-. f^.:^'r^, •« { ^ l-«..t/i ^:v T*Äwefc\ Scholia Osnabnigcnsia in ^ ♦ Chloridem Hanoveranam, w ^ 2\x\ä^t imt> Bcrid^ftguttöCtt, 'unfrc t>atcrldnbifc{)c ^iova bcfrcffcnl>; mit eine l^o^fl nof^toenbtge unb wichtige Bitdabe Chloiis HanoTcrana ''^^ha^«?^^'' S» S. S» 51 » « n ^ t. y./. ^gr^^>*^ Qnidqnid essentia dignnm est, id etiam scientia dignum, qaae est essentiae imago. Bieo. in tut Stacf^orfl'fd^en fBn($bk Äenntnif tcS SSaterlnnbed gcl^ort bcr ©Ijre t>er Aktion an. (5 f) 1 0 r. >ö a n 0 0 e ry. 3((§ ivit t)cn ©runbrif unb bie 2(notbnun fteltung berfelben mdt) ii)vet SSenu^ung im ^auö(>alte, in ben lanbwirtf)fd)aft(. ©ewerben unb in ben Äunjlen, »on Dr. &. ^r. «85. 9}Jci)er. gr. 4. ©otttngen 1836. 1=^ _ 4 - nid)t bic ßaubbroilei £)§nabv. gemeint,) unb üon biefer in üegetabiUfdjcr ^'m\i6)t üieUeidjt ()6d)ftcn0 bie ^drfte, tfjeilö biircl) eigene üon un§ mit unfern ©dn'ilevn baju angejleUs ten (5]ccurfionen, tl^ciß buvd) bie tU^m 9Kitt)ülfc funbis ger unb für biefe§ gad) beö SBiffene begeijlerter greunbe, benen wir i)m offentlid) ben n)nrm|^ert S)anf joUcn, wos bei wir im deiner bc§ 2)iinfel§ unb ber Tfnma^ung be» fcbulbigen, in fo fern wir, unferer . ber ^Kcmgelbaftigfeit unb UnüoUilanbigfeit jeiben. Sflux bann erft, wenn bie ©pesialfloren berjenigen <^a\xpU ßanbeaabtbeilungen, bic mit ber ^änabrudfdjen gegen bie (ii)lox. ^anoü. in gleichem SSerbaltniffc j!eben/ cingefanbt toorben, !ann ber S^abel einer etwaigen UnüoUfommcnbeit befeitigt werben ; unb babin mu^ bie Äenntni^ unfer§ SSoa tcrlanbeS jlreben, ba§ foü unb muj5 bie bocbfle ^bre ber 'lbannoüerfd)en Nation fein, bie fowol)! in finanjieUer, alö aucb in fcientififcber , fo wie in ofonomlfd) 5 unb tecbnolos gffc^ 5 :pra!tifd)er .^inficbt mit'gug unb Sieii)t tooUcn Tlns fprucb barauf macben fahn, ^atU W Ql)ioxi^ ober haU kn üielmebr bie, unter beren (Sd;u^ unb phf)ut fic inö geben tritt, bic SSotano^bi^e^^ ber angebeuteten Sbeilc be§ Ä6nigreicbe§ offentlid) aufgeforbert, an ber SSegrönbung unferer SRationals(Sbrc t\)ati^cn 2(ntbeil s" nebmen, fo würbe man bcm erfebntcn ßiele fdjon weit naber gcrücft fein. 2)ocb man erlaffe cS un§, ie^t in biefcn ©cgcn? •) "Nonum prematur in annnm" — bcfonbcrt ba, wo bec o6ers f[acl)lid)c asiicf nid^t genügen bacf , wenn eS auf bie ®$te bc« SSatecIanbeä anCämmt. — 5 — flont» Jveifer ctnjugc^cn-, tvit wollen oielmel()r unferc oben oufgejIeUte SSe^auptung mit Scweifen belegen. 2(lfo — tu Qf)loxih ^anoüerana ifl unüoüjlanbig, unb muf e§ fein, weil tk taxin begvifenc .Öönabvürffdje %loxa nrn ooHllanbig iff. Sene fül)rt für t)ö§ ganje Äoni.qveicb ^aiu noy^er 501 ©attung auf, unter benen 2106 üerfcl;iebene ^Jflanjenformen begriffen finb; biefe entf)Qlt, fo weit unfre Sorfd)ungen hi^ je^t gebrungen finb, bereite 374 ^attnni gen, unb xodt über 1000 bloä .^banerogamifdje , nlfo — bie .^otfte ber unferm ganzen SSaterlanbe juget^eilten ^flans jenformen *). 25ie ß^lor. ^on. bagegen jn^lt bem ^urs k ID6nabr. %lova betrcffcnben, (S^e« wacbfc ju be5eid;nen unb nambaft ^u mad)cn, fonbern b(oö burd) 359 berfelben bie dljlox. <^an., in welche unferc winjige, eingefd^rumpfte glora ei;i9cfd)Ioffen if!, 511 erweis tern unb in ctwa6 ju ergangen, ein fd;lagenbcr S5cwei§ ber ^Cutbentijitat beä au^gcfprodjenen, wicwol}l ctwa^ breiflen S^abeB. (?§ get'd)iel)t biefe^ einer SöegeS — fieiflben Umjianben gema^ frud)tbar, fie iji reicl), fic ifl f)oö)he: gabt ; gültige 3eug«n ftnb unter anbern : «Seltene unb mer!würbigc 50?on|lrofitaten , glüd;tlinge an^ ©arten, bie ftd^ "wie weit" üerirrt i:)aUn, SSarietaten, bereu eine uoc^ in feiner glora erwähnt werben ijl, £)rcl)ibeen, bie bie ßbto'^- «^anoo. für bie fübliclje ßanbe^balfte auffpart*), (obgleicb unfer £)Snabr. S5oben jur ^rjeugung auggeäeid)? ncter formen au§ ber 20jlen Älaffe fowol)l Cebm, atS *) SDie 6l)lor. ^ano». unterfd)eibct eine nötblidbc unb eine fublicf)e 8anbe6f)dlfte bcö Äönigr. ^annoo. wetmöge einet unter Sraun^ fd)ireig unb >&annoü. bucd) m^ OanaOc gejoflenen S^cKungölinic — 7 — Äal! genug cntf)a(t, wk &a6 nrtd[)(lel)ent'e SJersetcbm'^ au5= iüeifen wirb,) unb enblid() eine ^flönje, bie nod) nid)t in ber 6f)lovi6 yorfommt/ unb bi§ je^t nur f)icr aUein (im ^änrtbri^tffd).) h^ohaö)tet tt)orben iji. Sßtr fef}en unö ge^ notljigt, aud) I)ier nid)t aQe6 ©in^elne urnftanbliclj aufjus fu^H'en, fonbern wir beljalten etwa6 juruif für hk künftige »^crauägabe unferer "Rudimenta Floi-ae Osnabrugensis.*' Hnb nun — um wteber auf ha^ fraglidbe 2ln\t ^un^ Uh. 5U fomnicn — liegt ein foIdK§ 2fmt im 5iu-)lentl). ^§n. ? — er füblid^e Sbeit beffelben nimmt mit feinen S5ergen unb ^ijgeln (üorberrfdbenb im Dormaligen 2(mte SSM.) fajT: Vs be§ S5oben§ ein , üon ben übrigen ift % gut bebaueter S5oben (üertbeitt unter SBittl. unb ^unteb.,) unb Vs bejlel^t au6 S5rü4)en unb Sflieberungen (mit aus 9enfd)einlid^em Uebergett)id)te bc§ üormaligcn 2(mte§ ^uns Uh.). — X)a auperbem bie &)\ox. »^anoö. it)re p'i)i^tolo^U [eben ©treifjüge in anbere, ibrem "Kmk »^unteburg mit^ telbar ober unmittelbar angranjenbe ©egenben gemadjt i)(it, j.aS. bei Äalge, Riffen, ßnger, SSiffenborf, SBellingbolt^ *) SS. Ubbelof)be'8 ftatiftifd^. Sle^e%tot. vibn tag Äörtigrcid) ^an= nooer. »&anno». 1823. «f). 2). 2C. ©onne'ö Scfdimbung bcö Äonigc ^annoo. ^m- d)en. 1829, 1830, 1834. gcicbr. Sotnbüifö Äatte beö Santbvoftci : SSejitfö Öönabc. 1829. ♦*) See S(dc{)cniiif)alt bcö güi-ftent()umö Oönak. faft lidna^e 43- 44 geogvapf). cn 'SSliiUn. — 8 — l)aufen ic. — warum gibt fic batoon md)t cbenfaU^ bic SRamen ber 2(mt§bcsir!c on ? — ^aufigc ©fanborter finb ongcgeben (bic Q^oxi^ ja^lt bercn im ©anjcn 19,000 l)er) in ben gur(!cntl)ümern ®rubenl)a9ert , ©ottingen, Äa? lenberg, unb mitunter oud) in ben gürjtentb. ßaucnburg, £)jlfricpranb', im ^er509t{)umc 25remen, warum Bei biefen nid)t aud) bie ben SBot)npIa^en ber iiüxUn SSegetabilien refpeftioen 2(emter genannt ffnb, laft fid) nid)t leid)t bc« greifen, eben fo »enig, warum in einigen ßanbeäabt^eis Jungen bie 2(ngaben ber gunborter bi6 jum Ueberma^c gel)auft finb, wofjingegen anbere bamit auperjl fpadic^ bebaci)t finb, obgleich) beren mit leidster SKübe me^re ans gegeben werben fonnten? — ®ebt nicbt baburd) ein bc-- beutenber 3ug in bem botani^d)m Äarafter ber einen ober onbern ©egenb ftdjtlid) üerloren? — ©enau genommen, ^attc bie (5l)lor. .^anoö. , um if)rem gwecfe , i^xcm *(ufa trage, i{)rer boben S5e|!immung beffer ju entfprecben, nod) immer etwa§ mebr in§ ßinjelnc geben bürfen, o^nc fiel) ben SSerbacbt ber Ä(einig!eit§framerei jujujieben. ©ic mag in bicfcm fünfte wobt einigen 5Kangel gefpitrt b^ben, fonjl b^ttc fie in ben "S^acbtragen unb SScrbefferungen" nid?t fo mandjen ©tanbort bei ben "KttiMn-. ©rubenbas gen, Äalenberg, Oönabr., unb gan} befonberg bei: Äjls frie^lanb, SSremen, nacbgeliefert. Sugt man nocb f)inh^f wie fie Un ^)eregrinirenben ^flanjenfammler öor unfid()ern unb unrechten ©tanbortern warnt, ju enge ©rangen crs wnUü , ba§ S'iid^t = SSorfommen einiger ©ewadjfc on SBobnpla^en, bie 9K6nc^, 9Kerten§ unb Äocb, 9?oUe, SSluff unb gingerbutb ibnen anweifen, jeigt; fo wirb man e6 nid)t üerfcnnen, welcb« Sorgfalt fie für bie S3eridbti» gung ber ^flan^tn^eo^tapW unferS Ä6nigreicb§ ju tragen, für notbig txa6)kt bat 2fm fcblimm|!en fommt tie SSrauns fd)n>. gfova beä ^. Dr. ßad)mann babei weg; biefe jablt nid)t allein 4 ©rafer auf, bic nad) ber Ql)lox. f>an. bi^ — 9 — ic|t an t)cn öitöcgebcncn ^la^m nod> nid)t gefunbcn »or^ bcn, fonbcrn fic fu^rt fogöv 23 mcrfwurbigc ^»flönsen öuf, bic ''weber im S5raunfd)tt)ci9fd)en, noc^ ^anno\)erfd)en n)ad)= fen"*). — £) Sße^! ^ie aSraunfc^weiger §)flanäenfrcunbe mögen Sraucr anlegen, — i^rer gfora fmb bic felteni^en S3(umcn an^ bem ^ranje genommen worben. — 2Bir ftnbcn, ba^ bie G^lov. ^an. i^rcn ©dEjarfblicf aud) öuf Socalnamen geridjtet ))at, beren feblev^afte £)rtl)09wp^ic «nb entjlellung fte üerbejjert, (waS aUerbingS bei bem SSorfommen unb Ul ber SSevbrcitung ber ^flan^en erfor? betlid) ift;) man wirb e§ un§ babet nicbt übel nehmen, wenn wir un§ aucb einiger Äorrefturen crbrei(len. 2)em5 nacl) öerunjieren SÄangel ber befagten 2(vt, mögen fic nun üon tp^ograpbifcben SSerfeben, ober üon SKiSoerftanbnijTen wegen einee fauberwalfcl)en ^roüinjial ^ 2)iareftS l)errub«n, ba^ gro^c genannte SBer!, unb wir!en ftorenb auf alle biejenigen ein, bie mit ben 2o!alitaten genau befannt finb. ©0 ijl aBbann "£)jierwalb" im Sj!enwalbe, "^affebro!" in: ÄevpenbroC, "SSerglob" in: SSorglob, "ber ^i^pgels berg" in: ^üggel, "ber ^iefelberg" in: ^ie§berg ju an? bem-, einen fleinen Q)iefel6berg (sie) fennen wir gar nicbt, cS m6d;tc benn bie SSofcbung beS ^icäbergeS binter ber ^üeräburg bamit gemeint fein. — Paris quadrifolia L. foU "im ©troncmberge hei £)Sn." wad;fen; wer fagt un§ ÖH^ njO — ? — Anemone Pulsatllla L. "auf Un ©anb? ^ugeln binter ber ^a))iermül}le Ui £)än."-, um ^§n. bes finben fid) jcbod) 3 ^a^jiermüblen , bic auf üerfcbiebcnen ©eiten ber ©tabt liegen, vo,dü)e ifl bie red)tc? — Scu- lellaria minor L. "auf t)m ^Jjgcl bei ^6n. neben einer £luelle"j aber auf welcbcm ^ügel? — Staphylea pinnata L. "jwifcben ©ertrubenberg unb ^§n."; i|t W^ ^a^ fefu- larifirtc Siionnenflüjlev gemeint, ober ber S5erg gleic^e^ 'Sla^ ') Sodd — adbac sab judice lis est. — 10 — mcn^? T)tx ^uf bcffelben 9e!)t jebod) 6I§ nn bie SJiaucr tc§ ^afct^or§ f)inob. Ueberl)au^t foUten in einem t)oir= ftönbigen ^flnnjen = 9Jepertortum bie ßo!al = 2{nbeutun9en nie fo unbeflimmt ffi^jirt l^ingcwovfen »erben, wie : "3n)i= f(t)en £)Sn. wnb ßotte, gwifcben SSJJeUe unb ^erfenbrof, 2tt)ifd)en fÜZeUe unb £)§n.", befonberS wenn noci) Srtfd)af= ten, ganbguter, ^olonöte, Raufet in ber 9^al^c ober gar fcajn>ifd)en liegen; ebri)art burfte fo etma^ wo()l wagen, er war bto§ ic. Äurfürfll. S5raunfd)W. ßuneburg. S3ot(ini= !er, üon einer d^lor. •^an. erwarten wir (aut ber nnge^ Qthemn JKclationen in ber jeljigen B,dt etwa§ mebr. (53 ijl — unb bleibt nun einmal fowobl. l)irtfid)tlid; be^ inteUef= tuellen alä be§ materiellen Sntereffe'S ein unerla^lid)e§ (5r= forberni^, moglid^tfl: genaue ©tanborter, bie nad) bem ©ropenüer^altniffc ber einsclnen ^>rot)injcn glcid^ma^ig «ber ben ganjen ju befcbreibcnben Slad)enraum i^ertbcilt fein muffen, anjugeben, wenn ber in ber ?ßorrebe ber (5l)loriS angebeutete 3werf nid;t vereitelt werben foll. Sn Erwägung beffen unb unter ben Umf!anben, unter welcl)en bie v^annoö. ^lora jum Zi)e\i an6 ßid)t getreten, ifl e§ etwa^ ganj ?(nbere§, eine ^loxa üon 3^eutfd)lanb, unb eine (5l)loriä |)anoberana ju fd)reiben. — SBir wollen bocb aber bie 6l)lori3 burd) unfern 8anbs broftei = SSejir! begleiten-, bie ©raffcbaft a5entt)eim bietet «n§ 365 ^flanjenformen bar, eine bebeutenbe üw^oü^l a\x^ ungefal)r 18 geogra^b. cd 50leilen 2(real; bie SSentbeimfcbc Slora befi^t ben fcltenen Aster Saligmis Willd., fte wirb un6 no^ wid)tiger fein muffen, weil fte im ganjen ä6= nigreidjc bi§ je^t einjig unb allein ("üon einem «Stanborte gwifd)en ©djuttorf unb SBe|!enberg ") bie Euphorbia Gerar- diana Jacq. (mmliiü^ ©l)rl)art'ö Eupli. Cajogala) liefert*). *) ©ic 6l)loci6 jitirt bei: Sediim rupestre L. de Bönniiigh- Pro- drom. Flor. Mo'aaster., — »vavum mag fie wol^l nad)flcl)cnbc — 11 — — ^^er Ärei§ 9)?cppcn — t»le neun Carices (unter \l)\m\ bie fefjr fetrene Car. exteusa Good.) ftnb nebj! einigen an: bern ©en^ad^fen aö^k Sieprefentantcn öon .^eibe, 5??oor, ©anb unb ©umpf; allein l7 ZvUn auf eine ©trccfe üon etwa 33 hi^ 34 CZ! 9J?ei(en gtacf). Sn()alt ift bod; faj! ju wmiQ, nun — n)ir njoUen gleich nod) einige au§ ber Um; gegenb yon ©ogel unb ÄIeinen§n>ertl^ I)injufe|en*): Geu- tiana Pneumonanthe, Arnica montana , Vaccinium Oxy- coccos unb Myrlillus, Gnaphaliuin arenarium, dioicuin unb rectum, Jiincus sqiiarrosus unb bufonius, Schoeiuis albus unb fuscus, Erica vulgaris unb Tetralix, Valeriana officinalis, Torilis Anlhriscus Gm., Empetrum iiigrum, Ledum palustre, fett., Cerastium glomeratum Thuill., Nar- thecium Ossifragum Sm., Hypericum huniifusum, Thy- mus Sei-pyllum L. , silvestris Sclireb., uub lanuginosus Schk. — ©ollte biefc ^(njaf)! aUenfaU§ nocl) ju geringe fein^ fü mögen ba§ bie ^. ^. 9}?ep^ener i>ux6) ben ^re§= beuget mit ber ßt)lor. ^an. unb mit un§ au§mad)en. — 3^ie 9?iebergraffcl)aft gingen beft^t auf einer %{aä)Q yon 9 □ Steifen bod) nod) immer 3 ^^flanjenarten : Carex axilla- ris Good,, Lycopodium inuudatum, unb Iris Pseudaco- rus; bie beiben erfien ^flansen ftnb nu^IoS-, wer aUenfaB ?8entf}em. ^flanjen bann unbeod^tet gelaffen l^aben, ba fte boc^ cin()cimifd)e finb? — — Scirpus iiniglumis Link., Galium uliginosum L. , Potagometoii iiatans L. Var. parnassifolius Schrad. , in ber a3rcd)te, Pot. obtusifolius M. et K, , Cain- panula patula L. , Sium repens L., Nartliecium ossifragum Sm. , Marrubium vulgare L. , Scutellaria minor L. , Leon- todon palustris Sm. , Callitriclie autamnnlis L. , Myriopliy!- lum alternifolium L,, bie alte üon bem SSevfoffei- an Ort unb ©tcUc aufgenommen finb. *) 3Clfo Bom ^umlinge, bec obeften unb, oerlajfenj!en ©t«c!e beS .RonigreidbS , beten 5 SJJeilen weite g(acl)e , wie taä 9}Jf^; pcnfd[)c ®ebiet üüeif)aupt, füc ben 2(ltevtf)umöfovfd)cr unfcl)a^: hait Slejle umf(i)lie^t. — 12 — ßufl f)at, (i4> mit bcr ßcbcrfabnfation , ©erbfdrberei , mit SKeic^antagen abzugeben, bcr möge ficb an bic le^te IjaU ten. — S)er Ärciö em§bii()i;en, tt)elrf)er \)icUeicl?t nid^t üid großer fein mag , aU baö 2fmt ^unteburg ber Ql/ioxi^, , bietet nic^tg ju fammeln, nid;t5 ju benu^en bar, cv ijl flleid)fam üegetabirifd; tobt, eine botanifd)C 0 im 3(ieid)c bcr ^annoü. S^ora; bic 2(mfibaricr fonncn fid) an baS tdd^i S3entf)eim l)alten, benn gingen barf wenig abgeben. — 2Cu§ allem biefen gef)t beutlic^ bcrüor, ba(5 baS 3iel/ welcbeä fid; bic ß^lor. in ber SSorvebe gej^ecft Wf i>i^ itennt^ ni^ ber üatcrlanbifdjcn SScgetabilien ju bcforbern, bie SSers breitung berfelben über ba$ Äonigreicb ^ann. üollflanbfg nad()5uwcifen; unb ben £anbc5c{ntt)of)ncrn bie nad)|!e S5es jief)img bcr nu^baren ®ewad)fe unb ibrc ©croinnung in Sluantitat ^u erleichtern, auf bem eingefcl)lagcnen SBegc nod^ nid)t üoUig l)at erreicht werben Bnnen. SBcnn aud) maiidjcr mit ber Sbec bcr (5()lori§ übet üö)U unb uuad;te 2i;rtcn, über il}re ücrfd)icbcncn Slamifts fationctt unb barauS bcröorgcbcnbc SJJobifi^ivung beS Sta: tafter§ bcr »^auütart nictjt v>5(Iig cinoerfranben fein follte, fo la^t c6 fid) bocb nicbt in ?(brcbe jlcUen, ba^ obige %üU faffung beä S5cgviff6 oon SSarietatcn, unb oftmai» gar üon 2frtcn üicier üerbicnftüoüeu ncucrn gorfd;er bei bcr richtigen SBcfiimmung bin unb ber fcbwanfcnber Snbiüibucn einen wefentlid^en 'iRni^cn aupert. <3el;r TOtüfommen mufs fcn an6) bic genauen ^intveifungen ouf "SSor!ommen, SBlütbcjcit, ©amcnrcifc" bcr ©cwacbfc fein; allein mit U: fonberm ©cn)id;tc treten üicic ber eben fo geteerten, al6 bctebrenben SScmcrfungcn bcrüor, bereu ^nbatt fi^r ben ipraftifcbcu S3otauifcr wobt gU bcbcrjigcube SBinfe unb dvs lauterungcn entt)alt. 9Jur ®d)abc, bag jener Jßemerfuns gen nid^t mebrc finb, ober üicimebr für fpnterc Reiten aufs gcfpart werben mupten. SBarum aber, wenn einmal S5e= mertungcn angcbracbt werben burften, bic rein, unb acbt - £3 - l)Vö!tifd)cn m6)t gleid) öUc — ? SBanim ftc foweit umf)er oerflrcut — ? ßö fei fern üon iin§, bic (!f)lori6 Ijier wc^ gen eines geljeim ongeleötcn ^lan§ !aufmannifd)er ©^jecus lation in SSerbad)t \)aUn ju iüollen. ^(leS biefeS I)attc inbe^ gut toermiebcn werben fonnen, wenn bie G^Ior. il()re fritifc^en S51icfc, if)re jum S^eil uberreid)c ^pnom^mif, i^re beiläufigen Sitatc öu§ ben Prim. fl. esseq. wnb aßcr= fen au§ berfelben £lueUe, bie SSinbicötioncn wegen ^flan* jenentbccfung unb ^ffanjennamen, bic tI)eoi:etifcben 9iafons nementS über £inn. unb ef)rbartfc!)c SBcjIimmungen unb ^Benennungen , über jweifel^afte ^itati neuerer ©d)riftftets Icr, bie l)iftorifd)cn 2)afen, \^k ^inweifungen unb ^a^ ffd) SSerufen auf ben ei;r^rtrtfd). 9Zac^laf, bic entwicfelungen be§ S5egriff0 üon ©^ejiea unb SSarietat neuerer Seiten, unb bic ©rünbc für bic 2(nnd)me ober SSerwerfung beffelben, ba§ ®utaci)ten über rid()tigc ober \)erfel()ltc ^flanjenabbits bungen k. I)attc aufopfern wollen; unb woju benn ©citc 552 bei: Allium strictum Schrad. t)k ratl)fell)afte SSemcrs fung 2.? — lieber gan^lid) gefd;tt)iegen — •; bic Qi)\ov. fteUt \>atm6) ba§ eigentlid)c t)bie!tit>e in ^tn ^intergrunb, unb fd)eint, iebod) ol)nc allea 2Crgc, mel)r in il^rer ©ubs jcctiüitat aufjutreten. 'ilmf) Ware c§ wol)l bem Swccfc ber ßl)lor. ^anoocr. ongcmejfen gewcfeu, wenn ftc neben ber f9flematifcf)cn %ns orbnung ünb SSertbeilung ber ^flanjcn unter bic natürlts d)en 'Familien eine Uebcrftd)t ber ^annoö. SScgetabilicn mä) bem ©eyualfpftemc beigegeben f)atk *). (Sic 1)^1^ eine größere Popularität gewonnen , unb il^rc 'Kh\iä)t, gc^ tncinnü^ig ju werben, würbe thin baburc|), ba^ ffe ge« tncin »erftdnblid^cr geworben wäre, fc^r beforbcrt xooxs ben fein. *) SDSie ei bet ^rofclf. ber Sotan. ju Gelangen, «&. Dr. Äod^ m fdnec Synopsis Flor. Germao. et Heiret. neuecbinaS ju t()un beabitd^ttat. - H - SBa6 ^ic ''Ü6cvfid;t bev im Äonigrcidjc »^flunoüer milb; tt)nd)fenbcn 2C. ^'^flanjen nacl) if)rer S5cnnbiing§fal)i()!eit " anhetxifft , fo finb bann fidler \v\d)tiQ^ ^(nbcutungen für 2anbun*rtf)c , ^lerjte, ^Ijarmajeuten, Qljcmikt, S!}?aniifactu= ti|!en, gabvifantcn , ^unfller unb .f)anbtt)crfcr entl;a(ten. Snbeffen, bafj bie 6f)(or. in biefem fünfte mit fa[l an()|l= n4)er ©cnauigfeit ücrfaljtt/ wiU un§ bod) nidjt rcdjt ge^ fallen. S» 2BaI}rl)eit man wirb übcrrafd}t, »»cnn man unter bcr Stubrif: 3um geringen .^au6ücri)rau4) anwenb? bare l^flanjen — ^wi^ä)m benen '"'sum ^^o^l^crn, Muffen; (topfen unb ^adcn, jur ^auSs unb ®cfd)irrreinigun9, ju SJod^tcn, Jiu üe9etabilifd)cn S5arometern" ebcnfalB btc §u "gru()ia(>r»|!raiiffcn unb .Kranken " bienlidjen ^flanj^en *) ■ antrifft; ba6 if! aUe§ red)t ^ut, aber eine unöermeiblid)c Fatalität bleibt immer bamit üer!nüpft. 2Bcr jtebt un§ benn bafur, baft, — njenn ivir auä) gern I^injufügcn xvolU Un, wie ^ier ju ßanbe au§> ücrfd)iebenen SBeibcnarten (viilgo ßrbiveiben) feljr 5ierlid)C ©taubbefen (nidjt bie Idngjl oermitterten (Stdupbefen) verfertigt, unb a\i§ S5in= fenmarf (Junciis conglomeratus) unb llypmim Iriquetruni, squarrosiim , unb loreum .Kranje gewunben werben, bie burd) it)X gefd)ma(föoÜc§ 2Cu^ere fid^ l()5d)|l üortf)ei(()aft au§jeid)ncn, unb burd) if)re Unüermelf(idb!eit nod) lange ba6 2(uge entlüden, — bap m\ (SdjalE mit ber grage anfame, ob nid;t Belula alba unb Corylus Avellana (ent= webcr nadb pt)ilantl}ropifd)en ^'»rincipien, ober wenigjlenä al§ 2(ntiquitatcn) unter bcm S^itcl : :l>i§^iplin bcforbcrnbc, unb ju paba9ogifd)cn .g)ü(f§(ei(lungen bienlidje ^^flanjcn, aud) Ijatten aufgefül)rt werben muffen ? — **) *) ©cit 694. 2(bfd[)n. 3. in ber CFf)(or. ^an. lefe man " Viola oHo- rata" flatt "Hepatica odorata''. **) @incn Gcwei-bsiociß !ann bie Snbujlrie bod) \voi}l nid)t füc^ltc^ bacauf grunbcn wollen, ba fid^ in bec Siegel bie Seute i^ve 9?u; tbcn felbft binben. — ©rüen unb einior (?}uap{)alien ijcbcn nid)t — 15 — 2(m ®c()(u|fe blefci* 2(b6aut>Iun9 macf)cn mx mi§ ,ctnc ani^encl;mc ^'»flicbt, -eine befonbere ^reube baraii^, an§iu i^cij^en, ba^ bie (51}(ürlä ^anoücrnna unfere r'?nabrudPfd;e ^iota burd) uii9efa{)r 28 i^flanjenformen, tie unfern l)iefis gen, fleißigen Sotanopbilen hi^n nod) unbefannt geblie? bcn finb, beretdjert i)at. 35ie intereffanteflen für un§, well wir bereite glaubten, an beren SSorfommen im gür* j^enf()um ^ännbr. faft in äweifef geratljen ju muffen, finb folgenbe: Iris siblrica, Eiipliinfeii ^ipiffilTiii»-, Allinm Schoenoprasum , Scirpus uniglumis Link, jÜimiißm^fgmt IfllggfftammMmi^, /prjiv flavc08omi> BfjiiiMi8liiiin> 1m£- ''jjwde, \int>» «Xanthiwm ' Struttiariuni. — Unfcre ^reunbe trerben eä t»ielleid[)t bebauern, blefc un§ hi§> jefet nod) fcl)= lenben ®eivad)fe, nebft if)ren in ber (5f)(oriä ^anoüeran« angegebenen Junbortern, ()ier nid)t alle namentlid) anju: treffen ; alUin fie fonnen gewt^ fein , ba^ wir i^nen eine üoEtommenc ßifte üon biefen S'ieulingen anfertigen werben, bamit fie gclegentlidb benfelben nadjfpüren, unb iijvn Hcr- baria viva baburc^ öcröolljlanbigen fonnen. Um unfere Srfennfli4)feit für ba§ evm^nk ©efd^enf ju bejeugen, möge nun bie (Kontrolle berjenigen ©ewadjfe be§ Sürftentb- ^änabr. folgen, bie al5 fold)c in ber dinier. ^an. ganj übergangen finb. @5 mu^ iiabd bemerft wers ben, ba^ jwar mit botanifd;er greil)eit bie politifdjen ©ranjen bisweilen übcrfcl)r{tten , iebocl), um ^xtt^um ju vermuten, bie fremben 2Bol)npla^e ber anwol)nenben 58e= getabilien in klammern eingefdjloffen finb, ba^ ferner bei (Srwa^nung beS Äird)fpieB " 9?euenfircf)en bei SSorben" minbcc jicrlirf)c, bauetnbe Äcdnse, unb ein Sufdiel ad^te« ®caj fec, mit finnigem gleite jufammengcfügt, bilbet einen fjöc^ft jar; ten SSlumcnfltau^. 2(u^etbem fann fajl bie «()ä(ftc bet (S^ox. ju bicfem unb d()nlid)cm a3ef)ufe, j. S5. ju SSlumenge^jängen; (Sfjrenbogen, jum SSejiceuen beg SSobenS bei fejWcfeen äugen ic. »etbraudfjt irccben. — le — ein Slrennunggjldd) gekauert ijl, um bie Un9Ctt>if^cit an: jubeuten, ob 'ok genannte ^flrtnje nuf je^igem »^annoD. ober ^tbenburgfd). ®i*unb unb Sßoben aufgenommen*), unb gUle^t, ba^ bic 9lamen ber gunborter l)kx meift nur generell, bie ber merfwurbtgern aber gleidjfalB fpejiell oufs gcfuljrt werben, wobei übrigens hea(i}ttt werben mup, ^a^ in unfern FuuUmeui. Flor. Osnabr. ju gclcgentticl)en .^ers borifationen bie fpejicUen ^unborter üom ganzen 23ejlanbc ber £)6nabr.-'Slwo/*'Wie'«eir»-bevmaIen ifl, angebeutet finb. Ciemalis' v'lVaiba Ü: ^ci^$nm*d W'^^^ bei Sburg am gangenberge, an ber""§rej)e', "^ei ÄefelHs bürg.) Adonis aiitumnalls L. S5ei IDänabrütf nur einmal gefuns ben, auf einem ^ornfelbe bidjt l;intcr bcn ©arten oor bem Sof)anni6t()ore. Myosurus minimus L. 95ei £)6nabrü(f, ^ffen, — S'Jeuctis firdjen hei SSor^en, (Se!c(nburg.) Ranunculus laiuigiuosus L. S5ei ^DSnabr., ^ggermuf;Icn. Helleborus viridis L. SBci ^DSnabr. im ©raSgarten auf ber ^arbcrburg, (bei Sefetnb. an ber ^li^pe bei ©uttfer.) Erauthis hiemalis Salisb. ^b^ßlS öwf bem ©ertrubcn-- berge hd SSnabr., t|! je^t ganj ouSgerottet. *) SSot (als Sleuenütc^en unb 35animc rrni) jum ^örflent^. Dönabc. gcfjotten) unb na^ 1817 fammclten bafclbjl btc »etllor: bencn ^flanjenfccunbc, 2C. S- ®tefefe, Canbbcdiant unb Pfarrer ju 9?cuenf., unb ber ^attt ^irm. JJBicmann, biö jur ©eJularifation Cfctor im g«:anjt§faner = Ä[o|ler jU Secuta, &i)tenm\tQl\eb htt botanifd^, ©efellfcftaft ju SRcgenöburg unb gccunb »on Sioff) unb Srcntcpo()l. 35ur^ einen SJerttag mit Dlbenb. 1817 blieb füt ^annoöec »on ien Äicd)fpielen 91, unb 2). bie JBogtet ber "Kh: fpliffen, ndmlidf): bie Sauerf^aften 2f()e, ©temcn, ^innenfamp, 3tftcup, Sielte, Sticfbeidj , >&5cften unb ba« «&aui »Rotenburg. (@onn. u. Ubbel.) ~ 17 — Senipervivum globiferum L. Sn ^§nabr. nuf einer ©ftf; tenmauer in ber .^afen|!rflfe, unb auf cinev ©artcn- mamt öor bcm ^egertbore. Sedum Telephium L. 35ic ^(banbcrung mit tot\)liä)m SSIut^en ijl and) Ui ^^mht-, 2(nfum, 5Berfenbrü(f, (8otte) bie l)auft9Jie; bie mit gelb^rünlidben S3lütf)en fin= bet ftd) bagegen I^auftgei' im 6enad)bartcn Slbenburgis fcben hei (Steinfelb, ^inHagc, SSedjta. Sedum reilexum, Var. glaucum M. et R. 3n £)§nabr. an alten ©ortenmöuern , cm hex SBaÜmauer ^wifd^en t>cm S'Jatrupper = unb ^egevtl^ore ; {hei Sefetnb. in ben Sfuinen am ©d)Iopber9e.) Spiraea salicifolia L. ^in unb wieber um ^6n. t)ertt)ilbcrt. Geum rivale L. — S5ei S^Jeucn!. ad SSorben, (2ottc.) Geum intermedlum Ehrli. S5ei ^ünefclb. Potentilla recta L. 2{uf einer ©flrtenmauer bei ber ßeud^: tenburg olfjnweit Sffen t>om ^. 2fpot|)ef. S5ec!er, b. Süng. , gefunben; tt)al()rfd(?einlid) eine aufuga. Potentilla venia L. (S5c{ bem Äloj!er Äfterberge üom ^. ©^ullel)rer S^^ttbermann §u 2otte gcfunben.) Potentilla Fragariastrura Ehrh. S3ei ^önabr. l)inter t>em 9?etterbufd)e an einer ^ede neben bem lläet. Fragaria collina Ehrh. S5ei £)6n. im ©djulerberge. Alchemilla vulgaris L. S5ei £)§n. in ber S5auerfd)aft ^efs lieb, in einer SBiefe neben bem Keinen 9^arbbu§, hei Sburg am gangenberge, (hei Sötte im ^olfdjen ; Äibber, einer SBiefe.) Poterium Sanguisorba L. SSei £)$n. am ©c^ülerberge, (bei ßotte am Saul)ugel) Rosa arvensis L. SSei @9germi4|)len an ©uffumcr gelbe. Rosa canina L. Um IDän., Sburg, llnfüm, SSerfenbrutf, £)|tenn)albc, «IKeire, SSiffenborf, — 9?euenfir(li>. ad 586r= ben, (ßotte.) 2)ie SSar. nitida unb opaca Fries, inöbes fonberc am ©ertrubenberge. 2 — 18 — Rosa villosa T.. <^\n itnl> lieber bei t)^n, luib Sggcr; mül)len. Sorbus aucuparia L. S5ei ^^11., öggerm., — 9?euen: Üvd)., (Sötte.) Crataegus Oxyacautha L, S5ei S)^i\., llntum, — 9?euen!., (8otte.) ~ (xataeg. nionogyna Jacq. 85ei t)§u., — S'leuenÜrd). Prunus serotina L. 3n bcn ßfTeiier SSergeii. Malva Alcea L. SSei S^^n. Quf Änappä »^ügcl l;inter SOieefau. Evonynnis enropaeus L. 83ei ħn., 2(nEum. Kuphorbia plalyphylUis L. S5ei ßottc DOm »^. S^cbbeV; mann cjefammclt. 2)ic 5)iun|terfd;e g(ora fagt: "Planta inter rariores Geruianiae borealis ceiisenda". Rlianiiuis Frangula L. SSei ber Sfiurcniburg , @nrt(a(\e, im »f>one/ am ©ertriibenberge , (bei ßotte.) Iihamn. cailiarticus L. Sn ber fleineu ©cbweij am ©er: trubcnbcrgC/ im ifd)en «^ollborf unb Jlabbers lo!)aufen unweit 9'leuenfird)en ad SSorben. Callitriche autumnalis L. 85ei S)^n. , @ggerm., (Sotte.) Ribes Uva crispa L. (S5ei Sotte.) Rib. Grossularia L. S5ei £)ön. Rib. rubrum L. ^m 2;)obe§f)aufer S5ufrf)e. Rib. nigrum L. S5ei ^^n., ^ggerm. , (SSScjlcrfap^eln.) 2* — 20 — Papaver dubium L. f8d ^6n. unb (iäotte.) Corydalis claviculata Pers. S5el bem 9?ittcrl^aufe Sage. Coryd. bulbosa Vent. «^aufig h(\ t)§nabr. w. (Sötte.) Cor. fabacea Vent. n., unb (Sotte.) Dianth. deltoitles L. S5ei t)§ii. neben ber ^a|lcnniil)le, an ber Sanbwefjr v»ov bem Sfiatru^jper 5£t)ore. (S3ci Zc- !elnbuv3 in bcn (5d)lo^ruinen.) Gypsopliila niuralis L. S3ei ^obe§{;au§ , (ßottc.) Saponaria offlcliialls L. S5ei £>5n. auf bem '^axtin^' waUc. (S5ei ßotte.) ^iä)t l;auft(j. Sllene Cucubalus AVib. Ciicub. ßelieu L. ^muUÖ) l[)aur ft'g um t)§n., — 9?eucn!ird). , (ßottc.) Stellaria glauca Willi. S3ei £)§n. im e jiDifc^en Üotte unb 5le!eliUnirg.) <5c{)v feiten. Aiitln-isciis vulgaris Pers. Scandix Anllir. L. S3ei SölL auf bcm ©ertrubenberge. Daucus Carola L. SSd £)§n., Sbuvg, ßffcii, 2(nfum, gagc Torilis Aiiiliriscus Giiiin. S3ei ^^^n., Sburg, ^"ggermul): kn, — 9?eucnflrd;en. Tordylium maximiini L. (7t\\^eUid) bei Sotte.) Pastinaca saliva L. S5ei ^§n. , (ßotte.) Anetliuin graveolejis L. S3ei ^§n. , @9(^erni. Seliiiuni palusiie L. S3ei ^ggcrm. unb (ßotte.) Arcliangelica officiiialis Holtni. Aiigelica Aichaugel L. S3et £)Sn. am »^afeufer in ben 2Biefen l)intcr bem 9vaüenfnmpc. Piinpinella magna L. S5ei ^Sn., ©ggcrmul)!., — dienen: Ürcben. £»afelbft aud) bie lönn'et. pinuaiifida. Carinii Carvi L. S3ci ^ön. auf bev Äuljweibe am ©anb= bad[)e. Conius sangiüiiea L. S3ei S)^n,, ^bütQ, Sggerm., (Sötte.) Gentiana ciliata L. S3ei ^§n. im ®d)iilerber9e, in Äalf= fieinbrud)en bei ^aljm, auf bem Urberge swifdjen »^a- gen unb Sburg, (bd Sötte.) Eiythraea linarifolia Pers. em .^a^ bid)tgtt)atbe.) Orobanclie rapum ThuHl. SSei S§n. Ullt) ^ggcmi. Orob. minor Suit. SSei £)§n. unb (2otte.) Rhinanthus major Ehrh. S5ei £)Sn., ©ggevmv — ^Zciieii^ fivrf)., (gotte.) Linarla Cymbalaria Mfll. S5ei £)Sll. all bcv (ociteiiniauer be§ 2Batevlop=£>eufmaB t)or bem »^e.qeitt^ove / üeifecft buvd) bic SBanb üon Vills hederacea WiJld., (in bei' jlcinernen 25rücfe beä »^aufeä ©aiibfovt, — im SSruii^ nen bev ^a(!ovat ju 3?euenfivd)cn. Melampytum crlslatum L. 5ßei 9iOt6cufe(bc, ÖOn bcm »&. ßanbbedjönt ©iefefc mitgetljeilt. Digitalis purpurea L. S5ci ^büVQ, ^iltef. — An aufuga? — Verbascum phoeniceum L. Sei ßffen öuf einem Mev wnttjeit bcv ßeu^itenburg gcfunbcn üom ^. 2(pof()efe\; SSecfei-, bem S. — 2)ag e-vcm)j(ai* i|t veidjlid) 2 gu^ l)orf>, unb gewi^ aufuga. Veronica Teucrium L. Variet. lallfolia. S5ei £)än./ — 9?euen!ird)., (ßotte.) Ver. Iriphyllos L. 2)afel6(l. Utricularia minor L. S5ei (i\\m , — y?euen!ird)en. Prinnila elatior Jaccf. 3n ©eljoljcn um £)6nabr. llotiouia palustris L. S5ei Äön. neben ber ©oeräburg/ ©anbfort, S'lui'cmbuvg , ©«rtlage, — hei S^euenfird^., (ßotte.) Lysimachia thyrsiflora L. Univeit bei" »^arenburg jwi; fcben ber Äommenbc Sage "vulgo 5i)?ün!ela9e" unb ber S5auerfd)aft SSiejle. Anagallis arvensis L. ^ei JDön., — S^euenfird^., (2ottc.) Anag. coerulea ScLreb. SSei ber Ärebäburg, überf)aupt feiten; bei £)efcbe fanb fie ^. ^-«jalb, ber % liimosella aquaiica L. — S5ct iJfeuenfircb. unb (ßottc.) Centunculiis minimus L. S3et 9iie(te Don bem >^. Hiinb: — 25 — bcc^ant ©tefefe, hti SSramfdje yon bcm üerjtorbcncn 2(potl)e!er ©djmibt, unb bei (Sötte) oon bem ^. ®d)uU le()rer S^ebbermann gcfammelt. Plantago Coronopus L. 2(ufbem ©tiifbeic^e unweit S5aum= fd)neferS »^nufe. (S5ei Sötte.) Littorella lacusiris L. fSci .£)§n. bid)t I){nter ^afenl^ofe an feud)ten ©teilen, — Ui iJleuenflrd). im ©trotenmoore. Andromeda polifoHa L. S5ei Sangelage, ^unteburg/ S3ram= fc^c, (Sötte.) Pyrola rotuudifoi'a L. SSei Sbuvg, S5vamfd)e, ©ggerm., (Sötte.) Pyrol. minor L. Variet. rosea. SSei (5'|Ten. Monotropa Hypopitbys L. S5ei :t)ön. , «nb (Sötte.) Monotr. Hypopliegea Wallr. S5ei Sburg auf ber Sref)e unb am Sangenberge. Louicera Perlclymenum L. S5ei £)6n., SSelm, ^ggevm., (Sötte.) Lonic. Xylosteum L. S5ei S§nabr. Sambucus Ebuliis L. ^ei Sburg auf ber %vt\)C. Samb. nigra L. S5ei t)§n. , (^ggerm., — 9?euenfird)en. Samb. racemosa L. S3ei Sburg in ben ©tancrbergen, nid)t feiten in ben offener SSergen. Viburnum Opulus L. S5ei £)an., Sburg, ^ggcrm., — S'Jeuenürd)., (Sötte.) Galium verum L. S5ei ber ©aubfort, am «^eibl^^orn, Ui ©ggerm. im 3;f)iergarten, — bei 5Zeuen!ird)., (Sötte.) Galium Mollugo L. SSei £)6n., ©93ermül)l. , — 3^euen= fixö)., (Sötte.) Fedia dentata Vahl. SSei £)§n., Unb (Sotte.) Fed. dasycarpa M. B. Safelbfl. ^in unb wieber finbet fidb oucl) bie monftrofe Sorm mit abortirenben unb in fraufe SSldtter übergegangenen %xüd)Un. Campanula patula L. S5ei Ö§n., unb (Sefelnburg.) Camp, persicifolia L. SSei £)6n., SSiffenborf, (Sotte.) — 2G — Campanula Trachelium L. 5Bei O^n., ^cfcbc, Sburg ^ttlid), 2Bcjlrup, (ßotte.) Camp, urtlcacfoha Schm. S3ei SSit. unt> 85iffenborf. Camp, rapunculoldes. <3parfam Ui t)än. iinb (gotte.) Lobelia Dortmanna L. (^m SBec^tcr SJZoore bei SSefclnburg.) Samolus Valerandi L. Sm @tic!beid)§9raben bei :0^euen= firdjen. Senecio paludosus L. ^aufig am ^Dümmer ©cc, (bei gotfe.) Senecio enicaefollus L. SSei t)Sn., eggerm., (Sottc.) Senecio viscosus L. 5Bei £)Sn. , ZnUm , (ßofte.) Senecio vulgaris L. Variet. caule, folüsque deusissime tonientosis, calice glaberrimo. SHwx einmal gefunden im 2ipfc(gangc l;inter bem ©ertrubenberger Älofter. Filago germanica L. SSei ^§n., (Jggerm. , (8otte.) Fil. montana L. SSei OSn., ^ggerm., — 'i)ieuenfird;., (ßottc.) Filag. arveusis L. S5ci t)§n., SSiffeiiborf, eggerm. Pyreihrum inodonim Sm. 85ei £)Sn., SSiffenberf, bei bcr ^iiiz, (Sanbfort, bei S5e|len, (5ggerm. , (ßottc.) Pyr. Parthenium Sm. S3ei t)%Xi. , ^ggerm., (ßotte.) Bidens cernua L. 5Bei 25elm , 3burg, ^ggcrm., (ßotre.) 2)ie SSariet. B. minima unb radiata Willd. U\ X)6n. auf feud)ten ©teilen am ^ieSbcrge jwifdjen Sphagnum. Inula salicina L. 2(m ©tidbeicbe. Inul. Heleuium L. (85ei ßengerid) am ©d^oUbergc.) Pulicaria dysenterica Gaert. Inula L. 1826 U\ ©ggemi. an SSübben SBiefe in SSafum beobadjtet, bod) nadj^er ganjlid) wcrfdjwunben. (S3ei Sötte.) Erigeron acre L. S5ei £)§n. aw. bcr SBulüegfuble, bei £)fter!a^^eln, 5ßijTenborf. Pelasites vulgaris Desfont. Tussilago Pelas. L. S5ci ^^n., eggerm., — i)Zeuenf ird). , (ßotte.) £)ie SJariet. hybridus ber Chi. Hanov. Tussilag. liybr. L. bei t)%\\. an bec ^afe I)intc>: ber Snfel. — 27 ~ Hieracium Pilosella L. S5ei ^ön. , 58erfcnbrücf , 2(nfum, ©gperm. , Sbuvg , £)f!erfappe(n, S3oI)mte, (ßottc.) Hier. Auricula L. — S5ei 9?euenfircb. in Sübefen 85itfd)e gefunben öon bem ^at. Sect. girm. SBiemann. Hier, paludosum L. ^ei ^§n., (5ggermü(}(en. ^ine merf würbige 9)Zonj!rofttat, baö Hier, myoplionim seil niures proferens Heucli. unb Leers.. felir fparfam bei bem ^lofler dlnlk, unb bei linhim .im SSejirf beä 9)?cier^ofe6 ju ©taten. Hier, murorum L. S3ei bei: ^dk, Äreböburg, bei ^|?ers fappcln, ^ggerm. , (Sötte.) £)at>on i>k SSöriet. nadb ber Chi. Hanov., Hier. Lache- iialii Ginel, (hd ßotte,) unb Hier, inaciilatum Sm. bei ©ggermüijlen , bafelbjl md) Hier, muror. Var. pilosis- simum Leers. Hier, unibellalum L. unb jWav bie SSiUiet. coroiiopifo- lium unb linarifoliinn ber Chi. HaD., bei SSoptrup, WlilXi txup, Ui bem (Steiniger 3^()urme, bd @ggerm., — ^eum^ firdjen. Hier, sabauduru L. "Var. glomerata Chi. Hau. S5et £)ön., {Mk.) Sonchiis asper L. S3ei ©ggcrmül)len. X^a'oon eine merfwürbige Jßariet. mit breiter, njeiffer ^iU telrip^e unb weiffen ^luerabern ber SSIatter, grabe n)ie Ui Silybum, fanb ^. ^(ebbermann hii (ßotte am <^a= genberge in einer fK6tefut)le.) Crepis bieunis L. — S5ei 9'?euen!ird)cn an TfedPern na^ ber S5auerfd)aft Sfiarberl^aufen i)in. Crep. teciorum L. S5ei £)ln., ©ggerm., (ßottc.) Taraxacum officinale Mönch. Leontodon Tar. L. S5ei ^§n., 2fn!um, — 9leuenfird;., (gotte.) X>k SSariet. ber Chi. Han. palustre, (bü 8otte an ber S3eften^orjl.) Picris hieracioides L. S5ei S0n. unb fonfi Überall in SOJenge. — 28 — Scorzonera hispauica L. S5ei S§n. auf ber ^eter§burg. Tragopogon pratensis L. 85ei ^§n. , unb (Sefelnburg.) Hypochovis radicata L. S5ci .C)§n. , S'ggerm./ — S^leuen-^ tixfS)., (ßottc.) Leontodon liispidus L., Apargia Scop. 83ei ^önabr., ^g; gerrnül)!., (£otte.) £)at)On ble SSariet. glabrescens ber Chi. Han., Apargia liasii'is Willd. (bci Sotte am ^rtberge.) Cichoviuni Intybus L. S3ci C6n., Sburcj , gggerm./ — Dleuenürdj.; (Sötte.) ^k SSariet. mit weiffen S5lüt()en an ©artcnljecfen \)ov bcm 9latru))per Xi)ove. Sjlybum marianum Gärtn. Sn einigen ©arten ins unb unb auferijalb ^Sn., oljne abficbtlid) auSgefaet ju fein. Onopordon Acanihium L. S5ei £)6n. an ber SBitteflnb§= bürg, (vulgo "SBieföburg'') bei ^ggerm. Carduus nutaus L. S5ei Uppl)aufen, (Sötte.) Card, acauthoides L. S5ei ^aäbergen , (Sötte.) Card, crispus L. SSei t)^\\. , Sburg. Card, arvensis Sibth. S5ei £)§n., ^a% t)efebe, (Sottc.) Card, acaulis L., Cnicus Roth. SSei S)^n., Sburg, (Sotte.) 2)ic SSariet. caulescens Pers. unweit SBaUenborf!. Card, oleraceus ber Clil. Han., Cnicus L. S5ei £)6n., bei ber .Kommenbe Sage, — bei 9?euen!ird)., (Sotte.) Arctium majus Schk. ^ti Sburg, ©ggerm., — iJleuenf ., (Sotte.) Arct. minus Schk. SSei t)än., (Soitc.) Arct. Bardana Willd. SSei £)än., ©ggcrm., (Sotte.) Z\lä) mit meiffen SSlütben. Centaurea phrygia L. SSei ^auS SSranbenburg in ber SSauerfcbaft Up^Ijaufen. Cent. Scabiosa L. SSei San., (Sottc.) Dipsacus silvestris Mill. (SSei Sengcrid).) Dips. fullonum Mill. SSei San. jerflreut in ber ^egcr Saiff^aft, üon fruljerem 2(nbau jurucfgeblteben. . — 29 — DIpsacus pilosus li. Sßd Sburg, — ^leuenÜrd). Scabiosa Columbaria L. »^aufig Ui ^0n,, u. (Äefeinburg.) Scab. arvensis L. S5ei £)§nabr,, ©ggermüf)!. , — 9f?eiien= tixö)., (2otte.) Dapline Mezereum L. S5ei S&urg am ßangeitberge. Aristolochia Clematitis L. 2(ngeb(id) ijt bcn Sburger SSergcn. (5I)mnI§ am ©evtrubcnbcrge im ©ebufd) an ber 6ji[licl;en Ätoflermauer. Asarum europaeum L. S5ei €)6n. im »^one Dom «^. %potl)d. ^det ju SSnabr. Chenopodiuni hybridiim L. 25ei ;D§n., unb (ßottc.^ Chenop. urbicum L. Sßd ÄSn., ^ggcrm., — S^euent Chenop. rubrum L. Sn ber <5tabt hd ber Sobann. Äircbe. Chen. album L. S5ei S§n., Sggerm. , — ^ieuenf. ^ie SSariet. viride ebcnfaUf bafelbji. £)ie SSariet. lan- ceolaium am ©ertrubenberge, am Äalfbugcl, an ©ar? tenl^ecfen wor bem 9?atrup. S£f)ore. Chenop, Vulvaria L. Qi)md$ auf bem £)omfapitiiIar. ©pnbicats^ofe, unb auf bem 35om]^ofc in ÄSn. Chenop. polyspermum L. S5ei £>Sn. in ber 9)Zartlnia= tier ßaifcbaft, — Ui 9^euen!ird()en. Atriplex rosea L. Sn ;Oön. auf ber 2BuIücä!uble. Atr. hortensis L. SSerwilbevt hd £)än. unb (&otfe.) Atr. patula L. Sn IDSn. auf ber 2Bu(üeg!ubIe. 2)aüon bie SSariet. aiigustifolia Sm. am ©ertrubcnberge «nb bei bem «^afer Äird;bofe. Polygonum Bistorta L. 2Iuf ber Petersburg in einer «^e(fe nur einmal gefunben. Polyg. lapathifolium Alt. unb jttJar bic SSariet. nodosum ber Chi. Han, hd ©ffen üom ^. Zpoti). SSedfer, bem 3./ gefunben. Polyg. avlculare L. unb §it)ar bie SSariet sirlctum ber Chi. Han., Polyg. erectum Rth. Zm ©ertrubenberge, am^a= fer Äird[)()ofe, an ^ecfen üor bem 9?atru)). Zl)orc. — 30 — Polygonum dumelorum L. (SSei Sottc.) Rumex obtusifoliiis L. ^m t^fMi. a|lorat ju 92euenfird;en. Cannabis sativa L. Tfngebauct bei £)§n., e33ermüf)len, — iJZeuenÜrdjen, (ßotte.) Salix pentandra L. SSei San., d^Qixm., SfTen, — 9leuen= !ird)cn, (Sötte.) Sal. fragiUs L. 25ei t)§n. , (Sötte.) Sal. alba L. S3ei t)5n., «Dfebe , (Sötte.) Sal. vitellina L. SSci £)Sn., (Sotte.) Sal. rubra Huds. Sal. fissa Hollm. SSei ber Petersburg. Sal. triandra L. S5ci Sön. , eggerm. , (Sotte.) Sal. mollissima Ehrli. S3ei £)6n. in Giengen (harten am Äalfi^ügel, bei (Sotte.) Sal. acuminata L. S3ei Sfebe unb £)j!ringen. Sal. Capraea L. SSet £)än., ©ggerm. , (Sotte.) Sal. aurita L. ^afclb|t.: Populus nigra L. S5ei ber ^oneburg, bei Sfebe, ©ggerm., (Sotte.) Pop. iienuila L. S5ci £)§n. , ^ggerm., — 9]euen!ird)cn. Pop. alba L. ©afelbfl. Quercus peduuculata Willd. S3ei t)än., ßggcrm. Quere. Robur WüUl. 2)afetb|l. — 3i — Fagus sllvatica L. S5ci ,5^011., ©ffe"/ ^ggevm., — yiemn- tixd)cn, (JJotte.) Castanea vesca Gaert. S8et ber ^oncburg. Coryliis Avellana L. 25ei £)§n. , (fggerm., — 9?euen!iv= djen, (ßotte.) Carpimis Betulus L. SSei ^§n. , Sburg , e^gevm. Betula alba L. %a^ Überall. ^ie ^axiit pendula Ehrli. h^i 'iintixm. Betul. pubescens Ehrh. SSei dggermül^len, im SSo^; moore 5wifcl;en 2(n!um unb S5ramfd)c. Aluus glutinosa Gaertn. gafl Überall. Myrica Gale L. S5ei S5ramfcf)e, — 9?euen!trd)., (l^otte.) Pinus Abies L. SSei t)ön., linfüm, — 9ieuen!., (Sötte.) Pin. picea L. S5ci Sggerm., (gotte.) Pin. silvestris L. S5ei £)6n., eggerm., — iJlzmnt, (Sötte.) Pin. Strobus L. £)afe(bji. Pin. Larix L. ©benfallö. Pin. Mugbus Wind., Pin. montana Du Roi. "Un^Cpjia^t ju e99ermül)len an ber SSergftra^e. Juniperus communis L. S3ei ber ©artlage, Ui S3febe, Sburg, ^ggerm., SSerfenbrücf, — 9^euen!. , (Sötte.) Nymphaea alba L. S5ei £>än., uitb 3fZeuenfird)en. Butomus umbellatus L. S5ei ^§n. an ber 2BuIüe§fub(e im Äanat , hti bem Älofter JKuUe , bei ber Äommenbe Sage, — bü 9'?euenfird)en , (Sötte.) Potamogeton pectinatus L. 3n ber ^afe hd ber Süeröburg. Cypripedium Calceolus L. S5i§ je^t nur am 9Zabner .Ropfc gefunben üom ^. Süp^fer, bem ©obne be^ om ^. Äanjt. ©cEret. ^agcmann, hei Stimmern am SBebeberge »om ^. ^orfter Älip^el gefun; ben. Selten. Gymuadeuia eonopsea Rieh., Orehis L. S3ei £)§n. in SBicfen auf ber 3ol) hei STefeluburg.) Ornithogalum arvense Pers. ^(uf einem 2((fer na^e »Ol* ber .^aftermi4f)le. Convallaria multiflora L. S3ei ^D^n., — 9?euenf., (Sotte.) — 33 — Galanthus nivalis L. Sei SSarentcid) , (Softe.) Juncus glaucus Ehrh. S3ei '^ettii(3) auf bem ^Icbber, hd (^ffen. June, filiformis L. S3e{ S'leuenfirdjen. June, fucso-ater Sehreb. I8d iDän. auf ber SBüjte, bei ^ffen, Luzula maxima De C. S5ei ©ffen, (Sefeinburg.) Luz. albida De C. S3ei ^büXQ, nad) ber Wlm^. gtora. Liiz. eampestris De C. Var. congesta unb palleseens, bei £i§nabr. neben SSelleouc im ©cbüfdje. Typha latifolia L. S3ci £)§n., ^ggerm., — 9^euenfird?. (ßotte.) Carex arenaria L. (S5ei ©aarbecf.) Car. intermedia Goöden. (JBei Sötte.) Car. murieata L. S3ei t)i>n. , (Sotte.) Car. digitata L. 3nt @d)ü{erber9e. Car. flava L. unb ^wax bic SSariet. Oederi ber Chlor. Hanover. (S5ei Sötte.) Scirpus acieularis L. (93e{ ßotte.) Seirp. laeustris L. S5et ©runer'^ f(ciner 9J?ül)le am ^elbbief, — hd S^eucnfirdjen i)inter SScrgmann, (bei Sötte am (S^ieU)ofe.) SeIrp. setaceus L. S3ei £)§n., •^ittüd) , Saer, d^en,— ^cmrit\xö)m. Seirp. maritimus L. SSei »^unefelb, ÜOm ^. ZpOthekt SSecfer, bem S./ mit9etl)eilt. Seirp. silvaticus L. »ei ber (Sanbfort, ^reb^burg, hii eggerm./ (Sötte.) Schoenus nigricans L. T)m 20. ©e^temb. 1805 üon ben ^. ^. Sanbbedjant ©iefefe, unb bem ^at Sect. girm. SSSi^mann auf ber JBelmer |)eibe gefunben. Lolium arvense With. S3ei bem iSorfe ^agen neben ber erjlen Äa^elte am ^elbranbc. Bromus raeemosus L. S5ei t)§rt. ^intex ber SBuloegfuf)le, in einer SSiefe bei ^dpnp, Ux @ffen. — 31 — BroFuus asper L. Sßci ©ggemi. auf bem gropeu Äauipc. Brom, teclorum L. S5ei £i§na6rü(f. IMolinia coerulea Mönch. Var. major. S3ei ^cm §lt geringen. Glyceria airoides ReicLenb. Glycer. aquatica Presl. Aira aquaiica L. S3e{ £)§n. umveit 3)?o§fau, in ^. SiüfTeB ©artcngraben, l;inter bem (£d}loJTe am Äanal. Poa bulbosa L. 2(in Äatf()Ü3el. Poa pratensis L. Var. anceps Gaud. 83or t»em «^crrri; teid)t()ore in ^. 9iuffelg ©artengraben. Avena strigosa Sclireb. JBei (Jggerm. neben ber Siegelei/ t)ieUeid)t t)erfd)leppt unb üerroilbert. Phleum pralense L. Var. nodosum Chi. Hanov. S3c{ £)§n., — Sieuenfirdjen , (Zotte.) Alopecurus agrestis L. (S3ei ßotte oon bem ^. ^lebber; mann aufgenommen.^ Paniciim glabnim Gaud., Paii. filiforme L. S3ei ßggcrm., bei bergeip, bei ber ^ommenbe Sage neben ber SJJüble. Calamagroslis Epigeios Roth. Aruudo Epig. L. S5ei 2(n; htm