoime-
duas efle huius volubilis fpecies . alteram, "tlfra<ai-
quamdefcripflmus,fru&iferam & falu-
berrimam,e cuius ftipitibus parantur fci-

pionespulcherrimi,lineisnempefuIuis,&^ ,

. • ,-»-» ... ^ _ 3 Cozolme-

nigns viciiiim vanati . alteram fru&u ca- catl ikri-
r.^ m;-„ — i.~ j„i i t . lis.

«k

rentcm,qu*potiuspertinetadvcnena. Miraaudio, dehacquam delineaui-
rnusplancanarrari, etiam ab ijsjqui eius vfifint rem^ediTsTi^gu^itToi^toVnem-
pe oculosbreuiilluitran , ac pnltin^rdtitui nitori, appofito tamen folio . vlce-

nbus

Vires.

*i4 RERVM MEOICARVM NO. HISP.

ribus oris mederi, pudendoroinque Gallica etiam lueinfe&is, radicis puluerem /
carnem fupeicreicentem abfumere, & dccentem reftituere. ad tempcriem fpes-
clare, &tamen occulca.guadam vi,calidis acj^idis_gduerfari gffeflibus.Nec to-(
lolna^moTalnTfeTdeuoratam quoque conferre, flue folia llue radix ipfa refera-
turinvfus.eiTequequalibet menfura, ac ponderc , innocentem . viresaugere,
ac firmare, farcireq* exhauftas,& defedas, vel folum atcre&acam. & calorem fc-
miexcin&umicareparare, atque emorientes etiam homines rcuocare inhanc
lucem. admota folia dentium dolores, capitis, articulorum,& caeterarum corpo-
ris partium , veluti per miraculum lenire . & his dolenti loco adhxrefcentibus
cerciiiimam (alutis haberi pofTe fpem^ adhsrentenim cum fedandus eft do-
lor, aliter ftatim irrira cadunc . venerem mire excitarc. iuuarety capiti impofi-
tam, conciliare fomnum . & deuoratam ex vino cholicaemederi, flatum difcute-
re, aduerfari vencnis, cor robcrare,& adeffe codioni . vencris vfu nimio exhau-
ftos,ei incubantes magnopere vires refumere. febres collere,& flrmarc gingiuas.
n^nique vix eft morbus aliquis in tam varia,numerofaq; illorum filua,cui neget
'c^pem ferre . im6 vel hac fola planta inuenta , atque noftri Orbis virisdeclarata ,
non fuiife irritos regios conatus affirmant , aut fruftra adhibitos infumptus , &
hiftoricorum labores. quar omnia, temporaquz nos fequentur, rerumque exa-
cT:a pericia, firmabunt & facicnt manifefta . f

De TLAT LATOTIC , fiu tlumuUria Jndica . Cap. LVl 1 1 .

HERB A eft Tladayctic, foliaferens
parua,& orbiculana, Numulari«e vo.
cac«e,aut Veronica? fcemine. fimilia,bina,or-
dinevtrimque difpofita. caules vclubdes,
tenues , & duos dodrantales longos . & fru-
&um edulem.Cucurbita: fimilem,vnde no-
men . radicem veroprolixam , ac fere toto
difcurfu crafficudinis aequalis . Nafcitur lo-
cis campeftribus . Radix eft glutinofa , lac"lc
manans . & quanquam aliquantulam parti-
cipet amaritudinem , vincere tamcn inea
videtur cum ficckate frigiditas. bibitur con-
tra febrium ardorem . atque dyarrhceas , &
dyfenterias compefcit.medetur fingultui,
vrinam euocat , & concractos ncruos laxat .
medetur vlceribus, &oris ampullis . fi vri-
naeuocandafit, adiungitur Cacaoatl dua-
rum drachmarum mcnfiira \ fi vero coer-
cenda aluus, idem (^acaoatl^zd codtum pa-
xiterdeuoratur.

7>e

NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. 21*

-beTO$A*HCVlT LAX COLLI, feu fnteMnisTuccxTalptue

fndica. Cap. LIX*

RADICIBVS innititur Tozancuit
laxcotfi herba,inteftinorum inftar con.
gIobatis,vndeeuenitilIi nomen. a quibus
fundit caules , & in eis folia Origani , fed
afperiora, ac circinata. & circa caulium par-
tes fummas coccineos flores, calyculis fimi-
les . Nafcitur humilibus, & montofis locis re-
gionum frigidarum , veiuti Chalcicoatepeci Sc
Xochimulci. Vulgaris herba eft,& cun&is no-
ta, tum ob adftringendi cfficaces vires , tum
ob formam radicum raram , & qua» paucis
plantis contingat . Radix eft frigida , & ad-
ftringens, nonnihilque amara . ventriculum
roborat , & eius calorem temperat , (i fex
drachmarum pondere I«euigata deuoretur ex
aqua. medetur vlceribus putridis, & cancro-
fis . impinguat tabidos . & enixis ab Indis
Medicis corroborationis gratia folet exhibe-
ri. fluxum alui, dyflentcriasque, vnciar vniua
pondere deuorata , coercet .
Folia ex luteo rubefcunt.flores etiam ex rubedme in luteum tendunt , Digitali fere [i~
miles , apetrolo rubeo dependentes tranfuerfm . ilamina florum rubrafitnt .

Dt C H 1C ALLOT L, feusjin*.
Papauere fpinofb. Cap. LX.

CHICALLOTL, quam alij chi-
chicaUotl vocant , herba eft fpino/L, ,
proferens folia Cardui benedicli , longa, an-
gufta, fmuofa, ac fpinifera, cinereiqi coloris.
caules fubalbidos , & fpinofo5 . flores orbicu-
lares, luteos , acinterdum candentes , Papa-
ueris haud diffimiles . fru&um oblonguriL, ,
ftriatii , afperumque, refertum nigro ac par-
uo femine . Nafcitur Mexicano agro, nec vl-
la refugit loca , montana aut campeftria , fe-
men tritum , & duarum drachmarum pon-
dere deuoratum,humores omnes, fed prarci-
pue pituitofos,& articulos infeftantes,vacuat.
laporem, & odorem Siferis videtur referro.
lacoculis infufumcum Ia<3e mulieris , qu«e
fcemcllam peperit , inflammationes eorunu

fedat.

ti6 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

fedar . aduerfamr febrium typis . fios vero fcabiem curat appoiitus . amarus eft »
eius herba: fapor. calidaque, & ficca temperies . aiunt alij, Jicjuorem ftillatiriura,
eius , ac germinum Mizquitl , nubes ocuiorum difcutere, carnem fuperuaca-,
neam cxedere , dolorem ex hemicranea crxum fedare, alijs eorundem huiufmo-
di morbis egregie fubuenire .

Papautr hocffunofum , etiam Eurcpa iam innotuit , & a quibufdam F igo d'infer-
tto njocAtur . quamuis hoc nomen potius 7{icinis attribui debeat.

Primus hanc plantam defcripfit , ffi depinxit celeberrimus Ftrdinandus /mperatus

Vharmacopttus ^Meapolitanus tn optrefuo Italico , quo multarum rerum hislcuam tra-

Ciat elegentiffmeftd a noslro Authore mutuatusycum quo magna ilJi familiarita* fuit.

Eande etia mThytopinace fuo defcripfit CjafparBauhinus. huncfecutusesl Ciufius,qui

eandem dUigentiJfimetVt omnia fua}depic7a propofuitffi enarrauit iib. $. cap y.rarior.

Htwcegoprojpere enatam & eleganter florentem confpexi in horto rarioribus plantis
ernato llluslrifs. £?* ExceUentifs. Lynceorum Principis $- Inslitutoris Friderici Cxfti
primi ex antiquijsima Familiafua Oppidi S. *Angeii ^Principis, cuius fferoicis aufhi-
eus , & magnificis impenfis opus hocprxiofubifcitur , cuiusq; iuffu hac ego in ordint m
meliorem digefsi ffifcholijs illujiraui,admtente QiXoanne Fabro Lynceo "~Bambergenfi
Stmpiiciarto Ponttficio, in cuius adibus hxc exarata fuerunt .

£ um h<ec plantafit admodum fimilis noftro Papaueri, <virfs tamen habeat^t muU
ti putant contrarias,fufif>icionem alicui inijcere poffet , etiamnoRrum Papauer non efje
adeo figidum^pr^fertim cum etiam coniunclam fibi habeat amaritudinem . 'Nant vbi
ineodemgenere,^ inijfdempartibusfaporesfunt ijdem ibi & isirtutes non muitum
diffcrrc arbitror .

De QVAVHXOCOTL CVLLVLENSI Oxymalua. Cap. LKl.

HERBA eft Quauhxocod , folia minu-
tim ferrata ferens , & ternis magna^
ex parte finibus diuifa. caules geniculatos, fe-
fcjuidodrantem prolixos . radicem vero Napi
forma ex albo rubrefcentem , teneram , ac
plenam fucco. Prouenitin humidis locis pro-
uinciar Chullulenfs . Radix eft amara , fubaci-
dacjue. folium acidum , & cdule adeo , vt iru
ipecies Xoxocoyollin , cjuas noftri Oxalidas vo-
canr,videatur ea herba referenda . fru&us ve-
ro orbicularis, Scacinofus, nec vocatis Toma-
me diffimilis . Radix duarum drachmarurru
ponderetufa, ac deuorata , ventriculum , &
inteftina leuiter purgat , atque eorum mem-
brorum grauitatem pellit . eadem exhibetur
infantibus, fed vnius tantum drachma: men-
liira, matutinc tempore, nulloprius aflum-
pto cibo .

Folia Alec<x, Amcricanz ftmiiia funt ,Jed cum
tbfcura ruUdmc , <vt ffi pedicuii eorum .

Dt

NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. n7

\ De CA§V1ZTLI. Cap. LXII.

OA QV I Z T L I herba eft folia Ocymi , minora tamcn, & illis Origani
proxima , minimeq; ferrata, binaperintcrualla ordine difpofita , fun-
dens.caules quadratos,rectosque.flores Cyaneos,IongiufcuIos , ternosq; cx vtra-
cjue parte caulis, binis foliolis circundatos . radices vero fibris fimiles, ac rubeas.
Nafcitur Mexicanis iugis . amara cft,acris , calidarquc & ficca?,fere ordine tertio
temperiei . Folia contufa,& refoluta cx aqua , fcabiei dicuntur mederi, fi corpo-
riilliniantur. Ius vero deco&i eorundem, fiidores bibitum elicit . cjuinij, qui
fanguinem meiunt , e veftigio reftitui fanitati dicuntur , fi vaporcm vini Mctl,
( quod album Pulque vocant) cui herba harc incodla fit, excipiant. modo a fuffi-
tu cubitum eant , pannis fc contegant , ac fudori ftudeant cliciendo .

De +4MAM AXTLA expurgante 3feu Tfyabarbaro tocato Monachorum .

Cap. LXill.

RA D I X huius planta: adeo jfaporc, &: odore , & colorc , fiibftantia,& vi*
ribus radicem veri Rhabarbari repra:fentat,imitaturque, vt nifi folijs ab
illo diftaret , quac dcfinunt in acumen , ( nam illa ex angufta origine in latius fi-
nirc cernuntur ) verum Rhabarbarum Alexandrinum a nullo , qui vtramque-»
plantam expendilTet , non lddicaretur . quamobrem hortenfe Hyppolapathum
congencr efle vero Rhabarbaro cenfemus , polTcqj in eius penuria fubftitui , ac
pares pene vices prarflare.bilem enim benigne,& cu quadam roboratione,qua;a
craffioribus,& adftringentibus accidit partibus, prarcipue vacuat felici fucccftu,
qucmadmodum nos fumus apud Hilpanos periclitati ante hos triginta plus mi-
nusve annos , & Mexici , vbi maximus eft eius prouentus diligentia Bernardini
Caftilij, cuius optimis manibus hic honos debetur : viri , dum iuucnis eflet , iru
propugnandis hoftibus dexterrimi, atque animofi, a primo vcro fcnio , vfquc-»
ad obitum, & poftremos halitus, in feminandis atque excolendisquibusqucra-
ris, & percgrinis plantis diligentiffimi . Quoniam vero partibus conftat fubti-
iioribus , qua: func expurgantes , alijs vero craffis , atque adftringentibus, con-
fueuere ljdem , fucco exprelTo , veluti expurgantc pharmaco , fefquidrachma:
pondere vti . fecibus autem eadem menfura , veluti aluum adftringenti medi-
cina . quod fi cum totalitate fua exhibere arriferit duarum drachmarum portio-
nem, ab his qui non difficile foluuntur, bilis aiunt quod fatis fit cxpurgari . cu-
ius rei nos certiffima fecimus experimenta . Mifcetur interdum vnicadrachma
fucci,vncijs duabus ele&uarij e Caffias nigrs fiftulis confecTi, atque ita bile pri-
mo, & maxime, fecundario pituitam cxpurgat. Quibufuis locis prouenit excul-
tum,fed maxime caIidioribus,qualis eft Quauhnahuacejis hume&o & fcrtili folo,
poft quaternos a fatu annos . Radix eft medicinar vtilis . colligenda vcr6 ineuntc
vere, mundanda , fecanda in frufta , quac boletos vocant, qua magnitudine illa_#
Rhabarbari vulgaris ad nos confueuerunt deferri ab Oriente , fuper afleres col-
locanda , ac fipe fa;pius quotidie , (ne fuccus , quo abundat, effluat) euertenda.
quatriduo tranfacto, filo traiicientur firmiore , ac fufpcndcntur ad vmbram lo-
cis apertis, fed quos radii Solis non attingant . namque ita duorum menfiuriL»
interuallo ficcari abunde fblent , demumquc rccondi , & feruari . Harc mihi de

T Rhabar-

*!& RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Rhabarbaro Monachorum vocato dicla /unto . non cjuod nefciam apud Hifba- •
nos quoqu e hanc platitam aliquoc oppidis non admodum a Mantua Carpenca-
ria diftantibus aliquando fuiiTe excukam , /ed quoniam in hac noua Hilpania^
apud Quauhnahuacenfes in horto pradi&i viri vberrimus eft eius prouencus : vbi
patrijsplantisjvel eo maxime opus eft,quod medicameta excera,hunc in Orbem
per tot maria tranflata, emarcida vitiataq-, tandemaccedant: & vt Hifpani me-
minerinc , apud eos,ii cura adfic, quantalibet copia prouenturum , ac ui optimi
Rhabarbari penuria , permittentibus coniciisqj medicis, fuffici proeo fepenu-
mero noh incommode poffe . Ca?terum fabula?, quas quidam inculcanr, vcper-
fuadeant , Rhabarbarum hoc Monachorum vocatum , efle Alexandrinum , di*
centes, Turcas (cum illis per Henricum Gallia? Regem Marfiliae portu,& vrbc-»
potiri licuifTec ) Gallis quibufdam Monachisfemenimpertitosveri Rhabarba-
ri, vnde nomen defluxic , acque inde deuectum ad HiJpanias, & has Indias,nu-
ga: func , quibus tit omnino derieganda fides .

Vide Monardem apud Clufum folio 311. jjhti ^habarbarum Americum iu-
dicat adeo cum OrientaU conuenirc , njtftmnfit idem ,JaItcm aliam effe fbeciem pa-
rum dtfferentem .

De T XT OMlOy feu lanuginofa herba . Cap. LX1V. m

YXTOMIO XIHVTTL, quam alij Ttmoxihuitl,a\ij Memeam, alij
Quapopolton, & ^uapopoltz.tn vocanc, herba eft, folia ferens hirfuca.fpino-

fa, vndulaca, 5c Anchufx proxima . caulcm pallidum , duos cubitus longum .

florcs candences , paruos , calyculis concencos , &inpappos candem abeunces.

radices vero multas fibris fimiles . Nafcicur in
vallibus, planisq; locis regionum frigidarum,
& m annuos vfus vulfa radix feruatur , acquc
.recondicur. radices duarum drachmarurrL»
pondere dcuorarar,omnes humores concitato
vomitu vacuare dicuntur . calida enim ficca-
que natura conftant , & fapore aliquanculum
amaro. tuflim dcuoratx fedanc. & pedfcoris
opiculancur morbis . renes , & veficam ab-
ftcrgunt . vlccribus pucridis pudendorum.,,
muliebrium & viriliumfuccurrunt . curanc
hxmorrhoidcs . & vacuaca prius fuperne de-
fluxionis cauffa , dicuncur quoque mederi
diarrhceis .

Quam hic exhibemus Quapopol imaginem , ei
ab Authore defcripu affnem ^videtur plantam
reprtjentare . cuius caules purpurei funt coloris ,
folta ex aduerfo bina fita ..(jfrex quauis ala fo~
lij exit pediculus , cui multi fiofcuh Echto fttmles ,
quafi Fmbcfta infident .

De

HVAPQPOL.

NARDI ANT. RECCHI LIB. VI. 119

De T LALTXTOMlo/feuTtSomU
humili. £ap. LXV.

H

E R B A cft Tlalyxtomio , folia fun-
dens Poitulaca? fimilia, fed aliquan-
to maiora . caules purpureos , teretescjue-?.
flores.in fummo purpureos. radicesvero
crafTas , & furculofas . qua? trita? , epotacque
cx aqua , duarum drachmarum menfura ,
pituitam per fuperna expurgant , cmun-
dantinteftina, ac cholicis affedibus infu-
fx mcdentur. Amara? valde funt,calidac]uc,
& Cicca ordine tcrtio natura .

Ex radice tranfuerfa mulu fbra exoriun*
tur , ex nigredine ad luteum tendentes . rami
punttisfitbrubris confperft ,filia terna Craffu-
Ufimilia , cauiifmepediculo adbtrcnt .pedtcn-
lus fioris ohfcure rubet $ ipfe njero fks quinque
foiiorum rubet •

Vnde inter CraJJuU , Vel Semperttiuifpecies
reponenda «videtur. cui etiam njires njermtcularis "vrentis admodum funt fimilcs .fuc-
cus enim buius epotus vomitionesciet^ d multis in quartanafelici fitccejfu vfitrpatur.

De PARADISEA fferbal
(ap. L X V /.

IT A Iibuit vocarc hanc herbam , quod
folia ferat auis , cjuam eodcm nominc
vocant , plumis fimilia> in hifpidis, fuluisqj
caulibus a radicibus ortis fibrarum inftar .
Nafcitur inter Qocandiranttm , (gr Atapa-
num prouincia: Michuacanenfs . Amarifl
fima cft , calidacjuc , & ficca ordinc tcrtio .
mcdetur pc&ori , lumbricos necat, flatum
difcutit , curat fatietatem , ac referac ob-
ftrucl:a_j .

Calyxforis cauli adhdrens efi <viridis , ($f
puntJis confperfits . fios ipfe totus efi luteus €§•
lore Manurediau .

RERVM

2£0

RERVM MEDICARVM

NOVAE HISPANIAE

NARDI ANTONII RECCHI

Liber Septirrfus.

SALSAS ET DVLCES HERBAS PROFERT.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI PR^FATIO.

t AG N 0 ipfi natura. beneficio obfiringimur , quod in tantilla
corporisnoflri particula,linguainquam , tamingens njit&no-
fir<e emoiumentum pofutt . qua quidem qua ad Juflentandum ,
ffl nutriendum nos neceffaria funt , apprtme percipimus . Sapo.
res enim , quos Ungua d/prehendimus , indices funt & alimen-
torum,($r yenenorum . Htncplerique amara exhorrefcimus,vt-
pote a natura nojlra alieniora , ffl potius medicamenta , quam
nutrimenta , de qttibus fuperiori librofatis dtclum efi , nunc adfalfa accingimur, ma-
gis nobis amica , ($T ad dulcia nobis omnium amiciffima .

Herbarum autemfalfarum, qux hoc fapore gufiui fic nofiro offerunt , non numerofa,

fed puftlla efi cohors . exceptisenim Cictrumfolwlis, quorum fuperficies folummodo faU

fa apparet > plertquc omnesfunt maritima , a/el ad quas falfus maris perflatus , quo

inficiuntur, pertingere potefl .fed neque fal obgrauitatem, &* <-ut ita dtcam, corpulen-

tiamfuam,in intima plantarum interueniafe infinuare,aut ab earum fibris facile attra-

hi rva\et . quin neque multum prodcffe plantis videtur,cum ,fua acrimonia @r acumine

nccare potius quam a/iuificare eas cenferi poffit . Et tamen plantarum nullam ffeciem

ftnefale efie , tam calcinatione earum, & lixiuium ex cineribus parando,falemq; ex il-

lo excoquendo, quam ex ammalium nutritione plus nimis efi manifeflum . Homofiqui-

demfinefale, <vti neque alia animalia ruiuerenonpotefi . nutrimur autem ex quibus

confiamus . qmd (dfr excrementa nofira,fudores} rvrinx^atharri falft}palam faciunt.

Qutd

NARDI ANT. RECCHI LIB. VII. ***

, ^uidqstod exfanguine, carnibus, ofiibus,chymica arte, magnafalis copia extrahitur,
htcautem >vndc nifiex herbis , quibus reitquorum more animalium njefcimur ?
\ Jndtiflrij Natur* indagatores,qui negtcfto cortice»nuclcos rerum pcrjcrutantur,iam
diligente diiliUationc in herbis Acrtbus,Ferulaceis,Tetras~j>ermaticis, & TSuphthalmi^
cis , multo plusflis qudm in alijs reperiri probe nouerunt . *Atquc hinc ejfe exifiimo ,
quodjaljedo non tam inimicas *Natur* , @f aduerjas njires pofjideat <vt amaritudo ,
nec adeo ruehcmcntes, (§f fape caufiicas *vt acrimonia ,Jeiinter vtramque media qua-
dam <-uia ingredia tttr . Hinc etiam elf, quod cumfal incidendofimul corroboret » omnes
digesliones tuuet , ftparationes procuret , expulftones promoueat , qutnftmaiore quanti-
tatc fumatur,omnes humores noxios Jurjum deorfumque ,prout complexiones , njcl cau-
farum morborumque difcrimina <variant, expurget , atque ab innumeris malts homi-
nem liberet, Vt Videre Itcct in Sckenkjj curiofijjimis , (g^ <vtilijfimjs obferuattonibus me-
dicis, tranfit tamen quandoque in njeneni naturam , *vt ex libris Nauigationum pa-
tet . *vbi mira , quantum aqua maritimApotus nocuerit, exempla leguntur .

7jc dulcedimnon tslopus longius fermonis filum producere- Dulcia vt nobis omnium
Junt amicijjima , ita <vircs,0* commoda eorum Juntfamtliarijfima . Hacenim cum a
Judui caiorejionga digeflionefhunc temperatumfaporemftnt adcptajnon esl mirumfinos
adco illtsgaudeamus, cum inttr omnia animaliaftmus temperatifsima d "Natura com-
pitxionedotati . Dulcia enim nec adeo terreflriajunt , njt falfa , ffi amara, nec adeo
ignea, vt acria,fd inter hlc media quadam ratione,tam quo adJubfiantU modum, <vt
*vocant, qudm quo adprimas qualitates incedcntia, <vnde fiatimexajperatas corporis
tioslri partcs lentunt, & modtrata corpulentia inanitas eajdem replent,^ rejarciunt,

De NEICOTLALPATLl TOTOPECENSI Vomitoriaafpap. I.

OMEN habet Neicotlalpatli
herba, abca cjuam excitat vo-

• mitione.folia, qusfertScam-
monij folijs flmilia , pcr Ionga_»
diflita interualla , atque oblonga , fed circa
extortum a pediculo latiora,atque obrotun-
da.caules volubiles.flores candentes . furcu-
lofas vero radices.Naicitur calidis, acplanis
locis.Radix eft calida,ficcacjj ordine fecudo,
& graue virus olens.eadem drachma: vnius
pondere deuorata, dicitur bile & pituitam,
per fiiperna atquc inferna , leuiter purgare .

10. TERRENTII LYNCEI NOTAE.

Lictt Attthor hanc herbam Conuoluulis *vi-
detur meUe adJcribcrcfpotius tamen inter Apo-
cyni genera repcm debet . nam folta bina ex ad-
utrjo pcfita .femptr in Apocynis reperiuntur,
in illis nunquam tm vidijfe memini. Graue
etiam virusin fonuolutdts nullum ,ftd in Apo-
cynis. XJis tandem purgans , O* emmetica, ma •
gis rsl euidens in Apocyno , qudm Smilace .

T 3 &

222

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De OCOPIAZTLI Scorpij fpina . Cap. II.

&

/|

OC O P I A Z T L I, quam ali j #**.-
colotlijca Scorpij fpinam vocantjier-
ba eft fpinifera . folia proferens Cirfij fpinis
horrcntia prslonga, &angufta. cauleslon-
oos,tcrctcs, ac larues, quorum fupremis par-
tibus harrent capitula fpinis horrida , ilhs
Dipfaci haud diifimilia , ac flofculis contc-
£ta purpureis . Proucnit Tonoyuce monta-
nis,humidisquc locis . Radix Eringmm, Si-
fcrque , faporc quodam dulci atque odorc ,
vidctur imitari.calentique fccundo ordinc ,
& cxiccantc conftat natura . Liquor , vbi
aliquandiu maducrit , iusvc dccocli , propi-
nari fblct ab Indis Mcdicis., hisqui iam pe-
nc a fcbrc conualuerint , vt rcliquijs humo-
rum fcbrcm cauflantium , pcr vrinam auc
fudorcm cuocatis, perfc&e ab aegritudinc li-
bcrcntur . quin articulari morbo laboran-
tcs , cadcm rationc iuuat . in aliosque hu-
iufmedi viiis , magna cum vtilicate folcc ad-
hibcri.

De PACXANTZIN, pufUntaJuhftdente . [ap, III.

PACXANT2IN, quam ali j Tenextkcotl , feu virgam calcis vocanc ,
alij vcro Tlacocalacam , herba cft fruticofa , caules proferens longos duos
cubicos, ccretcs , Iignofos , ftriatos, & cincreos, inclinantes in purpurcum, vndc
nomcn. folia rara,Saluis iimilra,afpera,fed interne fubalbefcencia, fupcrne vcro
viridia. florcs luteos,magnos,prodeutes e calyculis fquamofis. radiccs vero fibra- <
rum inftar.Calida & flcca natura conftat,ordinc fecundo,& odore graui,faporc-
quc.Tempcratogaudet ccelo, qualc cft Tepozjlanicum^c menfc florct Scpembri .
Ius dcco&i radicum mcdctur iatictati, dcbilcm ventriculum roborat, peclus ca-
lefacit . cxhibctur quoquc ab aliqua «egritudinc refurgcntibus , & ducendis iru
balncum . folia tufa, permixtaq; Clticbiantic , ScTlatlaolton squis porcionibus ,
ac contufb loco admora, quidquid humoris ad cum defluxic , hccanc , acque di-
fcuciunc . verum tunc tcmporis confucucrunt Indi Mcdici infundere naribus
pulucrem TUcoxilo xochitl.

Bt

V

. \

NARDI ANT. RECCHrLIB. VII. ^

De TEPEZENTL^feufticisMaitijMomam. Cap. IV.

HERBA cft7-^»rA',foliafercns
purpurafcentia, Limonis forma_, ,
led maiora . caules quinque ferc dodran-
tes , Iongos, tcrcccs , purpureos , digicum
craflbs , gcniculatos pcr incerualla . fru-
-him Chdli , rcfcrtum feminc planc orbi-
culari, & lanuginc comprehcnfb. radi-
ccm vero contortam , fccandidam , qui-
bufdam vrluti glandibus adhgrcfccntibus.
Nafcitur in frigidis,& faxofis locis. Radix
cxcra intusquc candcfcit . guftata virus
minimc ingratum olet, Pa?oni* fimilc . ac
calorcm, ficcitacemque ordinc praferc fc-
cundo, crafTamquc fubftantiam . fcnfuiru
aliqucm caloris , nc dicam vrcdinis , praj-
bct circa guctur . tufa, ac trium drachma-
rum pondcre cx aqua deuorata,omne hu»
morum gcnus , fupra infraquc vacuare_»
dicitur .

H*c etiamfpecies Apocynihaberidebet^t
cuiuis defcriptioncm legentt, & figuramin-
tutntipattrepotejl .

De TLACOLCOATLl, feu CoatU
humili. Cap. V.

TLACOLCOATLI hcrbacft,1
qua? caulcs tcnucs , gcniculis intcr-
ccptos profcrt, refcnos folijs Ericx, cxili-
bus , ac brcuibus . florcs funt candcntcs
longiufculi , ac vcluti c flccco concinnati .
radiccs tcnucs, pcrlongas, adcoq; fibris fi-
milcs habet . Nafcitur in collibus, planisq;
locis rcgionum frigidarum , qualis cft
Huexocincenjis calida fecundo ordinc con-
ftatnatura,Iubricaquc. Ius decocli radi-
cum propinatur, difficile nec f7nc doloro
vrinam rcddcntibus. dolorem cnim Icnit,
emundat mcatus, atquc vrinam, & quid-
cjuid illi obftaculo cft , cuocat .
Spicafiorumfimilis efilulo Acori.

s

ii4 RERVM MEDICARVM NO. HISP,

/,

De TLAAC.A CAMECAXOCHlTL\
fcu Jiore funis pabult tcrreflris . '■'
Cap. VI.

HERB A eft Tlaiqa camecaxochitl fali-
gna folia profercns , oleagineave,
caulcsmultos . flores ex albo rubrcfccntcs ,
comantes , in fummo exilcs , & modicos .
radiccm vcro tranfuerfam, fibratamque-* .
calidacft, & ficca radixordinc fccundo,
atquc odora . medetur eadcm fcmiuncije
pondcre deuorata, interpolatis febribus ,
mcntemqi rcducit his , qui cam cafu ami-

fcrunt .

(^attlis *bfcurertih?t}folianjer» ex*virtdi
tcndunt in lutcum yflorcsftmilcsfmt (acalia,
rvcl hupatorio tsqiccm* dtfto , cutfirte cort~
generfuerit .

JHe TXIATAHOAL [HAPALTE^

PECENS/ Nepeta Mex.

(ap. vu,

NE P E T & , Caiamintaeve videtur
fpecies noftro Orbi incognita Txta-
yaboal hcrba,folia fcrcns parua,ferrata,f ub-
albefccntia, & cordis ferc figura . lignofbs
caules,& tres fpithamas longos. floresque->
multos , candentes, & modicos . radiccnu
vcr6 prolixam , & fibratam . iMontofis , ac
tcmperatis locisgaudec, quales funt Tetzco-
qutnfcs , & Caputtepecenfes , vndc fa&a cft
eis diftiiictionis gratia cognomen . odora_»
eft,calidaquc, & flcca ordinc fecundo . ra-
dix pota cx aqua, diarrhceas compcicit , tu-
morcs practer naturam maturat, & rumpit,
frigori fcbrium intermittentium aduerfa-
tur , iudores , & vrinam clicit , & vitiofos
vcntricuh dctrahit humorcs . .

roc

V

NARDI ANT. RECCHI UB. VII.

zzS

De TLAELPATL/ TONALLAE;

Jeu {Meiicina dyfcntericnum .

Cap. ux.

TLAELPATLI TONALL^
hcrba folia Lini tcnuia fcrt. caulcs
exiles , cerctcs , & longos. flores compofi-
tos in corymbos . radiccm candidam , lon-
gam,ccnuem, &fibratam. Nafcicur To-
nallx Miftica: infcrioris . radix cft primo or-
dinecaJida, grauequodam virusolens, Sc
nonnihil adftringcns . cadcm fcmiuncia:
pondcrc dcuorata, mcdcturdyfentcricis .

De TLA$VAVHT1LIZPATL19

Jeu Venerea medtctna .

HE R B A eft Tlaquauhtili^patU fblia
longa mittcns , & angufta , faiignis
maiora , fubalbidaque , & firma , qualia cf*
fc fblcnt arborca . caules brcues . fuluosque,
vt ferunc, florcs . radiccs longas, ac tcnues .
Nafcitur in montibus tempcratis agri tAca-
tlanici . fapor cft Glycyrrhiza; , dulcis . cali-
daquc , & humida, ordinc fecundo tempc-
riei , aut primo complcto . cxcitat vcncrcm
admotapudcndo, ingeftaque, vnde inuenit
nomen . curatquc puerorum diarrhceas*
tofta rcdadra in pulucrcm , atquc duaruno
drachmarum menfura deuorata .

ykntd , aux Glycyrrhixjt faporem hahcnt ,
n/tilesfunt ad cxpurgandos meatus nninartos,
renumejue calculos , t/f in %Anonide ommbus
conliat . $ quia omnespncrc lcguminumcon-
tmentur^ non mirumjijlatus excitent.

Xh

d

**S RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Vr

D, -APHATZI TVNTZVMETI. Cap. ^

* ■ •

FOL I A fert herba cs4ph*tzi Puntzumeti, rara, longis appenfa pediculis ,
ocymina, &circinata . caulem breuem, re<5tum, teretemque . acin fum-
no flores orbiculares.Chamamclo fimiles,e fuluo candefcentes.ac femen Anifo
fimile - radicem vero furculo fimilem. Prouenit in frigidis regionibus Mi-
ihlacanenfts . radix Coriandrum olet . calidaque , & ficca conftat temperie . ca-
Acm ex aqua refoluta , atque epota , dyfentericis medetur , & ijs , qui quartanis
ciiTuinbusinfeftantur.Iusdeco&i eius confert cruribus cedemate affe£tis, fi
eoabluantur.

De zAPATZI PVNTZVMETl 1 1 . feu MuHella oiorata.

Cap. X l.

ERBA eApatzi Punrzumcti alteravnicumprofertcaulemfex fpithamas,
m longum,t.emicm, terctem,& ftriatum,e binis ternisve radicibus,exilibus
& tenijs fimilibus prodeuntem . &ineo folia longa , angufta , fcrrata, rara^.
Amygdalive, & qus in colorem fufcum inclinant. & nifi paulo breuiora cffent,
,(ac ferrata,Saligna viderentur.flores luteos^in pappos ab|)intes.ac femen in fum-
mis capinbus fimiic. Anifo . radix Coriandrum indiftincta olet fimilitudjne,fa-
pit vero Paftinaeam, (imulq; Cbriandrum permixra. & calefacientis naturac effe
reperitur . In cacu mine montium prouenit, frigidisque locis , qualc eft Pazqua-
rum prouincis Michuacanenfis . radix tufa , atqueeliquore quouis conuementi
deiiorata, dy feni£ri$is-, vt aiunt, & quartanis fcbribus folet mederi .

C A C A VAXO C HITL ,

feu Flore Cacauatl .
Cap. Xll.

C

\ ■

c

ACAVAXOCHITL hcrba *
cft folia cordis figura fundens ,
cauies dodrantes , florcs purpureos, radi-
ces yero craftas, fibratasque. Nafcitur
Tanguitlani Miftica: fuperioris . Dulcis eft
radix, &*honnullampra;fert amaritudi-
nem , & cum ficcidte calorcm . caderru
lamigata, atqueepota femiuncia? ponde-
if} dyfenterijsmedetur.

*Ad zAltheas rcferri poteft h*c planta .
radix eius crajfa , (§r lutea depingitur . cau .
les <$* folia fimilitcf fuUuteo junt colore . Ca~
lyx fhifci , fos fuperiore parte ruber , inferio-
re rvcro in album *vergit , infferfts rubris

maculis .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIL ,,,

De CHARAPETl.

Cap. XIII.

HERBA cft Charapeti £o\[* mittens
ierrata, Vrtic* , aut Ocymi proxi-
rna fcdcamcn iongiora. ilipices muJcos,
proJuos , ac fuJuos . & iuxca cacumenflo-
rcs ex aJbo^ibrefcentes , Jongos, & an-
guftos. radicem ver6 fibratam . Nafcirur
lfl caJidis Michuacanenfibus , & fngICJis ]Q_
cis. ac iJoribus dccidentibus apparent ve-
iicx cordis figura , in quibus continetur
emcn caJida, &f7cca natura radix con-
ltat. eademtufa refoJuta exaqua, & fex
oboJorumpondere epota , fcabiem curat
ctiam GaJlicam , ac ventris doJorem Jenic. '
An Scrophulan* congencr \

Vc CHICHIAXTIC COATLAHEK.

SI ChinaAftringente.

Cap. xiv.

CHICHIANTIC COATLA-
NENSIS hcrba eft foiia Vrtic*
proxima mittcns, fed pennatis pedicuJis.
cauJcs cjuadratos, farmentofos , & hirfu-
tos flores purpureos,i7milcsdW, cuius
eit ipecies . radices ver6 capiJJatas . Nafci-
tur feruentibus regionibus, qualis cft Tauh-
Jccenjis, & Coatlanenfts. femiunci* pon-
dere tnta folia , epotaquc cx aqua , fhi-
xum alui cohibcnt . caJida, ficcaque, &
adftnngenti natura conftant , & odorc era-
ui. &fluxum fanguinis przgnantium fo-
iet, quomodohbct admota , retinere .

Dt

n% RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De CHIMALATL PERVINA FloreSolis. Cap. XV. , /

CHIMALATL PERVINA, fai /
Magna,quam lAnthilion, & Florem
Solis appelfancquidam , herbaeft folia fe-
rens magna , fcrraca, inferne candeicencia,
& Vrtics scmulancia formam.caulem vni-
cum, redum , decem quindecimvc pedes
proccrum, brachium craffum, rocundum,
cauum, acque cxacuraco colore virefcen-
tem. floremin fummoorbicularem, au-
reomicantcm fulgore, fpeciofis radianti-
buspcrambitumiuteisfolijs, media vcro
orbitaquamplunbus flofculis flauefcenti-
bus refertum , c porulis , faui mellis inftar
ordine difpofitis,onum ducentibus.ijsqjde-
cidentibus femina infurgunt illis Melopc-
ponum forma ( ctfi terctia ferc fint ) leni-
tate,temperie, &<ujstera propc naturali-
milia . radices vero aliquadancenus tubero-
fas, ac fibratas . Semina, licetliberalius dc-
uorata dolorem capitis excitent , pe&us ta-
men leniunt , ardorcm extinguunc , &:
apud aliquas gcnccs tufa, coa&a m panem,
aflaque , frumenti przbenc viu m . etfi non
dcfmt,qui dicanc , appetitus venereos exci-
tarc . maxime pediculos foliorum teneros ,
abfterfis pilis in craticula codosjfale^oleoqj
conditos efui fuaues , oriquc gratos . Huius
aliud obferuatur genus, cuius caulisbre-
uior , acminor clt, ac ramosduos , tres,
pluresve ferens , ac in fingulorum fummo
flos infurgit priori fimilis , multo tamen
minor . Nafcicur in Peru> alijsquc nonnul-
lis America: prouincijs fponce , in alijs vero
quibufuis locisplanis,acque campeftnbus
icmine,kcior came campefthbus, &culcis.
FlosSclis Jndicus etiam Europ* amultis
annis innotuit : eiusque magna confpicitur <~va-
rietasin wagnitudinefoliorum,&' floris , in al-
titudine zJr cra/fitie cautis, in colore florum> <\ui
quandocjue albus reperttur .

Confulendus etiam Monardes cap. dS.^vna

cum notis Clusii.

Dt

Flos Solis
minor.

\

NARDI ANT. RECCHI LIB. VII. 229

De CFlTLAqOTL TEPECVAgVILCENSI Napiformi. Cap. XVI.

HE R B A eft CuitUfotl Tepecuaquilcen-
fts fblia pinguia habens, cordis figura ,
Pyrive . caules tres dcdrantes Jongos , volubi-
les, partimq; purpureos. flores candentes . ra-
dicem magnam , obrotundam , candentem.,,
ac fibratam . Nafcitur Xocbimilci temperato
ccelo,indomibus achortis, fed eo tranflata ,
a caJidis regionibus. nam & Malinalci}&.Te-
pecuaquilci ptcuQnit , planis & campeftribus
lccis, maximecjue iuxta aquarum fluenta.
Radix Napum olet, fapitque , atque puluc-
rem bellicorum inftrumentorum , tormen-
toiumve. calore nonnullo prardita eft . pc-
€loris, acventrisdoloremfedat, ac flaturru
difcutit vnius vncia? deuorata pondere . maxi-
me fi eliquorc alicjuo calenti , additoquo
Siliquaftro , aflumatur . Quartanis , tertia-
nisque medetur, vacuata per fupcriora bile, &
humore melancholico, C paulo ante accellio-
ncm fumatur .

mcHaMt£xcolu
De MICVI TLAXCOLLI] feuPU
Jcium intefiinis . Cap. X VII.

MICVI TLAXCOLLI herbu-
■ la , nomen inuenit a radicis forma ,
vnde profert caules tenucs , & in eis folia lon-
giufcula, &angufta, & in fiimmo flofculos
candentes , exilesquc . Nafcitur apud Panu-
cenfes . radixque calida temperie conftat . tufa
& applicata,medetur vlceribus mira breuita-
te, etiam cancrofis , & alioqui infanabilibus .
Quamobrem maximi habetur ab incolis . fo-
lia vero tufa & potata , medentur i&cricis, &
fupprcffam vrinam euocant. Radix ver6,ocu-
lorum carnem excrcfccntem extergit , (i pul-
uis eius infpergatur . aiunt ctiam , infiifam ita
corpus vniuerium purgare , vt homines alio-
qui pigros, & fegnes, impigros efficiat, ac pa-
ratos adquemuislaborem fuftincndum.
FruBum aptrtumpinxtt Xyridi fimtlemjdejl
in trespartes diuifum . in quarum irnaquaque, duofemtm lulea cominentur .

*$o RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De WEXTLACOTLT TAC{i
TlCHTLENSl Limoniphylla.

C*p. xnx.

HE R B A cft Wcxtlaeotly Taca-
pichtlcnfis folia Limonis mittcns ,
ied maiora , afpcraquc . caulcs in homi»
nis afliirgentes magnitudinem . flores
pallentes , conccctos in calycibusfquamo-
fis . radiccs vcro furculofas . Nafcitur iil,
calidis , & frigidis rcgionibus , locis hu-
midis , ac montium faucibus . calida cft ,
ficcaquc , & guftu odorata . Ius deco&i
cius,autradicis, foliave duarum drach-
marum pondcrc dcuoraca , vrinam euo-
canc , & enixis magnopere a parcu con-
fcrunc .

fe<

Dc

TLALCAPOLINyfitt

Chamdccrafo tAtlapulccnJt .
Cap. XIX.

TLALCAPOLIN hcrba cft
dodrancalis , fblia fcrraca fundcns ,
oblonga , & pcr inccrualla caulium qua-
ccrna , quinave . caulcs purpurcos . florcs
in poftrcmis ramis paruos , & coccincos .
frud:um Cerafis noftracibus perfimilem ,
minorem camen , vndc concingic nomcn.
radiccs furculofas , &candenccs, longas,
■& anferinam pcnnam vix craflas . Na-
fcitur moncofis , frigidisque locis *AtU-
pulci in ilicctis . calida cnim cft , & ad-
ftringcns . fcruacurquc radix tofta in an-
nuos-vfus . hxchcrba reda£ta in puluc-
rcm j & infufa , dyfcntcrias curac .

7)i

\

NARDI ANT. RECCHI LIB, VII. 131

De TLACOXOCHITL Iafminiflora . C*P- xx-

TLACOXOCHITL *AnenccuiL
cenjisy cjuam alij Tlacoxihuitl vocanc ,
Hoaxtopecenfes vero TlacopatU , herba eft, cjua:
folia fert faligna , fubalbidaque . & e radicibus
fibrarum initar , caules faluos . & in fumma^
parte rlofculos ex aibo rubrefcentes , lon-
giufculos , &compofitos in comam . Nafcitur
incalidis,planisquelocis . audio amariAu-
ftrali aAnenecuilcum , ob remedij pratftan-
tiam primo fuiffe allatam . Calidaeft, &fic-
ca,adftringensc]uefacultas . atque ideo pro^
pinaturhis, qui laxitudinem patiuntur . cor-
roborare enim eos , ac veluti viuificare pr*edi-
catur . quin radicum puluis vetuftis plagis di-
citur egregie mederi .

7(adix huius plantoe *vt ex Tmagine conff>i-
cere licet paucas habtt Jibras , caulis aliquantunt
purpurajcit , folia terna faligna . flores in fum-
mo caule rubri, obtongi, nempe figura Gelfimini,
mei Quamodit di5i<e ,Jcu Ccnuoluuli Tennati a

dociifjimo & nobilifjimo D.Fabio Columna Lyncco infuis 2(ariorum ac minus cogni-

tarum slirpium libris dejcripu .

De THBVH COPALLI, feuCopaRiDei . Cap. XXI.

HERB A eft Theuh copalli folia mittens zJcocot li , feu Liguftici Indici .
caulem cauum, Feruls fimilem, geniculatum per interualla.& canden-
tem. &inextremocaulefrucl:um comantem in mufcarij modum , fed exilio-
rem . & flores lanuginofos. fibratam vero radicem . calida natura conftat. atquc
ideo radice eius in puluerem reda&a, additaque Nanahuapatli TohoaUnJi, tuber-
culise Gallico procedentibus morbo , mederi folet .

*Dt

z$i RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TZONPOTON10.

Heluhryfo Mexicano. /*
Caf. XXIU

IT A vocant Quauhquecullenfes fpe-
ciem quandam Helichryfi perem-
nam , quae hcrba eft folia fundens Sali-
gna,aut Conyz*, fquallentia, &hirfu-
ta . flores Helichryfi ex aibo pallefcentes,
vmbihcumque circa medium rubeum, .
radicem furculofam , & fibratam . Na-
fcitur in calidis Jguauhquecull* . calida_»
conftat , & lubrica natura , & odorata gu-
ftu . Ius decofli eius medetur tufli , fa-
tierati , & veritris dolonbus . articuios
humore obrutos , atque impeditos laxat ,
& mundat, fudorem euocat, acflaturru
difcutit.

De TCEL tACOCOTLl CHVLLV-
LENM Rofmarino Ferulaceo.

C*p. XX 111.

Verum_>
Diofc Ro
fmarin Foe
cundum .

H

E R B A eft Tccl tAcocotli (hu'lu-
lenfis, foiia fondens Fceniculi, craf.
Lora tamen , & Iatiora , iucunde olentia_>.
caulcs cubitales,multis concauos alis, & in
cacumine vmbcllas . in cjuibus iemen co-
piofum,cand dum, Spondilio fimilo,
rctundum , angulclum , ac refinaceum, ,
qi:cd in mandendc linguam exurit . radi-
cem craflam , Icngam , & Thus olentem .
ex qua defciipcicne liquet , verum eile
Rofmarinum fcccundum , defcripturrL.
cjuondam aDiofcoride, necjue ab aliquo
ante nos vera imagine expreflurri . nam
illa Matthioli, cum defcriptione Diofcori-
disnonvidetur omnino ccnuenire. Na-
fcitur m humidis lccis iuxta mcntium
fsuces . vires funt e a?dem , cjuas Lybancti-
dicachrymfcrua i tribuit Diocorides- quanquam (JuHulenjes y & Tlaxcalteca
( apudquot na:citur ) dicant, lus deco&i eius bibicum , exanthematis & pun&is,
qus ex ianguine fufcitatas febres comitari folenc , mederi .

De

#H4Vt'*'

NARDI ANT. RECCHl LIB, VII. %n

De TZTACXIHVI TLl
BafioMonili. CaP- XXIV.

HE R B A T\tae xibuitl , quam alij
Tecacapany alij Chichiahuac xihuitl
vocant, Vblubilis eft genus ad Hifpanias
iamdudum delatum , nuncupatum apud
vulgus Bafium monile . calida , & glu-
tinofa natura conftat . oculis medetur ,
vrinam euocat, & femcn retcntum pel*
Jit.

Flos huius Volubilis injeriore fui partc
depitlus esl colorc luteo , in Jummo autem w-
larj Ecbij.

De ItXlXPlTZi: Caj>. XXV.

AXIXPATLIS hcrba , quam a natali Ioco Quauhnahuacenfem vocartf
poffes , folia profert oblonga , & ferrata , folijs Mentha; fimilia . caules
tcretes . flores exiles , & purpureos , in fpicas tenues , & longiufculas compofi-
tos,&afingulisfoliorumcxortibusprodeuntcs circa caulium poftrema . radi-
ces vero capillis fimiles . Sapore , & odore infigni caret , adeoque calore nimio .
Nafcitur regionibus calidis Xochitepecenfbus , & Quauhnahuaccnfbus , planis
& campeftribus locis . Radiccs tu&,& drachmar vnius menfura ex Glycyrrhizar
deco&o , aut alio fimili, deuoratar , mire vrinam euocant , cmundant quidquid
illius meatus obftruere poteft , aut vrina? reddenda: cfTe impedimento . Aliam AxixplJS
herbam vidi QuauhfieculU ciufdem nominis , fed odoram , & tertio ordine' alia-
calidam , radice fiirculofa , folijs falignis , ferratis , & flore modico , & candenr
te . qua; retentam vrinam euocat , fi pugilli menfura folia cx aqua deuorcntur .

V j

Dc

1

*j4 RERVM MEDICARVM N O. HISP.

'Dtzoii» £>e CH/ANTZOLH , feuplantainhumereintumefcente. Cap. XXVI.

TJLANTA thiantZflU vocaca , hcrb^
|£ eft foha Hederar proferens . caules quaf
drangulos , &: fefquidodrancales . flores can-
dences,exiles, valculis oblongisconcencos. in
quibusdemum femen generacur, acque con-
tinecur, candens, compreftum, planumv&
Lencium forma. radiccs vero furculofas. Olet
Thymum noftracem , fed e vefiigio odor
clanguefcit . Folia , & radices omnino vi-
dentur expertia caloris , aut cuiufdam ad-
ftringencia: , & amaricudinis . Semcn vero
frigidumeft, auc caloris cemperaci, non fi-
necjuadamjubncicate, & falmofa nacura_» .
quod deuorari folet matutino , ac poftre-
mo vefpere , aduerfus febres , ac dyfenterias ,
cartcrasque defluxiones , ex aqUa vnciarvnius
pondere mirofucceiTu.dum tamen vcntri bis, •
aut tcr applicetur e$ iplaftrum , conftans ara-
nearum tclis , olcorofaceo j & pariter infrixis
aliquoc ouis . Parantur cx eo, Saccharo aut t
Melle condito , atque incerdum cxpurgacis
Amygdalis, Melonum , acque aliarum pian-
tarum feminibus, pcrgrata quardam genera_»
bellariorum , potionumque refrigerantium ,
qualis eft Chiantzj>tz°liatollt vocaca , excin-
guendis febrium caloribus aptiftima , ac bo-
num , gratumqj prarbent alimentum . quin^

belli tempore maximi habebatur . quo n fac-
cum fecum plenum illo ferrent, nihil , quod
nutriendo effet commodu,fibi arbitrabantur
deeffe. Mifcebant veroidfemcn infannam
redacTum Maizio torrefa&o, arque contrico,
vt diutius integrum, & immune a corruptio-
nc feruarctur. Cumq; expofcebat occafio,po-
tionem parabant, cui interdum fuccum £Metl
ignem expcrtum vix Melli noltrati ceden-
tem , & paululum Siliquaftri folebant admi-
fcere . Vbique faca harc plarta prouenir, locis
prarcipue cultis,irriguis,& aquofis .

Folta Hedert ftmdia , longttudtnem habent
qttatuor dtgiwum, latitudinem <~ve)0 trium .
Expommus ^ Chi&ntzs&i aliatn , ctiius fios ruber , ffifolta tn at.teriori parte U~
tiora, <vt tn Pyrola njtdere hctt .

Te

CHIANTZOLLI ALIA.

leilaria .

Potione»
nucritiuz ■

V

NARDI ANT. RECCHI LIB. VII. *„

Dt C O L T 0 T L.

C«f. XXV) I,

gus , dlum Oa&h a dofc^Sfij^tef'^ ^0"3"" * "" *"
verc. femmnci* ponderedeuoraca ^STu?" ^T* ^™" T™- Per fe
tulcmr acof ren iam ev,-i7 P 'cniac&refrigerct, exanthematis opi-

[uicmr.appeten.iamcxuru.ac^uccuocctvhuam.

* ^iLm^^/V ^CATLANENSl.
i nahttro Mexicano . Caf. xxnx.

H

E R B V L A cft 0^/,V^>

*Acatldnenfis Adiantho iimiiis ,
folia pene Adianthi ferens . cauies tc-
nues. flores piioibs ,paruos, exilesque.
radices vcr6 fibris fimiles . videtur ad
fpecies Cocozjic pcrtinere . Naicitur iux-
ta flumina , & ioca humentia caiida-
rum regionum , prarcipuc Miftica; in-
ferioris . Radix eft dulcis , & amaritu-
dinis cuiuidam particrps, fubtiiiumc;uc
partium . lus decocti radicum epotum
vrinam euocat, & rcnum caiorem, &
doiorem mitigat . rluxum vero puero-
rum cohibcnt radiccs epota; ex aqua_#
iemiuncia; mcniura, & fuccus medctur
ocuiis .

Et ft Adiantho fit fimilis , tamen Tha-
li&ris annumeranda efl . nec enim flo-
res , autfemina , feparatim in CapilLri-
bus confpiciuntur . Jn hac itaque herhula

m,r£ »r, r r i . mn ^ m ^W Pil°fi > folioU *>*»* ex ad-

^JopofttaJemen.fed^faporMis pLmeidemam & tnlhaliEiro mmore pr
ctpitur* ' * - r .

•Alta

Zi6 RERVM MEDICARVMNO. HTSP.

COZTICPATLI II. Alia Cozjkpttlt fecundoloco cxhtbetur^

cuius radices craffe *Amethi(ti cobre , ex qut- l
bus mulu fibrx lute* fxortuntur . caults lu- \
teus . ramis tnafcuntur bina exoppofto filtaex
rvtrtdtlutea rubrn Vents paerrantibus . frt*-
clum non appinxtt .

De C VIZTAP AqOLllK»

feu *Nido lacertamm. Cap. XXiX»

CVIZTAPAQOLLIN herba
folm ferc Mori,terna. purpureos cau-
lcs , tenues , & interceptos geniculis . florcs
rubeosA paruos. femenq-, fimile Phateolis.
radieem verodigiri craflludine, fibracam.
Prouenit apud agros Tlacbnalacacenfes.Ra-
dix Glycyrrhizim fapore imiramr, acnnec-
que ad cemperiem^ auc moderatum calo-
rem, cum humidicate, & lemtione . lus de-
cofti radicum , auc ipfc radices deuoracx
conferunc his , quibus venter tumec , aut
aqua incer cutem molefta eft,qualibec men-
fura . illinicur eadem affeao loco quocidie,
donec aegrotus refticuacur fanitati .

lnfigurafolta Phafeolo ftmiita depinguntur.

CV1ZTA VA^OLLTN.

De

OQE LO X 0 C H 1T L
Herba Laetificante.
Cap. XXX.

OQELOXOCHITL, quamalij
Teyolchipabuac , feu Exhilarantem
cor, vocant, herba eft Lini folia ferens,lon-
ga, & angufta , quaterna quinave , per cau-
hum interualla ordine difpofita . & in fum-
mo flofculos purpureos, & obrotundos .
radicem vero fibratam . Nafcitur Tlalma-
nalci frigida regione . mcerorem cordis,
maxime a Pharmaco dicitur radix remo-
uere,femiuncia?pondere ex aqua bis die1
dtuoraca , auc per fe , auc cum Nexta-
malli .

De

\

NARDIANT. RECCHILIB. VII. x„

Pe TATACANALTIc*
Chama?baIano Mcxicano.
Cap. XXXI.

HE R B A eft TatacanaUic folia Sali-
F-pareos . radic, m longam , fe^mauL
^ent Orbicuh Nucitus itiglandibus pares
«. wcdefiuit cjui TecauhqmUtl vocent.
ad euocandam vnnam , &febres contem-

**«*> «Jlm,U»tur> cuiwfpaiekm/
mmirm fouli . ' ' "'"";

^' TLALJPALTfr r r-

TLALAVHQVICHYOYANTfc „ >•■
hdam vocant.herba eft foJia fim den< „1 1 ^31"3'" ^«C^fcupal-
g7^.c.bus,fibrisfim,,,bus™^

He lebor, jmitannbus formam . flores Tr6 ohlnt ^ ' ?** Pauc«.bus , &
.cuiorum , & fr„aus Jandlbus «™ gongw .candentes , formacana.

»g"« . qui an calorem fpeftant , necnon T llt l ' ^f""" T"""*<«'»PI>us

bre» . mftcetu, cU«„M fcmSE, ? '"" ' b'b"Ur aau^ &•
la5duf"mdrachmarumpondered£Uor^ ,„,, i * a'°r,sSratia • ^uerfus Vario.

*38 REPvVM MEDICARVM NO. HISP.

T

2* TLALCHINOL XOCHITLi,
Venerea Medicina II. Cap.XXXUl. j

'LALCHINOL XOCHITL,
quamalij chiantzptzplto vocant,ahj Te-
camalii a&latzj» , feu medicma in ore fonan-
tem dicunt, herba eit radici innitcns fibratse.
e quarnultoscaulesfundit, binos dodrantes
lon°r>s . & in eis folia per interuaila quatuor
vnciarum cblongaA parua,aceruatim cohe;-
rentia. intcriectis fionbus modicis,oblongis,
paruis,& ex albopurpurafcentibus,permu!tis
capillamentis luteis hincindc exonentibus.
Nafcitur in planis, calidisq, locis TacapickU.
Ad!tringenti,dulciq, radix conftat natura.at-
que ita tolia trita,& epotae liquore aliquo ad-
itringenti , aluumfiuentem cohibent . radix,
qu£E iubacris eft , tuia , & duarum drachma-
rum pondcre deuor<.,a,vomitum ciet, mede-
tur tumoribus prercr naturam, vlceribusque.
Sutqui C uatiliz.patli, quod venere excitet,vo-
cent.funt & qui ^Y#/^/*.ferutnamque.,ius decoiti eius morbo Galiicomederi.
De TLALLANTLACVA CVTTLAVILLX , fett Cauda parni Tlacuatzjn .
Michuacanica Diuretica . Cap. XXXIV.

„ ,n r MICHVAC: OiVRET: MAS.il.

M AS. / .

TLALLA-

»

NARDI ANT. RECCHILIB VII

MlCHVAC-.DIVXET-.MAS.m. I^r /T r Txrl ***

nrLALLANTLACVA CVI-M„
X TLAPILLI hcrba eft, cuius "

duarrcpcriunturfpecies, masnempc, &
fcemina. mas folia fcrc Solani mucrona-
ta , & iuxta cufpidcm contorta . caulcs vo-
iubiJes . radicem ver6 Jongam , tenuero, ,
nbratam , candentemquc . VoJubiJis quo- FccmiM

qucfceminaeft,fcdcauIccincrco, &Vc
mcuJato . foJijs cordis %ura , longe maio-
nbus, aclatioribus . flore per hycmcm,
candcnti , & magno . frutfuquc oblongo,
&ampIion , rcferto luteo femine , ac ob-
duclo candida lanuginc. cadcm conftat
vtraquc natura . Nafcitur in calidis Tlach-
malacenfibus, Quauhnahuacenfibus, & «#*.
tliepacenfibus, circa humcntia loca, & fau-
«s montium . Radix odorc infTgni ca-
m , /cd initio dulcedincm quandam pr*.
rcrc Glycyrrhiza: fimilcm , poftca vcro
amantudinisnonnullum fcnfum prjebct
Cahda vtiquc , & humida conftat tcmpc-
MICHVAC: DIVRET: FOEmina. nc V (cmmncia Mus ex aqua deuorata, vd

pcrfc vcladdito Siliquaftro, vrinamrc-
tcntam pcllic , cxccrgitquc vias renum , &
vcflc* . Ius dcco&i radicum, febrcs euoca-
tofudorc fmic, acdolores corporis Icuac .

En Mchuacanici midicamenti pofierior
clafsis. Plantas in ea habemusprioribus, <vt
fipore ita viribus mitiores; dtureticas Volubt-
les ^vttndicatum fuferius.Imagines quatuor.
Mas dtcttur qutprimum locum occupatt cui
& duasfibfequentes adiunge . vltimafomi-
nafit.MafcuU fccunda maiorefi. Tertiacrafi
fieri e caudice ereSia magts.ProcumbitfieeminA
plurtbusab erafiiori radtce flexuofts ramults
ermmpens : fiuclus paruo 7>eponi ftmtlis : St-
men luteumfiriceis candidis filametis appen-
fts refirtum .filia tamen bina ex adutrfo ad-
ptc?a:<vndc ambigas cuipracifius plantarum
genertadfirtbt debeant ,nam lanugo tUaar-
gentea yfiliaqs bina Apocynum petunt , cum

«tHt^r »•"" -rlf %n<dl9nuhVolM^mgenerereperiantur\

m Teptmftmths tn Apocyno firu^us nunauam ,fcdfiltqu* dua ex -vno fiore exoru .
%*'d/t medta tntcr Cucumeraeeam , & tApocynifamliasfiatucrts f

De

44°

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TZONPELIC XIHVITL Neftarea. Cap. XXXV. /

HERB A e([Tz.onpelic xthuitl folia fe-
rensOcymi fimilia , forma& ma-
anitudine, bina per caulis interualla, lcd alijs
minonbus cx eifdem exortibus prodeunti-
bus .caules teretts , ac tenues . florem candi-
dum, longiukulopediculoappenfum,par-
uis , oblongisqi ipondyhs fimilem . rad.ces
vero capillatas , ac tenues . Nafcitur m calU
dis , humidisque locis,iuxta fauces mcntium
Panucenfum. Huius herbz folia adeo dulcia
funt , Vt mcl ipfum , faccharumque , & . quar-
cunque alia dulcedine prarftant , longe infe-
riora videantur . itaque in hac vna fola plan-
ta vifa eft natura periclitari , quantam dulce-
dinem poflet rebus naturalibus impertiii.ne-
que fua caret vtilita^e . nam febres iedant fo-
lia-dcuorata ex aqua.^tuilim, ac raucedinem
i placatepctusfuccus, &appetentiam excitat.
Fiorum rvnitorumjigura , fpicam <Tjel\ulum
Typb* rcfirtycolcre ex luteo in rubeum tendente ;

te XOCHIPALLI Artemififolia.
Cap. XXXVI.

■\7*Q C H I P A L L I herba cft fex proli-
y\_ xa cubitos . foliaqi ferens fmuofa , ma-
gna, & Arrcmifixquadantenus fimilia. cau-
les digitum craflos . flores Cempoalxochtl, fed
' paruos , & colorc ex luteo rubrefcentes. radi-
ces ver6 tenues , longasque . Nafckur pairim
in cahdis,& cft admodum vulgaris cognitio-
nis.Floris tantum eft vfus.qui caloris eft tem-
perati , grati odoris , ac faporis , corroborans
cor , vtennos pellens afte&us , & vlcera , ac
prarcipue oriscurans. maxima vtilitas tin-
gcnd/lanas, acrerum formasluteocolore-»
exprimendi, fedquivergat inrubeum.cu-
ius gratia ex aqua coquitur , adie&o nitro ,
ataue ira demum exprimitur fuccus, cola-
turque , quo veluti pigmento vtuntur Pi&o-

rcs , & Fullones .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. VII. 241

De C.ACANEL HAOTL CHVL-

LVLSNSI AnagallideMex.

Cap. XX XV II.

HE R B A eft C^acanel haotl e radi-
cibus furculofis cauliculos edens
dodrantem longos, & in eis folia, &
fru&um Anagallidis . Prouenit in lo-
cis ficcis regionis Qhullulenfs . radix eft
dulcis , & temperati caloris . eadenu
tufa reioluta ex aqua , ac inftillata pe-
ni, dicitur vrinam euocare, eiusque-»
meatus , tra6Hs etiam lapillis , exter-
gero.

De qE^ECPATLl tACATLA-

NENSI Glycyrrhizae aemula.

£ap. XXX II X .

CEgECPATLI ACATLA-
NENSIS, herbaeft, folia_,
3 ferens multa , fimilia rutaceis,
fed minora . radices longas, ac tenues , e
quibus infurgunt caules . Nafcitur in_.
calidis , campeftnbuscjuc locis , & prar-
cipue Mifticx mferioris , vbi quidairu
vocant eam Charapuehari , alij Xoxoc-
patli. nec defunt, qui Qucrambeni ap-
pellent. Radixeft dulcis , adftringens,
& moderate calida . & tamen referunt,
ventris tineas interficere, medcri dyfen-
teria?, fcabiei, puftula* , vulneribus , i&e-
ricis , vacuare bilem , & pkuitam , ac
dolorem ventris fedare,vncie; vnius pon-
rc cpotatam- .

Clycyrrhizje , Ononidiq; ajfne ijidetur
hoc legunten , curn eodem con Het fapore ,
rviresftpurgandihAhcat . radix eim lutea depingitur ,fts wo purpureus .

X

De

*4* RERVM MEDICARVM NO. HISP.

^o

r

De QOZTIC M ECAPATLlf
TlLANCENSl. '
Crifta Galli Mex.
Cap. XXXIX.

COZTIC MECAPATLI
herba eft , folia habens obrotunda ,
parua, legumini , aut Numulariae fimiha .
caules fefquidodrancem longos , & m lum-
mo flores fpicacos , purpureos. radicem.,
vcro fibracam , pallidamque . Nafcicurin
frigidis quibufque locis TiUncenftbus . hu-
mida videtur conftare natura , & mode-
rate calenti . morfibus ferpentum , aiunc,
illitam mederi , & quorumuis aliorum ve-
nenatorum animalium .

2{adix loyiga , tenuts , lutea . in fummo
hsrbdtflores fpicatf, purpurei . fed calyx luteus
<z>t in ^risla Qalii .

De TLAOLLI , feu *!MA1 Z\0\ dep potionibus , & placentularum
genertbus ex eo pararifolitis . Cap. X L .

QVID mirum, ficirca Mundi pri-
mordia , atque illorum cempo-
iuai rudimenta, nondum excogitatis re-
busad vicamcommode cranfigendam in-
feruicuris , Cerere carences , mirabili fane
inuenco, & naturae omnium parentis bo-
no , tuends fanitati apprime vtili, confo-
giebatur ad glandes , & Hordeum , quibus
modo fues , & iiqua func fordidiora ani-
malia conluefcunt faginaf i , quando noftra
quoquetempeftatealij Oriza, & Maizio,
alij filiquis arborum quarundam , Iunca:
ahj , herbar noia? , radice , alij lltantho , &
Cuaiacis, & ( vt cartera , qux innumera_»
funt, prartermktam ) alij Tlaellt , quod no-
ftri Frumemum Indicum , Haitini vcro
Maizium appellant , vefcuntur loco panis ?
Neque hoc di&um m vilipendium Tlaolli,
quoa tantum abeft vt vicuperem, vtma-
xime laudem . mirerqj Hiipanos rerunu

exce-

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIL 245

excerarum diligentiifimos imitacores , J^s

\ W^r arquetranflatores, & vtilium inuentorum

ampliatores,fuis vfbus adhuc non acccm-
modafle , &.m fuasoras cranitulifle, exco-
Juiflequefrumentaceum genns, vMcmi-
bus,&male habenribus, fidecenter eo
vtamur,impensefalubre, cuku facik^\
vbernmi & fecuriftimj , in quouia fe»e io-
Jo, prcuentLs, ficciratibus & ahjs cccli ter-
racq; iniurijs parum obnoxium, & citius
fatu , fortaifis a fame , & mille , qua? mde
emanare folent malis^vindicare poflet.Sed
ne cui miraculo fit, getcs effe,qua; fine tri-
cici vfu vitam cranfjgant, & peregrinis, ac
pene ignotis cibis, iucunde & magna cum '
vclrptaie, & vtflicate viuant, & vefcantur,
-a /#^ quale eft Tlaoi/i , de quo quoniam Mexici
non iolum apud Indos mcolas , ied apud
aduenas Hifpanos , eft maximus creberq;
v/iis, mftituitur nobis modo fermo. Tholli
ergo a nobis di&um Maizium ( nctior
enirn , & vulgatior cft harc vox ) a quibufclam recentiorum , Frurrientum Tur-
cicum j ab ahjs vero confultius , Indlcum appellatum , vtformam filentiototi
iam cognitam mundo trsnfigam , mulcas habet dirTerenci,:s ( filueftre enim, nifleren-
Maizium (eorfim defcribecurja colore,magnicudine,& molhtudine granorum, °* '
quibus fpicae ipfe ftipantur , defumptas . Reperias enim quamplurimas granis
confantes albis, alias pallentibus, nigris multas, quafdam purpureis, nec
paucas, flauis , cyaneis , & mulcorum colorum permixtis; demumalias qua;
iicet granis candentibus , vt priores conftent , longe tamen ea habent maiora ,
teneriora , ac triplo maiori fpicar inhsrentia . Seritur Marcio , in flngulas fcro- Tempas.
bes, incerfe paifum vnum diftantes, quaternis quinisve granis conieclis , &
reponitur Nouembri,, Decembri, & Ianuario,repaftinato foio. etfi pro varieta-
te regionum, qua? apud hos Indos, ob dierum nociiumq; pene asquaie interual-
lum , & varios Solis fitus , modicis fpacijs mirum in modum euanant , tardius
citiusq; folet demeflum trituratumqi recondi . Temperatum eft , aut ad cali- virejt
ditatem, humiditatemq, paulifper decliue, fubftantia mediocri , concoclu facU
le , pra?cipue his qui eo vi&u vti confueuere,non crafla, aut , veluti quida m opi-
nantur , obftruenci , & vifcofa , quod vel Indis ipfis , qui ex eo pane in placen-
tulas tormaco viuunr, nec camen obftruc-ti, auc decolores confpiciuntur,pericIi-
tariiiccc. ijfdemaffirmaniibus, nuliam in ventriculograuitatcm fentirepoft
cpulas , imo poft paucas horas rurfus ac fi nihil ingeffifltnt efurirc „ & magna
auiduace, fr adfit copia, repetere nutrimentu,nec vel de nomine folo ad aduen-
tum vfque Hifpanorum, hthiafim nouiffc . quin quod nullus eft apud Mexica-
nosceiebrior «gritudinum acutarum , &commodior victus . qui etiam ptifana;

X 1 prarfertur,

444 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

prafertur , quod mille experimentisconfirmatum,comprobatumq;cft . CeJcrt-,
ter fiquidem , aiunt, codlum defcendere, corpora quantum fat eft, nutrire,nul-j
lum inferre grauitatis fenfum , mollire ventrem , & pedtus , calorem febnlerru
demulcere , prafertim fi puluis eius ex aqua permittatur brumali tempore gela-
fcere , quo vti folent Chymiftar,vrinam euocare,viasq; omnes extergerc. Cumq;
; mille videatur abundare commodis fi apte paretur , nullamq; noxam inferre ,

(nifi quis dicar, fanguinem, & bilis copiam generare , atque augere) non eft cur
confentiamus dicentibus , frumento effe calidius , difficile & concoqui & diftri-
bui, viarumq,- moliri obftrudtiones • imocur laudemus Mexicanos medicos,
qui pofthabita hordeacea ptifana, veluti ingrata guftui , & ssgrotantibus inimica
Puite? a pultes e Maizio, quas zJtolli vocant,permixtas prarferunt, huic genti confuetas ,
AtoiH? & gracas, & quac citra vllam noxam , fuauem faluberrimamqi alimoniam prar-
beant. Quamobrem quot modis folcant parari, qua brcuitate potero, turh fanis
piacentsE. tum morboaliquo affe&is , deinceps fiim edodurus . Modum placentularurrij
N wl exeodem frumentoparandarum difierensin id quod fequitur caput. a Ncqua-
K. tclliy ldeft aAtolli , cui calx fit permixta , ita vt aqua; fint partes odto , huius fru-

cofeciio. menti lndici fex,& calcis pars vna,fumens initium . tunc enim carbonibus pau-
culis impofitum, in fidtiliobcuraro emollitur.quo tepore ab igne amouetur,lin-
teis cooperiendum eft, & tandem lapide, 2\4&tLtl\oc&b} pinfendum . mox in_
fi&ili decoquitur , donec cogi infpiffarique incipiat . & eo tempore decima pars
mellis Metl , de quo fuo loco dicerur , permifcemr . tandiuq^ permittitur bulli-
re , quandiu opus eft, vt ad pultem, placentulacve Hifpanicar perueniatmodum.
Vires. Refrigerat hoc, hume&atq; , intemperie cahda & ficca affedla corpora .emollic
peclus , plurimum nutrit, corroborat, impinguatcue corpus extenuatum , &
amiffas viresinftaurat , atque reftituit . extergir. quoque,&eft argrotantibus con-
ueniens vi&us . quid quod tabidis exhibitum,ptiiana? hordeacea? gerit vices, & a
grauiftlmis morbis reliirgentibus manus auxiliares prarbet ? funt qui adijciant
Piper Indicum modica menfura, fed cum funt beneualentibus propinaturi , &
his, quoscalidaintemperiesnoninicftat . ita enim gratus palato redditur, &
venerem concitat . vtun tur eo alimento Indi quibufuis horis diei , feu valeanc ,
feu asgrotent , fed potiifimum mane , potum adijcientes . Cepit iam huiuf-
modi vi&us placereHiipanis, ied prarcipue his qui ab Hiipanis &Indis,feu
Indis & ^Ethiopibus , aut vEthiopibus & Hiipanis ( eo turpitudinis de-
uenere mores , atque is ractus eft inter nationes tam varias circa vitia confen- .
iztac a- fus )natifunt parentibus. Parant aliud genus Atolli , quod vocant Is^w, fiue
album , eodem quo didum eft modo . quamquam iam confedtum , & in vafa,
vnde forbendum eft, transfufum, virenti confpergant Chilli, & vocatis T,omamey
admixta infuper fahsdebita portiuncula . Solent vero tria harc aquadilui ( etfi
multis fat effe putetur ingenitus iliis humor , vt debite infpergi queant ) quin &
xochoa- acidum vocatum lAtclli , quod Xocoatollt Mexicani nuncupant . Solent quoque
parari permixta libra vna fermenti, feu maffa? acid*,libns binis Maizij, quem-
admodum diximus , emollui , atque contufi . fermentum autem parabirur , fi
Fermentu capias Maizium nigrum, & conficias maffam ex illo , quemadmodum di£tunu
eft, quatuorque, autquinque diebus ieruauens, donec acefcat, & tuncdemuirij
permifcueris , vt Atolii gratum quendam contrahat acorem , mox in vas tranf.

fufum,

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIL 245

fufijm , fale, & Chtilt confpcrgacur , acquc ica dcmum ab sgrocancibus macuti- vir"'
( \6 fumatur , vt corpus cxtcrgat , vrinam cuocct , atque aluum cxpuro-et . Hoc
codcm fermento, ex aqua frigida refbluto, acque epoco , corpus refrigeratur, aut
per vehemcnccm a:ftum , auc cum cx ltincre auclabore , quifpiam auc defaciga-
tus fic , auc vehemcncius concalucrit ,auc quando renes ira vruntur , vt iociurru
vrinarios meacus lancinec , acque exulceret . At album zAtoili , quod Mexicani
Toi Jtolit vocanc,ad hunc modum conficicur . Deco&um Maizium, ad cum qui Yo1 Atolu
di&us cft, modum , fine calce camen auc alccrius rei admixcione , in pulcim ef-
formacur, permiccitur refrigefcere , ac liquacur aqua , vc bibi commode ooflit ,
veluci acecacum , de quo paulo ance fumus Iocuci . fitim hoc dicitur extinguere
quomodoIibecexcicatam,acqucpra!cauere, nifi plufquam oporceac epocaue-
rinc, a quo lardancur. ac Chillt tAtoiii, tAtoili Cht/lt permixto , vt nomen indicat, chi}]i^-
paratum , veluti przcedencia conficitur . fcd cum femico&um eft, permifcecur "* *
Chtlli m aqua eliquati ea portio, qua? gratum faciat ei qui eo eft vfurus . Summo
mane aflumicur concra frigoris moleftias, corroborat vcncriculum , firmacquo
co&ionem, picuicam adhaerefcencem excergic , & renes, quibufiiis euacuatis im-
pedimencis,emundac . Paracur & "Mechii Atoilt , fcu Atolli, cui eft Chtllt permix- Nechil
tum , & mel, veluti reliqua genera , fed additis prcdi&is femico&o , ea portio-
ne, qua gratum fiac forbiryris . Calidum icaque mnacum vigorat, ac venererru
excitat . Eft & aliud genus Atolii, zAyocomoz^Atoiit diclum , quod eft Atollt cuiro Ayoco-
Fafeolis/ragmentisqi maffeis eiufdem Maizij. quod fit Fafeolis integris incodtis Sm .A"
cum iam pene eft confe&um , & cum femico&um fragmentis mafTeis Maizij
Chti Atolit permixtis , adie&aq; herba Epaytli , qua de fiio loco . Nutrimenci id
opcimi & pergraci vicem prcftat , & Epagotii gratia , fanguinem a crudis hu-
moribus expurgat . PotuifTet Chtan Atolii ad caput (htan dirferri, fed nomen fere ch\M A-
idem , adhortacur vc prsdiclis differencijs huiuspotionis,nunc primum interfe- toUi*
racur . Paracur ex femine Chtan correfa&o in pacina, feu vocaco Comallt, medio-
cricer, ac deinde laruigaco, acque ica in annuos vfus recondico. nam cum vci pul-
uereopuseft,permifcencpuiueremaqu;e, agicancq-, clonec eam denficacerru
nancifcacur , qua; poiiic palaco placere . Sunt qui hauriant hanc potionem (im-
pliciilimam.func etiam qui prius Chilit infpergant . abfque co calorcm febrilem
extinguit , aut alia ex cauffa fufcitacum . iccr agencibus , ac prarcipue feruencibus

regionibusopituIatur.&quibufuisaIijs,quieonutrimentovtuncurIibencer. Fic
& aliud potionis genus dictu Chtantzjftzjl Atoliiy ex femine quoda maiufculo , de ch«nt-
quo iiio loco , eodem modo quo prscedens parandum,& eofdem rfus prsftans. toS? *~
fed femen prarparacum, celerrime vecuftacis fblet fencire incommoda, nec adeo
frequencieft in vfu.Paracurquoque Michuauh tAtollt>idcft Atoilt fementiferumMichu;iuit
ex MtchihuauhtiiyAt quo etiam dicato loco, torrefa&o hoc fcmine, & redadto in AtoUi-
l;euorem, cumq; expofcic occafio, in aquam conie£to, ea menfiira qu«e nullam
afTeratfpifTitudinem, & denfitatem, & mfperfo melle JUetl co&o ( tria enim,
mellis genera , vt fuo loco dicemus,ex eo conficiuntur ) exccrgic renes , & vrinar
meacus,puerorumfcabiemcuracepocum,abftergcnte, quapollet, vi. Eteft
frequens hifce gentibus cibus . Fit infuper ex Maizij parua quadam portiono ,
maionautemSiliquaftri aridi kuigatique commixtis , additaherba Epafotit,

X 3 quod

*4<* RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Tiawnil quod vocant Tlatonil Atolli, admotis igni fimul omnibus,& donec herba perco-
AtolU ' quatur,quod breui euenit,ingeriturqicalens.Et id potionis genus venerem exci-/
tat,euocat vrina,& menfes,calefacitq; vniuerfum corpus, & roborat . Sed neque
^1*™} filentio pra?terire decet TlaxalAtolli . quod paratur ex Maizio contufb , & ef-
formato in placentulas, tres digitos latos craffas,in Comalli vocato. i js poftquam
probe decodtac funt, cortex dinpitur , mica teritur , acrurfus in frigidam proij-
citur,in patinam reponitur,agitaturq; donec cogi incipiat. tunc extracl:a, atque
in vafcula cochleari digefta forbitio epotatur , qu«e deficientes vires mire reficit ,
ac fouet . Quin & e fpica ipfa Maizij, deco<5tis granis vfta, atque in cineres reda-
Yoito a- (Sta, Tollo Atolli vocatum parari confiieuit . tentur etiam harc , parsq; vna tribus
Maizij partibus permifcetur . rurfus vero teruntur fimiliter omnia, atque ex eis
ad ignem tAtolli paratur , poftquam ad fpiffitudinem vfque perco&um fit , &
polentae denfitatem . mox enimin vafa digeftum , confperfumq; Chiicozjli fbr-
berifblet, haud inutilis his quinimiofanguine, autflamma redundant. Fic
^^nexetiam ex Maizio , & lixiuio vulgari pcrco&o, quod vocat Qttauhnex Atolli^uo-
niam ex arborum cinere conficitur . hoc ab eoextra&um ablui expedit ( in lixi-
uio enim quandiu oportet manens emollitur , expurgaturque , & in infblitum ,
atque a caeteris longe diftantem ita mutatur faporem ) teritur poftea, &, vt reli-
qua, decoquitur , donec iuftam adipifcatur fpiffitudii? -m. atque itademum de-
uoratum expurgare dicitur fanguinem , neque aliud aut medicamenti , aut nu-
irquiA- trimcnti vfum praebere . Sequitur Iz.qui ' AtoUi , quod e torrido paratur Maizio,
contufoque . fed cum iam decoquendi illud tempus cft , Maizij decodli modicar
adijciunt portioni, & omnia tandiu agitanr , quandiu opus eft, vc iuftam fpiffi-
tudinem acquirant. & Chilli tandem infperfb.. potatur ab ijs qui ob cordis imbe-
cillitatem , aut atras bilis redundantiam,mcerorc plerumque afficiuntur . Eft &
vanh a- yauh Atolli , quod ex Blitis rubeis fit , ingeriturq^ infperfo melle . prsterea Mi-
Michiua- chiuauh Atolli, quod ex Michiuauhtli paratur, pidlurato nempeBlitorumgenere,
0 '* quod Symphoniam , a varietate coloris quidam vocant . De Polenta; verb , Pul-
tiumq-, generibus , quibus vfa eft anciquitas fatis di&um eft ab alijs. nos enirru ,
quz nouo Orbi funt familiaria , nec dum veteri fatis cognita , atque perfpecla ,
fcribenda ftatuimus .

De modo parandi panem ex tZMaizjo . Cap. X LI .

EMOLLIVNT, eo quo diximus modo, Maizij grana , mox pinfiint ]
ac palmis vtrifque admotis efFormant tenues , ac ambitus mediocris pla-
centulas , quas ftatim vt oportet in Comaili carbonibus coquunt impofito. & hic
cft vulgatior , frequentiorq-, parandi panem ex Maizio modus . Sunt qui triplo ,
& interdum quadruplo maiores efficiant. nec defunt,qui & craffiores . funt qui
efforment globulos Peponibus fimiles , & in dolia iuxta focum pofita conijcianc
decoquenda , permixtis interdum Fafeolis,atque eis , non citra voluptatem , ve-
fcantur i molles enim admodum funt, conco&u faciles, & grati faporis . Alij hos
in dodrantes vfque producunt , & quatuor digitorum craffitudinem , admixtis
Fafeolis,inpatinisfeuC0«<*///£«.f aflances. AcProceribus Indorum placentulac

parari

»

NARDr AIMT. RECCHI LIB. VIF. ,4r

Jarari tolent , cx colato Maizio , adeo exiles pureque , vt tranflucid* B«-nA <Z

ram ,^ u'um'H<™"q>peranent. Nec eft infuauis ,lle panis.qui Baihaaa Da-

tanTcamn ft t '" SePtentr,on« no" plunmu recedens, ac per mon-

&qufmnd?m?vl T ''"r tbra^P«^v*,v«naiuqne&aucu|*>'
WuCe cum ^rntTr,aC ^ "afCl:ntlUm "b°rUm fra£ra> vbi for* "U

vthumsreifumerepoflemusexpenmentum, necnos al.quid Jateret quodad
de.c.as, &glor,amgratiamvepalati fpcctare.poflet . quid quodi>,cls7Pfa«

ZV XOCOATL, Jma^a^ai^aciia. Cap. XLU.

SOLENT eriam.exaqua&Maizioiamemollito, acinmaflim redatfo
per noclem fimul manentibus, parare AW, feu aquam acidamkde!

3 k T decem>Plus •nln'*ve) vnciarum pondere cont.nuis ali-

reme m»fUn° ^ ***»«»*«««. cu.u, r/admonendum I X
rem e re mea fore ouoquc putaui . nec folum eft vfus fruclus. nam & culmi eius

*>' TR/T/CO MlCHVACAKEHS/i
CaP> XL/1/.

V *? I *?udfMicl}uaca>><>>r«>noRras triticum, fcd tanta natum vbertato.
y vtquarmsfpica.ternasquatcrnasv^ alias, veluci prsgnans producat

atderdld':aUlindlgnUmhaCh,ft0ria- velutncclinuLfam £%£
apud eandem gcntem prouenire , cuius nondum vfus nouerant . f

rojtpermon hoc mr* frcunditatts Triticum , mOris woaue Europeis renonibus

*pm«*m ^nnotun.frtumaue^mmam meffem prLL ^JmJumZ i

De

...

Hg RERVM MBDICARVM NO. HISP.

•'. u.

.

1>t CVICYITLAPI L L 1 Olandularia i

Cap. X L I V.

Nl

rO N ob aliud herba haec Cuicui-
, tlaptili nuncupatur , quam quod
radicesfiindat paruarum glandium ma-
gnitudine, & forma, binas ternasve.
e quibus prodcunt fibra: caudis fimiles .
eft enim CuicuitlapiHi cauda Tlacuat-
zjn defofla terrae . ergo ex ca radicc^
prodcunt cauics tenucs, teretes, pur-
purei , ac dodf antales . folia per inter-
. ualla oblonga , ferrata , ac mediocris
magnitudinis . femcn autem in fumma
caulium partc , hoc eft , bina granu-
la , Coriandri forma , & magnitudine ,
binisque paruis tefticulis flmilia . Na-
lcitur vnaqua^ue planta feorfim,in col-
libus agri Tepetlaozjtocenfts . Radixq^ eft
intus candens , extra vero nigra . pro-
pinatur refoluta ex aqua,femiuncie pon-
s dere aduerfus febres , necncn ad fple-
nem comminuendum . tametfi frigida
/^^T^fe^ ..." fic,acquehumens,autfaltemfpe6tans

id mediocritatem . dulcis fiquidem percipitur . .

HancadMcrcurialempcrttnerc, non tantum figma oflcndtt , fid etiam rvtrcs

pnrgandi [imilcs demonfirant .

■-■.•

"!4 .

T>e

V

NARDI ANT. RECCHI LIB. VII.

24P

VO L V B I L I S gcnus eft Cungariqu* , ac herba Ientos fundens ramos ,&
a iqua ex parte purpureos, teYeces , i*ues , ac tenues . folia ionga, & *ngu-
ita , multis nerueis difcurfibus infignia . flores purpureos . & Gliqua* teretes ^ac
renues , dodrantemque, & quatuor vncias Iongas , refertas femine albo , & or.
bicuJari . radicem vero craflam, candentem , longam , & capillatam . Prouenic
apud editiora loca > calidaq; Mtchuacanenfts regionis , vbi cancrofls mederi pu-
dendorum vlcenbus,aiunt. Semen tntum,atque epotum ex aqua,dicitur, odmm
excitare eorurn,qu;e pnus iumme erant cara . Radix infigni caret fapore, etfi in
dulcedinem n«nnuliam inclinet . necnon & flliqus , femenque. frigida Videcur
natura , & ad cemperiem actinente .

Hmus legumints duas hicffectes dtftinguere poterts . prima qu* imagine promitur

defcrtpttont resjondet magts . cums vtpote longa radtx , caulesq; voldUes magtsjon-

gwaqsfolt* . Secundafms ramults ampltus ertgttur , lentis qutdem . Stltquof* amb*

Jtmtlesa- longtfstmts tlits e Vhafeoit claff fltquts , quthus %om* coEltlex*

tromattbus rveftuntur .

aceto ffi

De

250

RERVM MEDICARVM NO. HTSR

■(

Xe QyAOyAHVTZOHTlC,

JuTrunco yMo. Cap. XLVl.

QVAQVAHVTZONJIC,
quam Tzjacpatlt , feu candidarrL.
cinam Houzjcenfes vocant, alij £«*-
quauhton, feii truncum paruum, alijvc-
16 Coatzontecomatl , ob formam radicis
rotundam , ahj vero Huehuelicaton , her-
ba eft folia Pyn ferens , vcraque parte cau-
lis iiBgula i circa ncdos orientia . caules
cubitum fcre longos , & teretes . frn&um
Siliquaftro vocato , dum adhuc viride eft,
perfimile, fedtamen fpiniferum, & ar-
gentea lanueine refercum , ac femine al-
bo contufo..^adicem ver6 obrotundarru
nucis Iuglandis magnitudine', capillacam-
quc .. Nafcitur campeftnbus locis feruen-
tium* regionum . Radix faporem prsfert
cx amaro & dulci permixcum , ac vim,
non fine partibus quibufdam calidis , fri-
gorincam, & lubncam ". fuccus radicis
medecur oculis inrlammacione laboran-
tibus. eademradix, quas Pepones fapic,
in lsudrem redatta , pocaque ex aqua fe-
miunciae pondere , quacer quinquiesve ,
furunculos toti corpori innafcences cu-
rac. cufa & applicaca, dolores anciquos
capicis mire fanat , febres mitigat , vri-
r\x calorem temperat , viarum eius vlcu-
fculis mederi folet . & dolores ventris
fedat.

•

Apocyno admodum fmilis tB hac herba,
■ Ucet Vtres eius non fmt vehementes . quodta- ,
menetiam in Vmcat>?rmncA, & Ajclepta-
de contingtt . qv& tamtn abjque controutrfta
eodem refermtur .

FRVCTVS QVJgVAVHTON.

De

, NARDI ANT. RECCHI LIB. VII. z$t

£* TONALXOCHITL OCOITVCENSI Solis nuncio. [ap. XLV/f

TONALXOCHITL OCOITVCEN.
SIS , quam alij Tonocaxochitl, feu flo-
rcrrtcumSoJeproueniencem vocanc, her-

wf 1 eft duas habcns dlffcrenrus • Prim* , fo- i .
liaferc Ocymi, fed longiora , & minime

ierraca . cauJes volubiles , ac per inrerualla_,
duorum palmorum. flores magnos, longos,
mcusluceos, excra nonmhil candefcenres .
ac circa labra, qu* fifla func , purpureos, lu-
teis capillamencisincrinfecus prodeuncibus.
Flores , Cappares vocacos olenc, acque dulci
fapore conftanr. radix ver6 furculofa eft.
Nafcicur quibufque regionibus , ac locis
moncofis, amplexans arbores . ecficulcura_.
ad campeflria , horcenflaq; folet incerdura,
defcendere. Temperieseftmediocris, aut
m friguspaulifper mclinans . quamobrem.
pugilJi menfura,ex aqua hordeacea , Cicho-
njque epora, excinguic febres,& eryfipelatis
confertadmoca . Humida enim quoque err,
&g!ucinofanacura. Alia vero TonalxochitL rr ., .
quamr<r*rr™rf/*0cWvocanc,a florum candicance colore , qua in re fola_.
a przcedenci diftat , facultate ac cztera forma ei eft omnino fimilis .

T)e •AXOCHIATL,

feu Flore Aqua? .

Cap. XLllX.

AX O C H I A T L, quam alij TonaL
xtuhitl, feuTonal axochiatl, alij ve-
rbNet^ahualxochttl, herba eft foiia falignis
proxima ferens . caules aliquanciJper pur-
pureos . florem oblongum , & luceum . &
in vafculis longiufculis femen . radicem ve-
ro Raphani fibraram . Temperacis pfoue-
nic plagis, qualis eft Mexicana, auc pauio
fngidionbus , qualiseft ^maquemequenfis .
Quibufuis in locis , affurgit cu primis aquis ,
& floret cum poftremis , vnde vocaca eft
Xochiatl, feu Flos aqua; . Radix eft pau-
lifper dulcis , fubamara , glutinofaque nacu-
ra , ac frigefacientis humeftantisque cempe-
riei . Folia cufa ex aqua , epocaque pugilli

men-

*5*

AXO

RERVM MEDICARVM NO. HISR

CHIATL DECOLAN. rn enfura , aut corpori illita, febrem dicury

turextinguere, mederi laffitudini corpcj
ris, diarrhceis, vftionibus, vlcenbus m-
ternis acque excernis , renum ardorerru
micigare , & corpora fulminc conta&a_*
fouero .

Huius tAxocliatl non njnica cfi planta .
du<e hic depmguntur , qu£ ab ipfa ab eAutho-
redefcripta ,faoe aliquantulum difcedere <vi-
dentur . Primo locq expnfia , radtce ,fiore , ($?
fiufiu ccnfe: tit , mimmt 'vcrofolijs < namque
7{apham radix eii ; fios tx rubro in fiauum
ttrJit ^fliqua lcnga , qualis Keiri confpiowr,
foita vero inftnora Eruc& funt f.milia,fuperio-
7d Draba , quot in txtrcmapartt rubtnt . Alia
verofolijs conslat ab aAuthort defcriptis . exi-
gua , cjux m fummo fiorc apparent , rudimenta
pallent ex rvirid&fiadixfibrata quidem , fed
Raphano mimme fimilis .

De C 0 E N, feu Coentic .
Cap. XLIX.

HE P. B A Coentic , caules profert tc-
nues, teretes, &volubiles. folia_»
per mterualla terna , quorum (ingula qua-
tuor magnis finibus diuifa func . filiquas
quinque vncias longis , ac minimum digi-
tum craffas,refertas granis compreflis,Len-
tium forma . Radices fiint obrocundae , tres
quacuorve , fibracaj , & veluti funiculis ap-
penfac . Dulcis , &grati faporis , quo Xita-
mam vocatam videntur imitari , nec omni-
no improbati nucrimenci . Frigida tempe-
rie conftac , & medetur febribus . filiqua:
vero tufjc, acqueimpoflta? , fcabiei . cortex
radicum fluxionibus obfiftit . Sunt & alia:
herb«e eodem nomine , de quibus ahbi .

T>e

I

It

NARDI ANT. RECCHI LIB. VII.

MA TLALTTZTIC TE T Z 0 C A N
1 norchide Mexicana . fap. L.

»53

M

CaP-

ATLALYTZTIC herba_,
eft, craffa fclia, PJantaginis fbrma

C\„

habeni, fcrrata, raraque ; & circa exortum
haud diHimilia arundineis,minora, & fub-
albclccntia . caulcs gcnicuJis fingulis qui-
bufcjue vnciarum fpatijs interccptos, tere-
tcs , hirfutos , djgitum cralTos , ac duos do«
drantcs longos.florcs cyancos,caJycum for-
ma , & prarcipue iuxta cauJium extrema_> .
Triorchidis vero radiccs , cuius eftpercori-
na quardam dirTercntia , fcd paruas, & mul-
tas . Nafcicurin montibus Mexicanis . Ra*
dix difcutic tumores prancr naturam , a -L^
cauffa calida ortos. tufaac appJicata, auc
dcuorata duarum drachmarum menfura ,
humorum impetus cocrcct,fanguinis rc-
primit rcdundantiam , jeftumquc rcfrigc-
rac. corcicc ccgitur craffo . dulcisquc eft,
non fine quadam amaritudine . quo fit , vt
flatu excicaco adiuuct vcncrcm .

VeTLALCACAVATLyfe» Tztacixpatli Filipendula trifolia.

Cap. L l .

HERBA eft Tlalcacauatl per cer-
ram repcns,radicibus afHxa orbicu-
ianbuSjauc oblongis , multisqi quibufdam
vcluti funiculis adalligatis . vndc prodcunt
caulcsj & in cis folia terna , orbicuJaria, Sc
parua . flofcuii in extremis ramuJis parui ,
coccinci,& modicis calycuJis contecci.Pro-
uenic cemperacis regionibus , vbi funt qui
Tzjacixpatli vocent, feucandidam oculo-
rum mcdicinam , quod illis fuccus planta:
huiusiit vciJis. radix frigida & humida na-
tura conftac . dulcis eft , fcbrcmquc cxtin-
guic,vnciic vnius menfura dcuoraca . diar-
rhoeas infantium compcfcic , cuflim fedat,
& vlccribus in pulucrcm redacTa opicula-
cur . fiiccus vcro oculis , inflammatione auc
percurbacionc ccncatis , dicitur prodeffe^ .

Y Bt

*54 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Tt TZfCATZON TECOMATL,
feu Capite frmiac . Cap. L 1 1 .

HE R B A cftTzjeatzj)»tecomdtl,{oliz
Lini exiha fercns , per intcrualla ag-
mmatim exorientia,iuxta quaedam veluti ver-
ticillaad foliorum exonus prodeuntia, fio-
rum vice , quar lutea iunt . caules tenucs . ra-
dices vero longas , tenues , fiiluasque , ac fl-
bratas . Prouenit Tlalttcapani . vbi iunt , cjui
Tlaelpat/i vocent . Radix eft dulcis,glutinans,
lancinansquc . fblia ver 6 frigida , &glutino-
ia. harclaruigata infuiaque, inuctcratis me-
dentur plagis . Ius decocti cxhibctur enixis ,
ac paisis lailicudinem , corroborationis gra-
tia . talis eft Indorum mos . Sunt qui dicant»
ptdiculos lllitum perdere , ac dyfentericis
potummederi.

Ve viCVlTZE HVAKIACVA, fcn
htrba aduerfa Vmcnis. Cap. LI 11.

X~\ LANTAM, quam Afichuacanenfcs ,

apud quos nafcitur,/fr»/ zj hmriacua vo-
cant alij a rrigida remperie, &radicis cando-
re, Chtpa huacaizjic vocare (olent . al: j ver6 ab
ipfa faculcate , venenoru hoftem, antidctum-
ve . necdefunt, qui vocent Huichocataqua.
Mirabilis ergo planta \\xc herba eft,foiia Ru-
micisab ipfaftatim radice prodeuntia ferens.
caules rotundos, feiquidodrantem longos, te-
nerosquc . & in ejorum fuprema parre flores
paruos,ex candidorubrefcentes, & ln orbicu-
los coaccruatos. radicem vero orbicuhrenu ,
maloCotoneo paruo , forma & magnitudino
fimile,fed candido intus colore,extra vero ful-
uefcentc. Rcgionibus quibuicunquc prouenic
temperatis , aur paulo calidioribus, humedtif-
que,ac planis locis. Radix,cuius eft prscipuus
in mcdicina vfus , squali aut paulo frigidiorc
& humidiore natura conftat , fapore grato, & dulci . fuccus eius, ftillatitiusuc li-
•quor, epotus qualibct mcnfura,kbrium ardores fcdac , cor corroborat . vcncno-
mmpromptilfimum, tutiffimumqi cftalcxipharrr.acum.vencnatoruictuum,

& maxi-

NARDI ANT. RECCHI LIB. VII. 255

& maxirr e Scorpionum refiftit vcncno, alexiterijcj; prarftantiflimi vicem fubit.
pr jclertim fi radix cjuocjue ipfa tufa, malagmatis, aut emplaftri loco imponatur .
rcAum ardorem extinguit , vrina; obtundit acrimoniam, excicatappetentiam,/ ,
mmores faucium, ac pe&oris dolores fedat, & mira cjuadam occulta proprietate
morborum omnium cjuocunque modo ca vtare remedium eft . Audio,alteram_.
huius herbae fpeciem nafci apud M ichuacanenfes, Baccaris £oli}s,Z/quiro vocatam ^£S
ab incbgenis ; ahjs vero Scoribncram , quam adhuc mihi riderenon contigit .

d corjonera Hijfianica muentionem , ffl <-vircs huic njalde fimiles^ lege apud Mat-
thiolum in Diojcortdcm , capttt de Harbula Hirci .

nera Mi-
chuac.

TLALCHIPILLIN ALlA>

De TLALCHIPILLIN

HOEXOTZINCENSI.

Cap. LIV.

HERBA cRTlalcbipiDin foliaOri-
gani fundens , nonnihil ferrata .
caules (efcjuidodrantales , teretcs , ac tc-
nues . flores candentes , e quibus demum
vafcula progignuntur , quac hiantia , fe-
men candidum , rotundum , ac exiguum
oftendunt . radices vero fibris fimilcs.
Proucnit imbrium tempore,circa loca hu-
mida rcgionis Hoexotzjncenfs . Radix eft
nonnihil calida , & ialiuofa; naturar . ea-
dem duarum drachmarum ponderc dc-
uorata , omncs humores dicitur eximic
per inferna purgarc . eftque huiufmodi
pharmacum apud indigcnas habitum.im,
magno pretio .

Mercuriali <-videtur aliquo modofimiMs .

Huc etiam, ob mminis ffl Jigur* fimtlitu-
dinem, referri potett alia , quam hic exponi-
mus , ab tAuthore non dejcripta , fed depi&a
tantum . cutus radix fbrofa ,folia ferrata
Cri^ani . ex ala auauisfoliorum, exitparuus
petiolus , Jrutlum gtrens ex Ofiridi luttum ,
tuihivt in tres partes , ficutXyris . ffl in
quauisparte duo grana conijiciuntur , non
Jecus ac m Altcuitlaxcolli Juperius cap. 17.
obftruatum .

Y *

De

->

%S6 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

DcTO T OTC X IT L Pede Paflerino . CaP- LV> (

^%

TOTOYCXITL vocataherba,
quod producac folia Paflens pedi-
bus flmilia, finuofa nempe, & in quinque,
aut plures culpides, moreQuinquefolij,
aut Heptaphylli diuill, tAtotowlcenfes veio
[axtlatlapan eandem appellant , quoniara
more carterarum herbarum huius nomi-
nis, ie ie vicinis ramis aduoluat . radicem-.
fundit ouis gallinarum , Pyroue , fbrma
& magnitudine fimilem , Iade affluen-
tem . ex quacaulem profert teretem , len-
tum , repentem humi , & in eo , qualia di-
ximus , folia . florem Maluar, purpureum ,
fed minorem . Temperato , frigidcquo
gaudctccelo. Auguficque, aut Septem-
brimenie floret. radix, quaj calidarum,
eavirium, &£ratofapore conftat,tufa,
atque ex aqua vnciat vnius pondere deuo-
rata,vniuerfos inferna parte humores,citra
noxam vllam , aut moleftiatn , purgat .

Frutfus quaji rotundus tf ^viridts depin-
gitur .

DeTZTAC OLOLTZIN CHVL*

LVLENSI Scammonio

Mex. Cap.LVI.

HE R B A eft Tztacololtzjn radici in-
fiftens Scammonara? firnili , ad cu-
ius ipecies fortaflis pertinet, ac pariter la-
demanante. vnde caules eduntur volu-
bfles, & in eis folia pradiclar herbar haud
diflimilia , fed auriculis magis falcatis. flo.
res oblongi , ex albo rubreicentes , & iru
vafculis quibufdam contenti.Prouenit cir~
caloca arentiaregionum frigidaruro,qua-
\iscRChullulen/is. radixdulcem faporem
pra-ferre videtur . & tamen femiunciac
pondere dcuorata , bilem ac pituitara,
euocat .

•Acrimonia plantarum ita quandoque fub

humore

NARDI ANT. RECCHt LIB. VII. tS7

fawnore trifcofo dehtefcit , i>t 'vet tardc, *vel omninonon deprehendatur a quouis. ^vt
fit tn ArOyCowtjluutts , "Nolimetangere tpluribusq\ atijs . a/ndefepe ptantam iudica-
tnus fnndam , qux tamencatida ejjet dicenda fi accuratius ammum appttcaremus .
qu* etum caujatst, vt slatim}fiqutd tale <-vim purgandi , a>el Alexipharmacam ha-
heat , ad occuttas caujas confugiamus , pigritiaq, nomtne , (g^ inadutrtentia, atelcmle-
Siematiquam rvim , tj.I ouultampratcndamusfacultatem .

■
Dt qoCOBVT TANFCENSI.
Cap. IV II.

COCOBVT Panuccnfls,herba
eft folia Perfici ferens , fed latio-
0 ra , & crafliora . caules volubi-
les. radicem orbicularcm, parus pilae
fcrma , & magnitudinc , teneram , dul-
ccm , ac iucundi faporis . florem ,ac fru-
#um , vt referunt , nullum . Radix ap-
plicata, bubonesmaturar,& rumpit,ca:-
ttrcsq; prjeiernaiuram tumores .deuo-
rata vero,vi inam euocat , pellit lapillos ,
mchfes irrmodicos llftit . appofita fron-
ti, medeturemicraneis. pota, aut ap-
plicata, refittit vcnenfs , & vencnatis
morfiibus . quanobrem maximi habe-
tur ab indigenis , ncc facile extortas funt
ab eis eius vires .

De AXOCH IATL altera. Cap. LflX.

AX O C H I A T L , quam alij Custzsalxochitl , feu Florcm capitis canden-
tis , alij vero Texoxolin vocant,hcrba eft folia acradicem Carparum, Nar-
ciiive , cuius vidctur ipecies , fundcns . caulem , & flores Omixochitl vere pro-
deuntes, fed longe raaiores . Mexicanis proucnit agris . lubricitatem quandam.»
cum amaritudineparticipat,acnonnullum calorem. tumoribus pedum, & lie-
nis aiunt auxiliari , tumores praeter naturam pellere , nomasque , & depafcen-
tia vlcera.radix i£uigata,& femiunciae pondcrc ex acjua bibita,dyfenterias coer-
cet . fuccus vero eius fi tantundem vrinar humana: permiiceatur , & naribus in-
Jtilletur , fangumem fluentcm fiftit . addunt alij, aurium dolorcm fcdarc, men-
fiumque fluxus fiftero .

De YCHCACAL0TIC3 fcuVafcGojfipino . (Jap. LI X .

YCHCACALOTIC, quam alij Tlapanquipatli , feu medicinarru
perfra&am vocant, herbaeftfolia obrotunda, ac inorbem circumacta-»
profcrens , vndulata , fena , fubalbidaqj prxter alia quaedam minora & albidio*

Y 3 xa.

*S8 RERVM ME.DlCARVMr-.NO. HISR

ra . cauliculos tenucs , & breues . & in iuroma parte exilesflofculos . radices vc
ro capillis fimiles,quihus faxis adhsei et . Nafcifeur in montium accliuibus, humi*
disq; cahdarum regionum locis , quaJis cft PahuatUmnfs . Lychenis fpecieseif
peregrina , frigida , humidaqi eodem modo nacura conftsns , verum eduhs , ac
dulas faporis . febres extinguic , & cumonbus prarter aaturam repulju coni erc.

De TEXOCHITL^fiuFloreTett. Cap. LX .

YEXOCHITL, quam alij Eloxechitl , feu Florem Eioti , alij vero Co*-
cauhqurxocbitl , feu Te xochi tt paUidam> vocantj herbaeft magnam agens ra-
dicem, intraque candentem . cui,veluc frniculjS quibufdam longioribus, appen-
dent quinque aut fex radices alia;,porcinis renrbus hsud abfimiles,fed aliquamo
raaiores, fibraueque. Multos harc hindit caules,,farmentofbs,quadratos,& geni-
culis intercepcos , ftriatos, & quacerms diftmclios canaliculis . e nodis oriuntur
ramuli iolijs Blito fimilibus referti . flos eft cblongus , & luteus , vnde nomen, ,
quem profertp^rsfiatemfumoredolentem . Prouenit regionibusfrigidis, Sc
montous locis,qualis eft ager Xocbitepecenfs.Radix clt dulcis, edulisque,ad tem-
periem pertinens>aut paulo frigidior.fuccus eius inflammacis oculis dicitur opi-
tulari, ac ius dcco&i dyfencerijs . puluis vero infperfus curat vlcera oris , & reli-
quorum membrorum. potiifirotim fi diftemperies calida adiungatur .

t>e QVAM1AVA7L, feu SpicaarhoM fcp- LXl.

QVAMIAVATL, quam alij Tla-
1

\^ r_macazj!papan,Teu Cipillum Sacerdotis
voeaiic,herba eft radici innixa capillac$,& ru-
brefceci, vnde mirtk caules eius Sedi,quod re-
centiores Vermicularem vocant,cui fimilis ef-
fec,ni folia appareret tenuia. Thytimalo para-
lio etiam aflimilis eft,in cuius,vc conie<5to3di£.
ferentiasrefeienda . quamquam rami e cauli-
bus a radice prodeuntibus rurfus oriantur,
quod in Paralio fieri non video, cuius gratia .-&
defcribendam , & depingendam curaui . etfi
no dubitem, aut eandem cum eo efle, folis na-
cahbus diftantem , aut faltem congenere. Na-
icitur montanis , iaxofisq; Tepozjlam locis , &
in hortis quoque medicinx gracia feri coniiie-
uit.Hxc tufa,admotaqicapiti folia,capiilornm
vbertatem procurant.quod eiiam preftant re-
liquis corporis partibus admota, m quibus pili
folent orin . omnes humores vacuare narrant
deuoratam herbam , ex aqua duarum clrach-
marum menfura , fed pituitam praecipUe . at-
que ua meocri cachcclicis , hydropicis, morbo Gallico, aut articulorum dolon-"
bus oppreffis , & orbatis motu . fapore caret infigni . etfi virus quoddam fpiret,
caliditatem oftendens .

RE-

2 59

RERVM MEDICARVM

NOVAEHISPANIAE

NARDI ANTONII RECCHI

Llber Odauus.

ACERBAS ET ACIDAS HERBAS PRODIT.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI PR^FATIO.

APOTLEM dulcem in mcdiofttum , ab <vno latere falfum ,
amarum , acrem , calidos omnes; ex altero <vero , acerbum , au»
slerum , ffi acidum,frigtdos fapores comites habere , tamdudim
communis ^Medicorum fcbola approbautt . Horum ommum
prtuationem <voluit inftptdum ejfe . 'Nofier hic ^Autior fub vno
genere auslertim , & acerbum , fub alio acidum , @r inftpidum
comprehendtt .

Habent autem auBera (fracerba qudibet , multum terra ,parumfaUs, sum ama-

ra, acrtaque , <?>falfa,fale , qut his nomen dedit, piunmofcateant, qm<velutt dextra

artifcts c hymtci operatione, ex hisper refolutionem nonpaucus eltcitur. ftc etufdcm tn-

gemofa ^neft ausierts & acerbis tngeneratur,implantaturque.Adoculum hocfucile esl

demcnstrare . Res emm infipids , & emp/aflic*, qutftcc* nempe namrtfuermt , <vt

esl Coratlorum , <ve l altenus lapidts puluis , <vel etiamferri , quem Femmnem , &

c.papnci Crocum Martts <vocant .ftcumfale altquo fubttlt , qudis tAmmtmacut efi,

jublimetm, tterattsquc td <vicibusfiat, tritts,probcq-y commtxtts , donec fal per m tm~

mos fefc pulmculos infmuet , nec ab tjfdem facile feparetur ,habebis mtxtum , cuius fa-

por ent acerbus , <vd auflerus, magts mtnusve ,pro varia falis quantuate , tf dtuerfo

operandt ?nodo . J

Vis

z6o RERVM MEDICARVM NO, HISP.

Vis adfiringendi & confirtandi , qu* taitbus inefi mixtis , a nemine non proba-
tur, d approbatur ;purgandt autem facultas -, mn tta eft in propatulo . U^on raro ta>.
men <& h<ec ex medicamentorum eoruvdem -vfu , O cum admiratione qutdem, ^vift
fuit . Ecquid mirum ? cumfaihicfubtiiifimus, quem inejfe dtximus,d Jiatura quan-
doque feparetur , eiq; moieftiam non Uuem tvferat ■ vnde ea irritdta, fpiritus auxiha-
tores commouet , ($r innoxia pariter cum noxijsdeturbat. ad hoc nonparumconfert vis
tlla confortatrix , quam adslringentiaprabent .

Acidaionge altamnaturam pofsidsnt . confiftit enim fapor hic in partibus admo-
dum fubtdibus , a;t manifefium efi in defiillatione falts ettam communis , Aiuminis,
ft) Vttriolt. qu<z iicet omnia^dum integra fiunt compofita,diw:rfios Japorcs prabeant; vbi
tamen tenuiores horum partcs,dtftiliationis operajeparantur , (g$r p)ftprimam , eamq;
inftpidam fatis aquam ,eiiciuntur , tam infignem aciditatemreperies ,<x>t <uei lingua
carere cenfiri pofiis, fttllam nonpercipias . Hoc probant etiam ^Natura opera in fiu-
Buum, herbarumq, dige&tonibus . Si enim7(afe, <z>el Tnttcum, <vel ^rafstca,aliaV^
ftmilia in <-vas ligneum conieEla, tn locum fitgidum reponantur , pofi paucos diespiane

acefcunt .

cAetdorum porro facultas ,fiigidafit an calida, non fegntter in medicorum firo efi
agitatum . Calorcm ajfirmant,qui V "ttrtoii fpiritum acidomm acidifsimum , caltdum
tamen imo caltdtfsimum fiatuunt , cum corpus bumanum <vrat etiam ,fiue intus for-
beatur, ftue extra apponatur . ^Ab eodem fpiritu V itnolt^ metaita quoque , (elf lapides
durifstmi , <~vciuti @T abaitjs acidis bemgnionbus ffi plantalibus,ceufucco Limonum,
Gk Citriorum pomorum, ijdem lapides, non aliter atque ftacria ea omnia effient , corro-
duntur . Vnde wixputam euidentes hoseffeEtus dfiigore naf&poffie .

Alii e contra ,experientiamtn bominibus totiesfiaciam reponunt, cum exUitrioli
yfufbiritus non Uutter fuertnt fitpifsimerefrigerati. Hinc in ttft proutncijs, rcgiontbus,
ac "Repnis integris , conjuetudo obtinuit <x>tnon meri Empirici ffidprudentifsimi Me-
dici Galenici & Hippocrattci, in febnbus etiam ardentifsimis , ceu dulce refiigenum
fito modo paratum, hunc acidifsimum fpiritum e> laudent O- propinent . An forfian
plurima calida exterius appofita refiigerant f tamen ex accidente , rvt aiunt . fic Eryfi-
peias, *Aqu<e njitafiufftritus njtni ,perJufione finatur . Jn repercutiendo tdfiet , dum
acida ob mordicationem , per quam ^Matura <x>is aliqua tnfertur , fpirttus ac fangui-
nem infit/tentem repellunt , e> iocum affeSiumfic refrigerant ? Intra n/ero fi affuman~
tur , an non pnffunt incidere materiam , Vf a ^Natura pofimodum expeiiatur , <uei con-
coquatur t acetofis enim quiduis impofttum fit magis tenerum . tAn ipfiam expurgant
materiam f fic enim muiu aciduU, falutaresfane aqua, licet mimrales fint , vtmpur-
gandi obtinuerunt .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. x6l

DcTEVXOCHlTL, fcuFlorc Hcrois. Cap. I.

TEVXQCHITL.

TEVXQCHITL ALIA.

HERB A T^nchitl caules fundit multos, tenues, teretesJentos vi
ndes , & interdun; flauefcentes , refertos folijs Ocymoidis , hirfutis &
flores purpureos , & ex, es paulo ante sftatem emicantes.radicem "

& «; r°ta VlT dU^° J°^iorem • lacle manan*m> in^cus canSdam

ordine lecundo . & ideo trita, epotaque ex aqua, quatuor fcrupulorum pondere
finmexangu^hngu^humeclat^aclenit, &\imium cL^l^.

10. TERRENTII LYNCEI NOTAE.

} .. *?** tnt«f¥<l* reeenfenmrjcut ttnehr* mter viftbilia, O fUntium intcr au-

ranua recenfentur .fiuc rcfrtgerauo fiat repercufsione calorts , •» fit cffufionc fiiL ,
fi^mtxUonccumcaUdts^t vtdemus teptlam feruenti ^ufaijotLred/crctcl

'Dt

** RERVM MEDICARVM NO. HlSfc

7)e tACACOTOTL Arundine Vulpina ; Cap. II.

ARVNDO VVLPINA ALIA,
ARVNDO VV.LPINA. ARVW

ArACOYOTL,feu Arundo Vulpis, herba eft caulem prohxum pro-
fcns;arundinaceum,Polhcecrafliorem, & exaturato virore mtentem .
folia aml a pmRuia , longa & multis exihbusque interuenns , in obhquum a
roiia ampia , ^mgui , 0 , >i,__ flnre. inCorvmborumrormacom-

r^uudtem F..ioruPm . aureos flofculos , & **»£** ™^™« ' "»
oueduririei . Prouenit temperatis locis , aut paulo caudionbu. .

«... tnimfmth» Ungi maior esi , p*» . « «f** nosfroH.mt.

ExctlUnup. trmciftm noSlrum Fridtricum Ctfmm .

_-

NARDIANT.RECCHILIB.VIir. »*,

% D< ACAXAXAN, fiuPlanta paluHri . & hnta ,<j«* flatim eompri-
mentibus ted«t diytu . Potamogeto Mex. [ap. /// .
TOTAMOGETVM MEX. 1. . POTAMOGETVM MEX. II.

HE R B A eft tAcaxaxan , iuxta riuos ac lacus proucnicns , ac folia fimi*
Jia Potamogeto(cuius vidctur fpccics) ferens, poftremo rubrefccntia^ .
caulem gramincum , arundinaceumve, & codem modo genicuiis intcrno-
dnsquc dittindum . florcm coccincum , & paruum . radiccm ver6 Wam , &
arcagemculosfibratam.Duashuiusplantsrcpcries dirTerentias , viribus for-
maqu< : perfimiles Prouenit vtraquc tcmpcratis regionibus , aut aliquanto ca-
Hdioribus quahs cft Moricana, iuxta paluftria, & aquofa Ioca. vbi funt qui Toc-
nacayli ,Jeu Dafypodis auriculam, cfbliorum fimilitudine vtramquc, vocent
ambarquc , trigcradtoria humcntique natura conftant . febrcsfedant, vanos ti-
mores pellunt , dyfenterias curant , animi dcliquio fubueniunt, langucnticor-
diopituIantur,fcabiemqucfanant. b

Pi

*d4 RERVM MEDICARVM NO. HISP. 4

D* ATEHVAPATLl, feuherb*{

tiafcente iuxta riuos .
C_/>. 1K.

ATEHVAPATLI, quamalij
tsfhuatepatli , & Tlatlauhcapa-
tli vocant , herba eft folia ferens bina_. ,
obrotunda , hirfuta , fertata , infernc
rubea , atque fquallentia , denique Vrti-
cx proxima , Papauerquc Rharas fapore
imitantia . caules hirfutos , teretes , pur-
pureos , dod rantales . radicem vero te-
neram , longam, ac capillatam .cuiap-
pendent tenis quaedam iulive , Piperis
longi formam smulantes . Naicitur
Quaubchinanci , & Copitlani locis tem-
peratis circa faxa . frigida &c humenti
conftac naturaj, non fine quadam ad-
{tridtione . radix epota fcecunditatenu
procurat , przcipue fi cum vocato C^i-
latolli fumatur>& abortum prohibet .

'

De tATLANCANE, feuHerU

aquojis locis proueniente .

Cap. V.

HE R B A eft tAtlancane , folia_*
penc faligna proferens . caules
longos , teretes , lames, fuluos , cauos, ac
rcpentes humi , nec ^pennis Anferum..
crafsiores . flores in poftremis ramulis
oblongos , vafculis fuluefcentibus per-
fimiles . radices ver6 furculofas . quae
frigida & ficca natura conftant . laxa_»
adftringunt , dyfenterias cohibent , ac
carteraspene defluxiones , eodem modo
coercent .

rx

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII.

T>t CICIMATIC, feuplantaQimatiftmiii. Cap. VI.
OICIMATIC.. CICIMATIC ALIA.

*6s

C I M A T L.

CICIM ATIC herba cft Napo fimilis.ra-'^^^^^ -
dicc fibrata . e qua prodeut caules volu- rjj Offr/iA .
biles,& rubei,ornati folijs ternis, cordis figura,
fimilibusq; c^teris Fafeolis,quorum eft ipecies.
ac filiquar mediocres, ex purpureis ac velut ra-
cematim depedentibus,rloribus.Nafcitur in ca.
hdis,ac teperatis regionibus,qualis eft Mcxica-
na.Teperies eft frigida,& glutinofa. Radix tri-
ta infperiaque,vlcera curat.abftergit enim illa,
&cicatrice obducir.quo fit, vt Palancapatlt, feu
vlcerum medicma a plerifque vocetur. oculis
tentatis inflammatione mire confert. nubes,&
fupercrefcentem carnem difcutit , fiuxumalui
coercct, tufli auxiliatur , & enixas corroborat.
Ius verodcco&i radicis,opitulaturdyfentericis.

Siliqud iongttudo non fupcrat "vnciam , latitudo
Vcro quartam tantum partem .

£imatl>cui prtcedens herha compar&tur> ejl le-
gumen, cuius radix frruginei colorts, caules repen-
tes . omnes ramuii iria habent felia, cordisfgura
Fafcoiis fimtiia^ inftriore partejubalbtda .

2 De

i66 RERVM MEDICARVM NO. HrSP.

k

De COATZONTE C 0 X 0 C M 1 f L, Lyncis flore v*4
feuLyncea. Q*P- y 1 1 ;^^pW^Xa|fot£

HE R B A eft Coatzpnte Coxochiti, folia_»
fundens Iridta, fed longiora , & latio-
ra. caules tenues \ virentes, breucs, laruesque.
flores capitibus ferpcntum fimiles , vnde no-
men , rubeoquecolore, pun&is tamen inter-
ftindto candido & pallekentc, promifcue.
radices vero oblongas , acpraxoci Ficui ad-
huc virefcenti valde fimiles , ftiiatas , accon-
tortas . Calidis prouenit, & interdum etianu
temperatis regiombus , luxta rupes , aut ar-
borum truncis adhsrefcens . licet lam ad
hortos, cuhaque loca defcenderit , yiridaria-
que exornet, in quibus excohtur, deliciarum
ac florum gratia. Eft enim flos forma fpe&a-
bilis , Lihacei odof is , & quem quifpiam vix
pofTet verbis exprimere , aut penicillo pro di-
gnitate imitari . a Principibusque Indorum-i
ob elegantiam , &miraciilum, valde expeti-
tus, & in magno habitus prerio . blanditijs,
& cultura non eget , fed vnica radice fcecun-
diflimus fit prouentus. Ex hike flonbus eque
alijsquarundam herbarum congenerum , &jexrubro Maizio, parabantur Prin-
cipibus Indorum Placentar , quas edebant pro contemperando vcntnculi calore .
fiue is accidifTet a Solis «ftu,fub cuius radijs contraxiifem moras, fiue ab alia qua-
uis , intema externave, caufla . frigidafiquidem , humentiq^ conftat tempene_<.
Hic eUgantifsimusjlos., ($f colorum rvanetate , ffl macuiarum afperfone , quem-
uis tnfui admirationtmraptre queat. eum Lyncts, exemplo floris Tigrtdts , ffi plan-
tam Lynceam duabusprdcipue de caufis appellare itbuit . Cum quta yerftcolorem Lyncts
pellem ^varijs pulchrtsq; maculis fms xmuiatur , titm quia Lynceorum Academu <$T
Florem bunc , ffi totum hunc ^Mexicanarttm piantarum nouum ffl curioftfsimum li-
brum , njt lucem afpexerit , debemus , cui auguror , mt quemadmodum pulcherrimus
Flos hic Indorum Principtbus , ob eiegantiam (ffi Natur* miraculum in delitijs habe-
tur , &* ex rvaria radice facttndifsimus prouenit ; tta Lynceorum ftudta , qutt. opu-
lenttfstmos clauf<e*N£tur<e tbefauros reciudere , (e^ auidis hominum filertium ingenijs
fitbucere fatagunr, 1$ apad hos & apud Prmttpes bonarum Utterarum promoto-
rts ffl patronos gratiammereanmt , cttmque pauci adhnc eorum fint numero , radi-
ces tamenaitas agant ,fecmdaq; iitteranorum monumentorum foboie fuauifsimum
fJMufarum odorem tongeXateq,ffargant, plurinsos fudiofis ftbi deuinciant,plurcsq; ad
fedulam Naw<e contemplationem/ihfottaJ exatent .

,-« •

De

... .

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. x67

De COAXIHVITL, HerbaCoIubrina.
Cap. 1 1 X .

COAXIHVITL, feu herba Cclu-
brina , cjuam nonnulli Chalcuitlatl\o
canr, folia prcfert Hypenci , minora t^mtn ,
& minime cribrara . florespurpureos, lon-
gos , calyculcrum figura , iuxta fingulos fo-
Jioium eiortus toto cauhum procurfu .
caulesrubros, terues, &reretes, duos lon-
gos cubitus . radicem vero craflam , hbra-
tamcjue. Temperatogaudet ccelo,locisc|uc
montofiSj&Septembnmerie flo;et. fapons
eft , & odoris fere expers , frigidaque, &■ glu-
tinofa natura . Ius decc&i raduum nrtde-
tur dyftntericis, afthmaticpiiulau r, ciolo-
rtm iedat, tebres reftinguit, ac nanbusin-
ftiliaiurr), fluxum farguinis cohibet .

L arr/pamlisjum fi^ura tum viribusjjlfimilis.

0T0 LXOCH/TL, feu Martagone Volubili Mexicano .

Caf. I X .

.

2 *

VOLV-

^

268 RERVM MEDiCARVM NO. HISR

Q:lW B I L I SJprBa eft ^/at^
clriil, foiia habens arundinacea,fed
breuiora, autmmori Plantagini fimilia^
eodemque modo diftindla neruis fecun-
dum longitudinem difcurrentibus . cau-
lem teretem , heuem , purpureum, &£
pennam anferinam craflum . flores ex-
tremo cauli aceruatim adha;refcentes,ca-
lycum forma, fpect.atu pulchros, & e ru-
beo in viridem tendentes colorem , pun-
cStiscjue quibufdam variatos . intra quos
latet femen compreflum , ac rotundum .
Liquor expreflus e floribus , qui frigida,
& lubrica conftant natura , etfi partes ca-
lidas , acrosque nonnullas continet, fan-
guinem narium fiftit . radicum vero fuc-
cus extinguit febres . punctis medetur,
ac dyfenterias cohibet . vfus eft etiam flo-
rum in contexendis , & ornandis corol-
Iis. Prouenit itfjclementiccelo, quale_»
eft Mexicanum, campeftnbus, cultisque,
& hortenfibus locis , vbi folet haberi in delicijs .

De C V T I R 1 Q^V 1 , feuMatlaca$d. Qap. X.

QV A M h erbam Cutiriqui Michuacanenfes vocant , Mexicani ^Matlaca-
$am nuncupareconfuerunt . hsec fblia Betonica; altilis fert, lasuia, fed mi-
nora , & exiliora . caules larues , purpureos , teretes , ac per mterualla genicula-
tos . florcs luteos , filiquasque oblongas trigono, refertas femine » haud abfimi-
liSynapino. radices vero modicas, obrocundas,candences, fibratas , Cspis par-
uis fimiles , & nigra quadam membrana obuolutas . Nafcitur regionibus fngi-
dis Chimalhuacanichalanfis , faxofisque, & afperis locis . Radices , frigida humi-
daque conftant natura , ac Xicamarum fapore . crudar , coeteve edules funt .
coicum dicuntur excicare , ac extinguere febres , zelotypiam amouerc , & con-
ciliareconiugum amorem .

. •

TDe

.

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. 26>

<Di HOA VH QVlLITL, feu Olerefeminu in triflam compofti,

Cap. X I.

R

E P E R I E S in hac noua Hifpania
plura Atriplicis agreftis genera,qua:
vmuerfim Hoautli , feu H°<* hoautli vocarc
Mexicenfes confueuerunt, & in hortis fiiis,
atquc vindarijs magna cura ferere , atqucj
cxcolere , qualia funt Tlapal hoaquilitl , feu i. Tlapa!
TlapalhoauhtU . radicccrafTa , breui , & fi- §gf*
brata , vnde prodeunt caulcs rubei , & in>
eis folia eiufclem colons, oblonga , & ferra-
ta perinterualla. qua: elixa eduntur. funtq;
adeo grati faporis , vt , cum cjuadam graui
infirmitatc Mexici laborarem , nihilcupi-
dius ac id olus aiTumpferim , eiusve de-
co&os , conditoscjue oleo & aceto , cauli-
culos . floribus rubeis , & in comos com-
pofitis. pranerea Ncxhoautli, viridis tota_*, n Nexh<>.
edulisque, & Chichuhoautli, qua? ob amari "Jjl' cm
tudinem , locum non habet inter olera. fo0chichoau-
lijseviridi purpurafcentibus . & coccineis
flonbus . & alia permulta , cjuorum ncc
vfiis eft , nec ratjonerh vllam habendam_»
duxi , pro olcrc magna cx partc eduntur ehxa . Nafcunrur calidis , a,c fngidis
locis , campeftribus ck humedtis, fua fponte , aut in horris fata? , & culcs . Frigi-
da , & humenti natura conftant . aluum cmolliunt . panos appofita dncutiunc .
Semen cum acjua mulfa potum, regium morbum fanar, & vocatos morbiiios ad
cutim pulfb humore curat . parant Mexicani e duorum primorum generum fe-
mine globulos,ac potionem, /Michihoabutli vocatam, qua vtuntur veiuti graciif i- M,chi-
mo cibo . Folia tuia,& Hoilanam permixta, infperfaque, dicuntur vlcera abfter- hoahut12
gere , carnem generare, exedereq; fiipercrclcentem, & cicatricc tandcm obdu-
cere . quin Ranam eifdem inuolutam , cottam atque ingeftam, prodeiTe dyicn-
tcrijsfcrunt»

<tt

'V

Z I.

Tte

270 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Differctia.

forma .

Cultas.

Fruc"hss.

Sepes.

Tigna.
Itnbrices-
Fili.
Veftes .
Claai.

Acus-
Succus ,

Mel.

W\VV/-(VO

De tM ' E T L, fiuMaguei. Cap. XII.

ME T L planca? , quam Mexicenfcs
Maguci appellant, plures func diffe-
rcnna;,dequibusfeorfim agemus, incipien-
tes ab ea , quae folia Aloes fert , fed longe ma-
iora, &crafliora, (arboris enimmediocris
interdum aequanc longitudinem ) vcrinque-»
fpinifera , ac m rigidum , acutumq; definen-
tia mucronem . caulemduplo maiorem . &
in eius parte fumma flores luteos , oblongos,
iuxta cacumcn ftellatos . ac procedente tem-
pore.iemen Aiphodelino perfimile . radicem
vero craffam , breuem , & fibris fcacencem .
Sericur ex germinibus qui circumcirca ma-
trem oriuncur, tjuouis fblo, fed praecipue fer*
tili , atcjue frigido . non enim tempeftatum ,
aut inclementioris cceli patet iniurijs,aut per
{jccicacem ftatim Hiarcefcic . e nulla re pro-
uencus eft amplior . Planta harc vnica , quid-
quid vica? efle poteft neceilarium,pra£ftare fa-
eiIepplTet,fielTet rebus humanis modus '_. in-
ruTmenpene func vlus , qui ab ea defumun-
tur .Totaenim illajignorum fepiendorumqi agrorumvfum prarftac . caules ti-
gnorum r folia vero cecTa cegendijimbricum^ancium^Pafyri , filique, ex quo
calcei , lincea , & alia vellium genera , quas apud nos Lino , Canape, GoiTipio^
alijsq; huiufmodi parari fblent . e mucronibus .fiunc claui, & aculei,.quibus per-
forandis auribus,maccrandi corporisgracia,Indis vtimos erac, cumdasmonum
vacarent_ultui. icem acicular, acus, cribuli mihtares,& raftiila idonea pecTendis
fuDTegmimbus. Prccerea e fucco manance,cuius,euulfis germinibus incernis,fo-
hjsve cenerioribus culcis Tzjlims , in. mediam cauitatem ftillacplanta vnica_»
quinquaginra interdum amphoras ( quod dictu eft mirabile ) Vina , Mel, Ace-
tum,ac Saccharum parantur. fuccus namque deftillatione fic dulcior,deco&ione

twowtngtW} saccharu. & dulcior, & fpifTior.donec tandem cogacur in Saccharum.Vinun\ fit cx eodem

Um_^ymi

'^TJHl^ fi3ccodiluto_fontana_aqua,additis corticibus malorum Medicorum, Ljmo-

numque^alijs quiDusTacilius inebriantur, quod ea^ens maxime a&cTac_

quafi r^rraTTrationalis fug natune , & auida fbnis brutorum, atque quadrupe-_

^cetum . dum . e SaccharcL qucd ex eodenTfucco vcdiximus cogicur , paranc Aceturru ,

vires . nempe refbluto ex aqua , & nouem diebus infolato . ldem fuccus menfes ciet,

a 'iflfyiJM ejuerintl aluumlemt, vrinam euocat , r^nj^&jvefficam cmundac , lapidesTrangir, vri-

tt&tu Qt&WJg}} ' v_x% exce rgit meatus . fuccus , cui inccd«e fmc Pihzintec xoclntl , StMatlalxo-

Reftes. chttl radices , referunc puncTis mederi . e radice quoque reftes fiunc firmiiTimar,

ad multas res perquam accommoda:. crafliores foliorum parces cruncusque,dc-

cocta

-*

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. \7l

eodtafubterra ( quod gcnus ei.xandi barbaricum vocant Chickimtc* ) edendo L,
func apta.fapiumque cicrea frufta Sacharo condica . qum & vuJnera recencia mt
*re congiutinant ht enim ( uccus aflacione glucinofus . qu, fuapte natura frigidu,
ac humens eft . folia quoque afla , & atoo Joco impoflca , conuuiflonem cu-
ranc, ac dolores Jemunc (przapue G iuccus ipfc caJens bibatur , quamuis ab In-
dica proficifcantur lue ) ienfumque hebecant , atque torporem inducunc .
.j^loe «4mcrtcana3ltca sjrims horreat, mhiUmmu* tamen tnter Acanacca reponi non
debet , vt qutdam ^tdentur facerc . ab ijs pHm nonfolum -virAus ,/ed & tota facic
dtffcrt . »m crgo tnter Jrtdes , & Cladtotos numeretur, qutbus fios admodum csl ft.
Wlu ,Vrelt<]U4omnianilatwuunt. '

Eademfire devtrtbus hutus Atoesjnucnies apud Cluftum rariorum plantartm Itk
f-cap.4 8. qutprtmus hanc propofutt , Vtresque ex Gomara appofutt .

De METL COZTLl, feu MetJ Luteo • fo **//.

METL COZTLI, kviMaguei
Juteum, ab alijs Cozticmetl, &
Macozttcmetl, ab aiijs Hucimed , feuma-
gnar vtilicacis diclum , fpecies Mett eft, fed
marginibus foJiorum Juceis , fpinisparuis,
& nigris , toJijs vero modicis , frcum foiijs
Mctl praxedencis comparentur . cauJe bi-
nos cubitos alto, digicumq; lato , & rubro.
cum flore ccruleo paJlefcenti, cacumeiu
eius occupante . & radice furculofa . Can>
peftnbus Jocis Mexici nafcicur, quouis
tempore , quamuis foJa aeftate florcat . fe-
ritur exgerminibus ortis iuxta parentcm .
Ius tnum,quatuorvefoiiorum, additis SiJi-
quaftns ternis, frigences ac craflbs humo-
res per feceflum& vrinam, pauJacim va-
cuat . ldem propinari foJetab fndis , enixis
mulienbus, aliquot diebus a parcu, corro-
boracionis gratia . fuccus cxpreflus , ab fc-
miaifis fohjs , dicitur afthmati confcrro .
Fngida ver6 coniht, & lubrica natura-,.

«o

Di

t7t RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De MEXCALMETL* '
Cap. XIV.

MEXCAL METL, feu M+>
guei aptum vt aifum comeda-
tur , ipecies cfi &4ttl parua , valde ipi-
rtoia , & virore admcdum exaturato tin-
cla . cuius folia eduntur aifa , & funt
pra? caeteris grara guflui .orTenditurea in
inontibus TepozjUnenfibtts .

De MEXOCOTL.
Cap. X v.

M

EXOdbTL, feu Maguei
Prunorum , fpinofe etiam plan-
ix , & ad Metl genera referendz , ipecies
eft , fed fru&u dulci , & acido, multiplici ,
acperiiirnh Piunis,vndenomen, & itu
orbem , Indicaj Pineas quadantenus pa-
rem , compofuo, cduli iucco pleno, Sc
grati faporis . Folia iunt Metl , aut illis
potius Pineas Indicaj fimilia , ipinofa , ful-
ua, ac veluti marcida. Caulis vero breuis ,
teres, ac crafliis . Radix fibrata , crafiaque.
pruna funt oblonga , glandibus fimilia_> ,
& ex candido pallefcentia, obdu&a mem-
brana .intra cjuam continetur callus can-
dens, ac, vtdiximus, dulcis,&acidus,
Pincarum Indicarum iaporc rcfertus . iemine principio candido , ac poftea
nigro ,obrotundo, & duriufculo. Naiciturin faxoiis regionum caJidarurru
7 (pecuacuilci . Temperies eft frigida , & ficca . Medetur oris vlcuiculis e calorc-»
oitis , fru&us commaniiis , ac gcftatus orc .

K

Dt

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIIL i73

De KEQrAMETL, & alijs quibufdam Metl /}eaebus . Cap. X VI
*NE$VAMETL, METL V.AnSuPfQL $>VAMETL, METL VIII. Montl.

ACAMETL, METL. XI. Arund.

NrEQVAMETL, Vcu Mellis pora:
tnx, fpecies eft Mctl, alijs congeneri-
bus plantis facultate flmilis . rara eft forma_,
toha namque digito trafuerfo paulo craiTiora'
prorert,afpera iuxta Jatera,ac impense acumi-
nata circa cufpidem . caulem brachij «raffitu-
dme.cuius cacumen fru6tus occupat oblon-
gus , Pyrorum paruorum forma, vndique fe-
piens caulem. Nafcitur incalidis. funtaJiar
quamplures fpecies , quarum quoniam facul-
tate flmiles funt, & forma parum dirTerentes ,
nomina,ac nonnuliarum partium difFerentias
fubijciam . Prior omnium vocatur Mexo.
xochtlifcu M et/viride. Altera a cinereo colore
Nexmet/, reliquis etiam fimilis . Tertia *W
«w/,feu Maguei montanum ; fqualenti colore
fibrata radice,& longo,craiToq; in£gni furcu-
lo.Quarta Hoitzjtzilmetl,zcaki>> Iongis,purpu.
reisqiradicibus,&fpinis.Quinta^;-^w«/.
jeu Maguei Tafayaxin , praxedenti fereflrrT
Iis. Sexta dicitur Acametl}'(eu Maguei arundi-

neum,

Metl viri-
de . VI.
Nextretl
cinereu „
VII.

Quametl
montann.

vrn.

Hoitzit
zilmetl.
IX.

Tapayax-
metl . X.
Acametl
arundina-
ceum. XI.

274 - RERVM MEDICARVM NO. HISP.

neum,albidioribusiuxtaradicemfolijs,&rubefcennbus fpinis, atque radici-

-bus.SeptimadiuturMagueinigrum,obcoIorematrum, quamquam fpinae,
K3L radicesque ex nigro fuluefcant .. Odaua Xilometl, feu Metl pilofum , rubeis fpiJ

pilofum .

Son.

rauicesquc ex mgxu iuiu».iv.aiAt . uwou» '» "v *.* . > r-w"" '

nis , & radiabus , qua? ranores przcedentibus quadantenus viden pollunt .

TLACAMET L.

THEOMETL.

TEPEM EX C ALLly Jett
o alio. Me '
Cap. XV 11.

t^daguei mont&no alto. Metl.XllII.

T

EPEMEXCALLI, feu Ma-
guei montanum aliud, forma Mett
conftat, (ed tenuibus fpinulis . contuia_> ,
atque deuorata , illkave ,curaceos , quo-
rum artus mctu priuati lunt ob neruo-
rum conuulfionem. Montofis, faxofisq;
locisgaudet calidarum regionum, quu-
lis eft Tepo\tlanica .

De TLACAMETL. Metl. XV.
Cap. XI IX.

TLACAMETL, feuMagueilu-
teum , hzc eft etiam Ipecies Med »
eadem pene forma , &c vinbus , quibus
cstera? , & eifdem quoque vhbus . fed in-
ter reliquas , vigorem ac robur addit foe-
minis imbecilhbus , aut fyncope tentatis.
Nomen habet a magnitudine .

De THEOMETL. Metl XVI.
Cap. XIX.

TH E O M E T L, feu Maguei di-
uinum, fpecies Magueiinter nu-
merofas alias quas reperiuntur , eadem-»
pene facultate , & forma . longa radico,
fibrataque , & exilibus fpinis . duas Ipi-
thamas longa funt tantum folia . fuccus
veroepotus, autillitus, febres extinguit .
Nafcitur infriddis, &calidis locis, edi-
tis , atque campeftribus .

T»

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. 275

De P ATI , feu Metllenifsimo .
XVII. Cap.XX.

PATI, feuMetl, exquO fiuntlc-
niflimafila, fimiJiseft Metl, fed
foJijs anguftioribus, minoribus, & te-
nuioribus, magnaque ex pane purpu-
rafcentibus, e radice fibrata , craflaque.
Species eft vocats Piu . parantur ex
ea , fiJa tenuifsima , in magno habita_»
pretio, pannisquelineispreciofls texen-
dis aptiflima.

De QVETZAL1CHTLI.

MetLXIIX. Capxxi.

QVETZALYCHTLI, quam
aJij Metl Pitx vocan* , ad fpecies
Med videtur pofle referri . afTurgit ia*.
arboream altitudinem . radicem fundit
cratfam , fibratamque , & fenfim graci-
lefcentem. folia vero fpinifera , & Metl
flmilia . fit ex ea quidquid ex Meti fieri
confueuit, quodexeius filis , delicatio-
res , & maiori in precio liabita? parantur
veftes . Prouenit in caJidis Quauhaue-
cbulU , & Mecbatlani .

De XOLOMETL. Metl.XIX.
C«py XXII.

X

O L O M E T L , feu Maguei fer-
_ ui , fpecies eft Metly tribus veJuti
orbiculis aggregatis. radice conftat fir-
mata, & fibris aucla rubrefcentibus . vnde proferuntur folia coccineis hdrri-
da aculeis, rans, &amedioad vfquemucronemprocedentibus.fuccus foJio-
rum expreffus, ac bibitus decem vnciarum menfura, vniuerfi corporis dolores,
&pr*cipue afnculorum toJlit, ac mocum impeditum refticuit . Verum quo bi-
bitur tempore, corpus eft magna cura operiendum . Nafcitur Huexocmci , mxta
fauces fluminum .

r*

De

%76 RERVM M EDICARVM NO. HISP.

OciUtoefltl. DeOC^LOXOCHlT L, Jeu FloreTtgris . Cap. XXlll.

HE R B A eft Ocdoxochitl , folia fundens
Gladioli, nerueis difcurfibus, denfis, &
fecundum longitudinem procedetibus. florem
rubrum , magnum , ternis conftantem folijs ,
fedcirca medium pallentem, albumque , &
Tigrine. pellis more maculatum,vnde r.omen.
Additur in CoroIlas,floridosque manipulos ob
floris prarftantiam . Radix vero Porracea eft .
quae frigefacit,ac febrem extinguit,vnci9 vmus
pondere ex aqua deuorata . & pundtis aduerla-
tur , quar arden tes febres fequi fblent . Sunt qui
dicant,deuoratam,efficere faecunditatem .edu-
lis etiam eft , frigentisque , nec omnino iniu-
cundi nutrimenti , lubrica,, & pe&on confe-
rens. Nafcitur clementi ccelo , quale fortitur
Vrbs Mexicana , hortenfibuspraxipue , humi-
disque , & cultis locL.

Dodendus , (^r Lobelius florem Tigridis d fe

mtnquam quidem vijum}fed d D- Joanne de *Bran-

cion tranfmiffum exbibuerunt . in qua tarnen ima-

gtnt rft quod deftderes infilijsillis tribus mwortbus.qu* nonftmplictayfedduflicata ef

fedebent. -j> ' . vvrrs

De OMIMEZTLlJwOffefemorts. Cap.XXlV.

OMI-

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. 177

OMIMEZTLI herba eft , folia habens Ocymi pene figura , & nonni-
hil vndulata , ex vindi purpurafcentia . caules purpureos , tenues , ac vo-
lubtles . flores rn poftremis ramis ex candido palientes , & exiles , ex quibus va-
fcula obrotunda , femine referta . radicem vero teneram , crafTam , longarrL ,
candentem, &. fibratam , faporis atque odoris expertem, glutinofam , fngidxqj
&humencis temperiei. Sunt quivocanc eandem plantam Otomtte tumquiye-
ti , alij Pozjcopatli , alij Tlaltinopatli . Prouenit editis locis , montofisqi Tomilo-
zjnctnci , Ocpayoca,ii}Oapaniy ffi Torepeciy nonnihil variante forma . Radix ofTa_*
luxata reducit, fradca confolidat . locis corpons, cafu aut idhi concuflis, applica-
ta fert opem. confert faniem meientibus, dolores tollit, ac repellit prster natu-
ram tumores .

Folia ^Bette potius Junt Jimilia , longitudine trium digitorum , latiiudine njero
duorum .

.S

^

De OM IZOCHITL, fiuFlorcofieo. Cap. XXV.

0 vw i_f o ciitLQsla.i

HE R B A eft Omizjchitl folia fe-
rensPorracea, virentia , circa_»
radicemtamen rubeo tin&a colore_> .
flores in fummo caule candidos , ob-
longos , noftrisqueLilijs odore flmiles ,
[quamobrem Indica Lilia quidam vo-
cant ] & in foliola, ftellarum inftar,po-
ftrema parte diuifos , ac circa medium
nefcio quid fublutei praefeferentes. cau-
les virides, rotundos, & leucs. radicem
vero bulbofam , obrotundamqu£-> .
Prouenit in frigidis, & temperatis rc-
gionibus . floresque adduntur in corol-
las , & odores . Radix frigida eft, & hu-
mida , faliuofarque cuiufdam , lubri-
carvenaturspaniceps. fpecies videtur
Narcifli, veteriincognitaMundo. Ra-
dix tumores pmer naturam appofita
repellit, febres extinguit, & fluxus a
calida caufla ortos, retinet deuorata.

De £fIL AMOLLl, feu herha AmoUi . £ap. XXVI.,

QVIL AMOLLI herba cft folia mittens cordis figura, mediocris ma- Prima .
gnitudinis.caulesvolubiles. flores candentes, &praelongos, Cymbaii
tonna . radicem vero tenuem , ac longam . Nafcitur m calidis colhbus Tzjlani.
Sapore, & odore infigni carec , frigidaque , & humenti natura conftat . Folia re-
(oluta ex aqua, illitaque, medencur inflammationibus. dolorem capicis applica-

Aa ca

278 RERVM MEDIGARVM NO. HISP.

ta fedant , euocant vrinam , caloreni nimium pellunt ,. & oculis puer6fum in-
flammatione tentatis profunt . Eft & alia herba eiufdein nominis , & facultatis ,
huicque , vt coniedari poteft, congener, led folijs circa exonum a pediculo rai-
nime bifidis , de qua ha-c pauca dixifTe fufficiat . Quin & Brioniam noftram, ,
Cbichic amolle vocant Indi. aiuntque,Ius deco&i infufum, mire pituitam purga-
Mtwimi n Bry°nia • re & GajiJCO morbo , alijsq; zgricudinibus , in quibus impeditur motus, anti-

WtfjLTlhpAl- * 1111 i • X ° \ ■

u/ilwJfw*- SUIS » ac rebelJlDUS meden .

"De T EPITZIC XlHVlTLyfu
Herbafrma . Cap. X XV 11 .

Altera ,

Tertia A-
mara.

Vttt/iinftlyt-

E R B A Tepit^i-c xibuitl caules mk-
tit purpureos , & tenues . & in eis

H

fclia parua , ferrata, &obrotunda, forma__>
illis Adiantfri quadantenus fimilia , quam-
uis minora . florem , e pallido rubrefcen-
tem,obIongum , & vaiculo rofaceo penc fi-
mili contentum . radicem verb digitalem .
Campeftribus , montoflsque prouenit lo-
cis regionis MexLanae. Radix Septembri
menfe lolet ad vfus euelli , atque recondi .
huius eft praxipuus in medicina vfus.deuo-
rata vrinam elicit , quacumque retentam ex
caufla. Frigida verojiumentive naturacon-
ftat,atq; ideo fimili mefura febres extinguit.

De TLAPJTL. SlTZYWonio.Cap.XXlIX.

TL A P A T L herba folia fert Viris
lata , & finibus , aut profundiori-
bus iaciniata crenis. caules virentes. florem
candentem , ac longum , vafculorum Ggu-
ra . fruclum obrotundum , fimilem Erina-
ceis . radicem furculofam , & candenrem .
Nafcirurinquibufquelocis, praxipue 7>-
pecuacuilci , & Mexici . frigida temperie.-»
conftat. acfapore, odoreque infigni caret.
Ius deco6U foliorum , aduerfus febres , &
quarranam praecipue , iliini folet , aut hch-
nij modo obdi. fru&us vero, foliave, aduer-
fus pedloris dolorem . eadem aurium furdi-
tati ex aqua inftillata conferunt. ceruicali
impofita fomnum conciliant peruigilibus ,
&,fi paulo liberalius deuorentur, infaniam.
Jnter Stramonij^yel Daturx fpectcs h<ec numc-

randa

p

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. 279

r?r,da esl , ideoque Hyofcyamo propior quam Soianis, id quodettam ex ^viribus conij-
ctpo esl . Jn Solam entm genere nuliam adhuc <x>idi , qux <-utm habeat Narcottcam.
'Necentm Mandravora ,Pomaamorts, Alkenkengi , Stltquaftrum, Duicamara , pius
Jcmnum tnducunt , quxm aqua Rofarum temportbus appltcata . Hyofcyamt autem
cmnes conveneres, non untum <x>treshabent hypnottcas , fed tnfup. r multa , @T <-uarta
induamt, turn ^Jigdantxbus tum dormicntibus .phantafmata. Exemplofintea omnia,
que dt Hyofcytmo , Datura , Helladonna, Stramonio , ab Authonbus ftmt prodtta .
qua de re vtde Garciam , ffi Acotfam de Daturay ffl i uitum Scaiigerum in exercita-
tionibuj adCardanum . De Mandra^ora non tgo tantum experimtntum fci perfepe ,
fedettam Excellenttfs. D Ioannes Faber Lynceus,Summi Ponttfics ftmpiictaruu ,$ m
Vrbeftmpltaum Profeffor,amicus meus coUndtjftmus , & cum quo frequenter h<ec mea
fiudta contdt , coramfUis Audttortbus magnum Pomum , vna cum femtntbas ietunus
abfitmpftt ,/ine vUo , <-ueifomnt ^vei altertus maltfigno minimo . ($f Vt experimentum
effet certius,tetunus vfque adprandtum, per aliquot nempe hora> permanfittO* d vtno ,
ne vts Ph-irmact debtittaretur , abfitnuit .

De TLAgJ/lLIN. Mirabili Peruana. [ap. XXIX.

L A N T A Tlaquilin a Mexiccnfibus
nuncupata, alijs Theotlaqudin , a norinul-
\is H acha/tndt diciti^r. in villa Madritij Hi-
fpania; , Marabillas de Indias , ob florum ad-
mirabilemineadem planta varietatem,appel-
latur .*ab ali js Mexicani lafmini , ob fuauenL.
florum odorem . a plerifque , Solanurru
odoriferum , a foliorum cum Solani folijs
fimilirudine , & florum odoris gratia , voca-
tur . Herba eil Solani folia ferens , fed ma-
iora , viridia , fatis carnofa, & fiicculenta, cir-
ca bafim ampla, per extremum mucronata_>,
in fingulorum ramorum geniculis bina ex ad-
uerfocrdine difpofica, qux trira grauem odo-
rem,guftata vero mgratum faporem referunr.
Caulem duos tresve cubiros proiixum,aut am-
pliorem , poliicari craffitudme, fucculentum,
firmum, & ex viridi flauefcentem, multis.alis
concauum , ac ge ikulatum , & in frequentcs
ramcs panter nodofos diuiium . Flores in ex-
tremorum alis ramulorum fingulos , oblon-
gos, concauos , in quiflque finus, antequam aperiantur , complicatos , at vbi ex-
plicati funt, Pyr/ff/floribus pene fimiles, non in mncromcos, led obtufbs angu-
losJConuoIuuIi florum inftar , defmentes , vari js micances colonbus , nonnun- Differ«i*
\ quam faturata purpura nitentes, interdum obioiete rubentes, aut flauefcentes , [°!fl°0rru™
aliquando flauos,aut pallentes , quandoque puniceos , interdum vero ex pallido
candicantes , fxpiflime binis coloribus fimul eluceicentibus , vel purpureo me-

A a x diam

*8o RERVM MEDICARVM NO. HISP.

diam flcris partem occupante, velvirgatim tctum florem intercurfante , vel
radijs alternis , modo flauis modo purpureis, lotum diftingucntibu? , aut inter-
dum magnis purpurantibusmaculis, nonnumquam exiguis, variofitu, & mix-
tura,toto flore vel flauefcente, pallefcenteve,aut exalbefcente. odoris fuauisNar-
ciffum refermtis, lex oblongis ftaminibus , ftjloq; paulo longiore , e medio flore
emergentibus . Hienim flores,etfiephemerifunt, nodhitamen explicahtur,
poftridie ante mendiem, per arftum prs(ertim,fe contrahere incipiunt, ac tem-
peratiore aura.integro nonnunquam die expanfi permanent,& iub no&em tan-
tumcontrahuntur, nec vltra diem perduranr . fingulis tamen dicbus recentes
explicantur . cjui cum pridie decerptis (quod vifu mirabile eft) atque inter char-
tas repoiltis collati, ijfdem quidem coloribus conftare, quibus illi deprehendun-
tur \ at eorumdem firu & mixtioneab ljs variare , quifquis diligenter obferua-
uerit , animaduertet . tertio item die, & fequentibus dmiliter . £)iutiilime viret,
& ab lulio ad O&obrem vfque menfem , primasq-, pruinas , numerofa florurru
{bbole luxuriare folet . Semina fert fmgula, nulla membrana , feu pericarpio in-
clufa, mucrone , cui flos infedit , obtufb, infima vero^qua caliculo adha?ret par-
te, tanquam exiguacoronaornata,pentagona,baccas Myrthi feremagnitudine,
initio viridia , poftea , vbi maturauerint, fufca , nigrantiave , & quibufdam ve-
luti tuberculis obfita, fponre vel leuifiima agitatione excidentia . nucleumqueu
continent album . qui trjps, in candidiflimam, &, Amyli inftar, niueam, ma-
bilemq-, pulpam refbluitur . radix crafla , fibrataq; eft , foris nigra , intus alba_j,
guftu aliquantifper acris, cui admixta fic fuperficialis quaedamdulcedo. Etfl
planta annua appareat, viuax tamen eft .jVarietas illa colorum, qux in flonbus,
eorumqj pediculis , accaulibus , feminumq-, craffitie , & breuitate vifitur , licec
fit animaduerfione digna , nullam tamen fpecificam facit differentiam . Proue-
nit Mexici paf lim , & in hortis , florum & dehciarum gratia , coli folet . Radix
frigida conftat , humidaque, & lubrica natura . quamobremdeuorari refrigerij
gratia , illinique folet , etfi , vt diximus , tantillum quid acredinis , cum pufilla_,
fupeificiali duicedine recipiat . Nec defunt, qui dicant, radicem eius, qua? vario
cft flore, duarum drachmarum pondere deuoratam, egregie aquas educerc .

Confule ($T Carolum Clufium m rariorum plantarum lib.^. c.c.

*Ron adeofri^idam ejfe mirabilem Peruutanam, juadet fatis magnafoliorum acru
tnonia , £)uod [t wter Conuoiuulos reponi debeat , n>t fgura jioris, ejr njita eius ephe-
mcra, totaq,plant<s conflitutio , aliquo modo wnttunt, maiori iure calida quamfrigida
ffatuetur , nec tmprobabiliter aquas fubducet .

*

T>*

NARDl ANT. RECCHI LIB. VHT. tti

De TL ALCAC A H PAT L € Hl M A L H VA C AN 1 C H A L-
C5NS/. Fiiipendula !HI. Mexicana. Cap.X XX.

HE R B A eft Tlacacahuatl duos lrn-
ga dodrantes , oblongis ornaca fo-
hjs, Ocymi, fed crafsiufcuhs , neruofis ,
ferraiis, binisper interualla.& aiperiscau-
libus, teretibus, tenuibus , & nonnihil
purpurafcentibus. & circa fummos cau-
lesfloribus cyaneis, paruis, & in oblonga_j
capitula, Stcechadi fimilia, corr.pcfitis . &
radicibus orbiculanbus , Ponticis nucibus
forma & magnitudine , haud diisimili-
bus , vnde nomen , non fine alijs capilla-
mentis , hinc inde cum ab ipfis radicibus ,
tum ab inferiori caulis parte prodeuntibus.
Nafckurinfrigidis, laxofisq; locis, iuxta_»
acjuas . radicesfunt frigida?,atque humen-
tes . deuoranturcjue quaterna; illarum ad-
uerfusfebrium ardores.ea;dem,addita Te-
poxonacatl , aluum fiftunt .

De TLALLANTLACA CVITLAPIL-

Ll alia , Trifolio Tetraphillo .

Cap. XXXI.

nr]

'LALLANTLACA CVITLA-

PILLI herba eft folijs munita

Ocymi, ternis , quaternisve . cauhbus tres

longis /pithamas,lignofis. & laruibus, par-

timcji rubeis . fructii glandium fcrma, fpi-

cato , ac partim coccineo, pleno modico

iemine . & floribus rubeis, ac ftellatis . In-

fignifaporc carer, & Iubricitatem quan-

damJancinantem pra:fefert : more earum

plaruarum , quas Quexquic vocant . Radix

vero hbrata, liirculofa, & crafta eft . Na-

fciturin calidis Tepo%tianenfibus . frigida,

& humidaeft natura.tuffi medetur,alijso;

pedtoris morbis . referuntcjue,enixas, &

lafskudinem paflbs roborare, &fedaro

dolores . Tragacanthi gummi guftatuni»

credas mandere-» .

Quemadmodum in Trifolio pratenfi mi-
rum (^f rarum efi cum quatuor folijs illud re-

penrt, fichanc plantam raritatis gratia TrtfoimmTetraphylUn appelUre placmt ,

cnm in eadem & tria 0- quatuorfoliaconsjiciantw.

Aa 3 Dt

iSi

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

DeTOZCVlTLAVlL X 0 C H IT L

Lithofpermo Arundinaceo alio .

Cap. X X X l /.

HE R B A eft Tozcuitlapil xochttl, quam alij Coiyot-zjn vocant , tranflata
iamdiu in Hifpanias , vocaturcjue ibi , cjuod foJia ferat Arundinis , fru-
&um ver6 initio candidum , ac gemmantem , ac demum nigrum , & nitidum,
&pr#carijs vocatis globulis periimilem, Lichofpermum Arundinaceum . Et
quamuisincalidismagnaexpartenafcatur,frigidatamen, & temperata loca
non refugit . repellit pra^ter naturam tumores . frigida ficjuidem radix , humi-
dacj; conftat temperie , grato etiam , &glutinofo iapore .

De

NARDI ANT. RECCHl LIB. VIII. 283

De T Z A VT L I. Glurine. Qap.XXXlll.

TZ A V T L I , feu Gluren , herba eft fo-
lia Porracea mittens , lineis diicurren-
tibus lecundum longitudinem. caules rectos,&
geniculatos. in eisq; flores e luteo purpuralcen-
tes,Irinis forma quadancenus fimilesjfedlonge
minores . radices vero Afphodelo fimiles, can-
denres,& fibracas. Quibuique locis viuit, edicis
ac planis , fed prxcipue calidioribus . Radix eft
frigida, humidaque, & glucinofa . ex ea enirrL.
prarftancifsimum gluren , &valdetenax, quo
vtuntur Indi, & prarcipue pi&ores,vtpigmen-
ta tenacius adhjereant , nc rerum reprarfenrarar
imagines facilius deleanrur. Secacur hsc iil.
fruftaparua, &ficcacaSolelajuigacur, acque
ica demum nobile illud glucinis paratur ge-
nus . aiuntque , radicem hanc femiuncia? pon-
dere deuoracam,mederi dyienrerijs. verum ca%
teris eciam opitulacur morbis , qui e defluxio-
ne,nimiaq-, laxicace onri folent.

Bulbtplerique^t C&pacea^arciffi, Hyacinthi

mtiltam admodum in radtcibus habet Vtfcofam hu-

midttatem/ttitamenfepe amarorfoel acnmoma mixta.vndenon mirum Vtfcum ex il-

lispararipojfe. Qutn etiam vis Vomitiua}ex eadem caufafua videtur trahere origtnem.

De TZTAC q,A$ALlC, feuHerba gimmofa^ candmti . Cap.XXXlV.

GLVTINOSA ALBA. GLVTINOSA ALBA A L I A.

284 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

VOLVBILIS genus eft herba T^tac cacalic , nomen a radice impense"
glutinofa habens . qua; interne candida , externe vero rubea eft , infjgni-
que fapore caret . caulesc)} miciic longos, tenues , conuoluences fefe . & in eis fb-*
Iia Alliaris , Tuilillaginisve, lasuicer ferraca . ac florem , vc aiunc , nullum . fru-
<5tum verb racemofum , vuis acerbis, fbrma & magnicudinefimilem , &ca-
preolos hinc mde exorienres . Moncanis, iaxofisq; locis regionum cemperaca-
rum , qualis eft Mexicana , prouenire ioiec . Radicum eius decodi ius medecur
diarrhceis . radix verb epoca vncia? vnius menfura, icinere longo defacigacis fuC-
curric . medecur fr acturis cum Xochinacazjti . vrinam euocac vnius vncias pon-
dere deuoraca.exhibecur ducendis m baineum pofl ajgritudines.partumque, cor-
roboracicnis, vc aiunc, cauila . apphcata verb , dolores lenit , repellic inflamma-
ticnes , & excinguic febres . frigida enim eft , humenticjue, & glucinoia natura .

De (^A^ALIC COAPITLANBNSl. Trifoiio Spicato Mexi-

cano. Cap, xxxv.

TRIF, SPICATVM MEX. TRIFOLIVM SPICATVM ALIVD.

HE R B A eft Cafalk Coapitiancnfts , folia ferens Amygdali , terna per m-
cerualla . caules lignofos, & tenues . flores coccineos , paruos , in corym-
borumformamcompoiitos,,&infummisramulisqua'a,am veluti fpicas par-
uas , pallentes, necnon exiguas quafdam filicjuas,cjua; concinnantur ex flonbus,
femine paruo refertas . radicem verb fibratam>tenuem, ac longam . Nafcicur rn
calidis . frigida eft , & glutinofa . vomitum , diarrhceas , dyfenterias, & fangui-
nis excreationes iiftit . abortum cohibet , tenefmum comp^cic , cxedit carnerrtj
excrefcemem in oculis , &argemata dillipac , inflammauones repellic,& mem-

bra

. NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. 185

bra quzcumque ob calidam intemperiem debilia firmac , atque corroborac .
Rcperi aliam eodem nomine plantam m planis , faucibusqi montium guaub- Ajfr fr
mhuaeenfmm , & Tacapichtienfmm , necnon Ocoituci , eifdem faculcatibus, & for-
ma circiter praediram , fed ob fitum fortafle , aut stacem radicum, forma, folio-
rum latitudine , & iummis fpicis, faulifper diflerentem .

% De viPITZALPATLl. Adftri&oria . Cap. XXXVI.

APITZALPATLI, quam nonnulli Tlaelpatli , feu Dyfenterias me-
dicamentum vocanc , hcrba eft dodrantalis, folia bina, paruula , icrrata-» >
atque obrotunda, per longa interualla mittens . Caules dodrante paulo maiores»
tereces , tenues , & fubalbidos . & in poftremis ramis caulem purpurcum, atque
exilem .radicem vero orbicularem , &fibratam. Nafcitur apud XalatUuhcen-
fes regionibus frigidis, & locis campeftribus . Radices fapore infigni carcnt, nec
guftata^etfatudignamadftritfcionem pra:feferunc . & camen duodena: carunx»
tufc , atque ex aqua deuoratar , diarrhceas , dyfenceriasq; dicuntur cohibero ,
febrem extinguere , & laxa mcmbra corroborare .

Huc etiam aliam eiufdem ncminis plantam tubet apponere , in qua folia hina non
funt infummo . Caiyx, qui ex luteo rubet, TSaccamq-, viridem,Solano fimilemjcontinet.

Dt

*86 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De *AT LINAM circinata. (fap. XX XV II.

HE R B A tAtlinam circinata, ab alijs
Apadi,q\iafi Medicamentum nalcens
luxta aquas , di&a, Folia fert Saluias fimilia ,
fcd maiora, & afperiora, Cirfijve , quod^u-
glcffum cjuidam vocant . Caulesrotundos ,
kirfutos , rubefcenres , & quatuor cubitos
longos.Flores toro caulium procurfii e palli-
do rubefcentes,oblongos,& locuhs haud ab-
fimiles^vnde folliculus prodit oui figura,ple-
nus femine gracili,& fuluo. Radices vero ca-
pillis fimiles . Nafcitur incahdis, quale eft
ff oaxtepecenfe cppidum,in plani.<, &campe-
ftribus locis . Radix , ac folia , trita & in fa-
rinam redacla, vlcenbus putndis , fi ilhs in-
fpergas,medentur. fiigidaenim, ficcaque
conftant, & adftringenti tempene. cjuirL,
diarrbceas fiftunt^ dyfenterias cohibent ,
cxterascjuederluxiones, maxime fi ex calida
cauiTa ortum ducant , coercent .

Inter Campanulas h*c hcrba locumfbi tw.

aicare potesl . in quibus cmnibus fernen flauum

nitens, <~valde minutum, multum , (juwque cva-

fculifeptis indufum, contpicitur. (gfflos infgn.

rarn Campana, vnde nomen, tfformatur.

Vires omnibus exdem^frigidtcnempejbfapo-
ris inertiam adfcribumur .

De HOCLICPATLI , feufuaui medi-
cina. Cap. XXXlLX.

HE R B A eft Hoclicpatli duos dodran-
tes longa. folijs Ruta*,autLeguminis.
flonbus coccineis,modicis.fjlicjuis paruis,te-
nuibus , teretibusque . Nafcitur in monci-
bus fngida» 'regioms Heitzjlacenfis . Radix
eft fngida , glutinofa , acque adftringens .
fiftit dyfenteriam.ac lumborum dolores, vn-.
cia* vnius menfuradeuorata,placac, aceo-
rum , qui Iongo itinere , aut laboribus im-
probis defatigsti funt ,

NARDI ANT. RECGHI LIB. VIIL z87

DtHOCHOETZONTE COMATL. CapiteSenis.

[ap. XXXIX.

M

HOCHOETZONTE GOMATL,
feu Capuc fenis, quam alij Qaganac-
xoihttl, Temiltzjncenfes vtioT acanexton , feu
Cufpidem cinercam vocant, herbaeftvolu-
bilis , fblia mittens ampla , cordis figura_s .
florem coccineum , longum , & fiftularem
aceruatim dependentem . radices vero nu-
merofas , orbiculares, mediocres, & funicu-
Jis per interualla appenfas , intus extraquo
afperas , & fulcas , Tecompatli flmiles . Na-
fcitur in planis, & campeftribus locis Te-
hoytzjU. Radix frigida, humidaqueconftat
natura . editur elixa . refrigerat ver6, atque
roborat » olet liquorem ftillatitium floru m
Mali medicar, fapitque. illinitur tumoribus
pr«eter naturam . Infignis planta eft, & gra-
to guftu . exhibetur febrientibus , atque ita
febrilem calorem compefcit . Indis erat
olim mos impartiendi lllam natis , fed ea_»
lege, vt totam non abfiimerent , fed portio-
nem aliquairum^aam relinquerent .'perfuafum habentes , eos qui lllam inge-
rerenttotam, obiruros nondum aflecutos fenedutem. quamobrcm lmpofi-
tum eft illi nomen Hochoetzpnte comatl . quamuis alijs , vt diximus , Qaqanacxo-
chitl di&a eft .

Dt HVEMBEREQVA. Cap. XL.

HE R B A eft Huembercqua, folia mittens vndulata, & terna , fed medium
longe maius czteris , atque obrotundius . caules prolixos . fru&um par-
uum, & racemofum,totocaulisdifcurfuabexortufohorum prodeuntem . radi-
cem vero longam,fenfim gracilefcentem , furculofamque . Nafcitur in frigidis,
&montofis Mkhuacanenfibus locis. Frigida, & adftnngertti natura conftat ,
qua febrientibus quoque conferre folec . ms decoCti corticis radicum, foliorum-
que, dentium , fi eo colluantur , dolorem tollit , &c quemuis alium . quin idem.
infpiffatum , illitumque, vlceribus miram fertopem , e Gallica lue ortis . pruri
tum, & exanthemata excitat defuper meientibus, colligentibusque .

y^ »„ c«JTij- <^C

De

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

T)e MECAPATLI, feu ZarwpariUa . Qap. XL/

MECAPATLI PARATLAy,

M

I- Smilal
afpfra co-
tnunis. .

ECAPATLI vocant Mexiccnfes
nobile ilJud medicamcncum , quod

noftri Zarzaparillam nuncupant. cuius repe-
ri apud hanc nouam Hifpaniam non paucas
difterenrias,referendasancbis ordine, feor-
fimquemaiorisdiftinftionisgratia . Priorem
omnium defcnbendam mihi propofui earru
fpcciem, qua: apud Hifpanos, ac prarcipue
apud Hifpalenfes,in vallibus , aggeribusquo
paflim nafcitur , referrurque a Rhizotomis ,
& Herbarijs peritis in Smilacem afpera, de-
fcriptam aDiofcoride, repertam a me noru
longe ab vrbe Mexicana, in Bear* Fidei op-
pido, locis frigidis , & aquofis , iuxta fonterru
aqua: dulciflim«e,ac faluberrima?, quar aqua>
du&ibus duciiur in ^rbem . Nafcitur etiarru
optima apud T^ompanum , & vocatas Hondu-
ras. Deforma eius nihiJ dicam , quoniam il-
hm afTabredefcripfic Diofcorides. Quodfpe-
«ftatad vins,eaxlem prorfus funt,qua? carcera-
wm lpecierum.etfi Diofcorides nihiJ de tem-
perie protulcrit , aut de vi , qua fudores tliciuntur , dolores ardculorum , caue-
rarumquc partium fedantur , rebeJiesque, & infanabiles profligantur & euer-
tuntur morbi , fed folum cxplicuerit facultatem , qua venenis aduerfatur , &
Alexipharmaci vires fubeat. Carterum Zarzapanll* fpeciem ciTe ( quamquam,
Hifpani, qui ad has oras non penetrarunr, vix id flft p.«rfuadeant ) nullo modo
tergiuerfabuntur, qui caracum carteris huius orbis Zarzzparillar fpeciebus con-
tulent . etfi Indica femine caret . Sed mos eft hominum ita admirari extera , vt
nihil putent apud fe nafci,quod Jongius deueclum m maximo habeatur pretio .
Viseftfngida, ficcaque, etfipartes habeat calidas, acquefubdlcs permixtas,
quarum gratia fudores elicit,vcntricuJi calorem roborac ( licec contranum fenl
tiant alij) renes, & vrin* meatus expurgat, & locium ciec, ac,vc didtum, arcicu-
orum, carcerarumq; parcium dolores fedac, ac profligac , diucurnosque , & re-
belles morbos curac .

Smilacis a^erx-uiresommbmnoufunt. Poterit tamen curiofus leftor confulert
FaUopium tn traclatudemorbo Gaittcocap.6^btatt,feperbtenmumPtftsptunmos
a lue ruenereafeltci cum fuccejfu Itberajfe. tdque ettam GuaUco lonte prxfertm vlceri-
busgummatts dtjjtp.ndu . ^ddtt prodejfe tn fcrophults , tumoreltents 'catharrts acri-
bus, tumonbusejne qut dtfficulter dfcuttuntur .

Stmtha t.uemes apud Mathtaium , ejui ajferit, Ghinum Medkum dccoSlo SmtU-
cts asfers, multos lue ^vcncrea affeclos curajfe .

Vnde

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. 289

Vnde ettam cum Autbore noftro rt&e comludt poteflMoftram Smilacem asjeram,m
locum 6 ar^partlU tn omu ibus morbu, prxjemm lue renerea: commodtjjtme ficcede; e
pojje. matorea. cum fruciu curam Juuejfuram, cum rcccns radtxhaberi pofstt .

De QVA VHMECATL Zarzaparilla II. & III. Cap. X L 1 1.

QVAVHMECATL, quamraw-
guitlanenfes Cozjicuiztt palancapatii
vocant , Adtchuacanenfes vero Tchuanit-
tpz^ , eft ipecies Sarza^parilhc , radicibus Secundx
furculofis innixa. vnde proferc caules vo- (Pecics
lubilcs, & fpinis horridos, capreolos mul- riiia;.*
tos,ac femen nullum.folia vero Ocimi,acu-
minata , & nonnullis fedtacrenis , nerueis
vero difcurfibus fecundum longicudinem
difcurrentibus.Vis eadem,qua? carteris. In-
ueni aliam fpeciem in radicibus j£thna;, Tmfara-
non longe ab oppido Atattaco, peromnia „„" **
Quauhmecaxochttl fimilem , fed radicibus
tenuibus , nec fibris crafliohbus . cuius
etiam vis eadem. nec tamen curaui depin-
gendam . Sunt qui contendant, has omnes
ad China: genera pertinere jfedquoniam
radicibus longe difTerunt,fuigenerispotius

Zarza_j

non eft

efTe plantas exiftimandum eft . quamuis chtni
foliorum figura, volubihbus cauhbus , ca-
preolisq. videantur efle fimiles , nccnoiu
frigida ficcaque , qua fiint prasdita natura , etli non ita adftringenti . Placandis
doloribusarticulorum,alijfI]ealueGalIicaprofedis,funtomnesvtiles.fudoribus
item euocandis, curandisue mali moris vlcenbus, morbisq. inueteratis, & infa-
nabilibus, & qui e craifis, lentisq. humonbus habent ortum,aut ad neruos per-
tinent,& tumoribus prarcer naturam,qui rebellcs func,difcutiendis,curandis vl-
ceribus , & alijs ad hunc modum perfanandis, qui toti pene Mundo innotucre .
Nam iure decocti per aliquot dies propinato, ea menfura qua? a mulns iamdiu
pra?lcripta eft, cum nota quoque vi&us mftitutione , cseterarumq. rerum , quas
naturales vocant , aut puluere radicum,duarum drachmarum pondere, ex vino
aut aqua deuorato, aut euocato fudore, aut infeniibili quodam perfpiratu,ajgro-
tanres reftituuntur. fme id contingat ob partes quafHam tenues & calidas , per-
mixtas frigidionbus & craflionbus , auc ob ficcitacem, feu ob occultam quam-
piam vim , fiue ob prardictarum rerum commodam mftitutionem . Sed huius
rei inquiiitio, non eft noftro infticuco admodum neceffaria . fiint qui aiunt, in-
fperfum puluerem vlceribus mederi .

Licet Auihor <x>ideatur diftinclionem <-vctte facere inter Sarzjtm ($f Chinam , id
tamen non de genenca altyua dtjfcrenit* intelltgendum , fid de ea aux, eli inter conge-

Bb

neres

Quarta_»
fpecies v-
fualis.

»90 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

neres. adeo enim ambat piantdy baccis,foiijs, floribus, radice,fapore, Viribusq. conue~
riiunt , ^vt non pofsint aliter quam dtuerfe eiufdem generis fbecies, i£/ in rvinbus f~
cundum magis & minm , differre . ficuti dicimut3oleam domefticam ab oleaslro, ma*
lum ab alia malo dislingui .

De QyAVHMECAPATLl altera Zarza IIII. Cap. XLIII.

QVAVHMECAPATLIS,
(eu Quamecatl harc, eft illa fpecies
Sarzaspariilae , cuius radices in noftrurru
Crbem deferuntur , folijs magnis, cordis
figura , caulibus volubilibus , & Ipinofis
& radice furculofa , frudtu nullo , & ca-
preolis hinc inde exorientibus . Nafci-
tur Tototepecenfbus agris Mettitlanenfi-
bus , & Cuauhchinacenfibus . (ed omnium
melior in ea regione , qua; a profundita-
te nomen acccepit .

Sarz.ampariiiam, congenerem ej?e Smi-

laciafher^^hon tamen eandem piane,ex hac

Authoris patet defcriptione . in quam etiam

fententiam , pienque rei herbaria fcriptores

concefferunt .

In Viribui huius pianu defcribendis mul-
tus admodum esl Monardes, alijq. fcripto*
res botanici . His adtunge magnum ti/ud
opus ,in quo coniunSIi funt authores cmnes ,
qui de lue Venerea vnquam fcripfrunt . in
quo njidere licet infinitam in ipfo njfu ^varietatem .

Illud ettam adiungendum putaui, quod cum Sarzaparilla fimihs fit multis alijs
plantis , ($T quafi congener , (fcut lupus cam homogenes dici potesl ) qu£ omnes fe-
men tnbaccis offeum continent, ideo ettam ex his fimdes vires expeclari pojfe. SuntAu-
tem hdt 2(ufcusy Hyppogloffum , Laurus Aiexandnna , Voiygonatum , Ltiium conuaU
iium , Afparagus , Corruda , Periclymenum cuius <-vltimi flores , ffl figura, ($f odore
piurimum conuemunt .

T>*

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. 291

Le POZT £C , AT LI M EC AT L AH IC A, feu FraUurarum

mtdicina . Cap. X LIV.

TOZTECPATLIS ALTERA.

HERB A eft Pozsecpatli Mecatlanic 1, foha Mali Perfica? fimilia ferens,bina
per fingulos caulis nodos ordine difpofita, inferne coccinea. caules digi-
tum craffos , geniculis interceptos , teretesq. flores cjuinque conftantes folijs ru-
befcentibus eadem fbrma, fed longe minoribus, ac orbiculo circa medium pal-
lefcenti. fapore,& odore infigni caret . Nafcitur Mecatlamco agro . Frigida, fic-
cacjue , & adftringenti, non fine quadam afperitate, narura conftat . caules , fo-
liacj. tufa , & idfco loco impofita,tumores arcent . nec minus bibita conferunt . &
vt nomen indicat, luxatis, perfra&iscj. oflibus medetur .

De TE VH QV I LITLIC, Jeu Herba Principis . Cap. XLV.

TEVHQVILITLIC herba eft folia Mali Punica? proxima mittens,
alpera, tcrna, & quouis caulis nodo exorientia . caules multos.coccineos ,
terctes,tenues, & lignofos.flores circa ramorum cacumina in corymborum for-
mam compoficos,quadantenuscoccineos.vndefilic]uae generari folent paruula?,
includentes granula primo candida,& poft maturitatem nigra.radicem ver6 te-
nuem,ac prohxam, extra Iuteam, intus vero palleicentem ex albo. Epota radix
exacjua,r.rium drachmarum,plus minusuc,pondere,febrilemcalorem fedar.Fri-
gida: fiquidcm eft,fed ficcseatcjue adftnngentis naturar.quo fit,vt fluentem quo-
cjue aluum cohibeat , & ventriculum ob nimium calorem imbecillem , inftau-
ret , atque confirmec .

B b 2 7)t

V-

SL

g

4

V-.

%9z RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Dt TLACHICHI NOA PAT LAHOACy fett Herbawfia,

latifolta . (fap. X LV l .

HERBAVSTAI. HERBAIL

tlalchichinoa patlahoal

HerbaViia III.

^

TLACHICHINOA, quamalij
Texixiuhtli , feu herbam faxorurrL.
vocant, herba eft folia Limonia; Mali fimi-
lia proferens,interdum paulo minora. cau-
les cubitum longos . & in eorum poftre^.
mis ramis appenfbs flores , Scorpiuro fimi-
les . radicem verb craffam , fibratamque-> ,
dulcem , & mediocris temperiei , aut cum
frigiditate nonnihil frip-efacientis . Nafci-
tur Ocpayocani, T auhtepequeci , Tlachmala-
caci>SL in alijs huiufcemodi calidis regio-
nibus . Vniuerfam plantam vlceribus aiunt
mederi , dentium dolores tollere , vul-
nuicula oris cicatrice obducere , tumores
prater naturam repellere , febres fedaro,
delere fcabiem , pra?cipue fale & fuligine-»
admixtis; ophiafimq.

Baccas quajdam vtridestalias nigras depin-
xitfloremVero ex albo ad caflaneum tendentenv

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. z9i

De T LA ELPATLI alia,fiu medicina
dyfentenco rum . Cap. X L VII .

HE R B A eft Tlaelpatlis , muJtos mit-
tcnscaulcs ,tenues, fpkhamam fere
longos j refertos Veronica? folijs , obrotun-
dis , fcrratis ac paruis , & fru&u Piperi
longo fimili , fed digiti tranfuerfl craffi-
tudine . Radix Jonga eft, digiralis craflitu-
dinis . Nafcitur iuxta fiumma , caJentibus
in locis Miftics inferioris . radix eft fri-
gida , ficcacjue, & impense adftringens .
eadem femiuncia? pondere trita , atque de-
uorata, coercet dyfenterias , & quidcjuid ni-
mium fluxile eft,& egens adftrictrone .

Spica ei qu<e in Plantagine Jimilis confyi-
eitur .

De TLATLAVH CAPATLt Oxygeranio Mex. Cap. XLIIX.

OXTGERANIVM MEX. L OXTGERANIVM MEX. II.

TLAT-

294 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

TLATLAVH CAPATLIS fpecieseftGeranij,fedRaphaniradice
ex rubeo candefcenti , vitigineis folijs , flofeulis coccineis, ac roftris Cico-
nia? fimilibus . Dui funt eius fpecies, radicis tantum colore diftinctae . quarurru
altera in candidius, alteravero magisin rubeum vergit,fed eifdem viribus.
Nafcitur vtraque in frigidis , ac calidis regionibus , qualis eft Mexicenfis , &
Quauhnahuacenfls .montanis, ac campeftnbus locis . Frigida, ficcaque, &ad-
ftringenti vtracjue conftat natura . Radix, cuius eft praxipuus in medicina vfus,
& acido aliquantifper fapore , medetur dyfenterijs , alijjq. fluxibus , oculorum
inflammationi, & fatietati . Denique medicamentis omnibus, quaefimul refri-
gerant , & adftringunt , apte commifcetur , & laflitudini cuiuis fert opem .: fe-
bres refrigerat , & calori nimio , prarcipue cum humore coniun£h>, aduerfatur .
Firmat dentes, gingiuas comprimit,ac roborat . trahit pituitam , fedatque->
dolores , fi aqua cui intrita nt , locus colluatur . tumores prarter naturam ma-
turat, & rumpit, &. conceptionem procurat, vlceribufque cris , & quibuiuis
alijs medetur . Sunt qui afferant, cum fhilli tufli conferre , & vrinas elicer^ .
bilem vero per fe purgare . quod nlfi compreflione contingat, quifien poffic
non video, cum vinbus conftet valde adftringentibus-V

ln Geranijs noflris nullum reperias, excepto <-vno Oxytriphyllo, quod acidv fit fa-
pore.radices enim dulces 'funt/vt dpud Matthiolum efl legere. hx autem dux fyecies ab
Authore propoftt&.diuerfas ab alijs habent VtiTs. vim nempl purgandt ,quam ex Attdi-
tate, tenuespartes alij vocant,prouenire credtbile efl . Sic enim folia nofln 'Rhabarbari
actda flmiliter purgant , ommbusq. adeo acidts proprium esl, humores-corpore contentos
incidere , naturamq. ad expulflonem impillere. quo tamen ctiam njires adftringentes 9
qu<e fuperfum prodeffe poffuxt , flcuti apud Galenum\adslringentia posl Uqutda ex-
hibita,aluumfuiojflcij4dmQjnuerunt.

De T L A L M AT Z A L l N
HOCXOTZINCENSI.
Amygdaloides ferrata.
• fap. XLIX.

HE R B A eft Tlamatzalin, folia. mic-
tens Amygdali, & angufta,ferra-
taque , vnde aomen . caules cenues , qua-
dracos dodrantem, plus minufue, longos .
flores vero per interualla exiles, atque pur-
pureos . radices paruas , Napis fimi-
les . Nafcitur hume&is locis , ac mon-
tium faucibus , regionis Hocxotzjncenfts .
Folia funt odora , & nonnihil calida . ve-
rum radix , frigida ficcaque natura con-
ftat , odoris & faporis fere expers . eadem
trium drachmarum; pondere tufa , & cum
quatuor granis CacakoatlreColuta. ex aqua ,

atquc

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIIL i95

atque epota , dicicur corpus ieniter purgare , mundare vias vrin* , nimiumouc
contemperare calorem . *

Inter cremta aromatiea «traftermat* , h*c planta lccum hdet .Vndt euarn^

rts habet tafdem .

:mino-

«J

VtTOMATL, fiu planta atimfa , w/ Solano . Cap. L .
MI LTOMATL. C

TOMATL, feu planra acinofa, in«
ter Solani fpecies connumerari po-
teft , etfi a noftn Orbis Solani genenbus
differt. reperiunturnamque in nouo Or-
be aliar fpecies, quarum fru<3us,quoniam
orbiculares fimt , vocati Tomatl, mem-
brana includuntur . Sicca, frigidaque or-
dinc primo conftar natura, nonnuliumq.
participant acorem . Verum maiores-ex
ijs Xitomama nuncupanrur, quod eft To x'lt0^f-
^WrfCucurbita?forma,rugofarquejmi- pomTJ-
nores vero Mtltomam* , ideft fementini , J3SL.
qui cum Tlaolli, feu frumento Indico,feri £"
confueuere . Ex prioribus quidara nioun-
di funt afpeaus,&nucibusiuglandibus
paulo maiores.cumque virides primo ap-
pareant,in pallidum tandem colorerr^
degenerant.dicunrurq. Coatomam^quod coatoma-
eft Angmni. Alij eadem'forma,&magni- JLf!*
tudine conftant , fed in rubeum demum
mutantur colorem . Alij e viridibus fiunc Rnkf.
lutei,& Mali Aurancij vocati circiter arquanc magnitudinem,vrroque laterele-
uiter compreiTo, & a parte qua pediculo adha?rent , ad mediam vfque orbitam. ^'
incondite rugofo . Alij rubri funt, cum exa&e maturuerinr, atque in eum quo-
que colorem e viridi abeunr, poftquam pallidum, ac rubefcencem prius indue-
nnt .eadem pene magnirudine conftant , atque figura , etfi rugofis quibufdam
eminentijs incondite extuberantibus , non modo\'irile pudendumreferunt, Venere?
fed harmorroidas quoque, & quidquid in feminis horridum , & obfccenum po'
teft videri . Ex,miuoubus quidam, nuces.iuglandes asquant magnitudine, & co- • •
lore virefcunt. Ali) T^huatomatl didli, Ponncis nuabus funt maiores , nnnores VmdeS*
vero iuglandibus,membranuls vedcz inftar inclufi, vnde nomen . quie viridi ««i™
pallefcunc . minores ver6,didi Miltomamajprzdietis nucibus pares funt, & eo- *

dem, quo pra?cedentes colore . Tales habenrur CozjomatL & Tomatl , quem Xa- cozto-
larlacenfem vocauimusa nataliloco,refertumfemimbus,paleisexilibus pari natL
bus , quz in medicamenra calore pradica, pociffimum referunrur . Sunc & ali* Tomati.
Ipecics , de quibus leorfim loquemur , quoniam nomina fibi vendicant certa^
latascj. fomuncur naturas . Quod autem atrinet ad pramarratas, ad vnum om- dJt*^

nes

ALKEKENCI MEXICANVM.

196 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

nes Solano fimiles videntur,imo eius fpecies . At qu* maiorem ferunt fruclum,
maiores funt, & folijs ferratis conftant . qu* vero minorem, vulgan etiam iunt
ffla<mitudine.Europ*i Rhizotomi,qucs ex ijs norunt frudus^omaamons vo-
car? coniueuerunt . fortaflis ob veneream , & laiciuientem, quam diximus tor-
mam.Demumadcoplanafigura>vires,traaus,pclliculaC,&Fomaquacdam,So-

lani fpcciebus refpondent, vt imprcbi hominis fucrit , m anibus pedibusq. in U-
lorum non ire fententiam , qui Tomatles omnes in Solani diflcicntias reterunt .
Ouibufuis locis proueniunt,<edpra:cipue calidis,fponte, aut indulgentia, & cul-
tura Ex i)s intntis,ac permixtis CbiUi, intindus gratiihmus paratur,& qui om-
nium fere ferculorum, & nutrimentorum faporem comrr endet , & emortuam
orexim exufcitet . Vis eius frigida & ficca , & npnnihil ablcindens . Tam folia ,
quam fruftus, ignibus facris conuenientifsime illiniuntur . a>gilopas, capitis do-
lores tufa, atauc impofita lanant . ^ftuanti ventriculo auxihantur, & parotidas
cum fale illita ditcutiunc . Valec eorum fuccus aducrfus guttuns inflammatio-
nes & quae ferpunc vlcera , cum cerufa , rofaceo , & Lithargyrio . ad aegilopas
curri pane , infantium aduftioni , quam Synafim vocant, cum rofaceo . pertutus
proficit in Collyrijs, aquar vel oui vicem exhibet, contra acutas fiuxiones lllitus .
aurium dolon inftillatus prodeft , menfium.in vellere fubditus fiftit abundan-
tiam . idem galiinarum cortalium fimo fubaclus , & linteolo appofitus , segilo-

piisprdentaneoeftremedio. ,.„.,'. ,

Vartas Solani ffeaes hic attingtt author
Toma Amoris, ffl Veftcartas .

Toma Amoris maiora fatis Europa funt
cognita .

"Nuper in Horto ad S.Sylttcftrum in Vr-
be^idi Pcma amoris, cuius fruclas plane fi~
milis eratymagnitudine,fgitrayco/orey Strycb-
noieudro, fol:a vero adeoq;tota plantayPomo
atnoris commum fimilia .

zAlkekengi Amencum ruimt in Horto D.

foruini Pharmucopcci , q ttod a nemme adhuc

defnptum vidco .

ALKEKENQI MEXIC ANVM.
faults vltra cubitalem altitudinem exur-

ffit.^uiridis.rotundnsM^mfus. fotta non Unve

§ / t f l-i

ab ractice per totttm caulem ,101190 pedicuh

f r r t Mf> Hnbot* • • V i-

adncfcuntur , admodum Petominon Jtmtint ,

ruiridia^craffa. ffl ex quauis aJa,noua folio-

rum foboles enafcttur. longitudo tntemodij efl

dttorum dtgttorum . ex alijs fugenoribus ,flo-

fculi multlj exigui. palitdi prodeunt , pedtculo

brcuiffimo , vt adnati videantur . \nde Vcfi-

cuUfequunturfmiles ncslr* VefcartA , quo-

td fintram , & colorcm , fidminores longe . nec emm AuelUru magnttudwem ajfe-

quun-

NARDI ANT. REGCHl LIB. VIII; z97

quuntur . H * caulem totum quafi circumffiunt , fmn flores Clinopodij .< ^Bacca *vt-
f^ults tnc/ufi3 Ptfum cordatum tquant magmtudtne, fed rubent, nofira Veficarta [i

^fapornonttagratus.fcd/ongeamdrtor.fimmaatba.piana.rcmbmftm^^
tn nofiro Alkckengi .

Huc refern poffunt <vires eius planu , quam m nouaHtffania nsocant foyopatli
Coyotomatt, chtfthcc, ^uahtelt, HofaomtpatU . 2{adtx etus cH amartffima\ & quo
amanor , eo ctttus vtres prodtt . Vfus eius cfi , ^f drachma Vna puluens> tnijctatur
4. njel 5 . rtnjctjs aqux, fitgida potius quam teptda , 6* fumatur <vcntrtculo tetuno ,
<vet fub mclem ftne ccena . Haufio mcdtcamento , caue ah aere frtgido per <vnum
dtem . nammouet corpm prout tnutnit difpofttum per infertora, & quandoque per
j upcrtora. duratq. altquando 4.<vet <;. dtcs donec Vtdeltcet malum tollatur . Stc toUtt
cbsiruEitones^otbos^entrtcuit, eiusq. do/ores , auxtltatur morbts matricts, calculum
*vejtc* rumpttMortbus choltcts, & Ifchiadtcts fubuenit,mouet edendi appetttumftuuat
& factlttat panum . Potefi mfanttbus vnius anni cxhtbert, nam pharmacum efi fc-
curtfstmurn . Frodefi cttam puluts hutus radtcts . dolortbus podagricis infberfus ,fi
partts prtus vnganturoleo abtetis , <vd Ltqmdambar ,<ve/oieo communi , vetcttam
foia aqua teptda . Stn hutc puluert addas ana pulueris 0/diuhqut,toltet quemuts dolo-
rem, a calorc vcl fitgore ortum . fed oportet prtus , parttm dolentcm oleo abtetis inun-
gere , <y <vtdebts paucts hortymros effettus . Puluts intus fumptus tolltt quemms do-
torem /fchtadts , <& ventrts & horum ommum vcrttatcm monfirabtt cxpmentia m
fr^dtctts morbis . '-•

De XALTOMATL, fiu TOMATL arcnofi

Cap. L I.

XA L T ° ^ A T L fPecics eft SoIani peregrina,radicc Batat*. Afphode-
Jiue , caul.bus multis , folijs Limonis Mali, fed minoribus, fruftuq. hor-
teniis Solani. Vbique prouenit , nec viJum refugitc*Jum,autfoJum. Frigi-
da, ficcaque conftat natura, & ijfdem quibus hortenfe SoJanum viribus . quo
ht vt radix tufa refoJutaque ex aqua, ad febnlem calorcm fedandum propinari
ioleat . amantudinis tamen, & nonnihil caloris participat. quamobrem ferunt ,
ieiquiunci* pondere deuoratam^fktum difcutere , inteitinaque purgare a feci-
bus,quar abaltero quopiam afTumpto pharmaco concitatafunt,nondum ta-
mrodeViToata, graUltatem ventricuJl diflbiuercatqueitademum dyfentenjs

So/anum hortcnfi , fiigtdum ab omntbus reclc dicitur . id tamcn dc folio , & bac-
ca tntelltgendum efi . nam alu partes, *vt fit m p/ertfquc p/antis, dtuerfum habcnt
tcmpcramentum. nam amarttudo radms, & femtms^tm habct planc contrariam .

Dc

*S>8 RERVM MEDIGARVM NO. HISP.

De ALAHVACAPATLl

LEPTO PHTL L 0. fiu Lubrico ,

(g^ terui foiio medicamento .

Cap. A/y.

HE R B A eft Alabuacapatli, folia_»
fundens tenuia , Lini fimilia , fed
minora . flores candentes . radicem ve-
ro albam , pellucidam , fibratam , atque
contortam . Nafcitur regionibus frigi-
dis Taualiuhcani , iuxta accliuia mon-
tium loca . Radix trita , & femiuncia:
pondere, ex aqua Buglofli, aut fontana
deuorata, humores omnes vacuat . Eft
& alia Alahuacjpatlt ipinifera , cjua? ad
Tunarum fpfcies eft referenda , de qua
fuo loco tra&abitur .

De APARAQVA. [aP- Llll.

APAR AQVA herba cft radici infiftens long£,lentac, ac perinter-
ualla tuberofe . vnde prodeunt caules multi,hominis arquantes altitu-
dinem , & propincjuas arbores fcandentes , folijs ornati virentibus , Mali Me-
dic* folijs non plurimum diflimihbus . candentes , ac modici flores . & fru-
clus nullus .Ius deco&i radicum epotatum, medeturdolonbus e Gallica lue
profedtis.bubonibufcjucac vitiacac motioni fert opem. Nafcitur incalidis,
& arentibus Huacanx locis.

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII.

* CACAMOTIC TLANOSiVMom, fi.^

ipp

H

E R B A , quam [acamotic Tlano-
quiloni quidam vocant , alij i ax.
tla.lapw^Ujvero Aflt^ipatll folentfiun-
cupare , foJia ferc appeJIat* Amazonioc
lorma, Harderzve , fed anguJis qu.bufdam
mugnia. cauJes exiles, tereces , & volubi-
les flores maluaceos , & purpureos , caJy-
culoium forma, cymbalorumue. radicem
vero obrotundam , candentem ,& cenc
ram . Nafcitur regionibus caJidis , tem pe-
racifque,fponte fua,ac etiam cuJta perci-
naci quadam viuacitate, quales funt. Pahu-
atUmnfes , & Mtxicenfes . poiretque iru
nonnuJJa Hifpani* transfern loca . Ra- ■
dices , duarum vnciarum menfura , deuo-
rat* cubuum tendenti,aluum mira Jeni-
tace & fecuntate expurgant . tratfa etiam
e venisbiliacrehquis humonbus. qmd
<]uod dulci fapore,& grato conftat, nec
maciams , pyrifue noftratibus cedenco >

ruia mortalicas millc pattm «,,2^^^ V*
toru7b^^

iictmemofim cuZ famJ„,' ^''/ f *hv***fi**m **

j«» iuiusyjtor.m an Alalux hmilem . ynde omne< U /-*,,;* n

gggs%

mmHm

"; ' ■•*. irlHr

2V

joo RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De COAPATll Afphodelina.
Cap. L V .

COAPATLl Afphodelina,her«
ba eft radices longas fundens ,
candidas , Afphodehnis non abfimiles ,
vnde inditum eft cognomen , aut &ia-
tlalytzjc . & ex eis folia prolixa , 8c
Porraceis paria . flores in pcftremis
caulibus veluri fpicatos , & Srcechadis
capicibus perfimiles . Nafcitur £htauh-
tU HoitziUctnfi . Radices funt molles ,
& referta: fucco , infigni fapore &
odore carentes , frigidaeque , & hu-
mentis tempenei . tufas , & admotc
auxiliantu* i&ibus ferpentium . idem-
que prsftant ex aqua bugloiTa: epot* .

Vc COAPATLl TANCVITLANENSI.

[ap. LVl.

HERB A eft CoapatU Tancuttlanenfu , ramulos frequentes mittens, fo-
lHs omatos longis , anguftis , hirfutifque , & inferne fubalbidis . lu-
Ll adic«l vero longam tenuemque . Nafckur in colhbus fn-
teofque flores radic«n ve _ b etur, & Urica natura . Medetur ve-
gldts Myftic, fupeno ^^^^ m m quater per fingulos
3St SSKR^} M- congruenu refolu-
ta , atque epota .

T>e

m

M

J

rwi

VA.

&»o\

Cocmenemiiis, Seu Contrayerua . Itb.viir.Cap.i^ixJblypj

_

I

NARDIANT.RECCHILIB.VIir.

* COACIVIZPATLI, feuMedianadoloris. Cap. LV 11 .

COACIVI2PATLI herbaeft
folia Bugloisi, ftatim ab ipfa radice
fur.dens. caules foJijs paulo altiores , tres '
quatuorue, izues, teretes, tenues^c rubcos
flores in iummis eorum partibus ,e viridi
rubefcentes.radicem veiominimum di-
girum craiTam , fibratamque . Nafcitur in
cahdis regionibus Papaloticpaci inter faxa
pneruptis cauifque locis . adeo autemj
eft mirabile fanandis dolohbus medica-
mentum, vt inde inuenerit nomen . In-
/lgni fapore carec, & tamen nonnullum
calorcm participat . Aiunt,iusdeccdti il-
Lus, mirabile efle aduerfus Callicam luem . <w,„ AA
menfura foliorum eflo manipuli tres, & f*****»™
aqu* totidem hbr* . Decoquenda vero ^^"

iuntadrertias^&forbendarfingulisdie- m ^-
bus decem vnci* matutino , veluc ius de-
codti Guayaci aflumi folet . Quin etiarru
mterdiu potandum eft. ita quofuis dolo-
res , ac praicipue articulorum, placat .
Flos fere ftmilis LimonU .

T>e COANENEPILLI feu Con-
trayerua. fap. L 1 1 x.

COANENEPILLIS, quamalitom^'
TztacCoanenepUU,^ ColpatltJ^ «C^'
CoatUXothtlanenfem vocant , herba eft VtX^
foha ferens lun* crefcentis inmodum., S^H~
aut rolearumquibuscalceanturiumen^ fcfc'7^
fignata quoque clauis luteo colore . caules rfnvnf^^
volubiles, teretes, exiles, ac ornatos per in- /% ^^ «*" .
terualla pramarratis foiijs. item capreoios, ^^IrUTWOAA
& flores multicolores, Vetonica; fere for- &ty&KUUVO j
ma, fed longe minores. radicem vero pro>
Iixam , & conuoIutam,minimum dia-tum
craiTam, fibratamque, cuius eft vfus m me-
dicina . Nafcitur multis in lods agri Me-
xicani,fed prarcipue Xocbitlani , vbi eius
vires funt primdexploratz,atque repertx ,

Cc Radix

ao» RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Radix namque eft npnmhil dulci, , cahdaque & ficca ordinc ferc : fecundo &
odora . quam cuiam arque deucracam tru.m vnuacum pondere , «,u k*m ,
* fpleni , reftaurare mocum impednum , itdare dolons , appecent.am excitar^

Si£«&r uocarc vrmam , calorem fc&tf* ventns ddoj^WW^g
<5 Ti pelle«,acperfomnosi<^nnniju^ilmsiam pcneWjb^umuav.perarum
«T7' Kof fcT^nSiilSnoSiBoITv^en^ ahjs vu» omnem kdunefu
«*"««■ ^urgrcirftatimperinfernr.prieleruareeciama memncum venefias rnfi.
Pf"* diis.nocuisq.abanjs, qua d.e foerit dcuorau demum venenorun, ommunu
JoSVOWWi. ae'r;clofam4v,m heDecare . Sun[ qu, flor« idcm pramare exiftnnenc .

■««"• potmcompararipofium, ,„tcr cums ffeces repom poffunt. Vacc* color, ,x Cafian,oai
nitrum te„de„te pmguntur . . ., ,,

rvd faltem comemr. ,d emm m,h, confrmarmn duo Monach,q«, m Ad.uco
multi a„,„s htbuaruut. & patebn amplms eX his , ,f * de ^4? *»'" ^
b» i Reuerendo Patre aff.flem, Kffrau accepw fibyum ,,xH,fpameo tranf
lata Hac ZaJix efi comra mm» venena , pefiem , & fpeciatmems '«"* >$"
■ ■ aa'Jieb,s,n fqu,„„bus . Drachma r„a , *d fcqu.drachma, f, perfon* «**
! . : fuffkUnt , @ ?rau,tM morb, reqmrat , ,„ qui„que <vd /y Wf «<?"* "/>""' T~

'JZi ye/penfumptal,ie,„iefuior procuretur Jeruu per Tauadcllo . repete b ,
rvel ter. £ Uc,t <v,iea,ur ,nc,nd,r, ,0 augcrecalcem ,,ame„,um pet.us eXpe,;t,
SmUiterai dolorem Uteris.-vemruul,, anuum, tapius. Ifch,ad,s, matr.as proi,fi-
i„ morfu araneorum, -v,,,ra, firp,n„s.^r aUorum <ven,na,orum an,mal,um,efi m,-
"Lnec ,fi qmdquamquodtamcuo faos prafiet eficlu- . gr tandem efl<vn,cum
Ld,um Jmnibusmlb.scvfu-pacarvtfrpra. %ad,xqu,icmnJa,,aihab,t f-
Zas,omnestamen ,x pU„,a funtcufiem ffece, referuntc, quaf.ommum a.ma-
Uum <ven,natomm ,fy,cs,<v, ,„de cognofcamus earum effe am.iotos . Aaua <vH <v,-
„um,i„r^sradixf?cca,mpof,,afuer,,,f,Ualurquot,i,eai^
ferualt a lejl,, MdancboUaauuabuc, a>,gefi,o„em, @ d,ff,paht flatus^vcnmculum
' lo„for,ab, Et qui -vfus freruhac bAend, ratior., ,„unquam »d morbos ,r„ proch-
• • ~ ■ WhL rad,x lelJJquam Vezaar relTbcr.aca, <v,l Vmeornu, ,„ fu.seffeO,-
bus. Vocatur b*c hcrba Contraynua ,d,Hco„tra rvcnena , ,„m coaanenep.beCo-
'Vuapad, , Bealematzi, haBenus ,Ue . H*e mmma <vid,mm et,am a noflro Amhor,

■i

hmc fUma tribui .

\ DePlanta,quamCocam Peruwam Vocant . Cap. LIX

(

TTERBA eftCocaPeruina,vtaudio3quaruorrphhamas,plusmmufue
Tl lon-a , folijs Myrr. , U paul6 maioribus , mollioribuiquc , diluu viro-
ris ,t m quibus altenus minoris folij imago eft exprefla , feminc vero racema.
timdependente, & Myrti inftar, cum maturefcere incipit.vcrgcntc in rube m
colorem , & tandem mgricantem. quo tempore folia colligumur, in cratibmq.
exiccantur , ac reconduntur in vius . Quod ipcftat ad culturam , kmen in pn-
mis ferendumeft in fcminarijs , dcindc transferendum , atque ordmc vcluti

rab<E ,

• NARDI ANT..R.ECCHILIB. VIII ,„

& potus cooia non wfl f„ll S i8 """^ C°rPus' fim<™ '<^"> »bi cibi

manentcs.ad fomnum concni.ndum ebr ''emt' n7PP'dJS d°m'C 'f * to
curarumq. omnium obliai0neC^™^?^e^,m ' &fiborum>
^Plan«commerc.oferuenremporu * ftet,amiU'sPr<">«mmo)&

■M'

*<£

D* COZT/C X/ffV/TL
Cap. L X.

H

ERBA eft Coxtk xihuid folia
Lini fercns longiu/cula , & an-
guita . caules , tenues , dodrantales .'
lemcn orbiculare in fummis ramis .
radicem longam , tenucm , & fibra-
tam . Nafcitur Chalci, frigidis locis ac
coJIibus. Radix tufa, & deuorata ex
aqua, femiunciar menfura, vacuat om-
nes humores .

Semen in fimmis ramulis depingitur
rvmde. & m eo apparet tmca atutfam
mgra , qualis m ChnUofhonanx baccis.
conjpicitur .

De XfACVJ&A, fmfimnoani-

rnalis HVACV/QVE

nomine. Cap. LXL

HVA C V I Q VA volubilis herba cft/olia mittens rara.Hedera «,*,„
6d aagufta.&Ioaga.noresque coccineos. caules.exiles, terete°s hV

£tei^40aa T tenBem- Nafci.ur^fempefeisW, £££"
& humeihs Vmap*, vbi m magno habemr predo . InhVni v&tu7iW
carere & «men ius decoateius infufum , aluum lenit, Sp^i^Z

^eSSr*1 d~ • **#*-£ conpir;rt •

Cc t &

L

,04 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De JUECAPATLl M E C AT LAN EN S l. [aP' LXll\ -,

HERBA eft Mecapatlts , folia ha-
benscordis figur<3.caulesvolubU l
ks , iuteos , vnde nomen . florem purpu-
reum ,Caxtlatlapan hmilem, in calycibus
luteis contentum. radicem vero longam ,
actenuem. Prouenit m calidis Mecatla-
nenftbus fyluofis locis . Ius decofti eius
humores craflos , ac frigidos purgat , ac
ventns noxia pellit ammalia. Dccoquen-
da eft adhuc virens , & matutino pocio
propinanda . ficca enim inutilis eft .

Hanc conuoluuli fjteciem n>idi in Hort»
D. Corumi .flos eius esl elegantijfimus , fed
caducus vt in reltquts fpeciebus . fimen nu
grum <uafcu\is membranaceis concludttur .

Huic alia ibtdem natay fuit admodum fl-
mtlis , fed flore cxruleo , eiufdem magnttu-
dtnis . femtne admodum flmili , fe d filia
cordts figuram m i habent , fed fimilta fune
Goflipims t>elHederaceis.htrfutascaults rubet.
radix admodum fdtiUbus fibris conflat . cttera omma, <vt m prtditla .

De JMOTINENSI h.rba expurgante . C«p. L X 1 II .

MO T I N E N S I S herba,folia parua, cordis figura fert . caules rubros
atque volubilcs. flores rubeos , calycibus fimiles , vafculaque obrotun-
da, vbiincluditur femen . radicem vero fibratam . Nafcitur Xiamlfa, & Tht-
rimbari prouinciz Michuacanenfis . Semen tntum , atque ex aqua deuoratunu
drachm* vnius pondere, omnes humores citra noxam vllam expurgat .

Et h*c admodumflmtlis priorj modo deflrtpu.cui ettam Vtres purgandt refpondent.

De §V ALANCAPATLl, fi»

irati homints medicina .

l*p. LXIV.

HE R B A eft QualancapAtlis , folia
faligna proferens . caules con-
tortos, teretes, tenuefque . Nafcitur Hu-
citlalpa . Frigida eft , humidaque , ac
fapons & odoris prope nullius . Pro-
pinantur folia tufa , atque refoluta-.
ex aqua , homini qui ob iram, acce-
ptamue iniuriam male habec . vndo

nomeiL, .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII.

305

De TEMECATL expurgante .
C«p. LXV.

TEMECATL expurgans,herba
eft folia rara, tricuf pidia, ac modi-
ca mictens. caules tenues, lentos, repentes
per terram . flores orbiculares , modicos ,
luteosq. iuxca fmgulos foliorum exortus,
toto caulis procurfu, & tandem vafcula re-
ferta femine, inferne hirfuta, & fubalbida .
radicem vero Raphano fimilem , fed te-
nuiorem . Nafcitur Alcomani vbique. Ra-
dices femiunciar pondere pota: ex aqua, bi-
lem & picuicam per fuperna atque inferna,
vacuant .

It b*c berba fpecies esi Conuoluuli . njnde
etiam >zntn purgandt cbtinuit .

De TLACOCHICHIC OCAPETLA-
r^C£feuSaluifolia. Cap. LXVl.

HE R B A eft Tlacocbicbic, furculofas radici innixa . vnde profert ftipites
tres cubitos longos,teretes, & purpureos . folia ferrata, Saluiar fimilia_, ,
ied aliquantifper latiora, inferne fubalbida , ac virefcentia fuperne. & flores ia,
fupremis caulibus candidos , & in pappos abeuntes . Succum vnciar vnius ra-
dicum potatum ex aqua , aiunt, pituiram per inferna vacuare, mederique ven-
tns dolori , ac fcabici , fplenemque minuere .

Te TLACVlTLAXCOLLl,fe»
njifctrtbus terr*. Cap. L X V II.

TLALCVITLAXCOLLI,
sb alijs 7 auhuacapatlt di<5ta, her-
ba eft folia habens Ongani , fed longio-
ra , & anguftiora , circinataque . & fru-
Cium rocunduTi , toto caulis procurfu
vtrinque , iuxta foliorum excrcum . Ra-
dices vero albas , tenues , & longas .
Prouenic lAtlapulci , vbi vcuncur fucco
eius infiillato nanbus , ad picuicam e
capice euocandam , & leuandum eius
dclorem , tumorefque faciei difcutien-
dos , & in rragno habent precio . Ra-
dices namque duarum drachmarurru
menfura epotar , omnes humores pur-
Cc 3 gant,

*
£

^

'■'*-.

k

Oj

$otS RERVM MEDICARVM NO. HISP.

gant,citatovomitu,&aluo foluta . Securum eft atque innoxium pharma-
cum , etfi anxietatem aliquam nonnunquam excitet . mitius tamsn eft arens (
viridi , atque e calida aqua deuoratum .

%adtx craffa, non tenuis,exri*hro in album tendens, depingttur. caules gcniculati ,
<vt tnternodium quoduis ipfnodo irfertjtm n;ideatur.folia bina fibi oppofta in nodts,

l)e TL AL AM ATL morbi Gallici fedante dolorcs, @r Herba
I oannis infantis . Cap. LXIIX.

H

ERBA eft Tlalamatl, abalijs nun-
cupata Tlalcimatl, feaCimatlhumi-
lis, ab alijs herba Ioannis infantis , a Mi-
chuacanenfibus Turipitaquam , ab alijs ve-
r6 Cureci , qua? folia ferc obrotunda , ter-
na, Nummularixilmilia .caules purpureos
per tcrram ferpences . purpureos , fp.cacosq.
flores. femenque paruum,& rocundum.. .
radicem vero longam , tenuem , & flbra-
tam . Nafcicur terrvperatis locis , aut paulo
frigidioribus, quales funt Mexicani, ac non-
nulli ex Michuacanenfibus . Frigida, ficcaq.
natura conftat , & adftrin^enti . medetur

_*

vetuftis , ac recentibusplagis . diciturq. ma-
turare, ac rumpere praster nacuram tumo-
res , & abortum coercere . quin & tufa , ac
duarum drachmarum pondere deuorata_»
dolores e morbo Galhco orcos fedare , & va-
cuare humores omnes. illita vero oculis, co-
rum inflammationi mederi , ac pediculos
interficere .

Folia parum rubent iuxta petiolum in piElura .

eAliam videtur fub eodem nomine defcnbere herbam Monardest folio Oxalydis ,
tjfdem tamen Viribus ad vutttera fananda pr<editam .

ZSidecap. 16.

De TZAGVANGVENI III. feu Ha?morrhoidaIi Mexicana.7

Cap. L X 1 X.

TZ A G VA NGVENI, quam alij a natali loco Qaqualpenfem plantam
vocant,alij Totolycxitl , alijComalquilttl , & Michuacanenfes Xeretzj,
herba eft folia habens angufta, & prolixa , magnaq. ex parte quina, & fimilia_»
Tzjaulryatt , feu Indico Abfinthio . caules fox dodrantes longos . coccineofque
flores . Radicem vero flbratam . Prouenit Quauhnabuaci , campeftribus vdi£
que locis . Admota harc haEmorrhoidibus, aut brachio appenfa, eas exiccat , at-
quc corrugat .

De

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII.

De TTZCVl MPATT r r •» ■ .

J°7

IV LXX.

YT2CVIMPATLI, quamalij^,, fULJ?JLa\l
mthpad, vocant.Hifpani vero Hordt, ^H^W
um herba eft c„ius rria^reperiunr" tnt ™^/^l

neXquefecundum Iongi,ud,nem procurren.

cau^em verotres dodrantes longum , ac mi-
n.mUm d.gnum craflum . cui h*ren, grama-
la hordeace.s fimi,U) , Icaclm £ ™

dc nomen. Nafcitur inregiodbusfnX
Semenvermese„inguit,vFcenbusquoSrum:

damr, & red.gatur m puluerem . vlcera pu-
tnda , & mah moris, egregie curat, carnin.
fupercrelcemem abfum,t,>fc« infperfum!

spfeasssSS ,

^^I^Hiira^di^^

nantur.colluta pediculi ntohmrrT^rSthi=qUa V^"~°^^W»**^
fpicarum, ad.ecto alumine, firmat 'mLnop ere dTes sTcunl " " dec°aj^4^^ '
Mchuacanenfes nafctur, eifdem vr.bus ,7ed rad"« cSnbtl" Z7 T^^^W
Eft & certium apud eofdem, fol„s anguttronbus, orb.cX rachce lloorTf *- ' *■* «- «t&J
nulfo &quoadcz,erafirrue. 5° ' ^ k'< ttiM fq/iyZfu

D<fif'^h>rbame,iamMonardesyfedfubCeUad,tt,nom,ne.^mf!me» / Outon.-Ji

Uoncm facere, Vag,nuLrUm amliusfimen lndud,,ur, putarcm non m frumJl ' °
mrehanc herham reponendam, fd ,„ geam RmuJm>vd ZjiTTeSm I

m fmmentaceu tanta aer,mon,arep,r,tUr . & Authornofler *„ tki u

addu hordeo fm,Ua.^de fir<eal,usgenZs^^ ^^" I

» «*~ . aU, eaulem catft.e d,g,„ fpem ,i fruJJ JjJ^ {

t2f 'T /'""f ■°> A»"»>»»»'Z">:>* repentur. ,n r,hu, eJfiZtn 1

,a tUafirte horde, ar.fias reprafentare poffunt . fed ,n hac J, affero %££ \ I

gtyww^re, aceep^JfReuerendo Patre Soemans 1 E f ^ J,J I ,.; -.„. ,

crum Sanat-vkeraauantameunau, fatant.aua® mLnJZJtJJ '"', ™ti*>*->g™'*- '

icnmm l,ce, computruenm. Uuando cum aauahordeoUfial,,.. e.d.m JUh.rJ

1e

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De CAQATZIK, fe» f»»*
CACATL. Cap. LXXl.

HE R B A eft Caytrjn folia Ma-
li Punica» proferens , fed lon-
ee maiora . caulcs purpureos , ac fru-
dum orbicularem cicere maioreriL, .
Radicem vero fibratam . Nafcitur in
iugis arborum expertibus , regionurrL,
frigidarum , quale eft oppidum Tli-
lyuqutttpecc Tlaxcaltecarum , vbi in ma-
ximo habetur ab mdigenis pretio , pu-
tanubus incolumes ab omnium mor-
borum iniunjs degere , ob cius her-
ba; copiam . Cortex namque radicis
icdacius in puluerem , ac duarurru
drachmarum pondere deuoratus, al-
uum leniter * ac citra noxam vllarru
fubducit.

1
Dc TCUCAXIHVITL, feu Goj-

fpio . Cap. L X X 1 1.

HE R B A eft Tchcaxthuttl , Gofi-
pium a noftnsnu£cugata_7qua;
eit hu c nouac Hilpaniar frequentiifi-
ma,& cuius per fingulos annos mefc
{is fit vbernma . Nafcitur m calidis ,
humidifque, culcis praxipue, locis . Ger-
rrina tufa , atque epota ex aqua_j ,
aiunt , mire refiftere pun&uns Scor-
pionum , Viperarum , carcerorumque
animalium venenatorum . caulis vide-
tur frigidus , ficcufque , & adftrin-
gens . & vlcenbus medetur leuiga-
tus , & admotus . foha vero glutinofac

natura? .

Goffpium Europa notijjimum^ cuius
defcripiio vherior extat apud Matthio-
lum , fferbarium Lugdunenfe , f$ altos
ISotamcas .

Dt

' NARDI ANT. RECCHI LIB, VIIL

De tATLTCHl P JhlC A, feu *4qu* gutta . Cap. LXXlll.

305

ATLYCHIPINCA hcrba eft paruula , folia fundens Solani , Pipe-
risvc , neruis fecundum longicudinem procedentibus, moliiora ramen,
& magis acuminata . caulem breuem, tenucm, ac tcnerum . Radices vero ca-
Pillis fimiles . Sapore, & odore infigni caret . Proucnit in calidis Pahuatlanen-
//*/*,circa loca humencia,amplexa cautes . Fngidaque, & humenti cor.ftat na-
cura . Propinacur vnci* vnius mcnfura, cx aqua fontana , Bugloffiue, aducrfus
cordis afredus,quos vehementi ardore Jaborantcs pati folent. Sedat enim calo-
rem, arcecammideliquium, omnemq. anguftiam, atque anxietatem fugat .

Ee XICAMA. £ap. LXXIY.

H

E R B A eft Xicama vocata, volu-
_ bilis, quam Mexicenfes Cat^otl,
feuradicem fucco manantem, vocant, ra-
dicis crafli, in orbicularcm formamma-
gna ex parte vergentis , candid* . gratiq.
nutrimenti, & impense refrigerantistem.
periei.vnde prodeunc rami tenues,teretes,
longi,& pcr terram fparfi. e quorum fin-
guJisperlongainteruaJIa , terna oriuntur
folia,compofica in modum crucis,ac velu.
ti per medium orbiculariter /efta. filiqua?
etiam mediocres,quibufaam infarce. lenti.
bus . Vbiquc prouenit, fed praxipue hor-
tenfibus locis , fata atque exculta . Vfus eft
• radicum,vt qua? in menfas poftremas fub-
inde veniant, gracamque, & frigentem,&
flatui generando apiam,prebeanc arftuan-
tibus alimoniam . neque admodum ma-
lam , fi prius aliquandiu pendeant perfla-
bili Joco,ac permittantur ibi emarcefce-
re . Sitim eaxlem extinguunt , Iingua: ca-
lori , & ficcitati aduerfantur , febricitancibus peropportunum alimentum pra>
ftant,corporaq. refrigerant, humectanc.&alunc. Saccharo conditas aliquan»
do audio radices,aut arena obrutas, delatas fuifte in Hifpanias , nec priufquam
eo PTuenirent vitium aliquod contraxiiTe .

Flores purpurei depinguntur in hoc iegumine, ftlitjua ^vero nigra ,

Dc COZAMALO X I HV 1T L, feuherbalru . Cap. LXXV.

COZAMALO XIHVITL herba eft radici tenui,& longiufcula:
iunixa . vnde proferc caules . & in eis folia rutacea, ftipantia vtrinquo

caulem

3to RERVM MEDICARVM NO. HISP.

caulem ordine quodam . floresq. albos , & «ndentcs, forma Hoaxim . Nafci-
tur in calidis temperacisq. colhbus, Myftic* inferions . Fngida eft, ficcaque,
& adftnngens.excergic dences, gingiuas carneexplec, ac pucreainemom-
nemdiilipac.qua m re praHtanda mirabileeit meoicamentum , ficuiaipia,»
commaniaue , auc eius fuccus applicetur . vlcenbus ectam pudendoiunu
fuccurric .

De TETZQVIXOCHITU fen TZgVl XOCHITEL
Jaxea . Qap. LX XV l.

HE R B V L A eft r^«*x^>/,folia mittens Lini. caules teneros, tcre-
tes , purpureos, ac lignoios . florem Chamasmeh in iummis caulibus ,
ied candentis ambicus, vmbilici vero lucei, qui aliquando m purpureunu
vergit . radices vero furculoias . nec omnino videcur diftare a noftrace minori
Beih vocata . Prouenic in faxis , faxofisq. locis . Radix frigida eft, & adftrin-
gens. exhibetur hacmoptoicis cum maxima vcilitate,quauis menfura . Seruatur
vero radix in annuos vfus .

72e TOLOPATLI lrina.

(ap. LXXVII.

4

YOLOPATLI Irina , ( fic di&a a facultate cordi opem ferenti a fo-
liorum figura Iridis folijs fimili) herba eft, cuius duas repenuntur ipe-

cie» • * cies . prima , folia fundit Iridis minora ^ anguftioraquc . flores fimiles Omixo-
chitl. radices vero Pyris paruis fimiles , fubmbeicences , oblongiorcs , fibracaf-
que . PofTet in Narcifii fpecies referri . Nafcitur Qttauhchinanci calida re-
gione , iuxta montium fauces . Radix vncia: vnius meniiira deuorata , cordis
dolorem , ahofquc eius arTedus, ciirare dicuntur, fcbres extinguere , itfifque ,
& ijs qui exloco quodam cxcelib cecidere,aut verberati funt, opitulari .
Sunt qui aflerant fyncopi meden , mcerori , ac pccloris morbis ,cubicum iam
euntibus dcuoratam . Frigida enim, humencique conftat natura. calons, odo-

«ecunda. nfque expers eft . Alia Tolopatli Pitzjthoac nuncupata,herbaeftcarenscaule ,
florc, & frudu . foha vero ferc Plancaginis fimilia , fed cenaciora , crafliora-
que , & anguftiora, ex vnica radice , fingula binaue, prodeuncia . Harc in ca-
lenci pradi&a naicitur regione , faxofis locis . trita ac deuorata , febres extin*
guic . fngefacic cnim quoquomodo corpori admoucatur.

Di

NARDI ANT. RECCHI LIB. VIII. 3lI

t Dt MATZATLI,Jc»Pinc*lxdic*. Cap.LXXllX.

M

ATZ ATLI, feuPincarn-
dica, dic"ta fic ab Hifpariis hu-
ius orbiscoIonis,ob fru<3um,fimilicu-
dinem Pincam habejicem, planta eft
folia Iridis mittens, fed fpinofa . radi-
cem fibratam , craflamque . & vnicum
pomum,germinibus circumcirca exo-
nentibus , ac altero in culmine Pomi .
dctraitis his ac Jatis , radices ftatirrL»
aguntur,alcerumq. producicur pomum
Pineis noftracibus magnopere , vc di-
ctum cft,fimile, flrailibus ftipatuiru
germinibus . initio hoc apparec ru«»
brum , Ced procedence tempore , ac
rubefcente adhuc germire, palicfcic .
Alumna eft Haitin* lniula?, huiufque
noua? Hifpania; cahdarum rcgionum,
montoflsq. in Jocis incola. Sapor cft
dulcis , acidufque . tempenes fngida ,
atque ficca , ac fucco manans natura.
Exhibeiur hbriennbus refrigerij gra-
tia, & ad excitandam appctcntiam . retineturquc ore , vt fitim mitiget , & Jin-
guam humeccet . quamquam in bilem facile conuerti dicacur . Saporefteius
frudus , quem vulgus Malocoroncum vocanc , non fine quodam , vc di&um
cft acore. condica aiiquando faccharo,acque ita delaca in Hi(panias,gra<ifiimo
fucco placuere . at recentia fecancur in frufta , ac muria permiccuncur imma-
defcere , vc pars in bilem apca nata conuerci, exiccetur , ac veluc euanefcac .

Hunc (jxrduum fub Anana4 nomine defcribit Acosla cap.44. aitque ex Occtden-
te in Orientem tjfe tranflatum . ^ddit , cultellum , ft per noEiem in <vulnere Pinet
ilhm reliuquatur , corrofrm efie . quod quidem a re quauis acida fieri cuiuis mani-
fiefium efl . •

Ouiedus lib. 7. cap. 1 3. hitforU naturalis lndic*t,iccne??2 excepta radice propofuit
eleganterq. defiripfit , fubTatama nomine. cutus <zrer(ionem lege apudtlufiumin
notts ad Garciam lib. z,cap.$ . deMangas .

Citatur etiam Tbeuetus, qui Nana Hjocari ait ab Americanis .
Fadem habet Htrbartum Lugdunenfe Itb. 1 B.cap.? 5. njbi etiam lcon exhibetur
differtns tamen pmululum .

Monardes ca* $3. Strobilium, @r Nucem Pineam njocariaitt

De

5,i RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De T E V A 7{ I , fiu erafta planta . Cap. LXX/X. (

TE P A R I herba eft folia ferens laca , ferrata , oblonga , & mucronibus
haOarum ferreis fimiha , fpinifera , & pungenti lanugine infigma , VC-
illa vnicar . caules lcngos , teretes, cauos, geniculis pcr fingulaquatuor vn-
ciarum fpacia ,nt,rccptos . Radicem vero fenfim gracilefcentem , nbracamq.
Nafatnr Pmfrm • mfipida cft, cdore carens , frigtdzque temperiei . tolia an-
da, tutaque,mederi dicuntur vlcenbus, haud alitet ac ius decofti fadicum eius.
quod epotum dolores quoque fedat , febrcs placat , & anhriticis medetur cum
adipe applicita . \,

De T ABACI S Haytinorum , quos Mexicdnj njocant

7>0CT ELT.

Cap.

L XXX.

TA B A C O S vocant, Arundinum caua perforataque fragmentajfefqui-
dodramem longa, puluere carbonum extnnfecus lilita, intnnfecus ve-
ro Telt, hquidambra. Xocbucqot/A intcrdum alijs quibufdam calcntibus plan-
tis atqu» odonbus referta . horum incen.orum, ea parte qua plcni funt, iumo
ex 'altera tra&o , deuoratoq. velut quodam fummtnto, fomnus fnducitur , &
omms labons , atque lafTuudinis hebetatur fenms. Quin etiam doloresom-
nes, ac pntcipuc capitis, fcdancur , pituita flucns ad pedus expuicur, muantur
afthmacici, & corroboracur vencriculus . Cauendus tamen eft nimius eorunu
vfus, aiioqui lecur diftemperiem calidam contrahit,incacheximq. & alias afte-
dtionesincidicurincurabiies..

Badem fere babet Monardes cap. iS.de Tuhuiis ad aHhma feruMns . *»a>»-
uis compofitiomm non addiderit .

LIBER

•

....

^ *■

RERVM MEDICARVM

NOVAE HISPANIAE

NARDI ANTONII RECCHI

Liber Nonus.

ANIMALIA EXHIBET-

IOANNIS TERENTIILYNCEI PRAEFATIO.

£ R A X Rerumac Polydadala Natura, qua non machinntaesl,
Vt homiriem cttius <vnice sludiofa es7> obleSct , & infui admi-
rationcm alle&et ? Jguam multas hic Plantas , quarumne »0-
mtnaad noftri orbis prius incolas peruenerant yquas occidentaiis
illa Mexkana regto coptofas fert , genuinafua icone expreffasex-
hibuimusJ Nontdeo dmes illa Natura tn hts vires fuas Idfr&i
cuauit . funtftf animaha non pauca qua Author his fubtungtt ,
faeie, vfi , moribus, ntrabiHa, yteorum hiHoria decUrabitr qux longe ab Suropeis
noslrts s Afrtcanis , (£7 Aftanis d>ferunt , adeo vbique omnipotens Deus , fummam
fuam bonitatem. humano gemri palam facere voluit . Bflitefanimalta nobis infer-
utant ad parandum abum, adasconomiam , $ varUs aliasexercendas artes.no^
mtmmamtvrnen Pbilofopbia inhis fibipartemVendtcat ,-qux fuaut animum <Mem-
plattone, tntamvarijs eorum sjeciebus, & varijs magtseorumdem or^ants corpo^
rets, &ammi nioribus adbucmagisnja-if-s, pafctt & ricreat. guaread ammah
nunc tranfimus , feletla qutdem * Medtco , & rara ; qut & alta yoUt, legit Ouiedi
Naturamm Indtcorum bi&oriam , qut fimma eadem dtligentia deftrthtt . tibri
eUam htiloriarum & nautgattonum , opcramfuam cgregte praUuerunt iu borum enar-
randa ^artttate . / ..

Dd 0f

314 REBVM MEDICARVM NO HISP.

De

AT0T0CHTL1, /eu Dafypode Cucurbitino , alijs Tatou ,
W Arma dtllo dt tto . Cap. 1.

YOTOCHTLI , feu Dafyp-
pus cucurbicinus , anirriai ei\
monftrificum , & fuapte na-
cura duris armacum laminit .
canis Melitenfis magnicudine , fed cauda
valde logiori. PedesfuntEchini cerreftris,
roftrumque, fed gracile , & oblongum .
armacur vndequaque crufta , bellico e-
quorum cegumento perfimili , in laminas
connexas,acquemobilesdiuifa, qua fo
conuoluicj &vndequaquecegic, vbiopus
eft. quare ab Hifpanis Armadillo Jquafl
cacaphractum, auc armatum , a Lufitams
Encobercado appellanur . Auriculse funt
murin<e , fed longiores , nimifque graci-
Jes . Cauda I^nga , ceres, ac geniculata ,
eodemque modo laminis circumuallata
cruftacis . Venter candec, & pelle operi-
tur molii, humane. haud abfimili, longiu-
fculis , exilibus , ac raris pilis veftica . For-
micas venacur cubans fupra dorfum, &:
caudaori admota, quasfe&e proceden-*
tes incidunc in infidias , & cibum delo>
denri fuggerunc monftro, vix enim efli
vllum.animal, qua fe cuearuf alatque-»,
arce oz mdullria deftitutiim . Cum fugic
inpr*cet>s,caputxaudamque vencriculo applicat, ac tuetur crufta, ac fefc->
in fpheram conuoluens rocacur . Quodfiperdnacius quifpiam infectari perfe-
ueret, fefein hominemcontorquet,& incerdum iclo vehementef dorfb fuo>
pectoreexanimat. Verfaiur in vliginofis lacubus. lumbricis, pifcrbusque, ac
vermicuhs vcfcicur, nec non &quibusdam arborum baccis,,acpomis, & fbr-
micis, vc diximus. Caro eftimpense pinguis? dulcis, & picuicofl alimenti, &
excremencis redundans. Vcebancur antiqui cauda,ad eas quasZeb^etanas vo-
canc, (quarum erac apud illos vfus frequens )roborandas,&muniendascrufta
vero admulta , qua» tum ad bellicostumultus, cumeciam ad pacem tranquik
lam fpectarent . Aiunt , cruftam illius cricam, ac dragma? vniuspo^deredeu^-
racamex luredecoclifaluia;, euocaco fudore- magnopere morbo Gallicocuran-
doconferre. Verfacur in Iocis calencjbus? qualiseft Yauhcepecenfis,lacuftxi-
bus , vc diximus , & vliginofis.

NOOTAB

NARDI ANT. RECCHI LIB. IX. '315

NOTAE IOANNIS TERRENTII LYNCEI.

tAnimalculum btc}defcrtbitur , a Monarde cap. 3 . qui illud Armadillo nominat.reli-
quos AuUores ^vide tn noris Clufij adpradiclttm caput.

Ttefribit ettam tria huius animalis generaClufiusin Exoticis cap. I 5. qu£ apud
la:oUm 'Tiiteau Tornmin fiio Alufao animalib. fr&ferttm ambus tnttruttijjis
motmagna cum deleElatione confpexi .

T>e AC ALT ET EPON^ feu Monoxillo mucronato , quod priuatim
Temacutlcahuya vocant, Lacerto *Noua Hifpanue . Cap. 1 /.

VE R S A T V R in Quaubnahuacenfibm agris , alijfque feruentibus huius
nou* Hifpani* locis,lacerti ternficum quodda genus Coloto noftrati baud
abfimile, nuncupatum abindigenis hifpanis Scorptus, duas Iongumfpitha-
mas , prolixa cauda , breuibus crunbus , lingua , quam interdum verfat , ru-
bra , lata , ac bifida , toruo capite , inceffu graui , tardocjue , & crufta incedhim
dura,fuluis candidifque pun<5hs, paruulas margaricas imicantibus , aut litho-
fpermi femina , variata . qux a cruribus pofterionbus vique ad extremurrL,
caput in varias digeruntur formas ,'ab eifdem vero ad extremum caud.e in li-
neas annulis hmiles,cingefctes cranfuerfim corpus per interualla, etfi tulua: lon-
ge func numerofiores . Huius animahs morfus, noxius eft ied minime lechalis .
cjuo fit , vt vifu quam ictu fit borndius, nec quemquam impetac nifi L-efum ,
& concicatum. Lumborum caro ingeita duorum obolorum pondere, vcnerem
mirum m modum dicicur excitare , neque ea in re Scincis cedere , cruftam ve-
16 Scorpionum aduerfari morfibus. Nec defunt gentes , qua? arcus fuos eadem
operiant , muniantque , putantes , ita venenatorum animalium noxiam nacu-
ram hebetari, atque coerceri .

7)e AQyETZPALlNyfeuCrocodilisy quos alij Caimanes "vocant.

Qap. III.

VIVVNT in quamplurimis paludibus huius noua? Hifpaniar,alij{ue
aquis ftagnantibus,CraWj// miranda corporis magnitudine, roftro proli
xo , ac dentato , corpore crufta prardura , ac velut in conchas affurgente con-
te<5to,ac forma coloris noftratibus fimili.mira eorum natura, truculenti mores,
feritas in timidos,h.igientefque , & fbrmido ( namque fugiunt audentes ) iam diu
ab alijs audloribus.funt enarrata, nos nonnulla alia , experimcnto & pere-

D d 1 grina-

&

Si6 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

grinatione comperta, adijciemus . Illud in primis admirati , adeoque imrranis
vaftxque beftia?, vtqua: fex feptemue paffuum longicudinem excedat , a puc •
ris Indorum collum alligari , acque ita percrahi ad littora, non valente, vt
inquiunt , monftro alioqui tardo ac fegni, caput nocendi gratia concorquere,-,
fi non e concrario , fed laceribus , & tranfuerfo occuriu inuadatur . Nec minus
mirabile eft, per famem ac alterius alimenti inopia lapidibus vefci,&hos
ipfos in illorum ventriculis corrofos, & pene abfumpcos repenri , redadtolque
in puluerem acdeuoratos, conferre lithiafi. praeterqueofTendiiuxta Croccdilo-
rum fauces,glandulas quafdam, fabis pene pares,fuauifTimum mofci fpirantes
odorem . & has ipfas, tebres egregie fedare , ac prorfus extinguere . Quin eo-
rumdcm ventriculus , ablucus emundatufque,probe fble exiccatus , & cumoc-
cafio ofTertur tritus , &deuoratus , lapidem renum , ac vefica: fr angit, ac pel-
iit , & vrinam promptillime euocat .

H orurn lapidum meminit Monardes capite 35. eosque contra quartana paroxyf
mos, temporib. alligan ab Amencis afferit .

De AX 0 LOT L,fu Lufu Aquarum . £ap. I V.

GE N V S eft quoddam pifcium lacuftrium, moilicute mtedcum , ac la-
certarum more quadrupes,dodrantis longitudine,pollicemque craffum,
etfi interdum cubitum excedit . Vuluam habet mulicbri fimillimam. ac venter
maculis fufcis diftinguitur^a corpore medio ad caudam vfque nempe prolixam,
&quanuxtafmemrenuiflimafit,paulatim ac fenfim gracilefcic . Pro lingua
eft cartilago breuis , ac lata . quaterms natat pedibus , in digitos perfimi-
les iliis ranarum , definentibus . Caput depreifum eft , & reliqui corporis
proportione magnum . hifcens ri&us , aterque color . Huic menftrua fingulis
quibusque menfibus ftuere obieruatum faepe fepiuseft , haud aliter ac mulieri-
bus , Sc ingeftum venerem excitare.hsud iecus ac Scinci facere folent, quos ter-
reftres Crocoditos cpiidam vocant,ad quorum fortafse genus pertinent . Salubre,
ac «ratum pr*bet ahmentum, nec diflimile anguiliarum carni . multis parari
modis folenc , frixi nempe , afli , elixique. verum ab Hifpanis magna ex parre

« ex

\

' NARDI ANT. RECCHI LTB IX. 317

cx accto, mulco addito pipere ,caryophylIis, atque filiquaftro Indico, aMe-
xicanis vero filiquaftro folo.feu mtruo feu integro,familiariffimo illis , ac pra>
^rato condimento . Nomen accepit a rara , ludicraque,qua prxditus eftforma.

De A X 1 *& , feu <vermium tfuorumdam pinvuedme. Cap. V.

NA S C V N T VR in arboribus Quapatli , aut ajjjs , quas noftri ob fimi-
litudinem Prunos vocant, cum tamen ad Myrobalanorum ArabicorurrL.
pertinere genus alicui fortaffis videri potcrit, vermes quidam hifpidi Axocuillin,
/eu ferentes ^#/>w.pallentes , vix longi,binos Iatos digitos , ac pennam crafli an-
ferinam . Hos indigena: ab arboribus deturbatos,permittunt ad ignem cx aqua
clixari, aut difcoqui donec comminuancur,& adeps eiufd^m coloris Axin nomi-
ne fupernatet, atque emineac. Colligunc hunc ad vfus mulciplicesincolae,&
conformantin globulos,e butyro vaccinoparari folttis haud abfimiles; olei odo-
re , & lenitate , & ad omnia quibus oleum conferre folet, prasftanciffi nos . non
tamen in nutrimenti vfum adhuc venere.Dolores quamcunque corporis partem
occupantes fedant . neruos tenlos , laxa it , eraolluincque . dilcutiunt tumores ,
aut , fi natura ad id potius propenfa fit, maturant . Eryfipelatis definentibus
conferunr . vkeribus ferunc iuppetias, conuulfisque,necnon cnteroccelis, addita
refina , ac Piaelt . colleflionesque cuiufuis gener is brcui admodum miauunt, jiUCitU twAd
acquediTcutiunt.

Simile quid de njermihm e terra erutis^ in 'vnguenmm coElione mutatis, referi
MonardesCap. 51. eundemque effeftum ttaft-ibitm Eryftpdate >quem Authcr no-
fier huic njermium oleo .

De <AV ' E paradtfia . fcap. V I.

OF F E N D I T tandem veras Apodes vita , & qua? per tot fecula homi-
nes latuerant, nauigatjo in^Malucas deprehendic nempe aues , non pc-
dum tantum vfu, quales multo ancea cempcre innotuerant orbi , fed pedibus
ipfis omnmo carentes, & eorumloco pennas fuluas , hi/pidas, tenues, duas
fpichamas & quatuor vncias longas, a medio circiter corpore prodeuntes,cri-
niurn craffiorum inftar,.forcjtas . quorum vfus eft ( fi vfquam vohtu ceffant )
arbonbus appendere, quandoconiedendt funr impores , & alligari inter fefL*
marem &fceminam,cumfoueaidorfimarisirnpoficaoua, cauitare antica, fcc-
mtna incubat , fouet , & am^lecScicur . Sunc enim qui affirmenc, perpecuos vo-
lacusedere , ac fublimi femper pendere ccelo . &, fi in folum deturbari cafu ali»
<juocontingat,a pucris facili opera deprehendi ! neque enim difficileeft incan-
ta corporis paruitare. , ac pennarumiamplitudine in aere ipfo veluti in arborum
ramulis , aut m in.fimo collocari/olo , ac veluii laccrc . vix cnim Carduelem., ,
ac Anchillidem vincunt magnirudine,cum pennarum ambicu,qua? duas fpitha-
rnas &vnciasquin3sprolix«efunc,aqmlisnoncedanc. Sunt h«e magna expar-
te cenues ,.rufeiceptes ex albo, & c lcapuUs & rehquo corpore, non ab humeris,
brachijfue, cum cis careanc , procedentes. Roftrum cft nigrum, binas fere pro>
" , Dd 3 lixum

»*v

||| RERVM MEDICARVM NO. HISP. '

lixum vncias,acrmcdio
cnrer incuruum. Colu-;'
binum caput collumq,
fed caput panim aureo,
& partim paui ninoco-
lore praditurm collum
vero inferne pauon no,
aureo veio iuperne .
pectus, ac dorfi pars
cjuasdam aurca eft , led
fuluis hemicicydis ve-
luti vnclulata.dortuve-.
road extremum vfque-
cauda? , quar admodum
breuis eft fi cum reli-
quarum pennarurr_»
prolixitate coparetur >
fuluum, fed vergens ii_
fufcum . Rore viuit »
vaporibusque , & fcr-:
taffis animalibus par-
uuliSj ac pene nullismi-
liquasfcrtefunt m ae-
ris parte exceinc nvpro-
uidente natura , vt quar
nonnifi inaere pende-

re poterat, nullo, auc

lbidcm tantum parato
vteretur alimcnro . &
cum perpctuoieiuna_»
* • * imeiiina iant , carno»

fum,,& quaruum fatis eft, & pinguedine redundans,coipufeuf_m reperiri ■„■(_«+
nant indigehx hac aue def)ccaracaput,vfi ea crifla? lcco;ob pernaffum.pukhiit
tudinem, colores varics, & eiuideiri auis raritarc m ■, acformam.ip-_tan_AT3ra * |_
SoUrtiffwus rerum vaturalmm indagator Vtiffe* AdroanduSyhis&ariam ■ hwm
aujsvnaxumjp/cieb. diligentiffim?,, & copiofijfime in Omithdogid opemJMff.proJeca&tBJt
tfiiM.utfsaccfJfit [arolus (Wfim ^qut '/'» tAuclano Juo ad exotica , opifuone.rn.iUmi
iam ab omrJihtts.recrptam , has Matstcodiatas ; nempcpedtb cartre^:planerefeliM\f
auesqiifimHiQihndtAmnjmmmfuupediy.dtlata^efeaJferit. o-j.m

• ' -. ~ ~ « ~ ■ ' nKDci|i riinuus. ^riurr;.'.*

De C ERCOPITHECI S. fap.VJl. lt
dfi ■ mtff-.V.&m i. t r ' l% .,-.. ;fi/-. _e

_ F E N D V.N T V R ioxra ealidiora noua Hitpamxhc^Gercofiikut,

JP- quos Mexiccnfes Qcumdth vocant, varia magmtudine vatfqu^colofe. K§-

peries n_nque nigros , pallentes , fttfoofque, magiK» , mira paru-ifare , ac-fne-

* diocres.

NARDFANT. RECCHIUB. IX ,10

culari , tranfli.rc flumma caudis inu.cem apprehcnfos & ab *tS ' a

«£d aX"efce„ itrptTe iCUmqUe' &Ci,rCU"'ferUnt' amPle"
moncium verrucas, M%j&RS£S pr0,em- ffBP* id itwa
Mattioarcundatam 2^^' vb, venacoreJ pyram conrtruunt

igne calefaflum, £ £ 2 2S£3£ 0°™"° ' ^ * *K«
«"«aincumbuncedenresfcTfitm/^ , 1/lre " Concurrunr C'™H>™ *c

R SSiS C(le """^«^»™ , quas Mexicenfe Aura,

crura rubra fhT mUtlm'rulua: ' nigr* • & vergentes nonnihS in purpurcum

re perfufa frons &nlira,ink,? " ' lns wlua • wb r* palpebnr, fangumeo coo.
»S™&i|C#^SrU!^?S*''at,f "men ^""nquam expli-
etorridis rer„? »77 f U°! viaeruramiulari, & pdis quibufdam vcfuri

Zni^ti vertt°PT ^ ^'"^ ' Cauda eft 4««

i fc,wlSf^,^Sr'K lacertis.quos rapit

: •ixvolatum intermX ?„£! ' »7™ "'^' e Wfisuuc vo,at.aIis,
I e.obuitit vi mlZZlL S h^^emOC'£ V"" euuc« «mpo-

- us l^SSte'»*^^ ^«<ar.tibuS,eifdem f/di-
uc compere "4^° ifi Lh"0 eft "S"* ' & nurr™c»to a nemine ( quod ad-
L Indos vlcerTbus dmol K™ ^T*"? ^™' nt"US auis Plumis me-

■influ,,L . , mm°rboGalllco.prelencancoquodamremediomederi

rj* RERVMMEDICARVMNO.HISP.

Ds COTATAHOAl. StMca.on. C*'*\
V alijs lchcatm nuncuparum, fuperne tulu™ '^^XTfolopenar.x

Squu^

' T5e HQATZIN, fi„««efm'l<>» «"»•"'• ^'""^""m- ^aj.X.
i/ic ,.ftrallina:Indica:penemagnirudine,incuruo roftro.peOoB*
A ^iStaK todfnS«b, al^ndacue maculans per mrerualla

wilque in fufcum colorem mchnant bus, przrerea ena ^ con_

fta„,em plumis ^candtdo g^ff^i Kprafenran,
nigto vefcKur anguibus. m e« g , T^ dolorecuiufms par-

ApVrcr *<«r*fSSSSMt«» quooue plumaru.menrem.
ricula humam corpons a ^tocmauo euaferunc. Pennaru c.ms de-

reftiruir his qui . >"orboahquo^ ^ con ^

»6ratusmedeturrnorl»Ga^^^

- H "-'

xrVHOlTZlTZILIN ..

-

■

■ "

■ i •
nii. ■

n
i

■ •

■

•ou

. j. qicr ■• ic

l

KfAMHOIT^TZlLIN.

,iM>i im iljg til i .1 iv jiiU:oo.->t.'

. .:. jolsi"

AVICVLA

I

NAROIANT. RECCHILIB .IX.

Y27ACHOIT2IT2IIIN

3**

mtcx-

A tifmZ L Vft minima;Plumis variorum picla colorum, quibus u

d2 fc^ * quaiumuis aharum rcrum indiftincla CmiUtu-
e,xndianihccscxprimuncimagincs.Eacftcinatura,vtnon diutius viuat,

quam

K

iLi RBRVMMBD1CARV.MNP.HIS.?.

quamfloresherbarumq ^ "^s fcfe quadam namrz prou.dent.a ,

bicu.um , K cum ic r r ^^^ _ Amm ra,terea,

comparatum eft reuixic , ac demma m vi _ auicularurm,

dBm, r°,*cho>,vtVU,n , Tenoc ftM£9*>j .* #«'««<**•

Dc H0lTZTLACVAT2.m,f'» TUcmtzi» Sfincfi
tfyliricf Noun Hityanix. C«f. X1U

AN T M A L eft Ho.KffccMiWcanismediocris tr agnitudinem zquant ,
1 ^ „i«um Melis » IttM* fcrma,a quo trahit nomcn teg.t, r
, m fcini caf S^n is, tres vncias long,s , <c hyftricis rPinis «ufc.fe.uo
,dem rpims cau u , aciimm , £ fi a(j ,„ fe_

perquamfirml>bu pihs c ^ e" oTtum ca ndent..Iacu!a,ureasincanesinfc£tan.

a'S'atreor3dQftr i,Qt conatibns excuuendas . nam fcnfim magis ma-
,es,nulla eorum indult na , ^ ^^ y[ ; „a

gisque *««^.*te^S«.* LJfra transLm confoffumquo
hantquecorpo sinnatQmhumo m q ^^ ^ ^^ ^^

f. 'W -g I am,™centut ita vt eonun vis L euanefcat in fi
„amquegHuerem rediganmr , ac ex vmo aut -V»?^» <»£«£
11 frangere , emondareqne vrinz vias , « vefsicam , appeumsqu-,
«nereos excftare tum etiam dolori capit.s fcdando opern fcrre .^gjF^*
fils. namfronti , auttemponbQs admoti.fponte fuaadhsrent figunturqu-,,

NARDI ANT. RECCHI LIB. IX.

***

ycc pnus dccidunt, quam hirudinum morc , cauirate languine referta , vacua-
taquecaufaexcitantedolorem,a?gri fiant incolumes, hberenturquea morbo.
Viiendum animal, ac non minus miranda aculeorum visy & fummis laudibus-
extollenda iapicntiaatque potentiaopificis fummi , qui tanta rerum vanetate,
tamque varijs natura donis , hunc ornauerit mundum . Sunt vero aculeican-
dentes , luceique , tenues , ac cres vncias longi , fed mucronibus nigricantibus ,
& peracutis. Cauda breuior illa Tlacuatzjn ■> paulo camen craffior , & aculeo-
rum a media parte vfque ad extremum expers . Pedes funt quales jjhtaubpep tii,
fedjaciores . Roftrum canis fimile, fedrefimum . Dcntes fupra lnfraquc bini,
velutilIivocaca:7Wrf. Vencerfpinarumexperseft,ac cectitm pilis, quemad-
modum & excerna parce crura acque brachia . Cicurari poteft , vmitque in ca-
lidis TonotU , & Tezptzotaici. viuerecque , quantum coniectura affequi poflumus,
apudHifpa!enfes,calidiufue aliud Becicaroppidum , fl eo portaretur . Vefcitur
iructibus fugacibus , ac moncofis gaudec locis .
■

Dc MAllATl. Cap. XllL

H;.--» -.

EDV£AT vterque oceanus, ftagnaquc ,pifcem vocatum ab Haitinis Af<-
«mbeftiam pene infbrmem,viculo parem^caprino capite tumenci.cum

ance-

5z4 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

anterioribus brachijs . forma fufcum , & piJis tectum raris, & quamquam iurio-
fum»nullo tamen nocuum moifu . vicamque, & mari, & littore (ita tamen-
trnonunquam deferataquas) agentem, & herbis littoralibus, ac Phicorunu
marinorum vcfcentem genere . Cauda eft llli obrotunda , ac tranmerfim fira.
Caput, &os vitulinum .magnas nares, mammarque. auricula? parua?, necnoa,
& oculi . parui dentes , afpera labra, & corium taurino craffius, ac firmius . bra-
chia binaantcrioriparte fita, quinis diftincta vnguibus, humanisfimilibus, ac
pinnarumformamreferentibus. vmbilicuspatuluseft, anufque. vuluamulie»
bris , penis equinus . & caro, pinguedoque , veluti faginati fuis , iucundi.gu-
flus leu recens comedatur feu falita . & gallica laborantibus Iue in primis no-
xia . coftae vilceraque refpondcnttaurinisr&monftrificam prafeferunt molem.
Humano morecoit, fcemina fupina in liccore fere toca procumbence, ac cele-
ritate quadam fuperueniente mare . vnicus vero generatur fcetus . pragrandis
enim eft ille , & ea magnitudine,quanon foleant plures,ni/i monftrifice gene-
rari. Offenduntur in huius animalis capite bini lapilli,quos leuigatos, ac de-
uoratosexaqua, autaIioliquoreaperiente,famaeft,vrinamretentameuocarc,

adeoque quidquid vias illas quas vrina? peruia: efle folenr, obftruit , recludit .
lapillus in mare repertus , albus eft , & conferens maribus, fed qui in fceminis ,
fubluteus , & fceminis vtilis .

Ouiechs hanc bettiam eleganter defcripfit ltb> i j . cap. i o. hittoria naturalis Indi*
quam tranflatam vidcre potes apudClufium Ub. C.exoticorum cap. 1 8. Piura ettam in-
uenies apud eundem Clufiumin notis ad Monardemcap.it. delapidibus Tuberonum.

Rondeletius ttiam Itb. 1 6.c. i 8. bisloriapifcsum boc animal dtjcripfit,fed fint Uom.

DeMAZAME,feuCeruis. Cap. XIV.

INTER ceruorum genera,qua? apud nouam hanc Hifpaniam, adhuc ttni^1,,
videre licuit (prster candidos totos , quos reges ceruorum eflfe Indi iir.
biperfuafere, nuncuparjtque acolore Tzsac mazjtme, & voc3ttosTlamaca£qut~:
~ ? ~ ~ mtwtl)

3*y

NARDI ANT. RECCHI LIB. IX. }z,

m*f*tl) pnmi funt,quos vocant M«, Mfpanicis omnino fim.les fot
ma, magmtudme ac ahqua natura . Mmores L apparent ^uaukkmaL
m , ied vfqi adeo a cxterorura tin,iditate ahem . vt vulnera^ hom.nes fp- o™ ■
fos adonantur , ac fzpenumero interimant . Hos fequuntur magmtudme ^
TUlhmcamafame, qm forma & monbus eflent eis omnino fnnileS m timi ^
drores viderentur. Minimi omnmra Tmmtfm.fat. Sed hos,ac rehqua

TEMAMACAME.

genera, inter qux numerantur Teuthtlalmafame, Temamafame,Sc huiufmo- Capref
cli alia permulta , ego potius computauerim inter Capreos . Nunc quinam NoHifp-
Ceruorum,Dorcadumua,lapidem vocatum Bezoar, aut dominum veneni &»■ u-
generent inter fe, ent vt opmor narrare opportunum . Accepimus i peri- & *"
tis venatonbus, & qui m diflcfcis hifce animahbus pr*dictos lapides non '
lemel muenerunt , reperin m ouibus illis Peruinis, cornuum expertibus ,
quas Jtcumas vocant ; (funtenim aliapcornut* Tamc* vocatse, & aliar
quas dicunt Guacanas ) praeterea in Teuhtlalmafame, qu* caprarum medio-
crium, pauloue maion conftant magnitudine . Pilo teguntur cano, & qui
racile aue latur , fuluoq-, fed latenbus , & ventre candentibus , vnde Ber-
rendos indigen* Hifpani vocare folent . Cornua geftant iuxta exorturo,
lata, ac m paucos , paruofq; , teretes ac praracutos omos diuifa , & fub eis
oculos , quorum imaginem exhibemus . Deinde in quodam Damarunu
genere,quas *Macatl chichiltic, aut Temamafame, appellant,breuiiTiinis cor-
mbus j acutiffimifq; . coloris fiilui , fufci, & inferne albi , quarum quoque
pradhta eft imago . Necnon in Ibicibus , quorum hic redundat copia , vt
Hnpanos & apud hanc regionem frequentes ceruos taceam , inquibus
quoq,eitlapidem, de quo.praefens.eft mftitutus fermo repenre . Capreas
etiam cornuum expertes , quas audio paftim reperin apud Peruinos . & vt
iummatim dicam , vix eft ceruorum caprearum.o; genus vllum , in cuius.
yentriculo, ahaue interna parte, fua fponte, ex ipfis alimonia: excrementis
lapishicquicuaminTauris, vaccifq; folec oftendi , non paulatim con.

E e crefcat,

3i5 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

crefcat & ^eneretur i multis fenfim additis, & coha-refcentibus membra-
nulis, cuaks lunt ceparum . ideo nonnifi vetuiliffimis,& fenio pene con-
fcctis, lapides hi repenuntur . neq; vbique, fed certis, itatifq-, locis, vbi ea
fuppetirmatena. qua ratione fieri poilet, Vt apud Hifpanos, gentelue alias,
nonita tacile offendantur . Verum non omnes hi lapides ialubres iunt,
tuendeue ianitati , aut morbis profligandis apti, fed iolnlli,qui depailis
herbis ialubernmis producuntur . vnde noniolum difficile iit ceniere, an
ilk facultates mirabiles , qua? de eolapide noitra tempeitate lattantur ,
narranqi & przdican ca:perunt,vera: fint,ied etiam quinam fint eligendi,
aut qui vtiles,aut inutiles of}endatur,quibus de rebus certo quid affirmari
Bezar nequit . Etfi fama eft,venems, venenatifq-, omnibus fubuemre, fyncopem,
& epilepticas inuafiones arcere, digitis applicatos fomnum concihare,au-
gere vires, excitare venerem, facultates omnes roborare, fedare dolorem ,
renum lapides vefficarqi , non folum parua quadam portione deuoratos ,
fed mambus tantum retentos frangere, ac pellere , vrina: deitillationi fer-
re opem , partum iuuare , & procurare conceptionem , demque nulli fere

vnes

non auxiliari morbo . adeo vt fint qui folius huius lapidis prefidio,medici
fententia fuaeuafermt confummati , pro talibuiq; fe fe impudentes vendi-
tarint. Varijs eosrepenes formis, & coloribus . alios nempe candefcentes,
fufcos alios, alios luteos, quofdam cinereos, nigrofq; & vitri,aut obfidiani
lapidis modo micantes . hos our, illos rotunda figura , & alios triangulari .
quid ? quod nonnulli eorum,bafis centriue loco glandem habent ( & con-
cuffi fonant , nucleo mtra cruftam crefcente , coadoq-, haud aliter ac hi
quos Aetites vocare folent , aut ipfi Aetites funt, quos Aquik fortaffis ra-
piant , & m fuos transferant nidos ) alij puluerem , ahj lapillum . Tot vero
reperies apud nouam hanc Hifpaniam , vt iam vili veneant precio, ac vel
vnico aureo finguli , & interdum etiam bini emi & commutan foleant ,
cum non paucis ante annis,vnicus & mediocris,ducentis , aut ampliusau-

reis

!nardi ANT. RECCHI LIB. IX. ii7

reis extorqueri non poifet a mercatoribus . Id didhim eft a me, atq-, admo-
% mtum, ne deinceps reliquus ilt locus ipfis impoftoribus ex rapto viuenti-
bus, iulqi omne , dum rei familiari ftudent quomodohbet augenda» , atq^
cumu!anda:,violantibus. quibus opus non eit in tanta copia, & numerofa
redundantia , arte illos aut adulterio parare . quamquam &: adhunc mo-
dum non pauci conflati reperiantur. Verum lapides llli foilitij , quos qui- Be"1'
dam Arabum,ab infrmgenda venenorum vi,eodem appellant nomine^re-
periuntur per harc tempora apud nos, ac praxipue in fluminis Tetzfrnatlam
ripis, varij, multiformefqi , influentibus vndis e montibus redundanf ibus
bolo armeno,ied minime,quos ferunt ijdem, in angidis oculorum pnedi-
<Storum animalium concreicere,cum remedij gratia poftquam deuoraue-
runt ferpentes,ab antris vi halitus,aut occulta alia facultate tracT:os,fe mer-
gunt rn flumma . Monftrati iunt nobis etiam lapilli , quos aiunt-deuorari
a fcemineo ceruorum iexu , . vt facihor enixus contmgat, & m eius ventri-
culo repenri , de quibus omnibus fuo loco>deo dante,iermo habebitur.

Monardes fingulari libcllo vires "Bezjir Orientalis profecutus esl. cuius etiam
Caput 14,-perlege . Item Epifiolammilitisxx Per.u confcriptam ad Monardem .

De POLLIN. Cap, X V.

ANIMAL quoddam eft paruum Poliin, infe&umq; Centipedis
forma, minus tamen. quod tritumatq; impofitum, inflxos acuieos,
atqiiagittas mira celeritate extrahit .

DeTAPATAXlN lacerto orbiculari No. Hifpaniae . Cap. XV L

AD lacertas diflerentias videtur peftinere Tapayaxinycpamcjnam or-
biculari pene, planoqi conftat corpore, ac Raia; vocata? quadam te-

■

■

Ee a, nus

3*8 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

•

.

nus forma , ni longe minor eiTet, nec vncias quatuor , Iongitudine autla-
titudine,equans . cartilagineum autcm eft, & multis variatum colonbus ,
gelidum. femper ta&u repertum , tardi inceflus , ac raro mutans locurru
etiam contre&atum , atque apprehenfum . Sed Caput eit duriffimum , &c
cjuibufdam eleuatum horrerifq; aculeis, corrolla; modo diipofitis . Gauiet
ab hominibus apprehendi y manibus geitari, contre&ariq; , placida qua-
dam fecuritatc , ac tranquilhtate immohilis . quamobrem amicus homi-
nis ab indigenis nuncupan folet . Illud eft m eo mirabile , & nulli alij
quod iciam commune , compref£s, vexatifve oculis , aut capite; aut
parum indulgenter tra&atis , ianguinis guttas per eos efriindere , ac lon-
gius iaculari, qualis detrahi iolet »b homine teperaciffimo , & fana fruen-
ti valetudine . tanto interdum lmpetu , vt ad tnum paifuum diitantiarru
contingat reie&ari . Siccatum hoc ad ignem, redacrum m leuorerh, deuo-
ratumq; ex vino aut aqua, drachma: vnius menfura,morbo gallico, & do-
lonbusabeoeuenientibus,magnopereauxilian iolet , quod multis cer-
tiflimiiq; eit comprobatum experimentis, vacuata morbi cauiTa per fuper-
na infernaq; , ac demum euacuata vrina permixta pituita? , alijiq; longis ,
craflifq; filamends . Viuit in montibus frigidarum regionum; vbi pailim
oifenditur . -V

-

DcTEVHTLACOT Z A V H QV lt feu Dominaferpentum.

Cap. XV //.

SE R P E N S efl atrociflimus Teuhttacot zfiuhqui , quem indigeriae Hi-
fpam viperam ob lethalis morfus immanitatem atque fa?uitiam, vo-
cant, quaternos pedes aut amplius longus , & vnum, vbi mediocriter craf-
us eit, latus , dorfo cminenti, viperino capite , yentre ex albo pallefcente ,
latenbusopertiscandentibusfquamis , faicijs tamcn pullis perintcrualla

inter-

NAKDI ANT. RECCHI LIB. IX. • |t$

. •

mUJtt£J '

;

■

■ .

i:iterftindtis '. dorfum fufcum efl , luteis tamen lineis fe fe in ipfa fpina fe-

canabus infigne i Mult* funt eius ferpentis difierentiznon plurimum

inter fe diftantes,& icju mortem inferentes,nifi celerrime przfidijs occur-

ratur.Coiiuoluitur.in fpherasirritatus^ut contre6tatus,ac inxqualiter ca-

put contorquet, iedurafibi vndiqv cauet , vt nuila non parte.fe vindicet ab

lmuria. Excogitatum eft,i6ta humare membra , terracj; obruere , & ita^.

finere donec omnmo ceiTet dolor $ auus morbusfit curatus , profpero ( vt

audio ) magna ex parte euentu i Per faxafercurcelen curfu, acper terre-

ftrM planaq-, quod-mirum videtur , non adeo. ob quem Mexicanorum-»

qurdam,a ycuto nomen indidere,vocan,te5 Ecacoatl. Quot annos natusefti

toc accedunt caudae peritrepentia fonalia , in poftrema parte caudae verte-

braium inftar.connexa. Oculi fiint nigri, mediocris magnitudinis . Binos

habctnipcrna maxilla dentes,caninos,incuruos,quibus lacuiatur venenu .

vtroq^autem latere oris,quinq-, parui dentes fupernas. maxdb&uiiunr , Cod

qui facile confpici aquohbet aperto ore queant.Et finuose graditur . Idus

toto corpore hiantibus rimis fatifcit , & vigintiquacuor hons a moriu tra-

fadcis, animam dicitur agere 3 Apprehenfos cauda Indi. qui eos venantur,

tuto tenenc, appendentes , fed tamen torquentes collum, perftrepentcsio-

naiibus > corpus huc atqj lliuc iacStantes , ac mhil nonmohentes vt pcmas

de venatore-iumant . Audio a multis, qui eum ferpentem domi alere fo-

lcnt, atq, educare,annum mtegrum durare abfqv cibo vllopotuqi . Abfcif-

fumqvcaput, decem aut amplms dies ferunt ap.ud Panucenfes, m tcemons

crallitudinem,& longitudinem adolefcere . Norunt cicuran polle per

muki,quidomialenteshabent m delicijs; Venenum iaculatur camno-

rum tubulis, caui emm funt. Nec defunr qui affirmant,viuum parere, etfi

falso , quemadmodum ex aliorum venon narratione percepi . Cum laefus

kafatur,fonalibus concums vehementer peritrepit , engitq; collum, non

Ee 3 fmc

jif RtRV!M;MEQtCAm.VM.NQ. HFSIB.

finc adftant.um timore , nec tamen morcict, nifi compreffus, & irritatus
Camms m vius medicos erua,is,pungunt Mexican. med.ci,collum,cerui-
cemue dolores capms placandi gratia . pinguediW animalts fere om- '
nium nocenttffimi.lumbos pcrungxmt fedandb,llorum dolor,,aliafq; cor-

eTnrlT ^™ ' "J*™™ F«er naturam tum^res .

Z In-dl eorura "rues ' ac vcriffimum efle ftatuunt , colmrtalmm car-
n.bus efle pra-ftatiores, ac guftu gratiores. Linteo conuoluta quantum ve-
hs tenu, raroq;,,ta torpefat illa feritas,vt a puero deferri quolibet,c.tra for
midmem.aut noxamvllam poffi.t. A.unt, caput bu.uLpent. \liZ
tum collo,,nftar vipenm, guttur, morbido ferre fuppetias,febrient,bu(f; .
Medentur punO-ura. fapent.um o.m,.um,qu,bus nttura ppendent fona
l.a humano ftercore duarum ynaarum pondere ex aqua congruen i pro-
pmato.aut commanfo /W,, & admotovutneri , item folqs afbor.s Hur

ZZ~: Etn0 I vu,gir? tufis' ^ ^aas' de r di*um *£5

arbores . Eft et, m hu.c malo conuen.ent.ffima CtipXm, ab al.js ^hrn^
hu^acua appellata , de qua-inter herbas verba fecimus . Proue.it in cl-

hdis locis nuius noux Hi(panix .

^KlAttL.*^ .caaispa,tttfom» 1 magnitudm^.bmoj

^.^dodrames pngumj,roftrotMui,prolixoiatq,depdl,. exfficapZ
tOTu,ffin,ls,J«oll,ffim,(q^1,i.,Kufejacp4i wndii«L2n« . 322

candcdo, led crcacKtremafukn,, « igrf, , canda terctlj ^ ^' ^*
longa, ac perfimd, colubrin^fufcajed poftremo candida quxmoralcu
fomuenp qmdqmd apprehcnditretineacorpore verb.ac ^pedtbusMehs
Qu?ternos,qumol„e parit catulo^uosvteroconceptos.eduoiq, inlueem
ahucnuitate quadam dum adhuc paruuli funt, clau^ac ffiS
lrcet ocum a natura hu.us re. grat.a fabricatum, ddatata, acfponte natu-
ra: vdut eXConata,,„*ta mammarum ledern, externa peile tanfa "auafica
te,ac v,,vtcoakiftecutem omnmo Putcs,m,ro,v,fendPoq7n url aS

m «te d u f ''P Ul1 VUI(1''nTXert' ' SCar,ci!t arbor« >»cred,bil. per.
nic ta e. diu m carietms lat.tat. veiatur cohomdrbus, quds, vulpecularUm
muftellarumve filueftrum more .ugulat , ftlarum LS^ES

congemtaiemrerdum mortuum fimulet . cum fal.cet uon eft "£ hT

m;;;umc^:swEere,autr^

Sa^vnti / ammallSegreS,rettmedleamentu™-tr.taen,mJ
Pto SIT m,enmra'a^ ex aq«a al»5«°"es deuorata, nullo pt^aflum-
eCir ^T, r qU,° llaur'tur'™«^eatusm,reabfteri,,t,eadenu

xa ^* tef 'f 3UaCUn,'5i 3,ta '^ me3tUS °>*W„fe.venerem

ih cliatfee tral ' „^ P« t medetur'& chohcis.partu accclcrat,me„-

eJ.c.t. extraliuq, , tuia & .mpofiu, aculeos qmfunt inixi,nc.v.cntrenu

". 11 ■

emolln:.

»

NARDI ANT. REGCHI LlB. IX. Jjr

Z^f^^X CMt meJd'«™™>» ^ has res omnes per.W-
daspr*fh„t,Us . V.uitemmmcal.dis, acpafcitur carne, frucc.buf pane
olenbus.frumentace.s, alijfq, gener.bus, /elut. nos «per mento co^nou ^
mus,alentcs illud domi, ac in delicijs habentes . °

De TZOPILOTLyftHcAum. Cap. XIX.

QV AM Mexicam TVpih,l vocant, Auram alij vocare confi.eue-
runr Au.s eltmagna, tota nigra.Aquil* med.ocris, autcoru. , cu-

msv.deturfpec.es magmtudmeVngnes.funtvnci,atriqi>crurafurcaro-
itrum Pfitacwodem fufcum modo, frons deplumis, plicat.li cute obtecta,

^th.opum capmbus umalci fol.t.s perum.les, crcumftant. Mortionis ta.
tu carmbus v.tt.tat.itcrcoreq; humano . N6 fatis coftat, vbi auis hec nidi.
ficet,aut educet fihos , cum fit vniuerfeprope nou* Hifpuriz frequentif-
i.ma.Subhmipeta eft, grauem mgratumq, odorem fpirat,coruorum odori
peri.nulem . Gregatim confident arboribus, & cadaueribus permultx
vclcuntur .nfimul . Audio, pennas e.us, vftas & in cineres redaclas , puos
renalc.proh.bere, no minus ac ftercus formicarum,& fanguis vefperal.o-
num , & fem.ambufta cutis vulnenbus mederi admotas , u patiter.edatur
'1° ' Hax/a™ pUjco morbo op.tulari folet . Cor.fole ex.ccatum ,

S2Sr'fterCUSVer'drachm;EVnmS m">^b.tum,me.

•De

J3*

RERVM MEDICARVM NO. HISP.

-- -

..

\ - 5

^'.

T

E C H N I S, artibufqj VulpecuU noftrati eft fimilis Tzquiepatl, atque
adeo illi congener,duos pene dodrantes iofea,humt|% . tenui ro-
i yzqme ftro> paruis aunculis, pilofo, & nigro corpore, ac prscipue uixta caudam,
** ' aux lonsa eft , & nigro candidoq* pilo, yelut vnmcrium corpas veltita., .
, breuibus crunhus, ni*n% & vncis vnguibus. Viuit m antris inter faxa_,
vbi prolem educit. Vefcitur fcarabeis, atq, vermiculis, cohortales lugulat ,
folam eorum deuoratcapita . fundircum vencris crepitu halitum toc-cidil-
fimum. pedit autem.cum quis eam infeetatur, his fe munieri* armis.^uui
ipfa tota tetemmum exhalat.odorem,& vnnaitercufq-, eft rcetidiilmium ,
atqj adeo peftilens , vt nihil fit repenre iri noftro orbe , cuiin hac re poinc
comparari . quo fit i vt W extremo conftituta periculo, reddita vrina , auc
fecibus deiedis ad oclo plurmmue pariuum interuallum (tanta vrsett hu-
ius excrementi ) fe fe ab omnibus vindicet inmrijsyac veftes mhciat inde-
lebilibus luteifq-, macuhs, & nunquam fatis perfpirante putore. ahas inno-
xiumanimal, eduleqv&hacibla ratione horwndiffimum: Editur eiusca-
rojftercufq^ fambernrao euentu , abhis quiHifoamcaiuc, aut Indica po-
cms(vnde ciira dubiumuialiasnationesirrepfit ) funt anedl:i, & contra-
; articulorum dolores . Fit ex ea oieum Vulpmum , non mmus emcax eo

quod ex noftrate Vulpe parari confueuit apud Hiipanos . Sunt & a ha duo
bums Vulpecuk genera , eadem pcnc forma, & natura . quorum alterum
n. Yz- Tzmitpatl vocatum , fafcijs multis candentibus diftinguitur ; alterum ve-
in ct lh> Conepad, feu Vulpecula puerilis,vnica tantum vtnnqi duda,perqi cau-
nepaci.° dam ipfameodem modo delata.

.

D:

NARDJ ANT. RECCHI LIB IX

jjj

YZAX ALASM ITL-

MVLTa melisgeneramnoua^.
Hipaniamihiadhucobferuare^
icuic,nonlocoroium,veluri vetenor!
be^verum^amatena.&apumdnier-

iisgenenbusdilbntia.PnmumellH.^,
fpamci* pcr omnia ilmile. idemo, i h^T.
quod ab apibus Hilpanicis congeneri-
bus fponce m cauicacibus arbomm fi-

bncetur^uaslndifedainapurure-
ponunt,accongerunt. Secundueltquod^l n.
paranex arundmibus corifueuic, vnde -
& iaccharum quoq; paratur^ums confi-
ciendi traditus eic a nobis modus quarto

^uiusoperidibrccumreliqua^chan
omnium generum parandi rltione Ter L , r„
tiumn.texMetl,cuPiusetiam $£r
tn hcuus pW capite prodi^m eit
Quarcum fic inregionibus cemperacis L.

mme aculeatarum genere , /Tmili formi.
cis alatis minonq noicrace , fufpendencc

infaxis,&arboribus,/edmaWqUer-
cuu genenbus alueana,globuloiue quoU
dam, yocatos ^^«|» camtmtaoah^
miles iaccharmis , interdum homin.s a>
quantes amplitudinem, conitantes e co-
njs permultis , refertos vafculis, minori- ,
cus, denfioribufq; noltris . Colore fufco
ac permulto optimoq, afflueces melle,&
numeroia fobole, atqj fcetura candida,&
margantifera. qua aila, & iale coniperfa,
nec ab amygdahs dulcibus diifance fa-
pore,quoties occurnc id genus examinis
auide vefcuntur indigen* . nec tamen.
caitrantes alueana,fed ore fugentes.dum
vero edicur mel non adhaeret cera denti-
&U5 , ed quidpiam paleis ilmile. Confi-
emnt huiufmodi apes mel haud aliter ac

noitra..pariterq;flonbus,acroreviuunt.
Septembn menfe impense fcecunda , &
onuflamelanarepenuntur . Quintum Mel v.
renusprzdiclis pauliiper cedens^ fic ab

apibus

KBRVM MBDICARVM N O. HISP.

m* q* **•* f TTSS^ nm.r" m?gis amfide , barbaras
fertetumnon fit- mh fatiusfit ^gg • quoseaderh
quoq-, fc filnHbes txtare apes, veluti * inter tom J ^i

iriftituta repubhca proi lus aiienas . ti ■ Y h Hupart* a

obfaU , non eftfr*teretindum filenuo , S«ft^ p • . t^

' Ui ^iKrprrineisloeismelhncanSj ^w^^*1 -c ra

expers aculei. I ^™™ non adeo mcudo opere,aut grato mellificio.Elt

^■oammtUlmmtUMH non a rfi probicIorum generum

«** pernma (olet fublhtul>c™d'n'e'"Aum qu£dam differcnria, vocatarum
mm,bus panetuni.nparumq, , Veipaiun q mem0rem

*»% q& aculcat* iuitt , mgr f.ljp '- J* ^u|fdem effodiuc

veneMtoq,armatasacuwo ( £ ' m , aut Cu,mlmm hd com-

magmtudme , mgroq, **^ii« acule, j «liafue. euiidem genens
putandam inter velpas,noM , ac ver i , rf ^ fi ^

^ T ";embi (unt,venenaaffimi, & pradongi acule.i jfiBfSffi""

?am ftupiditati vehementi adknbendum, .

HNIS LIBRI NONI

-

lujiiun' nr.i

-

&.-*

RE-

RERVM MEDICARVM

NOVAE HISPANIAE
NARDI ANTONII RECCHI

Liber Decimus .
MINERALIA EXPLANAT.

CSG3CSGSG33C3
IOANNIS TERRENTII LYNCEI PR^FATIO.

ENIGN A illa &ferax remm parens, Terra nimirum ,
non plantas modo germinat ,& ammalta procreat,fedin-
gentem mfuper in njentre fuo thefaurum recondtt, quem no-
^ slro tandemftoqs labore feliciter parturit. Metalla mquam,
Gemmas, Mineraiia , fales diuerfos , njariofq; fuccos , quo-
rum omnium Mexicanus Orbis non minus atque alia Mundi
partesferttlisprzdicatur . Decimus hic liber aliquem ecrum
nobisguHum prdet , &-tnterh*c,Upides pr*fertim,terrarum,ac falmm aliquot
genera exphcat . Inter lapides <vero triumphant , e> merito prmcipatum gemm&
obtment, quX tantam nobis admirationem warietate fua, colonbus, materia, decore
partunt, vtnon abs re Plinius foleruffmus «Natur* perfcrutator, exdamauerit, m
Cemmtsfuijfe tnarUum coatlam reru Natura Maieftatem,tf plenfq, homimbus ad
fummam abfolutamq. Natur* contemplattonem fatis effe vnam aliquam gemmam.
^juamquam autem, quirerum Indicamm hiftonas edidemnt,particulatim altquid
depemsgemmisq. ftmul fcnpfennts &< Anfdmus Boetius, cJfartus oltm Medicus ,
mibiq. famiharis , generatim & bene materiam hanc traclauent , Eecchus tameti
nofier plurima alijs aut ommno intaila notauu , aut minus certe obferuata curio-
ftus difqmfimt, qu<e tuis Hudiose Leclor commodis, Lyncei nunc euulgamnt .

DE

i5<J RERVM MEDICARVM NO. HISP.

DE APOZON ALLI Succino Mexicano . Cap. I.

Tletie

Succin. T Ta vocant Succinum noftrum,cuius duas indicat fpecies. Alteram,qu§

Mex'1- [ in flauum colorem magis inclinat , qua? vocatur Tletic, feu flammeum"

Quetzai jpo^pnalii . Alteram vero dilutiorem, quam Jguet^al Apozpnalli , feu pluma:

mSIh. Succinum vocare folent . Ad huius genera videtur pertinere XochipaliztU
x .. vocatus, lapillus luteus,& obfcurus . quamquam ad Succinii potius, quem

paliztli
Succin.

paiiztii yocant coagulatum ,aut Chalcidoniam gemmam periinere quifpiam pu-
MexTu. tare poflit . Eafclem cum Succino vires habere cenfetur

*DE Cti APOPOTLI %tumine littorali noux Hifp.

Cap. I I .

Mlnerale quoddam eft Chapopotli ex atro fuluefcens,ab antiquis bitu-
men Iudaicum nuncupatum . Purpureo fiquidem colore fplendet,
ac T rif o\ij,<iAfphaltitidis, Ruta;ue,grauem quendam odorem fpirat,& eifde
facultatibus pollet . Septemtrionali fcaturit oceano,& hquidum fluens fta-
tim in huius Hifpania? nouas littora decurrit. In laminas cogitur,bina paf-
fuum milliaria quandoque longas; craifas vero, crlias, tresue (vbi fors tulk )
fpithamas . Vili ( tanta eft eius in his regionibus copia ) venditur precio .
Vtuntur eo mulieres Mexicanx commanfo , ac paffim non fine voluptate
quadam ore retento,ad extergendos,&nitori antiquo reftituendos dentes.
lO: TERRENTII LYNCEI NOT^.
Plurimd funt Salium fpecies ,fed plures TSituminum creduntur, qute foccunda
Natura parens,terraq. mariq. profundit partim ,partim ex varijs artificiofa ma-
nus mixtis deslillatione elicit . Simite quoddam huic Uttorali ^ionardes cap. 3 .
defcrihtt, quodin C V B A fontes circalittus maris emittunt , quem Lec7or<zfi-
dere poterit .

T>E CHIM ALTOZATLy feu lapide /}eculari.

Cap. III.

s

Pecies eft Chimalto^atl lapidis diaphani , .& candefcentis, qui in lami-

nas tenuifIimas,numerofafque philuras facili opera dirimitur } vnde_?

nomen . Eft enim Chimaltozatl mineralc candicans, & in laminas fe&ilo ,

Gypfum quod antiqui vocauere fpeculare . Combuftum fpeciem gypfi pradfat ,

pigmentiq. candido tingentis colore. Eft & alius lapis huic non diflimilis,

Mezcuk a Mexicanis Mezcuitlatl, feu ftercus Luna? vocatus , qui in prastenues quo-

latl.Tal- r r • 1 1 l l r l

ch.Mex. que iecan coniueuit laminulas,ex aureo colore purpurafcentes. qua? quan-
tumuis in igne commorentur, neque exuruntur,neque ( quod di&u mira-
bilius eft ) incalefcunt . Verum de hoc fortaffe alibi latius .

DE

NARDI ANT. RECCHI LIB. X. $S7

, De COZTICTECPATL Cornerina Mexicana. Cap. IV.

ITa vocant, quas noftri Cornerinas appellare folent, leu lapidesluteos,
aiuntque , cordis afiectioiiihiis ianandis magnopere inferuire. Quam
facultatem, & carteras omncs aliorum lapidum aiunt,Mexicani ab Hupa-
nis accepilTe , cum ante aduentum eorum fblum eflent eis ornamenti , &
lufus gracia, haud aliter ac aurum, aut argentum (fi quod eo tempore eru-
tum erat ) cocchlea?, ac pennas .

VeEZTECPATLI fcfpide obfcuriore no. Hifp. Cap. Vftf

I
^^V Stendunt & aliam gemmam rubram, & obfcuram,fed viridi colore
\^A maculatam, eamq. vocant £^r<rr/w//',affirmances> fanguinis obfiite-
re fluxui . quam ego inter lafpidis collocarem genera , etG . Chalcidoniat
quadantenus videacur iimilis . Iila vero, quam Ezjetl vocanc , & eiufdem
vfus ene dfferunt ,.vindior eft , & minus rubra , de qua in fequenti capitc?
-dicemus . Ha?c vero magis rubra cft, & minus viridis.

*Dt EZT ETL,,f» Lapide fiinguinis, lafpide Mex. 1 1. Cap. V l.

Vlrentislafpidis videtur fpecies , fanguineis tamen guttis refperfiis la-
pisillci^W aMexicanisncmcupatus . Aiuntq. alligatum metacar-
po dyfenteriam campeicere , aliaisq. fanguinis fluxiones . Sunt qui alligent
collo,& puluerem eius naribus irtf!pergant,fluente inde fanguine,aut cuiuis
alterijcuierlufio contigeriL. ' . .

Lapidem fan^uivalem rvacttt Mbnardes t&p. 3 6 ... efuod fanguinem <vndeuis
Jluentem manit detentus , nuel alltgdtw } <-vel in annulum amformatus , 0* gefta-
■tusfinat. \mu> >.

3£m t?,ud;
TfeTTLIBATO TEA §VE TZA LIZTLI \ ideH obfcura fmaragdo ,
ac Nepbritico nuncupato lapide , Iafpide Mex. III.
\ .'Jr, ) Cap. VI l. ^

E' St-alia Iaipidrs virentis ipecieshuicplaga?frequens,& vulgaris, fecl
t albis cinereisve diftincta punctis,quam Ythiayoteam QuetzjtU^tU vo-
cant, feu obfcuramimuragdum. adgenus fiquidenr fmaragdorum ipfi re-
ferunc. Aiuncq: brachioappenfim , aut dolenti reni admotam, nephrkicte
mederi doionbus , renumq. lapides frangere , vrinam eliocare , cuncfatq.
«xcrementa vrinamrefnomntiatexpellere. liac tameft lege , vt doloffci?
infeitante dolenti loco admoueacur ,iquo fubhito ; metacarpo appendatuf
e diredto renis affedi . Sic erum vrina? vias emundando, lapidem ccfnilali
•fffohibec, arenarumqvcumulum tenaci compa&um flegmate diffoluit , at
difgregat,atque per vrinas expellit . Hic varijs effigiacus formis fepev

Ff ritur

E

338 RBRVM MEDICARVM NO. HISP'.

rirnr. Nempe pikium forma, auium capiabus fimiles, pfracive roftris, ac
plerique rotundmbieruantur Ipherularum inftar^pertbratique.Indi narn^
que hos appenfos geftare confueuerant . Prsfertur viridior, magisq. fplen-
didus, lacteisc|. pundtis confperiiis .

Veboc lapidc Nephnttco jimU* njUe apud JMonardem fub diclo tttulo
tdp, 3 t.

t>c TLTLATOT 1 C , coli , iliorum^. dolores fcdante .
Iafpide Mex. IIII. Cap, VlU '.

Tf» ^non admodum diffimilis a prscdicVa fpecie repericur alia fpecies

virentis Iaipidis, vocataab indigenis Tlylayotic , differt camen pon-

<tere , colore ', rtiacuhs , figutis , ac viribus , hic namque lapis grauior eft ,

obfcurionq. viridi colore pracdkus , maculis ( & non punCcis, veluci prior)

•cinefeis confperius. Varijs eciam efhgiacur figuris, nempe humana effigie,

idoHve,necnonlonga & rotunda columnarum modo , cum eciam plana.

rotunda, &: quadraca , interdum rocunda lphcruiaram inftar . Qui ialiua_.

confperfus humana,ac aliquancifper manibus contricacus,vmbilico,dolen-

tive loco appofitus, coli iliorumci. dolores,flatibus expulfis per fuperna ac-

que mferna, eurat . cum eciam mecacarpo a%acu^ , ac geftatus hofce affe-

VZtccpa- ftus ficri prohibet. Sunt & alij lapides fubalbidi,quos Tzjec payoquet zalt^U

HK vocanc^d viliorum fmaragdorum dirfetoniiias referendi, cohcis quoque tc

r^,M,Ar, ^iaGis vtides j Alius quin etiam circumfercur lapis prardictis, meo quiderru

**"' jradicio congener, fed virore longe diiutiori , auc cinereo, ac paucis viridi-

,bus diftinttusmacufis, ad Iafpides viridkrs percmens , auc fmaragdos vilio-

XoxMih^ res, qucm y oxouhcfuitepAtl , feu viridem capillum vocanc . Huius nondum

SSS! anfignis aliqq^ishafcicur facukas . His etiam venic annumerandus lapis

Ju 1. virens , & ad prjcdidorum pertinens diiFerencias , fed macuHs obfcuriori-

cuicuii- bus reiperius,quem vocant Cuicmltic tecpatl, feu depidtum lapidem quan-

tiaecpati m .^ ^mb^faam parcibus, magis translucidus , cuius nihil narranc

'.

De lapide Vhilipficamm ,; Cap. IX.

Itrunt iam a4 nos Philippicx Infula*, mira artiflcum opera, &
k fpe&andatuu , quaj fponte fua proferc natura, de quibus pro <£-
gnica^e dicere ahud opus . verum praeter csteras omnium generum genv
~mas oikndic rnfe rncer *Has nauclerus quandam, cafu, vr opinor , repec-
tam, cryftalUna forma, candida, & translucida, fed in cuiusmedio agm«
cyanei coloris , cwcem geilans Uumens. mirando natura: opiflcio.> niu
Mceeuentis pra?fagire iam fas eft , cadeik euangelijprasconiumadeas
(OWspen^WWurum ,;{ijCiortaflis eius: rei occafione eam adeo immenfam*.
^rbi^j^gam-fejiiiQttdam lmperio Philippi II. Regis inuiclciirimi , cuius
iu^Ju naec .icrtWftEur; .

Vc

^

NARDI ANT. RECCHI LIB. X. 339

De fVETZALXOQVTAC, feu pluma /«/^.Smaraedoviliori
Mex. IV. fcetid. Cap. x.

SMaragdi genus eft valde virens ^uet^alxocfuyac , vile tamen , & mini-
mc tranilucidum . cuius puluerem teftantur meden vetuftis pJaeis
ac prarcipuc pudendorum. Nomen inucnit a fcctido odore,quem dum in-
terpolatur, fpirare folet . ^ .

..<;!..

C

De TLACVTLOLTECPATL, feu laptdeptSIo . Cap. XI.

Andido lapillo fimilis eft TiacuyUltecpatl , fed purpureis maculis ,
VJ coccineis, ac virentibus , tranfkcidis , quem, referunt i aimere lac
vbenbus appofitum, geftatumque , at fui generis erte autumo . ?

De TLAPALTEHVILATL. Cap. XII.

T Ta vocant Amethiftum noftram , ac conferre aiunt renum , & vrin*
J^ ardoribus , h renibus alligetur J

De TVLTECATZTLI. Cap. XIII.

TO LT E C A Y 2 T L I , feu lapis nouaculans , varius , fpecies ha-
betur TztU de quo fequenti capitc , variata nigro, ac mini, colore
cuius puluerem admixtum cryftallo ferunt argemata difcutere , acuerej
vifum, & carnemcifdemfuperdrefcentem abfumere .

DeTZTLI lapide. Cap.XlV.

CVltri, quibus Indi vtuntur, nouaculavenfes, pugiones, quamprWri- Nouacu
maq.huiuicemodiadfcindendum-aptainftrumenta^quibusquon lx enfes
dam ( nondum ferri vfu reperto ) vti mos erat(e lapide patria Iinrua V/// 3*"
vocato)iole6ant parari . Triphci hi colore diftinfrmntur, cyaneo fcilicet
candenti, & mgro , etfi tranilucidi omnes . Fiunt"ex eis apud Hifpanos au-
ro ornaos, acque argento, a»g maximo in pretio habita?, referentes ( adeo
Junt terfi , ac iucidi , fi femelexpoliantur, interpolenturcf. ) rerum appofi-
tarum forfnas mira perfpicuitate . EflFoifrergoc venis, quarum mukas
^pud Ivkxfcarios repenes , ibcaMuF,i»fkifta< mediocria , & fuapt^ fponte^
«nguloia.corifncantur^al^ aiperi^fbns ■lapillis , vt mox emirienti limi
cmufdam^pixidi^

ctis digitis maiuicuhs , incuruatis in latera cruribus , comprehenio , artifl-
ces quadam induftria,ac impulfu mirabili,Iaminas craffiufculas excutiant-
vtnnque quadam eminention planitie, binis dorfis , ancipitiq. infienes
acie, ac ipithamas plus minufue iongas , gladijs noftris paulo craffiore?, &

Ff z < paulo

54o RERVM MEDICARVM NO. HISP.

paulo ampliores laco digico , adeoque penetrabilis aciei , vt nihil arijtftti

excogitari poflit,fed fragiles, & qua? vel racile hebecefcanc,deuTi;m:c], ictu,
ac minucim concerantur . Ex his culcris hgno quacuor laco digicos, vulga-
risq. enfis longitudine affixis,& gummiillo genere,quod indigenas Tzjna-
cancmtlatl vocanc, ferruminacis,eflbrmanc enies adeo immanes",& atroces,
vc vel vno ictu homo inceger in duas parces fecari concingac,modo primus
ille iit y reiiqui enim caffi pene func , atque inanes , ea eit huius tcli acies ,
atque fragilitas . quo tempore praTracTos gladiolos detrahemes , atque^
acuentes rurfus, addunt, prarfiguntq. fagittis, quibus excufiis arcuum fle-
xu, ac vi transfigant hoftes eminus piignantes, adeoque exanimeiit,neque
enim eft harum in beilo Indis minor vfiis, quam eniium noftratibus , aut
in iaculandis inferior dexteritas . Huius lapidis puluis admixtus cryftallo
eodem modo in leuorem redadto,mire excergic oculos , & leucomaca , ar-
gemacaq. diffipac , exacuicq. viium .

T

De TCHCATETL,feu lapide Gdjfippij . Cap. X V.

Erraseft genuscandencis Tchcatetl, quod febriencibus mirabili fiic-
ceftu folec deuorandum propinariex aqua,auc liquore alio frigido .
Generacur ha?c in faxorum cauicacibus XonatU , iuxcaq. flumen ab excelfb
loco dacum in prarceps . Sunc huius complura,cerciffimaq. teftimonia,nec
eft difficilis deuoratu, aut fi non profuit, nocuic nunquam alTumenti .

Holi Margd Argill<euejpec'tes-hxc fuefyit, qmbus ommbus meft fubtilijfmus fal,
quiper fudorem , Crfekres , (fjf njepmOt , (& alios morbos expciiit .

De TZTACXALLI, feu candida arena Mex; Cap. XVI.

ARenae genus eft. TzsacxaUi HuidalpA proueniens , vbi aqua ex edito
quodam praecipicalcur loco , quod febriencibus egregiam , ac pro-
prir diuinam ferc opem, €\ drachmae vnius menfura aliquoties deuoretur.
Eft auceni Tzjaxallt arena candens .

•■
De TZTERVlLOTL f®1 > lapide Cryflallino . . Cap.XVII. ?

EJ Sc apud nos lapis quidam delatus aMifteea fuperiorij.quem X?$Mt
£ lotl yocant,ad jy^/zdirTerencias cicra dubium referenduSjnigerrimos
aenicenti.colore,necalia ratione,quod adhuc compererim,commendabi-
lis.-Nec non alius Cryftallo fimillimus,cuius nomen adhuc non accepi,fa-
culcace,fi vera narranf,mirabilipr£ditus,vt qui dzmones fuget,ferpentes,
& quiduis venenatum arceat , & principum gratiam foleat concdiare .

) . '

:. -\ [£$>£ 203

.?!

. - -

NARDI ANT. RECCHI LIB. X. 54,

> T>e HOITZITZILTET Helitropio Mex. Cap. XVilL

LApillos hos, aut, fi mauis, gemmas, quas Hoitzjt zjlteti Indi vocant ,
alij vero _£lun oculum, Helitropias noftrates efle aucumo . Harum
magnam copiam repenes apud Tototepecenfes, fed paruul* funt, & qua-
rum non admodum vtilis poterit efle prouentus . Earum vires tam-
quam ad magicas fuperftitiones potius quam ad medicos vfus fpeftantes
omittimus . ,

De TAPACPATLl , Jeu hepatis medicina . Cap. XIX.

Mlnerale quoddam eft Tapacpatli atri coloris,inter duo faxa Tapoyo-
lam proueniens oppidi Hocitlatpa, nec alibi fcatunt. Ergo quo di-
ximus loco , cogitur luxta fauces , vnde colligi folet ab Indk , ac deuoran-
dum prasberi duarum drachmaru pondere,tritum,ac refolutum ex aqua
tuilim antiquam atque difficilem paflis , bis , terue , autquoties amplius
expedierit . Informis vero quardam res eft, ac hepati contufo perfimilis .

De TEC0(?AHV1TL Cchra Mex. Cap. XX.

EMitur Ochra:,terreue pallentis quoddam genus Tecofahuitl vocatum;
quo pi&ores luteum colorem imitantur . Cuti ha?c fricrore dehi-
fcenti opitulari confueuit . Sunt ex hifce mulieribus,qua? faciem ex illo fu-
cent . Vin autem corpus vniuerfiim eodem inficere confueuerant , cum_,
olimeflent m hoftes lmpetum fadun , aut adituri bellum . lta enim illis
fore terrori habebant periuafum .

Dc THlCATLALLl.feuTerraalba. Cap. XXI. ?l*a(tL(i.7iis:

EFfoditur etiam e vena lacuftri Thi^tlalli, feu terra alba, lutiq. in mo- ^™ ^***'
dum fubigitur , ac conformatur inglobulos, i^niq. admota fenfim_,
candentem contrahit colore . eftq. Cerufse noftrati adeo fimilis, vt mine-
r^alem Cerufam appellare merito poffis . Nam tametfi illa ex plubo aceto
defuDer pendente paran folet , barc tamen quibufdam huius noua? Hifpa-
nia_ locis fponte quoque candidiifima prouenit. Frigida eft,& exiccanti,ac
citra morium extergenti natura , & qua: puerorum intertrigini non mi-
nus quam illa,infperia medeatur. Quid? quod vlceribus pudendorum mi-
rum m modum confert , & quibuiins rebus candido tingendis colore ex
vfu eft . Tantamq. prasbet lenitatem, vt Mexicana: mulieres mfperfis ea__,
digitis,eum concilient leuorem,qui goflypio facilius nendo fit aptiflimus.

Ff x T>e

34* RERVM MEDICARVM NO. HISP.

De TLANEXILLO. Cap. XXII.

TL A N E X I L LV M gummi lutei genus eft,molliflimi , ac lubri-
ci , quod faxis muemtur adha?reicens , ab infilienti faepe verberatis
vnda , pe<5boris afperitati, tufliq. vtiliflimum . nec diflimile ab eo, quod e
Poterio ftillan foiet . Sunt qui eiufdem rei caufla addant Tapacbpatli. Pro-
uenit Hocitlalpa .

De TLALTAC, feu terra fcetida M yfi Mex. Cap. XX III,

E

Ruuntur apudnouamHifpaniamMyfeos, quod ijdem Tlalyac vo-
cant, noftn vero ac Arabes Zeg, & Zagi,duaz difFerentia?,akera for-
Thiyac ma terr£ ? {e([ laminulis argenteis , aut aureis mterftindta , altera ad lapi-
dis naturam magis accedens , nigraque . Amba; funt calida? , & ficcae , &
ii!'yac adftringentis natura? , &acris guftus . Conficiunt ex eisindigena? atra-
tSkx. mentum • quamquam ldem e Thedarum fumo in fi&ilia exceptovafa, ac
poftquam in glebulas coadtum eft derafb , veluti antiquosetiam fecifle_>
conftat, folentinterdum parare . Quandoque etiam eo mcdicamento Bra-
filij colorem,eft enim extra dubium antiquorum Myfi, aut illi veluti
Chalcitis , & Pfori congener .

De TLALXOCOTL , feu terra acida , & Alumitie Mex. Cap. XXIV.

NEc venis aluminis nouataret Hifpania. cumq. hoc orbi noftro fcif-
file , rupeum, & fquamofum cognita fint , ltem e vini fecibus , Sc
herba, Kali vocata ab Arabibus, confe&a , cuius herba? quinqne in nouo
hoc orbe comperta? iunt mihi fpecies, & quod de pluma ob fimilitudinem
vocant, fi modo id verum eft alumen, & antiqui meminerint 'fcifillis,no-
bit cogniti , rotundi , item & liquidi , nobis ignotorum , merito dubitare
aliquis poflet ad quod aluminis genus Mexicanum debeat referri . At ego
liquido potius , ac ftillatitio , quam alteri cuipiam generi putauerim an-
numerandum , atque adfcribendum , perfiiafus a parandi modo . Terunt
fiquidem m primis aluminofam terram, ac m magna qua?dam,ac roftrata
fidhlia profundunt,mox aqua eirufa hquant.quod ftillat vtile eft.Coquunt
hoc quantum videtur expedire , fed priuiquam m debitam duritiem per-
coquatur,in frufta parua diuiditur, difcinditurque, &: exqmfite coadhim,
venundatur in emporijs candens, lucidum, diaphanum , & acri , adftrin-
gcntique,velut noftrum,fapore . Temperant lllopigmenta fua artifices, &c
coccineis adijciunt coloribus . Dentes adftringit , ficcat, atcme extergit vl-
cera , & excreicentem carnem exedit , abraditque . Vtile eft nn&onbus ,
& fullonibus , ac demum totidem vfibus , quot noftrum accommodari
poteft.

NARDI ANT. RECCHI LIB. X. 34$

> De TZTATLy feuSale. [ap.XXV.

REpcries apud nouam Hifpaniam omnia circicer ialis gencra, qua: in
reliquo proueniunt orbe. Nam nec marinum Tztaxalli> nuncupa-
tum, cum fuo flore , &c fpuma, fluuiacile, lacuftre, fontanum, aut puteale_j
defit . neque in generando foffili fuit alibi libcralior natura . Qmd ? quod
aliud mfuper genus no paucis in locis e terra percolatur.Lymphisparatur,
inferior relicjuis, formacurque in craffiores placentas.nuncupatum patrio
nomine Tzjayaholli . Quid dica de fale vocato Indo, quod Saccharum an-
tiquorum efle conftat, aut de Muria,Alatrone,& Alaxatro vocatis? qui fa-
les iunt fa£ticij.& familiariffimi omnes huic orbi. Naphtico tamen Amo-
niaco~t" quod etiam Compaiii vocant , & fimihbus fdfis venis ( no- A ,

ftra, vt opinor , incuria non plagas huius omnium fere" ■rerum feraciffima; ». ' * '
culpa) nondumin hunc vfque diem adinuentis ? Omiffisq. ca?ceris ad nar-
raca Lilis gencra attinentibus, de foncani gignendi modo nonnihil adij- ^ £\, ..\
ciendum putaui. Generatur ergo ex quibufdam falfis fontium aquismiul- fam^o?**!'1 ''i *
tis crumpetium locis, conieclis in cauitates quafdam arte paratas, filis ge- HajPttrj f m»,
nus optimum , humidionbus partibus a folis calore confumptis , reliquis.
vcroad nacuram terreali potius accedentibus,cu nonnulla aque. portione
coactis . Sal vero, auc nicrum , quod colligicur deradicurue ex alueo palu-
ftri, pluuijs ceflancibus arefcence, vt a cerreftri porcione feparecur , mace-
racur m primis ex aqua, ac refldence terra liquaca, cenuior pars cum lym-
pha fiuic per canales ad hydrias. e quibus defiimpca in cauicaces pra?di£tas
difpercicur , vbi vi fohs in falem coir .

■

De TE>§VIX$VLITL , feu Nitro Mexicano . Cap. XXVI.

Nlcn veriffimi prouencu Haurac Arabibus vocaci , Indis vero Te-
qtuxcjunl , haud vlli cerrarum noua cedic Hifpania . Verrunc ld e
cerra arefcence lacu, auc e muris dcradunc, ancnfue,rofeum, ac candidum,-
plcrumque leue fiftulofum, & fraeile, percolacumq. formam, & fplendo-
rem noftracis reprxfencans. Quo fit,vt mirari fubeat illorum fententiam,
qui vulgare nitrum, quodliquandis , difloluendisq. mecalhs inferuic, ac
fert opem , tormencisq. bellicis plumbeas pilas excufluris, ab anciquorum
nicro diiterre enixius concendunc , auc fpumam nicri , quam in ancris po-
ciffimum in fpumx formam,raram, & mirum in modum candefcencem ,
& in fpecubus , alijfue fubcerraneis meacibus confpicias , nefcianc ab
Aphronitro , quod mediam quandam nicn , Sz fpumar nicri nacu-
ram parcicipec , diftmguere acque feparare , & concra ab Aphronicro
Aphrolicrum diuerfum efle concendences . Noux ergo Hifpanias e
lacubus a?ftace arefactis verricur fcopis g auc colligicur manibus ni-
tri venffimi, & candidiffimi Aphronicri m granula veluci vulgaris fa-
lis coacli, copia non mediocris , ac in vfus recondicur . Abundac eo cocus

Mexi-

344 RERVM MEDICARVM NO. HISP.

Mexicanus lacus . Paulo acrior vulgari fcle eft Nitri natura , fed adeo ei
vicina , vc u craiTiores particulas farpius percolanclo fepares , veriflimum., '
fal fis e nitro extemplo habiturus. Additur quibufdam ferculis,& obfonijs
iucundius,atque commodius ipfo ialemec tamen omnino fimilem pra?ftat
effeCtum. Siquidem nonmhil adrjcit gratius, 6e extergit ex aqua, aut vmo
caput, amouetq. furlures , & alias iordes ei innafci iolitas. roboratque, &
exiccat, eleuat ampullas,ipumasq. non minus ipfo fmegmate,vocatoue fa-
pone. Propinatur ab Indis Medicis permixtum alijs medicinis,quas ijdem
Patli vocant , frigidumque eile aiunt . Quo minus mirer Caphuram adeo
mordentem , & quam celerrime abeun;em in flammas , fngefattoria? effe
natura? affertum amultis. nitrumq. in vinum , aut lympham coniedtuiTL,
mirum in modum eos refrigerare liquores, lpfumq. grandmem , gelu, ac
• niuem in hac re pradtanda vincere . Emoiiit prxterea Maitij ipicas , aquas
cui incoquuntur additum , gratiamq. addit non mediocrem . Abiuuntur
eodem aoua: infperio , & perquam accommode exterguntur crura, ac pe-
des, & tuetur ea a fngore , 8c fixuris ab eo confuetis proficiici, corrobora-
tione , & adftrictione quadam . Tineas , cphiafimue mire curari accepi a
medicis mulienbus, fi caput nitrata vrina vehementer abluatur, exterga-
turque , Sc mox menitruo primipar<E ad eam rem referuato fangume_;
perungatur . *

Nitri ^vfus in Germania , & Vngaria contra febriles calores, & linguz nigri-
tiem,quam Prunellam <mvocant,ex caufo oriundam ijaide increbutt. llludper fefun-
dunt/velmomento fulphuris intecio . Aiij etiamfahm ammoniacum addunt. httitts
tlacentula^ typo efformatas,<-vel ore dettmnt, neltn aquafoluttnt, ofque probe prx-
coHuunt,'tndeq. mi^um fenttunt lcuamen . Qum etiam hanc aquamper totum fbrts
decurfum loco Ptifav.dt , <z>el Oximellis btbunt , multumq. tnde refrigerantur . Imo
quandoque purgantur . Vnde non mirum qmbufdam frigidum <z>ifitm futjfe . Ait-
Ittes eius defeclu Pyrium puluerem eodem fucceffu ebibunt , in aquafolutum , <~unde
quandoque, ($? fer mferna, &* fitperna expurgantur . hdc autem non tam frigori ,
quam acrimonU adfcnbendum effe , ii negabic, qui faiemcommunem, <-vel Ammo-
macum,<-uei fptritum falts , <-vel <-vitriolt idem prdslare nefciuerit .

ln quoms Nitro falis puri aliqutd feparari norunt ij , qui Nitro ex terra conft-
ciendo nauant operam . <z>bi cauendum ne itxiuium fapiat , <z>e l amaritudinem con-
iunSiam rettneat . <

FINIS LIBRI DECIMI.

RE-

A L I A R V M

NOVAE HISPANIAE

PLANTARVM

NARDI ANTONII RECCHI

IMAGINES» ET NOMINA

-

lOANNIS TERRENTII LYNCEI

-

N O

T A T I O N

E .

•

•

•'*'

-AIJA

IOANNESTERRENTIVS

*

L Y N C E V.S

I

. -_' i'- i

L E C T O R I v

ABES $hic, cnrioseLecllor , qtiibus orulos faltem ,ftmi-
rrns animum fatiart ^vaLas , piaMas inquam d noflrt orhts
flore pnzcipue (fc/frutlu dtffrentes slirpibus, adco multa g/
mira ddkuc in ctrarib fuaabfonditacliudtt dtues Natura ,
qu.£ indjes Europ_<eis j nosjris cumVoluptateoftendit . Fruere
: imereamda plantarum Urumfgum^ pamum delmeatro*
ne , & colorum defcriptione , quam ego ex aAutographo dili-

genter excerpft. Vifes ahiAu&iore nm addttcz fuerunt^ quod forfariadhuc Mcxtca-

no populo nondum cogniu effent . Non omnia fimul $ femelWatura profundtt .

Multa nuncpatent qua olim latebant,$) harum non dubttandum amn slirptum ali.

quando <vera experimenta habituri fimus .

ALIA-

A L I A R V M

NOVAE HISPANIAE

PLANTARVM
NARDI ANTONII RECCHI

IMAGINES, BT NOMINA.

A C A X A X A.

■
ACAXOCHITL.

■

IOANNIS TERREN

A C A X AX A.

Exflngulis geniculis inferioribus
fibras in folum demiccicfolia.,
Genriana? fimilia in nodis fin-
gulistotumcaulem ambiuntin
fummitate ex tribus folijs exic
iulus longus,colore ex viridi fla-
uefcente .

TII LYNCEI NOT^;

ACAXOCHITL

Lzmonip /Imilis, vel Echio ; caulis

rubet,folia longa Biftorca? figu-

ra , flores rubei calycis foliola.,

longa , flos barbam habec lon*

rgam triurn foliorum .

• . -
ACXO-

348 NAR. ANT. RECCHI ALI^ PL AN. NO. HISP.

ACXOY.ATLr A iHAfE DE PANYCHO.

Aty

J,\?A'mM:;M/AW/.J

Radir coloris caftanei, ramuli fan-
gujnei , folia miriutiflima alaca in
ramis, Pinofimilia-.

AHATE DE PANVCHO.

Vel Ate Pannicenfis , aut Tzypipa-
tlis fructu apud Mexicanos prs-
cellenti arbor nobilis. Folium Au-
rei Pomi , fru&us csruleus , fed in
ni^umien^erfejfe^ro^dli^i) (lrk\X W
lis , rptundui totii5 Quaii ^ex glan-
diblis conftahs , Pineae niicis flgu-

.vlira>.; Ra>mus vero" 'tfoforis^taltariei ,

.folia iu$ah<dUfP- I:i'°- <: <,;i l
*_bTo il lintnal

j

_ r . r, unoilol pl. l ..2.
Coralli lpecies , rami iunt argilla? co-

lore, puncta e nigro rubent , fila_»

omnia rubra__, .

•OXOA

>hs}n
nirr,
riiS «ibon f

1

:iiYX3D

rjfl
snchmO

■

iranoJ

P . 33fl

NARDl ANT. RECCHh MP

ACATZAN AYCXITL. AMAZAVHTLl.

NOTATIONES.

A M p Z O T L .

ACATZAN AYCXITL.

Similis Equifeto , radix meris capillis
ex flauo nigrantibus conftat. cau-
les vero amethiftini coloris .

AMAZAVHTLI.

Vel Amuczauhcli , bulbacea e radi-
ce. folia crafTa, Tulipis fimilia .

A M O Z O T L .

I

Folia plerumcjue bina, Crithmi,Ion-
ga,digiti latitudine. in fummicate
vua . Ligulrro fimiles bacca?,cjua-
rum color viridis ad obfcuricacem
tendens .

Gg AMAZ-

s5o ALLE PLANT^E NOV^ HiSP. w

A M A Z Q_V I L I T L. ANONYMA MECfiVAC I.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

ANONYMA MECHV. II.
A M A Z QJV I L I T L .

Videtur efle arbor . ftipes pullus . rami
habent folia Phyllirea? Iatifoliae, vn-
dc oriuntur baccas virides, breui an-
nexa? pediculo.

ANONYMA MECHVAC I.

Radix conftat multis fibris nigris , cau-
les lutei , folia latitudine fua adna-
fcuntur. ferrata funt, vt Sideritis fer- 1;
me . in fummitate quid viride trian- \ ;..
gulare confpicitur .

ANONYMA MECHV. II.

Rami habent folia duo, parua,vna cum
magno in cjuouis exortu . flores in-
fummitate oblongi, cjuafi in vmbella
ccmpofkifunr .

ANO-

NARDI ANT. RECCHI; ,«,,

AKONVMA^

N O T

ANONYMA VI.

m*ZSZs£~=l/)

T I O N E S.

ANONYMA MICHVACANENSIS III.

SurcuJos multos virentes emittit/oIiaMen-
thx quadamtenus amuia,ex atro vire-
fcentia,fefrata. Luteos flofculos oris pur-
purafcentis . CaJyces virides . Radicem
habet fibrofam , ex flauo ad fufcum ver-
gentem .

ANONYMA IV.

Harc in pidura, Ionga , & craffa radice con-
fpicua eft, ex fufco flauo rubente . in qua
extuberant partes nonnuIIa?,& alatere_>
fibrx demittuntur.folia quafl Colutea?.

ANONYMA V.

Radixoblonga? eft craffitudinis,fpadicei co-
Joris . folia faturate virent,venis albican-
tibus . flores fere purpurei .

ANONYNA VI.

In ramulo omnia oblonga. foiia,flores,pedi-
culi.calyculi florum fuaue rubent. ora Ju-
tea5exertis quafilinguis . foiia fere Serra-
tula? ex faturato virent .

Gg a ANO-

352 ALIJE PLANT^ NOViE HISP. ^

"aNONYMA VII. ANONYMA VIII.

IOANNIS TERRENTII

A N O N Y M A VII.

Bulbofa videtur,fibrofo e capite fubfla-
uo . folia breuiora , fed Gladioli fere .
cauliculum promit geniculatum,lon-
gum,purpureum . bini ad nodos flo-
res purpurei pariter pendent .

A N O N Y M A VIII.

ExMaluaceo genere AngHcanum Bam-
mi zmulari videtur colore , & venis.
folia refpondent,magis tamen corda-
ta . Rubent flores, & ad oras dilutius
ad calycem albicant .

ANONYMA IX.

Ramus tantum vt in fuperiore pingi-
tur, concolor . namque flores & fona
pariter virent.

A IX.

a n;o-

'

NARDl ANT. KECCHI. ss$

ANONYMAX. APANXALOA.

N O T

AOCOXOCHITL.

A T I O N E S.

ANONYMA X.

Radix craiTa, & rubra , in flauum ver-
gens, caulis ruber, folia bina, emi-
nent flores in fummo,fimiles Plum-
bapini .

APANXALOA.

Folia bina in quouis exortu foliorum
appofita, Saponarice fimilia. Caules
rubri. flores longi,rubri aliquan-
tum, casrulei Vaccaris fimiles .

AOCOXOCHITL.

I

Serpit hasc herba , & ex quouis nodo ^
emittit fibras in terram . folia bina
Vaccariae fimilia. exoritur quid ru-
brum ex quauis ala , ied quid flt ,
non confpicitur .

Gg 3 AQVIT-

354 ALLE PLANTiE NOVJE HISP.

AQJITZTLl. ATEHVAPATLI.

IOANNIS ^TERRENTII LYNCEI

ATEXCAL QVAHOITL.
A Q_V I T Z T L I.

Scandit hxc herba, Caule rubro,macu-
lis nigris confperfo. quifuis ramus
tribus conftat foliolis, inftar Clema-
tidis . folia etiam oblcure rubent .

A T E H V A P A T L I.

Radix rotunda eft Ariftolochia? inftar,
folia bina , figurs oualis , nerui tan-
tum tres , in longitiidinem folij ex-
currentes rrelicjuivero in tranfuer-
fum diuaricata? , ex quauis ala folij
quid enafcitur .

AT

AL QVAHOITL.

Rami quafiligrtei,coloris.obfcuri Su-
beris . adnata furit, excrementa illa_j
marina alba, punilis rubris,nigrisve
varie coniperfa .

ATEN-
•TIVO r

NARDI ANT. RECCHI.

, ATZOYATL COZ nc YNl RODERILYO.

N O T A

AXIXPATLI.

T I O N

ATENXIHVITL, fsu HENXIHVITL.

Trifoliahumiliorplanta, ferratis fo.
Iijs, hbrofaradice exfufco pallida
pediculi foliorum rubentdilutius.'

ATZOYATL COZTlC YNl RODERILYO.

Crafla, magna, magnisq. fibris radix,1
& fpadicei coloris . folia longa , &
ferrata. flores Conyzar Iutei .

AXIXPATLI.

Folia bina, quamuis fculptor aliquan-
tulum inhocdefecerit. Fiores lu-
tei, calycuhs virentibus . Jtadix di-
lutiusrubet.

ATZI-

■ ■

350

ALIJE PLANT^ NOVl HISP.

ATZIZICAZTLI.

AXIHVITLAPAPATLACTLI.

IOANNIS TERRENTII LYN

A X O C
. ATZIZICAZTLI.

"Folia Vrticae non bina , rami omnes ra-
ra habent folia, Vrtica? fimilia; & ex
quauis ala enafcuntur alia .

AXIHVITLAPAPATLACTLI.

Folia bina ex aduerfo pofita , pediculo
fatis longo hzrencia . foliorum tum
longitudo tum . latitudo fex digico-
rum eft.

AXOCHIOTL.

Hax herba videtur ferpere , rarrri foUa
cordis figura , & repanda habent li-
tu liguminum , fiue alato,ica vt m
extima tria fint folia . ■

AYA-

CE

H I

I

O T L.

AYACACHQVAHOITL.

NARDI ANT. RECCHh

azCaxochitl.

1S7

N O T

BANAICXITL.

A T I O N E S.

AYACACHQVAHOlTLr

Folia Goflipio fimilia, fublucea, infum-
mo mulca fimul congefta .

AZTAXOCHITL.

Quiuis ramus habec tria folia Vrticar fi-
milia alce inci/a ordinaca vc in Pha-
feolo Flos colori Malu* , figura vero
Anemonis, folia o&ona» lines rubr*
perreptanc .

BANAICXITL.

A Napi radicula oriuntur cjuinar. caules
rubri . rami omnes alaci, Glycyrhiza:
modo ac figura . vltimum tamcn fo-
liorum Thaliclro , vel Adianco fv
milo.

CA-

^

ClcfrU

lUs

S58

ALLg PLANTi NOVa HISP^
/Tac aciwi. cacalic.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

CACAMILXOCHI
C A C A C I L I.

p y i /i-

Radix longa , fubnigra . caules roliati

Conyzaunftar,fine pediculo in iurn-

mo botri Oxalidis foliorum vindis

diluti albicantis .

C A C A L I C.

Folium Cannabi fimile, ferratum inftar
Crithmi. nodi caulis magni . flos fla-
uus . calix fquamofus .

CACAMILXOCHITL.

Vel Thlacamilxocbitl Quauhquiculle .

Huic radix grumofa, Thoras inftar, co-
lore fuberis . caulis bina habet folia_,
fibi oppofita, Verbenae flmilia . Flos
coccineus, in medio luteus, Rofae u-
milis.

TL.

CA-

NARDI ANT. RECCHT. Sf9

CACAPATLI. CACATLAOL XOCHITL.

NOTATIONES.

C A C H R V I A QJT A .

CACAPATLt.

Pediculi longiab radice orti,quibu$ in<»
fidenc folia tria ferrata Fragariae m-
ftar.

CACATLAOL XOCHITL.

Folia Caftanea: modo fere ferrata . in»
cifione camen non ita frequenci ,

C A C H R V I A QJf A,

Ad Campanulas pertinere videtur , cfr
lix floris luceus , flos ipie ruber .

CA-

c

S66 ALIM PLANTJE NOV.JE HlSf.

CAHVAZTITZIQVI. CAMOPALTIC.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

CAMATOTONCAPATLI.
CAHVAZTITZIQVI.

Radix longa , rubet inftar Rhabarbar.
flos longus carneicolorisjftamina lu-
cea. herba eft calida, & ficca, excefTu

tertio, &

ca.

C A M O-P A L T I C.

■ •' cMboi - '■'

Caules rubent . iri ^uinmo fiores multi
fimul, quiuis infuperiore parte di-
uifiincjuinqu^partes . inferiore ta-
men fui parte videtur effe vnicus . , .

CAMATOTONCAPATLl.

Caulis nigris maculis confperfus.folium
cordis , cuius longitudo , & latitudo
fere eadem, quatuor nempe digito-
rum.,.

'.

CAMOL

NARDI ANT. RECCHI. 361

C H A C H A L A C A M E T L. CAMOLXOCHITL.

NOTATIONES.

CENANAM DE QVAHVNA HOAC CHACHALAC AMETL.

Eft arbor baccifera : folia Pyro fimi-
lia longa 4. lata 3. digicos : bacca?
func cjuales Ribium .-

CAMOLXOCHITL.

Arbor leguminofa , folia in alas com-
ponic . Flos Caffias fimilis ex rubro
flauus in 8. parces diuifus , filicjua_»
Pifb fimilis .

CENANAM DE QVAHVNA HOAC.

Foliii Nerio fimile , & foliolis ad ma-
iorum alas erumpencibus, venif qiu^
in tranfuerfum euncibus , Ora? fo-
liorum & vena media rubenc . Bac-
cx in vuam congeftas virides func,
vc in Solano.

/

Hh

CE-

S6z ALIM PLANT^ NOViE HISP.

CENANAM TEZCOQVENSIS CfiCECPATLl.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

CENANAM TEZCOQV ENSIS.
Folia Periplocam gra^cam anguftifo-
liam ad amuflim smulantur : colo-
ris dilutioris viridis, venulis valde
confpicuis rubentibus , dire£te fibi
ex oppofico refpondencib,us . Fru-
6tus & ipfe ad latus exfculptus,Peri-
plocas fru6lui haud abfimilis . Flo-
res c]uinc|uealbicancibus,cumfunc
expanfi , foliolis , & ftaminibus
pallidis conftant . Radix fului co-
lons , lsuis , crafta & nodofa .

CECeCpatli.
Folia Cofti horcorum , vel Mentha: S.
i Maria; vocata? flmilia.-radix Rapha-
ni inftar oblonga,&; fibris hornda.

cececpatli alia.
Radix Filipeiidula? fimilis : caulis ad
exorcum foliorum parum rubec.Fo-
lia ad Lyfimachiam lucca acceduc.

cececpatli alia.

NARDI ANT. RECCHl: jdff

CELICPATLI. C E N T Z O M E C A T L.

NOTATIONES.

CHARAPETL.

CELICPATLI.

Folia Vrtica? fimilia & bina fibi a?qui
diftantia. Radix flauet & fibras alte
demittit .

CENTZOMECATL.

Folia rara tribus tantum venis con-
ftant , plantaginem acutam imitan-
tia , fed fubtus funt fublutea , in»a-
lyceapparet cjuid viride Abflnthio
fimile . Hifpani vocant cjuatrocien-
tos cuerdas .

CHARAPETL..

Radix rotunda fibrofa coloris cafta-
nei. Pediculus initiorubet , folium
Biftorta? fimile niqricans lonsum

izjlatumz. digitos.
Hh

CHIA-

3<54

ALI^ PLANT^ NOVM HISP.

CHIAVHXIHVITL.

CHICHICA QVILITL:

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

CHIAVHXIHVITL.

Ptarmica? fpecies,cjuam fatis adumbrat
flos luteus y fed in medio flocci funt
colore Ochras lutex . Radix mhil
fin°;ulare habet .

CHICHICA QVILITL.

Folia bina in exortu purpurafcunt: f los
flauus , ftamina vero lutea . Nodi
vbi folia erumpunt valde protube-
rantes .

CHICHICPATLI.

Folia , qualia Anagallis habet, lacuia vt
apparet non ferrata, dilutioris viri-
dis coloris. Flores nulli apparent.
Radicis media portio valde crafla,
fuperior longa & eretta, inferior te-
nuis per terram ferpit , coloris fufci
vniuerfa .

C H I C H I C P A T L i;

CHI-

NARDI ANT. RHCCHI,

CHICHICPATLI ALIA. CHICHIC TKZPA'

1& S

NOTATIONES.
CHICHIHOALXOCHITL.

CHlCHICPATLl ALlA.

Radix magna , folia Pomi aurei, bina
fibi e regroneaduer(a;cjua nocaa
priore mulcum diilac »

CHICHIC TEZPATLI.

Radix magna & tuberofa coca^Ochra:
lucee. colore . Folia bina Ocymi
angufti folij ; videcur planca ipfa_,
fcandere_j>.

CHICHI HOALXOCHITL.

Folia Chenopodio > vel Scramonio fi %
milia ; frudlus oblongi, alij virides,
alij Iucehflos albus^Scramonio fi-
milis .

H

CHI-

166

ALIJE PLANT.E NOV^ HISP.

CHICHIC TZONPATONiC DE OCOPETLAYVC.

CHICHICEZQVAHIVTL.

M$

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

CHICHILTICPATLI.
CHICHICTZONPATONICDE

OCOPETLAYVC.

Vafcula Paronichiae fimilia, & viridia:
Foliabina,tenella, fubuiridia. Plan-
ta tcta humilis .

CHICHICEZQVAHIVTL.

Mirus in hac Planta florum ortus
confpicitur . Trifolia tota eft .

CHICHILTICPATLI.

Caulis coloris Caftanei : fru&us ex vi-
( - ridi ad rubrum tendit . Radixfatis
crafta & difFufa_> .

CHI-

NARDl AN-T. RECCHf

CHICHILTICCIHVAPATLI.

■
•<

CHICHIPJLTIC.

^7

N O T

CHlLPATLl.

A T I

O N E S.

CHICHILTICCIHVAPATLI

Pknta vt apparet ferpendo prorepir.
Folia Calaminthi folijs non ab/7-
milia y ex vna parte virida , venis
rubentibus diftincta , ex altera.,
purpurafcunu E radice teimifi-
brs capillares exeunt, ex cjeruleo
& luteo mixti . Cauliculus ad ru-
bcdinem tendit .

C H ICHI PIL T I C.
Rami rubent. Floresverovt in Vi-
cia ex caruleo rubefcunt . Et vt
planta integra prarfefert, ex Iegu-
minofo genere eft.

C H I L P A T L I.
Folia funt Alfines maioris . Flores
conftare floccis videntur coloris
flaui. Radix fubrubet , & copiose
per terram diffunditur .

CHI-

568 ALIJE PLANTi NOV^ HISP.

CHICHILTIC TEr-ETLAVHXOCHITL. C H I C O M E C A T L.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

CHICHILTIC TEPETLAVHXOCHIIL. CHVCVNGAl

Flos eft pulcherrimns,vt etiS fine coloribus lcon
monftrat, & duplexdici poteft . Internus pri-
ma facie Iridem reprefentat,rubri faturati co-
loris, reflexis vtrinque floris fimbris , qua au-
temexhuiusmedioprodeunt ftamina, luteoli
funt coloris . Hunc quinque folia tanquam ai-
ter flos ambiunt florem , fuaue rubenus colo-
ris . tcncilavalde, & venulis rubellis plurimis
pofthxcdifcurretibus. Pediculus cui flos in-
fidct,rubet totus: hic inter duo folia compref-
fusemergit, quae exradice bulbofa prorum-
punt. &n'jbc radiciilas feu barbulas fuas,bul-
baceorum aliorum morccoloris fufci,& l*ues
demittit . Maiorum cortex bnlborum yndula-
tus, albis & viridibus diftinctus lineolis . Mi-
nores bulbuli rubent, & albicant venufta va-
rietate . Folia Tulip* folijs fimilia fed craflio-

ra, qu* & ipfa cxviridi rubent .

C H I C O M E C A T L.
Foliaobfcure vircnt , longitudo cuius eft io. la-

titudo 4. digitorum . Florum nulla veftigia

comparent .

CHVCVNGARIQVA.
Videtur natura hrcluderc, cum folia in caulibus

fintoblonga , in ramufcuhs vcro brcuiora > &

cordisfigura. Inhis binadircifte fibirefpon-

dentia, & in illis bina inrequaliter fita . In ra-

mulis denique luteola,in cauhbus viridia>in_.

vtrorumq; tamen fummitate flores emergunt

pallidi, & comprefsi.Radix fibrofa fatis .

CHV

CHVCVNGARIQVA ALIA.

NARDI ANT. RECCHI.

C I C I P E N I.

3*9

NOTATIONES.

CIHOAPATLI.

CHVCVNGARIQVA ALIA.

A priorc differt , quod minor & te-
nuior fit tam folijs , quam caulibus
& radicibus , in reliquis plane con-
uenit.

C I C I P E N I.

Foliorum fex vt Anagyris : videtur ad
Lyfimachiam luteam accedere, fi
plantam totam /pectes .

CIHOAPATLI.

Radix craffa radiculas hinc inde lon-
gas difpergit coloris fubrubri : cau-
lem album concolorem gerit •, Flo-
res nulli confpiciuntur. Folia Perfi-
cariam asmulantur .

CI-

ALIJE PLANT^ NOViE HISP.

CIHOAPATLI XANTETELCO.

37°

CIHOAPATLI TEPOZTEMICA .

IOANNIS TERRENTII LYN

CIHOAPATLI TEPOZTEMICA.

Radix mediocris, longa,{ubrubra,cau-
les promit albos : folia , quae bina_>
squidiftantia exeunt venis albican-
tibus, varie pinguntur . Flores con-
iun&os plurimos gerit quinque fo-
liolis conftantes , calicem ex viridi
& flauo mixtum habentes .

CIHOAPATLI XANTETELCO.

Caulis obfcure rubet . Vmbellae Caca-
\ix florem habent fimilem parum
rubentem. Folia crebris fed noru
profundis incifuris notata .
CIHOAPATLI AXITZALPATLI.

Nudi Caules, nifi prope fummitatesi
circa quas ramos ambiunt ex quin-
que aut iex folijs coronae, idque vbi
flores erupturi funt: qui lutei ftae-
chadi fimiies . Folia pentaphylU
funt , non tamen (errata .

CEI

NARDI ANT. RECCHT.

lC I M A P A T L I.

37*

CITLAL XIHVITL.

N O T A T I O N E S.

COAHVILXOCHITL.

C I M A P A T L I.

Rami vnacum foli js Lentiico fimiles.
Radix in profundum ddcendit;
vnde lignofa & fruticofa planta etfe
arguitur .

.

CITLAL XIHVITL.
-
Folia Vrtica; Cmilia fablutea , fed ali-
quanto maioribus incifuris prardita
& folia cauli propiora .

COAHVILXOCHITL.

Ha*c planta fpinofi eft . Folia habet
Solani,&videturcum ea planta.,
conuenire, quam Rofam Hiericun-
ticam vocant ; flos enim admo-
dumeftflmilis.

CO-

*

3^ ALIJE PLANTJE NOV^ HISP.

COCAVH CAPATLI. C O C O C X I H O H I T t.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

COCOXOCHITL.
COCAVH CAPATLL

Radix Napi caftanea , vt & rami : fru- '
ftus ftrias habet quatuor, colore ex
viridi in caftaneum tendente .

COCOCXIHOHITL.

Caulis rubet obfcure . Flos flauus Nar-
ciiTi, foliolistantum quatuor com-

pofitus .

-
COCOXOCHITL.

■

Folia Aquilegiz . Flos violaceus ma-
gnus, incuius medio quidflauum
confpicitur.

-0 3

COIN-

NARDi ANT. RECCHI. 371

CQ?Ni(VVI CVMANCHV QVA. C OLL O T E M EC A T L.

NOTATIONES.

CQLOTZITZICATZTLI.

COINIQVI CVMANCHV CiV'A.

Spica lutea : an fit fioris vel feminis ,
conijcere ex imagine non eit .

COLLOTEMECATL.

Radix longa > crafTa , colore Suberis :
Caulis ruber, foliavrtica^ venis ru-
bris ornata . Tota planta videtur
ferpere .

COLOTZltzrCATZTLl.

Caulis videturrepere. Flos. luteusJti
calyce integro latitat nodum aper-x
tus. Folia vitis modo incifa ..

li

CO-

374 ALIjE PLANTjE NOViE HFSP.

COYOXOCHITL. COZTICAC VlLOTL XOCHITL.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

COYOXOCHITL. CVECHUIZ TOMATL

Folia bina cordis figura, rubent vt Ro-
trys . .

COZTICACVTLOTL XOCHITL.

Flores flaui fere Ranunculo flmiles,:
Videtur tamen integer flos , fupe-
riore fui loco in quatuor diuiius
partes .

C V E C H I L I Z T O M A T L.

Radix magna ; caules colore caftaneo.
Folia (ua latitudine , quafi fine pe-

' diculo adhsrefcunt , de quo bacce,
pendent virides figura? oualis. No-
men Tomatl, quod Solani eftrcum
eo forte fimilitudinem vel affinita-
tem quandam dicit .

cvz-

NARDI ANT. RECCHI. 37$

CVETLA XOCHlTL. C VE Y A VH QVILITL.

"NOTATIONES.

C V P I T R l.

CVETLA XOCHITL.

Fruclus , an flos fit botrus llle flauus ,
dijudicare nequeo.

CVEYAVH QVILITL.

Portulaca quardam flore rubro . Hanc
enimcrafiities folioru probe a?mu-
latur .

C V P i T R i.

Longiflimi abradice petioli, folium
Plantaginis gerunt . Cauhs in fum-
xno quafi apnyllus , habet fpicarrL»
Plantagini iirnilem .

Ii z

ECA-

ALIjE PLANTjE NOV£ HWP.

ECAP.ATLI ALTERA. E L O .X O C K I l L.

3?6

IOANNIS TERRENT.II LYNCEI

H A C O Y O CHI T L
ECAPATLI ALTERA.

ValdeTimilis eft S©plicr« Aegypcia: .
Fibres multi lucei JSaffis j fihquae
longa: fubluteae vc Phafeoli edules .

ELOXOCHITL.

Videcur arboris ramus eite. Folia Mu-
fas ex vna parce facuraci , ex alcera_>
valde diliui coloris,vc in folijs Olee.
Ramus eft nodofus vbi folia deci-
derunc , quemadmodum in Palmce
trunco apparec. Venar frequences
in inferiore fohorum parce:lnium-

&

mitate rami folia valde cohgloban-

tur

HACOYOCHITL.

Flps longus ruber in calyce vc Alcheae.
Folium longum ferracum Trache-
lij ftgura .

HEZ-

NARDI ANT. RECCHi. 377

HEZMAYTL ■ HO ACALTL AlO TL

NOTATIONES.

HOACA XOCHITL.

HEZMAYTL.

Radix craiTa & longa;ex ramis foIiurrL.
vnum Ranunculo fimile ; videtur
dependens a longo pediculo.

HOACALTLAIOTL.

Folia Androfamio hircino funt fi-
milia , ex viridi in luteum tenden-
tia . Flos coloris eft amethiftini .

HOACAXOCHITL. — -lj )

Vix differt ha?c herba a noftro Aro :
radix certe prorfus fimiliseft .

" 3

HIV-

%y% ALIJE PLANT^E NOVJE HISP.

HiVCA feu MIZMAITL. H O A T Z I N QV A X V I T L.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

HIVCA feu MIZMAITL. HOITZITZIT TENTLI.

Planra h~c haud parua , vr in margine folij
ipfius imaginis noratumeft. Oriturin_»
terrirorijs Ocopetl Yuca , vocara Mirz-
mairI.Calida,ficca,aromarica eft corrice
prafertim & fru&u.-curat vlcera . Folium
palmaris menfurae . Vr vero ex icone ipfa
depraehendkur,caulis niridus ad colorem
tendit caftaneum : folium feptifaricm_.
partitum habet . Vua ex albo ad flauum
tendit,- admodum fimilis elTet maiori Ser-
pentaria?,fi baccae effenrrubra?. Vide Mo-
nard.cap. 55. qui vocat Cazaui , & alios
omnes noui Orbis Hiftoricos , prsecipue
Ouiedum . NuIIus ramen eorum quid-
quam de fructu fcripfit .

HOATZIN QVAXVITL.

I.i geniculis internodia fibi inferuntur , ibiq.
bini vel terni rami enafcunrur .

HOITZITZIT TENTLL

Caulis rubct ; bacca? in fummo nigr«e . Fo
Jia vt Salicis incifa & bina.

HOIT-

NARDJ ANT. KEGCHI.

HOITZILZILTENXOCHITL.

379

HVAPAHVIZPATLI.

NOTATIONES,

HVAPAHVIZPATLI ALTERA.

HOITZILZIL.TENXOCHITL.

Ranunculi qua?dafpecies videtur . Fo-
lium magnum , flauis venis com-
pofitum . Flos luteus , ftaminibus
rubris .

HVAPAHVIZPATLI.

Caulis coloris caftanei, ab imo vfquo
foliatus: folia Ocimo fimilia .

HVAPAHVIZPATLI ALTERA.

Caules omnino foliaci. Flores lutei,
videnturcjue hiare inftar leguminis
alicuius.

HVA-

38o ALIJE PLANTiE NOVJE HISP.

HVAPA QYlLTIC HVAZIVM

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

ITZCCVNPATLI.
H V A P A Q_V I L T L C

Caulis hirfutus ex nigro rubet , Foliu
fere Sonchi . Flos albus integer m-
ferius,fuperius diuifus in fex partes :
calicis radij longitudine fua tlorem
longe fuperant .

H V A Z I V M

Radix Ochrae luteae colore : ramuli
Galegz fimiles . Folia ad Ciceris
noftri folia accedere potius videtur.

I T Z C~C V N P A T L I.

Radix craffa,caules videntur fcandere.
Folium quoduis duabus incifioni-
bus , fere vt in GofTypio diuiiurru
vnde inter Clematides forte nume-
rari poterit.

NARDI ANT. RECCHI. ^i

ITZTICAPITLI. IZTACPATLI QVIZASHWN .

IZT

N O T

ACTLATLAVQVI-

T I O N E S.

ITZTICAPITLI.

Radixfulua, craffa & oblonga . Folia_,
Chamamerij alcerna , Sc fubluteis
vems confpicua^

IZTACPATLI QVIZASEPIN.

Radicem habet Ariilolochia* Ionga? ,
& folia Piftolochia* /imilia : mfi
cjuod hscre&is magis venulis or-
nancur . Videcur planca ferperepo-
tius, cjuam refta adolefcero .

IZTACTLATLAVQVI.

Radix craffa & carnofa valde,intus ru-
bra, excra rufa ; caules eciam rubef-
cunt, folia adflauedine quandam
accedunc. Afpe&u coca plantula iu-
cunda eit.

N

<

LO-

tft, ALIjE PLANTA NOV^ HISP.

5 LOQJHTIC. MACAYXTLI.

TOANNIS TERRENTII LYNCEI

1UA1 MACPALXOCHITL.

L 0 QJf I L T I C.

Radix longa colore c iftaneoxalices in
iuba parum rubent .

M AC A YXT LI.

Eft fpina quzdamleguminofa &ele-
cans i fiores eius r ubri rmxta rlaue-
Sine: Ipfz filiqus ex viridimgn-
cant,lats i.longz i *. diguos: gra-
na intustria, vnde ad Anagynm
rtferri poteft.

MACPALXOCHlTLr

Plant<e huius radixexalbo fubrubet.
Folia funtMaluae rofea, fedluteis
venis pulchre fubdu&a-»»

MAC-

NARDI ANT. RECCHI.

, MACPALXOCHI ^VAHVITL.

383

MAMAZTLACOTL,

N O T A T

MATLAL XOCHITL.

I O N E S.

MACPALXOCHI QVAHVITL.

Arbor eft . Flor comomano ab Hifpa-
nis vocata . Folia Mori funt . Flos
vndeuis inramis nafcitur habetq;
figuram quafi Tulipa? , colore mal-
uaceo i & pro ftamine exit qua/i
manus, vel potius pes auis , coloris
fanguinei : cui a latere luteuiru
quid coniundtum eft . Flos admo-
du magnus eft,pro ratione arboris.

MAMAZTLACOTL.

■

Caulis foliofus & alatus. Flos Chry-
fanthemi luteiis . Folia miriutim_,
incifa : Radix vero fubnigricans .

MATLALXOCHITL.
Folia vt Valeriana^grarcs, & flosex
luteoruber , quinque vt mihi vi-
detur, foliolis conftans . Stamina.,
lutea funt .

MA-

ALI^E PLANTiE N-OV£ HISP.

MAZAXOCHOTLI.

384
MATLALXOCHITL ALIA

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

MEMEYA DE TEPOZTLAN.
MATLALXOCHITL ALIA.

Folia Vrticae. Flos ex ceruleo viridis
cum ftaminibus . Calyx qualis ni
Sclarea .

MAZAXOCHOTLI.

Arborvidetur. Rami alati omnes ple-
ni fruclru rubro Berberis , qui lon-
gus, & latus dimidium digitum .

MEMEYA DE TEPOZTLAN.

Caulis virore diluto pediculos longos
habet , quibus folium adnatum ex
tribus conftat . Siliqua Vici* fimi-
lis. Flos quafi Periclymeni conftans
tribus magnis albis foliolis: reliqua
vero.untftamina.

MEM-

NARDf ANT. RECCHI. jSs

MEMEYA DE TEPOZTLAN. ALTERA. MATLAL XIHVITL DE XALATLACO.

NOTATIONES.

M I A X I H V I T L. MEMEYA DE TEPOZTLAN. ALTERA.

Caulis totus rubet: Folia Helxines , ex
alis flofculi rubri enafcuntur .

MATLAL XIHVITL DE XALATLACO.
Truncus videtur parum fpinofus &vi-
ridis; ramuli Lentifco Hint /imiles ,
nouenis binorum foliorum oppo-
fitorum conltantes ordinibus : vlti-
mum tamelf folum. vni fer£ adnatu,
folia etia adharent latitudine qua-
dam vt in Lentifco : Vafcula funt
coloris carneij flofculi csrulei colo-
ris, cjualis in Gentianis confpicitur, x

M I A X I H V I T L.

Rami flaui, flos colore Keiri , ftrfrolis
conftans quinque:flocci rubent, fe-
men veroClematidi fimile . Folizu
Cinerariam referunt,ex viridi albi-
cantia .

38<S ALIjE PLANTjE NOVJE HISP.

MICAXIHVITL MICATLACH PAHOAZTLI.

•

i i ■

f

.1

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

MICAXIHVITL.

Caulis flauet, folia omnia verfus. vnam
partem -torquentur . Flores ex luteo
rubri , figura Hyaeinthi : petioli:
lutei . Afpedtu mira planta .

MICATLA CHP A H O AZTL I.

Rami coloris caftanei &fo.1ia minuta
in^lar Acaci«e . Radix fibrofa cun* •'
cauliculis rubet .

MICA XOXO COYOrfcLlN.

Radix bulbacea & rubens ex albo vt
& caules:flos rubet matronali Violas
fimilisjconftatque quinque foliolis. "
Calyx integer fuperiore 1 ui parte in
quinque radios diuifus. Foliaftel-
lajnpdchrereferunt.. . :

MICA XOXO COYOLLIN.

■

:>

.JM

..•

MIMIYCA HVA TZIN

k

NARDI ANT. RECCHI. .

M O H V I T L I .

'1*7

N O T

MOLON CAPATLI.

A T I O N E S.

MIMIYCA HVATZIN.

Radix craffa & nigra : flos violaceus
quidem,fed nonexplicacus depin-
gicur .

M O H V I T L I.

Radix toca fibrofa,oblonga,flauefcens.
Caulis & ipfe flauens,in binos & bi-
nos diuidicur oblongos rectofquo
ramulos . Folia direde flbi oppofi-
ta . Rubicundos oblongos & pul-
cherrimos, imeflores haud explica-
cos , fiue filiquas ( difcernere enim
hoc difficile eft ) ex vno pediculo
duos femper emergences habec ,
vnum alcero dimidio longiorem .

MOLON CAPATLI.

In ramis func folia binafibi oppofica
Origano fimilia . Radix flauec : fo-
liorum vena? albicanc .

Kk 2 MY-

388 ALIJE PLANTJE- NOV^E HISP.

MYri V1YTTILMO.YOYC CVITLATONPIT MOYOTLI AYACATLL

ZOC HiTL.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

MYH VIYTTILMOYOYC CVITLATONPIT MACAZPIPILLOLI,

ZOCHITL.

Planra ha-c, ex radice ruberofa flauefcenre fine
folijs cauliculos glabros protrudit, ex qui-
bus ramuli floridi prorumpunr. Flores rubel-
li ex calyce viridalbicante , vel in foliola
diftinfii fex , ex vno calyce integri quafi & in
fummitate crenatiemergunr , in quibusfla-
mina fubtilia rubefcentia confpiciuntur .

M OYOTLI AYACATLI.

Folium fimile ipfi Lilach; in fummitate planta:
flores rubri ex longis & rubris periolis ena-
fcunrur, quinque foliolis cum ftaminibns fuis
intermedijs diftin<5li .

MACAZPIPILLOLI.

Colorradicis tuberofsefl: fubnigricans. Cauli-
L culi repentes , ex quibus longo fatis inter-
uallo.viridia folia farurari coloris cum venis
albicantibus exeunr . In fummirareconge-
lta plurima foliola , a iam di&is maxime dif«
ferentia rubicunda videntur . Et quod mi-
rum , ex horum medio foliorum hinc indc
flores enafcuntur mirabili Peruuians fimiles,
fed rari ; ex quorum medio eiufdem coloris
ftaminaeriguntur.

NARDI ANT, RECCHI»- 3sp

NANA HVAPATLI. NANAVH Q^ILTIC.

N O T A

NANAHOA QVAHO.ITL.

T I O N E S.

N*ANA HVAPATLI.

Caulis luteus pun&is rubris confper-
fus & venar rubra? in folijs . Vrticae
folium longum 4. latum 3 . digicos.
Planta videtur repere : Radice Ari-
ftolochiam rotundamimitatur. ;

NANAVH Q.VILTIC.

Radix Paoniie iimilis •, lobi Phafeoli
modo : terna tantum in quouis ra-
mo folia , & ad latera radicum cau> ;
liculi enafcuntur .

NANAHOA QVAHOITL. >

Radix rubet , ftipes redta furgit , cx
cjuo iulorum fimilequidflQridum.
dependet . Fojia bina 1 &■ . Galegae:
non difjimilia . .

Kk 3

1

N&:

ipo ALIJE PLANTjE NOVJE HISP.

NENEXTON. NETIAXOCHITL.

:

IOANNIS TERRENTII LYNCEI ,

NENEXTON. NEXPAYA

Caulis rubicundus . Folium longum

N.

9. latum °5.digitos , figura '.Citri^.
Radix oblonga ex rubro albicans
& trifida .

NETLAXOCHITL.

Videtur fpecies Amaranthi . Folium
habet Atriplicis: pediculifimt ru-
briiftipcs ipfe fatis cralfus & pror-
( fumrubicundus/.. <

NEXPAYAN.

Fru&us exquauis alaenafcitur flauus,
figura Mercurialis •, quamuis gemi-
nus non appareat , videturque hir-
futus efTe vel afper . Folijs color eft
ex viridi luteus .

NARDI ANT. RECCHI

N E X XIHVITL.

39i

NEYCO TLAPATLI.

NOTATIONES.

NEYCOTLAPATLI ALTERA.

N E X XIH VI TL.

Folia fibi oppofita Cofto hortorunu
fimilia , ierrata, fublutea .

NEYCOTLAPATLI.

Radix oui figura fibrata; in cauliculis
tenuibus fena folia ex eodem loco
exoriunturrexquauis ala exit pe-
tiolus breuis , baccam flauam Ana-
gallidi fimilem fuftinens .

NEYCOTLAPATU ALTERA. :

Foliaferrata&oblonga faturati viro- %
ris . Radix lutea, fibrofa .

• .

NO-

ALIj£ PLANTjE NOVM HISP.

nonochto.

NOCHEZTIC.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

NOCHEZTIC.

Capitulum Scibiofe fimile florurrL,
rubrorum . Folia cordis figura fu- .
pra virentia , lubtus albicantia &
bina ac rara.

NONOCHTO.

Folia PoMiilacae fimilia . Flos carnel
coloris Matronali Viola? fimilis ,
in calyce fatis craflo. Caulis etia in-
ftar Portulaca! craflus & carnoius .

NOPALXOCH CVEZ ALTICQVIZI .

Planta haec fimilis eft fere Sedo Port-
t« landico apud Lobelium depidto :
prouenit vt Tune vel Aloe.Flos eius
obfcure rubet , figura Caryophylli
maximi pleno flore , ftamina ipfa_*
lutea, apices crailiufculi. Calyx au-
tem floris fquamolus ex rubro lu-
teus. Elegantiffimaplanta. -

NOPALXOCHXVEZ ALTICQVIZI.

OAT-

NARDI ANT. RECCHf.

OATZONTIC.

OCOPETLAL.

i 91

N O T A

OCO Q^VILTIC.

T I O N E S.

OA TZONTIC.

Folium ita ferratum , vt fpinofum vi-
deatur.Spicas videturVeronica? ere-
cta? /imiles gerere ex viridi flaue-
fcentes, qui color & in folijs confpi-
citur .

OCOPETLAL.

Rami alati folijs Gelflmini. Ex ala orl-
tur fpicalonga inftar Piperis longi
vel Plantaginis 3 coloris fubfufcf;
cuius coloris & radix apparet .

O C O Q.VILTIC.

Radix Napo /Imilis colore carneo .
Folia Pomi aurei , fed multo te-
nuiora .

oco

394 ALIJE PLAN

OCO XOCHITL Y HVALAPE .

'JE NOVJE HTSP.

OCVILPATLI.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

O C V I L P A T LI A L T E R A
OCO XOCHITL Y HVALAPE .

Folia bina fibi oppofita LvfimachiJe
fimilia , in exortu rubent obfcure .
Radix in longas fibras diftufa .

OCVILPATLI.

Folia ferrata Pfeudodiftamno fimilia,
cum ipfi cauli adnafcantur . Radix
copiofiifimis fibris fufcis onufta .

OCVILPATLI ALTERA.

Caulis coloris caftanei . Folia Salici fi-
t milia fu btus flaua . Radix longis fi -
bris rubet .

OLOM-

NARDI ANT; RECCHI.

© L O MPATLI.

395

O L O X I H V I T L.

.,, > N ° T A T l ° N E S.

P A L A N CAPATLI.

OLOMPATLX

Inter,fblia exit flos luteus vt in Acana-
ceis . Radix pulchre rubet .

O L O X IH V I T L.

yh&naipatfl -

Rami veftiti folijs Lauri in sumo . Flo-
res Scorpionis caudam efKciunt vt
in Heliotropio , colore rubro .

PALAN CAPATLI.

Foliumviridenigricans, figuraPomi
jiureiinramonodo/o.

PA-

$96 ALIJE PLANTjE NOVjE HISP.

PATLA HOACXlHVITL. p E R P E N A.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

P H A C A N I.
PATLA HOA CXIHVITL.

Folij Jongitudo nouem,latitudo quin-
que digitorum , figuraCoccygria? .

P.UPENA,

Totaherba (imilis Trachelio , fed folia
videntur eife bina fibi oppofita , &
ex quauis ala oritur flos Campana?
cerules figura .

7 t E A ■
P H A C A N I.

:

1 - f.V

Phafeblus. Rad

eoius. Kadix contorta:caules dilur,
ti viroris . Folium fuperiore fuperfi-
ficie atrorubente, inferiore virore
albitante tingitur, eiufque longitu-
do 4. latitudo totidem fere digito-
yum,figura cordis ,

NARDI ANT. RECCHI. „_ *o7

PILTZIN TEVHXOCHITL. POPOYAVH QVILITL.

NOTATIONES.

PAXAVAC,vel POXAVAC. PI TZIN TEVHXOCHI TL .

Flores rubri Bellidi minori fimiles .

POPOYAVH QVILITL.

Folia Sanguiforbse fimilia : filiqua?
fex grana ccminent . Flos luteus
Caflias fimilis .

PAXAVAC, vcl POXAVAC

Radix coloris carnei flgura? oualis.
Caulis inferior plenus fibris totufc
que rubet. Folium Atriplicis curru
venis rubris . ">

XAY<1

Ll PO-

08 ALIJE PLANTjE NOYJE HISP.

POCAYO. POCAYO;

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

POZ AHVALIZPATLi;
P O C A Y O.

Radix tota rubra . Caulis fcandit : fo-
lia cordis eiufq. venae longar,capreo-
li ex eadem qua folium,ala enafcun-
tur.Habes inprima imaginc folia
& caules , in fecunda radicem .

POZAHVALIZPATLI.

Veficula Lychnidi fimilis, florem con-
tinet flauum quatuor fbliorum .

PYAI

NARDI ANT. RECCHJ. „0

PYAZTLACOTL. fcy^, CHIAN

QVAQVAVTHZONTIC ALIA.

N O T A T I O N E S.

PYAZTLACOTL.

Folia Alchimilla: fimilia.- in sumo her-
bx fpica? lutea?, ficut in Lagopo .

QJAVH C H I A N.

Caulis coloris caftanei nigricantis; fru-

<Stus vt in Abfinthio coloris cafta-
nei.

QVAQVAVTHZONTIC ALIA.

Radixfubfufca, ex qua omnes caulicu-
li, & ex his nulli ramuli erumpunt .
Folia atrorubentis coloris , eiufden>>
& feminum capfula? rutaceis pla-
ne Iimiles .

Ll

QVA-

4oo ALIJE PLANTjE NOVl HI.SP.

QVAVH COYCLI CHIETLA. QJ A V H CHICHIC PATLl

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

O V AVH CHILPAN,
QVAVH COYOLl CHIETLA . ^

Folia quafibina oppofita vt in Lentif-
co: baccae virides funt alentifcinis
nonabludentes.,

Q.VAVH CHICHIC PATLI.

Folium longum quinque , latum tres
digitos figura luglandis . Radix
lutea&longa.

QVAVH CHILPAN-

Radix crafla: caulis ruber & folia qua-
( fi Lapathi intorta fine pedicuload-
nata. Flos in fummomber,rlgura
Nicotiana:.

QVA-

NARDI ANT. RECCHJ. 40I

QVAVCHOLOTL, vel GVAClMO . Q.VA VHCO YOLLI.

NOTATIONE

S.

QVAVCHOLOTL, vd
GVACIMO.

Folium diluti viroris, & circa excre-
mitaces albidum . Frucex videcur,
cuius frudtus adeo Afinini Cucu-
meris dicti, frudum aiperitace fi-
gura & viridicace smulacur , vt
necouoouumficfimilius. Scipes
&radixnigricanc.

QJAVHCOYOLLI.

Ex Palmarum genere cffe non eft du-
bium . Radicis ad arborem hanc
vix eftproporcio.Mulciplexquidem
hax, fed nec crafTa nec longa admo-
dum , eft cinerei coloris ; fubfufci
vero ftipes , in quo prarcer manife-
fta abiciiTorum ramorum veftioia,
adfunc plurimi eciam ijq. fubciles
furfum cendences adhxrenc . Folia^,
ramorum,quam in Palma quam nos
colimus,mulco teneriora & n^tilio-
ra & pennata cernuntur . Frudtus
vuarum rubellarum & albicantium «*
racemis plane llmiles .

Ll

qva:

4o2 ALIjE PLANTJE NOViE HISP.

QVAVH CVETZ-PLACVITLAPILLI. ■ Qjf A V C Z I C T L L

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

QVAVH CVETZ PLACVITLAPILLI .

QVAVHCHILPA CVITLATON-
PIZIXOCHITL.

Radix ex nigro pallida: Reliquum totum ex hac
emergens vnum corpus eft,ex compadis qua-
fi folijs conftans , fifluris in longum didu&is
diflinctumjqug ftria* viridis faturatf funt colo-
ris *, dilutioris vero foliorum dorfum quod
vndiq. tuberculis fpinofishorret. Flos ex con-
globatis tuberculis , ex quibus fpinae lenes
exennt eiufdem coloris, qui in Cynarsflore
confpicitur , conftat . Calyces funt virides
aculcifufci.

QJ/ AVCZICTLI.

Radix Napi forma.Caulis Amethifti colore fcan-
dens: folij figura oualis longitudo quatuor, la«
titudo^iiorum digitor.

i
,-QVAVHCHILPA C VITL ATO NPIZI-
c XOCHITL.

Radix albicat & crafsiufcula eft ; Caules ere&i,
cx quibusramulidirefii fibioppofiti . Flores
carnofiores quales in Hyacintho ,integri&
caui ex ca:ruleo dilutiore colore .

:

QVA-

Q^VAVH ELOXOCHITL

NARDI ANT. RECCHI. ^

QVAVH HOCHPAHVATZTLI ,

N O T A T I O N E S.

QVAVHYETL.

QVAVH ELOXOCHITL*

Folia laurina fubtus flaua funt;in fum-
mo ex calyce exiguo prodit quid lu-
tei coloris Auena? figura .

QVAVH HOCHPAHVATZTLI.

Rami bini & folia bina fibi oppofita
figuraPyri. An cum Auellanisca-
thar&icis illi fit.^liqua affinitas ,
fufpicari licet .

QVAVHYET L.^
Eft Nicotiana? fpecies alia .

QVA-

-A7>

4o4 ALIA PLANTjE NOVM HISP. "

Q.VAVHTLAYE XOCHITL. • QJAHVIZ QVITZTLI.

IOANNIS TEHRENTII LYNCEI

OVAVH YTZAPOLI,
QVAVH TLAYE XOCHITL.

Folia Hederae arboreas fimilia .

QVAHVIZ QVITZTLI,

Caules rubent : Folia Teucrij adnata .

QVAVH YTZAPOLI.

Folia rara : pedicu}i longi ex quauis ala
exeunt . Bty;cx Solano funt fimiles ,
flores vp£o lutei . Herba eft valdo
mu^iaginofa ,

QVA-

NARDI ANT, RECCHF, 4o5

Q V A V H TEZHOATL, QVAVH TLAC PAVATZTLI .

N O T A

CLV ETZALYZTIC.

.;% .

T I O N E S.

Q.VAVH TEZHOATL.

Rami caftanei coloris. Folia Lauri fer-
raca . Flos Nerij carnei coloris , in
medio cuias qmd luteu . Purgat fu-
periora & inferiora , drachmarurru
duarum dofi exhibita planta .

QVAVH TLAC PAVATZTLI.

Bacca? fparfim inramis breui pedicu-
lo exoriuntur, primun^kides: ma^
tura: coccinea?:maiores Piic^

Q^V ETZALYZTIC,

Radix ad Filipendula? fpeciem acce-
dit,annexis globulis ex cjuibus alias
radicula? fulci coloris : planta Pole-
monij a?mula , vt Lychnidis fpe-
cies effe videatur. Flos in flore palli-
dus,cjui in duas partes hiare confpi-
citur .

QVA-

4o<5 ALIjE PLANTjE NOVl HISP.

QJAV.XIOTL. Q.VAXOXOVHQVI.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

•-

Q_V AVXlOTt.

Huius arboris ftipes rubes ramofus dJk
admodum:foliu figura Coccygris ,
& color rubeus.Fruclius totu ramum
occupat, cjuaterni decuffatim ex eo-
demloco prodeuntes . Fijnira cuiuf-

r n ( 1

uis rructus renem rerert rubrum ex
viridi : folium eft venis rubris per-
fuium , vt merito hxc planta inter
Lenciicos referri debeat .

Q^V I L POZOLLI.

QV A T

m

X O V H Q V I

Capij^rfVm Canabina? aauatica? fimile^

& colore & flore .
f

QVIL POZOLLI.

Folia inferiora rubent vt in Beta-> venis
tamen flauis percurrentibus •, fupe-
riora folia virent, ied in aduerfa par-
te albicanc: vnde videtur ad Atri-
plices referri polTe .

QVA-

NARDI ANT. RECCHI.

TAN C A P A Z.

TAREPENI.

407

N O T A T I O N E S.

TLATECOMAXOHVITL. Seu
TEALTECOMAXOCHITL.

TANCAPAZ.

Caulis eoloris caftanei: rami obfcure
virent infperfis rubris punctis.Plan-
ta tota fimilis Adiantno niero Lo-
bellij . &

TAREPENI.
Folia Teucrio maiori fimilia j flos ru-

ber, (ed inexplicituy^

"Sfc

'*>

TLATECOMAXOHVlX Sen
TEALTECOMAXOCHITl»

RadixPyriformis &folium Sanicula; . ^
Forteferufaceisadnumeranda .

-OD

TE-

54o$ ALIiE PLANT2E NOVrI "HISP.

TfiCECECLVI. T E C A KII L I tK

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

TECOMAXOCHITL.

TECECEQ.VI.

Radix craiTa coloris caftanei.Rami rc-
ptantes,& in cjuauis ala quid album
capillorum inftar . In fummo flos
Ranunculi : colorem non addidit
Pidor .

TECAMILIN,

Radices luteae ex • ^bro, & folia Lauri .
Difcutit > Sv herba tumores prxter

< TECOMAXOCHITL.

Flos longus & luteus figura Mirabilis
PeruuianaTjfuperius in quinque oras
diuifus; interna fuperficies ex rubro
carrulea, folium vero plantae eft Ci-
troflmile, Radix lignofa & nigri-
cans.

TECC^

NA

TECOMAXOCHIT

RDI ANT. RECCHI. 409

L ALIA. TEHOAXIN.

NOTATIONES.

TEPEAMATL.

TECOMAXOCHITL ALIA.

Videtur arbor . Folia Circex ex viridi
lutea i flos fimilis Ori leonis di&o t
totus luteus .

T E H O A X I N .

Apparet efTe arbor leguminofa : folio-
la Acaci^ fimili;\^filiqua; Pifb: cua-
rum longitudo duM$eim , latitudo
duorum dieitorum . "^

TEPEAMATL.

Folia cordis, quarum nerui rubent : in
fummo quid rubrum , fed conuolu-
CUHiconfpicicur.

Mm

TE-

"\

ALIJE PLANTjE NOVI HISP.

TEPEHOAXIN.

4IO
TEMEICAXIHVITL.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

TEMEICAXIHVITL.

KxC planta videtur fcandere: folia nigricant .

TEPEHOAXIN.

Flos huius leguminis rubet . Frudhis ex alis exit filiquofus
Pifi modo , fed pendens ; grana infunt duo .

TEPENEXCOMiTL.

Quae a Pena olim & Lobelio , tum a Clufib in Exoticis
fuis diligeter defcripta planta Echinomelocaclos difta
fuit , videtur ea effe qua. hic reprsefentatur . Eft tamen
diiferentia non leuis, quam iam afsignabo. Viderant viri
jlli dodtifsimi ex America tautum allatas, nec domi illas
fuas aluerant, qua» res excufare eos poterat. Verum cele-
berrimus Eyflettenfis Hortus ( qui Iiber regijs plane
fumptibus excufus & affabra elegantifsime depiftus ma-
nu , apud Ioannem Fabrum Lynceum Bambergenfem_»
Horti Ponuficij Praefidem,Il!uftrifsim6rumDominorum
Fuccaroiumdonumexfta-' j.ianc ipfamplantam in ficlili
per annum coluiffem.'- -6rat,&cum virisdoflifsimis
iam diclisplane <y.5-brdat . Hsec igiturnoftra , radice
& fruftu piurirrr .'rferc : cuius plures fibrss inradicem
vnicam,craP~* , ..aris ac lignofam coalefcunt: ex qua fo-
lia Opur*t<_T*rniIia, fed ardie coh.irei.tia fpha.ram quo-
damodo conftituunt frequentibus fpinofls ftellulis hor-
ridam, quam Pena pro fruftu quodam Cucumeraceo ,
t X tomentu.n pro flore defcrip/it . Tomentum hoc quod
omnes in luprema fphsers huius parte afsignant . inno-
ftra nullum confpicitur, ex quo Clufius folliculos feu
vaginulas languinei coloris emerpere fcribit floridas ;
qut Lobelio Capfici,tii Indici dicti piperis frudhis a.mu-
lantur . Q111 autem in noftra fruiftus reperitur,exfolijs
enafcitur & non aliter ac In Opuntia feu Tuna ficus
confpicmir: in quo eodem prorfus modo flos fuperftat .
Floshic&ipierubet, &rubefcenti ac maculis quibuf-
dam virelcencibus ornaco frudcui pukhre in/ider . Folia
plantoe cra.Ta illa Opuntia. cemula ( nam alia fruftra qux-
ritfoba Clufius ) ex colcre viridi albicant mixto, ac lu-
teis acuky.tis ftellulis conftant . Etqunniam Clufiusno-
menanxic defiderat,hoccuriofoLectori libenter cora-
muwcami.sjTEPENE.SCQMJIL.

TEPE NE XCOMITL1

TI«

NARDI ANT. RECCHI.

TEOCOPALLI.

411

TEPEYZQVIXOCHITL.

NOTATIONES.

TEQ.VA NIYTZONCAL. T E O C O P A L L I.

Caulis geniculatus albus; folia adin-
terncdia femper bina Nafturtio
aquatico non abfimilia . Hores la-
nuginofl ccmantes .

TEPEYZQVIXOCHITL.

Radix craffa&lignea: Rami fpadicei
fiiue caftanei ; f^lia vero Pyri . Pe-
diculus non loncrfrv.

TEQVA NIYTZONt^V. .

Radix tranfuerfim pofita,maftam qui^
dam conftituit 5 folia longa Cypero
fimilia , ad cuius fpeciem videntur
accedere .

Mm

TE-

4i2 ALIJE PLANT^ NOVjE HfSP.

TEQVAN MECATL. TERIPETI, vel TZIPALITZITT .

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

T E QJV AN MECATL.

Folia vna c.intum parce incifionerrL»
habenc. Flos ex rubro efl lutejs;
forte inter erec~tas Clcmatides nu-
meraripoteil.

TERIPETI.vel TZ IP ALITZI TI.

An Cacalia alicrua? Flos enim fimilis Sc
carneus.Folium.^men ad maluacea

TEXCALXIHVITL.

accedic .

T^st A L X I H V I T L .

■ &

Ap

R-mri viroris obfcuri , flos albus . Fo-
lia quodammoio Filipendulg ?mu-
la_>.

NARD5 AN.T. RECCHI. 413

> TEXIOQV AHOITL. . T E Z C A P A T L I.

NOTATIONES.

TEXHVATL. TEXIO Q V A HOITL.

Radix nibra & crafla , indeque fimilis
craffitudinis caulis nodofus : Philly-
xex folia,fed colore viridi dilutiore .

TEZCAPATLI.

Omnes rami nodofi,vnde forte arbor ,
Folia TuililaginSj^milia .

'-*,

T E X H V A T ^

r->s*

Folium pulchrum crenatumrbini ner-
ui invtraquefolijparte in longum^
protenduntur , reliquis omnibus in
latum excurrentibus . Omnia folia
ex viridi fublutea funt .

-AJT

Mrri 3

TLA-

4i4 ALIJE PLANT^ NOVjE HISP.

TLACAMAZATCAZQVI Y PAPAN . TLAMACAZQVI Y PAPAN, vel COAPATLl- (

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

TLAC CECEC, vel TLALIZTXC
TLACAMAZATCAZQVI Y PAPAN.

Radices longa:, tenues . Caulis fcandit;
folium nguracord:s longumquin-
que & dimidium,latum veroqua-
tuor & dimidium digitos, ferratum
Vrticas inftar .

TLAMACAZQVI Y PAPAN vel COAPATLI.

/ •'

Caules teret^Sndenfis veftiti folijs
vt in pfeS Myrtitei Flores coman-

terl^Talbo lutei .

■

l'rTLAC CECEC vel TLALIZTlCi

Radix erafla Napiformis ■; ramus C*r-
damines . ■* x»

■

m M

TXA-

NARDI ANT. RECCHI, 41<

TLACHINOL XOCHITL. TLACOCAVHZTLI

NOTATIONES.
«"LACOCHILTON.

TLACHINOL XOCHITL.

Flos fimilis Linaria? aurea: Tragi . Fo-
lia minuta. Exilis planta .

TLACOCAVHZTLI .

Radix flauet : flos omnino croceus ,
oblongus, non diuifus . Folia infe-
rius tria magna > \his ramufculus,
in cuius fummitaV , jbliola- adeo
fubtilia , vt videantur iSWtiij ma-
ritima: plantar flores amiiulx^nifi
quod bene viridis fint coloris .

I
TL ACOCHIL TON.

Folia fitum & figuram Rute, obtinent:
in fummo calyculi rubri Lychnidi
luniles .

A.IT

TLA-

AUM FLANTl NOVl HI5P.

TLACOTEQVIZPATLl.

4i6

TL.ACOXIHVITL

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

T L A C O T L.

TLACOXIHVITL.

Totaplanta cinerei coloris , folia Ar-
temill? marmje3feu Cineranaeii-
milia. Caulis nodofus : radix ma~
gna & fiaua .

TLACOTEQVIZPATLI.

\'-

Ramus arboris vid/rur . Casterum ni-
hil, nifi quod [< ua Oleam quodam*
modo rer-iientent .

. ■

r

TLAC O T L,

Mqlti rami ex eodem naicunmr prin«
cipio . Folia Goflipio fimilia.

23il 1

TLA-

e '

NAROI ANT. RECCHr.

°' UACOTlCuU,J

TLACOMTIC,

■

NOTATIONES.

TLACOTIC.

Radix fibrofa; caulis & rami quafi ru-
bent exluteo.FoJiaMiJlefol.jiin
iummo tres floresrubri,qui in alte-
ra lconede/Ignati, in qua anguftio-
ribus tohjs, denfifque ma?isradici-
bus planta exprimitur .

T L A C O

Radix fere nigra : indR^r
caules rubri . Folia infun
Gnaphali;.

TLA-

4i8 ALIJE PLANT^ NOVjE HISP.

., .rnvArHTTi TL A C O X O CHI TL A L I A .

T L A C O X O C H I T L

Q

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

TLACOXOCHITL.

Radix flauefcit,caul«rubri& folia_,
Teucrij . Hos Armerij rubri: tolio-
la femper funt quatuor paiua- inter
duomagna .

TLACOXOCHITL ALIA.

Herbula caules hajft-t rubros ! vafculu
in calyce rub^;;m rotundum,fed in
fummo J$Set foliola flaua, ita vt
friifl^ic ficurafimilis Malopu-
mco .

4

TLACOZAZALIC.

Caules rubent . Folia bina fibi oppofl-
ta Pyro fimilia:ex quauis ala vafcu-
lum, vel ba ccula emergens appa-
ret Anagallidis initar .

TLACOZAZALIC

TLA-

NARDI ANT. RECCHI, j^

LALLAALA. TLALLAALA ALIA.

N O T A T I O N E S.

1 1 A L ACXOYATL.1

c

tlallaala;

Folia Betonica?-, caulis purpureus.Flos
Medio fimilis exquauisalaenafci-
tur , fed coloris ex rubro albicantis.

TLALLAALA A L I A.

Folia Ricino Americano fimilia : in
fummo fpica quaG glandium viri-
dium, ex quibus%itfloiculusru-
ber albedini permixtu^&lns con-
ftans quatuor , longoque H^ftens
pediculo. xj

TLALACXOYATL.

Radix longa , qua? inferiori parte fit
maior : ramuli admodum foliati vt
inEfulis.

TLA-

42Q AL\m>PL\NrJE NOVM HISP.

' XiAl A,M A T L. ■ : TLALAHOACATL,

I O A N N I S T E &R£ N T 1 1 L Y;N C E I

TLALAMATL. TIALCBAMA

Radix furculofa, craffiufcula , flaua ,r
vnde fcandentes caules . Foliabirii
ad internodia eaque eordis dpiA
apicefererecuruO,iriferiusfubalbi-
da: in fummo tria . Fru&us inuerfe
ficus figura apice 'deorfum viridi ,
fuperiore ventre croceo, exiguoca-
lyce appenditur , petiolo ad alarru
breui fullinen*;. Flos. comparec
nullus . .'. >'-

T,;--.lLAHOACATL.

Flores habet luteos Senecionisinftar.
Folia Anethi : Radix lutea eft |8f fi-
brofa .

TLALCHAMAtLlN.

Radix longa , cralTa & quafi fquamofa
lutea.Folia finuofa:in fummo quid
rubri confpicitur , vt in Trifolio
pratenfi.

llmu*

TLAL-

NARDJ ANT. RECCHL

TLALCHlChUCPATLl.

421

TLALCVITLAPILLI.

N O f A,T I O N E S.

T J..XR K Y 4 B A T L I.

T L A L C H I C H I C p A T L I.

■

Longiflima radix Glycyrrhiza? {imilis-
folia parua Galega? : flps luteus . Sili-
cjue, longa? tres,lata? vero digiti odta-
uam partem,cui grana mfunt vnum
fupra viginti .

T L A L C V I T L A P I L L I .

Pediculi & foliorum vt^r rubent:cau-
liculus,qui repere vid^jrubris
"uttis confperfus eft . ^ w

TLALHVAPATLI.

Caulis rubet; folium longum quatuor,
latum fefquidigitos . Ramus in fine
habetcapreolum.

Nn

TLA-

4*1 ALIJE PLANT^ NOVJE HISP.

TLALIZTA PATZIN. TLALIZTA Q.VILITL;

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

TLALIZTA PATZIN.

Radix Filipendul^.CauIis cinereus no-
dofus, vnde forte arbor fuerit . Fo-
lium longum cjuatuor, latum duos
cum dimidio digitos figura? oualis ,
eiufque venas rubent .

TLALIZTA QVILITL.
Cauliculi rubri , ctMs folia Vermicu-
lanfimilia. ^iculi albi fexfolio-
lis conftanfx, cu Ocimaftri vtricu-
lo.Cony?t>merata radicii,ad Haftu-
lg^*£gije effigiem ferme cougeries .

O TLALOCELOXOCHITL.

Caulis languineus videtur repere . Fo-
lia bina cii nodis vt in Ocymo .|Fo-
lio vence rubrce-,iri fummo flos Afte-
ris, cuius centrum obfcure rubet:
radij rlaui funt , binatim vero folia
calycem attingunt ; vnde non in-
iuria fiue Lychnis, fiue Bellis iudi-
cari poteft .

tlaloceloxochitl:

TLA*

NARDI ANT. RECCHK

• ^

TIALOCO.

TLALPAT LACHTLI.

4H

N O T A T I O N E S.

.TLALLY YETL. T

TL A L O C O.

Videtur repere. Folia.quaternaLyfi-
rnachia; lutea? fimilia y ex cjuauis
ala exit pediculus Anagallidis mo-
do, cui mfidet flofculus albifs1 .''

T L A L P A T,

ACHTII.

\AC

Radix longa . Caulis cbi*£ Suberis vi-
deturrepere.

TLALLYYETL.

^

Caulis parum rubet . FoliaDoria? &
rlos BeJIidis , cuius medium flauet ;
radxjautemfuntalbii

[

- -

-AJT

Nn

TLAL-

4H ALI# PtANT^ NOVJE HISP.

TLALZiTZICAZTLI, vel TLaLZITZAZLI.

T L A N AT O A H V I Z'P A TW.

lOANNISlTERREKTII LYNCEI

TLANCA5CAHOA7LI;

TLALZITZICAZTLI, ve} TLALZTTZAZLI .

Caules plures nudi,qui circa, fummum f
cauliculos mulcos. iiu'e p.orius pedi-
culos prslongos futlinenc , e quo-
rum himmO apice foliu emergic fi-
gura cordis , ferrarum adinftar Vr-
tica? Romanx , tSpe<&dpilis cene

planca ,

. !.•

TLAN^OA HVIZPA.TLI.

Folia€rna ex breui peciolo neruis Iu-
, ceis : longo pedicukrinfidec flos

i

Calchae luceus ,

TLANCA CAHOATLI.

Radix coca lucea •, folia vero CraiTulae
fimilia } non camen ferraca j quae la-
ticudine fua mulcu caulis ambiunc .

TLA-

nArdi ANT. R.-ECCHI.

TL A L H O A X I N.

4*5

TLALHOAXIN alia icon. I

N O T A T\ I O N E S.

TLANCVIPATLI.

TLAL HOAXIN.

Legumen folijs Galega? . Florcs colore

Vicie , fiiliqua ver6 longa & cenuis
Aftragaloidi fimilis.Huius duas ha-
bes icones , in qUarum prima fiores
& filiquasjpoltericre verofolia me-
lius difpicies .

T L A N C ^sp A T L I.

"^

■ vero cau-

Radix longa &: nodofa: fo^ _

lem ambiunc,vnum camen^.^quis
longius.

N n 5 TLAN-

425 AL\M PLANTjE NOVjE HISP.

TLANPANXIHVITL. TLAYOYOMOCTLI,

/tf

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

TLATLACOTIC.
TLANPANXIHVITL.

Folia Goflipio {Imilia habenc quid
purpurei . Flos Alleti fimilis in me-
dio luteus , radij vero carnei colo-
ris exiilunt .

TLAYOYOMOCT LT.

Caules ex viridi ii|- uteum vergunt .
Folium longu». duos , latum fefcjui
digitos . FKTalbus vt in Virga pa-

-l

TLATLACOTIC.

Caulis geniculatus ita, vt internodium
ibiinierivideatur.

TLA-

NARDI ANT. RECCHI.

TLATLA LAMATIC.

427
TLATLAPACTZIN.

NOTATIONES.

T L A T L A V H Q.V I.

TLATLA LAMATIC.

Radix Napo fimilis : folia bina ex alis
purpureis enafcuntur longa o£to,
lata vero dimidium digitum . Va-
fculum Polcmonio fimile itriatum:
flos cazruleus .

TLATLAPA^CTZIN.

lculo r^ent breuifll-

Folia Lauri pcd
mo.

"-*

'5>

TLATLAVH QJ/ I. S^

Radix rotunda ; caulis fcandit : folia
tria Phafeoli
Flores Fabs .

tria Phafeoli modo fed longiora .

TLA-

4z8 ALIiE PLANTiE NOV£ feftSP.

TLAT^LA QjV A-'Y E'. TL ATLA VH C AP ATL I A LTE^R A.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

TLATLA qjv a y e.

Radix fubfufca, caules geniculati vi-
rides.Fclia Rufci folijs haud abdmi-
milia actita valde,led 'interna parte,
diluti funt viroris: pollicem vero la-
ta , & tres traniuerfbs digitos lon-
sa_».

o - .

• • -

TLAILAVHCA^TII ALTERA.

Radix Minj>*f6lore ; flos in iurarao
ruby^iia Ocymi non ferrata, nec
bifio ordlne e drredto fibi oppoflta .

tlatlavhqvi patli.

Calyx Ecchio fimilis radijs quinque
conftans rubris , cjuid flauum inex-
plicacum concinentibus .

TLATLAVHQVI PATLI,

IIJE-

NARDI ANT. RECCHl, 4^9

TLELATt CHINOL XOCHITL. TLEPATLl DEfE PEQVA CVILCO.

} S/OTATION E S.

TMAWeCE MIT^TLIT. tlelatl CHINOL XOCHITL .

Folium Iongitudine duos , Jatitudine fere di-.
gitum componit. CauJes flaitf : flores cro-
cei Chryfanthemo fimiles .

lo ••
TLEPATLI DETE PEQVA CyiLCO.

Radix fatis craffa profundas radiculas demit-
tens , fubrubra vt ^Vcaulis . Folia Sefeli
Aethiopico colore c\.-5°urafefpondent ,
neruulis albentibus diftUfta . Flores Ca-
ryophyllaceifexfoliolis alDitwwibus con-
ftant, fed calix rubet. Foliura ?!uosdi-
gitos latum , &cjuatuor longum . I

TLIATEPECE MITZTLIT.

Radix talis qualis in Doronico illo cum ra-
dice Scorpij figura, nontam frequtntibus
tamen radiculis fibrifq. abundat : ex albo
rubet . Caulis geniculatus &;vfcue ad
fummum ferme glaber ■• folia fibi bina_»
oppofita cordis figura,diluti viroris . Exi-
gua fed perennis planta vidctur.

TLI-

■oT

ALJJE PLANTjE NOVJE HISP.

T L I L T O L L I Vtt

'430

THCOXOCHITL DEGVASTEPEC
OIEQVA XOCHITL,

IOANNIS TERRfcttTII LYNCEI

TLlCOXOCHlTL DEGvAsTEPEC
OTEQVA XOCHITL.

Exigua, yt ndix tenuis moadrac plaii-
ta efl: & quidem vmbelliera , quod
folia & ^ores p .a^feferuat: : hi in
vmbellam corhpotioi ' albicant :' il-
la cum caule dilute virefcunt . Folia
Jiarc in trina & triadiuiduntur ,
fibique vbi emer^ntjopponuntur.

TOLLI N.

Aron^eregrinum : eius caules rubentj
< ibfcure.Flores rubri quafiinfpica.

TLILZAPOTL. .

Fortearbor . Pomum adnafcitur bre-
ui pediculo (ipiite Cyd^nio fulcis
aliquod confpicuum , colore fere
Caltanea? ,

T L I L Z A P or^rAi r

TO-

NARDI ANT. RECCHI.

T0CAPOTLE.

431

TOCHACAXIHVITL,

NOTATIONES.
TOCHON XOCHITL.

T O C A P 0 T L E.

Folia bina Laureolae : filiquse Pifo fi-

miles .

TOCHACAXIHVITL.

Folia Vrtica? bina oppofita oriuntur
ex geniculis rubris .

.

TOCHONaX)CHITL.

Radix lutea :ramulipurj5utei & folia
Nepethas fubtus albicanSi '« Calyx
Lauendulas : £os longus, ruber ^n-
curuus. f%

TO-

43* ALIJE. PLANT^ NO\f# BlfiP.

TONALX.LH01TL. T O T E Q Y ^Q, Q H> L, V-H,

IOANNIS TiERRINTM LYNCEI

TONALXiHOFTtf

Folia profunde fe&a & aKcubidenoa^
ta , bino quidem ordine genicuhs
cauli appofita . Flos rubec .

TOTECY XOCHIVH,

. ' ■

Totaplata fimilis eft HeJiotropio ma-
iori . Hores albi . , ?

>

"

T O T O CXi P O L L I N .

• rl '.

Videmr arbor . Rami virides pun&is
aiDis confperfi : in cjuauis ak vide-
' tur laticare Cjuafi bacca viridis .

TOTO-

NARDI ANT. RECCHI. 435

WOTOCVIT LAXIL. T Z A T Z E QJ A.

N OT A T I 6 N E S.

TZAVXQCH IT.L.

TOTOGVIT I-A X 1 L.

Siliquae mult#,lohga?, graciles & rlauss

ex eodem loco enafcuntur . Cum.

( planta qu*e Afclepias appellatur,ali-

quam fimilitudinem obtinet .

A

TZATZE Q_V Ar.

Radix figura Rapi^mi $ folia vero
Lyfimachij lutei , ^tis lata pedicu-
lo longo , lato, rubro adnexa . Vaf-
culum eft quaie in Ciito reperitur.

TZAVXOeHFTt.

I

BulbuseftMolyquafi fimilis :folia_J
vt in <}entiana aut in Allio Vrfinb/
Flos viridis pun&is rubris immix-
tis,figura quafi Orchidis alicuius .

Oa

TZA-

434 ALIjE PLANT^ NOVjE rflSP.

TZAZALICPATLI. TZlCHlCHlC,veI TEXICHIC DEOCOlNICO. '

IOANNXS TEiR£ENTII £T,NCEI

TZAZAMCPATLI. f X^ 1 N O M A.

Ex multiplici radice ereclti cauliculi
auursunt.- folia ferrata inferna. par-
te dilutioris viroris . Flores fub ru-
bentis coloris ex o&onis cpnftant
foliolis, nrvhi conclufifunt cum
Iacea conueniunt , j 7

TZICHlCHIC,vel TEXIC \iC DE OCOINICO.

■ /
Flos albus incafyceLychnidifimili.

Folium cprdis figura neruofum.

<l

TZINOMA.

Caulis coloris Hepatici , folhm vero
Pyrolx : in fummo flores Cacalia?
flauiicalyx eft bene longus .

.

■

.

YOCOL,

N'ARDI ANT. RECCHl. 4v«

V TZINACANATLAPATLI. TUPIPATL^

N O T A T I O N E S.

TZITZIQJI.

TZINACANATLAPATLI.

Folium vt in Nafturtio Indico anne-
xum non ita rotundum, fed laturn^
oblongumq. figura: nauicula: ex
viridi luteum. Tota plantarepit,
quod Capreoli indicanc & Legumi-
nofameflefuadent.

T z ipi p\tl I.

Flos Bellidis,vel potius Hieracij lu-
teus : folium Vrticas profunde fatis
ferratum .

S

T Z I T Z I Q^V I .

Caulis purpureus: flos Afteris, radij
purpurei vt in Amello Virgilij,
flocciveroin medio lutei, Radix
calida m quarto gradu , vrinam
euocat .

Oo

T2IT-

4*& ALIM J?LANT^ NOVJE HISP.

T Z I T Z I N. TZLATLACJZPATLLvelTLATLACIZPATU.

IOANNIS T-ERR.E.NTII LYNCEI

T Z I T Z I N.

Videtur arboris ramus. Folia bina Ca-
ftanea? (lmilia : fructus non bene^
confpicitur . Folium faturati coloris
valde, & latum duos digitos tranf-
uerfbs, longum quatuor .

TZLATLACIZPATLT, vel TLATLACIZPATLI.

Oblongam fufcamq. & multis ex latc-

re fibris exeuntib>radice demitut.

Cauliculos reaOs, folijsnon ordi-

natim pofitis fubrigit, qua? parua_>

funt & minutim ferrata . Ramulos

i^fummitate floridos emittit , fed

g flofculi qui ex viridi lutent, noru

funt explicati .

TZOCVILPATLI.
Folia Gofsipij emula,fed longe maiora;
longitudine nempe quinque , laui-
tudinetrium digicorum,ierrata-, hi-
fpidi, fubtus mcaua . Flos luteus
orbicularis & pilofus : radix odo-
rata,amara, calida in quarto gradu .

TZOCVILPATLI.

YC-

N^ARDIvftNT. RECCHI. 4$7

) TZOPELIC QVAVHIXi. TZOMPILI HVIZPATLI.

N O T A T I O N E S.

XAH VAl YZTIC.

TZOPELIC QVAVHITL.

Videtur arbor . Folia atrouirent &
BRultum infle&untur : rami flaui ex
viridi.

TZOMPILI HVIZPATLI.

Flores Iutei auafi pujpofi: folia fubtuj
parumrubent. *%

Flores
Phai

XAHVALYZTIC.

Vicia? flmiles. Foliatriainftar^
tfeoli. Rr,dix CycLminis inuar.

Oo 3

XA-

438 ALIJ& f>LANT£ "NOV^-HttP.

XAXAH 0 A^T L I.

IOANNIS TERRENTH LYNCEI

XAXAHOACTLI.^

Folium longum quatuor , lacum duos

di^icos: nerui quifitres apparenc.

Ex quauis ala exit iulus Acorilon-

giflimus , fed viridis . Aquaucam *

plancam e.Te credimus .
r

XIYOPATLI.

Radix Glycyrrhizae/iimilis : flliquse
multa: mcurua^. Foliorum minu-
tiffimorum rara forma vt in Kali
quo^am .

XICOXIHOITL.

Caulis turcjct mulcis locis : Flores Sal-
uiae fimiles , ex caeruleo in albaau
vergences .

XICOXIHOITL.

NARDI ANT. RECCHI. m

} XOCHI PALCENrtl. £ V C-HI-HTH.

NOTATIONES.

XOMILACOTL.

; xochi palcintlt:

Eft /pecics Maiz abfq . dubio fru&us ,
qui longus eft fex digicos ranfuer-
Cos & latus tres , rubelli <Jiiuti colo-
ris elt. Petiolus flauet : folia inter-
naparte rubent,externa pallent.

XVCHIPATLI.

Folia bina figurs^ualis : ncrui tranf-
uerfi .

XOMIfACOTL.

Caules rubent : folij longitudo trium >
lacitudo fefquidigitorum .

XO-

*p A L I & P.L A N T M : N O 1U& HISP

X OvP 4ptT, O-.

XOXQ3QXQI. HOIHOILAN* (

IOANNIS TERRENTII L7NCEI

- • !

X O P O T O.

XOXONAZATIC.

.

i

Foli.a Trachelio fimilia * flauent ex vi-
ridi . Ex mulcifida radice plures
ctiam caules aflurguut .

XOXOCOYOL HOIHOILAN.

Eft Oxys florerubro. No^ramflore
luteo ceterum orrj.iinoxmulatur.

XOXONAZATIC.

. Radix crafla rubelli coloris plurimas
e^fe minores demittit. Cauliculi
^tcnues & luteoli : Folia vt in ferula
fubcilia. Fiores amosne rubefcentes
Antirrhini flores imicantur,ex qui-
bus ftamina flaua emergunt . S emi-
na in fru&u obloneo & rotundo
clauduntur.

NARDI ANT. RECCHI. 441

1 XOXOTLATO. XOXOTLITO.

NOTATIONES.

YACATOMAC QVILITL.

XOXOTLATO.

Folia Artemifia? flauent cx viridi . Flos
Scabiofas ied elatior . Ex Scabiofa-
ru^n forian genere eft .

XOXOTLITO.

Caules rubent:*flores Mirabili Peru-
uianar, aut Caryophyllo llmplici
fimiles , rubei coloris . Fclia cum
Serratula quid iimile habent .

YACATOMAC QVILITL^

Geniculos habet radix Equifeti inftar,
vnde enafcuntur fibrs. Planta vt
apparetlerpedo prouehitur Caulis
nodofus vt in Perficaria Matthio-
li,fed hic bina folia & gemini nodi,-

YCE-

ALIJE PLANT^ NQVjE>HI5P.

YCHCAXOCHITL.

441

YCLCELTIC , vel YCECELTZIN.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

YCHCATLEPATLI , alialcoa.
YCECELTICvd YCECELTZIN.

Radix hepatici coloris emitces nigros
quafi capillos vel fibras . Caules Sa-
xifragia? marinae fimiles .

YCHCAXOCHITL.

Folia facis oblonga . C^jyx noris MalT
uaceis fimilis : Bos magnus crocei
coloris admixca mulca rubedine :
ftamina exeun: pifulli initar vcin

Maluaceis , vnde mter fpecies has
r^cenferi debec .

f

YCHCATLEPATLI, alia Icon.

Caulis purpureus : folia cordis infra
hirfuta & albida , fupra vero viri-
dia in corymjo . Fru6lus obro-
tundus .

NARDI ANT? RECCHr. 44>

Y C^ ° ° T L *v Y H O A T E N

N O T A:T I O

rLLAMATLANTLl.

N E S.-
y c c o t x i :

yidetur arbor hxc primo afpeftu Clu-
fijinrarioru Plantaru. opere Dra-
conem arbore, aut Chameriphe re-
pra?fentare , a quibus tame multum
differt:funt enim in hac venar folio-
rum nigr^,flos.Nerij luteus,vafculu
vero Burfa? paftoris fimile^eiusq.di-
uifio in duo vai^jla apparet ; vnde
inter Rhcdodendn fpecies forfan
reponendn .

x ?::Y H O A1 T E N.

Folia Limonio fimilia & azcjualiter di-
iniaa\yena rubrafolium biflecan- c
te:ftamina floris lutea .

YLLAMATLANT Ll.

Folia vt Botrys flauent venis rubris
interfeclia ; flores albidi funt , calyx
vero Maluaceus : FIos Campanula ;
fruetus pomula viridia. Videtur So-
lano fpinofo , quod Hierichuntica
poma vocant , apprime affinis efle .

YL-

\

444 ALIiE PLANT* NOVl HjSP.

IOANNIS TEKRENTII IYNCEI

V I t 1

YLLAMATZAPOTLI.

/Videtur arbor . Cortex cinereUs ffni-
arus cono Pini fimilis , fquamofus ,
longus tres & dimidium, latus vero
duos fimiliter cum dimidio digi-
tos • Cum noftratium nulla con-
uenit . 'm

YLLAMAXOCHITL.:

Radix rubra vt&folia. ftores rubri
figurara fere Trachelij habent , fed
f cjuafi intortam.Folia vt in Ifatide .

Y L L I.

Rami colore caftaneo.Neriii foliorum
fere tranfuerfi •, folij longitudo fex ,
latitudoduorum digitorum #

Y. L L t.

YC-

NARDI ANT. RBCCHI. &*

rOXPl XO.CHITL. YOIMIMIQVILIZPATLI

! .
N O T A T I O N E S.

YOLO CHICHILTIC.

YOCOL XOCHITL.

Folia Peruincar. Flores in vmbella car-
nei coloris > quinque conftances fo-
liolis.

YOLMIMI QVILIZPATLI.

Folia longiufcula &fbina Lychnidisjin
fummo flores flaui, pallidi .

, YOLO CHICHILTIC.

Caulis caftanei coloris : folia Mori .^
Florem non explicauic Pic"tor,cuius
color obfcure rubec .

n _

vr\T /~\

445 ALIM PLANT^ NOVJE HISP.

YTUCVINlPATLI. Y-S 0 CV-lii' *A-*<i

t+o

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

YTZECVINPATLl. YXPATLI^-

,.

Folia Artemifia: candicrntia . FIos
quafi Artemifia; viridis .

YXOCVILPATLI.

Folia Linariae . Flores oblongi non-r
aperti. jjp

Y X P A T L !•

Radix flaua, caulesrubri, fbliabina
i^lepiadis. In extimo quid viride,
'-noncxplicatum.

) NARDI ANT. RECCHI.

YXfATU H°AC YXMTLI alia

44?

N O T A T I O N E S.

T4XTLATLATZCAN*

YXPATLA HOAC.

RadixRhabarbarocolorefimilis. Fo~
Jia exradice nafcuntur Limonio fl-
milia & ob/cure virentia .

Y X P A T L I alia .

'\
Caulis flauus Cannsfimilis.-fbliurru
Hnderae arboreac : <x ipfb geniculo
fibr«E c^cum circa exoriuntur .

YXTLATLATZCAN. X

S

Folium flgura cordis, cuius longitudo
duorum, latitudo vero duorum cu
dimidio,digitorum .

-XY

PP

YXYA-

44$ ALIJE PLANTiE NOV^ HISP.

YXYAYAHVATL vel YXYAYAHOAL . YYACXIHVITL,

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

YXYAYAHVATL vel YXYAYAHOAL .

Radix magna per tranfuerfum repens
iibris fcatens cineritij , cu icaulibus
quamplurimisjcoloris: folia bina_» ,
ex quorum exortu ramuli exeunt
foliati ( quodhicnon fatis obfer-
uatum)cordis figm 1 &ferratanon
leuiter . Maiorainftar Cochlearia:
concaua funt , fubtus diluti flipra
faturi viroris . ^

JS YYACXIHVI TL.

fcami pauci : folium Aurantij . Fru-
ticis alicuius ramus videtur .

YYAVHCENTLI.

Species Maizij, colore obfcuro ad car-
ruleum t&idente . Folia pallefcen-
tia . Petiolus Hauet .

YZ-

NARDI ANT. RECCHI.

YZ Q^VIE P AP A TLI.

449

YZQVIN CHICHIO ALLl.

NOTATIONES.

YJZTACATZOYATL.

YZQVIEPAPATLI.

Folij logitudo duorum, latitudo vnius
digiti, Flusrubefcic.

YZQ^VIN CHICHIO ALLI.

Radices pulli co£vis, dbrx ex genicu-
lis oriuntur flaua?:Flos &c calyx Cal-
thae: in medio flore eft capitulum
viride Anagallidis , ex alia ala exic
fpica cuafi piperis .

X

YTZTACATZOYATL. ^

Folia longiflima o&o , Iata verome-
dium digitum figura Oiea: .* fubtus
albenc omnino .

pp

YZ-

450 ALI^ PLANTjE NOV^ HISP.

YZTAC COCOC TLACOTLI

YZTACPATLI VI.1

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

YZTAC COCOC TLACOTLI.

Folium longum quatuor,latum vnum
& dimidium digitos:flores albi for-
te pappofi j capitula videnturHeli-
cbryio fimilia .

YZTACPATLI VI.

Nodofa eftjbina folia ^pofita gerens,
longa quatuor & dimidiu, lata me-
diu digitu,quae figura Salicis no ta-
me ferrata flauet ex viridi:ex ala de-
pendent filiqua? Afclepiadis longa
'~^atuor,lataduos digitos . Radix
Posonia?, vel triu Naporum fimilis.

YZTACPATLI VII.

Lignofi eft : foiia bina Vrtica? vel cor-
dis figuras fubtiliter ferrata: forte
eft Vrtica . Quamis ala sisnit . Iiu
sumo baccs virides Lieuftri . Alius
pediculus portat quafi Melonem*
vel quatuor femina .

YZTACPATLI VIIJ

NARDI ANT. RECCHI.

YZTACPATLI VIII.

45*

YZTACPATLI IX.

YZTACPATLI I. TEPEXICENSIS.
alia Icon .

N O T A T I O N E S.

YZTACPATLI VIII.

Radix Napi viridis , & quinque ex ea
caules . Ramulus quiuis quinque-?
folia geric .

YZTACPATLI IX.

Radix inftar HeUebori nigri & nigri-
cans.Rami omhes quinque habenc
folia oblonga & rocundiufcula_> .
Flores fpicaci ex viridi lucei confpi-
ciuncur .

lcN

YZTACPATLI I. TEPEXICENSIS. alialcT

Huius hiftoriam cum viribus defcri-
pcam , videre eft fupra libro certio,
capite aono . Quare ftudiofum Le-
ftoremilluc amandamus .

YZ-

45* ALIJE PLANTJE NOVjE HISP.

Y^iACPATU MANALISMI X. T ZTACTL AL AM ATL,

<

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

YZTACTLALAVHCAPATLI ;
YZTACPATLI MANALISMI X.

folia Telcphij feu CralTula: habet fu-
pra bene viridia,fubtus cana. Radi-
cem glabram & profunde meriam.
Flores in vmbellam formatos ge-
riti qui in vna vmbella albi(fignum
recentium florum)irLaItera rubent>
orfan feme denotarR.' Videtur om-
nino ad Telephia pertinere .

YZTACTLALAMATL.

Pha&blus trifolius,venis foliorum ru-
&ris •, flores carnei papilionacei;fi-
licjua Securidaca: arborefcenti fimi»
lis.

YZTACTLALAVHCAPATLI.

Folia bina fibi ex aduerfb pofita, flgu-
ra Iuglandis . Sed herba eft,non ar-
bor.

VZ.

NARDI ANT. RECCHf.

YZTAVHYAPATL I.l

45 3

YZTLACATINIPATLI.

N O T A T I O N E S.

ZEZECPATLI vel CECECPATLI alia.

~ * YZTAVHYAPATLl.

Radix ouata & fermginea: folia Salicis
funt cjuaterna , longa non fcrrata ,
fubtus cinerea; quorum longitudo
fex digitos,latitudo vero dimidium
non excedit.

YZTLACATINIPATLI.

Caulis flauet cum lineis vt pcdes Aqui-
larum.Folia magna Aurantij.-ex op-
pofito femper videturfpina .

"N

ZEZECPATLI vel CECECPATLI a!ia.

Radix frbrofa &lon<*a. Folia ferrata_>
Mcnthae Graea: fimilia .

AGA-

454 ALUE PLANTJE NOVJE HISP. I

ACAXOCHITE, alialcon. ATE vel -AHATE DEPANN VCO , alialcon.

IOANNIS TERRENTII LYNCEI

ATEPOCAPAT.LlSjalialcon.

OmifTa nonnulla hic habes . Icones fi-
ue elaboratiores, fiue aliquantulum
diuerfas & quas non non ab re vel
iterum conipicias .

ACAXOCHITL quam pagina 347.
afpexifti,diligentius li) c delineatam
cernere potes. f[

Fru&ifera pariter illam Pannucenfem
AH ATE di&am , qua: pineam il-
lam conglobationem promit , fupe-
rij*?>pagina 458. expofitam.

Sed ATEPOCAPATLI5 he^que/riic
pingkur fimplicior , ramulis eft &
folio rariori,magifq. & acuto & an-
gufto quam ca,quae lib. fecundo ca-
pite nono ab Authore noftro de-
fcripta eft, vt pagina 3 4.videre eft .

YZ-

h NA^RDl ANT. RECCHI, 455

'COPALLIQVAHVITLTEPOZTLANI. MlZQVITL vcl ACACIA.

NOTATIONES.

UAHVEULOCA QVAHVITL. COPALLIQVAHVITL TEPOZTLANI.

Copalliferi generis arbor. Copalquahuitl
vniuerfim vocant,ideft Copallis arbores,
fed ha?c praecifius ad larifoliam cap. 2.
lib.i. pag.46.defcriptam racemofo, fcili-
cet fru&u fpectare videtur .

MIZQVITL vd ACA CIA.

Acacia ha»c eft Mexicana de quacapirc 24.
Jib.3.pag.59.agit^uthornofter,&diuerfa
quidem aliquantulum prolixa foliolorum
ferie filiquorumq. nodis magis cxprefsis,
ab ea fpecie, qua? Italiap hucufq. illata Ro-
ma?&alibi colitur. Mechoacanenfis vcro
dequa proximeagit imago,fuperius eft
pag.417.fub TIacoticnomineprimoIc'5j.

it^

quod a nonnullis Tlacotic etiam vocitat*
fuerit & fruticofa potius v ideatur .

TLAHVELILOCA QVAHVITL.

DehacquseCaragna' ncmine innoruit»agi-
tur Jib.3. cap. 1 7. pag. 56. Arboris hic fto-
Jones vides non abfq. fruclu ,cbrotundis
fiquidem baccis.

FINIS PLANTARVM.

!

rr

m

^Subfequcntium Plantarumfcones adiecimu$3

eo quod accuratius delineatae fint,

quam e#dem plantae fuis

locis appofita: .

NEPALXOCH CVEZ ALT ICQJVIZi;

Fol. 3 9*.

V

\

'13

mv-

ft*

FR VCTVS GRANADJLL& AM0ZOTL F0I..34*

SEV iLOftlS ^ASSIOMS if'1 \-

kMf- nifoi zts\

f

COQCVS MALDIVAE
Fol. 72.

NO-

NOCHEZNOPALLI , SEV
NAPALNOCHEZTLI

IDEST COCCVS TVNE.
Fol. 78. Lib. 3. Cap.^s.

459-

MACPALXOGHIQVAHVITL
Fel. "'383.

l/

!

' V

s

ALIO-

4^p

A L I O R V U

«<

NOVAE HISPANIAE

ANIMALIVM

NARDI ANTONII RECCHI

IMAGINES ET NOMINA.

IOANNISFABRILYNCEI

B A M B ERGENSIS.

Philofophi, Medici, publici Profeflbris Romani,
& bummo Pontifici ab Herbarijs ftudijs

EXPOSITIONE.

.uJtfuis ad.es } _£_
e.£tui u _ : p e - t> w e

<JuSjo_) «-__._£<-'»«•••

n f*c cSUigxYiojA.
i h*. b d ftjd »* *• • rw^J"

nt-i_ a(--<?_v**_vaz:
*£i_«_Je{> ^V t vtu

FOTIBS CFN QV E ad a^ima Diogems Laertj
"Vtreta, <Cr Sapientite conpta flcribus pratajllas inquam
philofophorwn \itast animt gratia}diuerto ; admirahun-
dus Amice Lc&or, pianeque obflupefcens hcereo^ ita
mecum contemplm,ac colloqui foleo.Et quid rei ejlyDcus
immortalisy inter tot feltcium conceptus animorum , tot
intcr yasla pbilofopborum lo/umina , inter tot , tantofque
prdclarorum ingemomm fetus, partufeue nullam prorjus

u*.Uf--£- rmiiJtudviem nullam pemtus membwrum ptoporttonem , conformttatem nul
UZSufci -V 4M*f . /W «*»'"» ^or*m ycr/p^ inf *r/e ^ , <%«^ dfcrepantia,
L/vT^e^-K, 4/tai, Cr /ttf M«f-eflf, repugnantia, Mbartaque reperm *
i ^tt^ofe (___* ,/.**, te -/- ^rWic* muluplict phtlojcphanttumjecla exordmm [umamquam
UX* «ct&t-t*. per connmptum G£ci tfio nomme appellarunt; ; quitamenabhac^atd.jUidboni

— 4. - 1 •% r ./»/__ _.„_/_.._.___. Pvf/,MH( <fr Diwinrritut riifEnllimis auidem. tedaUX-

*U<l-l--.--- /-#/7

^eu.«ur^. /-^...f _?A.fo prtflrtmhTjtagoras^ DLmocritusJffiallimis quidemjedqu^
L*i-t:»« *. _U- /i„0/& £& fernf » w^xime <«/ />w difcendigratta itimrtbus profeBt velutt * matrts

tcXo t-it-vw- l1 vt~nvvl
tv--wv')-Ct i«.|uwi-t>n

jtuojis jivttamen ma*»»*; »» w* „.j„..~.^ - , ..-^..^

■ futvberibusfuxervnt: in qua flor wffe nouimus Atlanticoi Jfric* phtlofephos ,
i^™j^"P"">">*j,jetUinpUm SophohJegyptwrnm Sacerdotes^IndorumGjmnofopbiilasy ei^ Sr4-
^v-vvvT^vu-ni.^gr.^^^^ perfarum Magos, Qald*oSyScytbasy Hifeanos , tf* Gallorum Druidas :
Ls/lWf,ae/-*.*te. «C- j^sai wLn, PWWJ woww. Ppylofophos extittjfe V. Auguflinus pr* cateris> CS^
«tin.jj-j.e-i ej3 *. f ^w ffi JJexarM»us (ttte/lantur ; V ipfe etiam in fuo proemto Diogems Laer-
„reA™v*ti*.n*vi ^ .^, muts }:0cfateturtqui wconflderate,anmaleuolemagis non diffictle
M «jo«i rey ^t.i - ^..^ /<(£. -^- ^^ # philofophix munus quidam a Barbans principium
-v-im>.--ir.*-£,*m- jj.^^^g aiunt . fed non vidcnt fe Grxcorum a quibus nedum philofo-
T^ m< ;l_r,tntt^ phia.fedhominum genusinkium habuitrefte inucntaadBarbarostran-

Ce.btm>AVtg rw. C-7p-?e
i-eK-U-. T^.-iutTiV fe^e- CfU/^ej Q^.^AfrxZ. "Cs vd cve-ctM.. Uvvt,') *,v.Vw--«-_ c^eSvf__*'_

et--Iv_ c-»_l^. cft---

• 46i

sferre . Vt inquam, de his emnibus fibi non vfique adeo conuenient ibus nihildi-

cam : Viguit profeclb Italica in magna illa Grxciaa Tythagora^qui primtts non

Sopbum,aut fupientemfed^pilofophum potius^fpienttcefiudiofumamantemq.

appellart femalutt ^olim inUituta celeberrima^i? aBarbarorum diuerfa difitplina.

\ Hanc Gratcanica in ordine tertia excipit fieclay non parum, &■ tpfia a prtortbus

diuerfa, qutn, ^3 h<ec ipfia Gr<ecanica in Poericam rurfus^ Ionicam , <s Elea-

ticamf uit difcriminata . Poeticam Mujdus, Linus, Orpbeus, Hefiodtis,Home-

rus, non enijdem etiam hi omnes Jententi<e excoluerunt . ln reliquis duabus re-

perire licet Platowcos, Peripateticos, Steicos, Cynicos, Epicureos;i7 fi Varro-

nem apud D.Auguflinum audimus ad ducentas,ir ocluagint* olio fieclas perueni-

re poterant^non qu<e tunc omnes effent,fid qu<e ejfie factle pottdffent ^isr quodmi- \

rum amplius cuipiam Videatur,tam Vart<e homtnum fententt<e,tam difcrepantes

fhilofiophantium turLe, adtres adebclajfes Vntuerf<e reducebantur: Dogmaticam,

Academicam><£7* Scepticam>i quibus tanquam a primordiorum fiaturiginibus ,

f$> pbdofopbicarum aquarumfontibus, innumerabtles fcientiarum (fidquid ego

dico f&ientiarutntjrnorantiarumpotius aiam ) ritiuli profluxerunt ./

"Dogmatici certa qutdam admittebant decreta , atmuebant, & abnuebant .
Academici incerta omnia llatuebant , probabilia tantum qu<edam concedebant .
Sceptici Z? illa ipfia probabilia tollebanti rithil definientes, atque hoc ipfum qui-
dem nihtldefiniri nonpermtttebant .

Ovanas hodfnum mentes> o pe&ora caeca !

Vt mirandum iam minimefit quod Plato Theastetoywo, hoc eU doclijftmo de
fcientia dialogo , Del Socrates ibi potius fiienti<e deffinitionem d Tbe<eteto anxie
qturat,<S longis Vix tandem interrogattoritbus , Obftefricis animorum muncre
Jungens,paHum hunc mcntts extocrquendo acquirat+Cum modo fiientiam grauifi-
fimorum tejlimonio Ppbtlojophorum Thettetus Vtens nibdalind quam merumfen-
fummodb opinionem, modb hoc, modbillndeffe ajfierat, qu<c omnia d Socrate pro-
babillijftma licet, refutantur tamen, Vt humano (imul generijob oculos ponatur ,
quam obficujrre illa fitentU fiinttlk, qu<e poft Adami ncbis lapfium remanfit , ]
nunc luceaty i7 qudmaltd ignoranti<e caltgine^denfio errorum cinerefipeliatur. \

Veriwi cum ego in tam Variafitibus philojbplxmttum feclis , per inextrtcabilem
epimonumlabyrmtbum oberrando <edmirabundus magis , magifijue hirum cau-
fasy <fT exeundi fimul Viam indagarem, ecce tibi obuius ,nibi Socrates, qui apud
eundem (Platonem in laudato iam dialogo , mea lentter apprehenfa m.mu , bono
fis animo inquit amice, eb te ducam ? quo abire defideras . Et fiam admirationis
mece^ficlarumquediuerfijfimarum,qu<£ inter tot pbilojophos nat<e fuerant, tpjijfi-
mam Admirationem , <& praeter hanc altam nullam caufiam extitijfie, cervfftmb
mihi affiucrauit . --^

Cum eritm ibidemplurima Tbe<etetus inter difputandum cum Socrate non in-
telltgeret, diceretq. per Deos 6 Socratesmagnopere quid ifta fint admiror
interdumq. ipfa infpiciens tenebris orTundor.Rf^ow^ Socrates* O ami-
ce Thcodorus non male de tuo ingenio conie&affe videtur maxime
enim philofophi hsec afTedtio eft, quae ADMIRATIO dicitur, neque
enim aliud praeter hoc eit philofophix principium.

Q^q t A^mi-

4^2 . . (

Admira tio igitur tot nobis philcfofhorum familias , feclafj. genuit . Qut

ennn admir atur, dubitat , qui dubitat% qu,erit> qui qu<et it, ignorct , qut ignoratjci- ,

re cupit ihinc animns cupidme flagrat, rerum cmfis mdagat, ^florte fortuna

carundcm quafenflbus , qua ratione lttensittnam atque alteram tnjpifja hac Na-

tur<e miractihrumfllua vcnatur,atque hcc modo Sapientia amans turemertto fy

Ihilofophus appcllatur.

Et mtrabmur adhuc vllam orbis partem efie in qm philofbphi rcperti notis

fuerint ? Cum nullum viundi angulum affignare liceat, in quo non piurim<e ad-

mirationis , adccque phdofophici principj cauflt pr<egnanti(Jim<c oculisjefe noslris

ingerunt, Cr \el lumine captis pa/pandas manttus fe ipfas obtrudtmty <t3~ ex-

htbwt . Qctlv.mirgcntcm tllam machtnam in qua tot Ueliarum coiiucenttum->

ccuii nitentj iS" in quafldcm hahet quidquid efl Diuinum, mi/tus quidcmadmi-

ratt.ur , quia qtiotidie intuett.ur , quod <y~ Lu:retius .

— — Nemo feilus, inquit, fatietate videndi,

Sufpicere in Casli dignatur lucida templa .

Vbi tamen huic altqutd pr<eter ruumfi iem accidi.t , hei quam foiicite huma-

vus tunc animus caufas perfcrutatur 1 Mtrabantur , inquit (Piintus ^oma-

ni cum piures aliquando So/es Lunafq. liderent, nouas fubtnde Hellas orirt, no-

clem Vt diemlucere adue>terent . Htcipfle Endymionem primum,caqu<e in Lu-

napatent, deprthindilfe memorat ; piopterea fi.mam Volafflc cum Lutu amore^

captum fuiffe . Indignatur autem,quod flummis nos, perpetuiflque honoribus c<ele-

slium huiufmodt nouarumijue apparentiarum intientores nonprofl.quamur . Non

fumus profeclo, ait, grati crgaeos, qui laboTe curaque iua lucem no-

bis in hac luce aperuerunt.

Sed quantulum efl mi 1 iiai ,quod Endymitmille tuusin Lun<e facie nouttath

cbj fet -uai-.it, f cum hocbcati tlli Florentini ciuem fluum GALIL/EVM GA-

LILy£V M Ly nccum compatare \ehnt ? ^ui non Lun<c aut Sots (^quemfalso

Tltniits totius Muridi an mam, mentem, re°inun tsr numen credere acVenerare

yoiuitfic a X> tjmegtsiofaflan edoc]us,qui SolDeus Maximus,/»<p/V>cft eorum

qui inCado iunt, cui cedunt cmnesDij caslites vcluc Principi, ac Regi.)

Sedtamctuam Cbrifliavus veri trini,& vnius D"i afirorum omwum Dtmiurgi

<sr Qond to> is cmore pdleclus , tam mirabtha TELESCOPIO juo , Vtt nouo

LYNCiS ocub tn ca/o fbimus antm.:duertit is-flcul noflri homimbus propalauit:

"Vt mortalium omnum ingrattffimi flimus \ fl hanc ei gloriam inuideamus , necdt-

gnis tpflum laudibus tam d.u^ quam aflra ipfl.t durabunt, celebremus 1ST colamus .

Magna, noua, admirandaq. eaflnt, <s qu.-e magis magiflj. Mundttm hunc pbt-

loflophorum iam dfputationibusobwxium,dubium reddent & perpiexum . H<ec

fane^nty qU£ Galilasus nulli ab origine Mttndi ita exacle,quod equidem fciamus

mortaltum etiam per fomntum Ytfa^JoluJqtte primufque ~\>tdit atque <etemitati con-

jignauit . Innumeras/MW/Ywwj aiias fupraiam cognttas exiflere Stellas fixas ,

nooijque pertubum opticum apparere Lunare etiam corpus rion Uui, isr perpo.

Itta ,yt creduum ha-ientts ftperficte ,fid proflundis aflperum lacunis , (? ingen-

tibus ^aiegatum tumoribus , ceu monttbus qmbufdam ennnere . Solem c<deHis

lucts Jontemt ac ducem, primtpem , moderatoremque iumtuum reiiquorum,cor

Ceit,

%

\ 465

C*liyQt Axbtri$\ oculum limp-difntum crtditutn.rr.tr. J\-. tmmm umu -i/an.
NugatOtVeUreti ter Jfirmmts ae Galaxia '■■ :.-\. I f.

- - :: . - iores atxerunt . '

rfrfexjf GoJoUus : Cometarum dtutrfum plam Ucwn m

hlCUfjm ex Jn Q ; ■:■;;; . , . _:/f .

•' ^-" v. e '■ ^ -d , auod hum.trr.rm pro- emodom captftm fmterat 1
qoatuor xuxtafeptim p'a .tt.i VettrVj ~.:r.\: "-.- ::

. / >'•' m H ■ demonflrafie S*(Uf r im duabus 1»/' 99 auricuii ryK V< - 1 -

rtm cormcuiaram Lunamflar c pt u; nojlro fubteci .

I elicc: ar:ms cuK.; hatc c ;e primu

:■ comos Jupers: ic.-.rdcrccttiajSiil

£r '■■■'■>\:--::t^f^'ttmmuui^ihfiid^JenMrufima^

teriamaoe ampi '.n:cm fucmintf.r&rx ?

foratv. ntrare : P/aiffem mf < ( \ t% . fsnvttine, cxrne . £»

>;.;.:

-

,. '-

non%ouumorummmtojeculis \ : tr:\ :ti:.m tc

ccmmunuandaf 1 r.-umatorr b r : a , :uAm;r. t.-arum cau :: tv./uu -"

., UluitrifTuiiLS, Excelier.tii':. ::.nr--. D- ; ..i7\r._: Ar:
Princep,. ri_cric_:C*fiu,L\ rce„: fic*:^,, ;- / "..:; ... ;-;;;.-

4 .••:<: sr«;c r&w ^- r:...?r: >>; \ i;:.7j e -

tOffrife. : ^.::::.::[[ft \- 1 ■■ : r : ■«: d:l .: ;::■; ;.-.";
/;Vfc L" tcrreim-zUd-; ::f::a..m ' rr.f ; . .

^emmtMm fu^ e^p.^tum ex;.r.m.:jfi \:Ui> a m:lrt . _■_•:»;. _
fffm Kv/fj toffi ,

Accipe rr.irar.curr. noutate rcouebere facti
dcrmmWtm p:arum\ HmaU trcrf-,.' :/-.;_ .;t,.';- ?-.<?-/; . ;,;;., :v:,-.r.: rf7r.„;: ;;v ,:.,
hctJ. ■rnfct] ; i> tffo ceUbernmo iftims Emrof* Xfuemo S.Sfiritns %-

« #flMfM> extinilmm ft r "■: , m am ,

rr

C-.r.u^i

fUbutto ^ OUtOS :<. .- ..:_., . . ^;:;i;.:.

;<-r_ ; :: ^- •"' '_:•: ; :: lirr.-r/. :irr. ":;.':ri ::v: /;;:.^. :,■; .
imTerrMTUmc .confdt :, ntrm vjrecuhyqwm mm atromtum itrfdunf?

■'■■■• •:', ::•?;: : . ; . ; ::r S;:.:u: ^~ ;;

j .. 6 **« tcjunm. rin^tre tvjam Mcntnc*aatmm ■:.

mecio~rz ...."..-.,.

- JT^jr . ftuaugj actjponce jua praxijmetm * JLqumr.

/ *jwj.» iBmwmtm caemonmnms, ntcatmtop:

rei JtBf/^fM- ;.,;;;.

F> d^cnwtf^tmerumftt^ tSihtl bh dictm it fiannfmu , cr

■'■ ^ ■■'--■ ■y.----^9depran9fifmMmetMilormrr.: -,-;. _-

r^ ^fenmu Utitant: , ^ : ? -.;."■
fr ^:f:J de tot CM^fmmruMMauMrum _~ .-:->:;;..'. ;
tffifft j >«• tookmqmM toti ^r%7rtfmttbus . ^tW »d ,5; Kijni ,.-..• -^- «^

TuteoUni cjmpi vos rfWet^ bmterunt , ( .

rii.

(.
464

Scmper , & aflidua poftes fuligine nigri* .

Jioc fane admirabile nec fikntio inuoluendum, quod Plinius etiam portenti lcci
literis confignauit : In agro ( inquit ) Mutinenfi,montes mter le duo con-
currerunt, crepitu maximo a(Tultantes>recedentesque;intereos fiamma
Fumoq. in caelum exeunte, interdiu, eo concurfu villse omnes elifse : ani-
malia per multa, qux intra fuerant, exanimata occubuerunt . Nec mi-
nus tremendum , quod ipfi etiam caufarum nimis auido Plinio, tnortis caufaexti-
tit Vejuutj incendtum , Titi Vefpafiantjub imperio, cuius cineres non Romanu»
tantum,Jed vltra mare in Jljricamperlati <& Mgyptum, quod cekbres Ycinas
plures obruit Vrbes, pijces in mari coxit, in aere Vero Volucrcs fujfocauit.

"Hemo igitur amplius hifce cognitis defiderabit philofophicarum controuerfia-
rum orginem acjontem, qu<z homines otiojos ae maxtme negotiofos , adcontem-
plandum, admirandum ac philojophandum , dum Librum ISLatur* Catlum nimirum
Terramque legunt, impellere potuermit .

Verumenimuerb h*c omnia magna,noua&> admiranda Vt "Vtdeantur , fint ac
pradicentur; Yixtamen Ylajunt,fiad J.nimalium confiderationem referantur .
Superiora enimilla,^3 Afironomica^t qu<& a noflris remotijima Jenjibus exulant,
quamcertitudinem nobis philojophcam concitare poterunt? Infima autem bdc om-
niafme meteora, fiue plantt,fiue mineraltafuerint,qutdfumptafimuletiam ejfepo-
terunt, fic cum Yiliffimo quoque animalculo,quod ~\>iuit,fi$yat ac mouetur,compa-
rentur^ Elucet profeBo, fiin re l>lla aliafiupenda Omnipotentis tiei in antmalibus
Sapientiae, Bonitatis, & Potentiae myfieria &> mfculpta dtgiti Deifiigmata .
Quodenim Beslice moueantur fjp agant id a Viutna Potentia habet . Jguod
fenfibus ytantur,l>tiliacognofcant, Yttent noxia , domicilia Bruantja Sapientia
Quod foztus foueant alantq. ab inimicts defendant id demum a Bonitate Creato-
ris fui immenft fortiuntur . Iam quis Iwquamjatis admtrabitur Jpontaneum ani-
malium ortum , aut naturakm eorum fatificationem? Lufiini* cantum artifi-
ciofifflmum? Et cum inopi metuitFormicafenectas/igrtcow huius maxime
promdentiam, labores ac patientiam $ Aptim ingenmm CT. nunquam fatis laudan-
dampilitici regimmts imagmem , &r Vtiliffima hominumqw merafahti ddtinata
mellis opificia f W Vere in has illudVirgtlifquadret .

^ Diuinitus illis

Ingcnium & rerum fato prudentia maior .
Si igttur Amice Jje&or, aliquod etiam nouum,<Ur admirabilemNatur*,ar*
itfquefcetum in hifct meis in Mexicani Orbis Ammaliacommentarfijs confiriptis>
oculis,auribufque tuisfeje obtulerit, ne mireris,nam mirabilia funt opera omnu.
pteentis T>ei a quo cuncla procedunt .

V Opella h<ec meallluflrifs. <& Excellentifi. FedericiC^sy Lynceorum Principis
ittjfu edolaui , cuhts Jumptibus omnis hic liher Mexicanus ^eipubltc& litterari*
hono communis efifaclus. Hunc autem quantifemper ob erudttionem, & recon-
ditam quandam MaeheJeos,<& yera ac, n ita dicam,,realisphtlofQphiafcientiam
tfiimetur, non opustyc recenferi . Vak interim, is 'fruere . Rom* e. Mufo no-
ftro ad Pantheon Agripp* ipfu IQtJend. Ianuarij Jmujqkmnis 1625.

'.*

ALIQ-

A L I O R V M

N O V AE H I S P A N I AE-

ANIMALIVM

NARDI ANTONII RECCHI

IMAGINES ET N O M I N A- *

IOANNIS FABRI LYNCEI

BAMBERGENSIS
'. Philofophi ; Medici , publici Profcfforis Romani ,
& Summo Pontifici ab herbanjs ftudijs

E x p o s i t i o N E.

'1 ^f ' T^ LecJ°r ' ™*<1*«* Alto vela^committam, profper ,.

>'W<fl*efctusbosin*mmaliatquosmo& commentar s edimul "lo **

"imatMnfrarumfpeciesiUareMpoffint, cumin lUo"l
pbopra-ter nudumnomenfr exaclam < picluram , de HiHorta ne m%

^aginibus pUntarum ^.^Vn^lSS: Lv" ^t^/"
meus ex Protottpo fidelter defcriol ^ Terrent'us Lynceus ^dmteus tf eottegsu.

rum Icones JalhirVlZ Jj Pfi ' *""""■' WUr ^'primum verbts antmaltumho-
rumlcones graphtce deltneand^ quorum quadam nominibus fuis infionita, alia udZZ
rent . Exauorumettamdsfrrit>/in*,*<:^u~r v r ■ J ' " ,"/,&mfa>ai'a %/aemca-

&meeatori7^^etmitta^ g P™ "f^T* >»att"ali™ 'dmiratoribus

manus fuTsJZZ »«^- Jr T "" wt ' ***" *"#*' h*C le*u"» ^
digneris ' ^*'5 anxt0 faltem >"™*»di Sludionoftro fauer^

TT-

M ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARD. JCNT. RECCHL

TTZCVl^TEVO^ZOTLI

Canis Mexicana .

IO. PABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

C

N I M A L hoc monftrofo quodam corporis habitu , fi
probe in piftura figuram intueamur , apparet . Caput
cumprimis ad reliquu fi corpus referas , adeo eft paruum
vt pars hzc toti fuo mediocri vix proportione refpon-
deat . Oculi fentatem nullam fpirant , fed mites potius
acmanfuetividemur. Roftrum quod gibbum eft & ca-
ninofimile,totumalbicatveluti6e'frons ac fuperci lia^.

Aures cum fubiacente verfus ri£tum parte fiilui colorisfunt & penduk
Collo eft breuiffimo & obefo valde , ipfiquc ftacimthoraa caput annedh-
tur Dorfum Cameli inftar gibbofum , poft collum fubito ad peftus acchue,
fed oxasverfusderliue colorV itidem fului . Cauda breuis ade o vc ^rimos
haud crurum articulos contingat, albetq. tota , fub qua vulua&hzc p«-
«andisconfpicitur. Turgentes quoque magnafq. per ventrem vcrinq con-
fpTcuas mammas,qu* fcx numerantur,gent . Pinguiffimu vcntrem monftrat,
que pellis plurimi ijfquc nigricatibus vancgata macuhs Scpedula ornac Cm-
^ ac pedcsalbicant digitis caninis diuifi , & vnguibus valde cxertis proftant .

SCHOLIA EIVSDEM.

HAc fidelifTima eft fuisq. coloribus ex ipfo Autographo excerpta deli-
neatio , qua probe pcrfpeda , facili qucmuis aflequi coniedtura exifti-
mo, hoc animal Canem & quidem domefticam Mexicanam eflc . Docent hoc
praecipue Caput ,pedes ac mamittte . .,

*

• IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 467 ■

Libuic aucem hunc nobisab hocanimali Commencarium aufpicari , quod cur i o
Cants -apud veteres natnra: incerpretes ac gentes pierafque,ijs honorum titulis Sfjg:
/uperbiat,vtcetensfacileanteeatanimantibus cunehs . Etquo maioreobfe tu"
cro ipfum encomio Plato afficere potuiflet , quam quod fecundo de Repub.
Dialogofalcem ndnPhilofophum proclamaueric ? Ciuicacis conferuatorem,
prorecco & cuicodem Philoiophum efle debere praxipic s hunc aucem ad Ca-
ms ingenium cflormac,& docilicace quidem, ferocicace, notitia, vclocicace &
amore qui m Cane elucenc effectus , prsditum efTe arquum cenfet Inhac c™^*
/ane, inquic, beftta hoc admtrattone dtgnum efi, quem emm tgnotum viderit gramttr ^oT
fert etfi nthtlmalt ab tpfi ftc perpeffUs : noto autem blandttur, quamuts nibil bont ah 3$&
tp, o suscepem . At emm rvidetur htc naturz tpftus ejfecius tn^enuus ac vere phtloso- paratur '
phus ejje. Atque hinc minus cerce mirari fubic, veteresV>r«w Reaem maxi -
mum Canmo lacle enucricum effinxifle . . Rex emm vigilans, poccns, facTax &
philolopnuse/Iedcberet, vt rede Academia: Princeps aut Re^em phllofo Canis M'
phan , auc philofophum regnare voluenc . Ex eodem nifi fallo/fome prorV £° *S
xic, iiccc ndiculum plane, quod Piucarchus aduerfus Scoicos memorac • Gcn- ^

tcmtuifleapud^chiopas,mcer quos Cants regnaflet, quem nullus interfe-
ciilec /Ethiopum , fed cui in amplo fedenci folio honores regios detulifl,nc
adoraflencque . Et Plirglib. 6 . Ex Afrna inquit, parte Ptoembari& Ptoemphana
qutCanem proT^ege habent , motu etus /mperta augurantes . Ex quo facilis quoq. socrates
habecur caufa, cur per Canem Socrates iuraret,quod perinde faciebat ac fi oer ^ <%»
ipfam luraflec Phdofephtam, cuius fymbolum,vt mod6 ex Flatone deduximus, &
Canis pra:fererebat:ob id mmiru,quod igrioratiam ipfe Canis peffim£ oderit SaT"'
ciim hominem ignocum dentibusinuadac,noaciam verocanflimam habeac'
adeoq notum blandimentis demuleeac,licec in hoc penicus mhil mucacu fue-
ric . Sola icaque ignorancia ipfi difplicec,quam odic : hommemvero ea depul-

sa non odic, quod vc phiiofopho proprium, ica maxime in ipfolaudabile
exifhc. r

Canem icaque f7c admiraci func veceres , vc alij quemadmodum in fuper- ca„e Gen-
ititiones prona erac facua illa Gentihtas , tlles P"»

(Prodtgtosa loquar <veterum mendacia ^vatum) ^ rac?.Vene"

Diuinos cciam huic beftia: honores decernere non dubicarint. Mercurium
iuum qui Ethnicis animorum cuftos credebatur, canino didcum capice & eo.
dem infignitum tAnubim, quod Ifidi & Ofindi,vel vt alij falso credebanc,coti
cultodienda? vmucriicaci alfignacus eflec,exfcare voluerunc . ^gypcij aucem
pnT rehquis Cani, nec huic folum , fed furdis eciam quamplurimis alijs & fen^
ius expercibus rebus diuinos pendebanc honores, quos recle propcerea lib. c
Sacyr. luuenalis&falseridec.

^~~ QUIS nescity inquic, qualia dcmens Agyptiorfi

JEgyptus portenta colat ? Crocodtlon adorat ai^Lul

Vars hxc, tU.1 pauet faturam serpenttbus ibin. ndaiJ'"0

Fffigies sacri nitet aurea Qercopbitei .

— ; iliie

V Opptda tota Canem -veneranrur, nemo Dianam}

Torrttm

468 ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. RECCHI. '

forrum & C<gpe nefas violare ac fiangere morsu .

0 sanBas gentes, quibus bdc nascuntur in hortis

V^umina \
Sed operspretium fuerit hic Chriftiano etiam homini ob oculos ponero,
quam Ethnicus licet Philofophus Plutarchus inqua , in fuo de Ifide & Ofiri-
de opufculo de Dijs his fiditijs mentem habuerit . Quidam rww,inquit llle-»,
penitus aberrantes in fupertttttonem funt lapfi, alij deuitantes veiutt paludem faper-
ftatatcbn slitionem in impietatem quaft m locum prtruptum, ncc opinantes incmrerunt . £uam-
fopSo. obrem debemus praapue doBrtnam ex phiiofophia myBagogam nobts adiungere, atque

SoC ita fmgula iu<e dicmtur & aimtm > ?mfare Pie ' ve yl dixit T}co&orm\ fermones

5r°Preta" rms qms dextera porn^erettauditorum nonnullt acciperetfiniBraSEx pofterius paulo.
fi nitiWr ' Itaqle non debemus tnbis colendis requtefcerefedper bas tn Numine Diutno venerado
quaft per clariora &* adid naturd comparata fpecula . Ke s entm tlla qu& fptrat , v/-
det, & motus exfeipfa habet fontem , notittamq. conuenientium & alienorum , bdc ex
inteUigente(quo regttur authore Heraclito Vmuerfitas) riuulum <& porticnem traxtt .
Quare non minus tn his adumbratur Numen Dtuinum,quam in areis <& laptdets opfc
cijs, aut intentum *que rectpiunt & infecluram colorujenfuomni & intiUetlu natura
rvacant . Verum nos,quos Dei mifericordia Chnftianos nafci & in fan&a Filij
cius lege immori voluit, mifla ha-c faciamus, & Fthnico philofopho re-
linquamus, qui aliquem faltem colorem dicere voluit , cur pr£ cazteris ani-
mantibusplus Canem ^gyptij coluiflent, quod tam mirabih nempeinter
beftias naturali inftinclu a Conditore fuo donatus hierit, vt fatis ipium Plato,
Anftoteles, Plinius alijq. Naturas Myftas laudare & admirari nequiuermt .
Hic continere me non poilum, quin ioanniGotopto^ecano viroeruditiffi-
.■. mo & de antiqua ac veneranda Theologia fumme mento afientiar , qui ma-
mone hn- anum illum Leuinum Torrentium iaudatorem inuenit , quidquid aduerius ip-
TifjS- fum Cntici quidam blaterent, quod & otio, & litens abufus faerit, ca-
lumniantur. Hictumin Hermathena fua, tumin Hteroglypbicis ac Hifpamas
Canis Etymon probabiliffimafane conie&ura alingua Ctmbrica radtce Ger-
manica: deriuat . His enim Can & Con nihil aliud fonat,quam Scto mtpo/um.
quorum vtrumquf in eo confiftit, vt is qui poteft vel fcit , id quod potelt vel
fcit, ante apprchendat & comple&atur . Canis autem, vt fupra iam ex Plato-
ne dedu&um , notitia plurimum Valet , fed & animofiflimum fimul eft ani-
mal . A Cimbrico igitur vocabulo Can , Latmis Canis & Graxis Ku«^ iunt
nata , quarum vocum nec hi nec illi rationem vllam affignare poflunc . Vult
v^uidem Plato K*'*, olim Canem Phrygibus fignificafle : docuerunt autem
longe ante natas in Gr^cia Athenas, Linus & OrpheusPhilofopbiam apud
Thraces , a quibus ad Phryges : ab his fero tandem ad Grarcos ( qui non lm-
merito ob id forfan ab yEgyptio Sacerdote pueri appellabantur) peruenit.Sed
quid K^v vt peret-rinum vocabulum Grxcis denotet , Piato non aiiignat,
vt ldem Goropius notauit . Vnde miror non parum Caelinm Rhodiginunu
qui Ku<w pro Cane Grcecanicum facit & cum Euftathio x*f»WKi»'», hocelt
ab amarededucit .

Et de Canis quidem animofitate hic nihil dicere attinec : videri haec

poilunc

tmn_»

%

> IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 469

poftunt npuc 1 Ariftotclem , Plinium, Plutarchum ^lianum aliofq qui & fi-
dclitatem ipfius vanjs fimul encomijs & exemplis celebrarunr. Denoddsu
fagacitate&docihcate, aux mihi nota funt breuiffime hic proferre nor/
grauabor. r

Viuimusmhacluceorbisterrarum ROM^ ncmpe «crna trtfcu^afai*
VRBfc, m qua plunmos quotidie oculorum v/u pnuatos oftiatim ftioem col m* C*co"
hgentes contemplamur,quoru plericj.Cane mcdiocri, magnicucn^Sl ==5
ftftf* alhgaco vtuntur : hic ipfis dux & magifter viarum : hic diluculo eos M
advaria Vrbisloca educit, & fofpices vcfpcri domum rcducit • hic fdifsi dodU*'
mus coca ipfis die focitis afsidet, & loco etiam folutus vbi parumper exwftia
tus tuent , longe camen haud difcedit , & ad mmimam heri fui vocem recur'

fniVv ^ l > fen!rU ^!!!!?!*^ fiHjd. , & inter medias popu-
lofe Vrbis curbasIongiffimeab*dibus etiam difficus, redam Viam %L
vllo diuerticulo , abfque vllo in fouea aliquam prarcipitandi fflssiftri fui me
tu domum pergit, ac penfum laboris fui diurni , pancm nempe mucidum &
aquamgehdamabheroaccipic. Etquod mirens ampliusinhac docili be-
ftia (quod ipfi mihimet mendici c*ci faffi fuerunt ) ad qua-cunq. etiam Ion-
giiiimediitantia&aliquocmilliaribusab VRBE remota, vt eft S Pauli Ba
iihca in via Oftienii, loc^a cos deducit . Vbi enim Gecus a fua in qua habitat
platea remotior paululum ad biuium aut triuium aliquod peruenerit & au
nu ludicio quo maxime Czci poIlet,mic hoc ex fontium aque cuiuffla lapfii
fiuefabrorum & arcificum ftrepitu collegent le tali quodam loco conftitu-
cum effe : Et fi ad SS.Petn aut Pauli, auc loannis Laceraneiffis Bafilicas, qus
plunbus pafTuum millibus & in triangulo quodammodo collocata: a fe inui
cem abfunt, propcrare deflderet,abfque eo quod vllum mortalium, quoloco
iit mterrogec , loro fuo Cane femel tantum vel hac vel illac, &Ecclefas
dicias verfus dingit, tum fecurus ad harum aliquam, quam ipfe in ammo ha-
bet perducitur, vefpenq. faluus ime vllo diuerticulo reducitur .

Quod h in longiffimo quodam vico fex feptemve Cscus domos habeat,
quas dis terue m fcprimana Eleemofynam poftulaturus , ibique precationes
ditturusfuas aaire fkfolitus, vbi ad huiufmodi platearto aliouam , ouas
optime Canis cognofcit, peruenent , nffi ftngulas & iam fihi notifsimaa
*aes pnus omnes accefferit,ex ea minime difcedit . Vbi autem precatiuncu-
lam lam mendicus mcepent, decumbit interea Cams quietemq. feifus capit ,
& quando vltimam precationum vocnlam prolatam audiuit , confeftim fme
yllo magiftn monitu nutuque furgit, & ad alias confuetas *des greffiim
oirigit . ^ 3^

Vidi profecB non finemaxima animi mei mcunditate fimul & ftupoi Rarum »,
rc,dum Caeco cantanti &ftipempetencinummulusex fupcrion domus parte ^1"*
ante pedes proijccretur , induftnum ade6 ipfius Canem fuiffe , vt illum quz- S^
fiuent,& ore e terra fublatum arreptumq. in ipfam hen fui capfulam feu py-
xide repof uent:& fi fort^ fortuna eunde non protinus reperiiTec, baculo ab he
rofuo momtum&comminantibus verbis adadum , vt omni adhibita dili-
gentia proieftum nummum indagare^t. Si vero panis ex feneftns deie&us

R r fuiffet,

exem-

47o ALIA ANIMAUA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. (

fuiifec, Canis hic famelicus licec , nifi eum domino fuo prius porrexiffec & ab

eo portiunculam accepiifec, eundem mmime arrofic . Ancequam aucem fuo

Ca:ci famulicio Canem dudcorem adapcenc, bimeftre auc ad fummum crime-

ftre diiciplinje huic fpacium impendunc, prouc nimirum flexibilior Cams

nacura, eiufque melweluto Titan prtcordia finxit . De domefticis & amicorum

jrelacione hax non iniucunda,vt ipero,promam.Solebat aedes meas amicus fre-

quecer inuiiere , qui cum ingencem ex Moloflorum ferme genere Canem fe-

cum ducerec , ipfique ego ad fuperiores aedium parces adicum prarcludi iuffif-

fem, penderec aucem propeoftium inferius mearum aedium Pes Capreokfu-

niculoilligacus, quo campanulam aduencances & incrare cupiences pulfare-»

docebancur,idque a domino iuo iam faepius facticacumCanis confpexiifec,vbi

Wnf** admiilbheroinuicusexclufusfuicpaulo poft cincinabulo pulfaco puer de-

SmL fcendic, & pra-cer Canem neminem offendic , qui pedibusfuis Capreoli pede

pulfando arre ina.omlcci geiciens hominis inftar funiculum craxerac j nec id fe-

mel cantum , ied reiceracis alia die vicibus tentauit , nobis ommbus confpi-

cientibus, ridentibus & beftis ingenium admirancibus .

HicipfeCaniscuminollamprsgrandemvnguine illicam lingendi caufa
capuc immifiilec nec reuocare poifec,vbi diu mulcumq. ludtacus ied fruftra_,,
& vc ne vas illud figulinum rumperecur, lenicer tradtaffer, candem impacien-
cia frachis, maximo cum impecu terrse impegic, in frufta comminuic, & ea fe
mox moleftia liberauic.

Quod aiuem Zonaras in Iuftiniano miraculi veluci loco afferc , Canem

Byzantiumfuiifeaddudtum, quiipe&ante populo cuiufque ex aftancibus

nominatim ore veftes arripuent & tuum cuique annulum in cumulum prius

Mimorum c0mpOfltUm attulerit , Ec ance Zonaram Plucarchus fe fpectante cocu Thea-

SmByzi- trum & Csffarem ( incerfuerat enim Pacer Veipailanus in Marcelli Theatro)

%%$a- obftupuilfe aic,cum a Mimo Canem quendam incroductu vidtffencqui mor-

!fnnc h0" rnum fe effinxerac, crahi recrahiq. permiferac , donec ad vocis cuiufdam arci-

ftenr. culum peruentum fuerac; qua audica canquam e prolundo expergetactus

fomno , ad lllum ad quem oportebat, fe contulerac . Hax lca, inquam, cnca_.

func & vulgaria,^/c_^w^aCirculacoribusin Circo ^Agonali , quo honeftam

populo & ludicram recreationem praebeant , quotidie ferme agicencur .

Obferuanc enim Canes nucum, obcucum & fermon^um momenca Magi-

ftrorum, exquibuslongoiamtempore edodi, quidfactoopus fic opcime

callent .

Credendum omnino cenfeo Mberto Magno\ Canem fuiffe,qui cae nacuns m
^menfa conuiuis ftabili veftigio lumen tenuiifet: cum Nobilifs. S.Stephani
Eques Caffianus Puteus Lynceus amicitia mihi peruetufta coniucliiTimus ,
bonarum & amamioru literarum ac Philofophia: praxipue , Chymne Sc An-
tiquitatum apprime dodtus , FlorentU non iemel ie vidiffe mihi affirmaric
quendam SereniiTimaf illius Medice* familia? Principem Canem aluiife , qui
ad nucum Heri fui imperium omne reciperec,menia? concinuo lnferuirer, or-
bes apporcarec , parinas reporcarec & ore arrepco argenceo difco , in quo cali-
cem vitreum vino replecu ftancem gejrebac ■■, ica affabre Domino fuo pornge-

rec,

y IO. FABR.I LYNCEI EXPOSITIONE.1 47,

ret, vt ne tancillum vini effunderec, cui & equum confcendenci fideiicer fta-
pedem infixis dentibus ar&iffime firmaret.

Emmuero ridtcult fortajfis fimus, inquit Plutarchus libello de Animantium
comparacione , ft docditatem njenditevnus besltarum , quarum Democrttus nos
fummtsin rebus dtfcipulos ejfe oftendtt . zAranex in texendo tf farciendo , Hirundims Bcftfa; vf.
in tdtficando , in fuautter modulando Oloris, &> LufctnU in cantu & ^voce fingenda . detufqu».
Et tn arte medua , cum rvtdemus Canes felle Uorantes certa quadam herbafe repur- t?*?™'
gare . inedta curantur Lupi <& Leones quando camibus ntmtum funt opplett cuban- ft&°medi
tes fouentefque fe quiefcunt . Capr* [ ntenfes, qu* Dttlamo guslato factlte fagittas JgS£J
expellunt , multeribus prtgnanttbus monslrauerunt butc berb<e <vim eltdendi partus "^

Doceri pra?cerea Canes pofle, vc ex profundo eciam aqua? aliquid foras por-
tenc ; Arrepca ore pecunia ad macellum properenc & a noco fibi Lanione car-
nes,vel a Caupone etiam vinum emanc domumq. reporcenc : Rem perdicam canespiu-
omni diligencia requiranc & inuenianc : Currui apcaci pueros crahanc,Clicel- rima^oce-
lis impoficis farcinulas geftenc: Gladijs accin&i haftaci & eredi incedanc^ "P° '"
Tympanum pulfent : Equorum ricu ad numeros falcencln roca verfatili
ambulances, vel crufilem molam aganc,vel carnes in veru ad i°nem voluanc:
invenacionibus&aucupijsea demum praeftenc , qus vix homines norunc,
parcim nos cum volupcfte vidimus, parcim amici nobis experci reculerunc

Hadenusego bona fide exocicum hoc animal Canem effe affirmaui,quod Ratl*oni'-.
viuis nunc racionibus demonitrare conabor , ex Capite nempe , pedtbus & n? hocaui
mammtllts. Et a capite initium capiam \ Nam etiam Plato in Timax» caput SnumS
membrorum corporis diuiniifimum reliquorumquemembrorumprinceps nemeffe>
dixerat . Et in Phyfiognomicis Arifloteles eos qui hanc artem exercent , ex
vultu maxime prsdicere , & ad Canum figura detorta fi homines capita for-
titi fuerint (quos Plinius Cynamolgos vocatj Canum quodammodo moribus
imbutos efle fatetur . Ex capite igitur quod Canino valde fimile eft,hoc ani-
mal Canem efTe facile arguemus . Diffiteri tamen non pofTum, adhuc certius
fignum praeter roftrum aurefque Caninas fuilTe , fi dentes hic ferrati & Ca-
nini confpicerentur , verum in mitioribus qualis hajc beftiola fuit , illa den-
tium feritas etiam vix latrantibus apparet . Hoc interim ledorem rhonere_>

debeo,rolh-umaSculptorepaui6gibbofius&;eminentius quam in pi&ura
eft, efteccum fuifle .

Si crura & pedes infpiciamus,quin omnes nobis manus dacuri finc, nullus
dubico . Habent inquic Anftoc.z. de hift. Anim. in principio ftacim, Quadru- Muitifida-
pedes omnes rvice brachtorum cruraprtora , fedprectpue qu<e muUtfid* funt , be marif$m?Sn
bus fuo digitato ptde refpondent , hoc enim ad plura , quaft manu , tptumur . Quje SjT&^pe
autem animalia digicacos habeac pedes,inferius paulo declarac dum aic : 9ua- £es mral'"

j / r • r, i i ^- bus re'p«"

arupeaum autem qufjangutneconflant etdemq. antmalgenerant ,ait<c multifid* (unt, dent •
quales bominis manus pedefq. habentur . Sunt enim qut multiplici pedum fiffura di-
gttentur, <vt Canis, Leo, Tantbera . Iam aucem probe noui , ex mulcifidis eciam
Leonem , Lupum , Vulpem , Felem , Lupum Ceruanum & fi quas alia efle^ :
Verum his noftra figura non magis refpondet , quam porno ouum . Quoc

R r 2. autem

47r ALIA ANIMALIA NOVJE HISP.NARD. ANT. RECCHI. (

autem indigitisCanum pedes fmt fiili, opera^pretium hicaddendum cenfeo.

Iulius Ca^fir Scaliger vafto illo fuoluper Ariftotelis Hiftoriam Animalium

voluminelaudatum modo.Ariftotelis locum declarans ha?c habet . Canibus

non quini digiti omnibus , fed rnaiori parte quaterni , qmntus ahqmbus ^vere extrafe-

riem aliorum altius appenfus . ZJenatores olim [ecuimus , Igduntur enim tbi multum

&fgpe.Hxc ego & falia & dubia ex ipfa Natura & magiftro Ariftotele afsero,

Non clarum iatis quod ait : Canibus non quini digni ommbus . Cum nec inter

pofteriores 6c anteriores diicrimen hic vllum faciat, quod ad lucem huic lo-

coafferendam plurimum conferre poterat . Audiamuscommunem pra?cep-

torem. Hic cum prsclare admodumlib.de partibus AnimaL4.cap.10.dc->

Hominis manus viu & officio philoiophatus effer, homini nempe non quia_»

manum haberet , ideo prudentiam tnbutam ; fed quia prudentiffimus efTet ,

ideomanu tanquam inftrnmentorum inftrumentoaNaturadotatumfuiife:

Natura ho Atque ideo in Naturam iniurios plane eife (inter quos & Plinium numeraro

EouCTca^ f°leo > °au^ Naturam non matrem ied nobis Nouercam extitiife conqueritur)

fedbeni- quod deterrime nobifcum agi exiftiment, quia nudi&inermes nafcimur,

quid inde ? Ca^tera enim animalia vnum auxilium habent,idque nullo pacro

permutare poifunt, & ita calceata cum ljfiiem femper armis, eodem perpetud

veftitu dormire coguntur . Homini vero manus pro vngue , vngula , cornu ,

hafta, enfe &: quouis altero inftrumentorum infer&it. Hasc enim fibi ma-

nus omniafabricare, infeipfa tenere ijfque aptiflime aduerfus beftias vti no-

uit. Cum itainquam, Ariftpteles Philofophatus fuiifet, fiibdit tanderrL.:

Flexus bracbiorum homini tum adcibum admouendumytum adceteros <ufus contray

quam quadrupedum generi aguntur . lllis namque introrjus poplttesfltcli necefje i& ve

ad greffum <-&ttles ftnt . Vfum enim pedum prdftant artus prtores , quanquam idius

etiam generis ea, qua digitatafunt , non modo adgrtffam attuntur prioribus cruribus

£?• repugnant, quod folipedes poslerioribusfaciunt}non enim crura eorum priora cubttis

C&nesiti->waf1tbufq. proportione rejpondent , ijt nonuUorum ex ijs quorum pedes in dtgitos fin-

terlo^ribus" &untur> ob idpedes priores quinis difltnclos digitis habent,pofienores quatemis n>t Leo-

quinque,in nes ffl Canes , atque etiam Lupi & Panther*e , qutntus emm eorum qmnto magnoque

Ls qua- manus refpondet. Qu.^ omnia Scaligervel ofcitanterlegit,vel vt Canum more,

Ejj^" ex qua familia oriufidum fe gloriatur , morderet & noui quid aiferre videre-

tur, nauci fecit , ipfique adco Natura? vim intulit . Quod fi vel Canum Ana-

tomen vllam vidiilct , vel ea qus de vnguibus hic attulit Ariftoteles ad vn-

guem penfitaifet, nobifcum certe conueniifet . Sunt enim in omnibus omni-

no latrantibus Canibus quaterni faltem in pofteriorum fingulo pede digiti

^"nguefque , & quinque in prionbus , quorum rect a fane ratione quintus mi-

nor ac maior dici poteft, quod de pollice noftro , cui is refpondet,affabre Ari-

ftoteles dixerat . Minor fi figuram & magnitudinem fpecles eft pollex , fed

maior fi vfum ac valorem confideres , quia enim in apprehendendo maxime

pollct , ideo PoUicem Latinis dictum exiftimo . Hunc Ariftoteies tanti fecit,

vt manui veluti tod , autceteris quatuor digitis in animalibus a?quipararit .

Veluti enim, manus fi non eilet, apprehenfio nulla fieret, fic vbi hic deficeret,

non eadem llla facultas proba daretur . Hic enimaparte inferiori furfuriL»

premit

> IO. PABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 473

premit^vc cnrteri a fuperiori deorfum,ob id brcuis crafTufque formatus eft .

Atque hic tamcmnibusanimalibus quibus apprehendendi faculcas con-
ceffa fuic neceifarius videtur , vt in Auibus etiam & Cruftaceis quin Infeclis
plerifque lons;e a multifidorum tamen genere difcrepancibus reperiatur . Vi-
dimus & ad miraculum vique obltupuimus ance pauculos dies domi mex per mirabiiis
Tubu opticum miras pcripicuicacis arcificiofifsime elaboracu, a duobus Ger- Ss*5fci3*f-
manis huius arcificibus fabniq. nobis allatu donacumque •■, quem a Telefcopij »»/«#*«».
imicacione,&rerum minucarum confpedru Microfcopium nomjnare libuit . In
pediculo fcedo quidcm animalculo , hominis tamen non raro focio , non os pedicuii
modo oculofque , barbam & prascenfa duo in fronce cornicula , fed pedes in ^l^iS^-
luper ex vcroque lacere cernos prarlonfios & arciculacos , qui omnes vn-c"Hnon-'

riLL J 1 1 i • ii- ■ vifapnus

gues nabebanc recuruos duos, longum vnum, breuem alcerum,& polhcis ap- effigies.
prime locum fupplentem, quibus & cutem apprehendit & ferpendo gradum_,
£git : tantum huic pollici auc cuipiam parcicuta fimili huius loco , induftria
&: nunquam deficiens Nacura in minimis eciam & abieclriffimis animalculis
ftudere voluic i Ec qtioniam tam admirabilis hic inftrumenci opcici,per quod
remotiflima vt maxime propinqua intuemur , mencio incidic, operaprerium
efle duxi fiiam Inuencorum gloriam nulli inuidere . loanntm Haptittam
Portam Lynceum primum huius Theoriam ac compoficionem in ipfa_,
fua Naturali Magia, n<*non Mathematicas ipfius, vt ita dicam , radicesitL,
libello fuo De 7{efraciionibus ance quadraginca &plures annosadamuffirrL.
defcripfiffe , adeoque pnmum Auclorem exciciife ficuti huius lca & aiio- J^Jfj^
rum plurium mirabilium, o\ix fiue in Machemacicis fiue in. Phyficis inuenic & Conftru
& ipfe agnofcic & candide ac hbenter omnibus declarat lo.Keplerus Cjermanus
Adathematicus C^fareus : Primum verc diligencifiimum artificem Germanum
vel Bacauum quendam execucioni dedifle & vel cafu cubum conftruxiiTe li-
bentiffime fatemur : GaliUum deinde vbi Patauij Mathemata profeffus de__>
hoc inaudijffet ftltcm, fua fponte non vifo prius Tubo fimilem conftruxifle,
primoque & Venecijs & Pacauij a fe repertum oftendiffe, vtinillius libro
Italico ldiomate pcricnpto,cui citulus ll faggiatore expoficum eft . Hic fane
GaliL-eus, quidquid fiue ftrcpanc fiue obftrepanc inuidi,non folum vix audico
rumore confecic,ied eo vfque perfecic , vc pnmus hunc c^elo Tubum inferrec
& admiranda illa omnia , qus iam in proemio deicripfi , morcalibus cunclis
pacefacerec.

Eodem Roma? cempore Lynceoru Vrinceps Illuflrifs.Federicus Cdfius rumore
tancum e Belgio audico , idipfum inftrumencum compofuic & inter cora-
plures in vrbe Magnaces diftribuic,nomenque Telefopij excogicauit & indidjt: iHufh-ifr.
cjuod nomen etiam , cumnon mulcis poft menfibus Galilxus Romam venil^cl^-rJ-
fet, ipfumq. diclus Pnnceps & Anconium Perfium , Ioannem Demifianum , J5D0din1om<:
Ioannem Terrencium , Francifcum Pifterum Camaldulenfem Machemacicu,
Iulium Ca;farem Lagallam Peripacecicorum in vrbe corypheum,& me quoq.
ccena ( vt ahas fa?pe,qui delicias nullas nifi cum literis & hteratis agnofcit) in
Ianiculo poft cceleftia terreftriaque nonnulla fpedlacula & Philofophicas di-
fceptaciones excepiffet,in ipfiffimo huius Inftrumeci vfu pluries repetijt & ita

R r \ omnibus

lornen

474 ALIA ANIM4LIA NOV^ HISP.NARD.ANT. RECCHI. (

omnibus placuit acceptumq. fuit,vt deinde per vrbem orbemque pajim in-

crebuerit . Abhoc nobis alterum Jliicrojcopium appellare vrium fuit , per

quod minutiflima animalcula , & horum ea quas viium plane fubterfugiunt

acutiflime cernuntur : lllo quidem omnis generis remotiiiima,hoc vero mi-

nutiilima quaeque perfpicimus fed maxime propinqua , quod quidem a Ga-

lilaero in Italia confectum, &abeodemmet etiam anno proxime elapfo in_»

vrbem allatum,nunquamtamenitadiligenter elaborari ab vllis artificurrL»

manibus vel ipfius vel collegarum iuffu potuit , quam ab iftis Germanis , qui

fedulam in hoc nobis operam pra:ftitere, nec pauca huiufmodi Microfcopia,

quas Vrbem totam in admiratione pertraxerunt,elaborata nobis exhibueriit.

probatur Supereft vt Mammarum argumento hoc animal Canem effe comprobe-

tcrtio a ma mus ; £t cum Arift. cap. i . lib. z. de hift. Animalium differre mammas irL,

effe hoc a- quadrupedibus docuiffet,duas nempe datas Elephanto tam mari qua faemin<e

iiib armis , eafque pro corporis vaftitate valde exiguas : ac eodem loco (itas

quaternas Vrfe : alijs inter fasmina binas binifque faltem papillis donatas

vt ouibus & Vaccis , fed his quaternas datas papillas : quibufclam nec in_#

fxminibus mammaseffe fitas, verum in ventre vt Cambus &c Suibus & his

quidem effe p!ures,verum non omnes pares effe fubiungit . Ex his nifi fallor

pathognomonicum fignum fiimi poteft, non poile aliud animal eife id quod

Icon nobis exhibet, quam Canem , cum in pidluraieti ■mammillas ,terna: ni-

mirum in vtraque ventris parte numerentur . Totequidem & ego eodem fi-

tas ordine in mea domeftica canicula reperio,(& forian alias camcuh-e plures

habent) quibusdua; adhuc tamen adduntur in peitoris regione coliocata; fed

Mamiiiae exucca: plane & ad laclandum vt cenieo inutiles , nam & mares exiguas &

mafcuii^ la&is expertes obtinent . Licet fi Scaligero credimus , ha: etiam valde ali-

quando intumefcant, quiLeporarium ie habuiife tam grandibus papillis

fcripfit,vt ex folo genitali mas effe nofceretur . Hax autem noftra ^Mexicann

famiella eft, quod vulua iub cauda protuberans oftendit .

Ac poftquam huc pertigimus,non inutilis plane de mammis hxc qua^ftio

moueri poterit, dsbeantne his numero f&tus refpondere ? Quam enodaise libello de

Semine gcnitali qui interijt,Scaliger profitetur . Falfiim tamen axioma eile in

mx^feti- fuis iam ik pe laudads Commentarijs innuit.-cumduos vtplurimum Vacca

bus nume- ec}at vitulos & quatuor tamen papillas habeat . Sus etiam fexdecim , nectoc

ro rdpon- l ,. I r 1 i ri

derede- tamen mammis icateat: Mulier ternaslspe prolespanat, cumauabus ial-

tem mammis gaudeat, imo feptem quandoque enixam effe , vt de familia_»

inquit , Vorceilorum Patauij res clara eft . Ego hic Scaligero neutiquam refra-

ijpr, & quam ipfe hiftoriam Patauinam & quidem veterem citat,ego noftro-

rum fidem temporum appello. Vidi hic Roma: (quas ante tres demum men-

fes, hinc ad plures feptuagenaria maior e viuis abijt, & cuius filium ego ante

Fioremina viginti annos a Pleuntide liberaui ) Florentinam mulierem , quae cum vnico

pint'aerted ^uo marito FlorentU triginta fex filios mafculos omnes , & femel vnico etiam

loru^ma- Partu VU10S kpcem eni*a enS qui omnes facri Fontis lauacro abluti & a Sere-

ter, & vno niilimo tunc Hetruria: Magno Duce Cofmo primo ( vt memorabile hoc fimul

eSit ?le factum nobilitaret)exeofubleuati fuerunt, qui lepidis his Patrem verbis

allocu-

> IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE

allocutas dicicur.-Maaetuavirtute mafcula : fi tal, quo cxpifti mo!o pro.
ccflcris , de aho m,h, Pr,nc,patu dtlp.ciendum dubito : periculum enim Le 3&£
mctuo netam numerofam fisSoboIcm progeneraturus , qu.e bellum mo r,S"
tura ;h,sme,smih,(ed,busdem,grand,neceffitatem imponere pols,t ZD ^S
tem h, fil„, tr.bus adhuc omnes d.ebus v.xerunt & lac maternum (uxerunt
Jres ct.am non raro vno partu ed,tos & hic & ,n Germaraa v.d.mus . Ad-
dam & hoe Natur* mfohtum fadum . V,u,t ,am Rom* honella fiemina t
luuems, qua: cum marito (uo plures quidem filias fil.olq. fed finoulos omnes
procreamt & taraen quatuor hsc a Natura mamm.s qu* lac oranes ha Tn
dot.ua fu,t Atque h*c hcet parerga ahcu, videri pofsint.quin tamen cenfe-
rem fuperfedere nolu, , quod nob,s mirab.lem ommporenas Dei virtutent
& ben.gme fiecund,cacem Nararx nunquam fatis laudandam & memor,aj
«terna colendam ante oculos proponere pofiint .

Nunc fiquid nobis in hoc animali Cane «dehcet , quod Ariftotelem vel
praitcnjt vel ab ipfo omiilum, fedulo animaduerfum eir, Nacura: Mvftis mi
mmemmdendum. Recle qmdem ille ?.departib.Anima,.cap.,4. Quarin
iangumeo genere viuiparo vtrmque dcntata & multifida funt , ha-cTim
p hcem habere ventnculum ; non fimplicem illa.qu* cornigcra,fol,peda auc
bffulca . Scd non rette dum eodem Capite Caninum ventriculum paruum
efle, nec amphorcm mUfca inteftmo & kuem intus , fcriptum reliouit . Hoc f "'?<"?«
enun & natur.-e re, & ,pfimec Ariftoteh repugnat.fiquidem hic , ,de h,ft An SS£
cap. , 6 Ven,r,cul«s,nt kumams Camno ftmUu efl . Humanus autem non exi ' ***"
guus.fed amplus plane & plunmarum fiepe tam efculcnti quam poculcnt, ah
ment, hbrarum capacils.raus eft, quod qu.dem non ex libris ero fcd fidel, „
cadauer.bus huraan,s(quorum centcna propemodufecui ) auropfia expercus
icr.bo . Er amplo admodum v.di ventr,culo canem exenteratum , cui Arfe- ZT.P*
n.c.drachmavnadata fuerat Antidot, probandi gratia , quod ex ferpentum GST.

nd Znf5"0 m^°,COnflamr & ma'tUm Pr-d'«tur,quoa quidcm exh,b,tu SWf
n,h,l prohut : polt plunmas emm vomitiones , vlulatus & gy raaones , Canis pi,6s ■
tandem mortuus concdit & (eCcus fu,t, cui forfan magis pmguia profiuffenc-
memcmemm me Roma: robuftura iuuenem curaffe, qu^um R.fagalli puU
.ueremmchartula quadam repofitum cinamomum eKacuspulnfencofuo

Roraanfi t mTT^ * & "TT m°left'fi"™ ■ cui ego Ph.lon.um »
Romanuac Mythr.datmm cum mfcuhs pinguibus & laclc copmfo exh.bui '"« '
p famtat, fehcter reft.cui In can.s auccmvcncriculo rugas ac vduci vibfte » .^'
(angume acro lubductos ob mfignem Arfen,ci ardorc vom,tus cauf m m n c .
feftam confpex, . Acque hunc Ar,ftocel,S lapfum ,ple ecam Scah^adu" - &
t ,t , & Camnum ventriculu quadruplo incellmo vel maximo ec,am°ma,orcm %S
hbencer conccfsu . DegemtahCamshocerac ab Ar.ftocele docendum.tn
Cane fal.pcnem offeum cffc, quod ,pfe non (cr.pfic , nos non rarb vidlmu
Gemulu ,nq„,t , z .de h,ft. An. cap. , . n,„o ,pf,us d,ffirmtU mmenf<t eil , afc '" ^
tn,mcar,,Ug,mfKm c*mfim9. ^vrW,W(Atcarc,kgincm nemo Anacora,- ^LS

ftanm fX^ m P,Cne,etiam Per r°mnium Vldlt'eft eni" "** fi>b- itSS

itantia ,cu gencns nec carnola plane.muho minus cartilaginofa ) r.od vt*^'-

parte

476 ALIA ANIMALIA NOVJZ HISP.NARD.ANT. RECCHI. (
parte carnosa inflari nequit , fic parte carttlagwosa intumescit excrescttq. Alijs neruo-
sum vt Camelo & Ceruo , alijs ofeum vt Lupo , Fulpi, MufieU, Ititdt sm Vtuerra .
Vbi canem pr£termifit,fi n6 ad Vulpium aut Luporum forfitan fpeciem eu-
officuium dem referri putauit . Et neri fane poteft, vt ob hoc oiTiculum ( quod m Cane
Sr2"" duorum longitudme palmorum , quatuor tranfuerfos *quat digitos , & geni-
tali ita concinne annexum hrcret , vt fulcum etiam qui meatum vrinarium
flbi fixum excipit , incifum fatis conftituat ) canes dum vrinam reddunt ,
crus alterum fubleuent , vt Cardanus conijcit , ne ea ventrem confpergant ,
& vt ego autumo , diutius etiam in coitu hzreant j hoc enim officulum facit
ne ita genitale cito flaccefcat: Quamuis hsfioms huius alia & nonincongrua
ratioafferripoffit, glandofa nempe corporaqua? penis radicem circulanter
ferme ambiunt & in coitu plurimum intumefcunt . Tertium , quod m Ari-
ftotele corrigendum cenfeo , hoc & non leue eft : Caluaria , inquit lib.3. de
Ariftotelis Hift. An. cap.7. non fimth modo in quoque Animalium genere habetur . Alijs emm
canYsci ofo contimo calua perficitur vt Cani , alijs compaUo vt hommi . Vult nimirum Ca-
Sipta .de" nem fine futuris vllis offe continuo caluam fuam fortitum effe . Quern Scali-
ger errorem non vidit , fakem non correxit in expofitione fua . Haud vidi
maioremmagis in vtroque ofcitantiam . Canis enim quod exmeodifcere
Sceleto Canino poteris , futuras omnes quas homo , & plures etiam in Calua-
caiua ca- ria fua impreffas tenet . Eft huic Coronalis, Sagittafcj , Lambdoides , eft in-
bus qSm fuper in Canibus os frontis fua diuifum commiflfura etiam in adultis , qua? in
hominis fu recens natis hominibus apparet quidem , in a?tate vero prouedhs plane obh-
5E? d'ftin teratur : qu* res fecit vt tam Anftoteles quam Medici omnes huius frontahs
diuifionis in homine nonmeminennt . AdefTe eam tamen in Abortu & nu-
per natis infantibus manifefteconfpicitur, &tamlonge progreditur vt &
nafi & maxillai vtriufque offa per medium re&e diuidat . Vnde vt cre dam ,
facile adducor &ipfum bonum quandoque dormitaffe Homeru,Anftotelem
hominem quales nos fumus fuifle, & labi potuiffe & aliquando ex chartaceis
potius libris fapuiffe,quam vtrumque Naturas folium Celum inquam,& Ter-
ram penitius infpexiffo .

De dentibus etiap,de quibus aliquam apud Authores controuerfiam lnuc-

nio , hoc quod dicam habeo . Vndiq; hi in vtraque maxilla fibi correfpon-

Ouadrasm dent . Sex numerantur anteriores quos inciforios dixeris, fequuntur duo ob-

canisdeobt? longi & ere6tl vere Canini ex vcro(Iue lacere fillBuli : mm feX m? ^

net • vtroque ibidem latere.Ita vt Canis cum focijs fuis fupenonbus toto iuo m n-

coftas ha- &u feu ore dentes quadraginta obtineat: Coftas numero tredecim, clauiculis

b« trctf;enim carec . Nec Talum nabet : quid autem hic fit, alibi dicendilocus erit .

Solent poft partum, qui Canibus longe difficilior eft quam felibus , matres

Panus ca- fubito Chorion fiue fecundinam vt vocant,catulorum fuorum, quod lpiemet

vidi , deuorare & flc etiam obftetricis munere fungi , & mordicus vmbili-

cum , cum nullo hic ipfis amplius vfui effe poffit , abfcindere .

Antiquitus catulorum carnes frequentes in cibis & medicamentis tuifle ex

eames a Hippocrate etia difcimus, quin & hodie in Smarum Regno cum alijs a laniom-

clmu?!m bus in macellis veduntur carnibus, & populis eifdem quotidianus funt abus.

Ande

> IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 477

A fidc dignis nccepi, tabidis nullum pra?fennus remcdium eflc , quam i\ fre-
quenter in cibis iuis Canino adipe vtancur . Scercus Caninum , cjuod Album
Grtcum forfanmelius Drtcum pleriq; vocanc,his libencer relmquimus, quibus
adeo animalium fimcta pro mcdicamencis placenc: quajfi ex dicillimo Nature
thefauro non millena nobis & meliora & graciora fuppecanc. Felem vidi, qua;
adulcorum Canum non accigic carnes , caculorum libenter edic ; quod illa? ob
coicum hircum olerenc . Sic nobis eciam execcorum carnes vc pecudum &
capoium magis arrident . Vidi & caculum a felis vbenbus pendencem, qua?
pluribus ipfi diebus lac prrcbuit , ac probc enutriuit .

Atquinodeeruncnaiuculi quidam, cjuos iam mihi etiam fe opponereau-
dio,animal hoc de quo iam longam fatis texui hiftoriam,canem minime efTe ^bkm^
cjuod nec figura huic admodum conueniat,'nec in aAmerica ( qua? lpfls e<?o ar- rTpoEat
ma miniftro) ante Hifpanorum in illas partes aduentum Canes vlli conipedci Cane^hol
fuerint , cjuod ex defcriptione Tercia? in Americam & in fpecie quidem im. animal ■
Braflliam Nauigationis clarum euadit. Quod & Gomaraingeneralifualn-
diarum Hiftoria ceftatur. Cum enim Brafilienfes primum ex Venaticoru <*e- AudiHifpa
nere Canemin Vdlagagnonis aduentu noftris etiam hominibus applaudentem XSJam
vidiflent, obftupuerunc valde; quod hic aliquam fimilitudinem cum anima- ?14ueD™m
lpfis lan ouare, Leone quouis rerociore gereret . CbnHophoms Columbus quo- fuiffe Ca-
que,vbi primum ad InfiHam ^Boriquen^ux S Ioannis nomine infignitur,per- £C.°fpc*
ueniflet , Indi illi qui cum Hifpanis bellum gerebant, vehemeter Canem iub-
rubidum peregrinum fibi timuerunt , qui duorum etiam fere baliftariorum
ftipendium merebat, acerrimus vt Barbarorum hoftis,ita ftrenuus Hifpano-
rum defenfor . Et Valboa Hifpanorum Centurio fortiiTimus , cum pnmurru
Auftralem patefecit Oceanum , Canes quos fecum habebat in Indos emifit ,
qui fuga fibi confulentes, non minore ab his damno, quam aprsftantiflimis
Valboa? milicibus cerrore aftec-li fuerunc .

Hic ego ab erudiciJiimo philofopho & Theologo /ofepbo a Cofla e Socieca- iofephu* i
te IESV fuppecias mihi poftulo , quieadeNoui Orbis Nacura ingenij fui£Jralau"
acumine & experiencia ipfa edo£tus aperuic , qua: Veceres philofbplii friup-
lis perfuafi fine fenfu racionibus ( qui error &hodie plur^num concingic im.
fcholis ) percinacifsime negare aufi fuerunc . Hic enim lifji.4. cap.j 3 . Tria a-it
in lndta ocadentalt zsintmahumgenera reperiri, vnum foli lndi<e naciuum & pro-
prium , alcerum Hifpanicis fine Europa?is fimile , cercium ab Hifpanis pri-
mum 111 eam Orbis parcem iilacum . Et ex his vltimis quidem efte oues, vac-
cas, capras, fues, equos,afinos , Canes , feles.HSc his fimilia . Probat autem ha?c
noua omnia Amencanis fuifle, quoniam nulla propria nomina , qiubus iatrni>
enarratas beftiasappellent,nouerunr,fed meris Hifpanicis & his comiptis acf
modum vtantur.

Atqui hic lpfe meum magis iugulum peto, dum Canes illuc aliunde illatos
vltro fateor . Sed litem hanc facile & tribus vt aiunt verbis ipfiufmet Iofe- Refponde-
phi , quibus laudatum iam caput concludit, componam & finiam . In imtio dL/buT"
inquit, India Canesnullos nouerat prcttr genus quoddam pumilum , quod patria vo-
ce ALCO nominabant.lam propter firnilitudmem Canes ab ipfis Hifyams iilati gran-

diores

478 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD.ANT. RECCHI. {

Tria ani- diores hoc nomen quoque obtinent . Pumdos hos Canes Indi tantcpere amant , ^vt fibi

mahU mfnc demant , tllis quod obijciant , Peregrinantes cofdern aut dorfo , aut finu receptos fecum

jn Amcrica jerunl . Aegri non fecus ac congerrones , aut confotatores cofdem fecum habent, conuer-

fattone ipforum dolores ftbi minut credentes . Ex quibus ftatim fimioris iudicij qui-

uis, quid de hac noftra Icone ftatuendum fit, colliget. Ad vnguem enim ani-

mal, quod hic proftat nanum , pingue & manfuemm effigiatum , mihi vide-

tur illud efTe,quod Americani nomine communi ALCO vocabant . Erit igi-

Canes Ame tur Canis , fed non Europads noftris peromnia fimilis. Quandoquidem in

ricani no- Regrni Guine* defcriptione,Parte Indie Orientalis fiue volumine fexto Canes

ftnsnoper *»«.., I ,.r Y . , ,

omnufimi a noltris multum etia diicrepantes repermntur, qui nec latrant nec mordent,
& magna a populo lllo copia aluntur ouiumq; inftar in forum vemles agun-
tur, cibis valde expetiti , apud quos noftri Canes in magno pretio habentur,
propterea quodlatrarepoftunt, audito enim Canum latratu Nigrttx illiloqui
eos poffe exiftimarunt .

Libuit Coronidis loco & hxc ex cap. 170. Benedicli Pererij adiungere , &

£ vera funt qua? ipfe ex auditu refert, monftrofum quendam Natura? lufuirL»

ac metamorphofin admirari . Esl inquit, apud lapponws antmal terreslre corpo-

ris magnitudine figuraqs non dtffimile Cani, molliffimo ptloyfuamffimtsq; ad edendum

Canfs lap- carntbus : Hoc certo quodam tempore incipit Vthementer appetere @jr frequentare ipfum

reftrisTnPi mare > ** ^uo identtdem natans @r fefe mergens particufktim ffi membratim pifcis

(cem abit . jieri inciptt . Tandem exuta prorfus terrefiris animantis fgura totum in ptfcis fimi-

Utudinem , &• naturam commutatur . Sed 2.Tom. in Genefis cap.i 5 i.refert fe

Romae hoc animal fed mortuum vidiffe, non tum ex toto,fedaliquot tantum

partibus pifcem fadtum: ceterumnaturam animantis terreftris figuram reti-

nuifTe .

In Infula etiam Hiffaniola America? Hiftoriographi notant ,Canes paruos
exoticos repertos fuifle , qui partim Indis illis domi in delicijs , partim foris
in Venatione vfui erant ad animalcula quasdam ipfis propria cuniculorurrL»
inftar capienda , qui fimiliter vocem nullam edebant ad necem vfque etiam
verberati . Et cum Plinius lib. 8 .cap. 5 8 . fcripfer it : fyrenis mutdfuere ran<e, tlla-
tis e continentt "vocaltfns duratgenus earum : mut<e funt ettam nunc m Sertpho Infit-
lajhct tame alio translat* canunt. Fuerunt qui hoc ipfum tentarunt,& huiufmo-
di mutum Cane ex ^Rigaragua ad Ciuitatem Panamam trecentis Leucis diftan
tem afportarunt , fed xque hic atqueibi mutus remanfit.Ha?c ego eius fblum
gratia adferre volui , vt fidem huic mea; conie&ura? adiungere, Mexicanum
hoc animal Canem efle licet non vndiquaque noftrorum figura? Canum re-
$ jpondeat . De rabie Canum fubfequenti fermone agendi locus dabitur .
Acque hacc forcaftis plus fatis .

XOLO-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

47?

X0L01TZCVIKTLI

Lupus Mexicanus ,

IO. FAfTRI LYNCEI DESCRIPTIO.

N I M A L hoc ex figura depufta ferocitatem toto Corpo-
ris habitu prarfefert, & terrorem quendam ex vifu fpirat.
Riclum nempe voracis beftia; , toruos 8c lucentes oculos
cum truculentis fupercilijs, gingiuas & oris iabra cruen-
ta,dentcs exfertos,caninos nempeduos valde conipicuos,
pofteriores vero ferratos ac prsgrandes oftentat. Ex fupe-
rionbus labris hirti admodum pili retrorfum flexi , mol-
lioribus Hiftricis aculeis nonabfimiles ex cinereo alboq. colore variantes
erumpunt . Totum caput cinerei coloris , lineis cjuibufdam tranfuerfim ar-
cuatis fubnigncantibus confpicitur . Aures erectas gerit^ngas fatis,cinereas
totasj quarum inter fpatium maculae lata: coloris fului, quas & integramfro-
tem interftinguunt . Collum obefum craffumq. laxiore pelle, longa fuluaque
macula preditum,cui fimilem in pedtore gerit. Cinereo totum corpus colore
conftat, quod maculis tamen fubinde fuluis maiufculis paffim intermix-
tis ornatur : Lineis etiam ceu tamijs & fafcijs fubnigris a dorfo ad lateradeor-
ium hinc inde deductis . Ventre toto eft cinereo excepta parte anteriore, vbf^
infignis eaq. vnica ac fulua maculavifitur. Caudahuiceft fatislonganon vil-
iofa, cinerei coloris , in medio tamen fubfuluam obtinet maculam paulatim
euaneicentem. Cruraacpedescinerei &nigricrr-'~ ^oloris, lineis afummo
ad imum deduclis flrmi craffiq. proftant , quorum priores quinque vngues ,
fed retractos admodum ; pofteriores vero quatuor exhibent .

SCHO-

48 o ALIA ANIMALIA NOV^ HISP.NARD.ANT. RECCHI.

H

SCHOLIA EIVSDEM.

- ■

Ic cgo Lupum auribus teneo , nec quo me vertam facile fcio . Etenim

inter Canem Lupumq. ambiguum videcur hoc Mexicanum animal :

ciim Lupum Cani paftorali fimile faciac Oppianus. Ec 8. Hilf. An.i 8. In Cy-

Hoe ani- renenf agro cum Cambus Lttpos cotre icnbebac Anftoreles. Galenus quoque 3. de

malum Lu- Vfu Part^um caP- *• Cum Pindarum rifiifec, quod Cencauros generari poffe-?

pupouus. fabulacus fuifTec,mixca camen animalia ex Equo & Afina, Afino & Equa, ex

effe aireri- Lupo & Cane,Cane & Lupa,imo Vulpe nafci non inficiabacur. Lupum hunc

tDr' tamenpotius, quam Canem effe animus inclinat . Cuius rei argumenta di-

cam luculenta, prius quam de Luporum parcibus, nacura , ac propnecacibus

quicquam afferarrL. .

Cum de Cane fuperius agerem tria retuli effe in America animalium ge-

nera : Vnum ipfi exoticum, natiuum alcerum , tercium incer harc medium_. ,

hoc eft, noftri Orbis animaiibus non diirimile , cuiufmodi funt Leones , Ti-

gres, Vrfi, Apn , Vulpes, Lupi & fera? alias .

Qua via Sed qua ratione viaque terreftria noftris fimilia in nouum Orbem , qui

Saila*3 « immenlo Oceani fpatio a noftro difpefcitur,perlata fierint, non leuis eft con-

noftro or- trouerfia . Hanc Iofephus a Cofta enodac & imprimis quidem apud eundem

bemAme- k ... r. . r * '

rkamabie S.Auguftinus hb.i 6. de Cmicace Deicap.7. miracur , quomodo lunonnullis

noftri quoque Orbis Infulis Lupi, Panthera? & fera? immanes alia?,qua; gene-

ri humano, pra;cerquam quod vfui nulh func, damnum eciam nocabile mfe-

InnAtLIia runt> reperiancur? nam in quibuidam , incer quas Anglia numeracur, Lupi

efle dicun- nulli inueniuncur . Quod enim ad Canes,Equas, Eoues, Elephantes 5c huius

generis proficua animalia attinet, fieri potuic, vt deliberato hominum confi-

Ho nauibus eo perlata fuerint, quod de ijs, qua? feritate & fua atrocitate nobis

formidabilia funt, nec nifi dolum homimbus ftruunt , vix eft probabile afle-

$. Aufufti- rere . Quod fi ldem D. Auguft. Antipodes cognouiffet,quid ipfi de hac difii-

pofitaqu?- cili admodum quasftione ftatuere animi quarfo fuiifet ? Neque enim vcro fi-

ftione opi mj}e egG exiftimo/^rredere ipfum voluiffe,per ingens marium fpacium ex no-

ftro ha?c orbe llla cranfnacare ad Anripodes pocuiffe, quod ipfe m Infulis qui-

bufdam noftris concigiffe perfuadere fibi vifus fuic. Vulc eciam Diuina pio-

creacione , poft vniuerfale diluuium ex cerra ha?c tnafci pocuiiTe a?quo ferme

modo , quo in principio Mundi, quando Deus dixic , producac cerra animam

„viuenrem &c. Hocquidem minime Diuinas pocentiaz , attamcn eiusordina-

tioni aliquo modo repugnare videtur . Quoniam omnis generis animalia in

Arca Noe conclufa fuerunt , qua? egreiTa poftmodum feipfa per femen propa-

garunt . Si autem nuda Nacura: lex confiderecur , minus adhuc concedecur

ex Terra & putredine perfecla huiufmodLinimalia , non alirer ac Mufcae &c

c^faTpTnus R,qn£ folenc , orcum fibi fumere . Quamuis Andreas Cdfalpinus acutiflimus

Ro- Peripateticus , & qui fummus fuit in hoc eAthenao noftro Medicus, olim Ma-

BijtMcd

n« profef- giiter meus hoc fieri poffe Ariftotelicorum vi principiorum in fuis qusluo-
nibus Peripateticis facilededucat, quod de homine quoque affirmac . Sol

enim

I

IO. 1:A*BRI LYNCEl EXPOSITIONE. 481

cnim & homo hominem generant , hoc eil, Sol abfque hominc , vt ip(e ex

Ariftocelis 6c verbis & menic conuincic. Ade6 mifere obfcura Ariftocehs ver

ba.ab ipfius afleclis traccancur, & dogmaca cexx inftar ad cjuamlibec opinio-

nem paraca obediunc . Quare Iofepho hic laudaco lam loco,facile aflenfum.»

przbeo, nouum hunc Orbem acscero nequaquam cjuoquouerfiim auulfum

& feparatum effe, auc faltem quod mihi videtur , fi iamlicet feparencura

non icaolim fuifle & ccmpore poft Cataclifmum in quibufdam omnino ex-

cremicacibus coniunctos harfifle , quibus pedeftri icinerc cam homincs quam

anima lia vcrobiquc commeare facile pocuerinc . Nam & noftrorum memo-

rja pacrum didicimus,in mulcis iam locis mare, vbi olim cerra, & folum nuc

cffe, vbi olim Salum fuic, & Siciliam a reliqua nunc Icalia? parce per mare in-

terie&um diftradam, cui quondam adha?ferac , hiftoriarum fide nouimus .

Nam fieri quidem poffe, quinimo euenifle , quod fera? periculis incicaca? co-

tosia?pedies nodresq. in vndis ad Infulas quaidam vicinas pernacarinc, (ed

tancam icineris incercapedinem, quantanofter a nouo diftat orbe , emetiri

potuifle, iddemum a vero abionum &c Mmnr plane e/fe videcur . Cum &

aues concicaciiHmo volacu mille & quingenca ftadia fuperare non poilmt .

Eruncigicur Lupi, Vulpes & fimilia casceris beftijs etiam exiciofi animalia_.

non de induftria huc perlaca , fed fua fponte ac nacurali quodam inftin&u ,.

poftquam ex Arca Noe egreifa^fuerunc^Nam eciam ex plancis quguis fuo na-

tiuo gaudenc pabulo , aere & folo , acque aieo , bic fegeees , ibi rveniunt felicius

<vu£ ) hucfacile concurrere fefeque mulciplicare pocuerunt .

Iam autem hoc animal Lupum potius quam Canem efle fic probare aggre Probatur

dior.Capiciscumprimis tocms aipedtus facile hoceuincic, qui ferociHimi Lupumpo-

animalis incuencibusimaeinempra^bec, ac tantum non depidbum etiam_i , tlus.*ffe ex

o . • r J r 7 capicis a-

terrorem incucic. Incer animances aucem quae perpetu6cicuresfunt,Mulum; fpeftiu
quae cicurcs fieri poflunt,Elephance ; at qua? femper ferae permanent,Panthe-
ras numerac & Lupos Arift. i . Hift. An.z. Quamuis non ignorem ex manfue-
torum genere fera quasdam ipfius fentencia , efle pofle , inter qua? Canes po- Quae fera ,
nit . Non tamen qua? fera natura fua func , manfuefcere vice verfa omni- ^TfaTfm
no pofle . Cui Scaliger eius incerpres ibidem confencic . Hoc ipfum Plinius "^"j"3
lib.S.cap.17. probare vifus fuic de Lupa Romuli & Rt^ninucrice verbafa-
ciens : Nam cjua de inftntibus, inquic , ferarum la&ibus nutritis , cum effent expo-
Jiti, traduntur,fuut de condttonbus noslris d Lupa,magnitudini fatorum accepta fer-
ri *quius,qudmferarum natura arbitror. Accamen ipfemec fui forfan parum me- Ariftoteies
mor Ariftoceles ^.Hift.^ 6. Lupos cum pifcaconbus amicitiam inire & ex eo- J^™"^
rum prxda viuere dixic. Apud Mtotidem paludem, inquic , Lupos effe pifcatorum^^ •
familtares aiunt , (gf nift partemfuam d pifcatoribus acceperint , retia cum in terram
expanfa reficcantur,lacerare. Idem plane Aelianus annotauit . Albercus magnus
profeclo, quod re ipfa nunc expertus fui, opcime fcripfic , [^atulum adhuc cicu-
raripoffe (^f Canis inslar ludere , non tamen deponcre odium ad^venatores (jf? agnos
aliaa; minora animaiia, qu<z a Lupis rvorantur . Quod de domeftica mihi Lupa
retulerunt , vbi hxc agnum videat, appeticum ipfi excicari 6c palacum pruri-
re . Dicamus igicur manfuefcere quidem hanc beiliam poflemon tamen Lu-

S f pinam

43 * ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD,ANT. RECCHI.
pinam omnino deponere naturam, adeoq. (vt verbo fertur) pilos non animu
Antfpathia mutare. Antipathia enim quannter agnum &Lupum • vigct, in viuentibus
Sa a"ix haud ceiTat, quam aliqui poit mortem quoque remanere crtdiderunt . De
codiiacur. vluentibus Ouidij verficuli exiitunt.

- - - Sic agna Lupttm , flc Cerua Leonem ,

Sic Aquilam penna fugiunt trepidante Columba .

Nulla.n.vi inquit "Nazarius pojfunt coire,qu<e naturali diuortio difjtdent, ncc vUa tam

fidelis eQ copula,qux. in diuerfum tendentia nexu fuo teneat. Vnde & in adagiu abijt:

Lupus prius oue ducat vxorem, qua inimicis conuemat. Cicurari tame, quod

Ariftot mficiari videtur poife,certus iiim. Cum ante hos o&o dies quam h<TC

lupnscum fcriberem , domi & in Muiaro quidem meo Lupam adeo maniuetam vide-

dibm&51 rim ac tractauerim,vt ipilus magifter etiam eius ori manum infereret & mei

nSedca- gratia dentes numeraret . Ego iane & collum & pedum digitos impune vt li-

picisafpe buit contre&aui . Didici autemLupidentes pedesq; tam poiteriores, quam

clusdirtat. . v .r . rr /1 r • c \-r

anteriores cum Cane adeo conuemre, vt nili capitis aliquannlper ngura clit-

ferrer, ipfiilimum fuiife Canem iuraiTem. Trux enim erat in hac capitis vni-

uerfi , oculorum nempe toruitas , dentiu & pilorum circa roltrum aipectus ,

qua; in hac noltra piitura ad amuilim omnia refpondebant , veluti legen-

ti defcriptionem meam patebit .

oeuii rcin Singularem quandam in hac pidhira oculorum frintillationem animad-

Lupo. uertere hcet, quae appnme cum riinianis congruit verbis iib. i i .cap. 3 7. No~

Burnorum ,inquit , animalium , <-velut felium in tembris fulgent radiantque ocu-

li , yt contueri non fit , ffi Capra Lupoque fflendent, luiemq; iaculantur . Et Aelia-

nus, tAcerrimis, inquit, atque acutiffmis pr<editus Lupus esl oculis , intempesla no-

c7e , njei Luna ipfa filente lucis njfura perfuiiur .

a!sUSratri! Accedit vnguium fitus pofitusq. : Hi enim, non vt in prarcedenti animali

bus ince- exferti , ied retra&i fuerunt depi&i ; quod quidem omnes, aui ammaliurrL»

naturasindagarunt, inLupoobieruarunt. Voluerunt enimaiiqui,quodLu-

pus diclus fk quaii Leopus , quod Leonem nempe in pedibus vnguibusque

imitetur . Siquidem hi non aliter ac feles retradtis vnguibus incedant,ne au-

diantur . Quare Albertus fcripfit, Lupum cum fraudulenter incedit,pedes lambe-

re ac lubricos facere, h slrepitus audiatur. Addunt alij, fi iepem tranfiliens oc-

culte ouibus infidiaturus pede forfan itrepitum excitauent,mox pedem oua-

fi reum mordere . Si tamen Ifidoro credimus : dictus eit Leopos , quafi vt

Leoni in pedibus, ita huic fit virtus quicquid pede preilerit, non viuat . Ve-

runtamen de hac nobis Etymologia nulla lis iit ; certu eft , Lupu concluiis

^potius, quam explicatis ambulare vnguibus,quod in Icone probe infmuatur.

Quaiis co- Color etiam, ii & hic aliquid nobis argumenti prsbere valet , in hoc ani-

pis cois. mali talis reperitur,qualem Lupis comunem magis eife omnes fatentur , ca-

nus nempe nigricansq. Necmiru fuluashuicahquotmaculas intermifceri:

Neq-, enim Europa?um,ied Americanum hic animal deicribitur . Et in Nor-

uegia quoqj Moicouia, Lithuania, Samogitia (ne quid de magis Septetriona-

libus dicam prouincijs,)candidifIImi lupi, vrfj,Iepores,ac vulpes reperiuntur.

Quare nec hoc cuiquam alienum videatur, quod pilis curtis, & non villoia,

vtin

IO. FASRI LYNCEI EXPO.SITIONE. 483

vt in noitris , cauda depi&a appafeat . Ha?c enim rei naturam non mutant .
Et Rubum finc fpinis; nccideo minus Rubum,vidimus. Et Canes tam hir-
tis quam mollibus, longis curtiscj. pilis, imo cxcepta capicis aliqua particula,
toto corpore glabros & pilis nudos confpeximus . Et fiquisadrem aliquid
hoc quoque faccre putauent, addam , vero valde fimile e/le, ciim fub pra>
cedcnte Icone author libri huius Canem nobis Americanam depin^eret hic Alfud_ ar§u
uropa.um animal fubiungere voluifle, fub Canis tamcn ?ene- an'™i *-u-
nca &laxiorelatitudinc comprehenfun-b. 53 3t?"

Nunc Animalis huiusmores partesque breuiter nobis perftrineendare.
ftant. Capitis figura, qua. Canino haud abfimihs eft, lam fatis ddineata^ iTt^Tx
patet . Oculi iunt lucentes vt dichim ; roftrum quoq^ pilis crairionbus ceu pIkantur-
fetis horridum . Aures in Lupo multo quam in Cane ere&iores & lon^a. fa-
tis. Dentes in Lupa illa cicure , de qua fupra, quadraginta numeraui, eodem
ordine & loco fitos, modoq. formatos vti de Cane lam fcripfi. Canini camen &S£Z£.
illiin LupoquamCanibuslongiores &elabriserectioreseminent . Incifo-
res prargrandes : molares magni & fortifTimi, vt non male Oppianus dixerit
Luporum quoddam genus efle, dentibus adeo validis, vtlapides acmetalla
vinccre & perfringere poffint .

Hicxquum omninocenfeo, quid Galenuslib.i i.Capidbus 8. & 9. de_>
vfu part. de numero & vfu dentium fenferit,minime filere. Ait autem Natu- Gaieni 0 i
ram vnum tantum in Homine, in vtraque parte caninum dcntem produxif- n.'odeden-
fe, qu6d fciret fe animal ciuile ac manfuetum effinxiflTe,cui robur ac vires ex m.nawf"
fapientia, non ex corporis fortitudine efTent . Cum Leonibus, Canibus, Lu-
pis ac ijs qua: K*?x*P»KrT* , hoc eft ferratos habentia dentes appellantur, mul-
tos vtrinque dederit . Quod Horatius innuere voluit , Lupo m dentibus, in
calce Boui arma efle_j ,

• • • . Mirum, inquic,

— Vtnequecalce Lupus quenquam,neque dente petitbos .
Ego vero, quod & cum de Cane agerem,infinuaui, tam in hoc quam ifl Lu-
po, nonnifivnumvtrinque dentem caninum lllumq. pralongum & exer-
tum yalde reperio . Sex autem incifbres,quorum duo 1II1 caninis viciniores ,
paulo quidem reliquis funt longiores , quos ob id canif&s ipfe forfan appel-
lauit,non labra tamen egredientes,fed eodem cum reliquis inciforijs ordme
firi, eandem quoque meo iudicio, vtilitatem pra.ftant . Superant lgitur tam Homo ad
Canis quam Lupus hominem numero dentium, quod hic ad fummum non 2,mrmtj tri"
nifi tnginta duos; illi quadraginta poffideant. Sexnempe in maxilla infeno EJ5»52!
re molarts didos in vtraque parte, totidem in f upenore fefratiffi ref ponden fSct
tibus oppofitos . Caninos tam fupra quam mfra vtrinq; vnum, & fex incifo- demes-
res , m vtrauis maxilla fingulos . Cum Homo tantum quatuor habeat inci-
dentes, molares quinq; at plerumq. quatuor, etia in adultiore aetate . Solent ,
autem ( vt plurimis amicis meis vfuvenit ) vltiffii illi molares a;tacis anno vi-
gefjmoquarto & odtauo non raro , erumpere cumijfdem plane dolori-ficis
accidentibus ac moleftijs.quibus pueruli dentientes afrliguntur. Hos inCal-
uar:js quibufda, fuis in pra_fepiolis adhuc latitantes bene grandes confpexi.

Sf 1 Ex

484 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD! ANT. RECCHI.
Ex quo patetfalfum efle, quodlibello de Anatomia viuorum , qui Galeno
adfcribitur , memona? proditum fuit , Lupo multiplicem efle dentium ordi-
nem conceffum-. .
Ariftoteiis De collo Lupi facere non poffum quin ipflfsima Ariftotelis verba 4. do
picoifo de P^rcibus Anim. 1 o. adducam : [ol/um, inquit ipfe, <tArteru ( fcilicet afpera?)
tegitur . gratia habetur , quippe quodeam atque etiam gulam protegat , amplexuq. fuo tuea-
tur , hoc aeteris animalibus flexi/e O* <-uertebris compaSium eft , at Lupo $$ Leoni
offe perpetuo riget , commodius enim ad robur qudm ad alios <-ufus collum ijs ejje na-
Eundeerro tura ^voluit . Plinius lib. 1 1 . cap. 3 7. Ariftorelis veftigijs probe inflftit . Qui-
Aeiianus bus Certtix eft (inquic, nempe animalibus) e multis <z>erttbratisque orbicu/atim
errarunt. Qjjyl($ fleXtlis ad circumfpefium, articulorum nodis iungitur , Leoni tantum ffi Lu-
po & Hyxn<t ex fingulis retlisq, ojfibus rigens . Caetero jfin£ anneclitur . Ha?c Ari-
llotelis doctrina adeo ipfius iequaces commouit, ne dicam decepit, vt ALlia,-
nus hoc eciam figmenti addiderit : Lupi coHum in eas breuitatis angufiias com-
pulfum , atque ^vehtmenter compreffum efie, <z>t retorqueri, retroq. <~verfari non queat,
g/ fi retro <uelit afficere>totum corporis truncum retorqueat neceffe efte . Qua: ita ve-
ritati e diametro repugnant, vt vel ipfo Cane agiliorem ferme Lupam , col-
lumq. in cjuamuis partem facilius vertere, & ludicris cum magiftro fuo gefti-
culacionibus quaquauerfum ceruicem volutare in meo nuper Mufaso &vi-
derim & nferim plus fatis . Collum quinimo arclie contreitaui & Ariftote-
lem mifere hic hallucinatum fuiffe probe didici . Ec eum a Lupa; huius he-
ris plures exenterati Lupi fuiffent , vbi hanc ipfis Anftocelis opinionem de_>
ceruice rigida vnius continui olsis propoiiii , & ipforum fenfum exquifiui, &
me ac ipium petulami fplene cachmno exceperunt . Sed quid hazc mirer
Ariiiotiap aut exagitem? Cum idem Ariftoteles in Caluaria Canis,vt fupra monui,eun-
Ss «£-^em er*"aueric errorem, illamq. offe continuo nullis contextam commiifuris
ria* diu nobis perfuaferic. <tAtqui,vt Lucianus ait,ipfe res melius loquuntur qua verbx.
Inter cencena Scplura animahum tam reptilium quam volatilium , qua-
drupedum & aauatilium iceleca , qua? ego partim domi afferuo , partim lm-
perfec-ta reliqui , vnum folum reperi, quod os concinuum loco vercebrarum
fortitum eft , nimirum Teftudinis , fiue ha?c aquatica fiue terreftris fuerit .
SoiaTeftu- Os autem hoc rigi^um nullis mobile vertebris in fola dorfi & lumborum_»
b.is in^fpf" fpina reperitur, peruium tamen asque, & fpinali medulla replecum . Collum
nadorfica- mr.erim 8c cauda asque vercebris ( vc reliqua omnia habenc animaha ) articu-
latis conftant, quafi Nacura has collo minime denegare debueric, cuius mo-
tus ad vitam admodum eft neceuarius : Quod caput nempe collo impofi-
tum , in vtrumque prorfus latus, antrorfum , retrorfumque verti debuerac ,
cum inhoc ceu in fpecula quadam fenfuum organaomnia collocata fue-
rinc . Vercebris autem in dorfl ipina eas carere voluic , vc ceu fornice ac
domuncula , & vc Plinius vocac, pucamine duriflimo pra:dica?, fub hoc.cu-
x.x lateanc , nullo modo fme ingrediences , fiue procumbences incuruare &
conglobare fe valeanc, id quod Erinaceis facillimum eft, qui hoc eciam pra>
ter Natur^rerum &c aliorum quadrupedum animalium feriem obrinent,
vc Clauiculas habeanc, qua? foli alioquin Homini , & Simia:, fingulari

quo-

I

IO. FABR.I LYNCEI EXPOSITIONE. 48;

iquodam priuilcgio conceffa: fuerunc . Ec ideo forian quod Erinaceus adeom
globum (e colhgac , vc neccaput nec caudam, principium & finem eius incer-
nofcere cjueas . Hoc cum Teftudo pradlare non valeac, neque vercebras in
dor/o. habere debuic. Id quod forcaiiis & ipfum Ariftocelem prxcerijc 3-de
Hiftor. Annal. cap.7. Itiitium nsero , incjuic , in ommbus , qu<s oflibus conflant , fpind
eH , cjux compatla cx rverttbns acapite ad coxas pomgitur . Vertebra omnes forami-
nemedio peruite ftbiiunguntur. Vides quam omnia Nacura ad numemm •> pon-
dus , &c menfitram neceffaria moliacur , ncc cjiiiccjuam fruftra faciac . Huic ego
memalim, quam tAuthcri vlh affringere , hanc fequi, cum hac inuenca mea
omnia fedulo conferre . Qua duce , vc Ciceroaic, nullo modo crrare pofum, & vc
Iuuenahs , .

Nunqttam aliud Natura , aliud fapientia dicit . Acqui nec racio Ariftorelis quic-
quam perfiiadec , cum aic, ideo Lupo & Leoni, vnico rigens offe collum a Nacu-
ra conceflum fuifle, quod animalia ha?c robore pocius , quam ahjs pradira
vfibus volueric. Neque enim facile Ariftoceiem mihi affenfiim prebiturutfL,
arftimauero, fi pcrfuadere ipfi conari vclim, manum, vc probe fuo fungatur
munere, & forciilime quicquid apprehendic , concineac , non viginci fepcem, ex
quibus compofita conftac , fed cribus iolummodo maionbus offibus concexcam
eife debere .

Galenus mehercle, acucius rem inrrofpexic, & colli parces vfumque fedulo
magis nos docuic in hhf is de <-ufu parttum, quos aureo dignos elo^io cenfeo, cum
inhisCondicoris noftri fapienciam, ac prouidenciam inprocreandiscam bru-
torum, quam humana; fabricarparcibusdiuinis plane, vc arquum fuic , hymnis
celebraueric . Libro icaque u. Cap. 10. 11. & 11. hunc in modum philo-
fophacur : Spinarn a Nacura, ceu carinam quandam , animalibusdacam eife,
cuius nos beneficio rec~bi ambularemus , llla iuo quaruis modo ingrederencur ."
In qua duo eranc neceflaria : primum , vc incus excauaca effec , hunc nempe in
finem , vc ex cerebro , ceu fonce animalis faculcacis , porcio aliqua , fpinalis me-
dulla dicTa , canquam fluuius per ipfam ad mocum fiibieitis parcibus commu-
nicandum defcenderet : Secundum, ne vno fimplici & incompofito offe ri-
.^eret , quanquam ad Sedem tutam id longe vtilius fuiffet , neque enim tam fa-
cile fpina hocmodoluxari, ac diftorquen potuiffet . «^eruntamen ScopurrL,
Natura hic alium in conitituendis partibus antiquiorem nabuit . Non enim la-
pideum vel ligneum effingere animal , ied vita motuq. praeditum voluit. Si
enimmocudeiiicuatur, parumabeft, quin prolapideo lliud luceoque habea-
mus . Quapropcer cum mocus animali fecundum ipfius fubftanciam maxime
infic, ob id faciusfuic, exmulcis fuiiTe parcibus conflacum . Si enim cocmsfpi-
nx os vnicum fuiffec , an non immobile, ac veluci veru quodam confixum auc
palo affixum apparerec? Miror profe&o Ariftocelem Lupo noncornua addi ComuaLu
diiTe , huic enim ad ariecandum illa colh ngidicas, quam ad venandum confer- f?nt^cS-
re amplius pociuffet . lam autem cur cam coiium , quam mi*w tV» feu dorfum , jjjJJSS*!
quam Lumbus , & os quibufdam «tfot hoceft Sacrum feu magnum, ab ahjs ve-
rd»A*Tu ideftlacum nuncupacum plunbus fpondylis &vercebris, non aucem
tnbusquatuorve ofsibus maioribus ceu Tibia? &Brachia, conftent, & Gale-

, S f 3 nus

4S6 RERVM MEDIC. NO. HISP. NARD. ANT. RECCH.

nus loco iam di£co enucleate fatis explicat , & ad Medicorum potius ■, quam no>-(
itrum forum hoc iongius profequi pertinet .

Ecce quantum poffit praeoccupata & diu nutrita de magni cuiufdam viri dodtri
na, opinio l Nam
- Cui quisq; fere fludio deuin&us adharet , hunc laudat , hunc imitatur , pras hoc
dum^qudd omnia aliorum dogmata ipfi frigenc fordencque,& Ucfemper itttr in antiguam fil-
&iUxuq.uam' Quilibetdeniquefecjuitur priores male iter ingreilbs , & excuiacionem
rerii magi- mereri videtur, quod publica via errauerit. Vt enim Seneca ait, Multum darefo-
rientia, nu [emus pr&fumptiom omnium hominum ; apud nos <"veritatis argumentum efi, altqwdom-
ifi- verbis nibus videri . Sed & idem Seneca : Tritifsima quoque <z>iay <& ce/ebernma maxime
declaradis decipit, nihil efl magis prtflandum, quam ne pccorum ritu fequamur antecedentium gre-
mur • $em, pergentes non qua eundum efi, fed qua itur . Ac reuera nuncjuam tam bene cum
rebus humanis acrum eft , vt opcima plurimis placuerint .
Et quod deplorandum magis, res eo iam redacia eit, vt temerarium aettimecur ,
velle aliquem in naturalibus praefercim Itudijs proriteri fcireq. , qua? alij ha£te-
nus ignorarunt, odiofum vero etiam, ea lmmutare conari , quac longa lam con-
fuetudine recepta, & ceu legibus quibufdamfancita & optima iudicata videtur .
Hinc confumimus plerumq. totum vitae tempus , in ahorum fenfibus ( nunqua
etiam forfan ab ijs authoribus penfitatis) eruendis &dilucidandis, Natura &re-
rum magiitra experientia longe interim valere iufla . Non certe Platonem Ari-
ftoteles interpretandum , aut hunc Theophraitus explk„andum folum fufcepe-
runt, fed vterque fuo modulo philofophari, vetera impugnare, & noua,quac ip~
fis veriora videbantur, fubftituere voluerunt . Acqui rationem rationem conuin-
cere, inclamanc omnes ; quam & ego fi vera fic, admiror & exofculor .

Nam neque decipitur ratio, nec decipit vnquam .
Verum & hoc ex communi Praxepcore Ariitocele 3 .de Generat.animalcap. 1 o.
Qu3 ratio- didici , Rationi fides efi adhibenda , inquit , fiqua demonflrantur , conucniunt cutn ijs
ne nosam- nhus, nUli fmfa percipiuntur . Cuius fi rationes eiufmodi effent , proh Deum im-

plexande- K J \- r 1 i i - i- * r i-

beamus. mortaiem 1 quam ca:ciioiis nos labonbus 111 rerum naturalium pencrucacione h
beraiTet ? in qua & opes , & farpe vitam concerimus, antequam veritatem in pu-
teo latentem expifcamur . Sed audendum & nobis erit, vt adagio enim fertur ,
Senecx Cb EtGrta non nifi tentantfs adTroiam peruenerunt . Sequamur hic Senccae filibec,
ih omni- confilium : Faciamus , aic, bonum patrem familu ,faciamus amphora qua acccpimus,
habedurn! mator *&** nareditas a nobis tranfeat adpofteros, multum adhuc reftat operis , multumq,

reslabit, nec rvlli nato pofi mille fecula prxcludetur occafio aliquid adijumdi .
Mimarum Iam mammillarum quoque ficus & numerus,quas in hac Lupa mafueca con-
meru^cT-fpexi- cerco mihi perfuadenc cani valde affinem Lupum efle, quod & os in geni-
fim^emon ta^ ma^culw pluries,vc in Cane viium, oitendic, & ab Ariitocele quoque nocacu.
ttraat. Reliquum igicur eit, vt & oilium , coitarum prascipue & vertebrarumconfor-
matio ac numerus cum Cane conueniat . Erunt igitur colli vertebrasfepte,quoc
pffium in in meo Canino fceleto numerantur : tredecim vero dorfi , quibus totidem af-

lupo enu- f --> - ~ - «

merat/o hx£ colla; tam vers quam mendofae (clauiculis enim caret Lupus & Canis ) ha>
" rent, & in lumbis ieptem . Poft has omnes os facrum fequicur cum reliqua cau-
da, qua^fimulfepcemdecim vercebris feu oisiculis abfoluuncur . Omnisigicur

a ca-

rum

IO. Fi?BRI LYNCEI EXPOSITIONE. 487

a capite ad vltirr.um caudar officulum numerus erit quadraginta cjuatuor fepa-
ratarum paiticularum_. .

Accedit huc ln pedibus etiamluporumcum canibus conformitas . Quinquo
enimin prionbuspedibusdigitos, & quatuor in pofterionbus eodem prorfus £duemLe!
modo quo in canibus, vt Arift.4. de part. animal. cap. 1 o. redte fcnpfit mueni. Ar"*°'- &
Galenus etiam 5. de vfu part. 7. Luporum , Leonum , &* Canum pede^ medios inter
humxncs ffi equinosfacit (juod necplane articuUti [int , Vt bumani , necfimplices adeo
rt equtut , ad omnem apprehmfionem inepti , fed <vttles tlltsferts ad <venatior.em & a-
battonem , antertores pracipue mambus proportione quadam refpondentes . Cum & r.atu-
ra tn humano pede manum hominis imitari quodammodo v-o/uerit, qut e> ipfe apprehen-
forij tnfirumentt loco tnfsruire pofsit . Quod equidem vcriffimum effe in Heluetw
quodam hicluuene vidimus, qui brachijs deftitutus pedurh opera omniailla Quid* P*
peragerer, qua? alius vix manibusperfeciflet . Solebat autem pede cibum carpe- oSa°K
re&capere,oripoculumadmouere, pileum deponere, taxillis ac chartislu- JrMT."
dere, Tympanum ad numerum percutere , fuere & nere , 6c fimiliaplurape-
ragere . Eleganti etiam fcripturam chara&ere ab alio limili pedum ope exara-
tam confpeximus,quos amulciplici pedum officio *ww>>o</f quis rectiappel-
lare poterit.

Lupum Canis modo ventriculum fbrtitum , & quidem fatis capacem efTe , LuP' vltri*
& vidi ipfe & oculatorum teftimonio didici, quorum aliqui pro certomihi'"1"5'
afTeruerunt , nonnunquam Lupos terram deuorare & reuomere , cuius autem
id gracia fiat , non ita planum eft . An vt famem compefcant ? quod Plinius vo-
luit,&antehunc Arift. 8.Hiftor.anim.cap. 5. quod huic ammali peculiare^
efTeaic . Vulgus tamen Bufones quoque terra viclitare autumant, de quibus alio
loco . An vc Albertus arbitratur , Lupos famelicos non vt famem iedent , terra Cw Terri
fe replere , fed vbi grandia aggreffun fmc ammalia , boues , ceruos , equos , al- deUOf" '
ces , idtentent, quopondus fibi addant, & infixis dentibus hjerendo beftijs ,
grauitate illos humi profternant ac dilanient ? Et cum cercum fic candem illos
cerram vomicu reijcere, credi vix poteft hancillisalimentoefTe. Retulit pro
certo Amicus mihi, fe non raro lupos apertis faucibus rictuque hiante,in maxi-
misfngoribusambulantesaeremanheiantes auideque trahentes confpexifTe,
quod lpfe eius gratia factum exiftimauit, vc ventriculurSinanem faltem aere ,
cum carnes deeflent, cxpleret. An vt longiffime diftans cadauer olfaceret?
odoratuenim vix Canibus cedunt . Quod in Congtani Regni defcnptione doce-
tur , vbi hxc verba habentur : Lupi quoque eius regionis fmgulariter oleo paimarum
deleciantur, qttod, cum <vt canesfintfagaces , quamuis remotum tndagant , 6» nocluntfi
tn tugurijs accurate cufiodiatur , rueletiam tn campis portatortbus ibipernoclamibus f£/
dormtenttbus ,furantur . Oleum quod ex palmarumfeuttu exprimttur, crajfum eH e> bu-
tyri tn modum duttile , quodcucurbitarum cortictbus excipitur , male referuatur , & mi-
rum es~l , quam dextre htfures dentibus <~vafa comprehendant , i£ humeris , <vt lupi no-
firates oues furatt wijciant , <-ut curfus tanto fit expeditior O- perfiquentium <ver-
bera effugiant. Alij in euifcerati ventriculo non nifi fruftum ligni putridi fefqui- luQ";d>
libram pendentis , hoc enim in extremafame farpe vorant: aliuscaprinas vngu- repenum.
las ingeftas, at non digeftas : alius equina ftercora , & alius demum nonnifi

gramina

43 3 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. (

eramina quzdam fe reperifTe mihi narrauerunc . Quamius guod ad gramina ac-

nnec,hec cancummodo Anftoceles ad purgandum vomicu vencrcm Canes mge-

rere iolere , loco iam dido affirmauic .

" Voraciffimum aucem vc hoc fic animal , inediam tamen ftre,nue colerare po-

LTfame- teft Recenfebanc mihi Lup* iara facpius nominarar educacores , fe finguhs mo-

rep°teft* do cercijs, imo quinquenis diebus (Exfaturatus emm inquic Aehanus Lupus ion-

vigitiduas ,t4m temporis mteruallum weMam fert ) huic pabulum przbere , ( inrerca camca.

barasISLupa tempons fa^pius bibic ) nec.prwer carnem aliud quicquam , cuiusvigintiduas

vorat . jmras vna vice effe poteft .

Accamen parciore lono;e lilam porcione cibanc . Ec ob id quidem fame ma-
ceranr,quoobedienciorem illam fibi habeanc, & vluiare feu,vc ipfi dicunt Can-
tare coWnc . Hac enim arcc,dum popuio lufum faciunc, collecTis pecunijs , & fe
& Lupam, vel Lupa pocius hos ipios fuftencac • Licec Aelianus concrarmm in-
nuere videacur : Lupum nempe, vtfimem muito abo depultt , fimiliter occurrentibus ,
atqw agnummarJmtumexiHere . Panem edere ipfam nolle addebanc : alijcamen
Quibusci- luporum caculos eundem, pulmcnra, fc hrinam , & pleraq. quar canibus proij-
SfiT ciunrur degluciuiOe viderunc . Sed nec Canum carnes guftare vnquam voluit ,
cumlupuscamen non wro lupum deuorec - Quod Aehanus quoque tacecurj
fcd hax prz fumma fame lupos coadtos facere, cum venacicnis faculcacc defti-
cuuntur , vbi enim vt Poeca ait , ,a

Vtuitur tx rapto , r>ec hoffes ab fofyitt tutus , ibi

Et fratrum quoque gratta rara efi .
Necmirumhoc, cum in longis ar&isq. obfidionibushomines eciam Anchro-
popha<neuadanc, acque in acerbifiima fame aliqui morfu fuismecipfis carni-
can«m- busviminculennc. Sic&Canumcarnes alupis in venaciombusauc fame in-
porum car o„rcitaii facile crediderim . Nam & Cancs a luporum carnibus ( experimenco
SSSfS vt aSdio fzpius tentaco) eciam fale & fumo ficcacis,cocl:isq. omnino abhorrenc :
deuoranc . ^ ^^ ^^ percoctx frierint, & ferinum illum depofuerint fecorem, tum
adduci demum poiTunc , vc comedanc ; cum homines lntenm farpius decipian-
turprobouina lllas fumentes . Tancum nos a beftijs , quibufdam in fenfibus
fuperamur : lca, vc dum Canicuk mex domefticz lupi ftomachum a duodecim
iam annisexiccacumtlfaciendumproponerem,ftacimhaecodorepercepco re- '

tro irecxpic. .

Theophi- Thecpivlus molitor Lynceus Haffus ( cuius Animae bene fic ) diligenciiiimus JNa-
!oS Lvn-"- tura? animalium pericrucacorfuic , olimfamiliarismeus, a quo&lupiftoma-
£vit chum,inceftina,finiftrumoculum & gcnitalis lupini porcionem memons, &
OXS. fi quid profunc , eciam raedela: caufa aiTeruo, cuius & induftna manu omnia
ma'u> Per- animalium,acq-, hominu cuoque fceleca fabricata poffideo.Hicfspe^^
fcrucacor . ^ ^^ ^ ^^ conrigilTc.dum lupi ad caulas aliquot acTefsTflenT; magnaq. )
mouibusftragem feciiTent , ac femiefas non paucas reliquifTenr , paftores reu- )
£tam carnium parte cuftodibus canibus proieciffe : Vnde facTum., vc poft ali- l
quoc inde dies Canes llli luporum morc in comifTum fibi gregem irruerenc,ma- )
xima llhus parcem occidcrenc , carnesq. lupina auidicace dcuorarent . Ex quo l
rurfum colligo a Lupo Canem non mulcum diftare . In America profecro re- )

ferunc

v IO. FA*BRI LYNCEI EXPOSITIONE: 439

fcrunt Europaros iamcanes adeo mulciplieaco* eile, vc horum plures filue-
itres effecti , homines nori ahcer ac Lupf adonancur .

Vencnculiis aucem quem ego ex Lupo penes me habeo exiccacum, fubftan- Ventncq-
tia fua Vaccins vcficac omnino hmilis & hquons fcpte librarum ad minus ca- SSSf
pax eit. Quamuis vc verum fatear,eiufdem capacicacis,fed fubftanti* cenuioris
ex Gallo /ndicomaxtmo(cmus fcelecum adhuc cuftodio) ventnculum habuerim v«ri»
lam fitu plane detritum . Inteftina fupenora nempe a ftomachi fubftantia pa- !USH GaI:i
rum vanancnifi quod fubtihora magis in fubftantia fint , & pedes nouenos fu- '
perenr. Ex quo clare perfpicitur, quam vulgus hallucinetur , qui vnicore- mteftinju.
doquea ventnculo adpodicem vfque hocanimal efie pr*dicuminceftinocre- S? **
dit ,vo«acitatem mcufans ,quarfaciac vt quampnmum cibum lngeffit, redo
tramue egerat,ficq.nouam femper ingluuiei matenam fuppeditarenicatur . Si
enim his tenuionbus fua quoque crafliora adderentur,non dubiuo quiri ad pc-
des fcrmevigintiexcurrerent.Humana certum eft , viginti <wSto , trisinta & "™*^
plures kpepcdes iuperare EtcumCanes Lupis naagriitudine pares reperire *$£&
liceat , nec minus etiam forfan voraces , iterum clarum fiec , horum ventricu- dan\ ,upe*
lum non cam paruum efTe,vc inceftino maiori paulo amplior fic, quod in hifto- ''
ria Canis Ariftotelem credidifle icripfimus.Credo equidem fabulam hanc do
fimplici Inceftino inde natam efTe,quod Olaus Magnus de voraciflimo quodam
animali in partibus Suetg Septentnonahs fcripfit , cui ob ■ vorandi auidicacem
Guloms nomen dacum fuic , magnicudine Canis ; quod hoc nimirum,vbi cada- Guio anf-
uer repent , cam violencer fe cibo repleac , vc tympani inftar vencer extendatur, EftSP
& ob ld anguftia mter duasarbores muenci fe ltringac,& violentius, quodmum*
ingeftum eft , egerat , atque flc extenuatum , ad gulam & cadauer redeat , do-
nec totum abfumat . Sit fides penes Authorem. Nam qm in "Noruegta fuerunt &
eiufmodi ammal preciofa munitum pelle viderunt,de hac re ie nihil quicquam
inaudljfle pro certo mihi affirmarunc . lul. Carfar Scaliger Exercic. zoj. ad-
uerfus Cardanum huiuseciam meminic belluar & fyfomacLm, Vulturem qua-
drupedem , ac Germanice Wildfias ( pocius ego Vdfias a plunmum deuoran-
do ) appellac . Acque vc omnibus paceat,quam libenter arrepca etiam vlcro oc-
cafione Vir bonus hic incegras Naciones mordeac & calumnietur,concepta^
eiushicverbafubiungam. Non enim vulc confequi, fflWines Indigenas fl-
rmles mores animalibus habere, qus apud ipfos frequencia viuunc, quod t'*r-Jcfl%
danus crediderac ; Siquidem tnraces efe Anglos ait,licet hoc animal "ulofum An- 'xn,tegras
glia non alat . Praterea <z>ulpes in Italia pauca , inquic , ejjfe tamen Italos cautos, om- l'b™ter
nmm confenjus Nationum perfuadet . /n Germama nof/ra ( Germanis nempe Prin- m°rd"*
cipibus ianguine iunttum fe facit>'« Sut^ens, in Mobrogibnsinfinit*. Tmfas nihil
fimphcius . Lluetijs nihitinccnfidtratius.Sabaudiams nihil fioltdnts,tmrttus,Jiuptdius .
Hxc Scahger : Quem tanti tamen hodieque plurimi faciunt,vt vltra hominum
etiam fortem ipfum extollant .

Nec minus hoc fabuloiiim , quod plerique Lupum coxas &pofteriora cru- AnLupun
ra dcbilifTima & ferrne paralytica habere cxiftimarunc, vnde illud forfan Plau adSdeS
ti natum eft: QuafiLupus ab armis Va/eo:clunes tnfraEios fero. Quod vel inde redar- k$'
guicur, cum Lupisqueac Canescurfu valeant velociflimo, quos nec facile

Canes

_fe ALI A ANIMALI A NOV AE HISP. N ARD. AlsT. RECCHI. (

SS£^« 'iiam foniwum vires Lirm omncs p"Q™to'

n ra&ndumfeportevercere.Ego qu.dem hoc *»~^.$£&

fimet fiibire periculum mal.m. Si camen vera narrant, non ita in prcm

. 'TrX re, ondere fuerit . Hoc mterim caufx afterre hauc m ih> in, co -

Lum videtur . Caudam excremum Spime effe , m qua nob.hmma ^ « «■

___. f l Tde ri ca lubilanc.a, medulla nempe (pinal.s acec . Quare _ conf nfum

» 6ct per hanc , nciuorum prmcip.um .plum v.dehcet ^ cerebrum * lu |

cmbr° ' oacicur mocus quoque animal. conlequencer imminuitur . Conienlus ittetau

P __£» 4__r . Si emmex eouina cauda crmesiUi Igjg^

euellantt.r , equi v.lu debtt._Mur.oque non raro priuancu Feh .< am ^qus

^J. ' diurius vi ciuocunq.ie ipfi modo illata moncndo cunfla ur,vbi capuc ipu

TOdulla.ndllltlUS VI quucun^ ic i f,,ilp mnrrem vt atldlO, oppetlt . SlC vbl

«■tastmor r,remirar , & cauda muhum crahicur, tactte morctm, vcauu > rr ~_,

temaxim.1 Prem ,ul' .. ,, , «... ,„,„,, ln nn,ham vt foma em concingac me-

momemm erand bribus quibufdam befii s acutus m nucnam , vc ipu* TBnm_

lub" ' dullam ftilu ; adieitur , motum fac.le & fenfura omnem perdunt . Tantunu
m mTnt. n v.ta °_ raorte h.c cerebri mniculus obcinec . lam au=
eadem in pra-c.fa cauda racio , animaha emm plunma fi ,p fis ™ d c uu«ur,
nonidcbraoriuntur. Arqui „punctosfalcem nercos lethaha infa *re_ lymptq^
rnaca videmus , cum pen.cus pra-cifi v.x mah quicquam aflerant . E i»™«
• i„ lumb.s Lupus _____ habet quam in collo * dorlo >-- jj ™£

omnium horum raciones & momenca afferre, qus pct.tos non tugiunt Me
dicos 6c Anatomicos . nec locus nunc nec rempus permittunc .

Quare cum _ excema figura & incerna ftru_uri Canes & Lupi umfctts
__-e!_onuenianr,annon _Lupilacrabunc, ScCaiies vlulabun,' P«»£« *£
?5m- efl nemo cnim noftrum Canes perfzpe non vlukre Sc e.ulare audum . L »
5-^ re veto Lupos pleriq. negant : Mbenus affirmat . Ego nuper dcm. « h um
Lupx fus vllams voce p^cinere, hauc eodem tenore fequ. , cum vokpcac^
pe rcep,lacrare non audiui . Credo tamen Nob.hbus Polcms am.c , qu . Lupo
n.mcatulos,quodacvulpes&ciunt,latratus voces.non tam acucas tamen,
fedraucfonasemififfe, nonrarbaudiueru.it. „„.„im_i

Arbitror igitur afeeo & Natura Archicefta vocis orgar.a in vtroque amma
linoneodemprorfus modo fabr.cata fu.ffe . Lacrantes en.m Canes ^brmion.
bus longe pecforibus ac pulmonibus valere necefle elt, cum aercm b"»"™*
tiffima ?xnulf.one percuc.ant . Lup. vero, vt vlulantem afp.c.enc. mamtcftum
fi apercoP„ctu fine mulca choracis aguacone M*tod carmen emittunt,
&idemOnes,vb..pfisa;greeft, facereaffole.it. Sic aliqua »«W«^«
vtroque d.fferencianecefie fuerit. Dum olim en.m rtcurrentemCa Mjenwm
Larinei deftinatum incideremus , latratum qttidem pofthac Carus , ea , ■ .
f.mum„auribusvixpercepcilemed.dic. Ecce in quam anguftam lltrimum,
vtriufque animalis , forms effentialis difcrimen conclulum latet , cum vna
v: tret , alcera vlulec beftia . Quibus accidentibus , feu propnetatibus lmperu.
tabilemformam philofoph. dilcriminarunt . . .

De coicu parcuque.eodem fe res modo habet,vt de canibus . In coicu e

J-upx cum

Ingenfo 1«
p: Vix vul-
pbus ce-
dunc.

, IO. FABRI lyncei expositione. 49l

ha-rem .quodvifumdnmcaperenmr. Numero/im prolem fcx nempe & no-

ucrn c.,tuloSeofc,ucc,cospanunt)tcncre|1osamant)P& rumcn cuX prx- «*.-

tur . Laudase pofliim nic Nobilcm Polonum.qui GuiS paucos antc annos Lu-
pam fan» annoruln mtra domcibcos m ea VrbeVnetes edu~ |c,cu
cm adco,vt cun, pnens qi.oque luderet) excuffis lam» caninis den t bu ex

n formTimlfl0 "£** ^" ' ^ ^1''05 *" '^ *P"m Fperit , m -
Ingemo V iilp.bus vu Lupl cedunt, q.iod inn.d.s fuii & cauernis in loco re-

flnnt Extr ^™ d?"e ^ n Ca"f «f » ~mbus ££*££

pTarbcZ Tu °T '" Um diuidIU,U ! h,C r"r° hanc • iUe *■»
polt arbmrem le abfcondit, teruus cermemhiat, eamquecurfufctieat & co

propelht , vbi occukatos locos nouit, qnam vb. m occiirfuhabi mr oro
rumpuiK cx hcebns , mfilmnc mifera-, quam proflernunt fccile & dlacerant'
At fi qu* flumina gehi obducta ibi nonermr, itiid.o omn, addibno fajjffi
adlgunt:cttM cnim ibi cerua pcdem figere nonpoffit .ftatimq. procumbat
prsc a petita ponuntnr . Eft & hoc ingeniofo matris amo„ adlEiW
quodcituhs/u.sha^dos.porccllos, agnos a)iaque huinfmodi minuta aniraa-
ba0rearreptav.Uadefetat,eolqUeadrapmaso: latrocinia tvrones hXl
qax omma cerriffima elfc noui . ; uutruat ,

Ineundum aqu£ ac mirum auditu eft, homines reperiri Lupariot dictos a„i
lupomm vlul.mm non aliter ac fihumana loquek vtercntur ad vnouel ■—
mtclligijnt .pfisqnc vh.Utes refpondent ( /ed mter.ra laqueo &mnX^ ^*
nunt) fiueflh ad przdam /ocos ftimtilent , & huic iam mfiliant ac hm I
fiue ad counm fe pronoccut , aut. plurimi conucnticnla & miafi confil a a'.'
tent. Nam & Muftnfiimas & Excellentiifimus D. Prmccps flennm r6 n tfn
pido fiio «jrt, c*Hj cx fikis fub.acent.bus hmnfmoli lupP0"2 a Z

«fe t3? conuentum • ac dinerfirnm vocnm ~m - «

------ d/*-t?

/Vr »a£;W refonare lupis rvlulantibus V ,hem
wdmitilupinammupcamhanc lepide appellare folcbat . ^uficum hunc cho M ,

De quaL7 V0Cant,CX fundt°No^— S-e/eLunda

/»/?/« B»fo </,>«« mortaltbtu tmen .
Gum itaque Lupnm & Canem adeb congeneres cfle haftenus oftcnfum fit vt
ahquiLupnmd.xer.ntcanemfili.eftrcnkc, quamms renera cnm Sca .e'cro
«iuerfoi : Cardanum ccnfcam ncc canem omn.nb lupum , nec hnnc vlla m?ta
morphofi caue euafUrum j non verb mirar i fa.ua ,lla Ge.Kihtr.te p.rlbus" 0- '
fquc & dm.ins propcmcdnm honorlbus aftflo. fuiflc. Quem.dmodum cnim

£a ^zr ,Deo>fic L>'cop°''"n;i ^4xs srb

S^nrnal. lib. habet, lupum veneraca fijit . Scd & >£gypcios 0l,m h.pcs co " G'n'"i
lu.irc.cx Aeluno d.fcmtus . P„x,W , inqUlt , H,lum bJLfi,,„r , qJZ%

caufa

tare cul.
nonjine

49« ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. AnT. RECCHI. (
caufa LycoBonos appellatur,quod eam Lupus calcans conuulfombus monatur. Propterea
Jeiypti tn tcrras fuas etufmodt herbam tmportart prohtbent , quod hoc ammal ^eneren-
tJ. Habeant quaffo ipfi fuos, & noftros etiam fi velint, Lupos Aegypcij, & no-
bis ad exftirpandos noftros Lycoftonon remiccanc . Macrobij aucem de Lyco-
T • Dolicana vrbe harc funt verba : Q**J>*ri reUgtone Apolhnemitemque Lupum,^ efi
StST \^v cMt : ln rvtroauefdem wenkms , quod hoc ammal raptt & confumtt omma tn
*°U ' modum (olis ac p/urtmum oculomm acte cernem , tenebras noclts emnctt . Ipjos quoque^
» */* d r«V K*» £* efl a luce prtma appellatos quidam putant , quta ba fir<e maxime
tdtempusaptumraptendopeconobferuant.quod antelucamm poft notlurnam Jamem
adpaHumHabultsexpellttur. Exquoloco etiam clarum euadit,cur *ApoUo mo-
do Lyctus, modo Lycophos a vecenbus appelletur . Homerus iplum Lyctgenem
vocac , quod ex Lacona in Lupz fpeciem conuerfa edicus ede credatur .
De rabie Prstenre hic nefas duxerim,nifi de Luporum rabie, (quam plunmi negant)
Luporun, . cademquc Canum aliquid dixenm , quod locus hoc ipfum permiccac & Medi-
cih* ftudioforum vtihtas erfiagttet . Galenus 6 de locis affechs cap. 5. haxha-
bec- Cum emm reltquomm .,Antmahumnullumrabte captatur , folus cants eo ajfeciu
corripitur.Atquetanta fittntpjo humorum corruptto , atf folum eius fputum ft mma-
^,^mLrpusconttgertt',^ Hic Galenus duo dicic Primo homi-

gatfldm3nem a Cane rabidoconcipere r.ibiem pofle, quod Ariitoc. S.deHnt.an. u.
nem ££ neCTac , qtti ncc homtnem a Cane rabido morfum , rabie kfiL nec mon ( quod vcrum-
PirablC' quefailumeft)auda&erfcripfic. SecundoJolumcanemiua nempe fponcera-
bie cornpi , quod & ipfum vericari repugnat . Nam nos Luporum rabiencmm
non pauca apud auchores exempla legimus & a fide dignis audicu accepimus .
Reperio in meis aduerfanjs iiue obferuationihus Medicis & Anacomicis , ( has
«uinquennioillocollegi.quoMediczpraxi m Nofocomio S. Spincus addi-
lcend* operam dedi & Prmcipium Anno ieculan M. D. C feci ) quas luuenth*
meaappellare foleo , Anno Sexcentefimo nempe cercio lupra Milietimum,
Menff Sepcemb. nobis relacum quendam in vicinia cercio poft decubicum &
auMarraS hydrophobiam die morcuum fuiile, qui ance Sefquiannum araoioIoLupo
STupo JoHus fuerac . Vlcimis hic igicur & extremis vic* fuz diebus , cum reliquum
amorfucempusincolumis egiiiec, adeo a vino &aqua abnorruic, vt m ma-
xima fiti bibere non poffet , mfi per canaliculum, ( contedo poculo , ne hqui-
davideretjtrahendo&forbcndo. Hic iteratis fepe vocibus, vt Lupusvlula-
bac & mentis plane compos affidentes rogabat,difcederent a leclo paululum, ne
AliaLhift0* dentibus ab ipfo impeteretur. Ante annos nondum decem VeUms^uod a mui-
BEar." tls ems Vrbis incolis mihi relatum eft) Lupus adeo rabie percitus (zuijt , vt ip-
fa Ciuitatis mcenia etiam interdiu ingrederetur, plunmofqi la:deret , qui iirni-
liomnes rabie capti perierunc, pr«crvnum forfan & alcemm , qui mulco-
• rum Ipacio mcnfium Vulnera aperca cenuerunc , quofanies illa & aura vene-
raca paulacim cxhalarec . Exempla plurima , ne longe abeas , apud loan-
nem Schenkium reperies, qua: func Ft rnelij , Petri Salij , Palmarij & aliorunu.
Ne & hic defic Canum Luporumty Nacurx genericae quaedam Communi-
tas : Prscer rem minime me fa&urum exiftimo , fi , quae cam mihun praxi
Medica & Anacome rabie correpcorum , quam alicui meo Collega: occurrc-

runc,

* IO. FABRI LYNCEI EXPOS ITIONE.' 493

runt , hicbreuiter enurncraucro . Cum ante annos feptem adplebeiumquen-
dam virum accerfercr , cui iam alius etiam Mcdicus operam prarftiterat , re- Hiftonai
peri ipium hydrophobia laborare , & fecunda poft acceffum meum die , Ofo*tnojii
ad plures e viuis abire . Fuerat hic ante quadraginta dies a Cane cuiufdam & mcr:m-
Lanionis demorfus, quem rabidum fuiife.non conftabat . Quare vuinere^» ,
more iblito, iam per conuenientia medicamenta a chirurgo probe confo-
lidato , reliquum temporis profpere exegit, donec fcbricula quadam&fto-
machi dolore naufeaque correptus , mcdicum vocaret ; hic purgante po-
tiuncula prsfcripta, cum aliuci nihil aduerteret , eluuiem illam ventriculi fe
facile expurgare ratus, fankati reftituendie mhftcbat . Veruntamen, cum ma-
tutino tempore Pharmacopccus potionem in fcypho vitreo pellucido fatis ,
ipfl porrigeret, ftatim concuffo capite, & furenti flmilis, (cum prius tale
nihil quiccjuam in ipfb animaduerfum fuiflet ) App.gc inquit, cum liquore ifto ,
qucm nec bibere,necintueria;quo animo valeo . Reditmedicus , asgrum in-
creoat , iufculum carnis faltem adferri iubet, fed ab hoc fimiliter mirum
in modum abhorruit. Tumdemum aliquiddiuini, (vt Hippocrates loqui-
tur) in morbo hoc ineffe fiifpicatus , interrogare ccepit , vnquamne aCa-
ne morfus fuiffet ? Annuit ipfe,& domeftici:res ltaque clara rabie ipfum deten-
tum efle.Hic ipfe quoque, non raro mentis compos famihares rogabat,ne
fi qu£ forfan indecenn^ loquerecur, male interpretarentur : fe enimahter
facere non poffe , quin potum omnem auerfaretur , & mente non nunquam
vacillaret . Gemebundam Sc vlulantem fimul vocem per interualla edebat,
<juin & mordentis in morem , ora lodicibus admouebat . Crefcente de-
mum febre , nec vllis proficientibus remedijs , intra triduum a concepta fe»
bre & fecuta hydrophobia obijt . Voluerant autem prius fratres ipfius ad ma-
re eum vicinum deportare, in iilud bis terue mergere , hoc enim vnicum illi
& prsfentilTimum reftarc remedium autumabant , quod tamen renuente Jjjkjjjj"
sgro , &. temporis inopia efFecTui haud datum eft, Sed & non ita dudum eft ,
quod Baiulus quidam hic eodem veneno & fymptomatibus afflictus , vltimis
tribus diebus , muoluntarijs ac perpetuis pollutionibus , fpiritum &c femen ef- Alia.
-fundendo, animam fimul efflauit . Audio &z rabiofum C^Jiem hic Nobihs fa>
min«e veftis fimhriam folummodo trahemem , fuum huic mifera; & virus &
mortem intuhiTe^ .

Aliam mihi Hiftoriam ante annos viginti tres recenfebat tAngelus Colitts Se~ ai;* curio
nenfts Philofophus & Mathematicus eximius, & pnmariaedignitatis Roma? ^ ,us
Medicus , quem tunc temporis in eodem S. Spiritus Nofocomio Collcgam ha- ColfosMe
bui, ftrenuum in Anatomicismeis exercitationibus focium, cum ambocen- gnis .
tenaibidem humanacadauera( velpropter illud maxime >»*fl* ^Vr ) fecueri-
mus . Hic a Cane rabido plurimos morfos breui tempore interijfle omnes, fo-
lam prsgnantem famiinam quinquaginta quinq^dies faiuam perftitiffe,tum pe-
perilfe , poft duos a partu dies in ea omnimoda fymptomata incidiffe , quae ce-
teri demorfi pari fuerant fohti,tertio porrb die obijfle. Queftio inter nos cieba-
tur.-An Infans amatre hoc malum contraxifTer?quamuis adhuc tale nihil quic-
quam perciperet . Videbatur nobis hoc argumento ftabiliri polTe , immunenu

Tt arabie

(
494 ALIA ANIMALIA NOVjE HISP, NARDI ANT, RECC HI. (

a rabie futurumpuellum, quod venenumhocanimalem potius &: vitalem,
quam naturalem inficere facultacem fbhcum effet; Cum BHniuslib.i?. cap.
5. ipfum Canis rabidi Hepar naturalis fontem facultatis , fiue codlum fme_>
crudum, nonaliter ac ancidotum aduerfus hoc virus laudauerit. Attamen
res in dubio relicta & Scepfis locum habuit , cum faemina tunc nulla re-
periretur , qua? puero huic lac prasbere , ob concrahendi veneni metum,
vellet , Quare ( quod faepius vidi ) ex Capra ad aliquoc dies enutriri de-
buiffe illum omnino exiftimo .

Addam & hoc in Medicorum gratiam. Cum anno fupra millefimunL»

fexcencefimo &: vndecimo , Menfis 0<5tobris dte vigefima in Noiocomio

ad S.loannem Lateranmfem a primario huius vrbis & eiufdem lociChirur-

ckhSs" §° ^PWpW0 Cicbino { cui & ego & Theophilus Molitor 6c Clarifl. Petrus Mo-

Romaepri- rettus eiufdem modo Noibcomij Medicus, aderamus ) cadauer ex rabie_>

mrgus. mortui humanum fecariiuffum fuiffet, hec in ipfb animaduerfa & reperta

fuerunt, Nigerrimusin dextroCordis ventriculo fanguis, quo omnino ca-

cadauere " rebac finifter , Erac autemhic perpulmones mire accenfos & tumidosplu-

^SmS- rimus difperfus . Ventriculus , Oefophagus & Inteftina ex inflammado-

tui fit re- ne rubefcebant . Contra&a; rabiei , & fuperuenientium accidentium haec

fideliffima $c memoria digna eft hiftoria . Cum hic triginta fex annos na-

tus robuftae habitudinis & pilis nigris , agricola frmmo mane verius hoc

ipfum Nofbcomium in aliqua ibi vinea operaturus , pergeret repent in_,

Hiftoru K ^ , r Y \- C\ • J j rrr

fcuius. via Canem dormienti hmilem , quemvbi vt iibi cederec , pede perculsiflec,
hic in faciem ipfl fubito infilijt, labrum apprehendit, ex quo particulam
abftulit . Manfic a?ger in hoc ipfo Nofocomio' ex vulnere propemodurrL.
fanacus . Poft triginta demum dies fitire maxime , timere tamen aquarrL»
& ad liquida omnia nauleare caspit , quare nec carnis iufcula affumere vo-
luit, Vehemencer & faepe vomuit , aliquando mence motus fuit. Hoc fa-
ne mirabile eft , cum fpeculum ipfi vt intueretur,oblatum fuifTet , vt vi-
dit vt fugit , nec pofthac videre amplius voluic , Canem , a quo morfus fue-
rac , concemplari fe in ipfo , exclamans . Hic quater toto vicas iux curfu a Ca-
nibus morfu peritu^fuerat . Quareanhicvltimusrabielaboraueric,dubitare
non pauci caeperunt , quod in hunc dormientem potius, quam furentem inci-
diffec . PofTe aucem Felem non rabiencem homini fua faliua falcem, dumcu-
temlambit &forfanfanguinemcontingit,rabiem inducere lib. n. cap. 37,
fcripfic his Plinius verbis: Leombus ac Pardis omnibufque generis eius etiam fe~
libus , iwbricat<e afperitatis ac lim* fimilis ( videlicec lingua ) attenuanfque lam-
bendo cutem hominis . Qu<e caufa etiam manfuefaSia ( alij legunc manfue-
fadtorum ) n,U ad 'vicinum fanguinem peruenit /aliua, inmtat ad rabiem .
De morfu iane Felis domefticae extat illa celebris in Aede Duu Virginis
ad Vopulum de Vrbe fepulchralis infcriptio .
Ex Fell« Hofpe* difce nouum mortis genus : impxoba Felis

nuu"s'U mor ^um ^tktturydigitum mordet & intereo .

A Gallo gailinaceo mulieri Germana: hic vulnus illatum viditantsma-
lignitatis, vt iecutum inde fuerit cacoethes ; ac cancum non omnino lechale vl-

cus.

> IO. FABRI LYNCEl EXPOSITIONE. 49;

cus.Quarecredere forfan non abs re fucrit , Canes nondum ipfa rabieinfe-
dtos , led ad hanciam difpofitos humano cruon fuum facile virus,ceu fermen
tumquoddam actincluram , vt Chymiciloquuntur, communicarc poffo
quod pauUtimvircsacquiratcundo &fpiritus vitales atqueanimales mariml
pctat. DifcehicpanterdormienremCanem non temere excitandum effc.
Eft & hoc coniideratione digniffimum , in eodem Lateranenfi Nofocomto mor- c3nes ^
tuum fuiffe,qui quidem olim femeftri poft mor/um Canis fpatio ab hydropho- 2??
bia immunis fuit,vbi tamcn mtcrea tcmporis ab opens & laboribus diurnis ve- ~.
fpen domum redi^vicini omnes Canes longe prius quam ipfum videret, latra-
re czperunt ex folo eu olfadu animaduertcntcs, cx quo latratu vxor ipfius ccr-
tiffimumfignumaducntusmaritifui capere folebat. De mcdicamcntis qiue
rabioforum morfibus aduerfantur , tam multa Galenus przfertim &Plinius
nobis fcnpta reliquerunt , vtfi hic omnia illa referre atque examinarc animus
eflet , lufhe magnitudinis mihi volumen exiret . Hoc dixiffe fuffecerit pluri
mum hax difficultatis includere & plura opinionem potius , quam ventatem
Iapere.Seddevenenatorummorfibus& iftibus animalium, cum de ferpen
tibus atturus ero,plura dixero Hoc nunc monuiffe fatis merit , vulnera^
& vlccra h*c tardiffime confolidanda & igne ciciilim^ exftirpanda , adeo-
que mihi Hippocratis hic Aphorifmorum coronidem mire arridere; Qu*-

cunqne non fanant medtramenta , ea ferrum fanat • nu* &*»»„, .,„.,/ • M,eid*-'

j i / . . ^T y ","w jmtac . qt4£ ferrum non fanat ea tpnis vuinerum

Janat : qua tgnts non Janaty ea incurabtlta putare oportet . ab anitna"

De Medicinis fimil.ter , quz ex Lupo petunmr, nec hic nobis animus &£;
eft Ihademcondere. Viden poffunt Animalium Hiftonographi . Galenum
lolum adducam,qui 6. de Compofitione fecundum locos ad Hepaticas af
fediones Hcpar Lupi tam per fe fumptum , quam cum Eupatono mixtum. S11?2f
przdicat . Qui tamen de fimplicium facult. ,x. fcripfit . lecur lupinum ^g
f*pe tn medtcamentum tndtdt hepaticum , quod ex Eupatono conficitur , nec ta- ****** '
men quod menttone dtgnum fit , ampltus prtslare comperi, adtllud vtdelicet compa-
rans, quod ftne tllo componttur . Quo in loco experientiic magis , quam friuoke
vt exiftimo,rationicredidit, quz plunmisiam perfuafit, partes animalium
quandam cum humams fympathiam & A ntipathiam hqc eft , iuuandi aut no-
cendi lnchnationem & afpetitumhabere, vt Cor cum Corde, Pulmoncrru
cumPulmone, cum Hepate Hepar : qua de controuerfia alioloco difceptan-
di occafio dabitur. De ftercore Lupino cholica paffione laborantibus po-
tando , vah quam copiofus & propemodum odiofus eft Galenus. n.do
Simphc. facult. Vbi longa verborum fcrie , quid & quantum in hoc aflfe&u
poflit ,commemorat . Vbi non deglutitum modo, fed fufpenfum etiam iuuiffe Gai«u3
tcftatur. Et illud maxima laudat , quod tcrram haud attigit . Vtque ad- p^uTpf*
mirationem augeat , etiam ex vinculo e lana ouis a Lupo laniatae confe £^3£
6to , lulpendi lllius fententia , qui plurimos ex hoc Sy mptomate libcrauerat , laudat <
pra^cipit. Concludit demum non voces hic aut charaderes , verum fub-
ftantias naturales fufpendi, & maiorem ob id fidem illi adhiben debere cenlet,
cum lpfemet etiam Galenus effedtum non fatis admirari potuerit . Eodem itu
loco ftercora canum, humanum quoque fiio modo vfurpatum , caprinum,bu-

T t 2, bulum,

496 rALlA ANIMALIA NOVAEHISP. NARD.ANT.RECCHI. (
bulum, ouillum, columbinum , gallinaceum, murium , crocodilorum & ftur-
norum mire celebrac , eitcjue ( fit venia verbo ) tocus ibi m iiercore . Matchio-
lus eciam commento iuo in Diofcoridis libri fecundi capuc crigefimum fepci-
Matthio- mum oleum ex oleto feu humano ftercore ( quamuis hoc ob fcecorem abomi-

lus ctiam * > ..1..i .... p ■

ex fimeto nan£ium prius dixerit ) & aquam vicreis elici organis dicic, quas neicio quas
raUtmraedica admirandas,tam incus quam excra adhibica , effecius prarftent . Sed Coprophagis
mem* ' his fua nos balfima , auc maleolencia pocius medicamenca relinquamus, qui fi
ex principijs chymicis intellexiifenc , cjuaracione ha?c omnia vim fuam exer-
cerenc, Salium nempe &c Sulphuris ope, cjuann alijs gracioribus & fuaueo-
lentibus quoque fubftantijs preciofiora & efficaciora reperiuntur , iam abfur-
dis illis pharmacis longum vale dixiffent .

Inteftina tamen Lupi recentiores quidam Medici in Cholico dolore plu-

rimum prodeffe vociferantur. Ego , quid in Medica mihi praxi & cuidariL»

inwftina collegs meo contigerit, recenfere hic minime grauabor. Medebamur ante

JS p«H hos dnos elapfos annos Illuftri cuidam perfona* in hac ipfa Vrbe, quarin-

iincindoio crentibus vexata cholicis fimul & renahbus doloribus, ad infaniam quaiiage-

nbuscho- t>v .. . ., * ' . * P N

licis. batur. Poft vana medicamenta, cum dolor etiamiecundadie non omnino
ceflare videretur , ab amieis propofitus fuit hic ex Lupi Inteftino & forfan cum
ipfo ftercore reficcato, ab Idiocapjifim offemfohcuspuluis, quem, vca:ger
nofter aifumere polfet , anxie anobisefrlagitauit ; quo<^, huic plurimum fidei
jdem ex aliorum commendatione haberet . Nos, vt voluntati ipiius fatisface-
jemus facile aifenfum prasbuimus , quod periculum ialtemex hocnulluniti-
meremus . In vino itaquealbo diifolutus &: ebibitus fuit, non grati certe odoris
aut faporis, quod ego pitiifando expertus fui .

Poftquam exhaufit, ftatim argrotus melius fe habere &non fatisNepen-

thes hoc laudibus extollere valuit , Horu: enim vnius ferme fpatio quiefcere fi-

bi vifus fuit. Redierunt poftmodum ijdem «Scacerbioresdolores. Vnde ad

alios clyfteres & olei Amygdalarum dulcium cum vino generofb &calido

mixti potum,fomenta anodyna & vnctiones denuo eft deuencum ,'donec ter-

tia die , exhaufta omnino fentina & arenuhs grandioribus per yrinam emiilis ,

• — ^— , fxuiora illa accidenda mitigarentur, quar poftalui lenitionem ex leuioribus

TntUliflAhJ medicaminibus paratam, radicitus iublata fuerunt . Hic,quin femel concepta

t^i^uam. fij.^c^^e ftnpenda huius medicamenti & ab arnicis decantata virtuce ,'fpiri-

tuum impetum_&Lagitationem aliq umnodo_q uietaugriti.adroq . doloremxemP"

feritmullus dubito.Hoc enim e^o ia^piifime a^rotis meis vluuenille obleruaui .

Lcpidam iane & minimehic tacendam hiftoriam, coronidislocoinferam:

!^nnesBa qUa confirmacur , quantum in nobis imaginatio de medicamento habita va-

ta Lynceus leat, quam loannes ISaptiHa Porta Lynceus ( vir llle , cui fua iam immortalitatis

cd^berri-5 famam icripta conciharunt ) Excellentiflimo Principi Cxfio noftro Neapoli

enarrauic. Cum ibi llluftriflima qua^dam fxmina partus dirficultatibus plu-

lepida hi-r^m^s ^am ^°ris moleftara, acpene debilitata eniti non poifet, tentatis ferme

taTouint- ommDUS remedijs, media tandem no&e ad a-des dict i Port* , quem in arcanis

in morbis remedijs ceu Oraculum quoddam fuipiciebant omnes , miifum , importune

fifT^^pul^tum, & remedmm efflagitatum foic .IpieMediciilamminime proficeri,

& iom-

j IO. FA^RILYNCEI EXPOSITIONE. 497

&: fomnum fibi turban conquerens, abire famulum iuffit.Hic maeis magisq.

inftarc & iacram illam anchoram implorare . Quarc, vc ca fe ?,r£ moleftia,

& porcam fuam a concinua frmuS pulfacione lioerarec , aquam ncfcio quam ,

Capillorum puco Ven.ns, in charcula przfcripfic & fubicd pocandam parcu-

rienci eiTe, ieruo prxcepic. Nc aucem a venco papyraceum folium aricacuro,

aho cranlporcarecur, in parce enim domus fupenore habicabac, obuias ex pa^

uimento iordes, ac quifquilias collcgic, charc* muoluic, vcpondus eidcm ad-

dercc, &ex fencftra dciccic :. Famulus racus, fe medicamentum lam ab ipib

^pra.paracumdomum ferre,iuffic vc ebiberec Hera.quod acculerac. Qua-

re muhercul* afliftentes cx vinopuluerem illum fordidlim confeftim forben

dum prarbuerunt, & bono fimui animo parturiencem eile iuflerunt Ec ecce

quadrancis horar fpauo enicicur illa pulcherrimum mafculum . Dum mane e

lecTro in Mufxum fe recipic Porta , in .xdibus fuis plures Principis illms fimu-

los fiue Anceambulones vino nobilifsimo Campano , carmbus , volacilibus

pifcibus,rruGtibus, ac menfa- fecunda: bellarijsac vere lautijs onuilos repenr

miratur rei nouitatem . Acqui ifti,donaria harc efle, qua? Princeps ipforum ei

mitteret pro arcano & quafi diuino fibi conccifo medicameto,puluere nimi-

rum illo, quem ante ahquot horas parcurienci Domina: vxori fu* tranfmifif

fec, quo ebibito cutli pauxillo vino , ftatim illa felicifsime peperiiTec Porca^

rem fimulare , gratias agi incerim Pnncipi mfsic , fe poft meridiem illum ac-

ceilurum & de faufto trrique euencu graculacurum. Quod & fecit, fimulque ^U aMcnhm,

f^^mo^A^j^rc^^ medicamencp ^dicoTTmTKoT ,S^ tt

^^^sE^^^tim^ Cuius &egogratifEc' ^^W

SErrc ( licetparerga ahcui cenfen pofsint) fimulq. mnuere vokii, f*pe- ^/ W*

numero nos eftedum perfeeiTe crcderein noftns medicamencis , quita- ;9»t**£ <V<r

men ex accidenti potius, vt loquuntur,prouemt,atque hinc reaulas iUas,con-^/W^ Wfi

traria contranjs curan, quamplurimas falso poni, & a fcholis approbari, non ?&'

mcelledtis medicamencorum viribus . Sed manum e cabula : nam & hic for.

fan nimius aliquibus fuiile videbor .

Quare ne nunc, quidem, cum poiTem plurima, de LycoStono Luporum Ve-
neno quicquam dicam.Nec de Hominum in Lupos mecamorphofi.cuius Pli-
nms cap.ii.hbn S.memimc,fuifle,qui crederer,& Gracfcn auchorum Emm~
them hoc icnbere, ad quod Plauc.in Amphic. alludic,
Nam ^verumeii, quodolimefi audnum
Fabulaner,mutatos Anticos tn Arcadia bomines,
Etfieuts beliuzs manjitaffe, ncc Vnquam denuo parentibus cognitos .
Mirum ftf ,inquit Plm.^ procedat Gr*ca credulitas . NulUm tam impudcns men-
dacmm efi, w tesle careat . Quod vt venilimum cll,hominem neque corporc ,
neque Anima in beftiam verti poflejTheologi tame noftri, incer quos primo
loco nominandus ac venerandus D.Augufimus hb. i 8.de Ciuic.Dei cap.i 8 fa-
no id modo explicacludificacione nepe dzmonum fien pofle, vc cam fubiipfi
phancafia perfuadeac,qua alijs ica appareac,hominem Lupi,feualterius beftis
corpus induifle.Et h forsa onera vinbus fuis maiora porrec,hec a Demonibus
tern,vt hominibus illudacur. Veru hsc Theologis relinquamus, & finiamus. •

Tt 3 TLA-

49?

ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI rANT. RECCHL

TLATLAVH^Vl 0 C E L 0 T L , fiu

Tigris Mexicana.

t

\ *

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

APVT, Felis noftratis figuram quodammodo repra_fen-
tat,vti&reliquumcorpusnonmultum ab Animali hoc
diffidet. Caudam habet, quam in Kone exprefla fuit, paulo
lon<norem ; aures curtas ac patulas , oculos confpieuos &
lucentes, rotundofque. Oris ridum fatis magnum obtinet ,
fuperiores Canini bene eminent dentes ita longi , vt infe-
rioremadlateramaxillamexcedant. Barba, pili pauciores
funt , quam figura ha_c oftendit , & hi verfus pedus reflexi,mgncantes. Sunt &
alii non multi ad ridum fixi,collum verius retorti.Nafum cra flum valde habet.
Tibias craflas valde, & mediocnter altas : In pedibus antenonb. vngues acutos ,
ouatuor loneiores , & quintum breuiorcm. Vniuerfum corpus pulchro roieoq.
fubrubet colore , excepto infenore ventre , qui albicat potius. Maculis rolarum
effioie.fed orandioribus multo , quam pracfens exhibet figura , nigncantiDus
omnibus imra fuaueVubentem colorem , totum ita corpus , pedes & cauda or-
dine quodam diftinguuntur, vt elegantem plane huic animah acu piftum tape-
tem , ieu peripetafma impofitum crederes . Sunt autem macul* h* m dorio &
capite rotundiorcs,maiorcfqucivcrfusvcntrcmvcro pedefque oblongiuicu-

Animaiiii la_ , & multo minores .

maculofo-

Non fcio profedro an Tigris , Pardalis, Panther* , Pardi , Uopardt, Tbots, Va-
trouerfa. WBW . Lyncts Afncanarum , & Qiai. plunbus pelles macuhs fcateant , an no-

valde no- '.. _.__.:. o. :-„„o Jnkn-ir

mina

rum natura animalium & nomina , plures nobis & maiores dubitandi caulas

4 .a . fueeerant . Ego Plinij confiho & imitatione , Anftotelem Naturae veitigijs

^.1? infiftentem , in hoc meo opufculo libentifsime fequor . Alexandro emm Magno

. Stepiu Hfge , vt Plinius habet, inflammato cuptdtne ammalium naturas nofcendt, delegataq.

Zaiiu" hac commentattone Anfloteli fummomommdoUrxnanjiro , aliquot mdUa honunum

Hiftoria ad m t0tius Afa Gr<eci*q . trafiu parere iuffa , ommum auos a,enatus , aucupta , pt/ca-
wcus. / . f u - tujq%

an

cananus .

Hoc ait

Gaza .

I IO. FABRI lyncei expositione. 49,

tufi. Mant , au.hufaue -vtuar.a , armenta , aUana f flfimt .. ^^ m ; ^
«ymdvfp.am it„„um .gnoraretur ab eo , »WVW„,W„ ^n. ^», W„.' • :
*«*...£« ^™ «V ^„W„W „W,^ . Hic igitUf l. Hiftor. animal. „ •%
«*, /Wff.inquic, /,*«„.«,„ £«/-•««, r,„,.TheodorusGa2a Pamher kn J,L '
Lupum Canauum verc.c. Hoc iul. C*% Scalig.commemario fuo.ia-pe iam l.au-
dato mprobat , t. «,*,> fW.-ferd,a mtcrpretatur , Gaz* mterpretationem mi-

latum Itfir ,C| rS • & 1 m,1'Um ^ Vtran^UC hailc ^fton™ • *«" «*•
i ,™dm'' refuCai'C a^rc(ius ™*>>'nquic, i ™w

pX ' qu°4c f r uam mutuacus dl) ""*" '«''Vrw™?."-

ttr^ ^n- »»»/if» «»/F«Etreae amdem Niphus , aliqui eninu
lupumCananum putanr eilc animal voce vulpm.a , cum Econ.hus con?re-
dicns:al,|exCane& Lupa namm j ah, gcnus Lupi longis afperifcue pilis .
Quid igitur propne fic /W„r,forfan ,gnoratur . Hinc Oppianus hunc inter
lcras ignobihores vti Feles, Glires, Sciuros numerae . Quarefi huic credimm D"bi'""
neque Lyncem.nequc Thocn, ncquc Pardalm , aue Pamhcram e(Te pacec.quod ££•
harcno„viha&,mbecil,afi„can,maha:„eque Pardus fiue Panthera malcu-
lus erit , cum al.am Panthcr. ab hoc voccm , adcoquc indiuidualcm quandam
( vt ita loquar ) affignec propnecatcm Auchor Philomelx hoc verfu ,

Paglr.tr caurit amans , Parduj kiandofdit .
Ec Ariftoteles equ.idem, vnico folum loco Panthms mencionem facit , & qui-
dem non vbi de Leonum ( ad quos rcfcrrccur , fi Pamhera effet ) fed Luporum
parcu loquitur . Panthera vero voccm Phnius latinitate donau.t , quam Grzca: h^»
lUl ~,w , apud Anftocelem frequenci, fubfticuk , quod poft huncGaza^ 'V'""
quoque (eca: Panther* enim Ar.ftoccles vocabulum nufquam poiuu , fa \& 5*K
piffime *>**&,, quod femper Gaza Pamheram inrerprecacur.quod & ipfe Sca- . '
Iigcr imicatur Coment. fuo ,„ ,. Hiftor. cap.S. fcd <"m verfionc GazaLvw
inquit Anftoteles,hoc eft Pa„thera , deucrat, veneno, auod Ucrco ^J ZdZ
Lanche, ,au*r,t Um.nts flcrc», . \uuat en,m . Eodem plane modo ,. Hift , . Paa.
theraipi.exPardalevertitur.dumaitArift. mulufida auadamefTe , ^, Leonem*"^*

verotn' aT r & '' ^u ^^ U°™ f°U%,n Eur°F- P-thcra" SS.
vcro ,„ Afia ,,„ Europa rjullas effe fcripfit . Qum ctiam?quando ncutro gcncre USSt

GataTT 7, ' ™'Vm"<l< ">V**tl»r* ^ror^anatum affcrit. H.c tame "" '
vr?,lP °J t '^^r,11011 T"»*r^ reddit;fcd nulla eft differentia,

ParZV, I, l " C°nclufamus 'g"« Ariftotelem.quotielcunq, lWafe ©-

nere pi,f Ct ' an,malTVcIlc «^ulofum intclhgcrc fcrum, & ex Lconum gc
nere 1 amher autcm ad Lupos potius, quam Leoncs pertincre videtur , ncc an "»"•"*(

quofdam^r- 'r '""■ ^ Ut' CX ^^patet. No„ m^r idc" S,"X
vXiffo V c*««"u>» i ahos Ca»e/» i.p*7-(MS pro P^W incerprccari i" ^ '

nes vi-
ur ac-

cedere .

}Z T ZlZ^, V""hera! • *f* .^-,«#—v „um,dcmquc^!no

"'iibus

ilS PI

theras ap-
r pellet .

iimphciter

a„ima ZTJ rTir - • • ' Ww ' F<""" ' e^/?'W vnum ldcmfIue «*■

ammai cftcluculcnto Phm, ecam teftimonio doccbo . H,c lib. 8. cap., y.Cum rT'ta
deP^magcret,d,xk,Pa„chcrarummarcs Vardos appcllan, & Panthera^ &'

C

^oo ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHI. ,

-fimpliciter Vartas ob varium nempe & maculofum cclorem . Abioluto etiam

nomiiiePantheras^/r/V^appellabat^uod ex Afnca nimirum aduehe-

rentur . Senatufcorfuitumfuitvetus, inquit, ne iiceret Afncanas m Italiamadue-

bere . Locutus autem hic de Vanthens fuerat rpropterea Varro dicebat, // a Lybta

Luce boues dtclt effentfortaffe Vanther* quoaue $ Leones non /}fitcantbeflt* dtcerenti»

fedLuc*; quod in Lybia nempe plurim* tales nafcantur . Per Vardalem vero

c,mel0. ctiam Plimum inteiligere Vamheram ex fequenti fit capite clarum , vbi de C*-

P^lis- r^W^/ffermoneminitituit , yiod Capite nempeft Camehno & macuds albts,

StSl ruJim colorem diBwgunmbus. Maculofum igitur cum fit animal , Pardalis iiue

£ * Panthera Latims merito nominis compofitionem ingredi debuit . Eft quiderru

& Tigris etiam maculofum animal , verum hoc Plmio non orbiculatas, quales

in Camelopadale iunt , fed oblongas fortitum eft maculas .

Ac poftauam huc pertigimas & Camehpardaiis quoque memmimus, ipatio-

fus fe campus aperit de nomine ialtem beftiae huius aduerfus Viyfiem ^ldrouan-

dum difputandi . Hic lgitur , vt & Corneiius Vteruerius 'Beiga iucceiTor lpfius &

Aduerfus rerum Naturalium Vonom* olim Profeffor, libro de Quadrupedibus 'Bifulcn, Cap.

SfiSu de Camelopardali , errare eos dicunt, qui Cameiopardalem , ^uodcxCtf»*

de came- ^ pardale gefcerata fit , lta appeilan cenieant. llludautcm longe efi falftjftmum ,

SC±£. mquiunt ?Cum & Vardus tp(e , fiueVardaltsqutGr*ce<**,^di8HS,generare non

pofstt, esl enim Hybnda, rvtpr&ter naturaliumrerum fc^tores ,cuittffimus Ciau-

dianus :

Obuia fuiminei properent ad vulnera Pardi ,

raulus eft Semine permixto gentti, cumforte Le<en£

claudiano. ^Nobiitorem vterum viridts corrupit adulter .

Hi macults referunt patres , €> robore matres .
SST Hic ferme tot dubia & hallucinationes , ne dicam errores , quot voces reperio .
Kdaiis Et imprimis f upra dilucide lam probaui , longe ex Anft. & Plini j mente , Van-
confiwdfi- (herem ^ pardo ? feu i>ardaie f aut Pa»flkr* diitare , quae omnia hic iub vno ani-
nialinomina confunduntur . Nam Anftoteles fitpe Vardaiisyfme Vanthera,
maculofi animalis ; Vantheris vero ignoti animalis , & quod nefcitur , vtrunu
atrum an album fit,femel tanmmmeminit, apo&Gzzx Lupum Canariumno-
minare placuit. Vardum etiam Vathera mare plane a Vanthcre diuerfum ex Phnij
authoritate deduximus. Porro quomodo Hybnda eft Pardm, & Muh inllar ge-
nerare non poteft?Cum Plinius tamen dicathb. S.cap. i 6. Odore Vardt cottumfen*
tttinadultera Leo, totaquewiconfurgitinparnam. IdcircoautculpaflumtneablutM,
Po25efe atit lonfus ^omttatur ; Lccna nempe adulterum Pardum . Verum , mquies, coi-
Hybndl! bit cum Leana Vardus , non ldeo generabit filium ex matre ahum . At qu<cram
thoTitate* ego,cuius patris hic Pardus fit fihus ?

Vipbtltorem <vterum njindis corruptt adulter , inquit Claudianus .
Et quis hic viridis adulter? Huic poeta nullum haclenus nomen affignauit. An
Pardus fimul pater & filius ? vt fnuola de pullo & ouo eft quaeftio, vtrum horum
priusfuerit.ktcpi ego,ex eodem Pliniano loco,cum .Leaena non coire modo Par-
dum , fed ex eadem etiam catulos Leoninos non iubatos tamen , Leonum mo-
re procreare , reperio . Leontprxctpuagenerofitas , mquit , tunc , cum colia armofa.

} IO. F^BRI LYNCEI EXPOSITIONE. 501

Vrefiimr^ /drm "*"' Wfi&i ' Lf°ne COmePtls • &os *** ^dt generauere , PardlISC0,
fimper cbaraftere hoc carcnt.S^tli modofemtna.Magna ijs Itbido coitus3 & ob boc ma- 2SS
rtbustra Afrtcahac maxime fp*8*tt inopia aqnarum adpaucos amnes conrrcranttbus &£?
fens. Ideo multtfirmes tbt animaunm partus ,varic fiemtnts cutufaue gtnerts mares 5»*
aut rvt aut vo/uptate mifceme , vnde cttam vulgare Gracia dtclum , femptr aliamd
nout Afncam afferre. Hxc Piinius: qui mixcum quid ex ?ardo & Leana procicari -
non negac, Pardos tamcn hos partus non vocat.Qui Vardos mmime ex permixto
iemineor.cos.,fedfu?rpecici dctcrminatum animal &c quorum famiin* Van-
^r, fint,appellac Soltnus cciam cap. ^ de Lconibus loquens.,^ , auwc™*
lardi ,inquic,, «/>/,£, remanem tubarum tmpes , parittr.omnes parcuntd faotna .
Iam fi hoc eciam. ^AWW* donem , 1W,„™ cum /W* fiue Vardale aucW Pa.her a
^vnumidcmqueanimaie/Te, quod pauloante negaui, nihil camcn VlyfSes SJV£
hic eumccc. Nam Pantber^iam Ariftotelis auchoncace non infecundusaut S&S
itcrilis eft ,/,»/»« *»« «for^w Luporum mort, numero vtplurimum anatuor . Et, "L
vt quid ampiius concedam, Vardos fcilicet a Pamherts differcns animalium ae- ffgS
nus.Ec hi camengeneranc ii Soltrmm cap.zo. his verbis loquencem audimus i»
his filueftrtbus pr Vardt funt Jecundum a V anthtrtt gcnus , nottfatis : auorum adulte-
rtnts coutbus degentratur partus Leanarumrf Ltonts quidemprocreanturSedigtiobiles
Non um camen nefcius Vardum & Leopardum vocari aliquando ab Authori ' Pardu* &
bus adulcennum hunc Leam* fcecum, ex Vardo feu P*,W ^ progeicum , JSEg
qu^vcl^/wtt^habe^maculpruscit.&propcereanoneit mirum fiClau ploquouis
dianus hunc etiam P«*» appellauit poetica quadam licentia,cum adeo Pardo ^t
fcu Pardali macula? pr opri* efTe videancur,vc eciam 1 3 .Hieremia: limwr/f «J fum
t«repoteBAethto?spdlemfuam3aut¥*rdusmaculasfuas;& <vos poterttts benefa-
cere , cumdtdtcerttts malum. Quamuis de maculis Plinius nihil dicac , folumque
mb^detedumin fpunahacprogenieinflnuet. Adaluit itaque hic Aldrouan-
dus&l-ttmertusclc&mismocmwoctx Claudtam, cuam folertium Naturzin-
rerpretum tArtflotelts & P%fide vti. Atque huius foliush^c gratiaadduce-
revolui, vtdemonftraremPW^waP^^longeddferre. An vero Ca
melcpardalis ex permixco fit femine genita & quale^it animal , vbi locorum
repcriaturiharcperrractarc huius . minime funt inftitutL Videnpoceft Vetrus
rBellontus z. hb. obferuationum,& apud hunc Strabonts veroa, qui m colore de-
cnbendoplurimum varianc . Hic cnim ait,cum Pardale fimilicudinem nul-
lam habereA- colons vanetate Hinnulo fimiilimam Camelopardalim cffe llle
1 ardi macuhs var ijs infeClam adftruit . Ego falccm , aliouam nominum ambi- McJTl0:
guicacememediocollerevoliu,reliquamfequenci capice profeaucmur Nunc ^0'
ad animalis pr^fencis Mcxicani effigicmdeclarandam, & Natur* ciufdenu SS**
propnetatem enucleandam me confero .

Hoc autem priufcjuam exequar , Ttgrtdt etiam examen fubeundum eft,cum Tiari
non Icms hic dubitatio oriri poffic, Tigndumne,an Panthcrarumcohorti «**»
Ammal hoc /ociare fe velit . Plmius equidem lib. 8. cap. 1 7. Cum Panthera-
rum confidcrationem infhcuUrec , Tigndis pancer , maculofi animalis , rccor-
dacur . 1 antbtra , inquic, <& Tigris macuiamm rvarietate prope foU beftiarum fPe-
ttantur , caterts vnus , @rfuuicuiufaue genens , eH color . Vantherts tn candtdo breues

macuUrum

Tigridis

/

!«S aliaanimalianovaehisp.nArD.Ant.recchi. ,
r^^<*od:r0w

«mv.quod nr„r;r rum Ir»cf j tamen , Leopardiyvn oc «*«*# iV^w^li*

Tigresfo- Plerlt ■ > .cum ^" f .*£ j non abfoluto plane fermone a maculis

Tigres, mm qu , annos , quacunque tandem ex regione^

""" ^X nuer/conlpTximus . Fareor equidlm me ialium infignesduos cum
"* ' SStt maculas apprmie referentes ex motouorum genere
£S, quorum vnum antc elapfi anhi finem Au^aVtndA.corun, >>
2?» dufdem VrbisE^fcopi Suffraganeus Vctru, Wf*^T*
26 tt imctrLc ac fuauitate , facrarum Hterarum cultu & humandrum pruderu a^
* * • " mm onft cuus : akerum iMMm D.N.col. Danie lou.z Regis Pobn. Th -
r=« « fa^ , Fnius , vterque amicitia mihi iunffiffi™» in hanc Vrbem adouxer.a .
fcopu, I- p " uamuis TJ.-ridcm defcribat Plmius nmend* ammd rve/oc.tans rffe , qua-
SI" les fZn Ta ufeoblongafne an orbiculatas habeat, ibi non dcclarat.quas aho
&& 5 Sm colleginms Cap. ■ « . nempc lib. , 3 . vbi de Ccdr.n, , aa < *«

— Non moror hic fiue alij legant , in <ver„cesfParfi, m ***«*£* ^ffiS
faC*£ «*W -Hoc enim qucd fequ.tur, ad rcm notam fac.t , / W «Jta?»

^ZLtl Ub*L igitur TigTcs non mtortas fiue orb.cu aras , fco oblon-
™ maculas.ad quarum fimil.tudinem w»/* r,£»M appellat.onem accepe-

— Ti; funt De hu uflSdi Scneca menfis Ioquebatur l.bello de anim. Tranqudl.ta-
f&Sti e p/««r , inquit , menfi »0» fariemu macularum conffic«»,fidm vfimpof.ta, qua
^5"™ - null.us cmuiutoculos mi voluptate moretur , nec accenda, tnmd.a . Et idem 7. de Be-

nefic i s Viico tfias menfas & A» %>»>» Senatoris ce.fi eo pret.oSus , £

te nodofa , ik macul-e in mcnfis clucebant . Hinc venutte Petromus Arb.ter .
Menfa Ci- . , - Ecce ^fris ewta terris

Citrea menfc greges [eruorum , ottwmcjue rtnidens
Vonitur, ac maculis imitatur njiiibus aurum,

Yonitttr s ac macuits imiww >vim»* »»"""• v. .

o—HicadGermanosnoftrosnuncLuxus tranflatus eft,fed l.gnens vere luxus
SStf "ml-imTscx ^«-.^MW quidem arborum frequcn r
^^rad,cLus vcnarum d.fcurfu pulcherrime var.ant.bus, *Vg£*fc£&
JffiS vndattm crt/pts matore gra,.a®firme Pamnumoc» los tm.tan £, #^°_
*&• rent , qu^c vnguine feu p.gmcnto , Vem.cc d.do m.re corufcan^ ^JJ^J*
losexvar.,s&elegant.busW,<.r«», l.gn.s mcnful.c confic. dcficrunt , vcrum
«'"•quceSenatoriumcenfumprctiofuohaud «quenc»-»! quarum lo^»>»K»«
■dJT fuffefta: , & cx vcrficoloribus marmor.bus , lap.ll.sprer.ofis , gemm.fquc q ua
;™'.fi?.d Or.entales plag:e fubminiftrant , confefts m dclici,s habcntur . V.fa nobis tm
SiSantepaucosannosinRomanicuiufdam Mercator.s aed.bus lapidea c.ulmod.
S°,SS me nfa , intcrtexm artificiofiffimi lapillis nobilioribus , duodeom aurcorunv
SaT6' mfllibussftimata.llUulki(r. tamen Princ eps Cafms noftcr , non luxus, quenu

tnascocin-
nanc

lrali ex In-

dicis

idem

)

IO. FABR.I LYNCEI EXPOSITIONE. ;o,

nifi m litcris folis agnofcic , fed Iuxuriancis Nacur* Thefauri recladendi gMtifc

??> Ja^Ti ^ COtl *«***» vfque flupenti ex tend feffili

1 v i P dl^al abre <~«* ficri curauit . Hoc ipfc Pnmus non procui
ab Vrbeiua Aprtman* detexic&erui curamc, tam vanjs vcnuftifq. vnda-
rum macuhs con perfum, cecenfque compadhons fubftanci* doribus ornacum, Pnnc
^cumArund^^Cannalndua venarum eleganua cercare, vel pocius lam ^

vndis difbnd, luccanc . Nam £*«, de Tigribus . Fuluo nkent , inquit , *« ^ '
fuluum mgrantibusfegmenw tnterundatum vanetate apprtme decet .
Vjus & tmpigrx fimul experientia mentis 5

*veteres tcllure recludit

Tbefauros
Vt Poeca aic .

Verum bme omnb tucuknrius ex fcriptis ipfius , propediem iucem afpedturis
uweSitur"5 n°"a nma ^ lf> deKaa&obfcrua« 'untjcuriofufLeaor

HicidemPrincepsrWWte,- fimulligni ad antiquorum moremelabo . *
rand. , ex quomeni,, fcrmia , capfu!* & varia fupelle? conficitur vlm no^ SSS
b.s reuocau.t, ac denuo ^V fu.s oftend.t. Abundant vero hac arbore mon- FJ&
tesfubdIt.one1pfiusg*mim,^/„/i„vnusin *-,**, , alter alt.ffimuste" *•*»'•
Gmm appellatusm I^W illius Tjhrtm* SyUU olim fedes, q™™!

tem^amur PnmUm ""^™ ' & ^™ ^»1^™ «VmK

nomm^^

in <nmi«,„.;. j 7r ? , em tum Ipirantis mamcas ! Quam fpatiofi^ d,a, ««,.
in sumuate e.us ad.nttar Amphnheatri cincca plan.ties! Quam comofe hmpi- """"•
d.ffimarum aquarum .b. fcatur.gines! Apud hos/h,*, AlUnco, fic /svb.llZ.

iXnif °S' ""f-P' , nn°S'dum maSn:lm d'ei Par™ ™n 6» dulci labore

nfomn.nmr u °Ue ^01"1 Pr"ldPe n°ftr°>vti al'"nm fe'enti"»m pe!
ne ommum, ita quoque rei Plantar.a: & amant.ffimo & per.c.ffimo.operam ue-
d.uemus, confed.mus vefpere,& fiail, »™fa fcfc, Anlicen.o nos reVilLui-
mus W, 7W* i U Mtitojln^ Cora,n«, & £go, Herbarum
ftud.oomnesadd.6t.ffim. . Sub noitem tandem in Arce & Oppido PrincTpT

etc°ept 'foTr" 'nCn mMt Smm ^ nona,P^ « e-P0risPvires bafi £ ',

except. epula lonecollegimus, ita dulci animum pabulo, fiwuiffima nimi
rum confabularione , ac ph.Iofoph.cis fymbolis reciauimus . "

m, Vmrlt eUndem nne Montem «»flpn »*fr Ctfij Med.cus to«n- P^
m, Bm.y»,mh,e,m, BM«<,-Schongam, ad Lyc»m,V,x preter medend. arte ooli y^
r.or,bus et.am l.tteris bene cultusf& Anatomes a'c Hefblum faentri non fe S*S
ter tmclus ; vt felea.or.bus & tam virtute quam raricate pra^ftant.or.bus p hn SSS*

wSSnsr""01^ quoque vfr,dar'um *t:.53s

Porr6,vtinviamreuertamur,AriftoteIes8,Hift.Anim »8 Cumnonloci,
omn.bus an,mal.a qu.Iibet aut nafci.aut translata viuere fflg "patfi

inAfia

f

504 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHL (

in Afia potius repenri, in Europa nullas . Tigrides vero Africa: & Lybirc pnr
cipue tnbuere videtur . Adiunxicin Afia beftias eile efleratiores , fortiores in
Europa , & in Africa muitiformiores ; vnde proiieTbium, quod ex Ariitotelo
canes ia- Plinius defumpfit Semper altquid nout aferre Afrtcam . Nam ex varia animalmm
Kd £ commixtione nouar animalmm form* videntur, vt Canes , inquit , Laconm
de nafcan- fx Cam ^ ^pe f Canes jndict ex Trigide t$ Cane . Quje fi vera funt , debet Ca-
ni Ticris fimiliseiTe, nec plus ab eo, quam VulpesautLupusdiftare. Idem-»
ipfe enitn Ariftoteles z. de Generat. Animal.cap. 5. concepta haec verba habet:
tygeneriseiufdemfecundumnaturam. Sed ea etiam , quorum genus di-
1 , fednaturanon multum dtflat,fimodopar magnitudo fit , & tempora
\atisy raro td ft ,fed tamen fien @r in Canibus tfinVulptbus, & *»
\ft . Canes ettam Indici ex bellua quadam fim ilt &* Cane generantur ,
jco eft i» £»/>& wit wehvt . Hanc autem belluam cani fimilem pau-
SuS^ante di&o loco explicauerat Ariftot. Tigrem efle . Aft ego hic non video ,
d° ' qua: T igri cum Cane fimilitudo exiftat, nifi & Felem fic Cani fimilem dicas ,
teones & ^quo multum aberrat . Tigrem enim ad Feles , & minime ad Canes pertinc-
Fe!espo-d re,pofterius probabo.Nemo fiquidem inficiabitui faeile,Tigrem Leoni muko
canefaT- propinquiorem , quam Lupo efie : hic autem ad Canes magis , ille ad feles

malua aCCeult . i- • i-r ■

Ti^res porro aPantherisraritate &nobilitate dirTerfe, vel ex Plimo diici-
SfffartS! musxum cnim Rome quadringent* & viginti,vna vice Vopulo Pantherae often-
tate & no- ^erentur 3 non nifi in Cauea Tigris fola comparuit , libet lpfum Pltn. 8 . Hiitor.
felSf. Naturalis cap. 1 7. audire : Senatufconfultum fuit -uetus , ne Itccret Africanas ( hoc

efl Pantheras ) m Italiam aduthere. Comra hoc tultt adpopulum Cn. tAufidws Trl

Interqua- nufplebts , permifitq. Ctrcenfmm gratta importare . Prtmus autemScaurus Mtlttate

dringecem /** V &'*** ( noc eft Pantheras,fiue mares fiue ferainas) centum quadragtnta Vnt-

PantheraT uerfas mtftt . Detnde Pompeius Magnus ejuadrtngentas. decem . Dtuus Auguslus qua-

fo" a R°om* drtn^entas -vtgtntt . ldem <. Tuberone, Fabto Max. Co(f. IV. Nonas MaiasTheatri

pS C°" Marcellt dedtcatione Ttgrtn primusomntumi\omzoslendtttn(auea manjuefaclam .

Diuus ruero (laudt us fmul quawor . Hic noto Plinium Pantheras vocare , tAfn-

canas , quod crebemmum hocgenus vt ait , ftt in ^frica & Syna . Anftoteles nu

Tigns 4 ve Afia reperiri eas dixerat . An in Africa , nec ait nec negat : m Europa tameiu

teribus val l .

denegiige iHas producmegat. . , . r

S^ Sed dolendum plan^ eft,quod nec Ariftoteles nec Plmius Tigndis nobis fa-

ouod in- euram coloremque exattius delcripferunt . Vetrus Cillius vir eruditiffimus ,
ter Au« ^liani interpres , ex fuis ad hunc acccffionibus a Porphyno , Heltodoro & Oppt*
55 qu°aC- no defumptis , hzc nobis de Tignde icripta reliquit : Tigrtde «/Minquit, exom-
Sfeft mbusfertsadfpeSiandumtucundtus Naturtfolertiafinxtt . °tiamform*?ulchrttudtne
SSSXi tam rvMe interferas extmia esl, quam longe cettrts autbus Tauo exceliit . Le*n* om-
«i.^eferi- „itf0 p^ rvtdetur , prfW foUm pellem , quam <vartam macuU purpurafcentes &
efflorentes exomant . ^dcurfumomntbusferis prxslat . Megafihenes fcrtpttsman-
aThpmsn dauit,tnPra(tjsTigresgigniLeombusduplofere matores 3 eo robore,njt fi de ma»-
P°ofundu" f^trs vnus Z, quatmr homintbm duftus, Muli pofleriorem pedem comprehendertt , ad

Leonibus n |w^ .

maiores. J - }-{\c

igndisde
ptionc.

} IO. FA^RI LYNCEI EXPOSITIONE. >oj

Hic cgo duo obferuarida exiftimo. Primum, maculas purpurafcentes non ni- Duo obfer
gras defcribi,qua? eciam an orbiculata: , an oblonga? fint,haud patet . Secundum, prxMtaL
cius magnitudinis Tigres efTe,vt vel Leama arquent , vel in Prasijs Leones duos £'?
corporis habitu fuperent . Qua? nota? faciunc,vc de illis , quas in Italia non raro
videmus Tigres, quarum non paucas iemper SereniiTimi Hecruria: Magni Du-
ces ( apud quosadmiranda Natura? opera quamplurima alia confpiciuntur) An omnes
aluerunc , dubitare quis poffic,Tigres pocius an Pantheras nominare iibeat ,il- Tjg^Wqu?
las prarcipue,qua: Leonibus multo iiinc minores , & niiiris orbiculatis non vir- !?oc n,onr~
gacis maculis colorantur. Scaliger Excercitat. CCVIII. aduerfus Cardanum aPPcllan-
non procul ab hac opinione abic, quamuis alia perfuafus ratione. Tigrem dicunt
animdlferum Indi hi, inquit, quos eqmdem ture ac rnerito orientales hjoco . <tAt eum tpo Scal'ger

_./ 11 r ■ 1 ■ ri- rt ■ pocius Par

Pardttm puto,quanaoqwaem C> curju mmus rvalet,<{sr ex tnftdtj s <-vtctum qu&nt. Ste dos purac,
nimfaltu tn arborem quamptam ij cumfe dederintjn ea latitant;V 'nde in viatores,aut iri fl^T^rll
alias tnftliuntferas.ldquod de Pardo quoque prodtderunt . Esligitur Purdus Indus . ™«mus .
In hac ipfiffima Excercic. duo adhucfunc alia , qua? minime mihireci- Duo nou-
cenda videncur. Primum, quod circa finem legicur , & hoc eft: Non eslohferuatio da-
contt mnendaft **}s<tMt eji Panthera , qutd fu apud X enophontem in Ccmmentarto de
Venatione,cum <~utrumque slatuit feparatim **?$■*.*<*( £> ir*vs»t>*r . Hic Scali^erum ice- Primum .
rum confundere aduerco Vantherem cum Vanthera fiue T^ardale , cum tamen fu- scaiiger
pra aperte docuerim , longe diuerfum animal eife , quod Ariftoceh Panther, ab SSSn
eo quod Gra?ce ipfi Tafdalts fiue Pardalta dicicur, quodLacini,Plinius prs «mParda
fercim, & pofteriores omnesLacine loquences Pantheram vocarunc , & lpfemet
hic Xenophon incer Pardales & Vantheres , vc Scaliger monec , diicrimen facit ,
quod huic lolum fufficere potuerat . Alterum quod moneam, circa principium ecu um *
legitur . Duo erant ait, Neraciinter Clathros 2(egis CKauarr* Leones : horum <-vnus scaligV, &

aduer
Ito-

cum ohijfet,eius collum ah alijs vifum: d quihus accepi non offe <-vnico ,fed vertehris con- f„'u^c
slare.Nunc nuper alterius effoffo cadauere , idem nohis compcrtum efl. Ma&e tua virtu- "}« c°iii}
te mi Scaliger , fic itur ad iecrctiora Natura? veritatiiq. adyta . Fateris tandem_, oflerigido
oculatis couidtus teftibus,magnum Anftotelem dum opinabatur collum Leo- coniffe0
nis vnico ofie rigere lapium fuifle , quod ego fupra de Lupo aduerius eunde.m.*
longa quoque fermonis ferie pertexui,eiuiq.hallucinationem demonftraui . Et
forfan hinc Iul. Sottnus Polyhiftor errorem fuum haufitj^um cap.z 8 de Hyena
hxc fcribit Hyenam quoque mitttt Afrtca,cm cum fpma riget cotlum conttnua vnttate: [^"^,^
flecli nequit,m(itoto corpore circumaclo, Hoc ero enim,licet Hyenam nunquam vi- °,,e a s»i«-

J • 7 1 r- i- a J ^ J" ,. , no conih.

denm,auc viiurus fim,ex ammahum Anacome adeo non dicam mcercum, icd re pe.rfai.
falfum efle a^que cercus fum,atq.nomen meu calleo . Sed de hac concrouerfia, tur*
dum de collo Lupino agerem, plura ance dixi. Sspe eciam meo penculo didici ,
difficile effe aliquid probarc-? ,

Si ratiopottus, quam resperfuadeatipfa ,
Vt Lucrecius opcime loquicur .
Acqui,dum in hoc dubicacionum inuolucrohaerercmjaccedoIlluftriflimurrL.
Dominum loannem Ciampolum Lynceum Florentinum faucorem & amicurru
mihi colendiffimum , vc fi quid ipfi de Tignbus perfpectum foret , explora-
rem.xum fimilia fa^pius animalia in Theriotropheio, feu ferarum viuario, Serenif.

Vu fimi

5o6 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD/ANT. RECCHI. (

loannes fimi Magni Ducis Hetruria?, Florcnria:, fua nempe in patria , vidiffet. Eft au*

Ciampoius tem vir hic non foliim in Hittoria facfa & profana cxcercitatiiliftius , PhuV

rios Pond- f0phia; reconditioris, & verioris Mathefeos Condus ac Promus , a Galilaeo Ga-

lila:i V. CL. sitimatus-, ied ea etiam Ingenij amcemtate ac relicitate pra:ditus,

vt in prola veriaque ofatione , Ciceronis ac Pindari asmulatione, Latino&:

Hetruico ftilo ita p.olleat , vt vix hodie reperiatur facundior alter } fummis pro-

jnde ob eloquentiam Pontificibus caniiimus , cum iam iecundo in icnbendis

ad Principes Chriftianos literis Apoftolicis , quas 'Breuia dicunt , ab ijidem ad-

hibeatur: eius etiam domus ab omnis fcientiar & elegantia? cultoribus, tam_.

indigenis quamaduenis,quafi Oraculum quoddam vel Eruditionis Templum

quotidie frequentetur. Verum perfpecStis ipfi lechfque rationibus meis,eodem

mecum in dubio manfit, anreuera , quoshodie Florentiae Tigres appellant,

Tigres fint , an Pantherae potius antiquorum exiftimanda? , fi fummo rigore

& Plinij prasfertim authoritate lis eflet decidenda . Et ecce,dum fic h&remus,

commodum ipfuni falutatum aduenit Reuerendusadmodum Pater F. Grego-

F. Gre^o- rius de TSolwar Hifpanus Placentinus , Ordinis S. Francifci de obferuantia didti,

jlua^Hi- 4111 annos XXV. integros in America vixit, Regnum vtrumque Peruauum Sc

ipanusOr- Mexicanum , plurimafque adhuc incogniras alijs, nec defcriptas noui orbis

dinisSFra .. ' . l . i • r t i- -ii- i • 1

cifci vere proumcias peragrauit , verbo & exemplo mudeli llli populo ( cuius tres diuer-
lftanus°,qd fas hnguas optime callet ) CHRISTI Euangehum annunciando , & ad veram
w»rerem& ac Catholicam fidem lllum inducendo : cuius rei £ratia\id SMolucanas quoque

nouum or"ri . r -i r 1 \ t

bem omne Infulas & Orientem ipfnm penetrauit . Hic noftram racile diremit litem , eaque
uka.Dia de animali propofito nobis enarrauit , qus adjrem maxime faccre videbanturi

Tum ego, hoc mquam ,
Hic m;r3 Hocplacet , h<ec dubiam "vincit fententia mentem .

nobis de Mirabilia,& alia quam plunma de nouo nobis orbe recenfebat , quorum poft-

nouo orbe , 1 1 r - • • ■ r • f ■ i ■ r i

& huius nac nonnulla knptis meis mieram , qua? tunc auidi , & ab ore lpiius penden-
bus retu- f-es excipiebamus.De Tigribus autem Americanisf mzer quas lftud animal, cuius
llt • hic effigiem exhibemus, vlla abfque controuerfia collocabat ) quas dehinc fe-
quuntur fideliter ab ipfo nobis communicata , fcribemus .

Ne vero quis retulilTe ipfum exiftimet,quarcunquein buccam acmentem
venerint, fciat indurtrium ac Religiofum hunc virum a Generah ordinis fui
11 Antiftite magni fieri , & Hiftonam Amerkant orbts non modo adfec-tam in fcri-

HUtonam «»•.«*«•«- "'^i

edTu/us"3 n*Js ' ^ Pen^ *am confcc^am habere , qua , Deo volente propediem f ruemur .
eft. Hic enim autopfia plurimorum mores animalium , proprietates ac membro-
rum conftitutiones exacte adeo didicit , vt iufte ac merito plunbus ipfum pra>
tulerim Authoribus , qui

- - - Sapiunt alieno ex ore petuntejue
7{es ex auditis potius,quam fenftbus ipfis .
Hunc autem in fenfum Tigrem nobis Americanam delineabat, eiufque pro-
TigrisAme prietates defcribebat .

Tigrisferociilima ac fortifsima eft omnium animalium , quaslndia occi-

Gre"orio

? °anoard"- ^entaUs Proclucit. Reperiturin plurimis Americas regionibus tam *Nou<e Hi-
icripta . Jpanix , ieu Mexicani , quam Peruani "Regni : Et ibi copiofius , vbi extenfi ma-

gls^

p

IO. F^BRI LYNCEI EXPOSITIONE. ■ 507
gis,atqueimpcnecrabiles,moncesfunc pofki, qtii,quo horridiores.& ma^is vbi re
afperi ftmt , co ternbilibrcs & efferatiores hx befticT rcperiuntur . Rarb autem ri^r.epe
inplanitieftabulanturvaganturque,excepciscamen Peruanis prouincijs qui-
buldam , ciuales fuut Chtcas, Ltpes , *Atacam* , Tucuman & Paraguay . Et hanc
maxime ob cauffam , cpbd filua? pailim hic imc vaftiffima; , denfiflimis con-
{\tx arbonbus adplurimasLeucasextenfie, & afperrimis fubiacentes monti-
bus,inquibusvlloabfqueimpedimenco filiorum procreationi & educationi
opcram dare racilius poifunr. Accedit,qubd prouincix iftag copiofifsimis abun-
dcnc animalibus,qu:c Tigribus invi<Stum& horumfihjsinpaftum cedunc. Pafhjs T«-
Sunc autcm, Vacc* & Tattrt filueftres, Equt & Eqtu ferar, **£«, CW, A,rM</« fiST
f cu Capreo/t,Ganos, Gttanacos, Vtcunnas bc plunmaj aliae beftia:, qua? in Tigrium
fmlentaticnem lbi procreanrur .

Propterhancpaftusabundantiam ,acClimatis eius proprietatem maiores
citer.u-iorefque lbi Tigresgenerancur , quam in vlla orbis vniuerfi parce , & ca-
lcs prcfc&o, vccum quouis etiam ferociisimo Africa? Leone duellum commit AaEfca1"
tere, & indubitatam reportare viccoriam pofsinc . Vnde mre ac mericoitL, Sfc^S
Amrtca Ttgudt regalefceptrum , quod apud nos Leoni debetur , & dominium in B^J dc"
orniYes omnino belluas afsignatur .

A!agnicudocaiiseft,vcalcicudinefuaordinaria quatuor auc quinque pal-
mos attingaryfacile etiam excedat: longicudinead fex vel feptem extendi- do S*
cur . Formofifsima , c^colorem bene maturi Aurantij pomi referente pelle a
Nacura Tigris ornata eft plenamaculis, quarum extremus circulus punicei SSa&j
fiuefpadicei(£/o*<i/odicuncltali)eftcoloris:vicinior & incenor albicancisj
& cencrum ipfum nigricac , & quo maculae ha?, quar coc oculos reprarfencanc \
capiti dorfoque funt viciniores, eo florent rotundiores ; oblongiores vero red-
duntur , quo magis ad ventrem & crura bellua? accedunc .

Afpeftu cruci horrendum eft animal . Oculos fcincillances ac pene ardences
oftendic. Pedes cam grandesacrobuftos, ancenores pra?cipue,quibus manuum nT:^
vice vticur , ob id in quinque vngues diuifbs; vc ad reliquum corpus collaci vix
aliqua appareat proportio. Hinc miruminime eft,quod Taurum per medium PefJ?sf r
ferme diuidere, armum eiusccrte, auccoxam vnica tantum percufione vn ^mi.*
guibus fuis acut&imis maximifque detrahere valeat . %

Eft animal agrle valde fcruato tamen in motu fuo decore , fis quadam vt di- Ag-:re am~
ci folec,moru grauicate . Vnde velocitatem fiiam vix aliter prodir, quam cnbu; ™Icui«M

__;-_,; ./11 • \ •••! 1 . . 1 1' T- decore_»

pnmis 111 ialcibus maxime-pr«ciptcibus:his enim,dum ad animal capiendu col quodam.
limac,vcicur,vc fere quicquid geftic , capere poHitj qui fi minusex defideno
ipfifucccdanc,ab incepcodefiftic. Verum hocranfsime concingic, vc quod
incendic,non aflequatur. Acpropcerea,ancequam aggrediatur,confiderac opus,
ac veluti confilio m arena capco, prius ftacionem cercam,vnde pofsic ex mfidijs
erumpere,exquirir. Perfpe&asfuas maxime vires & valore habet:quare,vbi-ex
diftis animahbus aliquod occidenc,vt primum faneuinem omnem fuxic.denri „ . A

us arrepcu numerilq.impolicum, recorquendo verfus animal c«ipuc,trium etia ou ,moio
fpatiomilliariumadiiliosautfarminamfuamlaclantem illud deporrat ; 8c fi; ""
viuum fuftqllere poiftc, adftrt, flmulque venandi & beftias adoricndi filios ar-

V u 2. cem

5o8 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD.rANT. RECCHI.

Doc« fi- teedocet,affiftendo omnique procurandodiligentia/ieprzdaaufugerepoffit'
^em1Uv°e- Ordinario duos faltem catulos partu edit , nec pluflbus fa^mina lac pnebet .
nandi " Partum habet moleftiffimum . Et fl ex filijs aliquem cum ahqua lmperfedho-
duos fai- ne & naturali defe&u nafci contigerit , genitores illum vel occidunt , vel enu-

tem pant i

catuios. tnrenolunt. .

Eft Ti^ris infeftiffima omnibus armentis , hominem, mhprius excarne
aSdteiuscomeSerictimecpocius. Huius autem vbi femel fanguinem & carnem
fiiios . de^uftauit , mirum , quam palato ipfius arrideat j ita vt ab ea poitmodum ab-
Humana-, ftinere non valeat; perfequaturque ipfum ad quadraginta etiam milliaria,
came vai- fumma cum attencione , vigUantia, & patientia , donec tandem incautum ,

de delefta „ „ 1 • j

tur. nodurno pradertim tempore , & dormientem adonatur .

Hocmaximeanimaduerfionedignumeft, fi dormientem in cubiculo Ca-
nem fimul & hominem offendat , occidet primo Canem , poft hominem lace-
rabit: fin vero hic Hifpanus fuerit & mancipium aliquod ex NigrittseGui-
nea fecum habuerk , & hoc primd interficiet . Sin hominem Americanum ,
Hifpanis hunc primo fimiliter adorietur . Ita, vt hoc plane Hijpani priuilegio ijs in par-
magispar- tu^us gaudeant , quod his quam maxime Tigres parcant , nec nifi vltimo de-
mum loco deuorent . Quod fi plures , omnefque Hifpani fuerint , ex his primo
illum , qui pufillanimis magis & excors fuerit , trucidabit .

Non eft fecurior ab hac bellua fe defendendi modus,quam ignem ipfi oppo-

igtieterre» nere , hoc eft , vel faculam ardentem , vel titionem acrenfiim , & egoipfe ( in-v

tur * quit F. Gregorius)altera manu gladium,facula tenens altera,Tigrem profugaui.

Modusverocapiendi & interficiendi eas, talis eft. Vorumtux dectpuU exrbr-

Modi Ti- tibus Compa£ta: afTeribus,quibus intus Canis funiculo illigatus aptatur,ficq.vbi

|ieendiC.a' deprsdatum Tigres Canem eiulantem accefferint , decidunt mufcipularum

inftar alTeres-,qui, cum impoficum ex lapidibus pondus mille & quingentarum

librarum habuerint, aut Tigrem occidunt, aut femiuiuam faltem relinquunt .

Subinde retro aliquam fe arborem Venatorrecondit,Tigrim fagitta aut plum-

beo crlobo traijcit ac confeftim arborem afcendit , ijfdem in beftiam armis de-

nuofulminaturus. Veruntamen,fi arbor craffe admodum fit magnitudinis,

celerrime in eam Tigris falit, & inimicum fuum occidit. Quare Venator

Nonpoteft aut bipennem aut aci| acem fecum fert acutifsimum , quibus falienti animali,

adlodum5 vel manus vel truncum faltem cui vngues figit, detruncet, at^e humi fic pro-

wboresat fternat:.si ver6 arboris truncus no fic craffior,quam v.g.mediii hominis medio-

cricer crafli corpus, afcendere beftia minime valet:fic enim,dum truncii ample-

xari fatagit, vnius manus vngues alteri infigit, ac fibi ipfi impedimencunL,

creat. Entigiturfecurior venatoriarbor tenuior, quam craflior, dummodo

facis alca fit ; alioquin vnico in eam falcu, quo plurimum valet , prorumpet &

vnguibus arreptum venatorem detrahet .

Pr'aecoS" Euidentifsimum & hoc fignum eft, caeteris Tigrem beftijs in America

rnuHc aiias dominari: quod nimirum, fi plurimarum detra&ae pelles cum hac ipfa in arca

mxtapo/i- ^uacjarn concludantur,facile omnes reliqua? depilabuntur & eo citius illa?, quo

huic iacent viciniores, fola Tygrina pilum fuum firmum fixumque retinente.

Eft Tigris tolerantiffimum famis fitisque animal , hanc ad quindecim ,

illam

im.

PatiturTer
cianam .

> IO. F^BRI LYNCEI EXPOSITIONE. 509

lilam ad octo facile dies.-itritert. Leonis modo Tertianam febrim patitur, cam- sufferre^re
ciue fex faltem diebus in quahbet Lunatione ; tnbus diebus nempe ante, &c toti- %e/^m'
dem poft Luna? coniunctionem . Tunc temporis ad remotiora loca recedit , &
quafi elanguefcens animi ferocitatem deponit. Exrapina viuit,nec prater
carncs quiccjuam comeditrquare indifterenter animalia qua^uis adoritur, nulli
parcit i quin arbores quoque dexterrime confcendit, & magnarum auium,
nidos vaftat , pullofquc earumdeuorat ; verum id fumma prxcauet diligentia,
ne plumas deglutiat , qua: prefentiifimum ipfi venenum forent . Quod fi aues
illas deplumare non valeat , folum exfiigit fanguinem,auibus ipfis abie&is .

Pinguedo huius animalis,no aliter ac Leonis auc Panthera? 1 ubtilians valde, Medicamf
ma<mamque penetrandi vim poiiidet. Retrachs inferuit neruis,fiue in collo U* gre .
lifucrint, fme inmanibuspedibufue, &propterea nifi dextre ha?c vnctio ap-
plicetur , periculo non caret .

Vtuntur Americam corollis ex dentibus Tigris confeclis , quas filiorum fuo-
rumcoliis circudant,eafque aduerfus Anginam, deftillationes ex capite & alia,
aux afperam Arteriam infeftare valentaccidentia ,plurimum momenti ha-
bere fibi perfuadent .

Summa , hoc animal plurimas alias proprietates quin obtineat , nullum eft N.° °mnes
dubium > quas nobis tamen cognofcere minime licet, quod indomitum fit , &£!££*
achominiparumfbciabile,quodquedomefticumetiam quodammodo reddi- fphSer"
tum , horrorem tamen intuentibus incutiat.

Atoue ha?c ha&enus F. Gregoriusde 'Boltuar partim Hifpanico , partim Italico

1 r 1 r 1 L 1 • r ■ 1 • \ Explicatur

ldiomate non line voluptate auicuitantibus nobis receniuit , latine vtcunquo aiiatamfto
a me exprefla , coque libentius, quod maximam eorumpartem cum veterum m'
cnarrationibus conuenire reperio .

Et imprimis quidem efle Tiprem animalferum, indomitum , fsuum , atro- F^cas

• rr r 1 ■ s^ ■ 1 ■ ■ 1 • 1 • r ■ - " Tlgns *

ciilimum , ex his Ouidij verbis diicimus .

- - - - ZKeque enim de Tigrtde natus ,
Nec rigidos ftlices , folidumue in pefitore fcrrum ,
Aut adamanta gerit ; nec lac bibit tlle Le&n& .
Et Virgiliana Dido m maritum , vt fingitur , fsuum ac crudelem yfmeam .

Hyrcan&que admorunt 'vbera Tigres .
Nec mirum,quod antiquis tantum in Taprobane , Hyrcania & Armenia maxime
celebrarentur Tigres, cum America nulla adhuc notitia effet, in qua cum_.
habeant Tigres,qua fuam exerceant feritatem , magnam beftiarum copiam ,
crudeliores etiam alijs perhibentur. Quamuis & Romanorum in fpectaculis Rom?oiim
Martialis Tigrem introducat,qui Leonem laniauerat , quod in filuis,inquit il- ^J^I
le,aufus non fuiffet . Martialem ipfum audire libeat . bita .

, Lambere fecuri dextram confueta magiHri
Tigris , ab Hyrcanogloria rara iugo .
Sauaferum rabido lacerauit dente Leonem ,
2(e s noua , »0» vllis cognita temporibus .
Aufa efltaie nihtf fduis dum rvixit in altis,
PoHquam inter nos esl , plusferitatis habet ,

Vu 3 Formo-

jio ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD.SnT. RECCHI. <

Macuiae m formofiiTima pelle ornaram efte ex noftra , P. Gillij ,' 6cP. Gregorij defcriptio-

t£"?S nc patulc j qui.ramen a Vererum maculis hacrarione diftinguir , quod hi itL,

obtooga;. Ti[rribus fuis oblongas & virgaras , nos orbiculares agno/cimus . Vc parrirru

ex Plinij menfis Tigrinis partim ex Oppiani. i . de Venarion* verbis colligitur,

dum Equorum quos Orynges appellat , aliquosforidis decorari maculis multis^fme t&-

tiijs oblongis Tigrium inslar s alios <-uero totundis , vr paviher* , fcrtptum reltQuit . Et

Soltnus: Tigres, inquir, beslias injjgnes macults not& , & perntcitas memorabdes

xeddunt \fuluo nitent, hocfuluum mgrtcantibus Jegmtntis rotundatum Varietate appri-

pie decet, Color hic fuluus cum noft.ro valde coincidir, macula? difcrepanr .

Verum ha?c macularum varietas ( cjuas tamen circa ventrem in noftra quo-

'm\& flu- ^ue ^igre fimt oblongiufcula? ) earum Naturam forfan nihil immutat , quem-

tnenaveio admodum nec velocitatis defecTus , cum veterum Ti°res velociflima; habean-

citate d»-- . . . , ... ° . r ■ r i

tta, tur;vnde Tigrts vocabulum , Armcnas onginis, Sagittamh<givhc2.v\s , quod
huic beftias ob agilitatem , & rapaciflimo llli flumini ob curms velocitatem fuic
impofitum, Quare celericatem fummam indicare volens lib.j. Lucanus dixit ,

Ocyor ffl caU famnzis -, 0" Tigride foeta .

Noftra? autem Mexicana;, non nifi primis tribus faltjbus fagitts inftar in be-

ftiasinuolant . Gonz&les profe&o de OuiedomHisloria Jua Indi* Occidentalis ,

mahodSer Carolo V. infcripra,Tigrem defcnbens , non mirum effe ait , fi eiufdem etiam

bus^nltunl fpeciei animal fub diuerfo climate natum,non eofdem plane mores & proprie-

Im6'' d'r caces nat)eat : ^oc emm m plancis & quam plurimis ahjs rebus fepe vfuuenire:

quibus , fe camen non obftinate huic fenrentia? repugnanribusobfiftere, nec America-

nas has beftias veras effe Tigres adftruere velle .

Aft e£o omnino veras efte Tinres arbitror , nam quod mox deicribendum

rSavera fequitur animal , a prxfente multum differens, Panthera? vel Leopardi potius

Tigds. nomen &naturam exprimere videtur , Cuius hiftoria hanc ipfam magis dilu-

cidabit . Carterum in depingenda fua non variat Ouiedus Tigride, a noftra de-

fcriptione : ait enim , caput ei magnum eiTe Leonis inftar , & hoc cum toto

corpore maculis fcatere nigricantibus , colore fiiauerubente eafdem plurimo

ambienteamamoadeo, vt pidrura? refpondear pulcherrima:-, vel , vt mihi vi-

debatur , periftroma artificiose elaboratum & acu pivftum reference .

FiosTigri- Mirari icaque defirianr curioh plancarum culcores , quod ^lexicani flori ve-

^15, nuftiftimo, quem ftudiose in Horris fuis alunr , lingua fiia OCOLOXO-

CHITL dido, Ttgris appellationem dare voluerinc .

Hic enim Flos Tigris, ( eciam a Dodona^o & Lobelio exhibicus,ied nec viiiis

ipiis , nec bene facis delineacus ) ruber eft , magnus , cernis conftans folijs , fed

circa medium pallens , albuiq. & Tigrinas pellis more maculofus j vnde & no-

men craxic. Inhgniemus igicur Tigridis nomine hoc noftrum animal , vrcun-

que Quiedus fe minime repugnare dicar , fi quis nec Tigrem nec Panrheram ,

fed ab vrroque difTerens aliquod animal dicere malir . Splendorem in oculis ,

lgnis inftar runlanrem Oppianus agnofcir : & pedum robur maximum , fupra

Aiiusimer e"am mhnuatum , vbi dicTum , quod Mulum quamfacillime rrahere poflir .

ficiendt Ti Pra:cer dicTos iam duos modos incerficiendi Tigres , cerrium Vetrus Martyr

du$ . addir in fua Occidentalis Oceani defcriptione ,cum meminir in excauaca fcrobe cra-

ribus

} IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 5ir

tibus ftrata , ec fiidibus acutis in fuiido fixis , Tigrem incidifle , lbique hsfifle,
£c quendamqui ex illacarnecomcdcrat, retuliflc, auod bouina non deccrior p°ren>. «r
efiec . Improbac camen Galenus 1. de Aiimentor.ftcuttatibris eos , c|ui Vulpium, nxhabeac.
Canum, Pancherarumac fimilium beftiarum carnes voranc. Et fors non in-
congruum fueric, cum carniuora fit beftia,deleteriam herba eicx ipfius immi-
fcere , quemadmodum Aconicum Lupos necac. Amcricana? Tigres arden- Tympani
tibus facibus ■■, Vccerum illce Tympani fonitu abiguntur & ad infaniam ferme jjJJUJJ ™I
adiguncur vt^Elianus & Plutarchus teit.es fiinc. De parcu nihil fere apud An s^stene-
tiquos: de Conceptu harcfabula exftat: Curfu finnlis e/t , inquit Oppianus Ze-
phyro getiitori fuo, nam d ^vento eos concipere falso tredttur . Pucarunt nempe aliqui An a ven-
Tigres omnes faeminas eife . Ac nos iupra ex Ariilocele docuimus,iplum credi- concipfa^
difle Tierem marem cum Cane fcmina coire , indeque nafci Canes Indicos .

Moleilia,quam in partu Tigns expencur,rorfan ad praeacutos catulorum vn- *a"l[( csur
gueserit rcferenda.

De ijs , qua? Plinius de raptu fcetuum habet,vbi raptor caculorum appropin-
quance macre abijcic vnum , quem illa collens paululum moras trahit,dein ite-
rum coniequitur,donec in nauem ingreflb raptore , irrita faeuiat in littore feri-
tas i Americani nihil fciunt . Interfe&a enim prius matre , aut abfente ,
facile fcecus rapiunt .

Quodautem AmericanaTigris Canemprius, aut mancipium, aut vilioris CurTigr''s
faltem animi hominenAlilaniec ; habec nefcio quid occulci Natura? miraculi . dacosdeuo
Anforfanquod Canes impares fint congrediendo, & repugnando , illi citius rec '
metuant, nam vc Virgilius ,

De^eneres animos timor arguit .
Et ideo minus refiftunt . In hunc puco cenfum illa funt , qua; Scaliger exercic :
CC Vlll.aduerfus Cardanum de Tigre an Pardo? h.dbet:lndamfeminamycum in-
ter duos Htffanosfomnum caperet , negletlis illis ac reltclis , m mulierem inuafife ,
Concrarium in Leone docec, hunc nempe dormientem Virum , & eius foLummodo\ Conwarios
Cor ac nafum abftulijfe, reliUis coxarum mufculis qmbus pinguius-pafii potuiffet , fgJ.fi- dicifurha-
liolo prope cubante . . bere*

Quod huius pellis aliarum pellibus beftiarum iunc~ta,ejs depiles reddac \ fir
mile quid in Aquilarum pennis narratur, qua; Anatum pennis commixts, has
omninoperdant.

Hanc ita egregie famere & ficire pofTe , forfan rapacibus omnibus com- cur poffic

mune eric beftijs :certe in Lupis hoc ipfum vidimus,quod vbi prarda in prom- forefarneni

pcu eft, ica fe ingurgitent , vtpluribus poftea diebus habeat ftomachus

quod digerat , fi vic~tus , quod fspe accidere poteft , deficiat .

De medicamentis non eft quod addamus quid-

quam , cum in Hiftoria de his

abunde fit anno-

tatum .

TLA-

c

ji* ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

TLACOOZELOTL. TLALOCELOTL,
Catus Pardus Mexicanus ,

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

I , quod nunc in Theatro comparet , animalis figuram fpe-
£temus , cum antecedente nonnihil corporis delineatio
congruit : fi colorem & maculas , quibus pingitur , pluri-
mum difcrepat . In hoc totius color corporis non rubicun-
dus, fed fubniger aut obfcure cinereus apparet,pra?rer ven-
trem tamen , qui albicat . Macula; nec ordinats adeo, nec
ita rotunda:, rofeiue coloris & figura?, fed oblonga?, nigri-
cantes omnes,inmedio veroalbicantesfparguntur . Cruranonita fortia,pedes
anteriores albent . Dentes exerti hic;nulli terrent,& pili vt in pra?greflb,aut cir-
ca barbam aut ricShim vix vlli confpiciuntur. Caput cjuod Felinum eft , in hac
efEgie paulo minus» quam in autographo repraelentatur .

SCHOLIAEIVSDEM.

QVanto ingenio ac ftudio Zoographi maculofbrum naturas animalium
non penicillo, fed calamodepingereconati funt, tanto mihi & amplio-

Amiquorfi re rorfan labore,eorum vel fenfum indagare,vel vbi a via veritatis deflexerunt,
fcripca su- intento, vt dicitur , dipito ad eandem eos reducere euincendum fuit : Vt

mamnobis , > ' t) i i \"i i i "

difficuita- Augix ftabulu quis citius Herculeo plane labore expureare anniti debeat , qua

te pariunt. »7° i • r i i P i a i • • i ■ •

Veterum dilcordantes plerumque iententias conciliare . Ahquid iam nu
Tigre praeftitiffe mihi vifus fum . Iam alterum , a priore non multumdifli-
mile animal fequitur,quod Vanthera fortaffis nomine cuipiam infignire libebit.
lultus enim Solinus cap.io. Panthera quoque numerofe funt in Hyrcama , inquit,
mnutis orbiculis fuperpift* , ita, mt oculatts exfuluo circults , velc<erulea <vel alba di-

Jlinguatur

IO. F^BRI LYNCEI EXPOSITIONE. >i5

slinguatur tergi fupellex . Cum paulo anteTigris fuluum colorem, nigrantibus Animai
fegmentis & non orbiculis interundatum obtinere fcnpfifTet . Diftinctio ha?Ccum mpf„!
Tieridis &Panthera;e maculis,ex Plinioquoque claraeft inmenfis Pantheri-trhera,qii
nis & Tignnis,vt capite iupenore dilpucauimus . Ent lgitur hoc prad ens ani-"cn"-e vxr
mal Panthera: multo,quam Tigri vicinius,fi pofitam recle defcriptionem con-
templeris .

At enim hxc beftia ferocitatem , qu£ Pantheris arque atque Tigribus inna-
ta eft , vix vllam ex afpe&u minatur , cum ad Felis potius fimilitudinem acce-
dat , quam Tigris,a qua Panthera non multum abit . Et cum,vt Petrus Gyllius £ur ™ ft
in Aeliano ak^elociffime currant e> reSia <-uiafirantur Pantber<e,ita <-vt dtceres fa- nmtri or«
gittam neruo exputfam $ Ventris profe&o craffities, quaj in hoc animali noftro
confpicua eft , agilitatcm haud tantam arguit .

An ieitur,quandohic Amencanum, &minime noftri orbis animal defcri- A^ruPAm'

r% 1 J-L- r ra Ame

bimus,Mexicanam Pantheram indigitabimus ? Hoc autem ex ipfa defcriptio- ri«na .
neexaotillimajquamidem/^.^rf^r/^j de Boliuar Hifpanico nobis idiomate_^
communicauit, & Latinis ego totidem verbis expreiTi , manifeftum euadet .

Eft itaque Panthera Americana , inquit lpfe , tam figura,quam natura fua AmSan^
Tic^ri valde adfimilis , nifi quod viuaciore & elegantiore macularum coloro ^cript^.

c»,vr * \ r • ■ i uregon;

Ti<*rem longe iuperet , quamuis multo iint minores & rotunda? minus , deBoiiuar.
quam in dic"ta Tigre . Caputhuic minuseft, &pilivbique delicatiores mol- coior in •
liorefque . Oculos verp maiores, fed minus fcintillantes : collum &-crura era- panr,hera

... * m ~~. . , i ° pulcherri-

ciliora & magis cetero corpori , quam Tigns, habet proportionata . mus .

Et, vt Tigre eft longe velocior , ita minus ferox eft Panthera . Altitudino
ad quatuor palmos afcendit, non raro fex longitudine f iiperat . Ventrem, a co-
ftis nempe vltimis ad coxas vfque gracilem habet , qualem in canibus ve-
naticis curfbribus videmus: caudam etiam quam Tigris longiorem, vt ferme coftitucuT.
terram attingat .

Et quamuis animal fit voraciffimum, & homini , vbi huius femel carnes gu- Timida_,
ftauit , plane infeftum , timidum tamen, & a quo citius quam a Tigre fe homo Ss.qu*
defendat > abigat & interficiat .

Nondefcenditadplana&frigidaloca, fed in montanis plerumque & re- Locus ha-
gione cahdiore habitat,qualis eft Brafilia,in qua plurim?|Panthera? reperiutur. faltacioms-

Nonaudet cumLeoneduellumcommittere,nec maioribusvt Tigris , fed Qu* ani-
minoribus faltem animalibus infidiatur . Timet plunmum Canes , & a par- ISJS.**0"
uo aliquo horum facile in fugam vertitur , & fubitis in arborem proximam fe
ialtibus recipit , vbi a Venatore fagitta vel globulo plumbeo traijcitur & deij- ne™.et
citur. Si tamen arbori Venator ftat vicinior ad viginti etiam pafluumdi-
ftantiam, fumma, quod mirum eft , velocitate in hunc fe Panthera prsecipi- T ._ %

e »■ ii « • i 7 i- u- V Lonoiffimc

tem rundit, eum dilacerat & m arborem denuo recepta tamdiu lbi perieuerat, fcita...
donec a Canibus latratu feflis liberetur .

Non patitur Tertianam vt Tigris, nec tanto famem fitimque tempore., Non patf.
fuffert. Propter folam ferme pellem capitur , qua? afpectu pulcherrima eft , JJJ^ot™
ideoque quaeritur maxime , vt ea ornentur tam Ephippia , quam fedilia: Car- tianam .
nes tamen eorundem locorum Barbari deuorant . reiiiu vfu*

Animal

tur

Sim as ca
piac

514 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHI.

A!acre_» Animai eft valde inquietum complexionis calidipris . Vifu ac facie fua ala-

animai. critatem fiimmam , cjuod in Tigre omninoefl contrarium , femperfpirat.

Nonterre- Magis ipfi fanguis placet , cjuam carnes , cjuo fuftentatur . Ab igne non terre-

abigne. cur t Plerumque in fpifsis arborum ramis dimoratur, dormitque, in qui-

bus etiam a venatoribus quarritur ac capitur .• & non rarocumfamesipfirrL.

Quomod» ftimulat , fl in alijsarboribus Simiasam Cercopuhecos confpexerit, fe mortua?

fimilem in ramishifce fupinam componit , extenfis omnibus leniter pedibus.

Tum Simiae illa?,prout curiofum eft animalium genus,ex vna in alteram falien-

do arborem.fuifqueindulgedo gefticulationibus, vbi periculofa fua ignorantia

Panthera? viciniores factxfuerint , olfaciunt eam, &an fpiritum trahat,ex-

cjuirunt, quam fi mortuam iudicant, lam metus omnis expertes corpori ip-

fius infiliunt & infultant. Ha?c autem occafionem, famem fuam abigendi , tam

pra?fente nacta ex inopinato veluti expergefacla,vnguibus fuis modo hanc, mo-

do lllam Simiam corripiens & dentibus chlamans, ex arbore in terra praxipitcs

dat,defcendit,viciniorem lacerat,quod vultvorat,relic|uias vero vel focijs vel fi-

lijs aftert . Et ita itolida Simiarum curiofitas Pantherarum fami fuccurrit , ac

nutrimentum optimum prasbet . Summa, Panthera eft animal altutum,ve.

lox, formofum & in illis regionibus ceu fpecialiisimum quid adtimatum . Harc

ex F. Gregorij noftri accurata non minus , ouam vera relatione .

Annom & Comrriodum hic primo indagare iuent,c6ueniantne noui orbis cum veteris

bis Pahe- mundi Pantheris? Et c uidem quod dictum eft, Patherapi Tign admodu fimi-

nianc . lem effe , non abs re eff , cum etiam in plerilque nolira ha?camboanimalia_»

concordent , excepta macularum figura,qua: in Tigribus virgata , rn Pantheris

orbiculata ab Amiquis defcribitur . Quamuis vt iemel , quod res e.t , dicam ,

Rodui hodieque verae Tigres ex noitro orbe allatae in Aula Auguftilf. Rodulphi fecundi

dus^rnp"- CaJaris femper inuictiilimi ( quo feculi fpationec curiofior, nec rerum natu-

rat. pui- rahurn intellio-cntior Princeps vixit ) vifa? fuerint , qua: marnitudine Leonem

chemmas 1 1 j- if J 1 °

bIbk ti- iuperarunt , pulcnntudine rauonem acia?quarunt ,iuo nempe m genere qua-

drupedum eminentes . Tales non dubito,quin Serenifsima & Florentifsima_»

Medkdji Domus fepe etiam aluerit , vt vt hat , iepe vt Pantheras minores Ti-

gribus , harum nomme Vul^us honeitet . Nec refert multum.fi oculorum po-

gre*s dici'! tllls circuli , quam vii^arum fegmentain hisetiam nottris videantur j nec co-

adeoi^ l°r vfquequacjue cnm antiquis congruat « In Canum etenim , Lyncum vulgo

cu'is cum didtarum , Equorum &Leonum, quanion varietascoloris & macularum pro

vererum_. ; \- r i- \ 1 • r ■ ■ -, t-» 1

deicnpno- regiOnum diuerficate quotidiea nooisconipicitur/Retulerunc autem;Jmmi,
nfanrT'"6" qui ante"foos ttiginta afihos /iW«/^/Tmperatoris Ti^resviderunt, quou:is<Leo-

ne illas maiores , inffgni capitis magmtudine , pilis mundiisimis , orbiculis ex

fuluo nigricantibus ac pulcherrimis ornacas fuille .
Dfcrepan- Lf^ & hxc internoftras" 6c Americanas Pancheras difcrepantia : quod An-
Pamheras ^S110^^11! Tigris,vt perhibent fcriptores , pulchntudiue fua hoc mter quadru-
noitras & pedesexilUcqucdVauOTit mter Volucres.Atqui Amencana PantheraTierem

Amenca- J' , j -, . v .- l . ... -rr-

nas. luam colorum venuibfce longe luperat , quamuis vtrumque animal ipecioiiisi-
ma fit pelle pr^dicum-. Veterum certe Pantherarum pelles nonilla amcenitate
placent,cum dicat Ariitoteles "Chamxleonem habere pellem pallidam ni-

gris

} IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. $i5

gris diftinctam maculis vtW^aw* hoceftPardusvt Gazavertit, Pardus autem
&Panthera Plinio idtm funtanimal,fexufolodiftin&a . Et hunc quoque->
ab Ariftocele didtum colorem in Pantheris noftris reperimus , minonbus
nempe lllis animalibus , cjuam fint verar Tigrides , quas cerce &c pilo, colore ,
figura,ftatura,decorem longe prarfeferunc Pantheris nobiliorem .

Quxdecapitc, oculis, collo,crunbus, ac carteris membris maiorem ad-re-
liquum corpus proporcionem habencibus , in enarrata iam hiftoria icripca^
funt, lnucihplanerepecitioneporrorecenfere haud opus eft. Openepretium
tamen videcur , hic mcegrum Ariftotelis locum ex cap. 8. phyfiognomicorum
inlerere, vtex vtraque genuina defcriptione , arquus Le&orconuenientiam
Sc difFerentiam incer vcriufque orbis Pancheras animoconciDere queac . Sic Jp,anthers

• • « .,i i i I n / #■ • r 1 deiineatio

lgicur Ariltoceies nabet : Pardalis autemtnter ea , au<e fortia <-videntur ftminin* ex Ariito-
forma magis eH , nifi fecundum crura , his autem operatur , & opus alicjuod fortitudt- ^ '
nts facit . Habet emm faciem paruam , os magnum , oculos paruos albos , concauos
ipf0fq-> circumuagantes magis . Frontem tongiorem^erfus aures rntundam magis quam
ptanam . Collum longum <-valde ffi graate , peclus expers coftarum , e> iongum dor-
fum . Coxendues f£j coxas carnofas . Qu<e rvero funt circa tiia (dfr <-ventrem, leuia ma-
gts . Cotor auum <-varius , e> totum inarticulatum O incommenfuratum esi. Forma
corporis taiis efl . In his autem qu<e ctrca animam,pufiUum eH zf furax, f$ m fumma
dotofum .

Etha?cdeAntiquorcfmPardale,quaMnquibufdam cum noftra Panchera
congruunt, in plenfque difcrepant . Etvt ea, quas vltkno loco ab Ariftotele-»
allacafuerunc,primodicam , bene hicmonec , quod ex infidijs potius quam
aperco Marce castera animalia adoriatur, quody£lianuslib. z. cap.zj. diligen- Plrnherx
ter annotauit , & eundem ferme decipiendi Simias modum , quem in Ameri- N.4^«

r . • t i * capiendis

cana receniuimus, enarrauit . In hoc tamen variar, quod dicat Pancheram non simjjs cx
arborem confcendere, fedfub illa m qua Simias videc,fe abijcere, nec fupinam Aelm? '
fed pronam . Cxterum etiam remiise tibias porngere, oculos claudere , fpiri-
tu compreftb fefeabanhelando continere & vero mortuam videri. Tum Si-
mias illas ex audacionbus vnam femel,bis terue, demittere, & ad Pardalis exa-
minandum afTe&um prasmittere, oculos mirari claufos ,,£: vbifpiritum nul-
lum perfentit traclum vel emiiTum, iam propius omni fepofico mecu accedere.
Hocvbifociannarboreconfpiciunt,fiduciam & ipfa? colligunc, frequences
ex arboribus decurrunc , falcanc , ipfique Pardali ceu hoftifuo infultant . Ac-
qui tripudium hoc dui non durat, & caro ipfis nimium conftat. Nam vbt Pan-
tbera , inquit, ^.lianus omniafuHinens, tpfas tnfuttando & dludendo defatigatas in-
telligu , ex inopinato exiltens, earum partem vnguibus iacerat , partem denttbus dtfra-
bit atque opimum t$ apidale ex bosltbus prandium fibt abunde comparat , (£/ tanquam
Viyffs ancdlarum contumelias f&procorum, fic diu multumque harum tnfultationes
perpetitur,rvt boiles <~viafci queat ,

Atque dum ex Aeliano ha? c ita cum voluptate excerperem , animaduerti vA]er°£'ft
Aelopicam lllam Vulpeculam apud Plucarchum libello Animian corporis dete- cum Pan-

noresfint <egritud;nes . Et altero defeptem Sapientum conuiuio , non tantopere fuam ,

thera de_»
varieca

aduerfus Pantheram iadarc verfutiam debuifle . Cum enim coram Iudi- licisat'

ce ambo

5i6 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. AnT. RECCHI. (
ce ambo hsec animaliade fua difceptarent vanetace , & Pardalis pellem tot pi-
fturatam maculis oftencaret , hanc Vulpesflocci pendens fordidumid, nec
afnedhi gfatUffi efie dixit : Me n/erh, inquit,// wtrojptxens tudex pr<t tslapdle ^va*
riam magts <vtdebts , morum fignificans verfutiam, mulcis modis pro re nata
Pahthera alternancem . Hoc mquam Vulpi parum fuftragacur , nam veluti iam audiui-

£8e vix mus , vt Panchera: varia eft pellis , fic Vulpina non deeft aftucia .

cedit. Eadem, vt idem Aehanus habec, vafntie vtitur Panthera m captandis Dor-

cadaous, Hinnulis, Capris filueftribus . Namadmirabili quadam odorisfua-
uicace, qua diuino quodam munerepra-dira efle dicicur , eiufinodi animalia

Pwgranria ... . VD1 ftft, folijs auc arborum frondibus delicefcic , ex quibus canquarru

odons lf) dmcii. ,« > i • r a

panthera ^ iat:eDris exiliens , ea poftmodum capic . De hacodorisrragranna Amenca-

qLldcamen m mrm fciuiit . Ec mirum fane eft , fi vera modo funt , que plures alij de hoc

i?osPodo- optimo narrant odore Auchores,Pancheramper fragranriam alias decipere be-

^r capi" ftias, fe ipfam tetro odore ac fartore quodam mefcari , & capi permittere. Nam

ipfemet Aelianus vltimo dicli Libr. Cap. harc habet : Vardales cum Maurt <z>e-

vantur , etufmodi infidtas cdlocant , vt ir,tra<edtficatiunculamlapidibus ,quamprtmo

slruxerant, putrefcentis tam carnis fruHum ex longiore fumculo appendant . Deinde

ex arundimbus ianuam raram firuSiura imponant , per eas <z>tfetid<e cartiis odor ema-

net , Qfc longe lateaue vagetur . Hunc tnclufumfetorem fer<e besli<e fe?munt , nam quo-

dammodo tetris odortbus ddeUantur . Itaque haius cibi appettuonehuc illuc circumfe-

runtur , $ tanquam quadam amatorta tllecebra attracl<e, @ 'incidunt inlaqueo<, & tn-

ftlui efca confrtfta ter,entur,atquefic tllaqueat<e poenas dant ligurittoms O* htlluatto-

nis importun<e .

Vnoduki Verum & vinodulciadmodumduci & inebriariis ipfe Aelianus docuit ,

panchera; u0(j venacores animaduertentes prope fontem, vbi bibere folica: conueniunt,

&«pS'n-fcrobemexcauant,dulciqueLya!oreplent,& miferas fuaui efcafallunt. Sed

tUr' quid mirum,fi vino Panthera: dele&ancur ? ( Quamuis vc vulgans habet ver-

iiculus ,

Vina bibunt bomines , animantia cetera Lymphas )

yamher* Cmn Baccho olim ea: facra: fuerint , Nam vt Philoftracus lib. 3 . de vita Apoll.

Bacchofo* habet,a Rege Arme^iae Arface eidem dedicata: fuerunt . Capta enim m Vam-

"*' phylta fuit Pantheracirca collum auream torquem habens , cum hac Ar-

Sacchus menica infcriptione , Deo Ny/<eo "Rex Arfaces . Bacchus enim ab Indis 70'

%*£?*/*»* a Nifa qua*h India eft , non folum , fed & a populisomnibusorien-

talibus ita appellatur , folent autem , eodem fcribence Philoftrato , aroma-

pamher* tum maxime odore trahi Panthera: , in India frequentiilimorum . Tales

bonis aro- emm fera y inquit , aromanttbus gaudent 6> ex longtnquo odorem fequentes tra-

"am^do- huntur : & ex Armenia per montes profeff<e ad Storacis lachrimamferuntur , quo-

hun"" tiens r-jenti ab ea parte fiant , e^ arbores liquore turgent . Sed quonam modo ha:c

Aiia con- iterum cum illis, quasfupra Aelianusde tetro odore, quoeasdelectandixe-

aufhSum rat , conueniant i non video .

cxtormta- Neque infieni caret controuerfia , quod apud Solinum cap. 2.0. les;imus:

»e & ala- i ■ , „> • # • rc ■ L'

cricate_j Tradunt, ait, odore Pantherarum ffl tn contemplatione armenta mtreajjici , atque vbt

«hSum3. eas perJentifcant,properato conuentre , nec ttrreri , mfifola orts tormtate . Quam ob cau-

fam

, I O. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 517

fam Tantber* abfondttis capittbus, qux corporis reliqua funt, fpe&anda pr<stbent, Vtpc-
cuartos greges Huptdos in obtutu populentur ,fccura i/a/iicate.Vhnius etia lib. S.cap. 1 7.
Vcrunt odore Pantherarum^maukymire folicitart quadrupedes cunclas,fed capitts torui-
tate terreri . Cum tamen Petrus Gillius in Acliano dicat:.4/<*"nw Pantherx Vultum
effe>d£ noftra hoc ipfum Americana, vt iam relarum fuic,comprobec. Sed de bo-
110 animalium odore,in fequence forfan capice difputadi locus dabicur. Panche-
ra itaque , cx Graxa EtymoJoqia , a Wk % Qnpior vc aliqui exiftimant,ica diti a erir,
quod omne animal ad fe alhciac,fiue hoc odorc,auc corporis dccore , qui Ame-
ricana. noftra? mirusineft; fiue ailudemum cc folercia quacunque eueniac. Ac-
que hoc demum fenfu a W^s»')* force melms dicencur : quemadmodum.. „fat}'p^°"
apud eofdem Gra?cos ndrsnpor vocacur illud filamencifeu recisgenus, quoani- thstx-
malia diuerfa concluduncur : a»>* cnim ferarum capcuram , feu venaCLirrL, ,
fignifkat. Qux de velocitatediximus, hasc vtriufque orbis Panfhera. maxi-
ma ineft .

Carterum de Antiquorum Panthera plura non adfero.Concludo enim,quod
nos hic impreffum exhibemus aiiima.] ,Pantheram haudquaquam effe: non vete-
rum quidem, cum Anftotelis ex phyfiognomicis allaca defcripcio huic mini- animai no
me compecac, fi capuc praxipue & vencrem in vcraque dehneacione probe in ra/ant e"
tueamur . Corpulencum hoc noftrum eft animal: Anftotelis aute Panthcra circa
ilia leuis,& gracilis,quod &: in Amertcana animaduerrimus,vr quafi hoc fignum
parhognomonicum di&re poffis. Mulco minus eAmericana Panthera fuenc,qua;
pelle adeo formofi veftitur, vt non minus homines in f ui admiracionem_. ,
quam Anciquorum illa beftias , allicere pofTit .

Exftac quidem graphica huius , & viuis fuis depicla coloribus Icon, in Nar Effigjesya
di Anconij Recchi autographis : non quidem vt aha, qua; nunc exponimus ani- ,* P%^%.
malia feparatim pofita ; fed maieftacis Regia? Motazumarum, Mexicani Regni «n^qua-
olim Dominorum, imagini fuppofita . Horum enim Regum effigies , fuis illu-
ftrata coloribus , in ijfdem libris repra.fentatur , varijs rarifque indumentis M°«zwne
condecorata . Rcgium folium incegic Panthera. pellis , &c ipfum animal regijs ges Meu-
pedibus fubftratum cernicur , eodem prorfus modo depictum , quo a F. Gre-
gorioaffabre defcripcum antea exhibuimus. Salomonis fane ad exemplum, de_->
quo 3. Regum cap. 4 cum Regina Saba ipfum vifitaretl hsc legimus verba .•
tecit etiam Rex Salamon thronum de ebore grandem , & Vesliutteum aurofuluoni-
mis , qtti habebat fex gradus , (g^ fummitas throni rotunda erat in parte poHeriort , &*
du<t manus hinc atque inde tenentes fdtle : & duo Leones slabant iuxta manus fngu-
las . Et duodectm Leonult ftantes fuper fex gradus btnc & tnde . Credo equidem_#
eum Reges ifti argento auroque adeo abundarent , vt ha_c, ( quodde Salamone
eodem loco \cgimus,tantamfuiffe ipfl argenti copia,quata laptdum)wi\eicercc plane
pretiofifiimis eoshis metallis,venuftiilima Pantherae pellem,fua?adornadx fedi
regie,pra_ferre voluilTe.Necdefuerut,qui Salamoniauruex 0/^/Vallatu,ex no-
110 hoc orbe petitufuiffe dixerunt;quitame multis argumetis,fed hoc precipue
refutatur, quod veteribus ma^netis vfus innauigationibusomnino incognitus
fuit,abfque cuius diredione tam vaftu peragrare pelagus , quantii inrer noftru
8c Amencanum orbem interieClum eft,tranfmittere tuto minime potuiflent .

Xx Atque

cani

5 1 s ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. N APvD.ANT. RECCHI. (
, , • Acouedumhxcanxieita peruefticro, alia quxddm animodubitatioincidit:

An noc am 1 r • • i r i \ ■ \ • r

mai podk AniciiicetLeonem, non Ajricanum quidem,ied Amencanum, noc lplum ani-

ricanus"di mal appellare liceat ? Hic enim ab Africano non tam virium fomtudine,quam

Cl " corpons ftacura plurimum fuperatur , & Indis Puma appellacur . Hunc autem

in mei , imb commodi publici graciam , ita nobis F. Gregorius delineauit: Pu-

ma eft Leonis fpecies , & in alicmibus a Leone Africano rebus difterc , queiTL.

communiter animahum omnium Regem nominare fblemus .

Defcriptio Repericur Puma,(eu Leo Americanus in omnibus ferme occidentalium In-

Leonis A- T . ., . . r . .

mericania diarum repionibus , exceptis tamen prouincijs ( quarum non paucx iunt ) vbi
riodeCio- frigora plurimum dominantur . In illis autem, qua?moderacefrigid£ func,
bis^oncel'- noc animal minime deeft,6c damna no exigua inferc.In temperatis icaque locis
&• precipue Pum^ ftabulacur, vel cjuia alocismocuofis calidioribusadhecfubin-

de defcendut,vel quia deferca & rrigidiilima fugiuc,& in h^c fe recipiunc,quod
ricanvs hic non defiderencur valles aliquas , & loca auguftiora ac conclufa , ob idque-»

calidiora, in quibus prolem fuam commode pcocreare valenr, & ad quas homi-

nibus vix vllus acceifus pacec . Ex his fubinde ad cerras habicacas fe conferunc ,

& maximum armencis damnum iriferunc .
Magnita- Eft huius fere ea magnitudo,que. magni Canis Molofsici , que Maftinum di-
CanSa- cimus,fed crura minus habec eleuaca. Color eft inter gryfeu fuluumq. medius .
ftino- Caput obtinec craflum ad eam ferme figuram,qualem m Catto Pardo maximo

eft cernere.Os magnum, & dentibus firmis , praxipue ^uacuor illis caninis be-

ne ftipacumrOculos paruos,ardences,ac criftesuiafum crailum,naribus bene pa-
Caput. tulis : amplam frontem,rotundas ac curtas aures, barbam longam , in Thorace
Crines. crines logiores quam in reliquo finc corpore : fuperius labrum diuifum aliqua-

tenus > in afpectu ferociam habet . Caudam gerit craifam,& a^qualicer pilofam :
Cauda. forces craffiq. tam anteriores quam pofteriores ei func pedes,& vnguibusar-
vngues . maci forrifTimis, acutifsimifque .

Vbi Mulam forfan(cuius maxime carnibus afficitur)aut aliud maius animal,

fiue Vacca , feu Taurus fuerit, reperitj dorfb eius infilit , & vnguibus veluti toc
Rapacitas. ]iarpagibUS)CarrUDUS affixus ha?ret,donec hum i profternar,dilaniet auc per me-

dium nonnunquam difcerpat,& quantum volet,rabidam hinc famem expleat.
Et quandoquidem mulcb hic Leo in America communior eft,quam Tigris^
eftCnAmeS- rnaiorem inde domeftico pecori noxam inferc. Quare omni adhibica diligencia
rica. earum prouinciarum incola: ipfum occidere conancur . Hic igicur canibus cir-
Quomodo cumuallacus derepenre arborem qua^ric, quam velociffime fcandic, ex qua fclo-
capiamr . petjs auc fagiccis impecicus,vel viuus vel morcuus decurbacur. Poceft icide laqueis
Med.came vel fcrobibus in terra excauatis capi . In multis domibus pinguedo eius adferua-
taex hoc . tur acj piur jma Vtilis,ad membra prasfertim paralytica.Omnes mirii in modii ob-

ftru&iones aperit,& efficacicer relaxac, vti molliens & refbluens medicamentu .
reiiis v- Pelle vtuntur incola? aduerfus folis a?ftum,& fua ex his fedilia exornanc. Animal

hoc calidas nacura? eft,ac valde vorax,quare iux vix vnquam fami fatisfacit .
Hxc F.Gre In hac verb defcriptione licet nonnulla comprehendancur,qua? animali huic

picto vtcunque conueniuntjcapitis nempc Felini , & aliqua pedum conftitutio ,

ac corporis ftatura^plura camen func in quibus varianc. Maculofa fcilicec pellis,

coc

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

P5>

cc

totouat.s.rorunduhquemaculis i_figmca,rqli_ mLeonefeu ___, non elu c____ -
cent Necfcroarasulahie.fiueoeulorum, fiue dencum, eminec. Quaro £535
nec Amencanum Leonem efte facile fib, quiuis perfuadere potent . H_fi ali- "'"'*'""
quanti,pmneadubitacione,an_>.M.feu Lufm» «»___.«_ vulc. diilum ao A" P°ffi
pellarc hoc ammal rec.ius pcflemus J Vid, en.m nonnullas ad vfuum exempl.r -__-S
dep.aas L yncum Icones ijfdem pene coloribus , ac maculis , przdicas . Capuc ~"

laLyncequoquecapitihuiusbellusnonmultumeftdilfimile. Auxic (6lpi-
c.oncm,quod apud 0.„_W in _>_*_,_.. /„_.. Wai/OT^ , ,„, j fub /
mmeg.«.^Wl,iToc4tllr.4URma |crif ho<|ie ltall5&etl L

~ Ett igitur nommis al.qua faltem fimihtudo . Acqui huius no_ re, J.
«o_es fi er, potenmus , vb, ex Veterum fcript,s genuina Lnas h.ftor.a pref.ius
fuent examinata^Quam tam . rem dum aggU^.rnagnis me iterum t£ m
« opmionum d.fficultac.bus inuoluo.cum & nomen & figura _y* .„ cocrouer- «- * -

r?tS"mod6qftdT'im",tCn'1S ""Cu!o,amm bell'arum- V"» quidemcTpS:
npn Icali modo.fed L. tine plenque loquentes __»/>,,_. C«___r ,_*, (Germani vet6 mmi V

_» _.«*. quafi Luchfam a Lynce der,uant_s)appelL.nt. Atqui & Lyncis & I u '"

p, cemar.j nomen.non idcm palsim apud fcnptores animal defigna re-videcur

Vc a£,»__ nomine aufpiccmur.hoc ter apud Ariftot. quando ex profeifo de » "»»-

ammahbus agjr.bis nepe _.& iemel yde _7//_.__«».__p_rio,q_6d _que Lacino " **"•

atquc Greco eic,_>«. vocabulo ab Interpretc exprimitur.Sed qualeanimal fic

Z LrT'7 , Ari!'°C- a',Ud mhl1 "be-Vpio quod „ «^ , .

«• r«««shoc eft,nonfem.na lolum (omnes en.m beft.a. f»K hoc facmnt) MM,

ied njajettam; quod & Leonem & Gamelum, acLcporem afiolcreidem ducec locl-
-■-cun do.quod amrfiLymes ».__., hoceft admot.s intcr fe clunibus,quod icidera
Lcones & Lepqres facere air.Etdemum quod Sem.takmhabeat.Talum enim nro
pne b.__l_a habent Artftotei.s authoritate, mult.fida no habent.exceptaTynce
qu_ femica um habet; & Lcone, qu. anfradtuofum pofsidet & torcuofiitm homo
m.mme har.et.Ex quibus omn.bus hoc folu colligimus , ex mulcfidorum tl
re an.mafmm Lyncem efTe.hoc eft.pedes in digicos diuifos obtmere . Quid au
tem propr.e Tatm f.t, alio in Ioco exponemus . ^

AbAnft0teleadWiniumnostransfcramus,videamuf»uc.fiquodcertiusab

lf2"'"l>«"'°f "/>**: Ethb.,8 .ca ?.S. Lgrdfunt Lynces aufZl
\Zn t, ' ^"'■^«•«"^ (fortafTe legendum, ^«fc, ) LJL ( alh

,TZ? ' fC'd'a Th- '"">•" """ I"""" """H^s azgeSt* ckrJre ,r,d,-

r«^»„r^ B^,„w «rfc».,,,^^^,,^^,^,,- nmdi .e„m,aumul

" fluius loci v rimK JU nrin.,v:l • • i • i n' _.. . _

puto imdligiofacic. Afncanum infinuan^minimecjue m Icalia nacum

Xx z Ouidius

ALIA ANiMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHL

r

« Ouidius enau, , U Metamorph. iynces hi, verfibus Indicas facu ,
Lynces suc ytfta racemtfero Lyncas dedit t ndta baccno .

^1" ' E qmbus , w memorant , j *Vf «/V/ i"A« remtfit ,

v^titu* >n Lmdes . e^ conrelat aere tacio.

Lyncum m c -n : apnPritione auchores adducens, mter alia naec naDec uemoiuM j
iayplde cfi- Succini generatione auc , ■ IjWJMB ^i4WW , e man-

mln,confenfu. Huc etiam facit Virgihj ocus Eccloga ,. In qua(vc Seruius
K'2* exiftimac ) lulij Csiaris mors fub Daphnidis nomine deploracur .
utf&L Dafhni , wum Pcenos ettam tngemmffe Leones

ahqua de Interttum, montefquefert , /Stacp» loquuntur ,

Ly0C ' D^/w» <^ Urmenias curmfubtungere Tigres

lloc^l^proprtea
ll#^.&reccatiorVirg.l1| Commencaror , eodem 1™>M**
I i .„;„ innuit (^r/Fm^M^^/mto^f^Sf^ fcrtbtt. Jed

Mm*-*ri&«*»*~- Ex quorurfum lococoHoBatcholndisc
lcbn , beftias Indicas Pancheras , Tigres, Lynces facras ruiiie .
Oftauam porro his verbis Ecclogam mcipic .
Paftorum Mufam Damonts , & Alphtfiboet
Jmnemor herbarum , quos eft mirata wuenca
Certantes, quorumslupefaclxcarmine Lynces.
ht mutatafuos rt^uterunt fiumtna curfus .
VbiPoeca,vcSeruiusexplicac,quandononfolum Iuuencas fuauicace carmi
msduc^ ? vcmanfuecaammaha^paicms abftinuilTe , ied feras admodurru

eam ^

carnTmil horum paftorum infinuare volmc Primo Aeneidos eciamVenus

Aenaz filio & Achaci in filuis, Venacricis iub habicu, ignans,

Nuda genuy nodoquefmus colleciafluentes
Occurric , hifque alloquicur verbis :

Heus , tnquit iuuenes monttrate, mearwn
Vtdislis ftquam hlc errantemforte fororum
Succtttclam pharetra , & maculofie tegmine Lyncis ,
AutfputnantisApncurfumclamoreprementtm?
Vbi Seruius icerum : Lyncus '£eX Scythu futt , qut mifium a Cerere Trtptolemum,
rut homtmbus frumtnta monslraretjufieptum hoffttto, <vt infigtoria tanta migraret,
J tntert'

^ IO. F2BRI LYNCEI EXPOSITIONE. sxi

tnterimere cogitauit s ob quam rem irata Cercs eum conuertit in Lymem feram , o>a r«
co/oris, wt ipfe rvaria mextis extiterat .Hxchbuloia. vt vtfmt, aliquam tamcn
femper vericatis vmbram includunt , cjuam hic fignari autumo , & ferum hoc
animal, crudele , ac technis plcnum efle . Scio Jfcenfium hanc loci huius ex-
plicationem, qua? minime difphcet, adducere , poecam fignificare voluiflo,
Venatores & venatrices , pelles plerunque Lyncum , cjuas incerfeciflenc ,
ab his decraftas rrophan quafi loco circuratuliife; id quod hodieque faciunc
illi , quibus

Infidijs curfuque feras dgitare <uolupe esi .
Verunramen, vr pcrcgrinum & exoricum hoc animal efle vererum ceffimonio L,ncem vt
credere propemodum cogamur , rarum ramen non adeo fuifle , vr monftri lo- "GaLo
co habererur, vel ex Galeno G.de AdmimHrattone zAnatom. cap. i.difrimus. nfjXf-
Suader is fiquidem , i \ quis /e Medicus in exemplo Anaromico exercere vclir , adSiSS
vcaccipiarSimias, fi hardefinr, Cynocephalos, & Lynces , aucvnoverbo ea tuaninul-
animalia quibus artuum extrema in quinque difcrera digitos fuerint . Addu-
cor eriam vr credam,ipfum non raro Galenum Lynces fecuifle . Nam n.de vfu
part. Cap.i. omnia examinar animalia, cpx paruos, magnos, neruofos, imbe-
cilles habenr mufculos remporales. Vbi Lyncesadducir; neque cumLupis,
Leonibus, Canibus, quibus maximi & neruofifiimi funr , fed cum hominibus
& Simijs collocar, qua? debiles habenc & exiles. Quo m loco de Lyncum etiam
maxillainferioreverr^facir, acque nullumanimal minorem iianc habero
quam hominem , maiorem quam equum & afinum . Cur autem, inquic , maxi- Quaies
ma omnino maxilla infenor , Porcis, *Afims, &• Equisfuit , mtnima autem homtmbus , j™*^
Simijs , Cebis , Lynctbus \ media <z>ero magmtudine tnter <~vtraque animaltum ahorum b">" •
fuit s antea dtximus , chn oftenderemus ijs ammaiibus nihil opus ejfe s <vt prona ctbum
ore fumerent; quibus autem manus e/ent,quomodo homintbus , aut Velut manus,quomo-
doStmijs,qutbus vero h<e non effent, Vt Eqttts; ea & collum maius, ob idque ipfam ma-
xtUam etiam habere maiorem .

Ex quibus Galeni di£is colligo Lyncem ex mulcifidis efle, quod Ariftoceles
quoque dixerac . Deinde vel Rom* , vel in Gr?cia, quibus in locis Galenus S/SS:
vixic, frequens hoc ammalfuifle, quod Romamaccinec, videcurforfanhoc 3fc 2fi
Phmus laudaco iam fa-puis loco hb. 8. cap. z i . voluifle Jkere , quando fcripflc fidam "
Lyncas vulgofrequentes in JEthiopta generari , qua: camen verba : rvulgo frequentes ,
non nihil ambigua func, cum nefciacur an lllhic vbi Plinius degerec, an in lpfa
Aechiopia vulgaria eflenc . Magis camen in illam fencenciam mclino ; cum ea
c\ux alibi rara , Roma? , ciuium pocencia & induftria vulgaria eflenr . Galeni
enim remporibus, qui fub Anconmis Principibusin Vrbevixic, non infre-
quenres fuerunr: vr modo diximus . Er fane quod ad huiufmodi peregrinorum
animahum Romarfrequenciamfpe&ac, vel vnicum infblencinimilmperato-
ns Heliogabali exemplum nos doceat , qui vna in cama Sexcenta Struthtonum ca- Lamprid.
ptta,ex tjutbus cerebella tantum affumerentur, conuiuis propofuit . Phcenicem etiam in Hdlos-
ie appofirurum pollicirus : vr nihil Romanis „'WMf,r tanquam orbis ac Nacura;
Domims, ladtare pro faftu viderecur . Ec quoniam fupra iam diximus , Lyn-
cem aplenfque hodie Nationibus Lupum Ceruarium appellari , videndum por-

Xx 3 roan

j** ALIA ANIMAUA NOVAE HISP, NAR£>. flWT. RECCHI. ^
^ u 0 roanhuiusVeteres eciam mentionem ahquam fecerinc , & ldem plane ani-
ceruano ^j qupcl Lynx eit, ene credidennt .

gSfiJ ' JLfM«M ***** . quj Latinum Plinij textum Italico, non infehcicer om-
turadducii' nino , Idiomate traduxic , vbicunque in Plinio Lymts fit mentio, Lupi ceruartj

( Lptpo cerwero ) voct exprimit - Qui meo quidem mdicio non kuiter errat,cum
!?&? Plinius de Lupo Ceruario & Lynce varijs vti Capitibus, fic diuerfo etiam ier-

&" ***' mone pcrtraCtet .

EthbroquidemS.cap. ii.deLupis agens,quibus Lupum Ceruanum,ce\i

ex eodem ^enerc ( vt fibi perfuadet ) annumerat : Sunt in eo gencre ( Luporunru

JJJwo nempe , inquic ) ?«/ Cww^f <v0cantur , ^/ew ? C?*//i« ™ Pompel Magm harena

Lupus cer, fptftatum dtximus . //»/c , auamuis tnfame mandenti3Ji refpexit> obttuiontm cibi fur-

£TS repere (tiunt, d^rejfumquequxnredtum. Eclib. 1 1. cap, 3 7- Infattabtita, mquit,

ammal ' ttmmalium , flo&w .* rsraw/l* /wf/* j /*#* i»Mf§b* tranfeunt cibi , o/r L«pw 0«d -

r^? tf- i»rcT »*# , iWf^/j , Ec quandoquidem Plinius dieit, Lupum Ceruanum

jllum Pompel magni ex Gallia fuifle allacum , paulo antediftolib.S. huius

chaj & R4 rnentionem fecerac, verum non fub Lupi Ceruanj,fed Chn auc Kaphij appella-

n?.n°W" tione his verbis : Pompel magnx pnmum Ludt osienderunt Chaum,cfitem Galti Ra-

phiumnjocabant, effigte Lupi,?ardorum macults . Vbi obicer hoc noco : Icahcum

Phnij inccrprecem lterum lapfum fuille , cum hocanimal (haum diclum, Gal-

lirflpbium appellatum fcripferitjcum dicere debuifTec,§«//<w ficc 'Kaphm vocalle .

Eric ie;itur Plinij Lynx, minime ipfius Lupus Ciruar^s , non cam cjuod hic

&f55 CflJiJai», iila ifcchiopiam pro pacria agnofcac ( pocerac enim , dicec qui^iam ,

%S£. W .^thiopia ad Gallos,& ab his ad Romanos transferri ; quamms hoc (1 fuiiiet,

* Piinius non tacuiffet : ) quam quod nominibus difcrepent ; & hic iemel tancum

jn Ludis Pompeianis vilus, illa vulgofrequens force RomJE fueriCi hic a voraci-

yace memorabilis,illa a videdi acumine celebris exciceric. In ijfdem Ppmpei lu-

^is comparuerunc alia animalia Cephi appellata , ex Aethiopia allata , quorum

pedes poileriores pedibus humanis,prioresmanibus fuerunt fimiles.Quod ant-

mal poitea Roma non vidit,vt ldem Plinius habec ; quod fi Lupus Ceruartus id

jpfum nacale folum agnofcerec ,non Gallia,cuius inquilinus(alcemfuiiTec,ied

Aethiopia , hoc in loco nominari quoque debuiilet .

An ab Ariilocele i£tur,q.uid Lupi Ceruarij finc,difcemus^Hic lib.^cap.44.

An Thoes Btflor, AnimAc Thoibus loquicur, quos Gaza Lupos Ceruanos vercic. Ha:c iunc

Ariaoteiis pr^cepcoris verba a Gaza Lacine veddiiz : Tboes igttur , quos LuposCeruarios

^ruan,P! diximus, inquit Gaza , hominem ddigunt , tf netjue offendunt netjue metuunt wlde ;

pugnant cum Cambus @r Leombus , qmfitfvt ne eodem locofmt Ceruarij{feu Thdcs )

& Leones . Optimi CeruaHj qui minores/unt ;genera huius atij duo , »lij tna sTaiuunt \

ptura ijs effe non vtdentur , Sed <vtpifcium , autum , quadrupedum genera altijua , tta

Ceruarij quoque per tempora immuiantur, & colorem diuerfum hyeme afiateun trahunt,

Gaz* Ia- ataue tUate nudi , hyeme htrti redduntur , Hic Gaza male ait , plura tjs genera non

*lus ' vtdentur , fufficiebat dicere , plura non rvidentur , curn reuera nec lint dmerfa_»

genera , nifi quodhbet accidens itatim fpeciem diitinguere pucauens , quaha

iunt pilofum , & depile efle^ .

Hic fingulariter ego animaduertendum cenfeo, cum dicitur Thdcs cum Leo-

nepu-

j IO. FAtfRI, LYNCEI EXPOSITIONE, 5*$

ncpugnare fcrox & generofum aliquod animal infinuari , quod exgenere Lu- Thos*««.
porum eile videtur , ciim qutapiium , quod eciam m prouerbio eft , non animum rur eficTex

1 c I if l ■ i • gcpere Lu-

w«/«*f, oc propterea plura elie genera videncur ; videncur mquam, ac non_ porum ,
func, vc iam diccum , cum folo pilo & colore varienc : cum quia idem Arifto-
teles lib. 3 . cap. vlcimo, Liipis annumerareThoes videcur , cum inquic : Quin
etiam Thos ( quem Lupum ceruArtum appellamusait Theodorus Gaza ) intirna
omniafimilta Lupihahct . Ex quo icerum loco deduco , Thoem non poffe effe ll- Thoern n6

1 J 1 J i * 1^1 r • 1. . * . e'^ LuDll

lud animal , quod proprie a Phnio Lupum ceruartwn vocan diximus . Hic enim ceru*riun}
fuo Ceruario Lupo vnicum & re&um , a vencriculo ad podicem conceilic in- nVp"o£»
teftinum , quod mLupis quibus Thoes inceriora omnia iimilia poilident, mi- tur *
nime verum efTe fupra inLupi HiiWia demonftrauimus . Nifidicere velis,
etiam Lupum habere vnicum non interruptum , aut ex varijs feparatifque ne-
xum,intetHnum,quod quidem in omnibus animalibus & homine quoque ipfo
verhTimumeft. At noniftud hicagitur. Liceteniminomni animaii vana^
nominainteftinis indantur , ha?c tamen omnia non contiguicacem,fedconti-
nuitatem habent , & fola craflkie ac tenuitate fiue, vt Medici loquuntur , fiib-
ftantia: modo , diftinguuntur , funtque fimul fumpta longiftima & anfra&uo-
fa , non reito tramite ( vt Plinius in Ceruario Lupo contingere ait ) a Pyloro
ad podicem defcendentia .

Sed quid conie&uris certare opus eft ? quando ipfum Iudicem , Plinium in- Ex Pilnio
quam , qui certo licem J^anc dirimat, adire licet ? Hic qua: de Thoibus Ariftot. ,>fod«1,l*
habet, probeinfuosretulit Commentarios lib.S.cap^. Nam Thoes, inquit, noeffeij*
Luporum tdginus eil procerius longitudme, breuitate crurum dtffimtle , njclox faltu , t>e- iS""1*"
natu rv.uens , innocuum homini ; habitum non colorem mutant, per hyemes kirti , aslate
nudi. Vbi minime hic, quod Gazaaufus eft,Thoem Lupiceruarijnomine
extulit, fed Tbois nomen Grarcum relinquit, quale apud Anftotelem reperitur,
quod alioquin Plinio infolens eft , cum alibi ex Pardale voce Grarca, Pantheram
Latinam quafi vocem fingat . Quin lib. 1 o. cap.74. de illts,qu& inter fe conueniunt
f£/ dijfident,animalibus : Dtjfident Thoes O* Leone j,inquit,e^ mtnima xque ac maxi-
rna , nempe ammalia . Quid autem proprie fint Thoes, non huc pertinet expli^
care , fatis nobis eft nec Lynces, nec Lupos ceruarios dici debere .

In his itaquc anguftijs conftitutus, lulium Cxfnrem SJklig. confilij petendi W. . crf.
gratia adeo , 6c qua? Exercitat. fua 2. 1 o. aduerfus Cardanum adfert, dihgenter hii fubtii*
lego ; reperio eam fubcilicacem , qua? cuiuis e cnuio obuiam fe prsbeat : Lynces %\&k*
nimirum nihil forma? Lupinje habere ; Lupos vocari tamen , quod Luporum
fittt auiditate, & Ceruarios, quod Oppianus fcribat, eos maxime Ceruis infidia-
n: cxterum maculis inter fe differre , quarum alia: breues orbjculares, aliae
produitas habeant . Sed id, quod nos qusrebamus , & in quoreicardo verfa-
tur \ an noftra? nempe Lynces fint Antiquorum vel Lynces, vel Lupi ceruarij,
hoctacet, &nos fubcultrorelinquit.

Debemus tamen aliquid Scahgero,quodlib.*.cap.47. Commentariorum Scaiig^
fuorum tn HtHor. Animal. Ariftotelis haecverba explicans . *At *vcro ^vtraque1^^
dentatamaxillarvnitum njentriculum bahent,^vt Homo,Sus,[anis,Vrfus,Lco,Luf>us. S5ST&
Quin cfiam Thoes omniayifcera Lupofimilia obtinent ♦ Debemus inquam, hoc Sca- kenc *9*

ligero

5*4 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD&NT. RECCHI. (
licrcro auod verbum verbo reddens pro Thoe Thoem , & non Lupum ceruarium ,
vc^azafacic,fubfticiierit. Explicatio eius haec fequicur: Jrifloteles mentionem
hicfacit ammalts, quod Thoem ^vocat , de quo in Hiflona noflrafatisfcriptum efi, Lu*
pum ceruanum ^vocatTheodorus ,nos vulgo Lyncem ceruarium dtcimus . Phnius in
Capite de Lupis , ceruarijfactt mentwnem , neque eius figuram ojiendit nobis , cum ta-
men fpeBaculorum memortam prodtret,vnius e Gallia Romam allati.Thoes rvero, qua-
fi alntd animal ; Gr&ca Tjoce appclUt &* altbi eiufdem libri, 6~ dectmo .

Sed ridiculum mehercle, quod cam fubico fuiipfius Scaliger oblirus , eodem

obiitus Lu vaft0 (uo volumine hb. Hift. Anim. cap. 3 5. prouc lpie ea diuidic , particulam

Sfi appd- hanc explicans : £ ■>/ fl» w ti ti*oimr ^kovku w mo) . Lupi Ceruarij (inquic lpfe in tran-

lac ' flacione ) implentur coitu & Canes. Pro Thoes non, vc prius, verbo verbum reddi-

dic,fed ipfum, quemreprehenderat camen,Gazam fecucus , Lupos ceruarios

incerprecari, concra fuammetipfius & Plinij mencem , voluic . Audiamus ca-

men commencum ipfius : eAlibi docuimus , inquic , quare Lupi , cum tamen nihil

Lupi prtiter auiditatem habeant , vocentur . Ceruarij autem, quia ceruorum hofles acer-

rimi Lynces funt ,($f O^pianusThoasnjocat ,quos etiam Plinius Luporum genus efe

ait . At videtur neque Lupos ceruarios , neque Thoas , neque Lynces , mfiex aliorumfi-

de , nouiffe .

Ab Arifto- Cum Ariftotelis igitur & Plinij ( quantumuis hi Antefignani noftri finc , )

nt^ad11" authoricacibus nihil hadtenus efTeclum fic,in{eriores aequum cft fcripcores con-

aiios tran- fui^,Sj& Solinum mcer hos primum cap.7., qui Lync^ mter Luporum genus

reponic . Prima igitur in claile Lupos reponit ordinarios & vulgo nocos, in qui-

bus hoceftnatura:miraculum,qu6din cauda eius villus,vc aic, amacorius

SiTde lu" perexiguus reperiatur , quem fpontaneo damno abijcit , cum capi mecuic , ne-

ifshabS" que enim hic pocentiam habere , mfi viuo decrahacur , ftulce credicur . Secun-

do fuccedic loco, Ceruartus Lupus , qui hoc fingulare obtinec , vc poft longa_»

etiamieiuniacarnes mandens, firefpiciat, obhuiicacur prdentis copiae, &

soiino quasfitum eat aliam , quam reliquerac , faciecacem . Tercio in hoc genere amma-

Lynx & imm . m q ulz 3 numerantur £5* Lynces,quarum <-vrinas cotre in duritiem laptdts faten-

SKnon turpretioft . Eranc igicur cefte Solino Lynces m genere Luporum, in quo & cer-

S am" uarij funt : fed cum his non ijdem erunc , fed fuas propriae fpeciei Lynces . Qua-

re nec hoc euincemu<>Authore,Lupos [eruarios tkLynces idem animal eiTe.Fue-

ric tamen haec authoritas in caufa , vt iuniores Scripcores Lynces eciam Lupos

ceruarios vocare voluerinc .

Aeiianus Mianus Lyncum non meminit : Petrus tamen Gillius huius incerprescx

busSi' Oppiano jfcdmdeyLyncesfacitTarda/ium , feu Pantherarum genens , ciim in-

habec . qUlt . ^jPardalium duplex efigenus , ali<e enim Lynces nuncupat<e , paru<e qutdem con-

tra Lepores comparantur , alia maiores in cetuos atque Oryges facile wftliunt s eiufmodi

ambo carporis jrgura fimtles funt , O* ftmtliter rvtnfqueoculifuamterfulgent . Facits

GiHius vtrifque alacris perlucet ,paruum njtriufque caput . Solus color difsimdis . Minores qui-

nonPUS dem rubro , maiores njero croceo fulphureoque flore difiinguntur . Qux omnia vera_>

efTe videncur ex mence poecae Oppiani , prscerquam quod Lynces Pardalium

fpecies facit . Sunc enim animahafui genens, & cum Pardalibus fiue Pan-

theris nihil magis habent fimilitudinis , quam cum plurimis alijs djr}erenciili«

"ruis,

cicac.

> IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. jij

mis,pellem pra-bec maculofam . Aibert us Magnus pnecer ea , qux de Thoe
fcripta iunt , nihil fingulare afiert . Et iftdorus llla , qua: Lupo Cerunno conue-
nire diximus . L ynx dtclus efl, mquic , quta tn Luporum genere numeratur , befim
maculn w tergo dtftwffa T<t Pardus , ftj fimtlis Lupo. Data hic opera etiam illa_.
hitc mieram, qua: in libro Hortt famtatts citulo , ex Hb de hiaturis rtrum
cicaca repcrio , & harc iunt : Lynx adeo perfpicaces oculos habet^t fubttlttate ^vifus Liberde_,
ttiam fo/tda corpora penetret . Conslat emm,quod oculus tn hurntdo fttuseji,iuxta Phtlo- ^mmat
Jophum. Tria rveroJttnt tn aqua , fctltcet acjuea hnmtdttas , dtaphaneitas, O* lucis pcr- dicat-
Jpicutta^ffl hanc -cittmam communicant cum natura cxlesli . Lynx habet Itnguam Jer-
pentis fimtiem ,ftd matorem , quam ih iongttudtnem porrigit , ^ coiium circumagit : Vn-
gues habtt grandts , <~vnicum fcetumfactt,, C vrwaeius ingemmam durefcit . Ex qua
deicriptione Iiquet , quam mifere non raro decipiamur, dum nudis authorum
verbis fidem habemus , nec res expendimus ipias . Quod 6c hoc in loco viuue-
nit, cum Lynct ferpencis lingua tnbuicur , qua?. Iyngi auicula? & non Lynci iynxse
quadrupedi a Nacura conceiTa fuic . Eft autem lynx, fi Bellonio aiTentimur.ex fiJJJSJ
Ptcorum genere, & Aldrouando Torquiila vocacur : lingua huic longa eft iniigni
cuipide praemunica.Hanc autem ferunc hnguae aculeo velociilime exerto crans-
hxas rormicas venan. Eodem prorius modo,emiila mltar iagitcx' pranonga lin- uis jingua
gua mufcam transfigere Chama?leonem vidi,vti fuo loco dicam . lam iimilem "*'"* *
velle fibi in Lynce quadrupede linguam imaginari,hoc potius fomniare,quam
philofophari eiTet . *

Quid igitur?Lyncem in rerum Nature, Vniuerfitace nulla reperiri,fed Sphin-
gts initar, Gryphts,PegaJt,Hippocfntaun, a.ut alicuius modo thtmtr<& a poecis ficTa , bfo* m&ra
ab otioiishomimbus puStam beltiam autumabimus?Eique non Aitbiopiam cum ,f ' "Y*-
pltnioy fed cum AriHophane maKaUkmyiietj^ aut cum 7 homa Moro Vtoptam proda*
patria aiiignabimus? Vel in iolo mentis IntellecTu, inltar Entium radonis,vc
Scholaltici loquuntur , exiicenciam obtinere credemus ?

O quam optare ego nunc mihi lcaro Menippt lllius apud Lucianum alas dari !
Non vt his ad Lunam eueherer,ied quo dextrar alas , qua^ aquilina erat ,.virtu-
te fufTultus , eam cernendi vim & acrimoniam acquirerem , qua,vt: Mentppus in Optantur
Luna orbe conftitutus, repente fattus Lynceus, cuncla quas in terra funt, digno- li^adlyn-
uit homines , feras , ac propemodum etiam culicum nilos • ego AquiU initar ricndlJf!"
Lyncem repenre meam , ac intueri queam ■■, a qua Lynceos poitmodum mutuan-
do oculos , in cartero qui mihi reltat Animalium labore , perfpicax magis fiam,
vereque LT NCEfS.Sapiezer ccndyPiutarchus opufculo de iftde <& Ortftde omnia
bonaaDEOpetendaeilemonetjfed praecipue feritatem, quod nihil homo Verft
accipere erandius , vel largiri DE VS ipfa pofsic ausurtius . C<etera emm, inquit, aPud fo1"
Vord hjmtmbus qutdem, quorum funt tndtgt, donat . Hanc pofftdet tpfepecuitarem , ipfaeit
eaque ^vtitur . Et quid ni l

------- T>EVS omnia nnuit ,

Qu<t fitni , quxfuerant , qu<e mox ^ventura trahentur .
Siquidem DE VS lpia eil Veritas , cuius nos in rebus naturalibus pra?cipue, vm-
bram quandam poilidemus , & ad eam concencis quidem ocuhsceu iagiccarij
ad fcopum collimamus , at (arpius aberramus . Id , fiquando mihi euenire^»

contige-

ve-

ritas.

St6 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. (

contigerit , minime percurbor,cum & illos qui doSrina fua nobis prAuxerunt,adeo-

aue Ouces noflrt,fed non domini vt Seneca ait , juerunt , tale quid fepius paflos ne-

mo Philofophantium ignoret .

ivndT Ciim igitur nomina flnt vmbras rerum, & farpe vocis Etymon habeat neicio

quid recondita* rei , non miror Lyncem a pleriique recencioribus Lupum cerua-

rium dicl:um fuifTe.-videntur emm Lynx & AuW,ideft Lupus, ahquid in vocabulo

conuenientia: habcre.Germani etiam multi Lyncem non Luchs modo, fed etiam

T/>/VrVV0//~appciIant,hoc eft animalium quadrupedu pra?fertim, Lupum ac deuo-

ratorem^vt Luctum etiam pifctum Lupum,ieu vaftatorem,nominamusiquod in ijs

ftragem non leuem racere foleat. Volunt aliqui etiam avW , hoc eft Lupum , «'»»'

Sft kvm' id eft a luce.vt in Lupi hiftoria me explicaffe memini, didtu : quod Ety-

mon;cui conuenientms qunio quam Lynci, animalium omnium perlpicacifli-

mo,adaptari pocuicPSed relinquamus tandem has Veterum tricas, quas extnca-

re non ica eft facile.non in animalibus modo, fed plantis quoque, ab illis adeo

breuiter & obfcure defcriptis,vt in plerifque quid voluerint,pene ignorecur . In

Tabius Co- qua Fabius Columna Lynceus fpedtata Generis Nobilitate & Doctrina eonfpi-

bu? Pv«c- cuus 'am cnginta ferme annis deiudauit,eoque mgenij fui acumine procefiit,vt

rum pian- crenuina* Tbeophrafli ac Diofcortdis infiftens menti, lnnumeras ab aliis perperam

tisvicare- D . .' { ,~ , , < f \Y

Aituit: piu- nominatas plantas,]peciei,loco, ac niton luo non mcdoreitituerit,ied plurimas

rimas no- . r i i i- r

uasprodi- lnluper nouas pemtus nobis antea mcognitas, publici nunc mris recent . ;.

*lt' Ego itaque animal illud, quod hodie Lupum ceruaiCtm nominamus , com-

lynx modiilime Ljywa-f nomine mfigniri poile cenieo . Prsditum enim omnesfa-

HOStra. tencur ocuhs iplendentibus , & igneo quodam fulgore corufcis , cum longifil-
me diifitam pra?dam oculis viuam ipeculetur,non Vulcum more putridum na-
ribus cadauer oltaciat . Hinc ad venationem fe accingit , Leporibus , Dorcadi-
bus, ac Ceruulis infibt-, ne quid de minorum gentium ammalibus dicam . Non

lupuscer- igicur mirum eft, fi vtraque ex proprietate & Lynx ob Vilus prsftantiam , &c

™lnomln Lupus aruarius ob gulse auiditatem & rapacitatem fit di£tum .

opcimeme £t qaamuis e£o hoc animal viuum nunquam viderim , tres tameneviuis
expreftas Iconesobtineo . Quarum pnma ad illuftriis. tk. Excellencifs. Vnnct-
ptm Cdfium Florentia: Altera ab llluftrillimo loanne Cajimiro Comtte de Erbach, ex

iconestres Sereniflimi Saxonia? &ed:oris TheriorropheiorTertia iTheophtlo Mohtone Ca-

Lynds^feu rinthia ad me tranimiifa fuit , qua: omnes corporis quidem figura & par-

uanU^" cium fymmetria fatis conueniunt, coloribus vero mire variant . Fionnttna llla
qusmagna; ftatura?, vt ex membrorum proportione colligi poterat , fuit , co-

Fioiecma . jorem rfj^ ferrugineum ad fufcam rubedinem vergentem, habebac, nul-
lis pene maculis, prsterquam in cruribus &: ventre(qui firoul albicabat) ra-

Saxonica . ris ac fufcis. Saxontca, non mulro minor , colorem talemreferebat, qualem nu-
cum putamina viridia aqua? incocta exprimere folent, pe£tus tame,n,;venier in-
ferior , & crura pedefqueomnesalbebant , maculis vniuerfa? pelli interfperhs

G.aezen/is. nigricantibus . Tertia Cr<ttienfis minor ceceris apparebat, pellemfortitafubruf-
fam fplendicantem, pecius tamen & ventrem ac crura ex rubro albentia habe-
bat,punc,tulis vndique tam in capite quam dorio plurimis non nigris illis •, fed
atrorubentibus commaculatam . Ad huius plane modum coloremque , nuper

apud

) 10. FABlU LYNCEI EXPOS ITIO NE.' 5z7

apud Pellionem quendam Romanum decem pelles Lyncum non ica dudum de-
tradas , fanguine adhuc ficco fufTufas & maxilke infenoris fuperiorif quc denci-
bus eciam mharrencibus, confpexi, quas m Ltgurta capcas affirmabac .

Ec quancumexrelansIconibus,vifis pellibus,& diligenti Lyncis defcri-
pcione quar in Therwtrophew Silefiaco excac , conijcere poflum , Lynx flue Lupus DefcWptb
Ceruanus noiter, ammal eft acerrimi morfus , quod dences mfmuanc, qui Leo- noftr*Ly
nini func vc poftea probabo. Eft oblongum facis, fed crunbus breuibus , quod " '
incegraidecracTspelles monitranc, & Iconcs prarfeferunc . Pellis plerunqueeft
aIbicans,exfuluopurpurafcens,fedmaculis oculorum inftar vanata, vcpluri- S
mum nigncantibus . Hic camen color ,• vc Icalicis ferme femper eft communis jnalia c°-
Lyncibus, fic in alijs variac . Nec mirum eft idem animal in Auftralibus , occi- «*2c ?*'
dencalibus,SepcemcnonaIibus auc Onencalibus locis nacum colore plurimum
dirrerre,vnde Afiacicarii Lyncum pelles, noftras quoque piloru pulchncudine,
vbercate , longicudine, & maculis plurimum fuperare animaduerci .

Oculos eciam fulgences & ferme radiances , qui eos viderunc ,ipfiactri- 0 r
buunt:Capice appnmeFelemreprefencac,acrocicace nequaquam formidabi-
h. AunculaTcurcasfunc,curu^que,&fignoquodamproprioLyncem abalijs fures<5uid
omnibus quadrupedibus feparances : funcque apices illi villofi , conferti, inftar *$*?
holofencinigrifplendences,molles&venufti ex fummicanbus auricularurru
enaci,acfurfumcrium forfan digicorum cranfuerforum longicudine elaci, &
acuminari . Linguam ef o non vidi , quam fpinofam & acukis refercam refe- . -
runc , & ferme lima: fimilem efTe , quod obferuancia dignum cenfeo, & in Feli- *""
buseciamcemicur. Dencesipfe numerauicres ex vcraqueparce tam fuperio-
ris , quam inferioris maxillz molares , ferracim fe fe recipiences . Duos falcem ***"'
pradongos Caninos in vcraque maxilla, & incifbres fex vcrobique incra duos ii-
los Caninos comprehenfos .

Acuciflimos eciam huius animalis luftraui vngues ,ex cinereo albicances du- Vn„n
ros & recuruos , quinos in ancerionbus quidem pedibus , & quacernos in po-
itenoribus. Caudam habec valde breuem ; fex forfican cranfuerforum di/co- Caud*""
rumIongicudine,cuiusplerumqueexcrema mgredine inficiuncur. Scribunc
qui per Anaromen animalis huius incerna fcrucaci func,p-«ellam ofleam oblon-
gam amygdah figura in pofteriore flexura inefTe , ancenon vero deefTeun huius
vicemfubire ofsiculum minucum fab* magnicudine & figura . Haseeo pacel-
las icidem reperio in meo Felis fceleco ( Feli aucem iam dixi pucare me fimilem ^*" '
Lyncem efo) m crunbus nempe pofterionbus forma Cordis ofsicula , quorum
acucior pars furfum , lacior deorfum vergic i in ancerionbus aucem crunbus of-
iiculanullainuenio.

Vencnculumquoqueamplifsimumac rocundum Lyncibus afTerunc.-quod ventrici.
credi tacile poceft , ciim voracifsimum animal perhibeanc , in cuius exenceraci lus*
vencnculo ahquando repererunc Venacores Porcellorum ferorum,& Leporum
carnes,quas pelhbus ac oCsibus cancum confradtis deuoraranc Lynces . Hx ( vc cibus LyB
dixijnonraroinuaduncCeruulos&Capreas, fa:pifsim£ Lepores & Porcellos cum '
lilueitres , amncque ( quod eciam fuo Lupo Ceruario Plinius atcribuic )
ms incefhna minus cortuofa & anfractuofa effe: ob idanimalia ha?c vora-

ciora

t

<

5z8 ALIA ANIMALIA NOVVE HISP. NARDIANX RECCHI. «
ciora ■ quod in?efta citius tranfcant , merito haberi
Morcs Lyn Vc vno dicam verbo , h*c beftia agilis eft vaide, & in longum faltus fuos ex-
tendit: Rapax vl Lupus, fed muicoeocalidior. Tam homimbus ; quam pecudi-

CIS .

Allutia_>.

bus panter infidians, in quos ex arbonbus, quarum vmbris mrcim latitat, pra:
tereuntes defilit, adiuuante maximo oculorum acumine .• quo catteris amman-
R2pacitaS tibuspra-cellit. Aflerueruntmihifidedigni, maximo in pretioapud Germa-
vnguesali nos Lyncum Vngues haberi, &auroinclufbsapuens aduerius Epilepticos in-
SsEpi- fultus geftari : Verum , vt certum huius rei expenmentam non habeo , ita qui
iStur vnguel & ex quo pede capi debeant , ignoro «.

Pellesharumfuntmagni pretij etiam apud Magnates,ii praecipue onenta-
reiiesLyn ,. , r t Lvncibus detracra:,noitratcs enim no illam habent (peciem, & Luxus
taiiumca- 0ftentationem • Carnesnon eduntur ,niiiabijstorian , quibus telium cames
n0r"' arrident , quorum mter Icalos nonnullos vidi ( quasego carnes vt non probo,
cames ita ah ijs abhorreo valdc ) qui eas deprauato quodam guftu inter delicias
FeiiurS habent. Axungiam conuuliis luxatiique conuenire arciculis , haud impro-

cibisrepro . , .. n
bantur. DaDlle eit .

Olaus magnus, vc in eius Epitomes lib. 38. cap. 9. videreeit, LyncerrL,
SusSnT vul^atamnoftrampro Lynce item & LupoCeruano agnofcit. Ec quoniarm.
l?nJus pr^er illa , qu* iam actuli , alias quaidam Lyncum propnetates mfinuat , eius
recipic . j^c verba recitare volui: Lynces wfeplentriona/ibusfiluis non adeofrequentes generan-
tur a>t Lupi , licetimpares haudfmt in auiditate prxdarum^p^atura tgitur Lyncis efi,
rvtnenrejpiciatretro,fedcontinuo progreff»& faltuprxapitet cmfum. Cibus tllifiU
uefirium catorum freauentior autfuauior csl , qutaficut ilhs libentms rvefcitur , ita c>
eorum lattbulis , i/r rapiat , infidiatur . Pelles harum mollionbus plumis e> pulchriori-
• bus maculis prtdiufatis caro rvenduntur, prafertim tn afpemma hyemepradata , tunc
enim in njirtute e> colorefunt aptiores^ti <cslate rviliores , tmo deteriores .
Qufd ad Sed quid ad Anftotehs intenm & Pliriij,grauiflimorum Scriptorum autho-
&nSiS ricates refpodebimusfVcl quomodo e dubijs eorum locis aliqua opmionis cerci-
v"csM? rndinem,auc ex obfcuris aliquam fententi* luce eruemusrPlinium tamen quod
cendum . attinec , non adeo moror, qui pleraque ex Anftotele de Anmahbus excerpiit,ipie
autem Ariftoteles ir. multis idem fecic , & obfcuriflima ( quod & nos non raro
AdPimiu. facere folemus ) ficco pede tranfiuit , notifsima vero,ne tempus inucihcer te-
reret, lar<nore defcnpcione declarare renuic •, veluci fi quis hodie nec ladtucam,
a a -a nec Mukas, auc Mures, longiore verborum ierie depingere dignareciir . Acque
fdem hinc fatfum eft , vc quaf vetuftas tacuit , temporis progrefsio dtas tn lumms au-
N •• . Werueric.Neccamenveceribusfubit6eftfucceniendam,fiquandoipfis,quod

fuccen?een° humanum eft,labi contigerit : quin illud pocius Eloquentiae Magiftn probis
ribo, ? u- ac modeftis Ingemjs fcmper ante oculos habendum : Keqoc td slaum legentt per-
Slia" fiarum fit , 1 nquit , omnta qu* magm authores dtxerint , rvttque efe perfeSia , nam &
nus ' Ubuntur altquando , e> onen cedunt , & tndulgent ingemomm fuorum rvoluptati , nec
fmperintenduntanimum , e> nonnunquam fattgantur . Modefe& ctrcumfpeelo mdt-
cio de tantis rvirispr.onmciandum esl, ne ( quod plenfque acctdit ) damnent , qu& non

intelligunt.

Optime fane Quintilianus . Quidam enim libidiniacpruriginifaimgenij
1 ^~" indul-

IO. FABR

I LYNCEI EXPOSITIONE. S-9

inciulgcntes in rebus (xpe mirtutulis magnos viros carpunt : hoc eft , dum fm- Notant
gulis pene ciim lyllabis commorantur,nullum calumniadi finem faciunt. Quod rece ->r«
idem ahbiQuinuhanus diferte ficimprobac: Omiffarerum (qut nerui funt mcau aei.
fis ) diitgtt tiu , quodam inam cnca njotes J/udio (tnefiunt . Si igitur rei ftudiofus res
pra? manibus ipfas habeac , conlulcius longe faciet , ii verba rebus aptet, quam
fi extriiV.tcus rc s alias arceflac , cjuibus fojaec verba conueniant .

Ncs inttiea Lynccm nofiram habemus, quam hocnomineab VRBE &or Ly"x no-
be hodie conJecoran nouimus, nec tanti refert, fl vel ab Anftotele minus exa- tm ho/nt
cte defcnpta fuent,vcl ei de natah folo cocrouerfia moueatur. Ha?c duabus ma- mcn*
xime pollet facuf atibus qua? m Lynce quoque laudatur, videdi acumine & vo-
racicate.Nec nouum cil Aechiopicum animal pofle fimul & t uropaii eflfe,cum
plunma eademanimaliain nouo & vetere orbe nafcantur. Ex Galeno profe-
clotiocuimus, non fuiileadeorarurr» in Itaha &: Grarcia Lvncemi vt monftri
loco habcretur. Et qu<d , (j forfan Plinius ignorauit, Lynces in Italia repenri ; tynx Ga-
certe non funt adco in hac mundi parc.e frequentes, nifi m Lt^una Sabaudis fi l™\&°~
nitima , & apud Rhartos . Et fcrfan cjuod animal Plinius Clwtm , aut 7(apbtum fr^^
vocat, amLupum Ceruarium ,Lynx fuent Gallorum,ab Aethiopica non parum
difcrepans,cum & ego duas Germanicas iam fupra nocacas ab eodem colore,
diflcrentcs f ufficienrer oftenderim :

fitc alias poteram,@r plure* fubnecJcre caufat ,
Quibus Lupum ceruan^ noftrum veram Lyncem eiTe,aftruerem: quamuis fupra
propofitis , ex Phnio prarfertim, dubijs refpondere, qui rem lpfam fortaliis mi-
nus beneinttllexit,nonadeddenihilo fit. Libet itacjuetotum negotium pau-
cisverbisproponere,ck, iihcet, arbitrarioetiam iure componere, auctorita-
te maxime,&: iententia illullris viri loannis Bouar de Ttaltz. Liben Baronis qua: in Rer nde.
Gefnerianisdefcripticmbus Animaliumexftat.Vbiidem Baro monetLyncem tui adPlt-
Indicam vel Afncanam , « uius Plmius meminerit, multum a noftro Lupo cer-
uario dnTerre .Qutnofier citm fit maximus , inquir, <vix attingit medioaem Lu~
pum magmtudme . Isla Verb Confiantmopoii deptcla ferocem atque tngentern befiiam
ofiendit . Vrtttna if/orum nofiro- um Luxorum , qui in Mofcbouta , Lttuanta , Ruffia ,
Polonia, f/ungaria, Germania capiuntur, rart funt admodum tnfigmbus maculis m dor-
Jo confperfi, fcd in ventrc tartum : Siotia tamev £S~ Suecta miti^ omnium pulcberrimos .
Ifit rvero de quibus lcquor ,Junt maculis tam tn dorjo, quam <utntre , alufque membris
plem s nec funt adeb Vtliofi (9* delicati , n/tt noslrates j cum babeant pilos afperos , feto-
fos tf bteues . Ipfuper nof/rorum macuUfunt rotund* : tslorum rverb trianguiares ffiji-
mtiesfo[ionjocatoK.iibiat,boceftTriJdio.

Atque h&c, de dubijs concejfa efi optio nobis .
Si cui ver6 ha?c minns arrident, virii fe pracftet ac meliora reponat;qua? tantum
abeftyvt afpernatun fimusivc grato ea nos animo acceptaturos promictamus .

Sed quando al folutis tricis tande concludedum eft, in qua ammantiu clafTe r
Lyncem ego collocandam exiftimemimore meo atque inftituto id deinceps ex- mj^^
plicabo lynttm plerique Lupum Ciruanum effe,8z in Luporum gencre reponenda k pe0ncl?
audacter prcnuciant & credunt. Ego tamen cti L upo Lyncem non magis conge- da '
nerem ftatucquam cu Cane Felem. Vc enim fuperius cii Cane Lupu coniunxr,

Yy fic

I.ANT.

53 o ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT.RECCHI.

Dfntesmofic cum Fcle nunc Lyncem. Congeneres, quin etiam animahbus hifce &
ftrant in_. Leoncrn & Tigrem facio . Quo ica ferocia , dentium f itus , numerus , figura_»
re°a£- inducunt , quod Achillaum mihi quoque in Lupo & Cane argumentum fuit ,
lltToiiod- Eft tamen exigua etiam m his dentibus differentia, alioquin Felerri pro Leone,
da" & Tigrem pro Lynce venditare poilemus .

DemesFe- Fehs itaque , cuius exadtum valde fceleton habeo, tam in fuperiore , quarru

lis' inferioremaxilladuosobtinetdentes Caninos , faperiores inferioribus paulo

lon^iores : hoc ipfum apparet in Lynce noftra , in Tigre , & Leone ; amborum

enim horum animalium vltimorum Caluarias politiiiime a carnibus liberatas

& filo aeneo connexas nunc domi adferuo , non meas quidem , fed proprias

Pbihppt de Liano , e prima claffe Pictoris non modo Roma? , fed & alibi ac pras-

de Liano cipue in Aula olim Sereniflimi Magni Ducis Hetruna Cofmi Secudi,ob arcem

aSrRoma celebrati . Cui & hoc laudis debeo , quod noftra omnia animalium fccleta_j ,

nus' doctifsima pridem manu dehneauent , &in areexprefTanaturalium rerurru

DeresLeo- ftudiofis pubhca facere voluerit. Intra Caninos, cjuiin Leone pra>grandes

^tS1* umcJ ^ex incifores repenuntur ; eiufdem omnes magnitudinis in Fele j non ita

in Lynce , & Tygre , atque Leone . In his enim tnbus inferior horum fex den-

tium feries paritatem habet, fupenor vero duos Caninis viciniores paulolon-

ciores & crafsiores oftendit , Caninis tamen minime annumerandos, quod fu-

perius & in Lupo demonitratum .

Quod vero tam vifu pulchrum , quam notatu digu^im videtur , hoc eft,
quod dentesCanini in Leone, & duo lili ex inciforibus, Caninos quodam mo-
doamulantibus, funt omninoperlongum fifsi, & induasaqualespartesdiui.
fijVtilineadiuiforia manifefteoftendit. Hocidem,fed non tam euidenter,
in Tigris dentibus quatuor vere Caninis , minime vero in duobus illis f iiperio-
ribus inciiorijs , obferuatur .

Poft Caninos ac incifbres , molares veniunt , quorum tres, tam fupra,quam

infra,in vtraquemaxiila & Jatereexiftunt, qui fimul numerati ad duodecim

Moiares pertingunt . ln fuperiori maxilla tam Tigns quam Leonis vltimus molaris ma-

quomodo xjmus eft omnium , tribus eminentiis ac veluti cufpidibus conlpicuusjfecundus

fehabeant. ., . ... r . . ' , v ' . . . J r ,

& is tnbus eminentijs lniignis, ied mulco minor iuccedit \ demum verius den-
tem Caninum eft ade^" paruus molaris, vt vix vnam ex minimis lllis cufpidibus
aequet . His correfpondent tres inferni , quorum vltimus non tribus , at duabus
tantum cufpidibus, fed fortibus plane , videtur , focio fuperiori fuo mulco mi-
nor. Secundus eiufdem cum focio fuperno magnitudinis & figura*. Tertius fuo
compari longe maior,tribus & ipfe eminentijsclarus. Nam hac ratione in-
feriores fua mole aquant fuperiores . Mirum eft quam folida candidaque fub-
ftantia , quam reciproca aptaque infertione dentes hi fuperiores & inferiores
ferratim fe feexcipiant, vt imaginari fibi facile quiuis poifit , nihil eiTe iru
animalium corpore fiue carcilagines , fiue oifa fint etiam , quod Leo-
num , Tigrium ac Lyncum morfus eftugiat . Qua* de Leone iam dixi , ad
g™™?* Vnguem ita omnia in Tigre videre licet & Lupo Ceruario . Felis tameiu
abaiijsdifaliquo modo variat . Qua tres quidem in maxilla inferiore , duos vero
tantum in fuperiore dentes molares , fed adeo magnos obtinec , vc tribus

infe-

Caluaria»
eciarr; in_j

> IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. . 531

inferioribus a;quales cenferi pofsint :

In Caluarijs porro horum animalium non cadem prorfus eft proporcio .
Frontis olTa Leoni & Tigri, mcdia mcer oculorum orbitas fica, plana func om-
nino & deprefla. Syncipicis ofTa in medio eiaca, &z ad lacera caua . Occipicis os
triangulareordinemCaluari£claudit,prima:colli vertebra? infidens; qua? om- ubw?iaa.
nia lucuris afTabre diftinguuntur . Felis capuc camen a naribus non plano & rc- nant •
dco,fed curuo & gibbo,ad ofTa fyncipicis, cramice afcendit; cum corum ahoquin
ad orbicularem hguram conformacum fic . Ccrera perfequi nimisraediofum.. Vnguesho
foret.InvnguibuscamLynccsquamTigres& Leones cum Felibus apprime SS/SjJ!
iunguncur, quas omncs vidi 6c probe examinaui, quinque nimirum in ancerio- ncn,'«pro
res pedes, & quacuor in pofteriores diftnbucis . quadam!

Cumicaqueincapicisftruclura,pradercimdenciumnumero,& fio-Ura,& pe-
dum forma Lynccs cum Felibus conuenianc,ad harum cerce claifem,quam I u- non adl"
porum,iuftius repofuero . Nam fi fecundum lncernorum ialcem vifcerum fi- EeTesTn!
milicudinem congenerafociare voluens ,compones feiuncHfsima , fe<oregabis fj"' &
Coniuncxifsima.Felesenim, Canes, & Porci, Hepatis, Lienis, Ventriculi, Cor- c«tanc
dis, ac Pulmonum, nec ficu nec hgura mulcum difcrepanc; non ideocamen Vndecon-
eiufdem hxc funt fiue genens proximi, flue fpeciei beftie. : manifeftifsimam &"dXI-
enimindencibus difTerenciam demonftrabunt , fi capitis horum anatomeiv liSmdSS"
probe excufleris . cen<k .

Eft & hic ex occafi«tie,Galeni de dentibus Leonis doctrina fub incudem re- Galeni d°-
uocanda.Is enim 1 i.^r/«/w//«w,cap.8.dedentibus hsechaber. Quodau dentibus6
tem fortibus ammahbus acuti multi dentes ac firtes funt comparati, ne idqmdcm pof mmtu"3
funtrepenre { illi fcilicec qui omnia fortuico ex atomis fieri putant , vc Democn-
critus & Afclepiades,aduerfus quos Galenus difputat ) cur motus temerarij opusfit
hdbendum . Quod fi Ouis & Leonis dentes <vnquam <vidifti , di\cnmn<-ut arbttror ,
agnouisli : <-verum quod Caprarum dentes.ouium dentibus fint fimiles , Pardaieon <z>tro
& Canum Leoninis , quopaclo id mn esl admirandum t Ha&enus Galenus, qui Par-
dalium fiue Pancherarum ( dicam ego Tigrium quoque ) & Leonum dences
Caninis,adeoqueLupinis,fimiies facic.Si ad figuram, non ad numerum pocius
fimilicudinemreferac,bene dicic: fi hunc includac,fallitur.Superac enim Cams
ac Lupus Leonem,rapacifsimum ac forcifsimum ammal , duodecim dencibus :
neque enim Leones , Tigres , Panthera; , ac Lynces plunbus a Nacura denci-
bus donaci fuere , quam plerique homines, viginci o<5to nimirum 5 quin homo,
cum fa?pe criginta duos acquirat, manfiietum animal & fociabile,Leonerru
tamen, voracifsimum & ferocifsimum,inhoc fuperat i Ex quo difcas vehm,non
dentium numero , fed maxillarum & mufculorum temporaJium robore man-
dendi valorem asftimandum e([c .

Sed audio non neminem mihi nunc nimiam in Lynce perplexitatem & mo-
ram exprobrantem . PofTec quidem mihi iure quifpiam fuccenfere,nifi hoc me JiS
purgarec: Lynci nempe adeo me dedicum effe,vc huius fere folius gratia, totum nSK*
hoc fcriptionis opus & onus in me fufceperim.Lynci profecro non minimu de- ytiiififcnis

b"> 1 - 1 t • - - S. J~ ,r . , r . hicliberde

etur, quoa Uber nic Mexicanorum medicamentoru,v eluti alcer Diofcondes noui pi«is Me-

Orbis, m lucem prodieric. Sum enim & Ego StudiofuTirna? huic Lynceorum a cTv"dei?.*

Y y z fspe

jji ALIA ANIMALIA NOVAEKISP. NAPvD. ANT. RECCHI. (.
fepe Iaudato Principe Friderico Cafo inftitutas Academia? & CofelTui iam dudu
adiun&us,&: hoc vnum cum focijs annitor, vt Lyncis initar animalis perfpica-
eiflimi,non prasmeferam quidem pius alijs fapere & videre ; fed conatum om-
nem adhibere,vt fi quid forian tot faxulorum dodhfHmos viros , vel temporis
iniuria,vel expcrimenti inopia lmpeditos prarcerijt ; vel nimia de fuperioru ho-
minum au6loritate,cocepta opinio credulos magis reddidit; ego faltcm alijs in-
dicium faciam,& ad Veri nucleum facilius eruendum,dete&is & reiecltis corti-
cibus,aditum liberis homimbus, & nullo iedbs alicums Philofophica? prariudi-
cio addicl:is,parem .

Quando Lynx(fiue noftra,fiue Antiquoru tandem ea fitjclarifiirna & acutif-

fnna videndi acie prarditum animal,huic LYNCEORVM Academu norae de-

deritjilla inqua,a qua pcrfpicaciflimus ls fideru fpeculator & fiibterraneoru de-

tecror Lynccus,6c ^oplures alij nome mutuii ceperur.Hoc enim Academui Lyncei

folu fatagunt, vt non ta. corpons,q-uam metis oculis eo progrediatur, vc in Phy-

ficis pranertim ac Mathematicis ftudijs no plus,fed melius quid fcire poflint .

Nefcio tamen an fabuhs annumerem,an Veteres reuera credidifle mihi per-

oa^orum1 fuadea,quod Plutarchus tibello aduerfus Stolcos memorat, Lynceum illu oculorum

aciepiun- acje QuercUs & faxa penetraile.Et \*Ym'm$yStrabonem quenda nomine ex Promo-

mumvalue v ^- ,. T ., , r . \ —, , . . , Jr

nnt. torio Sicihe; Lilybeo exeuntis e portu Carthagims claiiis,nauium numerum vi-
diiTe,& dixiile . Qui & de Calltcrate habet,quod ex ebore formicas ta paruas fe-
cerit)Vt earum partes a cxteris difceruirvo.poffent.De Mf^mecide quoque,qui ex
eadem materia quadrigam fabricarit,c|uamala Mufca?integeret . Ego quoufq.
Telefcopio fuo GaliUus GaltUt Lynceus in. nouis aftris reperiendis penetrauenc ,
Elegia quadam mea ohm cecini,quam hoc conclufi epiphonemate .
0 audaxfacium , penetrajfe adamantinacdli
Moznia , CRTSTALLI tam fragili auxilto !
Qux vero Microfcopiumprxftare pofsit partim dixi;partim ia dicturus fum.Ve-

. .„ . runtamen ha*c omnia oculorum adiumenta dici poifunt. Habemus tame & nos

Hiltoria_f . . i . .. ^ . r

fereincre- Germam nottros Myrmecides & Cdlicrates. Rem memoria vti digna, lta nde pe-

rifsima ti" ne carentem hic narrabo . Fui ante quatuor hos dies m xdibus Domini (oannis

STacium- Caroli Schada kM ittelbihrach antiquas nobilitatis & prifce fidei ac virtutis viri,Se-

nein quo- renifsimo Elevftori PalatinoDuci Bauarias Maximiliano, poft Cefare Patrie co-

dam Ger- rf n • Ajnfrf • i 1 > •- j

mano. munis Germanie noltre Patn, aCofihjs & mtimo Cubiculo itncde nouoquo-
ocw id ^ MJrmeci(le O/vvaldo Neriingero Sueuo Torni artifice,ea artis miracula narrauit,
Neriinger qu^ cum ego audiui(vt verii fatear)inter credendi temeritate,& explodedi nega-
ardficiofif- diq. pudorem medius planehazfi; donec manus mea: oculata? faclras crederenc
tandem,quod videbant. Monitrauit is nobis granum piperis, magnitudine fua
Granu pi- paruulum vix Pifum adsquans, innixum pediculo , & claufum operculo artifi-
no^excaua- ^0^ ex ebore laboratis .Erat autem poculi inftar ipium quoque granum fub-
mVee<fePx- tm^hno ferro ad tornum excauatum . Et hoc vna ex parte menfe ftabat.
cfiicuto05 ^^tera ex parce xumulus iacebat caliculorum feu fcyphulorum exeborc lti-
ex ebore dem per Tornum lynceorum acumine oculorum fabrefacrorum , ad for-

Torno la- .,.•'„.. , /• t- 1

boracos. rnam mquam cahcum . Supenor enim pars lata & caua , pes fimihter Ja-
tmfculus , pars inter harc pofita gracilis ac tenuis. Horum aliquot caiiculo-

rum

V

> IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 533

rum meo MicroJcophCup^oiiii , illi nempe tubo optico, qui res minimas, quafi
maximze effent, apparere mentitur . Ec quilibec horum fcyphulorum fub craf-
fitie & loneitudine excremi arciculi , auricularis digici, qui in viro efl medio-
crisftaturae , nobis vifusfuic . Confumpfimus duas mcegras numerando horas,
donec ad mille ad ducecos caliculos perucniffemus,quos omnes ad vnum grano
ifti piperis excauacoindidimus,ncc cauicacem illam impleuimus , qux proqua-
dringencis alijs fuffecit quos idem Domwus Schad poftmodu comode immific.
Meminiadhucpuero mihihuncdccancacum iocum, in nouofcilicec orbe
Apes eiufdem cum ouibus noftracibus magnicudinisreperiri. Tumego,&
quanca , inquam , ibi aluearia efTe debebunc ? Eiufdem , refpondic fabulacor ,
molis cum noftris . At qui, inquam ego,egredi & ingredi Apes canca? pocerunc?
Hanc aic ille,curam ipfis relinquo . Hoc ipfiim nunc aliquis mihi forfan obie-
cerit difquirens , quomodo mille fexcenci caliculi, quorum quilibec minimi di-
gici arciculum fub microfcopio arquabac, auc lmponi, aut excrahipocuerinc.
Verum hic hallucinacio vifus dubicacionem excufac . Nam reuera cam minuti
funt hi fcyphuli , vt aciem noftram fere effugiant , magiftri vero & artificis il-
lius Germani obtutui maiores pacuerunc , cum omnibus his cercam ac legicci-
mam fuam formam calicis accribueric : imo ( quod mirabilius) limbum fingu-
lorum auro eciam obduxeric.Confecic & aliud fimile e grano pipens pocillum, Auud
pede & operculo ex auro ornatum-, in quod indidic pocula alia parua, feu fimi- JJjJjJJ
les caliculos ex puriilitifto auroad cornum policos , non mille quidem , fed cre- cer>c> <*K-

f • /~ r ! -r • r • «, • culiexpu-

cencos , auri enim matena , non limilicervc eooris arcihcioias manui & m- roaurocor
ftrumentisobeditrquodipfum Sereniff. Elecior & DuxBauanre in Pinaeo- SbaiwST
theca fua , cum alijs Nacune & arcis chefauris , cuftodic . Crediderim hinc faci-
le,noftrum Mtcro/copium rem fibi fubie&am plufquam criginca mille vicibus , Mlcrofco.
incriplici illa corporum dimenfione.mulciplicare,& oculo noftro fpedtandam P'um mul"

r l ... . .* . . ... . l . , tiplicat re

exponere.Neque enim viginti grana pipens eius magnitudinis , qua; m hoc ex- obicdtam
cauato fueratjfimul iuncta «equabunt lllam , quas oculo noftro,ex minimo atq. u«xfs mi
vnico caliculo fuppofito illi Microjcopio, apparet. Hunc ergo popularem noftrum
Tornatorem non Myrmecid* & Callicrati parem modo , fed longe pra^ferendum , Toroaror S
& dienum plane cuius nomen immorcali famae confi^neijur.exiftimo . vf"^il

Et quoniam curiofum ledtorem fum nactus,non metuo,ne mihi fuccenfeat , &Myrme-
il rara quasdam Nacura? ( vt ita dicam ) miracula , qus in hoc nobiliflimo viro
laanne Carolo Schad obferuaui,hic in Medicorum faltem gratiam recefeam Agit
hic aeracis fuae annum iam fexagefimum& feptimu,ifque ad annum a?tatis fexa- Jj.^^1]
gefimum quintum vini abftemius vixit , iamq. a duobus annis illud nec cu vo qusdaNa-
luptate,nec cum naufea, bibit. Confuetum huic eft,vt integris Cxpe o£to aut de-
cem diebus,a potu omni abftineat. Hoc mirum magis , cum ante annos quinq.
iteru Romam veniffet , & medio Septebris Monachtum ab VRBE proficifcere-
tur,quo ad finem tande Oitobris peruenit, toco ipfum exa£to fefquimenfe, nu-
quam omnino bibifle,nec fitim quidem vnqua paffum fuiffe.Hoc aute ego fru-
£ribus,qui eo anni tepore frequentes func, & quibus ipfe mire delecftatur, pluri-
mum efitacis cribuo.Ec, a vino ecfi coco vicas Cux curriculo fere abhorruic , ab-
ftinuitque ; tam rubicunda tamen eft facie, & fanguine ita florido vegetus,vt ad

Y y 3 annum

554 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHI. f-

ahnu vfque a?tatis fexagemu quintum, bis in anno, autumno fcilicet ac vere fe-
mel a vena bafilica dextra , femel a finiftra, fanguinem fibi extrahi curauerit >
id quod nunc quoque facere aiTolet , verum femel tantum in anno , & ad vnius
hbra? ferme femper quantitatem . Qua? eo magis mihi cognita funt & explo-
rata , quod duobus hifce poitremis annis ipfi medicinam facio .

At neque Lyncem fiue Antiquorum , fiue Recentiorum effe expreflfum hic
in Ameri- animal , iole clarius eft . Tumquia enarratis, quxin Lynce iam defcripta fue-
funtnULy*- runt,fignis & proprietatibus haudquaquam reipondet \ tum quia in America F\
cesfeuLu- Qreg0rms huiufmodi Lynces ftue Lupos (eruarios ( quorum ipfi , vt varias pelles ,
rij. ita coloribus aliquot depicta ectypa commoitraui)minime reperiri,mihi pror-
fus affirmauit .

Quo tandem igitur nomine hoc animal redte nuncupabimus ? zArduum esl ,

inquit Seneca , de ijs au<e conieBura feauenda funt , aliauid certi promittere . Ego ta-

Animai de men non effe aliud animal certusfum , quam lllud quod communiter nos Ca-

quoiatra- 1 • nri ■ ' a • •• ^

ciamus,eft f«wP^ra«wappeilare iolemus , qui Amencams Catus montanus nominatur:

dus^Arne- non paruum lllum Catum filueitremferumue intelligens, qui illis acnobis

ncanus . xcpi£ frequentiflimus ; fed corpore prorfus maiorem , & pelle differentem ma-

culisitemquamplurimisnigricantibusconfperia, quem & Pardum ac Leopar-

dum quamplurimi appellant . Habet is colorem talem , quem fuo quoque Hi-

fpani ldiomate colorem Vardum dicunt , & eft ex griieo , fufco ruffoque mixtus i

Ma^nim- frequentibus etiam nigricantibufque maculis diltinctu&pparet . Ea magnitu-

r °dmaoa!! ^° P^erunclue ip^ e^ » vt altitudine duos fuperet palmos , longitudine quatuor

maximica attingat,&raroexcedat . Hoc etiam a Panthens Tignbuique diltinguitur,

quodpilumnonhirtum, fedmollem ac lanofum , noitrarum initar FeliurrLv

Piiilanofi. ferme habeat,ex qua commode hic confici manicas illas vidimus vtrinque aper-

tasjbrumstemporeinferendisacconfouendis manibus aptas( mamchotttvo>

cant Itali ) quas pretio fuo ad pelles Lyncum Orientalium nunquam afcendunt -}

quod colore minus grato non adeo probentur .

Animal hoc Americanum, cum Afncano , quod in Italia non raro vifitur , ap-
Non eaeft prime conuenit. F. Greporius nofter de 'Boltuar ait, non illa effe crudelitate , qua

crudehta- t ; i r ■ ■ t n ■ 1 r J

te quaTi- Ttgres , Leones , & Par>thera iunt tAmertcam: nec maiores beltias aggredi , ied
n«S& n- minorestantum •■> arbbres etiam confeitim aicendere , magnis ibi aiitibus infi-
thers, cliari y imo ad villas tk rufticorum tuguria accedere, Vulpiumque initar galli-
Homines nas fuffurari . A lazdendis vero hominibus, nifi incitatum , abitinere : quos ma-
timet po- xime potiustimet,&abhisinfueamfacile vertitur . Frequens in filuisrepe-

tius, quam . *,-,. i n- • J >• er ■ ■ r. i • i •

oflfendit. ritur,& Cati,vt domeitici quoquomodo emgiem,ita Felinos mores aJiquatenus

videtur imitari .
leopardi Inuenio in loannis Leonis nona defcriptionis Afriae parte. Leopardos in ^BarbarU
Afncam . flluis reperiri , &c efTe beftias fortes ac crudeles ( fic enim Africani quoque Leo-
nes ferocitate Americanos fuperant ) homini tamen nequaquam nocere, nifi
contingat ( & rarius quidem ) hunc aliquo angufto loco beftia? obuium fieri ,
vbi ei non poflit de loco cedere ; aut fi illam prouocet , aliamue illi moleftiam
inferat •, tunc enim humanam in faciem , quod noftrae quoque Feles fa&itant ,
infiliunt,&vnguibustantum carnisabripiunt, quantum comprehendere li-

lis

tur
ad

* IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 535

lispoiTunt. Armentis vixdamnum vlluminferunt, acerrimi tamen Canum.,
hoftes habentur. Fatetur in Itinerario fuo lof. Barbarus Venetus, fe in Ecbatana
Ciuitate maiorisiW^/^Metropoli, nunc Tauris di&a , Leonzjnm catena vin- „
ctarn a magiftro fuo ad (pe<5taculum duclam vidifle, animal Leamas fimile, fed leanmai.
pilo purpureo , virgis nigris cranfuerfim diftin&o , capite flniiliter rubro, ma-
cuhsnigns albifque vanegato, ventre albo, cauda Leonifimih, ferocia non
vulgari : ita,vt ciim in eius pralentia Leo comparuiiTet , in hanc quin Felis in-
ftar alacri (altu prorumperet,a cuftode vix prohiberetur .

Ex hac defcriptione eam forfan cjuis non meptam coniecSturam duxerit , videturca
Leonzjim, Italico vocabulo fic di&am , Antiquorum Tigrem efle, cum noib *""" Tl"
orbuulatis maculis, fed Vtrgatis ( quod Tigrium veterum proprium efTe diximus) nire •
fafcijs Leon\a dicta pingatur .

Leonzjis etiam Aloyfius Cadamuflus a Leopardis feparat , cjuando a Regno Se-
neg* , apud Nigntas , reperiri ait Lcones, Leonzjts, & Leopardos. Quid autem per
Leonzjim authores proprie intelligant , nonita manifeftum eft . Iam diximus
videri Antiquorum Tigrem : edmericam tamen incolentes Europti Leonzjim vo- J**"*!0
1 cant,qua? proprie Pantbera *•/?,& non 7Vgm.Ec fi Leonza?, feu Onza?,vel Vncias za ab m-
figuram in Gefnerianis defcriprionibusincuemur, videcureciamillud animal aSSSt'
eile , quod iam Catum Pardum dixi mus, fi vero defcriptionem loannis Caij, qua?
ibiexitatjlegimus, diuerfum adhuc animalabeo, quod in lcone deforma- etiam 1
tum, videbitur. Alij ffon dubitant Lyncem eife Lon^am , quafi hoc vocabulum £jf Jjj
barbarum ex Lynce fit deriuatum- Itaomnia confufiifima apud variosau-reduci-
clores , nomina varia & vocabula pro arbimo fuo vfurpances leguncur .Et Ve- Ai.jsaLyn
teres quidem prxter indagandi laborem,& fedulum pofteros iuuandi ftudium, « v,dctlJr

t • i- j m 1 denuari.

Lynceis vix ahua quicquam amrmati reliquerunt .

Huiufmodi Cacum Pardum anteannos quindecim in Cardinalis Casij Pa-
trui iam fkpe laudati Princtpis Ctsij Aula,eiufdem icil. /V/»«pi.r prope Vattca-
num palatio, pulcherrimarum Antiquitatum , Infcriptionum & ftacuarum co-
pia celeberrimojconfpexi magnitudine moloili Canis cauea minime inclufum,
led catenx illigacum,quinimo non raro eadem folutum cicurem adeo, vt pra% CariPardi
tereuncibus,nd ipfumque accedentibus nihil detrimenti ipferret . Erat hic pilo pierunque
pelleque ( prarcerquam quod plurimis nigris maculis eflet confperfa ) & facie ^3"""^
Felibus noftris omnino fimili.LudouicusCefchannus a^tate & afpedtu vene- Ludouicus
randus, moribus amabilis, dodtrina confpicuus , iudicio & longa medendi ex- nus* cde-
perientia pracftans , quo aegrotans ego Medicus,Medico feliciter vtor , frpe mi- r^™^.
ni narrauit , dum in Heri iui comitatu, Cardinalis icilicet Sfortit, Sereniirimos dicus-
Medicdos Principes non raro in Venatione fequeretur , Leopardum,fiue huiuf-
modi Catum Pardum vidiffe adeo manfuetum efFec5tum,vt eode cum Magiftro Catus Par.
fuo vel cuftode equo veheretur, qui ciim in filuis Capreolum aut Leporem ob- \1£J3£.
uium habuiiTet,demiiIumtribusmaximisialtibus beftiam plerumqueaffecu- uic-
tum: vbiautemillaelapfafuiffet, perftitiife hunc, nec Canis inftar vltqrius
progreffum fuiffe , fed ad equum acdominum fuumfpefruftratumredirej
coniueuiffe_» .

De Lyncnrto quin Corollarij loco aliquid addam, prscerire minime poffum.

Lyncurij

5 j 6 ALI A ANIMALIA NO V AE HtSP. NARD. ANT. RECCHI.

Lyncurij itaque voce Theophraflus & Diocles gemmam adeo duram nobisde-
fcripferunt , vt exfculpi etiam poific . Apud Plinium Demoslratus Succinum ita
appellauit.Ljy»«-< Lapis tertio elt loco pharmacopolis omnibus hodie notiffimus,
qui frattus tanquam ex centro ad peripheriam deduclios radios oftendit . Alij
demum fun^iferum lapidem nobis proLyncurio venditant. Omneshifermeex
Lvncis vrina in terram defoffa nafcendi principium fumpiifTe creduntur.

Andreas Ctfd/ptnus ,lib. i.Metallicor..cap. 45. HxEuace lapidem Lyncis di-
cit illum efle, quem hodie fungiferum appellamus , cum Theophraftus quoque
dicat Lyncurium mngos ferre . Hunc Euax , vt ait Casfalpinus , ex vrina Lyn-
cis micta in montibus , & in lapidem coagulata originem trahere fcnbit: valere
Lyncuri, contra dolorem itomachi , Ic~teritiam,& fluxus ventris . De hoc Hermolaus ita
res. Vi* habet : Oriturfungus ffi e faxo, tdesl lapide Lyncurio fiue Lynceo vulgari VocediElo ,
admirabilt natura : prscidttur hic in efitm , %j> alius fubnafcitur anno toto : pediculi pars
duratur infilicem , atque itafemper crefcit lapis reHibilifdatnditate , nec credidimus an-
teauam domi natos ita manducaremus . Idem Cazfalpinus plantarum lib. 3 . cap. 4 5 .
Forte huiufmodi lapis , incjuit, ex corticibus Populifit aliquid conferente <vrina Lyncis .
Tradit enim Diofcorides corticem tam albtc, quam nigra Popali,fegettbus fiercoratis in-
fptrfumfungos fvtiles innocentefque toto annoferre .

De hoc cjuid mihi perfpeCtum fic fungifero lapide , vel in Germanorum fal-

tem meorum rratiam libenter edifferam . Eins generis tres mihi pra^grandes

donauit Adamus Me/fius,ad Irmgne Pine<t Nucis aurea pfope Pantheon Romae

Pharmacopceus,annis iam & experimentis grauis,vir probus & frugi,& propter

fidem &peritiam,quainartefua pra;ftat,non tamvulgo qua Romanis quam-

plurimisPrincipibuscariflimus. Hos ego in Hortulo meo domeftico adleme-

itreferme fpatium cuftodiui,terre illos paacillo obruens.At,non nifi femeltan-

turn,fungos mihi protulerunt,& circa vernum quidem tempus ternos, ingetes ,

ipatiofos , ex luteolo rubicundos, odore gratiilimo, quorum maximus palmari

diametro erat . Hos , vt verum fatear , nec in cibos aptaui , nec radicitus euel-

. n_ lere volui . Quare,vbi plurimis fungi ifti diebus ibi perftitiffent , in lignofarrL.

curij lapi- tandem fubftantiam tranfiere . Certior tamen fum factus , in cella vinaria col-

gnuabeur. locatos , & fuperficie fienus terra opertas , aqua interim tepida irroratos , toto

anni tempore faluberrimos , & qui difficultati vrins iuccurrerent , fungos

protuliffo .

Lttlius Laurus Signinus celebris Romas Iurifconfultus , Lyncuriorum fiue
lapidum fungiferorum patriam & originem ad vnguem mihi declarauit .
In monte nempe illo, qui in Tufculano agro initium fumit, ac verfus Neapo»
lin porrigitur , circa Sermonetam prascipue , ac Ciuitates Coranam atque Si-
gninam plurimos eiufmodi fungos ex Lyncurijs pullulare , eo maxime loci , vbi
arbores iftas confertim rcperiuntur , Quercus nempe , Aceres , Fagi, Ilices , Ca-
ftanea; \ nullas tamen ibi Populos exftare affeuerabat , ne ex harum corticibus ,
ad Diofcoridis mentem quis , eos enatos forfitan fufpicaretur . NecLynces
itji vnquam vifas , quarum ex vrina lapidum illorum ( 11 modo lapidum nomi-
ne funt digni ) generatio fieri potuiffet .

Et quamuis Euax , non contemnenda: authoritatis Scriptor , dicat efTe La -

pidem

\

, IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE: 537

pide m , ex quo fungi dicti confurgunt , t\. Hermolaus relidtam pediculi partem
ex fungo inji/icem durari adftruxit ■■> Pacc tamen lplorum nec filicenm nec la-
pideam hic duritiem animaduertere potui , fed terream quandam ligneamque du^rsc"
fubftantiam,commiinem,vtriufque tamcn duriciem excedentcm &: tophi quo- his pedi-
dammodo naturam armulantcm . Friabilis enim horum eft fubftantia, & qux gomm.
manibus facile teri poiTit , vbi prarfertim cxtra terram aliquot feptimanis adfer-
uantur . Hoc ctiam mihi vfuuenit , ciim prasdiclos tres Lyncurios Gcrmano
cuidam Principi optime reconduos , arboreoque mufco ac terra: paucillce in-
uolutosin capfa ligneatranfmiiiflcm , poil bimeftre itineris fpatium eodela-
tos , pra^ter terram friabilem & infxcundam maflam , aliud nihil oftendilfe .

PofTet itaquc non nemofacilc credcre,Lyncurios nihil aliud, quam putre-
factas arborum radices , terris obfeptas elTe : ex veterum enim arborum trun-
cis non rar6 fungos fiirgere videmus . Atqui hoc fi effet,accidere nonnunquam
poflet, vtis Lyncunus, exquo fungipullulant,adhucradiciarborisaliquafaI- L,ncuri
tem in parte non putrefa&a: hxreret , cum ex viua? arboris etiam trunco quo- etiam in-«
tidiefungi nafcantur. Veruncamen Lyncuriorum tanta ahquando frufta e moiercpe-
terrafueruntegefta, vt vnu Equo onerando fufTecerit , abfque vlla radicis vel riuncur-
flibftantia vel figura eminente . Accedit quod rotunda plerunque , raro longa
figura Lyncurij reperiantur ; & quod har feparatar quoque ab arborum radici-
bus diflitas, nec adeo profunda? dehtefcant .

Et vt femel dicam ^idetur fungorum feminium eorundem , in certa fua_*
terra latere,qua? eofdem protrudit ; quemadmodum & Tuhra terra? ( Taratuf-
foli Itali vocant ) non omnis fert tellus* nec illa qua: fert, vbiuis locorumeos
producit. Odore ea Porci deprehendunt , & roftro latentia eruunt. Sicvbi
Ly ncuriorum periti indagatores eiufmodi e terra furre&os fungos aduertunt , seminium
foflione facili Ly ncurium f ubditum reperiunt , extrahunt , & alio diftrahunt . uns°rum'
Fieri itaque ego autumo,vt vbi fungifera illa terra vnum atque alterum extru-
ferit fungum, qui euulfus non fuerit, radiculas eiufdem terrs ha?fiffe , & in li-
gnofam quandam fubftantiam cum ipfa fua terra coaluifTe,qu£ multiplicata ad
maxima etiam frufta deuenire asque potuerit , atque in minima fa*peportio-
ne inuenitur . Videtur huicmea^coniecl:urxHermolausfauere,cuminquit,
Pediculi pars duratur in Silicem , duratur , inquam , fed n&i m Silicem j in hoc
enimdeceptusHermolausfuit,fedin lignofum quid. Habere autem fungos
fiias quoque radiculas nullum eft dubium , quamuis vulgo dicatur , quod adeo
quid imperfe&um fit in natura plantali fungus , vt pro fblo folio asftimari
debeat .

Verum de fungis ego plura non addam^ hos exade fatis in Rarioribus Exoti-
cifque fuis CUftus defcripfit.Longe tamen his exa&iora tam in Hiftoria, quam
Theorice&Phyfiologiaexpe_tamus,ex Libris de imperfeclis PUntis llluftnili-
mi & Excellentifsimi Principis Cx&j , propediem lucem vifuris.

ZIBE-

J3 S ALIA ANIMALIA NOV/E HISP. NARDI ANT. RECCHI.
ZIBETHICVM ANIMAL AMEKICANVM.

V

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

L I QV A L E M & hoc Animal , o\\-\\ proxime prarceden-
tibus duobus iam defcriptis conuenientiam habere videtur,
fi maculas fpedtes . Veruntamen plures differentiarum no«
ta?in reliquis kfe corporis membris offerimt. Caput im-
primis non craffum, fed tenue,& acutum habet, vt roflrum
Caninum potius , cpam Feiinum efft mdicares , cjuod cum
labris fuis iubrubet . Orbita: circa oculos, qui minus truces
lunt , nec magni admodum , albicant . Ceteriimfubcinericij coloris efl caput,
& pili in barba vix vlli. Collum quocjue longiiis, quam in Tigre aut Cato Par-
do,cjuod pulchro quodam ordinealternisnigriufculis & albicantibusfafcio-
lis, veluti totidem torquibus arte adpidhs exornatur . A Capite ad dorfum,per
coili longitudinem rupernamfimiliumcolorumlinesexcurrunt. Dorfi me«
dium a collo ad caudam linea nigricans pilofa valde diftinguit. Maculis in cor-
pore cinereo minus obfcuro nigricantibus , rotundis , & oualibus ordinatirru
fecundum lineam re&am , verfus caudam produdlis , infigniter decoratur . Ita
vt fuperiores, dorfo quippe viciniorcs , fintmaiores ,mediocres paulo inferio-
res , & qua? in imo funt ventre fenfim euanefcant . Caudam gerit alternis fimi-
liter, vt in collo ditftum, fafciolis nigrefcentibus ac cinericijs diftin6tam,ac fatis
longam . Sub cauda tria foramina eminenter vifiii fe pra^bent , anus fcilicet, lo-
culus ille , in cjuo Zibethum colligitur & extrahitur, ac vulua : medium tamen
caeteris duobus maius apparet .

SCHOLIA

- V. i

IO. FA&RI LYNCEI EXPOSITIONE. S39

SCHOLIA EIVSDEM,

Llbec hic a F. Gregorij noftri de Tto/iuar veridica non minus , quam curiofa bethicunii
Animalis huius Zibechici hiftoria aufpicari, quam ex Hifpanico idioma- [fc2gg£
te totidem hic verbis lacinis efferam . bicur •

Hoc animal inquit ipfe, nafcitur in mulcislndia; orientalis atqueocciden- ln .<3uibuj

•i r ■ s^. i-r <-r> i / i > n locisrepe-

ralis partibus > cuiulmodi in Onentah lunt prouincia; ^Bcngalaj^etlan, Sumatra, riaturin_>
Jaua mai>r & minor,Maltpur ac plures alia? . M^V

In ^Noua Htfpania vero funt prouincice de Quatemala,Campege, *Nicaragua, de In Noua_,
V era ( ruce , Flortda & magna illa InfuU Santlt Domimci aut Htfpaniola , Cuba , Hll>ania •
M ataltno,Cuadalupa & aliar .

In %egno Peruano animal hoc magna copia reperitur , In Paraguay, Tucaman, pnetuanon.°
Chiraguanas, Sancla Crucedeia Sterra, Tungas, zAndes, Chtachiapoias , £hti%ps, Ti-
rr.ana, Nouo Begno &in omnibus prouincijs magnofiumini ^Maragnone confi-
nibus , quar circa hoc ferme fme numero ad duo Leucarum milha iunt exten-
ix. Multo adhuc plura eiufmodi animaha nafcuncur in °%ra(tlta vbi mercacu- IbBmSI»
jta vel Cambium Zibethi fiue Algaliaz exercicatur .

Magna horum abundantia quoque eft in Guinea , in prouinci js nimirum de inGuinea.
Loango,Congo,Manicongo,o.\rca.Qi\imu\a.AngoU, vfque ad Cafres & finem Ttona
jpet, maxime aucem in °randiiTimis & excenciifimis moncibus qui ibi proftanc
quos/r^j-o/iijC^^jappellareiolenc.Etexparce quidem Cafres moncium de
Torea, aucdeZ,«»d vbimaxima Algalia? quancicas exftac, quar cali modoac-
quiricur & pnparacur .

In hiice moncibus quos animaliaharcpererranc omniadhibica diligencia,
Nisrica; fiue Mori llli perquiruc veceres arborum aridofquecruncos, & vbi ali- Quomodo

i * i / i r ■ wr oii/ Zibethcol

quasmaculas magnaseasq.oleoiasobleruauerinc,eole conterunc, & gloDolam ligacur.
quandam macenam cruncis ijfdem adharrefcence, nuculas auc caftaneas magni-
tudine arquancem mde auferunc,in aqua ebullire permiccunc , id quod luperna-
tacpingue & oleofum remouenc, mundionbus vafis infundunc, vluique refer-
uanc. Acque h.£c eft omnium optima ac puriflima Algaha.

Iamficuidubicandianimus efTec, legicimumne an .^lulceratum id Zibe-
thum elfet, quod empturus eft , infundat hoc in vas, in quo aqua bullit ; & fta- faceru ab
tim quod heterogeneum & Algaliae admixtum fuit , fundum petec , Zibethum dignS*
autem fincerum aquas fuperficiei innatabit . tur '

Hx autem pilae fiue globuli Zibethici arborum truncis adharrenc , quoniam
acali humore hoc animal maxime vexacur , cum ex intimis corporis partibus vbihumor
ad emunctoria,vc vocantMedici , prorumpat & fudoris inftar fub axilbspra?ci maulepe"
pue, & loculis intra clunes ficis colligatur,non procul a genitali membro . natur •

Alius colligendi Algaliam modus tahs eft.Ex huiuimodi Animahbus aliquo Quomodo
mododomi cicuratis, quod nempe incaueis magnis adferuencur , cum enim-» cj^jj*
humore hoc quafi oneracs moleftantur , tunc velociter per caueam ambulant, coiiigatur.
donecfermefudoripfisprorumpac . Tum enim auriculario, fiue minimoquo-
dam cochleari loculos emundanc, humorem ilium abftergunt & colle&anu

Algaliam

54o ALIA ANIMALIA NO VAE HISP. NARD/iANT. RECCHI.

Algaliam in vafi appropriata reponunc .
Exiguaha- Habec hoc animal exiguam cum Felibus noftris , fi corpusfakem ipe£te$
lUcumFc" fimilitudinem , quibus tamen multo maius eft. Akitudo ad tres palmos & lon-
litudV"1 '* °ifu^° aa: ^cx pcrtingit.Llongatum habet & caput &' collum, crura autem bre-
Cor ris uia omnia . Vngues quoque obcufos breuefque . Pellem obtinec cinencij co-
qus^rpro ioris curri maculis cam rotundis , quam lon^ioribus camiarum inftar , fed

poitio. i ■ i r ■ ■ ■ * i- c • 1 * v , i

colcris obicunoris lta , vt e rehquo totius corporis colore maxime elu-
aSoiore ".qkiiic; Pili pedcoris ac ventris albefcunc rmgis , ied non.tot maculis con-

prsedita. fpergunt;Ur .

MimiHas iill ha;c beilia Cholerica multum , ac inquieta . Sex habet mammillas vni-
fex habet- ras ac minutas & totidem fa^tus, mammillarum nempe pares numero edit.
vbi habi- Enutrit fuos Catulos in magnarum arborum cauernuhs, vbi fibi fuifque fi-
tet * lijs tutam ftationem eife putat , quamuis fa?pe capiatur cum filijs,domique faci-

le educecur. Vorax eft & ex aliorum animalium rapina viuir , auitim prx-
Viftusqua fercim •, quarum capcura gaudec, cum velociiiimi fic curiiis . Temperatura? eft
,sip1' calidiiTimas . Pellis ventris ipfius e-lt faluberrima in omnibus fn^idis atfe-
Teperam- ctionibus : Vencriculum prxcipue roborac , fifruftulum ex hac eidem im-
tne'dia:« ponatur & quotidie geicetur . Nigri illi Gmnex , & Tlrafiltenfes barbari ,\
bac* huius quoque animalis carnibus veicuntur , vtcunque fic peiiimi odoris ,
Quidihu- & digeftionis duriifimae , quam ad venerem camen prarftare maximunu
jJJs c*g£ ft imulum afiirmanc . Nacuralium rerum Profeifores alias quamplurimas
uat- Animalis huius propriecates norunc , quarum ego minus curioius indagator

fui . Ha?c ille .

Miror profccto F. Gregmij noftri fummam in Animalium perquifitione in-

Hucufque duftriam & tenaciflimam,eorum qua? vidit vnquam , memoriam . luro tibi mi

rnjsquigte- Lector,ha?c omnia que, ha&enus ipfius ab ore & icripcis haufi,& pofthac di&u-

cTmemo rus fum plura ranoraque,ablque vllius ipfum ope libn memoriter delcnpfiife

V*. & per compendium quodammodo ( cum incercolloquia protra&iora eciam

plura afferac ) tantum contraxiile .

Mereturfiine hoc animal, vcnonminus diligenti , quam in prarcedentibus
An vete- fa&um eft , examine , Vecerum de hoc thefauri , fi quid modo de tam odorife-
"a^noue- ro 1^1S animah inoli(\j , excutiantur .
nnc . *AdmirabiUm quandam odoris fuauitatem olet Pardalis , inquit ./Elianus z. Hift.

An.cap.zi. quam bene olendt pr&Hantiam dtuino rr.unerc donatam cum fibi propriam
pmant aii- plar. e ttntt, sum rvero c<etera ammalta hanc eius ^vim pr&clare fer.tiunt . Et longe an-
nm'vete" te Ariftotelcs in problematis quazrit, cur iola Pardalis fiue Panthera mter ani-
an ma]h°C ma^a bene oleat l Ex his, nifi fallor, locis aliqui , atque inter hos Petrus Gilltus

./Eh.Tni Interpres, in hac olim opimone fuerunt , hoc noftrum Zibethicunu

animal Antiquorum Pantheram effe , cum alia huius apud Anftotelem ac

Veteres reliquos memoria nulla exftet : & odoris quidem vnico argumenco

ducuntur .
imProba: Sed enim haud certum eft Antiquorum Pantheram gratum hominibus
tur SccPi 0(joremj c]ualem nunc Zibethum ipirar, prsbuiiTe. Nam idem Aelianus hunc

c^ceris folummodo anin.ahbus lucundum odorem , a quo veluti ab eica incica-

rencur,

I 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. ;4i

rcntur , fuifle , his verbis eodem locoinfinuauit. Hinnuli, Dorcades ,Capr<e/zl-
ueftres,atque alia eiufmodi .animalia quadam fuauis odoris illecebra attrahuntur ftj
proxime accedunt . Animaduertimus etenim , quod , quemadmodum homi- p"0™""
nes,fi bilefuffufos oculos habeant , omnia qua; vident fiaua exiftimant, & °rSi>nor!Jl

* 1 1 • lenius di-

II eindem lineiia imbiberit, quascunque cdunt amara arbitrantur, lta pro fpo/icione
vana cerebri Sc mammillanum procefluum olfaclus organorum dupofitione , ot>iec5tis i«
modo gratum odorem ceu fcctentem abominan , modo peilimum pro iu- dican: •
cundiiiimo poile habere.

Vidi fceminam, qua: ade6 aCafeiodoreabhorrebat, vt ficultrofakercu, fe^JJff^l
quo Caieus inciius fuerat', improuidens pancm fibi diuififfet , in Lipothy- «" abhor-
miam terme incideret : vbi tamen ha:c prasgnans fuit , bis terue ita Ca-uida'mirc
iei odore oblettabatur , vt abientem etiam , veluti prarfens effet , olfacere con- appece ac#
1 tinuo diceret , & cjuod mirum magis , auidiiiime femel atque iterum eundem
comederet . Ex vinsetiam plurimos, non nifi putrido cloacam fpirante ollari
illo Cafeo , quem alij ceu fimetum ftomachabantur , veici non alitcr, ac fi louis
ipfis ar^rwwappofitumfuiflet, & vidi & videndo naufeam concepi. Poterit
itaque beftijs etiam aliquid in Panthera,cjuod nobis fcctet , bene olere .

Anftoteles profeCto iib. 9. de Hift. Animal. cap. 7. Pantheram, inquit,
fefe abfcondentem '<uenari dicttnt , propterea quod fuo odore bellms ddeBari intelli- 0jantrerz
gat , propius enim ita accedunt , quas compiat . Vbi quidem Ariitotelesbeftiasitys tantu
ceteras Pantherae odoft1 capi, at non ideo iucundum hunc eife hominibus ,
affirmabat. Nam & eadem Panthera abominando humani fimeti fcetore,
ceu luaui quodam odoramento capitur , &c eidem veluti remedio , fuum
aduerfus venenum Tardalianches dictum , inhiat , deglutitque . Verba eius
hax funt : Tanthera cum njenennm, Pardalianches ah angore diSlum>ederit ; quo
Leones etiam mtereunt , fiercus hominis qu<erit , eo emm ipfb iuuatur , quocirca
njenatores Hercus ibi propinquum fitfpendunt ex arbore aliqua , ne procU bellua Panthera
abeat petens fiium medicamentum . Itaque inftliens ibidem , ($r fpe capiendi per- mani fter-
feuerans tn fe efferenda immoritur . hiac! m*

. Et licet lpia hoc quaerat , vt medicamentum , medicamenta auterrL.
( quod obijcere quis mihi poifet ) omnia ferme nob^ ingrata fint , pro-
babile tamen exiftimo D E V M ipfis animalibus medicamenta quoque
fub fpecie quadam iucunditatis proponere voluiile , ad qua? naturali appe- Beftia? m-
titu , lllecebra veluti du&a , non aliter ac nos ad pabulum , ferrentur . fpeae^ad
Neque enim era lpia bruta hoc intellectus difcurfu vti exiftimo , quod fua medi*

* .. O r * 1 camenra_t

nempe vehnt etiam eligere medicamentum fua natura ingratum quidem , feruntur.
modo gratiilimam fanitatem fummum ipfis bonnm recuperare valeat. Ve-
luti &c nos fcpe hoc mcdioamariilimo, medicamento inquam , ceu quid
dulciilimum eflet, vtimur : quia finis, propter que^ aifumitur, hoc eft ip-
fafanitas (fine qua & diuitiar & liberi,& Principum fauores & coniugum
amores iordent ) dulcis & iucunda exiftit .

Et ptopterea quando iam laudatum Ariftotelis locum Iul. Carf Scaliger ex-
plicans , £Vlirum<-verb, dicit, Pantheram carmuoram, herbam (pardalianches nem-
pe ) deuorare , prudentia remedium nojfe,nocumentum non pr^uidere 1 Duplex ipfl re-

Z z fponium

(

542. ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

fponfum oppono. Primum, animalia bruca inficis quibufdam, vt Scholas

lbquuncur , fpeciebus tam venena quam auxilia fua cognofcere , vt fugit Agna

Lupum,& puilus galhnaceus Miluum, quem prius nunquam confpexerac. At-

iui, caef. tamen hxc a?que vt nos decipi poffe , quis dubitabit ? Si quis enim voracifsimo

Scaiiger. LupoLycodtonon , aut Cani famehco Nucem vomicam m puluere carmbus

Refponde- infpergat mandenda , an non eodem prorfus modo fallentur , vt nos ? quibus

Scalise. aliquando incautis per fraudem,loco ialis aut Sacchari , Arfenici puluis in cibis

tur
ro

pamheram ofTercur , auc per inaduercenciam & bona fide prasbecur : vt contigifle memi-
ni erranti Seplafiarij puero,qui loco farinae ex oryza confecta; magnam Arfenici

rare

Primd. puluerizati copiam dedit , quod & cum la&e ceterifque aromatibus co-
Incauta;be 6lumplurimos,quiexpulmentohoceiitauerant, e vita fuftulki alios antido-
ftia; ?que a torum 0pe 9 Vlx tandem femiuiuos , reliquit. Cercus fum vaccas , vt alias
nosipfide- taceam beftias, quamplurimas venenofas herbas , ne olfadhi quidem digna-
fcnt P° ri , fi folae ipfis orFerantur , incautas tamen faspe eas cum reliquis herbis , vti
& Bubreflim efitare , vnde adeo inflancur , vt nifi fafcijs obuoluantur , per
medium crepare videantur , plurima: etiam moriantur .

Secundum refponfum tale efto: Non abfurdum videri, carniuoram beftiam1,

herbis quoque fubinde vidtitare , id quod fupra in Lupo vidimus . Et ego do-

mi Feles duas teneo , quas Melopeponum , quorum hoc Augufti menfis tem-

pore efus nobis frequens eft,pulpafeucarnibusade6afficiuncur, tamauide

emanibusmeorumfamiliarium eripiunc , ac fi animalrum vera? carnesaucpi-

fces effenc. Domeftica in Canibus ac fuibus exempla quoque habemus varij ci-

secundo bi voracitatis.Iucundum certe fpedlaculum fiepe mihi pra^buerunc criadiuerfb*

re^pon e» ^^ generum animalia,qua: domi olim mea: a.\cbam.-,Felis facis magna, Cunicu»

lus,& Sturms.Wxc prandentibus nobis diligencer pra?fto erant,& quofcunque c

menfa ipfis cibos proijciebamus,gnauicer ore excipiebanc. Vnanimes quinimo

ex vnaeademq. pacinacomedebanc.^«»/W«j tamen timidifsimum animalcu-

lum creditum,reliqua duo morfu non raro abigebac . Vc vel hinc difcas , diuer-

fum cibum vt eadem animalia,ica eundem diuerfa fumere. Plurima huiufmodi

omniuora animalia Graxis didla «-*^*V* tamaquatilia,quam terreftria, cap. 3 z.

Marfilius libro do6liffimo fuoA-? contmentia,a/el de fanitate tuendareccnfcz Marfdius Ca-

eru°ditifl*. gnatus Medicus Romanus,quo olim ego DocTore & Medica: Laurese Collacore,

Medicu"S poftmodum collega,qua in docenda Medicina in Achena;o hoc Romano , qua

fuit- in curandis jegrocis noftris fepifllme vfus fui .

Cum Pan- Ec quandoquidem nunc euicimus Pancheram non eiTe Zibechicum no-
^^"ftrumanimalfiuee^/^//^, cum corpons cotius figura, capicis cumprimis
cu animai maxime reclamec , an Vetro TSellonio affenciemur , qui Anciquorum Hye-

anficHyae. • r \ n- • r- ■ 1L r \ r

na veteru . nam pocius iubiticuic ? Hic einm lib. 2. cap. 10. luarum obieruacionum, aic

fe Alexandrias Ciuettamykioc eft animal Zibechum fundens vidifTe ica cicur

redditum, vt cum hominibus colludens, nafum illis , aures ac labrafme-»

morfu prehenderet , quod ab meunte state humano la6te enucricum fuifc

huma?ee~' ^ct * ^oc autem Anciquoruin Hyamam effe . Non dubico quicquam feri-

fta bruta_, tacem fuam eiufmodi beftias deponere folere, quod in Lupa quoque vidi-

maueicat.mus ^ fe^ numano ^ ]ac^j accribui debuiffe alfenfum vix pra^beo . Nifi

Lupinos

:V

»

V

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. S43

Lupinos confeftim morcs ex Lupino lacte fymuh ac Remo dare velimus . Quod
enim alter horum Fratncida foerit , non cjuidquam probat ; Nam & Caim Abe-
ium rratrem,optimo Eu* ptim* Macris noftr.? !a&caltus,occidit . Ec cacelli fa>
pius muherum vbenbus appJicancur deplentes abundantiam lactis , oui in fe-
rmomoingenioobidmhil mutanc. Solec fencatem hanc potius concmua^
quxdam cum hominibus conuerfandi alTuecudo micigare . Memini mihi a '
FrauctJcoSultutoLynceo^bn^nii viro,vt obanimi ?andorem ommbuseft tf&fcH&ii
carihimus,icaob Machefeosfcienam tam C lau w ^ ale no, S>: Aia^tnooYim ^micxL gS
iimus,quam a CaltUo nunc ajftimaciifimus , oculato tefte narratum fuiue , cum Jj^ f'
Serenimmi Ducis Parmenfis Beft iarius Leoni maximo Diaria prsberet, & mani- ^&Ma
bt,s loculari ipfum palpo demulceret, aufum etiamfmue capuc luum Leonis n- £*£
ttui mierere, quod ludibundus Leo lenicer dencibus arrodcbat, necvllam
.iplinoxam inferrebat. Dux , vbi hocipfum ftupens pauenfqueconipcxiffet
iglobo pjuml-eo Leonem quam celerrime traijci & incerha iuific . Neite'
yatis vicibus tentatur* idem beftia; , non iocandi»fed laniandifubiretdira
libido . Et Bellonius quidem certo fibi perfuadec , vc dixi , (i Cum ve-
jterum defcnptione, quam Hy<en* affignanc , Ctuetta ( vt ipfe hancbe-
ftiam Zibechicam nominat ) conferacur , prorfus vnum idemqne ani-
mal efle. *l ' ■

Et quandoquidemhic Veterum authoritatem implorat , Ariftocelerru
lpfi maxime funragarTcenfere quis poteric . Hic enim de Hift Amm hb Be"onius
6. cap 3z. de Hyama agen*, Lupi colorem ipfi tnbuic, qui etiam in n6*»w™
ftro eft animali Zibethico . Secundo prater gemtalia & excrcmentorum, EE3£
meatum , alium adhuc affignat loculum Anftoteles non peruium , qualis be"'am-
quidem omnino in Ciuetta confpicitur , ex quo odoramentum Zibeth di-
clum , colligitur ■ & extrahicur . £t hunc meatum aic Anftoteles, tam fau
maicuhs quam farminis repenn, & hic in Zibethica beftia eodem prorfus
modo .e habet. Atqui harcnon ficco/unt pede tranfeunda . Anftotelis emm
teftimonio Hyxna habet lubam per totum dorium, qu* Akalix noftn? deeft ■ ££&
Vnde locum hunc paulo fupra Ariftotelis laudatum Scahger declarans /«- 2SS3
bam hahet Hytna auemadmodum Equus, ait , fedfta dunore^l ubam autem tn 'fronte *"*?■
tamumhabetHircusfmfronte&colloEquus, m coUofr armis Leo , in totodorfa^b.
Hy*na . Qux ex S. de Hift. Animal. cap. c. didicerat.

Lft & almd huic aduerfum opimoni,non paruimomenti argumentum, . secundo.
<~um emm Antiquis pcrfuafum fuiftet , promifcuum efte ineodemanimali
lexum,ob tna nempe lila lam dicta foramina : Vnde Ouidius quoque i c Me.
tamorph.mquic - - - . . & qu* fit fcmtna tergo

Pa//a marem , nunc ejfe marem mtntur Hytnam .
Ariftoteleseos confutat, & vtrumque feparacim fexum daninHyama,vereq c«r P"*-
faemmas ac mares efte, afterit. Deceptioms hanc caufam afsi^nans ,'quod ex cri- Z$£
bus ilhs toraminibus vnu perpetuo imperuiu fic, nec intra corpus,(quod in pu- min" die '
dendis fieri tamen foIet)penetret. Ec quidem imperuium meatum,camin mare
oua in temina fub cauda ftacim collocac , fub hoc excremencoru exicu, fub quo
gemtale.Qua; IuI.Carf Scalig.C6ment.fuo in hunc locu,optime vidit & ec»re«»ie

*> z z explica-

Hy
a

an
fcrat

544 ALIA ANIMALIA NOWE HISP. NARDI ANT. RECCHI . <
exphcauic,aTituargumeinumcapiens,meacumfeu rimam illam imperuiam
non poffe efle pudendum , iiue macncem , eflec emm fupra podicem collocata,
scaiiger ia, qUod animalium nulli concingic : Hxc ipfiufmec verba ibi leguncur: Etttgi-
Sd°exdpH- tur inuttlts mtatus tllefimtm naturtficie, tmm quia eSt tmperuius : tum a fnm . Quo-
2fem ' d°" modo tmm matrix/upra reSium tntesltnum fub dorfo ejfet , fi meatus excrementorum i«-
Hy*na . m tnam rmam &. r^eretrum efi l Ingenue iacis ha?c, verum qu<e minime concor-
Modofini- dant cum ijs pauculis,quae de Hyana aduerfus Cardanum icribit Excercicacio-
ftr'* neziy.parciculafepcima. Negat yinqmt , Arifioteles m m xfulo ( Hyama ) eam
rimam,q«Afub excrementorum exitu tft > ptrmiam imrorfmm tft . Dicere debuif-
fec, qutfupraexcrementorumexttumefl, d Anftocehs mencem declarare , nec
{ibiipircontradicerevoluiiTec. Sejla^iJhiH^num eit> <Iuod mlhl>ri all0iu°- /
ties vfuuenenc in hoc icnpto , vc culpam hbeas facebor , ica non ilhbencer ca- /
ftigationem recipiam , vtpoftenmeo errore eciam mehus fapere , & aliquid t

diicerevaleant. ;

Quomodo At ue llis ita pofids conceflifque, Zibechicum animal ab Hyaena ditten
HSbcrhoreplanr}colligimus,inZibcthicaenimbeftia inuerfo quodammodo ordine^
ldlfrima harc imperuia ficum fuum obcinec . In faemina namque iub caudaim^
mediace excremencorum exicus , fub hoc rima, feu loculus Zibechi,& demum
vulua confpicicur . In mare vero eundem primum fub cauda locum podex,poft
hunc rima & demum verecrum fiue mafcuhnum genirale ficum habec . Cum
in Hyana vtroque in fexu, rima illa pudendum fseminel/m menciens imperuia
illa ftatim fub caudacollocecur . Taceo nunc alia quar ab Artflotele, PlintOylulto,
Soltno, Alkerto &lag»o a\i)lqvLeScriptovibusde Hyxnx corpons conftitutiono
HyS f monbufque afferuntur , qua? cum Algalia noftra commune nihil habent , quin
KaSupociusahquamonftrofimiliora& fabulis proximiora videntux. Quod nem-
las fapifit . pe fpina jpfi dorfi adeo rigeac, vc collum concinua vnicate flecti nequeac , nih
corpore coto circumacto , quod falso eciam Leoni & Lupo Anitoceles accn-
buerat. Quod voces item , fingulcus ac vomicus menciacur humanos, vt
tam homines quam Canes fallat vorerque . Qucd varietatem in ocuhs colorum
omnimodam oftendat , in quorum pupilhs lapidem gerat Hyentum dictum ll-
la poteftate praditunt-; fi credere fas eft) vt,cuius honnnis linguae fubdicus me-
rit , prsdicet fucura . Quod animal cer ab hac luftracum amplius fe mouerej
non poflit. Quod in Aechiopia cum Leaena coiens monftrum generet aliud
Crocuta dictum , cui adhuc magis monitroias affectiones aftingunt . Quse h
vera eiTent , hadenus nobis innotuiiTent , cum Italiiam, Hiipani, Germani,
Galli , Lufitani , Angli , Belgse , Poloni vniueriumorbem, qua maritimis,
qua terreftnbus itineribus paragrannt , & plurima ahjs *<fuW* putata pu-

blicarint .

Sed hic ad fecretiora Naturx myfteria penetrandi lata patenique fe via-

An ir,ter aperit • An inter animalia etiam Hermaphrodita repenantur ? habentemm

jSfi™ p^cl° S1110 reconditi ien/us, \\xc qua: ex Anitotelis hb. 3. cap. 6. de Ge-

fh.odua ? neratione animahum verba iubneclo : Quin ettam de Trocho & Hy&naslul-

te , magnoque errore narratur , Hytnam enim complures aiunt , Trccbum Herodo-

tus Heracleota Jcribit duplex gemtate kabtre}mans acfimmgiO' 7 rochum fetpfum inire,

Hy<enam

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 545

Hyanam tnire &< iniriannts alttrnts: fed vtfaeft Hy<ena mas&r altera fiemina fut
difcrimi ne ge nitalts .

Quid Ariftoteles per Trochum fiium , quem nec defcribit exaccius,nec alio in lz™™
locoeiusmeminic,incelligat,equidem cum ignorantibus plerifque ignoro. ffifcS
Sunt qui ipfum Melem animal putent, quod-Plmius lib. 8. cap. 3 8. llla folertia &ef:
prxditu fcripfit,Tv tn mctit agitatHm, Jufjflau cmis dtflenm iclus hominum & Canum
tnorfus arceat , quod nos hodie Tajsum,\c\ Taxum appellamus . £t Melem aliqui JJj*" pu:
didlum volunc a mellccui auide 1nhi.1t . Hoc enim nonnulli vtroque fexu pol- S»iwS
lcre crediderant, & Zibcthum fiue Algaliam dicebat Cardanus Mclt feu Taxo, **'
quod adcaput praxipue , fimilem efle . Sed hx mera?coniec"tur«Tfunr ;forfan_! Et""*ani-
\ enim Ariftoteli nec Meles cognitus fuit , de Zibetho certe parum iciuiiTe vide- fim?"5
V tur , cum odorati liquoris circa pudenda colligendi nullam mentionem fecerit. cSiJT
\ Plinius lib.8. cap. 3 o. Hyanis inquit,rvtramaueeffe naturam , & altemts annis ma- Piinfus a-
1 res , alttrnisfamtnasfert , parerefme mare vulgus credit, Arisloteles negat Hic e^o n(totelem
/AriitotclemokitanteraPliniole6tumanimaduerto,nequeenim vnquamne- °S™"
( gauit Ariftoceks Hyasnas fine mareparere, qui nec quemquam mortalium hoc
/ docuifle voluit, nec vulgo hoc creditum fuifle. Hacenim ratione feipfam Hya*-
nainiredebebac,nifiavento(quodin alijs beftijs fieri pofle ahqui fomnia-.
runt) forfan concepifTer . De rroc/^ &nonde Hyxnahoc ex mentc Herodoti
Heracleota; fcripferar^ Hoc folum negauit, alternis annis tanquam marem fe-
minas inire , & akernis a maribus ceu fxminam fuperueniri , hoc eft non efle Ariftote*«
Hermaphroditas, non habere nempe vtrumque fexum ; cum faunins jeque ^*™'
atque mares rimam quandam prauer confueta genitalia loca habeant , quae ad
conceptum ac mitum nihil faciat,cum intra corpus non penetret .

Hermaphroduos tamen in rerum natura exiftere, viua: reclamare,vc exi- Ar/fiote-
ftimo,experiencia?propcerea non voiuic. Siquidem lib. 4. cap. 4. de Gene !," ,c,oncc"
rac. Anim. Vcriulque iexus genitaha membra in animalibus efle poffe , his Phrodltos-
verbis admifit : Qutbus autem gemtna babere genttalia accidtt , alterum marts\ al ■
terum fcemin* ; ijs femper alterum ratum , alterum trritum redditur , cumperattmm-
tum fubtnde ddttefcat , quontam pr*ter naturameft. zAgnatum efl entm modo ab-
fceffus , r.am & abfceffus affumunt altqutd nutrimenti , ^uamuis pofl genitt ftnt ,
<Sr pr&ter naturam .

Phnius fimihter hb. n.cap. 49. Hermaphroditos conceilit etiam in qua- .P*'D««
drupedum genere . Hermaphrodttos ait, quadrupedum genert accidtffe pnmum Ne- cTfl7.C°n*
ronts prtnctpatu arbttror . Oflentabat cirte Hermaphrodttas fubtunfias carpento fuo
t(juas3m7reuerico Gallia agro repertas , ceu plane Vtfenda res effet , Prtnctpem ter~
rarum tnftdere portentts .

Ego quid in hcc portentorum genere, vt Plinianis dicam verbis,mihi vel vi-
fum vel auditum, ingenue fatebor . Eodem , quo ex patria mea carinima , ni- Bambei"
mirum*2W*r£*Romam.proncifcerer, hoc eft Millefimo quingentefimo & KrodS"
nonagefimo odauo a Chnfti Nacalibus anno , puerum ibi pauperculunu AutLrt.
quinquennem vidi , cui incer pudendi muliebris labra verecrum ^randiu-
fculum propendebac , ex quo vrinam quoque profundebac, vc mafculus ve-
ftiebacur , lacobi nomen in facro Bapcifmace nacrus .

Z z 5 Ance

546 ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

Rom?Puei Ante annos triginra Sedente feliciff. recordationis Clemente Papa Oclauo , Ro-
Uanatiui- w4fM,puella rnirabili Metamorphofi inmafculum transformata fuit.Eft autem

tace credi- ' I , . ' , .

ta.inpue- lliTC ficleliflima rei traniactx hiftoria, quam ab ore lAntonij TSelmiferij peri-
nim tran- £-^pirm pharmacopoei, ad Beata? Virginis Lauretana? Aedem 2{om<e habitantis,
excepi, qui eodem ipfo tempore, quo hzc iierent , in asdibus didtx puella;
Hermaphroditicshabitabat .
S °rfc Pollidebat fi£c puella vtriufque fexus genitalia , veruntamen , cum mentu-
tamorpho-la vixappareretj&teftium rudimentafiltem aliqua adeifent, iplaque ex pu-
dendo muliebri , quod fub mafculino collocabatur , vrinam excerneret , ad
xtatis (ux annum decimumtertium fxmina credita , acu pingere , nere ac flere
muliebres edo6ta artes , fcemineo quoque habitu veftita inceilit , donecrepen-
te vrina per biduum ipfi fuppreifa dolores cieret ingentes ; de quibus apud ma-
trem conquelta.Hxc locum muliebrem indagans, quidpiam cartilagineum in-
tus enatum reperit , quod profundenda? ex iolito foramine vrinre remoram fe-
cit . Hoc vbi Chirurgo perito indicallet , & hic fimul vinle membrum longiu-
fculumfolito fa£tum aduertiffet, fomentis emollientibus adhibitis, llludque
digitis fxpiufcule & leniter tra&affet, effecit, vt maxima vrina; copia per ipfum
penemftupentibusomnibusproflueret. Quarefupenorum luifu &imperio,
primarij VRBIS Medici & Chirurgi vocati , rem vbi probe totam exploratam
habuerunt , poft hac veftitu virili induiadolefcentem ludicarunt. Huncegoa
viginti quinque annis noui , nam poftremis his duobus annis,vt vir Cl. Ludoui-
cusCefcbarinus,(]u\ ipfi medicinam facit ; nupernme adhuc mihi retuht , domi
fe continet,cum in eam craffitiem ac pinguedine llli corpons moles excreuerit,
vt vix fe amplius mouere poflit . Fuit autem fceminei iemper habitus bc com-
plexionis pituitofa;, imberbis , quamuisaltxfatis ftatunx . Cadibem hadtenus
vitam duxit , neutro enim in fexu quicquam valet . A pparent tamen adhuc pu-
dendi etiam muliebris vefligia labra vulur nimiru,& mafcula vafa produdtio-
ra . Artem Pharmaceuticen a Patre didicit , & nomine eodem , quod in facro
ipfi fonte donatum fuerat , adhucgaudet ANNi£nimirum. Atque ha*c non
pra:tereunda hoc loco,& in hac lpfa qua viuimus Romana vrbe , Hiftoria mihi
vifa fuit . €

Dixerat Ariftoteles quibus geminafunt pudenda , runum ratum, alterum irritum

ejfe . At hic nofter in neutro quicquam poteit : An hunc non vere Hermaphro-

Ariftoteiis ditum dicemus ; fed talem.cuius prardidto capite circa finem Anftoteles memi-

locusde_j ... i . . . 1 ri • >■ n

quibufda. nit iiis verbis ? Pueris etiam quibujdam genitahs poftremum, & meatus quaexcremen-
phlodu! tum njefitx, tranfit , non eodem tetenderunt, fed infra meattts ille tranfegit , quam ob rem
creduntur. demijjis dunihus mingunt , qui tesltbus paulo inpartem fuperiorem retrattis , <-videntur
a longefimul g/ mans habere gemtale &f<emin<e . Veriim vtrumque hic fexum re-
An verum &e habuit,cum per vtriulque pudenda vrinam emiferit . Ait neque hoc verum

fit 111 alte- A-nii r TTi t ■ ' i r 1 1

rucro tan- Ariltotehs decretum , Hermaphroditos vnum genitale ialtem ratum, alterum

mTphrod?- vcr° nritum habere . Certorum enim mihi fide teftimoniorum conilat, fuifTe

p°oikreXU eSreS'a lta*ura & venufta facie iuuenem , qui modo gladium cingebat , modo

colum tra&abat & agere patique poifet . Nifi Ariitoteles intelligat, quifcecun-

dum vinle profundit femen,concipere nonpoi!e:aut vice verfa,qua: grauida fit,

gene-

i IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. J47

generare in alia farmina nequeat . Quod an verum fit ,ignoro equidem .

Si camen meisaliquam oculis fidem dare cogor,adducor fcre vc concrariurrL,
Anftocelis didis credam. Exenceramc Theoph: Molicor domi mca: ance annos JSSjT
quacuordectm murem domcfticum maiorem illum quem Rattum appcllarc fo SiLE
lemus,viuusaucemhiccapcus fuerac,neofsa cominuca fceleci confc&ioniobef N"»
ienc. Et cccc rcm miram I Hermaphrodicus erac,& prargnans noucm mufculos * Sf *
m vcero concluios gerens,non ma,orcs,quam magna aliqua formica eflcc,viuos SST
omnes,& in quibus cor manifeftiffime puliare vidcbamus . Eranc huic omnia^
hrminam conf ticuencia genicaha & femen prarpaiancia , conficicncia , ccftcs Iucunda &
ncmpcac dcfcrcncia vafcula cum fua macnce . Alcera ex parce aderanc fimilicer SW8
. dicba omnia vaia femen faciencia & iaculatia mafculina,cum ipfo verecro,ccfti- £&%
bus quoque ac veficulis femme dcnfo & optime^ cococTo onuftis. Vidic & obfer M '
\uauit mecum hec omnia lam fzpe laudacus Trtnceps Ctftus nofter qui '& lco
bcm ihtim a picTore confici,ego fcelecum parari,iuffimus, vrrunqjc adhuc do-
ini mes curioforum volupcaci afferuo,& fingulis oftendo.Cum icaque Nacura
(mhil mohri fruftra perhibeacur, quin ^«.hicin vcroquepudendofexuque
/pocens fueric , tacere non poffum , quin afTenium prsbeam

Vnico hic & luculento , pace Leftoris mei curiofi , Nacurs miraculo & ar- Doc«nr
gumenco probabo, quam facile nos in diiudicandis Hermaphrcdicis fubinde ftH

£ ti- rr r / i i *«„iapuyuiui muinae in dimdi-

hllipoflimus,fiexcegiafalcemmembraincueamur,nec dilicrenci poft mor candlsHer
tem animahum fedione incerna rimemur . Rcpcno in luuemlLs meis, hoc eft *■&?
qumquennalibusMcdicisillis Obferuaciombus, quasin «Nojocomio S . Sptritus ""
olim collegi,ance hos viginti cres annos incer proiecTitios illos infmresYquos vc-
luci magnis locus hic himpcibuseducat,itaamoremarerno prorfusfufcipic)fu- M-^-
fcepcum & pro Hcrmaphrodico ludicacum puellum,vc Sacerdos de imponcndo &h£S
m baptifmacc, nomine eciam dubicarec, inchnauic tamen animus hannem ap- {££■
pellare Hic infans itaque in inguinum regione tres fanguinc fufTufbs cumorcs
oitendcbacquorum medius erac producTior & fimilicudinem aliquam cum pu-
dend.s virihbus,qu* in Cynocephalo Simia illa maiore vifuntur, ecrebat Sub
hoc vuluz putat* labra,ied imperuio foramine conclufa latcbant: Vndc an mas
an remina,an 1 Hermaphrodicus pocius eiTet,exacTius cognoYci no pocuic.ilunma
alia monltroia in hoc cernebancur corpufculo, qux alio loco , fi quando DE VS
ocium,vires ; & fuppeciasdabic, vcpoft cocaliosde prtma Homtnis vna aliquid
medicer & Medicin* falcem ftudiofis promam,exacliffimedefcnbam De-
cimoquinco hic a nacali fuo die obijc : cum enim vefica carercc, & anum,
ciaulum haberec, acque ideo vcrumque excremencum ex vno illorum in in- ^m'dfnhu
guinecumorumcerciodiercferacoerTunderecviuere diucius non pocuic. Hic ?«5S
Anacome a D. Angelo Colio Senenfl & a me fubiedus , in ftuporcm fer-
me nos ambos egic Reperimus enim tumores fupra nominacos fanguinefuffii-
fosexinceftinoColocoloci prolapfo erupifTc , compucruiifc , feccs inde pro-
rluxiiie . Ad eundem locum vnus vrecer definebac,fiquidem Vefica vt diclum Nec m"
carebac qui fcrum fuum ibidcm deponebac . Ec cum genicalia membra & fper- 5 £S
rnacicafiucleminaliavafaindagaremus.mafculinaprorfus nulla reperirc po- 5£&S
tuimus. Sed ecce mirabile dicTu, duos incra vcncrem conclufos o&ndimus fom

nini.
UIS

vteros,

J °

548 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.
vteros, cum annexis vrrobique tefticulis, fed vnico tantum ceft iculo vnico fijo
vteroadhairenteacvafisdeferentibus femen,vti & praeparancibus . Harurru
vna macrix incus penicus abfcondebatur , nec ceruicem ad excerna porngebac :
akeraindexcronempelacere excenus collum fuum producebar & vuluarru
aitfam, ( qua? vifa quidem , fed haud penecrans mdicataj confticuebat. Erac
enim foramen,feu dudus lllc adeb anguftus , vc vix aciculae capuc admiccerec .
Ecfic,quiinfansnecmas,necfa:mina,necHermaphrodicus cognofci vere po-
terac'duplex fa:mina fuiffe inueniebacur . Acque hxc eius gracia hbencius
ekmens adducere volui,cum lecriffem apud Clemencem Alexandnnum erudicione va-
Akxandri- . & morum fan&icace confpicuum Scnpcorem,P;edagogi£ (ux hb.i. cap. i o.
Lc dari Hvamam nunquam mucare nacuram,idem enim ammal nonhaberenmul /
&>.. ambopudendamaiculi&tceminrE^quodnonnullos exiftimafle- aic , Herma- /
phrodicos prodigioie narrances , 6: hanc ex mare ac fasmina naruram innouan-
tes. Et qucd ad Hyamam accinec , hanc habere fub caiida quid flmile quidem,
pudendo fcemmeo , verum neuciquam in macricem definens , quoniam Hy*e-
na nimirum , animal fic ialaciflimum , & in hoc foramine cam fcemina poft
concepcum, quando auerfi funt meatus a Nacura ad concipiendum deftmaci ,\
quam mafculus etiam,qui'fimilicer agac & paciacur ,fuam expleanc libidinem.
Vulci0cur,vq concludam demum,Clcm.Alexandrinus Hermaphrodicosnon^
dari aiit produei a macreNacura, quodmanifeftxca^en ,quam modo pro-
xluximus , experiencix repugnac . Sed mirtamus tandem Hyamam peregnnum
fcilieet animal, forfan hoc nobis tempore ignotum j vtcunque non defint , qui
Lupum pucenc effe Afncanum , quod hic villofus fic maxime , & vefpere , fiue
nodurno ccpore ambulec ( quod quidem Hyame proprium effe fcnbunc ) cum
mcerdiu laceac ac Leonem cunc non minus , quam ouis lpfum Lupum cimeac .
Ec nunc ad Zibechicum noftrum ammal regrediamur .

Poftquam i^itur cam Pantberam quam Hy&nam Zibechicum animal effe ne-
eauimus:videndum porro,a quibus randem fcripconbus primo id nobis itino-
Busbe- fuerit. Sed antequam hoc agaim facere non poffum,quin de Hyama explora-
$£m tiora&iucundaqua^imex^^^^Epiftola pnma,quam de Lcga-
tiora qux- tione fua Xurcica fcrlpfit.hic afferam . ;

,£t ' Hic i<*itur,ciim Amafiam proficifceretur,& Ancyram Galatie.Turcis Angur &i-
dam ^rueniffet,fcnbir ibilocorum plura Turcarum fepulchra ingentibus
onerata faxis fe offendiffe, idque fieri duplicide caufa . Primavt d accufante
Dxmone & defendente bono Genio vica: anceacl* racionem reddicums iic
morcuus , in eo fepulchro commodiorem fedendi & caufa: fua; dicenda: locurn
inueniat:huicenimndiculo,miferiilliTurca: figmento credunt . Secunda,
Hy^* fe- vt a beftiarum iniurijs , Hytnarum praxipue furtis, quar mortu is corponbus m-
ffim. hiant , cadauenbus fuis profpiciant. Ait enim ^usbeauius in ijs regiombus
Hywas frequencifsime f epulchra fuffodere , ad fuas offa fpeluncas congregare ,
tam humanorum,quam ferinorum cadauerum . Ec ob id Hyamas facile mue-
Defcriptio niriex ofsium cumulo , ance harum fpeluncas confpedro .
SXquio Defcribic autem Hywam ( ld quod ^paucis oculacis ceftibus fafturn rnemi*
Heccu ni)Lupoaliquant6humiliorem,fednihilo breuiorem effe . Pellem habere^»
laC0, r ., Lupi

>

j * IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 549

LupifTmilem, nifi quodpiloflt horridiore, & grandiore, maculis quoque
mgnsdiftinguacur. Ec( quodmaximehicnocandum cenfeo)caput Hyan*
dorfi fpina: conciguum fine vllis vertebris effe , vt cum refpicere velit , totam.
fe vertere neceffe habeat . Ex quo difcere libet veriffimum effe , quod lam bis
teruefuperiusmonui,fierinonpoffe,vtquodanimaIcoIlumhabet, non iti- n
dem in eo vertebras fit nachim , quod de Lupo 6: Leone 8c Hy^nai v^nbns SLTffi
ruit ralso prodicumijfdem illa carere. Ait enim Tsusbequtus colhim huic amma- &*&■
liminimeeiIe,&caputdoriivertebrisimmediace adharrefcere . Prodentibus "endum-
etiam os continuum habere , creditum effe . Qu* quidem omnia fepe ex alio-
rum relatione fcnbuntur , cum in ipfa Anacome longe quid diuerfum fubinde
deprehendatur. Fidem tamenviro Nobili dodhffimoque derogare minime
\ voluerim , ciim duas ipfe Hyamas Conftancinopoli videric . In amatorij s,mqmt,

v uwn magnamTurc* , <vt etiam rveteres, tnbuunt : cumque effent du* eo temporecon- Turce Hye
ytantmopol, , mthi tamen -vendere grauabantur , qmd fc Su/tan* , boceft Prtnciptsm™™'
Vvxort, cas referuare dtcerent , quippe quaspht/tns & ' magtas ambus antmum »£<«"&«
frtttretmere ,receptamrvulgus,rvtdtxt,optnioesl . Fallitur -verb Bel/omus qut Hy*^™" '
) nam putat, quem Cattum ftue Fe/em Ztbethum vocant . Hax Busbequius . Ex re-
' centioribus etiam Ioannes Leo in Africar fua? Nona defcripcione , hoc ait ab ioannes
Arabibus Dabhu , ab Africanis vero lele appellari , elTe forma Lupi habere pe- Leo°Af""
des humanis iimiles , humanis maxime cadauenbus deledari, quz ex fepultu- ^wl
ns auferat . Animal <*e minime aflutum, & cum cantu ac Ty mpani fono ma- c2°rda~
ximerecreetur, fien,vt interea venacores adeo ad Muficam attento, fune pe-
oes ambos mnodent , acque ica e fpeluncis fuis extrahant , occidantque

Redeamus igimr eo , vnde digreffi fum,us , & dicamus loannem Ruel/tum do ioan„«
matenamedica,plancispra?cipue, plurimum mericum, Lib. i de Natura_> Ruellills
ftirpium cap. z7. Cum de Mofco locutus fui/fet , de Zibetho ha>c fubiun- -- 1
gere : Stmtle qutpptam eruitur e genttaltbus locu fer* antmmtts , quod ZtbettumZT^
recenttorcs Grtct nommant , peregrino [ermone . Ea autem Felt , q u« vetenbus tdifcto-
rum rumts oberrat , non ab/imtUs , e cuius natura fordes manat odorattffima , qu* fo/et
F&ctpuepurgart , cumparsea hacfcateat rvltgine, tum rvafervhreo , ve/alto recipttur.
Gr*a hoc antmalts genus , ex quo odoratum id recrementum^licitur , Zapetion appeU
lam.Hxccx7{uelltommos dein commentarios ijfdem fere verbis Matthiolus
tranitulit,nifiquodCatoshos ex Syna allatos fa?pe Veneti js viderit. Ruel-
liusquoqueadderedebuiffet,quieifentilIirecentiores Grarci , qui primi Zi-
oethic* huius beftia- meminennt , apud quos nihil tale inuenio .

Sed longe ante Ruellium , circa annum nempe Chrifti 1 478. Alexander le- ., ,
nedtblus egregium fuo xxxo Medicorum decus , Lib.de curandts ftnni/atim morbts *3aS
ha-cde Zibetho rehquit? Effeanimal nempe haud vetenbus c9gnitum, *2gS
teliumgenerehaben,lingua tamen haudquaquam afpera , id quod mihi il- Med,cu$'
ludexFeliumgenere eximit, piloduro effe,atque odorato : barbam habere
aequeoculosnoftulucentes. Sunt autem & hxc eius concepta verba: Odora-
™»*u™ <* 'o co/ltgttur , foe min* intra genttale & aluum , mart mtra genitale mem- Sccu*be:
brum & tesles , auruulano rveluti infirumento ojfto . Esl autem excrementtttus qutdam mal *&*
kntor^pnmo butyri colore , qui mox Ituidus reddttur Jmgulu dtebus drachm* pondere . * *

Carnibus

$

Cuo
re_»

550 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHI. l

Carnibus duntaxat fefcitur crudis3infduis mures feclatur . Vix manfuefcit A4as . Fe~

ri odoris atque tngrati eil if>Je Itquor 3(ffi eopluspr<afertiw}cuM propius tufto naribus

fubijcitur .

Quidca.- Ncc Cardanus hic nobis, & ftrenuus eiufdem Antagonifta Scaliger indiSi

scSer& abibunc:EtCardanus quidem lib. io.Subtilitac. ait: Zibechicum animal ab

(snciant.; j-iifpania mitti j dentibus armatum ac ferum efle , nunquam rnitefcere , pilo fi-

Ordani j^j|j vt m Taxo animali . In huius cam mafculi quam frmelke genicalibus fol-

Zibetho . liculum genicum efle , ex cjuo femen argenceo cochlean excipiatur , adeo odo-

ris fragrancis , vc vel grana cria pondus librarum plurium cuiufcjue arboris vin-

sgaiigeri cant • Scaliger vero Exercic.2 1 1 . Liquorem hunc odoracum Smigma facie,mi-

opimo . nime femen , fed ftrigmencum efle , nec ex loculis genicalibus exa£tum docet .

Nec verum,quod nunquam mitefcat, & quod patriam habeat Hifpaniam, cum

India potius fit ; led nefcio an Cardanus voluerit hoc in Hifpania nafci , cum

dicat Hifpaniam illud nobis tranfmittere ( fiue Lufitaniam ) quod verum eft .

de- Verum propius hic accedendum , & non cam ipfum animal, fed pars illa cor-(

terminata poris cerca , ex qua cam fragrancis excremencum odoris elicicur, indaganda.

pane zi- M atthiolus , Cigmtur , inquic , in exteriore tefiiculorum vtriculo cuiufdam animalis

matur"" Feli,qui Vitirtbus <edificiorum ruinis oberrat ,non abfimilis . Eslautem Zibettum tan-

Mavhioli quam fudor inter huiufce animalts tesliculos concrefcens, calidx. hunnddtque facultatis .

opimo. Quje fi vera func , ex folomafculohicliquor odoracuscolhgecur, fblienitTL»

Quac refu- mares tefliculos extra pendulos, fa;mina? intra rccondic<£j habenc, tam in bru-

tis omnibus , qus mihi videre concigic , quam in humana fpecie . Colhgicur

enim Zibechum in parce exceriore &:, ex Macchioli fcripco,in Vcncuiis ceiticu-

lorum . Veruncamen in famiinis aeque acque maribus iiiccum illum reperiri ,

. noneilvc quisdubicec. Anigicur ex genicalibus locuhs eruicur, vc Cardanus

opinio . habec,& eft femen pocius,quam quidquam almd? Acqui hoc Scaliger improbat.

. Hanc licem(vc fpero)facile D.Fabius Columna Lynceus fedulus maxime rerum

lumna H- nacuralium perfcrucacor diremeric , qui non modo in luris fciencia plurimum

SktoitV pollec , ied in Machefi , Optica prascipue , ac Plantarum Animaliumque cogni-

tione,Neapoli nunc ab omnibus,ceu oraculum confulitur . Hic, vbi me operam

quandamMexicanonf a explicationi Animalium daie refciuit , vlrrb, vt Infli-

tutinoftriLynceifert conluetudo, iuuandi me occafionem arripuic,&: qux

in Zibethico animali ipfe oculis vfurpauerat, ea omnia hoc verborum tenore

. admeperfcnpfic.

Fabij co- Quamprimum Vir clariffime, & communium ftudiorum Collega , aib

ftoiade zi llluftriflimo & Excellentiiilmo noftro Principe C<efio certior fui fadbus , te ope-

Authorem. ri huic egregio infudare , & fymbolam quoque tuam Mexicano ifti libro con-

ferre , gauilus non parum fui, opella mea licet exigua , tam commoda oblata

occafione,teiuuari pofle . EccuminZibechicoiam commentando te animali

occupatum intellexiffem , accefsi ftatim hic Neapoli O. 'Bernardinum de Cor-

duba , virum , vt antiqua Nobihtate clarum , ita Mufis amcenioribus , &

Naturalium ftudijs rerum addi&ifsimum , qui ob id plurimas tam beftias

exoticas , quam res Indicas alias adferuat. Hic licet letco affixus , acPo-

dagras moleftijs diftentus ha^reret , ea tamen , ( qus viri eft erga omnes beni-

gnitas )

IO. FABRI LYNCEI EXPQSITIONE. 5%

gnitas aniroi)alacntate & promptitudine fubito famulis iuffit,vt tam mafculum
quam fcemellam Zibethicam,viuaanimalia afferrent, & me infpiciente illunu
odonferum lentorem detergerent, vt ego nimirum rem totam oculis afpicerem
& ipfam ad te ventatem perfcriberem .

Primoitaqueallatus fuit mafculus: qui,quaprimum incubiculo, in quo era- ^k^zi
mus,vanos caniculos,Cercopithecum,prxgradem & ruberrimu pfittacu,ahaq fethicid»
animaha confpexit,fremere quam maxime, & fetas pclli dorfi fpine. infixas ele- "

uare ca?pit,cjuae mimme erefta: quide apparent,pra:terqua m cauda^mfi animal
lracundia percitum illas commoueat fuftollatque, qua: cauda verf us magis ma-
gifque vbertate ac logitudine crefcut,& in quiete etia manifefte apparent elate.

Affirmabat mihi diuerforum hec animalia moru exiftere,quod aliqua nem- Mafudcuc
pe cicurarentur,aliaminime; ha:c videlicet,qua* non iuuencula, fed grandiore «j iunio"
\iam statecaperenturdomiq.cuftodirentur.Etfxminaquidem, quam humeris <*• " '
limpofita ac mafuetiffima famulus infjrebat,iunior omnmo ipfi donata fuerat .
) Color varius eft,plerunq. tamen cinereus fubnigricantibus diftinftus virefo, Coiorani-'
( quamuis m fcemina albidior erat ad flauum tendens, & pluribus maioribus ni- malis '
J gnufculis Cati Pardi maculisnotatus.Effigies ad Canum quam Felium,aut po- Figura .
nus Vulpium figuram acceditjquod roftrum non harum ritu obtufum,fed illo-
rum forma oblongum habeat . Aures ipfi funt parua? ac rotundiufcula: , pilus
qualis in Mele fiue Tyc, fed nec mollis,nec afper admodum. Corpus porcinum *&*>
ferme apparet,& a dorfo ad imum ventrem palmaris diameter eft; pedes potius Pede*
parui quam magni,breues quam alti,& a Cane altitudine fuperantur. Corporis
proportio totius quafi Muftela;,qua: Martes dicitur,refpondet.Et cum cruribus
valde fit breuibus,nec vnguibus multum valeat,argumentari licet nec velocem
ad modum,nec rapacem multum beftiam efTe,quamuis morfu facile irruat .

Cum odoriferum liquorem illum ex mafculo detrahere pararent.ex famulis
vnus lorum feu catenulam,qua ligabatur, trahebat.Pofteriores alius pedes tene- i£!2£
bat.Tertius tefticulos fiue vtriculos potius reuoluebat , qui medij inter anu ac bechum'
pudendum prominent,ta in mare quam in fcemina.In mare tamen duplo grafc.
diores apparent.Hi vtriculi interna fui parte,vbi pili curtlhxrent,capacem fatis wtrfc»»*
cauitatem obtinent,in quam ingreffus patetexiguus & caftilagineus. In hac ca- KcS
uitate fcatunginem fua liquor illc Zibethicus,cofiftentie prorfus melle*,mmir. SiiJSdo
Hic extrahitur lmmiffo aurifcalpij maioris fimili inftrumeto,quod per cauitate
quaquauerfum fa-piufcule reuoluitur . Hoc vbi in vno atque ajtero folliculo feu
vtricu ofduo enim in quolibet ammali Zibethico proftant)pra:ftitiiret,& liquo-
rem illum extraxifTet,goffipio vtriufq.pilos abftergebat. Ac vbi fexies forfan co-
chlearnllo paruo vtrumq.vtriculum emundaiTet, tantum fermeZibethicolle-
git,quantum auellana: nucis cortici implendo fatis effet . Addebat idem D do
Corduba^tt liquidiorem,quam hieme fuccum coll.gi , ka vt in calonbus il- p^f ^
lis,iingulis bmis diebus femiuncia corraderetur : hiberno vero tempore vix fe- h/emecoI~
rnel in feptimana fuccum illum , nec tantam eius quantitatem acquiri . Ex fce- ^™'
mma poftea minus Zibethi educebat,qua- nullatenus repugnabat, cicur fcilicet *gg f
tacta,cum mas tame detibus fe defendere pararet/remenfq.voce obtufa aliquo- Kna-T
ties morfum in famulum vel in aera hacns}Chracb fonitum exprimebat eo mo- ^™'

do, quo

/5i ALIA ANIMALI^ NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

do,quo homo vifcofam pituitam exicreatu difficili e gutture & vi expellere fb«

Deces po- let.Dentes horum animalium ad Canum omnino dences forma accedut,& pro-

mqSn^. Pr*e ^1 Canini di£ti duo,tam fupra quam infra fatis manifefte exferuntur.Car-

Feiin» . nibus, pulmentis, varijsq. horarijs fructibus vefcuntur. Et hacc ambo quide fua

viflus . firniht er diaria, vt lpfi famuli Domus, carnes nimiru &: obfonia, accipiebat.In

Hifpania pifcibus vefci illa affe'rebant:inde maiore fucci prouentu fieri.Haec au-

tem,quippe illi haud affueta ciboji pifcibus abhorrebant. Matthioli figura,nue

animahs huius Ico in Edit.Vdgrif.An. i 5 8 i .melior eft,quam Gefneriana.In hoc

tame erratu eft, quod pedes nimis explicati pmgutur & roftru nimis acutu. Fce-

Fcemin«_j mina corpus caputq.crafiiora habet quam mas:tempora quoque latiora obtinet.

fiushabct" Sub dictis vtriculis,folliculis,fiue tefticulisfnam alij tefticuh haud apparet j

maris Genitale fitu eft,qui illud retro emittit,nec fuperuenit in coitu famrinam,

ue^auerfa ciim huic inequitare non valeat,quod veretrum nempe fuum antrorfum fub

coeunc. ventre ex porrigere no poffit.Fcemina fitfuram fiue vulua fuam fiib di&is folli-

culis collocatam habet , quibus immediare adhasrefcit , ita vt coeant ha?c ani-

malia pofterioribus iniusfBombicum more .

Nifi coiii- ISliii fuo & folito tempore hquor hic euacuetur',cauearum,quibus inclufa de-

gatur,per- . . r T ' 1 . _ \

ditur hic tinentur,hgnis iele anricant,t>: llhs odonrerum hunc iuccum ilhnunt,qui raa-
lquor " le euanefcere & depcrdi folet.

Dubiaquae Hxc D.Fdbws Colunaicui ob exacla ac fidele plane animalis huius defcriptio-

minancur. nem non paru etiii pofteritas debebit.Sed no omninos lcrupulo ideo liberati fu-

mus.Qmd enim illa fibi verba volunt,cu ait exfolUculis illis^triculisfme teslicuiis

j2"/^r/7w^x/7«;?HabebLitneigiturf^min9quoq.extraprominetesDidymos,vtalt

quis forte mde coijceret, quod prius nos audacTer ne?abamus.Ex faeminis enim

no minus atq. ex maribus odoramentum hoc corraditur . Sic ego aliquantifper

Solutio. m noc ha;fitaui dubio,&interea(donec a D.Coluna noftro re accuratius per alium

Nuntiu intelligere)F.Gregoriu adij vtpote qui fiepe ia?pius huiufinodi animaha

viderit & obferuauerit. Hic igitur mares folos foras educTos & cofpicuos teftes ,

intus conclufos famiinas geftare & ipfemecum fenfit.Decipi autem omnes affir-

Fzminf no mabat,qui prominentias illas in fcemina ambas intra vulua & anum fitas,tefti-

mmenfes0' ciuos e^e W perfua££rec,Hos enim tumores,folos effe illos folliculos & vtricu-

tcftes. los a Natura eo \ocl fabricatos , m quibus Zibechu. paulatim colligitur , & inde

euacuatur.Et ciim duo fint(vt graphice hos Doclifs. Columna nofter delcripfit )

imponere facile poiTent etia valde gnaris, & Natura? ftudiorum non mexpertis,

vt tefticulos eiTe ad crededum adducerentur.Qua ratione tamen e tefticulis,qui

funt compacta corpufcula,nec cauitate vlla pra;dita,ftrigmentum nue fudorem

vtricuio- nTum,vt vocant, quifquam eliciet?Et quonia ijdem vtriculi in eade regione, vbi

rum fitus maris tefticuh hasrent^pofiti videtur,illofq.veluti inueftiunt & cooperiunt,hinc

tam tn tx- r ■ n~ j n rc a i « r • 7~ \

minis qua nen pofiet, vt crederet aliqui teftes efie.Ac propterea Coluna icriplit , vtnculos
fiue marfupiola hasc, in quibus fuccus hic latet , in maribus duplo efle maiora ,
qua in fceminis,quod,vt cgo coijcio,praster haec vafcula,etia ipfi adfint tefticuli,
qui molem augent. Et hoc eft, mfi fallor,quod Alexadri Benedic-ti fiiperius lau-
s datis ver Dis diximus, Odoramentum hoc colligi in femina intra genitale ffi al0um,in
mare njiro mtragemidc membrum e^1 fflffo.Non autem ex teftibus,fed prope hos ,

Alteri

1 lO. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE. 555

Alceri,nccminori fcre dubio fatisfacicndum hic reiiat. Ux F .Grcgorijde
Holiuar defcriptione fcilicec , Zibechicum fuccum non tam ex his vcriculis Ai.ud du-
elici , quam fub alis & inguinibus beitiac huius colligi aflercum fuic : cuius rei Jj5£2;
nominaci Scripcores nequaquam meminerunc . Non eft leuis plane mo- aiibiquam

-i i - n- * !■ i ■ ■ ■ r inhisvtri-

menci hxc obiectio . Accamen audiendus unprimis lple F. Gregortus , qui cuiisiepe-
faepius harc, quae de modo colligcndi Zibethi fcripfi,fuis oculis vfurpauic. "atur'
Veridicum cciam adducere ceflcm poftum , /oannem Leonemin nona Africne ^fp™^
fuar parce ,c]ui his verbis F. Gregorio probe patrocinatur : Zibeiht Felesnatu- B°rio> «
r* Jiluattc* funt , atque in JEtbiopia ftluis reperiuntur . Mtrcatores Catulos falttm oTAfijca-
comparant : quos lacle furfure ac carne nutrientes in caueis alunt : excremtntum n>e- n° '
ro bis <utl ter fmgults dtebus excipiunt , quod quidem animalculi fudor esl : ?iam <~uir-
gula crebris ttlibus percuffum frequemer per caueam agitatur , donccerumpat fudor ,
quem (ub coxis, brachijs , collo e> cauda exctpiunt : quod qutdem excrtmentum w.lgb
Zibethum dicttur .

Non eft mirum, inquam , fi Zibethicae Feles , quae tamen male fic appel-
lancur , in yEchiopia caueis inclufae, verberibus agicaca:, in diclis locis iub alis
nempe, inguinibus &c. fudoremhuncodonferumexprimanc, cum idipfum
in fikiis magis , vbi fua fponce & libercace donacac hinc inde difcurfitanc , fa-
cere foleanc .j Ec cum fic nemo,qui molefto eas excremenco llio & dubio pro- Sc rfat
cul,acrimonia praedico , ob ldque parces, quibus mfidec , vellicance ac ticillan- ^hJS
te , hberet 3 vicini#fe arborum ramis truncifque appiicent aflricentque , malia-
necefle prorfus habeant. Nam & ex Fabij [olumna relacione percepimus,hic
in Italia hibernotempore parum, plurimum veroaeftiuoZibethicolligi, quod
argumento nobis £c,neceflario nariuis ac calidiflimis ha?c ammalia regionibus,
vberrimo hoc liquore excremencicio , locifque corporis varijs abundare . SffrJS

Iam,in quanam Animalium fpecie fic reponenda haec beftia, difquirendum . tlS^f
Ftlem & £Vir«/»Zibethicum plerique appellac.Pellis eciam,cum fuo hirciore pilo,
tum maculis nigricatibus ad Pantherarum,no Americanarum quidem pulcher- p^u?qnu"
rimarum, fed Africanarum pellem accedic: Pantheram autem ad Felcsperci- |£1e"per*
nere, prius docui . Veriim dencium figura ac numerus plane reclamat,qui '
Vulpium , Canum ac Luporum potius eft . Hoc m$ docuic Franafcus Leo
llluftriiftmi ac Reuerendifsimi Odoardt Cardtnalts Farnefij a Cura fupellecti-
lis rarioris , apud quem & pellem incegram huius ammalis vidi . Solebac llMni(T,
aucem ip/e Cardinalis , prouc eft incer carceras Hcroici animi doces rerum ^u™
Nacurahum ftudiofifsimus , marem & farminam Zibethicam domi fea te- 35iE
nere : vbi bis cerue fcemina peperic , & cres ac quacuor adeo Caculos ali- S"ST
quantifper laCte fuo aluit : breuis camen \kx fobolemac caducs. Solebanc aluit'
lcem haec animalia cibari modo carnibus , modo ouis : quorum quadraein-
ta finguhs diebus vcrique /lmulprjcbebantur . Pellis, qua: fcemina:detra&a
fupererat,palmos longa erat quatuor,maculis diftincta pluribus nigris, cui cau-
da adiungebatur & ipfa palman ferme longitudine.Totius pilus coVporis horri-
dior multo erat,quam in Cato Pardo: & tam colore quam duritie fua Luporum, Pellismor
aut Mehs pilos zmulabatur.In dorfi fpina quoque,manifeftifTima illa adhuc ie uSSfa
tarumfurrea:io(qua:tamenlongemanifeftior eftinviuente & iracundiaper

defcribi-

tur

Aaa cito

m ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI ANT. RECCHI. (

cito animali ) confpicitur . Eiufmodi animal viuum, fed Farnefiano hoc mul-
to minus, ia ceteris fimillimum ante annos hos viginti in circo Agonali hic
mihi quoquevifum, ex quo fubinde Zibethum eximebatur.

Cum Matthiolus in Dioicoride commentando arreptaleui Mufci arborei
occafione,ad Mufcum fiue Mofchum odoratiflimas ilias deliciarum potius lllece^
occafio bras,quam medicamentum fe coferat explicandum, atque ab hoc ad Zibethum
z^b«°o& &• Ambarum tranfeat: non mihi a quoquam vitio verti debere exiftimo, fi poft
Ambaro a Zibethicum animal , ad mofchiferum etiam defcendam, ac de zAmbaro demum
txepiode- aliquid dicam . Idque eo facio libentius & audacler magis , quod videam An-
iumpta. t^llls Mofchum incognitum, Grscis inquam,illis proceribus noftris : ab Arabi-
tradtado ' busdubie traciatum :a Iunioribus litibus implicitum ac controuerfum adeo
gnp^rj redditum , vt quid de hoc squus Le&or cenfere debeat,cum ignaris illis peni-
tus i^noret . Nitar autem hac ego in re , more meo folito , fauore & authorita-
te F.Gregorij de TSoliuar amici mei , oculatis cuius experimentis in Mofchi con-
feclione fidem derogare, nefas duxerim .
M o s- Inter antiquiores , qui de Mofcho diiucidius fcripferit, reperio neminem pra^-
chvm. ter Serapionem, non lllum inquam, Empiricorum patrem , de quo Cornelius
Celfus in proaemio fuo : Serapion , inquit , primus omnium nihil hanc rationa- \
lem difciplinam pertinere ad medicinam profefsus , in <x/fu (dfr experimentis eam po-
fuit . Verum illum,qui ex Diofcoride, Galeno, Paulo >£gineta & Arabibus
plerifque, & ipfemet Mauritana? fcholae non ignobilit fcriptor , feptem de
fimphcibus medicamentis libros congefTit. Inutilem prorfus laborem fiim-
Defcriptio piero , fi quae lpfe lib. ^.cap. 41. longa fatis ferie demofchopertexit, conce-
slrapion" Pta nunc ver^a referam . Summa lgitur rerum capita innuere hbet. Ga-
Zfllas itaque vocat animalia illa ex Caprearum genere , quar mofchum pretio-
fifsimum odoris genus ex vmbihci vomica quotannis expromant, in conter-
minis Tumbafciac Semtarum plagis. Gazellas hafce alijs Capreis omnino
facit fimiles, dentibus caninis fblummodo , quod palmi nimirum longitu-
dine merrium modo emineant, exceptis . Vomicae folliculum , in quonem-
pe haec fanies reconditur, a Venatoribus fagittis aut mifsilibus decuti (ma-
lunt hic legere aliqfd ipfas potius Gazellas mifsilibusdecuti ) aut Capreas
laqueis capi , fufpendi folliculos , vt teter llle faetor , qui faniei inelt, , pri-
mum in aere exhalet , & fuauis mofchi odor puri illi concilietur : nanu
& arborum frudtus acerbos & maleolentes maturitate dulces & fuaueo-
lentes reddi . Alio aceidere modo pofTe infinuat, vt vomica fiia fponte in
animalimaturefcat , lancinante illud humore noxio deinde titillatum, cotibus
ac faxis fe .affricare, vomicam aperire, maturum humorem puris inftar , iru
llla effundere : vlcus dein cicatrice obduci , denuo fanguinis impetum eo ruere,
nouum apoftema fieri , rumpi , refarciri , & fic mofchum nullo artificio
colligi . Ab indigenis effufum hac ratione mofchum accipi , &: in vtriculis
earundem captarum ferarum afleruari .
S? h"-1' /oames AueUius hb. 1 .cap. 17.de Nat.ftirp. de Mofcho plurima habet,& horu
beat . quaeda ex tAetio defcripta laudat, quae apud hunc tamen authorem non compa-
rent,fed Simeonis Sethi efle potius videntur.Qupd Mofchus nimirum omnis in

vmbi-

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. sss

vmbilico cuiufdam animalis gignatur Caprea? fimilis, vnico cormi armati v
cum bicorne tamen hocfecerit Serapio aliarum more Caprearum . Etquod
huic beftiae vmbilicus mtumefcat eo tempore , quo in Venerem ruit, quo £e-
culento fe liberet fanguine acfanie, in terram crebrofe voluendo, quarpuru-
lenta materies iucundum cum tempore odorem acquirat . Matthiolus prster
ipflfsima Serapionis & Simeonis Sethi ex Ruellio defcripta verba mhil aliud
■; affert.

noui

Vlyflcs Aldrouandus copiofus magiseftlib. i. de Quadrupedibus Bifulcis
cap. 9. & 2 o. qui videri poterit , ne & nos , quod in ali js reprehendimus , tran- Aidrouan-
kribere pleraque videamur . Tamen non dedecet, vbidedifcendum nobis eft, dus ■
veterum recentiorumque errores , totidem ipforum verbis recenfere, &me-
delam fi fieri poteft,adferre . Et vt femel dicam , totus eft in hoc , vt animal id
\ quodmofchumpraebet, ex Caprearum fpecie eiTe conftituat . Hocex Cardano
jquoque & Scaligero deducit, quorumis Mediolani hoc animal mortuum Ca- Cardanus.
;preolofimilefevidiftefcnptis reliquit : hic vero Exercit. aduerfus Cardanum scaiiger
j zi. fimile Gazelar animal mofchum gignens depingit in Regno iV£»,cuius
inferiore mandibula a:que dentes vtrinque finguli exerantur . Subeiusven-
' tre fanguinis collectionem in tumorem , apoftema vocatum , fieri . Nolo hic
addere , quae de colle&ione huius fanguinis ac faniei,vt fibi perfuadet , odorife-
ri enarrat . Et Exercit. zo 3 . partic. 3. fibi hoc animal Capreoli facie Mefian*
vifum efTe , ea plane irma, qua Arabes , Serapio & Auicenna defchbunt, af-
firmat. lbidem tamen a fuis didicifle affinibus, qui in Syria fuerant , memorat
Gazelam penitus efle figura Caprae,non autem Capreoli . Cum hi earum in Sy-
ria multos greges ^dennt . Vbi wides, inquit, Cardanefcribendipcriculum, auan-
dofides noflra ex aliorum fiepenumero pendeat mendacijs .

Brafauolus*«r.Wquoque teftatur fuifTe,qui Ferrari a? Du ci ^Atfinfo Gaze-
lam vendere voluerint, mofchum in ventre ^erentem . Verum de dentibus ali-
qua apud varios authores fe oftert controuerfia,quam hic enodare inconueniens fl]Isafauo"
effe iudico,cum de ipfo animali nondum quid certi conftet.Poterit & ^etlomus '
legi lib. 1. obferuat.cap. S 1 . Ne memorem hic Albertum Magmm, lfidorum, Ale-
xandrinum 'BenediSium & alios non paucos , qui JmipwwSibfcribunt . Recentif-
fimum quoque adiungam teftcm Francifcum Calceolarium Iuniorem Veronen-
fem,qui a Patre,quam opimam rerum naturalium creuit hereditatem,non am- Caiceoia-
pliorem modo reddidit,fed ante annu demum elegantibus ram Iconibus, quam nt ^'
Latinisdefcriptionibus publici iuris fecit.Hic itaque primus folufq. quod equi-
dem fcia,mofchiferi illius animalis imagine in $s incifam nobis delineauit libro
illo, quem Mufei Calceolariani Titulo infigniuit . Hoc animal anno MDCXXI.
Venetias aduedum,indeque Veronam tranfue&um, vt effigies exprimi pofTet,
nunc vnicum in tota Italia,fed mortuum vt puto,exftat. Hoc Capreoli figuram ffi omnes
ftaturamque fatis armulatur , duobus pra?ditum corniculis eredis, nec ramofis, ~oi.fi
vt apparet , dentibus etiam duobus Caninis fuperioris maxille. oblongis , & 8««™^
infra maxillam inferiorem recurue inflexis. Ceterum qui pili,quifue horun/co- 3S£.
lor , ibi non explicatur .

Difputat eo loci Calceolarius aduerfus Catelanum primarium JMonfpelievfium

Aaa z Phar-

„6 ALIA ANIMALIA KOVA HISP. NARDI ANT. RECCHI . l

tf - Pharmacopceum, quod hic jW/£m*wincrepet dicentem Mofchi animalCa-

CaUeoia- preolum efle,cum Capra fic potius,vc 7>ellonium teftem laudat . Hic Calceolanus

tdJLS1' minime Scaligerum erroris damnan,fed Catdanum negligentiae iniimulan de-

buifie potius cenfet,qui vel ofcitantecvel non omnia illa,quae Scaliger de Gaze-

la habec,legeric: cum diferte Capram efTe profiteatur idammal, cjuandoquidem

dicat hoc a fuis affinibus,qui in Syria fuerant,inaudijlTe . Verum cum ego hunc

Scali^eri locum probe examinafferm in ea ipfum potius fentencia haefiife com-

CotraCai peri , Capreolum effe , non Capram •, licet hoc lpfi affines perfuadere conati

decidiiu™ fuerinc Subiungic emm , faepe fcripta noitraeorum fide, qut hifrorias lmgu-

lares nobis enarranc , mffulca de mendacijs periclicari : cum paulo fcili-

cec , ancea dixiflec fe animal hoc Capreoli facie vidiife, & reuera Capreolum

efie . Ec cum ipfe eciam Calceolarius Mofchiferam illam beftiam fuanu,

Capreoli effigie nobis depingac , <3c cum vna effe debeac vericas , quarru

Scali^er profirecur cum Arabibus , quibus illa beftia noca eft , eric ex

mente Scaligeri Capreolus pocius , quam Capra ■■, quicquid afnnes ip

fius eum docere demum voluerinc , quorum di&is videlicec minus crede-

re , quam oculis fuis debuic . Videmi leclor, quancum ego nuncprohoc

animali depugnem , vc ex Capreolorum genere illud efTe demonftrem., ,

vc vel in cui graciam bonam eorum parcem , quae ad me perfcnbic loan-

nes Terrentms meus , ex medicullio Regni Chtnenfis , vbi modo commo-

racur hic referre & cibi minime inuidere velim , cUin incer alia natura-

ha auditu iucunda ac rariora de Mofcbtfro animali mentionem quoque inij-

ciat . Sunt autem haec eius ipiiffima verba .

Excellentijfime D. Faber. Pax CbriHi . 4
fepiftola Heri zi.Aprilisanni i6ii.accepiprimamab E. V. epiftolam bene longam,

loanis Ter i , , r t • i ■] •

rentij ad fcnptam annoi6zo. Menie Ianuario , quae me non parum exniiarauit ,

efcl tam quod praegnans eifet mulds optimis nouis , quam etiam quod diu defide-

fCuiPdepiu ratafuerit . Integrum biennium haefit in itinere , quod hifce temporibus tam

nmisoatu turDU]entlsmirum videri minime debet . Vnus enim annus abit antequam

m. Qoam deferatur, akerannus ancequam Amacaum, &adinceriora Regni ad

nos perferacur, &di#i.culcas Amacao adme nonminor, quam %oma Goamy

ob difficulcaces icinerum , ac magnam diftantiam . Nunc ad epiftolarru

paucis tantum refpondeo, forfan pluribus alia vice refponfurus. Accepi he-

ri literas ex {Mamlia , Maluca , Goa de varijs rebus , quas mihi curaui de-

ferri . Amicus meus Mozjinha Italus , quitTo* moratur, fcripfit in Arabiam

ad quendam Regulum , qui illi tranfmifit tres arbores Thurts , illarum dua;

fuccreuerunc Go*. Ramus mihi mittitur, quem nondum accepi . Mtrrham

fcribit ex JEthiopia haberi , nec in Arabia inueniri . Ex Magorexpetio Co-

slum verum , & Afam fxtidam . Miferunc nuper mihi Acorum verum-,

pro Coslo , legences in mea epiftola Pacbo , ica Magores vocant Aco-

rum pro Pucbo , ica vocacur CoUus . eAmmal lllud pigemmum Malac<t

f inuenicur , piduram expe&o. Sandali albi & cicrini flores & fru6tum

habui ex Iniula Solor . Lignum Aloes expecbo ex Qochinchina . 2(ha na-

fcitur in meo horco , fed nondum floruit , putabam initio ^Betam eiTe^

Cam-

•

-> IO. FABRI LYNCEI liXPOSITIONE. SSy

C*m/>Wxfoliaianialias mifi, fructum &florcm cxpeclo anno fequenti Ze-
doarta, Zurumbet umcmunmv in tndt* , funt fimiles Gwgtberi . Flos Gimihetk
nondumcomparuit, vixinuenitur, puto efle con<;enerem tAcoro wero Cukbe
in laua tantum crefcit,nondum.vidi . TSmzptn expeCco ex Borneo . Galanra nafci-
tur copiose in ***,$ m /^ folla fimilia yc & ^ .^ icuJo ^

nacoro, icd hos terc fimilis D/*/W* , remanecfrudrus rotundus, ruber,maenitu.
dine Mofcau , intus tnfiriam diuifus, vt in Afphoddts, femen fapore Cardamomi
Iconem vnam habeo , ncc eft qui depingat lam , mihi enim non vacac cum v,x
habeam tempus fcnbendi hanc epiftolam . Antmafm ouo nafcitur Mofcbus, eft
ex Ceruorum genere , vel CapreolorumMm remotiflimis locis . Vidi piduram in
libns impreflam , cft fimilis Dorcadt, <ed fine cornibus . Fabam Alfyptiam quo-
tidic edimus sftiuo tcmoore , eft congener Wymph** , cui flos omnino fimilis,
frudtus autem plane Fabam refert,& optime quadrat defcriptio TheopbrasltSo^
ke lam accepit dehneationem m alia mea epiftola . Eft quoddam eenus fcbrium
bic,plane nobis inauditum , valde lcntum,in quo monuntur, quialiquid
/edunt,dantillispauxilIumaquje,inquaorizar quid decodum eft,eft inftar
Aqux hordei , fuftencanc per otfo , imo quatuordecim dies , nec quicquarru
,ahud guftanc , & fic euadunt . Sit.E. V. paucis his concenta, donec mihiplu-
ra nafcancur.Ex Htattm prope magnam vrbem Sutfchen.zz. Aprilis Anno i Ln
Hanc vnicam epiltolam iam lcribo in Europam .

Arabibus tamen ,<* horum omnibus affeclis increpida vnus exiunioribus AriWu
Medicis opponic <e Amatus Lufttanus , quem virum bonum nefcio qua ratio- fitanusoP-
ne fabularum conditorem plures indigitenc ; Hic icaque , vc Fiyks A/dro- l^t
uahdus ex Fuchfto itf um adducic , Moichiferum animal Capreoli minime SS"**
ied Lepons formafacit, quodviuum adhuc virgis czfum nececur , & exen-
teratum contundatur , caro optimc pifta in globos rcdigatur , pelle occifl
ammahs obuoluatur & veficarum illa forma ( nos vtriculos appellamus ) ad
nos feratur. Idcm Aldrouandus tAlbcrtum Magnum quoque & lUorum car-
nemtotiusammalis , pr*ter apoftema,quod odonferum macis & pra-ftan-
tius carnccrcditur,odorc-optimo prsditam conccdere affirmat

Sed quoniam plurimum haclenus fldei R Gregor» noftro tribuimus ,
qui Oricntis & Occidentis Solis regna perluftrauit , & lineam ^quino-
chalem ieptics incolumis nauigando tranfiuic , rcrumque naturalmm cu-
riolus non minus indagacor, quam indefemis verbi DEI buccinator fuit-
*Kutn prorfus exiftim lu , Ci & huius de Mofcho veram iencenciam , vc qu.e

idTomTp l 7Te - P°ffit ' huc adducerem . quam Hifpamco pfe

lOiomate hunc in fenfum miln communicauit . ^

foWerin^ ^" ■"" dlUeri0rUm' ^1 de Mofeho ( ^?^ VOcant Almtfau ) F. Grego-
Mol h S,Crft SH7neS rCCenfere (Trled™m ' hxC ""-onficilndi c^ Z&
»S&?™!^^ °CUllSmelS " "'^ ^-^-P-n-^-;
Quod in certi,nimirum Regni Chincnfis Prouincijs,quales funt AW»&

Tbi Cumculorum modo cerram fufTodiuncgenerantur . Magnitudme & forma makuIi-

Aaa 3 fua

558 ALIA ANIMALIA NOViE HISP. NARDI ANT. RECCHI. (

fua mediocrem Canem ex paruorum illo geuere squanc . Colore funt pardo ,

vtHifpanidicunt,fiueexobfcurorubro,ac cinereo mixto, aliqua tamen al-

bisni^rifquemaculisfignantur:pilos raros, diilitos ac duriufculos habenc.

Pedes^ipfi funt largi, vnguibus canis inftar armati, fed longionbus acucio-

nbufque , quibus iacile fibi fpeluncas in terra fabricant . Roftrum oblongum,

Caninum,dentibus probe munitum . Aures habenc curtas & rotundiufculas ,

oculos paruos & minime alacres , fimiles illis, qui morti vicini funt . Non qui-

dem multum agilia,fed vafra admodum funt , vbi ablcondendi fub terra necef-

Modusca- fitas illa vrget His artibus autem ab illis,qui mofchimercamram exercent,ha?c

pienduiia. anjmalia capiuntur : circumdant loca , in quibus dimorari eadem norunt, vel

igne,velretibusaccanibus,atque infubterranea loca profugerecompellunt,

qua: poftea fubfodiendo,vel alia induftna extrahunt,in tanto (kpius numero,vt

Modusp3- ad trecenta etiam capiantur . Hsc fubito iugulant , (anguinem,qui in ipfis ma-

r»di*o- xim^abundat,invafeahquo mundo( Torcetlanam vocant) colhgentes. Tan-

ihnsr.ca° ta autem,quod mirum eft,(anguinis copia in quouis horum animalculo inueni-

tur,vt fa?penumero, quando extra&us fuit ac concreuit , videatur totius reliqui

corporis molem fuperare .

Pofthax pelles lpfis abftrahunc , exenterant , &: ab omni illuuie inceftina_/
emundant. Quamuis aliqui, vt maiorem mofchi quantitatem nancifcantur ,
impura cum puris relinquant. Qui vero pnore modo procedunt,cum fan-
euine meliorem & teneriorem armorum ac coxarum miilculofam carnem, cor
ac hepar fim-ul m lapideo mortario vnam in maffam contundunc , ex qua folli-
culos,fiue ex pelle horum,fiue aliorumanimalium paratos inferciunc,loco vm-
brofo (ufpendunc,ficcancque. Et vbi iam femiaridi fuerint,fiib terra defodiunt,
ibi nempe, vbi quocidie vrina proijcitur . Poft tres inde quatuorue dies refo-
diunt, omninoque m vmbra exiccari permitcunc . Et hic eft prasftanciiTimus
mofchus, qui pro Rege ac Principibus falcem conficitur .
, - Sed llle, qui communiter circumfertur mofchus, crafsiore Minerua elabora-

Modusco- Jtu ,uv' 1, /"i-i •[_/•• i f:

ficiendimi tur # Contunditur enim totum fimulanimalcum omnibus luis partibus, olsi-

km mo-" bus,inteftinis, & pellis quoque portione , donec ad mafiam cenerrimam redi-

fehum' cracur, ex qua vcrictfci llli ex eiufdem animalis pelle confecli implencur,&

mceftini aliqua parte obuoluuntur , paulifper ficcantur, loco vbivrma eiTun-

ditur , fub terra per paucos dies reconduntur, & denuo in vmbra f ufpenfi exic-

cancur .

odoris in Ec fic quoque , fi quis veficulas illas mofchi plenas,qux ob cemporis diutur-

peSre- nicacem odorem perdidiffe videncur , haberet , has linteolo prius obuolutas eo

cuperado. locofepeliat , quo ab hominibus vrina reddi folec, poft quaruor auc quinque^»

dies refodiac,venco,non Soli exponac,redibic priftina odoris prceftancia . Acque

DifFeren- hax veridica confe&ionis mofchi eft Hiftoria, cum alia? omnes fabulofae mihi

SniftTL videancur. Velim & hoc fciri,maximam incer primum ac fecundum mofchum

mofchum . c^e differenciam , cum canca prioris ex fanguine ac carnibus cum Corde & He-

pace confe&i fic odoris pra?ftancia acque fragrancia , vc vnica drachma plus vi-

rium habeac, quam vncia coca alcerius . Quare prior llle Regni Chinenfis Pro^

cenbustantumceditipofteriorextra regnum per varias regiones a mercato-

ribus

J IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 5S9

nbus diftrahitur , & maximz loco gratix habendum , fi ex primo quis a Chi-
ncniibus alicjuid extorquere valeatt .

Narrant aliqui de nefcio quo alio animali, quod eodem in Regno Chinz, ac
nouo quoque Mexico inueniatur,figura MufcU alrius longiufque paulo,quam
{it^/«r«j,tefticulisoneratumade6enormibus,vtfurpeniosminime gerere, Alij **
fed terram contingentes trahere cogatur , quique «quali cum toto reliquo cor- #££
pore fint podere, quibus oppreiTum,cum a Canibus agitarur & euadere non po- ™u™ ddcri
teft, lpfofmet dentibus illud mordicus detruncare & liberrime pofteaauhi- **'
gere . Hos vero a Venatonbus colligi ac contundi tefticulos,qui optimum ipfis
Mofchum prarbeant . Hoc ego,cum nunquam videnm, nec quicquam propte- &5S"
rea de eo certi affirmatique arferre poffum . raoichum

Alij non defiint, quianimal quoddam ex Ceruorum genere prardicant, ex "™" *
quofolliculiillimofcho pleni auferantur ,quod pro mera fimiliter fabula ha-
\bto. Atqueficdeniioprimammofchi,quamattulihiftoriam,confirmo,quip Alij aiiud'
pe quam ocuh mei,quibuscrederepoffum, confpexerunt . Hucufque F. Grc- «"SJS!

gorius nofter . rum gene-

AtquedumhuicopufcuIomeoitainuigilarem,nonnunquam me vifum ve- "«« f
* nit Kochus Ezechiel Bauthfchner . Hic decennium integrum in Hifpania exe- c™*°"™
git , qui ex m ilite quem in Africa egit , Medicus efMus , Salamanric* Hifpa- ^*™'
niarum lllis Athenis non contemnenda Galenicz do&rma: fundamenta iecit,
& Arte,quam Marte^larere maluit . Hunc ego percontatus fum , quid de Mo!
fcho fibi apud Africanos & Lufitanos innotuiffet , Qui cum ea mihi refpondif-
fet , qua> cum F. Gregorij hiftoria valde conueniunt , hic adfcribere illa noru
grauabor %

Animalcula illa , inquit , ex quibus Lufitani fuum conficiunt mofchum ,
ego ipfe in certis Lufitani* locis defertis , quz peragraui , non femel tan-
tum vidi , quac paulo funt maiora, quam illa,'de quibusfupra F. Grerorius
hiftonam f uam pertexuit . Figura f iia non Cani tamen,ied Feli funt perfimilia.
Habitant m locis faxofis plerumque ac filuofis,vbi Oleaftn prarfertim & Quer-
cus confit* viuunt , quac glandes ferunt dulciores caftaneis noftris , aux ob id
ab incohs magni zftimancur,diligenter colliguntur , ac lcinioribus amicis do- Animaii*
no mittuntur . His fc animaha ea libenter fuftentant , & vbi necefsitas premit, %££"■
m i)fdem arbonbus etiamfeabfcondunriquibuslaqueiacpediczexfiloameon? M?"
parantur,& cuniculorum modo illaqueata capiuntur . Horum fanguinem Ve- *i3
natores extrahunt , carnes feparant & loco perflabili , vbi nec Sol , nec humidi- **** '
tas dominantur, reficcant .

Aues deinde capiunt quafdam , ab ipfis Aquilas vocatas , Aquilztamen mi-
nime iunt, fed Accipitnbus noftris forma fimiles quidem , mole vero duplo
maiores . Harum itidem carnes ac fanguinem reponunt ficcantque,& ad Apri- Auium qua
irs meniem vfque referuant •, quo tempore viret, vigetque nlaximc herba^ Sn&fi"
quatfam , ab Incohs Ptco di Grulla dida , hanc quoque tunc demetunt. Eft au- ?;isadm,°
tem planta h?c tam fragrantis mofchati odoris , vt certo affirmare pofsim , me KSL .
longinquis e locis eandem crefcentem olfeciile , cuulfiflc non raro , & pro mea
recreatione in itinere mecum detulilTe ; Ab hac planta odorifero plena humore

decer-

5 60 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ,ANT. RECCHI. *

Mofchi c5 detcrminaram quandam fucci quantitatem exprimimc , & cum prcedi&is car-

fertio Lu- mbus ac iamTuine commufcent , in marmoreo tunduncmorqano, & reliquam,

fita"C1 ' vc mcmorauerac F. Gregonus , ad vnguem adhibent operam . Tum in loco, in

quofxpevrinaeuertitur, bene inuolutam paftam fepeliunt \ vel vtncuiorum

odor ,x aliquoc horum in vafe illo, »«?;.r vocanc Gra?ci,in quo ( fit auribus honor ) hu-

Suiiia1'1 manorumtamficcorum, quam liquidorum colluuies recipitur excremento-

''ur •' ' rum , fufpenduntur, ad tres quatuorue dies detinentur . Exemptos inde & iiL,

vmbrofo cubiculo bcne fccatos externis mercatoribus diuendunt . Locus

animalium horum natiuus eft in Portugallias Confinibus , imo magna pars

in ipfa eft Porcugallia fica . Termini Lufitaniam accingences vocancur Serra

de Gatta. ln ipfa aucem Lufitania exiftens locus dicicur Serrade Stela . At-

quehcTc cft fuccinfta mofchi Luficanici parandi narracio. Mofchi quidenu

. opificium ipfe ego non vidi^ animalia camen &plantammofchatamfaepius

vidi . Reliqua curiofitatis gratia ab Incolis didici , quibus fidem denegare pia- /

cuium duxi . Haec Rocchus Ezechiel Bautfchner Medicus .

Apprime hxc omnia cum R Gregonj enarracionibus congruunc , qua: fi ve- ,
ra funt r, non erat,quod tantopere Amatus Lufitanus a plerifque icnptonbus ll-
lis, qui ex libris,quam rerum vfu & magiftra expenentia difcere malunt,explo-
derctur- Nequc enim Arabumde Mofcho fcnptis tradica documenca earru
vim &t energiam habenc , vc nullum dubicandi locum relmquanc, neque ea_*
verifimilituaine mihi videncur , vc omnium fubito animfv-capianc , & concra-
rium fenciences refellant .

Qujd icritur in hac nobis controuerfia ftatuendum ? Certicudine torf an om-

8?*££ m deftituti in ambiguo hucufque verfabimur ? Auc conuenire pucemus , vc tot

SueSi . daciffimis animalium Scripconbus vnicum candem F. Gregonum noftrum , &c

Amatum Lufitanum opponamus ? Atqui nec.aduerfariorum argumenca Hercu-

&"5 lea mihi penitus efTe videntur . Legat cui yhcet, Aldnuandt cap. 10. de Quad.ru-

JSSS» pedibusBifulcis. Reperiec mirameorum,deorcumofchi vanecacem: quando-

ito! quidem horum aliqui vmbihcum huius animalis mofchum faciunc \ aliqui ve-

ficam circa eundem , alij in inguine abfcefTum: Scahger fanguims colledrionem

fiuc apoftema in venc^: alij foliiculum cercum effe in hoc animali confticuunc,

qui fi lemelexcindacur, non producac amphusmofchum :alij vc AexanderVe-

»«&2«j,fimilequideuenire, quod in mulienbus menftrua patientibus opina-

tur. Etfermequothomines,tocfencenciie.

Non miror icaque Fucbfw apud tAldrouandum fufpe&um effe tArabum hoc

decretum , quoniam in mofchi defcriptione plunmum varianc . Hic ltaquo

mofchiferoammalijumores calesefTe autumac, quales in Cafiore & Leponbus

reperiri inquic , quOs vulgus ceftes nominac , & ob id Lepores omnes fimul ma-

res ac feminas efle credic , a quibus ipfe odoracum illud pus emanare arbitra-

tur . Sed & hunc non minus erronea duci opinione exiftimo . Cum enim mo-

cur mo- fchi animal capreolum smulans , tam rarum ac peregrinum fic , ex quo lllud

poS el excrahi cam nobile odoramentum credicur,vc in hodiernum vfque diem a quo-

tumorum m vix Te^ defcnptum auc depiclum videacur ( neque enim arque nocum

w» • eft acque Zibechicum , famihare mm pene nobis efre&um ) vnde quarlo canta

odora-

IO. FABRI LY.NCEI EXEOSITIONE. „,

odoratiflimi huius fiue puris , fiue faniei , ex vno atque altero tumo're, fiue fin , , ,
gu ms coagulat, quanmas eximatur, vtcunfta: non modo Bm.fl, S «i-«
W/**f4 ^W- etum tot. fiimaac r Cum in folo Fcruano Reimo f . GrcloZ ZSfS
rmlu ccrto afiirmet plus mcfclu i„ c.b.s , pntu, dulcianjs , veftibus jfcE **'"
dcl,c,)sconfum1,cIuam,nEuropavn,uci. Neque aum m fing I fc K
pocuhs potus fin mo chum tantummodb foluunt & abligununr , ledin inte^s
quoque vinorum dohjs compofitionem cx charyophyllL Cmamomo cZfl
Aurannorum cortjcbus , cum plur.mo M££^SSS&^ *«*»
dumQuam fc ad Ep.themata cordis confechonem £ ifillat,tia° fiornm C t i St£
atque Aurantiorum aquis maceranc , & in virium dcbilitatc aDol.cant in 53fe
tmgcntes pcxum fed nondum m fila contortum , m b Lfcfc"^
ncum , & cordi admoucntes . " uquure ie- m[ummi,

C.busctiamfinehocvixpararipoiTecenfctur.fiuc pulmcnta fuerint, fiue
illmuus , intnta aut pains dulaanus, cruftulata , hba , phccntx aut artocrel
coquantur. Addebat F.Crcgor.us cx chna locifquc vicnis vb. Mofchus para u^ v, ■

, quotanms mille W„„hoc eft . vigmti qumque fibrarum milha velTvSe ' *%£
ac pcr vanas orb.s partcs d.rtrahi, ledmaiorem huiusportionem m VLm 2KT

> H.jpan.am ac Fcruanum ■R.egnum portan, vbi cum mmoris argentum aftimetur, SSfj.
quamahjsinregtonibus.plusibi Mercatores propterea lucantur . £— "f 5
autemmufchicnpiamqunnmdovix nomine etiam notabeitta no^fuW
niltrabit ? w

Fauenthuicnonconieaura;,fedver1tati,no(lriVnguentarii& Chirotheca

ri)Roman1,quimihicertiffimbatteflatur,mofch11fib1al1BdniIulv1deri(quam^S
fangumem & carnes tufas , fe enim dum in aquis fllum odoriferis foluumTfila p™ ?l"
menta sxpius repenre ac veluti neruofa & carnofa qua-dam corWfXiiw» S
culas quoqne.quje vbi d.utius aqua fuermt maoW, etiam in tumoren T
rum mftar membranarum attolluntur .. Nec mirum adeb videri debet , carnes
ac langumem mofchum olere, cum alui retr.menta etiam quorundam an.ma-
hum , flhus przapue quod Marus fine Martorellus dicitur , mofchum odore . ■
plane zmuletur , id quod f*plffimc m Gcrmania .^ ybi £££& £™S

Ne auteni F. Grcgormm, omni quis deftitutum fcriptorum authoritate exi- , ••
ft.met,laudarehicpo(Ium^W«»^^MLufitanum, qui inZa«,o A3&

atores 'nquit.fcrre Rubinos & Mofchum ad magnam crmtatem *4ua, ex cma
M ^- '" ^*'* & Ata*K" & '*«" P« Af-iw* "anfpo tamur

StS . u* " plUnmUm P0(r""^tcunque dieat Barbofi ,
Caprarum rorma animaha flla,& non Catulorum aut Felium figura repenri .

*, ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. RECCHI

I »,. „„„„« ex auditu potius hauf lffe, quam ocuhs perluttrat-
V^runtamennuncquoque^aumtup ^ ^ ^

6 P Im V Tumint col lXS «L«J , ^ &*» ^ >~* *?" '
mgationum volumine coii J ^^ . f

H 2e «X =^1^ ctdanum Exercicacio^Scahger cranftuhc ,
la pene vernainiuas mentione , cum eo temporehber

, Exercic nempe «» ^ *^ ^omm tamen bominum manus irec .
S^^lfi^S» ^r°tm comm.ffasScahger
olffidem & n fuosiub.nde Commentanos ahqu.d rar. nou.qucquod Car-
pollideret, « 111 • n,,<,nam fibi nominismde celebntacem conciha-

5?fiP STSSS ^uTS&iin Regno fe fimile « M*U
raroind^- mt . A t autem v ccr i ' . fb & peftore ei apoftema nafci,

&-- bum ,d ^ESm£^t *' Ithquo exc/ahendo fangWe , an.mali
T uen ^^ts^ofteafiCc™I,concLd1,pnoris fangumis per apoftemacisfe-
aZem e'Xcd aci & vh ons efficaaffimi pauxillo , hos pulueres vigoran , *
fduCum Z mofchum prsparari. H,c mquam, omma quanco aunus
mits quam oadatis fidendum ilc teffibus , .nd.c.um non leue facere poffunt .
Vt veZ fo.quod inpra et.am ex Scahgeto monm , fcnbendi per.culnm fepe-
nnmeroexaliorumpenderemendacijs.

TedTepUum mehercle eft,non deeffe, qui .am caufas reperer.nc quoque, cur

Natura tumores illos Mofchum c6tinentes in Capreolo vel Capra fabricauer.c,

Natura tumotes ; f impreffo , has nempe quod ammal

g*£ vc v^te hceun Cdc^ nn fobfid.Je.ufmod. tumotes nactum fue-

«B *"* rp° < E humor iUe feculencusexpelh-poffec. Cum tamen , qui eo

"ddt modc. phi ofophantur,nec animal v.derunt,auc fi v.denmc, an tllud verum mo-

moaupmu Y ^r^anmapnum,anparuumhabeat Lienem , experti

_ fchum 6«feSS3fflS " pSi eft Rationahbus didtis Med.c.s, ad

^ • jl,,L imber auado plumfed ration.bus profefto plerumque plum-
refpond re,atque imber quad^p^ & ^ ^ ^^ defcrjpti().

« £f^fa« L^' Jverba , Mefch, ^cro comfofmo •#f>t*^j

«c '"*-r*T nr A.J-, fauences authores . ^ldrmmJm dn»o loco,cum Deno-
Rodencos rentifhmi delunt noDis rauemc;. *ut ,7„™..m «-^^^a

Lutas. ccnlu _ ... r(,cen[ec &circafinem hsc verba adlungic : Repum pr*m*

minaca mokhi . ecenlec , &. c.r .r^BC„„, . Imolas «<«»f,««

7^:%&^™> ^iJofc^o^,^^-

'Tdemum qnid clarius his P^ feW Icfuit, verbis ^.;P«^
eft, c,u. res Indicas defcripfit L.b. r.cap. .7. TfayJ-r. /»< K^ /»d,c E^m
CfcL nquit, m, mnprocul .nde m,md, qmi mofchi mtUMmPn^ > V~*

,mmJ,ffime affta, : grfane Ck,m„(e mofcimm cetcru prafermr . Ammal *£%£•

Tetius Iar-
ricus Soc.
leQi.

r

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE ,6.

^t,n,ltotofang„,sd,ffundatttrcorpore. Cadauer futnium & tam artdum fiJ,
«m , »0»detrac7ape,led,fi,ndunt, faeeulof.ue tndefarane , quos Lufnan, Paistn
cuparu . Pantota^ro evenertculo anttnalts eutuflam fcrt ,\uod Fei fauloTandZ'

dubtetnnlltg,,: vdfttdem omn.no anttnaleum eo quod defcrtffiL , eredendumZi
itus acfrettoftus mofeum Ventrteulo aluoque educi, Lquc LatL tlltuftt eotaZZr,'

>p(um,quammsal,oeduBumloco,dtuendunt. J ^-l'">ms

eollusT eXCrcn"m P°r™ manUm ?U"iC'5 ReS"' deftripcioni add.dit.eft Ni-
eolausTrtgamtus am.cus mcus , cjui duos intcgros m illo Reeno d.moruus an rmc"u"
nos , Romam poftea ven.ens , non lemel mc tantum muifi.,^ oS So" &&
cmat.s lefu lacerdotes ad ,dem nunc Regnn plures reduxit H.c l.bro" uri Cbr,- * '

rum ferax cft S.ncnfisagcr , mtcr rcl.qua h*c habct : Medtcas herbas aUt,ouas

^b,e^,l,ffn,opret,od,Hraha»tur. •Nam^abarbar.Uhramobol.s decememptam,

tTlV^W """'" n"r°t* *"'""'"■ Hoc iP'um m'hl F-Gregorius confirma
bat.mofch^b. vnc.anyuarta parte aurci vcn.rc , qu* hic Ronf* fedecim PhL
hpp.c.s,fiue Scutat.s v£um datur . Vcrum hoc non fat.s cap.o.quod TrTgau.L
^^>ntermed,catasherbasreponic,nec cx animali oefumpcum mcmt
Sm i!f 7 ^1^ "me7— d«Po-ft. Ncquc cnim pcr *ZfcZ To-
Z S c Z, \°Tm'V* 1TS n0" ^""«"'".inrellcxiflc pu/arc .1 um
qms poftit quod a S ms ad nos deferri ncmo vnquam commemorauic . His

TuTotT* Iucidr fa potult ? Licet enlm ?M noh's *nenc "n

nob. nondP? T COnfe*onem > ^1™ « ™regor.o habcmus,

iT^ffi "Tl ? mCn incllnam'"6 ^™/,, fea aut Ww
2S£? ^""'"ftg'e mofchifcrum animal cifc . Nc tamcn tot Arab.bus & n* fer
Lat.nrs.un.or.buspcrtmaciusobfiftercvcllcv,dcar,non jbfurdum duxcrim, ^»>
fu,t m ?a0rament"m e* Dorcade,fiue Capreolo erial ahquo S »
™ men'CUmomnes'au'defi™^nimah monimcntis ahqu.d fuislonfi- gSJ?

mo7crc;?nt0rUmPntlUSreiaIi0ne' aUam Pr°Prii n'xl «perientU & v.sa d"
dcbco fii lPlernane;'10 Taa'°ne fcr'Pfermc: eS° fane "P^hend. minime
t l' 1 0""g'S l^ aarlbeam ' °ui mofchl ¥«™ &bricam plur.es v.- '
qmc^anror/01^0,'1"1^1^"1 teftlm0nlJS defcndere 'e P^cft.quam.
d.i rc m u?t N ' fed °mnihn^ vnum tantum authoremYcqucntibus,

mof h- mQ0UemN!°Ue fnlm ab'urdum ede fihl 4uis perfuadcat,iucund,ffimum «.«
Zncar0 nZn- p?erb'S ^ an.mal.bus,& fors ctiam m.ncrahbus com- t K
taS^' ^«noaffinwfunc intcr plures G,r<,8,„w „„/(W & '^» •
dkuTfr nt'ft"r ^"'"^.qni Vomitorms Diofcor.d.s al.qu.bus cftecre- '""*
ditnr 6. Dtpeadt, Mufear, & Mofehto Greco ob id Italis d.fti . Intcr fruftus nume
rare l.cct Pyra mofehateUtna^ mofcharela diA^uas quoquc mofchatellas,oamx
ms a iaporc pot.us.quam odore hoc nom.nis acquifiucrint . Ex animal.bus P,

lyporum

In amma-
libus. ^

Incunda_j

,64 ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI ANT. RECCHI •
lypomm (pccicm vicii Mofchum apprime referentem. Sunt & Cmopvhrd , &fr.
pL qu.dam , K 4*»* quJdam genus , cumfmodi M>. aLudou.coGo-
Cadino donatum fcrihit Aldrouandus , Mokhi odorcm fragranna . Qui
idcm , D. Huronymum , duniwf» peregrim muns pcihmlamehe dicit.hu-
ius odorati rauris pellem intellexifle arbitratur : vtcunque ali, '«terpreten-
tur , potuiife S. Hieronymum intelligere potius foll.culum illius ammaiis mo-
(chiferi, e* cuius pelle adhuc p.lola vtriculi fium &mo(choimp!cnu.r , qui
muris pellem quodammodo imitari videntur, vnde fcr&Mu4#l,/« Mnfr
^«Ja^nempedciiuatur. Sed Je hums Ecymologia plura leges apud

AldrouanduiTL». . , , ", . ... r \

- DeeiTem hic pambus meis , nifi,quod cum animi deleaauone mihi auicul-
=o-etanti idem R Gregorius narrauit , recenferc pergerem . Ab Elephantis nempe
„1 fudorc- j di- 0rieRtajibus{i1auiiTimummofchiodorem exhalare , quem cumvo-
SST lUptatequisPercipiat,ficubiculaeorum,vbiin vmbra detinentur ingredia-
tur Quotiefcunque autem opcris adhibiti in fole verfari coguntur ,fudor iptis
erumpiltam fuaueolentismofchatiodoris,melle*que confiaenti* , vtalon-
ae mufcas omncs ad fe deprsdandum alliciat , quz turmatim conHuentes, mi-
ferum male animal diuexant . Cum enim nec cauda breuiore , nec probo.cid*
fe fatisdefendere cueat,extendit quam poteftmaxime & cxplanat pellem iuam
rariflimis&lonccafediffitispilisconfitam, adcoque $abram plane,acmo-
lcftiffimis mufcarum fudibus expofitam : ac vbi ingentem beftiam muica-
rum Mynades obfident & mofchatum mellcumque depafcuntur iudorerrL, ,
Elephas momento tcmpons totam corrugat pellem , & m rugis phaique illis
cbrias veluti bcitiolas ex inopinato comprimit,occidit,ficq.eamm iele moleltia
liberat.Si quis autem fudorem illum c6chyliorum tdhs.quod lndis tacere con-
fuetumeft,detergat, & in vafcula corrmet, mofchiodori mimme ccdentem
& fuaueolcntem naribus fuccum lucratuf^
pKS H*c,{i Anftoteles nouiflet , cui Elephanti ignoti nequaquam tuerunt , non
?nimalif1J ausfiuiuet Se6r. t 3.problemate 4. Curammalmmnullumjuauner oleat , exc.pia
STcdoe- jWwiam cnimiura odorem optimum fundentia.non beilijs tanturn alijs,
5S. % quod in Pamhera ipfe nen putauit , fed honnmbus ctiam gratiiiimum ipiran-
rantia- tia animalia defcnpfimus , Et quod mirum quidcm eft in fudore & ^cbus
carum illum rcpcnri , aux tamcn ceu cxcrementa & cruditatis aliquid partici-
P pantia , ex mente Anftotclis eodem loco , fatere potius cmnia deberent . bea
d?zSe Lnc non libct cx Anftotelis,in Problcmatibus, placitis odorum ^ncia™
^^fafqueriman & examinarc, quod alio commodiore fiet loco. Nunc g tur
inpohto, Algalu & Mofcho ^nead ^mbram odov^m gnfeam & Ambracam

plurimisdi6tam,meaccingo. " „ ,. *

ambra" Multorum,Difquifitio Ambra^clarifsifimoru Natura: Profefforu,Medicoru
tlltlt ac Hiftonooraphorum ingema hadcnus torfit.Quarc,nc adum , agam, plcralq.
horum cotrouerfias preteribo.vel fumma ialtem reru capita dehbabo: vbi tame
quod F.Greeorio de Boliuar & mihi probabilius videtur,propoiuero prmsrcu rc-
&u & fui & obhquiregula recle dicatur.Hic igitur meisinductus precibus bac

fua patrio, vt folitus eft, fermone de tAmhra gnfea ieu odorata,non de Succm m-
r u quam.,

»

) • IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. S65

-Sjuam , antiquorum EleElro fententiam mihi fcriptis conOnauic .

Ec de Ambra inquic ille, non defunc qni diuerfimode opinancur. Ali-
ficpit iemen efle ftatuunt Balamar , qui falluncur. Alij quid vomicu' reie v£?°&
dhim, qui & ipfi errantj cum non doceanc, qua radone, auc quibus ex- S^
pleca cibis eum beftia patiatur . Quod a?quc lllis- vfuucnic ,'oui excre- odorata-
menta efle alui credunt. Ec licet aliquando quod dicunc , verum eflfo Errant g
contingac , cam exigui tamen Ambra llla cxcremencitia eft moraenci - ^ta«i8
vc deccm huius libr«e , valore & viribus ab vnica vera? Ambr* vncia_! SSfiK
vincancur .

Hoc igitur certiffimum eft, Ambram non efle aliud quam Bitumen & Ambra eft
quoddam veluci tcrne excremencum, quod ab eiufdem vifceribus m mans ,-'tuminis
abyflb vi mineralibus mnaca, expellicur . Expenencia enim conftac,-immet.>- ^™'
fam huius quancicacem ibidem generacam & expulfam non cani cerra? ipfi,
cjuam fcopulorum & caucium radicibus fpongiformi quidcm , ii>d molli
admodum fubftancia adhzrefcere . Huius autem fubftantis mixcura taits PT
cft, vt cuncli omnimodo piices magis illam , quam vlium alium cibum_ **&-
efcamue appetanc. buseft. -.

, ■ Aft quoniam harc vt diximus, in mari imo ftalxilantur , quo omnibus indif- Ad ™ris
ferenter pifcibus, propter fngidicacem & profundicacem penetrare haudeft no°™™cs
conceflum ; hinc fic , vc non nifi Balamar eo pertin^ant Quemadmo P'1"™"
-dum enim incer gre^lia ac reptiha , alia arbores altifiimas & monrium/"""'
culmina confcendunc , aha in fuperficie teme gradicndo cono eius ad
ha*ent : curfus ahqua funt velociffimi , & alia tardius incedunt : &incer
volatiha vix humo fe ahqua tollunt , vt Htrundims : alia etiam ad fu
premam aeris regionem contendunt vc *AqmU , & alia media volancvia •
ita inman prorfus euenire pucandum eft, vt pifciura aliqui m fuprema
dominentur huius regione , ahj mediam fulcent , 8c Bal*ns demurru &i„« ad
mfimam accingere valeanc . E^femtmc^^^^^^^ gy-
«juz corpons mole reliqua vt omnia fuperac, ita m prorandiffima pdm
dekendic, ibique hac bicuminofa vifcofaque. maceria., fiue Ambra vefc.rur°
Efleaucem pinguem Ambraealiorum inftar bicummumiibftanciam, vel hinc iKfrfJ
ditces, quodnec aqua nec aceco , fed oleo difloluicur , cum fimile fimiii cau- &< dl
deac,eiquehbenteradhafreat, jg

; Cum -ingcns igicur hsc belua ad imumfe maris fundum demifir, canca
m Ambram gul* auidicace inuolac , vc cum maximam eius parcem vora-
re tencec parcim roftro , parcim cauda fe hinc inde mocicando , & fors ecia^m Mmi m3
toco fe corpore cautibus , quibus Ambra adnafcitur incumbendo , ne a-S
mari interea dum appeticui fuo facisfacit , furfum pellncur j immenfim, '^fS

!^nTr H ^^'f^'^" ad Centena all(5u"ndo ,ib«™m' miHia ™
aicendic . H,c vbi mm fua: fatisfccit voracicaci , fupenora pecic, & non raro vbi lec •

maion quam ferre poffic fe onerauenc copia , eius partemrcuomit , qu* fi B.,navo-
ita conteitim haberi poflec,facis adhuc pra:ftans Ambra forec . Alui aucem ex- Tft"
crementa nauci funt & Ambram parum redoientia

Pertediffima vero Ambra illa eft , quam Balafna non deglutiuic , [ed

B b b qu:e

partem

(

5 6 6 ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. RECCHI. (

aua: fua fponce ad maris fuperficie eru&:auit,id quod ipii haud difficulcer eue-*

Ambraquj mre poteir,cum natura (ua pinguis ac leuis exiltac. Vbi lcaque ad iupremam ll-

fit ' lam maris regionem emerdc, eiufdem incohs piicibus prasda tic opcaciilima. ln

hanc enim maxima llh copia ie accingences irruunc,mailam difcerpiic , &c qui-

• libec ex cam opiparo fibi cibo paracuiam abripic, eam tam diu agicanc , donec

Ab omni- r i • r l • 11 r"

bus indif- ad mans hccus adiuuance lpio vndarum reciprocancium mot:u,propeiIanc.Jt,i£-

tebuTco! ri camen non raro iolec , vc procellarum aHcu & vencorum propulfu maxima_j

meditur. etjarn frufta ancequam pifcibus efca iianc , excra mare proijciancur . Vbi au-

tem iam liccori vicina ahqua mafla repericur , ibi minorum gcnrium piices

turmacim congregancur , & quancum volunc poffuncque , exfacurancur .

Quod vbi inficco iam collocaca Ambrademumhrmacur ,nec adhuca prac-

Neca Ca- daconbus tamen Cancns auibufque cuca remaner, quas cam diu huic infiftunc,

bus tuta!l vorancque , quamdiu a iblenon penicus exiccacur. Et niii his iubiaceret

eft* pencuhs , iam maior huius copia inuemretur , vilionque precio diuende-

recur

Quid & Solent vero Cancriillimagis Ambrtyortiom inha^rere, cpixgrifea dicicur .

Jrifeapro- Eft autem hax nihil aliud , quam parces Ambr^ magis fibiofa: . Videcur

prie" enim haec per neruos feu venas ac quodammodo radices fuasfcopuhsacipfi^

fub mari tenx adhaxefcere , per quos neruulos feu denhores parciculas

Ambra fuum ex terra originem & incrementum adipiicicur . Ec hanc ot>

cauiam grifea Ambra denfior , grauior adeoque ffficacior eciam exifti-

macur.

Atque ha?c vera & realis Ambraeft, qualem ego vidi in oris & littoribus

» 7?!

tepererit

Greg.iiiam ;jr<ly7//<e & Mofambtgue . In Oriente quoque ln littore zAngoU.

Et praeter hanc relationemreliquaromnesfunt abfquefundamento,ob id

dubiae, & nihil cauiarum afferunt, cur ljs credatur. Quod fi taraen non-

nemo meis velit iidem verbis denegare , fua ipfimet hbera maneat phan-

tafia & opinandi poceftas , hunc enim ego cercum fecurumque reddicurru

velim , a nemine mortalium ob id , v/lam haerefeos fufpicionem ipfi impingi

Hucufque debere.Arque haec volui ex F.Gregonj mente ac praefcnpcio ftatim meis pradi-

\iz?!t%°' bare Le&onbus , ^ » few Ambrac pelago controuerfiarum vndis plenif-

fimo , dubitabundi diutius flu&uarenc , (ed certum in proipectu porcurru

haberent , ad quem vela dirigerent . Reperio autem a diuerfis fcripcori-

bus , Ambram tam Plantarum , quam Animalium ac Mineralium m claf-

fe collocari , ex his enim tnbus omnem Galenus &z ceten Medicorum h-

lij materiam medicam deriuant.

scaiiger Plantis Ambram Scaliger accenfec Exercit. 104. cap. vel parcicula 10,

JSmaK ms verbis: Facilius inclinat antmus Ambram eft fmgi fpectem . Cortice ftqm-

quidfacu. dem obduSiam maffam *vidmus , nec fine fqmmmularum <vejltgijs vt in Fungo

1 asetulo . Intus globulorum cohtftonibus potius accedtt ad Tuberum naturam quo-

rundam , qua paptUatim concreta funt . Si quidad perfmfionem facere poteH , altud

huc adducendum . In Rutenis fungtltos nafa perpufiilos , nsalde odoratos , ad Vyre-

k*os ettam odoratiores , auos Moffrones njocant . Verum hax, qu£ vltimo afferc lo-

co de odore argumenta, parum periuadenc . lam enim iupra Mofchi odorem

quoque

»

1 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. $67

quoque tam in Plantis & Mineralibus,quam Animahbus rcperiri probauimus.
Spongiformis fubftantia etiam,cum e viuentis cranio & cerebro laefo hominis,
vt planta ex terra crefcit . Quine mctallicis tam Naturar fponte, quam artis in-
duftria claboratur. Vidi argentum viuum ad hanc fubftantia; formam arte ad-
dur5tum,&: exiguo labore in Mercurium currentem reductum .

F u ngus Scaltgtri pttertle figmentumctt, inquit, Ltbauiui in fuo de Ambra tra- Scaiigerii
ctatu. Videtur autem ipfi hxc opinio duplici de caufa cxplodenda: tum quia vi- inVugnar.
dendum efTe iubet,an lub mari fungi planta nafci pofsit?tum quia in tatam mo-
lem,quanta reperta fertur trecentarum hbrarum,imo Infule magnitudine,non
videatur pofsibile excrefcerc fungum poiTc . Veruntamen prioriLibauij obie- Refp„nde-
ctioni fticile fuisfic,cum videamus non paucas in fundomaris imperfedtas , tur Llbar

.. r c . i r n ^ r ■ ■ \ r uioproSca

aliaique pcriectas plantas viuere . imperrectarum a le m man obleruara- ^o .
rum , in iuo de Imperfclts plantis Lib. mencionem faciec Princeps C<efiusx\o-
fter. De perfectis h~c habct Pigafetta cxOdoardt Lope^. nauigatione ad Con-
gianos inftituta : Inparte InfuU Loand* continenti oppofita , nafcuntur in locis humi-
lioribus fttb aqua arborespofl defluxum maris confpicua , quarum radicibus magn& ad-
bxrent ofire£, carne pugnum kumstnum dquante, fapore iucundo* De mole ingenti hu- Mari
, iufmodi fungi refpondendum foret , maris vaftitatem non dedecere vaftifsi- JJitasvt»a
mam plantam impcrfe&am,& fungofam prarfercim, qua? minerale terra? excre- feas , fd
mentum videatur , informe veluti & telluris inutile pondus ; fi organorum &c fang'"prs0

{lartium diftinclione^ filtem intuen velis . Confiderare quocjue poterat , nul- ^cf/po(
um vnquam terreftre animal marinas belluas mole attingere,cum Plinius me-
moret TSaUnas quatcrnum iugerum, ScPrtfles ducenum cubitorum. Idem Ale-
xandri Magni clafsium Praefedcos recuhffe fcribit , huiufmodi beftiarum oila-.
quadragenum cubitorum longitudinis reperta fuifle . Quare minus mirum, fi
ctiam mannus,quam terreftns fungus maior exiftat .

Andreas Baccius,quem mter claiiicos iure ac merito fcripcores collocare po£ Andreas
fumus, quo ego primo vc %omam veni fefquiennio , magiftro vfus , fecundo vix Medicus
clapfo Cathedram ipfius in rerum naturalium profeillone adeptus fum,in opere b^rnrnus6"
{uode Thermis celeberrimo , lib. f . credidifTe vifus fuit Ambram efTe Animalis Ambl"arn-»

g, II- animale_»

excremencum.?\fo» difsimile autem verifit inquic,^«o„ relatynao Indis audtui a vi- guid ccn-
ro Principe: Ambar pifcts quoddam effe excrementum,Vt Zibetbum Catti Indict, & Mo-
fchus ("""r Cailorium, qui quarundam adnafcentium herbarum pabulo fatur ,gignat ali-
quando abfeeffum in T/entre intimo . Quo dirupto tria habentur Ambaris genera . Aut li-
quor emanans fupernatat aquis,idque optimum: aut aptfcefponte euomttur}quod njiiiuiy
nec fatis digeftum : autpifce mortuo ac eieclo ad littus tnutnttur promifcuum partim can-
dtdum partim nigrum .

Huic opinioni valde illa quadranc,que Carolus Cluftus in Annotationibus fuis
ad sAmbari caput Ga^u ab //<&Y0,adfert:intellexiire nimirum fe a Seruatio Marcl mIennar%uJ
Burgundo,quiAmbari, Mofchi& Gemmarum cognofcendarum caufa pluri- cluJ°
mas peragrauerat rcgiones,Ambarum nihil e([e aliud, quam recrementa in veras Amm_i&
"Balznx vcntriculo colledta.Plunmos autem in hoc decipi , quod pro ruera TSa- ^™ ra*
Igna orcas. Phyfeteres & fimiles Cetaceos magnis dentibus preditos pifces habeat,
cum vera Balama dentibus qareat , pifces integros vorec , inde vifcofa in ftoma-

B b b 2. cho

(
-56S ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI, (

Qus «ra cnci & indigefta maffi congeratur, in quafapius deuoratorum roftella Poly-
dkatur Ba- p0rum inueniantur . Non mirum itaque , cum in magnorum Cete ventribus
Ambram nullam repererinr,fihancideoopinionem,Ambar animalequideffe,
reprobauerint , quandoquidem veras nunquam Baljenas fecuermt .

OpportuniiTimum nunc accidit , vt de hac vera putata dentium experte Ha-
Una,v<A in Komanorum noflrorum gratiam ea hic fcnbam , quorum partem ipfi
mecurti viderunt , partem ex fide dignorum audkione ego accepi, cum ea pra>
cipueiadhanc noflram aliquid facere controuerfiam , & ledtorem ipfum non
parum deledbare videantur .
versputa- Circa Februanj menfem elapfi fexcentefimi vigefimi quarti fupra millefi>
tae Baiaens imim anni ? eiufmodi Balama non procul a Caftro S. Seuer* maritimo triginta_>
forfan ab VRBE milliaribus diftante, inter duos fcopulos fed lam exftinCta ap-
pulit . Erat ha-c bellua longa palmos LXXXXI, crafla L. Oslongum XVI. la-
tum X. in quo aperto & trabibus fuffulto , commodum equo infidens homo
fpatium habere poterat . Lingua longa XX. palmos, qua ex neruofis craflifsi-
mifque fibris carne rubra intertextis componebatur .
Mirabiiis Dentes hic nulli , fed horum loco videre erat corneas laminas nisriufculas,
forma m fplcndentes & oblongas, veluti fi tot retortorum gladiorum, quos Acinaces ,
hac Baia- appCHare folemus,vagina coriaceas effent , eo ordine pofitas,vt hltule illae ftan-
near in Muficis difponi organis fblent . Harum breuifsima ( quarum duas ex re-
centibus gingiuis,fi modo gmgiure dici merentur,abfcid-'.;domique conferuo)-
femipalmari logicudine erat,ceteris paulatim accrefcentibus, vt longifsima fex
palmos etia fuperaret,fed crafsitie vix digiti minoris vngue attingeret, latitudi-
ne vero ad quatuor vix digitos afcenderet . Has omnes iubtiliore & tenuiore fui
parte fecundum totam earCi longitudinem pilos etiam femipalmari longitudine
adeo hirtos promittebant, vt metas porcmas fctas effe iuraffes.Quatamen,
vt probe ego examinaui , aliud nihil erant, quam mera 'fila fiue produ&az fibras
ipfifsimam illam materiam corneam (Ci tamen corneam appellare licet) confti-
tucntes. Vbi enim alimentitio glutine hx copingebantur, lbi cornea fiue coria-
ceailla fubltatiarefultabatjS: vbi hazcfiniebat,piliijdem foli logius excurrebat.
Cur den- Et quoniam Natuf1; non voluit,vt ha?c tam mirabilis dentiu forma ac feries,
iei potius inftar aliorum ofiea tota ac duriilima efler,quippe cum dentes hi fub palato flu-
"aIdebue- £tuarent,necalueolis vt alij comprehenderentur, ideo debuerunt fuperiore

tes
nei

olfei
effe
rint

qua palatum cotingunt panejinolliores ac Veluti pilofiefleunferiore dura,cor-

riea,coriacea ac quodamodo oflea,vtcuque appellare libeat, fubfiatia praditi,vc

alimentum,quod deuprat beftia, aliquam ibi faltem refifte,ntiam repenat. Sunc

enim hi detes diuerfo plane modo fituque,quam in alijs contingit, ordinati per

oblowgum videhcet palatifornicem porrecti,&; minime ex imo furfum erecli.

Rondeie- Aduertendum hic tamen moneo Docf ifsimum Kondeletium lib. 1 6.cap. 1 1 .de

iusBabnjc Pilcibus, vel hallucinatum fuiffe, dum Balamas huiufmodi defcribit inquiens :

dcfcdpcio- Dentt* tn ea nUlli , fedborum locoin vtraque maxilla eornea funt lamin* nigrx, , fenfm

lapfusfu"^ m P^os fMM's fi>nilesydefinentes:qud anteriore <&fo$ieriore fme interiore oris parte bre-

fe_» . uiores funt , in media longiorrs: ab interioribus lingua intus continetur {£/ coercetur, mde

cducla , Vel abftifia ita diffundttur}vt infundemlocum reapipofiea nonpoJJit.Yt\ reue-

raBa-

um.

»

1 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. sc9

ra Balamas tales inueniri,quar in vtraque maxilla eiufmodi detes fbrtita? fint, id
quod vt credam,difficulter adducor.Noftra enim ia defcripta m folo palato fiue
fupenore maxilla mirabile illum dentium ordine,figura & co^trudione mon-
ftrabat.Inferions vero maxilla: labrum oiTeum,nigrum,obrocundum, maxims
crafliciei,iertis lllis refpondebat, quibus murorum fummitacescoronah folent.

Oculorum orbita maiori alicui vmboni fiue parma?, pupilla vero toraato JjMpt
cx finiffimo Ebenoglobo fimilia cernebantur.Cutis mollicie & colore Anguil- ^10""
\x pellcm rcmulabatur . Circa corpons medium dua? fiue ala? , fiue pinnre pal- v" '
morum X. vtralibet, prominebant ; vbi corpori fixa: hzrebant, trium erat Ia- P,murum-
citudopalmorum , qua: finem verfus femper decrefcebat . Cauda bifurcata Ia- Caud*.
taX. & longa VI. palmos; circa hanc caro mera neruofaque ncc pinguis: fupe-
riora autem verius lardum pociusquam caro apparebac, ex quomagna olei Cams.
copia lucernarum viui feruiens eliquaca fuic. Sub hoc camen lardo vera ac
rubicunda caro lacebac . Oirium,propcer horrendum pucrefacti cadaueris fieco-
rem,non pocuit tunc temporis examen inftitui .

Tota llla dencium ferme compoficio fuis adhuc connexa ordinibus Romam Dentfum
delaca,acllluftriffimo&Reuerendiffimo Principi Franafo Cardinalt 'Barberino £fa£?
, ( cuius felicibus aufpicijs huic operi iam incumbimus ) oblaca , a Nobiliffimo 22L
Equite Cafftano Puttano Lynceo cum admirandarum alijs thefauns rerumna- Pllteanus-
turalium,ftudiose conleruacur .

Similis,l'ed ingen#or bellua Anno MDCXX.circa Corftcam & ipfa iam mor- Alia ffim-
tua reperca fuic, longa pedes cencum. Solum lardum,fiue carnea pinguedo pen- SS!
debat librarum cencum &trigincaquinque millia. Pro extrahencfo inteftino maions-
re&o nilu maximo &coniun6cis viribus ieptemdecim viri fortes operam fuam
impendebant . Hoc eius erat capacicacis, vc infidentem caballo fuo equitem fa-
cillime admitteret . Tnginta duabus fpina dorfi vertebris conftabat, ex quibus
varia fedilia conficiebancur . Et cum ha?c fsmina eflfet, vtero fajcum conclufum
gerebac , pedes longum triginta,pondere mille ac quingentarum librarum. Ex
huius menmra etiam prxcedentis , qux paulo minor fuit , proporcio fl cui mi-
nus accurate eam defcripiifte vifi fuenmus , facile a^ftimari poterit .

Erit igitur ha-c vera Balama , cumdentibus eiufmclli,quosnospIerunque Cocrouer-
dentes ofteos albofque nlueolis fuis infixis dicimus , careac, fi Seruatio illi apud t^ttl
Clufium credimus , & ex hacfolapretiofumilludodoramentum Amfoa fcikcet l^^'
extrahetur. Verumenimuero hanc belluam minime antiquorum Balamam efte, ^io"i
refte quidem meo iudicio Rondeletius autumat. *Anttoteles enim lib. i .de Hift!
an. cap. 5. Alia animalgignunt , inquit, perfeclum, aita ouum,alia vermem. Procreant
animalhomo equus,i,itulus mannus, @r reliqua qu£ pilis integuntur , atque ingenere
aquattli,quz Cete appellamus,Vt Delphtni & qu* cartilaginea ruocantur. guorum alte-
nsfifiula data eH,branchu defunt vt Delphmts & ^BaUnis.Habent Delphim fifiulam in
dorfe,Bat£n<ehfronte.Et Pltn.kb.9.czp,6.0ra Bal^ne habent infronttbus,ideoquefum-
ma aqua natantes in fublime nimbos e/fant.Hmc autem iam a me defcripca? belua?,
cum branchia: adfint & fiftula defic , qua racione efTe Anftocelis & Plinij Bak-
nam aifeuerabimusPConfirmauicaucem mihi D.Bemardinus Radi Eques & Cen-
tumcellarum( Vulgo Ciuita VecchiajArchitetfuSjfiftulam in hoc Cataceo pifce

B b b 3 fe nul-

57o ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. RECCHI. (

m teefe fe nullam reperifle , cum diligemiramen examine cadauer beftiae perluftraf-
i*na no- fet & dehVnacam xre quoque euulgaflec • Exiftimat lgicur Rondeletius hoc
Sft S- noftrum Ccte , cum BaLxna neuciquam fit , pocius Ariftotelis & Plinij Mufcu-
Ia' lum efle,que Grarci ^,UH™ dicunt . Et Plinius quidem lib. 1 1 .cap.j 7. Mufculus

videtur mannus , ?«/ ^BaUnam antecedit , «tt&u »*&/ «*V»f« ,y«tyro #$ /SfM m«m os hirtum ,
•E&E? ^- Unguam etiam acpalatum. Ariftot. vero lib. 3 . de Hift. An. cap. 1 2. Mufculus
effe • tff <u» o//c «1 ak^f/of /» orf /»f «j ■»*£« a/i« dentium,quibus omnino caret,fuillisfimdes.
cumon., Recle harc omnia Rondeletio adftipulan videntur, Balaenam neganti &
Cc J1^; Mufculum eiTe affirmanti. Et tamen non leuem mihi fcrupulum inijcit:.
iLT t quod Anftoteles nempe & Plinius dicere velle videncur,ex palaco animalis hos
pilos enafci , cum in noftra hac beftia ex corneis ilhs laminis, qua? probe a pa-
laco feparari poflunc, originem fumanc . Accedic Plinij authontacecredide-
bere, Mufculum non magnum pifcem , falcem non ex Baknarum clafle efle,
cum dicac lib. 9. cap. vlcimo : At e contrario amiciti* exempla funt prater il-
la , de quorum diximus focietate BaUna &• mufculus , quando pr&graui fuperciliorum
pondere obrutis eius oculis mfeftantia maonitudinem vadaprtnatans demonslrat , oculo-
rumque ^vice fungttur . Hunc Oppianus & Mianus Ducem BaUna appellanc, &
Claudianus his verfibus parui corpons facic:
Si ruitin rupes amiflo pifie fodali
'Bellua ,fulcandas qmprauws edocet nvndas,
J mmenftmaue pecus parute moderamine caud<t Q-

* . Temperat , ($p tanto coniungit fcedera monHro .

Ec Oppianus lib. j.concepcis verbis paruum appellat, cum enim de immanibus
illis & cecaceis pifcibus loquerecur, qui carde mouencur , du&orem ipfi*
paruum hunc pifcem accnbuic :

Pondere marnorum membrorum tardaferuntur ,
6t lente tquoreo circumuoluuntur in aslu .
Hac ratione comes cunSlis duclorque Viarum
£Mufculus eflparuus vifu,fed corpore longo ,
""■ ; Et tenui cauda ,paulo fimotus ab illo

Pracedit, monflrai- {ue ruiam , ducitqueperaquor.
Aft quoniam idem Plimus lib 3 1. cap. vltimo Mufculum non incer paruos pi-
fces fed belluas marinas , vc Phyfeteres, "BaLnas, Prifies, Orcas & fimiles nume-
rac , putac Rondeletius eundem lapfum fuifle , dum priore cicaco loco, pro Ba-
lasnas duce Mufculum affignauit .
inhuiufmo Scribic quidem /\ondeletius, in huiufmodi edenculorum mufculorum, fiue^
JiiquJodoBalaenarummalc credicarum , vencriculis nonraro Ambram inuenram efle :
JJJUE fed hoc, vc ego opinor , minime conuincic , ibidem hanc ex male digeftorum
pifcium vifcota mafla enacam fuifle , cum idem ipfe affirmec in eorundem fto-
machis nihil prxcer aquam , fpumam, mucum , & fscencem Algam fine vllis
pifcibus, auc pifcium fruftis reperiri , vc vel hinc ciarum euadac , eam minime
carniuoram beftiam efle.Innoftra cerce belua,quam ad noftrum hoc mare me«
dicerraneum appulfam iam facis delineauimus , noftri homines praecer malc
©lencia & naribus vix toleranda recrimenca,nihil quicquam offenderunc .

Ec

»

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. $Jl

Et hanc quidem beftiam , & qua: in ipfa continebantur pleraque, cxafba_.
difquimiit diligentia ex famulis quidam Illultriffimi Princtpts C«sij noftri ; Fnnee*
quem,cumipfemet ( quod maluiflet hic rerum Naturalitim curiofiffimus Spe- ^SSm
ttatcr & Obieruator ) ob negotiorum & longions viar incommoda Aquafparu $&***•
m vrbe fua retentus , coram adeffe non poftet , eo ex Ctuttella C*fta Caftro ftio SSfiS
a Maionbtis Cefi* Gentis in Tufcia edihcato,nec longe a S. Seucra diffito.able- ""*'
gauerat . Qui cum exqtufitam partium omnium proportionem menfus eftet,
dentesetiamaliquotfecumabftulit, qui in Prmcipis Mufa-o hodieque inue-

nin i-imi*> 1

niuntur

Non defuerunt tamen noftra quoque memoria aii* Balamarum fpecies,den-

tibus non coriaceis aut corneis , fed veris ac offeis pra:dit«e , quarum vna Itslu-

r<c loco non multum ab antiquiifimo N?f«»imaritimooppidodiftante,ia, Prope

marislittusproiecraoccubuic. Hoccumlittus eodem tempore animi & ob- PW?W

feruandarum fimul quarundam maritimarum gratia rantatum , forte fortuna SSLSfw-

idem Prmceps Cxfms legeret , vertebram ex cauda , & dentem ex eadem Ba- &&*£

la?nanncl:useft,nonabiimilempIaneilIis-,quibus HippopotamoshlcRoma in- ftarePe"-
ftruCtos vidimus . tUr*

,- El pauculos anteannosdemum,iimiliscetaceus & dentatus quoque pi- Aiiahuiuf-
fcis, fedparuus & , vt apparebat, iunior prorfus Maccareftum Arcem mari £^£1
contiguam, Uluftriffimi D.Hieronymi Matthtt Marchionis Jouij propriam,vndis n*M««-
iam & maris arftu cor&ftus appuht . Hic etiam Marcbio ; qui non tam nobi- PS ap"
litate &c diuitiarum , quibus affluit , quam bonarum hterarum , Mathematica-
rum przcipue fcientiarum laude clarefcere difcupit, & ob id Vrincipi Ctfio ami- £fi£i
ciffimus,mihi beneuolentiffimus;Coftam htuus pifcis Principi trafmifit,que. cu SSuS
ranoribus plunmis Natur* arthque donis ^atq.inter alia cu Vafculo quoda ex
ipiiufmet Cetacei pifcis Vertebr* cuiufda interion fp5giofa & medulle. cotieua
parte fabernme elaborato,in Muf*o fuo ab eodem Uusirtfs.Prtmtpe afleruacur . <£&
Caslagneda in Orientali Hiftoria fua fnuolam adhuc magis opinionem fo- ?;?«"£
uet , excrementum hoc Ambarinum in Balamis repertum ftercora efte aumm cor3,
quarundam , quas in Arcipelago illo interiori odorifens vefcantur herbis,in ru-
pes & fcopulos infularum earundem fua retrimenta depolmt , qu* man inna-
tantia a Balamis deuorentur &necdum concoda vomitu poftea reijciantur .

Garziasab Horto verolocoiam fupradido,Terram quandam effeputat: 8£
Ceterumhacmeaeft opmtoyinrpit, velutt pro regionum naturaterra tnterdum rubra *£b£
efi, rvt b0[us Armnm 9 mterdun can^a ^ Cma ? m„m„^uam nigricans : fic <p*. fpccieS .
rt/imile efi aut infulas , aut terras fimilis cum *Ambaroform* mueniri, quod terrafit aut In
fungofa.aut alterius generis . Quod*verum effe teslatur magna eius, qua reperitur,quan. ^ml
tuas . Stcjutdem tnuentafunt tnterdum fragmema human* magnitudtnts , tnterdum no d" 1^
nagtntapalmorum longttudtnisjuodeutgintt *vero latttudtnis.Affirmant nonnulltfe inte. c* '
gramex Ambarotnfdan ^idtffe.quamcum poflearequtrerent, nunquan comparutffe .
Verum de infulis eiufmodi Ambannis F. Gregortus nihil fibi vnquam vifum
necauditumfuiffefanctemihiaffirmauit. PofTe ingentia Ambr* pondera in-
terdummaninnatarc non abfurdum putamus, qua: hyperbolice Infuhedici
queunt . Nam & illi,qui iam defcriptam vulgo Balasnam feu potius Mufculum

appel-

Garzias ab
aic

Amibram_»
Terra;

57z ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHI. {

appellatum ante fefquiannum ex Turri maris , vbi aduerfus pyracas excubia;

aguntur e longinquo confpexerunt , infulam primo rati efle fuerunc. Et cum,vc

Ambra_, experiencia clarum eft, Ambra quafiinte°;ra fitpineuedo quardam , iam autem

«juafi tota r r 1 t> Vr • ■ i- i

eft pingue nec auium rasces, nec Balaenarum irercora aut viicoius earum m ventnculis hu-
mor adipioia finc,nec vlla vnquam infula qua* plantas & animalia alere queac ,
pinguedo ferme mera , qualis Ambra c\\xx oleo & nonaquavc cerrar folenr,
foluitur , fueritj confequens erit vt in nulla horum claffe Ambrs locum dare^
valeamus .
Nicohus Mulcd noftras fencencia? vicinius accedit ^Nicolaus Mcnardes de medicam.
Monardes nc?$i orbis.Cap.7. V aria eH crica oAmbari originem, inquit, optnio: fed 'verijjimum
ftrx tente- ejl , "Bituminis genus ejje exfontibus in alto mart manans, quod aeri expojitum tliico den-
' Jaiur , njt folent pleraque qu<cfub marinis aquis tenella ffl molliafunt , e> aqua exem-
pta durantur <vt corallium ffi fuccinum . Et paulo inferius : Verum esl meo tempore
BaUnarn circa Qstnarias , quas Infulas FortunMas putant,captam in qua inuentte funt
plus quam quatuor Ambari arrou* ( ponderis apud Hifpanos genus , quod viginci-
quinquelibraspendet ) fiue centence Ubr<e:poHea tamen infnitas ISaUnas cumfuis
Catults interfeceruntyfed nihil Ambari in eis inuentum eH .
.. ,. Matthiolus titubat, &: cfuid certi determinet , i^norarefe insenue hisver-,

Matthio- , v in- r 1 •#• • •

lus de Am bis ratetur . Ceterum ex antediciis qu<e ftt zAmbari htHoria vt <~uerior accipienda , non

rantiam_. equidem aujtm decernere, quod nthil adhuc certi atque exploratt habeam. Adfert tamen

turT Simeonis Stthi & Serapionis ( quamuis hunc non nominerv opinionem & ipfifsi-

ma fere verba, quorum ille sAmbr* non minus ac fulphuris & Bituminis fontes

in cerra fhcuic : hic ipfam in maris alueo non fecus acque in terra fungos oriri

Qu* no- cxiftimac . Nos poftrema? huic fencencia? libencius , quam vlli alceri fubfcribi-

tentia ■ * mus . Non ob id camen in plantarum, fed mineralium potius genere Ambram

collocan volumus.

Pofle autem mineralia non in Fungi rancum forma fiue in rudimenti illius

AurHmaii- modo, in quo Natura veluti ftirpes fabricare addifcit , fed perfedioris eciarrL»

tarumPin- alicuius plance figurae terra germinare , varij varia documencaauchores adfe-

fta£|ermi" runt 3 ^px fiimmatim collegit Fortunius Licetus acerrimus Peripaceticas fe£tae

propugnacorLib.4.c1ip.72..deSponcan.viuenc. Orcu, vbiex Petro Martyre iru

Licetus op noui Orbis Hijpaniola Infala Aurum e cerra furgere,& vitis modo circa arbores

pSScus". ^erPere • Ex Fulgojio apud Firmium Pannonia; vrbem , interdum in vitibus Ca-

preolos ineffe repertos vere aureos,ex ijs auream cufam monetamfuiife. Ex

AriHotele de aAdmirandis, Aurum defoftiim , aut in terram proiedrum excreuif-

fe , J£s comminucum & feminacum,vbi aquas illud irrigarunc , au&a exciciffe ,

adducic .

An mine- Pocerac ipicur vicalem quis in mecallicis fibi fpiricum facile imaginari,&

raliavege- vi ° . J i\r r - ' t • ■ • r

tentm . a plantarum anima vegetante non longe leponere • Seminan enim , creicere ,

germinare non poffe videntur, nifi qux ex vegetantium funt genere . Verunta-

menLwf^huic illicofatisfacit dubio, vtpleriique facillimum eft Ariftoteli-

Refponiio c's *& quodlibet propofitum problema , & ad eius contradi&orium fi placec

ho^dubfa! Suoc]uej f3cionibus refpondere . Ait igitur fupponendo ea omnia vera eifc?,

quae dc auri sriique vegetatione allata fuerunt , vel primo dici poffe non vere

Capreo-

10. FABRI LYNCEI EX-PO S ITI ONE. . ■ $i\

Capreolos fed a?ouiuoce fuiffe; vel eodem modo creuiffe, vt cornua in ceruis,in
-quibus vica nulla fic, imo vcros cciam in vicibus Capreolos fe habere vt vngtrcs
& cornua,hoc eft,fine vica; vcl vices per radices fuas e cerra accraxilTe humorem
merallieum , in quo humore fueric auri prius genici aliqua porciuncula, mecal-
la aucem a prardominio efle acjuea & generacionis eorum mareriam humorem
efle fluidum , adeocjnc facile oblequencem. Vel demum hoc fieri pofTe ex naca-
li mollicie , ab anguftia loci, maceriam vi pulfam e cerrs finibus contorquencc.
Si aurum vitis in morem arboribus adhicreac , hoc illi accidere ob lencorem, ac
molliciem faculcaccmque rigendi extra nacale folum . Quodfi^ero , inquic , au~
rum defoffum aiicubt >poffe renafci concedamus ; dicimus id renatum fuijfe , non quia "Ve-
tus aurum, plantarum wore, nouum metalium ftbt confimde gemtnautrti : fed quta ^vetus
Hlud aururn materiam fibi proptnquam, ad quam auri naturam difpofittonts quomodo-
tunque, (efrvndecunque adeptam tn nouum aurum commutauent,ea rationc prorfus, qua
ignis ligna in ignem muum conuertere confueuit , &* aqua <-uetus aerem tn aquam m-
uam pbyftce tranfmutare folct .

Atcjui hoc mihi modo dubium obfcurum per obfcurius folui videcur . Me- An vaiida
tallicarum gnarirerum philofophi &arcifices, hjecnon ficco ica pede cranfi- «fponfio.
rcnt . Cum enimin minerarum puceis ac metallorum venis, feminium quod-
dam lacicare cerca fcianc experiencia , per quod mecalla cercis decerminacilque_»
locis macurancur, fccundancur , fe inftauranc ac propaganc , adeocjue fuo quo-
dam modo crefcere c#germinare dici valeanc , id omne operis fine vegecacione
alicjua non poffe accidere videtur . Sed ha;c alcerius loci fufius explicare fuerit .
' Ec quid fi Ambram forfan inter minerale & plancale medmm quippiam.» Ambra vf-
aftruamus ? An Natura? hoc infolens enc ? cjua? ab vnoad alcerum extremum m"dTumfo
non nifi per medium tranfireeftfblica. Vcenim inter An^elum & brucum ani- T p!anta

r o &minera-

mal Homo eft medius , ita incer ilunc & abie&iffimam beftiam Simia mter- le-
iacere videtur. Inter perfecTa bruta & plantas perfe&iilimas fe interponunt N,tura ab
Zoophyca, Viantanimalta philofbphis appellafa . Certe quid lupra plancarum^ vno cxtre_
nacuram Spongt<e, Lonca, Vulua&Mentida cunCta marina & mrormia prorius terum ptr
animalia, prscer obfcurum conftrietionis &dilacationis mocum habeant, non «j-* in"
video . Hucreferri pofiunt planta? , qua? vereplantarum racie cerra? infixs im7
mobiles manenc, nifi cjuod homine accedente ipfafque concreclrare tencante ,
ramos contrahant, quarum vna apud Malabaros ,a\terz in Pudefetania eiTe i. Mirabiies
Recentioribus memoraturrqua; ob id aferecund<e arboris nomen meruic: His cer- ^"aVruT
«a accedit mirabilior in Infula prope Ctmbubon, cuius foha in terram lapla hu-^ Pzxdil*-
mi repunc, &fub tangentemanudiftugiunc. Quibus fi placec Agnum adde_j
Stythicum, animahs forma , plancah carnc, terra? ha?rencem & herbas vicinas
veri animalis inftar depafcentem , qUem eciam Scaliger defcnbic . lam Tubera
terra? cum nec radices nec folia nec flores ramofue habeant, quis in plantarum
clafle facile repofuerit ? vegetance^ tamen artima prsdita effe , quis dubitabic ?
Non igitur adeo abfbnum fuerit eAmbram inter mineralia &z plantalia mediam
Collocare : quod (i fubftantiam fpecles, bicumen fic^ fl pullulandi e cellure mo-
rem,plancas imicecur. Hanc incer Plancas& mineralia mediam Nacuranu
primus muenic & decexit Illuftriftimus & Excellentifs. T>rinceps Cotpus nofter :

de qua

574 ALIA ANIMALIA NOViE HISP. NARDI ANT. RECCHI • *
dequacxprofeQoinfuislibrisde Mttallophytis inde a fe cognominatis agic,
quorum fpecimen &c fpecies diuerfas anno praecericoad Illuftrifs. Principem
franc. Card. "Batierinum, Aquafparca Romam cranfmifk .

His ica ftabilicis , quid ad Scaligeri opinionem, qui fungum eife Ambram

voluicdicendum flt,iam liquet : non eile plantam mmirum veram, qualesreli-

qui funt fungi cerreftres , horum enim nullus pinguedine canca,quanta in Am-

bra cfl,pollet.Dici tame fungus potefl,tum quia fungi facie germinac,cum quia

inter ftirpem & cerr.e excremetum minerale fortaiTis intermediat.Quod autem

funpus hic immcnfus , fi quando maris turbulenta ingruit tempeftas , & vc Se-

JETtaK rapio loquicur , feutenuhusprocellts agttatumpeiagus, cum promlutts impetuose faxis

££??££ expuatur m Itttus Zmg ^vocau rtgwnts : tum hommcs>au£pr*fenttunt maris infultus,

»? ilta" ad njadafe quam cttattffimo curfu conferant, ^vnde O apud tllos Michere fcu ^veloces

Eeijci" curforesue appellantur , C5> quod truclatum eft Ambarum , congtrant . De hoc inquic

F. Gre?onus,a neucris quicquam Indts compercum haberi. Quin falfum effe^ ,

fi vencorum eciam curbine adeo mare incumefcac , vc cazlum terra; mifceri vi-

de3rur,aquaminfundomarisvllomodo concurbari , mulco minus qus ipfi

inharrenc cerra? , Ambras inquam & ingencia faxorum volumina e mari excur-

Mare ibpra , • piacidiiTimam enim in fundo-ftacionem Vrinarores , fiue llli qui marga-

fra quietu ritarum pifcationi operam dant,tunc expenuntur, cum maris iuperhcies eciam

inquieciliima fuiic .

Ec qui in Naui' iila,admirabili Cornelij Trehelij Holland; ingenio excogicaca ,

tuf mc£ & Londtni in Anglia , vbi hodieque vificur, fabricaca fiib man nauigarunc,fan-

quxda fub^ mim- iurarunc, furencibus a:quore vencis, nullam in imo maris mole-

gauo^ftiampercipi. Recipic aucem haec nauis viginci quacuor homines, quorum

odo remos agunc , reliqui fuis in cubiculis perfiftunc , qui viginci quacuor ho-

rarum fpatio aere alio nullo indigenc,foloque illo in naui conclufb contenti

viuunt , quibus exa&is, fuperficiem maris petunt &referato nauis operculo

acpauhfperapertonouum aerem hauriunt, quo poftea claufo operculo fub

aquam denuo tam profunde merguntur , quam nauis Redtori ad Orgias eciam

{ivellct quinquaginca, vifum fuerit - Et quod mireris magis , ibi quoque ma-

gnecico indice curfum* dirigunt , vbi locorum finc norunc , remifque facilhme

nauem agicanc. Quodque Hdem ferme omnem fubleuac, eft , quod^ eo loci vbi

rcmigances morantur,nauis abfque fundo eft , vt aqua ipfi concinub afpiciant ,

ab ea ver6 minime fibi cimeanc; cum in fcamnis fuis paulo alcius fedences pedi-

bus haud quaquamipfam concinganc. Sed non Hbec nuncomniaperfequi,

quce ab ipfb Arcificis Generomihinonicadudumrelacafuerunc .

Ambram_, Nec vero fimile mihi videcur Azelum maiorem , auc alias eciam minorcs pi-

SfifS fces deuoraca Ambra, ab ingefto veluci veneno incenre . Praecerquam enim.,

murl 2£ quod experiencia hoc minime conftac , ratio etiam reclamat , cum Ambra non

aliorum inftar Bituminum naufeofo & acri chalchancino fpiricu ac fale , fed ex

fuauiore quadam minerali camen , pinguedine componacur , qua? non dicarru

pifcibus Pamphagis lllis Nepruni pecudibus, fed nec homimbus exicio efle^

compericur . Pinguia aucem cerreftnbus quibufdam parciculis mixca , ab ani-

malibus & appeci valde , & eadem nutrire multum , in carne maxime porcina

& cafeo

} -IO. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE. S7)

& cafeo pinguiore Ruftici experiumur. Necabfurdum eft,meraetiamminera
lia noftrae licec minus congrua Nacura?, a pifcibus tamen deuorata digeri pofte,
cum viderim farpius m exenteratorum ventriculis pifcium maiorum , minores
pifces modo integros adhuc, modo lemiliquidosconcabuifTe, & conchylio- pifces no-
rum cefta: in humorem quoque chylofum abeunc , non vc vulgus Medicorum £rdg-c-
acPhilofophorum credic a magno ftomachi ipfbrum calore, nofter enim lonee c°i™**
pocencior nunquam hoc efficerec , fed ab alio principio,a quo videmus & vnio - xZ\Z'
nes&coralliaduriflimainlimonum fucco &aceco, frigidis ab ipfis creditis re_J'
humoribus, facile liquefcere : Quis enim incenfus ficin vencribus pifciura,
gelidisinvndisfemperdegencium calor ? cum mulcis ego vicibus in Teftu- Seffwfinfi
dinum cam aquaricarum quam cerreftrium eciam viuencium fanguine, & cor- L^S
depalpicateexcracTo,nuilum non dicam calorem,fed ne teporenTquidem quin JM! ra*
merum frigus ipfo IuUo Menfe , & Sy rio ardence fenferim , quod & m pifcium *£• "*'*
mihi fanguine , in quo pra?cipuus animalis calor ficus eft , vfuuenit. Sed hax
altiori & quam hzc tempora non capiunt, fpeculacioni referuancur .

Neque hoc filere debeo: Monarden in zAmbra farpe Auium roftra, ac conchy- Autam &
lia,&oitxearumteftas repenri fcriptum reliquiffe . Veruncamen Clufius hrcaSS^
t non Auiumfed JV/v>«wroftella>aliorum ex mence effe annocauic. Non eft bra rerje*
omninodenihilohaxdubitacio. Vidi enim hic Komx non raro, vbi fepije "
quam plurimas venduncur , earum roftella Auium adeo roftris fimilia , vc in-
cauto facile auium il^fuiffe imponere pocuiftenc . Ec Clufio quidem egollbens
aiTentiorjfaepius hocaccidere poffe.Attame nec hoc diffimilare voIo,me verii &
geriuinum Auicuk roftellum oblogum, anguftum,&acutum, integrumque in
magna fatis Ambrae odorifera: optima? mafla,qua iam fa?pe laudatus Eques no-
fterPw^wwjLynceusfvtpretioforumhuiufmodimedicamentorum, qua na- a Cafna"
turalium,quaarte paratorum inftrucTiilimam habec fupellecTilem ) l/enetus ^S
tranfportari huc curauerat , vidifTe ac manibus cracTafle . Solent autem, qua: ex ™ZZ
Sepijs fumuntur non oblonga & tenuia ac compreffa, fed craffa , breuia , ac lata *-Ten,w-
valde eile,qualia vel in Pifce Orbe Nilotico meo, vel in Auicula Coceotrhrausle, &
ob id ab Icalis Frifone & qroffibecco vocaca,inueniuncur:vc afTabre hanc cum plu-
rimisali js in fuo Auiario «xri incifis & euulgacis /oannes f^tms Olina I. V. DocT.
egregius,fub fauftis Puteani noftri aufpicijs delineari curauic , iuculenco ad om-
nes addico commencario , qui fi lca perrexeric , herbam ipfi , vlla ablque con-
trouerfla,ornichologi alij omnes & Aldrouandusporrigenc.Acqueharcdefe-
piaru & Auium roftellis adducTa finc,vc magis F.Gregorij fencenciam cofirmenr,
qui non cam maris beftias,quam ca:li volucres Ambra; efiii maxime inhiare ce-
ftacum voluic . Quod fi camen vllam ex Ambr* paftu Balamam vnquam ince-
rijfTe concigic, id copia: pociusingefta?,quamdeleceria?preciofihuiusodora-
menci faculcaci cribuendum arbicror . Nam & t>ini acpams , quorum hic cor-
pus, lllud Animje vinculum fpiricus maxime refocillac , nimia quancicas vene-
ni vicem fubit .

Atque hucufque candide LecTor , Ztbethi Mofchi & tAmbr* difquifitio, cur «,ro-
longiufculum forfan , quam voluiftes , teque meque tenuit . Sed cum in- °*f**?-
certa illa Authorum varietas , qui vt Lucretius ait : hl d<t|uY-

Gtio

Sdpiunt

5r6 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. C

- . - - Sapiunt alteno ex ore , petuntque

'Kesexauditupotmsiquamfenfbusipfis.
Haclenus nos ca?ca caligine merfbs omnes traheret, puco aliquam fakemper

me , difputatione hac lucem controuerfijs illis allatam fuiife : nempe

Sic njnumquodqne paulatim proirahit tttas
Jn medium , ratioque in luminiseruit"aafas\ •-

Cum icaque tam Mofchiquam Zibethi exoticorum Animalitim , dilucidam,
vc fpero , hiftoriam dederimusj contraria vero iuxta fe poflta magis elucefcant ,
poteram his admirabile animalculum quoddam adiungere,in'qUo.Natura om-
AnnaTuy? ncrr> mundi corriuando veluti fa^torcm commifcere voluiffe videtur Anna Tuya
ammai Te- Teruanis diitum , a E. Gregorio graphice mihi deicriptum . Veruntamen cum
tuanum. ^ ^arejus jntt iXecchus nofter i.ii hoc ipfo opere fuo,fimilis propemodum me-
mineric Mexicanis T^quiepatlynobis nomine VulpecuUyqu* Maizjutn torrefaclum
amulatur coloreivoca.tm~n,eo vel lecrorem nunc remittimus , vel vbi ocium nobis
fupererit , in eodem commentando capite , ahcjuid de noftro addemus . ;
T , , De Eleclione Ambm &l quid aliud diea. faciamue.quam vt Nobihbus his Me-

ckaione, dicorum Collegijs, Kcmano mcjuam meo,iupkribam & Augufitano? Quorum hoc
Romam & iii G-ermaniajWad in Jtaltacczens facile pra?cellit.In hoc autem concordant am- .
cofifv"1 ^0 V0Ge ac ca^amo > probari odoratiffimam , leuem-, fordibus caremem , - gri-
inedici 2f- |ej colcris venis modo cinereis , niodo albicantibus & notuhs quibufdam ru-

fenfus ... , . . . r . . , . . . L .

hs., croceum colorem im2tanuaus.ddiinctam,ac pinguern ita,vt 11 acu canden-
Gri.fea ce" ti perfodiacur,olayinei aliquid fucci rdu.dez. Romawm Colledum grifeamacni-.

tens prx- Y <=> r. , J v .. . ... bi • P •• t-

ferrur . gram tantum agnoleit:lianc vero reijcit,& vnguentanjs ac Cnirothecanjs.rehii-

cjuit . Aft neque hrVfigrifeam nanciici poffun: , nigrani emunt fragrantia a

^rifea longe NiCt^m.Augufianum tamen eriam albam nouit & reijcityquae & ipfa

noftris Chirothecarijshio eftignota, fed ob odoris debilitatem grifea lgnobilio-

rem repudiant . Scio a pleriique hanc Scruthiocameh ouum candore asmulan-

tem ,ceu quaeimpofturamiapiac , reprobari: volunc aucem aliqui hancgypfo

admifto talem concinnari,quod vix credidenm, pondexohor enim , quam eft,

inuenirecur .-

Ludouicus Ludomcus- Coltrim ^xercitatiffimus & rerum nacuralium maxime gnaros

Sterieme Pbarmacopceus , qui e re^ione Pantbei Agrippx ad infignia S. Georgij\ mftru&if-

dicace*pe- ftmam quafadjs, qua inrecris pharmacis tabernam habet, & Thermca prarfer-

rietiflimus . ? / • r n • r /*i • r 1

phaimaco- tiua-ac Mytbndati conreCtione csteris racile palmam praeripit , iibi nonlemel
f(£US' tantum contigifife affirmauit,quod grifea llla optima Ambra,vbi ienio cohfe£i:a
Grifea Am fuiiTet , albelcentem colorem, id quod & mihi m eAmbra oclo annorum quam
afbefci^lT- dotni detinui, vfuuenit \ acqtufiuiifet , euanidi prorius ferme odoris . Hocmul-
mobm!' "totiei"osin caf ruleoVitrioliexpertifuimus. vbidiutius aeri exponeretur al-
bedinem plane contraheret . Attamen & albam qus recentior apparec, inueni-
ri certus fum ,;ficut & nicrram recentem , cuod quidemin plantis &c minejrali-;
cademma- t)us non eltab earum natura abionum,nede animahbus quicquam dicatrL> >
Ambr^pof etianifi effe partes prorius homogeneae ellent , "poffe tamen inaliquibuspar-
ferlS co- ticulis c^^ore differre . Quid ig^tur minim, fi in mafTa ingenti adeo , quanta'
lore». hmgorum more e terra , cautabus , rupibus, ac fcopulis maris emergit Ambra,

color

mun-

nde

Sue-

Hippocta-
tes.

ElectioMo

>

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE
color fimul fitalbus,mgricans,&: cinercus fiue grifeus, cuius diffcrcntir.rati7
ncm fuprn et.am F.Crcgorius aliquam rationem probab.lem at ulk O ^A \j a ,
t*~2** Med.cum Collegium .llam etia, qu'* ^r^t^± °™~
. rum & oftreoru tcft.s permixta ccrnitur,rcfutar,.d dcmum non omnmo admft" ™
tcndum .ud.co,n.f. fordcs aha, tcrrcftrcs cfiiuna. ipfi hzreant. Supr cnim in &
Ambra optima auicul* roftellum me rcperiffe monui

BoMDCUXXvT llf^ L™ hfM1 C0ll^> *°™ Medici I.oc an-
no M.DC.XXV Archiacn fiuc Promed.a munere M.Ammms Luc.anus acuril
f.mus preter medend, artem Philofophus,& Mcd,c,na-,q„s Thtor eZtZh
cat,Profeffor pubhcus.ac mcus antc hos XXV annos i„A,fi, „ 77 P ,

lega & amicus\ In edolanda vero ac promulganda ouT^afei n JRT ^
med.camc.u.s Iocuplet.fl.ma ^L Phfrma ^4 n ^ 2S£

fymbolam fuam mih. vidctur ^W^^W^l.o;,^" r" -,m nT I
fi,is,quoru complures nilefque edidir,&praxeos »^aSSfcSS? **
atque 0>„ ob ,d_ Af «fc, acccpt.ffimus, vt fuum SueuU precipul ZS- S "
M,corum amocn.fl.ma Qu.tas //»0«**» iurc ac mmco fLf W* »"-• *
Dc opt,m, Mofch. figms Leaorem fimihtcr confulcre iubeo vtmmo phar -
roacopoc.am fiue -*«*«r»» ^m» ©/ ^,/iW,*. Effe dcbcrc £" *•
tfccum ac perodorum, fubl anc* mandendo fr.ab.hs facile,& fragrant izceT
brum nonn.h.1 fer,ent.s,colore mod6 fubflauo, ahquando f, bnigro, & foe" "
ru»,neo.Quod non « m,rum,cum fanguinem cum carn.bus coiufl actor
refaaum ,ex qu.bus conftat, .micctur . De Z.betho demum med.c mends r
r.us add, fohto , pienque qu, de Animalibus commentat, fimt, autWes v der
potcruntNob.s ob tempor.s anguftiam ( plurima en,m adhuc d.cend reftt %SZ
non hcct finguhs h,s diutms & minutius immorari ' <•""•■"• •

O quam ego nunc vellcm per fuaueolentcs illos odorum camnos larin* „
pat,ar, , odorumquc nacuram penitius «plorard cJrZ^Zt v">* *-

t.m vterus cum gratis odoramenL zM. jfe ^~b^o"F^
zZT™ 1 '}"npa,mam? ™m feo»bus verb tam infignem dlteS,»»^
atq ue ant.path.am;vt h.s reluftari, illa animahs al.cu.us viui inftar anX ,™
velle v,deacur>qu? hyftericas intcrim,fi harum nar.bus pAc p an tr t TZ Ta
d,o muheres affic,unt,vt & animohnqu, & mortuis fimilcs Le c v"r V "
d, cmfmod, focmmam de Amk* V%«odore dehbutis CiXthec " "rauif

nmi,- on.que,rent ?]fam & jsnara ™i<» ^ s^bat , ^ulZLlTi

O quam itc optare ex interiore Principioru Phyficorum medulla non nli

S & 2t""Di COnft!Uent ? EC <lUOmodo fPiritibus noftris odores

^X ',XoP iTrZflam flT?".qUand° ad "-« ^™o- odor- » **
i/ncope lapii retocillamur. Cuiuis gratia ex Ambra.Mofcho^Xyl- f«f ™

C c c aloe,

57S ALIA ANIMALIA NOV^E HISP. NARDI ANT. RECCHI. (

aloe, Cinamomo, Zibecho 6c fimilibus pilae Poma *Ambr<c vocata?, concinnan-

tmlux Peftfc etiam temporc circumferutur.De hac enim fpirituum nutridone

dubitandi anfa illis pracbetur, qui fngidas m vultum afperfione aquae , eofderru

Syncope ariedtos reftitui,abfque vlla ipintuum nutritione vident . Sic,qui ta&u

inolliore,acMuficesfonolongefpiritus magis exhilarari noftros animaduer-

tunc,vt fono etia a nobis grato percepco,muici quafi ad cripudiadum incitemur.

Eit & hoc occulcum non minus: an per fpecies vc vocanc, intentionales, tam

pe°r Tptd" \ol^e fc Mofchi odor diffundat, vt vnica huius drachma decem duret annis, &

1™^-* decem fufftciac ciuitatibus odore iuo imbuendis,fi ab vno ad alterum concimio

gentur' locum deferatur. ? quemadmodum fieri videmus ,dumlumen a lumine ac-

cenditur , abfque pnoris fubftantiae deperditione, vbi non raro patrem filij , fi-

Anpcfpi- ue progenita genitores fuos fuperant. An fubftancia potius vere fpirituofa & cor-

£o?"o. porea, Hcet admodum exigua , adeoque exihs a corpufculo illo Mofchi prodeat ,

Sndlnf'/" vt ponderi fenfibile mhil dematur? Veluci & ex Amimnq Vitro ac ^eguloyvz vo-

cant i non qualitates intentionales , fed ven ipiricus corporei, aluum laxandi ac

ftomachum fubuertendi obtinentes potentiam , in vinum aliumue liquorenu

quibus infunduntur , iteratis iarpe vicibus abeunt , fine vlla , qu* fenfu percipi

queat molis ac ponderis diminutione . Et fi per fpecies intentionales vix intel-

lectu comprehendendas, odores dilatantur, quomodo hx tam fixx haereant , vc

folocanesodoratunonferarum tantum , quae ante horas plurimas tranfcurre-

runt,veftigia infequantunfed aliquot etiam poft dies,viax:ififtentes,qua patro-

ni lpforum incefterunc , locum vbi ipfi commorantur,ad vnguem inueniant ?

quod fieri pofle aliter haud videtur, nifi quod odorata corpufcula per ipfas quo-

que calccorum foleas,& corneam vngularum ferarum fubftantiam , ipfi impa.

fta diutius perfeuerent telluri,quaz noftro olfadtui quidem ftatim obliterantur,

K° n£ Canum verc odoratui ceu recentia odorum femina infinuantur . Na/n neque-»

videmu*s Mures per obicuram nos noctem contuemur , quos Feles & videnc & captant,

amuus!fdecm argumenco certiliimo , plunma animalium fenfibus efTe obuia , quznobisoc-

ft,jsin be* cultantur,cumfen(uumorganaconftru£cionepartium&teperamento plun-

mum varient.Sic mukis diftantia pafluii millibus cadauera Vultures odorantur,

& prarda quam captufe Cmz,Lynces longiilime diilitam oculoru acie fpeculatur.

An odora- An fummus piacterea & acutiflimus^odor in mixtis infignem,leuem,aut nul-

tiffim^ jum ccmm ip{]s ine(|e calore arguat?cum Mofchum cerce & Ambra cam acrem,

Sffima" amarum,aut falfum fapore caloris lacencis maximi fobolem & figna,lmgue. non

communicencquae odore camen prac reliquis maxime pollenc mixtis. Camfhora

quin etiam & Optum fi vulgo Medicorum credimusifngida funt,& fimul tamen

odoratiflima.An vice verfacalidiflima vehemetem vibrare odore debeat? quod

in Mercurio fubhmato ac precipitato,plurimuq.alijs metallicis & Caufticis hauct

quaqua iuccedit axioma. Eft aute ex Anftotele & Galeno 9dor calonsjoboles .

r«u°Se°. Qnomodo demum fieri pofle autumemus,vc res duae, fi ambe. feparacim exa-

paS Peo . minentur, prorfus fint inodorac , quamprimum autem commifcentur abfq.vllo

od^SU" humore,calore,& igne externo,tam horrendum facteant , vt illis nemo afliftere

Z%£ valeat?Huius autem rei expenmentum non femel cx pi in Calce viua, ac Sale Ar-

fim* • moniaco in puluerem redacl;is,quorum vtrumlibet fibi relidum, facui eft & p -i-

1 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 579

liusodoris,manibusyer6commixta,mirumeit,quam dirum & in momento
tempons qumem laculetur fetorem.Quod fi hos %etart* vt vocant Chymici, va-
fi deltilatorio indas, ac per ignem vrgeas,tam peftilentis putons aquam elicies,
vt praf hac Cloacae omncs,ac latrine. balfamum tibi fpirare videantur.Que fi na-
nbus i admoueatur,cotinu6 cerebrum penetrat 3 ciuiaemque mcnyna«ita ferit
ac velhcat,vt cum imprudens puer meus attrado vchementcr fpiritulllam olfe-
ciilct,cIamorc turentis inftar iublato,in terram pra: dolore concideret .

Qiiae quidcm omnia,an per quatuor pnmas illas adeo in Mcdicorum ac Phi-

loiophorumScholisdecantatasqualitates,quibus fe problematibus qualibuf- *"****

cunque phy hcis fansfacere promittunt , expedin poiiint, auidus audire deflde- SS $

ixk Nifi rorfan quintam illam incognitam & occultam quahtatem adiungant, 5'S9^

dcagjgnorantia- afylum , & a fexto , fi placet , fenfu perceptibilem . Si enirrL *? per oc

eiufmodiPhilofophusaut Medicus quidam fofTorem aliquem imsuo&£lS^&

purgantia mcdicamcnta excmpli gratia.humores.eofque determinatos e corpo C

re deturbent,vtin hdc parentum crcdimus ; hicque fe ignorare hoc ihtim m

genue fateatur -, tum philofophus : atqui, parum philofophus es, inquit nefcis

hoc efleaquahtateocculta?aproprietate totius fubftanri*, aForma rei >Et a

philofopho fofTor denuo petat, quid fitillaoccultaigiturqualitasPqua: facics

ilh fit propnetati totius iubftantiae, & qu* forma rei Formae ? ille vero muflet

nec quid rcfpondere poflit inueniat, nifi hoc vnicum, formasrerum nobis

ignotas efle:anfiI*non poteruntamboconiungeredextras, & caxuscaxum

ducere ? Non quod ego nunc plurima in Natura latere , & nobis ignota diffite-

ri vehmihocipium cnim eft,quod faepius reprehendcndo inculco,nos nimis ef-

fe in reduendis rauonibus faciles , qu* non raro nullae aut friuohe funt Scd

quod hic aduertendum cenfeam: non fi quid quatuor illarum poteftate quali-

taturmnobis nori fubito in foluendis quafftionibus naturalibus ex animo fucce-

dit,ideoadoccultasconfeftimfugiendum qualitates efle. Neque enim, fi inue- N6 riaa-A

nire non poffis , ex quatuor elementis & horum calore , frigore, humiditate ac ^ V&

ficcitate neq.ex fecundis appellatis qualitatibus,ortum a pra-didis fumentibus, l^

cur res dus fngidiffimz , diu prius in niue nempe refrigerat* , quampnmum ^effi

(e contingunt,abfque vllo acluante externo & alieno cai3re,ignis inflar tempoj t0 ad for-

ns moimmento incalefcant?Cur du<c res infipid* prius, coniund* pofiea fapii ™"<K

diffimae & feparatz ambae inodors,fimiliter odoratifsima: fiant? Cur Aqna ftyJ *"* '

gia fiue rortis di6ta,rem mollifsimam,c.eram nempe laminar ame* aut ferrea: inJSSiiLV

ductam^minime confumat,fed fubieclu potius metallu durifsimum erodat?Cur\" qusda"

cademillapfasinhbrumaliquemex atramento fcnptono maculas emaculet

lpios tamen imprefios characleres minime deleat? Etcur argentum viuum

mollem, chartaceam aut hgneam capfulam in oua afleruatur, non perforer ar-

genteam tamen, auream, plumbeamue vllo fine igne non perforet tantum fed

ierme deuoret?Horum inquam,& fimilium problematum ,etfi tibi per vulgana

pnncipia folutio no fuccurrit , non ideo ad arcana ftatim Nature. myftcria qus I

Angehs rerme fohs nota funt , confugiendum . Kanomni* noutmus omnes, inouit L

lile , & muita alijs patent , quaj nos larcnt . Sed manum iterum e tabula nm

Atque hic tandem finis mihi odonfens illis tnbus,fiue ^grorum medica

Ccc z mentis

omnia
fiouimus
omnes .

Jcones Ani
pialis Zi-
bethici Ma
iculi & fatj
minaea Fa-
bio Colii-
na trafmif-

fjB.

}<oua Co-
lumna: ad
/Vuthorem
_..epillola de
'Zibethioo
animali.

,«o ALIA ANIMALIA NOVAE MISP. NARD. ANT. RECCHI. (
ment.s fiue del.catulorum bland.ment.s fit imponendus. Vemm durr, ego in
hSmtfm ecce ab eodem D. Fab.o CoUmn, t+mtaa*.wto. «. adfe-

un tu X ipfe ad viuum vtriulque Z.beth.c. ammaHs mafcul. ac femellz ex-
pre& iconeLuas n.fi hic mfererem, putarem me in ftud.oforum naturahum
Lr m commoda peccare.cum pr.cfcrt,m fc.am , a nem.ne gem.nas has adeo
l aT.ce demclas Fu.ffe . H.s aut'em me verb.s iterum D. CoUrnn* compcUar.
° %**£&** D.F*r quantum te amem quant, *ft,mem , & quam
tibi orauficari cup.am. Quampnmum .gitur refcm. ahquod t.b. ex vlt.m.s
„*C Hubium de locul.snhs, ex qu.bus Z.bethum extrah.tur hxfilfc,
e&ntne teft.culorum nomme dignand,? teft.cuh autem m lohs maribus «yy.
mine nt,,nfiemimstamen Zrbethicis ex fiuuhbus quoque loc,s,vcr,cul.s fc-
iTcet te ft, ulorum more apparent.bus humorf.ueil.ccus ,lle odoracus ex.m,-

ur : volu. denuo eadem remfcre ammalia , illa ipfa d.l.gent.us mfp.cere, fide-
lemque eorundem a D. Hermrd,»o de Cordda ant.qu.-e Hiipaax nob.htat.s , ac
viro Lman.ff.mo prompte exhib.torum dclineationem tlb« tranim.ttere .

Animalis Zibethici Maris Icon

D. Fabii Columm Lync.

Mitto icones expreffas, & illa qua potuere diligentia, exceptas, cum an.mal
f.t CLum , fempeAjue in clathris (u.s l.gneis deambukt , n.i. defeflum,
hum^ quiefca . Macuhc m mare, qma mgriore p.lo eft mmus confp.cue
& mules funt , quam m femma . Teftes ex latenbus fo l.cu orum cum,
mambus cuerfi, t m magni eos attrecrant, man.feftantur, quam ab ,,fdem fol-
"cuhs continer poffunt.Humoris .llius vero odoriferi fcu l.quons ex mare plus
««■*• xtr h tur quamex fem.na.quod fefquidupla magnitud.ne folhculos ma.ores,
ztoh, extramiur Hu i rurfddulos & refertos atq.temma pofsideat.

<:oUig.iur eoldemque hquore hoc non minus turgiauios « reicrco> o. ^ . r „

^SJT Alternis diebus ex.m.tur l.quor zftiuis cempor,bus:h,eme vero.qu.a mmus elt
flu.dus.bis in hebdomade . Figura iuxta adpifta delcr.b.t reg,onem vnde au-
mor exhauritur,folliculofq. iplbs mambus inuerfos fpeaabihus propomt , qu,-
bus folliculis ad latus foraminum ( qua inftrumento humorem exempcuro in-
greffus datur ) in externa parte teftes adhaerent .

Ani-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE

Animalis Zibethici Fcemin^ Icon

D. Fabij Coiamna Lync.

58i

In fxmina teftes illi perquihti,non inueniu!itur;molliorcs enim funt iili vtri- Partrc %
culi fcu foIhculi,nec vtin marc grumofitas illa & durities oblonga teftium per- hSSfillT
tioitur . Afferit D. ieCorduba fe olim in ardibus AiuHtijfmi Card.Farnesu fami- ™M?S-
nam Catulos duos enixam vidifle. Mammilla? in noftra cjuatuor inuentz funt " '
plures enim, quamuis adhibita fummadiligetiajiorum animalium Cuftos non
potmt obieruare : quia animal euerti fe non patiebatur , nec in ventre manuum
atta&um admittebat,vtcunque alioquiin clunibus &"fub brachijs,fine vllo mo-
leftia? fenfu fe paljfti permitteret. Caitera fa>:nina cum Mare communia habet .
Oculorum pupilla nigricans oblonga , parum fuperne rotunda ,'imW
in acurum terminatur. Oculi ver6 nec albidifunt, vt Felium ; fed tiwno.d&o.
"res ex colore caftaneo & flauefccnte mixto: nec hilares,fed potius triftes , &de-
•preffi magis, quam eminentes . Roftrum piiis denudatum , & nares nifecan-
tes vt Canum, fiflura fatis infranctum . Pedumdigiti auinque omnes fimul Roftrum-
cum paruo pollice interne fico,nec longc diftindo vt in Fele. Vngues nigrican-
tes , breues , craflofque obtinet, fed parum aduncos.Si animal gradiens in con- ^" '
fpectum veniat, potius depreflum apparet , obpedum fiue crurum breuitacem, Crurabre-
qux non excedunt femipedem, ciim totumammal addorfum vfque non exce-"'"^*
dat altitudme ieiquipedem, fed fatisiongum. Quarelepreffius eft Caneple-
beio & Vulpe, ac magis Fele , ad Martis 'fiue Mehs proportionem fitis acce- ?0j
dens. Corpus fine collo dupla longitudine akitudinem fiiperat .

Quantum ha?c icon ab llla Wexicana & ab alijs noftri orbis differat, ipfa pa-
gina oftendic . Ego regionis & chmatis differeiitiam plurimum pofle non nepo • Cur«'c°n«
cum&hommum facies Onentalium & Occidentafmm , vt vocant , Jndiarum ^«"b
plunmumvaricnc.Noui tamen & hoc: 11011 leucmfarpcnumeroiPidtoribus S™
errorem committi , quod & ego alias expcrtusfum , &PIinius quoqueretuhr. K" va~
iib. z S. cap.z. Verum £r piBura fallax efi , inquit, & colonbus tammmerojts.pra '
fertim m amulatione Naturg multum degenerat tranfcrtbentiumjors varia.H$c tamen
noftra,cum aliaru iampridem impretfarum coparatione exiftimari ommno exa-
dior poteft.Atque hax tantum notare amplius potui:qu* boni vt confulas pre- '
cor, & optnne vt valeas , voueo. Neapol. Calend. Odtob. Anni M.DC.XXV.

Ccc

QVAVR-

cU ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI ANT. RECCHI.
QVAV.HT BC H ALOT L T \H L 1 L Tl C .

Sciurus Mexicams .

F.Gregori)
de Boliuar
defcriptio
Sciuri Ame
ricani.

Color pro
regione va
riac.

Cauda .

Vtuntur an
terioribus
ped bus
pro mani-
bus .

lO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

N I M A L I S huius color ipfam ferme nigritie raliginenu
refert,& noftratem apprime Sciurum repra-fentat . Sita-
men ex icone aliquid conijcere licet Qgrandiufculus hic
magis eft noftris . Caudam habet piiis valde obfitam & vil-
lofam , latamque a dorfi poftrema parte ad collum vique-»
refiexam & protenfam . Inferiores caudae pili minus nign-
cant.Vngues eredtos & plurimum acutos quinque poflidet.
In auribus ac barbula cum noftratibus conuenit .

SCHOLIA EIVSDEM.

HOcvbi F.GrewiusdeTSoliuar animalculum , tam in lignea tabulafcul-
mum , quam in Autographo coloribus fuis exprefTum vidit , ftatim Sctu-
rum Jmertcanum efle pronunuauit , quod Hifpams Hardtlla dicitur, &,hu mihi

id verbis dehneauit . . ,

Scturus eft quoddam animal paruulum, vifui valde gratum pu chrumque ,

macmitudine parui funtcult. Proueniunt commumter hsc ammalcula in om-
nibus Indt* Occtdentalts fme *imric* regiombus . Et illa quidem, qu* locis val-
de frieidis nec admodum montuofis generantur , coloris inter cinereum lub
rufumque funt , ac minus pulchra j ea vero , quz in folo cahdiote & montano
fimul procreantur, formofa funt , colore aurum imitantia . Cauda horum pilis
maxime abundat , aipedu placens , tam longa & larga , vt totam corporis mo-
lem coopenre poffit • fiue enim ftet , fiue fedeat , engit illam ac verius caput
refleCtit .

Tam funt agilia & ad motum prompta hec animalcula,vt vix ca vnqua quie-
« fcere confpicias . Dumcomedunt,cibumtenent manibus/iueantenoribuspe-
r dibus

1 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 583

thbus Simiarum more.Cicurari facile,ac domi afferuari pro recreatione poffunt,
& placenc prarcipue propcer mundiciem . Capuc vfcjue ad collum Muns Caput
maioris capiti haud eildiilimile . Digici manuum acpedum longioffs quam_»
ilii in muribus , qui ad quoduis arripiendum facile iniiecTruncur . Vngues, qua- vngues s-
les in Noftua func, fimiles . Caculos iuos vel in rupibus, vel in alcillimis educanc foNoaJa!
arboribus, quos fi rraniporcanc auc ad vi&um qusrendum educunr,dorib lum- cacuii.
bifquc fuis imponunt, cauda cegunc velancque , ne videancur : 1II1 incerim vn-
^uibus iiiis parencum pellibus leuicer in fixis , ne decidanc , firmicer adha.rent . „ ,. ..„

*> \. r,, i-j/r j \c Calidifli-

Suntanimaha venerea valde & calidiiiima, ldeoque rcrme nunquam quie-ma& ve-

r .r ii- t t • \ • n nerea funt

fcunt, nih quando dormiunc . Hax omnia appnme cum iiuropans nottris anfmal/a .
concordant .

Aluiego criennio incegro Rom<e eiufmodi animalculum nigri fjmiliter co- Hl!cu^i . r.
loris , & cicur adeb eftedlum , vc quouis illud modo manibus tradrarem , iru '^011"'"
iram camen incerim valde pronum , vt me non rarb eciam morderec , nec
ab ahjs quam domefticis meis cangi fe permiccerec, adeoque verecicuratum,
vc Feles auc Canes folent eife , dici non potuic . Reperio camen in Theriotropheo
Sileftaco Genitale mari oifeum effe : Lienem rubdris fanguinei j Hepar pal-
lidmfculum , in cuius fima parce ha.reat veficula fellis fubflaui exigua .
In Ventnculis diifectis repertos nonnunquam fungos fuiife , quos credi interna vi-
poteft depellenda. famis causa ( cum confueti cibi, qui fiint Caftanea: ,1"raqua"
Nucesluglandes S^Auellana., Amygdala, Picea? & Abietisftrobiliac Pinea?
nucuhe deeffent) ingeiTiffe . Meum etiam fru6hbus horarijs vefcebatur &pa-
ne: carnes refpuebat. Dicunt etiam aliqui G/ires & Sciuros cafcum inteftinum

rum

tantum habere , quod magnkudini vencricuh facile refpondeat, idque Vefalfj
auchoricace probanc . Mihi hoc difficulcer creditur , qui cale quid in nullo ani-
mali viderim , licec &: de Lupo hoc ipfum aiferacur voracifsimo Gulone , quod
iupra tamen falium eife demonftraui . De dentibus hoc habeo: non diisimiles
eile illis , qui in muribus reperiuntur,fuperiores nempe & inferiores vcrinque Deresqua-

J 1 1 / 1 c > • J \r J n • les in mu"

ancenores duos , prxlongos laciuiculos &acuceincidences. vndenon eitmi-ribus.
rum , quoddunisima Nucum & Amygdalarum putaminatamfacileerodac.
Caro huius non eft infuauis,quam ego inGennania c\}quidem in Franconia ,
vbi rufi coloris frequcnciores iunc Sciuri, quam nigri ( licec concrarium alij af- caronoeir
ferant ) aifam comedi . Galenus 3. de Compof med. iecundum locoj , mifabili. lnlu*™.
ter in excellemi aurium dolore prodeffe, aftcrit, Sciuri adipem in Strigtli tepefaclum wjlil-
latum . Alia , qiue ego fciam ex hoc animalculo remedia peci, nulla func: nifi Medicame-
pellicularum opc vencriculo humano apphcacarum calorem eiuidem foueri j:0ex Scm"
dicamus, quod aha; plurima? quoque animalium pelles praeftant .

Inuenioin Epitome Olat MagntQwg.i 3 . Jib. 1 S. concrarium aiferi illi, quod
F. Gregorius dixerac . Hic enim in America animalcula ha?c colore formo- Controuer
fiora eile dixerac , qub degerenc in locis calidionbus, vt pelles etiam aurico- Sos-Sj"
mx viderentur : Olaus Magmsverodt lpforumcopiam, & colorem amcenio-"'
rem frigori maximo tribuic his verbis : Vna adteBa infalltbilis fit regula , quod oiausMa-
qumto magis tratlus terrarum <vergtt ad Septentrtonem , tanto pulchrtores { frigorefamhs^>
caufantecolorem) funt harum beiiiarumpelies ffub eleuatione Polt fctiicet, yj.graduum tentri°o«-

tnct-

s

5S4 ALIA ANIMALIA NOYJE HISP. NARDI ANT. RECCHI . (
inapiendo ,<~verfus f'ipremumPo\v.m::n quo fpauo <v,natores magis fatigantur , quam
fatiantur , bac jnfnna pr<eda <z>bique in arboribus Vcluti grege pi'aum m aquis,abun~
dante , eaprdfcrtitn commodnate , quod arbores nonfintfublimes , in qutbus h<ec anima-
lia ludttnt . Sed refleBendo ad Merhdtonalem regionis fitum , quanib magts reditur ad
Aufirum , tantb deteriores , & magisfufc<e occurruntpelles . Caro hums beSiislt ajfave-
natoribus efi proefcafuaui .

Ec videcur fane de coloribus res ica fe habere . Nam Italia, quaz regio eft ca-
Eadcm-. lidior,ferme Sciuros omnes educat nujTiuiculos ; frigidior Germania vero rutilos

animaliain 1 ■ r ■ _ iii r o t

Germania plures,pauciisimos nigros , qua: & vaccas nabec plerunque ruras,& porcos al-
kievanl° bicantes , paucos nigros , qui tamen lunt frequentilsimi ml/alia vbi paucs
quoque vacca: rufe, plerarquegrifei & nigrioriscoloris, quicquid iam de Ame-
ncanis animalibus fic dicendum .

Notat 01auscrespra:cipLias SaWpropriecaces.Pn^harumeftjquodexiquo
Propri<.:a- infiilens ligneolo , cauda villofapro velo expanfafacileamnestranare poisit,
tes sciun . ^^ £ ali0qUjn aCjUa imbuerecur , natationi impedimento foret . Sccunda^aod
miros in arboribus & fuper congelatis niuibus ludos , pulcherrimo fpectaculo
oftendat • 7Vr/;#,quod fagacifsima beftioia caloris cempore,longa: metuens hie-
mi,in nidos varios & fufficienccs cibos reponat , quos claudat dexcre & aoeriac
nidos, proflatus afperitate .Egonatationem nunquam confpexi,fed infiluis
lucundam in arboribus agihcacem , & varias domi gefticulariones cum volu-
pcace fa:pe contemplatus fiim. Et prouidum fimul anirn^is ingeniumr ifi&
admiratus fum,vbi ciboru copia ipfi oblata fuit , quam auide amygdalasexem-
pli eracia , non deuoraret quidem , fed vcrafque adeo buccas ac iienas lnferci-

* D 1 \ l r 1*1 ■• r r

ret,vt plunmum tumerent,& m caplulam quandam vicinam,pro viuiuo

reponeret .
ioanesDe. Ioannes Demtfanus Lynceus Cephallenienfis , virLacina &c Gra:ca poefi fa-
mifianus Cundus : Platonica: , Ariftotelica: , Sacra: venrque Philofonhia: Chriftianaeap-

Lvnceus , * 1 1 ■» 11

Grsce & prime gnarus , & ob id Romanis Purpuratis quamplunbus Pnncipibus cnarus,

ctTffimus° inter dodtorum coiloquia virorum, ceu Polyhiftor magni a:ftimatus: &ipie->

Theoio^ P0^ feueriora ftudia , miris animalculi huius,quod lpie cicuratum plane ica af-

infignis. iiiefecerat , Natura&kJibus deleclabacur, quod poftmodum Excellenciisima:

Principi Ca:fia: Trmcipis noflri Coniugi,ex llluftnisima illa & antiquifsima Sal-

uiathorum familia prognaca: donauit.Hoc tame certis temporum interuallis ( vc

referebat Illuftrifs. Pnnceps ) Epilepticis infultibus corripiebatur , id quod poft

coicum (,qua: parua nonnullis Epilepfia dicitur ) Cuniculis nonraro vfuuenire

fcimus-, quare Sciurus ille Epileptico eo tandem fymptomate perijt .

Nunc more noftro ad quodnam animahiun genus Sciurus fic reponcndus ,

Ad quod difquirendum . Georgius eAgricola in fiiode Animantibusfubterraneis\ibe\\o,vide-

rruiu'1 per- mr Gliri Sciurum aiTociare . Eodem enim capite de vcroque agit , &; poft Ghrcm

tmeat . hjeC verba fubiungit : Ab eo differt b:s7iola paulo minor , quam alij Gr<eci hao de caufa

acfoiuem Krt^'ouf;"' ^ocarunt , quod <z>trtat & furfum verfusfeclat caudam:aliqm njero Sjt/oupov,

videturre- quod caudtt fuanjillis veflita &t conferta ,quaf flabello corpus foleat inumbrare : aliqui

m«*v -Kiovpov , quod pr<e,:erea fimilitudintm quandam gerat, fpeciemque muris. Et nefcio,

annon ha:c quoque Plimj vcrba zAgricoU faueanc,Cap. 5 8.1ib. S. Prauidmt tem-

peslatem

A-

* 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. ;85

pefiatem, inquic, 0 Sciuri : obturatifque , qua fpiraturus efl <z/enttes, cauernis ex alia comeflu
parte apertunt fores : de cetero ipfis villofior cauda pro tegumento esl . Ergo in hiemes alijs ^^ a
prouifum pabulum, alijs pro cibo fbmnus . Ex hoc loco aliqui voluifle Plinium eciam
Saurum dormire hieme , coniecturam fecerunc , vc Glires eciam Ariftoce-
lis ceftimonio 8. de Hift. animal. cap. 17. in eo maxime genere recenfencur ,
quas lacenc, dormiunc &c pinguefcunt. Glires etiam latentin ipfts arbonbus, inquic,
pinguefcuntque per id tempus ( hicmem nempe ) vebementer. Nec facie mulcum a
Glmbus Sciuri difcrepanc.Non defuere eciam,qui hunc ipfum Ariftotelis locu ad
»5Y/«r«>»potius,quam Gltremvi vocabuli Graeci EAHoVtorquere maluerunc. Ad~Nonpe«i-

/• n^ J c- r ll \ nereadGli

uerlus quos camen recte quidem Scahger zio. parcic.4. miurgic iequencibusrem benc
verbis : Sciurum Gliremque temere quidam confudtre . ^ltbilo <~uertus quod aiunt: cai2er*
Ea«oV ab sArislotele dici , quem nos Sciurum , quod caudam inuertat; boc enimefl
KdnTilnv,idefifleEiere,nonautem^.M\i^iV,idesl rvertereaut <~voluere ; fed quia in cauts
arborum inuoluit fefe , <~vbi dormiens pinguefcat . Sciurus autem ab <~umbra caudd (fff a
flexu KaplUvpit . Addo ego, nec Sciurum de fe illud Marcialis affirmare poffe ,
Tota mibi dormitur biems & pinguior illo
Temporefum , quo me non nififomnus alit .
Cum aeque hiberno acquc asftiuo cempore , diurnis horis vigilec , & vix aliquoc
paucis no&urnis inquieciffimum animal dormiac . Mufiehru*

An pociore igicur mre Muflelarum generi Sciurum accefebimus? Vnde & non senere-
pauci Animalium Scripcores (cum Sciuro Latinum nomen nullum fic hactenus
conceffum) Muflelam Quercuum lllum appellac,quod & Germanica vox nominis
ipfius dicere videcur,dum vocac Eichhermlein; cum corrupce poftea alij Eichhorn-
lein dixerinc . Nam Hermelein aliquse GermanU prouincias Mufelam domeftica
( lcalis dicicur Donnula ) vocant:hinc Armeltni MusleU illas omni niue candidio- ArnieIin°-

' _ rum pelJej

res,excepta caudae extremitace : quas nigra femper repericur . Huiufmodi pelles preciof*.
pretiofilfima? cum Zebcliinis ex Mofcottia & gelidiffimo Septentrtone ad nos mic-
vimnx.Armeltnorum enim pellicule(quarum ego quam plurimas inccgras oblon-
gas & anguftas,vc Muftela? funt, Roma? vidi ) ad tam altum honoris faftigium
penetrarunt , vt non tam Imperatoris & S. R. I. Principum Ele<5corum,quam
Summorum Pontificum & S.R.E. CardinaliumEpomi^escondecorenc. NorL»
parum huc facit , quod Ariftotelis etiam teftimonio , ofteum mafculo Mufte*
la; , non aliter , atque Scturo genitale eft .

Suadent,fed non perfuadent prorfus hxc argumenta . In hoc ego enim vim Non efle
maximam facio ad reperiendam animalium affinitatem , vt dentium fcilicet qu,'aeI^r
conformicacem in agnacisinueniam beftijs . Acqui,Muftela; non habenc ance- tcs rePu"
riores dences binos in fuperiore , & totidem inferiore maxilla latos £c longos ,
fed breues , quod fignum tanquam infeparabile & infallibile , Sciurum ab
ipfisdiftinguit:hic enim quatuor illos admodum longos & recuruos obtinet ,
quales in muribus plane omnibus obferuaui ; veluti Scelecon meum oftendic ,
quod habeo probe confedtum & diligencer cuftodicum , magni illius Muris
Androgyni,de quo in Zibechico animali aliquid dixi : quem Kattum etiam vo-
cant & falso Glirem antiquorum effe (quo nomine a plunbus audit) exiftimant.
Gltres enim , qui filuas incolunt , & hiemein excauacis arboribus dormiunc,

non

c

5 g 6 ALI A ANIMALI A NO VAE HISP. N ARD. ANT. RECCHI. (

non rarb %cm& venales 8c cibis aptos exponi vidi : Rattos autem ferculis • inferri

Mufteia_. abiurdumomnino eft . Eft pra:rerea Multela adeo Muribus infefta,vt tam ma-

JefvnS loies <pam minores , & tam dcmi quam foris venetur Mures, cauernas etiam

forfan <><> fubeac & Talpas occidac, maioremque vtilitatem rufticis in trumentoruriL»

nomen da- [ ,TJ n * . ,.

tum. horreis , cjuam Cati iolenc , pra:itet. Seturus autem Mures nec aggreditur , nec

sciurus n6 illis veicitur . Et Carolus Figulus quidem Muftela? nomen Gra?cum obid fecit,

mujiLus. exM«v,id eftMus, & •ztim.o furnpio, cjuaii Muslela fur fit Murium , quamuis

hoc alijs non placeat:vt nec illud , quod alij a HZs & rfeb hoc eft longe,

quafidicas/cwg«.r A2«.f,deducunt . Quin igitur, fi cuiuisin re.obicuraconiedu-

Muftei* ra licet vtimos Goropiano more ex Germamca Imgua totam vocabuli eifentiam &c

Etymonex oenuinam fjonificationem deriuamns . Mus enim Lacinis, idem Germanis ani-

linguaGcr t> o i r r r r

manica. rual eadem voce,vel iV/4«j aliquibus iignat.-Jme» ruran figmhcat. Vtramquc 11
vocem in vnam AlufleU contrahas, habes Mmium furem , qiue huic beftiolarei-
fentialis eft propnetas .
ifspendes Quid lgitur in hac controuerila decerminandum ?Ego profedto non tantas
maii. aufim componere lites . Lupus, Vulpes , Canis , Muftela oiiea habent ex Ari-
ftotele & rei veritate genitalia ; at cum nullo horum in dentium feu flgura, feu
numero & itructura congruit . Accedit magis ad Mures , Lepores , Cunicuios,
Erinaceos & Hiftrices, quibus oblongi illi dentes confpicui , omnibus funt, in-"
cifores nimirum,in molanbus tamen non parum difcrepant fingula? ipecies.
Nifi itaque interna probe viicera examinauero , certi nihii ftatuere valeo. Hoc
tamen filere non debco, Murisfpeciem pulcherrimam , qua? Roma? non infre-
Mus Mo- quens eit, 6: Mofcardinam vocant,cuius memini,dum de Mofcho agerem, Sciu-
fcardmus. ro -^ cojore) figura & cauda villofa plunmum aiTimilari . Eft autem paruus val-
de muiculus,vix medium manus digitum longicudine a^quat , rutili & pulchri
coloris , adeo cicur , vt finum etiam & hominum caligas libenter fubeat &
plane fit vwOfoitot . Quare fi cui interea placuerit Muribus (nam&incibo-
rum quibus delectantur ,ferme qualitate conueniunt ) Sciurum annumerare,
quod & Matthiolus facit, cum ipfo nolo nunc tardiofius rixari . Atque de Sciuro
tam Europto quam Ammcano hsc fatis fint . Neque enim plura ex Veteribus
Grascis adferre libet .^riftoceles nufquamhuius meminit : femel Galenus Sc
Oppianus inter antiquiores Gra?cos: Plinius iemel inter veteres Latinos . Cete-
ra iuniores Graeci & Lacini adiunxerunt , qua? a quouis viden poffunt .

T AVRVS

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE;

S*7

T A V K V S M E X f C A

N V S.

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

E R R I B I L E M Animalis huius Icon , & feri quidero,
Taun ahcuius ipeciem reprsfentare videtur: hcet in auto-
grapho nedLaci^necMexicanum nomen compareac ,
TocurncorpuIFuTuTfiuerufi flKTquem Icali Liolato di-
cunt,eft colons , excepcis cornibus qu* albefcunt, & in cu-
ipide nigncanc . Vngulz cinerei funt cum nigncante mix-
ticoIons.VillisdenfisIongis&in ^rros masnoscondo-
batis tota beftiahorrec,propendence longaecollo ex ijfdem cirris ad tibias
imphcaca mba Tibi* quz humiles func , flue quatuor crura in poftenore fui
parce & ,pfa vi His eiufmodi veftica , in ancenore glabra apparenc Jtom capicis
an enor pars glabra eft , prsterquam m intercihjs , vbi pilofa qusdam conge-
rics prominet . Ocuh non multum truces, fcd viuidi potms &c dacris afpedus.
Aures magnas valde non ereftas, fed ad latera protenfas ac pilofas geric.Maxil-

rfor, §1S l"1 Um ^ COll?m Verfus ™&™bus, veftiuncur. Wntre infe.
nore,qui pihs omnino denudatus eft,prope genicale, quod mafculinum eft, ali-
ou d,quod nolarum auc tintinnabulorum aliquot formam referc,cox* intern*
ZfZ r^r C0nfPlcltur • Ca^<« longiflimam , eamque oblongis adeo

gibbummagmtudims habet, vt Camelum prorfus imicari videatur .

'bcrio Izjl
*- • Itll bz

SCHO-

Ulo UL ftji6\^y^ i/y^^^ irfh^-Ux. ^inm i/d hh iW*A*Ai**»*r*..-j*tev cJd^
U ^- ^-JAANmiUA No/aE HI^.NAR^NT.RECCHL

SClloUA e/vSDEM,

.....

PRorfus iam cum animo meo , in his qus fequuntur,confcribendis Anima- j
Uumhiftorijs breuiloquummeforeconftkueram.-quod in antecedenti-
,«fi nrolixior iufto non nemini vifus fuiflcm. Aft vbi eorum qui ante me Am-
£ST SnTturas expUcarunt, Iuniorum dico fcriptorum & inter hos- Vlyffls
Sjrf^ Aldrouandt Poly hiftoris illius ingentia volumina infpexi , infans pr* iftis plane
e2o mihi vifus fiii. Ea enim, quz de folo Bubulo hic pecore habet,de quo & no-
4 modo aliquid dicendum incumbit,fi feparatim edidiffet,iuftz molis hbrum ^
conficere poterant . Quid igitur reftat ? inter clamores foli ne mihi filendum 2
an mei quoque Bouismugitibus aer verberandus ? Verum ego hic Romano-
rum dodiflimum Varronem & re ipsa fi potero, fin mmus , verbis faltem , qus
' fequentia funt, imitabor : guare dicam de bubulo pecore , quam accepertm fctenttam ,

rvt ft Wis wt &°rat> dlfcat>fi luisfclt> ^1 mncJabar> oh[erm '
v^ Et quid ni hoc faciam ? An non pracgnantiffim* mihi quoque pr? cetens rei
caufaquod hums ^uf* fuppetunt . Scribo hec in Italta, cui Ttos , quod ipfi nomen pre>ue-
K3S- nt maxiffiacerteeftimatione vtfit,omninopar cft: quod idem Varro dcKc
, ,• *k rJic*&occi.WamTlosmPa^4,i*m0ximdebeteffi

^l^^^itaUa^abubusnomenhabereftt^tmata. Gr*ci* enim antiqua ,<vt fcrtbtt
lUbe£ ' TmausTauros yocabat iW« a quorum multitudtne & pulcl itudtne & fittftntn-
lorum3!taitam dixerssnt l ^Uj fcripferunt , quod e SiciUa HercuUs perfecutusftt eo nobt-
lem Taurum,aut dtceretur Italus . Quam ob reffi,cum idem Varro dixiflet Galitcos
boues ad opils , LtguHkos ad iugum adhiberi > yoluit ltaltcos his amphtudin^
nreftare , l ob id ad vidimas farciri , atque ad Deorum feruari fupphcia. ««
finedubto, inquit, adres dmtnas propter dtgnttatem amplttudmts & «Jons Junt pra-

. , 'Tltracau^^^

3?~ Orbis tum cogniti ferme vniuerfi Dominatnx euaderet , yna Vacca, vt ft o h^
ilk fibi Gentihtas pe^adebat,in *Auentino monte Dtan* ohm immoUt a efl . cit
Ccacen- Libct ipfum Rornanuffi Patritiuni Valertum maxtmum> patna & ekgj^im»
SSCR0- fua hngua hac de re oranteffi audire . Seruto TulUo regnante , inquit , «^»
SSiSi ^L r* agro Sabtno puapu* magnttudtnts ^ ^W^SniM ^ ««- ^ ^
^def Oraculorum cetttffimt authores tn hoc * Dijs tmmortahbus edttam ^unt^^
outs eam <Athenienft Dtan* tmmolaffet , etuspama tottus terrarum orhts ■*"%£*„
Ineret. Utus eodLnus, bouem cum fumma feslitmtione %omam afiam, maSlanda*
,„ ^enttno ante aram Dtan* conSUtutt, Sacnfiao Sabtnis regtmen humant genertsd^
turus , de qua re Anttsles tempUcertior faSius , reltgtonem hojpttttntulit, ™f™™»\
ntamcJret^uampro.imafeaquaabiuiffet.eoqueaUeumTybenspetent^^^

ipfe immoiaul & ^rbem noflram tot ctuttatum,tot genttum Domtnam pto Jacri^jf^
HreMdit.HxcaLdtmi Vtntarthoin $n*f*iomhs Centurtatts Romants mcmo
riz prodita fuerunt, Cum enim qu^fiuifTet,cur in ceteris Dtan* templis ^eruo-
uorum cornua , Boum vero in Aucntino figcrcntur ? id ob lam di6tum ffiiaem
peraftum vacc« facrificium , quod Romz in rehquas orbis gentes , ttmam

IO. FABRILYNCEI EXPO SITIONE. " jg^

..prarcipue totam imperium fpondebat , contigifle affirmauit.

Accedit huc maximum , auo ad vberiorem de ~Bcuc fcribendi matcriam in- Je"^.caB7
fti^or,momentum.Quod eodem nempe Varrone authore , ex Boue putreja&o na-
fri dtilcijfimas Apes mettis matres,a quo eas Grtci Qmyiw appeilant , didicerim . Vnde *p« na-
& indubicata nos fpe lac~lamur, Rempub. Chnitianam bonis auibus, imo feli-
cibus ^w,gubernatum nunc iri fub VRBANO VIII. PONT. OPT. MAX. Feiici»-
Vrbis & Orbis Arbitro, ac militantis in terris Ecclefia? CHRISTI Pr<efde , quem Aem,s ^
nobis P&slorem , qui Popello fuo A/*/pra:biturus eiTet Euan^elicum, Gentilitiis berin?pol-
jpflus Armis tres Apes mfidentes lam dudum augurabantur •

Et quarto demum loco : proxima , quam animo concipio & voueo , de Iliu- Q.ua»acau
ftrifsimo Prtncipe meo Franctfco Barberino Cardinale,reditus in VRBEM,Z>r/V/Vr,
qua: mihi currenti etiam calcar addit,vt obfequentem ipfi voluntatem demon-
itrem inenodanda VituliBtcipitis Anatome, cuiusbenigmfsimemihiprouin- vituiusbi-
ciam ante fefquiannum delegauerat.Cum idem Vitulus pnmo ab VRBE lapide cp'p0sJ^
in Villa quadam llluftnfs. D. Marcelli Sacchetti Apoltolicas Camera? Qujeftons , ™-BE na"
menfe Aprili anniM.DC.XXlV. natus ,ac veluti infolens quoddam Naturas
molimen, ipfi ( vt haberet quod miraretur ) Principi Cardinali, a Villa? Domi-
no oblatus fuiffet . Liceat mihi cum Goropio meo 4. Hermathen<e lib. ferijs nunc
ludere iocis , & ridentem dicere verum : Vitulum nimirum,a P7r<* dictum , &
non diminuentium more formatam ideohanc didionem fuiiTe, quod minus vituii Ety^
vita; hoc animal \ fec^quod gratiorem &c delicatiorem illam , minonbus nempe SJ-^™
omnibus animalibus communcm habeat:vt dum corculum, ocellos, bafiolum, roi"ic«
& fimilia longe,quam fint voces primitiuce,gratiora nominamus. Vnde & Vita-
lor exultantisjgeitientis ac tripudiantis vox,vt ab os ofculum & ofculor deriuan-
tur. Vttula etiam pro L<etiti<e Dea, quam alij non bene Vicloriam interpretantur,
iamolimfumebatur. Tuncenim nobis iuqunda peragitur vita,dum gaudijs vitaia^!
induleemus. Si quis tamen eriam pro Vicloria Vitulam habeat.esx) mimme mo- ohmn lxn~
ror,qui vtramque, & Lttittam & VtSioriam llluftnfs.Cardinali huic noitro exo-
pto : quibus ambabus fe vt Pax quoque iungat,ipfum bonum fimul DEVM ve-
neror^a.v illa ltali<e nunc tam ardentibus votis,imo Europ<e vniueriie defiderata,
quam ipfe inter duo iila prscipua Regnoru potentifsim ^u, in hoc Orbe Chri-
Riano^apita itabilire omni conamine tentat . Vt eo modo L<etitia populorum,
pax Principum Chriftianorum , &c Vicloria fanctorum Pontificis noftri dcfi- Amhon-s
deriorum , tres illx sApes fmtBarberina immortalitati confecranda?, qua; ex Vi- vorum de
tulo nata? , originis fnx memores , gaudeant , lstentur , & quam diutifsime ac berin#ftpi
felicifsime vitulentur .

Eft tanta profedlo Apis ac Bouis intrinfeca quarda & cognata fympathia ,atq. Apum ac
focietas, vt no modo in rebus eluceat ipfis,& ex mete Plinij hb.ii.cap. 1 4. aCiec B°hjs/™"
Apibus etia fimum bubulu prodeffe coft et,vt illo fuffiri aluearia f^pe c6ii£riiat,quod "-kus i&.
innafcetes befliolas necet, AraneoSyVapilionesyTeredines^^s vero Apes mire exci-
tet: fed in voces llla quoq.conuenietia trafierit.Quod zApis nempe Bos llle apud in vocibus
JEgyptios vocetur,quq 1II1 cu multis alijs abfurdis &ridiculis maxime rebus,quas quoque '
fupra in Canis hiftona infinuaui,Numinis vice colebat,& vafris Cacodaemonis
artibusdelufi,auguria ab hoc ipfo 6c refponfa capiebat, dume manibus confu-

D d d lencium

S9o ALIA ANIMALIA NOV JE HISP, NARDI ANT. RECCHI.
Jentium ille cibos capkbat.Germani C<efarismanum auerfatus esl, inquic Plinius,
Ma-ni fie- haud multo poj? txttmfti .

b'idR°sa*' Non ea dementta Romani ztant t vt Aegypciorum more Bouem adorarenc,

fjps. tanti ipfum camen faciebanc, pnoribus tllis cemponbtis, in ipfa VRBIS

adolefcentia, vt Plinio tefte _/»«■/> inter exempla damnatus ,quioccideratBouem>t

aijufquein extlium tanquam colono fuo interempio. Eix enim,vc AriHoteles aic i.PolitU

for.cap. i .Bos pro feruo paupenhus . Ec Varro iam fupra laudaco loco . ffic focitts ho-

minum tn rujitco optre esl, inqiitC, ffi Ctreris mimfier. Ab hoc antiqui ita manus abfti-

r neri <voluenmt , >vt capite fanxerint,fi 'quis ocadiffet . Necjue hoc abfque iuftifsima,

«ftinuue- vt ego iudico , ratione fadt um : cum Populo Komano & honores,& diuiria? , & ve-

RomamT cltigalia acultis per boues bene agris tunc teporis folummodo prouenirent. Na

vt Caro vefext:quem Virum bonum colonum dtxtffent,ampltfjime laudaffe exislimabant.

Et locupletes dicebant loci , hoc eft agri pienos : veluti a pecore pecuniam appella-

bant, quam in a?re primus Semius #<?*ouium , boumque effigie fignauit.

An exiguo fibi Boues cjuocjue honori ducere poceranc,quod ab tpfis Impera-

toribus, hoc eft Triumphalibus exercicuum Romanorum Ducibus a<5ti,laurea-

to cerram vomere profcinderenc? ^Aranti inquic V\mi\is,quatuor/uaiugera in Va-

ticano, qu<s prata ^utntia appellantur, Ctncinnato ^viator attulit DiEtaturam , ffl qui-

dem vt traditur,nudo plenoque pulueris etiamnum ore. Romanis ica ex agris fepiflime

Honorifi- pejr viacores fuos, ftue nuncios Senacum Ducefque arceffere mos erac .

!juod °S De Animali hoc in aucographo nec Lacinum,nec Mexi^num nomen exftac:

arando ab noftra igitur conie&ura hic mera vcemur; adiuci camen non incegra quidem,vr

Imperato- • i -i Crv n I- r • i i

ribusRom. in praxedenrtbus ractum eit, F.Gregorij de Ttoltuar delcripcione, fed aliqua
iur, falcem,& conformi ex libris Nauigacionum Americanarumdefumpca,quae
F.Grego- noftra? opinioni faueac , acceftacione.7^«r«>»aucem nobis pocius , quam Bo-
ar^ma^ino- uem appellare libuic. Tametfi enim TSos communi quadam notione omne bu-
defcrHir' kulum genus adultius maxime,defignet : qui tamen accuratius loqui voluerunt,
c r Yau- *nter Lacinos Auchores Vatla pra:cipue,hoc incer Bouem Taurumque difcrimi-
rus potius nis pofuerunnquod Bouem voluerinc dici,qui caftracus eftjvc ideo aptior aratro

quam bos r l i. \ r . ~, { ■ . ■ r i

nobis vo- herec,auc optmius iagtnaretur. I aurtim vero,qut procreactont releruarecur, dux
& maricus vaccarum .C^uam eciam dirTerenciam ColumeUa de reruflica cap. zo.
agnouiffe viden poteft,dum aw.Ncque enim alio dtflat bonus Taurus a Caflrato, nifi
quod Tauro toruafacies eft,vegettor as~feElus,breuiora cornua,toro[ior ceruix, ffi ita va-
(ta,vtf.t maxtmaportio corporis, v?tre paulofubftricliore,qui magis rec7us,&' ad ineudas
fdminas habdis eH.Qux verba aptifsime Tauro noftro congruere mihi videncur.

Taurospro Quamuis non ftm nefcius,eciam Bouesgrandes aratro commodos a Virgili*

p«f^ Taurosvocan i.Georncorum,cumait:

vacca aii- ________ Ewo ave terroc

quandoac- , . , v >> 6

cipiumur . Psngue folum primts cxtemplo a moentbus anni ,

Fortes inuertant Tauri .
Et Boues pro Vaccis ab eodem acceptos effe , me mouent fequences }.Georg: ver-
ficuli,in quibus docec qua: Vacca; finc eligenda? pro Iuuencis ad aracra gignen-
dis : Seu quis njcl\t , inquic ,

Fortes ad aratra iuuencos ,

Corpora

I »

IO. FABRI LYNCEI E XPO S'1'TIONE. 59l

Corpora pracipue matrum legat , optima toru&

Forma bouis , cui turpe caput , cmplurima ceruix ,

Etcrurum tenus a mento paieartapendent .

Tum iongo nullo latcri mcdus , omnia magna ,

Pes etiam , (efr camuris htrufub corntbus aures .

Nec mihi dtfpliciat macults tnfiants , & albo

Aut tuga detreclans interdumque afpera corntt .

F.tfactem Tauro propior , quaque ardua tota

Et graditns ima ruerrit <veftigia cauda .
In quibus poftremis verbis Taun fignificacum proprie pro Vacce marito fumit ,
cums fraciei aliquatenus Vacca: *?«W°" fimile effe debet :

Cum autcm Varro loco iam fupra dicTo,quatuor in bubulo genere gradus fa- Quatuor
ciac Qtacifiv VicuIorum,Iuuencorum,Boum nouellorum ■& vetulorumr in tertio Sl"s bu!
ac quarco Taurum ac Vaccam reponic. Et caslrare non oporttt , ait , ante bimatum bul°gen"~
quod dtfficuiter,fialiterfeceris,fe recipiunt.Qui autempoiiea caslrantur , duri <& inutl ™ *
lesfiunt. guce Herilis eB Vacca, Taura appellatur:qu<epr<egnans,Horda:ab ea in Faliis
dies Hordicaita appellantur .

Videor in praffenti bac noftra icone tale mihi Taurum,viua veluti fub ima-
gine repr.-cientan^ualem vit* fujeprodigus Theffalorum aiiquis e crente olim in De ludfs
pugna exopcabativ^nuc audacimmus Uerus quifpia inludis Taurorum,eciam- SdvS-
numapud^/^»wviitatisexpeteret,&qualeinteralioshisPlinius verbis de- r"'
pm°ic.Tawis tn afpeSlu generofitas toruafronte,aurtbusfetofis,comibus in procintiu di*
mtcattonem pofeenttbus. Sed tota commotw prionbus in pedibusftat, ira glifcente alternos
repltcans [pargenfq. tn altum arenam &> foltus ammalium eo flimulo ardefcem Thffalo-
>um gentts muentum efi,equo mxta quadrupedante cornu intorta ceruice Tauros necare :
prtmus tdfpetiaculum edtdtt^OMM C*far Diclator .

Etfpettacula quidem fcrariim,qua: inter fe committerentur matutinis ho- i^j£l
ns Populo iiomano exhibita fuiiTe, ex Scnec* Epift. LXX. veluci crudeles homi- fp<? acu,£
num pugnas mcndianis agicacas fuiffe,ex eiufde Epift.VII. difcimus: illa ad vo- ^oSSto
uptatem,ha: ad omnem tollendam hLimamtarem pra:pa~?ata:.De his ille vlcimo ^" '
hoc loco.Cafu tn mertdtanum [peclaculum tnctdt, inquit, lufus expeclans <& fa/es <& Sen«*^
aitqutdiaxamentt,quo homtnum ocult ab humano cruore acqutefcant.Comra esl:quidLtd "'
™tcP»g™ttmen,mtfertcordtafutt.mcomtffisnu«n

quo tegantur , ad tcUm totis corportbus expofitt , nunqutm frusira manum mittum.De
prionoribusveroinfinelib.3.de/^}h^cqua:iram cuiufuis indomici amrni
compeicere valeant recTiiTime,dicTa legimzur. gutdferuotqmd Domtno?qutd Re*t>
f^^Mtuotrafceris^.fumnepaulumirventtecu

lemus tnter matuttna haren«fpeclacula,Taurt <& Vrftpugnam inter fecolltaatom-qL,
cum ateraltcrum Vexarit,Sus cofeSior exfpeclat.Idem [actmus . Altquem nobtfcum aLa-
tumlaceffimus : cum viSio vitloriq. fints «que maturus tmmtneat. Scio quid hic luflus m^ u.
L^leculinoftrieruditoruLumen,coniecTur^moueat,pro^;^ P&-.

*fl miai fims magis arridet, quod finls nepe cofeclor flue mors animalia hec no mi-
nus poit diururna pugna exlpe6tet,ac vidlo vicToriq. homim fints eauimatums ,
quem mors excipic,immineat:vt ibi quafi fapfum Seneca expiicat. De pugna &

D d d z nacura

59z ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

natura Taurorum plura habes in /Eliani lib. 4. cap. 37. ex Gillij acceffionc.

Nunc examinandum an re&e Taurum hoc animal & quidem Mextcanum

An ad Bi- appellauenmus . Poterat nonnemini videri ad Bijontes potius ablegandum efTe,

an/maih0fit ^e qulbus Solinus cap. j.z. /n omni Septentrionaii plaga Tlifbntes frequmtifftmi fitnt ,

referedum. \ncm\i, quiboues ferts fimiles fitofi, collaiubis horrtdt. Vltra Tauros perntcitate <z>i-

■ - • gentescaptt ' ajfuefcere manu nequeunt ..Horridus & villofus noftra? beftia? habitus,

j $ -k, & iuba cirrofa nonnihil perfuadent . Sed reclamat Gillius in Mliani pra?dicl:o

^ , c/ J'7 libro, vbi ad Ceruorumpotius fimilitudinem accedere illosfcribit, &c cuiusa

' , . media rronte mter aures vnum cornu in exceiiitatem maeis dingatur, quam-»

'' ea, qua: nobis nota funtcornua.

*"" Verumenimuero haeq Gillium non (atis confiderate de Bifonte pronuntiafTe ,

qua? ex Cs.fa.ris lib.di.riulla huius facta mentione tranfcripferat, & bene monuit
Aldrouandus & ante ipfum Germanus Zoographus , qui C^farem non Bifintem
fed 7{angiferum potiusdefcripfilTe eo loci affirmauic. Efle tamen villofum ani-
mal & Seneca in Hippolyto fcnpfit .

Tm dant van<s peclora Ttgres ,
Ttbi <-villcfi terga Bifontes ,
Latifque/ert cornibus Vri .
Putauit etiam Aldrouandus a Calphumio y£glog.7.certiflimo Bifontem his verfibus
defignan , quamuis nominis Bifbntis nullam ibimentionffli faciat :
Vtdtmus ($f Tauros , quibus aut ceruice leuata
Deformis fcapulis torus eminet, aut quibus hirt<e
1 aBantur per colla tubte , qmbus afpera mento
Barba lacet , tremulifque rigtnt palearia fitis ,
Tamen quale na hodie, &c vbi terrarumid animal fit,no facile demonftratur, &
ideo mirum masnsiquod Romanis olim in fpeCiaculis indomitu&feroxvt vn-

Dubium_» r • 1 1 1 * r - -» ■-

vaide vbi quam ruent,ab Orbis domitrice pene vniuerfi, Roma mqua, tamen produccu ,

finc Bifon- & Equi inftar ad curru adhibitu fuerit. Martialis id docet lib. 1 . Epig.quos ver-

*" • ficulos animalia varia coprehendences hic referre elegantia &c neceflitas fiiadet.

b.°mdomi- Pift* yod '*#* delicata coUo

Tr "b"1 Pardus fusltnet ,improbtcqueTigres

lontes do- lndulgent patientiam flagdlo ,

Mordent aurea quod lupata Cerui ,

Quodfrants Lybtci domantur Vrfi,

Et quantum Calydon tuliffefertur ,

Paret purpureis *Aper Captfiris ,

Turpcs ejseda quod trahunt Bifontes ,

Et molles dare mffa quod Chorcas ,

fjtgra btliua nil negat magtslro .

Quts $J>eElactda ncn putct Deorum ?

Et quamuis harc noftre. beftie. imago aliquam cum Bifbnte fimilitudinem,fi gib-

EntlSr' ^ um ^ox^1 &iuDarn colh afpicies,habeat}difcrepat tame in alijs, quod in noftra

h.K ooftra nempe tota corpons pellis vndique fit villofifsima & cornua fatis exigua , qua:

a Laurentto Surto Carthufianoj cuius authoritate Aidrouandus laudat, ta dedudla

&por-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 5^3

&porre£ta defcribuntur,vt inijs tres bene corpuleti hominesinfidere queanc.
Nec facile Vrum c-{Te mihi perfuadere poffum . De Vris autem duo apud Pii-
»;'«»?( apud Ariftocelemnihil)exftant loca lib. 8. cap. 16. Paucijfima Scythia An*dvr0[
gignit ( animali nempe ) inopiafruticum ,pauca contermina illi Germania : infignia feracur.
tamen Boum ferorum genera , iubatos Btfontes , excellentique ffl vi O* velocitate Vros ,
qutbus imperitum nvulgus Bubalosum nomen imponit , cum id gignat zAfrica , vitulipo-
tius Cerutue quadam fjmiittudine, Et lib.z S.cap. 1 o. Wfc Vros aut Btfontes babucrunt
Graci in experimentis , quamquam Bouefero refertis Indi&ftluis , portione tamen eadem
ejficaciora omnia ex his credipar eil.Ex Ctfaris commentarijs difcimus Vros en^
quidemBoumfimilicudine, verum Elephantis paulo minores . Et cornuunu
eorundem amplitudinem figuram acfpeciem, longe a noftrorum boum corni-
bus differre . Soltnus ait h<ec ob capacitatem dempta inter regias menfas potuum gerula
fieri . Meminit & Virgilius 1 . Georg. eorundem his verbis .

Cui fuper indiguas hiemes ,fclemque potentem

Siluefires Vriaffidue capreaque fquaces

llludunt .
Et 3 . Georg. de peftilentia boum

Tempore non alto dicunt regionibus illis

Qu*fttas ad facra boues lunonis ■■, O* Vris

Imparibus duclos alta ad donaria currus .
BaLltatur an vero^oc vltimo loco Vros Virgilius, an magnos quoflibet Boues De Vris
accipere voluerit . Certum eft Vros non habere illum , quem in noftro confpi- bfa pkra-
cimusTaurogibbum, Scincertam valde huius animalis , tam apud recentio- que'
res noftros, quam veteres Scriptores hiftoriam & delineationem effe , quod ni-
fi ad neceiTaria magis pergerem , & difcordantibus eorundem verbis hic liqui-
do demonftrare poffem , fed alteri loco referuo .

Nunc an Bubalts potius accenferi debeat,& ipfum 116 inutiliter plane exami- b"j

An ad Bu-
balos per-

nandum.Cornua aliquam cum Bubalorum cornibus conuenientiam habere ap- 3^1 hoc
paret . Ec cum peregrini animalis iconem hanc oftenderem cuidam Reli-
fb viro Familia S. Francifci Hifpano quidem natione , v^um qi-ii annos triginta
integros in Peruano Regno vixerac,& maximam quidem partem in Ciuicate illa
ampliflima Quito fub Aequinoctiali linea fica fanior longe &minori cum calo- in Quito
ris moleftia,vc mihi afhrmabacquam nunc Roma? cranfegerac,incerrogaremq. noftiaiJop
quo ipfe hoc cerrificum animal nomine infignirec ? Hoc folum refponfi accepi, l*™ des1-
Bubalu fibi videri . Cu enim fimile animal in Peruano Regno nunquam conlpe-
xiflec,neque ad Mexicanos vnquam,auemadmodum F. Gregorius fecerac , pene- NecHifpa-
traftec, Bubalis quam maxime afsimilari exiftimauir. Aft neque in Hifpama , ne- JJJ
que in Orbe ^Nouo cotp vkx fux curriculo,iepcuagenario iam paulo minor,Buba- Bubal°
los pnus viderat , quam in nuperrimo itinere VRBI vicino , quod ipfe ex Cen-
tum cellis{Ciuitd Vecchia vocant Itali) 2(omam eundo conficieba: . His enim in lo-
ctSjinquibuscelcbreilludS. Spiritus Kom&numtXp focomium non pauca oppi- Veftigal

arj r T-i 1 1 iw- 1 1 VDenmum

uia poisiaec,fcquorumac Bubalorumad amplincandam eorundem procrea- ex his pro

tionem,cencena aliquoc vagantur & fuftentantur eam quidemfola obcau- miVs^Spi-

fam , vc PomuJ huic vere vix , plurimumque Charicacis operibus incencs mus*

D d d 3 vberius

nec
America_i
s

( .

Cur non_>
iic Bubalus.

55H ALIA ANIMALIA NOViE HISP. NARDI ANT. RECCHI.
vbcrius inde ve6li^al proueniat , ad tot millia argrorum , puerorumque proic-
inhoc.No- £kiorum alenda. Jvlemini enim, nos toto Anm SecuUns M.DC. curnculo,quo
dSdm ibi manfi \ vitra duodecim millia sgrotorum fufcepifie , k necefiana alimen-
2^E6 toram ac medicamentorum ope cunctis fuccurrifTe .

?unT fU£" Verufitamen F. Gregono maiorem ego fidem habeo renuenti , qui certiUi-
me,neaue mPemanoncqxwMextcano Regms Bubaios vllosreperirimihiafle-
ruit' Etlicet cornua in hac noftra beftia non reretia omninp, fed latiora & preU
faaliquantulum vt m 'Bubalts , fehabere videantur , reliqua tamen corporis,
capitis maxime proportio Bouem perbelle refert . Eft & hic Taurus nofter villo-
fiifimus : Bubalorum pellis ferme depilis & Elepbantorum inftar glabra, aut ra-
riscerte pilisconferta.

Et quandoquidem Romanus ager prar ceteris Italiae locis hoc animali rerti-

lis&nobilis eft,exquo non minora forfan commoda, quam ex ipfis Bobus

incola- capiunt , & de his locus ac tempus me aliquid dicere adhortantur .

lnter Europa: Nationes 7/«/«prjEfertim,nechis omnibus tamen notumeft

Non reae animal iliud , quod hodie quidem 7WW««* , fed nefcio qua authoritate dudi

KK- omnesappellamus.7?«^/«»/w//vocant,& vulgari voce Bufala tammarera,

baium vo- am fominam comprehendentes . Art ab Italico Etymo Latinum , an ab hoc

illud defcendat, arque ignotum. Et fi a Latinis etiam 7?«W«j,& a Grascis^Jc.**

efferatur, aliud tamen & longe diuerfuffl a Buffelo animal defignari volunt, qui

ante me animalium hiftorias noftri ceui fcripferunt . Ego qiiidem fuperifiir-:^-

nui aPlinio imperitum Vulgus carpi , cpoaBubalorum nomine & Vros & 7J//3»-

tes ferorum illa boum genera vocet,cum Africa Vituli vel Cerui facie,Pfc»w tefte,

■Bubalos gignat.Hancipfam7?«W/dicl:ionemapud^m7^/» interpretes tam

/«/. C*fScaligerum j<\uim Gazam inuenio 5 . de Hift. Anim. cap. 1 6. vt Scahger

textum fecat,cuius ha?c ibi verba legumur./nplurimomantmalium infunt fangut-

Bubaiis & ne, ( fibra: nimirum ) tn Ceruij Dama , ^Bubalij aliorumque quomndam non infunt .

?uTexBG^- Vbi in Graxo non *W*/fiw* » fed *fc i*>zl*s« Bubuli voci refpondet . 'Bubalis lgi-

^mVeer«" tur potius,quam 'Bubalus dicendum foret . Et eo miror magis, Scaligerum in ver-

fionehac$«W«7»pro#«W* WBubali defcnbere voluifle , cum difterentiam

hanctamenminimeignorauent.Exercit. iorJ.enim,tacite Plwium reprehen-

dit , quod vfus voce Bubalus pro Bubalis fuerit : ait enim ibi Scaliger , quod Plt-

ntus legillet ahquando Bubaltn effe Africar peculiarem , quando fcripferat vul-

gus Bubalorum voce Vros , ac Bifontes efferre .

Quid Buba Qiud autem proprie fit Bubalts , nolo modo anxius inquircre : cum in vete-

foeritS" ribus , tArislotelejPltnio , Opptano explicandis Iuniores noftn haudquaquam con-

M*»T ueniant . Aliam fibi fiiigit Scaligers aham Heliomus, aliam Horattus Fontana apud

Aldrouandum, alij aJiaWrvt ferme quot capita, tot fententia? fint . In hoc tamen

Buffdusno ProD^ omnes concordant , vulgarem noftrum Bnbalum , Bufalum aut 'Buftlum,

iternonv.0- expreffis nufquam verbis ab annquis defcriptum fuifle , nifi quis fub his tAri-

prX "b fiotelis cap. i . Ub. 2. . ds Hift. anim. defignatum putet , quando fcribit : a^pud

faiptus!16 AcharotasettamBouesfiluefiresfuntjqut differunt ab ^vrbams , quantum interSues

<-urbixnos @r plueUres tnterefi . Sunt colore atro, corpore robuffo , rtclu leuiter adunco ,

cornuagerunt refupinatoriu . Quas nou male m 'Bufalts noftns figna elucent . Cor-

nua

10. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE, 595

nua enim iu refupmaca ac rctro reflexa gerunt;vc, cum tantum illis non pofsinc Pius vaIent
inhominem, cui mfefti func, impecum facere, quantum Boues eorundem^ c,ormbus

/-•11 i, 1-1 * . -- . Boues qua

cuipidibus,qui erum abdomen alicui lacerare acinteftina excrahere valent Bufal1-
( id quod hic mifeio cuidam lanioni antc hos duos menfes contigicjnon fruftra
tamen illa fibi a nacura conccfla norunc , fed & illis depugnanc , tundunc , con-
tunduut , ac iceratis calcium prcfsionibus etiam quem fub pedibus homi-
nem habcnc , conculcant donec trucidenc . An autem Martialts hoc ver-
fii fuo .

//// ceffitatrox TSubalus atque TSifon .
lntellexerit vuigarem noftrum,illis etiam Romanorum temporibus hic frequen- MarfMis
tem , quod nonimprobabile eft:an Vrum potius Boum maximum filueftrium, jJKf*
vt alij crcdunr, nolo iam imporcunius difpucare . Ferocitate mehercle nec Vriry
nec Btfonttbus, nec feris vllis quicquam beftijs concedunt , vbi ad incuicum ru-
brarumfortefortunaveftiumexalperantur. Tumenim tantafuroris rabie ab- Bubaii &
ripiuntur , vt eorum incurfum aliquando vix purpurati etiam Principes decli- ^Trum Z'
nari potuerinc . Quamuis Gillius ex Oppiano idem fadticare ^Boms fcribat , curru w™ «*E
ait : Qut ad Boues accedunt , rubram nSeflem idcirco nonferunt : neque item fplendtdam nnwJ*'
* qut ad Elephantos appropinquant , quodcerte eiufmodt colore confiet eas beHtas efferan ■
Seneca quoque lib.3 . de Jra hoc nouerat. Quod accidere <vides m ammaltbus mu- Senec*io-
/;/,inquic, tdem injymine deprebendes : fiiuolis turbamur ®* tnambus . Taurum co- cus de ira
loTVtmcundus excttat , ad a/mbram Afpis exurgit , Vrfos , Leonefque mappa proritat. °
Omnia qu<e naturafira ac rabtdafunt , conHernantur ad <vana .
De hoc eleganter m Metamorpk. Outdius :

Haudfecus exarfit , Circo quam Taurus aperto , in clrco

Cumfua terrtbtli petit trrttamina cornu , °jj£ ^JJ"

Puniceas n/esles , elufaque Vulnera fentit . ciebantur

Obijciebancur enim in circo ad irntandos Boues veftes rubra: famo fuffuka: ho- *'
minum forma,/rf»« homines & PiU appellaca?,quod ceu Pi/is Boues lllis luderent
& cornibus impofitas in aerem proijcerenc . Hinc Marcialis :

\aEiat)<vttmpofitas Taurus in aslrapilo^.
Lipfius hic^/f^legit,&meoiudicioconuenientius. Et vc ferocifsimi i7ntBufa!a ad
ctiamBw/^/^^^rawtamenatque magiftrorum fuorum imperio facile au- muIiebra
aiences le prsbenc , teminar prsiercim ■■, quibus nomina fua imponunc propria . currmu.
Vbi enim a Curatoribus fuis nomine quamis fibiindito ad mulclra vocatur,
harc di&o obediens, ex numerofo eciam grege diicedens, accurric illico , 6: fc^
mungi permictic . Ex quo la&e, pila: lufona; aut ouali forma molcque , cafeo- cafeusBu-
hconcinnanturfipidifsimi ( Prouatnra vocantltait) necalio loco quam Rom*™1™'
frequentiores . His miram ladis copiamjia nucncibus efitencur , generan
famiina: noftra; experiencia, vc aflerunt edodar , fibi perfuadenu .

Portandis in curru mgencibus oneribus , bigis quadrigifque facile , & naui- c,era ^
bus quoquc trahendis,difficilius aracro tamen^ptantur .' Vidi & Equt inftar fo- f ""a«S-
lum traxiffe currum , & equicatum fuiiTe . Vt autem facilius cicurencur , ferrei ^ '
vitulorum artate, annulinanbus mferuntur cum funiculis , quibus a duclrori- Curfu dc.
bus fuis trahuntur & reguntur . Saturnaliorum quoque diebus,vc ludicra Populo ccrca"r - '

recreatio

t

596 ALIA ANIMALIA KOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

recreatio exhibeatur , poft Equos, Equafque & Afinos,ipfi quoque BufaJi cur-

fu pro pramiio decertant ncn liheri tamen,fed funibus ab Equitibus tracti ,
Akxander De Bufatina carne hoc habeo quod addam ex Alexandro T. Tetromo de Victu
PoSmfs Hpmanor. quem fama hodieque ceu Vrbis huius Hippocratem commendatali-
Hippocra- qUern ? h^c funt eius lib. $ . verba : Bubaii Caro njifit putchra, albida, taEiulenta (fjf
w * * craffa , agre concoquitur . Kccens comesla , pr<eter id quod ingrata eff , aiui fiuorem mo-
caro Ba- uet :Jatita mwus Udit , magisfapit : fudaorum cibus esl : lumbaris eius mufculus , ke.
fahDa' par,lin?ua, & mammain faminis adhuc latlantibus mirifice commendantur . Neque

Jotum apud Hebrdos ,fid apud T^manos <Nobdes pltrofque m pretio effe *videntur . Ex

Comuum cornibus Bufalorum^ux in alias etiam ionginquas regiones diftrahicur, mirum

Bufaiinorf. e|^ cu£m varia poliailimaque Komce fupellex prsparetur, Annuli, Globuii preca-

S".1S V US rif , Cruces, CapfuU varia: , PeBines% Aurifcalpia , cultrorum Manubria & fimilia ,

qux nitore & valore finiflimum.£fe»».w fuperant, vt etiam his folis elaborandis
spafmofla- fui opifices & tabernae hle inftrudiiiimie inueniantur . Qui flatuofo illo Spafmo
tuofodicn- colluulfiuis motibus deunentur.,annulorum eorundem geftatu fe ingens be-

turaduerfa ^^»'"" ' . ,v .. . V. r

«» neficium percipere afnrmant . Vidi prmcipem virum eiuimodi moleltis iym-

ptomatibus etiam noclurno tempore tentatum , qui hoc folo fe remedio libera-
ri mihi fatebatur , quando m lpfa Spafmi acceflione & paroxyfmo , integrunu
Bufalinum cornu exactiisime politum , quod fub ceruicali continuo eum in fi-
? nem feruabat , manu ftatim amplexatus f uifTet . .

Refhc >;. lure i°itur ac merito Tauri Mexicani nomine hanc beftiam condeco/vbi-
rurvtTau- mus # Tametfi vero Petrus Gillius in JEliaw ex aliorum mente Boues adfe-
xic^nuii-! renda onera haud idoneos ait , cuius haec funt verba : Quid inqutt Qicero ax
mufhtnt bobus loquar ? quem ipfa terga declarant , non ejfe ad onus fufcipiendum figurata :
beftiam. ceruices autem nau ad iugum , tam mires bumerorum e^1 latitudtnes ad aratra
extrahenda. Is jpfe tamen paulo ante de Bobtts Scythicis hax habet : Scythici ,
An Boues in quorum dorfo gibber efi , e> procertjfimi & ex omni parte atbi perpamis cor-
oiraeS mbtts funt &* minime acutis : ftwtliterque nji Cameti emmenti dorfo exifiunt >
condid' fimul & cum dorfo clitelU imponuntur , perinde att Camelt genufieftunt , rurfunt-
quefufcepto onere furghnt , quod ipfum hominum , qui ijs ad gramjfimorum one-
rum rvecltones vtuntur, dt [ciptinafacerefolent .Hzc eadem cum in Gefnerianis Al-
drouandus hiftorijs legiffet , quarrk ex quo Authore defcripta hxc fuerint , qui
fi JElianum a Petro Gillio latinum fadtum vidiffet,vt videre potuerat , fciuiflet.
Nec difBcultatem negotio facit , quod,vt ipfe inquit>/«#*M Pomponius Sabwusm
Comment.Virgilij ad Georgicade Scythicis bobus loquens,nuliam gibbi faciat
mentionem. Nam & ipfe fatetur tArifhtelem 6.Hiftor.z8. fcnbere : Koues Syria-
cos moreCamebmm nodosfietierefcaputamm .Cum jfclianus abfque gibberis men-
tione eos ipfos defcribat .

Vlterius hoc indagandum :an, quam gibbofi Bouis Aidrottandus proponic

Aidrouan- Iconem , ad noftram fit referenda ? In Madagafcar, ait , infula , tantam boum efe

ttrmms copiamtradnntnauigationuminnouumorbem Authores ,vt boucm cochleari yaut atta

noneiino- re roiUori cammutarent . Gibbtm habentin dorjoex mera puraque ptnguedtne . lconem

adieci ex Diarto nauttco Batauorum in Indtam Orientalem . Atqui noilrum quicum

illo bouem conferet , repcriet prauer folum gibbum, fimilitudmis nihil appa-

rere .

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. ;97

rere . Ncc cornuum figura eadem efc , nec animal villofum eft, nec vfqueadeo
gibbusrefpondec. Qua? Scaliger habecde Gibbofis Bobus Exercic. 106. cap.6.
Sunc eadem ferme ipia,qua- paulo iupcrius ex Cjtllio citzui , iolis immucacis ver-
bis , & quos G/#/tf/in.Scythia , hic magro Comanduano Tarcarorum repenri
fcnpfit , & nouo ipfis lndico nommc-Bocamelos , veluci Cameloboues diceres, ap-
pellauic . Verifimilc camen elt, ex M. Poli hb. 1. cap. 1 7. ha:c ipfum defcriphf-
fe , qui & Ciuicatem nominac Comandu in regione 2(eobarle, vbi eiufmodi bo-
uesgibbofi pilo albilsimo, exiguo &c plano nafcuntur,& Camelorum more
Agaioni obediunc .

Veruncamen hec omnia aliena adhuc a noltro Tauro Mexkano exifhinc.Pro- Pemis Hi-
pius accedic Petrus Hifpalenfis, qui Bcues aic effe in Qutuera Orbis noui prouin- magiscon-
cia , «ibbum in humeris habences adferenda onera , & anceriora horum vilhs ,!t',;ta"xtJ

o ^, . . noitru i2U~

praclongis obte&a efle . Adhucviciniusappropinquaticonilla,quam egoper-rodidc-
lurtrando nouiorbis naui<racionum volumina, mueni in Hieronymi Benzmis Adhucma-
*Amertc<e parce quinca , & quidem m Tabuia Chorographica Wo«<e Htfpant* m 1« figur»-.
India Occidencali : vbi-icre incifam hanc noirram beiriam ad vnguem noih-c? JSS?.'
reipondencem videre ert : hoc folo camen difcnmine addico , quod noftra figu-
' ra Taurum,vt ex genicahs mafculini fignis confpicuis pacec, illa vaccam currL,
luculenta vberum oftencacione repradencac . Huius beftia? gibbo auis infidic
cum Pjtttact infcripcjbne . Recreigicur &ordine fadtum eft, vc huius hiftoria
pr%cJaro huic operiae Noua Htfpanta plancis , Mineralibus acque Animalibus
infererecur , Mexicams pocius , quam generali vocabulo oAmericanus Taurus
vocicarecur .

Sed proxime omnino , & vcverbo fercur , rem acu cangic , Theuetus : & ex 0mnin()
boc Ambroftus Tanus lib.z4- cuius hic libec verba recicare . Proditum apud The- «mnodro

' . ....... t 1 Taurocon-

uetnm legtmus, inquic, tn noui orbis Florida ingentes cerm Tauros, Butrol Barbarorum aenk fhe-
lingua dtcios, pedalta cornua gerentes , gtbbamque in dorfo Camelin* fimtlem ,ptlopro- defcripca.
tniffo ffi ftduo , cauda Leontna ; ncn eft fere altud magis ferum animal, nunquam enim
ctcuratur , ntftmatrt erepium . Pellium tegmtntbus ^Barbari aduerfum hyemis incltmen-
tiam , cormbus a>ero <z/ciut alexiteriam <vim habentibus aduerJSm njenena fe muniunt .
Exftac hoc ipfo ParethbroTaurihmus camferocis fatisferox imago, inqua_»
hoc quodreprehcndam , habeo, quod ridcum nimis apercum verlus aures Pi- inriaupec
cl:or produxeric , qui ln noftra figura noftracium boum oris didu&ionem mi- catum#
nime excedic . Reliqua membrorum proporcio , & crinium colli , cecerorumq.
corporis pilorum promiilio cum noftra facis congruic . Ex hoc iam icerurrL. ,
cjuod fupra monuimus , luce clarius pacec , non Peruanum ■■> fed £\lex\canum, fiue
FloridanumiCiu.e6Nou<£ Hifpanu,hoc efl ilhus noui orbis parcis efte animal,qua:
a Peruano feparaca & fuos olim feparacos Reges fiue Metazumas habuic .

Non poflum,quin vel curiofi Lectoris gracia non concemnendam hic qua> Anhaxbe-
ftionem expediam: Sicne ha?c beftia Nou<e HtfpanU indigena,an ex Europac6^^°-_
delaca ? Audiamus/o/t/^. a Cofla in fua generali Indi.e Occidenc. hiftoria,.an_. n«*aA*h-
nodum hunc nobis diifolururus fic . Cerca animalia aic ille , 'Nouo orbi func foli
famiharia , nobis sque peregrina , acque orbis ipfe incognicus olimiuic , vc eric
exempli gracia Canis , quem primo loco defcripfi : alia cum nofrris conue-

niunc,

1

J9s ALIA ANIMALIA NOV JE HISP. NARDI ANT. RECCHI.

exi . niunt, vt Vrfi, Leones, & fimilia . Aha illis incognita plane gentibus, a noftris

f0 a Cofta primum eo delata fuerunt . Qualia inquit lofephus lib. 4. cap. z 5. funt Oues,

quifimm . Vaa&, Caprx, Sues, Equi, Afim, [ancs noftrates ac Feles . Boues & Vaccas ait, mi-

rumin modumpropagatosfuifTe &: ica multiplicatos, vt millenario perfepe^?

numero in moncanis diuagentur . Hxc a feruis arque aC liberis petuntur , occi-

duntur,excorianmr, & commercia inde conacea in Noua Hifpania celeberrima

Mirom ve- a^itantur . Terporum enim , inquit ille , innumerus numerus in Hifhaniam effertur.

prouentus <tAnno%-/. ex Sant Dommgo y^^^.corijs bouihis, <vaccimjque naues onerabantur . Ex

vaccaTum ^oua Hifpania autem 60350. iungebantur , qu<e pretio xslimata 96531. pefios fiue

boumque "Rcqales oBonorum reddunt . Merces has , qui tn Seuilia littoribus expofttas luslrat , eo

nouiOrbis. v° , ■

jpeclaculo in sluponm datur .

In hunc fenfum & ha?c funt , qua? hb. 1 . cap. 2. 1 . habet . His adde , ak,quod

ante h&ctempora nec njtdium pecorum gregesinibi fuerint , qui tamen pofiquam Hifpani
Bubuium-» bas Infti/as (Cuham mmirum , HifpamoUm, /amaicam , Margantam , Dominicam )
pecus innu occnparunl , nunc numerofis grenbus oberrant : fme Tauros, fiue Equos , fiue Porcos Velis

rneiabih- ' ' joo j 'i i /j

rer creuft Canefue. V ' accarum greges tot tamque frequtntes Junt ,^vt nullo dominio priuatim ad-
b""0 ' dicJa quoquouerfum cumulafe 'vagentur , & ab incolisferarum modo indtfircte figantur
capianturque fahem corij caufa» quod detratlum extccant, O* merce ifiiufmodi negotiatio-
nes fuas agitant .

Volui hxc Authoris plufcula licet, verba recitare, vt cg^.d in hac controuen-

Quifiionis fi^ decidendumlector velir, ipfemet iudicare poflit. Videturis bubulum^peciis

decifio. aD fjtjpanis itAmericdt, illatum fuiffe , concludere velle. Aft,vt ego Mexicanum

noftrum Taurum prius Hifpamcum fuifle credam,nulla ratione adduci queo. Re-

clamat peregrina animalis facies , nec Affaticis, nec sAfiricanis , nec Europais vi-

fa prius in Vrbibus aut faltibus. Vt'enim,quos fupra propofui diuerfimodos Bo-

ues aliquam cum hocTauro partem fimilem habeant , fiue iubam, fiuecau-

dam, fiuecornua,fiuecolorem pilorum rutilum , fiue gibbum afpicere velis^

D;cendum nullum tamen rcperies , qui omnia hxc coniundta obtineac. Nec nifitemere

potius iiii credi potelt , noltratium alicuem Bouem ab Americano /iue folo,{iue carlo, poll

regioni na- . •• . i • /■ • • 1 r ■ rr

tiuumhuncpluresetiamprohurTFfiropagationes tam mira metamorpnoii mutanporuilie.

Tamum ei ^^ fg^ quod Indica titulum ZJatca illa Tauro noibo perfimilis in Choro-

graphica, vt dixi , tabula exprefium habeat : quafi Scriptor ille dicat , genti ifti

Indidnt hoc animal proprium ac natiuum efle ; cum & Theuetus Taurum hunc

Florida veluti incolann,& natiuum adfcribere voluerit . Nifi lojephus non omne

ExPlicari forfan bubulum pecus, fed lllud folummodo ab Hifhanis ad /ndos Occidentales

tamen po- r * . . ' . c r '-i . r .

teft ioie- traniportatum vciuit, non quod rerum & 1 nueltre , fed cicur & vrbanum ruit ,;

pius' multiplicatu tamen ob regionisfertilitatemopima pafcua,csliqueclementiam,

innumera prole filuas poflearepetere coadtum fuerit. Maneat lgitur hic Taurus

vere Mexicanus , & forfan lofepho a Ccsla minus cognitus , quod in Peruano po-

tius hic Regno vixerit , cui regioni ha?c belf ia minime famiharis eft .

indo"'^ Exiftimo quoque, vt ferocifHmum flc animal, Indos tamen , priufquam no->

harum fii- ftra? "cVrfcYrf eo cransferrentur, filueftrium harum la6le vaccarum vicTntare po-

vaccarum tuiffe , &adhuc ibi viuere, quo noftras nondu.m peruenerunt ; quod diftenca_>

^a e viue- ^U£ jn jcone tabulas chorographicT illa apparent , vbera infinuant . Et matri-

bus

1 *

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. S99

, bus creptos viculos dotnari potuiiTe Tbeucus quoquc meminit. Ac nefcio
quam argutnent. hmus fpec.em m,hi prxbet fubhgaculum ,llud cox* annc!
xum cum fex rotund.s p.hs indc depcudenfbus q£fi nolis fonant.bus.ac t.n-
t.nnabuhsautahjsqmbuiu.sornamcntis noiarum dcfeflu ftud.ose illis Tauris
vacc.ique alhgat>s,velut. & nortris campanulas in collo vaccsadaptamus.Nam

gfaS.^ * TT ^ T°^° P^nXnemiratu
clt, viderentur ellc vcrruca: e.uimod. , qualcs fepe in Equis innaici acMul.s

om ncTXTabtT" T Ver'<;m,ntudin,s-Su'" & «^ '"* ^~- n
omncs .dhucab^4B«domm, (cmiferi 6c agrcftes hommcs, eodem quafi
cumbea1Jsdomicihogaudentcs, quos fib. vtpLant, difficih haud negot.o
conficere poftunt . Atque h*c dc Tauro hoc Mex.cano, qm mihi dicere llu
fiuc paucula, fiucnimia squi boniquc leo-or confulat '

JfWM 'fhqmrvnulumJufiuUri^nu^nm crat prouerbium.Et c^o qui vmavs
Taurum lam tuh , an vitulum non mftulero ? An qui dc Boue non pauca^ixi
de Vitul.s non plufcula etiam commentaturus «rS Etqmdem cum^m oppo '-
tunaieorterat occafio Prmcip, meo Cardinali Darierim mc fiftcndi, &Anato
men monftrofi ac Tl.c.puh y,M, qu:lm bemgmffime mihi prouinc am iniun-

' E f' £ JrW' fimU' **** V R B A N '• VI 1 1- nutd fubie- ora«0„
a.fllmc obed.cndi. Cumen.m SanSn* fua ciuidcm Viml, partium ichno- £R

grapniam,&breuemearundemcxplicationcm fibia rne exhibitam vidiffet- n< «:
re^indignam^fcrevifaeft.qu^ pubhcis ct.am tvpis commitl mur -
ld quod ego, non vt ad nutum hunc quam obfequentiffimum mc > on Przfta '
rem , m hunc vfque diem d.ftul. j fed vt tempori potius inferuirem P
Erant autem cum Summo Pontificc tuc m Vmcam, curx mea: comiffis Hor

plnlofoph^ A- u7l L j U$ A,ch""'r> ™non Anftotelicamodb <»» *■•

qu r rum ™,n 'PP0Crat,CaMed'r'n"minentifslnlUS' ftd Chymicarum quo- 3ESf&
que rerum gnarus.Anatom.cus mfigms, & hberalium plurmm aliarum art um !™f ""

non tam amator, quam exachfsmms mdex & a-ftimator . Hi dum varia me um »

de monftro hoc confabularentur, accefs.t tertto loco l^JZTZn Sf. ^

feet olu?Fi dhUCrCard'Mli * **?"** «W* - i- * d.fpenfandif nun
lecretmnbus Eleemofynis , v.r dooifsimus & probifsimus : qui omnes varia n ,
rum nobi, controuerfiarum campum aperuerul.Et m pnJs qut ' m An am" ^ "»?»

P f qu.TePm C ^ dU,° P0"U; f' "T'*1 ' °b d"° exaa'rs'-e (~ -- ~

aunbulnrAn 1"°" ^W ^**^ faciunC • Primatum "'** Wft

tur cum ^ a Pulm°n,bus h?uftus ~r ingrederetur , quod vulgo credi-

Lt' An c umhoc1;'; 1 \ *? tubulum mfl-' ' -'' abfquc^ordc intumuft;

& c bhn v ntric ?f FS t^'* V"US idc0l,e meMUS aeri f" P-m««s,
^ cib.s in ventnculos defercnd.s mferuiret , d.u hoc monftrh fuperltes eftc oo

Zl U VrS m hUt°ria fi«'"at'm ^C tcporis permittetanc-uftnp^"

o nf,nf ^ °r haaenUS ^'P" noft" folumodo ^ deleaarunt fpe.
ronunccademvt.ha.jsmax.meforcquod quandam ammahs huius pTrtium
anatcm.cam luccm allatura fintiqu£ vcl abahjs ncgleda, vel non det X .T

>

6oo ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.
Nec indccorum prorfus cft, Summos quoque Principes ad h*c afpeOu qui-
STi dem vilia, philofopLa camcn , & nefcio quid reconditi prxfeferenna M4
SJS& molimina, interdum fe M & magnam in m^^1^ y
rebrus,phi- oicnthm . Non aliter certe,ac Ampliflimo Cardtnalt huic noltro , i a Carolo V.
!#£? C oUm VfMfa* vt quod mirarecur,haberec , oblacus filit , Wiofc. Vitf W
hisverbisidteftance.-CW^ V expeditione^fricana cumin Largheram nobtkm
Sardtnu rvrbem appultft , eadem noSie res tnfoltta conngtt . Bos enim vttulum btctp-
tem pepentwcm multer ctnus bos crat^idendum Ctfart obtultt . Ingredimin. amici :
nim & hic Dii habitanc,dicebac Heradttus, dum in vili quadam caiula, torian lc
calefacicns & opera diuma admirans , federec . Nos venores Philofophi , qui
Chnftiani fiimus , infinitam & impenetrabilem Creatons noftri fapientiam in.
omnibus etiam abieaiffimis creatuns , ne dicam infohti quippiam habentibus,
ouod in hoc noftro Vttulo clucefcet modo, non iatis f iiperque vnquam admira-
ri Sc laudarc poterimus . A agrediamur igicur opus, & hiftonco faltem hlo nunc
viculi huius, tam internas quam «tternas diligenter partes dehnecmus : Sc
illa, qua: controuerfiam facere videbuncur, ampliore etiam fermonc poitea

enucleemus . _ ....

vhuu hu- Die igicur i 3. ApnHs , Anni M. DC. XXIV. iam fepe memoratum btctpt-
UsAh'f& tem Vitulum domi meae prjcfcntibus ferme omnibus *pmm* -vmuerfttatts noitre.
pno " Medicina: ftudiofis, fecfn. Natus autem fuerat mortuus, licet mm maturus par-
tui & vi quafi a matris vcero abftradus, qucm forfan ob ^lex caput ^mmp-
Magnitu- deiliaparereminimepocuerat.Longuserat fpithamas , fiue palmos ( pro vna
d0 • cademque menfura hax ego vocabula fumo ) quinque, & fatis extenios .
Caput Vtrumque caput perfeclum , fatis magnum , & propomone co rpori re-

fpondebat. Dexcrum tamen fimftro paul6 maius : hinc dextcr & poftcrior
pes etiam nonnihil erat contradior , quafi fcilicct ob maioris capitis mo-.
lem latus illud abbrcuiatum acque retradum fuiffet . Singula iuos dentcs
r,entes & capita quoquc oftendcbant : quatuor emm in quohbcc antenores mcifores
vSSj1 erant in maxilla inferion , quibus in fuperiore nulh re pondebant In vtraquc
tamenmaxillacamfrerna,quaminferna,fuicrantmolarcsordinclici,quost^

mennonnumeraui.llocfciointerm^inperfecto acque aduko hoc ammali
Boue , fiue Vacca ; hos dences decerminacos repenn : 0A0 "**I£^^?"
cifores omnes ciufdem prorfus figup in maxilla infenorc : fed delum nli,
qui canim in alijs ammalibus dicuncur . Ex vtroquc lacere eiufdem maxiUc de-
cem • in fupcriorc nulliadfuere , qiu cum incifonbus correfpoiiderent , nec
vlh canini. Molares nouem numcrabantur,tam cx vno quam ex alccro laterev.
Erunt feitur fimul fumpti omncs numero quadraginca fex vaccini dences.
,. Oculos rnares , aurcs & cetera omma perfeda hic luueni Ccrebrum qnoqnc,
S: integmm , quod in vno faitem capite perueftigarc volui : fanguinolencum hoc
&cetebra- caracn confpidebacur , quod ipfi ex conacu forian ac nifu macns,ob paitus dit-
riculcatem,accidic . i

Vcrunq, eciam Caput hoc fua: pnrciculari vertebrar inflaebatA vtraque l^c.
coiu&r vertebra tertiai cuidam in medio (izx^ux & fuprema colh dici potck, lacer^"'
eios fpinx ttr adha:refccbat . Priorum vcraque vnico tamum foramine pra:dita erat , p.

dorfaUs. - * qUOd

1 '

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 6ot

quod fpinalismedulla ex capice egrediens tranfibat, 8z vtrinq. in tcrtiam verte-
bram inprediebacur tribus donatam foraminibus,duobus nepe laterahbus cjnas
lam diclam medullam admitcuc,& cercio inferiori,per quod medulla egreditur,
&, in fuppofitam fibi vertebra ingreditur. Hoc tamen hic aduercendu, vcramq . Meduiiafpi
medullam, ex vcraq. occipitis bafi feu foramine cgrefTam in hac tertia vertebra jjffijJTJJJ
( qua_ ob id loge maior eft,quam dua? fbcia: laterales)vniri,coalefcere,ac vnicum ftea fim'
tandem medulla. truncum per totam dorfi fpinam defcendere,Hmplicem dico,
ac non duplicem,quod quis fufpicari forfm potuifTet .

Erat autem priorum vtraq. dicxarum vertebrarum,quam anStifTime conne-
xa tam capiti,quam vertebrae illi,qua. inter vtramq. media fedebat, &c triangu-
lans erat,cum priorum vtraque plana potius, & per tranfuerfum oblonga effet .
Huic tertia. poftmodum triangulari , S_ vt ita dicam, triforata: vertebra_,quinq.
alias ordinaria. & his fexcaadha_rebat, qua_ fpinam fiue appendiccm valde elara
habebac,quod inalijs non videre vertebris fuit. Ex hac eminetia candicans flr-
miifimus vtrinque twdotivhi\ ferme mufculofa, carnis poifidens, inftar albi ali- Mufcuius

H. / i t T- . r \ tendinolus

gamenti enaicebacur. Hic autem m vtrumq.occiput lnierebacur, pro ca- biceps in

pitum videlicet eorundem excefione,mira vcerq.Nacura. fagacicate fabrefa&us. p-JamLr-

Hasaliaeordine adcauda. vfquefmem vertebra. fequebantur.Nocandu hoc ca- cus-

men velim,dorfi fpinam non linea prorfus redta, fed arcuata veluti proceflille .

Atque ha.c de capitibus & fpinali medulla di<5ba funto .

^l^irna- oris p_fl^s lingua nempe & larinx, figuram fuam ex omnibus con- intemaeo-

ftituentibus particulis integra in vtroq. capite fortita. fuerat. Afpera etiam Ar- ns partes '

teria ex quolibet capite fingula exoriebatur, qua_ amba, paulo poft ortii in vna

coalefcebant.Veru quod nuncfequitur monftrofum magis eft, quam quod vel

vnquam viderim,fcriptu legerim,autabalijsmihirecenferi audmerim.Immif- inflatispui

fo enim alterutri afpera. arteria, canaliculo, pulmones inflari iufli: elati fuerunt j^"^.-

vehementer in vtroque latere,vtrobiq.in tres lobolos diuifi,maior erat inferior a»eriat

i l cor no

tres longus latufq. digitos trafuerfos, alteri duo fuperoires pollicis magnitudine moneb;
haud fuperabanr.Sed cor netatillum quidem vel mouebacur.vel eleuabatur. Id
quod mihi quidem nouum minime vifum fuit,rapuic cajnen in admirationem
non leue Auditores meos & fpe£tacores,quibus aliud longe perfuafum erat.Cre-
debat enim pra_ceptorum a Magiftris fuis traditorum pcrfuafione, aerem a no-
bis & alijs animahbus in pulmones receptum, aliquam fui portioncm finiftro
cordis ventriculo per artenam venofam pro fpirituum vitaliu fabrica commu-
nicarcQuod falfum tamen effe no tam animahum maiorum minorumq. alio-
rum,quam humanorum etiam cadauerumpulmones per folle eriam inflati, vt
experienti patebic,comm,onftranc : cum ne tantillum quide cor ex infiacoaere Non vide.
incumefcat,quod tamen fi meatus vlli occulti forent & oculo noftro mpercepti- den ni,fa_

i i • *■ r ■ \r ■ i_i ■ r\ i i • tus vIlos

bilesjiam per rorcem aeris lmpuliionem apenrencur . Nam & lnuifibiles 6c ahjs dariintro-
medifsimpenecrabilesarceriolarum cum venulis anaftomofes in. plexu Choroide aeris ex
& 2{eti mirabtli Cerebri,hoc ego folo medio,flatu nimirum,fa.pe detexi.Aft cre bus™° cor.
pent potius ac difrumpantur propemodum pulmones violentia intrufl flacus ,
antequam cor aerem admittat, neceile eft . Veruntamen hoc quodiamdi- ^^ur1"1
xi , ihihi admirationem nullammouit,fa_pius enim eiufmodi fpecracula fpe- Jjj"k»ijw

E e e dfcaueram

n__»

utba-
tur .

6oi > ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

ftaueram . Aft quod nunc dicam, id demumme extra me ipfum quafi rapuic .
Cum enim icerum icerumque pulmones inflari curarem, vcpr^conceptam ipfis
Moftruofiu opinionem de cordis fimul mocu fa&o ex mence eradicare; cocies fub ipfb.Dia-
iH^SsL pnragmace vcris inftar aliquid fubleuari,diftendiq. animaduerci. Hx(i diu quid
ancaa . ^qc ^ aut j-nonftri pocius eflec : cum ea in regione nec vllum ex pulmonibus
foramen fadlum, & ftomachoru feu vecriculorum ibi facculos ficos efle noflem,
deferri aucem ad ciborum marfupia aeris fubftancia per afpera arceriam , ea res
deniq.coca inuercere rerum nacuram,ac parciii animaliii feriem mihi videbatur*
Quare immiflo ftylo per afperam arceriam , incepi per longum defcendendo il-
lam culcello diuidere,ad mediam thoracis regionem vfq.penecrando.Ec ecce mi-
rabile vifuleundem du6tum fiue canalem in vetriculum fub diaphragmace po-
ficum definereanimaduerti, quod equide nifi manibus cocies palpacum & ipfis
quoq. noftris vfurpatum oculis fuiflec,nec a nobis adhuc etiam crederecur . Sed
& hicNacursinduftriam&admirabile omnipocentis DEI arcificium facisfu-
perq. ftupere non pocui : qu6d hoc iplum afpera? Arceria; corpus fuo non probe
modo inftructum eflec capice Larynge, nimirum Epigloccide, ofle Ypflloide di-
<5to,8c reliquis nodu hunc pneumacicu confticuetibus partibus,fed & lllud ipfum
carcilaeineisfuis annulis conftarec,&aliquo vfq.ad fpaciu quatuor forfan cranf-
uerforum digicorum eadem fubftancia procenderecur.Tum idem du6tus inalia
fubftancia omnino mollem ac carnofam, & vc vno dicam verbo, ipfiflimatfr/o*
Afpera ar- Jgm^i fubftanciam mucabacur,quas in ipfum vc dixi vencricrtim defcencW^xa^

tena in_> i p . •> • * r r • 11 11 •-«■ ^»

oeiopha- definebac. Hic icerum non pocui no iuipicere & laudare mirabile prouida? Na-

ST tra " turas ingenium. Ha?c enim afpera Arceria non(quod in alijs omnibus fieri came

videmus)bifurcaca diuidebacur, vnu in hunc, & in alceru pulmonem aliu ramu

demictedo,fed re&o ftacim cramite porrecta in gula, fiue Oejophagum craimuca-

bacur. Vc camen & pulmonibus aere impercirecur,cuius gracia eft effid:j,fiftula-

res cubulos ex Cefc in vcriufq.pulmonis lobos fuperiores,qui ipfi alperae Arceria?

agglucinabancur,demiccebac,per quos & aer in omnem pulmonum fubftaciam

porro ingredi Sc egredi liberrime pocerac.Hi omnes cubuli fiue bronchia afpe-

ix Arcenas per omnes ooftea lobos difleminabancur,quod nobis pacuic,dum in-

flarencur ijdem & denuodecumefcerenc .

curiofa-j Acque hic per cranfennam falcem,illius quaeftionis quam fupra mihi mocam

Arfaiihoc dixi,meminero:^» hic ^vitulus diujuperjies ejjeiabumq.ac potum per eandem ajperam

Ttuiffet! Arteriam,aeri in alijs animaltbus deslinata3tranjg/utire potuijffttfld enim nobis quo-

tidie vfuuenirenouimus,vbiquidincerprandendum fiue excibis fiuepocibus

ad pulmones illabicur,cuilim lllico cum fuflbcacionis metu excicari: quare quid

hic fic refpondendum,facile pacere videcur .

Refponde- Acqui ego inconueniens minime cenfuerim,per aliquod eciam cepus hoc mo-

Sr.qUa ftrum la<5be macerno fu&o ali pocuifle.Neq.enim refpiracioni obftaculo efle de-

buerac,cu aer ad lacera per fua fe diuercicula in pulmones recipere , cibus reclro

incerim itinere in vencriculos defcendere facillime pocuerac.Ec quid fi aeris ecia

porcio non parua cum cibo defcendiflec,inde mali fecutum fuifIet?hoc enim no-

bis frequecer euenire,dum ex anguftioris orificij vicro bibimus, experiencia ce-

ftis eft,& Hippocrates hoc monuic libello de Flacibus: Omnia qu* eduntur O4 btbun-

tur,

,

tis Joca__,
controuer-

ICI*C

nem

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. .<jOJ

tur , inquit : , fptritus tn corpus ir.fcrtim \ altquando plures , altquando etiam pauciorcs:
^[^^mamfeHumfit,qoodp/tmmtseruciatione^

Redic emm infpiracus aer foras , quia fi eidem Hippocratt libello de Corde cre-
dimus, nullum neque ipfe,nequc aqua homini auc animali alimentum pra:bent.
^erttoautem^m^recunttfptrttus^raqua^on enim /mman* natur/ a/tmenta Hippocn,
£-A fZ ? €mm ," altmentti™H ventm & aqua cruda ? Idem camen * '
Htpp. Ubello de F/at. ( vc hoc obicer dicam ) concranum aiTenc , fic enim ibi aic: C •
Corporaemm cmma tum hommum,tum reltquorum quoque antmanttum a trtpltct nutri-
mento (uflentamur.joorum autem nutrtmentorum nomtna hxcfium ctbus, potus, fptritus
Acfptrttus qutdem qut tn corportbus funt ,flatus mocantur : qui n,ri extra corpora exi-
Stum, aer . Qut fane maxtmus efl tn omntbus qu<e corpori acctdunt, <& author & domi-
ttus. .ed & yicc verfa, vc in ventriculum aerem,ita in pulmonem pocum dcfcen-
dere voluic idem Hipp. eodem dccordehbello. Etentm homo muho maxtmam ^ dki
partem tn rcntrem hbtt :gula entmfiue fomachus ^elut tnfundtbulum potus copiam & ^^
quacmque -volumus, exctptt.Btbtt autem e> in gmtur ac artmam,mtnus vero g/ auan- V™ *
tum/aterepofitpcrrtwamt/lapfum.Akmamibidem aquam in pencardiocon
tentam ex potu fcihcet in pulmonem labente, veluti vrinam cordis efle . Quam,
mirabikm iuam philofophiam his verbis concludic . Hunc ttaque kumrtmlor de
pulmone vna cum acre abductt : aerem qutdem igttur , n>bi tn medclam ceffit , nereffario
oportet retroptr eandemn;tam qua abduxtt, reijcne . Verum humorem parttm tn culeum
O^^jmamfuam exftot .partim rurfus vna cum aere foras prope/ltt . Solidiorem ca-
men cibum ceu ramum?herbas,frumenta, leaUmina,non puco ab hoc viculo de-
uorari potuiffe. Cum di&o lam loco dicat Hipp.quod opercu/um Laryr<ls,Eptdot-
us,ltnguUfue mtnor /tngua appellata,ne permtfertt qutdem altqutd ampltons potus pe-
netrareVndc cum credifacile pocunTet, quandoquidem duo capica effenc,
iingula f uum habere Oefophagum & afperam arcenam , adeoque quacuor vafa
efle debuifle . Hic nacura tamen adeo defecic,vc pro quacuor vnum folum fabre-
tecenc,quod cibo nihilominus liquido,aerique decrudendo fitis f uiffet

Hiitoriam porrd perfequamur. Vencriculi igioir poft pulmonem,vc iam an-
nocacum ruic, qui quacuor func numero , & ipfi ex immiflb flacu atcollelwntur
Qusautem horum ommum & nomina fint,& omcia,inferius expediam,quan- 0
dode^wx^/^tracitacurusdubia qu*dam auchorum loca explicabo Hoc "Se*
incenm hic nouiffc facis fueric,in tertto ventnculo plicatilmm fene quada mcm- Sis^S"
branarum conferto,nihil preter fefquiunciam forte mucagims cuiufdam reper, fm'
tum tuifie.ln quarto autem & vltimo ventriculo vbi chylus abfbluicur,& coa^u-
lum m ladtantibus cclligitur, inuemebatur femilibra: pondere humor chylolus
quidam , adeo tenax, viicofus,fibiq.coha:rens & albicans, vt gluten Taunnum
probe armularetur, ita vc ab ipfa eciam madefacla fpongia non unbibcrecur, fed
aqua elui ac manibus decurbarinecefle haberec .

Dubium profeclo non leue ea mihi res mouic , quibus in himc ventriculum
vijs tanta huius humoris copia perduci potuent:ficuti & illud.guod cotius ani- Tota caio
mahs huius caro omnino acidi la&is ddore fpirabat. An dicendu&mm iri vtcro I;'xllsacidi
ex fanguine materno fcecus nucricur, facpe cum fanguine lac mifcen >l(t enim «EK
hcilisgreffus&regreilusabvcero^fangumis advbera &ab his advcerum..,

E e e z quod

{

Sanguine *a
cotcaruit.nucls

6o ALI A ANIM A LI A NO V AE HISP. N ARD." ANT. RECCHI.
nuodfemin^etiamnorira. philofophicas has minime' edoda^ ipeculationes ,
nouerunt . Sed hzc patentiorem contemplandi campum defiderant .

Huic isituf vltimo ventriculo tnteslma eiufdem propemodum cum iplo iub-

, •■ ftimi* anncctebantur , qu* ego haud diiTecare volui , cum ex redo inteftmo

L fPo»tc eiuldem coloris ac confiftenti* excrementum eflluerct , qualeilhs

eife vidcmus , qu* iam pafta fuerunt . Vitulus autem hic nec lac quidem a ma-

trisvbenbusruxerat,cummortuuseditusfui(let.

Dum autem ventrem inferiorem aperin mberem , iimul <x>endm "MutnmUm
exvmbilico hepati infertam conftringi curaui,quo illa poftmodum proin-
flando bepate inferuiret . Qus vbi cx tubulo flatum recepiftet , vifii mcundum
Aveninu- & mirabile didtu, confeftim inflatum eft hepar ,pulmones , tor, hen atque ipfi om-
SrSJT nes rventricuU : qui,cum vna communi tunica inueftiantur,imponunt alicui vni-
Part" t cum facculum & non plures cffc, exiftimanti . Hzc autem , qua ratione contin-
rxfuemn. all in Medicina ftudioforum gratia ex InneniUbns meis paulo poft fubiungam.
& & Ouatuor Cordis vafa nec tempus,nec opus examinare fiiit,quar cgo alijs vici-
qufdinhoc bus iSperfc<Stis ac imperfedtis vitulims rcctibus quam exadhisime ficn potuit ,
inU£nrUm'perqui[iui&defcripfi,Cordetamen aperto, & finiftro eius ventriculo infpe-
ao crlobulum quendam nigrum, durumque repenmus , ctaraeae f ubftantia: fi-
milem adiumminternshuiusventriculi cauitati, quem vbidifcidi,efriuxit
fanguis nbricans remanente pelle dunufcula : fanguis ille autem magmtudine
■ nucis mofrars exquifite iph*ricus,ac rotundus prorfus glotMus erat.Se*r*g*«>
in hoc neque dextro ventriculo fanguinem vllum inuenimus ahum,id quod no-
tatione di^niflimum cenfeo . Vefita vrinana liquoris -fui expers & parua admo-
vSos&dum erat!lncisa illa, per ftylum v^Vrachon di6bum indagaui quimeatus
manifefte peruius erat . Sumit autem Vracbos initium fuum ex rando vcficz, &
vrhrim in veficam ex rembns corriuatam , dum adhuc in vtcro vitulus conciu-
ditur deportat ad mcmbranam quandam villantoidem dicfcam , eum inrinem
a Natura fabrefadam , vt inftar alicuius vtris excremcntum illud ieroium col-
Haacdonccpartustcmporc ex vtero excernatur . Eft autemV rachos exqua-
vS t£or iHis vafis vmbilic im conftituentibus vnum . Secnndnm cft <ve«a Nutncula
vala * qu fansuinem matcrnum m hepar refundit , tertium & quartum , iunt atnbae
ilte arterU vmbilicales appellatar.quae irkdefcendetis lArterU magna ramos Wacos
vitale matris fpiritum tranfportant. Qua, omnia vaia hic probc confpiciebatur.
Lien pcrexiruus crat , nec fingulare quicquam obtinebat . \enes diiciisi non
carnem,fed mcrum potius congclatum fanguinem rcferebant . Cohccrebant ta-
mcn fibns carneis, ita vt quid medium inter carnem feu parenchyma, & an,
oumem coasulatum exiftimaretur. Cetcrum interna omnia vifcera perbelle ie
: r Lbebant.TYfliW, etiam(mafculus enim hoc moftrum fuerat)qui tamen laten-
TCR'CU tes & parui erant , vix Auellanam nucem fupcrabant.Atque harc hdciiifima dt
MoJln huius Anatome^ux fumma,qunm adhibere & potui & debui, diligetia
SoiiusPrin trium horaru (pacio a me adminiftrata & ab ioluta fuit.Qui merito labor meuS
^ illi dcdicatus fit.Pr;W^,qui eudem mihi benigne comifit . Et cui foh a Medm-
J:^ni ,!;r nmfitys gratice fint habedar, fi quid vtilitatis nafluri funt , ta ex enarrata hiito-
labor dcdi ria' quam ex fequetibus meis vberioribus difquihtionibns,quas nuc iubnedtam,

catnr. »T . 1 ■ qU£

Lien .
P.enes

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 60;

<ju* m meis forfan aduerfarijs alioquin delituiflenc ac compucruifTenc .

Sed priufquam has obferuationes meas Juuentlcs quidem , Nntura tamen di-
rigente & dictante fcriptas , publicas faciamj rogandus mihi eft docilis & ftu-

diofus lecl:or,ne ita facile Philofophaftris quibufdam fidem adhibeat,tam auda-
cl:er quiduis negantibus , quod ipfi necmanibus tradarunc,nec oculis vnquam
vfurparunt : eam fblam ob caufam nimirum , quod Veterum illud fcriptis ad-
Uerfari, infringere eorum dogmata , & obftare authoritati videatur : qui tirPpSs
D E O ipfi , & Naturae leges prsfcnbere , & vim inferre prarfumunc , dum mi- ffbJ*
felh hi omnia fuo arbitratu, cogitatione, & temerario iudicio fieri debere fibi S3S3?!
perfuadenc. Nos a:quum eft W*f«r*,& non hanc nobis fe accommodare.Quare
Friuolx omnes eorum funtrationcs,quas rerttm magiilra expertentia impucrnat.

Delcripturus fum itaque iam Vitulinam Anatomen,quam ante hos annos vi- v«foi»»_
ginti,ea qua fieri potuit induftria,exercui, vc fideliorem quarundam controuer- mea Anat0"
fiarum enodationem inde nancifcerer. Vtar autem hic ijfdem pene vcrbis,qus
in meis /uuem/ibusicripta reperio;ad qua? fi opus fic,etiam le&orem prouoco,ne
quis me in alium ea fenfum decorquere voluiiTe,cenfere poflic,vc que in Monftro
hoc euenifTe dixi,propcerea magis confirmarem .Eadem enim nunc Nacura eft,
quar ante toc millia annorum fuic: fed nos mucamur,& alia fubinde de eadem
nobis imaginamur .

Cordts igicur Vafa hanc forciebancur confticucionem . Vena Caua ex He- Cordls vs'
* ^endens <35ftli,non alicer in oftium quoddam ante dextrum eius vcncri- Sffian
culum,atque in nobis apericur:& iuxta dexcra cordis auriculam cum Arttria ve- dei"ipti0i
nofa,c\ux ad finiftrum cordis Vencriculum percinec,per manifeftum admodum vena o
rocundumq. foramen concinuacur , per quod ex Caua fanguis in hanc Artertam ua '
Venofam cranffluic, minimeq.in dexcrum vencriculum influit:& ne in Cauam re- Arreria ve-
grediatur,membranula fubtilis operculi vicem fubiens,foramini flue oftiolo ll n°'a "
li apponitur.Prope hoc oftiolum,foraminulum longe adhuc minus reperitur,ex veneco.o
quo vena producitur Corcnana cordis ditta, per cordis bafin dnfeminata. Dexcer Jgf
auce vencriculus humano erac fimilis, coc carnofis came ac forcibus fibris haud
prscditus. Ha:c ambo vafa eiufde funt fubftancia?,veno%nimiru,non arteriofs.

Artertofa autem duo hoc modo fe habebant.Et quidem,quod ex his primo in v^
oculos incurrit,omnibus imponit Artertam magnam effe,& ex finiftro cordis ii- dif!
nu ortum ducere arbitrantibus : cum tamen plane contrarium exiftat & fit po-
tius Vena Arteriofa ac fuperincubat ipfl ArterU magnx^ux reuera in exortu atq.
egrellu fuo ex finiftro ventriculo,non efttam magna lataq. atque harc lpia vena
artenofa.Cu igitur Arteriamagna enafcitur & egreditur ex Corcle, progreditur A
ad latitudinem tranfuerfi pollicis(in hoc virulo faltem ita confpiciebatur) dein- &£
de in duplo ampliore truncu,quam ab exortu fuerat,definic. Ex hoc alius afcen*
dic truncus ta amplus , vel paulo minor quam ille fuerac, qui ex Corde emeri^e-
bat, atque hic eft truncus ArterU magn* afcendetis.Magnus autem diftus trun-
cus partim ad fpinam dorfi deflectens,conftituit Artertam magnam defcendentem:
partim verfuscorreflexusilludq. fubiens,per dextrum nempe ventriculum,
Venam facit arteriofam : cpx tamen, antequam cordi inferitur, bifurcata fingu- Vena.rte
los ramos m vtrofq.pulmones fpargit.Dico autem Venam hanc artertofam m^re- riofa'

Eee 3 dicor,

ia cor-

arte-
cor-

Irtena nia

c

606 ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. REGCHI:

di cor fi exortum eius infpicias,quem ab ^Arteria magna fiue sAorta nancifcitur :

quamuis fi oificium fpecces,melius ex corde egredi dici queat , cum ex dextro

ventriculo fanguinem educat in pulmones nutriendos^in nobis ia in luce editis.

venae artc- Si fetum vero confiderare velimus , iam alium prorfus vfurn \\xc n>ena arte-

vSnto- riofi habec.Hax enim cum magna arceria in duc^u.quodam omuino communi-

tu' cat. Vbi etenim Spiritus materni per vmbilicalcs aucrias m liiacos ra-mos infu-

fi , per dejcendentis Aort& tr-uncum afcendunt,<Sc cordi iam vicini funt, tjunc duas

ibi ftatim vias reperiunt > vaara quas mgredicur Aortam partim cor fubeuntemj

partim aicendentem 6c caput petentem. , m quam. quidem viam .communerrL.

Sr&tJs vi- fpiritus fubeunt , fed cor ncutiquam mgrecliuncur • Alcera via eft in venam ar-

^sSfi£ teriofam dextro cordis ventricul^ irderiaxii ? qua;; cx eadem magna illa . Arteria

tu cor non fue Aorta enafcitur. Itaque fpiricus hi vitales & ianguis arceriofus maternus, ad

tur. fuperiora partim iibi viam parant , partim per venam artenolam ln ambos

pulmones difperguntur , in cor vero minime lllabuntur, Euidens autem rei

huiusratioin propatiiio eit ,quod valuuls obftent femilunares , vel Sigmoidex

dicla.' a figura, quam obtinent, Qujire dum inflari curarem magna? Arteria: de-

icendcntis truncum,inflabantur iubito & pulmones ambo , & illaipfa extra cor

lita vena arceriofixordis incerim dexter ventriculus neutiquam mouebacur .

mflata per Aft neque hac flatus impulfionc fmifter cordis vencriculus atcollebacur ,

iom"^ cum esdem femilunares pellicula: hic obftarent , quas egredienti quidem ma-

partes fue- ^tnx patent , insireclienti iefc opponunt . Statuendum itaquff siicet plurir-^ju^

riot tume- r , &r \\ TV , ■ >• ' '?. '■ r' . ^,

fa-tac. ium paradoxum ruent ) noc erit : m cordu venmcuus necjpmtum nec Jangmnem vl-

lum tnfoetu conttneri. Nam cur ex IJena caua in dextrum ventriculum fanguis re-

funderetur, cum in eodem exiftens.a^r.w^ <~oenofa illum recipere Scad pulmo-

nes ( quod tamen in adultis femper fic ) deferre haud valeac ? qua. fpiritu vitali

ex Aorta fibi commumcato , vt diximus,curgec .

obie&io Aft inquies dextro cordis ventriculo Vena Caua fanguinem infundit : mani-

hic^pa.a- feftilTime enim anteillum panditur. At vero ahucT autqpfiaconuincit: caua

doxon . enim non in ventriculum per pelliculas fiue vaiuulas illas tricufpidaies iangui-

nem fuum deponit ( qu^d tamen fit poftquam animdia nata fuerunt ) ied 111^

Refpondo. cauernulam lllam ante dextrum ventricuium pofitam, quam ego oAntecame-

ram non fatis Latina voce,,appellare ioleo: qui ftatim m ^Artenammcnalem & fo-

ramine fatis grandi , & fubilantia eadein fibi proximam, continuam , (imilem-

querecipitur, &ad pulmones vtrofque ablegatur.In finislro etiam Utntriculo

cordis , nullus ipiritus ftabulatur : neque enim ex nArteria mogna in cor aditus

Aiia Ana- patet , femilunanbus impeditus a valuulis, fedfpirituum pars eArteri* magnx

l?nae VUU" afiendentitfzxs Ven& committitur arteriofe, ex qua in pulmones fit tranfumptio .

Atque hic,vt iirmiorem verbis meis fidem adftruam , ex alia Vnuhna oAna-

tome non minus claras , quam iucundas demonftrationes promam. Eodem ipip

ex inMata ^ie , quo iam fcriptam confecerarn adminiftrationem anatomicam , alium ex

venaNutn } l r ■ ^ r i r

euia,Hepar Vaccino vtero "vitulum exemptum artmciose fecui. Hic aute vix ipichamam iiue

rnonesPm. palmum fua longitudine fuperabac . Huius ego cum imprinus venam curaifem

^aci ' inflari Nutricdam, infiar um fimul eft Hepar3Cor & Puimoncs. Ex VmbiUcaii enim

hac vena in Pcrtam,Qx qua in Cauam, ex Caua in Cvrdis dextru no quidem Ven-

triculum

s ar-

vmbi

lO.-FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 607

triculum , fed huic antcpcfitum finum, ex hoc per foramen iu Arteria,m <venalem
excra cordis iiniftri finum pofitam , e qua demum in ptdmones .

Iuiil inflari iimiliter Vmbtlicales arterias : ftatim intumuit Hepar , inde Pul- rnflatI'
mones , ied (Tor mmime motum . Hepar quidem propcer arrenam lacis,grandem licaHbus
cx deicendenti «tAoru crunco iibi communicatam ; Pdmones vero propcer Hepar?&
Venam arurtofam ex Aorta originem fumencem : fed Cor haudquaquam ,quia_> ^gmc°nes
iaeque cx.Aorta, neque ex njena Artertofii m hoc adicus vlius pacec .

Prarcepi demum vt Afperaarteria&c ipfainflarecur , &: ftacim mire elacifue- InflataafPs

1 . J/ r • » - ra arrena

xunt Pulmoncs , quicumaliasrubn admodum efient,&: carne pociusfolidiore pulniones
quam fpongiformi prxdici^iam albicances cameniubico, &z ipongiofi fuerunt corpamm
efle&i . Tumefieri & Cor vifum eft : cuius finiftrum ventriculum data opera in- &cur hoc'
cidipaulifper ,ex cuius foraminecum ipumofo quodam fanguine aer exilijc.
Quod ego qmdem contigilTe exiftimo , non quod fanguis in finiftro lllius
ventriculo vllus contineretur ; vt nec in alijs vifus eft fcctibus , fed qu6d vi qua- «
daminfufflationisincenelloadeo corpufculo , ex *Arterianjenah rupta, qua?a
£<*«<* ianguinem receperat, in cordis hunc finum cum ipib aere compulfus fuif.
ier.Cum cricufpides prasfercim illae membranula? fiue valuulae finc dux cancum,
&: tam excra quam incro meanci humori non mulcum obfiftant . Dexter autem
venrriculus x quantum ego animaduertere potui , nequaquam inflabatur .

Hic commode admodum illam Ven& arterio/a cum Arteria magna commu- ^°™™;°
i^p^.^»nocare poT?^. Siquis enim in huius defcendentem truncum dextre r'°r* c,!(n

• T^ • ~ 'r r ■ ■ • • r Arteriami

itylum lm mittat , iuriumque porrjigac, tres repenet vias : quarum vna m alcen gna .
dentem Aonx truncum percingk : altera finiftrum cordis ventriculLLm ingre-
ditur , & eft ipfe magna? Arceriaj exortus : tertia yerfus dexcrum cordis ven:ri-
culum abit,&: njenam arterio/am conilituit.Qui tamen tertius hic duCtus exiguus
cum iit , in natis iam animahbustacilecoaleicic , acque ficipincus, cum norL,
poilint amplius poftea per hunc meare, furium ac deorfum iati:em,dum ex cor-
de per Aortam icaturiunt,per huius truncos ferantur neceiie eft . Memmi me
hunc ducStum in adultionbus hominibus ita vietum &r euanidum repenile , vt
ligamenti inftar Aorcam & venam arceriofam colligaretg Videre funul m hoc Arteriaco-
corde erac njenam coronartam & Arteriam coronariam,qux itacim ex Aorca enaici- ^onmz.
tur , vbi harc ex corde egredicur .

In neucro cordis ventriculo fanguis aut fpiritus vllus vifebatur . In primoNUnusfanr
fcctu aqua in pencardio contenta inftar lotura:- carnis erat : in hoc vltimo nul- dis ventri-
laobferuaca fuic ,nififorianiam effluxerac . Eit aucem de ianguilicacione &c CU,1S-
ipiricuum vicalium vc in fcetu peragicur , procreacione &c diftributione ha:c Au.horis
mea philofophia:quam in Iuniorum graciam ialtem Medicorum,qui in Anato- j^^
micis minus funt verfati, proponam , & prouecliorum m hac arte fimul calcu- vitaiipirrc
lum expedtabo . Nec vitio mihi verti velim , iiCjUid m lcnptione hac vt chrn- neinfoetu.
cillima , ita vtiliiTimarepetiero, non fatis enim dicitur, quod bene dicitur .
Ex diligentiifima igitur hac autopfia non in Animalibus modo,ied Infantibus
quoquehabita, iic egoipeculariioieo . Sanguinem venofum ex materni vteri
venis per ^Rutriculam ad Hepar in Porta: vena* ramos per ipfum diiperfos conue- Quid de_»
hi : ex his in Cauam , ex Caua in partes inferiores per deicendentem truncum.- ^j^t V*

aliquam

V

<5oS ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

aliquam huius fanguinis porcionem pro nutriendis illis partibus, alceram vero
ad fuperioris corporis membra euehi , & in itinere hoc quidem, Venam cauam
cordi aperiri , & fanguinis parcem in oftium. illud , cauernam , fiue antecame-
ram iam dicTameffundi, rehquumfanguinem thoracem, caput & artus pe-
tere fuperiores . Nullum autem fanguinem cordis dexcrum ventriculum ingre-
di , cum nullus iphus ibi vfus fic . Neque enim vt hic atcenuecur,veluci maceria
pro fpirituum vicalium in finiftro vecriculo generacione, ipiricus enim ln fcetus
corde nulligeneranrur,fed amacre fubminiftracur. Neque vtcorhoc fanguine
nutnatur, huic enim vfui Coronaria dicTa vena feruit , qua? per cordis fubftan-
tiam difpergitunquin neque in nobis iam fanguis in finu cordis efTufus,nutrien-
di officium habec. ls autem iam dicTus ex venx Cauae apercione fanguis in oftio
hoc collecTus , ftacim per foramen iam fupra defcriptum in Arteriam venalem
Caua? non conciguam hic,fed concinuam prorfus tranfcendit . Et licet hsec Ar-
• teria venalis ad fimftrum cordis finum pertineac , fanguis tamen hic re-
cepcus eundem finum minime ingredicur : eft enim hic foraminis coali-
tus excra vcrumque cordis ventriculum , &c Artcriahaec venofabifurcacur,
&i in ambos pulmones ftacim ramos emiccic: quare immediate receptus in_»
hanc fanguis, pulmones nutnendi caufa fubit . Quis enim eius in finiftro ven- <
triculo viusefiet , cumfpiritus vitales in hoc neutiquam conficiantur ? Arteru
Quidde_> aut em ^mhilicales,\bi rhaternum fpiritum vitalem ad Jliacos ramos conuexcrut ,
E'ma"er- fuo fatisfecerunc officio.Hic autem per Arcenam magnam^efcendente^-^" *>
p-s ' dit , & ad afcendentem Aortam f upra Diaphragma peruenit : huc vbi delatus;
iam cor, cuod verum eft vicalium fpintuum domicihum, ingredi ipfutru
a?quum forec . Veruntamen huic oftium cordis finiftrum pulfanti ,acceflusde-
negacur-, valuula; enim kie opponunc lHce femilunares, qua; egredientibus
quidem ianguini & ipiricui apenuncur , ingredtentibus clauduntur . Quapro-
pter pars horum peregrinorum, &a matre fabncacorum fpirituum , per Aor-
tam afcendentem fuperiora pecic , pars in Venam tllabicur arceriofam , qua? &
huius Aonx propago eft , & eundem cum ipfa fubftancias modum ( vc Medici
loquuncur ) obtinec . »
CurAorti jsjon fum tarr.en nefcius: Aorca? in adultis corpuspaul6duriuseiTe,quam fit
adukis fit Venze arteriofc ■-, quod inde prouenire credibile-eft , quoniam illa , in animali

durius qua •#■»•' ■ i 1 •• / J

in foetu. excra vcerum matris conlticuco , perpecuis non mocibus modo agicacur ,lea
fpiricuum vicalium quoquc copia replctur , & partes obambulac non rarofic-
ciores frigidioref que , vn.le durefcic magis quam Vena arteriofa , quas extra
pulmonum &: cordis fitum non procendicur. ln fcecibus certe & rccens natis
e<j;o nullam horum difTerenciam vaforum , fi duriciem fpecTes, animaduertere^»
pocui . Haec aucem vena arteriofa & ipfa in ambos pulmones ramos diuidir,ma-
ioreque & vero fuo rrunco,in dexcrum Cordis vencriculum lmplancacur.
Icaque fpiricus llliaduencicij fimiliter pulmones fubeunc,in dexcrum autetTL»
obieaio Cordis ventriculum nulli defcendunt , quia & hxc non alicer Vena arteriofa_> ,
diiu . acque Aorca , habet valuulas immiilioni oppofitas , emiflioni patentes .

Attamencor inquies,viuere cum debeat, vitali haudquaquam fpiritu fru-
' ftrariconauiienbfuerit . Neque hoc ego inficior. AlT huic vfui arceria fiif-

ficit

>

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. goc,

ficic cof onaria appellaca , per cordis bafim probe difperfa, quas riuulos fuos
eciam ad intima cranfmiccic, & ipia inftar vena? huius nominis , extra cor-
dis ventriculos ortum fuum nanciiciturab Arteriamagna . Et qua: neceflicas
quarfb cogic,vc per magnam Arteriam in fmiftrum cordis fmum fpiritus vitales
intromittancur.ciim iam fcctui ab vtero illos materno fufHciencer fubminiftra-
ri,nec in corde fcetus elaborari dcbere,probauerimus?Sed neque per Venam ar-
terioiam in dextrum cordis ventnculum ipiritus vllus penetrare, aut debet , aut
poteft .Non poteft, quia obftant valuula;,qu£ ab incerna cauicace foras aperiun-
tur, exccrius veroad incerna eunci cuicunquereiclauduntur. Nec debet,iru
dextroenim hoc finu ipincus vitalis non habeclocum , inquo fivllus eft fpiri-
tus , hic naturalis potius eft ab hepate htic cranfmiffus , qui tamen in animali-
bus an detur ctiam, dciCa/cno & alijs vins doctaifimis hucufcjue dubicacum
fcimus.

Acque poftquam huc peruenimus , quod in alio quodam viculino fcecu me- Ju^nda-,
moratu dignum animaduerti , vt ftudiofis Medicin.x meis gracificer , nec hic cordis io
rcferre pigebic . Cum igitur abfciflis vmbilicalibus vafis ex Vacca? recens ma- ^S^'"
&atx vtero fcetus exrractus vt morcuus propemodunvn cerra iacerer,Lanio no-
fter duas ex vmbilico propcndeutes nobis &'quidem puliantes arterias demon-
ftrauic , quasvbiftupensLetufqueadmirabar, aperiamus inquam , thoracem ,
vc qua racione cor puliui huic reipondeac difquiramus . Appenfo igitur per po-
fip^-^pedes aer^l^ieti fixum clauumfcetu, & ventrem & thoracem perli-
neam rectam diicindendo quam citiifime aperui. Et eccs mouebatur tunc cor,
&quidemeodem c]uo arteria? vmbilicales,rhythmo; nulla tamen feruatain-
terlyftolemac diaftolen proportione vniuerfali . Solebat videhcet aliquando
ter quaterue , ac plunes etiam cor puliare , deinde ad iex odbo vel decem quo-
quepulfationes iubfiftere , rurfufque ad pullum redire , tamdiu poftmodurrL. coradfeu
quiefcere,donec ejjoillud folo culcri cuipide taneendo, excitarem , quem vt lum.ta<5hls
pnmum taclus fenium percepit, moueri caspic , atque fexvel plures pulfationes "«'.p11'1-

j J _ ■ 11 1 J • /• l pullabac .

reiterans,ad quietem aenuim reaijt:iterumque vel cuicro vel digico ialcem meo
contachim ad dilatationem fuit excitatum . Quinimoinrra meam contentum
palmam, hocccrculum pulfauit, quimotus poftapertum omnino fternum ad Mucrocor
horas quoque quadrantem durauit , diutiusforian duraturus, nifi cordis fuper- dismmotu

H. • t r i i- n-T r ■ rr ^^ ^. >• i r luriumtra-

cieivulnufculum leuirerinmctum ruifiet. Cum autem Cordts mttcro noc iitumtur.

deorfum penderet, in ipia cordisdiaftole fiuedilatationeipfeadfuperiorarerra-

hebatur . 7(eJpiratio quoque, quod hic fimul notandum cenfeo,nulla fiebat,cum

pulmo maneret immobihs,& Diaphragma ad apertumac dilatatum pedtus

ipfum quoque diiruptum ciiet .

Nolo hic contentioiiusconcrouerfiam illam . An cor infcecu pulfet, agitare , fa^0™?

qua? commodiore a melocoexoedietur . Qui interea vtrarumque p^rtiumra- h"c. con-

• n ii * i t • • x » • t ■ i • n • cluio. in_»

tiones nofle velit,legat Andrea? Laurentij Anacomen &loannisRioIani hlij vtero pui-
Anthropographiam , quorum hic cordis motum in fcctu probat, llle negac . pedUfr*.

Ex his m(i fallor , tacile quiuis rationem indagabic , cur in monftroio hoc
noftro vitulo iufiata Nutrtcula Pulmoves & Cor eleuarencurmon ica facile camen,
cur fimul cv Lten & Ventrkuli ciborum recepcacula diiatarencur , De Liene harc

caufa

6 i o ALIA ANIMALI A NO VAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

caufa affignari poterir, quod vena nimirum ha?c vmbilicalis fiue NutricuLz pars
fit manifefta ipfius Ven& Voru-.rami aurem illi Splenici fiue vene Lienem adcun-
tesj&ipfa? adlortam pertineant: vtrobique igicur flacus non difficulter per-
meabit . Oblcurius adhuc , cur cjuatuor illi ventricuii feu ftomachi inflarenxur
Anhoc fieripocuicper venam infignem quaeex Lienein ventriculum definic
Vas breue appellacam ? quam ego tamen hic non ita vtinhumanis olimca-
daueribus exactifsime feceram,indagaui.An vero hoc etiam nonextra omnem
eftimprpbabilitatem, flatum iuic in hcpate cx Nutricula recepcum,per meatus
illos Cboltdechosyime Bilis flaue. expurgande. vias in Duodenum appellatum incefti*
num fuiffe condu£tum>& ex hoc /^»w'c«/<wfubijiie ? Et hoc vc fufpicerfalrem ,
quamin Bouisbepate exercui Anacoma , mouere mepoteft , quam nunc de-
icribam .

Cum in bouino itaque hoc hepate bilis flaua? dudus obferuarem , notaui

biii.sexhe-quam plurimascorundem in hepatisfuperhcie, verfus veficuiam fellisexcur-

Suodcnum rentes , ex mterna tamen hepatis fubftantia originem fuam deiumentes appa-

feiatw . rere # ftxc auteni difierencia notari poterat : quod ex parte hepatis craffioro

profundiores magis dudcus fcaturirenc , in cenuiore vero eiufdem porcione ma-

gis ellenc fuperficiales. Hi omnes demum coeunces prope collum feu ceruicem

veficula:Fellisinramum vnum definebant , qui per obliquum latus in Duo-

denum inteftinum,non incer cunicam ac cunicam, fedin ipfam inceftini cauica-

tem hians ferebarur.Erac aucem manifeftiffimus hic inftaf^fruuT prooc^ i^1;?'^

tis du6cus , qui magnicudine quemuis craffifsimum fcripconum calamum fu-

perabac ■> valuula huic nuila camen adiacebac : verum ipfa prccuberancia? huius

lubftancia conniuebac, qua? curgence mceftino obftabac quo minus biiis ad

hepar remearec , non aucem quin rioua femper ex Hepace huc corriuaretur bi-

lisjimpedimencum vllum procreabac .

Poceram hic forfan illas Anacomicorum rixas fopire, quibus alcercancur in«

*Uia quae- r . v , y ... l n. * j-n-l-

dio de Bi- cer ie plurimum, an ex nepace pocius via recta ad intehina, quara ad Bms pnus
ad duode- cyftim,& ex hac poftea in eadem flauus ille, amarus &z acns narurs pro quoci-
num aho diano dacus clyftere humor fluat ? Sed tsdiofiis nimium eflem : hoc isiitur facis

Joco dea- J ( a

detur . nobis iam probafle ex~anatome fueric, meatum manifeftifsimum in Buoaio fal-
Hatiopro- tem genere ex hepate in inteftina dan,in qus flatus recepcus,forfan ventriculos
babiHscur ipfos replere ac diftendere m hoc monftro noftro potuit ; nifi quis hoc ioluin

ventncult I .1 .. n r *■ 1

inflatiaNu non minus , quam reiiqua qua? mcmorauunus , monitroium dicere maluerit.

£».* '*" In hoc eodem bubulo hepate infoliti quidpiam fimul confpexi , quod cale-*

fuit . Inuenimus in du&ibus illis bilem , ad fuam veficuiam vehentibus , ani-

Animak - inalcula quscdam plana, circularia,magnitudine & figura Vlmi fiorem referen-

!a circuia- tia , coloris huefcenris , craffitie vimus f ubftantiam asquancia . Ha?c ex cir-

na veficu- r . . r 1 i • -i 1

lscfeiUsad cumterentia ad centrum ie concranebant , m quibus nec cauda , nec caput ap-
parebat manifeftum , concracta ica manebanc , duplo quidem craffiora , fed fi-
mul camen minora ac reftri&iora efficiebancur.Hec noftro opcime noca Lanio-
ni eranc , qui eadem Icalice Ttifcoli nominabac , & quando adefTent, prauaun-»
vaccis & bobus diipoficionis fignum effe,&: ob id nec hunc bouem a tribus iam
diebus famum comedere voluiife, nobis affirmabac .

Sed

nata.

>

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. Cn

Sed quod ego hic admiratus valde fui , hoc eft , quod Galenus in libris de
ftmplicium medtcam: facu/tattbus docueric , amarum faporem adeo viuencibusMh-uquod
omnibus inimicum atque contrarium efle , vt m Lacu Afphalttte , ob eius aqua: ^Xo
amariciem, nec animalia, nec plancx etiam viuere velint . Ha?c tamen animal- nafcantur
cula amarum hunc adeo aueanc trahantque fuccum biliofum , vt ex illo gene- tm-T"3"*
rari , fimulque nutriri & viuere ament . In alijs enim hepatis venis ,vbi dulcior
eft finguis , nulla reperiebantur : fed fub ipfa veficula , ad ipfms ceruicem, quo
pemngic inccrnus quidam du&us , cam copiofa vifebantur , vt pulicurru
inftarfuamibi prolem gignerenc , alerenc , & quinquagenarium numerurru
excederenr . Ex maioribus aucem illis viuencibus & fefe mouentibus vermicu-
lis feptem plurefue numerabancur. Sed & hoc obferuaui. In Vena fcilicec Sanguinis
G*»afanguinem calencem quidem adhuc,veruncameniam grumofum,vibran- §?. m°"
temac-palpicancemquamdiucaluic,mocum habuifle; qufvbirefrixic, &ipfe
morus ceflauic . Qupd forfin alicui argumenco effe pocerac, & in ipfb fan<mine
venofb non deefle fpiricus nacurales , id quod in dubium a mulcis tameru
reuocacur.

Iam quibustamiuniorum,quam vecerem auchorum paradoxon a^ftimari Q,,lbusno
queac,quod de corde haccenus afferuimus,porro demonftrandum fueric. Hitoo- ft.rafenten*

•J1XCJ l . „ '< tiadegene

cratis quidem hic hdem miplorare, auc contranam eius metem indagare fuper- rat- .$««
fluum iudico:rudisenimadhucipfiustemporeanacomefuic,quare cam exa- pandoxa*!
c^b.^?**xplorat^^d eundem minime reperimus . Galenus primus dilucidum
vaforum m fcetu quar cordi & pulmoni feruiunt, nobis dodcrinam rehquit,
quem tanci tAndreas Laurentius in Anacomica: iux Hiftoria; hb. 8. quarft. 1 5. fe-
cityvc velano quodam concradicendi ftudio,auc ambicionis ftimulo agicari cen-
feac illos, qui hic falcem eidem reclamanc . Cum camen is ipfe Galeno 6. de vfu
parc.cap.vlc. cor in fami dilatari & conftnngi afferenci , egregie aduerfecur.
Fattor mehercle pra;clare Galenum in plerifqu<Tde Vfu part. hum. corp. li-
bris philofophatum fuiffe : hic camen expenenciam a nobis allacam omnino lpfi
refragan exiftimo,fiquidem Arceria magna inflata cor minime actollicur,quod Quanti fa.
fignum eft , nec flatum quidem , nedum fanguinem fpir^uofum , feu vicalem. Sautho-
in finiftrum cordis ventriculum penetrare , quod qdenus tamen facile , & cum facsn iruj
hoc ipfe Laurentms crediderunt . H<ec autem concepta funt Galeni verba hb. 6. paSt
de vlu part. cap. 2. 1 . Quocirca mirari amplius non oportet , /1, cum cor neque fanguinem
neque fpiritum mittat pulmombus , neque totius corporis arterijj fuppeditet , <vt perfeflts,
ad folam propriam <vttam quam pauajfimo fpirttu indtgucnt: quem maxime quidem
rvtopinor ,ex ipfa etiam magnaartena ducere poterat : nam membranarum eptpkyfis
(wtantea oslendtu.us)non<^tnihilomnino tfedne multum neue repente ac fimul in
ipfum qutpptam immigret , d natura futt tuuenta. Aft ego neque repente , neque^»
pedetentim fpiritum cor ingredi , flatus ( cui omnia patent occulta quoque,ma-
ximeofcula)argumentodeduxi.- Simonis Petrei & Franctfa 2(ofeti nobis ad- petr«>'.
uerfantium medicorum Gallorum opiniones , iam di&o libro ipfemec Lauren- Lateiufo
itus confucac. Cuius camen racio non ficisfacic,aliquam ldeo fpintus vitaliSqu^Tn
portionem ex Aorta in cordis cauicatem migrare, vt hoc & vica & nucncio tia eft **■
ipfms fomencecur . Harc enim a vena & arceria Coronana fiifficienter pra:ftan- * ?

cur,

(

<

6ii ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI ANT. RECCHI.

Lauremi, tur, €\\ix per cordis fubftanciamdiffeminancur. Nam neque fanguis in cor-

raciorefei- ^ vencriculis , vc di£cum eft.j inuenitur; neqne extra venas iam & anerias

elapfus , itcrum in fubitantiam cordis imbibi & difpergi debec , nec fanguis &

{pintus in cauicacibus illisinanibus, cum cor publico haud munere cuncfun-

^atur , vc repenancur , neceflicas vlla cogic .

Confianr. ! ge j jon^e paradoxa magis Conslantio Varolio ha?c noflra fentencia vifa fuiffec.

exalif". Cuius eP"o de Refoiutione corporis humani anacomicum libellum tanti aeftimo , vs

fusa!°ml" in hoc non Tyrones modo, fed prouedhores quoque in hacarce ,quodaddi-

fcant,repercuros effe non dubicem . Hicigicurungulari fuo quodam dequa-

HuiUnobis tuor cordis vafis modo philofophacur, & omnia hoc officij pra?ftare aftirmac ,

oppofita-. vc Contrario motu, tam inferanc , quam efterancex corde maceriam. Per Aor~

cordw in tam 3 aic ille ,fangttis inmltus finiHrum petit fmum , mox abfolutus inde reuertitur ®*

fuctu ' cum aliofangtiineper totum digeritur . Neque hoc in auram hanc vicalem folunv

rnodo fpirancibus,fed in vcero quoque laticancibus adhuc anirrialibus,fleri autu-

mac, vt lib. 4. cap. 5. eiufdem videre eft . Si ergo , inquic , -z>r omnes concedunt ,

ficut nevare non pofiunt , in fcetu fanguis arterialis , extrinfecus a matre tranfmiffus , pet

lumborum arterias furfum afcendit , cordifque finifiram cauitatem wgreditur , qua de

H£c auto- eaufa in nato boc modo non procedet? Vbiquidem pro confeifofcribic ^Ww,

pfiarefuta. 0£j Natura camen negac , fanguinem arceriofum in fcecu finiftrum cordis

finum in<*redi , cum nec flacus quidem ab hoc per magnam defcendencenu

Aorcam inflacam admiccacur . f£3 - r ^. r ,

Galenus lib. 6. de Vfu parc. cap.zo. parcim ignofcendum , parcim fuccehien-
dum illis effe fcribic , qui -eundem vaforum cordis vfum eife arbitrancur ani-
malibus in vcero geftacis , qui in lucem iam ediois prasfto eft . Ignofcendurru
quidern quod hic fophiftas non agant, nec verbisiudant : fuccenfendum,quod
indiffe&ionibusfuerintnegligentes. Atqui nolim ego exercitaciifimos ambos
LaSi' hos in k&ione AnatomicosGalenum @r Varolium hacculpaimphcari, &ne«
& varoiij Quuent{x in ipfa fecandi fedulicace argui , quos ambos camen lapfbs fuiife fupe-

error vn- £> t> , i siro- • • • r r i ^J

de onu$ rUJS oftendi. Non quod iectione non omnia nmaciiinc, ledquod, vcego
conijcio, infufflacior^s induftria vfi non fuerint, qus fola Varoitum docere
potuerat , non confercim per defcendencis Aorta? truncum fanguinem ar-
teriofum ex matre hauftum , finiftrum cordis finum pecere : Gaienum quo-
que ac Laurentium admonere , non paulacim fpiricum vicalem fubire , quod
valuuuta nempe in Aorca opponerenc fe eciam flacui , nedum craisiori ali-
cui corpori . Sed in feCtione quoque fortafsis hallucinati fuerunc , cum in
neucrocordisfinu , in fcecibus lpfis, fanguis reperiatur fiue venofus, fiue->

arteriofus .

condufio Quid igitur nunc aliud agam,dicamue aduerfarijsmeis,quam vt ipfiuf-

ariUc6tro- met Gaiem verbis , laudaco iam loco fcripcis , refpondeam ijfdem, & longioretn

uerfi*i hanccandem concroueriiam finiam? Atnatura>ak ille , fme tum-.dtuffi cla-

moribus fuam indicat tquitatem : quam certofcio omnes , qui vel audient , admtraturos

quidem , at non aque magnam certe aures prtbent admirationem , c.c ocult : proinde

faciendum ett , o>* non bac modo ,fed qu* etiam memorantur aiia , noslrifmet oculis in-

tuentes experiamur .

Libet

IO. FABJU LYNCEI EXPOSITIONE. *r5

Libet nuc ad arcaniora Naturc. penetralia properare,hoc eft:Vterum ipfum ArcanaNa
contemplari,in quo veluti domiciho fuo,vitulinus foetus c5cipitur, gio-nitur & tur*°pe<-*
conformatur . Quas quidem,quo fecretiora & mirabiliora funt,DEI &&Nacura? SSEJS
opera,eo a plerifq.negligucur magis,aut minus certe perueftigacur. Satius enim udh^dj*
efle non paucis etiaMedicis vidctur,omiiTa reru(qui nerui funtin caufis)dilige-
tia,quodam inani circa voces ftudio cofenefcere. Cum autem animi ^ratia vac- In vrer(>
cinos iubmde vteros infpicere mihi cotingerct,vt fimul qu* eiTet cum humano fcw^
difcrepatia,& an Duces noftri in arte Anatomica, probe omnia annotafsec,ad- finc ^"
difcerem : accidit , vt diligcnti fedcione hxc animaduerterem.Clem.enim Ale-
xandrmi conhlio, non mcdocibum,quod Hipp. fuafic, fed eciam cognitioni
exiftimaui debere laborem pra?cedere . Repen nimirum , tres manifeftiili-
mas in vitulmofoetu tumcas^iUntotdenyChorionydcAmnion.Et Allantois,quam Aihntoidis.
vtrem quendam diceres aqua plenum,no aliud erat quam membrana oblon^a , defcr,puo*
tranfparens, peritonsi inftar fubtiliiiima,nullis vfquam vafis, aut fpongiofifil-
lis caruculis(de quibus mox difturus fum) (Jhorio alligata: fed fibi omni ex parte
libera,aqua limpidiiilma repleta, Hec auteaqua nihil eft aliud, qua ferum vri-
^ nariu,quod ex vefica fcetus per Vracho,Cme vrinaculu dictum vas,in hac deriua-
tur.In hac enim eAllantoideiovamc mihi vifum eft,poftqua vmbilicum abrupif-
fem.ex quo effluxit aqua fiue vrina illa,veluti per hftula aliqua prorumpe : hac
ir^isi r^ica\om*cr^a effufa eft aqua,qu? libraru forfan fepte podus fuperauic
Erataute pilis cares foetus,& logus fpithamas fiue palmos tres, que periti huius
rei laniones feptimeftre fuifle iudicabat. Sed & prarter di&am hanc Allantotdis
aqua,incifo Qiwio & Ammo prius alia efiluxerat,que duas facile iibras a?quabac.

Verum,priufqua vlterius progrediar,hoc nouifte non abs re fuenc,apud Htp. Hipp.d^
pocratem de AlUntotde vrin* in foetu capfula , nihil reperiri . Galenus diligencior J&gJ
Sene noilro Anatomicus,hanc perbelle cum duabus alijs defcripfic tunicam i j. £'3 fehda"
de Vfu part. cap.^.Toti enimantmati,mc^x\t,dum adhuc vterogeritur, membrana te- fuit dece"
nuisrvndiq. eflcireumiecla, quam lL{w»,id esl,amtculum appeiiant.fxtus ruelutfudorem ***'
excipiens.Hutc autem extnnfcus tenmor alta mcumbit,quam irt^mtfM efijnteslma-
lem nuncupant/in tpfius ^eficam perfirata:qtt* &/ hxc tnje ipfa'colligit,vfq.ad partum,
tpfum rveluti fietus iotium.His autem extrtnfecus m orbem *»?{«, id efi,Secunda',funt cir-
cumietl*,matricem totam mtrtnJecusJubcingentes,vtquodtppsJubefl,nultopaclo matri-
cem contingav.per eajque medtasjoetus matrici conneclttur. Et fubfequente capite circa
initium,eadem de cAllantcide affirmat , quam inteftinalem ideo appellatam vo-
luit,quod fimilitudinem,cum «W#i,id eft inteftinis figura fua gerae .

Qua? quidem,cum Galenus de omnium animantium foetibus auda&er pro-
nuncietjhumanum certe,de quo maxime m his libris ipfi fermo eft,no excepit.
Atqui nos Allantoide carere humanos foecus*Wp*didicimus , in quibus prster . ^iiantois
Amnion & CW/o»,membranam reperire aliam non licet.Vlacenta enim llla vtert- fimTuib
»*,mera potius carnofa maffa eft,quam mebrana,& qua? vrina: continenda: mi- Gft3i;nquUs°d
nime mferuit. Et quid?cum nec omnia animalia Ailantoidem habeant . Solis pe- 'S"10"^"
ne cornigeris eadem tnbuta efle cognofcicur . Exquonon incongrua forfaiu
comectura deduci videtur, (Jalenum bouinos & ouillos foecus cum fepius fe-
cuiffet,in quibus prasdicta cunica manifefte locum habec,in animum fibi fuum
induxiffe,eandem in humanis quoque reperiri debere , quos feclione, vc mihi

F f f per:

(

berriinus
Patauinus
Anatomi
cus

6 1 4 ALI A ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.
perfuadeo,nunquam attigic.In his enim illam,qu£e farcimen feu inteftinum te-
nue, aqua repletu referat, nemo Anatomicoru,fi probe inquifiuit,vnqua vidio.
Et hanc quidem conie&uram meam firmiter ftabilit eiufdem. Lib. De feminc
cap. i o.Galeni authoritasrcum enim quxreret, cur Allantois non a natura latior "
iliTulker,vt CW/<w,eftei5ca fuiiTec?refpondec hoc ideo cocigiife, quia faemineum
femen , ex quo hanc Gaknus membranam fabricat, fit longe minoris quantita-
tis cuam maris. Nonpoterat igttur, ait, & in latitudinem, <$ in iongttudtnem extendi
intefiwaUsJed longa necefarto,cum attrtjq.vulux comibus appenfa (it,extitit,atq.ita,&t
merito,^ necefano angnsla eua/it.Vbi ad vnguem cornigeroru nobis animalium,
cornibus fimiliter praedicum vcerum,& exa&am in illis inceftinahs huius tuni-
cx (icum figuramque depinxic .
ca iuac- Miror equide exaCtiftimum Capiuacceum ita mordicus hac Galeni fui fenten-
ceus cum • m arrinUiiTe,vt cum hoc errare, quam cu Natura bene fentire,maluerit . Hic

Galenoei- L r ' ... * „ .,._• , ,.^i r _

raie vo- enim Pra&ices fuae lib.^.cap.j.quaecuq.di&o loco de tnuharum ex iemine ge-
lulC ' neratione membranarum,G<*k»«* in humano fibi fcetu finxicipfe ambabus, vc
dicitur, vlnis eft amplexatus.

Oculatior fuic Hteronymus Fabricius ab zAquapendente ,celebcrrimus Patauin*
/ensacPeTe- ohm Schohe Anacomicus,quae vix ipfi pare hac «ate reperiec . Hic lgitur egre- '
"Is gi° m0 deformato Fcetu opere,Parte fecunda,cap. 5.6: Homines, & Canes , Feles &
l" omnia prorfus animaha vtrinq. detata Allantoide defticui^-ifj opcim^mm3,4'
uertit. Veruntame excernend^ vrine^cum vafculum quoddam necefTario ltide,
dNaturafabricaridebuiifea:quummericihocaute non fitinteftmalis illatuni-
ca,qux vc ia probatum eft,non cun&is cocefla animacibus fuic,daca aucem om-
nibus illa fueric, quas C horion dicicunin hae Aquapcndens fententia inchnat, Cho-
rtonin ijs animaiibus vrinac coceptaculum efle3quas Allantoide deftituuntur.Ec
hbro quide ia laudato,cap.4.fuum ingenue errore fatetur,diutius fe credidiile ,
fudore & vrina comifta, a tunica quae Ammos dicitur, excrementa contineri,in
vtrinq.detatis,donec tande anno 1 jpi.in Cantbus certior fa&us f ueric,fudorem
quide fub Ammo ,m\Chorio autem vrina: ferum adferuari. Hoc idem in homine
Aquapen- iieri,teftem etiam Falloptum laudat . De Cambus quidem hoc experimentum af-
Sna ^de ferc Parte prima,cap. 1 o.Si Catulum,\nc\\i\t,capite apprehenfo fu/}enfum teneas,ltqui~
loco vrin? j^ aPParebtt duo excrementa , -vt puta <-urtnam e^ fudorem in dtfitnSits tunicts locijque
infoetu hucotttineri , <z>rinam qmdem tn Chorto tnferius ,judorem -vero m Amnto jupertus .
mano ' Verumenimuero,finc vel non fint vera,quae de catulis -Aquapendens afferc,in

humano certe fcecu ego meos quoq. oculos habui.Cum enim anno fupra mille-
Experien- {imum,fexcencefimo octauo, in Nofocomio Beau Mar'u de Confolatione di£to,iiu
fuas Mua- Vrbe, incer cxceros prazfence eiufdem loci primario Chirurgo , nunc Medicinas
!bnaduethorm etiam Dodiore Proffiero C/f^'»ff,ocl:imeftris & omnino perfedi,verum cu macre
producia. mortui rcetus mafculi Anacomen infticuere,& picloris opera diligenciaq.in de-
f gnandis puelli ficu , tunicifq. vterer , ha?c de roetum obuoluentibus membra-
nis,& mter has, aquam continentibus mihi haud ofcitanter obferuata iuerunt,
nam vt cmnia hic perfequar, nec locus nec tempus permittunt .

Affera aute hic eade pene fcripta,qu? in meis 7««f»/7^«jlegutur.Neq.multis
vero nunc verborum ambagibus , quid per Chorion & Secundas,Cmc Secundinam
intelligendu apud authores veniat, difputabo , qus parcim apud Aquapendentem

videri

>

IO. FABRI LYNC.EI !:X POS ITI ONE. 6i5

-videri pofiunc,parcirn,fi DEVS viramprorogancric,in raeo deprimaHommisvi-
M,opufcuIo diicuciam.In confpecium igicur mihi primo vemc, mter fecundin.tc Qucmem.
partes.p/acenta llla ^terina appellaca, qua? m hocfcccu quafi quadraca eratxobcu- £""« fn-*
iiscamentormacaanguliSjXque laca ac longa , iepcem circicercraniuerlorura foeruabau
digitorum,in quam vmbilici vafa definebanc. Videbacur aucem tnaila quardam «£?«'!"'
harceiTe,exvenis,arterijs & coagulato quodam fanguinc compofita , magts
quiiicm Licnis carnem,quam Hepacis; icd-magisadhuc vinhs pudendi fub-
ftantiadi(cillama;mulans,craisicie,qua?eftaunculaxisdigiti,colorisrubicundi
ft plumbci , proprer vaibrum congenem. Placenca lia?c veluci fcucum ancerion Phcenti_
fatus parti obcendicur,a collo incipiens, manus , brachia & pedes omnino con- vtcrina* •
tcgens:nam foetus ferme totus cooperitur, cu mcuruacus fic, ldeoquc breuis ad m^%
modum exiftac. Ex anteriore itaq.fcetus parce,foIa facies,nec llla omnino libera «w&vfi»
cernebatur.Superiicies illa,qua vcen lacenbus placeca adhajrefceb.it, afpera, ru-
bra,carnea ac,vc iam dic5tu,ianguinea erat,nulia enim lbi mebrana adeft,(ed ar-
tcnarum ac vcnarum orificia,in hac placeca vaforu vteri ofculis as"lutinabari-
tur Altera aurem,qua;fcecum refpicic fuperficies,la?uis ac polica apparcbac,quia
membrana obducitur, qua^vafaex vmbilico perplacenram dilleminara conne-
&ic,& veluci in ordinem redigir.Hax auce mebranula,porcio eft iecunde menv
brana: fcecus , quam paulo fuperius diclo loco, Galenus ma\c tAl/antcidem vocat;
qua? vere C honon appellari meruic . Ec forcailis ad.hancf quod camen vc 116 pror-
* :*?o,fic mfpjhe nego) placenta? t\micam,agnina fiue Ammos;\ntima fcili-
cet , fcetus tumcula immediate fcetumveftiens eciam coneurrit . Nam quandp
vmbihcaha illa ex vencre fcetus egredientia vafa in placentam inferucur, acqui-
rere ftacim ambas mebranas fcecum obuoluences,probabile eft;qu£ vafi illa np
aliter c6comicatur,& obducunt,atq.^fti ac dttra mater fpinale medulla,& nerups
lpfos : intertexto fimul camen glucinofo quoda humore , ad roboranda vmbili-
caha vafa, quas fpiricu & fanguine vehunc, neincer fe coplicecur,auc coilabacur.
,i Hax icaq.placeca,hoc vceri iccur,vc nonulhs nominare hbuir5Pr/w«^ eftfeq- «*c &i<
tus muoiucru,fi excenus numerare incipm, 116 cocum camen infanre, (ed ance- Z™mfc-.
riore falte ex parce,vc monui,cingic,& prauer nucnmen^ viuin, quod per venas S^"
atq.arrerias huic inrixasdeferrur,calore fimul fcerus,non ahcer acq. m nobis ve-
-triculo impofice pelles acq.panniculi,conferuac,au^ec,fouerq.^W^ humani choriori
foecus inuolucru , cft lam didta mebrana Chonon roru prorfus corpus inuokiens , SfiE.
albicas, non multum pellucida,no fubcilis admodum , qua; faallimo ne^ocio ab cnun "■
Amnxo Tertia cenella admodum membranula, digias eciam feparacur .

Hoc primum ia nocari velim, fi Chonon ab *Amnio fic vndiq. decracta pellicu - Amnio* di
la, cuc fingtiJa fcecus mebra ica apparere, ac fi incra clariftimu cryftallma vicrCi ttm&
. auc per ranfsimar cexcura? yelu fpledida infpiciacur.Sin auce acfhuc cerci* (ecuda n;a e:t '
mebrana adhafreacmebra iila haud cranflucec, excepco folocapice, vbi ecii per
vcraq.cunica fubcililfimi quiq. caluic pili craiparec Eft emm prarcer modu iecu-
da cumca lbide fubcihilima. An ldeo hoc nacura induftrie,vc omnia facic,machi-
nataeft,cu capuc primu eile de.berec,quod a nouimcftri fe carcere hberare,& vi-
-calesprms aurasrupco vtroq.moleftoindufio^afptcere.eafq.haurire coueniebat? Nuik vtj-

Secundario&bocnotand.um,hancfecu.ndamcumtertia tumca immcdia SoS*
teadeo adh.Trefcerc,& conglutinari ( vtcunque faale vna ab altera deglubatur) ^^

Fff

vcne

(

6 1 6 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

vc ne guccula aqua? inter vnam & alteram intercipiatur,tantum abeft, vt fecun-
da \\xc , ad vrinam continendam in homine effi£ta fuerit .

Succedit ordine tertia membrana sAmnios ; omnium, quas inhumanomihi

corpore videre concigic , fubtiliffima , vc ob id laceretur facillime , & maxime

ferofama- pellucida . Incra hanc & ipfum cenellum fcecus corpufculum aquafudori, auc

tenaiudo- vrjna> colore & fubftantia perfimilis ftabuiacur. Vrinam hanc eco vix dixero,

11 aut vn- * i o

rtx (imiits per quod enim vas eo refunderetur ? An per membrum virile , auc pudendum

cotinetur . muhebre ? Ac coc f unc , qua? rei huic fidem deneganc , vc pra^cer euid enciffimas

raciones, auchorum quoque fcripca, & lpfa fe opponat rerii magiftra Experien-

Non vide- tia.Cur enim no a?que in vtero matns iuas coftitutus infans,ipiam picem armu-

IZlc qua- lantia alui quoque excremenea excerneret, cum poft natiuitatem mox ha»c , &

re- vrinam copiose non raro profundat ? An per ipfum vas vmbilicale Vrachon3Ciue

vrinaculum hoc ipium neriquifquamautumet ? Atquihoc non in chorion di-

6tam tunicam,fed mtra abdomen delicefcens ad abdominus oftium, vbi vmbi-

licus fiue ingredicur,fiue egreditur,fertur,ambabus ibiarterijs vmbilicahbus,

& venaj Nucncula: arcte alligacus. Inceftinalis auce,(iue farcimini llmilis cuni-

ca,in viculo vrinae recepcaculum quidem,in humano hoc fcecu vero nulla , vt ia

Duo otif- tocies inculcacumeft,confpiciebacur.Ec quaeproHerculeisego argumentis ha-

fimareihu beo,ha:c duo fuerunrraquam nimirum hac ad hbr.x pondus, manifeftiffime in-

Biema ." tra tAmnion & cutem fcetus huius vifam fuiiTe,&: veficar fundum,cui Vrackos fi-

ue li^amentum illud,ad vmbilicum percingens anrie&itur*; iri bmnibuSt£2*r^r

nis infantibus me imperuium femper muenifle .

Huic mea? no opinioni, fed ipfiffimae veritati,exercitatiffimus in feCtionibus

Varoltus fauet,cuius paucula,fed rei naturam explicantia dicr.a lib.4. conclufio-

Authoris nis loco fubneclrere haud grauabor. Meatus autem iile,3\t,quem ferme omnes confin-

varoiius xerunt,& njrachon dtxerut,reuera no efl perfiratus,per tpfumq. vrina nequaqua adfpa-

fauet . tium inter Amnton ($f AlUntotdem accedit,vt pleriq.dicut.imb UU membrang eodempa-

Bo interjefunt connex<e,quo i/aria inteslinori* (§f ventriculi tunic<efibi mutuo adh&rent,

nullumq.prorjus humorem inter fiipfos admtttunt.Sed vt ^veftca comode tanta lotij quan-

titatem conttneret; ex illiiyfundo tigamentu veiuti tendonem ad vmbtlicum inter arterias

Vmbtlicales tranfmittit,qut tbtfirmiter connexus detinet vefica extenfam,& adeofufyen-

fam,vtJuo pondere mimme huc atque tlluc agitetur,dtrupttomfue periculu incurraf.extra

autem infantis corpus,nullu huius tigamentt Vefligtuper vmbilkale tnteslinttprogreditur.

Galeni Allantotdem in humano fibi fcetu imaginantis error , prolixiorem me

chorjj in paulo reddiditmiic Chorij vt in vitulino apparet fcetu,a me vifi defcriptio breuiiis

fotuTii expedienda. Quod itaq.hic veluti fingulare aliquid & nouurh infpexi, hoc fuit .-

neatio . Corpora nimirum,vndiq.vaccino intus vtero quxda adharrefcebanc , quae vltra

fexaginta erant,pifciuilloru (quos Germani Qarpas,{\uz Carpiones;Kommi vcr6

2(ainas & ^Burbaros vocant,cum finc potius Cyprini veterum ) mafTulis ouorum

spongiofa» fimillima , coloris lutei & porofa , quibus aha quardaminharebantcorpora-.,

quide ied • r r r ~^>t • i • / • 1 • r U

diuerfa: <\ux in iplo lita & hxa erant Chorio,rubra. omnino ac ianguinea, ad priora lub-

vteroS&" ftanciaj fua: modulo facis alioquin accedencia, fimilicer quoque porofa,fed

chono . paulo minora ; quorum talis erat nexus ac colligatio , ac (i quis arte qua-

dam duas fibi fpongias afFabre ita conglutinare poffet , vt vnius fubftantia

in

>

IO: f ABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 617

in alccrius poros latiores ingrederecur,& fuis icem foraminibus akerius fubftan-
tiam excipcret . In his corpufculis Qttyledonum & Acetabulorum, rixx varia?,atque
authorum controuerfia.' omnes verfancur, quas prarcer rem exiftimo huc addu-
cere:videri apud Aquapendeotem pofiunc,& confopiri . In hxc fpongiofa & pra:-
rubra , quar per Cborton videlicec,fixa iparguncur , corpora deflnunc vafa omnia
vmbilicalia , non ahter.ac Polypus pifcis brachia hinc inde fua expandit,qua; re-
ductademum ac coeuntia, ambas illas perreptanc tunicas,CW/0» & Amnion. Et
per harc ipia corpora ex vcero fic accraclio fanguinis ac fpirituum . Sed reuera_»
tamen in hac fpongiofa carne , quaj in vcero ha^ret , non licec videre vafa vceri
adeo propagari , vc cum akerius carnis rubra: exiftentis in Cborio , vafis vnian- AnfiatSyr»
tur : per ouam camen Cborii carnem rubentem , vique ad vkimum eius cermi- Phlfisvaio:

r 3 ,. ■ r ■ r ■ ■ ■ r rum vter

num, vaia progrediuncur , & m ipongiolorum vceri corporum cauicaces mie- & ymMi-
juncur i vcrecte dici non pofllc , Symphifin ofculorum in vtrifque carnofis il-" 'um
lis corponbus fieri, & ficarcerias fcetus pulfare propter vterinas , quibus ftri6te
adeo haereant & conneclantur : qux.quide alio accuratius loco func examinan-
da.Solenc autem fpongiofa hxc vteri corpora,in prxgnamibus lughmdium ma-
gnitudinem square.In non praegnancium matricibus quoque reperiuntur ; fed
tam exigua , vt aliqua maiores vix Lentes fuperenc , aliquafasminarum Tapillis
vix tandemaflimilencur,fubftancia?_minime rara? , ac porofa? , fed duriufcu-
]x pocius & compadcioris . Eft autem incer vcramque hanc tunicam exjgua ad- Qyr diffc-
;%~ J " i^viculirioic^iu differencia: cu C borion nimirum, membrana fk nonnihil ter cho-B
craflior , afperior & nigricantior,^/»™^ antem l£uifrmia>albiffiraa,& ahquan- n"ioninfe
to tenuior,Periton?i fubftantiam apprime imitans>mukocrue oblica humore, & tu vituli"
ambaz fuis fibris donata:. Diffiteri tarnen nequaquat» debeei, mepltyes a.qua^i
plenas veficas in Cborio & Ammo reperiiTejquar aqua»an:{ub afnni6,ari.incer hanc
& Chorium collecta fuerit, equidem vt verum fatear , difcernere exa&ius tunc
non potui.Detracia vtraque igitur tunica,reperimus fcecum dormienti fimilicer situsfocto*
iacencem,nifi quodreuoluco colio,capuc dorfo applicarec, vt minus nempe fpa- vitui'ni-
tium.occuparec , capice aucem vceri orificium fpedcabac, pedes concradtos,
ac diuaricacos habebac.Vceri Vaccini calis erac conftrudjo . Nequaquam enim vteri vac-
eiufdem cum humano eft figura? & confticucionis . Orificium vcerinum quafi aruaio""
triplex apparecjvc facilius,quod ego cxiftimo, claudi poilet : tam arcle enim irL.
hoc coaleicebat,vt vix communis ftyli cufpide penetrari poflec, cumin grauida-
rum interim feminarum vteri ofculis calamus fcriptorius, & abfque omni reni- Orifidu»
fuingrederetur.Pugnum etiam fuamagnitudine e.quabac,& fubftantia decuplo Ipms '
craiTior,quam reliqui vceri cunica;,exiftebat:h«e enim nullo modo craiTae. & car-
nofs,fed amb# vix folea? calceorum crailiciem referebanc .

Penecrato igicur incerno orificio,quod nec membranofum, nec carnea refert
fubftantiam,fed dura qusdam,& albicas,acmera potius glandula videtur,vni- cauitas ff-
ca quidem vteri cauitas fubko confpicitur, fed mox pariece quodam in dexcram ?«£,$£
ac finiftram partem difcluditur, vbi duo illa cornua func , quorum finis acucus
valde,& in qu^ femen deferecia vafa implantatur:quibus excernis vaccaru. cefti-
culi «exi adha?rec. Interna & reliqua vceri fubftacia, qu«e fpogiofis didis corpo-
ribus carebac, granulata,vc ica dica-jerac, hoc eft,cuberculis fiue gladulis quibuf-

Fff 3 dam

'

.

(

ft* ALIA. ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

darh roinoribus & albicanribus fcarebat,qua2 grauidationis tempore,in maiora
illa fpongiarum fimilia corpora fuccrefcualt & intumefcunt,& canqua benignac
ConduiTo nami-x penarialoca , Spiricum &fanguinem m ferecludiint, fcetuiqtrepofthac
v3ccino& alimentum iuppeditautlPluTa licec comodepoiTemjnon addamme tjedium Le-
tumas oe- ^^ pariam:quem camcn rogatum obnixe volo,vt & ipie experiedo nitatur fu-
peraremaiores. Cum'enim v't Quintilianus aic, difficile, lmoimpoffibile fit
fmitando aiterius fimikm tieri,ftudendumpotius elfe arbitraturiVc fuperemus;
fic 'enim forcaffis aequaturos nos eile , quos lmitari conamur . Experientia ete-
riim facit artem , vt-ihquk Anft. in Metaph. inexperientia cafum .
( Quod Epicletus olirri de morali , hoc de phyfica ego noftra philofophia fta-

tuendum quoque cenfeo . *Non dthet qais <~uerbis , inquic ille , oHendtre fubito , fi
qmd in pbilofofbia profecit ,fd opere :ficut oues imMtS &'latia oslendunt , quantum cotne~
dtrunt . Idjciuod omnium noftrum, qui naturalem hanc fcienciam profitemur>
ki Sebolts , aur-eis ac feiquipedalibus literis ichbendum foret : fic enim fuperua-
cuis tot contentionibus,&: digladiationibusj quibus ingenij quidem acumen ac-
quirinvus, temporis autem pretiofiffimae rei,iad:uram facimus,nec-res ipfas lu*
cramur, abftineremus, & in magis neceflarijs operam cum frudhi noftrarn-.
locarehius .~ Video ego hanc , quam nunc pra^ manibus controuerfiam exami-
naridam habeo, T^umtnationis, adeo perplexam & perturbatam efTe , vt nequo
veteres , sAtiHoteles & Gaienus ; neque luniores , Mercurialts, Adrouandus & alij ,
qui de haC aliquid commenti fuerunc , eadem dicant . ^ttmdrouandaf^i^^U
vtlThomas Dempferus potius, Baro Scocus(<]uem virum Gra;ce& La:tine doelrif*
£miwft,Iurifc]ueconfulciffimum^rs medica mea amicum mihiconcihauic,
ciim ante^jiiatuor hosannosgrauiffima ipfum febre oppieftum Romas Iiberaf»
lem j vbifibi de Quadruped. Bifulcis eruditiilime & grauiter de ruminatidhecM-
fputaflet, "■ his demum verbis varias authorum de hac opinionesconcluditt
Vtcunqueft , ddigens Anatomki infpeclio comrouerfam dirimet »

Quare nec ventus , nec verundatus fum, Lanionum etiam officinas ingredi,
&;qua~ Naturainvitnlis & vaccis ruminattonis organa molita effet , quibufque
ventnculi ipforum dodlibus & efculehta onufti materia fuiffent , non fine ad-
mirationeinlpicere . Idipfumenim Ariftotelemfadtitaffe, vel facere debuiiTe
faltem,mihi perfuadeo, cuius jequum eft nos veftigijs infiftere) nifiiPerfto
nos notari , & inter illosrecenfen velimus, quos

►* Genus ignauum , (juodtetlo gaudet e> 'Tjmbra:
appellarefolebat.

Gum igitur hac plerique actace in AriftotelisCaftris militemus , huius veluti
Antefignani noftn,itatim fub initio verba proferenda eiTe, fas iudicauij ad quae
veluti normam quandam , casterorum fenfum authorum examinare pofTem .
lsigkur de Hift. anim. cap i y. hb.z. ha?c fcnpfir. : §ed<x>entris difjimtlrtudo pri<-
n.um , quod tjuadrupedes Ttuipar*, corniger<t,altera maxilla dentat* ,<juaternos eiuf-
modi habent fmusiqua quidem ffi ruminare dicantur . Gula enim incipiens ab ore deor-
futn tfadtt ad pulmonem, feptumque tranfuerfum : htncfead <i>entrem applicat maiorem,
qui parte tnttrtore afpcr , interceptufque eil , acprope guU commtfSurdm 3 finuni fbi ad-
nexum habet , quem ex argumento rettculttm <-uocant ; esl enim *wntri extrinfecus fimi*

-■

-
-.

>

IO, FABRI LYNOEI EXPOSITIQNE. di9

list tntus retictitts mulierum implexis , magnitudine muito quam Tsenter, minor. Hunc
excipit Omafum parte tnteriore afperum , canceUatum , cruffatum, ma^nttudme reticu-
4i . cAbomafum njentcr ab co altus xungitur , magmtudtne ampttor omafo , forma obton-
gior , cancellis tutiis e> ctuftts multts , magnis , ($jf Uutbus inormatus : mox tntcflinum
tam fequitur . Et paulo inferius . Heclum autem intefitnum nulliejl , cui nonparte*
vtraque denu s . Harc ex Gaza: verfione »

lul.Ctf.Scatigcr in fuisad hunclocum commentarijs , pauloaliter Anfto-
telem vertit : Pnmum quidem,cum Gaza finum \\ux\c,v entrem magnum vocat,&
ccnueniencer;cum &c Ariit. noisUr 7«? <uE>*W,eum appellet:Italis/<i7r/^<idicitur.
Secundum ,cum Gaza 7(et;culum dicic , nec quicquam hic peccat : quod fxmina-
xum reticula,vnde nomen Graxis «xfi/>*A.M , referat , & Italis ob id la Scuffla no-
minatur . At in Tertto defcribendo, toto, vc aiunt, cxlo aberrauit . Omafun Cjui-
dem &: lpfe cum Gaza interpretatur , & ab afpentace , cum Gra*ca vox itfw ik ,
dicium ccnfuic , fed cum ait fimtlts efi fauis atueartorumy cetlulis dtfftrtus infpongU
modum quas *a*W vocat AriHoteles ,vnde Latinum nomen plaga : mifere fallitur .
Hecc enim mterna, fauorum mellis diftincta cellulis fimilis facies, non tertio
ied f ecundo iam defcripto "Reticulo nempe appellato, eft vencriculo . Tertius au-
terri vencriculus expluribuspelliculisiibiipiisfuperpoficis conftat,vnde &'Icali
illum Centopelle,(]iufi ex tot pelliculis conftaret,& Germani aliqui eleganter acq.
congruenter Ltbrum , veluci pluribus compa£tumfolijs,appellarunc: in quibus
fcBSSflk curri nffirFJvndique. quidam eminenres cufpides , fpinarum acuminir
bus fimiles , ideo Grsci \tfvi* nommarunt . Htc folus propemodum ventricur
lus Roma* in vfum & efum hominum , non cedit, fed a Lanionum pueris , ma-
tutinis totius anni horis, per VRBEM , pro Felium ferculis diuenditur . Iu-
cundum prabetur fpe&aculum , cum caceruacim ex acdibus Feles ad horum
puerorum voces euocaca? accurrunt , & Diaria ab heris fujs lamencabili vo-
cepoftulant.

Aquapmdens t amen , fuo de ventriculorum varietate opufculo,0wa// hic vo-
cem^prscergenuinamfuampoiitamfuiiTe iignificacionem conqueritur , cum
\mec Lacinis vel crafTum & pingue lnceftinum , vel pin^ue & diftencum abdo-
men flgnificer., \ndefJoratias 2.Serm.Sacyr.j.

.^ - j. - - Ceupingui tentus omafo .

Obfcuracam icaque vim vocabuli Graeci autumat , cumveceresaVoV™ %;..«(> id
eft ab Ettnaceo fpinofe pellis animali, hunc vocare voluerint. Scaliger alijs ice-
rum verbis , quam Ga\a fecerat , quartum defcribit ventriculum : l}oft hoc, ait,
t&, /juem Afeltum vocant, omafo quidem minor eH ( Gaza dixerac magnicudine am-
plior omafo ) fedprolixior ( Gaza forma oblongior ) refertus muttts [imhus grandi"
lus (@jr iauibus . Hunc cum "Rjufitcts fuis , vt ait, Afellum appellare maluic , cum-*
prifci Lacini bellorum , quam culins fcienciores , nomen illi nullum dederintj
quare Gazam Abomafum dicere conacum efTe,nifi quis ait,cum Varrone Faiifcum
vocitare veiit . Sed cui • zAfellum dicat , radonem nullam affert . Itali noftri
longe conuenientius ft Quaglio, quafi Coagutum, quod in hoc vencriculo in la-
<5tartcibuJsilhs beftijs , coagulum reperiacur, appellant . Nec placet , quod Sca-
liger h&c- Anftor. V^erba «x*» ** '»*" »a*W mto£} ^^«>«W» & \»*t> ica reddac: refer-

:')'; tus

'■•

.

i

6to ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

tus multisfinibus dicendum erat potius, muitis p/icis}nam reuera rugofa? pluriroa:
in hoc funt plicae , & veluti pellicula^ , quare eadem voce ^A«*«^f, vfus eft in rer-
tio ventriculo, Centipelle di&o , vbi plicarum fiue- pellicularum illa congerics
reperitur .
Abomafi Aquapendentt necipii placet aAboma/i vocabulum, cum quartus ventriculus
phceT^A-ab Ariffcotele ivur^ vocetur , hoc autem ex Grasca fiia origine perfiSiibile flgnet .
quapeden- £t \mnnis Grammatiei 4. A nalyt. authoritatem hic implorat,qui vltimum ven-
trictikm^nominat lllum , qui cibum perficit, ventrem : quod putet in quatuor
his finibusjfemperiaiagis magifque a pnmo ad vltimum tranfeundo , cibos la:-
liigari , concoqui, acin chylum conuerti . Picluram horum videre poteris iru
-dicTis, Scaligeri, commentari js, fed adeo male concinnatam , vt nec vmbrarrL.
l-pfprumexprimat..
curdern- ^Eaaeffi prorfus , qus eruditiflimum Italiaz Medicum Hieronymum Mercuria*-
pono10ann-^w Vme quoque inceilit cupiditas , de 2(uminatione pofteris aliquid fcriptumrc-
cendumd.' "hriqltere , ciim huius abfoluta nondumaquoquam quod fciam , tra&atio in
vulgus edita fuerit. Verum ego,quas ad anatome attinent potius,quam illa, qax
philofophica obicuraque ratione erui pofTent, indagabo, eum&inhis qua?
ocults iniuemur , Talparum more,ne dicamindubijsillisratiocinationibus,
non raro occazcemur . In duellum igitur Mercurialis lib. j. cap. 1 5 . variar. le-
cTion. tAnslotelem 8c Galenum adducit : quod is lib. 3 . cap. 1 4. de part. animaL
in cornigeris ventnum quatuorrnunus hoc modo expleri tixerit , dunS^- "Z\
alb abumrecipit ( remanfum per ruminationem, vt ait Mercur. ) fcilicet,pr'mus
inconfeclum yficundus diquantulum confeElum , tertius plentus , quartus perquam plenl
ionfi&um , VerwnGalenus 6. de Anat. adminiH. cap. 3 . inquit dicSto loco Mercu-
rialis, cibum ait , primo ex n>entriculo reuomi inos : deinde ab oreinrtticulum , indeiu
Mercuria- Omafum ,tandem in abomafum mitti . Etne quis dubitet , quomodo ficundavicein re-
i's '" ddCl" tlct^um 3 non autcmprima labatur ;fiiendum esl,foramen ingula efe/atis anguflum,
cit Ariit.& quod pertingit in reticulum , <& per quod cibusprima mice , cumftt craffior ffi folidior
' adhue minime tranfire potefi : tranfit <-vero fecundamice , quando liquidus ,.$> molhs
itafatfus eslyrut iam traVfire queat-. Attamen hanc vtriufque conrentionem pro-
be fopiri poiTe exiftimat, fi dicatur Arislotelem loqui de animalibus,quando non
ruminant: Galenum vero de tempore ruminationis , neque cnim perpetuo
ijfdem animalibus rumrnationem accideie .
Aidrouan- Aldrouandus hanc controuerfiam vidit Sc mgit, quid enim refponfurus elTet ,
hanc" *£ lufpendit'; Vel Arifloteles,mquit ille ,firamen, quodait Mercurialispertmgerein re-
mere cbn- ticutum,non aduertit : melfalfum esl, "piam ab ore ad reticulum dari , qu* nonprius ad
primum ^ventrem pertingat . ^Mihi eam ^viam minime necefiariam effe nvidetur . Ra-
tionem affignat , vt fibi videtur , probabilem : primum videlicet ventrenu,
cum intus afper fit, non mirum effe, cibum craiTo modo in ore incifum, prima
vice retinere; iam remanfum vero per ruminationem , vtpote laeuigatum & lu-
bricum,non amplius amplexari, fed in reticulumfacileelabi permittere-» .
Vtcunque tamenftt, inquit, diligens Anatomici infpeclio controuerfiam dirimet .
Sed fmfira Ego mehercle apud Mercurialem &c Aldrouandum ha?c vt legi,vt riil. Cum ne-
hoc fecit . que eorum quicquam, qua; de Galeno & AnHotde Mercuridis comminifcitur,in

corum

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 6n

eorum fcripcis legatur , neque allacz aliquid rationes valeant . Mera? potius hx
mihi de Lana Caprina rixa? videntur , & vc vno dicam verbo, hic

tZllaxima de nthtlo nafcitur hisloria .
Et Ariflotelem cjuidem, cjuod fpe&ac, hic ne fbmniauit vnquam,quod Mercuria- Mercuria-
//5 ipfi imponit, cibum remanfum & ruminatione inore magisdetritum, ite- lemaumo
rum ad pnmum,& conlequenter ca^teros deuolui ventriculos,vt magis magifq. aut^a/e''
eliquetur. Hic enim loco lamlaudato 3. depart. anim. dicit ruminantibus intellexit-
animalibus quatuor propterea ventriculos datos fuiffe; vc, cum officium fuum
os in molendo non fatis pra?ftat , ob dentium defedtum , hoc multiplicitas ven-
trium compenfct ; id quod redtiflime fieri quoque poceft , fi primus ioco
dencium inferuiens vencer , cibos crafTos recipiens comminuac eo modo, quo
equus exempli gracia,facerec in ore,cui vcrinque dences adfunc : qui vbi poftea
cibus in ruminancibus ad palacum per Oefbphagum recurric , molarium opera
dentium comminuitur melius , atteriturquc . Nec ait eAriftoteles , hunc ita re-
manfum deberead primum denuo ventriculum defcendere, neque ad fecun-
dum , quod vult Mercuriaits , neque ad tertium , aut quartum,fed' de hoc pror-
fus tacet.Verum nos,quid de eodem remanfb fiat , paulo inferius indicabimus .
t Aft opera?pretium eft , ipfifsiroa oArisloteits verba hic recitare, vt arquus le&or
de lite hac ipfe iudicec. Ruminat etiamCamelus,m<^mt,morecornigerorum,quo- *lfs0Kll$

niam njentres /imiUs cornireris habet. Habent h<ec finqula plures ^vemres , <vt Ouis , y«« ex ip-

»,' -'&* JS^n sr ■ • , ■ ■ 1 j / ji r fius verb»

Cr!)- . »., ceruus, Qfr pmtlta: <TJt cum offtctum orts non fatts tn molendo ctbo adhibstur , capiemr .

propter inopiam dentium , munus rventriumexpieat , dum alius ab alw cibum recipit,pri-

musfciltcet inconfeclum ,ferundus aliquantulum confe&um , tertius plenius, quartus per

quam plene confeclum . lta fit, <xit genus hoc animaiium receptacuia cibi habeat plura ,

qmbus nomina hdtc aut indtta funt, aut indere licet ; rventer , arftneum (iue reticulum ,

emafum, abomafum . Hic de cibo remanfb nihil . Iam autem quis ex fequentibus

Caieni verbis conuincec, id quod ;W*ra<77'<f//>perfuadere nobis voluic, primo ex

vencriculo reuomi cibum in os, deinde ab ore in reticulum , inde in oma/um,tan-

dem rn abomafum mitci ? Vulc quidem Gal. cibum ruditer concifum , ex primo

vencricuload os confcendere, hicremanfum in alium fii&m fiue vencrem de-

fcendere,fed neciue rettculum nec omafum hunc nominauic . Gaienum ipfum au-

diamus loquencem . Porrb quoniam nonnulla animantia vaitdts aluntur nutrimentis, j^"^*

qu&dam imbeciiitbus , eo natura resfticiens, particuiares <i>entris dtfferentias machinata id <jicUnt,

tsl . Si ttaque animans nonnunqmam <vtdeasfne ex lndia,vei etiam Lybta, fiise Scytbta curiaiis in-

projecium, quod antea non confpexeris,alimentum Itgneum ,Jpinofumque affumere , ma- 'nU3ult '

gnum hutc O afferum noueris conflruElum efle <uentriculum : ft autem fupertores etiam

dentes non babeat , rventriculos buic neceffario plures cxislere , <vt in primum flatim pa-

buium ingerat: mox ex hoc ruminans ore confciat,deinde rurfus in alium ^ventrem deglu-

liat : ex hoc rurfus in alium Siatim transferat. Sed Mercuriaiis nempe hic falfus eft , c^ erro

quodcibumremanfumnonalib, quam ad fecundum vencrem rcticulum mmi- curiaiecc.

rum,delabi poffe , exiflimaueric . m,ffi '

Ne igicur auidum meum diutius fufpendam Ledtorem, rem vc fe habec , ob

oculos ipfi ponam . Solebat aucem eiufmodi in arribus concrouerfias , Galenus

Commenc, fuo in Hipp. de nac. hum. duobus iudicandas effe cricerijs afTeue-

rare:

(

(

6 n ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI'ANT. RECCHI.

o omodo rare :/enf* videlicet, ac demonflratione . Ec vbi de ciborum quidem concodtio-
de varijs ne & humorum generatione vetcrum opiniones fuhciudicanda:,rationeslo-

cotrouer- . . , ,° s ■ n. ,. . . • . »■

fijs inani- Cum habere : vbi vero m qua?lhones venit, an rumiftanna animalia quatuor

dicandum fint ventribus , an vnico falcem prasdka , tunc (enfumpr.Tualere , & ad corpo-

opinioGa- rum ^j(|ecl:iones prouocandum eflejinculcabat . Vtenvm., iriquic ,ftquts Cretam

ejse infulam negauerit , slatim abomntbns , qui idaudiertnt, defjmetur, qmppeqttipro-

be nouerint eam effe in/ulam . Sic, fiqms cambus quatuor e/^eventres affirmauertt ^ni,-

cum rvero rumtnantibus •> bunc Hli,qui ruminantibus quatuor , e> <~vnum in canthus in-

fftxere , factle deridebunt . Sed hic opcarim ego Le6torem fimul mecum fpe£la-

torem fuiffe,fic enim facihus ipfi,quod probare mihi eft animus, perfuafer.im .

Quare eodem GaL locoin huncienium hocfcripfit; \gitur, cum fcnptis cogtjnkr

curn his contcndere , qui de aliquo dtfftclorto tbcoremate , quod fenfum imprimts iudictw

babet, impudcnttffime partter ac imperitiffimepronunuarunt , fiertnequit, <~vt ignan eo ■

rum, qu<& in dtffetttontbus njtderi folita funt,poffint mendaces a rvertdtcii difcernere .

Noftra & Sed agedum, dicamusmodo qua? nosipfinon raro in eiufmodivencribus

quamor obferuauimiis . Hoc igicur indubicancer eft credendum, Oefophagum vbi de-

fimc,non vnico cancummodo orificio fiue toramine in vencrem maiorenv

ruminan-
tium obier
uacio .

pertundi,ex quo adicus paceac in reticulum , ex hoc in omafum,& ab hoc ln abor <

mafum , vt facile fibi quis imaginari poilec, verum duphci ftacim dudtu ferri ,

vno quidem in rventrem iam dnftum maiorem , alteroinoApa/ww fiue tertium*

ventriculum,/^/» Centopelle di£tum,a quo in quarcum efFtranfitus . EXTcat^u-

MiraNam- perq. hic Naturas benehcium & artificium mirari haud pocui . Non enim hae

ftnain^ho- ambae vias,vt idem vnufque cibus in primum actertiumferretur ventrerrL.

rum fabn- conftru£ta?, fed quia animal non femper vno eodemque cibo vefcicur , diuerfl

culorum. jdeo duttus rabricaci ruerunc . Incipic autem animal, poftquam vicali hac aura

frui ipfi concedicur, la£te macerno vefci . Hoc vero m primum haudquaquam.

venrrem , fed m vlcimum,?/ Quaglto 6b id dictum Italis , defcendic . Cum enim

hoc alceracione minima, vcin chylum cederec, indigerec, non opus habuit

praecedencium calore,& fubaclione vencriculorum .

Aquapen- Diligencifsimus Slquapendens, di£to fuo de vencricul. variecace opufculo,hoc

pInquiPdrem fciuiffe mihi vifus eft: Siquidem,\i\c^x\x.,bic quartus tanthm lac/ufcipit, neqitaquam

led' non_^ aljj:(gp coagulum quod ntbtl aitud efi,quam lac concoSium £5* coa^uUtum, non ntfiin boc

veritatem quarto reperttur . Sed viamcamen lianc particularem abOefbphago fubico per

tercium ad quartum ignorafle, arguiforfanpoffet exfequentibuseiifs verbis:

Lac igitur , ore exublum sJatim in quartum rventrem tantum defcendttper <x>tam , qu&

ttiam caeteris njentricults communis efl . Qui ttfi /uperiores quartoftnt, tn eas tamen lac

non intrat, quoda tribus nequaquam propter Jut dtfjimilttudinem , fedd quart&tant***,

tanquam ftbi fimtliimo attrabatur . Hadtenus vera retuht zAquapendens , in folo

quarto lac reperiri , attamen reuera in hunc via nulla la<5tantibus alia eft,q.uam.

per tertium,in quo quidem minime moratur, fed aditum iolummodo liberum

nancifcitur • Vfa autem Natura hoc in loco hac arce fuit , & induftna . ln rine

nempe Oefophagi , quem Itali d Grumalevocam , hoc eft in fuperiore ftomachi

orificio, duo obionga ^teretiaveluti labia,meatum illum obferant,clauduntq.

ita, vt fi cibus craflus denfufque , faenum 3 iarmema ac palea:, aut fimilia femi-

com-

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. ^

commanfa defcendanc,h£c labracarnofa nimiru & membranofa facile cedanc, Oefophagi
& adicum grauion ac ponderofiori ciboin faccum maiorem,/?aw«w nempo ,^£4^
T?f»/rm,permiccanc. Vbi vero lac ipfum liquidum delabimr,conniuencia reperic ^[j^
haxoblongacorpora^quarefuper hifce tanquam iuper canali rjuodamdecliui
currens,ad cercium immediate vencrem labicur,& ex hoc ad cjuarcum lllico de r» aiiutn^
cliuiorem fuo pondere ruic acque delabicur, vixque quccula huius in fecundum ht.in aiiu
vencrem , Scuffiam didtam , cercio fuppoficum,auc in primum faccum deftillac . fcendit .
Sed eft quod fummopere mireris oculaciilimum Nacura? myftam Arisloteiem, Andoteiis
inexcufabili prorfus errore fe induiffe , quem velaquouisecnuio pairore, vel j"^13^
quauis anicula cafeorum fabra edodl:us,emendare pocuerac: Coaguium videlicec, r°r , quod
vc is credidic, non in quarto , fed in tertio <x>entriculo colhgi &adferuari, clarifli- inteni6&
ma eius func verba 3 .de parcib.animal.cap. 1 5 .Habent,au,quod coagulum vocatur, "o^vemre
omnia qu<epiures continent Ventres,carent, qu<e vnumhabent,exctpto Lepore:habent,qui- Putarit ad"
hus hoc datum esl, non in magno <uentre}nec in reticulo, neque in <rltimo,quod abomafum
apptl/amus,fedin eo,qui inter vittmu <& duos primos pofitus eH, quod omajum vocatur .

Per verioris philofophia? amorem ce precor amice Lettor,paulifper cuam mi- Mercuria-
hi aurem hic commoda,& quid do<ftiiTimus,de hoc ArisJoteits \oco,Mercurialis, rtmTixl-
quidque de eodem ego fenciam , arquo animo aufculca . llle cap. 1 6. lib. Va- ^lf^^fn
riar. le<5t. errorem errorecumulans, quafi reprsclaregelUiam fibiraciones erroretue
^am-^iuenifliBa^laudit , quibus magiftrum fuum tueatur . Ego , inquit ille,
ftquicquam tn hac reproferre licet , dicerem , tn primo <x>entre lac parum mutari : /'» fe-
cundo mutart qutdem atque incaiefcere, fed non adeo,vt pojjit in cajei formam crajfefieri :
in quartopercoqui,@r slatimtn intefiina,wdc per Meferaicas in corpus diflribuiiin tertio
Verofoium crafefieri poffe, atque tbi rettnerr.tum quia locusfatis calet, {£/ lac pr<eparatum
iam esl,Vtfact/e crafftfieri queat.tum quiafic craffefaBum non factle ptr foramen ahomafo
e> oma/o commune,in abdomen tranfmtttitur . Quare inuenitur coaguium in omafo , quia
ibi caufa tffecirix,nimtrum calor,magis crafftfacere va/et,& quia fimul retinert poteslun
aiijs <z>ei tton <eque taior <z>iget, <z>tl ob lubricitatem , fi fiat , <z>t in omafo retinert nequit ,

Credo equidem , necvana fides prorCus , f/em. Aiexandrinum noftri feculi ciem.Aie-
philofophorum mores dudum praniidiffe, quando fcripTit: ^itqut d phtiofophta qU"buiihrn
Gr&corum , non altter ac yiyjfisfocij a Sirtntbus,detinentur,<z>t nunquam poffint rtuer- pjj"'"^^
ii. Ica enim nolcrorum aliqui philofophancium,racionesanciquorum,^ny?w/^ Dlfficiie_,
pra?cipue,imbiberunc, vcpurpureum colorem lana,e qua nuquam diluipoceft: ^0^0;
NonfiKeptunifluciurenouareoperamdes , quere.quas

jNon mare,ft totum vettt eluere ommbus <z>ndts . ynguiculis

Vc Lucretius cecinic. Nec mirum eftmafcimur,alimur, & cunrhac philofophia Imblb,rnus'
ptripatetica , adolefcimus & fenefcimus .

- - - Adeo in teneris confuefcere muitum eft , aic Poeca .
2(ationem ego laudo,proboque, qua? auriga dominaque efc omniumhuma-
narum ac5cionum,fine qua nilagi,dici,auc cogicari poceit.Sed & hoc fimul no-
ui : rationibus nullis, abfque longa examinatione credendum effe, vt Marfi-
lius Ficmus me monet,& in phyficis noftris problemacibus verum efle quocidie
ego experior . lca Dogmaticts nonnullis,hodie, racionibus quarque probarepro-
cliue eit,acque imber quando pluit , nec ea modo qua; nunquam viderunc , fed

fal-

<U4 ALIA ANIMALIA NQVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

falfiflima quoque pro veris vendicanc ( quod Mercurialis hic nofter facit ) qui-

bus non alicer,acque Vythagoreis olim illa magiftri authoritas pro veritate eft, &

fufficic illud : lpfe dixit .

/quapen- Non ita Aquapendens fimplici e^rj77<?tt//.r di&o aflentitur, necmagnifacit,

tti fc'op- ^110^ caulam huius de coagulo opinionis, in pro blematibus f uis fe dixiffe affir-

P^.^met, qua? quandoquidem ia ijs, qua;adnos peruenerunt , nulla exftat, putat

giscredit. jtfercurialis in illisfcriptamfuiffe,qu£ phyfica problemataerant,& nuncdefi-

derancur,a Plutarchovevo Apollonio, Atbenao &c Laertio citantur. Ego autem,inauit,

tAquapendem\dtoreperiri caagulum m quarto , non in alijs , quia (iccamperi, (dfrfenfui

multiplex qttoque ratio confentit . ,

Quare a- Verum vt,quod res eft,dicam, nifi veritatem hanc fenfus ipfe , cum quilibec

Ss^atlo^" ta<^u ac V^U m S11^0 vecriculo, & nequaquam in tertio coagulum effe cogno-

nes& ipfc fcat,approbaret^^»^«^«r/J' aduerfus Arislotelem vix quicquam rationes impe-

fent ,m 3 trarenr.Non enim quia tertius ventriculus afper eft,ac velut i tuberculis fpinofis

plenus ideo lac minus ampledti potuit , fed ad quartu lxuigatum ac perpolitum

laCti fimilem, debuit ferri, vt Aquapendens argutar.Imo,qu6 in Lienteria vbi \x-

uitate pr^cerhacurali. ijentriculus peccat, cibus eft moHior,eo minus retinetur ,

quare me in fimili vitio cremorem hordei, eo ipfb momento quo bibitus fuit ,

per podicem euacuatum vidiife recordor. Et vteri lamiras retinendo femini

molli corpori,valde obeft . Et quartus demum vencriculus j»1^ "imis rufii^ . pl^

cifque fcaber eft,& insqualis . Nec maioris eft momenci alcera hsc racio, ter-

tium ventrem exiguum admodum efle , nec lacTirecipiendo fufficere . At in-

quam ego , paruitas non inde accidit , quod non poflit maior eiTe, fed quia na-

tura hunc non pro laclis receptaculo habere voluit . In non lacTentibus enimj ,

hic tertius quarto longe maior eft,& piimus in ladtencibus minimus , tum ter-

tiumacquartum quoquemagnitudinefuperat, quianatura aliter plane hoc,

veraratio ln herbis fa^noac paleis vefcentibus, quam in lac fugentibus vtitur . Vnica hic

quartum_> igicur meo iudicio,& fola ratio fufficit: Naturam voluiffe quartum ac vltimum

dVvftrem hunc vencrem,pro ladlis receptaculo vfurpare, quoniam lac aliorum ventricu-

feratur, iorum coctione nulla Widigebat , & iam propemodum a matre alimentum de-

bitum , recens natis pra?paratum fuerat. Sed de benigno hoc liquore,nunc plu-

ra non addam , in mellifluum enim ac lactifluum adeo flumen immerge-

rer, vt longo vix poft tempore inde emergerem. Quare , vna iam a Na-

tura quidem , fed fingulari adhibito ftudio & artificio, tendens ab Oefbpha-

via laaea o0 per tertium in quartum ventriculum , a me iure <Tjia laclea di&a , fabricaca^»

beiiiarum ac demonttrara ruic:cum per hunc m recensnatisvituhslacloium adquar-

tonngera- tum ^ vD^ coagU\um reperitur , & non in tertium vt Ariftoteles credidit , fluac,

ibique moretur & cogatur .
SbuVdu"- Altera via ab Oefophago reda ad primum fercur vencrem , & per hanc om-
rior m ve- ms ahus cibus qui a lattentibus afTumicur, praster vnicum lac defcendic. Didici

trem eat . _ i . . , r '"* .

enim ex rrequenti ventrium lme itomachorum eorundem difleaione , tam-»
vitulos quam Ha?dos aliquando folo lacte frui ab vberibus macernis fucTo, ali-
quando eciam,(i fami & herbarum copia decur , & hax non illibencer carpere :
atq.ita partim cibo tenerrimo , la&e fcilicet,quod non ruminant,parcim eciam

duriore

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. <ji;

cfuriorc alimenco,quod remandunci vefci,& hoc quidem in primum facculum, «■ •

•11 j • j | | 11 ... . . * f, i ventrium

Hlud m quarcum ab!egare,nullo ltinens lmpedimento faCto.Lft autem primus hor4m in
venter in lac iolum fugentibus paruus valde , & tam exiguus quidem , vt fimul & uon h-
cum fecundo ac tercio fibi iunctis,quadruplo a quarcolua magnitudme fupere- SjSfto.
tur Neque hoc cuiquam admirationem mouere par fic , fiquidem horum om- m laaanri-
nium trium pnmorum in la&antibus vfus,aut officium haud vllum exutit. Vbi bus*
vero fimul animali herbis ac famo viclitare placet , pnmus ac lecundus venter
intumefcu nt magis, tertius tamen mediocriter fe habet .

lam vero vice verfa in illis,qux lac non fugunt amplius , anynancibus rumi- %££ Iai

nantibuSjPr//»^ venterampliiiimus eft,cum fibi adiundbo fecundo : &cercius

admodum turget,quartus exiguus plane fi cum prioribus conferatur , apparet .

Nec fua hic ratio detft.Hoc enim tempore cibus craffior omnis in primum de-

truditur faccum , tanquam in promptuarium quoddam,vt ex hoc dcnuo ad os

regurgitet, comminuatur & alio poftmodum coniiehatur. Secutnius autem

ventriculus 7(eticulttm didtus , vt verum fatear, primi quardam potius prolesdi-

ci poteft & additamentum,quam diftin&us venter quidam . Quinimo videbis,

fi exa&e examines , etiam primum ventrem circa fundum fuum diuiduum ac

quafi bifidum efTe,quem tamen ita duplicatum pro vnico omnes habenc nume-

rantq. ventriculo. Ha?c fola differentia confpicitur quod in funio primi ventris

fubftantia non tantum fitattrita, quantum eft in Reciculo,vc fupraquoque^»

i-lf niisASH Ab JafSt&cundo vencre patens ad tertium via datur, ad Omafum vi-

delicet, Ceniopelle Italis dicljum, qui & ipfe venter non parum tunc tur^er.

De horum omnium ventrium vfu fic mihi,probabili faltem c6ie£hira,quam Aurtori»
alijs diiudicandam ac recenfendam libencilfime fubijcio , philofbphandum eile dTho^Jm
vifum fuit. Cibum primonbus labris,acinferiorismaxilIa?decibus apprehefum S"1""
ac ruditer c6cifum,per Oefophagum in primum detrudi vetriculu!n,e6que ibi-
demcancifperemollitum,redire(quocunq,id demum modo fiat, quodhaud
difputoj d palatum & molarium opera dentium moli magis,comminuique,ea-
dem regredi via,& fuccum quidem qui ex continua actntione dentium cum pi-
aiica ex capite in palatum deihllante , ahundeq. affluence^faliua mixta oritur ,
non ad primum quidem ventrem , fcd more lactis fupra labra illa fuperius de-
fcripta deferri,& in tertium ventriculum,atq. in quartum ab hoc iubito mflue- '
re.Mafticata aucem & exucca veluci cibi reliqui malTa,icerum in primum,& ex
noc in fecundum prope onficium primi fitum vcntrem fubit,vbi paulifper ma-
ceratur,& in certium ex hoc fibi vicinum orificioq. connexum intrat ; lbique-?
denuo magis eliquatur,donec m quartum & vltimum deuoluatur .

Videbis autem in facco illo maiore cibum crafTum effe,magis comminutum
in huius f undo,adhuc ni3gis iniuper in fecundo iacculo feu Scttjfa attenuatum >
magis adhuc attritum m tertio, liquacum demum ac veluti la?uigatum in quar-
to. Netamen ibidem albicancischyli,quod nonnemo fibi finxic > fubftanciam Quaiis ft
tevidereexiftimesiherbarum comeftio colorem illum ac fubitantiam^quam JJjSSS
noftro in ventriculoex carne ac pane intueris,haudquaquam inducit:vtcunque tricuio.
ex hoc bouino Chylo idem rubicundus in hepate ac venis fanguis generetur,&
in carnes poftmodum ac o/Ta tranfmucecur »

Ggg Viculus

6

l6 ALIA ANIMALIA NOV& HISP.NARDI ANT. RECCHI.

,i

a V itulus monslrofus biceps,menfe Apr't!i,Anno M. DC. XfitT^l. prop^^rpr - -i
in Vitta qttadam /Uuslrtfs. D. Marceili Sacchetci, natus, detracla petle hic sludio-
fo LeSiort exhibctur .Cttius alterum caput vtpaulofutt elongatius.jtapes alter (efr coxa
fuit retraSitor . In quo quid monslrofi repertum fuerit } partirn ex hislona tamjupra
data clarum efi, parttm tnfequentt ettam figura deltneatur .

b Duo capita cum fua tAsJera arteria , Vulmonibus , Corde ] & Ventnculis

quatuor .

Vtriufque

• 10: FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. $i

c Vtriufque capitis afper* arterU in *vnum truncum coale(centes
d Vulmones Ccr amplexantes , quorum tres m vtroqne latere lobi , inferior maior
Juperiores duo mmores . '

e Cor tnter pulmones -vtrinque ambientes rvnicum fedens, fed pro animalis vro-
porttone maius . * "

f Prtmus aborum Vetttriculus , Italis la Tri ppa , diclus .
g Secundus Ventrtculus , Latims \ettcutum , Icalis la Scuffia h vocatus
h Portto bic tantum tcrttj rventricutt apparet , qui Omafum nobts , Icalis Cento-
$>elte,appellatur.

i Quartus Ventriculus Abomafum -vocatus , Italis il Quaglio . Hic in lac fuoenti-
bus ommum eft aliorum maximus . J 5

k. Duo afper* arteru rami tn v«u>» deftnentes , fubflantU modum carttlaatneo-
rum annulorum obttnentes -vfque ad defignatum i» medtohoc canalt puncinm ■
hic entm a/ferx arteru JubHantta m Oefopbagum f Itali rvocant il Grumale )
tranjmutatur . Vt per eundem ita duclum & aer & ctbus tranftre debmtiet
'quodefi omntum, qu<e hk <vi/a funt , monslrvfi/fimum , <vt m htHorta nota-
tumjutt. .

I Hepar adumbratur^ , de quo reperies in htfioria , quomodo varia animalts ^Tfo-

ra , hutus tnflata Vena nutnculd , mflata& ipfa/uerint .
m Ltenemdcnotat,qui£r>tpfetnflatohepatefutteleuatus'. ^eltqui in medio faecu-
% l'^9bustx&&$n)appomdebuerat,funtijdemm fupertore defiriptt fourarumi-
nanttum ammaltum quatuor yentrtculi .

o Duocapita , njt qu* medtanttbus duabus rvertebris ,/inguio in latere fmoula ; ter-
tu cmdam , qu& fuprema esl collt , vertebrx adnecluntur .

p Duo admodam tendtnoft mu/cult , qui ducentes ortum in feptima ceruicis verte-
bra procefum rvalde elatum habente,m occipitta vtraque infruntur , ad mato-
remfirmttudmem & capttum horum extenfionem, mtro Natur* arttficto /abre-

q Vertebr* UU dut/eparau, & adnexz terti, cuidam & fuprem* coiU o^-
tebta : quarum rvtraque porttonem fpmalis medulU ex^apttts bafi /eu forami-
ne egredtentem , fecum ferebat . Ha ambs medutU pofrmodum m maiore tila
terttaf h*c entm multo grandtor eft , quam focu du* iaterales ) e> media
rvertebra ^vmuntur . Et ftc vnica medulla e> Mn duplex , per totam dorftfpi-
nam defcmdebat . ' ' fr

r Diclarum tam rvertebrarum ftbi rvnitarum deftgnatio .

Irotuberatto OJfts occtpitts , qua d rverttbra fua excauata excipitur. Ve-
rumbzeotnma beneuotus letlor , fi hifiortam confulere dtgnabttur , exafitus co~
gnojcet. ^egovtdertpojfumampltusforfanomma dttatajfe , & Umttes egreffus
^^traqmsMextcanafoiummodoantmaliacoercenda erant . Verum quoniam
^nasmonHrorumpartespauciatftgerunt,em nonnutlos , ara~

^mettamhacrattonemitumsfim. S

Ggg * EX

618 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD.ANT. RECCHI.

Ex Mufieo Principis Cxjij .

(

capuc
tur

Cur Au-

f\ Vx hic proftat Icon,delineata fuit ex eiufmodi vero & monftrofo capite,
m Princi. f) qiiod in lam farpe laudati Prtneipis [asij Mufaro,varia* a&curiofiffirn* re-
tStSG* nmTnaturalium fupelle£tili,ip% Mufis potius quam pompacdicaco, adferua-
monftrosu mt ( j_^c y^ere eft,ex vna ceruice duo efle enata capita,aut vt verius dicam , cx
:" vnaceruiceac fimplicicalua,gemina roftra,cum quatuor fuis^oculis , fed dua-
bus folummodo aunbus Vbi autem locorum,& quo tempo^ ^mon^m io.
lucem prodierit, id nos latet . Videbis fimilem omnino figuram hb. i . de Qua-
drup. Bifulcis apud zAldrouandum^uzm ipfe vitulum ex Euagno ia Hift. Eccle-
fiaftica , circa Ntftbin Perfix vrbem natum , & plunmas portenduTe cala-
mitates fcribit. Etin huiu.modi monftris Viculints tam defcribendtsquanu
depin^endis , plane copiofus eft *Aldrouandus,<\\izm adire & coniulere poces .
Eclibet nunc fummam addere manum : reliqua emm qux ad rumtnittonem
Sone" attinet,apud Aquapendentem in citaco iam fepius opufculo viden poflunc,in quo
KJuTdl phrima Artfiotelts dehac reaxiomata, acri perftringit examine, qux pallirru
ZlC.COgi' in lib. de Hiftor.& paifc Anim. exftant. In qu.bus tamen , cum non defit,quod
Ego quoque vel addam , vel mutem , vel explicem; mihi etiam,fi paucula ngec
adiecero , vitio verti minime debet , funt quidem in his

__ Lo»g<£

Ambages , fed fumma fequar fasligia rerum .

Atque primo dicam loco,non ldeo ( quod AuHotehs tamen & qalenus pro

confeflbrectpiunt)cornigeraanimaliadentibuscarere fuperionbus mihi vi-

dentur , quod materia horum in cornua digeratur . Quia dentium fubftantia

dunilima , a Cornuum fubftancia molliore & fpongiofa , quod & zAauapendens

notauit,diuerfa,ltatim a quouis iudicatur.Et quas proportio quzio, fingi poteit

inter vaftiflima (feruomm cornua , qu* coties ab ijs etiam abijciuntur , ac reno-

uantur , ad eorundem exiguam pauculorum dencium in iupenore deficien-

Arifietdia tium maxilla , magnicudinem ? Eltque hoc omnium potenciiiimum , zArttto-

nonesexT- ttUm impugnans argumentum, quod fupra ego cum denctum numerum accuh,

minancur. acj oculum demonftraui dentesillosfuperioresincifores,quiquatuor eflede-

bebant

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE: 6z9

bebant,fuperiori deefrequidemmaxilkr,ade,Te camen inferiori duplicacos,
cum in hac loco quatuor,qui in non ruminantibus foliimodo numcrantur,o6to
repenantur. Materia ig.cur horum non in cornua ceifit.vt illi fibi perfuaferunt,
cum dentes omnes adiint, & tancummodo tranfponantur

Ncccaulamcum^W,infuperiorumdcnt,um defedum quis conijciac ^i^
velim,quod a Natura plurcs in eiufmodi Bcftijs vetres generati fuerint, quam- $TS efJe
« hoc ,ta icmper eucn,at . Neque enim vllis omnino c^arent dcnt,bus & mo- STfi
lares *quc Eobus, atqueEquis admandcndum, frangcndum &molendum SST
cibos.id quod in rummationc vidcmus contingere,adfunt. Non igitur Artslote- £" ad*
lu rauo concludit , plures ventres in ruminantibus dentium defecTui fuccurre- '
re,& horum veluti yicanam opera pneftarc.Huic ftacim confequens & hoceft
luminationc non ideo inftituta fuifle(vt Artsl. voluitjquia dentes fupcnorcs de- N
ellent . Hic lpie enim Mures Ponttcos & Pifcem iraru J, M,;^j r • „„ Pvo~

r - . , , rVCf;w Jc^»», vtrinq.dencataanima Pre/nfloru

lia, ruminare fcripiic:& in Z,™„„ habecur,Z,^„„ & C««4 mtegris vcrinq SSSL
dent.bus cibos remadcrc. Neque hoc perpetuu & vniuerfale ett decretu proote ^**"6
rca piures inefle vetres animalibus illis,quod cibum mtegrum velut,, & parum ^p^
cocilum deglucat, vt fucccffiue m varijs illis imibus maSis magifq.elaboretur efFt *etres
V ,d, en,m f spenumero mc ^,p,fce que Komam MerL vo?ai,q„afi dicas' SftS
marts Luau^nb^rtcu&j,^ ;,i„„,Latmis AfeUus didus> vnde^ ^^ j-s-j

£r fa/» <&/»r0» «o» ^»ai »^/»f ^//«j tuur-

^idi^uan^c pifcem, alros fui gcncris & intcgros,& femicocTos in vcntrc i**,
pifces haberc,qui tamen vnum faltem ventrem obtinct} nec cibos mandit licet * c,coni£
dennbus probe quoq. non in vtraq. maxilla modo, fcd inpalato dupiici ordine S™!
acutis fit inftruCcus,nec eos poftmodum remandit.Sic tres femidigeftas,& qua- ££&
tuortepen incegras ra»*i ir i vnico CiamU nigr* ventriculo, cuius Auts palu- %^em
itrisSceletonadhucdomiafleruo. r

Minus h*c Anftotdi concedimus,quod qu* cibum lignofum, aridum ac fpi- ^ pw-
nofum,durumq.aflumunt an,mal,a,ea ob id vetres plures finc forrita,qu;e caufi Sk™
ipli attertur , quod Gww/urcornibuscarens, plures nimlominus ventres necef %°c?7
ie f,t habeat , quoniam didto iam cibo nutriatur . At r$s Equos fcimus eodem lettes ^"
modo vt Thues, ftramine famoq. vefci.Et farmenta vid,mus,ac portas ftoreas ab "
•Aftnu deuoratas hmTe ; quibus Cardut pungentiilimi , non raro quoque ficci ,
rvt[mtles(cUicethabeamlal>ralaaucasyr\e\icunm m efum cedunr Hlnc { -.^
cardu, fpeces Onopordm , hoc eft Afini crepitus appellatur . 000^0 enim , ait
nimus, fieomedntnt Aftni , crepitus reddere dtcuntur . Hi tamen vnicofaltem ven-
tre cbos, & recpiunt, & abfbluunc . Has cum *Aauape»dens perplexitates fecum Aquapen-
ruminaret, vt lllas tandem concoquerec , pluresin/v»»^ ac eormgerit ventri- ££fcd"
culos hanc ob caufam conftructos fuilTe excogitau,t : non quod hsc opera den- ™^™'°-
tium,illaroftrorumduritiecarerent, quo minusin ore eciam concerere ci- "S
bos valcrenc, quod ruminando molaribus dencibus cornigera, roftellis vero fuis "
Aucs lcmina decorcicando,& fi vellenc etiam comminuendo conflcere poiTenc
Non ,gitur ,n dentium aliquorum,eorumq. pauculorum inopiam , ruminatio-
nem efle referendam.Sed quod vtraq. animalia,n6n manfos prius & mafticatos
cibos deglutianc. Non mandi autem eos ab Ambus ob metum, ne fi diutius illis

Ggg 3 rapien-

minatur

(

(

6jo ALIA ANIMALIA NOVJE HISP.NARDI ANT. RECCHI.
rapiendis infiftanc,abhominibuscapiancur . Quarerapcimac feftinancer eaf-
dem, modo rn aere mufcas , modo in aquis pifciculos capere, modo in cerra ie-
mina colligere , acque ha.comnia non fraclra , ied incegra deglucire .
Dc penna. Cornivera vero inccrdum vuk cibos mandere , interdum minime . - Mandunt
habccibus'5 quidem, inQuity cibumy cum co/lefflum (ejjr congregatum habent ,ncque emm indagaret
v£l'"cs " autpro indagando multum laborare esl opus,vt in Habulis bordeum,& fiznum Non man-
dunt autem , cum ffarjum habent , Qff motu indagant . Tunc afiumptum atque excer-
ptum protinus deglutiuntypropter eandem caufam,ne in eo mandendo tempus &* alimen-
De Corni- tum jpGs tuncfruflra pereat . Etentm mandere , ffl indagare ctbum, alterum alteri mo-
ram facit . Ex his Aquapendentis verbis ac rationibus , hocego colligo dogma :
cunc animalibus,quibus ruminacio conceffa fuic (Aues autem, licet plures ven-
tres habeanc,minime ruminanc)maxime cibum adosregurgicare,eaq. inquie-
ce ruminare, cum illum in pafcuis, quafi furcim ingerunc, minime vero , cum
inftabulisadhbicumeodem fruuntur. Atqui hoorurfum communis magi-
/iquapen- ftri doctrina. aduerfacur , qua? luce clarior eft, 9. Hift.an.cap.50. /<zce»f,inquic,
tionesScum cum Yuminant omnia, & bibernis prxcipue menfibtis folent ruminare , feptem fere men-
dofti°iriells &us bocfaciunt , qux intra teEla aiuntur, gregales leuius,minufque temporis ruminant,
hau<i con- quoniam foris pafcuntur . Qua. quidem Arifi. verba , Aqnapendentis pronunciaco
ilbiipfire- plurimum refragancur, deberent enim gregales beftia., qua. in pafcuis carpcim,
pu§nanc • rapcim ac feftinancer , vc ipfe aic , cibos degluciunt , non leuius fed/3mW,atque
intenfius ruminare,quam vbi abundancia ipfis fuppetit; incr*i^3.ia,dotaafque \>
quodcamenhaudexequuncur: Quod ipfemec eodem opufculo Aquapendens
faceri coadtus eft,cum dixit : Vnde conuertitur propofitio , quod quando ammalia val-
de afperum & lignofum cibumfumunt , & ipfum quoque ruminant : quando vero mol-
lem inzerunt,nequaquam ruminam . Moilis aucem in pafcuis plerunque , durus in
ftabulis fuppedicacur . Aduerfacur eidem Aqaapendentis inuenco , adhuc clariiis
eodem loco, idem AriHoteles , qui vulc pra_cer Ceruum , reliqua cornigera filue-
ftria omnia, minime ruminare, cum camen a_que quatuor obcineanc ciborum
facculos , & non ex dele&u , fed , vc ica dicam , ex rapcu viuanc : Rumwant, aic ,
Alia loca qu<e fuperiore dentium or^:ne carent , Vt boues,oues, capra, exfris nullum adhuc rumina-
& 'ftpiin'S re confat > praterquam ea , qu<e ahquando cum bontimbus exigunt , n>t ceruus , hunc ete-
Aquapen- nim ruminare certum eft . Eundem in fenfum hxc apud 'Tlinium lib. 1 o. cap. 7 3.
fa . leguncur : 7{uminant prater iam dtSlafilueflrium, Cerui cum d nobis aluntur . Omnia

autem iacentia potius quam slantia, & byeme magis qudm aslate feptenis fere menfi-
piinius & ^us • Noca hic Plinium non fatis nAriflotelis mencem percepiffe, neque enim hic
Aibertus \feQ Ceruos ruminare fcripfic , quod a nobis alancur , vc ipfum leeenci pacefcic .

non fatis 1 « • 1 \ • 1 ■ i_r

Anftoteiis Neque sAlbertus ZMagnus 7. de Animal. cap. 4. vc optime Mcrcunalis oblerua-

fecutiiunc" w\i,<sArifiotelis fenfum eft affecucus , cum fcnpfic : 7{umwantia poli feptimum ata-

tis menfem ruminare , cum Ariftotele s fepcem cuiuflibec anni menfes fignificare

Aibertus voluerit • Quamuis vc ego iudico , aAlbertt quoque didum verum efte poflic ,

expiicatur. vccunque fit pra_ter Artftotelis incencionem; videlicec, cornigerarum filios pof-

fe ac velle , feptem a partu menfibus a macris vberibus pendentes lac fugere , &

duriore ica cibo abftinere (ex lacle aucem folo haufto , probabile eft animalia__

haudquaquam ruminare)poftea ad cibos folidiores cranfire & ruminare .

Quid

r>r in

ene-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 65i

Quid igitur nobis in hoc cahgine rerum,verborumque tricis reftat ? Si ncio-
ries ab ^Artslotele ik lunionbus propoficar, cur animalia ruminent , plerarque vi- Aurh
dentur vacillare ? A n dicemus ( Id quoque entm non ab nulla ratione Vtdetur) ea om- £Jfs re
nia,qu.Tcibumremandunt,frigidioralonge,aut vt melius dicam, minusillis «K3
efle cahda , qu* vnico prardica funt ventriculo ? Vc quod in his vnus tk calidus S eont
valde perficic venrcr , in illis tepidionbus , plunum opus fic elaboracione. Non m '
ahter planc,ac fi Venerts efhclurus ftacuam fculptor aliquis,bipennibus craffio- An quh-
res hgni parccs primo dedolec,rudionbus poftea fcalpns, candem fcalpellis mi- S2Z&
noribus cocam f tatuar fupcrhcicm laruiget, atque perpoliat . Videtur huic faue- %£"*
re^argumento^ipfa rerum magiftraexpenencia , quodruminancia pleraquo '
videanturrngidiora,idnonobfcure inde elucet , quod flnt meticulofa , de-
generes autem & minus feruentes animos timor arguit . Notifllmum hoc eft,
in Ceruu ac L eporibas^uomm ambo ruminanc,& mire timent .

Videtur huc facere tlu.ij auchoricas iam paulo fupra di&o \oco:[ornigtra, in Afrhorita-
quit , nfom parte dentata , @r qM mpedtbus talos habent , feuo pinguefcunt . Bi/ulca, £"K
fciffifue tn dtgitospedtbus, & non cornigera,adtpe. Fngidius autem effe adipe feuum! "I^ofle"
ex hoc elici poteft, quod a frigore facile feuum concrefcat, & adeps tam intra' '
. quam extra animalia , magis hquidus maneat . Vtrumque ex Artflotdts fonce-»
haurituraxioma.

Suntha?cfateor,miraquadaprobabilitacisfpecieconfpicua.Efttamen,quod Non vide-
.fSoppo.#poflS^hterruminanciacalidiiIima quoque nonnulla reperin, fi gjgSj
a&iones modo temperamentorum indices effe folent . Et vt de lubalts noftra- *» p»*
libus, Bifontibns & Vris ferociffimis, animofiffimis & iracundiffimis beftijs ^™0'
mhil dicam , r*«r« videbis,qui cum fortiilimo quouis Leone Lybico congrcflu-
n nihil penfi habeant . Qui furor, veluti ab atra & adufta bile, vc noftn Medici
dicunt, m Maniacis , ita a nimio arbitror calore potius, quam frigore in beluis
lllis fubminiftratur . Volui hic folius Tauri , cui Htrcum peculanciffimum poces
adi jcere , mcntionem facere, ne mihi ex •Arislotele quis obijciat, filueftres feras
cornigeras, przter Ceruum, nullas ruminare, quod etiam an verum fit,admodu
dubito. Cuius enim gratia illis Natura quacuor ventres c»dhTet ? quos qua? ha-
bent animaha cetera,etia non cornigera,omnia ruminanc;vc in Camelo apparet.

Si dixeris Hepar horum animalium vt calidiffimum , in quo retorrida illa_. Corrobo-
bilis coquatur , lentriculcs vero frigidiffimos ( id quod Mediri fa?pius nobis ac- S3a7e «
cidere conteftantur ) eiTe poffe ; & propterea cibos plurium opus receptaculo- }?drefi£
rumhabere,quxcumviciffimilli iiibeunt, magis paulacim ,magifque acce- ,nfrllsitur«
rancur . Refponfio in promptu eft , non caloris femper energia cibos elabora-
n.Quis enim ex nobis,cum magno ventriculi caIore,quem poffidemus,crudos,
incoclos?incegrofque pifces digererec? Et quidem breuiita temporis fpatio,
ld quod me in hoc ipfo libro bis iam innuifle memini , & idem nunc affirmo Wximns
ex quotidiana,imo hodierna experientia in Merlucw ditto pifce, in quo non in- uZtct
cegrosmodoalios Merlucios minores, fed Septas quoque inueniinteeras , qui lor h?ud"

^ i;r ■ p n • • •* ■* O ' i quaquapr£

pauiiiper piices mgelli,inmuaimcontabefcunc&peranguftum,idquepofte- ^r quod
rius ventnculi foramcn in proximum inteftjnum defcendunt : in quibus tamen piSupS
viuentibus pifcibus vel nullum credidehra inefTe attualem calorem , vel cerce teft *

ceporem

«

6 » ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD: ANT. RECCHI.

remrem' potius quam infignem aliouem feruorem . Eft autem Pylormm hoc
v u X fme mferul ventricul. onficium , non in fine ventncuh ( qu. oblongu,
S*3? l "^rhfacuminatus) fitum , ouemadmodum in ahjs an.mal.bus pler.fque
t&£ /eperir, folet,fed prope .pfum fuperius onficium , vbi Ocfifb^s nempe definrt,

"L *~ "S™ Igitu t, aut nos prorfus hoc ruminationis ™f**%^*»~

r» °°L in fimihbus moliri animahbus volu.t, ignorare: aut ahter profecto de calore ac

KSS frreoK .pfaque c.borum concoftione ( quam f.bi eciam non facs notam fu.ffe

S±£ oJUtt4» Medicorum (>r, ,lle , m aureo fuo proama.o ,nnu.c) phdofo-

S50„£ phandum eife , quam hacrenus philofophorum & Medicorum pler.que ( quos

3Sr £ ffi«* incerea de VcJc McAam, Ubdlum ablego ) docuerunr . Id

quod.nproblemaubusquibuldammeis paradoxoceris ( qu* ahquando DEO

vinm prorogante , lucem v.fura funt ) d.Iputabo . Et fi nodum hunc non pror-

fus'enodabo°doctioribustameneundem diflbluendi mater.am noncontem-

nendam commun.cabo . Incerea cemporis.hic ego vel AcaJCmc«m,vf Scepucum

omnino agam , donec mchora ab dlis , m quos ( fi vera eflec falfa flla Vecerum

«, Ari»„. quorundam credica Mtt*mFJych,ps ) AriHolSs anima tranfuo afle v.der. poceft,

«»> M°s ?ubminiftrenrur . Hoc vn.cum ego fcio, & exper.or : d.fficde admodum efle ,

verioraex- .

peftantur . aliquid probare, vc Lucretms ait ,

Si ratio potius , quamrer perfuxdtat ipfa .
Adhorn» Et tibi ex animi mei fentencia affirmo , quifquis m hxc &e$&BGm& mr;
«ofd •*■ deris , non me tam mihiipfi placere , aut palpum hunc obtrudere cupere qui
™TaZ Cormcum rveltm oculos configere , imrtw i«g«fcr,, & ex deprefla veterum authori-
*" ' tateAnanem mihi gloriam conciliare : exquirat mecum quifque pnus ipfam r,-
rum iAte«r*»,antequam fe cuiuis mancipet Auchorucoferac poitmodum DEI,
Nacur*que opera, cum noftris fnuolis non raro ratiuncuhs , & quid dcmunu
ftatuendum fft , fecum ponderet atque ftabiliat, & fi pofteris non inuidet,ven-
tatem phyficam ipfam quarfo nobis, eiufdem ficientiffimis pleno poculo pro-
pinet,necZoilosvllos&Criticospertimefcaf
Homines Memoratu dignifTmum eft,quod ^auapendens Patauy obferuauic , duos ho
et.amrunn mines quorum alcer ex Nobilium ordine Patautnorum tuic, qui ambo rumina-
SJLXE banc . Ec hic quidem licec in vcraque maxilla dences omnes forcicus eflec , cibos
*?* tamen abfque horum oflicio degluciebac,eofq.in os recrahere , non abfque inii-
ani obleftatione,& rem andere cogebatur. Dum vero contigifTet eum a morbo
quodamconfliaari,&leaodecumbere,ruminationem fohtam prorius incer-
rnittere c6pulfus fuit,quod in morbofls quoq.bobus ruftici heri athrmanc . Sed
rifum,ne dicam cachinnum,mihi pene fequencia ipfius verba excuflerunc^;
bu<} inquk,ommbus addendum ommno eH} quod etuspaterpaulofuprafrontem tncapt-
B ... , te cormculum dunjfimum , craffiue dtgiti manus mtnimt, longttudme <verb oliu* Htjp*-
rumfS- „« habchat infculptum & extuberans Jubflantt* rvngui perftmtle j ex quoforte datur
?,s. "ufa „./;- :.../;•; ^ J - /. . J.~-M+* U„L.,fo *G»itAtPtn cum carnwerii antmalibus,

ni

uminatio- W(C habcbat wjcuiptum @r extuoerans ,juvsrami* -vngm r,rw , — 7— /-
iSh"cNo- ncbis melUgi , parentes ferme ahauam habutjse affimtatem cum cormgens antmaltbus,
SoPata" »'?»« ™™m futffygemtumfilmmfimile qutdd parentecontraxift . Mira hommis
Philofophia! qua docecur,quomodo Cormger Heftertdum hic fiUo fuo ruminatio-

nem implantauerit .

r loan.

>

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 635

Joan. 'Baptisla Vindthierius Principis Ctsjj Medicus , quem fupra quoque lau- Mh obfer
daui , ex proprijs ac Phyficis obferuacionibus , vt curiofuseft Naturalium ftu- S?0^!
diorumindagator,hancmihicommunicauic,quam fufius ipfe in ^isad^"^1^
Serenum Varijs Le£hon. dilacauic.FuilTe in Germania virum quendam, Suenum yvindthie
nacione , qui cum cam cacnae quam prandio cascens larcus conuiua aflediflec , re-fta°.Iugge*
mocis camen epulis,poft mediam horam a confeffu in angulum ca? naculi fe fo-
lus compofuic , & ingeftum , quam ciciflime pocuic, cibum deruminauic. Quje-
ficus quonam id modo facere coa&us eflec ? Refpondic,fibi quidem a puero aci-
dos exurrexifle ru&us . Poftquam vero trigefimum accigifTec annum , cum de-
mum neuciquam euicare pocuiffe, quin cibum refurgencem in ipfum os adrnic-
teret . Rogatus dehinc, an quid ex iceraca cibi illa cracTicione volupcatis cape-
ret?Equidem,inquic,mei videor mihimerum lingere, icadulci perfundor
fuauicace . Iam memorati viri fi!ius , viginci quacuor annos nacus idem prarfta-
repocuic,quociesvoluic. Honeftatamen 6c iuuenili verecundia, in hominum
conuentu cohibitus,repotia harc remandere,ceu curpe quid,auerfacus eft. Alium
aucem prardi&i Ruminacoris fecundum filium,nulla ruminandi neceffitas foli-
cicauic. Corniculacos camen hos,qualis llle Aftapendemis erac, minime fuiffe af-
feuerauic V indihierius .

At quid mirum exiftimemus,homines hoc fiue vicio , fiue libidine,fiue con- j*5J^f
naca quadam necefficace cencari & vrgeri ? Cum nondefinc, qui CaUsltbus quo- figmenrara

r • a -• ~r> * • 1 • ™ 1 qui rumi-

q£e//^»^tt4«fe^(T^nquam , / auro , Caprscornoyeandem conuenire "Rumtnatiomm nationem
puerihcer credanc . Lepidam hancmihi fed feno \ non fabellam, verum hifto- rTcSi
riam pauculos ance dies verifsimam Framtfcus de Almeida L«/?/<i»»j,Medicus do- ^f""^
<5tifsimus,& Indicarum regionum ac rerum experiencifsimus,recicauit. Accidif j}uius hl*
fe fibi , vc purgancem aliquandopocionem, do&o cuidam viro, fed Ailrologia: 0"\'

1 j jva r \ l . n 1 . . . \ . . ^ Francifcus

plus a?quo addicto , prarfcnberec. Aft, heus,mquic hic, ad Medicum, ne ica me de Aimeida
amufum , & licerarum omnium,Machemacicarum praxipue difciplinarum ex- &££&
percem aucumes , vc velim cacharcicum hunc pocum , craftino diluculo ebibe- &i®mQS<
re , eumque cum nauieapoftmodum euomere : Cum Sol hodie Taurum fic in-
greffus , vnum ex ruminancibus animalibus,qu£ caufa fiieric,vc fecum & ipfe^
ego pharmacum ruminem,illudque per os eijciam . BeneTe habec,mi Domine,
aic medicus,ideoque auchor cibi fuenm,vc non nifi duabus poft diluculum ho-
ris,iamclarofoleexorco, lllud ebibas . Turn enim ccmporis nofti eiufmodi
animancia , qua? ruminanc, pafcuis incenca , cibos deglucire & haudquaquarru
ruminare ; cum lpfis no&u prajcipue quiefcentibus ac iacentibus , eAnflotele ac
P/iWoteftibus, regurgitatio llla cibi contingere foleat , & fic quidem , quod de
medicamenti ruminationetimeas, nihilhabebis. Placuic Aftrologo Medici
confilium , & mane exhaufto pharmaco minime ruminauic .

Haud vidi profe&o vanumma»is genus hominum , quam tales , qui vt /«- Qsam p*-

/. . * 00 * s *^1 rum fiden-

uenalts ait dum/hva-

f\ ■ • i nisAltrolo
HlUlCqMd gorum pras

Dixerit Attrologusy credunt afonte relatum Dut°m"

tAmonis .

Cum in nulla equidem difciplina probabiles minus conie£turas,quam in Aftro-

logia

634 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. KECCHI.

logia iudiciaria reperire liceac.Id quod praster quotidianas experientias,a tribus

etiamreculi noftri Mathematicarum Coryphads fcientiarum didici , Adriano

inquam Romano , lummo & Medico, & Mathemacico, fcriptis clariflimo, Her-

bipoli olim magiftro meo : cuius filius lacobus.Romanus nunc Louauij egregie pa-

trizac . GattUo GaltUi Lynceo , amicitias & Academia; noftrae arclo mihi vincu-

lo iun£to : & Chrislophoro Clauio demum , ciue meo ac populari, TSambergenft ni-

mirum , qui omnes vel verbis mihi, vel icripcis publicis , quam parum iudicijs,

Etiam in ex aftrorum ficu defumpcis , fidendum fic, palam ftepe fecerunc . PofTum & ego

foSho- ver^ conteftar^ m nac ip^a> Slia viuimus VRBE, & orbis LVCE, fub ipfa.fola-

ra,piurimis rjS) eiufque infignis Ecclipfeos hora, pius quam fepcuaginca perfonis , febribus

detfaxifie acucifsimis laborancibus , fansiuinem non fcarificacu , fed ex maioribus decra^

no nocmc. ^um venis fui(Te , diligentiq adhibita obferuatione , vix tres vel quatuor pofl-

mcdum, non Solis defe£cu,fed febrium periculofifsimarum arle£tu,obijfTe.Nec

vererer ego hoc ipfum in me periculum cencari,adeo nihil,cerca iam experien-

tia do£tum,vel Ecclipfes,vel alia° maleficarum ( vt maleuole blaterant Aftrolo-

gi ) ftellarum pofitiones,me cerrerenc.Non ignarus interea fum , quid tempo-

rum mutationes principaliores in morbis pofsint , quas Canis folummodo Ar-

Qua Aflro tluri,Pleiadumq ortu vel occafu,vt meris fignis,non effe&ricibus caufis ab Hip-

lo<nam in . ,. l , <•• . , . ° . ., „ A n .

mSrbisHip^cM^indicautur acdeiignantur ; quiditem Aquiloniorum & Auitnnorumj

jSwfS flatuum,pluuiarum deniq. copia,vel defe&us valeanc,de quibus folis, & non de

fuerk . Planecarumjaliorumque cot aftrorum concurfibus,oppoficic^VnVi^>>tttt-^4'ahJ,i

ficibus, & ca.leftium domorum Chimeris bono huic Seni noftro fermo eit , vt

non habeanc quod Genethliaci, alijque maleferiati Medici, ab hoc auxilium &

confilium implorent , & ex aftris veluci remedia petant , quae vt Piimus zkpaa-.

perrimi cuiufque plerumque hortulus fuppeditat . Lun& phafes varia?,quid ln debilio-

ribus nonnullis tam fanis , quam aduerfa valetudine opprefsis, virium habeant

hominibus, & eo;o noui,& habent.harc forfan caufas fuas phyficas , quas Aftro-

logi dcducere haud norunt,fola carca,cum CW^w,experientia & complunum

feculorum vt aflerunr, obferuatione contenti,qua? fi fufficiunt.cur non,vt opti-

ccre Aftro- me in fuo de Augmcntis fcientiarum libro Do£tifs.idemq.& Nobihk.Franci/cus de

quoc fecu- Verulamio fcnbic , cur, inquam , quis non eadem opera , <& Auguria reuocet, O* Artt-

feruauo-b ~ (ficin <***"> i^ Exta, & ommgenas fahulas deg/utiat . 'Nom %£ h<ec omnia,Vt dtutm&ex-

nes izfa- perientU , &r per manus tradit£ Difciplina, diclaminafutfe affertbantur . Atque harc

obiter, Hcet vt fpero, opporcuno loco .
Tophusiu- rje j-opljo luuencarum , quem coronidis loco hucinferere squum cft ,hxc

uencarum , ..' . , , ' * .. *,. . .

exproprijs apud Plimum iego . Etin luuencarum /ecunao ijentre , piU rotundttate ntgricans
obferuauo tophus nullo pondere . Stngulare ( Vt putant ) remedtum <egreparientibus,fi tellurem non
}x^i^' attigerit . Huiufmodi tophosduospra:grandes a F 'erdmando Imperato rerum na-
turalium Como acpromo , cum plurima alia naturali, maritimarum priecipue re-
rum, fupellcdhle donoaccepi, cum anno fiipra millefimum fexcentefimo oda-
uo eiufdem Mufdtum iam dudum celeberrimum , & deliciofifsimam , fimul
tieapolttanam^rbem inuiferem,e6 a Paulo V. mifTus, vc Horto Vaticano de plan-
cis rarioribus profpicerem . Verum Tophus hic,non in Secundo, vc Plwius vo-
luic , fed in PrwMotam Vaccini generis , quam cornigerorum aliorum domefti-

corum

)

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 635

corum animalium ftomacho ttalis la Trippa dicT:o,reperkur , cjuod ego in varia
corundem fe6tione animaduerti . Cum enim la&antes tam H*di, cjuam l/ituli, Quomodo
fefe macrefq. fuas fepius lambanc , plurimum pilorum , cum la£te , &c abfque_-> 2enere(Ur'
ipfo degluciunc . Quod fi rariores illi ac pauculi pili fuerint, cum la&e ad quar-
tum ventriculum delabuncur, &incolaco Coagulo quoquereperiuncur . Vbi
vero plufculi conglobancur , in primum redH defcendunt vencriculum , quos
ego Auellanx nucis magnicudme , tam m lac folum fugencibus , quam {imul
iam famo veici incipieribus,in hoc eodem facculo fiueprimo vencnculo,.& non
alio inueni . His magis magifq. alij pili aggeruncur, donec malfam eam rotun-
dam,perpetuo in ftomacho illo manfuram eftormenc, qua? nunquam cum cibo
poftmodum ruminando afcendic , nec vllum grauedinis incerea , aut moleftiae
ipfi fenfum procreac .

Eft auce fubftantia ha*c difciflu difficilis, & rariori pileorum ex pilis textura? £u?'is 'PG

r . . ,- .,,. s < . . - } ,. . n r . fa iubftan-

accompolicioni iimiJlima, quo veromaioreius quacicas,diuciulq.inanimancis ria.
vencre hofpitata eft,eo difficilius acutiffimo etia cultro difcindicur ac feparacur.

Cui vero vlui ieruiac,equidem cu lgnaris lgnoro. Quod enim ^Pliwus ziz,<egre cuiferuiat.
parientibus prodejfe,\d nequein quaqua femina expercus ego fum,nec expenes me
quifquam docuit alius, nec qua ratione cotingat, Piimus explicauit . Nifi forfan
eiufmodi fit medicamentum,quale Cap.de Lupo dixi, in partu enitedo profuiiie,
illas }oanJ~Bapt.Port<t>Lyncei quifqtiilias & pauimeti fordes.Eft tame ratio aliqua,
ux pei^Mrfk^ji/^ffic , parcui conducere promouendo,fi in fubcilifsimum pof „.
mem contundatur , aut cremetur nic tophus , & puluis nle , cum vino aut aiio acceierat ,

!• II T-> • • n ■ , /• • Q^a id ra-

hquore exhibeatur . Tunc enim acuti, quem m fe continet, Sahs ratione , cum ,,one fieri
fero & fanguine ad matricem delati , irritare non leuiter facultatem expukri- polsxc*
cem poterit, & partum folicitare, quod idem Boracem acutiifimum lalem prae-
ftare nouimus. In pilis aucem plurimum fulphurisac falis effe norunt,qui
Chymico cultro, igne inquam , eius Anatomen vnquam adminiftrarunt .

Quod autem nec terram prius contingere debeat ,hocridiculum demum eft,ac $£?{&,
fabulofum , vt plurima alia huius farinx apud Plmium ac Dtofcoridem leguntur : ["rra 9"5|
qux verorum ignaris principiorum imponunt, vt veWcukasrerumcaufas , debeatco-

U" 11 r r • ■ 1 r n • • •* 1 tmgere vc

VbinuIlanunt,tomnientacimplorenc , autfuperititionum lernam,cum maxi- partuimb-
mo fidei noftrar Chriftiana; fcandalo ac dedecore introducant, foueac,ac tuean- uenuc '
tur . Poteram de natura monftrorum, vt promiferam , & de alijs internis vitu-
lorum partibus a me obferuatis , fcitu iucunda plura dicere . Sed ifta ego vel al-
teri loco , vel ali js relinquo : & \\xc nonnemini force nimia videbuncur , quarc
abrumpo , & ad reliqua animalia accineor . Sed hic cemperare mihi non poi-

17,^., • • 1 • ^ r- 1 n l o Caufa hu-

ium , quin antmo meo , vc bemgno profim leeton , nunc morem geram : & ius aijpen-
quod ipfi forfan incauco imponere poifec , mendum decegam . Mantiffa: igicur £cuSa£
ocohaecpauculafiiperaddim. ftotehs de

r> C ■ \ ■ n lncelhno

Uum iuperius, quatuor in ruminantibus beftijs ventriculos ex Ariftotelo r^o-
defcripfi , hasc ex Gazje verfione lib.z. Hift. anirn. cap. 17. addidi verba . %e- ■
ttumautemmteflinumnulliesljcuinonpartervtraquedentss . Hunc eundem Sca- scaiigeri
liger Pater Arift. locum paulo aliter vertit . Sunt , inquit , quibufdam appendices v^°us '£„
wteslmorum : neque enim recia intesiina <z>lli, quod vtraque maxdla dentamm non efi . icordenc.

Ec

11

1

(

c^ ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

Et in commento hxc habet . Tbeodorus ( fcilicet Gaza) incurrit imprudens in ambi-
puam orationem : ait enim inteslinum reUum nulli : at bocfalfum esl: babent ea quoque
inteHinum, quod reSium ^vocatur . Eam perplexitatem vt T/itaremus , transferremusq.
ad tArislotelis fententiam , plurali numero pofuimus .

Bene monet Scaliger , pluribus erroris anfam effe potuiffe hunc Latinurru

AriHotelis textum , arbitrancibus inteftinum vltimum , quod T^efium folemus

dicere , nulli animalium concefTum fuiffe, cui non arque fiipra atque infra den-

tesadfint . Quod equidem eft falfiffimum. At quid Gaza faceret ? qui verbum

verbo , quod ingenuum decet inrerprecem , reddidit , & fingularis numeri vo-

cem Grascam Ariftotelis^hir-nftr,^ ipfe fingulari numero protulit, &c/ntesli-

siue inte- mm potius , quam Intefiina exprimere maluit . Aft vt etiam hoc Scaligero do-

aum"1 lw nemus, fatius effe inteftina re&a quam inteftinum hic interpretari, vt amphi-

taf vtrim- bologia euitecur . Nefcio tamen,quam & hoc verum effe polftt . Quafi vero in-

que lapius teftina potius re£ta , quam vt finuofa volumina, in fpiras collecta , flnt illis

eft. animantibus , quas dentibus fuperna infernaq. maxilla decorantur. Suem fi

velis,infpicias,vtrinquedentataha?cbeftia eft. Et inqua alia plures quxfo

inteftinorum gyros , aut minoris illa reclitudinis tamen ineffe confpicies f

Quod enim hic Arifioteles innuere velle videtur, alijs , qua; func ruminan-

tia , & non vtnmque dencaca , animalibus appendices , quas ipfe d*w***t

vocat , in inteftinis effe : eoque forfan minus re&a . Ego mehercle , quid ipfe^

liis verbis infinuare voluerit, non capio, neque enim appendk^tffezj^lfitulis-

aut Hadis vnquam deprehendi , aut magis curua inteftina, quam in fue effent,

animaduerti . JEquam fuerac a Scaligero eafdem nobis pocius appendices ex-

plicari , quam in vocularum quarundam , Grammaticorum more, enucleacio-

ignoratur ne hserere , qux plerifq. legentibus ta?dium , Natura? vero ftudiofis etiam in-

SSerit "o- commodum, & temporis ia&uram adferre fit folita . Ignoro igitur, & mecum,

rbusvtrfn vt exi^mo > Scaliger, quid Arisloteli in mentem venerit , quando fola animalia

quedenra- vtrinq.dentata habere inceftinum vel inceftina re£ta,fcriptum reliquit. Verum

teSftina re- de hac re fupra eciam,dum de Lupo & Gulone fermo nobis effec,aliquid diximus:

fta* quae ob voracicatem animalia falso a nonnemine putantur vnicum re&umq.

a ventriculo ad podicem procenfum inteftinum obcinuifTe . Appendices in in-

teftinis haud alias facile reperies , nifi (acum fic di&um inteftinulum has fup-

pleat . Verum hoc,vt nec reditudini aliquidaddit,flcnequefpirisgyrifq.quip-

piam detrahit. Inteilinum autem illud,quod crica iam voce J(eSium appellamus,

Narratur non taiTi in vcraque,quam vna parte detatis certo certius exiftit,& Scaliger quo-

vLuiomor que faffus eft . Cum incerfecT:um enim nuper alanione vitulum,exhaufto prius

SSwqi° omni fanguine , vifceribus poftmodum cunctis atque inteftinis exemptis, qua-

n"oCuePban-s drante etiam poft mortem horae conremplarer , non mufculofam tantummodo

tur . ventris inferioris carnem trementem ac vibrantem confpexi, fed inteftini quo-

que recti vocati portionem eam , qu<e reli&a fuerat , manifeftiiTimo , recipro-

cante ac conuulfiuo motu defcendentem & afcendentem , mufculo fphyncte-

re fe ipfum motitante , in mortuo & exenterato iam animali prorfus f um ad-

miratus .

$VA-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

$SAVRTLA COTMATL. QVABIZQTL.

oAper Me: icanus .

*37

lO. FABRI LYNCEIDESCRIPTIO:

• .■ •

|£g T ex figura coloribus'>indu<5ta videre Iicet,Aper hiceft.-non
Sus domefticus : Setas »enim habec ( fi coniectura & pictu-
ra aliquid valent) birtas valdejhirfutof-ue pilos, coLoread
fufcum fpaditeum rendences. Inrer collum dorfumque al-
biccfns linea,adintWfafcia?leu collanscircumducitur.Ab
hacvf uendorisapicem fub collo albicances feta?, fedcir-
ca aures nigrie-res.. Roftrum ipfum cruentum.& rietus ru-
bet,non eminentibus tamen illis,veluti in noltratibus Apris confpiciunDur;re-
curuis dentibus . Caetera rolln pars nigricat . Dorfum & clunes cjuocjue niori 3
albent pedtus & latera . Bifulci , (icuti in Vrbanis fuib-Jl, pedes . Cauda vix vi-
fibilis . Sed quod maximopere admireris, ac pra:ter Natura? feriem concbifTe
dicereqjacas, nec vllis alijs in befcijs animaduertas, efbcjuod animal hoc pro-
ruberantiam quandam indorfofbititum fueric,eminencemapprime>& detrun-
catiformainteftini confpicuam : & hanc in dextra quidem fui parce,prope fpi-
nam dorfi ficam ,clunes fcilicec verfus , perpendicularicer genicalis mafculuii
pocius,c]uam vmbilici regioni,in vencre adefle porcis foliti,reipondencem .

n
SCHOLIA EIVSD E M.

SI praxipua? magnitudinis illa, & exiraia: forma? Vacca in Sabinis nata,5Vr-
uto 7W/oregnanre, atq-ue in Aventino monte ZJ/*»* rmniolata, Tiomano va
luic Populo tocius Itali* lmpenum promictere, vcfuperiuseciamexW*™
Maximo recicaui jnon miror, ii Scro/a quoque longe prius JEM* cum focijs
\ H h h circa

CxCx geo
tilitatis tx
Vacca &
Sue vatici-

nia.

6 3 s ALIA ANIMALI A NO VAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. (
circi Laurmem agrum, cum eandem ibi criginca enixam porcellosrcperiffec ,
nuVurari potuk, tot errorumac laborum fuoriim requiem,& futurum tam fioi

s, Aiba in Ua regnum , quam U/ffMfi» elapfis tnginta annis Mamlongam «difi.

?*"?" ranchm Quos iUi annos , vt Poeca habet ( erat enim czca Gcntilicas vacicimo-

k " ifti oorcelli prsfaeiebant . Non inepca forfan comedtura , & mea quidem.hoc

cao iddidcroreundcm porcellorum numcrum,triginta Z*«»(»ri.* Vrbes figni-

fV-iffe in quas firisulas Albam Colonias ( quas inter 2{oma quoque hiic ) miic-

v • - - ZxvAtbM camen longa a %oma poftmodum dcftrufta legicur,vt non przter rem

a-7 S fcif,^^ *£«**■ # • S- aucem Pcr Somnmm 7>^,

£T<£ Deus^«8.iEncidosalloquicur,idcmquc.,quod^ncid.3. ohm H,W,

sueaiba. vaticinium ^e Albana fue recantat .

Expeclatefob Laurenti , aruifjue latinis ,
H;V n£/ «rra ^w«J , «rrf* , ( ne abfifte ) penates ,
Iamque tibi , ne wanaputes , hac fingerefomnum .
Littoreis ingens inuentafub Uicibus Sus ,
"Criimta capitum foetus enixa iacebit ,

c^/ita Sc/o r««ki»J , albicircum vberanati .

i

u

Hic loctts <vrbis erit, requies ea certa iaborum .
Ex quo ter dems Vrbem redeuntibus anms?
tAfcanius ciari condet cognominis Albam .
De hacre Propertius quoque lib.4. Eleg.i..
6t sletit Alba potens, atbdfuis omine nata , u
Hac, ajbi Fidenas longa erat ire a/ia . -
. , Ouemadmodum auce Vacca illa opima Dian4 , fic nobilis haec Sus lunom facn-
?SS fic7bacur,^n. 3.ex Heleni icem Vacis impeno.Teftatur Pocta m 8.iEncid.
fc immoia- £^ aMemj„yitumf a^(te oculis mirabile monftrum ,

fandida perfdu-am cumfcetu concolor albo >
Vrocubuit, virtdicjuein littore confficitur Sus:
Quampius Azneas,tibi emm, ttbi maxima luno
MaBat , facrafirSis \&. cum gregefiflit adaram. _ ■

Duplici autemrationeluhoni hanc hoftiam importatama Troiano Vate cre-
•X°m. didcrim,camq. feno Lib. 3 .eius Poematis inculcatam. Impnmis vc cius, Troia-
rne?spl3Canis fcmp«:.hifenfe bcncuokmia conciliaretur : deinde vt Tcrram illam,aa
, ,- quam ,poft coc difcrimina rerum appulerant 5 propitiam fibi ac trugibus teren-
vt -™ dis; vb crcm & idoneam: rbdderent . Per lunonem autem Terram figniricari
;?oficufiam notius eft, quamvt hicdcmonftrcm. Vnde Vtrgdtus Iouem^thcra,M,-
LC gnans, in coniugis lunonis gremiu Tellurem inquam ipfam,de(ccndcrc ita canit.
"era' l^' " Tum pater amnipotensfcecundis mbribus AZther
Coniugis in gremium Uttts defcendit ,*& omnes

Magnus alit , vnagno commijius corporefxtus . vu ■ C '

Tome aucem porca facere folebant anctqui,quod Goropius quoque llb 9.m lms
Venetuis & Hyperboms obferuauic,quo fcecundicacis illam admonercnt , & ip.a
non minus beni^nam fe cultoribus , quam Sus numcantibus fe pra^berec.
D * Cum

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. cl9

Cum hoc animal ex immundo,viliflimoque victu , copiofifiimam, ac fuauifli-
mam(humanz quoque fuatempcrie a?mulam,fi Galeno credimus)carnem red-
dac : lemen fimiliter ram multiplici reftituat fcenore , vt plures -, quam vix vl-
lum aliud animal,fcctus producac . JEnea certe Scrofa criginca vno parcu eiece-
rat . Quocirca Terram veteres precabantur , vt pro ftercore & feminibus,qu;e
ipfi commiccuntur, vberrimam femper meffem refunderec , & auaris agrico-
larum vocis hilariter refponderet .

Quid fi euicerim ego , primam ab. JBnta. in fuo ad Laurentem agrum acque ^vrmz
in Latium aduentu , vrbem aedificatam Troiam fuifle appellacam ? non cam ad £!£°co-
deftrudi Htj TroUque memoriamconferuandam , & fpem focijs noui fundan- KL^
di imperij conciliandam , quam ad huius ipfius Porcx atb* , qua? laborum fi„ a» freriD .,-
nem impofuerac, celebrandum honorem , & agri prarfentis fertilitatem indi-
candam . Ridiculus forfan videri potero, non tamen importuna non omnino
& friuola locutus . JEneam imprimis ftatim poft fuumin Laurtntinum a<mirrL.
accefTum, Troiam asdificafle nouam.y praeter quamplurimos alios auchores funfc
Ltuius & Virgilius, hic quidemhb.i o. vbi ZSenus zdlouem.

« — • Muris iterttm imminet hoslis

NafcentisTroi* ..
Et mox /«»o TJeneri refpondet ,

IndignumeU, Italos Troiam circumdare flammis

Liuiusvzvo Hb. 5. Trotanos,AbSicilta, incmit,claft Laurentem agrum tenuife.Troia.
hutc loco nomtn efl.lbi egrefftTroiant^t qmbus ab unmenfo prope errore nibilfrattr ar-
ma & nauts,fupereffet,cum pradam ex agris agerent,Latinus rex Abortgtmfq. qmtum
ea tenebant loca^xd arcendam n/imaduemirum armati tx a>rbe atque agrts concmrunt.
Vult aute Phtlippus [luuerius Germanus,{ cui neq.noftra tepora,neque pnora fe- vhi['w
culatulerunc CoimographielhidiomagiS adcucTrum ) in fua Italta anttqua, hanc exSs
nouam Trotam non fuifle-aliud,quam quod nosOslienfe vocamus opidum anti- Z\L°[~
quiflimum nempe,&.minime ab Anco Marcio,vt pleriq.tradut hiftorici,exftru- ph" "
«Stumifi modo non fic-fabula penitus,quodipfe & Goro&us arbicratur, de &nt* b^ccp^
111 Italiam aduetu, .& rebus ibi geftis,ad fimilirudinem Verum Ruandri confi&a. f Wf™
Vultigitur Oflu onginem ^c anuquiffima,mulcis fecuhs antc Romanoru Re, SSS?
gem Ancum Marcium,^ Euadro pocius primo J(omanoru Rege condita, poftqua
is pulfis Stculis Roma Vrbe occupauerat,cuituncPortu hunc ftruere voluent.
_ Sed quam venfimilii-udine habeat, Aeneam fuam nouam Troia, ad Scrofanl- noh hxc
ims memona ita vocare voluiue,nunc videamus.Que non alia certe eric,quam iSf*
lpia ycnuiq.nomims comunicas & ccgruentia.TW* emm tamCtmbncd lila an, SSf
tiqua Pbrygtdq.Trbrancru; quamadhuc ^/^,C7^//V^,&(quod mirenseciam) ^^
yulgacifsima ItalicUmgua hodieq.aliud mhil fonac,quam Scrofam.Lz oui fe fal- . \
ioMefaUCorutmmuloon^mz, quo fua Ledtonbus veluci anciquioraimpru- '"S^
decibus obcruderec.Suem apud Lattnos anciquitus 7"««« quoq.fuiile diS,ab SSSS
occultions antiquicatis pento aliquo homine probe didicit, quauis anciquifsi- 6
mam veramq-vocis ongme 1gnorauer1c.De qua,qui plura velic, Goropitt fuadeo
adeat,inuemetq, Trou diclione Cymbncd & Gtrmamca lingua,/R/«» fignihcari ,

Scrofa

H h h z ' c

umc|.

(

«4 o ALI A ANIMAUA NOVAE HISP. NARD. ANT, RECCHI.
eumq-nullum animal beneficium fidelius reftituac,quam J«.r,ide6 Troiamvo-
cacamfuUfe. Quiaucem veriorem TroU huius coc linguis adhuc vficacifli-
mamEtymologiamarTerre noueric , idperme licebic, auda&er faciac, cui
fidelitergratiam reponemus.

Ficri ltaque non fine macuri confilij racione pocuic, vc Troiani criginca annis
prius qunm Atbam , ab alba fue denominacam , conderent : Trotatn ,primarcu
iuam manfionem ab ipfamet hac Scrofa fiue Trout denominacam , exsdifica-
bi renc , fimulq. Scrofd eadem Terrx immolaca , hanc precarentur, vt fibi & pro-
lJJSr0di'picia forec ac fcecunda . Quantum aucem honoris pnfci illigenciles veriore-»
mirnawaEuan^elicoluminecafri,7"^ impenderinc, ab eaque emolumenci , dunu
"*•' Suem pra^gnancem ipfi immolarenc , fperauerint , & ideo Magn<t matris & 'Bo-
n<e De* Utulo lpfam infigmuerinc , Corneitus Labeo apud A-/^cr^«<w,Sacurnal.
lib.i.cap.n. nosdocec,cuiusverba,cum hocmeum egregie illuftrenc ar-
gumentum, huc adferre necetfeduxi. Affirmant qwdam , inquic Macrobius ,
quod Cornelius Labeo confentit,hanc Maiam, cut menfe Maio res dtuina celebratur,ter~
ram effe ; hoc adeptam nomen , d magnitudtne-.ficut @r mater Ma^namfacrts ^voca-
tur , afiertionemque extimattonis fu<e etiam htnc colltgmt , quod Sus prtgnans ei maita-
tur,qu<e hofita efi propria terroe. Et Mercunum tdeo tlU infacris adiungt dkuf.quia vo%
na/centi homtni urra cotaElu datur.Scimus autem Mercurtum vocis <& fermonts pottn-
tem, Author efi Corneltus Labeo,huic Mat<e tdefi terra, Atdem (aiendis JUaijs dedica-
tamfub nomine "Bon* De* , (^r eandem efie Bonam deam & terram^ m&fw** occuh
ttore facrorum docertpofie confirmat. Hanc eandem ettam 3onam,Faunamq. Opemq. <®
Fatuam, Nntificum librts indtgiari . 'Bonamquod omnium nobis ad viSiu bonorum cau~
faxfi,Faunam,quod omnium v/ui animantiu fauer.Qpem.quod tpfius auxilto vtta con-
iiev.Fatuam dfando,qubd(vtJupra diximus) tnfantes partu elttt,no pnus vocem edunt,
quawatttgertnt terram. Sunt qut dicant hanc Deam potentiti habere lunonts.-tdcoq.rega^
le fceptmm infinifira mmu ei addttum . Eandem alij proferpinam credunt ,porcdqt*e ei
rem diutnam fiert : quia fegetem , quam Ceres mortalibus trtbuit , porca depafia efi .

N x ifti Mneadum Soboli luno feu Tellus, pro madaca fibi aiba Sue cum cri-

ginca filijs,vberrimumtfruauum omnium & vinorum maxime cornucopia: m

Law vniuerfo,e^/k*»otamen przcipue agro,hadenus rependic.Sunc enitti duo

Locacirca hodieque \ocz, Atbajjum nunc dittu opidum,& Caflellum Gandulphi appellacum,

gamaAib°a" vinorum luauicace celeberrima, Dtonyfius Haltcarn. lib.i. his verbisdepinxic .

JuT&ct* Subieclt autemnsrbt ( Alb* long* mmimtn Jfuntcampi, amcenitM admirandi , om-

SjuVw nts generts fiugum fertilt(fimi,nec cedentes vllt agroltaiu,pr£cipue bomtate vtmfuautf-

zm£Zt ftml><& PMri coloris,quod Albanum <uocant : pr&cellms ommbus reltquis,fiFalernum

Skna? exciptas . Acqui,cum Falernum nunc nobis forfan defic,primas Albanote Usiel-

vina h c ll Gandulpht iure,dederis, quse ipfum eciam fuperoru neftar fi yllum eilec, iupe^

fuaaiffima. rare mihi videntur . Marttalt imh,luUo in monce,hoc eft *Abano,m ^quo lultus

vereubus •*£<*»*»* Albam fuam excruxerac,T//-»^ Albanum his verficulis celebracur .

«Ubradfi Hoc de Coefareis mitis ijindemia cellts

fima . J , r. . ,

Mifit,luUo,qu<ejmmonteplacet .

Ec Horatius Carm. hb. 3 . ode 1 1 . qua VhyUidem inuitat ad epulas die Nacali
Mtcenatis ,

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 64,

Eft mthi nonum fuperantis annum
Plentts Albani cadus .
Diofcorides etiam Iib. y. cap. , o. primas- Falerno , fecundas Albano dat \ intcr
Italica vina . Et Pltmusiib. 1 4. cap.4. Diuum Auguftum ■ Settnum cunclris prs-
tulifle , fecundam nobilitatem Falerno tribuifTe, in cerciatn palmam Albana
■ venifle, vrbi vicma, przdulcia, ac rara in auftero. Sed prioribus hoc tempore
velabrogans , veldigmtace & excellencia illa orbatis,fola ^lbants, vicmifq.
iocis , natis gloria remanfit . Hsec enim tam ad conferuandam , quim recupe-
randam valetudinem , reliquis oranibus pnrfcruncur . (aHellt pnefercim Gan-
dulphi vinane€larea(uauitate,laudabili iubihntia,grariffimo odore, necte-
ntna plane, & exiha , nec fortia admodum, auc cerebrum obnubilanria,
tam 1 rincipum hoc tempore omnium menfas ornant,qua'm laofum fradtumq.
conualeicentium appetitum prouocanr, inftauranr, confirmant.

Et fane ^lbano primas deberi , vel hoc me mouec : quod cum ante complu- ftlbano»
res lam annos Neapoli ab Illuftnfs. 'Bartbolomao Pofnskt, veceri mihi familiari fc^reI^e*
tate iuncto, Serenifs. tum Poloma7(egis ibidem Imermmao , prandio e^aperer ^ ^-
fplendido&opiparo.-fummaibi gloria Mano^tno, conuiuarum omniiinu £££*
calculodelatafueric.Hocfiquidemipfe,honorisac faporis iucundions ^ritik nis"
■XeapoUn Roma quotannis icinere mantimo conuehi iubebac,quod eius quoque £$£
tempons Prorex DuxHtneuentanm , libentius quam vllum CampanU felioAi- ffiX
§um , e;£3*E.- jwati Internuncij inftructiffima vinaria cella pecitum quotidie Si*%»
menfsadhibebat. r ^ j™*

Hocenimno^mWmodo, 16gispoftfepara&ngisreIinquebat,illi vino Cacaio-us
Jimillimu ^r/«»o nepe, quod no fme rarione & ioco Regis Pyrrhi olim le<Mtus p!«'P"0-
Zomam proficifces, ob acnmonia & aufteritate merito tam alta cruce(W«£»«, S5 SS
in quibus pendentvites,proceritate intuens)dignum dicebat,fed principibus il f£%?
hs quoque vinis inuidia conciliabat : Graco nimiru Campano Vefuuu ti\io,Ma-
^«™»Campano,^r^CaIabro,J>r^

■ & minacis vultus,Calabroru illi fomffimo^/W/o auricomo, & CmW* huius
loron , Graco Paufilypo , Z^//** Coccine* , purpur* i* potabili & rofeo ne-
6tari. Ne quid de minorum gentium,& diclorum pedifTequis mcmotcm3Gra-
eo IJehta domino,JW^Chiarelli fimia , Mafficams , Vernottcts & Surrentims
cie quibus vlnmis h*c P//ww lib. 1 4. cap. 6. SarrentinaconnaUfeeatibns maxtme
probataproptertenmtatemjalubritatemq. Tiberius Cafar dtcebat confenftjfe Medicos
n>t nobthtatem Sunentmo darent , altoqutn effe generofum acetnm . 6'. C*/ar ?M/
JucceJJtt &, xobdem vappam . Et demum de Fala^inafuteolorum incola , quod Pureoknu
vimgenustamcnadmirabilem^/Wnoitrifuauitacem vtcunque accedere tZlT
minividebatur. Vina profedto in eoconuiuio omnia erant praf ftantiffima , vu!g6"d,'-
SedLatiobutcnoflrotantumcefuraLyto. fefi

Atcui loca illa ,circa qua. nunc CaHelium Gandulphi fitum eft , non vinoruiru tSA
modo prekacia,fed duabus ali js prerogatiuis celeberrima mihi femper vifa fue-
runt . C^uarum primam dicam,quod ftnMai /mperatores^cnti voluptatum Ar- r n „■
chiccdti, A/o-o prxfenim ac Domtnamts, h.s ceu feceffu amccniffimo vfi fuerinc cSduVphi
Dto & Suetomus in vica huius referunt , ante impenum-dum pacrem mecueret,

H h h 3 hic

enconuu

«

manis -tfti
marus

Nilc quo.

6Az ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. A-NT. RECCHI.

h,c locus hic eum fzpius eghTe . Poft adepcum vero Imperium hunc locum iub *Aib*m

abimpera- mme . ccu arcem,fibi delegifle , Jguinquatria hic magnihce celebraite , Mtncru*

XbURo- hic coilegiuminftituifle,cenamina poecarum, oracorum,& gladiacorum exhi-

' buitre : venaciones agicafle : cencenas,varij generis feras, faepe in hoc feceflu Al-

WconfecifTe: & fcenieos ludos hbencer fpedtafle . Quare &c AmphttheatrtColt-

fio \u\^o dicti , non parux quaedam ruinae non ica pndem eo loci vifebancur .

,. Akera, nec minor, Casleilo huic Gandulphino digmtas acceffit , ex pr<ecorio

VjJ* fcu %jdia, no fumpcuofifHma quidem illa,fed amceniflima,quam ibi Mafieus,

vm.poiu. CardinalisBarbertnus, iam pridem exftruxit * Ad cjuamnon raro ab VRBE , vc

*£"**" animum arauioribus,publicibonicaufa, ftudijs curifq diftencumreiaxarec.,

& in leceilu illo DEO magis fibique vmrecur, receilic. Iamvero Summus

Pomtftx VRBANVS VIII. Orbis felicitati nacus , 2{oman<* Vrbts Sc Dommus ,

& cocius Chriftiani Imperij Fideicjue Arbtter dacus , eandem amare pergic mc-

rito, & nicidiilime in ftaurare .

Sed ciuem prsftanciorem ego locorum eorundem , anciqua? praeiertirru
ALB>£ reliquiarum , Encomiaften , quam hunc ipium Prinapem mdagauero?
Qui incer Poemacafuadmina,nouo aufunonadfccta &cencaca moda,iedie-
Uci adeo conamine ( quod ance ipfum Lacinorum poecarum nemo eft aflecu-
tus ) ad PIND ARI smulationem perfefta , vc viam quidem pofteris ftrauerit,
Jpr^co"- fed qui pari cum ipfo paflu eandem decurrac , repercurus fic neminem : Incer
nem nme- p0emata inquam hazc ( curantibus omni erudicione clarifs. vi^-Afi!0^ me\s%
/oanne "BapuHa Lauro, Sanclitatifu£ ah intcrtori cubtculo & loanne ^Barciaio , vc pu-
blici iuris fierenc ) elegantiffimo carmine epico adrufticandum fecum inea-
laurenu, dem Villa inuicac Lauremtum Magalottum, cum vtriufque Signaturx Referen-
Sottu?', darium,nunc veroob excellenciiiimas ammidoces,numero Purpuracorum
fmmentif-' patrum adlc6tum : cui & ego rehgiofum me cultorem profiteor, quodectam
ilSj"^ mearum aliquas prajletf lones publicas m tAthtnao "Romano , cum non paucis
tcepms.Pnn* a\i)s}quostamfacraPurpura rveslit , prsfcncia fua cohoneftare yoluerit : . Vc
iaicur Mellc ^arbermo acidiufculum 6tamarum hunc meum fcribendi ity-
bSo^u- lum leniam , adeoqi^e ^wmw quoddam condimencum efficiam i tApts in-
luhs°dukoy: ftar,expoemaceillocedro auroque dignuTimo, pauculaqusdam dehbabo,
fimufc^ & beneuolo Leftori ica faliuam mouebo,vc Ubellum hunc lpium , non mi-
deili oan- nus quam ca0 feci , auidis percurrac luminibus,animumq. hoc neftare paicat,

dulphini ' 1 . . P . .... * -r . <- , i •

laudes dc- graciasmihi,ob indicmm, cerciisimo debicurus :
lAruamadentpluuijs ,fjamabtlts aura calores

ex diuino lamfregit , celerifquefugajeproriptt Aslas ,

Mafrei Car a i •/> '/ /

dmafis Bar %ura <z/ocant,lattjque patens tn coiltbus aer .

maceni W Hic recrcor, Jpatiorque libens , rvbt Itbera longts

?uUntnddV Lumina mettrt gaudent obtuttbus agros :

fujjipra . n\c refiat corpus ^vtres, Jemumque moratur ,

Hic bona folltcitam tranqutilant otia mentern ,

St MAGALOTTEplacet , trifies deponere curas ,

Qua iucus Albanus <vitreis dtffunditur <x>ndts ,

CANDVLPHl Tarus <veteris pars altior ALBJE ,

* Exctptet

1Q. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 643

Exciptvt lare nos modico , qui fuffictt <z>[us ,

Quosparuo contenta petrt Natura ;fuperbx

Non ades , awmi requtesfaat Vnabeatos ;

Hanc,tibt qua cordi , foium parat ardua <vtrtus .

Huc igiturfecede , bonis qud dettdtt anni

Hora , parenfque fud tdlus dat ffonte yfrueris .
Atque vbi hic varias,quibus ocujos fimul fpe&acor , & animum exhilarare
pofTct , enumeraffcc delicias rurales i ex alco veluci profpe&u vicinarumdi-
uicias vincarum camporumque, & circumiacentia,veteribusHiftoricisdecan-
tacifsima loca,oltendit , &: oculis quodammodo fpe&anda reprxfentat:

Mox gradiens vario qud iramite diuidtt hortus

Areoias , mtHoque olerum florumque colore

Ptngit humus , nemoris gratas afcende per <~umbras ,

Esl n>bt montis Apex , captet te mira <voluptas : cfrca°r™

Si circumfpicias } afpeciu <videris <vno bam Ion-

Opptaa , camporum tratius , jyluafque com^ntes , oios & f*

"pafcua, clcmentes colles , vineta , iacumque , «induas.

Lt marta , c^ *»<J»f« , auguflaque moenia ROMM .

INunc age ,foiertesprotende per omma njifts .

EnpropeJubieSiisvitesincolltbusVuam

Qbjggxf.y^lis , oHro qud certat ,. ffi auro ,

Et latices fundit , referunt qut <vina Valerni .

Oflentat Pomotiafuos ex arbore fcetus ,

Quaquefluant mufio protnit fuapr&la Ly&us ,

*Afftce pianttiem , gregibus qutegramina paffim

Exhtbet , O* iate campos quos prxbet arandos ,

Vt iargd Tyberts dttefcant horrea meffe ,

jQutpopulum referata beantfub PRINCIPE PAVLO ,

Htnc etiam diffufa procui maris *quora cernas ,

^ujequeferunt celeres aibentta carbafa puppes :

Longtus afiurgunt alufafiigia rupis ,

Quam Circe tenuit : pelagt (e prodit ah <vndis

Vontia , nunc dumis horrens ffi inhoffita ; quondam

Chrtfltadum exilijs celebris , cum dtra premebat

Stutties CHRISTI cultum ,<-uicinus in auras

Vromtnet Aibanus <vertex, <vbic<tca Quirttum

Esl Atas operata Iouis Lattalis ad aram ■'

tArdua Soratiis ceruix , <z>t in aerafertur f

Apparent Cimim montes , collefque Sabini ,

Et tuga Samnitum fummas aquantia nubes ,
Cumque gratifsimas frondofarum arborum vmbra$, & filuarum eommoda_J
defcripfiflet , pergic porro ligata ftriftaque oracione illa enarrare , qax amplo
diffufoque fermone Liuius,Dionyfi»s,a\ijquz Hiftoriographi de Albanorum prin-
cipijs, geitis, & fuccefsibus percexunc ; qua? quocies Iego,denuo relego, im-

men-

644 ALIA ANIMALIA NOVyE HISP.NARDI ANT.RECCHI.

menfamaue inde alacritatem haurio , quam nec Le6ton lnuidebo, cumhoc
pradertim Poema non omnium manibus teratur ":
Eorundem Nemus hac petitur ,fpeculumque, Otarid :

exantiquis . f . r ■ ■ -

hiftonjs fJcc lacut nomenfectt, qu~d pura'ltquentts

defcriprio. L y ... ^a ^^r/ jpeci(m r(ferensfmatur tn orbem .

zAbdittts htcinter fyluas eH credtius &uum

3-tci b ^gipydfjikf^kife s J$to fc ww/w te& ■ "> ? {jd ; ;-

-^^Whuj^xiIioTriuikreuo^iulndauras '
■' jEthereks : arcebatequos hinchjana ^fetuslas , '
«g#<£# pauidiPabtrptus equts per deutd letho
Stt datus Hippolytus . Vatiant wfomnia Vindi ,
Vt veterum quoe. ajera wtrum iucuhda recufjanl '
^llenttbus apta facem rebu» prxftrre gerekdis :
Htnc criens primum%omariapotenttafluxit ,
Vosl<varioscaJus,dubijquepericulaMartis: '

His Vater JEneas profugus confedtt in dris ,
Ghtem tandem rapiens abforbuit<vnda fjumiti .
Filtus Afcanius conslruSits mcembus aAtb<e
Dat 7(egum fertem , quorum de fanguine fetix
Romulus ausjicijs aiernam condtdit rvrbem .

Linquimus AEgeria lucum , qiioprouidavirius -«iri^^g- '-

cAucla Num<* , populumque rudem, beiioque ferocem ,
Tormauit sludio pacts . Non funerefratfum
Territus hic ternos proslrauit Horatius hoftes .
Jmmodtcts Albanus aquas lacus aucltbujuplim-
Extuterat , nutlts mananttbus xtbere nimbts :
St ripis emifa , maris non tnflutt \xquor j
TJnda lacus , Delphis inqutt confultus Apollo ,
Romam capient obfefos mtttte Vetos :
Vermeat hincfutytns c<efi ptr vifcera montis
Jugts aqu<e riuus . Species ambefa Theatri ,
Sttrptbus innatts fquatlet , quater hosltbus Alba
Ludtbrtum tacuit , derifis en obfita dumis •
2{egta , quam pofuit 'Romam Flauius h<eres
Terttus tmperij ,fajiu qui turgidus egit
Hic annos epulas inter , mimofque toquaces ,
De/icij sfraclus . laclet nunc slemmata geritis ,
Ignotos extrema dtes infigntbus dquat:
Ingentem fubitus fyluam cum compitignis ,
Confundunt Ctneres quercusfhumitefquc myricne :
Adtite fuperuacuum culium, curifque fotutus
Ertpe te rerum slrepitu . Stbi Vt uere dulce eft .
'■ Vtue DE 0 , ttbi ftc wtues, te fola fequentur .
Voslcraerem benefatla, rapit rettqua omnia Itthum- .

-

Oin-

I ' J

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 64s

■ O infignc & DEO,& tanto Prin.cipe dignum epiphonema:f/W DEO,tibific
n>iues 1 pra?cer hoc enim omnia momentaneus cjuidam fumus funt : & inanis
vmbrarerumj .

Ad Campos autem illosfub Albalonga \ Cereris, Pomona? & Bacchi diui-
tijs ac delicijs affluentes, opidum lllud maxime fpecTat etiam, quodnunc
*Albanum appellamus , non procul ab oAricia veteribus nominatiHima_, , aiba-
& i 3. circicer millia pafTum a 7{oma diftans : quod non noftri modo xm SJppi
homines ( vtC/uuenus obferuauit ) fed lam inde CCCC. circiter annispoft &oHm>
natum I E S V M , Eutroptus , tum Seruius, & alii idem efle opidum , ouod aliciUi'bus

at \ cl t • • 1- n. -/r i- ■ ,. * ^ credicum

Aicanius reliUo Lautmo olim exitruxille dincur , & Albam longam nomi foife '"d
nauit , exiftimarunt. fWtf tf/aa* , inquif Cluuerius , ipfi sAlbant opidi m ba°lon-"
coU adeo perfuafum habent , optdum fuum ejfe njeterrimam iUam ALBAM lon- baturd'ce"
gam , njtt etiam fuper portarn , qut %omam.njerfus emiitit , lapidem imponi curaue-
rwtycui Sus dla curn 30. porceUis incifa . Verumprifci ttli mortales, <&noslribu-
ius fecult homtnes , prxctpuum optnionir futargumentum , ex hts Liuij fumpCiffe nji-

t dentur njtrbis ; Vrbem fub Albano monte condtdit . At Vnus hoc tradit Ltutus , reltqui
cmnts in montt corJitam affrmant . Harc Cluuerius, qui nefcio an picTura potius, Cluuerius
quam fculptura porcellos lllos jo.e.xpreflbs, &port.ae impofitos dicerede- iSaSriS

' buit, Caeterum fuamplunbusfulcire, mihividetur & rati.onibus , & autho- SSeJ"0-"
rum ceitimonijs,opinionenru . fucac,

% Lionyfjsgg^HaUcar. lib. 1 . nAlbam longam exitrucTam eiTe teftatur iuXta

montem,& lacum Albanos,ita vt medium inter vtrumqueobtineret (pa- Ar£umen-
tium i ac veluti muri vterque vrbem tuerencur, ne facile caperetur . ftam & Wj C1UUe"
mons admodum aitus eft, inquit Dionyfius, £?• lacus profundus ac magnus . Quare
ex his njerhts fitus Alb<e long<e , non poteft efle nill omnibus notiiTimus,quae di-

ci v>otmt i Ltuio Jubmonte futffetdificata^qaodreuera ab his tumulis, fiue_»
montis dorfo,in quo erat tAlba , adhuc moncisiugumalciusafcendac: &ca-
men rurfus m monte eadem dici potuit fuiffe collocaca , fi ad circumiacentes ,
& dorfo hoc longe humiliores amcenifTimos campos refpicere quis velit. Cum
vero hodierni Albant optdi, quod ad Viam Appiam elt pofir^m, non fic hic fitus,
quia tAlhao\\rr\ ad pnencalem lacusnpamfupra prasdicTum Albanum opidum
collocata erac \ iam quihbet facile cognofcec , hic vbi Alhanum nunceft,ibi
tAlbam olim vecerem minime fuiffe .

Probac icem Cluuerius luculentis Ciceronis aliorumq. fide dignifTimorum Jg ■***
teftimonijs , vbi nunc Albanum eft , ibi quondam CN. POMPEII VILLAM , eftib?SL
ALBAN VM ( nempe rus feu prsdium ) POMPEII didam, ftetnTe : &fupra v&mfkc
hanc POMPEII villam verfus lacum,& Albs longas veftigia fiue cempla , P. fe •'
CLODII villam & ipfam dictam ALB AN VM ; quar omnia clarius ex oracio-
ne (iceroms pro Milone habica elucefcunc . Quod fi quis exiftimec rudera illa,
qus circarecensboc *Albanum opidum reperiuntur, tAlh* veteris reliquias
efle, na: ille egregie decipitur : Cum Malonga Tuilo HoBilio regnante, eodem
VDionyfw authore , folo arquaca fueric, cum 1 3. poft aedificacionern annos,XIII.
demptis , ftetifTet , & tnguita opidorum Lattnorum mater fuifTec, temphs can-
tum Deum ex ea ruina feruacis . Idem hoc Strabo hb. ;. affirmac , qui addic ,

poft

bs ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI:

poll SrutamMam, excepto templo, Albanos ciuibus Rom. adfcriptos fuifTe .'

FttHti/ craoque intcr Latij opida, <ju* eius artate intenerant , fine vefligjijs , AU

kwnominac. Si alia , huic affertiom ex alijs fcnptonbus , obijci poiie vidc-

biiritti^, bis probe bmnibus Clmertus refpondet , qui commode adin poteft .

' I>minrntur autem nunc *Albano huicopido, & veterrimae AricU,Paulus ac

&&TS-Mri^& antiquiffima iila llluitriffimaq. SakUorum familia , pater ac fi-

*S-' Uus , quorum hic .AritU pnmus T>ux , ille ver6 Pnmus Albam Prtnceps audit,

nu-FDux £c FERDINANDI II. Vere Vij ac Cathoiici Cj£SARIS AVGVSTI , apud

^y^SummuniicnttfcemOmioryvt Natalmmclaritudme, itat munificentia lplen-

k&Sdidiffimus. Quem & ego,ob infignem eius erga me affedtum & benignka-

$fe tcm,merft6coloacveneror. ,.„.,„ r- , •

• : a Sed f ;c non incommodum erit , ii Scrofie lllius Albana Sciographiam cuitl,
ni aliquo ialtem porceHorum numero ( vt enim omnes adderentur,tam exiguum
'^1'" marmoris fpatium prohibebat ) expreflam repraefentem .

/i:no

tur

H-mc ecro Tutio Ffuio Lynteo Gandmenft debeo,viro in-omni tam Grecorum

ouam Latinorum Scriptoru antiquitate verfatiffimo,quod preteralia Captolturn

Romanum ab ; ijpfo fcriptis crumm,reftitutuirv&? vulgatum conteftatur ^& ob

elecantiam tam verfe duam profie orationis celebratiffimo , rtunc vero Rom*

Tedtrro Principi &fi hofiro,a cura B-bliotheea:. Hic emmpnmus antiquiiii-

mm boc marmorfcui Scrcfi hcc h tk eftj mihi demMrauit, fimulq mo-

mt ■ rrVuB hac flMtfHfeim AL .^fatalem denOtan;.fibique viden,hunc

eu-d-m "hoidem fra^mentumefle, cuiviidam Arcus triumphaks, qui vmex

&8ffa?s \Wi RemrmisalVLIOc vrttrahentib»s,ad antiquitau.s ALriA

\s , Zoman* Vrbismzms , C: hoBillrts ac itemmatis fui- glonam conte-

rri , creclus :& dedicatus fuent . Quapropter circa Scrofam hanc tnum

-rum c :-umq.m: 1 *»** puM f6tdorum,veitigia comparent,

' \ro hanc Sucm primi circumfiitant , &• tantam .porcellorum

■: i rcrk mfolitam, 8: Vaticiriij exitum admirabundi contemplen-

rur . I sftat hoc maruior e re'£rone EccUfa SAoanms tn Vinea vt vulgo dicunt ,

° Sc an-

IO..FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. *47

& angulum domus fulcic/«/// , ex anciquiffima illa Porcanortim Romana fami-
lia oriundi, cuius maiores magnam fimilium fragmencorum vecerum fupel-
lectilemolim poffidebanc. .

Nolo eciam Lectorem eleganciffimo eiufdem lufli ^^«y\fraudare epi-
grammare, quo Sucm illam Albanamlucopeneobruram , nicori &c candori
fuo pnitino reddidic. Neque hac cancum decaufa 'Bgquio meo plunmum
dcbeo , quam quod ab annis iam fexdecim amiciciam meam fanCte colueric ,
cui rei & lkercT ipfiusad me fcriptx, iamque in Cencuri js eius Epiftolicis edi-
tap,&alialparfimineiusfcripcis amoriserga me teftimonia , abunde fidem
&cere poffinc . Epigramma aucem hoc eft .
Quifquis adbuc prifcx te Maieftatisamore

Obleclans , refugas , qudris in Vrbe notas .
Adffice tn hocfaxo Gradtutt exordia R0MA3 ,

Atque ALBANORVM condtta fceptra PATRVM.
% ^Nimtrum k&c illa efl inuenta fub tticibits Sus .
Lutorets , Tbrygto quam cectnere Duci ,•
Aiba y folo recubam , tcr denos nixa , laborcs

Finiit , cs* iong<t dura pericia <-uU .
Stant bumiit contempta bcjy2{0MAM atque JfVlRlTES

zArgmtyO" Lattt condita fgna LVPAi.
Debmt kac potius-TARPElA jede locari
% <irtQ£ffarfti iuxta parte micare poli . .

9ittB tamen altertttras optst contingere fedes ,
Cum FABBR , in Scrtptis /e <z>Jdet ejfe tuis .
Ica protecro eft ( vc ibi candem incipiam,vnde longo facis tramirediuerte- AP"Me«
ram ) quemadmodum Plin. hb. 1 1 . cap. 3 . fcripfit . Mthi contuenti fe perfuafit re- "emexpi!-
rum Saturaywbiiincredibtletxifltmare deea . Hoceft, vcille lbidem mfinua- S" "1C1"
re viius eit, & toties. hucufque ego inculcaui , non fubito rationibus, quar bel-
la? etiam f arpe vt nobis bla.«diuntur,fic imbelles non raro repenuntur , fiden-
dum,fed.quancum Nacura valeac, videndum,& axjua prius lance ponderan-
dum . Hoc, quod pra: manibus habemus animal, rei huic»fidem feceric . Vc-
cunque enim hoc monftrum maximum videri pofsic, vt paulo poft probabo,
monirrorumcamencclafTe. eximendum videtur, quod non tndtutduum (vc
Schola: loquuntur ) folummodo aliquod, quod in monftris contin^ic ; fed to-
tum^»«, feu fpccies hmus , monftrofitate Ma per fuccefsiuas [mguUrtum pro- Dici ?i
creariones icaafficiatur. Legar, cuiplacet, eAriflot.hb. i.cap.i. &P/;w. lib.i 1. ^T*
c.ip.41. vbilongo vterquefermone animahum omnium partes percexit, quar nSTmon-
tam Natura: ordine eueniunt , quam eiufdem limites excedunt , & nihil tale, ^ '
m noftro hoc quod ammali confpicitur, ab ipfis obfcruatum fuiile compenet.
Opcime sAldrouandns hb. deBifulcis : vrx vllum animal efTe magis dmerfum , v/xin vHo
quam Suem animaduercic. Hunc,imprimis emm eArtftot.&z Plm. non biful- ^J1'™
cum cancum , fed folipedan- qucqueefleannocarunc. Locus zAnfiotelis iam ^f1'
eft ttk clarus-eft . Nam &' tn terra lllyriorum & in Ptonia- , mquic > £r nonnullts qSfSlJ
aitjsiocijSues.folipedesgignumttr.Aelianushb. 6. m Macedonia mucos efle, ia, lmbl"*"

Aeth:opia

1 (

548 ALIA ANIM ALI A NOV^ HISP. N ARDI- ANT. RECCHI.

AetbiopiacoTnua. habere,apud Clazpmenios alacum exorcum fuiiTe,c, ui agros il*

los vaftaueric, fcriptum reliquic . In Prouincia Darieni incer Mexuu//j lacemc

& P*rw,caudis carenc . In eodem nouo Orbe & in Infula C«^«<*,nominatini

vn^ula: fefquipedali menfura excrefcunt . In Brafi/ta, in vtrocjue elemenco

viuunt, ideft,graminepafcuntur, & in aquis degunt. Eadem in regione_>

ffermdpbrodit* func Sues & iexum commutacinfuper. Reperiri aiunc fimihcer

Iceonlim colore, Leporinis dencibus, &: qui molares palaco quoque mfixos ha-

beanr. In Afra & Pcrfide Eurvptis noftris bobus maiores efTe,quorum vnus dens

molaris quatuordecim quandoq. pondo penderic. Ne hic diueriorum mencio

colorum fiac , auc piaculares recenfeantur, qui iuperftitiofis olim Arufpicibus

diuinandi aniam pra:buerunc , dum pedibus,manibus, capice, auc alia huma-

nis membris fimillima parce nafcerencur.Hax: videri apud Aldrouandum com-

modepoiTuncmagis,& laciusexplicaca.qua: ipfe cx hidicarum Nauigacianum,

&terreftrium icinerum tomis collegic .

Qusefequi Nunc , quem nos pra? manibus habcmns Aprum , fi minus colohbus,

tur defcri- verbis tamen F.Gregorij noftri deBoliuar potius dcpingarnus, qui eiuimodi be-

Gr°gonj' ftias&viuas &morcuasfarpifsimeconfpexic,&earundem tam interna vifce-

quiBOf*pl ra, quam externam cum admiratione effigiem , veluti nobis faflus eft , con-

viuumAp& templatusfuit.Sequencem autem animalisdefcriptionem mihi ndehcer.com-

monuum municauic .

Porcus moncanus fiue Aper, cjuem Americani Zaino vocant, in montofis
Nomen-. fyluofifq. locis generatur, cahdam-camen & humidam mag^t^lljeriem t\-
p"'i"s ~£tis. Noftracibus paulo minof hic Apris eft,ferox admodum &damnofus.
Pafcicur radicibus plerunq. m locis humidionbus paulo, nalcencibus : & ma-
iocus vbi iorequa poteftiohcitudme cuiufcunq. generis ferpentes, ac butones venena-
vimt- tosindagat . Atrjue vbihorum aliquodanimal reperit , prionbusilludpedi-
Magnitu- busapprehendit , ca.piri morium dentibus infert , & vnguibus pellem ierpen-
tis aut viperaz quam dexterrime , a capite ad caudam vique dtlamando , exco-
yiaus ip- riar j detrahit, carnemq/auide vorat . Poitea radicem,aut cercararboris corti-

fius. r. .1 * , . . r . ,

cem libi notum qua^ntvquem comecuc, ne veneno inhciacur,&:riac ratione-»

opcime nutntur ,{<fijeiciicj&;augeicic .

Mirum_. , Mirum.& lirigulure ,. quod aAper hic obcinec , eft-: quod inceftina 8c

anirr.anuii' ventris viicera. conrrario prorius ali js animalibus fitu obcinec, renes versus

ceffumTri nimirurnreuohira '. Itavc, quarin venrris parte inferiore ac pronaeiTe anne-

hoc repe- xafJeberent, fuperiori. eadem ponus ac fupinar, vbi fpina excurrtt, adha>

r.eant : & qua? ipins dorn contigua eiTe nata iunt , ha?c eadem mfi-nori in par-
;• te vencris iituentur. Vmbilicusexitper fpinam-circa clunes. Ii: vtcunquc

iatis arcTe fit claufiis, per ipium tamen graucolens quidam halitus.traulpirac.

Quare fi quod animal eiuimodi madtacur , necefie elt prorfus , vc confeftirru

ipfi vmbilicus exfcindacur , quod nifi media: hora: ipacio fierec,eiui haud am-

phus aptum ammalforet , tam xeter enim inde fartor efflatur , qui vixiufTerri
jMcduscat poteft , oc reliquam carnis maflam omnem inficic . Venacores Apxum hunc
[jjjj] lp' & canibus capiunc , & iigiccis conficiunc , qui acerrime camen i- defen-

dic cv venacores a:que ac canes grauiter orTendic . Eorumincola; locorum,.

huius

a

> IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. €49

huius carnibus libencifllme vefcuntur , fapida enim valde eft, & pinguitudinis Minime
minimum obtinens, cum ex quatuor partibus, tres omnino macilents exiitant. Pinsuiseft

Ha?c F. Gregorius non auritus,fed oculatus teftis. Huic proxime accedit loan* pralter f.
mes Lerius in Nauigatione fua in Bra/il. cap. 9. Aper autem tAmericanus , inquit, Si/Sfo-
quemilh Taiaffou vocant,corporis mole,auricults,capite,pedtbus,atque ijs qui apud nosgi- j£s de hoc
cnunturjorma <z>aldefimtlis efl, dentibus etiam £?" proltxis $• ac utis, njchementer dam~ J* . !
no/us.tamen cum macilentior exiflat & gractlicr,frendeatq. terhbiliter,illa quoque defor- Brafii
tnitate infignis.Habet a natura firamen in dorfo , quemadmodum in capite Suem mari-
tium habere dixi , quofpiritum emittit, admtttitq. Ne quis yero iliud prodigiofum extflt-
metyAuther Generalis Indica Hifl.memorU prodtdit,apud ^Nnaraguenfis , qutnon mut-
tum a O^oua Htfiania diflant,Sues nafci,qutbus ymbtlicus in dor/o efl, qutprocul dubto
adtdemgenus cum ijs de quibus hlc trado,reuocandt funt .

Huic Hicronymus Bcnzpnus Americd fua; Parte 5. adftipulatur , qui cum a
nortu Achlenfi ad Vanamam terreftri itinere cum focijs mercatoribus perserec, hu,us *:
& in monre aliquo ad mapalia quxdam peruenillet . Ab tUts tncolts, mquit, pane, wt .
ptfctbusfiucitbus,@r aprugna carne(Apri autem ilU lndtci,feu agrefles Sues ymbtttcum
m dorfj oerunt)donati> victffim tllos cultellis aliquot, & falts paululo remuneratt fumus.
In annocatione ad hoc caput hsc leguntur. idem confirmant quiin °Noua Htfpania
agrefles Sues yiderunt. fdem de Migaraguenftbus «Apris fcribit Gomara Htfi. gentral.
' Ub. 5. cap. 204. Neque dtfpares jSrafiltcnfes funt,quas TSarbari Taiafiou <z>ocant, de qui- idcm Bait,
hus Lertus tn Nautgat. 'Brafilienft. Apud Ramufium vbi a familiari quodam Ferdtn. ftmilialS.
%>rtefi,N.<ca**L^anta deicribitur,reperio hoc ipfum,ibidem Sucs vmbilicum ad
fpinam dorfi fortitos efTe. Apud eundem Ramufium eodem Vol. 5. Outedus 0uiedus
in Summario Occid.Indie he.c habet.Apros ab Hifpanis ad Infulas S.Dominici, id»pfwnc&

Benzonus

hrmac

Cubam , S. Ioannis & Iamaycam ab Ht/panis condu&os,mulciplicacos quidem
effe,verumin7>rr<i/fr>»<i,vixaudere noftros cranfporcatos eo Apros,in fyluis
comparere,quod a Tigrtbus, Leombus & Qruarijs Lupis fubito dilanietur , efle ca-
men quofdam etia illarum regionum Apros indigenas, qui cum turmatim ince-
dant,de eiufmodi animalibus rapacibus nihil penfl habeat.Qui camecfi caninis
illis exertis dentibus careant,quales in noftris nouacula? inftar acuti,hominibus
beftijiq.terrori func,mordaciiiimos nihilominus eiTe,& r^nes feue dilacerare .
Sunc noftris paulo minores,pluribus tamen pilis lanae inftar veftiti, vmbilicum
in medio dorfo gerunt,vngulas no partitas fiue bifulcas habent, in csteris cum
noftris conueniunt. /»<&*>« tam laqueis capiunt,quam fagittis interficiunt. Hiic
porcum chuchie appellant. Quando Chrifliani mandram & agmen horum force
obuiam habet,fubito in cumulum alique lapidum, aut arboris truncum,trium
modo fpithamarum fit altitudine , fe recipiunt , ex quo tranfeuntes hos Apros
lancea aut laculo feriant, quorum aliqui a canibus poftmodum fuperati noftris
pra?da fiunt, func aucem damnofiflimi , nifi venacores habeant , vbi fe tutos fi-
ftant , Reperiuntur aliquando poft parcum abfence macre eiufmodi porcelli ,
carne valde fapida, & magna eorum inuenicur ibidem copia.Harc ex Ouiedo .

Accedunc huc quoqcondimeci loco,qu£Ediligecifiimus lo/ephus a CoflazSo- Iofe hl- d
ciecace IESV, quarco loco Hift.America: libro annocauic. Saynos animalia funt , ^°daIhfui"
inquit, Aprtfirma ymbtlicum in dorfogerentes .Horum in motibus integrigreges. Fcroces eo fen» k-
admodum ftj frendentes mUi homini cedunt,fed obuios inuadentes quantum pofiunt , U-

I i i dunt.

g5o ALIA ANIMALIA NOVAEHISP.NARD.ANT.RECCHI. '

dunt./rritati Jetas rvt nouXcula,acUtas erigunt,quibus infecidtores [uos fduciuni pericu-

lofiffime, mfi iclus dtclihent.Hac arte capiuntur. Saynis fe quisJpecJandum offtrt. Vifum

HU rapide wfcElatu.r .Twnhic in proximam arboremfuffiktffi adpugnamfeinftmit./n-

tcrim Saym arbom radicem mordtcus infeilantessodetiteffrtdboraht, *Ot tkm dtetitiavt

flernantq. Qui m ariore esl, tetis aut miffilibus extortis eorum quot <vutt,conficii. Vtclor

pradam occupat.Caromum commodiffima efu eB.Priufquam tamen in cibumdetur^Vm-

bilici tumore in tergo promthente pr<efeclo,abiecioq.opus efi. Nifiboc ftat^no die caroptt-

trefcet ac corrumpetur , Fatemur quidem Saynos porcisfmiles efft, fed luvtanfinores .

Haeccmnia Atque ha?c funt omnia,qua- ex vaf ia ego rerurn /ndicarum Octidtntalium hi»

ferfdS ftoria>colligere teftimonia potui,indubitata narratibni noftrae n^tem adftruen-

ptioneco- nziZainoXmz vc Iofephus aic,i'<ary«(?eiTe Aprum illum,cui vmbilicus non in ven-

paucis di- tre)fed in dorfo prominec,qu;? mter (e camen nonnihu variancquamuis in hoc

omnia conueniat,vmbilicum circa dorfi fpinam exiftere. Nos interea F. Grego-

rij noslri viginti quacuor annorum America Incohe,& vaftarum non minusfoli-

tudinum , quam culcarum vrbium habitatoris,relationi plurimum tribuimus,

in denbus quieiufmodi animalia pluries vidit . Dedencibus & cauda quauis nulla iniece-

variant a Mt mentione,apparec tame quod paulo ante ex 0i«Wi?docui,in hoc Apro noftro

£can?.Mc" etiam caninos illos minaees detes abefle.Et cum cauda? veftigium vix vllum in

hoc ipfo appareac , erit ex illoru fpecie forfica,de quibus Vetrus Martyrm Sum-

mario fuo Qccid.Ind.loqukur.In Vraba Hiffanos fame adeo oppreflos fuifle, vt

& ex palmarum fructibus,& Aprorum carnibus fe fuftetare cogeretur,quas ma-

gis noftrorum porcorum carnibus fapidas effe affirmabant:eraifiSim:igua auj

teeiutmodi Apriscauda,vtprorfusabfci(Taiudicaretur. An veroetia in dorfb

vmbilicum feretes porci,aliqui folidipedes fint,quod Scriptoru nonulli aflerut,

ego haud difpucabo.Nofter Apercene bifulcus eft,talifq a F.Gregori» hee lco vi-

fa,& vera iudicata fuic.Si auce noftri orbis ecia Sues hanc differencia , vc prius ex

Ariftotele docui,na£fci fuiit,quid 111 hoc iplum in nouo orbe concingef e poflic ,

vbi pleraque animalia,fi cum noftris conferantur , monftri quid fimile alunc .?

in eodem Abfurdum equide minime eft,in eode animatium genere caudata & caudis

Snerecau orbata reperiri.In exeplum nobis fola? Simia veniat , inter quas ilU qux generis

data&cau nornen retinent,caudV/CarecCmP/»//W vero cV Cynocepbali diCti, lo^iilimas eas

dispnuata . . . . ' r « . ^_ _

efle mim- habec . De horum vlcimis ntmirum reterc Vetrtts Aiartyr apud T^amnftum Tom.

menouum. ^ ^ ^j jquos tam forti & praelonga efle cauda donacos , vt Jmencanum Aprum ab
ipforu vno prarfocatum viderit, du arcriilime fuii is gule porci caudam lmplica-
ret,ftrangularetq.Ec hominu genus apud Bruannos memoranc,quibus ta impor-
tune coccyx excrefcit,vt Belg^ illos ilertmenner lingua fua,hoc cl\,caudatos viros
appellitet. Adeo Nacura? plunma licent,qua: nobis etia cogitatu videtur illicita,
Verum hoc momenci parum habec , quardam (Ine cauda animaha nafci,acq.
ita porro propagari-, veluti inhocApro noftro videre licet. Id demum quoddam

wiracuium Naturas vel ludibrium , vel miraculum , arguit integrum aliquod animan-

imScnm "um genus feu fpeciem i prspoftero vifcerum imi vencris ordine , &c concraria

indoaoef ^mbdici ^ collocatione fituq. prardita,procreari .

Hippocratcs Lydius Medicoru lapis,ad que veru ab adulterino auru,in noftris
cotrouerhjs Phyfico-medicis dignofcere folemus,Libello de Naturapuerife geni
tura a fidicina jlla,cu ipfo iubence ha:c fepties in cerra defilijflec, excufsa vidifle,

affir-

~In medio

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. *,)

affirmat, quae fexro poft coceptu die,pellicula inclufi apparuit,iIIiprorfus fimi-

li membrane,qu? m ouo imcrna eih/ncuius mediofm^nt^enue qutddam extabat, &»ia»*

^odmthtvmbtltcusefseVtdebatHr^pertltumprtmhnrefptrafe.Yenmt^

io, an abdomini rcecus huius vmbilicus refpofurus eilet,ide author minime affiT fus '

gnauit,qui nec adhuc vlla lbide membroru difcretione,vt puto,viderat. Hic vt

obiter hocnote,^^^iufiuradum fuummihi violafle videcur,quo fantte HiFP.Con.

promiferat,fe neque venenum vlli porrecturu,neque vt porngeretur,authorem SiSSfi

hiturum,nequeadcorrumpendumfcerum vllife operampr;eftiturum,id quod es,c' dun>

Chrtiltams quoq. Iegibus,vt conforme,ita mento fancitum eft ac puniendum. fSST

Sexto aute a coceptu die no fuiifc adhuc difcreta corpufculi mhbi^fmantu ""
^r^authoritate moueor vt creda,qui in abortu vigmci dieru homine confu- a varoii0
se hguratu, fub magnitudine grani hordei fe vidifTe fcripfit, in quo caput & alij Srfacm!
ventres extra collu prominenres,forma mmimiphafeoii reprarfentabac, exteriiis ■S»*»
ver6 brachiorum,& cruru nulla prorfus veftigia apparebac. In abortu quadra- "" ^ "
gintadierufub magnitudine ^/JiOculos,nares,oris cauicate,cor,pulmones,co-
ftas,dorsu,hepar,diaphragma,vetriculu,renes, inteftina, mebru vinle,omnefq.
partes cofpexit.Excremicates aute pullulare inceperac,minime; tame,vt crura^-
nici grani magnitudine no excederet,brachia dupiQ maiora eiient. Vidit fimili-
ter fub magnitudine Vab?,Scarabet,\an* & alia quauis maiore forma,in quibus
femper tame extrema minora erat , qua reliqui corporis proportio requirebac /
^ Mihi ip£^uoru,criu,quatuor,quinq.& fex menfiu aborcus vifi: horu Ico-
nes aliquoru penes me adhuc habeo,aliquorum etiam anatome exercui,in qui-
bus rite omnia formata vifcera inueni . Sexaginca dieru abortus dcmpris extre-
Kiis,(qua- breuia valde erant)vix primum arciculum indicis digici lon^itudine
arquabat, capuc folum longius,crafsiufq.quam thorax & integer fimul mferior
vencer . Nonaginta dieru fcetus formata magis ad corporis fy mmecria excrema
habebar.Tocius 16gitudo,auricularedigitu vixfuperabat.Caput gradius fimili-
ter,quam proportio expetebat,vinle mebru valde confpicuu.Reliqua noaddo.

Hippocratem tamen in abdomine,& no in dorfo vmbiiicu collocaffe,& vbiq. HiPPocra-
agnouiffe,vel ex hoc folo eius libro de Aiimento cbret:vbi%um docuiffet princi- cSTfe£
pium alimenti fpiritus,effe nares,os,guttur,pulmOi;es & reliquarefoirationem: ?*'? ™-
alimenti vero ficci & humidi,eife os,gula ac venzre,Verum antiqums^u^ prt- feSfefr"
mordtale alimentumper abdomenvmbdicus.Hocife Arifloteles fenfic i.deHift.Am ArifTotele*
cap. i 3 .Venter,2\t,tnfra pecius efi parte priore.eiujq radix Vn.btitcus esl , 0*Jupra vm- idemfcnfir,
htttcumhypochondrtumtfl. Haec ad vmbilici ficuin parte fcetus anteriorc pofitum
adftruendu,facis fint.Na per eunde augeri ecia Embryone,vt vocat,ide Arift.i.
de oen. anim.cap. j.afleruit cu mapit.Augstur foetus qutformd animalis nafcuntur,
per vmbtltci annexum:cum entm vis quoq.tn animaltbus mfit.vmbiticum ftatim quaft ra-
dicem agut in vteru.Et eode capite inferius paulo.^«/ tnfantes alt tn vtero a'mt,fuge- Arifloteles
tes caruncuta quandam, rio rcSle dicunt.ldem entm & ctterts ammahbus eutmret,quod P^Tmpu"-
tamen nufquam Vtdemus , atqutfactleper dtfe&ionevidereturftejfet.Omnes enimfcctus z^.^f*
tum volucresytit aquatiles e^ pedefires,pari rnodo membranx tenucs ambtut,feparates ab « ^serV
Vtero e^ humortbus admtfir.fed nec tn ijs ipfts tale qtticqu* ineff videmus-.neq.fieripotefi, l"¥* '
vt per eoru aliquod aiimentu hauriant.ltaq.no recle atunty^m tta dicunt,vt Democritus .

Iii z Ab

65z ALIA ANIMALIANOVAEHISP.NARD.ANT.RECCHI.
Ab hoc ipfo Democnto veluti congerrone & amico fuo , haud fcio , an non,
£££ fimilUmum hocdogmafuum haufcrit Hippocrates lib. de C^k, cuius hic
9T3S inferere verba , minim£ pigebit , vt magnos etiam quandoque viros , diuerfis
m ' in hbris dilTonantia docuilTe palam euadat . Ctterum puer , ait , m vtero com-
pnmens Ura ex ftero matnsfugit , & tum alimentum, tum fptntum cordt intro tra-
hit *ubi fimc mater re/firauertt . Efl entmhoccalidijpmumtnpuero y& hoccaltdum
etiam reliquo corpori , & alijs ommbus partibus motum prtbet . St <vero quts interro-
ftt womodo hoc quis fciat , quod puer tn -vtero trahit & fugtt: tlh ftc reftondendum
efl Puert nafcuntur slcrcus in inteslims habentes, & *vbi nattfuennt , celerrtme njen-
trem, tum homtnes,tumpecora cxonerant . Atqui non haberent fhrcus mfttn vterofu-
xiftent, mo neaue mammamfiattm <vt natum eltfifre noffet,ftnon m<vterofuxifiet.
Non ianoro zrre plerifque Hippocraticis, ob hunc rextum effc , & vane.v t
W? rcipondSc corquere . Undreas Laurentius certe hb. 8 . qusft. a 3 M Anat.
SStrtf iuiait h*c vel adiettitia eiTe, & a Senis mente aliena , qui moaus refponden-
2SS. di omnes veterum n?uos facile abftergit,vel rude Htppccratts feculo Anatomen
ProrPer fuiiie . Atqui memini ego hunc eundun me locum , izpius cum Propero Mar-
mS ttano ohm aeitaiTe , Medico Romano dodtifhmo, viro probo, & mihi famiha-
«s nlslmo , atque acerrimo Hippocraticz doctrin* propugnatore, cuius pofthu-
d0ft'fS' mum nunc opus iub pr<elo eft , ( curamibus AngeU Colio , & tAlexio de Alexus
^Medicis Romanis panter rnaariio confpicuis , eius meifq. amicis, )Commen-
taria fcihcet in plerofq. /#/>/>. hbros, in quibus ipie mcris ac coti&Mkbus Hip,
pocraticis diftis , obfcura eiufdem Sents loca explicare conatur , vbif icut ope-
iamhaudpamitendamluficitainCgnem apudpofteros laudem eftmeritus .
Hic igitur «nuinum huc Hippocratis textum eife, f*pifsime mihi affirmabat,
qucm ncc experientia deftitui confirmabat. , qua de re fi quicqua in hoc ipfius
opere exrabit,hbentifsime vt audiam,ita auidifsime amplexabor. Hoc intenm
{cio'HiPPvcrattm\\be\\o de Tv^ra/^contrariu alTeruiik,cu inquit .Exdetapf
&fl? (in vterum)^ concreto materno fanguine caro g,gmtur,ex cutus medio vmbdicusextat .
tur • ' perauem fpmtum & tncrementum reapit. Nifi quis veru eiTe veht,quod abfit,H^
LL mScepuc* addfcm fea? fuiflcinter quos Philoiophos eum in vita Fyr-
LnisLaerLoiogenesnnm^quodhum^
Epicurus Epicurus & ipfe,fi Vhotmho yde Vlacit philofoph. credimus , hanc dc f udionc
apu1 Plu" oapillarum m vtero fcntetiam fouit, vnde cdoiStuin puellu pnus voluu, vt Nu-
SK Ws pofea mammam apprehenderet.I pfc tame Vlutarchus opufculo fuo de na-
ffiSa tiua tnprogentemfuam clJriuueMpinc per vmbilicu nutrin potius fcctum vo-
Z^> uicCunf cnim matricem meftruis imbribus fxpc irngatam agro comparaaet:
PoHauam genmnam Vero excepit^ampletlens vterus eam obuoluit atta radice.Siqt.
dJ^MicusprimltnrVteroauthreDem,crito,rvttaaaanchoraad
nem,ne laBeJf^defigitur pedamentu^ palmes coceptui iam nato &e> quiexp^
clatur. tama.menUruas V purgates ffiulas ttatura obBruttJangumemq arripiens rnana-
tem pro aUmento eum vfurpat,partamq.qut tamfrucluram acapit , ^conferuattonem,
rioatM fcUnmbul numens mterno mcremento motus alia tncunabula & locu .fjiagitet .
S.ne hxc de vcero,qui aari inftar fe habeat,& de foetu , qui plantjc aisimile-
tur.ideoq.radicibus in vterum,veluti terram fuam defixis, ad ymbihcum fctn-

I

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. c^

quam ad truncum corriuatis, denuo in ramos , per vniuerfum f rrus corpus di- VterG ter.
iperfis,alatur,nutriatur, augeatur, non reces fed antiquillima Hippocratis & An~ **&&&•
ilottlts fuit fententia Huius quidem lib. i . de gener. animnl.cn p. 4. Sed cu.nfxtus ciBus aisi-
qutdem potentta animalftt, incjuit, fed tmperficlum ■, almnde acapiat alimeitum ntceffe Ujj? /f
efi, quamobrem @r parente,& terra planta ^vtttur ad abnm h iurtendum,dmt c perficta- °viai° ■
tur , <> «W* /^ ammal potentia grrffle . bt paulo infra . Incrementwn i?tiur fcetui ptr
ymltltcum conttngtt , ftufapf qw plantis modo ptr radtces . Hippocrutes aurem vtcunq.
fuo femper Laconifmo vtatur,laudato tamen de ^Natura puen hbello , luculen-
ta cer:e &: diffufa oratione, hanc feminis animalium,cum plantarum germina-
tione comparationem profequitur, quam his demum verbis concludic \ Qu<e ex H). «^
terra nafcuntur ea omnta ex terr& humore ^viuere afero , es* quemadmodum terrx hu- ha< fufus
mor habct, ita O-fe habere qu<e ex ipfa onuntur . Sic @r pucr m ^vtero ex matre ^vtmt , '
■&- rvt valet mMtrjta tfputr.guodfiquis que de ifiis dicla funt,ah initio adfiaem vfq.
fecum rtput&re volet,is eorutn qua e terra nafcuntur , & hommum naturam per omnia
ftmtlem &fe comperiet .

lam aucem cur in abdomine potius, quam m dorfo vmbilicus figi debuerir, Cur v«e-
W cur nemo dixerit,confideratione digniifimum cenfeo. \n auod cenfuennc ™mnem?
vcreres iHi do&nnarum duces nottri , ld quod ahcer a Narura hen haud po- qu?m vm-
' tuerit , id extra quxiHonis aleam tffe debere<> Nouimus autem ( vt tandem ln- mcS
timms hoc meiim thema agirem) &ex Hippocrate & ex ipfa.rerum vniaerfitate, f^rt
udices arb**i£3 alimentum primo in truncos conuehere , ab his ramos & fo- H*e ab au
lia exoriri . Manus item ac pedes animalium, ramis arborum, vmbihcum ra- jjj^jlj
dicibus refpondcre,truncum effe venam maxirnam portam. &c cauam, in qua- ^?3-™ .
rum vtramque, ( (i exa&iori cstquapendentis,quim Galem & ahorum Anatomi-
corum plerorunq. le£tioni fideseftadhibenda) Nutricula fiue vmbilicalis ve-
na pertunditur . 1 Has amba? autem vbi infertio e(r,non in gibba,fed in caua he-
patis parte ortum fuum nancifcuntur.Gibba autem dorfo , caua abdomini ob-
uertitur . Debebat igitur Vmbdtcus in ipfo fituari abdomine, vt huius pars nu-
tricula vena,trunco iuo effet quam vicinifTima,ficut & ipfe platarum ftipes fiue
truncus, in conoterra? ha:ret,radiculis fuis quampropi^qui.Iimus. Quare_>
minime mirum eit, fi Natura animantibus cundis , in abdomen pocius, quam
dorfumV vn bilicum inferuit -, tam pifcibus inquam , fiue hi ex femine in vtero
vt Delphm, ac vitulus m;irinus , fiue ex ouo extra vcerum,vt ferme ahj omnes,
{iut ex ouo intra vrerum generantur acformantur , id quod hic Pom<e m GaUo-
rum «^enere farpiuicule vidi,quam pennatis,ac ferpencibus , qux lntra ouum ex-
cluduntur,quod & ipfum mulcocics confpexi , & vmbihcum probe mdagaui ;
quam in quadrupedibus tandem perfecbs. Hoc enim &commoditasloci &
nutnmenti compendium,&: lpfe partium ordo,quem Natura inuiolabihter ob-
feruac , requirebant .

Quapropter non fitis admirari poffi n , q.tod Ariffotelcs 6. de Hilt. anim. Ariftotcks
cap.j.vmbilicum in pullis gallinaceis,in cor,&.non in hepar defincre, fcriprum " „ondex
reliquerit, inquir enim . Cor quafi puncium fanguineum in candtdo liquore cmftftit , hep^e,:
quod pxnfium falit iam,& mouetur ^vt antmal. Tetduntixeomeatusnjenalesfangut- cales de*
£ert } duo tortuofi ' ,adtumcam ambhntem njiramque dum augetur . Paulo irem poll .

I i i 3 Meatuum

(

6 54 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.
Mtuuum quos ex corde tendere diximus , alter ad ambtendum album liquorem fertur
''_■_. ■ ,. alter ad luteum <yelut vmbt/tcuf . Quod quidem do^ma Commenrano fiio Stxltvr

Huic Scali ... T^- ,' . V . . . «•«•**£ cv

ger aiien- Pacer approbac . Vt & htnc Galenus dtjcat , inquic , ab tpjius cordts <x>i certbrum
conslitui , (^ Hippocrates falso putet iecurprius corde generart.Quas ambas e^o con-
trouerfias neuciquam hic diiTercabo.veluci nec illamran ex albuminepuliusge-
nerecur,& ex vitello nurriacur?id quod idem AriHoteles eodem loco afleueran-
ter docuic , Hippocrates aucem concrarium plane credidic . Ha?c enim alio a me
loco, & hoc ipfo forfan in libro difpucabuncur,8c viua , vc fpero experienua,htc
nodus a me diffoluecur .
Aut^prad- Hoc filere haud debeo , fi oculis ego meis fidem quoque, non vno verunV*
jtof.Uauco- mulciplici experimento corroboratam ,adhibere valeo : vmbihcum minime
cka n«t ex cor<^e ' kd ex hepace fcacurire , vel in idem cerminare affero . Cum enim
in cor fed ante hos lex annos , plunma gillinis oua iupponerem , eademq. quotidie fere
tncuhm-. aperiendo , fubinde infpicerem , vt formationem pultarum,, incernamque ho-
rum viicerum conformacionem, addifcerem, vnum prarcipue vigefimo fe-
Puiiorum cundo poft incubacionem die, diligencius examinaui. Aperui hoc auceriL»
nimana^parce eius obcufiore, reperi ibidem cauicacem (retraCta nempe interna oui
mehocco- pel[lcula) cjua aperca , ichorofa qusdam maceria fiue aqua lotura? carnis fimil-
lima effluxit , cjuae ex reliquijs non vicelli fed albuminis remanferat . Appare-
bac pofthsc luceum oui fua pellicula inclufum , ne effluere poflet , & in duas
quidem partes diftindtum didymorum , fiue duorum tefticu4**s*mftar , * :
cjuibus ambobus communis du&us vmbilicus nempe,in vencrem animaiis pe*
necrabac, & quidem in parce admodum mterna, podici plane vicina . Erac au-
tem prominens hic vmbiliculus inceftinuli forma,crafIicudine calami gallina-
trei maioris . Difcifsa lgitur vicelli pellicula , & cenuiore Hgneo cufpide , mea-
tui vmbiliciimmiiTo., ia vencrem penecraui , quo aperco , ver.ulam omnino
fanguineam , recH in hepar cendencem oifendi , quod hcpar cum fua veficula
felleaconipecruifemamfefteoiterebac. Corculum cuoque ipfum vidi, ve-
runtamen vmbilicalibus venuIisdefticuEuri.n;b;cundum hoc valdeerac,cum
hepar e diuerfo minio rubrum ac poc idiuiculum.apparei\ t .

Ariftoteks' Qccurnc lcerum hic aliquid,quo Aru&Ktii iicera incendere valeamus , eftq.
farl vide-- ipfiufartex auchoricas 4. de parc. animai! c~p. 1 z. l'mbilicum omnia habent,3.it,qux
tUf • <z>el vtero <z.-iuipans eduntur , Vel uuo cuipjrts exciuduntur , Jed auibtts tam adultts hic
delitefcit , incertufq. esl , Vtpntet per generattonem eorum . Inteslint namq. coalttu vm-
biticus auium confislit , (^J non <venarum pars <viU esl , <~ut in viuiparo genere . Ha:c
neicio , quomodo cum fupra dictis concordent , quando ex corde meacus ve-
nales fanguigeros duos corcuofos , ad vmbilici regionem ferri fcnpfic . Neque
enim inteftinum, hofce ducl:us,fed meacus venales,quales reuera iunt, appella-
Qu'ad .?r0 Ult ' Eft camen rurlus quo Arislotdt iuppecias ferre valeamus , quod inftar in-
refponden ceftinuli meacus hic fe habeac prorfus , vt iam ex propria obferuatione notaui,
ex qua h^c quoque addiderim . In regione vmbilici , non ficis adhuc perfedi
pulli , roramen facis magnum mihi viium fuic, per quod commode quis cala-
mum adigere fcripcorium , per idemq. foramen in vencrem facile inipicere->
pocerac , quare vmbilicalia eciam vafa harc mobilia eranc, nec vencris cucicu-

kag-

• IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE <<

AuHotele, m ndwltis vmb, icum dehtefcere cum in „ ,m r lp'K

vaiorum or.fic.a , nec vcn nob,s , aur^.3 b ft £E S&* '
rclmquantur. quaurupeamus ht, iigna &eminentis

let I At non minus hicmihmdiculus, atque Paraccflus £ii»/« f 7r j blu'i <#■

m# mmfen»m , *. W«, ere.,,miJ n,„fu expl,ZZ £™ii!'Zl DF, « «5
Mqmrendumnonputet, exift,mat tamen pie c0?,tari pofli cl,m T ***"

gn, matrix fit ex qua homo facrus , hun/emfi^m glX qu« «lio^ "«
aftix,er,t,h,fifle , ,ta vtin ventrem ftratus fucrit , tfrgo ^rfo JX. "™
«**. itaque matr, fua- telluri nempe coaluiffe, poftea a DEO verfum
& fpiraculum vita- ipfi infpiratum fuiffe. Quafi verois Cre.ro-i „., r
hanus ve. Ipecrator Aiil : aut DEVS , »? ASSSSJ

±hf'r ad '"f 8lebam TS habui(Iec ' oul vt n°™nem primum vndin
Vtt&&£kM , & non tam v,fCerib„s , quam minimis ac fiBmtoSi
( quas nos fpermat,cas dicimus ) abfolutiffimum creauit , cur non venas & " r
«erias vmbihcales, & feminales quafl.bet partes poftmodum inTne ione &

Ilmuandr; T Credere'lcec;"ldlJ"'t^ed luxunans non,unqu,m,Jehrans

Sde off f famel'CUS intC"C<auS nofter > ■** » h,b at, ouam

lubmdeoftmingerat coquat.recoquat&deprauet. ! '°

yerumemmuero, fi pemuus rem intfofpiciamus , forfm non tantnm i j*
Natur.e miracu um , s^craj rin^«.„, r i ' 7- ™ntam «* Smte

rer„ „,,,„ 'T 7 Au.rKMws , mfculptum Jorfo vmbi!icum<,i-vmM»ra

rere,vtdignumillofit epiphonemnrp n„n ,1; ,„,.,, '*/-. i » mdoUoer

cumoer ™,ikm ,,.„^ Pnonfmate • qu° aliquando &«,&«« exclamauif, fc."* «r
cumper anguftum adeo ceruicis vteri ipatium.tam infrm.s mi<mim-iini n0" '"'

£2£ f ^Z*?**1 ,SulUenlm ***"> eum mvteroadhucIatZ "S»«
peculiares quxdam , paucis ali,s conceffa- beft.js, proprietates «SSSS**

CSffirt fc;fuopere d,1,gcnt,ffimc obfc™aui: ^SK £

»n»r T Et '»/"•'«» eodemhb.cap. ,.du,s,Il,s falrem tum-

ZlZZZrO ' ^0" '^ VVC'Ut' °UCS babcnt & B°UeS i A'U"'"^ «5 P"™ '
»'t»««/»w*«»r.Quamuisparum fu, memor illo ip(o opere fi<»ura « corcinon

Xa?dicaetPmSat CUm "UM",de ' & C°ncePC1S Verbls «FliSwSSSS

J««»^inomnibusferm<Janimantibus,diCtas pra-ter tunicas carnd n„T .
^madeftlubftantia,pcrquamvaforumv,;b,hcaIPum radl ^ m icumvt ^'

21 5£E • Ha;c carnem n ^ in h— fetu — p™- v ::

fnam , Galenus vero adnatas carnes adeno&s nommare potms voluit . Ep m

omnibus

6,6 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHt
7mMn,iamc^r,,^c,sexctf,,s,&nms; O ^«mmnmfimm

camibus carent . _ TT _ * .«

*«■* • 7V«« Cotyliddnes non habet porcinus fcettis , & vterus . Hos en.m ^n*
lib , . Hift. an.m. cap. . . cornigeris fakera conceffit & vna parte demat.s , &
pr«er h*c etiara Lepori , Muri , ac Vefpertilioni. Nara cetens vtrmque den-
tatis.veluti porcis & Equis.vuluam ait non afperam fed lameradatara ede.G*-
lenus^.i j. de vfu part cap.4. huius rei caufam redd.t , quod ad fal.endura.
procliuia fint cornigera , ideoque cotyledonibus , quibusvmb.l.caha vafa raa-
fric. fortiter harrere debeant , opns habere . Equa tamen faht , & lxuera ime.
rim,vtAnatomicispatet,vterumhabet;
ttm. ■ duarti membrana Chorion d.Sa.propterea plur,m.s mtertexta vafis , veras
inquam.arterijfque fcatet, qu.busvtero penmae.ter affig.tur ,»H« ideotum-
ca carnof.or multo eft.craffiorq.quam in Pler.fqah,s ammant.bus euen.t.Qus
cum vafa zqualiter & indifferenter tam furfum quam oeorfum d.fcurrant ,
cuid mirum eft , fiarque infcetus dorfum , quam eruldem abdoraen .ri.cupi
poihnr, & ibidera m bihcura conftituere ? Neque en.m ad?ft h.c placenta il!a,
a„aivc,nhomine,{ic in quamplur.rois al.js animahbus , icut. inftar Dectus
Cmper&abdomenintegitjubqua.yrobihcusceurad.ix in ventrem figitu^

Quin porculus fuo Amw potius , Chorkf" cm&m vndl<iue> ncaammdum m„

ciTniatus.fedpedibus haud ita rctrafitis liberior )at.tat,.pfiqueper.ndeeft,

T- cu fiue per aqualiculum.fiue per lumbos aliroenwm^f epip.at, mod0| op.me a ma-

£&? re fla habeatur^ vel in ytero raaterno etiam,(quo4 huic an.raah propr.um*

T^' procliueeft)faginariaddi.cat. Atqueh^caufa.eft.curneque tara longusm

iSSSZ porco, atque in horaine vmbilicus extra corpus fcetus , ad matncera protenda-

„— Porc°v ?en.m funtinvterp fcetu&,eoneceuar.o breu.ores vmh.k os

c„P«a exifte«pareft. Wraosautem Porca gettat , cu.us vterus gyr s *«*£
Krva.aibusfuis.inteftinis noftris haud multum eft d.ffim.hs , ideoq-e fa.uum.

riat- capacifilraus . , N . . . „■ r *:nnt c,,~

Addo hoc etiara , arterias vrabilicales multo v.c.n.ores effe mfe.on, fu^,
fi .n dorfo ingreflum nanctfcantur.ad lliacv nimirum arter.as conttitutxicura
■ ner lumbos £ dorfum defcendat arterix Aona truncus , quam f. ventrem per^
££• £JJ . Cwn enL fi per abdoraen .ntroeant , non recra ab Vrab.hc. reg.o^
&Sneindorfumeasferr.conueniat,ne inteftm.s.ac Mefar£o .mped.merttum,.,
S" concitent, ideo necefle fuit, vtramq. arter.am , ad vefic^ latera glutraan , pnv
pagati, & ad Os facrum , vbi defcendem.s artenar raagnar truncus,p.op.nquare.
ha? rat.one enira atter.a: hx ncc niro.s penduk , nec rarous tutx racedunt .
Cum mquam, tot adm.niculis Natura ind.geat , vt arter.re hx fecur.us ab at>-
doraine ad dorfum perueniant ; per compendium pot.us , & ex conf.ho atque
deinduflr.a egUfe cenfer. poterit ,fi.lb. mgrefluro mohta eft , vb. c.tra am-
baecsviaminlcrtionisfuainuenit immed.atam.

Vtnaautem nutricula.etiamfi intra gyros inteftinorum inlerta ,.n Uga.
mentum poitea degenerct , eptundem tamen anfraft.bus haudquidqiia.ru

tes vicinio

res

fux infer-

tioni

IO. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE. c<7

cbftat.cum neque in ventre fita eofdem impediat , & Hepads catri parti dorfb „ , .
obuoIut^inhocAproreaemfigaturwlludquenonalKer fi.fpenlum teneat £SS
quamimnouraribusvfuuemreiolet. Atque hscfuliusfotfiin alicu. itUfcZSST
ductatuiI!evidebuncur,ledreinouttas,ordinisperuerfitas, & anatomes ne mJ""°i»
ceflltas-, maiorcm quoque lucem defiderabant . Verum non omnia fimul & "'"" '
lemel .

Hoc aurem fpeculacione philofophica & anntomica digniiTimum cenfeo , r ?
quod mfi exiguo poft mortem tempore, animali huic vmbihcus exfcinditnr $ '«2
tam tetro carnes f*tore corripiantur , vt nares etiam,nedum os illas lofl^ hor- ?"«, t"
rcant & abommentur Ego hic mei imbeciliicacem mgenij ingenue prc^eor , 6S5SS
& quid certi de hac re ftatuam,in ambiguo verfor.Nifi alicui hoc arrHcat feco datur'ta"-'
rem illum per vrinaculum a Vefica ad vmbilicum cendens,feu Vrachon va/di SSt
Ctum, erumpere,& vicinia? lmplancan : quod animal hoc peffimi forfitan odo tea"C '
ris vrinam habeac , cuius vapor in mortuo recencus , nec vc in viuencibus fieri ^ ca„
folet , in auras a calore difflatus, integram carnis rnafTam, per partem poft riar-SSE!S
,tem,vcdici folec,inncere queat. Vnnar enim quorundam animalium tam nor [lacuvm '
rendum f«tent,vt anemine toleran poifnic. £c quod mirum eft , fi quid lemel ^05-"
imbucrint,id tin<5curam earundem radititus impreffam feruat. bfcftat mihi ce- vrin* q„«
gumentum cmufdam libelh a F^ femeJ vrina cofpurcari:quod licetabluiflem SC!
fiepius, odons optimi aromacis confperfiiTem , aen diuciffime cxpofuiiTem,im6 Ef^ °n
jiures pdftsJSSdS alia Charca Pergamena coopenri iuifilTem ; mhil tamen e*i • Socfia"
tam pertinacicer virus illud inhaefic , vc a reliquis planc Jibris is feparandus mi-
hi poftea fueric . Hocautcmfalis *»*«**«, qui vrina: ineft,fstori eftadfcn- SaiAmmo-
bendum quem qui experin volet , hic falem & calcem viuam in puluerem re- SL™]
dada abfque igne , & abfque aqua , quod fupra quoque monui , mifcear , & eo
ipfo tempons momento puluerem qualibec iatrma fetenriorem expertetur .

Sed & fors etiam ad hunc vmbilicum componendum exinceftinis porcio **™ti
qu^damderiuacur.-quodlicecmonftrofumficn hominibus camen fufende SS$
quoque accuifle Medicorum obferuationibusdocemur . Simile quid Benme- ^.^'
mtts 6. de abditis retert: pucrum o&imeftrem fe curaflc, Anus vmbilicus tfigfcis bil,d^ '
quatuor excreuerat adpenis fimilitudmem, ex quo fubinde fpincus erumoe-
bat : vnde medici mdicabant ,inceftini inde porcionem enacam fuiffe Hemue-
mus carnem eam vinciens , ac fingulis diebus ardhus dfeHgafts , ftrincrenfque ,
non prius defticic , quam pracmortuam partem felicicer abftulifTet', illlcrue Pue-
rumexcrefcencialiberaffec. ■ r

ulCu .

Petri Pjij-

1 arem ac geminam terme hiftonam pauculos ante dies ad me perfcripfic Pet £ Fa!o
Paulus Caloms doclifs. Ttfirm Tykerim^uod nunc Umtatcm Caflllh dicunt, noii ^
autem7V?r», ^M«-^j,quod vulgo nuncappellaiur S. •An^lein^vado, Me- t
dicus , cuiusarcliorem mihi amicitiam conciliauit Carolus Gratiahus ex prima- £ .
ria nobihtate eiufdem vrbis, vir & morum iucunditate , & aeendorum ne<r0. ne **™-
tiorum dexteruate *W plurimis canifimus ( a quo nec filius eius Vallas de?e- Sff" *'
nerat ) /mt. M*n* Gratiam Spifiopt olim tAnurwi , fcnpcis clarifsimi Ncpos fs Ant. M-
igicur f4^te adftipulance G««i« , literis referebac , Menfe Maio anni i 6 z ;. &^5:
NobiU cuidam Tijernattum , nacum cfTefilium,cumexcrefcemiacarneaqua- ^sG:a,a

dam

ernatal
doifti(i. eb
ieiuatio .
de imeii:-

6.; 8 ALIA ANIMALIA NOVJB HISP. NARDI ANT. RECCHI.
dam ad vmbilicum fica , qux inceftini re&i excremicacem probe armulabatur .
Puer hic prima die per anum,inteftinorum excrementa m vcero collecl:a,fe-
cundo vero per vmbilicum cancummodo reddidic . Fuerunc cjui hunc rmnime
vitalem prardicerenc : cum, quiarupca, lacerataq. eain regione inteftina exi-
Hiflone.hu ftjmarenc : tuiTi , quod ftylo ferreo podicis foramen tentatum, vltratrium di-
greflus ac gitorum tranfuerforum fpatium , penetrationem non admicceret . Caiorus ta-
tus. ' menadcuram vocatus , diuerfum fenfit, fibique videri dixit, Naturam hic
luxuriafTe, & aliud inteslinum reclum ad vmbilicum direxiffe . Primo, cjuoniam
ventriscrepicus(fitveniaverbis,&auribus honor ) prarter fieces,ex vmbili-
co prodirenc : deinde , cjuia puer nec dolons indicia vlla pra?berec , nec ven-
tremtumidum haberet , cjiue in inteftinorum laceratione adefTe figna debe-
bant: poftremo, cjuia nec mater in partu cjuiccjuam prarter folitum pafk fuif-
fet. Quare fe ludicare, vbi excrefcentia illa paulifper confumeretur, du6cum
huncprorfusobliteratumiri,&per locum a Natura retrimentis deftinatum,
cadem deijcienda fore . Voluic igicur , vc arcte fafciola fericea , omnis illa vm-
bilici prominencia ftringeretur, eaque ignitoferroinureretur , idquodfelici
cum fucceftu peradtum fuit . Poft ahquot enim a naciuicace dies , puellus hic ,
abfque eo, quod inceftini reCti occlufio incerior vllo inftrumento chirurgico
aperiretur,peridem,velutinatura:confuetum locum , izces depofuic,lacfem-
per alacricer fuxit , nutritus felicicer fuit , hodieque cum annum ferme poft na-
talem fuum diem compleuerit , viuit valecqne , obliterau illeasBi-nino e^.
crefcentia . Hax ex Calon datis ad me literis excerpca, Medicorum filijspropo-
nerelibuit.

Mihi tamen magis perfuadetur, virulentum illum vaporem, Apricarnem

contaminantem cx vrinaculo pociiis exhalare . Cui enim vfui in omnibus pror-

fus Apns illis Amencams, inteftini portiuncula ad vmbilicum anne<5teretur,cum

Probabiie nequeincra vtenan alui excremenca (quod tamen vefica pra^ftat ) neque ex-

tem fiubc cra eundem , per hunc meatum excern.ancur ? Hoc aucem vc credam,alijfque_>

^ vafej perfuadeam, moucnc me, qua' apud loanntm Leriumin Nauigacione Brafilienfi

Vncho legocap.9. vbideftci«!o quodam animali JVtrj^appcJlato loquicur, quodobft-

torem} inquit, a TSarharis non comedttur , Nos autem hoc comedimus , extraBis prius

renibusfvnde fttor iile manabat . Ecce vc renes per quos veluti vrina deftillac,om-

nem fimiliceranimalishuiuscarnem pucore imbuere pofsinc, quod & inno-

ftro zApro concingere poteft. Cecerum benignus le&omonhocfolummodo

miraculum Naturx fufpiciac,plura fuoloco fequencur inalijs Americx animan-

tibus , qua? in fummum nos ftuporem rapient . Notat enim idem Lerius eodem

loco, nullas in quadrupedum genere animances , figura noftratibus omnino fi-

miles in toto Brafilicnfi orbe reperiri . Neque fblere Tououpinambaultios ex iftis

aliquas , mfi pereuam raro cicuracas domi educare . Acque de Apro Mexicano

hxc fitis.

Locusnunc expofcerct, vt denoftri quoque orbisApris, Suibufq. micibus,
Pofiremo aliquid produceremus . Verum ha:c abundantifsime *Aic!rouandus\z\ Dempfie-

loc o de de - , , .... 0 . T ~ . , . ' •

tibus aii- rus pocius coliegit , qui adin poteft . Non pollum mihi tamen temperare,quin
juid dicc- de^ft/;^faltemaliquaexfcnpcoribusdeiibem,cum hos pra?fercim minaces

&emi-

IO. F-ABRI LYNCEI EXPOSlTltfNE. cS9

& eminentes in *Americano hoc noftro abetfe dixerimus , vt vcriufque animalis
probe magis difterentiapatcfcat . ■-■■.-

£t imprimis quidem ex Artsl.mUnim.cap.5.Etephantes habent dentes deorfum S^pi
nnrgemcs^mprom deuiam.Hh omnino contrano funt fitu pofici Aprini, cum hi fe
exerti tam fupenons quam inferioris maxilla. , quatuor plane furfum ver^ant . &2S8
ProDterhosDUCnaciflimiimdTcirnr.inim.il '.irronik„cm,vi^f : __£&_!_ '" £_a£L__"

.,_._.._ j „ . VJ/,, „„,^,, Injynu,„ m uucjutm tnuaatr, avnres exa-

cutnjerunt . Cut rei tesltmomo eslHomcrus cum ait , e^/h» acuens denum . "<_?$-
»«- Iib.5. cap. i o. Et Gylltus apud euudem cxOmano lib, t. de venatione,
^^ terramprocMn^tt, ait, caritfnis&muhishxsWdeUitatus, dentefk iktus mflat

-/_>*.._*_.___.__..__. _/"____ I * X*. .* '.!_._» _ . «/'

Hammata

anhdttu tantopcre tgnejctre dtcunt , ** ftquis Meruice fetam detratlam adetufdem
ettant mfyrantts dentem admoucrtt , candensinorbem contrahatur , & aduratur, ac ft
eodentecanes tnfeclantes attigerit , ftatim tgnita rvesltgta ptUnpftrum tmprtmaltur y
Atque hinc eft.nifi fallor.quod antiquitus eodem modo locoq.fulmifce afflatas' *uIm,'nei
& Apri dente fauciatos haberent . Hmc ^enus a?nd Ouidtum 10. Metamor- ??£.

phofeOS . tesdiceba-

Fulmen habent acres in aduncis dentibus tApri ,

Jnuifumaue mihigenusefl .
Nec fme ratione, (i fabulis fides efTet habenda : cum «^Wtantopere, ob pra_-
cellentem formofitatem , kVenere adamatus Apri dente fub inguine percuftus ,
&cerieric,qlffii fui poftmodum nominis florem commutatus,hodieque Flos
Adomdts , herbula llla Chamxmelon facie jemulans flofculo fuauerubence pras-
dica.a Botanicis appellatur . Quapropcer iure merito Marttalis dixit ,

Dente ttmetur Aper .
Atqui,vtcunque canibus morrem minetur ha.c beftia, quos lethaliter non rara Canum &
tenc,hocmihitamenabamicis venaconbusrelacum memini: vifam fibiali- ?upr™
quando filueftrem fcropham , a plufibus canibus in ve^ntre fauciatara.^jex quo c" odium-
inteftina longo tradtu prolapfa interram decidifTent,quibusalifiscanismor-
dacem mterim dentem intuliflet, eorumque bonam 'j)5"ilibLnY dum ipfa par-
tim cum canibus ludlaretur, partim curfu fibi confuleret/deuorade . Eft emm
inter Canes & tApros irreconciliabileodiumAquod neqUe in Ceruos,Lupos,
Vulpes, aut alias feras illi rarri infense exercent .

Anftoteles citato iam libro cap. 3 , Manbus dentes , inquit , plures auamftemi-
nis, rvt tngenereouittm,fUum, caprearttm paiet . Qua; fuo a me loco perpendentur .
Hoc tamen rede noui, multo m farmellis Suibus, quam maribus minores M-

entes,illospra.cipuequdtubr.quiforasexerantur,rep'enri., Ego inter Sce- fu":.'nf*-
/^meaScropha.agreftiscaputprobeperpolitumtene6,in quoprscer dictos *?%£
iam quatuor exertos , furfum vergentes , aduncos , atcju, ihtus haudquaqua;n_ in mwibus'
fohdos dentes , hos quoque numero . In maxilla irifefiore incifores quacuor
prarlongi , & d uo latcrales dimidio breuiores , feptemcj. in vtrolibet Luere mo- ^Vsue
laresproltant. In fuperiore vero, non nifi quatuor incifore^ , molares veroin JSS
vtroquelatereoa:o,(erratiomnes,&pecl:inatim inferionbus molaribus re-
fpondentes,vifuntur. Erunt igitur dentes omnesfimul fumpti,quadraginta

q.uatuor.

Aniwam
fuiprofale
datam aic
Ciccro, &
Chryfippus

Galenus &
pliniusquf
alimcta &
medicame-
ta ex por-
cis petan-
tur.defcri-
bunt.

660 ALIA ANIMAUA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

quatuor . His voraci#rnum ^oc animal molas inftar omnia alimcnca acceric ,
vt pinguefcar, & humano generi non prolificum modo, fed nutrkiuurn maxi-
me exiftit, Hinc re&e Cylltus apud &lianum : Sus, inquit Cicero, quid babet prater
efcam , cui quidem ne putrefceret , animam ipfampro fale datam dittt effe Cbryjippus :
qua pecude , quod erat ad <vefcendum hominibus apta , nibil genuit natura fitcundtus ,
Quam autem falubris flt porcina caro, Galenm , &, qua: inde medicamenta peti
pofllnt, PAW»JConfulantur,ne pleraque tranfcribere videamur,& vtpenfo
noftro, quod in pluribus adhuc Americanis nobis animalibus reftat , fatisfa-
ciaraus : > r < • Cj\ •

PELON ICfflATL O^yiTLl

Ouis Peruana .

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

t:

X P R E S S A haec ouis Peruanas Icon , pi&uram fatis bene
imitatur , nifi quod collum hic paulo clongatius , & produ-
ctius fculpidebuiiTet , ad Camelorum fimilitudinem . Ca-
put equinum propemodum videtur . Aures ere&as antror-
fum porrigic Totius color corporis fubflauus eft,magis
tamen in ventre albicat . A capite ad caudam per dorfi (pi-
nam lineanigra ducitur. Collum nigricantibus fimiliter
maculis variat. Cauda breuis fubfuica,& farmora verfus falcata , atque re-
curua eft . Pili non crifpi vt ouilli , vel lana? fimiles , vertim equini pocius , ac
plani, & veluti ex pi&ura conijcerelicet,mo]lesacdelicati. Pedes bifulci ,
vnguknigrefcunc

SCHO-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 66*

SCHOLIA EIVSDEM.

HVnc priufcjuam Commentarium aufpicer , vifum fuic F. Gregorij deBoli- F.Greg.d*
«ar,exactiflimam animalis huius defcriptionem & hiftoriam,quam mihi SSri hanc
ad Americanos denuo abituriens , reliquit , prsponere ; quae ex Hifpanico ia, ££{£
ierrrionem latinum verfa, ita habet . nem com-

Mies, fiue Ouis Peruana , animal eft , quod maiore ex parte , in 2(egno Peru , "
veluti in proqria, ac naturalifua terra, fuoque magis temperamenrocon- Locus'
'aeniente , ac vera patria , nafcitur . Conducuntur hx oues ad alias quoque re-
giones,vt eit 'Noua HisJaniaSed curiofitatis magis , quam gracia vtilitatis . Ve-
luminPeruanoRegHoommbdy.dusprouincijs, qua; quatuor milliariorurrL, Numems
millium includunt fpacium,a Potofi ad Caracas vlque, numerusprorfus ex- maxuims-
cedens, & infinita rere eiufmodi animalium mulcitudo inuenicur, adeo vt
4000000. fiuequatuor milliones, vtdicitur, finguhs annis abfumancur: &
ita paulatim numerus vfque ad Ciuitatem Cufco in pluribus prouincijs,qua? in-
cludunt fpatium quadrigentorum & quinquaginca millianorum , "radatirrL.
decrefcic vfque ad Qaracas .

Animai hoc vciliflimum tam indigenis,quam aduenis exiftic . Inccla? enim vciiitas &m
omnes fuas prope opes ex hoc folo lucrantur . Hifpani ver6 breui ccmporis in- 1US*
teruallo, jjgg huius opera dicefcunc , vcin Hs/pawns indelocupleciifimi re-
deant. Quia praeterquam quod efiii fit valdecommodum, omnis eciam eene- c^antlim
tis merces ex vnoin alcerum locum tranfportat . Imponitur autem ipfi com- «*"" POr
muniter centum & quinquaginta librarum , quarum quaelibet fcdecim pendet
vncias, onus : & quod robuftius paulo eft,ducentas ac quinqua^inta ferre non
recufat . °

Singulisdiebusdecemmilliariorumiterabfoluunc,idque ad quinque dies (^uantum

h_„, . * . .. • J 11 itineusco-

xoues concmuancquartoenimvelquinco oie plerunque quiefcunt, & fic ^ianc.

itinera etiam Iongiora ad quingenta milliaria perficere folent . Firmo ac fecu- Secure in.
roadmodum,paflu incedunt , ita vt haud neceflc fic , frjcinas diligencius ipfis Ccdunt*
alligare , quando prrefertim iam bene cicuraca: fuerunt . Occupantur maxime
in crafporcandis mineralibus,precipue vero ex Moute PotofiOppidt f m^erialis, vbi Tn mincris
continuotrecenta millia horum animalium ve&urae adhibentur , vt ex monte vaidToc-
illoinfectum argentum,fiue venas metallicasargenciferas,ad illosarcifices con- Cupan""'*
uebanc, qui argentum a pctris ac farcibus feparanc . Reuehunc poftmodum_,
ad eundem montem commeatum,& alimenta, pro eorum qui fodinis prarfunt,
& operam fuam ibi infumunt, fuftentatione .

Ha: Oues poll tertium a-tatis annum portare valent,& ad duodecimum vfq. t- ^ant0
perfeueranc,quo exacl:o,iam fenio confedtar moriuncur.Eft harc beftia valde pi- bomepJf
cuitofa,cicur,domeftica,& ad Indorum naturam feu confuecudine maxime ac- *" '
.commodaca.Quando iter conficit,eique alicubi mora diutula ftando tranfigen- 25« hfc
da eftitum cauciflime genua demittit, tenditurque corporcfuoad cerrariL, beftia "
deorf um dire&e fecandum longitudinem , nc ipfi quod portat onus , de dorfo Cameium
«lecidat, nonfecuspIane,atqueCameUfacere confueuerunt . Quod fifibilo ttB

Kkk afuo "tul-

(

6Gi ALIA ANIMAUA NOV^ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

a fuo duclore moueatur , erigit fe in pedes ftatim , fuumque decenter iter per

Nodu nu- agit , nec in alterutrum magis latus declinat . Comedit autem modo hic , mo-

ffTummi d° UiiC , vtcunque Sc vbicunque poteft . Nodtu vero nunquam comedit, ma-

fame coine xjma ijcec fame connciatur j fed folum illud quodinterdiu dentibusruditer

commolitum inge{Tit,noc"ce ruminat. Dormit direcri,reflexis tamen pedibus .

Patientes Plurimum ha? pecudes laborando fufferunc : fi quando vltra modurrL*

bSJSfaT'. fatigantur , oneri fuccumbunt , necratio vlla , quorefurgant, compellendi

eas reperitur, etiamfi percutiantur , vel ipfis tefticuli , quod vltimum eft reme-

fimialiqS dium, comprimantur. Vtaliquandopropter colli longitudinem, exvtroque

Jofuccunm; latere caput terras illidanc, nec ceflent prius , quam foras iplisoculi , acce-

ri. rebrum erumpanc , atque ita mifere moriancur .

Spuunt ia Non habenc,quibus fe defendant alia srma , quam {pucum , quo fibi vicinos

confpuunt,quod etia QameUs facit, cui,auribus & dorfo exceptis,ouis ha?c valde

Lanarum e{} {imilis,nifi quod lanam ha?c habec & circa ventrem quidem longiorem , vn-

de aliquando ad dimidia? vlnap longicudinem, ex vno atque altero latere depen-

det . Sunt hx in colore flmiies noftratibus ouibus, albi, nigri, pardi, vel ex om-

nibus mixti , qua? vltimi colons oues, vocancur ab incolis Moromoro .

Longitudo Longicudo lpfarum oCto palmorum, fiue fpichamarum(quae Romanis Cann*

%i™m° eft meniura)excedit,altitudo ad quinque vel fcxpalmos afcendit.Collum folum

Coiium . quinque m aliquibus eft fpitliamarum . Caput habent bene.figuratum , oculos

Ca,,ut , magnos , os aliquantulum eminens feu longum , labra craffa , infenus auterru

Dentes . nonnihil pendulum . Dentes folummodo in parte inferiore , antenores nempe

feu inciforij adfunt, quibusfiuperior caret maxilla»in qua foli funt molares,qui-

bus £cfui ininferiore refpondent.In hacinferiore duo prsterea, in vtroque la-

Aures. tere finguli nimirum , acutiores & longiores . Auresmedij palmi longicudine

Pedes . roftrum verfus porreclas gerut,quas ad auditum facillime mobiles habenc . Pe-

cauda . des ad vacca? pedum formam funt. Cauda eft logitudine vnius palmi eredta pa-

Genitaie. rumper,pauxillum lanx obtines.Stercus,caprinum asmulatur. Genitale mafcu-

lum tenue eft, & recuruum,poftenorespedes verfus declinas,ica vt incer ficmo-

i.uxuiio- ra meiendo,eodem loco,quo heces cadunc,vrina profundacEft autem luxurio-

fumeftam . |; x i *, t_ n »i i- I

maiieddif fum valde,& turpius in exercendo Venereo actu , cuarn vllum Mundi animal .

coitV Farmina enim vuluam habet nimis paruam,:jue in terraiacens ita fe compomc,

vt mas llli fuperuenire queat , qui tunc temporis gemitus fpecie maxime vocife-

ratur, nec aliud tuc quafi fit,quam quod vnu alteru confpuat,& non rard diem

intesrum confumanc , antequam aclum ipfum Venereum incipiant, & abfol-

uant.Ita neceffe fiepe eft,vt paltor flue curator earum, ipfa ad inuicem acccom-

modet , & adaptet , fi modo velic , vt pecudes fe iu£ rnultiplicent . Pariunc

poftea noftratium moro .

sPecie<; ha Sunt autem harum dua? fpecies,& cuilibet fpeciei fua denuo differentia. Pri-

rumdua . mum genus feu fpecies illa eft, de qua modo diximus , & in hac aliqux collum

Oebiiesaii habenc ac pedes iiibtilia,&; infirmarum virium , yt fic nonnifi pro lans & vi-

cl:us quotidiani gratiaeducentur. Alia^ funt parux ik pygmajcE , & curtos qui-

Fones ai- dem pedes obtinentes , fed fortes interim , vt qus ad portanda omnia domui

neceffaria onera , prout eft aqua, frumentum &c. adhibentur .

IO. EABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 66j>

■ Sunthaeitarobuft*, vt quzlibet harum pondus ferre poffic ducentarum&
quinquaginta mercatonarum librarum. Aliam /peae vocant incol* Pacos,au, L ,
iion func ita corpuientir,vc lam dnaar.H* minores omnes corporis partes caput '<***&
prsfertim, ac aures, habent , & exigui ob id roboris : nunquam fe onerari per ** '
mittunt , nifi harum ahquae mxta onerarias educentur, & paulatim ferre af-
fuefcant , qua: cibum poftmodum ac veftimenta Indorum portant , quando hi
adCampos.proficifcuntur. Italanaabundant, vtinfolocollo,ac capice plus iiw ma-
cius fingul* habeant , quam tota noftra Ouis , & maximam eius proinde co- fif abuD*
piam ex toto corpore Indi detondent. Sunt aliqua? ita ni^ra: , vc ex fol

ana , nullo adhibito alio arcificiali colore, pannum conficiant , qm cum ater
imo quouis ferico comparari facile poffic . Ali* funt alterius coloris , vt pardi
:,nigridiluti,fubruffi&ilmiliumcolorum,vt apud nos quoque viderej c=°^
: eftque ipfarum lana ita molhs * fubtilis, tenuis ac delicaca, vc cx hac pre '

f„«« ^««^...«^vm -».r.au «u w r^m . ^11<C lunc aitenuscoloris , vt pardi r
albi , nieri diluti , fubruffi & fimihum colorum , vt apud nos quoque viderej c!"
ue ipfarum lana ita molhs * fubtilis, tenuis ac delicata , vt ex hac pre '
parentur panni , ex quibus aulza, fiue periftromata, fWula? quibus
le&i, menf * & animaha mfternuntur, ac veftimenta demum variaconcinnan \

_.MA11 yrtlld COncinnan- Vera pan-

tur,fericobombycinohaudquidquamcedencia. Diutius quoque,quam vlla^ n,ficia ex
lanea alia ac lericea fupeilex,durant . Quin ex hac lana panni quoque texuntur *£?*
qui Damafcenos noftros & vndulatosimitancur,& qui floridum fuum colorem'
poft oencefimum etiam annumadhucconferuant. ' ' '' ' ."":

SolentheV»^aelicatiores,quamreliqu?)procibis?ftimari.Quamuisvtreq ^ '."
folitum & quotidianum lpfis ahmentum prsbeant. 'Beqtardici lapilli fpedem in
$ prdcreanlTverum parui admodum, & vllius vix cfficaci*, auc sftimacionis ET "
Plefu mq. vnum pro vice fcccum edunt , rarogemellbs -. Proles vbi nata eft fu
bito matrem fequitur. Vbera tan.tum duo habenc, & perpufilla . Complexio- £ W
ms funt pituitofa:,& propterea qu6 magis regiones ad.frigidum cclum tendunc F° VICev
co magis generatio earum mulciplicacur : peius fe habent in calidioribus pro'2? Vb-
uincijs , quia ftatim monuntur ex pruriginofa, & combufti fanguinis quadam C-Dl ■
fcabie . Quinimo m propria fua pacria, mfirmitate hac, fcabie videlicec perfz ni«&"£
pevexantur,inquacuranda Indt maximam curamadhibent,ex fulphure& ^0'"
pinguedinemixtolinimenco,easinungendo. . fjjjjj k"

Opportune maxime hic accidit, vt poft Taurum & Sueli de Oue nunc quoque
trafotio fufcipiatur Hzc tria enim animalig func , qu* celebratiffima an- Et
t^msiih Suouetaurtlia,iMeSoluauriliacon{kitucbam.. Horum cumprimis Ro c^otlh
tnan* condicor hiftoriz LtumsXxb. i.in geftis JV^meminic , qui Rex cenmnJ rigJSS
Popult to.canto tuturo Imperio,rem primus infticuic falubernmam Cenfu au oue & Tau
/ew/*r/^,inquic ibidem Liuius, quem maturatterat metulegis detncenfts Uti, cam " "Tr
Vtnculorum minis.mortt^.edtxttyt omnes Ctues%oma»i, equttes,peditefq mfuis quijq «£«««3
«nturjjs m campo Martto prima luce adeffentrft mslruclum exemtum 'o.nnemje, Z> t "^
UUrtltbus ltislrautt}(dque condttum iufirum af>pellamm,quia tn cenfendofir.tsf&us tR
Et cum hic cenfus populi , quinto quoq.exacto anno fierec,ac luftrum, fiue ex^
piatio illa nouaretur : fic pro quinquennali cempore,quoderat .Gricis Olympias
Lufium^iLattmscxmt. Pera^^fri^ lultracio in Cam?0 Mmto\^^
& rorian hac ipia,qua ego nuc habico VRBIS regione,ad Agrbpa Pantheon Erac cur ,]gulfi'
emm, vc apud eundem difcere ^tuiufn Ucec lib. z. Ager Tarquintorum, qui ' tnter %<*™£

Kkk z VRBEM

6 6 4 ALIA ANIMALI A NOVAE HBP. NARD. ANT. RECCHL
, • r • MiMI F M ac 7ybm,«M confecrvm Mirti , m«mus deindeCampus dic7usi

cZTmMarl* fol.immododlnmcenfa^quiflumin, v.cnuor, hodieque
oui(iiol-isidnonv.nr«.>ud^™«»Mnoftrosacleptuseft.

<ffl 3ni- moh-i ex Atf.C»ro«elummo anuquie^W.* ImpMacore , Senatore & O atore,

tm.tatcm , ed dele<»ant • magis : «« LedtoH rt.am.gr.ita fore ex.ftimo , ,deoq.
«*. cfubiunco. ^r- /»»*« j» ofo,m.mperm, S.i.tauuha ( f.ut Wa»ri.a>
l^t**»i«i cUmd,u,snsoie,,ubus. S<V« ,.,. «M» |M «>', tepucor , »«»/»»« , Mtfitt

tmem ,y,M<nLem„e,cd*m,t»tes. , ,mempcr,ejre prohkffis , defendat , autr.

l :i z»£ *•« R* •*« • *h» p°« • **< r-- ' '21',;:;

&& Lcrics apud Owrf #*/«»,»/. «<<* «*»*, ^»nfe„»m, fita,
^Jf ^««/^«"«'«.^al.os.qu.ctymictiam rationcm , quam hic lubcnsrc

l,nquo,afferunt.' ' 1". . .— », i j.«i

,„ hdH. An vcro hsc tria animalia Af ytt acccpta , an .mm.ccr fucr nfTquod d^.
% " fim,hbus hoftijs dubitare hcct , non efl hmgions indagims h,c locus . Supr^
S.r ce™,eex £„ J»mente,pud mMM» W Terrz vidcbatur ideo obta-W
S! 1 £ ouia (egetem , quam <?»JJ mortahbus rnbmt , porca depafta effec : idcoque ,n-
» 2 i TpoS D-, quam grata fu.fle, alhtcbacur. Quare in MetamorphoU
Ouidioprimaputatur •• „

#ofl,» ,V«s meru^ mor. , qutaftmma ptindi

Erumtro!lro,fpemquetmcueptmat,m. ,„™,_, '

AtG»r»r,Wmeushb.i, G^for»»:%^«W*W««» «« W**?

f hSL affingcrcnt.vt ad (acrificium raperccur Ou.d.o . Faftor. Krbenas crrffe d,enur,
«««• pmttouspratum,evtr\,em^.,mprob»nr(l,t,

CiM,pmDijsrHr,sferrefilebatams.

..P-ob,Aft mih. mk&& fcmpcr,-.po«,fin«*rxK .mmaculatx effe debere v ,

JSfc^ ft fucrunt . Et prSpterea d k^rone de Re ruft. cap. . £££££*£

rimo iam die rnuhdiorcs fafti , fiicrificio.adhibebantur , & ob id Pmt ,]tmm a

^appclbbantur. Qu, et.am loci Plautini in Mtn.c^ memiou,cu,us fac.

tiffimi Poetje ha?c verba (unc .

Molefcens-qatfas hkpretijs porci ajeneunt
Sacres .finceri ? nummos eos Z rtit > acctpe .
lube te piari de mea peturiia ,
<Hant ego eftiidem injanum rjfe te certofcio ,

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 66?

1 Qui mihi molefius homini ignoto .

Sic oues in f acrificijs letta vocabantur , vt Virgilius

Matiantleclasdemorebidentes. JSSnidfc

Pwci etiam eximij epitheton merebancur , quod pra*ftantiores ex armentis exi- inuiS .
merciitur , & Bouesegre^ , quod e grege feligerentur . Et quis nefcit hoftias
acceptas, & minime inuifas effe debere, & cum ijs , quibus offeruntur,fimilicu^
dinem aliquam 6c con^ruenciam habere? Hocapud Aldrouandum Dempflems
quo^iie ofoleruauic^cumcsderencur Boues /W*,ideft, pr«egnantes in Curijs 1 7.
-Cal. Maias, Telluri, ipia fimilitudine placicuras,vc annus prouenirec faxundior:
Terra enim hoc cempore-grauida quoque confpicicur . pordicaiia , & Fordtcalta
vocabantur iftiufmodi facrificia : & Hordicalia , quia Vacca prsgnans Varrorii
Borda dicebatur . Ouid.\. Faft. haec habet . 1*

Nunc grauidum pecus efl , grauid* quoque femina terra ,
Teliuripien<tViblimapUnadatur.
Etverispr-incipio, propter pabuli praftanciam , pinguiffimi quoque agni im-
. molabancur,vc videre eft 1 . Georg.Ttbuiius eo alludic j.Eleg, 1 .

tAgnacadetvobis , quamcircumruslicapubes

Clamet lo meffes \ &bona vina date . - ■• Que in ho^

Vcque accepciores vi&imas effenc, non clauda? fblummodb-j morbofe acquo requK*
viciofs excludebancur , fed floribus infuper coronabancirf ; &rcornua auro in- tur *
' Vlucebant*dr . Sic DEVS Opt. Max. apudffebraor offerri fibi iuffit ^meliora ,
pulcnriora,& robuftiora holocaufta : Et odoratus eB odoumfuauitatis . E diuer-
io Genciles eciam Tiutoni fuo nigram pecudem dedicabant , vc Tibutius habet :

hitereanigraspecudesprdmittite Diti . Ouis olfm

Ita Terr* etiam aliquarkio ceu nigrx, nigramibc Soli albampecudem orTerebant, & Ktu°f "
fteptuno Arietem ad collau^andam maris placiditacem . Qiue caufa fueric,credo,
vc apud «Ariflopbanem Paci vi&ima Ouis fieret . Hanc quoniam Pacem tam: ob- H5c nobfs
nixis nunc precibus Orbis (hriftianus vniuerfus exoptat , & profufls a DEO la- defideratif

* , 1 11 t • • 11 -rr> • 1 fimam im-

«chrimis lmplorat , concedatmam nobis Oms nla punfiima , & lmmacuiata Ha- macuiatus
Siia DEO Patrim Cruce pro peccacis olim noftris oblatt), de qua D. loannes Ba- cEusfe
ptisla s Eece agnus T>ei j eccequi tollit peccata mundi. Ad hoc facrificium qua^cunq. [usr largia'
prifcorum oblaciones nohreferebantur , ex vanae , mendaces, idolomania ple-
nae , ad morcem , & non ad vicam comparaca? erant .- ~

Ouium efus,& vfus cam antiquus eft^vt Varro de re ruft. putaueric has ex fe-
ris primas fuiffe,ab hominibus comprehenfas ac manfuefacl:as. Hic enim lib.z.
cap. 1 . inquit, Jummum gradum fuiffe naturalem , cum viuerent homiaes ex ijs rebtts , Pafloritw
qu* inuiolata vltroferret terra , ex hac vita infecundam defcendtfje paflontiam , eferis ouibusct-
atque agresltbus , vt ex arboribus ac <z>irguttis decerpendo glandem , arbutum , mora , ptum effe'
pomaque colligerent ad vfum :flc ex animalibus , cum propter eandem <"vtilitatem , qu<e
pofient fliueflria deprehenderent , ($f concluderent ac manfltefcerent . hi queis primum
non fme caufa putant oues affumptas , & .proptcr <~vtilitatem & -propter placidiiateth :
maxime enirn h<e natura quieta& aptifflnu ad rvitam hdmfnum . Ad cibum emm iac
& cafeum adhibitum : ad corpus Veslitum,- & pslles atiukrum . Tertio deniqus gradu,
*> *vita pasiorali ad agruulturam defcenderunt . . .

Kkk 3 - Et

66 6 ALI A ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI ANT. RECCHI.

Huiuscau- Et °,uid nihoc fadum exiftimemus?cum Oues ferarum omnium(feras

fa ,& 3T;" autem nas quoque exftitiffe grauiiTimi fcriptis prodiderunt authores) placidif-

cidiras '& fimsfint, acquietiilim^&facillimacuramanfuefcaiu.^/uwrprofeclolibro

TuL "* 6. cap. 5 j. Omntum maxime animalium ortes adparendum faclcs funt , inquit , Ete-

nim ad^verbapafionhus obediunt, & cantbus obtemperant. , ^Caprasfequuntur , ftmut

€^ interfeamant . Luporwm tnfdijs minus idcirco patent , ^w</ «08 ita feoaratim d

reliquis errant , quemadmodum finguU Capra a gregtbus -fttis fegregantur .

Vnhtarem autem paftoribus fuis maximam viuentes-i.dum lanam prarbenr,
& varia la&is opera rainiftranc , & plurimam in cibis quoque occifaj afterunc .
Nonignoro camennonneminem vix agninam carnem commendare , ex hoc
Horatij loco lib .epift . i . epift. i ; ,
Ancaroa- Patinas canabat omafi '.

gnina olitn «r*7- juJ ' '

fuerit in_j L/lLlS fj/ agmnt .

preuo. FuifTe tamen Agmnum caput inter gu\x cupedias, ab sAthenao olim repofitum , &c
a Plauto exta agnina , veceribus in dehcijs habita elT- obferuacum , Aidrouandus
refert , Plautinis his in pfiudolo verbis .

Pfeudole arceffe hofiias ;

Vitltmas , lanios , T>t ego hutc facrufcem fummo loui :
Kam hic mihi nunc ett multo potipr /upptter , quam luppiter .
'BA* fJob "vici^mas , agninis meextis placari voio .

C. Propera , quid Bas ? accerfe agnos , audin , cjutd ait luppiter. . •* f.

Caro ver- Et ncis certe hic x\oma tam ajgrotancium nonnullis , conualefcenciumq. plerifq.

damr!laU" ^uamfanorumomniummenfis^t^reefm^ fiue caftratoruoi ariecurn carnes

tam affas quam elixas non fine palati dele&atione apponimus . Qm in Htija-

Hifpanica nijs egerunt,non fuisfuperque mihi hanc carnem,per An:onomafiam;/#Ji^«#j

pisfemm. QArnero dic-tam, ob faporis excellenciam , nutriendi pra^ftanciam, & copia? anj,-

maliumhorumabundantiam,laudare& deprsdicare potuerunt. VefcuntU/r

enim ibi Thymo ,Serpillo,Satureia , Libanotide coronaria , quam Ilofmari-

num vocant, Cytifo,Lotoq. & alijs aromata prope olentibusheibis & fruti-

cibus,aere quoque gail; Jent liberiore , quibus omnibus. , & carni nimia adi-

mitur humiditas, & odor acquiritur gratiflimus , compadlior denique fiib-

ftantiaad alendum commodiflima roboratur. Tradic autem Damianus Gces

Eques Lufttanusj hac etiam tempeftate in Hijpania regulos multos , quos pafto-

res,incuit,H//^i#/vocant,tricena& quadragena millia ouium pofsidero.

Proximam ab his reor, dignitatem meretur noftra hic veruecum caro , qui in

JoneaRo- 0/?;V«/?agro,eique finicimo Portuenf/, confimilibusfere pafcuis faginantur . In-

ueni enim ad maris illalittora,decimo ab vrbe lapide, ad qua? non femel antc

plufculos diuerti annos, vt Hortum Pontificium noftrum Vattcanum , maritimis

mdc petitis plantis ornarem , plurimam Rofmarini illius copiam fponte na-

fcentem,in filuulis illis &c dumetis campeftribus. Bernardtmts Gomefus qui-

dem lib. i . Defale : vix in vllo aho locorum fe fiiauiores , tenenoi es, ac pinguio-

res veruecinascames,quam has Pvomanas feu Oftienfcs guftaile affinnauic,

quas dotes eifdem pra^ter didas herbas,ipfi pra?cipue fali tnbuit . Circum-

tufienim funt hi agri multis paludibus atque Salinis. Salem aucem pecori

maxime

tnana

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. cc7

niaxime prodefte Plutarchus & qu«erit, & prxgnantcs quxflti huius rationes
deducit.

Nonimprobabihigitur conie&uraduci quiscum Varrone pofHt, fi afTerat Reges &
paftoritium ftudium , quod apud Veteres adeo viguit , vt non Reges id modo uunfpafto
.exercuerint , fed etiam Deos fuos immortales Homerus, Apoliwem fcilket , Mer- ^i°-,in^
curium,Minermm paftores fecent.Etapud.d/w//;W«;» Orpheus Nymphas SitwiKtt,
hoc eft , vt fchohaftes interprctatur, ouium curam gerentes , appellauit . Noru
errabit igitur,fi quis inquam , dicat, primos omnium paftores ouium facile pa-
rabilium pecudum greges fociare & curare cajpifle , ad maiora poftmodum ar-
menta tranfijffo .

Verum ad noftras nunc oucs Peruanas redeamus . De quibus quid alij etiam DeOdbus
Scriptores memoria? prodidennt, volupe eft hic memorare, vt noftra magis hi- Jj*®**
ftoria veldilucidetur, vel fi aliqua fe inqerit varietas,dextre eadem explicetur . th

um au

o»

orutr 1

ca laudau-

Etquoninmnon omnesmihi nuncad roanus libri fiint, ex dldrouaudv ,i<yax *
capite de Ouium loco habet , paucula huc tranfcribam . h Ttru, inquie , regio-
tte , quod ft caitda , oues ad afeliorum magnttudwem crefcere. aferit Cardanus w opere cardanus ;
de Rerum Varietate,/<W£/j crunbus,craJJo corpore,capite ion<p,colio (g>r effigie quafiCa-
tneit , carne optima , agnorum maxime, caslratos ar \trum ducere , ffl dorjo Jsrre iigna,
{F aha , non ciamare nec moieslos tffe , colore effe albo , nigro ($r antreo . Et Leuinus i-eumu;; a-
Apollonius Gandobruganus Aiiddeiburgenfts, in opere de Vtruuia regionis inuentio-
n^&rebusmeageftiSjde hifceouibusdiligenterin harc verbafcribit, Equa>-
rutn egentiam quanquam impanbus ,■ O" tneptis ad bellum ^iribus , ouium copiafup*
plet , qua equts magmtudine pares , C* ceterd formdprster torofi petlons slrumam C*~
vtelis perfimtles ,quinquagtnta oneris pondo jujiinent , (§Jr firum in terga fubiatum
ad aiiquodpafiuum millta Vebunt . Vefct tamen ft *z/rgeantur ,Jedentes ore conuerjo,rin-
gentes ftdo odore conffurcant . Si onujie fint , tum humt Je aclinant , nec tnde <Tjlla)
ri'erberum Vehementta tpfis ajihis tontumaciores , mfipenttus clitellts exonerentur,propel-
lipojfunt . *Utile profecib ammanttum.genus , non ad fuppiendam modo abfentiam equo-
rum m farcinis , <vtrtfq. Vehendts commodttatem ,frd ad alimomam etiam , £?* optimi
lucri njjum . Lan& enim tenuitate , longttudineq. O- coptafaJiie noflrds fuperant , @T
tpftus carnis fuaui gratttudine *z>£ruecum atojue iuuencorum noslraiium , deletlabilem
faporem ad&quant . Frumento Vefiruntur , fed pauctffimi cibt funt , r-jj^ue ad°o <vero
exigui potus , *vt tilo triduo , quatriduoue abslineant . Hxc ex zAidrouando feu Dem-
pslero . Hic Cardanus cum F.Greporto noftro minime congT-uit . Exiftimauit Cardanm
enimisr^r«fi»d[jo«fjmagnituciine afinisa;qualej,c|uocl m calidiore degant re- tur,
gione : ciim hic contra referat , perire has oues , fi ad cahda deducantur
loca,&viceverfainfrigidioribusnonmehus modo habere,(c;i mire enanu '
prolificare . Et noftras fimiliter oues ait tArtsl.?. Hilr. animali frigons patien-
tiores efTe5quam funt capra? .

Quod autem Leuinus Apolionius fcribit. afinis illas efTe contumaciores, £z ^J-^firde
i ' de Leu no

quandam uaiatuitatem ipfisattribuit ,non aberrat.Nam & cArtsloteles iarm. APoi!on.o.
dicto locOjiioftratibus ouibus amentiam allignat , & mores ftultiflimos . Ourh
tntmgenus quadrupedum omnium ineptijjimum, dicit, cumfepejient oues nec abire nje-
Itnt } niji mares dpajicre ducantur , ita enim reiiquus grex conjequitwr . Miratus ego

mehercle ,

66* ALIA ANIMALIA NOVAE HlSP. NARD. ANT. RECCHI.
G c mehercle,non femel harum ruditatem cum rifufui ,dum'laniones , vt quo vel-
nem peik \ent perducere oues,poiTent; fi arietem,quem llls fecjuuntur praseuntem,forfm
teiltCi^e- ad "mahus nonhaberent, cani Moloilb alicuirpellem anetiham induerent, &
cjDuntur . etjncienl:>rintin.riabnlo fimul e colldiufpe^praemitcerehc^Quem ftultus grex re-
sips inius Hquus non aliter atque du&orem fblitu-m ariecem , iequebatur ! > Atque vtinam
2on qS nos quoque Naturalium noftros duces ac magiftros fcientiarum, non faepiufcu-
■«undum-i ]£pecudum more;, vt alias mohui non qua^eundem eilet, fedcumtur,improui-

de fequeremur . Haec pecudum ftupidicas etiam in prouerbium ceilit , dum

•-.'..- . ■Veruecuminpatria-,cr<siftoq,fuba<renatosi

Homines Dicimus,ciuibus ingenium non ita perfpicaxeft, fed iubtiliore fpiritu animali
^udesUr minusirradiatum , quositidem minime emundtae naris homines appellamus,
vocemur . ^ 0UiDUS nares femper muco-q-uodam diffluant. Ouis&afinus, inc^uit, ._?/**-•

»«i lib. 5, cap. "LO.-weptiffimis funt monbus (§f degencribus animis:. Non fibi tameri
«opitur aii ideocontradicit > cum de Ouibus loquens ( vt paulo fupra memini ) ad paren-

cua contra . r ., , . . _ . \ v • • 'a r ■• .• •

didio Ae- dtufri easfaciles dixit. Ferocitatem emm rantum, atrocitatem & varriciem caete-

iiam ' ris ferme communeni fens , ab illis remouere , & placidani cjuandam potius

fimplicitatem , aut ftupiditatem ineiTe,innuere voluit : cjuar in comparacione_>

verfutise & fraudis Vulpium & Luporum manifefta fit ,'quamimbecillamra-

tionem vocat Cryllus ay\i<k,Plutarcbum, Vlyjfi de ingenio beftiarum refpondens y

&ineile ouibus voluiD,xfi cum Vt^pe conferancur.. Reliqua. qua* Lcuinusha.-

bet,non attingo: cum quilibet facile perfpiciac hiftoncam F.&ngorjj celatiorieTi

multo amplioremeife ,' &qu_ duium hararanacurammagisac^ncimiusrime*

tur , &oboculosporiat . -• > '"■,'■- • ^

•Aiiaautho- Nori deiuhc tamenraliaaathorum teftimonia j quar%conelufionis loco hic

»Uonoib_ breuiter interferenda exiftimo , ii quid pnTfertimhabearit , quod noftra: defe-

confirma- clum narrationis iupplere queat . Iqfepbus aCosla inaprimis lib. 4. cap. 4 1 . ait ,

done . DE VM pauperculas hiiic genti, de mmentis fimul feu onerarijs beftijs , & cibis

atque amidcu, in hoc vnico ariimali profpicere voluiiTe . Hoc enim /«_/abfque

vlla fermecura , finevicl:uscertedelecl:u,eam obuio vbique graminc veica*

Ws Pe- tur , nec foleis ferrei^ralceetur , nec framis aut ephippijs cingatur, maxima_t

lum^e0- cum vtilitate vti poifunt. Recenfet autem duas ipecies feu genera, laniferura

tum.s vniihi j & alterum quodammodo lanis carens , oneribus aptius, ex quo nifi fal-

lor,noftrum in Icone propofitum eft animal : lana enim vt apparec,exigua ipu

appingitur.

Pacos pri- Prioris generis Oues vocat Pacos , quae obftinatiflitna? funt , vt inde prouer-

obftinaCnfsi Ho pertinacifTimum &duras ceruicis hominem tmpacatum dicant . Hx vbi iri

*% &la" terramfemelirapercitaeprouolutae, iacent, remedijs vix vllisinde dimoueri

& erigi poffunt. Aliquando tamen placantur , vbi Barbarorum quiipiam mo-

rum,trium vel plurium horarum fpatio eis ailideat, blandiatur, &fuauibu$

ipfarum iram verbis deliniat . Exlanahuius, duplicis differencix, pannos te-

xunt incolae : viliorem Hauafca vocant, delicatiorem Cumbi:6c. quoa nnrum

eft, ex vtraque panni parte, ita lana prominec, vt nulla iilorum veftigia emi-

Secundi neanc . Tinguntur colore ex herbis expreiTo .

n]"mr^, h" Secundi generis,quae breuioris nempe lan_ funt, hoc habent , quo rifum mo-

D'S£ia" uent,

IO. FAF.Rl LYNCEI E.KP-OSITIONE. 669

«tnt-cum aliquanclo crccris c-pvubusdiutiflime actores fuos afpiciant, cmafi Hashabcnt.
admirabunaa: , lmperternto quodam , &: nec metus nec gaudij pamcipe am- c.uii .
mo, elacae. Nonnunquamtam«n percerrititiugam. arnpiences in fcopulos fe_> ■
cum onere recipiunt;, v.nde vr dimoueamutu «arte nulla effici poceft , nifi fclo-
©ecis interfectae decidahc , vcargencum , quod plerunque gcltant, recuperecur.
Addic /ofepbus mfuper noniemel fe miracum , cum viderec ex Monce Potofivtq;
a-d tAncami feptuaginta Ipatib leucarum,aliquando 2.000. 2kmvt.f,fiue argenceas
ouadras j cjua: ad imnimuuv 50C000; ducatis cenferi poisint,ab his ouibus
geftatas fuifle , nullo comitacu aut fatelhuo ihpatis . Nam prarter pauculos In- securitas
dos , qui viam prarirent , &: onera moderarentur , vix vnusatque alter Hisjanus p'^"?
congrediebatur . Tantam efle aitviarum in 1 eru fecuntatem . Itavt etiaiTL,
fubdiodotmirent, vbi actpres tentoriacngebanc , & luccenfis lignis potuac
epulis viarumcadio medebantur. Si iter longum conficere coguntur , qua-
tuor fingulis diebus leucasabloluunt: fin vnms fohusiter diei aggrediantur:
octovel deccm ctiam leucas emttiuntur . Qua; fequcnte capitede "Be^oardicis
lapidibus,quorumexhisouibus, Paas nempe , ahquiextrahuntur , fed, vcfu-
pra quccjue dic~tum,minima; efficacia?.-, ea ad alium a nobis locum referuantur,
vbi data opera forfitan de 'Bezpar fuerit difpucandum . 0^ d?_,

Ioannes TSaptisla Ccrtefius M edicus.Meffavenfis in fuolaboriofo , ingeniofb ta- ioSanOU1^
men Mifcellaneorum medicorum opere,Decade S.Hefyar.hpidis hiftoriam de- pt.ftaCor-

. 1 . r r, r - ■ 1 -i ^.1 .- tefius ha»

knbens ex lofna Ferro duor.um raeminit norum animaimm, GUm& & Pact . Et beat. '
Glamamaizefle maioremP^w, & vbi cum oncrececiderit illa& forfan irricetur,
tanta nonnunquam bile commoueri , vt mordeat, & fimul quicquid comederic
ac biberic,ad os reuocet,& huius partem violencer in bommum faciem infpuac.
De Paco nihil aliud addif, quam obitinationem ipfi fummam , qua? vocabulo
Vacos Indis defignatur,inefTe rcarnem eciam habere fapidam,& vcilem .

Si qua? adhucreftarit ,:adouium harum naturam explicandam attinentia_- , videantnr
ea apud alios rerum/ ndtcarum Ocadental. Scnptores legi poflunt : non lubet huc fcnptorc?!
emnia trankribere ■. Hoc vnum lntenm non leue ahcui dubium ciere pofsit :
An reuera inter oues hxc ariimalia cenfenda veniant ? £go profecto , quid hic Dubitatur
certiconftituam,nonhabeo.. Forrruifi£ oues, fi gibbofitas, & ftrumofitas mai"add0£a*
dbrio eiTent •, cumC<iKw/wriaud-difficulcer conuenirent. Bifulca? imprimis funt, meIos p°-
paruocapite,elongatocolio, ruminant,& non luntcornigerse :quod ^rtiio- neant?
telis riulliexcornium,excepto Camelo & pifce Scaro, conceisit : qui , Idem lib. 5.
H'ilt,anim.cap.i.ait, quodn/terque knasi&' femina Camelus^ totam diem coitu tranfi-
£<i»f,quOdlupra denoftrishisquoq.'7»^'«,/jouibusaiieruimus. Cruribus quoq.
Cameiorutn more , onera aut depofitune , aut receptura?,fe humi componunt .

Atquihxcnon prorfus euincunt argumenca , hcet enim excornes fint \\x
oues , fors hoc non mutat fpeciem fubitb . Curn TSoue s etiam in Scythia Htppo-
crates hb. de aere, aquis & locis,abfque cormbus nafci tefbtum reliquerit,quod
prx frigore regionis cornua eis non enafcantur. Et ceru^ Aritr. & fen-futefte-» ,
cornibus carent , & plcneque ln Gatlta , quod Scaliger quoque aduertit , & irL.
Germanta fme cornibujs fa;minae oues funt : non ita m iialia tamen,vbi arietes
mirequoqucpra: alijsregionibuscornibusluxuriant . Vnii hic non bicornes

modo ,

i

67o ALIA ANIM ALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

Ex icmi- modo , fed tricomes , quadricornes , quinquecornes , & fecornes . Vnicomcs
bus ffeO| nondum confpexi .

mfpotnif- Quod fl mihi capitis earum, aut folorum copia dentium conceffa fuifTet,iam

fent * ad Oues^n ad Camelos accederent, magis perfette , quod in alijs quoque praefti-

ti animalibus , driudicafTem . Carere eas dentibus incifbrijs in fuperiore ma-

xilla , & in inferiore duos grandiores & ere£tiones ex inciforibus,erriinere , iam

in hiltoria notatum fuit . Horum occafione hic plura de Ttidentibus dicere pof-

fem , qua: rixa tamen ad policioris tantum literatura? viros pertinet , quamque

apud Aldrouandum , vbi de Oue tratftac , videre poceris , facis bene enucleatam .

An fui ge- Quid ? fi q.uis hanc Glamam,& hunc P<*r«w,nec Oues} nec Camelos , fed fui gene-

neris fiht rjs animalia appellarec ? non videocur ^rauicer ideo peccarec . Neque enim_.

Arutoceh propcerea error arnngendus rorec , quod prarter cornigera iolum m-

ter quadr.upedia Camelum ruminare fcripfic:ha? autem Peruant noftras pecudes,

neccornigerae finc , nec Cameli , & ruminenc tamen . Ignoti enim nulla fcien-

Ariftoteiis tia > auc dementia eft: Arifioteles aucem nec animalia Noui mundi eiTe fciuic,

crrordrca nec i^i viuere poife vnquam credidit,intra Tropicos prasfercim, a quorum torri-

ridaia. da regione & bruca, & homines,& placas ipias longe exulare,ob infirmas ratio-

nes quafdam , a fenfu & experientia funditus iam euerfas , & folo datas , voluic.

Sunc aucem in nAmerica plurima animalia a noitris eifenciali quada ratione, non

exter.no falcem habitu difcrepancia,vc alias quoque monui,quorum in numero,

fi quis Peruanas has Oues collocare velit,per me licebic : fin minus , Oues fui geneTv

ris appellitet , vtrarumque enim hiftoriara , mores , ac proprietates fi incimius

examinec,quid ipfj iudicare ac credere opus fueric,probe & cofeftim incelligec .

Qua,' autem F.Gregorius de Ouium earundem fcabie, & huius medela.ex iul-

phuremonuit, cum noitris eaplaneouibus conuemunt. Quandoquidem &

■ noitra? contagiofa hac lue , vnde Morbidafacla pecus totum corrumpit omle , non

Nofrrse o- rar6corripiuntur,& fulphure etiamrecliepercurancur. Cumenim anceannos

uescum-i hos viginciquatuor,7"/&«r animi gratia, &adm6teminde/d««wr^di6tum,Pr/»-

code mor- cipis C<csij noftri proprium,videndarum,& colligendaru ibidem ftirpium causa

tur &xaijf- proficifceremur , Ego & Henricus (oruinusy folertiffimus.fy«*rf pharmacopceus,

dfjscurS & mirus. phytognoftes', amicus mihi percharus: vidimus per Albulas Aquas ,

w • fapore non iatis grato , odore fulphureo , coloreq. albo & corrupto pra?ditas,in

Henricus in via Tiburtwa , oues quamplurimas fepius tranflgi » Et cum rationem huius

mSItfr- ab Vpihonibus fcifcitaremur, oues fcabie laborare refpondebant , cui fulphu-

mUm ha- reus ^lc & D*"euiffimus fluuius mederetur . Diftat autem hic a Tiburtina Vrbe

b« • quatuor paffuum millibus , quod olim <Martialis quoque i . Epig. 1 5 • notauit •

Aibuhrum liur ad fferculei gelidas quaTiburisarces ,

oiigo & Canaque fulphureis Albulafumat aquis .

progrefius. ^tira nemujque facrum , ddeciaq. iugera Mufis ,

Signat njicina quartus ab rvrbe Upis .
Ha? ex Lacu iulphur olente ( quem fimul vidimus, & in eo breues infulasher-
bis conficas^qua: /afpe aliquot paria boum fuftinent, fluctuare admirati fumus )
cliUicincs, ad sAnitncm vfque ^delabuntur. Has Virgdtus 7. /Eneidos , his

vcrfibusdci]gnauit.

At

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 67i

zAt rexfollicitus monfiris , oracula Fauni
Fatidictger.ttoris adtt , lucofque jttb alta
Confuitt eAlbunea , nemorum qu<e maxtma facro
Vatafonat , (tuamque exhalat opaca mepbttin .
Quem fulphuris pucorem , Marttalis lcidem innuere voluit 4. Epig.4.
Quodficc<& redoiet falus lacuna ,
Crudarum nebuU ejitod tAlbuUrum ,
Alalles , quam quod oles , olerc Baffa .
Sed proh DEVM immortalem, quam rerumomnium eft viciflicudol Vbi
nur.c lunt qua: ad Albuiam olim fueranc, Albune* nemus ? Fauni oraculum ? di- Tempus in
le&a Camcrnarum , fiue Mufarum iugera?& SybiiUTtbmtin<t fanum? Hxc gnam re-
omnia eo loci in paftorum nunccuguria, & beftiarum ftabnla commucaca , JJorota*"
gementes admirati fumus . Vt vere Seneca fcripferit, de Confblatione,vel quif- fin-
quis illc poeta fuic ,

Omnia tempus edax depafcitur, omnia carpit ,
Omniafede mouet , ndftnit effe diu .
Etquonuncquarfoearundcm dignicas aquarum receflic , quas Strabone fcri- Albu]ae ^
bentelib.5. admultos falutifersmorbos,tum potu,tum lauacionibus adhi- 1™djDtfil
. bica? laudabancur ? Atque vc Andreas Bacctus , quem in hac profcffione mea An- laudatifli-
tecefToremhabui^opcrefuononfacis laudandode TV^r/^j-celcacur , illa? in Au- in denrue.
fffli Cafaris &c ^leronis quoque vfum ceflerunc . Hx a primarijs prifcorurrL. JJ-JJJJ^
temporum Medicis approbaca? fuerunt, Antomo A4ufa , Andromacho, Afdcpiade
Archigene , CA10 eAurehano , Galenot eAetio, t?aulo Aigineta, alijfque, ad neruorum
morbos , coxendicum dolores , feminis profluuium , muliebres fluxus , fangui-
nis vomitum & cardas vefic x pafliones . Recentiores etiam ad vrina: ardorem,
vefica; vlcera , callos , arenulas, lapides excenuandos ,, ad calidas hepatis intem-
peries, 6cmanantia vlcera puftulafque mire commendarunt .

Sed quotufquifque nunc Xomanorum eft Medicorum, qui Galenum fuurrL.
lib. 1 . de fimpl faculc. cap. y.fecutus , m vfum hafce reuocare , vel tentec ipfe ,
vel confiilac iblummodo ? .1

Tantum <tui longinQw ^*1* wiare 'vetustas .
Vt vetera plerifque & mx^uaa. iordeant, lon^inqua & noua mirifice placeant. 0Reuc,-nr,a

_ _ 1 i * • • m ■ r» '• • ^r • j 1 1 & aWentia

Et iic, quccv^liui impenj %omam rnncipibus meaebantur , nunc abie- verenbus
&x ac neglecta?, viliflimarum vix ouicularum ad fcabiem.me- quispS

dicina remanferunt . Cum tamen nunc eadem fit Natu- lumur,

ra , idem caslum , tellus illa , quar olim fuit ;' An . .
igitur medicamenta , quas quondam
profuerunt , nunc eadeiru
obfutura exifti-
memus?
Sed, ne hic itcrum nimietatem accufes
meam kdtor , hasc de Ouibus
Peruanis facis funco .

ATO-

6?2,

l

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP," NARD. ANT. RECCHI.

U T 0 T 0 T L

ALCATT^AZ .
Onocrotalus Mewanus dentatus .

10. FABRI LYNCEI PESCRIPTIO.

o
H5. O S T R V M in hac Aue crocei eft coloris, dentes albi,lin-
gua rubefcit, qua? non facis porredta apparet. Saccuius,
quem pifcatoriam pera dicere queas-,mferiori roftro hextts
ex rubro flauefcens pendec , plurimis ijfque rubellis Hbris,
venulifq.diitin.6tus. Supenoris acumen roftri,vnguisin-
ftar recurui,ad inferiora prominet . Oculorum area rlauec,
quorum albumen croceum , pupilla rubet , cuius cemium
citrinefcit. Circulus vero tunicas oculorum ambiens, albus eft admoddm,
vt ha:c colorum vaiw. ?«a , iniram intuenti hos oculos deledationem prxbeat.
Totam hanc peripheriam alia adLuc w^^rior linea ambit , carnei coloris, a na-
ribus incipiens ( qua? oculis funt viciniisimae ) ad auics recurrens , & ab hisad
oris ridtum pertingens . Gaeterum caput albicat, crifta ad collum reflexa , alba
croceaque, & denfa confpicitur . Collum incegrum, & venterinienortotus
ad caudam vfque albentis funt , & fuauerubentis coloris. Alarum princi-
pium candicat, poftea nigret ,dein itcrum albet,extrema in longumdenuo
nigrent . Cauda capiti ac crifta?,colore refpondet . Pedes trifidi diftincti appa-
rentes, intermedia tamen membrana cohxrentes, vngues confpicui , at re-
curui , calcar in pofteriore pedis parce , crocei coloris orhuia , rubedine in-
termixta. Totus animalis huius habitus magnam auem rcprarfentare videtur:
in qua hoc ctiam valde mirabile eft,quod denres,vel dentaca roftra habeat,qui-
bus ill a*,quas noftris in regionibus vel captas vidimus , vel defcriptas legimus ,

proriuscarent.

ATOTL

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

•A T 0 T 0 . T L

Onocrotalus Mextcanus mn dentatns .

67y

I S

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO:

V I S ha?c vc clare patet, priori congener eft : h«ec fbla in«
ter vtramque differentia confpicitur , quod dentes inhac
nulli adfint.In fuperiori roitri parte membranaceum quid
eminet , eiufdem cum roftro colons , rubri nimirum, quo
facculus etiam venis hinc inde difcurrentibus tin&us ap-
paret. Oculiin hac omnino minores, quorum medium
nigricat , circulus autem & veluti halo , ipfbs ambiens, eft
croceus . In crifta plures, fiibtiliores, ac longiores funt plums. Reliquum cor-
pus & alae, a priore aue non difTerunt colore . Pedes autem non flauent,fed ru-
bent . Sacculus in vtraque alite principium fuum a gutture defumit , & ad ro-
ftri vfque inferioris extremum protenditur , & vt apparex, cum hoc ipfo pertu-
fb ac peruio continuatur . Lingua in hac tota rubra, quas confpiciendam valde
feprxbet. Adeft tamen adhuc infignisin vthufque collo difcrepantia , vt in-
tuenti eft manifeftum \ quod lllud in priore cygnarum quafi ob longitudinem»
hoc columbaceum veluti, ob breuitatem exiftat .

SCHOLIA ElVSDEM,

ADmirandamagis,abftrufiora,& pluribus inuoluta controuerfljs, non
puto in vniuerfo anim?ntium genere , qudm quod lAutum eft , a natu- Q
ralium Scriptoribus hiftonarum,literis confignatafuiile, Caufam hancego efte perpiexa
facile conijcio , quod a noftra , in qua nos viuimus regione , plersque aues dif- hiftoria.
fitiffima? volent , qux aerias habitare domos , vt plurimum aifolent . Quare
& Pfaltes dixit : TSenediette omnes n>olucres e&lt Domtno, per cslum aerem ipfum
intelligendo. Hiuc mirum minimeeft,fi minorem earundem , quam aha-

Lll rum

I
«74 ALIA ANIMALIA NOVJE HISP, NARD, ANT. RECCHL

rum beftiarum qax cerram & aquas incolunc , nociciam poffidemus , fi non

cam excerum corpons habicum , quam mores acque ingenium earundem con-

lideremus .

Quibus Maximam icaque graciam debemus AriHoteli, Plinio, Solino, JZiiano &c zAlberto

JSriBura! Magno ,qui auium difFufam nobis cognicionem reliquerunc: nec minorem ex

debeainus lunioribus V lyjfi Aidrouando , qui cribus fuis Ornichologia? voluminibus ea_»

hiftoria. pofteriraci confignauicqua; anciquorum non modo fcripca dilucidarunc, fed &

veceribus noua plurima adiunxerunc.

Verumenimuero,cum Nacurar campus cam fic amplus, vcredte Plinius dixe-

ric 3Nos omnem experimentts naturam ajfequtnon pofie , nedum vc vnius hominis

vica, breuis illa & arrumnofa , peruideac omnia -, commendandi func quorum-

cunque eciam conacus,qui anciquis recencia, & non raro veriora addere^>

Cafsfanus moliuncur . Ex horum ego numero laudare pofTum llluitnfs. Equicem Caffta-

PuteusLyn num Pntettm Lynceum, & Carolum aAntontum ipfius Germanum , nobile par fra-

ceusfcCa- ' * *

rolus Ant. tT\lttL*

dathsfmfr ( 4!?f/J nm deftdias molles , ner marcida luxu

in animal. Q[ta } nec fomnos ammus permittit inertes )

deanda. Qui animi fcilicec, gracia ad iucundiflimam animalium contemplacionem,a
grauionbus fubinde negocijsftudijfque diuercences , nullis parcuncfumpcibus,
vc ex peregrinis eciam regionibus eAues conquiranc,& prapfercim domi fu« deci-
neant acque examinent, per proprium ad id opens depucacu pidtorem delinear^
quoque curenc , huncfolum ob finem \ vc vencacem , quavcam profundo lacicac
Puteo , ex hoc eodem, qui ipfis pro nomine , & armis Gencilicijs eft dacus , expi-
fcentur , & Nacura? ftudiofis libenciflime communicenc* vniuerfis . Id quod
Pet rmper quidem fimili cumipfisitadiodecurrrens,/04>». Petrus Oltnal.V . Dodcor

oiinaeauia famiharis eorundem,in pr.Tclaro fuo Roma? euulgaco Auiario comprobauic .

tur. Perplexam aucem e(Te auium hiftoriam,vel hinc falcem dignofcere licec, Vc

enim lam nihildicamde auibus illis,quaseciam/>//»«*j lib.io.cap 4t>.profabu-

Curauium lofis habec, alacos eile Pegajos ex volucriu genere, & Gryphas aurica roitri adun-

traflauofit citate jicec idem lib. /:,. cap.2. ex Herodnto Sc iArtslea Artmafbos ad Sepcencrio-

perplexa. * \ r \\ c \ r • i • c t

nem ficos populos ,( fme vlla tere harficanone) cum gryphis rerarum volucri

Fabuiofo genere,vc aurum his cuftodienribus eripianc , bellum gerere lcnbac . Ec fabu-

auej* la quoque fic,ex Temocrtti mence aues efTe,ex quarum confufo fanguine ferpens

nalcacur, quem qui comederir, alicum coiloquia fic ineelleCturus . Vc inquam,

de his ac fimilibus uugis nihil memorem j an non xquum fuenc, de alijs non-

nullis dubijs non minus, quamuis pro cercilTimis a no<nnemine credicis, inqui-

rere,& quid firmi (tacuendum fir, iemel candem explorare?

buuf f/e" Ec de Pkxntce quidem quid referam ? de qua licec Tltnius dubirec , Maniltus

muk r"d tamen aPud eundem , hanc annis viuere dixit cencum & fexaginca,& fenefcen-

tia in aui tem, ex Cafia: & Thuris iurculis conitruere nidum,rogumq. replere odoribus,

runja .p ° & luperemon : acque vc Herodotus Mela, SolinuSyplurelaue fide digni Scripcores

DePhoeni- conceftantur, inde renafci quoque . Quid de TJulturel num verum fic,omnes in

hoc auium genere efle fceminas, vt Aziianus afrirmat, qua? ex venco concipianc,

^e \ uhu j^eo^ue nec nidificenc , nec oua ponanc & excludanc, fed ftacim alatos &c vola-

ciles

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 67S

tiles pullos parianc. Quid de auibus illis ? cjuas TSemecas quidam docStifiimi vi-
n , 'iemeslasalij vocant,& Anates Scoticasin Siotia &c Htberma ex putndo li- De Anati-
gno in mare delapfb nafci fcribut, quasideoquadragefimali ieiunio efilescen- Cis.
ient, velutiab animantibus nonprocreatasefanguine . De his FabiusCoiumna
Lynceus nofter circa finem Phytobafani fui, doctifiime difputac,& TSalani marin*
ipeciem effe arguit . Quia^cW/F^ ajj^ pellgrn,j§c

parieci affixam Libro de Nattsra rerum Author , &ahj cradunr,quocannis pen- Deifida.
nas mucare, ac fi auis wiucrct.Albertus magnus hoc negat, Stmon Maiolus vero in
diebus fuis Camcuianbus , adhuc Neapoli id videri afTeueranter affirmat . simon Ma,-

Apud hunc eundem Matoium fexcenca alia de noftri eciam Orbis auibus re- ioquia_,
peries, qux lecta vel audica miraculi inftar animum concuciunc, & Auchoribus cuhr.S-
tamen fuis fidem his aftruencibus , minime defticuuncur. Effe nimirum aues Pflt-
cornuras,deplumes,pilofas,nocl:u lucences,folo aere vi£hcantes,ferru dedutien APud hunc

,.r.r T \ _-. _ . . ■ ,r pluumade

tes 6c digerences,humanas voces tam Lacine quam Gr^ce imitantes,in dereren- auibus mi-
disepiftolisnunriorumlocoferuienres, perpecuo volatu vicam fmiences,nidos ralesutur-
fuosmari foli credences,fupinas eciam.cu plerajq.prona: hoc facianc,volicances .

Sed vc propius ad inftituci noftri racionem accedam , controueriia minime
carer,quid fic Peltcanus,a.de6 a veceribus decantacus, a pictoribus delmeatus, &
a plebecula , veneratione ferme quadam culcus & aHtimatus, quem aliqui Uno- Peiicanu»
crotalum (de quo inpraefenciarum nobis fermo eft)efTe. voiuerunt, alij negarunc , bius! ' "
\lij eiufmodi auem qua? , veluci depingicur , peclori vulnus fuo infligat, & ex
fanguine proprio femimortuosfuos pullos refufcitet, in rerum vniuerfitato
reperiri audacter pernegarunc .

Quare nec ego operam omnino lufero,*w me labor iflegrauabitfi eandem ad- v
hibuero dihgentia in Autbus}qua.s pra: manibus nunc habeo, qua in Quadrupe-
dibus a me hiitonco ftilo expedicis,vel pieftici,vel prejtare filce annifus fui , cu
a F.Gregono prsfercim in his parum adiucus fuerim: operi icaque me accingo . »

Commodum cerce euenic,vc Ouem Peruanam ruminance fcilicec beftiam, Auis
nunc infequatur lncer omnes forfan volucres.hec fola ljlud admiracionis habes, 2s°qua?"
vt ruminanci quid fimile moliacur, Onocrotalus nimirum, de quo Pitnius iib. i o. rumtnans

'ii • 11 t n auis, aliam

cap.47.hec concepca veroa habez.Oiorumfzmiiitudinem Onocrotali habent,nec aifta- rumin.kem

1 .,-,. b r 1 1 r • r> 1 ■ t. ■ ■ belliamhic

re extfttmarentur ommnoynijifauabus tpjis tnepet altenus nutertgenus.Huc omma wex- feqmtur.

piebtle animal cogertt,mtra vtfi: capaatate. Aiox perfecla rapina fenfm tnde tn os reddi-

ta,tn vera aiuu rumiuatis modo,rcfert .G ailia hos Septentrionalts proxima Oceanojnitttt.

Acqui vc vc fiijCygno m mulcis Omcrotalum efle fimilem,cum vtra:q aues finc

»i)«w'«,Hf ftue palmipedes , .& aquas non modo ament , fed in his ob pedum_»

prazcipue ftructuram,ecianacenc.quod Ciconia?,Ardea?,& Grues,licecfrequen-

tifsime aquis adfinc,facere camsn raro folenc, quibus volacus quam nacatio ma-

gis congruit: &c vtcorporis ftatura , 6: pennarum colore vix etiam differanc

(nifi quod Cygni candidifsimi,0«ocro^iV alterius coloris eife pofsint,qui etiam,vt £j"^"f

mihi vidctur , Cygnis longe maiores excrefcunt ) vt ob didcam iam fimihcudi- inrer f_s_»

nem, eAldrottandus etiam in tertio fua: OrwjfWo^/'* volumine (fygno Onocrota- dnocrota-

lum fubiungere no dubitauerit. Dilterunt tamen haud parum,no ob ingluuiem lus"

(feu vc Plm. vocac, vcerum) folummodo roil.ro fubnexam , fed ipsa eciam forma

L 1 1 2. tam

\

676 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

tam roftri , quod longius multo eft rn Onocrotalo , quam colli , cjuod vice verfa

ihCygno longitudine pra?cellit . Hxc mihi vtramq. gnauiter incucnti auem

comperta funt , non loliim cum politiffimum ex Cygno( ouem fel. mem. Vir-

vinius C<efarinus Lynceus mihi donauerat ) lceleton confici curarem, quod domi

adhuc mea? afteruo; ied cum alicjuoties Onocrotalum viuumquoq./?0/w<e Anno

lubileo 1615. vifum accedererrL, .

<Wmr Verumenimuero,antequam de proprio hic ego quicquam dicturus fum,pro

ad quodna mel ratione inftituti difqui; edum erit , fub quo nam auium genere Owcrotaium

ISTocro^ collocandumcenfeamus.Etancommuni prsceptori noltro Arifioteh is inno-

i«t.pem tueru?Dehoc enim plurimuminterfe aAldrouandus , & GermanusOrnuholo-

eus(a quo Aldrouandus pleraq. in fuos defumpta commentarios tranftuht) alcer-

cantur.Et eft hxc non omnino de nihilo difputatio. J/driuandus igitur in vefti-

bulo ftatim fuae de Onocrotalo zra.£tationis,Sed priufquam a.iz,hmufce alitis htfiortam

exordiar ,beneuoium /eciorem <-volo admcnitum,eurn vero pottffimumqut Urmihotogt ( hoc

Aldrouan- autem nomine Gtfnerum intelligit ) de autbus lucubrattone, /egit,nevnd cum tpfo

dus putat QfJOCrctalum dtue^ fum d Pe/ecane Arifiottlts extfiimet.Ormtholo<rt enim Ptlecan lfu*e vr

Anltotelis w ■> 1 . ■ 1 •

Pehcanem yocant rtcentiores ,Veltcanus)Arde<t genus f/?.Viilt igitur Aidrouandus ,cum apud An-
erotalum°. /?<jff/^w,nufqua Onocrotali vox repenarur , quotiefcunq. Velecan apud iplum le-
gitur,intelligi a nobis0»0«r0ta/«?»debere. Quam etiamopimonem iuara firmif-'
yidentur fimis probari pofle argumetis,fibi periuadet. lnterpretes Anfiotelts Cazjt 6c Sca-
gMie^Art" liger, &c ante hos P//'»/«j,pro Pelecane P/ateam reponut Cum enim Am/.hb. 9 Hi#.
ftoteiis in- anu-nal,cap. t o.drxifTet P/*ta*fGrecum verbum eft »•*«*» ) Huuiattlts tonchas ma-

terpretes. ~" * r l ■ , i ■ , ■ i ■ ,

iufu/ae Uuefq. deuorat , quas <ubt fua tngluui<> coxertt, euomtt , vt htanttbus tatt legat ,

tefits exuens,atque edat.Ez hxc ex Gaza? verfione . Ha?c ipfiiiima pene verba PAf-

Hi potius nius lib. 1 o.cap.40. repetit.P/etffr»,ait,£«>» deuoratisfe impleutt concms,calore ventrts

vdec™vh-co6Jat euomit ,atque itaex ijs ejculentas /egitytefias exctrnens . Plwtus igitur , quod

team . ^Anfiote/es Velecani tribuir,ad Plateam,&. non Onocrotalum, traduxit. C^nin diuer-

fo etiam capire de Onocrotalo locutus eft,quem locum fupra attulimus , cum Cy-

gnoOnocrotalum fimillimum fecit .

Volui porro ad valta Scaligeri Patris commentaria, ceu aliquod veritatis tri-

Scaiigerbunal appellare,vt ipfe aequum fe ludicem mter htigantes hofce interponeret,3c:

eoniui.tiu, jxas hastandem coponeret.Verum nihil extorfi,hic enim modo affirmat,mo-

led ampni' , * .. .

toiogice d0 negat,& nos lub cultro rehnquit.Cum enim zArtft. lib. 8 cap. 1 4-vt iple tex-
ocjmcur. ^^ Scaliger diuidit,dixifTet.£r Platea/ocum mutant, Volantq. d Strymonefluuio ad
Dambtum3atque tbt pariunt.Sca/iger hxc in commentario. nuwUw Platene ex Pltnij
Dectmo, quem mtror, qubd nomen Gracum non appojuit . Qui Vlateam (^r Onocrotalum
putant tjfe eafdem aues, P/tnij autboritate fuam fi <-vtlint, tuen pofjnnt opmtonem : nji-
detur tamen eas diuerjas Jacere . Onocrotalum qutdem Gallu feptentnonalts factl
incolam : at Vlateam tArtfioteles Strymonis, O* Danubij . Hic idem Scaltger ta-
men ad iam Arifiotelis laudatum locum 9. Hiftor. Tlateas qu<tin fluuijs de-
gunt , deuorant magnas ccnchas , eafque Uues ffic. Y\xc in commentarioadiun-
git. Vhnius in Decimo Vlateam irthtx.d.tA wocaP. Vuto ejse OrocrotaUm , quem
ettam nonnulli lta/orum Tarabufum dtcunt . H uic prolobus , ftue ingluuies <-vafiif-
Jitna , Conchas qma non pctefi frangere , tntegras dettorat . Ex calore coafia hiant,

ita

Aldrouan-
iuam
c tue-

.?! 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. g77

tta eaemtrvt carnes exemt . Vides , vt dormienti fimilis modo annuit , mo-
ao abnuic .

Ald.rmandus interim pertinaciflime fua in opinione perfiftit , Pelecanem ZrL Al«h
fluitsciknohisdiaumO»ocrota/uM-,&L quam pro Platea, & Pelecano auetiLaddL,
K} cmthologus depingic , qu<e etiam Cochiearta , Anfer, CocUeartus , ab Italis Cu- Hf"/
<btarelU,i teimanis, Lxtfelgans, appellacur;quod roltrum huius auis Cochiear
^pprmieimitetur,hancinquam viidrouandus tArdeam potius *Albam, Cue^
Albardeoiam,&: A^.'1/.r tArtslotelts firmiinme credit,vt qua? cum Anfloteiis Pe-
lecane commerci j, prorfus nihil habeat .

Argumenta fua? huius opinionis duo promit plane Herculea , ttuorurrL. DuoAidro
frtmum ,ied minoris vt ait,pondens hoc eft : Peleeanem tAnfiotelts ,h ,, \ „T«.A £££«?
^w * "* efi>i»fi*uijs agentem , hoc efi, palmtpedem tjfi , Leucorodtus rverb,fiue Pla-
■teatlL}0> Ornithologt putatus Pelecanus , propetantun; fluuios ■& aquas verfatur ,
crgo Ariftotelis P elecan minime effe poterit . tAlta.mtioe/I, aic , taptt Iwgi ma-
torts momenti : capacijfima tila ingluuies , quam ^vt dtxitmsyPltmus tnbutt OndCrotalo,
ttamffi Artsloteles fu£ Pelecam eamattnbutt ,mmtrum, r<^V «fwjw.^t ok. Qupd
nempe Anrt. dixent Pelecanem fuum ingerere conchas m mglumem &c.

Veruntamenhxc, yt quodreseft,dicam ,nonuha .liuu, qu.e fi Ornitho- H^t
( logo tauere velim , in parccs Aidrouandt me trahere valeanc , Neque eciam Or- ^ m°-
nithologi rationes eiufmodi func , quce, vt ipfis afTendar , me cogere, poilmc .
Euenic huicplane , quodnonnuUis' runs &a?qui perttis accidcre^olecqui bo-
jiam dum caufam & aclionem , non bonis iatis,firfniiq'.Jegibu$ tuerimoliun-
tur , fine fuo haudquaquam pociupcur .

Quod aucem Aldrouandus rmnoris efficaciz argumentum , &■ primo loco , Pnmun, ar
<}uod maximum camen eft,feafcfredixit,hocfuit . Plateam,fiue Ornicho- f&^T
logi Pelecanum efle Ardea ipedem,.Arde* autem no funt palmipedes,eft aucem * *S2-'
^/Wr.r iMecan palmipes^confequicur igitur facile viCtoria «Aldrouandum . "'"" '
Xchabecis Ormchologum hic iibi obiequentiilimum, quihb. & de auibus
Cap. de Peleeanojnis verbis Pelecanum ex Ardearum familia hch.rjdejtwfane mt-
hi Petecanus nofter , ardearum genen adnumerandus , tn quofon tarn aVi ^fignt , quam
roflrt iatttudtne dtfert,quamquam Artsloteles etiam Ardc* J^,oiJrum latum & por-
rectum attnbuit. Verba hxc totam euertunt Ornithologi machinaray'& zAldro-
uando fuftragancur . Si enim hic Aldrouandus euicerit.Plateam,fme 'Velecanum
Ornichologijfiue anferem hunc Cochlearium ex Ardearum ege genere , ianv
merito de fua caufa triumphabit .

Duo igitur hic pro indubitacis funt prasfupponenda, priufquam priori huic Vt qU^!0
obiedcioni refpondeacur . Pnmum nempe, Pelecanem zAnflotelts auem efte aqua- ^*1?1'

.

i«e tamen

.ticam & palmipedem , quod fuperius quoque probacum eft . Palmipedes au- func W
tem eodem cefte AnHottie.m aquis maximam parcem viuunc , vnde eciam Na- daP.p°nen'
tura pedum digicos ipfarum membrana coniunxic latiore , vt his canquam re-
mis,ad nacandum vci valerenc.Fidipedes vero illae appellancur, quarum pedum D;ff,re„.
digiti funt diuifi.Harum aliqu^ nonnunquam etiam aquas in^redi iolenr,S: ex tfa !n
harum genere func Ardea:Artslotelis textuslib.8.cap.5.hii.j:.anim. clariilimehoc d«&PSi,
docet . Qmnium fere auium alia vttfum e terrapetimt , alu a fluuto.alt*, d iacu > alia pcd" '

L 1 1 3 a mari

<r7S ALIA ANIMALIA NOV*£ HISP. NARD. ANT. RECCHL
d mari. Sedpalmtpedts in ipfa aquapartfmmaxtmamnjerfantur , & aliqu* ingur-
«timtci fc , quxrunt quod comedant . Ftdtfedes circa aquam,eammque npnnulU terra
uhwI U tkttmv&tfb*! rvefcuntur^u* (altcet carnem mn tangunt . Pettt lacus O>fluuios Ar-
deoU & UUrdtoU , qiM magnitudit.t u. tnor es% roftro latoporreBoque .
i Suundum vero,quod tanquam conceiTum pono,& iam ex Ariitotele proba-
pSiuppQ, tum exiiiimo , hoc eft v Ardeas .non eiTe palmipedes,nec jn aquis ( quod tamen
,ltU'H ' Telecav facit)vt plurimum agentes . Cum emm ait Ariftoteles ipettt lacus&flu-
W0s Ardeola& Albardeola, iara prasfiipponit eas non eiTe ex fiuuiatihbus, de qui-
bus paulp ante locutus fuerat . Et eo magis , quia de his mentionemfacit, curo
iam deftdipedibusdeferuilfet , quod his potius Ardeas affociaret .

OrriiVhbtogiis quoque de eArdeis in genere agens , h*c habet verba . "Dtgiti

pedumierm rlongi , mcmbranismodtce tunBx f, & ' quartus retro pro calce fimthter lon-

peiearw -g»s • Qh* Jpfitfima verba <^™«W*^ardeas in genere explicam,repetit. Non

non cft cx igfct^ Arde:ie fuerint palmipedes . Accedit huc, qubd vterque pidtura & lconi-

geneereum bus oftendanr, qmmum Ardmrumm^libtn, exphcati, nullafere membrana

connexi,dirlerant a Gygni , OnocrotJi, Jnferts , Anatts &iimilium pnlmipedunu

volucrium pedibus,qui non aliter ac vefpertilionum alas tenaci & conacea

-• membrauacompraguntur. -Et eco,qui' Ardea? iceleton adhucinter alia-habeo,

& ohm etiam Plateam, fiue CochTeariam fecui , quod diicrimen m harum pe- (

dibus repererim, adhuc bene memini .

Non igitur , quia apud AnfioteUm Teleca» fcribitur fluuiatilis auis , qualis

Onocrotalus eft , ideb Onocrotalus efl Pelecan Ariflotelts , vc iam Aldrouando, hoC

SiKon probare tentanti, cum rationibus firmis refragati fumus . Neque Ornitho-

erotaSsQ" locro me addico aiTerenti , PLueamfibi dtdam, {me Cochleanam , elle ex *Ardea-

fic0tneiJqaey^aenere:certi1rimum enim eft , longe difterentem Ardets magis faciem-

%£% eiTe,quam huiufmodi Platets^uod exfupra dicTis itidem deduximus,Ego uaq.

de' ' exiftimo Plateam , fme Cochleartam , ad Anferomm ferorum ipeciem potius redu-

. , cendam , non modb quia Anfer cochlearius, Germams ( quod ldem eft j etn Lcef-

mvSS fel^ans nominatur , fed quia roftri,colli | alarum & pedum conftrudtio ad anic

Jcceder" rem multo viLvmus^qu^m ardeam accedit .

Videndum mod6 , ^njectindum <tAldrouandi argumentum tantae fit efncacia?,
tmSo vt in ipfius nos manibus pedibufq. cogat ire fententiam . Eft autem hoc, quod
Aidrouan pf/fWJ?l [ux Anftoteles veht inefTe ingluuiem, in quam conchas nonnihil coquen-
»^ ^ das, indeq. reuomendas conijciat : hanc autem mgluuiem non eifc in aha aue,

qn a m i n Onocrotalo .

-■■■■ Sed hic eAldrouandus pro vero fupponit , quod probandum prius fuerat , pe*

inaluuiemPf/;MmV,facculumillumOMOcror^' externum intelhgendum eiTe.

Caz.a tArislotelts textum ita vertit : Quas conchas , <z>bi jua wgluuie coxertt, euomt,

vari* in- rvt hiarmbus iam legat, teflis exuens , atque edat . Paulo aliter Scaltger: §u*s cum^

3otUm recepirtnteuminlocum , cm Ventriculm rfubefl, euommt , n>t hiantibus dtts , cxempta

verfiones. y^cantur carm • Scio quidem Scaltgerum hic proUum, fiue peram lllam exter-

nam defignare velle . Plwius loco citato,hunc locumfuisita verbis retuht;

Eadem Platea.cumdetoratis fe impleuit conchts ,calore njetmts cocias euomit } atqut

ita ex ijs efculcntum legit ? tefias excernens . *

IO, FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 679

Ha:c omnia adducTa fimul loca , nefcio quomodo nos coganc , vc potius ex-
ternam , quam incernam,vel ingluuiem proprie m auibus dicTam , vel ventri- Qwd per
culum , vel aliud huic annexum , concharum recepcaculum iiKelligamus . Pli- mSSS
nius manifeftis inquit verbis , cahre <-ventris ( qui iruus eft, & non extra propen- ligl'
det venter , quem non ventrem in Onocrotalo, ied alterum veluti vterum appel-
lauerat, ) conchas prius macerari,& poftea euomi . eAuguflinus JSIiphus quoque Au?uftin,
dittum sArifiotelis locum ita explicac, vc de incerno aliquo , non excerno {inu N^us a"

1 ^l • xt- 1 i • • nftor.com-

loquatur . JEltano , lnquit Niphus , eluutes, & mqluuies \($r receptaculnm ?u[& ap~ mentacor
pojttum idem ejt , quam Albertus perperam pappam appellat , quontampappa jecundum ammaiibus
Latinum fenjum eilpuerorum cibus ,tamen sAlbertus conjuemt accipere pro receptaculo
auis, in quo pnmum ctbus reponitur ,falicet antequam deducatur tn njentriculum , ybi
corscoquitur . Viden' vc huic non de illa determinata Onocrotali pera,quam ali^
non habent volucres,fed auium plerarumq. aliquo ante vencriculum pofito
receptaculojiermo eft ? Et eft quidquam JEltani verbis clarius ? qui hb. i 5. cap,
46. Pelecanes , ait , qu& alionomme Plate<e,fiue Platealex, appellantur , fluuiattlibus fe
conchis complmt , eafque, cum Slomachi calore concoxerint , euomunt ,atque tefiis iam
alui caiore dtduciis , eltgunt exhis, quxfunt efculenta .

Sed quid amplius nos authoricacibus pugnamus ? ipfummet Aldrouandum
conflcentem reumhabemus,repeririprope^^<e,fiueCoc/^r/<«noftrsquoq. Aidrouan-

. . .... », . f . * . r . * * dusipieno

vencnculum, mtus icilicec, lngiuuiei ioco,magnumaliquemiinumun quo, ftram tue-
^quinf /<*/£<* hajcconchaspoffic reponere ( id quod Aldrouandus fbli propriurru uarraenten"'
Onotrotalo pucabac ) reuomere , carnes fecernere , & ad verum poftea ventricu-
lumdemiccere,atquedigerere,quis amplius dubicabit ?Cumis enimauerru
hanc , quam minime cum Ornithologo ArtHotelts 'Telicanem,{hd huius Ardeam Qu3ll-S v£_
albam eiTe contendit,fe6tam£xaminaiTet, aicfepraner alia,qu£ ibi defcri- tri"*luc!l^
bit, fequentia reperiiTe . Ventriculus , inquit , nullis fintbus aut affieritatibus tn<e-
qualts ,fed Uuts & fimplex intus , Lucij pifcis frufia quatuor femicocla continebat , In-
atuuietloco , quam nullam habebat( cum fint plurims aues , qua? hanc obtinent )
proxima <-ventriculopars,feu orificio fuperiori imminens , amplam fatts habet capactta-
tem , feufinum . Vorax enim auis efi, $ integra omnta efcr^enta deglutit , 6> m rven-,
trem demittit,traijcitq.

Ex his iam in vtramque partem agicacis , duo hax elucere manifeftiffime
arbicror : Primum,tAidrouandi argumenca, hoc vlcimum pra?cipue, non id quod
pra?feferebanc , probare : Secundum , apertum fimul fieri, quam arduumfic, Quz certa
quod inicio quoque dixi , ex anciquorum fcripcis aliquid cerci eruere . In- ^11* ™e£
certum igicur eft,an tAriftoteles Onocrotalum nouericlncertum pariter, ad quod- frutacione
nam auium genus eundem referre sequum fit . Hoc interim ex dicliis certum
eft , Pelecanem Artflotelis , non eiTe Onocrotalum, vt Aldrouandus fenfit. Obfcu-
rum autem , an Pelecan fit Platea illa , fiue [ochkaria Ornithologi,& Recentio-
rum . Neque enim hcec fola, Pelecan nempe, cibum deglutit & reuomit , facic
hoc idem A3liano zeike,Ciconia & Ardea : nec Velecan tamen ldeo Ciconta, aut Ar-
dea eft . Nunc icaque ad Onocrotalum properare libec .

Principium hic ab epiftola fumam Franajci Stelluii Lyncei noftri , viri non.
tam ob Machemacica & Poecica ftudia ipectabilis , quam ob moderatioris ani-

• mi

680 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANTi, RECCHI.
mivirtutemamabilis, de quo alias quoque mcmini . Hic itaque ex patria^

fua Fabriano,ante fefquiannumfequencia de aue hac ad me perfcripferat .

1

nAmicijJime {£/ doEliJJirne Domine Faber ,

Epiftoia in Non dubito , quin iam aliaf tibi mesreddita: fintlkerx, quibus felicenil
1cusFsrSS- meum,DEO fauente,reditum in patriam fignificaui . Cum autem iam noua
tus Lyn- j£ribendi fe offerac occaiio,quam cibi non iniucundam fore fpero , propter an-
hacdefcri- nocaciones,quas in libri Mexkani Animalia meditaris,hanc prafcermiccere nec

bit , ad au- . . 1 1 •

thore oif? volui, nec debui .

Ci' Scias itaque , cum ab amicis hic inaudijlTem,auem peregrinae forma?, & fta-

tura? non folica?, huc perlatam effe, ego abfque mora , qui eiufmodi rerum na^

turalium curiofifTimus fum ipecracor , eo me loci conculi,vbi oftendebacur. Et

ex primo ftacim picTurae, qu$ pra? fonbus proftabat, intuitu, Onocrotalum effe^

cognoui, cum plures ante annos, in celeberrimo Ferdinandi Imptrati , cibi olim

amiciflimi, Mufazo ^Neapoli, eiufnsbdi aue-m fed mortuam,fua camenforma in-

tegra conferuacam, vidiffem . Volupe mihfeft , hac in re opellam cibi mearru

vfui eiTe , &. libro fimul Mexicano fym.bolam meam conterri , cum non igno-

rem, in ijs animalibus, quas do£ta tuaindigent explicatione ,' Onocrotalum quo-

quereperiri. >\

Stamra o- Eft autem auis ha?c, longe maximo Anfere maior , Cygno vel par, vel magni-

nocrotaii. tuciine etiam fuperior:coloris albicancis,verum no candidi omnino, fed qui fu-,

Coior. fcedine bc rubedine aliqua obfcuracur . Nec vmformis hic ecia cocius eft color,

pedes . cum alarum penns reiiquis cocius corporis plumis fint magis fufcar . Tnbus di-

Roftrum. gitis membrana quadam conriexis,& recro calce,pedes confticuuncur.Roitrum

brachialis fere eft 16gitudinis,fed minime dencacum: fuperior roftri parsad ex-

tremicacem inftar vnguis ahcuius auis, recurua deorfum flectitur . Non potui

linguam videre. Confpexi camen, vbi alioquin linguae radix fixa haeret , cor-

puicula qua:dam perforaca . In Capitis vertice eleuata; quxdam penna: emica-

banc , criftam aemulantes .

ingiuuies. Buria,qua2 fiib roftr<jipendet , & quae.ab alijs Onocrotalum alicibus differen-

tem admodum efEcit, membranacea eft, quam ica nonnunquam auis harc ro-

ftrum verfus recrahic, vt amplius ferme non fic confpicua,eandem poftmodum

capadtas ita £foj oTlacari permittit,vt plurimaru etiam aquae hbraru capax reddacur.Imo

ingluwei . . . ~ * , ju 1 \ 1 •

isipie, quiauemhanccircumducebac, cocum plane huic capuc propnumin-
ferebac, & in aliquam eciam Oefbphagi parcem penetrabac . Hanc eciam fal-
ticare,& in fpedtatorum gratiam ludos alios exercere iubebac . Sed quonianu
mihi certo perfuadeo , eandem fequente anno , qui /ubiletus erit , "Romam defe-
rendam fore , ideo reliqua breuitacis gracia, qua:ibiobferuare poceris, dara
hic opera , relinquo . Hoc fblum adhuc mihi dicendum reftac: dum, vbi loco-

tocus na- ru Onocrotalus hic capcus fuiffec,inquirere, hoc me reculiile refpofii in Germania
capcu prope Danubium,dum adhuc iuuenculus effec: quauis poftea intellexerim,

Vnfius. quod ab /ndijs allatus elfet,dudtorem eius aliquibus perfuafilfe.Pifcibus nucrie-
batur recentibus,quando ad manus erantj fin minus , fale falcem conditis . Qua
ratione in fluminibus piicaretur,& ingluuiem xuam inferciret,(e mc-nftracurum

pro-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. C2t

promific, quod prscermifTum tamen fuit . Acque hxc qua? obiter obferuare
pocui, boni fac confulas : feliciilimum interea tuorum tibi ltudiorum progref-
ium apprecor . Fahrtani i o. Decemb. i 6 1 5.

Euenit prorfus ita,vt Stellutus praedixcrac,anno enim proxime elapfo,qui fuic WemOne»
^oik^hrislum natum millefimus,fexcetefimus & vigefimus quincus, ifque lubt- Romamde
UtuSyRom* eundem Onocrotahm aliquoties cum voluptate vidi, & eadem fingula, ""'horevi-
quau ad me Steilutus perfcripferat,annotaui . Miratus autem in primis fiim, cum lus ■
amphfTirr.e diducTo roftro, in vaftam illam/Wo£/,fiue ingluuiei voraginem , a p0|ohlK
viro magnae ftaturae caput integrum abicondi viderem , in quam poftea trigin ****. viri
ta ferme hbrarum aquam fundebat, 6c efTundebat, adeo facci lllius mem fcondebar.
brana diftenta,vc tranfparens etiam plurimis mtercurrentibus fibrisvenuMfoSJIJ
lifque, apparerec. rcciptf(>at.

Duo recences pifces A/erlucjj dicti, qui quatuor facile libras pendebant , fu- ^JjjjEJ
niculo colligati,aui prarbebantur,quos vlla abfque mora non in iacculum fuum ripo&k.
recondebat, fed per Oefophagum repente in ventriculum deglutiebat . Paulo
poft deducTo denuo animalis ro(tro,vir is cubitum cum manu integrum in gu-
lam cemittebat , & apprehenfo funiculo pifces minime fracTos extrahebat. Te voracifji-
nuitcr ipfum Dominus fuus,& vilioribus pifcibus nuinebat , quod fi mediocris Jj^ m*
pretij pifces offerre voluifTet , aureus vix vnus in fingulos dies nummus fiirTecif-
iet. Vorax enim, quod alij omnes quoque annotarunt Scnptores admodum
Mixc volucriseft. Addebatidem auisilleduccor , naturalis quodammodo loco
miraculijhanc folam reperin beltiam,qua; narium foramina non in capice,fed An mares
intra roftrum ad gulam fita habeiet,ibi emm foramina duo manifeita moltra- tta roftra*
bat.Sed fallebatur vir bonus : erant enim llla non ^«sir/Wjfed Afper<t arten* fo-
ramina , membrar.ula quadam intermedia difclufa , quas principium laryn^is AiPer?' ar~
conitituebanc.Nam mcaptcequoqueduo manirelta,quamuis exigua valde ro. mina ^r0
raminula , ad cerebrum penetrancia deprehendi , <\ux olfacTui feruiebanc. ckSu.

De Lingua ( cuae in altero ex noftris Mexicauis clariilime perfpicicur)hoc ve-
rum eit, hic eam me fedulo perquifiuiffe , reperire minime potuiile . Ornicho- £l"?huaacat:l
logus in anatome huius auis , quam in fuo opere defcribit, mecum fentic , Lin- vtfa.
guam nullam ejje . Solius igitur Laryngis organo,abfque linguar opera, abfonam
lllamrudenti ^/wofimilem vocem edic, aqua ipfi nomen , cum i*it sAftnum fi-
gnet, impofitum arbitrantur. Ego hanc non audiui, verum magifter huius
auis , ad iram cum ipfam prouocarec, & roftrum percureret, ha?cque mordenti
fimilis facTa,manum ipfiusaliquando apprehenderet , ftridorem & fonunu Q.uem/°%

i 11111 numedat.

Ciconiar ( de cuius voce autnor philcmela? , Cloterat tmmenjo deturre ( iconta ro-

slro ) aut anferis initar emittebat, eumque fatis exilem , & raucum . Bello-

• mus vult , illam dum volat ; ionum alarum icTu ciere initar Cygni . Ec quam-

uis viden pofIit,hanc grauem, tardam, melancbolicam,&: ad volatum ineptam q^s ; ff<

prorfus eile ; iunttamen qui mihi referunt, FlorentU in Sereniflimi (Alagm *m«i*«.

Ducis Theriotropheio vifam tffe, qua: valde in aerem fe hbraret,& in eund.m

fe placide poftea locum demirteret . Ha?c autem, quam ego diligenter contem-

plabar, menfiilas cuidam quieta femper infiftebat, quam cum ipfius curator in

terram deponerec,iuberetque,vc ad eundem locum, qui vix fex erac palmo u.n

alticu-

<5 g i ALI A ANIM ALIA NO VjE HISP. NARDI ANT. RECCHI.
nlritudmis, euolaret , hoc ab llla a?gre impetrabat . Atqui hoc ego illi caufae,
qMod-cicurataTuerit.&domiperpetud detenta toirporem quefidam & corpoJ
ris & animi contraxenr, tribucndum putauero . Scribit enim rBellonius , alio-
ouin illam alacrem, ammofam , & capite refto ac fubiimi efle .
VaiJe "do- "■ Dc Patria humscertinihil afleuerare valeo . Is ipfe enim , qui Stelluto meo
biume • «ft > n<in-c auem Germamcam ; alijs poftea Indicam , mihi Lufitanicam efle affirmauit,

Suuoi^ n : fi a k /„«/»* in Lufttaniam allata m fortafle voluerit . Plimus Galhcam, Martia-
ipfius ibia. »l" {

r //ihisverbis.

Turpe Rauennatis guttur Onocrotali :

Jtalicam, & Rauennatem,Mattbiolus Hetrufcam-tccit , dum ait . In HetrurU ma-

ritimis rvulgans efi,ommbuspr<efertim his, auimca Argentarium promontorium habi-

tant , nam circa Hercults portum , & Vrbicelli flagnum freauens ■ reperttur : fncoU

aarotto nominant . Hax quantum fidei mereantur haud fcio : hoc fcio, plures

Matthsoli populares , vix piftos aliquando Onocrotalos vidiife , qai fribi adeo

frequenteseffentj^-c&alijs italU locis non tam peregrini aeitimarentur .

Alijs dicuntur Padum, alijs Mantuanum lacum amare 5 quibufdam Danubij ac-

' colx perhibcntur . Quod fi ita eft, non iubito tamen Arislotelis Pelecan fuerit

0»0rrflM/r« jQuodhocauthore Pelccani Strymone ad Islrum (eu Danubium mi-

eret > cum & m Danubto frequenter Platea fiue Cochlearia , nonnullis Yelecan

credita , capiatur . - • .

Retulit mihi Nobilis Dominus Joannes Carolus Schaad , quem fupra quoqutf

m Danu- dum de Lynce agerem,laudauijtres olim in Danubio c[mBauariam interfluit,0»o-

Sinm^ crotalos globulis bombardicis petitos fuifle,& duobus interfe6tis,tertium adhuc

viuum^ad SereniiTimi rBauari* Uucis Aulam perlatum , ibidem annos quadra-

ainta integros vixifle , hommum conuerfatione apprime J & mufica ta'm vocali

££2*2- quam inftrumentali mire neledatum miile . Canentibus enim , ac tubis clan-

Bauanc^i ^entibus, libendifime afliftebat,& erefto capite , atque inclinata ad muficanu

xit se mire Jjre ^ j tamen ipie alininum dicitur ruditum edere,dulciiiimam illam fono-

SotS ca- rum harmoniam haurjebat.Confirmant hec illa,quej apud Aldrouandum legun-

j&bawir. ^, ^ ^^ Onocrotdt, qui Mechiinut quinquagmta anms altus fuit, & octuagc-

narius certo credebatur . "'.*':',

CumautemfcifcitareregOjan^a^rwincolaeeflent eiufmodi aues,a Geor-

' Geor^ius gio Grtmbfio populah meo, & Serenifsmii Ele&oris BauarU do&ifsimo Archia-

-.GrembTius & Confiliario , his ille verbis reipondit . De Onocrotalo hoc fcias^veiim,hane

pnmanus 1.1«-' «^- ^wlil111" » r . • ' .

Elea°r,s auem non efie 'BauarU mdigenam . Cum enim Stremfjimi nosin Electoris aucupes m-
dacus?Me terrogarem, anin7tauarianidificaret,boi • ad^vnum omnes negarunt , fed d rnarittmis
m Bauaria Jubinde locis huc oduolare , tam in Danubio^uam alijs VauarU latuhus capi,aferebant:
fc.pc viden prttler pifcesnihil ^vorare aliud . Memim me V>amberg<e,dum puer adhuc efem , iuxta
rl ubum Pen'nfulamGeierfvverddi5Iam,eiuJmodi auem, cttm oblongo collo , e> enormi gutture ,
priclpuT rneo <& aliorum plurium cum slupore ^vidijSe . Plurimse etiam circa Danubium_,

in Vngana confpiciuntur,minus plures in [roaiia , & pauciores in Poloma . ln

in noua_, Heluetta ranlsime capiuntur . In Azgyptofape Onocrotalorum greges Je njidiffe 'BeUo-

• nidEur"! nios mc\T>oxzx..Orientales etiam, Author de Natura rerum, facit . In Fmlandia ve-

10,6; Septentrionahbus regionibus, Olaas magnus frequentes enumerat . No-

mims

IO. FA6RI LYNCEI EX:P0SITIONE. ijy

nvinisratiohuicnol^Au.hicprsfixi Ntme MfranU incolam eOe fimiliter
conumcic . cW«, quoque m Summaria fua Indiarum Occidenc. ftMtn^ & ooi.d«,
«?« przciouc crattus, qu, ^- /Sr^ Hifpanis appellacur, ammalia cnarrans, £■?£
Auis recordacur *A«r« ,b, dito J fim,l,s plane" <w* eiufmod, , qualem. - W-
ipfe Wfr, prandente CW«, ^ ad iocum produclum viderac , Lgn^fi^
ex pelui pifcbus & aqua plena , roftro fuo p,fcantem , & pifces inceW^

fen™leS' ? ? "^ ^ "^*** & marm3m ' anf-nos P^ h*'

nnm^ar ^T* aucem ^™*<W fCr,bic maximum fzpe-

numero gregem confp.c, volancem,circa Panamam prarcipu^ , vb, mirum , &

" Cum e^ 0XUm & """r "^15 hablCaC°n bus *"Wdi prXatur!
WUrT 0c«n^nn,mefcenK,&ad to-^» appellence,ingens pifcium ^«..d.

dlTl ■ T" -.lUle? fiT C011^e§eCUr > **** CW,X« Jeorun- gjffi

dcm mulcuudo acrem ibi obnubilac , qui in mare fe modo pr*ciPices danc , vt '

pifcicuios furFurencur, modo in aera ie fubleuanc , vc ilhs tuco velcancur idque
toccs repecunc, doncc dinc (ue imi facs parencauerinc . Sed quod adhuc ma-
gisad Ipeaacorum volupcaccm faac, hoceft: quod a!i*ibid--m>andesadmo-
dum, & rapaciwn z vo ucresdimorencur , C*»d*,»furcat* d,A*, quarm.rum
cii, quam 6W*r^ hofce periequancur, vc coact, ecam f,nc pifciurn pnedam
cuomere , quarn aues n^eifttrn* ,11* pnuf^uam ih mare dccidac,inccr volan-
dum in aere p.fcaatur . Subiungit dcmum cancum ibi Onocrotahrum numerum
■Tg penn vc Cht,#,4m ad lcopulos , & infulas Panamt vicinas fubinde miccanc ,
pullos volacu, adhuc inepcos deprardacum, quibus nauiculas & Canoas luas ,m-
pleancdomumq.reportenc. Verumcum propcer n.mium hi adipem naud-
quaquam efui fint idonc, , eundem liquanc & lucernarum vfu, adhibenc . No-
uo .caque & vecer, O: bi haud defunc huiulmodi volucres.Ica vc Onocrotatus ,ure °"V™
menco dic, polfic C^0/,,^hoc eit vmuerii orb,s cerrarum ciots & mcol" S£&

m^Stl^^^^^^ *<****«&«** vcpcrhasdno S&tf
itracbus pnma f acm faae , a quou.s ecam inccrnoicancur . Incuere (i placec, b,sc,u,s ■

STli ^ / U1C/a ^ °^LW fimill^d,n,s qu.fo eftj a qu.bus rtifL ca- d- 4
menvixOncrota/os d.Itare a.cbac , nifi illo e faucibusalcJro veluci vcer, aene- ftsBf

ZTTl ne' HabeE emm ^ C0lIum lonSum •' ^ndus hic oUlS^i =£«$
noller breuifhmum, nec roftrum adeo ereclum,quod fupra quoque mfinuau,. &SS
MN« auccm a /^ , & noftri fimihcer Orbis Onocrocahs , roitro iuo den-
uculaco , man.ftlto iacs difcnmine feparatur .

Aldrouv.dus m fui anatome cW^/^confpedam fibi fuiiTe aic fuperioris ro- NoftriOp.
tfen^f 'ukln ^"«'«" angulhfoliac.quinqueneiui* dSAft'! incusexa- Sfit
hguramexpreframgerencem,excurrencbusper eam quinque lincis, qua: c± tf
com aiper^ fucrinc , ac veluci oblonga cubcrcula , fe credidiiTe cadcm huic aui *=*
ldeoaata , vt compnmcndo pifccsadinfcriorcm mandibuIam,cotidem veluti
denc.us illos incerimerec . Aft noftri huius OnocrotaU lonae diucrfior eli rl-a-
ra roHn cjuod euidencibus fanedencbuseftconipicuum, cam fupra ennn,
^uam mtra, roftri margines dencformibusapicibusmfigniuntur . A]ix ^

bimilcs dcntatas aues apud eundem reperio AldrouandunhMtr?um mmirum tatV4u5s
Cmbam^n quo aences cife fcnbic duros, firmos , f erracos 6c recrorf um flcxos , SSp?

«84 ALIA ANIMALI.A NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.
Hoc infum in aue F,br, Beltcnij reperitur . Anfires quoque s ftrntii efle dentibus
nl t onos cleoantiflimis apu/ftir-»» A*>"" verb,s,£»W/,„» illc fabu-
Cmdux, nob,* defcripfit. PiM adcafieM^it, ^%|#«f> «***

2 /acrlf"' w /w.-^' *'M«' ** ***** ™tfrtl™m "> me^"""'

TlilL w,l«i raUcfi firidcre crcmf.flmt trep.dantm , atef» aUm ttmcam meam
ZZ^Uusv.ncaUcalciamenmumrefil^actrab.t-.-vms et.am **«-«'*•
ZtUmnJubitatcrus meumfirrate mexare mcrfiu . Cardams tamcn bb.i o.fik»
'ntZm, inter omnia animantia minimo effe capite aues ob volatum voluit .
ffius paruitatem duo ait fequi : primum, vt ftolid* effent , alterum vt den,

« *, tibHuS^r Exercit.14..morefuo false.videt. Et nede paruitate capitis hic
®"* quftquam aduerms ipfum ex eode.tr Scal,gerc afferam , dentes a.t effe &au,bus.
"•* thmeJeisA A/W» generi , & alteri .11, Ccrnicis magn.tud.ne Oceam ucol* „
STffi» os b.antfs mgrediatur.vetnculum erddat.cor petat, fc tam vaftam,
Selbam .nterficiat , qus a fluct.bus eiefta poftmodum & lecLa , aues emfmodi
viuasintra fe nutntasplures habeat pinguiflimas , & in cibis grat,flimas .
Non deftituitur (uo interim patrocinio Cariams . PUmus entm gramffimus.
S5SS autho"l,b.t ,. cap.; 7- ftfcr*» «* W^ff*' t^r,,/,»,^Veros
**"• aute & alueolis fuis infixos *-#«,&»> dentes effe.meum ,nter murem & auem
ammgenflshuius animalis Sceleton oftendit , quod ma.ore ,deo eft mduftru
' fib afemeo connexum , quia lubnhflimis a Natura fuit officuhs compa<Sum . '.•
W* S S<HS cu auibus commune eft,f, folum exap.as volatum > Hu,c
££? enimnec penz,nec verx funt ale.nec pedes habet auium.Adfunt przterea vbe-,
PS ™ft vmipa a beftiola,& caudam infignem trahit.qu* quon.am non mfi m
&» Ccele o v,dewr, aliquibus deefle fi.it ered.ta . Eftque vt vno d.cam verbo,^
B8* vi Poterat' igitlr abfoluto potius fermone ^f^g™*
nronuntiare . Nam eiufmodi veros dentes in nulla adhuc volucti inuem, qua
«IH C£ tamen & vid,, fc aperui . Quid igiturJmonftrane Natur* fuermt,,»
ro"°SVC ouasauesdentibusminacesexhibemus?

' „ ^ At non libet hk fomera denttum notionem excutere , fiet ,d aho mag,s
«co^:ao,oco. Hacfolaputo,controuerfiam hanc dtftina.one .nterea o-
SSS Zm iri : fi d.camus nempe , analogjci quofdam dentes d,c, , ^gV™
iZ ■ Cum veris fim.htudmemi tam fi iplam figuram ,n,uear,s , quam fi adtmnem.

rrfC«S qnoqne nominabuntur , hcet haudquaquam alueohs infixi
PCreomphogfin,eXill, vel arte exim, poflint , vel morbo vetuflateue exadere

Sfn" quemJdmodum in perKK. Wq»e #^'1^S £
ex ipfa ve maxilla , vel roftro exorti non cont.gu., (ed contmu, ,lhs , Serr* al
u ,uP dentieulat, fignram exlnbeant , non forma vt in "««"'"^""^
««= ftmai ,nec ad determmata ac var,a mafl.cation.s ofcc.a d,ftr,bu,_ Conce
?SL, denda enim nonnunquam videtur Natur^e etiam , non Oratortbu folummo
fe do fcPoetis metaphora: vfus , f, loco hcc verorum dentmm przf ert m p ^nms
quibufdam dent,^ormibus abutatur . Quinet.am abfque h,s fola ^brarum-
' . acutie ad fiangendum , .& fcindendum in nonnullis tantum ppllet, vt dentmus

»»Vl K,

IO. EABHILYNCEI EXPOSTIOIME. 685

nihil concedant. Noui ^cum quidam temerario prqrfus aufu , ex TeHudinis
marins maximarore, prciTumadhuc , fixumq. Trutu caput(nam plunmis
haec alijs Truttis, capita falterri, 'in pifcina quiaam morfu prarfciderat ) extra-
here fatagerec,nec dentes eius,quod nullos haberecpercimefcerccjhuic femipol-
licem fubko a bcftia hac pra?morfum fuifTe, fine dencibusquidem, aft nor^
jnnevicariodcnciuminftrumento,nouacuhe inftar ferme mcidente, Habet ro(W
enim hxc roftri margines prxacutos , itaque artificiose compofitos j vt inferio- gj ^gj
resfimpiiccs afupenoribus bifidis, pyxidis modo recipiancui;;' &ar6ce adeo tiuni Te-

11 • ■ 1 1 1 ,. . , *_, ,. ftudineda-

claud:mtur,vtquicquid apprehendanc, diuidanc neceile fif , atque commu om.
nuant.Sunt mihi tam marina?,quam terreftris exquifica fcekca Tesludinum: in
quibus hoc mirabile valde exciceric,quod Vulmones 116 in medio- vcntre feu tho-
race , verum fub diaphragmate , inuntatiilimo Natura? ordine , repererim . De in" veSe
quarum anatomcalia vice . Hoc meum magis m^Co^rPatadoxon interim, TeftSfiS.
corroborat , nullum apuimonibus receptum aerem cor mgredi , de qua re fupra ali- bus '
quid , dum de vitu/o biripitengcrem commentus fui .

Sed hic mirari iubit, cur Onocrotalo < Mexicano dentes dati fuerint , qui ad efeui0£
tria in plenfque alijs animantibus inferuiunt officia , ad vo^eni inquam expla- d«es °n<>
1 ' nandam, maiticacione luuandamAe vim aduerfus ali'a animalia propulfandam. Cr0"
*V Atqui vox noftris eciam edentuliseft Onoerbralis:mafticatio molanbus potius
^uam ferratis , quales hic confpiciuntur,fic dencibus : defenfio verb exertis tri-
buta eft , exerti autem nuili fur.t , quibus ferrati , Plinio refte : nec auis ha?e rio -
flra multum eft belligera, vtexercisegeatdentibus. At natura nihil fruftya mo-
litur. QuidigiturftabiliendumPP/iWaj idemlib. n.cap. 37. Praterea m os
rvergentesfuntdentes, ait, ne excidant cibi, nuEum babentibus retinendi adminiculum .
HuiufmodipIanefuntdenteshuicO;;c<:;-o/^ exotico in os recurui , vt his'ca-
piat commodius, retineat faciliiis , degrnriac perfecrius .

--> r •

Terribiles

Ec talesprorfusin os vergentesdarifunt dentes etiaminter pifces voraciffi- m
mo,& anthropophago,Ldww inquam feu Carcbari<c,vc\mi cum admiratione in-.de"tes .*

1 1 • 1 - - . r r - * ■ \ • , 9. 1 • ■ , naus m

capite carmbus denudato vidi fciquipedalis tancum longitudinis, quoduxCafi Lamia.
ftani Vuiei Lyncei,hm Cxpms iaudati mufaro adferuacur. Hoc quatuor fblummo-
do dencium ordinibus eft initrudtam,&: ob id vt conijcio iuuencula: ahcui fuic
ablatum,cum fexalioquin ordines habeat , & ad eam , beftia Ixxc Ccrberum\n-
fernalemri&ufuoterribiJiJiimo a:mulans, immenflcacem excrcfcat , vt T^on-
deletiuslcnpferit^liopando&lajfilu^ice* captas fuilTe Lamias , in quarum,
ventriculo homo loricatus inuentus fuerit . Quinimo icipfum, aic , in Santonico
licore eam oris gulxq.vafticate Lamiam confpexifie, vt hominem etiam obefum
faallime capere potuerit,& canes ventncuium eius, pifciumreliquias voraturi
fubire ccmmode valuerint . Quare exiftimare fe lonam in eiufmodi pifcis ven-
triculo, diuina prouidentia viuum triduo coieruatum fuifte.Sunt lgitur huiuf-
modi ferratidentes,non ad mafticandum,fed rapiedum potius, & dcx Cuz vul-
nera rapcim mrligendum, a Nacura efricti . Hmc noneit mirum}alicuiex Ono-
crotalts eciam Amerieams noftns, voracion quippe animali, ex rapco furtim,&
vt diximus in fluxu ac refluxu maris Sardarum pra?da viuenti , tales etiam den-
tes conceflbs fuiiTe . Et fic flnio, plura qoi velic iAldrommdum adeat .

M m m A C 1-

O I ALIA AKIMAIIA NOVjE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

ZMer^us Americanus.

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

ERGOR VM familiac aggregari hanc auem debere , to- ^
tius videcur corpons habkiis praefeferre . Penitus enim ac*
<Anates pertinere eam, roftrum refragatur , quodminime
largum , fed omnino acutum longumq hic exiftit . Nigri-
cat autem, nifi quod extremitatem verfus luteolum fit .
Oculi flammantes cum nigerrima pupilla . Superior pars
capitis cum cnfta ad collum reflexa, ad fufcedinem tendit,
qno colore fuperior quoquepars corpons tingitur . Alamm penna, maiores
. ?n marginibus^cant , Cauda , quam reliquum corpus , dilu ^gf^
cft coloris . Inferior tamen colU , ventnfque regio ff *^ ^ ^
Inftar Anans pedes ge&tres in teos quidem diuifos,(calce (uaaddic )(cd hos
membrana fimul cSnacea , & huufcula coniunCtos ^^T^Xon
pedefque «ufdem func colons,caftanei nimirum.Notandum hic,roftrum lon-
gius paulo, &acutum magis,quam fculpcum eft, in pi&ura proftarc .
SCHOLIA EIVSDEM.

QVo penitius in hoc aquaticarum auium pelagus , pifcandi ^£*R»
itoUli. me promouco,eo m Syrtes magis incido labonofas & obfcu-
cazlo meras palpo tenebras . Hanc emm,quam prz mambus habemus,co-
^T SfcS^ 5 cpiaam,& membrorum propornone fua &***££
SEK i» M«t«£ gcnere repo.enda effe Auem,animus diu fuafit nec adhuc J>cn

AMSL»& cum MHu interim ipf»,& ego mcrgor ,& d***fa* ££
&ddeMer terum noilrorum monumentis imploro.auxiliacncem quidem hi manum mi

*-^h^^

SaCSeftaperplexuatuminuoIucnS,quar ofcitantia nobis anriquorum indefcribendis
difficnltas. ^ib^s ^ra , pror{us abfoi bemur . ^

w

\

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 637

In primis enim, cum Mergi vocabulum haud Grxcx (k originis , & a Gra>
cis illis icienciarum culminibus zArtslotde praxipue , nos pleraq. nunc tempo-
rismutuemur, variae luniorum qui Gracos incerprecaci func , nata; fuerunc Dubi«tur
opiniones, quamam vox Grxca,Mergos fignificare debeaz. Mergos enim vbiuis Gr*ca b-
in aquis obuias volucres quin veceres Grsci nouerinc , extra omnem concro- pi fig^?"
uerfiam eflfe debct.Sedcum &c Anates aquisle merganc ,&zMergts vulgo , hoc
tempore ica appellacis , in pluribus fignis finc fimillim,T,hinc non leuis & ha?c
dubicacio orca fuic:an Mergoxum eciam nomine Anates donare a?quum effet .

e4w?W^lib.i.cap. i.vbiaquaticorum animalium diflerentias auignat,
incer ea, qua? in aqua quidem degunt,in hac viclum,fed non aquam pro vicTu
capiunt, nec ibi pariunc, eciam Mergum collocar, Gra?ca voce Aethiam eum ap- JJjjjSi
pellans:banc enim vocem & Gaza 6c Scaltver ica vertunt. Ec hic quidem eo lo- efse Ari(t°

r ..,■•• 7 • ,-, X x relis Ae-

ci , Mergum , mquic , Lattnt , quontam mare agat : hoc emm eft mergere , Gr<tci a chiam .
colorefajco<udti*r. Eslautem fubvno fummo genere cum Ardeis . Atqui hoc ipfum
Scaltgcrt argumentum,^^*;» Artslotelis efTe Mergum a colore fuico que Mer-
gus obcinet , defumptum ; vnde & nomen Acthtoptbus datum , perfuafit forfan
tdoardo Vuotono Anglo cap. 1 44.hb-7.de different. animal. pro Aethia AriHotelis Aiij per
Cormcem marinam potius reponedam eflh.Eandem effeJ\nopx\x.yAethiam cum Ko/>«'»( aiias a^es
dukttaug, id eslycu Cornice marma:AuthoresfuntHeftchius &* Suidas: Quauis rurfus fignanc-
Aethiam & Cornicem marina feparet Arrianus^x. apud eunde legere eit Vuotonuim.

tAldrouandus & ipfe audiendus : Ornithologus , inquit , ex cuiufdam emditi
Htf]>ani relatu ^Mergum coruum marinum ( Cueruo marmo ) Htffanis appellari af-
ftrit . Sed hoc nomen apud eos rvnam tantum forte Mergi ffiectem [igmficat ; U-
lamjcilicet,quam Mergum magnum , nigrum , & Carbonem aquaticum Albertus vo-
eat , e> multi Arifiotelts Qoracemfu coruum martnum effi volunt . Jdem de Anglorum
Ccrmorant esl dicendum. Sed idem zAidrouandus ait polcea , hic more fuo cuique
fiium fe relinquere iudicium, cum nihil cerci hic tcacui polTe videatur . Quid ?
quod aliqui, vc Perionius, credunt Virgdtum Ftdicas appellare , quas eAratus
^f^j-dicit.Alijjincer quos Scaltger quoque,exifcimant Mergos ad Ardeas per-
tinere. 'Bellontus aliam ac pecuharem aue producit, in Cvyta vrinari folitam,di-
uerfam a Cormorant & reiiquis Mergts,c2\~nc\. Arislotelts Aethtam effe arbitratur,

Huc facit. non exigui momenti argumencum, quod zArisloteles hb. 5. cap. 9, ArCTumen.
Hift.An.dixerit, ^Mergi (hoc efc yEthix) ffi Gani<efiaxis maritimisoua bina, ter- tu'"exP!i:
naue ponunt . Plinius verolib. 10 cap. 2.2.. Mergos iaosin arboribus nidificareu & Mer-.
fcripieric.Ex quo loco cogere nonnulli vo\iinz,-yl.'ergos Latinos non eife Aethias d.fereces?
apud Cjr^uijcum aues qua: in marinis fcopulis nidos fabricanc, quam maxime
differre videantur ab illis,quT inarbonbus pariunt . Quamuis hoc ego tanti
non faciam, cum Plinij harc ibi verba Lpgahtur . Gauia m petris nidtficant, Mergi Huicarga-
etiam tn arboribus. Quafidicere velit, Aiergos^z 111 faxis,& in arboiibus nidum fpoadetar.
ponere folere. zAnates certe filueftres fiue lacufcres, a quibus JMergi non mul-
tu difTerunc,licet cotinuo in aquis dega:,fide digniilimoru camen,panim rela-
tione,partim cxpenentia ipfa edodtus noui eas non modo turmacim in Germa-
ttia^ex locis illis,vbi aque gelu ngefcuc,6^ cono duriflimo clauducur,difcedere,
calidioraloca petere,&inicinere fgpe incegros agros herbis facis luxunantes

M m m z denu-

6 8S ALIA .ANIMALIA NOVAE HISP. NAR"". ANT. RECCHI.

denudare,<5c herbam illam ad radice vfquedemecere ac deuorare: fe.i fua fem-

Aquanci per oua in proximis arboribus veceribus ponere,ibique,ne a maribus repenan-

?n" cco"1 ^ur , abfcondere . Mares enim harum vbi oua inuenerinc , frangunc , & deuo-

ouaponuc. rant^ vc (jjjs cum f^mellis denuo coire queanc. Exclufis verbpullis , vnum poft

alcerum ore arripiences in vicinum deporcanc lacum,donec omnes cogregaue-

rinc . Deinde macres per cocum diem pullos comicancur, donec pennis hi cor-

pore ce&i libere nacare , lecure auolare , & cibum fua iponce qua^rere va-

leanc . Incerea cam ardenci fuos amore pullos proiequuncur , vc licec fugencur^

redeanc camen fubicb, ipibfque imbelles filios f ub alis , ab omnibus cucos infl-

dijs ceganc , & quancum licec , cueancur .

Sed non elr mirum aquacicas aues eciarri ad ficca concedere. Nam IJirgilius

eciam lib.j. JEneidos iplos gaudere Mergos locis ficcis nouic,cum apricos eos his

verbis , & apricis flatio grattffima Mergts , vocac : licec hoc ica Aldrouandus in-

cerprececur , quod amenc loca ideo aprica , vc ficceicanc , cum aquis concinuo

fere immergancuc. Mirum hocmagis efl,quod mihi lucundum fimul &ridi-

culum prxbuic fpeccaculum.xum viderem£**///»rf>»,cerreitrem volucrem, quas

Gaiiinater p«^los eAnatinos excluferat, qusq.eos ceu macer afcititia comicarecur , quando

reflris vo- lam ad paludem force forcuna anacicula? illa: prima vice perueniiTenc , &re-

3quas pc- li6tispullisgallinaceis fbcijs fuis y^Natura duce,aquas pecijiTencj cum vidc-

rem 'mqvLsmgdllinam eam harficancem diu,gemebundam,glocicancem,& ana-

ticulas luas euocancem : candem, qubd plus apud has Nacura? mocus, ceu vera:''

macrisamor&inifindusponeCjquamaffedlusquoin noaercam veluti fuam ,

gAUinam mcjusm nucriculam,ferebanrur,redire noluilTe comperi . Vnde Scgal-

lina aduerfus naruralem fuam incIinacionem,macerno pociusamore,quamno-

uercali odio commoca , aquam ingreiTa & ipfa , & aliquouique anaciculas illa»

narando comicaca fuic.

Authori* Verumenimuero nondum de^fmfopicaha^clis coca eft : nouum hic ego

rouusMcr 6 T v O

gus ex o- ex Outdw argumencum, & nouum fimul emer^ere Mergum procurabo . Cunu
tus!°J JEfacus regia progenie facus, nymphen adamaiTec Hefperten^xcc^.m^tCksnttm
fugiffet , & a Colubro m^rfa inceri jffeci Alfacus dolore mocus , vc morcem fibi (i*
mul confcifcerec,e fcopulo in mare fe prscipicem dedic.Sed huius Tethys mife-
raca cadecis,mollicer ipfum excepic,& plumis cexic, & in Mergum vertic Qupd
du llle xgre ferrer,& mori concinub tentarec,fub mare repecicis vicibus mergc-
Hic ex ii- bacur.Huius defcripcione ex Ouidij libri vndecimi fine ^Metamorphofeon, cwm ad
morpho-2" noftrum iuuencum mire faciac , huc 3dferre plane necefTarium eft, Aic igicur ;
[cnLur" Jndignatur amans fe inuitum T>iuere cogi ,

Obfiartq. anima , mifera de fcde <"volenti
Exire , rvique nouas humeris ajfumpferat alas ,
SubucUt , atque iterum corpus fuper aauora mittit ,
Plurna leuat cafus , furit JEfacus , inque profundum
Pronus abit , lethiq. <-viam fine {ine retentat ,
Fecit amor maciem : longa internodia crurum ,
Loxga manet urutx , caput efl d corpore longe .
Acquor amat , nomenq. manet , qma mergitur ilio .

\ Confii-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 6S9

Confiderandi hi quoque diligenter funt , qui in principio huius fabula; legun-
tur verfus :

Protinus aut iclem , fifors tulit , hic quoque dixit ,

Quem mare carpentem fubslriciaq. crura gerentem .

tAfpicis , ( ojiendcns (pattofum in guttura mergum )

tx\egiaprogentes, &c.
Haec profe&o verba, nifi omniame fallunt defcripta figna,minime nobis ouidfjMer
eam depingunt auem , quam hoc tempore pro Mergo venditamus . Quare lo poteft°dfe
cus hic Ouidianus etiam eAldrouando negotium faceffit : ob id inquit , peculiarem jjjj^ ^™
hic Mergum defcribr. quis autem ille fit,Vnicuique ex his Ouidij verbis hariolari licitum camus .
efje . Certum enim eft, noftris vulearibus Mergis collum nec adeo produ£tum, Rationes

JJ , r rr ■ U l i ^ aflfcruntur.

nec longa mternodta crurum elie, quin ab anatum cruri bus non multum ea rece-
dere . Et propterea Ornithoiogus dicebat, veteres non plura Mergorum genera fe-
ciffe , quod cum' Anatthus ea confuderint . Sunt enim Mergis noftris crura_»
non admodum abfoluta , & breuiora potius , & non eodem fitu , fed po-
fterius: quamobrem incommode ingrediuntur . Et vt lib. de Natura rerum
leeitur '.pedes habent in cauda , ita, nst in terra slantes mslar hominis peBus ereftum
pr&feferdnt .

■ An autem Ouidianus hic Mergus tam affabre defcriptus , fit idem cum Virgi-
* ' liano & Lucretiano ( hi ambo Poeta? enim non corparis figuram , fed clamorem
>jx>tius defignant, varium pro varia tempeftate ) adhuc valde eft ignotum . Et
1>ir?ilius quidem Georgicor. lib. 1 . Dubjtatur.

lam fwi tum curuts male temperat vnda cartnts , & Lucreuj

Cum medio celeres reuolant ex aquore Mergi , i,dem cum

Ciamoremqutferunt ad littora , cumque marin& Ouidia no

Jnficco ludunt Fuitce .
Lucretius autem lib.j,

eAccipitres atque offifragdt , mergiq. marinis

FluSiibus injalfo ijiEium , Tjttmaq. petentes y

Longe ahas alio taciunt tn tempore rvoces ,

Etcum de <r>tciu certant pradaque repugnant ,

Etpartim mutant cum tempeslatibus Vna

j\aucifonos cantus .
Ha»c cum animomeo probe confideranti omnia , in mentem venitj nullam ex
illisauibus , quas zAidrouandus , & ante hunc Ormthologus Germanus pro Mergis
defcripferunt , verum Ouidianum Mergum efle . Quare quouis contendere pi- vajide^eft6
gnore aufim , nulli aptius ahti , carminibus fupra delineatam formam , quam ^™2™.
illi , qua? omnibus nunc Ciconta mgra vocatur,conuenire . Videtur hanc meam ^am > efle
conie&uram Oppianus quoque ratam habere, cuius verba fcum is ad ma gum.
nus mihi iam haud. fit ) ex Aldrouando recitabo . AtthU ( has mergos ple<
rique vertunt ) infatiabtles fitnt , ait , e> maxime voraces , pifces inqeflos mox al R-ationes

ti ■ « 1 ii- i- huius affe-

uo reddunt , atque ettam rvtuos nonnunquam . SoU tnter amphibtas aues voit- runtur.

tando pifcantur , ita <-vt fimui rvtrumque faciant . Congros, An^utlias , f0 aiios lu-

bricos Uuefq. pifces degiutiunt , sAiios quoquepifces TJeiphinorum ffiCanicularumin*

Mmm 3 Jiar

69o ALIA ANIMALIA NOVvE HISP. NARDI ANT. RECCHI.

ftarperfcq-nntur . Ex his Iuce clarius efl meridiana : J£thiam> fiue fce-gum hunc

inrriasmarum fubfellijs auium volitare , cum Congrcs Anguillafq. poifit &vi-

uas dcuorare , & viuences per aluum reddere . Hoc aucem Cicomas albats faCti-

tare ( ouibus nigr* magnicudinerefpondenc ) Germani norunt, quibus auis hxc

eifl: communiilima . In vulgo dictis Adergis cam maioribus qua m'noribus,rale

ciconijs nuid hactenus minime eft animaduerfum ; vc qui corporis mole longe a Cico-

bus*Ufepe tiijs fuperantur . Noui, qui autopfia didicerunc, Qconias , & Pauones , cum £e-

per Pvdui P1L:S ferpences, quos degluriuerant , per podicem viui illis exijffent, eredo vro-

deeiutri nypio adpanetem,tam diu anfi applicuiffe ne inuitis elaberentur, donec fenfif-

ferpentes \J^ f . ■ -\ JS .

txeunt. fent nempe mtus lerpenvem demorruu tuide. Vocamus auteC/co»/(?wcoramu-
Qusdiffe- ni nomine /4/£tfWjlicetnigris quoq. penis veftiatur.A?/*™?» vero marinatn.ha.nc
imelcio Ciconiam,c\\iam Ouidij Mergum credimus efle , quod excepco ventre ,tota nigri-
S^j,"^" cet: albis vcro nigrifque alaru psnnis alcera illa Germame 8c GaRU commuiuC
fima , in Itilia vero rariiiima, adornatur. Ego fuie viginti octo his annis,quos
ciconi?ai 7(om<e egi,non nifi femel, & vnicam quidem albarri in culmine Turxis Comitum
maniaive- ( Torre di Conti vulgo) conipexi C/f0»/'<z/w,nefcio quO venco huc perlatam. Aldro-
quetiffinif, uan£us quoque Italus fe nondutn , iam ramen fcnex capulads , Ciconiam ! quod

inltaliara T 1 . * - ^ r 7 r n

riflirn^. ager hancllonoMenJts non alajcj vidiiie taceoacur . bed mirandum prorlus: cum
vnamfoia certum fit Cicor.ias ance hyemis aduentum , ex Germania ad loca cepidiora , &
SSh°vidit cahdiora migrare -, Halta autem Germaiice (i: coricigua , & calidior, quod huc
in viginti non peruolent . Quare optime Pltnius djixit Iib. i o. cap.io. Ciconix quonam s lo- A

©ctoanms. r > . r ■ , / '

« vemant , dwf «po/t? referant, mcompertum aafruc eJt.Elonginquo "ventre non dubtum,

Ciconii, eodtm quo Grues modo, illasbyetr.is, has <ejlatu aduenas . zArifloteles quoque lib. 8.

de venTat1] Hili anim^ cap. i 6.inter aues qus hyeme latent , & (Jiconiam numerat . Ve-

keant? *" rum aPuc^ Arislottlem capicis huius fenius adeo lacec , vc neque Ga^a, neque-»

Niphus , neque Scaliger illum iatis haclenus eruere potuerin:, quos adire pote-

ris interpreces. Atque de [iconia alba ha?c obicer dicla lacis finc .

Nigrae ci- Nigratn xeroCicchiam, fiuc Mergum. hunc noilrum Outdianum diligencius

Mcr^iou! defcribere lubec,cum hunc domi mex 5c exencerari,& perpolicum ex hoc Scq-

d'anl exa.- leton,incegrum inter ajia plura adhuc exiitens , engi curauerim. Huius longi-

puo . cudo a rollri cufpide ad pedes vfque,fex cum dimidia^, eft foichamarum, quam

Authorha eandem meniuram expaniaj ala?conficiunc.^o/?r«w folum,( in qudlinguafu-

tonhufus2. brubens 6c breuis conipicicur, ) ^omanum pedem eltlongum,duarum vero

fpithamarurn crura func .Capacitas^«/ae canca erac , vc aue per pedes appenia,

ex eadem fiia fponce rana grandis exciderec , & adhuc quacuor incegra? in eius

ingUiuie reperirencur. In slomacho vero ex duriore carne compacio, oilicula-»

eranc plurima ravarnm , &: exucca. qua^dam mafla , fimo haud abfimlis-. Cer-

uix eciam fefquifpichamam erac longa .' Pedes & crura macilenta . Qua: omnia

OmdiXiia defcripcioni apprime quadrant :

Juh/inclacjue crura gerentem ■,

puidijde- Hoccfl: , non in breuicacem concracta rfed macra , & exilia, veluci fubBriSHam,

examma- uoc Cit, andam pellcm &; cucem dicimus . Dixerat enim poftea Omdius : Fectt

arnor maciim . Et addic , Asjicis ( oHendens sjatiojum ingutture mergum ) Hoc eft,

tant.t capacitatis* gWttihi \ ^vt&ranas incegras,eafque plures, dcwtO^pianus

vuk

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 69l

Vult , viuas quoque AnguiUas & Congros ingurgicare valear. Hunc Mergum, quo-
que noftrum,ime Cicontam nigram , vciam a me annocacum eft , infinuare vo-
luic , vbi dixic,idcm OKaJo : Longa manet cemix , caput efia corpore longe . , Adfunc
demum longa internodia crurum . Solum pennarum colorem Ouiditis nobis haud
depinxic , qui talis eft , vc & ipium ego examinaui , & ad v.mum artifice pi&o-
ris fui manu , coloribus exprimi curauic fsepe iam memoratus CajTmnus Puteus
nofter Lynceus. Alarum,dorfiq.tocius color fubniger eft,vfque ad ventre imum.
Hiec tamen nigredo fubczruleo, pmpureoq. licec obfcunore,colore eft mixca \ Vocaturru
fed prasdominante fufcedine , in maionbus prxcipue alarum pennis . Collum B" & ™
adorficoloreiamampliusrecedit,&gracifsimaquadam fubcarrulci, purpu StJSS
rei,rubefccntis,fubuirefcentifq:mifcela ocuios mire deiectat . In Qolumha-°f
rum Anatumq. collo eundem repereris florentem colorem . £t quoniam noru
nifi inferior ventris regio Ionge fub pectore incipiens, plumas habet albican-
tes Sc molliores ; auis toca, nigra pocius proptereajquatn alba appeliatur. Gra-
tiffimus eft in oculorum orbita, ln coco roftro , in crunbus ., pedibufq puni-
ceus , & Mintum anciquorum , fiue Cmabrium noftrum ajmulans rubor ■: quas
omnia flmuliuncta , hoc eft, magnifica corporis cotius ftru&ura , &z ex varijs
iucundifq.coloribus compofitafymmetna,auem oculis noftris exhibentele-
t gantifllmam . Non eft quidem on\n\nopalmtpes, vr Anates;(hd cres pedum di-
^gicitenaci tamen ad medietacem vfque membranaconec1:uncur,calcc fua recro

Niacis longa, & vngue forti roborata .'Quare non fine racione Oppianus Mthiam Cur voce
hanc a*»pbibiamd\xit, quod nempe volando, &nacando fibi viclum inda^are cHrW^
poihc. Ec Ormthologus ideo inHeUmahanc reperirimfiluofis, montanist.fi- *"*'
mulq.in fiuuiacilibus locis , beneanimaduercic. , -.

' Huicnoftr* opinioni robur addic , quod a nullo vererum Cironia nigra hax ckoni^
defignata fuent. Vnum enim genus folum Ctconiarum,a\b\im illud,'quod in vr- "««*«
bibus agit , in fummis tedis , fumariorum cufpidibus, & curriumapicibus m- SS?"
dos ardihcac , ab ArtHotele & Vltnio prodicum fuifle ,.animalium mftoria? ab ip- defcnpra '
fis editaeprobe nobis conteftancur , eAlbenus tamen hxxnc Mer^umno^mAx,
Ouidianum (iconijs aftociat, dorfo omnino nigram , venti5)fubalbam, fcsji locis
non habitatis ab hommibus,fed in paludibus deferti nidificare eam >yahut . As
fi colorem acutiore oculorum acie perluftres , non eft niger, qualis m nrans Cxr
conijs j fed ex varijs mixtus , qui anattbus nonnullis, Indkis prafertim duftts i eft H£C Clrca
vfitatus . Atque,vt ex aucupum noftrorum mihi frdeconftat^pjludibusiacu- Pa!uJes &
dus, & mantimis npis nae aliident aues , iri has volanc aquasrapina: inhiarrtes,- «ma rePe-
&fa>pefubhasfefemergentes pifcando vitamfuftentant.Noneft admodum "'
frequens 7(om* Hstt auis , qu* ncnnunquam tamen cum ahjs mahrtmis alicir
bus m (ampo Flora venu exponitur . Ta vero pilcofum caro habec fcecorc fapo-
remque,vc etia Fclts noftra illa fibi proieftam auerfiretur,nec attmaere vellet . tel\it-
Neque eft quod mihi obijcere quis poffic.-veros Mergos pifcibus po,cius,qui' ^"t
bus infidiantur, veici; in hac aucem Ctconia niera nos nihil pifcium , ied ranas *****
meras reperiffe.-Infuper Ormchologus m fua diileda hac Cicoma mgra inuenenc m '
quiqfuihas quafdam ftercorofas , cum reliquijs fcarabaorum, vel Locuftarum, eo-
rundemnempecapita&vaginasi vnde conijcit eam tum herbis , tum crufta

ritur |

■

■

inte-

\

€ 9z ALIA ANIMALIA NOV^ HISP.NARD. ANT. RECCHL

inte&is vefci mfeSiis . Exiftimo enim non inter quadrupedia foluinmodo,fed

Hocetiam quoquc in volatilibus pamphaga quzdam reperiri animaha. NouimusCw

ciconifa- aibas ferpentibus, lacertis, ranis, non modo intentas & infenlas i & ob ld lege

dunt, qUZ in qulbufdam regionibus cautum eile , ne interficiancur, cum a venenatis lllas

iTntes1 & purcrentanimalibus:fed nouimus hoc quoque,inuifas fimul effe illis,qui aluea-,

apesvorat. J^ 3urima habent , & mellificio danc operam : mirum eft enim,quam ingens

Apibus damnum inferant, cum floribus infidentes incautas adonancur, & con-

feftim deglutiant , vc in earum ventribus myriades tApum non raro repercae

fuerint . Quare huius gratia nocumenti , non arcentur modo a pratis, fed iclo-

petis etiam petuntur nonnullis in locis , & prorfus necancur .

cogEte fe Verum quid magis mirabile , quam cogente fame aliquando ab hominibus

»e anima- folum 4 fed viliflimis quoque animahbus ea deuorari alimenta,quse nun-

lianonra- livu i«Jiu.m> «-«. *. * /• 1 • ri J- r - 1

xoedut in- quam prius guftauerunt? Talpas iub terra vmences lolo radicum eiu vitam tra -
fuetiflima T*T ^ certi0imum efl. _ Nuperrime tamen binas viuences capcas , vigin-
Exempium ti quatuor horarum fpatio ex pede fufpenfas domi habui : ac cura mberem vc
deTaipis, u alteram viuam aperiret, vr incernoru vifcerum ftructuram in ea,8t

auecarnes WUti i"*-"" i ,...-.. x , i 1 1 C

ctiam vo-corais re6tius motum mtuereri vbi pnmum alceram huic dilaniata? tamen-
*"*' tem admouerem , tam rapido motu , tam auido morfu in morcuam viua inuo-
lauit , vt non cefTarit ., nifi & inteftina , hepar , vencriculum, cor, pulmonefq. (
prius,quin carnem omnem mufculofam,fola pelle & offibus mcegris remanen- A
tibus, quam citiffime abfumpfifTet,atque ita incegrum ferme animal in aluum/
fuam recondidiflet . Qua: & ipfamec Taipa viginci alijs fiifpenfa horis vixit , &:
poft morcem vix quicquam in vencriculo fuo chyli , ex canca carnis porcione^
Wira Rra- reliquum habuit . Inftruxit profe&o Natura hoc ckcum animal pulcherrimo^
££ dentium ordine,cui fimilem prorfus in nullo adhuc alio confpexi. Valde auterri
?alpis' ( quod vix credideram ) munum dentes ab his variabant. Habent enim Talpz
in vtrauis maxilla fex incifores , binofq. caninos , & hos fuperiores triplo lon-
ciores inferioribus , & quinque vtrinque molares pe&inacim , 6c ad amuftinu
feipfos recipientes,atque duriflimam quamq.materiam commmuences molen-
tefq.ita vt tota dentiam feries , ad trigincafexafcendac,&tamabie&um,lu-
cifugum , c£cum,fubcerraneum , pufillumq. animalculum , hominem Natttr*
magnum miraculum , quaternario dentium numero etiam fuperet .

Atque ha?c mea de Ciconia nigra,dl fencentia: qux fi cui minus arridec,is ye-

riora nos doceat , & auem cumprimis producat,cui Ouidtant Mergi nota? com-

petant magis , & ad quam fpeciem fimiliter auium , harc eadem Ctconia nigra

%n CiCo-fitreducenda,aftruat Nonignoro placere nonnemini , hanc Ctcomam nigram,

foibfsf a Ibin facere . Sunt.enim Ibes ex Anfiotclis teftimoniolib. 9. Hift. anim. cap. z7.

Alba c^ nigra . Sed obftat imprimis : quod hic nempe author Ibes, fiue

lbides ASgypti incolas facit , quam mire amari ab illis fcribit Mianm , propter

ibisAegy- humiditatem, Kb.i 5. cap.io. Siquisenim, XLttrviatqueimpet« Ibinab ^gjpto

pto eft pro expmet tUa aUidem ab infidiatortbus <vitionem capityvel cum magnafaapernicic.mor-

tem enimfibifameconfafcens, raptoribus iludium tnje exportanaa extra eAgyptum va-

num effe oslendu . Et idem Plinius lib. i o- cap. 18. Inuocant & Mgyptij ibes fuas

contraferpentium aduentum. Hanc alij timenc rurfus auem,vnde luuenahs Sat. 1 5.

, Cr0Z

1G. FABRT LYNCEI EXPOSITIONE* 695

Crocodilon adorat

te

Pius h*c , ilia pauct ftturam ferpentibus ibin .
Per ibtn puto rapacem diramq.volucrem mcellectam ab Ouidio tvdfc , quod \A *«.
-Elegia fuam i&« mordaciffima demonftrauic , cum decradbrem , mimicum S?^
& calumniacorem fuum , fuppreffo proprio, /&«/« falcem nomme dire profcin- ncre'
dic, & mala huic fimul omnia imprecacur . Qjudoui-

Secundo repugnat,quod Ctcoma b*c nigra,Gue MergusOuidil roftrum habeac ^S &
Teftum, lbis vcro aduncum . Pfow« enim lib. g.cap. z 7. StmiU autddam ^qmt, Sf0""
©/ i/d«f r« ;» rd^ ^e^» mons7rautt,qu* vocatur Ibts: roftri aduncttate per cam
fartemfeperluens , qua reddt ctbcmm onera maximefalubre efl .

Poft cam varias igitur difcepcationes h*c tandem fubijc mencem fencencia, CllrClC0
pofTe forfan non incongrue GaUts ^ngltfq. Auem dictam Cormorant , antiuuo- * -£
XixmMergum appellan , de qua necefle prorfus iudicohicilla enarrare, qu* EiE?e
c«w -4«www />«tt«/ obferuauic m pifcatione, quam auis ha?c exercebatW>
<;allijs,pra:fentibus huic ludicro fpeftaculo Chnftianiffimo Rege, & lllultriC cSH
fimo Cardinale Barberino ; hoc verborum tenore ad me perfcnpfic . SeU°M ?-

Solenc in tAnglia affuefacere Coruos mannos ad pifcium pr«dam,no ahter ac- gu* *%
que nos in It&lta volucres rapaces ad auiura rapinam edocemus. Vendiltur au- ^™
temicaedoaiCar«i^n«/precion6exiguo. Huiufmodi pifcaconam venacio- a£S
nem in gratiam Legatt Cardtmlts Ttarbertnt exhibitam , & Coruos feu Cormorann S^S*

™ulpiIcantesmFontcbellaquenfi^alliccFoncenablo,diaoloco.quacuorvi-^n.cy-
dimus,qui omnes cum owfatr; quodam maximo Galltarum fyjri ab ^W/* ff «w £55*c
dono mifrifueranc,vna cum haru auium magiftns & mftrudoribus ! Corui hi £»£&
iaemus in canalnbide in Truttarum pifcacione exercicabacur . Dum auce e cubi- perfcnpfiu
cuhs fuis ad pifcinas cranfportarentur, capica & oculi ipfis obuelabancur, ne in
traniicu percerrefierenc.Decraciis igicur vbi ad flumina peruencum erat, obuo-
lucns ilhs,& ima colh parte prius per ligulam coriaceam leuiter aftnctame de-
gludre quos cxperanc pifces, valerenc, in correnteprzcipitabanmr. Hi repente

aquisfefeimmergebant,diuquefubhispifcesvelocitatemirabilifequebancur
rugientes,quas vbi ailecuci rapuiflenr, ex aquis emergebaWc , pifcemq. qurlibec
loftrofuoleuicercompreiTum degluciebac,donec quacuor vcl fex piices hoc
modo quiuis ingurgicaflec .. Tum demum a magiftns fuis Angltcana Hnaia ad
manum eu pugnum vocabantur.ad quem obedientiflimi conuolabanc,& pau-
lacim pifcesomnes,vnumPoftalterum nempe, eofq.cantiUumfaltem roftri
preflurakfoseuomcbant . Finitaaucempifcatione,locoeminentiorehiscor-
uis coUocatis , hgulam ex collo foluebant , via ipfis ad ventnculum libera per-
mifsa, & pro cibo, prardz partem cuilibet pifcem vnum inquam, proijciebant,
quem dexterrime hiper aera defcendence hiante roftro excipiebanc. Vcces au-
tem quibus ad manum vocitabantur hi Corui, eranc Con , Con , ( Germani dice-
rent *i«»,K»w)quod lingua Angltcand, m\\i\ aliud fonac, quam Vem, veni, Harc
Carolus Antomus Pureus,cuius fupra quoq.induftnam in explorandis animalium
plerorumque ,^utum tamen praxipue propnecatibus, iure ac menco laudaui .
Immenfi laboris eflet, d nunc eas quoque controuerfias componere aufim,
quat de hac ipfa aue @mm* occurrunt . An fic Corax mmirum , fiue Coruus

tydaua-

' -694 ALIA ANIMALIA NOVAEHISP.NARD; ANT. RECCHI.

rrunt dqwicus (vt Gfiza vertit) *AriHotelis1 Et an Ariptetis Micaquaticus Coruus idcm

PS?U^ fit cum illo,qui a T>ltnio fub hoc nomine producicur? An vero Tlinianus hic Co-

co.mora^ rax fit iha/acrocorax Iuniorum Gr^coru ? Et an hic idem Phalacrocorax idem fic

foTafa- cum Anslotelis Coracel Has lites,quas nequeOr»//Wo£».f,neque Atdrouandus , nec

^ ilfdaidi. aijj plUrimi decidere ha&enus doctiiTimi viri potuerunc-,coponanc,quibus ma-

ius eft ocium. Hoc folum dicam,produ&am a nobis auem pifcatncem hac Qor-

morant Gallis <3» ^«g/w di6tam,prorfus efTe illam,quam lAib.rtus Carbonem aqua-

ticum,Sc Mergum magnum vocat. Aues palmipedes funt, ait , Mergus Vxrius ffl Mer-

^us maqnus mger, quid quibufdam farbo aquaticus <~vocatur . Ec cum hic niger fiC ,

vtpaulopoftiubiungam, ideo nonnullis, incer quos Ormthologus , non inepcc

Aakia efie eArisiotehs exiftimacar.Alij pociiis Coracem,c\uim Aethiameffevo\unt

auidpm eArifiotetts . Adeo Cimmerijs obruta omnia funt tenebris in veterum

$yp.-us ai- prtonumantisi vt ventatis tibi fol nuiquam illuceat . Nobis certe non liceteiTe

S2«tc tam beans, vel placet eiTe tam laboriofis , vt m abftrufis veterum fenfibus, auc

ferumien- L6flrimtls femper vericatem eruere , aut velimus fubinde quod hodie plurimi

fusinquire r ' , f ,. j

co venta- conancur , dum Nacuram negligunt, tempus perdere .
IZ padi- Hoc intenm quod affirmem,nunc vnicum habeo:hunc Carbonem aquaticum
™us ' feu Corunm marthum fiue (ormorant^Xzn^. nunc Scharbum dici,vc conieduram
cormorir non abfonam prorfus Ormthologus ducitj Vel, inquit, a Coruo, qui Italts Corbo &
scha.bu? fcruo dicitur , *vel ab atro earbontJ colore : nam njicini nobis Gallt carbonem^vocant
dicatur. scharbon , ipft charbon fcnbunt : ( pronunciant nempe aliter quam fcribunc )u?
quafnttntia etiam Albertus fuiffevideturicarbonem.aquaticumAanc auem nommans,
rvdab acumtne marginum rojln etus , noslri Gertnani enim acuium" dtcunt Scharpf.

Hsc ille_^ .

cormorat Atcue ob hanc reor caufim Galli Cormorant quoque , quod nihil aliud fonat

mtcoruus quam Coruus monens , appellant , id qucd etiam ab eruditifTimo, & reconditio-

moriens * ns dcrirma pfailofophi« pollente , fuauiiTimorumq. morum viro , amico meo

leCFeuro Claudio le l cure Parifano mihi approbatum fuic , quod ob colorem nempeluri-

doafiUfc dum , nigrumq. morti dedicatum , hoc nominis auis harc fortita fuerit . Hic

nTvlr? mihi idem affirma&k , dum Sequana Pari<ijs inundaret , eiulmodi Cormorant

non paucos comparuifle , qui & ipfe eorundem piicacionem paulo ante defcri-

pcam in pacria fua iaipius confpexerat .

vera de- jt fimilicer auem idem Eques Puteus nofter , ^enuinis fuis coloribus , &:

stharbi fi- vera partium magnicudine mGal/ijs exprimi curauerat, quam penes me ico-

rant^c™ nem habco apprime Ormthoioai & Atdrouandi defcrjptiom compecencem . Ltn-

£TJ£ gttudo quacuor & amplius eft ipichamarum , corpons crafficies Anferem ferme^

n coctfla. X^UM ; Co[or h}ger } nifi qUOd capicis vertex capillatus , coHifupremi mediocns

portio, & iub capice ad roftri pnncipium pluma? albefcant , maculainter hanc

aibedinem mgriufcuia & non parua interclusa . Sub ventre quoque ad crura_

prxcipue candidx iunt pennx . Reliqui corporis pennx omne/ mgrent,verum

non tam faturoatroq.colore vt in Coruis noftris,fed aliquid cinerei iub obicuri,

atroq. rubentis & in collo iubcarulei admixcum habeac . Orx pennarum iru

cauda quoque albenc . Crura quaj brcuia func, & pedes valde nigrenc , quorurru

digiti perpecuis circulis annulati , craiTa conacea membrana nigraq. ad extre-

mos

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 69S

rnos vfque vngues valide facis compinguncur. 7{oilrum ( quod longum erac
cjuinquedigitos,& luceolum) hocpeculiareobcinec, quod fuperior eius pars
in fine acumen habet , quo vnco.veluti harpagone acutifsimo , ad excrahendos
firmandofq.pifcesdexcerrime vcicur . Gulam pacentifsimam habeac oporcec ,
cum harccjiiatuor, &fex etiam mediocrium pifcium priufqtiam mvencricu-
lum detrudantur, capax exiftac .

Tot igicur reli&us akcracionibus* hancquam hic exhibemus aquacilerrL, Mergus a,-
aucm , Mtrgum Amertcanum alleueremus , quarcunque candem auis llla fit ab ^hx" a-
tArtfiotele Aeihta appellata , quam G^a Mergum vertit.57 namq.omnia argumen U1S allrui"
ta pro vtraq.parte ad lancem exegertmus , ftlentium tanten wdicetur . Pauca enim ad-
modum Junt ftne aduerjarto , cetei aettamft T/tncunt, Ittigant , vt Senect hic verbis &
ipfa rei ventate vtar. Mergum hancauem voco, nonquod Mergis noftratibus, Noneftta-
quorum & icones & defcripciones apud cAldrouandum & Ornithologum videre_> ""nSrls
licec varias, inomnibus fic fimihs, li roflrum prarfertim confideres ( quod huic M"gis fi*
tAmericano eft acucum magis , longiufq. & fotlum, quod producbius quam Ew
rcpdts) fed quod auchoricace zAmertcanorum hominum hoc icaefleedo&us nunc
probe fuerimj .

NonignoroaGiWoC/ai/fo in Exoticorum fuorum lib. $. 3ltergum fimiliter Caroii«
\.Americanum proponi, verum is cum noftro hoc fimilitudinis prorlus parum_, £IuflLM a"
^pabet . Mtr^um autem eam auem efle lacobus Plateats , aNautis ex tAmertca gum Ame-
redeuntibus acceperat, nautarum eorundem folo fretus teitimonio , & Ciu- producit.
ywitaperfuaferat. Hos ego nec laudo, nec vicupero celtes. Polfunc enim iru
%Ame rica jeque , acquepenesnosdiuerfi^fr^rwwfpeciesexiftere .

Veluriaucem annoproximeejapioa F. Gregorto dc^Bolmar plunmumcogni-
tionis & auxilijin hac mea componenda hiftoria accepi, ica nunc iterum a Re-
uerendoadmodum Fratre Petro detAloayJa maxime foi adiutus . Eft aucem vir Frater Pe-
bic do£tiffimus , Ordtnts S.Domntci fodalis , in tAmertca & quidem in principa- Aioayia u
hifima Peruani regni ciuitate Ltmma natus , qui adreccum eciam libruriL, ^"f^*
habec de eAmericanb fui ordinis ne^ocijs , pra;lo p;i.ppediem commitcen authorem..
dam . Huius amiciflima confabulacione , cum Gepe hic 2{oma c\e tAmericanis

rebus colloquerc mur , mirabiliter rui recreatus . His autem mijii verbis J?/er-
gum hunc dciineauit .

A C 1 T L I ad fpeciem illarum auium accedic , qua? Hifpanico nomine_> a*Jergvs jj^ t
Pato dicuntur, & Mextcana ha:c vox Aatlt aliud proprie non fignificat , quam kvs. ^ r0J^\
hancauem , qua: quomam inaqua & fubtusaqua continuo commoratur, ldeo Auis hac ^u^o
hoc nomen accepic . Actt enim idem dicir,quod Atjua , & Li rem aliquam , ad ^^ aerw , ^e
aqua nimirum pertineutem. Vocatur auce auis ha?c Peruana lingua^Mw^w^.America- ^tt-xttyjn
& duplex earurn difTerencia repcritur . Vn* earum eft quse longtffime volant : "£ adi M t» »V» yuJA
funt enimcorporismolegracihores,&fipore in victu excellencioies, CuriLr Jj^JP; ;.*• ****** '^
carnem habeant abfque onerofa pinguedine. De his compertum efl,quod pul & dStc7*i ±*w •
losfuos fcacim vc eos nacare videnc, derelinquanc, vc ipfi pulli cibum fibi qua;
rere co^ancur incer / ur> os mxcibue , vbi procreantur. bunc ha: m nacacu pne- vocfs Aci- •

ji ori i * \ r ^i li uiexphca-

itances,&iubaquaquidem velociores, quam fupra eadcm ■■> lca vt nulluseos tio.
facile pifcis cfFusiac . Submer^unc fefe aquis, druq. valde fub ipfis dimorancur.
° . Vifu

U ryxo

■ 696 ALIA ANIMALIA NOVyEMSP. NARDI ANT. RECCHI.

Vifu pollent acutiiiimo , ita vc turbata etiam aqua , & longe & acuce ciburrL»
fuumfpecuiencur , capitaaq. Indt varijs has modis capiunc , fed pnecipuurrL»
dicam . In Patude Mexkana , vbi harum plurima? flabulantur , Indus aquarru
-i^/l/PrimaMer inrrat , fuumq. capuc in Anvaram aliquam immittit, quae fimilitudinem habec
■>ti <x.p**^ le^dercn- cum quadam cucurbita rotunda , lbique ad collum vfque fubmerfiis manet >
[ca^tenJi bitur. eminente folo capite,*vau eidem infixo . Vasicaque tancummodo fupernacare
u 1 (tX M^dusca- conlpicitur, quod cum auibus imponat,fecura' lignum lllud elle putantes , cir-
cjiudiAC- £je"f' hos cumnatant . Quare IncUs arrepcis auium pedibus,capit eas fubmergit,enecatq.
Yiifitoccx - donec cetcra? nifidias olfacientes diflugiant .

txAxhaM*-- Se<.(ind;Lj JVt.rWa.ipecics earuni e(r, qua: nunquam volant , licet alis haudquaquam

^* • £pei'-esde"deltirtia!"itur , fed cuoniamab his grauior corpons moles , haud 'tiaquam iu-

ilen-cari poteit. Propria harum imago auium ha?c e t , quae hac in cabelia pro-

ftat .. Sa,ntAJergt hi m natando admodum veloces & promptidime ad pifcium

Ajj h^raptum le fu/miergunt . Ponunt oua fua in terra , & puiios luos non ahter ac

nenc indi.gallmje.procreant. Init has aues immundas cenienc , ideoq. a'o earum elu

abftinent, neicio ciua vana perfuaii opinionc , quod eas cum bufombus iub aqua

^el'vCaih! coitu commifceri cenfeant . Penis in his e(t lon^us valde 6\: recortus ? Nefcio

defumpu.etiam an non fuperititionem fapiat , quando Americant tantopere aduer- ,

fus fafcinaaonem laudant auium harum pedes & roilra , quce iubinde in-- ,<
fantulis fuise collo,ceu certiisima quardam amuleta,fufpendunt , ne ipfis male^T
ficus afpectus noceat . Hifpani dicunt Aoiar con mal ojo . Vnde & Virgittus .

Nefcio auis teneros oculus rmbi fafcinat agnos .
Pinguedo harum quoq. laudatur ad toiiendas maculas;in facie oriri folitas , Hi-
sjano fermone Pecas dictas.Pennis quoq. earu;nde vcuntur ad medendum mLilie-
nbus vteri dolore vexacis.Harum enim combuitarum oenirum rumus naribus
ab ipils hauritur,quamuis hoc commune fic alijs rebus fa^tentibus crematis,la-
rarfcrcim lordida?,fi ab hyllencis fumus incefr recipiacur. Verum /»^/,qui
CHRISTI fide nondum funt imbuti , exilhmant Deorum fuorum futi-
lium nutu,iu(fuq. aue^ 1 hanc mulierum vuluis , & infancium morbis deftina-
Haftenus cam aCqUe dicatam fuiiTe . Ha.3c Frater Pff/ra.f,de Americauo iuo Mervo .

F. Pe:rus 1 ' > .„

deAioyfa. Nos etiam noltros haocmus maiores limnmeLcLAiergHs maior aiiquious etia
Colymbus maior, a kow^v , id eit,nacare,& Vrinatrix maior vocatur. Almorem fo-
InF'^,?T iemus Aferfutnm appellare. Talibus Franconia noilra in ilaenis fuis , ac pifcinis,
ma :unt tfa quarum plurimas & vtilitfimas habet, abundac, & in fluminibus etiam eiutdem
nmi Mer- Tegnitio & IVW«0,vbi non rapide fcruntur , .fjepius cum volupcate msrgentes &C
gl' emergences, veluci ludibundos eos confpexi .

Reiatio ^c 'Wonbus cMergis relerebac mihi olim TbeophtlusMotitor Lyn:eus,h.os fem-
MoIkohs Per ^n aclins degere , in littore raro federe , nidificare in lacubus, in folijs nem-
Ly:K-ci de pe ittncorum ac Typb.irum inclinatis, in hifque tam artiflciose nidum conftrue-

rtuilns Mej ^ ' VI

gis. re , 6c erigese, aquis innatantem, vt a vento hinc inde vllo abfque periculo mo-
ueacur . Qvnnque eciamaucfex oua ponere • <£\linores aiebat frequentius fub
aqua ie ablconuere , quando prarcipue fibi infidias flrui aduertunc , & poffc
longamdcnuoiateruallum,alioinlocoerumpere. Quarea pifcacoribus fub
aqua incerduin ia recibus capi .

VICV s

Supei-nitio
Indorum-. ndC Y
dehacaue. yera

IO. FABRI LYNCBI EXPOSITIONE. *97
T l C F S \ A M E R I c \ A N ? S '.

i

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

OMEN hic nullum adfcriptum cft. Roftrum iri auo
nulla maius repenn exiftimo . Superior autem huius pars
roftri , inferioredimidio latior eft , variegantibus mufta^
cum venuftace coloribus ex viridi, albo , c^ruleo , croceo
rubro,flauo verfus extrema camen,& acumen lpfiu^magis'
magifq.rubello.Eft & hoc cu admiratione quada fpeCtan-
du.mcdiccare capicis, adeoq. froncem integram m roftrum
abiumi Oculorum pupilla nigerrima , reliqua tunicarum pars flaua circulus
has ambiens puniceus , & cxcra hunc area alba eft . ColD inferior pars crocei
diluci colons,peaus vcro caftanei .acuraci,incer hoc tame & collu rubedo leuis
apparet . Dorium nignufculum . Als cx^riplici colore conftant, fufco nempe,
iubtufco&caftaneomm*, quiinexcremis magis diluicur. Infenor vencris
& pofterior pars niuea , & caudam verius rubcllo colore fcintillat . Caudaau-
tcm nigernma fimulq. folito longior, id quod a fculpcore bk non obferuacum
ruit. Icdumdigitianccacrecrobini,ijqucduplo,oiuamin hadenus defcri.
ptis auibus videre licec, longiores, colons fubalbidi mnt,& rccuruis vnguibus .
^rurapenntcruallacsruleocolorenocantur.

S C H O L I A E I V S D E M.

Ntequam de meo hic quicquam addam , operarpretium efte cenfeo,eam Carolu*
pnus breuiter dehneationem fimilis ferme auis mbneclere , quam Ca - fiSfj.
rolus AmommVuteus mihi lubens commumcauit ex viua aue defumpcam, «54

Nnn quam

Magnitu
do-

Roftrum

6 8 ALIAANIMALIANOVAEHISP.NARPIANT.RJCCHI.

, , r.m.rum Reaem in FtmtAtll»qmnfi atriojoco Gallis Ftmtaint-

Auis^us Auis u* f - ^ capiti adha:rcfciE,-yiri4wicuJo colore cin6tum

^ ;£i£» ipr^ **■•» «*** vinfenore , ;ero pr r

" ' oU ouoq. comm.ffa czruleo tocet colore . Totum reUquum rortrum mftar h-
im" ^"lerpencimacrorubent.s.imercurlancibu»' n,gr,s macuhs ac hne.s quam-

plURoftrum ameTcidem vacuum fuit fc cbncauum , 5c adeo propterea leue ,
« vires exieuas haberet , & neque morfibus acriorious rem apprehenderet ,
nequcperftringerec Hocque mcerna fui parce croceo , verfus excrermcatem
* ramen rtlius c.cruleo , fulgebat colorc . ,.,,„.».

• • T"o am Perebit compreififfimaro.non multnm forma fua diffimilem pra-
* loSSS qna5 m collo galh galhnace, habenc , hanc per .oftnton-
3 Zm deducebat , & extendebat i eratq. colons vere carnei , 8c quod m,
f« us effeT, ex vtraq. lui parce qu.bufdam veluc, plumuhs fil.fq. m.nuc.ffim.»
dXnSuebatur, quz eandem verx pennx faciem «nolan fac.ebant.
•. & autem in collo vlque ad peCcor.s medjetatem vt alb.cantes erant ,
«K " qulreunm extrema fuhgineus term.nabat color , fic m dorfo fc cap.te erant n,

^ Ar"a rotunda oculos ambiens , nudafennis , crifpata tamen aliquantulum

OCuU' oilis violacea cernebatur , prout in Pfutach quoque v.dere hcec . Re.quum

ndiqni PlUS ' Vl<"'' „„„„„_ ,„, Dennis mufteUni co toris . Caudam non habebat.ve-

jgg. ^«SXXfflSLuti, aut pot.us delaplam rem.ccendi

r -Z inicU ouidem ex pennis conftabant obfcure albicancibus, n.gr. , murte

S _ fcc bmrosmulancis coloris. H-c eciam caud* to- pr_ ud.a , au,c
. ***£*£ , ac demiccebac , quemadmodum facere Reguh au.cul*

„,„:„,, iur Motacillas alTolenc . . .

^Mttto" bidis erac filfus digicos , tam recro quam ance.te color.s qu -
Wei ' dem tope ttos v oUce,, mfer.us cine?ei . Salt.tabat frequenter , & cancum fiue
VM ' £££ lcarum non abfimilem voc„cdebac.Hanc m.mme **£*£*

E. llicracis alis in quodam afferculo par.ec. infixo , feruabanr, ibi garnebac «
' Sr Rebiomnibus ferm/.vc. & pficcac. facmnc, vefcebacur au,

*m™*ImenaMacinomm,exvuaram racem.s decerptorum, quos euul-

Sq.^^

^rUtir uratum vioiaceum referebat colorem . H*c C*rd.Mt. tntttu ,
Ktft P Et cum inll fim.vt eorum qui fimilem auem viuam ahquando confpexe-
3SJP* ranc : cXmoniaproducam , non prxcerm.ccendum cenieo quod FrPttru
v0„,/*n4/:SLMl,quemibpraec1amcumlaude nom.naut, de eademm,

St "^dc hacaue„»?»«to,vernaculoab Hifpanis M^
BSK. lingmi P«r.aB« , 7"««.«. d.fta , commemorantur Ua-c func . ^f^
«S.T'; deficet Uabeat rubrum, 8c illius propr.etas fit arborem excauare , mu.t.iqu

VjiiUS.
AHa rela

IO. FABRI-LYNCEI EXPOSITIONE. 699 ,

in partibus perforare,' vc nidum ibi pullis fuis conficere valeac.

Perfuafum aucem fibi habcnz./ndiani + huic aui notitiam effe cuiufHam her- indis per-
bx , <mx vim habcac , fcrrum etiam dilrumpendi , aperiendiq. omnes fc- h3dfc aaehi
ras. Vcautem herb.am illam Indtant confequi valeanc , aiunc ie peffulo ni- jfeEJJJJjJ
dlim occludere, & ad arboris pedem altqua linteamina apponere:tum ad cJaultra-?..
herbam iftam confug;ere auem , eandem apporcare , clauftro admouere, quod aperiat .
ftatim frangatur & diifoluatur j quo effra&o , herbam dimittere , qua? in ter-
ram cadens ab lftis colhgatur. Vocatur autem Peruanis herba hxc Pyto , cx qua yocatur .
{imiliter auem Pyto quoque appellare confueuerunt . Si eos qusras , vbi loco- SJScJ!"
rum hcrba ea reperiatur , omnes ad vnum fe hoc ignorare fatentur . ns \

Cerebrum huius auis fl dentibus applicatur ,quiiam mouentur & cafum
minantur , tam firmiter iterum confolidat, vc nunquam laborafle videan-
tux . Ha?c Fr. Vetrus de Aloayfa .

Nondum quiccjuam hic ame determinadum eft, priufquam aliorum quoq.
hiftoria? Americans, fcriptorum de fimili aue teftimonia producam, vt quan-
tum cum noftra conuenianc aiic difcrepenc eorundem defcriptiones, vnicuiq.
clarum euadac . Placuic autem primo loco ipfifllma loannes Lerij verba recitare
qua: cap. i o. leguntur hiftoria: nauigationis Cux in Bra/iliam fadca* . /nter reli- QUiroan. i
eatas <*»«inquir, tAmericanorum , primuslocus cuidam Toucan nomijne , dabitur . /s "es *-erius
V. ' columbt eslmagnitudtne, eolore ceu Coruus,excepto peUore , quod crocei eUcoloris , torque aue fcripta
\miniato ab inferiore parte circumdutlo , detra&o "Sarbari adgenarum , altarumq. par- r
tium corporis ormtum ijtuntur . Tum Vtro maxime apudillos esltnpretio , quodfalta-
turi ea ytantur . Nomen inde eslfortitum Toucan tabourace , hoc efl , plumx adfaltan- Nomeo .
4um . Nihdominus tanta illts earum auium Juppettt copia , <-vt mercibus noflratibus
permutare eas nongrauentur . eAuis islius rojirum reliquum. corpus longitudine fuperat,
cum quo Gruis roslrum minime eHcomparandum ./tajue pro monslroftffimo tottus orbis
roHro eflhabendnm . Ergo non immerito Tsellonius <~vnum cum naoius ejfet fnb finem
tertij Itbri defcriptionis auium depingendum curautt : nomen quidem non edit , at ea om-
nia qutt ab illo narrantur , de tfio roflro necejfario fur.t inteUigenda .

Hicidem LmWeodem librocapice 7.femagis his \%rbis depelle detracra
cxipYicaucrat. Partis ttlius peIJem( quaecircaingluuiem eft nimirum )detratlam
ficcant ( auis nomen retinet Jficcatam njtriq. gen<e appltcatit cera aggluttnatam, qnam
Trayetic nuncupant . Qutbus ita aptatis dtcas <-vmbones lupatarios ex <ere tnaur.atos ab
iUisgeHari .

Volupe fuerit le&oribus meis huc ea fimiiiter interferere , quas in S.uram.
Ouiedt hiftoria: Occidenc. Indias Italico idioraace fcripto , & quidem capi-
te 43,-reperio. Ait}autem in Terra ftrma auem reperiri , qu# a-Chnitianis Qaiojic
Picuto appelletur , quod roftrum obcineac -admodum grande , fi cum c orporis ^jj^*
Teliqui paruitace hoc compares,6c quod valde graue hc, 8c plus omnino qua;rL. a"e icriPc»'
reliquum corpustotum ponderet . Hanc enim auein non maiorem aut certe
paulo m liorem efle Coturmce , plunmis tamen pennis veftitam, ideoque minus
carnu !.ibere quamplumarum,qu£ venufta?plane finc,ac diuerforumcolo-
rum. Roftrumipfi datum maxime longum, & cellurem v.erfus recuruum, R0(irum.
vbi capki adha;refcit tresdigitos cranfuerfps latum . Linguam quam obcinec,&

Nnn z qua

7oo ALIA ANIMALIA NOV>£ HISP. NARD. ANT. RECCHl

Lingna pe- qUa fibilum edit,pennam videri potius.In arboribus foramina excauare m qu«

'• rncrec , ibique fibi nidum fabricec. Auem efte profe&o vifu mirabilem_i ,

faK^-quoniam plurimum ab alijs diiierac, cam quod linguam atcinec, qua? vc dw

1:1 " cium, pocius penna fic, quam il roftrum ad reliquum corpus, vbi ferme

nuiia videacur proportio , meciaris. Nec vllam reperiri auem, qus fecurior

de fuis pullis fic, nec Cercopithicos lnfidiances plerifque auium pullis , per-
Quomodo timefcac . Siquidem non poffunt ipfi pullos iuffurari ex nidis, quoniam vi-

-ilantiffima hxc auis fic,nam vbi immicorum aduencum animaduercit, ianju

cop

thecis

puiiorunn *tf (e m mc}0 mo componere , vc ex eiuidem foramine roftrum exferac , acqu(
tonbus. eo modo Cercofhhecos excipiac, vt confeftim diicedanc, & gratiam eciam aui

habeant , ne peius quid ipfis eoncingat .
QU?AUlro Sed noloiamdiuciusillisimnaorari, qua^dehac aue alij recenfuerunt , fo-
hac^aue!! lum ex recentioribus *A\drottandum adducam , qui lib. 1 1: capice i 9. Ornitho-
h^beac . j0frjtT {UiT hiitoriam huius breuicer perftnngic , fiib nomine Pic* BreJJilic^opbci
cur vocet Ptcaruaria fic fimilis , fi roftrum demas , & quodin 'Breffdta reperiacur . Scri-
fiikam?' ~ pferac olirn ad Ormchologum /o<*»»f j Ferrertus ^hznc Iacinis Ptperiuoram dici,
Vocatur quodpiperisnempeeifetvoraciffima, &vbi hoc ingeffiifet, egererec citifli-
«ia pipe- m£ ? qUod poftmodum eius regionis incolis maximo effec in precio . Vcrunv
Amtrteam amici mei , quibus hac a?ftate hic familianter vfus fum Romt, de hoc
ne verbum quidem , quare non leuem hac de re dubit3ndi anfam habeo . De- *J*
Qui fcri- fcribunt hanc fimiliter Theuetus in fua Gallica Antar&ica hiftoria, & Ambroftm f
h^ufme- Paretts ;in opere fuo chirurgico , ^Boterus demum fed breuiflime, in fuisReh-

mincriiu._ tionibuS .

vix viia-» Hoc monere fatis nunc habeo,duas ab Aldrouando proponi icones , veluti ab>
iiv rSu- ip^° ^!110^- Ornithologoj fed neutram cum noftra vfquequaq. conuenire , ficuc,
dta cum_. nec iHa c[\\x in Galliis a Carolo Ant.Puteo vifa fuic , cum noftra quadrat prorfus .•

noftra co- 1 ^ j i / • rr *w

gruit . Id quod me , vt credam mouet , non vnicam cantum nuius ipeciem eiie.Tbeue-
tus certe vt ipfum Ornitholoqus citat, duas agnotcft , vnam quas ma<mitudine

Theuetus r ■ u i i ■ i & J- c* r$ ■ L

duashabet pmionemieupuilum cohimbinum , akeram qua? Pteam rererac. Ec qui na-

peaes rum nobis depinxerumU:ffigies, inroftro non paruam diffimilitudinem often-

Roftrum derunc . In alcera enim denciculacum fiue ferracum hoc faciunc: alceri afpe-

harumaaiaricatemcam omnino adimunc. Noftra profe&o efficnes denubus carere ma-

St nifefte cernicur .

gitur. Sed3uimaduerfionedignumcenfeo, quod F.Petrus & fbcij ipfiu s America-

ni Hifjaniq. diu Noui orbis incola? , pro cerco mihi affirmauerinc, hanc auem

roftro fed arbores percerebrare: illa aucem in Gal/ijs vifa cenuiffimum & leuif-'

Qucmodo fimum roftrum habuiffe afferacur , quo vix molhulculam maceriam , nedum

d^en'gii" duriorem arboriscorcicemlignumq. perforare pocuiile iudicata fueric. Et At-

nuniimx" ^w«^«^talefibiroftruminfuoMufa:o adferuarum fuiffe fcripfit , tenuiffi-

fubftanruej mum membrana; inftar , fed offea tamenfubftancia , fplendida, leuiifima, ca-

borem ex- ua, atque aeris mtus capaciffima . Vbi recle obferuandum exiftimo , quod li-

cettenuiffimafuericfiibftancia,olTeatamen exfticeric : qua fi animal viuunv

dexcre vcacur, mirandum minimeeft ,fi repecitis coc vicibus acque percufc

fionibus, corcicem etiam arboreum j &lignum forfan pucridum, (hoc enimJ

inftin-

s.

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 701

inftinchi quodam ab hac auc quaeri credidenm ) forare ac penetrare valeac,
cum gutta etiam leuiflima fxpe cadendo lapidem cauet. Et vel formicarum '
pufillorum exemplo animalculorum docemur , qaid labor improbuspoflit.
Cum enim Plimus lib. 1 1 .cap. 3 01 miram earum diligentiam curfum ac recur- coiSS
iiim defcripfifTet . A iltcej , incpiit , itinerc earum attrttos yidemus , @fr in operefe- ^>\*j£
■rnitam faciam , ne (juts dubitet , tjuahbet in re quid poffit quantulacunq. affiduttas * «tcrunc
Quare non inue nufto Hifyani vernaculo fermone fuo , hanc aucm Carptntero ,
hoc eit fabrum lignarium , & Peruant a continua: percuflionis fono , qui cac
cac eft, 7\*t*<tt<*cv»appelarunt. •

Atcjue ha?c me caufamouic vcT^Vipotius, quam Pic& nomincinfignire-»
eam voluerim, contra omnium eorum, qui ante medchacauefquicquam
commenti funt, fenfum ac mentem. Ailenrictur mihi; qui nidi fabricam con-
fiderauerit , quam Ptca nen in cauis arborum , icd in arbonbus altiflimis fibi
concinnarc ftudet . Lege fi placet apud «Aidrouandum , & oculis intuere depi-
jftum mirabilis artificij nidum,q*uem Ptca in media arbore Malo , ex enaiccn-
tis vifci ibi ramuJis conftruxerat , fpinofis plunmis ramis ex Oxyacantho & Py-
railro obfeptum,atque ita ar&e claufum , vt nec vnde exiret , uec vbi Pica in-
grederetur , obferuare quis facile potueric .

Pirt-vero nidos fibi conftruuntomnes in cauis arborum,vr recte Vlinim liba Jj" 2}J£
1 i o.can.i 8* monuinfed non itera fecte, quod Picos omnes. JMartio coenomine 'um "id.0$

' ' w" r ,. , ri 1 i r c ■ fuosftruuw

infigniuent , adeoq. ipecic pro genere ( vt icnola» Joquuntur ) vlusruenc ; cum
Picus martius determinatam Picorum formam fignet . Nifi quis hoc ipfum nio-
do tueri velit , quod Pici forfitan omnes , veluti animofs aues, cum intcgram mS fi£
etiam crebra roftri percuflione arborero deijcere poiTe credancur,J</<iw ldeo faCri-

r r 1 • / ■ r o • 1 11 r 1 •

lacraftuennt', velquiaauipicaca?finc aues , &in belJum mie <3farttm a.bit\in

Romani , non nifi aufpicato Vrbem egrediebantur . Libet 7 Umum ipfum audi-

re . Sunt (gf paru* aues , >-vncorum <vngutum tt Pici, /vlartio cognomwe tnfigms, {£}

ih aufbicijs magni . ^uo tn genere arborum cauatores , fcandmtes tn fubreptum fehum

■fnodo ftlltyero @f fuptnt, percufji corttcts fono , pabulum f^cfj: thtdltgunt., pufJosin

c&uis educanty.amum foli . Ait neque folos Picos in arbuuiua cauis niduian ,ied P^"iS

Vpupam quoque hocfa&itare, exArtslote/e diicimus "h"b. 6. de Hift. animal.- ca"cil?ca:

t ' ' * • r ir r j n- ■ I ri uif arboru

cap.i. Vpupa 'vna , lnquit, fmtn genere non ntdtpcat,Jed sttpttem arbvrumfuhtens , vc Piiniu*
fXrttfteuilo slramento in cauis . Mirorhoc m loco Artliotelts interpretem Au- vut'
gttsimum Nipbum , quod Albertum reprehendat, inquiens : H*c au& Arisloteles
ait de njpupa Albertus mentitur de pico manno . Licet enim Ansloteles non dixerit, N'phus m»
?Picos in cauis arbordm nidos ponere ,fed fupra arbores y & non humi conftdere dit Aib«-
■Veluti perdices faciunt, e> coturntces : veriisimum tamen eft,quod Aihmus dixit,
cui & experiencia, & Plintus adftipulatur . Erit igitur ob nidi ftructuram , \o- Ratio pri-
rumq. Auis ha?c noftra Americana, Ptcus potius appcllanda, quam Pica , ftraauisTc

• Et quoniam irifieorum variecate enumeranda , non conuenirc reperio, qui cus'Uquam
idehisaliquidmemoriasprodiderunt, addam breuiter illa , qua? olim mihiPi"'
icripca reliquic Tbeophtlus Molitor Lynceus , non auricus,fed oculacus ceftis,
in auium cnim nacura acque propriecacibus indagandis , perfpicaciifimus
fuic. Hic igitur feptem omnino P/cor^wfpeciesobferuauerat. Primus , aiebac

N n n 3 ille,

7et ALIA ANIMAUA NOVWB MISP. NARDI ANT. RECCHl.

Authore» ilie,eft Pitus ntgtTy^ kaciQulta fabiikncm jchymici, de radkequadam ncnv
inPkorum «e nUam ore ipfe apportct, & nidi:UiLfbramcnii|gno per vim uicriifo,claufum
SaKnttde referet . Hic Hfiai maior Longiorq. eit , capicc rlihfoi^iiaftrolong© & nigro,lin-
Swret" guam non latam (quam&lso t4r/#ott/«/*«jcribiiu:){edterecem &in,acumi-
''hiiu^Mo ne corneam habet . Pennas in cauda acutas obtjnec , quibus in afceniu arbo-
litor Lyn- rurn quoquc vutur. Excauac arbores durifsiroas, in\qui bus oua iua locat .

Secundus eit Pscsts martius , feu viridis notiflimus, .& hic in cauis oua quinq.

«ks!3 pe {cx&o<5toctia,iinevlioftramineponit,|>ullosfajos vermibus & mufcisedu-

Secundu cac.Hicramos aridos hyeme excorticat,fub illis vefpas,ac vermes qua?rit,quds

ipccies. covacfiit ? -his deficientibus ad aluearia conuolax.{qu©d plenfq. Picij,Parot7{u'

piciapibus facul# & CicontAy^piperAts illis auibus eft familiare) roftro illa aperir, apes euo-

infidiatur . ^^ deuorat. Maio menfe in filua arborem quserit interius putridam,aicen-

dk,roftro percutit, audito fono violenter ferk .. iCorcicem & lignuniqnerci-

num virideetiam,incerdum ad quntuor vel quinrj.idigjcorum trarifucrforum

craflirudinem perterebr.ir,donec ad lignum putridum perueniac, quo inueto,

dimidiaeetiam vlna? prafunduace nrhoremexcauat , in qua oua fua excludit .

Tertia fpe- Tertists & iii ordine primus , ex maculoiis^triplexenim niaeulofus eft )

Vicaritts eciam vocatur . Hic nigereft & afbus, per corpus totum macula-

tus.Plurestamen nigraspennasin tergohabec, quamalbas. Vica paulo eft

cies

minor . Sub cauda rubec vci 8£ in capke .' Roftrum huic longum & lingua-» I >J

ceres cft. Apibus valde eft infenfus . Oua ad plurimum feptem ponit .
e»s. Quartus cft Mtrula paulo minor£ Jpriore adhuc maculoiior. Penn* in>

':. .1. caudamedia? funt nigrar, &acuc# .Oua fex ponic .

<jain'u rpe Quintus & in maculoforum ordiine tertruss tz inter hos minimus , circulos

eies* habet in pennis pcr integrum corpus,quorufn vnus albus,alter niger eft. Hic
Vafitre domefticopauloeft minor . Garne Kubeculum fere a?quac. Linguam-»
pra?longam habet a.c corneam : pedes paruos, fed vngues longos . :

Sexu fpe- Sextus Cimreus vel Qeruleus dicitur . Hicroftrum quidem longum fed lin-
guam breucm habet . Non eft ei cauda acuta, in qua tamen veluti in alis quo»
quc & capite cinereum ac cacruleum, in pectore , collo & fub cauda luteum*
t vel ex luteo rubrum jingutture album obtinet colorem. Pedes ipfi breues
funt . Nidum hoc exftruit modo . Inuento aliquo fibi congruo foramine fcd
ampliufculo,circumliaitiUud luto,velcerra madida,quamroftro adducit, no
altter ac hirundwet&ccrc Colctit , & foraminis eam relinquit capacitatem,qu*
{ibi ac farmclla; (vlx ad ingrc(Ium(ufriciat . In hoc oua locat & pullos cducat,
sepnmi^ Septimus gryfius vix Cardutlem magnicudine excedic r afcendic Sc dcfcendit

ijpccies . pgj. jjrj^oj-es viclum qusricans , maculis eiuidem coloris in nigto confperiiu

eft,vc Verdix. ln rimis arborum aridarum nidiiicacjintra corcices ac lighuriL»»

In cauitacibus etiam murorum inter lapides oua iex plerumq. pomc , vna cx

parce rotunda, cx altera vero oblonga vaJde , & acura . Non canit , quamuis

Hucufquenec reliqui Vici cantillando aliam vocemexpnraancjquam Ghik, Ghik . Hxc

Moktor. ^^<"*noftcr , quiexacfifsimam plerarumque noftrarium auium hiftoriam
vllo abfquc hbro ( adeo ipfi famihana ha?c eranc ) mihi reliquit . i
- Acccdithuc aha , & pocior quoque conieciura , ad Vicum-youus , quarrL»
c - iicam

DD IO. FABRI LYNCEI EXPOS TIONE. 705

t uam refexendameflc hanc auem Amtricanam. Quod pedes nimirum harc bi. AiVmi^
nos in dipitos,antcacrecro diuifos gerac . Id o1uodfolisT#V//peculiareeiTe."fP^dplcbaU3i
Aibcrtms annocauic , fi moSiurnas camen quafdam attesy Pftttacum eciam,& /y»£4> cur. Pici£

^^ . . ,. . x J rr \ ■ r poriite quS

escipias.Quamuis &c Ptco murait &cntgrotrcs ance, & recro vnum, elie alq tcri- PicafirnaW;
hanc. Et feimus nos eciam CWa/o binos ante, & retro cotidem digicos cohcef- Ja"J'-
los efle . Sed quoniam & in c«teris proprietacibus , tarn apte cum Pico msrgi* " V^
quam Pi<*,qux tres antc,& vnum recro habet digitos-, c6gruit,ad Picum liben-
rrasea rctulero. Vnde maximopere miror,plerofq.0r»i//>»/0£<v,& inter hos &\~
Ijgcntiflimum noltrum tAldrouandum , roftratar huicdwi 'AmericandCmzVit&M&ouzn-
frefiltenfi, vcipii vocanr; inf uisomnibus Iconibus,tres^iigitos ante, & vrium rnjL' «ajc
pro caice appinxufe , cum tamen & noftra piftura, & fculptura,& ipfum ani- ^t^t.
mxlvumtmmGai/usviium &depicl:urn, rcclamenc , vc ex fupra datis defcri- 5* iB P**
ptiombus , cuilibet manitcltum euadit . antc&vm?

•11 1 r»- . •. r\ .rv • . .1 ..L „ •. . /~ _ ••/!- r recro-- ap*

Nomcn autcm ilLudPirnft?, cjuo ipfum Omicdum hanc infignijflc, fapra mo-

pinguiK

nui^neque a Pif.i,ncque d Piw,ied a roftro denuatur,quod Htffani li.10 ldioma-
te PiC0,& kali &*cj appellitant . Sub huuis Ptcuti nomine , hanc etiam Carda- P^Si
Hwjhb.10. fubnlitatumdeicrtplit,cum in(]uit. 7(ofirum maiuseH toto corpore, CardanJ
ttrrpns autem coturnice pauio maius . Ttyflrum tgitur longius, Idtum vei capiti tungitur , hanc . ("b ;
rr ibus dtgirs , aduncum quo tertbrat arbores, atque ibi d caudatis Stmijs arte ac roffod, nnnc inrtr-
qnanquam puftHum fe tueturpulchre . llludinto mirum quod pennam habeat pro lin~ kxu*"
>>«»4 , rvnde a natura altorum omnium multum difjidet , ftbdat njehementer .
.V Ridet ha!c omnia false Scaltger pro ingeniofa mbtihtate fua > Exercicatiorie scaifger
.i^+.lnmaximaomtoum coturmce ,ait ,pec7us nunquam njidilatur» digitosbinos\ hk ridec
iguantum tgitur caput , cui affxum pt roHrum fefquialterum ? 7$ofirum cttam dehebat SlawuS*
petiusreBum fuijfe, quam aduncum, ad perterebrandam arboremjCSr* inferendos iclus'.
Sed cur riiu dignus fit Cardanus, {[ ip(e hec ad verbum ex Ouiedo oculato tefte,
\ licct hunc non nominet ) tranlcripfit ? Et cur non reprehendit Ouiedum po^
tius Scaltger , quem iple dubio procui vidit , tegicq. cum n on rarp ex hoc', &
•iiprfemet iupprdfo Outedi nomme, Indtca naruras quacdam miracula narret ?Et
t»r-accufandus (ardanus, il Natura in monftrofb hoc ludere roftro voluit ?
quod cum reliqua aue non cam habet proportionem,cjuam in plerifcj. noftris
videmus alitibus . Kwp* hic mundus nofter eft , in cjuo polydardala Natura
^M^varietate fua, pulchritudmem inducit, & vt Vlinius, ait, qua nobis miraculd, JJJudST
ipft ludtbria funt .Prxterca. cum auis hat?c non tcrebri modo arborem dired:^ hfc nobis
perforct , fed bipcnnis loco roftro fuo ad excauandam arborem, & ibi nidum cenfencur .
iuum collocandum vtatur^ non video cur non aeque aduncum, quam reCtutn
volucris roftrum,hoc pr^ftare & forcafTe commoduis poiii.D .

Scd finiamus raridcm, & admiremur fimul, idcm nunc , & olim perfuaflf- Miram eft,
fimum fuilfe ficzmentum,barbarica:iftL-fi«(rn^B4c;en!:i , clauftra aperiri nido quod.An>e
huius auis applicica , ab herba quadam , quam ea crc apporcec , quod VCtnius h*c fabuia
ctiam de Vicis, ad quos hanc noftram retuUmuf , fcripcum rehquit , loco pau- clauftrwp
16 fupra lauciato . lAdaBos, inquit, Cauerms Puorum apafiore cttneas, admota qua- fiteperi"ua-
dam ab bis herbd , tlabt creditur vulgo . Trebius autor eji, clamtm cuneumue adaclum , fa •
«nanta libeat rvt> ttrbori, /s qua nidum losbet ( Picus ) f/attm extlire cum crcpitu ar-

boris ,

704 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.
fliniushac yorjs ^ c um infederit clauo aut cunco , Hoc ipfum quocjue Democritum &.Theobhra'-
Jfic"! Cn" Sium credidifte Matthiolus m nucupacoria fui Herbarij epiftola fcripfic : quem

cgo miror magis, h&& ibi verba addidifFe.^»/» etiam Miniopidc herba taSiu dau-
gisrqm6d firaomnia aperin, auibufdam admurmuratis canttlenisitd quod mihi miracuio non
^Sri- ert.Meminienimdumfuperioribusannis V 'enettjs agerem , me qutndam /u/pendto
volacredi- jammtum yidtfie ,cuifires omnes pateferent dtfieclis Jeris , vna tanium herba admo>

td , (tgnacults quibufdam decantaid . Talts fcre facultatis alia haud mihi incognrta

habetur, in /talia monubus prouemens , qua ab eauir calcatd ,continuofirreifoluun-

• tur calcei .

Amhori Ego Vc ingenue fatear , pociorem vita: meac parcem herbarum quoque ftu-

J2ci^ dijs infumpfi , & plurimorumfimulfamiliaritate rhizotomorum fum vfus.

dentur.qui Veriim eiufmodi nacuralia plantarum miracula, nec vidi vnquam , nec a fide

fimilia nec ' .. . * f

vidh nec di?no quoquam audiui .

audiuit. Quodfiadmurmuratis verbis cantilenifq. res agitur,iam illa dc diaboli

inhuiufmo commercio, auxilio , & fuggeftione fufpe&a fit. Scio equidem, plerofq. ho*

SfupmJa minum nqn facile contentos efte , ijs , qua? vbiuis obuia , & quotidiana funt :

Jclflibufu- Sed <4>t»*"<-* illa libentiflime credere, appccere , & ample&i . Adeo fabular,

fpeaa e(i deliramenta anilia, &:njperftitiofas,Gacoda?monis aftu excogitats ceremo-

eommer- nia? , per vniuerfum orbem facillitne diiTeminantur , vt ad Ameticanos & Ath-

tl0*' r/^« noftros quoque iam olim penecrauerinc . . *

Et quidni ? Gum enim luce Euangelica variaeorbis noftri cogniti regione

efient illuftratae , & fraudes Sathana? ideo dece&a: migrandum fibi pucair

ad gentes noui orbis barbaricis ritibus plenifsimas & veri DEI cultu orbatas,

Hisciim fuperbiam , arrogantiam & tyrannidem fuam diu mifere exercuit,

apud has idololatriam perfide fixit, vt licec iam bona pars earum CRISTI do-

clrinam amplexa.ta fuerit,re"manferinttamen antiquarum fupcrftitionumJ

fomites quidam,e quibus continuo adhuc idolomania; igniculi cxhalanc . Et

quantum apud illos Americanos perditiflimus hic humani generis hoftis

pofTit, partim hiftoria; eius orbis nos docent, partim ab ipfifmet ego Ameri-

canisfediamChriftianisipartimabillis etiam qui ad infidelium locapene-

trarunt,vtmifero£illos &ada:mone dementatos homincs CHRISTO lu*

erifacerent,edo&usiui . Sed legat hac de re qui velit, lofephi a Cofta quintum

librum hiftori«e iax occidentafis Indis: mirabitur fimul & gentis illius milcr

rebitur. AtquedePw Amertcano hxc fatis funco .

HOl-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 7oj

H 0 1 T Z I T Z I L T O T 0 T L

tAttis picta Americana .

10. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

» »

OSTRVM oblongum, acutum,tenue & tantifper cur-
uatum nigricat : cutn hoc caput , collumc|. quod longum
facis, in magnitudine proportionem obtinent . Colores
niger , virfdifq. faturatus , adeo perminima commifcen-
tur , vc oculis fe quafi noltris ambo occultent , qui tamen
paruof um!inftar punctorum ex croceo, aureoq. pulcher-
rimo colore eflulgent . Ex nigro vndiq. fed diluto magis,
mferiorcm colli parcem color, vfque ad pe&us , idemq. dorfum venuflac, nifi
quod in hoc alba: minimarq. macula? quardam apparentjnterfperfa: . Putares
inhac degantifsima & exotica aue , merumfuperbi Vauonis , aut Vhafiani ma-
fculr,iut variegatum rutilantis Colttmba collum intueri. Ala? nigricant,fed an-
teriores harum partes candidis maculis lucenc . Cauda fubfufca ferme tota_» ,
principium huiuscamen virefcit, albefcit extremitas .• Pedes habetlongOs,
nigricances, fubtiles, tribusante dittin&os digitis,cum quarrxvpofteriore ,
cx breuibus cruribus enatos .

\

S C H O L I A E I V S D E M.

■

PArum eft , quod commentanj loco hic adnedrere pofTum, & iam nonne-
mini diftufior paululum vifus fui. Adponam camen hic primo loco quac
Fr, Vctrus de Ahayfh mihi reliquic . Ha?c jtuis , inquiebttt iHg j quam Alexicani
Hoiizjtzjltotl, Peruani vero PiBeo, appcIlant3non comedit frjrnentigrana, nec
corporeum quicquam,nifkantum {ubftafrtiam & medullam florum,fed pra>

fertim

"

■

Fr.Petri de
Aloayfa A-
mericani
de hic aue

verba .

l*{ ALIA ASJMAUA NOV£ HISP. NARD; ANT. RECCHI.

Aiimetum fertim florum fpinis armatorum . Habet autem pulcherrimas pennas,quarum
SLTvfuseftimagincscohficiencli picluris fimillimas , & alia huiufmodi precij
f*' magniopera.

necchus O^.rdtts Antonius Recehus nofter , hoc ipfb Mexicani voluminis fui , quod
^Sscnunc primum mundo publicamus,libro9.cap. u. Auiculas plurinwrfub
Jo tace ff0it yt?Jt nomine, &; pidtas exhibet,& calamo defcribit,cum quibus magnam
hxc noftra vt corporis effigie , fic nomine fimilitudinem gent . Hax fola in-
ter vtrafq. eft difterentia ,■ cjuod nolrra? praster vtrifq. communem appellatio-
Qu^digc- nem Hoitzjtzjl, additur vox hxcTototl, quamuis & lllis feptcm differenabus
£%& vnius fpeciei auibus,iua difterentia etiamnomina dencur a l{eccho,ci\ix tamen
&ilias£c . m ncc omnes videncur cQnuenire , quod fint ^/V^^/Quapropter fere adi-
gor, vc credam, hanc noftram auem qua; fine hiltona hic proftat , ad illas re-
Ferri pofTe, de quibus loco laudato fingulare caput fiecchus icnpiit. Licet enim
ibi colores non enumeret ,fed varios folummodo efte dictitet, quare & auem
illam larine vartam nomanac : credi tamen poteft , eas huic noftra? haud abfi-
milcs ^fle, cum & ex illarum , & noftrre pennis ac plumis , arcificum Indorum
Rationes induftria, imagines elegantifsima; conftrui dicantur . Et cum his verbis capuc
curconuc- jj\u^ conclucjat :]?/ures junt harum autcularum differentU , colorum varietate ac cor-
porum dxjiantes magnitudine . y£quum eft credere &noftram hanc,licet piclura
prima . grandiufcularft , in.illarumjclaiFe iocum haj^gre;'. Confrrmat harit opinionem '>
Secunda. meam , quod Fr. Vetrus de Aloayfa dixerat, hanc noftram fola florum mef?
dulla mjtrin , & ^ecchus ailerac , fua$,i,ll#s tamdiu fojummodo effe fu-'
perftitesjquamdm.meliigenarumhefbarumiflores^x, quibus aluntur, per-
durcnt. . .-.,.■ j ,. .

, In mentem itaque -venit,an non affinitare quadam ha:c noftra auis fi^J

%eccbo enumerata^ <7j.ariAeupic7<s, attinganc lllara, quam Carolus Cluftus Exoti-
corumlib.5..cap.i,deieribic,quaj.O«r/^'«vfiue7'o^W/o appellacur. Dehafc
.videntur eBUra fequecia apud ipfum \agutuv. Francifcus Lope^de Gomara in Hifloria,quam
aues cum Je ^Mexicananjrbis expugnatione firip/it, Viciulineam auicuiam ( qua? alijs nempe
f^Tomine- Ourijfi* , & Tom mejot: & Vajstr mofqujtus, &c Gonambuch dicitur ) mminare ruide-
coniKnire. tur • Maxime inquityod&uraluAs eflin noua Htsjania auicula incplts dttta <-vtaci-
lin, corpore ncn maiorequvm Crabronis, oblongo &gracili roslro : melle rare &>florunp
fucco alitur , rofe tamen n$n inf.dtt . Etuspem* njalde extles , elegantis mixti coloris,
Hxc dici-^ Pkrytfontbus admodpmexpwte, njt-aureis flaminibus intertexant , prafertim tfl*
fibus ztbo-tpm in cb\io-0c peclore ti.at.%- £:xpirare,fiue obdormijcere credttur O&obri menfe,pedibus
dormfreT' ex aliquoramo appenfa, aprico ioco : renafci autemfiue expergifci Aprjli multis florj*
bus iam <uigentibus }propterea 7{enata Vocatur.Qm plurade hac noffe velit,ipfum
adeat Clufmm , veL.iSpfas potius ocuiatos teftes confulat, quos ipfe cicac^w-
faluum, Ferdinar.dum Gmedum cap. ^S.fui Summarij.^»^«/?/»««» Caratewlib.i.
cap.8. H\&ryer<\ia'nx.fofepkum a Coflahb.4. cap.3 7. Theuetum cap. 48. fingti-
larium Frajftcia? Antarclicx , & loannem Lenum cap. 1 1 . Hift. Americana: . j

Gonueniunt mehercle pmnia qua: modo retuli,cum Kecchi noftri hiftoriqPj"
qua; fuis iWe-ffoitzjhril', {\i\e auibus varijs tribuit , de fomno prarcipue illo cjuo

ai

cutquam

arbori affixa; pluntjHS^feata? haerent menfibus A nec nttg& fitnt , inquic , aut

IO; FABRI LYNCEI EXPOSITIONE, 707

(uietuamdebeteffedubitatum,feruataquippee/i uon/cmdauis ftipiti affixa intra cu~ somnum
biculum , & cumfexmenfes exanimts pependt/ftt , qno vmpore ftbi natura compara- £h™,^s
tum efl,reuixit , ac demtffa tn <vicwos agros ^volitauit . Jj|£ cogJ

Sed de mirabili hac &; pufilla auicula,ea quoque commemorare libet, qus dw •
Fr.Gregorjus de 'Boltuar mihi pro certiiJima hiftoria communicauit . In mul- Fr c .
tis , aiebat tlle, prouincijs ac Kegionibus lndiarum tam Noua Hifyani* , regio- "j <ie b0-
nis Teruana, rBra/ilin!,&: (7«/»e<f jcjuam Indta Orientalis , in /nfilis Philtpptnis , & hac parua
alijs,numerofa eii diuerfitas magnarum auium & paruularum , varijs colori- hXdcal.
bus diftinctarum . Quapropcer cum de paruuhs agamus , cjuas in fuo hbro re- [^1°'*^*
krt 9£ardus Antonius "Keuhus ,quas in Noua Htffiania rcperiuntnr 3 dicorela- municaca.
tionem eam quam de illis habet , qu^ fub nomine Hoit^itzjl depinguntur , a
veritate nequaquam ahenam effc : excepto tamen , quod illa? omnes, cjuarum
feptem funt, ibique a 7{eccho referuntur , eam proprietatem non habent,ad ar-
borum concaua confugiendi , ibicjue per fex menfes hyemis mortuas,vel qua-
fi mortua? videantur , latitandi,roftelhfq. fuis in arborem defixis,flrmiter \\\- Sola illJU>
ha?rendi . Ineunteautem vere, reuiuiicere, alimoniamq. fibi qusrere ex mel- Pa™a.aul-
le,quod inarborum,plantarumq. floribus deliteicit . Qusniamprimumhoc, dormic .
quod dictum eft , videtur tantummodo verum efTe , in lila fpecie auium,quze
minima eft omnium , & a Peruanis Tomin, vel Tominejo appellatur.Reliquum
V' ver6,quoddeilliscommemorat,certiffimum eft,quodq. ex earum pennis
^preciofa? veftes & imaginesconficiantur & elaborentur . Tomin icaque auicu- Usc
la eft adeo parua , vt nulla in orbe vniuerfo minor reperiatur. Eius magnitudo Phice ^*
eft inftar Crabronis , varijs perfe&ifsimifq. depi&a coloribus . Pedibus admo-
dum pufillis & curtis . Eft ex his aliqua , qua? caudam curtam habet , & ro-
cundampipionummore;aliaver6camlongam & completam,vt bis,terue
longitudinefuareliquum totumadasquet corpufculum : In hactres vel qua-
tuor funt pennx colore precioio variegata? . Roitrum habenc longum , tenue
ac delicatum , & linguam inftar acus, quam dum proferunt , duplo eft,quam
roftrum,longior . Hac mel extrahunt ex occultiore & profundiore centro
florum , etiamfi fit Lilium album , vel flos etiam oblongjor .

Er. quemadmodum DEVS & Naturanequein minusvtilibusabundan- L-Wanzm
tiam,neque in neceiTarijs defectum monftrare voluerunt , fic etiam huic aui- i°ng"m-*

11 1 r ' • r ■ n va de "

culae idonea pro ahmentorum luorum acquiutione, inftrumenta procrea bec,qua_.
runt,linguam inquam , lpngifsimam , qua ad intima florum penetrarc pof g„ . c
fet ; & mirabilem hanc facultatem concefierunt , vc ipfa rei nulli inhazrens, in in aere 㣥
aere faltem hbero volitando , perfiftere tamen &ex floribus, furfum deor- ^"-^n
fum vbi velit , illis haudquaquam innitens,lingua excrta melleum lambero mJ^ d"
rorem , pro lllo temporis fpatio , quo indiget , valeret . git.

Alas aute tata pernicitate mouet,vt vifu percipi motus minime poflit ; cuin aus ceier-
alis potiuscarere videatur , & veltam exile corpufculum ,abfque alis iubfi- "«!
ftere appareat. Sicautem inaere fufpenfa, &ad partem inferiorem fuperio-
remq- tloris conuerfa , hquorem illurn roftello colligit, & lingua fuaquam
deducic eo vbi neceiTarium eft,fuffuratur . Tantaautem velocitace ex vna ar-
bore ad ahanu, ab vno loco ad alterum fe conferc , vt in hoc reliqua* aues an-

tecellere

7o8 ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

tecellere & fuperare longe videatur vniuerfas , & ipfa volans oculis fa;pifsimc

percipi minime pofllc .

Hucufq. f. Hax funt praxipua qua? de huiufmodi auiculis Tominejos nuncuparis , dtci

eregorius. p0(func m Reliquoe fpecies di6tum hunc modum infequuntur plus vel minus ,

pro earum corpulentia vel natura, quamuis maxima etiam illarum,crefcendo

nunquamattingatmedietatemminimas auicuhe,qua? inEuropa inuenitur.

HarcFr. Gregorius.

Qui <fc_» Duo ^unt » ^112 amPucrem mc difquifitionem mererentur . Tw»«w,quo>

hac aue_. moclo ha?c auis folo melleo florum liquore paftuq. cibetur ? *Alterum , qua ra-

examinari tione tot menfium inedia macerata,fuperftes tame adhuc arbori adha?refcat ?

poffenc. ycruntamcn na?c Cum altiora fipiant principia , qua? hoc loco examinare-»

opersminimeeftpretium,adalia tranfeamussquum exiftimo,cum prs-

fertim de mellis ex floribus hauftu, natura, & fabrica , fuccinc-le quidem, fed

neruose,& folide difputauerit Princeps C<efius nofter, in Apiarto fuo T{pm<e typis

expreflb, quod confuli poteft . Defamevero diuturna, quam varia fufferro

innoxie animalia pofTunt , h temporis permiferit anguftia , aliquid inferius ,

vbi Cham<elecntts dedero hiftoriam , delibabo .

nJdSf Hoc vnum nunc reticedum haudquaquam cenfeo, Ariflotelt minime igno-

fuit aues tum ftjiflfe y aues qUafdam hyeme abdi , & occultari , inter quas lib. 8. cap.i 6.

hyeme oc- de hift. An. praecipue hirundines numerat. lam enim ^ij<e funt, inquit, mult<e bi- i^

ruxdines in anguslijs conuallium nud<e , atque omnino deplumes . Scaliger ad huncj/

Scaliger locum . Sed &• in cauis arborum, ait, deprehenfefunt ali<e aues apud nos nud<e, idque

probat . hyeme . Adutant enim quotannis aues plumas , idque <efiate . ^Natura fapiens , cum

plumas aduerfus frigoris tncommoda condidtjfet , non abslulu eas per frigus . Atqui

nos fcimus eas qua? hyeme fe abfcondunt, hyeme plumis fpoliari . Hunc eun-

Hoeipfum dem eArifiotetis textum explicans AuguHinus Niphus , \\xc habet . Vnde vt Al~

Niphus do yertus inquit,iam Vtf<ejunt hirundines , qu<e in concauis arboru?n fe condid:runt , O*

Sbeciatum efi in Germania in fylua quadam , ^vbt qutrcu putridci inctsa inutntus efi

cumulus htrundtnurn deplumium . Necfolum zAlbertus hocprobauit ,fed Pompeius Co-

iumba HJir maximus re*-um natur<e rimator, Je idem in Germania repenjfe in concauo

cuiufdam arboris in imofluminis exoru , ttfiatus efi mihi .

Et quando iam Germani<e fa&a eft mentio,pra:termittere haud debeo,quin

prorei huius confirmatione, & illa producam , quse Fortunius Ltcetuslib. 3.

cap. 1 o.dehis quet diu viuuntflne alimento, annotauit . Ajferendahucjunt, mquit,

Hiriidines qU(e de natttra hirundinum Germanicarum mihi retulit Mathcmattcus inflgms Ga-

latefce?e \i\xus,flatrem nempejuum in Germani<e slagnis hycme njidifle retibus a ptfcatoribus

inG«ma- tahtifS congeries multarum hirundinum , pedibus , roHro e> alts mirum in modnm ad

nia vidit . imicem confarcinatarum , qu<e in thalamis teptdioribus comportat<e, quafireuiuifcentes

mcuerentur primum , Jefe expedirfntposlea , mox etiam auotarent : audtfeq. <xb tncolis

aduentar.te hyeme , quotannis hirundines in ea regtcne , aeris tndementtam fngientes ,

tion in remcttjflmam tnde cAphricam ( quod ejflciunt Italicarum plurima Lyli<t <isiti-

niores )Jed multas , vt diclum esl, in vnamcongertem colligatas ,fub aquas demergi ,

n> bi mtnusfeuit hyemis , atque ibi latere ad vernum tempusfmiavimes .

Addam & ego aliqukl ex Germania noftra ab oculato tefte Thsophtlo Aioli-

tore

. IO. FABRl LYNCEI EXPOSITIOME. 709

tere Lvnceo de Cuculo mihirelarum,finiamq. Hocitaque fibi domifuajconti-
giile affirmabat . Cum famuli ecenim aui pacerni fui Jn praco quodam Satices
vetuitas, andas & arboreas eradicaifenc,domiim ].vexiiTen:,&: dao earundem
capita in fornacem,pro calefaciendo hypocaufto conieciifent , audiueranc m
eodem hypocauito tercia vice Cuculum cancancem.Admiraci hac Coccygts hye
me vocem, exeunces,& capira Sttluum e fornace extrahentes, in altero fe quid-
piam mcxicjre animiduercecunc: quare arrepcafecun foramen aperuerunc>&
immiisa manu primum pennas meras extraxerunt , poftmodu viuum quoque
animal arnpuerunt, hoceitipfiiiimum Cuculum , vegetum quidem , fed nu-
dum ac pennis omnibus exucum ipoliatumq. & commeacu piane deiticucum :
quem pueri geiliculances,per biennium incegrum in hypocauito enutrierunt.

A V l S MEX/CANA

Pjittaci colore .

TheODhi-
Ius M >Ii-
tor Cucn-
lum pe 1 s

IpoliKiim
m arbore
Iititantem
vidic .

IO. FABRI LYNCEI DESCRI>VlO.

JEC auisftntim inroftrojfquod nduncum nonnihil &
m cincricium eft totum ) mferiore parce ad caudam vique ,
hoc e(t m ventre toro triinij colore ru!">ec : qui idem color
iurfum per vropygium , ad dorfum porrigitur , nifi quod
akrum verfus prmcipium cum virore rubor confunditur,
cuindipfumitacollum protenditur, quod omnmovire-
fcit . Cnput autem amethyitino , aut hyacinthino coiore>
oiluitur. Circulus rui pupillam ambit,valdealbet,orbita veroocuh eft ca?ru-
lei fiturati colons'. Vbi iuum iumunt pnncipium ala?, color eft iubluteus. Se-
qu^urprimuspennaruminalisordocumfecundo& tertio di&i hyacinthi-
m colons . In medio tamen harum pennarum circumferentia mtercurrit li-
nennsfubuindisvfque.idHnem. Caudatotaeit amethyftini coloris abfque
viridicace , dilutions tamen verfus finem . Pedes , qui tres ante & vnum retro
digitos habenc, mter cinereum ac violaceum ambigunt .

Ooo AVIS

7io

ALIA ANIMALI A N0V>E HISP. N ARD. ANT. RECCHl.
A V l S A N 0 N T M A.

Anes fplc-
dide a Deo
«eftitat.

Au'um pul
cherrims
penn* in
nouo otbe
auro pra:-
feruncur ■

lO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. JT

O S T R V M imprimis aduncum fatis , & nigri admo-
dumcoloriseft.Nigerrimosquoque oculos oftendit . A
roftro ad verticem camileus coloremicat. Acollovero
per dorfum integrum, ad caudam vfque ex nigro & vin-
di commixtus icintillac A roftro autem infenoreper
ventrem luteolus color cum albicantibus qmbufdam ma-
culis hanc auemvenuftat. Alac luncvindis facuratioris
coloris,maculis tar^en eiufdem coloiiS,(ed longe dilunoribu, , hinc inde pu -
chre incercurfantibus . Cauda fimilis cum alis eft colons . Tibias pedelq. tu-
fcos habec , & vngues digitofq. przlongos , tres anterms , & pone vnum .

SCHOLU EIVS.DEM.

QVod ex facratifsimo fuo ore falutis arterna, reparator nqftrz Chri*
fius Macthzi fexto capite prommciauit inquiens : Et de vesltmento
culdioltcttt efits . Conftderate Ulta agn , ^omodo erefcunt : W ^rant , npue ncnU
Dtcotutem-vobts^Honurn nec Salamon tn omnt glortafuacoopertus 'PJ»*™»*
«^.Hoca,quifsimanosratione deauibus quoque przdicare poftumu
quas Deus in nouo przcipuc orbe , tam fpeciofis ornauit pennis cam varns
diftinxir coloribus , cam fplendide & iuperbe veftmic, vc 1W< ohm^
Mexicant Reges,ex pulchnrormibusearundem plumis, regaha iua M^»
indumenta, easq. argento,auro, gemmifq. longe pra:tulerinc,& M^11™

orbis habitatores, penzomaca , & infignia capitis carceriq. ^P0"8'"1"0*'

* rneno.i

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 7u

tnenta ex his elaborata geftent, aulaa & tapetes texant, clypeos, gladiofq.fuos Varia pa-
crnent , & miro arrificio vtenfilia ex his varia conftruanc . Quin ln locis qui- [j^vtenfr
buldam mercatura publica plurium dicrum ex hifce exercetur, &. apud Me- Ha.
xicanos nundina- ex auibus inftruuntur , qua: ciim ad vi&um, tum ad opera_> e* hfs pu*

. . t * blica'mer-

plumaria cocmuntur , catura_,

Sed & quicquid pi6lores penicillo tentare valent, hoc ipfi Apellara plane exercecur-
arte,paruis plumulis a;mulantur,& ex his variarum icones rerum, plantarum, nls ^f^'

incjuam,animalium, hominumq. cffingunt,qu£ ad nos quoque deferuntur. c
Veluti & magni valoris , elegantifcj. decoris tabulas aliquot, ex pennis ela- tur.
boratas vidi in Summi Pontificis cubiculis , qua: ChriHi & Sanclorum lmagi-
nes repraefentant , tam ab Occiduis , quam Eois Indijs huc tranfmiiTas .

Verum & ad Gtrmanos quoque plumatiiis harc ars iamdudu tranfijcquan- Germani
doquidem domi meaj habcoex mmutifsimis plumulis,auiumq. vilhs,varij ^nc "hi"c
generis auiculas,tam concinne compofitas , tam veris expreflas coloribus, in- ^^.„1'
vter quas & Pfitacus triumphat , vt ipfas te viuas contemf>lari , & tuis palpari Aa[hor ha
digitis putares , geftirefq. volucres , non quidem in pidtura adumbratas , fed bec vari2S
ftatuarum ritu folide exftantes . Has cum ego olim Scipioni (obellutio Cardinali aneexpiu
amplifsimo,do£tifsimoq. Bibliothecario Apoftolico ( cuius vt ego femperre- ™igs,*-0'
ligiofiis cultor exftiti, fic ipfe me vnice amauit^monftrarem , proh Deurrb sdp-oCar
v.'jmmortalemlinquiebat, &quo non humaniingenij induftriaperuadit ? In beSS?
t}uo artificio £urop<?is,\m6 eAmencanis quoque omnibus palmam longe pra^ri-
piunc , induftrij & dexterrimi zAugusla ZJtndeltcorum incola; , Vrbis GermanU Augnfia
totius,dixero, nicidiiTima:,amceniirim2, &ingenioforumopificum feraciiii- ^mtS-
mae , ne quicquam nunc dicam de literarum bonarum , variarumq. lingua- wiun»«
rum, quibus habitatores eiusplunmi pollent,cultu & exercitio : de fplendore
nobilitacis,inquapra;terc£terosllluftrifsimi Comites Fuccari religionis Ca-
tholiciE aflertores lbidem florenc : & de regimine Reipub. illius, inqua non
ita dudum M, Velferm Lynceus eiufdem Duumuir fapientifsimus , Vrbi &
orbi notifsimus, & rei literaria? illo feculo Triumuir domyiatus eft ,

Ex eadem igitur Vrbe prasdictas dono accepi auiculas, cum raris alijs mu-
nufculis a Gregorio Atchingcro ibidem Canonico, obmuficefq. prasftantiarrL. Gregorius
Germanu Orpheo , & ob incorruptam triginta annorum amicitiamnoftram, Gcrmam»
vero meo Pylade . OrPheu$ .

Sed miflo antilogio ad rem accedainus . Hanc itaque , quam pra? manibus cur aufs
habemus auem in earundem venuftifsimorum colorum claffe volucriuiru JfJfS
collocandam effe aiitumo; ex quarum pennis & olim fe Americani ornauerint, c°reped"£
& eas nunc quoque maximi faciant . Qua: autem hxc auis fit,& quo nomine tur .
decoretur,cum ignarifsimis equide & ego lgnoro, Cum huius nec nomen,nec
hiftoriainnoftroautographo vllaexiftac Malui tamcn VJittacu eam,quam
alijsaffociareahtibus, fi colorem faltem fpedtes varium & pulchemmum ,
Nam fi roftrum aduncum magis haberet , & pedes in duos tantum, ante re- Quomodo
troq. digicos fiffos gereret , iam quin omnino Pfttacum appellaremus, nulla_5 doduobus
penes me dubitatio exftaret.Hoc enim Vftttacis omnibus , at non folis ccmpe- bTspedum
tit. Aft notaui ego hoc fedulo, quod a nemine kriptum reperio , ipfos nempe tda'!^js v"

Ooo • : • pfitta-

7 \ t ALIA ANIM ALIA NOVyE HISP. NARDI ANT. RECCHT.
ofittacos.quotiefcunquc gradiuntur,afcendunt,defcenduntq.per clatnras fuas
Pd rpedu^ digico* IWUoq. porngere, ybi vero cibum capiunt,* ori ad-
mouent , tribus hunc digitis carpere , ftringcre & in ftndum tenere , donec
roftro comminuerinc,& deglutiuennt . Et quod mirum viden ^J^T
rem pofterioremq. digitum tam dextre antrorfum, recrorfumq. fledun ac
mouent,vt te neicire fateans , an Natura illum magis ad gradiendum polte-
riu^anadvefcendumantenus^vtendumvoluiiTecreauent.

Quodautem tam minoresquzdam, quam maiores r/tf*r« aues, ob hmi-

les fere colores ad Pfittacos refern foleant , licet tales mimme frnt, exVlylfi*

*"« Pfic AMro^rJt hb. 1 1 . Ornithologia: difco . Wam cum m vtraq. W^inquit, ?«*>»-

^XplHrima^mU mtnuttores repenantur , & ' miltiplici cohrum-vartetatehaud fecus

^Z%ueppttacipifiHrauycertebarumJ^

- * mi- (e conslat i auod eas d pftttacts mtnufcults agrc dtgnofcerent . Tales fuo lcco jub nomme

' paferum Indtcorum attquot delcnbemur . Et paulo mferius fufeiungtt . Adpfmacos

euam, qudm ad aliud autum genuspottus referenda funt , epas tn indta teHeloJephe

d CoRaGuaccwatas *Mwt , aues pftttacts matores,fedcciomm diuerfitatts ^enujia-

tettlts per omnta fimiles . Opcram bic ego prorius ludcrem , & poft Apellem pin-

Aidrcuan- eere vellc vrdercf , fi qu* idem Aldrouar.dus a /«.»« Si««« ©*•*»• ( ***

&?# iemet inecnue fatetut ) egregie adiutus , exquiimdime, tam m tfttacorum dit,

«Sffl^ ferentijswodandis, quam m capitis totius & lingus prarfercim atque ioque^

S£E 1* oraanis corundem anacomice explicandis , poftentan confignamt* vel f*

£X noua?e , ac veluti Cr*wfc« & <•*««" hk tentarcm , vel plura nouaq. mag.s ac-

Sr 3d texcre exiftimarcm . Si przcipue Carolus Cluftus in Exoticis fuis quoq comu-

laCur,quinonnihilpoft^r««Awadiunxiffe vi(useft,ad quos amoos be-

nicnumegole&oremmeumablego.

Ne tamcn mon noftro morem non geramus, hoc eft , ommno nobisdilli-
q. Rc- milesatqueLaconiciprorfusiam fiamus , qus McXom* ,de F^udm^
T abau" faltem', & humani fermonis imitatione , nobis in Vftttacts quibuldam oDicr-
J.£r uare iicuic ( iduabu*- enim his dotibus , animi, vc ica dicam, ac corpons,verc
obieruata. ^^anwrj ^r nos proferamus, aequum iudico .

Maxi^us Ecresia: maemtudinis far.e ac pulchntudinis, carteros , quos Koma yiderc*
SJf* potuUtcccllit 7>/&««/, illcquem S.R 1. Princeps,&S.R.E.C^^sAf.-
2&A *.»« omni cultu a mc honorandus ^Vhafanum mafculum non ada:quans
£™ a!t mod6, fed (uperans etiam . Quatuor emm fpithamas ieu mediam caniiam. ,
5S?S vt 0,»«.i noftri vocant, qua: quatuor eft palmomm, ferefupcrat, fi a fummi-
d;™" tate roftri, ad imum cauda. menfuram extendas.Hic colonbus tam varie beU
l^nue pidus eft,vt od\o diuerfos in toto eius corporc facile numerare valcas ,
rubrum ncmpe, viridem,luteum,fubluteum, albicantem,nigrum, carrulcum,
iubc*ruleum,quemcriam colorem venetum , fiue mannum appcllamus.
L, . - Hic ipfiffimus eft,quem Aldrouandus inter Vfiaccorum fpecies, iecundo loco.
LtrSc- enumerat , & Pftttacum maxtmum alterum vocat . Roftri pars lupenor alba K
UC1- & adunca valde ,inferior nigra eft . Circa oculos, qui {ubumdem colorem
oftendunt , campus apertior & tempora albicantia . Caput, gula , peotus, ao -
fum,venter,femora,alarum principia , omnia pulchro ac pumcco coloremti-.

IO.*ABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 7r5

lanc . Et vt relicraa tAldrouandi potiusaptiiTimis, quam meis verbis dicam. De-
wque cauda,,inquk, tota fuperne pulcherrtmo colore puniceo deco+atur . ( Addoego
cxtrema iubcxruleo, mixtoq.ex rubfo ac aeruleo elucere ) Sed O remiges pen-
iu tntertore parte ftmtli coiore puntceo rubent . Remigum tegetes , fecundo in alis ordtne
Ittteo funt , punicets margimbiu,c<eruleo "velut ocello prope aptccm omat<e . 7{emi^um ex-
teriorfuperficies,($r <z>ropygtum infernum faturo cxrulto colore ttnguntur. Crura brema
acpede$zdigitis oblongis,Vncis ^vnguibus armatis compofita ,fufcafeu cineritto obfcura.
Vftttacus hic heri (ui nomen,quod Carolus e(t,fa?pc ingemmac,(ed preter hoe &
P •£<*///' vocem , pauculas profert alias . Olim plura loquebacur , muticales
notas proferebat quoqiie/pr,™,;»/';/^ e>r. nunc state proue£t.ior,viginti nempe
duorum annorum , pleraq. obliuioni tradidic .

Adhunccoloribus&corpbrismole(nifiqu6deauda iam,qu£ pfa?longa iiSfen-
erat, mutilatus fit ) accedit illc,qui apud lllultnfs. Cardinalem Carolum Ema comiun>.
nuelem Vium Principem vere magnificum,& prseter prudentiam, qua maxime
pollet,phy(icisquoque,mathematicis &alij'samcenioi:ibus ftudijs exculti-ffi-
mum, confpicitur . Veruntamen vifium tobore priorem hic fuperac . Cum> Hic ma-
enim hberrime nuper in cubiculo quodam deambularet, paucis roltri fui du- Ksun?
rifsimi moriibus ibneum quendam ledis pedem ita vulnerauit,vt illum mor- ™ul pft-
dicus quafi ditruperit . Vnde Opptanns- etiacn monet, nm m hgaeiscaueis,
cuasroitrocorneofuoexedit,iedferreiseirfefuandebere,qua?necipl^quan-
doque illsefa? permanent.Hic ob loquacitatem olim hero iuo charus,nunc ne-
fcio anob fenium,an ob defuetudinem plurirnas cerce humani iermoms vo-
ces dedidicit .

Et his ilmilis plane PfittacM apud Amplifs. CardinaTe 'S.cipibrie*n'eBt*rgb:fiuw Apnd Car.
videtur,qui varia aluinamcenifsimoSuburbanopraedio fuoali curat animi- Q^d^
lia . Hunc cum hbere expatiari.permitcat, coerceri camen ferrea cacena fefqui- ™[j? ani"
libram pendente pedi aifixa,mandac,quam facile trahit no-folum, fed non ra- ««.
roetiam perrumpit. Quod & ipfum infignem auisfortitudinem demonftrat.

Sed cum hi omnes vcterum. pfittacum ab AriUoteie,\ltnio & ic7/»0'memo- verenm
ratum, colonbus & facie fua haudquaquam agnofcailt : hinc iit, vc aliqui po- pf^^
tius Coruos Indicos ( nefcio quam bene) quam PfitacM appellare maluerint ma- "'* «amdi-
iores hos,& verficolores . Antiquorum enim ille viridrs totusfuic,rorque can-
tum miniaceo in coilonoracus, quodpnecer Vimium etiam Apuletus mouuit
his verbis . Sed color tlle efl njtridis, ait, @r tntimts plumulis , (djr exttmis palmultsr tJ2ye"^
ntfiquodfola ceruice difitnguatur^ Enimuero eeruicula etus ctrcuh mtneo ^elut aurea pfi«acus.
$orque,panfulgoriscjircumaclucingitur ffl coronatur . Vnde & rrjirtdis <*«/*> quafl
per antonomafiam olim a poetis dicebatur »

De hoc pfittaco Statius 1 1 b . i . S y 1 .

VJittacus ille plag& njtrtdts regnator Eo<e ,
. Quemnongemmatdvolucris hinonia>cauda>
Vtnceret , asJeBu gelidi non phafdis ales .
Aft hoc encomium longe vcrius , noilri temporis , & a me iam commemora-
tis Vfittacis, quam veterum illi coci viridi conuenire queac.
■■■ Sedaudio Anilarchum , lulwm Ctfarem Staligernm ,in Exercication. fuis

Ooo 3 Carda>-

7I4 ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

scaii-er C*r<fc»*,mihi, tlUgfc omnibus qui iu Vfittacis pulchritudinemagnofcunt, ob-

pcga* pfit- ftrepencem , -Auisemm h<tcy inquic, non admodum pulcbra .. Nthtl tnquam pulchri

JSbrum* pr*ter oculos . Caput excreutt fupra modum indecora magmtudinr . Kofirum fotdum .

CrurahdiJfitna.Lmgudnthilturpim. Qutn etiam fufiu fiue cinetitijj color triHu ,

nttor nulltu : ne d coloregenw commendes 'vniuerfum , Sed arquum fuic hic quoque

Scalieerum quaerere , quod reprehenderec in Cardano , ne fcilicec Scaliger non

cui Aidro euec.Quare AUrouandia laudato iam hipra de Vjtttacis loco, huic Momo refpo-

STrefpon- dec his verbis , & Cardanum ilmul ac nos tuecur .Asiute boc poslremum velut ta~

*e%' cit£ occurrens obieBtcni adiecit Scaliger . Subolebat entm nemmmfore tamfioitdum ,

qui non fiatim ipft ' reifonjurm efiet3 pulchrum effe pftttacum non roiiro yaut peddmjed

(olorum <~uariorum decore-,qu<e etiamprocul dubio Cardavo mens erat . Sed iudit Scalt-

pcrynon dtfhutat , ZMulta a ^vtruetiam dotttffimis fiepe extundtt contradtctndt>aut for-

Jan exercttandi ingenii flttdtum, quaalioqmn , nstpotc non nsndcauaq. fatis firma pr*-

cul dubio tacituri erant .

Quod fi hoc viris , do&is vfuuenire fblet , quid de indoctis cenfeas ? qui-
*!mni- bus minime penfi eit, in philofophia &rerum nacuralium. hittoria,fufq*
teert'u" deque omnia habere,& pro libicu iuo, quicquid in mentem lpfis, in buccam *
pruiiunc. ac pennam venic , charcis illinere , modo viris fe magnis.opponendi cam-

pum hbi dari,& aliorum crefcere,atque clarefcere ie nomiae poffe,ita prauo >
iudicent , Adeo fcripturiendi hoca mens calumnijs natum,fotumq. cacoc*/^
thes, ceu fcabies qua?dam,mulcorum nunc animos occupac , mifere torquet ,
Fotmtsca maceratq. Verum ad Scdtgerum redeamus , qui eodemreor^rgumentofar-
vfaLtm mofifsimam auium omnium, non Europa; modo noftra?, fed orbis> Vt ego iu*
StereT"5 dico,vniuerfi>turpitudinis arguere rjoterattVauonem inqua , quod caput in hac
alite,pro reliqui proportione corporis minutum nimis, & pedesluridi triftifq.
coloris appareant.Atcamen cum (uas explicac alas,& furrigic vropygium . .
jgttam nongemmata volucris Iunoma cauda
fauetamf Vinceret*

2£2jf* In quam hos aureos Psdic Oppiamu verficulos. lib.i.
'Nonficus ac ftales lunonts Pauofuperbus ,
Caudd verficolor decorum corpus obumbrat ,
«^«o nihtl ipja louts prudentia f$ aima voluptas,
Vulchrim aSfeclu mortalibus ante creautt .

Etlib-j.idem

Quippeferis tantopraslatformd inclyta Tigrist
Quanto prteceUtt Vamgenus omne ^olantum .
Si tam excellentem igitur veteres Vfittaco iuo , viridi prorfus & vnius coloris
aui,formam gratiamq. tribuerunt,vt neque a Fhafiano, neque a Fauone , lllum
vinci putarent,quid de maioribus his noitris pulchricoloribuiq. quos tam Oc-
cidentales , quim (Drientalesnobis iam Indias mittunt , ditturos fuiife eos , fi
vnquam vidilfenc,cxiitimabimus ?
Hatemw Sed neque adhuc defijc ad nos adferri eAlcxandri magni artate notus , & Ro~
terum^t- rr.ans olim non intrequens, Vfitactu quem appoiiciisimis profedlo verbis dc-
«acum , (ef ibit tAldrouandtttic.ums delineacioni ad vnguem vidi fimilem hoc ipio cem-

porc,

V-

, 10. FABRI LYNCET EXPOS.ITIONE 7U

pore,quo ha-c commencaria eda, apud ExcelJenfiffimara Pnwipi*C*fij noftri

eoniugcm,.quae fuauiter auis huius garruJicatc,dum aduerfa nuper affligebacur

valecudine,recreabacur.Hanc Perroquet , & fi minor paulo iric eziam.Parochwo.

v.ulg6,nominanc. Non fum ta.men nefcius,maximos ilios verficolores,& bicu-

bicalesob vocis fbnum.,quem plerumqueedunt,ab alijs quoque Perroquet , ap-

pellari . Nolo hic omniaex Aldrouando repecere. Hoc ialcerrun .minore cali

Pftttaco de corque miniaceo monebo . Arofiro (quod fuperne rubet, infeme ex ru-

bro nigncat) fubmento linea ducitur deorfummgra ad [pettoris rvfque imtum , qu*

VtrinqMco//ifateraabit,doneccumctrculofeu torque tllo mimaceo,qutpoHerioremccr-

nicem @r colium.ctngit ad latera: coeat . Loquicur pficcacus.hic tocus viridis , non

paucas voculashominum fermonis : Clafsici, feu.cubar milicaris clan"orem_> ,

ted & canem Iatratu, eiulatu felemarticulatiflime imitacur . Puellarum ,puc-

torumq.afpedtu & prarfentia mire afficicur & dele#acur .,

Acquehax de forma fatis .vid.eri.quc.ant. Neque enim.ego cot nunc Roma:
fpecies,quot Aldrouandtu aliquando vidit, obferuarc potui,quse intoto Tfitta-
torum genere adeo yarianc,ii colores & magnkudinempraxipue infpicias ,' vc
is dicat «M-w pJane* e^t , omnes penna exprimere , fed penicillapotius delu, ,plu"'m«
neandos fore. Vifus mihicamen.eciam ille fuir,quem idem.Omitbologm fuje lib.- pftSl
^ Jii. cap. i q. defcribit,a fe cinereum,fiuefubc.arukum.appe}lAtusxi^ .

Eft hic col umba? domeftic* . m.agnitudine & non maioir, quare re.<£te M>- cineriti'
**ium falfum fiiifle Aldrouandiu nocauic , dum is cinereos, omniumi maximo^ 5^"
putauic . RoSirum huic nigrum,.liingua valde crafi> ac breuisrP^/Zkocu-
iprum nigerrima, Iris iucea,circa Oculos arca largior candida . Tonus corporis
color eft £i>ww.r,vertex tame.albicat,& veterdilucjorisxjuajn dorfum, eftco-
loris . Et. nifi [auda qua? pulcherrimi cinabrij eft coloris , breuiorqtobftarec ,
*ctpitrem$otius,q\iimP/ittacumdftetc licerec. Neque enim inlioccapuc
tam detormiter excreicic , vt fupra^e Ppttacis.Scaliger conquerebacur, fed pro
reliqui proportione corpons iuibefacis eft magmtudinis,. Hanc alic nunc II-
luftnfsima Domina ConflantiaGonza^a, Afdrubalis Mayh&i Marchtonts con-
lunx, quem ex Germama dono fibi miifum, a Gaudentto Madrutw acceperat .
Vnde adhuc Germanici aliquidcallet. fermonis, & nonpaucashkquoquo
//a^vocalasaddidicic.. n . .

Verum vnus, ( qut hic agmen-.clau.dat. }inftar omnium mihi fit,quem cum Mrriwa
admiracione non rar6 ioquencem & ludentem confpexi,apud, Baldutnum Breyel tnX-
Antuerptenfem morum honeftiiTimorum Scfuauiffimorum virum, qui necotia gJ^JS
&mercacuramRoma?.agic,amicum meumhaud vulgare.Nonquod hic^pen- ^^^
narumpukhricudine.pnmos a.me defcripcos vel fuperec , vel squec Pfittacos } f«.
ied quod mores,mgeniu m & loquelaferme humana,huic infinc. Hunc effe i'-
lum cxifttmo,quem Aldrouandns. cicaco hbro cap. y.depingit^ Pfittacum vocac
yirtdemalarum.coHafupernarubtme, quamuis. defcnpcio eius cum hoc non per
omnia quadret .. r

Maiorhic.eftquammododiclcus Cinereus., quare M^r^.etiarnannicu- Forn» Z
lum corpulentia vincit.Totusfere eft viridis ,abfque miniaceo colh torquo. t^
Capmy& priorinfenorq.coHiparspulchrerlauenc.^^ cufpis albicat, ni-

grefcic

.

uma- ( i
4

,< ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RJECCHL

crekit tamen verfus narium foramina qu* capiti valde funt vicina. Oculi />„-

tlla firniliter nigra,fed iris aurantij eft colons. Octtlos circulus ambic albusexi-

Ynius Venter diluciore viridance,quam dorfum,& al?,eft colore. In alts hoc fin-

Sulare eminet.Quod in his nempe coft* illae , vbi h*rent pe6bon,& vbi.dorfor

funt conriau«,rubcll* florent plumulz . Maiores etiam & remiges penns ea-

rundem,a?ropurpurM,circa finem micant . Qauda prsterea tripbci colore in-

terftincmicur. Vbi enim podici ha-ret,cinabnnus,paulo infemis luteolus,& in

extrerms -pennarum viridis,per tranfuerfum cernuntur colores . Veruntamen-

hxc exafte haudquaquam videntur , nifi auis haec alas exphcer, caudamqdi-

videturhu ftentam finrifltt i Hoc autem facere affolet humanum quafi affecuta fepf unv

mmk- quando ipftpalpum o.btrudicur.0' quaMpulcheresluo£ier,irjicpftttacus&fpo»fus>

caikre no \ UnoUa^i^Tunc enim alas diftendit,caudam chlatat , collu corquet,

t&. delmbuUndo confpLcicndum fc pr*bec,ac veluci criftas orz gaudio auolte/

& ncfclo^u*fccum-immurmurans,laudatori applaudit,atque de iua iibi ror-

mamiregratulatur. '

$ermo & Sed^quid di6burusfueras,{i mecum facpiufcule vidifTes , audiflcfy qu* mo-

homiSs doiubiungam ? An non fummam Creatoris noftri fapientiam,& ommpocen-

proJd^^j^iaudaifesAadmiracuseifes, <fui eciam inauehac vmbram c|uandam,

intelleftus humani, diuiniracis riempe fuac radium illucere voluenc , huma-

nurri ; fermonem,inquam , & racionalem quandam ingenij fagacitatem

duo nos a beftijs omnibus longa inrercapidine diftinguunc .

s Loduitur autem hic Pftttacustim arciculate 'Belgicum fermonem, vt etiarnv

SSeT Wrioris Germama incola aliquis,hunc facile ( quod ipfi tamen dirficilc eft ,

%£& fi Belgas properanter,vt folent, loqui audiac ) mcelligat . Et quod mirumma-

ridintc1' eis eilauisipfa loqnetes intelligere,& ad rhcmbum refpondere videtur.Cum

Siim hoc ipfo quo ha-c fcribo,mane,ex Tsaldmni familiaribus quidam auem

hanc me przfente increparec,vrgeret,& vkgula lignea, mfl cantillaret,mina-

rctur,refponditauis,«*//»f»<M»»^^wMwfcilicet cantacurafum, dicere vo-

leba/.Has enim vo^s ingeminabat,/af«y gan, ter ftunt , ter fiuni, quod

idem eft , quod iam latine expreffi. Audiui ha?c 6c pene prz admiratione^

nonobrigui. ^ . . c .

Aiioexem Eiufdem farins &. hoc fit.Cum nuperrime puerum quendam,qui in tene^
pioproba- ftra vrmacum nuc {tantem,eplatea ad loquendum prouocabac , m cubiculum
vbi auis morabatur,accerferemus : Seyt Fviikpm^pfnacusMc ift, gratusjtt
aduentus rve/ler. Et cum per quadrancem hor* , puer illum ^"c™em de"~
nuiffet,& abire iimularet,^ v«r^^,ait auis,id elt,^ awm ttos . Curro
poftmodumadcaueameiusdigito pulfaOet .Fvye cloptdaer! hoccft,^ *»

pulfat, incerro^abac . ",

F * Ha:c plures mecum Belga & Uodienfes, qui tunc aderanc & audmerunt
S. \uoa omnia,& obftupuerurit,& in alite hacpraeter brutam naturam, ahqurd fimul
' cxcellenuus inefte debere,affirmarunt.Ego quoq.cum ipfi caput fubindc fcal-
perem,quod facile patiebatur, ob pruritum forfan^uem ibi percipiebat , ap-
pofitiffime mihi dixit , crau , crau , hoc ci\ fialpe ,fcatpc .

Sed hac omnia leuia & exilia adhuc funt, prsuit Cantdenas modulatur m-

thori co
tigit

tegras

IO. PABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 717

tegras, deprimic & exaltac voccm, veluci muficaiibus chara&eribus mox eaf- faMf«fijtf*
dem expreilas dabo . Cachinnu cam vcrum variumq. fuftollic,vc fi auem haud cuspr^ac.
videas, cerciilime hcminem clTe , qui rideac , iures , cum ipfam quoque longe Owic, ».
abicncem audias . Tubx ibnicum & lpium diuerfis exprimic modulis . Peregri- foeJ^° *
nmtmm, qui ex S.lacobt in Galitia icinere reduces cancando ftipem colligunc , ^ >
cancus modulacioncm artificiose imitacur . Mulcis mirifq. modisc anum lacra- cacur.
tus effinrir , galltnas in placcis fpatiantes cum videc, cerca voce conuocac .

Dumqttefua folus fccum fpatiatur in sdes
Nefcio, qua: tacice modo murmuret,garriat,ridear,& quafi cum alccro loqui,
loquencem audtre,& audiencem incerrogare videacur .

Aft hoc pukhrum magis iucundumq. audicu ert. Auis cum famec, & herus
prandcc,mirum quibus illi bladitijs fe infinuet . Macre ac feruam cunc implo- ^r«j
rac,vc aliquarn falce ex ferculis buccellam mifero PapagaUo(C\c fe ipium nomi- tit.
nac' ) prxbeant , vel offam ex pane & vino , quam vocac Vvtnfuppe , ingeranc ,
& harc omnialingua^;W petic . Solet tamen iametiam Itahctm add;fcere
fua fponte idioma\ ab illis przfertim , qui Romam perambulando, & zdes DUbJrfaji
ipfius percranfeundo,qua?uis vendicant vi£cualia,& fuo quehbec nomine pro- teajuriS
clamanc . Icaque expreifis nunc clamac verbis Salbianco, Fmocbio & fimiha .

Mirabacur & rette quidem, olim Plimus LufcmU cancum , tantam in cam, gyjj»."*
fcaruo corpufculo vocem nimirum,tam pertinacem fpiritu , ica pufillo in gfttWtanwmm?
ture tam varios fonos, plenum, grauem, acutum,crebrum,extentum,vibran- jgjg*
tem, concifum, inflexum, contortum . Dewdem n/na , inquit , perfeBa mttftca
fcientia,modutatus eaiturfonus . Ec licecarf» efe, dicac , cum plures ftngnlis lufcinijs
fmt cantus,nec ijdem omnibus,fed fui cutq.^reuttaq. reperiancur omma tam parun-
luinfauctbus, qua tot extjufiis tibtarum tormentis ars hominum excogitautt . Habec
tamen lufcima a primaruis fuis exordijs , propriam & vocis difpofuionem , &
abfque hominis difciplina canic . Acque vel fola nacura ducence , vel matro
docence,cam apce cantillac , quod medicaca eft , & cantillando fe ipfam emen.
dac ac perflcic . Aft quid harc habenc miraculi, fi cum pftttaci noftri cancile- *J i**
nis comparencur ? Quandoquidem hx non ab alia auc , itd ab homimbus ex- ■»» inwj
concaca: func variac varijsi& muficalibus hicnotis quoque defignaticHas igi- arcchab«.
tur nunc fiibiungo .

g^g^gRW^^^MiggM

*-v-

T±

g

?=*

B tttUen ghtick varrmermiSrracbjie iuk vitJsMerJSru,itkn.Wttl*'rfhcbfk/^stJe£el^

OuaJ/tbt/i JuuindareI^ffsuvrejc/i!toine.OuanJ>cbviJeleaupaf/t4*i//tcu?i/li?t/i

I

wm^^^^^^WhMHr^Mhh^^

^m

Utiwartenebocr hji aua/nvan busf*n\UebJj>CcJeftetke/i*ie>/fhei^tve/ktmtljeJ.r\/ie*efh^

CeLffcke» mymbrunctfcke» bebJy CQjettekenmc/jhei,en,jhcue/hejnClntJgheue/]iem^eae/JieJi>ffheue/hemCJecJ

.^

PoiTcm

7,S ALIA ANIMAUANOVAEHISP.NAFyDI ANT. KECCHI.

polTcTn hic totidem Latmis interpretari verbis, qua? 'Belgica & Galltca iam

expreiiimus.Sed quia verboverbum reddendo,aucquoquo modo fenfum ex-

plicahdo, graciam forfan amitteremus , quam qusrimus ; ideo haec inra-

6fca , & leftori pocius indaganda relinquernus , vb-i hcc folum monuerimus .!

Soh can- In Galltca cantilena icilicec , Vcipagallum inuuuare velle . Quod vbi vi-

i?cGStnum claretum biba, incjuic, tmc rrnbp capttt ^ertttur , vertiturq. acque vcpoeca

catur ,'& i|}e ajC,

quare Totum a>ertigine teElum

A mbulat , ftft.geminis infwrgit m enfa lucernis .

Afl n>hi aquam poto, ait, iunc <tgre PapagaUo csi , nec atiud nojfe cupio. Quafi Italice

diceret, jQudndo betto lacqua , non^vogiiofapere altro . Reliqua? dua; Belgicte can-

nones de amaiijs pociiis, quam vinis loquuntur . Hoc ridiculum mterim fa-

ctum reticerc non debeo , cum trkiilimo apud (fermanos noitros prouerbio ,

pfimcns Papagailos lllos homines appellemus , qui mulca fa^pe blateranc le6ta , vel ab

ql^papa- alijs audita,cum ipfi tamen quid vere dicant , non intelligant. Me xquiilimo

rpluaiw! nunc uire ^'icere poile, Pfntacum hunc noftrum , pueros lllos Italos in vicinia_»

habitantes Tapstoalhs reddidiife,quod ilh nempe cum Ppttacum toties cantan-

tem audmerint , &: cum lpfo conrabulati fuerinc, non paucas Belgic* & Gallic*

cantilenarum voculas tam probe addidicerint , vt conceptis eafdem verbis

cantent , quid autem dicere velint, prorfus ignorent , .'

s.ecenfen. Scio probe, qua? loannes Lerius fua in BrafiLiam nauigatione , de Pfttaco quo-

pUfittacSrns dam ita bene edocto memoret, vt ad her«e iuae nucum ac imperium , in perti-

™o:ss ' ca fubito ialtauerit,fibilaiienc,cancaueric,&: a cancu ceflare iuifus,di6to obedi-

S/ic.?"6 ueric,quem ipfa canci adtimauerit, vc nec ameo itlii belli tormento permutare

y^lle Hixerit,quemq. ab id Chcrimbaue >\\oc eft,dile£ciilimum (uum appellabac.

Ex carolo ~-Noui •quoque, qua; in Exoticisfuis Clufius de aliofcriptum reliquericr» qui

clufl0, 04&>&riaer.e-Hngui iuilus. > riferic quidem , fcd 6c \\xc fubito verba eoderru

idtomate repofuerit .0 tfsloltdum, qut me adrtfum prouocas !
ExViyfie : Legi dernum, qua? Aldrouandus habec omnia , de auis huius loquela ,mo-
^drouw" ribus&iingenid^bifnter reiiquahocmirabileex Cdtj antiquis lecrionibus,
naifrat ; Pfntacum fuiffe Rom* , ffardinaii Afcantq cencum aureis emptum , qul
veritatis Chriitiana? iymbolum integris & continuatis verbis enpntiauerit ..
Hunc Afcanium Cardinalem ex nobiliihma & antiquiilima Sforzarum famUia
fuifle i verum non integrum, fed plurima faltem iymboli Apoifolici verba re-
M. Anto citare Vfittacum confueuiile , mihi poitmodum conteitatus eil M. Antonius de
^x^xlllfTrofperts vnus ex primarijs amicis rrieis , polyhiitor, &c ob memoria: dotes mi-
uusDioge- rabitis , omnifq. ica philofophia? gnarus , vt in Vrbe per anconomafiamji,
Pbilofophi nomen iam adeptus fit . Rediiuuum in ipfo ce Diogenem videre,& au-
direarbkrareris..-, .

An fames Veruncamenliajc : omnia , a didtis iam fcriptoribus enumerata , &; ex audi-
vtMttjcus ca p°rius , quam vifu percepta , vix aliquid memorandi habent , in quo Vfitta-
-lfcat • cum noitrum vincere valeanr . Difputat idem cAidrouandus \ qua ratione , arti-
ficioia ha;c in pilttaco loquela comparetur , Per/vvca.w fami, in fuo proloquio
tribuere vifus eft, cum ait .

Qctis

IO. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE. 719

£h*u expediuit pftttaco futtm %uft J Pcrfiusait.

Coruos quisoltm concauum falutare ?

Ptcafq. docutt njerba noslra conari l

Magisler artis , tngeniq. largttor

Venter , negatas arttfexfequt njoces*

JQuod ft dolofi ftesrefulferit nummi ,

(^oruos poetas , (g^ poetrias Picas

fantare credas pegafeu m m elos .
Auide expe<5to,quam concinnis haec & reliqua nobis verfibus Jtaiicis, & lucu-
lento fuo commentario, explicaturus fit Francifcus Sullutm Lynceus , qui ianu
adfe&um, & iub prcclo difpofitum habec a fe Jtaltco fermone verfum , & lo-
quentemcundcmP^r/?«»»poecam . AJ.

Actamen tAldrouando videtur , neceffitatem ab inedia indu&am , vix pofle ^^
pr*cipuam efle caufam induftriae & loquela: m pfittaco conciliandae . Cuculum
enim , quamumque inedta domes , inquic , ajftduo tnslruas , Vf humana efformet ver-
ba , ntml njnquam prailabtt , eil enim ChcuIus, non pftttattts aut lufcinia . Et ego in
hoc ipfi affentior , Nam

Vartfos ftquts ihlidum tranfmittat afellunt ,

Si futt htc afinus , non ikt' ftet equus ,
»Hoc camen cciam pro Perfit- honore recicere non debeo, ipfum non huius fuif-
fementis, vc quamlibec auem perinediam eo ducendamforeputaueric, vc
humanasaddifcerccvoces^edill^folumjin quibus idonea ad loquendum
Nacura ftruxit inftrumenta . Quare hic pftttacos folcs cum picis & coruis no-
minac . Verum nec hsf quidem,n$ prsmio alercntur,fameq. tancifper mace-
rarencur , frugi quicquam facerqnc .

Hoc enim cerciffimo affirmftrc;valeo, hunc noftrum, quotiefcunque famet J^g^
obediemiorem fuo inftru&ori effe , faltare , gefticulari , ridere , loqui, canta- |™i*«M
re , & vc vno dicam verbo, omnia concinnius, ad hominum voluptatem pra>
ftare , quam poft epulas , quando fomniculofus quafi torpet potius , ipnq- ac-
cidic , quod de fene&ute extrema affe&o dicitur , $

Vt lauit , fumfitq. ctbum dat methbra fopori >
Vere icaq. de fe Horatmt , quod 4 Idrouandns nmcn improbat ,canic.
Et laris (@fr fundt paupertas impultt audax •

*Vt njirfus fucerem .
Et EpiBauj tam infignis philofophus, folus a Luciani fcomacis non cactus,plus
puco clei quam vini absfipfit, vnde & lucerna ipfius tato precio sftimaca fuit .

Ni-n ium camcn ndcius, vc ingenium,. ^«m>/»r^j *£*/?<** acuic,itain phi- Paupertas
lofophia pra:frtim naturali,remoram eam eiTe longe maximam . Cum ad va- demaciM ,
riorumveritatemaflequendamexperimentorum, nummiplurimi, & -Cr*fiw&IScn
etiam thcfaun requirantur. Quam m Magno tAlexandro fuo liberalicacem JjyggJ
•Artftoteles eft expertus , & magnus inde qiioque ipfe euafit , lo.

Sint Mec^nates , non deerunt Flacce Marones .
Itaq. cum apud neminem adhuc fcriptum repererim , quod oculis ipfe meis
vfurpaui , & his auribus haufi , quae pfhtacus hic nofter prxftac , is certe omne

culic

7io ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

tulit pun&um, & merito ab hcro fuo ita amatur , vt ducentis eciam aureis vc-

num lllum haudquaquam darer .
fteiiogaba- Nar, fi nunc Hehogabalus illud vitiorum monftrum , & luxus omniuarij
luxus^n da maeifter reuiuifceret , ac Palatinis fuis , quod olim facere confueuit , ex pha-
tacorQPca- Jianorum , atquetamcare emptorum ( veluti hic nofter eft ) pfittacorum capi-
pidbus . cibus , ingentes icerum dapes inftruere veliet, x\x, inquam , ille Cteopatrx quo-

que luxoriofiflima: faemina? lauticias , opes & dapes, vnica vnione, vna in cx-

rja prtfufas 3 fumpnbus hifce fuperaret .

De puellarum ac puerorum amore , quo tam perdite ardere dicuntur pjie-

taci , veriflimum eft , quod plurimiannotarunt, & Albertus quoquenouit.
An pfitraci Amat k*c Au'u locjui cum pueris, ait, a qutbitt etiam cetera aues facilius loejui addtfcttt.
pueiiariifiE Hjc etiam noiler ///f/vwwpuerumdecennem puto, pra?reliquisele£it, cum

puerrrum . , f • L T 1 J ft" 1

amorehbi- quo totis e teneitra garrit norulis , nunc vt videt, vt nder, geiticulatur, conta-
piantnr?* bularur . Hoc an libidini fit adfcribendum ignoro equidem , licet JV aliger

alitcm banc hbidineflagrare fcriptum rehquerit :
pfittacis ' De rr.oribut eius (pfntaci) hoc compcrtum tjuotjue nobts efl,ait. Fufcu mediocris ma-
prybentnr . ^w/^^;7 # obferuauimus ,cu et affetlata abb!andtr>mur atireciatione,acce»dt ttbtdinefo-
Utum,mthiQ. *z Itro off^ rre ofciAu,adtOQ.o\>iurbnri,y>t ex tngluuie cibus in os redundaret.
Hunc prcfetto Tialdmni pjtt^eumixpiffitrie pede petenci porrigere, Cv ofcu-
lum pofulanti pra?berevidi,cu!daex eiu.fde ^Baldumt famiharibus luueni, qui'
cu hcc ffttaco cx Helgio T(omaw venit, & ipfi'-f ipius cibu miniftrare iolitus eft .
Cardinays c,unt ^- f ardif/a/i ~Barberino , cui has inle¥ibimus vigilias noftras , duo eiuf-
duo pfitra- dem cum hocndfirocommemorato coloris & magnitudmis phttMt , quorum
alter ridiculus valde eft & garrit plufimumv& praeterea puerorum pradentia
&colloquioade6capitur, vtexfeneftra ( veklti mihirelacum eft ) advnutn
exillis feprxcipitem dederit ,etiam ,&^r&brum faltem nonilhleric. Hos
ille a matre fua Exeetlenciflima Domina Confiantia Magalotta , prudenciihma
& pijllima Heroina,'do'noacceperac.

Coronidis lccb &: hocnddidero, nuperrime ab amicoquodam mihirela-

Nouii&pe tum , hic Rotr,* nempcfuiile Dynaften quendam , qui lafciuum 6c pulcherri-

bidinisge- mum Cercepith cuium, ac pfittacum fimul alebat fpeciofiffimurn . Illam auiem

n^a ergji^ ftmiolam s a*t pfniacum i xpms acceffhTe , & obfcama nefcio qua? coicus exer-

pfittacHm. cere genera cum illo cancafle : Herum aurem vtriufqueamma rs tuf-picudine

illa turbatum , iufTifle vt Cercopttkeco tefticuli exfecarentur . Hoc vbi faclum ,

refrixiffe in illo Venerem, illecebras defijtle, & omnem ludendi fimul volun-

tatem, cura aliquoetiam heri mccroreextinctam fuiffe .

Finishiflo- Atque hic ego pfittaci metas pono , qui plura de his nofledefiderat Mlro-

taco .CP "" uandum' ■&. Clufium conf ulat • De fequente <tAue, quam anonymam, fiue innomi-

natam voco Mexicanam , nonhabeb qubd quicquam vel noui proferam , vel

De altcra ii- • 11 -1,1 ,-> 1

ane mhii at) alijs prius autncnbus memoratum m iuceraproducam . i^uni ncc ad qua
nec aiba/ijs ^Pcclem ex noftratibusfacile reducenda fit , diumafe queam . St quid ramen-
reiauadfer pofthac mihi itinotuerit, id beneuolum meum lecStorem celare haudqua-

quam volo^in fecundooperis huiusvniuerfalis volumine, cui Oeo fauente Lyn-

cet , ftatim , hoc euulgato , manus admouebunt.

IO. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE. 7zi

CVAPAPAICATL.

(hamdleo Mexicanus ,

IO. FABiU LYNCEI DESCRIPTIO.

NIMAL hoclacertamvtcunquearmulatur. Cuius fu-
perior pars capitis , cum auribus coloris eit fubfuici . Au-
rcs longas , latas, patulas, crenatasq. feu in ambicu fedtas,
habec. Oculorum pupilla nigra, lris la&eicit ,flaueicit
albugo . Orbita excra oculum albicancem conlticuic cir-
culum . Cucis , quas vtraique maxillas veitic , fubflaui eft
coloris . Palearia, vt ica dicam, iiue pellem ab imo men-
to ad pedtus propendentem , linea ferrata interitinguit . In collo acl auris ra-
dicem , oualis figura? macula eitcineritia , mgro circumdu&a circulo . Cutis
a collo, per dorfi fpinam ad caudam vique procenfa fimilicer crenaca, hi/pida
&aculeatavidetur. Totum corpus, ex cinereoac fubluteo colore conitat .
Colhtamen & venrns lacera iubnigrenc . Animal ica macilencum apparec,
vt cofta; eciam traniparere videantur . In collo verius vjwe medietate dorfi,
& in femonbus , ac circa eadem , minuca quardem puncTula, fiue grana fcjua-
moia veluti,atque nigncantia eminent . Quinque tam in poitenoribus,quam
antenonbus pedibus , digitos habec , fed bos in poilerionbus longioies , me-
diosq. Longifsimos , cx quibus vngues prominenc , ceu felibus noitris acucifsi-
mi , ied non ica adunci . Cauda ad corporis proporcionem clt iefquialcera , &
fpichamsquadrantemfuperac. Vcnuique vero longitudoeft ipichams ieu
palmi maioris . In dcrlo renum verius regionem , magnas & quadraca? emi-
iiencmaculae quaedam . Pnma in Icapuls luperiore parce,verfus ipinam dorfl.
Secunda mxca fpinam, m lumborum regione . Tercia m ofle facro verfus cau-
damacuminaca . In his prascipue fquamofa llla pun&uh, vc & in dorfo &fc-
moribus, ( quae in principio fui funt carnofa ) confpiciuncur .

PP

SCHO.

7i2'

A'

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT.KEGGHL

SCHOLIA EIVSDEM.

•
B admirabiliaue Vfittaco, ad nonminusadmirandum tranfimus ani-
malculum, Chamaleontem inquam, quadrupes ouiparum, quod Democri-
tus , fi Vlmio credimus,peculiari etiam dignum volumine exiftimauit . Artftote-
Arift.diiige les profe6to,non vllum aliud diligention defcriptione declarauit. Quod iderrt
tiffimustuic f vrmclue in animalium hiftoria ftudiu przftitiflet, nx lpfe nos pofteros fuos,

in delcnbe i1 v ViV|"' • . % ■ • j •

dochamasr tam ta:di©fo indagandi labore , & per conie&uras non raro lnueniendi cona-

1COnte' tuliberaftet. Aft ipfe quoque non pauca auditu potius, quam vifudidicic

(quod in pfttaco eidem contigk; & ficco ob id eadem pede pertranfiuit . Cha-

mzteontem autem, cum dubio procul fiepius oeulis yfurpauerit,non mirum eft,

fi luculenta eundem magis hiftoria Tit profecutus .

Verum quoniam & poft nAriftoteiem fuerunt , qui plura in Chamaleonte
Poft Arift. funt commentati , & -Naturaa. rerum inexhauftus effe thefaurus videtur:
^hucdS rorfitan & nobis eiufdem reli£ta portiuncula fuit , quam vt aliqueny
chamsieo \t^ox]. noftro guftum prxbemus , hic quoque attexemus , cum &: nobis vi-
tot'.cip°f* uum hoc animal , cum animi ftupore quodam videre fspiufcule conceiTum

fuerit. . t

Et quid ni in tam mirandi fabrica animalis expatiaremur ? frtnofum emm
nohis natura ingenium dedit , inquit Seneca libro de otio fapientis , f£ artis fiht ac
pulchritudtnis fia confcta , Jpettatores genuit , perditura fruclum fm, fi tam ma-
gna, tam dara , tam fubtiltter dutta , tam nitida , (gjr wm -vno genere formofa fott-
tudim oslenderet . H&c aui contempUtur, amd Veo prtilat t ne tanta ems opera fme

tefiefint.

Prsmittam autem hic epiftolam.quam vir bonarum literarum ftudijs,pra-

xiq. medica prseclarus , peregrinatione quoque in Galltas , Htsjantas, Itattam

francifcus & qcrmaniam vniuerfam confummatus Framifcus Nydermaier Monacenfis ,

• Fdu!ho7i Serenifsimi Landgraciij Georgij Hafta Medicus primarius,hoc anno ad me per-

chamLico fcripfit,& Chamdeontem tam viuum quam mortuumanatomicedekripnt,cu

£?r3 d* eundem prius nos ambo Koma vidifTemus apud Ludouicum Hafiia Landgrauiu,

#""*' Georgij patrem , cum hac iter faceret , & viuum hoc animal a SerenifT. magno

Magiftro Ordinis S.IoannisHierofolymitani in Melitenfium Infula don«

accepifTet . Sic autem eius habet epiftola .

tAdmodumllluslris Domine, & fiutor chferuandifsime , Qnod veftris benc-

uolentia & amore pleniflimis literis , fubito vt animus mihi erat, & accepto-

Huius epi- rum gratitudo beneficiorum iubebat , non refpondenm , benigne apud Dom.

^ola' veftra me purget abfentia mea a Darmsladio, vbi Pnnceps nunc meus clemen-

tifsimuscommoratur. Eo igitur vt perueni , lapidem omnemmoui, veftro

vtquasfitofatisfieret. '

laSS- ChamAeontem itaque eundem, quem SerenifT. HafsU Landgrauius Ludomctts

SomSsif anno lCl9' Mellt" > ^omam tulit, quemq. nos vna viuum ibi vidimus, hunc

uu°manJuViit eundem inquam, e^o biennio prius , dum eadem in Infula (MelitenfivevwtT ,

Chamaeleo- - x ■ f l. - fxplLTS *

! MMftJBtWff LYNCEI EXPOSITIONE. 7*,

fepius confpexeram . Fuit autem chamaUo» hic fumma indaftria , in cauea^
quadam conclufus , pellibus ac pannis , a vcnto & frigore, quod in Germama , Hunc M-

•qnando eo appulimus adhuc afperum erat , prarmumtus & cuftoditus . Quo- *&?aoqi
niam in frigidiufculo.magis aere , animalhoctorpidum ; & quafi immobile kt>S?titat

'perfiftebat . ■ < , • s"

Sed & diuerfifTimo fitu, mirisq. pofituris , apparcbat : modo pedibus ante-
rioribusfurfumprorepens,. feq. appendens, poftcrionbus infiftens: modo
autem contrario ordine pedibus vtens , quod ad fhiporCm vfque fepiffime in-
tuebamur.

Sereno verotemporc & calidiufculo, fplendcfcenti-foli , fuo cum clauftro r»diiBwi
•Jiponcbatur, vbialiquem motum reptilcm , fed tardif]imum cdebat, vnutti m°UetHr'
poft alterum eleuans pcdem , &: nifi firmitcr vni innixum infiftebac , alterum
fcaudquaquam mouebat . Clauftrum illius illinebamus nonnunquam melle,
'•iUquandoeidcm ficharum infpergebamus » vt mufca? alleCtarentur , quarum Mufca,ea-
>bjvnafor.fatteidemappropinquabat, quatuor infiftens tunc pedibus fuis , jn*?1""*
corpus commouebat , linguam exerebat Iongam , flaui coloris , exilem , fed in Lin^u« ,»
-apiee latam arrotundam , caputq acicula: magnitudine &: forma ada?quan- £1?^^
tem. Ettametfi in omnibusadtiombusfuisanimalculuin hoc effet tardifli-P"0
inum, in fola tamenmufcarum venatione, mira pra?ftabac agihcace . Nam
-titmporis quafi momenro linguam wbrabac, & eiufdem extremitate mufcam
agglutinabat , quam lllicodeuorabat.

• Os ad ram paruum collatum corpufculum fatis grande habebacquod ipfum o, iubet
alio haud vnquam tempore aperire animaduerti,nifi quando mufca capiebat, ma*BMI'
quod equidem quatuor aut quinquemenfium fpatio, fexies vel fepties , ab eo*
ia&itatum ruifle arbitror. Propterea non abfurda omnino conie&uradiuer-
4i authoresducuntur,cum chamAeomm ex acre viuere autumant. Quod cqui- Qaomodo
dem , vt abfolute non eft verum, curn & SerenifTimus Princeps mcus , & ipfe- J^i*
met ego , muluq. mecumalij, magno faepiufculc cum rifu venationis illius
mufcarum fpeclratores fuerimus : fic confideratione djgniflimum iudico,
^uomodohocanimal, ex?vnicamufta, tantotemporis tractu plurium noru
folum dierum , fed vnius atque alterius etiam menfis fpatio , fufficiens hauri-
#e nutrimencumporuerit, j

Nares confticuebanc duo foramina paruula,fed pacula . Accra&ionem aeris N&iaai
tamen, auc pc&oris commotioaem in hoc nullam vnquam aduertere ootui .tho"c«dl'-

e\ ) -i i J . r * istare aut

vcuii proni, nign, eooperri, cum rotunda palpebra , maiores interius & mi- con«rin-
nores extenus apparebant U Et quod mirum cft, hos m gyrum & rotationem Ocufo, ;„
©mnimodamadhbitum verfabat. gynunvoi-

Odudam iatis longam trahebat ad ventrcm inflexam , qua inrependo vte- caudi in-
batur, hquidem nunquam proreptabat, nifi lllam bcne afrixam, & cauearfua? ^imht'
nrmiter mflexam teneret .

- Qudd ad coiores attinet , nullos alios , quos afTumerct obferuare mihi licuic , Qs». coIc"
quam ragrefcentem , cinentium , albumq. & aliquando ex his omnibus mix- SiertfcS
«um , mod6 maculis nigns , albisq. pundatim , modd ijfdem in lineas tranf-
Bcrfas non longas diductas ...

Ppp % Alios

T,4 ALIA ANIMALIA NOV/E HISP. NARDI ANT. RECCHt.

- A< ios colorcs vero, viridem pr*apue7ac nibrBm, cpiorum aaimal hoc ci-

pax & iufcepnbile arnxmanc non pana nec v.ulgarcs fcnpcoics^ego equickm

dili-enti admbita obferuatione, videre haud vuquam pocui . Ec mdubitotam

vdim Domin, veliram his verbis rack Bdem- ad-mbere . :

?«t«narnm r> incerioribus ipfius parcibus , hoc quod iubiungam habeo : non quidem

£dEme poft ammahs mortui fedionem. eajumicm ipectatoreni&ifte , hxc ta-

?a0° ' men q.us? (equuntur, ex ~Darmfiaitan> Medici ,. H PrmriiprsJipftn vendv-

ca reianone Chirurgi vobis coromunicare poile . Di&us lgicur CU m&Uon

paucas fepcimanas , poftquam D*rw'jWwwperlatus fuit, fuperuixjt, m incft-

na hoc lliorum acaderit, quorum coudsfdims cuftodia: fueracan.aeris pqnus

inelementia, qm tunc tfiraporis fngidiuffiaks, ^uuiofus, ac ventofus erat, at-

firmare non auiuru . - •

Apcrto lgitur per incifioneni <ventn fi*tffllrqtofi fanguinis profluebat , ad

Fammfafl- lacera coHarum tamen, qujecoftis, {.iueipims pikium aflimilaban&ur, venula:

gf hi" aliqua: mmuta? confpjaendas fe prebebartc , qme, vbi.apertjs tuerunt , tangui-

nisinftar quidpiamftillabant, \ .

Hoic pai- PhIwp paruus fuit, cum tnea camerr, cpoque opiniane pragrandis cenr

mo.hep» ;£rcturj qUod acris plurimi actraot!onc. fola pknque hoc animal dmtiu*

ILIT Par abiquc cibo viuere pefle Qhx perfusfennc. B.epar itidem paruum , in qu*

aliquid fanguinis repcccuro, pbferuabatrur, CVr vero mumikiroum app^-

rebac .

.jtec*t«Bi intefHnum a guccure vfque ad anum auc excrementorurn cxitu-m , vnieum ,

ToiSS'. album, non aqmodiim traflum, & circa ventris mcdmm nonmhU curuatufa

confpiciebatur , & ob id longius paulultmi.quam cotus corporis tractus erac.

In hoc aperto , & fecundum longittadinem fciffo, altquid mftar macc-

c"emen",riarexcrementitijenigricantisadviriditaicm tendentis, abfque vllo cameiji,

m : fc% foetore , reperiebatur . Vcrum fueric excrementum ex mufcis , quas pxartc*

m- V ricis mcnfibuscomederat, & paucis dlis quidem relidum , anexhumidio-

re aere attracto col|-6lum , atquc compaclum , hpc ego ahjs enucleandurru

relinquo , Circa yentns medium mteiiino , huic oitorum ftfattm limile tjuid

adhaerefcebat.

linsUodin- Lingua poft mortem animalis in oris cauitatc acutifsima , & parua prorlufi

SineaSo.6 delitefcebat , cum illam tamenego, quandomufcasvenabatur,longiufcubni

fatis, & in apice fpecilli globulum fiue caput rcferente,viderim . Aft in prom-

ptu rntio videtur3cuaneiccuitibus nimirum vicahbus & animalibus fpiritibus,

?Harfi* P0^ mortem plurima,qua; in vita tumefcebant,coilabuntur.Sub/»»^porr<>

unfce« la- yeKula humore quodam flauefcente turgens videndam fe pr^bebac. Vtrum>

tuat* veneno harc fcatuerit, non vlla abfque rationcproifusdubitandumcxiftimo,

cum non pauci [hamaleontem yenenatum perhibeant.

sceietohu- Stt[tton hums chamaleontu poftmodum , cum fceieto rnius cx duobus llli*

M EkSo animauhu$ Gaxfllu vocatis ( qua; fimul mecum Dom. veitra Roma vidit ) ap

ti' tradmif- eodtm quoque magno Magiftro Equitu MeUtenfium Lavigrawo Ludmico uo-»

natis , imo cum altero viuo mafculo nimirum, tranfmifla ad SercnifT. Stximm

tletjonm fuerunt, qui non pauca exotica alit animalia,& fceieta diueriifsimor

rum

-.

10. FABRI LYNCEI EXPOSITTONE. 7ij

yam adferuari iubct , Leonum videlicct, Tigrium , Eejuorum, Camehrum, J-
mtarum, aliorumq., & in hoc Mulxo vcflro, m quo fceletaquamplunma_,

•-<juoque proftant , nihil concedirur quin prorfus fuperetur .

, Atque horum nune ego breuicer recordari pocui, reliqua cum vnaefiV
mus , voce cciam me expIicalTe memini . Quar omnia boni vehm con-
fulat , & pro ingenij fiii perfpicacicace , cum rcliquis Academi* veftrar
dodiftima: Lynccorum ibcijs , ponderet, dilucidec , ampiificec . Cuiu<
me fauori & beneuolencia? commicto. Darmjiadij , duodecima Decembris

Atquc ha-c amicus meus . Hoc mihi fimilicer animalculum in canea , cui F""cc^ue
:"auiculx lncludi folenc , viuum cft vifum , dum Prineepj tiipri laudacus Kowam Ny*w£
vcnirec,meaq. operainadeundo,acvenerando PAVLO V. Pont.Opt.Max. '"au-w
-vcerecur. Longum erzt, fi caudam cum ca?cero corpore mccireris; fpicha- JJ^'"
mam vnam , fiue palmum maiorem , Cauda nempe mediecaccm , hdc v d,t be""
xft eandem, quam reliquum corpus, longicudinem efficiebat, quanWem- ftl°lam'
per recuruatam gerebat, & inxqualiteracmiro quodam fitupedcsdiuari-
cabat .

- Hoccaperefemel mufcam ego quoquc ex inopinato, cum quadamanimi
^alacricace vidi, & rifi. Cumenim force forcuna prope lllud harc conua Qn«m»»d«
lafTec, & fraudisnefciaconfediiTec, hoc oculi iclu celerius , fegirta? inftar SZSttZ
'lingua, digici indicis longicudine,. eiaculaca mufcam arripuic ,\icdeuora- p"c*
uit. Vcruntamenplurimifolencelabidies, ancequam fimiliprarda fruacur,
quo tcmpore ex aere fblo , vc fuftencenur, credibile'par cft .

Narrabatidem, franctfcwWyderxtaier + ^hamalcoHtemhuncnuncuam br NunquiM
biflc, ncc vocem vllam edidiiTe.Eccum inquir,nunqua bibat, rariiiime edat, Erfcfr!*
miru videri tamen debet, in cauca illa excrementa femper aliqua repenn.p.r' S$J
lia, magnitudine grani canabini, nigricancis ac viridancis coloris, ab aluo fub emittil •
inde cgefta_» .

Motum quoquc tardiftimum pcrflcit , vt Iongiufculo ctiam cemporis craclu, T3>d«
vix fpacium oc~to pedum ambulando emeciacur . Quarcxum c fuo femel effu- cdltmotQ'
gilTecclauftello, & per feneftras egrefTum, lacercarum mo:e, per muros repta-
ret, & afcenderec, facillimc cohiberi, &: capi manibus, cunc pocuic . Hoc quo-
«juc idem Kydermaitr referebac , quod cum ^^w^whicaliquando pilum cu
mufcaferme degluciuiiTec , in ipfaq. deglucicione cancum pacerecur, vc fal-
tcm non fuffocaretur ; fe apcrco beftiolx cre, digitiraa inleruifTe, piluma.
cxcraxiiTe: osautem tam amplum fe reperiile, vc^primorem poliicis arcicu-
lunicapcrefacilepotuenc. Acceftari hocego &ipfum valeo, colores ipfidi- rnqU„sco
c2o chamarleonci cofdcm fuiiTe, qui fupramemoraci fuerunc. Vbienimpeh imac^
hciila- alba? infedic albicancem , vbi panno nigro impoficus fuic , nigncancem
aiTumpfic colorem , minime auccm rubrum , auc vindem, hcec hi ipfi fuppo-
Jierentur .

Inter iuniores rerum nacuralium obferuacores reperio diligenciffimu fjiiTc ™}ww
Momum, qui cxatlam eciam huiusnobis cam excernam , quam incernam £&&
tnatomen reliquit , veluti totidem ipfius concepta verba ex Gefnerianis Com-

Ppp j men-

yvf ALIA ' ANIMALLVNjCrV AE HISP.NAKDI ANT. KECCHI.
-mentarirs | fi opus forcc , huctranfporrare poffcm, mihi enim ad mahus nunc
non ellfyl/oniut .
,,.'•' ex hiiins Qaod aucem noftra? defcripcioni deeffe videtur , hoc mihi feduloannotarc
wqui^di- placuit, Qupd duplicem nempeZfrnWwdeicribat tjham<t>leonr.em,ied neutrurh,
fceu: va.ca ^^ neucro noiirorum, hoc eft, neque curo Mexicmo , necjue cum eo , quem
' • huc aljacum vidimus, congruenrcm • Arabtcas enim 'Btiionu i 'harn&lcon pu-

fillus eii , vix eviridem excedens laceriam , colore aibicante , fubfuluis Ac
.jubentibusmaculisdiitinCtus . ^Aegyptius vero, ciuplo maior , colore.inter
variaratn viridem &indicum ambiguo, cjuem ex luteo in fuluum vane commucase
Sd^fiolex.- i

|)uo. Quarfequuncur, cum noftrisc|uacohuerriiunt,.quadifcrepant. Oculix hoc

proprium nimirum efle inditum , vc vnum furiurn , aiterum deorium fled:G<.
re , & res diuerio coliocatas ficu., intueri poflic . Fameto ait, ab ipfo ocromei*-
fibus , auc mceuro etiam nnno tulcrari poffe : Nam cum pulmonthus maznit per
Vftiiris latera exporreclts fit , inquic, <-ventum intro ntagno mpetu attrahtt , *o'qme
'tntsmefttt . ...

Prscer foramina narium , etiam ad auditum fua adelTe ait . Et maxil/as dicij
"ciencibus ferracis prasdicas . Ltngrtamcilc longam fefquipalmum . Palmuuiau-
tem, hic minorem intelligic, qui quait-uor eft traniuerforurn digicorum.,-,
Hanc , inquic ,alonge tninfetla ,mufc&$ fcilrcet , fcarahxos , baeflas ,frmicas , ta-
culatur , & mutore [uq , quem w exiremo itngutt ffongiofum habet , arrtptt , (£/ in os
(tedvcit . In pedihm nacuram lufilTe mernorat (quod Arislotctes quoque nou.it ,)
cum in anterioribus finccernidigiciintra, & bini extra, contrano in pofte-
rioribus fe res habeat . Duodecim infuper aic , oua excludere lacercarum mo-
re. //*/»<«# lobpsduos eiTe, (^formurisdomefticimagnitudine.

De fanguine nihii addidit , qui vbi reperiatur in hac beftiola, fupra memo»

rauimus f An veroSplcnecareat, quod Plimus voluic ,haudfcio. Ariftoceles

hoc ienfiife viius eft, cum inquic . hienem confjiicuu.m nufcjuam continet . Nec no-

fter diiledcor de hoc quicquam meminic. Nec Plmius auc AriHoteles de Intefltm

aliqnid laciusconhgiiauic memoria? .

Pepu^mo- De pulmonibusres mira produseft , cum nofter Anatomicusdicacpufil-

cocr^oueria los in hoc thamodeonte fuiile . Hellonius vero magnos eofdem defcripferic, pep

?ft* vencris lacera exporredtos , qui in caufi (int , vc fames diutius ab hac beftiol*

feratur. Quafl hi aere repleantur, &hicahmenti poftea vicem eidemprar-

riurimi .beat . ArtHoteles nullam pulmonum mentionem fecic . Vlwius camen hb. 1 1.

m.wmum cap. 3 7. Chamtteonti , inquic , pulmo portione maxtmus esl , (£/ nthti altud intus .

nfmSu- £c °^ ^ ni^ ^a^or > ^* 8- caP^ 3 I* ^lxit » tyfi ( chamxleo ) celfus htante femptr
^1"- ore folw animaHumnec abonec potuaiuur, nec alio quam aeris altmento .

Solinus hunc ipfiilimum ijfdem ferme verbis cap. 4 3 . expreflic . Hiatus eiut
aternus air, ac fine njhus vfus mintfierio , tjuippe qui, cum neque ctbum capiat , ncque
Theophra- pc.tn alatux , ncfjue alir/tivto , quam hauslu aeris njiyat. Sed longe ance Solinum ,
puimonem & pH>num , ipfi pulmoncm maximum & aere humidum Thiophraslus conceffic ,
ErtS vt vi(^ere e^ apu^ Ptutarchum iib. de animantium comparatione. Vertitfe [fa-
fcmif0" ir"*^on> (aic Vlutarchtts) non quo quicquam flxuat, ryel tegat fefe (ficut facic Polypus

pifcis )

--

.IHOqaa JA&RI LYNCEI EXPOSITIONE. ji7

pifcis ■) .^utru m metu , riultaq. al:'a dt taufa variat , haturd trepidus ac timidus . Con-
feqttitur ttiam t>entt ruii , njt eft author Tbeopkratfus . Qorpus emm httius animalk
fene njntuerjum efl <i.'ento ( vel vc alij legunt pulm6tie ) rtfertum . Et ob ld Ouidiut
I ;. Metamorphof cecinic. ...

id quoque quod ventis animal nutritur , &" aura ,
Prounus afjimtlat , tettgti quofcunque cotoret .-

Scaltger prscerca in exercicacionibus fuis aduerfus Cardanum, h#c habet-: hoc';p!um
J9uod aerChdmticofiii procibo ftt aiiquandtu , exeopdtet ' quod & annumintegrum s.callser s*
asuniinedtam trleraro : ¥?" vbi exctptt htafU aUfam ,ffi teclufit mvlas , turget ei Ven-
ter. Quod (i vcncer turgec , rtotfexiguo, fed niaxifno coiiftare pulmone hunc
par eit , toq. per ipfum vcncrem defcendence , qua cnim alia- c]ua?io raciono
*uie6ipfeincume(ceret?

Hic egoin biuio haareo, & quo me vercam nefcio, An fpreca vecerum.au- Dubitatur
fHoritate , anacomico noftro affentiar ? qui autopfia minimum in ChamAeonte nTfcaPdh£
pulmonetfriz inuenitfe afErmar . An potius hallucinatum huncefle dicam, Pti- rendum'
»y<jnucem Soimo & ZBellemo (ubfcnbam ? Vcrufmm ftacuam, vix culpa vacare_>
videar , Venic nunc-in menrem mihi, ne ( fT mbdb vencer actfa&b aere in hac bubiratnr
beiHok-cur^idulusric ) fimihs hicfic^W/wowwCbrtfticucio, quam prarcer om- rX&miW
Iiem rerum feriem in teftudme inueni . Habec enim cum tesludtne neleio quid jfsn£ ""g
conformitatis Cbamsleon . Vtrumqueanimaleft iquadrupes ouiparum . Ec vc monCi con*
Artfloteles air, viuic Chamdeon diffettus aliquandiu, vt tcsiudo , & vc hax fimi-
liier tarde incedic . Addo ego, qubd vtrumque egregie famere poteft animal .

'Subiungam igirur vel in curiofi nacur* perfcrutatoris graciam , quas mihi
nonvnatantiim vicein tefiudinis anatome obfefuare, cum quodam animi
ftupore,licuit. !

Cum ante feptem annosinfigtiis magnitudinis mihi tesludinem marinam cx Teftudinfs
TXeptunio oppidomaritimofubmififfet Illuftriff Virginitu Cdftrinm Lynceus , quodacf^
qucm aliqui Ttco ilh MiranduUno aequalem, muiti etiam fupef ibre agnoueruc, puaauine"
Vt ipfum de incernaru parcium brdihe poftmodum, (qui noftra? Academidt Lyn-
te<e mos eft, mucuis le le luuare ftudijs ) edocerem , pcrftripii ad ipfum ea, qus
omnia fibi vifa fuilfe paradoxa refpondebac. Quare 'RoMam redijc, & aham H.anc Vi>*
huc paulominorem ceftudmem perferri ex maricurauic, voluitci.ipfe inardi- rinus Lyn-
bus meis anacoma: huic prsfto eiTe , eamq. manibus proprijs, Lkrnocutum ma* a^hore"™
gnum imitans philofophum , adiuuare . Verunramcn exea huccransferrc fo- xercult-
lummodo llla placcc , qua? refpirationisorgana actingunt . Vc ipfum icaquo ™\Sz\^
cerciorem redderem , quod promiferam, puimones non m thorace hic, fedtn ijtn- ftudmefue
$re inferiore fubipfo fuos e[Jc diaphragmate, rem cocam hacracione demonftraui . ueimo.
Curaui afperam artcrtam , aliqua ex parte decruncari , ac cubulo ex arundine-»
immifTo , eandem infufflari . Scacim zmbos pulwones in ventre imo confpicuos
habuimus , ad extremum eiufdem , vbi inteslim recliexitus habecur , pertin-
gences , & verfus thoracem furgentes , in lacicudine valde crefcences, rubicun*
dos , ac plane coloris elegancifiirrti .

Hoc lca effe , Cdfarmus iuifmec digicis explorauic , comprimendo pulmones a
parte infcnore ad originem ipfbrum, quse iub ipfo eft fepco tranfuerfo . Tota

autem

y(t,$ ALIA ANIMALIA N0V4 HISP. NARD. ANT. RECCHr .

Qii<jm«do aptern ita fis, res habct . Defcendit a larftsge- in thoracem afpera arieria , quar in

niMCfTin eadeirs pcccoris capacitate quoque bifurcatur, & vbi ambo hirami Diaphrag-

^u^a rn^perfqclerunt , fub hociti pulmones ingrediuntur. Hi fua fubllantia func

busrit. fubtiliflnni , ita vt inflati veficae quardam rubne eife appareant, fed vere ta~

men pulmonum fubitantiam obtinent , & parte ilia , qua dorfum refpiciun: ,

firmiter adhasrent, ita tamen, vt digitis , non cultro auferri , & a dorfo libcra-

.nvalcant: '

In medio ventris vero, fiue thoracis cauitate, cor nobis conipicuum fuit, fua

Soiace»^ V&& capfuiarn-fiue pericardium conclufum, quo difciffo , aqua cffluxic,& cor

pertu fUe- erupit , hocq. ad corporis totius comparationem percxiguum . Aderant vero

ad cordis.lateraj clup eorpufcula tam magna , vt amboconiun&a cordis mo-

lem longe exccderent, quarq. prima fcatim fronte,imponcre alicuipotuifTent,

vt pulmones crederentur , nifi hoc vnicum oblhtiilet , quod intra capfulartL.

\cordis h are fc-ihojt repofita fuerant, Erant autem hsccorpufcula cordis au-

ricuU , quae.velutidua; veficx, noncorporaplanefblidacomparebant, lan-

guine ambaepratumida;. ln vtramque denuabatur ntena, vna ex dextro

Cordis.au- hepatis lobo in dextram , ex finiftro jn finiilram altera . Amba: poftea au-

*iufd«n& ricula? inuicem comnaunicant, & fanguinemindextrum cordis finum rc-

vetriculo

rum

J^fundunt.

f*10, E dcxtro autem vcntriculo manifeftus fuit in finiftrum aditus, fine vllo in-

termedio pariete, vbi vero finifter incipic , crafiior rantummodo quac»
dam ac neruofior fubftantia, & forma foraminis mamfeftam fe prsbuit.
Infiniftrohocfinu duo erant vaia arteriofa; lubftantiae, qux vbi paululurrL.
excordis ventriculo funt egreffa , in aliaduo diuidcbantur, quo aucem porro
abirent,penetrare fatis haud potui. Reperi intcrim, in hoc fpecu diuerfa illa
oftiola femilunaria nempe,& cricufpidem referentia. Mirum ctiam fuit,quan-
tum in aquatico hoc animali finguinis nigricantis inquam,ac cralTi venofi,tc-
nuisitidem, &fubicundi valde & arrerioficontineretur .

Puimonej gecl qUIC\ me c£fes fe pulmonibns di&urd ? Hi vero non in tborace (vt fole cla-

cum corde . v * ■ \r \-'\T r n ■ r ■ r ■ i r \ ~ ■ • ■

ftic nuiiam nus patuit) led in ipio ventre collocati lunt mreriore, hac ialce m mantima te-

bereTom- ftudine- Qupmodo Cnim hi aere cordi fubmimfi rabut,fi ipfi cor minime am-

mumone, plCXantur,nec etiam cum venis atque arterijs cordis per afyeras arteriotas com-

munioncm vllam fortiuntur ? Cor cnitn in medio ventre reclufum , & pcr

diaphragma a pulmonibus, fub hoc latentibusfeclufumexilt.it.

^umcntum Quhi & noc cofidcratione digniflimum autumo , quod nonfolum pulmo-

aerem ex nibus & corde intra animal fuo in fitu remanencibus, cor nullo modo elatum

^ncl^ motumve fuerit inilatis pulmonibus , verum hi etiam euulfi , & extra animal

inflati, acrem probe tamen receperint , nec illi vlla in partem exicum permifc-

rint. Id quod vel idiota? cuilibet argumento effe potuit, quam minima cordit

cum pulmomhus in ttfludine eiTet, per vafa pneumatica,aerem ex his in illud dc-

ferendi vt creditur, confenfus atque connexio .

Amhoris Atquc hoc ego philofophica medicaq. trutina dienifTimu arbitror, & illis

fpeculacio, ^1 .VJ.'..r„ -n^. ? 9 r •T--

cur i„ ven- pr?cipue,qui rejpirattoms vfam anxie magis enucleatiusq. pericrutan monutur.
teftuTnf"' £§° tuc Virginio Ctjarino noftro mentc ica mea explicaui,& valde ipfi fcntctia
puisaones . arrific .

■ :

IO.*ABRI LYNCElv^POSiriOME. o&

dfrifit.Vidcri nimirum mihi,cuff/W0hffcfitanimalaquatile,propterdomu,

cmam inhabitatterreftremj&grauiffimum, fibi periculumefTe, ne in protua-

do maris femper ftabuletur , nec dias in lurninis auras emcrgac , i-biq. ad tcm-

»'pus quoddam comoretur : huica nacurapulmonesfuifleconceffosadeogran.-

,<Jes , r.erisq. ira capaces,"Vt thorax ijs capiendis haudquaejiflam fufficerc po:ue-

fit. Debutfle ergo in ventre poni eos infenori , & femel infl-atos-, animal in_

aquarfuperficie fuftinere . Non aliter atquepiicri,' dum natare addifcunt ,

veficas aere plenas , vel cucurbitas exiccatas &xillis fuppdnunt, ne profunden-

•cur . Ne quis autem cxiftimct , pulmones hos efle meras vtficas quafdaro, ,

^ciatvelim, pulmonum verorum , tenuiorenita-men, fubftantiamobtine-

re, & afperis arterijs flmillimis, qua: in nobis"funt, praeditos exiftere . Neque

f ales veficas efle , quales in *B*rbis alijfve pifcibus aere femper tumefa&ar repe-

riuntur.

Verumenimuerodumitamecum ipfe philofophari foleo, & Qtpnrino no- Atfa dubi.
ftro mihiq. placeo , harc interim quoque fubit fententia menterrL, . Debere puimonk?
igitur in terreftri teftudine contrano modopukrionemlh thorace,Sc non fub rbeftriintjjg
thorace collocatum elle , quod terreftris teftudo videlicer, amphibta noh fic , dine«
aquam non petat , & fi in eandem ponatur , exitum cito quaerat , maritima_*
quoque ad cempus folumrnodo-aliqaod ivberiore aere fruacur, &: tunc prxter- -
Vim, quando fomnum fereno cxlo,& fplehdente folecaptare defiderat . Tunc
«nimfuauiterdormiens,diu in mansfuperficiefluitachaud dubiepulmonii - ,m
follibusaere diftentis fubleuata. Hoc fe vidiffe non modomihiaffirmauic
AlexanderTiondemnus NobtlisKomanusy elegantioribusliteris , &prudenti«<
vfu vir prarftans . & ob botanicu ftudium mei amanciflimus ; fed & in eadem
cjua vehebatur naui, calem, & maximam quidem ceftudinem a nautis captam,
ac dormientem lta in nauem depoficam fuifTe,vni pedum inietcis vincuhs, ne maJJJSlJ
clabi polTcc, qus vbi e fopore emerfit, fcq. illieacam lenfic, vi maxima , & in- miens. &

. n • 1 / . *■ ■ ° iii I • marl lnna*

genti itrepicu aduerlus naucas pugnauit,manus tamen vel pedes dicam potius, tanscapt»
captori fuo poft coadta dedit . Similem fere pifcationem teftudinum narrat
Plin. lib. 9. cap. 10. • •-

Vc itaque huic mc dubitationi eximere-,Krf¥/7r-?m teftudinem aquse immerfj,
quam vbi multum reluctantem , exicurnq. quarrentem animaduerterem , id tdrud.nc.
facile ob pulmones in thorace fitos cucnireconiedtare ca?pi . Quare & hanc in. idem^pui-
eidi, pulmones tamen non aliter atque in maritima eit di£him,fubdiaphrag- m°nuai fr
mate ad pedes vfque pofteriores defcendere,per infufflatibnerh tumefadtos vi-
di . Sunt hi ex iubftantia rariilima, ac meris quodammodo veficulisy & pelli-
cula fubtihfsima compofiti .

lam itaque philofbphandum forct, quem vfum hi in terreftri hac te-ftudine
obtineant. Hoc iane perfuafifsimumcuiuisefto , nullam horum cum corde * .

n t- r 1 n 11 1 Pulmones

connexionem exiitere . Excilo enim corde, adhuc per tubulos tamen pulmo- cumcorde

• r r r ■ i r- v r nullamha-

nesiplirecencoinle aere, ncc perlpiracula liueaperca, fiue carca erumpen- bueruntco
te,opcimcinfurgebant. Et prius inflatispulmonibus, corde prasfente , hocnc™>n«n.
ne tantillum quidcm attollcbatur . Habebat autem cor fy ftolem fuam , atque
4ialtolen,abiquevllopulmonummocu, hi eaim deprelsi rcmanebant, nec

infla-

73o AW^iANIM^^NO-V^tHISP/KARiPj ANT. RECCHf ,

inflabanwabiikacrisattra6lione,.quod fieripotuiffettamenabanimali ad-

huc viuente , licetcapite truncat&siquod ego fubixo antequam apcnri curarc,

abfcindiiuneram^Hocaiuemhui^maxime gratia tentaueram , vc iartgui-

nem tam arteriofu.m, quam venofom pre\bar'em,calidus ne acTiUjan frigidus in

viuo animali hoc exifteret . Queni volamanus exceptum , frigidum reperf,

SoShS non quidem vt£ft glw^ viecl vfcaqua erat fontium illius temporis, fub mcn<-

teftudine fc nempe Augufto ., Viuit itaque hoc animal a£tu & ta&u cum fangu.ine fri*.

HSu frigi- gidori Imo & corlpfum eodem modo ac~tu erat frigidum , quod fimilitercxi-

da_" jxuiufli. Vitalesautem haic teftudoaclrioneshabuit.horsfpatioabfque.cor-

dc ( quod etiam.Ariftotclesn^uit) fed & abfque capite , nam pedes mouit ad

«aclum noftrum vM\ fae eodemquoque retraxic . Tamdiu fimiliter cotfiam

cxemptum & nK.o(a!.impoiltum,vibrante.fuo.momyixit. Sed iterum parcr-

c.ip:te & ga ha?c effe exclamabis,qu-e tamen Medicina: ftudiofis non ingrata fore augur

f»oc^n<£ ror * Reliqua- de teitudine iriarina njon addo > qus mfta: eciam magnicudinis

an,maHvi"libeikmefrictrcpplTent. .■■;■.

-Aidduci non pofTum,vt credam hunc pulmonum fitum, oculatiffimi Arif».

/*//>.inftuilriam effugifTe, in animali tam noto pradertim, & ipGvbiuis obuio*

li.cet hunc non cxpreiTerit . Lib. enim 3 . de part.anim* cap.6, harc-habfet . Quc

An Arlft. auiuipara Junt matorem & copiarefertum fimgutnis habent pulmonem , pwptercalo-

honC*i ?fr Hm fu* f>*tur* • Qu£ tontra.outpara Junt, extguum & ficcum , fed aptum ampUari'

nouerit ? ^r extumefcere,cum itfiaiur \ qualUtorum efi, qu<e ex terrefinhits, quadrupedes outpara

Junt,yt, \acertorum,& ttfiudwuw,*!? ctterorum generis cittjdem . Nifl quis ex hoc

eodem capite AnfioteUm hoc ipfum Jnunuaffe autumet,cumait, ad cordis pal-

pitationern nihil pulmones confcrre , cum quia in homine fpes rei futura: ean*

dem ciere queat, tum quia in plurtbus ammaltbus ( & hic irrtelligere teftudincrru

potuit ) cor laxa inttruaUo apulmone dislat, fitumq. juperius tenuit .

Attamen propius ad nos acceflit Plwtus , qui hunc Artfiotelis locum dubio

procul vidir,&Vt.plurimaaliaquoque, in fua commentaria retulit . Nouiif»

videtur pulmones ln teftudine iub diaphragmate totoo. iub tegmine comprc-

hendi. Lib. enim i i^cap.3 7. haxhabet verba. Sub corde puimo eli , (pirandiq,,

tjfcina, attrahens , ac reddens animam , idctrco fyongtojus , ac fiftulis inanibus cauus .

Pauca eum (rvt dtclum efij kabent aquatiita, ac c<eteraoua parientta exiguum ,fyumo-

fum, nec fanguineum, tdeo non fitiunt . Eadem eslcaufa, quare fubaqua dtu ran* ae

phoc* "vrtnemur . Tefiudo quoque quamuis pragrandem, &fub toto tegumento habeatt

Ariftoteles fine Janguine tamen habet . Videntur eadcm & diuerfa dicere *Anfloteies , ac Tli-

indttcdblnius . Hic magnum in teftudine,ille paruumagnofcitpulmonem . Ariftoteles

o)oJe°C^if- tamen, ex paruo magnum fieri vbi inflatur ( quod venfsimum eft ) non difficc-.

JJ33-? tur mocl0 j ^d proconfeffo quoque ponit. Vterque non multo fanguine^

turgcrc , quin eum exanguem quafi ftatuit , quod ipfum quoque expcricntia.*

atteftatur.' 1

Haclenus rede •Arifioteles . At quod mox fequitur, natura: minimc refpon-.

det . Lib. 1 . enim cap. 1 6. Hift. anim.. Cor etiam , ait , arteru ( afperam femper

«puimonl- intelligit , nam quam nos dicimus nunc artcriam fimpliciter, ille venam aorta

ew tTale" af Pe--at ioidem ) obefis , carulagwets , fibrojisq. <vincuiis : & aua anneclitur cauum*

esl.

10. FABRl LYNCEI EXPOSITIONE. -73t
efl \ Spirhus dum arteria wflatnr , an fubeat cor f minus (p mnnullis conflat t fcdtcct
mimtis . At tn grxndionbus ammaiium , fpiritum cor fubire ipfum apertum csl .

Atqui mariniB teftudines , in quibus nos probauimus minimc aereme pul- ^R^mac
monibus cor ilibire ,nonminucafunc animalcula , cum Vlmtus dicac tfo^i^jw
Indico tanu magnttudtnis rcperin , Vt fuperftaes earum ftnguU , cafattntegant habi- V*^
tabdes, atque tnter infulas rubri maru his cymbis nauigent . Nuolaus Trigautius quo- Triga°t-Uuss
<me,qui primus e lefuttts ex Stnarum Regno %omam redijc, aliosq. focios *****
(incer quos loannes Terrentius meus fuit) eodem , ad prardicandum Chriflt g^Oj*
Euanaelium traduxit , hic inquam , cum aliquoties domi mcz eflec , certo mi- veni^
hiafTeuerauic, inmariil!iusRegniw/W*»Mvidiire fe, cancaz magnitudinis, Hicin.en-
-quanca; eft cubiculum meum, quod paftus eft longum decem , latum fepcem . g^^J
Ucec aucem hic Theodorus Gaza ex fuo pocius addidenc , faiicet in minutis, cum du.
textus Graxus. Ariftotelis, harc non habeat, nihil tamen impedic, quin hoc An-
I ftoteles voluerit , cum dicac ftatim , in grandionbus ani.malibus fpintum ab
• artenainflacaincorlubire. Scaltger hunclocum explicans, hoc Anftocehs , fcgfej*
atqueadeocociusfchohemedica: dogma raufsimum habec . V^ecefano m cot Mp„
dtmtttttur aer , ait . gutd entm ageret tn arteria ntfi prorfum fubiret g Torroaltera j*.***
ratio efl. Noneget arterta aere adrefrtgerandum, exangttts efl. Fngtda eft fia natu-
ra Corcalidum.lgtturegetmfftratione. ltem expirattone vtexoneret fe fumts .
• Sed hoc Anftoteli ftatuilTe no facis eit,vias quoque cap. 1 7. & meacus docet, {;*„«»
quibus aer in pulmonibus concentns* ad cor comuecur . Ec quoniam hmpi- to «■
diore hic Scalifter oratione mihi vius videcur,quam G*^,eius pocius lacina ver-
ba adducam , qua? fic habenc . Meatus autem qui a corde m pulmonem ferunt , ij
& eodem fcinduntur modo, quo arterta : (gr arteru fiflulas totum per pulmonem ajfe-
auuntur. Sunt autem tn parte cordts fupertori . Neque aseroVttus communts efl ,
fed inter fe coaptati recipiunt fptritum, quem ad cor tranfmittunt . Alter entm m dex-
trum ftnum ; alter tn ftntftrum meatum . Horum nifi fallor , verborum hic cft
fenfus . Non communem vnum meacum cflc , qui aerem ex omnibus arteru
aSfera fiftulis recipiac, fed anaftomofin fieri meacuum, ex corde prodeuncium
in pulmonem, & cum minimis fiftulis arceriae coalefcen$um , hinc incroire^
aerem, exire fuligincs . Verum hunc cextum declarans AuguHtn. Ntphus ica^
«oncludit . lAmmaduerte tamen b<ec, qux dixtt de meattbus , &de colligantm mea-
tuum , ejfe obfcura , nifiper dtffeBones , qu£ ruifu conflant , tnnotefcant . RecTie pro-
feclo, pncterquam enim, quod Arift. hic vult aerem ad dextrum quoque cor- ^f^
disventriculumdeferri,nullivfui ibidem futurum: fcaiones, mihicredas, ~^°-
nihil quam minus obfcurum hoc axioma dilucidabunt . Quam enim anafto- ferti0 dete
mofin non deccgic , per tubulos intrufus flatus in vafis minutillimus , eandem fSaS
minimefcias, per diligenciffimam etiam feaionem mamfeftatum in . S*?*g£*:
cquidem mihi laepius , hoc folo infufflationismedio vifa fuit vcnularum & ar-
teriolarum,in plexu choroidc intra cerebri ventriculos exiftente, fubtilillima-
rumfymphifis, quam fruftra quamuis fabcrrima diffedione mdagare quis
potuiffec.

Necmoueat quemquam communis obiecliio in mortuo corpore omnia col
labi & occludi efcula , ideoq. acrem penetrare haud poffe . Falfum id efle ip-

fiufmet

7 \ 'i AtlA ANIMALIA NOV^ tflSP. NAR.DI ANT. RECCHI.
iiufmec pulmonis per tubulum inflati extrema tumefa&io oftendit , & venu-
larum arteriolarumq. in cerebro minutiftimarum referatio .

Necdum hic quiefcit nacura,qux in alio quoque Arifioteli filio fuo reclamat
Katura in doernate . Hic enim hoc ipfo & capite & lib. 7. fupra fiptum tranfuerfum fua
rnate^An-- pdmombus f ubfellia affignauit . Sub pulmone feptum , ait , tranfiterfitm pcSioris eft>
ftweii eft u pr&cordia, & cintlum appellant &c. Nos tamen in teftudine tam terreftri ,

contraria. 7 t . ff ■ ■ rr -

quam marina,contranum demonitrauimus. Miror mchercle,exercitatiiiimi

DoaiffRo in pifcium anatomc 'Fondeietij manum ha?c non obieruaife , velfaltem tacuiffe

puimo^es ipfum, quin lapfu maiore ruilTe . Hic enim lib. 16. de pifcibus cap. 3. ilcha-

tie mfia?o ^eC • P^nonesin tefludtne maiores fmt , ^multo denfiores, quam in terrentsani-

obferuamt ^anttbus, ne <i>t opinor aqua maior copia, <vnd cum aiimentis haufia intenues mcatus

fe penitus ir.finuans ; reijci tota non pbjfetper foramina illa , qu<t narium loco in fitpe-

riore rbfiro h&bei , quibus aquam reijctt non aitter quam ddphmi ptr fislutam . Miror

SedhicAri magis hoc ipfum ab Arifiotele, quem B^ondeietius ceu communem prseceptorem

quam^natu neglecH autopfia fecutus eft, itatutum fuiffe . Cum etenim Artfi. lib. 3 .cap.7.

raniu[eqUI & S.depambusanimal. decreuiffet quadrupedibusouiparis omnibus fungp-

fum eile pulmoncm, & ob id veficam illis deeife , excepit tamen ab hac regula

teftudinem marinam . ZJeftca enim omnia carcre,ait infetla, pifces, penna,fquama

& cortice mteSia , tum propter humoris afsumptt exiguitatem , tum quia quantum ex-

crementi contrahttur in ea ipfa abfumatur,excepta tefiudme intir corticata, in hacenrn

tantummodo natura cafirata efl. ^uius rei caufa efi , quod marina teslitames pulmo-

nem habent carnofum , janguineum ($r fimdem bubulo,terreftres autem proportione ma-

iorem , fuperfcies etiam quta obtenta prtduraq. modo filicts efi,ftctt ne hismor dtfflarit

euaporariq. pofltt per carnem laxiorem .

Sed eadem Foflem hic eadem ego Rondeiesium excipere compellatione,qua is in edrifii-

reprehen- uiem inUehitur, quod hic fplenem admodum cxiguum in teiludine lutana vi-

fione qua J I Y fc> \ ■ • f

Ariftoceie dere potuent . Renes autem & vciicam videre non potuerit, qua? lutarije mel-

maclat di- - ' ~ . . . „ . * ■ si i :

gnus vide- ie negauit . g/jtare lncpit 7\pndeLettus9cum matorem r! av7o-lU,quam cuiujaam bomt-

fiis amhorttatt fdem adhtbeam , affirmo tefiudinem iutariam ffi njepcam mar.tfefiam

ac magnam & renes\, rnofos habere prope tefies . Quod fi bene igitur 2(ondeletius

oculis fuis in terreftn, marina , & haud dubie lutaria teftudinibus vius fuiflet,

in his pulmonem non denium & bubulinum, fed flaccidum, ac tcnui fubitan*

tia prsditum reperiifet.

Reiifla te- Reucrtamur modo ad Chamtdemtem , de cuius diuturna ab omni alimenco

m^eom? abftinentia, 6c longiifimohominum quorundam ieiunio,exiunioribus medi-

prorequi- ciS) ac philofophis varic varij philofophati funt . Quorum omnium opiniones,

cum in cumulu vnum congeflerit , & perfpicaciilimi ingenij fui acumineexa-

foSntuar bC mmauer^ ^tque explanauerit Fortuntus Ltcetus , docliflimis quatuor libr.is . E>e

omni aii- hts qttd diu rvtuunt fine altmento : eo lectorem meum ablego , qui 11 plura ieircv

ftincntia. aueat , Pauium Zachtam confulat cenfeo Medicum Romanum in lib. tertio

Jilutslionum fuarum Medico-legaltum , quem propediem prado committet , curri

in prionbus duobus,egregium ingenij fui fpecimen exhibens,vtilifTimam tam

lurifconfultis, quam Medicis operam nauauerit . Equidem non plurimarum

folummodo beftiarum , Tefiudmum inquam , Glirium , Vrforum , Htrundtnum ,

IO. FABRI LYNCEIEXPOSlTIONE

' ^»W ><<><» T^m- ad mult05 «iam menfes nucrimenti carentia.iam fcri
pt>s&exper.ent.acertacft: (ed miram & mfolentem candem quoq„e in no-
m.n.bus qu.bufdam, tam noftris, quam auorum noftrorum tcmpoXs ani
naaduerfam fuifle hdcliif.morum monumenta hiftor.corurn Z docere J

rJScrZla" ^ *! T'^ *? »*W Pr°tere Yolcns *■** S H,>P.r^
Jcp,emd,cr«m numero c,rmm/cr,t» : $«od M d.ebus gemtura ems ad ruterum Per„e. f&. --

Z:'uU tZ T'- K7 fi£ "Sf;TU"im ' "'hil°m""! <»™n™,i«n,ur .
-NonmU, ct.am nc pcr .ned.am e v.ta d.fcederem ,fcd vr «,»„/„•„,, , <j, uhcrcnt pcr-

fra/tfunt^rum^cntcrnonamplmsadm.ttit . leiunum enim,n,eli,num m hud.e-

ohs ccb<cre/cit , quwus etiam illi moriuntur .

Qgan r mirari fiibit tam crudeles olim quofdam medicos extitifle, quoram *">««>
G*j.MaMtc*p..6. mem.nic, qui Diatritariomm feftam introduierunt , XX
<Wodnonn.fitert.oexa<»odiea:gris fuis cibosprimum exhibcrent. EtCorl°t4t*
nelms Cclfus inrer pnfcos dlos fuifle memorat, qui quinque etiam & fex dies ab £* <■=
omn. ahmcnto ablKnere xgrotis fuis imperitabant . Long^ mitiores & indul- ££«fo
gentioresfunthodieMed.c. noftriprzc.pue &,*,«,„•. Quamuis Neapol„a«,™««*
hos.pfosceuparcosadhuccalumnientUr. Quarecum anteplurcs iamannosJ'^
NeapoLm vrbem pulchcrr.mam v.fum iuiffem , & a primario quodam eiufdc lT"S
Med,co (claru.t autem ea prsftantiir.mis femper & opulentifsimis Mcdicis)
I.belIuSdonom.h.oblatusfu.lfct, de modochand, agrl ,n vrbe Neapolitana,
\^h l °r , Tu ?l n°nnullis innior'bus Med.c,s improperauit . Ve- «« **,

RomanTMfd3 ft "v "^ ^ *" "^^ *Sri fint cibandi > cum ™s SVT
Roman. Med.c. ftn<5taac tenu. mmis dma maiorem zgrotantium veftro. g£r

rum partem pcrdat.s . Tor,am,tortam, hoc eft ex carmbus contufis fuccum ip-

fis pra-bere oportet & liberahter magis egreg.eq. nutrire . Ego longiori non

efle locum dilputat.on. conceffum aduertens, cum cide.3, cete°ri ridentcs om-

ncs applauderent . Bene mones, inquam, mi Domine, & magnam t.bi gratia.

qum forfan ftatuam quoque ex auro PM.ppeo °Nea?ol,tan, tui, pro tam ialutife-

fru £ °CTent° " r * ^™ " Semd Pr°fe6t° flkem • dum *»» hac

dum Tn r AV°, 'Ufclenter & bene ^ comedendum . Id quod integra **.*.

okV,hC \ I ^1ulfc'n.umigiturcft, a-grotis veftris opimiori ».-•*'

fo ,,a frr0/pICer^ At0l»,ta ^'P^confurix^noftra-, quxnulkerant.Sr
dilrnmf Unt* 7"1"1"™™ PolIe & naori & mortemeuadcre , qui feptem M»ri«mur
rcft Zfeff ^™ ^ m°rbiS Periculofi'sirnis ^krarunt i ego ipfe S &&

SftBrf annos v'sinti trcs,ad "/e-/5ww",w noftrum *«

teftirnlT " P l?,S fult'qulm;ln'* percitus, penem&ambos fibi ««" *

WnXh n|UCraabrCld£rat'&CUmadriPam TA"» hab.taret.inidem^ii»

carnCmfnb rCn?fCUkrUmrT,CCCrat ' ^ CUm n°n folum ln ^n.et.pfius SftaS
carnem imunus fmflet , fcd in £>«,,» quoque ac THu,, cius, contumelias iace- «I*1"":
ret : rcprehend.t ipfum acritcr , qui .Ihus locr Vr.or d.c.tur , & numS^o. S£*S

C^q q itri toabftinuic

7 3 4 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.
ftri Jpoftolici articulos veraciter crederet, obteftabatur . Credo, inquiebat ille»
hxc omnia , Et credo di piu , cbe chi non fa, come ho fatto lo , cbe non Va in Paradifo .
Hoc eft, & hoc amplius credo,qu6d nifi quis meo exemploita feipfum caftra-
uerit, regnum ccelorum ingredi non valeat . Cui ego, atqui tu paucos certe ita

focioshabebis. ^

Hic decem integrisexadis diebus , nec cibum, necpotum vllum afiumptit.
TSena illum noEles , totidem redeuntia Soln
Lumina , yiderunt inopem , potusq. cibiq.

Quin etiam vbi per vim ipfi ahquid ingereretur , aut in faciem praebentium.

expuebat,aut de induftria prouocato fibi vomitu id cruclabat. Redierat enim,
Hic inedh ingentem iliam fanguinis arteriofi & veiiofi profufionem , ad mentem fa-
SoSfe niorem, & fe ipfum, turpitudinefa&i, & verecundia dudrus, inedia interfice-
voluU ' re cupiebat . Vndecima demum die perfuafi ipfi , vt vitellos ouorum duos af-
Dece dies fumeret, quod fa&um, & poft hos eadem die, binos ahos capiebat . Sequenti-
nSovi^-bus porro diebus paulatim cibari & pauxillum vinifbrbere perrexit. Deci-
xit* mafepclma vero die. non ex vulnere, quod cmnino perfanatum fuit, fed ex ob-

ftinata illa inedia obijt .
Fsmin^u. E regione eiufdem Nofocomij fcminam quanda mea fub cura habui, pau-
qn«dam^ nerculam ac vetulam , miris vexatam fymptomatibus , nunc epilepfia , modo

grotas VU' y^ . i •/ !• r r- -1 1_ *

decimdie- cataphora, iam lethargo, mox Jingulciblis , & ventnculi iuccuisjonibus , nor-
potusnaut rendisq. motibus agitatam j ita vt vndecim dierum fpatio nonnifj vnicum oui
conuaimf5 vitellum forbuerit . Qlke cUm fiti ingertti vexaretur, & aquam auidifsime pe-
tamen . teieTf 0ri quoque admoueret, hanc tamen ob conuulfjuos ftomachi motus, ac
guls kfionem tranfglutire haud potuit J ' DixiiTes illam Tantali pcena affe&a ,
qusrebat enim aquas in aquis. Siquidem is vt Ouidius ait ,

Sempereget Itqmdts femper abunddt aquis .
Quare, & hi Omdiani verficuli mifercuk- illi farj-nina? quadrare poterant .
Oraq. <vana mouet , dentemq. in dente faiigat ,
Exercetq^abo delufum guttunnani.
Euafit tamenDei^ratia, ex penculofiiTimis illis accidentibus omnibus, &
continuo vndecim dierum jeiunio,quam bienniopoir, pleuritide laborantem
feliciter denuo curaui .
Hcetns re- Vemm non his fimilia modo plurima, fed vnius , duorum, quinque & fex-
rh?M decim menfium abftinentiam,quin ad annos quoque duos productam,ad tres
qniadpiu- & ouatuor fimiliter protenfam , ad duodecim durantem , & vltra duodecimj
&arnnoses demum prorradtam , repenes apud eundem Licetim , &z cum quodamanimi
mefntoeavf-ftupore leditabis . Memorandum hoc faclum eft, quod NicolaM Heluetiiu
*erunt ' ( hunc ^ruder claus vocant ijdem Heluetij , & ob vitne tranfaclaE finclimoniam
Memorabi- m veneratione habent ) pofl fufceptos ex coniuge quinque liberos, mm haud longepojt
tecohiHd ab oppido folttariam ^vitam ageret, peraBo decttmquinto annofine n>Uo cibo potuq. dt-
S sandTs cefferit . Vt apud Eborenfem legimus . Hunc vt Beatorum catalogo adfcribatur,
wnfS E?%FC0?M Con&antienfj, in cuius Diocefi is vixit,iam Rom<e adnititur, produCtis
quae in vita, & poft mortem edidit, miraculis .

Neque hic confarcinare placet, (ingulorum opinantium , $c tam portento-

fac

IO; FABRI LYNCEI EXPOSITIONE; 7$c v •

f* inedir caufas cV: argumcnta dicentium fcricm , ncque fub incudem reuoca- vfcfita£»
rc, quas dehacrc difquifltioncs idcm Ltcetus exquifltiflime cxaminat . An eaufr/Sm
animalia vidclicct & homincs llli intcrea , dum alimentis abftincnt , infpirato SST*
alantur aerc ? an exhalationc magis per acrcm fparfa ? vel pituita intra corpus f,ranc'
•ntc congcfta ? aut fucco mclancholico potius in nutrimcntum poftea cedcn-
tc ? an pingucdinis colliquamcnto ? an fanguinc mcnftruo bcnigno tantifpcr
in hominc latitantc ? an flt diuina: virtutis & Dcl opus, tam longa incdia ? an
ad Angelos, Cacodarmoncs aut aftra re&ius refcrcnda ? num fympathia & in-
diuidualis proprictas qua-dam,ccftafIs,cataphora,cutis conftipatio hicaliquid
valcant ? aut vifccrum conftnciio , tabcs, atrophia , vcntriculi ftupor flnt iru
caufa ? an pharmacum afTumptum hoc poffit prarftarc ? an dcmum hoc ipfum
confuctudini flt attribucndum., ?

Hoc intcrim fllcrchaud debco,eundcm Licetum nullatcnus pcrmittcrc, ac- Iic««snuf
rcminfpiratuminalimcntumcederc. Quod alimenti requifita acr non ha- iV^?.
bcat . Non flt tangibilis fcilicct, faporc carcat, nec animatus flt, ncc exanima- pSf,?*
to defumptus , & proxima carcat potcntia ad inducndam animam . Scd ncquc
mixtum pcrfe&um flt , quod necc/Tc forct , cum cx ijs nutriamur , cx quibus
conftamus . Et cum Hippocrates lib. dc Corde, alimcntum intra corpus rctinc-
n vclit, acr autcm infpiratus dcnuo cxpirctur , hanc ipfi quoquc conditioncm
«icefTo .

Aft ncquc fpiritus ctiam folos, licct retincrctur acr , ab hoc ali pugnat Lice*
tm Si dicas Galeni placitum hoc fuifTe,fpiritus nutriri & cibari acrc, vt in opc- ■
ic dc^fiparttum vidcrc cft. Rcfpondct, Galenum communiorenutritionis^Jf
vocabulo vfum , adeoq. mctaphoricc & arquiuocc locutum fuiflc . Quemad- lfs« <&'*
fnodum FirpUm quoquc fccit, dum 1. ^ncid. ait . " EriT *

$*em fi fama rvirum feruat , fe ^tfitur autA\
Aetheria .

Nam ncquc acrcm pofTc vcrti in prrexiftcntis fpiritus fubflantiam vult, quod
cflct cos alcrc, ncquc in nouos fpiritus commutari, quod i*opnc gencratio fo-
ret, quod ficn tamen poftc Galeno placct,Z*fW difplicct . Et quoniam huc per-
ueni, atquc Ltcetum mco cgrcgie fauerc paradoxo compcno, quod eft , ex aerc £S&
mipirato giancndis in cordc fpiritibus vitalibus , nullam prajberi matcriarru SuE
poiic jcum mc illud minimc mgrcdiatur . Operzpretium cft , philofophi* & tns *eri-
artis duo culmina noftrar, Artslotelem , inquam , & Htppocratem ipfum in thea-
trum produccrc, & quid ipfls animi de hac rc fucrit, cx difco Ltccto rcfcrrc , ac
cunc-tis *qua lancc pondcrandum proponcro .

Hicnaquc philofophus prartcndit Artftitclem cap. 8. dc reftratione, mintme £$*£
weuercsptratfnem fiertaltmentt gratia, quaft calor tnttrnus (hoc cftfpintus) alatur «'»« **
aere tnf/trato, quiceu igm fucccnfo , velut fimes pcr tnsjirattonem adijctatur , abjolu- ** '
taa.nutrtcattoneforat qu* Juperfunt excrementa per exptrattonem detrudantur, 6-
Httiumq. ejje calorem ex curc ficrt , quem ex altmcnto , ntmtrum ex fanvumc fiert con-
tptcimtu, caUr* & tgnts tnterm nemtne ffirttum appcllans .

&ippccratu zuzem vcrba, nificandidc^xpliccntur,vulgariMcdicorum er~ 'roubatcr
ron /uppctias adhuc fcrrc vidontur . In Iibro cnim dc Flatibta , Ammantium SoJSSk

^ cet hie »ri-

v^cj q z corpora

73 6 ALIA.ANIMAEIANOV>EHISP.NARD. ANT. KECCHI.

»a fronte corpcra a mpltcinmrimento fuHentari inquit : r.empe fi abo , pctu & fiiritu . Spiritu
Sranun) ^i ln corp0re-animaIis contcntum appellari flatum , extra corpus difperfum
denacur.V1" efie aerem-,qui maximus ik in omnibus,qua* corpori accidunt,& autlior & do-
minus . Accedit ex iib.de Alimento Hipp. adhuc clarior fententia . Pulmo , in.
cMit3contrariunt corport altmentti trabtt,reliqua omma tdem. Fnnctpium altmentt ffi-
riti'J>naresjs,gutt&r, pulmo, & reltfia nfbtratto . Ynnapum aiimentt ^kttmidt,^
ficct os vuU,Venter. Verum antiquius & pnmordiale alimentti per abdomen Vmbtlicus.
ex licamr Hucufque ex Hippocraiis authoritaie deduci videcur , ipiritus aere infpirato,
Hippo«a- ccuvero{uo pabulonutriri. Sed quoniam hic eodem opufculo, paulo ante
"Aiimctum ^ixerat ; Altmgntum non altmentum , jinutrire ncn poteii, nomcn esl atimcntnm,ncn
Skerum ^ \ 0pus & res eH ahmentum , non nomen . Obfcurionbus his verbis dilucidat
foionomi- *r~ is lora Luetus . Duo nimirum apud Hippocratem aiimenti nomine infi-
eniri . Vnum reuera cum nutnat , alimenti nomine re & opcrc dignum eft :
alterum cum vere non alar, falo nomine contentum eft , & jequiuoce alimen-
tum appellatur . Hoc ita mtelligendum efie afTerit . Cum cibus & potus con-
teruent viuentis fubfta-ntiam, re lpfa prsftant, quod ArtHoteles ab alimento rc-
quirit, & Htppocrates operc ac re ipfa alimentum nominat . Et ha?c cft vera nu-
tricacio . Ad quam cum & hoc reqairatur , vt calor contemperetur , nc lphus
sftus fubita ac vehementi fua operatione confumat humidum , hunc auterru
ffftum acr infpiratus moderetur , qui vt ingreditur, ita egreditur , propcereaJ.
hic non opere , fed nomine folo ahmentum vocatiir .
<^id intel Atcue hinc eft, quod Htppocrates ait, per pulmoncm (quod etiam per nares.os,
*luSm euttur, & reliquam refpirationem fit )contrartum corpori altmentum trahi . *Non
Smento" \ntrJtum autem ptr os,gdam ac ventrcm:deferrt . Quafi dicere velit, pulmonem
attrahere contrarium alimentum, quomam aer ad contempcranonem xi\us ,
qui in fpintibus refidet, du&us, contranus dicitur, quoniam caiorem refrige-
rat: quicquid enim excedentem quamcunque qualitatem remittic,idreclc
illi contrarium ftatuirur . A ft cibus k potus, cum m lubftantia corpons verti
debeant, funt idemCflum corpus in potencia, quemadmodum fanguis eft po-
cibus & temiacaro, licet & ipfi cibiacpotus, antequam ccncoquantur , a«u corpo-
K^"aS ri diffimiiia dicantur .Tamen fiuc concocti/iue non concodi, merentur veri
STntra5- alimenti nomen, quod re ipfa tale efTe poilint . Si enim aer quoque in fpintus
rium aiimc ex ^w^mfententia commutari vaiuiilet, non lllum vtique contrarium ali-
tQdlCUUl " mcntum dixiiTet, eiTetenim is poteftatefpiritus vitales , qui corpon ncqua-
quam funt contrarij , fed ad eiufdem conftitutionem pertinenc . Quare a-quu
uoce tan tum erit alimentum, quo fenf u, alio loco, Hippocratcs , v bi de prrnei*
pijs videhcet, dixerat , Ahmentum caltdt frigtdum efl .
E^o hanc Ltcett ingeniofam explanationem non mod6 non repudio,fed am-
She°5i-babusetiamvlnis amplexor. Et tantum abciTe autumo, vtaer jnfpiratus vel
ce? pIa" in ipintus, vel m animalis vllam corpons particulam conuerti valeat , vt qual*
fhUodns ro pr°nunciare aufim, nullo awquam tempore vllaat aeris atomum , <z>el ttt afiam ,vei
nunciamm in ignem , *vel vice Verfa aquam in aerem ( quod ftrenue tamen a pienfquc philo-
aquamfnec fdphorum,Peripateticorum pra^cipue fcholis,propugnatur) commutatam fmffe .
ae" Poffemclanffimaadplacitum hoc meum *4tt»$tf**« corroborandum , arga-

hanc ln ae
tcm verti

menta,

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 737

menta, & faltem non demonftrationes producere . Verum hoc alio a me loco
fiet, fadumq. iam eft m vna ex meis pra?lec1:ionibus,quas tempore ftudiorum
renouationis, in hoc noftro tAthenao Komano quocannis,pr;emiccere in publico
do&iffimorum confefTu, &c Illuftriffimorum corona virorum,eram folicus .

Hoc interim , ne prorfus nihil dicam , jequus fibi le&or perfuadeat Qu'od Placici hu-
fi vllus exftaret aerem in aquam couercendi modus, is dubio procul efTec fum- ™o£fi?
ma aeris compreffio . Nam veluti,fi ita aer rarcfiat,vc amplius fub forma aeris
confiitcre nequeat, ignis efficitur, quemadmodum continjrere aiunt illi,fi aer
exempli gratia,inter filicem ac chalybem interceptus fubtiliflime attenuetur ,
fcigms euadat: fic vbi adeo compingicur,adigicur,c6ftringicur,& incraffacur,
atque 111 locum quendam,vbi exitum nullum inueniat,ar6biffime compellicur.
aer efle defincc, & aqua fiec. Id quod exiftimo in nubibus, ex mente ipforum,
viuuenirc , quando aerem 111 aquam denfatum guttatim deciderc credunt

A^KMw^M^^ii^, quoegofamiliariffimevtor, fubcilim- vinCenciuS
genij lui ipeculatione,& dexternma manuum operatione nouo plaue aufii an- Y'mcid> Vt
tehosquinquemenfes, in hac ipfa Vrbe T^oma inuenit, quaracione \mbar- ««aK
dam manuariam fabricarec, qnar globulum ex argilla dunffimum,aut glandem d/»^
etiamplumbeam,eacclentate, impetu & violentia expelleret , illaq. ferme ShJS
omnia prrefiarec, abfque vllo igne & puluere fulminali , fed fola aeris dynami ann0 l6i7'
• &agicacione,qua:pra;ftareeft folica vflcacifsima nobis bombarda, fulminea & Inhancc°-
igniuoma di&a . Acque hoc inquam,mero fic aeris in illam copulfu,ada6cione *im^™
& vc credere par eft, confiri&ione violencifsima , quem ibi ad viginciquacuor' E%2?
plure ue horas detinere,fecumq. hinc inde deferre,& ad libitu portea,daca aeri abit'
via,glandes illas explodere, acq; ad fcopum quam diredcifsime collineare folec.
Kes,quaf do(5tos,indoc1:os,magnaces *que ac idiotas ita in admiratione rapuic,
vc cateruatim ad ardes ipfius quotidie peruolent hoc artis miraculu fpecWi .

bunt vero mulci, qui pnmum inuentum & excogitatum inftrumentum tri- p»™mi
buunt, & men» , /*. toptiff* Poru Lynceo , quod etiam fus Nat. IVW , 9, Ji- &S£i
brum non fegniter Iegenti clariffime patet . Et iamdiuj eculit mihi MuftrhT. vifun,efic*
VnncepsCrfus nofter ( qui apud hunc eundem Portam ancequam pene zcacis Pomi£
crepundia rehquifTec, aufpicacuseftfeueriorumfcienciarumprimordia) cui &£&
«^aolelccntulo Audicori fuo diftus Porta fignificauit , fe inuenifTe & expo- * primus
iuiffe M.fu* Taumatologu modum conficicndi non folum Sclopetu pneumati- ZTVb
cu,led & aha fimilia fine aens auc ignis auxilio . Ica mirabilia inuenca huius in ^lbb
omni fcienciarum genere excellenciffimi Viri, veluc fuperius quoque cum Te- ££f?3
tejcopto accidifie commemoraui , a pofteris fidelicer praxi commifla fuum effe-
ct u quocidie cofequuncuri Vc vc ea initio multis vifa hyperbo!ica,ac velut a tu-
mulcuario philofophantis enchufiafrno profeda, impoffibilia iudicata fuerinc .

/Uqui nunquam compercum fuic, inclufum hicaerem in aquam refolucum N
tuiiie. quin hoc diligencer eftannocacum, quociefcunqueinloco humido, vel ^TS
iubcerraneo vel vbifonces & ftagnancium aquarum cfTenc recepcacula , aere KB&
bombarda folo ■ fineglandibus implerecur, & manus foramini,vnde crumperc ab"c*
in cxploiione illc aer ioler , opponeretur , volam manus paulifper quod mihi
quoquecontigic, madefaclam fiiiflc. Vbiautemeadem bombarda aere iru

Q q q 3 aperto

1 8 ALIA ANIM ALIA NOV^E HISP. NARD. ANT. RECCHI ;

aperro loco , aut folanbus il.luftrato radijs , vaponbusq. ob id minus fcatente,

oneraretur, humiditatem illam minime poft viginti etiam quatuor horasani-

maduerfam c& . Quo fpatio & amphore paululum prsterlapfo , non amphui

erTe£tum aer ille inclufus , in extrudendis adeo fortiter globuhs przftare folet :

nonquddinaquamisabierit, fedquod per poros forfan etiam onchalci , ex

• iw ouo Tdopttum hoc totum cft confe£tum ( eft enim aer Plimo tefte ,per cuncla reru

Xep- ;^;^)&peroccultacommifrurarumfpiraculaexpiraucrit. Amphus quid

nshxaer. ^^ ^ ^.^ ^ ^^ quofdam portatiles,vi,aeris maximam copiam im-

£5& pellit, & fex ac o£co dierum fpatio ibi detinec, cui vbi laxamenta data mcrinc ,
I" £i b mirum,quo impecu aquam is eiaculecur, fed quod hic incerea in aquam abeat,
Ss.arnecvifum,necaudicumeftvnquam.

c bom Eft autem pars, ac veluti ciftula illius bombard* , in quam aer quafi per fi-
E5a reS- pllonem compellitur, longa duodecim tranfuerfos digitos,& lata quatuor,que
E« Jto " eandem duodecies multiplicatam per impulfum,portionem aeris recipit,cuius
SraiS rimplicicer,perfe, & nacuralicer capax eft . Nonarbicror profefto, invlla^
efi capax . ^s regionej m arclum magis locum, & comprefsius aerem compingi polle ,

pSlfe quando ex hoc pluuias generari aiunc,

ica arft(5J3 , fum ruit &there toto

aer coftrm L/ . r a .

gi videtur i Turbidus imber aqua, denjisq. ntgtmmtu aujtru ,

vc poeca Latinus loquitur , cum aens regio fic fluida , & mollis vc ita dicam, , ■
nec parieces habeat aut ligneos, aut lapideos , mulco minus metallicos , quibus
tam duriter aer, veluti incarcerequodam denfatusconcludatur . Neque hic
f'ri<ms in aeris regione exiitens , mihi obijcias , quod ad aeris condenfationem
S^prS- &aquzgenerationem plunmumiuuet. Noftra bombarda in media & cru-
r« «2 diffima hyeme eundem efeaum przftiticquem iam in zftate experimur . Ec
fiataqua' videmus in Chymicorum ergafterijs,faEpifsime QaptUm vt lpfi barbare vocac
rei diftillanda: fuperpoficum calidifsirnum, vc ne contingere quidem manibus
abfque harum tefione lllud valeas , & camen quod ex re fubiftence , in torma
velaeris,velvaporisCfcendic,vbi eo percigenc , condenfan probe fcperro-
ftruminaquacformadelabiconfpicimus. t

hae. Harumvnabombardarum pocencifT. Hitfaniarum Regt , a\iz Polont* I{egt
«enUu?hmuf£uit.nmctranfmi(ra. Curaui & ego vnam fabricariproSerenifl. Leopoldo Ar-
CfSj Mm**0n* Principe magmflcencifsimo, & benefadtore meo munincen-
tl%£s tifsimo , fubieaiffime femper a me colendo . i

^rxdpue . A n{EC ajio fine a me adduda non fuerunc , quam vc partim mdc hoc
Cur ha?e" paradoxon meum, nec aerem in aquam, nec hanc in illam verti , probarem : parcim
Kw' artificis huius amici mci nomen immortalibus , fi fieri a me pofTet , charcis

barda ege-

tit. coniienarerrL; . ,. r

Nunc ad colores quoque eflet tranfcundum, in quos Vertumm inltar fe mu-
Sufarfet tat varimodos harc beftiola , vc inde prouerbio hominem verfipellem & va-
3SSS frum fi notare velimus , dicamus Chamdeonte mutaViltorem efTe . Et Tertulltanus
llmumtft1 libdlo de Pallio fcripfit, proprie ChamAeonn datum efle , quod vulgo tertur , dt
i*0™- fuo corio ludere , hoc enim animalculum , fi Polypum & Tarandum excipias, pcnc
folum in fua pelle, dum varie coloratur, egregium hominibus lufum exhibct .
r ?'»""""" Verum,

IO. TABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 7$9'

Verum , fi vllo in axiomate phyfico & mathematico infcitiam meam pro- Fateturair
fetfus vnquam fui (egocnim quam pauca fciam,multaq. mefiieiant, & pluri- thor *£
rnos focios habeam, qui multum tamen fibi faperc videntur, lam toties incul- BSg
caui ) in hoc, illam quz de colonbus eft , audacter omnibus denuncio . Noui Kcio7
cquidem , fi quar a pniloiophis circumferuntur , fub rattonu tncudem reuocen-
tur, & experunentorum malieu probe contundantur , haud diu fubfiilere poiTo
&i l prarcipuc a quatuor in mixtis perflitcntibus elementis diflis, ( cuorum cui-
libet , iui quihoet colores attnbuuntur ) hos cofdem venari voluennt

Solus Menmm, ^plumbum folum, pro diuerfa tantum di-eftione, codioae
& alia quauis cny mica elaborationc , quam vanos qu*fo & elc£;antes fortiun- uuTK
turcolorcsrf/nm^vftumcnimmodovircfcit, modo flaucfcft, modocitri = ->*
num rutilum , & cincricium euadit , idq. ex fola fepiffimc contufione contin- SSF
git. Itavtperfuafufimum habcres, toties iam formas fuas vtrumqueinno-
uaile, quoties taciem &c veftitum externum ceu laruas quafdam fin<rularcs in
totidem coloribus mutarunt, & in idem tamen piumbum flne qualitatum, ne-
dum . fubf tantia* noxa , & in eundem Mercunum fcu argentum viuum , quod
magis quam Chamxieon *

Omnia tramfirmat fefi in miracula rerum Merct .

pauxillo artis auxilio , imo fua fponte poftliminio reuertuntur " inrermecSi

• ^r//?^/«noftcrz.deHift.an.cap. i i .Mutat fuumcolorem fhamtleo , in- tf"*
quit , inRxtus . Et 4. de part. amm. cap. 1 1. ad metum hanc colorum vanatio-
ncmreterc. £iT,m, omnmm ouiparorum pdeslrtumtenutfftmmchamAeo: autppe ^m
qmommummaxmemopia fangumis rigeat . Cauja ad mores amm*-etws referenda T«&
ejt, qu« ntmto namq. metu mutttformu efftcttur, metus enim refriaeratto per tnopta fan- in var!f °:
gutnu, catoruq. efl . Aft hic *Artfl. diflona flbi doccre vidctur,cum fupra per tn- ffdfig
flattonem, hic per confirtSiwnem, colorum vanationem effici fcripferic . In mecu ^'
cnim animahum habitus non intumefcit , fed comprimitur .

PWc^hocdilucidiilimcargumcntum, quomodo per concraaionem. r,ucarchr
nempe cutis, & non eius elcuationem id fiat,in §u«ntontb% fuis naturahbus ex- £?«*£
plicac, quem philoiophantem audire operarpretium fuerit . Quarrit ibi, cur po- E2"
lyp« ( quod quarfitum azqu^ ad ChameUontem transferri debet ) colorem wvket l C°lotm'
Vtrum, inqmt, vt Thwhrafti optmo futt, auod animai natura mettculofum ftt ? £r-
go rvbt perculfus esl , vna cum fttritu conuerfo , WM/ homtnis more colorem . Hmc
tn prouerbto eft ^ertttur ignaut color . Sed non fatis eiTe,addit , variari coloris
cauiam indagafTe, quarrendum reitare, cur fimilcm exprimat ei rei . cui fe ap-

v m?C ' mx P°!ypU? ViddlCeC llllUS iaxl manm colorem rcpraifcntcc , cui pro-
ximusaditac. Vndc Thecgnis, . v

^oiypodis mentem cafe <verfuoloris , adxquat

%' conum petr* , cut Jefe adtunxertt omni . Sjferf

^uare aJtius Piutanhus penetrat, & ita ex mente Empedoclu fpeculatur , fluuia paC1''

Efftuuium nofcens res natas mttttre cunclas .
™f"»>™:« «/«m«^ modo & ptantts,® terra & mari multa affdue efftuit,
fed & tx fastre&ferro . Intereum enim cunEia, & exolefcunt, auodperpLo re-
joluaturexetsaltqutd , <& pereat contmenter . Vult igitur a petns marinis ( vt has

nunc

4o ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI ANT. RECCHI.
nunc in cxemplum ducat ) ramenta,& fragmina minuta frequentia decidi co-
tinuo , ou.x alijs , atque ali js infeda coloribus , non cuilibet corpori fed deter-
minatisquibufdam adhzrefcant . Nam quz animaha fpiramenta habent ad-
modum adftridta, ab his dilabuntur, quz admodu fpongiofa, per hax etriuunt
& perlabuntur . Polypi autem caro , ait , efi affeclu fifluiofa & fungofa <&> effluujjj
patens Quoties iam in treptdatione esl , (ptrttu ruartans & profugiens , ex timore com
firin^t corpus , contrahitque : n>t capiat & retimat rerum, qutbus adiunxit fe , in fa-
ciecorportseffuuia. Huiufce caufc tndtcium efi magnum , quod non omnta qmbus fe
appltcat, referat , neque colorem Ch&mdeon albus : fed fola Vterque, quorum effuuys re -
fbondentiahabetjfiramenta.
Pkriqu^ Cui hzc arridet pmlofophia , is eam per me acceptet licebit . Pltntus *An-
anSvl flotelt d Plutarcho de timiditate fubfcribit , cum dicat nuUum ammalpauidtus, &
Stanem -^ ^erfm[oris mutationis e(2c . In hoc cenfu eft Soltnus quoque, qui cap. 3 1. Td-
SS&- T<mdum, Polypum & Chamdeontem Vertere metu habitum , fcribit . Sed ln his po-
Sif nK" ftremis duobus , aliam adhuc caufam addit, qu* ipfi hax, mihi nulla eft . f*.
soiinus fibi cimt hocidem in mari, ait, Polypi, in terra Chamtleontes ( fcilicet colorem vanant)
«otradicic ^^ ^ Polypus & ChamJeon glabra funt , e^ pronius efl cutis Uuttate, sjecult
modo proximantia amuhri. Et mox fui oblitus tamen cap.4 z. non kue,fed afpe-
rum, quale reuera potius eft,in Chamdeonte coriu agnofcit . Qorpus m Chamt-
Uome2\l,afferum eft.cutcm qualein [rocodtlis diprehendimiu. Aft in Crocodilis ma±
ioribusjtuberculis vndique prona pars corporis maxime exafperatur.Quamuis
nec hoc vfquequaque verum fit , in minimis Crocodilis etiam , cum ego
x« paruulum admodum habeam , qui femifpithama fakem Qhamdeontis longicu-
HSM dinem fuperat , eftq. cerce vtnufque conj fumma diftcrcntia, cum eminentias
loS illms & protuberationes , qu* in hoc func , in Chamsleonce nequaquam vi-
£2?* deas, vt qui abfque his afperam cutem nactus eft^

Aiia va'ria- Aliam fibi caufam Gefnerus excogitauit . Ego tenutflmam,m,cutem ( qua-

tionis coio lm ~ m j>celeto amm(Xduerti ) inflar tenuts iamtn£ corne* colores factle reddere puto,

" prJerttm,cum neque fingutt tmpedtat, neque njtfcera admodum,cum Jolus fere pulmo

mamfefiusineoftt. Sit fides penes authorem . Ego tamen in duobus mortuis

& exiccatis ChamAeonttbus , hanc peliis tranfparentiam vt vt probe illam inda-

cauerim, videre non pocui . Quorum vnum plane integrum habet in phy hca

fiia'ifupelle6tili.farpe laudatusPri»f^C-r/wnofter:alterum ied cauda muti-

rrancifci lum aaferuac Eques Vrancifcus Gualdt Arimtnenfis in Mufa?o fuo, vanjs Antiqui-

faSl H tatum reliquijs, numifmatis, & curiofisinduftria. artis operibus inftrudo . In

vtroque afperitatem quandam exiguam , & cineritium colorem repenes, non

. palleicentem, vt Arifloteles in mortuis defignabat.. ^

Miratustamennonparumfui, dum ventremadhuctumidum, atot polt

morcem annis , vidi & contrectaui , quando vifcera ibi reperiri folita hoc mi-

. ,. nus efficere queant , cum hepar non admodum magnum habeat , & vt aliqui

STcuHn volum, Uenc careat, vel pufillum valde obtineat, & <vnico tntesltno reclo potius ,

SoT/s S quam in gyros reflexo conftet , quz res me cogit ferme , vt pulmones 111 ventrc

inferiore ipfi ailignem.. . '

Videtur & Seneca in Qudfliomm fuarum natural. lib. 1. AriSiotclis ac Pltny

fenten-

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 741

fcnter.tiftm ratam habere . Agit autem ibi aduerfus eos , qui nubes tanquain
fpecuia fe habere , in arcu carlefti allcrcbant . Colorem iqitur ab illis tantum Senec* de

r , „ , ■ rr • J J colons m«

recipi , & non lmagmes , quod erat ipeculorum proprmm , arhrniat : id quoa tatIone ra.
etiam ueri ait m ceruice pauonum , ic quando

fclia Cytheriacte fplendent agitata Coiumb<e .
Nunqnid ergo dicemus, ait , fyccula eiufmodi plumas , quarum omnis incltnatio incolo- -j

res nouos tranflt i Non miniis nubes diuerfam fpecuits natursm habent,quam aues,quas
retuli, ftj Ch&m&ieontes, & reliqua ammalta, quorum color aut ex ipfls mutatur , cum •>

ird aut cupidine accensd cutem fuam variant humore fuffufb $ aut pofitione iucis, quam-
frout rcclam vdobitquam fufccperint , ita coloramur . Atque ha:c de coloribus iatis
funtc, quos enim nos in noftro viuente animali , alij in fuis quondam repere-
rint, abunde di&um eft . Differunt igitur, vt credi poteft, ha: beftiola: inter ie, Haae«u%
&colore&aliquoetiamcorponshabitu, cum noftro Mexicano fham*leonti
cauda nec ita longa fit, nec in fui extremitate in fpiram conuoluta, vt A.phrtcani
praefcferunt.

Huncdcnique impigro tArislotelis mei fedtatori nodum proponendum , 5c
diffoluendum duxi . Cum kaqueislrb. 1. cap. 4. de Cjcnerat. animaiiurn, , pflRfjdf^l*
bare cogitarer, ad generationem non eiTe neceflarios tesles , qudd frpentes.S^ms cham*-
ptfces his careant, & tamen coeant, & copiofum ac prolificum iemen emmant . fcnpds Ari
• Vtq. in rattone cibi, ait, <z>oraciora, auidtoraq. funt, qmbus inteHinum reclum ; (njon oc' "acus*
conuolutummvnirum) fic ea qu<e tefibus carent, meatusq. tantiim babent , aut no;i ..
carent, fed intus habent ; omnia propenfiora j celerioraq. ad ijenerem funt . Hsec con- \
firmata funt 3 . de part. animal. cap. 1 4. cum ait : fetera etiam omnia , qutbus inte-
Hina Juntrecla, ciborum auida funt, cum enim abus celeriteregeratur , proindeq. bre-
uis '-vfus fruendi fit , breui repetant cibum autdanecejje esl . Harc codem capiteu
paulo infra adhuc magis explicat cum dicit. ^u<e tgitur animalta continentiora
effe ad cibi dcfldmum conuenit, h*c fua in aluo laxiores fnus non habent, fed anfraUus,
orbesq. plures continent , nec rt&o inteslino T/tuntur . Laxitas enim inteslini auidita-
tem auget ctbi , reclitudo accelerat auidttatem . €htamobrem;iQnimalia qua Velfimplex
habent tnteslmum ,velconceptacula amp/a, cibum aut copiofum capiunt , aut celertus
repetunt .

Harc fi vera funt Ariftotclis dogmata, & ChamAco nofter, vt ex anatome ip-
Cus ad nos perlatum eft , inteftinum recium & vnicum obtinuit , nx ille non
colorem folummodo fjum , fed naturam prorfus omnem & eifenciar proprie-
tates mutabit, hoc eft vel Lco, vel Lupus potius euadet , voracifHma & auidifti-
ma beftia ab Guidio depi&a .

Obl:tus& (fumis (gr craffo fangttinericlus , f^hT'

Fuimineus rttbra fuffufus lumina flammd , - vnicum in-

Z*/>«enim, ob voracitatem vnicum faltem a flomacbo ad podicem , illudq. re- reciJwu
itum vulgus tribuit inteftinum . Et Plinius lib. 1 1 . cap. 3 7. ita in Lupo cerua- ^°aiabce'^
tio cile voluit, lnjatiabtlia ammalium, inquit, quibus a ventre pratinus reclo inteflmo cVVi%V
tranftunt ctbi , *vt Lupis ceruarijs $ intcr aues Mergis . Quod fupra ego in Lupo
meo Mexicano ad oculum falfum ciTe dcmonftraui . Leonem autem imitabi-
£ur , cum dc hic cx Artslotele lib. S. de Hift. animal. fibo tncontinentir admodum

Vtatur ,

. 74z ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.
vtatur, multaq.deuoret felida ftne yllo dtffeEiu i Vcrum in hoc nott imitabitur
quod Leo poftea biduo aut triduo inediam ferre poteft . Quia nimirum vcn-
trem prius vltra fatictatem etiam inferciuir,&:quia inteftina eius gyris conuol-
uuntur , in quibus diutius alimenta moram facere confueuerunt.

Anigituranimalculumhoc Cham&leo veteribus noftris non iufta abfque
Curcham? ratione aliqua di&us fuit, quafi paruus , pumilus & humilis leo . Veluti herbas
IKoii%o' quafdam cham*cypari[fumichamAdryni& cham<epityn dicimus, ab arbonbus,quas
«etur . vej folijs, vel odorc semulantur, a Cypartfo , Qucrcu &z Pinu . Volunt autcm fic
appcllatum aliqui paruum leoncm , quod capite leonem amiuletur , quod tameiL.
Aiijicifi- Arislotelt haud placuerit , cum dicat huius roHrum effe fimia porcarite ftmiUtmum .
caudai^aiij A!ij vt Gefnerus , a cauda deriuant nomen . Cauda fanc antmalis huius lcorns
frapina & alctam, ait , quodammodo reprafentat . Licet» magis placet ita didtum a rapina &

jeruntpar. *■ .. '. ' . a i •• ~ , i

winieoiit. venatione , quam inalia ammalcula cxcrcet. Annotat enim ex alijs Dalecham-

pius in cap. 3 4. lib. 8. Plinij , Quamuis famem multos Chamaleo menfcs toleret,

jcmpuiif» linguatamen fcfquipalmum minorc longe exerta,ac vibrata,mucoq. oblita,fo-

EjKfoiu- cuslat,firmicaf, mufcas, fcarabaos &c alia infec"ta,quibus vefcitur,cum corripere,'

<* • retinere,& ad fc adduccre . Harc fiquis Ariftoteli aliquo modo fuffragari poff»

crediderit, me minimerepugnantcm, vt communis Prsceptoris femper di-

cla & fada tueri valeam , habebit .

Et tamcn adeo Plinij aliorumq. opinio, qui folo acre vi&itare ChamAce-nte*

*dhnc re-{ibiperfuaferunt, prarualuit, vt qui nunc etiam diligentiffime oricntaliumu

JonSt nationum , tk animalium mores defcripferunt , & loca cadem ipla adicrunt ,

Jimahi°fofo a^ ea dimoueri nondum potuerint. Notat Pigafetta in Regni Congiani defcrip-

•treviuere tione , & quidem in Bamba , quar cx ciufdcm rcgni fex prouincijs principalior

eft , ibi reperiri Chamaleontes quoque , qui habitent in altiilimarum rupiurru

cacuminibus . Non autcm nutriri vt rcliqua animalia herbis , aut alijs fru&i-

bus c terra nafcentibus , fcd folo aere fuftentari .

Lintfchotanus quoquc, in quarta IndU orientalis partc cap. 1 . harc habct : Cha-

•lijfeript© fffaleonum , qu os folo aer^pjiclitare fama fertur , ihinumcrus frequcns cfl , qui ta-

™c^™' meninnocui ,& nullti infiflioberrant . JVlirormagis Hcrnardinum Paludanum in

leonte vd annotationibus fuis ad hunc locum , harc adiunxiiTe. Solus animalium necctb»

lo viuere , ncc potu aiituT , nec alio quzm aeris ffi roris ^vapidt alimento vtitur . Adeo difficilc

JfdoC«iam e^ y magnis quoquc viris , qui iurarunt in verba magiftrorum , veteribus in_.

we. manifefta ctiam re falfis obloqui, vt hoc tentantcs aduerfus quodammodo fti-

mulum calcitrarc fibi vidcantur. Et Paludanum fugifle, quod Ch*m*.Uontes

mufcat faltem vcnarentut , easq. dcuorarent , vix credideram , virum in ani-

malium & plantarum hiftoria verfatiflimum , quique apud Enkjwfanos fuos ,

animalium, aliarumq. rerum omnium Indicarum, tam orientalium quam occi-

dentalium , pcnum habuit inftructifTimam : quorum omnium catalogum ad

Illuftrifl. Cardinalcm"Barbtrinum , tranfmiffum nuper cum voluptatc perlegi .

Vei tx fo. loannes Lto prartcrea , in 9. fua Apbric* partc , ctiam ex radijs fclartbu*

que SSjJ nutriri hoc animal fcripfit . Ex hoc fcriptorc Scaliger in hnc Exercitationis

fuac ccntedmae nonagefimar fexts , qua: habct , & quomodo pratcipuc (^hamA-

fco»cxorc, filofaliuxtranfmiflbin caput vcncnadfcrpentis, hunc occidat,

oinnift

10. FABRI LYNCEI EXPQSITIQNE. 745

omnia tranfcripflt . Qui amplius quid de hoc nofTe cupit , Tomum primum
nauigationum %amufij adeat, &: Relationem Andre* Corjali-Florentim confulat,
in qua Sucotram Infulam &c,Cham*leoMwhcnc dskribir, deq. coloris variatio-
ne iuo modo argumentatur ,

Hucufque paruum leonem metaphoricum dedimus, qu6d obexi^uam nem- chamcko

_ ... ',- 1 rt 1 C ■ hacrenus

pe timilitucunem auquam , lta ^hamxleo vocatustuent , nunc verum autem defcripuis
paruum lconem defcnbemus, quem longe magis Chamaleonis nomen mereri ^,^""-
comperiemus . Huius , vti cV: plurium aliorum animaluim , atque plantarum phoricus.
Americanarum (qua? fingula aliquandopublici iurisfaciam) defcriptiones
mihilubens communicauit Reuerendus admodum P. Fr. 7>artbotom<eus de/a f. Bartho-
Tgarzjt Hifpanus ,exOrdine S . Dominici , qui feptennis in Americam delatus , y|aTzave-
ibiquadraeintaannis admontemillumartienciferum, toto terrarum orbe_> rum ■ /bis

< iiT- c \rr ri'r> paruu Ieo-

celeberrimum , & metalli nuius tertiliinmum , Potofi dietum , vixit , & ope- nem Ame-
rationum metallicarum exquifitifiimam habet peritiam, cuius docTilfimis fcrfpfic. e:
colloquijs anno proxime elapfo aliquot etiam menfibus , recreatus fui . Sunt
autem haec F. Bartholomari verba_> .

In montibus del Cuzco quardam fpecies eft- leonum paruulorum . Quidam_, £a"IhaolF^
enim albi funt & nigri , alij vero rubei , varijsq. diftincTi coloribus . Verum mai •
•tamen in ommbus funt leones venflimi , coronam in capite geftant , iubaq. e reperiutur
\:ollo pendente decorantur . Vnguibus paruulis leoninis acuminatis funt prac- Sida ico-
diti . Ad iram non aliter , atque fi magni eiTent leones , fe quoque componunt nes*
&. efTerantur . Generantur vero tantum in huiufmodipartibus, quasmon- Gandcc hu
tuoflffimaf quidemfunt, fedinextremotamenquafi graducalidae & humi- jjjjjjj fQm
dz. In quibus hac de caufa omne genus arborum , & animalium nociuo- cis mon-/
rum , ac venenolorum procreatur . ln hisq. tantummodo partibus del Cu^co
iftiufmodi leonuli , ( vt fic dicam ) reperiuntur , quos ego meis quoque oculis
vidi . Tantopere hi ibi «ftimantur & amantur , vt mulieres nobiles in pecTo-
re vel manicis eos deferant , quia frigoris inclementiam pertimefcunt , quod perfuj^ijf*.
vbi aliquo in exceflu fentiunt , moriuntur . .Qua de caufa vfque ad Ciuitatem c«e mo-
de Lima, qus diftat ab illa de Ca^tocentum & quinqi&ginta leucis, deferri
necdum potuerunt , propter loca frigidiffima , per quas neceffario iter eft ha-
bendum . HincfacTum eft , quodadmanus 2(egis peruenire bacTenus non_,
potuerint , qui fane digmiTimi eftent , vt Regia? i\xx Maieftati prasfenta- FHJ™[j^
rentur. lonmis,

Atque-ficDeo gratiam fuam conferente, optatum Cham&kontis etiam bi Finishifto-
ftorix flnemirnpoiui. HicColophonis loco, de remedijs ex hocdefumptis mdeonte.
aliquid annediere tempus moneret : ied dehortantur me & expeiimencorum medijs^oc
ab iplofumptorum defec-Tus , & Grsca: vanitatis mendacia pro veris remedijs j^^jjJjjT
credita , quse Tltnius lib. i8.cap. omniarecenfuit , vt ipfe & lecTores inde_> dicamus.
voluptatem potius, quam vtilitatemcaperent . Quis enim tam bardus eft,
vtcredat Chamadeontis ipfius iecur combuftuimbres & tonitrua ciere ? Lin- vamfsima
guam viuentiexemptam ad vincendas lices, cor vero alligacum ad quar-ta- f-^jj^
nas pollere ? Dextram maxillam ( quam fcilicet non habet ) contra formidi- qu* Grse-
nes & pauores vaiere ? Sed ha?c, & alia> LecTor abunde legit apud Plinium . medijs ve-

Tprf-TJ ditarunc .

74* ALIA ANIMALIA NO V^ HISP. NA&D. ANT. RECCHI .

r} ec H l C H l C O T, L.

Stcllio Nottxffjf[>ani<e.

••

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO

X Lacertorum genere cjuin fit hoc animal nulli ignotum
efTe poteft figuram hanc intuen?i. A maxilla inferiore->
per totum venrrem inferiorem carrulei diluti valde eft co-
loris,quiinpartecruruminternaquocjueemicat. A ro-
ftrofuperiore per tergum ad radicem caudac , cum exter-
nacrururn parte, color viridis faturatior, cum maculis
vtrobique plurimis cacruleis ie pulchre manifeftat . To-
tum corpuseft fquamofum . Squamac porro funt diueriorum lam afiignato-
rum quoque colorum. Pedes ( quiin digitos quinque fmduntur) diluti viri-
des . Cauda cum rubro lutefcit , qux eandem cum toto corpore , excepto ca-
pite, dimenfionem habet, & non paucis ex viridi faturatiorecoloremacuhs
ornatur. Oculus obtangus eft , vt in lacerta , quod in alijs album, hiccaeru-
leum apparet albumen . Pupilla nigra , & orbita lutea eft .

SCHOLIA EIVSDEM.

Author pe-
tit veniam
fi forfan no
commode
fatis h*c
animalia_
latinis no-
minibus
donet .

Videtur ali
<|uo modo
Yguan*
quadrare ,
ejua F. Pe-
trus de A-
loayfa de-
fcripfit»

HIc iterum quod initio horum quoque commentariorum foci , a bencuo-
lo lectore meo, asquioris animi fui aura mihi imploranda eft . Vt,fi for-
fan rn afiignandis animalium Mexicanorum latinis nominibus haefitem, id,
quod ignarus fim idiomatis Mexicani potius, quam vt oicitantias meae, tri-
buat, rogitemj.

Et cum lacerta ha;c fit,atque venufto fmaragdino fimul colore decoretur,&
fimilis in Ygttana enitefcat,dubitaui primum,an non huius nomine mfignien-
da foret . Huius autem Tguana defcnptionem exactam Sc hiftoriam cum mihi
iam fupra laudatus quoque F. Petrus de sAloayfa eAmericanws Limanus reliquif-
fet, fuonedere huc eam placuit. Non fumtamen ncicius Qaroium Clufium

quoque

°-'ABRILYNCEIEXPOSITlONE

b.s deicr.pi.iTe , & ex U alijua quoque dd.^f Ve ^™ "°biS Vcr"
hiftoria vel cum illis «riar.wl puira &min7^i„' Vcruntame" > 9™ nortra
tiqnam mcaaam relmquam , qWfic hTbT g " cont'net»'"nc neu-

* .n Uh/regionibus bWtoSXtfi^E JS^* ' !B? ^

dicbus prorlus omnibus vefci licer rtW ° ] ^uu djcunc P^cem eOe ) 4**""-j

hoc in Lcre fu0 copiofam™ SfJ^ ' ^ 4 - ££2
ouisiuncmaiora , &alioin minnM .„ • , > 9Llorum aliqua piptonum mh car- J**1*7^

• Hncanimale^cX&S^
lo» : ac pernix eft , fed magis in afonlXarbc^f ' ^ ,aPtum ' ~ !*»
& fub guecure .ngluu.em^c veluc. ftrumt ffl-SSs a c ^5 f * ' «&
da in cmus finefeu acumine muencre hcec lapide S, ftX^ •" 2* £M '
albi,necicadun, vcin aliisanimalihm w.» » "0^Mr">ledhi nonicafuiu Ce,,,,^,-.
hi vrins vitij, medelam A^ tlclZ^T^ [ Afi'^ ttfe

nan c , vijcc£mq; ^ vri^nmmeacibus ^on ntUm &tr ^" **** &«
da.ntcm humorcmXffX^T ^ej?£™»& narum exitumreMr. *ai>«i

Ert ha-c prmerea animalis Ihuius propriecas r„m-,„-
djerum fpac.o vix qciicquam comedit eciamfi li k P T ' V'S"Kl Ctianu
tnr cunc temporis maxime, & camen 1, "r L "' Pr*beatur • Concr.fta- ■>' «I

«oricur , ql ( VC communitfo oP,nm vr^ f " T ^**™ » no° E ^
umq.proplgac, hoceftbipfoC;'^ ^'«fceribu, alicur, v,- -*~d ' !

quamdiu fcfar perdurac, & euidenti ' C1, otamdluh0caiunc viuere,
aUqua borom a mmahum , poTSeZSheo W*? «* ' ^ »- <*
dimidiaialcemhabuerinc&aliisDlu a i T hcPatc reperta fuerint, alia •«*« *
pr,uc plures, pauc.oresq. d£i£^*.&«* eode- «hcium fneric, ™e'"

pr,uc plcres, pauc.oresq. die. i ^™ ?™M' * C°dcm",1Ctum -

• Ufi, T^oar irtius ammalis, quem dixTvc lem «ff"" Pr*tCricrint • ^J^SSf

drslap,des Je renibus, aliasq. vilcXa^ f^ ^1"' &ad toIlen-^OrSL/^

aStei2«BS* ^in tuat • r,:";:15 ia*'bu! Ptocreamur,i:^:^&-

I

.

riuTn^Frmus.bibit ea^FiTJHm fcin "^?1"^! ^' & cum elc ■«* Hi ,J'"<'»
•»: dibus , /unc al.qu, pnrci ficncS ,-'• ^ f aUC°$ habui " ,ftls W&

! i & incol* colligum ouamplur „ °i 'T' "^0 dllfoIuunt"'-

- • ..imdsicompol.untl £'2 nZZT^'^11"^' &
>rWrum1,uiuImod, nfalis ceu hSu.lS maSnurn,^^<""'' quem adferu.inc, pro-

|S ^ftr, huic prxfencf:,7La ItS^'^™ ^*^**
-M afiignat , auc maculis mcerftindum S&ZT^T T^ ^ «5

abaiquibusvociriinm^n. r /.. H'/''',"4WaPpeU.ic)ma]e^«^» vi„ae ,ed

r inrmm aimm , ecam Tgfanam ( quam ipfe camen

R r r Tttanam

tittkl

j.6 ALUANIMALIA ffll HISP. NARDI ANT. RECCHI.
z£L* nominat ) & verbis & icone reprzfentnt 7*4 ** a,t, fanmtin^,

feff Cuipaleariafubmento, («fe ingluuics ad pectus quoque propan-
«,dC MW-S ?£***,** not.sadducor, vtnoltrumhunc quena pr* mambus

ir» habemus tacertum,\\x aujimai^ ■■^™™»- . — ., . ■ M
^**p **? p"onnen,t illud hocopere f^&*^T^TSS
■ Lifii, cum (errato dorfo in tabella exhibitu.quod ,s ,**«M fiue L«(um «,»*.

3AO

L vocat . Scd neque hoc fm* eft, vt hiftoriam ciufdem perlcgenci patebic
-»<*( «*«■- CumautemB«*hcitumvbiuisfuerit, plantas ^«.«»« launodonare
S S5 nomine , a leui aliqua fim.htudme , quam cum noftrat.um plantarum a
lonbus vei iWibus.participant, defumpta,,d rmhi nic quoqu

E^«M«rfl

n V ■

..bus.parricipant, detumpta,,d mini nic quoque prnu-

'Xmn.Tmmedenegarivehm .Audeboigiturto—hocamma 1***

«£. ppellare, ob maculas, quibus ram ,n cauda, quam dorfo confperlum eff?

defcriptio nol ra indicauit , Volunt cn,m aurhorcs , intcr qttos Dd.Ump.us

quoque ad hb. , , • cap. : a 6. TLnij «»»« «a vocacos fu,ffe , p* mgm mm

cveluti Hellu tffet notatum . [ . . ,-U— - '^— r . -- ~r ^j _ 'lir o lifi

<*«* ^^Jstelliollacerto quid differens, fi Jnftottlem^us W . 8. fcft
^lli0^4» »» ,7.quando.cotticcimea:amaximaferefuipartc{eccfiu5-, iuotempo-.
M "e Sc ?& fenedutem exuerc fcnpGr. .Erinter hsc ^M^ mimmc re-
"^ ccnfet vt qu* corticcm feu teitam iuam nunquam exuit ■ Vcrum hoc accidc
rc^t hell?om,lacerto, Szferpenttbus . Quodpaulofuperius cap , 5. nempe, ex-
prcffismaeishis vcrbis quoque docuerat . Sangutnet genensmulta fecondunt,
L ea au« inteBa corttce funt , ferfentes duo ylacertos,fielhones,crocodtlos fiuutatdes
H (c vreao reor, ^oteles [erpentum nomine ^cncncc , & laceru vocabulo fpc-
cincc vfus fiiit , vt ab vtnfque excludcret sleUianem , qnem ncquc lacmum, vcl
^W^eae,&nonclmun^

m^firpenium gcnerc cornprehenderct . Qualc auteni verc animal , vctcrcs pcr di .

MnWfa^m fuum BeltionAJ intellexerint, adhuc fub mdicc lis eft . '

.,-„«! di Vctus glofloeraphus apud Amcennam & TSrajauolus, volunt, Stelhonem eae /4.

K JJLtStdem f4- vocant Romanl . Hoc improbat Pon^uus CardtnaT» »

feBs* Vcncnis acens , 6t aiiam {ubilituk /^^» . iS^Hff multas maculas paruas m

' orSs ^r/b ^et, ait , fimles tiellu . <Non emm eH tU lacerta, au« aljtctt hommes , tfiaenm

boc negat. ^,^,, ( ^gam nempc Italicc dida ) ilU hahet colorem trugtms *rts ,& for*

te efi de geneXe earum , qutyerfantur in tdifiajs, e> domtbusanttquts,!? rarQ mordel

i-nlu» ikm^ti^ ama habet dentes tortwfos , qm relmqueret tn vulnere . Putat Gefnerus W^fW

i^ m^^\f^ hlclTon deVlTa (entire /^r^ , quam de illa , quac -Romams ac Tufcts ?***"«%

%S\ [% vocatur . Quod fi hanc intellexir^mendnm haud vulgare in eo commifit^a

intelugere dixit, hanc co/oy<rw arugmis <ms habere, cum autem srugo a^ris fit adeo viridis,

SP& vtabfoluta voceviride xris dicatur i profeclo fic.^//^ Ai«^m vindis eflct,quc

rantoiam .. . ^ ^^ tamcn r udiauit . Dicere itaq. ls potius , & fcnptor magis icri-

bere debebat, aruginis ferri . Huncenim colorcm lundum ferruginis ; smulum»

¥d ™°tUb Tarantulahzbet, & neutiquam ■illum fmaragdtnum,*rugwm feu yireMmsJX Cj

rcribcrZ rentem. Matthtolus nofter PowW (uftragari Videtur,commentari0 iuo m

JtonzettQ. ~ capUt

IO. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE . 747
#aput j 9. Diofcoridis libri fecundi, vbi Seps defcribitur,ha?c aucem ip/Ius ver-
ba func . Verum mtnime retiundum duximus, repeririin Hetruria, in Komanoarro,
4c etiam in Apulia,qwddam lacertarum genus Terrantola -Tjulgo dtclum f alij Taran-
tolam vocant ) quoniam fub terra dclitefcat . Qu* cum homtnes morfuperimat,fecit,
'Pt mecum quandoque cogitauerim , an eafirta/ts Nicandro & Diofcoridi chalcidica
tffet lacerta, aut flellio, quod ffellis maculata infignitaq. cernatur . Hic idem lib. 6
JDiofcoridts cap. 4. vbi de Salamandra agitur, denuo slellionum mencionem inij- Probataw.
cit. Etvbimulris argumemis deduxiifec, magnosiWos /Ww,quosaliqui vo- ETjaSh
cant Hamanos , alij Liguros , nos vt dixi, hic Koma TUzanos , non efle Miones a s„no e(r«
quod minime homini iint mimici, fed amici, nuliam autem animalhomini inui-
deat frattdulentius sleliionibus,Plimo cefte . Quod item virides illi Ragani in cam-
peftribus degant , slelltones vero in fepulchris & domibus oberrenc .

Et cum fecundum eundem Plinium flelliones non aliter ac Qhamaleones rore
tancum viuanc, pra?terquam araneis, magni aucem & parui lacerti noilri co-
chleas , cicadas , lccuiias , & papiliones deuorenc, quin apes quoque furencur
Vt Co/umel/a, & 4. Georgicon Vtrgiiius monent ,
Jibfint & ptcli Jqualentia terga lacerti ,
Pingutbus dfiabu/is .
#Hoc eft, ab aluearijs , ne apes depraedencur . Concludit demum, non aptius vl- Scd lUo?
iislacenis flei/ionum nomen & proprietates conuenire, quam lllis, quasnos s\o- rStSIj
m* & in HetruriaTerrantulas appellamus , quod & hx araneis vefcantur , & in wLrJSJ
Italiapra-cipue proueniant, veluti Artsl. deftellionibus aileruit, quod venenu *'"*,£
etiam in morfu relinquant , & quod maculis tandem ftellarum modo radian- ** * *
tibus niceanc . Hic vc obicer hoc addam , nefcio equidem an rore & araneis fo.
lummodo fleiliones vidicent, cum Virgiiius iam citato loco hos etiam aluearijs
inhiare hifce verbis innuerit:

At fuffire tbymo , cerasq. recidere inanes
Quts dubitet ? nam fepe fauos ignotus adedit
Stellio. |

Scio quidem prarcer Plinium etia <?.Hift.an.cap. 1 . *Arifiotelem ha?c fcripta rc-
liquiife. Inter fielitonem ettam <§r araneu beilum eft,deuorantur enm aranei a fiellione.
Atquihocnonarguit, fleUtonem cibos alios ideo non affumere . Etdeplo-
randum eft , bonas illas apiculas a duobus fimul inimicis inuadi , qui & ipfi in-
*er ie hoftes funt , Nam eodem Virgiiio authore , & ipfa aranea ad alueariunv
rcte iuum expandit vc captet miferas . Sic enim ibidem canic :

' Aut inuifa Mineru* ,

ln firtbus laxos Juffendit aranea cajfes .
_ Sedvcingenuefacear,nequeme Matthioli argumenca cancum mouenc, vt Manh;°B
Tarantuias has noftras ,felliones vecerum efie creda, cum has neque hominibus KKS*
adeo infidian nec hos a Taranculis demorfos, & periculu paftos fuifTe qui fre- jgS U
quenciiiimasillas videnm,hacl:enus obferuauenm:neque lpfummec Matthio- 5U0Clueha3
lum hoc ica prorfus eiTe, iuracurum mihi perfuadeam . Dubicac enim eodem in -
loco , an Hethones eciam ad lacertarum genus fmc reducendi : Sed an lacertarum
leners legitimi ftelltoms adfcnbi pofint ,ait, profitlo non auftm decernere .

Rr r 2. Hoc

748 ALIA ANIM-ALIA NO VJE HISRNARD. ANT. RECCHI.
itaii timcc Hqc incerim negare non debeo, vbi Itali noftri Taramulas in cubiculis fuis>
raboaiaTha *fl quibus iibencer,qua&do>muri vecuftiores funt,perambalanc, confpexerinc,
iufmodiJ& hG1-rore quafi pereellL^cimore afEci , quafi ma^ni quid mali , ex ijftiem im-

mmeauUis , cum camen ranacicus quiaarn pocius mocus nic videacur , & m.i-

gis ipfos eoloris fcedicas atquedeformitas, quam animalis ira & malignitaf

perterrefaciajit . .
Pamm fa- Ecce iterum ad Dmwrr/ri /wm^rediuimus,demittimus hamum, pifcamur,
muspr*icr [ noftra fruftramur, & plerumque non nifi verba capimus, rixarum fomen-

tim quado r 7 l , i r I >

exobicuris i^ & perpecuarum irncamenca concrouerfiarum . Cum hucuique nemo nobis

ptis hario- ex veterum hiftorijs legicimum demonftrare slellionem pocueric. Vc ita nec m i-

mus .V° U" rum^rqpcerea alicui videri debeat, fi nos 'Notti orbts hunc lacertum noftru, SteU

lionis nomine infigniuimus , quod eidem conuenire ideo pucauimus,quia ma-

culis quamplurimis (quod/kllioni proprium eiTe volunc incer lacertos) interftin-

guitur , &. quia aliquo faltcm Latino a nobis nomtne donandus erat .

caufa «ia Hoc autein vt facerem, ingeniofiilimi poets Ouidij fabula, quam $.Meta-

srFenur cur morphof de puero in ftelhonem verio reliquic , me impulit, & c\ux vnica-*

authorhoc ferme ex r.ota antiquitate itellionis magiiicudinem monftrat, & fiif ficit forfan,

anmial ltel i Q, i

jionemvo- vtcredamus eamipiam , quam paulo iupra TerrantuU , auc Taramot noni-

ne deicripfimus , vecerum sldltonem effe. Siquidemhicftelhofertur macu-

lis plurimis depi6tus fuiije,& minor lacerta communi, quas iemper parua efl..

Vtrumque in Tarancola noftra^vulgo fic dieca,elucefcic iignum . Ciim icaque

FabulaCe- Ceres feiTa labore in quzercnda fiha lua Xroferoina a Plnt.o.ne rapta , ficirec vehe-

fihamTro-menter, & abanicula ruitica pocumpecerec,hscq.polencam paujoante co6ta

feur*rebac pras^erecJ PSBMfc auideilla biberet & ab aftance puero rideretur, .Cercs ira per-<

inducitur ciCa in fuliione m illum c6mmutauit,Libec aucem,v: duriufculam hanc profarri

'meamoracionemmolliam, leniiTimos 6: eleganciiiimos 'Nafotits. verficuloa

liic incerferero .

T)um bibit illa datum , duri fmer oris , Qfr audax
Consltttt an& Deam , rifitque , auidamq. <zrocauit .
Offenja e(i , neque adhuc epota parte , loquentem
Cum Itquido miila perfudtt Dttta polenta .
Combibit os maculas : ffi qutemodo bmcbia gefsit ,
Crura gerit : cauda eflmmatis addtta membrts .
Inq. breuem formam , ne fit <z>ts tnagna nocendt ,
Qontrahitttr , parudq. minor menfura , lacerta efl*
1 Jkiirantem , fentemq. & tangere monflra parantem^
Fugitanum,latebramq. pettt , apiumq.colori
Viomenhabet y^arijs fteilatus corpora guttis .
Vix.partes hic meas , iudex eciam rogacus & arbicer , interpofuero : Vter-ck*
ganciu&hanc nobis fabellamrepra?fencaueric, Ouidtus ne eloouentifsimis ver-
£SJS5 ^^Us ' an venuftifsima pidura iua Adamus Ehhaimer Francofnrdiamis, frequen-
Germanus tiflimus olim domi mex hofpes, qui eandem fabulam in cabeila cuprea ieiqui-

nobihflim» f ■ ] i\ r-"l r1

Romx Pi- lpichamam ionea & vnam lati, taui iolcrci, eraphica , docla & in^enioia ma-
nudepinxit, ^cina^s poftraodum incidi permiiic, vc fimile nunquam arcis.

picto-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. r49

pitftoria! opus Romx vifum fueric, & ob id plus quam ducentis Philippicis di~ Hicinpar-
uenditum . Hic , vbi pufiilae figurx aliquE animata? veluti, ac fpirantes, ea?q- H^ ^?u;
vel fub obfcura no£te adumbranda; , vel folis in ortu , aut occafu propalands, exprimedis
vel pluuiar , maris a?ftus,aut (imilis aliqua tempeftas fingenda ac pingenda fo- EX.V,X
rent , pictoribus fui temporis palmam omnibus prampiebat . In fyluarum &:
arborum amccnitatibus , florum gratijs, rnrum delitijs colore viuo reprajfen-
candis, ita Nacura? genium &ideameft aftecutus , vtnon coa?caneis modo
fuis , ied(hacin re praecipue ) pofteris quoque pi£toribus oculos aperuerit ,
quod \c\ iolus Paulus BrtH^Belga praeftantiilimus nuper T{omdt pidtor docere_->
potuit , qiii Adamt modulum poftquam fuitfecutus , his vltimis viginti vita?
iiiae annis , ea in hoc genere pidtura; , ( Paefi vocant ltali ) opera nobisreliquic, fuos picio.
qua? plane aurea func , fed arrea illa ( vti ita dicam ) qu# ante hos viginti an- Brni^pr"™
rios.cum tamen tuncquoque fama floreret , mundo is ipfe communicauit . cipu/ ver5

i rc • » *~\ J • r a j modumar-

Verum hzc verba efle inquies . Quare ad lpla te opera Adami contemplan- bores pin-
da prouoco , quorum aliquot ,(ed pauca, domi mea; quoque conferuo . fu"c.1

Verumenimuero non deerunt, quibus conuenientius longe facerevifus Rarfones
fuiflem , d Salamandram potius,quam slelltonem hoc animal indigitaffem . Eft JJSJjjJ
enim Salamandr* haud difTimile,qua; /Vin/ofcribente lib. i o.cap.67. animaleft '«saiama-

. >„,/ r _.,, ./,.| jni 1 dravocari.

lacertt hvura^sieuatum.ht Dtojcoride lib.i.cap. 54. aditipulante Lacerti genus &*
yartum . Quale apprime noftrum effe, Figura quoque quam Zoographi, Mat-
'thioius praefertim,pofuerunc}non mulcum refragatur. Aft quoniam Salamandr* impugna»
non magnum eft animal, nec in molem infignem excrefcit,quod in lacertis ta- SeVrS-
rnen alijs euenire folet, nec fquamis vnquam operitur, veluti ln GermanU locis num*
fubterraneis non raro inuentafuiffe memini, & grande fatis caput Salamandr*
cft , quod in noftra non apparet , ideo Hellionem libentius , quam Salamandram
hoc noftrum appellauero. Color quoquc reclamat,in Salamandra abomi-
nabilis niger & luteus ,quiambo in ferpentibus reperti horrorem intuenti-
busincutiunt, viridis autem cum cxruleo in noftro mixtus magis longe eft
placidus,

Quoniam igitur Salamandra mentionem quoque ini%rinius, non absrOq™"3]-
forfan fuerit ,errorum aliquot, quos apudducesnoftros &antefi2nanos ani- w hiftoru

- 1 n • ■ ,1 r 1 . -r, 1 1 Salamadr»

mantiumniltoncos,reperio, polteros admonere . Artftotelem ex norum nu- occununc,
mero eximam , qui SaUmandram forfan nunquam vidit , cum dicat lib. r. cap.
1 9. Hift. animalium . Nonnul/a corpora effe , qu<e igne non abfumantur , Salaman-
dra claro , aic , documento etl , quie <i>t aittnt , ignem , inambulans per eum , extwguit.
Hoc puco a?que forfan verum eft , acque alcerum , quod eodem loci adiunxic , dJa^giwm
de mufcis quibufdam maiortbus , quasin fornactbus , inquic, trarijs Cyprijs nafci , "nnSuat *
qutper ignem innoxie faliant atque ambulent . Hsc Aiatthtolus ridec , & fi vera auaidan, ia
offcnc ,inquic, Galenum quoque diligenciffimum a?rariarum fornacum Cypri £
ihquiiicorem,harum aliquam fadturum mencionem fuifte . Cui egoaflencior, ^
qui fciam quam energiam ignis habeac , vc omnia eciam mecalla , excepco au- el1
ro,nedumanimaliadeftruac . Nifi cales forcailis mufcasfuiife credibile fuic,
quales nuper a Claudio Menetri Galloanciquicacis , numifmacum maxime, pe-
ritiflimo confcc^tas ex chalybe vidi . Has vbi operculo pyxidis cuiufdam , in

R r r 3 qua

igne nafci
>vt Ari-
oreles vo
ifie vifus

7.5c- ALJA ANIMALIA NQVAE HISP. tf AR&- ANT.-RECCHI.

qya cerco modo magnecis fruitula qiK?dam dilpokerac , impofuiflet, ha? ccyf-

fiipe, quafi volarent, ad locum ybifubcus n a^nes occulcatusfuerac, tranfcur-
Vmimque rerunc Sed & Dt<fcrtdes hb.z, cap. jfc.iruitra credipum aic, igrubus non vri
ifiiqf S;.lainandram . Et Maabto/uj fa&o periculo, brem eam ab igne combuftam
lus ' vidic . . Eft enim igms non aliter , ac tempusedax rerum De hoc Piintus eriam
pro3M°at-S bb. z. cap. 1 07. Qu<e •? s~l tlia natura , mcjuic , qu* voracitatem m toto mundo auidtf-
tkolo . ftmam finedamno Jut pafctt f Excedtt profeclo omma miracula, Vitam dtemfuiffe guq

noncunflacenflagrarmt .

- Tancum nihilominus potuit apud hunc fiue Ariftotelis authoritas, fme vulgi
Plinias ra- perfuafio, vt hb.i i. cap.3 7. vt Pyrausias cjuocjue admiieric . Cigmt , ait , aitqua
tcii ctedt- Qj contrartum natura eiementum , Siqutden tn Cypri terarijs fornactbus , ex medio

igni,maioris mufc-e magnttudwts ^volat pennatum qaadrupes ,appe/iatur pyralis , d

quihufdam pyrausla . Jguamdtuefl inigne rviutt\ cum euafu tong.ore paulo Voiatu
Hoc ipfijm tmorttur , Nollem magnum lllum philoiophum , Senecam ineum, hunc ipium
fetit sene- mc|ujjflre errorem , qui hbro ,. natural. quarfhonum haec habet . Ignis qut om-

nia confumtt , qufdam etiam creat, &' quod ^vtderi non poiesl fimtle nsert , jed tamen

rvetum efi , animalt* igne generantur .
/u?hor ma Atqui ego mahm hic lpfis Naturae effentijs , & viuis rerum experientijs ac-
tafor.eef quieicere , quam plurimisCathedrariorum decretis , ahfque vlhs experimen-
ftnnareru USj & reajj raclone prolacis , fidem adhibere * Uuod mecum etiam Cwdius fe»

mecorum, G1r CUIH icripfiC : <

«juam rot.. ** . . v ...

authorur». r*ec tu ai.ud V estam , quam puram tntellige flammam ,

^tiataq^de.flammacorporantiila njtdes .
Rediturad Verum ad Saiamandram reuertamur . titntum primo mirari licet claudican-
Saiarradra ccai ncc fibiipii conientientem . Libro enim i o. cap. 67, Salamavdr* tM.tus >,

mcuiushi- r r ' v •

floria pii- u-\(va\i,rtgor mefiy njt tgntm taciuresltnguat-, Libro 2.9. vero cap 4.,hpc negat .

conftitit. Ex ipfa,ait , ( Salamnndra ) (juee Magtxradwu confra tncendta, auod ignes fola ani-

maiium extinguat , fi fcrent rvera>> tfim effet exferta.Fioma . Sextius. qu.Q.que apud

eundem probat, Venerem quidem ab hac comeita accendi , ied ignem relbn-

Watthio-guinegat. Aiterum'^ , qupd Mattbtolum Dtofcortdt iuorepugndre, & huius'

hac^xpif nientem atque clariilima verba non iatiscapere itupeas plane Hic enirrL.

candaDio- lit>. (Xt cap. 4. refpondeiis aliquibus , vt ait , dubitationibus: Quomodo DiofiO*.

Jcondi fuo . . . « . . ' 1 ' r ^ 1 1 1

aduerfarur. ndts noc m capite potueric aducrius venenum Saiamandra, eaaem prooare an-
tidota, xyixrcanthjiridibus refiitunt ? cum Saiamandr* venenum fic frigi.du rru y
cantharides aucera calidUIimar tk ilcciihm.a? exiftant . Conciliat hoe ipic, vt fl-
bi perfuadet, commodlilime, & tahbus verbis reipondet . Quodybi Cnfcondet
Salamandris canthandum commendat mpdtcamenta ■, de ^eneraitbus au<t tn ynjutrfum
fiunt , duntax it , tnteiligtt , ntmpe Vt quam ctto fien pofiit , evemnum e ventrtcu/o f%/
mtefiiriis. extrab <tur , (rtbris ^vomtttonib-M , (g>~ clyjmatu acrtortbm : in cordisq, prtfi-
dtum dentur,T hcrtaca,M ythiidatium, aitaq. gemroja anttdota, qu<t pota cor tpjurn A
rvenenatis omntliu tuin$ur . Siqutdem in canthartdum captte , quod omntum prtmunt
baieatur , generalit methodws Dtofcorjdt tradenda fuit,ne eadim per fingula captta /.< -
pe frufira, o inepte repttcrentw . ..jQaart \ Jctte, cumAd canthartdum remediaiigtnte*,
reijctt t de generaltbtu tanium mteUi$j&, Auicenna eandem SaLmandrtsadhibet cu~
* s , rationem ,

10-

cac

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 7.5,

rat;or,cm , quam opio , quod tam hoc , quam HU frigidipmm funt temperamento , pra- Matthi,
fertq. ceteris, Thenacam, Mytbridatts antidotum , refinam tberebinthinam' , slyracem , saLmiS'
- yrtiu femen, (£/ cupreft frondes . Harc debui neceffario ex ipfis Matthioli com- fc22P'd^
mencarijs cranfcribere, vcquam quahcacem (fngidamfcilicec ) isSalamandris
adfcribac, proprijs verbis conuincacur . Iam velim aucem Mattbiohs conflde-
rallcc accencius , qua: Diofcorides, quem ipfe interpretandum , & explanandum Dfofcorf-
fumpfit , de calida aut fngida huius animalis intemperie libro z. annotauerit . ftS^aJ
Cuius hxc func verba . Vim habet ( Salamandra ) erodentem, calfitcloriam , exulce- lldlfsimi-
rantem . Additur vt cantbaris in medtcamenta, quorum <vis efl exejfe, (dfr /epras abole-
re,fimtliq. modo recondttur . Liquefacia tn oleo pilos euellit . Exenterata detraBis pedi-
bus & capite in melle fruatur ad tundem ijfum . Qui ex aperciflimis hifce Diofco-
tidu verbis, non colligic, calidiflimam effe Salamandram, quemadmodum can-
tharis cit , & non frigidiffimam , veluci efTe opium credicur , is auc oculis orbus Er?° crac
efl, auc qua: videt, ac legic, ha?c negligic & incelligere haud cupic . Quid igicur Matthioius
opus fuit,vc ^latthiolus paraphrafi cam longa, & excufacione hac vterecur , no- dTnioTco
uoa. auodam modo explicarec, medicamencacancharidibusdebica, cenerali- ri,dern ex"

u J i • a n /* m • 1 • i • i- pacaret.

ter tantiim Salamandra ccmpecere ? Aft 11 mihi hariolari liceac , rem acu cer-
tc canqcre, & Mattbtolum dubio omni procul, ex duobus capicibus permocum J-J^0/ di*
6; ada&um fuiiTe affirmare aufim, vc Saiamandram frigidiilimam effe flbi per- decur.quo-
fuaderec . Primum ex ipfomet Diofcoride fumere pocuit,c]uando Salamandr* ve- thioiusde-
'nenum tale efle monuit, vt in homine id accipiente mentem g/ fermone prspedi- "pcusfue"
ret, tremorem etiam cum torpore aut borrore quodam mduceret . Sunc aucem ha?c om- v%bisDi*
nia perniciofi potius frigoris , quam caloris foboles , fi Medicorum axiomatisfcoridis-
affencimur .

^//m^eftclariffima Galeni auchoricas, 3.deSimpIiciumfacuIcar. cap. C. secudo e*
*Dicant igitur ftlubet, aic, papauer, mandragoram, cicutam,Salamandram effe calida. Galen?."'*
Vtrum nemo id dicit , fed <z>elutvno ore omnes frigida pronunciant , Nec eft quod
mihi hic opponac ahquis, Galenum in fubfequencibus verbis,non negare,etiam
calidam eite Salamandram, fic enim aic . Atquiantmales~l Salamandra , quod& Galenus dl

'. j r- ' r < tJ ■ ci • rr ueriorefpe

vutritur,tf crtfcit e> monetur, qu<e jane caltdo tn mtstura njm^nte prouemre afferunt . <ftu saiama
Hoc enim & non aliud vuh hic dicere . In fe quidem coriflderatam calidam lidamTS
eile, cum frigus natura? opus non ingrediatur, & vica in calore confiftac,ad ho- er^f'dara
minem vero collatam,frigidam: quippe quem frigefacere ftrenue poflic.-Idip-
lum ergo de cantharide aileruero , vc animal, hanc a calore aliquo \\ix munia_»
ol)ire, ad hcminem vero comparacam,cum huncin exceffu quodam caleface-
re valeat,calidi(fimam iudican . £ concra frigidiifimahomini fueric Salaman-
dra fi modp vera func , qua? Galenus pro confeffo pofuic , cum hanc fociam fa-
ciatpapaueri, cicut£,n:andr6gorle£n'gL&\s per ipfum venenisj quod 3. de Tempc-
ramencis cap. 1 . quoque repecic & la&ucam infuper adiungic .

Accamen vchuic, qucd poflcriore loco dictum fuic, prim6refpondcam_/. ^erpon^
Nefcio quomodo Matthiolus cocforemluum Diofcondem, quem cancis euexic nori argu-
laudibus , cuius fingula fere verba , fingulis illuftrare commencarijs voluic , a
cuiusgloria Scipfe immorcalicatis fibifamam quxfiuic , nefcio inquam , qua
jeum iam fronce poiihabeac , ipfiq. difcipulum Galenum prajponac ? qui boni

quic- •

v mento

7 5 i ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

quicquid in fuis de mendicamencorum flmplicium libris collegit, ex Diefcori-
Gaienus ni dis fontibus ferme totum haufic. Atque vcinaminrralimires Galenus fe con~
rame.uoVti nnuiiiec, nec ad cemperamencorum gradus, & graduum quoque diuiiiones ,
fradrsfu°' &ue> vc nnedicamenrorum compoiuores . vocanr, manpones3zam prope accedere
n»t. tentaffer, in quibus affignandis tam fecure,& audaCcer decernit,elemenrorum
mifcelas, & proportiones tam recte callere pradurnit, ac fl focios,vel magiftros
Gentiiitas habuiffec Deos illos fic~tirios,fiue Dionyfium, (iue Vulcanum3 fiue quemuis aliu,
?am'qSx-f quos /Varoin T5/;;/^ fuo mixtionis officium fortitosfuiife, iam olim comme-
tionis offi- morauit . Non efc autem de nihilo prorfus hoc argumentum, qucd primo lo-

ciutnbuit. . ■ c ff i i ■ ■ ■ i ' *

r , co ponebatur & rortalie ■CMattbiolo lmponere potnit , cum videret , torporem .

Refponde- * ., * . r , ..' , r

tur primo norrorem, tremorem,iermonis & mentis pra?peditionem, & quandam corpo-

argumeto . ^r exoiutionem } £ Sdamandra induci , qua; cmnia a frigore originem trahere

vero haud abfimile crat . Nam & idem Diofcorides capice de £/r»/<*,referthanc

confimiha accidentia inferre, oculis nempe caliginem o(mndere,mentem tur-

bare, arcus cxtremos gelidos reddere , & conuulfionem demum concicare . Eft

autem omnium confenfu Medicorum, Ciatta frigidiffima . Plmius I1b.19.cap.

4. Inter omnia venena memorat Salamandra fcelus maximum elle , quod non

fingulas, vt alia venena faciunt, perionas, fed populos etiam improuidos neca-

Pliniusquo re poffic . Nam ft arbori irrepftt, ait, omnia poma inficit ^veneno, e> eos cjui ederunt,

Eundram wcat frigida nji mhil Aconito difans . £t paulo tamen infernis ha?c habet . Sextitts

tefrigida. ait IJenerem accendi ciboearum ( Salamandrarum ) fidetraBis iKteraneis,& pedtbus.

videturtfi ffl capite , in melle feruemur . Hic quis iion contradiCtoria ftatim emergere ad-

SdTefife uertic ? Quomodo enim Plinius, fi Sexiio modo credidir, Venerem accendi, &z

admitteie. frigida vi enecari hominem, ab vnoeodem animali affirmare aulusfuit? At^

Et probare que vt VefUm fatear,ha?c vltima Tlinij verba, videntur mihi Diojcortdis llla cor-

hanc ldem -V. ' J ■ .

poffj quod roborarc, cjuando Salamandr* venenis camharidum antidota oppomt . JNam oC

' ivf&cantbartdes Venerem quoque nonvrinam folummodo promouent . Lepi-

Lepida hi- dam hichiftoriam narrabo. Noui puerum quendam nobilem, qui prarcepco-

modo ca°- rem olim fuum,nimis fibi-forfan durum & feuerum, veneno tollere confticue-

nwem too! rat ; cume[' noc efFed.ui dari poife , per ipfas cantharides exiftimaret , empcis

acanc . harum aliquot a pharmacopola, & in puluerem tricis , duas trefue, in cantharu

llue lagenulam, in qua pra*ceptor potum fuum aiTeruabat,immifit, & quod ini

votishabebatjfibifucceirurum certofperabat. Sedcum hicneque prima, ne-

quefecunda, neque terciadiemoreretur, ab incepco puer defticic. Incereavir

ille bonus, tentigine maxima vexatus,& Venere a^ftuans, nec vnde hoc proue-

niret, diuinare valens, remedia etiam fpiritualia, vt probis moribus erat,ab il-

lis, quibusin confeffione confcientiam fuam crederefolebar,poiculare coaclus

Quomodo fuit. Res ha;c mulco poft cempore manifefta euafic. Et ne quis hic P/inioic

rerfpouden fore auxilio exiftimans dicere poffir , venenum quo Salamandra , fiue aquam ,

poffec . {iue poma confpurcat, frigidum eiTe, cum carnes tamen animalis calida? vene-

rem folicitare queant ( heterogeneas enim eiufmodi partes fngidas mquam &t

«edDiofco calidas, in quouis fere mixco Medici facile vc itatuunc, ita quibufuis obiedio-'

diioiusho" nibus per has facillime refpondenc ) ne inquam , fic quis tueri Plintum putet ,

EJuT *P^c*ct Dtofwides renicitur , qui fupradic"ia fymptomata, non a fputo folum

anima«

IO. FAB-RI LYNCEI EXPOSITIONE. 7S3

animalis, fcdab ipfamec haufta Salamandrafuperuenire poffe, clarillime fcri-
pflc . Ec {Mattbiolus ibidenv: Non Jblum, m^mty^veneno inficit ($f necem affert,Sa-
lamandra Jicca & in puluerem pota, Vel clam ctbis admisla, fed ffi morfu viperarum

tnodo, ceterorumq. ferpentum <~venenurn etaculantium .

Eit & aliud quod non leuem hic Plinio controuerfam facic , quod hic Sala-> Pifniusco-
mandrs, venenum frigida? faculcacis, cum Aconiti camen veneno comparaueric . Jj"; ^w
Alt Acomtum ncmo vnquam morcaiium , quod equidem fciam , incer frigida_j JJjJ^Jjf
venena enumerauic, fi modo haec quoque in rerum nacura reperiuntur , Gale- 4?p 5UIU
mti expreffiflimis verbis lib. 6. de Stmphcium medicament. facultattbus . Aconitum, quahtatis
aic, fiptiu & deleteru facultatis esl. . Sepcica aucem apud eundem 5. lib. cap, 15.

facic.

non frigida , (ed calida admodum func . Quare ibidem Atonitum cum fequen-
tibuscalidiffimisenumerac his ipfisverbis. Z/eritm ?touiffe expedit , eamedica- Aconitm»

Z. _ . f r . JJ r . caliciiisimit

mtna qua fepta, & Jeptica nuncupantur , <~vt Junt aurtpigmentum ( 4ft^n Gr<eci <x>o- eft , & .ep-
cant ) Sandaraca, Chryfocolla, Dryopterts, Pttyocampe,Aconitum, omnia eliquare,tum tlcum '
colltquare , acpotiffimum carnem tenellam , tdq. abfque dolore. Ego equidem repe-
reram iam id , quo ab hac manitcfta quafi concradi&ione. magnum hune fcri-
prorem Piir.mm vindicarem , 11 dicerem , lpfum rnter veiocicacem , & violen- P^u™0dde!
tiam, qua zamAconitum , quam Salamandra energiam fuam exerunc, inftkuif- |ndi P°f*
fe comparacionem potius , quam ad frigidam vrriufque qualicacem refpexiffe .
*Ett aucem hic Vlinij locus minime obfcurus, lib. 2.7. cap. z, Sedanttquorum,zht
curam dtiigentiamq.-quts pojfu fatts <-venerari f Cum conilst omnium Venenorum ocyf-
fimum effe acomtum . Ec aho loco , tntervenenataomnia Salamandrx fcelus maxi-
mum prcedicauerat . Acqui Ludomcus Dominicbt non permiccic , vt Plinium ex- Hoctamenr
cufem, qui hunc exLacino in Icalicumidioma cranitulit, &; yerba ipfius ica in- prtfno"
terprecacur , vt velic Plimum innuere plane voluiffe , Aconitum&c Salamandram, concedtc*
incer fe conuenire in <ui veneni Jrigida ... Hasc enim ipfius funt lcalica verba_»,
quando aic, Salamandram confcendencem m arborem, veneno frigido ( in quo
Aconito flmilis fic ) poma corrumpere . Percwche, inquic , /e ella monta su vn atbe-
ro , lo corrompe tutto di Velena , & con la fua fredda forza , la^uale non e punto dtjfe-
yente daWaconito , vccide tutti quelli , che ne mangiono .

Siquis aliam Plinio medeiam adhibere velic, -ac pofsic , id vc faciat per meli-
cebic . . Ego vc hocfemel hic.dicam, non maledicendi lludio.adaclus, vecerum nUdhor no
fnhinde errores dete^o . Pefsime enim maledicum odi, 6z ^utnttiiano adhxrco kdiceudi
dicenti: Adatedicus d malefco nondtftat ,nifi occafione . Cuius & hoeprudenaf, vetenbus3
lirrummonicum magnifacio : Nos multas ad ' dtfcendum \ commodttates habemus vrefilht-
f*k antiquis . . lllu cnim inuentenda fuerunt , nobis cognofcenda .. Tot nos . pr<eceptort+ l^r-J^l':
huf~, toiexemplis inftruxtt anttquitas , <-ut pojfitrvidert , nulla forte nafcendi <etaj feli- ",^'^j:
cior, qudm nofira, cui docendt priores elaborauerunt . A quo camen & hoc fubiade ; de antiquis
nobis.inculcariacliierco, & veriisimumreperio, quodfupra mequoquemo- dutn!tuea:
l-aaiiTermeminr, Jednon fatis dicttur quod bene dicttur}qmYC dgnuo repeco... Ne-
qurid slaiim legenti perf^ajum fit, aic, omnia qu<e magni,authores dixmnt vtique ejfe
perfe&a. Namffl<tabunturaltquando, & onen cedunt y (^" indulgent ingenmum ■
Jkotum njoluptati ,.'nec Jemper intendtwt animum.y Qj? nommnqitam fatigantur*
Quod fi hoc Clailicis etiam authoribus yfuuenire folet , quid de rae , de te , mi

leitor

m ALIA ANIMALIANOViEHISP.NARD.ANT.RECCHI.

Ridicuium lc&or futurum putas, qui tyrones adhuc fumus ? An nos cxtra humanam po^'
eiie nobis fjtos f onditionem cenfes , & errare a nobis alienum arbitraris ?
re, ncsfal- Scrthimtis indoffi , dofitq. poemata pajjim .

'»? P° e- |vjunc Matthiolo quoque vt fatisfiat, tempus monet . Ego mehercle vt fincere s

quod fentio, eloquar, non capio hunc arguendi modum , cjuo tam veteres ple-

rique , quam horum affeclae recentiores plurimi vtuntur . Cum vident forte-

03°^° fortuna , a frigore adtuali eftedtum aliquem manifeftum fubfequi , fiue hie

rjonuiii qut torpor fit , flue tremor, fuie virium prolapfus, (iue membri alicuiusrefblutio ,

guoidam-j iiue fomnus prxcipue; quotielcunque eadem lymptomata rn humano alio

fSnu' poftmodum corpore fuboriri animaduenunt, ftatim a frigore, & non aliunde

profluxifTe , conclamatis quafi votis iurent .
Huius rei yerum vna hic nobis contra Matthiolum & dicta ratione philofophantes ,

Ikiftona at» . . , r r *

ipfo Mat- ab iplomet M atthiolo polita hiitona iumciat , & agmenclaudat. Hxcautem
flci°. ° P° in Commentarijs ipfius in Diofcoridu librum 4. & caput 7 5 . habetur . Is igi-
tur poft t-Aconiti tra&ationem , Napelli vires enumerans ( quod aliqui inter
tAconiii fpecies recenfent ) hoccum «Auicenna, excalfacere & ficcare ordino
quarto nonnegat. Et tamen haecfubfequentiafymptomataabeodem oriri
affirmat, qu# fl a Cicuta , Mandragora, & ty/o frigidiflimis putatis venenis
emanarent , quin omnes a fummo frigore originem ea ducere fibi perfuade-
rent,nullusdubitor

Huius immanitatem ait fe Rotnte vidiffe Annofalutisreparata? 1 514. Menfe

©awr cui- "Mouembri in Capitolio , in quodam ad furcam damnato , vt lapidis 'Bezoardic*

tna Napel- virtus aduerfus venena exploraretur . Mifero igitur huic ^Napellt drachma ex^

Sp^ecuS". bi^ita fuit , quam vbi fumeret , alTerebat fibi videri , merum piper deglutire .

Accidentia autem ha:c fuerunt . Poft vomitum bihofum ac porraceum, aura

frigicla-ih caput percipiebatur afcendens, ftupor quidam paralyfi fimilis , &:

quaii motus extin&us : ita tamen,vt dum alterutrum brachium attolleret, al-

terum eleuarc non pofTet . Dicebat fibi venas omnes quoque refrigefcere-? .

Acceflk & oris & ocv^orum conuulfio, facies liuida , labra nigra cernebantur,

&venter hydropicorum in morem attollebatur . Mente etiam mouebatur ,

vnde modo cantare, modo plorare , modo de vita defperare , poft feptem tan-

dem afumptoantidotohoras, ad feredijt & conualuit. Videsnunc vtcali-

wccidentia difTimum venenum , frigidiffima? etiam ab alijs exiftimata? caufa? effeCrus re-

pocuirent liquit ? Aft opium hanc nobis controuerfiam lucidifsimedeclarabit . Hoc

eroanare6 omnes vno fere ore frigidifsimum ftatuunt , quia fenfum tollit , motu priuat»

wffcfta* & fomnum inducit . Fateor ego a maximo rrigore haec fieri pofte/ Nam &

tuenduni. plurimo^ inter niues confedifTe^ dormiuifle, obriguiile, &c mortuos fuifle per*

nouioptime. •

Aft confpexi his meis oculis ante hos triginta annos Herbipoli iuuene quen-
vini rJSS ^m , cum magnam fpiritus vini ( quem aqaam viu appellant , & aqua mortis
Jemomma ^ici Pote^ ma^ vtentibus,quos mori flmiliter ex fuperfluo huius vfu vidi ) cxyt
«cidemia piam abfbrbuiflet , feptem horarum fpatio perftitifTe abfque lqquela, immobi-
«ftt, lem , ac veluti lethargo correptum , cui licet capilhcium velleremus , eundem
vcrberaremus ab-vno ad alterum locum tranfportaremus,mortUQ tamen fTmU

Hs,

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 751

lic nifi quod refpirarec placidc , nobis vifus fuit , donec exadis feptcm hori»
Vlloabftueremcdioipficxhibito, ad ferediree, nec eorum quanpfi accide-
ranc , mcmoriam vllam haberet . Qui vmo generoio Maiuauco maxime , m-
duloent , fomniculoG quoquefunt , & morbisfrigidispluumum , paraly.ii in-
quam,& Apoplexia tentantur , . Et qui Naturahum rerum cnarratipncs legit,
isnouicCm«^calidumalimentum&medicamentum fimilequid prsitar^. ^- i
iA*n«%us Lufaanus, vt apud Schenkjum videre elt, receniet Vifauren/em fSffldm ide «-.r»
Agatoncm , fupcr duabus Croa farcinulip^miewera , eadem. nofle obijfle^ , Jjodqj».
-Damd Otto cx principalioribus mercatonbus Venetis, & amicis meis, hoc mih? g#fcj&
pro certo retulic , cum ,%omw redijffet ex ^miana vrbe, m qua qufrftum ra-
ierefoletmaximumexCwo, quod ibi & ebpwfifsimum prouenic &prccio-
fifsimum : contigifle nimirum , vt prarteritis annis , ex Mulis illis clitellanjs,
quibus farcina* ex Croco imponi folebant,piurimi lnteriexint, ex folo lllo ftupe-
facliuo Croci & potentifsimo odore,donec tandem antidotum ex Mio contufo,
& vt reor, accco permixto , & naribus mutorum appofito , mhil cale amplius m-
tcrucmrct . Et quis ignorat,qui in Germantam^m fuit, m temperatilsimis gggg
eiuidem cepidanjs , fiue hypocauftis , hciim^^mn^x ca^e ob: ^.^
reoerc quam fubripido Aquilonis^re? Ecquid de;m^dicemus &<«»*• U muftr
rummoxu* quibusnonmfantibusmodQ, fed adultionbusquoque inmorbis^ Sj
. quibuidam & vi-ilijs pertinacifsimis iopQ^m.Conc^liajnus/ Atque h^c om-
nia qua calida , qua fngida , partim nec cauda,nec frig^afunt ^cun.detnta.
men cunfta diuerfa licet, erTe&um in nobis producunt.. Co.ncJiudendum.igi-
tur exiftimo, hzc vniucrfa aducr/ifsima.facin yno quoda.m^onuenii:e^por, .
tere Cum vnim effeSiuj , qui fimnus i eftr***p>pl* gratia^/^^anrum die ne- in alio *}
ceiTeVr caufam immediata, firaodd MciaphyfeQtu l^^«ffi^
bentur . InteUigis ergo, non foium & flmplex fngus c& M^Sgg^ v^?%
oroducit, id quod Mediccmm tamciifchola quafitota haoaenusitamiu^t.,^svnaj
Wm hac dlreforfancommocUore locOpluradabimus. Quid igitur hinc -^
diicimus ? hocquod lam dudum inculcaui & improbaui,nos ad pauca,fc;iljc*c, g£ J
refpiciences , nimis efle properos in rerum caufis red^ndis,- qua. iongiori ,6c «jg^
do6rioriplerunque indaginc perfcrutan.dafore.nc Diiput»iqnem li^c,,,quf,dascaulas.
oaulo acrior nobis cum PUmo &c Matthtolo fuic , Gtfnerus quoque ohm atU^t,.
aoud ouem & veterumlocacomplura videre licet , qua; &ipla non care^-du-
bijs . An videlicet, Salamandra ladefcentefua lanic , quam ore cuomic , qua , W^»
cunque humani corporis .parte contaaa , ,«pillorai» v*fluuiu^ mohatur j=d^
cuod T>/iwiw quidem annotauit, an hoc ;ppc>.us euemacex cinere c^mbuiU.d «,,
animalis ? vt Gultnus tkPtulusJegwf* V9lucr.unt , aninagis ad hoc P^to^P^- ^
dum ha-c beitiolain oleo a^mri^dfbe^t^ ▼« 2tf^ilf¥** ^9^0?«^^
alio loco cenfere vifi funt . •.

Eftautemopinioharcquod capillos erodat , ab autiqui^deoreeepta, ^
approbata , vt 4 Smuus quoque in vcrfibus fuis eandem decantauerit , cjui h|

ipfiffimi funt ,

Oefluit expulfus morbo latitantc capUlus ;,

Seu raro lauitur , feu rvis epota vtneni9

7$6 ALIA ANIMALIANOVAS HISP. NARD. ANT . RECCHL

Seu Salamandra potens \ nullisq. obnoxia flammis,

Eximium capitts taBu deiecit honorem .
Q-Serenuj Videtur hic per conta&um venenofi illius humoris , defluuium capillorum
capiiiorum jfieri concedere velle; Veruntamen tot mendis fcatet , tot vulneribus faucius
llmaiidra^" iW Serenust\z quoniam hactenus a Medicis illectus & negledrus fuit,no abfque
fien fcnbic juftifsima ratidrie, huic Medicam, & Cfitica fimul manum adhiberefbtueric
Raavidt£ loatines'fBaptislaVindthierius Philofophus & Medicus do&ifsimus , quem fupra.
rius_ase- quoqUe laudaUi:1 Expecramus igitur propediem fanatum,ac reftitutum hunc
datforem Poetam^MediclilnVvarijs le&ionibus ex Codicibus Vaticanis, ac commentario-
toc.is a" lis fuccin6hs quidem , fed neruofis , & vtihfsimis tamen lllultraturru .

r''H6ci vrium extot veterum authoritatibus colhgo , cum Salamandra ex pfi-

lothris fitj hxc aurem mfigniter cahda effe deceat, cu radices quoque pilorum

SiefTetfri- erodailtyininrt rtefiim "me non fatis poffe, cjuomodo viri dodtifsiminonnulli

gida saia- e^demfri^idifsimam^fTe fcnpferint, quxhacratione firmare Sccorroborare

maara de- » l ' i

beret Po- potius capilios debebat .

los fifma- Eft & hqc irv Salamandris , non fatis re&e ab antiquis obferuatum,quod has
^;orvet^ fexiisriiibifum expercesfibi perfuaferint . P//«/»jlib. 10. cap. 6 8. Qu<tdam
'eTuats^ ^™ gignuntur, ait, exnon genttis & ftne <-viia fimdi origme . Ex ijs qusaam mhtl
madras k- gtgnunt /z>t Salamandra . Ncque ex ijs genus mafcultnum f&mintnumue , ficut mque
' m atjgutllu omntbusq. qu& nec ouum nec antmal ex feje gtnerant . 'Neutrum esl &
oftrets genus , & eeteris adhterenttbus •'vado njei faxo .

Verum de Salamandriserudinfiimus Medicus &Criricus Dalecbampiushuc

eundem P//»«locum recenfens, oculari infpedhone edoctus, contranum j-os

docuit . Ex grautda Saiamandra, ait, menfe c^fartto, dirupto ventre plus, quam trt-

ginta ftsi-us ad buc pdipttantes , & in aqua nantes , ac plus quam triginta oua prodte-

fcecetlores rmt • £goy qutdem femtnam ^vidijTe memtni prtgnantem tunouis ,tumcatuhs pie-

Smfnd.Sr namia^s tnchcatutantiim-, alijs tam perfetlis gradtenttbus @r tn aqua natanttbus, vt

viperarum fdfunf effe , tiuod tradit Tunius , nthtl eas mnere mantfeslum fit . Huic aflenticur

inftarcaru- ',. .••' / , • i t. r- ■ i ' ■ ■ s '

los viuos 7$eilohius , & alij, qui volunc Saiamandram ex ouis pnmum ln vtero concepcis ,
5SS. "" c3(tdISs fine vllo inuoll^-ro excludere , quod huic proprium hoc fit , m genere

lateftkfibn ,.quemadmodum proprium elt njtperis in genere ferpentum , -viuos.

paterfc.

Rationes ^ViXz teftimonia faciurit , vtneoue in oHreishcilz Hinio 8c Arisleteh ficicin

Srquoc^e adhfbeafn ."Voluitautem hiCiVtgiwuiter caput i 5. hb; j; deHift. jvnimaliurijj

fic Lxus.ei5P^etoemi p^tebir ; Cum fwptsraSjiHmitiamreliquatefitswclufa e iimo f<e %f

defecius . tvateria puirefcentJotWi ■. ^ut^tmmh^omnta faliuam quandam ^veiutt fittagt,-^

emittMt, ait, hakcVbi ruptaefi, hutfiMfoquendam m tetram dmttiere e> ijfe gigni

fuifutulas.
KipVus & Veruntamen fidelifHmi duo Ariftoteiis Comentatores Auguslims^Htp^us ,
tnSo° &/*V:ti*f.#™1i>rr-i\ya$$ftri furi'<l-e-cref is^ion vfquequaque fubfcribere viflen-
: Vl- tur V Fkmc^rifm-^jr?^'jlocum , Purpur* igitur verno umpcre eundem trilocutv

congregat*faciunttd,qitod<-vocantfz;u>gtnem\ hxplicans Scaltger: .EI£ igiutr,a'nt

qnafi modus coeundi ficonueniuntj Vt JfUa/ia mare & femiria emtttatur falitta genus ■

Quapropter hunc fenfum AriJl»Mks'-harLi$ vcrbis cnucians ita expKih: ritnius

lib. 9.

dencur

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 757

lib. p.cap. 3 7. />«r/>«r* congregantur verno tempore,mutuoq. attritu ientoremcuiufdam
cer* faltuant . Hunc accncum agnouir.hic aucem quid eft aliud, quam qmedam
forma coicus ? Coicus aucem mcer marem & farminam dacur. Quomodo er^o
idem icnpcor hb. 1 o. feminas auc mares in oftreis,hoc eft,in omni <?enere cefta
inducorum animalium , liegare pocuic ? Ec quando Ariftoceles att> Ex humore
tUo m terram effufo gigmpurpurulas exordto admodum exiguo conftflentes . Etper angu-
fiiam velsttt vu* sjecte fietumfirmart. Ntphus hzc verba ica declarac. Hkigttur ex
faliuattone emtffa tanqt-am ex femtnario mucore purpuruU gtgnuntur. Ec paulo poft .
Conckdtt dcmum Artfioteles quafiorma firmeturfitm (purpurarum)fiuitmtio, <*»
vuit tllum firmart fimiUtu-linc racemt vu*> rvtettam de apum fiettficattone poeta dicit :

Confluere (gf ientis <vuam demittere ramis .

Vnde dicit Artftoteles. Jtaquepcr angufiiaficetusfirmatur ffecie vux./d eft adfimtlttu-

dinem vua, quando muoluttur tnfe tpfapropter loci (trifluram. H tc igttur perjhtcuu eB,

faturus tefiaceoru nonftert,nifi fiUa congerte pnus ex mucore illorum taquam ex Semt-

nario (ecce leminalem vim admiccic) tf ad modum racemi vutjum vua tnctpit fieri

Ego prorfus nihil dubico , fi quis Mtcrofcopto , hoc eft , a me hoc nominej ^ mf-
donaco perfpicillo vci vellec,quo res minucuTimae criginca mille vicibus & am ^'"Pi0
plius grandiores, quam 111 ie iunc, apparere folenc , veluci fupra, cum de Lynce PurPurari«
agerem , ex Arichmecicis & Geomerricisprincipijs deduxi , ^fauagtnem hanc ELl
•cxaminare poflec,quin in hac, oua tefiaceorum mamfeftiffima repercurus efTec . J&J? re
Hoc oculoru przfidjo Prtnceps Ctfws nofter plurimas plancas haftenus a Bo- ftlw
tanicis iine femine creWicas, diftinaifiimis feminibus luculencer curoences per tc^P^
Piclorem fuum ad hoc operis defignacumin carcis delineari curauic. Mirareris «K5^
m Polypodio minutiffimos eos puluifculos foliorum dorfo adhsrentes piperis S*S£
gram magmtudine fpedabiles,exiftimacos ha&enus a Nacura tantum coceflos dem6/trat-
cfte m 1 herbuljB ornacum, quos Prineeps quidem ance Mtcrofcopij vfum iamdiu in
libris f uis feminis nomme donari debere cef mc,& ica huius «encrlspLuta! 7>r- trtAa*
gtfcetas merico nuncupauic . Sed huic fimilcs innumeras alias Obferuaciones,ac SS
nouas pene dixenm, nacurasa Pnncipe dece£ashabebmus,cumolimim-
perfe&arum Scirpium libri fui & lucubraciones lucem afpicienc .

Hoc eqdem mtcrofcopio Franctfcus SteiUtus Lynceus , tam mirabile nobis ana- Frandfc
toroen przbuit partium omnium excemarum , qua- in Ape func minuco ani- fS '
malculo, cculomm \noiu^xx\Jingua,cornmm>iubA,acuieiipsdisidegttorum aliarumq- ^Sehi-
&nuFerin^mCJdicommifit,acquefelicicati VRBANI VIII. dedicauit.vt 2S
ri^c cmma mahm te oculis tuis mtueri, quam rudi meo calamo adumbrare. dsdu "

xcedit hoc maximum probabiiicacis indicium, oflrea & conchas genicalia^, conicdtu-
lemma cerns committere, &fluminibus ,ex quibus nouafoboles fublacis ma- ^f
tribus paulacim renafcacur . Experci func id Germant noftn in conchts man&ri- "°™S-
tttms . Licec enim Sinus Perftct perU omnium pr*f taciffimar celebrencur>quibus Slf^
cedunc lllar qus in Infulis Zetian , Sumatra , 'Barneo & IndijsOccidentaltbus repe-
nantur , habec tamen Europa fuos quoque tniones , veluci m Htflqria gemma-
rum cmcleaciffima Anfeimt TSoettj^odulpht fecundt ,olim Media eminenciffimi
Videre eft , vbi perlarum feraces nominac Scottam , Stlefiam , Bohemtam ,
Uthartngtam, Voitlandtam, Frifiam, obhtus.nifi fallor pretiofai;um mar-

S f f garita-

75$ ALIAANIMALIANOV^HISP.NARD.ANT.RECCHI.
jniirapro „aritarftm y qux in 1 Ifa fluuio inueniuncur , prope Paffauium Germama Vr-
SKT bempercelebrem&vecuftiffimam. Velnci mihuam recuhc eiuidem Vrbis
ES? Ecdcfia: Cathedralis Canomcus & 0#«*to generahs , Graroe & Latine doftil-
fimus ac Iuris pcritiffimus loannes farofrs LtberVaro a Ktrcbberg nuper ad San-:
bffiS" 5,-Ww»/i«i»aScrcniffimQ Arcbtduce Leopo!doGutlheimo,Ferdtnandt fecundt filto,
Sbergvlr rnuTus , quem ex antiquis meis amicis & fautoribus honons causa nommo ,
n&s & In hoc jtaque fluuiolo llja , ob fubiectum puto folum, nigncante femper aqua
con(picuo,ad determinacum actrium folummodo millianorum fpatiuirw
Concha eiufmodi margarittfef* nafcuntur, quae <vmones,m candore, lamore, ma-
Phitudine & orbe, aliquando eriam Onencalibus vix infenores , producunt,
Cum autemantecomplu{culosannos,ledemibiexercitus quidam fixiflet,
tam nobilis vvxdx auidiffimi milites , Conchas pcr cotum jllum fluuij cradturti
expifcati funt , vt vix paucz adhuc ibi fuperfuerint . Qua: tamen aqua concba-
videntor r„i» carundem denuo copia abundac. Qupd euenifleaieminio rehdto, &
giriS? temporis progreuii ad maturitatem perducto, an non racioni vaide conionum
itminmm^ ?ft £ probabiliffimum?Locus aucem hic cam religiose cuftoditur , vt nemini
l"nquerer.e \{^m & hic pifcari, praeterquam Eptjcopo,<\m ldem eft Serenifs. Archtdux lam
fuora cum honore laudatus,& eiuidem Admtmslratort, qui eft illuftriffimus &
warqu.r- Reuerendiffimus Marqmrdus UherrBaroa Schvwendt , frfari&lmpertjPrmi-
^f wfoi ob fummam prudentiam cariffimus, quemegoante hos tnginta annos
scTvve^di 'pow coiui, & nunc quoque benefactorem liberaliisimum experior .
£§SK \ Commodum accidic, vc de Ows hicrinHilfcrmonelaliqueminftituamus*
Kpv Eft enim hic fiedto nofter Noua Hijpam^e ex Lacertatutn genere , Laceru autem
w&sp*. Anmeie .llb;5,cap. 3 ^HtH.ammalmm tefle^x oua generationem iuam propa*
gfi\" crancw^ #<»>" *ft '#** aperwnt»r,vitam emmearum annum non complert,fed pevje>
S^uorum meHrem fimrt atunt . Ego autem fepiffim* harum oua in vafis rerra anda ple-
&m& i^s,fed ftirpibusdeftitucisin horculo meodcmcftico, reperi ,examinaui ,«
nanfeat . mQ^ recemja , mod6 intus nafcentia animalcula vidi, atque depingi curaui .
Et quoniam ciirUdifn hic qitoq.ieflore vc opco, ira vc nancifcar,rore ipero ,
in huius gratiam expatiabor nonmhil , & quomodo in ouis animalium gene-
ratioperaeatur,aliquidfaltemdelibabo. Vcruncamen quia raro Lacertarum
SK% atque Serpentum oua nobis in conipectum (efe offerunt , qu^e ammalia atebras
CaS! qua?runt,a manifeftionbus vero & notionbus ad occulta mag.s, & obicunora
»ouo«. nos procedimus , Gattinarum auremmobis oua & mipicere trequentitsime, m
puliorum natales vbique intueri conceditur , exhorum notiffimorum cogm*
tione abftrufiora, vehiri quodam parallelo fafto, mdagabimus .

Accamen hic icerum,quod iupra de Aldrouando quoque in Pfittaco mdiciurru
' t^m\i}poB^pellemrm£ereVtJerer, i\ quod accuraciffim^ profecutus elt argu,
& pdun°oUO mentum , cle Out & pufo formattone Bteronymus Vahrtctus ab ^auapendente , im-
«S.A morcale Utamn* fchoUwwzmznmm , nunc ego vel renouare, vel innouare^
ffi£fi attentarcm . Quia tamen ance hosfepcem annos, priufquam eum hbrurru
Sffto. pofthumum loannes PrsuottusGermanus , ex eloquentiffimis & primanjs vnus
S5£» Medicina. prafticar ftr^ profiiforibus, Sz Horci fimplicium Ancutes, C^
biicauT Medicei Cardimlis Amplijftm h^ilori dedicaret > cgo quoque in hac paie.

I O. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 7i9

ftra excercuifTem, vc fami mea>,qua in rerum nacuraliii ftudia innato quodam
jmpeta fcror , fatisfacerem : non vereor ex meis eciam labonbus , hic aliquid .
& fortaiTis ab alijs indi&um accexere, & Aquapendemt modo fuffragari , modo
vericaci addictior, eidem, & fi res ica ferac, Anfiotclt quoque refragari .

0/w aucem fimc,qu* cgo pr* omnibus examinanda (ufcipiam .Vw,an DU(,in ^
reuera ouum, dum Gallma id paric, cenero feu molli corcice exeaccV: vbi auam- u,s a-qtlw*
primum acrem expercum clt is, lndurefcat ? Secmdum, ex lucco ne,an ex albu- bk. ■
mine puUus nafcacur ? Video enim his de quzficis docWimorum hominum ™2 %fi
rixas ,& publicis confignata monumencis argumenca pu^nancia agicari . Id lc cdatur •
quod facis ftupcre non polTum , ha&enus nihil ferme ccrci, in re cam leui &
mulierculis propemodum ridenda,afummis philofophis decrecum fuiflL». SuP'wd=-
Sed his nempe magis placec fub vmbra vecerum fcripta euoluere, quam D £ I Ki
-& Dtytur* opera curiofi indagine in propaculo reuoluerc . phiiofo-

EtAris?otelesqmdcmhb.6.cap.L.H>sl.aMmaUxga^
Vbi ptrfeStum eft (ouum ) abfoluitur , atqueexit putamine , dum paritur, mollt: SedAoz'- de-r
protims durefcente,quibufcunque emergit portion\bus,nift morbo W«* drfecerit . Scali- ftwlat ?W
ger hunc Ariftotelts rexuim Gra:cum his paulo alijs verbis incerprecacur. Cum ««"«ko*
-vero perfeclum futrtt , abfoluitur atque extt . guo tempore e moUi mutatur tn durum . S^
Cum enim egreditur, nondwn concremt : (§>- fimulatque prodijt ,fptffatur , ac durefcit %£-" in
nift morbo quopiam prxuentum ftt . Ad hxc nihilaliud Sdaltger , quam,quod
Oazam repi ehendir, qui de fuo addiderit , quibufcumq. emergat portionibus . Qua?
cjuidcm ex Plinio hnc tranftulic ecenim lib.-i o. cap 51. Exeunt (aic Plinius oua) PI- •
a rotmdtjjima fui parte , dum partuntur , mollt putamine , fed protinus durefcente '«&*"
quibufcunq. emcrgant portiombus . fobfciibir.

Aquapendcns laudaci fui opufculi capice fecundo harc fcribic . Etenim Ariflo- Aquapru.
tdes & cum eo Pltnius dicit , corttcem non tntus gtgni , fed cum ouum editum eft : atque fc ££
prout exit,tta ab aere externo obdurari . Calore externo euaporante bumorem . £c quan- frasatur • "
doquidern hic Artslotelts curelam & fuffragium implorac Aquapendens , & hunc Anfotcfe
in pubhcum producamus oporcec, videamusq. quam squus fic ipfi Aquapen- verb*4
denti,& quam fibi ipfi conitec.Sic icaque,pnmode g^rlw/OT.cap.8.decernic.
mAues & quadrupedes oua edunt perfetla , qu* vt feruart pofftnt , duro iam conffent
putamine oportet . Sunt auttm qmmitu increfcunt , mollwra . Tesla autem efficttur ,
calore exttrno euaporante (h oc eft confumence) humorem . Uaque calidum effelocum%
inquo id fat,neceffe esl . Talts autem locus fepti tranfuerft esi , quippe qui cibum con.-
cvquendo perfktat . Quod ftoua conttnert tn *vulua necefi efiynjuluam eorum. qu£ aua
edunt perfifia , fttam effe ad feptum neccfie esl, eorum autem qu* imperfecla , tnfrd ,
Itaentmtn promptuertt. Et fud<veronaturd vulua propenfior ad fitum infirtorem,
auam ad fupertorem esl, ntftqutd aliud opus natura tmpedit , tnfia ef cnim exitus eius
ofpctum .

- tAuguflinus Nipbus hunc locum ingenue explicas,aic ouorum corcices indu- Au"u,ti-
ran ex *ArtfloteUs doclrina quam hoc loco proculic, non extra GaUtnam, fed in- p"us n&?
W3I hancipfam, &loco quidem illo,qui^/>rt, fiue succinfo eft vicinus , fub docert!f.
lplo nempc pedore, lbique foucri a calore no excimo aeris, fed intimo anima- ^EahT
Jk • Hic entm internus calor vtAriftottli vidccur, confumic hunudum , quod ^Se-

Sff j in r^'

*j 60 ALt A i&HMALf A tfOV^ RtffrN ARDI ANT. RECCHI.

in mojltb-i adhuctefta confiftit J hancq. mduraf , cum terreum «qm&feJB^

rclinniatur AQtiapendens ergo,ex hoc aoMudto plulofophi loeo s opimoneKCW»

feSWSB feticiter fulcire pocerit. AliaSi -igitur machinam mouet , -no-

AHus «* ualque copias ex 3. dc Generat. ammal. cap. 1 Wm , vbi h*c Jeguntur,

Pw«* 'u°0 <7V Wo b«0 , <*«>'»>» ac rtgtdum tttadtt , /><* modice , <&t exeM adhtc, moH , Mqrem

vSuSpS — ^wrrt , tf^ ,>* gjftfe^ efreffum slattm refrtgeratum.duratur .euaporatfilm'

t£ ^ rhore quamprtmum',qm exiguw ■ tnc<l,rcliSiaque porttone ■ terrena . Ntfbushic iru

g£SS5 lacino fuotextunon ponic /"£«'> qui fi a >ftg*i voluit indurari oui cc*tt-

TefVC' cem , oblitus eilfe fupraa calore fub iepto trarlfuerfo vigentc.,hoc heri pro-

minciaffe . Et quicquid demum de : frtgore fitj contrad icit fiU Arifioteles ,

quod modo extra GaOtnam, iriod&intra eandem corticem obdurefcere^

Ariftot.ne- docuent . Etin hoc hallueinatur turpicer , quod ouum cortice abduci , fub

unocoV. Septotranfucrfo exiftimauerit, Cumhocinloco non reperiatur ^nifi merus,

uumacqui puriiS & putus oui vitellus, abfque vllo albumine, nedum cortm , quern infracir-

£§££ ca podicem , in vtero fuo ad hoc muneris deftinato acquiri? ^uera_quoque^

pc lapfus vcerum, vuluam, fiue voluam,idemmet AnHoteies in Galitms hoc lnrenon lo~

«lKJS- eo confiftere perne$>auic, & animahbusfalcem ilhs amgrrairic,.qu£ oua par.tunc

feoauoue, ilrtperfe6fca , qu* omnia ventatis lucem , ignoranciarum nubupus.bbfcurare-»

mihi videntur, ' ' '■ •

Aquapen- Quid igitur hic faciat , tentetve Aauapendem ? diu multumq. in vtramq. fe-»
contrao^ partem verfat torqnetq. Ac imprimis ratione & experietia AnftoceS . .aduerfa*
838$ ?ur ? aitque oculata fe fide, durum in ouo cdrticemiincra ipfam Gallmamreipe-
Sitpmac '. rj_|e ; fa:minas etiam hoc fateri, dum digftis duritiem oui , quod niox GaMtn'4
emiiTura eit, in abdomine pertentant . Pr^terea durum valde eile credicui in
parcu, tam cito, ac mbmento veluti'temporis , duro cortice ouum rigefcere^ •
Et quando Gallina molli cortice ouum peperiE, quod noh raro eueuire aiTolqt,
haud ideo corcicem ilium indure-icere .■ Friuolum eciam zArtjlotelts argumen-
tum eife , quod de dolore mouec , qui GaBini inferretur , nifi h«e molle ouum
extruderet j Mujieres eiiimin parcu, longe quid mirabiliuspr^are, cum ice*
pedauthortus bene corpulent^J , per anguttum adco claultrum propellant . Sedegoex
greanUtoadgeU- $$ ParCe Pro commuhis honore Prscepcons , hoc argumencum ■addiderQ ,
Sdit Aer"i £ft mihi domi terreslris fceleton Tefiudtnts, femifpithama: longitudine, in qua
^ouo^emortua^ouumreperimuscblumbinopaulominus. Hocfi per medium fe-
repeUSe cundutn longitudinem fecuifTes , poffibile haudquaquam fuiflec, vt rnedietas
huius fiue intraflet , fiuc exijflet per iliam capacitacem , qux ad caudam & po-
dicem eft animalis, inter iuperiorem infenoremq. teftam , carne omm mem->.
branifq. iamdenudacam . Qua ratione lgitur hoc integrum ouunr , per-an^,
guftiffimum eundetn ifthmum inteitinis oppletum, carmbus cin6tum,_&:
membranis obfeptum penetrare potuiilec ? ne quicquam nunc dicam,de-Q$ea
vtnufq. corticis ,arcle loca -llla ftringentis , duritie , &'rerikencia . An noju
igitur meriti|Time didurusfueras , hoc ipfum ouum,vt permeatus lllosangu-.
(liflimos erumperet, fi durum {iv.ttet, aut rumpi, auc mollilsimum certe accc-
jrjeinftatflexibileeuaderedebuilfe? > :;

*Aquapendens tandem ^ipfe poiihabkis omnihutf'ife..alktris rationibus , pro
1 f r * tribu-

• IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 7it

k^ aumm adeptam , tam tn exttu ftattm mpenftus obdurari can conc'"to •
crefcente ctrca putamen e rveflipjo 0ro(}rer Lu^n- \ . 'rrJllti opaurart ,con-
Jfcofa ac tenact mta^L J P * euaporattonem , Vt att Arifoteles ,

r Jf T kumtdnate-.cumauamadefaaens in tota fuper&L 0uum

tnterea. conjereme . ld quod factle tntuebtrU ,/tGaUinam domefticam domt babueris
gr ouum etm exttu dextre manu arripueris . Hzc Aquapenden^m abfolutifsimam

tan5^-£ r hlftram,de^^^anatomic^&Phyfiologiceenucleacam
traaidilie viiuseit. • p

Laudibus extolhc vecere; ;Pltnius lib.*. cap4 6. In ventorum indagatione, , PKniu. ve.
quod his orbe etiam difcordi, & in regna, hoc eft, membra diuifo fnter bella tSSt
praiernm, & mfida hofpma, cordi fuerit, rcrum naturalium , obferuanones faudat^
prodcre . Sui vero tcmporis defidiam deplorat,quod pace tam fefta, tam aau. S^
dente prouentu rerum , artiumq. principe , omnino nihil addifceretur no^ua^ n? '
inquifitione, immo ne vererum quidem inuenta perdifcerentur. Hoc nos de Sed Cliit6'
noihifeculi hominibus conquerinonpofTumusomnibus. Plurim- iam pa S&SS
tent ? quz ohm latebant . Regnat tamen , nefcio qu* fDcordia , aur muidintia ""*"* '
, dicam,in nonnul lorum pettonbus adhuc, qu* nouarum rerum inuentoribus S£ S
detrahit, pro fciohs hos,& ardeltonibus venditat, qua/i Natnra inexhauftos fuos Z7PZ?,
theiauros , lam ohm omnes profudiflec , & veterum muentis ftandum quie culPlnturi
fcendumq. effcc folis , nec his amplius quicquam adiungi pofsic profutururru
Magna fateor, apud me veterum eft authoritas, & exiftimatio, pius tamen
matn, hoc eft ipfi Naturt vctuftifsim*, quam filijshuiustribuoponderis &
venerationis . Quapropter cum experimentis crebris, aliquid ,quod a vece- MaforeB
rum dccrctis diffonat, in rebus ipfis repeno, hoc ego pro Katur* lege habeo , n™££
huic me addico, hoc alijs pro verimre vendo . **'*> qwm

Nunc igitur argumenrum diclm euidencifsimum, ay Mftoteli & affeclis SSfi
ipfius in hac , quam de corticeout agitamus , controucrfia , applaudere vfque- vfcalign&i
ouaq. non valeam. Id prarmoncrc autem conuenit, quodfi quifpiam , in. ^Sj"r,
aliquaprobiematumphyiicorumopinione pertinacior manere,inanimum_ tisVe
fuum induxent5tot ipfi effugia prsftd efle, vt illum couincere vix vnquam va-
eas . Et vt ouum hoc noftrum, in cxemplum nunc ducamus . Siue hic aduer-
ius / rrtonUm dicas , & vidiife, & luppofitis manibus , quod muliercuk ali-
quot xnihi raflie funt, exccpifTe fr%n* partum, hoc eft ouum duro ccrtice tellum ,
iiue in gahma mortua & calente adhuc te cali reperiffe . Facillime refpondec ,
Vt hoc a rtigorc, vel expirance , acque debilicaco , animalis calore , ica illud ab
aereambiencetemponsmomencoconcingere. Siccoralltum fubaquamolle
ab hac extradum confertim obrigefcere . Ec quandoquidem ira volunc , iu-
bencque ; ica opmancur & infaniunc, ne fimilis ipfls euadas, cempus differendo ***&
teras , & vtdici iolct , aquam verberes , vel ipfe des manus illis , auc difpucare ?ifll CT
cum eis cefles oporcec. Ac quam nunc probationem dabo , nifi & eeo mcmc '

labor, conuincet illos folidifsime .

Sif $ Conti-

fte ALIA ANIMALIA NOVAE HISPJNARD. ANT. RECCHI.1

Conr<ncdomimear,vrvnaexmeis gallinis qu* cumferociorpaululunu.

S? T«» erTet, & alarum partem ipfi, ob id familiares mei detruncaiTent , «R«M

leum ^110 X ex ilco admodum loco , in yicini caua-dium praxipitem ie deaenc , *.

£ Tor^; iupiro remanfenc . Hanc y b, aperin iufsiffem, reperi ouum quod m-

ifi&Ki fpnnum deponerc forfan debebac, m vcero infenon difrupturru,

•°rcicem ' dhumen & lutmm per tocum vcerum difperfum . Ego «r««.w dihgentiisime

contemplans,inuenioiUum adhucquidem calentem,ied plus,quamin centum

parriculas, vicri inftar fragilifsirm , diffraclum , pellicuiayamen illi , quz im-

mediate eidemfubcendicur, percmacifsime adhuc hzrcfcentem, Vioen,vt

nullus tibi amplius diuertedi aut elabendi angulus relmquatur?Oui mc cortex-

durus,ac ruptilis fuiffe dicatur ncccflc cfr, non enim aliter vitronimorc, ran-

m in cot minutas poruunculas potuit.Sed neque ytcri gallinarum fitum & iocu,

.tl m quo ouum formaretuM«7JW« nouit,nempe m animali (quod miror) do-

ignSic mekico,vbkiis locorum prqftante,& menfarum omnium amico.Vt vitio no-

gX?Tnabis vercepdum minime fit, fi nos quoque m illarum beftiarum parcibus de-

Eomen ' clarandis caxutiamus, qus adicus colunc inacceiTos .

Hance- In tyronum autem Medicina: falcem gratiam^//iMr»w <vtm anatomen ,

rudioribas • { ^ is manibus aliquoties obtulit, adumbrabo, neque enim exa6tiorem

«mdabo. dcfcriptionemtempus&locpshicmihipermittunt. .

vbi&quo 'Sub£W*cM°itur,autfub/*/>w,vt«^ ,

S:5 facpiuhrumfacmm, quiexmcnsconftat ncditurq. vkcllisouoru minimis,

ouarium . mediccribus, maioribus . Et in hac qmde^fe maiorcs , qui lcmper mimo

mfundibu- font loco, fiti y»u«s aueUan* magmtudinem zquaoant Horum vnu,s poft al-

& fil cerum abrumpitur a pctiolo fuo, quohzret, &J>er tubulum queudarn /^ ^-

^ W M' forma effeaum , ac longum auricularem mgituin ,tcnuions iuo.tantia:,

ouario hzrcntcm, defcendit in aliam cauernofam partem ,.iiue vas quodctam,

oblonsum, inftarq. intefTiniconuolutum,habcn: fpnpfkus. cnpilhres iuas,

acvelmivenas mefaraicasadnexas. Huiusrjubftantia :•;,,.. c,ir,d:daeit,&

rueofa.Ru^aucemvermiculorumformanfnonpcrt^.-^l-n.JcdpcroD-

longum pofitorum reftrunt , Eft huic longitudo, fl extend^ar , pitnams &

mcdi*, capacitas tanta , quz facile digitum indiccm adwittat . Pqr hunc du-

dum , fiue vteri partem (Aquapenfcns fecundum vterum appeilat) #?*..« pau-

latim defcendit , & forfan etiart1 albumims portionem m itincrc : hoc ailumic ,

donectandemperaliumducTuminitarparui inteftinuli, m ipf|irt vltimum

mferior w^m detrudatur, vbi tam diu perflftic, donec cortex illi cjurus & pci ,cuus ; in-

STJS ducacur,& ex hoc demu loc.o a^/^4 excludacur fmus hic extcdi mligniter,

50™cem • cancufque,quancusadcapiendum buumfufficic,fienpocc{„,qucm ii cxterius

r-U aCqm intueans, pcllem erie taon feptam eiufmodi, meiaraicas.xmulanrious ^ ve-

JS£ nulis,icd his per corpus eiufdem difreminatis . Interna fupcr dcies fubmfci eft

SSrt coloris, & pluriniis ina^qualicacibus non W«««g forma vanegata, fcd cuber-

(criptl; . culis co iofls srana mii{j auc canahina, imicantibus exaiperata , ec noc loco, cm

daturexitusper canaliculum quqndam, paulomaiorem quam ilium ^iedixi,

vbi ouum per quem in-reiTus eidem fuerat . Eftque finis huius prope podicem,vbi iphyn-

^xeat * Lre clauditur mufculo ; qui in hac gtUma admodum confpicuus erat , annu-

IO. FABIJJ LYNCEI pCPQSlTIONE. 7*,

lum apprime rcferens , qui auricularem digicurn informare pocuifTec . Prope m excre.
hbcforamen, vicinifsimum erac aliud, ipfe netnpe inteslini reSii finis , & oftia- ml:a cmic'
nusmufculus", fedprs alcero vixcdnfpicuus. Quod fi ftylum per hocadi-
gas, in ipium inteflmum reclum, & non in vterum penecrabis, quod facies camen,
ii per priusforamen illum ipfum incrudas . Hoc incerim ftudiose hic monere
volo, in iliis gallinis, quaj oua non pariunc, cam ouarium quam fubfequehccm
vcerum [Anteuterum ame vocacum) &ipfum infernum vterum ,per£ec~t'iomrc- GaI,,na:

N •• . I ■ J i . -tjux oua_i

cepcaculum adeb delicefcere, vc vix appareanc Quare hac in feTicec friitola ,'n?n P3™c

eo verbofior paulo fui,qub rhagis mihi difplicec laconicos nimium Pra:cepcores cuoshab^

ros fmfle .

O quam defiderarem ego nunc, quod coties iam opcaui,vc philofbphi noflri yMumAu
fimul, cum vecerum, P/inij prxVertim & Ari/iotelis, verbis;res ipfas,an Ivx cum S}$fe$ii
corundem dictis con^ruerenc, m.animalibus falcem confklerarehc . v-:'b's' ffs

Sed proh dolor
M . A n tonius V/mus

acri ingenio elaboraca

bis . N<e fuit morta/itt*

SleritAtem catenatttm habuit mancipium . Vnufquifque fatagit Z5" mijcet mare c&lo^ot

faltem ^uerbulum ipfius exponat , qnouis machinarum genere adhtbiio . lam fapiunt

omnes fere illius cerebro, adeofitauis eft deftdia . Acque ego hxc, folo h oc fine refe - Arirt. mag-

ito, vc mamium hunc virum, in quem vc mulci cenfenc, Natura omnes fuas njide- ",' fakc,en*

' £> . . . * ,1^ dusvbires

tur dotes effudiffe , quiuis imicari cunc ftudeac,cum illu videac,rebus ipfis manus 'Pfas. cum
admouiffe, & non vniuerfaliores, remocas,& longinquas caufas acculiife,quod gruentes
ipfe eciam in anciquis philofbphis nonnunquam reprehendic.Hac enim racio- habec "
ne Logice pocius,& Philologice , quam phyfice & realicer philofbpharemur ,

Solec aucem Vlmus racione & experimencis plurima, hoc libro aduerfus ve-
terum dogmaca agicare, qua? ad 'Barba buman* nacuram, finem & vfus fpecHc, aJJStt^
vix a^ alio quoquam cogitaca& animaduerfa. HuncadeacLe&or,fuadco, fi™1" «d?-
caufas nofTe velic, cur Ttarbte in multertbus aliquando erumpere flnc fblica? . Ve- n» a^uer-
luci hefterna egodie,qua?fuic vigefima Iulij anni huius falnciferi iCiy.ln hacd^ef.^5
ipfa Vrbe "R&mana in circo fiue platea agonali , & plurimi mecum cum admira - JJJS*^
tione videruncfa^minam quandam, viuam fanamq. 48. cipicer annos nacam, nebarbata.
cui barba nigra, denfa femipedem longa, ex menco dependebac . Labia quoq. '
tam fuperius quam inferius, maxilla vcraque , & fubmencum , pilis nigris lon-
gisq-obfica eranc.

Eft aucem ha?c fa;mina ruftica , ex Cafiello quodam Cumuli di£co, Alculan<e™°r.^

_ . r r 1 •, ■ 1 1 hums mu-

Dioceleos oriunda, qua: f uum quoque maricum fecum ducic . Eitque harc to- iicr« bar-
tareihiftoria,ficuciipfimecmihifafI"aeft. Cum annorumefrecquacuorde- at*'
cim,coniugium inijc cum hoc fuo marico, cum quo ocTrbdecim annis 'fana, ve-
geta & menllruis bene procedencibus, fed fine grauidacione vixic,quibus exa-
<tlis, impleca a marico fuic, 5c filium peperic,lac quoque prsbuic, & alium poft
biennium genuic . Cum verb vcerque morerecur, ipfique paulacim menftrua Bsrb-fcer»
fujbiifterenc, fexco poft horum fuppreftionem menfe , capilli fub temporibus Sol^t?
pluresipfi enaci fuerunt . ponbu$.

Et pan-

7\\ ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARD. ANT. RECCHL

Et pariter mollem malis demittere barbam incepit , vt Lucretius canit. Poftea

in mcnto & di&is iam locis conilrriiliter pili eruperunt,hirfucaq.fac"t:a eft in pe-

ctore, intra mammas , quas nobis farmineas iam dudum fororianres, 6: bene_>

turgiJjs oftendic, qui pili omnes cum capitis crinibus nigri fiinc , veluti, ac fa-

cies fubfufca apparet,. Cumq. ita vernarent dubia lanugine maU , & mentum hir-

futum quoq. fierec , verecundari c?pic, & fimul, non femel tantum, pilos fibi

abradi procurauic,qui imporcunius magis magiscj. repullularunt .

An &iim-» jPpfTec nonnemo ex Pltnij loco lib. 1 1. cap. 37. argutari , hoc ipfum fre-

SeS quentifiime! otim %omanis matronis concigiffe , fic enim illic fcribit : Infra ocu-

fu«int bar hf ma^ homini tantum , quas prifci genas <~uocabant, duodecim tabularum interdiElo

barae . radi d feminis eas n>etantes . Pudoris h<ec fedes, vbi maxime oflenditur rubor . Mo-

Videtur ■■* ■ y c • >r - ■ > • n • • ' i i • c rr

hocdoceri net enim F/wf»j,non derunie, quiexiitimarenc prohibitum ruiile Hpmanls

ex r inip • j^^jjgj. j^^s ne genas nouacula raderent , & ftrldifn pilos tollerent , ne barba

illis fuccrefceret . Atqui male hos , legem hanc, Mulieres genas ne radunto, in-

terpretari, ex Cicerotiis lib. 3 . Tufculanarum qu<eflic,num, liquidiilimum euadere,

Refponde- qUando air . Ex bac opinione Junt illa <zjana ffl diteslabtlia genera lugendt, pcedores

eerone. muliebres, lacerationes genarum ,peUor\s fftminum , capitis percuffones . Volebant

igitur Bomaui vetare peflimam illam yecerum confuecudinem,eciamnum apud

barbaras fauninas quaidam, feruatam , qua in morte fuorum, capillos fibi vel-

lunr,& faciem vnguibus lacerant, aliaque indecora pradlant, qua; radendi ver-,

bo, olim omnia fiirnificabantur.

Non eft igitur neque nunc, neque olim adeo fuit frequens, vt barbam lucu-'
Rarumhoclentamfeminas promitterent . ,^r//?c/c7f.f hb.^.cap.i i.Hift. an.ait:/3//'*» men-
«ereKs & t-o mulieris non prodeunt , niji interdum pauci , cum menslruicurjus fubfliierunt . Et
*uoque?J ^ in terTa Caria mulieribus Sacerdotibus eutnire aiunt , quod diuinationis indicium
Exepia ex imerpretantur . Plinius Arittoteli , vt folet, fubfcribit lib. 1 1 . cao. z 9. his verbis .

Ariftotele, t t n ■ • • • i- i ~j i . ' r, •

& piinio .. Jnih nt& tamen qu&dam depumo capitts inuahdtz , vt (gjr lamgmes pris , cum menstrut
curjus Jletere ,
Exempia Apud H ippocraton. noftrum fexto Epidcm. in flne , non nifi duas eiufmodi

duoexHip bifloriasleeimus . Kw<»fa:minarum harumfuit Phdetbula Pytht<t vxor,qua? vbt
pnus fscunda ruerat , poltquam maritus in exihum abijliet , huic menles nc-
tef unt, dolores & rcroores ad articulos luborti , corpus virile euafit, &c taudem
produxit barbam , facta eft hirfuca, & vox reddica afpera . Non potuerunt re-
uocari menfes, nec mulco poftea tempore vixit. tAitera fuic (Kamyfia Gorgtppi
vxor, cyi nec ipfi fupprefli menfes pocuerunc reftjcui» & paulo poft obijt .

Conftitu- Noftrae autem nomen eft Magdalena ^»r«^.Oprima valetudine toto vit*

morum'deT fuai curlu vixit , neque quicquam detrimenti exfuppreflis menflbus lenfit ,

fcriptio in . /r> i % \ .1 .*. , , ' . \ , 1

roftra hac niii quod pnore a cohibitione,tempore,dum penodus pnus lohta: euacuatio-
catTnMag°- nisrediretjfibi mammas tanciiper impleri & lumbos doleri, percepic . Munia
daienaven h^ 0^jjc {ernpCr yirilia , cum bobus iins arando , agros colendo , maricum-»
quoque in exilio fequendo, & inimicis refiftendo , erap autem iam cum barba-
ta , quamuis veftibus femper muliebribus veluti nunc quoque vcerecur . Vo-
cem nonhabec a(peram,nec faciem valde virilem , Laryngts capuc, quodin vi-
ris prominec , in ipfa planum eft . Quadraci eft habicus , & iuftae ftatura; •

Barbam

IO. FABRl LYNCEI EXPOSITIONE. >>?6S

&arbtim qunm fcmipedem iamlongam geric, ab vndecimtancum menfibus,
jca nutriuir, cum eampnusfemper abradi fibipermitceret . Nonfumtamen
nefcius,plures eiufmodi mulieres, cam iil Germania,a{iia.mitaifa,h'ic etia.m no- Gf/berraj.

Vuoflius

s Ar

Jlra ascate , vifas fuifle . Extat apud Vimum epiftola GisbentiVwffij Inuidriflimi c^ar;
Ferdinandt fecundi. , Arcbtatri prxftantifluni yquadelcnbit-Helenartij&ntontitm ?j.at??i>i
■virginem prohxa admodum barba donatam, quam piurimi ? Gracif,ex amrcts
meis viderunt , & apud Sereniilimam Ferdmandi vMatrem&i Gyneca?o nutriev h^re[f,~J
batur . Hic lterum limites excefll, fed nec inutilia, ne.c prorfiis iniucunda , vt ««• efe vci

P- jj ,. ' la&mcu-

jpero, dedi, • da.

Ad o»8w a barba reuertamur , Sed priufquamfecunda; controuerfia? nodos Adouum
cnodemus, dubio, quod fupra aduerfus noftrammetipfam conclufionem atcu- fuV!2ref"
limus , fatisfaciamus oporter . Idque hqcfiiit .' Qua ratione duri corttcis ouum ita P-efponde-

l n /■ J I - '■' '" <T~ > tUr °"le'

bene magnum, ex Tefludtnu a>tero, duabtts cornetsteUu , ceu carjferts partettbus, arcle ftioni ab
tomprejTo egredi potuerit ? Faceor riiehercle>aiitequam tefiudinis anatomen vidif- pot*.^
lem , hoc mihi non nouum fblummodo , fed infblens quoq. apparuiffe , cum,
aliquando Teftudines fasminas grandioribus his ouis > afsidentes , ac veluti fla-
tu & anhelitu fuo fouentes, contemplatus enem . Vef untamen res ita fe habet.
Inferior huius bertia? tabula,feutefta,qua?vencfem incegit,vnam habetper Quoaiodp
totam fui longitudinem ferme , & tres per tranfuerfum pofltas futuras , fiuo ture"uol£
commifTuras, illis quae in caluarijs videncur, baud quaquam. abfimiles : vnarrL. "xc°"i?!?*
• prope caudam , tertiam prope collum, tertiam "in media ventris regione collo- ftudinis .
catam, ad hunc fblum, vt exiftimo, finem vfumque,cum 'Natura nihil fruitra,
fed omnia in numero, pondere, & men/ura procreaueric",lbidem impreffas ,vt fi
animal hoc aliquem dtiriorem raaioremq. bolum per os tranfglutire , Vel infYa
aliquid fibi moleftiam creans emitcere veliec , hxc ipfa cornea , acque offea_, Hoc fif
iubftancia ,nonaliter,atque mollis qusda cartilago cederet, aperiretur,exten- twmgiitgx
dereturque Conuenientius huic obiedhoni refponderi pofle, necper plurimas rAeftudi-'
quidem acutasq. philofophorum rationes eafque friuolas , quam nunc fadtum ms*
cft per flmplices ac pauculas has , veras>q. Naturar demonftrationes , prorfus
autumo. . ^ ai' & • '

Eft autem inter futuram mediam,ittatfrq,qu& caput' verfus excat, alia trian- raeftinte:
gularis , qu£ ofliculum pane interna ^ figura fimili qvioquefexhibet-, exteirrfa .nja! '
«utem parte,xotundum nummulumreprJefentat. Quem vfum hoc hhbeaf,-
adhuc ignoro, nec fcio an hicludere Natura volueric, errare cerce rion^oluir.
Eiufdem prorfus forma: triangnlaria officula , in aliquibus' humahis caluis , in ,'
vertice inueniuntur, praeftantiffimum, vtaiuntvEpilepcicis remedium v dam^on"*

Nunc alteram ordiamur lirem, quaunter ArtJldtehm&Lffippocratemvolm- firc0:ur^S
tur . An ex luiro oui formetur 'pullus , &*idbumihe nutnatur , vt hic cenklit : an
tontrarium frat'y\t ille voluit ;■ Libuit autem hic paradigmatis loco, ouo-
rum tam gaUin* quam iacertx; icones fubijcere , mox declarandas, quas
cx ipfifinet ouis olim , a me examinatis \ & a picTroredelineatis , viuaque expe-

„".,

nentia comprobatis, defumpfi ; vt hinc conftare valeat/vcfinos calailunu
)ftrum adijciamus . ■ ' ■

.

Hippo-

tli ALIA ANIMALIA NGVj£ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

Hipp.ocratem primd. in aciem producamus, ad quem veluti ad Cynofuram , in
Swk «i flu&uance ppimonum man, >*w#fi vela nauesq. dingunc fuas . Hic igicur k-
«<S*rf bro de ?{att*ra putn, cum diceret tcecum defkience ahmento, quod a macerno
iili fanguini h?*ud amplius fuppeditatur ,feipfum iacTare, repaguia luiuere,
membranas diirumpere , ft.exuum cjusrere , vel hoc argumenco probabac,
quod fim;le qujd/w^ in om cemec, eum ahmenco prbacur, quod aluumen eilc,
ex luteo verd eundem nacum fuiiTe,aiferebac . Procreatur autem , mquic , ams ex
tma , altmmum autcrn (gir tnctementum conttnet x ^od, m ouo eji candtdum i Quod
omnt&tts qui anmum aduertere pourunt3 consftcuum ejje fotesl ,

• -

<-

Pro ltabilienda hac Hippocratu icmcntk, nullis fulca probationibus, has ipu
r^rionem Aquaptndens fuppecias mictic . Imprimis quidem ex Atbenao liqoere, ica Anaxa-
na#is pro- opram fenfifTe , qut ideo albumen «7r#M >*'*« » hoc eft lac auis appellauerit . Hoc

Jjatargu- • r ~ i v ■ y •

ipenti$ . lpium ouoque *Alcm*onem C rotoniatem , lmo plerosq. tunc tempons , homines
i^o AqPua° fen/iife , vt Arijlotcles innuit 3 .de generat an cap.x. PofTe & hinc deduci , cuod
Sto!"* 9use.0"a duoluteajfmc njitella habenc>, duplicem quodammodo pullum pro-

creenc , duobus nempe capicibus, & quacuor cruribus prsdicum,cum tameru
Manianqs vnicum cancum adfic albumen .

HiJJSfi? Verum Proijer ZMartianut , cum quo aduerfus Hippocratem , fa?pe hane pu-
* aTCSs 8nam pugnaui, cum experimencis proprijs meis aliquantulum magis credere.
quem f*pe lim folitus , quam nudis authorum verbis ; ne & mihi fcilicet , quod pluri-
puitpu'bu5accidit:

nJintJrTn - Scribere ftcltceat 3iuheatetuodcuna.njoluntas.

reJenHiU- Mdrtianut inquam,qui nullam £ere voculam obfcuram Hippocratu prartent,
pocratem quam non vel locis ex eodem confimihhus, vel.a fe excogicacis racionibus cor-
lemSflen- roborare f acagit, & hic quoque H tppocratetp fuum mordicus cuetur ,
Amhorcur Admiratione tamen dignum efTe ait, primos fecretorum Natur* jntcrpre-
*°cfintessHippocratem&Artflotelemfc'\ica. materiam , quat fenfus iudicio decermi-
ggnat . nanda videcur, m concranam lencenciam omnino abijlle .

Hoc ego non mirof mddo , fed deploro penicus , quod veteribus noftris , 5c
. addidtis horum cultoribus plerifque , magis fpeciofas quaxlam ^ argucae ra-

tmnculs , quam labores inrerum naturis indagandis exantlandi , arridcant ,

Et Cjuottifquirq. noflforum Medicorum iam eft 3 aut Cbirurgorum ( ne de cm &

pul/i

lont

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 767

pul/i examine facillimo, neglecl:otamen,nihildicam )quivtiliflimam,fuam D,p,
coc.que humano generi proficuam operam , ftudiumq. m fcetus humani, ex jJ52i*2
vtcro cum falutc cducendi,artificro & induftria ponat,doceatue? Cum ars hxc chirurg.s ":
fimul cum mundi origine nata, nobiliflima, fumme necefTajia, communifli- viiipendi,
maque, ad folas obflttriccs, ineptas plerumque, iam omnis proh dolor ! tranfie- mamamm
rit.Nec [htrurgt nec Medtci fint(quibus nimiru ex officio hoc muneris incum. Pbftctrlc»a
beret)quiea(dem , antequam manum huic penculi pleniiHmo negotio adhi-
beant, vel examinent (cientes , vel inftruant nefcientes, vel ipfimetdemum , Authonsfn
in extremis vit a? periculis,in doloribus acerbiilimis,partunentibus miferculis fn>rfitlu01,um r
fuccurrat. Lachnmts haecego.non atramento nuncfcrrbo.Cum nudiustertius, Wn
qupefuit z^.Iulijanni 1 617. vt infominiumaximuma nonfatisperita^/frm-
« ,domi mea: in mortuo filiolo, facro tamen baptilmate donato, fum paffus,ica sors bona
falutarem manum a Frauctfco M^wirw»o,Chirurgo Ty3»*<iwr),peritiilimo & vni- jJJSSg
co huius artis operatore , Pompiltj TaAtaftrri Parmenfts , Medici & Anatomici *'«q«"fi

, . 1 , • 1 t ■ l r deplorata

celeberrimi, difcipulo , vxor mea amatitsima, mortiiOD vitioium partum vici- inpanuvi-
r.ifsima, accepit , & ab hoc ipfo viro iecundam veluti vitam recepir . H*c°'refti-

Ad Mantanttm redeamus:, qui mauult Anftotelem , & huius affeclas a fenfu ^SuSco*
ratiocinantes deceptos efTe, quam Htppocratem , qui in ouorum iniDe£hone di- Mabriano

.. r- r ■ /7 -r- * l- r- ot,rtetr'CU

ligcntiisimus tuerit, ventatem non percepuie . Htppocratem autem nis potifsi omnium_#,
• mum rationibus moueri potuiffe adiungit . Primo, quod luteum, vt quid nobi- Mamanus'
lius,ance albumen generari confiderarit , quod veluti opifex & principiurn,. ^" tu"^f
animalis in medio, ceu tutifsimo ideo loeo , fuerit collocatum , huic poitea al- temquinq.
bumen fuperuenerit alimentum, vtpote frigidius, quod tamen Arifloteies ,pr<e- ratiombni
ter omnium Medicorum mentem , calidiUs luteo effe icripferit . Secundo ,pi- secunda.'
Jcium oua f olo luteo conftare, & albuminis loco aquam ceu alimentum fubire . Tertl*«
Tertto , deceptos illos fuifle, qui vmbi/icalta mafa ln luteo confpicientes , puta-
rint , propter alimenti attra&ipnem fa&a fuiflc , cum natura m ouo ha?c fu-
bito condident , vt per hxc.ejfictcns & mattrta , pro prima pullt fabnca tradu«?
ceretur . Quarto , quia Htpp. vidit exorto pullo, nihil albumtntj fupereffe , lutei Quarta.
tamen adhuc portionem ahquam reftare, ideo hoc pro materia , illud pro nu-
trimento afsignarit. ^w;»fo,quia vbi getnma fun: lutea, fepco feparata,ibi Quima.
etiam gcmint pu/li enafcantur.. Reliqua apud eundem M artianum in Nota-
ttontbuj fuis ad Hippocratem, videantur .

Artttote le m noftro egere patrocinio haud arbitramur, vDquifeipfum facis ^1^ p/°
fuperq. tueri valeat . Et 3. quidem de Gcnerat.animal. cap, r . ha?c habet . Pars gumenta_,
igttur eius (oui) cpi<t calida efi ,propius adforrnam tn membris cotilittuendis accedit.qu* qux \ na-
autem terrojior efl, corporisinftitutionemprtbet j (gr remomr eff , quamobrem in btcolo-, K"^
ribusouis, antmai imtium .fut gentraitonis in candtdo fusrnc* Intttum enim ani'lmiz'
maiein candtdoe/i, ctbum d iuteo captt . iecundo vero capite , deceptum fuilfe-? ,
Aicmtonem Crotoniatem , ait, quod ldeo putauent^/^«W£»efTealimentum pulli,
quia ladi fimile apparet . Vttettum autem oui quia per calorem gallina? incu-
bantis fit humidius,ideo efle potiusalimentum Artsloteles lfatuit,cum ad huius
naturam fpedet, vt fit humidum, cum e diuerfo albume»tper calorem.craflef.
cat, & mduretur . Cum enim naturam quoque co?itrartam, ait, babcnt cancUdum gjp.

luteum

76t ALIA ANIMALI A NOVAE HISP, NARD; ANT. RECCHI.

fljBCexa,ni luteum . Luteumnamque geludnratur, ffi coit, calore contra humejcit . Quaprcptcr
nat. qmd a mm -pgl^ terra, ^vet per incubitum concoquitur , humefat , atque ita pro ctbo animati-
frigo.e pi- bu^ najcenttbm eH. Nec vero cum ignitur, afiaturque, durefcittquoniam natur* tcrrt*
tl p° '" cH, *vt cera ♦ At candidum gelu non concrefcit , fedmagu humefctt, igitur folidefctt .
Quamobrem cum ad generationem animattum concoquiturt crajfefctt, ex hoc entm confi-
fttt animal s luteum autempro ctbo eft, (§? mtmbris fubinde inHituendis hinc incremen-
tum adminiHratur . Qmcirca luteum ffi candtdum membranit inter fe dtflinguuntur ,
quafi materiam habeant diuerfum.
inteu v Eft autem h^c vtriusq. diuerficas , in hoc fica j quod ArifloteU , & huius ex-
JJ*°S pofitoribus luteum fe habeat vt terra iucer reliqua Elemenca , imo nimirum lo-
icum & fri j0 fubfidens, & frigida qualicace doratum . Atbumen autem,akiore loco collo-

giduiii eft, r • ■ \ r * ii- r i /-x l-i r ■

^buBicn^i catum, & ipirinbus icatens caliditate lic donatum . Quapropcer dicebac nmi-
dtam&.rpt- lc qu>d in ouis fieri, dum vrina redduntur, quod vino accidic, quando acefcit.
iicuoiulu . ymjs nempe hoc ob perturbatam fecem , ouis itidem ob terrenam conqual»
fatam partem, id ipfum contingere . Ec hoc quidem calidioribus pocius,
quam tepidioribus diebus vfuvenire .
Authori« Hic iterum inuitus cogor , & verecundia quadam moueor , tanto me toties
qm^inuitus viro opponere . Vbi camen hajc monica apud Quintitianum lego, animos refu-
Srtugnit. mo > & aud\icior fadtus mea quoque profero , le&oribus confideranda & cen-
fenda . Inquic autem hic eloquentiae magifter : Verecundia eftamabiie <vitium, ,
virtutes factte generans . Sed ftpenocet. Etiterum: Vaide diffictie,imo impoffibile
eH , imitando alteriu* fimiiem fieri, quare potius ftudere debemus% vt fuperemus , ftc
enimfortajfis squabimus . Nec qui maxime tmitandus etiam folus eft imitandtu .
sf inteum Verum nolo iam , quod iure pofiem tamen, cum AriHotele acrius dimicare,

ceras com- , i • 1 r • i • •/

paramr no quod commodiore loco het , qua racione dicere potuent out luteum terrenarru
fprdSdoS eius parcem efTe,& tamen cer* comparari? At nouimus omnes nos ceram habc-
Ex°viteiiis re maximam cum tgne potius, quam terra fymboleicace, & in quem cum con-
"•«««« uertatur, iugiter profedo ilium nutqt, & ab ipfo demum confumitur & difsi-
oieum. patur. RecSte hanc \nl\kuk AriHoteies comparacionem, acnon recle fecic ,
pmius^aer quod vtMum & ceram cerrea,a prasdominio pronunciaueric.Ex vitelli* ouorum
terrfdSS namque, in farcagine frixis &c exprefsis, bona olei bene pinguis copia elicitur,
narl- oleumautem philofophi noftri hacl:enus bona fide crediderunc , plurimum-.
aeris pofsidere, quod aqua? nempe hoc innacare videanc , qu£ philofophia iuo
quoque tcmporc examinabitur . Atque hinc fit, quod Terebtnthina refina pm-
guis & inflammabilis^ non cum aqueo aliquoliquore,autcum cerrea fubftan-
tia vniatur,liquabili forma compareac,& talis perfeuerec,fed cum luteo oui pro-
be commifceatur,talisq. reddatur, vt forberi facillime etiam pofsit,quod pcri-
tis pharmacopoeis nociffimum eft . Non alia hoc ratione fieri arbitrandunv
eft, quam quod hic pingue fuo pingui fbcietur .
Si' a$ S Atque hoc ipfum axioma ftmitia fimtlibns coniungi , friuolum prorfus reddic,
jur.gi ma- Ariftotelii argumentum,quo probare tentac, luteum oui terreum effe iaeo,& gra-
ajfioma \a ue> quod rupco ouo, & albumine cum fuo luteo mixto,cocT:oque, luteum tamen
phia0?" locurn Pecat medium, centro ceu Terra deftinatum . Sic emm cap. i . circa_» ,
finemfcribit,caDdida enim pars ouinatura humida eft, caloremq. anmialem

intra

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. . 769
intrafecontinet, quamobrem circum ipfa difcernitur lutea, & terrena intus
manet . Et fi plura oua comctla inpatinam, attt tale altquod <vas, cocjuis igne, ita ne \

motus calons cttatior fit, quam ouorunt difltnSito, idem in ntm iet s outs, auoM in fin-
gulis ettenit , vt lutea cuncla tn medio conHituantur , candtda circtter ambtant . Hoc RefP°n^-
enim ideo accidit , quia oleofa oleofis , aquofa aquofis, falla lalfis ex conftituto Si«%J
Natura, & a DtO rebus mdito ordine, tanquam fimilia fimihbus copulantur. Ks
Atque hoc eft, quod phtlofopbi decantant : Calorem congregare homogenea & fepa 1,3«?
rare htterogenea^w e prius lta erant muicem permixta, vt ea oculis carneis mini- reum-
me peruiderts,lumine tamen metis optime perciperes,fi cultro pra_-(ertim ana-
tomico chymicorujgae inqua,eafdem feparare non raro ftuduifles.Quis enim in chymico-
zridikimo ligaoaqua,ia iiccifsimis ptits & corntbus,oleu inefle dic1:uiusfuiiTet,nifi SJ J^
Vtruque ex vrrisq.J^Vcviw^elicuiiTer, & prius oculis tuis manibuso obtuhfTer ? feParathe-

XT r • ' r J- ; • i • \ ** terogenea,

JNeque icio quam verum iit, candtdum out gelu minus, quam lu:e»m concre- copuiatho
fcere. Noui certe,aquam facilius quam oleum congelafcere . Ica plurima prius mogcne5 '
yiuis efTent expenmentis tentanda, & probe examinanda,quam vt fidem adeo SeScaH
facilem prifcisartium dodtrinarumq. madrtris noftrisadhiberemus, &f_ene dldum °,ui

.'.... * & 'ujjn.npi minusgela-

pro indubita:is, mcerta acceptaremus, exquibus inabfurdiora lapfus lon^e fcercq«am
' -r- r r t> luteum.

grauiisimus coniequitur.

V7erum vt vt rationes vtriufque Scriptoris antiquifsimi, tales fin.,qu_e horu
• difcipulos ad idem prorfus feritiendum fuauiter inducere . ne dicam vafre fe

d ( i i i r ,,. , Vnicaexpe

ucere potuerunt ; vna tamen iedula obieruatio, ex pullt nafcemis ia ouo ana rien^ Ari-

tome fa&a , has orrnes peiTundat atque profternit , qua. h__c lpfa eft , quanx, H/foecVa*
inter quamptures alias *4<juapendtns quoque adducit , mihi autem femper fola bSs^l
fatisfecit. Per uibumen videliceta_que ,atque /Wwwvenulasdifperfas fanmii- dctUfr
fluas effe , qu_e omnes in ramulos maiores definentes , in truncum cuncTafde.
mum ampLorem, qui duFlum conftituit <x>mbdtcalem, terminencur, per quera,
languis m animalculi hrpar denuetur . Quid igitur dicet qui(pia,tibi aduerfus
tantos virosanimieft,quidue ftatuendum aellimas ? Hoc ipfiim, lnquam,,
# quod ego iamdudum,anteqiuim de Aquapcndentis opufcu&,hac dc re confcrip-

to 5 quicquam mihi innotuilfet, diligentiffime obferuaui • Pullum nempe ortum Qs/d an-
Juum ex chalaza ducere, quam italt la Gailadura, Cermani aptiflime den rvogel,\ioc SSr^IS
©ft Auem vocant,quod ex hac auis enafcatur. Quae particula inter e> vtte/Ium & jjuj1"*--
*lbumen,grandtnu, aut margarttx maiufculae , & oblongiufculaf fbrma , colloca- Pe «"hafsj
tur , & diueriam paulo ab albumine fubftantiam , duriorem nempe , & te- dicere^
naciorem adepta eft, & quam ob id ,quicibis parandis ftudent, dum aut
mfculum cum ouis mifcent.aut aliud quidpiam efculenti , acliquidi ex ijf-
dem parant, ne impedimento fit, feparare fatagunt, quippe quae fedula__,
etiam agitatione, VixdifToluatur,nifi faiem huic aut facharum aut acetum
adijciatur.

Atque cx hac, & non alia parte, fiue albi fiue lutei, auem feu pullum generari
confpexi , quando gatima (ubditum , tertio poft incubitum die , ottumeffren .
Reperi enim ibi,vbi chala^a fuerat,carneam quandam maiTulam./orw/f-? ijran-
dioris magnitudine , informem adhuc , & in qua' nihil aliud videre & d^ftin- e^erlmen0-
guere poteram, quam humores oculorum,cryslalItnum maxime, inftar minutiili- ,toconipro-

~ batur .

1 tt mx

77o ALIA ANIMALIA NOVJE HISP. NARDI ANT. RECCHI;
mx lenticuU. iam condenfacum quoque, ac tranfparentem . Ita vt forfan abfur-
F»rranca- dum haud fuerit, i\ quis dicat,m auibus ia\tcm,natur<m a capite ac cerebro prius,
Cmari"." aukm z corde fabricam fuam ordin. Quamuis, quia etiaminbene formaca
cip;t jjfcj *w^fl.MrpLi{illum admodum eft,hic forfan adumbratum,{ed nondum ita perfe-
dumfuic. Erant autemin hoc albumen & vitet/us inte^ra adhuc, acprorfus
incorruptn . ^iquapendens pul/um puitcis magnitudine ex chalazji natum vidit .
Quod lam de cordeac oculu dixi, expulit fethone confirmatur,ex ouo eruci,quod
Ouid in-j tredecim diebus gallina fouerat . Eo enim aperto , omnia formata membra ,-
pu"- ueo*d mterna , & externa confpicua fuerunt, pullt longitudo auricularemdigiturru
Scitn jequabat, ad quam vix peruenerat humanus fcctm fexaginta dierum, alias a mc
gaUiM^ vifus & pi&ura apud me expreiTus . Humor cryHatlinus in hoc magnam eciam
*"*• lentem referebar, & mole fua cor ipfum duplo fuperabat,hoc enim habebat exi-
ouum valde, ac rubicundum, quo paulo nuius folummodo, hepar erat .

Quod aatem in icone fupeniis, ouum, cum fuo pullo perfetliore proiht , illud

Declari- ipfijm eit, cuius defcripcionem iam dedi, hoc libro folio 6 J4- quando de Vm»

oui qiod btltco Apn mextcani , fermo mihi fuit , quo le&orem meum , ne raagrs lpfurru

fupv» io_» onerem mitto . Inueniet emm ibi,albumen axiue acque vitelktm , fan JumciiL»

hibitufuit. jn fe continuifle , cum rupto ouo, ftaum ( ceu lotura carnis efient ) rehquu alb»>

minis effluerent . Situs etiam pullt huius, cum oculis fubijciatur, bic pluribu*

haud verbis eft explanandus .

Alterum vero, quod hic fub imagine expreiTum cftouum , pullum huius

^"ni^Mt- P^ne magnitudinis propofitac, infe gerebat, poft hoceil prirnum articulum

pianado. Jaltem auricularis digiti longitudine attingebat,incubicum.quem non nifi o&o

puilos diebus galltna lpfi praTtiterac . Ruptaoui obtufiore parte,fimile fpaciunu

fcuius oui vaeuumfuicvifurn, qualein altero iam ouo perfeclicris pulli fuir deicnp*

Saltin8bra cum . Lacerara etiam , quas fub hoc fpatio eft , pellicula , duo in confpecturru

bSerat confeftim venere pundta nigncantia , grandia , & prominentia , oculi vidc-

©clodierQ. |-cet nums ^//^ lnCaptte valde magno , & quod magnitudineiua, reliqui

totius corpons moleVn asquabat . Et ctim eiTec cam minutum animalculurru ,

mirabile tamen fuit , hoc ipfum vixiiTe , pcdefque , & alas iam bene figuratas

mouilTe . In hoc quoque ouo candtdum erat fatiguineum & luteum venulis ru-

bentibus confperfum , fed maiore ha?c quantitate, & veluti perrnixta,nec ica_>

diftincta bene apparebant,vc in perfe&iore videre concigic. Debebac profedto

Jrislotelespullorum ex ouis pnmam formationem acutius introfpicere, iic enrm

cbalazjs , quas Ca\a vertit Grandtnes , munus fuum quodin generatione obeut

prarftantiiIimum,noninuidiffet,quodtamenhisverbis<J Hift.an. cap.i.feciti

ariftotelcs Crandines autem dtt7dyqua tnitio antellt adhtrent , ml ad genetattonem confetuntt
neratione' tjuanquam altqui tta non extsltmant . Fuerunt ergo *Arittotelii cempore quoque^»
ff c«" qui hanc nobifcum vencatem agnouerunt , quos ipfe deceptos potiiis autuma-
clufit • uic . Sed quia chala^* albummu iubftantia? ac colori fimiliores funt,quam vitel-
li, ideo forfan quis Artjlotelt magis, quam Htppocratt hac in hte fauere poiTic .
*Abouorvjqueadmala,antiquum eft verbum , hoceft apnncipioad finem
jiuthor ad nunc tendimus,quod prifcis vfus eiTenhominibus, ab outs plerumquecibos
ce7aT.pr°' ^uos aufpicari, &mahs kupomis caenas claudere. Ecnosenumerata adhuc

vrka

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE . 771

^vna om & pulli hiftoria a gallina perfette exclufi , ad finem quoquo
properabimus.

Eft autem ha?c : quam non ingratam fore exiftimo rudioribus, qui fimilia_,
experimenta,nec tentarunt, nec viderunt . Cum itaque ouum quoddam , in_, ge°nSf
ouo pipientem audieram pullum , aperirem , & quidem parte oui obtufiore , PuI'»J"ft»-
vbi generatio in cbaUzje corpufculo inftitui folet,reperi impnmis aliquantifper
ab interna parte foras ruptum corticem , non tamen , vt ibi vllum foramen^ ,
per quod aer intromeare potuiffet, appareret . Notandum autem, hoc loci fpa-
tium a cortice ad ipfam pelliculam, qua auis obuoluitur, aere aut vaporibus
exiftcre plenum, vnde abfque externi vllius aeris ingreiTu,auis ex hoc refpira-
re, & vocem emittere valet, quando roftello fuo, illam, qua clauditur , pelli-
culam rumpit,& in hoc fpatium roftellum fuum protrudit .

Volui autem, quod in nullo alio tentaueram ouo, durum & externum corti-
cem vndiquc deglubere : quo detraclo , & cum hoc ea ipsa , quaz immediatc chorion
cidem fubtenditur, pellicula ; quando ad locum illum perueni, vbi ipfum ani- «t puiiS*
malculum cubat, hoc eft , poft illud fpatium inane , non potui cum duro cor-
tice molliculam illam membranulam , veluti prius faclum tamen fuerat , de-
trahere, vt quar valde tenaciter alteri cuidam pelliculae adharrefcebat , quac
totum fcctum ambibat, atque vndiqueitaclaudebat, vtne minimum aeris
'exire, aut penetrare ad pullum valeret .

Hscauteminterna,ipfumfcetumvideliceto^«o/«fm/?f///V«/ti,mco quidem
iudicio fabricata fuit,ex ipfb oui albumine ,non "vtttllo : hic enim ab hac remotus Vn(Ie J«t
& feparatus fempcr , fua inclufus membranula cernitur . Haic itaque obuol- fit gener*
uens membrana, ac veluti cborion, vt dixi, fme vlla lsfione integra erat , & in- *"* '
tra hanc conftitutus pullusdio fltunaturali iacebat : capite nempe, intra alas
& pedes recondito , nifi quod in hoc nonnihil a fuo loco dimotum caput effet, *

roftello nimirum verfus illam partem , vbifpatium vacuum eft , protra&o .
Pertuderat itaque di&am pelliculam apice roftelli fui pulluj, vt ex ipatio illovn&aeri
aerem fufficientem attrahere,pipire,& corticem ouiintdius pulfarc,rumpere, K2m|
ac fibi exitum parare poffct . Non efVautem dubium,quin cum hoc motu,&
capitis atque roftri agitationc & impulfu, fubfequi dcbeat pellicula fcetujr. in-
ueltiens, ahocjum debebat largius multo foramen auicula moliri,quo poflet &
roftrum iuum , & tam magnum caput exerere, vt ad corticem pertundendum
penetraret,cum ab hoc diitet caput pulli fpatio tranfuerfi digiti .

Et vt ad membranulam hanc, aux fcetum circundat, redeam , effracta hac,
reperi puilum fitu illo iam defcripto , finc vllo commeatu cubantem , hoc eft, in hoe
abfquea^W/o &albumine> abfque fanguine,& vllis humoribus,&excrementis. bumneciu
Harc membranula mtus folummodofuitfanguineoblita; v«rfo//f«j illi adhuc pCurgftPJ*
adha?refcebat, fed tam craffus, ac longus mininie erat,vt in altero pullo reper- puliufwt
tus fuit . Hic enim pullus iam maturus & idoneus erat , vt exiret , & ob id to-
tum fiium nutrimentum abfumpferat: alter autem duos forfan dies adhuc na-
tiuitatifuac deftinatos reliquos habebat, que quide pullum vltimum vix vita-
lem exiitimaui, quod violento quoda modo,detrada ipfi vefte in qua latebat,
en enafci curauera. Vixit tamcn,& fuperftes diu fuit,quod iam iam fua fpontc

T 1 1 2. excludi

77* ALIA ANIMALIA NOVM HISP. NARD. ANT. RECCHI.

cxcludi debebac , Quem ideo eciam pipiencem audmi , quod alij camen noru

integro e- prarftanc , in quibus nucrimenrum omne nondum eftabfumpcum . Pipiunc

*'*fun9U9 eciam jncegerrimoouicorcice, quando ad cempus exclufionis percigerunc.

puili. PofTec forfan hinc argumencum non nauci duci, qua racione planccus & vagi-

tus puerorum nonnunquam in vtero macerno audicus fueric , cui lpeculacioni

&: ego aliquando operam dedi, & olim forfan de hoc aliquid commencabor .

ln anatrinis ouis ac pullis hoc nocaui ( fblent aucem hi pulli poft quarcam.»

AnatHni hepcomadem fic gallinacei poft terciam excludi ) poft quarcam etiam ieptima-

puiu quot nam emorcuos in fuis ouis,abfumpto omni penicus albumine remanence luceo

fckpw, in fcrma paruae pila? feu globuli, adharrence vmbilico, confiftentia? non mulcu

tenacis,& obdu&o fua propria membranula, qua difcefsa efrluxic vicellus .

Hoc ideo contigifle arbitror, quod exicum molici fuerinc ance perfe&ionis,
& abfolucs periodi tempus,& priufquam incra corpus alimencum omne a na-
tura fibi deftinatum abforbuiflent. Ec fl aliqua conie&ura hicmihi vci fas.eft,
dicerem, albumen prijis yitello zbkxmi , quodin aliquoc eciam palltnaceis com-

Quas par- - - r ,. X • L /A j. .,

fes nucriac pen verum efle,quoniam albumtn cum ipermaricis pambus^pw a\co,cartua-

|lbqua$nvj- ginibus}ntruis} membranis , acque huiufmodi minus fanguineis, bc albicancibus

rciiiis. potius , maiorem habet conuenientiam , quas neceffitas requirit , primo om-

nium veluti bafes totius animancis, nucriri, & augeri , quam cum illis fangui-

neis, quas carnes Scparenchymata vccanc Medici, veluci func mufculi , hepar, cor,'

tenes & fimiles,qua? poftremo candem accrefcunc & augmencancur, exafrluxu

*vitelli} qui facile in fanguinem conuercicur , & propcerea vlcimo demum loco

jntra corpus fuccedic . Verum hac de re libere queque philofophari permicco.

Sed qucdiamfubiungo, confideratione digniflimum cenfeo, quodinhis

pullis viderim , ex a>afts njmbtlicaltbus ahquot , intra ventrem ad arterias lliacas

^nfpiritns furcul0s fuos porrigere . Quid idtur hic dicendum erit de fpirittbus ^vitaitbus?

vicalesin T o ^— o ->i m

ouo excra Signum enim lta aliquod elucet , quali hi extra generencur , vc hc m humano

rerencuf6! fatu } & ad arcerias illas defcendences elaboracideferancur , alcera aucem por.

cio fanguinea ad heptL- corriuetur . Luteum, quod hic fimplex erat, in alio pullo

tea facianc diuifum offendi : an autem ouum ob'id geminos njitdlos habuerit, ignoro

«luos pui- gq^idem.Hoc interim fcio,neque dupiicem pui/um^necpie quatuor pedtbus aitsue,

quod contingere in biparcico luceo afferunc , propcerea enacum fuiffe . Quiru

pro cerciflimo mihi relacum fuic , galltnam quandam, oua omnia fua cum duo-

bus rvttellts peperifTe, ex quibus fimpliciflimi falcem pulli procreaci fuerinc .

Noui & hoc ex fide dignorum relacione, quod vbi Phafiani mafculi ,gallinit

Quid fia? noftracibus in coicu fuperueniunc, ex earum ouis phaftanos quidem excludi , fed

cuPnoftr?$ omnes eiufdem prorfus coloris , qui in galJtnisfuit. Hos phafianos hinc ena-

ean-mSC° *os> ^am mafculos quam fceminas, mulorum mftar, fteriles euadere, neque am-

oua diuer Pnus fcetificare , Habui domi mex galltnam nigram , qus variacis figuris , &

faarumf(ex rna§nicua'ine> oua proculic, modo nana, luglandem nucem vix a?quancia,modd

eademaai- tam grandia, vt anfenna effe cenfuifles,aliquando ouiformia,non raro omnino

ns. rotunda,in medio fui fubinde contorta,fimul quodda naturalis forma?, & ma-

gnitudims , icd cortice molli , in parte acuta habensappendiculam , inftar/«-

tefiimli, longicudine & crafHtie minimi digici alicuius tnfantis, in medio eciam

cauam,

IO. FABIULYNCEI EXPOSITIONE. 775

cauam,vtprorfusintefrini particulam crederealiquispotuiffet . Ecabamico
quodam pro ecrtiisimo habeo , (ea gallo galitnaceo quacuor oua enaca^,
inftar coiumbinorum confpcxiffe & vnum horum in acutiore fiii parce con- Ouafraiius
torcum . Dicam & hoc, vix fidcm apud aliquos repercurum , verifsimum pcpcnt'
tamen, hic fym* duo in diuerfis a:dibus, ac temporibus cofta , & aperca oua ,
durum vnum , &alcerum molle, ac forbile, & in vcroq. fcorpionem repercum
fuille, in hoc viuum, in illo morcuum . Habui oculacos ceftes , etiam equeftris
ordinis in primo, in fecundo verofamiliares ferme meos \ de his non eft locus,
xiunc lacnis euagari , in aliud hsec omnia tempus referuo.

Atque \\xc hadtenus de gallinarum ouis . Quod in icone fuperiore hic
adiundtum eft cercio loco , laceru noftra; communis eft ouum, cam incegrum ,
nacurali fua forma ac magnicudine, album & molliufculi corcicis, quam aper- Kn^J
tum quoque,cum fua lacertula incus enaca, confpicuum , vbi adhuc porciun- ejf1'abclcu,n
culam cam albuminis , quam lutei viden fuic, fignum manifeftum, eam fton-
dum penitus abfolucam fuifTe . Ec quia haec oua a ferpentum ouis vix differunc, h*c non.
in fequentc forfan capite, vbi de duobus ferpentibus a&urus fum, aliqiiid do P5ea7
generatione & horum , & lacertarum fimul commentabor . Interea fiquis vti- gen'"*
lia magis &iucundiora, quam qux ex meis hucufque laboribus attuli, defide-
ret » is prsfacum Aquapendentis opufculum adeat fuadeo,& Bncomium oui le^at Hi« nondfi
, Erycij Puteaui Regij apud Louanienfes hiftoriarum profefloris , viri Latine ac videaTT
Grxcc eruditifsimi . 2g£*J

Dcjielliane pretefea quld ego hicdicam,qudd didurn iampridem non fuit? JjjJJJ^J*
Reperio de hoc animali eadem prorfus apud omnes . Sic libri & finuofa vo- encomio
' lumina crefcunt, qua? a plerifque oranfcribiintur potius , quam proprio marte Author de
componuntur. Inter recentrfsimos tamen videri poteft loannes r~Buslmantinus de ^lh™£f
* 2{epttlibus facra Scriptur* . Nos qoi naturalia hic potius, quam alegorica,ana- ampa'UJ l*
gogica & alia,quae fabulas farpefapiunt, profequimur, ab ouis nunc ad mala per- aiijs afa.
' uenimus . Et fi non cibum folidum pmlojophis confummatis dedimus , lac falcem
Medicinar noftrar alumnis inftillauimus .

Atque ne pagina? quod reliquu eft, nobis pereat, & vt dici folet diesfme linea
■abeat , hic corollarij loco , hoc mihi olim zpuero problemapropbfitufubijciam.'
Anjacere nimiru pojiemjot ouum ohtuforijui aeutntm inft&ens,erec7um m menjaflaret? f/r°u^en^
Noca eft hiftoria Coiumbi nout orbis reperroris,cum asmulis hoc ipfiim fuis,pco- iucundom
pofuifTec, cumquenemo ipforum hoceffecT;uidarepo.fIec,im|iingensille(W»«> fleftante.
ca parte menf«e,& planum ex rotundo reddens, prasftitit, quod promifit . Vq SjJJeiS
runtamen,quod ia dica.,ouo integro^ infuaforma naturalipermanetejrridebehat. ^jPh°f"^'
Cumq.eeo hic me vi<5tu ficerer,arrepto puer ouo,e2reftos cubiculu,re2reffufq. ftrum pius

■h ,,„b ri/ / • r , & , , /r (T • habetartij

ait , (loci cauia) le nelcio quas carmina ouo obmurmurare debuilie , eftecitqua, Author
vt hoc ere&um, nec vllam in parcem inclinans perfifterec ■. Hoc vt vidi,vr,qua ToTfcS
id ratione fieri deberet, f peculatione fum affecutus . Ouare aliud ouiim petesl, deber«

■/•••■ i, i '". f i • i . n- rr mente pe»

cxiui limihter, lUudq. iplum multoties motu agitans, donec exilhmaflem,tam netrauit.
aibum quam luteum eius ex illa conquafTatione inter fe confufa & commixta_» ftltim de'
fuifle, cum aliorum admiratione & pueri rifu, idem quod puer fecerat, probc dlt *
fuJ imicatus . Caufam huius rci (i velit quis,facile indagauerit .

Ttc 3 IZTAC

774

ALIA ANIM ALIA NO V^ HISP. NARD. ANT. RECCHI .

/ £ T A C

Strptns mh* Hifyanu quadricolor .

.

IO. FABRI LYNCEI DESCRLPTIO.

A G N V S hic efle ferpens vidctur , in quo quacuor vulgo
didta elementa propemodum reprasfentata elucent . Ignis
infquamiscaudse,quar tota ignea,feurubra eft,qua?que
partis quarta: ad cotum corpus, prcpornonem o1 tinec
Subfequitur vencrem verfus portto area \ olba nempe, quar
& ipfa quarta tocius animalis elt portio . Poitea elt pars
aquea , hoceft , qus caeruleum mans colorem , marinum
vocatum, armulatur. Sed harc vixquartamreliquicorporisparremconftkuit,
Demum terrant rererre, ipfum caput videtur , mmor , breuiorq. totius porcio ,
coloris fubfufci , cum cajruleo quodammodo mixci . Atque in capite quidem
cum exigua colli parte , funt omnes quatuor denuo colores mixti . Nam cem-
pora funt flammea , Occiput conftac ex tnbus magnis fquamis , ceu loricU
quibufdam , contextum , coloris aerei . In fronte alias dux fquams , aerei Sc
marini coloris apparent . Omnes hx fquamx , hnea quadam nigricante , per
medrum dorfi* ad caudas rubedinem vfque, eaque fufca excurrence diuidurtr
tur, fecancurque . Circa os fubfufcus eft color . Oculi luccnces admodum, ex
luceo colore confpiciuntur . Nares fiint aperts, & biceps lingua cxerca terrec.

\ '.

• - • ■ *

NEX-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.
^E XBOA de Quanauecholla
Serptns bicelor Mcxicanus .

775

IO. FABRI LYNCEI DESC&IPTIO.

IDETVR. non paruurefle ferpens . Annotacioenirr^,
quaein aucographi margine proftac, hoc ipfum lingua
Hifpanica innuic. Quod ferpens hie palmos longicudinis
habeat o£to,lacicudinis vero fiue crafliciei duos . Addkur
aucem , quod plus adhuc crefcac . Color duplex faltem eft ,
cxfubfufio & albicante commixtusr Caput facis eft magnum.
oculos oftencat viuidos,nigricances, & quod in alijs album

cft albumen, hic viridem przfefert colorem . Linguam icidem exerkbifidam ,

^wam pi&or in tabella hac tamen exprimere oblitus fuic.

S C H O L I EIVVDEM.

HOrrendus afpe&us, dirum venenum, fcediflimus color , tremendus $;rpenrtfr,
"bilus, lingufe vibratio, dentium exercio, oculonim fulgor, capicis vSmfo?
lactacio , cauda? fiexio, mocus agilicas, fquamarum afpericas, corporisto- t"?Pe»«'
tius denique, in gyros , acque orbes conuolucio, & immants qu;edam emftfems, "<S5t
non raro immenficas,abominabilem nobis non vifu modcr Serpentem reddunr*
led menct quoque noftra?, hxc falcem cogicanci , cerrorenrincuciunc ■, Hc patfo*
rem quodammodo phanaticu imprimendo, cor ipfum kncinanc ; cOnriguncq.
Quapropter res mira adeo videri non debet,fi terra quoquefvt p/in. \ib'.z.c.'6u
habet) fenfibus licec deftituta, cjuam fupra in Jpro meo Mexicano,cx Macrohi»
magnammatrem & bonam ldeo Zte<*«/ a prifcis iilis Gencilibus -appellacaiwde* Tembeii
cui, quoniam hae najcentes ms excipit, natos alit , femelque editos fttslinet fem'm\ fg-^Sfl»
& nouiffiml complexa gremio fuo, d reliqua natura abdicatos coopent . Si terra, in- m$r
cuam, creacuris alioquin omnibus bcnigna, & benefica , Serpemem hmineper- ££', &
iujfo non amplms recipit , pcenafque etiam inertiumnomimexigH . Acque Vel hinc |J^%S
|>uco, maternsvenerationiscognomenadeptafuit. * . . < ^vtfcVrWS

Aelta.

cipic .

77c ALIA ANIMALI A NOVAE HISP. NAHD. ANT. RECCHL

Pra-rer pH Aelianus hoc ipfum ratifiimum habet,& Lybicis atque Aegyptijs teftibus con-
niafi»" hoc firmatiifimum : Serpeniem, qua? Horhinem incerFecerit, idcirco terra: gremium
ouoquscc- aclatebras fubirc non pofle vlcerius, quod hxc in exilium lllam eiecerit ,
vnde errare, & vagari eam cogi, neque amplius a coniugibus adiri , neque ab
illis, quos ex fe genuerac,filijs, parencem agnofci . Acque fic diuina annuence
prouidentia, rationis expertia, ob hominum cxdes,aduerfus delinquentes vin-
dictam fumero .

Etquid? mirumneefTe putemus , fi nos hodie ferpentem exhorrefcimus ?

Cum inimicitia ha?c in ipfo mundi exordio , inter hominem & hejiiam hanc ini-

inimicma thim rumpferit . Sicenim DEVS Genefeos 3 . Cum Eua prima noftra mater

ferF*ce ex malu maium , aftu & perfuafu/<rr^»f/j comediffet, nobifque filijs fuis omnibus

woTcUra walum morte luendum intulilTet,/*^;/; maledixic.£/ ait Dominus ad ferpentem:

*& • G)t*ia fecislt hoc, malediclus esinter omnia animantia, <&> beslias terra : fuper peclus

tuum gradieris, & terram comedes cuntlis diebus *viu w<e . INIMICITIAS ponam

inter te, 0 mulierem, 6* femen tuum , (gr femen ilitus , ipfa conteret caput tuum, g/

tu inftdiaberis calcaneo ttiitts , Scio hic quoquc , ac firmiter credo ,.per feminam

Beatifs.vir hanc,maxime BcatiJJimkm Virgmem" M AR.I AM squiorem nobis Euam mtel-

comriuit ligi , qua? per Jemen & cum femine fuo IESV CHRISTO , contriuic caput

SwmcaJS Ptaboli , antiqui illius ferpemis, hoftis noftri infenfiffimi . Verum ha?c extra^»

ferpenu» . canceft0s meos prefentes,. Quje veneror Sc fileo . •

l Poteram igitur.&egohanc de ferpentibus fcripcionem ob antiquifiimunx,

rodium rhiflam facere ,' & yenenofis his beftijslongum vale dicere . \ferum-.

J^vcneni* Sttottiam wcwtm do&rina nonidea fcienda eft^ vc damnum, vel nobis,vel

fittradan- proximo iioftro hinc inieramus,{ed dbid magisaddifcenda,vt noxam per ho-

ites nobis illatam, aut lnfercndam auerruncemus, ideo & hic per venenorum

piiniusma campos nonnihil expatiari licebit . Quamuis Plwifts humano minirne,nec Chri-

ifenai Te! sliano more hoc incellexerit,propcerea exiftimans a tellure rvenena nobis produ-

dSTded ^a> & fubminiftr3ca fuifte , quafi hxcnoftri miferta, etiam maioris euitandi

fuifie vc doloris, & \kz in anr uftijs collocaca? noftra? , abbreuianda? causa , per venena

nosfponte. ' . . . h > r\ i <• ■ \ *

iateificia^ tpla, milens hominibusre^media generare , & iolatia voluent . Sic enim logo

iam laudato ait. Quin ffl ^venena noiiri mifertam (terram) inslituijfe credi potefi,

ne in udto viu dira famis mors, terra meritis altemffima , . lenta nos confumeret tabe:,

nt Ucerum corpus abrupta dtfyergerent , ne la/juei torqueret poenapraposlera , indufo

JpiritU) cui quareretur exitus : ne in profundo quaftta morte, Jepultura pabulo fie-

ret, ne ferri cructatus Jcinderet corpus . ltaeft, miferta genutt td , cuius factllimff

hauflu, tHtbato corpore , &*cumtoto Janguine extingueremur , nullolabore, ftten^

fibus^ fimtles : aualiter defuncios non njolucris , non Jera attingeret : terrxque ferua>

retur, tjui Jibiipfiperiffet . Seneca nofter ab hoc Plmiano decreto non facit alienurri

Japientem fuum,epiftola LXX, Vbi cum vicam nauigationi comparalfet, & de

Seneea vi- armis noftris,non aliter fieridixifTet,atquein mari, vb.i terrdque^vrbeff.recedunti

fpfumfen- &tandem nobis ventum fit ad generis humani finem . Scopulum ittum effe, in-

!l8fibfpier ^U^C ' ^emem*JFmi pMAtis? Portus esl , altquando petendus , nunquam recufandus*

fe vitam., Itaquc Japtens n>iuit, quantum debet, non quantumpotesl . Si multaoccurrunt mole-*

fta,®* tranquillitatem turbamta, emittitfe : nec hoc tantitrn in necejftate^vltimafacit^

fed

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 777

fed cumprimum tlli upirit jufpeSlaefie fortuna, diligenter circuws~]>icit,nunquidillo die
dejinendum ftt . Ntbil exiflimat fua refern i, faciat finem , anacciptat : tardius fiat ,
an cittus , non tanquam. de magno detrimento timet. Epiftola quoque LXXII-
Mortem incer indiflerencia collocat . Ec epiftola icidem LVIII. At ft inuttle mi-
nislerijsejicorpus , incjuic , ejuid ni educere oponeat animum laborantem } ffi fortaffe
paulh ante quam dt ba , ftciendum eil , ne cum fieri debeat , facere non poffis ; fflcutn
matus periculumftt male ijjuendt, qndm citb moriendi, sjultus efl, qui non exigui tem-
poris mercede, magna rei aleam redtmit . Verum qui in CHRISTI feruatoris no-
ftri fchola fLiemnt educaci, faniorem de &4one mentem & do&rinam func
adepci, non fugiendam hanc quidem , quando DEVS, &c*Natur<eordonos
vocanc . Sed nec temere quoque fibi ipfi eandem inferendam,& fuimetipfius
homicidam euadere,fi eciam^r/«»<i diris nos omnibus exagicare fuis centaret.
Cum que noftra non efi,fed a DEO nobis c6cefTa,vita perdere haud valeamus
debeamufq. Infignis profe&o DEI benignicas,& non nifiipfo, ceu fummo bono
digniffima in nos miferos homunciones collata elucefcit, in cjuos, cum mini-
mis etiam venenofis animalculis vis fit, iram fi velinc , fuam exercendi y

Dum Uja rQenenum
Morfibus infpirant, & sjicula c*ca relinquunt \ mfnS rjj

Atque e vica non raro nos lpfos coilendi : eadem camen morci , quam nobis ma benefi'
' virulentia fua inferre tentant , remedijs poftea fuccurranc , & antidocurru
aduerfus venena fua,fic iubence diuina gracia, porrigant .

Non defuerunc enim prarftanciifimi viri, qui cum fedulo magnaiia DEI, & Qu0<r ani-
Naturd fecreta perfcrucarencur , in hanc venerunc opinionem , Nullum. ^vene- JJjjJJiJJJ*
natum effe animal, quod njenemfui anttpbarmacum (imulfecum non circumferat , & in "iam anri*
fuo genere bonum fit , dumque homini eft venenum , alceri fa?pe animali ali beant .
mencum prarbeac, & remedium , quin ipfi homini quoque aduerfus fuimetip- maiSimo!
fius virus , falucarem medelam adferre poffic . Prius coniirmant aranei , qui H&Smaifr
gallmas alunc, cum nos incerficianc, & ab alijs auiculis a?gris deuorati,humoris ^ua nu-
maligni, & morbifui purgacionem, cum faluce moliuntnr . Bufones , qui taftu animiliv
ommafedant immundo iferpenttbus tamen vorantur, Actamen ,
Hi quorumfurtale rnalum, citb membra pererrat
Omnia noilra ; a Ctcomjs & (feruis innoxie rurfus deglutiuntur .
Pofteriora ad exempla Apes pertinent, quarum aculeum wf/fanat . ISufonius Aiiahomi.
lapis in capite bufoms vt aiunt repertus, huius venenum infringit . Et ficcus bufo, nlnVSIiC
aduerfus virulentam bufonis vrinam impofitus muat , quem etiam peftilenti- dl0'
bus bubonibus admotum noui , qtii cum venenum extrahit , tunc quoque in-
tumefcit . Sic prouerbio tritum eft , non nifi ptlis rabidi canis , vulneri ab hoc
illato impofitis, rabiem arceri poife . lecur huius toftum &comeftum,valde in
eiufdem morfii laudant , ne arger aquam timeat . Ne murium vrina facultatc
feptica, carnem exedat,eorum cinerem infpergunc . Crocoddt adeps huius mor-
fus perfanare dicicur . Os ex corde cerui, aduerfus venenum , quod in cerui cauda
lacec,fi quis hoc improuidens deguftafTec, pra;ftare volunc. Serpentemaxungia,
&horumcapita contrita,& vulneribusafe homini immiflis , impofita pro-
deffe perhibentur. Scorpionum oleum , vel ipfum QonxukLm. Scorpionetn ,h\i\\i%.

venQ-

77 8 ALIA ANIMALIA NO V^ HISP. NARD. ANT. RECCHI ;

venenofa? punc~tura?occurrere poflfc, Iippis nocum eft, & tonfbribus. Er, Vnde

obfecro celebricacem fuam Andromachi tberiaca, decancaciflimum antidocurru,

nunc xque atque olim Imperatoribus canffimum, nifia viperina carne adepta^i

fuit ? Qua? non viperarum morfibus cantummodo , fed omni prorfiis veneno ,

fiue ex plantis, fiue ex animalibus alijs , fiue ex metallis inferatur , fummo iam

Medicorum confenfu, & applaufu propinatur.

Quid »\> Et quamuis vino vendibili non fit opus fufpensa hedera : attamen, quoniara

Theriacam nuc per-cigimus, quid ego per Thertacam prsitirerim , in fyndrome morborum

prjftiterit, qUacjam propemodum deploracorum, in depellendo nimirum viperino <~uenenot

veliniuniorum gratiam medicorum hucreferrenonpigebit. Veneratanno

Av!pera_j 1603. circa finem Iunij, ad Nofocomium noftrum S.Spmtus, vefpere, ex mefto-

qu°omodo ribus quidam, quem circa meridiem extra <vrbemVipera momorderat,in (ini-

abau"hoSie ^rac manus digico prope medij articuli nodum . Miier hic perterritus , curru

fuerit . nec qUid fa&o opus eflet , confideraret , fubito ori digitum admouens , virus

cxugeretentat,

Et fic pettifero fua poiluii cra n>enenc .
Vnde /d£r<*illico,atque lingua mireintumuerunt, quin febris ipfahomi*
ncm apprehendit, fadtumque quod VirgiUus cecinit:
tAcdum prima/ueSyVdo fub/apfa ^veneno ,
Pertentat ^enfus , atque offibus tmpttcai i^nem .
. . Quare Oruietani antidoti portionem cum actto haufic , fed nihilo melius indc

Cruietani . >- r v , , . ■ u- 1 i • 1 -v-

theriacaiis valuit,nili quod bis terue <z>iteUinam buem euomuerit quam quidem conreCtio-

quidpoffit. nem plebei homines plerumq. fecum ferunt , a circulatore quodam huius no-

minis, fic appellatam , Theriacd longe lntfricaciorem , vulgo tamen vfitatio- -.

' rem, ceu viliorepretioemptibilem. Jtaque mtffor hicequoimpofitus ,circa_»

vefperum ad nos defertur, & leclo comnmcuur . Vocor ego,faacm rubicun-

dam, & prstumidam mcueor, Iwguam adeo excreuilfe ftupeo, vc os lpiam a?grc

amplius capere poftec , vnde nec verbum quidem eloqui cunc valuic . Ego dc

wcidentla ipfius <*»/»?<« falute , rfSn minus , quam de iecuperanda corporis valecudine foli»

in hoc *- cJtUS t pcccata ipfum fua, ceu perniciofa animx nvenenay fi qua: haberet, euome-

re priiis iubeo,ob idque confeiTionem impero,quam Sacerdos ad nutum fa<5lam

interrogando excepit .

Interea hxc ego remedia procuro . Imprimis Theriaca drachmam vnarru,

fcemedio- . r , ° l. . . l P

fum feries & icrupulum vnum comu cermm pra?parati,cum vncijs quatuortff«* o cor^onera
SuTfiit" forbendam pr^beo . Verum hic fcypho argenteo opus fuic eiufmodi , cui ro-
ftrum facis longum prominec, per quod violencer quafi,£«/<* incrufum , liquo-
rem infundi iuifi alexipharmacum . Ec cum lingua iam lam eciam putnlagine
corripcrecur,acque vlceraca apparerec,hanc Szpalatum culabijs continuo inun-
gi curaui ex 7 heriaca & aceto bene muicem ngitacis, per famulos noftros ad hoc
muneris a me deitinacos . Qordi fimiliter inun£tionem pra?fcripfi , ex vn-
cia vna olei corticum citri , per infufionem fadci , & drachma vna Theriaca . Et
quoniam manus in cumorem erac eleuaca , brachioaue fimul venenum commu-
nicabacur, prscepi, vt manus coca vulnufcuhs pluribus, per lancettam Italis di-
^am, (iue gladiolum, quo venas incidunx, fauciarecur,6c hirudines aliquoc affi-

geren-

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 779
«rentur , qua? faniofum illum , & tabe manantem , ibique conculcatum fan-
iuincm exhaurirent, cui poftmodum afFecta: parti hoc fuit indu&um lini-
mcntum , ex maiore patte olei Scorptonum , mediocri Theriaca, & minore aceti
compofitum. Vrachio autem, ne venenum furfum magis, magifque ferper-
et , & limpidas ^itaiis fontis vndas tetra ac funefta fiia labe pollueret , ex Bolo
Armenia , & albumint ouorum fimul agitatis , linteamina in fuf a, lmbibita & im -

pofita fuerunt . . .

Atque hxc cura,nocl:e integra, per conftitutas, vt eo loci fieri folet, vicanas JJJgS
famulorum vigilias,repetitis farpiflime prxdidis medicamentorum vnftioni- jWibus
bus itatranfa&a fuit,donec mane argrum noftrum inuiferemus iam hilarem,, «groadhi-
& fibi nobifque redditum . Infantium enim more balbutire incipiebac . Fue-
runt quatuor tunc hirudines venis haemorrhoidahbus applicatx , ob haud exi- ^
guam febrem , qua adhuc vexabatur . Vefperi bene loquebatur , comedebat, z^gmiit
exadlo triduo conualuit , leclo lurrexit , ad folitosq. labores fuos, rus conccffit, Jggg
& gloriam DEO , pro immenfa fua bonitate dedit,qui morti vicinum, per ialu-
berrimaremediavitxipfumpoftliminioreftituifTet. ^^

Subiungam &fequens medicamentum,ex *vtperina carne iimihter concin- aiiud ex vI
natum, non vt minorum gentiii medicis folummodo, fed primoribus quoque, g«J
& qui Prtncipum fanitati conferuand* prxfunt, gratificer . Hoc autem llluftnf- ^hffi-
dimusfrancifcus Maria Cardmalis dt Montt, quinobihorum, & pretiohorum , hoc^ c*.
vltra quadra^inta annos, medicamentoru non mod6 colle&or indefefius tuit, MonteEpi-
fed vbi peroccupaciones ipfi publicas licuit , propnjs etiam manibus , chymU £*j£»
nempe magnus amator, & admirator, qui & me quoque ahquoties de his dii- donauit^
fercante hbentiflime audiuit, & honorifice excepit,eadem elaborauit,& gratis huius cn.
poftmodu pauperibus «eque,atqueditioribus xgrotis,difpenfauit .Hicinquam conHUM
anqua remediii fecretum,nec auro redimendii,ante annos hos quatuordecim
communicauit Illuftnfs. & Reuerendifs. loanni Godefiido ah Afchaufen Epifcopo
tum Tsambergenft^otez quoque HerhtpoLenft, atque ad PAVLVM V. ^«fcagj^
ftcundi Imperatorts Oratori,Patna: mex Principi, a quo etiam %om<e beneuolen- ^genfi^
tiflime fui habicus , de cuius laudibus iam hiftoria: loqfluntur. Ab hoc n^S&iJ
mandatis mihi relidum fuit , vt quoniam FranconU noftra: -vipera defunt, vt lo*uuntur-
fingulis annis, harum carnes certo modo pra?paratas ipfi tranfmicterem . Inte-
rim compofitionem hanc, donec vel ipfe, vel Cardtnalts viuerec,occulcam ha-
berem, & alto filcntio premerem , quamvero publico nunc libenriffime com-
mitto, cum vterquc hic Princeps meliore vita fruatur . Sunt autem hxc ipfiffi-
ma compofitionis verba, modufq.

Recipe <viperas quot vis ,cum funt in magno vigore , ijs caudam & caput Medicami
Cmulamputa, ne torqueri poflint, &ftatim proi jce ln aquam, ibique mori fi- a/gJ,po,
nito. Deindeexcoria&exentcra(aduerteautem, ne cyftis fellis rumpatur, f£\eni'
quod fi rumperetur, abijce totam <viperam , nam felli venenum ineffe volunt )
cum exenteraueris, exofTa, carnem qux reftat, linteo bene ficca. Poftea reci-
pe panem, ex furfure critici, in furno bene coclum, non vftum, & teffella cru-
fte eius fublata , excaua , tancum medulU extrahens , vt carnem viperinam ca«
piat , mox repone teflellam corticis panis eo, vnde extraxifti , & glutine fafto

7So ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHT.
ex farina & aqua , rimulas diligenrer illine, & repone in furnum , donec mp*
rina caro ficcetur ita, vr concundi & in puluerem redigi poffic . Cum caro be-
ne ficca erir, abijce panem, carnem ferua , & pulueriza , & ex hoc puluere fac
pilulas, ciceris magnirudine, cum opobaifamo orienrali albo liquido,& opcimo,
fecundum arrem Aromarariorum . Has pilulas ranquam rem pretiofiiiimanii
feruaro in lignea pyxide,in puluere Cinnamomisvz humidiras arcearur . Harum
pilulas rres quahber fepcimana, ftomacho ieiuno, quatuor horas ance prandiu
iumi poilunc, quoniam vicam producunc, bonam valetudinem,vifnm, muen-
rucem conferuanr , renes & vni uerfum corpus iu uanc . Mire venenis, purredi-
nibus, catarrhis, & podagris refiftunt .

Et quoniam non Medicis folum in arte & praxi proue&is; verum & cvroni-
bus maxime fcnbimus,quibus vel Iibrorum copia deelt, vel vfus mopia officic,
S&te£ !dc° mcdum> <\uo carncs *'>"'« in quotidiano vi6tu, fi neceiikas coaac,exhi-
*85 f beanmr'Paululumaelmeabo- Eftaucemhicfacilisnecmac;no apparatu in-
fantur &' digens, quo Illuftriffimos quofdam viros,in affecm curaneo Upr* non abfimili
cdumur . fehciflimo cum fucceiTu,vfos fuiiTe noui . Vr vernati nempe cepore,ve! aucum '
na\i,vtpcra capca:, decruncatiscapite,& cauda,& detracla pelle,exempnsq.inte-
raneis,fale nonmhil fricencur,in fngidam proijciancur.vbi cam diu relinquan-
tur, donec moueri ceflenr, & monantur . Ha: in fruftula diiTecla:,vr in paruis
faclitan noftris anguillts foler,quas Zpmani vuleo certole vocanr, in aqua fimpfccfc
cum cancillo falis , & fi placer petrofeltno , fi anethum forte'dif plicet , elixancur .
Ex mre harum, iufcula cum ouis, vel panis rricus , aliaue fercula prarparantur ,
& carnes anguiliarum more, fimul comeduntur , femel vel bis quotidie , ldaue
ad dies quadraginta plerunq. continuatur .
dus"rJde~ Scl° & hunc modum, Principibus quibufdam faeminis maxime delica-
hcauori- tioribus, viltacum effe , vcexiure&carneelixa, cumpulpa panisiubacra,
fuUi & capi nurnantur ad plures dies , qui in cibos poftmodum iliis cedunt , &
Quemeffe omnlaProPcmoa,um> qua: carnes comefhe, pra?ftare folent .
Aum vipe. "*W autem hic 2(om<e quidam, qui oculorum vfum pc rdiderat, cx carnis vi-
• Seta^ fmn* em libciatus , Aj ab impetigme & leprofa prungine emundati , alij fe-
ftnennt.. niores prarcipue, acuciorem videndi aciem kerum adepri , alij reiuuenefrcre^
iibi vifi fuerunc . Dtofcortdes certe,™/™»* carnes, ait, ficctl* edantur clantatem
oculis afferunt ..

Sedresprorfus admiranda eft , cuod remedium hoc concra Elephamtrfv
Sumcon-" Pr5C?ans> cafu <]uoda inuentu fir,vc Galenus lib. 1 1 . defimphctufacaUaubus nobis-
SkSb* Per(uadet> quod 111 meflorum vinum ruri expoflcum, cum eflec vtpcra vini aui-:
uemum'"* d!flima,1Js ln^ciis lllaP^a > ibique morrua,& excracra meilores perrerrefeciiTer,
hi mifencordia moci, elephantiafi correpto homim, ia vicinia habitanci, illud
obtulerunt, rati expedire llli, potius mori, quam in llla miferia viuere . At \Ue
*vbi btbtffet , inquir Galenus , admtraudum in modum fanttatt reFututus futt : J{am
tuberofum omne tllud cutis tottus, non altter qudm animahum d tefis molltue nuncupa-
torum malacofiracon, tegmen dectdtt : cjnod autem rdiauumerat , molle admodum ap-
parutt tnfiar cutts cancrorum @f !ocufia> um^bi exttma tesla fiu rit detracla . Hoc
ii verum eft , & vnius.illius vini pocio, non repccitis ltidem vicibus , hunc, &
* alium

IO, FABKI LYNCEI EXPOSITIONE. 7Sr

alium clephanticum, fanitati reftituit, cui fcortum fuum domefticum,eiufmo- CurM
di vinum viperatum, vc interficerec eum pocius quam fanaret , propinauic , vc «non 3"
idem Gaienus memorac: miror mehercle,non parum , cur hodieque non vcan- ZkT7ni
tur Medici noftri, calihbecius qua: vnica die expediri poceft,cura,quam vt qua- vipZitl
dragwca dicrum lpacio,& carnes,8z Trocbtfcos la*pe n/iperinos quoque exhibeant qu,m tot

T" J 1 1 i • p • i Jt T. ' diebus car

t,t quomodo lethale virus luum *vtpcr* , quod promptum in ore geftant , vino n«pr*be-
non communicauerinc * Neque enim hic imaginationis poteftas , fpernencis Qi/omod»
energiam veneni, quicquam prasftare pocuic, cum mifernmi hi homines , ne- ^Sfnlll
fciences venenofum animal vino mixcum fuifle , illud cbiberinc . Voluic enim venenum
Ltbauius prima fingularium suorumparte , Traclatu de <venenis , animofum illum, ttT.'m'
Catonem, animi generoficace fuperaffe venenum, quod dubio procul, aqua? illi An con(i-
fcrpencibus fcatenci, ineife debucrac, quam ipfe increpidus bibic camen , cuitl 1toiJt£
per defercam, arenofam, & ficiculofam LybU parcem , militem fuum ducendo venen' Vl"
iorce forcuna vnicum inueniiTec ibi fontem , quod lib. 9. Lucanus elegancifli» '
tnis his nobis hexamccris defcribic :

. /nuentus medijs fons 'vnus arenis v{ . (

. Largus aqu& : fed quem firpentum turba tenebat , noc 9*to

Vix capicnte loco slabant tn margtne fiec<e

jiffndes : in mcdijs (itiebant dipfades <-vndis .

Duclor <z>t aftextt penturos fonte reliclo

Alioquitur , <-uana ffecte conterrite lcthi

Ne dubita mt/es} tutos haurire iiquores .

Noxia ferpentum eff admixto fanguine peslis:

Aiorfu inrus ha&cnt , & fatum in dente minantur :

Pocuia morte carent dtxit , dubtumq. ^venenum

Haufit, e> in tota Lybies fons <-vnus arcna

liie futty de quo primus fibi pofceret <undam .

Libauius, loco di&o, Non ego certe btbtjfem illam aquam , inquir , refctam fer-
pentibus. Aut confidentiaCatcnis tantum habuit rcborts ,t$debiledtlutumj. anus
^venenum infrmauerit, aut fitibunda natura potenttus mutauit.

Ego, vc de me hic aliquid quoque addam , ance biennium , a?ftiuo cempore
fitience fub canicula,cum fici vexacus,ge]idam ex areo vrceo aquam auidiflime Aurho^ .
hmhtcm^Scorpionem fimul in os mihi illapfum magnum fane,fed morcuu per- pSHp15S
fenfi. Quem vbi expui,nihil propcerea animo curbacus,aqua nec reuomui,nec oSpi«!
antidotum vllum fumpfi : cum certus quafifecurusq eflem, tantillum animal ,
auc minime aquam veneno fuo,quod pungendo pocius,quam eandem diluen-
do,emittic, polluifle, auc fufficiens haud quaquam cerce fuiffe , per tantam pu- H:c nihi,
tealis aqua; copiam difperfum, vt interimere me potuiflet . Exiftimo camerL, , »Pfi °bfi»««
fi vere aqua illa vencnaca f uilTet, nihil, aut parum faltem, animi mei confiden-
tiam fuffragari mihi valuiiTe . hoque minus cimorc perculfus fui, quod olim..,
dum xMatthioli olcum Scorpionum di&um,componeremus , vidifTem intrepide Quida ia.'
Rufticos noftros,qui Viperarum, & Scorpionum venationi danc operam,aliquoc piSL^S
centena i"^«?«««»viuorum,manibus fuis apprchendendo,digitisq. rcuol-"os ma"i-

V u u uendo,

?9i ALIA ANIMALIANOV^HISP.NARD. ANT. RECCHI.

uendo, non aliter nobis numeralTe,atque fi tot nummos aureos concreclraflent.

Ego tunc vni eorum viuentium Scorpiomm, caudam ampucaui, eiusq. acutto, in

Author fuperna/W/w digiti parte , vulnufculum mihi ipfi inflixi , expenmenrum hinc

^i^cTnno defumere cupiens, an reuera Venenum fiium eodem modo,quo lpfe Scorpio pun-

xie%iim-. gendo facic, mihi communicaret, iam enim, fl quid finiftn accidifFet, de pra;-

acuieo . ientaneo quoque remedio ipfo Scorpione contufo & fuperpofico, fecurus erarru .

Veriim noxa? nihil , praecer exiguam rubedinem , lentis magnicudine, qua? fe -

quenti die difparuir, inde contraxi .

Quapropter parum abfuic , quin in hanc deuenerim fententiam , Venenum
«ifdTmii- abfolutum nullum dari ,fed relatione folummodo habita ad obiefi^t , & eius quidem
^™^naturam,modumq. inRciendi imperfcrucabilem nobis ferme effe : cum fciarrL
cum dari . venenofa animalia , qua? pijngendo , auc mordendo vulnerant,vix nobis virus

fuum inferre,nifi irritata, adeoque, vel a nobis, vel alijs , vel a feipfis , ad iram
vnde hoc eadem prouocata fuerint . Id-fepe in felibus,cambus Scgallisgatiinaceis , iracun-
probetur. jj^ f]agrancibus contigifle animaduerti, vc vulnera tunc infligerent caco-

ethea prorfus,& a?gre fanabilia,cum tamen, quando placide nobifcum agunt ,

&force nosfauciant , vixquicquamdetrimenni inde percipiamus. Sicinhac
Capw vi- ip^a a'r^ pharmacopoei cuiufdam famulum intellexi , a cz^iteVipera iam poft
perxpoft tertium diem abfciflb, 6c inter lordium quifquilias iacente , cum is hoc pede_>

rertiudie . rrr . *. . .. * * , r . . * r

abidfium pnUs prorruliflet, deinde manibus quoque apprehenlum proijcere tental-

Sfaiiccrvtii ftt , lethaliter in digito morfum , & efficaciffimis vix tandem theriacalibus '

oerauu . medicamentis fanatum fuifte . Quod caput autem hoc tam diu vixerit, mira-

bile eft,fed mirabilius longe, quod Recchus nofter,hoc ipfoin opere Adextcano ,

Nha resdc &QSerper/te MiociiTimo TeubttacoJZ auhqui ,c\ucm Hifyani indigena; Viperam t

q^JdamL ob lethalem morf iim vocant , commemorat . eAttdio d muitis , inquit , tjui eum

fon^"ci°o' Serpentem domi alere folent , atque educare , annum integrum durare, abfque cibovllo

vui&6 dj- ptuque . Abfctfumq. caput, decem aut amplim dies ferunt apud Panucenfes, tnfemo-

ris craffitudimm & longitudinem adolefcere . Eft &: hoc non minus infblitum alijs

Serpentibu^ huic vero proprium , ac naturale ; Quot annos natus efi, ait idem_»,

2(ecchus, tot accedunt chtd<e perUrepentia fonalia ,m pcHrema parte caud<e,verte>

brarum infiar connexa . Huiufmodi fonalia perftrepentia, & connexa, "fed a Ser*

pente feparata tamen , ante pauculos dies monftrauit mihi in Mufieo Illuftriffi-

Taiia {ei.miC<*rdinalij Tlarberini (in quo publicibonigratia, tam noui , quam <i>etens

ISalnMu \or^ls nacurauum miraculorum gazam recondere hic Pr/'»ft?/;s cogitat) Thobias

faso card. Aldmus, Spagyricus, Botanicus, & gnarus rerum naturalium perfcrutator , qui

widenwr". eiufdem A4t*fei curam geric . De huius Serpentis admiranda prorfus natura, 6c

propagatione, plurima habeo a F.Gregorio meo de 'Boliuar mihi communicata,

qu«e ad fecundum operis huius tomum referuo .

Et vt femel fimulque dicam , in tota arte medica vix quicquam magis con»
gifpeTpk. trouer^js implicitum, quam ruenenorum naturam, exiHimo. Cum rnondum con-
xum vide- ftec, quibus rebus etiam rveneni vox proprie competat, adeo inter fe digladian-
artcmcdi- tur do6cores,atque duc^ores noftri, Diofcorides, Ptinius, Galenus , iFerneltus ,Ca-
aatu" ve- P'uacCeu^ > & qui de Tjenenis ex iunioribus Medicis fcripferunt. Cum quidam
•enorum . AUxipharmacis virulentam hanc quoque labcm afpergant, alij e contrario, mu-

rium

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 785

rium ac mujcarum Venena lambenda nobis,ceu falutifera remeclia fuadeanc.
Crede mihi , cicius balneatorem , qui fudore haud vnquam perfufus , aur Carbo-
narium , Cjui nunquam fuligine tinclus fuerit , quam prasdiccos incer (e conue-
nireScripcoresoflendes. Exemplo nobis vnico, inftar omnium , fic veneno-

r j • L • • • n r Probarur

ius, vtcreditur,e terns ,rebuscj. varijs expirans vapor, non polt menles, aut hoc vnico
hebdomades, nec horas multas, fed momento fere temporis , nos, & animalia JJSSpe
quamisiiiterficiens. Inter terrarum miracula Plintus hb. i.cap.o*. h^c an-ftireii'ex
norauit . Sptrttus /ethales altbt, ait, autfcrobibus emtjfi, aui tpjo loct Jitt* morttferi, ali- bus exfaa-
bi nrcLucribtts tantum, vt SoraSie ^vtcino vrbi traclui : aLtbi prater bominem ceterts ani - Ex qUibus
mamtbus : nonnunquam (jjfr homini , «z/f /'» Sinuejfano agro , (g^ 'TuteoLano : Spira cuL% Sj^"*"
<vocan: , a/ij cbaroneas Jcrobes , mortijerum Jpiritum exbalantes . Item in Htrptnis Pr*cipu4
Anfancii, ad Mephttis ddem, locum, quem qm intrauere mortuntur , fimiLt mcdo ffte teoios .
rapolt in Afia, CMatris tantum magn* Sacerdoti innoxium .

Huius quoque P»fro/4»/antri,aliarumq.petbferaru fcrobium,ex alijs autho
ribus mentione fimiliter in fuis Antiquttattbus Puteolanis inijcit lultus Cajar Ca- fu,!J G*"
paccius,\ir eruditis a fe coplufculis euulgatis libris celebns,ad quem vbi HNeat>o^- cij cnco-
itm coceffi,non raro quoque eiufde tunc vrbis Secretarij oliicio fungehte inuifi, a
do&ifiimo ipfius colloquio hbeter fruens, non tralatitio infjper ab eodem ho-
nore mea prarter merita affe6rus,quod nominis mei,luo m librade Ittkflribus vt-
hs ac feminis,memonam extare voluerit,-hic quamuis fuaeftam hanc lcrobem
&quoduisanimal ingreffum eanciem , mori atteiteiur , nout camen ancehos
viginti duos annos , Ioannem Ttaierum luris & Mathefeos peritiiiimum in co-Hicantrff
mitatu & cura tunc temporis llluitrifs.CVnv?/* Fuccari vereris amici mex&aronis, g0^'*™*
& Canonici nunc Salisburgenfis & Conftanttenjis do&iilimi , noui hunc inquam. ilu'us «|"
ingreflum illam atque egrefTum, incolumem, cum audaci quadam curiofitate
vi&us, dimetiri hoc antrum baculo quodam, vlnaris longitudinis omnino, vc
tecir , prurirec; qui praecer calorem infignem , quem in pedum plantis perci-
piebat» incommodum aliud fe minime fenfiffe mihi candide aflfeuerabat . Hoc
ldem prcrfus, lamdudumantea iuuenih quadam audacia rencauerac Corona corona n
Pighius, qui poftmodum Caroli Ducts (J.iui<t,lulu & Momium, formandis mo • feh^sid5
ribus, & dirigendo per /taltam itineri pra?fuit , & auro dignum Itbrum fcripfit ,
cuititulus ,Hercules Prodtcius, quemadolefcences ex illuftri itirpeorti, noctur*
na atque verfare diurna ledtione deberent. Pigktta hiceleganciiiimisdnScoin
hbro, verbis idem antrum,& prolixe fatis defcribic, quem aliqui ex ltalis,cum
illasfum & fanum redeuncem ex hoc confpexiflenc , vecicae magia? pentum cla-
marunt,necaliud fibi perfuaferunt , quam fecretis quibufdam mcancamentis,
prarfentiflimampeitemillam-eundem auerruncafle . Eccamen, neucer Ger-
manorum horum magna matris facerdos fuerac .

Locum hunc ipfummec bis ego quoque non inij quidern , fed adij , naturar Aurhor
hoc miraculum, ad iiuporem vfque lum contemplatus . Cum enim periculum Jj^Jip^
in cane villatico faceremus,furceilli£aco.noltraque pecunia,veluti moxlethum rc v;dK>&

r L- L "11- T • 1 ii- « • ? qmdmca-

iubituro, ab lilis qui non procul ab noc antro habitant,coempco, & m noc ip- ne immia*
fum mcrufifsemus, femimorcuum paulo poft excraximus . Hunc vbi herus ip- uS". *
fius proximum in lacum dimififfcc , paulifper vics reddicus, furrexic , & orco

V u u 2. qui

7 84 ALIA ANIMALIA NOVjEHISP. NARD. ANT. RECCHII.

qui fuerac vicinifsimus, aufugit , (xpius in eadem poflea adhuc tragcedia_
compariturus .

Animaduerti autem hoc pra:terea,intrufum antroilli canem hunc,tentafTe_^

cupidiffime caput fuftollere, Scauras lambere altiores , quafi proxima? folo

nataaninu exhalationes , moleftiam ipfi afTerrent maximam . Mortuos quoque fuifTe_>

amr^con0- canes , diu in hocfpecu detentos, veluti bufines, ranas , ferpentes aliaque venena-

t$mT ta animana> nuc conie6ta,idem paffa efTe infortunium, lllius loci incola? nobis,

memorabant.

Memini quando ante annos plures quam viginti, hic Rontdt noua platea_»,

quam 2(afel/am vocant aperiebatur , domufque noua? conftruebantur , cum>:

puteus recenter elTet excauatus , & in hunc gallus galltnaceus forte decidiflet ,

Hiftoria-, vnum ex operarijs lllis, per funemfe demifiile , vt gallum extraheret , ve-

vapcris rum nondum aquam attigerat , & ecce mirabile dictu , mortuus in puteuuu

opnd1 concidit, fubfequituralius operarius, vt & focium iuuaret , & animalleua-

cEainis m J ^m & *P^e mortem fubito oppetijt . Tertius delccndit, fed rogauit, fi fi-

gnum daret, confefHm extraheretur . Quare vbi mediecatem putei atti-

git, ftatim ab aura quadam vertigini quid flmile paciens, clamore edico

iemianimis , reliqui vero duo non nifi mortui edudti fuerunt . Puteus

terrae moleftatim oppreffus & impletus, alioque in loco aqua inueftigata_*

Hiftoriafu fujr, #

fcriex car Et quot mifere quarfb , ex fumo carbonum , non probe accenforum , in cubi-
cen^US3C culum aliquod claufum delatorum, pericrunt ? Vidi olim in sdibus "Bernardmi
nuTpauii- Pau^h Clementis VIII. T>atarij,mei & Germanorum plerorumque , apud ma-
nusGerma gnum hunc Pontifcem fautoris benigmffimi , Sacerdotem Calabrum , in le<5tulo.
tor. fuodormienti prorfus fimilem , manibus pedibusq. placidiilime compofitis ,
ob carbonum fumum, quos in ipfb fuo lecSto, fibi ipfi fudorem prouocaturus ,
putei fru- adaptauerar,extinctum .

mentorum 5ecj g^ fpe&abiles viros, qui puteis illis fubterraneis , quibus frumenturrL»
Umiiempe conferuatur , improuide viciniores fa&i fueranc, quando aperiebantur, & me-
ha/itum. phitim exhalabant nrortiferam, vita? non leue incurriffe periculum noui . Ve-
rum quodnam obfecro, venenum Tritico,ex quo optimum homini alimentum.
coquitur, ineffe dixeris ? Hoc enim ex eodem puteo f ublatum , nonmorcem..,
Muftu e«a fed m pane vitam nobis largitur .

done^bui- Dicam quid amplius,ne terra? hic fcetorem aliquem culpes . Preriofiifimus,
liens fuo fuauiflimus , ex vino halans fpiritus , vitali noftro adso congener & fociabilis
terfick. fpiricui, huncdeficientemrefocillansnonnunquam, &: inftauranstamamica-
biliter , vt fenfum , motum & loquelam deperdita, omnia reftituat & redinte-
gret.Hunc nihilominus ex »,«,#> per fermentatione fuam bulliente,expirancem
vbi claufum aliquam cellam vinanam abundanciflime impleuerit,homines il-
luc ingredientes, non temulentis modo fimiles efficere, fed ftupidos & attoni-
tos reudcre atque in terram mortuos profternere , qui non norunt , vim huius

Non eft ., ^ . r 1 • • r n i •

frobabi:e atque poteitatem parumnorunt. i nunc , & hoc viuihcum nectar f noc vitae
"Tmu150 EHxir, hoc ca.lefte donum , mortiferi toxici , & diriiTimi veneni etiam, quia_t

ren

vlnenost. nomines necat, fi placet, argue . Domi mea? ante annos complufculosj curru

j , ~3oIIum

ICX FABRJLYNGEI EXPOSITIONE. 7%-$

dollum femiplauftri meAfiiram , ruptis circulis ligneis crepuiifet , vinumq. to-
tum effudifTet in loco nonfatis fpatiofb , fiibeuntem & nihil tale-fufpicantenu
puerum meum, fragrantiflimus ille vini fpiritus eiufdem cerebrum ica impro-
uise, & repente oppleuit,. vt clamore fublato, in terramconcideret , & a nobis
efferri,aqua quoque frigida perfundi cogeretur ,•

An igitur dicendti exifttmemus , eiufmodi vapores, raro eiTe venenatos , fed Quid au,
pinguedine quada,cum acrimonia mixta conftare?quemadmodu in hac mufti ^?rj.P™'

r i i '• c n-r- ■> 1 1 -> i- -r- ■ Mi i i babiliter

exhalacione manireitiisimu.depreneditur. Totum enim illua,quod perit & ex dkendum
mufto expirans, per ambitum loci illius, vbi vinum ieu muftum ebullit,fi col- devapon-
ligeretur, quod Iodnnes ^Baptifla Porta Lynceus, libello fuo de DiHiUatione , qua_> J^ficienril
id fieri queat ratione: , dilucide monftrat,in nobilifsimum & fuauifsimum vini bus-
fpirituminflammabile,quodamicimei quidam fa£Hcarunc,abiret.Huiufmodi PortaLyn-
igitur vapor venenatus fruftra eft creditus , cum impetu quoda cerebru. ipfum docefcol-
fubiens,r,etrocedere verfusfuum.centru ipfos facit fpiritus, Etquoniam eftma- pf^mmu-
teriaoleoia,qu«e eft continua vt patet,& nonretis inftar vndiq,peruii,fed inftar fti in vini

,. ' ,. n . A ir c '-K i r n. i (pititum.

hnteoli ltrictiflimqrum roraminum , vtita loquar, vnita, caula elt eadem , ne Modusquo
fpiritus illam poflitpermeare, fed vtquafi vniticogantur eousq.retrocedere , tTtSesin
qUQUsq. hic vapor procedit . Ita vc demum.vaporis(addo quod narcotica-* p"^6"8
eiufmodi pinguetudine omnia conftantia , rtatim torporem inferunt , fed for-
taffis. propter hanc eandem eaufam,quam modo affignaui-J eo compellat fpiri-
' tus, vt hi vniti, in aquamabire cogdntur, & fic coniequenter homo,vel quod-
uisanimal, ex eorundem. defe6t,U;,atque aliasadpartesinfluxu,fenfu meiv
teq. labacur, motu, deftituacur , cpncidac demum ac moriacur .

Argumenta demoftracioni mea-yha-c. dica. clarifsima, quod videlicet qui vel
{uaui vinihalku perculfl> vel tetrQcarBonumfumo obnubilati moriuntur, hi proauthol
omnes placidiffime obdormiuiiTe videanrur i Quod canibuseciam ex antro il- J? ;°Pini°*
lo, di&o UCrotta de'canLt edu&is yfuvenic , & in puero olim vidi fulmine occi-
fo , dumdormirct, qui nec digici inde arciculum mouit. Inuenimus. aucem_i
cerebri.panniculos ln fe&o.huius cadauere, fulphureis tam odore, quam colo-
re,maculis cin&os . Si enimhorum quisq. ex pulmonunlACtordis, & non cerebri cerebrum.
potius,atque animalium fpirituum fuffocationemorerejtirr>na!; ille brachiorum monem15!1!!,
iac^acione, tibiarum attracl:ione, & totius.corpQris dcnique agicatione,atquo moneS-
labore moieftaretur . Arguic 6c curatio ipfa hoc meumdogma , quac eft aqua; bus Pati..
frigidae perfufio fc Verumde hac re haec fatis,& forfannimia., i

EccumcontrariafubeodemgenereP^/7o/^^. noftris.eile.dicantur :: Alexi- yt venen»
pharmaca autem cum^wf^deftruant, horumcontrairia eile.dicantur jnon-, conSSS
eft mirum,fi in his quoque deFile intellecTus noftri lumen,£que. vt in venenis a ^xiphar-

' 1 i v /> • / n • maca ha*

ca*c utit . Quamuis 6c hoc probe iciam^ Jcholajiicisnoitris, contrartetatem non_, bent uim
ni fi in qualitatibmdariy/venenaautemMaJubtfantiaagfre.M . °

Quas tamen enucleaciusomniaexaminarenonfunt huius loci, &temporis.

Supefius innui,inorrini ferme anirnalivenenato,eiufdem veneniantido- puimsex
tnm reperiri , vnde & Theriaca ex Viperine carnis virtute,. <viperarumxoxico certomo-
aduerfart:credicur . Solem 6c. Serpentmm, & alijs venenis auerruncandis , iru dSa^s.
Germania prarcipue, puluerem ex St rpenttbus componere, &miredepr«edicare. jjen^s re(I^

V u u j Sic

7S6 ALIAANIMALIANOV/EHISPJNARDiANT.RECCHL1

Sic a fide digno mihi narratum eft, liccerarum ftudioftm ibi quendam quinquc

Serpentum corda , in vmbra prius exiccata & in puluerem reda&a, vna vice de-

«uida per deglucijffe , ex quibus hoc fic confecucus , quod nullum ipfi venenum amplius

Juinq"co5- nocuerit , ferpentes nulios timuerit, quin hos amauerit, Sctradare manibus

d-& peIid femPer volueric , & inter rudera eos, ac faxa latentes, odorari potuerit , ferpen-

ipfnm u(. tes tamen hunc valde mecuiffe, & fugiiTe . Vari j puluerem hunc varie compo-

nunc : hanc mihi camen , ceu opcimam compoficionem donauit , & commen-

dauit icannes "Dauidouiz. /V0««*,pharmacopoeus non vulgaris not«e,fed & chy-

/uthorico micis exercicijs , & literis latinis optimetinetus .

fuVpuiue- Ha?c autem fic habet. Serpenti viuenti lrngua extrahatur , harc iuncSta

nicacaT" eiufdem cordi & hepati , qua? ambo filo transfixa in bulliencem aquam tan-

io.Damdo tl\\am immergantur, poftea nouemdorfiadiuneiis vertebris , in vmbra aut

prope ignem placide ficcentur, puluerizentur ; capiatur tantum, quantunu

cultelli cufpis admittit. Hunc puluerem PragA olim in peftis prajferuatio-

Vires fiuic ne' & curatione, piurimum valuifle mihi ferio affirmauit . Fides fic penes au-

piueri m thorem . Egoflmilis puimris J>r^»rm/ (cuiustamencompofitionem ignoro)

ex Germama allati dofes ahquot, vt vocant Medici. , canibus poft arfentci efum

propinatas, nihil prorfus profeciiTe fcio , cum tamenicriprum fuifTet hunc

Non reii- omni prorfus veneno aduerfan.

veneto."' Duo adhuc valde aduerfus qua?uis venena & febres malignas laudantur ho-

die Alexipharmaca,Scor%onera praefertim Hisjamca inquam,& lapts 'Bezoardtcus.'

Quamprc- ^e amc,obus quid frequencer & quotidiana medica rn praxi,mihi lnnotuerk,

togatiuam licet haud ignorem , volui tamen aliiorum quoque mentem explorare . Qua-

Scorzone- propter interrogaui virum Cl. Thadaum Col/tcolam, primx chflh Vrbts huius,&

venenala- pra?ftantiffimum Medicum , quid ipfi de vtroque hoc auxilio certum exper-

iudicinm^ tumque efTec.-plurimam autem huic fidem adhibendam cenfui,quod in vtroq.

dehis Th4a Vt difficillimo , ita maximi momenti itinere , primo ad Chhfliamfimum Gallta-

cois Medi rum , iecundo ad Catholtcum Htfpaniarum %eges , fcardinalem Barberinum Patro-

SffimS?n" num fuum , cui Medicinam facit , fideliffime fecucus fit ,* eique vel hoc no-

mineplurimum debtamus,quodhuncnobis Principem J talU pacis procurato-

tem , & fanum , & incolumem ex tanto difcrimine rerum reduxent ,

cum in hoc pofteriore itinere plurimi ex familia, & comitatu Cardinalts, febre

Rifpani maligna fublati fuerint . Hic igitur vere mihi conteftatus eft ,apud Ht/fianos

tantumBe- Medtcos non eo Bezoardicoslapillos in precio & sftimatione haberi , vc nobis

U "K- imagmamur> neque ab his ea in febribus & venenis depellendis,miracula edi,

buunt.qua vtha&enus creditum fuit illis,qui exotica fa?penumero fupra fidem humanam

credlmus. extollunt: in quo me facilem aiTenfore habet . Ita neque eximiam illam,^^«<e

*cneS?r Scorzpnera , vim inelTe, vt huic non ajquipolleat ea, qux ex^uta caprarta nobis

elicitur, eoque magis Htjftanicam aquam Scorzpncra&ifylxcevc fibi , quod in va-

fis plumbeis fublimatio illa, & deliquium chymicum ibi paretur . Quare vt is fin-

ceriorem haberet, data opera, in Hi(j>ania,cx vitro eadem concinnari,& inde->

aquam deftillari iuffit fecum Romam auforendam. CiuitdU verb C<eji*,c\im

Princeps Csfius nofter ibi copenffet Scorzonera? , Hifpanics fane nihilo infe-

liorisi magnum prouentum, aquam, vt ne longe ab Vrbe peceretur ijfdem or-

ganis

IO. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE. 7g7

ganis elici prajcepic, in priuatse & publicx falucis Rom;e,difpertiendam vfum . e1>** viw
Nolo etiam nobiliflimam lllam compoficionem chymice paracam , quam ESSS
Elixir nutta appelhnc , fua laude fraudari , qua in minima Cjuancicace haufta , Sf^SE,
ipiritus noftri ica animancur , corroborancur , & inftaurancur, vcad propu- fp»ririb|»«
gnanda venena, Herculeis viribus mfurganc. Huiusnuper nobis quacuorLi-
bris, modum conficicndi & vcendi appofice defcnpfic, & va/a chymica gra- F.Donams
phice dcpinxic Fr. Donatus de Heremtta, Ordinis 5*. Dominici , antiqua mihi fa- Jhnfas"'
miliaricace iunthis , qui inftrudhfsimum ^leapoli , pharmacopolium , & poft comP°fi-
famoium Franci/ci Iwperati Muftum, primas in afferuanda ibi fupelle&ile exo- ufumopti-
tica,tenet . Reftat nunc, vt quales fint Serpemes hi noftri Mexicani, enodemus, fiT. e Cnp
quodanonneminchicquarri,&auideame expectari non dubito . Verum
hifce in vlcimis animalibus, %eltgio/brum eorundem virorum,a quibus in prio - c
ribus adiutus fui, hiftorica relacio me defticuic , vel quia praepropere nirnis '%o- thorde his
tna difcefferunt , propriis in negocijs fuis valde occupati , vel quia forfican hos pentibus"
Serpentes,ex nuda pictura non iacis incernofcere potuerunt . Quin c amen ex [Sn?™?.
mediocris dtagnitudinis numero fint, &icones&dc;icriptio ipia indicare vi". cerea>ueae
dentur . Nam vt ex maximis hos fuilTemihi perfuadeam.adduci non pollum, rndici fer-
Cjuosadincredibilem cjuodammodo magnitudinem peruenire,in vtnsq. ln- j*6™"? ,e"
dijs, illi qui nauigationes fuas in vtrumq. orbem factas defcnpferunc , publi- «*sai &
cis tabulis confignarunt.Sed quod mirum eft,barbari illi populi carnes eorun-
clem Serpentum in delicatioribus quoque cibis reponunt . Braffifani

loar.nes igicur Lerius in fua "Brafdta hjec habet . famedunt , inqu it , Ttrafiliani SSode*
ittam ferpentes cra/fitudine brachij , qutnque fere pedum longitudine . Hasimmanes fcnP"'
MngaiBas terrefiresfruslatim con/cindunt , apparantq. infipid* tamen /unt <&■ perquam
txigui japons . In fexta parte Indta Orientalis , & quidem eAuriftrt Regni Guine*, Serpentc»
ad Afrtcam pertinentis defcriptione a TSatauis perluftrati, reperio, Serpente* lbi BataiifuiS
viginri palmorum longitudine,& quinque Lacicudine mueniri : aliquem quoq.
ibi capcun) fuiffe, triginta pedum longitudine, cui [tx viri portando, vix luffi-
cere potuerint . Fauces eofdem habere capaciffious, vtgalltnas & anjeres lnce-
gros deglutire valeant . Vbi ventrem cibis diftentum haoent , ebriorum ho-
minum more.fbmno indulgere, itainterfici , 8tiNi?rttts deuorari carnes „SerPente»

',. . r 2 ii- « r m - i r ■ Re°ni Coa

eorum, quas gallinis lplis prarrerant . Phtltppus Ptga/etta ln %egnt Congt deicnp- gi a plga-
tione his afirentirur, fed plura ac mirabiliora addit , qua: in curiofi lecloris mei morati?"
gratiam huc inferere non abs re duxi . Serpentes tbi /unft ait , magmtudinis hor-
renddt ,f conferar.uu cum noflratibus & pnecipue paluflres , quorum altqut longitudme H(. ctTmm
njigmti qninque & in latitudine quinque /pithamas excedunt, T/entre tam capaci vt to- i^gmta
tum ctruum , aut altud etus mdgnitudtnis animal , vna vice deuorent . Ex aquts egre • poflunt .
dtuntur , <y< pasli eo redeunt, <-unde ffi ab incolis magn* HAtrices appeUantur . Ajccn-
dunt quamuts altiffimas arbores , inquibus circumeuntia animalta quafitn sjecula/j>e- *\"i!miT
Siant . Et <z>bt viclurn qunrentia acce/ferint,fumma asi fe in ea demtttunt, atque tta arbor« •
f& mole e> morfu occtfa, (efr in folttudtnem altquavn trafta tota cum pelle &• offtbus ($? Po(i fatie.
carmbus deglutiunt . Etficpius etiam accidit^t cibo nimium repleti qua/iebrvj reddan ^te0me'^
tur, & injomnum maximum inctdant , ita Vt velpuer eos occtdat . Durat htec /atietas maximum
t$ fomnolentia <vel quinque "vel fex dies contimos , poji quos demum experreBt ad con-

fuetas

8 8 ALIA ANIMALIANOViEHISP, NABD.ANT.RECCHI.
fuetas fuas venationes redeunt . Pellem slatutis ttmporibus mutant, ahquando etiam
Mropes „imtadtlatattoneexcibo ntmto rugofam ante tempus exuunt , qutmuenta homtnestn
«rucfcZadmirationem bellu* magnitudtnem inde cognofcentes , rapit, Aethiopes hascarnes,
^^.quandotnuemri pofunt,indtlttijsbabent, ■

ber Germa 7 ylricus Faber Straubingenfp meminit in feptima parte defcnptloms Amertca i<?
"em eSH vidifTe , ad dextrum latus flumws Parenau ingentem Serpentem , iongum pedes
TJIT viaintiquinque fimihter, & craflum inftar alicuius viri, quitormentis beihcis
renau n-. jnterfe6tus fuit, quiq. lauantes m flumine plurimos prius Indtmos , cauda cir-
cumuoluens, deuorauerat : cuius &ipfi /»^»**poftea carnem affam, &eliv
xam in sdibus fuis comederunt . Hic nigro & flauo colore lucebat-.

Et quonjam coloris hic mentio incidit, filentio prarterire non debeo , colo*

rumvarietatem , quaminhocprimo Serpente noftro obferuaui, dum iphi-

fima Kecchi noftri exemplaria perluftrarem , in quibus Unimaimm ho-

rum,&;^«wr«wicones fiiut depidte , propnjsq. ac venuftihimiscoloribus

illuftrata: . Dum autem in hoc fum \ ecce fycchinepos magna animi attencione

has mecum confiderans, an non,inquit, quatuor elementorum htc in Serpenu

H Amo\ adumbratos , & quadam veluti proportione diftin&os colores animaduertis ?

STc?fi JLft auteni is M.Antonius Petilius, vir totus literarum ac virtutum ftudijs dedi-

™&™ tus, quiquantum prudentia polleat , cuiusSymbolum apprime Serpcntes exi-

deUdf iffii ftlinc » non '$& folummodo inquam , quae luris , Aequi & legum eft , fed Polttica

■BHv" ' maxime , demonftrant ampliffima, & doc"tiffima eius de Exarchia iam dudurrt

euulgata volumina, in quibus Regnorum, Monarchiarum, & Rerumpub. le-

ces ac repulasi ftatuta , & decreta perpendit , ac trutinat , Philologus quoqucj»

eft , & Hiftoricus infignis , atque Antiquitatum , tam facrarum , quam profa-

narum mirus propterea indagator , quod libri aliquot adhuc penes authorem

SlCrhof detenti,docere luculenter poflunt, qui de prima Mundi Hngua, non minus eru^

de^- dite quam dextre , vt egodehis iudicare potui,fcripti deffertant. Debeo Sc

hoc eximio erga me amori ipfius, quod no paucas ftudijs fuis horas, mei gratia

fubtraxerit du przdida volumina mihi exhiberet, oftederetq.quo Hguras illas

M pinri- pe^ruiderem , atque('diligentius examinando defcriberem. Sed plurimunu

ch^n*- profe&o Aumculus ipfius %ecchus nimirum, eidem obligatur , cuius nomen.,

jSfe vt immortalitati confecraretur, opus ipfius tantopere dignum,ac nobile^,

pernepote non vlterius fopitum iaceret , fed publicar vtilitati donaretur , mentoque-»

SSanT, cum Authoris honore lucem tandem adfpiceret , omni Pettltus vrgendo affe-

au , defiderio fumrno , & perquam folicite contendit . Et merentur ,

mchercle, plurimum huiufmodiviq induftrij , qui nil aliudcogitant, nil

aliud quxrunt , praeter ipfam virtutem, qui in hoc foli funt , & ftudijs

atque vigilijs fuis , in hoc vnum incumbunt , vt pofteritati , fuis fuorumque^».

laboribus prodefTe valeant, qui demu verbis , fcriptis, atque exemplis proprijs,

literarum ftudiofis ita prxlucent , hos ita mouent, atque inducunt , vt & lpfi

digniffimos ingeniorum iuorum frudlusproducant , & humano eos genen lu-

bentesrelinquant.

JNos itaque, qui a Lynce, ftudijs noftris propofita , nomen fortimur, pra-ter-
quam quod totis animi neruis, in hoc ex inftituti noftri primaria ratione m-
- cum-

IO. FABRI LYNCEI E XPOSITIO NE. 7S9

cumbimus, vtftudiofce pofteritaci recteconfulatur, G pra?fertim aliquid noui,
&reconditi per nos afferri queac: etiam propter hunc prxftantiflimum vi-
rum, qui fui tantopere erga nos affedtu amoris oftendit eo libencius , ac prom-
pcius, prxteripfasanoftro Principe collatas expenfas,& operas, noftrosquoque
cum Princips labores, vigilias , & fu*dores proprios, hofque non exiles & nauci,
contribuimus , vt tandem aliquando haud exiguo Philofophorum beneficio ,
opus hoc minime fepulttfm ampliiis, auccaffum , perditumq. remaneret,cum
vlcra quadragefimum ab ipfaconlcripcione annum , litteraria refpublica eo
caruerir, vtque Kecchus demum ipfe,debicam fibi iam diu gloriam & honorem
indipifcerecur.

Et de colore quod ait Plinius lib '. 8 . c. z 3 .Quod ad Serpentes attinet, <z>ulgatu eftt PHaij di- "
colores earum plerafq. terras(fic enim legant quida.)habsre jn ejuas occultentur. Quafi coiore fer.
velit diccre,& quafi ncmo hoc ei facile credat,ferpentes terris,quas inhabitant, peS"
vel colorem quem ipfi habent dare,vel eofdem ab eadem mutuare. Nouimus & refuta*
enim,fuos cuique ferpentu generi proprios,detcrminatosq. effe colores,fiu e hi
atram, fiue albam , gryfeam feu rubram incolant terram . Ec nofter hic aua~
dricolor ferpens domicilium fuum forfan in vnicolore fixit tellure . Videmus
quoque ijfdem ferme in ruderibus varios, & ex eodem erepere antro . Ec qua-
dricolore longe magis verficolorem depingic nobis Virgilius j. y£neid, ferpen-
tem, dum JEntas pacris Ambtfe manibus facrum faceret anniuerfararium , ibi
enim dicitur, quod

— — — — — adytis tum lubricus anmis Serpcs vfr

c #.» , 1 • gilianusv»

. deptem mgtns gyros feptenaVolumina traxit , ricolor.

Amplexus plactde tumulum ,lapfu(q. per aras ,

C<truie& cui terga notaz , macuiofus $ auro ^

Sauamam incendebat fulgor : ceu nubtbus arcus

^Miiie trthtt <xiarios aduerfo Soie colores .

Hic VtrgiUus indicare voluic ferpencibus omne*coloris genus inefTe pofTe, ob
m frtdi fiue crlefti arcui, ex pluribus compofico coloribu.%variegancibus,hunc
fhum Serpentem comparauic . Quamais non fim ndcius,Oonatum Vtrgilij Com- Huius ex-
mencacorem , hoc loci hanc expoficionem afferre . Color eius ffi ffiendor idcirco D°on"°0 \
Sfscici c&lesli comparatusefl, aic , <~vt ofiendtretur , non ex illts ejp tjuorum detefianda fta-"
natura eft, ($Jf faiuti bominuminfesla , fed hxc parum fiiffragancur Virgiiij men- y^™^
ti, &rerjm natur* iwzenio, qua^fub venuftiore eciam fplendidioreq. anvuium admenrem

1 j ■ • • C n? o ^ ir 1 ^ Vtrcrilij &

colore,dirius, inrelcius, &acrocius nonnunquam abicondere venenum po-nacurs. -
tuir, fic poeca aic:

0 firmofe puer, nimium ne crede colori,

Aiba liguslra, cadunt , vaccinia nigra leguntur .
Quando etiaca fub pomi cortice elegancis coloris , fepe vermis lacet corro-
dens, & virulencus . Atque vt vnico dicam verbo, vt vnico in hortulo trecen- Vn;us co-
torum rlofculi colorum (exemplo nobis fint Tulip<e)cx vniufmodi coloris terra J0™/^*

emergunt , fic vnius coloris folum , variorum ^enus ferpentum coloribus di- coiorum

a.~xi « 1 flores • &

uinctorum, generare, nutrire, & procreare valet . ferpemes

poceft ale»
re— . •

MA-

79o ALIA ANIMALIANOV^EHISP.NARD. ANT. RECCHI.

MAQVIZTETZAVHVATL
Amphisbana. tMexicana.

Mirabile

quodhomi

nes odio

habeanc

ferpentes»

&tamen_>

veneretur.

Aliqui fer-
pentes pro
Dijs ha-
bent .

lO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO.

^SffiOSi APVT &caudaver(iis,m hocferpete animali,partes maxime

fquamofa? apparent.In capite hoc fmgulare,ne dicam mon-

ftrofum,qu6d ha?c nimiru beftia ab illo incipit tenui & fub-'

tiliore, atque per integrum corpus, caudam verfus,craflitie

femper crefcit , ita vt cauda duplo fit capite craffior & cor-

pulentior. Squama? coloris violacei diluti , funt&nigri-

^antis, inmedio tamen corporis , cinericij diluti , ac pene

argentei . Si ex pro:ura eft ducenda coniedtura , animalculum potius , quarm,

animal grande appellarem , illudq. ex corporis forma & conftitutione vtrincj.

progredi valere, facile aiTeruerim . "

StHOLIA EIVSDEM.

REs infblens profedto & admiranda videtur, quod homines nimirum, cum
non vifos modo fibi Serpentes exhorrefcat,fed vbi hos mente,& cogitatio-
ne, imo per fomnum fblummodo comprehenderint, adeo paueant uibinde,&
contremifcanc,vtfaltem non animolinquantur, & extra fecoti rapiantur.
EiTe tamen interea alios, (quales Troglodyta Aethiopes funt) qui his velcantur li-
benter , &nondeefTe alios, qui in veneratione illos habeant , ac velutiDeos.
adorent . Atque "Egnanos pra?ter,qui olim angttem Aefculapium Eptdauro Romam
attulerunt, colueruntcj. funt hodiecjue Calecuiht Keges , vt Gtllius eft author, qui
tanta Serpentes in religione habent , vt qui eofdem occidat, pcena eadem , ac fl
hominem interfeciffet , pleclatur , quod illos e cado delaplos ob immedicabile
vulnus, quod inferunt , perperam arbitrentur . Quin in ipfo quoque cado , vt
maius ipfis decus accedat, inter fidera etiam ferpentes reponi meruerunt . Stel-
larum /igna3Serpentum titulo ab antiquis aftronomis fuerunt indigitata. Et
quimagni olimDuces,atqueImperatores audire voluerunt, nonne honori

fibi

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE." 79t

fibi duxerunt, a Serpente, qui matri eorum concubueric , prognatos (c fuiffo , H0rumetl-4
oalam profiteri ? hoc de tAlexandro Mavno & P. Sctpione Afncano fereuatur . Ipfi p»resfi«if.
ouoque ruciles & lnutues Echnicorum Dei , a ierpencibus celebncacem uomi- wr.
nis fui, &: immcrcalicacis, vc ipfi pucarunc, adipifci adoren.m voluerunc . Apolio d| ceie?
de pythone fcrpcnte occifo celebratur . eAefculaptus huius filius, Draconem aluic , iS.5^
qui lpfi appingicur . Hercules Hydram trucidauic . Mtnerun Corgonis angues e{rc yol«e-
geftac. Mercurius in caduceo fuo ferpentes duos , Herculeo implexos nodo
extollic Ceres Draconibus vehicur, Saturni Currus Serpentibus trahicur ,
•Quid mukis ?ipfemet lupiter in Serpencem mucari, & libidinari voluic.

Ec hoc infuper cum ftupore quodam obferuamus, quod incer creacas a Deo
Opt. Max. beftias, vix vllum earum genus reperiamus, in quo variecas maior , Maxima h
virulentia faeuior , Naturz potencia vnicior elucefcac . Jftdorus dicere folebac , Serpenbu,

r • • n i i varietas rc

Serpentum tot funt ijenena, quotgenera , tot perntcies , quot Jpectes, tot dolores , quot pericur.
cclores . Scupenda planc , fi vera quoque ha:c func , qua? de Baftlifco a Plinio , So-
lino , tAeltano ; tAlberto & alijs referuncur . Hunc nimirum excinguere herbas , o^^i
hecare arbores, corrumpere auras,rupere faxa, fibilo fugare ferpences, folo in- fcuspoflk,
tuicu hominem mifere perdere , & neci dare . Et qua: dc tAJpidis aftucia prae- Qu* fe
dicantur , haec vt euitet incantantis verba Marft alicuius , aurem vnam terr«e ^* a*
alhdit , alteram cauda obturac , ne eius vocem audiens , cauerna fua egredi
cooatur . Diuini vatis talia funt hac de re Pfaltno 57. verba : Furor tllis (pecca-
toribns) fecundum ftmilitudinem ferpentis , ficut afpidts furda ffl obturantis aures
fuas . Qutnon exattdiet <vocem incantantium njemfici incantantis fapienttr . Vt dc
Jaculi interim , Dipfadis, aliorumq.ferpentum miris venenorum viribus nihil
dicam . Eft & hoc inter Natura: miracula annumcrandum : Serpentes repenri Qyid mo*
anferinis pedibus , triparticis hnguis , vc Tltnius, auc bifidis,vt Arifioteles anno- se^enti-
tauit. Duas fimiliter aliquos caudas habere , & in nonnullorum caudisDUS'
tintinnabula fonare . Ne repetam nunc, tam monftrofas ferpentum magnitu-
dines, vt horum aliqui ceruum , fed quid dico ceruum ? homincm etiam ince-
grum fedentem in equo , fi Pojfidonio fides efthabenda, deglutire potuerint .
tioruegicus certe ille Olai magni Serpens magnus,ducentos t/edes longus, viginti pemes" a"
crafTus, vitulos, agnos, porcos vorabac,& maria tranfmittens,homines quoque in ^1*0^ "**
fublime columna? inftar fe erigens ex nauigijs rapcabat , ne obftupefcat forfan J.° G.e[[}°
Aulus Gellms lib.6. c.3. &c putet fe folum inufitsts magnitudinis ferpentem , ex
Tuberonis librisdefcripfifle , cum ait : Bello prtmo rPunico tAttdium Regulum Con-
fuiem , in Africa (Jaslrts apud ~Bagradam flumen pofitis , prxlium grande atque acrg
fectjfe aduerjus n/uum Serpentem, in ilits /ocis Jiabulantem inufttatdimmanitatis i
tumque magna totius exercitus confltElatione , haliislis , atque catapultts diu cppugns-
tum , eiufque interfetli longum corium,pedes centum & Tsiginti, Romam mifijZc,

An non & hoc mirabile ? quod in Braftlia fcrpences eflfe dicuncur , quorumv Jjjjjl^
geminaci morfus minus finc noxij, quam vnicus? & hic nouo fehcicacis genere rwal Ser-
fecundi fint expeccndi, vc primi perfanencur . Simile quid ipfis angmbus acci- r« pnmu.
dere credicum eft , quibus prior arundinum percuffio plerunq. fic lechalis , fi
vero fecunda accedac, pnori hxc falucem afferac . Et quid dicemus de eiuidem
f lane generis Strpenttbus , qui aliquibus in locis fine veneiio fint , in alijs vero

pefti-

7 n ALIA ANIM ALIA NO Vj£ HISP. N ARD. ANT. RECCHI.

peftiletiflimi:& in Afirica Psyllos,m ItaliaMarfis fuifle populos,qui odorc fuo S*>
pentes fopiuerinc,fputo fblo,aut fudore eofde occiderint,atque a nocentiffim0
*m & 'nrl' eoru veneno ^ca tuc* hierint?Sut he.c fateor,omnia mira in oculis,&mirabihora
co admo- in animis noftris . Verum non miranda miniis hanc efTe dixerim,quam nunc
funt scr- declaranda propona,beftiolam Amphisbpam fcilicec,& quam huic eidem fub-
pences* iungam, Draconem vulgo di<£tum,fiue Serpentem potius alatum, acque pedatum .
Quid enim magis Natura limices, & reru ordinem creataru excedit,quam pin-
Duhabere gere>auc fingere etiam,nedum viuum incueri animalculum,duobus capicibus,
&horum non vno in loco , quod in monftns facis frequencer vificur , fed vnum ybi
TbTcTuda capuc nacuralicer ficumeft, alterum vbi cauda effe folec , nexum ac poficu-
wJfeeft ' ram ^uam obcinuiffc ? idque non forcuico & fiue ludencis , fiue errancis Na-
infoiens. turae vitio , auc ioco , fed ferio confilio , incoca llla animalis fpecie, acquc
Necminus pr°genie , ica femper obcingere folitum effe : quod in tAmphtsbxna euenire-»
gj"jj" grauiffimi authoresconteftantur . Aut quid abfonum magiscenferi poteiK
uerfari Ser quam Serpentem procreatum effe , qui pedibus fuis incedat , & alas adeptus fic,
eiTe, & pe- quibus in aera fe fuftollere valeac ? Id quod noftro in Dracone euenine , cla •
haeb«ea.'aS rum iackmus .

nmphisb» ^c vc a priote exordiar : Plinius quidem nofter,lib. S.c. $ $.(jeminum,2.\t,caput
"uisde-1* dmphis&attfi hoceflad caput f$r ad caudam , tanquam parum ejfet mno ore fundi a>e-
icriptio. nenum f GalenusquoquedeTheriacaadPtfonem,Amphisb<tnaanimaleilbicepst
Cuiduoin mc5u^> quemadmodum fane e> nauigia njtrimqueproram hahentia, cuinatura exfu-
h>ia capua perfiuo fubBantia duo capita ef, largita . Quod ab tAeltano & Soltno quoque con-
firmatur, & Lucano lib.9. cum ait .•

Et grauis in geminum furgens caput Amphisbana .

Liber qui Hortus fanitatis infcribitur,authore citans lorach,ta\\hus iam di&a
verbis raca habec: Amphisbana Serpensfiigori comittitfe vigtlfg/ folteitus deouisjuis,
Valde cum eis cubat!Nam dum qUA&a pars etus doi mit , altera tunc vigilat.Et cum pet
femttam incedtt,duo capita regit, nuncque caput anterius , nunc poslerius fubfequitur.
Matthiolus Acque harc anciquioribus noitris Scripcoribus , habica pro confeflo , & fir-
pradfai" miter credica fuerunc. Verumenimuero Andreas Matthiolus ad caput 48.lib.f5.
SSsh.°rl* Diofcoridis, qui Ampkisban* hic non formam , fed venenum defcribic , fabulofa
Fabulofa \^xc omnia afTerit,qu£ de duobus capicibus veceres in hoc Serpence commenci
eapita fa- fuerunt . Poffe quidem etiam ex Artflotelis mente lib. 5 .c. 3 .de Generatttne anim
e'V . aliquando duobus capitibusanimalia nafci,prarfertim ex illis quae numerofam

Aliquando 1 . ZT . *T » -

biceps vi- prole edunc, veluci funt aues, & ld eciam m ferpente contigifie nis verbis rate»

pens , fed tur:/am firpens etia biceps vifus eil, vtdeltcet eadem de cau/a,nam td quoque genus oua)

Es «rAri- pari*> & *»«//# numero . Amphtfb<tna autem non ex monftrorum eft numero ,

totele . ncc ibi nexa duo capica gerir, vbi Natura capuc locare folica eft , nam talem-»

bicipitem Serpentem reor ego hunc monftrofum Arislottltcum fuiffe, quando-

quidem etiam pulli gallinacei duobus contiguis capitibus nonnunquam ica_»

monftrose nafcuntur. Ex*Natura autem pra°fcripto,femperduobus capiti-

Amphisb?- bus , in vtraque extremitate pofitis, edi cAmpbtsbpna perhibetur . Hacc longc

ter n.oiira ante Matthiolum , Aettus ambo capita improbauit , qui hominesideo decepcos

putauit, SeytaU 6c Amphisb^na Serpentibus, bina capica affingentes , quod has

non

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 79j

jlotl a crafliori capite , in tenuiorcm caudam definere viderent , vt/blet reli-
quis SerpentibM cutnireicum fint in vniuerfum squalis crailitudinis Amphtsbdt-
na & Scytaie, & proptereadifcernere haud quaquampotuerint, uixtavcram He0rh'"-.

\ r C ■ ii m i ii Aenus.Sc

partem, caput aut cauda lita merint . ln ncc autem Scytale & Ampbisbana, Aetw Marthio-
itrbitro, dirferunr, quod harc, aon illa,ex vtracjue parte progrediatur,vnde hoc duoSjJ?!
nomen ipfi Grxci mdiderint , vt Etymologiam fcrutanti non eft obfcururru . j,nxJ™£"
Uejychiat quoque in eandem fencentiam haec fcripta reliquic . lAmpkisbanafye-
eies eft Serpentis , porreaj capite, cubitalem caudam, O4 decurtatam habens, e> eafiepe
incedent, ita <v/ qt'id.%mynum duo babeat capita, dubitent .

At hbec hic paulifper rjuoque, philofophari . Ego mehercle mirificarrL, R«iom- m
hanc duorum capitum conftitunonem ac fitum non parum Natur.t ordini re- aVttilsc1
fragari , & animalis faluti obftare , vel ex ipfo Art/totele Natur* Genio demon- £0°^*
ftrare conabor . Hic itaque lib. de partibus animaltum cap. 1 o. ha?c duo ceu ve- hac "°!>-*

.~- •» r L 1 ■ 1 ■ pofleefle

nflirwa propomt & pradupponic . Prtmum, ait, 1» ommhus <-vtta pr^dttts, &* per- duocapi-
feRis partes maxime necefartx dua funt . tAltera qua ctbum capiant, altera, qua ex- ta~"' *
crementum emittant , non entm fitri poteft , "vt Jine ctbo vel Jeruentur , vel augeamur .
Sccttndum , eodem capite . Duo fenfus , id csl audiendi <& <z>idendt maxime in ea-
titc v fttt funt, propter fensoriorum naturam . Et Plivius lib. 1 1 . cap.3 7, de Capitis
di<mitate verba faciens . Hanc habent Jensus arcem , ait , huc ^venarum omnts d
corde vu tendtt, htc definit, hic cubnen altiffimum , hlc mentis efi regimen > ab eo profi-
tiscitur fomnus . J$tt<t ctrebrum non habent non dormtunt .

Ex his, nifi fallor, perfpicaciilime le&or, ha:c de neccflitate confequi facilc pJJ1"™*
iudicaueris . Cum per vtrumq. os , ( quod in capite quoque pofitum eft) cibi cxcremen*

, r ,. x . * l 1 r r torumexi»

nempe receptaculum, alimentumcapiatur, vtrique horum fuum excremento- tum.
rum emiifanum , vel ad akerutrius eris capitisq. terminos , vel in medio certe
corporis , fubnixum Sz collocatum effe debere , quo fnim alio in loco cloaca_»
illa,6c excremencorum fencina ftatuacur non video . At indecens videcur,pro*
pe locum, vbi cibus ingredirur, alui fordes acfeces egredi, & ignobiluis atquc
•abfurdius lons;e, in medio corpore,vbi vifcus locari debet digniiftmum, cor vi- '
delicec,oiiicinam hanc ftercoream fedem fibi fixiffe . Cum Ariflotelts laudato
iam loco, tanta? nobilitatis honore, cor lpfum condecoret,vt fenfuum quoque^
principium , aduerfusillosdetermintc, quidignitatem hane Cercbro, ( quod
Medtci plericuefaciunt)concedidebereautumant. Quod fi vero auditus &c
vifus lcnf >ria animalibus idco conceifa faerunt , vc his maiiacoribus & admo proprcrfta
nicoribus , fpeculaconbusq. vel caueanc fibi ab infortunio impenicnte , vel ^muv^sI%
quod vtile ipfis & volupe efl , amplexencur . An non fieri ficile quiuerit , vc
cum ex vno capite cibum flbi profpiciac proximum , hunc profequi , ex alcero
ver6 parem fiue coniugem fuam audiac Amphiibma, hanc icidem amplecbi
gaudeat , vel fi vtroque etiam vifus organo hoftem profpeclret, atque huc, vel
illuc fugere, anxia fatagat , an non inquarn contingere facile potent , vt vnum
idemque animal mocibus contrarijs , eodem cemporis momenco, agicetur, va-
rias in partes locorum diftrahatur, fibique ipfi vim & moleftiam mferat ma- vidererur
ximam & tajdiofiilimam ? Ne dicam nunc hanc nonneminem necefsitatem duo^Srda
txtorquere velle , cum duo finc formata > & non monftrofa Capita, duo his fu- ^=rc h**

Xxx beffe

7M ALIA ANlMALlANOVyEHlSP.NARD.ANT.RECCHI.
befTe corda fimul oportere . Verumamen hzc per tranfennam potius attinge-
re, quam ad medullam anntomicam, & philofopnicam,quod hictentare com-

mode poffem, penecrare libeat .

Quapropter ego ciuoque ff «jw»« , Uem , & ^aWA aflenfum raale prx-
*i»n cum buenm? fabulam hane effe de M»i^W Ampbtsb&na a:que cenientibus , atque llla
p"ffe"Pro- eft } ae Septtciptte Hydra a poetis excogicata . PoiTe camen *Amphsb*nam mni-
K$ *" lominus vnico capite progredi , & retrogr-edi , non habec quicquam a natura-
Uum conititucione animalium alienum . SolemusnosipWctiambulances
Hochomihocpraftarc&infantes noftri humi repcantes hocviplumfatonc Brutu
nes, &balia mukis hoc frequentif nrmm elc . Vermes quidam cencipedes, & vrucipites , vt
SStaE ita dicam , «Smpbisba»* modo gradiuntur : Camaris & Camru hoc vfitatilsi .
mumeft,vtillos C*maror»m graduambulare peradagiumdicamus , hoced:
Pndenim retrogredi, non progredi,quibus negotia non ex animi fententia fiuunt. Mira-
£quiRoma £US ^pe ^^ cam jextre ^«w Xpmanos noftros infticucos efle , qui currus lllos
* heriles feu bigas,quarum maior in VRBE , quam alia in ciuitate eft copia., ,

( carrozze hic vocancur ; eadem facilitate, retrorfum agunt, qua prorfum vix
alij alio locorum propellerent. Eoque magis Amphisbdna hoc pre^tare pocis eft,
quod ex <vermim» hanc ego gertere potius, quam Serpemum exiftimem . Cum
Quomodo autem vtrorumq. motus non parum inter fe variet , de hoc paucula quxdarru

Serpentum . r 1 1 ■ rr 1 ^U;..

mo:u$fiat. m curtoiorum gratiam diiiertare placeoit .

Qux Artsloteles duobus hbris , vno decommuni animaiium grejfu , altsro, dt

eommuni eorundem motione infcriptis, dofte quidem fed lacomce, & o! . i iufcu-

*duapeo. ledifputat, harc opufculis aliquotfuis, dilatauit magis , & expl v\\ . neruose

ftoflfemii fane, & anatomic^Hieronymusab^quapeHdentehmfapi&ime qtpwjuc iauda-

expiicaTdc CUSj 0fc PatM3mam Schclam nobilis,velhaec propter ipfum etiam celeBris . Ei U.-

pemum"" bello quidem de 7(eptatk: Tametfiomma talia animantia fuper terram , &

terr* innixa eamque contingentia repant, tamen reptionem raultiphcuer

Quam va- contingere pofTe affirmat . Cum alia vndis , feu vndatim , fiue whdando pro-

*h &Pienr" cedant . Alia partiiy fe contrahendo, partim extendendo . Ec qua: vndose re-

pentu i„: punt,bifariam hoc denuo faciant, vei quod vnda- per dorium eorum fiant,ap-

"dint * pareantq. & fuperne incuruentur, veluti Eruca repunt & Hirudmes, in ah js vn-

dar oblique per terram fiant, quas communiter fpir* appellantur, vt m Serpen-

tibuty quae per fpiras mouentur,6c: vt poeta ait .

— ima per orbes

Syuametuintortosyfinuatvesligia Serpens.

Quas vcro repunt fe contrahendo partim, & partim extendendo,fint Vermes

terras,fiue lumbrtci. Quibusquartademum fpecies accedat eorum quac ar-

cuatim procedunt, quali motu illa incedac Eruca,c\ux Geometra appellacur .

mo. Nunc quid denortra Amphisbaua ftaruendum fit,diligenter eft peruidendu.

tu proce- g^ tjetio credimus, ab vtroque animali <tAmpbis\><ena & Scytate demorfis , con-

w ph'f tingit morfus obfcuros efte, ac vix apparere, veluti mufcarum punclura: func .

Hsciubii. Hmc ego cum Matthiolo non ineptam coniecluram duco , Ampbisbxnam efJei»

eft.Ss5 nsermibM ttxxx non mulco maiorem . Nicander nobis fauec , qui eam tuminro,

mou«urm auc intefimo terr* non crafsiorem his verbis fcripcum reliquit .

Vr&te*

" IO. FABRI LYNCEl EXPOSITIONE. 79S

Praterea occurrit gracilis , pariterq. pufilla
Amphnbxr.a kiceps ,femper cui lumina nube
C&ligani dtnfa , nam palpebra nutat vtrumque
Ad tf.pm (btufttm , verum color <cquus arena ,
Hobuflo in corio njartato sitgmate muito .
Amphisb<ena tamen fimilis cfi njermtbm, njda
Quos genutt terra eiusq. inteHina >-vocantur.
Cum aucem Serpentes habeanc ofla, vel fpinas,& mufculos,quibus Vermes ca-
^ ' Tcl CCrd anaIogum Wd lllis obcinere videncur , pcrplcxum valde eit, & Sf™/
Gifficile cogmru, cjuomodo hi terrar innitatur.feipfos cotrahac & promouearu:, ", ufc",or»
cum harc omnia fine oilium & nmfculoru ope fieri haud quaquam cernantur! ~^
Quod ex Ariftotchs nimii um dodrina , vndose & craccim moueri , denocec ali-
cjiiid, cpod trahitur & mouecur,aliud quod crahic ac mouet, & aliud demum,
cuiinnititur illud iplum, cjuod trahicur acmouecur.

Reh&o igicur hic motu, quo Serpentes, & iIlo,quo Eruc* ferpunc.de hoc folo
mihi lcrmo nunc fuerir,qui Amphtsbttu competit,&: idem prorfus elTecenfecur,
qiii in vermibus terrefinbus tnanifeftatur . In quo non leuis fe iterum prodit Difficuitat
difficultas , qua? vt pulcherrima , ita folutu ardua elr, & opfcuriifima , quam_ Jee™Su&
his ipfiffimis Aqnxt> nientu verbis pr^ponam ac foluam . Etennn dum ^vermis *i»3W
♦ anterior corporis pars quaados $• caput \peciat , reptatu antenus procedtt , tanmm «juapldei."
abefi vt cmtxatoim) criffior fat ac b*-euior}qutnpotius extendawr, tenutor gr proltxior te '
reddafur . QuU fi dum ahqua pars mouetur , non poteft ntfi mufculorum mimfierio
mouert , aclio autem mufculi efi, vtperpetuo contrahatur , brmietur & traffior redda-
tu r,cur comranum ftt dum vermis progreditur , cum anterior pars potms fukiliaml
Refpondet appofite valde Aquapendens , vult igitur duplex e/Te genus mufculo- fr?fib?Pr2
rum, in vermibus, vnum longorum per torum vermem, hinc inde pofitorum, fc&
cuius beneficio fiat contracTio & vermis abbreuiatio , quod nt maxime, dum, c"mmuCta.
vermisahquocttnlteobiectu percipit,tunc enim contrahicur &craffefcir. M busiongi
terum eft orbicularium mufculorum , quos SphynBtres vlcare poffumus, qui m fj^
orbem per totam vermium longitudincm excurrunt, quique cot iiint, quot an-
nulifeu mc!iura?,{hiEau:cm funtnumerofiihma!) in vermibusinuenmntur .

lam fibi imaginecuj ah^quis, omncs hos mufculos vnum poftalcerum, ver- Dubiumra
mium corp^scon.^rinaerevcontingetprofeclo anteriustum produci , tunx, JS£5?
iubcihan corpus vermium . Ratio\npropatulo eft , quia corpus molle craf- (oluit ■
lumque,fi m orbem conftringacur,tum cenuius reddicur,cum prolixius euadic .
Acque ha:c mfi falio commoda lam racio reddi poteit , cur ha:c noftra fiue
Serpentu fiue rermis icon , capuc verfus mulco cenuior , quam ad caudam fic de-
pida & in tabula quoque expreiTr . QUod haud dubie nimirum, dum a picto- KSoiB
fre viuum hoc ammalculum delinearecur m motu id fuic, & ad parcem fe ance- flimad,cu'<;
norem rependoagebat , vnde conltringentibusfemufcuhs orbiculanbus ad p«c c» te-
caput ficis, pars ca longior & fubnlior de ncceffitace fieri debebac . &£*?

Acquedum mhoctotusium, vctabulis pocius, quamrei vericaci bicioi'em
Amphabxnam afleram , &c ranones quoque comminifcor non concemnendas .
Ecce pra:cer fpem omnem, atque opinionem meam llluilrifiimus Lques

X x x z Cajia-

796 ALIA ANIMALIA NOV.SHISP.NARD. ANT.RECCHI.
CafRan^ Vutm Lynceus noftcr,veriflimam Ampbtsbena imaginem,feu iconem
SSp coloribus fuis eciam proprijs depi&am mihi oftendicquam hac ipfa, quo (upe-

Caffianu

S?hiS- riora h*c fcripferam,& typographo nm imprimeda commiieram, hcbdoma-

n_ iconem £e)parifa allatam, & ab amico qiiodafuo exoticarum rerum appnme cunoio,

W\Su atoue ex ipfomet animali delineata foiflc, atteftante, fibi tranfmifTam aftirma-

uit . Haud fcio profedo,exhilaraueric me magis,an ruborem quendam potius

mihi verecundiamq. incufferit pene puerilem . vt qui partim tam rarum ani-

mal, a vecenbus toties decantatum,hucusq. a jtoographorum nemine vere cf-

jSgiatum, nifi iam tandem cum voluptate vidiiTcmipartim palinodiam canere,

qui duo nempe in hcc capica ncgaueram, quodammodo coactus fuiffem .

Amhor, vc Aft qui me norunc, hoc paricer non ignoranc , morcalium nemini forcalTt^»

verit"_r_ minus difplicere,fuor um errores ftudiorum agnofcere, eos libenter faceri,

filimj_.eat &agnkos retra&are, atque raihi ipfi,qui ha&enus nihil aliud fcnbendo,

pSndu dillcrendo, perorando, &inclamando ingeminaui, quam hanc vnicarru

vdietvt trenodiam, iniquura efTe nimirum, 'Naturam efRcere cx libera (eruarru ,

ftiaSnir famulam,&phantafiarum noftrarum pedi.uequam , vt noftrum hajcadmo-

accon.nfo- ^ulum gc^jjumq. inuitafe componere , fingere & efformare cogatur, a.quum_.

darcnt* potiusforeeidemnofmetipfos,qua_a DEO nonerranteducitur,regiturque,

(ubijcere & accommodare . Quod fi mecum eorum nonnulli , qui hodie Pbh

lojcpbi ferme foli audire auenc, fa&itarent, quos vecerum anticipata,& medul-

litus mentibus eorum imprefla authoritas propemodum fafcinauit, nae in ani-

malibus, plancis, &metallicis faltem, iam pra.ftantiora haberemus , & maio-

rem earundem rerum partem fciremus,quam proh dolor ! ignoramus .

O fortunatos nimtum ,Jita ft bene norint3

Agricolas 1

Dicebat olim poeta . Et ego fortunatifsimos illos cenfuero,quorum hodie-?

docltorum nomine, molles gaudent auricula. , fi haud philautia inflati, non tam /

quod fciunc exiguum cognofcerenc , quam quod in fciencijs illis decft rnaxi- ,

mum,agnofcerent . B<£ enim modo felicicaci fibi ducere pofsenc, illud acqui-

rere, quo carenr,& non damnare,quod ipfi affequi vel nolunt,vel non poflunc

nec ex lllis reuera effent, quos acriter Teientius perftringit inquiens :

Homine imperito nunquam quidquam iniuslius ,

Qui nift quod ipfe facit, nibil reHum putat .

Et vt femel dicam, magnus non eft , nec fapientia. amator,qui illud ytSU *t*vrk*

& vere hanc philofophica Latini oratoris (ententia,nufquam non cordi habet:

Optimus , ac grauiffiraus quifque confitetur fe multa tgnorare , &* multa fibi etiam at~

que etiam e(2e dtfcenda . Quamuis hoc faeculo noftro , detractum non paucis ve- ^

Muiti ho- lum ab oculis fuerit, & plurimi iam in clara Natmr* luce atque philofophis .

philifo6-" libertate collocati, plura videant, quiim illi olim in antro cyclopum latitantes, j

phamur . ^ ex aU£}ll;u magis,quam vifu Natura thefaurumdifcernebant, ponderabant, \

atque vtinam etiam non parum ca_cutiebant .
Amphisb?. Totum hoc animalculum, fi pidtura non mencicur, ad fpithama. longicudi-
crV«o. C nem vix accedit, crafTitudinis eiufdem eft , quam digicus minor habec . Squa-
mis fed minoribus veftiri apparet, color dorfi bene luteus eft, ventris albicans.

Caput

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 79y

taput peeuliare quid obtinct, quod alijs vllis in Serpenttbus nec viuis, ncc mor-
tuis,nec ftclis,nec pitfis me vnquam videre memini . Hoc caninum aut arieti
num lmprimis roftru smulatur, appendices fub capire cucanee. auccarnee. po-
tius, non pifciu pinnis fimiksMgaUorum palearia ac veluti barbam(i*«>/*/«
*•>« vocat) zmulantes propendent, longa* latsqueadeo, &quodammodo
tncufp!des,ciufaemcumtoto corpore coloris,vtad repcatum nihil prorfus
h* conrcrre, quin eundcm probe lmpedire eciam pofle videantur . Sed vt de-
le&atiunculaaliqua leclorem meum afpergerem, hanc bclli* figuram artifi-
cis manu ui lignea tabula incifam , atque hic impreflam dare volui.

Amphisbama Europa^a.

j

Quod fi reuera tale animal in reriim vniuerfitate reperiturV quid ego ianu Author ff
aliud faciam , dicamue, quam illud poetx ? . hocanimai

Omma nunc fiunt, fieri quA pojfe negabam . fSeSs

Quamuis vbi toc vecerum illuftria func ceftimonia,miuftum quafific,fl 8S"
dcm ipfis derogare, inter quos non exigua authoricate pollet lultui Soltnus , qui tab££
cap z 9,Am$hisb*nay inqu*c, confurvttin caput geminum, qmrum altcrum in loco fu$ Pu»*»«*»
eft, alterum tn ea parte qua cauda . JgW caufa tfficit^t capite <vtcrque jextu nittbun-
do ferpat traUibtts orbtculatu . Valeant igitur (fi harcita fe.habenc) & mex , liccc
fhtfibftes , & Cardani U6. 9. Suhi/it: in concrarium adducta? fubtiles ratio-
nes.cumaic, efTe ommno monftrificum , animal vnum habere plura motus !£§?*
pnncipia& capica: tum quia,quod paucioribus abfolui poceft, natura plunbus JJJSJ??
haud perficit: tum quia idem animal fibi ipfi poffec diftentire , aduerfari , & pWbu*PS
quod ego monui,c6trario.velle greffu moueri. Ex Solino enim appa^cc vtrumq. grcdiitur '
caput pro vnico cidem feruire , & pari paffa incedendo, corpus reliquum iru
femifpir*,&orbiculimodum trnhere. Quodfihocinnulloalioanimali huc-
usq. animaducrtimus, quidtumpoftea ? ita Creatori placuit Amphubanam ef- De<> ■*«
fingere, & tApro noftro Mexicam infculpere rmbt/icum , non in ventre , fed in, le f 0®*
dorfo , & varias alijs figuris , modisq. Nouiorbis beftias producere, qua? omnes
ad noitras comparatar, monftrofe viderencur . De vfibusautem partium tam

Xxx j exter-

7,S ALIA ANIMAUANO-ViEHISP.NARD. ANT. RECCHI.
«ternirum, quam internarum, nifi animal ipfum vidcro , examinauero , &

WS d Krecuero/uperauum & inane eiTe ludico nunc am^us quicquam dii .cepcare.

SSrfcf Acque ira ncfcio quam fit c^aW* affentiendum , qm in ijfdem mblellijs ta-

5SX bularum pocticarum ff y*»*» & AmphMna locat,de qua HydraNK.Rrytbra^

^ ' Hydram feptuipttem etfe, ait, tam *vtr*m esl , auam Caiforem & Polluctmortos ouo,

Hmnw m mfirm regnare , natos e Serptntum denttbm arm» wslruclos homwes : &

q»t ptfiter alia primt» fnxit Homems, arma a Vulcano Acbm frbrtcata , vulneratsm

dDiomedeVenerem,perlatumvtrib^Vly/em. Verumde Sepuapne aliquo Sm

pente, non omnino fubulofo forfan, led Indtco, aliquid inrerius,quando. de V,*,

cone mihi fcrmo fucurus cft, fubiungam , Nunc quae de Umphisbana (upcriunt,

breuibusexpediam. r

Hic ftatim me conueniet quifpiam, & cur-pcregnnum hunc iiue Ser-
cur »- pentcmfiuevermem^^W^ potius, quam altenus nominc appellare^
,hor ft maluenm fcifcitabuur, cum tamen in hoc non duo expreffa capita con-
£££ fpidantur . Cui hoc ego refponfi dedero : me Wtenus corum in libns,
SS qui Serpenwm & hiftorias, & icones prodiderunt, Amphtsbmam nufquam bici-
flam' pirem depidam vidiffe , fed huic noftro ferme fimilem, cauda nempe prxdi-
tam crafiiore, vt quandoq. capitis hanc fungi vice, aliquis facile fibi lmagina-
ri potuiffec . Quapropter & Graecae vocis origo, & compoficio,ex vi fui nomi- .
nisnon Serpentem notatduobus donatum capitibus, &^j»iVwr,fed iupMno '
feu vtrimque gradientem . Hoc cum nofter hic pufillus Serpens preftare com-
mode poflc mihi videretur, nec aiterius cuiufcunq. imagini accederet propin-
quius, veriufque , quam ^mphtsbxnf a noftris fcriptoribus delineata: aihmila-
Au.fiorper £tj,fj hoctitulo iilum meritiifime honorare debui . Mihi enim perpecuo iru
SS& his animalibus , fua hiftoria , & non raro Mextcanis nominibus quoque defti-
tt^t tutis, conie#andum,&hano!andum fuit, vt vatem hic magis , quam me-
Ti:us dicum promittere debuerim. Vt enim Htrudtnem fiue Sanguiftigam potms
Nokit vo- nonur)arem, quod non nemini placuit,mihi difpheuit . Licet probe nouenm,
SLT& in hac etiam vix a cau(da capuc difcerm , & recrogradam quoque effe acque ca-
%%& put fuum attenuare maxime pofle^ quod Aldrouandus fimiliter iib.7. dc Infetlt,
{n ■ obferuauit , cum inquit . Eiutlatur corpore fuo ettam per angusliftma loca tfivat

non obturatum opttmefuerit, ubi nemo putartt : adeb entm tn tenmtatem je extendere ,
O- os acuerepoteft, maior prpferttm , Vtper linteum etiam rarius contexmm euadat.
Deveneni,quod AmpbisUna fundit,viribus non vfquequaq. conucniunt
^iorcori. Tttojcorides & tAettus , hic obfcurum ab hac morium fieri fimilem mufcarurru
t"s^ne: punccuris , neque enecare, fed inflammationes duntaxat inducere , ille eaderru
^nnitd4ie ljcfisabipfacucnire,accidcntiafcribit,.qua&a Z/ipera demorfis &eadcmanti-
businAm- a0[a qU^ viperino veneno debentur , conuenire . Hanc ego controuerfiam
P 'S ^1 ' non facilc diremero . Artsloteles, quod miror,huius nunquam meminit, quam
tamen Pltnius , qui in animalibus pleraquc fua a Pbtlosopho mutuatus eft , & ni-
Authorhic Serpentibus recenfuit, &: no adco mnoxiam fecir,cu de Natura more fuo folito,
SStK conqueftus dicere voluerit,parum ipfi fuiffc quod animalia procreauerit, quz
tcull Dio ab vno ore venenii fundant,ni(i etiam AmphUmnam produxiiTet,qua: ab vtroq.

icorijz * capice vlrus ciacuiaretur . Et Ub. 3 o. car. 1 4. cum rvtpcra quafi m veneno,per
fcotuu r 1 - vapo.

IO. FABK.I LTNGEI EXPOSITIONE. y,>

vaporem falcem illaro,parcm facic, aic enim : Vtptram mulier pr&gnans fi tran-
fcendertt, abortum factet . item tAmpbtsbxnam mortttam duntaxat . Verum de hac
fi quid nobis amphus innocueric, in fecundo operis huius como, fi vircs & vica
fuppecanc , libencer promulgabimus . Hoc incerim non cacebo , Reuerendum
admodum Fracrem Pctrum de Aloayfa Amcricanum Limenfem, cum ancean-
num hic Home iconem huius Americani noftri animalis apud me vidiflec, hax PetrUJ d
mihiftacim fubieciffe verba, llle ferpens quem apud nos ^vidianno\G%y non Aloayfa_,
njalde huic dtffimtlisy potius ejicoiuber babens duo capita, reliquum <vero corportj atratu. nam Am-
Crmbrts teffeiiu dtjcriminatur . *4dmodum esl tembtlis , cuius ferientibus dentibus SrfaSil
medela nulla e(l , Eric igicur quod perfuadeam mihi, Amphisbana eciam noftra-
tis, quod Diofcortdes monuit quoque, morfus non leuc inferre periculurrL»
poile^,

Ad vmbilicum volumen hoc meum perducTruro , vnus deeft Scarabtus Me- Au&or ad
feicanus , quemmox fubiungam, & fcripcionem hanc meam candem abripiam. pCnrea7.prp"
Verum hunc priufqua defcnba, modcrari mihi non pofTum, quin aliud quod-
dam admirada? forma? animal, & quale fane bucusq.a nullo,quod egofcia,ani-
rnalium fcripcore ad vngucm, acque ica exa&e, vt ego facturus fiim,depi<5tu,&
defcriptum eft,delinee, cxplicem , & cum veceru monumentis diligenter con-
ftram. Eft autem hoc,Draco fiue Dracunculus quidam monoceros, quem Cardma- sedprfus
\ts1larberinus, cui has vigilias noftrasdedicamus, incer exorica fuareconditum card.par«
jferuat animalia , non viuum hunc quidem , fed incegrum tamen , nec vlhs fuis \"t^lit d e"
membris mucilacum , verum a cempore edaci rerum gulone corrofum , ita ta-
men, vt verirati hac ratione fitu fqualidus , & cute nonnihil laceracus , fiderrL.
adftruat multa maiorem.cum mceriora eius oiTa,vertebra: & cofteedete«5tae pa-
teant , quim.fi pelle fua incorrupta exifteret , & fic nonnemini fucum facero
vclle viderecur . Non defunc enim qui fabulofbs eiufmodi Dracones, non alicer jjjjjj?6*
atque Sphyng es, bippocentauros^ Syrenes grypbcs-, & fimiliapoecarum fomnia,chy-
meras,acque phancafmata arbitrenrur. Eo vero Iiber>r^ us de hoc vt aliquid
commenter permoueor,quod videam inter Hifpaniarum & totius orbis poten- ^JJJJvJdJ
tiffimi "Rtgis, atquc incer fummorum opcimorumq, duorum Ponttficum %oma- JjJ' "Jjjj-
norum,Gregprij dico Dccimcrtij, & Pauli Quinti infignia, fiue arma gentjlitia_? uerum . j
Draconem talem triumphare,hoc eft Serpentem quendam alatum atque pedatum,
quem vulgo nunc homines Draconem appellare funt foliti ; quam autem re&c
hoc faciant, poftenus ent confidcrandum .

Nefcio profe&o an de vllo animahum genere oppofita tot epitheca affir- [^JJfP^*
mencur &contraria?magis pafliones (vt fchola? loquuntur ) prardicentur , Draconi-;
quam de ipfis Dracotnbus fieri apud veteres fcriptores reperio . Nunc hos enim thoru op^
memorancingenciflimos, vccum Elephante quilibet non pugnare modo , fed n,onc*'
cius fanguinem ebibere Vniuerfum valeac , nunc adeo cxiguos di6ticanc, vc ab
aue Jbide occidancur. Nuncpulchnformes &decoros laudant , nunc defor-
mesmaxime&abominandos vituperanc:mbdoricl:um, &hiatum oris ipfis
ingencem cribuunc , modo cam pufillum fcribunt, vt vcluri per Eftulam quan-
dam alimencum fugere cogancur : mod6 venenofiflimos & nocenciffimos
proclamanc, modo domcfticos,& manfuctiffimos ptxdicant . lam per ccrram

ferpen-

to* ALIAANIMALIANOV^HISP.NARD. ANT. RECCHI.

(erpentes & apedes conftituunt , iam iterum pedatos,& alatos adftruunt. Nunc

triplici dentium ordme tremendos pingunt,.nunc edentulos fermc efformant.

Aliauando armis, telis & balifhs depulfandos & interficiendos fuadent, quan-

doque ficros,adorandos, & deorum loco venerandos ftatuunt.

?rorecoo- Vt ergo authorum didta hax inter fe contrariaj rice , quod dccet, explicen?

eorumquo cur , hoc ante omnia pro confeflb afferendum & ftabiliendum cenfeo . Draco-

cpuifo w' nomcn non vno fignificatu apud quofuis innotefcere>aut rem eandem dc-

notare, quod tam cx facra , quam profana hiftoria manifeftum reddam . II*

luftrium teftimonia fcriptorum Vtrgilij , Plinij,& Seneca fuerinc , facra Hiblia

hoc idem conuincenc .

pHnnsquo Priore loco Tlinius prodeac qui lib. 3 6. cap j. vbi nobilitatesoperum, ac

coa° no~ que artiflcum in marmore exponir , harc habet . Deinde multorum obfcurtor fa-

uicniumat. ma efl^ quorundam claritati tnopertbus eximijs obslante numero artificum , quoniam

Laocooris ttec T'*«s occupat gloriam , necplures pariter nuncupari pofunt , ficut in Laocoome, qui

sf ohm^ce e& *n "^ltl Iwptwwis-domo, opus ommbus, ($f ptclura t? flatuari* artis praferendum.

ieberrima. £x rutiolapide emm &* hberos, draconumq. rnirabtles nexus de confilij fententta.fecere

fummi arttficts tAgefander ffl ~Polydo*us ($jf Athenodorus fihoaij . Hic Dracones vo-

cat Piinius duos ierpences horrendos , & ingentes , qui Laocoontem cum filijs

duobus mifere interfecefuiit , quos ^irgtitus , modb angues , modo Jerpentefj

modb dracones quo ]ue appellauic . Et poftquam Laocoontis hic iniecia eft men-

tio, quemcunque vrbis illius quondam triumphantis, atque orbi terrarurru

imperanns, nunc FideiChriftiana? caput tenencis , ROM£ inquam , anciqua_»

monumenta luftrandi auidum aduenam inuico , iuadeoq. Hortos adeat & ?*•

HfeinHor latiutn Vaticanum , in ouo oculis fuis cum voluptate intuebitur , mecumq. ad*

sis cu ad- mirabitur , hanc ipfam tantopere a Plinio celebratam Laocoontis ftatuam,intcr

Sur°uro ruinas ajdium Titi Vefpafiani, coc annis, quod ftupefcas, conferuatam, e rude*

©lurimisa- rjDUS extra&am, & in his ipfis Hortis ;um *Appolltnt, Venere, QUopxtra, «Jntinos

Geflus in Hadnani ImperatorisGenio, 'Niit ac Tyberis fluuijs, ahjsq. rara: artis, & pulchri-

«oontisar^ tudinisantiquiifimis ftatuis collocatam. Non poilis quodammodo lacry-

tneTfcui- m's temperare, dum videas Troianum hunc Laocoontem Neptunt Sacerdoccm,la»

f r°ffi eX" crymante vulcu , gemebundo ore , nicente , fed necquicquam proficiente cor-

poris motu , & brachiorum flexu,infonrium fihorumadolefcencium, draconi-

Dusimplexorum,& opem fruftra implorancium , cruciatibus fubuenire co-

nantem. Sedopera?pretiumeftartificioflffimos&eIegantiilimos Vtrgdij ver-,

fus z. /tneidos, de mi/erabili hoc cafu huc tranfcribere , non ram vt famofiifi-

mam hanc Vaticanam ftatuam cclebremus , quam vt fcopum hunc noftrum

■ „ , comprobemus .

Arnficte-. * , .. . . .- . .

flus a vir. H u altud matus mtferts multoq. tremendum

Fcripti ,C~ Cbijcitur magis, atque improuida peclora turbat ,

Laocoon dnclus Neptuni forte facerdos ,

Solenneis taurum tngentem maclabat ad aras .

Huc auiemgemim d Tenedo tranqutlia per aita

(Horrejco referens) immenfs orbtbus angues ,

Incumbunt peiago ,pariterq» adltttora tendunt,

Ptclora

10. FABRI LYNCEI EXP0SITI0NE. Soi

VcBora quomm inter fluBus arrecla , iubaq.

Sanguinea exupcrant *vndas, pars cetera pontum

Ponelegit, (inuatq. immenfa Volumine terga .

JFitfionttus Jpumante Jala, iamq. arua tenebant :

*Ardenteisq. oculos fiuffetli fanguine , ($• igni

Sibila lambebant linguis njibrantibus ora .

Diffugimus njifu exangues , illi agmine certo

Laocoonta petunt , & primum paruiz duorum

Qorpora natorum ,fcrpens ampkxus vterque ,

/mplicat , O* mtferos morfu depafcitur artas .

Pofi ipfum auxilio fubeuntem , ac tcla ferentem

Corripiunt , fpirisq. ligant ingentibus , ffl iam

^Bis medium amplexi, bis collo fpumea circum

Terga dari , fuperant capite e^ ceruicibus altis l

llle fimul manibus tendit diucllere nodos

PerfUfus fanie <vittas atroq. nteneno .

Qamores fimul horrendos ad fidera tollit:

Quales mugitusyfugit cum Jaucius aram

Taurus , ffi incertam excujftt ceruice fecurim i

Atgemini lapfu delubra ad fumma dracones

Effugiunt, fizutq petunt Tritonidos arcem ,

Sub pedibusq. Dea, clypeiq. fub orbe teguntur *.
Ec quamuis non ignore Seruium ad huncipfum locum commentando dixifle :
Angues aquarum funt , fierpentes terrarum : Dracones templorum . Hoc tamen hic
minimeobferuafte poetam, quieofdemomninoferpenteshis diuerfis nomi-
nibus vocauit, iam apertiffimum euafit .

Seneca etiam Dracones vocat ferpentes quofdam, quiminime immenflilli
func, quos antiqui hoc nomine quafi proprio infignierunt, cum dicat hos aded
manfuefcere,vc in menfis inter pocula & fmus obrepant, a^; id libro quidenu '
z. delra , quando hominis iracundiam his verbis increpat . llludante omnia co* Qufd bie
gtta fcedam effe & execrabilem <vim nocendt , & altemffimam homini , cuius beneficio j£ ?££
etiam J*ua manjuefcunt. Affice Elephantorum tugo collafiubmijja, taurorum pueris pa- S»?
nter ac ffminis perjultanttbus terga impune calcata , &- repentes interpocula ,finusq.
tnnoxto lapfu Dracones . Pudebtt cum animaltbus permutare mores . Erudiciffimus
Z//>y/«* adminclocum: Haud abnuam zit in menfia etiamrepftfi . guidamtamcn
librt Ocula , ex quo altquis Ofcula . Porro Dracones ifios femin* in deltctjs habebant
*vt apud Martialem: Sic gelidum Collo neSiit Cratilla Draconem. Et hodiefit
in Jtalid .

Ego prorfus nihil dubico hos a Seneca infinuacos Dracones eiufdem plane ge-~ fcrufo»
neris fuine, cuius funt SerpemesiWi , qui a Romanis noftris hodie , vulgari idio- ffi* £.
niace luo Ceruoni dicuncur, quique duos , cres & amplius funtcubitos fepe lon- cura cb;
gi,brachiali eciam craffiwdine, adeo cicures,innoxij, & manf ueci, vc hos pueri, T^l
colla fibi & corpora cingentes palam circugeftenc,femine in finu foueanc,pIu- sTnecaDr*
nmique xftiuo tempore, ad taclum gelidos fecum in leOo cubare permiccanc, £F

cones vo-
lt,

vcab

8ot AUA ANIMALIA NO VyEHISP.NARD. ANT. RECCHI.
vtabijsprobeperfrigerentur. Agernofter Romanus hisfatis abundat, quos
audio, rattis, dum ruri vagantur, murtbus Jacertts , auicults , & harum pullis
ouirouevidritarejdumnidosearumvifitant, dextre arbores confcendendo ,
vbi autem domi decinentur ad plurimos menfes flne omni cibo viuere poiTunc.
Hos frequencifsime circulatores noftri circumfcrunt, quorum color m pro-
taoPeSsnapartealbet,&diluEerlauefcit, in fupinacinereus eft, per totum tamem.
,huTco"m" dorfum,acapiteadextremumcauda?,hnea; virgaque nigricantes quacuor,
serpecium. vakje confpicua? decurrunt . Caput pocius patuum, quam magnum, dentes plu-
res fpineos, & reflexcs habet, fimiles illis qui mnjtpera vifuntur , prior.ibus ac-
tamen illis duobus maioribus , fub pelle & facculo vencni pleno , lancancibus
exceptis. Quare venenum nullura, etiamfi mordeant, lmprimunc , quod
rviper* fubindeex primis denribus infundunt ,

Hos igicur a Seneca denocari ferpentes , fub norrnne Draconum exiftimo , li-

cec Dracones minime finc . Verum cam Seneca , quam PUm-ts & Virgdtus gene-

ftos pmat ric0 h|c Vocabulo,quam fpecifico vci maluerunr, & quemuis eciam lerpentem,

leneclno- Draconum ciculo honorare voluerunc . Diu hseii , quodnam lacinum , mafltue-

^dnumno^ tifsimis his Serpenttbm , nomen tribuerem . Non lnueni aptiorem quam An-

Vidauri .^««appellacionem: Interea nonfum nefcius,etiam Anguem omne genus Ser-

Jis nomcn pgntum veceribus fignificare. Superfiuum iudico, hoclociid pluribusdemon-

/ngui^o ftrare.Eft camen Aftgm etiam fpecificum,& quidem terreftris Serpentis nomen.

*"cre" Quamuis vt paul® ante fcripfi , Seruio placuerit magis, tAngues effs aquarum

Anguisno- proprios,vdnti Serpentes /intterrarum, ^ Dracones templorum, quod non moramur .

vllmdk. /Viwwmihiteftisiit, Hb.2,9. cap.4. qui ^«£«fi» proprie &ipecifice, Scrpentem

illum , Afculapio ficrum determinauit . Neque Anguis venenattts eft, mquit, mfi

per menfm Luna ms'It^atus . Sed prodefl <-viuus comprehenfia \ $ in aqua contujus ,ft

fotteatur tta morfus . guin & ineffe ei remedia m Jta creduntur , 0 ideo Jtfculapto di-

jEfeulapij caiur ; Democntus qutdem monflra ex hii confctt , njtpoffint auium fermo?ies mtelltgi .

rEpro. zAtqm anguis JEfculaptus Epidauro Romam adueSius esl, vulgoque pafcttur & tn do-.

?ocaacufU1S mibus . *Ac ntfi incendfr femina exurerentur, non effet foecundttati eorum refiilere . Ti-

tus LmtusXib. 19. ex Gr<eaa quondam , valetudinis populi causa , JEfculaptum

quTreTnit accerfitum memorar lib.^o. , cum Romf, portento fimilis cbdes pelhlen-

Romi "^ eiTet, libros aditos , quodnam remedium daretur .-Inuentum in libris,

«elatum. aD Epidauro Romam Mfculapium accerfendum . Quare in Epitome (equencis h-

bri vndecimi hsc leguncur . [itm ctuttas peftdentid laboraret , mtffis Legatts <Tjt

jEfculapij fignum Romam ab Epidauro trasferrent, Anguem qut fe in nauem eorum con-

tulerat, in quo tpfum numen effe ccnsiahat, deportauere, eoq. in /nfulam Tyberts egreffo,

eodemiocofedesJEfculapioconflitutaett. Haxexacrius ad^uc, 6: elegancius 'Rp-

wana cloquencia fua VaUrim Maximus lib. 1 . cap.^annocauic, huncq. eundem

Serpencem , eciam Anguem appeliauic .

Quamuis Macrobtus lib. Saturnaltorum 1 . cap.zo. Draconem pocius quam An-
tecT£rZ&uem voccc Serpemcm illum , qui A^fadamo appingitur , & 1 ro ioio colicur,
JapijSeiLe q^t?rnq. in valle b'elethrom.a, qus fica elr ad Pelij mort is radicem,L cus llle edu-
^cZ ■','" cafie didtur . Cum igitur Macrcbtus , bnga fatifi doctaq. orano: c oilcndiflet,
3"cLaL • oinnes ueos Gcntilium, rcferri ad vnicum SoUw , d . ae eJpoiiine, Ltbero pj.rt

fctt

IO. FABRl LYNCEI EXPOSITIONE. Soj

teu HaccU , de Marte, &CiMercurio,ar<?\imentis euincentibus probe deduxiffet , Hlc vuk
•de Atfculapio id i pfum probare conatur . Hinc efl, ait, qttod ftmulachris JEfculapij ^ph^-»
&> faluti* Draco fubiungttur; quodhi ad Solii naturam Luntq. referuntur,<&* quiaprd- vanos ad

Solem
ferri .

ze—

ilant ( ha»c fidcra ) <z>t kumana corpora n/elut infirmitatis pelie depoftta. ad prisltnum
reuirefcant <%rtgorem : rwi remrefcuut Dracones per annos fngulos , pelle Jeneclutis exu -
ta, propterea Qfr ad ipfum Solem {fectes Draconts refertur , quta Sol femper velut a quo-
dam ima depreffionis fenecla , in aititudinem fuam , <vt in robur reuertitur iuuentutis .
■ Aic pranerea quod Drato Solem imitetur , quad is acutifsime omnia peiruideat , pracoob
kleo aedium, adytorum ,oraculorum, thefaurorum , & puto ego hortorum ob riemquan-
id Hesjeridum , cuftodiara Dracontbus affignari . *JJ gj™

Iam autem non cfle obfcurum quoq; JEfculapium eundem cffe,azq.Apoliinem.f ItnwUnew
non prbpterea fblummodo, qubdexhocillenatusdicatur', fed quod etiarrL* cuV>Efcu.
Aijculapto diuinationis ius adiungatur . Nec mirum id elle , cum diuinationis ETcuni
& medicina: confociacae-lint difciplinse , vt etiam ex magni Hippocrans prarce- APolline-
pro , Medtcus fcire tencatur . jnedijeps

: effe

Jdadfunt , quafuerant , qua mox ^ventura feqmntur , in morbis inquam prazfa- J;-

pro«

201
10*

re
Lu

giendis, dignofcendis, & pcrfanandis . Hinc Mfculaptus aque, atque zApollo , Sfaeris
Medicinae inucntor perhibetur . r J

Mfculaymm autem diuinationibns non minus, & vaticini js pra?fuifTe , arque ^rcnia-
*Apollinem, feftiuifsimus nos docec apud Lmianum Dialogus,qui csflexanderrlea |^
'fjeudomantis infcribitur , vbi mira leguntur, de fceleratifsimo impoftore hoc , nibus «i*
&aftutifsimo pra?ftigiatore «Aiexandro, qui Podalirij fihum fefe poftquam ven.
ditaflfetjcum fceleris & fraudis focio quodam , cui cognomen Cocconas erat , .Dat^_c
Pellam abijt, quarciuitasolim fub ZMacedonicis Kegibu s floruicJ& eAlexandri Ma- ciamu qui
gni patria fuit credita . Ibi , inquit Lucianus, cum confficerent imman i magnitu- It,gu«K£*
dine Vracones , placidos admodum ac manjuetos adeo , njt a mulierlbus alerentur , ($" defcriblt«
tum pueris Vna cubarent, tercalcantes ferrent, neque commouerentur,ftquis slringeret,
premeretque : denique perinde atque tnfantes lac e papilla fugerent, ( »4»» funt id genus Dracones
apud tllos permulti , <vnde njeriftmile esl oltm illam de Olympiade fabulam intrebuifk, mi .
tum tAiexandrum conciperet , hmufmodi Dracone quopiam opinor, cum ea concumbente )
mercati funt ex his Serpenttbus <r>num , qui effet pulcherrtmus , obolis fane paucis .
Inde ad populares fuos abijt tAlexander Paphlagones, homines minime emuncta:
naris, craifi ingenij, ac ftolidos, quibus 5c cor,& cerebrum exemptum videre-
tur , quique prster folam figuram nihil a pecud ibus diftarenc , his egregie im-
pofuit , apud hos mirifica arte vatera promittens, 6c prophetam agens, refpon-
fa pro tAefculapio reddidit . Sciebat enim, nihil asque mortalium animos obfi- tus quid i»
<lerQ,quam ffem&cmetum, haccduo fcilicet in hominum vita tyrannidem obti- pJ£!tl.us
nere, hax ambo femper lubricx fortunae rota? aflidere, continuo hanc voluere,
& reuoluere . Si quis igitur prxfcientiam profiteretur , hunc deniq. facillime
ditefcere . Sic Delphos olim , Clarum, Delum, ac TSrancmdos , non tam ad famas ,
quam diuitiarum culmen pertigifle .

Fecerat autem iam priiis paraueratq. e Iinteis cofe&um Draconu caput,quod
fpeciem quandam humanam, coloribus additis,prac fc ferret: tum pihs equinis
fic aptaucrat,vt & os per hofce aperire , claudere , linguam excrere bifulcariL»

atramq.

sc4 ALIA ANIMALIA NOV^ HISP.NARD. ANT. RECCHI .
atramq! illi valeret . Imo adaptataWi fiftula , per hanc aliquando vt a capitu
^EfcuU- vox ederetur, procurauat • . r

piui e,x °" Pofte^ Ouum anfennum exeauatum , & in hoc recentifsimum Serptntts tcetum
= *- condSen^cllmq. ad non tta dudum excauata templi fundamenta , no-
tUS ' al ^ouatm fcpclij, . Mane furtbundo fimilis , * «U a CyU, Deorum ma-
tre afnatus , nudufq. eo concurrit , & totam ciuitatem permoutt , dtxttq. pro
concione , A-efcuUpmm Deum, fuo aduentu ciuitatem illam beaturum . Qua-
re poftulans phialam, vna cum aqua lutoq* pifcando ouum illud haufit, in quo
Deum fuum condiderat : quo rupto Serpentulum ?o?n\o viuum oftendit , dia-
tis fuis eundem obuolutum . Omnes alta tum Deum voce comalutantes , teu-
cem illam, ac terq. quaterq. beatam ciuitatem diditarunt .

Hic iterum tocose Lucianus , Aefiulapium Ins natumdtxtt , cumfemd duntaxat

nafcantur homtnes . Atq.wnexcoromde per loucm, td efi cormcula ( nam td matrts

Jmen fertur ) nea. ex corntce, rverum ex anfere progemtum . Et quid multis ? cum

„ • ciuitas intra paucos dies aduenis effet pieniffima , Atexander PelUum fuum Dra-

pSK conem , qui maxtmus , pulcherrimufq. erat„ totum collo circumdedit , caudam

m** foras folum prominere ftnens , fub alis caput cicuns beftiz obditum recondc-

bat ,Linteaceum vero illud, humanoq. iimilefachtium Dracoms xaput , altera

in ami&us parte dexterrime contextum oftendebat . Nec fucus a populo atto-

nito , tumultuanteq^ in loco non fatis capaci , nec admodum luctdo, hcilt ani.

maduertebatur . Stupefadi autem inde omnes magts fuerunt , quod vtderent

tam pufillum Serpentuium , pauculos intra dies , in tam immants magnitudims

tra&abilem, placidum ac manfuetum Serpentem creuiffe. Hac arte prstti-

cntor , ene&us eft watet *Aefculapij , ( qui Deus Glycon ab eo vocabatur ) & vo-

a omnium excepit , & pro Glycom fuo , fecreto hunc in adytis coniulerc iimu-

lans , refponfa tulit fraude vtens mirabili , qtia obftgnatas chartulas , m qutbus

vcta infcripta offerebantur, aperuit, legit, iterumq. abfq. heftone vllaobngna-

T uit . Dentque merces erat *>nicuta. reffonfo prtfittuta, inqutt Lucianus, nempe dr*-

SES. chma cumoholtsdmhis, Ne vero exiguum aut puftllum quis hunc quzltum,

?•' aKS fuiffe exifttmet , ait tn annos ftngulos ad feptuaginta , aut oduagmta miUta^

lr.rcd* redtjiTe,vfqueadeo auidis , & infatiabilibus hominibus , vt finguli iupraae-

cem , aut quindecim rogationes traderent .

Ha*c omnia longiufculo nonnihtl fermone protrahere volui, vt tum Macro-
oufe cur bio fidem facerem, vattctnijs quoq. ceiebrem oltm Aefculaptum fuifle, tum quoa
»»hor ai>- ^ is ille i p[mo dia;US , Aefcdapto facer , etiam Draco vocatiu tuent , com-
&& probare . Lucianus certe, vt laude fumma digntffimus eft,quod ficltttos Ethnt-
* • corum fuorum Deos, false rtftt, egregte & facete femper perftrtnxtt^tta culpa atf
fcelere non caret, quodCbrisliams, quos hoc in dtalogo imptos non raro dtctt,
x ft .^ impiilTtmus tpfe pottus.infenitifimus hoftts fuertt. Apparet ex hoc przterea Lu-
^S ctani ^lcrtpto, W«*nlloS,ftue Dracones M^,^^noftnsanguibusbeni
S*dy,-gnis,&innoxijs,quivcdixi,hic^ri»w-apPcUatur,non

m^fo/r^3^ & noftrz \amans fsmin? qu?da,hos fa-pe tn finu,aliqut m kao touent,

con.bus pkirimi ettam eorum carnibus, non aliter, ac f i angutU eiTent> veicuntur , tcr-

,lap!I' reum<amen cutd iapcre, mtht atteftati funt, qui aHquoties ho5 efitarunt .

*■ Rfffir.

IO. FABHI LYNCEI EXPOSITIONE. _ 8oj

.' Reeordor probe mihi puero in patria mea narratum efTc fspifsime ,de fer-
peniibus quibufdam domefticis, quicum rufticorum infantibu$ multoties in
cunisrepertijcumhispanem ladfci intritumetiam,exeademcommuni patina
comederinc, nec hos vnquam ofFendennt, domosq. illas valde reputatas ab in- .
colis fortunatas fuilTc , inquibushi ferpentes oberrauerint . Hoc idem ferme, di.ferpetes
apud Claum Magnum lib. 1 1 .cap. 3 o. hic verbis poftea legi : Sunt etiam domefti- "gioniU»
ci ferpentes, "vtpenates in Aquilonis extrema plaga rtputati , qut laEle ^vaccino^el oui- jj^J^"
no nutriti , cum infantibus Jub tcclts iudunt , &/ plerunque incumyvt fidi cuftodes
dormire "videntur : quos Udere propiaculo extflimatur . Sed bt ritus reltqutx funt<-ve-
terum fuperfittonum, omnino fufceptd catboitca ftde tnterdtcli . Habet igicur hic pla-
cidus ferpens , nefcio quid cum AefcuUpto commune, cum vbiquehonoretur,
&apudbarbarosquoque,gcntesq. diilicilfimas , velutifacer genius quidam
religiosc, imo fuperftitiosc , colatur .

S\ quis adhuc plura de Dracone Aefculapij , & huius templo , olim Roma in In-
fula Tyberina, vbi nunc S. TSartbolomxo acdes (acra? funt, condito, fcire percupit,
is do&iis.Vuintbierij noflri Q.Sertnum coniulat propedtem luccm afpecturum, yvimhie-
cjuando Poeta; huius, & Mcdici vtiliffimi proaemium explicat, in quo Serenus, deVaco*
• Jtaetaium more , isUfculaptum inuocat his verfibus : JKllSi

Tutf. poiens artis , reduces qui tradere -vttas Sereno h*«

Nofii , atque tn ca/um manes rcuocare fepultos ,

Quieoiis Aeg*um, qui Pergama,qutque Epidaurum .

J$ui quond»\m placidt teclus fub pelle Draconts ,

TMTprias arces , atque tncltta tempia petisli ,

Depellens tetros prafenti numine morbos ,

Fi ue ades : 0 quicquid eupido mtbi fdpe r~ganti

Ftrmafii , cunSium teneris exponepapyris .
Ha&enus cx profanis fcnptoribus deduximus , Draconis vocem non proprio
femper, ftricto, veroq. fuofignificatu acceptam venire : fed laciorcnonnun DracoetfS
quam liberalioreq Je^iii ferpentem quemlibet denocaje. lmoquidlibec, licet res '"»"'*
animal naud lit,quoa m gyrosialcem , &: voiuminacontorquetur, iignihca- g««.
rc. Sic idcm SenecA lib. $ . 'Naturalium quxfttonum, Dracones dicit, vafa quardamj OehisSe»
in thermis,6c canales, per quos aquacalefien io!er,a forma ferpeaciiiaJta voci- "c *''
tatos . Facere folemus, niquic, Dracones tffr mtltaria, C complures formas in qmbus
mfte tenut fJlulas flrutmm per decliue ctrcumdatas : ar f<epe eundem tgnem ambiens
aqua,per tantum fluat fpatij , quantum cfficiendo caiori fat e(i . Quinimo inCceli
firmamento, ftellarum congeriem quandam . quod contorti ianis inftar , har%
pofituram obtineant , Draconcm maiores noitri appellarunt . Legat,cui placct,
Hyginij poeticon sslrtnomicon , reperietq. veteres fcriptum reliquille: Draconem
hunc cadeftem, inter duos ArUos collocatu , aurea mala Hefftrtdum cuftodijllc,.-^"^
& ab Hercule intcrfcctum,a lunone incer fidera coliocatum.Ab aliis vero confi la* ^co.

_ •i/ri n \ '' • ■; 1 ■ n rr i uem appli»

«tum ita ruiiie, bunc Draconem a gtganttbus Mjnerua obtectum ejje , cum hxceos op caruot.
fugnaret , ^Mtneruam *vcro arreptum Draconem eoniortum ad ftdera ieciffe , (£/ ad
tpfum axem ceelt fixtfp , ttaq. adbuc etiam tmpltcato corpore <~vtdcrt , vt nuper ad fide-
rtperUtnm. Tempus monct vt generica q,uoquetriotacionein Sacra pagina,

Yyy Dra- A

f-6 ALIA AHIMALIA NOV^ HISP.NAKD. ANT.RECCHI.

Draconis nomen acceptum efle,demonftremus. Et Exodi quidem feptimo ckpi^
scriptura fe vt j)eus induratum cor Pharaonu , per feruos fuos Moyfen & Aaron miracUV
S°fec£" lorum igiie, & efncacia cmollirer, haec fa&a & fcnpta legimus . DixU Dominm

te
rem

)fc<Sr /*</ $*##* c^ /?<*™» •' C«w #*«*& f^" *? W<w > ofiendite fgna : dices ad Aaron:

i!?"-' a - Tol/e Viroam tuam & proqcc eam coram Pharaone, ac nsertetur in colabrum . Ingrefli

roncouer. Ifaque ^Moyfes & Aaron ad Pharaoncm ,fecemnt ficut pr<tceferat Domintis . Tulttf,

pentein"" Aaron <z>trgam coratn Pbarame $r feruis eius,qu<e rvcrfa itt in colubrum.Vocamt au±

tem Pharao fapientes @r maleficos , &* ficerum etiam tpfi per incantationts A?.gypti*t

& arcava qu<cdam fimilitir . Proicceruntq. fwguli njtrgas fuas qua *verfe funt if>

Dracones . Et deuorauit <virga Aaron nsirgas eorum ,

ioanesBu- Uannes rBufiamahtinus Medicus Hiffanws vt do&iflimus, ita facrarum litera*

quomodo rum peritilTimus,iib.4. de "Keptitibm Sacr<e Scriptur* , hoc modo prarcedenria ver-

scripmrT ba cxplicat. Virgam Aaron} in verum CoMwwconuerfam fuifTe , Colubrum in-

loS "" QUam,fic proprie diCtum,pofteain veram virgam,vel numeralem vna,velfpe-

cie vnam redijiTe.Virgas vero maleficorum, in Dracone s fpeciiice quidem voca-

tostales,apparentestamen,mentitos atque fidtitios commutatas fuilTe. Propte-

rea facrum textum habere , cjuod malefiei illi , per incantationes fecerint fimi-

titer, quafidicere velit, non vereacrealiter ,fedfimilitudine quadam ao illis

Dracones producTos , ( quod in Colubro re ipfa, Dei opera tamen, Aaron prarftite-

rat)exftitifTe, atque deuoratos fuifte .

Addit idem ~Bu(iamantinus, cii Draeone s fint vafti corporis, & debilis veneni:

cofidera- Coluber vero paruus quidem, fed potentifTima? virulentiar ferpens,D/«tWo longe

'scrip^S factu facilius fuiffe , molem.cumulare indi<ieftam,& grandem , virium tameru

JfiiS expertem,quas in Draconibus cft,quam dynamin producere erhcacem, qua (^o-

«nofacia . /«£,-/ pra^pollent. Atque hucalterum veluti miraculum acceirifTe, quod paruu?.

Coluber magnos deglutire Dracones potuerir .

Puto ergo perCoiubrum hic ego , & per Dracones non deretminata hicc am-
tarur ex ip rnalia , ab ahjs bmnibus Serpenubus diftinda intelhgi 5 vei um tam Dracorum,
£ vSSSi quam Colubrt \^oeesin htiffima Serpentum fignificatione accepta fuifTe . Quod
vel ex fcquentibus fepcimi capitis huius verbis conijcio , & elicio. Curn-.
cnim hoc miraculo minime permotus Pharao eflet , iufsit Deus, vt Aaron
adhucaliudederet, hoc eft pcrcutiendo jflumen , cum illaeademvirga fua,
aquasomnes, quac in tot<\ AEgypto effent, in fanguinem verteret , quod &'
ipfum fubfecutum eft. Vcrba facri textus fic habenc : Dixitautem Dominus
U Moyfen: Jngrauatum eHcor Pharaonis , nonyult dimittcre popuium . Vadead
eum mane : ecce egredietur ad aauas @r flabis in occurjum eiuSj fuper ripam fluminto
tario »d- e> <T>irgam ait-e conuerja eslin Draconem , tolles in mam tnd ($fc , Viden ? vt hic de
<ucuur' eadem virga illa fermo eft,de qua fuperius paulo Scriptura memorabat , quod
conuerfa effet in [olubrum , iam in Dracomm &: non in Colubmm mutata fuifley
affi-rmatur . Pro vno igitur, «odemque Serpente facrx ht-era:, hoc in loc©-
Jalcera , Colubrum & Draconem •htibuenmt . tt qind ni hoc W fueric ? Cumy
Braeonis dcvna,cademq. virga loquantur,qua Aaron in digito Dci , nvvracula llla patra-
"uandVefi rac' ^onfequens igitur fueric, ex facris ctiam Bibltjs patere, aliquando Draconit-
renencum nomc «okauoc© &.'gcncricc(c}u:odh'ic probare inftituimus)fumi,&a»««^<",«<»v
Wjf! * - - "; - - Draco.

IO. FABKI LYNCEI EXPOSITIONE. S07

T>racones,no aa\ legitimos Dracones referedos eflc,fed pro comuni ferpentU gene-

re accepcos fuifle . Qualis aute is ferpens fucrit, hoc ignorarc mc Iibenter fateor.

Dc colubro ldem diccndum ludico, vocem huius qucqueefle larsar, & cenericar V-c Jd'CCB*
r -r -ii - j 1 - dn de co-

i)gnincationis,vt moxdemoitrabimus.Videtur etiaadlitera facr*Pagtn& pro lubro.
bari pofle,ciufie fpcciei ferpentes illos fuifle, quos magi in medium produxerut, Ma|efic{e„
cum 1II0, quem ^nwP/Wrfw/iccmmutationisgratia ex commucaca laa virga iufde. tpe-
ortcnditjlicetdiueifis nominibus in primo textuappelkntur.Scripcuenimeit, temprodV-
quod malff.a Ceccnnz/imiltter,hoc clt fimilis,ialisq.rigurf ,vt ego oy\nor,ferpen- ^qwm
*fjexhibucrint,qualis ille ^drorva fuerar.Nevideretur PbaraontC -,o,in vi &ener- Aart"u
gia miraculorum inferiorcs fuifle, quam Aaron erat , vnde Phura-jnU etiim cor
limilia credens miracula,magis magisq.aduerius Deum exacerbatum,& mdu-
ratiimremanfit.

Nunc quod promifi exec|uar,docendo nirnirum Coli-bri vocabulum nonra-
ro pro cpouis Jerpentc a mulcis auchoribus accipi, vc quando luuendts Sat. 6.aic,

T>ic qua Ttftphrne,qutbus txa^itare cotubru ? Lofaamf»

Et Vtrgilius \ib.-r. jgnetd vbi lucliricam tAleSlofuriam defcribit • c™»i£r

Tam feiu fucies , tot pullulat atra colubris . EJ&cuJ

Hanc /«/wadijc, poftquam •*atur-

FleSiere non poffet fuperos, Acheronta mouebat .
«Etaduerfus vE»wfurgentem mcliorem fortunam,atqueconnubiacum Lttini tono mHi-

mi • r ■ r ■ 6ar funan»

iaineunda,commouit,cumIciret/«r/4'/i ouoque A:«hoad-

Ham poffs rvr.antmes armare in prtlta fratres . Jj™"1 A«'

Imperauitq. \t ferptntem inijceret in finum Amatx, futurar Socru- Ane* difcor-
diam indedomusprocuratura, & futurum fihashuius cum Ainea matnmo-
nium diflblutura. Hunc autem ferpsnttm nihil penii Poeta habuit,vt modo Co eund/Ver-
A"£r«*»,mod6 Anguem, modo <vipcram elegantiisimus vcrfibus hifcc appeliurii; SfJTpeTIT

Exin Gorponeis tAletlo tnfecla 'venenis , ar &>tet*&

Prtnctpto Lattum {£/ Liurentts teua tyranm

Cclfa pettt, taotumq obfidet Itmen Amata, $

Jjhtam fuper aduentu TcucrumfTumiq. hymenais ,

Feminete ardentem,cureq. iraq. coquebatit .

Huic Dea ctxruleis vnum de crintbus anguem

Conucit, inq.ftnum pracordta adtntima fubdit .

J!)uo furtbunda domum vaonHro pcrmijceat omnem .

1 lie inter ^vefies e> Uuia corpora lapfus

TSoluitur,AttraElu nullo ,fallitq. furentem ,

Vipeream injftrans animam ,ft torttle coilo

^Aurum ingens coluber, fit long*, t<enia 'vitta :

Inneclitq.comat,& membris lubricus errat . .. . .

Nam quid reuera lit lpliiiimus Coluber , quem aliqui aquattcum anguem , al«j coftai qui»
terresTremferpentemmria. graminapaitum,alij paruum,alij ingentem,alij breue, c'oiuS'
alii lonoum dicunt, adhuc (ub grauifTimis authoribus lis pendet,quam decide- Ambrofiuj

;.SU,/- ■ l • n ^ l- W 1 Pjrtusan-

3fe,vt dirficilc, iic nequc mci nunc rori eit. Quare diuinare non poiIuir.squaiem tidota ^d-
ftroentem Ambrofius Pareus mdicarc volucnt lib. zo. cap. z 5 . quando rcmedia». iEmJ

'yy

Yyy x theria^ knblt-

8 o& ALIA ANIMALI A NOV^ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

theriacaliaadhibuitfalubria, coquo cuidam, quem Coluber momorderat , in-

ter fepes/^w/wlegentem.Gauifus tamen non parum fui, eandem,parem,nc ;;e-

minam prorfus medelam , liuic a Pareo doc-tiifimo fuppeditatam , cjuam ohrrw

His olim eao mej]on meo , fde quo fiiperius in ynmo Jcrpente) d vipera commorfo,appii-

ileTdler." cu€ram . Videri poteram , omnia a "Pareo mutuatus , cuius tamen eo tempo-

vienS^* re nomen nec auditione acceperam, nedu quod ipfius libros : etiam legilTem. Ex

fuscrac qUO {jmul clarefcu,fa:penumero vnum idemq. muentum a difterentibus per-

fonis,tempore diuerfo,& diftantiffimis locis prcpalari poffe Pofteaquam igitur

Quisvems fufficienter nobis tam facri,quam prophani ccdices funragati fint, Draconu vo-

Sda«atw. cem,ferpenti no raro cuiuis obuio acccmmodari fclere, a;quuna cenfeo ad pro •

prium magis genus accedere , & fpeciem lpfam (vt cu icholis loquar)ipecialilfi-

mainda^are, rn ouz Dracuncultu hicnofter domicilium fibiconftitucrevaleat.

Et mirari comprimislicet,quod linguis tot nationum vanjs,vno eodemq. vo-

cabulo ,tam conformiter Draconem appellari, lr.ceruffimum tamen adhuceffe,

vXSfc cuis verus fic Z>an>,videamus.Qui enim Latinis Drato^ Grttu l?**.»»ltalt4 Dra-

StS gone,Germanis Dracb, ccdem ferme fono, & ethymolcgia vocitatur. At mterim

«hibiaed. Vetcresdereipfanonitafacile^onueniunt.fc4n/?0^/f/lib- 9 cap.i.deHift. ani-

mal. DiJJidet Aquila,aiz,cum Dratone,njeJciturentm Aqutla angutbm .Hoc diftidium

Ariftotdis p^^j qnoq; & A^lianus contirmarunt,&; mirabihs Poeta Latinus n.JEnei-

Draco cu 1 y . \ «, n 5 / r-

A^uiiadii- ^jpu^namhanc, dextre,concinne,&venulte,vtomnialua expreisit, compa-,
fid" ' rans cum ccrtamine, quod inter Tarcbontem , & Venulum egregios praeliorum-
du£tores geftum eft :

Vtq. *volans alte raptum tumjulua Draconem
gn^deicri- Fert AqutU, tmp/icuit pedes^atquevngutbtuhapt :

*"•• Sauausat (trpms,Jinucja "vclumivaverjat ,

ArreBisq.borret Jquamis, (^ [bdatore,
Arduus injuroens : ilia baud mtnus T/rget adunco
l uciantem roHroyJimui ttbera verberat alis .
Exquoclaru eft,cf. Atjuila Dtaconem huncin altum ferre pofilt, non illa-in-
Dr^copr- centifsimabeftiam eile, quam Vlinim nobislib.S.cap.i 1. memorat,tanta:ma-
port«. °" gnitudinis,vt ipfi mhil pefi fit, cu enormi bellua Elepbame in arena defcedere,
& ducllo comiilbjde vitadimicare, circumflexu nempe tacile illu ambire , nc-
xuq. nodi perftnngere.Sequente capite Dracones effe ait tantos, vt totu fanguine
Aiij amho- Elephantis exhauriant . Et quam quu d//tfw,inquit, tant* dtfcordix caujam attulent,
«uftcifit3 mfl Natur* ijefiaculum Jibt paria componeniu ? Quafi innuere velit, Naturam non
aliter , atq. nos folemus,hos magnos duos gladiatores, m mundi theatro , vires
fuascommittentes, cum voluptate fpectare voluiife .

Hoc ide Solinus cap.xy. contirmat, qui a Draconibus,Elephantos non nifi* potu

Kam Dra, grauatos inuadi,fcribit,vt venis propenfius irrigatis,maioremiumatde oppref,

lVLh!l' fis,hauriendorrigidii eoru iancjuine.latietate . "Nccaliuimagis quamoculospetut,

e^. inquit,^«ot (clos expug»abtlesJctunt.Vel tnttnora aurium, quia tsjoius iocus dejendt no

potesl probojcide. \taq\ cum ebtbermt fnngutmm,dum ruunt beUua, Dracones cbruuntur,

fic Vtnufque fujus cruor terra imbuit,ftq.pigmentum quicqutd Joit tinxerit,quod [inna-

barin ijocat.H^c omnia propemodu Sohnus ex Plinto, traicripftt,qui ln JEtbiopt*

Dra-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. So,

Draemts hdtcis pares gencrari aflerit, vicenu cubitorum.Scd hoc par eft,prjcut
Mtantu nf Oneftcrtttu hos depingunc , quorum illc Althtoptcos Dracones triginta^ immcnf*
pafliium longitudine, hic vero duos memorat Indtcos , vnum fex & quadragin- 5j£gj
ta, alterum o&oginta cubitorum. Strabo adhnc maiores facit, octogmta vnum nM- '
nimirum,atque centum & nonaginta cubitorum alterum, Pierius vcro, Maxt-
m Tyrij teftimonio,tradic ^lexandn Magni temporibus, apud Indos Dr*conem
quinqueiugerum magnicudinefuiOe. Qu* fi fabulofa non funt, reuera maio-
raanimalia non repcriuntur fuper terra, vt S. tAugufimus in enarrationo
Pialmi i4g. m.Lucanus quoqueimmanem quandam Dracombus magnitudi-
ncm adfcribic his verfibus .

Pos quoquc qui cun&is innoxia numina terris, Lucaoi

Serpitis, aurato nittdt fu/gore Dracones , £r*co?

Peliiferos ardensfacit Afnca,ducitis altum

Aera cHmpennu,armentaq. tota Jecuti

IRumpitis ingentes,amp/exi ^verbere taum,

Wec tutus fpatio efi Elephas, datis omnia letho ,

Nec *vobt's oput esl ad noxia fata veneno .
Vidcntur igicur Pierio aflerente, Dracones illi proprie vocari,qui corporc funt Dnroi»»
immaniori vaftioreq. hoc eft , ferpentes annofi valde, & qui mulca «etate in ma- Kffig
gnicudinem excreuerunc mufltatam. Vnde teprouerbiu natu, Serpent nift ederit ma*T *
Jcrpentem non fUtDraco.kd quos Dracones referri debent ilIi,quos Strabo ex fpht-
cratts authontate , nafci fcribic apud Beijericos Athiopes adeo magnos, vc herba
illis innaicatur,de qmbus paulo mfra .

Quare longe^ squius Draconum nomen merentur , Arislotclis prxerandes illi
*»gues,de quibus lib.8 cap.tS Htft.anim. quam eiufdem paruus, cum Aquila^
pugnans/opftr Sun.aucem h*c Anfiotels verba . /n Afrtca magnitudo angutum ^ jg
mir* ficut &ftrtur.lam tmm nonnulit vbi triremi appltcutJfent,oJJa boum multorum *<«*&.
rvtdtjje narrant,qms abjumptos effe ab angutbturf dubttarent,cu triremes produZka* in
*itum,quamprtmum angues m/ec?arentur,<fr nonnuUi aggreft triremem eutrttrent.

Vcrumhicmihifcrupulusinijciturha!retque,an Lueant Dracones fincillis cs tue,-
fimiles,quos tam ex Pitmo,Miano &: alijs dedimus. Prardidi enim fine pedibus, t Si
alisque,in aroores ferpunt,impl,cancq. (e illis,ad quas paftu veniunc Elevh*r.tes. i**E
Lucant Dracones aucem alarum remigio alcum in aera tendunt, & verbere, cau- p«^*«-
darum puto, Blephantes , taurosq. trucidant .

Quapropcer Draconum nomine, ferpentes illi vcniunt quoque,quibus Natura
alas,ioco an feno,vix dixcris,adaptare molita tmt.Verorum Draconu duafunt fbe- Dia'^'
<«^™Grcuinus,^uid*et>im^

V/ j*j 'ttnt' L,bcr,clui Hmm rA»"«* infcribitur,antiquus facis,hax ex Phy ■ ^onali'

ftologo adduc it. Draco fuper omnes ferpentes maximus : e> fuper omnia terr* animan-

tta . J$ut quandoq. fuper *erem,ferturipjum concitando ac Vehementer impellendo . Item

iequentia. ln*byfftsterra(ficmdtcitS.Augufitnus)a/iquando Dracomoratur^cum

tn aerefenttt humtdttatem , egredttur , e> Juper aera fertur , magnis alarum remigus

**"y»™*tans&mpt)Ltns.AltsquZdampelUcciy>olubtltM^

wporu fm mqmtutunem Ute dijfufts : ybieunque moratur , aerem infictt .

Yy/ j Erunc

S i o ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARD. ANT. RECCHI.
Erunc i"itur Draconm titoh decorandi ferpentes alati quoque,. qui & ipfi
*«S; non vnica^inclafle tantummodo coei;centur . Et^Ww qmdem,lib. i.

&t$tCap^

■ ' l/crum antem ali4 p.enn^ voiant,^ ,*vt^qmla,rvtacctptteri alt* membrana ftcca

vt apes,njt ficarabtt : alt* cute , <vt VulpecuU, Vt ^vesjertilto . Volantpenms, aut cu-

te, <j,iMe»t fanguinem.. Membrams ftcctsyqu4 fanguine carent, njt ^fetla . Sunt
Ar/noteies ™j s qm ^r.nis , <vtl. membrams njolant,pmma bipeda aut apeda . Angues-mm cir-
&fX ca Aethioptam tales njolare narrapw fptnus pennamm ,auem.appe\kmus ; rdtqua
admkut' duogcntranovinecarentcommu.m. Ex.quo4pcoegodeduco,^rf«*>» qmdem
Kon daret non l.mprobare ,ferpente s alatos reperiri, ied non ftatim ex hoc authore cercum
S"hos eile,anpennis hos volare, ancutepptius alis intertexta volueric Quando-
SS!?tSS qwidem tam apeda, quam bipeda, >Q.c.eft tam ferpentes, quam aues,aeque pen-
ceniuenc. njs , ac cute volare pofTe, nonjnriciatus. eft. Et quamuisi>*w«, penmshos

magis, quam cute vti,in volatu dixerit ,
Lucanus vi Vos quoque qui omUtstnnoxta pumtna terris ,. .

iombuspi Serpitis aurato mtidi fuigore Draeones ,

nas darc- Peftiferos ardens factt Afnca , ducitis altum

deracumpenms H
Poeticeta- Poetice,& metaphonce tamenipkm hk loqui voluiiTe, facilius crediderim!
locutuS- quam ex m natura , abutentem pennarum voce , pro cute . Is ipfe enim hb. 6.
feri poteft. fimpijCjter huiufmod} ferpentes, vplucre-s, fiqe Volantei af>pellac, cum ibi.mulier

venefka,qua:dam necyomantia vtens,omnis generis venena peisima pro mor-
voiucre^ nuorum vmbris euocanriis conquireret, quibus hos fierpentes quoque addere^

Si.c^ V^luit . > ■''" '

mJ$? Bw quiequid fcetu genuit «Natura ftniRro ,

Mtfcetur,non ffuma canis, quthwvnda HmoritH^ ■■
Vfcera non Eyncis , non .dira- nodus Hyana
Defutt , timuipattiferpcnit meduU ,
fion Ardu£volu£er JerpeaHinuentaq.rubrh
Jetfwr;fa*s.>cMsles prettofjervtpera concb* ,
voistes hi Axldiderim & hoc ex conie6lura mea , licet phyftohgm,^ Liher de «atttra rt.
re^" h Xum , atque jpfemet Lucanus ,.aperte affirment, alatos ferpentes maximos cfttLj,
leTonus'! hos tamen pufillos pPctus , aut reuera tam immancsminimeexiftere, vc Elc~
rnv„?ar; pbantes aggrediantur & tauro/. Idque ex ^rAafcriptorc antiquiisimo colli-.
videncur- gQ ^ ^ & parUos , & cute hos voBre memoria: {imul prodidit . EH Arabta lo-
Probatur cu* , lnquit 1 ib. 2. od Butum >vrbem fer) .pofiw, ad quem locum ego me comult , quod
f0°doetoHe' andierim njolucres effc ' Jerpentcs. Mcumperuem,ofaferpentmasJext,dsJtnat
multitvdtne fupra fidem aAtnarrandum \ quarum acerui trant magm , (^ his alij at~
qt*e 4ij. wwores , tngentt numero . Eft. autem hiclocus vbt ftih* proiefaiacebant, h*-
tujwtdt . Ex arfrts montibus , exporrignurinrvaftamplamttem, Algypti&contiguam.
Eenutsx Ambta ftrpentes *Utos , ineunteiiatim vere, mAtgyptum volare , fedeis ad
ingrtffum pUniuet occurrentes dues ibtdes , nonprtetermtttere, atqm ipfostnterimere\ (fr
ob idopus, ibidem magno tn bonore abJEgyptijs habert. SerpenUsporrofgura,<fualts hy-
drAruKydas non pcnpatasfedgiabrasgerit, O* alts <vefperttltonumvaldeftmtles.

Idera

IO. FABIU LYNCEI EXPOSITIONE. jfi

Idemauthorlib. j.huhc infenfum > conilrnilia fequentibus .verbis nobis
feliquic . Atque n>tper*pcr vniuerfum orbem termrumtnfuntur^a/ati^rb^ferpen'
$es nufqttam aiibt , mftin Arabra , aut <erte non adea friqucntes . ' Hunc in modum t1^^
Arabes tbuscomparant . Caflam autem fic * Toslquum fibt xum cuerum ccrpus,mm auihontas,
faciem pr*ter oculos obligautrunt carijs , alijsq. ptiltbm , ad caftam pergunt , Ba nafci*
tur inpalud&non alta, cwca ptam , fy-in JfUA (Uguntfera alau g wefferttlton^bm^
tnilim* fndore diroj^ruirtbus-prattaientibusi/juat ahocuitsantntes Arabes , ficCa-
jfkm tKftunt . Ex quibus *^*h*x\Q\oryftrpm&Jiofalat03:$, cumocuros prarci-
pue irnpcraiit, & abhis a.rceri quean^,^!gap.«flecorpoire:pr^ditos . Quam*
conie&imtmmcamyadht^ cawoborar,. hocap^m hA,fo !oco

libro , frpenteshosalatos,fmei)racmes 3 Gfohwtyxnaxtofaalamum'-noT&mc coiubros"
pronuntciando . Ad mcrtdiem , aic\ vkinta t\mgihntbtu ,quTt habnmtur, Ar&bta csl; fubala:os *
tnqua folaomnium, nUfeunturthus^mytrhi^caf^innamomlum^. ladamta. Cun-
ftahac fatdtandnimcifctndum,pr&tcr myrrhamh '

tes, legkntea, qmPhornices adGrxcos exponantvrHttcfuffmm lhus~capiutn\ ®unim 2°Vii«S
fhurtferas arbohs obfcruant wlubti fubaUti , ixigtto eorpore :, dlfeisw-tyww+ptrm&gko^v0™'
ttumero , circa fingulas arbores , ijdem rwdeUcet , qui aduerfu* Algfptum. faCtvjXCrtim
iendunt. Ncc *vllo aliv ab arbortbus , i qudm sloract/ fitmo , fukmttpmtur , yvutterfam
terram oppleturi,{ vt Arabes aiunt)ni(i, vtijdem naYrabant\fimiie\qmddan^ffk^mu
imgeret et , qttod nouimus conttngirt ^viperu ^idq/^vt credere dtbemus )foUrtt 'cUuwi-
tatis prudtntid , Ham qu* ^umdotmmofutit, &.efculenta,ea omnta fietmfd fetit, Amma%
veajfiduo efu deperirent .* comra qua feud& ■ maltgna funt, cavolutt parumefk fcs- jjfg?-1^
tuofa , Vnde fit *vt leptts quem omtiia rvenantur fera , ales , homo , tam firox fit : (4& n:e"' p(0*
qua ex «mnibus befiijs cum grdutda ofi^etiam tmplcatur ,(^ altum fietum invtero^TZlii-
leslansptlii rveslitum , altum nudum^ alium mntitm non formaium^ altum conitptt. gna c6cri*
£t leptts quidem tatis efl . r

VoIuj hic data opera , paululum prolixior ciTe , in enarrandis hifce Vlmdoti Cau^r ™*
▼crbis, cum, vt opinioni mcarfidcm adftrucre^m, tumvt eundem fcripto- p?oi£o«. ?
rem, vera pnrtim, ac partim falfa nobis perfuadere tenta0c[manifeihrcm. Exi-
ftimauit enjm hic animalia noxia , o;^r<irpra?firc-im rdcalatoffcrpentcs , dumJ
nafcuntur, matris fii£Vterumcrodere,matremq.^ncerficere, &obidpaucu-
las ciufmodi beftias inuemri . NeutrUm verum eftl Hoenoru'nt,cjui viuer1te_',
ac falua matrtvipera , vnico partu plurimas eiecW ab-hac Viperulas viderunt ',■ rodtti!^
cjuod inter alios Ferdinandus Impemus Neapolitanus a fe obferuatum,blim mi-
hiconfirmauit.

Prarterea fibiipfi refragari inhoc Herodotus videturjcUm alins (cripferif, Et W"i
hos alaros ferpentts, magno numero thuriferas arbores obferu^rc^lSc fa*dro cxer- S!^'z
citu eofdem in >£gyptum tendere„& horum ofTa atque fpinas mulcicudine fu-
pra fidcm :d enatrandum fe confpexifle, cjuorum accrui magni cranc , & his
alij atqiie aiij minorcs, ingenti numero .

i Verum ipfummec libec Herodotum locjueritem audirc, qui hodicq. plures "crr-^,"

leclores credulos , & commenti huius fui admiratores inuenit . At Laena, ait, ^k Su*

rvaltdijfimum ferocifftmumq. animal , femel tn n/ita njnum parit. ^am ^vna cum mu?o? m-

fa tu -svterum tmittU . Cmus rei caufa hac esl, quod catulus teoninus, vbt moueri tn vtc- duxeruot ' .

roin-

« 1 1 ALIA ANIMALI A NOVjE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

ro ineipit , eum habeat njngues longe acutijfimos, ex omnibus ferk, *vterum lacerat,au-
gefcensq. magu &• magti , i/ngues imprimendo exulccrat tta *vt adpoflremum , dum
partut adefi , nihil rvteri retinquatur incolume . Quare fi viptr* (& alati tArabia Jer-

«fic^qMde pfntes itagignerentur , <vt tpforum natura fert , non eJSet homimbus *viuendi facuitcu.

Umam & Nunc autemcumtthidinc avitantur <tfr pcr pariacoeunt,foeminacollummaru incmit-

viperzpar L J r L ^ J » J • r>

«jnarrat. tenda gemtura comprcbendit ,Jorbensq. nonprius dimttttt , ^idm deuorauertt. t,t mas

quidem boc modo perit . Fatmina njtro talem luit mafculo poenam, quod filij dum adbuc

tntra *vterum funt , patrem njlcifcentes , matricem ambedunt , eiusq. aluo ambeja , ita

partum faciunt . Qtteri ferpentes, qui non funt homimbus pemicioft , oua partunt , (gir

. magnam *vim fatuum excludunt. tAtquc*viper* per *vntuerfum orbem terrarum *vi-

funtur,alati *vero ferpentes nufquam altbi, niftin Arabia aut eerrcndnadeofrcqucntes.

Atquc vt in coitu *vipera,$c huius atque Leana panu,fferj)dotus turpiter la-

pfus cft, ita in leporu fcecunditate , cum rci natura& Ariftotelis f amore do&ri-

«(Tentiutur nare&c confenfit. Hic enim lib.6 ,cap, 3 j.dc Hift.animal. Lepores auerfi coeuat,

wISm de ait , vt expofttum efl , retro tnimvrinam reddunt . Coeunt @r pariunt quoque tempore,

«KtanT Afttiq . *v ttro ferunt , fuperfcetant , &• ftngulii menfibus generant . Sed foetus edunt non

nmiuerfos, interpofituenim diebus, quod res tulerit ,peragunt parttonem . Habet fiemi-

na lae priufquam pariat , & a partu continuo repetit coitum , tfla&ans adhucconciptt

foetum . Plinius lib.8.cap. 55. huic plane confenranea fcribic , & quod vulgus ho-

dieq. pro veriflimo habec, ex tArchetao adducic,in leportbus nullum fexus dilcrr-

AreheUi» men effc . tArchelaus author c(l , inquit , Wramque "Ptm ftngulu (lepon bus) inejje,- ae

«uolfbet Tefine mare squcgignere . Henigna circa hqc blatura,innocua @r efculenta, antmattafat-

*ore .ere. eunda generauit . Lepus omnium pradx nafcens , Jolus prater dafypodem fuptrfoetat,

xum. aliud educans,altudin *vteroptlu *vefiitumiatiud implume, altud tnchoatum gerens pa-

riter . Et mirari iubit, quod tepus innocuum , vt ait Tltntut, antmal, timidum , &

iucundum, omnium tamen prada nafcatur . Vt hic nonimmento de venatori-

bus his verbis conqueratur : ,

Ego parutu icpufeultu ,

Quid fecK- homintbus ?

^uod rne fequuntur canibtts .

Diu me torfit hsc dc leportbw dicam dubitatio , an perfuafio ? omnes ad

vnum hermophroditos cfTc. Et cum hoc ipib elapfo proxime.mcnfe lanuarij an-

^n^wtt nl nmus * 6 z 8- Ptwtp* Cafius nofter ex fuo Oppido S.*Angelt , vbi tunc m arcis

omnei he- nupcr a fe conftrudac «dificio animum refocillandi gratia morabacur , lupum

tTexi«W! mini fubmififTct viuum,& prargrandem, vc hunc per fe&ionem , quam VYm-

ihttrius nofter exercuit , diligentius examinarem , videremq.anqus ego ad-

ucrfus •Ariftotelem capitc dc Lupo Mexicano, hoc ipfb in meo opcre difpucauera,

veritati conformiacflentPquarmoxfubiungam. Inceflit me cupiditas , abeo-

Roe foiui. ^em Princ'Pe viuos,aut mortuos aliquoc lepores non exenceracos tamen poftulan-

«r a Tjro di,vc huic me dubio tandem eximerem . Sed commodum accidic, vc eo ipfo mc

Uosinibai- tempore, aliquoties vifum veniret, Nobilis &.lrrenuus vir lultusSimbddus,**-

»ttfte.U " n^s &venationibus deditiiFimus^qui eodem cum diu defideno mecum flagraf-

fet , vno anno vlcra centum lepores domi (ax , hoc eft in oppido Montis Leonts

S poletana Dioecefeos t cepit, omnesq. accurata fedione pe.rquifiuic , fcnoq. mihi

conte-

IO. FABRI LYNCEl EXPOS ITIO N,E. Si*

contcfTatus eft , inter lios vix quacuor ie mafculos reperiffe , reliqui qmnes fce*
mina: , & quod mirens, plerarq. grauida? fueranc . ln cjuibus diftin&iilimum Habent dj.
tamen fexum agnouit , &: fceminea quidem vafa gemtalia in fceminis ,.virilia g^jfc^
in mafculis,in hiscj. nerueum penem, bc tefitculos benc luculcncos, extraque cor- jjjgfo*
pus, Cjucmadmodumincanibusvidencur , propendcnces . Addebat frigidii- min*.
{imo anni tempore meliores & habiliores effe . Atque hoc cft , quod Tltnius
cliccbat, efc annnal intolerandi Tigorts aiumnum , cum camen quia timidiiiimum
eft , frigidiflima: complcxionis quis affirmare ideo pocueric . Ecce vt Natura,
i.n procieandis tot fceminis, cjua; nngulxilcpius implentur, fcecunditatiin-»
«iculenco &: iapido animali, de quo Adartialis :
Inter quadrupedcs giortaprima Lepus.
feduloftudere voluit. *

De Lupo vero parergon hoc addiderim . Arislotelem 4. departibus animai. 1 o.
& Tiintum lib. 1 1 . cap. 3 7. egregie dcceptos fuifle , dum Lupo vertebrarurrL» Jj^ne-
mobilium loco in collo , os inie<zrum -, ri^ens , & perpetuum iubftituerunc. Ec fciuerfit ia

i- ■ r, i r f 1 /• pumverte-

iicec egoexmcra conieclura mea,errorem nunciupraroho 484. iacisexpu- bnsmcol
gnauerim,cx: ieptem in Lupt collo rlexiles,arque vercebracos articulorum noclos
aflignaucrim , hos camen ipfos iam nec plures , nec pauciores in ipiamec colli beffeptem
Cjuocjue inipe&ione & fectione vidi , ac deprehendi . Et quid ni hoc fibi quif- l"ettlbl^.
,,piamfacileimaginaripotuiflet? cjuimecum vnquam, velvifu vel auditione
accepit, Lupos vbi oues furati fucrint, has ar&e dentibus arripere, & humeris
fuis mijcere confueuiiTe , ld cjuod abfq.ue vertebrarum flexura fieri haud qua-
cjuam poteft . Sic fide carmt plurtma , vt inquit Pltnius, priujquam facla aut vifa
/unt . Et vt Ser>eca ait, Patet omnthusn/erttas , nondum eftoccupata , quiante nos fue- o"n"eSfcU
runt, nondomwiifedduces funt}muitum extlla etiam futuris reliclum efl. Neque hoc ??runt-'"?'
dedecori ftatim veteribus noftns fuerit,fi dcprehedatur,aliquado ipfos hallu- quid reii-
cinatos tmfc.Quifnam fagittartus artis fu<e tam peritus e/?,inquit IDemosihenes^t querunt*
tion aliquando erret a fcopo? Viehus equide omnibus,qua ilngulis creditur. Et di-
gnofcn qut inuenit, inuenit qui quxrit,qu&rit quiputat fe .ignor.ftre.V erum his noflris
temporibus, quod fua tempeftate etiam eArtsloteles conquerebatur , Qutbufdam
tnagts esloperteprttium, Vtdert faptentes , & non effe,quam effe^ non <uideri .

Sed nolo te ftudiofe lector, rehquo, quem ex Lupt quoque interriarurrL» RecSsStur
partium anatome haufimus , guftu priuare, hunc igicur accipe,hoc fruere . {SSSJT-1
'Uentrtculus plcnus rugis incerhe, Sdoculis, m quo cercio a die, poftquam ca- vencricu-
pcus eifec , Lupus , continebantur folia quercus, talea? , furculi arborum, & di-
midij pugni magnitudine lacera? linea?, aut canabime teh-e .

Jnteflina in ipiras conuoluta , ad totius corporis truncum menfurata , ter- hteftina.
nam eiuslongitudinem concinebant, tantum abeft , vt vnicum rectumq. hoc,
a ventriculo ad podicem ( uc nonnulh crcdunt ) protendererur .

An ccecum intefitnum veluti fuccencuriatus vencriculus fic , dubitari potcft. Int^uim
Nam cercecumceterainteliina haberent plicasintus reclas, & paucas,inte-
ftinum ccecum habuit multas perplexas , velut lpfemet ventriculus , qua; con-
fufa: 6v ftricta;, plenar tamen erant muco , lit ipfe vencriculus .

Vaiuuia poft inteftinum ccecum , fimilis erat eijquas in hominc, & qua; im, JjKf,!11

lupi

Si4 ALIA ANIMALIA NOVjE HISP. NARD.ANT.RECCHI.

lupi pyloro, hoc eft , ruga tantum tranfuerfa , fiue orbicularis, non autem fac-
culus, fed qux ruga,puto,in orbem plicata extendi poterat, & ita obferarc.
hr b(j rBronchij mufculi deerant in Iarynge, aderant vero bronchiotyroidci .
fcuii no« fferui recurrentes per finiftram partem reuoluebantur in mufculos laryngii,

aderant. _, . , _ JL • . j

N«ui «- inter Tyroidem & Cncoidem .
335i ^r^fcuVuuladefuit.
erat- . lecur in fex lobos fiffum,quorum trcs plane, & maiores in finiftra parte, fub

ioi pars rn ycntricul0 iaCcbant .

terc. L«>» exiguus , oblongus , gracilis, accipiebat vcnas cx ramo fplenico,pcr to-

l,e"' tam longitudinem .

wufcuii Dtto mufcult epiglottidis euidenciflimi, ab offis hyoidis bafi exorti . Vnde paccc
«ifsf °m" ciuamuis in hominc videacur efle ligamentum membranaceum, velut frenum -
lineua? & penis , mufculi tamen vicem fubire,vt rec5te Vefaltu* contra Calenum,
mufculos erigentes epiglottidis ftatuat .
/ipophyfis tApophyfis slylois coniungebatur cum offe hyoide in bafi .
ftyiois; tAnnuli trachea arteru , fquamatim & imbncatim fibi committebantur , in-

ete*. tcruentu membrana?, vt ita fufficcrenc , a naturali ficu in alium, multie diften-
fioni, & amplificationi .

Atque ha?comnia mepra?fentc VVinthierius obferuauit , & pro folita dilU
gentia inter aduerfaria fua rctulic . c

Sed qui iam per Dracones & ferpentinos mcatus , a tramite re&o diuerti-
mus, redeamus in viam fi placet, vt tandem Dracunculum noftrum,cuius gratia
diutius euagati fumus , defcribamus .

Videtur Pliniuslib. ii.cap.19. quamcx Herodoto authoritatcm attulimus,1

... rt fabtilis potiiis annumerare . Cinnamomum, ak, & Cafiam fabulofanarrauit an-

rodoti hi- tiauitasJprtncepsue Herodotus.auium mdis , Z5f praferttm Phaemcis decutt. Item Caftam

ftoriamde ." >r , r i r n. ■!• r • '/ i

Cmnamo- ctrca paludrs propugnante njngutbus dtro n/esperttltcnum gemrt , altgertsa. jerpentwtu
buiisha- his commentis augentes rerumpretia . Quamuis haud fciam, voluenrne Vlwius fa-
bet, quod Du}ofos altoeros lerpet fwinnuere, an hocincerfabuhs folumponere quod fer-

a vefperti- \ n \- 1 r A ■ V r r ■

liombus cu pentes hi cum n/esperttltonwM (^ajiam & Ctnnamomum reuera aduerius homines,

a colle<5tione,& fe<5tione tueantur . Neautemmirumalicui videacur, quara-

tione T>eff>erttliones non nifi nociu volantes, has arbores defendunc , ait Plintus,

Nm c&dthunc fruticem nt[i aut ante ortum Solis , aut poft occafum . Theophrafim hb.

9. cap.5. fabulis quoque accenfec, a ferpenttbns morttferts ctnnamomum defendi .

ab^Horlo Carzjas ab Horto lib. i. cap. i j. exadciffime Caneilam , & qua: inter Qnnamo'

de hirtoria mum dc Cafiam conuenientia , aut difcrepantia fit , deicribit, qui aromata ha*c,

mi confu- locis lllis ab Herodoto & plinio ailignatis, nunquam nata ruiile, apeniflimis ibi

cicero e- argumentis docet, & vnde antiquorum fabula: ilhe enatx fuerint, detegit, quar

roT^rpln". cum huius loci non fit examinare, is ipfe adiri poterit . Intcrea [iceronem quo-

xft.enedl" *\uc ^c Natura Deorum , de aligeris his frpentibus cellcm laudare poifumus .

Hoc ipfum il/ts auertunt, inquit, pefiem ab JE^ypto, cum nuolucres angues ex ruafiitate Lybt<*(a[\)

Sttabo, Me dicunt ex Arabta ) <z>ento Aftico tnttsctcs mterficiuM aiane corfun.unt . Inter veceres

■Recetiora h.is accenfco Strabonem , Aleiam , atqueJ oltmtm . Neclecuh noftri, quo plu-

uftimoBia! rima veteribus iguota & iiiLredibiha , ncbis inuotuerunt,fideliiiimis reftimo-

ni}s

j ,I0v F-ABRI L YNCEI-EXPOSITIONE. *X£

$ijs <feftituii#Uf ■ In fextaparte defcriptionis India Orientalis, & quidem e^«r/- fn Rfsno
jfJr/ &g*?f CJutnet ad Afrtcam peninentis,a ^Batauis perluftrati,ha:c reperio . Sed ^]uine|*fil
<5~ *//W SerpeW» pw /£/ repenri dicunt , ^hm Dracones yocant, atis ffi caudd ro- pcnccs^ue
Siroa. bcne longo ,, ($" dentybty ac#tijfimis , qutbus pecudes & carnes crudas quajcunque. °D5t '
confccre factte pojfunt.fr midabttes . Colore funt caruteo &- njirtdi , f$ ab /Ethiopibus
pro fettffo habetitur . Odto klepbantes profequuntur maximo,qucs ctiam calliditate Jui.
interimert pofiunt . Vinarum funt in his regionibus pUrurtque dectm , quamuis attbi
inuentt fmt Dracones centum pedum longi ,quin>clando eoujque afcendcre ($r attollere
Je fe potuerunt, Vt Vel aues in aere comprehendcre potuerint ,

phittppus Pigafetta ex Edoardi Lopez. acroamatis , in RegniCongi dePcriprJone in Rc?no
hsec habet. 7{eperitur prtterea ettam ibt anintai auis magnitudine , fcrmd njero ies ^mili~
Draconis , alatum enim eii , t*> caudam habet longam . Caput quoque oblcngum '"n^e *
ere pluribus dentium acuuffmorum ordwibus rcffrto . CarmtHts crudis nji&ttai .
Cutis glalra quafi Jubuiridtbus fquamis depiSia. Centiles td njenerantur pro 'DiO
& in hodternum dtem magnd curd , £?* admiratione cducaturd pnvr.aitbus , qui pro'
pter vberem ex oblatis prouentum , altquando idpopulo adorandum proponunt .

Apud Kamufium \n primotomo, hscO^r^^r^^annotatareliquit, ^^flt
cum de monte quodam Regnum 'Narjtng* a Malabarts diuidente , fcrmo- gnumNaj>
neminijcrct, Jnhocmonte, ait , funt ferpentes alati & njddntes, admodu^ffsve-
nriiof , de quibus fama fert , quod hatitu Juot ffl intuitu folo inttrf.ciant mJj quis
ad eos propius accedat , ab arbore in arborem conuolant .

Nicotaus de Comitibus Venetus , apud eundem Kamufum inter ^lios ferpentes iids apurf
prouincize Malabar , quos ibinocat, hos quoquevalde tfuculentos memorat,
longitudinc cubiti,<*/<* njefpertittonum , &cfptem captttbust. prarditos , vnurru
poit alterum jtecundumcorporislongitudmem habentes poficum . Himaxi-
me ,ait , funt veneno/t, quiarboribus inftdent , nam foU etiat» Ogbetitu & fymtH
Juo interfcere hominem funt foliti . - ."

In terita parte "Hauigattonum di£U 'Rdmufj alTertur, i'n Regno Palimbotr* inRegno
«Jfe ferpentes , duorum cubitorum longitudtne , ($? tum ,atis <vefyrttlionum , wttuhiff^J*
njolant ,& njbtguttulasaltquot 'vrm* emittunt Juper aiiqmm,hunc ipjum occidunt.
Atquc ha&enus a mcproducla, tam iuniorum , quam veterum teftimo-
nia hiltoricorum , facile quemuis (nifi cui durum circum prtcordta ftrrumhx- cureiVefl»
rct ) inducere poterunt , vt credac , Naturdmhracones iiuc:&ttpwt?s alatosfrcrT °"o°ne*
duxiirc,quihodie varijsinregionibusycaiiBt^jbus prxcij>ue oonfpiciuncur.,

Verum quod nunc propofiturus fumaniraal^nefcioeauiiiani, an fidem con-fce£Jb'can ,J*

fellim apud quosuis reperturum fucrit, aded.enim a rehquorum modulo,con- gvj-. ng-

ilitutione , & forma exorbitat , v&dubiteraij.Ineadiceterorum protinus inon- cucviusvai

ftrorum poccicorum itabulura', quifpiaiti id ablegare volueric , Dr?conu»

*Afl quamuis rano redamet , rvera negetq. ^" ex"

Credere.pofe ammum, rviclus fateare necefle eft ,

Id ramen ica elTe , {i hoc mecum oculis cuis perluftraucris, manibus palpa- JjJJ "'u?bU

Heris, & mence denique ipsa comprchcndcris . td ; fit^ui<i

Btffiule esl ratione docere , ffi mtncere «verbis . non com-

«? VcFU«feamen«M potcji de >veritAtt dubttart,quoties cum incertis experimentacon- sciuscami

/ afprobct.

* 1 6 ALIA ANIM ALIA NO VJE HlSP. NARD; ANT. RECCHL
pntiunt aic Jguinttlianus.Et pluris , inquic Piautusxfl ocuiatus tcflis *vnusitm*m*itriH
decem,qtti audiunt,audtta dtcunt,qut ^vtdent, p/ane fcmnt. Hoc ego animal luflii &
permiffione Amplifs. Cardtnalis ^Barbertni incuius Ptnacotheca idipfum offibus
h?rens,& corio liio cedtum incegru ferme adferuatur,in graciam auidifsimi na-
turalium miraculorum fcrutacoris , graphice prius in tabella expreflum , iu-
ftamq. fuam magnitudinem reprafentans exhibebo.Pottmodum ad vnguem,
pro virili mea delcnbam , verumq. ac genuinum,non fi&um,non arcc confar-
cinatum efle,confirmabo . Denique ad quodnam animantium genus refercn-
dum fit,diflertabo .

Dracunculus Monoceros

ILLVSTRISS. CARD. BARBERINI.

V

Draeunea*

li Cardin.

Barbeiini

accurati_.

delincatio.

Huius lon«

gitudo.

Caput &

riftus.

Deaccs.

ttabetduo'
decim rro-
Ures, duo-
deeim m-
ciiores &
quatuor ca
ftino3 .

SI totlim extendas dimetiarisq. hoc animal , cum capite & cauda , fpitha»
mam tibi eius longitudo , & digitos quatuor tranfuerfas conftituet. (aput.
oblongum & rottratum obtinet, quinimo roftri cufpis rnere eft cornea.^c7«w
quoque pro beftia: exilitate,iufto maiorem habct.In vtraque mandibula vcrin-
que dentcs tres numerantur molares, fed eminentijs & cufpidibus quibuf-
dam clacis exafperaci, feipfos camen egregie excipiences , vc fimul fumpci duo-
decim exiftanc. Sunc & caniniin vtraque mandibula bini,ternbiles , fed non_,
exerci,fuperiores camen inferionbus paulo grandiores . Incer hos videre eft icx
alios dences inciiores , & fuperiores quidem longeinfenoribus maiores .Nec
hi quidem arqualis prorfus longitudinis , cum duo illi qui vicini funr caninis*
paulo fmt produdiores quatuor alteris medijs, eiufde plane magnitudinis Sci
inciforcs autem in maxilla inferiorc, tam funt exiles , vt vicreis ocuhs opus ha«

beastf

IO. FABRI JL YNCEI EXPOSITIONE. 817

bcas, fi reclc hos difcernere cupias . Quare microfiopij noftri auxiiio vfus,eof
dem numeraui, cjui omnes fimul fumpri viginci octo confticuunc .

Foramina, vbi olim oculi fuerunc , magna facis,& auriculas adhuc cucaneas, Ocaif.
collapfas camen, acucas & non exiguas confpicere licec . In apice capicis Corni- c!5 r.
culum, quodmireris, procuberac,excremum ferme indicis digici arciculum lon- CJpite'
gum , recuruum , & collum verfus reflexum . Hoc pelle fquamofi obducicur,
verficolonbus pun&ulis venuftn,quc. cum aliquantulum lacera fit,fub hac ipfa
corneafubftantiaperbelle elucec. Tocum capuc duos tranfuerfosdigicoslon-
gum, & polhcaris craffitiei eft . Abhocw//«wincipit,quodpalmiminoris,fi- Coiiu».
ue quatuor digicorum eft iongicudine,donec ad primas choracis vercebras
percingat . Craflltiei calis in fui inicio, qu* digici eft indicis , & pedtus verfus,
quar polhcis cft . Sicus & pofitura eadem huius colli eft, qua: in auibus , elacum
enim ha?c beftia illud,& non redhl linea exporredtum geftat .

Tborax poft collum fequicur,cuius principium du* clauicuhe ordiuncur, fi- Tfiora
mc fexta cofta: nequeenim comprehenderepotui choracis regionem pluri- coft* f«
bus, quamfexcoftis&clauicuIis,qua?in brucisrariflimsfunc,excepcay5>w/^ iuchoracc-
Scerinaceo, vcegovidi, circumfcripcam fuiffe, videcur enimfterniosincer Ec0a0 i.
has fex coftas inccrfepcum - An autem fequentes o&o ab vcroque lacere cofta?, ventre"
carcilagine in medio fui coharferint , ignoro equidem, vetuftate enim ha: quo-
. dammodo collapfe , nec aliquid, nec nihil omnino tale oftendunc . A thorace
**w<?rincipit,&caudam verfus odtoadhuc cofta numerantur, vtomnesfimul Ventcr;
finc quacuordecim, przcer clauiculas . Vencer eft criplo chorace lonoior, & in
medio fui duplo lacior,ad caudam accedens paulacim anguftacur . Cum cauda
decruncata appareac,coca eius Iongitudo ita exadte menfurari haud potuit, exi-
guum autemquid deeft. Ab vltimatamen cauda incipiendo , rvertebrastri-
gintavfqueadosfacrumdinumeraui, quod ad vltimi ventris coftam definit. Vertebr,
Poiitifrim* cerce funt iftar vertebrar, & a fua carne probe denudat* , icaque ar- '""^
&e ac firmicerconnexz harenc, acfiglucine quouiscenaciffimo,aucfiIoar-
genceo, veluci in fcelecis meis faflum eft, compaft* fu,lTenc,infpiram quoque
elegancerconuoluca?. ?

Ad clauiculas fimori* efa articulata haerenr,duos longa digitos tranfuerfos, oflkfg™*
quibus cibia^ breuiores paulo , & his pedes adhuc breuiores copulantur, iru KE"*
quacuor diguos , acutis facis vnguibus armatos fiffi atque diuifi , arqualis fcr-
me loagicuainis , & nulla , quod ego animaduertere potui, membrana conne-
xos,quibusdemumquintus accedit digitus pollicis inftar,breuiorprioribus
icilicec, interna parte locatus ►

•Ahs gerit hsc beftiola binas,duos Iatas digitos, & tribus paulo longiores, Mx&au,
quadratas quodammodo,nifi quod cuiuflibet ora*, feu fines in tres cufpides ar- whis S
cuacim definuhc,incer quas , femilunares du* incifiones incercurrunt! Excre- fe£
micas pnncipij harum,fuprema fci parce,exiles duos exporrigic vnguiculos.In-
hma pars earundem vencri proxima,bene breuior eft fuprema flncer fepti-
mam autem & odhuam, hoc eft in medio quatuordecim harum coftarum,, '
ezdem annecluntur Extenfa, vero har,orasfuasfeucufpidesextremos non.
w alcum engunt , kd caudam verfus porrigunt , id quod diligenter hic notari

Zzz velim,

•' . ' . .s t S ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

veiiittatque hic mcs eft omntbus,quod ego fcio,veris auibus . Apparet autern

has non ex pennis effe ccmpoficas , verum ex mera quadam cute conftare, tri-

bus tamen in qualiber slarum nerueis,& facis robuftis per longum fibris cranf-

• ' currenribus,pellemq. lllam firmantibus , alij vnguiculi , prscer pufillos &c vix

confpicuos diCtos , in alarum oris nulli videncur, qui ^vefpertiliombas funt pro-

prij potius, quibus parietibus,muris,& arbonbus fixi h<erenc .

Aiarii fub- Tranfparet aucem harc alarum pillicula ad candela; lumen,quarum color in-

!£? & cernr parce palearum eft, fed obfcunor , excerna ca:riileo,& aliquanculumrufo

• atquenigricanterelucet. Multis.quoque \\x excra orbiculis oblongionbus ,

& ouacis,quafipauonumoculis, diftinguuncur, qua: oculis nollris delecta-

cionem maeus quam terrorem mcutiunc

o

Maxillarum cz femorum ojfa, thoracis ac caud<e vertebra , & plerasque coftae,
carne ac cuce fua denudaca omnia,non fpinas pifcium acqueferpencii fimilant,
*5%>c sS fed vera quadrupedum,auc auium offa aunulancur . Pellis camen fiue cucis, qua
"0ln fl?f§- iotum animalobducicur, ferpentina potius videtur, quam alterius vllius be-
bus & fer- ftia?, licet fquamofa non multum fit . Color varius , pra;cipuus eft viridis cum
cuas fcii carruleo, fubiuteo,& nigricante mixtus . ln dorfo, & fupina corporis parce ma-
Todusani- g*s virefcit,fiib collo,vencre, & prona parce magisflauefcic . Acque hicfuccinl
maiis co-- c^aquidem, genuinacamen,& veriflimaanimalis huius, nona circulacorcu
aliquo arcificiose compofici, fed aDeo, ac Nacura realicer in lucem pro-
similisfc duclLeftexpoficio. Quod ficuci verbis in charca,ica lineamencis fiiis m cabel-
rata ani-- }a expreflum, curiofi leifcoris oculis, & menci exhibere voluimus, idq. eoli-
ius defcri- bentius prarftitimus, qu6d certiffime fciamus, a nullo Zoographo , ica exacle
quoquaXa! defcripcum, atque concinne eiufmodi Draconem depi&um, veluti hic fa&urn,,
]io eft fa- vnquamfuiffe.

Prodijc nuper magnum (acis opus,cum figuris pulcherrimis in xs incifis,
Artificio- naturalium rerum mirabiliurn, qua: in celebri CalceoUrii VeronerSis mufeo

fus Draco ... r / J r r ,- ■

a caiceo- lamdudum conieruancur, ln quo dum verum Uraconem nunquam rorlan :cri-

poakur . ptor vidiflct, nedum r&buifle:,coaCtus fuic falfum, vc ipfemec Calceolarius face-

tur,nobis proponere ex 2(aia pifce , a circumforaneo,nifi fallor, quodam con-

cinnacum , de quo harc eius verba habencur : £Mon(lrofum hoc ammal , quod

fftElandttm exhibetur , formam ilhus <virulentijfimi 'Baftlifct imitari diccs , <verum

fcias , ne quid mendacij hoc noflro in Nomenclatore reperiatur , Ha/ilifc-um non ejfe ,

nec Draccnem ,Jed efe pifcem maris alumnum , 2\aiam ntmirum Uuem , in hanc Jor-

mam manu artificis fabrtfaclam. v

Atiftoteies Quod fi ex Anftotele fcifcicacus effes , an Naturaynopiam ferpencem bipe-

D"qu5 fhi- dem.produxifTet ?per omnia tibi facra, iuraq. hocnunquam ab ca factum, nec

pedes ad- fieri poffe iuraflec,hic en\m,Ga%a incerprece, ipfehb.i. cap.j. hift.animal.fcri-

pfic : Enimuero alijs pedes ^Natura dedit , alijs negauit , & qu<e obtinent pedes >aut

binos h*c habent , <vt homines ^vt aues , duo hdc tantummodo genera , aut quaternos,

njt UcertA , yt canes : aut plures njt (^entipedes & apes . AuguHmus Nipkits ad

hunc locum aic , non ejfe alia bipeda, quam homines f£j aues . Jultus Cafar Scaliger

quoque hunc texcum lta vertic •• Animaiium pr&terea qu&dam pedes habtnt, qu<e-

dam non habent , <& illa qutdem aut binos , Vt homo ffi auis fola . Rette Scaliger,\i2.

enim

X

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE; 819

cnim Grnrce Anftoccles Joquicur . x«) «fa ftftfcw ri ^Y */a »/jw i'x« *U rfW,*™ '
*tf.;W«te, Eric igitur hic Z)r^«»f»/W nofter, cum homonon flc, & W- £x Arifla-
f«w cx Anltocelis do&rina, efte nequear, eric, inquam, .>*, hoc eft auis. gj.~
Nam ecdemlibro cap. Z4. aic : C^ir^ />^«j ow^ ^»w Strptntum <vtpifces. ^^'
Idcmlib. 5.hift.animal.cap.4. $»<* autem pedtbus carent , inquic, eWwro qSfaL5
/iiw corpore<vtSerpentes, <vtmuren<t , ijscottuscomplexu mutuo fuptnarumparttnm^'
agitur. Ec licec hic ex aliorum fencencia Serpentibus alas quoque dare volue-
ric , /Ww tamen nufquam conceflic .

Quamuisenim^W^cnbucric, hos camena Serpenttbus , quos ape- serpentes
4/ perpecuo dixic , feparauu . Icaque z. hift. animal. cap. 1 7. aic : Genus Ser- tlVPt
pentum omnta fere proxtma lacertis , exttrreftn ouiparo generebabere (fctlcs •, yfy*. J^'™"
</« yj demasjongttudtnem addas. Ec vc demus *WfM eciam ex Serpentum eene- SrX'
requodammodo effe, quacuor camen hisfemper , veluci & CrW//a,binos ^3""'
vero pedes nunquam aflignauic.

Veruntamen hic aliquis Ariftotelis fenfum mencemq. explorare merico pof*
fec, quomodo folam Auem cum Homine bipedem effe ftacucric ? CunvmiaaeiL. JJ0*
Vctycrttlio bipes quoque flc, &auis camenminime cenfeacur , eft quiderru ^™ *"'
o/otW» , fed non auis , hoc eft *>*, Ariftocelis hsc,non mea doclrina eft \
iic enimloquicur lib. 1. hift. animal. cap. 5. Scaligeri verfione: Vohcresau-
tem alt<e pemispradiu funt , <vt aquila , & accipiter : alU eamm loco membranas,
*Pt apes , & fcarabatu : altx corium habent ,<vfvulpes & <vesJerttlio , pennatorum
igitur genus auisVocatur , .(*>, ***ft'T*» ; reltqua duo genera <vnumnomen,quo dice-
rentur,nonhabuere . Vefpercilio igicurcum pennis careac , auisnon enc,hoceft Vefpertiiie
•>*, &bipesramen eft, quare pulchrede hocanimali hoc eodem locoJVa- ™ari"mani:
liger: Mirumanimal, inquic, btpes , quadrupes ,ambulansnon pedtbus , rvolans"
non pennis , t/«/m; »0» /W , cacus in iuce, extra iucem luce <vtitur , in luce luce cartt,
auucum denttbm , fine roslro , cum mammis, cum lacle , pullos ctiam wtcr <vo/atu
dumgerit.

Poflem & ego ad vefpertilionem , cuius exquifitum fceleton inceralia^,
colhgatum ceneo , fymbolam meam conferre , nifl plrergon cenferenx, . «UiotSS
Hocinterim reponendum illis volo,quiarguerepofrent,a;^/7;W^ pe- SiiiqS
dumnullumvfum efte , cumdixeric concrarium Ariftoceles lib. 1. hift.ani-.£re pof*
mal. cap. 1. ^immal quod <volucre tamum ftt , <vt pifcis natatile folummodo etl, Zt{&^
nullum nouimns , nam #" qu<e pennis cuteis nsolant, ingredi pofunt , <vnde <ve$er- tovtiiur!
tihom ettampedes funt , <& <vttulm marinns pedes habet minmos . Pedes iaicur ve-
fpernlioniadingrediendum concefTic Phtlofiphus . Verum de aue T>aradyfta An dentur
qux apes effe, & femper volare credicur, de qua nofter hoc libro auchor eciam, f™ w-
nos force in fecundo como difpucabimus .

Nunc ad Dracunctdum redeamus . Hunc igicur bipedem c^ cum con-l: NefcItnf
ftec , hommem aucem dicere nefas fic, & auts effe nequeac , quod pennis non ferm,e ad ,
fic vefticus, &a ^«/«wnumero, quia binos pedeshabec, excludacur, <vt~ ffifi gK
^rv^w vc facias , ex Anftocelis decrecis , folum reftac. Acqui <vesJ>ertilto DrLSnt-
plunma habec , qua^ Dracuncub minime compecunc , & vc alia cacearru %$$£»
cucis fola reclamac, qua? inhoceftfquamofa, &glabra,in^^m//Wpilo-

Zzz z fa,&

Sio ALIA ANIMALIA NOV^HISP. NARD. ANT.RECCHI.

fa, & viliofa,qualis ferme in muribus efle folec , fic vndique funt anguftia? .
At nos,vc vc Arif toteli cocranu id vifum fuerit ferpences effe bipedes,ex dili-

o-enci camen icinerum acque nauigacionum le&ione , vcriufque orbis cam occi-
panmrfer- dui,quam fiirgencis fblis,comperimus Draconesfen mauelis dicere,Serpentej ala-
'dad&qui- f0j,3cque pedatos fimul, & duobus cjuidem folis pedibus ingrediences, non raro
SwdueT- vifos fuifle.Huiufmodi Vracones memorabilis ille piraca, cjui vniuerfum terra-
teL Jecre" rum or^ circuiuit,& in vaftiffimo Oceano, infinitas propemodum naues de~

uorauit, hoceft prxdam immenfam,opimamq. domu reduxic, Draco, inquam,

ta-

Draco An

g!us ce- ifte Anglicus,m fecunda icineris lui parte (fallico idiomace Parifijs excufa,pagina

rirata" o" i o 9. quando de 2(egno Congt loquicur, ha?c habet . Ibidem conffieiuntur etiam ani-

rnariana^ii- M*ntes altitud:ne Arietis qu& alat<* funt,quemadmodum Dracones.Caudam habent,&

gauit. roslrum oblongum , pluresq, denttum ordincs, Vcfcuntur crudis carmbm duosq. tantum

pedes habent . Pellis eftiUts rubra,<vtridibus \%J carulets macuiis confferja. /ifdem colort-

buA cernuntur ibidem chamaleontes . Fuit autem hic Draconi Anglo fermo de Serpen-

tibus,viperis,& huiufmodi venenofis ac nocencibus beftijs .

Inuenio harc prsterea in decima dcfcriptionis Amerkd parte,& illa quide na-
uis;atione,quam prima in Partam Amencus Veffutiiu Florcntinus cencauic, & re-
gionem hanc afiio nomine ficuc hodieq. remanec, Amertcam appellauic . ibi

Amencus a j 11

Vefputius populum quendam otfendit pi jcattonioperamdantem , e> complures ibt cafas Hifbani

Flotetinus ' ' l " r . ' , . ,. f ' 1

in Ameri- confpe xerunt , quas ptjcationem exercemes ( hi popult autem qut erant ad quatuor mtllia
nesDbipe0-" conffeclis Hiffants aufugerant) ac nyarij generu feras ptfcesq. elixantes atque torrentes'
des vidit. ibidem conflruxerant . Inter alia ferpens alatus craticuU ltgne<e erat impofttus,q»i in
maximum Huporem Hiffanos conuertit . Paulo longius progreffi ' , in reliquis tururijs
complures eiufmodi Serpentum <z>iuos offenderuntyquorum pedes <z>inculis alligati , fau-
ces funtbus conflrtcld erant , ne quid homintbus damni inferre poffent, quemadmodum
rvrfis, cantbus,equis, alijsq.feris capifra inijcere folemus . ZJfque adeo immane tueban-
tur,<z>t abs contaBu illorum prorfus Hiffani abfimerent . In pidtura , qua? hoc in li-
bro confpicicur & beftiam hanc exprimit, pedes bini fiiltem appinguntur. Te-
trus Betionius obferuationummiru.\ib.r..cap.7o. Habet JEvyptus, mquit,multos pr<e-

SeUonius J k . . r/ ■ 1 / rr r l> n ■

depingit terea Serpentes,quorum non memtmmus;qu<g de nocenttorwus dixijje fatts eft. gJuontam

lu^noftro porrocondita atque wtegra quorundam Serpentum alis $$ pedibus praditorum (quos ex

vatde fi. ySrabfj parte inJE^yptum aduolare ferunt) corporavidtmus ,"pnius exmlconemle-

fforum oculis fubijcere <uoluimus , plura de eo in libro de Serpentibus dicluri. Ve-

runtamen, vt diligentem omnem etiam curam adhibuerimjhunc^fZfo/j^li-

brumtamen de Serpenttbus conquirere non pocui , quare quar defimilibus

Dracontbus fcripferic, me fugit . Hocfcio, cuius figuram in hisobferuacioni-

bus fuis propofuic, ad noftri T>racunculi imaginem proximius accedere-?,

quam ad aliarum vllam a nobis ex alijs auchoribus, excepto Herodoto,zl~

lataruriL. ,

"uic "°n Confimile prorfus figura. Ambrofius Pareus iib. i . depinxit. Verum quid Dra-

ibfimilePa r . r ^ b . J 1 • 1 1 i- J *

reus pro- cones imc,& vnde vemac,no docuic,iola llla quas Pltntus habec,atculic, qus ad re

piTnius de n°ftr^ nihil faciuc, hic enim de Dracuculo noftro ne soniauic quide,verum ma-

cotKbnDS Snos ^erpeces quofda,vc fupra memmi, Draconum nomine afficere voluit. Addic

habet. pareus alm maiorem tricornem, monopodem hunc, aut mulcipide dicas,haud

fcias

IO. FABRILYNCEI EXPOSITIONE. Sn

icias,vnoyerbomoniircfampotiusquam naturalembeftiam. Hiambo Dra- Dr.c „
^abalijsomnibusanimalium fcriptoribus , quosego vidi,vrdelineantur ' «**
itamimme explicantur, vtprobabilevaldefit,vnum icnpcorem abaltero hoi &$£
mutuos accepifle . Quod autem inter noftrum verum & hos difcnnien intcr- SSSf
cedacpor.erius paulo declarabo . pofic. :

Cardanus tamen Iib. 9. j**/,y;r. fc nofcisopponit & ferpentesalis, ac pe F"*!^
d.buspriunt. Rationemhanc ailignat: quia ficpern.ces & pernic.ofi maxi- <«££
me fimul forent,quod Katur* bemgnitas non permittit . Ba de caufa, ait, W- S" ad"
lam auem ^vemnofam Naturafeat,aut ft fictt factetue3debt/ervenenum tllt ertt njt Ve-
'/<>«'"» mngna , aut dtutuma,aut nonfreauens @ pufilla , aut tn defirtts locts bctbt ■
tabtt.CMamfcslum eHigttur cxfine tpfo,cur Serpentes fne ahs tf pedtbus fint. Sed & *?*»«»
jfimshuiusrationem adduxir.quod putauerit nimirum,vcnenum horum ex fic- "-^
c.tate nirnia efle ficcii W fubftantiar, quare *quum fuifle, vt cornua,vnoucs,
olia,& plumz veneno/orum carnibus animalium immifceretur, vt harc ficcio-
ra ita ef ficerencur & nocentiora . Qu* Scaltger in Exercitattontbus iuis aduerfus
Uasc dilputauic , videre poflunt,quibus otium commodum magis eft E^o vero
eundem Cardanum,vc\ hoc ipfo in loco,no fatis fibi confentanea docuifle mihi Cardanu*
periuadeo quandoadhuc venenofiores Scrpentes i\\os, quibus vncues & cornua ™""--
non carnibus immixta fuerunt,ied extremitatibus eoru adnata,fcripferic • Ser- c«?d°*
pntem <vero , ait , qutcmaue ettam *vel in cauda n>ngnUm <vel tnfrcnte cornu habent
tmmodtce ftcct fun^atauetdeopernioofffimt.Vt tgttur Serpentes ^cnenofr^ttiefrent
?tlu,plumtscrurlbt<4,alijsq.carere debuerunt^ parum ettam bthere bts reccfTefuL &
rvt ocult ruberent. Hac de cnufa nulh ferme ptfces rvenenofi: auodfifint, ftccfifm * parte
tales funt^tlepcres martnt felle , & Sftnts aranetptfces. H*c omnia,& quz Scahoer *%**!
cocradicit fub incude ad longu referre,nunc no licet,nec Iibet,alio id loco fii. W *

mPnlC n ' PT a^endo>c°nfirm™°°> & a dolis fraudibusq omnibus exi- car<w
mendo Dracunculo no ftro, ex alio Cardant lib.de Reru m vartetate nem pe, cap. z 0 T e& a'a*
lib.7.attuhfle& Cardanum nolentem volentem ventati aflenfum pr*bere de S- * '
buifle,mihi fufficem.huiufmodi prorfus,vt ego o^nor, Dracuncu/os afe Ipfo /* Stfc
■w vifos,qnak nofter eft,iam dudum fuifle. Hec cocepTa ipfius,diclo £ Ioco, ^Sa
iunc verba. JV^fc Strpentt^aUtis.dnm Lutctu efiem^nid -vtderi», apud Gultelmu rifi's Vldlt«
■i^MI referam.Habehat tlle autnaue tales, auales nunc defcribam: aut cum omnes dt-
nerfts temporthus Uttt effentformd rvero eadem penttus, indtcabat nol frtfie commentt-
ttos: netjne entm dtuerfi bom,nes,eadem ad <vngmm,& maxime dtuerfts temporifa fa.
lerepo^m.Eram autem btpedes alts exiguts,vt ytx y0lare poffe credtdertm . faput par-
tmm& Serpentum caftti fimtle : Color luadus,plum* nulU,nec ptlt. M.gnttudo euts,

17Z i U0S >CUmC UU \ Prftl^£t P ^ftBtfiutffent, alas tomgremls addere^t

pofje •volareextiltmarentur : dAatos ex Indta confiat: Dracones ruiJ^ocat . Hos e^o,

vt iam fcnrfi,„0ftro Dracunculo congeneres fuifTe conijcio, quamuis notas om-

nes,quajin noftroiunt,non exprefleric Cardanus.Vcdes vero Oracontbus quoque

Sca l.ger _dedit Exentt. , 8 9. Dracontbus autem crura ejfe , ^ netum efi, & puen- soii^

^lF^^tSerpe^^

tea,pilis plumts,®- parumbtbere . . ' "

Inuenio pr^cerea in Gefnerianis notis fequentia verba ex Tstodti MtfceUan.

2 22 5 lib.5.

nibuscou-
cedic.

«ii, ALIA ANIMALIA NQVJE. HISP. NARD. ANT. RECCHI .
s lib. } .cap. i • Effepor-ro Serpeces quofda mebrmueis pinnis alaru wflar ^tcmes^morU

alata Dia- prodi{{ir j quod atate nojira ita efse compertum esi. Deiattts entm esl ad Fraxafct>m Qal-
conem m r / - > ' _ n , ,-'

Gaiiia vi- lorum Rerem Draco pennatus , apud Sanbtones a rufitco , cttm in eum tnuclaret , ligove

jbtur. £ "* Crf/jtf •' ht¥lf muiti eruditi :, ffe5iat*q. fidei homtnes Je njtdijse nobis ttslatt fm t . luta -
Hoc tefli- lmr,tailteTn ex tranfmarinis reotombu4 , <-uento putlum , meam pronwciam emi^rr.fJe,

moniu la- ■?'*"» j t> * \ i i ' -

tisertcon- ^f7) Gal/ta monslris eiufmodi caruitt Hic licec pedum nulla hat menrio , vo!ui

tea Caida-- • » '-«."•• 'i i n ■

«ud. -ciHnen Caraano auccorccacem nanc oculacorum celtium opponere , cjma prarrer

dEuraiei:peLcibus,eciam alas iple inicjuo iure admnere conacusiue-ac. - fl

Hiobeneuolus mihi lecTor meus rogandus , ne auc prolixicacem me»m , irL

■enarrandis auchorum di&is accufet, auc m ns refellendis arroganriam cuipet:

jAui^or ftforum enim dogmaturh conflicln.s ,<*um irrtrr fe covfiriti-.tur, rvttitautn conctli&t^n-

proSxirate de feyntur ccgmtto, iftcjuic Clemcns AiexanJrimts . tit quidem vna via ventaris,

&arroga £j jn eam tanc,uan, inrluuium, aiia aliunde nuenra influunr . HtcunrSeneca

Aurea di- meo , ad pofterius , hocregero. ^Hon we .cuiquam manctpaui ,nutlius nomen fert,

ff^f^fjnulrum magnorum mircrum iiidtcio creda , attquid nito mindtco , nc>m tili quoque

Alexandri- fiQn jttuent a. , fed quxr.enda nobis reliqtterunt, £i> i-.ucmffint forfan neceffarta , tiifi&Z

pjjjjE itu- fiperfifta quxfiuiffcnt . Alultum iliis tempnris, «zxrbomm cauillatio eripuit, ffl captiofie

fitoaqdal" dts~futation.cs , qute acumen tmtum exerant . Ktcltmus nodos , (efr ambt^uam figmfi-

cationem rverbis aMgamus}deinde dtffotutmus . Quare alio idem loco indijmabun-

dus, in has cjuerelas erumpic . Pudet me, tnre tam feria fenes ludtmus . Aius fyl-

Jtabaefl , tnus autem cafeum rodit , Puto nuncme tfiudnon pofie fciuere, quodmthi ex '

■ifia fintentia periculmn mtninet ? quod incommodum ? finednbio rverendum efi , ne

quando *n mufapula fyliabas capt&m , cttt ne quando , fi negltgentisr futro , cafmm

Liber.co *ncdat . Ntfi forte acufior cfi tlla colUEtio . Alus fyilaba eft , fyllaba autem ca-

feu-m non rodtt, mus ergo cafeum non rodit . C ptteriles inepttasl inhoc fuperctlta fubdu-

ximtts,in bocbarbam dimtfnnus, hocesl, qucdtrisles docemus cy palttdt . Hsc Prudio-

ie rerum nacuralium mdagator, aurea cibi dida iunro . Tempus,cuius exigua

nobis relidta e(lpo,rdo , non mucihbus, 6z nugacibus verbis, (cd &frugiferis

rebus lmpeude , <6c ■cum eodem CLem. Alexandnno, nulli ce itCtx addicas , Phtlo-

fophif-m tion Stotcam , non Piatonicam, non Epicuream, non Artfiotelicam, fidqu^cun-

jque ab hts feclis reile diila £?• faBa «videris , hoc totum feieclum Thilofopbtam dicas

Ec c|u«e;cu:m. (acri-s./na£is liceris congruic,hanc coco animo exofculare .

^ . Veritni & nos remporis racionem aliquam ducamus , & ad finem tanderrL.

An Dracu- T T r ■

cuiqs hic properemus oporrcr . /\qauern pnuicjuam peruemamus, explorare operxpre-
tes pe«^ NWpi fuerir,iir ne DracuKcuLus nolfer ex Serpentum progenieofiundus ? Ad hoc
ncac l qua?fic-Uim , fi Auftoteiu , & Pltmj dodcrinam fequi veiis,negando, fi 'Naturam

TCiQniule^e malisjafiarmando relpondebis.

Cprfvu in pri5siscor.neu!;-!,nQn carneum obftac, ne Serpentem ex horum der

crecisaiUrhorum eiTpcredas^ jQuamuis enim Herodotus hb. 2. dicac: ^tcircd,
ftobitur , 'T.kebat Jmt faeri Serpentes ,nihil on.ntno hominibus n&xij pufiiio corpore, binis prtdtii
pent« 'iiiri cm'^us , e fummo 'vertice en*tis : quos defunclos iti louis *de fepetiunt , huic enim
aidnuee*eb ^£° ;^S facros e(fi frx^iAnt • Lc P//»iWlib. 1 1. cap.37. Cornua quoque reterat,
argun.ento muiiis quidem (ek aquAtdtum.fcJ n:arinorum,& Serpentum data effe modts. Ait ta-

quracornu .. i_C • < n t i \ > /r rr tJ

verum lu-S&Wl , qv* tveroc£mmtmteLbgauw, quadrupedum tantum gcneri concefja ejfe .-Tdem

Cfchieis

.

:L

,?-• lO. FABRI L YNCEI EXPOSITIONE. 815

< otklaisrod-pwentandtm iter ( fcilicec data funt cornua ) corporea h<ec fiatt ceraHis
:■ .c-cii ■}<& pentibus huius nominisj aliquando 0** ftngula . kaque ex Pltnij. hi-
JiLoria,habemus Cjuidem Serpentes cornutos , verum non durisofleiique, fed mol-
oltbus, &ivc , ipfe Joquitur, corporeis cornibus infignitos . Nofter autem Dra-
fttnctilw, vnicam omnino cornca?, & durifsima; fubftanria?, in apice capiris ge-
ilar, ccr«^inquam verum, non CrtHay» , quam aliqui Dracombus attnbuerunc.
Quare idcm 'T-Itntus lib. S.cap. 1 2.. /dmodo mirum, a.it,<zwde Dracones crtflatos /u-
ba crtdtdertt . Lc laudato iam (upra loco , cum de animahbus , cjua* criftas ha-
benc egiiTet, Draconum entm criflas qui ruiderit , inquic,»o» reperttur .

<tyinHoteles autem lib. i. Hiftor.anim. cap. 1 . Cum de animalibus, qua; cor- fx0CA'r^u™
nua gcrunr, feimonem initirueret, Serpentum minime record.uur . hc btfulca *5,is do;;
qmdem fola facit, <nt plurtmum cornigera . Oryx ipfi quoque btfulcus cum fic, non tur.
bicornis tamen , ied vnicornis exiftit . Ec Afinns /ndtcus , fo/ipes non bifulcus,
mchoctros eft , Hoc eodem porro capite cum Pltnio probe congruit . Jgu<e autem
cor-nuta funt , eadem omntno quadrupeda efse certum efl , aic , ntfi quidper tranflatto-
nem cornu habcre dicatur : quemadmodum JEgypttj de Coiubrt-s Thebanis perhtbent,
auafialiquid tllts njciuti <-ueHtgium cornu extuberet. In noilro vero btptde Dra*
cunculo, non quadrupede, Comiculum non per metaphoram & tunflarionenrL.,
iedrealemeilentiam , atqueexiftentiam, non molle,actenerum,fcd durum &
ofleum prominec . Quin & roHri cuffis merum quoddam comtt exiftic . Et
tjuod mireris plane, ac practer AriHotelts docrrinam accidifle dicas, animal hoc
noftrum fuperioribus inciiorijs dentibus, cum iure carere debuiflet, quia cor-
nigerum eft, hoc tantum abeft vt ita iic, vt hos etiam inferionbus comparibus
fuis & correfpondencibus, triplo maiores audciores acque longiores obtinuerit.
Hoc ipio enim, & Iibro 8z capite Plntofophus: Sunt alia <x>trimque dentata, inquir, c°«-a Ari-
alia altero dentium ordine carent. Qu<t enttn comuagerunt, h<tc non dentata vtrtmque cieta cor-
funt, quippe qu<e pri/nortbus maxtlU fuperioris careant denttbus. Quamquam fint non- cijc^iuseft,
pstlla , qu<e corntbus <uacent , &. vtnnqus dentata non fint ,vt Camelt . Non'igi'tur & dent"

i, /■ J ,.o_, omnes ha-

mirum eit, h 111 Camelo contra Natura; legem & ^n'//off/w-Tegulam , hoc eue- b«-

nit,poiTe ijfdem aduerfnri decretis Zracunculum etiam noltrum, qui licet cor^-

niger fit, dentibus tamen nullis in fuperiore maxilla iit deftirutus . Verum de

cormbus plura in iequente,6c-vltimo capite hoc noftro, vbi de Scarabdo corntgr-

ro ieu Tauro •voiame agemus,iuppeditabimus . Hoc interim pro more, & amo-

re meo , F hilcjopbix Tyroni meo iinculcandum denuo cenfeo ,plurima<-vera effe, Adhorta»

tio ad 1-hj-

quz parum funt credtbtlta . Venire verita^em etiam interdum in lucem , non_, io°0a h

oj-hias

quarhcam . Et interdum ita perffttua e(i <z>ertta*,<ik Scneca,*vt eatninfirrttare nutla ftudl<>fos-
respofftt,tnterdumtamen cHadhtbenda <x>is <-uerttatt,rvt eruatur.Qqod ii nos quan-
doque aduerfus <z>eteres hoc ipfumdiipucando pra;itamus, id non calumniandi
il}os,per quos plurimum protecimus,fed ab erroribuseorum,fi qui irrepferint,
iuniores tutandi ficgratia. Tantam enim,a\t Ctcero, femper potcntiam <x/eritas ha-
buit,<z>t nullts VfAchinis ^aut .cuiusq. homtnts wgenio,aur arte fuhuertt potuertt . Et licet
in .cauja pullum patronum aut defenforem obttneat, tamen per feipfam defendttur. argumemo

Vide^mus vlterius fi placet, an dentes in hoc Dracmcuio Serpenttni fint"*nec pSereB
jt%e ? Arislfifeles 1. hift.anim. cap.i 7. Gazjt interprete, Denus e.xerti$mnibus funt, [eds^erpen"

m*

gi4 ALIA ANIMALIA NOV^HISP.KARD. ANT.RECGHi:

a\t,Serpentibus. Scaliger ad hunclocum yHludnequaquamexcufatur,\r\<^\iit (in_,

i«j<j. ex di. G*:?<* videlicec) cum l&pxuf&fww interpretatus esl exertos dentes . Nam neque tdfo-

aisAnfto- Ka( ^^ QraCa,ntque Verum eil ,neque exerttfunt duo illt, quos longifsimos tradtt Pti-

pius,quanquam pra cateris exftent . Bene ha;c Scaliger , fed ante ipfum prius haec

<Nipbus aduerrerat , harc enim in explicationetextushuius, verba eiuslcgun-

tur, Teinde quales fint dentes narrat (fcilicet Anftoteles) ffi dicit dentes K*Pxapo'lwTt(,

Ga2a ^ sca idefi ferrafi omntbw funt . Nefch cur Theodoric* ( hoc eft Ga*,*) translationes habent

Iigfhfdit:ur exertos f, tum hocfitcontrafenfum.Vatet Serpentes habere dentes ferratos,&* non exertos.

&benequi gf{ €tt^ c0ntra ^verbum Gr<ecum,nam Ktt?x*pofovrit interpretamwr dentes ferratos, fiue

asl>eros,Vrtinflexos, ftue rvallatos.Sed ambo hi tam Auguslintu Niphus,a\iim lulius

Ctfar Scaliger , a Pitnio hoc ipfum difcere iam olim pocuerunt, qui lib. 1 1 . cap.

ftrina dT 37. T)entium trid genera , ait, ferrati , autcontinui, aut exerti . Serrati peSiinattm

denbusfer coeunieS)Ke contrario occurfu atterantur ,rvt Serpentibus, Ptfcibus , Cambus. Quales

reuera in Viperis & alijs Serpentibus inueni,non credlos tamen,fed recuruos. Aft

narro tibi, mi lecStor, Dracunculi noftri dentes non £anum,(ed Feltum,vno verbo,

Leonum dentibus fimillimos effe,quibus ad vnguem comparantur. Ad quos acce-

duntetiamilli, quiin Tigre & Lynce \idemur . Quare ne crambem bis coSlam

Dracuncu- tibi apponam,& eofHem Leoninos dentes hic denuo repetam, depingam, atquo

Scsnft s& enumerem, remitco te ad operis huius mei pagina quin^entefimam &trigefi-

ferpentini, mam VDj fufficienter eos enarratos,acque dchnear.os oifendes. lgitur liec den-

led mere . . •/ /r • i 1 «

Leonini. fes,\z vides, Dracuncutum Serpenttbus aliociabunt , nequead "Ricandri Dracones
pertinebitjhisenimille triplicem denttum ordinem hifce verbis aflignauic , &
paiearia appendit .

Formofa apparet sj>eeies ,pulchro illius ore ,
Triplice confficui Je produnt ordine dentes 3
J\4agna fttb exigua fcinttllant lumina fronte ,
Tinclaq.felie tegunt mirum palearia mentum .
Quid de riclu huius,de auribus,cotto,peclore,cofiis,ijentre dicam? KiUus huic be-
ftiola? pro exiguitate maximus eft , vt fi verum eft,quod Plinius monet, qua? il-
h3bet°ria2 ^ulT1 gr^n^ern habenc animaha, laniatu viuere, hunc etiam Dracunculum rapa-
magnum. Cem,& laniatorem dicas necefTe habeas . Et quamuis haud nefciam , Serpenti-
bus plurimis,adeoq. Draconibsu fupra a me traditis, aperciffima ora effe,vt cttww
Soiinusco quoque incegros deuorare valeanc : Solinus tamencap.jz. veris Draconibus ri-
"ibu^ora ^us nequaquam magnos, fequencibus verbis accribuic . Porro T>eru Draconibus
rarua actrj ora parua , ffi ad morjus n<tn dehifcentia ,fedar£i<e fiiuU,per quas & trahmt fpiritus
& linguas exerunt . Quippe non in dentibtts vim , fed in caudis habent , C njerbere
potms,cjuam rtcJu nocent .
Serpftibus *AurtcuU praf cerea nulli dacas funr Serpentum generi. Hoc Tlinij eft edicl:um>
ucui*. a" l°co iam nuper cicaco . Sed auricuU, inquic , ommbus animal duntaxat generanti-
bus,excepto TJttulo martno , atque Delphtno, & qua cartilaginea appellauimus,^ vipf
rii . H*c cautrnas tantitm habent,aurium loco,pr<eter carttiaginea C de\phinum,quem
, tcmen audiri mamfeflum efl , nam&cantv mulcentur , ffl capiuntur attoniti fono,
quonam mcdo audiant mirum . Similimodo fquamigeris atque Serpentibus , fcilicet
cauernae tantum ad audicum . HzcPknius more fuo fblito,ex Ariilotele compi-

lauit,

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 8z;

lauic,qui&ipfemcnt6eftaudiendus.Lib.i. cap. n. hift.animal. Sorum qux
fenfum obtinent audiendi, alijs auricuU funt , alijs defunt , meatttsq. patent ipfiaudten-
dt, njt ijs qut pennd,aut coriicefquamaue inteeuntur . At ea que antmal generant om- Dr3Cunc°-

III ■ i • iif- 11 lus noder

ma aurtculas babent , exccpto n/itulo martno, e> delphtno, ffl reliquis ita cetarijs . Vi~ auricuias
/«/»5 ergo martnus conttnet mamfesios,qud audit : at delphtnus audit qutdem,Jed nul- b™snasha*
lis cauemis, qu* micem prxslent aurtum . Aft Dracunculus nofter, cantum abeft, vc
ferpentum more aunculis careac , vc Apuleiams eciam ferme pares gerac , &
fubrigat.

Vttulimarini cum vcerquc fcripcorhicmeminerir/dehocquidmihicom- vitulusma
percum flc , fimul apponam . Nudius cercius cum Principe noftro Cafio , hunc JSSufri
viuuminclachris ligneis prargrandem, decem circicer pedes longum,hic Roma ^fuf0
viium iuimus,excra aquam (nifi quod eadem fubinde perfundarur,)vltra men-
fes duosconferuacum, in mari ^Heapolttano capcum, & huc perlacum . Eft au-
cem hic quarcus , quem a triginta annis in VRBE vidi, & priorum omniunu
maximus : & is ipie plane, quem t\onde/etius Ub. 6. cap.6. pnori loco defcribic,
ad pofteriorisq. dincrenciam ( qui maris Oceani eft ) mans Medkerranei inco-
lam facic . Hunc Princeps diligencer depingi curauic, cuius m%fecundo noftro to-
mo,Deo fauence, mentio fiec . Quod hic innuam,aliud non habeo, nifi nos om-
nesmiracosmaximefuifIe,cum^»nc«/<ir«w nulla,imo cauernarum, &forami- SarSs"
numvix vlla veftigia apparerenc, perquaevox intimius penetrare pocuiffec, "cnllS?
hunc tam exafte camen hen & magikri fui vocem audijfle , & cam prompce ad
hanc obedijfTe,vc quocies illum Cola , cola vocicarec, hoc nomine audico,confe-
fcimcococoncorco ad hunc corpore, perrexeric. Gra?cis £«*» a boacu , quenu
edit, Virgtlio Pkoca , alijs fere omnibus Vitulus marinus appellacur . Hunc pra>
cipue boacum edic , cum ipfi efca fua, hoc eft, pifces monftrancur,quorum cri-
ginca & plures libra? vix fingulis ei diebus fufficerenc.Qui hunc circumferunc,
& populo monftranc, Lupum & T>raconem marinum, quam Vitulum, appellaro JS hve0rcaase
malunc . Draconem quidem, licec cum hoc fimilicudinis nihil habeac , vc noui- £racone™
cati pretia addant, Lupum autem, vt Rondeletius quoque refert, quia inferior «narinwn.
maxilla lupinam refert , Vttulum vero, cum ob boatum, tum quia nanbus eft SaSrt^
njttulis terreftribus affinis,& vc ego iudico,capice ipfis quoque non valde difli-
milis,fi auriculas haberec • reliqua non perfequor .

Quis aucem verus fit Draco & Dracunculus marinus , ego quoque e6 inclino, 0?*«* ve
non eile Serpemem marinum,. qui Grxce ^lf *«*«'*««■ appellatur, quem errorem Sarkus"*
aliquiexf/;»;'(jhaurire potuerunt: non efTe Hippocampum, quem pro Dracone
Matthiolus nobis fubfticuic : non Trachurum , quem louius de Pifctbus Romanis
agens, ncbis perfuadere conacur : verum effe illum,qui *f**>» Gracis anciquis,
recentioribus vero Dracena,Romanis noftris hodie Tragina , Latinis & Draco ma-
rinus & Araneus nuncupatur. In harum mare controuerfiaru, plenis nunc velis
inuolare mihi non eft animus,adeat fuadeo,fi quis his ftudijs capicur,vc verica-
cem nancifcacur, i o. cap. htH.anim.aquat.Hippolyti Saluiani Medici olim Romani ^ggjj *
noftri, quod incomparabileopus, icaingenij fui fcecundicace, acque figura- fJ^Pf?
rum arre excufarum venuftate illuftrauic, vc palma, qui in hoc ftadio cucurre- bwenc£
runc,curfuriq.func,pra:ripuericfacileomnibus. Eoq. magis egregius ipfius "

mium.
US

cona-

fe«S ALIA ANIMALIA NOV^HISP. NARD. ANT. RECCHI.
conatus cft laudandus, quod difpendiofum quidem ,aft vtiliflimum hocopus
amafinis-ctiflm Prmctptbus ipfi muidendum, fed imitandum taracn, proprijs
fumptibus,adiutrice mduftnoru artificu manu,domi fuae edolauit, veluti filius
ipfius Gajfar Salmanus adhuc in viuis, & illisquiamcenioribus Mufis dele-
ftantur ommbus chariflimus,mihiq. amicifsimus,nuper nobis eft conteftatas.

eoiltim "DeColloDraaivctilt noftn, quid aliuddicam? quam quod fupra quoqueinli-

£eau?r£- nuaui, hoce thorace furfum elatum , non autem redra linea antrorfum protra-

ferpecaT- Clum \uem mftius longe semulari , quam Serpentem .

pnfenut. Y\eCoftu hoc habe. Ariftoteles lib- 5 .hift.animal.cap.i 7. Serpentibus, ait, «/?*

Nec colta; *^ , „ ■ . . »

ferpcmum tottdgm,quot dies menfem tntegrum complent :fingulis entm tricena : ln vtrcuis autem
t ?cnCu°e- Tiracoms noftn latere,quatuordecim toslcts muenio , quibus fi duas addas claui-
c«/^,habebis tncenanum numerum, eritigttur ferpens . Bene habet. At.
tamen exiftimo cgo, Ariftotelem in quouis latere voluifle tot coftas , quot dies
funt in menfe,atque fic omnes fexaginta eilent . Hoc ex capite 1 5. lib. 1 .hift.
anim.eruo . Dorfum ponep&us esl , cuius partes JcapuU , d fyina, tnfraq. e regione
rventris, hmbt babentur , tommunes auttm partts fupertoris , infemrtsq. coft* oBonx,
namde hommbus %entis turdulorum (Scaliger kgit Lygniorum , *•.>»/« cnim Ariflo-
teits haber,alij Ltgurum) quos feptents coflts ferunt creari,mdl:us tdonei authoristesli-
momoconflat. Recenfetigitur Ariftot. non vtrorumque, fed fingulorum tan-
tum laterum coftas, quomodo enim omnes hominis coftas oclon^e falcem

niunr.

eilent ?

fn Draco-

Probe Ariftotele Pltnius imitatu-s efthb.i i.cap.j7.PrS,«/,ait,W^(^S(aIij le-

cunt col\as)pr<ecordijs (& ^vttaltbus natura circundedtt,at ventrt quem neceffe erat tn-

oefcere,ademtt, nullt ammadum circa njtntrem ojfa: Peclushomim tantiim latum,reli»

cuts cart»atum,<voiucribus magis,& intereas aquaticts maxtme.(osl* homim tantttm

cc?on<t,futbus den<e,corntgerts tredecim , ftrpentibus tr^inta . Dalecampius ad hunc

locnmhccoptimeanimaduertit. Legonjero coflthomwi tamum ducdena , ntft

frte fuperiores(QVLX excufatio in Anftotele forfan quoque locum hahebit ) oclo-

nas tantim tntelitgat Vtras, <& hgttimas, non adnumtratts quatuor ffurijs .

.- Verum,& alia ex libc Pltniano loco animaduerfio fubontur , cum ait : fKulls

11 tCn£?n antmaltum ctrca wntrem ofa . Quam legem dudum prius Ariitoteles decrcue-

lucm °fedm rat , lib. 3 .hift.anim.cap.7. his conceptis verbis : PecJusetiamcoflistmpo/uumesl,

vZV(?«5 ' autdcm aduerft mtcr fe coeant , cum reltqux breutores fwt , quam Vt facere tdem

^Xi^lueant, nuilum emmanimalefl , quod ctrca -ventrem oshabeat . Paulo aliter harc

vertit Scaltger, fed quas id , quod nos intendimus, non mutant . Ait noitro lru

animali certiffimum eft,didas vtnmque quatuordecim wi?«, nonpeforts io-

lpmmodo regione comprehenfas,fed per wntrem tnferiorem quoque diipofitas,

vfqueadw/4fr«w,vbic«^*&cW<iincipit,pertingere, & hasquidem, vc-

ra o/,,non. ffmas quales in pifcibus funt, apparere , & effe, folc mctidiano cia-

mfadt"- His tamen cmnibus modo allatis obicaionibus non obftantibus, & haud
^seqsim qmcquam prcficientibus , fi quis me iudice, decernendum iubeat,ad quod-
^DTo-namanimaHum genus Dracunculum reducendum cenieam ? Ego mter Ser*
i&tSk : Fer-les Potlus^ ^u^m vlla alia ln ^cci? animallwm *Pri temanendum mdico .

ationes
dc-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. %i7

I loc enim mihi concedata?quiifimus ledtor ,' nullusdubito, tam infigni- R
bus inftruccum membris, cam varijs ornatum organis animal,ex putredtne mi- ^ue'"s
nime emergere potuifle . Ex <~oerme etiam quod oriatur , vix eft probabile , ex
euo igitur excludatur, aut *viukm e matre fua enafcatur oportet.

Outpara autem vel exanguta iunt, vel fanguinem participantia . ilia aut mollia, Diuifio ani
teftacea, cruftace,a vel mfecta futtt: nullum ex his, Draco eft. Sanguinca aucerru mal'um'
euipara vel volant,vel hatarit,vel incedunt . Volattlia folae aues funt , quae non_
fufficir, quod alas ad volandum poffideant, fcd plumis infuper ac pennis vefti-
ri necefTe habent , horum in Dracunculo nihil eft . ^Natatilta omnia pifces fimt,
vel Serpentes etiam natrices didtar, vecum hsc omnia pedibus nullis egent , nifl
arr^hibia fint. Ouipara terreftria , vel «w«> hoc eft fine pedibus , vt Serpentes,
funt,\e\ pedata,eaq. quadrupeda, qua? cum Serpenubus plurima communia ha-
bent,& pleraq. funt amphtbia . Sunt tamen ex aquaticis hifce aliqua, qua? ouum
quidem intra fegenerant,& ex hoc poftea fcetum viuum edunt, quod & <vipe-
ra cum paucis quibufdam Serpemibus molitur.

Inter <viuipara folus <z>eJJerttlio volat.rehqua incedunt omnia.Iam autem fii-
pra probauimus}DracuKcu/urn non eiTe njeffertihonem, cum cutis obftet,o.uas Ser-
pentis eft in Dracone, muris vero eft in <veffertiitone . Addo caudam in Dracun- Conciudi-
culo longam,in <vcJpertdione viuo vix vifibiiem.in fceleto tamen,carne probe de- conl hune
• nudato , fatis cpnipicuam . tem.ferp*'

Iam autemquid inde incommodi naTcetur , fidicamus Dracwculum elTo
Serpentempedatum, adeoq bipcdem & alatum ? licet Ariftoteles hunc nufquam quodfol
viderit,auditione nunquam acceperic,&in rerum natura haud efte credident,^^
ncque ideo etiam defcripferit ? Arinquies,hoc implicac omnino contradicrio- &™* ^"
nem quandam , fcilicet Serpcntem appellari, qui non ferpat,fed volet, atque pe- ObiX.
defter,auium inftar ingrediatur . ,

Hunc igirur per me licebit , vt lubet , voces, & nouae animalis forma? , no- R<*poniio.
uum,fi placer,nomen affingas, ego non moror . Nam reuera etiam ad Serpen •
tespotius,quamad quadrupeda animalia perfe&iora , %tcerti pertinent, licet
pedibus qnacuor incedant . Et quid mirabilius eft, ap&mpifces natare, & volu-
cres fimui eile ? quod in Mitutf noVuo, ffiruitdine ntarina, quarum mihi vna eft RatIon4s
«t'i"mismembraneisalis,&pifcibusillis /»<//'«/, quosHifpani "Boladores ap-"e aucho-
pellant,quotidiana experientia teftatur . Quid fi igitur Dracunculus ferpac,"5'
incedat,& volet,fi opus fuerit, an hoc abfurdum exiftimemus ? Volare autem
ihum, tot praeclaris fcriptorum veterum,ac recentiorum teftimonijs,iam fupra
adflruximus. Hoc tantum adiungo,qui nobis hunc Dr^wfw depingunt, fole- fi ..
re alis eredtis id facere, atque vt ptnnx. , & ora? extrema? non caudam verfus re- fer^iapo-
fpiciant,quemadmodum in noftro reuera videre eft , fed furfum erigantur, ^ZVll'
eundem delmeare . Quod anreipfa inter volandumita eueniat, an expifSco-^^0
rum potius excogitatione hoc orcum duxerit ? anxius valde adhuc hsreo . Dracone.

Huiufmodi Draco alisita extentis,& in altum fublatis, AquiU fabiedtas , ar-
ma gentilitia decorabat PAVLI V. P. O. M. Hunc cum Draconem Scipio Paoi;y.^
Card. "Burghejtus PAVLI Nepos , in prardio fuburbano fuo,quod extra Portam ™aagDe;*
Pinciam amceniiTimum,rarxq.artis ftatuis^atque pi&uris ornatiffimum extru- "emhabec.

xit,

Dr

S t S ALIA ANIM ALI A KQVJE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

xit, Viridarij eiufHem frontifpicio prarfmfTet, Iufit in bunc olim Epigrammate

eruditiffimo & venuftiiTimo, tum Cardinalis Alafdtts ^Barberinus, nunc & ipfe

Sone" Sum.Pontifix, & Optimus Princeps VRBANVS VIII. quodexpluribus ipfius

card.Maf- poematis. immortali gloria dieniflimis deprompfi,vt lectorem meum exhila-

faei Barbe- » n. -T- n o r* r/ J /1

rini erudi- rarem, atque polt amariisimum , tot Serpentum & Draconum fel , eidem (bono
menrU"r tamen animo ) a me hactenus pleno poculo propinatum,dulcifsimo Apum mel-
le refocillarem, hic iure fubijcere debui .

o mi

Draco Aereus in Fronte Laureti in Virid.IU.G.Burgheflj.

Non fedeo cuHos , adslo venientibus hoffes ,

Non magis b&c Domino,qnam tibi Villapatet .
Hic requicm captarelicet, paffimq. ^uagariy

tAeris hic bauslu liberiore frui .
Nec ffecies animum turbet metuenda Draconis ,

*Non ego, qu<e flammis Hydraperempta , cadat .
*Non ego fum Python, ftriant quem sjicula, lauros
Ecce mihi credit Cynthius ipfe fuas .
Porro fi quis ex me fcifcitetur,qua; huie Dracunculo fttpatriay quique penates?
in qua or- refpondeo ex conie6tura quidem , fed probabiliffima, hunc non efle America-
taies pra- num, non Europaum,non Afiicanum, fed Afiaticum,lk. quidem Ar.abicum indige,- *
fcantur.na" mxn^ellonius enim, quem fupra adduxi, ait,fe tales in JEgypto vidifle Draccnes,
Arabia his quos ex ArabU parte, inillam aduolare narrabant.

pamaeft . Congruunt haec mire cum illis , qua: ex Herodoto in hunc fenfum attulimus,

vtcunque Plinius fabulatorem hunc nominet^ quonomine &: ipfemet apud

,e nonpaucos inclaruit. Figura fiquidem, quam ^BeUonius nohis exhibetin fuo

Dracunculo , fi non proxime omnino, prope tamen ad noftrum accedit, veluti

vttiufque iconem confideranti palam fiet . Huius farina? & forma? fiintilli

Pm car- quinque Dracmculi, quos Cardanus fe LutetU vidiffe meminit , qui licet hos ex

indicosvo /«d^allatos fufpicat is fit, parum refert , folemus etiam nos hodie plerasq. res

exoticas , prius haud nobis vifas Indianas appellare, qucd /»^/dr««nomen,in-

cogniti Orbis, & mhabilium rerum plerunq. nobis memoriam refricet . Ec

._ „. omnia quafi ex long,inquisallatalocis, velmapnacredimusextollimufquo,

mus Pic- quia parui iumus , cum muitis rebus non ex natura fua, ied ex numiiitate no-

gh^ext™ itra magnitudo accedat: velincredibilia ducimus,quiarara&exotica funt,

«o£m~' cum quotidiana, licet maxime mirabilia negligamus . Adeo naturale eft magis

noua,quam magna mirari.Ez quid,fi et/am ahqua a communi nature lege,quan-

doq. exorbitent ? ncn ideo confeftim funt explodenda , ignorat enim Naturat po-

tenttam,qui illi nonputat aliquando licere^mfiquod fapius facit .

AnhicDra Si S11^ pr£Eterea me interrogec , an pullum hunc exiitimem , fuiffe alicuius

cucuius na ma^ni Draconis ? An vero naturalis hxc corporis fui magnitudo , & conititu-

turalner o - r O '

maior cflc tio tucrit ? Ego quouis depoiito pignore, certare aufim,vei veram nanc corpo-
" ris proportionem effe , vel certe paulo maiorem falte exiftere debere . ?>ellonius

Kon vide- * - i ' - " ' -f ■ ■ r n.

tur nuito nec magnu,nec paruum dixit,cum tamen, vt ex lcone lphus patet, noltro con-
IwcSfc. e generJ^ fimilisfucrit,credi etiam fas eft, paruum fuiile , quoniam ex quinque

iftis,

10. FABRILYNCEI EXPOSITIONE. %%9

iftisnoftro & JeUontano, fimihbus,maximus eorum ad Cumcult falte,parui ani-
malis.lonmtudinem &altitudinemacceffit, ^uos Cardanus Parifijsobkr uauc •
rai.Hoc alia confarmo conieclura,quoniam MmJmt^mUtfi rvefberttitonum *»io b-
,Uos Dracmculos,qut ex Aralta in JE?yptnm conuolant,^ ibi ab auibus ibtdtbus feu «h£2
Ibtbus no maionbus, vt reor quam Cuonttihnt impetuntur, debellantur ac tru- to affertor'
cidantur,parui igitur hi ^«wfiicrint.Roboratur hocipfum alia quadam ab
experimentis anatomicis defumpta ratione, qu* hax eft: Omnia ofla , quz hic Secund.-
dctcfta ccrnuntur, veculi,n6 nmenculi animalis funt, qu* albiffima,duriffima, %^
iicciffima clic confpicias, cum, fi tenellorum fcetuum fint, ofTa poft morte ce-
lerrime dcnigremur , contabefcant, & computrcfcant , hoc in alijs animalibus
ijpeexpertusfiii.Argumento infuper irrefragabil i , noc comprobaucro , ex
demtbus ,qui integri , perfeftiffimiq. hic omnes comparent, quod in recentifsi- i&k i <a
mopullo haudquaquam eueniret. tbui ^u~

Quz fi ita fe habeant,vt ego mihi perfuadeo,non erit hic nofter im manium
illorum filtus Draconum,m quorum,vt fupra ex JWo»*memini,dorfb & ter<n>- „ .
ribus herbz innafcumur.M^«,/„«, hb.de rept fac. frtptX^ prcfedcfde *£« "
plantishifcephilofophatur.vultenim Draconuam &c Dracn«enmm herbas, it^Soffi
vocatas efle,quod ex Draconum fubitantia vitam & vi^orem nancifcantur con- C0""?V in
leruentenam per femen terranmmifTum,conceptam ex Dracone virulaeinem lo herb*
& corrofiuam fuam acrimoniam, atque colorem luridum, varium,& horrem SbRS
dum,quem /W»^ fultis oftendat, ideoq. fenectam magis Serpentts alicumstt^
;illum,quam plantam reprefentare . Huic fimiliter animah deben,vulc,planta, \flloCo
qux Sanguis Draconis vocatur , quod fanguine Dtacoms cu prius fuerit nutrita' oSmodo
eundem poftea colorem auulfa licet, & terrz comifTareduiiuum in filijs olan SK*E
tulis, rubxunduac flondumimitecur,iterumq, producat. Folijstmb Draconem, S$"
lnquit,/rt.£>/«» forma & effigie tenent exorta tlla , dtclu mtrabile nimis, norunt hidi 3euareDeffi
Hijpantanont.&ms -uidtmus,communtter plantis adue&ts ,&* z.ltb.7.cap.htft. ln- && mj
dnf.occiient inmfitur.Htc emm planta atnfftmas radtces tmmttit, perttnoentes inttma ^Tn&
™> >™,/*/7* «w»,**/* hutusjnmbts adnata, per quos femints du£?us~decurru»t,Je. g 2*
*T .?' trfereP^prmatum} proitficum, efficere potens Drajnem verum ,formetq. fpeculatl°
rvt tium folijsprtmo : Dracombus tnjena onu acceptd rvirtute : Jeruataq. imvofierum
terr* commtfa, , loco fruttcts, qua nullum aitum fruSium germt rvnquam , qudm folijs
Draconem ejformatum {mirabile Jatii ! )

! Hae ficuirationes philofophicar placent,accepteteas,finemeopericulo,e?o Q^ &
hic tantifper ludicium f ufpendo,& Jcepttcum ago.Interea non poffiim intermrt- t$*F

Inn 'l? Um ^K^T*'- ,p^Tima de ^"K^' ^Ww/J > herb^ nemPe ka- "S*
appcilata , k rruclu Dracoms effigiem reprefentante, huc verba adducam, oujc C0T'ra*

cum ^uftamanttno non vf quequaque concocdani.

Hic igitur cap. 3 g.frudum arboris defcribensA^^ illam fundentis que
banguts Draconts dicitur : £r? ****, inquit,^ y9^w Mdmir*ndmst namjubtatdt
quatntegtturpelIe,tUtco Dracunculus apparet y tanto amjtoo d natura fabrtcatus 3 -vt
* permjjimo ahquo arttfce e marmore fculptus vtdeatur: collo oblonoo , ore htame , fbtna
aculets horrtda,cauda oblonga, & pedtbus confrtcuts . Abeo fiuclu denomtnattonem pro-
cul dubto fumpfit arbor <* etus lachryma , f M ex illa , per inaftoncm legitur , quam ex

A a a a Car-

S,o ALIAANIMALIANOV^ HISP.NARD. ANIVRECCHI.
(arthwnt Peruana feleEliffimam aduebunt, asnde vtttrum & multorum rtctntiorum
mfctttadeprchendttur , f* qutd tfeifangms Draconis, autcur fic apptlUretur,omntn9
ionorabant. Magna tfl arbor ,corttce fatts tenui,& qutfiactle tnctdtpottsl . Eawlne-
ratd liauor tlie efifiuit , quem fiangutnem Draconts w lachryma dttunt , ab eo dtfferens,
auem Ltmmm tn pane vocant,quod in panes feu mafiu ifitc cogatur, quemadmodum
o dd refma in CaHella . Ha£tenus Monardes. Carolus Clufius annotationem hanc iub-
eadc. & d[zaf ab bortdano 2{egts Hiffamarum miffios futfie fiutlus quofidam mmtne Dragona-
S- usloui TSruxell* terr* commifii prodtertnt , fiolijs Irtdis ob\ongts,<vmdibus, per oras ru-
bru. PruSius Ctrafimagmtudtnt fiuifie ,fid petle fublata,animalis nulla , nedurn Dra-
cuncult effigies wifa fuit . Vemm de hac re innotefcet fortafTe nobis ahquid cer-
%Tw zms cumfecundotomo manum admouerimus •, interea non putamus prster :m-
pienT "L ftitutum nos eeiffe , fi admirabili huic animali , admirabiliorem plantam fub-
bur-iunxerimusjeaoriq.anfampr^buerimusjaudandi DEVM, JQatma Domi-
SfpBfo. num,qui pro bonitate fua, tam admiranda,& vix ab intelkau noftro compre-
fpioeda & henfibilia opera creare, nobisq. contemplanda,& fruenda donare voluit.
*" " c3" De rvenenis nunc & remedijs, quse a Draconibus defumuncur, aliquid corom-
ne" vZTu dls \oco adiungendum effet , aft «Pltniut lib. 1 8 . cap.4. Draco non habet venenum,
h,b"nt'' ait.Cui^V/Wadftipulatur: aliqui aereiri tamena Draconibus inficimemine-
runt.Hoc alteri ad meteora retulerunt,Dr**w«, inquam, ignitos atque volan-
aRud dau a tes. Quidam hzc ita conciliant,vt dicant ex fua natura innoxios e(Te,hinc Luca,
thores!"1" nm eos inmxia numina terris proclamat, pro locorum vero conftitutione noxios ^
fien,quare idem pesltfieros ardens facit Jfrtca,\nqmt. Vemm & haec regula tallit.
Et quoniam potior veterum authorum pars exiftimat, morfus magis a Dra-
combm imprefTos timendos efTe,quam venenum illatum nocere,ideo de antido-
pliniur ri" tis quoque parum folliciti fuerunt.Quje autem ex Dracombm remedia,alijs vnha
Sa° « malis petantur , ex Pltnio colligantur, qu* abfque rifu non legi . Caput Dracoms
StriET nempe ianuarumlimini (ubditum, fortunatam domum facere. Oculos huius in-
ueteratos,cum melle tritos,humanis inunftos, ab imaginum no&urnarum pa-
uore,homines immunes reddere . Cordis piguitudinem conferre ludiciorunu
vi&oriz . Dentes, mj-ies pratfare dominos,poteftatesq. exorabiles . Htccredat
ludtui Apella,nonego.
(Amiquua. Nunc quicquam fuperefTe amplius non video,nifi hoc vnicum, vt illis nem-
rumi!'f T Pe etiam gratificarer,qui amcenioribus litant 3Hufts,&. ahquid,quod antiquita-
ili ncc t tum amatores quoque deledatione afficeret, in medium adducerem, & mpri-
tUfaC"dl1- misquidem,de£)^^«icommentarer, fcriberemq. qui tnfjgnta crznz cohor-
M9M* tmm Romanarum, & a Draconarijs ad przlium ferebantur, qui haitis illos Uliga-
4 Sffl bant,vafto hiatu,& caudarum voluminibus tremendos. De fimulacrts demde
Ro^p0ud dicerem , quibus varij gentilium Dij Draconum effigie erTormabantur , veluti
jfi^ ^pollo,Mercurim, Minerua, JEficulapius, Serapis, lanus alijq. & quinam ^umu,
Sn^-fSorphofi quadam in Dracones mutatifalso credebantur. De fabulofo
\Z gDeo-" etiam Dracone honorum Hefferidum cufiode^b Omdio depifto,
hcTa.fimu" % critta, linguisq. trtbus pr*figms,(& <vnas

Kmar Dentibushorrendus,cusloseratarborisaurea.

icipofsfc De aujpicijs itidem, prodigijssfientistfortentisJwnatiombussracuhsM» etlam>'

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 8*i

ac vmriomfmsA abanriquis huic beftia: cxhihitis; & fi qU* alia &nc,guse ve-

terum loca.authorum obfcuriora , quanrio Draconum meminenmcy illuifrare^
porcrunc . *Nob:s qui Mufas colimus feuenons , 3c criftibus argroranrium querelis Autfeo*
plerumq. aurem accomodamus,aut neceffar^^

Ucetefftam feUcbus, vt m h*c amaeniOima Mufarum vireta,nifi per diuerncu- JSg?' n6
lafubmdc qua?dam>& furcim quafi exfpatiari valeamus, quaffiuis idmaxirae
libeat. Quare haxamicis meis commendo, non quibus otij quidem plus fir, Aricisftis
quam mihi , (ed qui ranro flbe inrcruajlo in humanionbus Iirens, Riftoriarmru Jf ,&£
penna,& antiquitatum mdagine anteuertunt,quando ego ipfos defiderioafTe- nbus reliB
qui,quod maximum eft, anhelo . Hi funt illuftres viri Gaflar Scwppius , Confi- Sfrri
liarius Regius , qui fua laude iam claret, mea non eget , quem ego-feculi noftri SC1°PPI°*
laptdem lydium Ungua latina iure appellare foleo. Hieronymus deinde Aleander Hieronr
fW.Wm»onoftro,aIecretioribus/^/»/sepiftoIis,quem alio eWio ianb St.^""
nondecorabo,quameodem,quo VRBANO VIILillumiacm Scioppius fn^
fuo virorum eruditorum indiculo,his lamdudum verbis laudauit : Hteronymus
Aleander lurifconfultusi& Poetapolittfpmus.gr^ce & latine bene doBus^ anttquita-
tum Ecdeftafttcarum , @r fecularium nonpaucis gnarus . Lucas prseterea Holftenius Luca: Hol-
Germanus, eiufdem Cardinalts familians,qui pra?cer linguas Gracam & Latinam, ^™0'
quas elegantiffime feribit,& vcriufque nunc opufcula fub pradohabec, in Cof PetroPau.
mographia acfeo cxcellic,vc fibi vix vllum iam parem habeac. Petrus Paulus Rube* ™*d&
> nius demumyAnti<juitatum in marmore , & anre comus zcpromus, qui & ipfe Gef-™'
manus,cum fracre Phtlippo libris edicis daro,ambo olim Lipfij difcipuli,digni ip-
fius Cachedra: fuccefToieseiTepocerunt. Sed&inhoc quoque rariffimarfor-
tunxPetrusPaulus exemplum eft infigne,quod arte pingendi^ct Germaniam,
rBelgtumfitaliam.GaUtam, Angliam & Hifiantam adeo inclarueric,vt viginti cir-
citer annorum fpatio Antuerpu fibi, vlcra ducenta aureorum miUia^x hac ipfa nu-
tricula f ua lucri fecerit . Hunc cum olim 7(om<e pleuritide grauiter laborantcrn,
per DEI gratiam, fanitati reftituiiTem, Gallum mihi depinxit gallinaceum,cui
iocofa hax verba,erudita tamen fubfcripfit .

3

PROSALVTI

V CIoanniFabroM.D.

a r i • '

Aeiculapiomeo.

Aeicuiapiomeo,

oiimdamnatus

T \a r i

L. M. votumioluo.

Verum quoque effigiem meam mihi flmillimam,in magna tabuIa,coloribu9
expreificquar ob arcis prasftamiam magni a pi&oribus a^ftimatur .

Atqueficcum8«w DEO adfinemoptatum candem peruenimus , quenu
Serpenttbus&c Vracuntulo feliciter imponimus . Reftanc adhuc nobis duo Sca-
rabttMextcantwos leui brachio perftringemus,& tandem hoc opus noftrum,
xquiiiimo cunofi le&oris iudicio commitcemus .

Aaaa z TE

&31

ALIA ANIMALIA NOV^HISP.NARD. ANT.RECCHI

T E M 0 L l N
ScarahdM Mexicantts runitQrnis,

TEMOLIN 1CHCATZIN.
ScnraUus Mexicamsbicornu.

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO,

Y JE &c qualia haec fmt animalia , fi quis vnquam Scara- <
baos noftrates domefticos, pracenfes, auc (ylueftres eft con-
templacus,nonamplius in hocdubio hzftcabic. Scarabdt
func,& quidem Mexicani, nigncolorts ambo, & quod in his
iconibus album apparere vides, id totum caftanei ad rubi-
cundum vergentis coloris effe fcias, quem pedes fexin.
vtroque animali pilis refertiffimi probe aemulantur . In-
prioribus pedibus dtftinch quatuor «unguicultM digituli verius confpiciuncur,
& vnus in medio radibcalcans inftar appofitus. Vmcorms fprimus Scarabzus
cuiusrecuruumacap^teenatum cornu recro fleaicur Ad hmus radicem &
ad capitis flmul cum reliquo corpore connexionem lufic Nacura, criplicem h-
guram femicircularem appingens. Alter Juo cornua geric uuwrum vnoxe , &t
prorfum quidem procenfa , ramis nullis exafperaca, verum incerna eorum par%
te fibrofis complufculis excrefcencijs , vc piftura indicat,ornata. Interduo
hxc cornicula, e medio capite cufpis quidamprocuberac, cornu tamen mi-

nimeeft. £ x.

SCHOLIA E I V S D E M.

Cafus ali-
quandoar-
tem fupe-
vat.

Afu profedo non pauca quandoque, quam confnium efficere potunTet,
, euemunt meliora , perfeftioraque . Sic, vt Vlutarcbus auchor eft, piclor
ille^um equi Sfumantia labra arce & penicillo imitan haud poflet , Ipongia va-
rijs imbuta coloribus in eqm os conie£ta,forcuico expreflit,quod ingenium lub-
mimftrare nequibat . In (orinthiaco pulcherrimo &re efficiundo,iimilicer ca-
fuslufit. Mi_

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. S33

Mihi hic idem contingcre animaduerto, appofitiflime enim Scarabdtus vlci-
mum operis meianimal exiftens, Draconem fubfequitur, cuiustra&acionen-L, Cafu 3CCI.
facis longam, excra limitesetiam meos, & animalia Mcxicanainilitueram^ . ditvt D'a*
Siquidem tam conrormiter Draco acque Scarabtus mcerfe con<zruunc, ica d rab^us fe-

j 1 1 J f w 1 ■ r quatur, fed

concordancibus veteribus pro vno eociemq. falio numine culti ruerunc, vt am- bene fatis.
boshos dixeris,"non difcrepanciaefTe animalia, fed gemellos prorfus ab eadem.. Scarcbzus
matre progcnitos fratres . Voluerunc enim ethnici illi,fcientia vcri Dei orbaci, ^60^™
Solemtim a Scarab<eo,olua.m Dracone fignificari , horum imaginibus eunderrv bfim coie-
reprefentari & honorari . £\\acrobm Saturnal: lib. 1 . cap. 1 9. In Mercurio fclem Dracopro
coli , inquit, etiam ex caduceo daret, quod ALgyptij injpecie Draconum maris & ficemi ll^* **
ti<t cGniunclomm fgurauerunt Mercurio cor.jecrandum . Ec quoniam cAum, Soi
&cLuna ad gcncrationemmaxime faciunc, ad quamfummopere Amor requi-
ricur, hinc ofculum in duobus Draconibus caduceum amplexancibus addicum
fuic . "Necejfitas qucque horum Draconum nodo fubindicatur .

Vinna ad/e&a; func, quaeprincipishuius flderis velocicacem dcmcnfcrant?
'Adhutufcemodi , aicidem Macrob.argumenta Craconum prxcipue <x>olumen le&um
eH,propter ittr mtriufaue fidcru fiexuofum . Atque hinc efi, quod fimulacris Aifictilapij
€> /alutii Draco Jubiungitur: qucd hiad Solts naturam Lun&q. referuntur.St efi Azjcu.
lapius <ziu falutis de fubftantta Sclis ,fubuenitns animu, corponbusq. mortalium.Salus
autem naturat Lumris effieclus esl : quo animantium corpora iuuantur,d falutifirofirma-
ta temperamento .

De Scarab*o fimilicer non defunc teftimonia , nam Plinm lib. 5 o. cap. 1 u Scarabiurf
Propter Scarabdum, inquiz, qui pilulas voluit,sEgypti magna pars Scarabxos internu- pro So-
mina colit , curiosd Jlpionis interpretatione , qua coiligat , Solis operum (tmilitudtnem ^jyprij ve
huic animali ineffe ad excujandos gentis ft£ ritits.Diogenes Laertius prarrerea in proce- nerabatliri
rnio fuo,hanc de Dijs & iufticia philofophiam JEgypiiorum fuifTe fcribic , ^vtma-
teriam dictrent principium ex qua quatuor effent dijcreta poslmodum elementa,tu n ani-
maita qutcdam efficia, Deos effe Solem ffl Lunam,quorum kcc Ifits, ille Ofiris appellare-
tur, c> Scarabdi Draconis ,aliorumq. animalium nomine obficure [igmficarentur.

Cur aucem pro Sole Scarabxum coluerinc , docec nos^plutarcbcts opufculo mo t"UIausp[J
ae Ifide & ufiride . lam atptdem, mquic , muslelam, & Scarabtum coluntjn quibus «rci.o af:
imagines o,ua\dam ob/cura-s fm ,ficut inradijs Solis Deorum potentt<e confiderant.Si-
qmdem Scarab&orum genns fixmind carere aiunt : Mares omnes emittere femen in ma-
teriam, qu£ fingitur inglobum eamq. voluunt aducrfo gradu propei!entes,vt ijidttur cos-
lum Soi, aum ipfe ab Occidente in Orientem conuertitur, in contrarium contorquere.

Accedic huc,ncfcio auae alia congruencia? racio,vlcimorum horum animan- pn-mu- ha:
tium cjuaj agmen claudunc, cu primo a quo librum meum aufpicacus fui, cum J

uslibriani
mal> canis

Ow^inquanijqui & ipfe ab JEgyptijs olim adorabatur. nempe ha-

Z^racflwe-demum ex codem CMacrobij lib. cap. 9. Ianum quoque adumbrabant, quid fimiie
fiue per hunc Solem demonftrare vellenc veceres , & ideo geminum pingebanc, m^scara"-"
quau vcriufque knuas cxleflis pocencem , qui exoriens aperiac dienr, occidens j5*" Dirai"
claudac: imeMundum potiusinnuerecnperent./<««««;^. ab eundo diclum ( verba Draco non
iunc Macrobij) quod Mundus fewpereat.dum in orbem Voluitur : g/ exfe initiumfa- wncum.fcd
cietiSttnfe refertur.Vnde (^ormfkm Ethym.ltb.yCicero,inquit,non ianumfed Eanum ^atTm-0-

Aaaa 3 nomi- wAmt.fi

8 1 4 ALI A ANIMALIA NO V^E HISP. NARD. ANT. RECCHI.
ttominat, ab eimdo . Hinc &> Thcenicesinjacris imaginem eius exprimentes, 'Draconcm
finxerunt in orbem redaSium^caudamq.fuam deuorantem^t appareat, mundum 6* e^
Jeipfo ali,&* in fi reuolui . \

T>racoms itaque tam peripherica figura , quam Scarabd globus , in quibus
Scarabsus neque principiu,neque finis cernitur, completu noftrum opus denunciabunc.
fis^noTf Aut (i terminus vltimus, atque initium in hisappareat, finem ncbis a princi-
finem figur • feliciter huc lapfum denotabunc,& coronidem diu nobis optacam,diucifsi-
me ab ahjs expedratam , libro huic noftro laboriofo faltem & curioio, fi non_,
dccto & ingeniofo , fauftis fub ausficijs Barbermis, impofitam tandem fuifTe->
conteftabuntur.
Recenfen- Si quis praeterea nouifTe exopcec,quanca animorum infipiencia,& quam ab-
amiquoru furdas res antiquitas coluerit, is calcem adeat librorum omnigena eruditione
D,J refertifsimorum Alexandri ab Alexandro ,reperiec ibi,mirabitur & deceftabicur,

inaudicas fuperftitiones & nefanda gentilium facrificia , quibus res abfurdifsi-
mas honorabant &: pro Dijs venerabantur . Non inquam Dracones folos &
Scarabdos, fed tefludines quoque, hircos,lupos,boues, njaccas, cercopithecos , crocodilos,
ibides ,feles . Atque vt de calo , aflris & elementts nihil dicam , res abie&ifsimas
alias,& inanimatas,eodem numero,& cultu habuerunt,vt haslas, feu ligna cor-
ticibus fuis delibrata ( vnde^wd»/ antiquifsimi finguhs Deorum fimulacris
haftas dabant) arbcres, enjes, ventos, montes, colles mannos & mtandros, vilia hor,
torum clera infuper,vt fuperius diximus .

Verum antilogio hoc miffo,audiamus fi libet , cjua? Fr. Gregorius deTSoliuar
nofter5de Scarabdo {Aiexicano mihi fcripca reliquic,harc aucem ex ffifftanico idio-
mate cranilnta ita Latine fonant :

arctbdtus lin^ua Peruana Acatanac vocatur.in vna ex duabus fpeciebus corntt
ileEoiiu^ infupenore capicis parce erumpic, recroq.asqualiter vertitur,cuius acumen,
rabli SmTi a^ hirrneros fertur . Habet Jexpedes cum multis vnguibus in quohbec pedo
r^Vne rortibus,&incuruis. ^funtquatuor,fubtilis atque tranfparentiscela?fiue_*
aqthori de iubftantiae , quarum duasbeneinuolutas, & vndequaque cuftoditas inferiore
prima fpe- & incjmiore fede cenet\reiiqua? duae pro tegumentis,ac munimentis eifdem in-
cesvmcor j^r uiori c,dur sc h*e admodumfunc & nigrae . Caput proporcionem cociusnon
a\x qua- feruac,hoc enim x que maenum eft,atque medietas vniuerfi corporis, totumq.

tuor- n j ? • I ■ r n Y 11 T

caputma- coopertum elt, eodem duro corticeleu corio, liue cruitam appellarimalis.

gnum. QuaRcj0 7?c/W,maiorem ftrepitum ac murmur edit, quam rota alicuius currus,

% strepitus non vnguine perlita. Damnofum &faftidiofumeft<*;?/wrf/, quandoquiderrL»

eo volacum pracipuedirigic, vbi lumenaccenfum videt, huic vbi appropin-

quat,vel extinguit,vei in terram jllud deijcit, atque ita , c]uoufque non incerfe-

£tum,auc expulfum fuerit,haud fine timore perferri poteft .

ipedesbi^ Secunda ifectes eiufoVm natura; & magnicudmis cumprioreeft , nifiquod

corms. ^u0 habeat comua antrorsu porrecla , & cufpidibus fiue excremitatibus fuis fibi

oppofka.Cruftam adeptum eft,fiue tegumenca fua veluti encaufo quodam cef-

Cruas ha- ^e^ata * adeoq. venufta func nonnulla , vcxum quouis viridi certare fmaragdo

betcoicris valeant . Obtinet pra:terea cin£ulum'm{\x sequaiitatis, circa alarum iundturas,

«i. luceoli colons. Qui nacurahu reruindagandispropnecatibusftudent,m3gnos

ln

his

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 835

18 his Scarabtis abufuscommittunt,quandoquidem,vchorum in volandoftre-
picum ac rumorem perceperunc, ftatim aliquam nouitatem pradicunc, & iii- aj fuper^
bico, acque alicui eorum aliquis vicimcr ractus rueric, auc m lpium volitando faicmatio-
impetii fecerit, bona vel mala eidem noua denunciant. Quin his vtuntur quo- "ans^fer-
que profafcinationis quodam genercin conciliando fccminaru amore vins,&: Ulr:
virorum fccminis.Neqj vllus Scarabtus ad magnitudine llla quod ipfe viderim
accedic, oux in iconibus hiice coparec, verum func cercia eciam parce minores .

Haec amici mei Fr.Gregorij exquifica & veridica eft Scarabaorum defcripcio, Fr.Grego6-
quam vlcimam huic operi meo anne&o , reliqua ab ipfo mihi communicata_» rius-
varia & iucunda , tomo fecundo inferenda reieruo.Ex allacis camen ipfius ver-
bis hoc mecum quiuis facile deprehendec , non Mexicanos fed Peruanos ipfurru m""^"^0
folummodo JVrtraWfdelcripfiffe,nam hi,quos icones noftra; exhibenc, neque s"^^1*
colore,ncque magnitudine,cum iam didtis conueniunc,canciim enim abeft,vc defcripti.
Mexicani cercia parce, noftris in cabula Sc charta hac expreflis, finc minores ,
vcegomeis oculis,hic^ra<ein Araceli monafcerioicadi6co,hisipfis duplogra-
diorem Mcxtcanum Scarabgum, verum & non depi£tum,anno proxime elapfb
Jubileo 1 6 2. 5. viderim, manibusq. craccauerim, quem ex Francijcar.crum fami-
lia Frater quidam Htf}anus ex Mextcano orbe fecum culerac. Vidic eundem rne- m^magna
cum iem ^Boiiuar nofcer,vnicornem, & apprime iconem primam noicram , fi J^S^
ipfi ad magnitudinem aliquid addas , referencem . ribsu co-

* Promiferam hoc loci vberiorem de cornibus phyfiologiam inftituere , fed
vrgec me Typographus , alia acque alia fubripiuntur negocijs cempora,quare_j Qi'* . <fc
hancmihibeiieuolus lettor veniamdabic, fiabrumpo, & fidem modo non hic dici
foluo, cum incerim , quo animum pafcac , ipfi non defit, acque vcinam, no fecundum
meam fic eciam nimiecatem accufec . tomfireq,

. ciumur.

Hoc tamen filentio haudquaquam eft inuoluendum Fr.Gregorium noltrum, Fr. Greg.
non totius generis Scarab&orum diuifionem, fub hac bimembri fua partitione-? rfs raitem
nobis dare voluiffe, fed lllam (oXnmmodo fpeciem qua? cornigera eft, qua vel vno, foc^fe^
vel duobus faltem,non tribus vero prsdicam corniculis cenfuic. Ab hoc Aldro-
uandusYib.4.. de Infeci. non dillcntit, quamuis alicui prin^ fronte contrariurrL,
videatur.Huius diligentiffimi fcnptoris , in hoc maxime animalculo verba ne- Aldr0Uadi
ceffe eft,vt hic producam.-Jw/rmd S carabgorum gencra duofacimus ,ait, obpartium verba de
'varietatem : aitaenim cornuta : atia abfque cormbus : que ijero cornutafunt,aut <Tjni- rum diffe-
cum habent cornu: aut duo,aut tria}que raro videntur : rurfus qug vnicum, &>*»*%<* nun- rentlJS*
cupantur>apud ^gyptios nobtles :qu<t duo,aut funt Lucaniftue Tauri, quorum nimirum
cornua funt dentata , ac forftcum modo ctauduniur, & comunpuntur,cum apprebendere
quid<voiunt: aut Carabi,quorum cornua nodofa funt,ad pretendendum iter fat~2a:Tria,
que habeant in capite nuiia , (optime ergo Fr. Gregorius h.xc non pofuit ) nifiimpro-
prte habere dtxerimus.Reliqua qugfuntfine cornibus, differunt tntcr fe multifartam.Vo-

terunt i^xtnr mxc\o\ix Scarabaeorum differentias apud eundem Atdrouandums\r

j tv t h ■ , ~ ; • r r • ■ i i rr ■ •> j In Anfto*

den . Nam fi quis ex Artsiotdts le putet lcnptis has naurire polle,egregie deci- teiis fcrf-

pitur, Artjloteles enim, inquit ldem Atdrouandus, quod fctam,Scarabdorumgentra detfmina-

nuila expreffa conslituit,fed tnter ea infeBa,qu& Qoleoptera dieuntur^Cantharum, Mdo- ^fsecs^a

lontkenjQarabumffi Cantharidem->prdcipua connumerat.Sedhorum nutlam quodfciam,

corpo ■

& 3 6 ALIA ANIMALIA NOV^ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

ccrporu notam fuu,quA extant,Jcriptis phtlofophus exhibuit.Carabo autem[quem Gazj*
modo T.aurumy modo FuUonem iyertit inepte ) ait cormapr&tendi, vt Paptliom. Pltmus
fednechk plura* Scarabxorum genera,& diftincla magis commemorat,fed nechzc quidem
SisT-0- controuerfijs vacant.Ex quibus hoc,amice le£tor,difcere vales,difficilem adir.e

gc"°rfuir
- icei '

cco

ifijs

s'tur' orouinciam illum , & arduum opus aggredi , cmi ex veterum monimentis om-
icimr in_~. nia m naturali philolophia expedua le dare, nobis promittit, Non enim plun-
te^s^rrun-mosfblummodo hodie Scarab&os notiffimosnobis, nefcias quibus Arisioielicis
tos fuitic yocare nominibus valeas, fed nec illa ipfa ab eodem pofita nomina, cjuibus ac-

commodes Scarabstj noftris,facile reperias .
Coinigeri Reli&is igitur excornibusillis,de cornigeris his noftris paucula ha?c tan-
nobis tan- dem dicamus,& hniamus.Quem nos njnkornem vocamus,Gr<e« Monccerotem di-
bemiir!?a cerent , & Ferdinandus Imperatusmhisl.fua nat%Rhtnocerotem hbentiusappel-
Vnicornis. lat a fimilitudine cornu,cjuod huius nominis quadrupes geftat; U modbji nafum
fihinocerotis habeu Volatum huius non vidi , cjuem ldem fmptratm adeo pigrum,
tardumq. eiTe fcribit,vt quafl vltro in manum eius, qui eundem apprehendere
velit, inuolet .
^icomis. TSicornem Mexicano noftro flmilem, nec fmperatus nec Aldrouandus depingut,
hoc eft cornibus quodammodo glabris, & qua? nullis dennbus, ramisq. ex lliis
protuberantibus afperentur. Talemjgitur calamo & pi£cura,omnes proponuc
auchores,& nos fa:pifsime vidimus , qualem ob ceruinorum cornuum fimilitudi-
Scarabsi ne Cardanus lib.y.cap.i 8. de rvariet.rer. Scarabelaphu non inepte,flue Scarabaum

ierui de- . l • i • n i i_ • • • • r

^c-iptio. ceruum nominat,cw»«tf enim hic geitat pulchernma, mtentia,ramofa, cerumis

fimilima , in hoc tamen longe ab illis difcrepantia, quod Scarabtus ea moue.u,

{tringat,& arcle adeo,fi quid ipfis mediuminterferatur, claudat, vt puerorum.

improuidoru digitos profundo fauciatos vulnufculo faspe confpexerim, acque

prorfus ide pra.ftant,quod chelis fuis cancri . Quare lul.C&J.Scaliger exercit. 1 94.

de his corniculis aduerlus Cardanum pro fubtilitate mn:Tametf,mc^iit,apud jubti-

liores,qualis tu es, chelgpotius HU,quam cornua dtci queant,barum emm "vfu^^vt can-

cris brachiorum. At nefcio , quare ideo cornua elle definent, fi moueantur, quod

priuilegium alijs etium veteres conceflifle animantibus cornutis memini.

Huiufmodi Scarabai,c(rui<-volantes aGallis ,Germants,&z ftaits quoque noru

Bambergae paucisnominantur. Roma hi non funt frequentes, multo frequentiores m pa-

fimMunf tfia mea> ^ambergA nimirum, maiali praefertim, vernali, ac iucundiffimo tem-

huiufmodi pore, qui in fylua quadam capiuntur , qua. Vrbi amceni.sima prxiacet , pma-

ceruivoia- slris,piceis , &c quercubus , (exquarumhi aridis lignis nafci credunturjrefer-

tifsima-j.

Hunc magnum & cornutum Scarabxum omnium minutifsme,perfectiflime
8c elegantifiime defcriptum reperies in Theriotropheo Silefiacot quo te remitto &
tempori hic ac chartae parco .
Germanis Germani noftri hunc Schreter vocant, quo eodem nomine baiuli ifti,homines
schr!>ter , robuiri & lacertofi,ad quofuis Herculeos labores nati( Rom<e dicuntur Facchmt)
cajufab- * Bar'-b;rgenfibus appellantur . Schroten enim nihil aliud figniricat nobis Germa-
cwSi ct'5 v*s> cluam comprimere, arcle ftringere, & propellere aliquid,quod ccrniculis
ftringic. fuis Scarabti llli probe mohuntur.Et quod mireris,abfci0um horum caput diu-

tius

nmcn
vni-

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 837

< uis viuit , & cornua etiam tunc conftringit^ qux fi quid ipfis interponas,forti-
tercomprehendunt .

Hoc praterea monuiffe.non debco pra?iermittere,inter vnicornem & bicor- P'ff™
nem, noftrates Scarabeos, hoc effe difcriminis, quod vnicornis caput ftatim_. comem&

, _. • l ■ ^ i •• bicornem

ventri adneccatur , 111 bicorni vero alia parscorpons mtercaput & ventrerrL. poftratem.
intercedat,quze thoracis portione conftitucre videtur, & quide mobili fua iun-
rtura ab vtrocjue diftin£ta . Pictura hanc melius Aldrouandus , quam Imperatus
expnmir, propterea bicornis longior eft ciuam vnicornis, ha?c tamen difFeretia
in Mexicanisnonapparet . Carabus Ariltotelis, quem Imperatus Taurumvo-
cat, habet longa valde & nodofa cornua, qus antenn* redlius dicentur .

De medicinis ex hifce defumptis , certi nihil promittere valeo , vidi tamen^ Q-ua?.rried«
quofdam perpetuo aduerfiis fafcinationes duo amuleti loco fecum circumfer- scarabas

1 1 1 ' * . r 1 ti 1 fumantur .

XCyhydrarpron mquam, iiue argentum nstmm , nuculx auellan* excauatannclu-
fum,quod contagium pellis fimiliter auertere: & Scarabxi huius cornicula,quae infemiunc
caiui ab alto etiam conferre , flbi perfuadebant , Et hasc cornicula quidem in- letis pie-
fjntibus quoque auro argentoq. conclufa, e collo non raro fiifpenduntur. Qui- tumque'
dam aiunt ad eorum vrinam , qua? pra-ter modum excernitur , cohibendan-u*
alijad timoremipfiseripiendum : alij ab epilepticis inlultibus eifdem prieca-
uendu. Refert enim lmperatus Scarab<eos hos Lombardie familiares, Italis magno Ad nemo,
efte in pretio,& ad neruorum dolores,contra&ionesq, fehciter vfurpari , quod r^&cdn-
«malu tam 'Neapolitant ,quam %omani,il Granchio, Germani den Gr^^/appellant, "^j0""
&reuera, vt haecremedia vana &nullaetiam omnia fmt, venuftatis tamen_,
gratia, non aliter, atque corallorum ramuli, cornicula hzc pulchre rubcntia, vitri infantibus
inftarfplendentia,denticulata, & ramis paruulis, quafi arte dextre elaborata_j, j*?JJJ2i
ornataq. infantulos, cu reliquis delicijs fufpenfis decorare poffunt, & deledlare. eiegatiam

... 1 1 l 1 • 1 n 1 • appendi.

Pltntus plerumque horum amuletorum pater & author elt , vel ex propria_» Pimiusa.

fl \ j •• 1 • <-■ 1 u mulctorii

ua inuentione,vel ex magorum certe mendacijs,atque relatione.Sic hb.30.cap. pater>

1 5. Vrtna tnfantium cokibetur, ait, munbus elixis in cibo datis. ( Huius experimenti

praxin ego aliquoties vidi ) Scarabeorum cornua grandia, denticulata , adalltgata

bU,amultti naturam obttnent . Et eodem libro cap. 1 1 . M<r^os , ait, ad quartanam

adaliigare Scarabcum, cut funt corntcula reflexa,fini(Ira manu colieclnm . Videmus, scarabsus

i£itur Scarabaum animal efTe,quodammodoad fuperftitiones,amuleta,fafcina- vbl°.ue ad

° ; T- . 1 J 1 n n t* amuleta_j

tiones,& artes magicas exercendas natum,tam in nouo orbe, quam noltro vfi - admbetur.
tatum . Veriim omnia ha?c nos mendacijs & erroribus plena miffa faciemus,
&c fi qua: naturaha , cmx non defunt, ex Scarabdts remedia vera comperiemus,
ihidiolo ledori tempore fuo largiemur .

Heiquanta nobis hic fefe dlffertandi meffis offert , ex Scarahtarum fatu, ac ci^poifeiic
reneratione fuborta ? Verum hic campus tam latus eft, materia ipfa, in tarrL» ^e Sc.ara-
naucianimalculo adeo rcecunda, vtnouusmihi non iermo tantum, iedhber icendimo-
integer quoque fubnafceretur . Atqui ego iam feflus labore fum, lec-tores meos h«c aiio
pariuer tardio affedtos fubuereor , quare hxc omnia vel alijs, vel mihi ipfi, alio p"/c0acbatu?
in loco difputanda relinquo. Prcmittit

tApcs hic opto & fpero,hoc eft beneuolos leclores mihi fore auguror,qui in- ^j./^'
natoanimi candore, induftria & benieuitate fua , mel faluberrimum a <x>enenoy nignos ie-

ii quod

\

a ■

s ALI A ' ANIMALIA NO V^£ HISP.NARD. ANT. RECCHI.

fi quod efier,quod DEVS auertat,(eparare pofient5vellentq. Mihi quidem fatis

eft , vni atque alteri ( quicquid alij blaterent ) viro bono , & doclo placere ,

?;am,vt Stneca dicebat,y?<& me bene <vir bonus fintit,codem iocofum,quofiomnestdem

fentirent.par illis idemq. iudicium esl; nsir bonus emm,ait Menandcr, bonum nunquam

odit : Eft miferorum,vt maleuolentes fint, atcjue inuideant bonis . ^Miinmdem

taoidia in* egent, tllifquibus inuidetur , rem habent, dicebat 'TUutus . Quamuis fortafTe mihi

* adhuc non tam bene fit, vt inuideatur,eft tamen, quo me mordeatforfitan ali

{ quis,quod acriore fubinde,& ipfe cenfiira,t*rtm notauerim,ego quidem Sene-

flfcri c* confilium non afpernor,quo ait : Veteres excujandi (unt , fiin qmbujdam errant,

uidis no

fuEaXCSad° quis^u6d acriorc fubinde,& ipfe cenfura,trrf^« notauerim,ego quidem Sene-
veterfifcri c* confilium non afpernor,quo ait : Veteres excujandi funt , fiin qmbufdam erranu

pta nonun ' /" 7 • ** r i • ■ • ... * ■'

quamacu- nec omma jtmul tnucnerunt . Excufandt, mquit , non laudandi, ne & nos fimul cum
StPerU" Pofteris in errores eorum trahamur . Et vere quidam ex anciquis : Mirum eft,
quetctc-' ain ' 1u^hom*nei cu™ feipfis magis , qudm qucmq. alium diligant, tamen fuam defi
res wgis exislimattowm minoris ducunt , qudtn altorum . Sed facilis refoonfio '^Noswa^is

quamieip- / j ••/ r * '> * «uj wi*^.»

fos £tt>- laudamus illa, qua tunc fuerunt, quam qu& nunc Junt, non quia fi eligendt facultas
ejjet,fimper illa habere mallemus ffedquia <vjttatum hoc humana mcntts ^ttuim esl,
cum intueatur illa,femper ma^is <-velle)qu<ie defunt .

Quapropter mi tyro,& rerum naturahum iludiofe,reuerere quidem pra-ce-
Adhorta Pcorcs CLlos antiquos , & benignum , atqueingenui plenum pudoris exiftima,
ctfitatf ^rer^per quos profeceris, non tamen in his imis fubfellijs tibifedendum iem -
tSSS Per > {ed ad fumma <iuo<Jue enitendum , nilq. defperandum puta , etiamfi ci-
2StfS "^ conflftcndum flc • No» <ttferendum efl tyroctmum , ait Qumtdtanus, in fenetlw
tem,nam quottdte metus crefctt,maiusq. fit femper,quod aujuri Jumus , &> dum delibe>,
ramus,quando incipiendum fit, incipere ferum esl .
£*M* Nec ^ecerrearis , fi quis a multitudine te aberrantem,re£to quidem,fed an-
SudiiS."1* §UU"° cramiLe > cum Paucis in rerur« naturalium inquifitione, & in via verita-
tis conftitutum , derideat . Idemolim Senec? in morali philofophia contigit :
Ornnem cptram dedit ait, *vt me multitudini educerem , & altqua dote notabilem Jace-
mm,quid aliud, qudm telts me oppofui , & maleuolenti^ <*
vetera^, Qnidinde? Tibi contingar iftederifus, a?quo animo ferenda funt ine-
S!nouaa!:PCorum'conuida^^ vadenti, fiue vetera rimeris , fi-

Bon repu- ue noua incjuiras , contemnendns eft ille contemptus, necrefert, flinno-
iaD a- uator voceris.

•• Namgauderenouisrebusdeberervidemur,

Qum <-oeteres obfunt , aiebat Lucretius .

peYoraS? De me vero non habeo uuue au"d , quodfubiungam , nifi hoc vnicuriL,,.
lto So- ^U°d in exordio nulus °Peris q^oque feci , denuo prsftem, orem, inquam, at-
rera. que exorem leclorem beneuolentiflimum , vt fi quem a me commiiTunx,
ipii ficigno torte errorem comperiat , me candide moneat , amice corrigat , & humaniter
ftuli ig110^, atque animo fuoprudenter perpendat1, quam periculi plenum mare,
SSt.-2SC n°c biennii fPatio ^lcauerim,eiq.nauiculam meam fine velis &remis, &
Rndfuea-" ab^ue c*auo ac gubcrnaculo committens , illam fola mea induftria rexerim,
(& ue hoc eft,animalia hasc fine vllis hiftorijs,ac defcriptionibus, quin imo,nomini-
bus non raro quoque fuis deftituta,meo tamen Marte defcribendafufceperim,
dilucidauenm , ac proprijs i ncunabulis, quantum per me fieri potuit,reftitue •

rim.

rim . Res ardua e/?,aic, Piinius, wetuflu nomtatem dare,nouis autboritatem, obfoletis
nitorem,objcuris lucem,fattiditis gratiam,dubijs fidem,ommbus vero naturam,& natu-
r* fu? omnia . Qux fi non prarftici, omnia praeftare cerce volui . Tu vale & diu-
turniorem mihi a DEO vitam precare , vc in cua? quoquc vic£ commodum,
meos tibi labores aliquando , quod voueo , valeam largiri . Ex Mufeo meo ad
H.Virg.fuper Mneruam , i 6. Mart. anno 7{cdemptoris noflri , 162.S. scacis vero
mea? quinquagefimo tertio .

Gratis DEO, DEIPARAEQ. Virgini MARIAE.

Ad Illuftrifs. & Reuerendifs. Cardinalem

FRANCISCVM BARBERINVM

MOY2HTETHN.
LVCAE HOLSTENII HAMBVRGENSIS

E P I G R A M M A.

D

Vm tibi ROMA fuasoffert,atquea:mula Ttgms
, Gracia diuitias officiofa iuas ;
Muneribusq. Oriens varijs dum certat vtriquc ;

Ingenioq. cibi quifque placere ftudec :
MEXIC A barbaricum munus dat & ipfa, politurri

Aufpicijs CAESI Pr/»«^, arte FABRI
Nam tu muneribus cum pofcas munera, Princeps :
Quid mirum, Ajttipodes fi cibi dona ferant l

EIVSDEM ELEGIA

In Naturalem noui orbis hiftoriam Cl. V. toannisFabri LynceifBambergenfisl

Mcdkifymani. 1

Vm FABRR aternis complecleris omnia chartis ,
MBX1CA qua claufo condidtt ante finu ,.
farula dum btfidi penetras difcrimina JMundi,

*Aufus inaccefptm primus inire t/iam :
Jgnotumq. oculis lufirando Lynceus Orbem,

in lucem qu<t noxprefferat atra,trabis :
^Nec conffecla prim cmquam,nec nota animantum

Secula, das fcriptis confpicienda tuis :
•Atque Anazarbseum iiudio, Ciuemq. Stagiri

Doclrina nobis ingenioq. refers.
Vie,quibm extollat fefe inclita gloria terrii ?
^uapateant laudi digna theatra tux t

m

D

S4C

Jlleammoftitrepido , capttq. ingentibus aufis

^larttsySohs tter nomtne 'Vtrumq. repbt :
£hto duce perrupti patuerunt dauilra profundi ,

*AnguHiq. orbis mtta remota fuit :
J$ui bene diutfiiunxit commercia Mundi ,

IntaBasq. noui rettulit Orbis opes .
^Materiamq. noui fceleris mortaitbm amplam

Subdtdit, & HJitijs larga altmenta noms . -^

Sedqui cunBa animo quterens, luflranfque \ remoti

Innocuatprimus protnlit Orbis opes:
Qm/figq.ftbfbHitnu/lQrfefiantlaUboreT

Lumine <-vicino, lepofitoq. metu :
«%-? ptoeula^ nofiris oculis fitbduxerat <c quor

lmmenfum,^ longf mtllepericla Vi<e :
llli angusla nimis geniini dijcrimina Mundi ,

fyji fatisM laudes Orbis njterq. patet .

.

s

/ quis Natura? penetrauit mente receffus ,
Scttq. qutbiis Mundus njoiuitur ordinibus.
Si quis contva&um parua fub imagine Mundum >

Diuum opus agnouit,arttficemq. DEVM .
Si ^tti^DienjiQcricus varijs animamia firmis

Vidit, & tnternasdiffecuit latebras .
Si quh^pmi ammo jpeculaius femina rerum ,

Plurtbus aecukas comperit tnde Ttias .
Si qitis (efr abHrufis qua terra recondidtt antris ,

.DQm^metalloriJm ctliet, &/ arte polit .
Stmf h^amtraculapraHmt^,

Multa^ems , fucct muita potentts ope .
Si quifbuam Aonidum latices de fontibus hauftt ,

Jjfoiiswndire animi Dia reperta queat .
Si ^««j.Principibus ch.zruSi fiquem ordine quinque

Summorum fouit Gratia PONTIFICVM.
Si quifquam omnigena do£ir'mz copia abundat .

Virtutumq. omnts peBote claudit opes .
Jmpauidus numen teslor, mentesq. beatas ,

Gmmbusbis tibipar nemo ,prtorue FATtER .

V.CI. Uanni Fabro Lymeo honoris & gratitudinis mo-
numentura in VRBE «terna ponebat Ioan.Baptiila
VVtnthierius Vindelicut , Ciu. Rom.Ph.& Med. D.
Uluftrifs.& Excellentifs.Principis Casfij Medicus .

■

FABII COLVMNAE

L YNCEI

IN NARDI ANTONII RECCHI

MONTECORVINATIS MEDICI REGH

RERVM MEDICARVM NOVAE HISPANIAE

Volumen.

ANNOTATIONES» ET ADDITIONES

' 1

r |

1/

1

■:

•

1 1 0 R .- L D 2 1 T/i

.

-

ra

E I 2 THN <& Y 2 I K H N I2TOPIAN

$ A B I OY TOY KOAOYMNIAA OY>

ATTKEIOT ENAOEflTATOT.

OTNON <t>oi£ov ava.K^c rtKtv oroTs tsorviu Anrtiy

HuaTlU tyUiOg Q.U.'lluJ ' 'lV iX/TQpXJiV tOilV

Atyjjd SfalZpfjftpLu xa3-agc7c trtXg.iosi Quetvvi '
0$ga rTIucrxo /dfyjog Sfct ixa.vQ/. QtptaCiov oftu-ay
Ai-9-tQU t aToyyt%v , yct) ly^votv^t Kthttfoa
0aA4« t,cooyovoig o\ucug , i(ct) @tv&iu yajr.c, '
Kttj Macrdcov fitJitov u,t\-\\t qfyu-tlyi Avyiin
Avt'iXvq$v fyt&ix ftfytog yap^itosctf chitcPlw .

0<pga yjj ei&fttvottrt &io<Gt&Tria4 dvtXtfy 9

U7rta r ixgfttvtov rsopt-/\ uXxXviqjlu vao-cov'

Aft$ortg$v Qo$og tnrri^ , vjj, ftdvfig dftvfttov .

Av&^ tzsret <ri ^g^dC<T6 , tyihov ku&i , vticPvftov ag-j
l\apd-ivo7rng , oonWAa KoXaftviuitov ftiyad-vfttov ,

M«V*/e. , va) ctilcp ■ari^tXriftivov 'ijr°Xa ^&P >

H (ct %'r dS-priQuv% @&%t Jifvu-dovi QoiCco .

Top ^e u-tv nXvftTroto Kuigtav.OTrov , cpwa ti Kco-fta ,

Ka/ ^Wc 'ZBfvravtv ' rov efi y^oviotg ftty ovetup^ ,

Kctj yXvKt&v Qo$ing tpdog . OvTceg ■sraftTrctt totKout

AnfatcPvi , ytvtluj r iyKvJta , vct) QQtvaj; ajvwg .

Oe qd) ffftKi^ov fs^cfifrid^ctiv troi nASrov cvriKt •

ArptKioog r aropciv ctcoKiv , vtt) 'sravtgc. voiitrotf .

OTog ydf> xa&'7rolo~i <z&iyXlujtOfj${jcg oato/c.

0£ea •aracc/^JCMC dvuB-qei Xvyfc , jV&a ^a) tv&ct

AiyXLu ■srau.qavocotrctp drr ot^uXficov uvuTrtftxon ^

AiB-ofttvoto -srv&g , i(ct) d<rt&g 'UiXsv cuuyi) *

Tc7a croi c$vtu%v ^oltJip^KiTcu cu-ftu Kapjtva .
Tw cT ao «o-agawi' yairoi' "zruu-firiro^g ct\v\g ,

A>vft)ra$ rs (puf^T cfiuidftHg i(ct) Jvov.njjgc (puA^t C)

E^y&jc , yjt Sfe voo-<piv OKPtvuo elcPog tKu^ov .

n» fttv c&QplgyTfng cPei^ctg 'zs-dvTtcsi Kpvtyctju ,

liri ch "uruXcuoTigjiv tvpr\ftdla ■B-eiu Tjri^cwaKiov *

Owa -9- tvig •zs-oXv7rit°gg Ava^uppcLg cr^iJiosiv ,

Oora ts YiyuS-toicriv tng KUTtCaAXiQ f2i£/\gtg

EvyJftjJttviig E^to-oio nXtog , fttyu KVcPog A.-3-lttitov .
Tuon u,!td KaTUcPCg u-vyia tg fitvSia ttrov{gv

Ila^frs ■sru7jjrctjVcov , Kvavco7rtcPog Aft^t^tTVig

AfiyvQiov tj u.i>\a3'e9v c-srt07rctg , j^ QiXiQiS-htg

N«^«oc Kzgftg uhtuv&iu tyapta ytpcriv

"2,-sri^ou.ivag fii^etv , vtoTdjytu Kccru-ov dvdiilm .

ILvd-a cti vetosott\jog Qioic, tg $dog vfytoto ,

T«Ab aV elvuXicov Ivpicov tvcPtUftovog aKrng ,

Atfto&uycov 777\n&og Koyytov ' \f-\ya. &ctau-u id*»<S[ ,
2oj yt y£i &Q£vttov ku&uqqio eT< corog tytvfa

Kv>iXtov uQftovin 3-?j;clV&toc * v\v KtXgcPZcriv

Ev ftuXffi -S-^jiixiMc ytXvog $oyfotcri QuuutocPoi) ,

A^rw^ dz-iQpvtofsi tnioogg 3 oi n utttr attTVig t

Mtosnyvg

843

CaI* liafofK.

\muvn ijttrtt,
#<<■ r A/orx«-
fiS'n> ij @%i-

Tltfl TtffV-

ftt.

2,ttu6\ix>ir ,
\\toi apytttov

UCVflKllf TttV
ttffCCVIO* .

Mitxrnyvg Tf fiz §y^«/*sjra ^ox^ivtag u]>ig ,
ETrfcforoogis yvQpitrtt dhiiftovtg aft7^.vaavTcu .

Ob% OIOV ePi XiK&J&Ctf Cv hUtTI fjOj <&g2.TxichoS IV

ClcPlw crnqjwcot , (gtg TCavtt auS-igjtag Zvjg
Ky/iAss «s V7rdrtsg ' %'ccf'cd-iv <N %t cpua. Tfif&^cov
AvQ&t S- E^y.enx.0 Kvqjw iiifuKtrot sVS/fcs .
H~ore coyvyictg tynyag Poc/WwVos OoQdjg
T^iKOftag te Jqycv; , <?ujjiXoov t "^roxo fiu-a(gt TrtZcov
Hyuyt , i{d) woQcy.a>v (piKnxca -«ce fitid-gp '
©jigecs ts g-vytQpvg S-iA^tv , Jy dy.nKiyjv d£lw ,
HvcA XcejL^o^pog u-xo-cug tg Ofjttiyve/v ucrgpt
Srng^w KgovicPtig , iXoluu fttrd ficigjtv daic^a .
Kavtig ~%au.QvKlw cvaXiyKtov diiy.iv irdj^co ,
Oygctvi«s ivcPa/\fj.a Xvqtig , jgi) yvtou-aa qQoyycot.
T$pajj\rA.<i . -ja cT' #gee j^ "ro at/t&iy xqjwcov re cPvtrt\%ict q^oifyr

Vdjfta<riv ajjQpa,Jgig ^i&v^pt ^vd-^io-ag ig «£&«' ', ■
HcPict dcPojcS/tlu/ , « cVjroTe rsot/u&(jig cuycov
Au-QofacPlw vftvctg cuvHcriv EgJoT/ePcc vvfjttylw .
TTouvn ua.r<t oia ri jiJgsttpai aS-^joog^ xaTicPncriv cv dtrxco

mt x* H?«w A^s dvro/^w dvifiav i2uqytiKOov Iva ,
«^.'•f - j^ £iVl0y Jco&v "&}\a.<ri!Q£9Vi cPaxiv OcPvcsh '

To7a ch o-tcXlajut tnoXveiMt (Joix*1 tsv^ajg
nvo;as iX?^) [Afioug , vd) c-aMaro^Kr/ x?j<sC'3-o;s "
H^y/*^Ss n qt<{t , yjj tqyftar U7rig-a r^tosaj „
Y« » I*»7m*> T~ar;oi' cT' '£kt$dg •^ytravyii dqjjcart Qjaifiu

£»'»» t; ifulv/ AvTtfrocPcot <zffkjtvoernirct{ Ars&vricPa ya\t\v *

kofint, nv Jzi-joy x.oltov'(gt Uoo-Hc^dcov cvttTratri

Avrtfttlw Sjg. v(iyLV ivyKco^ivi ^wm
NoV$;f d$ iairioicot ^u^tc\ifj&fj , olcPft dKiKdj&ot
Acwtra toKtctfoHo israqifiCdKT^vQt fit^t^u ,
T»'^ cF dfJtn^ofJt^pog 3 ycdtig dvri%$ovog Sc^ctg
&it>y/jtalt Xvyxtico Sjg.$-cv<rao ' ts-dv^t vot[<rot$ >
kaJtPaXtcov rl <pvdg fio&vcot , JivcPgpv rt yivtS-Xp.»
Zcoa 9"' c<ra ^OoW <fiat \£$%trcu ' »s/^ fjtt&>\/\& >
.' . • Oaja yt Txraftfttirci^t /3aS-ti Koy^actc tJjot Ko/\7ra> *

EvcPcftvyjv Gvcrf >s "btXutov 3 ya) h/\j2ov dc^tihov .
lov cfij erv KoyOicov ftvgrtig , xtcPtog -9-' \zzo$tiTtig >
Ytgcfetvog dv9-gco7rcig aotcPnAcog ic^fjc\j sStucos .

X^s KchnftvidcPcov jBad-vcPofctov xvcPog dyauoty
1-i\>&vyig Qctymg tydog ' oft,fjta<rtt dy>\aviiost
Avyxog r o^vrtr^v - vgj\ <Pnvco7ro% <pQg.Kov%g
Tldvgi cPtorToiuSlijag , rdi^avn rt eratptcra^t tycuvcov .
'S.d]oi ftci dvB-ig , X$°} ' vt&tv nKtog inrar oXhtcu'
Av&o^ da t^iitPcooog d^a^ty j^t) olcPu-a S-a^ciostigt
v A^y^eo; rt qcoj •artiywv 3 -srorafjicJov rt ^itS-^t
Ovvofta qS-iyfyvrcu yi^.^ • ^ dty&ffgt ivx°6
Q.Kticug "Tilioyytost /\tyvsrvHov\tg ctrircu
Ev§a j(d) h&a o'i<ru<rt <Pi titoog «~r;oy ii^ss *
ji.djot , tri yaq^ o-<$iriqg> oftotyoffgv €$' d%u.d1t ®oi£og
H/ieregcjy ri vjy AvTt7ro<Poov £vaQJtclw <~%« yatat
EvnAcitig Ttfavcp $ ixdo-t rtfiySjjot ki\i »

AOTKAi t OA2TEINIOS;

ILLM0 ET EXCELL»?0 PRINCIPI

845

FEDERICO CAESIO

L Y N C E O

S. ANGELL ET S> POLI

P R I N C. I.

MARCH. M. CAELII.
B A R O N> R O M-

FABIVS COLVMNA LYNC FEL.

ITERAE tuae vix acceptse excellentif
fime Princeps , meam inclinarunt adeo
VQluntatem, vtquod pofcebas piotrahe-
re ne dum potuifTem per exiguum hore^
fpatium.de ifto opere Mexicano iam lu-
ce donando quid fentirem, dum rogares
vna imperabas : poftulationem enim tuam iufltim in_>
me validum femper habui j ergo autem vtpote Platonis
inftitutionibus enutritus , quo pa&o ipfe extulit amo-
reminfuoconuiuiocommendare ratus fuipraefensopus,
praefertim quod fecum trahit tantum opus omniurrL.*
virtute praeditorum effe&us . Laudabo igitur , & ab
ijs quae antecedunt : & ecce nobilitas, & quae funt, &
ecce rnagnitudo , & quae fequuntur, & ecce vtiiitas,
quae ante iuerunt fit ipfa natura, quae vt omnium anti-
quiffima cuncla praeftatnobilitate: quod fi nobilitas de-
finita fuerit ab Ariftotele, vt fit antiquae diuitiae *, &
qua? opes vetuftiores ijs naturae thefauris, quos aperit
fuperiori orbi ab inferiore fublatos hber hic tua cura_j
fabrefaclus ? continet ergo quid magnum , equidem_»

Bbbb 3 ma-

magnum , noui orbis nimirum nouos fbli foetus , & ante
hac noftrae te&os agnitionis^canero qui ad medendum
Janguoribus noftris , quibus opplemur pr^ftantiffimos,
& ad multorum explendam cunofitatem . Quapropter
a magnitudine ad vtilitatem gradum fecimusj &; ego
ad iinem fa&us proximior, dum putarem effe initiodi-
cendi : reliquum eft ergo, vt fi ftuduerim hifce meis
onn"fa?jJ|Wl'g refpondere defiderio excetlenti^ tu$, &
no^p^^^Matis , enixe rogem excellentiam tuam, vt
pQ(^|i|^S|Hiuitate ingenij rnei, ac iudicij,arguas po-
tiusCm^udRPHT carpendum,quod fummam mereturlau-
dem ) tanti opus magnitudinem, qu£ fi peracutarrL»
aciem altiorem quoque ludicij formam pofcebat , vale
Excellentifs. Princeps, & meos , & Kdcademi* laudabilesco-

natus, quod facis promouere perge. Neapoli Kalcnd.
lunij 162,8*

vt

FAi

FABII COLVMNAE

L Y N C E I

h Rcrum Medicarum Nou* Hifpznix

NARDI ANTONII RECCHI

MONTECOR.VINAT1S

• MEDICI REGII VOLVMEN.

ANNOTATIONES ET ADDITIONES*

Libro primo.cap.r.pag.2. Ad Hn. 7. Poft yerbum permiffum .

LTERI fani Magno Pompeio : imo Max imo e.xi Vtman lo . Qui
mn modo fuum auxtt Impertum , fed&fuhiit.u fibi Indtcas na-
ttones.vt ettam Romanum Pontificem agno'cenc,,t , & fan<fhc Ro-
man* Eccktix parennt, effcit . llludq. tnagis , non repertis Com-
mtntarys^vthominum pmnium Jalutt confulftet , confici rerum_ Quo op*^
medicarum volumina. quatlln regtombus experimenlo vtilespr*- "dcH
dtcarentur , demandautt , Qu* nunc in manus omnium lHufirifs b'? Vo,^•
^f ^FedericiC^n/fandi Angeli Principis c\ Momif SgjS!
tcelij MaxchicmiSiomnium/cieniiarumgenereomarifinitl yoteo- ^'u-
-',„. • „ . . rum '"fliWoris ac Prwopis Uberalttate , magnificen:ia\ ac feduli*

ZnTrZZT P,WC'P'S tarM, W *"*■•* : <""" *- «^ '" ^ qualtacLqifn^

... InrTnecap.

Zimt^ Uttnedefriptareliquit. Opus^

tofaZetfZiTZ' d°artnam^ >'""""•» cognttionem non vulgaremoflendtl vt meritt
^tusopertsdefcnbendtmunus.aunto Hege ipfi demandatum fuertt .

Ah;»r, rv r -j • '"ag-9- cap. 6. lin. 18.
- J; T ^^» ^or,de ,^ «*Mr Tufflagtne^ in Proemio.florem antefoliorum erupti^
vemvel cum tp/u folys proferre dicitur , „, ^/*»«/7 /^ Wf r 0tferuartpoUjI, qui facilc tn
ptppos euolans^ marcefcens Jclia toto anrovtdua nltnqutt , " "' J 9 J W

c » Pag. ead. lin. 31.

PuZ r ^Z mflrtr hoJloco^'ofUmd,ffrentias,quibusnon modl Arbo-et Jed

cerZ, TJ'/aC'l7 dt&nfj°f™> <*Ponendo3 ex no/irts m Diofcoride Commentarqt e x -

AYuZtTl *™*;r^*f *'*<£* ?**«'.. Alia fpinofavelaculeata^ua d.Mutv^Si
« «^ ^pT' 5? b?et>l*r*M. Lanofa W hirfuta,^ VerfaumlcbulSte-

S° S 7r f f /• " fr' $wr^^/M iuxta f0,ium habent fpma^Capparts^Malus me -
i/^lr I fP,na5° ,um Scrunt>™ ft^«w H-m, SpZtfanfaZminata, . . . m

funa

ppuum. v>- -•■;:.■ „w> hoClifi. GafparoBauh.no dicuniur Jpcci

GraminhJp^JilrfffjZfhZri Botania.Ma magna Sc amp U, vi «***•
,. ,7. , 9. 4«. * «'<"* /" .TlJiAr, folia & MuU: Al<a parua w Ariflolocbt*, VuU

„*r,U , & mm.ma »< «,«</(.« ^" ,1«» i» fonga, & plana, vi «u*.,r,, , ( 1 taduhu.

Alia Ionga,& canahculata, vl P orra cca,,& " ... do nodis intCrfeaa , v, Grammu
% folida,<> farfla, vt l<^g££$ !£&„ Bauhino *,»*«»«* *■

Ex magnis & prau.s foli)s,Utis t/« a"o""'5,.o ° .-„,,„ C<^«,M, «„,,**, C «(«. In-.

longis,PM»»<« • £f f »J£fL ™ J >* Unitcr lochV» «*^«*«**' • ."**
*J» tubmfa, Soncbu, lcfonnm , Lw.<«« . «■ vfque,o( ^i«<».m,F™»»«»

»i^u,»»'<</</#i''falri»'^

£* profunde ad neruum v.quc inicctis r R/„-aw.Ex Iong is profond*

„/g,r > C-«*-Wi ^abcnt . ^^^;^/,^^ ,a/M fimplici ^ peuol*

vtqu< AgrmoniaJrax^Ebulv^ ^dhone tmla„tur,

hDio(cox\dCsdixit.Etcnamrox»,g^ .JLici petielo ,fed inramos,&.n_,

K alas diuifa , «/ tn Ftltce f«"'»a> *«r?"'u"; Theophraftui «r dotl.Jim", 1»* Penna*
£.*«./«< MSKnffstmiesputsnmus.E i£«« ^X^plantarum ,«.'***/ denummp
t*runt,vtSorbifilia, rrsoctnt.&HppfUnuwb^mp r IW Wn* «*«

ZXaddtfcrcntiam Apij hortenfif ^fJSS^M^mfi^ q»« «ro fobo >»/.
2a«* ho videtur3vt non e&Zltus atque dt^^X!uT*ui ramulis ahemattm fir*

L JmtM ^m// >. W», - utVnf*f™ f*cZnonproprte filta fint ile% q»*?-»'^

tialofyridetEquifetat&fmtibus. ^ZfthsZ™^

inHippofelin! & Apto confptctuntur,Jcd «'^"IfcZ^kns Theophraftus «/.

S.«*V6« *rf** -6 ^J ?f/ ^WWi; t^llTcumpcltolo dcctdere foUn « W"*''
I^tlludtotumappcllanfiUum^

«fl^ /mpr# • . v . , - •.-. „. -. a^ piUribus v/ FilixfamtnaJcuttDioko*

i Folia «««> ^ non vnica penna,v/ F/to «J '/^ . F "r fi/fa [mU vt ramofum foltum dt-

rides «o/L/, diuidunttm vcl altomodo muk. p c, ^«m a ^ J ,/***«*£

Xas -.au* latos habent lobos , /«».« , ^TTJZtuTvcro anguftionbus lobis A«f^f>

nuo"buslobulis&lacinijs^«M/^ * * Use*>

FAB.-CQLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. 849

Ucea, Ammt, Miliefoiium , & fimiiia :t:am Jimpliciter ^uyj$v\}$v dici potesl Pinus, Grami'
tns Jpecies, Crocus,quarum folia ex vno principio,radice,vel gctiiculo multa exortutitur : atque
tlla junt folia Jimulexorta , & non iacinia ,fiue tobi , & Jcif/ura foiiorum , vtjupra diximus
de T^ubia Joiijs, & fsimihbus 3 quarum piura folia fimui ramis , vel trunco baretit qua iriKti-
C/.Aa^. dict dcbent: & qua incapillares lacinias diuiduntur ^vyj>o,i<Fn appellanda diximus;
non <£u£o'ipvA;\9s , quod fimplici. & capiilari foiio conuenit,& fitte Jctfjura,vt de Gramine Ptri-
itjs. Gafpari Bauhini &fimilibus retuiimus .

lAlia foitorum numero diftinguuntur: vt Vnifoiium,Lingua ferpentina, Moly luteum. Aiia piftintf io
bifolia , vtBtfoitum dicJum.Trifol'mm,cuius plures fpccies,Lyfimacbia iutea . Quadrifolia,»* numero"1
Berba paris,Cruciata,Rubia ieuis. Quinquefolium,o>»»/^»j notum.Aiia Heptaphyila,f * He-
ptapbylbn Jic dtila, T ormenttila,& lacinijs diuif» Vitex & Lupinus. Oclophylla,1?; Moilugoy
& tAfperula , Nouenis Iacinijs,v* Elleboraftrum &c.

Efi & *//'<* foliorumdiuifio ex ipfa germinatione defumpta,quod alhfiatim e terrdfimul 9™^*
iacentia producuntur,vt qua '<ffay:-io$vX?>& dicuntur}& qua ab radice exeunt , ^o%v\?& : qua t!°
-veletiam fine pedicu!o/««/,T/* in Lacluca,Tragopogono,*r Bulbaceis: vel cumlongo periolo,
viin Malua,Gcranio,Gyclamino: vel breui>z>n>/ Lychnide l,Ocymside,& fimiitbus. Alia mnex
xadlccfed ex fupite,& ramulis : & ilia vel fine petiolo hfrentyot Mentka, Hyfjlpus & xcuu-
hi-Ai& 'frn*itv^vX*g.dicuntur j vellongo in/idettt peuolo}vt TZstonica, & Gcvanium . Alia
foliolu pro petiolo habent,^w/4 //// infident, & nodo hfrent,vt ionge differat d lacinia,& infe-
(tionc , quf fine nodo diuiditur dpetiolo ipfo,in bis peculiare, vtfunt Mali Auranty fiue Aran-
Itj folia,que geniculata dicipofjunt . Aiia alio modo , & centris ipfis faliorum slipiti hgrent , &
ab ilio perforantur,vt in Pcnciymeno obferuatur, Perfoliata,Centaurio luteo d Lobeho depiclo. rofl.u &
Differunt etiam foiiorum pofitu, & ortu , nam alia ordinate caulem cingunt,vt que bitta here- orc"-
te fblent,so\ alio numero,vt in Myrtho, %iibia, /inguiis geniculis. Alia inordinata \ & /ingula
■bfrent : quamuis nec ifia tdm inordtnata dici poffunt, vt non aiiquo numero, quino, aut maiore,
vclminort tn circuitu ramuii ordinem aiiquem obferuent , vt in Vermicuiaria , Tiihymalo , &
Jimiiibus .

Difftrunt etiam3quia alia colore funt virente, vt tr.aiorpars fcliorum, tdm herbarum,qudm c°'°rc
Arborum, alia coiore in luteum ianguentia, alia obfcure virentia , alia ad cfruieum vergentia^
alia candida, & incana, alia rubentia, alia mixta ex viridi, luteo,& rubente colore, alia macu-
lofa. Hilari virore videntur folia Graminis inPratenfibus ,foiia Vitis, Laclucf,benecionis,
& fimilium . Obfcure virentia,/j//'d Lauri,Aurantij & tAri. Ad c^ruleum vergentia ,fum
folta T{utg.Cariopbyl!orumvulgarium,Vermicularif & Telephij. Ad luteum l2nguentia,y«»/
folta EUeboriaibi , Nardi Ceiticf , & fimiltum. Candicantia folia habent Tittlamum album^,
. Creiicum,Saluia, Marrubium aibum . Incana funtfolia Stacbidis Flandrorum diclp d Lobe-

■ lio,Iacea motang d Gafparo Bauhino infuo Vrodromo depi&p,Pclij marinifiue Gnaphaltj luteo

■ eapite,PoltjveriJylue/lris . Superne virentia,& inferne candicantiaya»* Olep foiia,TuJfilagi-
nis,& multarum . Rubentia, Lapathi fpecies,Bliii, & Laflucf. Mixto colore, & vario 'Biiii Maculij«
fpecies ilia Symphonia dicla & Amaranthus tricolor . Albis maculis variegata aut injigtiita,

CarduiiacJei foiia Leucograpbidos,Cyclaminis, Lamij,& Vrticfmortuf, Puimonarif , Ecbij,
Borraginis fyluefiris,& hortenjis in Apuiia,Cerinthes rectntiorum, & Arimaioris, Nigrican-
tibus maculis , Ari montani minoris, Orchidis digitaU, & bulboff etiam , Perficarif mttis , &
Trifolij pratenfis fpeciei . Rubentibus maculis afperfa funt foiia Ocymi fimbriati , Lacluct
*grcftts fpinofe . Neruulos habentia candicantes, Jfatis, Lyfimacbiavirginea, &maiorpars
berbarum. Rubentes neruulos, Lapathi fpecies & fyluefire Cicborium . Spinofis neruulis in-
■fernaparte,Lacluc<e agreslis, Smiiax afpera,Rubus,& Rofa.

Efi & alia in tempore differentia,»*/» alia quotannis prodeunt,& decidunf3vei marcefiunt, Tcmporc
alia diuturniora funi , & perpetuo virere dicuntur , quamuis aliquando fingula decidant , &
aliaproferantur, vt in Lauro, Aquifolio], Malo Aurantio,in herbis: Polio,Adiantho, Semperui-
magno,qua ai^uA^ dtcuntur ,

Differunc etiam prater innumeram fere foliorum efReiem varia eorum masnitudine, ac PIi^'qE:s

lunura, quod aha vartas exprtmunt animaiium effigtes,eorumq. partes : alia aiiarum rerum. & partiwn

Animali\imquidemrefei'unt,fcilicetvtqute,DiQfcQvidssait> Delphini modo funtwdfa & ek- :; ' ani fi-

Pcnnas.

Aunrnlas.

S cc IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

lam»2 ideo fic apfcilata planta , ^e/aDelphinum rtferunt , Scolopendram imitantur folia.

AJpUni/;Scolopendtia dicla , Linguam,^/2,0/ matoris filia fingula, & Cymbalaria,V mbtlici

} encrts Jccundafpeciei, tefte Diokoride,yfr«//' eadtm topada oculum refirre dtxit. Linguam

lirguas- mm&2m>Armgkjfum. Linguam Bouis, Buglofipm . Linguam ccTuinzm,P hyilitis. Linguam

cc\uin2v,-\, Hyppoglofium . Pcnnas AuicufotumyStratiotes^Millefoltum . Pennas, fiue Auium

alzs3Filix. Strutbij pennasS>«M/'»*B,Pennas, qua?galeisimponuntur,/o//.^ Mufie-.hwn-

culnm Vrfi , planta fic difta d ricentiortbus , & d nobts pro Alifmatepropo/ita tn Pbytohafar.o^

Aurjculam muris, Myofotis,& Alfine. Canoshominum ,Poltum .Capillos, Fceniculum,Cu-

Capilloi. Jcuta^Fpithymon^Mufcus quernm dependcns,& Aquattca Conferua .Cordis figuram Ariilo-

c °[; lochia^milax afbera. Lichenis effigie,Lttfo» difla^Jicuti HcvzT,Hepatica. L\cn,Gcdiopfis,&

Lientm. Lamm.Pulmonaria d pulmonis mzculisficut ab effigie mufcuspulmonarius.Vmbilicu,Coiyle".

Pulmonp. don,ficuti Coxy\z,fiue acetabulu. Pede Leonis>L<w;/0;W/'i5.Pedem Cemi fiue Mi\ui,Corono»

Sd'ts.'P" ' Pus: <lUie & Cornu Cerui dicitur ab effigie. Pede Anferis,t/f fr/'/^.*-, & Eryngium marinum d

Porta «^ro.Pedem \riinum,Acantbus paderos.Pedem Columbinum,Geranium Jic dtclum.

Vogulas . Equorum vngulam , Tu/filago . Pedem Afini, Aliiaria. Serpentium maculas' \T>racunculusy

Maculas. ^ncf,ufai Cerinthe , & Buglojfi fpecies,qu<e etiam extuberantes tumores reprafentant : item^» 4

Dentes. Arum,Pulmonar\a, & Orchis palmata . Dcntem Leonisyfr diclaplanta d recenlioribus inter

Caodas. Cichoreacea . Equinam caudam Equifetum fiue Htppuris . Criftam gallinaceam , Horminij

Vemes fpecies /ic dtcla,Centrumgalli. VeTmes,$emperuiuum ab effigie diclum,V ermicularia, Sedife-

Sagittam. cundt fpecies . Sagittam, Sagtttaria Aquatica, Scammontum3 Oxalis. Lanceam, Rufcus .Gla-

lancem, dium Xipbium , Xyris . GaleTum Petafites, qua& Vungum imitatur . Cymbam/sue Co-

Galerum! chiear, Cymbalaria noslra, & Cochlearia Tataua Lobelij.Lunam in defe&u, Lunaria c£otry-

Cymbam. tis,& H emionitts. Minus plenam,^»^ orbiculata funt,V tota,Afarum.WoT.x{neciem,Cirsu fo-

Rmam". if a,& aliarum Jiratarum. Ellychnium, Lychnis . TomenTum,Gnaphaitum. Cutisporos,

tiiychniu. Hypericon . Labrum/£w<? Alueolum , Dtpfacus ificuti peluiculas , folia Tithymali in Vmbel-

STimpt Us . Cingulum fiue Fafciam Alga^ .

rofam. Harum rerum /igna in folijs,pleraque ad plantarum vires dignofcendas conducere viden-

Labi utri . fur^ v( ea ^U(£ aD effe&u nominaplantis indidere,ficuti Pulmonaria, Hepatica,Mil7atella re-
si^na ad centiorum,vel ab imagine,f; P ermicularia, Dracontium,vel maculas reprajfentaqt veneno-
vires no- forum,x/f Arum3Dracontium3 Anchufa^Cerintbe^quibus venena propelluntur . Atfigna,vel rei
gnitionem inanimata fimilttudoyvt Cymbalaria3Muris aurtcula,ad nomen retinendum,& plantas nottQ-
plantarum nem profunl . xJVlulta poffent cumulari ,fed hac fufficere nunc vtfa funt .

conducac' Pag.9.lin. 35.

Grauis eil tejlis • nos autem auc7orita4 non cogit . Ha4 mutationes non alio modo accipimm%

nifivtquandamcongenerum degenerando fimilitudinem primd facie ojiendant. Nec enim^i
Herbz in credimus herbas culiu,aut negiettu, loci mutatione in alia4 tranfire plantas 3/icuti ajferitur Lo-
alias plan- \ium e Trttico,hoc enim non affirmat Theophraftus, nafci vero folitum inter T riticum,& Hor~
uanfeum"1 deum , nuili efl dubium , Tran/sre Sifimbrium in Mentham ob alimenti inopidm >fimiliorem~$

fcittcet fieri : vel alids ob alimenti copiam adolefcere , vt fruticare> & arborefcere3 quodper an-

tonomafiam dicitur , non autem frutices, aut arbores fieri . Hoc experimento affirmare pofju-

Exemplo muA ex Indicis plantis,femine, aut radice ad nos tranfiatis; in quibus hucufque vix aliquis mu-

fumindice tatjot}em aliquam ohferuafje fimilem 3referre audebtt . Degenerare inmagis & minus adul-

tam ,Joliorum incifuris, htrfutiey lauitate, hiiaritate & fimilibus} concedimus : non aulem itu»

aliam tranfire plantam vel fpeciem, omnibus notum putamus .

Pag. lo.cap. 7.1in.2i.
Differentic, Radicum adde differentias^wtfraw alia, qux fimplex ei~l , d Gracis ivSi^ityc, dicitur, &
ladicum. Cum fit etiam vnica , y.\a. & pMo\{i(nt, . JguaaliquandoeflpaTuaatquetenuis, & dicitur
Macnitudi- iwwtes' & pux&w&c. . Qu<e magnaf// & crafla , m^a & p.ijtt?$fyfyc.)Vtls'ryoniteradix.
ne r Sed qua fimplex esl & longa ^dx.^ & ix,ax.^^c/ig,vt Rhaphani, Lapatht & Pafiinacje , qua

Multitudi- cum etiam fit profunda /Sa3-«a & fistd-vfytyc. dicitur . Atqu£contrariomodobreuisefi&

tenuis , Xvxfi dicitur, & fiepx"* > vt Holc/tium, & Britannica . Qua vera longa eil & non

profunda , quia oblique per fummam terram repit^ vl Gramen , 'fki-aroXns , & '6di7ro\uiofyty(
Soliditate. dtcitur.Ex longis qua lignofa cfi,vt Nerium,& Equifetum> Zu\u<Pm. Et qu<sneTUot~i,vt Tra-

gacan-

F AB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. s ; i

..^acatnba, tivepfn Ivufn . E contrario,qua moIJisf/?, vt Myrrhidis , 'dtraXyn. Harurn^»
*itd corticofa, velcxzSx conkis,vtPanax}Mandragora,qua <p?$id><Pt\i,& •arttxvQZsm di- Cortic»,
citur ex longis . Ex rotundis Crocus Colchicum , & Cyclamen . Qua molli pellicuJa fine cor-
tice, vtAriy& Dracont^atque Orchidum dicitur u$\oiov . Carnofarum veroqua <r'xpxci((t~ FlSur*'
£0« dicitur, eji ex Iongis T{haphanus, & Brionia . Ex craflis ror undis, & tuberofis , Rapa^» •> -

Arum,Cyelaminus ^&TZulbacea . Ex rotundis,bulbos; buIbofis,& capitatis , radix vni-
$a, qua r&fyvto , aut r&yfvtifafa dicitur, vt Cotyledonis, *Artfari,& Cyclaminis. Ex ca-
pitatis,^ MQa^focss j ex bulbofis,£«<* @q\€c*P» dicitur , etl C<tpd,SctUa, & Narcijfus.
Etharumalia eft fquamofa» qua Asw;e<«^«s j vt Ltlium: alia multiplici tunica > qua
fh.otwJKY\i,vtCapaiScUla. ,4//«* fub tunica Ianamhabet , & dicitur Eriophorus bulbus . Alia . ft.
fcindilur, vt qua Fiffilis dicttur, & tAfcalonta,d Gracis ^» in oblongos pares bulbos eodem^»
annofoltofos. Alia fciffilis cfi,fednon nifipojl annum diutfibilis,vt AUium, quod nonrotundos
bulbos difiinclosjed trigonas fccltones,& fimulconiuntlas profert,vt vnicus bulbus,non plures
videantur; ntfipofi annum tcrra commijfa, nucleatim diuife extuberent,& folia proferant .Jb-
lo AlUo proprium : cuius partcsfcijfilcs Theophraftus proprio nomine -yihyHi appcllauit ,& -

ttaturalem illam vegetattonem cum diuifione fobolum , > ^/eTSr^ dixit : quod verbum nifi d
diuarications fitdeduilum, ignorare fatemur , &comprobatidem Theophraftus , cumait
fttyfiTvuj vrdxiv «c t«« yihydi . Diofcorides verb Allij dtnifiones tilas, qua* nucleos latini, &
Plinius non nimisproprte, cum nuclci fint officulid carne fruclus obduclt,vt in Oliuis,& fimt-
libus per verbum (dyctt dyXi&ae exprefsit £dyu) quidem fcijfura funt ,& a^Ai8«f AUtjno-
men efi Dorienfium lingua, «^AiVW ditlum,quod verbum littera A , fi praponeretur ytdyhi-
JW , AlUum vti Itaitee appcllatur , exprimeret: & fic defcribit foboles iUas in vnum idem
Haputcompofiras in AUio . Quarc d Columella, & altjs fpica nomine foboles itta tngona con- . . >
iunClatfed diuifibiles fint denominata , nifi fpica verbum ab effigie teli, fpiculi dicli, fit §« £1
deduclum , nec proprie ita dici videbuntur : fpica qttidem nonfub terram , nec in radictbm, radicc.
Jed in fummo plantarum , & aere circumfeript* obferuantur , femina adperfedionem , &
planta propagationem fic Natttrd proferentes . Magis quidem proprium vulgare Neapoli'
tanum nomen,& fere latitium,Spkolo di Aglio appellatum . At <?*yjji nomen, gracumiquod sPk.
Latinis ejl fpica d nullo Auclorepro radice, aut radtcisparte defcribitur, & frumentacas tan- men.
titm conuemre docet Theophraftus de frumentacris loquensftriticoi& berdeo,& cofigeneribui
neque alijs herbts,qu<e aiio modo fruclum ferunt, conuenire, qu<e flores non lanugineos,fed fo- ^

liofos edant, & ftliquas aut iubam ettam . dMinus verb improprie Diofcorides Bctonic<e fru-
ilu fpiae modo, & Saturei<e fimilem , quia tn fummo Planta , in longam feriem ,fpic<e modo,
efSci dtfpofitum, quamuis d frumentacea fptca differat. Quam igitur Analogiam poteril fpica
habere,qu£ in fummoplanu producilur, cum radicum lobis ? nul(a% inuenimus,nec ijs ajfcnti-
re poffumus,qui Nardi Indict oblongas ,foliofas ilias gcrminationes ^Jficas appeUant,quta lon~
ge dtffcrunt ajpicis ipjitu Nardt, quod fatis ex ipfb Diofcoride liquet, Nardi Indici genera-,y Nardi qu»
■radicesjcoma fpicas,& eaulem enumerante,qu<e omnia in eademplanta diuerfafunt adinmcem. fpic'*-
Et Plinius lib.xi.c. 1 2,ait,foliu habere paruu,denjum,cacumina in arifiasjpargi,&jpicas &
folia cclebrari gemina dote Nardi,& in initio dixit : De folio Nardi plura dicere par eft , vc
principali in vnguentis . Ergo radtx non srat in vfu y& diu controuertitur dposlerioribus vo-
lentibustvt pars illa tmaplanta fic dcnfata, quam alij radicem dicunt ,fit & appelletur Spica De Nari*
^Jardi , cum nihil aliudfit , qudm imaplant* vilhfa pars fupra radicem , ex veterumgermi- P!ufcula-
fium,&nouellorumfoliorumgramineorum pofirema fobolis ,fic dense coacla, inquorumme-
dio, vt obferuauimus, & penes nos habemus, & qutlibet etiam obfcruare poterit , caules rotun-
dos,iunceos,binoshabebat,inquorumfummononerttdubitandum,quinfpiceumquidprofera-
tur,ex natura planta media interGramen, luncum,Spartum,& Algam . Radices habet cxi-
guas,fibrofas, lignofas, nullius vfus,faporis expertes . Cur autem d pofierioribus Diofcoridis
:<^PJinij Ts^ardojiachis vel Nardifptca,fit dtclum Nardum Indicum,fidiuinare liceat nobis,
tilud in cauja futjfe putamus, vt non,quia partes illa ima T^ardi foliofa , & coatla fint fificz Nardi di*.
vel fimiles,fedaddtfferentiam aitorum Nardorum, Celtici,fcilicct,& Montana,qwbus nulla iiln^°' '
fptca trtbuuntur,cum tn vmbcllam floreant,hoc Nardum Indicumfptcam ferens^inteihgatttr,
& acctpiatur . Pars quidem tiia Indtci Nardt foliofa,fimul coacla, potiuspro coma accipipof-
ftt , qudm pro fpiea s cum Com* nomen poffit planta/upra terram effufa , iliamque opetienti,

trtbui

ncx n«"

j*/t IN RER. MED. NOV. HISP. NARD, ANT. RECCHl VOL.

pibui^vt de Peplo,& alijs dit Diofcorides^f» Syriacofuo Nardo multa com5,verbo Txohim^o^
& etiam Gangitidi tribuit , yt non fine caufa diuinare voluerimus : cum planta h<tc , vf m_.
Gramineis,& lunceis obferuatur , Jatis fupra humum copiofis , denfis germmbus Jeeffundere
pofftt.Sedad Bulborum differentias iq radicibus reuertamur . Alia paucas emitttt ab imo

6obcle, Utere foboles , vt omnes fer<e Bulbofa , fic Narciffus, Hyaantbus , Tultpa & fimiles . Alia
piurimas , vtfere lotus Itulbus in buibillos diffoluatur , vt in Ornithogalo vulgari , &paucis
cbferuatur,& in Ampeloprafo prolifero fiue inter fiores bulbifero , fiue potius Altio : nam capite
eji rotundo , non oblongo Porri t tmas fubbuibo capillar.es fibrat , fiue radtcispilos , in bulbulos
omnei extuberantes Maio menfe obferuauimus , pr<eter. ipfius bulbi extuberantias inlra corli*

MulcipHcL- cem ipfum. Alia dgplex JW>i , ex longis eft Mandragora. Ex bulbofis parura oblongis, qu<e

tate . 'ffopHw dicitur-QuhiS) Nardus montana^ & Anthora,qu<e lateribus h<erent,Alia e/i,q\ix aliam
fub fc gerit , & alteji infidet , vt Gladioius , & Crocus fylueftris . Eil qu<£ triplex etiam , vt
Mandragora nonjar? , vt traditur d Diofcoiide : ex bulbofis e ft Triorchis dicla , & Nar~
dus montana & Circ<ea nonfemel. Refertur etiam d Diofcorjde quadruplex, vt Cw<ta,quin-

Nuroerata, Uiplex,&- fextuplex radix- Ahe<e, & Graminis Parnajfi. Sedquia radicis huius multiplicitat
d locopjitius aptiore, quam. 4 Natura prodmitur, cum varietale fub multtplici numero radicum
relinquemus . Multiplex igitur radix efi , qu<e in plures aquales fere radices diuiditur, •sro-
H^t &/mwotfiQfi dtcitur..y vt efi Elhborus , Ariftolochia £, Pifioiochiadicla , &Clematis,
'Baccbaris , Ranunculus , & fimiles ex fibrofis tenuibus . Ex crafsis, Afphodelus, Ranunculus
P deortta.fxmina, & fimtles .Radicum etiam alia efi, & dicitur ,a?qualis, e^aAjie, qu<e etiam

Aequalita- [dta ,_& -zkaliia. d Diofcoride}f / T^adix Tragacanthet, Althe<e . Aii<e funt anomala?, & inx-

te' qu&Us-yVt fibrojk radices.

Colore. Efi-& alia coloTis ditferentiainradicibus , nam ali<e funtin totum candida; , vt^rRhapha-
nus, Rapj, &: fimiles f Ali<e intus albaj , foris n igra?, vt Cyclamen , Scorz.onera , Tragopogon
tApulus veriory, &fimiles . Ali*. foris rurfefcentes, vt Iris no/iras, Colchicum, T\(ardus mon-
tana . Ali<£ foris nigra?,irjtus virefcentes, vt Smirnium,Polypodium,^Ali<e virefcentes.exlu-
teo,x>; Phalangium, Afphodelus luteus montanus . -jlli* ruffo vt Xyris, Zin&iber. <Ali<e flaui-
cantcs , vt Rhabarbarum , tAli* luteo colore, vt Cbelidonium maius , Lapathum rotundifo*
Uum, Curcuma . Ali<e intus rubro? , vt Centaurium magnum, Anchufa, Paftinaca rubra , qua
etiam foris rubefcit,& fimtles ,

tadlc, *Ali<e lac fundunt duke,v/ Scorzonera,Erinus,Tragopogon. Ali<e amarum,w Lacluca fil-

ueslris,Ctchorium,Papauer.Ali<e acre,vt Tithymali,Thapfia. tAli<e croceum fuccum„x//C^-

lidomum maiustArgsmone^Alite rubentem,i// Centaurium maius,& Atrafiylis . tAH<evekx

funt, *Jrori grata? , qu£ l^u,^<^ vtRapa, Sifer, Pafiinaca: Ali<e , amara? , cb"ingufta-

Sapore. L>iles , vtGenttana ,.ArifiQmhia, qu<e £€gp§<; & xaxw^w? . <Ali<e fapore acerbo, vt Dryo-
pteris; aultero vtPnlypodtum: fubaditringente , x»/ F///x mas: adftringente , vt^uinque-

S cc folium : falfo fapore, vt Nerij radtx . Feruenti , vt Pyrefhri, Ali<e /a«/gummofa; , vt Tra~
gacanthje, Chondrilla , Chamttleon albus . Ali<e mucofa? , vt Acanthus , Symphttum maius.

Faculuce, ^£ rnedicamentofa?, qu<e (pajsy.a.Kcofn , vt Gentiana, Rha , Elleborus niges, Aiia morbifera,
qu<e voo-eofn? Alia mortifera qu<e ■S-avdtriiA.oi, Alia inutilis,^ fuperuacua,^«<« et^nTog, «^§««>
vt Senecio & maiorpars fuffruclicum .

Odore. Dirferunt etiam odore, nam alta eH A romatica,x// Iris, Afarum, Haccharis; alia inodora,

•vt Bittum . Alia Rofae odorem refert,v/ radix Rhodia . <Alia aromatica, fed cum grauitatc

odoris, vt Valeriana ,fiue Phu, Alia grauis odoris, v/ Polygonatum , Scammonium . Atta-0

terram oler, vt Pycnocomon,Lunaria,& fimiles.

Nodis. Dtfferunt etiam,quia alia efl geniculis diftincta, vt Arundo , Jris , Alia articulis fiue no-

6isdihin&z,vtGramen,Cyperus, Alia denticulata, vt T>entari<e . Alia Htuaxo[<i,vt Scro-

phuUfia,Leontopetalon,& Cymbalaria^d nobis defcrtpta .

Xmaginum Aliee altas imagines referunt, quas Phytognomici maxime perquirunl ; vtqu<e hominis

Hominis. qu°dammodo figuram imitari videtur, qu<e dvS-^o7ro[A.o^og dicitur, vt Mandragoras.Cuius

radicem tnpedalem vidimus Neapoli apud quendam Chymicum diftillatorem , puellz imagi-

nem fquantem, corpore in vmbtltco extuberante ac etiam in pofieriortbus, 0 quibus femorum-i*

& ttbtarum modo in acutum definebat,fupeme vero brachijs elalis craffis,in quibus fioresemi-

fit3Dryadum & Daphuidum iconem reprffentatem, De qua alids in phytognomifis,Deo dante,

Alia

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. Et ADDITIONES. S55 ■

Alia qus Hominis vel Canis & Hirci teftes imitatur,& qu? OrchistCynoforchis,& Tragcrchis Teftiinn.&
dicilur,& fimiles . Qti<z cum erumpunt,etiam velut Genitaic rcferuntgerminey vel ipsd radi- gen
ee,vi Tnorcbisdicla. Alia Manum imitaturvtOrchis palmata. Alia Digitos tantum, vt ller- Manus.
modaclylus. Alia Cordisfiguram,vt Nardus montana,Anthora.oilia PuImonem,<y/ T^adix ^'gr'j-'ru'
eaua . tsilia Roftrum fuiilum, vt Syfirynchium d nohis defcriptum. Alia Murem, vt Napellus puin
murinus,ficdiiius d radicis tffigie . Sicuti Scorpium,Cammarum,T/<f/SquiIIam imitaturDo- ?:oft"'
ronicu dicJu3& Sccrpio Theophrafti atque Dioicoridis Pardalianche. Infedoru , & Scrpentiu scorpij.
tabellatu corpus imttatur Iris, Gentiana, Acorus,Galanga,& fimiles, <AUa Pede/ Auium, vt infe&oru .
Radix Phu. Alia Polyporu acetabuIos>f/ Polypodium. Alia Malu cotoneum, vt Lotus Aegy- ^a^m .
ptia. Alia Malum,f 2 Cyelamen ,quod Malu terrefire vulgo dicitur. Alia Oliua' f7guram,f/ Or- Ohuae.
chis, Arifari radix , &• Vmbilicus Veneris paruus. Alia Tritici grana , vt Cbelidotiium minus. p™ic;'
Alia Pyri fru&Um,v* Apios. AUa Glandes,^ t Afphodeius . Alia Clauam, vt Nymphaa. *AUa Glandium.
Foliiculum, fiue iacculum, tn quo includitur ,<vt Nardus montana , quaThylacttis dtcttur. £lfy*'r
Alia Muris caudam, & Trigonis mannx,vt Pailinaca nigra,Jiue rubetis . Aha Rcte,f / Na- Reis.
pellus retieuhfd radice,& Gentiana cruciata.<Alia Dentes,i// Dentaria,AlabaHrites dicla^. Denn'um-.
tAlia. Cafcalos,w( SaxtfragiAbulbilli.^iUa Scr-otum,^/ Porrt radix.Alia Vterum fiue Vm- scrori.
bilicum vt Cyclamen, & Arifiolochta rotunda . Vteri.

Pap. 11. Cap. eod. lin. 18.
Florum difterentias omi/it Auclor nofier ,fed quia adplantarum differentias noftendas nen £lor" dif"
parum conducere videntur , hoc loco afferre voluimus . Florum aly folijs tantum conftant, "
qms Theophraftus av9-ii qvkhcicPii lib.i.cap. 21. appellat ,fed quiaverbum Q>vh^pro frondi-r.
bus plantarum proprie acceptum putamus,qu<e etiam latine folia dicuntur ,nos iftoris foliola-i%
ad dtfferentiam foliorum,plant<e frondium fcilicet , •sriTaha dici magis propris cenfuimus : fic
enim Diofcorides Rofis florum foliola denominauit incap. de Vnguent. rofac.&etiam Ifopyri
florum folia,addtffire»tiam frondium planta, quas verbo $vK\adifiinxit. Stc ettqm Alcrnan
Poeta Cbryfantbemi florum folia vmbonem coronantia denominautt his verbis ,
X^vcrtcv o^ov i%ov, c^aJ^tvdv wiQf^stfi Kctyjhav,

Aureum torquenhabens, teneram *,petalis Cachlam . «siue J*£

iliaq.vt de Bellide flore Itb.z i.M/>.8.Plinius tf/7,BarbuIas latine appellare poffumus.Gramma- '
tici Bra£team fiue Lamella interpretantur . Vide qu<e in nofiro Phytobafano diximus cap.i.de
Jfopyro, & in i .part. minus cognitar.fiirp. de Soncho montano tetrapetalo cap. 9 2 . *Alij piloit
funt, & lanuginei,i>/ Gaza vertit verba illa Theophrafti, '& Ji yjtd><Pn Floresfcilicet \anugi-
nei,vtfi^s Vttts,Mori}Eder<e.Foli?Lti vero,vt Amygdali,Pruni,Pyr'u Alij foIiatiy«»/&fimuI
lanuginei vel lanofi,f / qui btni funt, & bicoJores,x/Z fcilicet foris foliati fint, & interne pi-.
lofi: vt alter alterum mediumj lorem gerat,vt in Rofit obferuatu^qua inlus pilorum congerietn
luteorum habet tn^v kvd-oi cv 7zJ' av&et tyji vty jusVav &cmio to (jVJV , y^% y.elvou . Sic etiam
Diofcorides ae Rofa flore in cap. de Rofa, medium illudfloris pilofum avd-og appellauit , ficuti
Theophraftus altds languinofum,nec mirum,cum verbo tllo av&ctq,fios,& efflorefcentia quauis
lanofa dtcatur ,fic a^gi uv&og flos Salis , Chalcanthum , Alumen fciff:le,quod quafi flos giobofi
intelligitur £ fioAiTtJog avSog, qttod pilofum, fiue plumofum Alumen dicittir \ efi entm effiore-
fcentia,ficuti t\mmoniacum,& Sulphur capillare,in fpecubus igneumfamum eruclanttbus Pu-
teoli obferuatur . Sed adde quod omnes flores prtter externa filia , & interna slamtna, qu£
cellularum,vel fruduum,vt plurimum numero fitnl , medium habent ilylum,fiue fruclus api-
cem, quem Theophraftus ( vt Gzzavertit ) Colum appellat , quo fifloscareat ,fieriliseH colasfio.
emntno , vt in quibufdam obferuatur floribus , qui non itifident eorum fruclui, & nunquam il- ris pars.
lumpariunt, fic in Malo medtca Theophraftus obferuauit Ub.i.cap. 22. cuius fioremficolo.
illo medto careat,decidere,& infrucliferum effe ajferit,quod experienttd comprcbatur . Alij nort
habent medium (\ylum,fiue apicem,y^numerofa illa tantum ftamina,t/j? in bis, qu<s multif
plicem habent fructum coaceruatum, veluti Anemones, Ranunculi, & qu<e capitata funt,vs
Papauer,Nympb<ea, quorumfruclus medius imminet , & fine apice efi deciduo; velvl in fili-
quoiis, idemjruclus o- filiqua flylus efi . Alij qui multiflori, & quorum fios infidct numero-
fo frucluifiue /emini,totidem habent apicei,quotflores,& fruclus,vt in Cicboreaceis,Carduis3
Chryfanthemo } Anthemtde3 & JimtUbus* Sed & funt flores,quorum ftamina non femina,fed

C c c c floris

854 IN RER.MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

floris diuifuram fequantur, qu* ex ipfo origir.em trahant , vt in Tabaco fiue Pycielt , Caryc-
phyllis fylueftribus , Dalura , Verbajco , & fimiiibus,quorum Jruclui Jlylus imminet . Sur.t &
qut lonnum habent mediurn flylum , quta tn tmo occultum habent fruclum . Alij habent in_j
fiimmo ma°is crafiefcenrem,i-///0.f Ari.diij contrd in acutumdefinentem, vt Arifari,Dra-
contij fios,qut ettam,quia multtplicifruclu efi interne^muitis denfisflofculis ad imu exornatur,
Aljj ftyium habent in fummo bifidum , <ot Caryopbyllorum genus , Gentiatu, & fimtles . Alif
trifidum, vt Crocusfyluefirts. Trigonum,& capitatum,TW//?<*,Z,/7/«/w.Latum & cauum,O0-
cusfatiuus.Quzc\x\iic\um & capitavum,Lyfimacb;<e filtquofie nou<e fpecies ex Vtrgtnea , cuius
filiqua ima in quatuor cellas diuidttur,& dehifcit perfefia : & Cynogloffarum genus, quamuis
primo afpeflu vnicumfic c\iunqu?{idam, quamuis in initio acutum , Geranwrum roslra & fi-
milium . Ab tnitio confpicua diuifura , fed in fe intorra , VioU marian* , Trachelij , & con-
generum : & regulartter iuxta fruclus diuifionem,illtus apex capttatus diuidi folet, & debel .
Efi & Maluacearum genus,quod Rylumfiue colum vertiis habet in fummo pilofum /ui ge-
tieris^ & fere comatum, nullis alijs in tmofiamintbus, cuius fummum fe pcficienle in tot dtui-
ditur filamenta,quot futura funt femina, quodin Malua rofea fimpltci obferuauimus . Stmi-
lem habenty Cucurbita,V iola mariana,& congeneres. Sunt & flores qui bini , & extra foliati,
intus pilofi , qui tot apices habent, quot funt femina , vt in Anemone,Ranunculo,& /imilt-
bus, quorumpr<eter variam & ommmodum colorem , alij funt vnicolores , vt Chotidrilla cx-
ruleo ; Alcea fruticofior purpureoj & luteo colore in 'Ranunculis, quorum omntum exempla
quifque fibt cfferre potertt .
Bifferenti? Differemias nunc profequamur alias , qu<e florem exte*num difiinguunt ab altjs . Aljj vno
jnflorccx- taotum folio conilant, & illo conuoluto.vt Dracontij, Ari, Arijari: CucuIlatofo!io,iWf>/-
lei modo Diofcoridi, v t rotund* AnHoiochia . Cauo,& oblongo,x// Certnthes, Solanifomni-
feri, Digilalis, Symphyti maioris, VioU martan<e, & Tracheltorum, Gentianella . In imo ma-
gis angulti , & in fummo ampli , vt Scammonij, & Conuoluult, In imo tuoulofi, v t 'Rham-
ni,lafmini, Narciffi, & fimiitum . Orbiculati, vt Liltum ccnuallium, V nedo , Ertca, Hyacin-
thus botryodes montanus atruleus , Scrophulana montana . A/y acinofi erligie quamuis difiin-
fiis folijs fint compacli , vi Ellebori ntgri nofiratis3 & vulgaris d Diofcoride fub nomint^
GoffivojcP» ffciltcet figura acinofa, tiam & Acitius , & T^actmus ecdem nomtne explicantur , #♦
racematim acinofi flores infunt . Aperti, & Iatiores abfque tubulo imo , vt SoldanelU, fiu^j
TBraffic<& marinct Diofcoridis, dJ* Conuoluuli minoris , Helxim , Cifjdmpelos Herhariorum-j.
PIaniores,& expanfi, vt Sambuci,& Verbafci florcs> qui intcgri decidere folent,& perforati.
Binis foliolis rariores funt admodum,vt Cuminum /iltquofum MatthioIi>/>r<? legittmo Hypecoo
d doclifs. Clufio propofitum ,Circ<ea Lutetiana Lobehj , Alfines facie noua planta, d nobis in
phytobafdno propofila . Terrfe foliolis, non minus rariores, vt Platttago aquatica, O' Sagttta-
rta paiuflris,Mtlttaris Aizoides. Quaternis folijs frequentifftmi , vl Brafficarum,& Qongene-
rum Leucoia, Papauera , & Clematts cfrulea,Cruciata Pannontca Lobelij, & Cluilj, Sonchus
purpureus , d nobis defcnptus , Gentianella fimbriata , &purpurea d nobts propofita in noflro
volumine minus cognitar%flirp. Quaternis Ruta ,fedquodmirum quinisprimus > & medius
flos, qui fplus tmicatinter alios pofieriores . Qumis,v/ Maluacearum genus, Quinquefiium^
Ranuncuiorum fimplicium , Rofarum , & Caryophyllorum familid , Geramorum genus, &
maiorparsflorum . Senis foliolis , vt Liliorum ,Ornithogali fMoly , lridum,Xiridum—>y
Tuliparum ,& C<epaceorum famili<e , Elleborum album , & fimtles . Septenis non tiatu-
raliter , fed ob defeclum obferuauimus . O&onis foliolis , Trifolium Hepattcum , fiue Tri-
nitas dicla. Nouenis foltolis , vt Caryophyllus Mexicanus tubulofis flortbus , ac etiatn^»
fimplici flore a nobis defcripti in minus cognitar.fiirp.part. 2.& fimiles . Aiij denis folijs,
vt Granadtlla Mexicana , vAlij pluribus foliolis fiue barbulis vfque ad quinquagcnss
quinas , quas Plinius Beliidi tribuit , quos nimis moleftum effet, longumque referre : x t Cbt -
fanthemi, Buphthalmi, Bellidts , Partbeni/y CalenduU , & fimilium vmbone medto prddifta-
rum . Alij plcno funt flore, & itanaturd multiplicibus foliolis , vt Hieracium , CbondrtiU^
Cichorium, Tragopogon, Scorzonera, & fimiles . Alij pleno funt flore natura velcultu>
qut etiam fimpltces mueniuntur, vt Rofa mufcata, Damafcena,& alt<e: Pceonia, AntmatiC-**
'Ranumulus , Papauer fimbriatum , & criilatum , Prtmula veris, vt Caryephylkrum getius.

Alij

PAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. tss

^li/pleno J unt flore,ac mu(tiplici,fed foliolis tenuibus,& admodum difte&is, vtpilofividean-

' tur,& capillares, vt Carduorum, Scolymt, Chamaleonis albiy Centaurymedij, & lacearum^,

fquamofo capiluh praditarum plantarum vt plurimum . Alij piJo/i Jed m globum fiue fpb<e-

ram compofiti, vt Globularia c<eruie<edtcla-> Cufcuta , Cumim fjluetiris Matthioii , Sptn<e al-

b<t,Bryngi/, Platani,& Acaci* Aegypti<e .

Alif varias imagines imitantur, & borumalypileau, vt Arifiolochi<e,Arifari latifolij, Na- Varfa» quo
f>clli,& Aconiti. AUJ nurates imitantur Nolam/z// CampanuU dtcl<t d Recentioribus,Scammo ^ -^H
nium,& Conuoluuli. bedi/dcm refupini,& erecli,CaIathos, & Cyarhos,v/ etia Vtola maria- tur vt.
najTratheliorum varietates , & V ;ola Calatbtana dicla inter Gentianellas,& Pneumonantbe. Nol\- ,
Alif galericulati^/ Saluia,V erbajcum faluifoltu diclum, Calamintha, Lamiit,& V erticiiiai<t Y u'o:u*
emnesplant<t.Alif Comicos hiantes reprefintat,vt Lovchitis pnma Diofcoridis.A/« Tuba,v/ Tub*.
Caryopbyllus Mextcanui tuhulofis fhnbia d nvhis,vt fupra,defcriptus . Aiff Ycfparum fauos, ^a"°rum .
vt.Caryophyllus Mexuanus polyanthos^ettam d vobts deJcriptus.Sed orbtculatd effigie nonpia-
nd , vt ficut illi Poiulum tmitentur ,fiue Scyphum,A/z/yt.<w/caudati,v/ VioU marti<eomnes, Pcculi.
Pinguicula Recentiorum,& D:lfh:nium,fiue Conjoltda regajis vulgb dicla.Aqmlegta Jtue Ifo-
pyrum, Ofyrts & Linaria,N asiurtium lndicum,Fumana Orchidum genus,StapbtJagria. Alif
Columbam effigie imitantur , vt Aqmlegia,qu<t vulgb Columbina dicttur, d Gr<ecis ta<r<rUXiv, Co]umbae*
non (pa«-(oA6K.Auiculam tmitatur Vtolapurpurea martta, & Stapbifgna. Delphinum con/pt- Auiculae.
citur in Conjoltda regali firigofiore: ideo Delphintum putata, Ojyridc,& Nolt me tangere. Ele- tjt'^"/*
pharis caput cu aurtbus magnis dependentibus in Elephante Planta,d vobis propojfta tn x.part.
mmus cognilar.fltrp.Papilionc Legumivofarumflores,GemJ}a,tAnagyns,& fimtles ojtendunt. Auuaa""'
Os Leonis, a«/Vituli Anlirrhinum. OsLupi Lycopjis . Alaudam Fumaria bulbofa . Pauonis
penniculum in capite, VmbelUf:r£ omnes. A'ij Oculum Vmbone tmitantur , vt de Buphihal- ocuii.
mo diatur,Cbam<emelo,& Jimiltbus.Ali) Stellam vt Semperuiuum,Afier Atticus.Alij Solem S:e!I*«
vt Flos bolts diclus , Chiyfanthemum & ftmiles . Ali) Lunara in defedu vt T tthymalorurn-, %^f
floreslunati.Alij Arcum £ozdetisverficohremconurxum,vi Irides gemculat*,& buibofe.Sed Arcus".
effigies quamplunm<e ali£ e<eq.vari<e veluti Hominis maris., & foeminae, Cercopitheci,Apis, ^'-min1^
Vefp3e,Kana?,AuicuIa?,GaIerimiIitaris,CulicisCimicis,DeIphini,Lacerta?,atq; aliarum re- iheci°.
rum in Orchidum familta confpictumur,* Corneiio Gemma , & d nobis objeruata, prafcrtim ap's .
Hominis vtriufque & Cercopirheci,^«ai in nodra minus cognitar.fiirp.Ecpbrafivtderepo- iaCeit».
teris m i. & l.par. propofitas & delineatas. ftem ah\ Cirros Polypi,v/ V rttc<efcemin<e.Ali) c inorfi,
Vmbellam,t//^«rf VmbeUifcrafunt. Alij Laternajji vt Art,Arifart cu Candela interna. Aly ^lf^!
Vterum cum £<xtu,vt Ari ventriofa imapars, fruclum continens adbuc imperfeftum.Alif Cor Vten.
lumna , Flagella, Clauos eodemflore,vt Granadilla Mexicana,qu* Flos pajfionis dicitur. Alij ^°i" ^*
Flagella,t// Amarathtfpeciesfpicatispantculofisfioribus,a Lobti^propojita.Altj FiabeIIu,^«o rum .
foemtn<e vtuntur ,ejfingitt Amaranthi JciUcet Jpectes laiis floribus,reticulatis Lobelio, velutt iu f ljbe""
Myrto3 Myrttdanum. Atij Corniculos cumprimum erumpunt,vt Rapuntium corniculatum,
i nobis dejcnptum , & Tracbehum mmus petrfum,d doclijs .loanne Pona Veronenfe in fua^, i0;um.
Baldi montis dejcnptione ,no,'iro Rapunltocongtner . llle florem hunc ampulU diJiiiUloru,
Ciconias dicl<e , vulgb Srorta fimilem fecit , & recle cum primum erumpunt ,fedpofieaqaia
finduntur Coli no/tratis, Conocchia vulgb dicla, effigtem reprejentare videntur, vt tn ipja hi-
ftorta nos retultmui . Alif Cordis figuram Jloris foli/s, vl Lychnis , Ocymoides . Alij Auripig Auripig.
menticolorem & fplendorein tmitantur, &vtmbabent , vfRanuncult lutei flores. Alij mean.
mltas Imagines &c.

DirTerunt etiam,quia alij proliferi, vt Calendul*, Scabiofe, Lobelij & Bauhini>dr Planta- ^iia florfi
ginis Caroli CluGj.Alif alijs infidentes onuntur , vPrimuU Veris Anglic<e, "Ranuncuii fpe- di%«i«,
ties,& TatuU nigro purpureoflore . Alij in fpicam di fpofiti fltirent , vt Agrimonia, Planta-
gtms, Mercuriaiis foemtnx , Ole<e,Hyactntht aruenfis,& Frumentacearum. A/yinpanicu-
Jam, vtingraminum fpecies & Amaranthi . Alij finguli oriuntur inter £ohayvt in Cusurbita,
Afaro . Alif plures, vt m Aqutfolio,Cham<edaphne . Alif in fummo tantum caulis,f/ Tu(ip<e,
PnmuU verts thyrJoidis,C<epacearu. Alij fubtus folia , vt in Pepiide,Pepio3& Cham<efyce.Alif
cx medio £o\io,vt HippogloJfi,RuJct, Laurt Alexandrina . Alij auersa parte foly, vt Phylliti-
dis,Afpleni, Ftltcis,& aliarum capillarium Pianlarum.
Ati/ limul conferti & iQordinate,x>/ Cbryfocom4,Sabuci,Agerati.Ali') ordinate, vt Corym-

C c c c 2 boftt

t$6 IN RER. MED.KOV. HISP, NARD. ANT. RECCHI VOL.

bofit Vmbelliferi , & Verticiifali . Aljj in curuam;& longam fpicam, vt Heliotropij maioris,
jimhufarum , & congenerum , AliJ in re&am fpicam , vt Agrtmonta, Plantaginis . AljJ ver-
ticillatiminterfoliorumgeniculos, vt Qiinopodij , Marrubij , y4/y in fummo tantiim,v/
JvJenth<e, & Viticis . AliJ femper furre<3i,t// Cbryfantbemi , ^Buphthalmi . Alij deorfum fpe.
&zntes,vt Aauilegi<e, Loti, Hormini,& Leguminofarum plurium, AitJ finguli fingulis ramis,
vt Chryjanthemi. Alij r>lutes,vttn Galega,Vicia,& Legumtnofis, quorum alij in sumo coferti
funt,vt in Meltloto coronata,Colutea, Coronilla. Alij erecli,t// Luptni, & Gemsleila infecloria,
Alij fru&ui filiquofo infidentyc/ in Lyfimachia fiiiquofa,Champnerto, Aiy fruclui vafcu-
Jo incIufo,t>/ in Hyofcyamo & fimilibus . Alij nudo fruftuijv/ Cucurbtta, Cucumeraceorum,&
Acanaceorum genus , e>quorum femina pappo euojant , vt Carduorum , ChondrilU,H'teracy
Helenij, Partheny, Chryfantbemi, & quoru capita fquamofa funt. Sed & Janguiforbg Pim-
pineU<e,Pfyllij,Plantagtnearum,Frumentacearum,Spicatarum,& V mbeiUJerarum. Et cx Bu/-
baceis,Colchtct,Orcbtdum,Croci, Narcifft: in Arboribus Pomtferarum,MeJptlt ,Malt Puni-
ci; Tipfe in Fruticibus,cir fimilium. Aljj fru&um continent,aut proferunt in vmbilico, vt in
Auran(to,AJJyriopomo,Ex Herbis Malua, Brafiica,T{anunculo,Anemone, Geranto,Papauere,
ThiaJptdcLeguminojis.Ex Bulbaceis,/« Ornitkogaio,Tulipa,Afphodeio, Irtdum fpecie, & C<t-
paceis, Ali<t Plantse florem habent fuperne,& fruftum longe a flore pariunr,x// Milium Indi-
cum,Lachryma lobi,Ambrofia,Xanthium,T{icinm,Spargamum,Heltotropium minus,& fimi-
le t, ilia e latere floris dependentem gerunt fru<5tum,v/ Ttthymalorum genus . Alt<e fruclum
fupra terra , & etiam fub terra proferre traduntur in radicibus , vt <Aracbydna,qu<e Ampbi-
carpa dicitur. zAii<e radices fiue bulbilios cum ipfis floribus, & £mdu,vt baxijrngta bulbofa,
Ampeloprajbn carneo flore,jiue CMoly ferpentinum Lobeh/ ,

Etpag.ead.Iin.j4.

Frufluii dif Fru&iium verb aly funt orbiculares, vt Cerafus, a urantium, Prdcocia rnala . Aly oblon-

forma? ** P pyriformes,?// ipfa Pyra,Colocynthis,Arislolochia,Ficus,& Prunorum quadamfpectes . Altf

OuaJes vl Glans, Olea,Cornus, Limones . Alij oblongi admodum, vt Cucumis , Cucurbita an-

gutna. Aljj oblongi,& Iuli modo,x// Piper iongum & Betre. Aiy Coni h"gura,x// Pinus,Abtes,

Lupulus,Cynara,quorumfigurafquamofa, <Alij rotundi,& fquamofi,v/ Cupreffus,& horum

alijedules , alij minime *

oilij pulpa, ofle,& femine conflant, vt Armeniaca malus,Pruna9Olea,Cerafus,quorum pul-
pa edulis efi : alij non, vt Nucis lugiandis, Alif pulpa,& femine fine ofle medio, vt Mala~>9
Pyra ^Cucurhita ,quorum femina cortice fantum veHtuntur . AijJ echino tortice femina-,
condunt,v* Caftanea, Fagus, "j\icinus. Alij echino tantum,v/ Caucalis,& alia V mbellijera^
Ecbinophor* d nobis defcript&.AliJ ofle,& cortice, vt Auellana . tAliJ femine tanrum in glo*
bum conferto Echinum ref^unt^vt Hutomum,Platanus, Spina aiba. Alij filiquis ingk>bum_,
denfis, vt Glycyrrhiza, Sea& fru&uum fimplicium ^rotundi pyriformes,a«/ oblongi pul-
pa/i/w/ eduJes, qux extima efi,vt Maia,Pyra, Cucumis . Alij inguftabile5,^/ Colocynthts,Cu-
cumis fylueftris,& etiam Cucurbita fpecies quadamamara ex oblongis .

Ex racemofis edules funt Vu<e,Hibes,Cerafa, non edules Heder<e,UguHri, Ari, <Alij ama-
ro cortice atque acrt frucluintus puipam habent infipidam, tntertus vero acidum fuccum, vt
Limones, Poma Adami, Citria,& idgenus , iAlij Jignofum habent corticem, & ofle continent
femen, vt Pinus . *AUj fun°ofam,& fquamojum etiam corncem tanrum,i// Cuprefjus. Aly
CartiIagineum,T// Abtes. Alijnon fquamofo ,fed Iaeui , & vafculi modo fruclu femina conti-
nent,i// Papauer,N tgella,Lychnis ex rotundis. Alij in Poculi ampli eirigiem,&Vefparum_.
faui cartilaginofi modo in cellulas excauati , vt Fab<e Acgyptia ver<t . Ex longis qm & fili-
qUofi in &xbov\bus,CaffiaCathartica , Siliquavulgaris.ExHeiblsverb Leucoion,Papauer cor-
nicutatum,Legumtnofa,Pifum,LupinustAnagyris. Item hiltquofijruclus.Alij funtlxues,vf
Pifi, &fimiltu. Klij nodofi vt Rhaphant, Acacta, Orobi, Scorptoidts, e/4/^'fimplici filiqua>vt
Genisla,Aly vetriosa,& rotuda filiqua,v/ Ptfi.Aljj deprefsa plana,^/ Securidaca.tWi) multi-
phci,vt Melilott. hlij leui Ci\iqu3,vtfuperioru.Aly afpera & multiplici,f/ Caledul^,Glycyrrbi
z<e,tianuculi echinati.hijj fine cortice,d^ /» totu durafemina funt,vt Piper,Cubebe ex rotudis»
Ex longis Caryophyllt,&Piper caudatu.Reliqua nudafemina no ita.Alij paleaceo acerofo cor-
tice femina continent,i>/ Thapfia,Angelica,Panax afclepium, Lapathu,& T baliclrumCoxdi,
Jiue Ruta pratefis, Altj fungofo, vt Htppomarathru,& Cacbrys.kiy vtriculis femina codunt,

v t Ver-

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. 8;7

vt VerticiUat£p/ant<e Vitex lAltjmixz. vtriculosfruclumhabent mclnCumJn quo femina*
vt HyofcyamusfT abacum, Agrimonoides a nobis defcriptum, Trifiago Apula , Elephas Campo-
darenfis, &fimiles . A/ij glumis, vtfrumentacea . Alij fblliculis, vt Gentiana, Rhefeda . Alij
calyce frud:um,i;/ ghtercus, llex: Quorum calycumalij \xues,a/if aiperi,x>/ Cerris.Alif ve-
ficafeminaoccludunt, vt Staphy/odendron, Tifum cordatum . A/iJfub vefica pulpofo fru-
c~t.u femina continent. vt A/kikengi, Solanum Somniferum, & Lethale . AliJ pulpa tantum
vt Solanum hortenfe, Solanum manicum, Bella Donna , Bronia . A/ij pulpam habent inter-
nam,& femen in fuperficie parum exei tum, vt Fraga . A/iJ lato& rotundo compreflo
fru&u fungofofemina continent,vt Paliurus Herbariorum . A/tf rotundo,& orbiculari, vt
Cupreffus . A/iJ alato, & expanfo , vt Acer, Item alij fingulares, & rotundi, vt Malus pu-
nica, So/anum Manicum. Alij duplices rotundi & bini , vt Mercurialis, Cynocrambe , Co-
riandnjpurij, Galij, Rubi<e. Ah '•/ duplicesoblongi, vt Sefelis,Myrrhides . AliJ duplices lati,
& compreffi, vt Th/afpeos, Leucou Alyffoides a nobis defcripti,Veronic<e .Alij tniidi, vt Iri-
dis, G/adioli, Ricini, He/iotropiJ minoris, Capaceorum, & Bulbofarum, Cisli Aconitorum &fi-
mihum Quadrilateri , vt Sinjpi agreflis echinato femine d doclifftmo Gafparo sZvxnx-MOpro
Entca Monfpelienfi quadrangulafiitqua propofitain Prodromo Theatri botanici . Tatul<e fiue
Datur<e,Euonymi,CynogloJfe,ty Rut<e pr<eter Medium. Quinquepartiti Relhzuvt Semperui*
ui,CotyUdoms,CraffuU, NigelU Sexanguli, Corona lmperialis.Deczngu\\,Nigella Conftan-
tinopo/itana , ref/exis, & planis apicibus, qu£ a/ias imperfeclior ex ramulis feptenis, oclonis,
nouenis,& denis, inperfedioribus, Semperuiuium rubrum Gnaphaloides d nobis defaiptum,
Alij plurium, vt Alce<efpecies, Abutilon dicla ab herbarijs .

Sunt & fru&uu difteretias ab effigie vzria,qua res a/ias imitari videntur .Alij fimile s Cal- ?^'JUat
uzzix,vt Antirrbinum.DcniiucongeuePine&nucis frucliis exprimit:M.o\axis Detis Icunem ab etfigi*.
Hyofcyami cytinus coronatus ,qui etiam femina denticulata continet . Alijfimi/esLngux, vt Caluatut.
ifatisGlaslum. A/iJ gutturis logam annulorum efftg'iem,vtfi/iqm Cafsu Cathartice.Di- ^gTx^.'
ico,vt Th/ iJpi,Tordylion,Leucoion lunatum. Duplici Difco, Alyffum, & Leucoium Alyffoides Guctur,ran
d nobispropo/7t<e..Eu:fx,Burfa P*ttoris,&Po/yga/a Lobelij.jVefica? Stapby/oieniron,Co/utex dV".1'
<ve(icaria,pijum cordatum . Teftes hirfutos rep:e(entat,/Wfra//,/<*7ij mas Olla cu operculo, Burfc.
Hyofcyamus , Ampulla, V ' a/eriana,^l<[ardus montanx .Velpotius pi\ofam araneam fiue J^*'
Phalangium,aut Polypum. Vaiculu fiue Alabaitr a,Papauer,Nymph<ea lutea Calathu,Cd- o'ux.
ryophiUus,& Lychnis. Araneam imitxntur femina Atradylidis, Carduorum/s" pappofarum, ^P"."* •

ficuti,& canoscapiUos Senecio,oh idficdicla. Taurinum caput Acetoft N eapo/itana , & v°ic:iik
Tribu/us. Lucuftambipedem imitatur, Auen<e frudus . Vitulinarice sfimi/e Antirrhin Caiathi.

fruclus. Clauam afperam Sinapi agresie,& Ranimcu/orumfrutlus. Czih\zm,Coronopus echi- ^aaotum
nato femine, NafiurtiJ fpecies nobis,perperam d Matthi jIo pro Ambrofiapropofituf,& Hedy- capiUoru.

farnmC/ypeatum Lobelijyfrtf Cristagal/i. Gz\ezm,Caffida anobis defcripta. Infundibulum p^""1"""
Mo/ucafyna. Pileum , Scabiofa bijpanica .Barbarn hircinam hifpidam TragopogonApu- i.oaiiW
/um,anobis defcriptu. Caput Viper./e,& ku'\cu\x,Echium,BorragOiSymphytum maius,Cerin- Sli%*-
the,Ancbufarum genera. Caput Vipera? cum lingua es.en^,CynogioJf» d nobis defcripta.Lu Gaiea/.
cernarum modo caui funt,e£- cum E\\ychino,Cynog/oJJa,Lychnoideshnobis defcripta. Pede* Barb*. ^ir-
hnfens,Borrago qu^edam Apu/aanobis dfcriptx . Vmbilicum Aparin&fruttus. Alarum_. c^tis v-
fpecitm,Acerisfruclus . Cornu eredti figuram imitatur Fasnum Gncum, Cornu contorti, penni .
*jt Arietis,Cytifus noslras a Maranta Yenufino propofitus . Aslraga/i fiue Hedyfari fpecies a y^""'1,
Lobelio depifta . Soleam equinam, Ferrum equinumanobis defcriptum Po/ycheraton-j Comu.
Cochleam, Medic<e varia, Kali cocb/eato femine . Poly porum ciitoSjC/ymenum, fed ipfum SoleS ^-
L>olypumrt*lardifruc7us,& Valerian<e,vt diximus . Caudam vulpinam, Gratninisfpecies, Caud*.
eode •mnomine \ fi/icet, &caudam mutinzm,Cauda mnris ab ejfigie, Caudam Equinam-j L«ngii?fer.
Equifetum. \ubzme^ufimfcilicetcomam,Milium,Bromos. Pedes Auium, OrnitopodiuM. Pencm*-
Lingua? ferpentis/Jw/7(?j linguaferpentina . Pe&ini, Peclen Venetisfic dicla . Roftro grau> Roftri grui
no, Geranierum familia . Spiculo angulofo yTrifolium acetofum . Gladio, Secwidacafiti- ",'•
qua,nam illius f.men ancipitis fecuris imaqinem refert . Angui Cucumis angutnus . Canino Angu?s".

'Peni Si/iqmslrum fiue Piper Indicum-, Teites imitantur Mercurialis , Cynocrambe , Morfus Tdtium .
Ga/hna d Lobeho depicla . Tribulos sereos, tribulus terreHris &" aquaticus,Stel/a Calcitra-

p<e. Echinum marinum, Cbam<elec a/bus,CariophyUata, Arclion JiueBardana Perfonatas. Echini.

C c c c 3 Ver-

858 IN RER. MED. NOV. HISP. NA RD. ANT. RECCHI VOL.

VertSeilli. Verticillum Pa/iurus vulgaris. Nidum Auis, Paftinace fy/ueftris r/«£f7/tf .Caudam Scor-
Caudg Ccot pionis, Scorpioides . Vermes Phyl/itis . Lunam Senafolliculi, & Lunaria Graca dtcla. Cor-
vlrmium ^is %urarn> Citfis mala, & quadampruna . Vefparum Fauos, Faba Aegyptia. Cornuco-
tunse . piam, Valeriane/la Cornucopioides, a nobis defcripta. Verrucas, Heliotropium minus,& Efu/a.
Cordis . Lappas Arclion, Xanthium, Paftinac<e fpecies, Cauca lis & ali<e Echtnophor<e congeneres , Pa-
veirucari. ntcum . Sphxtx in modum rotundi, Sparganij,P/atani, & Cuprejfi, &fimili modo echinati,
Sphxr*. Stramontj .

DifTeietia . &** addenda vifafuit feminum etiam differentia eorumque variae effigies . Semen in

& effigiet Plantisitanos accipimus ,vt illudfit, quodfruclu obduclum interna eius parte continetur , ab

feminum. eodem fruttu fuo cortice vel libro feparabile ; ad P/ant<e nouam germinationem propagandum

aptttm fatione .YtuGtus.verv dicitur, idquodc medio flore folet emergere tuberofius , vt in->

Citrijs,Papauere, Braffica, & Leguminofis : vel iu imo ftorisjubefl, vtinmalo Punica, Rofa,

Cucumeraceis, &fimilibus, & infrap/ura : vel vnicum iemen continere obferuatur,fuo lihro

velcorticeveHitum .Fru&um varict.it.es/tfm/wpra memorauimus, quive/caTaxcxternz-j

ofleum putamen, in quofemen, vt in Pr<ecocijs, Amygda/is, Cerafo, Pruno, &Jimilibus:aut

ofleo externo cortice fcmen continent.vf Corylus-.vel carneo tegumento concretuyfar

ge/atum fuccum, in quofemina, vt in Aurantijs & congeneribus : vel cartilagineo tegmine

carnem & interius femcx\,vt in Cucumeraceis : ve/fucco(os acinos, & in illisfemen inc/u-

fum,vt in Punica,& FlorePaJJionis Indicaplanta : vel fuccofa carne vel pulpa femina con-

tinent , vt in Vuis, Ebulo, &Jimtlibas . Alias varietates Coniferarum, & Verticillatarum fu-

ferius retulimus, nec repetere eil opus, cum hoc locifeminum varietates tantum,& eorumjimi-

litudines in animojit referre, quas obiter obferuafje nunc meminimus : lamdiu eH quident—j ,

quodplantis,& fimilibus caremus,domeHicis alijs obnoxij negotijs . Semina igitur nalcuntur

aut carnofo,vel /ignofo, aut corticofofrucluinc/ufa , acino, cono,Jiliqua zutvtriculo contenta ,

qu<s i/\iSocwi^fjta!a,& ift>$toiocariqt*alxfuo tantu corticevefiita qu<e t\ua\<\,ad differentid appeU

laturyvpvoatritifiafayVtfunt Piperis Cubeb<e,qu<£fingula diHinela,velb'ma,vt in V mheiliferis t

tam rotunda, quamob/onga,ve/p\ana,vt in Coriandro fpurio,Rubia Galiorumfami/ia, &fc-

ru/aceis . Vel fingula &diftincla,,z;/ in Valeriana, &rHjxrdomontana-. vel etiam in Agri-

monia, cuius femen afpertim deorfum nutans , vt d Diofcoride notatur,fub nomineGr<eco

can\fia, quamuis non mintts retle dici etiam potuijlet Fruttus ; quta poH fiorem emergit fuo

cortice hirfuto afpero te£tus,& diHinftus :&nonraro Diofcorides, quodvere femene/i, &

<Bri$y.afolliculis inclufum nomine,Vtut\us Ka^srH^gr^ece demminat , vtin Cap. de Xyride, &

Circea, Staphide agrta, &fimi/ibus: qua de re potius femen dicidebebat, gr<£c} ajri^na , &

Fruftus verius . Non negamus nudum femen , vt in Vmbelltferis , & Agrimonia, Qfimtlibus , non~*

tiuidvoce- minus femen^qudmfruclus. appellari pofie . cum Fruftus generaliffime il/uddenominarifof

tur 'atllJs- fitf quodmarcido vel deaduoflore quoquomodo erumpit, &perficitur poftremo, pro ip/iusplan-

cisc.. •*<* complemento &perfecliane ad aliquem vfum aut p/ures, vciadfu<e plant<e tantum fropaga-

tionemprocreatum . Et femen i/ludfit, quodfuo tantum cortice veHitur, velin aperto produ*

elum, aut alioquin amp/ius circumduftum,& inc/ufum . Cuius medu/la fua fubfiftentia , vel

eji mollis,& humida,i;/ in Cucumeraceis, dmygdalo,Nuce, & a/ijs, qu<epotius in rnajfam,

quam in pu/uere contufa tegitur . Vel eH dura, fed friabilis admodum,vtfacile in pol/inem,vel

pu/uerem abeat, vt in Frumentaceis, &Jimilibus. Ve/eH omnino dura,& ou"eafubHantia}vt

cum difficultate tundatur, & inpuluerem ducature vt eHfcminis Rufci, Smi/acis afpera, Xyri-

dis , &fimi/inm .

Semlnum Seminum vatictatesp/urtsobferuantur, nam alia leui cotiicefunt obdufta, vt qutfru-

t»ri««es. clui prafertim inclufa reperiuntur,vt in Pomiferis efculentis, Cucumeraceis, & capitu/a geren-

tibus:velnul/omodoinclufufiuc7u,(uotzntum cortice veftita,itf in V mbeMiferis quibufdam

ferulaceis, vtetiampaucis racemofis : quorum alia rotunda, vt in Racemofis Pipere, & Cubebe

Fumaria: in Vmbelliferis Coriandro fpurio,& fimilibus . /4//<*deprefla&plana/£>r, vtin

Ferula, Sphondylio , & fimilibus , qwe d Tbeophrafto (fuAAacTw appellatur, d Diofcorridt-*

dxv%cocPr> , quia carti/aginofa , A/ia canaliculata & ftriata.ttf in Libanotide Cachryfera,Hippo-

maratbro,&fim\/ibus,qu<e d Theophrafto|7§«f*it*McrH,tf Diofconde joviashabere dkutur.Alta

canaliculata & Tpilo[a,vt inCreticap/ata Libanotidis ncmine ab Honorio Belli Carolo Clu

fio miffa . Alia magis afcera,^; PaHinaea vulgaris.Alia in totum echinata, vtin Caucah-

de,&

\

&B. COLVMNAELYNC.EI ANNOT. JET ADDITIONES . sf9

de , etEchinophoris a nobis defcriptis . Aha Cylindri efngic oblonga, & rotunda, vtfecnnd*
Securidaca Lobehj.G akg.efiue RuU capraria appellaU.Aiia oualia,& rotunda.t;/ Okx.Alia
oualiafcd deprefla, vtdiximusFeru!aceoru,et Cucumcra,eoru. ^//«oiialia fed altera parte
acutiora, vt Mali, Pyri.etfimiliu.Aiia incurua Sccontorta parum,i;/ Phafeolonmfamilia,
et Ferri equini . Alia rotunda fed altera parte roftrata, vt Ciceris, BugloJJi, et congenorum .
Aliapaxum depreila,ScfimiIiterroi\rata,vt Pfytiy.Alia triagula coni effigicvt C icgreuU
HarmaU '■ ,Bulbofarum , etStaphidis agrta . Alia vtrinquc acuminata ,%t Securidaca vera
piofcoridjsw*/w trigona in cufpidem acuminata, v/ Po!ygoni,Lapathi,etfimiItu.Alia qua-
drata 'eddepreiTa.^/H^j^r/./rf//'^ d tiobis

pro Stderttidefcunda propofiu . Alia alia effigie quarum qu&dam , qum qutbufdam rebusre-
ferrtfoffe vtdentur non iniueunda Pkytognomias et nuncin promptufe offerunt notare non pi- semma_,
gebxt. Cerebn medulam tmitari videtur , luglandts fiue Regu Nucis femen fuo putamine^» Phvcogno..
deteclum . Dentmm congeriem , Hyofcyamifemen afperumpmea modo denticulatum . Ipfos m,cis obfei
d^soualiPunictfemencarneobauiiumofiendit. Oculi ouoi\Um, Lenticul* femen ,fed ?.«««£
dimidiata? lenticulae modo PhaUngij femen, tejie Diofcoride. Cordis rlguram Citrij et Au- rat>
rantufemen cumfimilibus. Vmbihcum , ValerianeHa, vmbilicau femina a nobis defcripu , DenS"'"
et Apparwa Diofcoride tefie. ^.enesexprimuntPhafeolorum familia, et alianonnulia legtl P"p»ila«n.
v:mcfi;fedex alijs generibus SoUni ,HaIicacabt,et alwrum , Genitalis caput, fiue Glans vmbii.ca
Taba dtcla , Pabxfemen. Genitale cum teftibus gerentibus, Ciceraibum vuigare^uimuis Re"«-
ttiam rubro colore Cicer magis Arietinum caput nafo craffiore incumo promtnente exprimat, £en>taie,
oculisetcornibusintortiseregione vtrinque expreffis , quapropter Arietinum Cicerd Diofco- tif™"
tidediei refertur , non addita caufa : qu<e omnia in albo Cicere itiejfe obferuantur , nafo exiguo
tantiim variante . Sedfi quis atramento tliius oculos extuberantes circv.mfiribat e regione^
nafi, rofirum imitantis Noclua; caput fatisexpreffum videbit. Ventris extuberantis ima c.No3u*.
■pzrsfuupra nmlubria, etiam Cicerisalbi aduerfaparsoHendet. Teftes imitantur Rubia et Tettll?™'
Galtorum femina duplicia coniuncla , CoriandrifpuriJ , Smirnif Cretici ab Herbarijs putati *
Cimices & Blattas ,/«<? Caniharos, Fenda?eorUm, Sphondyiij , et Cucttmeraceorum femi- C»1™".
na.Araneamimitaturpappofa omniafemina Ttct^oenri^a, dfiiafed Phahng'om maxime
*/pilofarum Aranearum Valeriam ,et Nardi montana, etcon^nerum pilofopappo femina. Atane3m-
Puhces wutantur, Pfylitj femirta.teHe Diofcoride.Viperse caput cum lingua exerta, quia Ci?w Vi,
roslrofunt retufo etplano Cynogloffarumfiminaanobisdefcriptarmnperbelle refrutur,quam- per*.
uts aliorum Serpentium acutiore rofti o,d Diofcoride referre dicantur Eckij,Anchufarum,
et congenerumfemina : qua etiam ad Auium roftratum caput accederenon minus quiscenfe-
repoJJet,vt in Cap.de Cynogloffa. moutana in noilro miitus cognit arum fitrpium volumine retu-
Itmus. Polypum, autLeporem marinum exprimere <*on inepiMcitur , femen Valerianell* Po,Wun»'
iUliato ftmtnt a~ nobis defcripu , ep Scabiofarum . -Echinurn terreftre Paiiinacx vtdgaris, et E^hinum.
Caucaltdumafperum. Erucam afperamjf/ pilofam fragbpogi, et Scorzonertfemen detracJo ErUcam.
pappo. Ricinum Ammal, denudatum fuo cortice Riani Jemen , fic d Diofcoridc defcri- Ricnura.
ptum . Infeftum bifulca cauda Asleris, et Buphthalmt, et congsnerumfmen. Cochkam m- cochiea
tortam, Medictfemenfed Gochk^ Animahs effigiem pottus Kali fanw cochkato femtne^
■dUh . Infedorum tabellatum corpus , ilue infeclum Malua fimen compaclum antequam
dfiungaturobliquetnfpetlum :quodmammtegrum Echinum marinum pnis denudatum^
expnmerevtdetur. Atfinguia feminadsprejfalunata funt . Secunm imttantur, CtcercuU Securim.
^/g^rfjDiofcoridis, LathyrisJtdjU. Anapitem &cur\m <emu!antur Peluini, & Afciepia-
ttisjamna , tefie Diofconde , vnde nomen iuditum- planufuit . Sagitta; modo in cujpidisfor-
™™I"»ctfemina,qua;Thcophra{{usJvciJJjJnti Cu^deni-

■&"arolygomy&Upathifemwa,&LoncbttidistesJeDiokoridc.Qu^^ Falcsra-

Chirurgorumincuruum cultrum, vulgo Gammaut , exprimere videntur TrifoliJ Ajbbalttttdis
Jtue BttumihofiJemtnumextremapars,qit<e non mtnus Falcem,. aut Serpentium dencem. Fe- £*
lium vnguem imttart qutsdicere potefi. Contradlos vnguea Milui, Vultuns vei etianif, m.Iuu
Polypi fa%e\\os CaknduUfeminaincuruamfeconglobxta, Margaritasflue sixxorxescanXo- S£j
re , Jplendore aclaptdeaduritw, Lithojpermi femhia ,tefie Diofgoride^ Pirnio . ^. °

Sunt & m fuccis herbarum differentia^«^gsa/am>z habentMm confpicudin virenth- f'^™*
buspiantis, quam mficcisextraclionemper mfufionem, &decoclionem mamfefiatis, tam i* herb»rum.

t t •

A -«';_'

86o IN RER. MED. NOV. HISP.NARD. ANT. RECCHI. VOL.

t« ^udici- berbis . quam arboribus , & corum partibus, de quibus alids .

bus in effl- Smt & differentiae aliae in plantis,/*/* in caudicibus,caulibus eorumq.efag\e rotunda,
8ie • trmm 'quadrata, vel angulofa, nodofa , & geniculata : in eorum fuperficie Uui, afpera, corti-

c cofadura velfiwgofa,fpints horrida, et maculofa. Tum etiam in ramificatione erdtnata, vel
SL Kmi inordtnata,cum\n ibliorum circa tfwdifpofitione ordtnatt vel inordinate et eorum numero
ficatione.iu bm0)terno>quaterno,quino vel alio numero, iUoquefimplici,auf multiplict,pinnatim,cruaatim,
HjE^ cocbkatim , qu* et alU differenti* adbuc minus dtgefid > amplum volumen requtrerent , quod
ne, & nu- mtarummodumet breuitatem longe Uteque excederet.
mer0* Pag. n.Cap. 7. lin. 36.

Comz quidftt , et quomodo inteUtgaturex Diofcoridis mente, diffuse in nofiro volumint^
minus cognitarum fiirp. de Hjfiopo , quare b)c repetere noluimus..

Pag. 12. cap. eod. lin. 25.
Omifit Auclor nofier Corymbi defcriptionem , ct notas in quo differat ab Vmbella, et Capitu-
Corwmbns lo : quarenos addemus tanquam vtile s ad plantarumfiguram dignofcendam . Corymbus igitttr
generaliffime acceptus, pro quouis fummo cacumine velfafiigie cuiufcumque reifumttur. At in
piantis , vt apud Plantarum fcriptores , quos hoc loco Jequi oportet , Corymbos appeUafie pro-
prti racemos Hedera reperimus . Auilorem habemus Plinium lib.16.cap. 24. Heder* defcri-
ptionem profequendo dicentem : Racemis inorbem circumaftis,qui vocantur Corymbi.
^wrwwDiofcorides in cap. Hedene remedta tradens pluries mentionemfecit,etincap. </e_*
Htppophae nobis aperte illorum effigiem declarauit cumait , Flores Corymbis Hedera? fimiles
veluti racemi cohxrentcs inter le . Itaque Corymbus racemus efi quidam orbicularis ex cau-
d f ririo WK fummofe diffundeus, multis in orbempetiolts circumaclis in quorum extremo finguli flo-
e cnptio. ^jfa fo pttiofa t et deinde totidem fruclus continentur . Nec alio modo ab Vmbella diffe-
Vmbells runt, nifiquo pars a toto . VmbeUa quidem expluribus corymbofts petiolis ex eaulicuto diffufa
diflinaio. conftruitur :finguli quidem petioli VmbeUarum corymbofi confpiciuntur : diuiduntur enim in-»
fummoplures in orbem difpofitosflores, etfruclus fubfiinentes; quos PJinius dependere dixit,
deElaphobofco loqucns ibt, femine in Corymbis dependentibus Silis effigie. Sed Diofcori-
des Cap.de Hippofelino.iUius comamfioreplenam in Corymbos,pnufquam efflorefcant,compa-
clam dixit: et tamen Vmbellarum proprie deferre,nemo ambigit.Capita ttiamjub VmbeUtno-
mine VMniusappeUauttcav.de Smirnto tf/,Capitibus cauliuorbiculatis vr Anethi.E/ Dio-
fcorides de Dauci tertia fpecieait: Caput etfemen Amtho fimde babere ; et tamen Amthum
VmbeUamproprie,non caput proferre quifquefatebitur . gu/propter ob quandam orbtcula-
remformam VmbeUarum prtferttm adfjw. non diffufarum , captta dicuntur habere, ac ettarn^
Corymbos quamuts capita vertus dicantur,au<e compaclafunt, vt Thymi, Smcbadts, Polij , et
quT" Chryfanthemi , et ftmilium-^ b*c quta ex plwtbus conslantfiortbus etfmcTibus ab vno tmtto
exortentibus , et\ wCaputfimul extuberamtbus . Captta Corymborum fpecte Poli/ capttula^
dixit Diofcorides . Addendum etiam hoc loco, VmbeUasalus effe ordinatMex vno prtncipto,
ct bafi, vt in Pafiinaca , etfemlaceis , alias. effe inordinatas , et VmbeUarum fpeciem referentes
nonproprit • quamuisob quandamprimaafpeclufimilttudtnemfic appeUatafint, vtSambuct .
AcbtUte ,etfimilium;qtu\rum veluti Mcbryfi,Cbryfocom*,etQrtg*>n ,Ontttdts atque Age-
ratifiores exconiunclisCorymbis compofitaw VmbeUameJJedtxeritDiokondes Harutn^
Plantarum coma ex plurtbus petiolis plures fiores fingults cmtinentibus ad fimlttudtnem ^o-
rymborum , et ftmul coeuntibusVmbeU* fimxlitudtxtem exprimere prima fatte vtdentur , xru
fummo tantum Plantt comam habentesflortdam, quare comantes flores habere dtcuniur planU
iUa, etfimtles, vt de Cbryfocome drxit Plinius.

Pag. 1.2. Cap.eod. lin. 34.
Adde Chamceleonem album , cui d Diofcoride caput Echini tnarini modo fpimfum tribut-
m ,dequo,et eiusgummilxiamuUaretultmusw Cap.i.nofiri Volum.mtnus cognitar.Utrp.
guorum capitafpims horrent , Acavacu d Grxcis appeUata , quafi Acantbacea , vtde Tneo-
phraft. lib.6. hifior. Plant. cap. 3.

Pag. 20. Cap. 11. lin. 1.
Sic dc noilro Tripolio obferuauimus iuaufirali tantum plaga prouenire,vt in hijlor.mtnus
cogmtar. fiirp.c, deTripoliorvbtdefimilibus plantis propria locadtugentthuseuampnuntto.

FAB, COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. 8<5i

Et Lin. 1 9. ibidem ,
tAegyptium Arum Neapoli annis pr4tcritisfl0ru.it, & fequentibus, & nobis etiam ex Plan- Ari ^
fa in Salernitano agro d R.P.F. Donato de Eremita naturalium rerum Jiudiofo reperta,& al- Mfa?*
lata, vbifpontanea \ dequo in noslra hift, minuscognitar,Jtirp,2.par.cap.i, vbi & qutd/ti Co-
locafla, & in quibus d Faba Aegyptia dijferat,differitur : & diflincle Aegypty Ari florum dif-
ferentia ab Ari vulgaris floribus notatur, odoris praferttm , qu<t ab hortt ettam Fifani Frajt clo
Cafa ubono futt obferuata,& odorauffimumfuiffc ftorem A egyptij, cum altorum A rorum flores
foeteant : fic refertur d doclifs. Bauhino in fuo Theatro Botanico lib,^,fecl, 6. cap, de Aro, Et
curioft non pauci Neapoii anno 1626. Aeftatis finc obferuarunt in borto Clarifftmi virt D.
Bernardini de Corduba Bquttis Hifpani,pr*ter Polittcam,Mtluarcm & aliasdifciplmas,qui-
bm ornattjflmus eft , Exottcorumfiudiofi(Jimi,tdm Animaltum,qudm Plantarum, qui pr<eteri-
to etiam anno florutjje teslatus cft : cumq, d nobis audtmjjet adhuc efle, qui minime florere pu-
tent, cum ipfmon vtderint,rifu nonpotuit fe continere . Fabam autem Aegypttam ibtdem d no- F«b* he&
bis memoratam , frequentem efje incibo apud Indos Aeflate , anno i6zi,ex Rizum propc flU'
magnam vrbtm Sutfchem in Chinenft regione dciiifs. Io. Terrentius Lynceus litteris ad
D. \o. Fabrum Lynceum CoUegam teslatuscsl , quasinboc volumine Jot, 5^7,vidcre po-
teris,Theophraiiidcfcripttoni re{pondentem,cuius effigies eidemanteamtfjd abeodemTerren-
tio , vtinam longo itincre in Fabri manus,& non tn alienas tnctdijjet, qu<e nunc exhiberetur vg
titbil amplius in dubium Reccntioribus venirct,

Lin. 20. ibidem,
'Diclamni Cretici Neapoli florem , & femen collegijfe mcminimus Ferdinandum Impe*
ratum naturalium rerum ftudiofifflmumi& furculo facillimt • Jeritur ,vtnos fcctmus ligno/b,
De illo autem & Pfeudodiclamno aduerjus Recentiores tn noflro Diofcoride,^ DEOplacuerit
veriora tradentur ,

Lin. 35»ibid,
Magnitudine variare Plantas , & Fruclus rauone cultus , loci, & Caeli> non autcm h\c her^ Plant*, &
bMtaltbi arbotes , fedarborum fimtlitudme pragrandes fiert pqfie concedtmus . Arborem/»- fru.ftu$m*
teUigimus mutatd fpecie.vt flt perennis,& altas habeatarboris proprietates , quodmmimepof y££Z!*
Jefieri credtmusyat diuerfasfpecte Plantas,abcodemgenere variantes,qua ettam tranflatx ean-
demferuent naturam,concedtmus ,

Arboris caudices prsgrandes ita nos Campoclari in Matefi/ radkeobferuauimus , vt ttotf
folum tres homincs,fta quatuor vix amplccli potutjfent^ tajianearum,& Nucum luglandium,
vbi non rarb in tabulas Jexpedum latttudine diuiduntferrd , nec tbt vllopaclo mirum vtdetur,
frequens entm tftfpeclandaq. pariter cum pragrandi magnttudiney & ipfa multitudo ,

AD LIBRVM SEC V N D V M

Poft prsefationem pag. 28,

Diuiflonis Plantarum ratio alia eft, qud Planu in arbores , frutices, cremios, & herbat di- D'uerr*
utdt folcnt: Alia qud tn gencra , & fpec,es , Alia qud tn ^romaticas, & illas tnmedicat04, &3!
velgu/tufuaues , & condtmentartas , Alia qud w Catharttcas ,guslu infuaues ; Alia qud in-,
Alexipbarmacas, vel Venenatas,& fiQ de alijs qualttattbus , Prtmd , & fecundd dtut/tone fa-
cies Plantarum dtfttnguuntur^HerbariJs oportund.Tertid cum reliquis odores/apores & qua-
htatcs,quarumcognitiomedtcts,vtplurmum,cJineceJlarta, * *

Nec tmmerito dc Noua; HifpaniiE re medtca traclaturus Auclor »^,Diofcoridis veftigia Aurtop
Jecutus.ajaporc, & odorcpraftanttbusinittumfumere voluit , tanquam ab tllis qu* imprefsws ^T^
perctptutur tdmgujiu,qudm olfaclu,vtfunt Aromattca,& Acria de qmbus agit.Factlior quide *" S?
eil cognttto exccjfus odorts,&faports ab alifs rcbus minus faptdis,vel odoratis,aut m totum /a. hn,0UL Pr'
porcOodorc acfittutts, Sictn Mathcmattcis Imea factltusdpuntlo, & centrum dcircuL- 5? dtfc*
rcntta,quampunclus apundo, vel ctrculus dctrcub,&,n Herbis arbor ab herba , qudm beuda'
a fruttccvelcremium ab herba disltnguitur . Reliqua docltfftme Collega noHer propofuiu '

Pag. 2 8.Cap. 1. Co*p*tih,-

Adde , radtx eaftaneo colore , fiiia objcure vtrentta , & flortbus in fummo albtcantibus : ^ZP

tta

t&i !N RER- MED. NO V. HISP. NARf). ANT. HSCCHl VOL;

Ua ex piclura colorata ex ipfa Mexico , & in duobus voluminibus diflincla , qua apud
Aucloris Nepctemlurifconfuitum V irum dociiffimum non folum legumperitid,fed & Poltticis
emntbus difcipltnis, &prifcarum iinguarumrtconditd eruditione refertum M.Antonium Pcti^
lium obftruare Itcutt, dum Roma ageremus, ipfius fctlket Recchi exemplaria .

Pag. 29. Cap. 2.
toifatlit: yide duas alias Piantas, Coapatli nomine frigtda temperit infra lib.%. cap.^.&^ 6.The*
Zo'Vu- riacaks. Tertis verb Coapatitdis foiium tn Recchi exemplari depingttur duos polikes longum,
&> vntcum fere latttm . Radtx cohre ctnereo nigrtcante carnofa . At quia inprima Coapatltde
Synonymum efi , Tiamacazquipan,quod nomen inutnimus tn alysplantts, quarum imagines,&
Ttomwa tantum in exempiartbus extatit fol.a. 1 4. in alia parum variante figura fub nomtne^
Tlamacazqui, y , Papan, uet Coapatli, qua figura tertia defcripu Coapatltdi quodammodo af-
finis vtdetur ; an Picloris varia fors, vel PlanU varietas fit,proponiturexpendenda,

Pag. 30. Cap. 3.

Texax*?t>- v.t berba vis in lapide permeando ipfius odore fine fallacia dignofci poffit, in latiffimo lapide»

'U'f'7,Z'' vel Poims e*'guo ifidparieti amplo alkuius domus compac7o3vt ex altera lapidisparte, in qua

hetba fuccus impofitus fait ^nuiio modo aer victnut permeare pojftt ,perkulum eft facitndum,

altoquin aer ille circumfufus odore rtpletus,aftantiumnares fertens , failax experimentum^

reddet .

Pag. $2.Cap.4.
%uhm*r Jiuius flos rard figurd quodammodo /imtlts videtur flori Planta Toioxocbiti fol. 40.
**■* ■ Cap. 2 o. fed buic fimpitx eft; & coloreextra lutefcente , intus parum purpurafcente , & dia-

metro pcllkes duos cum dimtdio aquat , folia verb longa funt pedem, # latapvllkes tres,vt in

Recchi exemplartbus .

Pag. 32.Cap.6.
pcocetljt. Prima & ftcunda Iconis huius capttts hifiorta deltneationem tantum habet , nam Autlor ah

aliafeiunxit hoc modo diceni: Uxc ad fpeciem Liguftici videtur fpeclare,Naicitur &<\Dio-

fcoridis Ligufiicum efi,potius Matthioli. Iconem alteram Ltbanottdt lattfoiia Recentiorum fi-

milem Auclor aceepijfe videtur,cutusfolium integrum in Recchi exemp.quatuor polikes dquat

longitudine . Ex his hafitandum,quanam fint vtres fuperiorum .

Pag.33.Cap. 9. ;

rAttfcc«tat Hadkum color eft ex fufco purpurafcente ifoliorum figura vtx htfioru accedtt,cum ajpera
*' • & AmygdaU /tmilia efje defcribantur . Fioris vmbo promtnens virenttbus eft foltolis,reltquum

lutefcens, vt Barbuia coccinea ex Recchi exemp. Afterts vel Baccharis potius famtlta ad-

fcrtbenda Planta .

<;/ Pag. 3 5.Cap. 10.

ctrpibyl. Caryophyllorum Icones doilifs. Carolus Clufius in fua Exotkcrum hiilcria ratnulis , f -

imt A*<>m* y- ^ frutlibus exa&iut deltntatas antebunc exhtbutt fol. 181. & t6-].& quamtdtT* ma*

*'""' xime probat fol. 376. quampofiremb babttit ; ludtcium tamen fit eius, qui ficca Planu ramu*

lumfaltem viderit, & contulertt .

Pag. 35. Cap. 11.

cmmU* • §uid alij de CannelU, /sue Ca//t<e,& Ctnnamomi hiftoria,& differentiafentiant,vide Gar -

c*ffi* . a- 2iam, Acoftam,^ Monardum latine d Carolo Clufio in fuo Exoticorum volumme : qut alw

»*momum. rumetiam T^cenuorum hifiorias refert, & notat . Infuper , & Lobelium qui neruofum foitum

exaili delineatum expreffittn Piantarum.obferuattonibus . In Recchi exetnpi. foltum obfcnrt

viret,longum polltces qutnque cum dtmidio , & iatum duos : piurtbus quam iribus neruis dept-

clum . Non defunt, qui veram Caffiam , fiue Cannellam, & forfan vt altj dubttant Ctnnamo-

mum haherefe cenfeant :eo quodbaculus aromatkus cum tenutltbro Uuifitillts allatusjapore

Camtella acutiffimo . Sedquta tenut fit cortice, quo deltbrari nequtt, & Cannelia fiue Cafpa

fit cortex delibratus d ligno,ideo ab lAnttquorum Caffia alienus . Altfs quta bacuh cortex -te ■

nuis eft ad deltbrandum mttume aptus ; neccortke altds deltbrato, vt m Subtre, ncn parum ac-

tedere videtur ad Cinnamomum,ntfi quta vnctali fit craffitie baculus, & pedalt iongttudut^ .

Nos ialem baculum,quemnon vidimus,decorttcatam Cajfiam,temi itbro tnterno rtiitfofi fuits

rftHjccAf- Garziz efi adhtbenda,qui dupltcehabere corttcem aferuit,ceferemui: aut Pfeudocefjiam £Dio-

i* ■ fcoride defcriplam,qua meduiUfiue iigno bartntem cortkcm habet . Nec enim qw.a iapoi e / ;

Lan-

Cinnnms-
m Dte-

coriais.

FAB. COLVMNAE LYNCO ANNOT. ET ADDITIONES: s«,

p.obatunem. Et alto nomtne infortus dtxtt, vellito dradtcc furculumi perverbum ^aJT-
mulum eligens , fimtkm probat Alojyltttca Ca/fta,cutusramuios , „/ /,„„„, ^ Ww//Wa ?ermi. of»* *«

Tparem TroflafZ \ {'d &"""*> *™*UumJloUncm , aut faltcm fihgnofum, nouelU vtr^
g* parem prol Unt* natura , & magnttudme , ?a* ex Anttquorum defcriptionc breuts crat ad-
modum,vtm,ntme talem baculi crajjitudmem abfquc maxtrna longttudiJpZ cmitere L

J^on tacendum hoc loco Carzia zuberts modofuam Cannella dupliccm babere corticem , fednon

cortcx exumas mantfefle videtur ,fcabcr entm efi cxtra, nodum , & ruvas , ramultaue vefli-
gtumtndtcans, &paulo foPer,us colore eft ctncreo albtcante: &nlZLTm{ne7mt^umo/r9
corttccm quifquc factle dtjudicat , fapore & odorc CannelU adbuc ^ISTJS

ftus CannelUJapore.cutus arbos non defcrtbttur,qu« CaJJt* anttquorum vartetas eLrJaios
aromattcos corttces fimtles . ' s y «nranoK

Nec mirum , nam Rccentiores qui de Cannella haftenus Jcripfcunt, adhuc inter fe miniml
^nuent^nt. Garzi .as CannelUfruttum Olin* , vel Lauro /smtlemfactt, & calycem haberc nc ?C
^: A%£la"duta? **¥*Merwo Itgneo apud Acofam ycuiUs ima?Jnem CluCms pofu n c
, r^t0.n!fuljL ^^alapatra , /W /*#« folij dtcli : /,;^ »„*/, per longum dtfpofttis Juibus
ZeiUmcaCanneiU, qti* magts aromtttca cfl cateris , carere , & giandtjeram ejfe arborem fui
generts,,dem Garzias dtctt . Scd Acofta pro CannelU vera tilam aflcrtt.Altj Cttri (Mali me*
dic<e )/»»tltJolio efle cum Garzia, vt LobcJ. Lugd. HtjlorU Plantarum Authr, & Bauhinus
m Juo Matth ioJq deptnxerunt , cum bacults corttcofis . Auclor vero nofler tribus etiam neruis,
vt Aco^dejcrtbtt : fed foltum w Recchi exemplar. obferuatum plurtbus neruis inaqualtbus
«■cpmg,tur,vteregtoneexprefiu,?;.efi. guare tn hac controuerfia quid ftt afferendum\tgnora-
mus : Aut dtcendum calycem w fruclu ahos non obferuajfc : aut aliam Zcilanicam orientalem An r- r
Lttj Jolto venofo magts aromattcam : aJiam tribus neruis difttncla Malauaricam : aliam vel J« diZt
„!lm!n alVs has> vt hu^or »°M aitytn Infula PhiJippica, in Mindanah aliam Oleafru-* rPecie5<
ttu Zetlamcam: aJiam Glandtfer.e modo calycem mjruclu habentein,qu<ein Malauar , & Peru
orttur: aham futgcnertsCannelU fimtlem frucluPil:i velPefafi3d Monardo defcrtptam^
cxnouoOrbe . £«* 0OTW<, «0„ ab Htftoricts.vel Mcdicis 3fcd d curiofo, & dtligentt quopiam^
^oq.Botantco3qutvtramquelndtapcragraffet^^

uts dtjttnctum latttudtnc variare obferuautmus, atque Uurino carno/tus, & durtus eodem fap0~
re,quodpro folto Indo exhibuerunt . CannelUverb foltum aliud tribus neruis , fed mtnus , ,&
CannelUfaporc , aliud Cttrij folio fimtle venofum , quod CannelU acutofapore pr<edicat*r .
lednosjoliofum ramulumperuidereoptaremus.vt aliquid afierere poJfemus.Dcnique certum^
cJUramulos tenues,fiue nouella germtna , vt in Citrio notauimus , fapore , ac odorc lignojos , &
vetujttores longefuperare.Quapropter mirum non eftj d Diofcoride tcnues ramuli,& non ba-
culi cra[/tttc probarentur . i>edquod dradice adprobationem vellercntur , qu& ncccraffa , fiue
magna ejjet , yt w quartogenere , nec denfa radtce , vt in quinto : St vcrum efl , vt Recenttores
aJJerunt,quod non altud Ctnnamomum noftro auoparuus frutex reperiatur naturd, vt ab A«-
tiquts refertur ; tn antmo cft,quod arboris cefpitem,fiue caudicts nodum alids recijum, & iam^
nouelts germtmbus emtffis , vt in Silice, Vlmo , Halfamo , & demefftltbus arboribus fiert folct ,
auulJumDiokondes obfcrudnt , &pro radicc Jorfitan dcfcripfcrit. Sed adhuc dcfiacranda etl
ftmtlttudo multorum ramorum,eJfigte fruticis Corally <emula d Diofcoride re lata,& in cap.de
Coralltorcpetita. Phnmsfabulofam Antiquorum de Ctnnamomo, & Qajfia hiilorta arbttratur.
&nos t\eccnttorum mtnus accuratam , & variam, vt qu<e altorum cttam relatiombus nitatur,
aut nonbjrum PUntarum vcritatis erucnd* ,fedpolms negotiandi, & acquirendi gratid w ea
locatnctdcrunl . Et quod fit veramjoliojum ramulum cum fiortbus, & fruiltbus Cajfu, aut

Qinna-

%

Smiilitnd*
tttm Tam^
lapmra.

CenpntUs
G^uauhnn-
eenfis.

CttrutX'ti.

Hrit^ochi

Chichi-
(«ttis.

g64 inrer.med.nov.hisp.nard.ant.recchivol:

Cmamomi ncmo adbuc depinxit,vt Piperist& Caryophyllorum..& fimiliu,ob difficultatem, &

ioliZZLn quo naJcuntur.VtinamnoJier Colkga lcanncs Terrennus Lynceus, * r c«,

mdoB nd ornatiftmui ac n,turaUumfiudiofifimus,vt ex eiujdem m hoc voluminefckolijsfi,

'Imtilauijaue irtior ficri poteH.qui m intertus^egniChinenfisnuncreperiturytnantmo

concip0,Cafft*,& Cinnamomi veritatcm eruere, vt de alijs tndagare cqtptt, non ampUuspro-

'fecJodeiUtsdubitandumeffet. „„ ^ . ,. _ ,. „._

Sedeccevulgaris QannelU folia exOrtenlalt IndiaaUata,

& ttobis communtcata Junt , quorum iconem appcni curammus
cxfoijji medta magmtudints exprej]am,qua CannelUfaporem
inbreui iilopettulo, quo barebai, habere copertmus,in reltquofo-
lio percipi non potefi : nec d folw Tamalapatra vix dtgno/ci,nt-
fi fapore petioli , & quod folium TamaUpatra magis tn medto
latum videatur, neruts illis mbus,& folij reliquis fignis fimi-
libus, vt non ouum ouo magis 'fimilefit; & , vt dtximus, fapo-
re iahthm dtfrref, quare nifi frutlu difrre dtcatur, etufdem
gencris efe,fit iudicandum . Garzias tamen CannelU fuhum^
tribus illts neruis , per medium folij , vt foltum Indum babeh
carere dixit.Ex qutbus,vtfuprd mstnimmus,nec illi credendum
adeo firmiter efi putandum. Gbjeruandum effetd nobis folium
CanclU CttriJ effigie obbque veno/um,vt ab eodem dejcribiiury
& d Lobelio,dr Bauhind receptum depingitur,an eodem fapo-
re CannelU vulgaris fit , vel maiore , vt aliquid ampltus in~»
medium afferremus ,fed quia Exoticis caremus, & vix e/l qui
fcjeapoli audiuerit > nedum habuent tale folium, taeo tacendum
tiobis efi, donec, DEO dante,altquid vllra objeruare contmgat.
Hacvero foltaattulit ncbisq.dedit elartfmus fjnere, omni-
varia doclrina , virtutis pracipue ftrenua , peregrinationtsq.
/plendore D.Petrus de VaIIe,*W/y/HJ Rtmanus Eques, quian-
tiquos illos Heroes noftri tempeftate repre/entare valet. biquts
criim variorum euentuum htfioriam ,qut tpfi marittmo, & terre-
Jlri itinere acctderint , perceperu [ plura forte ex ipfius , quod
graphice defcriptum ttinerarium expeclamus, percipiet'] hunc
Vlyffis amulumjmo alterum Vlyflem dtcet , qui multarum gentium mores vtdit, & V rbes; vt
ewm menti Jua curiofius f^sfaceret ,proprys ijsq. magnts impenfis non patrto conclujus, nec
contentusfoloOrientalem propemodum omnem plagam peragrauit t linguarumq.plunum co-
<niitionepr«<\iim,krabic«mpraferttm-. & Perficam coluit mullos annos,non modocum tltiusre-
moms Tie^lts, Opnmatibusq. verfatws , atque hctwrfice ab tllts exceptus ; Jta & ntagno Fer-
%rumReohobvirtutumprafiantiamboJpesacceptiffimtu. Rediens porroex Naturatibus ra-
rtonbus, que coilegit,& mihi hacfolia,atque alia quafuis locisy& fui amantijstmo clartjsmoq.
J)Mano SchipanoM edtcoNeapolitanoexbibuitjn cuius grattam haua pauca amorts ergo
contultl. Pag.36.Cap.12. ....

H uius nominis tres alias Plantas in initto propofuit hutus hbrhfacte vartantes 9Jed hutc t&*
na folia exprtmuntur tertta quodammodo refpondentia,illtus autem ctrca pettolos lunata.

Pap. 37.Cap. 13.
Radixcolore cafianeofibrofa icapite carnofo ,Joliadtlute virenh & polhces quatuordtame-
tro : fiores purpurafcentes ex calyctbus vtridi-ftauicantibus . Fbjculorumfertes tnmo plants
d dextns,& corntculum non vtdetur huius , Jed Jlores tantum e regtone fimfira . Hutus lcon,
& hijiona nificaulem habuiffet ad Cortufe Plantam nonparum accedere vtderetur, cutus conz
generes nos ad Diofcoridis i\ltfma referendas propofuimus .

Pag.39.Cap. 17. .

. Flore s bini , aut tem ex bafiquinque foliata , qui antequampandantur extuteo rubejcunt
apicem habemes medium luteum ,&maculasquinas intus lutejctntes,ex Recchi exempl.

Pap.40. Cap. 18. ,

%adix carnofa obliqua longis fibris ntgrts vtllofa : folia diluti virent dtametro poUicem Ju-

FA B. COLVMNAE LYNCET ANNOT.ET ADDITIONZS. U$

psr.tnt, vix iefnpii m congrucntta^florc viduidepitfa esl itt Reccbi exempl.

Hitiusn ■minit ite alti reperiuntur tcones varise Jine bisljrta fj!% 554. & 3^5. quarum
fil j, mintmt refp'nicnt& alterius aiJentir generis .

Pag.ead. Cap. 19.
Fohtm depin^tur latum pAlkem vnwn, & tres hngum cum pc.iolo tantunicm hngituiine, Hm£«j
T^ tiix colure fufco, & parum exiuberanubus parttbus . l*mUta.

Pag. 41. Cap. 20.
1{a iix in Recchi ex:mpl. cohre cafianeo ohfoleto , cauiice vcligyspeVohrum infc^o, Fht Teh™hi&
extsmd partc meita vtre/cens,ctrca ora ex cintreo lutefcens : iia metro qtratttvt dtgio urn * Flo- **&&**
ris ve- 9 folta internd partt caua futit , & purpuro rubentia, & in extremo iuteflentia , Vmbo-
vemhabent medium vtrentem %& finguia pollicem aquant.. Hutut floris ejfigtes nonparum
fimilis flori Xosbinacaztli; defcnpto /11. 30. cap.q,

Pag. 42. Cajfc, 22.
Exgenere hng£ AriFlohchixvideri pcjjety/ea quia floris , & fruclus dcfcriptionem Author Ztyiitn*
otnifit,r.\hti certi ajferere pofjimus , eof*t.,..

Pag. 42. Cap. 24.
Foliabuic hnga pollices quatuor,Uia fre tres . Flores dilute virent , vt in Clematidc, Ariftofow

n , n ■ chia Mexi-

Raaix extra coiore cafianeo . can3 _

Conuoluu-
lus C maa-
ffiomcus.

AD LIBRVM TERTIVM.

lt

Ceprilit mt

Pag. 48. Cap. '
Tchum immivtns alijt pennatis duplo waius reliquis ex Recchi exempl. vl fit digitali long
iudine . Noti praterfat IxBor nottts Cluti) poB tllum tnlib.Exotic.foi 2 97 . qui Xohchopaiii3
& CopAcuhutii & Ccpaijua rtcenjtt .

Pag. ead. Cap. 6.
Non parum ejf.gie acctderc videtu* ad Bat/amum dcTolu gummi duro,fedhoc candido co-r"lfll",t'
lore defcribuur . Pag. 49. Cap. 8.

Foitahnga polltces qvinquecum dimtdt ^ata pollices duos ob/cure virentia , & ramuhrum cepaWfe,
genicuit magit rubefcunt . Fhres ex hn^is caiyctbus dtlute vtrenttbus , denfis ftamintbus luteis t* *.
compacl . dn 'Baifamum foito k rttcot /im l',de quo Monardus cap.$. ab Indis Xihs. aljjs Zilo
diclum ? Pag. 5 o. Cap. 1 o.

Huiut arboris durum v.bis , vtl ttqutuucum nomen , & copiofi flellati fruclus flipittbus »»•'***£*$
frequenter acbtrentes , /att/qi>e n>firo tudhio , pnuala atbotts nota , in mentem reuocauit, ' '
%)t molltore firmioreque denominattone illam decoraremus % &• odld^ Stellutam atborem > co- Scellura^,
piofls /<,ilicei refertam flellts appeilaremus , m mutut an.uris ftgnum-, quo maX'tr.e deuimimur
ab tmmtnfa erg<* noi beneuolen'ta n>,n modb venere ,fed omni vi > tutum^ac difctpltnarum varie-
tate clarifimt Vtrt D. Francifli Stclluti I yncei Colleg* nofiri ^cuxus iaudes,quamuis d nobis
bochco laceantur-^ex varijs aoclijjimt vtrt jcnpijs iaf" tmntbus /ere Jatit notd Junt .

Pag. 5 5.Cap. 15.
Nospotius Terebinthu quam Lentifcum referre puiamusy tam habitufloris, raccmoy& aiijsy
ac gummt prufertim primvm Lcleofde.r.dt adc<truUum v-ryente paucos po/t inevfe.''. ac viritus
etiam.Quapropter atiguflifdii m Terebmthum dtcertmns: ecq. magis^quia vtntrcm rrtolbt non _ , . ,
rninus acTertbmthum^.t Diofcorides aeTetebitnbo re/ert.tta ixecentiortbus cbtd Molle ap- Aa°mtifbi.
pellata pl*nt*:vt a clarifimo D. Gafpare Bauhino referlunn/uts iti Mattliiolum bytionymis,
<vbipro Gaih ,/i'ko ab tn.olis ffgionis vfrpan /cnbtt, quo biattde h.morts cmnes vac«enturfa
hvdropicorum aqu£ educantur , dracbm* vntus ponotre aij/oiuto ium altquo iiquote decentiy
irel decotlo^vel aqua epoto . Pag. 5 f . Capi 1 7.

• Huius icon pr<ttermifla,repcfiia fuil ^'.45 5 . qu am vtde . Caragx*.

Pag. 57. Cap. 18.

T{adix ex luteo obfolete flauicat ,/icut> cauaex. Folta tres polUces tquant diametro,& frtt-

Xochioectrt*

uahuni

Uus veluti aculcatus,flauicantibus aculets ci>cum tubercules nigro-c<truicos3in Recchitxempl. Ljpnaytb^

Pag. ead.Cap.19.dr 20. ?zt*TV!\

An fit congener Antiquorum 3al/amo ,/icutt feqttens planta cap. 2 o.fcilicetfuccus in aqua tit ,
foluitur its las albutmvt quadam Copalitfertt cengeneres . Hutus folia lata funt polltvtm vnum

D d d d eum

%te IN RER. MED. NOV. HISP. NARD, ANT. RECCHI V0L.

tum dimidir, longa polltces duos , Terebintbi fere paria., &in ramulis extuberantes globuli, co-

r lore rsbefskntes ., quipro Baccts babcntur d noflro Colkga s quarum isones etiam aptart pojfuas

adfequentem defcrtpttonem . Pag. 5 0. Cap. 21,

* n.;»*c*c»i p0iia Abtetis modo, & ordinata hilari vtrore deptfia . Radix cinereo colorc , ficuti caudext

'iM>f»r*' gummiin trur.co cblongum->vcluti Erucarum ejfgtes ,in jutnmo cxrulets captlUmentiscoma-

tum tn llecchi exemplar. Pag. 5 9. Cap. 2 2,

%^u*huid Dtacotiis arboris btnas plar.tas tenellasjed folijs palmaceis potius, vt d CJufio depinguntuv
'inT "*' ' $Ca_narijs Injulis aduedas Neapoli &£»»;<? atutt R.F. Dcnacus de Eremka.arcmatars<epr<c~
feclus tn monafterio S. Catberira d Formello dtcld^pud quim vidtmus tnter alta rariora, quor
tum eft sludiofjfpmus^qua poji biennium mald culiutdperterunt, ir. cado enim ligneodn quo adf
utflte fuerunt) mbtljub radtce terraJ, qudm cum hgnea tma parte cadtputridam rcpertmus,

Pag,6o.Cap 24.

Acacia_j.

Ptantam exfemine natam triennio aluimus NeapoIi,yfr»//& Ferdinandus Imperatusw-
fier ,iam fama & fcriptis clarus , d quo femina accepimus: adoieuit tripedah lotigitudtne^»
eaudice rufffcenle 3ficuti ramulis Vlmo fimtitbus3 in qu-ibus fohapennata quatema tn fingu-

Acacia Aegyptia. Mizcaiitl Acacia Mex. R ecchi,

Biicjstitt'

S
m

t -£<

■

*

l'ts petiohs3ex virgarunjgeniculis alternatis prodeuntia^ln quibus bina fptnuU bsrehant : folia

verb exdenit) vel pluribus lohulis Rut<t fere magnitudtne dense difpofitis,pennarum ritucon-

Jirufia funt-, q.£ mane,&, W* hdmifpberium illufirante, vel eftam nubtlo mertdie dehifcebant*

occidente vefi) adeb fimui cob<ereb*nti vt abfque lobulit folium vnicum cenjeretur,fed pnmb eM

femine bin* crajfi lunata foiiolt fibi aduerjantia prodiere 3deinde vntcum foltum pennatutn-*

cilonis lobults mfeclum, cauliculusq. i» quo fpinuU bin<t, & folia quattrnts petmts dtufa , vt

dixtmus . Fhrem non protutit, quem vitnam dedtjfet3nam pefi triennium ambobus ettam adul-

,.,., Isplant* hyemti J^uitid ferierunt. hx huius fsltquis ImperatUS nofterprius madefai~hs,eli»

Jn)PcratusS c,e^at f"ccum act:iur>'>adjiringentem,rufefcentem , pellucidum3in placentulas coaguUtum pf

Therbcc jn -ptim* Jhsriaca conficunda , 1« qua omnem adbibebat diligentiam, vt vix vno,->el aiteto vte-

ftamacor. rctur fuccedaneo> vt merttb Taeriaca: Irtftauratoris nomen fit adeptus. In ficco Jemtne ex fi*

hquis

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONEl 8<J7;

llquis twdofis comprejfis extmpto , adhdrens reperitur fuccus concretus > ve Ittli illitum gummi
rHfefsens,aridum,Jpl:ndidum quod madefaclione colligitur liquatum, & exficcatione conghba-
tar , Hanc Diofcoridis tAcaciam fecundo loco defcriptam referre cenfemtu, quia femtn Len -. ^^^•t<:
ticuU modb compreffum, & latum ,fed minus, in Jiliqua deprtffa trtbus , aut quatuor difiincla "'
celiulis, inclufum habtt, vt in Lupino obferuatur . Huius lcon omiffafuit d typograpbo , quam
indt fol.a.jj, emifiam commodius hic prope noftramad differentiam rtpofuimus. IWudrik.
& Reuerendifs. D.Card. Odoardus Farnefius rariorum Jiirpium exotitarum fiudiofijft- 4'****V#
tnus , aliam Romd Jsmilem folys, & fpinii Plantap in fuo viridario alebat prdtcritis an~ \*f
nis ,fed pluribus pcnnis fenis ,vtl feptenis in fingulis petiolis vtrinque obferuauimus ytenuio-
ribus lobulis infeclis , frflores edebat rotundos in globulos pilofos luteo colore , alijs plantis le-
guminofis,feu fiiiquis proferentibus diffimilcs : nam & filiquai protulit crafjas , ventriojat Pi-
fi modo, & magis etiam,nullo modo depreffas vt in Lupino,rotundis qualibus Jeminibus inordi-
natis repUtat , ntc gummofis fiue fuccofis% vt in vulgari tAcacia orienta\i,fiue Aegyptiaca, nee
latis, & deprejjfisffms cellulis difiincle, & ordinate inclufis, vt in Lupina3 & fupradtcla vulga-
ri lAacia ohfcruatur . Nec etiam fapore fimili ,fed acvi admodum , & oillij fatido odort^»
quare d Theriaca ableganda.T^adice longd admodum fingulari,nec ramosd. Plantam fibi fub
nomint Sarz,d mifiam fuifft dixit,quia Sar^am appellant Exotici Plantatqudfit fyinofa. Pro- Jtatf4 gj^
fpcr Alpiaus in Itbro de Plantis Aegypti,Acaciam depinxit, & defcripfit floribtuglobofis ,pilor tlni:
fisjuteis yfiliqud verb comprefsd , & effigie Lupini , & femine intus fimili Carobis , vt efi
jSliqua , qud ab Imperaro txbtbtbatur , & tx qua Juccum tlicicbat , vt diximus , qud nunc
vulgaris cfi doclis £r curiofis Pbarmacopdii . A Lobelio dcpingitur Acacia , cuius Icon PlantaJ acmm itf
d nobis obfcruatd rtfpondtrt pra cattris videtur,folijs quattmis tx fingulis pctiolis,fed minus *''*•
diligenter exprejfisjsliqud autem diligentius , ficut etiam m Matthioli Epitome d Camerario,
& ab Alpino quoque , afi folta hic non obferuauit , nccdpiclore ejfigies recledepiclaejt , cum
i Ktgione in ramulo , & tn ipfa arbore vario numero , & inordinate dtjpojuerit , d nobis ve-
ra quattrna tx fingulis /pinarum ramulis , ipfaq. ptnnata obferuata fint , Ex annali plantu-
ia icon cx,ctrpta,d nobis cxpofita tft ,

Acaciae folijs fiutex Mcfbpotamicus .

His addenda vifa fuit tltgans , & rara ptantOL*

alia, Acacid folys, <£r ramulis adfimilis , quancff

amarorem,acrimoniam,aut Ally f<ztorem%vt depro-

iiimi relata Farntfian^fferitur,refert i fednee ma*

nifeftam adftringentta in hac , vt in Acacia Aegypti*

vulgari expertifumus,obferuare guftu poluimus. Ra~

mulum , cuius picluram exhibemus eade qua eft ma-

gnitudine,folijs,filiquis, & feminibuu vni cumplu-

ribus rarioribus plantis,radicibus, Juceis,mineraitbus

atque alijs ex Oriete reduxt vtjuperiits indicauimus9

attulit doclijsimo DSchipanOydariffimus, ac Ubeta*

lium artium, linguarumq. cognitione ornatiffimu!,&

Arabicd prdfertim ftudtofus , V ir optimus,Romanu4

Eques,nobilitate Familia , propriaque virtute conjpi-

cuus Petrus de Valle : d quo deinde nos etiam libera*

liter , vt fiudiofis exhiberemus, accepimus . Folijs efi

pennatit, fy fenis pennarum ordinibus vtrwque dijfe-

clis ; ac lobulis fere viginti vtrinque admodums

exigu is, vt vix piclura recJe exp rtmi potuerint, inci •

fis . Spinas ex lignofis ramulis vlmeo cortice vefiitity

non fimulbinas inexortu foliorum,fed difiinclas ha-

bet, & vnicam tantum in illorum exortu . Semina-,

paucaprofert effigie Pyri ,fed maiora, minora parum

Aegyptia Acacid, comprcffa,lcuia, nitida , & coiore^»

D d d d 2 fpa-

$6$ in rer:med: nov. hisp. nard. ant. recchi vol.

fpadiceo3filiquis /iue crajfls lobis contortis, obefis3medullapallenle 3fungosd turgidis, obliquc du
fpofita3incluJa : tiec vt in Acacia Aegyptia vera , cuius filtqua esl deprejfa , latitudine contenta,
ploremignoramus cuiusfit generis,nain ficco ramulo nonaderat.ln Mejopotamia itinere cum^,
aliis quibufdam rarioribus Planlis fuijfe tunc temporis colleclam3 Inclyti etufdem Viri manu tn*
fcrtptum eratiprout & in altjs plerifque miffis . Fraticem amplum , non arborem fublimem ejfe
•vt veram Acaciam , deinde certiores facli fumus ab eodem D.Petro de ValJe, qui humanam
altitudinem non excedere , & iuxtaflumen Tigridem in Mefopotamia, & in deferta Arabia-,
iuxta Euphratem3vel parum dijfito loco repertri ajferuit, cuius Jiliquam ab incolis adfanguinis
fluxum cobtbendum vttlem vfurpari accepit3& vulgariter3filiquam hanc3etiam vt Ceratoniam
Charnub dici 3generico forfitan nomine filiquarum .

Pag. 6i.Cap. 26.
fiudfechetl p0\ia diametro quinque pollices quoquouerfum btla ri vircre, venulis ramofis3& flores quin^
£ft quepartiti3flamintbus etiam quittis luteis e centro prodeuntibus3ex Reccbi exempl. Arborefcen"

Ruinut m- (fs njcini indtci Plantam vidtmus nouellam tn borto UJuftrifsimi D. Card. Farnefij magntsfe-
lijs3 & maioribus noftrate3carnofis3obfcure virentibus, & multis incifuris3fed non ttaprojunde,
rotundiore ambitu . Pag. 62. Cap. 27.

t«g*frv , Sajfafras bijiortam non minus dtligentcr profequttur Monardus , qui folia ficulnea in angu-
los dejtttentia defcribit : Nouella forte Pyri magnttudinc3& formd3qu<£ angulorum vefligia ha -
beanl,femperuirentia obfubcrejcentiam nouellorum in locum decidentium vetuHorum. Odora*
ta funt3 & obfcure virentia , Vires^facultateSi>nodumq. vtendi prolixe defcrtbtl , qua obbreuu
tatemvidere poteris fimul cutn Q\\xh\fcho\tjs in eius Exoticorum volumine fol. 320. & 21»
tAntuerp. impreff.for.folij. Pag. ead. Cap. 2 8.

fccfaiih, Eoita depinguntur longa dodrantem, radue craffiore, & flauicante in Rechi exemph

Pag, 63. Cap. 29.
HoaxAc*» cAliam lcotiem foliorum paucitate , & florum inglobum compaclorunt multitudine varian-
ifu™'"ul*~ ^cxhtbuit CJufius in hb.Exotic. & fcholys ad Monardum fol. 314.& fruBtbus multis ra-
t*nm. comattm dependentibus : & folijs fiue lobis quaternis, vel fents in /ingults pettolts rotundis fe-
re: quam ibidem vide: namfimtltbus etiamfruclibus d Coltega noslro depingitur,& dejcrtbitur\
cui fioribus3& frucltbus non parum accedere videtur > fed nonfoltjs planta- Tzquixochitl fol,
Tt.qHi*6. $9.™p.$i>vttcononendtt. Pag. 66. Cap. 31.

tkni. Husus T^adixtterum radices emittens inKecchiexempl.depingitur?eaules geniculali,&

\,*yoitu*n, f0na jetrata, pollices quatuor latitudine3& dupla longttudine ,

k*mA««.'' v Pag.67.Cap.32.

^hMti, An idem fit nomen , X in 0 tantum muta/a,cuius Icon adeilfol. 389,

Pag. 68.Cap. 35.

gutuhti,- Nerium noflro C<tlo , »0« lac 3fed coptofum luteum fuccum Apocyno fimilem , quod alij pra

%uum. Afclepiadc vjurpanl^babet, in radice tamen aibti copiofum lac emitlit3quod Amicisy& F.Dona-

to de Fremita»tH cutus horto radicem,& ramulos excidimustoflendimus,& hic annotatu volui*

mus,vt quid amplius diceremus.Sic etiam in Periplocis obferuatur, & vulgari Afciepiade, vt in

noHro Phytobafano expofuimus multts abhinc annis ; vt & in Conuoluulis , nam pennatus

g«4w«.*" Conuoluuius fub nomine Quamoclit d nobis depiclus , in noflro Volumine minuscognitar. Jlirp,

jmnMh copiojum flauicantem3& acremyali*que PlanU dtlutum fuccum babent, cum nouelld ante caw

lis perfecltonemy deinde crajfefcentemi& albicantem,vt in Cicborio, Lafluca , & alys objeruare

licet . A noftrate Nerio magnitudine differt folijs longitudinis pedaits , & latitudtne poliicum

trium cum dimidio,& quod neruuli foliorum circa folij ora coniungantur . Notandum etiatn^»

non tantum d piofcoride,yW & d Nicandro contraferpentium venena vtile bominibus pr<edi-

cari,quamuis Antmaltbus noxium3fedvt Collega nofter doclijfime animaduertit3debttddofi3 &

modovtendi* Pag. 69. Cap. 3 5.

pUxnhitl. Folia,x,t in Agno cafto, & Caslanea Equina ,Junt compofita quina, quorum fummum ma-

xufculumjntdia minora, reltqua minima3 vt duplaparua d maiortbus fuperentur3vt in plantist

qutbus comparata Junt , objeruatur . Huic latiora , & infummo magis lata , neruults obliqut.,

& circa foltorum ora contunclis . Maius & medtum folium longum eft poiliees fex , latum^i

quatuor. plores piloftin fummo lutefcentes , reliquum coccineum : bafiinciudur.tur quinque^»

foltata calycis vice9ex vtridi coccinea in imo3& Ulertbus.A Ioanne Pona Veronenfe N*tura-

liutn

PAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT.ET ADDITIONES. %g9

liumfiudiofi/ftmojn fuo monte Baldo italicd lingua edito Planta depingitur betbacea ttium cu-
bttcrum aitttudtne }flore vehfi ex bac Icone excepto, adeb fimtlt , veritm Jolus /tue lobis Jeptt-
ntsnon qutms, reltquis tn tatum eandem Plantam^ figuram rtftrre viaetur . JMcmen et tta-
lice Bambagio Indiano impsfmt, quod idem eft, quod Goftpium Indtcum lattne . jsw*«*

Pag. 69.Cap. 37. l,ld"tno-

Similitudo floris duplex ab Auclore refertur , quam ex Recchi exempl. /ic expreffam vidi- YC""'*»»
mus . Flos bafim babet virentem magnam quinque Joltatam , v/ ejl tpfe flos, qut albus exigiio tM'
fiauicante vmbtitco , ex quo flaminaplura vtrenttaprodeunt . Pruclum babet tn acutum defi-
nentemidiftinthoncm valuularumper medium o/iendentem, vt Guaiact ngnh a Collega nojho
depiclum, coiore ex vtridi purpurto fufco luteis punclis inJcrtptum.Foita Unga potiu.es quatmr,
iata pollices duos .

■ Pag.70.Cap.38.

St Auclor pro actms /iltquas pofuiffet , factle ad Anagyrim rrferri poffent lcov , fy Vires . Tf«'*vati'
Stluit{ AuFtur) foiwrum numerum ternarium inptclura expreffum : & talutaftmdiiudo vtx
aptari poffel, ntjiqnoad magnitudtnem intelligere volutfjet .

Btujdem nomtms eji alta Planta lor.ge dfftrens ab tfta }Jol. 4 2 o , fed fol. , 5 1 , adefi alia^ rrt*auu*
Jcon /imtlts Jub 6ynonymo vocabulo Tztacllalamatl . m*'1'

_ _ , . . • ,. Pag.7i.Cap. 39. C#, #-

ln Kecctu exempU Stltqua btpedalis depwgilur Caf/ujoluliua modo , &folia pennatafenis "***
lobis vtrinque, vntco infummo, obfcurt viremtbus, & latis poUicem,Jed bngis poilkes duos sum
dimidio . Pag. 7 5 . Cap. 4 1 .

Folia latapollices duos , longa duos cum dimidto , wfierefiominafiwt coaceruata lutea, api- Athid.
cibus coccineis, &fhtis diameter tcquatpolitcem vnum cum dimtdio*

Pag.75.Cap. 42.

Huius arboris cavdex ab A«clorc Uiumn* foimd defcrtbitur, idvrco Uh/iri/fimus & J£^J*
Bxcellenttffimus Princeps FedciicusCxfius.Lynceorum tn/liiutor & Princeps Columniam c2£»*k
arborem mbu dtxtt , yocariq. iujju, qu*propterhochcoadnotautmus,ne non tanto Prtnctut 0b- '"*'•<•#
fequi yideremur.

Pag. 76. Cap.42.
JXQOtUfe u Palm» monuna . Huius lcon praterm ijlatfedfj. 44 3 . repoftta eft. t*mh

. Pag- 79« Cap.46t

Prtm* lconisfrutlus maturi rubefcemes, &fanguwtt, Pumcdfrtcltbus <emuli longi pdlices %!™*m
feptem, Uti tres cum dimtdio^ ftrjjs vndojis. Secunda vero radix fl*utcat , ficut & caudex. Fo- %?*»/>i>*-
ita obfcurs vtrent infuperna parte, injernd vero candicant . Ftores quinque partiti alre dilute ^****
c arnet rofetjruclus longipolitces quinque, latt tres autmagis, rotvndtorts pnmis ob/cureflaui-
cautes maculofi & veneno/t. Vtde qu<e Clufius Exotteorum de Cacaojruclu & Cacauate mone-
ta ciufque arbore tradit itb. i»foi 57.

Pag. 82.Cap. 47,
ln Recchi exempl.fruflus infummo colore rubenteper longum bians, & cHendens quinque Am*eott$i
femma ex cmereo carulea per ordtnem dtgefia , & tn imo rotundus flos mgro putp,rjfee„s ex
eall/ce virenle, ac purpurafcente promtnens . Huius autem nomims t\nacoz.tte ftue Tepeapatl
4u<t defcribuntur fpecies , alterius, iconem^fol.^og. reperies.

Pag. ead.Cap.48.
Wm4 longapollices quinquc, lata poiltces tres cum atmidtoin Reccbi exemph e*P*1**'

... Pag.84.Cap. 50. ch"1'

r JVobts exfemtne nata Planta folta protultt ex aduerfo bina cauli oppofita , illaquc ptnnat^ ' ^^\
anboc cuentat dum parua eFi, vt tnplertfqueobferuautmus^ncompertcmefi, citm adultas v«£, *""
vtdertmus,quia no/tro Ca(o byeme perierunt . Vide Alpinum^ui hftortam^ Uonem Plania
mnobts eiferuata refpondentem proponit,& Gaiziam cum Ciuf:; notis w Ub. EA0iu-.fJ.z7 1 .

Pag.85.Cap. 51.
Gomara eadem habet fere in hifioria gemralt cap. tj.quivarietatem in fruclu hfpanhit Xtlxead,
pomts Camuefas appeliaiisfimiles referens, modo rotundos, modb alia forma ontnino virtdt,fu-
rtsq. Mefpili modo coronatos efje ait,qua Ciufius infuts Exottcorum JcboLJs adduiit ad 4VI0-
naidura fel. 346,

Dddd 5 P^.87.

Qu/tuhayo-
huatlis i.
Quauhayo-
huatlis 2.
Csffi» fi;u
i».

Quauhayo-

'huatlis^,

finei C«-

thartid.

Ftirgatiu»

diS.Domifi

go.

QuaubtU'

lUnin.

M»o>itft

'Autuetl,
Sibies Mt'
xicann.

Cifoltn.

Tepeyz,!fui*
Xocbitl.

$7o IN RER. MED. NOV. HlSVl NARD. ANT. RECCHI VOL.

Pag. 87.Cap. 54.

De Auellanis purgantibus vide Monardum,& CJufium infuis Exoticisftl. n^quietiam
fruclus deptnxit . Pag- 87. Cap. 5 5.

Vide Acoftam, & Clufium fcl. 271. Exottccrum , & etiam Garziam . Std abhis diffentit
Monardus, qui folio Pyriefferetulit. Aliamfoliorum I conem ponut LobeJius & Bauhinus,y></
fmplici flore . Meliorem htfioriam, & lconem ex Alpino petendam ejje cenjar.us fh Itbro ds~*
Phtitis Aegyptiacis . Pag. 8 8. Cap. 5 6.

T{adix -.dtiute ex flauo adcarneum colorem deciinat itt Recchi exempl.fruflu longitudine
pollicis vnius cum dimidio,& iatitudine vnius colore lutefcente? Appellatur in Mexico purgati-
ua de fanto Domingo .

Pag. 89. Cap. 57.

Folium longitudine dodrantali ,latitudinepolltces oclo, & circapetiolumlunalum ,fedfrw
clus^vt depingitur3non videtur defcriptioni refpondere .

Pag. 90. Cap. 60.

An fit eadem cum Anona Ouiedi, quam refert Clufius Exoticorum Ub.i.foUz 2 9. ad cap.

dt Mangas.

Pag. 9^.Cap. 66.
Rami purpurafcentes exfufco obfol;to\foliorum petioitpalmum longi;fruBusfquamofi,velw:
ti Ptnus,qui perfefliores 3reiiqui glcbuli rotundi vefica funt, in quibus oleumfolet reperiri.

Pag. 95. Cap. 71.
Flores expallido candicantes qubiqucpartiti,in Recchi exempl.

Pag. 97. Cap.76.
Huius nominis Tepeyzquixocbitl prtttermijfam tconem babes folioqi l.

Pag. gg. Cap. 82.

Papaya Orientalis, fiue Pepo arborefcens.

Eiufdemnominis Planta ab Auclorenofiropropofita^
eR in Occidenle-)& vt ex ipfius btftoria,nifi eademfit,eiufi
dem generis effe videtur : quare hanc rartorem orientalent
addere vifum Juit ftcone appofitd,qu<e in occidentali Pa-
payadefuit . Ex femine nataanno 1626. Neapoli <»/>«*/
doclijjimum D.Marium Schipanum Ftrum omni dodri-
narum genere prcesianttffimum,obferuare contingit.Exfi-
brofa radice candicante caulem protulit duum dodranium
longitudine, digitali craffitie, leuem , candtcaniem ,fungo-
fum} rotundum , «0» abfimilem rRjcini cauli, eodem modo
interjetlum ex deieilione folicrum ex imo deciduorum^,:
folia longo petiolo alternattm oblique in gyrum hcerebant a)
d medto ad J'ummumt illaq. lata quoquouerfum quatuor,
vel quinque vncias , quinquepartita veluti Ficulhea , fed
partes HU projundis admodum fintbus diffecl<e,vt nonpa-
rum accedant illis Anguria ,fiue Citrulli cfficinarum Lo«
bebjdeuia3dtlutevirentia hilarique afpedu: qu<e hyberno
frigore omnia deciderunt , & caulis deinde paulatim d
fummo tabefcens,cum radice tandem vnd peri/t . Huius
Plantafemen ex Oriente cum alijs rarioribus N atur<e do-
nispoft duodecimum fus peregrinationis annum ad nos
tultt Nobilis ille Romaniq. animi peregrinus D.Petrus de
ValJe, de quo fuprd . t\b eodem, qu^e nos per epiftolam dc,
buius Plantte naturd accepimus s nunc proferemus . Arbo-
refcentem ejje Plantam, & afpetiu non dtfjimilem nofirati
Ficui, hilariorem vero : illius flores non vidifie in India : fruclum verb efie vulgari noRrati
Meiopeponi fimtlem 3 ouali effigie^minoremi ieui & virente cortice, nullis aut vix apparenttbus

ilrtjs.

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. 871

fitijt \ Interndpartc carnem habentem Aurantjf colore faturo, faport dulct noflratibus fimiti>
fed quid amplius aromatici pr<e fe ferentem, vtgratiiis quid fapiat : Fru&Jeram etiam fatis
efft ajferuit , & femen colore nigrefcente , dum recens, & poflea , vt ex femtnibus allatis didi-
ttmus, adcaftansum dilutum inclinans exiccatum , quod Coriandri femen <equat crajfiiis , ve-
rum oblongius , & densi afperum . Seilum medullam oftendit parum candicantem , fapote duW
ci ad cleofum acceder.s, vt in rancidis nojiratibus Melonibus euenit diuturnitate, nam biennale,
& magis erat. Addit etiam frucluumpetiolos ante maturitatem Fici modo laclefcere,ex quibus
eadem cu.n tlla ab Auclore nofiro defcripta videtur , eo magis cum in Oriente aduena-»
Phnta cenfeatur . T{amofa non mhuts qudm Ficus , fed quia nos non nifi nouellam ex femme
quadrimeslrem Plantam obferuauimus, qualem vidimus depinximus . Fruclumvero exre-
latione ouali formd,

IN LIBRVM QVARTVM.

Pag. 102. Cap. r.
Folia latapollieemjonga duplum . Tlepatlis alia florida icon, eft fol, 42 9. TUfAtPs

Pag. cad. Cap. 2.
Folia lata pollicem vnum cum dimidio, longa duos . Flores ex fquamofis calycibus exigui cl"ll*$*'
compacli,vcluti in plamis corymbifris ,

Pag. io^.Cap.4.
Huius flores Herbarij Galericulatos appellant ab tjftgtt,ficuti inomnibut fimilibus odora- Stitzitx'0-
tts , & acrtbus plantts coronsrijs, & condtmentarijs .

Pag. 104. Cap. 5.
Folia in Recchi exemph veluti obltque fquamofa lineis depinguntur , quiaforfan coniuncla TJf"*f''
ntefperi erant, vt in Acacia, & ali/s obferuatur . Florum fummum veluti captlli lutefcentes,re-
liquumcoccineum . Siliqua, dependentex illis , deindeplures fimul extuberantibus intus femi-
ntbus craffts, tolort flauicantes .

Pag. 105. Cap. 6.
Huitu nominis alia tfi Jcon latifolia , & altera tenuifolia multum fol. 41 8. «e bis • qu<t fi~ V*efxt'
Ut htfloria funt , Sed altam cum hiftoria vide fol. 251. cap. 20.

Pag. 106. Cap. 8.
Folia longa pollices quatuor cum dimtdio,lata fere duos . Flores lutei fquamofi ex calyce vi- xutUc*ti&
rente noftratem Diabolt morfum diclam Plantam refert . Tlacocotic alterius generis, vt vi- '
detur lcon fint htsloria eft foLqz 6.

Pag. ead. Cap. 9. 3

1{adix flauicat, ramuli genieulati , & alas habentes in imo petiolo Geraniorum modo , vel -"**»$*•
Leguminoforum ritu . Flofculi veluti galericulati . Vide aliam fimilem Iconem,& eiufdem no- rltMfttU
mtnis , & cognominis fol. 45 1 . quo loco alias plantas eiufiem nomims Tztacpatlis plurts rt- *u- •
ftrits inttrfe longe dijferentestvide alias cum hisloria,fL 1 5 1 . 1 5 2 .& 1 97,

Pag. 107. Cap. 10.
Folia longa pollices duos , lata vnum . FLres vaide fimiles Arabico lafmino ,fiue Sambac ^-^"^
•Aegvptio ab Alpino defcripto ^oclonis foliolis ,fiue dngults quaterms\decuffatim fupcr slys in-
Adenttbusjftammibus intus luteis ex calycc cruciato virente prodeuntes.

. Pag. ioS.Cap. 11.
Folia longa dodrantem , latapollices quatuor : Floris folia violac .1 >'JU0 PurPuraJt-> ' ' in Unitw
medio. Planta videtur ex genereSolani ,vel Mandragora fpecies fetnodofa,fibru aibisigg. m*&.
/0 Theophrafti.

Pag. 1 1 2 Cap. 1 u "* • FloresPallentes '

Eiufdimnominisffeddiuerfigcncriseftdepicla,fol.m* , ^"f"1^

Pag. nj.Cap. 16.
I» Recchi txtmpl.fumma folia bina infingulis petiolis latiorafunt,& matorat rtliquisde- tct-'^
crefcenttbus circa ramulos , latapollicsm,& longa dupium.Flores feptem foliolis conftrufii ex
flauo rubefcentes,flamina intus babentts crajja& obliqua.Ecapallis imagoaltera maioreflex*
prt{fayfoLtf6.

Pag.i 14-

8»t*rcul
V*tura.

%7% 1N RER.MED.NOV.HISP.NARD. ANT, RECCHI VOL:

Pag. H4Cap. 18.
De Datura in mfiro Phytobafano muitis abbinc annis,qu<e fcire potuimus retulimus \<& quid
apud Antiqutores ejfehpropofuimus in Cap.de Solano ma&ico,&irfra lib.%.capii%.

TetimqtiiuU

Pag. i ij.Cap. 20.

VXftqntlit.

jttUtu-
(Uli»>

CtCD^tHf

tnatt Vri

xaria.

G»?*fipil»U
ftodutL

t

Eadix fiauicans , folia longa pollices tres cum dimidio , lala duos , vt\ amplius . Florcs lutei
veluti PbiaU anguilte, & cblongte .

Pag. 116 Cap. 21.
Secunda Jconis foliorum fimilitudo etiam ad Malu£ fpcciem fiue Alcea laciniatis folijs rf
fsrripotefi, non enim foltorum imago iajatum ,fedpotius floris & fruclus fpeciem Plantarum
defignant,vt diximus in z.par. minus cogntt.flirp. d nobts edifa cap. 2 7. Geranios AUflor «c-
fter fubnomine Tlatlauhcapatli roHraas ftuclibus tnfrd dtfcripfit ltb.S.cap.q$.

Pag. 1 17. Cap- 22.
Felia pollices feptem diametro quoquoutrjum, obfcnri virentiaflores ex bafi foliata, & ca-
lyce prodeuntes oblongi coccinei faturi, capitatum apicem habentes effigie Maluacete, vtiAlthea
modo,vt Collega nofter recle notauit,cuius varictatesvtdentur Bammia Aegyptia Alpini ,<5-
Sabdartffa Lobelij, quarum folia magis vitiginea,vel cucutbttina,vt etiam Abdelmofcb loan-
nis Ponae V eronenfis infuo monte Baldo . Differunt verb fruclus cacumine acutiore , & fla^
rc luteo .

Pag. nS.Cap. 23.
BryonU congener non tantiwt ex effigie , & dcfcrtptione } qudm ex viribus videtur . Folia^
in Recchi exempl. quinquepollices <equant diametro quoquouerfum,neruulis fiue venis crtfpis
ramofis pallenttbus,colore funt diluto ex viridi?petioli ccnlorti,radixverb obltque rugofa .

Pag. 120. Cap. 26.
T^adix colore inter caweutrt dilutum,& flauum fufcum . Folia longitudine bipollicari ob-
tufiorain fummo . Floresveluti pulpofi ex Jiauo rubefcentes nofiratis Periclymem ex carneo
rttbefcuni ' txterne , fedinvalle Campoclarenfium luteis flortbus , & vulgari maimbus ob»
feruaffe meminimus lunio menfe .

Pag. iai.Cap. 28.
l{adix h exempl. R ecchi magis fibrofa depingttur^ colore cafianeo diluto, fy maculofa, ra-
$r»fiii**>> mfiH geniculis purpuretSy^r flores vcluti lu(ci vtriculi :folia atro virent .

Pag. 12 3-Cap. 31.
Folia longa pollices tres , lata duos , & contoru fummitates , fint nc flores,fruclus vel fiU-
qudtyvix ex Kecchiexempl. colligere potuimus, omnia namque viridifunt CQlors)& indiftinCia,
v{ tenerte potius videantur germinationes .

Pag. ij^.Cap. 3?,
tAd Nert/fpeeiem ttjam Aferripojjct .

Pag. 127. Cap. 37.
Prima lcon longe differt d fecunda ,nam illius folia funt quinqueneruia parua, longa pcllii
ces duoi tantum,& rotundiora.genicults ramulorumrubentibus , quod in fruclus lconetantitri
f regiotte cfi expreflum. Sccundd Icon folium h.ibn lo»gum pollices oclo , latum duot cum dimt-
diotvenulis crijpis admodum . Clndusaltam lconem exprejfit fruclus tantum ex Monardo /'*
Exoticorum volumine fol. 3,42. fimilem lulo , fiue Spica plantagine* , cuiut japor &uda*.
erientali magis iucurtdus , & validus percipitur .

Pag. i2 8.Cap. 40,
Qjademfit cum Huapahuaiizpatli hoc Uco defiripta,dnas alias Icones rcn
A' fecunda flortbus refpondere vtdttur .

Pag. 128- Cap. 41.
fol.443.quam yide^p- bqcloco repone ,
Pag. 129. Cap.43.
■.^lcon efi foh 4 1 8. fine folys , & /sliquis in fiummo multis, qtta non dtfirl?
buniur in htCZlf^oria , quare alterius fitgeneris ambigitur .

« £uraqu*

$itt$t<>U-

tia.

jgextcbitl.

TUtlan.
cuciye.
tifer Itn

Bu*p*f>u4*

Uz,patlis.

tlUmMlM

ttlt.

iiefntlit.

4D

f AB, COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. 87 j

AD LIBRVM QVINTVM,

jsi 11 r • Pag. iJ4Cap. 2.

tiores vttiofi , t» extremo purpuret, tn tmo candicantes , tx calyce virente , & folia quiaa^, **»y*tlc\
ramults fimuX hdrentia , fruclu rotundo, & in apicem non defsnente . Pianta propofita a defcri-
pttonc,vt Coliega nofter notauthnonparum abrflc vtdetur f
. Pag. i:f8.Cap. 3.

rrtmt lconts frvclus d dextrit , Quaubchtlli, coiore efl fanguineo coccineo » } finislris funt, chilli **•
Totocuaule.Kiguifru^us, quorum dext?, colore rofaceo faturo: alij fimul d finiflris cocct {?££*
neojaturo . Fruclus infertor adextris Cbichimecbacbtlli colore rofeofaturo: finifterverbno-
mne Pocbebuacbtli colore purpureo violaceo parum. ln fecunda tabclia maior fru&usTiaU
*t>W3colorero/co,faturo,fufcot J

Pag. 139 Cap, 4,
Pettus adTtthymali fpcciem, qu* Aptot dtcttur, rejhricenjeremus, radice tuberosd ,fruclu chiM>«'<«
expeu, prodeunte , cutus Jemtn non obeft, qvod dulceguflu perctptatur, nam Lalhyrtdis femen, '*"*«
A^iotconde teste , fsne corttce dulcegujiu efje dtcttur , Et quamuts hutus Plant* folta tonga^
ftttt, atquetenuta , & pfura ex genicults Jtmul prodeuntta , quod alijs TttbymaUs vtdetur alte-
tium, nifltn fummis ramulis , ex quibus com<e , & vmbelU proaucuntur ; vires tamen pr<eter

1-lTl3 A CUm rel'?U" ***** lllam *d !"!' genus remtttere vtdertur , Nertum vet o ne-

bis lacbabet tn radtce, & luteum fuccum in reltqua planta,vt Apocynum>ve!uitfuprd dtxtmas.
. . Pag, ead. Cap- j.

Alta etufdem nominis lcon reperttur f«l. 367. GWfwfl»

Pag. 140. Cap.6.
§ub vocabulo Synonymo Hoitzitzttemli cxa&wr lcon adefi fol, 3 7 S„ Hdt^i.

Pag. 141. Cap. 7. *w/"-

Folium longumpollices tres , Utum duos,obfcure vtrens non modb , vt Collega nosler ait% ad c*tt«**^
Clemattdem Lruuatam p^fertim , fed etiam ad Perici) menifpectem rejerripofltt ex lcone^> '* '
pec minut ex vmbus, qudm ex ejfigie Afclepiadis,ntji acrimonta fumma prohtberet .

Attonom<nedtchurettam Tcha, vt ab Audore refertur% cuiTdatomac dicla^uius lccn^ r^tmac,
Jol. 44 1 . mn vtdetur abjimtits ,

Pag, ead. Cap. 8.
fotta latapolltces duos, longa duos cum dimiain^obfcure vircntja : ex Hecchi exempl, ««»*»■»»

.,• ,, ... Pag. i42,Cap. 9.

Altam etujdem nomtntsjedalterius generts cumfua hifloria reptries fol. 158. euox\h*h

..... ., . ,., Pag. 143.Cap.11. tt.

Vmbus 'crtbus, & nataltbus cum reitquts accedere videtur ad Crceodilt/ vires , vt etiam^ cehayem.
ex Gakno, fed effigte ad Dtpfacum , velutt iam Coiiega nosler animaduenit .
.... .. .. Pag. i44.Cap. 12.

Folta Uttpolhctt dmtdtum, longapoliices feptem . Flores Rapuntio fsmiles, htiores qudrn^ c«V**k
tnlcone exRzcchi exemplar, \. .-.

r ;; / »• , PaS* »45.Cap.xj.

tolta longapollices quatuorjata duos cum dtmtdto , luliex viridi-flampurpurafcunt , w, Mec***
(ofi, & hngipoltices tres tum dimdio. Radix ex viridi-mgro purpurajat nodofa, Jibris albts. (h"1'

vr Lr Pag. 146. Cap. 14.

toltum objcurevirettn Recchi exemplar, magis lunatum ctrcapetiolum , Flores paiientes ex 01***9*
mbo-vtrentttnecbtantts, r

Pag.i4S.Cap. 18,

Planta C^fia_> , tuz^b

C-:j'i/i.

Exhilaransammes intuentium Cyaneas color,fiue Cefius in huius rarifflm^ Vlanu radict^ r r
*b Auclore neftro pbferuatus , qui t„ rtuliis altjs tam veteris , qudm nout Orbis Plantn , auod 3£ "^
jcfmus.bui! vfqaefutt notatus t ac etiam extmiat& aromattc* facuitatesplures: quas Auclor

nofler

*74 IM ^ER- Um N0 V* HISP- ^ ARD- ANT* RECCHI V0L:
«fljifrrrftrf «# hifcedenique verbis concludere voluerit: quamobrem nulte offiaMshte

*Wr* S£c«fiQ*idl, «r£» W^*/w candemnobilcm Plantam decorancU
^lufZmiTaVlantahocipfo,quoniam inradtce hutus colorts vna pr*alys fumpfit prmle-
SS^Z"^*^^^»- » *' totabcrbarumfamu.atnprtmisoyeruart :;«* $*>
Scfias Princeps nofier, quontam tuxta Natalcs anf.qutfmos lllufirtfstmt generts,
f„LpZfircgiumy&^ariftmumPon^

bororumtn bellt,& pacis vfujummts, & clanfmis v\rts,atque ettam vttf tnnocentta,& fm*
iiimonia prt/igmbus , femper claruerunt, ac prtter vulgarem tum extertorum, cum antmtdo,
fumexceLtiam , qui omnem Principem exornare debent , priuattm alta quoquefupertora^
innumera pr*rogatiua accepit, tum idpwipue quod,veluti tam nemtnt tgnotum esl, et parum^
Zdebaturltberaltum arttum fiudta amajje , nobtltorcs fctentias , ^^J^±^
imo omnium naturalium rerum, & kjperpbtfcarm faptmm vpeihrt ^^^}
niftharum perfequendarum, in altos quoque corrtuaret amorem non folumjed & promoucnaa*
rum nouo injlttuti genere omntbus Prtnctpibus admirandum darei exemplum.Vt '<"™»W'

"uo,mythologicoquidemmore, laudes exprimere velis , ad qutm adeo butus vtrfuf fmbendt
saujam oltm habuimus :

Dux tibi Lynceidum Ctdi, Lynx, Cxila Pallas ,
Cedunt : mente, oculis nam tibi cuncT:a patent .
Neque b*c tantum Cafia Planta optimo iurefed & r-\iqu£ qutcunque iBus ampli volumi»
§tis,&ipft*m VolumcnfZafiumferre nomen,Caftumq. dtci debet,dum nojiri Principis CxGjfe-
dulitate, magnanimitate. ' ac liberalttate ,fiudysq. fimul ac fumptibus , & quidem tngenttbus?
quibus ipfe late proijicere publico omnium voluit bono : in mortalium manus edttum producetur,
farum autem hoc tanto Principi ! Plura Lynceorum namque volumina varia, eiufdem libera-
litate , acpaterno ergafuos Lynceos affeclu, & effeclu tam imprejja multis abhtnc anntsPer
Orbem va?antur,nec liuor, aut inanis latratus obslant vel minimum , prorjus entm tllt poft ba-
benturJfi quofdam habenttjmulta etiam fub pralojunt: nullis parcit ille expenfts,vt ex Lyrt-
ceorum ftudtjs refpubltcalmerariaiuuetur . Quapropter omnes Orbis Vrbestanto Prmcipi
veroq. Meceenati Cxfio , & huiufmodifiudyPromotoriplurtmum ficuti debentjta etustmt-
tatoribus, eiufque openbus ipfis, nullo modo carere deberent , quod & de Planta tpa Cafta Kec*
chus Auclor noiler affirmat . guid autem nos vlterius impulerit , vt hanc pottus Plantam-*
qudm aliam.qu* cyaneo fiuec.ffio colore in flore pracipue micaret^ecluq.forfan grattor vt-
4erctur,eleoerimustantoconJtituendamPrinciphpaucisdicemua.

Caruleofiue Cafio colore florentesplanu adeo funt vulgares , vtnullus fit olttor3qut tn juo
borto vel faltem Cichorium non habeat : rarioremq. in fiortbua cyanets effigtem nullam, qud
ttos adhocexcitarepojjet, adhuc cognouimus . Hanc etfinon flortdam , quod & cbyctpojjet , td
«b AucJore nofirofottus dubttanter hts verbis ajferitur , & flos , vt aiunt, nullus -.quapropter
nulld obferuatione contraria exiflente,quodflorc omnino careat, no detferandu extftmautmus%
auin florida effcpofsii, quamuis Cafius in flore non adfit color . De Plantis ex Ftltceorum,&
Captllarium genere , quodflore , & fruflu careant , iam diu reeepta eft optmojttam tefte Dio-
fcoride : fed vt maxtmum medtc<e materi* Virum illum omntbus praferendum^defcnderc vt-
deamur, cui prtcipue mortales omnes debent,& nos priuattmjlud intelltgendum extjttmamus,
auodfcilicetconSbicui vulgofint, non quoddoclts ,& curtofitnaturaltumtndagatortbusfint
ccculti,& ignotfEt quamuis Auclor nofter Planta folta fsmtlta Polypodtj folys mtnmbus,fcd
virenttoribus pofuertt,illud virentioribus dtfierentiamparit,vt non ex Polypodyjed ex altertus
generceffepofstt: ex quo nefter doclijsimus Collega , ad Acantht foltorum dtutfuramaccedcre
dixit, atqueob id floridt Plant* affincm :fed quod non modo effigtefit Polypodtofimtltsjoltor*
Cijl.miri frijcet dtuifura concefla efi,Jtdetiam ipsa fubftantid, & nafurd.quod ab Autlore.fittajutjjc^
Em,? tffet exprefum, & (iccx genere Filtceorum . Floridam , & fruiltferam ejjeadhuc Plantam^
' hanc , aferendum duximus , & mirum in modum , quod ettam non modoa nobts tam mmm
abbinc annis ejt obiter annotatum , fed ettam ab Illuftrifs. noftro Principe C*uo tnter multa
tlia prsclarifsima eogitata, & fcripta in volumine illo , cui vt nobts relatum,tttulus j JJt^
Plantis imperfe&is, elegantifsimi atque do8\fsime dtferitur, & demonftratur , c 2

PAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. S75

^uid etiim vetat, quodomnium mater Naturapiantis tribuerit alio vei alio loco vterum &
fottum gerere, & exdudere magis, mtnwq. ccnfficuum i Etfi Rufco, Hypoghffo & Lauro Ale~
xandrtn<e fiores ,& fruclus in fummo joliorum canfiitutt conjpicuos quia mtrum; tn Ftticeis
& Capiliaribus,fim eorum dor/o mn tam ccnFptcuos , fedparuos adeo tiajct voiuit / quos nul-
lo in bis diligtnti examine , <vel anatome prxpoftta , .« tuuentute ade/fe animaduertimus .
Hxc ab llluftrifs. nofiro Principe Ca?fio non modo iam diu obftruata funt y Jed nunc apertius
demonfirata p.irui tlitus Telejcopij adiumetito , quod vtirum ma»numque in modum obtecla.jy
•vel minima ob oculos dijlendit magis quidemymtnusq. iuxta artificis pr<£fiantiam,& lentts exi-
guitatem, & tlttus vanelatem, imo exiguay vel Atomoparia obieda,ita magna oculis obijcit,vt
qufque tn admirationem incidal , ac Polypodif , & congenerum femina Pi/o, vcl Ctcert paria_»
t>/f<rt oculis , qu£ arsn£ exiguo grano parta /:mpltciortbus exiiiimantur . Qui autem fuo tem-
p re pilo/am iliam extuberattttam tn fimiltbus Telefcupioparuo obferuauerit^ flores virejcen-
tts ma^nos, & femina,vt dtximusyrovfptciet,& infuper infemine vmhiitcatam partem etiam—t
qua h<ershat, & alimentum, & tncrementum capiebat, clariffime obferuabit,qut abjque Telefio'
pio vix nigram arenulam fplcndidam con/pictet : in hac falicet ptlofa flauefccnte tn folij dor*>
fo cxtuber itttia bino ordtnc dttpofitos cory,mbos deprehendet quwquagenos ctrciter fiorts fiut^,
frudm cum femtnibus in fingulis . Bx his non imperjeclam piantam .fedfua natur* dorfiipa*
ram exifiimaniam, & fic ptrfeclam, fi eltam h<ec noilra pianta ex eo cjfetgener. -y vnde & ra~
ri/fimam ob Ctsij coloris inradice obferuati , & cb a*omaticas faculiaiei dtgm/fimam no/iti
Principis cgnomine decorare maiuim,us,illique omnino dicare ,

Plant '4 rqutden» yvt & Theophraftus ettamitb, i,cap.i. adnotauit, non fiu<n vario locofu»
iJumgerunt , & jubtus folta,quarum phntarum,nun tnuenimus exprcffum, an de Capillat\busy
& Ftltceis , vti diximusy intetlexerit ;. quodpotuit fieri ■. vtfupra fotta, vt de Lau*o .ilexan-
drin* ixpre/fii ftpra terram con£picuum;fed eiiam infra terram occuliumyvt defodi ttllus opot"
ttat fi qitratir , vt inplanta Arat,hy4nay qutt Ampbysarpa etiam diatur, & obferua:ay & de~
foipta /uitacltri/fimis Caofo Clufio lib. i. Exottcorum , & d Ioanne Pona in fuo mon-
te 15al Jo itaitcd itngud Vcncnjs tmprejfo. Et qttta lucut vidttur , addendum cenfuimm , quod
abaliji mtmiri<z adhuc prodttutn n>n e/i,d nobk autem obferuatum multis.abhinc annis^plantas
tion modo frud.-n edere,& ' perficere ftpra terram intra menfim, bimeftrey veitrimejtre intsr-
uallurrif aui quodut>yfed plantam,quoq;e/fe, qu<e tntegro antio vteru cum fottu gerat infra terra
tbruiur/jy'i<fc mfipofi annum fupra terram proferat , & perficiat , Hoc.in planta euemt d nobis Epfmedi)
ditli innoliru PhytobAfaio, Fpimedium, (y vulgoLunarta raccmofa,qu<* Mata menfe exitfu- ^ffffaf1*
fra terram fuiiofa tamuti , vei foliofa cum racemo eti.am , fic enim d terra aj/urgtt , & qu<e ab
initio cartt racemo , illo femper carere e/i obferuatum ; fi emm ab ittitio natam produxit , nec
amplius racemum apta eji pmferre . Et nos obferuautmus in quai^plurimi* Plantis in Aequico->
larum montibus omtes plwat in imo petiolo fupra radicem folltculum hahere quendamyveluti piantaruia
A*i fhrsm exiguum, in quo plantulam exiguam vpiuti fcetum^compltcatum extare vidimus in - foU^ui"*»
tra folliculwn u'eri vicem gerentem , integram foiiofam tantumy qua racemo vidua erat poft
nnnum proferenda , & • qu<t racemofa , cum ipfo exiguo , fed integro racemo conuulula : & h. e
tnirumNaturje infittutum ! Aitas plantaa fimtii modo infra terram vte*um gtrere agnoi *
mus , & fuo tcmpore profcrreyfed non anno tntegro y& forfan nec medto ,veru>nd noua radicis
ipfius extumcfcentta, vt in buibofis quibufdamy in qutbus tntra buibum tpfum fpnaium cauit^u-
iumobferuauimusjuokemporeprofertndum,

Pag. 149. Cap. 2i.

Huius mminis icon tertia omi/fa fuit,cuws fulia vix apparent ferrata , lata pollices duos TveH''t*z
tum dimidtoyimgd tres cum di/ntdto, crajfis dentibus, & mordinatts parum circum/ct/fa , eltcrd " -
parte ob/cmre vtrentii , aherd candteantia , radice cra/sd , cbfcute fiautsante , cauit ex viridi
ffPtdtcante . Fiores tnjummis ramulis copiofi ,/lellatt , fiauicantes y/iarrimbus fujcts tnmediot
tx Reccht exemplar, V tde foi, iS$. cap. %.ltb. 6. vbt repofita eft , & dtfcnbtlur . Aliaetiam
ttujdem nomtnis reperitur tcon . foi, 4^6. cum qualitatts not*%ex Hewhi pido cxtmpiari de»
fumptayqua margtni aderat.

Pag.i50.Cap. 21. .

Muius notmnis Tcbatlcpatlis^lia tft tcon Jol, 44 2 , £,. "^

Pag.151.

¥t,<*t(*tlis

Jxixoc.i »

tU!ZpA'lil

Cetnfo*lx°
thitl.

fya*ot!

felonmcxi
jtfUlliil.

tbihnamc

i76 1NRER.MED.NOV.HISP.NARD.ANT.RECCHIVOL.' ;

Pag. 151.6* 152.Gap.24. 25. &26.
Eiufdemmmms Yztzcpatltsprtterdefcrtptat&deptclM fol. 106.& i9l.ahas varias /.

ne biflona repenes fol. 4 5 °- 4 5 * • & 4 5 2 •

Pag. 153. Cap. 28.
/« llecchi ^w/>/. fl*<#* wWrt»r /«tvw/i > m imo latior, colore fiauicante , folia lunata^

pollices tres cum dtmtdio, & tres Uta .
r Pag. 157. Cap. 29.

■ tububfis floribus plantM rariores,atque afpeclu iucundiores in nofira 2.part. minus cognit.
frro propo/utmus, aiteram fimplici flore,alteram multifloram . Polyanthon vero degenerarc
inmaUs & minus dehifcenttbus tubulis , ore fctlicet magis btanttbus ,&barbults longtortbus,
alijsverb rotunda,tubuli recifione fine barbulis ; atque domefiiccu gallmas autdi altorum conZ
cenerum fimplici flore foliaplunes fine noxa efita/fe, obferuautmus .
6 Pag. i59-Cap. 32.

Vera Atriphx latioribus efifoljjsferetrigoms,fruclufoliaceo,vtalidsdtxtmus,viribusfo-

re ccntrarijs .

Pag. 162. Cap. 35.
Trkoccos fruclus quos nctauimus, acrimonid praditos effe reperimus ,prafertim quibus fin-
guU femina,vt Titbym*li,ChameU4, Ricim, &fimiltum. Camerarius butusplanu tconem

exacltorem habet . Vj • ■" ,

Pag. 163. Cap. 36.
Diofcoridcs adlonga ArifiolochU fpeciem refert Cl:maiidem,nec ob radicumlongitudinem,
fed vtttcularum Clematidem dici putamus , ficuti quaproprii Clematis Planta dtcttur . Radix
flaukans,&rugofaefi. Folia tripollicari dtametro , Floresvirentes punclts obfcure purpurets

intus & extra dzpifti . ' . .,

Pag. ead.Cap. 37.

Ptperis iconem haclenus elegantiorem, vt Collega notauit,
doclifs. Clufius exprejfit , non modb Exotieorum Itb. 1 . cap.
19. fed iterum in notis ad Gamam cap. 22. At etiam vi-
dendus eH Chriftophorus a Cofta cap. 1 7. de Pipere, in quo
/imilttudinem, atque dtfferenttam refert foliorum Piperis,&
Betle,qudm nobts annopr£terito obferuare contingit , mune re
clanfs.D.Petri de Valle nob. Rom. fuprd memorati; cuius
bumanitate interalia Exottca rartora, Piperis, & Betlcfo-
liaaccepimus. Horum folia quanquam inter fe magnitu-
dtne vix differant ,fimtliq»e moAofarmentis arbores fcan-
dentibus htreant ,effigie , atque altjs non parum dtfiungi
videntur. Piperis enimfolta qua non tribus tantum,fedqutn-
que neruisper longum filij fere plantagineis diflinguuntur,
carnofiora & folidwta funtfoli/s *Betle; magisq. adottalem
figuram accedentia, & inde in acutum dsftnentia . 'Betle ve-
70 ijfdem neruis tenuioribus molliora,& delicatiorafunt ad-
n>odum,& circa pftiolum latiora , atque infommofinuofa,
ut ipfius Coni potius qudm vllam Oui efifigiem exprimere
videantur '.Ptperis foiium maius, quod habutmus,iatum in
wcdio trat vnctas qualuor,& dupld longitudine, quamuis
dtqua oblongiora, ac etiam obefiora repenantur , non tamen
in mo italata, vt tn Clufi/ piclura,fed acutiora circapedt-
culum, qui non lignofus, fed neruofus efi , dtmtdtd folij longt-
tudtrie,Ptperisq.fapore ,fidentibus teratur. lconem ex tpjo
folio expreffam adtjcere voluimus , vtcum obextguttatem
planu arboremjcandentis deptcl<e,quad*m mmus reM
fint expre/fajn boe maiore folio curiofus lcllor magis adfpicere poffit .
, Pag.165.Cap.38. \

J£±. Huiusplant* fouclus nulli mHratis planta fouclui fimilis efi: non Cucumert ^noy

tundaia.

Betle & PI
pecis folio-
rum diffe«
fcncii.

-

FAB: COLVMNAE LYNCEI ANNOT.ET ADDITIONES. 877

Colocyntbidi ,quamuis flore cutji diciis , Scammonio & Conuolunlis conueniat femitie inierno
iiim Apocynis9fed non fouclu . Nuliiplant* d Monardo propofua , namprima illius 'Bryonice,
jccunda Scammonio, & Conuoluulis accedit , ficuti tertia magis Jyluejiris, qu<£ fouBum ba-
bst cartilagineo cortice conuoluulis fimilem . Qiiod autem radice tuberosd varient non mi-
rum,cum alijs euenial: quare hucufque fui generts, velmediainterillasejfeplantasviderip'!- <

tefi . Foltum iconis cum fouflu longttudine quatuorpoilices <equat, latum lres,colore vtridi-Cce-
ruho vbfcuro : foutlus exalbo fiautcat obfolets . Efi & alia icon in Rccchi exempheiujdent-*

minis Tlalantlacuacuitlapilli , cuius radix crajja efi, & carnofa ,Jed in fibras multas defi- \tMsmU-
nens, colore cafianeopallente, viticuU long<e nodof<e,folia rotunda lunata,Jruclus veluti ouum, pun .
longitudint pollices qualuor , crajfitie pollicum duorum cum dimidio, exiguis maculis vtpunclis
deptclus,coiore obfcure virente .

Pag. i66.cap. 39. Tetjuib»:

In Recchi exemplar. caules fquamofi virentes,folia lata bipollicaria : Iuli^fiue fi\iqu<£,aut
frutlus ex dilute vtridibus-flauicantibus puntlis notati .

< Pag. ead. cap. 40. rutuub-

tAltam tconcm vtde fol. 428 .

Pag. 167. cap. 42. SSSt"

"\adix intcrtis fibris, colore cafianeo. Flores terni infummo ramuhrum colore purpureo,
violacso , calyce albicantes .

Pag. 1 68. cap. 44. xoxomtx*

Si quis noslrates bulbos acrimonia praditos experiretur ,facile catharticas vires inuenirei, Uc
Cohbtco meliores atque ir.nocentiores . Grdci vim ScilU ventrem emolliendi tribuerunt ex bul-
baceis,non efculemis, natn C<£pa,& Allium bonam facere aluum tradunl .

Pag. 17 1 cap. 47. AtwjMti. \

Hirfutis folijs adbuc nobis inuifa congener ,fieri tamen pojfe arbitramur loci varietate>nam ,
Cichorium di/lce d ncbis in noflro volumine propofitum in montano natah loco , & frigido birfu- ' .

tum eji admodum, tran/iatum,& cultum Neapoli omnem hirfutiem depofuit ,fic etiam in San- Mu«tio '«
t r l j i- r r J t ■ ■ r, Kr i V, i i n • plautarum

gutJorba,& alijs obJeruatur,& martttma Brajjtca oleracea . Congenerum vero Jlores varteta- hirfuue,

te eleganti objeruauimus, nam alij funt longo tubulo, alij amplo,& patulo ore,aly rubentes, alij

purpurafcentes , alij albi , aly lutefcentes,alij mixti ex duobus coloribus dittintli, in quibus ali- Florum In

qttando alius magis albicatmedietate , alius magis rubet ,fic alijs coloribus > altj infcripti lineis, ^ vane'

& variegati verficoicres .

Pag-ead, cap. 48. cocoqun.

An voluiJSet Auclor defcribere plantam vulgatiorem nobis,Tiov Velluto appellata ab Her- V"u^ ■
barijs, ex Caryopbyllis hisJ>anicis,ignoramus;folys non parum cf+generibus accedit,flore verofi
ita fit minus recle depiclo ; obefi etiam Nafiurtij odor. In Recchi exempl.non fueruntfo-
lia on.nia deptcla in ramulis ? fod tantum initia, vbi erant apponenda,quare fculptor etiam bic
mutiiam exprelfufiguram .

Pag. 175. Cap. 50. cbicbimi-

Foiia dodraniem longa Junt , &latapollicesduos . Radixveluti nodofa,caflaneo colore di- mem'?*'
luto ; &flores, qui defcribuntur vafculis fimiles,non funt exprejfi , fedtantum Stliqus modo,
Cbilli,Siliqua/iri fcilicet in acutum definentes rubentes, & in fummo ad luteum vergentes cum
virore, & alict mwores infummis ramulis viridet funt , ad rubedinem parum inclinantes , nec
aliquo modo htatji ,vclfloris imaginem referunt ,quare adhuc cuius fit generis nos ignorare
fatemur .

Pag.177.Cap. 51. ^ek r

Planta propofita, vt ex icone colligi poteft , minori Jpeciei fimilior videlur,qu£ ab Herbarys a acuSf
dubius Hyojcyamus dicitur^pallenttbus floribus : in alijs maiortbus,& vulgatioribus flores ex
candido, vel pallente rubefcunt . In hac planta , vt Rec chi exemplar habehpallente Junt colore
flores , & folia rotundiora in fummo , qua in vulgaribus anguija funt admodum circa flores:
Vide Monardum cap, 14. cb* Ciufium, quiin fuo Exoticorum voiumine duas elegantes icones
propofuit,& depinxit . Pag. 178. Cap. 53. rhm^

Potius ad coronanas plantas capitatas,vt Stoechadis, Thymi referenda : fiofculi depinguntur Uni.
ex capitulis prodeuntes aerulei, vt in fimilibus obferuatur .

Eeee ,AD

riit alitra.

*7S IN RER M ED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

AD LIBRVM SEXTVM.

Pag. 185. Cap. 2<

T{adix in Recchi exempl.fiauicavs cbfcureyfolia lata pollices duos cum dimidio , longa tres
cum aimidio , craffis dentibus inordinate ferrata , altera partt candtcantia ,flores P.eliati sla-
minibus fufcis * De bac qnoque verba fecimus in lib. 5 . cap. 2 1 . vbt dua alia defcribuntur . Vi-
dt etiamfol. 456 . aliam iconem eiufdem r.ominis , & facultatis^fioribus inter folia inicontbus
alijs cum nommibus *

•Avxcot*- ' . Pag. i85.Cap.?.

huii;*.}*tiii pj£c f0res habet d leguminofis alienos^quinquepartttos^fiaminibus intus multis nigris, (y
filiquas oblongum femen vnicum continentes , vt ex Rec c hi exempl. figura colligitur , quart^,
•vix inter leguminof&s reponenda , »0» enim cmnes planu ftliquas profercntcs leguminofa id'
circo cenfert debere vidsntur, nos enimpotius aflore dijudicaremus *

Cenattam Pag. 1 8 5. Cap. 6.

*ttt.cc^aetf jn ^ecc h | exempl.flores depinguntur coccineo colore ex calycibus virentibus , altero vero ra-
rnulo bafis coccinea , & flos in/idsns luteus: forfitan coloris varietatem in flore ojlendere vo-
luit. SiliqUiC femine flauicante,lanugint candida oblonga dependente rcfert* . Picluranoru*
habet folta obttfaj nec maiora longitudwe polltcum quinque.&latitudine vix digitali: £htatz~j
nonparum Nenum vel eiusfpecicm, aut congenerem hirfutam plantam folijs , vt in Jsliquqfa-,
Ljfimacbia dicla obferuatur , in paluslribus nofiratibus, binis hirfutis Jolijs refsrre pojfet : Nos
in Vinca peruinca vulgari caruleo flore Neapolttatia fuccum lacleum , vt in Ajclepiade /o-
teum ficuti in Nerio,amicis Herbarijs ofiendtmusperpetuo obferuandum,vt ab opinione ccntra-
ria dtjcederentt Huius nomtnis Cenanam , reperitur altera tcon cognomine Tczcoquenfis fl.
362« Et altera de Quahunahoac fol. 361. qu<e fimiles,& congeneres vider.tur .

ciutp*tlU Pag. 186. Cap. 7.

nemioai- Nullam ex Diofcoride nos Hemionitin agnouimus penvatisfolijs , & ignorare fatemur de
qua nofier Auclor intelligat^nifiTrichomanen accipiat,quam alto nomtne pro Hemtonttide acce-
ptum non reperimus : nifipro Hemionitide Diofcoridis, Ajpleni delineationem tntellexent fo-
lijs PolypodiJ* Npm Hemionittdis vera folia lunata Dracunculi modo defcnbunlur (quiftus fc
cundte iconis plania magis accedere videntur) & defcriptioni refpondentia^btna cault harentia^,
& reliqua-t .

c,co*.*cchi Pag. 188. Cap. 8.

fatltt. Nouum efi in Afieribus radices tuberojas dependere, vt in hac planta depivguntur, qu<z an-*

alijs Euphthalmicis fit affiniSjctfficiU esl affererefed minime mirum congeneres plantas altas ra-

iFlos Solis dice fibrofa, altas tuberofa obferuari }nam & Peruanum Solis Jlorem tx Indijs tuberofum ha-

Peruanus \,uimus, de quo in nofira i.par. minus cognitar. fiirp, verba fecimus^ iconem propojuimus :
inde aliapojimodum obferuatain hifce Annot.injeriits aadtmus . Etetiamm ncfiratibus Gt-
rania, & Ranunculos prtfertim radice tuberofa, & fibrofa variare\y omnihus notum fpeciemq.

TepetUxfo. difiingusre nongenust

ti,L Pag. i92.Cap. 17.

Folia lonva pollices duos e x R ec c h i exempl.

Pag. 196. Cap. 24.
Folia longa pollices Jeptemt lata vnum cum dtmidioi& ad Iaceas diclas plantas capitulisi&

•iAmim^Hifolijs accedere videtur .

fa?*tits. Pag, 197. Cap. 2 5.

Tzt,cp*tiit Huius iconem pratermifjam reperies tnfra foLa.^ 5 .

TtfuicHi- Pag. ead. Cap. 27,

Huius plantd icon , & vires non parum conueniunt Coni^ tninori Diofcoridis , quam mt
Mefues Eupatorium diximus, M3tthioIo minime cognitam ffed Lobelio,*^ Petro Penx ■ Asl
illi filia non Junt candida ,fed iuteficntia potius . Eiufdemfupradicla planta nominis varias
effigtes inter Je genere differentei reperies fol.^o. &451.

Pag. 19?'

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. s7?

Pag.199.Cap.31. • SAMbll^

Folta latiora : c^ lata polltces dttos cum dimidio, longa quatuor cum dtmtdio . pmis.

Pag. 200. Cap. 32. *«*»**

Eiufdem nominis Natiabuapatli cfi icon fine hisloria foJ. 3S9. qu<e minime huic hisloru ?*'•
refpondet . Pag. 2 o 1 . Cap. 3 4.

Folia lata pollices duos cum dimidio, longa quatuor cum dimidio ex Recchi exempl.

Pag. ead.Cap.35. TUlUy*.

tAd Cucumeris fylueftris aliudnouumgenus referripoffet,licet viribus purgantibus, & fa~ ,li •
cie dtjferat3quia fruclus edulis dtcitur ab Autbore,& Jemen lanuginofum ,

Pag. 2 o 2 . Cap. 3 7. ch)ip*m

"Digitales appellaU plani<e, vt Lobelius Anglorum experimento refert, non pariim facie, &
viribus accedere videntur, de quibus in noHro voiumine cap,de Ephemero Diofcoridis verba
fecimvA, Pag. 204. Cap.40. ^JJ**

Radix ftaua>maculis cafianeis,nifi fint cauitates . Folia altero latere dentatay latapollicts
duos, longapollices tres . Fruclus fiue folliculi pollicari dtametro,fed oblongiores.

Pag. 205. Cap. 42. Kaiiacact:

Vinifera vitis folia minime referre videtur planta depicla, nifi firte magnitudincmnon-j
formam/eferrevideatur, Pag. 206. Cap.43. Teixmm-

Folium longum pollices fex , latum dimidio minm . Flores pilofiveluti AmelYt, ex flauo ru- e*tMUn
bcntes , in Recchi exempl.

Pag. 2 c8. Cap. 47. »*««M

Radix caftaneo coiore diluto , longiortbus, & crajjiortbu* fibris clleboraceis ,flores in calyci- '
bus fquamofis ,flauicanttbus . Cardui mitis fpecies vtdetur .

Pag. 2 09. Cap. 49. TUdpttU*

tAd Sympbyti petrai fpecies referri poffet, ni pariim amarefceret ; radice caftanea ^fufco eo°>
loreyfolijs rotundioribus , digitali longitudine JefquipoUicem latis in Recchi exempU

Pag. ead. Cap. 50.
In Recchi exempl.flores calycibus Rut<e colore rubentes pilofi , radice pallente : folium i re-
gione tatius, oblongum,non extenuatum in mcdio, colore rutaceo «

Pag. 210. Cap 51. cheifn-^

<An Anthirrbini fpecies . ek"L

■ *.."'. ,', , Pag.2I3-Cap.66. ^ PW

Huic fimtlem tconem abfque htitorta repertes fol.iyS.fubnomtne Pocayo ,

Pag. 2 1 6 . Cap. 6 1 . $u»ukx*i

Folia longa,&Iata quoquouerfum pollices quatuor cum dimidi% in Recchi exemplar, ""J CuHu

Pag. 218.Cap.64. , rVtlmh*

Quia in pappos femen abit non erit ex genere Anchuj£->vel Echij •• propter alias partes fimi~
leSy aut florem tantum, nifi fruclu, vel femine quoque refpondeat , vtfuo generi> referripof*
fit, vide de bis qua fcripfimus in nofira minus cognit.fi irp. 2,par.cap. 2 7.

AD LIBRVM SEPTIMVM.

Pag.225.Cap. 12: SX***^

Flos ett eauus, ir. teger, Campanul<e> vel Trachelij colore carneo, coccineis puncJis depic7us9& '
in fummo apices tenet faturiores . Reliquis non multum abefi3ficuti & viribus a/lringcntibusy
& exficcmtibus.AmpU buic familu addenda vifa fuit rarior fequens fpeclabilis Planta ,

Planta Cardinalis Barberini . SSSfs 25

berini.

Inter Rapuntia maximum coccineofpicatoflorc.

Exstica nobis, & inprimis elegans planta nuper ftudiofis aduecla, cum peculiari patrioq. no-
ftowecarere vtderetur, aique coccineis copiofis,ac dtuturnts ejfet floribuSyofpecJu iucundifftmisy
irt crajfam & longamfpicam cvnfertts, Cardinalitiam veftem colore referentibus ; berbx Cardi-

' Eeee % " nalis

8 8o IN RER. MED/NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

tialis denominatione ab Herbari/s infignita , & euulgata fuit , vt conijcere poiuimus . Ob ele-
gantiam igitur nps, & nouitatenfillam obferuantes^atque adproprium genus reuocantes} ex no-
tis alids a nobis pro cognitionefpecicrum piantarum in minus cogmt.Hirp,2 .part.traditis, illius
tam prddarum Cardinalis nomen delerc,aut imtnutare nullopaclo voluimus,tmbpotius cUrius
reddere , atque fub generico nomine ad fuamfpeciem,vel propnum tndtutduum referre. Itaque
Cardinalis appellattonem tn genere fumptam, pr<tfiantem proculdubio bencq. cet/fpicuum Carai-
ttalem exprimere palam eil , vnde profeclb in Vrbc , hoc prafertim quo innotutt tempore felici
Barberinum Cardinalem fubindicare voiuijfe ,Jicut exifitmare debutmwsdta vmnibus decreui-
tnus declarare,qui pr<tlerquam quod omni fcientiarum genere in bacfua virenti <etalepr<editust
fanclijfimifque mortbus perornatus extiltt )prudtnttd quoque maximd, ac erga omnes humani-
tate,pietatisq.fummaftttdtjs nemini vnquam fecundus,ac meritb quidem Nepos Saptentijfimi
ac BeatiJJlmi Pont. Max. Vrbani VIII. quapropter Cardinalis , vt diximus denominatio , ta-
li de purpurd conueflito Pontificis Summt Nepole plerofque intelligere , ambtgendumnoneft,
qui cum riaturdjuncltsq. animi conatibus Apum Regum%reliquarumq.Jedularum inter myfti-
cas illas, nobilesq. 'Volucellas,pr<eclaras virtutes in fubditis recle regendis , omnibusq.bemgtie
fouendis abunde pr<e fe feratjion fine my/ierio Apum Infignia trino numeroy tribus angulis dif-
pofita d futs maioribus delecla fuerunt, mirabilt quodam , vt ita dicam,pr<tfagij fpirilu, quafi
prafcijs hunc futurum qui Maximum prope Patruum in magno lottus Chrisltant Orbis onere^,
fufiinendo, regendoq.leuamen ajferret, quorum praclartjftma gtjla cum Amicis htterarum cul~
tonbus non rarb commemorantes,debitisq. iaudtbus projequentes fynopticis, emblematicifqut^
encomijs ab Wuftrifs. & Excellentifs. PrincipeFederico Cxfio Lynceorum lnfti;utore,ac
Principe docltJJ:mo,m Apiario ex naturaltsfui Theatri Frontifpicijs deprompto,non minus apti
quamehganter in Barberinas Apes prolatis,plentus recoluimus, adquod Roma? annis pr<tteti-
tis impreJfum,lec7orem ablegamus . Non abs re interim plantam hanc fuo Cardinalis nomine__,
fimpliciter receptam, pojibac addito lllujlrijs. Barberini cognomine proferendam producimus :
Eoque magis cum hanc hucufque d nemine defcriptam,nos primum obferuauerimus,illiufq.htJio-
riam,plena cum icone publici turis fecerimus : tuoq. cognomtne, Amplifsime fimul & docltfsime
Barberine , decoratamjibi dicare humtliter atque ojferre aufi fumus . Sit illius in plantis no-
men , qui inler omnimodaftudia illarum quoque & fcientid, & nominibus non parum obletla-
FLOS CARDINALIS BARBERlNi tur,eaq. fpeciofos Juos Apibus Barberinis exhibeat

florei,vigente femper atque nitente purpurd, qmbus
fouentibus diutius reliquas interfulgerepotent. Ex
radice igitur h<ec perenni , vegcta,fibrofa, candidat
repente lateribus.cefpittfacile fepropagante,tenerat
laclefcente,dulci,cum pauca caliditate,plures caules,
fiue foboles,iuxta radtcis vetufiatem, & vbertatem
promente Aprili menje,fed primo vere foiia in terra
firata erumpunt,vulgari Rapuntio non dijfimilia-ni-
fiquia minora, & anguiliora, Uuia, objcure viren»
tia , & tn orbem iuxta radicis caput expanfa , qua
deinde in Uut candicante rotundo ,fed angulofo cau-
le ( tripedalem objeruauimus , #* aliquando multis
ala diuifam ) qui crajfior, & vegetior eil Rapuntio
vulgari,mintmi digtti crajfitudine, maiora& latio-
ra fiunt,tlli altematim h<erentia,& cochleatim qui-
nofereordine circumdantia,fcmperq. maiora,vtin
medio caule femipedalia fiant longitudtne , ac dua-
rum vnciarum latitudine,paritm incurua,per ambi-
tum dentata, illaq. difrupta lacle manantta ,ficuti
totaplar.tajverum non tt* copiofo vt in cogeneribus>
feiexiguo. E medio caule folia decrefcereinapiunt
ad fummumvjque ,in quoflores coaceruatim in-»
fpicam crajfamjongam, dodrantalem, & in fumm»
duplici veluti vmbelia coronatam Iu-ii/ initio obfer-

uauimus:

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT,ET ADDITIONES. 88 1

aauimus : illis.q. fc perficientibus fpiea producitur^ & flores rariore ordinc inter foliorum alas
der.se exerunturt breuipetiolo harentes, & excalyce quinquefeliato RapuntiJ modo , tubulo ob-
longa ffquiunciali , & in fummo cdore faturc coccineo, btlari admodum , paulatim debifcentet
circa finem luni/, in quinque foliola diuiduittur nouo qucdam ritu in bccgenere , vt tria folio*
la dependeant effigie barbularum , btr.a alia fuperiora^ & anguiliora veluiiaU obliqudt , tubu-
lum medium exigaum ex illorum centro fiue medio emicantem amplexentur , colore etiam coc-
striio , in cuius Jummo caput cdruleum tfiue violaceum auicula cuiujdam roftrum incuruuai~>
6mulans$roftrtur. Ab alijs congenerum ftortbus bi variant , vt non Campanulas >fed galericu-
latospottits fiores imitari videanturynonparum ad Gladiolt fiores accedentes^quanquam naiu-
rd /itit tubuloft : ai infumma dtjfecltone dtfferentes : quodw nullo alioplantarum Jiue ftorum,
niji in boc Rapuntiorum genere , bucujque obferuauimus , vt tn corniculato montano 't\apuntio
diximusy in noflro minuscognit.ftirp. V olumine fuocapite • ac etiam in 2. part.cap.de "s\apun-
tio vmbellato.>& fequentibus, &in Cretico 7{apuntio,Petramarula dtclotetiam variante. Hu-*
ius floris mtdius lubulus , exquo caput exentur violaceum rfupernam externi maioris florts .' *•*
tubult partcn difrumpit^relicl) canali, Jicuti^ & medius internusftylus fruclui inftdens. ln flo- i **.
rii exle, na parle ima fupra fruclum fi tubulus eximatur , melleus liquor non paucus reperttur3
qui etiam in Viola Mariana dicla congenere confpicitur . Huius flores non modi in bortis , ry
fi.ltlibitf Jummo ftudio coluntur, & expetuntur, quia copioft, & hilari coccineo colorc conjftcuiy
oculis affitunt voluptatem,Jed etiam,quia diutius immarcefcentes permanent , vt tolafpica flt
fiorida , & m pbyala repofita cum aqua plurtbus dtebus ferutntur, paulatim debifcentes . Fru-
£iv..s w calyctbus extuberaatiores objeruantur perfedt,Jemina flauicantia minuta, vt in conge-
tienbus continentes : iulto & Auguilo menfe perficiuntur , & ab imoplanta dtnua regerminat,
Sapdr dulcis in tota planta cum quadam calidttate-, vt in Viola Mariana objeruatur^qua etiam
ad Rapuntiorum genus refertur. Vires Rapuntio fimtles^atque validiores ejfe propttr maiorem
0firimpniam dulcedtni mi\ lam% non dubttandum arbitramur , de qutbus altds plura diximus in
noflro t°bytobafano cap.de Brino Diofcoridis, & Nicandri,i'»/rr quas Alexipbarmacas cotine-
rtycx Nicandri fententia retulimuj . H*nc obferuare licuit ex humanitate reuerendt admodum
& doclijftmi t- irt Ioannis Baptifra? SerfaJis Clerici Regularis Neapolitani Tbeaiinorum^ra»
riorum fiorum cogntttone pr<eftanitjjimt,a quo & alia-prdclara^ariurdq. nobts communicatx^r
funt. , de quibus fuo l*co. . Pag. 2 2 8 . Cap. 1 5 . ChimmUtt :

De alia fpect: rariori^uberotd radice-quam Peruanu Afterem & Farnefianumfiorentjquia After?erua
in horto Illuftrifsimi Card.Farnefij Roaix pnmum, cultam vidtm is)nuncupx'4mus, tn noftra J"^"'*
tpinus cognit,fiitp.Ecphrafiin i.part.verba fectmu,s}iconem cu biftoria apponentes^Jednunc ex
ipfa viuaplanla apud nos culta,obJeruattonem froponimus . Radice nititurtuberosd \foriifla- u^io pl^
mcatttcjntusalbtcante-,fue.cosd,dulct) aqueo faporc,foris veluti geviculata in vetufliore ,Jedin nior.
tsouella radice rotundtore ajpeclu , & in acutum candicantem cxfrmefcenlc , & multos bulbulos
tmittente: ex qua poft annum caulis vmcus, velplurcs enajcuntur ,folys primumbinis rotun-
dts, detndt obtotigtortbus^cructalo ordme ex aduerjo caule htrentlbus vfque ad caulis fefquipe-
dalem.alntuitnem ,poftea alternattm h<ercre incipium finguh, & aLu inter illa edere : Jedpoft
tdeptam caults m igutudinem fere arboreamJn cont ejfigtem ftoridam plantam afpicies^flelh-
tis flurtbus,Ut:is , tripolltcandtametro ,fquamofis capittbus tnfidtntibus, vt iam depinximus:
ocuhs btlart afpedu recreanlibus .Semine ftmdi fed minore admodum^ nigrejcente cortice,mc-
dulla tngrata Japore & odore^mtntme vt vulgarisedult : quo lempore radtx in imo caulis fibro-
/**& Ugnofa reperiturjn extremo fibrarum bulbulos exiguos projerens , ad nouam fobolempro-
pagandam : reltqua ibi vtde . Pag. 2 2 9. Cap. 1 7.

Trigono fruclu,calidd temperie obfematur^ prxter Irtdcs, Xyridesjvt Collega nofter annoia- A*'V*W«*-
uitf.hjmtUa tricoccos^T tthymalorum gent/a, Heltotropium mthusJRjcinus^Bulbacia nonpau • " ' '
ta3Elleborus albus, Acontta cum qutbus Stapbis agna,& aiio%.

Pag.230.Cap. 18. Mexilm*,

Exgenerc Mcdij fiue lacearum vutgo vtdetur , ealyce Jquamofo . »// •

.',., . Pag.ead.Cap- ,9. gf*"

Florumpofilus tn geniculis plurium fimui , Galij vel ~Rubi<e genus cxprtmunt , fruclus Ce-
rafis adfimtlis , at exiguus & coaceruatus , d nobts obferuatus eil in nouo quodam Galij genc- ^"-^1
rty i Sicilia mtffo : rubefcensjmollisj quo marcefcenie3femina btna rcmanent etiam coaceruatat rubcicitc s

Eecc 3 &Gar

flaeoxtchi-

d.

tfctUcc-co-
tlis .

JiLanotis
3RoiVi.ari-

Xztacxi-
buitU

kXKhittl.

pz 1N RER. MED. NOV- HISP. NARD. ANT. P.ECCHI VOL.

& Galt/ ritu,de qua,1x\uno adfpirante,cum alijs rarioribus fuo temport plura.

Pag. 2ji.Cap. 20.
Tvlia iertia fimul h<erentia>knga pollices tres,& minimum digitum lata, in Reccbi exempl.
&vires adtJringentes, Lyfimachi<e familiam referunt yquamuts fiores Vifcari<ediB<e Jintfi-
milesjdida,frigidave fit Ly/imachia ex Galeno »0« habemus : vide qua notauimus /0/.1 o 5.
&al\as figvrasful.a,\<l. Pag. 232. Cap. 23.

In Cerignolano Apulia: agro copiojum , Jpontaneum , Cachvyftrum Rofmarivum , fiue Liba-
notidem,totoq. caule refinosd crusld,velutijcabie infeclo,veJtnam emittentem cbjeruauimus ati-
no i6oo.multatnq,ex caule collecJs.miyt Plimasetiamretulit m caule proferrc) Imperatozw-
fr^Mx.ftn tunc lemporis mifimus in admirandojuonaturalium rerum Mujeo repomndam. Hamir.e $*
figurd Jimilem reperies plant<e iconem fol.442.

Pag. 233. Cap. 24.
Kadix lutejcens 3Jolia kngapollices duos, lata dimidium <vel amplius in Recchi exempl.

Pag. ead.Cap. 25.

'co't*kpxtL "^u£ plant£ Axixpatlis defcribuntur\es~l tamen icon eiufdem nominis fol. 355 »fi d qua huic
defcriptioni minime rejpondeat , an picJoris fuerit culpa,ignoramus,

Pag. 23 5.Cap. 28.
TUilantU- TbalicJrinoJlrxtis , & fic ab Herbari/s dicJi , radices catharticd experimento' dicuntur:
tuacnitU- Rbabarbari cokre, & viribus . Pag. 239. Cap. 3 4.

wichuacM* Quoad prima icone;Radicis colorjufcus objoletusxfolia rotundiora in Recchi exempl.lata pol-
ftiureticnm. Hcem curn dimidio,kngaduos>& dimidium. De quarta icone kcutijumus in cap.^ %.Ub. ^.Jupra

de Tacuacbe . Pag. 241. Cap. 3 ?.

Cecec}niUs' Biifdem rominis alia reperitur icon Jol. 453. knge differens .
*»«,»»*»* . Pag.250.Cap.46.

jgjaftV. Eiufdem norrAnis alia esi icon kngd radice, & alijs dtffrens Jol. 399. fedfub fynonyma ap*

pellatione Tzfacpatlis fol. 4 5 c.fub numero fcxto huius varietai reperitur.

Pag. 2 5 2.Cap. 48.

S£!mJ Lyfimachia Americana .

Primte iconis plantam , nifallimur, velilliad-
modum fimilem ^fatam habemus ex Virginia N«-
ui Orbis allatam, ejr fub nomine Ly/imachi<e lute<e d
docJifs. Ioanne Pona Veronenfe ncbiscum alijs ra~
tioribus dono miffam3cuius flores(picJoris fcrfaiL-*
incurid in fummo non dense deptcJi ) filiquis infi-
dcntes apparent , longo lobuloprodeuntes lutei , qui
crejcente caule paulatim inter Joliorum finus alter-
natim ,<& in Jpicam dijpcnuntur: marcejcentibus
vero illis craffefcunt ftliqua quadrat<s, duas vncias
long<e,dur<e} &perfi:cJ<e, in quatuor partes dehifien-
tes : copiofa intus,parua, avgulofa,fuJca, injipida-»
femina continentes, & Jacilt, vento agitatd plantdy
decidentia , vt neccffe fit cum incipiunt. dehifcert^, ,
colligere. Augujlo Jtoret , & Septembri perficitur .
Folia Japore infipidoy qu<e prima facie Keiri Jiue^»
lute<e VioU fimilia videntur ,finibus leuibus exca-
uata,qu<e incaule vix finuofa apparent, vt facilt
falignis aquiparari potuerint . Flores JrucJui in-
fident longo tubukyfoliato capite , quietfi quatuor
foltolis confirucJi fint , ncn tamen ideo cum Keiri
aliquid commune habent ^filiqud nen biualui, non—>
capitatd , nec Jemine compreffo : nec etiam cunuj
vera Lyfimachiafolijs inordtnatis » non ternis , nee
adftringentibus : frticJu ditterfo cumfiliquofa df-

cla/2*

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. 883

c7t fiue Charr.anerior.onpariim,nift 'femina huic non pappofa efient . Plantaejl leuifolia, ra-
citce longd paritm , & fibrosd, lignoid^ qu<e regerminare fblet . Iconem exprejfam addimus .
Altam eiufdem nomints plantam bulbosd radice , infra reperies alterius generis fol.i^ 7.

Pag. 2 5 5.Cap. 54.
Sccund* iconis planta ad Viclarumfpeciem referenda videtur, quia fruclu trigcno ,feminz^, Valchi}>1' ij

turojdo eodem modc, quamuis non flore,fed radice catbartica ponatur . Un '

Pag. 2 5<5.Cap. 55.
Conuolu ulo laciniato AUhtx flio CI u fij , /imilis videtur, afi radice hac tuberofa differt totoytxik

Pag. 258.Cap.61.
Subfynonyma Tlamacazquijpapan vel Coapatli depingitur alia icon, & fioridafcl.a.i4. &ua ,-

AD LIBR.VM OCTAVVM.

Pag. 261. Cap. x.
Anex genere 1{apuntij,fiue Erini,vide de his in nofiris voluminibus . ^eKX ?■ t

Pag. 263. Cap. 3.
Potamogeton vulgare fpicam edit plantagtneam , vtin lacubus montanis obferuauimusjhinc <*«•*«*«. :
tllam potius Plantaginem lacujlrem diceremus, hac autem alio modo florida eji , quare fui
generts videtur. Depingitur alta nomine, &genere fimilis fol.itf.fedqu* /ulum' fiue w.
cam noflratis vulgaris Potamogetonis forte fimilem exprimere voluerit .

Pag. 264. Cap.4.
Folia duas vncias lata , &parum oblongiora , in Kecchi exemplar. Atehuapatlis alia ioon Atth»*i*'*.
eflfil. 5 5 a..folijs Vrtica, verum radice variat rotundd . — ■

Pag. 2 65.Cap.6.
Prim* iconis flores non funt leguminojarum , fedpotius Conuoluuhrum colore puniceo 5 Se- Gtimttd
tunda vero /pic£ vel capitella, ex cinereo-purpurets Jquamis conflata,ex quibus prominent, an
flores vel frufius.vix dignofci potuit ,fimi filiqua e regione depicla,colore cinereo,maculis ad
purpuram inclhianttbus .

Pag. 2<56.Cap. 7,
Huius fhs , vt ex icone in Recchi exempl. colortbus exprejfa , colligere potuimus, adprolife- „ , /v

rum Qrchidum gcnus referri poJfet,quamuis non in fpicam,vt in illis,fit dtfpofitus.Colore funt 23BP*>*

exttmapeiala carneo,colore paUente,maculis injcripta purpuro-rubenttbus3media candicantia^ Lrncea*'

rubenttbus punclts puntcets : tnterna vero ad violaceum inclinant . T{adtx non teiliculata, fed Uf^ua Uj^^hj

bulbos contunrlos rejert3 quod mtrum inplanta talem Orcbidis florem emittenle: quorumgenus tm^^ifs^n^M..

fcecundtfflmum vttnam fempttemam prolem Lynctispronunciet fr ferat,quemadmodum ipfa pffUTM nmt.prm4^

fibtplantaproferendoperennat. * j!"J?£&^&* °

Tr . ' .. , ... Pag.269.Cap.11. L*"*" ^LC^huih^j/^

Hutufmodtplantas,vtdtxtmmin 2.part. minuscognit. slirp.cap.27.ad Bliti genus potiusZT»^»

referendasputamm,qutaflore, & femine non funt Atrtpltci fimtlesjedip/i Blito . A clarifsiM
mo QM10 fimihsproUlripltce batcifera Jylueslri exhtbetur . Huius bacc* coccineocolore^. '
1nJ1ctunUr.ee poli annum euanido,vt in alijs plantis .

Pag.271.Cap. 12.
RooiDe, drNeapoIi iam multis abhinc anniscaules (arborescerte dixeris ) ifiius generis^1"1^
planuprotulerunt , bene fcilicet grandes eos , & viginti ac trtginta pedum longitudine plurtbus ffi Am#
ctrca fummum ramultsjlortbus tncondenfas gradatim erupttones onufiis p cuL iconem perttif "cL *
fimus Cameranus cum Juo Horto medico , & Hercynia Thalij ante alios omnes annoi 588.
num.ypropofutuaccuratamq. adeam C*falpini dejcriptionem indtcauit, prtter ea qu* in fuo
Hortopag. x9.deea adnotauit.vt iam nec picla\nec verbis defcripta facies vllo paclodee/fe pof.
fit,quapropter non opus erat ab alijs multos pofl annos iterum proponi . guamvero hoc capite
tmagtnembabemus, alterius humtltoris quidem fpecies efi ab ea, qu<e arhrejcemi caule nofiris
tn regtontbus reperttur , & flortbus magniiudine pottus, qudm multitudine confbtcuis, vnde n*>
ftratnterfeqnentestrit,quAabfquefloreproponuntur, ■

Pag.ead.

' '. -«84 in rer. med; nov, hisp; nard. ant. recchi vol.

... ' ■ Pag. ead. cap. i_.

• W"/»rr/,. Ca(^r!JC0 hac & luteaiqu* a Wtum vtihtate m toto hcc genere , quafi infignior mtatur,
■ ab •que fto rc bie eji^.ec ab hojpita nojira rthqua figurd multum differt f
■ J* Pag. 272. cap, 14.

»*%'**' ■ *JJperior b<ec acu\eis,& minor ab cmmbus non parum difiinguitur t

Pag ead. cap. 15.
Mexcccth HdC ver- fnjt ve\ alierius quidem d. reltquis htfce M agucis ejje generis ,tam ex icone, qi-dm^
' ■ • ex hifiprta apertum vjdctur, tion tntm ex folijs, & ali/s , fed ex flore , & fruflu , vel femtne

plantarumfpectesi& genera dignoJcunlur,vtpUnius in nojira rar.jitrp.i.parijixmus cap.27.
•■-•••. " Pag. 274. cap. 16.

.". M^uamitl plur(S fa j-pccieh tres icones bjbemus, prima i reliquis diffsrt, qua inter fe conueniunt ma-
' " ois.Elegamior illat& fingulan florts produtltone fpeclahiis, netnon ttnuijjmo tnttr ahas cm-

nes numerofoq.folvj. Plures profeclo defideramus,qu<e vtx indicantur.

p3g. ead. cap. 17.
8KT* Caremus hucufque icone ,fed 8, fortajje aicedet, citm monfana pariter dicalur >fed lenujbus
fpinulis yfacultate quidem haud fptrnenda .

Pag. ead. cap. iS.
ruumet . ^^ ^^ pariter dicitur> vt 5, cui & figurd fimilis eft ,
,- rb„mtti. Pag-ead.cap. 19.

paruitate h<ec dijlat jitu\o autcm etus aduerjus Jebres Jacultas extclii videtur,qu£certi
fatis amlla vidcri potefi fiomnes compnher.dit, & inlus exttcque aahibita idtmprdfiat .

Pag. 275. Cap. 20. M.&22,
ftiju*! Harum qnai habemus du& imagwes J^ctem ahquantuium cbaiijs diutrjam tn foltcrum
'• 2J ', ramne ofiendunt ,Jed Jiores dejunt; priotts an.b* per.r.otvm gratia expttontnr.dum fila exhi-
bent precvfa tenuilatis,ac t,erui,pr<cfertim qu,t iv.de ler.tfma dtttiurjihcatiorcmq, ex ipfa fa-
cte mter omnes conjlttuiionem ofendit , Vhtma mediciiJf poiius gtatid . J lit cn. 1 nt. ts aafe-
rantur , v( futs omnibus cum parttbus obferuart dnobts poffint ; & frtqvtntiottm bicvfum^.
babere fimulque & bortos nof/ros exornare , fiquidemgtnus hoc , Jpttitptrquem eltganti, &
mmetofa varietate ita obieclare valet , ficutt & prdctputs viribus , multtsq. & mullipltci vju

prodejje atque tuuare ,
ocobxcchi- Pag. 275,Cap. 2.?, ^

" Faciaf vnj h<e: Mexicani noslri Thefaui i planta,quommus qutfptam a nafuralibusjtmotus

Flos-ngm. ftu^^au[ tlUsjobrle addtaus, Natur* vtres re/irwgere audeaU & tlla duntaxat quts ipftmet
propnu oculis v,derii,admii;ere veltl.Proxtme tlapfi ficutt Eotantct, ttrotiit ttiam qutaa hans
\ * vfq uet eruenerunl ttatemMsa hutus Tigrtnt fioru imagine, tmpofturam timuerunt, fmulque

** -4v ihi cum florilegii omnibus baudfiaquam repenrt butujmodtjlorem m reru Natura exijtimarunt,
quaftverb defuiflent Natur* tndujma Jacuitates, wftrvmenta.qutbus ebganttora^ vtdc*.
tur nobisq. fpethnda n>agts,comwnatt poluerit . Dum igitur,qut edtderejottus male audtunt,
nerr.oquevoces , aui fufputoncm compefceresallata tpfiu/met planU notltta pttis eft ! En prodtt
flosexocetdentalt ipfius penu ,prodttq.ipfapr*miJJa ( qu<e perturbata ahquantulum exterat)
irr.agwe pulchrtor , mmer.que patrtd iwgud Jecum Jert abipja Tigrtdu fimtliludine . Etqu,4
matis i pulchrtorem muho eodem tn bulbojo gencre,& maculojo dtjperjorum, & colludenttum^
colorum ornatu Lyncs noJltcC Jubjequttur Jlorem , w quo JpcBenda magit non macularum^
tantum varia perfufio,ftd& figur* tpfius ratio. Animalta certi tpfacufuis *<™*!™>f"'*
£i« Ti- rietate babeif;l.U*.& ^. d docltftmor^Coilega expofita.No abs^

d0D*1 '"• cle expre(fa,ad Dracunculos a Bulbis amandauent, nec enimplura> aut aita acceptt a D. Bran-
ciono ( qui dtcuur ei mififje ) qutproferre , & dignojcere poffet, & dttandufi quu butusjtudtj
grauacl dederit, qu* conquirere potuertt, itcet non omni exparte cxplorata, ct tamen gratesa
Jiudio/u hubend* Junt , non emm omnia ub ipfiui N atura plentus hrgtentts mantbus excpcre

jiuaif./ii Buoenate /um ,noneinm umnm »u iy/*~* -r- " . r„._A

pofiumu^nec al,04 aique «/.« rtmotas, vt opus ejjet regtones vifitareadrr.tnuttores vjqueob.
Lobtfij Jerualiones pr0 Jefiderio,cutque datum eit, Henetla protuhtwdelobdws, & cumVoao
quoqa. na,0 de Dracumuli affinilate dubttauif, radicis praferttm , nec non Jlons longni; rudtajque^
^r"s" p rodudi ocsafione , fi vero ambobui tllts videre , & obferuare mwime datum esl , ccte mtjje

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT.ET ADDITIONES. s».y

nuncio icone qualicunque edita alij$ fxltem defiderium habendi excitarunt,vt facilius multis
fimul qu<erentibvs,& indagantibus, res tande ' tpfa comparere indepoffet.lam igitur icone nofira
relhtuenda ea eji,vt nonfolum in flore ea fiat emendatio , quam Collega no/ier Terrentius in-
dicauit,Jed etiam in bulbo,ac fohorum ab eo produilione, vt caleros ad bulbos reducatur . Ple-
tiiorporrb confptclus ip/ius viueniis planta ad no$ traduJiicne exquirendus e$l9 cum altjs com~
pluribus,quorum & notnina, & hiHorias, & tcones habemus hoc in volumine , plenoq. cognitio-
nii iure noniam ad Indos tantum ,fedadnos quoque Auclorum, & promotorum operis benefi-
cio fpeilant . H<t porrb d Lynce & Tigride appellata , prater Cetterai dotes, puh hrttudine com-
plures pnecellcre ex illis poterunt,qu<e d florum prarogatiuis in pretio hodie Jummo , acindeli-
tij$ habentur, finon primatsprorjui inter eas omnes habere . Jguamuh enim mult<e in hoc Itbro
ex bulbofarum claffe plant<t non fint , quod Auclor nofier (vt d plerifque bodie fieri conjueuit
citra vllam Natur<e,aut virium proprielatumq. confiderattonem,citraq. htfioricam ipfam,vel
fedulam faltem obferuationem) flores fibi perqutrendos in deltcias minime propofuerit ,Jedtan-
tum medicas res infanitatis emolumentum,peculiare$q. proprietates tn naturali$Jctenli<e addi-
tamentum,nobis feligere congerereq. voluerit : HU tamen qu<e ex bulbofis adducuntur sfipul-
chritudincm , fy elegantiam , fi vire$ ipfa$ refpuia$ , multarum adinslar effepokrunt , & pro
multh fattsfacere^feleclifftmitlicet ftortbu$,vtl etiamillii,qui aliudhocin genere ab ipfi$ fto-
ribu$ defiderant nihil . i>ecunda$ ferat d Lyncea TigridisA/fflos , cui&Jndicam aliam &
maculofam & e bulbis pulchritudtnem fubneclamu$,nonfine raro quodam interim ac mirandos
prater confuetum tn bulbh. Natur* opere .

Narciflus Indicus Serpentarius . ,

•ara^t/ipuAAoj , fiue TroAt/xa^OTos .

Cum enim non longe abfimili$ fit, maculis non inflore ,fed in caule , fy httc Indica bulbofiuj,
planta nuper nofir0 Jub Ccelo aduecla, nec ab altquo hucufque defcripta, inter ha$ Mexicana$ in
Jiudioforum gratiam libuit reponere Excellentifs. Principe noslro Cxfio annnvente . Hacfub
ftomine Nareiffi Indtci mifja fuit, d quadam forfitan cum Narciffo fimilitudine , radicis nem-

pe bulbofs , & magn<e ffoliorum duorum, qu<eplana-»
funt,<equalia, & minime carinata, quinque vnciarum
latitudine^ & bipedali longitudtne, carnofa admodum,
vt merttb inter ea quae Theophraftus folio pulpofo,fiuc
carnofo cofiare ait,gr<ece , <pjAA« o-a^d^nfit conume-
rada & ideoplata ■ara;£vC%AAM. Certe pulpofamagi$ no
twuimu$, nifi quh Aloesfolia in mediu adducat , qu<t
dorfo sutcraJfiora.Huic humi ex oppofitofirata tacenl
fuo ternporefolia,qu<t vt in autunali Narcijfo, & Col-
chico euenit,pofifloris amiffione emergerejolent, Autu-
ni initio,caulem promit pedalem,aut maiore,no rotudii
feddeprefsu,ex viridi pallentem,maculhq. diHinclu,
ac variegatuyobliqui$purpurafceniibu$ ex caslaneo co-
lore Serpetari<e,fiue Diofcoridis Draculi/ caulh <tmu-
lum , vnde cogncmen nobi$ interim inditum . In eiut
fummo flo$ emicat nudus tpfif flori$ foliJ$ in coni ejfi-
giem fiue Jpiculi conuoluth pofiprimas Aefiatis fint
pluutas, qut dthifcen$ magnu$ fit admodum , triutn-»
ftre vnciarum diametro. magnh folij$ camofi$3 duri$9
parumfiriati$ , feptem externi$ , & tribu$ minoribu$
interni$, colore fanguineo rubente , internd verbparte
dilutiore, magnum calycem cfforman$;in quoiyeluii in
Carduorum captlibu$ obferuatur , qu<e floret habent
finguli$ femintbu$ infidente$ ) copiofi fruclui denfi
oualesy Qltu<£ nuclei magniludine tunc temporh , *vh

rtntts

88 6 1N RER.MED.NOV.HISP.NARD.ANT.RECCHI VOL.

wentes ccntinebar.tur ,vttsohv-AOL07rcz. dicipofftt ^nulUbulbofa fimilis . Hi finguli prater me-
dtum siyium oblongtorem oblor,go candicante capite micantem , jena exiita Jtamtna rubentia^»
capitibus luteis dcfintta, quir.que angufia rubefcentia foliola ex breui candicante petiolo e fum-
7/30 frutlu prodeuntia ^jtamtnula^ & apicem continentia deforunt : vt magnam pilorum conge-
riem rubejcentemcum capiteliis luitis caiycem flcris replenietr.,( qucdhucujque in nullts btdba*
ceis efi obferuaium)ocuUs offerant twntngratam , velpotius nouttaie admirandam, & contem-
plandam . Sic ifle raricr Jios, vertus dtcipoterit duplex, cum Joliatus fit magnis folys exter-
n •. nis-O' inhnits etiam exiguis fliciis, quaftamina cum ftylo fuprafingulos objeruanturfruclus,
fiai,' ' quod in Rcfa,& Lilio non ohJctitaiur,cum tanium pilojam congeriem Hannnum intra fe conti-
neatsi,& tamen d Diofcoricie dicitur, Flos,qui in medijs Kofis inuenitur , lG Ji iv pcio-ag vo7$
coJac. ivpiTncjjmov av&zc. . Fiorem appdUns pilofam congeriem3fiue ftamtna lutea inlerna . In
tiofiro flore verius alyfiofiuli Joliati exigui ,/iamina fafiylum continentia obferuantur .
Quapropter in diutfione illafiorum d nobis in initio propofita ex Theophrafto,^»/ a//,Flores
*h?id«fiffe a''i tontf°J'ati' & fimul lanuginei, fiuepilofi, vtquibinifint, &bicolores, vtfiilicet foris
rcnti». fint foliati.& interne pilofi , vt alterum alter contireat velut Rofa-& Lilium &c, Addendum
fit, & fic dtflinguendum : Quod alij £loiesfint exna, & infra foiiati , & tnfuper interius pi-
Datura ter \0{\:quorum ali/ temi,vt in noua Datura fpecie nigro-purpui >eo fiore , atrovirer.tibus foltps
bus . ° ' obferualur, d dotltfs. lo. Pona in fuo Baldo itcilicc,& ab Aipino in lib. 2 .de Exoticis defcripta.
., Alif verb bini,^/ ?» fiore Narciffl candtdi marinj, & congenerumlutefcentium tetreslrtum: Et
binis fion- in altcgenere in Primula Veris 3 cui alterflos altert ufidet . Alij bini, quiaprclifort,vt in Ca-
bus. lendula,qu£ perfitlcs alios flotes fcitatos,& pilcfcs ex pnmoprcductt . Aly bini, extra fcilicet

foliati & intra pilofi , ?vt de Rcfa ab Antiquis tradiium fuit. Aly fingult & in totum foliati
extra & inrra,*f/ de Vrimuia Veris mutttplici fiue pleno fiore & fimtlibm . Hanc alij vnico
folio integro>diuifuram lamenln fumrne hcbent , vt Viola Mariana, & corgenerum , Cucu*
rneracea , qu<2 colum kabent comatum . <Alij vricc folio nec diuifo in fummo , fed tantum li-
rteis /sue plicis coniunclionem dislinguunt 3 vt i?t Braflica marina , Scammonio, & fimtltbus ha-
bentflamit:a,& b<tc fatis .

Anno ptaterito tn fitliUbus floridam chferuare licuit apud Illuftrifs. D.Bernardinum de->
Corduba Catbelica Maieftatis d Confilijs Slatus, & Neapclitana Arcis noua iuxta mare Gu->
bernatorem , qui vi diximus 3pr<eter alisu difciplttias ,naturalium efiftudiofifsimus, iam Sole^»
Etbram ingreffuro * imaginem excepimus , nec amplius cb aduerfam valetudinem fruBus , ^y
feminis ptrfedionem obfetuare licutt , cum recifum etiam florem dono amicis miferit , Ex fru-
fius qutdem contcmplatiene, vt altds diximus, an fui , vel altcrius generis planta fuerit ,fta-
tuerepoiuifjetr.zis, quodnunc affirmare nequtmus, ntfi tierum eiufdtm Domtni humanttate,mea
gratia3Jrut~lufn,fiedzt3perf§,'repermittat3 aique alta circafaporem, & vires obferuare. £>ud>
<vt fperamus 3/s antequam volumenprah dimttlalur, cbferuare fimulcum alijs rariortbus cotl-
tingat , in fipptndice ad librt calcem addendam proferemus .
Tl*p*ti Pag, 279. Cap- 28.

t)iun"°" De Datura vide qua innoslro Pbytobafatto dtxtmus cap.de Strychno Matticoi & Caroli
.. Clufi) fiboltatn Acoftam volumine Exottcorum cap. 53. Sedaliam add; fpeciemflorepleno
^syptlum/^^ wmine Stramony Aegypty d doBiJfimo loanne Pona Veronenfe infuo Baldo monte > itah»
flore ple- cd Itngud defcriptam,& cteptclam, quam fuperius proxime indicauimus , cuiusjemen nobisab
eodem .commumcaium't, & Jatum flores protulit triplices : altero aliert infidente, vt primutyV'
extertor binos alios conttneret, parum,& digitali feregradu exertos . Secundum d primo,&fic
tertium d ficundo flort. Externdparte nigro-purpureos , internd vero candicantes, vt gratum
monii ocults reddant atpeclum , Ex his tgitur quinque diffcrentias nouimus . Primam vulgare Stra-
qu!nque_, momumfruclu rotundo deorfum Jpeclante, & afpero . Secundam flore albo etiam , & frutlft
fceaes. rqtundo , fid filijs incifis per ambttum Xanthtj modo, vt ab Acofta defrtbitur . Tertiam-»
fimiltttr albo flore:& Xanthy foiysfedfrutlu oblongo Jpinofo,& in quaiuor angulos diftintloy
&Jurfumfpeclatite3 d nobis pro Solano manico propofitam in Phytobafano , & d Clufio proba-
tam . Quartam fpeciem flauo flore , & circa pettolum rubente . Quiniam fub nomine terttd
fpeciei ab eodtm Acofta flore Hyofiyami colore^, .
Ti*i»M». .. _ . Pag. 2 8o.Cap. 29.

Ali^mfpeQum Mexicanam depinxit Autiur nofter lib. 5 .cap. 5 7 . rediee fihris tenuibus dtt

uisd3

Titleaca-
hnatli.

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. 887

uisa, odore , &fapore Anifum referentibus , viribus dijparibus, cuiusfemen tacuit3veluonob-
ftwtt. Png.281.Cap.50.

Sub nomine Tiancacaboatli parum variante a Tlakacahuatli : Planla efi depicla adto fimi-
Hstvt eadem videatur ,fl. 424.

Pag. ead. Cap. 31.
TrifoliaplanU ali* funt fpicofe , vtpratenjes equorum pabulum y ali<e leguminoja & fili- Z^kUfit
quofie,vt Phafeolus,Mcdica , Cytfus;quarum flores tmttantur PapiUones -. aliaquamuis ter- u *1'"-
nafolia emtttant ,fui velalterius generis funt , v$ Trifoliumacetojum, Hepaticum, Meltlolur
ttalica ,TriJoIium bituminoJ'um,& b<£c,de quibus aitds .

Pag. ead. Cap. ead.

Mungo , fiue Phafeolus orthocaulis.

^ Mungo , apud Indos orientales d Perfis , ac etiam a Turcis dicitur Mafc , quodab Hifpa-

ttisdicerctur Max. Planta tji tripedalis , hirjuta tota,folijs Phajeoli noftratis effigie, & magni-

tudine, albicante hirjutie ob/itis, caule ereclo, necprocumbente , angulis quinis dtslinclo finqti'

lisq. genicults auriculatts, vt in Phafeolo, nunc tn dexteram nunc tn JiniHram injlexo, alterna-

tim longis petiolis barentibus, & ad cacumen vfq; Jem-

per decrejcenttbus . Infummoex foliorum alis breues

producunturpetioliSeptembrimenJe, in quibus flores

parui ex viridi lutejcente colore languido , Phajeolo fi-

miles,exqutbus Siliqua hirfuU triunciales in roflrum

incuruum definentes ,per maturitatem rujejcentes, ifi_,

quibus dena femina diftintta continentur, primiim vi-

rentia oblonga,teretia,vt in Phafeolis lattre harentia_, ,

in qutbus eil linea alba;fed non incurua,& perfetla ni-

grefcentia , exiguis cafianeis maculis variegata . Apud

ortentales in ctbo frequens elixum femen,& butyro con ■

ditu , vti alia legumtna, quibus hoc in delicijs babetur,

&fuauius aciucundiusalijs videiur. Sato femine^

pojt altquot dies germenextra terram exurgit, turgi-

dumcapite bifido Jere ex petiolo purpuro-rubente , vt

in icone ima e regione . Po/Iea hians emittit parum-

perjoltolatn Jummojeminiihrticem deferent/a; tertio,

magis emtjfa foliolaconiunCla ofienduntur ,adhuc fe-

mtnis corttcem habentia : quarto expanfa Joliola ex

germinis medio erupta : d^indecaulem emittit , & in-*

finguli-s genicults ternafolia,plantaq.pcrficttur. Dt^.

Mungo Garzias ab horto ltb.2.cap.2i.hac refert. Eft

Mungpfemen viride,quodper maturitarem fitni-

grum, Coriandri ficci magnitudine, pabulum eft

equprum, inrerdum etiam abhominibus editur.Gu-

r„p ... , ^arate, & Decan incokein febribus hoc modo vtun-

u frnfin MW n inet Per decem>nonnunq"am per qujndecira dies :poft quos hu-
ins iruftus decoclum 1II1 propinatur, in quo nonnihil pulpz remanferit : deinde corrice de-

n.S fa£ ver6.itic„

X ^ ;°o /?,> p nCtiam/erUntm Pakftina hoc Mun*° • Eius meminic Auice"-
na Jib.2. yocato. /UVj/fr.Bellunenfis eiusmterpres,^, . Mex autem dici debere ab eru-

ditismechcis ^rabibus cdoAusfum. Etnos dptritu Arabtc* Itngu* tdm MeT,ltIlL

Z~[Zr^tc &#*!* 2?a"r 2- <* ^JubnoLeMetfe , bjbalt?.
Integrum pailulurn ficcat; cornce detrado in ficcitate, & humiditate temperatum : c^rtera
prox.mum natura Fab^ Minus inflat, & detergec quamFaba: citius per um drf cn-
d,tj minusTefngerat quam Lenticula : & addito Cardamoino m cibo falubnus eft. Bonum

fuccum

filxochitl.

8 S 8 IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.'

fuccura gignit prarcipue decorticatum, & co&um cum oleo Amygdalaium dulcium. Able:
clo priore decoclo iterum elixum aluum cohibet,& valentius addito Rhoe cum acidi Puni-
ci fucco . Cum vino aut fapa,& Croco leuat cruciatus articulor um,& tufis, vulfls, ruptisq.
auxiliatur .

Pag, 282. Cap. 32.
Hanc Pcna c^ Lobeiius Cannacorum appeltajfe videntur:quia ipfis Cannam.qu* eft Jrun-
do,&Acorum, referre videbatur, fedalijjnter ^woj Camerarius in fuo Matthio!o,p/t».*
Gladiolus Xyphium ,fiue Gladiolum Indicum denominarunt ; quia flcre, & fruclu irigonc rr.agis cortts-
nire exiftimarunti& meliusnoflrd eliam fententid,donec plenius obferuare cct.titigai ex x>i:tn
planta . Lachryma lobiditla, & Litholpermon maim exgenere miliaceocenfetu? ih&c autenu*
potius bulbofoi& tuberofo accedit, mc alib,ni/ifeminis duritie cum Litbcfpermc covuenirepotefi.

Pag. 287. Cap. 39.
Tclia cbfcure virent, lcngapollices quinque, lata vero quatuor in Recchi exempl.

Pag. 288.C3p.41.

Mecafa. Smilacis afpera fpeciem aliam fclijs non oualibus , nec iuxta petiolos lunatis , vel finuofis

cordis figuram amulantibus , fed ventriofis , & latioribus cirea petiolos , a/perioribus viticulu

Sam-pa- denfitale sptnarum, nec duplices capreolos habentibus ,fir,gulis foliorum exortibus, aut alio mo ■

rilla. do,vtin Mexicanis iconibus exprimitur, in Zacyntho Profpcr Alpinusobferuauit 3& ip(ibt>o

fuo de Plantis Aegyptiacis depinxit cap. 4i.de qua vide illum affirmantem , effe i>arzam-[ *

rillam, vel congenerem viribus refpotidentem .

Quauhme- Pag. 2 90. Cap. 43

Jiochoetf.o»
tecomatl.

eafatlis.

TUchichi-
nea.

TUtlauh.
cap.rtlis.

Xaltonatl-

Coapatlis.

Coaeiuix.'

fatlis ,

tAn fruclum ferant Sarz<e 01 £ qu<erendum esl, etfiab Autlore nullum proferre dicantrtr ,
quod pciius inobferuanti* tribuendum cenferemus. Noftrates Smilaces frutlum facile ferur.t
racemofum,rubentem,alU verb nigrum,vt dctliffimus Clufius obferuauit rar.ftirp.lib. i ,c .8 o .

Pag. 292. Cap. 45.
Sine dubio Heliotropium Diofcoridis maius refert prima icon, & reliqua quodammcdo ,fed
radice tam crafsdyvt in tertia icone hucufque noilris regionibus inobferuatum ,

Pag. 294.Cap.48.
Radix prim<£ colore fufco, purpurafcente,fecund<e verb coccineo ,

Pag. 207. Cap. 51. i

Solani hortenfis nofiratis folia commanducata calorem aliquem in fine imprimere vifa funt
potius, quam frigiditatem-, quarepotius emolliendo calore expirante pars refrigeratur.

Pag. 300. Cap. 56,
Tres plantas nomine CoapatH lib. 2 . A romaticas cap. \.&i .retulit ,

f>- Pag. 3«i.Cap. 57.

AuricuU vrfi Herbariorum,& Alifmati mslr<e congener s vel eadem : cuius decoclo luxati
articuli fouentur : noslras verb manifefte calefacere^fapore , & ejfeclu colligitur, quamuis d
Ma tthiolo frigida fitputata. Vide qud in cap.de Alifmate in nofiro Phytobafano, & in cap. de
Paralytica mcntana cap,ij%,minus cognit,ftirpJn prima parte retulimus .

Pag.30i.Cap. 58.

Granadilla Hifpanis . Flos Paflionis Italis .

Cum farmentis, capreolisi& flore non admodum diilare videatur h<£c rarior afpeclu iticun -
diffimaplanta, & exotica ; hoc loco opportune addi poffe exiftimauimm , addita eius icone cum^
partibm eius , quam d Monardo primum defcriptam ,fednon depiclam habuimm i necpriua-
tim adeb obferuatam . Granadilla ditlafuit httc ab Hifpanis, quiprimum illam noftro detule-
runt Orbi ; d fimilitudine quadam cum frutlu Mali Punici , ciim interna3 tum externa \ nifi
quod minor fit , & careat fumma illa corona . Ab Italis , qui floris venuftate potius alletJi
partes illius obferuaruntyViov dclla Pafsione, nominata : Flos fcilicet Paffionis ; eo quod noti~>
pauca inftrumenlorum figna referat, quibus tn Paffioneliomini noflri IESV Chrisli vfi f»e*
runt IudaiyVt infra notatum. Quonomine d Peruanis appelletur,& incolis regnide Qutto, vbi
fpontanea dicitur, igmratam . / bi frequens , & duorum generum , pfontas fcilicet ejfe admc

dn.":

FAB. COLVMNAE LYN CEI ANNOT.ET ADDITIONES.' 88?

dumfarmentofas , magnumq. iter in fepibus impicredegifje meminimut in quodam Htfiorico &
Gecrapbico manufcripto Itbello regnt de Quilo , multis abbinc annis tempore , quo Prorex erat
Neapoli llluftrifs.Comes de Lemos, qui illius regniPrafes antea fuerat . Vtinamque iterum
m rnanus peruenilfet libellus ille , vt generis differentiam , & defcriptionem excipere infiudiofo-
rumgratiam licutffet . Planta Neapoli culta apud R.P.Fr. Donatum de Eremita, naturaltum
rerum sludio/ifftmumdntcr aliai peregrina* quas alit , radice nttitur vtuace,perenni,fibrofa^y
rcpente , fraclu facili , colore albicante ex pallido,fapore fubdulci, recentem Fabam imitantt^,
natura Vitiginea, more Clematidis, farmentis multis tenuibus, pralongis ex viridi rubentibusy
GRANADILLA FLOS PASSIONIS. terramque tangenttbus factle fefe propaganti-

bus ex genicults,fiue alis foliorum radicem-»
demittentibus , repentibus fiue fcandentibus
quxcumque proxima Jukra ,frutices , vel ar-
bores reperiat , qutbus incumbat . Qapreolis ex
ftngulis foliorum finibus illas amplexantibus,
aut alioquin in fefe contorquentibus , funiculos
imitantibus. Folys trifidis lanceam imttan-
tibusy alternaiim dijpofitis 3 qualuor vncias
quoquouerfum magnitudineyper ambitum den-
se incifis, minutis ferre denttbus,neruofisy ve-
nofis,rtgenltbus colore virente,& circapetiolum
binas quafdam extuberar.tias habentibus ma-
gis virentes , & Mtlij magnitudine, quod iru*
aliorum foiijs vix obferuatur . Odore graui
Xyridis , & acri parum fapore . Flonbus ex
fingulis foltorum alis , quotidie totd Aefiatt
ad Autumnum vfque emicanttbus , odo*c~»
iucundo Mellis vel Hyacinthi: cjfgiepri-
mum antequam pandanlur NigelU fruclus
foltcfo virente cdyccimitav,iibus,oblongisyan-
guHis,lango pctioto fere trigono tnfidennbaSyin
quinos apices defimntibus^totidemq. folia non~»
roflrata claudentibus : quibus deinde dehifcen-
tibusycandida intus, & caua foliola confpiciun-
tur t His infident rota denfarum firiibriarum
ftli craffituiine , duplici ordine diffecl<e, purpureis macuiit fuffofie, quibus flageiia tmitari vi-
dentur ,fanguineis guttis afperfa, quarum fupcriores rediJ filamentis breuioribus parum ex-
fanduntur , infcriores verb rotx longioribus,iilisq. in extremo aduncis vtio curfu, quia ob maio-
rem illorum longitudinem,cauis calycibus foiioru comprimebantur. Amb<e quir.quager.isyaut fe-
xagenis circd filarnentis diffecariyobferuauimus in nouellaplanta . Ex harum <& internarutn^»
sliarum brcuifjimarum vmbiiico fiylus fiue cotus, effigie column<e cum bafi, vel imo torculo,lon-
gitudine fere vnciali affur<ftt ereclus,rotundus,l<euis,ditute virens , globulum parum oblongum
pro capilulo eodem colore fufiinens : hic verb parte imd , qua h<eret columna luteis quinque la-
mellis pendulis circumdifpofitis coronatur : ex obliquis craffiufcults, macuiofis peiioltsparum in*
turuis rigidis dependentibus,radiatum diadima rottmdum emulantfbus '. Bx globulo verb fum-
mo tres capitaticlaui ereclioblongiaffurgunt;ex viridi albicantesy trigono pofitu inter fe dijian-
tes in fummo, &parum contorti, litteram Syobiongam imitantes capmbus craffis ,fatunore co-
hre difinciis , & fupernd parfe leni incifurd diui/ss, vt bifida capita videantur, quanquam eo-
rumambitus fit rotundus , & veluti quinqus partitus . His fimiles inhiiiorum fionbus at
finguli obferuantur,huic plantte naturd ternnverum aliquando ob nimium humorem quatuor,&
quir.que non rarb confpiciuntur . Mane , vt annolauimus , Augufto mer.fe hord dectmd quartd
dthtfcehant fiores : tota diehiantes manent , noclu elauduntur , nec amplius aperiuniur ,-fed
fiauefcunt & decidunt ; nifi, quod rarb , nofiro Calo fruftum gerunt exiuberantem Maii Appif
magnitudine ro!undutcohre cinereo tribus difiinclum cellulis>qu<c ettam in integro fruclu ant-

Ffff maduer-

S9o i!^l^#W

maduertuniur.ob lenem quandam extuberanpiam, & tnangult effigie mfummo circa apicenu,,

, TuTconunet obltque difpofilos, centrum petentes, ncnd fummo dependentes, <vt qutdam

^S^ISffi^fe <"*• G-ato m <«** nomenhutc

*fetf ls LJmlangulofo & lato captte, vt tn p«*fcftr* ^W*, ^«^ «ttr
Wsemkehm M*% fotm* & mgro , ^/»/r« «,»»» mtos» 4f>W^**£«g

iW^ /r«ff « >/<*«" fr*V* m Cusurbita9/S agttetur , cnpttant . fM>r *«-• 4?

velut C*/fafiBuU,&ali* detecla , & foluta exflauo candtcantta ,*fpenor*,offeoveut
corttce , datd proporttone Perftct Malt offibm fimtlt* , non enim corticevt tn Pyro ^ab»
fed ofieo fere tegumento obducuntur . Huius planU cortex efil velutt conaceus,vt Colocynthtdts,
itusca/ltlagmeus candtcans, odore fuauifsimo, & gratijstmo ,fed remtffo t Jictnorum recen-
tiumfapor in maturo frutlu exdulct *d*ctduIumvergi(>*dmodumgratus&tucundofdore
palatumfertente inter Fragam & Mehpeponem. Aiunt multum comefum aluu lentre>& fubdu-
cere pottus qudm grauare. Fhs ipfe obfigna Pafftoms Domtnt deuote tn etus memonambabitus
& oejiatulimmundosfptrttus arcen extjitmatur.atque contra mcantamenta, & venefiia v*-
lere Aprilt menfe erumPit,& Autumno perficttur . Flummum rtpai adaman > Petrus , de C.eza
TbiRorl* PerLa part. i .cap.2*. his refert verbts. Amplam iftam vallem de Lile didbm, in
quaopp dum Calif medium fecat flumen , cuius rip*abu°4.nt frufiibus eius loci . inter
los gratiadmodum faporis , & iucundiodoris eft Granadillanuncupata, Monardus, i^
hfima fimpl. med. nout Qrbis ait , tn monttbus ortrt fponte, & hifionam narrat , quam l*ttfte
redditamvtdein Exotic.volumm.docJiJs. Caroli Clufij, VanumefidentquemtertmtMu-
fcas fupra fdta tnfidentes , qu« diu fine nox* tn illis morantur , & altquam ab Araneaw.er-
crnpvm tnuenirefictiefutt. Hutus iconem,& breuem hiftortam anets typu Wtf*»-i>
CRAN. F. PASS. FLOS ET FRVCTVS. nebifque dtcatam , cum jlortbus , f^fujf{e'

mine cbjeruatts , prtmus omntum m Jtalta publi?
ci iurisfecit anno 1622. R. P.Fr.Donatus d?->
Evemlnjuprdnominatus. Florum fruclus , &
femtnum iconem maiorem s fednaturaliumminorem
ad-.unximus , vt facilior fit cognitio s & mator
fifpefi* deleclatto tn alta tabella , 1« qua demde^
qutd amphus d nobis , quod hucufque d nemtne^
futt vbjeruatum : prtfertim fruclum , non ex tmo
fiore, velftoris bafi , tn tmo peliolo tn quo nodus
efi,fupra tlla exigua foliol* bina^ nec excolum-
va ftue ftylo fioris , qutetiam torulo diftinclus ap-
paret, & Jiriatus more columnarum loniarum,co-
lore ettam dijtwclus rufefctnte , fed ex globulo tlh
fuperno clauos prcferente perfici, vt ex ptcluralt-
cuet (fifitla exfrucJu cum ramulo nobts mijjo, eX
funma -viticula dependente ab llluftrifs.& Excel-
lentifs. D. Andrea Matth*o Aquauiuio Calert*
ciiutatis Principe , atque clarffstmo auret velle-
ri'Equite, ac Regi* Maiebatis Catholic* a confi-
iiJsftatus, ex horto fuo Cafertano ranorumamc*
mtate florum injtrucltfsimo : qutbus ,prater alta^
virtutum exercttia deleclatur adco, vt pro illtsadf
pifcendts nullts omntno parcat wpenfis , quod tam-*
nonfolum Floripolis , & Hulbipolts 'Belgtcts , fed
& alijs quibufcumque fatis notum eft, m

Pag.3o5.

zc:txt-

L»il(A-

i-AB.COLVMNAELYNCH ANNOT. ETADDITIONES. g9,

Pag. 303- Cap. 59. Co<*Pt.

Alteriusfoly imaginem ,mn folium alterium in/idens babere, tam Auclor nofier quatru* *»>»>>■
Monardus fcripfit ,

Pag. ead. Cap. 60. hfff

An potius ad Thymel<e<e fpeciem refkfendam .<?

Pag. 304. Cap. 64. Q"*U

ghtalancapatlis Mexicano nomine dicla b&c planta,nofiravero lingua ab ipfomet Auclore p'^-^
lib. 1 . cap. 5. irati hominis medicina, quia htlarttatem inducit, & iram mulcet. f>)u<epotius ad
animum, quam ad corpus pertinere videntur .Sicuti qu£ Oceloxochitl lib.y . cap.30. biUrita-
tem afferre dicitur :fedhjec ablata caufa intrinfeca , qu<e a contrario natur<epharmaco erat tUa-
ta . ln noBra verophnta , nihilde intrinfeca ,fedpotius de extrinfeca iniuria refertur . Ouare
quodplantahac homini non modb ab intrinfeco humore irritato,fed velab extrinfeca etiams
caufa irato medeatur , &Jic animopotihs quam corpori, maxim<e etus virinm efficaci<e efi tri-
buendum, quia vefanum illum , acfurentem in hominibus ignem reftinguere poffit , impetufque
adblandam temperiem reducendo fedare ,vnde Pacificam libuit vocitare .

Pag. 305. Cap. 66. Ti.uocii-

Huius icon fub nomine Tezompotonic repofita efi lib.6. huius voluminis folio 191. cap.16. ehtL
cuiusfolia effigie maioris Coniz<eferrata , longa poUices tm , & lata vnum , venis iutefcenti-
hus,coloredilut}virentia ,ficiiti florum calyces,floresverbdiluteexa\bo violacei deptngun-
tur in Recchi exempl'. atque pappofi '. Radice longa , fibrcfa, & fibris flauicantibus , non parum
effi?ie,& viribus Coniz<e rejpondms , & Barbarorum Tharalh.m, de qna vide cap. 4.2. des Barbaroru,
Eupatorio in nofira minus cognit. fiirp. hifioria part.i. Romas impreffa .

Pag. 307. Cap. 70. Tyzcuimpa

Recle CoUega noHerputat Ranunculis congenerem , eoque magis quia radice variat ttiberofa,
& glandulofa, nofiro R<enunculo bulbofo leptomacrophyllo gramineofolw affinisforte , in nofira
I .part. minus cognit. fiirp. cap. 141. defcripto. An autem hanc , vel congeneris fimili folio , vel Arjf-ari; a„
potius angufiifolium Avifarum, quod Samnites, eo quod anguiio, & oblongo virentefolio exeat, suftifblium
primis Ochorij fohj <emulo Cichorium venenatum appeUant .frequens in monte Maiclla , in- ^l]ffffff
teUexit Theophraftus in cap. de Aconito , quodfrumento fimile dixit , breuem herbam folio Sannicurn.
cichoreaceo , radice nuciproxima tuberofa , nifiquiafemine ait e$e nonfpicofo , viribus tamen—j
putrefatlorijs ,/iue caufiicis fimile non parum h<efitandum , fitextus , vt iacet,fit incorruptus .
%)xde qu<e in cap.de Scorpione ,fiue Thdyphono Theophrafti diximus in z.part. minus cegnit. *" f™™'
fiirp.cap.ig. Arifari quidem frucius potiusrecemofus. quamfpicofus dici debetfolia vcrb tam to fimiie_,
Cichoriwn nan incifum, quam infrumentum pofiunt refkrre, & in taclu obferuatur aferis . Theoph.

Pag. 309. Cap.74. * X:cam*.

Plantam hanc virentem vidimus prateretis annisiu cultijfimo Exoticarum fiirpium horto
Romajtfd <edes IlIuftnfT. Cardinalis Farnefij, & edulem effe accepimus .

AD LIBRVM NONVM.

Pag.3iS.Cap.i. ^otochih

XXsA<W>mv> fiue tefiudinati PorceUionis nomine animal depinximus , atque defcripfimus „•
rarumprofeclo animal, necnofiro Ccelo vifum, innoflro Plantamm vdumine, cui titulus, mi cheioni-
nus cognit. fiirp. Ephrafis, in Aquatilium , & Terrefirium obfermtionibuscap. 7. Ex qua no. '

ns.

fira exacliore tegminis animalis , nifaUimur , icone , in quibus differat ab iUa propofita a do-
ciiffimo Clufio infuo Exoticorum volumine lib. j. cap.i J. & hac Mexicana , quamuis ex ipfo
ajpeclu dignofi pojfit , ad faciliorem tameneorum cogtionem paucisexponemus . "Diflert qui~ DifFerentia
dem nofira icon ab iUa Clufij, medijs iUis tabeUts, quibus animal contrahi, ajque produci potefl, jmagmum
nam in iUa Clufij tres in animalis medio depinguntur <eqnales zoru ,fiue fafi<e totum corporis aor,s, &
ambitum cingentes :in noHra vero iU<e non <equales ,fed tn tegminis clauiculis ,fiue articulis ciufij..
vtrinque in acntum definunt noueUce Lun<e modo,& in medio in elatiore parte latiores funt ad-
modum , vtcum animal conglobatur , fupern* tegminis pars- circularis diametri longitudim^j.
amp/tusextenfadorfum contegere poffit ,& quia cartilagine quadam coniunguntur , cum ani-
tnalfe exerit, & producitur, ill<e contrahuntur, ita vt illafzre proportio , qu<e efl diametri ad fe-

F fff 2 micir-

j. Tatou.
Monardi.

i. Tatou
minus an
Kecchi?
3 • Tatou
Authoris
& Clun) .

Mutiipn-
lia.

Crocodi-
lus Mexi-
canns i

Soi IN RER. MED. NOV. HlSP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

micirculum , chord<e fcilicet ad arcum . Amplius in nofira quatuor funtfifci<efiue tabell<e ,
»oa tres , atquefimbriarum modo depicla , quurum pars media latior , & vt magnitudinem ex~
primamus ffingulis lata eflfejquiuncia, & iuxta clauiculas in acutum dejinunt,<& imbricztwi
difpofita, & cumanimal exertum graditur, occultantur intotum , cum alids conglobato animale
tertia animalis partem cooperiant . De rehquis non ambigitur, quin idemanimal voluerit piclor
ille exprimere , quamuis minns recle , nifollimur ; e x quapiciura Clufius fuam taheiiam exa-
rauit . Hoc animal tertium Tatougenus confiituere, ex iamjibi cognitis idem Clufius retulit:
nam primum genus illud effe ilatuit , quod primum innotuit , & a Monardo fuit defcriptnm
omnium antiquius , & vulgatius, quod videre licuit in ditifjimo Imperati noclri Mufeo , & ma-
ius efi omnibus alijs , corpore , cauda oblongiore ,fquamis conteclum . Secundum genus quod eil
mifius Gffimile, vt ait Clufius , idemforfan cum hocab Auclore noclro defcripto breuiore fia-
tura, & caudafedfimili . Tertium efi d nobis defcriptum, & depiclum , Piclura ex tejia de~
mortui, & animal defiripjum conieclurd : cuius cortex nonfquamofus, vt in fuperioribus duo-
bus,fed tefiudinato, biualuo, ojfeoq. tegmine, cauda breuiffima,& alijs differens miro Naturx
artificio , vt diximus , quo fe in globum contorquet . Animal verb d doclijf. Clufio , ex colo-
rata icone adipfum d fiudiofo Iacobo Plateau in epifiola adiecla , vnde breuem hifioriani^,
concinnafie rfert,Jic defcribitur. Habebat porro id animal pedis vnius , & quatuor vn-
ciarum longtudinem : corporis vero ambitus,erat quatuordecim vnciarum,binis vi-
delicet minor ]ongitudine; eius tegmen durum, & teftaceum,fuIiginofi coloris, quem
fo:te vetuftate,&manuum tractationecontraxerat,quodammodo te(lellatum,acollo
ad mediu,corpusquafiorbiculataj figuraj telTellis varie pi&is diftin&ii , medio autem
corporc,ternis ordinibusquadrangularum t -flellarum varieetiam pktarum infio-nitu,
poftrema tegminis pars fimiiibusorbibus diftin&a erat,qualibus pars anteiior: toturn
etiam caput ad nares vfque fimilibus teftis ts&u, aures patentiores, nec aded mucro-
natashabebat, vt illud quod infcholio ad Mjnardumexhibitum :cauda breuiserat,
du. busdigiti humaniarticulisextremis nomaiorj totaetiaorbiculatistelTellis tecta:
ventrem nulla crufta teilum fuifle.fed villis duntaxat obfitum, pifflurareprefentabat,
quemadmodu etiam crurum pofteriorem partem, atque guttur, & narcs : pofteriores
pedes ternis digitis , & calcari prasditosfuifle pi&ura fidem faciebat , anteriorcs ver6
duntaxat binis,&ca!c.ui,nifiapi£r.orefuerint praetermiili: penem fatislongu,&exer-
tum habebat. Huius animalis tcfiudinem biualuam.d nobisRomx reperta,curioseferuamus,
tanquam rarum quidNatur<e, & admirandum,Ojfeum,tef]ellatum,tefiudinatum,compo/itum ,
quod ,vt diximus , &obiongd, & rotundd figurdfitad animalis iibitum. Huius JinguLu
teffeUas crefente animale crefcere oportet quoquouerfum , quamnis oGeafint duritie , Cfffub-
fianU£,& non cornea,vt in (rreflri Tefiudme,in quafinguhs tefiellis extrema ambientes line<e
lilud argumentum ofiendunt,quod in hoc animale mwime objeruatur, cum varijs turbiculis,non
lineis fit depiclum , & afperum . In tefiaceis clarum efi incrementum fieri tefla in extremis
orisper additionem, in crufiaceis verbper totam crufia,&/ic per dilatationem. Hocanimal,vt
fosl nofird editionem,ab Exoticoru Cl ufi } volumine,quodpofieaKom x venalefuit,didicimus,
Brafiliana T ' atou,Hijpanica JLrmadiUo ,Mexicana verb voce Aiotochili, id efi cuniculus cucur-
bitinus appeliari, quod nomen magis huic, qukm alijs congruere videtur, licet conglobentur. Vide
Theuetum vltra Monardum . Pag.ead.Cap.3.

Hic r.ofira confirmatur propofitio, in loco vbifit materies apta, &eadem C<sli confiitutioji-
uefimilis qualitatis materies, & Celum, tndeque eadem temperies; eademfimilibus locisgenera-
ripojfe. Nec niji Mwis qualitast&JimilisC<eli temperies fupra montem adfit., pofiefupra^
montem oriri maritimum,quamuispoJfe alibi genitum aqua ipfa prouehificuti nec in kcuHribus
terrefiria, nec in terrejlnbus, & ficcis lacufiria, nifihci conuerfioneprius acJa, .

Pag,3i5-Cap\cod.

^Hpflram fententiam adiuuat etiam Plinij aitclorit<u,qui hb.<,.cap.i. refert , fiumen Uarat ,
in aufirah Ayhric<e parte pofi promontoriu Solis Crocodiws gignere: at etiam vltra pofi Aethio-
pas Daratitas flumen Bamborum , Crocodilis , & Hippopotamis abundare : & pneter fiuuiatiles
xnueniri quoque Crocodilos marinos , cum in aqua dulcs & falfafuerint obferuati . Terribihs
h<ec beltta efl contrafugaces , &fugax contra infequentes . H<ec Plinius recenfet lib.8. cap. 1 6,
cuius mores, ct vires etiam medicM apui eundem vide .

. Pag.318.

FABi COLVMNAE LYNCEI ANNOT.ET ADDITIONES. g9f

Pag. 318. Cap.6.
\Aliam nouam fpeciem difcribit f & depingit doclifs. Clufius in Auclario ad Exoticorum-»
volumcHcapt de Manucodiatarum , fiue Paradifcarum auium Rege credito , cuius piclu-
ram , & biiloriam refert , & prater alias r.otas quamplures , magnitudine, colore , &
alijs , banc prtcipuam differentiam notaumus , quodjcilicet rotundte tlU penn<e fiue Cer-
donum filis fimiles tenuitate , pilofe , & admodum longa , quibus fujfendi ajferitur v /Vc_»
pedum ; in bac Jpecie , prater breuitatem , &tenuitatem , Uues fint, & in fummitate tan-
ium ad vnci<e longitudinem in orbem conuoluantur , ab vno duntaxat latere tenuiffimis vtllis
pr<edil<e , prona parte coloris viridis , faturi, fplendentis 1 & elegantis , pene injiar pennula-
rum , qu* Anatis fer<e maris collum tegunt, magnam fane venuftatem addentes , fupina ver$
partefufci coloris, Inueniri etiam tradit alias aues , qu<t fctat babeant alttram fupcr alfc~
ram vcrfus extremum decuffatim fitas ,

Pag. 327. Cap. 14"

Algazel ex Aphrica^ \

Quia ab Auftore noftro inter animalia Be^oarifera nou<* HifpanU prdter Ceruorum Jp£*
ciem Mazamc vocatam, ceruinis cornibus praditam ,alia minores fpecies, quarum alia fer<e»
ali<c miiiores , & timida , ac ali<e minima pluribus etiam differentijs diftincla rejeruntur^ quas
noninter Cerucrum Jpecies vt priorest at inter Capreas potius recenfendas iudicauerityvt po~
ftremam7em&ma$amedicltam breuibus, nec ramofis cornibus , & toto reliquoferi corporis ba- Temswm
bitu nonparum antmali d nobis nunc exhibendo , nifi maioribus effet cornibus fquod forfitan ex ~*me •
£tate ) refpondens illud deptclum, & d nobis obfcruatum hoc loco addere non tngratum fiudio-
fis fore putauimus , Animal eft exoticum d quodam Turca diutte ex Apbrica Neapolim mune-
ris loco Principi viro mifium , magnitudine Capre<e , Capreoli dicli , cuitoto babitu prima fa-
eie /imile,nifiquodcornibus nulli magis quam Hirco fimilioribus fit praditum, quare arabice
Algazel dicitur , vt a D.Gafparo Principe Fez , cui notum hoc animaleft, relatum fuit , quod jtfatti.
idem quod Capra fonat > nam cornibus , & ftatura Capram piwa facie vide/ur amulart , vt

Hireo-caprea , vel dtyt^e^ac dicipoffit . Pito efi breui fleui^flauicantej dt in ventri > & la-
teribus candicante,ficuti in internis femorum, & bracbiorum,illoq. Capreolo molliori , Altitu-
do illius in pofterioribus , qua fublimiora funt anterioribus tibijs,tres fpithamas aquat . Cor-
pus obefiuSf <fy collum crajfius habet, cruribus , & tibtjs admodum gracile ' vngulis bifulcis ad-
modum difftcJis^illisq.iettuibusj & hircinis oblongieribus, <*>• acutioribus fimilitudine Alees,&

?lii 3 nigriz

8 94 IN RER- MED. NO V. HISF. NARD. ANT. KECCHI VOL.

wgricantibus . Caudam habst dodrantem fere pihfam,hininam , &e medioadextremum^

vfque nigrefcentcm , V« exteriori poilerarum tibtarum tunclura quxd callofum extumefcens

obleruatur , #»'«* £ w» refidet forfitan comprimitur , x^/ <?//* <& ca«/i , «j^ #• /'« anterioribuA

tenibus deptUtum quid crufioJum,ptopter oenuflexionem, conipicilur . Hdaris afpeclu facies,

ficuli magni , tiigri , luctdi , Utt , aures longa , magna ,patuU , tnprofpeclu elat<s > ///<*^. /»/«/

canaliculatie qutnquefido sltigiutn ordtne nigncante, extumennbtis ctrca ilias Hrijspilofis can-

dicanttbus , & Itnea tenut cinumducla ; quodinbuc animale obferuare contingit , Carnua pe-

dem romanum longa , *etrorfum tnclinata hircina , e x nigro cafianeo culore cochleatim siriata,

& intemo fitu adtnuicem finuata , &pojl dtlatationem refiexa,atque deinde in extremo parum

acie refupinala . In his rotundum , quodd fronte ad rricdium vfque firi<e tlU tn cornibus ela-

t<e fciffura quadam Uteralt htnc inde diuifit > aut interfeclx apparent, & quodmagis ftriges

Jirijs opponi videntur , vt interruptus prdo cocbleatus appareat : dunec pofl medium tllorum Jctf-

fura deleta afiue coniunfta ad fummum vfque tterum feruetur , Hoc autem accidere putamus,

quia cornibus incrementum tnterne prouenit , & ficcior externa pars velutt excrementitia iam

facla , nec adilludrecipiendum amplius apta,findi oportet , vt in Qucrcus , & Vitis cortice ob-

feruatur^ & fimtltbus , fiafus colore magis rujfo , ficuti ex oculis parallelo ordine linea nigri-

cans dependel ad os vfque reliquis candicanttbus , Nares , & labia ,os >& \ingua nigrefcunt ;

quod fatisydum ruminabat,obferuauimus , dentibus ouium modo exiguis, & vix confptcuis , vo-

cem edit non abfimilem JutlU . Animal eft omniuorum , vefcitur quidem herbis , hordeo, paney

ferculis quihufcunque ad hominis etiam vfum paratis,nec non & dulciarys . Dum mingert^^

velcorpus exonerare fit opus , i folitoloco manfionis fecedit, & vbi rimamin auUpauimen-

$o confpicit , in tlla mingit ,&pauld pofi longe excemit , nec locum manfionis vult deturpare^ •

Jn minclionis ailu renes deprimtt fe tncltnans , vt quadrupedibus mos efi fimilibus , deind%j

fe erigens ad fectffutn vadit f M anfuetum efi antmal , quia forfan ab ineunte dtate ajfuetum

komuithus d qutbus cibus mintfirabatur: comihus tawentaclis 3fuam in iWs fortitudincm-»

in.iutt vtm factens , & tUa minime decidua efjeputamus . f)um de loco in iocum migrat fefiim

uantcr fuccur/itam , domus angulum pettt , voi pofiertortbus verfis tll'co quiefcit , indeque ali-

qua de cau/a dtfcedens , /imili modo alium altcrtus cubicuii angulum petit,ne forfitan imparate

auer/a parte Udt nmtingat , nam & tailis pofierioribus cakitrans autuqit , & 'n angalo pofitumy

firrcclis atrtbus hmc tnde prufptciens con/ifiw. quodetiam Cerua expauejcenti naturd indi*

tum e il)Vtfimilt mudu aures tn profpetlu patulas erigat , vtpufiea objcruauimus . £hare ttmi-

dum , & fujpeclum efi animal , ^ h<ec obferuare Itcutt apud ciariju D. Marium Sthipanum

natuvzltum ftudtofiffimum , Pbtlofopbt&que demonjiraliu* ex Chymia pro/eS]<e , prater

logophyficam illam JchoUrum dominam , obferuatorem diligeniiffimum , d cutus manu boc

animai, quamuisparum timidvm , non femel dulciaria eitam atcipere vtdimus , & hilariler

deuorare, cui diclum animaf ob fiientiarum, morumque pnjiantiam dono & amoris ergo fuit

oblafum,

Scriptores De Orientalibus , & Perficis Upidibus , & animalibus illos generanttbus vide quoque Gar-

4e Bezoar, ?jam ^ horto tn (ib. dromatum cap, 45 . qui ex quadam Hirci fpecie tllos erui afferit •• cuius

cornueffigiei tubercults cina ima coronati,& eiujdem vnguU d clariffimo Carolo CJufio pott

docltffim* fcbolia e^hibetur , Verum nos etufdem animalis cornu , quodparum ilhus iconem fu-

perabat firiatum obhque,fed abfque tubercuiis tllis */W</tf#//J.FrancifcumImperatumFer«

dinandi filium fimul cum rufefcente lana breut etufdem animalis , & ouium modo molliobjer-

uautmus . Videndusefi et^m Ubeilus clanffimi Gafparis Bauhini de Bezoar orientali , occi-

dentali, atque germanico, in yt0 dtjfuse(um breuitate,qu4 ab Arahibus,& Recentioribus dc fu-

pradiclo lapide firipta funt, JtnguiAri metbodo rejeruntur ,

Alia tni- De Quadrupedibus aljjs no u<e Hijpania at> /tufiore vofiro non defiriptis,fednuda piclursu,

«uluMex. cxbibitts,adeundus ett doclifi \Collega nojter Jo. Fabc» Lynceus 9 qui diligenttfime illadefcri-

ffih & Jcholijs etiam (uculentd eruditione refertts tlUSrautt fol.465.ad finem vfque .

pag*333«Cap. zi,

>pej.Mel. Df Apum generibns,fpeciebus , dtfferentys , mortbus, tngenio , virtute , mellificantium , vel

non meUtficantium , generatioticjatura^ & alijs : De mellis differentys , ipfarumque vntuerf*

htfioria docltffme & deganttffime in fuo Aptarto egtt iUuilrtfs, & txcellenttfs- itemquevmni

feunttarum generc pr<eftanttjsimus D.Federicus Caefius Princeps S.Angelij&MonrisCarlij

Mit-

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. g, ,

f D K rPat%Sfo?>V''^WT' **■***".• Lyncforum AcadLiZ
i. D. N. Pap* Vrbano Ofiauo ,n perpctu* deuononi, fymbolum oblalum futt anm i6a<
.umnojira,,, Af„ mmm accura,ij„mi d clar.f,. Df Francifco Srellu/o Lync o,*£

quodam M„rofcop,o obfcruala ; vlqui Mam *,dcri,,in admiralimem inc,da,,dum ,amZ
rnuha, par„,organaq. ,pfa ap,r,e dcf.lia d.fcerni,, y„, ab inluenlium oculi, inipfoanimatZ

mtmS.1%. ,"""■ ' '"""* Pmi'c &"'" «""'fie^m EXccl,eJ,f,erlp";
Joli,f,m4lucubral,on„ quamprmum , ,n fiudiofcrum graliam ,»,/, fubiicicniur ex auibu,
quanmmf - .^^ ^ ^££*K££*"

AD LIBRVM DECIMVM.

Pag. 736. Cap. i. 'At«M»i.-

li.

De Succini, & ^itumimsgeneratione^arietate.natura.fplendore, co!oreypifcatu, tempor^. wSS

"f* f i0fTV berbU *"'"" '" tpf° V,Zenttbus *S« «"dtco vU GocbcIIium? fiXiSS
«Fcrdiaandum Impcratumw /MA/>r/a „.,»„/,■ italtcaUngua NcapolitJre/T.JiT
sap. 5 . v/?w a«* <?• & Francifcum Impcratum eius filium in Ub.de FoJftUbus . 4'

nvr .' 1 • ; -j- ,, .paS«cad.Cap,3. cWrt.

Dfprenti*buiuslaptdisMczcuitla:l,t*m i„ Jubjtantia, magnitudine,colcrci& adhncm^ **i ?'*
snutauo^elcontuma^ hift.naturaUtb.T^ """"'

mdcap^^utflammavento tn lamtnam irruente , Lun* dimtdtat* iconem argentco colore 1

€umferendo,ficenmeo lcct fiamma vento illatajapts muL.ortem cJ,fif acl^Toeli

ZTf:tVayUCldrtem< ^f^^f^f^cpoteritjsaruficem vtZZ/Zl
hum , &toca,um adtem.aut fimtU flamma molUt vttrea : *//*, fiota tgni cLnZurlami
**>tota fimtUcolore«Jficcre<.ur}firecle finttgmta. J g ^natur lamt-

PSP" 527 Pnr» *

lafpidis Antiauorum varietates , ^™,^ ^^ Fcrdinando Impcrato „/",r»*/,r •?**

vicicoriac rrjerunlur , £x Plmio Wro comprebendunlur elam Htholropium CbalcdoniuL
& Corncclarum vanelalc, , quorum varica, in coior, , nuilam affert rMaZtl.,7'
r,e,a„m, fi™l» ««idemjmmo.ademefieorum fubfZZ&ZT^

,/,,<■» : 6- ./ro^ coiorepalumbino , ahum lornTo 'alZZj T""'/'*" mul"<°l°"»^
dicante, aliumarborumiconem reprefcn.a ^^/^i^fe^f^T

Pag. ead.

, & IN RER. MED.NOV.HISP.NARD. ANT. P.ECCHI VOL.'

Pag. ead.Cap.6. .

T¥<y*>\. „ r .^- fubnomineHefadanommusJfed qutmaiort fit f*m*,experimento,vtd*

*&L HmC IZiVnTduaZm vJarum dtametro , ,0g/,/-c/« te>»» 40W -H R* P* ?*

?"'• nlZTZdZtoZm Neapoli « C*««,*/« S.Catherinz de Formello* «/ *»ag»/ ^

^^^^^^«» 4«^ ^ ^'p "%*

M" Imperatus soJterbm,Cl*piJ<m*J $**. «* ff* '***■' ***** """'""" >"*"

Pa**. 341* Cap* io. -

**"*«* Htf/«l"/>»«^^

Eliotro- aorulaptdM>qutaexiguurefemr,abJi^

$£%%* ,m n:nrrorides .,v *,^fr, vim-vftam & lotam)adfiringendi,erodendhcolleBwnes)&

tuZlophfsco^nuen^ . Imperatus nofier eius vartetates /,^«/..4. */<*• emmrah

quem vidert poterit leclor curtofus t

7 Pag.ead. Cap. 21. . . r.-

«'■•'«' w* ^ /A* *„.,* «<m* */W Diofcoridem defcribuntur3nam Eretri*>Sami*,Chi*>SehnunU4,U~

fh ,,fi, Diofcoride./W» . #«» «fS»*/S 'SjU «

«f «/r^W, ./«* y* •*"*£*-*" 7'TZZ'ferl LmTLc*2"> Jieitur : 6- «-
lerraleuiMma /il & canJUa , & aqua fdiitalurejeral,umzacw ,

Z SaL f/milt, e»J«««r ■ Vide fu, Imperatus .*, !*!-**>. * 4"**

y Poer. •>/.■>.. CflD. 2 2.

Pag. ead. Cap. 24. .,..-,. ;• v ^«.«./T

fe-« P„,„ j„ /f„;„ ,) Diofco.ide ,rai,,*,,Alumi«i,fCm, fi«< '"ff'^Zm'c^Z

Pag. ead. Cap. 24.
raditas^Aluminis fci^

ttmdi Junt & naturales alU , crujiofi nempe ,& ^^^^". 7J7 "' £Sii /#«.*#
r*<f//i<« *.-/*«., tumUum apparet , guasfpectes omnesmforoVulca ntono 1 Put eoli ^ ^

/w«/«i*i/i^WMmpcratumnoftrum»//f-wW^M^^

^ ^. .;..-.. r . ... /1 -...,„>> AmTinct-A. fc enimruPctttalue wciwr ^ji-T'»»

memuimus.Vtde Imperatum noftrum /8 /^ natura.t mpun»*v. * ^ • -jtkj , " -.W|
iUM ^tow/fwr» %uU rupeum eft , mlgodeRocc^ftcemmrupeutahce ^^

Salium ns
tuia .

VAE. COLVMNAE LYNCEI ANNOT.ET ADDITIONES . s97

^tthlolus &idemImperAtm;&nonfo/umfieripoteffex/apidibus,&eX ierraa/wm^r,

cr 'j-tr • PaS- 343- Cap. aS.

S„to ^«w, dtferentt+ntus, n,tura & vmk elegantifm^ a mf\ro Imperato i» /&* WI r««f
**«-. ^13. f4p.4.A^ & a/torumfuccorum mineraitttm proponuntur . Sed Salumdiu^a ™
nonuna , & gencra parum effetjctre, mfi tUorum ettam variJ qua/ttates & vtreZJJnt
nec tntm quta omnta genera Sahumfa/Ja fapore , tn eodem falfofapore nuUaefi dtfnJZ
nampr.ter tUud magts^ nvnus falfum , inefi vel acriLnd fvel amiror, S Z^\
aut acidttat contuncia , qu.e omnta differentiam paruvn in rabnre «wW/ «, *

ex Terra Sulphure , & Mercuno ,fed quta Sulphur & Mercunus non confbtctunZTvoHea
dtcetnr, Sal appellatur quod efi duplex ,fixum & volattle . tn sTf^eZr^Z^hZ
reodor,inMercurtopottftmumco£ores. Etquammtauquamprmci^firmum^^
fubHantficumrerumomntum, comparetur e/or.ento Terrtpuro, non tamen vt tUa Terra pura
eementarts,eHfrtgtdum&ficcum{ qu* qualttates funt mrs rerum compofitarum, &fieri-
/ttastn non compofitts Jfed efi caltdum qualttate aclitta prtditum, inferutens oeneration) rerum
cunclarum Dtxtmm compofttum exSulphure , nam Sulphur confertur l*nt f quia pabtdum^
efi tUtus ,ficutt ata buumwoja , oleagtnea,pingtua & refinofa . /tem ex Mercurio, qui refpon-
detfua natura Aqu<c & Aert, non entm de minerali Argmto viuo credendum efi , fed tta dt-
clum , qtiod humtdumfit , & tn vaporemfiue Aerem dtjftpetur calo : e admoto . Terra wtur &
Aqua ficcttm & humtdumfi mijceantur , non cohtrent , nifi adfit qmddam medtum tnter fic-
cum & hnm,dum,tnterfixum & volatile, quod eflpars ptnguis fulphurea , qu* partiapat de^
vyue & naturafuatenax & efficaxad g/uten fciendum , tufiamq. eorumtrium tntxtio-
vem Sulphur tgtturfiue deagmea fubsiantta , Salts & Mercurt) efi mediator, & vtrumaue
copulat Sahsq. acrtmoniam & Mercuru actdttatem , qUte <vt plurimum tn eb reperttur ,re-
prtmtt & contemperat haud jecus ac fptritus & humtdum iUud vimficum feu rfdicale ; ani-
malemtncorporeamjubflanttam cum corpore tquod totogenere diflat, coniungit . SedadSa- ^W*£
lumdtuerfi atemredeamus . Saltum aliudefi commune } quod Mare per ftcretosTerrx mea- ieieaax'
tus tottOrbtcommumcat , qaodtanquam altorum fiporum magis expers Uomtnum & antma-
hum ctbo aptum efi , aitmentadtfirtbuens , & condtmentartum . Altud Salvemm* amarunt^ < . r-
vtm habetextergenxem,euacuantemfiuepurgantem,&alt*herb«^ item omniafeUea^ , m"

quibus Sdamarumtnefi, ^nttrojum . Sal alttmtnofum faporem hfbet acerbttm, & commu- S*.
nicatacerbmtem. v-ttnoumquodetiamexgenereSaltumefiifaporem habet adfirimentem °°ru
fuptuum Armontacum habet actditatem , quare Sal qttod aliquam fupradiclorum mixtio- An!
nem tenet pauttctpat detUaqualtt,te,ficutidefapore,dtuerfosex illo fapore patiens efjecJui , c™
idque oenefiao duorum Saltum volattltum , qiu omntum opttme commtcentur propter fubttl -
tatem atquefubfianttamfptrituofam . Armoniacum acidum , coptofum in Vttrllo, eiudemqu »
fer^ntatto^fic^guUtontm caufd> ^,^ .^

Salt* Armomaclfeu SalArmontacumfpirituale, reperitur non tantum in Vitriolo , & Veoeta-
bjltbusacidts fedettam tn Sale communtfm Nitro,Sulpbure,& rebus omntbus . Nam tUaaci-
ditass tUudtpfum efi,quod Sulphur coagu/at, & copiose in eo tnuemtur,nam aiias Sulphur tpfum

JiutdumeJJet, & non cohtreret, vt ttquores oleagtnei , quod /ongl dtuerfum efi d natura Suiphu-
rts , tmo contranum, cum nonmodo ignem nonconcipiat,fedettampulutspynus ne accendipof-

jit,pr*Het, habeatq. vtm quoque acidam diffolucndt margarttas, coraUta,corporaq. foltda, coaL
iandt verofptrttus ardentcs, qui infiammattones in corpore tnternas vel extermus excitant /L

gulare remedtum, ac proinde adfebres extinguetid.ts prtfiantijfimum . Si plura & c/artora de-

fideras,vtdec/artjfimum D.Iofephum Quercetanumm /ib.de prifcor.PhHofopb.ver* Medici-

wveramaterta, &in traB.de fimpl.fignat.intem.vbimaxime de/eclaberis .

„ . -Pag.344- Cap.vlt. _ .

Nttrtgeneratiotfubfiantta., qua/itas & differentta d nofiro Imperato difitnc7e traduntur m""*""

tnjua naf.htti. hb.i^.cap.io^&etiam d ZrancikoeiusFMo in lib. defojfihb.vhiom- Nltrura»
1 ' »»-

alumi-

m .
Vitnolum
Armoaia-
cum.

898 in RER. MED. NOV. HISP. N ARD. ANT. RECCHI. VOL.

mW*M>*mf« ^ZfhZnani VZ,an,arAih.fscuti M aluminofimpun$cns,^
comfarar, uuraliotnrfom bumam Juccos \, » / . . M Ara„„,„c„^ ,

ac,ufim,tttmu,&m<ta»cMu*ac ■ kale 0 iimicum malwnis,& fcildentibushu-

dulccfaccharmum f„mu iulc, . YZ'J„ZZr,mZ 3»* Sakfmmia ,fsSfaiyric» ar.

comperies.

©

Appen^

FAE. COLVMNAE JLYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. s55>

Appendix ad Serpentarij Narcifsi defcriptionern .

Neimmmprts verborum \n cafee defcripiionis elegantishuiusnou£q.planUvideamur,&
ne quis nobtsignama notam tnurere forfan pajfit , pro virilt emxt fumws , vt quid ampltus hu-
tnpiant*btft9rtie*dderemuit Hoc anm menfe Septcmbrt floruit . Jiluslri/i.autemD.B-r-
jiardmus deCorduba (de quofuprd) vt&nos , &rei herbaru Ttudiofos foltio fauorepro-
Jequeretur , jhrem tujfit cuftodiri , donec fruclum perficeret , quem eliamfs rntnus ad maturi-
tatem promtt, ex eodem famen imptrfeclo multa licuit obferuare, & notare, ita vtplantam^
NARC. SERP.BVLB. ETSEM. ^?** rarioris ' ™uiq.plane generis exiftimare debcamus,nuUis

noilri Orbisplantis nec frutluvel fiore^ nec fpecie fimilem.

Vroprium habet.vtfrucluferat coptojum infummo caulis>&
flotis oualtplana baft , duabus vncijs lotiga,& paulb minus ia-
ta.Pofl Solts tn libram ingrejjum marcefcentibus, & dependen-
nbus florts folpi & longts petiolis ex albo virenttbus , & ma-
culofls etiam nonnuilis Jemiunciam &plus longis,fruclus pro-
fert Oliuanuclei magnttudtne trigonos , quibus flofcuii infi-
dunt ,vt dtximus ,coptose numero plujquam centum. Flojcu-
iis decifis, qucd euentt tn fine Septtmbns , quo tempore hoc an-
noi6i2. notauimus , dum hdc imprimtnda erant , rubefcunty
arecm trigonam tnfummo eorum deferentes , ternas celiulas
habentes , tn quibus fingula femina ab tmo ex breui pettolo
trtgotia dependebant, & qutaadbuc immatura , &ex albo
virentia}an plura emittat nefcimus: Japore erantex acerbo
amaro . c£uibus , vt ablald parum terrd licuit obferuarc^
(non enim vltrapermijfum , ne bulbo vis auferretur) tam folij
cacumen vix exertbat extraterra ex bulbo: magnus eft,Alaba-
fri modo candidus , folidus , & fquamts craffis tnbus dislin-
iius, qu<t, vt exifiimamus , ora fuerunt , e x quibus alids cau-
Um , & folia producat . Vtinam propagata infobolem plan-
tariienus obferuare permifijjet ,plura fane cum exaclior^,
btfiorta proferre nunc nobts Ucuijjet . lconem quidem, quoad
1*<rt potutt , act uratam exhibere volutmus.vt pro vtribus Botamc* sludtofis fatisfaceremm.

A

PHYTO S OPH I C ARVM

TABVLARVM

Ex Frontifpicijs Naturalis Theatri

PRINCIPIS FEDERICI CAESH LYNCEI

S- ANGELL ET S- POLI PR I N C I.

MARCH. M, C£LII,II. fcc. BAROIL ROM.

defumpta

PrimaPars,

In Stirpium ScientiarjacStudiorun^Inftitutionem^

totiufque Herbarias Syntaxis

Profpectum \

Poft Mexicanas Recchi, quae ca?teris cum omnibus
Plantisin ea copulam inire debeant

NVNC PRIMVM A LYNCEIS EDITA^

Imprimatur, fi videbitur Reuerendi&Patri Magiftro Sacri
Palatij .

*A. Epifcopus Bellicafiren, Vicejg.

PLantarum,reique herbaria: Phytofophicas tabulas Illuftrifllmi, & ExceII.mi Principis Fede
rici Ctffij Lyncei>aKeuerendifs. P.Fr.NicoJao Rodulfio Sacri Apoft.PaJatij Mag.recogni-
tionis causa ad me traifmiflas accurate Jegi , diJigenterque recenfui , & earum fum admira-
tus induftriam : in his *nim ex naturalibus principijs inueftigata Sophia,ad plantarum eflen-
iias, racultates, ac vins cognofcendas viam pJane aperit ; & (quod magis eft ) artificium ip-
iius Natura? in gignerdis plantis , in extendendis illarum neruis, in venis intertexendis , in_»
inufculis earumdem acaptandis, in coloribus exprimendis, fub methodo pbilofophica omnia
tanra fedulitare locantir j vt vel quo nam lacle, quibus aquis, quove aere plant* nutriantur,
augeantur, atque infirnentur > ex vfu hatum Tabularum minime ignoretur . Omnia quidem
ca eruditionis facra? ,atprophan£ vbertate confperfa, vt me lateat, eruditio ne > an philofo-
f>hia ineximioviromagis Iaudandafit:vtrumquecertetam in Auclote , quam in opere_>
lumme confpiciendumexiftimo i Quapropter ad Italicam gloriam id plurimum facere arbi-
tror ; vt quamprimum & Tabute ifte, & reliqua eiufdem Illuftrifsimi, & Excellentiflimi Virl
cgregia monumenta hilucem emittantur . In quorum fidem exnoftris aedibus Vaticanis xv.
^alendasNouembris M. DC. XXVIII.

P. F. Fortunatus Scaccbus tAuguftinian. Apottolici Sacrarjj Prafefius .

tmprlmatur .

Fr. Hyacinthus Lupus Socius Reuerendifi. P. Mag. Sac. PaL <
Apoft. & Vicarij Ord. Praedicatorurrij *

EXCELL!0 DOMINO

9*1

''

DE MENDOZA

DVCI DE INFANTADO.&C.

EXTRAORDINARIO

REGIS CATHOLIC

LEGATO'

AD SVMMVM PONfTIF-

INNOCE

M@)

FRANCISCVS STELLVTVS LYNCEVS

FABP.IANENSIS S. P. D.

^ABVLAE Phytofopnic* , feu Viri-
" ■ darium hoc omni Plantarum genero
refertum, tuam Excellemifi. Princeps petic
vmbram ne Solis iaculis ardentibus are-
fcat. Frontis tuae inftar Caeli ferenitatern
amat ; etenim tuorum ftelU luminurn
Vtpote nullis obd-cra? nubibus , puros, fecundofqu^,
emittent influxus . Huius folum , in quo perennis ver-
nat Aprilis, tuam exoptat affiduam praefentiam.ac de-
ambulationem , vt pes tuus.

Gfaicquid calcauerit hic rofa fiat.
Aquafque benignitatis tuae fitic, vt fi labore fummo
PrtnctpirCxsi] AcadsmtA noflrx infttutoris peritifimi confitum

GSSg * fuit,

Pc-i- Sfl
tyr.ii.

po4
fiit, adeo fcecundo patrocinij tui imbre irrigatum, in

tui, &. fui nominisgloriam femper virefcat. Quod cum

enxe ego c urem ad tuam confugio humanitatem_>,

cui mea? pignus feruitutis do , & fubijcio aeternum,

dum tantum eruditijjimi Casij opus tibi exhibeo, & di-

co : quapropter Plantarium hoc, quod iam diu con-

clufum, & a nemine vifum fub tenebris latebat ; nunc

tutelae tuae iubare , ac aufpicijs irradiatum, cultoribus

omnibus gloriae tuae,& Principis.libere pandetur. Vale.

Romae itfyi.

DEVS

4>;i efl*

tns. ^

ftan- v,fio-
tia * lo—

Subie|'*!,*| 2
ctumj

DEVS OPT.MAX.

^3

m

tw
O

H

Infinitum. Creator. c a v

S. ARVM CAVSA.

5t

S

a

•

c"i
■

Cs»
s»

•

2 ^
5 *•
* *

i

fAbfquc»
I corpore>
i fpiritus >
ijpiriiua*
ie> intel-
HgibHe
?»-
ts.

ANGELVS.

Thyjia

logi

T5uplicis .
natur^
quodamo
do . Ani-
mal viues,
mulriplici
organo ex
mouente,
& moto
conflacii.

ANIMAE SEPARATAE.

^Ratione&intellefluprz-
d.tu.^Rationaie.&intel-
i-aiuum]PhyfioIogis,rKj
hbileJScfcolaftic.s, poc.us
L>cm...: ,to . iiceac [ Vt— Hnmn

STttILS^riBs4c?«,n ^omCX

"usnudiras.&mifcria,
qui virtutum , arciumq
habitr : - ■••

IMPIRE,
C AE J_ l SvU
NATVR. W*

j moJodonatum [leniitiuum]

j Phyiiologis.mulciiuga.vnde „ !

• Hominiadumbratio virtutu — BrUtUm <
I & Vitiorum, & fane fmora- 'l

, liter] perhorrenJ«eirce«,
& Pythagor cx tranimuta-
Vnoncs.

f fTirmiu
conflitu
tu,cofle-
to opere:

perfe -

dtUTLj

Phyfio-
iogis .

A

fSenties
proftrii
mjpis

Antmil J niu't,u contcgi, « vcldfi
Atlimai.J potelr, (imui ipdicetur.
Corpmfen- | •
fiuSPbyffo ' bfl>uerac,one> '"«'" tantS-

lagisjtxttx

m globu-
li radens ,
& occu-
pans.

Animaltum o:ia hic in confi kr ationem
| vcnient Vhyfico, quod rempcdita c'o-
j cludant vegctadi vim, &fifit* .>..■-
I hucvel fotius complicita fentiendi
■ exordia : hifce anxlog.ee fuccedent
flantarum /emina, inde refpichnda
bulbiUorum gemmantium in nou.t
germina caruncularum inilia.Offaq]
&flures partes, qus. infentientibus
vegetant tpfos prope fnfus .

Vegetum.fenfus expers.tribus primi.[nutrien
d,i,augendi,]fcmet[propagandi]pra:ditum[ve-
gctatiuum]t>hyiiologis.globuiitegmen,ami.
ftusimonilia: ornameta: fufus i!!e omniuar.us
viror, Sipropiaquum viuentibusloco,& na-
turaj fi pro ipfis fit , & pronum iuuandis omni
exparte;fiipfaCzli,Terra:q. relpeftu diuer-
fimode pronum pofitione,c6iidera.-c volueris:
haudinepce PROMIMAL vocitaucris.

Idet abilractiones animi .
trima matcia Peripateticora,
Ritionis Entia plura , quat hu-
mani capitis calo concluduntur,
quibus homo fe fuperfcendere co-
tendjt,& immatcriata enititur.

Morali via hic a Sapientibus' ad
AmU(os,a ciuibus[ciuilibus quideni]
ad AgreOes deiiendens , vltimoSi.
mias , Wittacos, SocraticcJc^. Canes
refpexeris .

fPerfeftius .

_Plan
ca

o

O Q.

§.5"

5' "»'

— . m

og

o 3
3 5.

fCopo
fitum,

Mixtum
rragis ,
replica
tisvari
niixc:
nib'he- _
teroge- |
neu-ri_i |
Elemen- |
txtuVh) j

ica- .
■arieJ
c:o-l

Huius toci , qm. a Fhyfiologis , biftoricis prs.fertim, ob-
feruata PErREFACTAfunt.qutinMupiis afcr-
Mri fdentfi in n.itur.t officina confiderentur , in qua
opere rec.iduntut it:ratopn,riter M ET ALLIFACTA,
qun ipfiprimum adinuenimus, cum plenn obferuatior
ae adhncphyficis in ancipiti Petrefaclj^!pruijfemt<s>
artifcis Naturt gradmim ab vna in aliam condino-
nem ipfummet procejfum ofieder.res quo ipfam in opere
inchoato ad mcdiumiad vmbdicttm perducloicompe-
rire licuit .

Simplicis Natura-: Inanime: primaria Terr^roles : orbiculi ipfius ,
& vifcera.&venz. [Mincrj].-] Phyfiol.vel msgis Utine , m-nusu.
proprie [FolPJe] dictum.aut d,friuente vocabulo[Metallum.] N'i.
bisvero aTerra.eiusq.internis , & i-iteraneorum auaiam iofilo".
bulo analogia dicere iinon licuit/altemlibuic _cer-S

T.'.r:?i: cadauera: Arttum materit:fi>gmii:::. nqueNa' Dt-\

tun corrumpuntur,vet no:7ra aufruntur ini\riataut anxturali '

flatu exturbantur. MifcelU: cxnlls.ta: exiccz:.i: tn.p^rat.i:exco-

Ha-.vitra,?? huiufmodi ; hic obijciuntur cotUemfUm >\ca>iditionis — Prometeorum

reifeclu: mualata, fcdicet imperfrS» .

Vix mutatum-.impetu quodam violen-cr . vt ira dicam ag-r-riii , tumultus/io in Me-

l^MinusperfecJum .
Tefraffixum carens kcultat*

fe loco moucndi .
— Phvrozoum Ammal plant» n*

nihll retinens .
— Zoophytii Plantanimal duabus

naiur s .
— Zoollthophyt "l lapiplatanimal
confufis tribus a nobis inuencic
— Sen/iplira quodamo-
doadAninul acccdens
anobis coniideiata .
Perfei.ior : quam hic
vniuerfim iniuas claf-
fes diftribuimus,^ Ma-
thematice, acpliyfice
primu confpeximus.
S Mir.uspcireita, quam
t o ipeciatim adin;
uenimus , & in hiitoriii
pi.ylice addaximus.

— Metallophycu anceps

intcr ftnpcs,& mctalla
a r.obis ini^n-fi , quod
pfurf&us liDns explica-

UlllVJS.

— i ythppbytU ■' Planta
ad lapidcm scc-Jens:a
nobis primo in htftoria
phylicin: a Jduc:Um .

— Ljpisur.pens: ad Planum ver»n
lapis, fiue plat.lisa noois confidera.
tus, cuiin-.rferionbusprojtimior

FiguUpis .

| Solidias.-v

Qc-a? nunc

fumendSL.»

i & in Jyn-

C raxin rc-

digenda., ,
& conccnv-

r lanci-s .

En

amraoperrconnacum.Infirmun... :. I ;;c:Praiudij id ir,:Ur,& quidem in
maionbus officims. :mperfccsum t» .x-um ; Phyliol. Vs^: fete scr:s prOrfas
inll-Diliconccptumfinu. fiancem.vt cpnfonuniratioui cffe videcurconicre.

fiologU
Dlie-

ctiiin.

henderc Ucms voluens ampliorum cciporufn primas inclinatibne'
proles PROLEMENrv.M dixcr.s , & -..-. ako humilia etfat»,imo fubtcrra.
I^ nea agnoices . Yltenorcs prcfccto in Ir.folentibus exceffus haces.

Pluuia certe ab aqua nfi!,c>, n >do% nof difee+ui/urimitius ab eere
vencus.JK/ *bigne,q;n mfr.i terr im.aut in altioribtts a; dores; are-
na,3f ^illaq. a terrisp*, ,<m multo iUfc.-dunt-

f-Nobis rro*mum:m«tab.Ie = corrupuoni , m xnrniq. mar=me fubditum vel ipfis in Or- j

W1..1.S hUniencm ! r.vli.o^, . , , |, , ,:,_ p.,::u, l)t Juo.usPr.or.eus cl.men— bi-^

crrru„:i.m ;.,,.,., ,ca_rujii hc.crogeoetim , variegatumglob.jluo, primo,

l Tn quibusperfrSionis mul.
| t.plexgradus.beneq. minu-
[ tus,& lubncus.fi vel concre-
t.onisipfius, &excrecionum
ab ca;vel quafcucrue ad .gne
fucros incudc, cce,'u.i.que, &
conringentiarr.utationes; fi-
ue ipfilltmas ir.de folutiones,
ci:ra veljvhia focorum-.
candenr.um lucc, refpicere,
avque eximin.ire volueris .

"JjeABeiem-flrga..

/-InfoJens.a4m.randum,pe:fe(SiLs,adcS.

Iple.orfimix.tcrn conditiones accedcs, ae
veluc: 2rr:ficis Nacura:, reliquiar aut re-
. fegmina, & fragmenca cs: jpjisoperibus
- -acta . pecul.ari a nobis Taumatom-
voKmine explicstum .

firrrtijufa

cocret3,

Terre

ma^is.

?!ux'j-n

lc, J.que.
um ma-
gis , ,v
fucci.

tfi. «^detracl

f b:.S vi

Solitu,

3b Elementorf. di3on:m coditio»
I uc pa.un. difcedtr.s, rrimo.-dij,aut rudi-
Lmeci quada in ipfa cfficina finiiiuudine .

j Tena-^ Quorii natura & d-fferentia

r:mum in ipforun

■mpli-

m

contumulats . Miioraccrtc
"los confimiiibus .

cx homogcDt.s corpora , vel faltem r.oltros ad ocu

CU-

lus-

Aqua

Aer

Ignis

conccpta

Corpo^ pliorpo I
re co- | iillSyfim j

t:im J cr::.u ,

Cre- I ccrpo-

' (

atu

ra

reii, fen
Xfibile^
\.Bhjftel.

? ■-■'- ■':)'

fioi. ma-
gis co-
grega-
^cum .

Xcn p,.HCt htc fotms comera* i i.Hicorum grege fuhUtos accendere . vl '
poiius tUumwre volutriat : q:,o p*r«er alu »*,*r* vires ad DOU3S Hum
rrelUs dtsten.ermt. cagfi u . ^m cihljia iuter corpora. atcue Elemcn-
ta heudqu .. quam aibts df[erm ccUmuu affar.at, ixcqu* multa abfrue
Ute confiflant . Jl

res l..».„..ogoSm.r -me fuoo:'um . Jc: Qj n:um c orpus, fc uOuin'u-ii Te n^ n ta

^icisqu.r.tuni c.cmentumex ^nlt. cu. h cmentum Hc'Urum -,lnn,:,. * • -n-
ccrte ct,rru, o,,n u.n comprehcnfione v.x feclulo, a«' otfus in S£fcrfttS"o''

& cskftcm affcrenoc Naturam,Fto vinbus infpiccre conatj fumus piuritus llu„s

lis& latebrisquirfcida
Et TclUs qu'dem quamuis

cior fuccos reddet.
/'cusm, flercm quauis fug

hunc,flueme illa cor.fcquer
Minus quiJcrn faciiequ.-iir.

cbudum kcScris.gnemalTec'

& conuenire prteris.

j C, .)!£«
| flelfa

I Lux
J R-Ji.
c 1 Caio,

ius
or

rHic porro qu
f muica,qu£m I
j ^n3,qua.m ca:'

:i. us.r.c
' celunc certc

iLm ! Fxpasfi

naru*! °fb,'s
ra!e I Afrher

I ;■: .

i ca:Io,dcqueo
{ bus difputa;
I res,quclli'one|
| tiruli,clbus ci

I ra i.Unobis.c!
. c. uos rogniii
I illoru,magisi
Lg:.q.rcr..anca.'

A V E O , & in DZVM, quit\& a. Ad ctlum , & Ifcem ficuti 6- oculos hie , ita in sbu»

^et^r^;^

$06

'Exordij vel potius-.
prsludi) tnoiio .
In genere (imul , i
ae Jpecie .
Prifinilio qu/tdS . i

Supra centru. k

Indicatio caufa- I
rum,& hifiorin. 1
Theoncis , acpra- \
Bicts fignis fri ]
' iuhHis . J

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM

fA PVNCTO, ipfius fcilicet primi.fummique
Planta nominis Centro , per titulorum om-
nium LlNHAS, in capitum SVPERFICTEM 3
guibus corpus deducatur pertractas, prsefigni
adumbratione prsemifla , qua Obiecli & Tra-
clationis circa illud indicia fummatim ex om-
ni materia pra-flimi pollint, vnde Plants pro-
ferenda? ad omnifariam cognitionem .

imetletlii \ % rReprafentatio

Vago finfrote^ PHYTTCHNO- I cnlZ„fia -j *,K„2

pro.pe- GR»PHHqw Tlanta ad p/eaa

j ctante. ! damdefignantur. ! (Ognitionem.

Sc ntegri j
& toiffilis

corporis J
facie.

^Studium circa
(tirpes.omnisque ,
Plantarum Scien-"
tia prKfcnbitur.

Gireumfcriptie . ~\

[n genere ,
Agttatioquidam. |

Circa centru. ^.

Cauft vniuerfz- .
Us <fr hiftorit . \
StiunSisl heoria, -■

&Praxi ,

J

Mole Obiecli
totain COR-
PVS fubfeque
te, vt fuacu
materia ad
enucleatione
vfq,* omni ex
parte in pre-
nunciatorum
implemetum
expolita re-
maneat, mo
dis videlicet
quibus abln-
telle&u fumi
tur.

Citra vllam prici-
fam applicatione ,
aut 4 fcretionem
ampliort prout la-
te fundilur , cun-
Batfo compleclitnr
eoUeelione , in ve -
geticorporisno-'
tionibus genera-
libusrfi islitn do-
tibus , affcMioni-
bw.fy ciciis infum-
ptis, vnie vniuer.
fim comprshenfit
fiirpes exhibeaiur .

I indifciflu I
1 corpore . 1

THEORETlCIS
pra_greificn:bus
illoru omnium ,
quae ex Plata ve'.
nire m contem-
plationem pol-
;unt, quibus ma-
teriam perlultrs
mus,

Intus, &

incute_-

verfanda

pcr om

nescoiu

Sas par-

tes indi-

Itinfte

co.lettim

agnofce-

te.

Percur-
rcote_j

PHYTOSCOPI-
I CAomnis conte-
i platio inliuuitur.

% Qua eonjideran
da in Plantis, &
cognofcenda.

PRACTICTS (lir
piu peiquiiltio-
nibus,cam ia ».«-
t:ira,quz in char
tis, ad plantas
cofiderandas, &
cognofcedasle-
ginma ncrma ,
indeque exerci-
tijs, quibus mo-
lestota inobie-
quiu jntelltCtus
pertraitatur, ad
certioris, vel fin
gularum notitis
*-opera .

I Prathen- J PHYTOGNO^TI- [ % QutbuS PlanU
fante I CAE reguU ex- | „n„/;j.„„„J„ Jh.

1

conjiderandce , &
cognofcend* .

i

'Enumiratig , ac\
expofitio .
ln fpeeie .
Diuifio, ac finitio. I

A centro.

Caufi, & hifions.
pecuiiares .
lunBis Theoria ■
C^ Praxi .

I DifciiTo, i
I fecto cor i
I pore.

■>— *v — '
Difcernendi, acdi-
uidendi appiicatio
ne.indeq, TOTVM
confiderandi prout
exeARTlBVSco-
flatur in qui difcin
di debet , mox ad
partes illius pofi-
iirum,fctlicet tam
in fpecie planta-
rum rmitionibus,
iifcretim fumedas
objerualtone f fuas
ciufis, inde pra- 1
jXii.perfingulas.

fCSmunes
adhuc

ampliori fPriori
bus par- | in am
I tibusN/» | plio-
turas ge J ra ag-
neratim mirnt
per gra- parti-
dus def-
cededo,
Plantaru
clafes.gej
nera , ac i
fpecies
medias l
apta di- 1
uiiione 1
e Natu j
raepiati-
ficis offi
cinisde-
duclas ,
coltitue-
do, Iatiu
fcula__,
cotepia
tione.

I C6fi- 1 *e™'
\ dete- I fcente

I Separan- I DIGNOSTICA di
} te~J ! ftradione partes

1 I fumunt ui .

f TRiPHrro-

LOGIA fummi

explicati planta-
ry generis Tri-

partitio .

"i Secu-

■ d.iriji

! ii ma
nipit-
losfc

\ Hiun.

^■cults.

j Diuidete | L O G A N A TO
I MIa proccdit ad
j partes parciu mi-
■ nucndo .

| 'nfi- 1
,dete ,

PeruidS-
te_»

Vitimus przci-
lius partes infi-
mas ffecies,ipjaf-
mtt icilicet Pla-
tas.z luis ongi-
nis vitae figurae
viriu fotibus, in
ieiie Mathemati
ce,fhyfice. medi
ce denuaudo *

I Difplica
I te, ac di
1 fccrnecc

PHYTOTOMI A
imprehedendo »d
illi vfque conti-
nuatur, quz nume
rum dutaxatcon-
ftituunt •

%MiUl<^>

\

m f Priorum mt-
bra, & qua a sii-
tnis interdiuidu-
turcognita,etfub
fequentibus Ta-
bulis dislributa.

%%H Pofiremii
paulatim difcre-
tionibusHomony-
mafere contenta,
& vix exigua—»
quadam varieta-
teJecTtiiculis mo-
dum exbibentia ,
quee lndiuiduorii
completur nume-
ro in Syntaxit co-
plementum ordi-
natioslenfa.
Ad

PRINC. FED. CAESII LYNC. PARS I.

Ad ftirpium fcientiam latior praefignatio in vniuerfe

^ntaxis indicationerru .

9©7

Syi

Tiata re-

ttrafenta- -
tio , indeq;
cotempU
tio ad ple <
na cogni-
tionem ef?,
*vel

Iheoricis potitts meditationi-
bus3<*c doclrinte infli-

tutiombm .

CPlantx Afpectus , Partes,
Compofitio>Stru<5tura,&
qus Quatitatis funt, Di«
fpofitionis,ac Loci .

Vita, & Caufa? , qux ipfius
Naiura? .

Vires , & Vfus Applicatar ,
qua? Actionis,Qualitatis,
& Conditionum : Nosq;
Vniufcu prscipue refpiciunt.

tusq, jtn\ Moralianobis figna.
gulatim> { °

hinc Tituli ex Nobilitate , Pul-

critudine.

Nomen, Nominis rationes,
ac re cuipfa Coniugia ,
Au&oritas, Cotrouerfia?.

Perfe&io Gradus .

Tra&atio ipfa , qua? a Scri-
ptotibus, Hiftoricorum-
que obferuatis .

f Similitudinis qaibus Plan-
ta?conueniant.

Propin -- rCopnlatio.
quius.

rS

■ t

Pluriu

compa-
ratime ,
hincRaA
tiones

Genus'eiuf
demnomi
nis .
2 ^ Varietas
5. proxima
ab Antefi-
gnanis .
Affinitas.

u

(0

rf C

n

H

'

■

B

5

3
n s>

§.£

}$ •-

o

■-t
n

3

^, magis

rS-..

2 &=' "lnc

5.»s

minusq.

<

claflVs

fuperio-

res

ampliores

inferiores

fubduftju

anguftio-

res

ODifpofi

§"

uo.

Refpe-
dus.

aliquaculu
etiaiunges

Series per
gradus,&
foca ex
phyfico '
proceflu ,
breui quo
qUS magis
abditaru
intuitu.

o

a

I

■^*.

_ Diuifio .
Remotius .
Differecis, feu diftinctionis ;
quibus ad inuicem rece-
dant,acdifiungancur.

Prafticis quoque
additis > nec fine
concemplacion»
complemencis.

r

Hinc
fume-
do .

Plantam intus, extraq;
cunijis partibus totam,
Ex libro Naturs. .

eiusq; •vtcatijt

exempUrtbus

iconifmit

coloribut

! .

| lineis

nottsqui

\ bi e B am
e x pofi t unt

I

l

difitt

}

InAt-i

d tdu
c'do.

,Rite con-
iCclis Phy
tognoftes.

I fcrtptis
tnfcriptionibut.

Natun ipfius quafi to-
quentis euidentia,

Nomen legitimum cer-
to cotigruens sque
addi&um .

'Suis fuccefsiue infcriptas
nominibus plantas ,
Prout A Natura propri/s jla-
tuuntur agminibus, d pri-
mis ad Utimtts vfque ordi-
ne repmfentatis

ac per fuas defcribendo

differentias diuifis

fimilitudine adiunHis , in-

deque fimul definitis , ac

locMis

vt ampliora genera per me-
dtas Jpgctes ad infimx ,
qiti proxime indiuiiua
comprebeniunt , cxplicea-
tur .

Reie&is interim difccrdi-
bus illts familiarum titu-
Us , qutbns renuente N<t-
tura antiqua forfxn con-
tttbernif necefsitzte coge-
banturjvmnnsntibus dun-
taxat ex confuetudine fi-
gnis reftis .
Gcnuina vt diliributa
ctnfiilutaqj Platameta-
tio coftflat .

Et ab ea qtucunque de
flirpibus

cognita-.quomedo p, , . .
dictitO} Y a-.fb-Hsuts.

Synopticis
tabulis . vni- .
uerfaiibus.in
' dead vltima
vfque pecu-
Iiaribus de-
du&is..

Ad ipfam,

>vt tandem

Phytofa-

phiam.

rtte

rectedj

haberi omnifariam i
pofsint . I

r
J

In

?o.:

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM

-f ^Plant* Qua-
titas .

In frontc magis.quae-
prins apparet, & sut
QVANTITATlS.cu-
iusmodusFlGVRA,
qui pluribus hoc in

MATHEMATICVS

genere FORMA.

Priori no-

ftro intui-

tui,ipfarum

fubijciente

Natura,fm<

gillatim di

fpicienda.

fVITA naturales in
Plancae corpore Mo-
ciones .

PH YSICVS

•-o

InPlatis
confidt- J
rada, co-
gnojceda

**
o

►-$

•

In receflu ma-
gis, qax exte-
rioribus penfi-
tatis innote-
fcunt , & funt
QVALITA-
TIS, quasprse-
cipue requiri
inPlatisfolet,
vnde appofite
quide Diofco-
rides , Danti
j Qua/is colle-
Iftor didus .

<

B*

1/3

- J ^Planta Vita,
ft) aui indz_j
motus .

MEDICVS.

'D«flrufiaj,

VIRES, fiuein
alijs MOTIO-
NES:VSVSno-
biscorporisap
pltcatione.qui
& multlplex,
& maxime va-^
riusnilno ten- '
tancibus.&ex-
torquecibus ad
pvopria como-
l_da hominibus .

'Et quidem Al-
tirafii primii ab

naturali fed
platshs corpo
ris,& adimpo
fitinnem vfur
paci, compofi-
tione__» •

e_ i

Seruata aliquantu-
lum, partibus tantu"
modo quibuldaau»
«-adhibicus .

-^Plantx Vires,
flantah com-
fojitione de-
Jirutla .

"5 Planttf VJus 3-
eius corforis
partibus ali-
quibus infum

o

P

3

o

p

rr

Ad humana fere
corpora , fed &
brutoru , necnon
inanimara.

fns.

Viuentts, locoq."
propno perma-
nentis propin-
quicate, & prae-
v fentia_i.

.

M O R A L I S.

Poiteriori
reflexione ,
noftra ex
obiedtis col
ligente, &
deducente
ratione .

rEx pluribus ,
vel pauciori-
bus confilio
quoda,velca-
fu Impreben-
/i.que prxfer i
tim noticiairn
facianc.

'Interius adhuc__—
infumpta, nec-
non con/peclu
ex ip(o .

_.

PHYLOLOGVS.

<

[
I
I

I

\ Extenus potius

Ladpofico,Ioco.

Trndientis orna-
menti .

'^PlataEnergia
luo in iocoin"
I- columis •

■Ty Ptantx mora-
le fraceftu,
feu Virtus .

'"^PlataTitulus.

Ad humanas
menr.es.

r

o

"{ Indicanpis ,
| lndigitancisq»e_..
Lfigni.

3\

Exomniufere con-
fpiracione.&cocur'
fu Cotnprebenfa.

METAPHYSICVS.

-*v"

Quorum om~
nium candem.

-^PlataNomen.

^PiataincoJlitu

X ta}quce^niuer

fmcocludatur.

~J Phytanacefha-
teofts .

In

riUNC. FED. CAESII LYNC, PARS I.

\PAKTIVM

fDifcre-

tae.

'Simpliei
ter con-J^

fiderau

InPla-
ta funt
Quan^
titatis.

\

Conti-
\_ nuata?.

rConjlitue-
tium
Complen-
tium

L

Interna*
rum

| EJierna-
^ rum '

Formaliu,
vt aiunt,
&

lAcciden-
taltum ,

CGenuina-

rum
' lAdfciti-

tiarum

l

CCertarum
| Ambigua-
riiiVtfcir
pi radij

(

l

(Tropria-
rum
Commu-
nium

Simila-

rium
T)ijiimi-

larium

CDiferen-
ttum
Conueni?-
tium

l

CSimiiium
\pifsim-

lium

CSimili mo
I <fo

{ Difsimili

^ fehaben

tium

(Fluentiu
I

\Solida-

rum

CPeren-

nium
\Annua-

rum

Membro- \ Particularum
tuprteci-
puorum
cojiituen
tium

peculiarium
Membroru

Radicis

Folij

Caulis,8<
rami

Floris

Seminis

Componen
tium, &
iungen-
tium .

Per longu

Neruoru
Venaru

Per latum

Membra-

nx
Cutis.cor

ticis
Cartilagi.
nis.

Per craf-
fum

Mufculo-
rum

Medulls

Cordis

Per totum

Carnis

Succi

Fibrarum

Foliolorum
Squamula

rum
Alarum

Petiolorum

Ramulorii

Flofculo-

rum
Concepta-

culorum
Loculorum
V afculoru
Calycum **J

Cuculloru cn

■ «

O

Habi
tus

Excef
(us

TOTIVS
.Sius in proxime fequentibus paginis

Articulo. •

rum
Staminum
Villorum
Apic col.

p Pan-

CrQ

E- tas

o

►n

C

Septorum
tnterjlin-
guentium

Pericarpio-
rum ,

Qfsium

Pefe-
ctus

Fungo-1
farum

H VME-
RVS

Mu/titu-
do

Paucitat

Ccrt/ quoti nu-
meri ratio

Incerti numeri
varia

i

Simpli.
cttat

Multiph
citas

Denfitas

Raritas

r-

1

Dupla
Tripla
Quadru- c
pla j

^ratio

po9

Ratia

Arithme-
tic<?

potius

habita

Bina
Terna

>

mor-
dinc

Combinatio fo-
liorum

Ordinata.

Inordinara

Harmonica quo-
dammodoratio

Muficc

S 2 ? 2 Symme-
•^*5!^ ma

S Struftu-

In coordirta-
tis parcibus
przfertim.»

floris ad fe- Modui
mcn . Semi-
nis.&corcu-
liadPianta,

reratiol &Produaio _ ,

* j numordine. ur<*9

Spogio-

farum
Ligno-

Jarumj

I Par-
^>ricu-
f l»ru

Priua-
tio

Crafsitu
do exi-
lit.gra-
cii.

Humili-

tas
Breuitas
Angupa

Ahitudo
Longitu
do
Latitudo
Inanttas

Plenitu-
do
Paruitas

Magni-
tudo

Amplitu
\ do
\MOLES

Proportio

Spiralis ratio cau
lium , & produ-
(Sionum

0

Cochleata

Relati»

Sphserica
-Quadrata

Angulata

Faftigiata

Oblonga pro-

dufta
Collefta

Ratio

Geome-
trice

potius

Expanfa
Diducta

111

!M°

P;HYTOSQPBICARVM TABVLARVM

Confefientia.

fCopofivJ
tionetrii I
& termn
nos

r Interiores .

1

i

Pr^eter lignorum_»"^

putrilucidas par^
tes,funt qujeetia
quibufdam lucere
dicantur Plantts,
vt Baaras Iofephi,
Aglaophotis > A-
fter Atticus.vtali-
bi notauimus .

*

I

l I

LExteriqres.

Gompago,

Ta&us.
Lux.

Colo.r,

Tigura. Species,
ipfa apparens
totius
partium

Contextus.

Ccrr.poficio in;e-
rior > ex qua lec-
tionibus, & aper-
tionibus muLi-
plex rigura. _

Elfenti quodamo-
dol hyfiol.

Cucis.finientis , &
obducetisiacio.

-Quoad
~ corpllt

propriu

ad

i

Lirtcas inliicis habes,fphx-
ras inbulbispomis ,ac tu-
berofis, Oui ambitfi inBra-
ficae capiribus,Fyramidis tt-
fpedu infaftigiato bencq.flo
rido Capanulse illius thyr.
fo . quid vero enumerem-
ylures in eadem Plai:ta,om-
nes in omnibus figuras , &
multifaria ditpofitas ? fi ve-
ro vfum circitii quzris Fun
£os pereu •

•

flnternas fii-
diones vi
tales

_Hic confideran-

dus interuenit
Ordo in parti-
bus,pofuionis
ratione, quo
completur f)-
gura.

'".Orjjanorum forma_
quoquo versfi fpe-
clata, quoad ofrl-
cia , & examen fu-
periusnumerum_j
magnitudine figu-
ram ortum, & rela-
tionem inter fe_»
routuam .

OrdoturUtrict *xw* f*».'*
ritas denfit.laxit.farS.felidtt.

fragilit. fiBil 01-
Tleniuinanit.fpongiofit.fislttlcfit.tu-

lul. facc aridit. petrofiu Itmo-

Cori'ac.c*rtilag. carnofit.fihofit. la-
nofit.cr!>ffiv.ido, tenunat, grattlt-

tas .
Rugofit. leftit. planit.
Hirfut. glabrit.
Calor fngus a&u, vt dtcunt.
Color,& varij ab albo »d n-.grum

aplumbeo adctruleum.fedcom-

tnums tlla membris in flurtbus

exterior,pncipue vtrtdtu.s , a.bf

cansinttisfacies, qut ex amplto- Fades

ribm crafsiufeuUs pcfit.ontbus.

truditatem , terream Veripatettct

dicunt . ...

AngulifinusfeB. cwutt. plM. mt-

Rotund.eblcng. teret Cylind.

Mixtz feti omnes figuri , & qt«

cmnts pcfiras rcgutas perbei.e

7tib.btM.'rf.p.capilli ccm.vmbell. Exterior

pofitio.

Termini
riores.

exte«

com-

1 G w' Membrorum or-
™is_ do , organorum
.conlpiracio.

Dudrus fpirituu fuc.

corum.

fMinoruj
ad ^

i

Motum,
j difpofi-
'l tiopar-^
\jiura.

i

InPla- f
ta funt I
Quan.^
titatis
ficy.

Externam

eua

tionem

f Effluuia particularum
\ ' odores efficienciil

pr_fertim

bus

fpic. cafut.
Xod.grum. \~ a latere"\

Cfu-\ 1 mtne

-'* \ tra \ V'»J toit]s.

IP Vf- ria< Fiori-

W . Clia I 1 bus..

c~us\tn- in cau. , jiudi-

V'«J dice I I ce-
\_inpetiolis J \,
Mouentes partis excernentes Uott

excrett . ...

Digerentcs, digefit,a/pmilatt,excre- Robur eXXOlllr
ttq.partes-vnde pmilaribws dtf- gatione paf-
fimilates confiituantur .rarius, f-
denfiusq.d,fpof>tis,& infigurt cb- »-lul
fequium fubietlis .
Ab radict, qu* aMmitu terreifuca,
quafi ori analoga hauriturmtt-
titurin tlantt reliqtta membr*
amplipre per m'-dull*m , velun ConftltUtlO ad
fyphonem mechanicum fcUttet vjtzVfum,
Diabetem via , inde minortbus
altjs difiribuitur ducJibus cautsch
pnrticularii lcfulis ad pettolos vj-
quefruBuSfiorum,& fdtont ex-
cipientium,nec ofcul* defunt, qttt
a rerido quoque aere extertores
fibi [uxerint partes .
CMeatus, & qut tranfitum relm- ExCemendl ,«
quunt partcs , qut admittunt,ex- tranfpiracli ra
cipiunt .

„„„. — —. quunt pario , *i»»- "_— -

pr_femtii c flon- (ip;u„t.'

,Jo 1 Aeremcorngentium, &ui exiiimt , & permcuentur p*r-

pora— i alcerancium du per "*~tict,u &qttt in fpiutus erum.

aem. • illumdiffundurur. pSt, autixabiturienttbus aVla-

In Rores, Mannas, & » _ '. :ll- „rt,„rtantur, fme dif-

i

I — ■

Papauera quatdam-
Arabc a fraoii valcu
li fono fimili Tcia-
chaich rocanc, & in
Aphricaherba dici
tur fonuni Huahua ab
homine tafta.emitte
re o.uafi perfcntiat .

Maioru
■ adloca

iem ex
l^terius

'Surfum
qui a

j^Incrementa f^\°_
,-quoquover^1^

fum j Ad la

I tera

Deor-
^- fum

In Rores, Mannas, &
huiufmodi abeun-
tium , indeque ftil-
lanciuro .

Quae appo-
nuntur, fi-
mulq-com-
prehefe di-
ftenduntur
varijs or-
ganorun—»
ductibus.

{

Arritnrione fStatuminum.&diua-
Agitatione r,cationum apt3 per

Libratio-
nerh.

Concuffio-
nem fono-
jjam.

ricationum apt3 per

membra conttitutio,

conexusq.obediet.ia

Qu_ percutere,&: re-

■ percucereaerem va-

1 lentparticul_,& in

i vndas crifpare , tur-

V. bulasq. conctere.

[»(,«»'"»•■•" - ...

t* ab illis afportantur , fiue dij-
fipatumeant, fiueinde repluere

debeant.
Diftributarum farticularum , qut,
& quomodo appofuiones , & ccn-
iugationts \fcendtntium , c /f-
cum duceMitim fptrttuum tn
altnm, crafsiorurr.q. & fpifeto-
rum deorfum *a.irum,& medta-
rum citcum vndiqut adiccta-
rttm .

DiduSiones molis .
DiHracliones penfr.tiones ponderum,
- rxdicum & ramorum var.e tn
orbem refpondentium adisuiceia
rationes . -

&ut confifiur.t , & aUiftonibus va-
rjjs ccncutiuntur .

tiones,

Arertto, fugcdiq.
& recipiedi apti-
tudoUcin.lemi-
fcedi, & fabigen-
di,vnde Si deua-
tio, & profundi-
tas,_omnis roa-
gnitudo •

Agilitas pafsiue .

Leuitas • Graiitas.
Ponderitas. Fir-
mitas. Acjuili-
brium •

Cauitas.

Conformatio reci-
proca ad diffra-
ctiones , repercut
fiones,&'impulfus.

Par-

FfUKC. FED. CAESH LYNC. PARS I.

fEt ambies
} rotum > &
j circfipofi-
'"Pnrtium , [ taspartes,
Po/itio .
Prout fci-
licet in !o-
cioccupa-*'
j tionemdi-
ftendfitur,
ac refpi-
ciunt

f Ere&io .

Seipfas in-

uice, fi di-

uerfispor-

tionibus

difiunftim^

infumatur

& difpofi-

'Proutinteruenien
Mee faris j te partium nexu

reftitudo f Ti°rum\ jmP«uq. inde_,
recTituao.i Measi (puimm>milsis

decimatio j prtfimmi inmufculosiuc-

obliquitasf fi adfinA cisfuftinemur,

■' aut iocuruantur

mo!e,vel pode-

re, /lue fuperio-

rapetant,autin-

feriora magis &

qu^ grato circii-

ftjit cotubernio.

flexus. S^sfiir,

pes rejfie-

coniun<Sf. { fupinitas . I "er"f

XProftratio.

tionerefc-
rantur.

Plures.
Aliqua? ,

Qupdcum-
que fcg-

mentum,

Qut roborefuoprofurgunt, vt Protenfio.''

Cupreijus, Pintts .
gjtt contortt vp.rio nifit fiijii- Conuoluuo."

nemnr, <vtVitis.
g>u& congenito ftatumine w Scan/Io ,
renr & alkno fulciuntur,
& fiandunt, r> aduoluun-
tur , vt Hedera volubiles.
Sut pncumbnnt , fr hum- Accubado.
amplext fupint Ucent, vel
reptant humirept , vt Cba-
tntcijfus NnmmuUrifi ,

Ad totam
pUntam.

Vel fimilss
■ partes,

Aliquantas
tHuerfas.

»ntqj 1

{Ad

I cir-

rcurji

{ExtralatiHs.preJJiusq. J

jftan-
I tia.

fRarius

Siquidein diuerfse ,diucrfis
halitibus exurgunt PUntac.
lAluminolis Agrifoliu gau-
dec coius planta; indicio
alumina in Thuicia Gra-
eus inuenit , quz fuis in re-
gionibus eiufdon Piants
fyluulis fubeffent.

"Ampliori fufo I
magis,quod1

Suafi Nouerft
quodam modo
fe habeat, vel

potius hofpitis

l

Totius . Locus'.

Qyj quidem fi cum
producendi,&con-
ieruandi natura_,
cofideretur,i quan
titatis modis,men
fura-q, rationibus
ad eos , qui quali-
ratis funt vergit.

1 Frequentius »
k §&*■ msttr.

ApguRio-lteterdum: Vlantt refte-
ri. parafi- xioncquadam, qua
ftirps flirpi, & Uchs,
& -venter efl,& ertu,
& alimoniis prtto-
fieris. r *

®<f* , & quibus mmfun ra- Coflatio ,'
tionibus .

guomod*. Refpeflus,

Inttr quat,

- ., fAnttiHtri. Collocatio.

g»tbHS<t AdqmdUtusl
\Supr/t t infra.

fcom- Cfalfa ffta- Mare^

l merfi, | 1 gnas Stagna marina;

irfj«««J 4, ^ , lacus.Palus.

[emcr-ldul- \ Fons . Riuus.

T~v agtnatantes , vt Hayha- Vliginofa r igua

lem Straiiptes
X^terrt ntxt.vt Tribulus .

r-injra -tvarijs halhi-

I fuper- J bus,aquis

Ttrral tt. ff"-

fufa

r'
H

I iafu-
J pevfi-
I ciead

\~aere

mineris

fiatibus

fbnriufn.
Humida. Li-

mofa .
iittora. Sco«

puli.
Cretofa,areno«

fa,g!areofa^

fabulofa.
Perrofa,faxofa,

arida, fteri-

tico quo-
dam abu-
Cfu

Jia, macra_j,
gracilia.
Arlores , a- | ramis jlrumefe, Prasrupta .
lisq. etiam I
humiliores \rddi-

flants, j cibtts

mufiaris. Pmguia , glutl-
mufeefis , nola.fercilia.
terrofiscor Participatione

r r ^ .'-... raabitndfnej fincul
^fPe' } Va- rSoIem varia,prefer- L ta
ctu o- n--s ] Vetos I tim humanoT
< » >• abopere

ticibfts.

4 Vetos

^ >q»oi ^

■ |ad Jcorpo

< xione j ^ra

A corpo-
ris reti-
nentisaf-
feftiono
exteriori
pr^cifius,
carleftiu ,
j terreno-
J rumque
I refpeftu
{quoad

"Sedem_j
ipsa
ter con
termina

L

Cseli.fo-
lique am« J
pliores
plagas :
&feiun
.(ftim.

culta

rinum-
'fadia- | bran-
Col- j cen- ^ tium
, loca I tium J abfce-
in-Vl0_ / (-aeciu

{ varia | j Uatae.

J "■atio J { ad«-

|Lne ! Jpfius^ quatg.

Lterra; l ifl ca-

i ua de-

.iprerl£.

I 'Qu? Patrig regfones,
aut tradtus, Iatfus,
anguft:u?:qua;gra-
ta , & quae diffici-
lia horrorum ho-
fpifia , & dioerfg-
ria.

vicinarum_j,
plararum ef-
flantmm. '
Conuerfanriura

animalium.
Diuerfo Solis,
caeliqueprc/
cifius afpe-
«flu^cVaens
ambientis.
Ventis varie
perflari Ze-
phyris,bene-
que fcetis,&
corpulenti?
Aufiris.

Tegens «aelum pa-
rriumper climata,
variafquepartes.

Tefqut Frata

••Rudera^arietes,maeeru .
>»Vit,fimitt, limites ,
—Sepes , maygines .
Arua fegetes.fatione varia.
Hortiplantaticne varia .
CofitaVinet, Pomaria,OliHeta
Mufcofa,fronde tecJa •
Sylut,varit cp.-ica .

Aprica aperta .

Montes eolles promontorb

Planities cuiufmcdi plufi I»'

fiibria , Campania , &>*»*'

nufqne ager habent

Valles, Conualles in Tt»bria,& & ura maritima.

Sabina frequent" Turbis diuerfis

Patrit varijs qvde™ nmbus, Coclufionibus,

fcilicet plant* dtamus Eh- jquthus aer ,

roptas , jt^as. Sabinas, qU5doq. fta-

Calabraf^tf>rica»as,Ae' gnare V1(ie.

Syptias , Nilottcas , Ameri- tur .

tas , texicanas, Michua- JR.egionis to-

taiiet" » vlterms Roma- tius,aut plage

nas» Hncerinas t «iufdem-

qt, montis , vt Baldi , i/t-

tjtarjj noftri , & Verulani

/icrti Centauri diSi;

§ut ab Oceidente Canario ad

Orientem , quam longitudi-

nis dicunt; jiut ab Aeq*a-

tore ad vtrofquePoles, quam

lautudinisi ratio : oel vniaf

JimpleXfVtl vtrntfijae fimul.

fotofccto dl.
uerfrs perfufo
permixco.

Diucrfo vertice
cselefti vari£
d;(trifcii.a*lu-
mina, tadiof-
que infunden
te,imprimetiB
permouentc.

Ccr-

Cerminet terra fcer-
ba virente &,facien-
tem femen, & lignu

"pomiferum faciens
frt-ftum iufta genus
fuu , cuius femen in
(emetipfo fit fuper
terram. Gen.i.

PHYTOSOPHICARVM JTABVI/ARVM

'Inflaentijscdeftibus, ca-loque ipfo
alreimsrite, recleque vicibus,&
fudo , & roadido inde Sol pater
Anaxagora , & Arijlotelf, fcilicet,
Centrationis initium.

p j Hum-aqueis fubftratis partibus apte

hxter- n acj fpiritus s fuccofque conititutis
nis cau * jnde Terra mater Arifloteli , vtpo-

fis.

t

fAb pro-^
mouenti- J Inter
bts prin-
cipijs ini-
tio ♦

nis,

te alimeti initium,& fubminiitra.

fCALOR.
MATERIA<
Qua motis.qua J.HVMOR

mouentibus,& MOTVS.
tnftrurnent i s .

PARTICVLAE .

Radif, luminaf)derum,im-

mifsio particularum.
Imbriii ,rorulent!qsafper-
gines,&. Niuiufcmenta
Konnunquam diuerfa<-um
pUntarum feminijs fozta.
fluuii f&ciidiores, vi pi-
eoft HU , ex qntbus Ufr-
pitium, &fyiu<L Cyenis,
Aggermiorttm , increfctn.
dorumq3 ptttri-Ut* fub-
tnirufirntio,
Tenuiora concitanda.

Sequaciora adpmgtnd». •

mexvs.

Simplicitas ,

Superiorum Elementoriirn, aut potius
parrium cu inferioribus r*fpedust
& copula .
Concitum fermentum cx permixtis
corpufculis, quaBConfirnili quo-
da veluti coputrium feruore in
feminium coeunt , & feminibas
aqutpollentes grumulos .

Sponte Natura fibi fe-
mina prasftituente .
Generatio . quamuis obfcuncra
nobis.
A femine inferiusj £
planta.
fxcitatio .

Eduftio germinis.
Pullulatio.

Conformatio .

Figuram inducens

Vita^ j
Plantel
natura j
les mo *
tus in i
ei9cor-
pore.

totius "\ prodii*
partiuj clio.

Xemfora ,

Sanum.

**!1 *)

Commixtio
Remixtio var.
par.

yha ipfa .• viuendi aclus : vlgor : viror. Ne.c natura tantum, vt latius nonnulli loquun?
tur,ledhu;u(modi,qux vegetandi anima,z\>x.i% ad eas, qUae infra funcliones orgnnis,
& p.irtium obfquio vfa. Stnitas hinc eiusq. conferuatio praifertim ex caloris , humo-
risq. modis-Symmetriaq. quodammodo, &Harmonia membrorum , partiumq. in-
rei fluentium inde , &ambientium, &retinentis femper ventris qualis Anaxagorse VlUCnS Corpus.
tellus.vel potius vterimaterni : a cuiusiinu quamuis explicentur ihrpes pon tamen
facile vnquam sbfolui folent .

Sen\um; doiores ,- volupiates.connubia interim,& viterius mentis,r.c eo?»i'ionis

veftigia illa.quae ex Empedocle AtmxAgora , nec inuito forsa Viatcne arTerntuir

refellentibus Thesphrailo, ArifioteleacCaUno non nili meraphorice accepe-

ris,& eltganter. Analogice vero fi libet fexum quemda ad anirnalifi modos.

Infidet porro ea qua viuunt Anima in corpore toro, praecipue vero at> radicis fon-

tibus per rr.edullam illam, qua/i ramofa vifcera, & difienfum cor , in membra dif-

funditur , neruoias icidem,ac fibrofa partes, interueniorumque piexi!s,nec psrum

in iplo corrice , vtpote ijs, qua btne (ubacio, lentoq. nec facile diffipabile fucco

confiftunr,in eins foculos, & latibula.

"Bducatio a parribus feminio obJequentibus, focijjq. caufis eft, fucci-q. quafi terrae Educatum.
matris ladte , complexnq.benigne fouente circumfluo se^e ,radijsq. benicnis , &
©pportunis infperfiombus: qL'a:etiamarsipfa, quandpq.prouocans pro viribus
fuppeditautrit.

Alimcn- i (v *.attrahend«, <Ore ipjtus radicis Subiti-
ta \ cu^ J rf,inen<I' inr. ri»,*rla<b?r

pxcre- {"-] fuper^uum
tnema » ce" ^-rcijciendi.
Excreiitiz Lacrymare

ftirpes parafitic* finae
Excretitij fucci. Qumini .

Surfum Oleolz t(
ad latcra fuflones.
Dcorflim

vis.
Tiguratrix

uicta.

Vitiftatum
Vifa/itatem
dicunt.

fCoferua
tionis .

"» tio.

'Fii&io-
nes vira
les, quae^
a vicaj .
& fa-

. nitatis
^radu.

Comple-
metj, feu'
pcrfeftio
nis.

Incre-
rr.en—
tum.

lotus
intefi

s£
o Cr

\QJ- finteriusper gati»
I cu ^ partes . infum-
\iis. totum.

Exterius qm ab ae
rerofcido haudp*
rum inftlgere , &
infumere pfiint.

Icfiftenteanima^
Varie fufa,
ac diffufa .

Tempora Nutrjtiua.

Membrorum. Alimentafucco ex a«
Cfficia. qua,& terra fimplici.

Partiu
nium

*\ additis,in

om-

Fcecu-

ditas.

Partus

Additio aflumtio.
Vijlcnfio .
Ccmplementum,

Admiraliili, h«c m Med ice.u
inquc Solis ffore indc Flanta
msx ma diclo, ae Tune , & in
pluribus ax.inplsr.tii, qus
Chamaleontino ftiore aere_>
potiusfiui ^identur.

Gensratiua,

Mulripli
^cationis-*{

ht ca vis ino .
VI complicita ,an-tu'lam
emnteda per n*i»osan_
nos,per turbationt mui
tascoferuetad vita :_.
mo ad terrf vttrum,,r.
rat fponte lua.xiij. anj.
motanaruquarunda/tir
pium femina proueniffc
fcimus, & Ahhea; a no-
bis ad f\ephtiticos vlus
contufi, diuq.ftillatitijs
aquis maecrata,germina
inipfaphiala per angu-
flu os emiferut. Perfter-
cus quoquer.6 turdoru,
lcd touoiu galfinaceo.
"". alio,yma. & frugcs,
* Gith, aV.afQUe cnataj
fcimus. De Lupini i"enii.
ne quamuis int«r vepres
lufpcnforadicibusmifsis
tcrram pcicte feriptum.

Elos Natura: ridentis Venus; feminis priludium ; promiffio;

confertjs a fpiritibus miniite in colorcselegantes.
Numeio,tcmporc,modo,membris .
Scmen Manifeftum, fimplex,multiplex.

hlexus obfignati multlplicatio veluti fcrmcntum reliqua in fi tra-
hens fubigente fpiritu : cxfalcce fHlf hurc fixo chimici : ex
fubftantiaplantz fcholaftici.
Confperfio ,coniefiio, feminum .

Gremij terri, vatia ratio, varia feminum reeeptio,ea tepe-
fafium femen complesu fuo diffundit > & clicit ck co her-
befcentcm viriditatfm Ciccroni ,
F«/«; incubante Nitura varius .

Concepticorticis eJJr.tcTio , dilatatio-
ne,infumpto a nutrimentojndeq.
itiCemento feminis ,rumpente.
Sthpinittum Jurgtns.
Aligermi- fSemunifolia exvni.
na fouen-i^ ualue ,
tia . (JSembifolia ex biualue

Prcpagatio varia prout fcilicet cxpi- Colhcla tn principium,
fumperpartes fcmenfof* feminali,
& quoquoucrfum interdum virtute_J
inillismaxime exiftit , quat viuacem
Tpititum ar.iiM in condcnfo, pertina-
ciq. humorc icnlocatum obtinent,in-
P* viuiradiceramisfere cunctis, fe-
~ entici.-q. germinibus, gcmmis , tu-
ber:ulis,nodis,bu|bis, radicibusfo-
Jijs, quinimo fuccis ; contrito ligno
multidriam nocatur multiplicatio,&
per Infitioncm etiam de qua inierius
poa ijjie alicjua rn«tatione

prolis a femine itruptio .
diuerfisdierumfpatijs
alijs pritno inde alijs miflis

plantz partibus .
Magis , minusq. viuaci fpi-
ritu,
aucperenni virtute.

nouut q. caiut Jiir-
pis virtute .
fiiifsis maiori, mintri
que compendio adu\-.
tispartibus .
Vel etia a maiori pla-
ta abfolutis,& in no-
nacejlitutis %ermma.
quainierius A« t in ttlffsfuferdft-
Sis.

ftercoie, ' piantaad

pmgmbuS >robur, ctC

iahbusq. i 'P'1"11?.

1 J duccndis

Extenflo quoquouerfum .

Augmentatiuat
Perfeflio completo

corpore.
Sexus, & Hy-
menea Plant.
in Palmacele-
brata,in Mer-
curiali obfer-
uata a nobis.
Spintuum florida cruptio coceptio;

nisprt;uia.
Conceptio .

Vterus. Sopor Planttjix in fi*i
Eeceptio. mine.

Embryon plantulae . _ v
Cocluliototius plantula: infemini*
ouo annutritio,

gn incrementum.
Exclufio.

mcunabula Sembifcliain omnibus
fere, a reliquis foliis diuerfa e
leminis ipfiuspulpa,

Infurgentium in plantam particula-
rum fenes •

Partium a matre in nouas proles re-
cellusex colkitionibusvanjs.

AJun&iones.appofitiones .

Noua e membris, membra in nouo»
rutn corpoi um conltitutioncs .

Ab

ani-

2
tf

r-t

H

3
t—
— ►
3
•t
r_
> — .

5*
o

c

VI

«■>

O

•3
o

»-t
o

Quis autcm nexus, quam
ve robuflus in (emine vlte-
rius cognofce Mcditatio
io.rediuiuis illis arogo >a
eontufionc plantis fic , quz
ecmcnbus falcquc;quz e
concntis profurgunt ad fi
guram, ad vitam corpori-
bus ; qui in falis micis, f j •
foque latice , ipfas figuras
repctunc peruicacius. lam
confignati a Natjra inte
riusi extcriufque ple.vus fir-
mitacemipcctato,ii ea con-
fringcntis Tuditis , fi de
ftruemis camini,vei ipfo in
fcufi..., & fragmcntis imma-
ncm violcnciam fiuflraue
rit , irrefragabilis prorfus,
_ lnuicta fpeciem inde re-.
dierit in finm, mcmbraque
reddiderit illa , quibus ad
priorij vitz functiones , of
liciaqueconiiicuitur ;quid
vnqua oertinacius imprcf-
lum , quid mirabilius obfi-
gnatum,obferuaueris ? Ad

j de brcuillimum operis co-
pendium, _ furgcndi impe-

' tus,ac refurgcndi repecitas
pro calore admirandas vi-
ces.

/-Aetas longior, aur breuiorvira;
duratio, 8t peculiaris partmm,
mutatio habnus figursr.

/"Iuuenrus
I - Vigor
LSeneclus

parnum

Contraclio
Apertio

rSoliditate
Succo multo
bene con-
denfoi&lc-
to

mumtn

Ab ani-
mx ip-
fius ipi- j
ritu, &*
energia,
eo com-
j>Ieco.

Morbi

Clncrinfeci
Extrinfeci

fCommunej
Propr ij

tGeneris
-Specierum
Partic.

-Totius
L|Jartium

-.Compoficione
/ [ncemperie
< Solutione con-
L tinui

Peri rGe'mina-
, ! tununt

™l* < Fruftum

cum L feceonc

Remedia

Subfidia

Praecaucionej

Confignati nexus in
perfiflendo vis lon- J Radicibuslo

gtuitas qut pluri- j i»tu

Ltiue
Sicciori
co
y-Cito nimis
' prouentu
Imbecillo

puta-
lo-

Debilitas breuita
aut

A

Internai Frigo
I re

IHum

r~ — ^

Acrtu ficcitate

^lntrin-

tr fecus
Lxtrin-
fecus f
Iniurijs, fepara- ' l
tione partiil,
& tocius a
terra.

CorrupticLa
guor , Aridi-
tas , Putrefa
clio, iTue

fEroatur
I Aiteratur
Plan^ Frangatur
Vratur in
cineres
Priuetur
nutrime-
L to

fAbfcinda-
| tur
I Findarur
Pars [ Diffwga-
j ip-- ^ tur c.otra
Lfius

corpore
j Radicibus, in,
i fupcrficicm
V- *«i«
Nutri : sphaeelm

■ ^Sideratio ,

Roratio in vite > in frugibut

noftri Mannam vrentem

dtcunt .
Articulatio
Hirculati»
Scabies
Rubigo
Foliorum , fe

fruclum U

pfus
Cittofis vua-

rum

Vermiculatio^
Tungus

IHus &vul- I
nera ]

Ali-
meti

Ger-

mina
tio—
nis

Octus

Feecu

dita.
tit

Vermc»

Erucc

Pcdicali

Lcpas in Mfr
to F. Co-
lumrtx

Aranei

Culicc*

Venenum vt menflruum , eiufjue
vel halitUi tamum .

Ariditas, & mors .

rijs oppo

interitm \ &»"s< Vfel

dentibus
rodatur.
Vratur ra-
L dijs.
Antmalia in P/anttt
genita .

Computridis fartibus in Veficis Vl-
mi,Terebi»thi : in cornibus Hei-
tmamaxalli Recehi .

Abortus .
Perfeueran-

tta,
Deger.eratio

i

rMonfira t* eornueopU Cardus Im.

| ferati , & jorfan Quaukcuetx. CV™1 '

Affeftiones.
i & Mutacio-<
| nes .

Tab.
6.

f Metaphytofim nec oble.ujui-
mus,necvidimus quod vero ve-
getaalia,atT;alia, diuerfi "i
genens ex fe producat.vifcu ,pl
sii prjter ca-tcras PanG:icas eui, *
deciuscuiuisoltedenttcorruprio
ne deinde ca abfoluca pr< fm c
quj in perfe&is pjrcium loco (e
habere folent.fui.gi euince., oui
Itaminum in floribus prt.miflbiii
ad inltar erumpunce computri-
bus adhumum ftirpibus. vitcnus
certc Tubera reiblutarum m cb
paaumferefrpndium.in lylucfis
craciibus ni.n fiue ha'icu colle
ctiones, feminio no fniutn n-po-
tantur pertinaci ; fcd robuftius
inr.erd.um conflringuntur in to-
phos illos , nec vita cano- , qui
fungos ctiam i.crato op reegcr
minare non celfanc, pcrenmc6
plcxu (caturigmem fouentes.
Porro in fungis vis mirabilior,
& maior , fungiferis. ad tertium
vfquc fupernacos vidimus: tidi
mus a ftingoruro fruftis putridis
ucentibus mulos fungulos, par
te fuum tocum , ita in poteiiare
habcnte, ita continente, vt pro
gigncrevaleat,- de quibusom
nibus fuoloco.

flteuitlafilli Reccbi.
VUnanchufa noflr,'% &
modi .

huiuf-

m Thco-
phraflo.
Hordci in Aue
nam.

Carduos nuferi olitores in tibbum I *'*KkS '" R*
* . I pumec c co-

tontortos turgere cogunt . Inty '

bum L*Ruea crifpan6(3f> in can-

dore,& fuccos cit Cichorio Soncho

& Afparagis ducut.Brajfcs. car-

nosi vim afiore in villofum fpif-

fo gsrmine cerebrum prtuertunt.

Cypriam.fcilieet iHa. Cerebrajfi-

cam nos , nec abludente colore

nuncupauimus .

Coparatur hze Theophrafto
cranfmutationi vcimiumirv*
■ urelias indeque P.'.pilioncs,

P„*^„_ r ' . • PXJt in uperiores conicenita nt, ,

\.txterna . pag. fequcntl. tieetpcrf.Ls m*gi,.& plcnhret

Tranfmutatio q** variaiegitur

potiustjuam compareat , & notari*
in eu ptffet defeBus d propria virtu-
te auo non fujficiant ad prppriam
ffeciem poferendam , _r> ad afflnes
tranfeant, ita vt fiinofia virtutis,
_r> alimenti fit , & futrefaSio, aut
tefolutio fiminis, velherbs. magis,
minufjuein inferiores defiendant,
ficofia fpirituum , (jp alin.enti af-
fiuat in fuperiores eonfcenda nt, fici f

pumet

tra Varroni.
Raphanus in_>

Braflica vc-

tuftate.
Caprifici iiu»

Ficum.
Populi albein

nigram.
Caflis inCin-

namomum.
Hederz Heli-

cis in faccUB-

dam. t
Syfimbrij in_i

Mentham.
Ocymi in Ser-

pillum .
Frumentorutn

in ca,qu{ in-

de dicuntur

Frugu Vicia.
Linu in alias

quibufdam.
lnfoles porro

quzdeQucr

cu diciturt

quz ab imo

cxciladege-

neret inCc-

niftam.

Annua ^. Co_ditiOa8:
Terrellris )« wnalogi»

Perenhis j ^a.ntbre.*;

uioris _ui.

Radicem ~j Qjie nunqua
| a'mittunt,ra

Caule ra- \ rius qu_,
auc cre—
brius pro»
ducut,vnde
vitf,&per-
fedtionisor
ganoru ra»
tio.non pa-
ru innote.'
fcit.

mos

Foiia

i

FI

ores

Semina-»
tiu-tus

Parces a nexu exorbican-
ces ad folucionem,con«
clufionum foculis ir__»
putres vfque turbulas
rebelles .

Etqui meatusimpediur,
& particuiarum con-
fpirationem incercur-
banc , concinuataq.in»
terftinguunt.

Fermenta fpiricutjm fce-
ta , ad altiorem viuen-
tium gradu fuperbien»
tium.

ExcefTus,vel defeflus ma-
teria?, vel virtutts , vel
iniuria quxpiam , auc
fuperadditum fomen-
tum. Quod ars quoque
edocla,vt gul_,vc mar-
fupio facisfacerec, mul-
ciplici opere prefticir»
magnacum , dum volu-
ptates herbanjs quo-
que Iegibus vim faciiit»
& ftirpium eciam nat u-
ram in fui decurbant
obiequmm .

Transformacio plancalis
Mecaphycoiis qua;dam
per parcicularum a ne«
xu, eiufque fignis ef_
fluxiones , lubncofque
in proximiora motuj.

Hhhh

n4

rrii ivjjuitn^nui xn. — i i i u f *j " n t iw

I

V-*

o

p

<■»

c/i

fluuantibus fouen
tibus in hilario
rem femper va
ktudinem.

Ex-

ter-

Natur* moti"
bus ifiue eon- ,
ttngettbus va
rijs.

■ fTerrds aqueis, 'altilibus,/uecis bene dijbofitis .
d\ Radijs fyderumfrefitifi.
l^Fauente fer anni tcmforaCtU.

Vegetior, profpe;

rior habitus l'ii
tae > eiulque fe-
racitas.

Iniurijs» aduerfif-
l que.

. Multipliciflorc.qu?
magis placere poflmt
|hinc Ars fibi plantas
congignere videtar ,
rarioraq. femper in->
florum coloribus ex-
quiriti >ta rceoni* flo-
rem flammeum di.ue-
re ftudet vt eandidum
habeat , hoe fcilicet
pacto, Bc Pauones al-
bi in dehcijsranon-
bus habentur : folla-
quandoq. commacu-
lant.vt pra:ter tricolo-
rem ^maranthum i «
(iriatum Grame.Ocy-
mum violaceum , ru-
benfque Blitum , *
Betam, incanaetiam
Menthnm viderimus .
Vix ctne de violacto
Cariophylleo cogita-
uerant cum prodi)t .
lam & vmbellas ro^
Chatalonici lafmn»
floribus expeaamus ,
vt componendi feduli-
ItateFlonlegiliberen-
|tur . Tulipat certc &
! Anemoncs ia & 1'hry-
| giones quofcunque, Sc
pidores omni ex par-
Ite occuparurit >ek dc-
| uicerunt .

fln folo materno

i

Cultusoperts^que
diuerfas regu -
laSy & tempo~
ra agnofcunty ■
facileque ctr-
ca mites > fed
eirca agrcfteS}
dijfictle j fuum

\ finem confe-

1 quuntur*

Ism tei t orum quo-
que iniurias floribas
vicimus, hyemat nun-
quam, vtrnat femper.
iDeeembri toto Hya-
jcinthis,Narciffis,Ane-
imonibus , Violis, Ro-
fis, Aurantiorum florl-
bus impetente br«ma
fcatent Romana viri-
daria ; fcd & Aqu*-
(parta noftra arb Vm-
briar montanx quam-
uis rigentibus medi-
tullijs mifit . Ridet
natusa obuios niuis
•infperfis flocculis in-
1 fiirgentes ipfos ninees
, propellen* fiores.can-
I dorefque gelidos ru-
bemibus ,fpirantibus,
! diftingoens igniculis.

'Calore , fiigiditxte, humiditate ,/jccitate , cshqutif-
/e, &r*dijs .

Contrarijs e /ole /uccis .

d Humanis firre , (£• manibus;animalium dentibusde-
Slruentibus . Et frtter maiores inuaientes, mine-
re/quevel in iffis Utitantet; /unt mures.ey talps.,
talpt quoque inter tnfeSafeiores multe, <jue vel in
tffius matris gremio iniqtt tjftme deuerent, defefu»
lentur,radicitus extirfantes .

'Aratione , fiftione , faftinatiene ,/arculaticne, tAla-
queatione , eccatione , exejfatiene UU Versij abltf
tis lafidibus .

«j Rigatione .Stereeratiene.fieeibus adfiecunditntemim-
mundts , cineribus , /alitifque Mliji ad falacem
Venerem .

Mifcellis teare temferatit ,varie /ubaSe iufferftoni-
bus, mangonifiqi diuerfts, vnde mutatienes exqui*
rumur .

— VRione illa quidem execranda :aua Virgilio fife pre-
fuit inctndere agrossfed fifi/sime nccuit ,fomarijs
vineisyCdfis , domibus , eafirts combuflis* con/um-
ftifijue , & brutis, imo heminibus in di/erimem
AdduSis .
'Satione freui* maeeratione , decortieatiene , afertit-
ne , feriearfij detraBiene , ex/tccatiene fiuitu s ,
eiut recentis , vel integri , /imflicique eommi/sie-
ne . Et vel ardeoti aqutt VulmuUmaeeratum fe-
men eelerius nafcitur .
Semina frsterea nen tantum medicare , e^ferfunde-
re ferentes ,vtafud Virg. quandoque filent ; fid
C^ radiees , bulbe/que , alta/que flantarum far-
ies vnguinibus, ac tinduris affofitis .
Plantatione "J totius aut
Translationc >
PeregrinationcJ fartium.

rtioab- TraduBiene infirammt
fciffe. t'r terebratienem.

ln fiffur» feifti eaudi-
eis, inier terticem, (y
lignum .

tisue-Z Mf"M I» caudice ad medul-

^fi. l_ lam terebrate .

inoculatiene per tubulum . '
EmfU CAferte excifiente eer*
jiratio j tice.
ne ge-^ Detraito , alicque gem-
. ma /o- I mato adfaele , f«*
M«. (_ tftatit dituntur.
Trunee affojite

Eft Patiadi/ , qui Rame Sulieit brachif
magnitudinc ferferato , PUnta Perfici
emnbui ramis ffoliatu immiffa , eoquu
infijfo fit .

Slrigofior , im-
becillis, infelict

prouentn.

Figurii &quaK*
tatum mutatifi*
culae.

Multiplicitas in_»
floribus , vber-
tim exageratis
laetioribiis luc-
cis.

Infitio-

ne

Certi
ce.

1

fj

I t

Tab.
6.

In Plantis ipfis. - <|

t

wu

Adfojitio-
ne varia,
qut ho/fi-
tij quo-
di mode-
se habet
\ln trSco
Intertrii-
cum , &
corticem.
ln eortiee
In radiee

Se— fln Ramis vt tentifie in Ticut

mine
Thee-
fhra-
ftea
qutdi
injitio.

Putatione , Fampinatione

cortice , Ruta in varijs, ad-
fingentes ,ftmulque fiuen-
tesdmo, vt firturdeVi/e,
& Turdisftbi mertem, &e.

fRulberum vt in Ctfa,
I Cafi- j linu in Scylia nonulli.
} ttbus J Radieum , vt Bra/si-
*• *- ct , Rafi.

\

Multiplex diuer-
larumconquid;
tarum plantaru
prouentus, vbe-
rior , faciliorv
additis noftrisj
miniiterijs Na-
turioperi.

Exoticae platae no-
ftrates fiunt , a-
greftes, monta-
nae, marina.ci-
uitate donatur.

Plantarum diuer-
farum in vnur*
coitus , fruftus
inde vtrinque_»
participes , vel
maiores.vel di-
uerfis fapori—
bus gratiores,
ac ad lautiores
menias mulciiu-
gis adinuentis,_
locupletati, qui
multifaria pala»
to adbladiatur.
Felicitas diuerfa-
rum plarrtarum
diuerfimodeex-
quifita , coniU'
gijsvarijs.
Pra:cocia,& fero-
tina in pomis,
&fiuflibusad-
jnuenta , omni
niellres Rofx
comparatsc .
Sapores etiam ac
odores, a colo-
ribusaiiquantu-
lum immutati.
Colleclior plant*
viuacitas.

^iwu tLU. CAESII LYNC. PARS I

Ad vua: gradum in PJantis , &

915

■£*:;: p/oujji/na in cultu obferuatio,&penetralia ad vfque pertin-
giens»sa nobisJiirpium,qua devttagradujunt ojlendat v/terius,
vtfcbolio quodam bit fubnotemus . Anima/is eam agnouimus
ab eo Jeilo trifariam,adjiipulante cump/uribus Pbilofopbis \Pe-
ripato.Sui autem pecu/iarisgeneris, & ingens d Brutis ad Plan-
tas,perfelhs,perfeclas, interuallum.V "tuacitas dfpiritu ejipauld
fupra inlerraneorum balitus prcmoto, Jiiperiortbus radijs. Cor-
pusvita motum fi cum' ferino comparationem Jubeat, V niuerfi
membris,Jci/icet terrena cutis parte,tmo aere, & aquis integra-
tur. Betie nimirum Anaxagoras ventrem ipji,jeu ventncu/um
potius d terrajubjlrata agnofcit,& circumJuJa.Vterum incon-
ceptione dtcamus , & appenjione radicis quafi ab vmbi/ico a/i-
rncntum,& deinde dperpetua quaji nutricc.Jinum praterea quo
Jcmet tuto recipit aduetfo ca/o. watrem titu/is pluribus . Htnc
os ejl , nec vllis opus efi organis, crafjioribus ingerendis , conco
quendis , excerncndis : Ji purum putum cbilum , cibos Jcilicct
omnes injuccttm redaftos, ab radtcts ojculis exugunt . Recle ex
Ga/eno Epar.quid Cirdanejiercora binc expeclastpotius vt Sca-
ligerfa/se j te vrin.is pi.stis expojlu/etm iudiciafebriu. Mufcu-
/oja, neruoja , venoja traducfio ab Epate eoq. & capite in ramos
efi.ftn vicarios indejiores,& partus.boc vegetum animal.Excre-
mentafudores ,verruca,tuberctita: v/timaru vlpote digejiionu:
no craj)u (jutJtautJacu/entum. f^uidalia quaritas mebra l an-
nefplenem quoqtie in bis, & pulmonem ? rejpirant ne &i/la-J
prajiant, qua nos cum reliquis Jenju praditis eiufmodi organis.
Diuerfis indigentinfirumentis Juncliones dtuerja : indigebunt
talibusjiirpes ad fundliones non Juas i Ramofa il/a traduclio d
radicis capite, & cor, & cerebrum, drvijcus omne ejt: & r/iem-
brum,& membra.transferri no debet Animal, nec artubus vllis
permoueri,nec ita setire.Quid de appetitui Imbres terra appetit,
brutum efcam : medium infra boc, Jupra illud, /ocei appetuum,
qui de fiirpihus dicitur ,nec errauens . Idipjum deodto ,ju%a,
amore credideris. Senfuum modo affefiiones, a/tiorisindaginis.
Tatlumvult Guilandinus objcttritatem excujat noftroru bebe-
tudine Jenjuum.fiirpium ruditate. non tamenfacile vtut objcu ■
rumquis coniefiare poterit,nedum coparentemvnqudm. Stqui-
dem difittngere d Jentientiu membrorum motibus aquum mtni-
me videri potejt. Tacla retrabiturSpogia vtjuperioris gradus.
In planta excifia, aut percuJJa,quo talis innotejcat conditio, mo-
tum habemus nullu . Scimus p/ures ridere qutt referre rufiicos,
arborem coram vibratabipenne, antequa ipjum adaclu fit nu-
tareferrum.Cur nopotius in nutrimenti arrhabonem ajfuforii
liquorum gujlatus auidam, &genita/ibus in operibus Jpuituu
conceptione, &■ emijjione quaji venerea latitia nonihiljujpican-
dttm,indagandum inJlirpibus,pro organorum, &■ analogia mo-
dolquod Jentientibus reJpodeat,citra tamen Jenjum. durn haud-
quaqua>n profiporum ratione eligere,aut iucundis titillationi-
bus tn Venerem dticidebent ; nec voluntate, aut infiinclu ,fed
vcgettt determinatione natura injemen parturiant: ajfujum no
quafitum,Jttccu n cobibant. Cotaclus Jimt/itudo ab interms qui-
dem,in alimcnti augumenti partus tpfius,& Janitatis,nccno ex-
cretorum modojauiufcula profert indicia.Totiora qua ab exte-
riortbus, nu/lum fere veftigium referunt. Qua tafiu patiuntur
dmma/ia licet infima , nunquam membroru abfciffionibus gau-
dere,ac profperiora reddifo/ent . In Piantis infitiofaci/is,grata
putatio,pdp:natio opportuna, faciliora in vitd germina d refeca-
tis radiculis,a contortii,attritis,fcifsis,contufis ramu/ts; nedum
difeilis ab omnibus;& lafionemfere omnem dftclione excludere
.videntur, «£> qttemuis buiufmodi tafius dotorem,& Jenjum. Si
quis autem eo quo dtximus modo inefi,is ab v/ifone feruentium
radiorum,iut rigentis bruma iniurijs, intrinjecus etiamperua-
denttbus in Jpirituum, & comp/exus perniciem,Jumendus eji.
Nec Jexus djierili famtna mare foscundo,vt perperam,& pra-
ter nafcendi qua in Animaltbus leges ,fit;Jedd diuerja, qua ab
eodem femine profurgit prole , & maris , ac faemina connubijs
auafi,p- conuiclu-yVti infuisinferius oJiendemuslocis.Porro di-
uerfo ingenerefumus,ea vtere ana/ogia qudeius diuerfaexigit
ffjfoj ty quapracipue eam fequantur diuerfitatem cape .

eius ab ep qui in fentientibus.,diiiet'fuatem.

a

k,6.

Vc:clnntis huius Animzlis vita .iffixj tft . Terr* foucn-
itir gremio , aeris fmu ,aqus. Ucle , corporis partcm,
mun.ii ipfms partcm bnbent , ccnuitnmt ehmentis,
accedit tellin iffa in memlru,vniuerfi fptritus foucnt.
Conflitutio iiule »,.» wi, n'c ficies , nec tetum fimul
(y jemper; tibijcere,amiiicre tnemlr.t potefi, & recupe-
r.ire t&owlicnc n„ , ..,' ,, ,„ . Cotitrahtre jijcyjy jn ra -
tUce; -vel radicc fe abfcondcre, & Hlbo, rdiquis am-
miffis omni!tus;vel tn radicc.c^- c.ni,'ue rfiducere.fron-
dibusnecdolcntcrdimijfss . Excnre,-u.l fcfe Supcr-
pcie dida t.tt.i fcilicet ab radice refurgentibus omni-
bils : [rcnouatis dixcris ,& rcnatis iterum,atque ite-
1 tirn ] vel nouas frondes promittere.qttod diucrfimode;
aut eodem fe>e confpcclu femper perfeuerare,diuerjts
datum , vtfuis patebit locis . Omnibus certe nouella
eriimpunt germinatione.aui prcpria.
Vartes tn fuiim ita ire totii vahnt;vt in idvertantur fi
abfciffg. a parcnte, magn*. Tclluris parentis comittan-
tur p»u,fiue illum demiffi tontingat, in quo ventrics-
lii obtiniant. «.7« femtnij virtus Viuiradicis diSs. cfi-
cactr. , fatiscftcnd.it aiiimam ipfam vegetam ita tn
q:iil:betpartie diftufjm effe ; vt limidi f.ne vllo reli-
q:n f.r.uudtcio pcjfir, <y pi.nitudinc, ac multiflicitate
Unge cam, Cjutin Brutis cfi Jcnttentibus fuperare,qin
>":' s.tralili pnitatt continetur .
Alijsctiam appoftn mcmbra imo membrorjtw particu-
/f conuiuun( . tfy coalefctin: i.zfitione , meliufque pror.
fwbabent . Vltentts penfaTur tpf* alligatio, & com-
Ufttio cum'.mu-7dimembris,oUod abfciffa etiam artu-
bus vincre fffiTmt,diuq; iili firttzri:>.,muli,&fafcicu-
lt Jtus ctt/n fioribus d:u certe rident in aqua,fed & fe-
1 i • ! fi-rtintff^perfzciunt.Ni r.no Lilia c:b exic-
C::U, ne ctiam , ey ab aqtta femota reflorcfcere fdent .
Adimranda in Pulegio prorfus decennium [vt ipfiobfir-
uauimus ] tam extrcato,florero bis in anno fingnlis
folftiiijs rurfus apcriente , & emif.ente , a-vttivis
& fyiiertim ratio ; in i}ui(q_iam remanente fucco ,
arenti peaitus corpo.e . Noutt hoc forfan Cicero .
c.-.fa alibi a nnbis aperiend* . Notius commfucri
tfffin-osplantarum iiquores in vafts , dum fui gcne-
ris ,planta in. flores , fruc7ufq.ue aguntur ; eolorz_,,
&partibus; quiutmo in commadefaclis etiam, &
perctnactbus macuiis confentire . j

Conctilcata , & contufa' plura in hoc agmine Utius
eriguntur. Hiffar.icum exemplo ftt Qhamimektm.
Trilicum a Septcntrionali frigore percuffum miram
nancijcitur a niualibtts gelidis abollis , a fcythi-
cis pruinis vbertntcm . Nec Taxi tantum Aquilo-
ne , 6/rigonbus exhtlarantur ; fid ea in quibufdam
in feruando nexu vis adhttc teneUis d Jemine mif-
fis \_contra quam vlits fenner.titim pullis permiffum
fM "•' g'Hdas ettam comprejjiones exuperet . liz
lune r.olis plantult vix vnciali folioio , bcneqtte
fuccofo exporreiio reftiterun: necturnts bruma iniu-
rijs , quibus hoc anno ampliores ciufdem generis.be-
neque lignofis. arbores plurimttm ccnciderunt ,
Ea lirtus e/l , vt annorum oncribus multo minus
quam fsntientia fuccumbat ; fiquidem longiffima
in multis itas, in multis fcecundttas; vix finem, vix
fterilitatem tangat.Et annofa lliaca.Herculea, ®uer-
cus,vel vna amplum prabeat exemplum.
Vt extenfio ipfa , & crefcendi imfetus , qutvagandi
libcrtati Brtitorttm refpondere vtdenttir ; cum hs. ra-
mis magis , magifique diflcndantur , icrufque telorum
etiam fuperare contendant , fiurgendifpiritu indefi-
nito . Nec in Pino tantum Abiete , ac Cuprcffo, Fagts,
Populisdjfed & in alijs,etiam quandcqsfuperbtentiim,
vt in Aquafipartana nqftra Vlmo .
~Etfi ad bruta emittenda, qus. fpcntc profttrgere dicuntur
vis p.xrticularum in connexum cduenienlium extendt
tur.famplanu,que. infraconfifiuni[nec mirumjortutr.
dupltcem , orlum multiplicem,ej< propagationcs jonit.s.
funt; tum ab illis omniparentis compulfis opere ; tttm a
feminali virtute per illarum corpora pluribus inlocis
in prelem,& foetum etim germine priferti/a ejfafa.
Ars pruersa non itaNaiurs. turain brtttts invari.im
multiplicandis fipeciem mifcere poteft , & temportitn.
leges priuertere, ac in his fere ad arbitri/un isqus
dies magis facere videtur .
Superauerint ea propter reliquas in Natura r,:rum
claffes quaficunque, varietatis , & famHiarum, »«-
mero . Luferit ea in his primo fere tn figuras ,ficmw
refque eas , ey bene impreffas ducens', pifittrs. in co-
piam luxttria fimul, cy licenti# ..

Hhhh

516

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM.

Tab.7.

rPeculiari plantae
inillis nexu,nil
fere; aut parum
immutato ; vc
e^dem feruen-
tur nlantx vi-
res.abipfis im-
primeiitibus.

Duci-

bus, vel<

Cruri—

busme-

dicinx,

vtdicik,

inde_j

primo

ttotis
partit

partibus

colle&is

-feruatis

pnrpara-
- tis

"\ varijstS
| pore
| loco,
I niodisq.

I PPC-»
>Pharma-

Copaeo-
rum
vngueta-
J riorum.

TEMPE-

RIES
Radix
Fuda-_
mentu

Praenu-
cia

Facul-
taium

(Pdf-

tieit-

,. ~J Receptis
/is coS

minu

tione

cofu-

fu.

Vires
Platae ,
eius co^
polirio
ne de-
ilructa

V» —

rla

Apponti*

fCoiun-
flione

Pene-
tratio-
ns

Conta-
ftu

Gefta-
tione»
quf A»
mule-
^ta.

Siue puluere , fiue li-
quore ducente , aut
iur.gente.coponen-
temultiplici Phar-
tnacopzi artiricio »

tk aqui»
ope.

& iznis

Simplitis
nlieuiks

pUnttfe-
iy.nff.im .
Cemprfiti,
feilicct cx
pluribus
plantis.
Qur.ndoq.
altjs ttii
\jx tnate-
ria tAedica
vniuerfa a-
iiunclis .

I

Colorcs qui in plancis

numeras ,vtinde non tin-

gendi quidem » fed cV quaf-

cunque tencas , & qualita-

tes,cV vires,quod tot effe_>

vircuces in lplaium qaali-

be:, quot colore« audilli,

difficile fane opus tentas

difficile iudicium . Nimis

cnim invnaquaqjmulci.ca-

Suspariter experimeta no

felicius addes. pauca aic

prorfus norat , & plurimum

falli folet. ConcoctionuriLj ,

crudi:atum,afrationum,iai-

puritacumrationes acolo-

ribus , fiue fupcrficiei con-

trectatz notis, dedu&x in_

inccrto habentur . intcrim

dumad nucierum redigere

contendis , li msnutius in-

fpectare voluetis coficearis

omniRo necelfe erit, omnes

illos in vnaquaquc parte,in

vnoquoquecomparere cor-

pufculo . Vnde multo com-

modius redieris ad quz fu-

perius indicia , vel ex i pfis

natalibus, aut etiam fignifi

cantibus figuris.

Penitiori fere nexu im-
mutato.r3ag.920.
Soluth fereparf. pag.oai.

'ExperimentO. Hee prima quider» , & eertior qutdam Prteeptie tjus fr

temptrics.ry qut inde tmanant facultatcs pattnt.ntc alia

HU innotefcunt, qut aliqua falttm in txnto doBrint fa-

ftu,& Japientit hoditrno prtfertim luxu diffluetibus auro

ferico,multicoloribus multisonisq.pompis humane, ignora-

tionis multo quidem latius fuft,cofefioue, oczultx dieun.

tur qualitates. Sedquauis periculumfactrt periculofum

fit.faHis tamen aliena opeptriculis vti.iucundifsimum, {?

abfa\ vlto pericultfita i» hac medicina frequentif/imu efl,

Diofcoridis,Galen't, Kecchi, (°r huiufmodi Seriptorii benefi-

tio,quos potius quam nares,aut lingua,velperitiores Mt-

dici confulere folenv.ntc folum rationes, indieiaa\faculta-

ttim,ty qut inde dogmatapoilerius habertjfed hte omni»

periculis illis antiqu:s,eleganti 'ad.iita ratiocinationt ftt-

perflruere confueuere; dttm ab his vfum , a ratione\erna-

menta dumtaxat difputationum Jihi adfumtre queunt .

L Ratione §}ux fi vera e/fet , vel potius veram nofceremus , & nihil

impcneremus nofiri, primas ferret ;fcd nonrarb, &plau-

fum , Q- pulchritudinem potius habet ; quam veritatem.

putihrt prcfeBb rationis esl fieam in flomacho hilarita-

tem fj.cere fericum dicamus , quam oculis exhibet colo-

Mtiius Indicium re,eamque attrum voratum.quam detentum marfupio.

Odor quofaporis [ocietate quadam cum iilo fAcu rAcutui,

quoque jimilia nomtna coquifiuit , | tus \ maticus™

fotius auttm pari obfcuritate , ry |

multitudine,&dicJtur,rjr- laterefo- J

let , & quoad Platas infloribus fe • |

re prtfignis eft , reliquis autem inJ ms

partibus omnibus,in eadem plata, |

Vt plurimum fibi fimilis , quod |

rarb in faporibus contingit . ln- J Ino_

numeros certe potius animo defi- | d0

gnautris res feripfas difcurrens. \_ ru«

l

Odores faporibus
proximi non confuli,
nec fcctores ab illis
nifivoluptas difiin-
xerit . pleniores a
lios» ac diuturniores
fpiritus fecerit ffif-
fus.cV pingucdo. !nef
ficaces illos ne cre
das,Texaxapotla mo
neat quz lapides te-
rebrat: Maru Cortu-
fi,quod cerebru per-
cutit : Cxpe quod in
lachrymasoculos fii
mulat.Sarcire nutri.
metoquodafpiritus,
indeq. vircs, dicant
vel fyncopecorrepti

Virofui
teter
j Afper
-S Dilutut

Suauis,Iu

cudui, L j

uior

Grauit

Putridut

litum ref.

Ioodotut

r-Ma-

]Sis
Ipar-

,Tenuium — *«i*

Indicium, & f
arrha.

Sapor J
In plerifqut ; | V\
platis diuer
fus, in pau-
cis totapli -
ta fimilis,
Aeta
te
Ma-
turi
tate
Aere

LOCO

f;

Per-

cepti
bilis

jimit

rPer
ffas
Mu- I

tabi<
lis j

I^Arte

Nec tamen
infignes fa-
pores infi-
gnes confe-
quutur plan
taru vircs.
Scorxonera
illamirabi-
lis Alexi —
pharmaca ,
& Catharti
ca Michua
canica vix
quidquarro
fapiunt : &
fumma in_,
fugo virule
tia cibi co
fueta,S:gra
|t» a fpecie
: tcgitur.Leti
fer ille Na-
pcllus infi
pidus eft

fCali ■
fSim- \du$
I ;/« <

Trigi
jius

1 Crafsio
j ttum \-rum
T Minus, t°r pre
I diuerfa tcnuitate,—tjv\ejs
I ac humiditate di
\.uerfus.

r-Crafstora f .

\frt""" i Mi-
I "rr*r* \. nus
\ Subtilium aquo-

Lfaru partiu , &
anceps.
Wtxtus ituerse ex fimplieibus
diutrfis, quatem plerumqut eft
reperire , vt vinofut ex aeido,

i & dulci.

v fSubtilibus

f^'1 Craf
Imperceptibt- j um 1^,
lis fere infi- J

pidus nobis, . ftlon fint fueee

ad torporsm | T( _. j

\.reum {^Aridius.
Plures ~i» diuerfis fcilicet Ptanu partibus diutr-
fi: fitmas exempU in pomis Puntct , 0> Citrs/,
eorticibus inquam,carnt,cr nucltit .

■-fglut.
\ping.

{Amarut
Nitrofus
iahus

Acerbus

Aufterut
Adftrin-
gens.

Acidut

Aquinfi-
pidus.
Humilen
tus
OlcofuS

Adorcus

Lignitcr-
reus

Medica an-
tiquorum

1-1
>

n

<

H
>

tnj
vb

s?

Coplexio *\ „uf

Chimica_»
trorum

-Cali- 1
'.ditas

Frigi

1 dit.ts

\ Hu-

midi-

tas

Sicci

tas
J&al
} Sul-
I phttr
. Mtr-

Simplex
Copoftta
Cebinata

vt cal.

ficc

3

fitut.

J

Varia in omnibus tnttnflo-
ne , & rcmifsient.tfftitus
[ rationt habita.

Conditio i» alttrius corpo-
ris ingreffu, & fubaHie-
ne partium adinuicem

Qualitates po-

fteriores a Mc-

dicis varie, pri

marum £ com-

plexu grada-

tim dedu&z ;J

Cine—SapO'
re rt

FU- ~-Ode- Huic Bitu
tn» re mt» jub-

p«. — Colo- ftituit Li
mo re bauius.

CSimilares
OifTimiiares.
Confi- r tenuis rlaxa rlent» r?rauls
. ftentia Lcraffa UcoliriaaLfriabilis Llems
fSecund-.Emolliendi, Indur.AdflringContrah.lncid.Rar.Con4.
Aperien Conltip. Attrah.Reper. Abfterg.Expurg. cien.dilcuc.

I:

curt-
us

Simil.

dillantix abil- 1
lis, opcrofique j
magis.minusq. |
elfe&us, ratio-

.ncbabi.ca, f^ faculcatcs.

Obftruen.Incrafr.Exten.Anodina.Natcot.Cau.t Sept.Empialt.

Siften. Congel.Fund.Tend.Laxan.Exafp.Lea . lllin.Suppjr.
Terti*. Sarcotica Conglutin.Bpuloticaqui Cicatr. Call. induc.

Diuret.Lithonthrip.Menf.fecud.pellen.Vener. Lac yerm.Gen.

Spermar. Bechica Soponfera , Roborantia. Lzuig. Lubric.

Colliq. Vren. Concoq.
Quartz Venena Alexipharm.Cathart. Impell.Menr.alien.Amu-

iec. Sympath.Antip. Q_x aii». mUrius iccyinonc ad mcdicas

Sedulis Hcc conr?-
plRtibus, vtopm
indededucant ip-
fifftma ansa fuat
notas habct , in-
fcriptos fcilicet
ftirpiu figurischa _
ractcres, quos fi-
gnaturas nupcri
dicunt, quauis ri-
deat Dodonxus,
vt obnoxias forti
plunbfls exceptio
nibus,quam Cra-
rr.aticorum regu*
las,nec couerfio-
ri»firmatas. At in
dici: nonullafx-
tis in bis effe pof-
funt . Habet &
que przgurtatio-
ne quadam ncbis
iubminiftrct ani-
malia,natura do-
cete ChelidoniS
poflc ad oculot
oltendentibus hi-
rundinibus, Difia
mnu ceruos,6c hu
iufmodiplura,vt-
ut illa, quf de Pi
co, Sc Vpupa fc-
runtur plura, fa-
bulam fapiant,&
impofturas.

Hecperquificionib.
vcitur a teperie.
& conditionibut
ingrefsu;habens ,

Fularii fcilicet in
halitfi particula-
ru receptione o-
dotes habemus.cV

' quauis remotiffi-
meillotpercipiat
nares non tantu
eanu, rnufcari,*
vultutum[(i & hi
cadauera przfen
tiunt antequam-.
fianc] fed & zgri
tudineloga ema-
ciatorum, quibut
cxpedita magit
inftrumeta »per-
tzque viz ; mini-
rne tamendifcer-
ncre,proprijfque
nominibus diftin-
guereta tnultas,
ta remotas diucr-
litates valemus.

Horfi pleniore gu-
ftum in proxime
feq pagfumas li-
cebit,pcipuenimi
lumplatisdigno
tionis,vnde pluri
mu,&ipf«digno-
fci porfint ; quaifi
p cotadu inpref-
(is inlinguipar-
ticulis attritione
in liquorem fere
deftructis, fapo-
re dum habemus,
haud parua nobit
confiftentixquo-
que pars impri-
mitur . Porro e«
terrena fubftatia
aquea humidita-
te mixta defcribi
omnes foler, dum
»d numerCi,& re-
gulas, fed zgre
quide reduciitur.

Quz a faporibut
proxime pagina
in altera miau-
tiusexaminifubij
cerc voluimus,

Hxc Terbqux de-
inde dncucurfim
plicius certe po-
tiusq. racionepar
tium tu recipien
tis rei, tumin il-
lam aduenientis;
pro receptionis,
connexionisq.mo
do habeamjs, &
vtrinquevelquie
te, vel motujtr.if
eundi, cVpeimu-
tandi vicibus ; c-
greflu aut recen-
tione, ablatisq. ii
ue relidis h-.r.c
indcparticulis.in
alio,atq;alio.t«-
tu c-inlocitnnu
corpore ic.. 11 -
ocacc .

PRINC. £ED. CAESII LYNC. PARS I.

t4&

$4p

ores,

yuibus /ctlicet Planu tibi fapiant, tu iUat plurimum /apias .
ACRIS -

917

A M ARVS

TriftiJ, Natura: viuentium
aduerfus, gultu linguam di-
ucllit : coiiftare dicitur cerreit
combuftis partibus , craftiufculis
Cjuibufda.ajiji vero fubtilibu.<,vnJe
ealidum habeas,& forti coagulatione
frigoris ope,ancipici,& falfa rationc lijil-
.lum tam in calidis.quam in frigidis.tam in
leuibus ; quam in grauibus compenmus, nec
fructum ante macuracionem frigidi-
tas in confcflo efle pariter poflie . Chiipanxo-
chicl.gloquilcie , Olcacatian , & ali* Rec-
cho , & fngida», & amar_ funt. aquea potius
quam terrea Colocynthis eft. Ineptum nutri-
tioni folum omnej ftceccur, aperire plures fm-
bunc.ica vt orificia venarum rcfercchxmorrha-
giam , & firim excitet, fanguincm ftuere faciens .
tenuare, mciderc, morderc, «afperare , abicer-
gere , liquarc , accraherc ; minut tamen vehe-
nnenrer «durere &ficcare, & confamere, putredi-
niramen refiftere , fuperuacuos humorcs abforben-
e}e,&dulcediniaduerfando: caliJum camea& ficcum
ad fccundum vfque gr. volunt . notacur in

Ttn* 11/74.'

CrafGufculi
fc. terra in
ignem vfque
a JuKionc ad
fubuertcadu Opij, &
■ota

•nar.
•raC

I* Aqua,
& Terra»,
tenuifsi-
m pat-
ticulx.

fcu Acutus , cal.

fic.imo igneus fubtilif

firnp fale terreis in rerui

da , atque vrentem concita-

tione vnjco,vehcmenter cieoej .

agit,penecrat,aperit,a loginquo

accrahic,incidit,feparat, rodir, ac-

tcnuar,cajfacit,im6 vrit & inrlamae ,

refoluic.diicucic.farctu liberac,cxcoriac,

vl_er.it, cruliu facic, perrumpit, molefleq.

incicaread expurgationcm,& perpurgatio-

nem quoquouerfum valcc . Summam ad vfque

ficcitatemi&calorcmtfcd varijs gradibus promo-

ucnt, prout tenuior, aut crallior , & diuerfs corpu

leneiz matcria acccndicur .

cirin_j

tenuioribus
firjfertirn Diurericis
t *

*A£\

Actux ignit

Tenuifsim:
fcilicct aq'
in ignem I
que ad in<
dedura pi
cita cii ha
tutertco.

crafsiufculit

caulticis

-necnfior in_, Rcmiflior

ficcioribus. in humido aqueo
Pipere aliquanculum perfufis

Euphorbio. Allio . Catpis , Porro,
Nafturcio , Siuapi , vndf_»
Chilli , & arcc pcr aquam cemperari fo
Anchoa lcc , fi bis.cerve ea fiac dccoctio

Colocynchidc quj
inde in facrispag,
mors m clla .

Abfinthio
Ctuipatli
lepatli .

Centaurio min.
Ariftolochu_ .

Amjrgdalis amaris, & rancidis .
Fructibus immaturis .

Mclle Sardo
aaciquo .

Opio .

Aloe.

Ipiifsima A C I D V S

prope ig- Anceps,& quj noparu con-

nis actem trarijs qualicac. indeq. facul-

ad perfol tacuasrtimaeionib.rViedicos an,-

uendurru gar.Nobilis Vitriolo controuer-

cocicaeav fo. Nobilior crafliufcula apuj vul-

gares Philofophos caloris.&frigoris
ten. obfcuntate.Frig.& ficcfi dicur ad i.vfq.
parcib.fubciliis.fubftantia- aquof» indige-
ft_ coftieuunc. quafi indigefta humida no fic
aqua.neccalidafiaquofafubtilicas.quafi in-
digeflio igniculos addere pofficcieracalore.
Inde guftuferit,nauf.colJic,appetit. citat, pe-
n«trac,mordicac,rodic abfq calore,pariterden-
fare, repcrcucere dicitur, quod frigidu eft apud
Medicos.nec felu;fed & aperire,ablcergere, exa-
fperare,tctenuare,farc.u liberare» perpurgare^».
Alijs incerim no loluere.nec diflipart quoj fubfti-
tia,frigidicas obfic,im6alce fubeutis frigoris bene-
ficio fluxioncs fiftere. Mundare omnibus & incidere
eatcnus vc rodat, & penecrado fa:pe in coOipacioni»
refrigeria fedare,& saguinis cruptiones hccicate va-
lidaiputred.refiftcre, acalore denique, calceq. ipfa
fien, fed frigido finiri.Colligamus & vrere & perfri-
gerare j ficcare quamuis ab humorc . Vel potius igni*
elTe & aqu*;cal crn & frigori-, contrariorum omnium»
*c facilc dubites an a fc quoque differat . eft autem itu»

Xanunculo

ChtmxUa.
Clematide.
Taapfia .

cuertends

abcft pingucdo.
adtft grauitas. NltroAlS.
Terrs^, Med interfalf.&

fpiriti amar. fioc imbe-

l>* c6- ciIlior,illo intefior
fulfij dicirur: icd cum vox
tanrum ap Medicos
crafla rcmanea.c , fa
mifjerato iaroNitro,
stullibi feie cxpohto ,
nil mirufi eius faporob
fcurus paritcr ficSalfama
rus tan-iC colligitur, & quod
affertur raruad indicatione

in tenuifsimo

foluendo

— in tenui , & acute _

aacipices

_ in corpore aftiu» _

ineideade

Oxalide Oxjr
Tomatl

Omphacio
Serberi
Oxygeranio
Mexic.

mcdio quo-
da mede

in_,

Limonum

& Citrij

fucco

fed Aceci ipfius ad ignem
accedit, & acris affinitaref

ob putrcd ne diefic, ita ra,
cilem tranfitum a frigoie_»
ad feruore ; abaq uaad ignc
faciunt, nec taroen agnofcur.

S AISVS.

Cal.fic.ad i.gr.nocit, — roden-
terref.nnx'.$,varius,ne de
igneus,cxaduftione ter
rettriu dicitur in mari,c%
tu licci),aoiansq. aouoia
pcrmifcccur. «ngulos ccr-
cc excric.led proximoire-
ais,bifce aperirepotis eft,
incidere,mordicare,cxafpe.
rare, abftergere, mundare,
cdcurbare,ad expulfione pu-
gere, rxpurgare,vcncriculuni

«otius , qua vfum a Fhyfiolog. fubuertere , fitim moucre , pa-

DVLCIS.

Cal.cirra vflion-m,*

cum humorc ccperacus , &

ficcitatis modo;adprimu aiunr,

gratat fcilicct falfed.ois initiu craf-

fiufcuiis parumpcr in ignicules morii

parcibus. Solus nutritionc facit,coquit,

& anodynus digent , rarcfacic , stquat,

matura rcddit.lenic , laxac , lauac , &

e|uia cicius rapicur , replet & hepar , &

lienem obftruic. Numquam frigidurrt.

faciunc , mfi parum dulce , & aimis a-

ejuofum. fcfc magis ,minusq. exeric. ia

ACERBVS.
ftringen. Poncicus linguam
do_ concrahic , & ina
qualicer exiccando
mat. exafperat , dcnfat ,
craf. coarctat , incraifat,
frigidus , terreus ma
gisin_,
t «.

Aufterus.

5tipticus,fubacer-
tus, minusfrigidus,
& ficcus , exafperac
minu^, linguam mo.
derace conflringic, fi-

I ftic, ac roborac], aqurus

Imagis iij
-» , m* _

Terr
fplrn
comi

pro legitimo Nitro,quodvf_j

H>l:nun nomine a nuperis

fubltituicur,potius cujvehe

mtnti filfo adftrictionem

«xcnt, quaamarorerru:

^ui %* <n cxtta lalisfa-

tnilia hiudqujqua ie-

rit.aluii mouerc,renes!

abftcrgere nocarur.m Kj1i Sfa,ola , , J|fica

*t »or /— ^- 1

dicaJu Ni<ro Atab. Baurach
4t cor- Hclxine Blito .
(od«cu fceta Eraflica., .

riter ficcare. humores ebibedo
obflrucre,aggregare,denfare,
roboraic, conrtringere, con-
trahere,obfcura adftringcn-
di,vi eondiedoferuare,pro-
nc diipofitu parcil,us ap-
plicari concigerit .in_.

>— ^

Clycirrhiia .
Cypero exculcnto.

Aled.

Vis

amic*

Volypodio
Tionpelici ihuitl .
Fructibus plecifque 1 pre
fcrtim Palrac: Ficus.

~l

Melle .
Manna.
Sacchiro.

fyris
Cornii
Vais
Mefpilii

Pru.-us

taimaturit.

uennatu & maricolis,& ia
Ciceris tatu fojijs obfer-
uatur,cu accrbo in Rohc
pnfertim corc. fructus.

O L E O S V S.

Pinguis , vnctuofus , tcmperatut ,
ab huriido, aereo , & moderara
A^tlj, calcre : aqueum alij admirtune. Tar-

«ti_ ae- t)us& imbecillis , oblinTT~gufta-. inftru-

reacla menca. Agendo h,umec3ac , Jenic , mol-
».:i-. lit , laxit, obllruit, flacus, & naufeas e\ci-
eeag t»t , obftura quadam & rcmifla dalcedine , &
racik. fabHancixmediocn modo . in_»

Vis-
eorro

fiuj_,.

— fcfe inff-
nuante

H

Terraquec enm fpi
ritu cempc-

rata p.t-
tes.

— in liquore —

feie apponente_» .
V M I L E N T V

•utnen.

tonuc-
aieni .

Couiis .
Caftaneis fylueftribus,
Rhoe. Cuprefli uuc.
Copalxochotl .
Mizquicl. Sorbit.
Calla Malicorio .
Refrigeranc;, reficcant, ad tertium graduir,<fque, yt notanc.

... , "em «ondenfant, corruganr. elaudunc , induranc .
y!S.Ie- feufimqualitatem deponunc , fimulq. a SerT- '.d ci,
*'fhir. ptonbus non raro confundi folent. preh»

" — • _ ■, ,»

lAdfiringenf .

Aufterus imbecillior . remifl"uir_»

dicunc, vc Cydonij mali . &

^olygoni Rof_,&Hyo-

fcyami quibufdam .

aiaciu-

JicC.
erif.

mat.
med.

Mea

fefeinfi- —

nuaa;e

r—

Pafs.

Terra ab'«.
jpintu dc-
ererTa pror-
ia> 1 trrt i_i

triar.
craf.

Oleis & qj_ huiufmodi tunt fuc-

cis & m MaJua , & Alchza, &

congencnbus, qu_ ad Hu-

milencum accedunc .

LIGNITERREVS.
Craffior , hic pronus cerrea,& iners
lapoiu feex, polthabcri quidem po.
tuic.ac non pr.cermitci. fapit cer-
tc ammancibus nonnullis, & ca-
loris 4V fpinrus & humons noi
dieim mnil habere, led quod
minimu haberi poce.( . Chy-
mici capuc morcuum norut .
lnjigms, terrisqne, qua:
aieiillicis venis , pnier-
tim cirent , arencibus-
qne , lc ciaccis tnagis
corporibus .

Finguit
relaxi*

d» .

Bmortaa
fuperpe-
nendo .

Crxffn , lintaqui mattri» aqttta fiili-

eet 1 in <\u» ttrra ipfit bent qttidtm di-

dud* corpultntiam fecerit, httmidu.gn-

flum mintme afficit , Dulei crajjier ,

crudatj. magis . Emptajlica infareiri

meatus , dtfieSa ccngluttnare , exa-

fperata ienin , inerajjare petis efi .

I» Tragacanthint l*ch'ym& cri-

meribus , Amyli iujculis y in /»-

quefum glntinu co-por.ttis, Vi-

»>ar. Jcidis atduRii pulticulis , & ftiff.

craf- muciUginofts dictis. Pemtt- 'bis'

rum aureerttm pu/fa .

Atjua ad Terram depreffa

ipfi fcilicet Terra» bene m torpiduna

liquorem fubatfta

-m in carpors obtu/o —

Muei
«*us li

tuojqt
snade-
ftcien-
da.

AO_VINSIPIDVS-

Ab aqut diffluenc; , nulliusfere terren* ficci-

tatii parcicipe,crudo,vagoq. cofiftic fucco,

vnde refrigeracqmdem, fed mulco magis

«JumeCtaca 1. ad J.grad.dicunc. aJda-

nujtamc,ni vel in corpore,vel exrra

corpus noftru iuuerfione fafla. acore

eotnxerit, quo maximi inccndec ad

Medicorum admirationem vfque. in

Aque»
difiun-
flu ef

fluea-

Cucurbita .
Anguria.
Cucursere,
Qmimextli .

Quinimoaquaipfa,
qu_ aliorum Ineerra-
ncorum venis caret ,
qu_ iimplicior fluit .

Pafs.

Recepci.
bilis ttn
poncdo.

ADOREVS.
Nee rnter frporet amplior , nobiscj. addictni TerreS
nugis)a«camicus.Abfcedicadulcedir,f_j, aquis
quod pigra vix lenciicur maceria.ea cam€
crafsiufcula , fed benecemperacaad cer-
'" atque fubafla ficcitatem.quc facilli-
oiCpatiacur, & incGrpasrecipi,& ire
queac , fimulq. folidcfcere . Omnit
hic BonlVarris cantum , fed farina;
iapor.vnde & panis,& viaus.Tnfru
£U grauis omnibus,Aquatici Tri-
bult nucleo exiccato , & reli-

Suisfere inpanificia afci- tnatrr.
tis dignofcitur. •ciaai,

fpiriti-
bas fe-
datis ,
prafi-
gni ni
line ad-
iunctis
fuccis.

Tab.7.

Hhhh

9i S

>uali-

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM

Quanti— qualitas

LVX

Pafs io .'

Imminutio.
A_

— /v. — -

Compofitio.

Tenue.

—Motus.

Ratio
ne

u^auonis Ipoci;

Humidum_> .

Peruium .
Solnitur. Percurritur.
Diducitur.Nilobftat.

Liquidum. JMolle_> .
Hurnectat . Lentum reddit .
Lubricu reddit.Conglutinat .

Siccum_» .
Cedens. Ductile.
Pariiob- Siccat

fecundat.

Durum.
Refiftit

Arefacit.

2

t-
Crq

- T

»• La>

B
Q.

O

pkS.

--

nis

Soluit.
Vrit.
Percurrit.
Penetrat.

1

1 Totum hic ex cempo-
I nentium, fiue niotu.fi-
1 ue (rdata dificcfiione,
] "v apertione , quae vel
1 iir,petat?vel tranlmit-
1 tat magis, minusque;
1 aut in folutum,fiue_.
] compactum , concur-
I rac> veJconueniat.
1

qus. ; er-
fiatfar-

tibus,vt
traclari
&que fof
fmt coag.
ment» .

rin humo- Vlrerius ,
res , qu x quat jm-

Coferts , Siccius,de-"\
qu_ ma- riusq. qui

fubeutcs, pacfz,fuo gtscchz- imprimi,&
»l'js i in reliquas rere,ftri- oppnmc-

2

o

»■• •

o

c

Qua- affu- Occludunt Leni,qua* Jnrerpcff*^ MetiifS ,
fi eonfim- qu^.ckqua irroracio- ta , que
cutur par- fi dilutic- ne motus vias fuc-
tes,&inua ne quaci tiperat, 8c co mdu-
fione , vel humore in. a_ riores in 6o le-
inudatipne finuato,ob fclucione niunt,lu-
potius.om- tundunt,!a patticulas bricasq.
ne futfocat guidosq. , lnnexjvin partes ,
excitatio- & onufios ciunt,duri. reddunt.
neroj . fpiritus " tieq. ab a-
rcddunt. rido rcla-
Hos Mitthiolus cum xanc .
alijs pluribus non_»
agnolcit gtadus .
Aquofo vlcimo.excedece gradu,medijs,initijs liqueris. Siccint a 1 iquantul u,manifeltius,ftriaius i_,-Itima

~~"~j Coftrictio

firmiorc
comple-
xum ad
mngun-
lur .

fucco ad- ciiusque re, inq. co

flringunt, incerponi pactum rc- ._;

& coili- pofiut, & iiftere • e*

gant. luccum-.

cxprime- Suntquihunc

re, pluri- no admittant,

mumque njfi cu vIUo-

haurire . nc.

Calefacit. Subtiliat.

p

iW
t

IngrefTum ha.
btns motum fa
cir , partefque
hinc inde di-
fp.^nit, 4V recte
apponc io, mo-
tas rnccollo-
car.dum modfi
ad squicacem
habec.vr dem-
ceps .

Digerit . Aperit,

Maturat. Rarefacit.

Naufca..
Caloris, vt
ignis aqua
venenola-.
excin&io.

Motus me-
Flatus . br . imbe
Oppilatio. cil. reddit.
Obtufae a- Sang.& fpi

ctiones

Pigrities

Languor.

Cucumeraceorum
fuccus N.

ritus craff.
Acrim.hu-

motu ob
tufa_,.
i axatio .

Clitum_>.
i Violz.
I Lem pal.

Lcnitio.

Lubrica-
tio.

Maluaj.
Iniytii
Cicot j
Hores N.

Temp.

Aequa
aifiri-
butio.

F irm ior ,
* »ege
tior {in_>
corpore
conditio.

Colliga-
tio .

Adftri-

Ctio.

meatuum.

Tranfit, &

excret.im-

pedim.

ExprefEo
I fucci e cot
■ pore_J

Tabcfaftio Mors

Hu moris
abfum-
pcio .
Intetce-
ptio .
^uftoca-

Verbafcii.

Braflica.

Beta_.

Caffutha,
Amurca.
Verbcna.

piper.
I Acacia .
I Sabina .

Sinapi ■
Naftuttiu.
liatis fau

13
cj

5

__

Grad.

E feruido itn-
petu,c6fiicius
ccncica'ior ,
qui varic di-
fpellat, accen
datjdcfttuat.

O

t 5"

Quies
torp.

cll

A comotione ;
agmen,& tur '
ba.qu^difcut t

jat diffunda- ,_
tur digeratur
ad lcruorcm
yique .

Partium in te

nui ta cl n J i ■
duct.o, & ^6 •
moio.

Prima quatJa
ex peretra-
nonc partiu
excitatio ad '
motus expe- '
ditiorcs.

JWetionis ,
qut nw.irs.
co ■igruunt
obfcruztt ;
motus qute-
t't attemfe-
lAtns .

Primo . qua:
intcrpcfita. ,
quictis initia
iaciant .

I Oliliuhqui
1 Thapfia

[nflam.Rubcf.
cautcr ad bul.
V-f.puItul.

Cosii,i. mortif. 1 Euphorbi-
^tcraxio. 1
Acuitas. 1 ,
1

( Afarum
l lomahuat-
l lacopatlts
1 Anilum

Iflain/pit col-
hq. in fud. At-
tract.o mod.
Moraicincif.
-latur. coctio -

Meat aper.ab-
la:a obilruct.
Rarcfadio .
Aucnuatio .

Innaci humani
caloris adau-

Hoaxacan

Apiutn

Lzpatlis

Chami-
mel.

TufiiUarro
Tlaelpadis

iiimiiii; nnrn: iinni- iniiii

Pineipar '.
ai A ;

CoccumNuxInd. I
ertula Camp. 1
Satynum I

iiiuiiu:

Ex oleis

plures

,8

IIII

UIUll
Tlaqua-

huiti le-
: pacis ;
lugloffum--. ;
Chtyiolathanu .

lllllll: IIIIU

Lentifcus

; a

Lingua a
uis A

IIIIU!
Horminiu

A

Phifticii A
Cezar A

uiiuii

Sacchatu

Orchis A

Kuicle A

fifiu-

Vi-rnus eam
firment, ac
Ipuicnt .

I.a rcplcant ,
vc (uci.ii ex-
pc.lic, & oc-
clulis r. catib.
diltnbutio e
prohibeant.

lnn. cal. dimi- —

nucio. - Atriplex

Modica per te - |vlvrcUs

pore retrige —
ratio, magisq. —
Oeinceps. "Z.

hiufoem talo- -•
ns obtufio . _:
lncralTauo .

Parietana

Teuxochitl

Plyilium

Lactuca

Meat. coarct- —
occl.oppil.pro_:
hib.diftnbut. —
Bxptclho nai

Mala iniana
_ Mala Au-
- rea N.
fuc'ci.ftupefac. Z Madraoora
fcnluuad plu-_: 3

beum coiore.
toft pcnt ple
tc.a niarciac
aJ coagula
cione vfque.

Infiijida-, digeftionem impcdit,compingit,inlpifrat.

PhyGca pcnratione Medica abroluta__.

C6,;ci. m>»rti-- Stramoniu
fic. mceifcaio ~ Meconiuro

venenum. - papauer.

Granu Haretm. A
Carduus Arfat.A
Chiantxolli R
Hucipochotl R
Coacamachalli P.

Cocox:ama:l R

Cacauatl R

Coadis Nephrit.R Sebcften A

Eryn
Cafia
la A
Atractilis C
Gljrcitrhi-

u c

Lentifcus no
ftrasG

Calor

cum

s _*.

C r,

3 _.

Fcenicul.
Neriu G

Pinei
Lini feme
Halimus
I ens
FabaG
Frumentu

A
Lingua bo-
uis A

Coiolme-
cacl R
Cera G
Propolis A

Meifce A

Affa A

ill IIIII IIIIIU

| Amomum

G

• Difiamnii
i Crct. G
I Cinaamo

, rr-.um 0

II III II II III II

| Ancthum
Artcni- | Ealfamii
fia G

Ocymu G Coanere
pillisK

III IIIII I II II II

Anthcmis
G

Quauhxi-
locl R

3
Chilli

AlliumG
Coapatlis
R

Caniga R
Ammi G
II IIIII I I II 1 II

Xochina
caatli

Nardus G
Eruum t >
Agarieus
G

Acorus G
Copallis
R

Molle R
AmmiG

IIIIIII

''loes

Chams-

pythis

IIIIIII.

Abfinthiu

fetaphyl
lum C

Haufuru
arbor A

IIIUI

IIIIIII

Alpara- Aphaca G cum_.
gus G Calore

Trichoma Lyciu G

nes O
Adianthu

G Gebus Eo

Sefimu G f{ Ipes A
Bshelen- Maftix G

ti fim.A
Lotus (at.Ci cun_>

Quauhtlepatlis R Frigoie

\

Siccitas

Mala diuerfa I

Atlazo-
pilin R

Malua A

Hclxine
Hiecacia

Auricula
muris <t

Spinacia
A

2i

; PrunaA } Cucumis :

; faciuus '
' Tune R •" Potamo- -' Perfica A
Aquar diuerfx r ■ getum G^

Solsn.lo- .
mnif. ;

Papau.fa-
tiu.G

Portula-
ci_#
Fungi A

Cicuta

Donchniu

G

Fungi G

luiu- Tra-
bx A ga-

C3I1-

tha
Pulica- G

ris

Frigus .

Amylum
A

Hordcum
A

corono-
pus l

Elatiiw I

Scdum
Solan.
horc.

Myroba-
l.ni \

Glans A

Hippuris

A

Alga.

Achiotl R

Mi lium

Platanus
A

Mirquicl
Rhus A

Ribes A
Hyofcia-
mus A

Corallium ^'

o.
E
o

Cornusl
Pyra I

Opium A

Complexa-jj

Tab.

/

PRINC FED. CAESII LYNC. PARS I.

919

*3

S

s

3

»».
js
5:

a

5>

Scholafticfi cercc tv\
vc quatras > anVormz,
vcl matcriat fit, quod
inde aducrfarium , vcl
amicum habctur . Nec
fjcile ccrte dijudica-
ueric quifpiam ; cui
priusdifiunctimeas at-
rrcctarc .. & commodius
quidem non licuerit.
Mco jnterim colilio ita
compofucris tutius, ncc
importunc; vc formatx
inateriz,ab hac fcilicct
vtl illa planta tibi pe-
tas,&a partium nexu
rcm habcas; qui adap
pjicari alijs corporibus
diuerfimodc pofiit.Vnde
& momenta perpendas
medicamir.u.ii. Ccrte in
Reccho nottro.vc fapo-
ris in Tionpelicxihuitl
odoris in Texaxapotla
ita virium podus in Co-
lolmccatl habes, qui
potiusquam materiam,
quamformam adopus,
ad folidam contcmpla-
tioncmpenfitanda.

f-Prefsio
ne> ma-
ceratio (
ne.qu_
ab arte
citra 1
vel vl-
tra i-
gnis ad
iumen-
ta,hinc

'Succi
necentes
Lconcreti

-Me-

dia_i

cjua-

dam,

mi-

nusq-

viole

ta_,

muta

tio-

ne_,>

per

m ci-
bos

potio-
net
Mede
las
Itdu
ras ar
tium
pturiu
teperat
coquit
aqu*,vi
no, olco,
meiUj
diuerfis
fuccis
Ars,qut
in noftm
tomod*
difponit.

Vina
1'ang.
ra

ter-

_OJea

Minus
pure

Natura
le fpon
tanea,
vel pro
uocata
eliqua-
tione,
hinc

Cereuifia
Germa-
norum
Sycerx an-
tiquorii
Hebr.

Cia Sinen-
iium

Cahue Per
farum
Cremores
, diuerfi

fMel
Manna
Saccharum
ex omni-
bus f Flo-
pr_ ribus
ct- <( Aru-
pue

>
O

r-

H
c/>

Al
tilisi

tVque tric
cum- tia
queve
nirej «.

lblenr.
in ci-
bum

SALVBRIS

fSe-
xui

Aeta
ti

C6
ue- j
nie **

tl°3

Ce

ra

Re-
fine.

Com

ple-

xioni

Mem
bris

Tem-
pori

-Loco

Elecilo
Not_ me«
lioris

Modus

Dofis
officina-
rum

Cautio
CorrecTio

Remedia

NOXIA

dine T

Cera ^-Exitialis

tta
Metl
Mufa
Fra-
xino
Or-
no
Gummata
lachrym-
„ diclae.

u

f vnicfi aurca cta
te c Itirpibusuc-
umptum alimc-
tu: vnicu Pytha-
gors, &fcrtato-
ribus notatu, fcd
ce vbiuis teporu,
di locorum iquiJ
fupra pane quid
lupra vinu?nonnc
e flamts hzc, &
pluribus (i Panis
e Tritico frugi -
bus lcguminibus,
gladibus Cafta-
neis,AquaticoTri
bulo;fcd & radi
cibus,&alijs:Vi-
num eVitePal-
mis,Pomis Lupu
lo frugibus lplis
alijsq.

brutorum ccag.

fitionc,, artibus in tempera-
tum.il) limil.-m ilatu, 111 per-
grata inde dulfcdinis mix-
curam difpQlins;qu« iniumi,
quc appcni cu noltris poilinc
A fiiiniiiu iincqui noftra pa-
runnpcr reccdut,& rrulto cfi
nutrimcnto aliquafitulurrL^
inmuunc .

rhinc-Nu* fie"e (Eucb C""> r»rt- n<»'«~\ ff?"-} (tn

I ma I tum \ msdio \Cuc \ U* V

m»- | C,co- | tar- | craf- ( co \ Jiffi- F?

V. U \_chymn (^de Uxrii Uo J \_aliaJ "" ,
rr„* „r~ j- r ~ ' -. Aequa ad

ffuccoja dtuerfvum ftolo vt OUra mcncurn

\jlatuofa qualitatum \_partibns vt teguminn

in hispnfaratio , modns, ignis , tjuaniitas , cotnmifiio, &. compagem noftram copo
difpofitio vtrinque plnrimum fecerit .
Ermorum,vt foliapleraque Prata.Voenum,V*U* .

Communiavt fernina plura ,&ex illis pmcipue quz

craffiori pericarpio , aut nuclco pingui , & carno-

foprxdita : carnofi qucque radices .
Sttnt que. peculiaria membra nntrire dicanttir , vt
Cicera pulmoncs , ntc aifcntim de reliquis eti.im.fi

diuerfa membra fua quaqite fimiiia cxpctcre exi- Adflmilitudjnem qui nofliJ

fiimaredebemus , quamuis hu mmus noi.s nota, ^SttSSSP^:

aut obferuata • tum immutant .

Hominum,A;V Frumenta, Fruges,Vrttflus,fruentibus mbis *Spiritibus qui atundant in-

diclj,primas tenent; prifertim Poma, NucUi , vefcaque °eq. facilms ingrcdmntur,

feminaiinde oleraab aUndo , fi aU.s , & aiuus , velfi "SS^tSSSS^SSL

mauis ab olla : inde condimenta, & huiufmodi.Condtta qu1. lta quiJcdiflirnilia lunt,

Prata ridet PUntus,& quas herbas pecud.s ncn edunt, vt incer noltras partes inter

homines edunt . Sed Ammianus Voeta apud Crscos

maftatttm hortum , plenius ad cocnam concelebr.tuit ,

vtrttus tandem ne & ipfum fanum apponeretur , (3*

conmuas oues exifiimaret a Faba aufugit: amphffima

enim herbacea conuiuia.

— Alimenta . Omnes fere planu . Sunt

medtca- (">* (totis ffimpli- fnutri- ", enimmtdicaUomnes: & borant multinominis.acco.
mentofa I £'' I I Cl^"t! I w,t ^venenaufi no aliquafui gitationis .Quibus ia nume

I mi- j parti | coto- j alte- \ parte hon.ine nutriunt,

Medica- L'"'1 L^"' L/*"J Kjant J certe animalibus alijs in

mentaali -cibum venire poffe non

mentofa negauerim.

*Aromata hic medio fapore.odore.ac ftiritu inter plantas velut gemme.

inter lapidespr&cellunt,qu,i &medicamenta,&cibos locum mter ha- netrationem habeant. & ab

bentescondiunt,corrigunt,dirigunt,ducunt, peculiaria qucque mem- jngreflu fecum ducendi pcr

bra fingi/Utim refpicere videntur . mocas , naturz graues , par-

tmmutans Alterans diiia, vt Hordeum refrigerans Zarz.* exicccans, «s, iB^«cum aaaspofljnt:

humeaans Cucurbita,c*lefxcientia t* multa.Poeonia caput pncipue ^r.&Vungendi modis^diucr-

roborans .fumos noxtos diffipans ; & alia, qutpeculiarwus fauent foshumores ecorpore pro.

membris.vt bientha ventriculq.Capparis ipleni , "Eupatorium iecori, pellantj& rulgatum quidctn

cordi Crocus, Chamnpytis articulis.Betonica capiti, Hjffopus pefiori,

Artemifia vtero .

llCathartica. Purgantia feu euacuatia.qun nec peculiaribus ita humo-

ribus trahehdis tuto deftinata.ipforumq. limitibus fini-

tasficut nec ipfos numero & finitionibus ccmprehenfos

omni ex pjrtefecite crediderim. Pariter non obfcure, ©•

occulta,vt aiunt qualitate omnia ifidplura vianifefta p0tius Sc mixtos, & diuerfo»,

vi Naturam intrmfecus quoquouerfum quafi aciculis & nondum afiatim , auc d i-

terpunoere , & pruritare , inde humores acrimonia im- ftin&<» » »"t nominibus do-

ionem elicere , vnde prout medio ZSSSfSr*gE£

ere videmur.tta vtribus amtcaiodo- maca^ipla, quat diuerfos fin-

iccla, carum conlocationem
aliquanculum comiicare va-
lcnt,& confirmare,hinc mc-
broru diueriis conftiiucioni-
bus,bene difponedis,forma-
disq. alia, atquc alia apta_>
iiinc: hinccompoiita,qujdi.
ucrse » & qu£ vniucrlim ro-

rus deefle prorfusvidetur.C6
geflic Mefues : ipiflaruncnu-
peri Pharmaccpsis Antido.
tarijs,&Medicis, &Chymi-
cis.

di-

ca

in fluorem a-
gens

per fe

_per accidens
-e toto

e partibus

ctrnina Apo- -

phlcgmatifmi pellente tn expHram

E parte infi- ndnes modo fehxvet

Penitiori fere nexu immutaio

pag. fequenti .

duci .

Bilem,Rhabarbaro,Aloc ,
1'icuitam, Tarpeto Agarico,
Atram Bilem Veratris
Sanguincm ignota Caleni-
c» illa,& bruo quibufda,
auc pocius omrubus , vd
i.ullis ,

j xum telum_» rc,fapore,ipfafy agendimoleftia, aduerfa naturs, digno- gillatim nec forfan numero

pPer deieaionc r ( v de cauendum maxime ne modum excedant, comprchenfos, & agant , &

Pervomitum J,\ "" ■ -r „. „ ,, , •„: agitent . Rcs plena , & pe.

Per vrinam & vim effrtnattus tnfirant.Niger HelUborus,quod Vt- rfculi . & ra|uFbrita;is7 pe

.Per fudorcm ruabatro ncmen cbtinuit,venen*tum prcrlus ob vche- Acueiflimi in his mucrones,

Menftrua mentia apud Hifpttnos,conutilfiones excitat,& languo- immo mulcifcce nouaculi;

Sputu mucos Mitiora,qus.partesfolummodopeculiaresfiimulat, P« H"» vndequaque fecta,

Vnoveiplun- '"• *•""'"• ~>7 r 1 r ^j > infarciant, complicenco de-

bus fupenortbus accedunt.SicuU Scylla non paru aefcendtt. 5U, ip|a ouo pr;,uut ^^

Deleterica, venenata,viu inimica , qus. Jumtna frigiditate ,vel hinc veneficia , lurida illaj

Aconita, Taxica a Taxo, tc

Fungi pcior mulco perni-

cies , qua; dolosc eulam ct-
bus credidertm i nam\ventm opus deJtrstHio fft, Jctlicet tra f -^^ aggreaitur „",,.

penitiffima partium dittifio , & fignati ncxus diffolutio; nomina id tacent.

1 armaca illa

iiue fimpl

y.iW, Coccum

occultUm,erdtci,&efe. Septtca yerotlfaquAputrtpt- M»|diUa;,Gentiana, Napum;

ciunt dicuntur , inquibus multifecamvim facile di- (iuecompciica, vt Thenaca^

Xtris . Sunt qta pecutiaribiii membris obfunt, quamuil Mitrtdatium, & noftrii Lyn-

ttUjs prodefiepejfint Me^erculecori, Atoeshsmorrhoi- SiS^ft^Sffi

dibus, Eruum renibus,& vefict, Hyofcyamus cafiti.

BeJoartica in oppofitum ad h&c accenfint , quxvita amica

venenis obftent,ac deflruentibus;fiue hs.c fimplici.\ fiue

compofita e mttitis addente fnnper conferuationis defi-

derio , copijs quafi in venenatos hoftes confcriptis , auxi-

liaribusq3 vndidj vel in numerum conquifitis, in qtii-

hus feuc apertts,fiue recondttis.prims. qualitates haud-

quaquam fatisfacere videntur ; nec enim squa temfe-

ries,qus. extremis obftare videtur fatisfeffe potcft , qti*.

ai nutriendum potius apta videatur ;(id m.igis qiet

am itlam in nobis tneantur, aut reddant, o> a cou-

fumma caiiditate , vel potius occulta itidsm cere-

bri noftri qualitate,agere dtcuntur, qttibus potius omni •

bus crediderim ; nam\ventni opus dejiruclio ejl , Jcilicet

penitiffima partium diuifio , & fignati ncxus diffoiutto; nomina id tacent.

hoc dfumma concilatione qut caloris ei~i , hoc afumma. Ec contra Mexipharm

conflipatione, qus frigus , prouenire pothit, & tiuribus V* °^unl • {|«

Tab.

w
o

I
l

tqu

qua; I

torpentcin oneribus natur2
libeienc , & vnuerfiro robo-
renc, & aJinfurgendum, &
expellendum quidquid mor-
bolum,ac inimicum moucat;
fiue Ipiritus acidant , eolque
vniant , partes addringendt
modcrata vi iirmcnt;ve"i gln
tino quodam obductoquof-
uis aditus hoflilibus occlu-
danc ; sut ciaifionbus intcr-
pt;firi5 cxcip.edocalfos red-
dant, vci inancs ; vel potius

7-

• .. .., , < r . hos compcfcac refcinflo op-

trartjs iwerent quoquomodo ; <& qus. adtterja quiq.Jtue portun|/ fuccij igne„ {urr0.

iniecfis fedart eompedibus,feue protinus extrudere,vi- re;aut pluiibus (imulobii-

Tibnsdj *tim,vel forti conclufiene valytnt. ftwc .

$1®

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM

o

O

S-P

c

&

w

S
P

rt

»

v?.

1

Cs

fWoua vegetantia
i inferioris gra-
| dus, quafi in hoc
i genere vermes ;
pre.fertim in maf-
lis Lapituberis
fugifcri tyncunj
quibufdafn ditri.

Fungos frondige-
nas,arte quoque
addcnce diuer-
foj.

-.Putre-
fatfio-
ne na-
turali
fere ad

Penitio-
ri fere->
nexu, o •
pere va-
rio im -
murato,
& m igis
minusq,
pertur—
Ibato,

Animaliaferuido,^
confertoque »n ]
akioremgradum

pla.tali fpmtu, j
iriplici faltu . (^

^•Araneos

Vermes

Erucas

Chryfalides

Nymphos

Papiliones

Scarabeos

Merulae fimilem_'
Albertiana e Sal-
uia volucelIam_>
nelcioanhabeas.
Certe Rutaeeam
omnem ab Eruca
per Chryfalidem
a D. F. Columna
L- diligentifiime
habes .

quo^
ns. ,

rAquei

Aqu.
Tjnclur,

Aq.ardent.

Ex-

tra-

ftio'

ne,

feu

edu-

aio

nela

ten-

tium

Perco
quente,/
ignead I
moto, |
varijs
codu
fionum
ergaftu
Uis

Nee pretiofa requiras,
aot quz abfcondita . re-
condiuq magts medica
mina, vel deperdita , &
plunhus cxo.Wra iam an
norum circuli». hominiiq.
aratibus . Scilicec slin ,
acquealijs regionibus, ac
fzculis , quam opporcur,e
plantas diftribuic Omni-
potens, figntfquecommo-
dc nobis indieitauic , no-
Rralqur & exoucasabun-
dc e xpofuit •

EiTent.

vbitan-

dem_»

Quinta,

fiue de-

cimam

nelcias.

Arcan.
Magifter.

Elexir.

Spirit.

c.

LOleofi

( Cliffi ex
^multisco-
| inafiU

Sxtracla fucco
craiTo.gluuno-
(o concretoi

Jalis

Elici, vel potius excoqm e plantis
Metallica alia illi bene norunt;
quiePunicis.aut Berberis, aci-
nis , & Aronia Melpilo Vitrio-
lum habent: ineflequi rodencem
atru"inem in ipforumfolijs , vt
Oxa1idis,& Rumicuobferuant;
& qui Cretica illa Idaemontis
auro mandentjum dentes obdut-i
fciunt.

Solutisfere psrticulis
pag. iequentii

Tab.7.

Produftione nouicor- Vitrum

poris plantali euer-

fo , & ad aii«m_»

■ compofitionis , &

"• 1 conn"(tennc;gradurn

•fotrafto.

TiCofmetica deeera»s,fuca»t , m*»go»iz.St mn*
** lierts prsfertim;iure merit» ventnis prcxima,
O qued multtplici veneno mentes circumuenia t,
"^ prtcipitesq. & imminutas reddat.qued ipfum

ex veneno, & venere V enefictum .
£,Inficiei)S tiagens.qut omnifaria rerS faeies im-
s/t mutare valei.innumeres appingldo colorct infi
gnis in Luto Ifatide Rubia XochipalliAchiotl:
inde qtti cbducit, & nitida reddit, vt Sinenfil
illa bttuminofa rejtnaCie ex arboru corticibut
in !pe*uli nitorem , & Sandaraca Vernigonc
bis dicia. obducuntur ad Uuitatem plura, &
arcendas aqut iniurias , & a'(ris;pice,refinis
diucrfis , ceraque & huiufmodi alis .
EmundansfuSoniafmegmatm, qut partibus fefi
inferere inde afportare abftergere ditraHtsfo-
let, vt flruthium faponarfa .
Spirans q «* rerum fptrationes iucundas in hu-
tnanum vfumftue fanitatis ,fiui deltciarum
vnguentarijs fubminifttat.
Gluti nan s qut varia cineBit, iungiifj in vnum
diJIita,it,terieBis ttnacibut coltii varijs,gum'
matibus rifinfque .
Refiftens igni.vt inunRit manibus fuccus Por-
tulact, Mercurialii Vifct, vel potius ex Ibifci
radice.

e-Virris fmnltit dicTtt

Merallurgicav-»-. Ficiitiji adulterinis&mis ,

rii agens in S Metallis ipfts,&ferro prt-

l_ cipui Tiperaturis didis.

Alchimillica7^«f/« proles tingens vt Cur-

cuma,mollefactens vt Caiicisjpafsisqj &

tafere fceiido,immutare varii tentant,

Mercurtum ceagulare Lunarijt Borifiii

Sferracaua&o plurtkut nimirO; omnibut

ferejn caffum, vtuntur vel potiut abu-

tunturidum in aurigenum Iapidem illu

tam muliis, & vel ipfis vfque vuis fer-

quirendo omnem ludunteperam .

Varia [yti propt c ncludamus\ in aliji operibut

ime artiumferi emnium vfu > fiue itiam i»

vcnationibus feras alliciendo ,fiue in conui*

ualibus ludis; fiue etiam iocis, fpe8rifque,in-

cutiendii ttmoribus, & hfiiufmodi .

Specifica porro diBa, qut fpecicfo tituU nefciri

folet.abftrufa. magicis nomtnibus a quibufda

ernata faeultat. quartt illius qualitatispro-

les : csleflis plurtbns : Aftralis nonnullis, el fi

aliudnemen , quodrei purifsimam ignoratie-

mm ilegantius tegert pcfsit. hac Aethiopis in-

Jolitifsimi clauslra aperiri diEl* nefcio a» &

trcdita. Spina Theophrafti aquam ccngelare,

tti hoc ab tnterna fil vifcofitate , vt de tjyllii

ftm'tlia,& Aquifolij fiere , de cuius baculo t»

animal emiffa fponte fua accedente, aliaque .

mira , Viticis inde Agni cafli dicti contaiiu

finen propinquitate & prtfentia veneris quof

cunque ignicules extingui , cafiarum Matro-

K.irum Athenienfium documento . qut ex hu-

ius folijs fibi in Thefmeforiji cubitum iler*

nebant , virgatfa eiufdem manu detenta via-

tores ab intertrigine tutot reddi: QuauhKa-'

eenfis vero Recchi Tragorigani fclfy ore gefta •

tis, iffdemaddi ccleritatem:Ccx.elmecatl,vcl

traclata vins inftaurari.Corni arboris quali-

bet parte contreliata demorfos d rabide cane

quamuis iam clim fanatos in rabiemrurfum

agi , eaq. affe&is maximi tentitari additis

merbo viribus.admirabili, &perhorrendafa~

eultate, idemq, quod maius , qued peius Sorbt

inumbrante cetingere, & huinfmodi no» pau-

ca,qut libentius profeBt viderit, qttam au-

dieris. S» autem legiiimvmVifci qucrni ad-

uerfus Cephalica incommoda, vertigincs prti

[ertim,& epile\tica initia,Amuletu?n adfcti-

pferisifoteiis parittr exferimer.to, quod ipfi ft-

cimus comprobare , Qtiod atttem de 'Zoi*Uio

derni habitomuidiam amoliri dicitur; neque

hic meo cifilio, net>ue alibi adnolauerts.potius,

qttod margaritis, & adamanlibus abfentibus

Ivijo ea tantum Corallio liuefcere non foleat ,
vel quod fpecie,ac colore quodcumque luri-
dumjiuidumqs ab huius qua maxime difief
*• purpHTdWteuqi vtritati illuferit fuUhritnde.

Q»t fcilieet dettgdf
parces.aut mollefa.
ciuncdiueriofq. in-
d ucunt.aut obducuc
colores,& nicores.

CoIores,quc inferut,
auc fe , aut fuos dif.
fufius , auc patcec
corporis , quod m-
grediuntur in aliam
faciem prarucrtunt,
vel exterius in lu-
poficie ac.pingun-
tur.

leniterquc fefe in-
ferunr.,& mordican-
do puruata cu de-
terds abfcedemcf
fordibus rclinqunt.

SpiritU quc polent
halitu, quzzqut_>
noftris infcredolen-
fibus abundanc.

Aeque iunccas ,quz
parces in vikidum
ncxum faabent faci-
le qus aeplfcari
queanc .

Conflipare,& occlo-
dere, quc cralfum
valenc.

Varie quc dirimere ,.
aut componere , &
conlocare poflunt,
& in alia , atqL(_y
alia coagmeta tor-
snarcaco; ab opaca
ad diapnanum vf-
que transf-rre,

Quc violenter per»
mouere,ftringercq.
creduntur, & partes
in nouam conlticn-
tioncm firauic ,

AbJitis liic pjrtieu-

lis longc lac.q. lu-

fis Ipintibus nempe

qui ingrucntes aca>

tius diuerfis parti-

buscongruere , im-

pnmercque & im-

primipolfunt , noa

parum tribue, ncc

omnia a nobis fen-

tiri pofle credas ;

fcd muita fua fe_»

paruitate abfcondt.

nofcjue fugere , quc

miniinefroflra lu.tc

in rerumnacura.

HabetRecchus noflcr

Qnalancapatlim Pa-

cificam,quc ira tcm»

perat;Cuclriqui quas

2.>:U<c ypiar.- anvouet;

aliasq amorem qua:

cociliant, nno tanic

huius loci hzc eflc

crcdidenm , & oe-

culcc vinutis. Re-

ftinguit prima igni-

culoscirca cor, cir-

ca lumbos alia mif-

fos tacit.qui venerit

funt,quos tertizin-

iltmulaueric tnnMS

Cocoquahuicl , qus

cordt mirabiliter

prodcft , &quzhu-

sufmodi, bladis fpi-

ritibus fuauitcr ip-

fum rcfccerint , ob-

fcurorumq.fuliginec

dilpulertnc. Nct quat

gratiam facic Yhui-

xochitl alio exifli-

mauerim quam flo-

ridz h;larl:»cts tn*-

do.

PKINC. FED. CAESII LYNC. PARS I.

n

3>

N

J3

I

rCrafsius. Fumida
exbalatione td-
tum , quod ab
ipfa Natura ,
tu arte varia,
multii modii
vfurpentur e
Jiirpium gene-
re , partes ad
fuffimenta , in
mu/tip/icem__,
Capnurgiam_»
in quibusfcili-
cet vis

'E fimpli-
ci planca

^il

Eftu-
mans

\

E copofi-

cis, epIS-

tis ipfa-

j rfiq. par-

i^cibus.

Solu—
tis fe-
rc par,

ciculis I

Vtrionem fimul , &
loccm habcs. Difccrne
anhzcblanda iucun-
da, magis , »tl grauis
illa.&violenra r^Clara
nc li*c fulgidaq. ma-
gis , per quf omnia_.
Ipeotare licec ; aot ob-
fcurilsima pocius qnz
penitus delitefcanr in-
tclicctui nollro? Am-
biguuni pariter : fcd

3uod abiurdius vidcri J
ebct , cxcitatur ignis
a nohis quotielcunque
libuerit , accendenti-
bus, ekcumeo Lych-
nobijs prafercim lux,
vtrumque ad menfu-
ram : excipitur lucis
portiuncula a Solari-
busfurtiue fublsta ra-
Jijs £ nec cnim P.-o-
methi<J2 noit.-o faecii-
lo defunc J concludi-
rur pjxiJe, cransfer-
tur, infertur cencbns.
Speculi*, vitris, aquis,
&lux , &igms diffun-
dunrur , giomerantur
tn vnuin in fulmine-r.i
vlque virtutem : Et ni-
hilomwi.s plenifsime
nefciri folet , nec Iux
magis quam ignis .
ignoratur illud, qt-.od
noltris fa&itatur , at-
rrcctatur manibus ;
quotidianis quod ope-
ns nobis lamulatur;
maxime quod fentitur,
ac penetrat; quod fre-
qucntllfimum clt , qui-
bulque humanis nocif-
riir.um fenlibusjexulat
ccrte noltro abinccl-
lcctu, imd ad eicmen-
t ■ u.-o extima,& Luns
cauernas in cxilium.,
ab intellectu pltinmo
truditur. Nos autcm
harc ad libros noltros
dejiatutalibus focis. ]

laxante igne vinculaconclu-
fai.coJIigatarq. pattici I
ucrfos, qnnofu a-que:
ponancur, aueopportui
halitus abeant . n u
cercbri ratione , S: affetxio.
nibuj quic generatiai [
quam ligil.atim voquan. co.
gitauent .
Mrdicui a^cem vfuspracfcrcioi
aeriscorrigcndi, & pri
uadi a corrupti mibus e,- t,
iuuandi mox , & roborar ii
pratcipuc caput fumis.necr 0
vterum,&pulmonej haullu.
his Tabaco fumantcs apud
Ncandrtimrcfpicc , & fre-
qucntiorainfumibula.
Deliciaium quocue caufa R
floridis acrem octoribus ;es-
pergimus folutis in halitut
pratciofosprfcipuij aroma,-
tibas rcfinis prafeicim.

Particularum In maxime_»
equa apertioneledata tame
difpoiitio , folutione quarfai
piatfertim ipfius fucci , ve
frigida nobis videatur,&
nomina a putredine eciam
habeat, acpingui conftitu-
tione , ignis certc imuU.

^Lucens

'A

Subtilius . F/am
mea exolutione
penitiori exip i
Jis carbonibus, I
prttnis , fiipu-
lis, pingutbuf
que,fuccis igni
tis excitata ; in
Igniariam vn- (.gnes
de qualitat

Arctens
hinc i-

i

Tab.7.

Kerbt iff>*rumfxrtts}'vlRofs,Rermarwi,lignar]1 vt
Ag.iUcchi,Siiniali>K*rce.phi. Gerrnnnis Atttcm
Juniperina Ugntt ad hoc , vel vulgo vfurpatn.
Gtmm*tair$> rejint Thus,Myrrha,^tyrnxLajcr
'Balfam.Ccp.illis Anime.
Verbenasq. adole pingues,& trafcula Thura.
En hcrbt,& refmi Virgilio fumantes. Thus frimas
imer htc hj bcre.vel ex ipfo nomine videtur, fiue
a tufis glebis , fitte a frequenti infacrificifs vfu,
nomen deducre velis: certi quod ad odcratosfu-
mos incendatur Incenfi ncmen npud Italot frt-
fcrtim,per antcnomaftam ebtinuir.
Cyphi Dtofcoridi,Thymitmata,Pafiilii diuerfi Aui-
culas Cyprij,odoras no cinoras; Carbocandelas
Lufitani iam tnittunt pr&fuaues , tjut a earbon*
eitra flammam in edoratum fumum paulatim
abeunt,C> cand tlabra occupttnt.ejut non ccu/is
Jednaribus pcrgrate famulentur .
—Rudimcntum iUudpnmittatur , dicasprafiguratam htcem ,- dicas
leuif.fculam eius adumlratienem fi placet . ln (utridis iUis li-
gnis \nos in Populi obferuauimus] in AlcionieiUo hiqnam,quod
A f.Tui marina jbnilitttdinc ttomen habet; S/ <jut de Eaata , r$>
AgUophotide de Afterc, vel de Pscnit apertis in grana vafculis
dicuntur,rtcendita admirata fotis/s videntur, quam exfleratz.
Lunaribus haneinnexiam.frindatndj cempares, fiigneam So!a.
ribus radifs,fieuti enim minus multo, quam exislimari foleat
caloris iffa acies ab acuto difiatfiigoris gelu.Ua qued d ccnci-
tatis mittitur litmen hp.udqnr.qttam longo difiermmaiur inter-
uallo ab eo: qui d flacide.vel i» ifsa qwete di/teSis habetur; vt
lucis, & ignis confottia fint,diucrtia, o> de quibus fuo egimus
leco,nec in iffa niue,chryfiaUinaqjglacie modicttm emteat tucit.
Lnmmimftris flutibus.De eert,rjr olei tmulatione,indicauimus in
noflro Afiario. Tedas.Faceif, varias ab Antiqutri/s fetas.Ce-
driuas cnndelas, aliasq; eligno,aut ligni ftirfiurnqj fuccis, &
qmcumque luculentixs lucent erefinis,flanti[que e Pkyficahi.
Porta. Itgncas ctrte faces finefcis hodte,accife, & riie. Obola-
rias adftante ad id cfficixa faratas, Ntafolitana eryfta dabit,
qxt amcenifsimum faufilypum perforat. Sciltcet nunc quo-
que (piraatlis caret,vt Senccx tempore,fy talibtts e virgulis fti-
pulis , fatmentifque auertenda puluercfa iUa , & obfcura fuit
rr.oltfti» , de qu» infelix ille morum prsiceptor conquertbatur.
Sunt ex Quernis.vftulatis fiageUis,quibus Aquasjartani nofiri
clnngores inter ac firefitus, nubentibus viduis turbuleta, alra-
taque luce rttmoribus intermixta multiplici debacchatione omi-
nentur . Ofeendent venateres, quibus haUucinatas feras, mifel-
los prtcipue lepufculos e/tpiant . Ptimerdia hic innuere fatit
effet in fungefa primum Ferula ,

Clara Prometheo munere ligna fumus
Sed & d fungis efca iUafetatur ignis , maUeo etiam diducta,
qut frime', concifit, allicit, nuuit. Affula folia, & huiuftnodi
fomites,o> fufcitabuU .

Sufcepirque ignem folijs.arque aridacircum
Kutnmenta dedk,rapuitqupjnfomite flarrmam
Elychni» certe e flantis nd Iuccmflufa, vtinfcritts ; hic autem
abipfis fomitibus IgnUrius fubnectatur funis.Miccic vccitant,
e Cneori Cifalfinc(S*szmundas Cluftus ncminat) ramults exie
catis , inque refiim duciis ; e villofo Cocci Indica Nucifalms.
certice tAexicanis quo ferfens igniculus\ ad tormenta fiue ma-
nuaria,fiue mur.iria iatendenda,ry> ccntineatur,Qi> detineatur
vehemens quamuis ebfcmius delitejcins in infidijs .
JFeftiuos accenfeamus ignes.noHiluces illos in Ittes varie difcurren-
tcs ffiendotes, varie diftributos ;qui huiufmedi fuccis; quirefi-
nofis.fieeis.finguibufque cerforibus.lignique buBis carbonilusjd
fiirfibus materit flttrtmum agnefcant .
fMilitares fefiiuis quijem focij ,nec tamenludicrt ,ftd ferio, ni-
mifque multo excttantur ; dum fernictem deftruclienemque ip-
fam fernicius miniftrant,(y inferunt . Sic fulmina quoqueuer-
fum tmulantur j ac terrtmotus . qut incendunt,quatiunt, afe •
riunt,vorant horreis terribiles faces : Chafmata herreas. Prt- Coaiones, exco6ier,es, fudo.
fertim * Phyfico,d Mathematice Duce.qui figuris,qui materqs nes.ad puiiora.fimplieiora-
afte vti nouerit.vt in nefira militari PhHtfofhia fcriffimus .
Fabriies artificum.Pyrotechniavniuerfa miniftrante Vulcanr.qut-
cunque ab arte.aut natur.i f.nnt ,frtfertim vtrb metalUriorum
Upt coBortim,emniumq. artificum,qni ferntcitus vtuntur,qui
vslrinas cbfident. gjuid fi cmr.es noftr-.s cum cibis incalefcimus
fiirpium aditimentis, Q> rigentis brumt Tefellimus iniuriasi Di-
cant Cermanorum Hyfocaufta.dicant frifcorum Patrum in Vr-
be Thcr!r.*,Thermcpolia,iffiq. qui hodie ndentur Thermefot.t.
Kec tifores frttermiferimtis , qui ex herbarum cumulatis madcn-
tibtts adhuc fartibus concifiuntur , rjr infurentts vfque ignes
euadunt. Norunt AgricoU,imi non rarb ciues,qttt ab huiufmodi
fcene, acfaleis mai* proueniant , e$« Chimici , s,griq. nonf.tuci
fttts cum medicis ,1 quam benigni fomtnttt, calorts ab vinaceis,
fractbusq. imb iffo fimo.qui ab ingeflis, egeflisq.fumatftirfibns,
r> fttrfes coqutt,inque guttas cogit coaclus in crgaftuU.
Scd hs-c ia & ignis, & lucis d qualitate redire videntur ad modos
1uxtiUtis,<iuodfitperi<>Tibits iniieV.S. eff-: pemit,& dibifufiHs.

Soluente qua jguntur ad dt-
Iatationem,& scqualc aper-
turam igne ,- vtpotc recJufa
magis. -incca laxiori pm-
gmtudinis fufpcnfa contex-
tu ;liue inanitatibus diiraj
exaruerint abfcendentt afe
humorc remanentibus velu-
ti in fpongiofum rarum , ac
difflatile corpus foramino-
fa: hatc excuflis llqgaris
vinculisjiila diffluentibus
icompoiito inuicem parti-
culisjintrorumpentibushia-
ciaiAutqiia: vi quidecon-
ftri61is,fed in apertu iturie-
litusillisconflata. Taliau
inquam omnia^quse ad folu-
tionem igneam Iucidamque
dumprocliuia funt, ad lu-
cem ipfam promoueri,'&
eam alijs inferrc queant,
nobis difpellere tenebras,
fulgetras , & corufcas prz-
ferre ralcanc .

In ardores per eoncitationera
rabidam, ita proruetes par-
tes, nimpetens earumde-
ftructa multitudo deftru--
Ctioncm faciat.Habeas inde
prattcr deuaiiationes has ,
adpacis etiam & conniflus
omnis vfum

que jcduftioBCs : Ex par-
tiura inigncm actarum in-
Srclfo .

Calores quofcumqce , & qua;
inde adiumenta , ab ijfUem
ad mocum diitributis .

Halituurn partieu!arum om-
nium in cxolutione lieen-
tius ab incorrpoiitisjdeltru-
fiifque rebus motarum,con-
clufa , comprimentibus ob-
ftruCtionibus in concitaa^>-
nem vfque prjtfocaciotvnJe
diucrri calorit modi .

Tab.8.

9it PHYTOSUlJMi^AKVM

(BombycumSeric* ,fretiofi*m il- ExMoro
lud , ac fplendidum repertum,
mirabile,mutuo, &natur£,&
artis, hominum , & vetmium
ofere ,

1 rt D V 1j A 1\ V -lYi

"Animalcu-
loru arro<
fione, inde
exco&io--

ne , & di
ductione.

Difcer-

ptis in-

ternis

prrrci-

pue ner

uofis

parti-

biis,ad

villos.

i

EtucarU , & huiufmoii flurtum ] Ej£ diuer_
diuerfa fila nentium e quibus j ^ ( ^ ^
wrios folliculos , minimofque | r^Jlie
videmus. L omnj..

| bus fttr-
pibus.

hinc,

Ar aneorum ttiam fylucftrium f
quorundam Aranes»

Ramulis ,

cortice ipfo ,

Simplici
(xempto
neruorit
villo in- \
de expl
cito.

Humana—
arte mace
rationis ,
excuffio-
1 nis, expli-
l_cationis.

Volijs

Vn.ic*

Iunci
Malu*
Lint
Tribuli
terres.
Mort
Ficus

rMet! Rec
J chipre-
' fertim_»

Sulbo

Tbeofhraslo tefte
extmcza nuferis
arte , villo licet
confficuo , eoque^
frntenui, & co.
picfo .

r V.innoru ftacidis di-

■ laceratis reliquijs in

• ptilte redaclis,inde cr.i-

Replica-\ ticulis infolia exceftis,

ta in co- \ & exficcatis,qut ex va

L

Inexione,
comma-
| ceratio-
nt > _r>

rijs varia.prout in co
mixticne etiam admit-
tuntur , ac digetuntur,
fecernutur,diltiuntHrq;
prefsione j diuerfa; aqua porrbpltt-
ad char I rtmum in opere habet.
tam,no- | Similiter redaitis pa-
jhrfque \jtorum aliorum fruflis.

(.libros .

Reflis inde[vt multi
quidem oferis, fed plu •
rimifruci.' tem intel-
ligamusyfe ftratum ap-
pofitis.flatumtnis corti,
fiue (iaminis, & tranf-
uerjis alijs fubtegminit
difti fecundum,vt du-
ftex fcilictt charta,am
futatis refegminibui in
flagulas,folia fcilicet,
antiquis confifteret. iu»
gebat iffa Nili aqua,
vel tutbtdi liquoris fin-
guedo ,«ut flos poUinis
in glutinum: conflringe-
bat prdum: comflan*-
bat malleus-.ficcabat in
folatio,vel ipfe humoris

Pitae.

Eriopho-
ro inde
d!dto,in
horcis
ecianu ,
fedotio
se vige
te.

E Lino,

Canna-
be , aur
alijs ,
quae fu-
perius.

E Goffi-
pio, auc
Serico.

~— Neruofis fegmentis de-
traftis,feu in Phyluras,
aut prastenues, & quam
latifsimas lamdlas, \t\\ "'«* '■ '«*«**-/ c°;

. chlea.quommus fcabrt

potms membranas,acu
tvt vulgati coclices.po-
tius lato fexro , vt con-
cludit Guilandinus ] di-
fcifsis : e" medioPlanta;
fcapo .

ties, contumacta, lenti-

go,aut tinet ojflcere fcri

ptoribusfoftfcnt.ita qui-

de oferofa frifcis char-

ta,nec fcio anfatis co-

mod* : quod fungoftt

quodammodo, & conti-

nuitatis neruo imbecit-

Uor , integtifque rudior

\ fibtis. diuerfi forrb ge-

\ neris,&nominis,vt i*

\jeqtteati .

E Papy-
ro, 8f.

Sari,prae
figni m-
de fami
Jiaprio-
ri char«
tificio.

Tilavarie fertraita,
& contorta magis,
magifque a fimfli-
citate dedutf* . ■

Fun?s,multiplicatisfci
licet , c3> conuolutis
in vnu ditierfo nu-
tnero, ac rationc fi'
lis .

Ret::i quibus afertam
quadam texturam
babetxtis , vel po-
tius lextutt rudi-
tnentum , aut im#-
gmem .

Pani quorii fLintea
fteciii elu

xus fae—

cunditate

wberrime

prodeiites,

nonfacile

mttltisple-

nifjtte pa

ginis dinn ,

meraue-

ris; quan-

do plusin

illis orna -

menti.qua

tegumeti ,

& flus cer

te Phtjgi/,

qua Lali-

ni babe—

mus.

mtna

quscu
que&
man-
ttlia .
Teto-
tia.
Vtfles
diuetft
gsne-
ris , ac
modo-
>um ,
fro lo-
ci , te-
fotis,
ac ce-
rebro-
fa ra-
tione .

L

Koftras ~\

-. Charta,

■ >de qua

in feque

ti fagt-

na .

Trijiorum
Vatrum.

Neruuli flantaru tenuitts , itaf-
fiufque froducla conuclulioHt
in longum compliciti.

Et a vcrmicuhs indumenta pc
timus nudi>ac mifclli:vincimur in
de cenuitate , nilore fiii , atqut_,
opere,nec tantum sequo animolu-
Hinereusfecundal, ied &inferuire
huiuimodi beitidlis adoucrurru
vfque folernus incubatum , qUo
vel dclicatulx toto peftore neroi-
na? fouere non dedignantur . ah
curpocius noflra non rerumimus,
qua; mentis funt,& villos, & colo
res, & auxcunque puerilia, quae-
Cunque vcrmium funt iiiiifj pror
fus facimus omnia ?

Inde tranfnerfa multiplici ai »f-
fofitionem,interpofitione, &tc-
flexu alternatim difpofiti i»
contextum ccnflriHi .

Pluribus aicificibus hinc maceria
non minusampla,quam varia,ns-
cefficace priraum magiftra inrlf_>
commodo , tandem peritifsimo ni
mauis perditifsimo luxu . Non fa-
tis fuit in nitidos floccos, in cri-
fpos cincinnos fldres,figurafquc_^
omnes fericum mififTf ; variegatos
colore , nitore , fignifque pannos
expandiffe , icumettad metalls-.,
eaque in fila in obfequium ducta,
pannifque interducla func, aurum
fcilicet, & argentum in fulgoreni;
incerdum &fuperbo mentis faftu,
pretiofa qui faftidiret , ac temne-
ret, ipfe in fila mollefaclus, vulni-
ficus chalibs ; ipfe in veftes prq-
digiosc interpofitus.nudos qui pa,-
rentes,qui artifices.fortitus erat.

Ccntextus confraftione , _r> conftf
fione plurima in connexu com-
frefsi , vt flurimi nerui com-
fliciti inneruofttm bene foliil,
leneque squum diftendantnr,
& exflicentur .

Vt cutes eHenda.nus , & fi"on.-
deslituris excipienJis.qu* mini-
me marcefcanc , rlantas adimus,
i plantis pecimus : in liquidas
conterimus pultes , in madentes
fquamulas contundimus, qui te-
nuifsima in omne ficcefcant , dij.
refcant aeuum .

Contexttts naturalispxrtes exem-
fts. ,&i» ft replicate, inde in
flagulas, neruulorum plurimis
ttdiunftionibits firmatas ftejft.

\ irum quot habemus folia ab
ipfa, qua: f"lijs ilurimum caret
Planta ; & vt magis, vtiliufquf_>
nonminus vulgata, quam anciqua
illa eludatur regula : Quoc fru
dusabea, qua: f.udus expers di-
citur? Siquidem ierit tibi in fi>-
lia,feruauerit,prcmpferit abunde
fruflus ; imo in te parere potis
illa erit. Execrandum profeclo
fi in aleas demirens , pefsimo ad
perdirionum fruftus abufir.

Vdria qtit ampl'tudo,a fcnpi craf-
fitie, r^altittidineeli, & appo-
fitarum inde Phylwatum nu-
meto , quibtts loctts feBicntbus
nj.trie fit : ttnuttas , dcnfitas ,
candor , Uuor , d materii. , O"
artificij furitate, huiufqus di-
ligcnti» .

i ix i i> v_. r __, yj. i_./ui_. 1 1 l I IN L. r 7\ K. 5 I

9M

Etotchar
tis dctur
hxc huius
facies ipfi
charti.vel
parenthe-
tica fi o-
pus fuerit
in Charto-
lylacium
licetia; no
enim qua.
ab iplis
prouenit »
no admir-
ti i ftirpi-
bus pote-
ric

ICHARTA..

Antiqnis Romani tc'ius Orbis, Atgypt» plurimum
tmittente , multa *nte ipfum erediderim Ale-
xandrum.fr aliunde quam d Chtrt* illn Tyri,
quibus celebrier petius . Sec enim Homerum,
Hefiodumqne preterieris, quamuis * Sarpedone,
& SybilU, infofsifque defumere nolueris Sumt
liirii . Papyri huic etUm dfltrpe nomen, quod
cmnibusinie Chxrtis .

-•.Haerocolum , feu Macrocollum chartzge-
nus antiquius pedem, auc fefquiped. habens
in iacicudine a maiori eorio nuacupatum
Rcgio quoque ciculodonacum ■

Augufta prior ci Hierati -i

ca ePraoJis dicaca. J-°Pt"n* *"'•

Liuia fccundzdignitaeis. J <*>&">'»

Hicracica iij. przcise a faeris fcripeis
noinine ab adulationc demitTo , vel a po-
ciore Hieracica Papy ri ftirpe. hxc Scrabo-
ni Papyrut , & dig.xi r-nrzftantior
|_vcilior.

Fanniana x.quam & Grammacieus, & Char-
copola Fannius ex inreriori eleganriorem
reddidic.

§ut nonfibipatres folia i quibus, e r—
bus non fnmere conati funt , vt qutcunque\
ab humana mente proueniunt,dare*t litt-
ris ,fcripli/que,& mitterent, & feruarentf
Ab Interraneis arenis primo, & cineribus
difia frtfirf'm Cccmeerice exaratis, treas , me-
t.diicafque diiterfas tabulas,lateritias\, /a-
xeas , lapideas habtierejmo Gemmeas. Ab
animalibus Elephantino ebore.atque cmcn-
tis Draconum ifque, & aliorum intefiinis
vfi funt :fcitaie: excorio, & membranis,
qute Pergamo nonprime[ anteeedentibus

reddidic. qut e Pergamo nonprime l anteeedentibus

l Amphicheacrica ix. Athribieicam a Nomo fai,em hebraieis ] fed copioft magnis At-
< Aegyptio corngicGuilandious.mauulc pri- ' .. • „. , J .'r r ', . *, . J

mum ab Alexandrmo Amphiceacro _ca- '""" ' Vtoltmatcifque regibus tnftruenti- I
liger. bus Bibliothecas . Ab herbis tandem no-\

Quile hiecharta ftirpium.,
munus,quf gratia plenis _ Cha-
ricum manibus neficile nedum
in huius charrz angolis.fed nec
charcis in omnibus explicaue-
rim.ipfc de fc , vel taccnees lo-
quuncur charci . Plinium lau-
datz laudant reciproca cefti-
monij auctorieace. illi chartx
vfu humanitas vicx conftac , Sc
memona,imo ipla hominum..
immorcalicas . En Plinij viuum
chareis ncmen, viua memoriij
vim fuperac fzculorum. Com-
probacum vtrinque.&quod non
minufculorum eanrom ignium,
fed & ltuiufculis digitorurru
lniunjs prorfus deftruitor : id
mriniti quadamimat>ine,& fP_.
tiatranfuolare quxcunque, &
ztacum mecas, numeroiqut_j
cranfiger. pocefi; lupra quanu
zra, marmoraquc;fuprt quam_>
ru ix pcr 2chera penns,auc qui-
uis currencium valeanc impe-
tus . Charca nimirum humana.,
prxfentia , quoquouerfum fun
dicur , ncctuntur commeroia.,,
(ruftraca remanenc quxcunque
nosdirimunc incerualia ,&lo-
corum , & cemporum ; 4. quafi
ex vno mulci , mulcis reddamur
charcJ5>operafimul mulcaprx
liare eius mulciplicibusi promp-
cifque mlniHerijs valemus ; qux
amplifsima ftudijs noflris , &
per accommoda fupellex : qux
licterarumbafis, proma fcien
tiarum , & conda , artium om-
niumcheca, atque fcrinium.,
cxiitit; quz mentis noilrz con-
ceptus vniuerfos in dicifljmum
veluci thefaurum , ac promp
cuarium excipit, fummaque.fer-
uat, fuggeric , exhibcc fide__> ,
prompcoq. fiue conclufos , fiue
apertos velis obfequio , ad nu
tum quemlibec habere poliis; vt
vel hocvnum abherbis colla
cum beneficium, quo doficiorcs
quo ampliores , 6. perennes ef
fecti , 8c vel cum pofteris ipfis
loquences , acauos audiences a
fzculis; icn arri.au, non ftudijs
omnibus.culcuq. in Plantas per
quam diligenti,quo,a ftirpibus,
quz omnes proueniunt , ftirpi
bus aJiquantulum reddantur
chartz ; fatis vnquam rependi
poflit. Ea dignicas,ea huius ad-
mirandi Phycocharifmacis ma
gnicudo cft.

"Scri •

"lit-
tera^

ria I

L

\ro

pta

Ifobis iam emnemfere per Or-
bem Chriflianum prtfertim,
abfqi vlU Vapyri, aut Aegy
pti tpe amplii , & frequtnti-
bus offlcims.

Prophanis j
vfibus ac-

rrmmtta
4*

fPerfie*
1 Arahic*

{

<H

...

Jndie*

Saicica ix. ex vilioribus prope corcicem ra-
mcncis a Sai Oppido, nipotius a Sari mi-
nori , &corticofaquafi degencre Papyro
Saricicam deducere velis.

Emporecica vi . fegeltribus cucullls , inuol u-
crifquc vanjs mercium in Emponjs pTxfer-
tim cribuca ,huic Cucullaria,& Czruiea c
noftris fuccefferinc.

Taniocica, Hermolao, vel Taniciea.Guilan-
dino, Taneocicaalijs , corcici propiorve-
nalis pondercnon bonicace__ .

Claudia xiv. vtl xv. denfaca criplici corio,
& aue)a, nec nnrum Imperacore Gramma-
cico . Nominantur ab alijs Lybiana , &
Thebaica, porro Aegypcia, Mempbicica,
Niliaca , & Mcllonis paginz, & Meleccz
chartz varie dicuntur.

.Studijs dicla , candida amplior quam pri-

mani merieu fecerimus , Graphicis , Pi&o-

rijfque omnibuscxercicijsinferuiens . Phi-

lofophica apte diceretur. Gallicam Rcga-

lem , Imperialem diuerfas , fcilicc ab ->m-

plitudine , foliditate noftri diftinguu .1..

Addica , & Papatis in gratiam Conelulio.

niftarum excogicaca, quibus iam nulla la.is

eraccharca , vcpoce crans omnes menfuras

fuis ierant crophiis.

Epiftolis przcifius cributa , cuius plura ge-

nera candoris tenuitatis , & amplicudinis

racione.optima apud nos Fulginas.infeno-

res,Inceramnas, Nucerina , Prolacenfis , &

zliz. Tiburcina ocium illud craffum fapic.

refpondere videcur hxc falucacrrci anci-

quocum , quz calamis inanibus plurimum

przfercim in Aulis teritur.

Computis, abacifque, mercimonijfque-omni-

bus deftinaca plcnior, & rudler .

/-Alba Typographis > libranjfque opporcuna

I plenior , Fabrianenfis priinas tenec fre-

J quenciffima , inde Inceramnas a puritat?_j

I difcedens magis. menfura triplex erac,am-

rummedia, ac parua, fedmedia

maiorem quoque , &miuorcm diftincca

Im | Czrulea exiipfis czruleis
pref \ vilior eile foiec, & inuolucris dcftinaca~,
r \ fed przftantior , maiorquenon raro prxlo
prxmieur , quod quibufdam oculis gcacior
■r* V. faciJiorfic.

Feneftraria ,. quz ficciores quidem repel-
f lac aeris iniurias e eabcrras pauperum .
I Cucullaria fi placec varia > quz crafsiufcu-
| la a flore,a]i)fquc lignis notatur .
1 Bibula incerpofieionibus foliorum a celeri-
! ter in aduecfarijs fcribentibus ad excipien-
das , ficcandafque licuras przicrcim oeco-
nomicis adhibica.
Infirna rudior,vilior a Iaeeris vulgo fuas,quz
habec eciam m oeconomicis parces .
CraD_or,rudior,varia corpulencia, cegumen-
tis, non fcriptionibus deftinata,Cartone_.«
Cartoncino vulgo .
Nicida,quz maior,minorque amp]itudin?_"i
crafficie denficate colore quoque varians.
Bilsma,qux dicitur rofeo perfufa eft can-
didior corium etiam foliditaee quadam->
zmulatur eft:& tenuifsima translucida ve-
laminis modo>quc: adamufsim licuras vcrin-
que reterae: admiccuncur , & arborum ad
quafdam corcices .

Indorum magi • licceraci Sinenfcs, qui litce-
rarijs nos etiam cypis fzculis przcelTcrunc,
& frequcntia prxcellunc , cedunc quidem
charca , fed peculiaribus quibufdam eius
gencribus non carcnc. Nocum de Golsipi-
na quoad maceriam . Amplicudine Qua-
draca efl, quz paffum zquac . Amplifsima^

ineruofa folida quacuor vlnaru: quz huc af-
feruncur . Porroinalijt regiooibus ,ciui-
catibufque, vel fimiles , vel amplrtudincU,

j pliornimir
j in maiorem
<t eft.

bus Sibliothecas . Ab herbis tandem nt
flris d fomis ,fungifque rudius incifis , &
libros coriicofts , (_• digniores , qut * cedro
fchedas.tabellas \yti inferius"] fumpfire ad
ditx,ty Cera ntcnon Maltha, Gypfoque de-
letilibus quibufdam . Ftlia multo aptitts,
qut & nomen dedereperpetuum , linteami
na nonnulli vtut iunlla minus, fcabraque
magis . Ventu m tandem eft ai Papyri •fe-
Hiones caniiio, neruofoque vifcerum alli
ciente contcxtu : inie multi iugo , quo fu
pra labore purior , foecundiorque deduH*
ealamo coniux , conquifita , _)• Principibus
& Vltbi cbart* : rj< vulgatis,(jt>arcanis:
&litteris, & mercibus: diuerfis,vt vides
nominibus , _jr- apparatu . Dignifsimis e*
quidem firecolis pertrit* calamis. ___i*
Homeros nobis, & Pindaros; qut PUtenes,
Arifioteles, Thtophrafios, Ciccrones,Virgi
lios,Ouiiios, Pliniancs Thef*uros,Hebrtos,
Grtcos.Romanos explicat,Q> paniif. Rcma-
nam rem omnem tantt molis vniequaque
reprtfentat .

Caniidior nobis,& fortior, eemmodiuf-
que paratur Charta, propagatur Germani-
cis typis fcriptio . §>uinimo lignei s Sinenfi-
bus velujiifsrmis pleno fiirpium iure : i*m
_r- facilis librorum copia,nec amplius cur-
ta,fed ©• multa &f*ctlis qutuis fiudiorum
fupeliex : perennat mem perpetuum : ex
tinguirur obliuio, obliter atur omni ex p ar-
te,Utterarum foecunditate immortali.Tan-
tum fobolis a chartt , ealamique conitlgia;
tantum tn pUntis efl pcteftatis . fubmini-
flrauerint ht parittr fumofum , rtfinefum,
eleofum, latieem, qui ipfius ttiam admini-
flriignis .furentes euincere pofsit iniurias.
Dummodo voluptitum eti* *ltum nobis
. noninicccrint foportm non txeujferint r*-

'.*is conrectij iiones e mentibus,*mouerint ab oeutispjpi-
nas, d digitis cal.xmos .

toquitur certi flirpigtn* htc eandid*
froles virentis matris , »_>> fint vlU vocis
moleftia; imo ita tacet , vt fimul audiatttr
ab tpfts etiam abfentibus , nee quemquam
tnterpellet inuitum. Vices humanas fubih,
ejrfuperat, &femper,& vbique:ime-,& Re-
gias,rj> Philofophtcas. Animos pafcif. men-
tes reficit : peragit negotia Regnerum, Ci-
uitatum , domorum : iuff* fert& fenten-
ti*s, & oracttl* : feriz, excit.it, agitat , {_»
virtutes,& -vires. Ab ea teftimoniu fidem,
& memoriam obtinent qutcunttue funt /.»-
minum . ^uidinuentum,prtceptum,te^*-
tumvnquam , quod ine* depofitum, *b e*
ferustum, reiditnm non fir ? Quid abfqu*
Charta, aut Principts, aut Ciues, *ut ne.
goti*,fiue tabtlli, fiiupacisl quidipf*
moderatio f Viden vt catame inftruS* m*-
nus, mentis per chartdm miniflra , multo
qitam imago qutuis atcrtior, quam (ingu*
ipfa,& potior,& promptior, & res,ny fermo-
nes exprimat , imprimatque : cogitationeu
concludat , & referei : temporum quofm
profternat ftuientts impetus ; leui aut
pluma, aut tubulo,vniue>/um, tterni/mqut

I

Tab.
8.

fbeciet ? & mifari potes wam in t*multn

alijlquedocibus magis .miiiufqu. diueria. /"'#' Charta fub Ttberto tilptiefte , & *

. . V. facilequischarcasolTeoderepoterit. Senatu iifpefandi arbitresfuiffe/rtftciedos.

Quis mquam non d. b.re, aut pofsft,auc velie , & piunmum quidem plantis per Chartam lciencias , arrefque omnes .tiiniftranti-

Dus,noftr_;rationis vfum longe,laceq. diffundentibusJQuiseas non amec.:nonh«camocnifsimacolat ftudia^fiindrpritter pro-

priam Herbariam , & libros quofcunque habemus , &litteras; fi virtutum , difciplinarumq. omniuro feniina-nm" ingratus

prorlus , & quj huiufmodi indignus fpernat, nec agnofcatgratias . .

'9i4

1

I
I

I

f Stabilem» fo
lofixam.
1

l

bita- I '

flpfammet ha
| iunem,qutabai-
ris inclementia.fe
ramm , firhomi
nttmqj iniurijs not

fpulcra

Trabes

Stawmina

Longurios

Stipites

Palos

Euicas.

f Ad ma-

teriam

ex con-

fiftenti,

neruoq."!

compa-

&.O. in-

teriori

folidita

te , aut

villofo

du&u

ad

Septa

Parietes
Tabulata
Contabu-
lationes
Clauftra
Tigna.

Nexus
Duclus
Vimina
Fla^ella
Floccos.

i

n , ftrhomt- \
tueatur.

Mobilem, a-
qui inca-
tantem,

HINC
Aedifi-
cia a--
^liaq. ex
{ Plantis
indu—
ftri ar-
tisma-
nu va-
rie fu-
perad-
dita.

J Concepta-

cula
Frulh
; Partes va-

rui.

Ab-
fciflis
craf—
fiori-
bus
mem-
broru
parci-
bus.

I

<

^1

Tab.

IHinc anconomaPuce li-
gnum Materia» &qui li-
gno Tcuntur Materiari} :
quod reucra artificibus
, cun&is ad innumera fcre
conficienda materia li-
gnum ficnec vcilior alia^
auc amplior in rerum Na-
cura vniuerfas Sc pro mu-
fculorum diuerfa racione,
ligna diuerfarum planca
rum opcribus diucrfis.
IndecummCcallo adele-
mcnci vfque dignicacem>
Sc ciculos promocum a Si-
ncnfibus Philofophis li-
gnum elt . Nec ab re,fi
conrtituenda fincelemen-
ta arcibus quoque, qus
nihil fere abfque ligno,!
& ferro eompofuerinc

Qur virgarura,
& iafci.ii author;-
cas, vel ligni po-
tius e quo adfumu-
cur.nonpercufsio-
nisrancum graeia
cumclauis , acfu-
llibus, vnde , &
Plaucina illa Vir-
gidemia,'cd& bo-
noruetiam ac Im-
Pcrij. Quid? non-
ne & qui Ducibus
Chiliarchis , qui
omni Magjftratui
priferuntur bacu-
liaplaptis.ligniq.
robore fuht ? vnde
ipfifsima Regunu,
fcepcra ? nonne,&
Regum inde ima-
gucula: fino a:mu-
li Narcicophori
inter quos price
ptor illc Siculus
fe recepit, ingrata
pueris ferali ,fiue
fericte Fcrula..ve-
rendos fefe.ac for-
midabile» reddunr
vei liuiufcgli mu-
nimenco ligni , in-
de a ferendo difii,
&c6moditati me-
ribibuli , nucanti-
pedis , citubanti-
gradi , Bacchi di-
cati : vnde minu-
tum Baculi no
men per me quo-
que fumas licebic,
nec Thyrfum d&-
taxat focium, fed
temeti lymphas in
caufam agnolcas

Domus Uenes, Tabernaculii atmlulttprefrie, Amplio.-es, eam-

cafa, fiue a cafu, quod facilius riferis , fiue V°?"*i™*™>

d cauitate : lignea certe humilior : in qua-

cunque vero oftia pluratf, ex ligno , & in

quibufdam,vt inferius,imbrices .
— McLndmum diSum ,'huiufmodique offieina-

rum tabernt, qut fupra aquam fendere^al- ■

Ugauq} ripis fiucluare folent.
Nauigiaqutcunque Triremes, qutcuicttnqtte Qul citrt nKln.

inducuntur aqtts., aut fiuentibus lignea diiaborem per

committuntur , vndc claffes quafi mobilet

Ciuitates.
Algeret Vallationes , & qut ex Ridicis,Palis ,

Arundinibus , aggefta terraftruuntur-.
Caf*,& Tabernacula.minoraque Curguftiola,

TUguria ex Arundinibtts,paleifque , &fia-

gellis , vt in Indijs plura .
Rhedas, currufque omnifiriam hicnot* iquttfi Qus abimbula-

gradientes traduaat tdiculas: Carpenta:

Ccuinos: Platiftra: Vehicula: funt hodie qu»

pretio,plures fimul sdes exuperent.
Scrinia,Armari»,noftri aftudio dicunt,qut r«-

adiunctz, qu£
egeno ornnium
mifello homini
& tegmen, &
nidulos exhi—
bcant.

aquam diuiden»
tc nos ducanc,
niundiq. omne
vnam patriam
commune con-
iun&am reddat.
Quz quoquomcv
cio munianc.

fubleuenc&a-
lienis pedibus
snifaciant.

ueraaluxu effefolent: loculmas capfat ^*/*^' [„!
diceres, bene, &multatfimul,&*rc»nAi reruUnt , con»

t—m .L.J.nr leinini*

dolatione,

(calptura,

compofi-

tione , &

huiufmo—

di.

Multipltcem , &■*
variii vfum plu~
rima fupellex non
quide Corynthia,
fed lignea , innu-
mera inflrumeta
ConuiBut
Pacis.&Belli
Agriculturt,&

Venationis
Mufict, Pdt-

chanict
&fere Cartiu

emnii [^operu.

Betulam extollas
fafcibus , & libris .
Quid vero fupra ad
authoritatem; fi in_j
eius fcriptum corci-
cibusBibli vice?Si ea
baculos Magiftrati-
bus dedit legum vin.
dices ?

- -

Nota quam tibi
multa gracile , de-
forme , itrii»ofum_>
fterile producat Spar
tum.

arculas.
Arct MacJrt Capft lnde,qutfimplicius conclu-
duntttr .
I Plutei, Trapezophora, Klenft, Quadrt.Abaci.
"Se<2ione, dc-J Simpima,Obbt,Pixides . Vafa diuerfa , & ad
efcam, &potum varia .
Cttpt,Cadi MulBrt,Orbet Socci,fed & quibut
eminent mulieres Pedifcamna potiut quam
Sandalia .
Veaes , Arcus, Claut , Haflt ex noftr» Corn»

prsfertim,& Taxo fortijsimis.

Bacuti,SaciUi,Scipiones, Pali, Valli.

Quid defcnlptis inferam f aut omnia, tut ni-

hil: indicare fatis fit,& ftatuas,& ftgna r*«

rum fire omnium ; & EmbUmata, & X/'-

loftrota, qut lithoftrotis antellent, de quibus

in noftrit JMetallophytit . Columnt jcorni-

ces , Architeaurt membra omnia , ivr.o

lchnographica tota . Colophon autem hic.

Flantt Plantas referunt : Vlantat monftratt

docent,noi~iris Typis. Dicat Mexicanum vo-

lumen : dicant fubfequentes tabult. Et fi

fculptum lignum , Pi^uras in infinitum pa»

rit,tmmittit ehartis imagines, vejligijs fem-

per Ittculentis a quibui , & quicunque /»'-

lerarij, ac HieroglyphiciTypi antiquifsime

a ftirpibus apudStnenfes ; dplantis iddc

mirandum. lam vero qut fcribantur

Schcdt , Schidie , Affellt, feu Tabellt fcri-

ftorU a punaione Pugillares,vnde d caudi-

te Codices ,fcindult inde fiue Jcandultru-

diores, crafsiorefque qut tegularum vicem

obtinent .

Cfates Tranfennt Cancelli.&qut craffioribut

' fiftis lignis texuntur in hortis , quadrat*

quoque illa Cerealia Neapolitant vbertatit.

Veftei Itnteamina ditterfis modii. ,

P*nni Gofsipio, vel arboritfloccis, vt lanifertl

Aethiopu nemoribus,& Erioxilon,que de li-

gno abArborib*,fcilicet lana.et Cofsipint qut

Upide inAuha Perfii.Armenisq.depimguiur.

Elychinia,olychnobinotantum ex Goffipif vtl-

lo.fedetiam virenti Vtrbafci , & tnde Ly-

chnitidis diBe folio , fucci ipfius obfequio tn-

fuper,qut ad chartam inuitent ab eadem»

parente Papyro.

Reftes, Rudentes, Prymnefu, crafsiota ad fac-

cos, Pila, Funes,lgaiaria Calceamtna.Pt-

Ui ex Sparto, & ex eodem dfoleis , coltfqut

vrnt ettam, & amphort,& papyr.uea quo-

que ac fcyrpea , & preterea qttt tam mul-

ta fuperivt exCattntbis , & Lini neruu

aliqua ex Vlantarumfolijs, Ex Cyperiyero

ad fedes contextus,fiabella inde,& deltca-

tiores pileiFlorentini ex paleis tenuiortbus

quibus quamuis runicaVaUs,ipfis admtnt-

ftrat Regibus. . .

I Cani(lra.Corbss,Gluali,CifttClitelU, Strptcu-

| li, Arundinc, Sparto, Vimine vartom textu-

Craf- ' ram mttltifariam eunte ad fifcmas vfque,

fiori, < & fifcellas, qut pretiofat ttiam pecumat

fimplt I continere pofsint . \

Lci ma- I Tegetes,Stores,Tapetes eadem , e V tncorum,&
gis. J Sparti fupelletlilh & Holofchotno.

cludant bibnii-
ftreoe.

Quse&erUHtd-

dunc , & fultl-
mina,

Quie i»m reprS»
fentcnc , impri«
mane . eipnj .
majUt

-Subti -
li . &
cople
xo ma

gis.

Con
tex-
tu.

Llgnet qui ple-
na feges , qu*
incomoda no-
ftra quoquoucr
fum ne poDit^
quz artificiru-
dequaque fe^»
exhibeat;, feca-
re , difcindcrc
velit.aut iunge-
re, vel fle&ere,
fiue infiguran»
quamcumquej
ducere.Plurim»

3uidem,omniO
ixerim talia*
Plantarum par-
tium in conne-
xumprrftatro-.
bur. •

Exhibiti ab ipfa
Planta Vilh co.
liculi , ramuh ,
virgul* , C»e->
naiufculz > Sc
duriores, fiue_>
minores, fleai-.
lefque , & Ple-
niorfs,autdiui-
fe,qua:texturis
abfque vlla fe-
reprasparatione
in multiiugun»
coponentis ob-
fequium fuppo-
nancur.

PRINC. FED; CJESU LYNC PARS I.

«/»

g*

H
r»

»-t

B

B

o

3
cr

Seis i liatis & ;ie

finas,& ficesigum

maca & i acci illa

quz a f irmicis di

citur ; a_;ii >t'cc &

Ceram , ouauis mi

nuciusca a Mellifi

cum Vcjucellarum

coIle.'ta digiculis

proftet>& vermi.-u-

lorum cciam apud

Sinas. Inferas indc

i cam mulca . przcer

•quzadigne ad lu-

I ccm notataifcilicec

horum corpori &

cereo przfcrcirr_,

dcbetur.quoj obe-

diat arcificibus,ob

itrucns,cegens,mu-

nicns oblicu, cbdu-

fium:quod in figu-

rasducacur, facics

induac accoloresj

'11 mulca orncc1

quocuque percra-

•"cum & adhibicum

iungmdarum par
tium ratione .

( n cofer fScraca Anaclynteria , quz przcerpaleam acfo.num; a <parto,& Alga_
| tunt cu- . ipfaexhiber.quam it.de lanamappellicanc Venecam .

a-..' Tuluini fuccedant eadem e maceria., necnon Typhina lanugine Gofljnii ,
o.S pappo, ipfisq. frondibus . s ''

| lodemciinfcrenJa&lanaAechiopicarurnarborurn.quzyillo ipfoa Na

mulaci_j
cdfiilic
ne_>

. ecit hic cumpen
i dia noftris artibus
j Narura , przfercin.
:vcro ad f.ribendu
fmuicans. inersille
fit,rcl corpcac po-
cius,quihzc,&qu{
huiulmodi plurau
nobis parit,'ac par
turit, & mence, &
calamo accingere^;
rcnuent.

Ill proptU 3 l7m- ,

phcifere abfcif- _

fione ad vlurpa-
-rione colleftis ,
Naturaipfaira_i
noftrum ad opus
elaborata pro-
mente ; vt vix
quidquam fupra
ipffus miniiteriu
addendum fit

I

cura demiff..exhiberur. Arboris quoqu; Goflipii, & plurium ex ^po-
cym flocogera familia villus.

i fllia.Z F*rfiCS!'.,f5°l)* ad »«rei,dum, ac flagella . quibus tantum nafcicur Tama-

i^itriaum. rix Plimo .

Paniculz vero , fiue e* Melicadicta, fiue Arundinibus , necnon c grami-
ncis pluribu», Encar quoque virgulta.ita przfto funr ad opus , vc vix
aJiunaione vlla opus lic . Ncc cmm fupcruacua Arundinis coma nota-
turPltnio,quzprop|uma.tratacaup»na:uin cxplcr , durior ccntufaj
mterijcitur nauium commiffuris in ferrumen .
Pinnatiparirercxhibencur flocci ad capicum leu.catem» 8c volitancium
Zmulos fpiritus.
'Vimina ad vincicndum , inde ad vitiumnevus, ex Amerina przfertim Sa-
licCjnollratcGcnifta, & luncoqui maximc mngic. Salicicerte certium
inaltimacionerurislocumatcribuit Cato ex ea, enifta, Populo.Vmiu,
Sanguineo.Becula.Corylo, Vjte quoqucparaca vincula .
Spongiz, iieiusloco izouMufcus Hebrzorum ad afperliones, vc alibi

oftcndimus .
Mufcofa ittde.&Corcicofaplura. -.berprimas tenet corcicisarbor, in_,
quofcihcec frudus, plurimun. nobis ficcz leuitacis oflicijs infcruiens.
is prrcrafTus , ac renafccns Plinio certe noftri gratia , iterum acque_)
iterum lcfc cnnueftit , deglubique fe permittic, quafi fponte orlerac
j fpolia: -pifcancium cragulis.cadorum obcuramencis.hyberno fzminarum
calceatuad vfum, vc i!le aic : noftris ramen diebus mulierum pedibus
I grandtora Iigna fubmifTa funt, altius ve Venus immmerec .
] tupca &hicadlcribendamatcriesex arboribus corticibusque.prifcrtim
^ eaqu* ad Nucipalma: Indica; fructum, dequa fuperius.
Dipfaci afperioracapitaadpannorumvilloj fubexcicandos .

i fci

toco
cre cor^
poris co'
agmen-
to.

915

Et alit itidem fzrticu-
l* , qttt in vfut ve.
niant .

Siue m Jfipulai fcfiucas,
teniafij; feue in viliot ,

floccosue, aut rarr.uUs ,
vtrguUsa; diSpofi

fermntuT .

Et qut neruofit in /1»

gulas ,

Aut neruulcrnm fora-
minojo , aferroque con-
teflu, in fjiongias

— Et Elychnia h,c quoque abfque quod neflere dcbeamus eonfcaa.prapara- Sine fpontiofa produ-
taproflante Sambuci medulla.cxucca, bibula, fungofa,candida,produ- »;„».:„ f.L- 1 1
aa, qua- flaminam adufque inuitent . aa,proau cfione ,n fun>culos3oi-

uenmnt .

,tagenaria Cucurbita. Antiquutn quod nobis nafcitur vafisgenus. inde
Plinioinl.alineatum vfum vrceorum vice, Sc iampridcm enamcadorum
advina condcnda. ficcancur cidem condcndis horteiifium lcminibus
ruftica fupellectili.Etrufcsfalemconcipiunt.
Nucipalma, qua. Oenophoros dat lignofo, eoque perpulchro fruftus cor-
tice.Indicorum fruduum coccptacula.quibus Ealfama etiam excipiunr.

Vel excauata cafaci-
tate ventncofa a4 ^ .
eificndutn .

Arundo, tubulos, calamos, vafcula ex articulis vtrinque nodo conclulis . v.l hr.j a
quam multa thecat.cuculli ? Maiiij folia , qur fpicam compleai folenc _* ¥ oa"":t cauttatt .
i^„.n: .. l...^_,. •■ & »od,sobturat.i,aut

Sumendamferej7,i j
giliatim fieurt m„A

4*

In exte-
rioribus
cerminis
pocius.

Arbores, fyluzque fummum munus ho-
mini datum (vc tx Plinio ftrictim acci-
pias) ipfinocacur . Kinc pnmum alimen-
cum,harum fronde mollior fpccus , libro
Te(lis,exijs recreans mcmbra, olei li-
quor , virescjoe pocus vini ; toc annui fa .
pores : menKque eciam fecunda: . .. ille
vfus earum finc quis vica degt non poflit ■
Acbore lulcamus mari» , cerrasque ad-
moucmus : arbore exsJificamus cecta.. :
ex arbore & fimulacra Numinum (uere .
Quid igitur mirum li aiboris ramis;fi
floribus , frondibusque & ornamenca fu-
mancur, qua: honorcm, quzlzciciam,quz
przmium nobisdicanc •

nonraroCopalli.Caragna, & huiufmodi recepcanc acfecuanc. Arun
dinea fupellexPlinio principemincer Aquatica Arundinem fecit. Ecl-
li.pacisqueexpecimencisnecefTariam , acqueeciam delicijs gracam ce-
gulas, cameras , fagittas , calamos, plura ex ea in pompam producit .
forro quodde fingulis Germaniz arboribus cauacis,quod nauiculas
przdonibusexhibeancvtaliquzcriginta ad vfque homines dcferant ;
idampliusmirabiliusque internodijs Indica: Arundinis cc!ebratum_, ,
quz fingulznauigijprzftencvicemabipfa nacura ad opus cauata. Ti-
bias, ac fiflulas illas canoras, morofas , przciofts malco deinccps , fcd
mulco pocius adnotaueris, fiue e Sy ringia, fiue ex Aulecico .

Corcicum libci ex Eecula priccipue Tilia, Phylira.Thya.Cicro, membrana
IauzPaprnfcrz indediazarboris panni,fubpuniceiq; illi.cVTidorz li-
bri, plicatili fubflancia nuciferz Palmz Indicz.nobiliores ex Fago .
Religiofumhuiuscorcicem in quodam vfu facrorum, aic Plinius ,Tilii
quoque biecis , &Picez in magnovfi.Jcripturis in recencibusab ex-
ploracoribus ad Duces incilis a fucco licceris , vafis quoque & cotbibus
ad vfus a<;reftes & tuguriorum .

Folia iam vnde folia dida noftrorum librorum, in quibus& a Sibylla &
anriquiffimefcriptum. In \ aluarum aic ^Juilandinus ,quod inPalma-
rum libentiuslcaiffem: incommodum illud.hocfrequens. & przter an-
guftiores lamellasvulgarisPalmz, ampla Mura Palmeta Guayabara ,
Tal,Santor, c opey Brafiliz, latifblia. Ampliflima.quz dcferendum te-
cf 11 minifirat viatoribus ,& illa quz fingula abollz vice cubiJe tcere
poffunc pulcherrimz arboris a Platani nomine [ latiora certe] Ameri-
canisdifta . Crafliora certe \iecl , &Tune licceras Indis exccpcre_« .
f nguftiflima OJez,& Antiquisidem przftitic At Maluz vt vc a cinnaL.
vcrfus habeanc , & 3 Pythagora Jaudes [ quz forfan a viribus , vnde }

r\ m n 1 tv\ At-hii. /-. . . ■ U . . f_J m ----- -.-._-.l_-._-l - _ t ^ _ __. a__ 1 _ .».-i_. _p __. . _ ^ ^

"> eticiiUh ali.jur.ntu.
lum concepta. aut apte
excaUanda;ducente, ^»
tr*parantc nobis in fi-
gtras natura .

In cortices quoque eb-
/equicfos, volubiles,fli-
catiles .

ac-

ac-

ornnimorbiaquibufdam,vel a cibo vci Heliodus ] fubhirfuca, &infi
cidam lacernam crilpa folia func , ni forfan e congenere Goflipio _.
eeperis. habesPeiagicam charram.FucoGyganceo imperaci Algam il-
lam latam neruofam.coriaccam qua Oceanicolz.vc Emporecica Sacca-
nconosconuoluunc, nefcioan & calamo percurranc . SuntquzaPa-
ryro apud Recchum nomen habcnc , vt TepcamatJ', forfan a charcz fi-
milicudine, aut vfu quopiam .

Accenfe & folia, quz & homines, vel humani falcem corporis partes con.
tegtbant ,nefcio an aureo, anciquloribus cerce fzculis .

_ Tam&pluribus feminibus monilia nobis comparat natura Aurea pilula
coccineum illud , nicidumque LegumeB, & corticoli , ae nitidi , fcrcq.
offei globuli.Coco difti.quam pulchra fi traijciantur ornamenta txhi-
bcnt, quam Iztis cojoribus ?

Aut in viutts comfri-
mcnte fagelUs ad no-
firt mentis liturasex-
cipiindas , vt non fe fo-
lurn clnrt«nobis cum
fafyro , & lino mate-
riem dediffe , fed etiam
chartam ipfam ofien-
deret , & in nitorem
vfijtte nulh vfa dente
Uuigaret , ad fcriftio-
n.m vndeqttaque inui-
tando.

Vefles ,fcu tegmina di-
fiendendo .

Saccas vfijue tornade ,
& P"-f*r*n!o, quafi

frtmiornm figna.

Ad ornamenta feq. pag.

Tab. 8.

Iiii

Vfus
Ad oru

9i_

PHYf OSOPHICARVM TABVLARVM

<

^> i , ■ . — . ■

Xs> Cedat quas veftiuro pur-
.g pura . Crcfcit hatc , & ni-
£r* tec.non a vtrmiculo fumi-
5 jrur, nee timec cineaaw.
*~r baccas quoque , nec mar-
fi cefccnees protulerit ; fi
cornarc quoquo modo vo-
Iueris; ne expolitis dece-
ptus , natas a frucice.cum
non nemine exiftimes.
quodcuque incerim fcal-
1 pfecis ,id pelliciec. id rc-
cteabit , beneq. fulgido
color«_> .

41

(•xi figqrisfuis pi-
&a coloribus .

Ptrennant iam qui in floribus flores ,qus fefe folia mcidenda in perele-
gances figurasexhibeanr , vc flores q ali auro , argencoque obduftos ,
nonin anunculis tancum,& Uichryfo, acque huiulmodi pingic nacu-
ra; fed Cinara pomo, & Punicz cytinis fquamas nobis, quious concin.-
Bare-muli,necnoftrisp3lfimus diuicijs .

__orallium pulchrum illud, nobile, & 'oene aufpicacum gclamen. Quo vci-
*-B.amii fru- oam mulieribus fasisfa-um effct, &adamantum , ac margarirarum ve

i ii :__ .1. __•___*- ■_____« C, .__.__#__-__*nr nnn nrmo ■ UUO dum

o

3

o-

—t

•

cr

c

f Deliciarum
caufa , .»*
fcilicet iucS-
ditattm , hi-
laritatsm, acj
fretii in. lu- ^
x* rejpicere
■vUentur .

Perenia, J
perpecua |
fcrc <

Ad ni^
cidos |
colo- J
res

ela-
boratis , &
perpolicis.

Parcibus l
qaibufdam,^

••*_ orna-
met.i,qu_
ex titjura,
pulchritQ-
dine qua-
da. & ex-
teriori ni-
tore. v.l
-icoraac-
ceptione
coliitunc.

pr_fertir__»
medull- ad
ccffela'— •
j emblema-
' ta , & glo-
bulos.

& odores prst-
"fuaurrs.

Ad fonitum , & cre
pundia falcacioiiii.

nam muiieriDus las.sr-iium cu_c, u. «-•■••-■■'-■■• > -- — -b

aigalibus parcerent.aut ornamcntis fi gauderent non pretio , quo dum-
taxac hocviluit,minimea-ru!ticas,&infautulos hos purpureos pela-
gic_ Venerisfru„usdemandalTcnt .
Ofieis, vtCuci& DaSilorumadanulosvfque . .....

f .-ctim . Sitah ex t raz.m aricis , feu Cedn genere nobilis in Salomoms
templo materies, an Aegidi compar .
Ebenus. Indicanux. & Pic. Canna lndica farfta purpurea,tiuem><ra .
iiiiphu, Cornus, S irous.Rubrerica Mexic. Brafiliurn. Buxum , cui hono-
rataPliniomaccriesfubmnjicue-rufcis, ac MoUuTcis Acerms. immo
ipfiuseeiam Alniciifpis.intorcisque mufculisex arboris tubere.Pyren_i
BuxeahodiequoqueBrouchonvocancDalech-mpio. Quid, quodque
lignurn.PliDius dixeri:. laminz, (eu braSe-.quz poilenus ex genenbut
Acens ipfi func Buxo, Palma, qu.fjlio, Ilice.Sambuciradice, Populo
przcipua . Nec Corqus fpernitur , placenc & colore diebusn-ltni Ce-
rafus ,ac .-orbus rubcntes . Venis Olea, vcrifque Taxus& Iuniperus. So-
iidoCeratonia cciitexcu. ., .

Terebinthus a nobis operi reftituta,materie lenta ad vecu.Utem nde.i ;
eximij.acnigri, nunc quoque maculofi fplendons,nigriorol:m Syraca,
ex qua calices tornabac Thericles, Ebeno fuccedebac ; 'ytifus mdtJ
fortc cbngenerj Africana Locus fi colorem relpicias meduila . Splendi-
diusque vanegaum maculis,& colore pncipuum nupens Colubnrum.
«-•.iecallophycum lignofum i nobis inuencum, & huiuf.nodi openbus vanis
alhibicum • _ . -..

AgalloLhum odore pocius,& preiio, quam planca nomm; & Calambac.
CupreiTus.Cedrus.Thuya, uniperus, - fpalaihus, Sancalum . Imugim a-
lomonis. .ubiunge&Citrum,Atlamicamunera,qu_fettertijstam rnul-
tis.pridijs quoqu- commutata.menfi s Ciceronis, Ahnij ,Ptol*mei, 1 lbe-
rij, & potiorc eius liberci Nomij famigerats; fi a Cedro & ihva diltin-
guis.nam Ctdri& Cicri fuorumfruticum aitPlinius, & Thyam quoque
hsbetleiunaim: quod fuis difpiciendum locis. Inde & ofeam quam
radicemdicunc.ni ad afpaUchum paricer.vel Sarr.alum. alia apud glo-
bularios & fcrmiarios, & femper aliquidnoui, plantis quidcm; nedum
„ facie ; fed nec a nomine falucatis .
Ahouai Indorum .
Feltiua ornamcnta ramulorum, frondium, fiorumque.quibus poftes, paie

Aiflttet hic a fltrthut
fubminiflrats, vt in fui
imulitionem bil*'iter
felliceret; tquis, ritiqut
iunciis farticulis .

Gemmxs, & «'- Tlantis
n<>n temfararias tatum
fiorum , fed & ferennts
furgentis in furfuram
fruticis defremere w
luit .

Et in lignis , qut cilore
crit~pis,varijsq. maculir
interuenwum difcurfm
folida ad Ituortm den-
fita:e,p!acere magis fof-
funt _f> lafillorum leti
tn flantis hdbere . vel
qut tcmporum iniurias,
aut ttreiinum ntqua-
quam , aut minimutu
fentite folent .

-^prjolita architcflu-
vel Tem [ r_,& piftur* racio-
porariaj j njbus,modiso,.difpo-
breuem i -entibus.
exhiliec 1
./tfpeaii .

cmu- j, ,,a n-n.a ramuiorum, ironamni, «"■ «■•■^«^,-i — r -_"#f

te;q. varieexornan folenc, pr-lercim Alyrco, Buxa.Mufco, Aquitoiio ,
Alparago.Abiecinis, I aurinis, Tinocciam LauroCeraioq. adfcicisiFu-
nebria dicic Cuprelfus.injicince inarorem obfcunor: natura,vel eciam
apudSinas . interueniunt m omnibus chaccacei colores .

PIo-^

Irile- I

Afportati Mnc inde
in parcium (eftiuam
^fpecie,* ornatum

Celebretnra Plinio, ve-
ftium cum rioribus anci-
qua x:nuUtio . illarurn—
certe pluriroi e piantis
colores,& e t occo prior,
non alia hodiepurpura ,
non conchilio . Veftes
fuperancur , vel eciam_
in facris , vel etiam re-
gi_ ; nec mucuacis aliun-
de colonbus .

Hotmrit er-

aus. Ji- I v'r'tirn *^ tributa folemniter con -
*'."-/. I ferenda.aut proferenda_ .
tnirafU fi r

-.

gna,g!on
hwn.iiarii I
actionii in- I
fignta.fn- |
mi»'iiE

■ht.ejfef,

jr-
V

II nunc, & plantas fperr.e—» •
I qui Phylicas folidioris faftidis
lltudia; iam & honores e llir-
ipibus fumis, & titulos, quibus
j incedas inflatior , nec fatis eft
\xre, rnarmoreq. vultus, ipsuq.N
'eorpus,velcciam vndequaque
iin colofsum extendiffc : ni fi-
mul & roecalla, & lapides , ac
gcmm- palmas exprimerenc,
corollas, virgellas,l'equacesq
jjambentes Hcderas ; quibus
: rotiora fumeres,& illaqui-
'cum piantis ipfis minus forte
' incelligis ornaaienta .

In loeis conftituta, fpeftandaque_>-
in egregia: ipfius actionis tcemo-
run-. , „ cckbritactmj.

Cel/ige cuw^D.Ambro/io. Nibilva-
cat,nibtl inane ttrra gtrminat >
qvoi tibi putas inutile; a/ys, immb
tii i ipft Jrequenter alio vfu efi

Tab.8.

/■Sparfiones pleais Liliorum manibus. & fepulcra , & menf_ ,

, necnonviat, & pauimenta decorantur.

) Coronas Gregarias Sympofiacas feilicet,& Venereas , Sena,
Corollas, froph.a, Scrophiola [ftrupie Verbena.tolijs.Ho-
ribus, fimplicirate.aut permixtione,odore,colorc,varieta-
te placentibus, & vel Catom ptobatis.
Fafciculos [ Serui- antiquis. ] Pnncirum ' m.fiarum , fed &
Schol-.fticorum conclufionillarum.&quarumc-.mque cor,-
greffionu;vt ia.nhorcisampl.orcsdom.nis.cer^ e ftonous,
quri a fruttibus prouenc.s.cc oliueca cedaijt ™l"\)\ omnl
2" pa te,mortalium plurium crefccnrc,& h»*»*
rollas.manipulos.torques e Cacaioxochicl odoro,& pere-
lega- ™"»«entl. fal-tauonis gr.tia Mex.can, oftcrunc
ncerueniunt & ramuli vc yrc, qm ■» eonu:u„s ant.qu -
t-s fuas partes habebant, vnae ad Myrtum canere d.aum,
^- carminapr-fertim Aefchili.&Sceficriori -

^ I ,o-umo fjranvnibus ai USicia humano m corpore craduxeranca qu.
I bS^cerJe femo-.a tmmund.s cauernulis , m Bacch. .erat «uPerb_.

?£____B.»SS_aWflS=*

qu- Fabij, illius qui rem cunftando rettituit .

Palm. ex Palma inde dida , nam fi figuram tpt&ts ^"P^ffi-
xTt a nom.ne acc.p.es.habes au.en, ex Ole.s quoquc . &•!'!» «*^ % .
b_s Aitpibus Palmas fu.s q.idem a t.cu ,1,,, , co aucem ab jfa Pa Ima .
florio nomine.quod pondera vincat , contra ea "'urgws ,y
aliorum ftip.tum morem , qu. infer.us fuauntur , vnde nobile 'Uy»
famofum problema . S ubiunge & var.os ramos.qm b. « *»« *»^»
ccbant&laticiam.&vcncrationcm. Feiebant & Vtf-°»* »"» »
ilh ab ,-iidafpe .
Sagrnenillu.HierobotaniVerbenjtvirgula.qu^ia^
vift.s.vnde herbam dare prouerb.o. fclicec, & Feciaie s,c fc

L dcba: &0.amen.

gnium Virotum fores affigcbantur rami .

fu^v g.tttif, e genere eft ^™^°^>™£^%£
jpfis nos abripimwjfe- » piantan, v.icetibus cxpeticur XH-ptw™ qu a
irfumroun couo i~ tcSumento cochleas.quibus armis fc«n«cJ£"2»"-
SS-JsHruU • Ki.lc dum induditur , ab h,s dum prorum p,t noft^a
l.dit Verwieuliu iacinias , & qu_ mutuaw comrr.un unt, fu.uamas, _er-
b.ceis riuivul- feibwute iadutus,hgnei tudeiis vcltc .

O.lorosq. etiam fpiritut
emittere , aerem ipfum
odorum rediere , ty d'
clauia fsrfutiiere ,

vel iff.tmmet concrt-

fare.

Af.ius , qui Phytarchi'

tscio inferuiant , & ^"

core, numerum, ac /jm-

mstria dicere polfint .

'Elsgxntiora , odorxtMf.
m3gis , _. qui hilariut
nitent, aut virent .
Et qnt myf.erij celebri-
tttem quandim , aut
fignwn hzbebam ,v! i>*
fsqnentiius , qut rari'
tatsm , aut gratia ocu-
lis , ruaibusqut nofiris,
nzcnon manibus: cafiti-
bus certi , vel auricutit
eti.tm fotminarum .

V»r.r-J inter ac furores,
ftnfitus , ac imfetut-
qut fefliu* .
Cocinna dsnique magit
i»fl&tis,& qutffcclatu
decora,at in Pafyri flo-
re,necpidcri:ti.io,n^c ni'
ficoenofuso^r: feifro-
fria charti. dignitas , _•
Dijs tribut*,& quamuit
fimplex corona merito A-
gefiUo pUcuit.Charta fi
quidcfama & dart , rjf
firma*e potis e{l,i» tafc
renis iffi corona, i» qu*
hucufque vixit , viuetq. !
diu fecurius ab hincfct- :
cundtftma imprtjfiontj I
ca in multiplicem />r#-,
lemfropagata .
g._t alttut qutiquam
txfrimerc feltn* •

6)„t dccenter & fult"
7?,& ornare poffunt, b*~
neque conspicu* .
Sil ferivtinutilt, wX
non pturimum vtile t
platii agnofcert debeas •
fimulq.fpttlandum-.ei-,
temntndum numqu»m.

Energia

PRINC FED. CAESII LYNC. PARS I

Tab.9.

" f Iftferio
ribus

nimiru
radici-

bus.

I

flmme-
diate
quidem
affofi-
to , far-
tibtts

rVerpetuis •
fcu f.ren
nibus mem j
bris .

Supe-
riori-
t.bus.

i

<

tnterfluis non folum liquoribus terrt attemper atur ariditas; fed & intermiflis radicibttr,
atque radiculii quafi ligamentis labiles in cemfcfitum colligantur fartes, ncvein hia-
tus fatifcant, conneclitntur in vnttm . viuis terra falis. viuis fulcittir trabibus. afpri-
me Danies ita arborei dixit ; nec ablufit acernis, itidem trabibus prtciptor Virgilius.
Quidvero poffin: gleboft cesjieesrefiflendis icJibus ,qui muniunt, qui defendunt , probi
milites fciunt . Qttt autem exiccatio vliginoft Hydropis in terra ab tbibentibsts ra-
dicibus , Agricolt .

fPretenfis fci/icetin condtnfumramss , femfiterna , vel alttrna fronde , te-
gnmtnti non parum habemus . Habent brtita : terra habet . Huic ve-
jVs pleniffimo viridario : varia radicum diffenfatio , varia flillicidi/
velmorofi ratio , & illis & ncbis vmbra gratior quam frttendunt ,
ipfii% temferies , fontiumdj vindicata, imforiunis ab tftibus refrigerid.
P.irietnm inde, vel d fyluis flenioribu s ; velnontantum mortuis; fed<vi-
uis etiam , ej> armatii fepibus , quibus repe/lantttr iniurijs quicumque,
fiue ration? careant,fint ea abutantnr; quinimmo altiores t!lt,vel ttiam
iffis coliuHantur ventis, torumejjfrangunt vires, disi/ciunt agmina, in
attr.ts tandem moUiunt amicai , Porro pacem & regionibus faciuM
flatutis ,fertiatis non faxeis,fed viuentibus in teftimonium tetminis ,
quod tyin agris fepiufcule, r^> ageUis prtfttterint .
Ptrgamus in Aedtflirpiujn . extoUimur brachijs quafi fcalis , ne aqua , nt
dentes deftruant , obruat . Cunas frioras hominum, mifeUique,vel bea-
tiores fotius fnffendunt : nidos auicult ab httmore , ab ittfidijs mhabi-
tantes longttis . Fuirr qui tttrritis arboribus figna in cenuidum , No-
lasque froferrent in altum .
Domos iffis arboreas, tabernas fcilicet , c.ifasq'; appcfitas , ry-fitferfofitas
tabulationibus additis, vt in condenfis bene Moris non raro videre erit .
Qut fponte & fiylut durioribus apparanerint , gramine moUiufculi in
grabatum fubflrato . Palatia certe i Multifico tUa Indica, ey grandio-
ribus Platanis icctnacul.t in f/uribtis , ry antra-.cryftas , vel in vnius
caudice in catternam aperto : latibtiU, ffelea fer artim , auium habita-
cula vniuerfa . Quam multa ey nobis abfconditnt & iUis> ^uam mul-
tum ruboris virore excufatur : Non raro tarr.cn magis exerunt auriitm,
quam impediant, vel retintant ccttlorum .
FrticJuS d, . ... ,

fcetit abfo ' Nebts Jcilicet fanune ,colligendosq. forrigunt nolis fruBus, quos abfqtie

Uito diffen- \ * iniurU lUnt% vlU -vfttrfare licet .

fSalubrem ipfum red
dendo , riox*mq}

L

V'

ittone.

Cor- \
pore
agens
ipfo.

Ener-
gia, & |
pr^fta "
tia Pla
tx vi-
uetis.

Vt CaUmpac [ prslUnufs. fcili-
cct /* gallochum ] * radix Tau-
xarghent Mauritanotu qus non
alio jgniculo in fuffimenta , lta
proprio inhilitus fpiritu foluete
coclauia replcnt odoro particu
larum effluuio. Arabi* f-licitasi
multiplici huiufmodipetfunditur
fpiritu ,qu«m vel fupra annuojj
prouentus expilati, vno « ado- :
leretin die 1'oppee. lu* NetoiUe;
qui laudatorem Cardanum for-;
ticus eftiCompilauit.c6cremauit. j

*ln circumfnfum
airtm

<

Olcaj .

Vitis. •

Rofmarinm.

Lsurus .

Aurantiorum cmne genus .

Eleagno fiorcnte: Paradifeam
vocant .

Aiadaracih , itidcm, &No-
aurniflora,indc Trifti difla.

,/ilapathus rorata , Irinis ad
incnairabilem vfque fua-
uitatem Plinio . imbribus
Rofa illa odorifolia vna_.
Ncglenftir Beigs vocant .

Cicuta .

Cannabis .

Buxus .

Oryza .

. _ , Frumentacea plun.
, Magis, mtnusq, /«-_Pinu5> iunjpcrus , Ac„ , FrI.

I uendo , iuuando- xinus, cuius vmbravencnatis

K que,vt ferpentibus inimicam dicunt.

s, ,to — Taxus ad mortcm vfque> vt

eitis , & frp.uita-
tem corrigendoyVt

— Odoribus rejper-
gendo bene fnfis ,
fiue etiam minus
gratis ^indedjfce-
toribus .

Corrumpendo , vi-
{ tiando, vt

Eminus mff j
fis particu- 1
lis.

Fmifsiont ec-
culta fartiii ,«
infoleti, rara,
ac mirabili
efficacia .

i

Diffiationt, ac\
tuaforatione | Jn „dnMMiiet^

folttafartm. , ravmbraJcilicet I Nocendo.ferturban- ftr.bunt.Sorbus, Buxus, Nux,
I 1 " «»•«.»]) 1 >r Iuglans, vt vulgo quoque 110-

V. doqut,vt tum. Cuprefiusdenlior.

'Hac in domo.aut villafata arbore Aquifolij veneficiaprofulfantur,V\inio
f ramis fulgura,(°r fafcinaticnes3Rufticis apud Matthiolu. Hac Scylla itt
veftibulo viues [ cuiut frtfentia omnes flantas iuuari ac tuerifcripti^
arcere maleficia dicitur ,quod albo Chamtleoni Carlint diHc, etia dtini
fioret exiccato tribuitur. eadem Vhu ir/iplantata,domeftica conccrdir.m
facere, Afiihodeltts anteportas Villarum fattis contra Vencficiontm r.c-
xam antiquis. Ramni tertij ramtis valuis ac feneftris itr.pcfitus : T.c
tonica d fiaculis omnibus domtim in qtta fita fit immunem rtd.iere .
Altius fO'ri Ficus & taurus fulminibus cbfificre. Huiufmodi forte ffi-
rntionibtts Palmamas fcemini cum obices altittitiine ftia tranjcendertt
refpcit, atq; foscund.-.t.qucd tamen multofaeiliits reccpzris . r.ec £»/-
' bum aut Ficttm vel frctterbijs fuafus contra fulmina quAritxneris ,
_6)«f Jeleclent fimul, & frofint fiue forma,fiue odoratis ffiritibus , & Naturt vel artis minifterio exbibitt flu-
res erunt in hoc genere . Mouebit fiortim gratia non narcs tantum, & oculos,fed & mentem iffam . Ea vel
hyemali. vt adnotauimus temfore Ver tibipleriifsimum in Bulborum familia , fr Anemonum effundet fid
Colcbicis.Crccisq. incefcis . Omnimeflres flurts, kalendas crnare foterunt,concurrente Rofa. pliirimam anni
fartem Gelfimina floribus cofiosi fromijsis. Omni temfcre fruiiibtts Aurantia . Florum & fruSttum mira in
multiferis vbertas. Suceeffio inor dinat a in dies effufione Efhemerorum,Hemerocallium,aliorumqtie . Contex-
ttis in Cmuolttulis quafi affenfis auhis . aureis in Acrincla flotibus,fomis in Balfamina , ctruhis veluti
g-mmulis tn Laz.ura,laeleis calathis in Smilace , triquetrismarfupijs in cordato Vijo . Pyramidalis in Cu-
freffo viror, com.itus in Pino.erucibus eleganter dccuff.ittts , difiributus in Abiete, in fafligiatam Ucr.fitatem
l • ;' I ■rtrafttis tn Beluedere inde vulgo iiBa . hnmifparfiis in Summularia cafillatus tn Cufctita, j-r-ia-
r:ofus in bolofeiici riuorem in tapttis inflar in Lyccpoiio . ^ttid porro multiflora cy prolifera f *il'(«.V fpict ,
vmicili, racemi,corymbi > After Solille i/lter ['Laatasl Qttid cdeflis Irtdts aitor.ey< colcrum in .imnr.-.n-
tko ilio Pfittacorum tmul.i concertatio ,frans in t.im multis femfiterna , jj* Eiycbrtfi auriitn marcctis tte-
fcitltn ' nonne cmnia excitare, recrc.nre nos Valent?
Arminaum inde fi inttafirint.ijuc in ccnfpiraiions illa ,qua elegnns quoquctierfkm cffunditur ffecics ? VlVor fi-
ges.& fimplicior^ freqaentior ftiickntudincm kabet multa viroris tqualitateihtnu & aun. calcantur ■ rami-
na repiicaia thenfitate., Minutus in Pincto obfcurior afpefius, Rttti/us in Laureto, iticanus in Stymcetis nofiris,
qttam iucunde 'ftft obijciunt > ple.cet vel ad cinereit diluttts in Tyburtinis, fa Imeramnatibus oliutiis.fua in-
ter F.ibeta per tymfhas fcafhis, tb.tl.i:ni:q: fitbettntes coniliitari,deltciari folebant Aegyfti/, gra/ijfmis £r vm~
bris & virortbus inuitati ac retenti. Cymbula inter Rofifloras Nymfbeas, adolefcentes nos quaniloqnc tn nofiro-
jubwbano C<fis. villt lactt non farum obUHati fumus . Placcnt hirbofa , flacent virentia qwutimqtie .

; fuiv.feq. llii | Regiesam

927

Qui collcftionu natura cft.ea
rcplicatis firmatur in vnum
nexibirs,Coprehendit ea cor
pora,v!ncir,roborat vnit .
Intericfla qua: plurifariarru
iuuat. qua irnpediendo rno-
dum faciunt, & locum, aut
in diuerfa adiutoria pro-
tenduntur, fufque,deque,&
circumundiq.clifponuiitur .
Vrimas habeat Platanus.I o
tus, Ficusq. illa multipes .
1\ iratur Plinius vn.brjtan-
tiim gratia Platanu ex alie-
no per maria petitam orbe,
vinoq. enutritam infufo:ce-
lebrata in flihonienfi Aca-
demia , magis in Lycia ad
gelidum fonte LueinijMu
tianiConfconuiuio intr« ea
& tlicros prsr.benrtfcu xiix.
Comitc. Vcliterna inde Cajj
Princ.xv.conuiu.capaci tri-
clinio. monumetis nobilior
Cretica,femper virer.s Gor-
rynica , qus loui ajco pla-,
cuit, vt fub ea ihaumu filii '•
ad Europa comprimendjm
elegerit . Lotus sutc domi-
bus cxpctitur p]-nid Tamo-
ru.petuiantia brcui caudice
latifs. expacianuu vmrirV,&
in vicinas uomos fa:pe tian-
filientium,nu!]i opscitatCm. .•
brcuiorequa: nec Solem#u-
fcra: hycmedccidctibu-. (b-
lijs: ntili ccrcice lucundio-"
rem cfie quodve blandiirs
oculos excipiacjnulli logio
rcs , viiidiorcsq ramosuiut
plures , vc dutifVt toticc J'-
botes liceat. Denique Ficus
illa fc fcmpcr ferens|emif-
fis ad terra ramis in multi-
plicem propagine.opere, vt o'
ait Hinius topiario?decora_.
ftbtcr intieti fpecie procul
fomica-.o ambitu corcxcum ■
exhiber. concludcntis cir-
cumfepiencu nemuiculi. In •
luria illa fucrit qua dcpri-
niuncur arborcs ne altiorcs
ncbis difficilcs videancurin
frufeibus f orrigedis vt pul-
crii (hameplatanos alibsq.
in hoc genere pumiliones
habcrc .
*Porr.a,N-ces,Eacc*,Acini,&
qua: legenda ofleruntur le-
gumina.ln nosmittn. Oxifa-
pertis protinus cxhil-ei mar
iupijs Balfarnjr.a sria caSu
prouocstc!: . eiitulaiu.- :m-
pstiersilla: vcr:tlb difcri-
buenda credurr, qua: pap-
puni in per.nas bsbenr.
Particula- i platis cxcr;:»:, Se
inlialirus fjfa: cu? zeri iri-
termixrevel disiJciajtCtac
dirlundant; vel torpicum ac
cratliufculum rcddan: : Sc.
fiuc c.dorum , fiuc fcccdum,
& graue. Longius autcm-, ,•
latiusq. trTundi , vel a £jra-*
uioribus d;fcamus,fiqLi"dem
Uracunculi cucullus , &
phalli ccc:iofi •jlx cxcretio,
qurim longillirrc frntits ,
n:ukas protrocant, Se con-
uocanc ; Tuiiparucn & Roia
ipiritus , quamui:: fuauis
Jcatatstos . quid fi.Vua ip-'
fa ciuamuis paii^.m odore i
nob:s fentiatur , Apes , Ve-
fpas, & huiuimodi Volucel-
las a longc ad fetrahit ?
^ Partjculxiquc folanbus ra-
dijs pertrafcuntibus mifcca-
tur , cosq. ita quslic: til-ns
infeftos reddat:imbti:ofiiuei
vt a« corpora cum illis li-
mulferatur, &'imping5ti\r.
jlgnores hic facilc&occultu
prorfus dicas , an mittantur
patticula: a plar.cis, & qus,
& quomcd"; pariter an_«
aliquid ita £.:, velfiac .
Facics , fpccieiq. nimirum.. ,
quat ex coioricus., figuris ,
odoriru: qui in nos minuii-
tur, vel :n rjnguits fiirpic-rn
fr»n-,ilij> , & confitis fcu c<!>-
plsntatis. Ncc huinus rpiai
r.oflriquc > ?u: Nntma: pa-
rietes;& cjuae rigu^ percnr-
runt , aliud prstsr fur.da-
rocr.ia , aut dif.i.itHioncs
quidqusm apncnnct . Pro-
frenij dccor, omnis»;. hila-
ritas rnulnuircntium ftir-
pium ex vegctancs matrij
tpcic,vndei;i:aj;confurgir.

>i*

PHYTOSOPHTCARVM TABVLARVM

• D
. CT

r»

r~t.

ET

D

■n.

.»

•— •

Ipfiuf-
mec Na
tura? o
pere_>
dunra-
xat.

TUgionumori , y?.-^ ^fff>3 ac amcenitate ffhndent , ridentq.
mmorum obfcuriu',cuict , conclujdque f-ctes , aperta rent-
denfque pratorum , ornattq. traclus terrerd corticit , qualet
in Belgica fihcttate plures y tn Neapoiitano , Flo*entino ,
no/ir<eq. Vmbri<e agrts pr.tcipue . Sf^ «v/As yire r<r£/o /«.*
pulchrttudtne carely qua vlurtbus fi non omnibus piacerz^.
pojftt) prafertim tncolts mullipiici tiexu adalligaiis . Pctk-
/fdrc*/ x/fro, 6" Tempe dmuU partes , Natur<tq. borti ^fiue
montes ,fiue valies fumas , cjj" nemora , y£W ad fontcs , ri~
uojque decliuia , ej~ •j.r/ /»arf , Itttora ; piura inueriies , qu<t
fiue Studiofum ; /iue Amufium rtfi:ere valeanl. Scisiau-
datum Tybur, & angulum tllum Horatio pr<ster or>.nesri-
denlem . Scis doflas ad Tufcuium amcenitates , Romanasq.
fupra ahds Baianas , qu<e d Afarone condtto , redttttuos
zArcades per lepidas Sannazary Veneres obtinuerunt . At
qut turrt mullo bmore plantarum , cultuque pereleganti tum
fluutorum , montium , ip/iufque tota facie jolt , V rbtbus ,
Oppidts , viiiults , <edtfi<;ys finuul dtfirtbula , pr<efigni Na-
tur<e , l~pe£iabtltq. artis ipeclaculo diffdget : V mbris valiis
tlla eit , qu<£ d Perufio per Afifium , Fulgmiumq. deducla
bpleto coacluditur , cutmedijs parttbus ud Propertianatn-j.
velujiam Aleuaniam nojirts ita Pfycbogogijs immtnemut ;
•v t periucundts totam luminibus , ajtmare iiceat .

Afpe-
chi,&
C5lpe '|
lCtiT.

<

Artis
multi-
plicifu-
perad-
dito mi
nifte-
uio.

Cojitis, varie-
que dijiributis
diuerfis ftirpi
bus,agmine,fe-
rie, ordine, va-
rio, fexcuncia-
li &C. Varieq.
locatis , vt ipfa
copnjitio, & ai
fiributio,viror
muitt-uartusdi
uerjimode fu
jus , fiorumq.
ge nults,omni
jartfs colori -
bus , acfiguris
interjiincius ,
odoratis auris
refperfus hiia-
riiate , fantta
teq. faciat, ve
fanos exleriiis,
interius corda
toi viros,fjfiu
dio, & contcm-
piationc&ffte-
cie obleSiet.

Ptrtinax na:ura v.s, la*-rica_.
V cifli'j !o rciu'0 Impur unt nu
peri hcrtos rudcr.bus iacencis
•ntiquz Maitltatis ;rc<uitac »o
a-tc mtu r. -. dcui&a fDCCutBbit
hic,qux fupcrbicbat tn iraliirr,-. j
hcrba-ncj pu/rigii -'::tr;ct. cju.ii
hcibnr cttam purngcrr autu
mo I: cV hanc a r.atu. r, hjb- : ?.
cog* ;ur fcili^cC a-s vndrquaqucf
tr uaiurx irr l.;tnil*ciia quarVC
;*i»u- I '.it, prxtcr qua: r.inil ru-
bct,rcf'uut.rc omnia .

Tab.p,

Ptanti inrcr-
mixta: diui-
fo.

In areolis, lo-
cellis, angu-
1 s , vafculis
locat^ .

Parietibus ap
pofita .

inparietesex.
cicate, & co
denfos qui-
dem Cupref
fi , act^funi-
peri .

Incuruos in^
Fornicesco-
camerata: .

In Sepes con-
nexse .

Opere Topia-
rio , vario-
que in figu-
ras hominii,
naiiinm,ani-
malium con
tcxca; , vel
moro-a Cu
prellb , tri-
ftiq. Iuriipe-
ro in obfe-
quiu cj m ct i s ,
hinc mixrio-
hequadam_,
'architecture
cum agri< ul
tuoa , sn vi
uentia , ac
virentia eji-
ficia .

4<

''fpfam nd huv.um i~-
etntts .

'Fornieibus
in *teas ex

IJ.:, n: >' Ki

fnrielibus.
Pifiles bor

ti .

A folo <

ehui-
\J~.

{

Ereffx neua

honuli ta-

rietarijjpe.

e:es, quam

iffi addidi

mui . Ad-

mcen-nniqj

huiufn.ii.il

fpecimi de

dimus no-

uo ex mu

ro accuben

tibus hiiti

[piciaculi

fTcjlactii, li^neis vafis,

| areolistjue .

I AdoniJis hortulot di-

~ tunt leuiufculoSfindccjf

Adonium Abroianum

feneftralt fcilictt,b'e-

uiculos leuiculos in

froutrbiu vfq; Vtntri

non fruifui dicatos .

Jius in ftneftra habts

ctpud ludentem Mar-

tialem . exutcos fi.

:i- Btefqut credidtrim

aui Ts.ntali dicuntur.

anrum nin teftulas

iS tedqnt prtgrandes

dclia imitatt arboret

- '; .-.<-• enutrirt pejfint;

qut fruciibus etia onu

fit i.-i fpeciem ac luxii

pcrticns>y ambulAcra

exorr,ent;nuperi Deli-

ci.tr che \_fWnt ] ha-

bcni , xt rtfntufcula

Li>:: iitdt cenftituere ,

[^ <ydedticer:pefftat ,

Sylux .

Luci.

Viridaria.

Horti.

Vinea.

Vlmiuineat.

Porcaria.

Cliaeta.

Segetes .

Aiundincta-

Glaneta.

Lineta.

Csnnab.

Card.

Diuerfarum
(rirpiumhu-
lufmodi pla
taria, aut (Tn
giliatim cul
tus, & no-
ftratium ex-
ceptiones ,
exoticarilq.
tradiiifho-
nes , & ho-
lpitia_, .

TcrrcHris natur* •rfiltas miriil , ^ni Teftiuta
cft ; varictatc, coloiihtas , p.cturn humanasi
mire rcficit ab ocuiis mcntes . 'nterftineuc-
tibus nimiru omnigcnu flirpibus, Taria di«
fpoficioncac liru Mtura itaTuas halcedi-
uitias, deliciasq. rcpreffnut; vt aegotij
plurimum pingencibus , czlan-tbusq. nobis
iacclTa:; dum o-nnem lipidem ni<niemus , vt
vcl imagine pigris illata cubicu!is,i|Iis frui
I ccac ,qtii cnScia quo^ue ipecie , pluri-
mum iuu^rc queanc .

Similior libi nec pulchra minus,qu( Ciminic ii
htruna Dodonz in Chaonia , Ardu^nnz ist
Callia, fed ampliflima Gcrmanica H-rcimz
itinens dietum «o.int;cia zuis roboru valti»
tatc congenira mundojquz St colles vfq; at.
tolla- fpititu.lplummet hcibosu 'are quaf
velut e fpeculomerfaruplancularu fpccies ,
Co-allia intcr tSc Villos & Squamulas cVcon-
tubcracrt Mcionia,i\lgas fhycosq.omnes re*
przfcncac . Pelagica nimirum nacura haud-
quaqua virentibus fpecicfisq carct indufijs .

Q^z vcgetancu Parcntem permoueant diuer-
fas vc facics hinc inde luis coltituat ftxtibus,
colcntiu non cancum agnofcas manus, inge*
nia, cupidicates, mores; Ted mulcopnus ra-
diorum cztelliu recepcaciones , indeq. pro.
iediones vmbraru.-n , difcurrentes Lymphi»
gcnitalcs vitalesillos Ihalfticos luccos <
qui infufi in !ac iufcula chiium ipfum exci-
tent,nutriat,augeant . Aegyptij NiloperfuS
alienis ind.gcn: nullis . Salodicnres tempe*
rie vel inrigidis regionibus obcinueruncab
aquis . Amaiphitani maritimis auris, profi»
I cntibus e laxis fontibus , lztis gaudcnt ts
Mare propendentibus fupcrcilijs. laaucnfcs
(icctorem naruram ad pleniflimas delitia*
inflnnularunt , vberem , & przfuauem fru-
fum. Korulcnta ca aura ad Sali viciniat
quz affunditur. mira ad Partcnopzi Cratctii
oras pulchritudo . Syluofis at in «lis quanu.
eiegans per Crzca Acquora , & vbicumquc
contigcrit afpeccus .

Pcriucunda fpccies, ac difpoficio.

Oior fufus , ac viror, quibus animi exhila-
rancur .

Elylizhinc antiquisdeliciz .

pcniilcs quoq; viucas Tiburtini habent, quod
Romanorum zdificiorum ampliflimum illud
ciuitatibusdittlnctum, Adriani fcilicet villst
Valtillimoiam rudere Agncolis ccifcrit. pa-
riter arcuatz Mcecenatisextructioncs . Vt
vineales ita fbrniccs , nec paucos montaai
illi nepoces forriantur .

Quz maximi in Vrbe Circi otim magnificenti a
in hortenfem hodie ceffit vbertatem : tra-
duota c6fcnptorum Patrum ad olitorcs hu-
mum hinc inde confcribillantes ligonibui
iura . profula circuic Sambucus : Erigicur
Obelifcotfi vice. rcplec non denfus humerut
Romanus ille Populus, fcd virens Populut
caq. & frequcns Sc alba : ora hinc inde qui
magnisolim Senacorum capicibus cofpicua
cranciamnon alijs,quambene turgentibut
glomeiatisq.brafficaceisoccupantur. luiit
pcr tntum varia Brafsica ctrcum. Iraminenc
cxcfis c Palacij ruderibus fuperba miois,
clata comis feruleta, in miferandam profe-
66 amutnitatcm: antiquz Maicflatis fepul*
ereta ncc in Vrbe rara. non hodte fperiacu-
la.led fapores icicelcbrantur e Circo, vt
mulcis Syrorum oleribus ; vc Campanis fu-
liacis dapibus minus inuidcndum flc .

Hnrtorum cerce amznicaces incer przcipuoi
Romanorum Impcracores haud ignauus ii!c
Diocletianas florcntis tunc Monatchis ma-
gnitudini vmuerlz prztulit .

Scihcec mirz oblectatiouis erg» ipfiflnetCB-
biculis additi funt hortull , & admuenti ,
qui cransferri pnflint, ipfaq. ab humoin*
fumptz partes ; vt viuentcs plantz.vel mui-
to Phyrtco Locomotiu.m [vt dicuntj obti-
nuerint .

Hortorum amplitudo maieflatem ouifpiam di-
xerit, plcnos fibi cxigit libros. fatis fit fi aj
■fpectum hic prouocaucro.fidem fi Babrlo-
nijs.aut Hefpencft, auc rhzacibus illts Ho-
mcricis Alcinoinon habes;Lucullianos,Sal*
lulttancs ■ Mcecenatis Ouidij Luqani & mi-
giftri hortorum fi vides nvnus ; vrbem petc
Florentiam,pcte& quz Principum.Magna*
tumq. fcdibus gaudcnt ciuirates ; ncc cre-
dideris lcalicos noftros.vel !nd:ca felici-
tate fuperari. Ncapolicani viridana fibi mi-
nus o.narc foler.c , id pizitance Natura , ve
inibi vniuerfus fere ager amceniffiipum fic
vtndjrium. propc Tyburtini Eftenies infi»
gnes func adprodigium vfque . in Vrtc te-
met fi rcccperis Hiotificios adQuirtnale,
& Vacicanum, Mediccos ad Fincium, F*rnc-
fiosad Palacinum , ad Viminale Perettios ,
Eurghefianns ad Pincij fuburbis.Matthxtios
ad Ccelium , erud:tiores Barbetiaos inter
Pincium , ek Qu^irinalem omni ck partc sd»
iniran poteris , nccfxtis. Scripcum ab aiijt
iam «limdc Czfijs no.Ttis ai Vaticanii, an«
tiquioribus, in.mo antiquarijs fimul plc.iif.
fimis a noftris Auucu iis Cardinalbus in eiu*
duioncm.ac dclicias compofici.>laiIru4.sq.

Virtus

Tab. 10.

Jiafifioresyfru-
clusque leger^t
•volueris ; T^<e tu
periucundu^ru*
tilemque inteUe-
cluipabulum^ co-
ronam animoja-
koribus perennem
fruclum tibicon-
fiitues «

PRINC. FED. CAESII LYNC. PARS I.

9*9

'Simpliei
figni cx-
prtjjione
& pra-
fentatio-
ne,inde

I

1

Virtus
Utae.mo-
alc ab e3
rceptil
cfanimos
icitados.
:' credas
irpori
incutn_» <J
odeffe
lantas >
iw. ani-
10 quo-
uc opti-
mede-
pote-
int,&ir>
qiiam-
jque pa
: vir'
iteta_..

>am oJim pr.fcftr.ba: Rcg.^uric.cis i^Zzmi^Tdcco"^ *&*** ! °-uamui* »»'«« eolorSsuuao.ow
«lam.rcferunt: ^gelicas Chr&S JSKS^tejS^^S'?^ Pulchritudintm.Rcf:!, clemen-
trire fatagas , nce frullr» 'pecTaueris uommj d.cunt . Huiufmod. concipcrc io te flores , atque enu-

"^^^ «fe N*i*. nobis vberiores

pofitis Allljs, Czpisque abfonis pollenc fplriKS ,bin miciS dfc.or- ffi J?''4 "f* ""?* dum ^'
rcferanc humanam . Ancmonc poftmodum verro'o flaccidnm,, rV,«- " , ? '' Qi*.erhemcro Jecore fra?,litacem
borum impetus.viresque labilc. c«'.,»,, »ShS contra v Tn"' '^1'8»1^ & huiufn.odi flofeuli, mor-
r.nt.am in fanitate imperturbjra, Aono,™ ?° u ^ ' 1 ' P " UJebch^ "moKm.rco.i. ncicijs.perfeue-
Ita colligancur, auc fafciculo J«r ^^ipfuTmulcTfiorfim & decor^o^* *«" fp'm""- h,h"m P"''hritudmem ,* fi ci-
bofos tancum, fcd & qui funcfti \JS^Sb!mSS^S^m^e Fotcruntafrtuentiam . Forro non mor-
ab re eric , fi obiecer,!,, animo comTilKpar h vi « mccfor.bus^d ^ hoS,& ''"""'^ ?*?* "DOribuS non

Iam fi cam mulcis decerpcndis frufiibus auidus inhiaj, curnonfrT™,. f •' ,'onores.0.ue Pe"cul,s .

cas.ne tantum recujcris ,d palatun, . S gjanden, non™fmXs B^ T Mubn < Grorf°s'Pom'. rae.mos.bae.

qu,d inde pecicur obfccenum' Jimul & ref/ue duTaque a S a, dou , rW^'' *rcad«.reSea«es,T«g°*,& quid-

cafas, non rufticam fericacem ; fed robuftofiuc rubns Jeni fiueinc T,l &- ""'" "bus priorfs ' oa* exhibuit

queabannofaplancaincelligePrincipacumnonexoeci!^^^ robore, perpecem-

apuJCclcas„gPno: lodc a.lili SJHTLKE JtS^SXtS^S^ ** '""""f *** ' * I0U,,

dicem , iram quamuis remocamf, adiuneacur Oliu* • officior/mn?,". „i, l ' Herculcam quoquedauam vircutis in

colore, odorogratia, hguta; Tener«,,.mlr«^ °u*Plac«ntma,is, qu,

dentibus verm.culis marcidas, caducas, eV Pcrfici nuclco DlaV,s diunln^n l, t ■ fc,lc,tatern volupcaccs, inius e^o

ril.a prorrus m" ad ftellas cogitatum tranftuleris q0I Herpcrfoes nofti rTJ nt"S' *"""? *"* irnPr'muntur- ^"

beni 4 mal.s volupcacum coronam depofi,eric Apollo , vc vircucum lau lll ?J, Z'^ auro •ut,li,nt Poma • vide quarro

Re,,ce qux i vicis cruore nimio citillat.onem ,PLampVl «nu^

tatem , J.t.cam cum modo fume.i fucco.ab afpecSu non fureme fed h,,„f^. P ' a '^"l 1,bertateni , "'l»ri-

m,a handquaquan, inani florc , fed mulcifluo copiof, f"uau felicitas SrJS"^1*^"^ BaCcho ■ Vinde- i

bus i cnltu, nexibus, charicacis complexu facram ehriI,i„.Ura , 0»««..,"«™ rih^ "'m ' V,n",V,tis cum Pa,miti~

neital,svt,butarisFicuiiliiusThr,c,nifolio,autfruauin,h,Tirn^ognf^^ rtduscnnt. Ficulncus

frudus Ambrofi, & Neflare ftipatos , & quid aliud nifi d £Z h obf<:a:n,-Syc'tcm a?"''fca« Kacchum Syceram , £.„-,,/„ . r,

la.quibusMercurioantiquislitacumL ^ ' <iuicedioem,del«aat:oncm c,bu:".r «a<iuc ad veritacs mel' btngUlaS fi

Sedet Prudencia in M oro , cantum abelt vc j ftulcicia deducas nomen n« a ,„, r j •
ro germinecpruinique przmiflas deuicec iniur.as, concra quam fiat'ir i Amvpd^nVn 3 m°7 'P<iuS Ialidibu! ouod fe" „/„.,,,.,.
cocium mgen.orum Breuis in hac iuucntus floribus cito deper^itis fcn*lTfnd, f«M ^ ^r"?"*'* P^'CUla aper,Cnte pt*' PlatltaS ^«"

01e« nom.n, mulca a ft,rpe,& fqcco . Manfuetudo in ft.tuis . Ramulis ad CornZ' in],i\txP"^ remanence.
Agr.cultura, cum caduceo felicitas.ex abundantia, pace. ni u« fl„, Z P 3m •clcme"s an'm« . i Mercu,io „ ,
amancudine add.u correfiip . Virore p^erpeci luf^Cmn ^ «"r* ^n^u^T^"'^"'0'^'81 fi^are fulS
l quod , caltis colligcretur : h.iaritas bacTf „, M ."* ."/ ' *..3"* A»*" f>",Dl«"»f ^

cendum fiurint ,
noz it.t »J„, K,:
fetint mBrsm. i-\,
[conditn ,,;„ terrt

WrMfavifceribt .,
*ut alttordm cjhl
[ullnt* in x?re,r> ■,
vtrinque ^lfMia
obucnerint . \>l.%n.
ts. in afliBu h
conuiclu notniyfin
perque adzn.inumy-
«tcfotgtnnuvUif
preripi,,nt»r Uii-
bulii .

rpe,:obron,oparJ,monia.-puricasquod4caftiscolligerccur:h:laritas"ba'c'cr„',^'.Tri ' % ?"* lruc?u comPfcatu.
Aecern.cas macerie nili ab i2ne inuifta : Pax . Numa.at Vrbi i »VrL .,1 n k r " prfiufa : P,nguitudo ljquore :
pra-renlionequadamcommuni. «uma.ap yrois, renus ab Orbisinicij: : Viftoiiai Coronis Tropheis,

PalmafelliuaOleJtfocia. biachia in fummodiftend.t , & manus a colleftione nu»r., 1, -l

& fera.ne lecepco, amoi«qu« a Philoltiaco Diophane Pontano , plui b^qu" cdcbi.tc .^ ' ^'^J "'^ ^" "Upti'S ■
perpetuo , & ramorum ac fruSuum a:quil,brio .ncoriunt.m ^r.lZ , j^ . "' ,.rat° rc,cratur ad hominem . Vfrore

Sym-

bolti.

cum proprie-
tatibus dili-

peSp:^ gemius vo'

==t^ lueris^ul

dicanc , bFproriwe.^So^S «Pi„,pr««r fcicilicatem, conc7ufaque p ,H L ,

oppleta, eascitia vllum opus romniculofC eoie.pScuIo"^

merus, ««c velminimum rctinetuiquod concepfumeft C Contra ,n M,l"° <parg,tui in etfurum no.

Sinap, qu* a minimo principiomagnitudo ?quis numerus> ouantitatem di>V. . ,• tamenti , fii-

contemptu : dcfidciiura rerum e5prim,t qua in ^alTo runt9 « l \MVr vtran,aue: amplitudinem ab humilitate 8c
acut.mmepeicuciens, firmiorque^mPreZ. int^^^^

"S52=Efete ^-£«.. ^Uur.sadJau.am.icneat i V«n«iis Mvrcus deiicijs Judicra hIC

»// proprie-

, -••-,--'>•'>.» „"ii iunc. imp

P^jtfGcnium^^teX^ , /• ■ *

Venere, fcd c,pP.ence runebriS SSSSSSffi ^fct^oti'.?"!^ , « ^ff *■}?*** l*U™ in conu""^ /W tllQl^fi'

Solidas autem Laurus nonquidem contenrinr, ■\,.l t e5tornau,F ' & quz Jine. dadc vjfionas .

ac PhylaSerium , qu« pSrglc^ odo °a ^SVdoAfteoftSdi '"'"''V'',' ^V^ * C°lumba nobi,? mcdel:"»
& «xccacs;, vc olim crcdicum infomnijs* '^n^VritU^^Vv- "' ftCur,tatcm I diuinationem crcpitu ,

res, Jiue i Veicntana fylu. Gallina ,d Lg. Liuian^ 1 • M«4omr i^ r V,rtutcm arm's & l!««eri^ 1 tiiumphales hnno!
Apollinem ornauic , Poccicam curn HefioS Vcep ro "ftHede^T con^nruj. Q« Impen, authoritatcm, liacchurr^

cuPXs"^tb0",fap"nicie!'inuo^

"Sm^rent ^'X ^^S»^ ^ . «ugubris, atrato virore , funebris ,
alwsqueaugurijsinumbrara.quodleal^^^ fcpulchro.quod Ditidlcata.quod Seurr . -, r

uam, fnlijs «maram, odore rioientanV, nec vm™?^ at^am M T mor°ram'.fruau f»P«o.euam, i baccis mr- r<J//6fl/ : fiue

T,r,dar,a citra vllam imminencis eog ".«'c-ne* moftis AcTeVfr P8""?5 *'' cre("n" 0,"dem Pyrami« fua complcnt J

Venercosque iocos cV morti, & luftibus obnoT.Ts vel ^nl.nnT 1 1'oPu,urn-,:truni0uc & M/rtum v. Hcrculeos labores, .
Jires. A P,cea, eiusque prouerbio eum Pmo concl ,£ op'n'onehom,ncm ^"°^ ■ mortisquc plenas & voluptatcs & /» CUtC . DrU
fculap.um ornac : lugubris & morcfa "w-dieis *^n. rh " «lfitud,ne Pr"cer,ores, & vel ipfo, notat Reges, fruSu Ae- » ""

dudatvires. DicituUcybeTes & N^pfno "^

LU* & r„ius occPurri'r.*e,LT° "'^""«■«V d"c« jmmorcalicatem .

Monitu
etia pag.

cie defumere
velis , aliat

Qv* & fepius occurr-t i fne-rnir ,Vr • m?xac d,lcas lmm°r«ali«atero . " "' """""

Sbfquefruau^qu*^^
tiatur.furpenfa lecinue^iit H«brSorum or«^sterilit«e^ & "**"" Vl"CCm C°l,C8am for"

1-ampfaeeni falee, Pr*Propcraque quafi aUent^s nc cmTnTn ' ^a'tatcn, ' rc^?cra"«'am vincula , r«f«cat.on«mque i
l0'.'ni«.lcsqu«hvdropocashir«dicac«sdx«nc ,ncr^cnta»t0rrCn"umQue p[0P,nuui«ace confluentes in ociofos il-
pora diurnis, noSurnisque iUtdimpS^^il^^^!^^'* nob,l" c°ronis bicoloribus fcl i,s; cem-

Aftira"' ,ntarn'natidecori« • Par-">« • Platan, c*lCis pulchntudo, reprobis rpatiofas defidiasjbonis cxempla

Sam MunPd"huiufaZfUi^ runt ■ Cun§u' amplo, fcd putridopil.o labilcm & ii- atqUe altaS ,

la haudpauciindiesexeludifolent ? Ga"a'rD^i,& JiMi? rCuulos ref,:rt> nc<:non rePente fa«os,cuiufmodi ouis in Au- J

„ catem, maxime vero in choris & ridiculis f?l P" fub!."'en5 F™'" 'nancm m Mundi fructibus, & hilantatibus leui-

Porro in ommbus figuia non piufa defiJn, n« ,tst,onumioc,s ob ocu,°» P<">cre vidctur . ''Ul prOUt diUtV-

nibu:)&voIuisvt°vt \SfE££iSfi^^ ^isin lachrymofi Cepis Ce^. F "'""*

fiusortumLotorayfter,jsplcna;0bro[undsT& nfoli/^ r \% . ,

-lovitsprogrejfus.&filo. lodlttoo^&tooifandid^.u. « e"£*m**.,»otu'n »€<!"". mdequcconftriais f.l.js. Scbl- fimodc \ tnfu~
quod e» aj„ fing,nt & pCDnslSi .adrPterij, nomer^V ' """'^ COfl"X:'S f arilas ' vola:U5 F,luis foliJ* d,au«.

I i i i 2 sPir-»' mere

*J°

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM.

«.inarum afoericas quid non afperum reprafentabit . Odium fie Rubo md.carur, Vrt.ca crudel.tas , Pal.uro Carduii om-

Cu° per u baciones m, efti/. FruSus fi incerrupert , fuauiras H.a, m.cr,- « tenelli, Afparagis.beneque r.pidis Cy-

nari «plXi.laSe, Cardu,tubu!i*,Tunequepomis. Si »tt» Boiw incermi.r. , decora nttucu inter irumnas: «rif-

c

M

O C/j
o ©

a»
C*

o

o

o

" 5

Jmago

fiut

Figura-*,

Similitudo ,
exprefiio

quetdam.

• Exemplum.
HomilitL-* .

Parabold-*.

"Emblema •

Gryphus .
Aenigma .

^ Scrupofum-»
^* /isnum .

Apologus.
J-abula.

Tab.

io.

aue aiii ex aduerfis emergunt iucunda cum vtilitacc.

A vfribus recordatio quidam.^Satyr". Eruci, .itii.au. » rufor. • 9" *b Tre"te **X"W? d'«"t , Pr»r'«'« ^ «* •*
ind-anomina. BulXi nupcias addito etiam antiquo more . Tempcncm Lafiuca.Caft.mon.am Kuta, C.cuta.Nymphxa
col ludente candore . a Typha & Arundinis panniculil audiei furd.tatem . C.conia Or.ganum monfirante , 4 hu.ufmo-
d, oluribus raed;cinair..Deliderium Concupifcentiam Cappari.quod mft.mulet omnem apper.tum.Mandragora Amato-
riumquid.nec nonex So:racico Xenophonce,& Hebraico c.bo lic.c.am . Somnolencos, vel prifign: h.ftor.a detrunca-
tisabHannibaleAfrisrebellibusvinoeaperfufo. Securitatemden.que Fil.cequi (erpentes arcet. Temperant.am..
quxTaurumcoercetCaprificus.cuiusramulisIunoCaprotinafolemnitatesnabuit. .

Dabic & vfus . Fcrula Puerorum,ebr,orum caftigationem reducet m animum . Purgationem Hyflbpus.vcl lepr. . fuppli-
ciumCcutainiqucSocratibibita. Sacracapita anciquisceremonijs Vcrbena . V.Bum Papyru, anc.qu.ffimo cbo,
&Iimplicinimo, vnde & parcus, nec fpicam quireni , vnde genc.s fupra memor.am vctufta nobilitas . Chartas pri-
tercacumfolijs omnibus. luncus & Arundo ftylum, &calamos . _

Fabulzquoquefignificandivimappofuerint. NarcilTus flori fuo ftu|tampulchncudinem,|inanemque form*, qul in_,
corpore eft confpeaum infcripfic . Qui Adonisdicicur crucncaretuleric Vener.s dona^.

Lilium bulbiferum,& huius generis planti, qux ptolis complexu plur.mo crcumornantur.eam quam rnatre fil.ji in finu
detentisPiaoresernngunt,repnfentant proculdubio Chantaccm. Suo modo Radicfera Oenanche.&qui plura-.
germina mittunt & nutriunt . Perbelle et.amOrnithcgalibulbus bulb.llorum caterua conteSus. Puran. AgnusScy-
fhicus fimplictatem exprefse referre poteritfi veneric inconfpeftum . Patientum luglani Nux rctulerit qui & faxis ,
& longumsquotannis percuflaf.uaumreddie. potius quamnuptias abant.quis ilhs fparfionibus , vel fragore.auc mu-
nito fctcu . Nocanc alij fcecundlcatem in eafibiipGdamnofam, qua cal.bus in.unjs obnoxia fiat.

Pudicitiamplcnifsime.quxPudicainieapptllaturherba.&contaaumvitat.fcque contrah.t. Ita Impat.ens illa fili-

ouofa.qui manumnon fert,nec poppifma. . .

laf-iuiem in Hedera, qu» vagis membrorum motibuslvxur.am, al.enn tota in corponbus procumbit , lentis Itnngens
quafibrachi,s multiplici prouoluta complexu fugens vndequaque, & fefe radiculis mferens foramina percerendo
quibus infiftat, vnde nedum tangere, fed nec nominare eam Flam.mbu, Dul.bus fas erat , quafi fpeaaculo ipfo impu-

oJi^de^ccp^xa viticulis appenduntur arboribus, aut fparfis ramorum excurfionibus fenticeta condenfant . & afpe-
ran%dum A^imalia retincnc, pnfercim vero Tanis illa Vitis albze lam.l.a furentem Vrum impl.c.tis comprehen-
dens cornibus no omnes refcrunt , dum voluptatibus decepti lmplcxi fiftimur , & irretiti ,

j^us voluptates, & iucunda quique confidcrauens moleftijs permixtas, & amaroribus .

Cedrus in i ibano.Palma in Cades.pacrijs vtpote cilo,& foloj profpericatis: V.t.s ,n d»mus later.bus abundans vbcrtac,

frufiuofi: Nouelli oliuarum-circa matrem fuccrefcentU feliciter ptol.s . Arbor .uxta aquas , cu.us nec deHuct folium

beatitatis aflufisaDeo bonis: defianationes habent. -...«. ■•„• ■ r j r.

I afer illud mu'ci nomini s , fp.lfique fpiritus, quod in odoraciffimum , fcecidiffiroumque d.fiinguicur, nomen ipfum defi-

" enet famam , & infamiam, qui i)fdem parcntibu; voce , littcnsque pronafcuniur , viresque acquirunt fiue 10 lau-

dem , fiue in vituperium contendant . Icidem qui ab eodem genere, & m eadem familia A:nplex , & Carofmus :

Cucurbita , & Colocynthis j aut cibo, , gtataque cbfonia j aut lcetorem , virulemumque amarorcm fubmi-

Perfica rtalus , qui tx nimio fruftu fuopte pondere rumpicur, itidem Prunus.aliique quibus idem contingit: Virtutemj
proponunc, vicium deteftantur exemplo euidenti. Scilicet cum res tuler.t hero.co fp.ritu publ.ca pro vtil.tare temnen-
dum cfl-- proprii viti periculum ; interimque caucndumne fupra vires noitrainimis multa moliamur, qiubus omnibui
fuccumbsmusimperfeais.nimisque mulcaconcipiamui animo, qui numquam pnftaie poffimus. llex alijs qux ex
fcie rumpicurciuilcs txprobat feditiones . ,..„.,».../•• - i- l i. j:~—

Tririd exfatione diuerfa ritio prouentus, vitique ipfius & fruauum Chrifti Domin, in faeris Euangehjs parabola d.uer-

b e'pr:m t cx facra concione fruSus . Lilia agn.qui abfque vllo labore,& tcxtura Kegia Salomoms mdumcnta fu-

perant.diuinam prouidentia qui eo magis p.,s rcligiofisque profp.cat vins.fi ad .nfimaquique copIenda,& exornada

cxtend tur.Mn.a Trit.co Wiania.mala.quje bonis interponi.qui boda pnuerrere folent Iiuido pnfert.m opere.necm-

Li!i°eier,acepportunefcponiqueunt.prauo,moresLoliuabundenotauer,tpe^

Ad" uier» & l.ctcas non mutiliter, dummodo dirficiles tibi regulis tricas „on feccr.s.quod mmut.ffimo a qujbufdam ot^
pocus.quam negot.o feri folet. ipedii* igitur & licentcr. Florum gemmi .nfcr.pt,one[nonfera d.eOfpetn d.cunt no-
b?s. Caucafcn multmlici fcecunditace [in bened,a,one]vim crefcendi a Domino. Cornus noftra ad hal.as, & clauas : [v.
& vittute.] Lauru, a fulmmibus tuta,[nec ira.nec ignes.] Lar.^c V.truuiana m cifareis incombufta[v.s uefcia v.nci. ]
Femorocalhs alijs.atque alijs fingulis diebus flor.bus emiflis[v.ces ded.t imula y.rtus.] I a.marum afpedus coniuga-
)i. r aret amor paribus.] Palmaceus trabs pondere impofito [ excitat non compnmit. ] in m.nim.s dum naimi iunt
nobis.S.napi e facr.-pofita. [emmimismagncudo.] Capparis[exar,dofapor. ] Vit.sraccmis plenis [nonnoi.fed .fru-
a° urJncia[autflos,autfruaus.] Fkuf cumfructibus [&flos&fruau . ] Eademerncac.uf.[r!oSomnis infruau.]

Cornus nolira favoiis obftriaa mjvjticui [ emergere . ] Vit.s fuis cum racem.s fed acin.s ablacis . [ Patres noftri ] qu*
hic indicslle fatis . Sedum appo(iOUvirtute fe explicet, ea femperu.uum fac.t, vt ab ali.s , notatum . mater enim e.i pe-
rennis viti. refiflit plantula omnibus aduerlis conftanti firmata fucco, fucccd.t.qua .or.daiemper & ,nex..auf>a , quat
quouis ab iftu l.ccari ncqu.cquamuis minufcula k orella . Corona nob.s e Papyro [ Aere perenmus ] qui .nft.mulet.^

laiT

cor

nauig,

Ec^ec'

fimul, & animos iuuare_> -

proue

v^andem^urafpc^fculi' hamuo contingerct . Siquidem & hic fpmof.lub vmbra omncs tecerit , &.gru,

rum pericula habcntur,& pr.uacorum fecuritas. fcilicet deformis ce humilis ab humams tutior touB>«iua **«»
dine apud Acfopumconttndttuibus de toltrantia.Tirib»,, & quicte.vt Acfooo vel Qutrcu,& AtunJ.ae.s "'^^; '

mere volue-
fis qualita-
tes, conditio-
nes babibis ,
Quibus in—t
propriam vti
litalem du-
tlis ad pro-
bitatem , ad
fapitntianu*
contendcrc-*
pofts , ipfa-0
docente natu-
ra^fuasque^»
regulas obo-
culos propO'
nente no my-
flkc\&fignU
tantum , fed
fy euidenter
viuis etianu$
proprys exe*
plis , necnott
alienoruttu»
etiam recor*
datione , &
fuggeslione }
impropertOL*
tandem ad
minas yfquej
ac dsrifiones
addente , vt
refipifcas ,
rubo'

I Mytbo-
logia.

c

tn

___.

3

r-t

H

o

► _

m
cT

1-

cr

»-.
H
n

mia .

Prouer-

bium.

Adagiu.

"onitu
etiam ,
velfen-
tentite

PRINC. FED. CAESII LYNC. PARS I.
^^^S^^SS^^^f^S^ S6 '"° roou"i« refiflentia *•** **•**•

vero __ri_ VuTpi. ..cemo, dum oSu 1" Z - ™ ' ""*?'? " obfiftentium «"--ribu. . Qux
gandam roluntatcm docet . Herbas den?o_efm_ ___-_ r T ac,norum commmifc.tur, ,lla ncccflitati leniter fubiu-
..fterentiam ,rud efot um ftatuun • * Sut.m&^ "^.W" habere in tcrra« °P"m* <"""*> * ■•««■
queexcid.t Cucurb.» proJi^"ll^oh^^Yw\ - ^"'"5 '^1"" ' * PyrUm Q" cito tran,ilit ' ,nde'
ArrceSiil0hMUV',rJiplaVal'd0fi=
.«e~Tu^^

de.s corticofos Jeuiores fubere , Phellin» rXTi-o^H ,,,?, _ * . fo,,'s'fiue ""P11»» «pfi» "><>""" chara2eres? Vi-
elamofiore. ardenre auro.c roccri c rY. Aln Kubc ^r,f,W f a M C°g,rnt aJ ,cui»tem. ««'rior.. Tcrcbintho ,
b.bacorcs. Clcm.ridc AegJiti, «Miliore" Moro IV'^0 '''^'•^^"^"^"es.molliores Apio & Spongia,e,que
Quo, crur.bu, vel muruat.t.js fcif o„ bus n xos ,7.,^; •' ' Cucurb,ta &»'°««> nmiliore, Ficu, viliore, Corcho.o .
lcs.aut ftupi io> Fungos.quam vSS&SSSSSZtESSl PT'P' *""" decipiit valius? Q-uot PePones Porius.mol-
refcrunt complures. Wf«" eft !^OSSS^S&^SS\ T "." edit «rumnofus. Cypariffi frufium
Viflu... v„ iu,,« vi,« ratio mu!,6 maei . Te?r eftr.f 1 fil r • Cum,"un. vf .ue fe"re » «'''«_> rerebrare conantor .
ad oll,m .& ,d rnguer,um , 4«2 fyrorumout.n oU* KSU'f C?"'C,_ . nus £«chu,,& ph.lofoph.ca illa LenS,&
tarc,& t,Fp,ri &U^tSSSkSSSESSSS£T'uFV adJ"ame"».A»nea mala, tamplana *__*.
bus,& Crduis vefci pi.ce, ,el,qu» t ' «n , ,i_ m _ __.». ,ucc,d,acfl."cuc '-™ «*«t ; rel qu.bu, .greftibu. oleri-
ri F.cum cupiun «,. .lliumque 0 mSSSS nful tiSSSK h f:rUUn.-_,,m,a Pr0 «ron, non multi ccrtauerint . R,-
Uutior, rcitum ,,,_ ,1,S . otum rretiteuft, un*Dlu., 'm.b'ofia'ou' Ffno F.ot"» «cbcrcnc.fat,, Quercusd.cent.ad
tm , P aru, qu, Oritanum tue«ur «u, ment, eom^«^TT Th,mb,2. ' "»*« &Sin»Pi ,u« qui acr.u, rcfean-
no.lp.flaque correptns infania, f«ic1"rior«S '^HJ^n , S°"n * S:rrchnum «<i»t bibentci fomno retcr-
i>au;cub. Quidi^.u.huiusfarfn.no^ Xm»nd!. • ^c".bcncouc "UP"«' otio. Mandrones quoquc a Ficulnea
pulchro veliant.rCafturt.um ^^^l^TX^m^MJ^t ■ Hc"'borum b,b'n'"« T»"* a «%■
c ajlamnc bibendam nepot.bus , non quibu, mSSZ 'JSSSS ^S «'^.^T" ,QU' f/°pr;'s ira lipPiunt in rcbu'?
Et qui rifu pro.undun.ur S,rdon'o bene pe.ubn* »3 hb- ^' fed4oulbusnu'|o °Pus cfl Bulbo amara n.mis glande .
«remam vfque faba.n incTum ,ee|,m,„? f fil.n, pr«ePtore VfcHiceV?! fcs oui c ,B' "m,h'S Al,ia comcdunt »d ■>
ean.are, fpinas coll,, cre.Lnum lino nea,re. in iVluIm l i.*, r., • qul. Cu,r"'um '«"'« ■ Ocym, qucquc &

«i lolent rudes inepti; vel extr, omn^ Oleas.inTr ouT,^ ^ ™ Ue"' m'?r',Que ,n aSr0 Filic« enutnreincul-
rrri,m Muico obuuci poffsn,; fnSSSl&TSSZSi^SlSE^ P«"'°<-< *»>»»* prcuolu.a certe faxa , nullo
8umir.umn.nc meflfaotadieiueriV, floJS VWcoS SSSSSmSSS^S ''"^ *«» Ceo»*8»" lcouu.Ls.lc-
pwceneric qu.rcndam aut i Scvlla Ro.am?re| ! ed,5m ^tft fcdul° operaiD Mtteris , nec cum

n.g,am,& dfeclcm rad.cem laSeuJ . flo«m • dulcem tand^m fn.fi '^ ' "'2?™° bel'° £olenoam "on cflc ■ *'olv
fp,cam non fcrre g.auem nec poftulare ° o" pp : „e ^rr^uwlm a^,* U,",fci Perl"i!e °pUS ' iatis B,bJo 'btrratis
rcl tantillum rt Mydas in Faba comp,r,ucrint "."emou? « hZl % f P^T adm'u""cn ««M Nuccdcftrin^ iibi,
compcrcnn, ficco' conflrinxerint lunco vej Pr„ foTio n!,o f! M"'"'»™- M quo plus fibi AJocs, t|U,m Mclli
fibierumcnam rinciunt prodigcn,ia ncrdin S£',S???i",a fr.^.I.ffimo, & igniculos cicnte lu,ra>
quan.um diftcn. ,r, Lupinis , quid v.lc fi ' ,, ST1 r ^1"0 ^1""" CUnCCnti ^d'° ' dum m'nime »*-«
S.m.les h,bea„t labra 1 a^ucas, nullo tale Valnin S ?! $ "T r,ntcrm'"' • « torchorus mter olera, .

..rpa.ur. Opera-prc.ium fi. S^iSEES^JSrtStSSZSF*** *"" {yd"C' "" faci * rad,cltus «"
fed e fceud.s foliis odorus Elos e vcd ibus Kofa finf,^' V fbl.o ret.nenda , nec mirum fi, „on e r.te t ubus ,

fpina ni bona fuer.,;haudqu,qu,m 'm.U ^^{STrST0 ^'^t =uerru"candum , paruul, .nterim
dei,ci,ur ia.bus:e,UmF.,funguS i„ horam & „ " eu'T/ " *' botrus opP°firus borro ">atu,cfcit . Quercus rr.ultis
iub.nde quxrend, Qucrcu, .qSS&TSSEStSttt**^*^ coquun.ur: ,l,t itqu, ,llio
a, munquam cad.nVis altitudinem TfSSSiSS^JSSSSiiX fi°SK°en!QUC ' aut fuembi.a . Cecri quidem ,
bon, ^rborfruausdibitbonos.nulamXeLadenl' *,D„T I""™ /""" °Ua! T,rtus fuP«r«crit faftigio.
gno&atur, .•«aiamaioseacidenda, &ign, comm.ttend, , rt quaquc ,b cis qua t.otule.itd,-

ruboremque
ex ipfo viro-
re eontrahas ,
& abieclis
vitijs , ani-
tnisque £gri-
tudinibus , •
virtutii om-
nium amici-
tntne decora-
tas iu tpifi-

r

eis fummi

ii«-.«i . i*A A .. ™ _ ., /;. . _ i. , '" »v»fc

tum

Dogma

quada

indigi-

tatione

piclura

modo

i

Parw

Tab.

I

10. |

01Sminus.°rn'atanien «=z:ffisr

^2Z££SiE5tt£S^^l*fe ■ ^ «5 monet : Vlmu, qu, etiam Fo„-
mortem pro.rahendam .^.e* uTr.mo^u«io_ Zc «X?,^ 'T8''-' & complcdi'ur Vitls , imiei.iam rltr,
fimul ac .ncremcntis d,ndi_, eflc opefam S P ' "'" Par'tCr ra0,C" ,n imum d"ai>«" > »-""tati

•"-SSS^Sa^ .nfurgunt.fumendo, i„ ,ffliaion^

^o^£^a^fe ,afmirabi,is. in«-s, tumidosque di-

M ficc^f ^SSSSSZZ ptfniobra Iu,C S^S "Udi"m,'upra ad1antcs ctiam "*™ -iferi, inde c,-

rr^-u^=

faniL,eo corrept,mente"i.,nt-r L, , „ ^f '»»»»»f.f;l"plici ftnte tomplt», ,«ib„ „,10
fici.srcpendi gf„.am. quafuflcren.,? d tal°ru£ ,dum'ouod,n Mundl fauo,ibuf,.c fortuo.s notar. * cam benT
mulqueru.,ura fSSw. ifS StfeS^" ' nutr.entesqucrbores m aridam rfque mortem ducit , fi-
re, c\ ac pdl«f««ClS;liteSS_S?," Per:,naC'US ** ^0""" ■—* Mfur8ere conan'«- vi-

^S^n.ml^*^
& armi, aducrf. plurimum imm.ncre n, fifmlrlrif * "'cculo, .nterim l.ttcrar.o,. Quid hic ominis ? & iitttr.s,
Vtinam eal.mi. SuH, WSSSSfSSS&SSSSS^ ""^ ^ ^0^ «"<" ^"" '

^^ZStSgSSSSSSS* '^eTT7uT ' °" iliena ou*dra ■ alieno fueeo vi*ic"^

nes pr-moncr/v.dcntur , prilirtifrT Cufcu.a * iirbfmum 'rTrV*' gnatones ' inuti'e5quc homunc.o-

plc-u plur.mo dcuincun !&SvS^^£,£?k^' ° r ' *!_- fubCl,entcs Linu'n > »'*»»."' pl.nta. com-
Mcretricum complc.us , , )l*qu. !»!«., ^SSSnST'- ' "? re''«» >H's «nu.uente, abfumunt, & Hrangulant .
furi, fubdoliquc in ^SSSSSSSi SSSSSS^ rcpr-rentant f 1u'bus t.m illa, quam ,(re„,„orc, rer^
qu,mm„ime abfeonditif prSr", originTs ni-ulfs nos „„/^0 ^" comPrehcndu'"circumpIexos , rcie&isquc , &
afliduc con,„,ur, vt nifi c,ueam!s! nfl «.„« _. Ll ,»__ 7°" """u '"^ pfrtrahentes dirperdere, confumer«_,
r,m iocffum fpectantes m,lorum effigiem P ^ S' 5 ' rd" ^1"""' fun8iQHC ptofea° fimus ' «"*-

^^-SK^^^I^ra & in mu,taroorern confurgunt fumend,, ,b humilir, tc_,
fruftjs ,8vt , ,lm,ccum _m« f e.n» . p,u Utimou^ " e_eou. i«fie..,„"5_e,neBM ' ?"* '"^1," $ pr""UaueS Producu«
tcs, apcriendaquzobfiftunt , ,11, premcnueX cuif? ,1™_. , f """l- I'emouend" 'abor.bus difficulta-
eor.ice.r. .oc.um, Nux, \S^SSSS!r\iSSS£SS^!L^£S^^ &P"duro occludun,
ium quamuis eleg,n,em produ/u^t , & fpec.of.m rl.mitu^Vu.^ & puluer°-

re no„m pern.c.ofa .nferunt roluptate : exDeSandum pouus ira? "i Ubor. & Zi^JfT:^0 "?°-
qu, ,m,„s,br,d,cibus prndulcemferunt .'Perutiles dicunt lfchrvn,,f E,lf_mif. '|ncm fruapu'T '"'* docucr.m ,
r„ Pat.ent,a famxodorcm longe, laceque d.ftund, q„* .„ fuffitus^antuf & ff I«dor°eF_. i'if '* r':n,1,,& '_'
uerf, quacumque , qux a concifionc lucent lign, ; & qu_ ferru „. ferrf, «„"__,' _feduM_ _. ° " ''"US /ef ad'
intcnora indUcre . Ou, H .ribus frondibuc _„' , ,„. _.„^ L r 1 ur"ant medulla , hero.cun, enam Ipruum

lem

rStfaximia-
morern afce-
dens perfe-
clionem^fe.
HcitateBU, ,
beatitatenuj
ipfamviren-
tem perpe-
tuo , ae flo-
rentem in_»
fempiterni,
veris , fr

incorru-

95*

S3 excifntjo •

l

jludisli loqutntes
(bartas:antiquius lo
quutas, nec arte, aut
mangonio adie&o ,
*ftd tyonte faa fiir-
pesjcito.qutppefo-
iiabxcita exfcripta
inuenies , vt abunde
perutilis dotlrtna
frv.Bibus tnentem-j
ipfam perficercfy co
plere valeas, nee aho
ta,qudm Summi Opi
ficisfapientifsimi ca-
Jlamonotatafunt,vt
teci* vndique in rem
tuam colloguantur.

PHYTOSOPHICARVM TABVLAllVM.

.emperreruntvitam.cuiu.a^reb^^^

huiufmodi. Suau.ffim.m r0rr 6«,am .f ' ' "'"^m cum primo gul-.uernt min„< !>r;.tus , qu, dc.nde co .cu««

farumftudii^pfiusMufefruauwdmonct ,*"*»«»« ™it* {c\ ,„,,,,»* pomis • Troiamim drjcers pomum, ,

Src^c^ur^^ntTo^V^^yv.rcu^opeJ, ,M IMi- • -**•*!*- ^

Pro^oc-mqae «nUfer *«^£"£ tHBSm-W--^

in moribu, poffis . I«« aucem ad ™Xta"£Tbe*e t.™fpfi« confcium [liccac quxfo j cr-bule: , vc aquas fun-
impcllanc Planculx, & pertr ahant . ■ y»bulus »» ",'"•"„,„, quib„, plurimun- , ni tallor , deceptus cs . Apt.ffime
das.vcin illiscam confp.c.s tluauantem, e* oc ul" lnrfcorlicisVruauJ ell medulla ad cibum ,ad panem vfque_>
quidem « Tribulo mente noli r» ipfam« cr »b»'«» -^*» J C° ^' ^leot clbus ablcondicur , paruulus , caduculque
dulcis , grarior fuccu, prafraft., aduerfis »tque_ exantlat s ,noCr " ,cvid ac der-|uunt , fed qux reucra confi-

infidet qui appareat flofculus , non '^^^^Si^etu , ea minimC morari nos poffint , quom.nus
ftunt curare debemus : ^^'^^^X^^a,^, conccptisilla fuperius fpiritibus excrto (y
adfolidioraproperemus. c'reumlia^LacH""Vaq"^^ credit per aquam fparfis. lta..

rercice fuftinet , fruftratur fluduu™ . '™pctus inu folo 'nn,xa rfru,CC^nc vndique , fubmergere tamen nequeant ,
obuerlemur Nos in ruiius v.tx fluS.bu, , vt ■ quamu "«"^«"g ",m™ f petr.m . Repentifi fuccreuerit aoua, ,
fpiritu fultos, & fuper.oti emmentes parcc, 'V^"^""^" , vc nullo paSo Vuperata remaneat. Decre-
hxc admirando erigicur n.fu , & elongatur ad acr.s retmend» conhn.a , ^ c P V hendanc auc lub

icenterecrahitur humore , fumcndas .ta nob.s v.res , f .^" j "^"'^'j" ecu : contrarijs profperis *qUe rcbus
mitt.nc, r.fringendos ft.cim fVf^SSSX^iSM^SSS^^ hzc «lumna medijs in illis
feruanda remperatio , hifce vc m.t.orcs, ill.s lorco.es ncr. P°"'mu$ * L' ' M. ir,fer,uc circurP|..-r: bora , ro-

vift.tac , ne/camen al.quid fert , **~*£+ ^JKffinSaS- »os . miferosque fcmper h,bent:
tius bonorumimag.nesquamu.salant,retincant,ablquevMo„ ^.^ ^

l„i e fuoernic viuis^ilUs fontvbus «^^V^S^ « mo fonte ■ defider.. , refp?cc noftrx huius felieis
pe.uum ditare.ac .mplere , ne .terum ht.amus . Quos dum am a trjpiicem collarum d.uii.onem,

Tribulifaciem,vcampl,u,,.mpl.usquete Mth* |»&t T"8B^»a cordisfigurah. , ege hoc ,n phmis , vel

triquctrum frufium & vn.cum , ^•W^S^ilSlf «JfetM !« ad facrofanSam Triadcm cor totum,
Trifolijs innumeris , & Trinitate .nde d.fta , add.c.s, adm »b,le rnylte "»™ • «fe , ■ hl(ce minimis adrnirand.

oVmencemerigere queas. «^^^J^^^^ffi^d^n^^Tributam cum flofcuio ,&fru&u
opifici, figna.Vcquocumqueccmporep lu mum P^^P0"'^""^ reeole inerTabilem . .^ume & Kat. exban-
inchoaco medio complcto , tenello , & fol.d.or. ' re'Pec,as • ' °.ffwn,s i)lius r qu, in tui gratiam in Olea Pacs,
fi,ffima Virgine Kedemptor isfiguras, qux ,P l.us exortum qux P»«'« * '"'^ Cruce triumphal., in ligno v.tx
Palm. »iaonxiverirobor.s0^ercu,.nmuhjl.c,stroph^ .^. candoris

deuiSamor, efl ] facra '"«'."-"^^'"f'"" ^^" ^ mT t En Virginci partus figur.m ,quo Na«.s ynigenicu,
eleo , ita gcrmen mitt.t , vt illud emper ,„ »P»™ Per^"~ J\^r„orBVBiuPrf, , quo°oa ,,nn.m excupefcc .ngen-
habitauicinnobis ,, txpr.mente ,d ,n herbu 1. "»""» 1 ^UfedP&c auosipfos &fpin.sdefign.re videncur.qux congeta^
ti miraculo. lam&Tr.bui. acule. d.ras .lla P^".'!'"?"* ,u P te humo.prol.f. tibi habes . Exfurge .g.tur
in Paffifior, Granad.lla , al.,s ^'W^™™™**™ , c!m "aYma, qux terram it. deferit , yc v.x ipfi ad
cumTribulo bene cordatus per aquam , cum Palir.a per aeren, , e ipiiHimam Palmam viflonx arr.pcrsj

trahendum fuccum filis appenla remane ev.de cu Cxlum ,pfam perc , P $ . ^^ _ ^

^ ficrOmnTpo"enI s amore inccnfus, virtutes per omnes , vel m.n.ma purgante E.o.
«cuflo Quouis mortali,quouis infenfoTr.bulo, ad Cedrum vfque per M,fe-
" ieordfam pTecacisqu? eo nocat» opera , .ex bene fragrante jneorru-
dio r™aximeque efficaci fpiricu prouehar.s , atque .t. excellas ad
%faCvtFel.cit.tero , Be.at.tc» ipfamptopius .prop.usqut,,
accederevalca.: adquajn vel minimx .concemptxque hcr,
bulx , vel fuisaculeisi.etribulis;excitare te.atquej
incitare potuerint . Hxc , hxc monendi pittis
jn ftirpibus vis, ni ignauus prorfus,
ac ftupidus obliiteris .

incorr' ptihi-
liumfvafluu
Paradifo con
fequaris,

Cunm pUna i» *•
pi, in Eremis ipfit
Biblicihca, qu»m
multi (31 mcnitoret,
fa Magiilfi doctt
Keligiofa ill» foli-
tudo.mcncnt eonftr

tim facra ill* »«"
mora.adChriftian*
pietatem virtntts ,
crefctntes vbique //•
bri aferiuntur , nec
crtdas antiques il-
los fummt poU-
tatis Vatres tn hw
iufmodi receffibus ,
chartaciis carenttt
lituris defides fiufi
feiqu> t»H *S'dui
leRtone perfrueren-
tur . qui t»Hb»> •»

cotempl»'''°'um,m~
peUcrtnturftimuhSt

Itellicerentur detttt
tmctnit*»t>»t ■

Tab.

ir.

PRINC. FED.C^SIILYN.C. PARSI.

Slueet in imnibus Crtato-

ris Mxiifias. Porfhyrio non

Thus neque tliam vifli-

tnam antiqui, fej foli* Ve-

iutfnmam fufefcetis Na-

turt lanugine manicus Je-

terptam Di/s ajurtbant ,

9"° H** Oeum Creatorem

teflabantur d quo herbt &

mutcumque in terra orta

fnnt.fertbantur&ljmi, f ^M)'flerys nOH-

girminibusq, omnibus ve- ; HulltS antiqutt

neratio qutJ.im exprimi fo- ' rut,.-ti;>.~

tebat , ieluu pnJo „Jri. JUP" P«*OntS .

mtntnm , ©• incrementum \
titinentibus.fruclumq, pro. J
moutntibus . Myrti Palmieu \
mpptnfis Perfet Arboris fru. V

mpptnfis ferfet Arboris fr„'
Mibus geflamina,cor,ty //,.
guam Dio Jicandam ejfe ,
Myflirium habibant Hi-
irm , figuris vt fupirius
defignantibus . flura qmq;
mccejtnti igot aJ idorem ,
**l»rtm vfque & luiem .

rHono
rum_»^
prero
gaci
uis .

f Sophi

fDigtti.
tati ,
clari-
tatt_> ,
plantt
decm .,

TNo-

j bili-

cas.

Fa

ma.

'A

Celebrita- j
/* fiue rei I
fiue nomi-j
nis afud S

„ Hiromt .

I

\jtliot

Laun honores , Sc tirulo»
antiouos 8c recenrcs bcl-
!'•& pacis quis afTatiiTL.
duerir?multa Minius.plu-
raforte noftti tempotis
fchola-, m quibus funt , quj
lauream fumpferinr , lj
aHcflent lauream & I,u .
reati , 4a fruau bacca-
'aurei ante frufium

-Prifigni iJIuftri ad pu.
bhcavfquefigna.

*Tl.i..,in quo* JJ^ *lo -• - & Faguta. , Qct,lum St ,'^ S,^— .^ ,
W-W F,cus rbor Wi„io in F.,r^^^^ -ulcrir, iVIUoJ££fi£g ^JJV

■^mmmsmmm---

I

Proceres J
/.•-. >

mmmmmmm

««rriclpej Stb «I a*!flcr,:i'» Ioui iuraba tur s?»m- ' Pu'e»°«ncur , ftemebantur

F.lurimun, 5ffi .Tb **3& '•*»-««■' > ««SSLS-R^?^ & "" ""^*

Dorychnio perbel 7ub r ?;«, "" '^1™"»" <!«• ou? herbam wc«« ? m ^c.rdotum Fanaticam

laramenti» ?„cr»ticis nobi-es QuerSJ ' PI,r ftngumeo & Myfterijs,

^S^in^m^m^F^-^^^^

Poet, o-nes. U^f modVVUutrJ,?X*rerC''n ^«iSS ^ " rT"* "» ^Foribusho!
3»«« omneshabent Uoidu7p|JPaS Vncn,on«. P«* & Pr"m« hoX*; ? *6' ^rtc & «oriloqui
ftm antea dederatobfoletu, m, BU fern,K,0,«>fcnerb«iiX, dumV 1 "*' * fecundis & «I-

tur , dum bcnc »0»;^^'^"»!»". Cubfuluam, riou«am, imZ * * No,,f avcro ««* »««
Ad Coron.v^ueTubricumTo^eT^'^ f»«» « • ^ dcfcno«e Komanf, &

r
jp

Uaferpinum C&^SSS^ff" r"rc"*.» " yfi» ieM 0^"-

•.«^ :. _ ,aum • "> "■ ui rarique

/'-K"«ii«a

cpiehendererurquod fecus.

I

l

Sflt-
dore_,
qut-
diex^
qua
| litMti

fVfus

fnobt- ',
Utatii

\w*. I

fVecu-
j //'«r<,

\h"'

effica-

fAli.
\ metis

&*• ,
li/saJ^
viffti {

rSe

eef.J

ri/s

hcnoris proucrbium Z ™ Rom "Pre,Tum» B»«i Suphiu^maTu!,' o ,ePh,urn' Eu^°tbium Ca-l;na .

«ofunu, . 'n Wo,,c Ro">* «rano «dfetua.um, medTcamentTs r°n'T d'&Um ' '" "' ul r«<que

I ^p.ca «PudCamp,„o,nurnirmlf.. • • ">«'Cament.s . cond^entis , odof3mcntls>a.

hc°ertPea?:m^°'*&

admouerat Itali, ou» u °rr"',b-us * ™»>ori quidem laud, l,f r "° .ouooue vexilla non fi.naue-
mentes co||jKa M* ''60» mi(ic °">»e per mate.q^ '"? '" °',r,,s l>cul" ? ?«= fc.lice, ilii ,e/yP!um
L "«bularum nerui Tu, dm,' "'" ea tir,n^ Regno?»™ i. n * ' rc-loncso- °">ea»^ vinxit ,n vnuu- tl

SS«3-5t5!^^ ba«^rls • «rboribus , Pr,.

ffffl-»J*fife«^ Palcftln* 6randf;,rrs

c. • vv'.j'u'uerinc Att car • >t b,it„ r> ,- ~w""u extinxennt .
Racemis : adiunge Narfet ic, nr.J ■ Pcr/lco c»u<'am dederin-

I

Iu-

l,

Jicto.iica.

L*-/«. Ltxiftenrire numero

^-Decor CU,USniemoria-

\inftquenti
P*gtna .

/

9.4

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM

u ei lignis fucccs ,vel
frumtnti adipts, &<jH*
dcinde dt* ab btjc<->
infcrioribw *d fupern*
elat0 r.nercr.t.r antmo
in Ucris litteris rejpct-
rs wlueris ; naturi. hu-
ius pttfaptia, vercfsjtie
«•fumma natto.t hctic-
te',nonnifictstninger,tt
meniis fruBu ferctf" •

modam .n med.cna potei ™ _f inuentorc 'Jljn"?;n^,,i ' Branftr«o Lyf.machi»m , ASthemi-
I .... ;, ft.rrun s authore , a '»"'" . . .,„r-n x. Hel,>do Polium , branui. ' . „.._;_ ne.

Medicina_» ,

dore

i^v^SSeSS^F

f,,io. Pelph.co Apullm ex^ _ At Rapa
I nus Beta ex Argenco nluml eu P iam .„„

quibus nunc lnt"»"n' 'a„mtudiner, habuere i
fUptrbiit,candorcm&maBn't ^^ ?

„? „on ceffit color.s m « f»«*$etnr, qu_muis
Aurum hod.e «£ef^° ™ fupra q.uam d.pl.ci
naribus no pal-to _""»„., Jiarnt.c: ad ocu-
,d ill.drarior.e P^^oramuncra M.-tua-
lo, vero tantum rrl«. , m ,_. . hK
li ».rea qusm Ocrea . A"» ^ c
cum^uro varron. _fcl Uc« ftant1a efl
Mediciq.feu hgm. eu tna _ „p
-t incerta '«•**_,,JS_P, & Dom.ti, excmplo
catelafc.u* nf„ ^ v.dimus arTabrc obr.*o
iPretiumd.e»t Atboni ^ flores
jcx auro rutiloque « » fc s Principum .
&foliainter gemmasacoci

Exiftenti^numcrcra-
tionev •

V^S_-uTT_t7^
biliflima omn.um V»'" cr __ciii _ego-
munidi»erb.o quod «T^ _ign«,fc,
tio innotefcat , , n<q»aq» m , vc -

multis & o<h< & nominibus .

.Fa&i alicuius memoria .
T=l7_Tit^^ I ***¥-$

hil fe maiore mterherb aseum _ 1

x.ffe dicat, tanto decorc ve.ut , a» _tis

alternis inter fol.a cand'"^'u,Ut,s Upidis ex
tam cxquifita [inquit. dlffic.lt>* lapi

herbanafcentis-

onatas a luba EuphorOium . inu. -■ «...
:tor.ie» ,.- - *»-'. 7 "■ teft.tem . f_br,c_:_mus ..-•-■ ■t--Ji-- _ Marcionc Raphanum , Diode Rapum .
modam inmedicna po te >»« imientore 'Jlan"^n^,'ium BranftratoLyf,machiam, ABthemi-

ve! , fortunis authore , , a Theu, & H_hudo p0i unl b aimr r ^ ph_n._ _ n

1 C hryfippo Eraff.cam , «_"_»**!__ __ idi, Moly Hon,ero,plur_»us quiCcm 1 a f _ Gr-C1,

deJ Alclepiadi, **^$£E£f&& & Scripror.b., • M» «^ _*_^*eP ,-«,«0 Hefio-

| ttttffg sto«"SS==^ Dodecathconma,,m-

ilURcgumPcrfarum quaa _ rbis . s;n_s antiquM faeiunt

auaoritatiS,omn.bUsqu*mede0 sinenfib.S noRro feculon_fn':fi'multa pecunia haberipoffit,

< Longc <^E£g£&S&<#* cc[tc di?C^uV.V" -n«r Pfi ve\ nefciunt.vel nequeunt,

Co^mcca.l » ecchi omn« M « ««««•<= PAB,„jc_n_m Terentiu^ ^ft^ T d.x T ^,. ^_u_____

4o,cCSlom,num,Dru,d,scumiua f,r,omnes Achiotl UeccM, a tingend,

cffiSS___^^S^«T^^5^"«ffii**

Kali. Nccars «r« __"»._, multiplici opere detinuit . M.,icafubfidia plura, Frumentum.Oleum-.,
r dus prifcos »n?ue.nta.rl" im Lx in ipforum commodum , Medica luDimia P , Zon_, ,

i Palma Indica B»bTlo".o™™^ >" J __,_,„«-, , vin.m, *««"» • *'d_ ..^«Uhibuiffe fertur .
*? I ac , Butytum, Saccn"urn; ?_„„ . quid ? ad trecemnm fexagim, flicun c « Nauigia . Cym • 1

Mantilia , , Jtoreas, _Rudenes, l^ q ^ ft,nti,,nter herbas ^ 'P^main _ Nantica.

PUT^»m^

refpeaabinsmerc».^^^

Mtdrn^?^

J Thymum in H.fpania «»«• 'PJ^ cinnnmomum ; q»»« C.nx *mom«» n u a Medulix, Patul. .

* «"' KiJi S_-~- • •"™.;." ftt ,V,_r,U;_fi_K«_._i™_"5_

_sa__-_sS3-- __ -___5___r___ -.».'«•»•■ "«»— ^*^*

r__T_'i__.*- »»"b"n"' • """" z"''"" . . „„,„.„„,... .._«_

K_s^-±__s-__^^is__5fe^a

s_-_t-5S£----s8S-^

•■;=S;W!f%r_^^^^

™S coronatus , & qu« ^,^ A»locre»e pependit MarTya , AmWdahiS 1 .,_b, A, p<?.

tU-sextraTheatruminAtbcnieni.po.ita anisr,cus illeFuer Regius vnguw-

,_«»S%^ffi=^

^hiSSw^

[ l^nJi^.LiS^.. Aquifolium. lafmirabil.

I

G.

(RifloTH*' ^

i

Decor concinnitas
pulchritudo .

Tab.ix.

L* __rj_.f_7« exterieri
ccloribus .

iffisque

lor.

:ofu,rud.s. , _„r_i,b»a fupcret Platanus re

,sai-il.g^ss_^«

l'S^^_S»^-^»«"-ta-^

Deformis.aut pulcnra mi
r CcSffi vt C^ercus JjgjM «-^ , Cgtyledum , Kali , & cx imperfc.:s pUre. .
t Dcfcrmi infolent. , ▼« Tune, Dracu

j^omea

Tab.

PRINC. FED. CJESll LYNC. PARS l;

iz.

'rNomenpriinuro-» . '

Ltogoomen quar.doque duplesc, ku. etiara
tnpiex,& Sctipcoris quoqueaddito.pro-
utipfa diftin-tioexigit , aproximis ,rt
dilcerni poflic : & fxpe certe dcfideraa-

Idus pronominis dcmonftraciui vfus -
rSimplcx, vc Vioia .
LCopolitum, vc Ionthlafpi, LilionarcirTiu,
rProprium vnius planc*, vc Cornus.
^lantarij gcncris, vt Arbor, Frumcntum,
Olus,Tergifce;a,Humif.ora.
Certum, Taxus, Oiea .
Jubium conrrou.nun , Delphiniunu ,
O:honna, Lampfana.. .

C_

/"-cgicimum , Cicuca.
L-Spurium fiaitium, A|_
FCafu impolttum , auc falcem minus cogni-
tum, vtlberi., & pluribushuculqutJ

.geomoron-

/■"..ftcr : unaria

■ Scorpioi- Ophioglofsu

des Pfyllium

| Ri.inus Vmbihcus

L

Ammi
,Figur_L,
Similitudi

ne
Analogia

Aliarum plamarum, rtChameaSij,
Chamepiiys , Tlaca-
pol;m, Aliuapatlis.
Numero Trifolium.i^umquefolium.
Magnitudine Hyppotelinum .
Compcfi- Millcfolmm, Ccmpoal-
tionc, xochitl.

Sapore. Oxys,Oxalis,Cocoxihuicl.
Colo-e Iris Tlaxochitl ; ubia
Maculis Lyncca, Flos Tigridis,

Oracuncuius.
Odore (myrniu,Garofmus>Alliaria,
$Cordtfi,Coahyelli,Ptarmica.
Proprietace quadsm , Texaxapotla
lapidum peiforatrix, He-
liotropium.
cio I Conditione propria, Adiamum .
n. i Gcacrationc, Hemiumtis.

^ VTu Galion • r"ngnus. Hcpati-
i ca . Sydentis .
Faculcate excelj. *_ Ariftolochiau ,
I Phabuame,Cui
I pacli, Fcemina-
rum medicina.
Faeultaee mulcipl. Pan.x.
Anunalibu. Chelidonium .
Appecicu beltiarum, Caccaria.Apia-
ftru ,Ornitnog_lum.
Loco Potamogeton,Pariet-ri__,t
Ha-imnsi ydr>.'piper,Oreo'.elinu,
AhuapatlS, Texcaxiluid.
Pacria Lrcium, Perfea. ■ garicum

Colch.cum .
Regione Chichimccapatli.

.-Teucnum Teuquililtic.
(nuencore .' Gcnciana Achnlea .

V-L_ortuf-u.
Dignitace_> He.-ba facra , Impera-
cori- i Hcrba Rcgina ,
Angelica_> .

rFolium, Radicula.
. : -dix ital. Kapha-
anconoma- <( nu; .

i F.>glia-lSraOJca Ita-
^CauolJ lis.
/~S.Manz . Menth__,

J S.CUri. Valeriana.
S Alia:,de quibjs peeu-
li_ri opere i .Ba-
(_ uhinus.
ab Hcroibus, Heracica, Cliironia,
& ajizaneiquis .
^a fabul ofls, Adonis,Hyaciathus .

Jruditorutnu .

ii.ce

Sanfiorum
dicacioae

- -uiu1-

CAntiquorumL» .
Njpcrorum.».
rTheophraftcura .
Oiofcorideum .
PlinianurrL. .

Alefues, 6r Scrapionis, & aliorum .
D. Fab. Coiumnz Lyncci .
N.Anc.Recchi .
P. a. Macchioli .
C.Eauhini .
. C Clulij . & al.

C

Om:;ni >im_j
A::.fi:_m_, .
Populare .

f~-S->tanicorum .
I Poecarum .
JAlio.un» fcripcoram .

[

acinum, Grsecum. Hebraicum.
Germanicum, Itaiicum .
Mcxieanum , & . alurum ; liogua-

rurru .

Hic Flanta, anceps,&con-
troucrfa AuSontas , qu*
maxime agitatui , dum Cn.
tico examinc pcrquirere_»
opus efl , non ranium anci-
quorum vulgacillimum dixe-
rim plebecuU o!ufculum_>,
nempc Lampfanam ; fed &
ipliilimam FabamiVcDo
donio vidccur.

93 5

i'Anci
quo-
rum.

'Erudi -
torurn.

Littera

lelibro

rQ fci

licer.&^

fcripco

lurx

I

I fidltlll

| ac pcne j

l^fuperlti 1

ciofum ^

if

Recc

tiorfi
Phy
tolo- i
goiu*
cjvel

Ant.^s

nomi

nibus

L

Nouis
reper-
tis pla
-_tis .

<

1

OrEci-. fPharmaeopio-
narum, | rum, qui vcl
medica *
rum, &

fTheophrafti,cuius proftHo adhucplura, vel incognita, vel minus cogmta , ncc mi-
rum finobiliorihus dumtaxat ille itigeniji fcripferit .
Diofcoridis pertrito quidem volumine t*m multis Cb/r.entatorilus pcruoluentibut ,
dtdar antibusilitiganttbus; fedprims. in Botanicis vtilitatis .
Cratevi , euitts pauca quc referuntur ,
Plinij apud quem alioru multa exfcripta protlant, nonnulla auttm perturbat*.
I_e„;. < Galeni,Hieroclis, Nicandri, Paufanit .
timu I Serapionis, AButrij, Aetij, AegintU .
ve/ucs, iimeonis Sethi .
Apuleij, Vegetif, Celfi, Cafjtani Baffi , Scrilonij, Tefli Tcmpeij , nccnon Vatrcnis ,

CoLumellt, Catonis .
■JMacri, ftd Marbodti, aut cuius fplura qui cecinit.
\_Homeri,Virgilij,Ouidij nonnulla otittr il!ujlrata,vt Moly,quod not obfruauimust
nonnulla i Theocrito>Callimachn, tjy Interpretibus eruditionem habent .
<puriu, CAegyptifS Magis Sopl.iflis.aluique huifmodi attrilutum.quod inter }Jctha Tiufc-
ridi adfcripta copiose intteniesjortiq, in manu[cy'tptis codicibus margini irrepfit
dtligenti nimis vari/s m regtonibus,ac libris plantas perquirenrtum manu ad~
pofitum. Ncc tamcn Sjernasi/uafenm potius Marantht & Ce/neri ccn/ilio v/us,
vel :ndein?lantarijs quibufda lucem exquirer.s.Kos certi obferuauimut Aco-
rum totum ab Apibus confertim infidtntibus arrofis penitus foli/s abfumi , r.. h
cum in prtJidis nominibus iam Piper Apum dicium vidimus, optitnc iure idfa-
clii cognouimus, haud litentt hoc Antiquis,quod condiendo melle eius eromati-
ct &falubcrrimt partes apii/J?mi mellificibus voiucellis d Natwa exhibtatur .
Plantat re/lituert ftudent.vt DoStfsimus Columna,qui Aquilegiam aiHam /fepy-
rum Diofceridis Uatuit, & VulgiLunariam Ifimedium, Vrfi c\urtculamM)f-
mx, & huiufmodi plura .
Male fuppofttas amouent,ne fubfequentes /ludiofi decipiantur.Arnt» Aegyptiuidem
Qolumnapro Coleca/ia.feu Faba Aegyptia intrufum.quauis ctim Alpino omnet
fire Sotanici recUmarent,inter Aracti generisltmitcs rcfr-.nxit , quod iegirim*
. hodit Colocafi*,vel apud Sinas a Terrentio comperta,vt inf penitus coprobutum.
-Antiqu.i nomina tanquam ifftnibus cognctnine aliquo a.itto tmpcnunt , vt r. i e
f Picieit , feu Tabacum Hyofcyamum Peruuianum dicentes, non ita Metl Aloim
Americanam\peius dum Caryophilleum Indicum Cempoaxochiti aicunt , q-ui
i Tanuctti familia tft .
Noua ture inuentienis ,ve l editionis infcribunt ty componunt , vt Elcphas.Conufa:
Lyncea,NcHarea,PaJftflora, tjp plura a nobts tnferius , qut auandoque ad ex-
prejftorem fignificationem minus congruis abt.Uts rtpofuimus.vt pro Mehngenav
Curbifolanumipro Michoacan,Apocycume>e;pyo Peruuno NatlurticAcriuiola^
-Aberuditis accepta,haufta barbarie multifartam corrumpttnt , t.v Aio B^rliAm
Aron, ex Ariftolochia Aftrologiam iotundam,rotundo ore btaventes, ©. Vtolam-
Matrem violarum diligenter quidem,vt planta d/uis fioribus feduti difHnguani.
Noua indunt, vt ftgiUum Salomonis Hippogloffon dicentes : Oxym Alleluya : Pa-
J nem cuculi Arum,& Chelidonium minus, verendo , riaendoqj pot: us ,qnatn di-
J cendo nomine: Succifam Diaboli morfum:Sagittam Barbam oyiuanam .
j Quandoque perturbtnt Arabica.vt Cyclaminum Artnvtit.., &> Oracunc. Zufh
\ crifpum,Ricinum Cataputiam , fr Ctruam maiortm vocitant. non vari Gr&ca»
l» vt ex Clycyrrhix.a Liquiritiam, dulctmforfan liquorem d:iti% 'iutiunt .
'Suasquiadmirabiles herbas Boriffa.s, teporiffas, lunarias, V/.:r„ Caus.Uo,quibu»
Hydrargyrum coagulare , ctleberrimumque ,fed ob/cw.ori adkuc fam* i.-.tcn-
tem^ lapidem illum excoquere valeant,in cerebro ponus indige/iis fumts of{ Uto .
quam vllo in horto alunt: nec raro nouas fibi conftngunt Slvpes , qtstbus / ' rqui-
rendis nufquam^utem inuenienUis tenpera impoftores homussienibus illis aurk
cupidts protertttyofftnt, quos fpe interim laciant iltani .
Botanict hi quisquitijs imbati trudstiori Ulo pulueri eon/perfi tnirum it -ntcdum
rRhizotomorum. / legitima corrumpae vocabula, nomina prtuerure , ae nouis ineptire fohttt , &
"_ Radicem eau*m,NapeUum fpinofum (Berberim nempe,quem N/rpeUui.1.') C'nti-
L morbiam, Centum oculos, & atia huiufmodi dodrint afferunt .
„Med part; „ 7 fH«t apud vel Deliciarum, vel Amafiarum ctdtus conctnnas fibi ex tufu confnxh

"quodammodo | I veculas. Aquilegiam namque Amtr Perfetto, Zdt.Conftant.Riccio detla Sig-o-

j ra dicunt,lridem Chnhedon. Giglio Taraone. Narciff.montan.coroaat. Cotlo di
Wloraegorum. j Cat.elo , DelphinitWl pluriu,Speron di Cauatliero.Cr Violam tricoiorem, Secer*
j jy nora. Solanum maius H.Belladonna , Amaranthi Sjici.m,Cetcfia vocitant .
L Itafcilicet nobiiio'cs ar'es ad luxus, & Ventris obfequta defrimi foient .
f-Hi plantas eti.im ftd vifcas tradanl , $• vittrius a Rhixjtomis , fi*rilegisque_,

j corrumpere folen:, vel cognomina alocis, quibus acceptrint addtre ; quafi inibi
Olitorum , Hor-N \ . j — J

r tantum producantur .

fProut enim infeclores fnUoms, vitrari/ ,alijque flirpibut vtuntttr pectiiiaribus que-
J qus noixsnibus varie nominant, hinc Soda , herba Mora , herba Turca , herba)

I Bottt.a,Sapo:iaria, Afperella,Concimone, & fimilia .

jSummam hi diuerfitatem not foittm omnibus in ltnguis,ftd rcgionibus, etnnibuf-
que pene dixerim »'» locis it% nominum diSionibus leabent , audienii tamen
fn nt . narr. non rare i minime fpernendis fignis nomina ducunt , tpfit indicantt
Natura,immh initgitanie; non felkm pltntt ipfius habitumyvnde Plantaotnem
&u:nquer.cruLim , Ophyogloffum Herba fenx.a Coflota , Coronofum Herba ftel-
la , A/pL>ii:mlndorata, ex peculiari conditione, dicuntex preprijs notis ; fed
inttrmts eti:m vires , vnde Fegatttla l unaria minor in Apennino Gualdenfi
dicitur ; n-c aliunde Podagraria , Pttlmonaria, Verrticaria, Vincetoxicum , Vl-
ceraria,ianguinelIa,immo tpfa Scorzonera funt.6)uandeque fr antiqua in iibrtt
ebfoleta , aut minus declarata remanente tradtta pcr fecula a maioribus voct
re/li/uttnl , vt pndicli Lamfjam, qut obfcurior nobis, (y controuerfa apud Au-
dores , eandem tarnen apud rufticos tn Grtcia hodie retinet appellationem , i
qttibus petenda eft , quod eruditi/ftmus coliega nofter Ioan. Demifpanus Lynceut
Cephallenienfis nebis eonf.rmauit . faltem autem veftigio tegitimi nominis /erua-
to , htc Uudia nonnunquam iuuare poterunt,memori ttatumfide, apudhos prt-
fertmfimpiicitriSf magisq, /edati ingenij heminct .

Con-

1 Phyfi-
'^■carum

ChymiMarum. ^

culanorum.

Artificum di-
ucriorum.

Vulgare plerum J
que a_nufi<e ple- j
bis . I

*

I

• Pcp-jli,Ru(lico- ,
L ru-n,Pa-teram.<

Hic poftcrius Ety^.olo^ia.,
dcriu-iio ipfa , & ia:iono-
minisimpoliti plen;us,ad la-
tentium in ipfa re vcitigia-.
habend-L. .

^Homonyrnaj .
Inde pro- • Synonyma .
pinqua , SlJ Aequiuoca .
pc_iden:ia_i | Cognojr.inata .
i Denominata-i .

I

9*6

PHYTOSOPHICARVM

"Abfoluta ipfius duntaxat Plantse contem-
platione , qua> fciiscet ex complemento
fymmetria,& organorum , fun&ionumq.
vitaliumcehfu eit j dum omnibus itafuis
humeris conftare videtur , vt nilprorfus
ipfi defit*

TABVLARVM.

fintrapo-.

\fitum ex
coftitutio
ne-> Natci
rdq. ipft
petedtin)
dd Plan-
idrri prd-
tifus ge-
nuino lo-
cO/latue-
dam fyti-
taflica co

fpirdtio-
ne. Et eji

Gradusi

Verfeft

10

\ Sympathi.-e . i

jflnlernis,mi '.
I nttsi'- "»"' '

refp

nntts

ntisq, -,..-,
tffibus,4}
n-c Jcias , |
qu.im etia LAritipathiar.

J,ad<

cbferu-itis

Particularum in nguraMndeq. fTgurita
mebra c6pofitio:membrorum in Planta
coniunfiimfpiricuum in vegetadi mune-
ra confpiratio ; hifceomnibus abfolma
coftirutio;hic'c6fideratur,vt ftirpsqug-
libet fuo in generc pcrfefta coparrat .

' Elcmcnta.vt de Cucumsribus adnotatit, Aqui qui appetunt, vt
etia ad fuppofiium vat inclinentttr,Oleum autem refugiant.
rApes Apiaftrttm atr.ic.

Fraxinus, & Rutd inimii.
Serpentes ^,^ amhi

Atonit. inimic.
Scorpioncs ^ Velatr> 0cym,amjc,

Columbcs Hedertt Amic.

Vejpertiliones Platatltts cctin{etcs torpidos redditi

Ciconia impofitis folijs pnllos fuos ita Vtbernnte .
Anfires NiSeretit Democriti, VUnio Gin.tamicitm
Ctttos Pbu amic ( inde did.inimic.

Fainas Ruta inimic. impedit ingreff.
Lupos Gilla D.Ambrof. quaTttrtur nido impoftt*

arcet a fuis pullis .
Leopardos Allium inimic.

Cf.pras Cinnamomu amic.cuius fitrculii feqtiutur.
vilia Onothera , & Lyfimacbia , qut fera anima-

lia cicurare dicuntur .

Animalia

/-_. cumOlea
us cuni Ruta

■-Stirpesalias.

ft

J

Conclu-
fa in Pla.
tavniuer^
fim ex
omnibus
circa ip-
fam , aut
in ipfa_»
coniide-
ratis .

"Vnius foj
lummo- j
doobie- ;

Aliarurri (
reru co~
paratio-
ne qua-
da fadta,
vel ali-
qua ira-^
tiori__-
adhibi-
ta , pra-
fertim_j
vero pla
tarum_.

1

"Corporibus
cotis.

I

cltlOi

Por:6 c (lirpibas qu*libct
non ad focias rantum , &
contubernales , fed etiam
furfum quali af«ndent?_j
fptritu ad Inum rtferri a-
niiualculum Aureliafn_» ,
t-rucam,!'.pilior.em vidc-
tur, pariter delcchdcns ad
quat a le producuntur,Fun.
gn<,vi!los,Squamas,Tuber
cula , & huiufinodi plura.,
ad funginum vlquc vitum ,
& fquamolam Acrugintm.

Extra confignat.
LTra&atio pag. feq.

i

Animaii-

bus.

'Extenori

facie,&be

ne 4 -onfpi- !

cttis condi-\

y-tionibtis.

ISimili-
| tudinii
I cum

Lp

artibus ,

I Plantis'
Lli;s.

Diflimiliuidinis • — _

'Ptopinquarum
Indiuid.

ab

Plurium
fcilicec
ipfa ra-
tio fyn
tactica ,
quz ex
internis,
exter.

Lni

Aliquarum^

c

Species.
Spceies mcdit
Genertt med.

Genera.

Genera Iatifsi
iiii^ .

^lUn

I

{ —Mediaqutedam. RefpeBpagfeq
KQmnium. pag.fcq.

Vlmi cum Vite
*:yrti cum Olea & Punica
Afparagi cttm arundine
ghtcrcus cum Olea mutuo fe interpcientium ,
Vitis cttm Brafsica "^

J Erafsia citm Origaho f inimic.
Ruti cum CycUmino J
Tiiicis cttm Aruniine r qutfc&a non renafcitur ,

ey ad inuiccm lidi dicunistr .
Refinofirii, & Olifuccaru cu -i'ij: omnibus, qit-ril
refpuHnt qutcumque per mixtionem toniugiz ,
citm alin, quamuis magis etinm Naturt fronte
difstts. appareant.xnianturr} fcriptum quoqut
Z: fit PUtanttm poma tuliffe, ^uercum Pyra .
VAgnb, Agnus Scythicus .
J Scotpioiie, <Vslpotius Squillis, Doronici radix.
\ Verme, Scolopthdri*. Asjlenium , (lum.flores.
\_Hominemare & foem. Orchidis,Antropophort Co-
, "Linguis diuerf.^animal. inds diHt. Cynoglof. Bu-
gloff. Hyppoglof
Dentibus, Dentarit inde appellatt plttres .
Pitln>oni,ipfius% tumidis lobis.Pulmonaria arboru.
j Manibus,Orchis palmatt rad.filii Qhamtfycts.
l Vefict , Halicacabi, Solani fniBus .
! Teflibus diuevf. anim. Orchidum diuerf.radicss.

Mutonibus, diuerfitr. lcgttminofzr, Siliqas. diucrf.
\ cuiufmodi flura apud Phytognomontcnm Pcr-
tam habes .
f Apparetibus f 6}uercu , Chamtdrys .
| magisyartib.^ j>i„0 >Chamtpytbis . '
"■<Natura,& \Cupreffo ,Ch^mtcypariffus .
(_partibus. —Pafftflora , Capparis, Ari/iolochia tnter fe .

Quercut cum Solano , Triticum eum Cucurbha ,

&• innumera alia.
Triticum munitum fipica mutica , Tnt.cttm fp:ca
• racemofa, Michttacanenfis Reccki .
Sic de Trifolio.Atriplici.Gramme numerf.inter fe.
§ht*ndoque eodem nexu coniuniia vari.% fortiun'
turnomini,-vt MoUugo,Galium, Rubia,Apa-
rine, Malua , Althta .
Comprehenfio vero efl pluribus fub eadem velutt
antefignanaflirpe, qutcelebrior ,vt fub <£»■>'•
cu, Robur, llex .
Sub Solano Dlilcamara , Lycoperficum , & itt ijf'
dem nominibus prcuitis fub frequ:ntiori,vt fub
Tritico vtilgari rr.unito reliqna ■
iAinima diflantia efi in floribiis prsfertim , qui

varictas dicstur, ©< in colortbus plernmqne.
Hotabilis, miris &fivmini , legitima fcdicet , vt
in Cannzbi, Mcra:riali,qut tamenpotius ittn-
gat, qttam diuellit .
Mefpilus a Sorbo , Scbus * Malo vulgari .
MaUPunica.&Cydonia.
Panr.x, Heracleu/>:,& Chircnium,Heliotrcpium ,

Ckelidonium maius (y minus .
Gramcn vitlgare & Parnafii , Trifol . Aurcum >

acetofum vulgare .
llex tj- Punica, fosonia, & Lapathium , Ahate ,
& lafinirabilis , Acaxochitl Recchi , qui Flos
Cardinalis apud noflros efl nb Apoymatli eiuf-

dem , Trathdium d Cypiro .

Condu-
Ciadus.

f Eiufde preei-

I fius generis ,

J eode fere no

^ mine quxdif

terentijs in_>

infimas fpe-

cies difper-

tiuntur.

Cradatim' in-

de cecedctes.

Affinitate.

Conuenietia
quada magis
minusq. dif-
fitz .
Diftantiz .

DifTerentii.

Diftinctiones

•!

Medijs remo-
ta interual-
lis,quequan-
| doq. etia Ho
I monyma.
! Inter fe maxi
^-me difiita, vc

FRINC FED. CJESll LYNC. PARS, I. !

9J7

Ij. Qua? fequuntur Tabulse pofthumae funt, & nondum ab Authore recogni-
tx > nec completae : dantur tamen vt inueniunrur ex ipfms Prin-
cipis manufcriptis exattiori qua potuit cura, & itudio,
a Francifco SteJiuto Lynceo deprompta? .

r? 1 Intcr in-
g_ tra,&ex

c

O
o

3

o

O

<

C-

fc-4 •

c

3

e

*•

C

3

3

w

&

o'
ft>

"-I

w
o'i

fM-dia qu<edam,rtfpetius di-
' xtrts mtttuos r plicatis d Na-
tura vinculis, arcbantfqxplu-
j ribus coordtnattombus har-
| montca quodammodo dtfpofi-
\Jtoncitarefruntur.

De viribus fingults
tnjinsulis Clajfibus

Balfamica

£:zoartica

Cal.irttca &c.

. fOmnium fcilicet, to fVniusad (Vnaquaqut tnim plantn^
ad o'm I tamJ**bvrja partc | orancs I attas vntutrfas rtfpicit,iti-

n.s

| plantaie agrnen , <vni-\
j ucrfumque confiitua
\jnus,jpettemufq\

Omnium
ad vnani

dem nulla fiirps cfi , qua in
\ vnitttrfa coordinaiione mter
rtliquas omnes fuum locum
pracisi non obtineat\ quo in
tpfaruni ferie , & tatbena^,
Jiatuatur .

Et viceuerfa cundarum ba~
bttus quidara ad Jinguiai
refpicitndati& compkfien-
{.dasefi.

1 o";

i Extra confi-
gnatum, vel
traditu, ipfa
fcilicet tracta

tio eft, dii re-
fpicirrusqi>e
ab intelle&u

de Plantaob
feri!ata,repc.
fita , hterif-
q, adrotata
pioftant a-
pud. ..

Inuentoret non antiquos tantum,fcilicet Mtrcurium , Hercu-
lem, Cbtronem, Helenam ,Ctrcem , Artemifiam , Paonem ,
& Jiue Rbtzotomos, vt Crateuam , Jiut ettam ipfos Reges
non Jtcusac Reginas gentium, Mttiridatem, Lyfimacum^
Clymenum , Tbtlepbum, aut Duces , vt Acbitlem , Aici-
btadem. Sedpofieros quoqne Magnum Carotum proeerefq.
alios nonnultos atatum fubfqutntium , qut non altos ptan-
tarumtraclUusnec atys ittttrts cxan.tos qudncmine^roprio
plantis indito & ab tpfs Inuentoribus pierumque mutua
to (vthifce faptuscotttngn) nobis reltqutrunt . V trum^.
qua de propnttatibus , & virtutibut plantarum ptr traditio ■
ntm abillts emanarunt , deinae alif rectntiores conjcripj runt
exuraruntq.& abipfis confcripta pojeris dtmandarunt ; vel
apudillos pottus neoieriios qui topettrunt &Jcripferunt tpfi
mtt cutujmodt Coiumnam , Matbioium , Bauhtnum , Clu-
Jium, Hcrnandez , Recclum , Imperatum ,& alios injigni
fane Jiudto fcrcgtjfe npuimus . Et apud
Atiatorcsex dtuerfis regiombus loctfq; vtpotl apud antiquos ,
T'jmpttum,Lenxum , Diofcondem, Euacem ; Nuperosvrro
Carziam , Monardum , Acojiam , Alpmum , quiex varifs &
remottftimis prouincys tpfifque Indjjs rim plantariam noua
fuppeiieiltle plemonbufque tbefauns infigntter dttarunt ..
Et etiam apud .
Defcriptores hifioricos qui recolunt, obferuantq. Gracorum ,
Lattnorum & hrabum tradtttones , quidnobis fuis locis tn-
.dicatafunt: ex quibits fi Pbilofophus Teophrafium , Diofco-
ridem Medicus, HJioricus Reccbum , Columnam eruditio-
nis ftclator pratulerit , dnces h*ud dubie forttttur quos tnof-
fenfo pedefequatur ,

f Planta Cilualibet Planta^prater pro-
ad ' priam Clajfem M qua pluri-

Clafles *"*- t-tu^ls Jtatuitur degene-
rans quodammodo propin-

4 ftonem habet , qua peculiari-
j bus quibufdam notis aliam
1 refpicit Ctaffcmt vt Mono-
\fperfum, Mefagrum , Mo-
'(_nofpermata,ex Rapaceis .

Clafsis (Claffis qualibct prater con-

ad • fcriptas in easplantas in^»

Plantas. . «#J 9U01ue dt/perfas clajfi-

5 bus jibt correfpondentes ba-
I bet,vt Monofpermatum in-
\Jerjerulateas,caucalim.

Clafsis
ad ;
Claflcs.

'Omnes vtro Jimul ciaffes
prater rifultantem exfemi-
ne vniuerfalem deducltc-
nttm catbenam quajinguiis
adnexam habent &• Vtce-
uerfa babentur, ita etiam
l aliquam rjpiciunt , qttam-
uis (vt fingula) refponden-
ttm w ea plantam obtineant,
& rifjjis quacumque reh-
quas omnes , fttis Jigillatim
piantis refpondenttbus vt .

Plantx e \Vn^e » ^" C3tbena , tunt—.
duerfis \1ua^am ^nalogia i diuer-
1 u e r ns i^ agmtnibus confiderart po-
clalsibu? ^ teft t qua occuitis vi„cunSf
interie. Uicetptr mattriasea difper-

j fa]in ma rt ipulus altos , atque

[altos coltigentur .

Plant« \Sunt & media, qtiainter-

ancipites j mElT claJf?s '^aS *"'%%
, r ^ quodammodo vtrtnque ajft-

aa Ldai- l „itate vidtntur vt . .

les .

L

VlantAt ipfas ntuas litter:s dede
Tum obfrutttone tnuittplici-, pn
feriim -jtfitatione plurtmanatura-
Itum fm^nartorumiflursmiiq, fe-
regrtnatione .

Tlant.-trum facuhatei nouas,vfu
& er.perimenpis ielcB.,s abfcon-
ditaitjue a!t ,s ataue altas proprie-
tatcs, & naturas Bosanicis 'cm-
municarunt .

Hemina iniiierunt, itfii plintii
1)t publici iuris fierent . vt earum
Ijirtutes m vfum, & sluMa per ve-
ce; litttrafaite vemte fojjcnt.

KkkJc

Syno-

93 8

PHYTOSOPHI.CARVM TABVLARVM.

Leeicim-m , fpurium , aut adulrerinum, analogum,& seqttiuocum obfoletum, nouum, fncertum: comiptum;con-

& #■ ! . _ !• .__ ._ ....4;..,.,, k,,,. -..<■• '-■.r.AiinY.i X.I Ai-nr.ninn X-limill1 .

T

__, . pLeoitjniumilpurium , autaauiceriuuni, anaioguui,«.«t4uniui-iiiji uujuii._ui,_, iiuum.iij '<i»-viiui-.. v_.i...r-.."

L a,D I 4« l NottlCn V trouerfum.pam-ntererudiros)quamin varijso-ficinis.quibus addeSynonima.&omonlma.&fiiniha
* «_ ! '.'rK.«n..m _s A,,^r,rth,is . anc nniu/s Scribjtoribus , inuentoribu.. aut allatonbu- , vel a re"k>ne , & patria , r<

f)

4 Cognomen<
t Etymon

'rDu-lum ab AuClonbus, autpriiuis Scriptonbuv, inuentoribu.yaut allatoribus , vel a regione, &patria , rorma,
< proprietacibus , aut quahcacibus , incernis ,.aut occulcis , &■ excernisab viu , &_ orcus , feu produc_ioiiis cerco

tempore , Si dnratione vica;

Genus

fSumptum ejvernaculou-Colaium fEx quibus fcroper a.iquid

<J Idiomate , ^ peculiare deplantarumna-

l_Vel genuinainterpretationelinguarum ^curadctegi.ut .

ffummum<{ cuius lpeciesprim__.inc, arborfrutex , fuftrutexherba.
j fSunt enini alia: vmbelhfer-e, baccifera., capilla.es, folera

» infimum ^ aromatic_.qu_ fubdiu/di polfunt m < cerealia,

(, L OelulII'"a.

f Subftantia , Lignofa , carnofa, relinofa, fucco turgida laCleo , fangmneo , exfucca, vifcofa , oleaginofa , fragi-

^DifFercntia., j li , fnabili, fill.h, cenera , dura , ecc.

' OUeOetipoO F°rma V. g. fupina.ere&a, glabra, hirfuta , Ipinofa , geniculata, rotunda, ftriata, qiiadrata,.&c

| funt

_

Partibus . Vtiadice,caule, folijs , floiibus»fru<.'tibuslemine , &c.
I Qualitatibus. Prnna, lecnnda ,tertia,quartadequibus Galenus .
l_Vlu : Ex quo plantarum ah_ funt » diuretic_ , remoIIitiu_ , aitringentes hepatics , &c

r
1

I

I

I

.

I
I

I

f modus J

ffpontauetisex eademaut diuerfaplanta, f ta.cund_inagis autfteriles, que fe-
fnaturalis «{ artiflciolus.excultura.vndefiunt, j mine.radice.flore, frudtu, ftoione,

f Naturain

r ' i qua conlide
Synopfis ^amur

praecipuo v.

rum,qu-e

inplautis

obreruari

polTunt .

I

f Vniuer. |
falis in |
quo coJ

fideran,
cur. .

ortus
iu quo

.

Ioousiam
natmahs i
uuain pe-
regriuus

i

enalcuntur

L~ ". furculo.ramo, virga,lachrima pro-

pr_terna-Pvnde abortus, monftra, variationes & - pagant.
(_ turam L degenerationes plantarmnin alias lpecies auc vlus.

{Alif namquemeuntevere\ ah_e mchnata _ltate, hicmecirca fo.ftitia, aut-equinoctia.tar-
dj_, aut praecoces florent , germ inanc , virent aut femen emictunt vnde aeftju-e, vern_e , &.c. \
f Cuelum Seu afpedlus, c_ in..uxusfyderum , chmatum conditio,& oppofuio ad
orientem.occiduum.vel meridianu Solem, ficusad auftrum, velfep-
teutrionem, veutorumque flatus peculiares, terreftrcs, marini calidi ,
frigidi , &ic.
Solum Pingiie humidum, ficcum, lapidofum , glarcofum, vliginofum.exquo
naleuntur moijtane, nemorofe , campeitr. s , hortenf.s, faxatiief ,
areholf, & que crefcunt invineis, conuallibus, piatis, incultis,
vi). pttblicis , rudenbtis , teitis parictibus , &c.
. fmarina TJ f"Marine,fluuiatiIes,lacuitres, autfontanf ,qu_ vel

. j fluuiatihs i , j omninolubaqms, latent, fuperemergunt, autfu-
A<-ua i lacultns fvndeS perfiuemlambuiitinpura.limofa, autturbida
l^fontana J (_ c~vhgiuola,

f Vt thymum, fllper quo epithymum : linum, in quo cafsuta: quer-
plante.aliaqi | cu» , & alie arbores , in quibus xiftum, tum i.oftias, cun__»
lltper qillbns j Indictilll potipoMum queroum , mufcus- hepatica i __ larix nl qU«
J Agarhus fungique aiij in alijs arbonbus . Si inter plantas po-
| tiusquam morl.osnumerandi f-.nt, Si cadauera quibus niul»
(_ cusprocapillitioeit .
&pecu fRegio: vnde Pyrenee, Afncane, Gallicg , Hifpanicf , Alpinf ,Sic.
Jiaris. > agcrpriuatus<{ vnde Lutetiant, ialmantic.-, Monlpelienfes , £tc.
Vt | aut pecuhaiis,&. f Vt fuper carnu cerui, Si Tneophrafto credimus nata heit r«: 8e
1* ^infolituslocus \ apudlaponenfesherbapecuharisinteroflamortuorum.

duratio f totius «{ vndeannua:, bim<t:,trime__res, leineftres.perennes, _kc.
feu vita<( f radicum, caulium, fiorum, fohorum, qusdam enim quotannis foha, flores , «c.

^partinm ^inutant|qUJEuain n0n. ,. \, . ,,

fcommunes finterna ftemperi?, ^ fSyderatio, verminatio,r8dicatio,eradatio,nir»

morbi ^ ^ l_fis^ coformacione, ^vnde^ culatio.roratio, decorticatio, icabies, &tunt

V.proprij acauf.s ^externa Lvmtate , J (. gus congroifis ,t*da , vuinus, &c.

• cerruotio rtot'"S,V fnattualis fexficcacione.autputrefaifiione, contufione,

f^ Lpartium Lviolenta ^abfcusione, auullione, auueruncatione, &.c.
conformatio ^ in qua rigura,connexio iitus , ordo. & utnnerus partium attendtinttir .
matetia «{ in quadenfitas, raritas, mollities dtintiesleuitas, grauitas.afperita., glabricies
| culcura <J Vbia;atio,ft?rcoratio, irngacio, putatio,expurgatio,plantarum,farritio,& partiu
' mo es f Alif namquefimt Syluelttes, alie cicuran poffunt, velnon,domefticf,lucifloia.
L r L robufte, lielitro.>ie,fenfitiue,"trrltes,fcanfiies,repti!es, amplexicaules, c_:c. . ">

Cir. P» f Qi!f conliftitm numero tairi fplancartim f Ai.«r.«, frcSu.nt« Jimplici, , ,.« . »« l«P^ » pec.c.m.N

, .tif_reta j^^^^ SA^m^ L.artium, vnde {. fi~«.--...io«Poi.rPera.«. «0«.^«,-«. ,

f In qua magiuciido cocuis auc parcium , crai.ities,cenuicas > procentas , protunrtitas, «c. vna^ paru?

* l magne, tenues,ciats-e,alcaepumil-E,&C . .■„,;._ h„

' r prima Vt calor, frigu, , humiditas.licc.tas, ex qu.btis tempera menttim plantartimifunt, emm aiif canaf , nu-

- mide,frigide.&.in i. i. 3. vel 4. gradu.inchoato.mcdio, completo. :n„jw#.

/ OualitaS j fecunda Vt odOr, fapor,coior & quas vocant tacWes quahtates.ex quibus plantarum a .e funt odoratf ;. inodor?

4. ^- 4 candid?,iut^,fra4iles)flexile3,tcnues,craJrs,IeueS)afpere,durs,molles.lohdf,rarf,vifcide,&c.

«> Quantitas 4

•

.

f Facultates

i

J fecundunu. I

t_media Vt leuitas, grauitas, ilScc
f pnme (_)ii; funt e-edeincumprimis qualitatibus.
iccundf Vtiunt attenuantes, incrailantes, apericiuf

aftringentes, emollientcs, obftruentcs, rarefacientei

vtiiedicos

, tertif
i quarte

L

f

! medicina

medicamentoff , vene-

I tus, & con- 1 frc,b,^

\ r i betahb

^hrmatusin I

indurantes, &c.
Vtdiurecicf , farcoticf , epuloticf , corrofiue, &c.
Vcfuncoccuke,& que a proprietate fubftantie pendent , v. g. ahmentanf .

ndfe.cardiace hepat.cf.Cephahce; vnde plantarttm fympathia, antipathia curo nutui , tomw-us,

plantis, animahbus, St corporis hamani partibus, aut humoribus

preparatione artis coquinarif tam ad necef.itatem vi&us , quar

fadfamtatem tuendamreparandam.confirmandamexdia-cetices,

^ macia. , Chimi-E, chirurgi-E, &c. praeceptis ,

' qtiibus p!ant-e maceriam , ad mille inftmmenia,

f poetica.Oratona.Geometrica, Mufica.piclura Architeftonice , ceconomica, politica, 5iC. m quious

j varius plantarumvfuscuilibetfuoiurc, & modo.vnde 111 facns , prophanilque magiltenjs, ludis

^ tnumuhis, funeribus-dificijs , &c.imo, c, moribustorroandis, rebutque, repra.lentandis, vn-

fVfuS ratio- f Cibis varia preparatione artis coquinarif tam ad necef.itatem vi__us , quam delicias apparandis •
n.Xr^vr.^ I a- f ad ifanitatem tuendam reparandam , confirmandam ex disetetices, Cofmetices therapcutices pnar
, ne.ft expe- med.c.na i^ maci_ _ Chtmi£i cnirur^ &c. Dr2ceptls .

<{ rietia lnue- J mecamtis < qtiibus planti materiam , ad mi.le inftmmenta, opera, & commoda, miniltrant

I I _.. _ 0_ i_! ^ SrhiKxc I. /•*._/.*-.•;.- . t~\r ../..-. . fi.AiTlPfnf,. ^

tnump

L. dc fiint f nigmata, liyeroghfica ,

Stir-

1>K1N<-. FJtD. CiESH LLNi:. FAKS I.

Tab. 14. Stirpibus acuratius examinandis tutifsimi funt

manuduces .

939

Artes liberales , & r Pbytobafani, fcu diuerfa
Scientix . plantarum examina ,

Mathematictt ,.
Arithmetica „
Mufica ,.
Anatomia%
Architheelura»
Geometxia ..
Topographia .
Cofmographia ..
Aslronomia.
Thyjica .

Anatomiaphyfca,
Agricnhura .
rPhiturg.

Phyfiognomonica ,
Statica »

Qeconomia .

cibaria ,

ars condiendi melley
faccharo &c. '
JMedicina__, .
Pharmacopcta .
Hippiatria .
Vnguerttaria .
Magianaturalis.
Chymica .
Pyrotechnia,
Libaria .
Artes hkfere omnesvfq. ad
exqrtifuas , & corjiclas,
Oeconomia corporis pleru-
que minislrat,mbente fctli-
cetHicrnateria.
Ethica.

Pclitiea .
Reprtfent.
Antiqmt.
Pbilologia m
Critica .
Logica.

Phytopfia.
Plantarumhiftoria .

Phy tographia .

Herbilegium „
Rhizotomia.
Aitrophytologia.
Chronop hytum .
Calendariu rufticanum

Phyturgia .
Fhytognomonica,

Botanica,
Simpliciaria.

Fhytoiatria*

Metaphyfica ;
E»yekp<edia ,

Anthoblepfia.

Florilegium.

Topiaria , omnifque_j

viridanj ars, quas inter

Agriculturam, & Ar-

chitefluram.

Botanocritica.

Phytocritica ,

Phytologica .
Phitonomia .

Biblioteca Botanica .

Scriptores ta noui quam

pritci botanographij

& mifce lanei.

D. Fab. Columna Lyne.
I. Camerartus .
C. Baubinus .
C, Ciujius .

Calceolarius , & Pet. Bald.
t. Tba.ius Htrcymat,
C. Scbtredenfild Sttefiat .
C. Gefnerus Germanicus .

C. Clufi is Hfpmicui .
N. A. Weccbas Mexican.
P, Alpinus Aegypttui .
Tabella Chronotopica .
I. Turneifferus .

B. Cbarricbterut .
I.CoJlaus.

I. C. Scaliger .

Catoy Varro, Colttmellat

Palladtut •
/. Bapt.PortaVilla.
I. Bapt. Porta pecnhari op.

D. Fab. Columra .

C. Crolliut.
Atbtneus.
Aptctus .
Diofcorides ,

Pliniut,

Galenus , Me/uet, Serapio .

P.A. Mattbtolus .

C. Durantes .

I\[. A. Recchus .

1. T. T abe ,%amontanus .

1. Tarneijferus .

Dtlechampius .

H. liRtrteufis £• Btfltri.

H. Keg.Parif. S.Robint P. Vdlttlii .

ESchuutrtius .

lt». l*c. Chifflttiut Bifuat.infuit

Otdalmims .
D- F»b. Column* Lync.

B. M*nnth».
N. 4. Recchut .
Htfi.Lugdunenlis.
A- AnguillmrM .
M. GutUnJinus,
P. A. Mntthtolus .

C. Gefneri C.italog,
A. C&Jalpinus .
A. Zaluzanias .

A. ifigelius .
I. Cclinus .

B. Textor .

P. Pona, & M LobeL Aduer. \

C. G fnerus . 1
C. Jsaubinus . ^

fTtrrz h*c, Mirifque vlu ens, exert»que ve.
ftis,& perpulchtum tcgumcntum opificio
multiplici ■ fummcq vano vel ignauura
qucmuittiut impium in fummi admiratio»
ncm,venerationem, amorem Opificis per-
duccrc, pcrtraherc potent, li animiim, te
par cft 1 aducrccre voluerit .

Dum Igitur tumpluribus artibus Slir-
pes matoriam txhtbent,*tque inftru-
mentatum & tpfarum cognttio pluri'
mis qitoquc vtitur fcientijs,atq. com-
pletur. aifciplinas excitat fereomnes,
atqut agttat vniuerfam fhilofophiam

fi comf exum agnofccre liceattfumma-
que humanis in rcbus vtrlitatts if.
fam dtcere Phjtofophinm ,

Habet hic aecrelTaria vifium , amiaum , ha-
bitacula> medicamcnta:habes commoda,
inlitumentaque fcreomnia: li vtilitatem
quzns, ncc amplior , pleniorque in vni-
ucria Natur» campus , ncc multiplicior
merces, aut quod confcrtis magis fpcc*»a-
culis, vel pulchris obijciatur , fi oblecta-
tionem,fi recteationem poflulc, vel con-
tcmplationis ocrcinum, ipiam quoque
fi prirer amp nudincn) , ac pracftantiarn
ftudijab humanis tKul'Sidigmtatem exi-
gis ornamenca ilia antiqua , qu« vcl 4
Cerere,oc Baccho, Medc, Agamemnone,
Macbaone, Podalitio.vel ab nef' ulapio,
Hercule, Apolline ipfo fumuntui fumofa
nimis omitte.Reges Wrocere s coto cxOrbe,
habes. Attalus, Buiax,Archelaus, luba,
MaflJniffa.Hiero,RomaniCatones,Vatrc.
ncs.Imp.Oiocletianusc' lu-re & Fe:csck
Duces GcnctuHi Mithrioatej.Al-ibiaae»,
Magnufq.Carolus,ati)q plures inuenervt,
proprijs fe. ngmin bus adornarunc. Std &
ipfe qui agmcn cl udacatq. cocluda:,cui
Regni purpura , latcrifq. & folidit titulit
difciplin?s has rondecoret , genuinifq. »
Crtatore iumo fufis fplcdoribus c6plcac,
& Kex & lapiens Salomon a maxima ad
minimam viq.oainibus de plantisdifpota-
uit , Cnjid inicrim antiquiu.'? quid dt-
gnius ?fi Protoclaitu^fi pnmuspaicns, &
cum vitibus fingulis fingulas ftirpes nouit,
& nomisibus dosauitjnobilq. indigitauic.

Kkkk 2

In

94°

Tab. i jf.

jn plantarum
jjotitiam > ex
riominjs, 'P"
fiufq. rei co-
»iugio, auf-
picia •

Per nomen enim
adimusp!antas-&
a Domine,qux de
plantis confcnpta
furitexigimus,prie
cipuequantumad
•vfuinpertmet:fic
quefir.vtquxhu-
maiije .-tatjs bre-
uitate npbis depe-
reuncplurimuin
ItudiolorumlaUor
ribus,acpe!enni-
bus ftudijs> Uttens
confiijnaca, ad po-
fleros"deriuentur.
Pleniores qempe
contemplationes,
&fxpius, cumia-
clura virium ad
plantarum cogni-
tionem fa&a peri-
cula, libris coro-
mittuntur ; qux
omniainipii* tra-
dita, &exprefla_j>
ipfius duftu no,
tpjnis facile afle-
tjuimun&intelli-
gnnus : dum no-
roina certis inqui-
rentium fignis, ac
notis dtfignat__,
fe produnt : alio-
quin annocationi-
bus huiuljnodi de.
flicutafacile obfo
lefcunt . Namque
haudmultaexan
tiquis ad nos v(q.
feruau,paucacer-'
teadnos v(q fide.
liter tiadufta,de-
uenerunt , ac vix
vlla incorrupta.
i Nunc porro, &
nomine , &iconi-
bus, tum nuperx
aetatisinduftria, &
iniigniiane ir)fucT
cefloies beneficio
adhoc noftrum_»
opus iuuamur.
t^iampbrem vel

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM

' f\n quo aduertendum 11 fe noua facie nobis of-

| Non cra&ata.feu

rNatura>qux nouasftpjperjpdiesrnolitur,
& producere (blet diuerfas habita ratione
vanetatis loeorum: vt lalerpitium, inui-
fumanteaCyreais , piceo lllo imbre pri
roogenitutn, «^

Phytoptx planta qux- | planta noua, &

uisin nacurx libro, | nondumcogni-

autindeexprefla fa- | ta. vei ^ Litteris ( oranibus quidem nobis communi-

cie obijcitur. vel

i

i

/"viuenj

J «ficcata f figurafo.
^ j la.veleo.

) rcprelcn > loribuS
(. tita -additis

integra

dimla ln

J> partes

bus ) incognita , auc emifla , vt plurimx ex

imperfcftis noftria.vt Elleboryngium no-

| ftrum, alixque, ^ux hic primo prodeunc:

fed quammultx adhuc perquirendx , non

| tantiim in infulis, aut minus cognitis re-

l gionibus, (ed ln noiha eciam Italia ■

[

n o
c -a

3 _

\/

2 1 i

_. a.
9 H

-f.2

2 -

_
_■
e»

f"Au„ore ah vno
T<ra_ata,& pluribus | enunciata cicra
fere traftationibus j
pro Botamcorum da I
ea fcribentiurq nu-
V. mero. vel

- !

1

ferat, & npiijs qualiracibus, exquibus nouii
quoq. nomen obtinere pofllt planta .
Si vel forte ahcuius nou_ claifis exiftiman-
da fit
Sin minus, inquirendura quo in ordine inter

antiquas,&cognitas conftituenda fit
Si aii tem ex his, qu_ antiqui tradiderunt , &
i recentionbus emanarunt noux alicuius
plant.e natura antiquioribus confimilis ap-
paieat, dthimpto cognomineex peculiari,
& magis prppria eius differentia , v.g. quod
fit frutex ,'baccifera, & iimihbus , ad earum
claflem, qux fimilis funt conditionis eft re-
ducenda_j,
^Abenuncante vero,(euprimoplantam defcriben-
"Ex antiquis | te omnjs omnino de illa petendus eft tradtatus .
vt a Phnio^ Si qu_ verofuerint propri_obferuationesaddenda»,
Barba louis | quibuseius hiftoriamagis,& magis ditefcatproptis
(_ femper grati ammiofficio inuentoris Jaudibus . •

I Vel rerentioribus , vt

| Agnmonides, & plures ali_ apud D. Fab. Columnam,
^.MukseapudRecch. Bauh. Clufiurq
. . f Antiquis & recetiori yno.

Velplunbus a fctipto-: fVeteribus duinta- fvno fcilicet | Vt laferpitium Pens .
ribuspartim enuncia | xat ,eaq. proinde^ cum pluri- • aut
ta partim tradufta_,, j antiqua, & reno- V.bus . vg. ^ Recentioribus ,
uanda recentjori-
bus.

vllam centrouer
fiam.

r— f ^- ^

Nota: ipf_ , (eu fingu-
lares animaduerfiones
in plantas , coniugij
ipfius nomjnisfcihcet
& planta» prxcipu__t
erunt inftrumentx_>
epq. pptipra, quo ma-
gis peculiaiibus , Si
magis euidenribus fi-
gqis cpllefta? funt.Ne»
queenim pr^ciptnna-
tllrx carafteres obli-
teran facile,2que ppf
funt , vt noftn inditp-
rum nominunii qui
facilime ppnuntur re-
ponuntur,innpuantur,
atteruntur. *
_._—,--. }

rnagis, m3gifq. expp- I
iita.nec fere abfq. cpn I
troueifia j jjfq. vel J

I
I

No men

quodeftad cognitipner^
plantarum_»

Anf a

I
I

I

& antw
j quorum vno,vt lauedll-
| la,qux pfeudonardus Pli
( nij, &fta_isDiofcondis,
^& Paftolochia Phnij.

Ytrifque nobilior, f Vtriique tum antiquis tum reeenriori-
famofa , fed con- I bus plunbus difcrepantibus pro eiuf- ,

trouerfijs , ac diC-J
putationibus ma- |
xime anceps , & |

plunbus dilcrepa
dem veritate , vt, Iris, Afarur__, ,
Abies Helxine, Atriplex, omnibus.
ferme Rofa , Uium , P.i'ilix> Quer- '
cus &C.

Velrecentioribustantum ,vti nupera, Si antiquis incogni-
ta, (nifi forte plurimorum Phytologorum veterum libris
careamus,) vt Necociana, Tabaccum, Tujppa , Metl>
Scorzonera, &c.

A *{

r-^-i

_ »

»3
S H

fEiptanta quidem omnes , & qualibet, invnico , mtura libro , innumeris licetpaginis
I atjiinfio qucerenda forint . ^uam multje enim dic*l,t,& incognit<e , fed nee dxftne qui-
J dem eompertrentur , fi monta dtuerjofq. trailus ( vt regtunes inuifas , defertas , &
amplijfimas aquoris oras pratereamus ) nojiros dtco intra Uali<e fin:s perlujlrare-
mus , Garganum , MaieJ/am, CorneumxNurfmum, Nucertnum, Qurium , la-
nuarium.no/irum : e qutbus vtx femel altquos confcendere nobis hcuit , breut bora-
rum morula; & Ianuanum quidem ipfum anttqu* Albunea noftr* dttionts fedem
vtx atfigimus , quandoq. Botantcis cum eollegis docli/Jirnts Fabro, Terrentto & Mo-
iitore , ac Phytognojie peritifjimo Coruino , vt vel ieuijfime infpicienda piantarunu»
occurrente varietate , baud temporis fatts ejfe poffet : multa mhiiommus vidtmus rt-i
iiquum negotia prorfus dtjiulere .

y-v—>

3

P

_.

H

fExifteteplantaeodein
modo , & limplicita-

Vel recolerjti Phytologp re-
prxfentatur ab hiftoncis : &
traftatus dc planta ipfa, prx-
mifibnomine eiufdem in li-
brorumnotis ac fignis deli- \
neantur ; & noc* , quibus^ Siu no" Cxlften
plantarequiratur ,eidemaf- I
fiue *■

te, & vuitate natur_

f

Vt ab afpe&u noftro le,

f Hic autem foltim diues ilU eruditio in promptu habenJ^ i
| eft , qux ex antiquitatis cultu , & notitia d^riuat ,

Cuius duclu , & labore qu_rendi_, & ^ericuloalias pio

te , vel exoleta,
& amifla :

i

mota,& qux non repe-^

natur ampl.us , Vt, Q- | allJsfuWt.tuend. Iiberamur .

.1 renente laferpitium . | Qua comparationem inftituamus ad exiftcntesplantas,
}K (_ nonfineJiarumilluftiatione.

} Aut a naturx libro om- r
V iignantur. nue l( nmo deleta, vt qux J Superfic tamen ipes eandem reuifendi, fi naturaad eam

L nufpiamfit. <( producendam rurfus voluente «aufarum circulp vires

(. fuas exerat .

rS»p*ri°tum mntttime, infcriot* qmque mut»rif»r ef} • finfim proi„de , *c muhis faulis m herbi,,& tnimMus notum aliquid^
| 4l'1u,J amtflum, mulea p^ululum ,mmut*ta detegmus ; vt n,h,l m,rum, fi in figuns , fculiatibus , or.gine , _• qu*l,t*t,bu, it- I
u-i.,rum pUnt^rum.Jimtles plerumq. aud,.,mus mut»t,ones . Medii entm illss »dmodum cehbres Betonice. vires exoUutgt^ l
eonquexuntur i qu»mu,s *b Apulco, DioJc,Vde,»c Muf» pr,m,Jf< . Pepones adco conce.ebrat, de menfis deccffere, ecrumc,. oenntsA
honos me. pepontbus noilrts concegu, . ^ rerum omnium v-cfttudo, perenms. Cum tem^crHm, locorumq. Orcuttu, vuiffim-, \
l % _',_«?'___" A"UT>"t ai" ">»"> «'*'' dcb,t,fi ■ ,* Mexlca»lt Reech, Wri ,/i2M hodie e» ex Xheop^Jle.s ,/-»- |
^ tisv:guent, qu*. nos, i? Gruot dejttHtrit fenjtus. ' -?

Vtad

TiWlMU bLU. LAM'1 LiNCTPARS I.

Tab. if.

94«

Vt ad pleniffimam
tandem plaotarum
notitiam; ne fcili-
cet plania vlla fine
nomine , neue no»
men fiue plante luf
hypoftafi exhibca-
tur, adtcus facilior
fit, vtq. intelliga-
mus fi nc dubio, per
quem, & quomodo
planca nobisimpri-
misinnotucrit, di-
fcu/Tisomnibus ve-
tuitatis ncbulis,que
plurimum ftudiofis
oftundunctenebras,
omnis anciquicas
inprefentiszui no-
uitatem renouanda
eft. Vcautem qua:-
cumque ftirps alpe-
ctui noftro peruia
propriodicendaiit
nomine: vcl vt tam
«x naturi libro ,
quam ex diuerio-
lumcodicum pagi-
nis vnineriim ipfa-
met, inquiri , in-
ueniri , & haberi
poflit ; denique vt
euilibet, aliorum_»
frui liceat obferua-
tionibus,& noftras
grato animo exci-
pere,incitatisfem-
per vlcerius,&ftu-
-ijsnoftris,&exer-
cicijs.

Diueriimode
nominantiu
& in;er fe
de nomine
difTentien-
cium.

| Qui h nouis rsntum no

I rainibusvtuntur,eao.n -T -, .
niainxnucol!i«enda,& fr _, quarendum an

I pro fynonimis habeda. J «unduin mentem hi- ,
Hecenti- • J "oncorum, qnouisfubj

«{ r. „ . t nomine.ad propriam__»

Sivero peculianbus j claffem planrain redu-i
& proprijs opinioni I xerinc, an vero vlterio

l i • I ri A il n 1 1 t(l+le\ ri^ ■___

orum

O

3
f»
tr

o

3

3
o

o»

C-

°«{vcl

T3
ET

3

O
3

_..

s-'

3
_w

//» iJ/4g»4 yi._ naturalt doclifti-
mus Coi.egj nofl-.r Porta,quem
adolefcentes adbuc in Pbyficts
arcanis audtuimut, arutieioo
commento nouas titrpes produ-
cere mo/itus efi , quod var-f'
margonyitnpluribttsjn non^,
omnmo mutata p/anta, fiiitem
in caiore, & quaiitattbus par-
tium alteratur .

bnseadcmex anti- fl^gjf» "■ "■* C*,,** ,*,™W-,_ ™„ fo*
quoru tontibus de- ,,.,-,-.,-*,,/: _./

quorii fontibus de-
riuenr : inquirendu
num legitima videa
turvocum fumptio:
tuncq. nomcn , &
cognomen abrCCe-
tioribus impoiitum
rcuocandum ad fy-
nonima, de quibus
dubitatur : vt iili-
qti3ftrumpro Arbo-
re Iud_, an recte a
Dodon. iumptuin ,
& Acacia antiqua_
Mathio. neq. enim
.eft Acacia.

| CoIIedtis dumtaxatfy
\ Antiquo I non'misi vtex musua 1
rum J colleitione eornmdem^

I Amplius qua?rendum
an veteribus cognira fit
tantiim, ah vtroaneo-
tericis tantum planta_.
noua tradita fiW & an
noftrasfit, an exotica ,
St de nouo
uedla . non
Americana folum eft,
fed cV: Sicula , & Caie.
tana_,.

intelligamus quid The-

I

• ophraito,qujd Oiolcori

l.

di, Math &c. vifum fir

Connomina
tium,& finj-
plici ac rece-

pto,omnibul"
q- communi
nominc ap.
pellanciueaf-
dem v.g.Iris,
i^Afatum,&c.

f Examinatis diligenter
dirite expenlis ijidem
fynoni «is o.nnifnis ,
quJEvnieidemq plan-
t_>aut diuerfis alfignan-
tur, vt citra.dubmm_»
pateacanfubhac, aut
il/a appci!arione, fuent
fcnpta a Th.ophrafto ,
Diofcori<f r- , Plmio , Sc
recentioribus, vt Co-

Omniu

&
/ingulo

rum

Rurfus an botanogra-
phi feu antiqui, feu re-
centiores, yel in genere
de illafcrip'ferint,vel in
|fpecie,& ancapitibm:
Iibris.dc rrac^atibus m
terfe conueiniant.

4

/umna.Bauhino, Clu- ?!r|i eam,
fi_. m,.i. q, I DiJtuncul

Cum auteni probe re-
cognitafuerit , fnonon
abfquelatide re/lituen-
da erit Joco, mdeq. le-
genda, vt Faba Acgv-
ptia , ii cui forte conti-
eam vidifTe, vel
tlusMaior.cu

iio , Math» &c. 1

I ius gratia , male audire

Addequod in nullo LfoletMathioIus.
idiomaterefpuenda vn-
quamfunt vcjlgi voca-
bula: exquibuspleru-
que, in planra;, ckeius
natura: notitiain dedu-
cimur , fiue illa fuccef-
futemporum, fiue;re-
center i plebc .plantis
inditafint.

Sed neque fpernenda
vllaetiam vulgatiffuna,
cuiufuis, de plantis ex-
V.perimenta .

NecmonUbostantnmmodo,vel littoribus , aut pratisparcerefolent, &
'bftmere Pbyfictnofiri ; fed etiam hbros refpuunt, ntfi fiores , aut me~

mZafiESfZ?*' & Pra*"Pr<f<f"*«t>& 1'rgtut exbtbeant.
J«*refiort/,gidunt*xat ad aeltctat , Medict vlurtmiad ftipem , P_v-
tonomt fere nulli pro ingent/ pr*ftan(ta , Jummtq. opificis admtratioL
& operts cogntttone piantas contempiantur, & txaminant^

dare nonpofiumus , plus autem
deferimns objeruationibus , vt
nouisfemper, vtljaitcmdtnor
uo compertis ijfdcm natnrxdt-
tefcant promptuana . ,

D.Fabius Columna collega nn-

fier, quigeneris nobilitattm d

maionbus deriuatam proprys

haud expertem titulis re/iqiut ,

fed multipHci condecorautt d> ■
firina , noua femper non f-.
ium enatura penuarijs copiose
eruit-yfcdex anttquts y & ok-

fo/etii eximto Bo?wcrJti:u:
adnosin- Jpiendore genuims c^mpiures
rTi!™7""! "Jtteitjirpt* • Idqveve/ con-
jertis n goctorum trieit twp/e-
xus ( ea nqftra condttto efi) ajfi-
duoprejiarenon cejfat '; vt in
Tbytobafanojuo, fiu planta-
rum examine, & Ecphrafi pla-

■tarum, barum difcip/inarum^

fiudifis p/ujquam liquido no~
tum eti, magijq. ex promfffts
voiuminibus , quibus quotidte

i»fudarefoiet,cum iucunditate,
&vttlitate baud exigualegen-

ttumperfpicuumfiet .

Peritiftimq auttm deque b<ec de re
htrbana opttme merito Gafpari
Baubino ,vei ampltjfimum boc
beneficium primo debetur. C0i-
hcltonis vtdelicetfynonimotrum
quamipfe in Pbytopinace auf-
picatus , in annotationibus ad
Math, & fut tn Tabernamon-
tant' prima parte compieuif^ ,
vtietur . Qutppe vnujquifque
antea Pkytologus vartafitrpi-
bus pro arbitrio tndens nomina,
alients prorfuspofihabitts, aut
de i*dtifiriapratermijfistingen-
tcm Pbytofopbiafiudwfistpfo m
veftibulo confufianis cahginem
ofuderat . Ab boc , f> eomptu-
res nquas piantas , & awpujih
mumprowJJumTraaationum
theatrum expeftent fiudtoft ,
vtiiijfimifq. inttrim P-inactbtts
\. vtantur .

Smpjeramus hac iam, cumeccefirenuusilie Ttrrentiusnofler e Chi»,»/? /?,„-„ p l it
Aegyptiaficquentiam cttam t/quot.dtani, Itlti ; Sbjj££*ffiJ}ffl£'£*Z ^mZT*' ^™ ***"
JUnot aitmus-silam vero muttorum, baiiuctnattone nvbilem M^S^mo^LSLT. f ' '"" '" "r*

tihc muentafit , quin ad nos tranfmtttatur mmtme dubuandumeftT tZC'^mut : """ "» **** ^ptofe

Kkkk i

Hab

tt

94 *

Tab.i<5

PHYTOSOPHICAKVM 1'AbVLAi^VM
Habesamiceleaor , exfequentieruditifsimi Principis Apoftrophc , conceptUsimam totius
TabuL-c praefentis occafionem .; analogiam fcilicet partmm, qua? plantis

infunt, cum membris corporum , quae feniu pollcnt .

, . . •« ;« „,L ruut membra, vt omparanio ,mm te ex parte expleas . A» mn quidquam ftire petis et

•^to tibi iffi prcrfus ftmtle reUd.de rs I W* r, » f ^ ^^ . «UUtJiUfltT,*», q**ris , nullus es , & abfcnus m.gi, , quam fi

dum de plantarum vtta '*w'w»'';^ , ^L ,„ M.L,f„mli* limme , /W ,» «*,J,JhM «»^r«r. . Sc„ //2« .*«-* j««» Vp«*" ■ «« •«"»

^tniere, ^&^fXn^ tnterllt: ,mo e> neruos , qui aifulcendum protendantur c.teraquehuiuf.

filamentis fuis diuaricatam , qutdnt CT corii,

■rdt cerebmm ,fcu ra.

vitam> & gignendi,

agaticnts princtpium

'cautii altiletn nfcen-,

\llie \anftuu>um in tellige s\.

dendt

logia

cpntuli

cum

7tes

capillit refp<

iudicio fiunt vetitatt.

fEcquid aliud in planfis
appt>ere,fptrare,& tpfum
fenttt, voluerunt Em-
pedocks, & Democri-
clis , quam quod vnico

l

fattraheute"^ -.. . ,.

, tetincntc * fin aquisilitur

fnutritum J nutrientc J»FaCllltatibusinftruclum J lnvliginofis adolefcitmelius

, ' l * f g mcncibus & incultis gaudcc

Ammalis nomine Plato ^

* vegetans anii

nal

comprehendit ! quem_,
nosvltrofequuti,^*-
tmtit imimalit natutam

!fmep!jta,&Rir,t

lJ

per partes

fuas deduce-

1 <*

\-expellentc^

f Ipo n ta ncc

crefccns ac ,' &
germinansia<Jhibiuind(l.
L ftna .

t mus:efti§iturr

,-Adnurand» piantarum yarietas, p*fcrtjm

• f/pcrFcttas impcrfeflis »diungimus , f\mpi^c%3e ~\

I Theophraftum ipfum prxpcdirepotuic ("*«** « ft

generans

1

ffurgit in alium

j dcorfum ic ptotendit

S lacius,feexplicat,

• humi tepit, & fcrpit

>-& fub tcrra ptopagatur in moduui radicum .
/-fcmine ,
■ lobole,
| .t i ii inc

rcflcxioae,

ffimile

j difjimile \ ^ yrua";;d7cV, /cortici,

1 j-?—.,s< I I """'"one-S ramorum
UegeocrasJ | eun)ml

(_ligno

^•foliorum

I

Theophraft

«juin pattes omnibus commuoes acci- J f ~

peret.variatcnimillas, diucrfisin ge J penec?Z

neribusflirpiumneccommuncsafligna- 1

ri poffe pronunciauic , Nos autem an- l^perfectiores J

tequam de partibus hic de plancarum

fpecie quaerimHS »Ji« fiquidem funt .

nerLii: urcx , fufirurex
am ratione qualitatum I cremium, phryganon

V quaspoflideht, quam< fruttx

( partium ex quibus c6- * arbor frutex

fhumi plaata

i multiflirps
hu»rLIB alia *H vnift

itant & funt .

l_»rbor

eiTentiales

-

iritusprimum vegetandi principium J inharens^

/-calorcaufaomnium opifex
fanima ^
'i yjen fp

(_corpus j ipfa plantarum materia , & max ime f infitu»

\hurnor omnium imprefsionum capax^^u'" "*"'""

irps
^_arborefcens &c.

f fimilaribs _ "^

feoagmentans^ vci vttifque mlxtiou K

influens

Plantaium in vniuer- J
fum. partium alis
funt,

Corpus vero ftir-
pium in fua pro

flateralisvtfolium

I \i

rcxplicatio

1 afius

1 tcgmen rcfti,

^.ornamcntum

fcaput

cx i difsimilaribus

organa yegetantium dirigcns

f elementatis
1 ftirpibus conimunis
' alimentaris,
^cuti adiacens

prialuperficie_,^ fubterraneavtradix j ft

numerus

coniiderandum
qujceit, vel {

i

in quibus exami
nandafunt

rNon funt tamencminibu, communes,
1 quz.phytoptis obijciuntur,'planta
{ rum partes , fed quibufdam folum ,
I quibus qualltatcs, vtplunmum funt
| communes : arborrbus cr im ac frii-

Iticibus, multa inefi fimilitudo pat-
tiurh , fcd non eadcm tatio ctt in_>
pTariiis : m quibus tanra detegitur
diuerfitas.vt vix ad naiura noi r,,am
rcduccrc pouis : parciu tamen aliz .

cor, fcu hcpar
l^os alimcnti
I clcuatio

V.& fupera vt caulis • juftus I

I artus ad thoracem "v,
integrajes J analogaead membraanimantium

principalesJ radix, cauhs, brachia,fruclus

j recHrifiariae J corcex > lignum , matrix , me-.diil.la

{.tninusprincipales ej humor, liquor , gummi .lacriniae, Sic. i ruceu,

f interiores ^ vt iant^ hematophycon

| magnitudo
'< figur»

fitus quo alias parce, & organ» refpi-

ciunc
eVinde confpiracioia eonreruationem
L tocius:

faquofus

<

laSeus,
lacticroeeus

nn 'uincus

f Coniuncl:ae , &

I

per toca plan
tam dirtLiiae
quamuis, len
fusnoftrosla
teanc.

"Priniae , intimae
& magiscom
ponentes,nia-
gifque fimila-
res,o>;commu
nes.quasdiui-
das in

■ 'iqu

i carni, pulpa

carnem
in qiia.eft

I

l fuccofa i .
J humid» j
1 fiec» L

, oleagino-

fus I mel

J f mcllcus J mann*

S glutinofu-X, 1 'Y%r™

j maior
S fuccolent»

■

>

qua; funt interme;

spartes.

(habenturvel non h*
Difftrewi* j btntur
fl»ntarum-> j

prtcifuait-j I nonfimiIes,Ve(non V3- I
fnts parttbus ^ r:* habentur
Tbtcphraflo \

,Ii qucd qut- 1 ncn fimJiter \>abentur I

*',?». | fchcetptjincne, »r.ii-\

\. nonumcro .

jDiixinaede
I quibusieq.

fuccofa
humida
_ ficc»
- medulla
< cor matrix

. lignum.albumen rvtn*

\ adcp, f "

V-hbr ii quibus adiacenc J cofta
I f, , fimplcx f Jtenutor

I | cort"«? multiplc» Lneruu.^ ficc.ot

| i lanugo.cuticnla

I cutis tegumcntumj

i exteriores^ hirfuties

L , fquama , aculei

.' I lunica, pili, fpinat

I libcr, conum, villi
Lmcmbrana .

Mediae,diuifxafeinuicem, ( vniunturad na- fmurcuiu, .Mi..n

\ , . 0 ..... ! , ,-r . nuloa coniunaa muicu.o

vnitae in plantis , &, diftm- | turaiem difpo- , ;rb;rurBmaeftraitahce:noiuice»wu«
dtsab earum natura: dum J fitionem >, peaen , totulus

feparantur: namq. \ l imeauo

* I rgutta, quateftliquons

1' feparantur cafu. , cxpreflapar,
vei ,^,^^,-c „f„> arciculus firu, materia

>>

^rurick vln > arciculus ieu, mate

.artincuviu unifieibll,rttat,

ffruflum. fcobs, fchidia,
J quirquilia.ferrago,
> ramalc , rcTex,

LttunCJS, tcrmci, rpadix •

Alw

Tab. 16.

wm

F£D. C.EjJJ LYNC. PARS I.

(K*dixi in f-fpccics^rePcn5,rea,;

(■ hmplex multiplci
J repcns, re&a ,
capillaris, iibrofa

Alia fu nt plan
lanimpartesdi
ftintfz quidern
abearumnatM-
ra,Sca teinuice
feparate i plan.
tas ramen perfi-
crune, & in fua
perfetlione co-
«ituunt > duui
aeceffitate_j
quadam adea-
rum compoli-
tioaem , & n*-
turalem difpo-
fitioneoicocur-
runt. Ec funt
vel

fPiimariae, qua: | cinnibus |
i plantarn in pro j propeitir- |

prioltatucoiti-j pibus:cu-^

tuunt.&ferese- ; nis inter 1

per dum planta c«e«S 'J Pa"« « SJfSjSS* *

f Cirrhi , nuclcus , crr.

I uix , quz aJias lorua

dicitur : copu:, bulbus

ffimilaresJ

• fpcopr

J (piritusgcnerinj
■il < feu calor vitalis.

vegetaticum ea (jiim
viuunt , & cum
illapcreunt.v.g.

I

dus j qujbus adduncur
.• vcltiaria v. g. valuo: .
Ltunici, oculus, ckc.

C . „ rfimplex
I JpeciesfuntJ

Ali-funtprima CC»"H** feuor- "mous

•j >•■ I eanii rrr iinnrl I I stlPesicaudex, crura,

rijequide.il, oi &a«ur.er quod I ltoiones, lobo cs.ka.

leplamarurru,^ P«,.Wn»5fc«£,

maieftasexpli- | les I iuicuius,,,rg,,Vimen,

cac , Ctlius . I, > <»rrr>enca,thyrfus,t.-ti

pr_cipux> fed
qtias fuperttice
planta, quotan-
uis monuntur ,
auc mutaucur
ftatis cempori-
bus , platicam_»
nihilominus in
perredtione co-
itituunti&funt.^

f '»Cbrym* J rolinj:

fpicce

Ramum ,4 larculum
cum Ipilegio, nequa
ju.,11 diltinxcrim ;
caulei qui» fcilsi fo
li(, & continuaci ea
Ucm ratio vidctur
qux cauiis , & lanio
rum rei.iflo.-um

3

j cus, brachluin.ramus,
i ramuluscaulicull,co-
liculi,culmi,ftipula,
I ftramcnra , Jtilus; his
| adde pa.-tes quz lunt
j aliarun, vmcgla v.g.
! arnruli , r,oiy gc.
j niculi .

Alia partium diui- ■
fio inter piantas.l

allignatur : quiS
oricurex compa
ratione vnius ad
plures, vel vnam
luljm parrcm (i-
quidcm lur.t vci

rjiojiid* 1 «,

Lcomudes^ *j fuccificut (.giimme*

LColida:
-radix

L fanguit

difrimila-

perennes / medulla
Muccus
rcs \ foculus

' Hos
(emen

| annuat fcurcnv j
porancx \

*-r.ii,

[

0'rucius
vcJoliaaliqua

f Pnncipalis, aur-,
i minus pnnci. >
1 palu ->

Rurfus partiunru, -fimili'ares,&-«
diflimilanum di- j diflimiliares ,

uerfitas nafcitur
cx compararjone j
vnius ad alccranO
auc ad aliasicum |
enimdiflimiiares ! incernar,
fintauc ^.cxcernae

proprii, & i'"arum i
f quxli.^

communcs

quxli-
bet

^comparatur
; ad alccram
tantum , &J

&

v.dencurrL,
quod vna^ I
erit j

Inferior ,
lupcrior

Simplex ,
compofita

homogenea
hctcrogenea

iut

^fronde,,& t>pr6n/:e1,rllm.
tronies ,&fo- P»mpini r borum
lia, uux pancer \ , , Pert'f"iium
duncaxatcercis I p<cies«i c°U(»i>™
teinponbusv,-! X^&T

uunc moritin-» riacimz,

tttr, atit iinmu- | .' cren* • 'cu rtrie

(.tanturquort,in(.p"tes<pd,enn-'

rMucro„cs , aoulei,^ On.i<»la .

I (finx, capillamen ,' f

Alia: ftint adie- j tum.cirrus, cryces, '
•ilitll.&excre- *U' ""«bulura,, . tachrys.pululatjo

| turbo, Pccili, ca- | & jflarumj ■ "'»""•>'" — <■-"■

Aiiz func incer ad f
uencicias nuuicran i Spongia, cachrys,
dz, fed tamquam j grana , pilula, cu-
fpuriz , ac minus I bercula querna^ ,
legitima:, qua; par- j villi, fquamx, imo,
tibus alijs adna-S & ad has pertiner,
fcuntur , vcl for- | (ungi , cV alixqux
tuito plantx, & ex i a itudiolis oblcr-
planta fucerelcunt | uari folcnc .
vt funt V

| Explicata ,iut -.
loclufa tncin- '

brani:

/

t

velcopa-
racur plu
ribus qua I
iti altcra |
cricalccri,/
aucaliis l

I Aducntitia.aut L
^ ptopria i

«-fimilis, rFijura^,
'. aut dif- j eoioKcj
I fimilis I defitate,
^ rarjtntc,
I afpciita-
• tc , jxui-
»-iate,&c.

Ss^ar^ JKfflfit >

■ peraccidensdi j v*ime

} cere polTumus f"f»B

fcilicet. ' cu" '

almes, malleolus,
luramentum.pedi-
I culi , cliUlCuli ,
j elicx grrcoruin-, ,
J fcuvorcices , vi/i.
Uia.lacera, &c. ■

geinma.vercex , falli!

^"alixque
i mem
appendiccj j Sarrr,entuci, polancus^ uentiun

centes

na. ,

I pampmanus lublilia-

l I iUa .

que ad J
bra vi y
....ium
orbis V.nalogica;

' barba

fibr£

Cd'fp

P«r, sut

>ar

c

I d

xccfTu
dcfcflu

oculu,
gCrmen

<^ muiri
? dine

L

magnitu.
dme

Ali* tandem ujnt
plamarum partes;
quatcumfint tam-
quam fottus, auc
proies virtucis il-
lius vegecancis, Sc
gencrancis, quam
plancarum fpiricu,
* animam dixi-
mus : cumq. pcr.
petud non inlint
plancis, fedftatis
tcmporibus defiot
ftirpib'propcerca
pirces illgs Vo-
cari oon paciun-
tur nonnuih tx
Academicis; vt vc
ficad plantas om-
nino pcnincnt, dt
funt.

f Flos , qui eft f«-
cundat hilaritacis
fefiina quxdamu
fpofio, perrcaio.
ris fruairicacio
ni, pixnunci?., Sc I
prcmifs.o Ipiriru I
unnfpes fruaiferat !
abundantix , & S
plancatun Jxti- i

tiajcuiuspartes {
func .

^Calix, nympha, f|a-
| mina , fiocci , capil-
lamenca , capiccs,
fcylus , ccetus , (ea
lcdimcntum . Vngues
florifoJia,feufoiiola,
tubuli.caliculi, ga.
lenculi.cuculli.ofcu-
la.riftus flonpcndiu,
lanugines, coma , &
pluraalia, quainter .
lermunis dclicias. y,
fusadimicnic .

fPomii.glans

fpecie, nuJ["'ucipo
V - nium . --:

lunc

at lemcn ; quod efl ,
magn» matris fostu-
ra ; vegetantis ani-
mx foboles , colie
fia in compendium
planta, ftirpsobli "^
quataj morictispla- f
t* fcetus , ac rena- !
fcentis genius: vni. j
uerli deniq. anima I
lis vegecabilis bre- j
uiarium,cuius par- I
tes atSgnan

■

i

mum , aci
nusigranum
Eacca tory-
mbus, cyci-
lus«. Bnon
mufcofus ,
v«. cach-
CYS , anetu

' „ flnorcu exquiritur narurJ. «„,;,„ prodljaio , "n '

uia. fOrtUS,* I q«od perB cmnes Itirpium p,rces /d.lpoiit.s 'rife i ^'
loa- •' f Iff Snaturxmo!'on^confi'r^'s,part,«lSn^,V

Cxtefiim in duabui au
xinie parci rjtjspriocipa, ■
iibus, ^ua9 cfixfjiui aui j
main , & fpincuin » 6i)
ali;nactiraai,& corpus '•
feu cojnpojicuiTi ex ii- Lvigor
aiilanbus , auc diflimi- /-
lanbus itirpium parci | ■
Dus , ditfjuirenduni eit , c^ ■

^ f^uiusdgnum ex colore exreriori farli- -„n

| anditas, qux l

. i./r -. ~ *.»>=> t.,unii inatis Darrium n, -

bus diffuium .tamquam fcr|e„tum excrccen^ "Jft." n.
turam czrera conuertic , cxfic-pcf^Ar. ,, ""'

t^fieT,^^ °P'"r" & ~'. * ^SlrJu:
Vigorautemcognofricurfi organa , & partium nexus ,ni
ma^vegctantis aet,unib„, reac fubfc. uiunt & fi L "
numerolat , grandcs , nurrita: , pingues (uccof, l "
L fefiam naturam excrelcunt * & ' C '* ad f"'

I

}

fcapicellum, conus,
| calix echinatui ,

j ecn'ius,vcrficillum,

•■ '/f, ar.ecu 1 paterula .vmbelia ,

V.'u'us,&c. | mufcarum, panicula ,

/'caput ad { racemus, Horifolium,

I quodfpe Vpica , culmus , Stc

fianc I vulga, loculamenrum

J conceptaculum, vafcuJum,

I

luspar- /,,,. , J ;"""H«c ■»«, vafcuJum.

ur , & Partesqui ! f"»'eul«< «««]« , checa.elate

L luac * 4 I a,UUlu,s ' conch' • riliqua,

*• , I °Percul»mentum , vagiru

V-fepcum glum, , ft /

. •> , icapus .

fcor,pf„m,ocuIuS(Vmbj)icuJ

I cocepta- j E?i!?Bn nUC'cus ' 6»"'<>ca',
I culum ^ "luJ,n,lum'«»iIigo,lanugo,
Jpyr-ncs,oinculum,voluul,f '
. Lr"Pula gigarra &c.
I Ptricarpium f ad hoc criam fDcflat nuln,
quodprofru vcl humor drfiftn,e'n P vP«V-

Lc.pcur. , ^furnverofemcncumnucteo,

L*pjl;a a flore denuant .

V'x enim ft.rpcs emori errt™,^.^™
, »„i.il«.i -i"- ; fcu viridis co or ,qui fere yfp,,.-j; '"c"v'ror >

LpiUJM ■ «J ^^'"^"'""^"'ooigcft.oniscompendiun,;

I ,o,?T. " f V'P,*f h'r("S ' °US in l'roribus , & lah
<o , adolefcunt . qua, vr plunmum fubalbefcu,, ,
vel in cinencium cojorem vergunt , & propc n al
bumdcfinunt vt Difiamum : atrata fun WubJL
:l";'"« Coraliun, , & hypociti, cL*Eph£

I mo. Mille autcm inuenias in veeeianci, naturj,
imperlcaa Juxuna colorcs , ^SS^XSZ

j gemmarum, crefccmibus ac fe panden I .« ,n ?

.1 f fcmper.nterriarum quaiitatum „,!U1 am W.ior
5t" C°'°"5 °US »"•» vcge,i,rqrnXti;"0;

(

Plantsrum venter, iofa cerr» —..
crcd,curAnaxago,Pnontamcnro,Bni'0rnn|IUrn maC" fjc"c
animart,bus,&8p,.1ntisconr0: ^° a^n"^,^',,0:':0- "1«™h'.»
quamdrhi5determinate«atucreferf,^,P 'ir",0"'-

uifionis partium ca^eUo tuT"1 'S oeftituca. eomjnun., d,

SS_£:i?22w *^*- '«**-. w-*r_i.

i»„ **„« v^ tmilU:9m (otiA!,, iMt tc Mj^g_Xfi e> ^3j^i^»-f^ *-J*M^*«.

J»44
Tab.I7.

fcofti-
tutio-

ne pe-
culia-
ri.

PHYTOSOPHICARVM TABVLARV

r_yr_>a_etria, (-•--* ",aK* ' omn' fc''ic" """" ""^*' '

I Siaotliy -J Membrorum.p.rtiumq. omniumfigillati»-, W uf»b«l» d.fff rc».

j , ± turum^::br"-^fru"^;bBsr.r,ibBScorn1B[;iifq.

rCof- ^ vel f Nuroero / pTuribus. ut p.ucor.bus l.rtncbus , vel app.r.»..-

poris I I N"IDero< [,UJ> __-, j,re(,rtln, fe rcconuunt aut cxcruot al» ,

oerfi- 1 Copofitio- / fiue L atq. ai>*. , „. j!r-.fl,_

hlntW « TVrvcbro- I w o f Si todem -rdine _e_>p»reBt tompofit.. aut d.fpof.U» .

ftentlS I ne mcpro- Mo(Jo l » eo« fl , ,elfior<.r.p -_.uo..ntefo..a.

.:-. . , Vsuntcnim fo.g»* m.*.»,*. brtuior.s d..a..on,s .«.

fTotiut f »»"._, fcllll(t *all_ lrirrefire» hebuf.m.da.i*^ vt F^ungi

u

rum . ~ue
rnatio

ne.

C ^tate, & {_
durationc

Vitje

ipfius,.

eiufq. |

mune 1 Qen
| ne
L.cuadi

d ut.ufcueaut ti.uiu- iBvia trt,ou6t«, v«l .11 f«au-
l neiopit* ,f» .iuer.oteipiri.il fc fiftunt pl.Bt».
rOu. immbusltrrper mem-ris f»B* confiBuat.
I Ou. prrpety.l-».» . v. a.bor.s nonnull» , qu» f«»pi-
Partiun,^ 0.«^ ?, or_c ,irercl.,cu_t-r .
I Vt & radicts pereonc.lcu annu» .
-~ • .-o.*perrementantumro_ltipl»caniur y
("Rat.one /£"£„ felr,et. ,c isaittn , ac «l.ascomrounicanHU,
, <?ujllt*- \>j_ h.ncplantilerj.S Amrhicarp

rum.

■ ___: — ^. __ hincpiant.icr., o -1..^...-«.,--

• tum . « ILmon. ipcrmata, vtTnbulus Aqu.ticu*

•nerarJo-^ . f.dflorcrrl et,ar-eilri,t», vtSaluia*

f-U fx- I r.rc,Por: <> .r mult.ftn..r.,s, ,t An n.is.O.this.Typha •

' j .,.» J "??*' 1 *d pl»18! pauci feromis, vt Mercurialis, Ag.imon.a .

ndlUte. L.mefura . V. _- f-Qu*,&iBnac«,& penitu^depen-

fEui-

I devn" .
tius.

fCorporum
I inconuic-
tum colli-
gats. ne-
xu .

(_mcfura

f

I ntagis rtrifto

fPropi

1 n.mi-

tatis .

t

Coue
niunt
inter
fe ftir
pes.

Coor
dina.
tioae

Jll.i». ». ...-»*_•■-■■-» --_

jrQui,&iBnat.,eVptnitus depen-
? deote»lunt>vi V.rcu.caiTucai&c.

J eonnsrapa.J Vel EBat», eade matercula fob-
J rantic. 1 fidcnte , vt Hypocifth.s : .«
| vag*, & in diuerhs, vt Otoban-
(_che in -enilta. & Legumimbut

finfitionc
ii

I

I

I

L

rAdn.txn fErumpen— , .

I v.n. rere j c.eti lucci occaho-^ Squam.

Laxi ori

llpiumn v.nculurr fpeScs
d.u.dui» t»BW8> nabes ; h »ero

aPtitudme»ad»in'»,»S«P"'
\re» icl.cet con.ungere v.lent
fjmu.as totasconneote- .

ap.
Ires

|u-

Arte ionex* J moculatione

^ appoli.ione , ali)rq. em
L_ phytheotici», &c.
tit, vclex- fTubera
I c.eti mcci occalio-j Squai
I cortu.s,pu » ne (vnde his fpece| V.H..
J trei.dionfC, tu,- et.am ro-g.s ; V.ruogi.
1 aut.diea.s i torrret.t cou.ctui . vtfunt
I fucc.sco { _.,._ pL.chen

"" I re fouente. '

{ riteriori. et.a

1 ralione

Sexus not* ab eo-
dem concepta fe-
mine.ac Mtris, &
loeminz exottu.

Parti

cula-
tim.

1

f

Afflni
tatis

mcu

Lvi
lo

Prosi-

ma fe.

r'J

Difpo-

fitioa*

r tiint

< &

Lmulcus

txtenorC. ct.am poiypo0iun,
aducent.umoc- LTriCh,

loei-

Iori

I .outtn...™».- LTr.chomant»
l raliont

flnu.dtn- /-Adfuccuro [ »t Heder.
tes&fu , rvolubllci im-

super J per alcenJ Ad i plexicaules
potit.S. detcs.auA Ful«ru< omnes.vtVi-
1 lupcrca- f tantu i tis fuper quec
Ideotcs . *■ *- cu, &e.

$upern>t« ealu cx fuptrinieaoftmint.aut cfcl-
lcCtinotii m cauis ,u.niabine, xutfimo&C.
f v. io lubterraneis

'"---.". Marin.,

XLacuftres.
X& rluuia-.lt s .
f Ex quo n-men ^Saxat.le» , arenof.
i fumunt at> ip-^ Limicol., paluttres
j liu. lolicodi- ^Agrettc» hortenfet
< tieaibus

1 Remo-
j tioro
; refpe»

*• ruit

\ VUntf
S mi»'*

fVt in lubtcrratveis
rvndeq«aqw< & confepultis
fambicnu.. \*q»",llbu*' w"

Proplus .
contin -^
gentis, ; .
3C rxcipimisl rMo"«"«

Ucretiieti» Vel aprop.n- , y.r.t.m.
*• I quoru relpe 'i

' Arutnfes .
| iratenfcs.

■Memorof.

f . VmbroSs.'
j ,n Apneis,

<

«

Latiufcu j
jlefpec
tancis

/■Confimilibus
| rationih

bu» rCuItum ad ,

ius. j mittcntcs.^ Vrban.

I

I

Vioeis
Fruticctis.
Segrtibui.
' campis
Vjyluis
/.Oocoeftice fCuiufmodi funtole-
. f t», & ex alumnis
'-Jaciu- J hottorum.actefta-
f tum pulchnflons
L plurim. .

fMinuS
j lcilicet
I pcrfe-

I f Fili. nullo m.nfuefcit

I C.It-m «r/lmmites, ! aratro.fed Barba illa
V. puentes . \ «c rer«.< louis f.p.us Botani-

\ Vni-
j uer-
! fim.

I

Patri.r

L. ...
flu

r>

efpc j |

C*li, vel eli- f-ealidi j
macisrationc fngidi I
J ficci ,

coru hortuanos fru-
«rator, & e noHr«
Vmbnz motibusOty
moides llla Muleofa.
Nueertnaque Traga-
cantba .

Qli

1Bt r-Se. Feg.onis tiufde, vt
_humidiLccrman.«, ltal..,&c.
Vel magispt« Vt Agri ci.lde Motis, aut Ciui-
citcipfi-slo i tatis,aut fiBlt.ro», »el cotinen-
I ei \ tis, autin eodem eircuitu

Qualitate

Con
I gruen
| tispa-
| . CT S

^°- I CWM

r5impl«-
ciscom

plemen

ti.

f Hmt

) »mph»

itJB" j Excefsus
L J etiam fu«

| pra Pian-
I te_ c6mu«
| nem grl,
l_dum .

Perfe-

l S germlBanao, autgtmmaianaiq. p_-«»n-- —

< N.reedo. »el L. talei fortmntur . .Oilieet

\ Moriendo . i Moriendo aut omn ao aot per partes amif».one iciu«t
^ProftreBdo,*. Cauli», t«tu$ , foliorum, &e, ..

Ll &coplendo J _odem menfiumvcl dicrum foacio partesba», aut ..-
rJ 1 O.Stitate S ' l»!. &adm.turltatem«ajperduccBdo.

riS. I <i.atltate "1 ripac.is poftqu.m fat. funt «qu.libus.vt »elut eodetn

*■ i- j J nart-c_vterotircud{MatrisTeUurist.ilire»idea.ut

L,-rBmptBdo < ;ttribusdlcb_sti,tum,N.pum,Eruca,Ocymu<)U.rto
*v Lafiuc. , ABetum, H- «nno rceoni.. & Mandragota.
r^potee.te- |-Similibu»e Terri, ou- i Vt Ait>ucu,,Rofmwin-»,taurus, Cneorum, Sanamun-

J - » lcen ! ochs.aut hafitu. ■. d. Bub» louis . -fc.lidonii

\ bus emer i f Vtnotaretft pcrrua, glerK>r«, hum.d.q.Chel.donm

Ll gentt». ! similibas mifce-.lis < mlBus.Aconitu hyemale .llui Monophylu, Ranucuii
riiis ;_4 . i L. complut.s *• qu.dam, tV per v isinofa, vt L.thtn, tytopo .lurr. .

1S ,<j ACbO I v-lSeminis,n,tilse»c|l»._,4velStmbifo,i)»,aut Seroun.fol.is * biualu,,»el »nius alu. grano
| niOLl^- V. prr,deunt«,,$tirp.nit:o Introrlum, »«l extrorfuro habiro* macre fcilicei terr. .
I Paili.-." rsunt cniro nonnull. ciufdcm od..ris,l«p->ri,,tta>pcritn »t N.rdw cum V,itr,»n.,Cictr cli B.,i .
i libui 1 lutfaeu (atis.iufdem,velvi«»inMtditiu»,vt Aiom»tic», Catharu», Dclcctrki*,.ls«f»«
^ » tcs fimiuttr, «iltti-m ir. alij.anitus.

Ob- (O

fcu- r

Origi

Jjiuer«

Tab. 18,

i'KlNC FfcD. C^ESII LINC. PARS I.

f Originem,& / M»'eriam i
iplaru caii ^
fas. i F»rn .:

lolum nati
1111111, in 4110
BUtriiRcnti , j
educationi5,*N
& victtii le- *■
des i coufi. I

vnde

dcratis .

P.uerfje
Siitinter
fe ftir-
pes , fi
_n earu
Natura
latius
inlpici-
as,

* Qu*

cxter-
ius ac

celen-
tur v.
g-

L'

Mixtim con.
litisexqui-
buj

}
r-PrinciP,> Ma*£M ipferum inftrumeptis.qujbus rfiuerf, j-tid.nt .

fmagishmpl.cero ,-vt lunc cementa vane ad mi.t.oncroconcurrenti,, vnde h«.
T_l.ru, . & m-r.alnci corpca, ycl fpintus matcn.am huniura-,
' perraeanicsdiucrlismodis jgunt.
i Forma, ouas df-l',,^? ,, J5 v"iod,u"fis ? comPlutls, m.icellilque ferroento.

F^^TSff iflfe* f 0UUi **■ * *""• dtdu"" " d«°<" -'- n« • w

Locum, feu f -lcmenti, p.bterrane. . . s.xatile, , «renicclx . limieol,.

j Superterreitresi Aruenfc,, dtd.ucrlaruro Tcrr* qualitatum .
J med.ar T _•'««>«« .

Aquatic* iiuc aquis ' Marin* .
i.nmcrl.. J tacuflrcs aut ftagnanti, ,qU_ . '

r «■ 1 - VFiuuiat>le«,nuales. Fontan».

simul aut Supecarbore_innat».
diliun_:im_ J medi», f-pe.radicata,terreftrts, enatc.
vmemes \* c,fufupernat_.liberi,d.tfcrcncej!
Paralit.cz J.bcrz.

fcpnfin,., diuer- , fvluefJre, , pratenfe,, montan».
.". . 1 vall.Mm, fegctum , aruoruro .

£5?.&-ffB-*,,P au*Pr°Pen"» ,utim,, ,n_,

locvei aliocircuitu nafcuntir. "' ™

diucrfo , pro«,mo , vmbrofo, aprico .calido, tepido,
I M.V. * remoto ('frigcnt. , aui rigenti .

I uerfis . Vitali

t Vsga ftirps , fluSuat
V hxa, <CJ

U propriai-'" <« ['"&£?""' '"*"* ' «tf««
1 . ... .Vw51,Js (. circumdans, compleaen» .
Lvi alien, ( vt afpottacione permoca .

quoal r «cacum.neadramoserectum, ™TT?

KCrmen L , Ja.-ere ,ut ramis pendulum .

Ptnium [ n.rtmm fti™™?" difP°""0De T ordin,tJ' ■ auc compofita ,

Magnitudi. fcggSi %3gffs&.. bsttssx****

nern, totiul- \ £'"* vnde ! L breu'ore, , eraffiore, , latiores •

* .. ! & partium minorum __fronde«
|quemollsra<{ vt funt , //-,,_,_, "l ynde f , dcnfiore,

:, & f 1 ranorcs .

94/

■

j Patri, diuer

r Lonnm.

I > •

I Vicmijs

{ hO!

W c<rl«di

Pofitionis fi
tum.

rotiusp],nte j-de loco
quoad J
f motum V.in loco

licz , Cermanica; .
uam
DIMM

7

<

1
1

1,_ _.... — j ........ < umi

tiones , qus ) V.fibn

confiftunrin l mtentioiie, ve) rm. _•

confiftuntin |

tctenttone, ve) rm •

Dumcro parcium L *&'s '^0'Ctcs , proditx ;, melles, ,ut m,gi, tenue, ,cVe.

I *«&„"'*" Tpltnior" 'J'1*'' "'P1"*' f«ecof«,pingo« ,

at*,cauI,lpont,ioii, arcntcs.

_7 - — * -—..■»•, , MHt | Yui^iun 1 arcnr.es .

NumeruiIL^[Vnd*f^«";or«.r,riore,, vulgarcs , minu, obfcruat*. magis abftrnfe 5 emmuis hoe
feu multltu- ,pfum ad hU nat»!'s obrcruat.oncm fpeSare vidcatur . »°'"ul* quamu.s hoc

jTobufl»

dmem fpe
cieruni .

Figuram
ue Jaciem

L

\ Iftteriorem que
eftvel

fi

lipidc,

offea

- ligne,
J «-arne,

•\ /'robuft, "\

J I val.da '|

! vnde j firm* ., . ! Q>"?Pmni, pernrodos, & qualicatet

r* fit S 1,rn«"lJOr ^t-a.tium componentium in tabella. 14.

Lvaria J V. J

SjKtriortnL, T'0 '"" ' Qrp0tis ' au* er,c inte8'» «""''».. »e 1 dtficiens.

'"•< J inquirendpan lit pulchr», eoncinna, ,ut

r««li.«.L • • rPr"n0ln'«'tui mlolens & monltruola .

^refleaotntnituv rcfe.edo^ ngsd./simil.s.
V yLinearum Ipccicm , vt lunci

u> rc

|at

I co

iNota

AtSiu5nem_t J
ex qualitace,^

Uoccult*

ibfblute j globcs j vt"tuberum , bulbo-
I vel oarrium ,n «...;-. 1 -j I conf.de \ rum «t capitatorum multo.

r_. .a: j ...... . *■ mcnpy-ram.dalis acccpit

vniuerfimJ vternc«..dtb',ls'.fin,'l's» autdifiimilis tempehei ,aut facuJtatis.
1 lapori- , odoris, &e,-

vcl fnullo vtGramenCorallium.

f Odore , ,-• puaul , „ iua Mofchet. , Ger,nium ,

| 'Jahquo .6 Ambrolia.Botns, Ageratum.

IV. 1 Aromatieo Ganophyllus , Nardus,

I l^. Nux mynftic, .

I^pirticalaj Lmolefto rGr»ul> vc AUium album, Narcifsus.ar.

j genteut.

\ Fo:tido, vt xytij, Cartaria, lafer fce-
I cidum.
Sapore, de quo. fupr, . LPutrido.vt Vulu,ri,,Dr,cricu!i flores .

vjuaiicte, v, g. clore, fngore, & in quibus eaceflus , er,du, , &
I prop«rtionot,ridebcnt.

■ Facyltate, v.g. efculenta, deleterica, medict, , & hac vel catarti.
rA. . . V c*»»utd'uretic.a,di,phoreticatvelalceranti &c.

& ai.os vfu, . \ eV .mpat.cntes contactus , vnde nomen
L accipiunt

f fof* froftB} bie fbyfici „i.
j<ru*reptj/ts , q^ nunc 4Htn'
tAxat (ur.t ,Jn,,r»t>om . N«,
tam m Cerm irrn^ui Hcdt-
t»m Thtofhr. laferp,r,urn~>
Cjrents p.r? ,mb epiccu . A/-
faragum e (■o..jtpha,s Arieit.
nts cottiibus,t earbpmbHs V ' er
ben m alijs Abfintkium, ty>
quam muita alta,qut miam,
*ut mhil prorfus ncta .

@#id in flantis iislttminm-
its > aut Coelum pnfstt,au/ rt-
gio , vtl ex loc fuh.es , 'qued
eadtm plsnta itft ipf* ettarm
ttifcordart Vtdeatur , fibiqu*
difftmiUs qualitartbus maXf
mi immutatis , vt -._/.,! Si-
eults, Hifpantsqut xcernma,
mms nobis , Hclhborus ve-
nenum Hifpanis , & mcdica-
mentum Italts . Hicctu\nO—>
lndts talida , Buropdit Nar-
totica .

rAt> Amtna. *•
Pafsionem I J'bu* I Ea, in eibam , vfurpan

^ nibus }

1 u * I A i n_>r ftt «flririiUn

<unce„jn,,|i« frig0,;> brumat,.nu,vel Soli, , imp,tientes, ,ut v,rie, mcliufq.
rtf.ftente, , & vcl .pfi, igmbns tnuifia materia , vt V.truuiana vcl pottu, d-
_. _ _ farca Lanx dequa fuo Jaco.

Alpe<sum varium dc quo pag. feq.

lnplaritis diuerfus furgtmti
feuaglobo fefe protendenii
& explicandtfpirirus, &pri-
mb m htrbt. fpeaem comp.t-
rendi vtger, nullus fere tfi
fubterraneoru. &hfdrogn"a-
phalorum, qut nufquam e
terra erumpunt: Licheni j ae
lent-cuU debilis i herbts ma-
ior,fru/ie,bus vegetipri vni-
tterfo arboru generi nobtlior i
maxtmut autem Cedris ,ac
Trogtoditicis Valmis , imo (5»
Lariribus,abietibus,pinubuf-
que quibufdam, & fagis cen-
tmgit , vtt prtcelf*. pyrami-
dali neTirt lanuarij mcntis .
Rtfpondtrt autem ■hiittur
htc a naturafafia. tmtjfio,
proitiiionibui failts ab ani-
malibus , tta vt perctttiendi
impeUendi , faHenai , afcen-
dendi,ts fepro/endendi ad ea
ad qut virtbus peruenire ni-
tuntur tfurgendifimilesim-
pttusm plantis quodatnmo-
do pares ej]e videan/ur . teli
tnim iadum vtx vlU arbo-
rum fuperauerint , Quart^,
Irabs tlla Tibertana, e lance
CXX.pedum ; Abies illa Ae-
gyp/U n.iuis CXXX. Cedrus
Deme/rtf parts al/itudinit
fubindt cdtbrantur ab an=
tiquit ,

Diuer»

94<~

Tab.i8.

1 Afpeflum
I vanum ia
I tione ngu

r

fqi* vel
! mutatur

i

I vel perfe

^ucrac

PHYSOTOPHICARVM TABVLARVM

\J t\ l 3*J .1 *->! *■ * *■ ^ ynde ?„,Horz in rnultiflotas, fimpliflo-

frobqiatur-f ra-.in plimforas.parui fruftus.in magnos
i *- deuemunt .

J ' /-vnde mticum in lolium: tulitwe Hore

. debilitatur j albp, in rlauum: vitcx reftus, pcr a-ta-
.deowtatur ^ ^^ ^ cuisum)& agrlfolij folia in fum-

l moangulos amutunt ,&c.
r rt exfimpliflorisniultifloi*, quod in_»

I abnndat-T Anemonibus, tulipis, ganofilis , 6t

matteria^

eminis

/-prodinerfita-"\
\ :e cemporis , •
rtwfpontc^ ?tatis,lo-i,aut

I l"

\ f affufis liquo. |

JautmSgo.^ ribus.autttcr ■

nijs & j »-"-•-* "• j
V„ Iria. J

!irt qui
bus

j virtus

1

L

f

f vit«
f m>dum

vigorem, * faniti-
tem.exvariapT- «
ftrtimradicis inn I
xione, corportfq^ue^
ficciori, firmionq.
compagine .

«lijs notatur.
rRicimus TheophraR : Botris,& Trifolij »-
I , e . J lia fenfim durn fcncicunt,>inora fiunt,
I deficit ^ njgm^^aiiaruroquecaulisnplenus.^tat*,
v. i. fit eauus, aut vacuus.ctt mams .

fQuedam eriiiii in terra tantCim viuunt, nonnull;

Vitt in bis otnnibut
ratio, & viuentis,
rcttnenttfque conne-
xnm babenda; & eo-
rnm,quidiuersim-
tus->vel extra p*r-
tnouentur, vel iff»
patiuntur ,

v.g.

tantuvn , & funt,qua:translationibus, & aens.excernifque
iniUFjis magis , inggif^ue reiiftunt ,

f-Integ« fuo cum virpre ; vc femper viuum , AIo<

I

quedam |

eitra., j
tcrram.. '

I

i pri- J
mis vi- j
tsE fun I
j ftioni- |
| bus.que I
I Fequun i
] tur

I mi

I

Roaia Radix,B^bi plures, Scylla praefercim»

fed Colcnicum uobis , vel in ipla pixidc car-

taceo inclufura cucullo floruic. Afphodelus in_t

cubiculo csmentis intercepcus a niurarijs.germi-

namific, , . ...

Excile , & exficcats florentes , vt Pulegium a SoU

ftitio , vnde roultas per folfticia fiores apenentes

L ipfi obferuauimi.s.fiorefquccadencesexcepimus.

Lanoorem , 8i imbecilitacem , morhoiLme varios, qui diuerfis ex aftio-

m! Z leu tunctioDumlaefiQncdiuerfiuiodecoMingunt, vnde diuerfis funt

V A^purSdanthum, fordidioris Olera, calid? Ocymum, falfe vel nitro-

,rreChrychamum, Kali, BuU.c* Eruum, Ruca ,B:ca , contra fallam prata^

velati 1 non Vrunt, cal.que mgruenretiuu.a, ( vt in noftta Taumatumbria adno-

Utt tauimus) f^^r^^S^^^J^S^^

1

mmfu

Qu* feili
eet ad ip

fius Vlurn
tis ftaium
attinent

I velfpe,
| ^ac ad

• | i»'e i
feu p

J

<l t.u< rro J

I tusquol j
S dam.re. I
Ipc&u [

j rcuto: vimpIatunusVoi d"ueiforuinliquorum "diueifa:, vt exiftimarc, quam

' n,if i ^riniuerfisHlantxdiucrfaegaudent.cinereimmundo, ficus, Oleae, fruges

tuT."' Smlntorumque mics folo plrmixtis , te calce ,Pfa ^^SS-

^ null - , numaqueis , ( vc fumiiacim dicaniUs ) diuerse iubaftis, & commixtis .

i vel ctia u ftercoratione , vnde lecanien diitum .

^ TFIortncia a lummo, meaio , vcl imo cantum, pnfcttim fplcata , v tnticnm, cc

rfui 'P "\ nif f», vtDiplacus, ataiummo ,nthemis nnio: vmbeilifera , vt lcriicKium ,

f>us i I Aogdita, amedioManubium, & Pulegium ret;ale .

■ ' Autvjne afummo, medio, &imo, 3t pertotum tyi ^m.vt Afpbodelus luteus.

, ' /.!...' u. .: .1, *. i.,.,„, ^liu Hciir. vr I. , ', n, a choJcl

| 1U

t fitum
fvt

ad

Qu* Inte-
rius, vege
tancis funt,
virtutis, 8c
vitalis fa-
cujtatii ,

ipliulque
l fmnQioDu

I

I velae-
j ris,&

I %ut viric a lurnmu, mcaiu, a. iniu, ^ ysi ivium «■; . ,^.... r — * — - -- -

J Aut ecum iuecefsiue, oc li^iliatiiii, & quandoquealio floie, vt L.lioalphodelus,
qvi inoe Ho nerokailis, legi vioetut . .

lnttatectiam fecrn,inante oceuito fiote, vclarp» > Su* adhsrdcit MiB-o, oc
miroquo ue m fe modo Apparine • „

l_Adoe quid in gcmmisetiam, oc Irondibuv profercndi» diuerfitas melt .
fsuntenimordinataalia ,qua\ltatis temponous folia,iro..des,Fioies,ierniM , leu
<,uo ad j eaulcs,&c. vel prms ioiia, & gerroina proleruuc, quaro flores, & icmina, vei

Tofuo 1 Ananp.raVoftera , »t nudiflora , qu* florem , vel etiam fcetum ownem folijs pr«-

etiaaw I mittunt, vt "fufsilago, Croeus.Scylla , Amygdalus.

*r„nrli i Aliaptomncua dixens, qyae vtri>u>« modo , vt hcus quidam .

furapc >»perc-.Stfol,oru,n,ciFlc.Tum d.rfhVi qu.s feruant compiuies;: apertura no-

rtural,. f durna , vtLaxuta, Peruana, Mirabil.Atbor ttillisfifloresrelpicias.

folicrd I ContraaionisdiurnjeCaltha. Triiolium lifioies refpicias.qui noctu apcnuntur
S: floru<tf nocturnae lifolia rclpicas. .

&adfo ' Adlukmconuercunturheliocropiaomniainde dida , mirabilitervero iota aie »
lem c<*. ^ Plulcolus llle indicus , & vulgatior tupinus , ad folem fmgulis fycccUinc hC£
uerfio . I rl> circnmagitur . ,

*■ >euum Vt tertio a fatione die Ocymum, inde fortediftum , 4- Anetum, lexto

I attate, io. lscta'brumaoctauo Atnpiex ,ek lorurfu.n Brafsic» > ax.

ortum > Porrum40. Apmm

L

germin ,-
ationeo

^tatdum Anno vix Pjtonia, Mandragora , poft annum Lotos, Agilops Plinij

fcelerem Vt tmigdalus, & in marmmisomnia przcocia,
tarciam Vt Morn» , nui luglanslolfticialis, & inmontibus omnia fetotina
... .»- r i . k.1. .i.j;..^.ln. ... ....i. oi-mmk Pintli I

t\b »ltilibttt fuccti

figur* quoque ratio-

nts haud inepti de-

duxeris i t*igu»s,*f-

prts , an^Hltt htfpi-

d#s iltrpes bAbtiexi

guo nutrtmonto : vt-

rum * plenioMi rotnn

diorest turgtntefqttt

tnttgis,& non ob&fas

ttnt dulciorayavttio

variasi coq, immw

tato plurtmum dt-

uerfat .

Ortanorum contex-

t»t, & q»A >»'<"

obediant dtuerfe, aut
digerantur agnofce-
mut .

Sedpatriainhis'om
nibusCseli, inquam
racio prxter illa — »«.
qua. abjnternis funt
inquirenda .

| vel

curte f B*^
vit* 1 tu 1
cn» ! ra i

ditio.^

n'bu,s I cul
pnh -

nitis

l"J

V,pe-
j nes

.V

Vt Morns , nui luglansioriticialis, a jn montiDus omni» .r.i.yv.... .
liquo- Vtfemel, vereque bis , Medicamaius , ter ternis gemmis Pinus AW»
tam Robur, Fcbruario, Martio, Aprili medio .

"l Inde- ScuincertisviciDus , aut tzpius, Sampfucus , Reta , tpta«f.ate, ec vere
i tetmi- eontinuaca opera, & alia-plures . Aegyptijs pfrpecuagemmatio, IJ-
V.natam cuti,& vere alibi.
incre J citius, Vt $alix, Poc,uius, Malus, Perfic.a.Cucutbica, fios folis .
n-tn l ca.dius Vt t>inus, Robur, Buxus, Palma .
turn rf°lior"m r'1 e,enus moro > ferlus amigdalo .

afum \ frucluuin < Punic* ficui folia ance fructos caduntficuti &vitibus, &«.
c Utlorum V.fruno, fruSuscadunc ante folia . . _,

r f fLongstue, vt Palma, Qnercus , annofa inde diS» ,Finu«,

■ totius 'i i Buxus.cuprelTus.rScKefinifcra.luniperusquxtemperac»

rlnr.rl. ' planta pe.-tnnts J caloris&c. , ,

«n/m ^ vnde < ', Paucorum annorum , Rofa Abrotamis , Malus perfica ,qui

I diligenti cultu ad trigcfimum etiam annum perdueuui t
V. quamuis citra decimum perire foleat .
ffico, feu malispracotibus.duleibus.autfertilloribus vltl-
■ & pauco- | bus oreuifsima vita Plinio

diuer-

fi.ru m

mcmci

^.rorum

I

I

_"UCO- 1 OU5 urcunsima vica rnniw •

an- ! Alii luntalii)uothorarum, vtKoniphytum noftrum die-

Inorura-,^ rum aliquot, & ephemer- vt lungi .
! fe« ftiga f Vnius menlis , Ophiogl-ffum , Rolella , Linaria , BotrytiS
J ces. • aliquot menlium radix caua Orchis, trimx , aut quadrt-

V • m -,lcucoium, Bima.Caltha, BrafEca, Bcta , Apiuro Afl"

V nu«,legumina facuraria, Bocrys, Ocimum.Cucurbica .

roiea.^alma.Laurus.CupreiTus.Ilex.iMyrtus.vniuj

Tptttn j duorum, vel paucotum annotum, vt qu* mtcre-
fradicis 1 nis S untaltetoanno dato femine , ficut viola Bolbo,
^. nax limonium elegans Rauollij, & alis .
< - .", ^Plures emm Mrgulis annis, & interdum ali-

1 fugjc.sleu f quot menlibus radieem amittunt , vc Bulbona-

{Per-«">»»\. «fa.iimonirn.&c.

>Sempitern«.vcOlea, Palma, Laurus.Cuprellus, Ilex Myrtut
f frondi.J annuatim decidu-.vt Pirus, Prunus, Morus, genilta,&c.
Vl -■«*"»< Mixta-, MeuiaArbucus, cuiMScacumenvicet» inienoia nie

^ arcUunc ,

i

1 hiems

Diuer-

Tab. 18.

{ii.anif.fti
mcogniti

radicis, f f

caulis,

furculii

. . { generan-
ge.minis«{ dl facuL

rzu. ^ytbll LINC. PARS I. 94.7.

fSunte..imrteriles,tumrpeciei, tumindiuidui vitio, 6. indecaftrat* *e>,mnrt,2j'

pM_lb< *», icd 4emdiu,duiS, ,u,,ntracertaSener,repenuntur a! "ft^r, Tuinon
l)rouen:tafacu tateinterna.dnm (renlpirnnr ,>.),-■.-..,.,.;.. .... u/acl°' qua. non

quorum
on.nii.ni

Foecudi-

.as.ra.io- j .enMn- |" easconfi

Utj * D I .■_.__._.._

vniuer.
fim

I

toliorum

gumnii

_-«-.._.,

j deratur |

r

I
I

i

i

i

. — • . 7- — •"-' i'— '"<•'<• v"'v"ctl,,-"*lcfcr'uncur,aiiae[t ratioi aua?nor_

I prouemt a facultate m terna , dum ftei ilekunc fed a contrarijs extrinfcci ° _l_ri?m

fNon_-i__namquemoliunturfenien, fed nou perficiunt, mulorum fimilituHinr
«tScax < vt faptf... , « aKouid femini refpouden. producun. , TwJL £ ."S
V. quae m pelipodio , & .imilibus. *

ffcmine -f f,mf ''',' -. fiue. foio .femine P"^0 ' w * '" A-«Mft«ri. ,

1 ■ . _ _ lufilr»

I

1 produ-
L&ioiic

; fpontanea, j I n3,tlux >

I fimplici J iementica, Vexquibus J ad"cn_-»
| *)infitione, f oriuntur S P«t"genx ,

ansDlanra I 1 «mbng.na:,

_

1 transplanta ,

L cione,_.c J ^o^agenac, dic

fPerradicisinfe multiplitationem nafcente fobole
I ,...1 adconiu"«agerm'"aniultioermina,pra;lertimex
multipli. | multoculis.multielubiv&gcniculatisradicibus
C1' < E^er«dic'sa«*aliamc. , fRamis infitione

, braadditronem.autea. fcfimu. f iun__,s,.err_. „n

Diuer-
fac lunt
eriam_>
intet fe
ftirpes
ratione
virtutis
genita-
lis.quar
vt pluri
fniim_»<

incerta

dem fuccrefcente ex ra |
L misauulfis, quodfit . J cione
rSeu cum tor.oplant_.cor-
' pore varie coniita multi-

tudine quod in omnibus
L piantiferiscuenit.

<

I

■ ,._.. v- i"-«in-ii. cucnit.

| vel parti- ^Ratione vnms.aut r. fl rvtf,,n... . . ..

cu.__.._n | alterius v.gor ge- J "J*>«f^IlUnt AJfor*, & crilles

«n parti- nerand. nuUus . i . . L rlSSSZZ ' _£*_£ &C>
tu.s,ma-|v.g. ; m fcmine / " afpermates ,&.,,/?...,

ximeflo I In-.ij.e_: vtraq, rvtnotare eft^fS ^M^aui^

con-

— plan-

( ratis, viui.adice,vt fit

«J in larmentis 6. mu'ti-

, plantisirrad;cats,vel

I ab alto in terram niif.

I. U-> vt tncrum .

velag- fFoJijs fponte, vel artc

> gera 4 in.piai).atis,vtO/..__-

Ltione ^ ti»,TuM.

re, ac fe- ] parte maxime vc < paris, feu ajqui
mine , in J getiu eft . f^ Ceariak . .

quibus 1 C *~i

vnius

^

geneiis
diuerfas
confti-
tuic ipe
cies:&
jn hac
difcu-
tiumur.

tur> propcr- J
tione__». j

Pariendi

rat o di
ucifa

tempo 1
rc

In alijs es | exceifu
vnaparteve. |
getior nota- J

;,U„DaiC "< ^"nt:diiosen,madv,u;n
I oaccamfloresemittit.

| fquatar rVtrinqu^-e^S^XJt?^^
! SC mce,- | ,emmis difcernendu. „ *£*• ?f

< Jat«,-.multifem1n,svt(cuIj,Contf ^
rfingularis rqu^am enimfemel tancum in vi- K vTS^qrisflltfr*lls

franus f determiuatis rScmeftri vc „_ J _- ', r
awrreque-j j fpatj/s ij^^J^&fi*"!*»* Ar.««. rannuo,

lalcetnis^^rn^n.^

rnis teracioreS,M_|/»s, P«rum,tagus,& quouisfepten-

f| irnn , mi»;ir f-__>

_Vf certo < . . • J c vnum feme«- l efplura .
«q ^ vmnq,< Semin,s vn.us gilt ,_£„,£ ad

vnumvdpluresflores, vt
fFJore , vt «^to., s^_w_ qM- : ^ ^ri^

iictbus fuluit i yS" »>r<>-

Sfjwi . rorro j»f.r /./,,„.
'/» _ ncbilior quam f«l-
mt (c-*ut . |>j ^m. , fi
pir vicmiatn ,commu.
nic»'w eittai.im /piti-
ruum, /1 amitHs cont&
-?_i- , porxcHit adtnut-
cem brachtjs ; imi ji

!> ntjuut tfpeciHnfiJ*-
niqut cuhotit mdhibf
tt nd •vtmrr.que *ms-
fi*m crb^ritn cattra'
Hut coinctd/wt . Sa_r_-
/. hilttrit/tttm octo cori
fore proiunt, ryjcccun.

h'»temc<ihc,p,Knt,l»'

aani.

1 • — -_•_.-_, i'ifli.i, i-irut

>.. oiea, tu,,i qils biflextili conferuntur ,

i^niodr

UpiuS f str:t-e;^^rFc?^rtis ■ * ^ a-°-

, ^-/. 1 .' ac ^"-'» ">/""''»> cocoveio.nno inr.oir,,-

fln qno cultur, , ^mufcrifitS 'S ^W *-?> • "^'^'

1 ^ueft,rP-sb,fe,_,,acPlurCs?^ S

1 &conSenere4, qux cum ■^riSSS^KjTlES.1'?*' Ite,n^e Aurantia
L Pro^ut,&q«_iannisb,,r>xtiIiUusconi.t^ eode™ ramufcul

fNam quamuis ab vm.o ft,r, „. comr, ? . ^ ^ . _ ^11' _ ,s.m»,er fef? c»fe^

-« m,r*lHr Marcelli-
1*1 1 (Umr fiuport rtt»
narrat tltniut, tjreic
tollit lontanut fro-
lnnttjuc r> tonfirm.itt
Galcnus t f> GutUn-
us : dutn tnplantisy
•iem auedtn an,m»h-
»us prcprtumefi, na-
tura detnpt . De atte
\in£cjd pi.Jt, ,„*,„,

._.:__!,.

^"r'«"' > o- c_»,.j„ , quarum mares lru.lum fine "

} «oremfinefn,_.u, aut lemiue proddwnt' & ^7-^"* Tt -T *W «°'c> ^mina:
linas.fc t.__min,nasnaic, traduneaurh"™. k,t-lli PL' ?..'?^' fem'"e.codem rnafcu-
l. d.niius.autpurcn.s, -eminantur.

#»*,, & ,_<_. mv„ r,d,nium . « 1. _r,„ ;! „_Z__L. .f!^*' ^*""»""»,*'. <«__fl__,^w ^ *.. adf^Ju„

cula

Etiamfiquibuscapitibusplanta. interfeeonueniunr ;;r.__..- •-• •
tan.eaftudiofc.Mr.t.ic.W^m^

94*

Tab. 19,

( ji aut prs anti-

Iquitate,illiusme
, moria perierit ,
fimile nun-

6i vnta-
ctim

I|t Phytonomia
certitudimm pr$?
ftripteicopnktionis.

riominu fci&cet &
' rei obfirmAtio ,

Ir vocibus qui-
dem,&litteris,
inlibris, notifq,
omnibus defe-
cius quida » aut
mutationeseda-
cisprjefertimin-
juria temporis,
velfcribentium,
-ac pingentium_»
autinepte dke-
tium incuria co-
t'ingerefolet,qui
nos in contro-
uerGadeducant,
& laxata copula
ftudiofos in du-
bio relinquaut:
fuccurrendurru.
propterea fcdu-:
lapcnfitatione ,
&di'cu{Tione,vt
veru plantis no-
rren reddi pof-
iit : quod fi ipu-
rium fuerit, vel
dubium , &; mi-
nus coanitum.

C7

PHYTOSOPHICARVM iADVi-A^vm

C Apud vulgus» maxime inloconatali plant* ipfius."

IieeeptG^ Velapud anciquiores , aut eruditiores, qui de pjan-
tis diflcrere conlueuerunt .
Aliquo anciquo codice, fua cum planta viuis depi-

<9a coloribus.
Probata;ridei,& authentico Iibro, adhibita paricer
J planc«e figura.
fcriptum 1 Aut indiuerfis , loquence quafi natura prodituroj,
quod in vocibus confilio , & ratione impofitis
contingere farpiusfolet: quod in Ammy, phyto
loois mulcis pbfcurifflmo , manifeftum eft.

I queren-

j aut linuie »«"• f
| quam planta ip- |
I faobdntieriuaut |
'lUfti-Jcerte h videa- | fam de

tuatur^ tur'ineptum • J ftirpis ,
varuim, ynomme,

1 ■ „„,,.M-r, i leu voca
malemnouatu,, ^

Ut.

corruptum.

I

dubium,&incer
tum: Exquibus (_
dubia nobis re
I iultet planta; co
onicio .

I

Phytologis ducentibus
nos plerumq; a ftirpi-
buspicXsad viuas .

•

►n m 3.w ?» <

c o C T. t-^'C?

«n

J

I

expreilio
1 ri , & ve
1 lut hifto-

rica:iun-

ctis.

f Figura , cum notis exiflencibus, & com- '
! parentibus fimpliciter exprefsis . 1

Habitudine , compofitione , ac relatione J
fimilitudinis pariter cofpicua,& dececla. j

Numero , fi eadem numeroapud omnes j

ckfi^na
cum diu-<j
erfisdef-
cripnooi
bus

>

►5 r* O

O O

»-• rt

~ C/> r» 'J^ £J <J

" 3 ~ P--- 2

<- o _i " — *

rs

5* 3 ? 3 4

Br3

cognofcatur planta, & fi cum alijs lpc
ciebus conueniac.
Patrin , vbi aut plurcs , & frequentiores, &

cftkacioresefTe fclenc.
Viribus, ac vfu, fi faCto fcilicet periculo, S
ad amuffim refpondere fibi inuicem in |
his \ideantur, ac fi vfus idem vigeac I
coniinuo. *

frVel defciunt attriburar notaf, pluribus ?
paucicribiis, aut diuerfimode ijfdem_-: j
compsrenribus . i

Vel nota? alia? exiftere videntur , in defcri- I
ptionenumquam expreffi , prceiertim (i l
euidentes,figulares, auc aofatudignae |
cqrrefpo> fuerint .
dentibus 1 \'el non conueniunc generibus , quibus I

obfcurio
n,ac itir

9.llia afciibuntur, vt fi diuerfa,pJura, auc pau

I ciorafincocnera.
«Ve

— *V"

Natura ducentenosa
ftirpibus piftis ad ve-
ras, & viuas .

\

vel infuf-
ficienti ,
& miuiis

fic

fSi nondum bene pror-"
i fusexploracum, vc adeo
cofirme- | p'uribus applicari pofHt,

q')id fu- j
perfitdu |
b.j.

I Aut eriam viua,& con j
I ftanti tradirione.ad nos !
^translatumpexfeucrct . j

j Vel pacria non conuenit : qudd ibi noru j
reperiantur .
Velibirariores fint,&ahbi frequentioses . j
Aut vireSjfacukatefque afsignatas non iu- j
ftificantur, &alis fe prcdunt obferua- r
. tione diona? : aut interdum contrariae,|
autfaltem vix diuerf* in medica praxi.1 !
feudogmatica,feu mechodica, auc enri- |
pytica reperiuntur. J

Codicis , & contextus ipfius deprauatione, ac men«

disjconmfione, mutilatione, dubio, &c.
Verbis mintis propnjs, feu etiam ambiguis ,
Si pars vna pro alijs , aut alia intelligi poflit » vt m
Delphinijfimiluudine ,alijenimm folijsflorem,
alij in fiorefolia intelhgunt.
f verifica J Si nuJJs aot£ pofux fint , qudd forte defcrlbentium
j ta,quod -^ cempore eilcnt vulgatifsimae.

Si magis com munes, indeque ancipites, vjl paucs,
aucpraicipuicancum, qua: non fufrtcere ad vbe-
riorem declaracionem videantur. ^
Comparationibus quoque minus aptis.
1 l^atriaj&iocononadnocacis.
LViribus, aut vfu non expreflis •
irdemon-i"P!cniori>in viuentibus ftirpibus obferuacione , &
1 ftratione\ plantafufiiis, & accuracitisdelineaca .

fViribu$,vfuquepIantarum diligentia fi-.mma obfer-

I compro-J Uato,nec lolis pharmacopeis,o!itotibus,aut riioco-

med.an. j bat.one | ^ rc]i(q0)qu^d multi niedlCOriifaaitare foIentJ

iubieai. traditio- j Abfolucifsimis in pofteritatis henefcium rcquifius

nibusce- | authoc-raphis , compilatis fibris, & commtniarjjs

N editis,°quibusfingula,vcl minutiflima adnqtenj

tur: quod & alfiequi entfacilius fingulatim mi-

rofcopio nofirr, adhibito , qucci inplutilus nos

ctiam exequnti fumus •

. Si ■'

btis ,

i

Tab.19.

PRINC. FED, CASU LYNC. PARS l

949

fSi abludere quandoque litterulis nomina videantur, alijs , ' atq;
atusaccttts ttfiibus reducenda,& eonfideranda,quam facile ine-
rudttorum dmtibus , tam multis permolenttbut faculis quafi
carie arrodantur.
Condonandum nonnihil Picloribus efi , itidem fcttiptoribus , &
ca/utoribus , flus autem tl.ts , qui ligno fiirpium ejfigies,& qui
erojfftori arbcrumatertafiofculorumfpeaeminducere conantur,
| vtid, quodin corforts acumtna craffitudinem dtfiendit, omnem
; l faciem eleganttonm, 0-fubttltoret in ea lituras referre debeat .
J Conferendi ownes prafertim contemporanet, aut deinceps tranfcri-
1 bentes Vhytologi, emaiulandi, exfurgandi,refittuendt contextus .
Si faetes quanaoque, & inde petita figna, acfimtittudmes;fi in
a&um redaila vires, aut eontradtcere, aut agre, & non omni
ex parte refpondtre vtdeantur , examinandafingulafunt , qua
Jiirpibus fupe rueniant, aut promouendis , aut perturbandis .
Comprobantium vero femper pracipuarum notarum ac fimili-
tudtnum ratio hahenda , & qua collecla m omnium cboro ma- w
gis confonare ac Jplet.de re folent, prafiantiortbus , beneq; exa- *

X

Nl

H
O
Z

minatts, & cahigatis codicibus confirmantibus .
Aduertendum quam multum in plantit immutandtt valeant.

quibus annorum conftitutionibus
aeris impreisionibus ,
diuerfis fubftratis materijs ,
altilibufq. fuccis
contrarijs, alienis, infuetis
nurriantur, adolefcant.
cultusdiucria; rationes
fincceiTaria, autcongruens
nonhabetur, autmutatur.
diuerfaq. alia , atque alia adhibetur .
Ibli facies, acfitus .
quoquo modo vertatur.
Animalium praeterea ftirpibus vefcentium.
maternamq. ipfarum aluum
ftercorantium , euertentm iniuria; diuerfx .
faetates fprimae
Plantarum^ morbi ^ Media?

(.corruptela: ( vltimaxj. fencchites.

i

: f ®u* tnie conttngere, quandoque pojftmt , & natura fubducun-

tur addtttones , vel demunttir partes, variumque habitum ,

j & numerttm confittuunt, ne impedimentum vHunt nobis etffe-

rant, quin eafdem fiirpes fuis non reddamus nominibus , no.

. mmaque Flantis1, autad aliena,& illegitima coniugia quan-
doque tmpellant , fummopere aciem aduertere debemtts,ac'di-
Jpuere . ®utd tnter cateravaleat atas , vel ceratonia ofiendat
dttm tuntor dfentore adeo diuerfos profert fiores , vt eiufdem
planta nonfacile ajiimaturus fts .

Gemra plura ejfepofunt, & alta , atque aiia inueniri , nonnul-
la tamen , vt tn pracedentt innuimus, prorfus amitti duierfis
tn locis , vt pauciora remaneant .

EtPatria plures , & frtptoribus ignota efie poffunt, eademq;
Jitrfes plurtbus prauenire locis , vt Styrax in Syria , & in La-
tto in nojiro Calio , quandoq; & Patriam penitut deferue-
runt , vt Cyrenas Laf rpitium , vt diximus .

Ncuas tn diesnobisfacultatesinnotefcere inplantis, nilmirum,ad-
dittsfemper experimentis ex Chymica noua aperta, eaq;facun-
dijj.ma cjfcma . Antiquitus porro deledas , plurihus labefieri,
abtlert quoq; poffunt , forfan defictente natura, qua vtefcetos
lcmtres, ttaimbeciliores berbas proferre dicatur, vt dc Betonica
indicatttm, piunmum verdfmper rttulcrit,vt in praftanttjfimo
genere lerba propoftta fumatur txperimentum .

I

Refpuendos nullos effe libros credas , nec viia qtia
tnfcribuntur folia fru&u carcre, quifiin fingu-
iis peruttiijucro non pariter turget , numquam—,
tsmen exfuccum prorfus compertas :fie vt octari,
legendo te creaas . Antiquos, nuperofque thy-
totiraphos fape confule , plantas herbaceisinfo-
lys require aum nec in monttbus licet , nec )«r__.
mart , Jiqutdem & faxa , & aquora, & fyl/eas
& bortos in pagellts conjirtQos babeS . Latent in>
Bibliothecdrtini angulis codtces ,tn quibus antiqua\
veiiigia plantarum recoitre pofjis , nee rudenu*
Jpernas Jactewfi quam lucem afierat in caligine
vttujtatis . Cajareus innotuit Dodoneo Rtolan-
tius ncn vnus iatttat in Carbonaria Neapolis
Canobio non obJcurUs, Arabes plures apud Jere-
ntfstmcs Medictos , fed & Arabicus cttm.pWfs
icombus Cracis haud reliSitsnominibus tn-Bfcu- .
riali apud Catboiicum Regem itjignem nunciant,
fcilicet adtundi non raro Arabes,& Cbaldat, apud
quos Botanicafopita, iam apud Latinos extinfla,
apud Cratos fer multafacul.i dtuertit . ln Vatt-
cani thefauri carie expfcari, nobisaltquid in an-
tiquis refiituendis licuit , vt in tpfafyntaxi in-
ferius indicatur .

Criticam in Botanicis virgam meo quidem confiio

nefumpferis vnquam , quamuis hypercriiico acu-

mtne polleas, ni/iCoiumna,& Maranthapcrre-

xerint, txempio iiie, hic regulis , gnai,us tlle an-

tiquarum, fy vocum, & rationum ,afiimator,&_

cenfor , hic ad exament & methodum quacumq;

perpendenda reducens ; & frio antiquis tn con-

textibus prafrtim Botantcorum magtlirt D10-

fcoridts ammaduertentes ambo , Flyioncmtaatfi-

bo Anatomen profiquuti videntur ; fed & Co-

iumna prater Itbros injiirpibtts, etiam ipfis inue-

niendis, & anatomice tnfpiciendis egregiam pr<e-

Jiitit , & prafiat operant-* .

Vt romen Planta; iuridi.m
* Synonymorum placida col.orte
comitatum
Aequiuocis longe reieftis ,

Homonymisdiftin£tis
Tricis controuerfiarum excu^sis
Exopinionum cumulisquibufuis
E rutum
Explicitum ,
Vt r.ominandi , oftendendi , indigi tandi
pura, ablbluta
Prxditum
Inhaerens
Perfiftatindelebile;
Et clamsloco quaxumquede plantis
litteris confignantur, & vocibus
nobisadaperiat.

LI I 1

Phyto-

9SO
.2.O.

PHYTOSOPHICARVM TABVLARVM

Tab

Phitoiatria,iaie I
vfus plantarum J
in medicina_> , {
c|ni duabus in_X
regulis totus
continetur.fci
licet .

vniuerfali

^.qiiat ' ftirpium •
J dele&um ha
\bet rarione

/•Loci v, g. Regionis , plag«> tra&us

agn,

&c. iiiiO 81 culcus dTuerfi , aut

> I Temporls v.

etiam terrafcjuaiitatunj , aquea' , arentis, &c.
. g. autumni, hiemis, veiis, SEf{atis , folftitiorum , «quinodio-
rum , quibus jartium , vel ipiaium ftirpium.aliar funt vegetior<s ,
alise miniis vtjJcs, aut efficaces.
| Vitx ipfarum plantarumjdum enim lcnefcunt aliar,viresaniittunt,alis augent.
Et hic fignanda tempora colligendarurn » exficcandarum, & ad
L vfum feruandarum .

fEleclio, qua; eit verfatorum in arte propria cognicio .
I Praeparacio , quac eft orficinaauu finguiaris pragniatica .
I Simplicitas , auc cuin aiijs tam ftirpibus , quam medjcamentis commixtio.
I Modus interior, & exteriot , qua dofi, quando , quocies,» quamdiu ad vfum fanitat is
conmtic q \quen» fpe- <{ fumi debeac. ' .

V. vctat. j Aftefti corporis commocioncs ,& ■circa illud non nacuralia, (vt vocanr)habica, ratione

,' loci , ceniporis , aetatis, confuecudinis , victus, &c.

^Membrorum afFecliones , morbi ftatus , qqancicas , qualicas , & acceiTus diuerfl .

fii viro quifpiam miniis folUeiius , tam in euolutndis Aufiorum paginis , quam perlujirando fcecundantis

vbiq; natur<tpertcrrat, & maritima propatulovolumme in lapfum coiticidat ; impnmis iudicio perquant

diltJentt, compofitis interfe tottdemfcribenttumfententys , textus ex aljjs , atque aiijs panterfcribentibus

vti ex Aihenao , & P/inio Theophraftcus : examinanda dehinc verba , conftrend*

m vui

ad
)e-

Sttrptumquoque defcriptiones crtbrandte : ne ftmtlitudinisfpecie , vel ana/ogia vitionos decipiant. C<tte>
rumtn natur* libro , fi jorte confueta defint , aut iangueant , aut pauctora compareant : tum pracipuo~
rum habenda efi ratio : caterorum diltgens examen /atiendmn , qucd vel abipfa Jiirpis natura , vti ab
alus eiufidem /pectei , aut generts ptantis argumentum ducat : aut dtrique iuxta\medicam metbodum,&
dogmatafinguUrum tuftificanda facultates ; ex quibus duby qutdquam r.tbit vnquam fuperftt . Atq\ b»s
adpracedentia, proappendsce appendenda, .

fSiueanaturaeducta:, & prolacae , fiue arteconfic*, & cducara?, imufendx, vel iiiquirendaj, ied prcisio noiiiis
r-ilbtomia? vlu vnde plerxqut hactenus innominacse , & ipcp^nitx fe prcmunr , ir.axime in Italia (u ftra,
qax eoplureshabet .fimiles, quopauciores bocairographcs p.rquiientes t ex montibus enim , ccnuallj.
bus , & campemibn/iiue humidis',feu lapidofis, Sjc'. nocahilisplauraniia difftrentia , coiligitur.
Phyficiin BotanicoitiinPiaciam horti conferendirin quibus vniuerf.E prope naturae itirpes talicaus compendijs

DemumPhyto-
nomia pene_^ 1
omnis confiftit j

| phytopti
j cis, vbi

I

i

i n exercitijs

PhytoiJ
tricis

I

i

l Phytofo.
| plncis

con c&ad votacompareanc,dumerumpunr.creicunc «orenrgcrminant, tniclus emiaunc fe>

menconcoquunc,& incereunc: quares SerenifsiiMa VenetoruniRefpub. Patauij . Seremfsinuis Magnus
Dux EtfBTixWfis : fub verfatifsimis ftirpium alumnis Cafalpinis , Guilandinis , Alpinis, Corturts.ex qui.
bus , quod oculis placeat , quod naribus arrideat, quod ftudia iuuec , & fanitacem cueacur cognolceic ta.
I cileeft:ta!esetiam&Imperatus,*Calceolarius,l>.tna,&PaludanusaIijqueaunt.

I Recolenda: item ad fe tranfmifla: ,quae plurimum inhortulis teneftrarijs, omnium terehorarum cll£f,;frtT,ir^;tn^
I accomodatisaluntur. Aut etiamin cartaceis, feupaginarijshorcs , qui ilpicilegio quodam conhru«i,«

I in librum replicati ficcatas etiam herbas, noc-lurnis , diurnilque ttudijs fpeCtaci.Ium taciunt ,

f Facultatum fa^o crebnori examine , feu experimentis , indicijs , explorationibus , praclicis tum mepicis , tum
chimicis, oVc. multoque ac diuerfo periculo , educendis , aqua , fale , fpiricu , odore , &c tacto .

igilijs, prajfercim circa penitiora natuia: ftirpilinij « cauia*

bocanicis docla confuecudine , & ftudioruni

fConcempIacionibus, ac ftudiofis coufumpcis vi§

I earuin. f . .

I Aeitationibusmiituis.amicifquedilcepcationibus, aut ahas cum .

I S communicatione Jecfufa femperitudiofaaltercacione , qux cum feruetintemperant.us.m.nus afftq»tnr
<\ veritatis . E xemplo fuerit illa inter Diofcorides, & Galenos, & alios eiufdem a.tat.s , quof »">.« ddl .d.a e

| cerefapiences. vc&noftriscemporibusCorcufos inter, & Math.olos, Cefalpinos, & fsmos ac recentms

Colnmnas.Porcas, Bauhinos, Imperacos, cVc . ..„„;;,. f„m mechodi.

| confcripcion.busdenique.&aduerfarijs.acnotisalcercacionumprimoplcnis, ac tumultuanjs ? tum methoaw.

^. cis,fniehi!toric.s,fiuePnyficis. „ . /* w-

tnjituti examinis , ad cognofcendasflirpesfeu p/antas elaborattftma illa methodus a Maranla P^f^l^r^l^
rtortbus , plcraoue tnuenils fufiusexpltcata , vnd cumfuu paradigmatis, dtfiufionbufque prtceptts : t"f"blfjer]^
aut ardua magts videlur, okyofque , AuSlorem parum ea vfum : tu tamen laboremahenum proba , & q utdquia n
potescarpefrucluum. Wtnam ptures m reipub, ittterari* commodum dtgerere f.mlta, aut exant/ar, tmt.pt V" '
Nccfttrpts v//iuswntti0nem,aU.tnomen contemmndum putes : mtrabt/ts ettam r* mtnm\\nat*"'%™'''it aujm
Jlatim.fifiorts txtgtsnu/lus es . ®uidquafoi»depiflis tabellis , in aurets,argentetfque 'mhl^fhut^ltfHlltVJJ^ha9
artts cicianuam fx ajputtt ? AtDetOpt. Max. opera\ta»to pu/chrtora & certe tucundwrafun^
commendantur , dum ad illa propius accejfljse comperiuntur : & cum bis audes lufus ^w/Mm^J^^/^
Nonne fitrpes dtm vtuunt gemmant : fi colorts in gtmmis pturis ^Sp* : htc & ^rts^&ojga, ™**^ fpe_

gtmmant .

lujptee . Barbato cuidam nibil ejio fen/ujtmius . i nomjcurn aum uarvam *<*»» .» ~

tlabtlemfatts vidcrtt, auod elatis , acmtdntmenfiam ferret frondtbus comamjatmnomenpetyt , &J**'""'tU od
(vtfo/tt) dato nomtnt, vtrtuttm confefius hucujque incognitam : fubtratus,fpreutt, quafi intaMum *&"V"'t™lL^
cartret vfu, nec perfuafus vnquam annmt , tn pretio habendum , q«od pofterotutn /id»lttas , *d matoraconjequen
conuerterepottnt , baud dubitft AlchtmiSis vttlem pradicajjtm, qVi tx.ar^nieojoticrutncc/ore 'r**'™™*?'/'!.
fent , mbit tn p/anta defptctendumduxiffet : quidfacerem: ali/Junt bommumtta ccmPofiil antmiS, Vtprtter com
corports aut voluptatesfinfuum, aetera , ne hilum quidem fftiment.

FINIS TABYLARVM

H«

AMICO LECTORI.

EIC nonnul/aex Phytofopbicis defidtranntur tabula : ftdfatum eui Autbor prapropert
ceffit , fcribtntts mantbut nondum abfoiutum pranputtopus , quin tmd plure s tngenu
fcetus ,'qut propediem iucem expeclabant m ipfo penetraJt mentis prafocamt : dum ad-
modttm Iliufiris eruditioms virum XXX°.fupra M. DC. Saltttts ;annosXL(f. natum
ntbis tnpmt . meiiorquefors (vt pie credtmus afcrt Jit Caitiibus .) Tanta interim^.
fiudtcforum iaclura ,vt eidem fatis deploranda ne Academiarum quilem omnium tucluqfa fujfi-
ciant epitatobta . St enim de morali quidquam exigeresjapientia , folers Federici Prtncipts ingemum
non truenais tantum diferta antiquitatis ruderibus mphcitum 'fed m omnis dodrtna dogmatis af-
fiduum , filubenma formandit moribus tolligebat moniia : fifaceta de Geometricis , ac Matieji, vel
artefaclis optares prodtgia , tibtPbyficam Matbefim tntegro volttmine cnmpingebat : Naturamfic iit
partes dmferat, vt vno Vniuerfali rationis fpeculo, on.ni.t etufatm areana detegcret. U qutm
phytbocalus deh clabat hortulus 1 hcatrum PJanrartrm , ad t oluptatem f/ ttlanttum trtgtbat ; adeo-
quc defubterramis , deprtpttu/ts , & fubaspedum cadenttkus , de aerets, & Jnptrtortbus admtranda
/mgulatim recolltgtns , pojierorum tnmmodttati, (cut fiudebat) ntbtl nonptrtctitatus , induslriofif-
Jimam moliebatur Encyclopidiam, ad quam nouts inflrumtntis , magis in dies perutos recluaebat
saitus . Habuijits de cerebro Princtpis fcientiarum promptuartum : legifits m fronte dt arduts qui~
iujcunyue actrrimum iudtctum , in oculis mfinitorum prope ideam voluminum , tnort fuadanu-,
tpjam rtjtdere mtratus ejfes , ac facandiam; in manibus, tam artis, qudm natura obHrmatum txpe-
rtmtntis compendium . Cuius domtts Mufsum; Porticus Lycaum Peripatetuum, bortt T ufcuta-
num, vt/ia acpojfjfiones Aitscagymnafia facile crederentur, Nunquam bent pranfus Jine Ja/e pbi-
hjophorum, vtl faltbus po'e'tarum,aut de/entjkit, tamquam ferculis , doSiiffimorum congrtjfibus : vt
ideo fprttis fcurris , ijfqtte tocis , qui capejfenda vtrtuti nonfatis iuuant : lufusomnes inter Lynrtos ,
*& tyitticula inter Academicos parietes cont/uderet . Quid enim non splendtdiusmedo , fed erugan-
da Jronti ,& aferijs perfubctjiuas ansmorelaxando commodius ,& iucundius , quam virum genere
Prtnctpemtotidtm. nobilitate , fama , fcriptis , fcientia, & txptrientia conspicuos Portam t^elfe-
rum , Galilaum , Cafarmum , Ciampolum , Pertium , Valerium , Terrentium , Columnam, atque
*hos , Lyneaorum (quorum tpfe iiem Princeps ) matrieula afcripfijfe, quoruot vtgiiys,lucubrationi-
bus,& optrts, non tjfhninatt moliium poetarumprodirent lufus, fed proficut tttrica eonatus Minerua
Johda , & iujla imp/ertnt voluwina, artiumqut iiberahum,& bumanarum fcientiarum dijfciuerent
nodos.CaUrum quid ai aternam mtmoriam commendatius, quam fedula il/a Principis liberaiitatt ,
ac ftudto txqutjitum prody(fe opus Mexicana; tiaturalis hifloriat,- quam Fernandes primum Inui-
tlijfimi Pbthppi U . Hiipaniarum Regts in Indt.u Protomtdicus dtlegatus, (etfitumultuariefatis,
vtprtmss ajfo/tt ingtmj partubus) /ufiratam ocu/is ,. manibujqut eontreclatam in tpfo natati folo
tontexucrat ; quamjuc po/hnodwn Nsrdus Antonius Recus rtotis U/ufirem nobHibus ex vuigari
Hiipanico ,/atimtatt ,ordme nedumfatts commodo , rediiderat , & de/ttfcebat in Uufeolo M. An-
tonyPctt:y,trJiufmet Nardi tum vttafundi , baredis: Vndenon nifi fagacis vrbanitate Principis
hutfmodtthejauntgn educi, necfacilefutt , neclicutt, adeoque ntque txpohn , vel dotlifiimts Lyn-
ctorumcommuntri comxnentarys ; qutbus pro torontdt Prtnctpts accederet prodigahtas , totfigura-
rum ex aquofirnilariumcalandts wiaginibus; ciufdemqne docla dextert'+s , ordini ( qui efi operjs
fyirttus) melwrtprafcrtbendo . Deerant autem fiuaiojorum commoditati PKpopVca, quibus ele-
gantem nauautt operam , tabula ; quas & dabat , & propry largus aris pralo tommittebat : dum
vero cum vitafimu/rtm mperfeclam dtftrit , Francifcus Stetlutus Lynceuttx eiufdem LaranoPoJ-
humas deprompjit, ac verfaitjfimorum confilio digefias catens atttxuit .

Atqne ba quidem auita nobtlitatts Primipis Casy memoranaa fuerunt appendiees, quem Iurtu,
imprimts, & Fortuna, Montis Caly Marcbwnem, S. Ange/i , S. Po/i, & Aquasfariia Ducem^.
Jtrcerant; FedericusCafius , & OiymptaVrfina Aquaspartba primi Duces , Prinapem genuerant ;
& Pnnciptm comugia tefiata futrant -.pnmum fcilicet ,cum ArtemtfiaCoiumna , alterum cum Ifit-
btUadeSaiuiatts; quorumprofapta, quaper Pau/iSfortia ,& Otympia de Casys connubium, pari
vobi/itate, viuaci femper fama , nec Jencfcente vnquam g/oria propagatur atemum duraturajit.
Scuistnim tum nommis , tum virtutts hares /egttimus , maioranon mohatur ,vbi inter proauos con-
nunuret , Pontifices , Imperatores, Partenopeos Reges , Purpuratos Prtncipes, Patriarcbas, Arcbie-
ptjcopos, Pr^fu/es, ac pottntijfimorum txercituum Duces, quos breuis numquam pagsna ca-
pturaforet.

. Hoc interim quifquis legis boniconful» ; illam fane omniseruditionisfrufiradefideratam /uget fu.
pe/eclt/em;fed tn primispracocisfaictmfati, in genere non mtnus , qudm dotlrina Principis , &
Acadtmta Lynceorum Protoprafidts ac patronifut coltndijftmtvigtlias,& annostemere inietlanL-, ,
moer<;u, animo memori , grato , acrtutrtntt; iuclu, & qutrimonys profequitur Francifcus SteQutus
Kcadtmtcus Lynceusjuperfiss,

IN-

INDEX TAB.VLARVM

PHYTOSOPHICARVM

PRINCIPIS FEDERICI CAESll LYNCEL &c

K S fubftantia , &c. feu introduclio ad tabulas . fol. q0j
Studium circa ftirpes , omnifque plantarrm fcientia praefcribitur . go6
3 I iHi 2[wtx reprxfentatio, indeo; contemplatio ad plenam cognmonem. 90?

+ fljBBW» jn plantis confideranda , & cognofcenda . 908

5 In plarta, quae ratio quantitatis , &c. 909

S In planta ratio quantiratis locatae. 910

5 Ratioquantitatisquoadconterminacorpora. 91 1

6 Vitaplantae/& naturales motusineiuscorporc. 9ift
6 Vita plantae, & natura-les motus in eius corpore , 913

6 AfFca-ones, 8c mutationes plantae . 914. & 91J

7 Vires plantx, eius compofitione deftrufta . 916
7 Sapores plantae . 9*7
7 Qualitas. 91«
7 Viresdeftrua^plant*. 919-« 9*0

7 Sequitur idem . 9*1

8 Vfus plantje, peculianbus eius partibus nonnulus lumptis . 921
8 Charta. 9*3
8 Vfusplantaealius. 9*4
8 VfuspUntae.abfcifliscraffismembrorumpartibus. 92*'

8 Sequitur eadem materia. 9^6

9 Energia,& pr&ftantiaplantae viuentis. 9*7
9 Energia plantae viuentis . 928

10 \irtuspIantae,&moraleabeapreceptumadanimosexcitandos. 929

10 Sequitur eademmateria.- 930.931. &93a

11 Titulip!antae,ornamenta,&laudes. 93 3
U Scquitur eadem Wiateria. 934
ia KoraeD plantae, quo non rarb eius aliqua peculiaris dos fubindicatur . 93 ?
13 Conclufa in pbnta vniuerfimexomnibuscircaipfam, autin ipfa eonfiderata . 936

Sequuntur tabuU PoHhum&.

13 Conclufa vn<uerfim in planta . 937

14 Plantarum quantitas , qualitas , aftio , v(us , energia . 938
14 Scientiae ftirpium , ftudijique illarum promi . 939
1 y In plantarum notitiam nominis ipfiufque rei coniugia, 3cc. 94°
I s • Sequitur eadcm materia . 94 1
16 Planurum partcs, quae Phytoptis obijciuntur . 942

16 Sequitur eadem materia . 943

17 Plantarumconuenientiainuicem, & fimilitudo . 944

1 8 Plantarum inter fc diuerfitas . 945

18 Sequitur eadem materia. 946. & 947

19 Nominum, feu appellationum quse plantis dantur examen , & eorumdem

quandoque intereuntium reftitutio. 948. & 949

*o Phytoiatria . fiue vfus plantarum in medicina. 9i°

F I N I S.

HISTORIAE ANIMALIVM

ET MINERALIVM NOVAE HISPANIAE

.1! Libe.r Vnicus

IN SEX TRA€TATVS DIVISVS
Francifco Fernandez Philippi Secundi primario Medic6

yr K t .

TRACTATVS PRIMVS-

De Quadrupedibus Noua Hifpank.

,

L-ap. 1.

De Mapach ,feu Animali Cuntla Prxtentante manibu7:

Jg|N I M AL eft Mapach quauhpecotii , aut cane Melkerifi
VfP magmcu?ine p3ulomaius,humiIe, teres, acpilis veftitun_

mgro^albo^ue. colore promifcua vanacis, magnocapke, par
v;s auneuhs, roftrocanisvenatoris,iongo ,acteriui, iedim*
gLilisiuxcaflngulosocuIosfaicijscandidis m recStum vtrinque
procedencibus , cauda longa , & humanis pedibus acque mani,
busguibusprecentarc videturomnia. Ocuratum, altumquedomiLnquam
non blandicur domeiticis f miteicicenim facile^ yacouibufuis oblitus ve/citur )
quos tenerrimo proiequitur amoreyac luxca lacens, volutacuiq; humi mcund^
mrile modis lalciuic ac ludic j Vulpecula imicacur aftu , & monbus, lauac inftar
ALiurorum ieu fehu manibus faciem,ac eiidem cibaria ortfiaud aliter ac fimi*
loiecadmouere. Ferocemfeoftencacexcensaduenifque , notis veroatque do-
meiticis blandum, acque amabilem, verum non femper abftinet a morfa,

■A fuapte

p/ FRANCISCI FERNANDEZ
fuaoce natura mordax , aur vnquam eft eius innocenci* certa ac ftrma fecuricas,
fecuraue Confuecudo,&familiaricas,perfidum emm Animal eft, & cum mi-
nus creditur > m crura , aut manus inuolar > ac verfute incerdum bhndimencis
wouocac quos adoriatur incautos , terrorem iacagic incutere inuaaennbus io-
Lu quodam rauco , horridoque , & cechms ,ac arte vincere quos vi opprimere
eft impos , Alicur fanguine Cohortalium , aut Gallipauonum , quos auc mtra
domiciiia,autinagrisagentes,clanculum ac per inudiascornpit ac lacerat,
item culmis Ipicifque Tlaolli quorum eft permcies , arborum pomis , ac melle

metl,perquehyememmuribus, ac Iacertis, &alijs huiufmodi Animalibus,
incedit quandoque pofterionbus tantum iniiilens pcdibus, & rurto quid-
nuidoffenderitfurripu. Suntquiad Simiarum genus auc Cercopithecorurru
id Animal referanc, funt qui ad Quauhpecotli, necdtiunt quiadindigenas
Vulpeculas. Ammal tamen videtur fui generis ac csceris adhuc m ihi cognicis
forma.&moribusdiflirailc. Viuitf jot 30 Colci in antns, & Cauitacibu*
Montium , Colliumue . Sunt qui Yllamaton , jeu vetulam vocent , nec delunc
quiMaxcle,feu goffipinum cingulum,auc Cioatlamacazque feu Sacerdociiiam .

De Ayotochtli , feu Dafipode cucurbitino . Cap. II.
HabeturfuPravolnmme i.lib.y.caf.i.fols 14.

Dc citli , fcu lcporc . Cap. III.

FErcetiamleporesnouaHifpania noftratibusfimiles, forma atque alimen-
to , fed aunculis longiOimis pro corpons magnicudine, laciilimifque , m-
texi folencpili abindigcnis veftibus, linteifque quibusVcuntur palliorum VI-
ce necnon&natiui, veluc & Dafypodumlanugo, ac vanarum aliiumplu-
tnx ,tanca eft harum Gencium circa res fere nihih induftna atque dihgentia .

Dc Tochtli fcu £)afypodum generibus quos Cuniculos vocant .

Cap.IV.

INueniasapudnouamHifpaniamvariasDafipodum difTerentias , prioreft.
Spaccli, feu hifpanicus,qui fl pingmbus verietur agris, no mmus lucundam,
quamapudnoftrosalimoniam pnebet. Secunduseft Elizcatfochchfeu pe<3us
candens, Tercius Cuiclacepolh , fcu breuis caudar . Quarcus qm percinec ad
peruinos vocacus f ocancochcli, feu Talpar Mexicenfis quam Tucam vocanc , h-
Pura Quincus Quauhtochcli, Sextus Mecochtli, Sepcimus Cacacochch.
OaauusalcerCmdacepolli. Vkimus veroa rubeo fuluoque colore quo va-
riac nuncupacus Elapalcochcli quorum omnium form* non nihil mcer io
dirtancesfunc&ideodiuerfisnancupancur nomimbus, nucnmencum vero
noitratiuminfuauiuseft && durius.

- \

De

v *-:<*

HlST. QVADRVPED. NOVAE HISP. ' TRACT. I.

Dc Tlacuatzin . Cap_ V.
Hahetur fufra volumine i. lib.$.cap.i%.fol.i 3 o.

De Hoitztlacuatzin fcu Tlacuatzin fpinofo . Cap.VI.

Habeturfufra volumine 1. iib.p.caf. 1 i.fol. 3 2 2.

De Tzonyztac , fcu Quadrupede Capillorum candentium.. .

Cap.ViL

OFfenduntur etiam ( vt audio J non procul ab Auftrali Pelago in Prouin-
cia Toztlani , & Cafeapani Ferarum genera i candore capillorum voca-
taTzonyztac,breuibuscrunbus, coloreatro, craffo corpore , manibus pe-
dibufque, & corporis magnitudine Tigris, ac prolixa cauda , Animal raro
veniens in hominum confpeclum , & quod transfixum figitta aliquando (uc-
cum bat , fabulantur Indi , luteo capite vifiim, celerem prienunciare morteirL. >
candenti vero , longam vitam polliceri, fed indigam , .erumnofamque , & re-
fertamlaboribus.

Dc Tlacaxolotl, fcu Fera rotunda facic . Cap. VIIL

A Nimal eft Tlacaxolotl Tauro vaftiuscapitemagno, prolixo roftro, Iatis»
_£X auriculis, atrocibus dentibus, humana pene facie, vnde fumpfit nomen,
craflfo collo , manibus , pedibufque, & in his caurinis vnguibus , fed maioribus 1
clunibus magnis , latifque, cauda crafTa, & proJixa ac pelle crafla , fuluoque hi-
fpida pilo, rarum animaI,faxorumque&folitudinum incola , Atzaceani , Te-
potzotzontle ,& Tlaquelapani non procul a regione, quam a fitii profundiore
vocant de Honduras > vefcitur moncano Cacaoatl, Quapachcli, & Oriente Tla-
olli vaftatis pailim aruis, facifque , & cum horum non adeft copia , folijs arbo-
rum , & Fruticum . Caro eius edulis eft , Quadrupedumque , & pariter Volati-
lium faporem prazferens j hominum confpectum non reformidat, neque fagit-
rarum ldtibus occumbit , adeo eft iili tergum impenetrabile , quamobrem de-.
fofla terra, ac delliper conte<5ta ramis ac frondibus,& fubaggerata capicur, haud
aliter ac apud Indos, Elephantes.

De Anonymo quodam Animali . Cap.IX.

OFfenditur,&aIiiid Animal, cuiusnomen nondum accepi, hifpidurrrV
ac Vulpis cauda fuica,& fubnigra,iubatumque poftquam confenuic, au-
nc u]is paruis , & anguftis , corpore eius m odo vano , plana , & lata facie qualis
eft humana , craflb roftro , halitu lethali , fagaxcuie, & verfucum, & imbecillio*
rum Animalium Infidiacor } &; Rapcor atrox ,

De

; KRTANCISIM wMHN ANDEZ."

v

De Tigri & Tlalocelotl . Cap.X.
De tjUQ fufrjt . Jo. Fabr, 408.

VJgaris eft huic Orbi Tigris , fednoftrace maior , necnon Tlaeocelorl ,
ieu paruus Tigris vocacus , quoniam ilii videacur fimilis forma , atquo
fpecie , quamuis corporis cedac magnicudine,macul£ ver6fuica?ac nigra; func ,
non pallida? acque candences, quales in Tignbus, eile folenc. Aggrediturlndos,
Hifpanosfugic,ea efthuius Gencis imbecijlicas, aucHilpanorum fencas, ac
ei Animali congenicum ingenium .

v

Dc Miztli . Cap. XI.

LEoninoftrominimeiubacoaucidem eft Mizdi,aut congener, in infan-
cia fulcus , & fuJuus in iuuenca , interdumque rubeus , auc fubalbidus in_>
maiorem camen corporis afllirgens moJem f quodob regionis diueriicatem.»
poteft euenirej ac longe minusferox . Eft & Quamiztli affinis Leoni , vndo
nomen, fed micior, agiliorque, cjuoficvc quidam Hiipanorum PancherarrL,
efTe putauerint . Ad eiufiem pertinet diiferentias Ma^amiztli cjui a Ceruo, &
Leone fumpiit norrren ,Ceruum acque Leonem quibufoam corporis partibus
imitatus , necnon &CuicLamizdi a Leone, & Lupo indigena nomenclacionej
mutuata;Leonecrailiorminortamen,mitiorq. &cum viuacCeruoru,ouium,
&Cohorcalium Venacione, interimacqueeciam dum iacur eft qua;cumque_j
oftendent Animalia,cum famemfemei expJeuic, binos , rernofue diesdormic,
abftinensaprsdadonec rurfus efuriat . Eft &Tlamizclifelleminor, fedfacie,
Leonina, cuiusexhibemusimaginem ob mirandam in tamparuo corpufculo
Leonis Animaliumpene omnium ferociilimi iimilitudinem ; Ad huius for-
talfedirferentiaspertinecLeo ille paruulus, quem audio a Margarica Inlula ad
Regem Phihppum delacum in icinere defeciiTe .

De Ytzcuniquani , feu CanumInterfec"lorc. Cap.XII.

Vlgare eft huic nouse Hiipania? Yczcuniquani improbum AnimaJ , & no*
xium ,indigenis , appropinquac per noftes Oppidorum fubvrbijs . VI-1
lulatque vt euocet adie canes quos trucidet , ac voret; atqueira inceremptis
probis,fidiique domiciliorum Cuftodibus vitx fua? paraco viclu cauec ,.' ac pro-
ipicic . Sunc qui idem Animal cum Cuiclamizcli eiie pucenc , ncc defunc qui
cum Iczquincecuani , de quo inferius .

De Coyotl, fcu Vulpe Indica. Cap.XIII.

COyotl, quod quidam Hiipanorum Vulpem, ali} Adipum , atque alij fui
generis eife putant, Animal.eft veceri ignocum orbi , lupino capice, ocu-
Iis viuidis, magnis , acque palle ncibus , paruls, & acucis auricuhs, roicro longo,
nigro, neque admodum craiib , neruohs crunbus , vncis accraiiis vnguibus ,

cauda

HIST. qvADRVPED. NOVAE HISP. TRACT.I. i

" - > •■'

cauda valdehifpida,craiTacjue, noxio moriii , nc dcnicjue ad formam nofrra-

tis Vulpis accedens , ad cuius forrailis genus crir referendum ,mediacjuein-

tereum, &:Lupum magnicudine; Vulpe cnim noftrace duplo maiuseft ,&

.Lupominus,cjuamobrem nonOuesfolumac ilmilia Animaiia, fed Certios

cjuocjue dicicur inuadere atcjue occidere,& interdum cjuocjue homines ; fufco ,

longo,candidocjue promilcue piio tcgitur; iagax elt in venatu, ac Vulpinjs

monbus.*atc]ueadc6pertinaxiniuriarum vltor, &erepta;alicjuando fibi prsdaj.

memor3vtpc(t diesaliquot agnoicat Raprorcm , infc&eturcjue obuium, &

incerdum eciamaiijsiingeneiiscomitatum aggrediatur, etfi heripoiiitmcr-

dicet , & trucidet, cogniciicjuemagnoftudio, eVcura a?dibusaccjue lnterempcis

cjuibnlcjne domeiticis animaiibus vlciicaturiniuriam, &infefci hominis iii-

mat parnas . Efc etiam crga benehcosgratum , adeo vt aiiatis ance eum Cohor-

ralibus , & cxtera: pra?dx parte animi beneuolenciam plerumcjue cefcari foleat.

Quod ipecTrat ad viiim medicum , aiunt, dentium pene eiusexpurgatorum Olj>

dari dolorem . Viuit permulcis Noua? Hiipania? iocis , ac prxcipue in frigus 5c

rigoremdeclinancibus. Viciitac imbeciiiiorum Animahum pra?da,Maizio,

alijfquefrumentaceis, &faccharinis cjuocjue ilcjuando oifenderic arundini-

bus t capitur necipuiis, Iacjueiique /& occiditur iagitta .

De Cuitlaxcoyotl . Cap.XIV.

AD Coyotl dirTerentiaspertinere videturCuytlaxcoyoti, nam eiiclem cjuo-
cjue prxdicus efc moribus, &forma eciam effet eadem,nifi Cuetlaxtlipilo
iimilisvideretur, vnde inuenit nomen,collocraflo,&impense hirfuto , pe-
<5torifcjue,& faciei pilorum longiorum a Ceruo,terrificus. Ad idem genus reicr-
tur Atzcacoyotl,3c eodem prsditus efc ingenio: kd Formicaiu aflidet cauernis,
vnde nomen: cumcj; nodtu vllulat multiformes edit clamores,necno & Tfaico-
yotl, cjui tamen veriatur circa Oppida,& ex Cohortalium rapina magna ex pate
viuit.

De Ocotochtlifeup. . . Dafipodc. Cap. XV.

ANimal eit ferum, vertagi magnitudine , tereti, humili , & craffo corporo>
auriCLilis paru is ,facie leonina , Feliiiie , viuidis oculis , &modo rubra_. ,
ci ailis cruribus, vnguibus vncis, fuico circa dorfum pilo , circa ventrem candi-
dp,ac iuxta reliquum corpus cinereo, vbicjue vero nigris coniperib maculisro-
iiro, accaudabreuibus ,aipera lingua, vllulatuexili,&incredibrili pernicita-
te . Vmit Tetzcocanismontibus,venaturqueCeruos, & alia huiuimodi ani-
malia,&interdum ctiam homines,lambens, attingenfue linguaeorum ocu-
los , cui tantaineit vis veneni , vt e veftigio obcxcet adeoque intenmat . Occi-
iorum cadaueraherbis, fcenocjue, autcefpitibustegit ,&confcendenspropin-
cjuas arbores vllular, iiatim ferx circumfrantes intellieunt iua defideria,accur-
runtcjue, cjuamcelcrrime,&iatiantur prarda;pofcremumcjueomnium Ocoto-
chcli , ne fi prior ad efcas acceflerit , cstera animalia actingentia Cadauer cius
exanimentur veneno ,

De

6 FRANCISCl FERNANDEZ

j
DeOztohua. Cap.XVI.

.. ...... : I

SPecies eft Vulpis peregrina: , noftrati fimilis forma , atque magnitudino
quaeque tres dodrances vix fuperet, nigro, candidogue veftita pilo, &d
ouibufjam in partibus fuluo , 'fimilibus cjuoque moribus j & proxima verfutia ',
.Alicur Cohortalibus, &: alijs imbecillibus animalibus , quibus tendit infi-
dias, atrocicer mordec, incolit foueas , inde nomen ,& in Terra; cauitatibus
occultata educat ibbolemj cumque aliter nondatur hominum vitaremanus
fimulat ie mortuam , cjuin apud has Gentes in cibi iam diu venic vium •, quam-
uis crepitus ventns fic llii fcecidiilimus, Ocuicucenfibus verfatur agris,vbi illam
curauimusdepingendam. Eft-Scalceraipecies ; quam Tepemaxdam vocant,
eadem pene forma , & natura , ied nulla rn parte tulua , & cauda nigris , albiir
quefafcijstranfuerfimdiicurrentibus varia,qua? prouenit quoque apud Gc-
fuitucenfes*

De Quauhpecotli , feu Mele Montano . Cap.XVII.

ANimaleftduospIusminusdodranteslongum , roftro prolixo , tenul, ac
verius fuperna contorco , prolixa item cauda , pilo lonp-o circa aluum ca-
dtnce ,ac per cstera fufco , aut atro , candenticjue , ied circa dorfum nigriore ,
atris pedibus , & incuruis vnguibus , mitefcic facile , vorax eft , nulliique parcit
oblatis efcis , nec tamen edicur eius caro : placidum eft animal , ac mille modis
blandiens, ac iudens , noxium tamen ignocis , Melis videtur genus , atque ita_»
Texon vocnriconfueuicabHifpanislndigenis. Accepi a viris fide dignis, &t
qui apud hufce agros diutiflime iunt veriaci alia infuper reperiri genera duo ,
quorum alcerum lit noftras Melis, quaecamen adhuc non lunt ad me delata_, .
Viuit in regionibus calffiis, verum alicur domi etiam in temperatis, & frigidis.

De Yzquiepatl , feu Vulpecula quse Ma'zium torrefa&um semulatur

colore. Cap XVIII.

Habeturfujpra volumine i . lib.y. cap.io.fol 332,.

De Cercopirhecis . Cap. XIX.
H ' abeturfufravolumine i.lib 9. cap.y.fol.$ 18.

*-
l'

Dc cjuibufdam Canum peregrinis generibus . Cap. XX.
de vnofvpra. Io.Fabr.fol.46 6.

PRaeter Canes notos noftro Orbi. qui omnes pene ab Hifpanis translati , ab
Indis in his plagis hodie educancur ; cria alia offendas genera.quorum pri-
mumantcquam hucmeconierrem vidiin pacria , ca^reros vero neque confpe-
xeram , neque adhuc eo delacospuco. Nacuraomnesacquemoribus, noitris
fimilesfunc , nec forma admodum differentes . Primus Xoloy tzcuintli vocatus

alios

HIST. QVADRVPED. NOVAE HISP. TRACT.L 7

alios corporis vincic magnitudinc,qua? tres plerumqs excedit cubitos,fed habet'
peculiarenuliispilistegi, verummollitantum, ac depiJi cute, fuluoatquo
CyaneocoloremacuJaca. SecundusMeIitenh^uscanibusfimiIiseft,candido,
nigro , ac fuluo colore varius , fed giberoius, gratufque iucunda cjuadam defor-
mitate,accapitevelutab humeriscdito,cjuem Michuacanenfem abora, vn-
deelt oriundus vocarefoJent . TertiusveronuncupatusTechichi, Caculis fl-
mil is eft noftratibtis , Indis edulis , trifti afpectn , ac ca?tcra vulparibus fimilis ,
Atcjue ha^cde cambus Noua? Hifpania? breuiter diclafunto.

De Tepeytzcuitli , feu Cane Montano , Cap, XXI.

ANimal cft Canis parui magnitudinc, audaciflimumque, aggreditur enimv
Ceruos ,& quandoque etiam lnterficit . Corpus vniuerfum nigrum eft,
ied caput , pe&us, ac collum candens , pili Jongi , & cauda longa, & caninum
quoque caput, vnde nomen: vefcitur Viteliis ouorum , & pane ex acjua caienti
refoluto , il quando contingat cicurari .

DeMacame,feuCerui$. Cap.XXIT,

Habetur fufra^volumine 1. lib.p. caf>. 14.^0/. 324.

De Cuetlachth* , feu Lupo Indico. Cap XXIII.
de quo etiarn fufra Io.Tab.foL^y^.Sub nomine Xoloitzcuintli .

FOrma , colore , moribus , & mo!e corporis Lupo noftrnti fimilis eft, atcjue
adeo eius ( vc mihi quidem videtur ) ipeciei , fed ampliori capite . Tauros
vero fkut & noftras Lupus aggreditur, & mterdum etiam homines : reperiun-
tur nonnujli candentes quorum eciam exfubemus imaginem : Viuit in calidis

rioua? Hiijpanis locis. ^

-

De Tucan, feu Talparum Indicarum quodam genere . Cap.XXIV.

Alpae ( vt videtur ) fpecies eft , dodrantem arquans longitudine , & latitu-
dinehumerumhumanum,carnofa pinguifque , atque adeo breuibus
cruribus infiftens,vt ventre pene terra atcingat, Tuluo pilo, breui cauda vncibus
vnguibus , longifque , roftro murino i paruis , & orbicularibus auricuiis, binif-
que fuperna parte , totidemque infernaprimonbus,longisexertis, &incur-
uis non fjne alijs, qui Jicet longe minores, iiint tamen firmiflimi, edulis elt ca-
ropinguis , ac iucundo guftu , fed ituporem mcutit dentibus rodentium ofla ,
hebeti eft vifu, ac iiib lucem prorfus nuJIo, fubterraneiscauitatibus viuit, atqu e
adeo numerofis rerram cuniculis terebrat vt non fic tutum qua parte latet Via-
tores agere iter . Cum antro egredi contingit , repetere iliud neicit, atque ita_>
alterum de nouoexcauat quofe condat, vefcitur omni radicum genere , & qui-
bufqueTlaollipartibus,necparcitphafeoIis, alijfiiefeminibus, quann cibos

annuos

8 FRANCISCI FERNANDEZ v

arinuos fuis latibulis ieruat , ac vbi opus fit, deuoranda repanic . Eft & .aliud
apud Nouam Hifpaniam Talparu genus, & eo quod luminis prorfus fit expers,
permulta? Murium differentia? noftra?Genti prorlus ignota:,quas modoob
temporis anguftiam pr£etermiffas per maius fortaffis otium alicjuando pro-
demus.

De Coyametl , feu Quauhcoyametl . Cap.XXV.

de quoetiamfupraIo.Fab.foL6 17..

COyametl quem alij Quauhcoyametl quoniam eft montanus, alijQuauh-
tlacoyamecl,alijvero Quapicotl vocant,apro noftrati videtur fimilis,
fed longe minor eft , & vmbilico ( lta enim vocatur ab indigenis ) circa dorfum
mirabilis, inquo le recipit humor quidamaqueus, qui digicisexpreflusfluic,
neccamen is verus eft vmbilicus, aut fubeft quicquam ab eo cjuodin alijs
animalibus reperiri fblet dmerfum : cjuod eo difleclo cognouimus , aliudue^
quamgIanduloiaqua?dam,&mollispjnguedo; ieruseft, ac truculento cuitl,
primum capiturmorfu , fed cum circuratur placidus eft , &amicus domefticis ,
habeturcjue in delicijs j caro eft fimili siuilja? , apriname,' ied durior , atcjue in-
fuauior, ieta; funt afpera,albo ac nipro promiicue variats colore . Veicitur
glandibus, radicibuique, & ahjs montanis rructibus, necnon vermicuhs , lum-
ibricis, atque alijs eiuidem generis ammahbus , qu^ -lacuflribus.humidifue , &
(vhginoiis nafcuntur locis. Deuaftant etiam iata, cum ab eis non arcentur,gre-
gatim ambulant, &redditimitesaluntur quibuicUmque efculentis domeftici
vefcifolenc, verumdigicipedummanuumque variant , fiquidem alij produ-

ctioresiunt,ah}breuiore$. r^-I' op t;< .

" l ■ I

:•■•... ■■■■..'. - ■ ■

De Quauhtechallotl . Cap. XXVI.

«n- dequofufralo.FabfoL$^z. -

QVinquefunt Sciurorum pra;ter veteri Orbi notos differentia; quos Indi
Quauhtechallotliltic nuncupant autTliIocotequilljn cognominefum-:
*" pco acorporisj&caudajcdiore^nempenigroj&fapinubus quoscolunt
veicuntur pomis que^ ex arbonbus decerpuac,in earunde cauitadbus reconditis
ieruatifque in hyemmales ahmonias, vbi & Ibbolem.educant > &rnihil no arao-
dunt , verfuti funt , paiferum voces lonanc,& caudam qua fe totos operiunt , %•
nigeram geftant , miceicunc facili opep-, & quibufuis aluncur riucrimentis.o
dum comeduncpofterioribusiafifctincpedibus, oriquecibosadmouenc prior
nbus , attollentes maiori ex parte caudam ac corpus eadem niii in curiii tegeri-
tes,tuncenimprotenduntillam,^iuldemqueirati piloserigunc, adiungufiT
tur eorum pellesinternis veitium par tibus caiorisoonciliandi , arque ornametH
gratia,fugataadeummodumdeformitate,&hy€mmahsrigons feuitia.. Ser
cundusQUauhtecalIotlquapachth,aut Cozcioeotequalhn a luceo aluicolore dl*
<Shis, in duplam fere crelcit magnitudinem , alboque , nigro , & fuico colore-s
promiicuetegkur,fiventremexcipias.quipalleas ^t^ auc fui.ys quemadmo-

dum l-

HIST. QVADRVPED. NOVAE HISP. TRACT.I. 9

dumatcigimus, &caudam gericpra?Iongam,piIoiamcjiie cjuafeincerdum ope-
ric; Viuicinterrarforamimbus, & antrisinclufus, in cjuibuscjuocjueeducat
prolem; vefcicur indicofrumenco,cjuodrapcumab Aruisin hyemem recon-
dic . Verfucus effc veluc & reliqui , nec vncjuam cicuracur , auc conpenicam de-
ponic fericacem . Tercius Techailocl di&usjcaudam fere depilem geftat, ac bre-
uiorem , nec dodr.mtem vincic longitudine, non cicuratur, ied perpetuo mor-
dec atrociter, &ccrroditobhuaomnia,fulco,&candenticoIorepromifcuetin-
gitur,&pofterioribuscjuocjueinnixuspedibus oblacamedic alimoniam, fed
prarcipue maizij fpicns apprehenfasanterionbus ; oculi func magni fi illos cum
ca^teris parcibus conferas , viuic inanrns, qua? vnguibusfacile excauat,confter-
niccjue lana , goiiipioue , & cjuouis alio molli ftramento , ac Paiferes voce imi-
tatur. QuartusTiaimototlidiclus fpitama:useft,caputc]ue, &oculos habet
pro corporis amplitudine maxima , caudam vero lonpam, piloiamque & lineis
albis , iulcis , ac nigris interftindhm, cjua ie eodem cjuo aiij modo tegit . Color
totiuscorporis variuseft, & cjuandocjue inciinans mfuluum, cetera prarce-
dentibus iimilis . Quintus didlus Qmmichpatlan feu Mus volans , fuico pilo,
nigroquepromiicuetegitur,cjuipropebrachia&cruraeftprolixior,acparua-
rum alarum forma,cuiusgratia canca celencace in has, & illas arboresfefe vibrat
vt dicatur volare , eft autem ca^ceris minor , paruo , & murino capice , magnis
auriculis, necalia,cjuamca;tera; horumanimaiiumdifferentiajvtituralimonia,
caudameius viL-im,acredadlaminpulueremdeuoratamcjue,aiuntparturien-
tes iuuare. Eft&aliudgenuslztaclechalocl vocatum 7ca?teris formafimilo,
prohxicacecjUe.,&lanuginofacauda,capice,camen,collo, & clunibus defu-
per fuluis , cauda per alcerna intetualla cyanea, fubalbidaque , ied fuluis diftin-
cta lineis , cajcero corpore fubalbido , vnde nomen , ac pilis carruieis vario.

i
De Quauhtentzo . Cap. XXVII.

GEnus eft Sylueftris Muftella? prdonga: cauda? , Jifci pili moIliiIunicjue,&
punctis nigris diftincti , minffimum animal Vulpecula? fimile , & cjuod
accedic eciam ad cognicos & domefticos,paranrur e pelle eius veftesmagno ha-
bica? in precio , cum ornamenci gratia , tum etiam arcendi frigoris moleltias ,
manusacpedesfuntQuauhpecotIi,aliturplatanis,&alijsfructibus, acvitam
agit in regionibus c^hdis Xonotle , vnde miiTum eft ld animal , fed Pictorum
incuria penjt eius imago , aut fortailis cuiuipiamminus honefti Virirapina .

DeTepeMaxtlatoru Cap.XXVIII.

GEnus eft Felis fylueftris , Mu ftellsue , nam & a?Iuro par fere eft magnicu-
dine , pilifcjue veftitum nigris, & promifcue candentibus, puluis eius d*-
citur febrientibus conferre , roftrum eft longum , auncula? parua? , breuia cru-
ra , & cauda eiidem trafuerfis fafcijs, nigris , candidifcjue, cjuibus Tepemaxtla_>
Ocoitucenfis , cuius videturfpecies vanare .

B De

A

. FRANGISGI FERNANDE 2

De Coyopollin . CapXJGX.

Nimal eftparuum, murismediocris magnitndine,autpauI6 maius.-cauda
veroauriculis &roftro Tlacuatzinfimiie; nam caudaetiampro mani-
bus vtitur,& natus matrem in metu tenet nmpiexam, cauda eftcrafiior muri-
na, firmiorque, venrerex albopallefcit, auricuiajfunt translucida?, pedeique &
cruracandida. Educat in arbonbus ibhole^poherq; ingenera Tlacuatzin refer-
ri,ni alicui potius arrideat magispertinere ad mures,a.ut elTe iui generis animal.
Viuit in montibus Tepezdanicis vbi inuentus eft deiineatus atque defcriptus .

De Tauris , Vaccifque Quiuira? Regionis . Cap.XXX.

de vnofufralo. Fabr.fol.58y.

■

("> Vm Hifpani in eas penetrauere Regiones,inter alia miranda dic~tu3 offen-
^j derunt Armenta Taurorum fylueitrium , modico humilique corpore_>>
dorfo incuruuo,& rrequentibus iubis,laciniifue iongius propendentibus,ac iul-
tio totius corporis colore , & carne , nec fapore aut lalubntate noftratium Vac-
carumcarnicedente,quacruda Incolsvefcunturepotatofinguine, Qc pelli-
bus aduerfus frigora corpore munito . Audio Vaccam vnam ex his delatam ad
Philippum Maximum,& vltra flumen quod habet nomen Aconchis , Hominu

quog; genus mcuruum reperiri.quod tamen adhuc no fatis habeo perfpeCtum .

»

De Yrzcumfepotzotli feu Canibus Gibbis . Cap XXXI.

devnojutra . Io. Fab.fol. 466. Sub nomine .Ytacumtepotzotli .

AT quid mirum Taurorum hominumque giberofi reperiri genera,quan-
do gibbofum cjuoque Canum genus onenditur, quos vocant Michuaca-
ncnlesobplagam a qua/hntoriundi. Sunt himelitenfibuspaulomaiores, &
colore veiut & noftrates vanantes , coilo pene nullo , & capite ex icapulis pro-
deunte , cartera reliquorum Canum moribus, atque natuia, nec aliter applau,-
dentes hens,atquecoliudentes.

De Caluaria reperta Chalci & de repertis Gigantum ofsibus .

Cap. XXXIL

MOnftrificorum quasprajceffere animalium enarratio videtur expofcere ,
vtfubnectam repertam apudChaiceniesab eifodientibusputeum hu-
manam caluanam duphci facie , quaternis ocuiis, naribus, maxillis binis , qua-
tuorque, 6cfexaginta dentibus., & his lpfis non modo iuftam alfequutis magni-
tudinem, fed muitorum annorum vfu confumptis atque protritis . Quominus
mirere Androgynum llfum, quemaut tuiit Antiquita£,aut Platophilofophan.
di gratiaconfinxit, quinpermuItaGigantumnon vulgaris magnkudmis otfa
pcr hoiceditsinuentafunt ,cumapud Tetzconanes, tum apud Tollucenfes,
quorum nonnullainHifpaniasdelatafunt, alia veromiraculigratia a Prore-

gibus

HIST. QVADRVPED. NOVAE HISP. TRACT.I. • n
cibus feruancur,interqusdentesmaxillares eflefcio quinque circker vncks-
latos,acdecemlongos, vnde conijcere licet capkisamplitudinem quod bini
homines extenfis brachijs vix poflent ampledh. Hxc autem notiora iunt,
quam vc fides queac illis ab aliquo denegari, & tamen non me iatec a mulcis m-
dican mulca fieri non pofic antequam tafla fint, adeo verum elt atque indubi-
«cumquod Plimusnoiter dixic, ****>* ( nempej vim ac maieHatem ommhus
momentts fide carere , fiuehorrida: magnitudinis hominesalmnde m hancre,
eionemvcnerintfcumapud Promontonum bons fpei Pacagones quoldam
veriari monitrificar procencatis narrctur ) fintque ab indigenis occui , iiuc vo-
lcnce nacuracos ha>c culeric Tellus.aucltimque numerum pcrtimeicences Indi,
genz vaftauerinc ac fundicus deleuerinc .

De Tcpemaxtla . Cap XXXIII.

SPecies eft Vulpis, candido , mgroq; & fuluo pilo veftka, capite paruo, mo-
dicis auriculis , corpore gracili ac quacernos &r£ dodrances longo , rodro.
que tcnui, & prohxo, moribus vero vi&uque &rapina carterarum Vulpmrru:
oifenditur vbiuis , fed prarcipue calidis m locis .

De j£luro a quo Gallia vocata corraditur . Cap.XXXlV.

NOn me latet vulgare efTe hoc Felis vocati genus Hrfpanis,quanquam Ad-
uenam non mdigenam , verum qui ex Iniulis philippicis capit lam in*
hanc nouam Hiipamam adfcrri , neque apud quenquam ex recenuonbus, pro
Lmcace delineacum videram, curaui in his,quos mflu Rbtopi Secundi Maxi-
rmcondolibrosdepmgendum . Non tamen illius vfum , & mores prarrencns,
tum quod ab alijs Aoilr* ztatis defcripta fint , tum quod Nos ad alia ignotiora
enarranda properamus, adent fortafle tempus, dabiturque Numine conceden-
te otium , vbi qu^ nunc breuker attinguntur , plenius ac Iatius poinnc cnarra-
ri Verum Fclcm hoc ammal vulgo vocan reuocac in memoriam acccpifle ab
his qui nuper ab Hiipanis nauigarunc in hunc nouurS Oi bem ac f^^'
lippi Secundi ad fuere , ad eum delatum AElurum ( ni fallor ) a Lufitania Ca-
num Melitenhum more lanigerum , mbatumue , auc laciniacum , ac candidil-
fino pilo inugnem, acque amabilem , & m dclicijs a canco Pnncipe haoeri .

De Peruichcatl . Cap.XXXV.
Beauofufra. Io. Fabr.f.66o. Subnom. Pelonlchiatl oquith.

ETfl incellisram peruinas vocatas oues iam dudum dclatas in Hilpaniam, ,
& ab omnibus pcnc vifis atque cognicas,camen delineandas ptitaui quod
anulloalioantemepidras confpexenm, vt neque eos quibus fortciorcuna^
ienocarfunclaccrcpoflTccearum forma a noftratibus non parumahena: iunc
cnim longe maiores , mutili tcdte vcllere , carne vero neque Igrati , neque pro-
baci alimemi , eilque viribus quibus in Iumencorum penuna non nihil terro
poffinconcris, quemadmodumpcriclicatum cft apudPeruinospnuiquamco
eflencveterina-tranflacaanimalia. Illudhiendumnoneft in horum pcregrK

g 2, norum

,2, FRANCISCI FERNANDEZ

norum animalium ventre interdum reperiri Japilios illos quos ia faculcaco
qua venenis aduerfmtur, Bezares Arabum Gens vocare confueuit .

De Aricte quadringeminis armato cornibus . C ap. XXXVI.

OFfendi apud Mexicanos Arietes quadringeminis armatos cornibus ,
quosecfiancea vidiifem in Hifpama, depmgendostamencuraui, vt his
quinoii viderunc eosex Icone innotefcerent, fiuehi adpecuiiarepertineanc
genus , fiue euentu , cafuque fint monttniico editi acque producli .

De Tlacoyotl, feu Coyotl humili . Cap.XXXVII.

INueni in agro Teczcocano animal piJofum vaIde,vocacum TJalcoyocI, duas
longum ipitJiamas,vnguibus meiis,aucQuauhpecodi fimilibus, breuibus
cruribus & nigro veihcis pilo , breuiiiima cauda, corpore toto ex albo vergente
in fuluum, ied aorfo, acfuperna parce capitis, & colli nigris, Iineaque diitindtis
candenci,capuceic paruum ,roftrum renue,&Iongiufculum, caniniexerti
ac vita viclnique eadem qua? Quauhpecotli .

De Ytzcuintecuani . Cap XXXVill.

Slmilisefc Ytzcuintecuani vocato Quauhpecotli , ac eodem modo meli no-
ftracicongener, non folumcorponsmagnirudine,monbufque,fedroitro
etiam (quodperlongum eic, &cenue Jacpedibusquiillos Quauhpecotli fuifue
parui videantur imitari , verum color albus eic macuJis mgris ac magnis diftin-
clus, 6cipec.tabiIis,nomenhabetamordendocanes, viuitcjue toto Tepeci non
longe a mari auiirali .

De Leone paruo Infulae Margaritifcrse * Cap.XXXlX.

AVdioLeonum minimum genusmilTum elapfisannis ad Maximum Phi-
lippumfecundumLm itinere inrerijiie,quod mirandum eil, nififortafle
AEJurorum fylueftrium aJiqua eracdiiferentia,qux Leones faciereferret,necta.
menadLeonumpercineretgenusquaiemapud Maxicanosame inuentam ac
Tlalmiztli vocatam,depingendam atque deicribendam curauimus, dum hifto-
riam naturalem noui Orbis iuifa Philippi Maximi condentes lilic agcremus . ■

De Cacamiztli . Cap. XL.

ITa vocacum eft hoc animal quoniam ad Leonum paruornm feliumue perti-
neac genus, & in iuncecis veriari foleat; quadrupes quaternasfpithamaslon-
gus, ied corpore non admodum amplo , f uluo pilo_, & aliquantifper prolixo te-
clo, auricuiis breuibus ac pene n uilis, celurino capite., cauda prolixa , hiipidiore-
que, adeo efrierox vc Ceruos plerumcjue aggrediacur, acque eciam occidac, vn-
de fortaifis nomen, ni afele potiusproreChim eil: Mizcli enim apud Mexicanos
interdum AElurum ,&mterdum figniiicac Leonem, viuic apud Panucenies,
vbi llJum curauimus &depingendum , & deicribendum .

Tinis ^Trafiatus I. Hifiorice §)uadruPedum.

^ TRA-

TRACTATVS SECVNDVS

DE HISTORIA AVIVM NOVAE HISPANIAE

Cap. I.

De Hoa&on Foemina .

OA CTLI mare paulo maior eft, ventre, colloque alba_,,
iedfufcispailim interfediis pennis, reliquum corpus fufcum_
interpoficisalbis, oculi magni nigrique , fed inspallens, ca?te-
raiuntiilicum mare fimiha. Ardeae cinerea; videturfpecies;
funt quifentiantgeneriseirefui, nammagnitudinea carceris
ardeis duplo fere vincitur,funt quiXoxouh, qui HoactJi vocec.

Dc Quetzaltototl, feu Auc plumarum diuitum . Cap.II.

AVis eft crifbta pauoninis magna ex parrc ornata plumis , parca? magnitu.
dinis , xoil ro acuto , luteoque , & pedibus pallidis , cauda Tzamati plu-
mis pradongis veltica', atque virentibus, nitidis, &pauonini coloris Iridisfolijs
forma fimiiibus,opertifque fupernealijsnigncantibus , mferne vero & qua_,
parte pauoninas atcingunt qua? m mediofunt inclinantibus in virorem , cjuaii
cauence natura mediarum pulcliritudini , crifta plumisconftat fplendenubus
atque pulcherrimis , pectus , coliumquc inferne rubris & micantibus , ac pauo-
ninisfupernequaljbusetiam dorium tegitur, nec nonea? partes qua* iiibter
alas funt, intercjue crura :fed dilutis exilibus & mollibus, pluma? alaru funt pra>
longa? , virore tinc"t_r diluto, & in acumen defineri.es . Penna; tegentes hume-
ros virefcu nt, fed fubter funt nigrar,cjua: vero alas lnterttant non nihil incurua?,
ac vnguium coiore . Pl.umar huius Auis maximi _-ltim?|itur apud Indigenas ,
ipfique auro cjuandocjue prsferuntur, nempe longiores ad criftas, & alia capitis
ac vniuerfi corpons beilica , pacifque ornamenta, c_tera? vero ad textilia opera,
& rerumquarumuis, fed prarcipue diuorum exprimendas formas. Cui rei
pennasquoq; Auicularum ( quasHoitzitzillinvocant Jpermifcereatque ince-
xerefolent. Viuunt in ProuinciaTecolotlanivkraQuauhcemallantendenti-
busin vocatas honduras , vbi magnacuracauetur nequifquaeasoccidat Aues,
tantumhcet eas pJumis exuere, ac ftatim dimittere, nec omnibus ied folis
Dominis : iunt enim opimorum pradiorum loco, ac cranfeunc ad ha?redes .

Dc Achalala&Ii fcu Pifcium Voratricc . Cap.III.

ACHalala_tli quam alij Michalaladtli vocant, Auis ef.Columb_*magnitu-
dine , & iorma fimiiis ; roitro acuminato , & nigro , tres digitos longo &
proportione corporis cra/To, caput criila ornatur ecoiore cyaneo in nigrum_
rendente longnque , venter candidis tegitur plumis & coUum torque candenc
inhgnitur. AJa.m_erneaIbeicunt fcd poitrcmisparnbus videntur fiifca., <5-i

can-

l4 FRANCISCI FERNANDEZ

candicancibus diftin6ca?maculis, iuperne vero cyanea; veluc &reliquum corpo-
ris,exrremisparcibus nigra?&albis vndicjue maculis relperfe. Caudaparcirnj
nigra , parcim cyanea eft , fed maculis qnoque candidis variaca per incerualla ,
crura rubea func, pedes in digicos diuifi, rn acros vngues defInences,ocuIi nigri,
ins vcro candelcens . Aduena Auis eft Mexicanorum Plaga?,verfacurque in fbn-
tibus ac fluuijs , pifciculis& aiijs acjuacilibus viclicans, edulis, fed reliquarum.,
Auium paluitnum iapore accjue nutrimenco .

De Acolchichi feu Aue rubeorum humerorum . Cap.IV.

STurnorumfcjuos Hilpani tordos vocanc ) videcur fpecies cjuando magnitu-
dine , colore , 6c forma pares func , & cum eis vbicjue verfmcur, ecii hu-
meri primo fului appareanc rn rubrum vergences , & cum ajcaceproceiTere, in_,
fuluum omninomutentur colore, in caueasconiedti vocesredduncliumanas,
6:lepidegarriunc, cjuauisre oblaca vefcuntur iedpanemaxime atque indico
frumento . Calidis rrigidifque eas Aues reperiasregionibus , ab Hifpanis Colo-
nis argumenco rubeorum humerorum Comendadores vocacas, ied numerofls
agminibus , & Oppidanis admodum moleftis audadrer incurlantespraxipueqi
feruidis & maritimis regionibus , maium , infuauemq ue prarftanc fuccum, & in
Arboribus non procul ab Oppidis bominumque commercio nidificant , & iata
in quibus forte coniedere deuaitancacque depopulantur, cancanc Iuduncquoi
feu caueis includantur , feu libere per domos permittancur incedere .

De Aztatl. fiue Ardea candenti . Cap*V.

ARdesalba^fpeciesqusdameft Azcacl , noitraciaut eadem , aut forma&
magnicudine proxima, vniuerfi corporis penna? niuea? liint aut lactei co.
lons, molliilima? ac np-irum in modum pexa? , atque compofica? , roitrum lon-
gum ac pallens ,fed virens uixta exortum . Crura prolixa, nigraque ficuc & pe,
des qui m quaternos rinduntur digitos,quorum tres iunt pradongi, ac Grues vi-
denturquadamtenusimitarivocibus, degunciuxcapaludem mexicanam .<-

De Xoxouhqui hoaclli . Cap. VI.

NOmen inuenit ha?c Auis a voce , fonat enim hoho , ad Ardearum perti-
nec genera , ecii ionge infenore fiz magnicudine . Flumx qua; iubfunt
alis, ventri,accoilo,funtcinerea?,qua5ver6caputteguntpurpurea;,tenijstamen

fingLilis dipitum latis vtnnque circumdatibus , promifcue frons nigra eft atque
candens,capucinfignicum crifta fepcempurpurafcencibus plumisconcinna-
ca , ala; cinereo , cyaneoque colore variaca; , pedes fu ici, nigri , acque pallences :
humeri, alarumue exorcus candidi , roitrum ferrarum nigrum craiiicudinis
polhcaris , & quacernas prolixum vncias , crura fpichama^a , iplaque Auis ince-
graab excremo roftro cucollo, quod ieiqui dodrancale eit ad pedes vfque , duos
pene cubicos longa, lacuitns eft, Aduenaquepaludimexicana?, etfl raroapud

eam

HIST. QVADRVPED. NOVAE HISP. TRACT. II. rj

eam capi ioleac . Fera Auis efl ^&a Sepcentnonanjs regionibus ad Mexicanas
creditadeicendere.

.

, De Atapalcatl , fcu Tefta Aquaria . Cap. VIL

AVis quam Mexicani vocant Atapalcatl , feu Teftam Aquanam , Anati illi
fylueftri (quamrecenrioresQuerquedulam vocant> noftri vero Cerce-
tamj limilis omnino efiet , nifi roitrum haberet duplo latius , colorem canden-
tem, & ruluum , admotamq; manu lrnto protinus innocuoq; ianciaret moriii .
Casterum iacurtns auis'eft,_ & fylueftnii Anatum genus, Jacus Mexicani Adue-
na,iniuauique, & pifcofb nutnmenro . Quin & ea fquam diximus Querquedu-
lam vocanMd eundem lacum cum ca?censpaluftribusper hyemem fe conferc,
clelineandam camen non duximus,quodeftecnoftro Orbi & Animaliumre-
centibusicnptonbus notifiima_, .

De Atototl, feu Aue aquatili, mare. Cap. VIII.

de vnofpra. Io.Fabr.fol. 6y z .

■

PAfTerem noftratem amiulatur magnitudine & forma , ied roftrum eft ni-
grum , crura , pedefque ruiui , corpons inferiora magna ex parte candida,
ca?terafuluo,albo, nigroque vahantia colore. Indigenaeit Mex^ano lacui
Iuncetis atque careclis vcre educans, munumque voces cantu imitata cui ab or-
tu folis m no&em, vfque.pertinax affuefcit , eitur affa, elixaue , nec rhalum aut
omnino infulfum prxbez alimentum .

De Acacalotl Mare , feu Coruo Aquatico . Cap.IX.

AVis eft a caudaextremaadroftri vfque acumen quatuor ferelonga do-
drantes, ac medioris amplitudmis, crura fefqui fpithamea^roftrum arcus
initar incuruum , duos paimos longum , ac mediocntejtenue , pedes in qua-
ternosfinduntur digkos, nigerrimis munitos vnguibus, crura minus ni^re-
fcuntdigicis,roftrum cyaneumeft, & exgiuum caput, pl.um* infernar taicx
iniertis rubris , fuperiores vero prom licue purpurea?, f u bnigra? , virides , atq ue_j
fplendentes. CeruixeftfepcemdigitosIonga^caputjCoIlumquepennisfufcis,
albis, & vindibus teguntur, acpauliiper fuluefcentibus, oculi funt nigri , & lris
fangmneotingiturcolore. Casterumab externis oculorum angulis vfquead
roitrumvncisvniusinteruallo deplumis, &glabra eftpellis,rubefcenfque ex
albo, a.\x vindi fplendentique fubtuspellucentcolore, &qui pro varijs folis
repercufiibus euariet, atque mutetur, fuperne vero prope exortum pailese func,
demde vero viridi,atque pauonino fpedtabiles colorejndigena huic Plaga: Auis
eft. Verfatur circa lacus, ac pifcibus vi&itat. Malculus fortaiiis eih & auis fquam
Recentiores vocant Arcuatam ) autilliialtemcongener. EducacFmos veris
tempore iuxta loca lacuflria,bonum prsftat alimteum,nec valde miucundum,
crafiiim tamen acque (vc lacuftres Aues decec jpifcofi odons , & viicofum .

De

1(5

FRANCISCI FERNANDE2

s

De Ac^lin, feu Aquatili Coturnice . Cap. X.

Turno eft Acplin magnitudine par, cruribus,pedibuique e viridi palleice\
f ribus,&*A cjuatuor prolixioresdigitosdmifis, foftrum eftluteum, &lon-
ciuicuium proportione corporis, tenueque, & mucronatum , oculi nign , Iris
fulua , ac paruum capur : interha corponscandida funt , Iatenbus fuico macula.
tis colore , fuperiora vero , & cauda qu* breuiufcuia eit fuluaiunt , fed macuhs
niericantibus diftin&a, &candidis Iineis, quaiuis pennas circumambienri-
bus i eiufque coloris pun&is nonnuncjuam confperfo : lacus incolit, pilcofum-
queinectamenadmodumingratumprasltac alimentum. Vermicuiis muicis
& huiufmodi alijsparuis Animalibus viditat circa paludem voiitannbus . lndi-

eena eft huius lacus , caput mira colorum vanetate micat , quod medium atra^
linea fecat, ac velut cinereae ak latera : macukque paruac, & candentes canthos
externos: collum, pedufquecinereaiunt,carerae fuluo in viride potius in-

clinant .

De Acacacanoa&li , fcu Aue aquatili raucum fonanto .

Cap. XI.

AVis eft quam Acacacahoa&li vocant obcantus raucedinem Alcionurru
fpecies llla eft, quam noftri martinetum pifcatorem vocare iolent, circa_,
tarum fluentaviclus gratia, accongenitaquadam veriantem natura . Anatc
ferapaul6minoreft,coll6^ue,&roirrofpithamJBo, hoceft tres digitos latos
pronominecmediocremibrtiturcraflitudinem, inaerem definic ac moriui
eftperquamopportunum,fuperneautemnigrumeft, &inferne album, &
pallelcens circalatera , oculi nigri funt, Iris vero prope pupillam rubra, deinde
pallida, ac demum candens,ab oculis ad roftri vfque exorcum fafcia e vinai pal-
lefcens procedit . Crura pedefque in digitos fiffi virefcunt extrmfecus , lmrin-
fecus vero inclinanc inpallorem, colortotius corpons magnaexparte albus
eft , fuluis pennis mfertis, verum fuperna magis fuica ihnt , inferna vero candi-
diora , ak mferne cinerea^, ac defuper circa extrema higrat , mox e fuluorube-
fcentes, deindepallefcentesex fuluo, ac demum fuluefcentesc^rca dorlum,.
Pifcibus vi&itac, mitefcit minimo negotio , nec eft cantu infuaui s , inciulgen-
tertamen,ac blandevermiculis,&alijsexiguis animahbus qua» in paludibus
c,enuntur alenda . Carne etiam veicitur , &alijs non paucis vbi fien aliter non
pollit, craffi eft alimenti, neque diflimiiis ei, quod Anates kvx prarftare folent,
Indigena eft huius Plags , & vere educat inter iunceta fobolem , mirum eit, cu
fitceruixprorationerehqui corpons longiiIima,in quam breuitatem illam,
cum hbet contrahat quod frequentius facere iblet . Cauda pnfilla eit,nigraque,
& nonnihil pr*feferesfplendoris,quz in maiorem procedit amplitudincm » pa-
trio nomine appellatur TolcomoOIi . Simihs omnino eflet haec Auis Compari,
nifi roftrum defuper nigricaret , fubtus rubefceret, vel uc pedes, & crura,& vni-
uerfum corpus fuluum nigrumquepromifcuecerneretur .

Dc

hist.avivmnovaehisp.tract.il r7, .

De Amacozque , feu Aue rubefcentis colli . Cap.XII.

AVis eft paluftris noftrati Turturi magnitudinepar , cruribus , pedibufque
fiffis in digitos, acque ex albo rubeicencibus, nigris vnguibus,roftro me-
diocrit er Iongo,exili, & nigro,atris oculis, & Iride rubea,pecl:oris,ventris, & ala-
rum mferna albafunt: fed cauda cjuarmediocremlongitudinem nancifcitur,
fuaio,&nigrocoloreeftinfperia; atcollum pectufcjue torgues binj,minimz
fere digiti diftantes interuallo,nigrique cingunc,quorum anterior vndequaque
circuit , pofterior fuperna deficic,ac diiparecparte ; frontem autem ab oculo ad
oculum alterjeadem latitudine,& colore . Quin ex vtrocjue intere macul<e bina^
candentes pari amplitudine fupra oculos verius collum attingentes , fere lllud
diicurrunt : fuperna corporis,adeoque ipfa cauda albo» nigro,fuIuoque func co-
lore , ala? vero defuper fuluo, &fufco . Indigena Auis eft , iacus Mexicam alum-
na, ac veris tempore educans ibbolem : eftur caro, qu.-e eodem, quo aeterarum
aquaticarum eft nutrimento, vefciturculicibus, piiciculifque, &lacuitribus
vermibus , vehe m entius perftrepit, q uam pro corporis ratione , nec camen po-
teft garrulis Auibusannumerari .

De Acatechichi&li , feu Aue confricante fe ad Arundines . Cap. XIIL

AVicuIa eftCorduelepauIominordefupervireicens, efufco; iubcer vero
ex albo palleicens , cancillac vc Achancillis , ac flmili vefcicur alimonia .

Dc Acuicuitzcatl, feu Arundine Aquatili . Cap XI V.

QVamMeiicenfesAcuicuitzcaclvocant,Zara«Iacini, ac Gauiam nuncu-
pare fo!enc,hanc modo non duximus defcribendam, cjuod a quibuidam
*** recenciorum fub feeundi lari nomine depingacur.

Dc Auibus quibufdam roftri maximijCap.XV.

ADeunc quocannis ftaco cempore eam Prouinciam , quam Honduras vocare
moseft,Auium numeroiaexamina,columbarnm mngnicudine,ipec1:an-
daque forma, ciim ob pennarum variecacem, qua? luceas, coccinea?, candida?, ac
cyanea? func , cum ob roftri monftrificam magnitudinem, quod pra?terquarrL>
quod, partim eft coccineum,ac parcim candidum, & maculis e nigro luceicen-
tibus, paffim interfertis diftin&um ; reliquo corpore eft longius . Auem non-
dum mihi videre licuit, roftrum apud me eft, quod fi procedence cempore fa-
cta mihi non fueric eius copia, curabo depingendum . Sunc qui ad Pficcacorum
genusreferanc.

De Atototloquichitl , feu PatTere Aquatico mare . Cap. XVI.

PAiTaris noftracis axjuat magnicudinem,& formam, roftrum camen nigrum
eft, crura, ac pedes fului, inferiora corporis magna ex parce candida, ca^cera
fulua , candidoque, ac nigro variaca colore . Indigena eft Prouincia? Mexicana?
auis ,( Iuncetis caredtifq, educans prolem ■■> mures cantu , folecjue quampnmum

C exo-

xg FRANCISCI FERNANDEZ

exoriente a*mulari/blet, &toto die occinenspertinax perleuerat. Eduliseft
eius caro , bonumcjue , nec infuaue pra?bet alimentum .

Dc Quauhchichil , fcu Auicula capitis rubei . Cap.XVII.

AVicula eft Hoitzitzilim paulo maior,inira candens, iupra vero vire/cens e
fufco ,ledcaput coccineis quibuidam ornatur plumis ( vnde nomen ) fe-
mora vero nigns ; & roitrum,pedefque atra funt; in frigidis vmit , caueaque de-
tenta , fuauiter occinit .

DeChichiclli. Cap. XVIII.

AViscjuam Mexicaniaionitu Chichictli vocant,ipecies eft No£tu$,GalIin£
cohortalismagnitudine.-fiplumarquoque venianc in cenfum pennatis
crunbus^ac plumis corporis vniuerfi,fuluo, albo, fufco,nigrog. refperfis colore.
Oculi funt atri , & palpebra? cxrulex -y par eft Tolchiquatli magnitudine, aut ea
paulo maior, circa Mexicanam veropaludem,atque Vrbem iplam verlari iolet .

De Cenotzqui . Cap.XlX.

CEnotzqui,feu Auis euocatrix niuis ideo vocaca,cjuod paulo antequam nin,
gat clamitarefoleat, flleat veroniueiam decidente, &poftquam nin-
xerit magnitudine, voce , forma , roftri aduncitate, curuitate vnguium , parua-
rum Auium aucupio, ac lacertarum venatu Tinnunculo fimiliseft , fedcoloru
formofa, & fpe6tabili cjuadam varietate confpicua . Vngues funt nigri , crura_,
pallent , pe&us fuluum eft, ac venter nigris maculis coniperfus , & candidis te-
giturmaioriex parte plumis, ala? fubtercandida?,&cinere£funt, anterius,
iiipernequefuIu«E ,acnigra?, paulopoftcinerece, atrifqueconiperfa: maculis,
& poftremis demum partibus nigra, licet maculis albis latiique varientur ; cau-
da fubtus nigro, candidocjue tingitur colore , defuper vero velut , & reliquurrL.
corpusfuluo,nigrantibrsdiftindtum maculis .Caput nigrumeft,fafciadiftin-
&umcinerea,roftrumparuumcinereumiuperne atque mferne , fed fuperne
iuxta exortum linea ambkur lutea . Oculi nigri iunt , '& pallentes palpebra? ,
quouis cxlo gaudet , montana colit, & veris tempore educat ibbolem . Ita con-
uoluit huc • & llluc caput, contorto in varias partes collo , vt eodem ficu immo-
ta perftans cun£ta circumipiciat . Eft&aliaeiuiHem Auisipecies: quamieor-
fim depingendam curaui, Tinnunculo fimihs eft, & quibuidam diftans coloru
varietatibus : capite flquidem fuluo, & cinereo eft,& coliopartim nigro, ac par-
tim candelcente . Suntqui Ceccto vocent.

De Coltotl , fcu Auicula inflexa . Cap. XX.

AVicuIa eft Coltotl, pafferis noftratis magnitudine, &forma : plumis infer-
. necinereisfupernenigris,iedperambitum interdum nigns atque in-
terdumcandentibus: IndigenaefthuiusMexicana^Prouincia^. Vere (vtca?-
tera?pene omnes) educat fobolem,& clauftris contenta modicis, cantu Cardue-
lem noftratem iucunde iolet imitari.

De

a*.

HIST„ QVADRVPED. NOVAE HISP. TRACT. II. t9

DeCcoan,fcuAucniuca. Cap.XXI.

TVrdo vifciuoro paulo maior eft,circa pectus, ventrem, atque alarum exor-
tum fulueicens,permixtis ad caudam cinereisplumis alarum extrema_j,
caudaque ipfa , inferne cinereafunt,fuperne vero vniuerfum corpus nigrefcic
e fufco, roitrum, quod paruum eft, atque exile, cruraque fulueicunt : mentUm
candet,infertistamennigrisaliquotpennis. Sermonem humanum asmula-
tur , velut irridens tranleuntes , quos tamen vbi licet mfequitur.

DeComaltecatl. Cap.XXII.

AVis eftComaltecaclIacuftris a Regionibus algentibus, Septentrionarijfq;
ad iolum Iioc Mexicanum quotannis per hyemem velut.ad aprica , & te-
pida loca, poftquam alibi educauit fobolem, confugiens. Spithamam vnam,ac
prarterea vncias iex ab vltima cauda ad fummum vfque roftrum longa,&colum.
bi iylueftris amplitudine , cruribus dodrantalibus, tenuibus, ac rubeicentibus,
pedibusconcolonbus, intresdigicoslongiuiculos diuifis;plumisvniueriicor-
poriscandentibus, fupernapartecapitis,roftrocjiie nigris,aljsfuperne, lnferne-
que candido,ac nigro colore variatis,& roftro palmum Iongo,tenui, atcjue deii-
nente in mucronem . Eitur eius caro, verum fapore pifcoib eft, malumque, S$
iniucundum exhibet nutrimentum .

De Chochopitli . Cap.XXIII.

ALienigena quoque eft Chochopidi.-ieu Auis roftraca, aduenaque huic Me-
xicano Iacui , Chorlite a Toletanis vocatas Aui perfimilis: abextrema cau-
da ad roftri vfque acumen lefquipithamam longa,roilrum ferepalmeu,ad dx>
tremum nigrum,&virens iuxtaexortum,candentibus tegiturpennis.inierris
tamen circa alas quibuidam fuicis , quas cum collo ,& capite albas, nigraiquO
potius fortitur : carnium natura, & cibus idem qui C< Jnaltecatl .

De Coyolcozquc, feu Colli fonali . Cap XXIV.

SPecieseftCoIIin, feu.Mexicana?Coturnicis, inter quamplures alias de qui-
bus loquemur ieorfim . Ergo Coturnicibus vocacis a noftris flmihs ha?£
eit, magnitudine,cantu,nutrimentOj volacu, &moribus,feddiuerib eolore,
qui fuperne eft ex fuluo , candidoque commixtus, inferne vero cancum fuluus,
etfi verticem, & collum nigrantes, albaxnie pluma? occupent, & tamias ab vtrd-
que latere, adeoque a collo ad vtrumque oculum conitituant, atqueeiforment.
Oculi funt atri , & fulua crura . Indigena Auis eft , campeftribulque locis, veluc
&noftrasfrequens,acfimiIietiamalimento, &quodad illud Perdicis Hnpa-
nica? ( eft enim eius ipecies ) proxime accedat .

De Colcuicuileic . Cap.XXV.

COlcuicuiltic, feu Coturnicis SimuIachrum,Coturnicis quoque noftra? eft:
lpecies : albis , nigris , coccineiique variata plumis , & protraCtis defuper
potius lineis,quam circumfcripcis maculis, fubter vero potius macuhs frequen-

C 2. tibus

20 FRANCISCI FERNANDEZ

tibus quam Iineis :pedes, cruraque cvanea funt: ihd cantu, magnitudine,mori-
bus, ac csteris cuncfrs , pra^cedenti omnino fimiiis .

De Quachilton , fcu Auc Siliquaftrini Capitis . Cap. XXVI.

Slmilis effet Quaclnlton, maguitudine , &forma, eiAuiquam recentiores
fulicam , Hilpani vero Foja vocant : eodem enim modoiuperna parte cak
ua eft,iuxta roitri exortum, adeoque eius ipecies, ied quoniam no omni ex par-
re conuenit, imoquibuidam in i ebus diitat, eam & deicnbendam, & delinean-
dam curauimus : Fulica velut noitrate , orbique notifiima vetuito iub filentio
pertranfita. Totiusergocorporis color purpuraicit ex nigro, non flne quibuf-
dam candentibus, qu;e pailim interferuntur pennis; roitrum initio pallet, fed
adulefcentibus rubekit: Jutea cjuocjue crura funt, aut inclinantia in virorem,in
quatuorq; pallentes digitos diuifa hne vJla membrana •, cjuamobrem vltra roftri
^ colorem, qui longe diuerfus eft, a pnori FuJica magnopere diftat . Oculi nigri
funt,&fulua Iris,la»cuftris etiam eit, & Mexicana? paludi aduena, piicibus vicSti-
tat , necmalum aut imucundum dicitur pra^ftare alimentum : nocte intempe-
fta , iummoqjLie mane gallinaceorum more (ea enim eil illi confueta vox ) cla-
marej aut cantare folet : funt qui Yacacindi vocent .

Dc Cozcaquauhtli . Cap. XXVII.

Habeturfufravolumine i.lib.9. caf.%.foli 19.

A

De Coztototl, fcu Auc pallida . Cap.XXVIII.

Vicula eft, Canarij apud Hifpanos (quoniam Infulis eius nominis eft famj-
^. liaris j vocati magnitudine , tota Jutea ; extremis tamen aJarum partibus
mgris, caueis inclufa Carduelem cantu imitatur , deuorataque bonum, & gra-
tum prasbet alimentun>s calidis degit, oftenditurque Regionibus .

De Chiquatli , fcu Noftua . Cap.XXIX.

AVis eft Rufticula? noftrati par , longo roftro , tenui, Sc pullo, ac rsenijs iux-
ta vtrumque oculum luteis , & incuruis , inferiora corpor is pallida funt ,
nigris quibuidam plumis circa collum interfertis , Iris Iutea , ac nigrioculi, cas-
tera ex fuluo, fuico, & cinereo permixta . In montibus verfitur, iiumipeta eft,
& in vimineum, alteriuJue materiei conieda carcerem, haud vulgariter garrit .
Alitur faciliopera,nantlaolitio pane,vermicuiis,alijjque liifce flmilibus veJci co.
fueuit,calidis,frigidifqueregionibus capitur , pmgueque , & non omnino
afpernandum prasber alimentum . Sunt qui eam Auem Cliiquatotl vocent .

Dc Ccncontlatolli , feu quadringcntis Iinguis . Cap. XXX.

Vis,quam3cantusmultiplicitate, «Sa numerofo concentu Cenconrlatolli
__ Indl vocant, Sturno noltrati par eftmagnicudine , fubtus alba, fuperne
vero magna ex parte fuica,permixtis tamen puilis, accandicatibuspennis,pra?-
cipue tamen circa caudam & caput , quod quadam veluticorona circumdatur ,

A

orna-

« ,

HIST. QVADRVPED. NOVAE HISP. TJUCT. U. Zr "

ornacur93 albefccnte :in caueis quibusdetineturiuauiiW cantac, nec eft auis
r ' ' *T j^rT vocem non reddat JucuIentiiW, & exquifitiffime *mu.
Ktur . ^uid ? 1 hilomelam ipfam Jongofuperat mterualio, cuiusfuauiffimum
concentum camoperc laudant, celebrantque vetufti Authores, acquidquid
auicuJarum apad noftrum Orbemcantuauditurfuauiffimum. Alitur facile;
mnil cnim ex his, qu* in vfum nutnmenti ccdcre foJenc rdpuic , ild caJidas
nmatregiones frigidasreformidans,autca^IoeXuJtattcmperato. Elt & alcc-
ra eius ipecics Tzonpan vocata (nifi fa-mma eiufdem fpcciei fortaffis cft ) eadem
magnitudine , forma, & cantu , pJumis tamcn inferne albis, cinereis , & ni^ris .
Deiuper veropuJJis , nigns, acque candentibus . *

Dc Chilcanauhtli , fcu Anate Chilli colore . Cap. XXXI.

ANatis iylueftris ipecies eftChilcanauhcIimagnicudine, &forma, vocac*
aj>udnoftrosQuerqueduI*,verum paulo minor, acroftrolaciore , ecfi
hac ipla roftri atitudine cedat AtapaJcatl ,coIorpIumarum vniuerfi corporis
iuluus eit,ied alarum varius, quippe interdum ca^ruleus, mterdum candidus,
autexnigro yireicenseifecernitur. Oculi funtnigri,&coccineaIris,palmi-
peseft,pedeique,&crurahabetex pallidofuluefcencia. Aduena efthmcMe-
xican* paludi , atra carne , & pifcofo alimento .

Dclzanatl. Cap.XXXII.

STurnorumlndigenarum quoddameitgenus,namcolore ,nacura,mori-
faus , voceque ecfi magisfonora lllis affimilan contingit , a roicri acumine
adcaudajexorcumfpithameaAuiseft,&brachiumcraifa, vndead extremum
cauda: in dodrancalem protenditurlongitudinemipenna? func nigrar,pauonino
colore fplendentes ,pedes , ac crura nigra , itemque roftrum, quod tres digitos
latos eit longum , & mimmum digitum craiTum , ac incerdum Picarum Indi-
carum more nfu quodam videtur commouen j regioniDUs fngidis efc magnaj,
exparceiamiliaris.Sunt qui Yxclaoiczanacl vocent.

De Hocitzanatl , fcu magno Sturno . Cap. XXXIII.

ClrcavrbesveriaturHocitzanatl, eflccque monedulis no/cratibusprorfus
Iimihs , nifi eas vincerec corporis magmcudine, & proiixicace caud* fqua
velPKisipfiseftpar) &e nigrocolorein csruieum Iplendentem paulifper iri-
clinaret . Garruia cft , alczque vocis , & fonora? , crura func nigra , &mediocri-
ter Ioga,ac pedes in quaternos iifli digitos,armatos vnguibus prolixis, ac nigris i
aJimoniamiucundampra:bet,atramquc, &pertinentem ad fuccum melan-
choJicum , funt qm Caxcaxtototl vocent .

Dc Tequixquiacaczanatl. Cap.XXXlV.

TEquixquiacatzanatl , feu Sturnus falfus,qui iuxta falfos Iacus verfatur,Aur-
cula eft, Scurnoforma, magnicudine , & colore perfimilis , cauda^tamen

prohxiorc,&paulomaioricorpore,pluma?,pennaeaueomnes,fiexcipias'easque
coJJum, & capuc veitiunt ( nam h* pullae func ) nigreicunt cum quodam fulgo-

re.

p

z£ FRANCISCI FERNANDE2

Hifpani Indigen* ob fimilkudinem quam habct cum Sturnis noftratibus
rordos nuncupant, gregatim volant,numerofo?& immenio.agmine, ac iata mx-
ta c.ua> confedere deuaitant; Veris tempore educam fobolemi Eitur caro,leci m-
<Jn cit , duri , atque atrabiliofi nutrimenti i Sunt eorum plura genera de qui-
Lsfcorfim. Cantu querulum fonant, Monedularum fortaffis, aut Sturno-
rum ipecies , nifi libcat aues fui generis ( quod verifimihus videtur^ eiio

fateri .

DcTzanahoci. Cap.XXXV.

Icz noftrati Tzanahoei fimilis eflet,nifi tota nigricaret,pra;ter caput,& col.
ium , qu* inclinant in fuiuum colorem , nam & cauda prohxa cft , & par
fe*r^ma?nitudo,querulaeitvox,veIutilIa minorum Sturnorum . ^icithu-
manas voces , furripit clanculum quidquid orTendit , & fenfibus vigec, humanis
per quam proximis .

De Tolocatzanatl , fcu Sturno Iunccti . Cap XXXVI.

Hlfpanienfibus Sturnis fimilis eft forma\ & magnitudine , verumpaulo
minor,totusniger, ficaputexcipias, quod fulcum eft : edit autem pro

yoce clamorem .

De Tzanatltototl,feu Auefinvli aut congenerc Tzanatl .

Cap XXXVil.

± Vis eft dodrantem ferelonga , aut Srurni noftratismagnitudine,roftro

J\ crafso , & breui, cinereo , & nonnihil incuruo ; collo, pe&ore , & ventro

-rubefcente ; capite mero caudaque, ac reliquo corpore, pennis nigris, albis , &

alir ubi etiam iuluis variato, pedibus vero cinereis, & in quaternos iciilis digi-

tos; eit autem ingrata*Jlimonia, &cantu minime iucundo .

c

De Chiltototl . Cap XXXVIII.

Hiltototl, feu Auis fimilis Chilli, Pailerisconftat magnitudine, colore, &
forma,iedroftrumeftnigrum,&incuruum,tenuius,&Iongms. Ven-

ter caputque flammea, &cauda nigra , cauea canit mclufa , nec infuauiter i ar-
fconbusnidihcatigrato,optimoqueconftatalimento, &eft tonus nouaj Hi-

fpaniae incola .

DeCoIin aliquot gcneribus. Cap. XXXIX.

COIin aeneraf quasCoturnicesvocantHifpani,quoniamnoftratibusfunt
fimiks etfi ad Perdicum ipecies fint citra dubmm referend^mulcaapud
nouos Hiipanos eft reperire. Nonnulla fuica, & criftata,qua^ Quauhtzonecolin

nuncupanc, mediocris m?gnitudinis,cantu infigni,ied lugubrr, Alia fuica quo.
que , ied chftarum expertia , & paulo minora i Alia omnium maxima , rulua-
que,fed capice albo, & nigro vanato colore, extremis vero alis, & dorio canden-
tibusi pedes vero ac roftrum nigra iunt,Hiipams ( vt dixi ) Cotumicibus allimi-
r ° - lantur

G

HIST. QVADRVPED. NOVAE HISP. TRACT. II. *j
Iaiitur omnia , & bono , ac grato conftant alimento , Q tamen iugules duobus,"
tnbufue diebus antequam a/Ta menfls apponantur. Exhibetur earum caro
etiam male habentibus, nec eft apud Indos alia vJJa polt cohortales, qu* ei pof-
fit antefern, aut alimenti faJubntate , gratiaue , aut guftu : canunt noftratium
lnftar , etfi aJia? aJi;s fuauius ; caueis mciuduntur, veicuntur mdico , noftrouo
frumento , & funt quamplunbus huius pjaga? Jocis familiares.

Dc Coxolitli quam Phafianum patrium vocant . Cap. XL.

A JJipauonum vocatorum funt hx A ues magnitudine,quas IndiVene. Pha.
fianos nuncupareconfueuerunt,coloreftfuluus ,cnfta nigra°, vniuer-
fo procurrens capite.-pedes, roftrumque rubea funt , nign vngues , pe&us can-
didispun&is variatum . Caro, fialiquamdiuauishax: feruetur interempta ,
falubriseft,&gratialimenti,aliasiniucunda, &quamdeceret durior. Sunt
& alia Auium genera, qua? computentur ab Indigenis inter Phaflanos , fed do
iJJis fui* agemus locis ; ha?c autem de qua modo eit iermo cucuJlit non cantat .

Dc Chachalacametl . Cap. XLI.

COlor eft fufcus, pe&us in caudam vfque e candido in puJJum vergens, pe-
dcs roftrumque cyanea , Hifpanicas voce imitatur gallinas , fed pertinax
cantus , credas audire aues muJtas timul perftrepentes : eft enim vaJde fbnora_,
vox , vnde eft fortita nomen , non eft enim aJiud ChachaJametl quam Auis vo-
ciferans, atque clamitans i magnitudinem squat noftratium cohortalium , fo-
boJem vero educat iuxta montana ioca , in quibus viuit .

DeCocotli. Cap.XLII.

Slmilis eft Cocotl Turturi noftrati , fed corporis magnitudine Ionge mino-
ri, dum canit fonat hu hu hu, bono coftat nutrimento , fed tamen dunu-
iculo , abundant eis montana atque Oppida . •*

DcTzinitzcan. Cap.XLlII.

AVis eft parua Columbas pene par, plumis multorum colorum veftita, qui-
bus Imagines mir_- fubtilitatis mtexunt Indigena? ( eius enim artis pra?-
celientiavniuerfoOrbiiamdiuinnotuerej&vtebantnrfeftiuisdiebusinbeJIo,
Templis, ac pubhcis tripudi js; roftrum breue eft, incuruum,& pallidum,caput
columbinum, collumque, fed quar plumis virentibus ac nitidis veftiantur , pe-
cT:us ac venter rubea funt , prxter eam eius partem, qus eft proxima caud* : llla
enim cyaneo , candentique promifcue tingitur colore , cauda fuperne virenti ,
ac mferne nigro , al* vero partim albo , & partim f ubnigro , atro oculi , Iris lu-
teo, fed in coccineum vergente , verum crura , ac pedes cinereo . Viuit in cali-
dis mxta Oceanum auftraie , alitur in caueis , & vefcitur fructibus, pulcherrima
auis eft, fiqu* alia, fed neque cantillac, neque (quodfciam ) eduli carno
conftat .

Dc

%4f "* FRANCISCI FERNANDEZ

c

Dc Cocotzin . Cap.XLIV.

Ocotzin feu Turtur /auicula eft noftro paiTere paulo maior , cuius corpus
vniuerfum fuperne fuicum eft , plumas tamen fmgulas; nigro ambiente
colore , alarum anteriora partim nigra funt , fed maiori ex parte fuluelcunt .
Cauda extrema albo, & fufco promiicue colore tingitur, pluma? qur lnfernurri
corpus veitiunt,alba: iunt, fed m lineasfufcas definentes; alarum inferna fulua ,
cinerea, & nigraj caput paruum eft, roftrum paruum, & nigrum , collum bre-
ue , crura rubenria , vngues tuici , ac parui . Nomen habec apud Mexicanos ab
alarumcolore,Sdtrepitu,apudHifpanosveroquieos Turtures vocanr; avocis
murmure , fapore , ac nutrimento, etfi noftris Turturibus longe minores fint :
Indigena Auis eft , Mexicanique agri alumna , ac valde frequens , ionat hu hu,
bono conftat c utrimento , etii dunuiculo , vifltur m momanis locis atque etia
iuxta Oppida . Aiunt, fi mulieri (nefcienti quid edatjco&a cibi loco exhibeatur
medenZelotipia^, fed quomodoidfieri potficTheologi videant . Eft& ahud
genuspraxli&a? auicuk omtiinofimile , ied fuluo corpore , nigroque ,&capl-
te cmereo , cuius forma , atque natura ex prjecedenciapre percipietur , func qui
Tlaplalcocotli hanc , ob fuluum coloiem vocent .

Dc Altera Chiltototl . Cap. XLV.

Icrra Auis eft5fed alba pecT:us,atque humeros; fronte fqua parte depilis eft>
niora macula infignis , cruribus mediocriterlongis , ac morficelen er-
ga tentantes eam appramendere , eduli carne conftat , fed nucrimento non ad-
modum expetendo .

,De Ecatototl fcu Aue venti . Cap. XLVI.

ANatedomefticapaulo minoreftiroftroatro,cenui, obrotundo,acpro-
pe extrema concotto , plumisinfernecandidis, fuperne vero iuxca femo-
ra fuluis , lineis tamen nigris mtercuriancibus , circa refiduum vero & caudarrLi
fuluisiala:funtfubtuscinereie,fuperne verofufcie , nigra , atquealba?, capuc
eftnigrum, criftatumque, iedaboccipicio c^nis candences vcrinque proce-
dunc ad oculos,qui atri iiint,& Iucea conftant iri, cum in ca:teris,auibus flnc pa-
ludes incolentibus /imiles .

Dc Altcra Ecatototl . Cap.XLVII.

PRsecedenti fimilis eft , fed crifta maiori, orbiculari , ac corona? modo emi-
nenti, paululumque alba, pecftus, e fufco vergit incinereum, venter can-
denseft,acpedesplani,crurafulua,&pennajcircaea exorra?, cauda orbicu-
lans,& inferue albo.pulloque colore variata,fuperne verofufca :alx fubcuscan-
dentes , cineres , ac pulla? func , defuper nigra? , candidis camen quibufdam in:
fertis pennis , reliqua vero, quas aquaticis natura .

N

De

A

HIST. AVIVM NOVAE HISP. THACT. II. ' z$
De Elotototl , feu Aue fpica? Maizij . Cap.XLVIII.

ITa vocata eft hax Auis, quod mefllstempore proueniat , Paueris a?quat ma-
gnitudinem,roftrobreui conitat, tenuique ;colore corporis parrim albo,
partim pullo, ac partim cyaneo, atque cinereo . Cantus eft bmnino expers, at~
que ideo domi non educatur \ edulis eft, fed neque Iaudato , nequefuaui nutri-
mento. Viuitautemingelidisregionibus.

DeEIotototl. CapXLIX.

Vis eft /efquidodrantalis, fi caudam/roftrumq. cum reliquo metiaris cor-
, pore,roltrumnigrum aciplendens,cyaneum fupernecorpusjfedpraj-
cipue cauda , & ala? , nigris tamen Iineis lntercurfmtibus alas per lnceruaila ; Si
inferne cinereum j at que. dorfum, collum , ac caput veftiunt piuma? , in nigru
magis inchnare videntur , quaxjue criftam quandam,qua? ei fupereminet com-
ponunt j fronti etiam infunt pluma? qua?dam ca?rulea?, &pcdes funt ni^ti , ocu-
Josambitcirculusconcinnatuseplumis candentibus: gratonutrimento con-
ftat , frigidifque locis educat fobolem ; funt qui vocent Ocorzinizcan .

De Hoa&zin, feu Aue (lmilem nomini edente vocem, . Cap.L.

Habeturfufra volumine i .lib.o.caf. i ofol 320.

De Hoexocanauhtli . Cap. LL

HOexocanauhtli , feu Anas falicaris , altera fpecies eft earum auium, quas
Hiip-mi tMartinctes vocare folent, quibusroftro 3 crunbus, pedibus, to-
tmique corpons forma, victu infuper,vitaque quadamtenus eft flmilis : Magni-
tudo Tolcomoclli , fed crilta magna in eyaneum colorem vergence infignitur .
Alarum color fuperne cyaneus eft , etfnn albas lineas ^ums deimant , inferne
vero cyaneus reliqui corporis color 3 aut fuluus eit > cinereufue , aut candens :
vocata autem eit eo nomine , q uoniam in falicibus nidihxet .

. . ..

H

De Hoitlallotl . Cap. LH.

Oitlallotl , feu Auis longa , al roftri acumine ad cauda? vique exorrumj
( quas ipithamam quoque longa eftj dodrantem prolixa confpicicur : ro-
Itrum defuper magnum , fubter vero cinereum , quadrantem longum , ac me-
diocriter craifum . Cauda virens, iedpauonino iplendore , pluma? totius cor-
poris ex albo fulueicunt , fuluelcuntque prope caudam e nigro i fed qua? cor-
poris veftiunt fuperiora nigra», funt maculis candicantibus confperfe . Humi-
peta Auiseit, ac volatus modici, fed adeo pernice curiu , vt equorum velo-
ciilimorum agilitatem longe excedat •■> Calidis Regionibus viuit , nec expeten-
dam prarbecalimoniam.

D Dc

x6 FRANCISCI FERNANDEZ

Dc Hoaftli , iiuc Toloa&Ii , ideft Aue ficca . Cap. LIII.

AVis eft lacus Mexicani alumna , ternas fpithamas a roftri ipfius acuminej
ad caudam poftremam longa , ac gallina? noftra? magnitudine, crura pe-
demvnumprolixa, roftrum cum vncia trientem, crailitudine vero polliceiit,
squans, fuperne id nigrum eft ,lateribus autem pallens, acinferne nigrum,&
juofuicum , ocuiifunt magni, Irislutea , &palpebras rubea: , yertex plumis
nigris tegitur , ltemque criiti infigni ,fimiiiter nigra . Collum , venter , cor-
puique vniuerfum candet , ied cauda cinerea di} velut, & ala; defuper ; nam in-
ferne funt albidiores , fupenores alarum partes virore quodam fpleadent , dor-
fum erfi candidis tegatur plumis , pennis tamen nigris m virentem mclinanti-
ibus fplendorem paifim veitin folet . Pedes qui in digitos fiili funt, Se crura quo«
que pallefcunt, alba fafcia circumcingitur caput a roftri exortu ad oculos vlque
procedente. LacusMexicani Aduenaeit,vocaturqueab Hiipanislndigenisve.
lut & quiedam alia? Aues <Jftlartinus Pifcator , ob pifcium quibus alitur capturam,
arundinetis educat fbbolem , grauem infert morfum , ac graaem fimiliter edic
vocenL. .

De Hoitz^ziltototl fcu Aue varia . Cap. LIV.
Habetur fupra volumme i. lib.y. caf. i i,/oL 3 2,0.

DcHoitztzilpapalotl. Cap. LV.

SImiliseftHoit2it2ilpapalotIHoitzitzillin,vndenomen,eftautemPapiIio-;
nis genus,cuius corpus oblongum eft,ac definensin tenuitate ,& tranfuer-
iis quibuiclam lineis aurei coloris diftin<5tum,ied maculisnigris interlertis : ala-
rum fuperiora eodem coiore diitincla funt , ied mferiorarubefcunt lineis haud
abfimiliterdiicurrenti biis tranfuerfim ; ca^tera Papilionum reliquo genen con-
fbna . Sunt& ah*e innumera? apud nouam Hifpaniam differentiae non vifis va-
riata? colonbus, pulcherrima?que , quarum nonnullas delineandas curauimus ,
vteifentvelut quaxlam rehquarum mdicia, defcribendas tamen nullas pene
duximus ,&^uodnulJius,pra?teripe6hbilem'quandam naturam eftentvfus,&
cjuod magna ex parte fioi lpfis mu»cuo alfimilarentur .

De Hoilotl, fiue Columba. Cap LVI.

^loti-^^ y"">Olumba?fpecies eit Hoiiotlcui fimilis eft magnitudine, murmure,& mi-

^f^t *rll^_ \^J trimento,venter tamen, pe&ufquetegunturplumisfuluisdiluti colo-

jk-/vW* ^» ^^"riSjinferiora cauda?cinereis,acpariteralaruminterna, fuperna omniafufca_»

V^ funt,acmaculisconfperianigns,pedes, cruraquerubra,acroftrum nigrum,

fngidis viuit regionibus , iylueftribufque, & fera habetur auis, dum cznit

colto videtur proferre , & ob hoc apud Panucenfes huius obtinuit a cantu

nomen .

De

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II.' zj

Dc Hoauhtototl . Cap. LVIf.

ITa vocata eft , quod apparere in his Regionibus confuefcat , a meffe TlaoIJi
prouen.enreiam HoauhtJirmaior eftpaiTere nofrrate,pedibus,acroftro,fu-
ias3ca,tenscoccineis, fi tamen dempieris caput,dorfum,&aIas,qu* viridi
diluto tamen conftant coJore . Coturnicis pene more canit , eduJis e ft Sc alba
caro, nec malum, ingratmc faporisprarbet alimentum , {ed tenerum, ac muJtis
iuaue 3 mcluditur caueis, vefciturque frumento hi/panico, & indico .

De Hocxotototl, fcu Aue Saligna. Cap.LVIII.

IT Oexotototl, feu Auis vocata SaIigna,quoniam circa SaJices ma?na ex par-
1 te verlatur , modica eft , ac Paifensparui magnicudine , fuJcaf ac paJJens
promiicue tota , pedibus, ac roftro nigris, cenero, ac gratoalimento nec cantu
iniucundo, lmitatur enim occentu noitros CardueJes , alitur Chian , & indi-
co frumento in puJuerem redaclro. Aduenaeft JiuicProuincia?,ftatifque ad
eam procedit temporibus,cum alibi educec ibbolem .

DeHucxoIotl. Cap.LIX.

GAUus eft Indicus, cjuem GaJJipauonem quidam vocant, noruntque om-
nes : reperiuntur alij fyJueftres , dupJo domefticis maiores , dunore , &
infuauiorialimonia, caftera fimiles, cmi interdum iagittis, interdum vero , tor-
mentorum beJJicorum yi Jblent interimi . Sunt & fccmina? , in fupradiclo ge-
Jiere Cihuatocolin vocats,qua?maribvusfunt viliores, etfi gratiilimo atquo
ialubri alimento , cedente tamen ei, quod fumirur a noftratibus, ob humidita-

tem&pinguedinemquandamnimiam, &naufeam mouentemaliquibusde-
Iicacions palaci .

r t

De Hoilotl . iterum Cap. LX.

SVncinter Columbas huius Orbis,qua?dam montana? maxima?omnium,ac
domefticisferepares,vergentesincoJorempurpureum,candidishumeriS>
coccineoroftroacpedibus, eduli , fed duracarne, &nutrimentoparum iu-
cundo . Sunt & alias etiam iylueftres, coJorisfuJui, ied tamen diJuti , pedes ca-
mcn ac roftrum rubefcences, quibus vngues nigri func , humen vero albi .

DeHoaclzinaltera. Cap.LXI.

FVfca Auis eft,HifpaniC£ gallina? circicer magnicudine,cuius oculi nigricar,
cantusver6iimiJiseftvocata;CaJandria?iucundus,ac ibriorusj quin ho-
-mine confpe&o videtur ndere , aut irndere eum: nonmiteicit, eduJiseft,
qujinquam nec cenera carne conftec , nec bono fit expetibilis alimento .

De Hoitzilaztatl . Cap.LXII.

ARdear ipecies eft mirand*paruitacis , ficacteris fui generis comparecur, vix
enim «eguat Columbam , candidifiima eft , ac c.Tcerarum Ardearum for-

D 1 ma i

lS frANCISCI FERNANDEZ

ma\oflro rame purpureo,fi eam parrem excipias.quz praeft exorrui : illa enim
^rea eft pedibus pallidis /purpurafcenribus cruribus , & vngu.bus fufc.s . Ve-
Jc.rur pifcC quoPs in lacubus vbr verfarur, alcero ad fe aftos pede, roftro m-
uolarefolec.

De YztaGzonyayauhqui , fcu Aue varij capitis .Cap.LXUl.

ANatis fer* , palmipedifque fpecies eft , roftro nigro, mediocricer laco, vnU
uerfo pene corpore candenci , nigro acque cinereo , fed circa colium , &
capuc purpureo, albo, cyaneo, vindi, ac ad folis repercuffus,Iapid>s, velh lue ne-
liotropi* inftar vario , atque pauonino j palm* , cruraque rubra lunt , alimen-
tum vero quale cecerarum paluftnum , lacur nquidem Mexicano aduena eft :
Hlud minime prjctcrcundum, Anacis id genus non gradm , ied natare veiuc, 6c
Acicli,ceulepus aquacilis, & vcnfque crura c& eodem modo, natacui tamen co.
celTa, mmime ad incefTum, vc quz extremoadhzreicant, &c6giutinentur cor-
pori, veluc Auibus monftnficis, & qu* forcafTe czteris alijs genitis a rer um na-
tura raricace, &; fingulari fabrica minime cedant .

De Colcanauhtlicioatl. Cap.LXlV.

ANatis fylueftris genus eftColcanauhtli, fufcamaioriexpartefuperne,&i
aliquantifper candens , inferne vero alba , & parcim fuica prster alas, que.
ferne prorfus candidar funt. Caput eft fupenon parte nigrum , atque cine-
rcum , U m acrum precipuc colorem inclinans , infrnon vero magis in cine-
reum prdmipeseft, crura, acpedes e pallido rubefcunc ,roftrumeftiuperne
nigrum infernc aucem, ac circa lacera fuluum , verlatur luxta ftagnantes aquas
&locapaluftria.

DeQuachichil. CapXXV.

A Vicula eft Hoitziti.Ilin paulomaior inferne candicans , fuperne vero vi-
A refcens,etricaputcoccineis,quibuldamexorneturplumis, ac femora^
"nigris.pedcs ac roftrum nigra funt. Viuitmfrigidisregionibus,&:caueain-
cluiafuauicercanit.

De Concanauhtli . Cap. LXVI.

GEnus eft Anatis magna: Lauanco noftrati fimilis, quam ob eam rem , non
curauimus depingendam . t

Dc Ytzquauhtli feu Aquila nouaculas . Cap.LXVII.

AQuila? Tpecies efc paulo Tlacoquauhtli maior , acriorque, Aues enim rna-
gnas , & lepores ipfos perfequitur , infefcat , ac rapic , color elt promiicue
pullusacniger,candido,&tuluoqiwndoquc permixtis: fngidis locis degit>
acraptuvmic.

De

HIST. AVIVU NOVAE HISP. TRACT. II. ' t,

De Yacapitzahoac Mare , feu Aue roftri mucronati . Cap.I XVIII.

ANacis iy lueftns ipecies efc, querquedula vocara paulo maior, rofcro gracili,
ac breui lnferne ruluo, ac defuper nigro , crunbus planis, mterna parro
cinereis, exrerna vero nigris ; digicis ternis diuifis inter fe, &d cenuihus, lacis, &
ex albo nigreicencibus ; caudam , aut nullam habet , aut breuiiiimam : inflrna
corporis argentea func , fupenora vero cum capite , & anteriori parte colli qui-
buidam licecplumis albis permixtis nigra , cjuod alis quoque vfu venire folet ,
ocuii nign iunt , Ins rubra, reliqua vero narura, qua. Anatibus feris inefle con-

fueuic.

De Yacatopil feu reftro fudis . Cap. LXIX.

AVis eft YacaropilCoIumbiiyIuefcrismagnJrudine,rofn-oquatuordigicos
longo,renui, paIIidoque,fcd magnaex parte nigro, cruribus iuceis,
pedibuseiufcem coloris m quacernos digicos diuifis; colorvniueru corpons,
alarum , & cauda? ex alho, cinereo , nigro , & fufco permixtus eic , ied infenora__
-imulcumcaudaalbum magisparticipant, reliqua? vero partes , c^teris quos
diximiisprediraduntcoloribus. Aduena ergo efchuicPlagj. , & cjuotempo-
re ad eam fe conferc, ad Kicum veriatur Mexicanum , vefcicur vermibus , & ia-
pore confcac , nucnmenroque aliarum fylueiirium Anatum , nec tamen rergi-
uerian Iicer,in difTerenrias earum quas vocant Gailinularum eiTe referendam.

DeYacatexotli, feu roftro cyanco . Cap.LXV.

ANatis pene domeicice, conftat Yacatexotli magnicudine,eicque inter Ana-
tes Jacuicres, & feras firniliter adnumeranda; rofrro confrans laro , & cir-
ca extremum obrotundo, coloris fupernecyanei, inferne veroex albo rube-
fcentis,candefcenribus cruribus, enigro, atcjueetiam palmis , pennarum fu-
perni corporis color fuluus elt , inferni vero ex argenrao nigricat , ala; iubtus ci-
neree, iimr, fuperna vero parre nigra?, reliqua natura, qu? Anatibus lacufcribus,
&feriseile iolet.

De Yxcuicuil , feu Oculopi&o . Cap.LXXI.

PAfleris eft magn tudine ,&coIore,pra_terquamquod fiperiores pluma»
fuluar magis videntur , &: circa roftrum, caputque nigrefcunt nonnulla. ,
alia? veropallefcuntex alboi edulis elr eiuscaro, fed non iatisboniaut grati
alimenti ; caueis inclufi lucunde canit , vermiculis , alijfque fimilibusali iolet ,
& in fri^idis Resnonibus veriari .

De Yexixouhqui, feu Aue cyaneorum pcdum . Cap LXXII.

PErifmiliseil:h?cAuismagnitudine,forma,coIore,roltroqueei,quamapud
HiipanosToletanum Rcgnum incolentes Andano vocarieit coniueca__,
iedcapuccandicancibuscegicurpIumis,necroItrum adeo elc in fuperiorem_
parcemconcorcum;iuxcalacus verlaturProuincia. Mexicenfis, adquam fingu-
lis quibuique annis ftaco tempoie diuercere folec .

De

5o V FRANCISCI F E R N A N D E Z

De Yohaltccolotl , fcu Bubonc no&urno . CapXXXIII.

BVbonis /pecies eftfrigidisproueniensRegionibus ,nectamenaurita ,ea-
dem magnitudine,&plumarumcoIore,quoNoc3:uacirciter conftans,
fed caputmulcisplumis magnis, ac velut cnfpisflocco non diilimilibus ampli-
ficato .

Dc Yohoalcoachillin . Cap. LXXIV.

TErtia ipecies' eft Fuiica? recentiorum , eademque conftans magnitudine,
forma , caluitie;, &roftro; quanquam non parum diftet colore , roftrum
e nim rubeum eft , ac luteum prope extrema , pluma; inferne 3 ac circa collum,
&: caput purpurea? funt, fuperne vero ex pallido virelcences, cyaneas , &fulua? ,
frieidis autem viuit Re^iombus .

Dc Yllamatototl, feu Auc vetula . Cap. LXXV.

PAfTeri noftrati iimiIiseft,magnitudine,forma,&coIore, paulotamen_,
maior , cauda inferne fuluefcence , ventre albo , pe&oreque , &c collo in-
ferne rufto ? bono conftac , &grato nutnmento .

De Yxamatzcatltototl , feu Aue candenti colore illita oculos .

Cap.LXXVI.

MAgnitudine eft, ac voce Pafteris , colore fubtus pallenti , circa alas vero ,
& caudam albo , capite fuico , fed partibus , cpix propinque oculis func
candentibus, vnde nomen ; pedes, roftrumque cyanei , exaturaticjue funt co-
]oris;eduliseft, fedapudhominespaulofagacioris palati parum expetitinu-
trimenti .

De Miacatototl^feu Auc Germinis Maizij . Cap. LXXVII.

AVicula eft iatis parua, ita nuncupata , quod germinibus Maizij infidere fb-
leat, ventrepallenti,ac reliquo corpore nigro,pIumis tamencanden-
tibusinreriercis,al£,caudacjue inferne cinerea funt, frigidis degit locis, ac
bono conftat alimento .

Dc Tempatlahoac altera , feu Auc lati roftri . Cap.LXXVIII.

de alterafipra . Io.Fabr.fol. 6py.

ANatis ferar genus eft Tempatlahoac domeftice, magnitudinc , roftro latd ,
&longo , vndequaque nigrante, lingua alba, cruribus , palmifcjue e pal-
lido rubefcentibus, collo, & capite viridib us , purpureis, & nigro Iplendenti bus
colore , adeoque pauonino , aut gemma? heliotropi^ ; oculi nigri funt , pallens
iris , pe&us candens, & reliquum corpus mferne fuluum, fed binis macuiis iux-
ta caudam vtrinque candentibus infignitum , fuperne autem femicirculis qui-
bufdam in ambitu ex albp tendencibus in fuicum, mtra vero e nigro in viridem

fplen-

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. ' 3i

fplendentem , ala? initio cyanea? funt , mox candida? , & tandem virenti mican-
tesfpiendore,earumdem tamen extrema alterolacerefuluafuncaltero vero
fujgida, & viridia . Cauda dciiiper, fubterque per ambic um candefcic,ca:terum
jnferne atra eft,pauonina vero fuperne . Aduena eft Jacui Mexicano,&: qualem
alia? lacuftres Auts folenc, prxftac ahmoniam . Hirundinem Indigena: Hiipa-
nivocanc.

Dc Mocotototl , fcu Aue quae alitur herba vocata Mocoqlitl .

Cap. LXXIX.

FVfca Auiseft,paIlido tamen colorepermixto, pedhis candet ,ac iubtus
cauda, pedes , roftrumcjue coccinea iiint, & fturni magnitudo , canit iua-
uicer, caueiicjue detinetur inclufa , veicitur maiTa , ac maizjo cnco , gracocjue &
ialubriconftacalimenco. Eft&ha?c AduenaMexicano lacui, calidarumcjuo
Regionum alumna , alcipecacjue mcunda , & hilaris .

De Chietottotl . Cap. LXXX.

AViseft Turdo viiciuoro noftraci, formi, &magnirudine iimilis ,ied cine-
rea coca,fi demas parces cjuar circa vencrem poftremu, & fub menco fjnc,
vbi candefcuc penne^ : pedes func pulli, verum crura e pullo vergunc in candidu,
roftrum incuru um , ied tenue , cuius fuperior pars , longior viiitur inferna; in
frigidis regionibus viuic , necmak>,ingrac6ueconftacaiimento.

DeNochtototlfeuAue. . . . Cap.LXXXI.

AVis vocaca Nochcococl , feu ob colorem , ieu obpabulum , Hiipanico paf-
feri videcur par , forma , magnicudine , & colore , Ccd capuc mencum, ac
deiuper exorcus iple caud<e coccineo colore cingicur , relicjuum corpus, magna
ex parce fuico, alias vero nigro, acque candenci : caueisfolec includi, ac Cardue-
Ies noftraces lmicari cancu . -

Dc Nexhoitzillin , fcu Hoitzillin cincrco . Cap.LXXXII.

AVicuIa eft paruitatis viiendx , roftro alicjuancilper incuruo, cenui , & Ion-
gicudine vniueriumpenecorpus axjuance, plums qux paruula; iunc,
nigro, virenci, iuluocjue colore micanc ; ex his mira Indoru opificia, mira huius
generis nacura , didta a nobis alibi eft. Viuit frigidis in Iocis, ac interdum ca-
lentibuSjCuius iunt non pauca? ipecies a nobis alibi magna ex parre numerata? .

DeNexton. Cap.LXXXIII.

AViseftColumba^magnitudineperiimilis, verum corpore magna ex par-
te cinereo , ventre ac collo inferne albo,pedibus, ac cruribus , roftrocjue
nigns, cjuod eft pro magnitudine corporis nimis incuruum, etflcirca extremu
tenue . Caueis mclufa lucunde modulatur , Regionibus frigidis degit , nidifi-
catinarboribus,vefciturfeminibus,vermiculifc]. &ialubre,gracumcjueexhibec
alimentum , funt cjui Nextototl vocent .

De

$z FRANCISCI FERNANDEZ

DeNextototl. Cap.LXXXIV.

Vis eft, Columbis noftratibus paulo minor , coloris magna ex parte cine-
rei i vencre , colloque inferna parte albis, pedibus, cruribus, & roftro

A

nigns

De Ococolin , feu Perdice montana . Cap.LXXXV.

PErdicis fpecies eft Ococolin, noftrate maior, duas enim ipithamas & trien-
tem asquac logicudine, a roftro extremoad vltimos vfque pedes, crafficudi-
ne quoque excedens eamdem : roftrum , crura , ac pedes candefcunc e rubeo ,
tociuscorporiscolorfuicus,pallens,&fuluuseft. Ala? inferne cinereasifunc,
ac pulla; fuperne,maculifque albis & fuluis diftincta?: caput, collumque magna
ex parte fuluefcunt , & iniperguntur pullis , ac candencibus pennis , veluc que.
circa fuperiorem capicis func parcem , m Iaceribus acque fub roftro nigrisj ocu-
li funcplacidi, iris nigra, opcimum, acpergracumalimencum,&Cocurnicis
carni minime cedens , erfi a noftracium Perdicum alimenco longe diftec . Re-
gionibusexulcac cemperacis,auc pauI6frigidioribus,inferuentibusenim necna.
ici , nec viuere gaudec .

De Ocotzinitzcan : Cap.LXXXVI.

AVis eft, Columba? magnitudine, roftro nigro , craffitudine , aclongitudi^
ne mediocri , colore cyaneo , fed partim .albo , atque cinereo , cruribus*
pedibufque,&vnguibusnigris,bonieft ac grati alimenti ; viuitque ln fngi-
dislocis.

DeOconenetl. Cap. LXXXVII.

Ici Marci j, genus eft maximum, cuiuspuluis deuoratus (Indorum teftimo-
nio J medetur Hy o^ppicis .

p

.

De Pepatzca , feu Anate fplendenti . Cap. LXXXVIIL

ANatis feraj eft fpecies, Querquedula? Vocata?forma , magnitudine , & totius
corporis coloreperfimjlis, fed capite fubfuluo, tenijlque viridibus ab oc-
cipitio in oculosprocedentibus ,inferne ver6 in cinereum coiorem tendenti-
busex albo, ac fuperne variantibus interdum fuico ,aut fuluo , interdum vero
viridi ac nigro j cruribus , palmifque cinereis , roftro atro , & illi Querquedulaj
pari Iatitudine , ac nigrantibus oculis . Aduena eft Mexicana? paludi , nec po-
tiore, gratioreue, quam ca^teris lacuftribus contingat, nutrimenco .

*

De Pipixcan , feu Aue furaci . Cap.LXXXlX.

GAuia?,aucLarieftgenus,hauddiffimilecinerea?, quamquidam recen-
tiorum depinxcrunc , cum magnicudine ,cum eciamcolore , ied vercice,
acroftro nigris , quod eciam eft modice incuruum , acprope excremum rube-
fcens. Crura,enigro verguncin fanguineum colorem , cauda extrema de-

fuper

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. '33' •

fuper cinerea eft, ficutalarum poftrema?partes partim alb<e, acpartim ni^r?;
candentibus tamenmaculisparuis per interualla interierris. Circa iacus , 8c
fluminaveriarur,pifcibuicjueparuis , &vermiculis vi<ftirar. Aduena eft , ne-
cjueeducatftagnisMexicanisprolemi edulis eft , fed minimeprobaro nurri-
mento , aquanlifcjue , clamitat , rodit ofla , ac quiduis obuium edit .

De Pipizton,feuAuiculafplendenti. Cap.XC.

AVicula eft , Coltotl vocata? adeo fimilis , vt "vix alteram , ab altera difcer-
nere,arcjuefeparare pofiis.-eademcjuefere narura, quamobrem deea_,
p lura dicere iiiperfedeo .

DePoxaqua. Cap. XCI.

GEnus eft Oti , aut Afionis, narura noftratibus fimilis, fed diuerfus forma,
cjuamobrem pingendum curauimus .

DeQuauhtotli. Cap.XCII.

QVam Auem , Recentiores facrum Falconem nuncupant , Mexicani Qua-
uhrorli , ieu Arborum Accipirrum vocare confueuerunt . Eam AuerrL»
*• ad nosallaram,pinginoluimus,cju6dinomnibus, cum noftrare_>
fere conueniat , Fateor Accipitrum omne genus, apud hanc nouam Hiipa-
niam, Yucaranicamue Prouinciam , reperrum, pra^ftanrius eiTe, atgueani-
moflus, inveteri Orbenatis: verumcumforma,arcjue narura conueniant,
non duxi interponendum noitris Imaginibus .

De Cocoztli , feu Auicula lutea . Cap.XCIII.

Vicula eft , Cardueli canru flmilis ,' necnon & magnitudine , venim e Iu-
teo , in fufcum inclinans coiorem .

Dc Quauhchochopitli , feu Auicula Iigna excauante.C ap.XCIV.

AVicula eft , Mexicanas Coturnicis forma , & magnitudine , plumis nigris,
aut pullis , lineis albis , tranfuerfim diicurrennbus diftinctis ; ventre,pe-
ttorecjue , minij colorei linguapicorum more , quorum eft fpecies prohxa : vi-
uir in fngidis , & arbores roitro i;epiuicule peritas excauar .

De Ecatototl , feu Aue venti . Cap.XCV.

ANare domeftica, paulo minor eft Ecatototl ; roftro arro\ tenui , bbrotun-
do , ac prope extrema conrorro , inferna regunrnr plumis candenribus ,
fuperna vero mxra femora fuluis , lineis tamen cjuibufHam nigris inrercurian-
cibus , iuxra relicjuum vero fuluis ,& obfcuris . A\x funt fubrer cinerea? , fuper-
ne vero fufca? , candida? , arque nigrefcentes . Capur arrum eft , & criftarurru ,
ied ab occipirio macula? candida? vrrincjue procedunr ad oculos ; hi nigrefcunt ,
palleicitcjue Iris , ca?teralacuftribus Anatibusfunt fimilia. Arecarororl fa;mi-
na , mari fimihs eft, fed crifta maiori , rotunda, & corona? modo eminenri,paii-

E lifper-

A

34 FRANCISCI FERNANDEZ

lifperque candida : pectus e fufco vergit, in cinereum, venter candet , palmipes
eit, crura pulJo colore tincla, &pluma?, cjua^noniongiusabillisoriuntur.
Cauda rotunda s candido pullocjue inferne coJore variata, ac fufca fuperne . Alc.
fubtus cinereaeiunt, candida?, acpulJa?, defuper vero nigra? , etfi candentes
qusdam pennas mterlerantur : relicjua natura, qua? mari .

De Hoinetli , feu Aue incurua . Cap. XCVI.

SPecies eft Accipkris, Afturis fere magnicudine,maiori tamen capite,roftro
incuruo, ac nigro , cruribus Juteis , incuruis vnguibus , cauda fpithamam
longa , latacj ue , & magnis aJis , pennarum color fubtus candens eft , fuluis va-
riatus plumis, nigrifcjue iuxta alas , atris vero fuperne , fuicis , fuluis atcjue can-
dentibus : oculi viuidi funt , & nigri , ied iris Jutea , viuit ex rapto auicularum.,
paruarum , & imbellium .

DeQuauhcilni. Cap.XCVII.

AVicula eft Pafleri noftrati magnitudine flmilis , roftro tenui, & nigro, vn-
ciam vnicam Jongoj collo, & ventre extnniecus candentibus, ied excrin-
iecus (fi pluma? explicencur)nigris,relicjuum corpus promifcue album, fufcum,
& nigrum elt , & pedes , cruracjue nigra . Aduena , eft huic Mexicano? paJudi ,
mulcifcjue,&Jacuicribusvicl:itatanimaJibus,eduJisnecjuefemperinfuauisaIi.
monia?:interdumficjuidem pingueicit,&luaue prasbetalimentum :ipeciesve-
r6Tzitzicuilotl,iedalimoni£ minus commendabilis .

De Tlalacatl, feu Anfere Montan©. Cap.XCVIH.

ANfer montanus eft TJalacatJ domeftico flmilis , fed pullo magna ex parte
conftansroftro,&cruribusexrubrocandefcentibus,ca?terapartimalba
funt partim vero fufca , fulua , & nigra . Scio anieri iylueftri noftrati aut omni-
no eundem effe , aut con^enerem, ied interim patiantur le&ores vnam, aut al-
teram Auem ex noftratibus tot peregrinis , Indicifcjue , vel quod hic etiam pro-
ueniant , interferi, ne vel vna ex peregrinis cjuarum fadta mihi copia eft laterec
conterraneos, cjuorum viiii, & iucunditati iemper pro vinbus ftuduimus .

De Qiiatoztii . Cap.XCIX.

AViculaeftCardueleminor,puJJo,ac nigrocoloreconiperia, fed^ponre-
mo corpore, ac circa capuc paJJens, viuic in frigidis, fonaccjue Tziczi . Eft
& aha AuicuJa eodem nomine , ac pene magnicudine , vc plurimum Iucea , ied
fufcisquibuidamiuxta caudampennis circapedtus, coJJumque candentibus,
& alijs rubeicentibus e pallido criftata, cuius pedes ex pallido quoque rubeicut ,
nigrefcuntque oculi , ac roftrum . Viuit m Tetzocanis montibus , edulis
eft, mcluditurcjue caueis delitiarum gratia,etiamfl fuauicantu vigeat nullo.

De Yzquauhtli . Cap. C.

AQuila? pulcherrimum eft , & criftatum genus, roftro ad radice luteo, dein-
de vero nigro , nigris vnguibus , pedi bus pallidis , crunbas , vencreque_j

enisro,

HIST. A VlVM NOVAE HISP. TRACT. IU 5 5 jj

■ £migro , & candido permixtis , fuluo , collo , dorfb , & cauda riigris l ac* fufcis i
corona criftaue nigra, atque fubre<Sta : magnicudinem circicer xquac vulparis
Ariecis, adto vc vel ferociumi Animaliunvaudaciam, & hominesetiam lpfos
poftquam cicuraca eft, leui excaufaaggrediatur,&inuolet;micefcic camen,5s
aucupio non minus ac reliquum Accipicrum genus videcur idonea , atque in-
ieruire foltc. Auis dignavc qua?aregijs aucupibus alacur, ac circumferacur:
querula eft , m orofa , feroxcjue , & venacur non Aues m odo , verum & lepores,
aliaque Animalia his frmilia ,

DcTepetototl. Cap.CI.

TEpecococI , feu moncana Auis , quam alij TecuochoIIi . Hifpani vero lt&
digenar Pbafiammvocmt , Auiseft Anferismagnicudine, colore iplen-
denci , nigroque ,p|umis camen nonnullis inferne candencibus circa caudarri
in poftremis alis : cryribus,pedibuique cinereis, roftro incuruo,parcim cinereb,
& parcim luceo , ac circa radicem veiuc cumenci , crifta plicacili , oculis nigris,
fed pallenci Iride > alicur frumencaceis frugibus , feu in maiTam , ieu in panera>
coactis , alijfque flmilibus elculencis . Eduiis eft , ac pinguis caro , nec diflimi^
lis illi Indicarum Cohorcal ium : Mice Animal , hominis amicum, & quodxibul
appraehenfo domefticorum palho exigac,puliecque claufam ianuam, vbialiquo
incrareeiopusfic roitro, herumque iequacuru hberumflc, venientemqtte^j
alacricer applaudenicjue excipiac . _

B

iimilia.j

DeTecolotl. Cap.CII.

Vbonis aurici, vifendi afpedhis ipecies eft , nigroque , ac fufco colore varij,
cuius oculi magni , aureique func , c«ecera reliquorum Bubonum natura»

Dc Tlacoquauhtli . Cap. CIII.

TLacoquauhtli , feu Aquila virga? , genus eft Aquila? frigidis degens regiqJ
nibus , Afturis magnirudine, colore fuico , & cinereo, AuicuTas , mures>
&; lacertas rapiens, necnon Colotos , & inde victum (ihi parans .

Dc Tzitzihoa Mare . Cap. CIV-

ANatisfera* genuseft,domeftica?magnitudine,roftroca?ruleo,iongo ae-
qualiter , ac mediocriter crafTo , cruribus , palmiique cinereis ; capite ful-
uo,&pauoninovariatovirore, corquevero, pecl:oreque &maioriparce cor-
porisinfernecandencibusjCceceroqualisefTefoJec vocacorum Afturum colo-
re, & candenci vcrinque iuxta caudam, qua? per ambicum alba eft, fubcus nigra,
fupernevero candido colore, nigro, & fuko variato, binifque prolixioribus
pennis nigricancibus infignis. Alx inferne per ambicum argencea? func, &
circa medium cinerea?, fuperne vero circa humeros cinerea? quoque func , mox
e pallido rubefcences, deinde nicida?, acque pauonine,, rurfus aiba?,ac candem al-
rerucra extremorum parte cinerea? , altera vero paulifper virides , atque fplen^

E 'x dences .

l6 FRANCISCI FERNANDEZ

dencej. Euaria* non nihil fajmina vc videripoceft; in ea quam exhibemusima-

gine«?, 3. - '

De ToltecolofHi Mare, feu Metzcanauhtli i. Aue lunarK Cap.GV.

■

ANatisfer£genuseftAuisiIla>qua?quoniam iplendence no&u luna cajpi
folec,Meczcanauhcli dicicur,Querquedule. vocaca? magnicudine proxima,
fed omnium ( vc mihi q uidem videcur ) pulcherrima . Roftr um e ft mediocri-
ter lacum > ac longum , fuperne cyaneum » & inferue nigrum , vniuerfum cor-
pus candens, nigns diftinguicur punctis, fed iuxca peccus frequencioribus . A\x
jnferne candences , & fuica? func , fuperne vero cyanea?, alba? , virides , fulua!, &
nierepr^mifcue reperiunrur. Grura palmaxjue ex pallido rubeicunc, capuc
parcim iubfuluum , & fubnigrum eft , & parcim pauoninum colorem imica-
rur,incer roftrum verd,atque oculosfqui mediocres magnicudine,nigri,ac veluc
exerci vifuncurj candida macula fuperna parce laciori, inferna vero definente in
jn anguftum eft inugnitum : cauda jnferne cyanea eft, fuperne fubnigra , &
albefcens in ambicu) nucrimencum aucem quodprarbec, quale aliarutfb
euiumpaluftrium,

De ToltecoIo&H fsemina , feu Aue Stertrice Iunceti . Cap. C VI,

ANacis iylueftrisgenus eft, aduenadiuicMexieanoIacui, cuiusroftrurn_.
apparecnigrum,aclacummediocriter jpaIms,cruracjUecinerea,coJo.r
corporis vniuerfi j & alarum , albus magna ex parte inferne eft , admixco colo-
ye jiigro;fuperne vero, vrplurimum nigerpermixcuscirca pennarum ambi-
tum fulueicenci , ac candido, & circa alas excremas incerdum viridi, iplendenci,
autpauoninojnucrimencoconftac } qualicsteraauespaluftres.

De Tolchicjuatli, fiue Noftua Iunceti . Cap.CVII.

NOctua? ipecies eft < Jolchiquacli , qua? Iicec paruo conftet corpore, fi plu-
mis vefticam ? au&amque confideres , meciariique , Galhnas cohorrales
noiiras. magnicudinea^quareiudicesj oculimagnifunc,acricjue, pallidalris,
roftrum nigrum , incuruum, &c breue , pedes, cruraque impense hiipida , & ex
albo pauliiper fuluefcencia incurui, acricjue vngues, plumaj circa roftrum albe,
acque candentes iuxca vencrem , iuxta alas inferne nigra? , ac permixcim fulux,
(upernever6nigra,p;illida?,candida?,acfulua?. Sunc aucemesdem prolixa?
veluccauda,- noccevolat, quo cempore venacur, acdeuorac mures : verfacur
iuxca lacus, &; Oppida , & forte in vllularum , & Aluconum referenda genus .

De Tzenyayauhqui mare , feu Aue Capitis varij . Cap.CVIII.

ANacis fera? ipecies eft ,circa lacus agens vicam > ac magnitudine domeftica?
, pene par : roftrolaco , cyaneo fiiperne^ binis ranciim maculisincerftin-
cto, altera inextrcmi roftri exertaquadam, tenuique, quamordet,parncuIa,
inferne veroex cyaneo nigreicente . Crunbus breuibus, ac cxruleis,quales pal,
mq quoquefunc, pallido camen colore incerdum iniperioi capice, &collo
f raftis, iuxca latera pauonino colore, aliquando camen nignore vercice : pecl:us

ni^rum

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. i7

nigrumeft; vencris,ac corporis latera candeicentia , etfl caudam linea? nigra?

tranruer/imdifcurrentescondecorent.-doriumfaicianigrafulueicentelaradi-
gitos tres , ac in extremum vique caudx procedente iniTgnitur ; DemurrL»
ala? nigro , fuluo , candido , atque anereo promifcue cinguncur coiore . Indi-
gena quoque auis eft , &c lenta , crafTaque tonftat alimoma .

t De Tzonyayauhqui faemina , Cap. CIX.

Mlnori corporefamiina conftat, roftro Iato, cyaneoque,& alicubi canden-
ti eommaculato colore* oculis nigris , & iride fuiua ; color vniuerfl cor.
poi is e candido , nigro, & fuluo permixtus eft ; quamquam venter albus magis,
ala? vero fint maiori ex parte nigrcejcrura,palma?que eumdem quem corpus ibr-
t iuntur colorem ; eft etiam (imiJis Mari, natura , atgue nutnmento.

De Techiftli . Cap.CX.

TEchictli, feu auis iefe fcalpens ad arundines , Auicula eft Carduele minor,
cuiuspedes, accrura rubrafunc;breueroftrum , acucum, &cenue->,
& iiiperna parte nigrum , inferna vero album,non fine rubedine quadarrL.,
penna?pe£toris , acventriscandida?,& caput magnum cumquadamfuluedi-
ne , qua? per medium eius difcurnt : ala? item fulua?funt , maculis nigris , atque
cinereis intermixtis ; cauda fuperne , atque inferne , Afturis vocaci caudam colo-
rum variecate imitatur . Edulis eft, acbonoconftatahmento. Educat vero
prolem , & ad Trogloditis ipecies videtur pertinere . Eft & alia Auis eodem no-
mine,fedvincensmagnitudine, roftro tenui, Iongioreque,&coloretotius
corporis e fuico , & cinereo promiicue commixto .

De Tozcacoztli Mare , feu gutturis pallidi . Cap.CXI.

AVicula eft Cardueli noftrati pene par , cruribus ex albo rubefcentibus , ro-
ftrobreui, acuminato, tenuique,fuperne niglo, inferne vero ex albo
(qualiaetiamcrurafunt)paulifper rubefcente ; inferna corporis lutta funt,
fuperna partim lutea , ac partim cyanea ; alx inferne cinerea? , iuperne vero ex
fuicopallefcentes,veluc & cauda; oculi nigri, faicia quoque nigra ab ortu
roftri per vtrumque oculum ad pe&us vfque procedit ; caueis inclufa ali-
tur concentus gratia , qm eft llli , etfi exilis , lmpenie tamen fuams , Ve-
fcitur Culicibus ■■> Indigena eft Mexicana? huius Prouincia? , cuius generis f^mi-
na Cocochatkioacl dicicur . Eftur vcriufque caro , neque eft alimenci omnino
concemnendi . Sunc qui Qiycochacloqmchcli vocenc .

De Tzopilotl , fiue Aura . Cap. CXII.
Habetur fufra volumme i. Ub.y. caf. i i.fil. 331.

De Tlaltepetlachiquatli , feu Otide faxorum . Cap. CXIII,

DVasipeciesperegrinas huius auis adhuc offendi , & parciculari quadanu
forma ipectandas, quas facile ex imagine,qui volec deprchendec , quarfi
alceram Tlalchiquacli , alceram vero Poxaquam nommanc .

De

p

^ FRANCISCI FERNANDEZ

De Tlalchinoltotetl, feu Aue combufta . Cap. CXI V;

Afleri noftrati magnitudine , forma , & colore fimilis fere eft j caueiiqui&j
incluia, non minus Carduele cantu placida .

DeTetzonpan. Cap. CXV.

AViseftSturniautCentzonpantli magnitudine, cinereo,candido, pul-
Io, atque nigro colore jcantu pracellensj&alterailliusipecies, vtcre-
dipar eft.

De Tlapalchichi , feu Confricatrice rubea . Cap. CXVI.

OB motum , quo confricari videtur , id fortita eft nomen . Eft autem aui-
culaCardueli par, raro fcfe conipicindam , aut capiendam pra^bens:
frigida Ioca incolit , mille variaiur coloribus vifu iucundis , pulcherrimifquo j
partim fiquidem ca:rulea eft , & partim e viridi, aut rubeo pallefcit, partim ver6
apparec flammea , roftrum fuperne nigricat , ac albicat inierne, breue quidem,
& li longitudini craifitudinem compares , craffiufculum : cdulis eft , & bono ,
gratoque conicat ahmento .

DeToznene. Cap. CXVII.

PSittaci id genus , viridi ac luteocolore micat, oculirubeo, roftrum vero
candenti, aut nigro j fufco pedes , fed in candidum inciinante : propenflus
elt , aptiufque ad humanos iermones exprimendos caneris, ac frequencius apud
Hiipanos. Akerumgenus vocant Cocho, viridi colore, rubeo , & candenti
capite , minonique molis, quod loquax quocjue eit , nec admodum diflimile_»
pre.cedenti, quamuis fono difret . Hos Pficcacos vocant Hiiparti Catherinas . Ter-
tium Quiltoton , tinctum virore, vocat<e Calandria? , aut Galerita? non crifcatas
magnitudine , frontem^andida macula infignitum , roftro candido , & nigris
pedibus , humanas voces imitatur . & gregatim cum congeneribus volat ,cum
casteri compares tantum reperianturjomnes veroin excelfis arboribus nidifi-
cant . Pnmum de quo diximus genus, certas, ftatafque Arbores, quas nunqua
deierat eligic,quar cumin ha?redestranfeant,Dominis illarum fint haud pa-
rum , vel ob eas aues , & plumarum ipolium vtiles . Sunt & quas Haitinihua-
camaias vocant , Mexicani ver.6 Alo , tocas r ubea? pra?cer humeros , & caudarrL» ,
qua? cyanea funt , & Gallina? cohortalis nofcrg circiter magnitudine, roftro ma.
gno,candenti,&refimo, pedibus nigris,ac carne fimiliter nigra, exquibus
nonnulla? ofFenduntur,qua?humanumfermonemedoc1:a?a?mulentur, rufti-
ce tamen,&incondite,nlioique fuos more aliarum domefcicarum auiunLi
educentindomibusjvbialuntur. Offendas&alias virore diluto tinctas, ni-
grante rofcro; pedibuique, cauda, & humeris virore tinc^is ex faturato, nec pre-
latis minores . Viuunc hx iuxta montium cacumina, & excelfas Pinus , ac cla-
mant vehementer, volantque bine^ , func & moncane. incondica forma , que, no
cicurantur,auc aluncur domi . Nullius earum efc caro eduhs : nam & acra efc, &
guftus iniucundi i commune elt omnibus vtramque maxillam mouere , quod

nulli

HIST. AVIVM NOVAE HISP. THACT. II. 39

nulli aliorum contingit Animalium ; funt & aJia genera de quibus ieor/Im Io-
quemur, acfortaflis de prasdiclis Jatiusper otium .

De Tzitzicuilotl . Cap.CXVIII.

AVis eft fufca , fed diluti coioris, quar imbribus apparere /blet decidentibus,
atque exultare , vnde euenit ei nomen jpedibus Jongis , ac nigris, tenui,
ac longo collo j roftro prolixo , nigroque \ eduli , ac pingui carne , grato fapo-
re , ied alimento pituitoib , Sc olente faliuginem . Sunt & alisminores eadem
forma, &magnitudine, nec defunt qui eas omnes nominent Atzitzicuilotl.

De Tlalquipatli . Cap.CXVIX.

ALtera fpecies eft Oti peregrina,cornutaque,aut (i mauis auriculata, paruo
conftans corpore , roftro refimo , ac breui /oculis nigris, Iri ex luteo ru-
belcente,plumistotiuscorporis,quibus&crura veftiuntur, fuicis, atqueci-
nereis ,atrifque, & incuruis vnguibus: ca^tera vero Oto noftrati natura .

DeXiuhtototl, feu herbarum Aue . Cap.CXX.

AVicula eft PafTere noftratepaulo maior , fed tot fpecTrandis coloribus varia-
ta , vt nequeant non effe viiii graciflima : corpus , caput, collumque plu-
mistegunturcyaneis,nonfinequibufcIamfuIuispermixtis: cauda nigra eft,
fed candens circa extrema : Alar inferne cinerea? funt , fuperne vero partim cya-
nex , partim fulua?, ac partim etiam nigrar, roftrum breue, craiiiufculum, ver-
genfque in fufcum ex aibo,&pedes cruraque pulla : in caueis inclufa garrit,non
jnfiiauiter . Edulis eft, & iapore , nucnmentoque coniiat quale caeteraj auicula?
prsbere iblent . Sunt qui EJotototJ vocent .

De Xalcuani, feu Aue Arenam deglutiente . Cap CXXI.

ANatis fera; fpecies eft Xalcuani , domeftica paulo rn^inor, roftro mediocri-
ter Jato , liuentifque iuperna parte coloris ad exortum, atque exrremum,
& interne nigro y plumis inferne , corpus tegentibus aibis, circa pe&us, tamen,
&fupernam inpartemfuluis }fcd candidisdiicurretibustraniuerflm jalis,cau-
daque virenti , candido , nigro , ac fuico colore variantibus defuper, fubter vero
albis, atque cinereis ; circa caput viridi ab occipitio ad oculos difcurrente camia,
reliquo vero capite ex albo vergente in colorem cinereum, pullo , nigrefcence,
permixto : crunbus proportione reliqui corporis paruis, pulli coJoris , ac planis
pedibus. Aduena eft Jiuic lacui , faponspiicoii , acque ingrati nutnmenci .

De Xochitototl . CapCXXII.

AVis eft Sturni magnitudine, vencre,peCtore,&cauda, magna ex parfe cro-
ceis, nonfine mixtionecolorisatriialis fubter cinereis.fuperneatro, &
candenci colore permixcis , reliquum corpus ilmul cum capite atrum eft : can-
tu Picas imitatur,aceduIicarneconftat. Haxeft eademilJa quam Coziococl
iupra vocammus , mutatis tamen temporis progrefTu pennis .

De

46= " FRANCISCI FERNANDEZ
De Tzonyayauhqui tertia . Cap.CXXIII.

DVas alias Aues fimilis nominis alibi defcripfimus, hxc aucem tercia Stur-
ni a?quacmagnicudinem,qua?fubcuseftalba, fuluaque, defuper vero
ex viridi pallefcens . Dexcrae alx exortus candet , fuluefcicque , caput vero par-
tim virefcit , ac pallet , & partim nigricat ; pars colli dextera nigra eft, led roftru.
atrum 7 pedes vero , 6z crura ex albo rubefcunt , cauea inclula , cantu fuaui ad-
ftancibus impense grata eiTe folet . .

De.Xomotl. CapCXXIV.;

AVis eft dorfo&alis defuper nigris , ac pe&ore fuico : huius pennaslndo-
rum veftibus incexi prascipue Iblenc ;palmipes eft , &criftata , quod cum
nafcitur ,percipitur euidentius .

De Xochitototl altera , feu Aue florida . Cap. CXXV.

AVicula eft , PaiTeri noftrati , forma , & magn itudine fimilis ; variat tamen
plumarum colore , qua?partim pallent ,partim nigricanc, partim alba?
liinc , ac partim quoque fufca? : fuaui cantu placec , qua^uis incolic loca , vermi-
culis , feminibuique vefcicur exilibus , nidum conftruic ex arborum ramis
pendulum , vbi etiam incubac ouis , neque eft infuaui auc viciaco nucrimenco .

De Xoxouquihoaaii . Cap.CXXVI.

NOmen forcica eft ha^c Auis a voce , & ad Ardearum genera { vc mihi qui-
dem videcur) percinec, quamuis plurimum diftet magnitudine : plum^,
auq fubfunt alis , ventri , ac collo ,cinerea; funt , que; vero caput tegunt purpu-
ree. ,ta:nijstamen digitum latis , vtrinque circumdantibus . Frons promifcue
candens , & nigra eft ,^aput vero infignitum crifta,feptem concinnata purpu-
ralcentibus plumij . AI^ funt cinereo , ceruleoque colore vari?, pedes fufci, ni-
gri , atque pallentes ; humeri , alarumu^e exortus candidi , roftrum ferraturrL» ,
nigrum , pollicaris craillcudinis , ac feptem prolixum vncias : crura fpichamea ,
tocaque lpfa auis ab excremo roftro cum collo ( quod iefquidodrancale eft ) ad
pedes vfque cres dodrances longa . Lacuftris eft auis , acque aduena Mexicane;
paludi , apud quam quoque raro capicur ; fera eft, & a Sepcencnonarijs Regio-
nibus credita defcendere in Mexicanas .

De Nepapantototl . Cap.CXXVII.

ANacis fer$ genus eft frequens Mexicana? pa!udi,roftro in acutum quadasm-
tenus definente , castera autem fimilis, nifiquod nullum elt genuscolo-
ns lllas ornari folicum , quod huic foli non contingac , ficque ei ipectando or-
namento, acque pulchricudini ; vnde eft ibrcica nomen .

De

E

HIST, AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. 41

De Atototl , feu Aue Aquatica . Cap. CXXVIII.

Ti7 non me lacet Atotodi , quam Onocrotalum Grarci vocanc, noftri vero
, Alcatrazum deicripram eife ab antiquis, ac veteri cognitam mundo,tamen
quoniam raro Hiipanis vifa eft, varianrque in ea deicribenda Authores, & lacui
Mexicano cjuancjuam aduena fit , tamen frequentiilima , eam depingendam ,
& breuius exprimendam curauimus . Eft ergo acjuatica Auis , vnde nomen,
inuenit,cniiaca,palmipes, &o!oreIongemaior,minime edulis,pennis vt
plurimum ex candido inclinantibus in fuluum , etfiaiae maioriex parce ( quod
Mari praecipue euenitjnigrefcant, nigris quoque vnguibus,pedibus vero, cruri.
bufque,&roftro,quodpalmosduos longum eftcandidis, &paruis cjrcum-
feptum dencibus , ac iuxta finem incuruum, cauitate illa ingenti , & capaciiil-
ma alimonis feruacrice,qua? eiiubeft, oculifqueexluceo rubefcentibus . Pi-
icibus, quos rapit vi&itac , & ideo iuxta lacus, fiuminague , necnon in lpfb ma-
ri verfari iolet .

De Aue Paradifea . Cap. CXXIX.
Habetur fupra volumine i. Ub.$. cap.6.fol 3 17.

De Acitli , feu Aqueo lepore . Cap. CXXX.

de alterafupra . Io.Fabr.fol. 6 8 6*.

A

Lterumgenuseius Anatis,quam Colymbum Ariftoteles , Gaza vtroVrina^
tricem vocat, Acitli ieu Aquacilem leporem confueuerunt vocare Me-
xicani: hax eadem prorfus e{Tet,qu£defcripta,delineataq. a cjuibufdam rececio-
rum, niil caput longe maiori infigniretur crifta , atraque , venter colore argen-
teo fplenderet, fic collum inferne niueo,fuperne vero yiigro vergente m iuicu ;
lacubus innatat , ac iuxta eos perpetuo verfatur : nam neque volandi potis eft ,
neque per terram commode incedendi, femoribus ita reliquo corpori connexis
atque coalitis , vt natatui , non inceiTui queant inferuire : pifcibus quos inuolac
veicitur,vi£titatquei prolem in iuncetis,atque arundinetis educat, nec Anatum
noftratium vulgarem vincit magnitudinem. Maiculus aliquanto iongioreft
corpore,collo,ac crifta ampliori, roftrumfarmina; breuiuseft,nigrum 3 &
vtrinqueiuxta oculosplumis teftumfuluis, cum Mas candencibus cegacur.
Hsc eft Auisilla, quamlndi fabulancur ventos euocare , vbiiepeciiencicab
Aucupibus,quibusflandbus,turbatifquevndis,euercancurCymba?cjuibusna.
uiganc, fubmerganturque eaminiequentes,iTquinquepriusiagittis excuilis
arcu non contingac accingi , acque crucidari ,&in cuius diflecfcecorde repenri
aemmam arbicrencur,ad mulca vciliflimam , & magno habitam in pretio, nec
alteri quam Deo confecrandam : Verum hx nuga: iunt, & mendacia ab horum
hominum profecta leuitate , atque credulitate . Infuaui, parumque iaiubri ve-
lut & aliar Aues paluftres conftac alimonia , atque idco a nullo iagacioris palati

admodum expetenda.

F De

4* FRANCISCI FERNANDEZ

De Acolin, feu Coturnice aquatica . Cap. CXXXI.

AVis eft fufca, Coturnicis magnitudine, vnde nomen : pedibus Jongis,pro-
lixo roftro curuaco tn mferiora , colons fuici , obfcuricjue ; verfatur cir-
ca iacum Mexicanum , nuncjuam ferme voiat , ied mxta aquarum fumma cur-
fitac velociffime : alicur pifcibus , lpfacjue cduhs ef t, nutrimenti tamen vulgaris
atcjuepaluitns.

DeCehoilotl. Cap CXXXII.

GEnuseft ColumbaHylueftrisjCuius pennsfufcsfunt, prster eas, cjua;
pe&us & extremas veftiunt alas, nimirum candidas , & palientes ; Iris
nigra , coccineus ambitus, pedes , cruracjue rubra , «Scpatria Oppidum Quauh-
nahuacenfe.

De Toxcacoztic . Cap. CXXXI II.

TVrdinoftratisvifciuori ,quem appelianr Cbarlam PAfpani magnitudine_j
elt^qua ,formaqueperlimili;iedcollum,&ped:usluceafunc , ac talcia
eiuldemcolonsfroncempra;cinc.ta, &quanquampro cantu clamorem edac,
poilec in Scurnorum fpecies non inepce retern .

De Cacacollin . Cap. CXXXIV.

COcfcrnicis vocacajfpecies eif CacacoJIin , eademque confcans magnitudi-
ne, forma, nucrimenco, & cantu, atque eifdem rere coloribus variata .

De Tzinitzcan . Cap. CXXXV.

AViseitparuaCardueleminor,plumisveitita mulcorum colorum, cjui-
buseffigies multa? iubtilitatis texunt Indigena; ( eo enim opificio cla-
ruere abhocOrbe expupnacojaccocipene claruere OrbiJ ornanrque feltiuis
diebus Templa , beliocjue,pace, &publicistripudijs, atcjuechoreiscapita,ac
reliquumcorpus.

De Yacapatlahoac , feu Aue lati roftri . Cap. CXXXVI.

ANatisfera?fpecieseftYacapatlahoac,domefticapaulominor,longo,aciaro
rofiro,iedpra?cipueiuxta extremum ,crura, paima?, roftrumque ex pal-
lidoinfernaparterubelcuntjatroicrum fupernein ambicu rubeicicex fuico,
&circa excremumexfuluonigrefcic: corpusvniuerfum tegiturpennis, femi-
circulos cjuoidam imitantibus ; fuluis , nigris, & candidis (fi eas partes excipias,
quai ad ventrem fpeclanc, nempe omnino fuluas J ala: foris partim albe;, partim
virides, fplendentes, & vt plurimiim , fufca? funt , incriniecus vero albicant: viu
demum,accarnium eius nutrimentum, ceteris Anatum ferarum genen^.is
fantpene iimilia. Hifpanilauancum ,&regiam anatem vocant,nec dwfunc,
qui Tempatlahoac vocare malint .

^e

p

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. %$

DeOconenctl. Cap.CXXXVII.

Ici marcij genus eft maximum, cuiuspulueremnarrant hydropicis rhe-
deri.

De Yxamazcatl .Cap. CXXXVIII.

AVis eft Sturni magnitudine, roftro mediocri , ac nonnihil incuruo , & ci-
nerei coIoris,oculisnigris,ied irica?rulea,plumisquibus fubtegitur e;
iulco virefcentibus ,pe(5tore luteo, ac ventre albo , &fubfufcis cruribus , pedi-
bufque.-nullius eft, pra?terquam plumarum vfus , pra;terque carniurri ca>
cerarum auicularum nutrimenti : dicitur autem Yxamazcatl a colore luteq
oculorum .

De Chiantototl . Cap. CXXXIX.

AVis eft Sturni magnitudine , mediocri roftro , ac nonnihil incuruo , cine-
reique coloris j nomen fumpfTt a coiore Seminichian fimili, auicula hxcy
acuti, ac cinerei roftri, pectore,ac ventre candenti , fed fubfufcis plumis maCu-
lato ; dorfb fubfufco, & cyaneo, alis vero candidis, atque fubnigris, nigris etiam
oculis , & fufcis cruribus, ac pedibus, paruo capite , cinereoque, fed iinea candi-
da iuxta alterutrum oculum infignito : minime cantiilat , & Tezcoquenflbus
agris vitam agit,Tutla?que miftecas fuperioris ; gaudet niuium tempore, & bo -
num prsftat edentibus alimentum .

De Coztototl , feu Aue lutea . Cap.CXL.

AVicuIa eft , fufco , nigro, cinereo ,& luteo colore varia: viuit Tetzcocanis
montibus , & quo ca?tera? huiufmodi Auicufeconftat nutnmento : can-
catiuauiter, ac colorem in nigrum, candidum,& luteum mutare vicifCuLi
folet. 9

De Tlaquiloltototl , feu picla Aue . Cap CXLL

AViseftpuIcherrimis variata coloribus,nempe luteo, coccineo, viridi, pur-^
pureo, nigro,atquecyaneo;lutea oculorum ( qui nigri funtj Iride, &ci-
nereis cruribus , ac pedibus i viuit in calidis Regionibus .

DeTlauhtototl,feuAue Coccinea. Cap.CXLII.

Elfdem variaturTlauhtototlcoIorumdifferentijs, ied paulo mfnori con-
ftat corpore; viuitquoque Regionibus calidis, non procul a littoribus
mansauftnni.

DeCoztototl,feuAue lutea. Cap.CXLIII.

AVicuIa eft lutea tota, fed capite nigra macula infignito, caudaque, & alis ,
pallido , nigroque variatis colore.

De

44 FRANCISCI FERNANDEZ

De Tiaquauhtli , Cap.CXLIV.

AQuila? genus eft mediocris magnicudinis > incuruoroftro,propeexortii
luteo,diIuto, ac circa cufpidem fubnigro colore variato, ventre vero
pallenti, atque f ubfuluo , luteis pedibus } incuruis , ac cinereis vnguibus , occi-
pitio pailido, cauda fuica promifcue, atque cinerea, &reliquo corpore fuluo, ac-
que fubnigro ; reliqua natura qua? Aquilis .

De Cocho Pfittaci genere . Cap, CXLV.

PSittaci genus eft magni , roftro fuperne cinereo, infra vero fubnigro, cine-
reiscruribus , pedibufque viridi colorejied cyaneo capice, candido, cocci-
neoquevariacocolore,& cjuadamtenuspallenti, necnonalis poftremis coc-
cineo, difcic humanum iennonem ,&: ca;terorum Pfmacorum mftar indiftin-
ctapene flmilicudine reddic voces humanas ,

De altero Cocho . Cap, CXLVL

Slmilis eft pra?dicl:o , fed Jonge minore corpore , nigris oculis , Iri lucea , ae
plumisambientibusocuJosrubeis,pennis veroalarum &iufcis,&cyaneis,

De Opipixcan . Cap. CXLVII.

ANaris fera? genus eft , roftro fubrubro , cruribus ver6 ac pedibus, cjui plani
func , fuluo, ac candenci variacis colore j reliquo vero corpore cinereo, &
nigro : viuit circa lacus, &quo carrera: Anacum diherentia; , conftac nucri-
menco, j

DeToquilcoyotl, Cap.CXLVIII.

ROlcrum eft prolixum ,ac mediocriter tenue ,ceruix praslonga, capuc coc-
cinea macula defupr infignitum , iucea Ins, & corpus vniuerfum fuicu,
riigrum promifcue, accjue cinereum ; verfatur iuxca acjuas , edulique ( licec pa-
rum expetenda ) carne conftat : nomen vero habec a voce . Gruis arquat ma-
gnitudinem , ad cuius refercur ipecies , nam & eius mores imicacur , reliquam-
que naturam > fi maculam rubefcentem excipias . Sunc qui Coceayauhqui vo-
cent,

De Coyoltototl . Cap. CXLIX.

AVis eft mediocris magnicudinis , fufcis pedibus , cruribufque , roftro craf-
flufculo , fufco , & breui , ac deflnence in acumen , peetore , ac venrro
coccineis, ac reliquo corpore fubrubro, acque nigrefcence ; nomen habeca
fonitu llli fonalium fimilu

De Nopaltencol . Cap.CL.

Vis eftfubfufca, &cinereacoca , roftro fubincuruo, &prolixo, fturno
paulo maior , & iri oculorum rubra .

De

A

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. 4f

De Ceceto. Cap.CLI.

NOmen habet a voce ; Tinunculi autem videtur fpecies , fcd peregrina,&
nunquam noftro vifa Orbi , etfi ijdem prottlus finc mores , acque nacu,
rai quamobrem ca^tera narrare fuperiedeo: vbaque frequens eit, fedcalidis
maxime regionibus , vbi ex auiculis , quas rapic vi&itat .

De Metzcanauhtli , feu Anate Iunari , Cap. CLII.

ANatis fpecies eftdomeftica; par, aceifdem variatacoloribus: viuitapud
Mexicanam paludem , vbi capi a Mexicanis Aucupibus pltrumque fblet.

De Tolcomoctli . Cap.CLIII.

AVis eft magna,tres circiter ipithamas prolixa ; roftro longo, tenuique, fu-
perne nigrefcente, &rpalleicenti inferne ; luteis crunhus, & vergentibus
in purpureum, ficut & ipfi pedes : ventre, ac pe&ore albo, ied fuicis quibufdam
vndulaco pennis i alis defuper iufco , candido , carruleoque variantibus colore ,
iri rubra, & icTcu quem roiiro infert valde nociuo \ & quanquam palmipes non
eft, pifcium circa lacus agens viuic rapina, & ad ipecies Alcionum , quos Hiipa -
ni vocant ^Martinetes pertinere videtur : Aiunt coria nudatam, aiTamcjue , & ex
oleo , & aqua mgeftam , gratum exhibere alimentum ..

De Yacacintli* feu roftrofpicse Maizij. Cap.CLIV.

AVis eft ternos circiter dodrantes prolixa , virentibus cruribus , capite , &
ventre cyaneis, fed vergentibus in purpureum i alis promiicue fuluis, ni-
gnique,IuteisocuIis,acroiiro jfedin coccineum prope exortum vergente *
quodtres pene digitos latoslongum eft: anteriori partecapitisdepili, & caluaj
ad recentioru Fulicas videtur pertinere , ac piicium pra?da iuxta lacus, & flumi-
na viuere : Edulis eft eius caro,ied nec bonum,necgratum prrebec alimentum .

De Yztactzon yayauhqui . Cap. CLV.

GEnus eft Anacis. ferar , paruaeque , cuius roftrum eft latum,acque ca?ruleu,
6duxcaexcremumalbaquadamdiltmchimmacula, pedes etiam ( qm
plani func ) vergunc in ca^ruleum , & reliquumcorpus,albo, fuluoque variac
colore : ca^terum eadem pene vita,qus reliquis lacuftribus Auibus , ljdem mo«
res,&alimonia.

De Ocotzinitzcan . Cap.CLVI.

AVis eft formoia j Columbae magnicudine, roftro duos circiter digitos latos
longo , nigroque ; capite , & pecl:ore purpureis, necnon cruribus, acpe-
dibusj reliquo vero corporeex luceo virefcenci. Viuic in. regionibuscalidis
iuxcamaris Auftralisliccora,nec camencancu fuauiseft, neque iucundo nu-
tnmenco .

De

46 FRANCISCI FERNANDEZ- tt

De Quauhtotopotli . Cap.CLVII.

Elfdem viuicRegionibusQuauhtocopotli,£dpaul6minoreft,minorique
& atro roftro , nigris oculis , fufas cruribus , pedibufque , & fufco capitis
vtrcice , quod tamen eft coccinea praxinctum ta?nia, reliquum vero corpus>:
luteo dilutiore , ac colore fufco promifcue tinctum micac .

De Caxcaxtototl . Cap. CLVIII.

AVis eft tota cyanea, fubnigraque, ac fturnos huius Orbis maiufculos
a^quans longitudine : capitejparuo, nigris oculis, fed lutea iri , nigroque
roitro longiufculo, ac definence in acumen : edulis non eft , neque canora \ vi-
uicque in plagis temperatis , qualis eft Mexicenfis, aut paulo calidioribus : Sunt
qui Hueitzanatl vocent , & referant ad fpeciem Scurnorum Mexicenflum .

De Tlacahoilotl . Cap CLIX.

SPecies eft Columba? fylueftris noftris vocatis arabicis quadantenus {Imilis,
incuruo rof tro , mediocri , rubeoque j cruribus rubeis , pedibufque , nec-
nonoculorum iri, pec5core, ventre, &ahrum anterioribuspartibus ; caecerace-
ruleafunt, lncerfertis tameniuxta caput, &collum inferna pra^cipue parte-j
nonnullisrubeispennis. ViukiuxtaagrosMexicanos, nec expetendo con-
ftatnutrimento.

De Cochitenacatl . Cap. CLX.

AVis eft littorum Oceani Auftralis alumna, duas prolixa plus minus fpicha,'
mas, roftro mcuruo feptenas pene vncias longo , fuperna parte candenti,
{{. rracoque , fed inferna nigro : ocuhs atns , fed iri ex luteo rubefcente , capico»
& collo m lineam vf que coccineam , qua prscindtum eft fuperne, & inferne ni-
gro ; deinde vero , fuperne nigro , & mfcrne pallenti , fed rubeis maculis atrifq.
lineis variato : cauda, alifque nigris , ventre virenti , purpureis femonbus, ni-
gris vnguibus; cruribus, pedibufque e cinereo vireicentibus , &plumis, que.
fiinta femoribusvfqueincaudam,rubeis.Jpifcibusvicl:itat, nec omnino iri*
grato conftatalimento .

De Cechitototl, feu Aue Florida . Cap. CLXI.

AVis efc Sturno nofcraci magnitudine circiter par, rofcro camen acuminaco,
renui , & paulifper incuruo : vnguibus nigris , cinereis cruribus , capico
vero ,collo , & fuperms alis promifcue cinereis , ac nigris i ca?ceris vero partibus
luteis, vnde fortaifis nomen : oculi vero atri funt , &paljens ins s vermiculis vi-
cticat , & feminibus : calidis regionibus viuic , nec tamen cantu placec aut
alimento.

De Tlapaltototl . Cap.CLXH.

r

AVicuIa eft Cardueli nofcro par , autpaulo minor, rofcro paruulo , te-
nuique , oculis nigris , fed inde lucea ; alis , caudaque e nigro rubefcen-

tibus,

HIST. AVIVM NOVAE HISP, THACT.TI. 47

nbus, ac reiiquo corpore prorfus coccineo. Viuit incalidis, ncc /apiceius
"ro,auccaiKuadmodumeiciucunda, fedvifu pulchra,. ac non mediocricer
ipechnda^ .

De Tlanquiquiztctotl, feu PafTere fibilante . Cap.CLXIII.

AVis efciiccorum Oceani auftralis alumna, Columb* par, rofrro craiTo,acu.
minaco , & nigro j acns ocuhs , in lucea , alis, caudaque albo, &c n i aro co-
Jore vanacis , rarnia nigra a roicro ad excremum vique peCtus proccdenfe , alis
vcro circa priores parces etiam luceis , aC vniueriim religuocorpore paiJenci , ti
demas pcdcs,& crura, qu* fufca funt, & vngues ipibs, qui ex aibo norinihii pal-
ieicunc : viuic mxta arbores ornatas flonbus , quorum viChtat meJJi^ine • edu-
catvereioboJem, habecurquc maximia Totocepecenfibus, quibuseic fami-
liarisacfrequens.

Dc HoitzitzillinTcpuzculIuIse. Cap.CLXIV.

SPecies qua?dam efc Hoirziczillin puicherrima , ac maxima , roirro Ionao ,
cenui , mcuruo, csruleoque, colore vniuerii corpohs HeJioci opij , pauo-
ninoue & fpiendenci : Viuit melligine florum , veluc congeneres , & arcihcibus
intexendarum pennarum materiem exhibet ,gratam atque pretiofam .

De Quauhtotopotli . Cap. CLX V.

Plci fpecies efcperegrina , rofcro longo , nigroque , & nonnuilis in parcibus
fuluo: coiore nigro ,ied candidispiumis macuIaco,acpra?cipue circa cau-
dam , polrremas alarum parces , rofcrum , ac vencrem , qui pene tocus candi-
dus efc , ac cinereis pedibus : micefcic , alicurque domi, Scurno nofcraci par ; ex-
cauac arbores modo ca;cerorum Picorum, quibus victn, nutrimento, ac reiiqua
naturaeftiimilis, .

De altera Xochitenacatl . Cap. C£XVI.

AVis eft Columbz magnitudine , roftro pra? corporis moie maximo , ferra-
coque,fuperioriparceluceo,infcnoriver6 fubnigro,S< in purpureurru
coJorem vergence , ocuiis nigns , Ced in rubeicence ex iuceo , ac reJiquo corpo-
recarruleo , cinereoque. Vimc circa Iiccora Oceam AuicValis, ac pifcibus, quos
rapic vcici iblec . ^

DePerutototl. Cap.CLXVII.

ANaseitperuina,quamvelucnofcroiamnocam orbi,non curauimusde-
fcribendam. Variacnonnihilfeminaamari, velucex vrraque Ima^ine
cuiuisericfacileincueri.

A

DeChiquatototl. Cap.CLXVIII.

Vis efc Rufcicub nofcraci iimilis , rofcro Jongo , ac camijs iuxca vtrumque
oculum luceis,& incuruis,nigraicemmaculaincerpectus, «SccolJurru
lnfi^iiis jcsterq vero corpore, exalbo, iuceo, fuicoque vanaco, lnlucea , ac ni-

gris

43 FRANCISCI FERNANDEZ

cris oculis . In regionibus cemperacis, ieminibus, & vermiculis vic*fcicac, ac gra-
to conftac alimento .

DeElotototl. Cap.CLXlX.

ELotototl , feu Auis bafis fpicar Maizij ad Rufticularum eciam genus vidc-
tur pertinere ; roftro enim conftat longo , Coturnicis maenicudine , bo-
no nutrimento , & colore totius corporis albo , fuluoque promilcue , acque ni*
oro : alitur domi , fibilaque non cantum edit j Sunt qui Chietototl vocent .'

De Quachichiltic fsemina . Cap. CLXX.

FOeminaefl: alterius QuachichilticoquichtIi,dequainfuperioribus, ea-
dem forma , & magnitudine, etfi inclufa caueis in luteum mutetur colo-
rem , cuius rei «racia , hanc Auiculam, & rubeam, & luteam curauimus depin-
gendam : alitur cantus gratia , & fuauiter modulatur . Nafcicur in agris Mexi-
canis, educarurqueindomibus,quibus eft mirum in modumcauia delicia-
rumfrequens.

DeCocochatl. Cap.CLXXI.

AVicuIa:funcCardueIepauIomaiores,luceo, alboque, &fuIuo quoquo
colore variaca?, ac macula iuxta alterucrum oculum inflgnes,ecfi in mari
hxc lonae maior appareac s nafcuncur in cemperacis, auc aliquanco infrigus de-
cliuibus^auris^qualiafunt Tetzcoquentia , nec funt cantu, aut nutrimento
pluiimum expetendo .

DeElcoztototl. Cap.CLXXII.

AVis eft Turdo Vifciuoro , aut Merula? par, lureo pe&ore ,ac ventre , vnde
inuenit nomen, nigra cauda, alis ex nigro fuluefcentibus , capite ,col!o ,
doribque , & cruribus cinereis , roftro fubnigro, longiufculo , & iuxca acumeru
pauliipercontortoj&irideoculorum ( quinigrifunc jluceaj nafcicur cempe-
racis ]ocis,femiriibus, acvermiculis vifticac; educatvere, nec valde fuauenv
cdic cancum , a>uc expecendam prazftac alimoniam .

De Quapetla hoac . Cap.CLXXIII.

AVis eft Quapeclahoac fefquidodrancem longa , roftro magno, rubeoque ,
& in acumen definence; alis nigris,ac reliquo pene corpore ex cinereo rul-
teicence: minimecanic, &mediocrepr*ebecalimencum .

De Cacalotl, feu Coruo . Cap. CLXXIV.

INueni Coruum quibufdam candidispennis infignem>quem,quia memoria
dignus mihieft vifusdepingendum curaui, & in hac Auium Mexicanarum
hiftoria defcribendum .

Dc

»/*

A

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. |*

De CoIcanauhtli,feu Anate Coturnicum Mexicanaum coloro.

Cap. CLXXV.

ANaris ferar fpecies eft , mediocris magnicudinis , roftro Iaco, & nigro 5 ful-
uis pedibus , ac ca^cero corpore , albo , fuluo , nigroque , & cinereo colo-
re variaco : czcera Anacibus feris flmilis .

DeTIotli. Cap.CLXXVI.

FAIconis coIumbarij,quem Nebbi vocanc,genuseftperegrinum , nigrumJ
cocum, firoftrum,crurague,Scpedesexcipias,qua?Iaceafunc, &mire ( vc
narranc J opera? in aucupio, quibus ditferc i noftrace i quamobrem & depingen-
dum,&memorandumduximus. &

De Quaxoxo&ototl . Cap. CLXX VII.

Llacaeftadnos a Iiccoribus Mans auftralis auisqua^dam pulcherrima^,
Columbieplusminusmagnicudine,rortromagno,lacoque, nicrro, &
in acumenconcorcum cendence, vercice cyaneo , &reliquo corporecyaneo,
pallido, vindiquepromifcue,&nigro, quasminime canic, neciuam comtac
alimenco .

De Tlauhquechul . Cap. CLXXVIII.

PLatea?, Pelicanoue videcur fimilis, fed coccineo, pulcberrimoque vniuerfi
fere corporis colore , auc ex alborubefcenri,laco,acque obrocundo tir-
ca finem roftro , cinereoque , pupilla nigra, iride rubra, rugofa fronce , gallipa-
uonis, Aura?ue,depili jpene capice,candend'que, cum vniucrib fere collo, & par-
tepedcoris, &faiaanigra laciufcuia,capucacollodiftinguence: circa liccora
maris,aucfluminumviuic,vefcicurquepiiciculisadhuc viuencibus, quos ra-
,J>ic , morcuos enim non accingic , vc nobis ( eam domi facagencibus educare_, )
pacuic experimenco .

De Quapachtototl. Cap CLXXIX.

QVapachcoCocI , /eu auis fulua, oo\>vnciaslongaeft,acrocidem cauda_,j
roftrum e cyaneo nigricans Iongiufculum , incuruumque : oculi nigri ,
^ & iris alba , pedhis cinereum , ac inde ad caudam vique vencer niger,
cauda ex nigrofuluefcens, alar vero, collum ,acque capuc fulua, vnde inuenit
apudlndos nomen; graco aiunc conftare nucrimenco, ciim canic, rifum a?mu-
Iacur,acqueideoinau/picacihabebacur ablndis ominis,quo cempore Euan.-
gelijprarclariilima dies nondum eisilluxerac.

De Yohualtototl , feu Aue nofturna . Cap CLXXX.

AVicuIa eft PafTeri noftro pene par , ica vocaca , auc quoniam nocm viclum
qusrere foleac , auc qubd nigra coca fic pauliiper vergens in fuluum}iride
ramen, & inferiori roftro ex luceo rubefcencibus: eft aucem neque fuaui can-
tu, neque nurnmenco admodumprobaco.

G De

$0 FRANCISCI FERNANDEZ

De Yohualcuachiii , f:u capite Chilli no&urno . Cap. CLXXXI.

Ayis eft littoris Oceani Septentrionalis alumna, filforumue lacuum, e qui-
busviclum iumit,inuentaapudFlumen Tuipx: vix a:quac Iturni no-
ltratis magnitudinem, fed collo conftat tenui,aclongo,capiteparuo& in_,
loncrumprodu6to, prohxoroftro,luteoque,prolixifque crunbus, pedum di-
gins , atque vnguibus qui lutei funt . Digiti, & crura cinerea cum inferiori par-
te femorum , nam fuperior fulua eft , cauda breuis, atque fulua , cum anteriori
alarum parte , nampofterior cyanea eft, reliquum corpus nigrum,quibufdam
tamen iuluis circa ventrem permixtis pennis . Sed mirandum eft ab exortu ro-
ftri ailurgere coronam, Orbemuefuperioriparte in tresdiuifum cuipides, e lu-
teo rubelcentem , ac mediocnter craifum , & ab anteriori alarum parte , binos
aculeoscontortos, quod nulliauium adhucnouieueni!iTe,pra;cerquam huic ,
cauente lta ( vt exiftimo Jnaturaauiculasalias imbecilli, vt ijs velutprsfidijsfe-
fe a fortioribus auibustueretur ,nihilcjue eiTet ade6debile,imbeilequ,e cjuod
vim cjuampiam non poiTec inferre hoiti .

De Cacalotototl feju Aue Coruina . Cap. CXXXII.

AD Sturnorum Tzanatlue genus videtur pertinere Cacalotototl , Scurno
enim noftrati eft par, vmuerib corpore , e nigro vergente in ca^ruleum ,
atro roitro , cauda prohxa ,&iriex luteo rubeicente . Inutili carne conftac,
nullo dele&ac canta j yiuitque in regionibus temperatis,aut calidioribus .

De Chilcoquipaitototl . Cap.CLXXXIII.

MErulx magnitudinem a?quac Chilcoquipalcocotl, cuiusroftrumvergic
innigrum ecyaneo, caputnigncac,vireicunc crura ; vencer, pedtuf
que paileicunt , rehquum vero corpus luteo, vindique, necnon albo, & nigro>
yanatur colqre . Viuic intalidis , non tamen valet cantu , aut nucnmenco .

De Chiltototl . Cap.CLXXXIV.

Slrniliseftpraxedencicolorum variecace, & magnicudine/necnon mori-
bus , led capite coccineo , & fuluis pedibus , & forcaffis ei congener .

DeTatac. Cap.CLXXXV.

AVis eft PaiTeris magnitudine , capite , cauda , dorib atque alis 'promiicue
cinereis , albifque , & e nigro in cyaneum Cendencibus colorem : collo >
&peCtore inferne rubefcentibus exluteo, vencrealbo, albis, & cinereisfe-
moribus crunbus vero ac pedibuse fuico vireicencibus, ac Iineis albis , &
incuruis fuperne circumdantibus oculis, qui nigri func; nec canic, necad-
modum expetendam praeilac alimoniam , viuitque in remperatisregionibus .

De Quatotomomi . Cap. CLXXXVI.

Plci genus eftlpupae magmcudine ,&nigro, fuicoque varium colore; ro-
ftrum, quo ex cauat perioratque arbores, tres digitos longum eft , iirmu. ,

&can-

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. 51 •

& candens, acinferne breuius quam fuperne : caput eft paruum , ac rubeis co-
tectum plumis , & crifta eciam rubra mugnicum : cres vncias ionga , ied fuper-
naparcc nigra.-aherucrocolJiJacereiaicia candida deicendic ad vique circiter
pectus : pedes cruraque liuida funt . Viuit Tocotepeci Miiteca? fupenons, non
longe a mari aultraJi : nidificac in arbonbus exceifis . Velcitur Cicadis TJaoJJi,
&vermicuiis:imbriumeducatcempore, Iioceft a menleMajo vfq.inSepcem-
brem; eduiiscamen noneft, aucaiium quempiam(quodacceperim )pra?ftat
vfum .

De Xochitenucatl . Cap. CLXXX VII.

AVis eft Pfittacimagnitudine,&forma, ac pene tota viridis , infertis ta-
men nonnuJhs pennis rubefcencibus , pauoninifque alijs ■, verum crura ,
pedeiquenigrafunc&cenuia; roltrum incuruum ,quacernaspene vnciaslo-
gum ,ferracumque, vnde nomen, & Juteo, ac nigro vanum colore jcaJidarum
regionum acque maritimarum IncoJa eft , neque aJium (quod nouenmjquam
pluma; praftac vfum .

De Chachauatototl . Cap.CLXXXVIII.

AVicula eft TepuzcululJamfinguIisrediensannis,CardueIenoftropauJ6
maior,-pedibusfuicis,roftroparuo, & nigro , infernis parcibusiuceis,
reiiquisver6ca?ruleo,nigro> acque cinereo vanaciscoJore,cuiusnulJaalia eft
pra;terquamplumarum vcilkas .

De Chichiltototl Tepazcullulse. Cap.CLXXXIX.

INcola eft Regionum calidarum Auicula iJJa, cjuam Mexicani Chiltorotl vo-
cant , & circa Tepuzcululla; montes viuit , magnitudine prscedencis , in-
fernis camen parcibus rubeis, fupernis vero cinereis, & nigris, led in purpureum
coJorem vergencibus , roftro veropaulo acuciore , atque longiore.

De Tlauhtototl , feu Aue rubea . Cap. CXC.

AVicula eft coca rubra , vnde euenic illi nomen , Merula? pene magnitudi-
ne , & nigris quibuidam plumis alis incerfercis ; prouemt Totonacap£,&
caueis inclu/a canit fuauiter .

De Tlauhquechultototl. Cap. CXCI.

TLauliquechultototl , feu auiscapite Platea? fimilis, praxedenti maior eft,
roftro longo , & nigro , fed inferna parce Jonge breuiori , vercice ac coco
penecollodeiuperrubeo,infernis cuncTtis cinereis^ alis vero acdorio nigris,
fed albis tranfuerfiique lineis variatis : degit PauhatJamijs agris Prouincia? To-
tonacapa?. Piciipecies eftarborcsperforans,cuiuscapicispluma? rubeicences
applicata? , auc verius agglutinata? , capicis curanc dolorem , feu in eam fencen-
tiam venerinc, quod vercici auis adha?reant , fiue id ita fe habere experimento
aliquo cognouerint .

G z De

JZ FRANCISCI PERNANDEZ

DeCocozton. Cap CXCII.

A

Vicula eft Cardtieli magnitudine fimilis , Iuteis,cyaneifcjuc pennis varia,
fed nuJIo infignis cantu .

DeTechiftli. CapCXCIIT.

PRarcedenti peneeftpar, ied cinereo, & fuico varianscolore, cuius nihil
accepi cjuod memona dignum reputarem .

De Quapach canauhtli . Cap. CXCIV.

GEnuseftAnatisferajIacusIvlexicanialumna;, rofrro Iato, ca^ruleoquo
cjualia etiam funt crura 3 atcjtie pedes , capite , collo , pcclore , ac vencro
faluo ; cauda Lr ^ui , alba , & nigra , ahs cum dorib, e fufco , fuluoque tranfuer-
fistxnijs variatisj ac nigris octiiis , monbus vero , victu , atcjue nutnmento caj-
terarum iy lueftrium Anatum .

De Ayo quantototl tiltic . Cap CXCV.

PVlchre canit , £ed non mirefcit » & fuaui conftat alimento , PafTere maior
eft , vefcitur arborum fructibus , rofrro conltat paruo, fufco , ac nigro,&:
relicjui corponscolore e luteo vergente in candidum .

DeMotmot. Cap.CXCVI.

AViselt calidisfrecjuensregionibus.ColumbsmagnitudinejCoccineisocu-
lis , & nigra pupilla , roitro incuruo , fubnigro , tres pene digitos longo ,
&acuminato,inrerne breuiori,ierratoque fuperne , capite caruleo, &pauo-
nino, fufcispedibus , virenticjue catero corponscolore : rarum eit ineiie cau-
das pennam vnicam ca^teris Iongiorem,&; cjua; extrema tanttim parte ilt capilla-
ta, tanta?cjuepulchritudftiisauem , nullum prajtercjuam pIumarumhaDero
vfunij .

DeCacatototl. C ap.CXCVII.

AVicuIaefipar Achanrilli,infernis omnibuscandidis, fupernis verofub-
nigris, atcjuefubfuluis, &cinere is pedibus: vefcitur ieminehoauhtli: *4"uactl>
iucundecanit,viuitcjue inplanis Tetzcocjuenfibus.

DeTeoauhtototl. Cap.CXCVIIL

TEtzcocanisetiammontibus, &agrisviuit , bonum pra?ftar alimentum,
nec alitur domi, nec gratus ei cantus , obti<ric : ma^nitudo urciter,
cjU^PaiTerijroftrumcjue brcue; ca?terum partium lnfernarum coloralbuseit,
ac in luteum vergens , fupernarum verocyaneus , & alarum niger .

De Acxoyatototl . Cap.CXOX.

CArduelis ascjuar Axoyatototl magnitudinem,coIoreit infernefubalbidus
fupernevcrofubfuicusj&iuteusjcruraex iuteo rubeicunc,criicacjuej>

cjuarn

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TR ACT. II. 9 5

quam capite geitat : -cduhs eit; includitur caucis , fed caret cantu , prouenit in
montibus Tetzcoquenfibus j marem vero curauimus depingendum .

DePicicitli. Cap CC<

TErzcoquenfisetiamAuisPicicitli, paruula, totoque cinereacorpore, fi
caputexcipias,&collum, qua?atrafunt,fkicandentimacula oculosfqui
mngnifunt)ambiente,cuiusacumen in pec-tusvfqtie procedit; apparent poft
imbres, educata?quedomi breui monuntur: carentcantu, bonum pra:ltant
alimentum i ied nefciunt Indi referre vbi producant f oDolem.

De Amaxocotototl. Cap.CCL

Vluitin temperatisaut paulofrigidioribuslocis, gratum alimentum prx-
bct , iucundoque pollet,atque fbnorooccentu : pra?cedenti paulo maio-
rem.adepta magnitudinem, cinereo circa collum,pec.~tus, ac ventremcolo-
re, iufcis pedibus , alis vero , dorfo , caudague cinereo , & nigro colore variatis

D e Xompantototl . Cap. CCI I.

CArduelieftpenepar,noneducaturdomi, bonam prasbet alimoniatrL.,
fobolemprocreatintraoppida,autiuxtapropinquosagros , &coloro
albo,purpureo,luteo,&candentidiitinguitur.

De Cuitcuitzcatototl . Cap. CCUL

PAulomaioreftpra?cedenti, verfatur iniylueftribus, montanifq. arboribus:
non alitur domi,& tamen pergrate cantillat : inferna coccinea fant, pulla
crura, capitis fuperior pars fulua, relicjuum vero corpus cvaneo, candido., atgue
fubnigro colore diftinguitur .

Dc Xotlapech. Cap.CCIV^

FVluus eft Xotlapcch fuperne , atque inferne cyaneus, necmagnitudino
2-quans fturnum •, caput humili quadam,fed pulchra crifta infignitur,ful-
uietiam colons , cuius extrema verfusroftrum penna?fubnigra: , atque fubre-
cte excipmnt: edulis eft, inmontibusagit, & nulloplacidus habetur cantu .

DeOlotototl. Cap.CCV.

Vluit in montibus Tetzcocanis atiis prarcedenti par , fed tota pene cyanea
pauoninaque, quamuis circa collum ,& ventrem albi, rubnque coloris :
eduiis, nec expers cantus, qui tamen eft exilis . Auis vero ipfa depulchntudine
poilet cu>m multis alijs certare .

DeYxt vzcatototl. Cap.CCVI.

(""> Edit pulchritudine praecedenti Yxtezcatototl,PafTeris magnitudine,vana
_j ta tamen cinereo, tuico , & nigro colore : Viuit in montious Regioniuru
tem^eratarum : edulis eit , exiliter canit ; nec viuit in domibus alta .

De

54< FRANCISCI FERNANDEZ

DeAyoquantototl. Cap.CCVIL

AT Ayoquantototl parfere magnitudine, Iuteo, nigro, fubalbidoquo
colore vanatur . Montana colit : bono alimento conitat,& quoniam can.
tus lmpense exilis eft , caueis includi minime confueuic .

DeXoiotlapech. Cap.CGVIII.

AVis eft edulis , ac pracedentis pene magnitudine , infernelutea, fufca_*
vero fuperne , viuit in arboribus montium Tetzcocanorum , vbi prolem
educat : vefcitur vermiculis, non canit, aut expetendum admodum pra?bet
alimentum.

DeElotototl. Cap.CGIX.

LOnge minor eft Elotototl , ac Cardueli pene par , ied albo , aut cyaneo co-
Iore,caudaquepenetota nigra : Viuit iuxta arbores montium Tetzco-
canorUm. Edulis eft : non canit , & ideo neque alitur in domibus .

De Chiltototl . Cap. CCX.

AVicuIaeftCarduelepaulomaior*, tota fere coccinea , ied nigris iuxta alas
admixtis plum is: maculis vero prope oculos candentibus,& roft ro paruo,
ac nigro : minime canit , ied obftrepit , edulis eft,educat in Arboribus Tetzco-
quenfibus , veiciturque vermiculis , & culicibus .

De Ococolin . Cap. G CXI.

GEnuseftPici Sturnimagnitudine,&pulchre variatum colore nigro^ &
luteo j circa dorfum vero , crura , ac ventrem cinereo , roftroque Iongo,
& acuco : Viuit in Tetzcocanarum iyluarum arboribus, vbi lobolem educat:
eduliseft, nectameno,ntillat.

De Xiquipiltototl . Cap.CCXII.

AVicuIa eft minima, nigra macula roftrum , collumque confperia , cn?tera
cyaneo,cinereoquetin£ra colore.-inclufacaueis cantillat, chian femi-
ne vefcit ur, & tritotlaolli : educat iobolem circa Tetzcocanorum montium Ar-
bores.

De Quauhelotototl . Cap.CCXIII.

AViseft tota cyanea , Columba paulo maior , & crifta in acutum tendente
eiuidem coloris iniignita : calidarum regionum alumna eft , & quanqua
vifu pulchra & ipe&abilis , plumarumque colore commendata , nec canit, nec
eduliconftat nutrimento .

A

De Cuechtototl . Cap.CCXIV.

Vis eft magnitudine , &roftro Plittaci , incuruis , & rapacibus vnguibus
Iuteiscruribus,pedibuique, fednigrispundtis diftinclis: alis cyaneis

fub-

HIST, AVJVM NOVAE HISP. THACT. II. n

fubalbidifcjue e fuluis variacis plumis 3 pcdore , ac venrre rubefcencibus ; capice
e candidoincoccineum vergence colorem , depili ; rugoibcjue, quale tciam eft
coJJ um , quod corque luxca pe&us ambuur eminenn , & aJbo , fcd cyanos , ac
tranfuerfisdiftinctocamijs, habec eciam ad roitri ra^icem (quod rarum eit )
Orbemconcinnacumexacinis muins, exaJboinrubrumcolorem ver?enti-
bus. Hancauem egonunquam vidi,fedeiuscancum lmaginemapud Tecz-
coquenies,inAuIaqaadamRegia: domus, vbi ordinequodam Pnncipum,
eius Prouinci* tbrm* ierie qua Jam videbancur delineara? , quam in Jibros ho-
lce cransferendam curaui , quoniam ex nonnuljis IncoJarum accepi, Jirronbus
Oceani eife frequenrem, qui ramen nihiJ quod ad eius naruram aur mores fpe-
tfaret narrare poc uere, pr£terquam viuere ex rapto, & verian iblitam non pro-
culamari.

D.Caquantototl. Cap.CCXV.

OFfendi etiam apud Tetzcoquenfes AuicuJam criftatam, pulchra , ac rara
forma , PalTens magnitudine , coloris cinerei ,fed exrremaeauda lutea ,
& ab extremis alarum pennis coccineis quibufciam capiJJamentis propendenri.
bus , paruo capite , paruoque roftro, qua? m montibus eciam viuit eiuidem Pla-
ga?,acfeminibusvefcitur,necjueeftcantu, aut nucrimento casteris auiculis
commendatior.

De Yayauhquitototl . Cap.CCXVI.

Vis eft Sturni magnitudine , vindi, cy aneoque , fuluo , & cinereo coloro
_ diftin&a, inquaveiiliudmemoratudignum eft , & pene huicaui pe,
culiare , duas pennas ao excrema cauda prodire ca^ceris Jpngiores, quarum pars
pnor depiiis iit , extrema vero cyaneis , & nigns piJis veiiica .

A

DeAxoqaen. Cap.CCXVII,

A

Vis efc e Pifcium rapto viuens , & ad Alcionum forcalTe pertinens dirTeiren-
, tias,quos dM artinetes vulgus Hifpanorum vocare folet . Auis eft iccus
fatis noxij cinereo, iuteo, ac fuluo colore varia jroftronigrojacutoquo,
& otto vncias longo, collo vero duas fpithamas ac pelle Jaxius dependento
cauo , cauda vero fefquidodrantem proiixa, ac produ&is crunbus , qualia_,
acjuaticas aues decere iblent. SuntquiAcacacahoacTdivocaremalinc.

De Ahuatototl . Cap. CCXVIII.

AVis eft Sturni magnitudine , & forma , fed alis , & cauda carruleis , cattero
vero corpore e iubaJbido vergence m fufcum j viuic xn Quercubus , &lb-
boitm educac , ynde euenic ei nomen .

De

jt:

5<; .II .ERANCISCIEERWANDEZ

. .

■ ».j r •-

De Guitguit . Cap.CCXIX.

AVicuIa eft minima, Regulo fimilis , viridi colore , &fuaui nutrimento , ea
eft natura: rerum vis, vt hasc tantula auis , ac fere nulla, audeac coruorum
examina confe&an , & vbilibet laticare cogat } ac ilie inter arundineta tueri.
Eft & aliud auicularum genus in Infula pracipue Cubu , gregatim volan-
tium,&Rizi ( cuius feminis maximuseft apud easGencesprouencus,acque_>
vfus J deuaftantium fata , nomine ma ja , multi nutrimenti , gracique , & facilis
co&ionis , colorifque fului , quibus eft in colli poftica parce ( dictu mirandum,
&nulli alceri animali conceflumj capuc,vencriculus,primumquerecepca-
culumnucrimenti.

DeDaic. Cap. CGXX.

•

VVlgarisauisharcColumbiarquat magnitudinem, &bonamaIimoniam
prajftat \ nidum excauat cauda , ac pedibus iuxta fabulofa loca , quater-
nasakumfpithamas, vbiponic oua perimbres anferinis maiora,&pugnum
ferme ampla , di&a ab Indigenis Tapum , quinquagena, pluraue, & cicra vllum
albumen , pinguis naturas , & craffe , qua; afla , auc codla, bonum , ac pinguo
praibent ahmencum , fixa vero craflum , & malum , conco&uque difficilei mi-
rumeft auem adeoparuamcanca?magnicudinisoua,camcjue numeroia ede-
re , eadem cam profunda in icrobe collocare ,& collocaca cicra incubancis Pa-
rencis opem , acque Ceporem pullos excludi , & excluibs euolare , e veftigio.
Vmic in Philippicis .

DeTuputu. Cap.CCXXL

NOmen inuenic a cancu , verlacur in carectis, herboflfque locis : magnas
arbores minirrrpconfcendit . Phafiano forma fimilis eft , minorcamen :
lococarnishabet vermes,quibus adeorefercaefunc fingula; corporis parres , vc
rnirum flc nihilpmer eos acpellem in ea Aue reperiri, quam tamen non_,
perforant , aut rumpunt denfis ornatam pennis, cum castera iolos vermes efte
planeperfpiciatur.

DePauxivocataAue: Cap.CCXXII.

NOn eft prascereunda Auis illa , a Margarita ( vt ferebant ) ad Regem Phi-
lippum delaca , quam in horto eius vidimus Galli gallinacei magnitu-
dine, auc paulo maiorem , nigro colore plumarum , fed fplendenci , & pauoni-
no , rubeo , & mcuruo roftro , & Pflccaci iimili , mitem , ied capi , & accredhri
a quouis renuentem . Erat in hac Aue infigne , & peculiare , tumorem quen-
dam radici roftri affigi, qua parte erat tenuior, pyri forma , Iapidis duritia , &i
cazruleo colore , qualis efte folet Iapidis cyanei , aut vocati Turcoidis ; aiebatur.
autemfibenememinifrumentaceisfeminibus,&cajterarumcohorcaIiumnu-
trimento, quibus forma quoque videbatur fimijis ,

De

HIST. AVIVM NOVAE HISP. TRACT. II. 57

De Altera Aue delata ad Philippum II. Cap CCXXIIL

MErito alia Auis vifa mihi in eodem horto , em precedenti adneftenda ,
Cicoma: ( m mente excidit ) magnitudine , & cinereo cojore , cniknx,
hax geftabat oclo ( vt mihi quidem videtur J vncias longam , e muJtis a^gera-
tam plumis fubieftis eiufciem coJoris , & in ampJitudinem orbicularem? pra>
cipue circa iummum diJatatis , atque excrefcentibus , veriim Cuftodum incu-
riaperijt, antequam ego difcedens abHifpanijs Optimi, JMaxirmque Reeis
luilunauigaflemadlndos.

DePitzmalotl. Cap. CCXXIV.

GEnuseftSturnidodrantepauIa maius, Jato roftro, nigroque, Oceani
auitraJis Jittorum Incola, csterorum Sturnorum huius Orbis monbus,
&natura_,.

CePicalotl. Cap.CCXXV,

AVis eft proJixa dodrantes binos , inferne candens , ac f tiperne cyanea , rb-
ftro nigro , craflb , & Jongo, & nigricante crifta : voaferatufr, non canit j
alitur domi , vefcitur TlaoJJi, alijfque frumentaceis feminibus, vermiculifque ,
ac bonum afla , aut eJixa pra;bet aJimenturn . Viuit in Prouincia Ygualapa? ,
uon procuJ ab auftrali Oceano.

De plurimis alijs Auiculis anonimis , ab eadem Prouincia miftis .

Cap. CCXXVI.

Mllfeprarterea funtab eadem Prouinciamulta? auicula? fine nomino,
quarum quinque prioresfuIua?,atquecinerea;<*unt; fextalutea ,&ci-
*nerea,feptima vero nigra , &rubra, non fine quibufdam Juteis prope alas
pennis, quarumomniumcanrus,&nutrimentum, neque pofTunt impenie
aut improbari , aut commendari .

De Quarta Elotototl . Cap.CCXXVII.

AVicuIa eft PafTeris magnitudine, tota (fialas excipias, pedefque , & ro^
ftrum ) cyanea , fed maculis cinereis confperfa : ala: enim fuluo , nigro ;
pallenti , ac cinereo vanantur colore , roftrum e candido vergic in nigrum , ac
pedes , cruraque cinerea , & fufca promifcue funt ; oculi nigri , & iris Jutea : ca-
ueisinclufa fuauitercanit : bonum prarbet alimentum , verfaturque in Regio-
nibus temperatis , qualis eft Mexicana , aliturque TlaoiJi .

De Yacatlil , feu Aue roftri nigri . Cap CCXX VIII.

NOmen inuenit ha?c Auis a nigro roftro , digitum tranfuerfum Jongo , &
e craffiufcula origine definente in acumen . Sturni a?quac magnitudi-
nem, cinerea eft , & viuic in Jocis calidis .

H De

Q francisci "feknandEz

5°

A

De Altera Xochitenacatl . Cap.CCXXIX.

Viseftlacuftris, aclittorummarisSeptentrionalis alumna, fefquipalmu
loncra , fi roftrum excipias ,• quod ofto pene vncias eft prohxum , ac tres
iatum ,fportentofancmpcmagnicudine, &vniuerficorpons ongitudinem,
«ene arquanre ) ferratum, coccineum, mxta extremum ; circa ahas vcro partes
cvaneum , & ex albopallefccns , ied flngulis momentis ( quod fide pene carct j
rnutans colorem : collum produtfum cil, fuperna parte fuluum, inferna vero ,
fccircalatera, ex albo pallefcens , fed rubeis hemiciclis diftm&um , cauda_,
atra circa cuius exortum plumaj adftant alb* , & coccine* : pedes & crura ci-
nereafunt, fed cyaneis macuhs variata i vngues nigri, ocuhque , verum Iris
rubefcensexalbo,quamcyaneusambitcirculus:ca3tera ex nigro rulueicunt;
DomefticaAuiseft,fahensincedit,aIiturquouis nutnmenti genere, & qui-
bufque etiam regionibus ad quas deferri contingat , viuic .

Finis U.Traclatus HiBorU Auium .

TRACTATVS TERTIVS

DE HISTORIA REPTILIVM NOVAE HISPANIAE-

De Acaltetepon ,feaMonoxilo mucronato, quod priuatim Temacuil-

cahuya vocant. Cap. I.

Hahetuffufra volumine 1 Mb.9 .caf. 1 ifol. 315.

De alijs duobus Lacertarum generibus , quae proprie Acaitetepo nun-

pantur. Cap. II.

ONSVEVERE Mexicani lacertarum innocentium, vulga-
riumque dinerentias omnes, quafque feruentium Regionurru
Incola: Cueczpahn vocant , Tecouixin nuncupare , venenatas
vero qu* in fcpas chalcidicas , fepedonefue quadrupedes reier-
ri poifent , aut citra venenum aliquanto vuJgaribus maiores ,
nempe lacertarum genera, qua? multa apud lpibs naicuncur,
Acaltetepon . Venenatarum tna adhuc apud nouos Hiipanos offendi genera ,
morfus noxij , lqd minime f il tempeftiue occurratur ei ) kthalis, quarum du*
priorcs magnitudme, forma , &coiore conueniunt/edpi&urarum dutingun-
turvarietate: alcera namque luteis tantum ornatur lpherulis in fufcum , , can-
didumqueinclinaiitibuscolorem,alteraver6 candidis lineis ifl reccitudinern
procedcntibus , luteifque , & fccundum tranfuerfum tufcis , & palleiccntibus e

HIST. REPTILIVM NOVAE HISP. TRACT! III. $9

candido . Poifremum genus peculiari nomine Tetzauhcoatl, quod raro occur.
rac , nuncupatum , ac prorius a Teczauhcoacl ferpente diuerfum , paruulo , ac
pene nullo , fedla-tifero ( vtferuntj morfu, omnmm eft minimum, fuicicolo-
ns infuluuminclinancis,iedcaudamagna exparce cyanea. Eft & quartura,
genusitavocatum, nonqubd venenacum iit (efteniminnoxij morlusj fed
qubd venenacis maiufcuia corporis mole videacur reipondere , cum ca^tera vul-
garibus lacercis prorius fint fimilia .

Dc Ahueyaftli , feu Hemorrhoo Indico . Cap.III.

SErpenseft Ahueyacrli Tecutlazocauhquiforma, fedfbnalibuscarens,ve-
neno vero hemorrhoo antiquorumcongener, exertiscaninis,&Ietha-
liictu, quo vniuerfum corpus ita afficicur, vc vndique fanguinemeffundat,
nem pe , per os , nares , & oculos , quin vulnera , qux iamdiu occaluere ( fi con-
tingac morderi hominem ab hac fera ) rurfus hiant, manancque fanguine, tan-
taeitvishuiuspernicioii, acque monftrifici venenijcuiusremedia eritfvbi
commodius valeantj referri .

De Aquaquetzpallin , feu Aquatico colore . Cap. IV.

OVas Haiciniyguanas vocanc, Mexicenfes Aquaquetzpallin vocare con-
fueuerunc, Colocum videncurreferre ifedpiunmum diftant forma_,,
acque nacura,quinque dodraricum a:quantIongitudinem, ficaudam pariter
meciare ,qua?reIiquo corporetriploprolixioreft, humanoque humero inter
v^raque crura craflior : digiti tenues iunt , & pro magnitudine corporis longii-
iimiibrachia, cruraqtie crailicudinem , recens naci armulancur pueri (ne di-
cam ) a?quant : venter candeicit ex viridi, & reliquum corpus icjuamiferum eit ,
colonfque medij incer argenteum& virencem : vngues func mediocres , cau-
da prohxa , & in excremum vique a pofferioribus pedibus fenfim gracilleicens ;
dorib lmminenc pinna? quaedam angufta: vnciam vnam Ionga? , fpiffe, & pro-
rradta ad extremum vique cauda? , licet ienfim fiant breuiores : capuc fuperne
deforme,ac horndum eft, praxlurum, ac velutciauatum,ficut iuperiorquo-
que colli pars : ocuii nigri , & mandibula inferior carrulea , e qua pendec mem-
brana Iata digitos quaternos , orbicuiaris, tenuis,fquamofa, &palearibus fi-
milis,nonnulioquecirca exortum clauatainteruallo,pinnataue, ac eviridi
in flauum colorem vergens, eadem mandibula ca^ruieis tegitur laminis,rotun-
dis , magnifque , ac prarcipue alterucro latere vnica , qua? noftratem aucm , di-
midiumueargenteum vocatumdenarium a?quatamplitudine, coloreque, &
nitore pifcium a;muLituriquamas,aliapra;cereapaulbminore iuxta aurium_i
fedem , &quxrucileicat vehementius , orisriclus magnus eft , acdentes parui,
innocuuum animal , & aquarum Incola , oua parit innumera, grata guftui,
opcimique nutrimenci, veluc & ipfa eius eft caro fica enim vocare libec, quonia
carni pocius, quam pifcofo generi fimiliseft jquspullis noftracium cohorca-
hum minime cedic , feu guftum ipedtes , feu alimoniam. Vix eft , qui cum pri-
mum incidac m hoc animal, cimorem animo non concipiat , etfi alibqui mite,

H 1 inno-

60 FRANCISCI FERNANDEZ

innocuumque, aut qui femeldeguftatum,fumma non proiequaturauiaitate.
Sunt etiam in hocgenereterreftria , Quequetzpalhn vocata, nonnihil tamen-
diftantia colore, & meliore, atque iucundiore aJimento, ied reliqua natura pe-
nc eadem , in quibus omnibus lllud videtur mirabde, terram reptatam eorurru
aodomine, ventreue pinguefcere, ac fieri longe fapidiora : calidis vero Re-
gionibusdegunt, vnde ad Mexicanam Vrbem quadragefimalipr«cipue tem-
poredeferuntur.

De Aquetzpalin, feu Cro ccdilis , quos aiij Caymanesvocant.

Cap. V.

Habeturfufravolumine i.lib.y.cap.i i i.fol j 15.
De Acoatl, feuferpente Aquatili. Cap.VI.

IN paludibus temperatarum Regionum verfiri folet , dentibus paruis,
ac innoxio morfu , longus quinque dodrantes, ac pollicem crafTus, fuperne
txm js nigris , & cyaneis alternis diftinctus, & cyaneus inferne ; capitis fuperna
nigra funt, latera cyanea, ac inferna lutea . Viuum audio parere, ne indico im«
pare vipera noftra dicauir carere . Sunt qui Miaoacoatl vocent , cjuoniam fpicas
Maizij colore ilt .

De Aquaqua , feu Bufone . Cap. VII.

VErfmtur in calidis Regionibus huius noua? Hifpanise , ac prscipue iuxta
.vtriufque marislittora ,mirand£magnitudmis Bufbnes, vt quigaleros
mediocresa?quarefoIeant,ca:teranoftratibus fimiles, nifi quod venenofunt
mitiore , ob quorum magnitudinem, eosin hac enarratione pertranfire fileu-
tionolui.

De Colcoatl, feuoSerpente Coturnicibus fimili . Cap.VHI.

AN<mis eft binis dodrantibus paulo longior , pollicem craffus , ac Teuhtla-
cocauhquiprimsf vtvideturj fpecics,nam& fonalia pro numero an-
norumcauda2innafcuntur,augenturque:ventercandet,acnitefcit , dorfum
vero maculis nigris, &sfuluis variatur, atque diitinguitur, conlpiciturque ven-
ter iuxta caudam reliquo corpore crailior , caudaque adeo brems, & iubitoac-
tenuata,vt vix latum digitum a^quet: dentes omnes parui,breucfque fiint, & ta-
men lethalem infligit morfum, fed qui (fiadfit diligentia J remedijs alioruirL.
venenatorum animalium morlibusdeftinatis , coerceri, atque curanfoleac .

DeCencoatl. Cap.lX.

ANguis eft feptem prolixus fpithamas,ac tres craflus pollices, fi excipias pai-
tes , quas funt mxta ventrem , vbi longe amplior videtur , & vnue cauda
ad vfqueextremafubirogracilefcit: colorelt inferne albus, liuidulque , dorf.>
vero atque lateribus niger , nifi quod tamijs ruffis {cCe cruciantibus circa latera
diitingui folet , dentes vero par ui apparent , ac minime lethalis morfus .

Dc

HIST. REPTILIVM NOVAE HISP. TRACT. III. 61

De Tzicatlinan ferpente . Cap.X.

GEnuseft Serpentis Tzicatlinan, feu Formicarummater, ira vocaturrL, ,
quodearumcumculis viuat , &quando torasexeuntiecjuatureas, ftatis
annitemponbus; pulchernmus eitomnium Serpentium , nec cuicjiiamno-
xius,minimidigicicrailicudinema^c|uac, ac duorum dodranrum lonpitudi*
nem , iafcijsdilbnguicurcandidiSirubnfquetranfuerfisj&aJcernis, non viuic
nificun FormiciSjaucaiibi^uamRegionibuscalencibus: quod vero ipeclu ad
medicinam,tufus, appo/itufque, dicitur tumores pra?ter nacuram difcucere .

De Canauhcoatl . Cap XI.

HOminis arquat Anguis hic craflitudinem eumdemque dupla Iongitudine
excedit : lncolit iaxa, ancracjue , & occurrencibus animalibus ad ie tracris
haJitu viditat, euenicque aliquando, vc Indi iter agentes infederincei, rati
tr uncum eile ( tanta eit eius vaititas, atque flupiditasj nec intellexerint , cjuaitL,
initabili, terririca^que fedi initicerinc, donecAngue fenfim pra?terlabence_j
percerrici furrexermc , innocens tamen effe dicitur , ac nullo pene noxius
morfu .

DeEcacoatl, feuAngueventi. Cap.XlI.

ANguis eft fex fpithamas Iongus , binafcjue vncias craflus , innocuus, denti-
bus paruis , vencre argenceo , laceribus , ac dorib , lineis ieptem candidis,
lureis, cyaneis, & nigris alcernacim inceritinctis, lingua prolixa, tenui , bifida ,
&nigricante,quamvibratvelociiIimc, atrisocuhs, &pro magnitudine cor-
poris ampiitudine infignibus , & Iride pallida .

De Quatapalcatl, feu Chameleone Mexicenfi . Cap.XIH.

de vnofufra Io. Fahr.fol.72. 1.

GEnus eft Chameleonis Quatapalcatl, in calidis noua? Hifpaniar repercum
Regionibus,parumanoitro, Cvtex imaginelicet conietTcari) diftans,
fed camen non prorius idem ; vidi &apud Haiunos Chameleones, fed longe
minores no'tracibus,& vulgaribus lacertis pene fimiles,verum de his fuo dicen-
cendum eit ioco .

De Cuicuilcoatl , feu Colubro vario . Cap.XIV.

SErpens eft dodranrem Iongus, acminimum digicum craiTus , cauda ab
ipib ano cenuiore, veluc & Tzoalcoacl, crium vnciarum inceruallo ; dentes
habec paruulos , ventrem liuidum , fufcum, dorfum atns incerftin&um luieis :
nafcitur m frigidis , ac lethalem infligic morfum , nec func aduerfus eum zliz >
quam concraTeuchlacotzauhcuu remedia excogicata .

\

De

cz FRANCISCI FERNANDEZ

Oe Cencoatl, feu Golubro fimili fpica? mayzij, fimilibufcjue coloribus

variato. Cap.XV.

GEnus eft Serpencis innocuum, maculis interftinctum fuluis , 6«s nigris, ac
ventrecandido,Iongumcubitosc]uatuor, &brachiotenuius,dencibus
paruis , ordine dupliciferie cjuadam diipoflcis . Viuit in ca.lidis, necpluxaad-
huc de eo Serpente eomperi .

De Colcoatl, feu Colubro Coturnicum colore . Cap.XVI.

SErpens eft lethalis rriorfus , longus tres ipichamas , ac pollicem craflus , fi~
milis eft Teu&:Incocauhqui,fimilibuicjue mordet caninis:huica meatu
per cjuem redduntur excr ementa, fubitur cauda , cenuatur, atcjue gracilefcit .

De Cuech , feu Colubro fonalibus infignito . Cap.XVII.

SErpentis genuseftinnocuum, cjuatuor cubitorum lohgicudinis: candet
hmc venter, dorfum fuluis, nignfque macuhs diftinguictir : denccsparui,
ac corporis crailitudo ternos digitos xcjuans .

De Yztaccoatl , feu albo Colubro . Cap. XVIII.

de quofufra loJabfol. 774.

SErpens eft lethiferi (vt narrant jmorfus, cjuincjue prolixus cubitos, teres, ob-
longo capite , oculis magnis , ac nigris, binis caninis, cjui fuperiori maxil-
la? infiguntur» exerticjue func,. alijs vero modicisj collo tenui, palmumcjjae lon-
go, a cjuo ad medium ^(cjue corporis tres pollices craffus eft, vnde ienfim vfcjue
ad caudam extremam accenuarj ixicipic,vencer infcrne albus eft,vergens in liui»
dum jiedabanoinextremum vfcjue cauda*,aciuxta collum inferna rubent,"
dorfumcinereistegituricjuamis,acveIut maculis cjuibuidam albo colore di-
ftindtis , vnde nomen : agilis Coiuber eft , &: cjui iefe cauda tueatur , ingirumq.
(fi quis eum actigeric , feu repat , ieu pendeat dum tamen apprarhendatur j ie
contorcjueat .

De Yzta&ecoizin , feu alba Lacerta . Cap.XIX.

LAcerca? genus eft ventris candefcencis, fuici dorfi, ied candidis Iineis iecuri^
dum longitudinem diicurrencibus, alijfcjue per interualla cranfuerfis in-
teritinerum, maculis cjuocjue nigricantibus , & cjuibuidam in locis obicun*m '.
Innocui eft morfus , vitamcjue agic in frigidis plagis , cuius Nos , & mafculi , &
icemin« praeftamus imaginem .

Dc

HIST. REPTILIVM NOVAE HISP. TRACT. III. 6$

De Macacoatl, feu Angue Oeruino . CapXX.

SErpens cft femoris , & incerdum humani corporis crafficudine , longicudi-
nevero vicenumquandoque pedum,maculis coniperfus lufcis, vergen-
tibus m nigrum , fuluiique; ceruino capice, vnde nomen , niii forte id conugic,
ob cornua, qua? audio ei lam ieneicenci uinaici ,accommodaciiiima excicandas
veneri. Prouenitregionibuscalidis, vbi,quo calidiores func , eoinmaiorcm
creicit amplitudinem .

DeMacacoatl. Cap.XXI.

CEruino &hic Anguiscapiceconftac, ceruinamque manfuetudinem ci-
curacus prrifcrcied minor eft,maculis licet fubluteis, & nigncancibus di.

ftino uatur .
o

De Maquizcoatl . Cap.XXII.

MAquizcoacl, quem alij Tetzauhcoatl vocare confueuerunt, feu anguerru
abufus,quodraro , ac per miraculum videatur ab ahquo, ielquldo-
drancem IonaUS eft , ac minimi digiti uequans craffitudinem , colons argentci,
nitidi , ac veluci translucidi in vtramque partem, vt libet graditur , edi capite^
vnico in/Ignicus , Amphib*n* Antiquom forcaffis ipecks . Eft & alius Anguis
eodem nuncupacus nomine, no modo ancipiti inceifu,capitibus quoque binis,
quem adhuc rnihi non licuit videre , mfi forcaffis is de quo diximuseit ^quem,
confpeximus IczColuca2,&curauimus depingendum.

De Cencoatl. Cap.XXIIL

SErpens eft candenci, ac nigro variatus colore, afptfhi pulcher, & magnitu-
dine mediocn, qui Iicet morfu tedac, non cameij occidit .

De T uhtlacotzauhqui ,feu Domina ferpentum . Cap XXIV.

Habetur fupra volumine i. lib.y.cap.ij.fol 3 *8.
J *

DeTecoixintorquata. Cap.XXV.

LAcerca.cTCnuseftinnoxium,torqueinfignitum candida, vnde nomeiv,
corpore craffo , integrumque dodrantem longo , vencre candenti , tuico
dorfo , fed viciffim diluciore , exfacuracionque colore diitincto .

DeTIehua, feu Igneo Colubro . Cap.XXVI.

ANguis eft fefquidodrantem Iongus , ac d igitum craffus ; , fquamis albis , ni-
gris, fuluis , lufcifque diftin&u ■> caput cft v.per* noftracis capiti fim ilc ,
caudaque luxta finem iubito attenuata , interualloque binorum tancum d y-
torum, quzdefmitin fonalia :lethaleminfert morium ^.^f'^
euenic ei nomcn , cum incedit in latera vtrmque fe conuoluit , ac lenco proce-

«54 FRANCISCI FERNANDE2

dit greffu : contra eius morfum, aiunt conferre tufam radicem herba?,quam vo-
cant Amolam , de qua iiio di&um iam a nobis eftloco.

DePetzcoatI,feuAngueIubrico. Cap.XXVII. \

SErpentis eft venenatum genus fpithamasprolixum binas, candenti ven-
^ tre , fuluo dorfo , ac e medio fere corpore ad caput fenfim gracilefcens , &t
rurfus circa caudamduarum vnciaruminteruallo, reliquo craifius corpore,
fed nufquamminimidigiticramtudinem excedens: finuose graditur,ac fo
paulatim contorquet : offenditur agro Mexicano. Aiunt moriui eius rtmedio
efTe Rubeta? inteitina vtcumque deuorata , item arboris ferenris cornua fTmiiia
mirinisacMizquitiqu^uiscontuia?,&appIicata?partes. Viuit iaxofis, monto-
iifque quarumuis Regionu locis j funt qui Iiunc eundem Strpenrem Tlalcoatl
necnon Elzoalcoatl vocare foleant .

De Petlacoatl . Cap.XXVIII.

ITa vocant Mexicenfes noftratem ScoIopendram,apud quos mira vifitur ma-
gnitudine , vt quspedes duos iongitudine , & craifitudine duos digitos la-
tos lnterdum excedat.

DeTIilcoatl. Cap.XXIX.

REperi apud Tepoztlanum Anguisgenus,decem plus minusprolixum,
cubitos , hominis vero craffitudine , torum nigrum, in cyaneum tamen
vergenscolorem (fi ventrem excipias, qui albefcit ) praxin&um Iineis albis,
cyaneis, pallidis , acfuluis ,caret fonalibus, ac tamen lethalis eft morfus : refta
procedit fefe conuolens in gyros, & cum morfum ihidet infligere , Me fupra^.
caudam erigit : caret canjnis : pafcitur pifcibus , quos rapit iuxta flumina , mie-
clratur Accipkrum genus* atque adeo adftriclro eos cingit nodo , vt & interimat
pariter , & hiicat , atque fjmpacur . Nec eft ferpens vlius , qui tanta velocitate
mfecletur homines . Eft & alms eiufdem nominis, mger quoque, Jedluteis
macu!isdiftincl:us,dequoaIias.

De Tlecoatl , feu Igneo Serpente . Cap.XXX.

COIuber eft in fex dodrantum menfiiram adolefcens, triumque digitorum
craflltudinem . Viuit montanis locis , & iethalem infert morfum : color
eit tuluus : Sed ehlutior circa ventrem , ac vergens in cinereum : flnuose ince-
dit , m vtraque kQ latera contorq uens . Viuit in montibus Tepeztlanicis, vn~
de deiatum ad nos , & defcribendum , & delineandum curauimus .

DeTechichicotl,feuIapideinculto. Cap.XXXI.

Idealterafufra.Io.TPabr.fol.6%6.
Ta vocatum eft id Lacerta? genus , ob fimilitudinem cum rudi lapide j dor~
lum nuius, pedes, caudaque candido , luteo , & nigro vanantur coloro .
Venter candet, & cauda ex pailido rubefcit .

De

HIST, REPTIUVM NOVAE HISP. TRACT. III. 65

DeQuauhtzicatIinam,reu matreformicarum. Cap. XXXII.

ID nominisfortituseft hic Anguis,quoniam cum Formicis habitare folet,
eodemqueantrodegere,dodrantalis, atque mnocens elt , & minimum_,
craffus digitum , maculifque diftinclus cinereis : ventre cyaneo diJuro, ac velu-
ti tranfuerfis Jineis nigrefcentibus , cinereifque , veJ fubaJbidis fpeChbili . Eft
& aJius eodem nomine Serpens , fed coJore igneo, de quo aJibi .

DealteroTeuhtlacotzauhqui. Cap. XXXIII.

ESt&aliusSerpens, Teuhtlacotzauhquj quoque nuncupatus , quinquo
i dodrantes mterdum longitudine fuperans , &humerum craihtudine ,
nec diifimilis aJteri eiufdem nominis , tum forma, tum veneni fiuitia, & atro:
citate : pra?terea etiam & fonaJibus , in qua? finitur cauda , fed huius color pul-
Jus eft ,vergens in Juteum,palJidis maculis (quod alteri quoque contingit) obli-
que {efe interiecantibus ; aiunt , eam efTe veneni huius vxm vt non i&u tantum,
verum conta&u quoque officiat, vnde iortitum nomen.

DegenereTamacoIin,feurubetarum. Cap. XXXIV.

PLura repenas apud nouam Hifpaniam Tamamlin , Rubetarumue gcnera
diitancia interiefe;coIore,magnitudine,^B«enoiqua;dam enim ma-
ntimorum locorum IncoJa? venenata? funt , & fcutis mediocris am plitudinis ,
vmbelJiiue fimilitudine pares, quod genus etfl Jonge minori Icone curauimus
exprimendum , alia? mediocris magnitudinis , fed non vique adeo monftnfica?,
venenat<eue> & adeo in regionibus calidis frequentes, imbrium pra?cipuetem~
pore , vt vix pedem figas, quin aliquam non caJces . Alia? vero longe minores,
experteique veneni , qua^dam funt atra? , nonnulla? fufca? , atque aJia^ virentes :
reperias quoque inter ranas nonnuflas.nigras, atquelta Rubetis flmiles,vt hor-
reas jJlarumafped:um,edules tamen,ac expetendisob gratum, probatum-
que nutrimentum .

De Tlilcuetzpallin , feu nigra lacerta . Cap. XXXV.

VofuntLacertarumgenera,qu£ anigro colore TiJcuetzpallin vocari
confueuere, innoxia , atque innocentis morfus, quarum altera pauio
cramoreit,aJteraverotenuior j fed binislineis cinereisrectaacapite ad cau-
dam fjpra dorfum procedentibus , alijs vero. eiufclem coloris deJatis tranf-
uerfiia, .

De Tecoixin,feuiaxorumIacerta. XXXVI.

LAcerta? genus eft mite , Ced corpore ca*teris lacertis crafliore , aluo canden-
te,mentocyaneo,&lateribusvtrinquecircaventrem ca?ruleis, reJiqua
Vero corpore uixta caudam fufco, mox pullo, & verfus collum caputque nigro :
fafcijs binis albis colJum torquis modo ambientibus, & antenora crura cingen-
tibus , foima femicirculorum, vniuerfum corpusparuisiquamis tegitur,atque
quadratis, quanquam ha? fint in cruribus &caudaminoresj Caput videtur te-

I ftudi-

66. FRANCISCI FERNANDEZ

ftudineum initariforma , dcncesfunr parui, ac innocensmorfus,. inter faxa_>
degit , vnde nomen ; vtrmiculisve/cicuri & magna ex parce ingelidis regionu
busiuuenicur,ac vere educac fobolem , inceffus, pedes,&crurareliquislacer-
tis fimilia fiinc : fceminis candec vencer , maribus verocyaneo eft , & exaturato
colore : dorfim in vtroquefexuconfpicirur fufcum ', atque eciam ipfa cauda_,,
fed candenci , luceoque colore confperia , binis vc dixi fafcijs caput , collumque
cingencibus. Sunc& alia Lacercarumgenera, quorum formas ex Iconibus
prompcum eric deprarhendere , vc neceffarium non fueriteas pluribusmodo
dcf ribere , quales funt Milcjuaxuch , alcera Tecoixin mas,& fcemina . Quauh-
cueczpalin,ieufylueitrislacerca, Acalcetepo, Yztacl:ecoixin,mas&fcemina.
Cuelzpalcochicon , &alia?, qua? his forma, & natura, magna ex parte func
{imiles.

De Tetzauhcoat! > feu ferpente raro. Cap. XXXVII.

Mlnimus eft Coluber, &tamen morfus lethalis, vix enim cjuatuor vncias
longicudine ajquat, aut pennam anferinam craflitudine : venter rubeus
cit , pundtis nigris diftin&us, & dorfum fuluum eiuidem coloris pun&is varia-
tum : frigidis regionibus familiaris eft , fiue editas fint, flue humiles, adeoque_j
ipfis Indorum tectis. jfljfr

De TeSticoyotl . Cap. XXXVIII.

GEnuseft Lacerta?adfpeciespercinensTecuerzpallin,fedcorporetenuio-
ri , &fjuamofo, partim cyaneo inferne, partim vero candenci jfuperne
vero palienci , acque nigro , fed capite , ac corque nigricantibus : innoxium elt
animal , velut & Tecuetzpallin .

t?,e Xaxalhua. XXXIX.

COluber eft fex dodrantes prolixus , & ternos digitos craftus , ventre-»
candenti, ac reliquo corpore nigro , fed diftin&o pundtis albis , li—
neaque quadam candida procurrente iecundum corporis longitudinenu :
oculis magnis, modicis dentibus , noxij fed minime lethalis morfus , cau-
da fonahbus carente , & qu<e binum , fenumue dodrantem interuallo fenfimj
gracilleicit .

De Teixminani , feu ferpente inuolante oculos . Cap.XL.

SErpenseft prarlongus , &tenuis ,cuiufmodi etiam caputcernitur, ventre
liuido,acfu£odorfo. Sunt quiMicoatl vocent,quoniamfagitta2fIt fimi-
lis: vibrac ie ex arboribus, & in hominum oculos iaculacur, Iaculi cenfetur fpe-
cies , nam cametfi craffitudine cedat,mirum in modum fimilis eft proprietate,
acque natura: re6ta incedit,corpus in fpiras minimeconuohiens: nafcitur apud
Quauhnahuacenfes , vbi illum curauimus ,&delineandum , &delcribendum.

De

HIST. REPTILIVM NOVAE HISP. THACT. III. 67

De Tecuixin, feu innocuis Lacertarum generibus . Cap. XLL

PLura fiint apud nouam Hijpaniam innocuarum Lacertarum genera,quaru
nonnullasdepingere,atque defcnbere placuit,omimsalijs. Prior occunit
i\h , quam Tototepecenles apud cjuos frequenseft , Cuti patria lingua vocant ,
mediocri magnitudine,aIboque,& nigro variata colore; elt in ea inugne;in po-
fteriores pedes ieie attollere , &anguiummodo edere /Ibila . Secundavero,
cjuam acolore nigro vocant Cutezpallin, vtriufque iexus proprietate, & forma,
nonnullam mdicans differentiam ; Tert ia QuetzpalcocJnton nomen a penpe-
tuo fopore ibrtita , euocando fudori mire vtilis , fi puiuis dragma? vnius ponde-
redeuorerurexacjua. De Yztadtecuixin ,&alijsduabusfpeciebus qua?gene-
risretinentappellationem , acTecuixinfimpliciter nuncupantur,feorfim eft
dichim a nobis .

DeTlilcoatl. Cap.XLII.

ANguiseftinvaftamcrefcensIongitudinem, &cratlirndinem , innoxius,
acin montibus vitamagens Tepoztlanicis ; nomen liimpfir a cyaneo co-
lore in nigrum vergente . Eft & alius eodem nomine, niget quoque, fed luteis
maculis diftinc~tus , de cjuo fuo loco eft dicendum .

DeTetzauhcoatl. Cap.XLIlI.

ANguis eft tres dodrantes longus , ac digitum craffus , cuius i&us peftilens
eit , dorfum nigrum , venter candeicens ex pallido , & rubefcens mferne
cauda , venter autem , & cauda punelis nigris confpe- fa : caput nigrum , ac tor-
cjue circumcinCtum luteo , remedium morfus, eft lclum locum iagere, fed co-
mefto prius Picietl , ne venenum noceat prafidium.adrerentibus , cjuod etiam
velut egregiam antidotum admouere expedit vulne: 1 : cum nec folum aduer-
iansillatajnoxa?, ied ipfis quoque icrpentibus infeni«Jm iit , &inimicum..

lipiis

>e Tapayaxin , Cap.XLlV.

AD Lacerta? differentias videtur pertinere, quanquam orbiculari pene pla.
noque conftet corpore ,acRaias vocata* quadamtenus forma, ni long£
minor eflet , nec vncias quatuor Iongitudine , aut Iatitudine ajquans , cartila-
gineum aurem eft,&: muitis variatum coloribus,gelidum femper tactu repertu,
tardi inceiTus,ac raro mutans locum, etiam contreciatum, atque apprehenfum
fed caput eft duriilimum, & quibufclam clauatum, horrenfque aculeis corolla?
modo diipofiris. Gaudet abhominibus appra?hendi, mambusgeftari, con-
tre6tarique placida quadam iecuritate , actranquillitare immobilis, quamo-
brem amicus hominisablndigenisnuncuparilblet.-illud eft ineomirabilo,
& nulli alteri ( quod fciam ) commune, compreilis , vexatifue oculis , aut capite,
aut parum indulgenter tracvtatis , ianguinis guttas per eos effundere, ac longius
iaculari , qualis derrahi folet ab homine temperatiiiimo , aut fana fruenti vale-
tudine, tanto interdum impetu, vt ad trium paiTuum diftantiam contingat re-
iectari. Siccacumhocad ignem^eda&uminpuluerej deuoratumque ex vino,

i t, aut

62 FRANCISCI FERNANDEZ

autaqua,drachma:vniusmenfura, 'morbo gallico, & doloribus ab eo eue~
niencibus^magnopere auxiliari ibIec;quod mukis certiiiimisq.experimencis eft
comprobacum > vacuata morbi cauia per iuprema, infernaque, ac demum euo-
catavrma,permixtapituita?jaIijfqueiongis,craflii]imirqueriiamencis. Vmit

in montibus frigidarum Regionum t vbi paffim offendicur .

De T e macuilcaHuilia ferpente . Cap.XLV.

NOmen inuenic a forritudine hic Setpens : eft enim Temacuilcahuilia cu
quinishomimbuspugnans: inobuiosenim impecum facic , eaque vi
opprimic, vt fi collo femel fe aduolueric ,ftrangulet , interimatque , fin vero,
corporis lpiecohiber difrumpaturobnixu,faluohomine: quihuius naturam
nouere eum deludunc , opponentes arborem , aliudue cuius nexu , diirumpa-
tur,putans comprimere hominem, vt ita tandem conuulfus intereat. Ah
etiam vidimusablndisdeliciarum gratia colubros quoidam virides , quiallati
abagrispollicaritantummagnitudine,in femoris craflitudinem amplificen-
tur , & adoleicant , vbi pro antro eft illis dohum ftramento indulgentia? gratia
emollitum, vbi magnaexpartequieicunt, viuuntque , nifi cum edendi eft
tempus : tunc enim egreifi , cubile , auc humeros heri amice conicendunc, be-
neuole terrifici animalis amplexus tolerancis , auc epyftilij in medio contracT;i
in ipiras , rotamque magnam squantes, innocenciffimi veicuntur oblatis , ac>
quequieicunc .

pe Tepecolcoatl , feu Angue mcntano, Goturnices Indicas colore imi»

tante. Cap.XLVI.

TEuhtlacotzauhqui primi videtur ipecies , lbnalia fiquidem pro annorum
numeroaudtainc.-udageftatj&reliquameius formam videtur praeie
ferre , fed fqualidior eft , r* quincuncibus fefc iuxta dorfum fecantibus , ad fe-
cundi Teuhtlacotzauhqm formam , videtur potius accedere .

De Chiauhcoatl. Cap.XLVlff

COluber eft mediocris magnitudinis, cinereis,ac nigris maculis diftinctus,
ornatus fonalibus, adethalismorfus, quanquamfi rempeftiue occurra-
tur auxilia proiint. Haius ipecieifortalHseft,aut idem ( £tate tamen dif*
ferens ) quem alij Cuicuilcoatl vocant , &; nos , ea forma , & magnicudine qua
depiftus eft , ailatum curauimus delineandum .

DeNexoa. Cap.XLVIII.

de vnofupra Io. Fahr.fol.j75,

Erpens eft quinque cubitos longus , totus cinereus , vnde inuenit nomen '
& innoxij moriiis, qui repercus a nobis eft apud Quachquchullenies .

De Oto Colubri genere . Cap.XHX.

VacuorSerpenshicipichamaslonguseft, ac polhcem crafTus , capuc eft
paruum » venter candet , cocus yero albis , & nigris punctis , tcrr. fqu&j

lineis

s

ov

HIST. REPTILIVM NOVAE HISP, TRACT. III. c9

lineis rubns , cr.mfuerflm procedencibus diftinguitur . Adeo Jethalis eft mor-
ius , vt intra quinque , aut fex horas hominem ittum occidnt , colic Joca humu
jU, vmorofaque, &grelfu tardo incedit ; aggredicur occurrentes fponte, & nui-
la prius illata iniuria , otfendicurque paflim in Inf ula Cubu .

DeAguafen. Cap.L.

DVas Spithamas tantum Jongus cft Aguafen anguis , c*terorumque vul-
gariumtorma,fufcocolore, Jatocapue, atque comprcflb,- adeo vero
kcnaii ctt jftu , vt intra dimidi* hora? fpatium mterimat , decidence carne vul -
lieri vicina, ac mifere putrefcence . Verfhcur moncofls locis, edicis, acque aren-
tibus, Alexichenum eius eft Pangaguafen, de quo fumus mter Plantasloquuti,
nafcicurinPhilippicis, *

De AtaligatoAngue. Cap.LI.

PAruuIuseft,necpenna?anferina?excedicauc crafTitudinem , auclongitu-
dinem ; centeni femper , plurefue offenduntur , neque'vnquam a {db in-
uicem feparati veneni expertes , fed alias adeo perniciofi , vt aggreili dormien-
tem fi forte quemquam reperere , nulla arce auelli queant , donec tandem ho-

minem interemptumi(5tibushincindealIatiscotumabfumpfennc, atque de-
Uorauennt.

De Teque Lacerta . Cap.LIL

IN domibus , montanifque locis oberrac , & interdum etiam in cauitatibus
Jignorum, aut arundinum, dodrantalis eft\oculis paruis, nigris, ac lucidis ,
& fuicoprardita colore : expurgat ciim Iibet ( Cantores imitata) guttur, mox ca-
nit,fonatqueChacon,vndeetiamiIli obtigicnomen,i|»ntenim"quiita vocent,
& tandem velut cantu delaffata conqueritur . Paratur e I huiufmodi animalibus
Iethiferum ad inficiendasfagirtas venenum toxicumu.e,incIufis arundinum in-
ternodi js, mox pun&is , acrifque in rabiem donec mortem obeanc, atque ica_,
demum earum fanie perunctis lap-iccis .

DeTaletecLacerta. Cap.LIIL

PAruuIasfunc, viuuntque in Platanis,autasdibus, meliores in platanis: Hi-
fpanicis, funt forma hmiles, fufca?, & nigris oculis : aflhmati opitulsntur,
fiextra&is vifceribus conuoluancurrizo, acparicer indudancurPlatani folijs
incexcisin fifcellam,acqueica ex aqua elixar,di fale, & igniadmotas donecrizum
percoclum fitcandem mandantur .

DeDopone. Cap.LIV.

COluber eft longus quaternos, aut quinos pedes, nec pollice craffior, dilu.
to virore vniuerfum eius corpus tingitur , R caudam excipias , qua? fufca
eft, capuc eft magnum , & o&anguia figura vfque ad oculos , qui func nigri, ni-
graq. inde, & tenui circumdati a quo loco fenflm extenuatur vfque ad os, quod
longum eft,&fimum , fex armatum fuperne dentibus, ac tocidem inferne,

prscer

7o FRANCISCI FERNANDEZ

pra?ter alios minores , lingua nigra eft, tenuis , & mobilis . Intra diem vnicum
morteminfert.-corpusficjuidem vniuerfum attollit intumorem : remedio eft
Alexitherium pangaguaien, quaratione diximus afTumptum.

De Haro Coloti gcnere . Cap LV.

LAcerti genus eft femoris a?quans craffitudinem , caput decem vncias Ion>
gum , inkio latum , fed quoddefinat in acuminatum os : quaternis inee-
dit pedibus velut Quaquetzpalin Mexicenie , cuius eft fortaffis ipecies , eidem-
que perfimilemcaudamgeftat, & lento quoque incedit gradu. Veriaturin>
arboribus natis iuxta riuos,aut dulcia flumina , neq;defcenditad iunceta, Ti-
phamue , nifi cum fefe conatur vindicare a iblis iniuria ; venatur galhnas, qua-
do celeritate nequit , malitiofa quadam 3 & aftuta arte , colludens enim illis vo-
lutaturfolo ,atque itarapit improuifas; natiua quadam fimplicitate ad eum.
accedentes . Nafcitur in Phiiippicis.

De Bitin Golubrigenere . Cap.LVI.

Vluit in montanis locis Anguis Bitin , aipe&uque conftat terrifico , nigris
punctis, rubeis , ac candidis , vitulino capite, ampla fronte ufcjue ad ocu.
los,qui nigri funt,iucidique fed virenti circumdati iride3ricru oris magno, mu-
nito multis , & acutis dentibus caniuis cjuaternis digitum prolixis , fele mutuo
inuicem excipientibus quatuor vlnarum iongitudiue , & craflitudine hominis,
confcendit arbores , vnue fe vibrat appeniuscauda, rapitque homines, & apros,
& alia huius genens anima!ia,deuorans ea q uandoque integra ,& ex eo venatu
viuens.-prouenit inlnfuiaCubu, vifuique eitin Infula Lutaya a militibusHi-
ipanis, cum vellent Naues leuare onere .

toe Coyuta . Cap. LVII.

COIuber eft innocuus iex ipithamas prolixus, acpollicem craflus,nigro ve-
ro , & iuteo colore perpulcher , mifit eum ad Nos Tototepec Noua? Hi-
ifpania; Prouincia .

De Colubro fplendente in tenebris quem vocant Cumcoatl .

Cap.LVIIl.

DEpingendum etiam curauimus Colubrum ab Iguala Prouincia mhTurn
ob peculiare eius miraculum : nam nocturnis jplendet fub tenebris j &s
lethalem infert morfum : eft autem brachium crafius , & quaternos longus cix-
bitos. O.N.

Finis 111. Traftatus HiBoria Reptilium .

TRA-

TRACTATVS QVARTVS

t)E HISTORIA INSECTORVM NOVAE HISPANIAE.
Ce Atocatl , feu Araneo verfante in aquis . Cap. I.

ENVS eftAtocatIAranei,rubro,aurco,&nigro variatum
colore , telam ducens magna ex parte , vitamque agens iuxta^
Phntam vocatam ab incolis Jvleti leuiffimi, atW innocentif-
ftni iflus, mirum qua dexteritate opus peragat , filis hinc, ato.
ilhnc di ftra6ris,& m Orbem veluti circmo quodarn compofl
ftaminibus , deinde vero intexto, atque ftipante fubtegmine.

De Axin , feu Vermium quorundam pinguedine . Cap.II.

Habetur fufra volumine i. lib.o.cap.$.fol 3 i7.

De Aoachtocatl , feu Araneo ro . . . do Cap. III.

GEnuseft/raneimir^magnitudinisf ouum enim exceditcoJumbinum)
exper* lethahs veneni,m calidis prouenies regionibus, quahs eft Quauh.
tiaooceniis,&copioiIus,maiufquein feruentionbus. Sunt qui Tlahoehoetl

De Ecatocatl , feu Araneo venti. Cap.I V.

ARaneigenuseftOrbiculare, nucispontic* amplitudine, acforma, fed
aliquantoobiongiorclinea lutei coloris intercurfante dor/urn, niSris
iiitmtfa puntfis , prztereaque coccineo, candido, &fuIu/]coIore- veneni vide
urexpersipedesnonvfqueadeofuntproIix^vtaJiisgeierib^
olcnt .crafixufculitamenapparen^acnigro, alboque ^olore varij XS
epozdani, cuius Oppidi agns eftperquam familiare ; funt oui O elotocat
tuncupent , atque id nomen adiecimus illius imagini . J ^ce"*ocatl

DeHoitztocatI,feuAraneofpinofo. Cap.V.

O EnuseftAranei dementiammorfuinducentis, cmus corporis media^

^J*^^^™&>*]*"*™ll'X'*, Forma tribuio fimihs, *
cuieata, vnde nomen eft impoiltum j Hoitzcli emm nomen fpinam ibnat l '

DeTapacnichi. Cap.VI.

LSnofes^

TuVenC™

L rT a r P , Cinereum eftatrum,ac vinde, cornua vero coccinea, oifL

.curapudTepozcIanenies,vbiiuntouivocenteamT2ontecomama ^

De

f* FRANCISCI FERNANDEZ

DeTemahoani. Cap VII.

GEnus nigrum eft vermis ipinulis Iureis horridum , aceruatimque. &ferie
quadam per interualla diipofitis,noxijs atque venenatis . ViuirTepozc-
lani,vbi vocatur a quibufiam Xucmahoatecolotl ,

DeTechichiarl. Cap VIII. |

TEchichiatl,feulapismaculatus itadiauseft aforma,qualapidemquem«
piam maculatum hic vermis lmitari foletj eitautem ems caput vocati
Jjburonis fim ile,roftrum ex albo rubelcens,atn ocuh,nigra linea diijandh, que.
ex altero procedit ad alter unvvniuerfum corpus rubeum eft, & atro femicircu-
loex alterutra parte diltin£um ; venter ac pcdes nigra, vt rum quibuidam illo-
rum partibus ex albo mgrefcennbus . Eft & ahus vocatus Eloahoatecolotl pra>
dicto fimilis , fed fpinifer totus , minor, & in viridiorem inchnans coloremiali-
us vero fufco . & vindi colore varius , qui agoftipio nomen inuenit : Ichcatzin
cnim vocari ab Indis confueuicnecnon , & quem Xochiaietlan nuncupanc ma-
gnitudine,corponslenitatebombicina,&iplendore infignis,vananlcjuecoc-
cineo,luteo ac nigro coloreiquorum nihil pr<cter iormam memoratu dignum,
& acaetens vermibus alienum accepi .

De Coyayahoal . Cap. IX.

"Hahetur ffra liL9.cap.9fol. 3 2 o;

De Ytzuquafeafipantipe. Cap. X.

R

Eperitur&aliud vermis genus apud Michhoacanenies vocatum Iingua
patria Ytzuqf> , & Sipantipe , corniculis binis , quibus iter prztentat ,
rubns , monftnfica *, rma ,ac nigro/ufccque colore vanus,quem cjettns duxi
adiiciendum, quod Melones indiitin&a fimilitudine oleat.

DeTemictli. Cap.XI.

VErmiseft,quihaud aliteracbombices folent,fefe(poftquaminiuftanu
magnitudinem adoleuit ; in membranam feralem ab ipib fihs mcextam
condit,&deinde acfjparum elTec fuapce fponte detrufum in carcerem exhalai-
feanimam,fe libitinamque fuamafurculoahquo fuipendic, vt procedenre^
tempore in volatilem papilionem vertatur, ac infperatas fubear formationes ,,

DenonnulIisPapilionumgeneribus. Cap. XII.

REperiunturapudnoua Hifpaniam permulraPapiiionumviiu pulcherr^
ma genera, miramagnitudine,ac vanetatecolorum, exquibus aonnuJla
depmgenda curauimus , & natiuis reddenda colonbus , vc reiiquorum, qu* m-
numera iunc lfldicium aliquod eife poflent . • . •

De

hist. insect. novae hisp. tract. IV. >5

DePoIlin. Cap.XHI.
Habeturfufra volumme iML9.cap. iS.fo/. 327.
Najcitur Hocitlafoa.

De Infe&o aItero,quod Tenamaznanapaloa vocant . Cap.XIV,

NOmenfumpfltaJapiIIis apprehendendis pedibus,qua;eft eiusnatura_.
cornua fert tenuia Jonga , ac fe ipfp tripJo prplixiora . Locufte vidctur
genus,eiufue miedti >QUodapud Hiipanosvocanfc^^w, aittatmn
animnJ ,ternis vtrinque pcdibus , Jongifque , fcd qui fen/Im procedentes vcrfus

ris namrt!' °** '' ******* ™ > *CUhlS mi^ n^recur Vi^ut f*#-

Dc Cohahoapochin . Cap. XV.

VErmicuIus eft cinereus,& hispidus,ramulis quibufdam viridantibus oper-
tus,valcie exiJiumfoJiorum fitaenimlibetmodo v-ocare ; corrudajqua-
ctamtenus fimilium /erie quadam,ac per interuaJJa dorfum occupantium,quod
Iineisnignstranfuerflm duftisdmincrum eft,fecundum ramuJorum proaref-
lum; ramuJi vttinque deflnentes , Jutea quadam excipiuntur Jinea ' rettaquo
procurrenti:digina3quatpJusminusmagnicudinem. CapUt,pedes,caudaque
canclidoiunt, cyaneo;atque coccineocoiore, viiendoquodam ordine diftindta-
noxium morf um inmgit, & ca Jorem vehementem m itfis partibus excitat Sunt
* alia innumera vermium puJcherrimorum genera , qu* ex his quos depinxi-
musgratiaexempJi,vaJeanttaciJedepra;hendi. -1 '

De Tethtoca . Cap.XVl/j

GEnuseft Vefpz aculeatum,pungenfque, itavocatum,quoniamfInguIis
quibufque diebus , effoiTa terra , & aJio deJata parat cubiJe, fed fauos mi-
nime conftruit , rngrum incjinans in c*ru Ieum,fl aJas excipias,qu* fulu* funr,
«cornicuJa,qua?JuteocoIore tinguntur. Viuit in montibusTepoztlanicis.

De Quauhmecatl . Cap. XVII.

GEnus eft Rcpti Jis,furcuJo arenti , Jongoque , & quibufdam appendicibus
au<5to,ita iimiJe,vt vix ( fi quiefcat; animatum eite credas : id tamen quo-
niam <ine ca?Ite ad nos deiacum elt,depingi nolmmus : etfl afpettu raro , rnira-
Dilique, neq; vnquam a nobis antc objato .

De Quetzalmiahuatl . feu VcYpapennasHuacamayarcoIore

imitata. Cap. XVIII.

VEfpx noftrati flmilis eft forma , aculeo , & doJore , idlu excitato , fed cau-
da Iutea, & fuluo corpore, aJis vero atris, & nitentibus : Vmit Tepoztla-
nicis agns , & inftar Vefparum noftri Orbis fauos conftruere fblet .

K Dc

74 FRANCISCI FERNANDEZ

De Quauhtemolin , Cap. XIX.

GEnus eft fcarabei parui , volatilis , pulli, fed Uneisalbis diftinclri, cuius ni«
hil memoria dignum accepi.

De Quauhocuilin . Cap. XX.

Ilca vocanc noftratia centipeda,ab Hifpanis Cochimllas vocata , quarum eft iiu
hisregiombuscopia ,

DeTleocuilin, Cap. XXI.

GEnusefl Cancharidum paruarum rubri capitis,pecT:oris fmaragdini,&
reliquicorpotisfului ,aiunc,lepranllicas,acqueconfricacasmeden . Vi-
uunc apud Hpciclalpenies ; Eft aucem Tleocuilin igneus vermis , & ab lgnea^ ,
acgue vrenci natura , impoiicum eit InieCto huic nomen .

De Temohn feu Scarabeis . Cap. XXII.
De quofufra Io, Fabr.fol.% 3 *.

REperias apud hanc nouam Hiipaniam plura fcarabecrum genera ,quorii
mihl in nunc vfque diem quinos e naue licuit viderej ex his in%mora_»
pi£tatradimus,velquoniam eorum derafa deuorataqueexaquacornua, Ve-
nerem cUcuntur mirum in modum excicare ,

De Tlalacatl feu Arundin e terreftri . Cap.XXUI.

ANimal eftparuumCicad*ilmile,& alarum expers,capice , pedibus, co-
toquecorporef^uis^geminisfbrmicarum initar armatum chelis,qui-
bus mordec , & nullmsf quod fciam ) in medicina iuuamenti .

De Tlaxiquipillin feu Marfupio terreftri Cap. XXIV.

VErmis eft niger , vrentis nacura? , cuius puluis infperfus medetur Iepra? .
Vidi Scalium fuluum, tererem, cenuem,&paruum,qui intenebns
mirum in modum lucet , cuius non teneo memoriter nomen ,

De Tocatl feu Araneorum generibus . Cap. XXV.

PRimum Araneorum genus Tlacokocatl,feu fteroris Araneus vocatur me-
diocri corporis magnicudine , & colore,incer nigrum,& fufcum con-
ftans . Secundum quod maius eft Tocamaxacualli dicicur, eodem pene colore:
Ttrcium Tocarlzmtlauhcjui minus predicfrs , ac nigri coloris. Quarcum,
L c ( Tzmclatlauhquinuncupaturnonobaliudquamquodetii totofere corporo

3V^* l\av ~:*nigerut, macula tamen rubea infignicur. Eft,&aliudditf:umTocamaxa-
asJt W^Ftf*: cuailj corpore ma?no fulUOjatque hirluco , & feptimum omnium maximuiru

Tlalhoehoetl coloris nigri pallefcencis,acquecinerei . Eit & OceiotocaU eo ita_,
nominatum.,qu6d Tigns pellem colorum varietate quadamtenus imicecur,
necnonHuu2tocatIabipinisnomenibrcicum,& Atocatl ab aquis iuxca quas

folet

i

HIST. INSECT. NOVAE HISP. TRACT. IV. yf

ioletveriariinterftindtum nigro, coccineoque,&paJJido coiore: in markimis
Jocis maximos audio reperiri > nec fao quodpiam eoram genus vaide nocencis
efle veneni , ecfi nonnulJi morlu frnc noxij >"& TocamaxacualJi dmHciJefanabi-
lia infligere vulnera qua?que (fi cicacrice obduci concingacj aJijs accjue ajijs Jocis
renouencur, eademque nonmoriii, aucidtu excitaco, fed lnceiTu confricatio-
ne , & redditis in afficiendum locum alui excrementis .

DeHocitexca. Cap. XXVI.

HOcitexca feu magna Cimex denarij argentei ajquat amplitudinem,alata ,
£etida,atque hominibus infefta peftis tum odore cjui illi fcetidiiiim us eft,
tumhaultuiangmnishumani, excitatiiquerubeiseruptionibusrobcuius mon-
ftrinoftnsnunquam vifam,atqueadmirandam magnitudinemnoniudicauiin
hac hiftoria piarter mittendam .

De Tzontecomama,feulnfe£to, cui Caput videtur efTe oneri

Cap. XXVII. * - r

Icada? genus eft noftrati fimile , fed ea magnitudine ob quam fbJam deli-
neandum apud Quauhnaliuacenies curauimus .

De Laualaua aranei genere . Cap. XXVIII.

PAruulifunt,aureique:& pundtis rubris diftindH, vuJnns eft noxiurru;
i&ofqueagitininfaniam,membriiq,fubindeituporinducirur . mterun-
turcjueanxietates, & do!ore$:pra?fidium eft Tuba^prioris TamoaJaguifiE ,&
Pilipoc fingulorum cres obolos tundere , acex vino pMmarum rcfolucos deuo-
rare, aut oleum cuius mixtionem narrauimus inter pl, /ntas noua? H lipania? , ll-
linire vulneri ; cauendum tamen primis tnbus diebus a potu , auc fi bibendum
fir , vinum palmarum , aut noftras,cjuod praeftancius eft aflumendum , pr<ete-
rea etiam ab aere,& iole . Viuunt in pratis herbifens PhiJippicarum Infuiarum.

De Lumatec Hirundinis genere . Cap. XXIX.

Hlrundinis eft ipecies inter herbas , & montium arbores viuens, femidigi-
tum longa , & impense tenuis. adhasrent lcer agencious , f abeuncqvquof-
uis humani corporis meacuseciam anguftos, &fcedos , neque priusdiicedunc
cjuam humanoiatienturianguine: tuncenimipontecadunt,acminus inteftac
iolc vigeuce . Remedium eit arundinibus quibufciam pra^acucis easaueJJere, auc
ieie cijeri incra aquas confidentes iaxis , fi qua? force adfint, aut pyram conitrue-
re,atque mterponere lgnem.

c

K * De

7<S FRANCISCI FERNANDEZ

DeSulurnFormicarumgenere. Cap. XXX,

REperiuncur in PhiJippicis Infulis duo Formicarum genera Sulurn di<5ta_J>
quarum alia? func fex dlgicos longa?, ac craife digirum laturjjj coloris ni-
gri nicidique ,ricT:u dimidij digici> pra^dura maxilla, & eodem quo corpus colo-
re , cui cres ha?renc dences cenues , & hrmi -> viuuntque in moncium arboribus ,
Alia? iuncalacisFormicisi7miles,&aliquanco maiores, viuunc in campeftri-
bus, acque aduerllis hyemis miurias congerunt arena? aceruos incredibilis ma~
gnicuduns , jncra quosfauos conftruant ? vbi cucx , & municiiiima?degunc ,

Tlnis IJT, Trdftdtus Hifforitf InfeBorum ,

TRACTATVS aVINTVS

DE HISTORIA AQVATILIVM NOVAE HISPANIAE
De Axaxayaeatl?feu Mufca paluftri aqucfa facie conftante .Cap. I.

XAXAYACATL parua qua?dam mufca eft, & Iacuftris, fa-
ciem candoris aquei geftans, vnde nomen , qua? recibus in Me-
xicana comprasbendicur palude cam fercili ftacis cemporibus
capcura , vc ex eiiclem innumens cricis , commixciique globuli
parentuA, cjui coco annidecurfu veneancinemponjs, coquunt
illos Ina" gena? Maizij ipica? membranis conuolutos,conievi:of-
queinnicracamaquam,acqueicabonum,muIcumque , nec guftu infuauo
pr#ftancalimencum,quin eifdem aluncur mijje Auicularum domefticarum
genera, qua^ mclufe caueis non line audiencmm volupcace occinere iolenc: func
carummufcarum,maiorum,minorumque binagenera,fed in minimis diu~
rius immoran dum ad maiora propero , neceflarium non duxi .

De Axolotl, fiue lufu Aquarum . Cap II.
Habcturfufralib. o. cap. ^fol. $ 1 6.

DeAtetepitz,feufcarabea lacuftri. Cap, III.

Acruftae duricia accepic Acecepitz nomen, in lacubus veriacur Mexicanis,
quibuiclam cerreftribusicarabeisf vc ex eius imagineapparecjmagnicudi-
ne , & iorma , & pullo quodam colore in atrum vergence perumilis : cruitacum
animaI,&quacuorialienspedibus,quorumbini,quaparce vmbilicus in ali js
Jicus eft,oriuncur , ac iefe vbi fupinus iacere cogicur vibrans in. pronum, acquo
contorquens: Efturab Incolis , qui Pamphagorum more nuiiipene rei par-

cunc •

HIST. AQVATILIVM NOVAE HISP. TRACT. V. 77

cunt . Vujgaretamenprsbecaiimencum,veluc & AcInchimaci^&Atecepitz
fcarabeorum paruorum , &pal uitrium , vt conijci poteft genera . P

DeAtolpcatI,fcuGcrynis, Cap. IV.

OVam varijfunt hominum mores \ quotuplicia rerum naturalium renera
diucrfis vniuerflOrbispJagis in cibos,menfafque venere? JEn Gerynis
non nne voluptate vefcuntur hi Occidentales Indi, quos aut intuen , aut nomi-
^horrentnoftri,Sdo^

ahl ™gCn n"1^" ' ^US mhl1 * rell(3Uorum niundi Incolarum obibnijs eit
awegatius .Quid? quod m eorum emponjspaiiim illos venaiesreperis? neque
admodum mah, mgratrue nofcuntur palato , non vmco paracUicicacme modo ?
nterim ipfipatrio fruantur cibo,dum m indicas ilias cohortaies,quarum maicii-
los baiii pauones vocant , patiantur nos fa^uire ,

DeAnenezInfeaoIacuftri Cap. V.

INfecTri Jacuitris genus eft Anenez , cruitatum , paruum , deprelTum , tres du
gitos lacos Iongum, ac toto corpore,fi ventrem excipias, ceres, fepcem cran£
Uerhs lnciium lineis virentis coions, ternis vtrinque crunbustenuibus , ac Ion-
gis, qua? verfus capuc procedenria fenilm fiunt breuiora. Capice , ocuhs, cocaque
corporisforma, cerreitn cicada; fere fimilis eft; vefcuntur eo Indi, haud aliter ac
fquiiiis,nequediffimilem (nam &nospericIic-acifumus j alimoniamprebec.

DeAmilotl,feuPifceTereti. Gap. VI.

AD genus candidorum pifcium quos vniuerfim Mexicani Yztacmiciiin
vocant , referuntur tres llli magnitudine quidem dirFerentes, Amiloti ne-
pe omnium maximus,XaImichin mediocris , omniu/ lque minimus Yzcacmi~
chin. Amilodigiturlacuitrispifciseit fquamofus, jcolorisfni quibufdanb
pullis maculis confpergetecur ) candefcentis- fefquidodrantem longitudine , #
pollicem cratfitudine excedit , binas pinnas habet in dorfo , totidem in ventre ,
vtwmque vnam ,ac infra ventrem aiteram: caput eitlongum , roftrum acumi-
natum , fed mferna maxiiiaprominentiori : oculi funt nigri, iris aurea, aureum
caput , venter iuteus , adeoque reliquum pene corpus , opcimum , & concoftu
facile przbec alimentum , nam &ouis capitur magna ex parte onuitus , adeoq;
gracum, vtcum grauem quandam euafifiem a?gntudinem,mihique nucrimen-
ta omnia a fanis hominibus,& figacions palati vehementer expetita forderent ,
difplicerentque vehemencius,hoc vno cibi genere fuauifirme vfusfrm,&ad
vires lnflaurandns non mediocriter adiutus > fed magnitudo ipfa adeo gratiam
commendat , vt quo in maiorem ampiitudine adoleuent, eo maiori habeatur
in pretio,expetatur auidius,rarius inueniatur venahs,inuentufq; ematur carius,

DeAhuauhtl/euMufcarumpaluftriumOuis. Cap. VII.

EXrrahicur e Mexicenfi lacu pifcofum quippiam vocatum Ahuauhtii, co-
piofo prouentu,haud abfimile papauenno f emini,hoc eft oua Axaxayacatl

dequi-

L 7s FRANCISCI fernandez

de quibus iam ditfum a nobis, proie&is in eum finubus humeri,femoriiue cral-
Htudinislaxiusramenconcorus^uaparceflucauscumidioresfuntjquibuscom-

motiim , curbacumque folet adha^refcere \ Inde corradunt Pifcatores, acque in,
ma^na vafa recundunt, ex his,aiu effingun t placencas,illis qua? e Tlaolh paran-
tur perfim iles /auc Orbes,quo$ Tamales pacria lingua vocant,aut digeitu in in-
uoluchra fpicarum Maizij reponunt,vt inde occafione oblata codione,aut tor-
refadcione parenc fercula , piicofum quiddam fapit,ipforumue pifcium oua, nec
omnino malum ferunt prajftare alimentum j imo Iicet aridum , & ftrangulans,
venmculum hrmans debile^ac diflolutum ,

s

DeAcocilin^feuImagineCocIese. Cap. VIII.

Quillse fpecies eftAcociIinnoftracibusmaior,qua?in PaludecapiturMe-
xicana , cauda auium infignis , binis fchelis , quaternis alterutra parte cru-
nbus, quibus & graditur , & retrocedit : oculis binis, & corniculis duobus pne-
tenuibus: Color eft inferne candens , fuperne pulius , fed qui cum elixatur in_
rubrum ( quod cazceris quoque Squillarum generibus eft co.mmune ) mutetur;
feminsplenajouisnigns,circa poftremum ventrem patulis,capiuncur papa-
uerisleminiforma,&magnitudinefimilibus, quar inflexa tuentur cauda,reti-
nentque.Gracifuntnutrimenti,noftratiumqiSquillarufapore,acfuccofimili.

De Ahuihuitla , feu Acjuam trahente . Cap. IX.

GEnus eft Infedti Vermifue cruftaci lacus Mexicani alumni , calami anferi-
nicrailicudinc&lacitudinetrium vnciarum ,coIoris fuperne fului,&
albiinferne,ternisgraditurvtrinquepedibus,caput eft exile,& latiufculum,
forcipe armacum , bono,gracocjue coriftat alimen,to,caudaver6jqu#cruftij
tegitur dura pungit, veij ' numque folet inferre .

DeAhuitzotl. Cap. X.

Eperiasinnuminibus dulcium aquarum calidas regiones abluentiumv,'
quale eft Yauhtepecenfis genus quoddam animalis nigro, pulloque va-
riatum colore , canis Melicenfis magnicudine,quod Lutria? poteft repucan ge-
nus,quiniucnae eciam ipfe magnacopiaproueniunc in nouaHiipania. Nec
nonaiiudaquacile,animal illis haudabfimile,leoaquatilis vocatus, ab Indi-
genisvero nanaduca ternas pene longus fpichamas,rufo pilo , longocjue,&
molli,fedobfcuriorecircadorfum,roftro prolixo,&cenui, incuruis vngui -
bus,caudalonga,breuibus crunbus , &c auriculis , & cauda binos dodrances
prolixa,qui pifcibus victicar , nec aliam quam pellis vcilicacempraebet , viuicque
non longe a lictoribus mans auftralis ,

De Atopinan. Cap. XI.

NAualibus Scarabaeis fimilis eft Atopinan : quatuor tamen vncias Iongus,
ac duas extenfus in latum , color eft fuicus , & cruftaceum tegmen , cre-
pitat volans , & circa Lacum Mexicanum no&u verfari folec incer iunceta : edi-

tur

R

HIST. AQVATILIVM NOVAE HISP. THACT. V. 79

tur ab Indigenis elixus cum alijspifcibus paruis , acque herbis . Similis videcur'
Xopanxacahi, & adLocuiLarumpalufirium fpecies percinere.

Dc Ocuiliztac , fea Vermiculis candidis . Cap. XII.

ITa vocare folenc Mexicenies quofiam vermiculos alumnos TenochcicJana;
Paiudis . haudabfjmileshis, quiepucrefcencibus carnibus ioiencgenerari:
viuent ur hti aum crudi func acri , ac corridi in pacinis,auc vocacis comahbus , ita-
tim cand-canti hos comedunc coniperibs faJe IndJgena?,iuauis ceit aci etle iaporis>
& quo amigdaia noltracia asmulencur .- vberrima ieie vitro oitc-rr quotanms ita-
to rempore eorum vermium captura , fed priecipue perlargiores imbies, mali
funclueci, & mter horrida.viliaque tercula receniendi;quamobrem m dur.tum,
aucciuiliorum hominum non veniuncmenfas,fedahorum tamenjquibus ali-
monia: pocioris,auc gracions non fuppeuc copia s aucquorum pafacu nihii adeo
iadum cit ,auc horndumv > vr effugiac, modofapiac . Nonddunc, qui ab hoc
abhorrences alimenco cohorcalibus Anacibus , puiiis , & Arferibus , eodem ia-
ginacilijencius vtantur ,

De Amacpalli,feumanucoccinea. Cap. XIII.

SPongis marina? eit fpecies, duriori camen,quam cscera? callo , & in digicos
iongos , ac cereces , manulue figuram etformaca , vnde euenic liii nomen,
od cuiusraram , & peregnnam formam ab auftrali muTam. mari,fub oculos no-
iira^tncisponendam cxpretla nnagine itatuimus .

De Atexcalquahuitl . Cap. XIV.

ATexcalquahuitl , feu Arborlapidea aqua?,iaxis marinis innafcitur, vndo
prorercaipicesIapideos,fuicofque,& nullisorpjicos fohjs,cuius tameib
n.ail memoracu dignum accepi : Sunc qui Ifldos plc /amon Piinij, Caricoble-
pharonue effe coivendanc 3 nec defuncqui Ancipacen"Diofccridis, referancque
aciCorailorumgenus.

De Atonahuizf li . Cap. XV.

GEnus eft lacuftris Infe&i cenuis, & iongiiiiculi,cernis vcrinque- pedibus in-
fiitens,ac chelhsbinisexorienubus circa roltrum quibus innacac, ac
dehiit,nullainu^niiaculcacepia;dicus.,ied vicam.agenscircalacus.

De Xochjpaltapachtli/eu Concha minij coloris auriculata *

Cap. XVI,

Vldimus iuxca mare auftrale incer alia Concharum genera, quoddam Xo-
chipaIcapachcIi,aminijcolorevocatum,mediocri magnicudine,cranf*
uerfisfemicircuiislineasiecundumre&umprocedences iecantibus,ac coloro
minijrubeo,dilutiore ,acluceoinrubeum tendencediftinvtum.-aiterum ma-
iufculum , ac iineis fimilhmum , lld colore candido , rubeo , & fuico vanurru,
ac demum cercium cicra auricuias rubeo , diluco,fuicoque colore, & hneis dum:

taxac

'So - FRANCISCI PERNANDEZ

taxac rec*tis , fed quae in eo ipfb procurfu in ternos finiantur orbiculos,quarum
nihil infigne accepi pra»ter formam,qua? videtur a Marismediterranei,&fepten-
trionalis Conenis quadamtenus diflidere ,

DeChacallin, Cap. XVII.

CHacallin^feulocuftapalufttrisMexicanocapiturlacUjGrascihanc . ♦ -
Iacini fquillam gibam , Hiipani vero Camarones vpcant in vf um venit
alimenti , & noca praritac in cibis commoda,acque ideb a nobis filenuo percran-
fica_>,

DeCocoIin. Cap. XVIII,

COcoIin,feu carnum grauicer olens vocacurab Indis fufcum quoddamj
Mexicani Iacusexcremencum:vnda;innacans,limofimile,quem odore
cjuoque videturemulari: vnde nomen.-vendunthoc Indi,acin fercula adhibent,
gula?quauisreoblataexplenda?gratia,cumcamen virofum odorem ipiret,&
noxio conftet nutrimenco .

DeCueyatl. Cap. XIX.

VOcantMexicani Cueyatl ranarum fpeciem quamdam in prcdi&o folitam
capi lacu; ha?c eade cu noftracibus effet; nifi e viridi colore vergeret in ni-
grum,nam &. cibis idonea eft , & ialubre,gratumquepra?ftac alimencum:re-
periascria earum mediocris magnitudinis genera, fufcique coloris, quarurrL»
Xuchcatl omnium minima? funt, viridefque . Acacueyatl omnium maximaa
atque teterrima? . Cueyatl vero iempra habenc incerna parce lutea, pectulque ,
& mediocri mcer praxedentes conftancmagnicudine , qua? omnes iunc apcseci-
bis: reperiuncur quotpeAubeca^paruajvocaca? Tamacolli,alia; vero monftriffca
magwtudine Aquaqua?Wiominata?,quarum lac pofteriori parce fufum venefi-
cumeft , ied de his fuo dictum eft loco .

De Yzcahuitli . Cap. XX.

LVmbricoram cenuiifimorum congeries qua»dam eft Yzcahuicli, qua? reci-
bus Mexicanocapca lacu, ac vafis quibuidam capacibusferuata in emporijs,
quarTianquiz patrialingua vocant, venundantur, eadem ab Inftitoribus deco-
&a p ullum colorem induit , odoremque qualem piicium fundunt oua , & coa-
cl:am panisrefertfubftantiam , Iac auget la&antibus enixisjquo fit , vc quidairu
inde placentas effbrment,& exficcacas reponant,etfi neque eo modo diutius fal-
toa: feruencur,incorrupca;que ; cum femideco&a? funt , additur fiiiquaftrum , vc
fimul cum fale faporis elculencorum adaugeac graciam , quo pacto palacum de-
mulcet, nec infigne aliquod videcur inferre nocumencum .

De Yayauhqui,feuAtroXohiIi. Cap. XXI.

Inima vocacorum Xohilium fpecies eft Yayauhqui,pi/ciculus nempe la-
cuftris, fquamofus, minimi digici magnitudine, pullo colore, vndQ no-

men,

M

HIST. AQVATIL. NO VAE HISP. TRACT. V." 8f

men: ventre proportione corpons maximo, Gerynorum *muIo> & laxiori*
quam deceac cibi,ideogue negue admodum filubris , neque ab vlloanxic"
expetiti. * .

De YacapitzahuacafeuPifcetenuisnafi. Cap. XXII.

Mlnimus eft eorum pifcium,quos Indi Yztacmichin, noftri vero candidos
vocant s lacuftns , fluuiatiJifue , viuiparus, fquamofus, coJons argentei,
nec mali,alpernandiue alimenti,ouorum pra?cipue copia,gratia comrnendante;
minutisxandencibulquecegicurfquamis,&inferior eft guftu,ac filubricaco
vocaco Amilorlipecie candidorum maxima,de quofuodiCcumeftloco.

Iterum de Yacapitzahuac . Cap. XXIII.

Plfcis eft Mexicani Jacus fpichamam longus , &poJJice pauJo craffior minu-
tis iJJe fqaamis cegicur , pinnulas duas habec in venrre,in dorfo vnicam, &
finguhsin ifingulis branchijs : ocuJi func parui , ac nign , color cocius corporis
candes, ni/rquod iuxtabranchiaspaIIeicic,adPiice$ albos,quos Yzcacmichin he/c
gens vocacpercinec: bono alimenco conitac , &minimeingraco iapore : infJu-
Unc enim huicMexicano lacui fonces,riuuIique non pauci,amceni, admodum-
<jue ialubres,quorum Jymphis prafter pluuias,magna ex parce conftac.

DeYztatI,feufaIefontano. Cap. XXIV. $

ETfl alibi ftm de fale vniuerfim Joquucus, de foncano eft hic rurfus nonni -
Iul adijciendum : generacur ergo e quibufdam /alfis foncium aquis,muJ-
nserumpencium locis, coniedhs in cauicates quafdam arce paracas, faiis oenus.
opcimum , humidioribusparcibus a iolis caJore confumpcis , reJiquis vero^ qua?-
ad naturaHEerrena potius accedunc , cum nonnuJJa aqu TporcionecoacfnsifaJ ve-
ro,aucNicrum, quod colJigitur,deradicurueexaluec'-f)aluftripJuuijsceiranci-
bus areicence , vcacerreftriporcionefeparecur,maceracurinprimis ex aqua,ac-
refidence cerra hquaca cenuior pars curn lympha fluic per canales ad hydrias-, e
quibusdefumpca in cauicacespraxiicfos diipercicur, vbi viiblis m faJem coic .

DeMichpillin,feuOuisPifcium. Cap. XXV.

G- • • .
Enus illud Iacuftre aIbii,quod ex omni pilcium in lacu degencium mexi-
cano confiacur mulcicudine , vnde fa&um eft llli nomen , ftacis anni te-"
poribuseadem capcumpalndehaudalicer,quam Thyni, Trichia;,icombri,fi7
milefq; pilces alij gregacim vagances in Oceano, Agmen pifciculorum efle cre-
dicur liaud lendibus maiorum , medio id procedic alueo m neucrum Iiccus in-
clinans,cam numerofi mulcicudine,vc quinque cubicorum inreruaUum,au<
ampliusoccupec:nonpra?cermiccunc occaftonem Pifcacores., fed diligenci ob-»
leruacione,&cura,vagances Piiciculos captanc, excipiuncue recibus, acquo
lca non mediocns iolec iaepenumero fieri capcura. Coquuncur ljdem ahenis fic-
tihbufue vafis , ferculifque vbi opus eft adijciuncur, addico liliquaftro, chilliue,
quo appararu,neque modico;iiec ingracocibo conftanc, fed quo non modo In-

L di,

St FRANCISfcl FERNANDEZ

di , verum Aduena? quoque Hiipani farpenumero vefci gaudeant .

De Xiomichin Mexicanorum , quam noilri Tro£am
vocant. Cap. XXVI.

Plfcis eft fquamofus Trocfce , Salarifue noftratis forma ^magnitudine , fua-
tate , fquamis , ac nutrimento ;ied punclis rubeis mimme diltmctus, qua-
quam ruboris cuiufdam expers nonnt:circa torrentescalidarum regionum
non longeaMexicana Vrbe,magnaqueaqu*dulcis verfatur flumina . Capuc
reiimum eft,duorum dodrantum Iongitudo,fquam* minutz,dorlum mgrum,
candida latera ,fquamis tamenquibufdam nigris coniperfa ,ac venter albus
dorfo quatcrnajiniumpinnjcvcntri totidem, quaternar ruxta brancnias,ac
binajalLcircafxtrementi meacum:varijs capiturlocis,ied precipue mxta^
Hocyacocotlan , funt autem , qui Patlani michin vocent .

DeMalullis Cap. XXVII.

Ocant Guaftecs Malulles, genus quoddam Ranarum aquaticarum opci-
mi,pergratique alimenti , ac pondere Ubram vnam arquancium .

DeTepechacallin. Cap. XXVIII.

CApiucur in flu minibus calentium Regionu e*, quas locuftas larini, Mexi-
cani vero Tepcchacallin vocarit, dodrantem longa>, ac duos pollices plus
inus craffe : eduntur cocte, aut ferculi modo,quod candidum vocamus, para-r
tx , oua prarparatione , carnium faporem pratferunc, quanquam piicoium ah-
cuid femper oleant.In Mexicano vcr6 Lacu Cicada verfatur paluftris,patria lin-
gua diaa Atopinan . Irem Colcz paru? , quibus vefci Indi minime aftueucranc,
Cancrorumque varia, Cnnumera genera,nec eorum mod6,quorum memimc
Antiquitas , iedalioru Jquoqucqui varia forma, &varijs etiam conftanccolo-
nbus,haudminoriConcharumcopia,atque varietate. Verum nobis anirnus
non eft tam multa animalia proiequi,doncc per otium liberiusconcedatur de-
uagari,qucmadmodum ncc Scarab*orum,qui itidemeduntur ab Indisvaruu,
genera,quale eft Atetepitz , & Coatecpatl .

DeXohuihn. Cap. XXIX.

v

X

Ohuilin maximus,& qui iam ad iuftam deuenit magnitudinemrXohuilin

». iimpliciterdicitur.-qui vero natu minor eft,fed state huicfecundus,:

Tlacoxohuilin nuncupatur.Tertius ab UIo Tepiton xohuilin, ac minimus om-
nium Yayauhqui,dequoalibifumusloquuti:maximusomniumlacuftris elt,.

acdodrantem a?quans longitudine,nec pifcibus circa Hirpanorumflumina-,
veriantibus diifimilis,candenseft, verum totus pcne fanguineis perfunditur
guttisrcauda eft Iunata,vnica dorfopinna, branchijs bimcbina? vencri, ac
iuxta anum vnica :caput refimum eft , corpus cedhim fquamis exihbus , & ven-
ter ouis magna ex parre onuftus,oculi funt parui , nigrique , iris ex pallido ru-
fccfcit,&corpus vniuerfumpallefcic ecandido; eftur in meliorum pilciurru

penu-

I

HIST. AQATIUVM NOVAE HKP. TRACT. V. $5

penum,ecfiviciofoconftecaJimenco,parumquegraco,carnequcIaxiorequdm
deceac,acque moJIiore . * * ^

De Xalmichin , ff u Pifce arenofo . Cap. XXX.

SPecieseftmcdiocriseorumpiJcium,quos candidos, ieu Yzcacmichin vo-
canc , auc js ipJe AmiJocJ , mediocn camen , nec vigencis a?cacis magnicu-
dme:Amilocl enim maximus aJborum eft, XaJmichin mediocns, & qui fimpli-
cicer Yzcacmichin vocacur,minimus. Eft &alius pifculus Xalmichin dicius, vi.x
mimmum digicum Jongicudincauc crafficudine a?quans ,rubeis fquamulis,nec
noitracibusrubecuJisvaJde diffimiJis, qui omnesiquamoii func, bonoque,&
graco aJimenco,pra?cipue fi iuftam accigerinc magnicudinem,elixique ex aqua^
pura,addicoque horcenfl apio edancur .

De Xalmichin Quauhnahoacenfi . Cap. XXXI.

PHciseftdodrancalismoIli,&candenci cedtus peiJe , feq1 circa dorfum Mu-
fteUin* modo diftin&a : cauda Junaca,candido , nigroque variaca colore^,
pinnisduabuscircadorJum,biniscircabranchias,&circaexcremenci meacuiri
vnica . Viuic in fluminibus regionum caJidarum, & quamuis non fic fquamo-
ius,gratum camen pra?bet , ac bonum aJimencum .

DeTexcalnanacatl,feuFungoIapideo. Cap. XXXII.

AFigura nomen accepic hic Japis,qui fungis fimilis eft , ac coJore aJbo , ci-
nereo,& fubrubro variacus :offendirur aJicer prope Jiccora maris auftralis,
cuius forcaflis /aha aquarum vi,hac eft donacus forma ,

DeTapachpoxcauhqui. Cap. XXXIIL

TApachpoxcauhqui , Jeu Concha mufcoia , Conc \}x genus eflr, cui mu/cus
innafcicur , a mari auftraJi deJaca. Inuenic vero a muJco eidem innaicen,-
tinomen,.

De Huitzitzilmichin . Cap. XXXIV.

Plfcis eft Oceani fepcencrionajis aJumnus,laminis fquamarum inftar re&us;
duos longus cubicos^cenuifque , & roftro ofto vnciasproJixo, Jed fuperio-
ri parte contra acutin aJiarum nacuram paulo Jongiori, ad quarum camen Jpe-
ciesputoreferendum,&3 coJore candenci nucrimenco vero falubri , & graco,
qualecftAfeiJorum.

DeTIacamichin. Cap. XXXV.

ITa appellantlndi pifcem, quem Hiipani Indigena? Dobalam vocant , qui ver-
iacur quoque in mari auftrali,dicicurque ab anciquis ( e mulcorum virorum
^nteQtia ;/apus,abaJijsiamdiu defcripcus,cum capicis eius lapiliis,atque vfu .

g4 FRANCISCI FERNANDEZ ;v

DeQuatetl. Cap. XXXVI.

PIlcis,quem Mifteca? Quacecl vocanc , Mexicanivero Axolomichin,dicicur
ab Hiipanis Hagre : in vcroque viuic Oceano,& ad flumina quocjue deicen-
dic . Piicis eft corio,non fquamis ce<ftus,ad duos, crefue palmos adoleicens, duns
pra:Iongas geitac barbas,quarum racione barbacus quoque dici poiTec: cauda eit
liinata,iupradorfumpradongapinna,ftacim.acapice fumens exordium :alia_,
vero non longe a cauda,qu£parua eft: circa vencrem dux alia?, pra;cer duas., quae
futfunc collo . Prargrato conitac aiimenco,pinguique , & elixus eftur ; dorfuirL,
nig» um eft , ad rnedia vfque lacera ; vencer vero,& reliquum corpus candens ii-
neaque mcer parcem candenrem , & nigram vcrincji reiti procedens .

DePapalomichin. Cap. XXXVII.

Plfcis quem Mifteca? vocanc PapaIomichin,Mexicani vero Tzaczapalmichin,
Hiipani Muxarran nuncupanc, Ancicjui vero( vccredicurj Sparum: nafcitur
in vcrocjue Oceano , paruus piicis eft , ac latus , & cauda lunata.duabus ornatuc
pinnisiuxta branchias,pra:rerea alijs iuxra ventrem binis , & altera mxtacau-
ciam , & fupra dorfum al tera,qu£ a capice ad caudam vfque procedic , horridulis
fpinisconitat .-Pifciseit fquamolus &graco, ialubriquenucrimento. Vocanc &
aliumPifcem Muxarrannigram Hilpani, Mexicani vero Cacalomichin , dua-
rumSpichamarumlongicudine, colorisnigri , magnisiquamis,cauda orbicu-
lari , vniuerfo dorfofpinifero acpinnapropecaudam magna,caudam ipfam_,
accingente , acpra^ter iljas branchiarum^duaicjue alias,cjuas habet in ventre non
longe acapite,aha eftprajdidh: valde limilis , bono, &grato conitac alimento,
& m vtroq ue Oceano dicicur viuere .

DeXochipaltaj|iJichtli , feu Corcha auriculata minij colore

Cap. XXXVIII.

VldimusiuxtaauftraleOceanuminceraliaConcharum genera quoddam
Xochipalcapachtli a colore minij vocacum , mediocri magnicudine,cr a-
fueri7slemicircuiis,lineasaliasiecundumrecT:umprocedcnces iecancious, ac-
coloreminijrubeodiluciore,acluceoinrubeum cendence dillincrum. Alce^
rum,eciam maiufculum,aclineis fimillimum,ied colore candido, rubeooue, &
fuico varium , ac demum cercium fine auriculis rubeo diiuco , fulcoque r:mcum
vanans colore,& lineis ducaxac reclrjs, fed quar in eo ipfb procuriii in cernos defi-
nanc orbiculos,quorum nihil miigne accepi prscer fbrmam,qua? videcur a Ma^-
m mediterranei,&feptencrionalisConchis,quadamtenus difftdere.

De Acipaquitli , Cap. XXXIX.

OVem lacini Serram vocanc, Mifteca? Acipaquicli nuncupare confueuerunc
vtroque viuentem Oceano;huius formam veriffima imagine ex lpfb
Pikc defumpcam reddendam curauimus ; fed defcribendum pifcem noluimus,
Vtdequo noftram proculerimus in commencari js, in X, Plinij librumedicis

fenciam

HIST. AQVATILIVM NOVAE HISP. TRACT. V. 85

fvnrenciathiad quem Lecforem duximusablegandum ,ciim iamdudum noftiis
ihnotuerit Rcgionibus , &nunc ob temnons anruftiam non liceac perco^nira

J ■ * f l o.

diuagari.

A

De AlcTac,IupeauemarisAuQraIis. Cap. XL'.'

LJarus eft a Mari auftrali ad nos Pifcis,quem Sauah noflri vocabant
Hifpani,eo per omnia flmilem , fed maiorem , ac longe inferiorem iapo-
ie,quem tamen depingi noluimus, obinciitinclam penc cumeofimilitudi-
nem , icd fpeciediftarc putauimusob iaporis ,nutrimcntique infignemdirTe-
renriam,comedimusetiaminHaitinaIniula3cum abeiusEcclefiar Anciftico
hofpiaoexciperemur,eodem nomine, &formaPjfcem ,a leptencrionali peti-
tum Oceano , ied adeo diilimili guftu , ac nucnmento , vt diuerlum ab illo eile
increpide iudicauenm .

De Acacana,feuPifcegibbo. Cap. XLI.

PHciseftpenedodrancalisinferiori labroprolixiore , ac inflgni gibba, qua;
acapicis exordio ad os vfque ( quod eft valdeparuumj arcuacoflexu de-
lccndic , vndenomen forticus eft ,dorfum ,Iaceraque cyanea func, vencer ,ac
larerum pars alba , ac pr eter duas pinnas, qua? circa branchias func , vcrmquo
vnicaangufta,&:longai& aham paruam,dua: alla» vifuntur breues, alcera £
mediovenrre , alceraveroadorfoincaudam vique procedensj fquamofus non
eft,&camen bono conftat alimenco; Mareillumad me miftc Auftrale,ecfi
quidam referanc in fepcencrionali quoque reperiri ,

De ferra Pifce . Cap. XLII.

ALlatuseft ab eodem Mari Pifcisa TococepecenuTjis Tlaceconimichin nu-
cupatus,dodrante paulo longior, anguftufcjUe,rjnata cauda , acuto capice
mulcisexiguisj&pcracutisdencibus, acpra?ferca,qua»branchijscircumitanciu-
pra , intraque , & ab vcroque lacere binis pin nis , alcera circa dorfum , Sc circa_j
ventremalcera,aquibusincaudam viquequidam velutdencesprocedunr,quo~
rumracioneHiipam , Coloni Serrsm vocanc, cuce cegicur,ac ad fuarorum.,,
icombrorumue videtur pcnera percmere .

De Acaeapallin . Cap. XLIII.

REperitur etiam in mari auftrali Sargus,vbi Acacapallin ab afperitate voca-
tur, magnis fquamis tectus,& tarnijs cranfueriis,f ufcifque diitincfcus .

De Acuerzpalmichin . Cap. XLI V.

SPirena?aIterafpecieseft,& quam noftri Bkudamvocanz , viuicquein Mari
auftraliiuxcaTocotepecenfes , infigneeftm hoc Piicc infcnus roftrurrL.
lougius eflfe fupenon , &fquamis tegi ,funt qui Quacueczpalmichin vocenc .

De

B6 FRANCISCI FERNANDEZ

De Coatetl . Cap. XLV.

Plfcis eft fluminum , ac Maris Aufcralis Incola , Bagre ab indigenis Hifpanis
appellacus , corio cectus molli , lunaca cauda, binis lnfignis prarlongis bar-
bis,prolixaicem pinna,qua?adorfoiuxcacapucoricur , binis alijs circa bran-
chias,aciuxca caudam iiiperne inferneque duabus, nociffimus eft in nous_>
Hifpama , & inrerdum ad crium cubicorum longkudinem adoleicic .

De Huitzitzilmichin . Cap. XLVL

GEnuseft Acus,iedroftro mferiori cres digicos Jongo,& pr£cenui,fupe-
riore vero mcdiocriter laco, ac iemiunciaii: ca?cera alijs congeneribus fi-
miiis . Viuic in Man Auftrali , & iquamis cegitur .

De Papalornkhin . Cap. XLVII.

ITa vocant IncoIa?iparum album,quem noftri Muxarram vocant>maris cciam
auftralis Alumnam , nigrum vero feii Cantharum, Cacalomichin, quos Pi-
ices veluc nocos,eciam Hiipanis,& in ieptencnonali quoq;natos mari, non cura-
ui depingendos ,

DeQuctzalmichin. Cap. XLVIII.

INfignis etiam Piicis eft Quetzalmichin,quem fabrum vocanr,/ed mari etiam
mediterraneo frequens,vel ob crines,quos dorfo geftat , nigros , & pra^Ion-
gos,quem velut notum quoque pratereo .

De Tenexmichin , feu Pagro . Cap. XLIX.

EAdem racione , & flvgrum praetereundum duxi , dum tamen conftet apud
Auftrale Oceanunf1) 11011 minus acapud noftra maria verfari,cjuod ecianL»
de Tlaxcalmichin,feu iblea diclum eile velim.

De Ccyamemichin . Cap. L.

COyamemichin , quem Indigena; Hifpani Porcutn vocant , vtriuique Maris
Incolaeft ,rorunda pene Forma,lunata cauda,ac binis pinms fuperne
interneque pr£longis,a medio corpore in caudam vfqueprocedentibus,& refl-
mo, ac obrocundo capite,fcjuamofus eft , & grati,probaticjue alimenci .

DeYzcohua. Cap. LI.

VErfitur quocjue in pra?dicl:o Mari Piicis,quem Mexicani Yzcohua , Anti-
quilupum, & Hifpalenfes Robalo, qui offenditur eciam in fluminibus,
fquamofus,gratique , & valde probati nucrimenci, necnon & Trichia? noitrates
vocata?ab Incoiis Cacamichin , Coracini eciam,quos Incola? Popoyocl vocant ,
&Macamichin, qu.os. noftri Chucbarroz, computatos incer Trachuros minores
fcjiiamofbs, lunata cauda , oblongofque , 6: magni capiris , & GaJeorum genera
permulca : Prajcerea Tentzonmichin,ieu Pifcis barbacus,itadic1:us a barbis pra?-

longis

HIST. AQVATIL. NOVAE HISP. TRACT, V-. S7

l©ngis,qiiibus eft in%njtus,& id Mugilum genus, quod noftri Licam Indigen*
Malacahual vocanc : & cjuem noftri Roncador , Indigena* Chianmichin , &
AntiquiExoca?tum:&eorum,quos indigena^CocamaJamichin 'nofci Palomen-
tasy&c Antiqui Glaucos vocant,fpecies cres, CjUorum aIterJacioreft,acquacer-
nis,Cjuiniftjuelineiscyaneiscranfucr/Imdifcurrencibusinfionicus.

DeCoamichin. Cap. LII.

Mlffi prscerea funt ad me Icones aliorum cjuorundam Pifcium,qui proce-
dence tempore deferencur , nc u opus (ueric, delineabuncur jquorum.,
incerimnonnihiidixilleconueniec,incerque iJJos inprimisdeCoamichin,qui
ab Anguibus,quorum refcrre videcur tormam habec nomen ; Iongiufculus
enim eit , ceres , ac minime J^u.amoius,acforcaiIis incer GaIeos,reponendus.Se-
cundusCochomichin,qui a PflccacQ forcicuseft nuncupacionem,cuiroftro
iudices magnopere ailimilari . AJia infuper Ipirenar fpecies,teres,parua, ac pra?-
longoroltrQ.VQcataTocomichinjnecnonCoIomichinoblonguspiicis, ac par-
uus,ac Achiyomichin prorfas fimilisiiii,quem gibbumvocanc,fed duTerens
colore , qui hmc ruber eft .

DeManati. Cap. LIII.
Habetur fupra lib.y. cap. 13 fol. 3 2,3 .

DePifcibu$,qui nauigantibus in Nouam Hifpaniam occurrere

folent. Cap, LIV.

NAuigantibus inNouam Hiipaniamfolentoccurrere,&facilioperacapi
Tiburones,vafti Pifces , &adCartilagineorum , Qbiongorumquc difFe-
rentiaspercinences,quiadeovoracesfunc,vcIngencem Duandoquecanem-aTi-
buronc abfumpcum ejufdemq;, pofteriora vtraque cruJE, vna cum nacihus vno
morfu ablaca complures le vidine ceftentur , referantque, lanienis cultrum,ha~
mum pra^grandem maximamque Taunni capicis partem ii\ ftomacho alterius
fimul inuencaQuin cradicurinpecuIiarimarisrecefTu feftiuiflimusde iliis io-
cus , demitci videlicec , incegram equi parcem quarcam, vc adeoaqua? extimam,
adaliquocpalmosnonaccingeretfuperriciemaccurrere niJiilominus ad obcu-
tum>&olractum canra pernicitace, & impecu Tiburones, vcfiltu ex aquis
prorumpentes medio in. aere carnem , &ofla ipfa non minori facilitate efrra&a
fbrberent , quam fi quis la£tucam difcerperet. Horum Tiburonum capitibus ,
ob afpericatem ingenicam fupirfi adharrenc adeo pifcicuJi,quos Romeros vocat,
vcnulloconacu eosabigere poflinc, llli vero dolacx pra?da* porciuncufis, qua?
plerunque per ricftusTiburonis effugiunc,vicl:um fib; qua;runc:Hique ad curdo-
rumdir?erenciaspertinences,graciguftus, ac faiubris. Quid numerem Mu-
gilum alacorum Curbam , & aureos Pifccs, eofdem cgco infequentes Pelago, iu-
cunda?,atqueopcima?aJimonia?, quos in Anthiaefpeciesfortaifisaliquis referac,
aut Oelphinos Toninas vocatos,maJi inter Nautas ominis,&: proceUofum tem •
pus pradagientes , marinos homines,trabcs prcelongas,Porcos, PagrosRaias,

Bai-

8Sr -F R A N € I S C I F E R N A N D E Z

Ballenas , icolopaces , & aliospermultos in mentem modo non venientes , qui
mihi iemel tantum in Nouam Hifpaniam nauiganti caiu fiint oblati .

De Pifce Tauri forma , qui a Chines Oceano delatus eft .

Cap. LV.

Plfciculus eft vix duos palmos longus , fed pinna cauda? inftar fex pene pro-
lixa digitos; corio mte&usdurcfufco, fed circa ventrem candenti,&
vbiqhepentagonis;fexar)guliiuediitin6cofiguris,os eftminimum,fedlongiuf.
culis munitum dentibus,oculi magni , pinnas circa aures bina? fatis parua?,
quemadmodum Scalisdua*, quarumaltera circaextrema ventris cftialtera_,
vero iuxtapoftremum doifum:mirum eil in hoc piiciculo duas prominere iux-'
ta frontem fpinas acuminatas infradhe duritiei inftnr corniculorum, ac totidem
alias eadem magnitudine , & forma , circa ventris poftrema ; carrerum de nu-
rrimento aut natura eius nihil adhuc memorandum habeo, quod tradere pof-
fim pofteritati , nifi pandente fefe quotidie amplius 'mundo, antequam morjar
quicquam hifce meis icriptis adijci poiTe liceat iperare .

Te Cuitlapetotl , feu Pifcicul© lacuftri ventris magni . Cap. LVI.

Pliciculus eft digitum longuSjCraiTuique, ita vocatus,quod ccenofis aquis de-
gat , & ventrem habeat proportione corporis rriagnum , fuici colons.VuI-

garis alimenti , & Mexicanis lacubus familians.O . N . , *

■

Finis V- Traclatus Hislori<e Aquatilium .

TRACTATVS SEXTVS

DE HISTORIA MINERALIVM NOVAE HISPANIAE

Hic traftatus conftat 3 6. capitibus, quorum 2 6. habentur fupra,"
Volumine 1 . lib. 1 o. capitibus , & folijs infra notandis.

Cap. 1. DeChimaltizjttl,feulapidefpeculari.f*Ib.cap. l-foLil&

Gap> 2. De C hapopotli. cap. i.fol.116

Cap. 3 . De HoitKjtzjltetl. cap. 1 8 f0l.-$ 4 1

Cap. 4. De YchcatetUfeu lapide Goffipij. cap. 1 5 fol- 3 40

Cap. 5. DeYzjacxalli. cap 16^/340

Cap. 6< De T lanexillo. cap nfol 342.

Cap. 7. De T 'apachpatli feu hepatis medicina cap. 1 9fol 341

Cap. 8. DeYztltlapide. cap. i4fol.$$9

Cap. 9 . De Yzjatl,feu fale ingenere. < caf~ z$fol 3 43

Cap. 1 o.

WST. MINERAL. NOVAE HISP. TRACT. VI. «,'

parsperm.cccurcxcolar, ficcacTred [p fc r in , ? ^ ^" ^*3' Ccmi,or

Cap. „ ^^^^^^^,3^3^

TEccad,feu lap.s Ticacl lapidis alb.genus eft.quo vfto vrumur p.clorcs ad
albucolorem expr,mendum:quamu,sCh,maLad vocaro^cancfore cedac
Cap. ij. DeTequi^utlliUrum. vb.fuf.caf.^.fol.^

Cap. XIV. DeTecuitlatl.

SCacuric Tecuidad nonnulliseiocis Allu« MfeicaniJacus perfimilis Lo
& iummas ftacm pecc aquas , vnde exc,picur,verr,curc,ue retibus uc™
aggeraturpafis , Ind, excraclum , & pauhspcr Ilccari permiffum ad ol * efibr

manc.nplacencu]as:rur/uscxponitu.rP/l1Crbisvircntimu fim7, r
doncccx9u,i7te arefcat.ita rcpon.cur.vc ^iEK^ wnnpoutnnv,

n l- n > * u -> VL c''iciisin annirantum vnms vium •

ynaqua^que Iimi huius vormca pecufiarem IbrtiturDominum , cui mille au-
rcos mcerdum ^annuos rcddar: fapore eft cafeU quo fumpficapmi W fonlno-
men, ied minus graro,& cccni quodam odorc : color ,dhuc rcc ncfcvancu auc
v.t.d.s , fcd hmoius ,nueceraco,e viridi nempc verge f ,n n «um , S «i
gua porconc , eademque affumpra loco falis, condimencuela z K a t TL
eo paranrur placenruke , improb, fu„t,ac ruft.can, cibi , & hoTvcUo conYtarS
pocer.quod cum H.ipanienies Colon, nihil quod ad pa ac del.c t fZ ffi

Sclu^^

Cap. XV. DeTIafeuitl.feuRubricafabrili.

QVod Mexicani Tlahuidvocancnos Arabum *muIarione Macram , Lati-
-rirA Tm f"briiem 3fPclknc • Scnus eftpallentisTeiw^u.

que pari dbf tl™ "m * Vcft,SIO/ndmc colorem ^vchspktoribus^dium -
que parietibus , ioioue miiciendis coJore .

TPIIIT A , CaP' XVI' De^tlii!i.

„i HT plS gCT eft Cerr? in "yfecaru regione vocata huiusNo

uajHiipam* pra>cipue eiFoiT^atraA^uapicrores eidecoJon imitando

£ft£ /?CiUr ' ' n Ia pareCUf aPud eos acramenti differemia vccata OcodiUi
ex rumo ailuiarum Pinus cuiuiuis,nuncupnte patria Jingua Ocori,vnde nomen

M acra-

t

90 FRANCISei FERNANDEZ

attameato/vftarumnempe fumus in vaforum opertorum cauitate in piluias-
coit, quas demum derafas in iuis empor. js venundare trcquencer folent %

Cap. XVII. DeTccmxtli.

TEcuixtli ,fcu Terra lutea Ochra: eft ipecies inficiendis tecl:is,camerifq-uo
idonea, qua: iocis qmbu idam hnius Regionis vberrime proucnit ,

Cap. 18. DeTlalxocotlfei<Terraacida. ^vbifup. cap.z6.fol.341
Cap. 19. DeTicatlalhJeuTerraalba. cap.zj.foh^i

Cap. 20. DeTecjuixqmlulyfeuNitromrum. cap,^6.fol^i
Cap. 11. DeTecocaLuitl. cap.zo.fi 7.341

Cap- XXU. De Tecuixtli, feu colore luteo .
Enus eftTerra?,cuius fumo condecorareIndidenigratastrabes,ca;terafq:
maceries folent,atqi mficere rudes quafdam, & modici f iimptus tabellas

Cap. XXIII. DeXicsItetl

OcqG: aliudcandidum,ac mineralepigmencum.Quoxicarre vocacum,quo
L primum res ilhnuntur , vc alij defuper appofiti coJorestenaciusadharre-
icancnec valcant facile deradi , aut vlJa violentia deleri .

Op. 2 4. De QuetzalytzjU, de hocft mentio. vbifup. cap. 7. fil-HJ
Cap. z$. DeL zjetl feu lapidejanguinis . cap. 6. fit 3 37

C ap. 2 6% De Apoconalli . cap. 1.^/336

Cap. 27. DeEz/ecpatli. caf.6$fihl7

Cap. 28. DeTlapahehuilatl. cap.nfihl9

Cap. 29. Z> 77*rt 'iloltecpatljeu lapidepiHo. cap. iofil$l9

Cap. 3 o. DeToll cayzjli . "*/• 1 3 /^- 3 3 9

Cap. XXXI. De Matlalxihuitl .

ITa vocant , cynaeosomneslapides, quales funt vocati Torcoides cyaneique >
fed praxipueviliores quoidam,qui videnturad praxiidtorum fpecies perti-
nere nul lam ramen eorum vcilem facultatem medicine. nofle funt tettati,ad hos-
eciam referendus eft, quamquam dilutior,quem XiuhtomoLin nuncupant .
Cap, 32. De 6{uetzalxoquyac,feu Plumafietida . cap. 1 o.fil- 3 3 P
Cap, 33. DeCoKftelecpatli. vbijup.cap.4. fol 3 37

Cap. 34. De LapidePhilippicarum ; cap.9- fil-ll*

Cap. XXXV. De lapide aqueo .

SAcrificus quidamoftenditmihigemmam etiam candentem, &ad chry-
ilallorum ( vc videbatur jpertinentem genera , inquamirum erat guctu-
lam vclut aqux interceptam , & parua contcntam cauitate femper tenere rora-
minis fuperiora;quoquemagisdeprimeretureoauidmsad fupenora tendere,:,
cuius epo naturaiemrationemadhucperueltigarenequiui.
C ap. 3 6\ De Ttehuiloth & lapide Cryslallino -vbifup. cap. 17J0L 3 40

I

II
ND I CE S

ALPHABETICI

SEX TRACTATVVM HISTORIAE

, Animalmm , & Mineralium Noua: Hifpa
nia: . & in primi> Tra&acus Pri
De Quadrupedibus.

»

*. -. - ■

■

■

^ ^ *<_ Aquatico. f. 15. C.o

rad.rtr . fol. n De Qnauhpecoti, , feu Melc De Acatech.ch.ctli feu Aoo

.' \ Montano.W.c.17 confncante fe ad Anmdincs.

De Anonymo Dc Qusuhtecallotl.f.8. c.10* fol lyCap.ij

«undam Animali.f.i c 9. DeQ.auhtemzo. f.9. c.z7 De Achalalacth , feu Pifcmm_,

Pe AWete quadrgem.n.s ar- T vorarnce. g ^, c

maro ct rmbus .f, 12. c. ?6 De Tauns, Vaccifq Qniuir* re De Ac.tli , fau AqucO Lepo.

De Ayo'orhm,feu Dafipodo g'on.<>. f.io.c.jo re f. 4I Cp0

cucurbitmo. f. -■ c. 2. De TepeMa«la .f.ir.c.?? De Acolch/chi, feu Aue rubeo^

^ n \ -^ . '"eil H J? ^epe M3xthato" • <"•?• c.18 rum humerorum. f. 14. c. 4 '

De Cacam«l, fol.i.,C ap.40 De : Tepeyr1Cuirli , fej_ Gano De Acolin , feuCoturnicCaquaW
Ce Canum qu.buldam peregn Montano. f.7 <,_i tica.f ,2 c. i?, '

nisgenenbus £*>*>&, De Tigri.& T alocelotf.f. 4,c. o De ^cohn.feu Aquatil.Cotur^
DeCaluanarepertaChalei.&DeTUcaxolotl.Auferarotun niccf. i<5. c. 10 '

de rcpcns G gantum OOi- da facie . f.?. c;8 De Ac^cuirzcari , fw Arundi-

DeTlacuarzin . f.?. c<5 [ ne Aquarili. f. l?. c. ,4

DeTlacoyotl, feuCoyotJ hu De Avxoyatctotl.f. 51. c. 199
mill.f..i.c,27 _> Ahuatototl, f,

De Cercopithecis.f.d.c.i^
De Cirli , feu Lepore . £2. c,j

H

De Ho>rz'acuatzin,feuTIacuac-

zirj Spinoio. f.i C.6
L
De Leone paruo InfuJc Margari-

tiferar . f.n. c.39
M
De Macame.feu Ceruis. fol.7.

Cap.zz
De Mapach, feu Animali cunda

prartenrante manibus. f i.e.i
De Miztli.f4.c1j

O
De Ocotochtli , feu Dafipo-

de . f 5.C.15
DeQztohua.f.tf.c.io'

rtri

DeYt?.cuintecuani.f.t2.c.?8 ca.f. 4'. c.128

De Ytzcumtepotzorli, feu Ca De Atototloquichitl , feu Pafle-y
nibusgibbrs. f.;o, c.?i re aqua:,co Mare .f.r7. c.io*

De Yizcumquani.feu.CanumDe AueParadifea.f 41,0.119

inrertedorc .f.4. c.ia De Aue alrera dekta adPhilip.

D. Yzquiepatl, leu Vulpecula, pum fecundum . f.57.c.22s
q<j* Alayzium torrefadurruj De Autbus qu;b_,da,n rol
a-mulaturcolore.f.r5. c.i8 maximi.f7. cij

__ Dealijspluribus AuicnlisAno-

I N D E X nimis ab ea lem prou,ncia_*

. . MilTis . f 5-7 c.226

Trafiatus Secundi ds Autbus. De Axoqu. a . f. 5 5.C a 1 7

De Ayoquatototl t,!ric.f.52.i95
A De Ayoquanrororl.f ^4. c.ao7

DE Aca^-^c^hoaa'!, feu Ane De Aztati, fiue Ardea canden-
Aquatihraucum fonan- ti.f.i4.c.5

M x

De

DeCtceto.f. 45, C 151.

De Ceboilotl . f.4?. ft! Jt

Pe CencontI»to||i, feu quadrin.

gentis linguis.fip. c 30
PeCenotzqusf.jS c.19

51, c.188

c.l?9

epazcullu-

PeChietoftotl.fi 31 c.80
PeChich.&li,f.i8.c.8
Pe Chtlcanauhcli , feu Anate_*
C hi llicolore.f. 2 j cn

DeOlotototl.f.5j.c. 05
DeOpip.xcan.i44. c.147

P
De Pauxi vocata Aue.fi $6. c»a*
De P^pauca, fca Anatefpleo-

denti f^i- c$8
De perutototl. (47X.167

C Dc Coiwot! ", feu Auc to D? Nochtototl,feu Aue . . .

C, C.c> loto.od. feo Aoo Cor. Dc C«i«o.tI«toco«.(.55.c.«, ^. ^ « ^ „ on#

BSSKS^V,! »J^tf>*; &§*£?&

De Ecatototla rera.f.»4, c.47 Dc Ocorzin-rzcan fija. c.W
De Ecatototl , feu Aue Ven- DeOvotzin.rrcan.f.4!

ti.fi.33. C95
Dc Elcoatototl. f.48. c.17»
epea,f.ig.»i De Elctototl , feu Aue SpiC*
1^,23. c.41 Mayzij.f.2 5- c.48
" /JeElotototl. U5.C.49
De Elotototl , f-4$.c.i 69
Deelototl .f. 54« c.»09

DcQnartaElotototl.t.)7.c.»i7 De P-catot .J57c**5
" ^" q ■ DePicicitli.f.53C.20o

De Guirguit , l&** 19 Dc P.p<*can , feo Aue fora-

H ci.f^.c89 .

DeHoaaonfcemina.fi 3. c.t DePipw.on.lcu Au.cul» fplen-
DeChilcoquip4ltototl.f 59.c.t83 De Hoactl», fiue Toloact./deit denti. f J* c-?°
DeChiltorotl lf^.c.38 AueS.cca.f.x^? ?*""*%£ IB.cu?.«m*

De Chiltototl . f.54 c-*>0 De HoaCtz.n , feu Aue fimilem Ue 1 lurimi» »^u»cuh» jn»

De Ctiileocoel.tVj» Ct84. nominiedervte vocem.f 15.50 n-m.s ab e.dem proiunci»*

De Chiltototl altcra .f.*4. c.45 De HM" alrcr*. r.z7.c6i m fiis .t.57f c-"< »

De Ch.q .atli,feu Nodua.fi30.19 De H< a ,htototl.f.*7 c.57 De Poxaqua . 1.3 j.c 9l

DeChiquatototl f.47. Ct68 De Hoe-,ocanaubiJ. ..,»5 €.51 .....>. ...

De Chochopitli. f. 19. c», De Hoc.ezanif , icu n.agno De Quach. ch. . »8. ctf j

Pc Cocho. Vutaci genere^ . SeurnoJ*i.c.,? ^^«clSo

fiol.44, ^S» f,^S^^&^■"^,l,: SDJ%g£SlS^ «Olrij*-

DcCochQaltero.f.44. C145 gna f.27C50 *->e >T ,„,.!. (mr 26

Dc Cochirenacatl %t*& De Hoilod.fiue Colfibi. 1x6. S6 Wtemt»pM.te+'.*6
Pe Cochitototl , fcu Aue flor». Dc Ho.lotl .tcrum . f X7.C.60 De Quapach WMjMl***

da . L*** I, '■ Oe Hoincell , feu Aue invur- De ^apa^eotoel .49 W7J

PcCocochatl.f.48. ci7i L ua.f.34C9« De^fUaperIa„nm, floc i£

Pc Cocotli.f,* 3I.4» ( DeHo!tfaIlotl.f.»5X.S* ^e Quatorom om . f.5 o.ci8tf

PcCocotzin.fM '44 DcHoimilantael. i «ucd» Ds^Quat^ •**£«,»

PeCocozton.f5i,c..^I De Ho:rzit^Uio Tepu*cullu- De Qnauhcilni. Lj* ; 9 7

PeCocozrli/feuAurculaLu- Ic . f.47- ci^4 , r , Dc Quauh.h.ch.l fc Amcnta
tea fjjco» De Ho.teitzilrototl, feu Au«-< cap1t1srubc1i.i8.c17

^SHW M ^4 varia . tXsT ■ ; - Dc ^^S>^o

Pe Colcanauhrli. feu Anate Co" De Hoiuirz.lpapalotl.fa^ c.55 c^ ]W*'"^K($*e$
Vtutn,cum Mexicanarum co- DeHuexo.otl, f.^.V gSSSSS:^^

i>^^^ peu-ti.fiai^ g|sata^«.w

^•SS^f* 8e0CnbUS- De Mcucanauti.feu Anate R^&tS*^

" lunari.f45.c^5^ Dc Quetzaltototl.fcu Aueplu-

De M.acarototl, feu Aue gcr- marum diu.tum. t.i j.c>

tninisMayzij.f30.c77 J;to-

De Mocotototl, feu Aue quy De Tarac.f'50.c.iK5
alitur herba vocata Moco- DeTechidh.fi37.c,no
q!irl.f.3..C79 DcTcchictli.hsi.c.jpj

DeTecolor:.i.35.Ci02
De Tempatlahoac alrera

pe Colrotl , feu Auicula inflc-

xa,f.i8C-0
PeComaltecatl,f.i9.ci£
PeC0ncanauhtli.f28.c66
Pe Coxolitli , quam Phafianum,

PatHum vocant ,f 25.C.40
pe Coyolcozque, feu Collifo- De MotmOt. f.S».ci9'5

nali.f jg.c.14

feu

198

P« CoyolrototL f.44.e.J49 De Nepapantototl . f 40. ci 27 Aue |»t. roftr 1 . Uo c.73

De Cozcaquauhitl^o c »7 De Nexoho.tzill.., , leu Hoir.1- DeTeoauhto oJ f.jx. c

Pe Coztototl , fcu Aue Palli, lincincreo .fcj i.c«a R^J^^^SsSSffin, ,4

dafzgcaS DeNexton.f31.c8? DeTequ.xqu.acaczanat.U..34

PeCoztototl,fcu Auelutca.fgl, DeNcxiocotl.i.i».c«4 DeTetzompan.t38.c.ji5Dc
4> C-MP

DeTlacahoilotl .f
D-. Tlacrq auhtH J
D. Tla|4catl,feu.

rano.^4. c cj
De Tliicninoiro!-

combufta . f.j 8'
De Tldlqmpatl»
De T anquiquizt

fere fib lante . f
DeTlapalchichi,

tnce robea. £3
DeTlapaltototl.
DcTlaquaihrri.f
De Tlaquiloltotot

piaa .(4J.C.I,
D.-TUtepetlachji

de faxorum- f,j
De Tlauhqucchu
DeTlauhque^h il.
De Tlauhcototl , f<

cinea.f.4?.c»4i
De Ttauhtototl ,

bcaf.51c.190

De Tloth . f-49- c »7
De Folocatzanatl, i

iunceti f 12 c.jrf
De Tokh quatd, fiue

iunceti.f.j6\ci07
De Ti.lcoiri.jCtl» 145 c-
D- To'tcco'.ccti< fcen-i

Ane ftertnce i < C ti fcj
Dc Toquilccyotl . L44 c.
Dc Torec jleftli mare, fcu

xcar.au htU,ideft Aue Ll

ri.fio". c 05
DeTuputa.f.5<<. C.Z2»
Dc Tozcacoith marc, feu gut.

turispaU1di-f.37.c1 IX
DeToicacozricf.4z.c1jj Dl
DeToznene. f J8.C117 u.

De Tznahoei . f. ix.C j 5 DcY-

De Tzanatltotctl , feu Aue_» caodc

fimili 1 aut congencre Tza- los.f.jo,

natl.f.ai.c.37 DeY*air>az

DeTzinitzcan.f.42.c.ij5 De Yxtezcatc

DeTz1mucan.iijc.4j De YxcuiCi.il,

tte Tzitzicui'otl.f.3Q. c 18 60.U9.c71
DeTzitzihoam3je.t.j5.cio4~; De Y*quauhrli . f.j4
De Tzonyayauhoui n*arc, lcu De Yzractzonyay^uti

Aecapins vanj.f jo". c.iotf Aue varij Capitis. f a8,
De Tzonyayauhqui tatmioa^, Dc Yztadzonyayauhqui.45..

fol.?7. tap.109 -

De Tzonyayauhqui tertia_,, ' _>——_— ■

fol.40.c3pj 23 i I N D E X r^

DeTzopilotl,fiueAura.f.37,nx . * *!■ " .. . D „,, De*

r x TraffatutTerttjdeRepti- D.Pct».

De jfalcuani, (cu Aue arenam libut. co. f.64

deglutic t;.f.J9. cin

DeXiquipiltototl.f.54. cxi» A DeQuatapalc^

De Xiuhtototl ,feu nerbarunu "pv E Acalterepon , feu Mo- nc Mexicenfi,

Au ,f.39.ci20 I J noxilomicronato,quod DeC^uauhtzicatlin

DeXochitototl,i.?9.cia2 priuanm Taroacuilcahuya-. tre formicarum.

De Xochitototl aiteia lcuAue vecant.fol.j8.«apu

C -. De Corotott *, feu

J;! cacalorl.fen Coruo.<*8.ci74 De CucchtororJ , 1 5 4-c,* 14

Pe Cuitcuitzcatototi.f.^j.c.soj

D
DcD*ic,f.$<5.c,i20

I £
Dc Ecatototl , feu Aue Ven
ti.f.a^e.^tf

DcBcww/.wri.tM. eU? ^fSSSS, ^* t>£c

pe Caca JototQtl , feo Aue Cor

uiua,JLjP-c-,8z'
PeCacatotol .f. 5l'C 107

peCaquWtotol.f, 55 c' ZIS*
p^ Caxeaxtototl , f 46. c, J59

OeCtceto,f. 45, C 151.

DeCehoilQtl.f.4?- c*" 3Z

DeCencontlatolli.feuqnadrin. De Ecatototl , (cu Aue Veiu

gentislinguis.f2Q.c3P tiff.jj, C95-

Pe Cenotzqu' . f. 1 8 c. 1 o Dc Eicoztototl. f.48. c.i 7*

|ue«,f.i9 *i De ElctototJ , feu Aue SpiC*
1,53. c.4r Mayzij , £2 5 c.48
.51, c»88

|c,H9
lepazcullu-

pe Chietottotl.fi 31 c. 8»

DeChichiaii,f.i8.c.i8

Pc Chtlcanauhcli , feu Anat<L#

Chillicolore.f.2j cn
Pe Chilcoquipaltototl.f 5Q.C183
PeChiltorotl f,»*. c.38

Aue lo- D? Nochtotoi?? .c8&. f

A fauc+t*^ *******

De Nopaltenc"' °u; -{77- c-7 ,
r* r tla, <eu A^uam.tra-

D? Ococ .lin ,•*£" c,9

I ,f(|l '7«. C.JO
taoa.f.3*.<.8 i^^^o Jacurtrf

OeOcone-Ctl ... .
D^Oconenctl h ' feu manu coc-

rere«

De Ocotzinitz<
DeOlocotoci.f.5

DeOpipixcan.^hu,;1-^9. c..4
•" rf d, feu G-rynjs.

DePauxivocar
DeP.pa^ca,;»'euScarib£o la-

dentif^- « ,:",
Dei5erutototI2t,'-./-79.c.iS

De P'calotl .
DePicicitli.
Dc Pipixcar

/)eElotototJ,f.V5-C'49
De£!otototl, f.4$.c.i^9

Deelocotl .f.54. c.1.09 ?* p-^wr><;78- c.i r

DequartaElototocl.<.57.C.*Z7 £ J^;fc»dUo Mu<c3pa.

^uofa faci« conftaa-

DeGuifguit,f.5<5C2t9

DeHoaaonf<*mina.f.?, ««/Wsfi^fr *! ?*?
De Hoactli, fiue Tolouct.i/deit ^ denti.f • ' c

f.8o.c.?7

AneSicca . f.itJ.c.5?

DcPitzma

allin

De Hoactzm , feu Aue fimilem De jjuri,^.^ f ^ ^

.ffij.tea.fW.c.4|
Depoycolin.».8o.c.i8

■yamenn ic hin . f.Stf.c 50

Dr

V jcuftri venrrlsmagni.f 88.5 5

Pe Chiltototl . f.54 c.2»o

PcCi».lto?otl.f.53 C,t84. no-niniedente vocem.U5.50

PcChiltototlaltera.f.i4' c-45 Dc Hoftiin altcr*.fc»7.c.0i

Pe Chiq iat|i,feu Noaua.fao.19 De H' a 1htototUt.7c.57

Pc Chiquatototl f-47- ct<58 De HoexocanauhU' .r,*5- «-51 ueyatl.f.8o.c.io

PeChochopitli.f.i9.c*j Di Hocitzanatl , ,eu n.agno ue *£ultiape.oti, fclI micSU>

De Cocho Piittact gencrev .'• SturnoJ^i.c.33

fol.44, Cap,i45 De Hoexatororl , liue Aue Sali-

PcCocboaltcro.f.44. c,i45 gnaf.27c.58

PcCochircnacatl.f.4<5c,i6Q De Hoilotl.Gue LoIudi. uo.50 .DeHuitzitzilmichin.fSo. c46
Pe Cochrtototl , feu Aue aor». De Hoilotl itcrum , 1 Z7.C.60 M

da . C4tf,"ri<Ji fi Dc Hoinctll , feu Aue intur De Malul]is . fg2 c l?
PcCocochati.f.48, ci7t K -. UV f'?1:c,?tfr * DeManaei.fS7.c53

PeCo<Ptli,f,2 3.C42
Pe Cocotzin . f 24. C44
PeCoco?;ton.f52,ci9fc

Je Huitz?rzi!mif hin.f R3. c.34

Pe CocozrJi , fcu Amcula Ltt-

teafjjc^j
Pe Cokanauhrlicioatl. f.i8. 64
Pe Colcanauhtli. leu Anate Co.

turnicum Mexicanarum co-

1rFe.f.49,c.i75
peColcuicviiltit . f, 1 9. c.25
pe Colm aliquot genenbus.

fbl.2*.c.39
pe ColtotJ , fcu Auicula infle-

xa.f.i8c.o
PeComaltecatI,f.i9.Cil
peConcanauhtli.f.28.ctfc*.ian

ua . f,j4-c»9°\
DeHo<rlallorl.f.25.c.5a meei.De Michpillin , leu Ouis pi-
DeHoitzilaztatl.U7.c.tf" 6 fcium. f8l. c.2.5
De Ho:tzit*ill»o Tep.Veu ^ Q

J*.f.47-c.io4 rrjetuf eflg^ Dc Ocuilizrac, feu Vermiculie
De Hoiuirzilrotot^ candidis.f.79. c.tt

varia, f.»tf.C54 p

DeHoirzKzap? fc|| sipantipci . DePapalomichin.f.84. r.37

De Papalomichm .f.8<5. t.47
De Pifce Tauri forma.qui i Ch{-

De Hucxolotl^ 1Q

De Izana/: :

De I N D E X

fraftatus Quinti de Aqua-

ttltbus .

E Acacana, fen Pifce Gfb-

PeCoxolitli.quamP^

Patrium vocant .**'um q»o-
Pe Coy°lcozque. ne.f.;i.c.i De Acacapallin .f.85. c.43

nali.f X9.C.5'

U bo fol.85.Cap.41

nes OceanodelatuseO S8.5.5
DePiicibus, qui nauigancbjS
sn nouam HiTpanfani OCCUU
rerefolent. f.87C54

Q

DeQuarfti.f84.c3tf

DcQuetzalmichm.f 8tf. C.48

S
DeSerra Pifce . f.85. c.42

T
DeTapachpoxcauhqui.f 83 33.

De Acipaquirli . f.84. c.39
peCoyQlrot'-1 hin.f.73. c.15 De Acuerzpalmichin f.85-C44De Tenex^ichin , feu Pagro.
De Cozcaqi'"' di • f 72" c 9 De Alofac, Lupeatie Maris Aa- fo' 86 csf49

peCozro"' £ ftralis .f 85- c.40 De Ttptchacai;in. f 82.0.28

da,f.2 "atl »fcu Araneo ven> De AcocUin^fcu tmagine-Co- pc lexcalnanacatl , ku im-
pe Co gb

golipiieo . f.83, c.j2
sTUciirtiiChsn . f 83. c.j

X
eXilmichin, fenPifce'
lo.f 83 c.30
.• a.i- i.cii; 1 quauhna'
u . f.83. .31
)e Xiomicn.n Mexic?

cjuam noftri Tre

canr. . f. 8i. c.26
DeXoLinpncapac!-

chamiaij cofon

t'ol.79 c.ieS
DeXouuilm.f

f

DeYayaunqu

li.f.So. C.2
De Yacapir

tenuisna
DeYacap»
DeYzcat
DeYzco
De Yzc
i.Si.<

Tr

—

«Bo5

*d

?*

^