3 1761 03573 1199 11...111111}}1 jen cae τον H1 ME gn hee dtm ntn Md meto vt eene "| ei eqod eto 3r bed oet E] ide eon dm P Men i Ld ΜΕΣΌΝ ,φὐννφ εν Ὁ «4s 1 "DE sse dt det eet 1222219 ἔτ deco ettet qt q26mje t a "n A pet eee dada duode fon je te “49 11421739408 sd edsio eda MEI ML 3 edt ^ "n od ETC tct nt ἀδ tta odit nl n enm deer ite Ard siet eto ἢ - dame oque atm (^ δ οόν 2) κε ἐν ΟΥΑΙ deed 4n nm pen M tend τι 1d aute ito ΡΟ ΤΣ 2 ortedod dans sa ed ναῖε jt cv ive etm μα pe jn e ya i4 ΜῊ Ed a edi etiaro pm tnt | ; peii t ee ra fed 1142241 345717 tU rn ἜΣ ΜΉ] |] ida ἐφ νόσοι» ἡνήν» ΗΔ ΥΨΩΣ dio» "Ta z 15. ride 2418 ino s^ etat Tre iin δι e Were iud "mo vs Ari c etta jeter ovn d Vr e vt tym * "n" pnr i. Msn 4 ij νι CHE viram mM To Test Tbsani ots M 1s dan Lets Pom dvo H δι tp 2*1 "s arietes Te dqe d "nr LL DS. m prep A ive te Taro etm D 4 1. Pen Tie leto dans ize set dede 6 M Hirt Hiis Tele intr Ti Sinis rere M p ΝΗ Mun po eyeda e προ ΟΣ Ὁ Ὑν γε e sel ΠΛ γγτῷ . ὁ; pete tudo nte Sos ἀκ },9. ΧΡ mom * UG δηλῶν nel err Dorbeiededprt Pei hit ὦ Hes " ρον ὑπο» ἡ ϑιθον δ τον 1nd 4 τὴς Id A1 Sdn. eem doen "d ΡΥ νυ ΤΡ m! Sortem id EH iris γὼ» λέγε PULI Me Meer hein f^ wn jitadon s eem ton "oc mL) arm Xe Atia vis IA ARR In pen 3941454: 0520491/ 2232 213. MTS emat Ὁ δον desit ate Un ona Amand {τὰ 13 norm LM mA ἐπὶ METELLI lo Taneie iei in Ate Dm j , anat 1t $4 tos n MT Bs MIA tI E) "^r 24 Mivvas rre e qM araniit Voce pre it D eie 4 Feri hd Tos iod ΤΥ μὴ P Aude MN Sedet eur UO 924 νεώς 1 {Ἔσο A) rl m "2 45r el pa "Le fedi rM yriete diront TESTS N13 ee "Hen à δι s) feno ἢ jaw tn ; Ad rtm Γι n jenen - t mh Eon Tera Tied aye ὅν ἦν ὁ φ 943 parcit reet 3146258 285 Vereins P EET, 2j VM Le Ane v Mi Ra 1: aree ce e yat nd ELE bass dci e62 13V 449 2 photon ke viia Ten yd debet T Mom 121 (ab Ms m 1 ADIT n peo Pla wu MS T ennt iacent n 71 21 POM) Temi Aa 32 ἡ» 99» d dmm T vs "n ΤΉ pee Y tm inrisucas]e , τονε δον eire "E j-24 e rd ra ΖΗ PE q-4 Tae tur eo t "Ad 31912249 Là? 42 1786 aom 1 I date poena rm birds Meat S irem "yrtpe R23 Axim yedtert ng ΣΥΝ non HT 1 gue igo iem "aed sd n PM un por MEE P Mie (eds V Pret ΠΟ T bud bu daret má Hem ftw MATES ei nn δῶν eie. o 9 qeu evi ede (iem don ΠΗ Vs DU "n iiie i Tias peveatu o ndun 28 aeri Ae tmt Pom eder rm img mes 221 je init Toti »Eet ^ da tmm dn La peque ya Land nono tt raton ἄν jet Ἵ ΡΣ Aaa eite t 23 evo Aa dt ett e Vn temm dc Tert - Vacante $n tom ees) aie md rde eme poro 4 MW rd Lope D» EL qe vo rkie do mde "n "€ 321242 (« 1q abosbit ὁ ας vro era ode tnn ὁ OO edes amt ὃ h^mceteNTL Me κα (nA Tias D Wa qnte ie hate verom od Tj Vaierbawen ien eve de i-& ean dio rt 1519} $e AT v Mei DH ΕΜ btt M) iwove 1 Uds ΤΕ ΛΣΤ, Urea ΣΤΥ telo Ρ τ) "mid ΣΑΣ ΤΠ Η rut ^ qe Set ode dim 1M deron Mor a wj» My ΜΡ ΣΉ pt OY UP mu parer qM onm ms "pita mam "Hee d quy pa vtm qe NU o δὼ τον P009 120722 aul S Rs tho n pto cttm "T qi adm Nep sU br IIO viis ed σοι E ansa tado ἦν » “" Beh cem τἂν * 1 enrda dn ie 19e 44 MR ENS toT TOR FT Lewis" TM Mehe vni Berri ded svo doloe a etit «4 iV ; H ) Heri Nol rSn iouis si pes T uovt * penc Pane] - (4e «' q$^*ele ve. rlsas mieu aS eite TI des caer MTM pod eid lide vem pL τῷ γ᾽ ΜΝ nme ves PIE ᾿ε orden rem 49. 4 Meo aem p Veo Vr 1t min € “54: 3mm t DM i tmt τῷ Ae oer dato vam H pO deam c tn dete tim 1 m 6 terris 14,4 fete $^ n verd Ley edd /jete i jen Penn Lea dtd v nd "E ΩΝ Φ. ὅδε IE τ v fut on gian ione t dee rant m » siae yife Cis τῇ ἩΣΉΤΣ f ἢ τὶ DT ΟΣ DLL SEEMS scd het gom LJ ^ T C Iota Ll T Tele t Mon vt mI " fcis M tet FIR pique t LIII Ὁ] δὴν ὦ mimi an ripe ed TTE or L4 M —€— ᾿ — ἐφ 4842404 dis sey o m e 1212 Jed cnt Vila bte » 4294] vt maie rtt MMMI TTE MTM * vni 4e ἀν 7957. 5 125m int Hemp Maa viol Maren a ewe Tou] 3t 10:42 aedi n jos es τὰ Rete ^de tom hao δ' eter md 14447 Site qoe Tr te: 3L eq) Mv ma e ὁ 45} 5 Ἢ μο τσ σζεν Apa τὰ ΤΣ 4117431923 3.1: (140 105 aen 1E ia Và nto S o torte [1 nn eed s Me ut 4 4 mr ἐς Sd a 2679 7434 10 79 - je ua ia jo Ao nr qn Aj me Rede | 09^ ml "m LI PO ; arae hem editus y 1e Tie yeh oen ἢ Torte e demit rica r3 Teo II ad side in - nmm τὴ jl "D Tet dee o ros emo eoo jou. rimum Pim jesse νο μοῦ tdm 2x ΔΨ τα tis We it d PT ave m" mr Load dia hum pa hod tem qe d Ye de ET T mene no Tee ee ote m -— T vero en cmo tont v 45: Ier Gs TTA 1t am: Ad cmo mmm ἀφ φον "δ ὑσιέφιο nan m $ LM pzngt p. Wie ten do a dr noL fem ραν ibn ede Trao tu ἐφ τη 25. Den aues c umdt mr Hn ἐφούτφοδον ὧν ata oe ^ dearso mn ^ μοῦνα nre Φ “05 Ὕ Digitized by the Internet Archive in 2007 with funding from Microsoft Corporation http://www.archive.org/details/sinonomabartholo01 mirfuoft I ᾿ n Mn T Dc o dc m NU NC ὺ ) I i ID ju ! [ M TTC ἕ * n ! EU DAP Pu 5 Du Jy 1J «1 ι L "o i T MORAN ἊΝ r H δ l n ἊΝ ut | ὶ n J n uS nmm ἊΝ Ad n. 4 T M 4, ult ΓΑΙ N ! LE ! ον » ΚΕΝΆ PC MER gn ἣν MEC "m | jue do TOU TCU » LU , 5 M "M ᾿ ΠΡ P LO NT ᾿ | HET EOM i ἣν 2 a D ] J N » Hirn jut ul | TR in ᾿ u x uu "T ] ἜΝ E H ἐν jin n" P" J LU Un ᾿ nA ! | A ῦ . 1 y" DIAS " i n ] | ἔ ᾿ ] T. ἢ 40 42 DU I nU | D Un i ὙΜΉΝ Γιξ i NCNLMP x0 2 j i ND ND: T N EE) ᾿ ᾿ A ! i TAM TA Vu ἢ 4 a ! ! du ^ " 3 d ἢ : j ! ᾿ l : un NI EMI DRE tl ἡ DN py ! EU] hd Amecdota — (xoniensia ΠΟ DOCUNIENTS. ANDSEXIRACTS CHIEFLY FROM MANDÜUSCRIPITS.IN. THE BODLEIAN AND OTHER OPSRORD. CSELDBISATSDTES MEDIAEVAL AND MODERN SERIES. VOL. I—PART I SINONOMA BARTHOLOMEI EDITED BY J. L. G. MOWAT, M.A. : 4ι4ὅ εἰμι: ἘΠ 77 OQ xforb AT THE CLARENDON PRESS 1882 [AZ rights reserved ] 3Lonuon HENRY FROWDE OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE 7 PATERNOSTER ROW Sinonoma — Aartholomei A GLOSSARY FROM A FOURTEENTH-CENTURY MANUSCRIPT IN THE LIBRARY OF PEMBROKE COLLEGE, OXFORD EDITED BY ΠΕ ας T M. A FELLOW OF FEMBROKE COLLEGE Oxford AT, THE. CEARENDON. PRESS 1882 [ AZ vügÀhts reserved ) 3Lonaion HENRY FROWDE OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE 7 PATERNOSTER ROW SINONOMA BARTHOLOMEI. HE accompanying Glossary is taken from a manuscript of the fourteenth century in the Library of Pembroke College, Oxford, which has been already described by Mr. Riley in the Sixth Report of the Royal Commission on Historical MSS.! (Part I, 1877, p. 550). The work consists of a medical treatise on diseases and remedies in fifteen parts, with a glossary and index, composed by John Mirfeld or Marfelde, and is entitled? the * Breviarium Bartholomei, in honour of St. Bartholomew's in London, of which monastery the author was an inmate ὃ, Prefixed to the main work is a Calendar for the year 1387, and a series of calculations for a perpetual Calendar for the meri- dian of Oxford, by Magister Walter de Elvesden, together with a number of astronomical tables. John Mirfeld or Marfelde is mentioned by Leland (t Commentarii de Scriptoribus Britannicis, c. 582) in the following passage, which is repeated by Bale, Pits, and Tanner:— *Joannes Marifeldus homo ad philosophie et rei medice cognitionem reconditam illam compositus, eo eruditionis pervenit ut a civibus Londinensibus, per eum nullo non morborum genere curatis, immortalem famam acceperit. Scripsit de arte medendi vel justum volumen quod et Praxin, Gilberti Anglici medici clarissimi industriam secutus, vocavit: quo opere, ut Gilberto interiori causarum cognitione cessit, ità in praxi eundem longo przcessit intervallo. Multa mihi de hoc Marifeldo narravit Bertholetus medicus, adfirmans eum zdes propter Xenodochium Berptolomeanum Londini incoluisse." ! The MS, of the Breviarium Bartholomaei in the Harleian Collection [No. 3], mentioned by Mr. Riley, does not contain the Sinonoma. ? :Incipit liber qui intitulatur Breviarium Bartholomei compositus per venerabilem virum Johannem Mirfeld commorantem in monasterio Sti. Bartholomei, London, a quo liber iste denominatur. 3 "There are in the Calendarium Inquisitionum post. Mortem, iii. 150, 159, two occasions on which John Mirfeld and others represent the Convent of St. Bartholomew. These bear date rsth and τότ Rich. II, or 1392-1393. B PIV. x 2 SZVONOMA BARTHOLOMET. Tanner mentions not only the * Breviarium Bartholomei' but also a MS. work of Marfelde's in the library at Lambeth, and he gives the authority of Brian Twyne for stating that he was an Oxford man, and that he lived in the time of Henry VI. This very MS. seems to have been lent to Brian Twyne by Dr. Clayton, Master of Pembroke College, and it must also have been inspected by Anthony Wood (Hist. and Antiq. vol. ii. part 2, p. 715), as he quotes from it in more than one place. The interest of the Glossary became apparent at the time of the publication of Professor Earle's lists of English plant names. Pro- fessor Earle saw it, and made certain extracts from it which he has embodied in his notes. It was then that I thought it worth while to copy out the whole of the Glossary, which the Clarendon Press has now consented to publish. But it was in the plant names chiefly that my interest lay : the purely medical terms, I confess, perplexed me much. It was some time before I learned to consult Gorraus, Foesius, and Erotianus: my guide to them was the preface of Holyoke's Latin Dictionary, a book which often threw light upon a word when all was dark beside. Many of the words and phrases I find come from Isidore, many from Albertus Magnus; but not in all cases have I learned this sufficiently early to embody the information in the notes. Dioscorides, Galen, Nicolaus Myrepsus, Paulus 7Egineta will explain many; Avicenna, I should suppose, still more; while there yet remains a large number of Arabic words which I have been obliged to leave without any explanation at all!. If it be asked what materials the author himself employed, the answer may be supplied partly from the Glossary, and partly from the body of the work itself. In the Glossary he quotes Isidore, p. 38, Constantinus (Africanus?), p. 40, Avicenna, p. 40, Galen, p. 40, and Rogerus, p. 20: in the work itself Arnaldus de Villa Nova (fol. 131), Rhases, Ysaac de Dietis (foll. 147, 241 verso, 277), Rogerus Fucard (fol. 177), W. de Conrado (fol. 177 verso), Macer (fol. 254 verso), Nicholaus de Polonia (fol. 269), and Platearius (fol. 275). ! For the fullest information on medical writers, Greek, Latin, Arab, and Medicval, see Choulant, Handbuch der Bücherkunde für die ültere Medicin: Leipzig, 1841. Cf. also Fabricius, Bibl. Grac., vol, xiii, and, for Semitic plant-names, Lów, Aramüáische Pflanzen-namen, Leipzig, 1881. SZINONOMA BARTHOLOMEI. 3 One remarkable feature of the work is the number of verses which are employed as a memoria techuica for remembering the dis- tinctions and virtues of plants. Some of these occur in the Glossary (see ippia, yris, origanum, senacio, tormentilla); an interesting one from the body of the work is (fol. 240 verso): * Si sis leprosus, si stultus, si furiosus, Dicit borago, gaudia semper ago.' Another (fol. 243 verso), almost identical with a verse in the * Regimen Sanitatis Salernitanum,' is * Post pisces nuces, post carnes caseus aptus:' and a very curious set of lines (fol. 253) to be used as a charm for stopping fire is * Sancte Columquille remove mala dampna faville, Atque Columquillus salvet ab igne domus. There are also some English words in the work itself which do not find a place in the Glossary, and which may be of interest. Such are— Fol. 98. De tussi puerorum quz dicitur cZzzcac. » 100. De dolore pectoris qui anglice dicitur faZZe. » 158. De passione crurium quae vulgo dicitur £ozs&azwe. » 159. De apostemate et cissuris in calcaneo qua vulegaliter dicuntur zu. », 297. Pulvis pro instrumento illo bellico sive diabolico quod vulgaliter dicitur g;7z. The Calendar of Walter de Elvesden!, of Gonville Hall in Cambridge, seems to have been a famous one in its day ; at any rate, there is in the Bodleian a MS. (Laud, 662) which accepts it ! With regard to Walter de Elvesden or Elveden I am indebted to the Librarian of Caius College, Cambridge (Mr. R. L. Bensly), for the information that Walter de Elveden (near Rushford, Norfolk) was Vicar-General to Bateman (?), Bishop of Norwich, and was an early benefactor to Gonville Hall and the donor of several MSS. Mr. Bensly has kindly supplied the following references :—Blomefield's. Norfolk (1805), i. 421, 452; ii. 535; iii. 632, 647: Parker, Hist. and Antiq. (1721), 65, 72: Documents relating to the Univ. and Coll. of Cambridge, i. 17, 18. From these it appears that he was Professor of Civil Law, Archdeacon of Sudbury in 1351, Rector of Snetterton in 1352, and of Shropham in 13:8. B2 4 SLVONOMA PDARTHOLOMET. as its basis, and attempts to continue it. The author of it is men- tioned by Leland (c. 511) in the following passage, which is again repeated by Bale, Pits, and Tanner :— * Gualterius Elvedenus Grante Girviorum inter Gundovillanos sapientize diving rudimenta addiscebat, quibus, tanquam ad coronidem, rerum astro- nomicarum eximiam cognitionem adjecit. Exstat ejus Calendarium cum tribus cyclis decemnonalibus et argute et significanter compactum." Tanner gives several further references, to the effect that Walter de Elvesden held a living in Norfolk, and was once Precentor of Hereford. The month of January is appended as a specimen of the Calendar. My best thanks are due to many friends for their assistance, but more especially to Professor Chandler for constant help and many suggestions in a variety of difficulties. SINONOMA BARTHOLOMEI. 5 [ CALENDAR. ] * Istud kalendarium subsequens fuit factum ad meridiem Universitatis Oxon., anno domini millesimo cccm? octogesimo septimo, promittens unam tabulam cujus multiplex fructus patet ex suo titulo, et habet sibi suppositas duas tabulas parvas ostendentes aureum numerum et litteram dominicalem pro omni tempore, sumpto anno in quo fueris pro radice, et adjungitur sibi tabula festorum mobilium cum suis appendiciis durans in zeternum. * Prima linea kalendarii incipientis primo anno domini millesimo cccmo octo- gesimo septimo docet ascendens mediz noctis. * Secunda edocet quantum Clok percutiet vicinius ortui solis. *'lertia ostendit quanta sit horarum planetarum nocturna et in pede habetur quanta sit aurora. * Quarta indicat celi pro solis ortu [medium !]. * Quinta cum sexta manifestat signum solis cum ejus gradu. * Caput et pes sex linearum sequentium declarant naturam signorum et de die ac nocte, dominos triplicitatum quarum tres primae demonstrant de quolibet gradu ceteras dignitates essentiales quas ibi habent planetz, et tres sequentes enu- cliant sexus et qualitates ipsorum graduum in se. 'Deinde inseritur Kl. secundum communem modum ecclesi: s. cum aureo numero, nonis, idibus, kalendis et festis Sanctorum, et in capite sunt[?] festa, discribuntur domus accidentales [?] in figura celi et quis ibi gaudet planeta. *Proximo sequuntur ascendentes cum continuatione veri motus solis, exinde altitudo meridiana cum gradu ascendentis in meridie, horze de Clok in occasu, quantitas horze planetarum diurng, et medium celi vespere, quattuor cycli con- junctionum, et post finem kl. tabula lune, et sub ea ponuntur quzdam notulz de imagine signorum, tabula pro horis planetarum, et ex post, figure eclipsium depinguntur.' ! In a later hand. JA | :: Domus vitae. sca. Li- | Medietas ||Scor- ὅτε t 1 poer M pa corporis anime et vitae T - Ϊ 3 » . — Ww ριον dr n WANTS 7. ALIA bra. Noctis. ] pio: Capri EDS. rius. Luna. 4 tis vocem rite. à 2 T . | Qu Wl cel μὴ I1 vi NU μὴ p Ξ [i [E EH 5 ΞΡ ἘΠῚ 5 LN ers u ἡ m Bg ce m eue ΕΞ EDI Ep e «| arius. 8 | 20 Er qe 16 | 3208. 25220 ES ΠΣ: ἘΠΕ) est Circumcisio Dni. ipd aser dr taute ee seat sea b 4 N Oct. Sti. Steph. 19.) SET 2| 28 22 | 15 | r4 dom [28 | put. | 44 ἐς 3 N Oct.Sti. Joh. 19.| oj Pane -agg-aasd 36^ Peer | ss a MER d 2 Ν Oct Innocent. 1 " τὰ 29 24 | 17 Ξ | j I9 | e Non. Scti. Edwar. 20 87 53 | dO | 25 τὸ 9 asa | 5) ἢ 8 id Epiph. Dini. 21 | 56 | 50 | 2 26 | 20 25a £ τὶ ^b WHITE Eua p 21 asa | 16 | A 6 id 22:383 1745 29825818225 Ξ E b 5 id 23 | 52 | 40 3|? 24 z zii S scieEptt: c 4 id Aquar a e B £g , 24 | t1 | 36 asso ears $6 rond asa 24.49 1159 ἤν 7120 1} 8 ἘΠῚ ἘΞ a e 2 τῇ ES ev 25 48 29 | 8| 2|22 S | E | B g |au f Idus Sti. Hyllar". e E. 26 | 46 | 26 ἘΣ 34 DAS. ce B. d. mÍm x8. gil τοῦ eu - 17 4s |-2r | (6 [-:4)| 39 Π | ons δ... asa |18| A | IS k Sti. Maur, 27 43.118 ΝΕ πο ES ἘΠῚ 7 b | 17 k Sti. Marcel 38 eda au ers oos esq Tec: EM c | 16 k Sti. Antonii. 29 | 40 | IO 8 220122 Ξ 15} d | 15 k Ste. Prisce. 20.1.28 16. || 5. 5, Ὁ z δ' εἰ τὸ K Jio amer g'vguWa p ΞΕ & | ῷ 4| f || i3 Κα Storum. Fab. et 5Ὲ: corp. a s ἘΞ τ 9|1o 35’ Ξ | t & iz k Ste Apne.vit 2. 33 | Ἐπ᾿ πο τ | 36-157 " E 12 | A || ft1. k. Sti Vincen. mat. 2. 31 49 1 12] 37) καὶ y z | T bro ες z m ' 3-|-38 | 45-|| 55} τ Br auf' c 9 k | 4-|/28: | 2912 0 τ 19 Ξ ΞΕ | aup| 9] d 8 k Conversio Sti. Pauli, | 4' 25. | 385 || x2 | 35 | 4e "hd ses e DIE | | 8-|-24 | 31 || r3: 1-36, 1 e "3d EE 6 Καὶ Johannis Crisostt. | Ὁ, 25, 2715 m (SAT. Sues - β l2 dee 6g 5 k AgnetisSecunde. | 6 2:7. 21 τὸ 18, CAT Ὁ B5 A 4: 9E: 7 | 19 | 18 | 14 τὸ | 42 M Ὲ: | 4| au. me orb 3 Κα Batildze reginz. Sa τὴ} τὸΆὸἪἜ "15 20:25 το um 2 Ὁ 2 πἰς Aries 2 13 Tau- Capricor. Saturnus Jupiter Mercurius rus Leo Mars Aquarius Occidentale. Taurss2 τ Gemi- ni. Altitudo Meridi- Ius. | ana. pu Pr Ξ $8 5} -1 5 ΠΟ ΠΞΞ|] s|s s 4«Ξ} 5 |ΞὉ 23 I || 16 || 15 | 19 24-||- 3 || 16 || 25 | 21 25 5 || 16 || 35 | 23 26 2 || 16 || 45 | 25 27 9 || 16 || 56 | 26 28 | 10 | 17 || 7 | 28 29. || 12 || 17 || 18 | 29 Ge. ΠΤ | 17 || 30 | 1 m6 1:7] 42) 2 EU7]| 17] 55] 4 33 || 19 !| 18 SENT 4 || 21 || 18 || 21 1 5 || 23 15. 25S 58 6 || 24 || 18 || 49 | 9 7 || 25 || 19 SEE ET 8 || 28 || το || 18 | 12 ΠΡ} 39 || 19 || 33 | 13 Io || 31 | 19 || 48 | 14 HI || 33 || 20 3. 18 ΕΠ 35 || 20 || 20 | 17 [3 || 37 || 20 || 36 | 18 14 || 38 | 20 || 53 | 19 I5 || 4o || 21 || Io | 20 ΕΠ || 42 || 21 || 27 | 21 t || 44 || 21 || 45 | 22 [8 || 45 || 22 231523 I9 || 47 || 22 || 21 | 24 2:0 | 49 || 22 || 39 25 2I || 51][|22 || 58 | 2 52 || 23. || 17 | 27 Clara dies Pauli bona tempora denotat anni. Diei. 3 o ἘΣ e ez 57 | 52 58 | 55 59 | 58 4 59 I IO 4 30 T 4 10 ΒΟ 15 τὸ 8 | 20 9 | 24 1} 27 τ Ε.31 I4 | 34 I5 | 39 17 | 42 18 | 46 29 | δῷ 22 | 54 23 | 59 ^ II 5| 3 an ug 29 II 3o | I5 32 | 20 34 | ?4 36 | 29 37 | 33 39 | 39 41 | 42 43 47 'Tau-| Medietas | Pis- ces, Ciclus primus. TO mM 5 8 Ἐ6 τῷ ἫΝ δ, 19.123 13 SEE a xa p ἢ ΤῸ 23. 27 18 “τὶ 4| 15. 54 15.) 4 53 4 | 13 | 48 | I2 7} ΤῸ Pp ΟἿ] 50 9E 7E 59 UE EIDEM 6|9|4 34452251046 au ΤΙ 27 ἘΠῚ ὍΝ “ἢ Ciclus Secundus, E ess d "o 8 |.8 |) | ge e IOS TAS E27 8 6) 2r I5 | I3 | 24 5 I| I4 138 τό] 7 21 2 28837 IO | 18 | τὸ 18 6 | 20 7| 14 9 ἘΡῚῚ 22. 27 4 | ar } 27 x20 ErGNEO τ] 2127 9r re: 1 iy ap ns a 6 922 I4 | 13 4 Ei sen pene TIN IDIE22 Ciclus Tertius. 23 | 53 81.470 100} 19. 757 5-|- 29. | 53 13 | 6 43 20 DET ἸΘ 553527 19. ,},. 22] 19 7 /15| 6 ΠΡ .22 | τὰ 4| 9/36 ἘΔ ΟἿ] 32 I | IO | 29 Ὁ} 2 49 τ 1 Τὴ [86 δ᾽, 22} 52 14| ΟΠ 57 8:}ν ΘΕ 25: τι 9) 5 I9 [18] 38 Si fuerint venti tunc fient prxlia genti, Si fuerint nebule perient animalia quzque. Si nix vel pluvia designat tempora cara. Ciclus. Quartus. oe ccv H O|m ZA το} 2-1 52 85 um 16} 0 23 51 215} 30 13. 43 Ὁ 2| 20 ἢ 10. 12} 2 18 |. 75,153 “7 12..32 I5 | 22 | 38 4| 5136] 124) Ὁ Xa I| I8 | 29 | 9 | 13 | 26 | τ 62/5282] 6/233 47 | 14 | 6 | 54 8 17 54 II 8 | 29 I9 | a|24| Aquar. Ds se ἀν Rd MONTE fail Wes k T λ.--α , " ᾿ » n “Ὁ ks i Z TL " E £ - P : A —— 4 s ua i ad — o» --» 1 era ats 2 ΦΌΩΣ s ᾿ς ἦν le: τς - ad 8 e sit v - » 15 - n v » καρ Zn “{ z HU ^ B À 2 aT : ταν x ; e - [D E - é bi * . v * M * * 4 i " E, i ELE duas o e orm eo Ao MÀ 0 “ον à Ἢ A x CE: em EDCADES C “Ὅν - : HM LIMES. gu LE a "a i - IT Dm B 5 ΡΝ" h bá E H - ΟὟ, Y dd τι ᾿ 2 EN " E E lcu » H E BAN. E P de E ^ B m mente e se-- mese Aem Ama 1 Hist. Nat., xxxv. I5. SINONONMA BARTHOEONLEEI Incipiunt Sinonoma Bartholomei. Aaron, iarus, pes vituli. Adomen, i. omentum, zirbus. Abrotanum, southrenwode. Absintheum, i. wermode. Acecorus, i. radix gladioli. 2. Achacia, i. succus prunellarum im- maturarum. Acinum, quod de uva relinquitur extracto musto. Acrocordines' sunt quzedam depen- dencizx nascentes in maxillis et ali- bi similes capitibus mamillarum. Achilles, i. millefolium. A cub, i. butirum. Acantum est semen urticze, multum est laxativum. Acerherbaest. Aceretiam arbor est. Acedula, herba acetosa idem. Acriminia appellamus allia porros cepas sinapia et similia. Accorus est species yris cujus radi- ces sunt rubrz et gerit florem cro- ceum. Adarasta, i. elleborus albus. Adjutorium est os brachii a cubito usque ad spatulas. Adiantos, capillus veneris idem. Affodillus, centum capita idem. Affronitruum?, spuma vitri idem. ἀκροχορδών. ? ἀφρόνιτρον. ^ ἐπ πιο πιπππςππ π ^" πξιῖῖξΞ m^ τ d € 3 ἀλωπεκία. * From Socotra, Parkinson, Theat. Bot. (Lond. 1640), p. 151. Agaricus, fungus abietis idem. Agnus eastus, frutex est, i. bis- chopeswort. Agrimonia, i. egremoyn. Afoho, i. argentum vivum. Ahoho, i. lac acetosum de quo ex- tractum est butirum. Agnus sperma, i. semen salicis marina. Alphita, i. farina ord[ei]. Allopicia? est fluor capillorum. Allefias, i. psillium. Alfefur, i. radix vitis albze. Alchitram, i. pix. Alumen iamem Alumen scissum 4 Alimen de pluma Alumen rotundum Alumen zuecarinum Alippiados, i. radix lauriolze. Alexanti,i. flos salis, molitur sal cum mola et illius flos alexanti dicitur. Aloes, iii. sunt species, s. epaticum cicotrinum ὅ et caballinum, hoc ul- timo non utimur ad laxandum. Aloe, quando simpliciter epaticum intelligitur, licet apotecari pro citrino intelligant. Alfus, i. morfea. Allagalliea, i. gentiana. idem. / idem. * 'The σχιστόν of Plin, [ Iv. τ} 10 SZNONOMA BARTHOLOMEI. (1 Alcolla, i. pustulze parvze quce fiunt in ore, €. Achaciteir, i. centaurea. €. Alkekengi, i. species solatri. 4 Altersandarei, i. virga pastoris. «| Alfarsungi, i. speragus. €. Alaharih, i. cordeon. €. Abarath, i. cerusa. € Alcufar, i. capparis. €. Almahar, i. litargirum. € Alcarinus, i. lupinus. (| Alahehi, i. ceterac. «| Altaraxacon, i. rostrum porcinum. €| Enüivia silvestris, idem. (| Alfefe, i. egritudo lingue. €| Albaras est morfea alba ut lac. €. Alfagi, i. agnus castus. 41 Alaste, i. ysopus ortolanus. 4 Alteterera, i. armoniacum. 4 Albula!, i. macula in oculo. € Alhel, i. fructus juniperi. €. Alcasse, i. bdellium. €. Alcohol, i. pulvis ad oculos. €| Alcofol, idem. «| Alchemer, i. sene. (| Alkiffil, i. ros marinus. 4 Alleluia, i. wodesour. (| Aloen, i. wermode. 4 Allium agreste, i. crawegarlek ?. €. Altea, i. holihocke. €. Alexandria, i. stanmarche. 4 Allepiados *, laureola idem. (| Alembicum, distillatorium idem. 4 Alcanna pulvis est cujusdam herbze ejusdem nominis. €. Alkali, cinis clavellatus. 2 ! ἄργεμον. Probably meadow-saffron. * ἀφορισμός. «| Algebra, restauracio carnis. 41 Alquitran, pix liquida idem. €. Alipta est quzdam confectio. (| Ambra, sperma ceti ut quidam di- cunt, sed procul dubio est gummi arboris. €. Amidum | idem, fit autem de tri- 4 Ne tico. 4 Amantilla, valeriana idem. «| Amarusca «| Ameroke (|. Ambrosia, wilde sauge. €. Ampelon prassion, vitis alba idem. (| Amuroa est fex olei superior et est utilis: sed murea est fex olei inferior et est inutilis. «| Ambrosia minor, i. millefolium. (| Amphorismus est sermo brevis integrae rei perfectum sensum de- monstrans. (| Anthos est flos roris marini. 4 Anodina sunt illa quz summe [?] mitigant dolorem. (| Antera dicitur flos rosze, est autem quiddam quod reperitur in rosa interius. €. Anetum, an. dile vel dille. 41 Andra, bishopeswort. €. Anothomia[?] est cujuslibet cor- poris recta divisio. 4 Anisum, ciminum dulce idem. «| Andrago portulaca. Anacardus, «|. pediculus elefantis vel fructus est arboris cujusdam. (| Anorexia, i. fastidium. 4 Anagallicum, seu j idem, i. maythe. 3 ἀλθαία. 5 ἄμυλον. * Cf. Alippiados. SINONOMA BARTHOLOMEI. II €| Anagallis, i. consolida major. 41 Antidotum, quasi contra vitium ali- quod datum, praecipue quod datur per os. 41 Antale !, lapis quidam. 41 Analeucia species est epileuciz ?. 4 Antrax? dicitur apostema veneno- sum. 4 Angilopa * est inveterata egilopa 5. 4 Analempia est gutta caduca a sto- macho. Anabulla, spurge. 4 Apozima: dicitur quando decoquun- tur aliquze herbz:e vel medicinze in aqua ita quod virtus herbx: aqua mandetur et sic virtus medicinze per os recipiatur. Et dicitur apozima ab apos quod est decoccio et zeo quod est ferveo, i. decoccio fervens. Sed non omnis decoccio dicitur apozima sed illa sola ubi non ponitur mel neque zuccarum. «| Apium simpliciter, i. smale ache. 4 Apium emoroydarum , i. pes cor- vi maculosa habens folia. 4 Apium emoroydarum ut quidam volunt habet radicem rotundam sed compressam ad modum ver- tilis et ex medio partis inferioris exit unica radix. 4 Apium emeroidarum secundum quosdam similis est rampnze nisi quod habet guttas nigras in foliis. 4 Apium risus, i. herba scelerata. 4 Apium levisticum, i. loveache. 4 Aqua ordei, i. ptisana. ! See post, Dentale. 2 ἐπιλευκία. Pilewort. * ἄνθραξ, carbuncle. 8. Earle, E. P. N., p. 2, Affollinaris p is glofwyrt. | Apolinaris?, mandragora idem. Araseth, i. nasturtium. (| Arvina est pinguedo cuti adhzrens. «| Armoniaea, i. selfhele. «| Arnoglossa, i. plantago major. (| Archa angelica, i. blinde netle, habet flores albos. (| Arthemesia «| Armoyse (| Arthetici? sunt qui paciuntur in juncturis. €. Arsenicum, i. auri pigmentum. 41 Aristologia, i. paciens, alia longa alia rotunda, quando simpliciter rotunda. (| Arteriaci'" sunt quibus fauces reu- matizant. €. Arilli, i. grana uvarum. 41 Arteriaca passio dicitur quando aliquis loquitur cum magna diffi- cultate propter siccitatem tracheze arteriae. Armoniaeum, i. marubium. Asaphati, i. rubor et pustulze quze apparent in facie juxta nasum. A sur, i. crocus orientalis. Asep, i. alumen. Asubeth vel subet est passio capitis quam qui patitur stat stupidus et videtur semper dormire et si voce- tur vix respondet. 4 Asafetida gummi est gravis odoris. (| Asara baccara, vulgo gariofilus agrestis. 4 Asarum, i. rafanus. (| Astula, i. pionia. j idem, muggewede. mme mA * ἀγχίλωψ. ὅ αἰγίλωψ. δ“ ἀπόζεμα. ? ἀρθριτικοί. 10 ἀρτηριακοί. c2 12 SINONOMA BARTHOLOMEI. Barba Jovis, sticados citrinum idem. Bardana, i. lappa inversa sive lappa major, quod idem est. Batitura * ferri, ponfiligos idem. Baucia, i. pastinaca agrestis, sumi- tur quandoque pro domestica. Basilica, i. serpentaria. Basilicon, ozimum idem. Balsamita, i. menta aquatica, hors- minte. Balsamus, arbor. Balsamum, gummi est. Batus, rubus ferens mora. Barba aaron, iarus idem, pes vituli, Astula regia, woderove idem. Aschites ! species quz«dam ydropisis est et dicitur ab ascis! quod in- terpretatur uter, eo quod venter aschitici percussus resonat ad mo- dum utri semipleni. Aspiatiles, an. stikelinges. Asma? est difficultas hanelandi et hoc cum sonitu. Asmatieus autem dicitur qui non habet vocem claram. Aspaltum dicitur quoddam genus gummi nigri quod a quibusdam dicitur bitumen judaicum. t t ám m^ mem cma mam ΔΑ, m^ €. Athanasia, tanacetum idem. zekesterse . 4 Atriplex, i. arache. Bardana, an. clote, gert burr. 41 Atramentum terra quzdam est, cu- Basilieon, i. semen brancze ursinz jus nobilior species est vitreolum. secundum quosdam. €. Avellana est coruli fructus. Bauocea, skirwhit. 4 Auricularis, i. semperviva. Bengi, i. jusquiamius albus. €. Auriculus muris, pilocella idem. Berberis, i. semen petrosilini ma- 4 Anginastica etas, i. adolescencia. cedonis. 4 Apoplexia, i. subita effusio san- Bernix, i gummi juniperi, classa [guinis] quz suffocat. idem. €. Antimonium est vena terrz similis | €. Bernix etiam dicitur quiddam quod plumbo. conficitur de oleo se[minis] lini 4 Averoyn, i. southrenwode. et classa, et inde illuminantur et Auripigmentum, orpiment, quando solidantur colores picturarum. simpliciter de citrino intelligitur. Been sunt grana quae piper album €. Aureola est speciale mentis gaudium dicimus. veniens ex opere przcellenti et | € Bedegar* est nodus ros albe sil- privilegiato. vestris, vulgari nomine eglenter. €| Beta, atriplex agreste idem. Baiaustia? flos est mali granati. 41 Bellirici marini'lapidessunt parvi et €. Barba yrcina, i. ypoquistidos. albi, inrupibus marinis inveniuntur. : Usu. ἀσκός. ? ἄσθμα. 3. βαλαύστιον. that which scales off when beaten. See post sub Tarus. * Cf. Earle, E. P. N., p. 48, Bedagrage, spina alba, wit-porn : see Ray's Cat. Plant. Angliz, Lond. 1677, p. 257, *in hujus (i.e. rosc silvestris) ramis, fractis przcipue aliterve laesis, per zstatem muscosum quoddam corpus herbacei et rubescentis coloris sepe ex- crescit quod Bedeguar Lobelius, spongiolam alii appellant, vulgus quod suppositum somnum incumbentibus provocet, Den Schlaff.' Τ᾿ Nic. Myreps. iii. 42. mm m fem Δ amete ΕΟ m ^ 1 SINONOMA BARTHOLOMEI. Beruls, fabaria, idem levick. Belliriecus, genus mirabolanorum '. Betoniea major, i. selfhele. Bismalva, altea idem. Bischopeswort, agnus castus idem. Bdellium gummi est. Bistorta herba est. Blanea bisancia, quod a Bisancia affertur. Blatta? est quasi squama piscis. Et invenitur in fronte piscis degentis in conca rotunda et tortuosa, sed nos utimur blanca bisancia pro ea. Blaunchet, cerusa idem. Botra, i. terebentina. Bothor, i. pustulze parve quz fiunt in pueris. Bothor maris?,i. panis porcinus idem. Bonum malanum, i. antrax. Boletus, fungus idem. Baurath, i. quodlibet genus salse- dinis, et de quolibet sale potest intelligi, proprie autem de nitro. Borax, gummi idem, solidantur aurum et argentum. Borith, herba saponaria seu herba ful- lonis, sed carduus fullonis aliud est. Borith, i. nepta. Branoos est przfocacio faucium. Bruseus, frutex est, licheholm *. Brancaursinaherba est,an. scehock. Bruneus, rasta lini idem. Brasiea, caulis nondum transplan- tatus, sed quandoque pro quolibet caule sumitur. pvpoBáXavos. 4 NN es th f hh f SEEN T Brasiea, i. caysel secundum quos- dam. Brionia, wilde nepe i. radix vitis albze secundum quosdam. Brateos vel ! : : i. savina. Braeteos sed Braetheos/' interpretatur la- mina. Braeus, frondes spina. Bulbus, i. squilla vel cepa silvestris. Bulbus quando simpliciter pro ra- dice narcisi ponitur, vel bulbus est cepa canina. Bulbi, an. chibollis *. Buglossa, lingua bovis idem. Burneta blauum habet florem ut edera terrestris, sed non adeo rotunda habet folia,et secundum quosdam camepiteos dicitur. Butimen judaicum, aspaltum idem. Bubo est apostema sive inflacio in- guinis, vel est apostema ex ven- tositate. Bugla, bugle, 1. uodebroun?, una maneries est habens florem ru- beum, alia habens florem citrinum, et hzec est melior. Burrus "5, gertt clote. Caatarrus est fluor ingens reumati- cus ex naribus. Cartamum, i. semen croci ortensis. Caleur, i. alased. Caleater, i. atramentum citrinum. Caropos !! est color flavus urinz vel- - leribus camelorum similis. ? * Blatta est os naris purpurce quee Byzantina vocatur ' (Actuarius ap. Holyoke). 3 Cf. Serapion (1531) p. 165, * Buchor marien id est ciclamen. * βρόγχος. 5 Perhaps —kneeholm. 9: βράθυ. 9? (]lot-bur. 7 Bractea. 5 Ger. Zwiebel, n / xa porós. ? Earle, E. P. N., p. 42, Buglosa, bugle, wude-brune. T Je fom m m me B mmm manam m» m^ ma---^ Κα 1 4. χαμαίδρυς. 7 χάλκανθον. Stirp., 1555, p- 420. SZNONOMA PBARTHOLOMETL. Carenum est vinum dulce. Caulieulus aquatieus, i. nenufar. Castor animal est, i. bever. Caleuceeumenon !, i. es ustum. Caleiton, idem. Carpobalsamum est fructus bal- sami unde versus, Est opo siccus?, ciro ciro lignum, carpoque fructus. Capillus veneris, adiantos idem, herba est in petris nascens. Cardo agrestis, columbina idem. Cassilago, i. semen jusquiami. Canicularis *, idem. Camedreos *, quercula minor, ger- mandria minor idem. Camepiteos ?, quercula major, ger- mandria major idem. Cantabrum, i. furfur, quando sim- pliciter triticinum. Cameattis 5, i. ebulus. Capitellum, lexiva fortis. Caprifolium, wodebinde. Cardiaci, i. qui sudorem incongru- um paciuntur. Carduus benedictus, i. senecion. Cameleon, idem. Carpobalsamum, i. fructus balsami. Cassia firenga, i. cassia fistula. Cassia quando simpliciter lignea in- telligitur. Cantarides muscae sunt oblongz et virides. χαλκὸς κεκαυμένος. 5 χαμαίπιτυς-. 3 Pedicularis, lousewort. 10 Amber. 7! κακοχυμία, see Plectora. mm mam m^ fh t Eh t Caleantum , i. vitreolum. Caputpurgium *, i. stafisagria. Cauda porcina, i. milium solis, gromil idem. Calendule ὃ, i. solsequium. Cadamus, i. nasturcium. Calamentum majus, quo commu- niter utimur. Calamentum minus, nepita. Cathima est minera de qua elicitur aurum vel argentum. Quando simpliciter ponitur aurea intel- ligitur. Aliqui dicunt quod cathi- ma argenti est litargirum argenti i. id quod petit superiorem partem quando funditur argentum. 2. Capparis frutex est crescens in saxis, et est similis ederze terrestri in foliis. Cacabre vulgo dicitur lambra". item Carabre vel eaeabre, i. vermicium id s. pulverizatum cum quo para- tur paratur percamenum !,, classis idem. Cathapucia "?, semen spurgie. Cacochimia 5, i. malorum humorum abundancia extra vasa. €«| Capillares vene sunt venze subtiles «€ 4 « ? ὁπός —succus, ciro — ἐύλον. ? χαμαιάκτη. Earle, E. P. N., p. 27, Camesete, ellen-wyrt. 9 'The same as Caltha, acc. to Fuchs, Hist. 2? Pergamenum. valde quie sunt post aures. Sunt et alize capillares venze in epate. Cauda equi, i. tapsus barbastus. Cariea est ficus sicca. Canabis, eanurus, hempe idem. 3 Hence chenille, Earle, E. P. N., p. 47. 12? καταπότιον, Fuchs, H.S., p. 510. SINONOMA BARTHOLOMET. 15 (4 Cardiaca cordis est passio. €. Cephalica est dolor capitis univer- 41 Catarrus dicitur quando humores salis *. fluunt ad pectus. 4 Centrum galli, gallitricum, oculus 4 Carposcissi !, i. fructus ederz. Christi idem. 4 Careos, i. carui. (| Celidonia agrestis, memithe idem. (| Carenum ?, dicitur vinum coctum. (| Cerfolium 5, i. villes. 41 Caprificee, i. ficus silvaticz. 41 Cerotum ' dicitur a cera quod omne 4 Cacochima est mala corporis habi- cerotum recipit ceram vel aliquid tudo extra vasa. (| loco cere. Cerotum enim est 4 Cathima? auri dicitur id quod in quiddam medium inter emplas- decoccione ab auro separatur. 2. trum et unguentum, spissius un- 4 Cacia est parva patella perforata guento et liquidius emplastro. multis foraminibus. €| Cerotecaria | idem, i. fox- 4 Cathaplasma dicitur quando herbe | 41 Ceroteca* vulpis glove. cocte vel crude pistantur cum | €. Cepula canina, i. squilla. sua substantia et cum subtilibus | €. Chilus, i. succositas facta in prima farinis pinguedinibus vel oleis digestione in stomacho. commiscentur, et inter durum | €| Chali, i. cinis clavellatus, utuntur et liquidum super membrum tepi- autem eo tinctores. dum applicatur. 41 Cicer, pisus albus idem, an. muse 41 Ceroneum dicitur a cera quam re- pese. cipit in magna quantitate. (| Ciclamen, panis porcinus idem, an. 41 Centaurea major, fel terre idem. herthenote. Florem habet purpu- €. Centaurea minor, i. febrifuga. reum similem violis. Nascitur in (| Centum capita, affodillus idem, an. locis ubi crescunt castaneze. clansing gresse. 4{ Citrangulum pomum, orenge. 41 Centinodium, i. corrigiola secun- | €. Cicida, i. ciminum agreste. dum quosdam. «| Cimbalaria, i. umbilicus veneris. €| Centinodium longam habet hastam | €. Ciperus, junctus triangularis. equalem et stricta folia et longa. 41 Ciperus babilonieus, i. galanga. 4 Centonica quidam dicunt quod est | €. Cinoglossa, lingua canis idem. absinthium ponticum. Cicorea, i. solsequium, incuba idem. €«| Centoniea ut quidam volunt est | € Cinices, an. mazekes "^. lingua passerina. | Cuscute, i. podagra lini ", doder €. Cerusa, plumbum album. J idem. 1 κισσός. 3 kápowov. 3 Perhaps Catinia; cf. Plin., Hist. Nat., xxxiii, 4, 21, quc ecatino Jac- tatur spurcitia in omni metallo vocaturscoria. * Opposed to megrim, ἡμικρανία. ὃ. See Serapion (1531), p.151. * Earle, E. P. N., p. 44, Cerfolium, cerfoilvillen. 7 κηρωτόν. ὃ χείρ, θήκη. — * xvAós, see Vpostasis, ?? Old English Homilies, by R. Morris, i. 326, maSekes : see Stratmann's Dict. sub mabek, ! Cf. Fuchs, H. S, p. 387. It is also called Angina lini, Parkinson, Theat. Bot., p. 10. 16 SINONOMA BARTHOLOMET. 4 Cici!, i. rampnus. | est hocvocabulumaddesignandum 41 Ciminum duloe, i. anisum. id tantum quod in oculis ponimus. 4 Ciminum Ethiopicum, gitte ?. €«| Conchilia dicuntur pisces degentes €. Cicada, gressehope. in conchis. €. Cineres clavellate, an. wode ashes. | €. Colofonia', pix greca idem. €| Cyragra?, i. gutta^ vel dolor in | € Coconidium, se[men] laureole. manibus sicut podagra in pedi- 41 Coperosa, i. vitreolum viride. bus. 4 Consolida major, consin. €. Ciromellum, worte. 4 Consolida media, grete dayeseghe. € Ciliaca passio? dicitur fluxus ventris ΑἹ Consolida minor, bonworte. factus vitio stomachi, dicta a cilia | «I. Cocula fetida*, maythes. quod est venter. | Costus est radix herbe in India €. Caput monachi, dens leonis idem, nascentis. herba est. | Costus vel eostum, quando sim- €. Clavus est dolor capitis ad modum pliciter amarum, et est quzedam clavi infixi. radix. € Classa vel glassa, i. vernix vel ber- | «|. Costum aliud dicitur dulce. nix viz. gummi juniperi. 41 Coturnix, i. quaile. € Complexio est qualitas qu: ex | €«| Cottana, citonia? idem. mutua actione et passione quat- 41 Corallus, hujus ii. sunt species, al- tuor qualitatum in elementis re- bus et rubeus, quando simplici- pertarum provenit. ter rubeus. €. Cocodrilla, basilica idem. «| Colostrum, lac statim post partum 4 Cortex eris, i. batitura eris. mulsum. €| Cordumei, i. carui agrestis. 4| Colostra, fe. ge. 19 idem. €«| Colubrina | . : €«| Coriza" dicitur opilacio narium 41 Cocodrilla j WE aur de fluxu humorum. €, Condisum, i. medulla ellebori | &| Coculege ? marine sunt testze quz- nigri. dam ubi pisces latitant quales sunt «| Colagogum medicina laxativa edu- ille quz a peregrinis de Sancto cens co. [χολήν ? ] 4| Jacobo" deferuntur. Tales enim 41 Collirium est qusxlibet medicina pulverizatze et cum oleo ro[sarum] qua utimur in liquida substantia. temperate mundificare habent et Nescio tamen unde appropriatum consolidare. 1 κίκι. ? Earle, E. P. N., gith corn. ? χειράγρα. * Gout, ὅ κοιλιακός. δ κοιλία. 7 κολοφωνία (sc. ῥητίνη). 8. Earle, E. P. N., p. 44, Cotula fetida, ameruche, miwe; cf. ante sub Amarusca. * Cydonia, quince; cf. Earle, E. P. N., p. 55, Hoc coccinum, quoyne. 10 Το e. femininum genus. !! κόρυζα. 12 Cockles. 18. Of Compostella; cf. Erasm. Coll. Peregr. Relig. Ergo. f t th t eem s masas sme m^ "om 6 m t 1 Earle, E. P. N., p. 46, Ostragium, herbyve, lipewurt. * κώδεια. 5 Earle, E. P. N., p.95. SZNONOMA BARTHOLOMEI. Corona regia, i. semen melleloti. Corrigiola, volubilis minor. Cornu cervi !, i. herbive. Coliea? passio appellatur angus- tiosa cibi detentio corrupti, deinde ejus expulsio per superiora et in- feriora. Coliea passio a quibusdam rurali- bus dicitur malum flance. Colici autem dicuntur qui paciuntur dolorem flanci. Colon est intestinum quo colantur stercora. Condilomata ? sunt nodositates quae aliquando obstruunt os ani, vel Condolomata dicuntur veruce et glandulz praecipue juxta anum. Codium *, i. papaver. Confita rubea, i. storax rubeus. Corrigiola major, i. wodebinde, caprifolium idem. Crisolocanna 5, atriplex. Cretonia, i. fex olei. Cresso, nasturcium aquaticum, Crassula major, aurum valet, an. orpin. Crassula minor, vermicularis, an. stancroppe ^. Crus, neutri generis, dicitur coxa. Crus, masculini generis, dicitur tibia. Cronia" est prolixus morbus cor- poris qui multis temporibus mo- ratur. Croniea passio, i. multum longa et periculosa. 5 χρυσολάχανον. € € € € e m - -e- ^et Am € Diabetes est 17 Cueurbita alexandrina, i. quintida. Cueurbita agrestis, idem secun- dum quosdam. Cucumer, gourde usualis. Cuseute, i. podagra lini, doder. colo- Daueus, hujus du: sunt species, agrestis et creticus, Item hoc notandum, daucus quandoque sumitur pro pastinaca. Damphius, laurus idem. Darsen, i. cinamomum illius terrz, s. Arabize. Dendrolibanum, i. ros marinus. Dentale* lapis est. Dens equinus, sulphuraca idem, herba est. Ciperus idem secundum quosdam. Dentaria, i. piretrum. Diarria dicitur ingens cursus ventris cum vomitu. Diarria est simplex fluxus ventris humoralis. Dissinteria est fluxus ventris san- guinolentus. Dissuria dicitur involuntariaretencio uring, vel dicitur difficultas min- gendi, videlicet qui sspe et in multa quantitate mingit. Diabetiea passio dicitur immode- rata urinz effusio, vel dicitur chaudepisse. immoderatus urinz transitus per renes. 3 κονδυλώματα. $ See Antale, NAVES CN ? κωλική. 7 xpovía, - oc e^ ^ ^-^ ^^^ & "moa ms sm e& 5 net * τράχωμα. ΤῈ Diatrium, i. spacium trium dierum. Diagridium, i. scamonia cocta. Diaforetici, i. cardiaci, vel sic, Diaforetici dicuntur qui sudorem incongruum paciuntur. Diaforesis dicitur pororum apercio, et inde, Diaforeticum,i.pororum aperitivum et sudor. Diaforetica passio fit ex nimia po- rorum apercione. Dropax !, ruptorium idem. Dindimus?* est rimus per quem na- tura mittit materiam spermatis ad testiculos. Dimpnia est difficultas hanelandi sine sonitu. Disma est species asmatis, sed disma fit ex siccitate, asma ex humiditate. Dyaconidion ὅ, dyapapaveris idem. Dyampnetiea passio est involun- taria urinze emissio. Dyafragma est pellicula dividens spiritualia a nutritivis, et inter diafragma et siphac continentur intestina. Dionisia, flos cicorez. Dracontia, proserpinale. Dragantum, i. vitreolum, calcantum idem. Dragantea, serpentaria, herba colu- brina idem. Dracoma:* dicitur asperitas palpebra- rum, inde collirium dracomaticum. ! δρῶπαξς. ? δίδυμος. λατήριον, cf. Fuchs, H.S., p. 770. γαλακτίτης), P is Lacterida. emm mA & m m^ m € « SIVONOMA BARTHOLOMEI. Fibutus, an. walwort. Ebel, i. savin. Edera arborea crescit super ar- bores et parietes domorum, i. yvi. Edera nigra ! idem sunt i. hay- Edera terrestris hof 5. Egilope sunt carnes quz: nascuntur in angulis oculorum juxta nasum, vel sic, Egilopa est quzdam infirmitas oculi cum minus angulus rotundatur intus crescente carne. Elactarium" est succus cucumeris asinini. Elacteris est cucumer agrestis. Elaecterides secundum quosdam sunt cucumeres, tam fructus eo- rum quam ipsa herba. Elacterides* ut quidam volunt sunt catapucie. x Elleborus quando simpliciter de albo intelligitur. Elleborus albus habet folia similia plantagini sed longiora et acu- ciora. Et crescit ut plurimum in humidis locis, et radicem habet albam habentem multas radiculas et stipitem unius cubiti. Elleborus niger radicem habet nigram et folia similia fabzse lu- pinz, quod marsilium dicitur. Elleborus niger minus est malicio- sus. Elleborus, i. saturgresse. * * Diacodion, quia ex codia, id est ex papavere, fit, Isid. (iv. 9.) ? Perhaps — Hedge-hoof; cf. Alehoof, Tunhoof. $ Earle, E. P. N., p. 7, Tytymallus calatites (i.e. 9 αἰγίλωψ,. S/LNONOMA BARTHOLOMEI. I9 Eligma, i. medicina calida per os sumpta. Elempnium !, i. enula campana. Embroea idem est quod emplas- trum liquidum. Embroea ut quidam dicunt est quaz- libet madida infusio. Embrocacio dicitur cum membrum ponitur in aqua calida, sive sim- plici sive decoccionis herbarum, et illa super membrum cadit ab alto, quod nos fomentum dicimus. Emoptois est emissio sanguinis per os. Emoptoica? passio, i. sputum san- guinis. Emoptoici, i. vomentes sanguinem. Empimsa, i sputum saniosum ex pulmonis infeccione proveniens. Emagogum? dicitur medicina pur- gans sanguinem. Emfraxis interpretatur opilacio. Emigranea* passio dicitur quz medietatem cranei sive capitis occupat. Emplastrum dicitur dura confectio ex diversis rebus et glutinosis qua manibus malaxari possunt. (| Emeroc/, an. hounde fenel. 4 Embotum est instrumentum factum ad modum tubae. (| Emoroide, i. ficus, videlicet infir- mitates quae circa anum sanguine fluunt. e ms me m mem ΟΡ m » t 1 Helenium, Ἑλένιον, formed from Helen's tears. * ἡμικρανία, megrim ; Fr. migraine: cf. ante sub Cephalica. 7 ἐπίθυμον, dodder of thyme. $ ἡλιοτρύπιον. 19 ἐπιληψία — ἐπίληψις. €. Emorosagia est fluxus sanguinis. 41 Emfraxis aliquando dicitur duricies, €. et aliquando opilacio viarum uri- nalium. € Elytropia * sive eloytropia, i. sponsa solis, solsequium idem. €| Electrum est mixtura auri et ar- genti. 4 Ebul, i. mensis Octobris. €. Enula campana similis est majori titimallo. Cortice et radice utimur. 41 Enfraxis est opilacio viarum urina- lium. (| Epatica, an. liverwort, herba frigida est. €. Epithumi', fila quedam sunt quz nascuntur super thimum. Nascun- tur etiam super alias herbas et frutices sed eo magis utimur quod super thimum. — Calidum est et siccum in secundo gradu. 41 Epitima* est molle emplastrum. €. Epitima ut quidam dicunt dicitur quando res pulverizate subtiliter temperantur cum aliquo liquore ad spissitudinem mellis et pecia aliqua ibi intingitur et locus epithimatur. Est autem epithima de succis unctio pura. €. Epiala fe[bris]?, est in qua vitreus humor in exterioribus partibus corporis est. €. Epilencia? est morbus caducus a cerebro. B 5 αἱμαγωγόν. 5 Cf, Amarusca, Amaruche. ? ἠπίαλος πυρετός. αἱμοπτυϊκός, ὃ ἐπίθεμα. 0. Ὁ 20 SINONOMA BARTHOLOMEI. 4 Epifore oculorum suntapostemata | €. Encatisma ? est balneum particulare P P p quae nascuntur super oculos. sicut fit in dissinteria quando pa- 4 Eruca, tam semen quam herba, an. tiens sedet in decoccione aliqua- skirwhit. Calidus est in secundo rum herbarum et sedet super illas gradu, siccus in primo. herbas usque ad locum lumbarum (| Erinacius! sive hericius, animal est vel circiter. spinosum cujus duz sunt species, | €|. Experimentum est id quod a pru- s. aquaticus et terrestris qui no- dentibus racione est inventum. bilior est. €. Erisipila ? interpretatur sacer ignis F'aba egiptiaca, i. lupinus. i. execrabilis. 4 Fagus, i. centaurea minor. Erugo, multe sunt erugrugines sed | €. Farfara, i. ungula caballina. quando simpliciter de erugineeris 4] Faufel, i. piper nigrum. vel cuperi vel auricalci intelligi- | €. Faba inversa? herba est. tur. 4 Fagin ", i. comedere, et inde vence €. Erundinea/, i. celidonea. fagitidae s. venz qus sunt in €. Eruoca, sinapis albus, an. cherloc. carnositate faciei juxta extremi- €. Erpillum, cicer idem. tates oris, vel sunt vene sub €. Ermoyse, muggewede, arthemesia lingua ut in Rogero c. de squi- idem. nancia. €. Erascopos, i. caprarum fimus. 41 Fabaria" |. i i idem, an. levike. €«| Escara* est crusta sive de scabie | €. Faneroy j sive de combustione nata. €. Farinacia, i. medicina laxativa. €. Esbrium, saltica, lilifagus, eupato- | €| Fantastica passio dicitur quando rium idem, licet quidam lilifagum quis in sompnis diversas fan- accipiant pro sola agresti salvia. tasias et terribiles ymaginaciones 4 Esbrium, secundum quosdam i. sompniat ut aliquando a sompnis majorana. excitetur. €. Eupatorium, i. salvia agrestis. 4 Febrifuga, centaurea minor. €. Eviscus 5, altea idem. «| Fessura vel €. Euforbium gummi est cujusdam | €| Fessera vitis alba i. brionia. arboris. 1| Fessire 1 Erinaceus, hedgehog. ? ἐρυσίπελας. 5 Hirundinaria. * ἐσχάρα, eschar, scar. 5 Eviscus, hibiscus. 9 ἐγκάθισμα. ? Tussilago farfara. $ Sedum Telephium, Fuchs, ΕΠ ΒΝ. Ὁ. 877. 9 φαγεῖν. ? Earle, E. P. N., p. 44, Fabaria, faverole. Fuchs, H.S., p. 877, fabaria — crassula major —telephium. With levike compare leomeke (Earle, E. P. N., p. 43) and leomue (id. p. 11), also id, p. 76, Grassula, hleomuc. SINONOMA BARTHOLOMET. Ferrugo, sinder. Ferrugo secundum quosdam est arena relicto[a?] in fundo alvei | aquz fabrorum. | €| Feniculata, herba longa gracilis | quie nascitur in aquis. | Ferula, hujus multe sunt species. Diversarum ejus specierum sunt | gumme sagapinum amoniacum | galbanum oppopanacis et asa- | fetida et prseter istas est usualis ferula nullam faciens gummam. Ferrarium est id quod invenimus in trunco in quo faber refrigerat forcipem. Fenieulus porcinus, peucedanum idem. Fenieulus Sancte Marie, tadefenel. Similis est amaruscze. es t Ns e an. Feuger !, i. ferne, filix idem. Febrifuga, i. arbor Sancte Mariz, matricaria idem. Fisticus? fructus est testam habens et nucleum. Filix, i. ferne. Fiiix quercina, i. polipodium. Ficida, galla idem. Ficus fatua, i. sicomorum ?. Filago, i. chauvet *. Fiala dicitur continere 5 i. et f5.5 Filipendula j idem, similis est mil- Fisalidos lefolio. Sed radicem nodosam habet unico nodo subrubeo oblongo, minor | [πὶ [τὸ {τ τὴ ἰξ πὶ Γὰ m, me^ ^ 25 ! Fr. fougére: see post, Fugerole. esee fees desee cem estes deem de e. ? πιστάκια, pistachio nuts. 21 autem est millefolio et multum habet floris, et habet stipitem unam gracilem et album florem. Crescit in M harenosa terra et quando extrahitur a terra non debet ablui. Fistula bufonis, fumus terre idem, calidus est in primo gradu, siccus in secundo. Flos eris, i. cuperosa. Flos salis, i. sal subtiliter tritus et pulverizatus. Flegmon proprie ponitur pro apo- stemate sanguineo. Flamgogum ' dicitur medicina pur- gans flamum [?]. Flos syriaeus, flos malvz, sed ros syriaeus est flos orni. Flaura, planta leonis. Flammula, i. sperwort, calidus est et siccus in quarto gradu. Flosmus$, tapsus barbastus idem. Focilia sunt ossa a cubito usque ad manum. Folium paradisi, malabatrum idem. Foliorum quando simpliciter poni- tur in receptis folia sunt gario- fili. Fomentacio est membri positio in decoccione aliquarum herbarum aut cum spongia, vel pannum lineum illa aqua infundatur et super membrum ponatur et sepe renovetur. 3 As though συκόμορος were συκόμωρος. * One drachm and a half. $ φλεγμονή. 7 φλεγμαγωγόν. $ φλόμος, mullein, cf. Earle, E. P. N., p. 17, Fromos, vel lucernaris, vel insana, vel lucubros, candel-wyrt. * Perhaps cudweed. 22 SINONOMA BARTHOLOMET. € Fragaria €. Fraser 4 Fresgunda |, i. bruscus. €. Frugalitas paupertas est voluntaria. 4 Fumus terre, fumeter. (| Furfurista est passio capitis cum a capite vel aliunde resolvuntur squamz similes furfuribus. € Fuga demonum?, herba Sancti Johannis. € Fugerole, an. ferne yat growes on londe. 4 Fustis titimalli, i. esula *. €, Fulfel, i. piper usuale. €| Fuligo illà est mortuze carnis cor- rosiva quz raditur a funda patella veteris vel cacabi *. € Fu, valeriana idem. 4 Fulful fructus est similis in virtute glandi, durus, ponticus in.sapore, frigidus et siccus in secundogradu. €. Fungus abietis, agaricus idem. ! an. straubery. Graiac sac: €. Galle, i. poma quercina. «| Gagates, lapis est qui trahit paleas et cortices trítici, i. geet *. €. Gallitricum ἴ |i centrum galli, i. €. Galli crista ) oculus Christi. (| Gariofilus? agrestis, i. asarum. €. Gariofilata, avancia idem. €. Gasith, i. eupatorium. €. Gayl, i. mirta ὃ. €| Gersa est quoddam album quod fit de radice brioniz cucumeris agres- tis et similium. Gezar, i. baucia. Genesta ἀ 3 i. mirica, reubis Genestula [rubus?]agrestis idem. Gentiana, baldemoyne, careswete, idem. 41 Germandria major, quercula ma- jor, camepiteos idem sunt. Germandrea minor, quercula mi- nor, camedreos idem sunt. €. Germandrea simpliciter, came- dreos. Genieulata, poligonia idem. €. Gith est nomen equivocum, s. ad ciminum Ethiopicum et ad nigel- lam, et est gith nomen indeclin- abile. €. Gipsus " plastrum, terra glutinosa cujus quzedam species est lucida, et hoc dicitur specular. Gladiolus, accorus idem. Gladiolus ortensis, i. yris. Glaucum agreste, i. celidonia agrestis. Glaumatici dicuntur qui oculos ap- tos habent et non vident. Glis animal, glis terra tenax, glis lappa vocatur. Glabries, i. tinea !!. Gilicon ᾿ἢ JEn sunt, i. pulegium Gliconum regale. m t m emm m m^ mm A ! Earle, E. P. N., p. 45, Frisgonem, fresgun, cue-hole (—cneholen, i.e. butcher's broom). 2 Τί, caccia diavoli. $ Spurge; cf. Fuchs, H. S., p. 888. * κάκκαβος, κακκάβη. 5 γάλα, 5 Jet. 7 καλλίτριχον. 8 kapvóovAXov. ? Earle, E. P. N., p. 48, Mirtus, gasel. 10 pennyroyal,. γύψος. ? Possibly Ring-worm ; cf. post, Tinea. 12 γλήχων, ^ 5 &B8252252542 e Δ m255 - em mm 1 vel elene. Isid. xvii. 9. 5 Matricaria. SINONOMA BARTHOLOMELEI. Grinieus, cuscute idem. Glicoricia, i. liquoricia. Glaucia, i. celidonia. Glicida, i. pionia. Golena !, i. origanum. Gonorrea, i. fluxus spermatis in- voluntarius. Granum solis, i. milium solis, i. gromil. Gramen est nomen cujuslibet herbz, tamen specialiter accipitur in me- dicina pro quadam herba cujus radix usualiter ponitur in oximelle et in multis aliis, ance. quikes. Gratia dei similis est ypericon in folis sed major. Quidam dicunt quod est herba quz dicitur morsus diaboli. Gutta, i. armoniacum. Gummi juniperi, i. vernix. Gummi quando simpliciter de ara- bico intelligitur. Gummi pini, i. pix resina, i. saga- pinum? vel serapinum secundum quosdam. Gusis, i. galbanum. Háasce vel nace, i. ysopus yspanus. Harmer, i. fructus juniperi. Haseth, i. tribulus vel balaustia. Hastula regia, 1. woderove. Halsewort, i. crassula major *. ΡΟ m» mm m Ame EEELELELN.N ΔΙ Ρ e 23 Herpillum, serpillum idem. Hebel, i. savina vel juniperus. Hezerehassen, i. vitis alba. Herba paralisis, i. couslop, alia est a primula veris. Hericius sive erinacius* animal est spinosum. Herba leporina, i. satirion. Herba matricis ^ stipitem habet quadratum rubeum. Herisipila ^, i. ignis acer. HerbaSanetiJohannis ! idem, i. Herba perforata * ypericon. Herba aquilaris, i. celidonia. Hennekersen, i. bursa pastoris. Herba eatholiea, i. laureola?, vel secundum quosdam idem est quod atriplex. Herba Saneti Petri, primula veris idem. Herba luminaria ὃ, tapsus barbas- tus idem. Herba acetosa, acedula idem. Herba fullonis, borith idem. Herba cruociata, i. croyse. Herba colubrina, serpentaria idem. Herba fortis, i. absinthium. Herba pigmentaria, melissa idem. Herba pedieularis ', stafisagria idem. Herba fabaria ?, i. crassula. sacer vel Earle, E. P. N., p. 24, Hortdanum, elone; p. 30, Orianthum, eolone ; p. 79, Origanum, curmelle ? σαγάπηνον. 9 ἐρυσίπελας. * Origanum quod Latiné Colena interpretatur propter quod infusum coloret vinum." * Le. sedum telephium. * From the punctures in the leaves. * Erinaceus, hedgehog. $ Spurge, so that Catholica may be Cathartica ; cf. Earle, E. P. N., p. 27, Catharticum, libb-corn. ? Earle, E. P. N., p.17, Lucernaris. ? See ante Caputpurgium. 24. SINONOMA BARTHOLOMET. € Herba splenion !, i. lingua cervina, | €. Iabrot, i. radix mandragorz. scolopendria idem. €. Jacinctus equivocum est ad lapidem 4 Herba Ste. Maris, i. febrifuga, et florem. vel secundum quosdam idem est «| Ydropisis est defectus virtutis di- quod athanasia. gestivze in epate inflationem mem- € / Herba judaioa, tetrahit idem. brorum generans. 4 Herba venti?, i. scabiosa secun- | €. Idromel" fit ex melle et aqua frigida dum quosdam. sine omni decoctione, multociens 4 Herba museata?, i. hastula regia, tamen sumitur pro mulsa. woderove. €. Idromel sic fit, recipe ii. partes aquae 4 Harefote, i. avancia *. et tertiam mellis. Quidam autem 4 Herba siriaca, i. malve. dicunt quod hydromelle et succo 4 Herba christiana similis est ama- macianorum ? est commixtum. rusce. €. Yàroleon * fit ex oleo olivarum et 4 Herba aaron, i. pes vituli ὅ. €. — aqua, ita ut sint ii. partes aquze (| Herba scelerata, i. apium risus. et tertia olei. 4 Herbe pelerine, i. gosegresse. «| Ydrogogum 15, i. purgans aquosos 4 Hippia 5, i. chyken mete. humores, et dicitur ab ydor quod € Hyalon/, i. vitrum. est aqua et agos quod est du- 41 Hozorus, i. liquoricia. cere, quasi educens aquosos hu- €. Hogd, i. lignum aloes. mores. 4 Homospalta? est spatium ab hu- | €. Ydrophouia dicuntur timentes mero usque ad caput spine su- | € — aquam. Ydor enim grece latine perioris, vel dicitur planicies illa dicitur aqua, et phouos metus. super quam onera feruntur, €. Iersa autem proprie fit de iaro et serpentaria, cerusa vero de d acia alba, scabiosa. plumbo, qua pessima est, cor- 4 Jacia nigra, matfelonn ὃ. rumpit autem dentes et facit os 41 Iarus, barba aaron, pes vituli, idem ; fetere. cornuta habet folia: i. 3ekesterse?. ! €[. Ierse, i. ceruse. ! ἀσπλήνιον, milt-waste, σπληνοδάπανος, Nic. Myreps, viii. 82; cf. Plin., Hist. Nat., xxv. 5; and Earle, E. P. N., p. 33. Spimon, vel reverion, brun-wyrt (probably Splemion vel T'eucrion). ? Anemone, ἀνεμώνη. 5. Earle, E. P. N., p. 9o. * Earle, E. P. N., p. 42, Avencia, avence, hare-fot; and also p. 5, Leforis fes, P is Haran hig. 5 From the shape of the leaf, $ See post sub Ippia. " ὕαλος. 5 ὠμοπλάτη. ? Frequent in Torriano's Dict. for knapweed. 10. [dentical in sense and derivation with wakerobin and cuckoopintle ; 3ekes — Ger. Gaukes. ? ὑδροπίασις, hydropisis, Plin. Hist. Nat., xx. 3. 7 ὑδρόμελι. 1* See post sub Mala maciana. V ὑδρέλαιον. 15 ὑδραγωγόν. 1^ ὑδροφοβία. SINONOMA BARTHOLOMEI. 25 4 Yera interpretatur sacra, inde | € Ippia minor, i. chikenmete. yeralogo ?, yerapigra i. sacra Ippia galline mors est morippia amara, pigra? enim interpretatur morsus. amarum, et yera rufini et alia | 4 Ypocondrium " est locus sub te- hujusmodi. neritate costarum, et dicitur ab Illafeos, i. bardona* sive lappa in- ypos quod est sub, et condrion ? versa quod idem est. costa. €. Yliaca? est passio intestinorum gra- | €. Ypostasis est superfluitas tercice di- cilium cum constipacione ventris gestionis, et sic dicitur quasi sub- et frequenti vomitu et dolore vehe- stans. menti. 4 Yringus, saliunca idem. €. Inpetigo est scabies sicca. (| Yris purpureum florem (in mo- €. Inopos* est color urinz vergens in dum azuri) gerit, yreos album : nigredinem ut vinum nigrum. Gladiolus croceum, sed spatula €. Ineuba solsequium cicoreaque spon- fetida '* nullum. saque solis. 41 Yris illirica, i. gladiolus ortensis. €. Incubus nomen est morbi. 41 Yrinum " olivum, i. de yri illirica. 41 Jovis barba, semperviva idem. (| Yri, i. radicis qux yreos appellatur. €. Ypericon', herba Sancti Johannis. | € Ysopus ^ humida est sordities €. Ipoquistidos ?^ est succus fungi aggregata super lanam yliorum qui nascitur ad pedem rosa ca- ovium, vel lana non lota decocta ninz. in aqua et inde residente erit 4 Ippia", i. morsus galline, hujus pinguedo viscosa qua dicitur autem dus sunt species s. major ysopus humida. et minor. 41 Ysopus cerotum, succus lans suc- € Ippia major, i. pimpernella cum cid: per decoctionem extractus. flore rubeo. (| Ysopus"" agrestis, satureia idem. ! ἱερά, a nostrum or receipt, see post, p. 44. ? ἱερὰ Λογαδίου. 3 πικρά, aloe. * Burdock ; see ante Bardana. 5 Lat. ilia. 5 οἵνοψ, οἰνωπύς. ? Nightmare in the mythological stage. 8. Earle, E. P. N., p. 47, Jovis barba, jubarbe, singrene; Fuchs, H.S, p. 40. 9. ὑπέρεικος ; cf. ἐρείκη, heath. το ὑποκιστίο. Cf. Earle, E. P. N., p. 47; Fpoquistidos, hundes-rose. According to Gerarde (Lond. 1636), p. 1281, the IHolly Rose is called in Greek κίστος or κίσθος, in Latin rosa sylvatica, and of divers rosa canina, but not properly. 'The fungous excrescence growing from its root is called ὑποκιστίς and also κύτινος ; it is(p. 1275) sometimes yellow, sometimes green, sometimes white, and from it is extracted a juice called in shops Hypocistis. Ἡ Earle, E. P. N., p. 59, Hec 7pia, chekyn-mette; also p. 65, Hoc morsuspoli, a schykyn-w ..., which is doubtless morsus pulli ; p. 46, Intiba, muruns, chikne-mete, where something has got wrong in Zz£iba ; also p. 33, Muronis, cicena mete. 15 ὑποχόνδριον. 15. χόνδρος. X Fuchs, H.S., p. 869. 15 ἔρινον. 16 οἱσύπη ; cf. Plin, Hist. Nat., xxix. 2. U ὕσσωπο. E Ix] 26 SINONOMA BARTHOLOMET. €. Ysculi! sunt vermes terrz i. lum- croceum de quibus floribus faciunt brici. sibi juvencule coronas, solse- €. Ysofagus? est via cibi in gutture, quium idem. vel sic, (| Katarticum, i. laxativum. (4 Ysofagus est membrum oblongum | €. Kaeabre 5, i. lambre. rotundum carnosum, a radicibus | €. Karabe, i. vernix. linguze incipiens usque ad meri, | €. Kartamus" est semen croci orien- i. os stomachi, protensum. talis. € Ysinon est inter ysofagum et tra- | €. Kannus, caysel. cheam arteriam. (€ Karmen]|. . (| Yekesterse', barba aaron, pes vi- | €. Kermon | isis τηρβίληντο: tuli. 4 Keysim, i. levisticum. €. Inguines sunt partes ex utraque | €. Kerse, i. cinamomum. parte pectinis sub umbilico ubi | €. Kekingi*? species est solatri. s. conjunguntur coxz hanchis. | €. Kebuli species est mirabolanorum. Ibi nascuntur bubones inferiores | €. Keiri?, i.violaria. Crescit super mu- qua sunt emunctoria epatis sicut ros cum floribus croceis in Aprili. subassellae cordis. €. Kyanos?? est color urinz varius, €. Iusquiamus, an. henebon*, cujus est mixtus ex albo nigro et rubeo, triplex maneries alb. ruf. et nig. vel est color ut purpura. sed nigra est mortifera, alis duze | € Kylis" succus, et kylis vena quz- competunt medicinze. dam. €. Jujube;, i. poma Sancti Johannis, 4 Kyst "^, i. st. i. et f3. fructus est calidus et humidus in primo gradu. | Tiapacium 15, an. dock, hujus sunt €. Jumex, i. vacca juvenis. ii. species s. acutum et rotundum. €. Juniperus, an. quikentre. | Quando simpliciter acutum intel- € Grana Juniperi, uva et semen ligitur. ejusdem. €. Lappa major, i. bardona "ἡ. €. Lappa incisa, i. agrimonia. Kalendula est herba crescens in | €. Lana suecida "^, i. non lota. hortis portans florem rubeum vel | €. Lactuca agrestis, i. scariola ᾽ς. ' σκώληξ 1 — Cf. Serapion, p. 284, * Cheratin id est ysculi, vel lumbrici terreni." ? οἰσοφάγος. * SeeantesubIarus, * Earle, E. P. Ν,, p. 47; Jusquiamus, chenille, hennebone ; i.e. Hyoscyamus, henbane (Ger. Bohne — κύαμος). 5 ζίζυφον. 5 See ante Cacabre. " κνῆκος, see Gerarde. * Alkakengi. * Wall-flower, cheirantha cheiri. Fuchs, H.S., p. 512, * officinis Mauritan& voce Cheiri vel keirin appellatur.' 10 κυάνεο. — ? xvAós. 15 An Arabic measure; see Holyoke. 15 λάπαθον. ^ Earle, E. P. N., p. 46, Lappa, bardane, clote; i.e. Arctium Lapfa. ESSE ante sub Ysopus. ?* Scariola, Fuchs, H. S., p. 742. SLVONOMA BARTHOLOMEI. 27 4| Laetuca silvestris, i. endivia. nigro, sed apotecarii nostri pro (| Lac papaveris, i. opium. eo utuntur quibusdam cathapu- 4 Lacea est gumma herba. ciis * magnis. 4 Laccarides !, semen laureolz. (| Lentigo super aquam crescit, an'*. «| Ladanum?" dicitur nasci de rore enedmete "!, celi, unde dicitur quod ladanum (| Lempnias, auripigmentum idem. est jus coagulatum cadens super | €. Lienteria " est fluxus ventris quan- prunas, et est calida et siccae do qualis cibus recipitur talis emit- complexionis. titur, et dicitur lienteria a levitate €| Lactucella, endivia, scariola, sowe- interiorum i. intestinorum, ideo thistel idem sunt secundum quos- cibus cito labefacit a stomacho. dam. 41 Lignum crucis, i. viscus quercinus, (| Labrum veneris?,an.wokethistel t. | €. Lingua passerina, i. poligonia 4| Lapis armenicus dicitur a regione vel centinodium. illa. 41 Lingua arietis ", i. arnoglossa. 41 Lapis lincis? dicunt quidam quod | € Lingua agni, i. plantago. fit de urina lincis tempore petu- | €& Lingua avis'*, herba quedam, et lantize, quze induratur in lapidem. quandoque accipitur pro semine (| Lapis judaicus,i.agapis vel agatis*. fraxini. 4 Lasar', i. asafetida. (| Lingua avis, i. stichewort i. pigle. 41 Lactarides ' sunt catapuciz ? se- €. Lingua cervina, scolopendria idem. cundum quosdam. €. Litargia ^ est passio capitis in parte 4 Lepida?, i. squama, inde 41 posteriori subter craneum, vel sic, 4] Lepidos ealeis 5, i. squama sive litargia est oblivio mentis qua fit batitura eris. ex flemate[?] replente partem Leucopiper, i. piper album. Greci cerebri superiorem. autem pro albo pipere accipiunt | €. Litargia dicitur oblivio cum somp- quoddam minutum planum sine | €. no, et a quibusdam dicitur su- rugis quod invenitur in pipere beth !5, * Earle, E. P. N., p. 7, Lacterida ( — τιθύμαλλος γαλακτίτης) ; and p. 29, Lacyride, lib-corn ; also Id p377 ? Agbavov—so that prunas must mean λῆδον. 3 Venus's Laver, or Bason, the Teasel, from holding water, which procured for it the name Dipsacus. Fuchs, Hist. Stirp., p. 251. * Perhaps walk-tAistle; It. gualcare; and walker, a fuller. 5 χυγκούριον as though from λυγκὸς obpós; see Pliny, Hist. Nat., xxxvii. 2. $ Achates, agate. " Plin. Hist. Nat., xix. 3, Laser, the juice of the /aserpitium, or silphium of Cyrene; cf. Herod., iv. 169. 8 Spurge, καταπότια. 9 λεπίς. 1 χεπιδόχαλκος — Aeris χαλκοῦ, Diosc. v. 89, 90. " [ e, Duck-meat. Ened, Lat.anas, Ger. Ente; cf. Promptorium Parvulorum, p. 140, *Lenticula, endemete, for dooke- lyngys.' The word has almost entirely disappeared— its last trace being in the d of drake (enterik). 1? λειεντερία. 3 Lamb's tongue Plantain. 1 Tt, lingua d' uccelli, for the keys of the ash; "Torriano. 15 λῃθαργία. 16 See ante Asubeth. E2 28 SINONOMA BARTHOLOMEI. €. Lilium celeste, cujus radix dicitur | €. Lumbi sunt carnes ille musculosz yreos. qua spine adhzrent et etiam €. Linochides/, i. mercurialis. renibus a dextra et a sinistra. (4 Libanotides', i. ros marinus. €. Liquiricia, i. glicoricia idem. Mlabatrum ", folium paradisi €. Lilifagus, salvia agrestis idem. idem, latum habet folium et subal- 4 Ligustrum est quasi agreste lilium, bidum boni odoris, quod invenitur i. flos minoris volubilis ὃ ascendens in paludibus Indiz. sepes. €. Maratrum ??, feniculus, tam semen 41 Ligustrum, i. corrigiola * idem. quam herba. €. Licium? fit de succo caprifolii, sed | €. Macropiper, i. piper longum. non fit apud nos. (| Magnes lapis est qui et adamas Litargirum est faex auri sive ar- dicitur et diamas, i. durissimus genü sive eorum spuma, est ille lapis. quando simpliciter auri. 4 Malum granatum ? |. ἜΣ Ξ idem. € Lilium aquaticum, an. edocke?^; | €. Malum punieum j flos ejus nenufar. €. Mala maciana '* ; idem sunt secun- €. Lignum aloes, i. lignum amarum. € Mala silvestria dum quosdam, (€. Limphaticus ', i. lunaticus. €. — sed intellige quod mala maciana €. Linaria, i. wilde flax. sunt mala usualia et domestica. €. Lollium, zizannia? idem. €. Mala citonia, cottana idem, coyns', €. Locium, i. urina. €. Malum quando simpliciter de pomo €. Lohoc *, i. confectio quz lambi dici- usuali intelligitur. tur. €. Mala granata dulcia habent grana €. Luf', i. herba serpentaria. rubea. €. Lupinus, faba egiptiaca. € Mala granata simpliciter acetosa €. Lumbrici, vermes longi terrestres. intelligimus. ! Perhaps λινόζωστις, Fuchs, H. S., p. 529. ? λιβανωτίς. 3. Convolvulus minor. * From corrigia, a little shoe-latchet, which, however, is properly knot-grass (Polygonum) ; cf. Fuchs, H.S. p.676. Here, however, Bind-weed (Convolvulus) is meant, and perhaps the identification may have been helped by deriving ligustrum from ligare. In Earle's E. Plant Names Ligustrum is called hunisuge (p. 19), hunisuce (p. 30), and triffoil, hunisuccles (p. 46) ; it is also glossed as primerose (p. 59), and cowyslepe (p. 63). Virgil's *alba ligustra ' (Ecl. ii. 18) has received more than one interpretation. 9 λύκιον. 5. Le. water-dock; cf. Earle, E. P. N., p. τό, Nimphea, ea-docca. ? Lymphaticus, perhaps affected with hydrophobia. 8 ᾧζάνια, * An old word equivalent to linctus, see Foesius, Pharmacop. Bas. 1561, p. 349. 1? χούφα, Diosc. ii. 197. '! μαλάβαθρον, possibly areca nut, 1? μάραθρον. 13 Pomegranate, Earle, E. P. N., p. 55. ^ Earle, E. P. N., p. 18, Malus matranus, surmelst apulder; also p. 22, Metianum, milisc zeppel. 15 See ante sub Cottana, /— — "———————————————————— — SZLVONOMA PBARTHOLOMETL. 29 4 Martha, i. valeriana. 4 Marubium, prassium idem, an. €. Maculatum trifolium, mellelotum horehoune, et dicitur marubium idem est. album, aliud autem est marubium 4| Macedonieum!,alexandrinum idem. rubium sive nigrum quo non utun- 4 Malum terree ?, ciclamen. tur moderni medici. 4 Mazakata, tucetum;, hilla, vulgaliter | € Marmor album, i. alabaustrum. salsicia *, i. sausither. 41 Matricaria, arthemesia idem. €. Malagma' est mollificativum saniem | €f Maguderis, malva crispis ?, planta prohibens. leonis idem. € Marcilia, i. folia lupina. €. Macis" non est flos musca muscatze €, Maraharer, i. caper. ut quidam credunt, sed adhzret €. Mabatematicon vel ] i. succus cali- ipsi nuci muscatze, circum quidem €. Mabathemtis culi agrestis. juxta ramum, ut potest videri in €. Majorana *, persa samsucus *. avellana. € Mater herbarum ?, arthemesia | €. Melissa herba est quz a quibusdam idem. dicitur baume. 4. Mavaviseus ?, altea idem. €| Melissa, herba pigmentaria idem, €. Mater silvarum "5 i. caprifolium. an. medewort * secundum quos- €. Manna est quoddam dulce quod fit dam. de rore cadente super quasdam | €. Mentastrum, menta agrestis idem. herbas vel arbores certis tempori- «| Mespyla sunt fructus, meyles !? bus. idem. «| Mandragora herba est similis con- | € Menta romana, herba Sancte» Ma- solida: majori in folis, sed ma- ri:e. jora sunt et spissiora et parum | €. Melanopiper, i. piper nigrum. 4 — aspera. De pomis autem man- | €. Meratum vinum, i. purum. dragore fit oleum mandrago- | €. Merdasengi, i. litargiri, secundum ratum. alios plumbum ustum ablutum. €. Mastix gumma est. €. Melachion, i. opium. ! Le. Petroselinum ; cf. Earle, E. P. N., p. 43, Closera, alisaundre, wilde percil. 3 Earle, E. P. N., p. 73, Cyclaminos, eortheppel ; cf. also pp. 11, 78. * Pers. Satt. ii. 42. * Sausages. 5 μάλαγμα, it occurs twice in Professor Earle's lists. $ Marjoram. Τ [ts Italian name according to Fuchs, H. S., p. 733, Sansucco Persa. Sambucus (elder) and σάμψυχον (marjoram) are constantly confused; cf. Earle, E. P. N., pp. 9, 33, 82. $ Earle, E. P. N., p. 26, Artimisia, mug-wyrt, merherbarum ; cf. also p. 13. ? Malvaviscus ; malva and hibiscus. 19 Earle, E. P. N., p. 44, Mater silva, chev[r]efoil, wudebinde ; cf. Fuchs, H, S., p. 710. H πράσιον. ? Earle, E. P. N., p. 36, Malva crispa. 18. Mace; nux muscata is the nutmeg. M Earle, E. P. N., p. 13, Malletina, mede-wyrt ; cf. also pp. 43, 78, and 8o. 55 Earle, E. P. N,, p. 53, Hec mesculus, mele-tre. 30 SZNONOMA BARTHOLOMETL. €. Mellicratum idem est quod mulsa, €. sedquidam mellicratum exponunt pro melle et vino, quod craton interpretatur vinum. Menta aquatica, an. horsment. Mellilotum, trifoüium aquaticum idem. Similis est sulfurate in folis sed melius redolet, facit autem vaginas semine plenas, cujus semen dicitur corona re- gia. Men, peucedanum, feniculus por- cinus idem sunt. Herba est similis feniculo sed tortuosa. Men, i. anetum agreste. Mentula, an. gollan, apium emo- roidarum idem. Meri sive ysofagus est via cibi in collo. Melancium !, nigella idem. Millefolium dicitur supercilium Ve- neris. Millefolium minus, ambrosia quz satis est odorifera. Micha dicitur medulla ossium spon- dilium. Mirix | idem, bruer? heath, sive Mirica / genesta. Mirmix, sive mirmicia, formica. Mirmiocoleon, i. leo formicarum. Mirtus sive mirta frutex est. Mirtillus autem semen mirti est, an. bloberi secundum quosdam, et a e o e ΦΌΒΟΙ m 92 n^ m me 1 μελάνθιον. brogus, haeo. 3. μύρμηξ. mirto sive mirtillo vinum et olivum mirtinum. Mirath est quidam paniculus sicut pinguedo subtilis extensa circa in- testina ad modum cujusdam rethis. «| Milvago, gariofila agrestis, asara baccara idem sunt. €. Milium solis, palma Christi, gromil EN EN € € idem. Medo vel medus, quasi melos dicitur, et est potus confectus ex melle et aqua et optime decoctus. Morella? sive maurella, solatrum, uva lupina, strignum idem sunt. Morelle species quasdam. dicitur solatrum mortale, cujus flos est niger et fructus rubeus. Est et aliud solatrum ventaticum. Mor, i. mirra. Morfea est cutis foedacio maculosa. Morbilli et variole sunt quadam apostemata sicut pustule parva supra totam cutim. Mora rubi, blakeberien. Modius est mensura librarum lx. Museus, nomen est equivocum ad idem, aromaticum et ad illam la- nuginem qu: vestit arbores et similiter vestit lapides torrentes. Musteleon, i. olivum mustelinum a musto dictum. Murion 5, auricula muris idem. Muche, i. bdellium. ? Cf. Fr. bruyére, quasi brogaria; see Earle, E. P. N., p. 18, Marica, vel * Mead. 5 * Contrahit a Mauro nomen maurella,' Neckam, De Laud. Div. Sap., vii. 271; with uva lupina cf. Earle, E. P. N., p. 83, Walufia, electre; also p. 14, .Strumus, vel uva lupina, niht-scada; and p. 51, Hoc strigillum, morelle. Strignum is στρύχνον. 6 Cf. Muruns, Earle, E. P. N., p. 33, also p. 46. SZNONOMA BARTHOLOMEIL. 31 4 Murca! est fzx olei inferior et est | €. Nardus celtica, i. spica celtica. inutilis. «| Nardostachium*", spica nardi idem. Mulsa est potus factus ex viii parti- | € Nareontieum medicamen, i. stu- bus aqu: et nona mellis despu- poriferum. mati, et coquitur ad consumptio- | € Nascale equivocum est ad pessarium nem terti: partis. | et ad suppositorium. Mummia quiddam est quod inveni- | € Nasale instrumentum injectorium tur in sepulcris Babiloniorum *. dicitur. €. Musteolum est quoddam oleum de | €. Nausea est voluntas evomendi sine musco et aliis speciebus aromati- effectu. cis factum. €. Nenufar est flos ungulz caballinze aquaticze, vel est lilium quod cres- lNastureium, tam herba quam cit in aquis et habet folia lata semen. supernatantia aquam. €| Nasturcii duplex est maneries, est | €. Nefresis renum est dolor, sive lum- enim nasturcium aquaticum et est 4 borum. Inde nefretici. (|. ortolanum, sed quando simpliciter | €| INepta est herba de qua impregnan- 4{ ortolanum intelligitur, aquaticum tur catti 5. vero dicitur cresso ovis, senacio 41 Nepita dicitur calamentum minus. Ovis. 41 Nera arbor est quz fert cerasa nigra. (| Napi silvestris, i. rapistri. 41 Nitrum lapis est albus et salsus. (4 Napi, i. semen sinapis. €. Nigella 5, i. zizannia, cocle. €. Nape vel Napia, semen sinapis. €. Noctilopa' est passio in qua debili- €. Napta', petroleum rubei coloris. tatur visus a vespere in antia. «| Nardileon est olivum de spica | € Noli me tangere est apostema nardi. venenosum faciei. ! See Amurca. ? Dabiloniorum here seems to mean Egyptians. In the body of the MS. f. 259, rev. we read, * Mummia est quadam species quz in sepulcris mortuorum reperitur. Sole- bant enim antiqui corpora mortuorum balsamo vel mirra condire ad conservacionem corporum a corrupcione, et apud paganos adhuc ita fit precipue circa Dabiloniam, ubi est copia multa balsami, et hoc faciunt maxime circa cerebrum et spinam, unde sanguis ad cerebrum calore balsami trahitur et excoquitur. Similiter cerebrum aduritur et desiccatur et in mummiam transmutatur. Similiter circa spinam mummia invenitur. Est autem eligenda quz nigra est et lucida et solida et fetida. Subalbida quidem et obscura et non fetida et quz facile pulverizatur abjicienda est. Mummia calida est et sicca in secundo gradu. Et habet virtutem constringendi, unde valet contra fluxum sanguinis narium et contra vomitum sanguineum et etiam contra dissinteriam et ad multa alia.' νάφθα. * νάρδου στάχυς. 5 Catmint. $ Hence Neele. Earle, E. P. N., P. 42, Zizania, neele, cockel. Fr. nielle. 7 νυκτάλωψ, apparently with Galen's interpretation, [9v I2 --^-^ ^ ΔΘ mt es sms "S ΞΕ Ξε ^ € civ nitatem Apuliz δι. SINONOMA BARTHOLOMEI. Nucleus, quando simpliciter de nu- cleo pines intelligitur. Nux pontiea, avellana idem. Nux romana, i. cakabre. Nux mirifica, nux muscata idem. Obtalmia est apostema calidum oculi. Oceum !, i. folliculus testiculorum. Ocitacio? fit ex fumo et ventositate musculos gulz replente. Oculus Christi, i. centrum galli. Oculus Christi similis est oculo consulis nisi quod redolet illa non et habet florem citrinum. Oculus licii, i. volubile majus, i. caprifolium. Oculus lucidus, i. licium. Oggi, i. accorus. Olivum quando simpliciter olivarum intellige. Olivum de been, i. olivum de pipere albo. Oleander sive oleaster arbor est, s. oliva silvestris. Olei ciprini, i. de cipresso. Omentum, zirbus, abdomen, sagi- men, arvina, auxungia idem sunt, quando simpliciter porcina intel- ligitur. Opii tres sunt species s. tebaicum, tranense? et opium miconis *. Opium quando simpliciter tebai- cum intelligitur, et id est forcius ! ὄσχεον. * Oscitatio. 4 , μήκωνος. see ante sub Lasar. 7 κισσός. 12 cà ἁπαλά, Diosc. ii. 54. & eem m m e. messem m m^ ^ me 8 narconticum, et fit de lacte pa- paveris nigri. Opopanae? gummi est cujusdam ferulz. Opium quirinacium 5, asafetida idem. Opirus, panis est mundus a furfure. Opocissi ", i. gummi ederz. Opobalsamum, i. succus balsami viz. ipsum balsamum. Origanum secundum quosdam idem est quod pulegium majus, videlicet regale. Origanum et pulegium assimilantur, differentia tamen patet in hoc versu, Rubet in origano stipes, viret in calamento. Orion, centinodium idem. Orobus? sive orobum est pisa agrestis, s. muspese. Ornix est perdix vel gallina silves- tris. Orexis "5, i. vomitus exiens ab ore. Orexia, -xise, i. multa comestio vel nimium desiderium comedendi. Osmunda herba est, an. ever- ΓΕ ΠΕΣ Osteum, i. bursa testiculorum. Ova appala ",i.sine pellevel sorbilia. Ova erapula, i. aqua cocta vel frixa. Oxigalae, i. lac acetosum. Oxifenicia, i. tamarindi, i. dactalus acetosus P, * Cf. the body of the MS. fol. 261, *quod apud Tranensem 5 "The juice of záva£ or πάνακες. ὄροβος. " Ever — Ger. Eber, boar; cf. Earle, E. P. N., Efer-fearn, p. 14; and also pp. 6, 28, 29, 31. ? Date, δάκτυλος, the fruit of the $oítvi£. $ Cyrenaicum, 9 ὄρνιϑ. 10. ἔρευξις. ————————————————————— SINONOMA BARTHOLOMET. 33 «| Oxilapacium !, i. acedula, soure- | €. Peucedona "5, i. cammoc secundum dock. quosdam. €. Oxynárele, i. selfhele. (| Pes leporis ?, avancia idem. 41. Ozimum, i. semen basiliconis. €. Pes vituli '*, i. yekesterse. 41 Ostrea ?, piscis degens in concha. €. Pes corvi? i. apium emoroida- rum. Paripieumonia? sive paripleu- | €. Pes leonis, similis est pedi corvi. monion apostema calidum pul- | €. Pes leonis, i. pentafilon secundum monis est. quosdam. €«| Panis cuculi *, alleluia idem. (| Pes ancipitris ", i. columbina. 4 Palma Christi, grana solis idem, | € Petrocelinum | macedonicum, stipitem habet quadratum sed viri- stanmarche idem. de[m], herba autem matricis stipi- | €. Peristerion ", i. vervena. tem similiter habet quadratum sed | €. Pedicon, i. epileucia. rubeum. 4{ Pepones ', i. melones. €| Passula, uva passa idem. Petraleum ?5, i. olivum quod resudit € Panis porcinus 5, ciclamen idem. de petra. 4] Paciencia " herba est, i. aristologia. | € Petra vini, i. tartarum. 41 Persicaria minor, an. colerage ". Pessarium est equivocum tam ad 4 Pampinus, folia vitis. instrumentum quam ad injec- 41 Paliurus, cicer domesticus, vel sic, tum. 4 Paliurus, an. heth. € Petala, cortices tritici. €. Panaricium 5, apostema calidum in Pecten equivocum est ad locum extremitatibus digitorum. circa membra venerea et ad id (| Paratella?, i. mellilotum. instrumentum dentale, vel sic, per €| Pastinaca, an. skirwhite. pectinem intelligimus illum lo- 41 Paritoneon "^, est locus inter anum cum qui est inter virilia et ven- et pudenda. trem. (| Parocide ", tumores circa aures. €. Pelvette ^^, mouser. 4 Peucedona, feniculus porcinus. | Perforata, herba Sancti Johannis. 1 ófvAáma00v, 2 Oyster. ὃ περιπλευμονία. * Wood-sorrel; cf.ante Alleluia. 5 Sow-bread. $ Cf. Aristologia. Patience is Monk's Rhubarb. 7 [t has an equivalent English name. $ παρωνυχία, It. panariccio, whitlow. * Generally Paratella is Dock, hence Fr. parelle ; cf. Earle, E. P. N,, p. 58, Hec faradilla, a doke. 9? περιτόναιον. ἢ mapuríbes, ? Probably from its prickles; Gr. πευκεδανός. 13. Cf. ante Harefote. H See sub Iarus. 5 Pilewort Crow-foot -- Ranunculus Ficaria. 16 Accipitris. 11 περιστερεών. 18 mémoves, 1. Petroleum. ? Earle, E. P. N., p. 43, Pilosella, peluselle, mus-ere. F [ 1v. i] 34 SIVONOMA BARTHOLOMEI. (4 Pleumonia, pulmonis est vitium cum dolore vehementi et sus- pirio. Pes pulli Portulaea Pionia agrestis, celidonia. Piganum !, semen rute agrestis [vel herba ?]. Piretrum, radix est acutum mul- tum. Pix liquida Piecula Piper album non habemus, sed loco ejus ponunt quidam cata- pucias. Pistacia est fructus similis avellanis. € Pix, picis multa sunt genera sed quando simpliciter de navali intel- ligitur. Pinea, fructus arboris est qux voca- 4 tur pinus. Pituita est viscosus humor in ore conglutinatus. €. Pituitas est frigidus et viscosus hu- mor existens in spiritualibus. Pipiones * sunt pulli columbarum. 4 Pix alba, rosin idem. Pigre, i. aloe. €. Pimpinella assimilatur minori saxi- fragize. Pigle 5, i. stichewort. €. Piretrum, pelestre idem. | idem, purcelan. ΘΓ mam ! idem, terpiche. t^ 1 πήγανον. 2 [n a later hand. pagle, paigle seems to be the regular old name for cowslip (cf. Gerarde and Parkinson). from its use in affections of the joints, is called Herba paralysis and Arthritica. Pix greca, i. colofonia. € / Pigmentarii dicuntur qui species vendunt conterunt et conficiunt. 4 Polium? montanum habet folia cir- ca stipitem ut ysopus, et ejus folia spissa sunt et dura quibus utimur. Et polium odoriferum est, et ejus loco poni potest radix genestz. Policaria * duas habet species, s. major et minor. Major frutex est, minor herba, utraque arcet pulices. Item policaria folia ha- bet fissa ut dens leonis. €| Poligonia, i.lingua passerina. Hc est ila herba quam ;yrundines portant pullis suis cum perforan- tur oculi eorum cum acu et sic re- cuperant visum ; geniculata idem, proserpina idem. €. Potentilla, valeriana idem. Ponfiligos , i. batitura eris, vel fu- (| — ligo de fornace eris. Polipodium, filix quercina. 4{ Pomum ocitrinum ὃ, citrum idem. Ponfil[igos'^... os|mus secundum quosdam. € Pod[agra lini, cusc]uta idem, an. doder. Porus'" equivocum est ad parvum foramen, et callosum ? id quod nascitur inter fracturas ossium vel hujusmodi. * See ante sub Fisticus. * Pigeons. 5 Pigle, "This, It is quite possible, therefore, that it may be referred to in Earle, E. P. N., p. 3o, Erifpheon, li$-wyrt; see Lingua avis, * Lemon. $ Pulegium. 1? See Batitura ferri, 7 Pulicaria. ! πόρος. 8 πομφόλυξ, Diosc. v. 85. Batitura, see ante. 1? mQpos. t€ t SINONOMA BARTHOLOMEI. 35 Pollen dicitur subtilis farina cujus- libet grani panifici, [quando?] sim- pliciter de tritico. Polenta pu[ .. . ], farina tritici. Ponticum, i. acerbum. Pleetora', eacochima?, nomina sunt replecionum [...] plectora est replecio intra vasa, [ ... 7 et corpus plectoricum dicitur corpus repletum multis humoribus. Caco- chima autem dicitur replecio extra vasa unde versus Plectora vasa tamen cacochima concavitates. Precordia apud veteres dicebatur os stomachi. Primula veris, herba Sti. Petri idem, solsequium idem, alia est ab herba paralisi 5. Prassium * dicitur marubii albi. Prassus', secundum quosdam i. por- rus, unde colera prassina i. por- rina. Proserpina, i. poligonia, vel cor- rigiola secundum quosdam. succus herba €. Propoleos ? est cera alba. Priapismus est infirmitas quaedam Sed auctores indifferenter quando- ut supra. Et priapismus? di- que utuntur his nominibus. citur herba leporina, satirion Pleuresis? est apostema in dya- idem. fragmate. Planta leonis, flaura idem. Plumbum ustum, i. cerusa secun- fh t t Psilotrum "5, depilatorium idem. Psidia Τ᾿ cortex est mali granati. Pusca" fit ex aqua et vino ut sint ii partes aquse et tertia vel pusca dicitur vinum secundum. dum quosdam. 41 Placenta est panis factus de pasca azima 1. wastel *. €. Pulmonaria in saxis crescit ut epa- Pleuresis vera est apostema in tica. dyafragmate. Pupilla est medius punctus oculi ubi est vis videndi. In qua quia in panniculis costarum. parvae ymagines videntur pupilla € Priapismus est immoderata et con- appellatur. tinua virgze virilis erectio sine ap- | € Pulegium montanum, an. brother- petitu et desiderio ad coitum. wort ??, | Pleuresis non vera est apostema | πληθώρη. ? See ante sub Cacochimia. 5 πλευρῖτις. * Wastel, fine bread, Chaucer, Prologue to Cant. Tales, l. 147, * with rostud fleissh, and mylk, and wastel breed;' cf. Fr. gáteau — gasteau, 5 Which has been identified with cowslip, p. 23. $ πράσιον, 7" πράσον ; these words are liable to confusion, cf. Earle, E.P.N., p. 89. πρόπολις. ? Some form of Orchis; cf. Earle, E. P. N., p. 1o, Priafisci, p is Uica per uica, which must be a mistake, perhaps for some word like the gloss on Satyrion, p is Hrefnes leac, p. 21. 19 ψίλωθρον. "1 σίδιον. 13 "Posca. 7? Earle, E. P. N., p. 32, Pollegia, broSerwyrt, hzel-wyrt, dweorges drostle; where hcl-wyrt or hill-wyrt represents montanum, which again points to a misinterpretation of origanum (ὄρος and χαίρειν, Fuchs, H.S., p. 616, or ὄρος and γάνυσθαι, Holyoke). Dweorges drostle or dwosle (p. 6) is probably Ger. Zwerges Dostlein. F2 36 SZLNONOMA BARTHOLOMEI. Pultes invenitur quandoque declin- Raseacio*" est aspera sputi eductio abile, declinabile feminini generis, vel expulsio. quandoque indeclinabile neutri. €. Rapistrum, i. kerloc. 4 Pultes! et cathaplasma idem sunt, Ragadia?*, i. fissura de sole vel nisi quod pultes proprie sunt quae frigore nata in pedibus vel alibi. fiunt de farina aqua et oleo sine | €. Radicula, elleborus niger idem. herbis, et cataplasma dicitur cum Rapa, an. nepe. herb: pultibus admiscentur. €. Rancla dicitur quasi replens mem- 4 Ptisis? est ulcus pulmonis cum con- brum, i. tumor magnus. sumpcione totius corporis. Reubarbarum radix quzdam est Ptisana succus ordei dicitur. qua affertur de barbaria. €. Phisica dicitur a phisis grece, quod Reubarbarum agreste, i. genesta. est natura latine. € Reuponticum similiter radix est. €. Phisica est scientia agens de natura Realgar quidam dicunt quod est rerum. quadam vena terre, alii quod sit confectio quaedam. Qyuadrumeron, i. de iii. miris?, | €^ Resina, i. pix alba, rosin. speciebus. Resta bovis? herba est retinens €. Quercula major, camepiteos idem. boves in aratro, an. cammoc. €. Quercula minor, camedreos idem. | €. Resina potest appellari omnis gum- Quinquefolium, pentafilon idem. ma a resudo resudas, appropriatur Quinquenervia, lanceolata, plan- nichilominus ad designandum tago minor idem. gummam abietis quando simplici- €. Quirinacium *, asafetida idem. ter invenitur. €. Quisquilie "Ὁ, purgamenta tritici. 4 Regina prati ^, an. moderwort. | €. Rizi ", granum panificum. Rampnus est frutex spinosus ferens | €. Ribes, i. acedula. rubeos fructus, i. thethorne *. | €| Rosa duplex est, alba s. et rubea, €. Raphanum, an. radiche. sed quando simpliciter rubea in- Radix quando simpliciter idem. | telligitur. Idem significat quod raphanum Rosa canina frutex est, an. heppe- usuale. brer??, ad cujus pedem ut dicitur €. Radix arboris Marice, i. atanasia. ypoquistidos ? nascitur. ! Poultice. 2 φθίσις. 3 μέρος. * Cyrenaicum, cf. ante sub Lasar. * Earle, E. P. N., p. 21, Quisquilia, hagan; but this is probably for Gigzalia; cf. id. p. 19. * Earle, E.P.N., p. 2o, Ramnus, pife-porn; cf. id. p. xc. Perhaps it may be the Stinking Buckthorn. Τ Cf. It. raschiare. $ ῥαγάς. ? Rest-harrow, remora aratri. 9? Earle, E. P. N., p. 43. Regina, reine, med-wurt, i,e. meadow-sweet. Malletina, id. p. 13, and Mellauna, p. 78, are perhaps misreadings of the name. ^ ὄρυζα, rice. 12 Hip-briar, 5 See ante sub Ipoquistidos. SINONOMA BARTHOLOMEI. 37 Rob differt a syrupo, nam si succus | €. Satyriasis est continua virgze erec- per se inspissetur tunc dicitur tio, cum desiderio et appetitu ad rob, sed si ipse inspissetur cum coitum. melle vel zuccaro dicitur sy- | € Sahaffa, i. rubor faciei. rupus. €. Saliunea, wilde popi^ vel spica €. Rob aliquando dicitur vinum coctum. celtica secundum quosdam (marg. (| Rorastri, vitis alba. calketrappe). €. Rostrum porcinum, an. sowe- | € Sagapinum ἵ, i. gummi pini. thistel. €. Sansucus *, majorana idem. €. Rodostoma !, i. aqua ro[sarum]. €. Sanamunda *, avancia idem. € Rodomel dicitur eo quod succo | €. Saponaria, crowsope "". ro[sarum] mel miscetur. (. Sanguis draconis succus est herbze. €| Romeri, i. raphani. (| Satyrion, priapismus, herba lepo- «| Rubus est dictio equivoca ad batum ? rina idem sunt. vel ad bedegar *. € Sarcocolla " gumma est. €. Rubi mulia sunt genera, sed quando | €. Sapo fit de forti lexivia et quacunque simpliciter ferens mora qui et pinguedine. Saponis multe sunt batus dicitur, licet alii intelligant species. .Sapo spatareuticus vel pro rubo simplici bedegar *. | spatareutus sic dicitur eo quod €. Rubi suceus, i. of bloberi. sic incidit ut spata'? i. *ensis' 4 Rubea major, an. mader. ut. 4 Rubea minor, an. hayrive *. 4 Sapo judaieus, i. sapo mollis. 4 Rumex, lapacium ? acutum. € Sapo gallicus, idem. «| Rufus color, an. gray. €. Sal, hujus multze sunt species s. € Ruta agrestis, i. stafisagria secun- | €. Sal nitrum, sal armoniacum, sal dum quosdam. ] 56 1", 581 eapadocium et hujus- modi, sed quando simpliciter sal Sapa est acetum parum dulce, vel | usuale intelligitur. vinum acidum parum dulce, dici- | €. Sambueus, an. hellarne '*. tur enim sapa quasi parum sapo- | €. Satureia, tymbra'* idem,an. saverey. {{ ris habens, vel sapa secundum | € Sandariea ", i. auripigmentum ru- quosdam dicitur vinum coctum. brum. 1 ῥοδόσταγμα. 2 βάτος. ? See ante sub Bedegar. — * Hayriff, or cleavers. 5 λάπαθον. * Earle, E. P. N., p. 13,.Saliunca, wilde-popig ; p. 43, Saliunca, gauntelée, foxes-glove. ὖ σαγάπηνον. * σάμψυχον. 5 In Fuchs, H.S., p. 431, Sanamunda is given as a synonym of Herb Bennet, i. e. Avens. — P? Inalater hand. — ?" capkokóAAa. 12 σπάθη, lt. spada, Fr. épée. 151. 6. sal gemmxae, or sal gemma ; cf. the MS., fol. 266 verso. * Earle, E. P. N., p. 44, Sambucus, suev, ellarne; it is generally Ellen, or Ellenwyrt. 15 θύμβρα. ἰδ σανδαράκη. 38 € t t “Δ t em [ - mmm A SLVONOMA. PBARTHOLOMET. Sandalus, hujus tres sunt species s. albus rubius et citrinus. Quando simpliciter citrinus, sed apotecarii nostri quando simpliciter ponunt rubium. Sanguinaria, bursa pastoris idem. Salvatella dicuntur 4 venz in hu- mano corpore dus in manibus inter minimum digitum et sibi proximum, et dux in pedibus in locis similibus. Sanicula, i. wodemerche !. Saccellacio est cum aliqua medici- nalis herba vel avena aut furfur aut hujusmodi ponuntur in sacculo et calefiunt ad ignem et loco appli- centur. Satimoeella est umbilicus veneris. Sceissi?, i. edera, unde xiloscissi et lignum ederz et hujusmodi. Seordion ἡ, i. allium agreste, florem habet blauum. Similis est allio ortolano, florem habet indum, an. crowelek. 4 Scrofa, porca, inde dicitur €. Serofula, apostema maxime quod nascitur circa collum et sub as- cellis et in inguinibus, quod nun- quam invenitur solum idem apo- stema. Seofwm sunt grossa corpora illa s. quz abjiciuntur ab hiis qui colan- tur. Seariola, lactucella, lactuca agrestis idem, an. sowethistel. 4{ Scopa regia, i. herba Sti. Johannis secundum quosdam. €. Scothomia?* dicitur a scothos quod € Scolopendria, i. est videre et mias? quod est musca, quasi visio muscarum. lingua cervina, spleneon idem. Sceliros' est apostema ex melancolia cum duricie sine dolore. €| Sextarius secundum Isidorum, τό Ethimologiarum 5, est mensura continens li. i. Alii dicunt quod sextarius continet 5. vi. et 16, Seabiosa major habet florem in- | € Setaeul, i. sigillum Sancte Mariz, dum, | vel yringi secundum quosdam. Seabiosa minor album. €. Sebel, venz rubi; quz sunt in al- Seala Christi, i. centaurea. bugine oculorum. Struenium ἡ, i. caulis agrestis. (1 Setanabin, i. oximel. Earle, E. P. N., p. 42, Saniculum, sanicle, wude-merch, i. e. wild parsley. ? κισσός. * σκύρδιον, Fuchs, H. S, p. 846, is a sort of water germander, but sellers of simples are too apt to give instead of this innocuous herb the flowers of the Allium sylveste, which can be no other than meadow-saffron. See ante sub Allium agrestre. Crawan leac occurs three times in Earle's E.P. N., pp.17, 33, 37, and in P. 37 is glossed ZZermodoctula vel tidolosa. The latter is a Latin disguise of its German name Zeitlose, and it is not improbable that the same plant may be referred to in Earle, E, P. N., P- 47, Mercurialis, evenlesten, mercurial. * See ante sub Maurella. 7 σκληρός. * [sid, Etym., xvi. 26. * Probably σκότωμα, with a false derivation. * Cf. ante sub Phiala. $ uva. SINONOMA BARTHOLOMEI. 39 €. Serpigo sive serpedo est rubor | € Sigia, storax liquida. cutis cum pustula, et sic dicitur | €. Siselci , i. sileris montani. eo quod serpit per membra cor- | €. Sinoni, i. semen petrocilini agrestis, poris, vel sic, 4({ et ejusdem virtutis est cum do- 4{ Serpigo est intensa impetigo. mestico. 4 Senecio, i. carduus benedictus, s. | €. Sicida, brionia idem. grounswili. €. Sileris montani, sicelei idem. €| Senacio, nasturcium aquaticum, (| Sinapis, tam semen quam herba, cresso idem. sed quando simpliciter pro semine €. Senes maturat senacio cresso vo- sinapis [?]. catur. 4 Sinapis agrestis, rapistrum idem. 4 Serpentaria, dragantea, cocodrilla, | €. Sigie, i. storacis liquidz. columbrina idem. (| Scicia est ventosa?, dicta a sitio €. Serpillum et herpillum idem sunt, sitis. s. pelestre!, tamen herpillum quan- | €. Simphici, consolidz majoris. doque sumitur pro poligonia. €. Sicomorus ;, i. ficus fatua. €. Sene, folium arboris est in ultrama- | €. Sicera? est vinum de pomis. rinis partibus nascentis. 41 Sigillum beate Marice herba est (| Sebesten fructus est. quz facit hastam rectam et folia €. Setacul secundum quosdam est spe- aspera et spissa. cies bauciz. (| Sigillum salomonis hastam inflex- €. Serapinum, i. sinapis secundum am curvam facit, et multa folia quosdam. rotunda in omni parte, et stipitem 41 Semissis est spatium dimidii pedis. in medio folii sicut umbilicus ve- €. Sinapisma est injeccio alicujus pul- neris, et folium ejus latum est ut veris super membrum prius fo- oblatum cum quo missa celebra- mentatum. | tur. €. Siriacus est flos malvz. | €. Sima^ dicitur concavitas epatis. €. Simila? tritici est medulla, s. farina | €| Sinantis interpretatur acutissima purissima. prefocacio. Inde quinancia ?? 4 Siringa? est fistula subtilis cum qua | acuta przfocacio, et squinancia medicina mittitur in vesica. | minus acuta. €. Sinthoma * est pravum accidens. €. Sincopus est cordis defectio. € Simphieum radix est consolide | €. Syphac'' est pellicula dividens nutri- tiva a generativis. majoris. 1 Palustre? ? Cf. Simnel, and Ger. Semmel, It. semola, Fr. semoule. ὃ σῦριγξ. 5 σέσελι. $ Ventosa, Fr. ventouse, a cupping-glass: see Brachet, Fr. Dict., Isid. Etym., iv. 11, and Juv. Sat, xiv. 58. Scicia must be σικύα. ? See ante sub Ficus Fatua. 3 σίκερα. The Scholiast cited by Wetstein (St. Luke i. 15) says σίκερα δέ ἐστι πᾶν τὸ μέθην μὲν ποιεῖν δυνάμενον, oük ὃν δὲ ἐξ ἀμπέλου. "There are, however, other opinions; see Matthew Poole's Synopsis on St.Lukei.15. ^? rà σιμά ToU fjmaros. 19 κυνάγχη, συνάγχη, quinsy. Cf. ante Dyafragma. '* σύμπτωμα. EN Oo xls & m^ m^ A * De Simp. Med. Fac, ix. 52. et! m^ es^ -» e. Sisimbrium domesticum idem est quod menta. quod calamentum. Silfia est asafetida, vel sic, Silfium ! est ferula cujus gummi est asafetida. Simphoniaea, i. iusquiamus ?. Soda, i. dolor vel lesio in membris capitis. Sophone vene sunt in talo interiores et exteriores. Solea, nomen piscis. Sobeth ? est sompnus innaturalis gravis et profundus. Smirtus est betonica. Spasmus, i. nervorum contractio voluntarium motum impediens, vel sic, Spasmus est egritudo nervosa qua moventur nervi ad sua principia, secundum Avicennam. Spasmus est minoracio longitudinis membri ipsius in quantitate natu- rali, secundum Constantinum. Spasmus, i. crampa secundum quos- dam. Spinse sancte, i. rampni. Spumse maris, i. pumicis vel spon- gie. Spica celtiea, saliunca idem. Spodium quidam dicunt esse ebur combustum quod nihil est, sed Spodium est fuligo quie invenitur in domibus ubi funduntur metalla, qua postquam ceciderit dicitur ! σίλφιον ; cf. ante sub Lasar. Sisimbrium silvestre idem est | tt t m e et t SINONOMA BARTHOLOMEIL. esse spodium, coherens vero tecto dicitur ponfiligos, unde Galenus *nunquam spodio usus sum quia sa- tis habui ponfiligos * Nos tamen utimur pro eo ebore combusto, vel quod melius est loco ejus utimur cinere qui invenitur supra fornaces argentariorum, lavatur autem ut ferrugo. Spuma argenti est litargirum. Speragus, frutex est et spinas facit. Spergula, i. pes columbinus. Spuma maris est una species spon- gie, sed est subtilior et albior, et assimulatur pulpze coloquintidae. Spina alba, i. rampnus. Spasmus est extensio vel contractio nervorum et lacertorum ex inani- cione vel repletione proveniens. €. Splen pultis vel pulti est quz- m to m AA m € ? Hyoscyamus. * Cf, ante Cortex eris. dam superfluitas sanguinea circa cerebrum pulli equini contenta, qua in tempore suz nativitatis per motum sternutationis pernares emittitur et est calidae et siccz complexionis. Squama eris ^, i. batitura eris. Squilla, cepa marina idem. Squinantum ^5, palea camelorum. Stranguria, i. difficultas min- gendi. Stranguria est constriccio colli vesicte cum urina guttatim min- gitur. Stranguria interpretatur guttatim urinz emissio involuntaria. * Cf. ante Asubeth and Litargia. 9 σχοίνανθος. 7 στραγγουρία. ———m—Á—"— SINONOMA BARTHOLOMEI. 41 €. Stupor sive extasis, i. dormicio | «| Suria est totalis urinze negacio. ymaginacionis, vel sic, €. Subeth 5, i. sompni profunditas. Stupor est dispositio mentis quando | €. Suffe, i. ysopus. instrumenta sensuum ad sensum | €. Sulfuraea, dens equina, herba est. parata animalem sensu privantur, | € Subversio animse est continuus vel sic, appetitus nauseandi. 4 Stupor autem vulgariter appellatur dormicio membri sicut cum ali- "l'apsia ?, i. herba trutannorum ?? de quis tenuit tibiam super aliam tunc | . qua trutanni solent facies suas non sentit, nec bene potest moveri aspergere ut leprosis assimulentur, donec aliquantulum steterit. et postea cum succo maratri et 4. Strignus'!, morella idem. aceto se lavant et tota deletur in- €. Staphis agria, i. herba pedicularis. feccio. 4 Sternorum ", i. plovers. €. Tapsia enim inflat vultum terentis. 4 Storax calamita interpretatur bo- | €. "Tartarum fex est vini tam albi na gutta, et est rubea. quam rubei quae doleo cohzret € Storaxliquida quidem proprio nomi- | €. dura. Et alio nomine dicitur ne dicitur sigia?, sed storax quando petra vini. simpliciter calamita intelligitur. €. Tamariscus arbor est quam quidam 41 Statumcellus ^, umbilicus veneris intelllggunt nomine geneste seu idem. nomine mirtze in medicina. 41 Stacten ? quidam exponunt mirram, | €f 'Tapsus barbastus, flosmus 11 idem. quidam ammoniacum. 4 Tanacetum album, i. gosegresse "?. Sticados 5, hujus du: sunt species s. | €. 'Tannum est cortex quercus. citrinum et arabicum, quando sim- 4] 'Teda pinguis, lignum est abietis ex pliciter citrinum, idem est quod quo manat gummositas quae simi- barba Jovis. liter appellatur. 4| Stinetus' piscis est similis lacertee | €&| Tenasmon ? est appetitus et volun- aquatica. tas nimia egerendi cum modico 4 Strignum, i. solatrum. aut nullo effectu. 41 Sulfur aliud vivum, aliud extinc- | €. Terra sigillata tum. (| Terra argentaria id 4 Sura dicitur grossa carnositas tibize. | €| "Terra saracenica, chimo- EE 4 Supercilium veneris,i.millefolium. lea" ! See ante sub Morella. —? Sturnus, starling. |? Q.v. f See ante Statimcella. — 5 στακτή. $ gro:xás. σκίγγος, Diosc.ii. 731. — ? See Asubeth. —? Taken almost straight from Albertus Magnus de Vegetabilibus. 10 Beggars. ^ !' See ante sub Flosmus. "^ Goose-grass is generally cleavers or hayriff ; but here the Potentilla anserina must be meant, i.e. Silver-weed or Goose-tansy. 28. χεινεσμός. ! κιμωλία, perhaps Fuller's earth. α [IV. τ 42 SINONOMA BARTHOLOMFET. Terra glutinosa, i. gipsus '. Tetanus major est contractio ner- vorum a vertice usque ad dorsum, per Tetanum omne genus spasmi potest intelligi. Tetrahit?, herba judaica est, rubea minor. Testiculi veneris, i. castoreum. Tessarum? interpretatur quattuor. Inde tyriaca* dyatessaron, quia fit de quattuor speciebus tantum. Thimus est herba valde aromatica cujus flos dicitur epithimum *. Thuris masculi, i. grossioris. Thus album, i. olibanum 5, franke ensens. Thoratih, i. ypoquistidos. Timbra , satureia idem. Titimallus *, hujus tres sunt species quibus utimur s. anabulla, esula, et catapucia. De anabulla quidem utimur lacte, de esula cortice radi- cis, de catapucia semine. Timbul est muscus lapidis in aqua de levi faciens hominem cadere. Tipice febre, i. interpolate. Toxieum? dicitur quodlibet forte venenum. Tormentilla pilos pentafllon non habet ullos. tt emm me (^ ΣΕ m n & m5 m ! See ante Gipsus. €. Tinea" nomen est equivocum ad vermem et ad scabiem capitis. € Trociscus "!, i. rotunda confectio. €. Trocus"'eniminterpretaturrotundus, et idem dicti sunt trocisci eo quod habeant formam rotundam. € Trumbus',i globus. Inde trum- bosus sanguis, i. globosus. €. Trachea arteria est via hanelitus. (1 Triconiso ", nisas, i. cribello cribel- las. €. Trifolium, i. clavergresse , habens maculas in foliis. «| Mellelotum, idem. €. Tutia "5 est triplex s. alba nigra et rubea, alba cum aqua rosarum vel saltem cum aqua simplici distem- perata, valet hiis qui habent ocu- los rubeos et fervidos ex fumo vel «| — hujusmodi, aufert enim ruborem, nigra vero ad tingendos oculos, rubea ad pannum oculorum. Varix est vena grossa qux apparet in poplici, inde varicosus. €. Valeriana, amantilla, fu, idem sunt. € Vappa est vinum vile debilitatum per evaporationem. 4 Vermicularis, i. crassula minor, ejusdem virtutis est cum umbilico veneris. ? According to Gerarde, p. 69o, Smith's Bawme or Jewes All-Heale. 8 τέσσαρα. * θηριακή (sc. ἀντίδοτος) whence our word 7γεαοῖο. 5 See ante Epithumi. * λιβανωτός, the gum of the λίβανος. 7 θύμβρα. 5 τιθύμαλος. * τοξικόν, poison for smearing arrows with. ' Cf. ante sub Glabries. 7 Lozenge, ; : τροχίσκος. 12 τροχός. 1: θρόμβος. 1* 'T'he correct Greek would be κοσκινίζω. It almost seems as though a word had been formed to represent a hair-sieve. 15 Clover. * Earle, E. P. N., p. 47, Tucia, tutie, i.e. Cadmia Botrytes; cf. Matthiol, Epist., p. 305. ua—— SINONOMA PARTHOLOMEI. 43 41 Verucaria !, i. solsequium. omni visco per decoctionem po- 4 Vertebrum estos rotundum hanchze test fieri. et dicitur a vertendo quia vertitur 41 Uligo?, i. grassities quaedam quae in osse concavo. scatet a terra quae vulgariter dici- 41 Vertebellum instrumentum est car- tur stella quz cecidit. pentariorum i. terebellum, et si- | € Umbilici marini ', lapilli sunt um- mili instrumento in quibusdam bilico conformes. Eligendi sunt operibus utuntur cyrurgici. albiores. 41 Vetonica, betonica idem, betyne. €. Umbilieus veneris, cimbalaria 4 Vesces, i. fecches vel mous pese, idem, i. penigresse ὅ. orobus idem. €. Ungula caballina est duplex, vide- 4 Vertigo est obvolutio visibilis speciei licet terrestris quze confert ptisicis ante oculos. 4{ et ethicis*, et aquatica cujus flos 4 Virga pastoris, i. carduus agrestis, dicitur nenufar. herba est quze multum assimulatur | €. Ungula caballina campestris, i. carduo fullonum, an. wilde tasel. clote *. 4 Vitreolum viride, i. coperosa, cal- | €. Unctuossa, self hele. cantum idem. €. Volubilis, caprifolium, mater silva- 4| Viola flos est herb; qus dicitur rum, oculus licii, idem sunt. violaria. 4{ Volubilis, corrigiola idem. (| ville, cerefolium. €. Uranicum? collyrium, i. celeste 4 Vicetoxicon herba est quz valet collyrium. contra toxicum, dicitur autem | €. Uva, nomen fructus est et nomen toxicum omne forte venenum. membri. 4 Vitreola herba est, s. paritaria. «| Uva lupina, solatrum idem, mo- Vitreolum romanum, i cope- rella idem. — Semine et foliis uti- rOS3. mur. (| Viticella, an. smernepe. 4 Wimave ", i. holi hocke. 4 Vitis alba, i. brionia. «| Wodemerche, i. sanicle ?". 4 Viscus, hujus multa sunt genera. | €. Wodebroun, i. bugle 1". (| .— Estenim viscus piri arboris, pomi 41 Uzifur, i. vermilon. arboris, et aliarum multarum ar- | €. Venti minor, i. consolida minor. 4 borum. Sed quando simpliciter quercinus intelligitur, et alius vis- ilo interpretatur lignum, unde cus quo capiuntur aves qui de xilo aloes i. ligni aloes. ! "That sort of Spurge which is called Helioscopion, wart-wort. ? See ante Cerfolium. 3 See Prompt. Parv., lxv, note b, *sterne slyme, assub,' the jelly (remella) projected according to popular belief from the stars; also id. p. 474, note, where it is identified with zremella nostoc, star- shot, shot-jelly. * See Bellirici marini. 5 Penny-grass, pennywort. 5 Hecticis, ἑκτικός. ? Possibly Burdock. 8 οὐράνιον. ? Bismalva- malvaviscus; cf. ante Mavaviscus. Fr. guimauve. ?* See ante Sanicula. ? See ante Bugla. 12 ἐύλον. C E 44 SZNONOMA BARTHOLOMET. €. Xilocassia, i. cassia lignea. | 4 Ypocondrium vel ypocondria vide 41 Xilobalsamum, i. lignum balsami supra in j. et hujusmodi. €. Yàromel est mel compositum cum 4 Xpofora sive herba xpofori folia aqua frigida. habet rotundaaliquantulumut pisa. | €. Yringus centum capita idem. 'Y sopum! cerotum est succus lanz Zarchaton, i. psillium. succidz per decoctionem extrac- €. Zeo, zes *, i. ferveo ferves, inde apo- tus,lana succida est lana inviscata zima i. fervens decoctio. quz pendet in velleribus ovium | € Zizannia, lollium idem, i. cokel. circa crura. 41 Zinziber radix est satis communis. €. Yera?interpretatursacra. Inde yera | €. Zion, semperviva idem. pigra, i. sacra amara, pigra enim | €. Zima est apostema flancorum molle interpretatur amara, et yeralogo- sine dolore. dion, i. ad sermonem valens, et | €. Zirbus*, omentum idem. multa hujusmodi. (| Zinzer, i. viride eris. €. Yomenum interpretatur seipsum | €. Zueearia zuecare vel zucearum comedens, inde erpes yomenus, i. de canna mellis fit per decoc- serpens seipsum comedens, erpes tionem. enim i. serpens, et est appropria- Zuccoraria, i. flos agni casti. (|. tum hoc vocabulum ad designan- Zucearinum alumen, i. rotundum. dum cancrum quia loca quibus Zodoarium radix est, i. cetewale ". insidet corrodit. Idem est estio- menus ?. 41 Expliciunt Sinonoma Bartholomei. em t m ! οἰσύπη. ? See ante p.25. ἱερά is a nostrum or recipe: a famous one was that based on the aloe (πικρά), others bore the name of their inventors, Logadius (Actuar. Meth. Med. v.) and Rufus (Paul. /Egin. vii. 8): cf. also Galen, de Comp. Pharm. viii. 2, and Foesius, Pharmac., pP. 172 sqq. 8. ἕρπης ἐσθιόμενος. * ζέω. 5 ἀείζωον. $ See ante Adomen. 7 Perhaps Valerian, or more probably Turmeric ; cf. Chaucer, the Millere's Tale, v. 21— *And he himself as swete as is the roote Of lokorys, or eny cetewale. Also Romaunt of the Rose, 1367— *'Ther was eke waxing many a spice, As clowe-gelofre, and lycorice, Gyngevre, and greyn de Parys, Canelle, and setewale of prys.' INDEX TO ENGLISH AND QUASI-ENGLISH WORDS. Alased, 13. Ameroke, ro. Arache, 12. Armoyse, 11 Averoyn, 12. Baldemoyne, 22. Baume, 29. Betyne, 435. Bever, 14. Bischopeswort, 9, 15. Bishopeswort, 1o. Blakeberien, 3o. Blinde netle, 11. Bloberi, 30, 37. Bonworte, 16. Brotherwort, 35. Bruer, 3o. Bugle, 15, 43. Burr, 12. Calketrappe, 37. Cammoc, 33, 36. Careswete, 22. Caysel, 135, 26. Cetewale, 44. Chaudepisse, 17. Chauvet, 21. Cherlock, 2o. Chibollis, 13. Chikenmete, 25. Chykenmete, 24. Clansing gresse, 15. Clavergresse, 42. Clote, 12, 43. Cocle, 31. Cokel, 44. Colerage, 33. (onsin; 16. 3 Couslop,23. € Coyns, 28. Crawegarlek, 1o. Crowelek, 38. Crowsope, 37. Croyse, 25. Dayeseghe, 16. Dile, ro. Dille, 1o. Dock, 26. IDodemer5 17; 34- Edocke, 28. Eglenter, 12. Egremoyn, g. Emeroc, 19. Enedmete, 27. Everferne, 32. Faneroy, 20. Fecches, 45. Ferne, 22. Feuger, 21. Flax, 28. Foxglove, 15. Franke ensens, 42. Fraser, 22. Fugerole, 22. Fumeter, 22. Gay], 22. Geet, 22. Gertt clote, r5. Gitte, 16. Gollan, 3o. Gosegresse, 24, 41. Gourde, 17. Gray, 37. Gressehope, τό. Gret burr, 12. Grete dayeseghe, 16. Gromil, 25, 30. Grounswili, 30. Halseworte, 23. Harefote, 24. Hayhof, 18. Hayrive, 37. Heath, 3o. Hellarne, 37. Hempe, 14. Henebon, 26. Heppebrere, 36. Herbive, 17. Heth, 35. Holihocke, το, 45. 46 Horehoune, 29. Horsment, 30. Horsmente, r2. Hounde fenel, 19. Kerloc, 36. Lambra, 14. Lambre, 26. Levick, 15. Levike, 20. Licheholm, 15. Liverwort, 19. Loveache, r1. Mader, 37. Malve, 24. Matfelonn, 24. Maythe, 10. Maythes, 16. Mazekes, 15. Medewort, 29. Melones, 33. Meyles, 29. Moderwort, 36. Mousere, 33. Mouspese, 43. Muggewede, 11, 20. Muspese, 32. Nepe, 13, 36. Orenge, r5. Orpiment, 12. Orpin, 17. INDEX. Pelestre, 34, 39. Pelvette, 33. Penigresse, 43. Pigle, 27, 34. Plovers, 41. Popi, 37. Purcelan, 34. Quaile, 16. Quikentre, 26. Quikes, 23. Radiche, 36. Rosin, 34, 36. Sanicle, 43. Sansither, 29. Saturgressé, 18. Saverey, 37. Sauge, IO. , Savin,18. ' Scehock, 13. Selfhele, 11, 13, 33; 43- Sinder, 21. Skirwhit, 12. Skirwhite, 33. Smale ache, r1. Smernepe, 43. Souredock, 353. Southrenwode, 9, 12. Sowethistel, 27, 37, 38. Sperwort, 21. Spurge, 1 1. Stancroppe, 17. Stanmarche, 10. Stichewort, 27, 34. Stikelinges, 12. Straubery, 22. 'Tadefenel, 21. "''asel, 435. Terpiche, 34. 'Thethorne, 36. Vermilon, 43. Vesces, 43. Ville, 43. Villes, 15. Walwort, 18. Wastel, 35. Wermode, 9, 10. Wilde sauge, 1o. Wilde flax, 28. Wilde nepe, 13. Wilde popi, 37. Wilde tasel, 435. Wimave, 43. Wodeashes, τό. "Wodebinde, 14, 17. Wodebroun, 13, 43. Wodemerche, 38, 43. Woderove, 12, 23, 24. Wodesour, το. Wokethistel, 27. Worte, 16. Yekesterse, 26, 335. Yvi, 18. Zekesterse, 12, 24. {1 SACRED BQOKS OF THE EAST. Translated by various Oriental Scholars, and Edited by F. Max Mürrrm. Vol I. Ze Upamniskads. Translated by F. Max MürrreR. PartlI. The AZándogya-upanishad, The Talavakára-upanishad, The Aitareya-àrazyaka, The Kaushitaki-bráhmaza- upanishad, and The Várasaneyi-saz;hità-upanishad. 8vo., cloth, ros. 64. Vol.IL. ZZe Sacred Laws of the Áryas, As taught in the Schools of Á pastamba, Gautama, Vásish/Za, and Baudháyana. Translated by Geonc BÜnrrR. Part I, Apastamba and Gautama. 8vo., cloth, τος. 6d. Vol. III. | ZZe Sacred Boo£s of China. The Texts of Confucianism. Translated by Jaurs Leccr. Part I. The Shà King, The Religious portions of the Shih King, and the Hsiáo King. 8vo., cloth 125. 64. Vol. IV. Ze Vendzdád. Translated by JAuEs DaRwEsTETER. $8vo., cloth, ros. 64. Vol V. ZZe Bundalss, Dahman Yast, and Sh&yast-lá-SSháyast. Pahlavi Texts, Part I. Translated by E. W. Wrsr. 8vo., cloth, 125. 64. Vols. VI and IX. ZZe Qu én. Parts I and II. Translated by Professor E. H. ParwER. $vo., cloth, 215. Vol. VII. | ZZe Znstitutes of. Visma. Translated by Professor Jurivs Jorrv. 8vo. cloth, ros. 62. Vol X. Ze DAammuapada, Translated by Professor Max MürrER; and The Sutta. INibáta, Translated by Professor FAusBOrL; being Canonical Books of the Buddhists. 8vo., cloth, ros. 64. Vol XI. ZZe /MaAáparimibódna Sutta, The Tevigga .Sutta, The AMahásudassana .Sutta, 1726 Dhamma-Ka££appa- vattana Sutta. Translated by T. W. Ruvs Davips. 8vo., cloth, 10s. 64. [Turn over. i The following Volumes will be published in April, 1882. Vol. VIIL ^ 7Ze BAagavadeftá, Sanatsugáttya, aud Anugttá. Translated by KasurvaTH ΤΕΆΙΜΒΑΚ ΤΈΓΑΝΟ. Vol XII. Ze Satapatka-DBráhmana. Translated by Professor EccErImG. Vol. I. Vol XIII. Ze Páfimo£t£bÀa. Translated by T. W. Ruvs Davrps. Je Mahávagga. Part I. Translated by Dr. H. OLpENBERG. Vol XVI. ZZe Y? Kzng. With an Appendix on the Philosophy of the Scholars of the Sung dynasty, professedly derived from the Yi. "Translated by JAwEs LEcck. The following Volumes are in the Press. Vol XIV. ZZe Sacred Laws of the ÁAryas, As taught in the Schools of V3sish/za and Baudháyana. "Translated by Pro- fessor GeonG BÜHLER. Vol XV. ZZe Upamiskads. Part 11. Translated by F. Max MürrzR. Vol. XVII. “ΜὨ,εαλάναρρα. Part II. Translated by T. W. Ruvs Davips and Dr. H. OrpENsEnc. Vol. XVIII. ZDédzstén-£ Dínf&, aud Mainyó- KAard. Pahlavi Texts, Part II. Translated by E. W. Wzsr. Vol XIX. Fo-sko-hing-tsan-&ing. Translated by SawvEr Brar. Vol XX. Váyu Purána. Translated by Professor Buaxpanxan, of Elphinstone College, Bombay. Published for the University by HENRY FROWLDE, 7 Paternoster Row, London. ALSO TO BE HAD AT THE CLARENDON PRESS DEPOSITORY, 116 High Street, Oxford. Anecdota: Qxoniensia EESTS DOCUMBNESS. 4ND' EXFRACTS CHIEFLY FROM MANNUSCRIPIS OIN THE BODEBEPASN AND OTHER OXFORD LIBRARIES MEDIAEVAL AND MODERN SERIES. νοι. I—PART II ZL TELE T AÀ EDITED BY V. 1:26 MO WAS. MA: CO xfori AT THE CLARENDON PRESS 1987 [AU rights reserved | AX onbon HENRY FROWDE Oxrongp UNivERSsITY PRESS WAREHOUSE AMEN CORNER, E.C. A yita MEDICO-BOTANICAL- GDOSSABY FROM THE BODLEIAN MANUSCRIPT, SELDEN EB. 35 EDITED BY hh G. MOWAT. M. A. FELLOW OF PEMBROKE COLLEGE (5 xforD AT THE CLARENDON PRESS 1887 [ AZ rights reserved ] A'onbou HENRY FROWDE OxroRD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE AMEN CORNER, E.C. DERPBEXeI: LIKE the .Szzozoma Bartholomaei published in 1882, the present work owes its existence to the influence of Professor Earle's Ezezsk Plant Names!. Τί was undertaken in the hope of discovering and preserving the English names of plants contained in the Bodleian manuscript, Selden B. 35. The nature of this manuscript was not at first apparent, but it was found to be substantially the same as that known as the * Alplita! and published in Renzi's CoZectzo Salernitana (vol. iii. p. 271)?. It unfortunately breaks off in the middle of the letter S, but the text may be completed and corrected by means of a manuscript in the British Museum (Sloane 284) 3, The date of the Bodleian MS. may be about 1465. The Sloane MS. is certainly earlier, and does not contain so many words. Its omissions are denoted in this edition by brackets. Both MSS. show signs of being copied from an original, the writing of which was illegible or indistinct. Indeed the text is so corrupt, that even an approximation to correctness can only be made after a careful comparison with such works as the Clavis Sanationis of Simon Januensis and the Pazdecte Medicine of Matthzus Silvaticus *. ! Quoted throughout as E. P. N. ? Renzi's edition is based on Nos. 6934 and 6957 of the Mazarin Library, now forming part of the Bibliothéque Nationale in Paris. These MSS. are both of the fifteenth century. "There is another MS. in the Public Library at Toulouse. * "The British Museum Catalogue attributes this to John Bray ; but the only reason for doing so seems to be that Sloane 282 is by John Bray, and contains a number of explanations which are found in Sloane 284. But they are to be found elsewhere also, and it cannot be supposed that John Bray is the author of all the explanations which he has translated and embodied in his work. * Of these Mattheus Silvaticus reproduces Simon januensis, but his work contains much matter derived from other sources. See Rose's edition of Cassius Felix, p. 222. b [IV. 2.] Ji PREFACE. The Appendix contains the glosses of Petrus de Abano which were carefully gone through before dealing with the Glossary itself. It would be interesting if the source could be discovered of those glosses which are common to the Selden MS., the glosses of Petrus de Abano, the Szuonoma Bartholomai, and Vincent of Beauvais!. Examples of this identity will be found in /ac'a (p. 93). zucleus (p. 126), titimallus (p. 185), and vzseus (p. 191). The editor finds that in pursuit of plants he has been led to trespass upon the field of medicine. Having no knowledge of its mysteries he must ask for pardon if his attempts at explanation are erroneous or insufficient. For a similar reason he has refrained from attempting to explain names of Semitic origin *. Not the least important result of the investigation of these glosses is the explosion of certain voces zzA/i, which are mere corruptions of known words and have no claim to an independent existence of their own—such are emitrida (p. 56), gremiale (p. 129), zzrca (p. 171). How intricate the subject is, and how corrupt the tradition, will be seen from the notes on such words as cara (p. 29), tecesorite (p. 34), Jacta (p. 93), »usedode (p. 190), vzseus (p. 192). For new matter, if it be really such, the reader is referred to the notes on SSusazus (p. 180), donnoue (p. 140), clofthoun£ (p. 189), rasca Linz (p. 154). The Addenda contain such further notes as could not be introduced into the text or Appendix without disturbing the pagination. The work abounds in hexameter verses, most of which will be found to come from the 4zszuctiones simplicium in the 77os Medicine of the Schola Salernitana (Renzi, CoZ. Salermit. v. 33). Such verses will be * Vincent of Beauvais quotes * ex sinonomis' in ix. 119, 128, 135, 151, 154, 155; x. 28, 33, 86; Xi. 9, 93; xiv. 55. Nicolaus Prepositus (1517, fol. 89 verso) speaks of the " sinonyma assam vel aaram, from which he quotes aaron, amurca, amifructus, catkariaci, centumnervia, diptamum, gersa, herba paralysis, sponsa solis, tezephie, tribulus marinus, ysculi. 1f a conjecture may be hazarded, it may be suggested that the Sinonoma Bartholomei and the bracketed portion of the Selden MS. have been drawn from a common source other than Simon Januensis. * For them the reader is referred to Lówe, Aramüische Pflanzen-namen, and Hyrtl, Das Arabische und Hebrüische in der Anatomie. PREFACE. vii found under amaracus, esula, yris, gladiolus, glis, ypia, tapsia. Others have not been traced—e.g., 'Arduus et strictus est ad celestia callis." In many cases, though the verse is broken, a hexametrical substructure is apparent, as in Zyss. If all the quotations ! have not been discovered it may be pleaded that as many of them have been identified as one person in the intervals of pressing business could hope to find without unduly delaying the publica- tion of the work. If it be asked whether any satisfactory account can be given as to the nature of the work, it may be replied that it consists primarily of a series of glosses upon the Antidotarium Nicolai? expanded by extracts from Simon Januensis, and other similar works. In conclusion the editor has to express his thanks to those friends who have rendered him assistance—and in especial to Professor Earle, Professor Chandler, and Mr. Mayhew. ! "(The authors quoted are Alexander Trallianus, Avicenna, Constantinus Africanus (Viaticum), Dioscorides, Gaddesden, Galen, Garipontus (Passionarius), Isidore, Johannicius, Laurentius, Martialis Cocus, Oribasius, Palladius, Rases, Rogerus, Serapion, Suetonius, Theodoricus, Theo- phrastus, Ysaac. ? * Nicolaus Salernitanus cujus sunt duo Antidotaria, unum majus, alterum minus, imprimis commendata: et quorum minore passim utuntur pharmacopolae' (Fabricius, Bib. Grzc. xiii. 348). A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARY. The square brackets denote the omtsstons of Sloane 284: Zhe tlalics τς additions, Absinthium!, [herba fortis] gal- lice aloine, anglice uuermode. [Respice in centonica et in san- donicum *.] 5 Abrotanum?, linerinum 5, gallice aue- royne^, anglice southerneuuode. Aea&cia, i. succus desiccatus pru- nellaaum agrestium — immatura- rum 5, 10 Item, acacia curra' id est dura idem [est.] Aeantus spina idem. Inde acantus egipciaca, inde acantus id est I. Abscinthium saxidonium. 2. aloyne. 7. prunellorum, immaturorum. acantus vel acantum, 22. Achora. I3. egyptiaca inde etiam acantus leuce. 24. catrini i. faui, spina alba. [Respice in or- mum .] 15 Achalaphe?*, ygia, acanturie vel acan- tum, urtica pungens idem. Acopum “ἢ, i. mitigatiuum, et dicitur ab ἃ quod est sine et copos quod est labor. Inde miracopium "i. mire 2o mitigatiuum. Acora'? est morbus capitis citra cutem, minuta habens foramina ad modum canterni i. fani 18, unde etiam fanus a quibusdam medicis 25 dicitur. 6. sotherwod. 5. lineriuue. 16. Acalaphe. weremod. 25. fauus., 1 ἀψίνθιον, E. P. N. p. 42, * Absinthium, aloigne, wermod.' ib. p. 27, * Absynthium, weremod.' Mr. Skeat says the lit. sense is ware-mood, i.e. preserver of the mind. It is more likely ware-moth, l.e. preservative against moths: cf. Macer, * A tineis tutam reddit, qua conditur, arcam. * áBpórovov. 5 E. P. N. p. 42, * Abrotanum, averoine, supe-wurt.' tonicum, the Xavróviov of Diosc. iii. 25. of averoyne. i. succus prunellarum immaturarum,' see App. Acacia. $ ὅρμινον. See App. Acaneum orminum. 10. ἄκοπον, a restorative, Diosc. i. 93. Galen, περὶ cvv0. qapp. T. κατὰ γένη vii. 11, τὰ μυράκοπα καλού- * Acatia arsa, 1. dura? compare zgridia, App. sub Acaneum. KOTOV, à Scented restorative. μενα τῶν ákómov μιγνυμένων τοῖς μύροις γίγνεται. There seems to be some confusion as favus (κηρίον) is the Latin canterni represents lanterna. name for this affection. ? San- * Possibly arerinum, the prototype $ Bart. p. 9, * AcZacia» ? Matth. Silv. c. x, ? ἀκαλήφη. With ygia ! μυρά- ΘΕ ΘΙ ΞΟ 1552: 12 ἄχωρ. 18 φανός a lantern, so that [IV. a] 2 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARFE. Acrimulatum | uel agrimulatum, melancium !, gyth? i. utrum- que nomen indeclinabile, et est equiuocum ad cyminum ethio- picum et ad nigellam. Uiri- dem habet stipitem, aliquantulum grossum, folis circumdatum, in Acedula', ribes, herba acetosa idem. gall. surelle 5, anglice sourdocke. Acus museata minuta habet folia et25 fissa, florem indum uel subrufum, crescit sicut malum terre?. Acus muscata major, anglice poucles- nedele?. [Acus muscata minor, extremitate diuisum, et flores respice in malua crispa.] 3o albos. Acetum [ex uino fit], anglice et gallice 10 Aeus?, sambucus, gall. seu*, anglice uinegre. 20 allertre. Acorus*, i. radix gladioli Gladiolus IO. Actis i. sambucus ; anglice ellen. iuxta aquas crescit, cuiusflos crocius est, radix rubea. Radicibus utuntur. Gladiolus anglice boure uurt, gal- lice glaribus. Et notandum quod iil. sunt herbe ualde similes, unde uersus, Yris? purpureum florem gerit, yrios album, Gladiolus crocium, sed spatula fetida nullum. Acimum" est id quod de uua re- linquitur extracto musto, unde uue passe quandoque dicuntur 35 acyma ut in Suetonio? de Cesare Augusto. Acer? arbor est, item &eer herba [est]. Acarus'', sarcocolla idem est. 40 [Adeantos'^ ad similitudinem felicis! habet folia, sed non ita magna sed ualde parua est herba.] Adareis", i. caro marina. 2. gith idem. 4. ciminum. 5. gith-uiridem. 7. multis foliis. 8. divisiones habens. I3. croceus. I4. utimur. I5. gladiolus gall. glayol anglice lyeure. 16. nota. 17. quatuor sunt species herbarum vel similes sed hec est dra. 19. yreos. 21. croceum, 24.surele. — sourdokke. 26. subrubeum. 28. pukelesnatle. 39. Cf. Diosc. iii, 61-64. or ἀκτέα. gladioli. See post, Gladiolus. Ῥ. 9, *Acedula, herba acetosa idem.' fist, pixie-stool. illud, 36. acima, 36. Sutonio. 40. acarud. ! μελάνθιον, see App. Aginilac. a Dart. 22, Gith, with the same explanation. * E. P. N. p. 34, * Actis vel sambucus, ellen) Acus represents ἀκτῇ * E. P. N. p. 44, *Sambucus, suev, ellarne.^ 5 Bart. p. 9, * Accorus, i. radix 9 Bart. p. 25, Fris, where the same lines are quoted. 1 Bart. 8 Sorrel. Gerarde, p. 941, *it iscalled Myrrhida Plinii ... Acus moschata in shops, and ? Cyclamen. 1 Cf, Puck-needle, puck- Acus pastoris . . . also Pick-needle. ?' Bart. p. 9, *Acinum quod de uua relinquitur extracto musto.' p. 9, "Acer herba est. Acer etiam arbor est.' iv. 134. cf. Bart. p. 9, * Adiantos capillus veneris idem :' and App. Adiantus. 16. Filicis. ?? Suet, ii, 76, * Panis unciam cum paucis acinis uuz duracinze comedi." Bare !* See App. Azarod. 15 ἀδίαντος : Diosc. "^ ἀδάρκης: Diosc. v. 136. See post, Alconnium and App. Adarais. Matth. Silv. c. xi, *Adarce uel adarcis, i. flos aqu marinz ut fungus maris quz est uelut spuma, Sim. Jan. * Steph. in synonimis, ad&arsis . , . est spuma quae circa cannas adunatur.' A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 3 Adarasia!, adarasio, elebrus albus | Aecantum"^, urtica idem, respice in 2o idem. yerda. | Adamans', quidam lapis, gallice et | Agnus castus frutex est similis am- anglice aymant. brosie, sed ramificat aliter, [cuius 5 Affros?, spuma [uiti] idem. Inde flos ycoraria. Respice in zuccora- affros siue affrodite i. uermis ἡ, rium]. 25 Inde [affrodicia i. etas ueneria. | Agrippa! est quoddam unguentum. Respice in orchis]. Agimonia uel agrimonia idem. Simi- Affrontrum ?, spuma uitri idem. lis est tanaceto, supposita capiti 10 Affodillus^, centum capita, albucium dormientis sompnum prestat. Se- idem. Saporem habet flos, plures cundum quosdam genus est apii, 3o flores albos, commiss [?] foliorum [in] gallice et anglice egremoigne ". strictorum. — Albutron idem, est | Agaricus", fungus abietis, cor album herba, folia eius sunt similia foliis abietis, [trodogalo idem]. t5 porrorum, 8.38: ramesen'*. Agrielea!* quam multi cathium dicunt, [ Adorasta, respice in ellabrus albus. alii oliuam Ethiopicam, Latini ole- 35 Adipsa/, respice in glicorisa. astrum, folia habet stiptica, catha- Aceus paliaris, respice in paliurus. plasmis denique apposita medentur. A bseium?, respice in sagidonicum. AgrifoliumP arbor est ingens uel fortis .. 1. adarasco, elleborus. 3. adamas. 4. adamant. 6. uenus. 9. affronitum. — diri. Io. affrodillus. alburium balbucinum. II. habet aloe plures. 12. quinque foliorum. I3. eadem, 18. ramese, 23. ramificatus. 21. egremoyne. 36. stipica. 37. medetur. ! Bart. p. 9, *Adarasta, i. elleborus albus, App. Adrasca, ? ἄδαμας, * ἀφρός, : ᾿Αφροδίτη, Venus. ἀφροδίσια. 5 Bart. p. 9, *Affronitruum, spuma vitri idem. Read ἀφρόνιτρον, spuma vitri. 5 ἀσφόδελος : Bart. p. 9, *Affodillus, centum capita idem,' apparently from Platearius. " Diosc. ii. 199, φύλλα ἔχων πράσῳ μεγάλῳ ὅμοια. It seems as though two glosses had been confused relating to asphodelus and allium respectively: cf. E. P. N. p. 24, ' Acitula, hramse ;' p. 27, *Acetzla, ramese ;' p. 67, *Acitellium vel acecula, hrameson,' or ramesen may be meant simply as an explanation of forrorum. —Ramsons, cf. k-pópvov, and the Celtic craf and cram. 8 ἄδιψον : Diosc. iii. 5. ? A confused repetition of absinthium Santonicum. 10. See ante, AcAalaphe. 1 Sim, Jan. "Agrippa unguentum quoddam ab inventore nominatum." Galen, 7. συνθ. app. T. κατὰ γένη vii. 12, ἄλλο τὸ τοῦ Νεαπολίτου, ᾿Αγρίππᾳ συνετέθη: so that its name is due to the patient rather than to the practitioner. 12 E, P. N. p. 42, 'Agrimonia, agremoine, garclive,! p. 58, * Hec egromonia, egromonyn." 3 Bart. p. 9, *Agaricus, fungus abietis idem.' App. * Agaricus, i. fungus albus cuiusdam arboris. !! Diosc. i. 136, ἀγριελαία ἣν ἔνιοι κότινον καλοῦσιν, οἱ δὲ αἰθιοπικὴν ἐλαίαν, ἔχει τὰ φύλλα στυπτικά' λεῖα δὲ καταπλασθέντα ἐφεκτικά ἐστιν ἐρυσιπελάτων K, τ. À, 156. Holly. E.P. N. p. 19, ' Acrifolivs, holen, p. 22, * Acrivolus, holen. B2 4 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. cuius semen similis est piperi et | Stomacho aptum | est ad edendum, fastidium tollit, | | Allogalliea?, genciana, [basilicus] idem. dulcis saporis. uentrem abstringit. 5 Alapsa'!, quandoque est galla, quando- que est alluta. Allacium ? est edera. Alloon?, capillus ueneris idem. Allipiados*, anglica, herba catholica, 10 laureola idem. Similis est lauro in foliis, cuius semen coconidium appellantur. Foliis cortici et se- mine utimur. Gall et anglice, lauriole. r5 Altea^, bismalua [idem]. Alta malua, I. Simile. ἢ: allapsa. ἢ: aliacum. after utimur. 14. laureole. 27. recipit. 29. alcheozoydos. 8. aloon. 15. altea after allo gallica. [ibiscus] idem; [gall wymalue, anglice holyhokke. Respice in euiscus et in malua siluestris.] Gall. et anglice, genciane. Alphe, urtica idem est. Alphus?, morphea idem. Inde al- phuemulas i. morphea nigra, et alpholeucas id est morphea alba. Alipta confita?, i. mixtura, confectio est, et quia muscus recepit dicitur alipta muscata. Alecheozoidos', i. bacce iuniperi mi- noris. 9. angelica. 11. cuius—appellantur 22. alphuemelas. 24. i. ! App. 'Alasa sive abluta, i. galla. Matth. Silv. c. xxvi, *Alasfe est galla non perforata." Sim. Jan. *Alapsa aliquando pro galla inuenitur." scicidon, alapsa, an'*. an oke appel. MS. Sl. 282, * Pomum quercinum, galla, Aluta and alutarium are both used for tanned leather: alutum is *cortex arboris quercinze cum qua cerdones preparant corium (Du Cange, Supp. 1766). ueneris.' semen ejus coconidium.' the spurge-laurel: Diosc. iv. 146, 147. i. euiscus. id. p. 20, * Eviscus, altea idem.' μαλάχης ἐστὶν ἀγρίας εἶδος. mutilation of ἀκαλήφη. Rose, Leipsic, 1879, pp. 15, 16. 1. mistura.' Alasa or alasfe may perhaps represent the Semitic name. c. xxvi, * Alcarine, i. hedera, id. c. xxix, * Al/iatum, i. hedera From bismalva is formed the French guimauue (wymalue). γαλλική : Diosc. iii. 3. App. ' Alogalbra id est gentiana.' ib. * Ag/ogallice, i. gentiana.' ? Matth. Silv. 3 App. * Aracon, i. capillus * App. *Alidiados, i. laureolee semen, et ejus coagidium,' read 'laureola, Matth. Silv. c. xxix, *AZipiados, camelea, mezereon, herba catholica, laureola idem, cuius semen cocognidium uocatur. Coconidium (κόκκος kvíbevos) : see App. * Cocognidium, id est se[men] laureolze.' Bart. p. 10, * Allepiados, laureola idem. The plant is 5 App. * Al/£ea, bismalua, euiscus idem est.' ib. *AlAea, ib. * Eviscur, id est bismalua, uel maluauiscus.' Bart. p. 13, * Bismalva, altea idem." Diosc. iii. 153, ἀλθαία, ἔνιοι δὲ ἱβίσκον καλοῦσι, οἱ δὲ ἀλθίοκον" 8 ἀλόη TUA: * ἄχφος, morphew, white leprosy. Bart. p. 9, * A/fus, morfea.' Sim. Jan. * A/fos leucas, g. macule albe, αἰγὸς melanos nigre, Cassius Felix. See Cassius Felix ed. ? App. 'A/fita, i. confita muscata,' ib. * Alipta confita, Bart. p. 10, * Alipta est quaedam confectio." in antidotario Nicolai et quia muscum recipit muscata dicitur.' Sim. Jan. ' A/ipta est quedam confectio 10 ἀρκευθίδος : App. *Ami- fructus uel acodiacosudos, i. iuniperum.' ib. 'ArcAiotiden, i. baccee iuniperi! E. P. N. p. 34, * Arciotidas, fyrses-berian.' 20 25 30 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 5 Alexander uel olixatrum!, i. pe- | Allium agreste, scordeon" idem, 15 trosilinum — Macedonicum [gal- angl. crowelek. lice alisandre], anglice stan- | [Alleluia?, panis cuculi, trifolium sil- mersh. uestre idem]. Florem habet album, 5Alexantes?, flos salis idem, alos i. tria habens folia, duo rotunda, ali- sal, anthes, i. flos ut in Alexander quantulum in superiori parte di- 29 est? capillos flauos. uisa. [Gallice surele], angl. wode- Alcon, rarus*, [pes] pes uituli idem, soure, gal. rarouse, angl cokkowe- | Alrafed?, id est narstucium. 10 spitte. Alboocyn", id est terebentina. Allion 5, speragus idem. Albesardi, i. galbanum. 25 Allium domesticum, tyriaca? rus- | Alphesora, amphelion prassion'", uitis ticorum idem, [gall angl. gar- alba", brionia idem. gall. navet, leke]. angl. wildnep. I. petrocillinum. 2. gallice alisandre orm. 6. antos, — alexandro ad. 8. iarus. 9. iarouse. cokowespitte. II. alion. 21. wodesour. 24. albotyn. 25. albezardi. 26. ampelion. 27. nauet sauage. 28. wyldenepe. ! Olixairum τε olus atrum. πετροσέλινον, τοῦτο φύεται ἐν Μακεδονίᾳ, Diosc. iii, 70. App. * Alisander uel olus apium, id est petrosel, mace. Bart. p. 10, 'Alexandria, i. stanmarche.' E. P. N. p. 13, * Petrosilion, stanmerce,' p. 31, *Sigsonte, stan-merce, — Merce (E. P. N. pp. 7, 12, 24, 26, 37) is constantly used to gloss apium (σέλινον). Stan-merche — petroselinum — stone- parsley. E. P. N. p. 13, * Apiaster, wude-merce. id. p. 42, * Saniculum, sanicle, wude-merch." id. p. 28, * Apis sylvatica, wudu-merce,' and cf. also Ger. Wassermerk. ? ἁλὸς ἄνθος : Diosc. v. 128. App. * Alosacritus, i. flos salis uel adarces grece. ib. *A/osorctus, id est flos salis πηοπίδῃϊ. 3 Alex. Trallianus, (Puschmann, Vienna, 1878. 2 vols. 8^) vol.i. 455, πυρρὰς τρίχας βάψαι καὶ £av6às ποιῆσαι. * Bart. p. 24, ' Jarus, barba aaron, pes vituli idem ; cornuta habet folia, i. 3ekesterse, App. *Jarus, barba Aron, idem est, radice utimur.' Diosc. ii. 195. Cuckoospit, cf. Ger. Spiess, Spitze. 5 Matth. Silv. c. xxix, * A//ium ara. id est eliosa spargus.' 5$ θηριακή (sc. ávr(S9oros). — Gerarde says of Garlicke: *the English (call it) Garlicke and Poor Man's Treacle:' compare the name Treacle Mustard (Erysimum Alliaria). " σκόροδον, Diosc. ii. 181, which no doubt has been confused (Bart. p. 38) with σκόρδιον, Diosc. iii. 115. Bart. p. 38, *Scordion, i. allium agreste . . . an. crowelek. Probably meadow-saffron. $ Bart. p. 10, * Alleluia, i. wodesour.' E. P. N. p. 11, * Trifolium, geaces-sure uel pri-lefe Wood-sorrel. ? Matth. Silv. c. lv, * Arastade uel arastion, id est nasturcium, arased idem. Bart. p. 11, *ArasefA, i.nasturtium. 19 Matth. Silv. c. xxvi, *A/botin, alibat id est terbentina. Sim. Jan. * Boti, arabice est terabintus. App. 'Z/lebut, i. terebinthina,' 1' ἀμπελόπρασον, Diosc. ii. 179. 12 Diosc. iv. 181, ἄμπελος λευκή, οἱ δὲ βρυωνίαν καλοῦσι. Bart. p. 13, * Brionia, wildenepe.' id. p. 43, * Vitis alba, i. brionia. E.P. N. p. 14, ' Nap saluatica, spere-wyrt uel wilde nep.' id. p. 16, * Diptamnus, uel bibulcos wilde nzep.' id. p. 30, * Znnule campane, spere-wyrt, Napis, naep,'—where the confusion may be explained by comparing the glosses 'Hinnula campana, pis spere-wyrt, E. P. N. p. 6, and *Viticella, smernepe,' Bart. p. 43. 6 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. [Agrimonia, ferraria, lappa inuersa! nigra,et ampeleos ynipheros?, i. uitis idem, secundum Laurentium etiam uermifera. uocatur adiascordion, filantropos. Alabastrum genus est marmoris lucidi Alexandrina, i. camedafne, respice in unde fiunt kanterne et huiusmodi. 2o 5 dampne. Alehites' siue alkites est quedam Albederagi, i. basiliconis uel colum- species ydropesis dicta ab alkis bine, secundum Gaddesden in quod est uter eo quod uenter alkis Rosa sua?, libro paruo cuius de percussus resonat ad modum utri fluxu samiarum. pleni. 25 ro Aleanna, cozon idem.] Alembiceum!, i. uas distillatorium in Ampelion uel anapelion uel eram- quo sit aqua resacia et huiusmodi. peleoní, uitis agrestis que lam- | Aloen?, azabare idem. Ex succo brusca? dicitur alio nomine, cuius cuiusdam herbe fit que similiter flos dicitur yantum uel yantis 5, appellatur, et tria sunt genera, uide- 3o I5 inde oleum yantinum?, et ampe- licet cycotrinum, epaticum, et ca- leon melanis uel melas$, i. uitis ballinum. 1I. Item ampeleon uelanapeleon. 14. ynantium uel yantisi. 17. yniferos. 18. uinifera. 20. lanterne. 21. alchytes. — alkytes. 22. alkys. 23. alkys. 25. semipleni. 27. fit aqua rosacea et aqua ardens et huiusmodi. 31. cytrinum. ! Lafpa inuersa is Burdock, (see App. *Laffa inuersa, i. bardana,") which also is denoted by the term φιλάνθρωπος, E. P. N. p. to, * Philantropos, pis manlufigende, though the name'is properly applied to Aparine, Diosc. iii. 94, προσέχεται δὲ xal ἱματίοις ἡ πόα, cf. also Bart. p. 26, * Lappa incisa, i. agrimonia,' E. P. N. p. 46, * Lappa, bardane, clote,' and App. Asce//a and Arcella. ? δάφνη ἀλεξάνδρεια, Diosc. iv. 145. ? * Joannis Anglici, Praxis medica, Rosa Anglica dicta,' Aug. Vind. 1595, 2 vols. 4to. The reference seems to be to vol. ii. 719, sqq. on Fluxus Sanguinis Narium. For cuius read eius. Leland, Com. de Script. Brit. c. 379, * Joannes Gatisdenus, quem Mattheus Syluaticus in Lexico Joannem Anglicum appellat, philosophie strenuissime incubuit in eo Collegio quod Isiaci à Mariduno nomen accepit .... Scripsit opus luculentum juxta ac eruditum de Re Medica, cui et illustris ab excellentia titulus inditus est, videlicet Rosa Medica .. . Symphorianus Campegius, alias Champerius, archiatrus Lotharingi, Gadesdeni meminit) * Gr. ἄμπελος. * E. P. N. p. 11, * Labrusca, wingerd.' id. p. 46, * Labrusca, hundes-berien.' See Pliny, Hist. Nat. xxiii. I. $ οἰνάνθη, Diosc. v. 5. 7 ἔλαιον οἰνάνθινον, Diosc. i. 56. * ἄμπελος μέλαινα, Diosc. iv. 182, see App. Ampelos melanis. ? ἄμπελος oivóQopos, Diosc. v. I. ? ἀσκίτης, ἀσκός, Dart. p. 12, *Asckites species quaedam ydropisis est et dicitur ab ascis quod interpretatur uter, eo quod uenter aschitici percussus resonat ad modum utri semipleni.' " Matth. Silv. c. xxvi, *Alembicum est vas distillatorium in quo fit aqua rosa. Bart. p. 1o, *Alembicum, distillatorium idem." 1 Diosc. iii. 22, διττὸν δέ ἐστι τὸ εἶδος ToU χυλίσματος, τὸ μέντοι ψαμμῶδες..... τὸ δὲ fjmáriQov. — Bart. p. 9, *Aloes iii, sunt species, s. epaticum, cicotrinum et caballinum, — Matth. Silv, c. xxxi (apparently from Platearius) *quod in fundo feculentum vocatur cabalinum.' : 5 1o 15 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 7 Aloes lignum!, cuius sunt tria genera, | Aleconnium?, adaras, coro marina idem uidelicet cume, cameatis, et same. secundum nos, secundum alios Reperitur in magno flumine Babi- alconnium est plumbum ustum, uel lonie. quedam auis marina, uel quedam Allimen?, uen[en]a est terre que in superfluitas arboris in mari cres- calidis regionibus reperitur, et pre- centis. cipue in locis sulphureis [ubi magna | Albesten uel albestum? indeclinabile caliditas est]. | i. calix uiua, aleanni uero est calix Alphita?, farina ordei idem, [uel secun- | extincta. dum alium succus ordei quando , Amaracus [uel amaraseus |, maiorana, adhuc urescunt. persa sansucus', colimbrum idem. Aleanna* herba est que ultra mare Minuta habet folia et plures stipites [est] et precipue in Sicilia inuenitur, graciales, et inter omnes [omnes] et ualet ad mundificacionem [et herbas maior est odorifera. [gall. dealbacionem cutis] et attenua- et angl. maiorane], unde uersus cionem. I. est culus, 2. cume cameas. 5. before allimen add albulum, radix uina idem. alumen. 6. inuenitur. I3. Scicilia. 15. attenuacionem cutis, I9. alcomium. 20. auis quedam. 24. calx, 29. graciles, 30. ordorifera. 1 Matth. Silv. c. xxx, 'Cas. Felix ca. de ligno aloes, lignum aloes tribus modis est: uno modo fit in quadam regione, et dicitur carme. Est aliud quod fit in insula Indie maioris et vocatur camar. "Tertium oritur in quadam regione Indie et dicitur sales! ^ But there is no such description of gnum aloes in Cassius Felix (ed. Valentine Rose, 1879) and the quotation is from Constantinus Africanus (a famous monk of Monte Casino, who flourished from 1067- i106. Meyer, Gesch. der Bot. iii. 476). Const. Afr. Basil. 1536, p. 354, * Lignum aloes tribus etiam modis est: unum etiam fit in quadam regione Indie et dicitur come, et cunctis laudabilius est. Est et aliud quod fit in insula maris Indie que uocatur cumar. "Tertium in quadam regione fit que dicitur samies' *Reperitur in magno flumine superioris Babylonie cui conjungitur fluuius paradisi, Platearius, circa instans c. ii. ? Platearius, c. vii, *Alumen est terre maneries secundum quosdam, secundum alios uena terre dicitur esse . .. in regionibus valde calidis procreatur, et precipue in locis sulfureis et ignitis.' * ἄλφιτον. Bart. p. 9, *AJphita, i. farina ordei! App. 'A/fi'a id est farina hordei immaturi.' * Matth. Silv. c. xxvi, *Alcanna quid est, 1. henne. Cyprus. arab. alchenne. inde oleum ciprinum id est de alcanna. Platearius, c. xxvi, *Alcanna herba est in transmarinis partibus et in Sicilia reperitur copiose." 5 ἁλκυόνιον, Diosc. v. 135: cf. App. 'Altionum, i. syriaca. — Altioneus, i. vespertilo avis! — For adaras see ante Adarcis. Matth. Silv. c. xxvi, *Alczonum secundum Alexandrum idem est quod artis quod idem est quod caro marina: sed secundum Dia. est spuma maris. δ App. *Aibestus, i. calx uiua." ἄσβεστος, Diosc. v. 132. Matth. Silv. c. iii, *Abestus et abesti idem, id est calx.' 7 App. *Amaracus, i. maiorana. Bart. p. 29, 'Majoraza, persa samsucus. t is called in Italian Sansucco Persa, Fuchs, H. S. p. 733. σάμψυχον, Diosc. iii. 41. Colimbrum, corimbrum, cozim- brum are parallel forms. 20 25 30 8 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Fetet amarusca !, redolet similis ca- | Ambrosia, lilifagus", eupatorium, sal- mamilla. uia agrestis idem. Gal. ambreise, [Respice in fetida et in moroclum.] angl wildesauge. [Respice in Amantilla?, portentilla, marturella, fu, millifolium. ] 5 ualariana idem. gallice [et anglice], | Ambra? dicitur [esse] sperma bellue zo ualeriane. marine, i. cete, sed proculdubio Ameos agreste?, similis fraxinarie, generi arboris [et] est in mari anglice, wodewhisgle. [Respice crescentis. in fraxinaria.] Amoniaci? due sunt species, s. albus 10 Amilum* uel amidum id est medulla et purpureus similis rose. [Res- 25 frumenti sine mola facti. pice in stacten.] Amis, aieustraritus, archocidos? et | Amoracea "5, rapistrum. fructus iuniperi. Amomum " genus est herbe adoratis- Amigdale amare conpetunt medi- sime cuius fructus similis est bu- 15 cine. truo et est triplex, s. amomum [et ] 3o 3. amarusca, mezandrus idem, anglice march. 5. ualeriana. 7. similis est. 8, wodewhistle. Io. i. medulla. II.fracti. 12. amisfractis archocides i. 14. competunt. 16. lilifragus. 17. ambrose. 18. wyldesauge. 22. gumma arboris. 27. rapistrum idem. gal. carloks. 29. frutex. ! Amdrusca is the cotula fetida, opposed to azikemis (chamomile — χαμαίμηλον, Diosc. li. 144). Bart. p. 10, *Amarusca, ameroke idem i. maythe, E. P. N. p. 59, Zec amarusa, donfynkylle.' id. p. 44, *Cotu/a fetida, ameruche, miwe, id. p. 14, * Herba putida, mega." 'The name megba may be a translation of παρθένιον, Diosc. iii. 145. ? Sim. Jan. *Amantilla, potentilla, fu, valleriana idem.' Matth. Silv. c. xxxvi, *Amantilla, potentilla i. fu, valeriana. o0, Diosc. i. 10. Bart. p. 22, «Fu, valeriana idem.' id. p. 1o, *Amantilla, valeriana idem. 14, p. 29, *Maríha, i. valeriana.' * App. f4Ameos, id est umurcula, uel redi domum.' Matth. Silv. c. xxxix, *Ameus wel amem, lat. redi domum uel morula uel semen morule rubi." * Starch. ἄμυλον ὠνόμασται διὰ τὸ χωρὶς μύλου κατασκευάζεσθαι, Diosc. ii. 123. Βατί. p. 10, *Amidum, amilum, idem, fit autem de tri- tico.' 5 ὁ δὲ καρπὸς αὐτῶν (sc. ἀρκεύθων) . . . ἀρκευθὶς καλούμενος, Diosc. i. 103. App. *'Amifructus uel acodiacosudos, i, iuniperum.' ib. *Archiotiden i. baccze iuniperi! E.P. N. p. 34, *Arciotidas, fyrses berian. Renzi, Collectio Salernitana, iii. 275, *Ami, fructus iuniperi idem." * ἀμύγδαλα πικρά, Diosc. i. 176. Platearius, c. xxi, 'Amare competunt medicine.' 1 ἐλελίσφακον .. Ῥωμαῖοι σαλβία, Diosc. iii.35. Bart. p. 10, *Ambrosia, wilde sauge.' id. p. 20, *Eufatorium, i. salvia agrestis. id. p. 28, * Lilifagus, salvia agrestis idem, See App. Evwpatoríum. BEAD Ambra. ? ἀμμωνιακόν, Diosc. iii. 88, γεννᾶται δὲ ἐν Λιβύῃ κατὰ " Aupova. IMATDDS * Amarioca, i. semen rapistri' ib. *Armoracia, i. rapistrum.' ?" ἄμωμόν ἐστι θαμνίσκος οἱονεὶ βότρυς &x ξύλου ἀντεμπεπλεγμένος ἑαυτῷ: κάλλιστον δέ ἐστι τὸ ἀρμένιον, χρύσιζον τῇ χρόᾳ ἔχον τε τὸ ξύλον ὑπόκιῤῥον, εὐῶδες ἱκανῶς" τὸ δὲ μηδικὸν . . . ἀδυνατώτερον" τὸ δὲ ποντικὸν ὑπόκιῤῥον, οὐ μακρὸν οὐδὲ δύσθραυστον, Diosc.i. 14. This is evidently a portion of an old translation of Dioscorides, and is quoted in Sim. Jan. and Matth. Silv. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 9 armonicum cetris melius, aurosi coloris et odoris boni. [Ameos, respice in carui agresti. Amaricon !, respice in Samsucus.] 5 Aliud appellatur medicon primo inferius, tertium ponticum dicitur, rufum est et non longum. Ampliopio?, i. obscuritas visus, ut in Alexandro de oculis. 10 Amurea? fex est olei nigra et aquosa cum premitur. Amurca uero olei ciprini cocta ad melli spissitudinem similis est licio, dolorem dentium tollit. 15 Anagallieum ', anagalla, anagallum, simphitum, consolida maior idem. Gallice [et anglice] confirie uel cornsilie. [ Respice in uenti maior.] Antera ? id est semen rose. Anehios* i. flos roris marini. Item 20 hoc notandum, anthos pro quolibet flore secundum grecos. Ancieardi?" fructus cuiusdam arboris in India [quos] imperiti modici testiculos uocant. 25 Anabulla maior?, spurga, mezereon, rapiens uitam, faciens uiduas, leo terre, species [est] titimalli, ob- longa habet folia uersus terras, flores multos in summitate parum 3o CIOCeOS, cuius semen uocatur cata- pucia. Gallice et angl spurge. [Respice in uerucaria.] Anabulla [minor], titimallus ?, uerru- caria, [labulla] idem. Gall. veroine, 35 angl. wartwort. Anagoge "^, i. reiectio [sursum] per os sanitatis. I. armenicum ceteris. 8. ampliopia. 12. mellis. 13. similislicio est. 16. sinphitum. I7. anglice counsilie. 20. anthos. 21. nomine. 22. flore accipitur. 23. anacardi. 24. yndia. medici. 26. surga. 29. terram. 21. croceos etlatos, cuius, &c. after spurge. 35. Item anabulla. ^ ueroyne. 36. wertewrt. 37. sanitatis per os. ! See Amaracus. καὶ ἄλλα πολλά. ? Alex. Trall. (ed. Puschmann, ii. 45), ὑγροκολλούριον ποιοῦν πρὸς ἀμβλυωπίας * ápópyn : Diosc. i. 140: cf. Plin. xv. 8. App. *Amurca,i. fzx olei' Bart. p. 10, *Amurca est fex olei superior et est utilis: sed murca est fex olei inferior et est inutilis" E.P.N. p.19, *Amurca, eles drosna, Sim. Jan. * Dyas. amurca fex est olei magna et aquosa cum premitur, que coqui solet ad mellis spissitudinem. * Bart. p. 10, *Azagallicum seu Anagallis, i. consolida maior.' App. *Azagalus, uel symphytum, consolida minor. ib. *Azagelicum, i. symphytum :' cf. also the note on Diosc. iv. 1o (ed. Sprengel, 1829) Comfrey. App. *Anthera, i. semen rose." * Bart. p. το, *An/Aos est flos roris marini. 5 Bart. p. 16, *Az£era dicitur flos rosze.' * App. *Aza- cardi, i. fructus cuiusdam arboris in India, quam imperiti pediculos elephantium dicunt.' * Probably Dapane Laureola or Daphne Mezereum. Leo terre is due to a confusion of χαμέλαια (Diosc. iv. 169) with χαμαιλέων. "The plant, acc. to Gerarde, p. 1401, “15 called in English widow- wail, quia facit viduas,' and rapiezs vitam no doubt for a similar reason. call chamelza or spurge-olive Mezereon." (ib.) * Verucaria, i. solsequium,' the ἡλιοσκόπιος of Dioscorides. *Avicen and Serapio ? τιθύμαλος : Diosc. iv. 162. Bart. p. 43, 10 ἀναγωγή. Cass. Felix, c. 39, *cum sanguinis supernz educationis reiactatione, quam Graeci ematos anagogen vocant. Sim. Jan. and Matth. Silv. both quote Cassius Felix and Oribasius. ΓΕ 2: 5 1O tn IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Anathumatis ᾽, i. delatio fumi stoma- | Andrago, adraginis, portacla, portu- chi sursum ad capud. laca idem, g*. et angl. porceleyne. Anapoletica? sunt que replent uulnus | Anchofili uel anchofili?*, gariofili carne. magni idem. Anogodan/, i. sumac. Antimonium 15 uena est terre et assi- 2o Analepsia* species est epilencie de mulatur metallo precipue scampno. uicio stomachi. Ana i. sursum, uel [ Respice in scipher. | equale, si rectum interpretatur. | Achemo, camomilla idem. Anesis? i. resis, i. requies, ab a | Anomon'' papauer idem, quando pa- quod est sine et nesis labe, inde pauer simpliciter ponitur pro albo 28 anetica * i. mitigatoria. intelligitur. Anacochi', i. bacce lauri. Anthora" est herba quasi contra to- Anisum?, ciminum dulce, simile est ram 1. herbam uenenosam. feniculo et semen eius nisi quod est | Antieroeus? est cardo habens flores magistenue. [gallice etanglice, anis. similes croco. I. anathimiasis. 2. caput, wwi/h an erasure. 3. anapopletica. 6. analempsia. 7. uirio. το. labor. 13. dulce, g. et angl. anise. 14. semen eius semen albius nisi quod est aliquantulum magis est latum et tenue, — r8.anstophili. 21. stagno. 22. anthemis. 24. Add 'anetum, g*. et angl. anise, papauer rubeum idem. 27. thoram. 29. anthicrocus, add *anticrocus, flos sambuci.' ! ἀναθυμίασις : Arist. Matth. Silv. c. xliv, *AzazAimasis, i. delatio fumi sursum a stomacho ad caput. App. ' Anfimasis, i. fumositas.' ? See post, Epiplatica. Matth. Silv. c. xliv, *Anapleuretica sunt que alta vulnera complent et limpidiant.' ib. * Azafofletica grec. que replent vulnera carne. Sim. Jan. *Anapopletica grece exponit quidam quod sunt que vulnera carne replent." * App. 'AÁnagodam, i. sumach. Matth. Silv. c. xliv, *Anagodan, i. sumach.' * Dart. p. 11, *Analempia est gutta caduca a stomacho. ib. *Analeucia species est epilencie. Matth. Silv. c. xliv, * Analensia est species epilensie vitio stomachi." 5 ἄνεσις with a false derivation. ὃ ἀνετικά, Antyllus, (in Matth. Med. p. 110). Cass. Felix, c. 57, 58. Matth. Silv. c. xlvii, *Azesis, i. requies ab a quod est sine, zesos labor vel morbus, inde anetica i. mitigatiua vel quietica;' from which it would appear that the derivation was thought to be from νόσος. 7 δαφνόκοκκοι. Matth. Silv. c. xliii, *AnacAochi, i. bacce lauri. See post, * Damfnococci, i. bacce lauri. ὃ. Bart. p. 10, *Anisum, ciminum dulce idem.' App. tAzisum, i. cyminum dulce. ? App. fAntophali vel Auernati, i. garyophylli magni. Meursius, Gloss. Grzeco-Bar. *ávró$aA: sive ἀντόφαλον, caryophyllum magnum." ? Platearius, c. x, tAntimonium uena terre est et metallo assimulatur stanno precipue. Bart. . I2, *Azttimonium est vena terrae similis plumbo." π᾿ Matth. Silv. c. xlvii, *Azemo, anemozis, p , i. rub. papauer.' cf. Diosc. iv. 64, ἄνθος φοινικοῦν, ἐνίοτε δὲ καὶ λευκόν, ὅμοιον τῷ τῆς ἀγρίας ἀνεμώνης. τ Sim. Jan. (quoting from some botanist, * Botanicus,") *Az?ora herba contraria tore venenonissime herbe omnia animalia perimentis: sed antora est ut tyriaca contra ipsam.' Matth. Silv. c. xlvii gives a similar account. X Gerarde (p. 966) says the plants alluded to are Aconite or wolf's bane (φθοράν) and its antidote (ἀντιφθορά). He refers to Avicenna, ii. 500, and 745 : and also to Marcellus Empiricus (about 370 A.D. p. 96 in the Aldine Med. Antiq. Lat. 1547) * turam et anturam herbas virentes nitidissime collectas contundes. 53 App. *An£icrocus, i, flos albutii, uel flos gruci' (i.e. cnici): cf. Diosc. iv. 187, kvíkos . . . ἄνθος κρόκῳ ὅμοιον. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, II Antale! est quidam lapis. Anostropha? i. conuersio stomachi sursum per fluxum uentris dum tamen fiat fluxus ille uitio sto- 5 machi. Angina apostema est sub gula, dictum ab ango -is, qui quidem morbus maxime porcis? accidit et quan- doque hominibus. ro Antrax ὁ est uenenosa apostema. [Anehora i. sanicula gilba. Anesis respice in analempsia. Alchemesis, i. camamilla. Amarantum *, respice in crisogon. 15 Anabis ? respice in hipporis. Agnus, fructus iuniperi idem. Apium quatuor species sunt apii. [Anglia *, respice in lauriola. Anomiada 5, respice in onomia. 20 Anetum agreste, respice in sister. |] Apium risus?, herba scelerata, uel murtillana, siue brutacea'? πε] brutaceoci, ferula idem. ^ Extra corpus utuntur foliis et radice, non intra, quod mortifera est, secundum 25 anthicos aquilaria [uel anodium * i. mitigatiuum |. Aquileia appellantur apium risus, Apium ranarum "siue apium ramp- num crescit in pratis et habet 3o folum rotundum, aliquantulum oblongum. Apium emoroidarum ", pes corui idem, habet folia undique ossa et tres guttas magnas in foliis, se- 35 cundum antiquos mentula epis- copi! apium emoroidarum appel- latur et crescit in aquis. [Angl. appellatur crowefet. Apium siluestrum uel montanum, 4o petrosilinum ^ Macedonicum 1ὅ idem. Gall. alixaundre, angl. stan- merche. Apium domesticum ^ siue ortola- 3. sursum per uomitum. Catastropha uero est conuersio stomachi deorsum per fluxum uentris dum, etc. 10. uenenosum. 23. brutaceon. 24. utimur. 25. quia. 29. raminum. 33.emoroydarum. 34. fissa. 40. siluestre. 42. alisaundre. I6. Amis., add *Anodinum, i.... 26. anticos. 35. foliis anglice crowefot, mitigatiuum.' 22. mertillana. 28. Aquilaya apium appellatur risus. 37. emoroydarum. 1 Bart. p. r1, *Az/ale, lapis quidam. Fuchs (in Nic. Myreps., Bas. 1549, p. 167.) thinks Antale to be the * ?urpura' and Dentale the * buccinum ' of Plin. ix. 36. ? ἀναστροφή, καταστροφή. ? See Arist. Hist. An, viii. 21. I, αἷ μὲν ὕες νοσήμασι μὲν κάμνουσι τρισίν, ὧν ἐν μὲν καλεῖται βράγχος, ἐν à μάλιστα τὰ περὶ τὰ βράγχια καὶ τὰς σιαγόνας φλεγμαίνει. Bart. p. 11, *Azfrax dicitur apostema venenosum.' chrisogonum, grisantum, mesebeston. cf. Plin. xxi. 8, * provenit Augusto mense.' ? See ante, Allipiados. ? Bart. p. II, *Apium risus, i. herba scelerata. ἀνάβασις, Diosc. iv. 46. * ἄνθραξ, carbuncle, * Matth. Silv. c. xxxvi, *Amarantum, $ Perhaps 5 Diosc. iii, 18, ἀνωνίς, οἱ δὲ ὀνωνίδα καλοῦσι. Gerarde, p. 385, says 'Passe-floure is called commonly in Latine Pz/satil/a, and of some Apium risus and Herba venti, With murtillana com- pare smurnon (σμύρνιον), see post, Botracion. 10 βατράχιον, οἱ δὲ σέλινον ἄγριον .. πλεῖστον ἐν Σαρδωνίᾳ γεννώμενον, δριμύτατον, ὃ δὴ καὶ σέλινον ἄγριον καλοῦσι, Diosc. ii. 206. 1 ἀνώδυνον. 12 App. Apium raninum. Pilewort crowfoot. ante, Alexander. Read σελίνου σπέρμα. 18 Dart. p. I1, *Apium emoroydarum, i. pes corvi maculosa habens folia.' 16 Bart. p. 30, * Mentula, an. gollan, apium emoroidarum idem." 16. App. *Apium domesticum, semen eius, selinum spina, et eius foliis utimur." Diosc. iii. 67, σέλινον κηπαῖον. 15 See 2 12 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. num, cuius semen selinum sper- melsa fit ex viii partibus aque et ma dicitur, similis est petrosillini ix mellis dispumati et coquitur ad sed minus est: foliis, semine utitur. consumpcionem tertie partis illius g. mennache, ang. smalache !. totius*. Si pluis quid coquatur uel 2o ; Apropima uel aprimia, i. melimela *, pluis habuerit mellis et minus soluunt uentris, ardorem commo- aque, dicitur melsa mellina, [e] uent. contrario si minus coquatur et Apoquinatos siue apoquistidos, pluis habuerit mellis, dicitur melsa succus est seminis lini, secundum aquosa. Mellicratum * [etiam ] 25 1o quosdam sordes sunt manuum. idem est quod melsa ut in Alex- Apomel*, i. aqua frigida in qua fauus andro de oculis. Sed in quinta mellis abluitur, sed ydromel? ha- particula amphorismorum? pro bet ipsum mel compositum cum mellicrato ^ accipimus — ydromel. aqua frigida sine omni decoccione, Quidam tamen exponunt melli- 3o 15 nec habet certam proporcionem cratum?, i. de melle et uino, sed melis ad aquam. Nota [quod] hii exponunt uel intercipiunt melli- 2. petrosilino. 3. utimur, ge. smallache vel tonnache. 5. aprorima. 6. uentrem. 17. item melsa fit. 18. coque. 20. plus. 21. plus. 24. plus. ! E. P. N. p. 42, *Apium, ache." id. p. 58, * Hoc apium, smalege. Bart. p. 11, *Apium simpliciter, i.small ache, ^ Hence Smallage. ? Diosc. i. 161, rà δὲ μελίμηλα κοιλίαν μαλάσσει κακοστόμαχα δὲ καὶ καύσου ποιητικά. — Matth. Silv. c. liv, *Apruna i. cerasa.' 3 Probably a confusion of ἀπόχυμα (Diosc. i. 98), with perhaps ὑπόκιστις (Diosc. i. 127). For manuum read nauium: and compare App. Apoquinatus and Apozumatus, also Matth. Silv. c. 1, *Apochimatos, i. semen de naui intus rasum,' and c. li, *Apoguistidos succus est liquiritie sed secundum quos- dam sordes est manuum.' Sim. Jan. 'Afoquinatus in antidotario uirili in confectio emplastri dicti didascalia exponit sordicies nauis, intelligendo rasuram exterioris partis: infra vocatur a Dya. apozima :' ib. *Apozzma, γα. pix que de navi raditur quam Greci apoxiam vocant. See also Bart. p. 11, Afozima. * Diosc. v. I7, ἀπόμελι τὸ ἐκπλυνομένων τῶν κηρίων ὕδατι σκευαζόμενον ὑδρόμελι καὶ ἀποτιθέμενον. 5 Matth. Silv. c. 1, * Hydromel habet ipsum mel etc... ad aquam. Mulsa fit ex viii etc... totius. Si autem plus habet aque et mellis minus dicitur mulsa aquosa, et ista vocatur aqua mellita quae secundum majorem et minorem quantitatem mellis dicitur aqua plus vel minus mellita. 51 autem fiat equatio dicitur mulsa mellita. Mellicratum idem est quod mulsa aquosa quia in eo est plus aquae quam mellis ut in Alexandro de oculis, sed in secunda de aphorismorum pro mellicrato accipitur hydromel. Quidam componunt mellicratum cum vino et melle, nam cromum vinum interpretatur. Bart. p. 30, * Mulsa est potus factus ex viii partibus aquze et nona mellis despumati et coquitur ad consumptionem tertize partis." * Diosc. v. 17, ἀφεψοῦσιν eis τὸ τρίτον. 7 μελίκρατον, Diosc. v. 17. μελικράτῳ áàmómAvve, Alex. Trall. vol. ii. p. 69 (ed. Puschmann). * Hipp. Aph. (Kühn, med. Grzc. vol. xxiv. p. 744), γυναῖκα ἢν θέλῃς εἰδέναι εἰ κύει, ἐπὴν καθεύδειν μέλλῃ, ἀδείπνῳ ἐούσῃ μελίκρατον διδόναι πιεῖν. ? Bart. p. 30, ' Mellicratum idem est quod mulsa, sed quidam mellicratum exponunt pro melle et vino, quod craton interpretatur vinum." IO I5 20 5. fleuma. I6. testa. aquileya. id quod pes galli. later hand. id est matricaria.' A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 13 cratum pro ydromelle pro uino et melle utrumque, craton ! interpre- tatur uinum in uulgari greco. Apoflemnatismus ? dicitur esse omne quod per os uel per nares flema deponit a capite siue fit gargari- zacio siue masticacio siue fricacio interioris oris, siue capud purga- mentum per nares immissum, siue sternutacioni. Et [dicitur] apo- fleumaticus ab a quod est sine, et fleuma, quasi deponens fleuma. Alp]patum ? interpretatur sine pelle et inde dicuntur oua appalia i. sine pelle, [gall. cefs hardees], uel sine costa, i. mollia. Inde dicitur apa- lofarchos* i. caro mollis, farchos* enim est caro ut in C. et ab hac mollice quelibet sorbilia dicuntur appala uel appola. [Apium agreste* minoci idem. Re- spice in Yposelinum. 6.sit. 8. interiorum. inde etiam dicitur apolapharchos. 36. Artemesia. 41. Cytrinum. ! Du Cange, Lex. Grec. kpáor, κράσι, κράσιον, vinum. Kühn, vol. xii. p. 565, 566). * ἅπαλός with a false derivation. * ámaAócapkos, Hipp. περὶ ὑγρῶν χρήσιος (ed. Kühn, vol. xxii. p. 161). $ ἀγριοσέλινον, Diosc. iii. 71. authority appears to be quoted, apostemata vocant." caputpurgium. 18. ut in G. 32. mimirce equaliter. Item, aquileya columbaria idem, dicitur herba quedam calida, 38. amoyse. 42. per se inuenitur. " σέλινον. 9 5 , ἀπόστημα. Bart. p. 29, * Mater herbarum, arthemesia idem. Diosc. iii. r17, ἄγει ἀπὸ μήτρας ὅσα kal τὸ ἔγκάθισμα. Earle (E. P. N. p. Ixxxix) thinks mug-wort is midge-wort. Bart. p. 11, Arsenicum, i. auripigmentum.' id. p. 27, * Lempnias, auripigmentum idem.' * Lempreneas, arsenicum i. auripigmentum.' Matth. Silv. c. lix, *Arsenicum . . . et auripigmentum quando per se ponitur citrinum intelligitur." Apium barbatum, respice in tela mariee. Apium, xilenum 7 idem est. 25 Apiasia, respice in melissa. Aquileia, columbina idem secundum Laurentium, sed secundum hunc est apium risus.] Apostema ? interpretatur collectio. 30 Aquilaria uel aquileia unum stipitem habet et folia fissa minute equali respiclentia et florem album, se- cundum antiquos?? apium risus appellatur. 35 Archemesia", matricaria, uel matri- calis, mater herbarum idem. Tota herba utimur, gallice armoise, angl. mugwort uel mugwed. Arsenieum "^, lompnias i. auripigmen- 4o tum citrinum, et quando auripig- mentum per se nominatur pro citrino intelligitur [et secundum A. sandaliaca ?. ] I2. Apociasticum, i. repercurssum. I9. mollicie. 31. Quibaria vel 39. mougwed (ve mugwrt) in a 43. cytrino. ? ἀποφλεγματισμός, Galen, (ed. &ov τὸ ἁπαλόν, Diosc. ii. 5 σάρξ. 5 See ante, Agrimonia, where the same Cassius Felix, c. 18, * collectiones Grzci 10 From this the expressions ' secundum hunc ' and * secundum antiquos' would seem to be identical in meaning. See Herba Roberti. E. P. N. p. 42, 'Artimisie, mug-wrt, merherbarum.' vel matrum herba, mug-wyrt.' caria, arthemesia idem. 1 App. 'Artemisia id. p. 13, *Ar/emisia, lb. * Marri- Professor 12 ἀρσενικόν, Diosc. v. 120. App. 18 σανδαράχη, Diosc. v. 121, en IO I5 14 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Arnoglossa!, lingua agni, lingua arie- | Armoniacum" gummi cuiusdam ar- tis, plantago maior idem. Gallice boris est. planteyne, anglice weybrode. Nota | Aristologie* sunt due species s. longa quod plantago minor, quinquene- et rotunda. Radices et folia uti- 2o ruia? et lanceolata sunt idem. mur et [quando] simpliciter ponitur Gallice launcele[e], anglice rib[be]- pro rotundo intelligitur. [Respice wort. in malum storacis et in strongilis?. ] Arceotide 5, iuniperus idem [est.] Arena " uirtutem habet relaxandi et ad Arili* sunt arida uuarum grana et omnem tumorem faciendam, [ta- 25 dicuntur ab ariditate. men] mollit duricias. Archangelica? uel barba anglia, | Armoceren , rapistrum idem. g. archangle, angl ded[e]netle. | Artogo, artogis", i. auis tolosana [Respice in marrubium album.] habens optimas carnes ad come- Argentum uiuum | generatur in terra dendum. et tale quale apparet a terrà quasi | Ares ?, i. uirtus, inde &retica, i. uirtu- aqua fluens producitur. Osa. 3. plauntayne. 4. minor et centinervia et lanceolata. 20. radicibus et foliis quando ἐπα later hand. 21. rotundo wi/& mark of erasure. 25. facientem. 27. Armoteren. 28. antogonis. 31. arotica. ! Bart. p. 11, *Arzoglossa,i plantago major.' id. p. 27, * Lingua arietis, i. arnoglossa,' * Lingua agni,i.plantago. App. 'Arnoglossa vel centumnervia, i. plantago.' E. P. N. p. 1, *Arniglosa, p is wegbrede. Ger. Wegebreit, Eng. waybread. ? Bart. p. 36, * Quinqueneruia, lanceolata, plantago minor idem.' E. P. N. p. 30, *Quinquenerbia, ribbe. id. p. 44, * Lanceolata, launceleie, ribbe' Cf. Eng. Ribwort plantain. * Matth. Silv. c. lv, *Arkeutos est arbor iuniperi? App. *Archiotiden, i. baccee iuniperi? E.P. N. p. 34, *Arciotidas, fyrses berian.' See ante, Alcheozoidos ἄρκευθος, Diosc. i. 103. * App. *Arantili, id est semen uiuze, uel arilli.' Matth. Silv. c. lvi, *Arilli sunt arida uvarum grana dicta ab ariditate." 5 Bart. p. 11, * Arc£a angelica, i. blinde netle, habet flores albos. E. P. N. p. 43, *Arcangelica, mort ortie, blinde netle. Sim. Jan. "Arckangelicam quidam urticam mortuam dicunt, ^ White archangel, or Dead mnettle. $ Platearius, circ. Inst. c. v, *generatur autem in terra quale apparet, a terra quasi aqua fluens producitur.' * Diosc. iii. 88, ἀμμωνιακόν" καὶ τοῦτο ónós ἐστι νάρθηκος. 8. ἀριστο- Aoxía, Diosc. iii. 4, ἔστι δὲ ἡ μὲν στρογγύλη, (iii. 5) ἡ δὲ μακρά. Bart. p. 11, *Aristologia, i. paciens, alia longa alia rotunda, quando simpliciter rotunda. ^ App. ' Arícal/omi, aristol. lon.' 9. στρογγύλη. 1 Cf. Diosc. v. 166. !! App. *Amarioca, i. semen rapistri! id. *Armoracia, i. rapistrum.' Diosc. ii. 138, ῥαφανὶς ἀγρία ἣν Ρωμαῖοι ἀρμορακίαν καλοῦσι, φύλλα ἔχει ὅμοια τῇ ἡμέρῳ πρὸς τὰ τῆς λαμψάνης μᾶλλον, cf. E. P. N. p. 16, * Arboracia vel lapsana, cal.' Matth. Silv. c. lix, *Aromorachion id est raffanus agrestis et est rapesta) —Gerarde (p. 241) makes it Horse-radish. 12 Perhaps ὄρτυξ, ὄρτυγος, the quail. Cf. Renzi, Collect. Salernit. iii. p. 273, 'Acrago, genus (var. atrago, ginis, id est avis) est avis tholosana habens optimas carnes ad edendum.' cf. also Reinesius, Var. Lect. (Altenburg 1640), pp. 568, 569. P Sim. Jan. *Aretica, g. virtuosa, Matth. Silv. c. lv, *Aretica, i. virtuosa.' ib. "Ares, i. virtus Cf."Aps, ἀρετή. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 15 Archos!, i. princeps, inde poliarchion, | Asar 5, i. uirga pastoris. i. principans pluribus. Aspalto 5, i. quedam gumma. Arange ?, citromilum idem. Aspaltum 7, i. bitumen iudaicum. Asarabaceara?, uulgago, gariofilata | Aspatiles* dicuntur pisces squamosi agrestis, [milgago], asarus idem. ab asperitate squamarum uel spin- Respice in matricaria aquatica. arum uel locorum in quibus de- Asar* lazarum, quinancium, sulphi- gunt. tum sanancium, ferula, silfium, | Asplenis? herba est splendilidion si- inde [?] opos silphii [i] asa- milis et in exterioribus et in uir- fetida. tute scolopendrie. 4. uulgago milgago. 7. silphicum sanantum. 8. silphium idem. II. asar after aspalto. uiga. I3. Add terra est. ! dpxós. μάλαγμα moAvápxiov is the name of a plaster, Galen (ed. Kühn, vol. xiii. pp. 184, 182). Matth. Silv. c. lv, *Arcos, i. princeps, inde poliarchion, i. plures principatus obtinens." 2eDarts p. 15, *Citrangulum pomum, orenge. citromilum τε κιτρόμηλον. Geop. x. 76, ποιήσει καρπὸν rà καλούμενα κιτρόμηλα. Perhaps κιτρόμηλα should be read in Diosc. i. 166, rà δὲ μηδικὰ λεγόμενα ἢ περσικὰ ἢ κεδρόμηλα, ῥωμαϊστὶ δὲ κίτρια, πᾶσι γνώριμα. Prof. Skeat says that orange comes to us from the Persian náranj through the It. arancio, and Fr. orange. Gerarde, p. 1464, shows that malum anarantium was confused with malum aurantium. — * Schol. Nicand. scribit μῆλον sine ulla adjunctione quoque pro malo medico usurpari, quod et νεράνζιον vulgo vocari addit? Lobeck, Phryn. p. 470. Cf. Steph. Thes. sub μῆλον. . Nicander Alexipharmaca, v. 533, καρδαμίδος, μῆδόν (var. μῆλόν) Te kai éumpióevra σινήπι; on which the Scholium is καὶ μῆδόν re, τὸ μηδικὸν καλούμενον" ἔστι δὲ εἶδος φύτου" γράφεται καὶ μῆλον. ἔστι δὲ τὸ μηδικὸν μῆλον 6 ἐστι τὸ νεράνζιον. * Bart. p. 11, * Asara baccara, vulgo gariofilus agrestis.' id. p. 30, * Milvago, gariofila agrestis, asara baccara idem sunt. App. 'Assara, i. baccara, vp. (secundum) vulgus.' ib. *Alzaru, i. vulgagia.' Diosc. 1. 9, ἄσαρον. Cf. Macer, * Est asarum grece, vulgago dicta Latine, . . . Et vulvae morbis decoctio subvenit ejus. Vulgago therefore and matricaria (matrix) have a similar meaning. For bacchar see Plin. Hist. Nat. xxi. 6. * Dart. p. 27, * Lasar, i. asafetida :' cf. Plin. Hist. Nat. xix. 3. Laser is the juice of the Jaserpitium, or σίλφιον κυρηναϊκόν, Diosc. iii. 84, ὀπὸς σιλφίου. cf. also Herod iv. 169. ? Sim. Jan. *Asaragi in iii. Alman. (i.e. Almansoris) est virga pastoris." $ Bart. p. 12, *Aspaltum dicitur quoddam genus gummi nigri quod a quibusdam dicitur bitumen iudaicum.' * Diosc. i. 99, ἄσφαλτος διαφέρει ἡ ἰουδαϊκὴ τῆς λοιπῆς. * Read aspratiles. Βατί. p. 12, *Aspiatiles, an. stikelinges., See Theodorus Priscianus, ii. 13, *De piscibus aspratiles sumant.' Plinius Valerianus, v. 25, 'De piscibus vero maxime marinos dari oportet, sed aspratiles quales sunt merulz, scaurus.' As to süikelinge see the Catholicon Anglicum (Earl. Eng. Text Soc.) sub Bafyn-stylkylle. ? Diosc. iii. 141, demAgvov, oi δὲ σκολοπένδριον ... φύλλα ἔχει σκολοπένδρᾳ τῷ θηρίῳ ὅμοια (i.e. the milliped) .. . δύναμιν δὲ ἔχει τὰ φύλλα... σπλῆνα τήκειν. cf. App. 'Splenion, i. scolopendria.' ib. 'Scolopendria, i. lingua ceruina. The plant referred to is the Harts'- tongue fern, 20 "tn 1o [T “΄σι 16 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF: Asta regia 'uel aste regia, [gall. | Architrios uel in is. muget,] angl. woderove. Armiar aquatica crescit in aquis. Si Asarus?, quam multi nardum agrestem teratur et ponatur plagas boum uocant, folia habet edere similia consolidat eas et ideo quidam uo- tenera et rotunda, flores inter folia cant eam plaga.] iuxta radicem purpurei coloris, uri- | Attriplex agrestis?, crissolocanna nametmenstrua prouocat,[gariofilus idem, ang. mielde. agrestis. Respice in asarabaccara.] | Atanasia? uel athasia tanacetum [Asafetida, respice in asar lazarum. idem. Hanc utuntur Salerniani? Asclepias', respice in draguncia. et Hispanni'? similiter. —tansie, Archacon, respice in Zactaron *. ang. bemp!!. Argentilla? orualis, hec potata ossa | [Ataraxaeon?, i. rostrum porcinum fracta consolidat. gilb. secundum GaddesdenP capitulo Argelzarus, uiride es idem. de opilacione epatis, set Avicena ἢ Argilla, respice in terra figuli. uocat id taraxacon.] I. haste regia. 5. tenuia. 21. crisolocanna. 22. milde, ἐπ a later hand. 23. atasia. 24. hac. — Salernitani. 25. Hyspani. gal. tanesie, an. bemerfan. ! E. P. N. p. 46,* Hastula regía, muge de bois, wuderove) Bart. p. 24, * Herba muscata, i. hastula regia, woderove. For muge see post, sub Muscus. ? Diosc. i. 9, ἄσαρον oi δὲ vápbov ἀγρίαν καλοῦσι, φύλλα ἔχει κισσῷ ὅμοια, μικρότερα δὲ πολλῷ kal στρογγυλώτερα" ἄνθη μεταξὺ τῶν φύλλων πρὸς τῇ ῥίζῃ πορφυρᾶ.... δύναμις δὲ αὐτῶν διουρητικὴ ... ἄγουσι δὲ καὶ ἔμμηνα. 3. ἀσκληπιάς, Diosc. iii. 96: cf. App. *Asepia, i. ἀταρυπίεα.᾽ £e nhat is ψύλλιον. * Perhaps Argentina, the silver-weed or goose-tansy: called Tanacetum album (Bart. p. 41). 9 Perhaps Armería aquatica, thrift. * ἀτράφαξις, οἱ δὲ χρυσολάχανον, Diosc. ii. 145. Mielde, cf. Ger. Melde, a name which Grassman (Deutsche Pfanzennamen, 1870, p. 192) thinks is derived from the mealy, dusty surface of the young leaves. App.'Afriplex, chrysolocana rinoli idem est. Bart. p. 17, * Crísolocanna, atriplex.' * ἀθανασία, whence the word :azsy is said to be derived. ? Meyer, Geschichte der Botanik, iii. 457, supposes that the Medical School of Salerno began about 850 A.D. and that by 9oo it had become famous. For further information see Renzi, Collectio Salernitana, 5 vols., Naples, 1852-1856. 10 'That is the Arabian physicians of Spain, Cordova more especially who flourished as early as 956 a.p. (see Smith's Gibbon, vol. vi. p. 402 note). ? Bemerfan seems to be connected in some way with the Ger. Rain-fahn (Grassman, p. 133): as to the latter part of which word cf. E. P. N. p. 36, *Ci/sána, fana,' and p. 73, * Cittasana, fanu :' though the plant need not be the same. The true word is perhaps gemerfan. DAPANTS taraxacon, Dart. p. 10, * Al/araxacon, i. rostrum porcinum.' 15 * Joannis Anglici Praxis Medica, Rosa anglica dicta, Qto. Aug. Vind. 1595, p. 371. 1* Avicenna (Ven. Junta 1608), ii. 690. Fuchs (H. S. p. 743) * officinis nostris quae barbaris delectantur vocibus, Taraxa- con aut Altaraxacon dicitur. Dandelion. 20 25 30 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 1y Attramentum!, calcantum? idem, que- rum, quales quidam medicorum dem terra [est] in Gallia? cuius poros? nominant ut in Oribasio. due sunt species,] secundum quos- | Avencia?, pes leporis?, gariofilata "^, dam] viz. uilior species est attra- sanamunda, zimis idem, g. et angl. mentum ὁ [et] nobilior species est auense!!, uitriolum, et dicitur a claritate uitria | [Aurinaleucia?, orual, stedfast secun- que in electioribus uenis inuenitur. dum quendam laicum.] Et quando attramentum per se po- | Auricula muris", pilosella idem, parua nitur pro uiliori intelligitur. habet folia et multa, aliquantulum 10 Attropia?, i. extenuacio, et interpre- : pilosa. Gallice, pilousee, angl. tatur sine conuersione uel sine moushere uel langbeue. [Respice succo. in mirion.] Athenum uel attrana, uas alembico | Aurum" [de] uena terre fit per decocti- ualde simile. onem. 15 Att[r]ocordines* sunt species ueruca- | Auripi[g|mentum "5, due sunt species, I. idem est. 5. species est secundum quosdam atramentum. 6. uitrea. I3. attrenum uelatrena. 185. uerrucarum, 10. (o)zimus. 20. auence. 223. puerosella. 25. pelosee. 26. mousere. lagheue. ! Plin. Hist. Nat. xxxiv. 32, * Greci cognationem zris nomine fecerunt et atramento sutorio, appellant enim chalcanthum. ? Diosc. v. 114, χάλκανθον. 3 Sim. Jan. *Item atramentum dicitur quzdam species uitrioli quam vulgo terram franciscam vocant." * part. p. 12, *A£tramentum terra quzdam est cuius nobilior species est vitreolum. See Skeat's Dict. sub cofferas. 5 ἀτροφία, Sim. Jan. * Atroyia g. sine conversione, sicque vocatur extenuatio qua fit quando nutrimentum non convertitur in substantiam membrorum, quod et sinthosis dicitur, Theodorus suo ca. Item Cassius Felix ca. de egritudinibus stomachi. The references are to Theodorus Priscianus, ii. 11, de syntexi (σύντη ξιΞ) vel atrophia, and Cassius Felix (ed. Rose) C. 42. 5 ἀκροχορδόνες, 7 müpos. The passage is most like Oribasius (ed. Daremberg), vi. 184, 185. * Matth. Silv. c. xliv, *Anantia, i. pes leporis, gariofilata, sana munda idem. ? Perhaps the λαγώπους of Diosc. iv. 17. 19 Fuchs, H. S. p. 431, * recentiores Latini caryophyllatam ab odoris suavitate, quam radices de se praebent, nominant, vulgus herbam Benedictam a divina sua efficacia et sanamundam appellat. Gerarde, p. 996, * Avens is called Caryophyllata, so named of the smell of Cloves which is in the roots, and divers call it Sana-munda, Herba benedicta and Nardus Rustica ...it is thought to be Geum Plinii.' Plin. Hist. Nat. xxvi. 21. H Avens, Geum, Herba Bennet. 1. θα τί. Ῥ᾽ τὴ» * Crassula major, aurum valet, an. orpin. Wright, Prov. Dict. gives, * Orvale, the plant orpin.' * Stedfast, the plant palma Christi) See post, Barba iouis. 13 Dart. p. 12, *Auriculus muris, pilocella idem.' ib. p. 33, * Pelve/te, mouser. E. ΡΟΝ, p. 43, *Pilosella, peluselle, mus-ere.'" Fr. piloselle. Platearius, circ. Inst. c. iii, * Aurum de uena terre fit per decoctionem.'" 15 Platearius, circ. Inst. c. xxvii, * Due sunt species auripigmenti, Est enim rubeum et citrinum. Citrinum competit medicine. Bart. p. 12, *Auripigmentum, orpiment, quando simpliciter de citrino intelligitur, Cf. Plin. Hist, Nat. xxxiii. 4. D [IV. 2.] 20 18 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. rubeum et citrinum, citrinum medi- ciana, [allogallica*] idem. —Virtu- 15 cine competit. [Respice in azana- tem habet calidam et proprie ig- nata et in arsenicum et sandraca.] nitam, gustu amaro, [et] in locis Axungia! omnis matrici est utilis, plaustris nascitur, cuius [radix sto- 5 maxime recens anserina et galli- machi dolorem compescit et epatis nacia siue sale dicta. ac splenis sicut renum ac cordis, 2o Ayzon?, semperuiua idem, et dicitur gallice et angl. genciane. Respice ab ay? quod est semper et zeo* tamen in dragentea?.] quod est uita. Gall. iubarbe*, et | Basilicon'" semen est maiorane, ozi- 10 angl syngrene*. [Respice in sy- mus ! idem [uel ozimum]. cados*.] Bartrorobus ? ferens mora idem. 25 [Azabar, respice in aloen.] Bachador, i. ozimum magnum. Azananata, i. auripigmentum. Balanus rapseo" est simile arboris mirice, nuces habens intus rotundas. Basilieus ucl basilica *, herba gen- | Balanon'i.glans. Inde mirobalanus?, I. cytrinum bis. 7. Azion. 10. sinegrene. 15. idem. gall. et angl. genciane. τό. prope. 18. palustribus. 25. Batus rubus. 206. Bathador. 27. repseo semen est. 28. ab intus. 29. Balanion. ^ mirabolanus. ! Plin. Hist. Nat. xxviii. 9, *Proxima in communibus adipis laus est, sed maxime suilli... axungiam etiam Graci appellavere eum in voluminibus suis, Cf. Diosc. ii, 93, στέαρ ἢ χήνειον ἢ ὀρνίθειον. ? Diosc. iv. 88, ἀείζωον τὸ μέγα ὠνόμασται διὰ τὸ ἀειθαλὲς τῶν φύλλων. App. * Aizona, i. semperuiua.' 3 ἀεί, ζωή. * Fr. Joubarbe, formed from Jovis barba, another name of the same plant, cf. E. P. N. p. 47, * Jovis barba, jubarbe, singrene.' ib. p. 65, * Hoc jurbarium, a silfgrene. cf. Plin. Hist. Nat. xvi. 31. 5 'The English Sengreen, i.e. ever-green. It is called in Prof, Earle's lists sinfu//e (E. P. N. pp. 8, 32, 47), singrene (ib. p. 4, where Temolus — τιθύμαλος, and pp. 31, 33, where Co/atidis — γαλακτίτης) and silfgrene (ib. p. 65). 'The first of these components occurs in * Sinwealte swammas ' (E. P. N. p. 12), and also in the word suzdew, Ger. Sindau. Grassmann (Deutsche Pfl. namen, p. 45) thinks that similarly Süzdfluth has been formed from Sinfluth: cf. also E. P. N. p. Ixxxix. $ στοιχάς. Bart. p. 12, * Barba Sfovis, sticados citrinum idem,' cf. App. * Barba Jovis, i. herba herculis, uel stichados, uel benades' See post, Barba iouis. * Diosc. iii, 3, γεντιανὴ δοκεῖ μὲν ὑπὸ πρώτου εὑρῆσθαι Τέντιδος, Ἰλλυριῶν βασιλῆος" ἀφ᾽ οὗ καὶ τὴν ἐπωνυμίαν ἔσχηκεν. ΑΡΡ. “ Basilica, id est regina vel gentiana.' 5 ἀλόη γαλλική, Diosc. iii. 3. ? Bart. p. 12, * Basilica, i. serpentaria. App. ' Basiliscus, serpentaria, dragum, uel hortulana." 1? Bart. p. 12, * Basilicon i. semen brancz ursinze secundum quosdam." ! ὥκιμον, Diosc. ii. 170. Bart. p. 12, * Basilicon, ozimum idem. ib. p. 33, * Ozimum, i. semen basiliconis? App. *Ozimum, i. basilicon.' 15 Read, * Batus rubus ferens mora idem. Bart. p. 12, * Batus, rubus ferens mora, App. * Badoz, rubus testinus uel mora domestica. βάτος, Diosc. iv. 37. 18. Diosc. iv. 157, BaAavós μυρεψικὴ καρπός ἐστι δένδρου μυρίκῃ ἐοικότος, the ben-nut. Sim. Jan. * Balanus repsico D. est semen arboris similis mirice et est fructus sicut nucis habentis intus medullam quze exprimitur." !* βάλανος, Diosc. i. 143. !5 μυροβάλανος with a false derivation. 5 IO I$ A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 19 quasi glans uendibilis, miriplon ! menta aquatica, [mentastrum]idem, enim uendere dicitur, sine merip- crescit in pratis, 800, horsminte, sia? quasi species uendibilis. [gallice mentastre, xisisimbrium.] 2o Baym? interpretatur corroboratiuum | Balsamus ' est arbor similis leuen et in uel corosiuum. eodem statu ut piracantes, folia Baece lauri, dampnococci idem, habet similia rute sed palulo albidi- Gall. bayes* de lorer. ora et semper uirida, facultatem Bacce edere, carpocissi? idem, fructus habet similem uiti, circa Babi- 25 edere. loniam crescit. Balaustia", i. flos caducus mali gra- | Balsamum "? est quedam gumma que nati. afferitur de arbore balsami. Baccara* herba est odorifera, folia ha- | [Basilicon?? est emplastrum de adipe, bens aspera et lacta interuisa, resina pini, et c. et oleo secundum 3o florem purpureum et subalbidum Sap." capitulo de pinguedine. Item et odoriferum. [Respice in uul- de hoc loquitur 'Thider.^ capitulo gago.] de punctura neruorum. Balsamita?, salmentica, sisimbrium , ! Batus',i. morus rubi uel rubus secun- I. uendilis. 2. inde miripsia. £. corfsiuum. Radix stomachi dolorem compescit. 8. idem i. 13. lata interdiuisa. 10. pratis. Item mentastrum crescit in agris utrumque dicitur horsmynte. 23. paulo. 24. uiridia. 25. reperitur. 28. affertur. 1 μυροπωλεῖν. ? μυρεψία, or μυρέψιον. Another compound of the same word is nux myristica (the nutmeg) corrupted in Bart. p. 32, into nux mirifica; see App. Nux myristica. Also μυράκοπον, corrupted into miracopium; see ante, Acopum. 3 Matth. Silv. c. cviii, * Brain id est corroboratiuum.' * See ante Anzacochi, i.e. δαφνόκοκκοι. — App. * Bacce lauri, uel daphnococci idem est." 5 Our bay-tree is derived through the French baie from the Lat. bacca, Fr. baies de laurier. 5 καρπὸς κισσοῦ. — Bart. p. 15, * Carposcissi, i. fructus ederze.' " Platearius, circ. Inst. *Dicitur autem balaustia flos caducus mali granati' ^ Diosc. i. 154, βαλαύστιόν ἐστιν ἄνθος ἀγρίας ῥοιᾶς. Bart. p. 12, * Balaustia flos est mali granati, See App. * Balaustia, fructus . . . quem imperiti caduca mali granati dicunt." 5 Diosc. iii. 44, βάκχαρις βοτάνη ἐστὶν εὐώδης στεφανωματική, ἧς τὰ φύλλα τραχέα μέγεθος ἔχοντα μεταξὺ tov. kai φλόμου.... ἄνθη δὲ ἐμπόρφυρα, ὑπόλευκα, εὐώδη. Sim. Jan.* Bacharis Dya. herba est odorata apta coronis, folia habens aspera et lata intercisa cui virga est angulosa longitudine cubiti unius ramulis plena ex asperis florem habens purpureum et pinguem et subalbidum et odoratum. See ante, Asara, ? Sim. Jan. * Balsamita, sisimbrium, menta aquatica idem. Bart. p. 12, * Balsamita, i. menta aquatica, horsminte." 10. σισύμβριον, Diosc. ii. 154. H Diosc, i. 18, βάλσαμον τὸ μὲν δένδρον κατὰ μέγεθος λυκίου. ἢ πυρακάνθης βλέπεται, φύλλα ἔχον ὅμοια πηγάνῳ, λευκότερα δὲ πολλῷ καὶ ἀεὶ θαλλέστερα, γεννώμενον ἐν μόνῃ ᾿Ιουδαίᾳ κατά τινα αὐλῶνα καὶ ἐν Αἰγύπτῳ. 1? 'The ὀποβάλσαμον of Diosc. i. 18. 18. βασιλικὸν ἔμπλαστρον, cf. Celsus, v. 19, and Scribonius Largus, c. 210. M. Serapion (Lyons, 1525), fol. 199 rev. De Simplicibus ex animalibus. 15 Cyrurgia Theodorici Episcopi Cerviensis (fol, Ven. 1513), p. 102. 16 βάτος, Diosc. iv. 37. See App. Badon. D 2 20 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. dum Nich. in diamoron? Re- | Barba iouis uel iouis barba 1, sti- spice in rubus. cados citrinum, themolus, semper- Batus , respice in elenium. uiua. Gallice iubarbe, anglice syn- Baldemonia *, respice in ualdemonia. grene, erewort, houslek. [ Respice I5 5 Bacitura eris 5, lapidos calcis idem. in bulbus astus.] Basilion entaticum 5, respice in me- | Barba elexis, bardana!, lappa inuersa, diousum. lappa maior, angl. clote, cuius Bana herba ueneris /, respice in co- fructus uocatur 406, Burre. lumbaria. Barba yrsina ", assimulatur lingue bo- 2o 10 Barba anglica, respice in archangelica. uis, asperiora tamen habet folia, Barbastus 5, respice in flosmos?.] ae. buckestonge. f 13. cytrinum. semperuiua idem. anglice, erewert uel houslek uelsinegrene. 17. Barba elixis. 18. cloote. 20. yrcina., 22. bockestonge. τ Nicolaus Myrepsus (fol. 1549), p. 245. ? See App. Diacoregium etc., for compounds of διά, 3 Diosc. i. 27, ἑλένιον... οἱ δὲ βάτον ἰδαῖαν (var. Baroveiséav). * Baldmoney or Bawdmoney, a name given, according to Parkinson ((Theat. Bot. 1640, p. 1735), to Gentian, and also to Meum or Spignell. Bald-money may be connected with the god Balder : cf. the name Balder's brow for chamo- mile: and the Ger. Baldrian for Valerian (Grassmann, Deutsche Pflanzennamen, p. 123). 5 Read batiture «ris, λεπίδος χαλκοῦ, and cf. Diosc. v. 89. Bart. p. 12, *Batitura ferri, ponfiligos idem." * Matth. Silv. c. Ixxxiii, *Basilicon entaticon quid estl. medion, Diasco.' Diosc.iv. 18, μήδιον, where the only possible source of corruption seems to be contained in the names κυβέλλιον and κλημάτιον. "The explanation of mediousum may perhaps be found in ὀσμός, which is an equivalent of μήδιον. 7 Read bona herba ueneris, which seems to be vervain. * Verbascum, cf. Plin. Hist. Nat. Xxv. IO. ? $Aópos, Diosc. iv. 102. Bart. p. 21,* F/osmus, tapsus barbastus idem.' Gerarde, p- 774, says the plant is called in shops Tafsus barbatus, which may be corrupted from Verbascum : sce App. F/omus. 10. See ante, Ayzon. Themolus— τιθύμαλος. Erewort recalls the name orpine given to Sedum Telephium. It may perhaps be referred to in * Aurizaleucia, orual, stedfast," see ante, Aurinaleucia. See post, Crassula Major: cf. Physica Ste. Hildegardis, ii. 86, Semperviva. *Si quis surdus in auribus est ita quod auditu caret, lac feminze tollat quae masculum peperit cum jam decem aut duodecim septimanse sunt quod filium genuit, et modicum plus de succo sempervive lacti huic addat, et in aurem suam aut tres aut quatuor guttas de eodem modice immitti faciat, et hoc fieri sepe permittat et auditum recipiet. cf. Macer, de Acidula, 'Auribus expressus succus si funditur ejus Adjuvat auditum mire pellitque dolorem. The frequency of Houseleek may be due not only to its medicinal virtues, but also to the influence of superstition: cf. Apuleius, De Virt. Herb. c. 124, *Sempervivee nomen sumpsit quod sit semper viridis, ab aliquibus Stergethron (στέργηθρον) vocatur eo quod amorifica judicetur, unde et pro foribus a plurimis ponitur ut pellat odia " Bart. p. 12, * Bardana, i. lappa inversa, sive lappa major quod idem est.' ib. * Bardana, an. clote, gert burr. id. p. 13, * Burrus, gertt clote.' The plantis Burdock or Clot-bur. E.P. N. p. 46, *Lapfa, bardane, clote Apuleius, de Virt. Herbarum (Aldus 1547), c. 36, calls it Dardana. 12 Barba hircina, perhaps a translation of τραγοπώγων, Diosc. ii. 172, Bart. p. 12, ' Barba yrcina, i. ypoquistidos.'" 5 IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 21 Bardana!, farfara, ungula equina uel cestros uel cestrum idem. gall. be- ungula caballina [idem], angl. feld- toine, anglice betonike. houe. [Respice in barba elexis Item cistronidum, ut in Alex. de et in raucia, et in illafucos?.] splenis, idem. Habet folia ad mo- Barba aaron, iarus, basga idem, angl. dum urtice sed uiridiora sed non cokkowespitte. pungencia et florem indum et boni Baucia*, pastinaca agrestis idem, su- odoris [est ualde ]. mitur tamen quandoque pro domes- | Been * est album et aliud rubeum. tica uel ortholana, anglice widles- | Berula" similis est narstucio aquatico kirwit. sed acu[s |tiora habet folia, valet ad [Barba leporis, rosa passa idem.] scrofulas maturandas. [gall. berles] Betoniea uel betonia aut uetonica ^, anglice bilus *. 5.rosga. 6.cokkouwespitte. 9. ortolana. wyldeschirewit. 13. betoyne. 14. betonek. I5. cestronidum., 16. splene. 17. et non. I8. pungentia. 20. aliud album. ribeum. 24. biller. ! Fuchs, H. S. p. 88, *Officine lappam majorem, vulgus bardanam vocat. Bart. p. 20, * Farfara, i. ungula caballina:' ib. p. 43, * Ungula caballina campestris i. clote.' Plautus, Poenulus, ii. 32, * eo prasternebant folia farferi. Plin. Hist. Nat. xxiv. 15, * chamzleucen apud nos farfarum (var. farranum) sive farfugium vocant, nascitur secundum fluvios) cf. E.P.N. p. 16, * Caballopodia, vel ungula caballi, coltgrzig.' Feldhoue, see post, Pes pulli. "(There seems to be some confusion between Burdock and Coltsfoot. ? App. Ilafeos. * ἄρον, Diosc. ii. 97. Bart. p. I2,' Barba aaron, iarus idem, pes vituli, zekesterse App. 'Aronis vel aron, i. yaros.' Cuckoospit, cuckoopint, cuckoopintle, wake robin, and zekesterse seem all of them to be identical in meaning and in derivation. * Bart. p. 12, * Baucia, i. pastinaca agrestis, sumitur quandoque pro domestica.' ib.' Baucea, skirwhit. id. p. 33, * Pastinaca, an. skirwhite. App. *Baucia id est pastinaca domestica. Gerarde, p. 1026, * Síisarum ... in English Skirret and Skir-wort, "The plant appears to be Sium, Water-parsnep, which Withering calls skerrets. * Betony, Plin. Hist. Nat. xxv. 8, * Vettonica dicitur in Gallia, in Italia autem serratula, a Grzcis cestron. κέστρον, Diosc. iv. 1. $ Bart. p. 12, * Been sunt grana quz piper album vocamus. App. *Been rub. radix que in India invenitur. Beem album in /Egypto reperitur. Serapion (Lyons 1525), de simplicibus ex plantis, c. 223. * Bart. p. 13, * Berula, fabaria idem, levick. i.e. Brooklime. Marcellus Empiricus, c. 36, *adpones herbam quz in aque iugis decursu nascitur, quam Latine berulam, Grzce cardaminen vocant. Gerarde, p. 621, * Water Pimpernell is called Anagallis aquatica, of most Becabunga ... in French Berle, whereupon some do call it Berula.' * Biller, or Bell-rags, (Britten, English Plant Names, p. 41). It is probably a Celtic name, as Biller is quoted from Co. Derry, and Berwr is the Welsh name for Cresses. cf. Joyce, Irish Names of Places, 2nd series, 1875, p. 325, * Biorar [birrer] is the word for water-cress, and it is obviously derived from bior, water. In the colloquial language the middle r of this word is always changed to / by a common phonetic law, and it is consequently pronounced biler.' ib. Ist series, p. 48. I5 20 22 Bedegar! est quedam tubrositas cre- A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Berberies? sunt fructus cuiusdam ar- Scens iuxta radicem ueperis qui boris. angl [bulberies uel] ber- uocatur eglentier?. [angl hepe- beries. brede?]. [Benedieta, respice in fu et in sene- 5. Beta maior ucl bleta uel bletis'*, cio. 10 Bellirieus? genus est mirabolanorum I5 atriplex agrestis uel domestica idem. Gall. arache blanc. Bellieuli marini ? quasi umbilici, circa lictora maris reperiuntur. Bellaria", respice in lichitis. Berberis, respice in oziacantum. Beronica", respice in smirtus. Bissona"", respice in erimola.] Bismalua ", alta malua, altea idem, la- ciora habet folia quam alia malua, et alcius crescit ace. wymalue '* uel marshmalue. [Nota quod sunt tres malue viz. bismalua supradicta et malua ortelana, gall. et angl. malue, uel domestica, et crispa ut in Mer". Bernix 5, classa, gummi iuniperi idem: dicitur etiam uernix quod confi- citur ex oleo seminis lini et classa, et inde illinentur et consolidantur colores picturarum. I. Bedagar. 2. uepris. 2. englenter. 5. Beta uel bleta maior, sicla idem. g. orache rouge. Beta uel bleta minor uel blitis. 6. attriplex. 7. blaunche. 9. lictora with mar& of alteration. I5. illuminantur. 17. Berberis. 18. berberye. 26. latiora. 28. altius. — wymauue. 29. merschemawe. 31. malua ortolana uel domestica. g. mauue. angl. mawe. — Item bismalua g. wymauve. ang. mersmawe. ltem crispa malua. g. cresmauue, odorem habet sicut muge. ! Bart. p. 12, * Bedegar est nodus rosz albe silvestris, vulgari nomine eglenter.' Gerarde, p. 1271, * The spongie balls which are found upon the branches are most aptly and properly called spongiole sylvestris Rose . .. the shops mistake it by the name of Bedeguar.' 2SED: églantier, the dog-rose. * Perhaps Hip-bread, or Hip-briar: cf. Bart. p. 36, * Rosa canina, frutex est, an. heppe-brer.' * Dart. p. 12, * Beta, atriplex agreste idem :' perhaps BAfjrov, Diosc. ii. 143. 5 Platearius, circ. Inst. * Belliculi .. . sunt autem quasi umbilici et circa littora maris inveniuntur. Bart. p. 12, * Bellirici marini lapides sunt parvi et albi, in rupibus marinis inveniuntur. id. p. 43, * Umbilici marini, lapilli sunt umbilico conformes. Eligendi sunt albiores. Some kind of sea-snail: cf. Cic. De Or. ii. 6, 22. Perhaps um-biliculi. $ Bart. p. 13, * Belliricus, genus mirabolanorum." * Perhaps Alexandro. $ Bart. p. 12, * Bernix, i. gummi juniperi, classa idem. Bernix etiam dicitur quiddam quod conficitur de oleo seminis lini et classa, et inde illuminantur et solidantur colores picturarum. Prompt. Parv. iii. 509. note 2. Vernyschyn. *Bernyx or Vernyx is a thynge ymad of oyle and lynne sed and classe with (which) peyntours colours are mad to byndyn and to shynyn ? Platearius, circ. Inst. * Berberi, . i. semen petrosilini macedonis. !! See post, Smirtus. i. piganon uel ruta." βησασᾶ. Classa, i. e. glaze. .. Sunt autem fructus cuiusdam arboris. Bart. p. 12, * Berberis, 10. * Bellaria, the flower of the herb Lychnis, Holyoke. τ App. ' Bísas, id est emolia uel ruta agrestis." ib. *Basasa uel bufasa, Diosc. iii. 46, καλοῦσι δέ τινες αὐτὸ (i.e. πήγανον ἄγριον) "ApuaAa, Σύροι Galen: (ed. Kühn, xii. 101), ὃ δὲ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν λόγοις μῶλυ καὶ βησασὰν ἔφαμεν ὀνομάζεσθαι, εἴη ἂν καὶ αὐτὸ πήγανον ἄγριον. 15. See ante, Altea. M Fr, guimauve. 20 30 IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 23 malua!, odorem habet sicut muge, 3 Borax? uel borith, herba fullonum, gall. crispe mauue uel symoine.] saponaria idem. angl. crowe- Bisala, hermodactilus idem?, soppe?*. Bitumen judaicum/, idem. [Bouis laeta'^, orobo idem.] 5 Bichicon * interpretatur ad tussym, | Borith", nonaclum cirurgie, lanceolata unde pellem bichice ut in Alex- aquatica idem, ace. sperewort. andro*. Borax" est quedam gumma unde con- Bistorta virtutem habet constringendi solidatur aurum, a**. [et gall.] Bo- consiliandi et confortandi, et valet reis. ad concipiendum [gall. Bistorte]. [Borago, gall.et ac^. borage uel bou- Botrus? interpretatur rotundum, unde rache.] collectio uuarum que in rotunda | Botrix?? arbor est fructuosa tota ex- forma inuenitur dicitur botrus. Di- pansa super terram, colorem mel- citur etiam botrus illud corpus ro- linum habens, per interualla fur- tundum a quo flores procedunt. cata. [gallice, botun* de rose.] Boletus!'' fungus idem. Crescitin terris. 3. hermodactilis. 4. aspaltum idem. Nota quod sunt tres malve viz. malva ortolana vel domestica. g. mauue, ang. mawe. Item bismalua g. wymauue. ang. mersmawe. ltem crispa malua g. cresmauue, odorem habet sicut muge. 6. pillule, 8. Bistorta bistorte habet virtutem. 9. consolidandi. II. rotundus. I5. folia rosarum. anglice, rosetuoppel. I8. crowesope. 21.nouaculum cyrurgie. 22. sperwrt. 22. Item borax. 24. aurum et argentum. — Boreys. 28. Botris herba est. 30. habet. ! Gerarde, p. 931. * Malva crispa, the French curled mallow. E. P. N. p. 36, * Malva crispa, symeringe wyrt.' ? Meadow-saffron. X Matth. Silv. c. c. * Bisari, i. hermodactili.^ 3. Bart. p. 13, * Butimen judaicum, aspaltum idem." * βηχικόν. — App. * Benicon vel beticon, i. ungula caballina' (that is Tussilago). ib. * Beciom vel bedon, i. cassilago alba. Cf. Diosc. iii. 116, βήχιον. 5 Alex. Trall. ed. Puschmann, ii, 157, βηχικὰ οἷς δεῖ κεχρῆσθαι. * βότρυς. E. P. N. p. 21, * Butrus, hos. id. p. 23, ' Butros, geclystre.' 7 Fr. Bouton. See post, Lacta. 3 Bart. p. 13,* Borax, gummi idem, solidantur aurum et argentum.' ib. * Borizh, herba saponaria seu herba fullonis, sed carduus fullonis aliud est App. * Burit, herba fullonum, saponaria idem est.' ? Bart. p. 37, *Saponaria, crowsope. Borith is its Semitic name: cf. Jer. ii. 22. “51 laveris te nitro et multiplicaveris tibi herbam borith.' 1 App.*Orobani lenici, i.lacca, See post, Lacta. 11. Bart, p. 13, *Borith, i. nepta. The plant meant would seem to be Alisma Plantago : the leaves of which are lancet-shaped, and hence gained for it the name spere-wort, which for a similar reason was given also to Flammula (Bart. p. 21, * Flammula, i. sperwort) and Znula campana (E. P. N. P- 30, Innule campane, spere-wyrt). See ante, sub Alphesora. ἘΣ Bart. p. 13, ' Borax, gummi idem, solidantur aurum et argentum. ' The reference is to its use as a flux. 15. Matth. Silv. c. cvi, *Dia. cap. botris. Botrix est herba fruticosa tota spansa super terram, colorem mellinum habens, per interualla furcata' etc. Diosc. iii. 120, βότρυς πόα ἐστὶν ὅλη μηλίνη, θαμνοειδής, διακεχυμένη, πολλὰς ἔχουσα μασχάλας. ^^ Bart. p. 13, " Boletus, fungus idem," 25 30 5 IO 24 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. angl. tadestol! [uel padestol?, gall. | Buglossa"" lingua bouis idem. Acuta mussherums?], unde versus * : habet folia ad modum boraginis, De fungi, gis homines, bolete, negabas. [gall lange de beof;] anglice ox- Boleti leti causa fuere tui. tunge. τ" Bolus [armenieus est]? quedam uena | [Bugula", fistulaia idem secundum terre que in Armenia reperitur, [et] Laur. per centum annos potest seruari. Bussaria"?, respice in erimela.] Botracion/, brutacia, herba scelerata", | Butalmon" uel butalmos oculus bouis simirnon?, apium risus? idem, qui- idem, a^€. oxie!*. dam tamen smurnon pro quolibet | Bunias", napicium, rapia idem, que apiointelligunt. [Respice in apium elixa comeditur. Ventrem inflat risus.] et carnes replet. 1. paddestol. 3. fungis hominem. 4. causa fuere tui. 9. smixnon. 10. smirnon. I5. oxetunge. 21. oxeghe. 22. napatium rapa idem, g?*. navet, ang. nep. 1 Toad-stool. Cath. Angl. Early Eng. Text Soc. p. 377, 'a tade stole, boletus fungus.' ? A.S. pada, a toad, Sax. Chron., (sub anno 1137) * Hi dyden heo in quarterne par nadras 7 snakes j pades waeron inne, Cath. Angl. p. 265, *a Paddokstole, boletus, fungus, tuber, trusta, asparagus ; versus: Boleti leti causa fuere tui. Prompt. Parv. p. 376, * Paddok, toode, Bufo:' cf. ib. note 3, * * Pade," a toad, Awntyrs of Arthure, ix. 10, is in one MS. written **tade."' Compare the name paddock pipes. * Fr. mousseron, Eng. mushroom. * Cf. Prompt. Parv. vol. iii. p. Ixviii, where the editor quotes the following passage as a specimen of the * Liber Equivocorum Vocabulorum ' by John de Garlandia; and the accompanying Exfositio by Galfridus of Lynn. *Fungus dicitur a fungor, fungeris secundum vocem: sed a defungor, defungeris, secundum significationem, defungor id est mori, quia comedentes fungos, sicut plures faciunt in partibus transmarinis, sepius moriuntur. Unde Marcialis cocus, —Defunctos fungis homines materne nega- bas, Boleti leti causa fuere tui.' * βῶλος ᾿Αρμένιος, Platearius, circ. Inst. * Bolus quedam vena terre est que precipue in Armenia reperitur . . . per centum annos potest servari." $ Diosc. ii. 206, Barpáxiov, οἱ δὲ σέλινον ἄγριον kaXoUgt , .. ἔστι δὲ καὶ ἕτερον εἶδος χνοωδέστερον, μακροκαυ- λότερον, ἐντομὰς ἔχον πλείους τῶν φύλλων, πλεῖστον ἐν Σαρδωνίᾳ γεννώμενον, δριμύτατον, ὃ δὴ καὶ σέλινον ἄγριον καλοῦσι. Virg. Ecl. vii. 41, *Sardois videar tibi amarior herbis, App. ' Bontration, i. apium risius, sceleracus.' 7 Bart. p. 24, * Herba scelerata, i. apium risus.' $ Diosc. ii. 72, σμύρνιον ὅπερ ἐν Κιλικίᾳ πετροσέλινον καλοῦσι... ἡ δὲ ῥίζα δριμεῖα, εὐώδης, ἁπαλή, πολύ- xvXos, δάκνουσα τὴν φάρυγγα. ? Gerarde, p. 953, * This Illyrian crow-foot is named in the Greek σέλινον ἄγριον, that is, Apium sylvestre, or wilde smallage, also Herba Sardoa; it may be, saith my author, that kinde of crow-foot called Apium risus, and γελωτοφυή.᾽ Plin. Hist. Nat. xxiv, 17, *Gelotophyllida in Bactris et circa Borysthenem. Hec si bibatur... ridendi finem non fieri. ? Diosc. iv. 126, βούγλωσσον. . Bart. p. 13, * Buglossa, lingua bovis idem. App. * Buglossa, i. lingua. bovina." 7 Dart. p. 13, * Bug/a, bugle, i. uodebroun." 12 βησασᾶ, Diosc. iii. 46, See ante, Bissona. 1? βούφθαλμον, Diosc. iii. 146. "This word has been corrupted into Bucstalizum, E. P. N. p. 28. 1 Ox.eye. With oxeghe cf. dayeseghe, Bart. p. 16. 16 Bovviás, Diosc. ii. 136. " 5 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 2! Butaeon!, . corroboratiuum stomachi. Butirum ouinum" melius est quod in coloresubrufum estetamplius pingue. Bulla herba est, bulla flectaria? idem. 5Bulmago!, resta bouis, uel retinens boues idem. gall. restebeof, anglice cammok uel ysen[e]herde. Bulbus silicicus?, uel rufus, i. squilla. [ Respice in colcico.] 10Bulbus seudius?, i. flos lupini, uel bulbus, i. cocula marina. Bulbus est omnis truncata uel tunicata", sed cum simpliciter ponitur pro ra- dice matici intelligitur. 15 Burneta? blaueum habet florem ut edera terrestris, sed non adeo ro- 4. est herba. bulbus rufus. 2. Butyrum ouium. iubarbe, an. syngrene radix. I4. narcisi. 21. uergentia, 24. folia. branncursine. | App. * Bufagon, i. faciens appetitum? βουφάγον. See post, * Flecteria, bulla idem. gall. bayloun. a blister. 6. restebieff. II. item bulbus i. cepula marina. Bursa pastoris, herba sanguinaria idem. ang. pursurt. 5 tunda, stipitem habet fissum in plures partes, gallice et anglice, burnete [uel burnette]. Bugla/, folia habet aliquantulum rotunda 2o et ad nigredinem uergencia, florem indum. gallice et anglice, bugle. Branea ursina? stipitem habet ut olus, filia magna et incisa, gallice bran- chrsine, ace sedokke. 25 Bula, flecteria" idem. respice. [Bursa pastoris, respice in capsellula. Brutacia ", respice in apium risus. Brumaria", respice in leontopodion. Brionia, respice in cucurbita. ] 3o Brassica", i. caulus non transplantatus. [Respice in scurem.] 8. Bulbus astus, barba iouis idem. g. I2. omnis I6. terestris. 31. Brasica. ? Diosc. ii. 81. 3 φλύκταινα, * App. Bulma, i. testa bouis." The other names are reflected in our Rest-harrow. .Cammok (little comb) must refer to its prickles. * Bulbus fisticus uel. ruffus, i. scilla.^ E. P. N. p. 6, * Peucena, p is Cammoc,' p. 32, * Peucidanum, cammoce.' iren-harde is given to Vervain, E. P. N. p. 44, * Vervena, verveine, iren-harde.' Perhaps BoABós σκιλλιτικός. 202. $ App. ' Bulbus studius, id est luipisii flos." copying from some manuscript the writing of which is uncertain or indistinct. * Bulbus quando simpliciter pro radice narcisi ponitur. The name 5 App. As to σκίλλα, see Diosc. ii. ? "The scribe is here evidently Bart. p. 13, App. *Bulbus miconas, i. narcisus.' $ Bart. p. 13, * Burneta blauum habet florem ut edera terrestris, sed non adeo rotunda habet folia." 3 Bart. p. 13, * Bugla, bugle, i. wodebroun. ? Diosc. iii. 17, àxav6a . .. ἔχει δὲ πλατύτερα φύλλα.... ἐσχισμένα ὡς rà τοῦ εὐζώμου. App. * Brancha ursina, magna folia habet et incisa. ante, Bulla. 7 βατράχιον. Silv. c. cxi, * Brumaria, i. lentopodion, et est ciclamen vel bothormariem.' * Brionia, wilde nepe, i. radix vitis albee secundum quosdam." agrestis." Bart. p. 13, *Branca ursina herba est, an. scehock.' obsolete and less used English names, *Sea Dock is Brank ursine.' E. P. N. p. 16, * Brionia, wild cyrfet, uel hwit wingeard.' Gerarde, Table of ! φλύκταινα, see 15. Apuleius, De Virt. Herb. Cap. vii. Matth. LEBart9 ps2, App. ' Bryonia, id est cucurbita τ ΡΘΕ. 12» *Brasica, caulis nondum transplantatus, sed quandoque pro quolibet caule sumitur, ΑΡΡ. * Brasica, i. caulis non transplantatus.' See Vincent of Beauvais, x. (xi.) 33, * Ex sinonomis : Brassica dicitur caulis nondum transplantatus, sed quandoque pro quolibet caule sumitur.' E [IV. 2.] IC 15 26 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Bracteos!, i. sauina, sed braetea inter- | Bedellium" lacerinum [est] gumma pretatur aurea lamina, unde bractea cuiusdam arboris que in Armenia crisea?, i. aurea lamina. nascitur et dicitur [brissaca, viola Branoos' interpretatur faux, inde bran- idem]. eus', apostema in fauce [ortus] | Bedellium sciticum? a loco [dicitur]. 2o de fluxu humorum a capite. Blieus? frigidus est et humidus, Bragma? est commissura duarum cel- comestus uentrem mollit. lularum in supremo capite, s. fan- | Brionia uel brion", scicida!!, cucurbita tastice et rationalis, ut in Alex- agrestis, alphesora idem ; eius folia andro. assimulantur folüs uitis. gall. bri- 25 Blaeta? est squama piscis et inuenitur one uel naue sauuage, anglice in fronte piscis degentis in conca wildenep. [Respice in uitecella.] rotunda tortuosa, sed nos utimur | Britanni|c|a"? herba est folia habens blacta bisantea i. constantino opoli similia lappacio agresti sed paulo que sic solebat dici. nigriora et lanosa. 30 5. ortum in fauce. 8. suppremo capitis. 14. bisancia constantinopoli. 16. lacrinum. 20. Bdellium. 22. commestus. Brisaca viola idem. 23. succida. 25. Briena uel nauet. wyldenep. 28. similia habens. ! βράθυ, Diosc.i. 104. Dart. p. 13, * Brateos vel Bracteos, i. savina, sed Bractheos interpretatur lamina, App. * Bratheos, i. sebitia.' ? χρυσέη, aurea. * βρόγχος. * βράγχος, sore throat. Bart. p. 13, * Brancos est preefocacio faucium." 5 βρέγμα, Alex. Aphr. Probl. 2. ap. Steph. Thes. Matth. Silv. c. cviii, * Bragiza id est commissura duarum cellularum in summo capitis ubi est virtus phantastica.' 9 Bart. p. 13, ' Blatta est quasi squama piscis. Et inuenitur in fronte piscis degentis in conca rotunda et tortuosa, sed nos utimur blanca bisancia pro ea. "This has been taken for the ὄνυξ of Diosc. ii. 10 (see the comment of Matthiolus, trans. by Pinet, Lyons 1572), though Fuchs thought otherwise (Nic. Myreps. ed. Fuchs. 1549, p. 3. 1. 13). Fuchs's note is, *ossis anterioris etc. Intelligit id quod Actuario et aliis posterioribus Grecis Blattium. Byzantium et bysantis dicitur. Nam ita in ejusdem interpretationibus legitur, βλάττιον βίύζαντιον, ὀστοῦν τῆς ῥινὸς τῆς πορφυρᾶς, etc. ... Differt ab onyche Dioscoridis. Actuarius, de Medic. Compos. (a Latin trans.) Basle 1540, p. 88, *Blattii Bysantis, quem prisci onychem dixere. Ducange quotes from Actuarius, βλάττιον βύζαντιον, ὀστοῦν τῆς ῥινὸς τῆς πορφυρᾶς, probably through Fuchs. Blatta seems to be (1) the cochineal insect. (2) Purple. (3) The murex. (4) Some part of the murex. * Diosc. i. 8o, βδέλλιον ... . δάκρυόν ἐστι δένδρου ἀραβικοῦ. — App. * Bdellium, i. gummi quod in Arabia invenitur.? 8 βδέλλιον Σκυθικόν, Galen, m. pac. καὶ δυν. T. ἁπλῶν φαρμ. lib. vi. (Kühn, vol. xi. p. 849). ? βλῆτον, Diosc. ii. 143, βλίτον ἐδώδιμόν ἐστι λάχανον, ὑγρὸν kal ψυχρόν, Galen, de fac. simp. med. lib. 6, (Kühn, xi. 851). ? See ante, Alphesora. App. ' Bryonia id est cucurbita agrestis." ? Perhaps from σίκυς ἄγριος, Diosc. iv. 152. 12 Diosc. iv. 2, βρεταννικὴ ἢ Berrovuci) πόα ἐστὶν ἔχουσα Φύλλα ἐμφερῆ λαπάθῳ ἀγρίῳ, μείζονα δὲ καὶ δασύτερα. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 27 Brioeteris! nascitur in locis algosis, radix est ei aspera et stricta, gustu dulcis. Bruseus? habet folia ad modum buxus, 5 tantum spinosa, anglice keneholm. Bruneus, cuscute, rasta lini uel po- dagra lini idem. [ace. doder respice IE ass Calamentum', folia habet ad modum IO origani sed albiora et florem album, gallicecalamente, ang.semtositwurt. Calamentum agreste uel siluestre, sisimbrium ? idem. anglice hors- mente [uel wildemente. Respice 15 in matercaria aquatica.] Calamentum magis, nepta idem*; albiora. Specialiter ualet ad reten- cionem menstruorum. angl. cat- wort. 20 Calamentum aquatieum, siue colo- men secundum quosdam, nepta maior, crescit in locis aquosis, sti- pitem habet ad longitudinem ho- minis et assimulatur in foliis ?5 canabo. Cameleonta nigra, cardus assinius?, cardus uarius, labrum ueneris idem. [Respice in melus.] Cameleonta alba?, cardus coagulatus, 3o ixion idem. Herba est cum qua solet [coagulari] lac, folia habet albedine maculata. angl. southistel. Camolee "^, quinquefolium, pentaphilon folia habet ad modum urtice set idem. angl. fifleuuedgresse. 35 1. Driottoris. 4. buscus tamen. 5. knyholm. II. seint ostchewrt. ^ 13. horsminte. 16. maius. 21. colomen idem. 27. asininus. 33. fogthistel. 35. fifleuedgers. 1 Diosc. iv. 186, δρυοπτερὶς φύεται κατὰ τὰ βρυώδη μέρη τῶν παλαιῶν OpvQv . .. ῥίζας δὲ ἔχει κατ᾽ ἐπιπλοκὴν δασείας, στρυφνὰς κατὰ τὴν γεῦσιν ἐν τῷ γλυκεῖ. herba est cuius radix aspera et stricta et coherens gustu dulcis." frutex est, licheholm? (— kneeholm). 3 Perhaps βρόχος. μίνθη, Diosc. iii. 37. καλαμίνθην, Ῥωμαῖοι μένθα, οἱ δὲ νεπέταμ. 7 χαμαιλέων μέλας, Diosc. iii. 9. Matth. Silv. c. cix, * Briocteris ? Bart. p. 13, * Bruscus, E. P. N. p. 22, *Ruwscus, cneo-holen, fyres.' p. 31, *Ruscus, cneowholen. p. 45, '*Frisgonem, íÍresgun, cue-hole.' Kneeholm, i.e. knee-holly. Bart. p. 13, * Bruncus, rasta lini idem. ib. p. 23, * Grinicus, cuscute idem." Matth. Silv. c. cxi, * Bruncus, podagra lini, hasta lini, cuscuta idem. lini seems to represent the French name Goutte de lin, and rasca is the old French rasque. Dodder ofílax. JPodagra * kaAa- 5 σισύμβριον, Diosc. ii. 154, which Gerarde (p. 686) says is called in English Water-mint, Fish-mint, Brooke-mint, and Horse-mint. 9 Diosc. iii. 36, ἡδύοσμος, οἱ δὲ μίνθην ἢ 5. Diosc. iii. II, δίψακος, οἱ δὲ κροκοδείλιον, οἱ δὲ χαμαιλέων, oi δὲ ὀνοκάρδιον, οἱ δὲ ᾿Αφροδίτης λουτρόν. Ῥωμαῖοι λάβρουμ βένερις, οἱ δὲ κάρδουμ Bévepis. idem est, foliis utimur. App. *Cham«aleonta nigra, et cardus asini et cardus maior ? Diosc. iii. 8, χαμαιλέων λευκός, ἰξίαν τοῦτον ἐκάλεσαν διὰ τὸ ἔν τισι τόποις ἰξὸν εὑρίσκεσθαι πρὸς τὰς ῥίζας αὐτοῦ, ᾧ καὶ ἀντὶ μαστίχης χρῶνται αἱ γυναῖκες. ΔΡΡ. * Chamaleonta alba, et cardus coagula idem est, foliis utimur.' The property of curdling milk belongs to «víkos, (Diosc. iv. 187, πήσσει δὲ kal γάλα ὁ χυλὸς τοῦ σπέρματος,) the fruit of which is similar to that of χαμαιλέων λευκός. Diosc. iii, 8, καρπὸν δὲ κνίκῳ παραπλήσιον. 39 xapé- λαια, οἱ δὲ κόκκος κνίδειος, Diosc. iv, 169. App. * Camelo uel chamelea, i. cocognidium.' E 2 5 1o en 28 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Camedreos', polion?, serfulla minor, uel galice et ^ anglice, camamille. quartula? minor uel germa andrea* [ Respice in anthemo.] minor, trisogus? [uel erisosogus] | Camecissos "5, folia habet similia tritico 2o idem. Foliis et floribus cum sti- sed oblonga et tenera et duarum pite utimur, valet contra quartanam. palmarum. Camepiteos 5, cerfulla maior, uel quer- | Cameropa" frutex est bipalmis cum cula maior idem. [uel germandria foliis minutis et mente similibus, flo- maior. gallice pirgis, et angl. mede- rem habet minutum et purpureum, 25 ratele.] nascitur in locis saxosis et asperis. Camamilla?", althemesis idem ut in | Camedafnes", quam multi alexan- Alexandrino athemis, et est quasi drinam uocant, folia habet lauro medium inter feniculum et amarus- similia sed tenuiora et uiridiora. cam. similis est colotidie fetide ὃ i. [ Respice in dafneidos.] marusce, sed camamilla redolet, | Cameactis P, interpretatur humilis sam- altra fetet, [unde] uersus ὃ. bucus, [i. actis * enim] ebulus di- Fetet amarusca, similis redolet citur. gallice eble 15, ace. wellewort camamilla. uel walwort. I, cerfulla. 2. querula. germandrea. 5. quartanum. 6. camepithios cersula. 10. alchemesis. 11. Alex. anthemis. 13. colotide. 14. amarusce. 15. alia. 21. tenua. 23. camerora. bipalmus. 25. spureum. 27. alexandriam. 32. i. ebulus actis enim ebulus. 33. wellewert. 34. walewert. ! Diosc. iii. 102, χαμαίδρυς, οἱ δὲ χαμαίδρωψ ἢ λίνοδρυς, Ῥωμαῖοι τριψάγο μίνορ' διὰ δὲ τὸ σώζειν τινὰ ἐμφέρειαν τῷ τευκρίῳ, καὶ ταύτην τινὲς τεύκριον ἐκάλεσαν. ? Diosc. iii. 114, πόλιον ... ὃ καὶ τεύθριον καλεῖται. ? Read quercula. *^ Germandria is supposed to be a corruption of χαμαίδρυς. 5 Trixago, or trissago: Marcellus Empiricus, c. xxv. Apuleius, De Virt. Herb. c. xxiv. $ χαμαιπίτυς, Diosc. iii. 165. Bart. p. 15, * Camepiteos, quercula maior, germandria maior idem. App. * Chamapithyos, i. queercula maior." ? Diosc. iii. 154, àv6euis, . . . οἱ δὲ χαμαίμηλον, διὰ τὴν πρὸς τὰ μῆλα ὁμοιότητα τῇ ὀσμῇ. Hence the name Camomile. * App. *CAamemalum simile est coryle scetidce (cotulce fetidae) sed chamze- melum redolet, coryla fetet.' ? See ante, Amaracus. 1? Diosc. iv. 124, χαμαίκισσος φύλλα ἔχει ὅμοια κισσοῖς, μακρότερα δὲ kal λεπτότερα, πολλὰ κλωνία σπιθαμιαῖα. 1 Sim. Jan. * Cameropa secundum Dya. est camedreos. ib. *Cameropes apud Plinium vocatur species palmarum maioribus et mollioribus foliis. Diosc. iii. 102, χαμαίδρυς οἱ δὲ χαμαίδρωψ,... φύεται ἐν τραχέσι kal πετρώδεσι τόποις. ἔστι δὲ θαμνίσκος σπιθαμιαῖος φύλλα ἔχων | pucpà . . . ἄνθος ὑποπόρφυρον, μικρόν. Plin. xxvi. 7, *eosdem effectus in lateris doloribus habet chamzsrops.' V χαμαιδάφνη, οἱ δὲ καὶ ταύτην ἀλεξάνδρειαν ἐκάλεσαν... καὶ ταύτης δὲ τὰ φύλλα ὅμοια δάφνῃ, λειότερα δὲ πολλῷ καὶ χλωρότερα, Diosc. iv. 147. 18 χαμαιάκτη, Diosc. iv. 172. Bart. p. 14, * Cameattis, i. ebulus) | App. *Chamatrais, i. ebulus.' * ἀκτῇ, Diosc. iv. 171. 1 E.P. N. p. 43, * Ebulum, eble, wal-wurt. ib. p. 13, * Ebulum, wal-wyrt. French, iéble. "The plant meant is ground-elder, Walwort is meant to gloss ebulus, not cameactis. See post. 5 Io - σι 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSAXRF. Capillus ueneris! subtiliorem habet stipitem εἴ ramos subtiliores, politrico grossiores. gallice filet, [et] ac. maydenher. [Respice in alloon.] Capillana similis [similis] est stringno uentatico in foliis. [| Carpocissi ?, i. bacce edere. Cacabum ὃ, respice in dorignum. Calfu, respice in laxouatis. Caulus Sti Kutbertií, respice in malua. Caeabus ueneris^, respice in nim- phea $. Catrarca, pes mului *. 3. pollitrico. 4. maideneher. 25. pericleion. 29 Cardus . . . respice in Struis 5. Carria, cilcarium, respice in piri- um?, Clema"^ ciparisurus, respice in pinas. 20 Crassula " maior et minor, respice in camedreos. Capud monachi "5, dens leonis. Camelea ?*, timelea '? idem ]. Caprifolium ^, oculus lucii", peri- 25 chenon P5 mater siluana 13, uolubilis maior? idem. Gallice frestefoil, ace, wodebynde uel honisocles. Respice in periclemenon et in py- chemenon. 3c 27. chefrefoil. 28, honysoucles. 1 App. * Cafilus ueneris similis est polytrico, nisi quia facit ramosculos, stipite, herba utimur.' Bart. p. 14, * Capillus veneris, adiantos idem, herba est in petris nascens.' the maiden-hair fern. See ante, Adeantos. i. fructus ederze * See post, Eviscus. Τ See post, Pes milui. ciltarion, carpia, rasura panni idem. panni." 'The plant meant is ? καρπὸς κισσοῦ. Bart. p. 15, * Carfoscissi, ? Diosc. iv. 75, δορύκνιον, Kparevas ἁλικάκαβον ἢ καλέαν καλεῖ, 5 κάκκαβος, Venus's kettle. 8. See post, * S/ruis, i. cardus albus. cxxxvii, * Carme, i. rasure panni! ib. c. clxi, *Ciiarium, i. rasura panni. 9 vvuoaía, Diosc. iii. 138. 9. Matth. Silv. c. See post, * Pirium, Matth. Silv. c. dIxxxvii, * Pirinum alias catinum, i. rasura Cilcarium is τιλτάριον (fr. τίλλωλ) : cf. Reinesius, Var. Lect. p. 397 ; carria must be a corruption of carfia, the modern French charpi, lint: while pirivm probably is πυρεῖον in the sense of /inder. corruption of quercula. See ante, Camedreos. Dandelion, called also Priests crown. P. 7343: 14. χαμέλαια, Diosc. iv. 169. the Fr. chévrefeuille: cf. Ger. Geissblatt. cf. E. P. N. p. το, *Cafparis, p is Wudubend.? majus, i. caprifolium." 19 Diosc. iv. 163, πιτύουσα, οἱ δὲ κλῆμα. 12 A. 18. Bart. p. 16, * Caput monachi, dens leonis idem.' Ἢ κυπαρισσίας, Diosc. iv. 162. Its Italian name is capo di monaco, acc. to Fuchs, H. S. 15 θυμέλαια, Diosc. iv. 170. 16 Whence I suspect that κάππαρις lurks behind cafrifolium : " Bart. p. 32, * Oculus licii, i. volubile, Gerarde, p. 1333, of box-thorne, *the juice is properly called Astor , . the Apothecaries know it not who instead thereof do use amisse the juice of the fruit of wood-binde.' πὶ περικλύμενον, Diosc. iv. 14. 10. Fuchs, H. S. p. 710, says it is called Sylvee Mater by Scribonius Largus, (about A.D. 43.) Bart. p. 29, * Mater silvarum, i. caprifolium.' idem sunt.' ? Dart. p. 43, * Volubilis, caprifolium, mater silvarum, oculus licii 30 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Capitellum !, lexiua deponens capillos simphonita?, [dens cabellinus? capitis idem. idem]. gall. canele?? uel sinphonie, Capres? uel eapios, stercus, eapnus angl. henbane ! uel hennedwole". idem. Canabion ? est medianus cortex sam- 15 5 Capud leonis florem habet indum buci ut in Alex. in tractatu podagre. formatum ad modum capitis leonis. | Cazei pontici'*, i. daucus creticus, [ace. ] Canabaria ? similis est in foliis canabo. wilde scirwit. Canusela 'similis est polio montano sed | CarenumP,i.uinumcoctumin medicinis. non habet tam grossa folia nec tam | Carui agreste/^, cumnella, ameos "", 20 10 beneredolet. Foliis et flore utimur. cordumeon ? uel cordumeni idem. Caniculata^, iusquiamus 5, cassilago ", | Careon", nux idem. Indeleptecarion? 3. caprinus. 5. caput. 8. camisella. 10. floribus. 12. simphoniaca. 13. quenille uel syphoine. I4. hennebane. I5. medius. 16. pedagre. I7. carei. 18. wylde- schirewyt. 20. ciminella. 21. cordumenon. 22. leptecareon. ! Sim. Jan. “ Capitellum vocatur aqua saponariorum, lixivium est quo fit sapo, aqua prima, gutta prima a quibusdam dicitur, Matth. Silv. c. cxxxiv, *Cafitellum aqua saponariorum, i. lixivium, ex quo fit sapo, dictum gutta prima, aqua prima. Dart. p. 14, * Capitellum, lexiva fortis. Renzi, Coll. Salernit. iii. p. 282, * Capitellum, lexivia, prima gutta, saponi (var. saponarii) idem. Reinesius, Var. Lect. p. 553. ? κόπρος, cf. Bart. p. 20, * Erascofos, i. caprarum fimus. cf. Diosc. ii. 98. App. * Corpus, i. stercus vel fimus." * App. “ Cacaparia similis est canapis foliis) ^ Perhaps &ávvafis ἀγρία, of which Diosc.iii. 156 says, rà δὲ φύλλα ὅμοια τῇ ἡμέρῳ. * Perhaps χαμαίζηλον. — Plin. Hist. Nat. xxvii. 10, *Gnaphalion alii cham:zezelon vocant. * Macer, * Jusquiamum Grzci quam nostri caniculatam Dicunt." * ὑὸς κύαμος, Diosc. iv. 69. 7Elian, Var. Hist. i. 7, says that the wild-boar is paralysed by eating henbane, but finds an antidote in the shape of crabs. 1 Bart. p. 14, * Cassilago, i. semen jusquiami. Canicularis idem. $ Bart. p. 40, * Simphoniaca, i. iusquiamus. ^ App. * Symphonica, iusquiamus, canicularis, latrecula (i.e. laterculum or alterculum) idem est. E.P.N. p. r'Sinphoniaca, p is hemne belle) ib. p. 31, * Symphoniaca, beolone.' Apuleius, de Virt. Herb. c. iv, * alii symphoniacam, alii calicularem appellant, alii dentariam. Perhaps συμφωνισκή. Gerarde, p. 353, * the flowers are bell-fashion.' * Diosc. iv. 69, Ῥωμαῖοι ivoáva, δένταρια. ? E. P, N. p. 47, " Jusquiamus, chenille, hennebone.' τ Compare the French Aanebane, the last part of which has been thought to be related to our beaz and the Ger. BoÀae: but compare cow-bane, flea-bane, dog's-bane, wolf 's-bane. 1? Cf. the Gothic dwals, and Ger. toll. Hence also the name Dwale for Atropa Belladonna. 13 App. *Sambuci medianus cortex vocatur, et quandoque cortice et radice utimur.' 1. App. 'Carei pontici. i. dauci? Apparently a confusion of carota with κάρυα ποντικά, Diosc. i. 179. But see also «pos, id. iii. 59. 5 Dart. p. 14, * Carenum est uinum dulce App. * Carenum est uinum coctum, Palladius xi. 18, * Defrutum carzenum et sapa uno genere conficiuntur e musto. * Nicol. Alex. Antidotum Adriani praebere ἰσχιαδικοῖς καὶ νεφριτικοῖς μετὰ kapotvov jubet... putatur esse vox Lat. (Steph. Thes.) '* kápos, Diosc. iii. 59. " ἄμμι, Diosc. iii. 63. !* Dart, p. 16, * Cordumei, i. carui agrestis." An Arabic distortion of a Greek word, see post, Cordumen. 19 kápvov. εὐ DLOSC. 21705 rà δὲ ποντικὰ à ἔνιοι λεπτοκάρυα καλοῦσιν, i.e, hazel-nuts. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 31 i. nux minuta s. auellana, et diaca- | Cachos" interpretatur malum, chimis?? reon! ut in Alexandro de squi- i. humor, inde cacochimiam! i. ma- nantiis. Item careon mirifica ?, i. lorum humorum habundancia, et nux muscata. cachosis?, i. mala habitudo, et 2o 5 Careos uel earui? semen est simile cacexeaP? idem, et cachochismati- aniso. gall. et anglice carui *. cus i. plenus malis humoribus. Cariota ?, pastinaca agrestis idem. Calamus est radix cuiusdam fruticis et Carena basilliea 5, i. nux alexandrina, calamo assimulatur. quam multi persicam dicunt, mau- | Calamiten'', tymbra, serpillum, pule- 25 IO seam prouocat, uenenis est con- gium agreste z7ez. Ejus species traria si commesta fuerit. sunt tres, s. siluestris cum foliis Carex írutex est similis sparto*, et ozimo similibus a/gue subalbidis et spartus similiter frutex est. ramis geniculatis uel azgu/oszs cum Caerei? uel eroeeos uel eanereos flore purpureo, gallice puliol, ace. 3o I5 uel earpoeareos, semen ferule brotheruurt, secunda species est idem. pul[!]Jegium agreste que dicitur ne- I. dyacareon. 3. miristica. — 6. caruy. 9. nauseam. 18. cacochima. I9. habun- dantia. 20. cachoecis. 21. chatexia. 25. pullogium. 27. siluestre. 30. pulyol. 31. brotherwort. 32. quod. 1 διὰ καρύων, Alex. Trall. (ed. Puschmann ii. 131). Cf. also Cass. Felix, c. 35. zsBart: p. 32, Nux mirifiea; nux muscata idem. ^| App. 'ANux myristica uel caris myristicus, i. nux muscata. Perhaps &ápvov μυριστικόν or μυρεψικόν, cf. Diosc. iv. 157. Nux muscata is the * kápos, Diosc. iii. 59. * Bart. p. 15, * Careos, i. carui ; whence our carroway. 5 Diosc. iii. 52, σταφυλῖνος ἄγριος... Ῥωμαῖοι καρόταμ, οἱ δὲ παστινάκα. 5 Diosc. i. 178, κάρυα βασιλικὰ ἃ ἔνιοι περσικὰ καλοῦσιν ... χρήσιμα δὲ βιβρωσκόμενα πρὸς ἐμέτους νήστει καὶ θανασίμων φαρμάκων ἐστὶν ἀντιφάρμακα προβρωθέντα. | App. * Cariobasicon, i. auellana." 7 Spartum, Plin. Hist. Nat. xix. 2. "The esfarto. * káxpv, Diosc. iii. 79. App. ' Ckareos, i. semen ferule.' ib. * Carrios, id est rosmarinus, uel semen ferulze^ 9? κακός. 10 χυμός. τ κακοχυμία, Galen, ed. Kühn, vol. x. p. 891. cf. also Cass. Felix, c. 26. Sim. Jan. * Cachochimia g. plenitudo malorum humorum, a cacon quod est malum et chimus humor. Kakochimon exponitur in lib. de doctrina greca malis humoribus laborans corpus.' 7 κάκωσις. B καχεξία, see Cass. Felix, c. 32. 14. Diosc. iii. 37, καλαμίνθη ἡ μέν τις ὑρεινοτέρα ἐστίν" ἔχει δὲ φύλλα ὅμοια ὠκίμῳ, ὑπόλευκα, κλωνία δὲ καὶ κάρφη γεγωνιωμένα, ἄνθος πορφυροῦν" ἡ δέ τις γλήχωνι ἔοικε nutmeg. μείζων δέ: ὅθεν τινὲς ἀγρίαν αὐτὴν γλήχωνα ἐκάλεσαν" ταύτην Ῥωμαῖοι vemérav: ἡ δὲ τρίτη ἔοικεν ἡδυόσμῳ ἀγρίῳ, ἐπιμηκεστέρα τοῖς φύλλοις, καύλῳ καὶ κλάδῳ μείζων τῶν προειρημένων καὶ ἧττον ἐνεργής. Sim. Jan. * Ejus species tres sunt, est enim silvestris cum foliis ozimo similibus atque subalbidis et ramis geniculatis et angulosis cum flore purpureo ... secunda species appellatur agreste pulegium . . . tertia species est similis ediosmo agresti i. mente, cum foliis oblongis cum virga et rami maiores sunt, sed virtutes inferiores, &c. 15 Bart. p. 35, * Pulegium montanum, an. brotherwort, E. P. N. p. 32, ' Pollegia, brober-wyrt, hzel-wyrt, dweorges drostle.'" 32 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. pita, tercia [species] est ediosmo similis agresti cum foliis oblongis, cuius uirga et rami maiores sunt sed uirtute inferiores. ; Calamus aromatieus! nascitur in Judea et est optimus colore risus? cum nodis spissis. Caleantum/, dragantum?, floresis?, ui- triolum? idem. [Respice in attra- το " mentum.] Callis', i. duricies manuum, eallis uia stricta. * Arduus et strictus est ad celestia callis." [ Carpocarios 5, respice in catrei. 15 Caleeeumenon? uel ealehiteos, es ustum idem]. 2. simile. 5. aromatus. uel calthiteos es ustus idem. 17. ad uulnera. incisiones. 6. indya. 6. ruphus. 1I. add calsamus, ciclamen malum terre idem, an. dilnote. Calx exstineta est uulnera et ad in- nisiones ualet. [Respice in al- besten? ] Cassilago!!, respice in caniculata. 20 Calecheceos, ealeecumenon, es ustum idem. Cachalepton?", respice in hemoto- calles. Cardo" respice in labrum ueneris et 25 in matrana. Cardo panis, secacul^, yringus'" idem. Carica, i. ficus sicca. Citonon", respice in seridis. Carobia "5, respice in siliqua. 3o Canibapirum", sulphur uiuum. Crisitis^?, respice in spuma argenti. 8. uitreolum. Add calcutomenon ! Diosc. i. 17, κάλαμος ἀρωματικὸς φύεται μὲν ἐν Ἰνδίᾳ, ἔστι δὲ αὐτὸς κάλλιστος Ó κιῤῥὸς πυκνο- ? Rufus. γόνατος. uitreolum." 3 χάλκανθον, Diosc. v. 114. Bart. p. 14, * Calcantum, i. App. * Chalcanthum, i. uitriolum.' ib. *Chalcanthm, uitreolum, tragacanthum idem est. * Dart. p. 18, * Dragantum, i. uitreolum, calcantum idem." 5 Flos zris, a translation of xáAxav6ov ; cf. Bart. p. 21, * Flos eris, i. cuperosa,' i.e. copperas. App. * Eristo, i. chalcanthum. or callus. de Garlandia, but not identical with it. 9 χαλκῖτις κεκαυμένη, Diosc. v. 115. App. * Chalcecaumenon uel casticum, i. es ustum.' $ Bart. p. 43, * Vitreolum viride, i. coperosa, calcantum idem." The hexameter is from some metrical collection of Eguivoca similar to that of John " Callum * App. 'Carpotarios, id est semen ferulze" Bart. p. 14, * Calcucecumenon, i. es ustum. | Calciton idem. ib. * Calciteos, squamma ferri." 10. * Caicitem, i. flos calcis; where there seems to be a reference to the ἄνθος χαλκοῦ of Hippocrates (Kühn, vol. xxii. p. 756). τ ΒΘ Ὁ. ἢ: 7? Corrupted apparently 127. Matrona. vel yringi secundum quosdam." sicca, App. 'Carica, i. ficcus siccee." tree or St. John's Bread (Gerarde, p. 1429). 15 ἠρύγγιον, Diosc. iii. 21. capi at :* i.e. centum capita, Plin. Hist. Nat. xxii. 8. It is the κεράτιον of Diosc. i. 158. ᾿ς Dart. p. 14, * Cassi'ago, i. semen jusquiami.' from ἡμεροκατάλλακτος ἃ name of ἡμεροκαλλίς, in Diosc. iii. ?? Diosc. iii. rr, δίψακος . . Ῥωμαῖοι λάβρουμ Bévepis, οἱ δὲ κάρδουμ Bévepis. ** App. *Secacul, i. eryngium. See post, Bart. p. 38, *Setacul sigillum Sancte Marize App. * Eryngium, 1. centum 15 Bart. p. 14, * Carica est ficus 1$ 'The carob 1S Πηῖς κιχώριον, Diosc. ii. 159. strange distortion represents the θεῖον ἄπυρον of Diosc. v. 123; See App. Fubapiron, Girapiron and Tibaiarum. ? χρυσῖτις. Jart. p. 40, * Spuma argenti est litargirum.' A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 33 Caulieulus agrestis, respice in scu- mortua, pauxillum uite sezszs quasz reium!, retinencua. Cathium/, respice in agrielia. Capnos!,, fumaria idem. Similis esto Caulis non transplantatus, brasica coriandro sed mollis et alba et 5 idem. ezmérosa, florem habens purpu- Cardebanis?, respice in yryngi. reum. Cardo fullonum'!, tribulus idem. Cappara", kynosbiton, caprion idem. Cassia, xilea? idem.] Frutex est spinosa et sparsa super 25 Classa? genus estlapidis. [Respice in terram. 1o bernix.] Capsia'* herba est uel radix nobis ig- Camphora' est herba similis nostre nota ut in ViaticoP. Alii dicunt camphere sed magis est aromatica. quod est radix centaurie. Canna? est sicer triticum ascendens | Capparus" uel capparis frutex crescit 3o et folia similia tritico. in saxis et est similis edere terrestri 15 Cantabrum? i. furfur tritici. ance. in foliis sed habet folia rotundiora wren. et pinguiora et aliquantulum ob- Canerena"? dicuntur uulnera nondum longa. [Phillis idem.] I3. estsicut. τό. bren. 21. coruandro. 24. kynosbyton. 25. aspera. 29. centauree. 30. frutex est, 31. terestri. 34. add radicibus utimur. ! See post, Sturcium. ? κότινον, Diosc. i. 136. Sim. Jan. * Cathin seu cathinon secundum Dya. ca. de agrilea, quidam oleastrum vocant. * See ante, Cardo panis * Carduus fullonum, or fullers' teasle is a different plant from the τρίβολος of Diosc. iv. 15. 5 ξυλίνη. ΟΕ Bart. p. 14, * Cassia quando simpliciter lignea intelligitur ib. p. 44, * XiJocassia, i. cassia lignea." $ Glaze. Bart. p. 16, * Classa vel glassa, i. vernix vel bernix, viz. gummi iuniperi." " Platearius, circ. inst. * Hec autem herba multum est similis nostre camphorate, sed magis est aromatica." 8. Sim. Jan. * Canna Dya. est sicut triticum ascendens et folia similia tritico habens semina sibi desuper duo iuncta &c. Apparently from Diosc. ii. 116, where the old text was βρῶμος káXapós ἐστι πυροῖς ὅμοιος kal τοῖς φύλλοις (sce Sprengel's note), ? Platearius, circ. inst. * Est autem cantabrum idem quod furfur tritici? Bart. p. 14, * Cantabrum, i. furfur, quando simpliciter triticinum. App. “ Cantabrum, i.furfur, Bran. Probably of Celtic origin. ? Gangrene. γάγγραινα, Galen (Kühn, vol. xi. p. 135). H Diosc. iv. 108, καπνὸς Borávióv ἐστι θαμνοειδές, κορίῳ ἐοικός, τρυφερὸν πάνυ rà δὲ φύλλα Aevkórepa kal τεφρόειδη, πολλὰ πανταχόθεν᾽ ἄνθος πορφυροῦν. Sim. Jan. ' Capnos .. . coriandro similis vel corio herbe sed mollis et alba et cinerosa et multum florem habens purpureum. ^ Fumitory. 1? Diosc. ii. 204, κάππαρις θάμνος στὶν ἀκαν θώδης, ἐπὶ γῆς - γυροειδῶς ἐστρωμένος. E.P.N. p. 10, * Capparis, p is wudubend.' p. 60, * Hec caferis, i. herba frutex spinosus. Caper. 18 Diosc, li. 204, οἱ δὲ κυνόσβατος. ^ See Tapsia. 15 * Breviarium Constantini dictum Viaticum,' printed with Rasis, 89, Lyons, 1510. 5 Dart. p. 14, " Capparis frutex est crescens in. saxis et est similis ederze terrestri in foliis." F Ly. 2] 34 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Capsellula!, herba sanguinaria?, [radi- cibus utimur], bursa pastoris idem. Florem facit album. Gallice burse à pastur, ace. pursewurt. sCardo benedietus?, carduncellus*, [cressiones], senecio idem, sene- chion 5, ant. gowndeswilie*. [Respice in labrum ueneris et in senecio. ] 10 Carpobalsamum '", id est semen bal- sami. Caropos mirice?, fructus geneste idem. Cardamen?/, i. semen narstucii. 3. bourse a pastour. 17. cardomomi. semen; per x. annos potest seruari. 4. perswort. ! App. 'Dafellula. i. sanguinaria, florem facit album." ? Bart. p. 38, * Sanguinaria, bursa pastoris idem." is unfortredde.' . (Polygonum aviculare). It. cardoncello. 5 Fr. senecon. cenesuns, grundeswilie.' 6. senechon. 18. cynopodicon. add, cardimomum est succus cuiusdam arboris uel potius 20. saba. ib. p. 5, * Senecio, p is Grundes wylige. Cardamus agrestis ? nascitur in locis r5 aquosis, folia eius assimulantur foliis cardomami sed sunt maiora. Carnopodion uel sinopodion !, pes ceruinus idem. — 77eréa esf. Crassula maior", faba siluestris idem, 20 subalba est et spissa habet folia. Gallice orme?5, anglice alfuurt!*, Crassula minor similis est ei sed multo minor, crescit [super] lapi- dem et uomitum prouocat, ante. 25 tecesorite, Respice in uermicu- laris minor. [Cardomomum fructus est cuiusdam 7. gowndeswyle. IO. i. semen. 22. orpyne. 26. tecesdirte. So called from its little pods. E. P. N. p. 32, ! Pilogonus et sanguinaria, oet There seems to be a confusion between Shepherd's Purse and Knot-grass * Bart. p. 14, * Carduus benedictus, i. senecion." Ξ ΘΕ the E. P. N. p. 46, ' Jregerontis, Prof. Skeat derives groundsel 5 Groundsel. from A.S. grund, ground, and swelgan, to swallow, and makes it mean *the ground-swallower.' Fuchs, however (H. S. p. 321), gives the name Grindtkraut, and the associations of the plant seem rather to point in the direction of grau and greis; cf. Ger. Bald-greise and Greiskraut for Erigeron (Grassmann p. 129). : samum, i. fructus balsami.' μυρίκης, Diosc. i. 116. semen croci ortensis.' καρπὸς BaXcápov, Diosc. i. 18. Bart. p. 14, * Carpobal- App. * Carpobalsamum, id est semen balsami-" S ? Bart. p. 14, * Cadamus, i. nasturcium. κάρδαμον, Diosc. ii. 184. καρπὸς ib. p. 13, * Cartamum, i. 1? 'The description resembles Diosc. ii. 205, ἴβηρις, ἤτοι καρδαμαντική, ἔχει τὰ φύλλα παρόμοια καρδάμῳ ἐν ἔαρι εὐθαλέστερα... φύεται δὲ ἐν ἀγεωργήτοιϑ τύποις. aurum ualet, an orpin.' 1! See post, Cinopedicon. App. *Crassula maior, id est faba siluestris.' 12 Bart. p. 17, * Crassula major, Fuchs, H. S. p. 875, "“τηλέφιον ἢ ἀείζωον ἄγριον Graecis, Telephium et Illecebra Latinis, officinis et vulgo crassula major, alias minor appellatur. form of Aalswyrt, from its usg in king's evil. and the king's evill if it be laid unto them: an, stancroppe.' 7 Orpine. See ante, Barba iouis. App. * Crassula minor similis est ei, sed multo minor. A Perhaps a Gerarde, p. 518. «It wasteth away hard kernels, 15. Bart. p. 17, * Crassula minor, vermicularis, 15 Read féte de εοτιγὶς (cf. Nemnich, s. v. Sedum album), see post, * Vermicularis maior, tetroselion idem. g. tatesoriz, ang. andrede uel musedode.' cuiusdam arboris vel potius semen . 1 PJatearius, circ. inst. Est autem fructus εν per decem annos potest servari." 5 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 35 arboris uel pocius semen, per x. , Catapucia' semen est spurge maioris. 15 annos potest seruari.] [Respice in elacterium, et in lac- Crama matris! siue crania matris, terides, et in titimallus. | i. uinum herbatum siue nectar, ut | Cathanance? folia habet minuta si- in Alexandro. milia coriandro. Castamiora similis est castanole? sed | Cathima? est uena terre de qua elicitur tam [bene redolet. aurum uel argentum. Castoreum? testiculus cuiusdam ani-] | Catharaeta'? morbus est oculi, et inter- malis quod castor appellatur. pretatur fluxus, quia fit de fluxu. 10 Cassia fistula', fructus est cuiusdam | Cassilago', iusquiamus idem. arboris. Cardus assininus" | respice in ca- Cassa linguea? cortex est cuiusdam | Cardus uarius"? j melionta nigra. fructus nascentis iuxta confinia Ba- | Cardus coagulatus'5, respice in ca- bilonis. [Respice in oxilacassia".] melionta alba. 3. crama cramatis siue croma cromatis. 6. castaneole sed non tam. 12. cassea, 1:3. fruticis, I5. cathapucia, 1 κρᾶμα, κράματος. ? App. “(Οαβέαγιεοϊα, species est, in India oritur. * ὄρχεις κάστορος ὀνομάζουσι καστόριον, Galen (Kühn, vol. xii. p. 337). Platearius, circ. inst. * Est autem testiculus cuiusdam animalis quod castor appellatur) Bart. p. 14, * Castor animal est, i. bever.' ib. p. 42, * Testiculi ueneris (i.e. beueris) i. castoreum. App. * Castoreum, i. testiculus boueris.' . * Bart. p. 14, * Cassia firenga (i. e. σύριγγα), i. cassia fistula ^ App. *Cassía syringa, i. cassia ἤξει" ΘΠ DDIOSCAA R2. 5 Cassia lignea. Platearius, circ. inst. *Est autem cassia lignea cortex cuiusdam arboris vel fruticis nascentis juxta confinia Babilonie. 9 'That is £vAokacía. 7 Bart. p. 14; * Ca£hapucia, semen spurgie.' καταπότια, cf. Diosc. iv. 162, ὅθεν δεῖ καταπότια περιπλάττειν πηρῷ. $ Sim. Jan. * Catanance folia habet minuta similia coriandro aut caronopodio, &c. Diosc. iv. 132, κατανάγκη. . . ἔχει φύλλα μακρὰ ds kopavómoOos. ? καδμεία, Diosc. v. 84. Bart. p. 14, * Cathima est minera de qua elicitur aurum vel argentum. App. * Cazhinabotko, id est metallum uel cuprum. 1 garappárrgs, Cataract. Ἢ Bart. p. 14, *Cassilago, 1, semen jusquiami' App. * Jusquiamus, casilago, simphoriaca, verutaria, canicularis idem est." 2 DIGSG HEIÉ, δίψακος . . . οἱ δὲ χαμαιλέων, oi δὲ ὀνοκάρδιον. 18. Diosc. iii. 8, χαμαιλέων λευκὸς... Ῥωμαῖοι κάρδους οὐαρίνους . . . ἀποκτείνει καὶ κύνας καὶ ὗς καὶ μύας. — Fuchs, Η, S. p. 963, * χαμαιλέων λευκὸς Graecis, chamxleon albus, carduus suarius et varius Latinis, officinis εἰ barbaris cardopatium appellatur, quod nomen haud dubie corruptum est,..Suarius autem carduus dictus est, quod sues, si in polenta exhibeatur, perimat, ob quam etiam causam Eberwurz Germanis nuncupatam puto. Apuleius, de Virt. Herb. c. 110, * Latinis carduus varia, carduus lactea, carduus nigra. ΤΊ is the Carline Thistle. 1* App. * Chamaleonta alba, et cardus coagula idem est, foliis utimur. ib. *Berec uel beseon, i. fox cardi unde coagulatur lac. cf. Diosc. iv. 187, «víkos . πήσσει δὲ kal γάλα ὁ χύλος τοῦ σπέρματος. F2 t2 t2 o $5 IO 36 : A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Caprion !, respice in cappara. Cinopodion, respice in carnopodion. Cauda porcina?,respiceingranumsolis. | Ceruaria / respice in elefo- Carduncellus?, respice in cardo bene- | Cerui ocellus boscos. dictus. ] Celtica", fascigallicum. Celidonia', i. herba petiginaria? et | Centifolium, respice in millifolium. glaucia*. gall. et angl. celidoyne*. Cestros? uel cestrum uel eestroni- 25 Celidonia agrestis?^, memita?, glau- dum, i. betonica. Respice. cium uel glaucus [ajgrestis idem. | Cersula", respice in camedrios et ca- Et est alia celidonia viz. domestica mepiteos. ] celidonia, lac emittit croceum"*. | Celidonia minor?, quam multi taurion gall. celydoine. uel piron agreste dicunt, herba est 3o Celidonia indieg radicem habet citri- minutas uirgas Za£ezs et folia simi- nam. lia edere sed obrotunda et minora Celidonia maior!', quam multi glau- et pinguia et mollia, nascitur in ciam appellant, uirmam habet unius locis aquosis et in pratis. cubiti longam, teneria [est] et | Cedrus!* harbor unde fit pix cedrina 35 tenuis tanquam /ezugrec, florem que est parua atque spinosa. habet auresum. Cepa'" uel uirtutem habet insisiuam. [Cepula marina, bulbum respice. gall. et angl. eyngnon*. 3. add Cauda pulli, crescit in aquis, angl. paddepipe. Cauda equina, cauda caballina idem, ang. Schauegres. 5. uelglaucia. 11. celedoigne. 12. celydoygne. 14. glaucium, 16, tenera. 18. aurosum. 37. uel cepe. X incisiuam. 38. oynoun. 1 Perhaps κάπριον. ? Dart. p. 14, * Cauda forcina, i, milium solis, gromil idem, Cf. the name Pig-tail (Oxfordshire) for Lithospermum. 3. Sim. Jan. * Carduncellus in Antidotario universali in unguento Martiaton.' * App. ' Chelidonia, i. herba petiginaria, uel glantia.' 5 Perhaps impetiginaria which represents the English name "Tetterwort (Gerarde, p. 1070). $ Bart. p. 23, " Glaucia, i. celidonia.' * E. P. N. p. 59, * Hec celidonia, celydoun." 5 Bart. p. 15, Celidonia agrestis, memithe idem; ? Matth. Silv. c. dxxxix, * Memitan, Memiten, i. memithe, et est planta frigide nature, ex cujus succo fluunt sief memithe qui vocantur in libris de greco translatis glutium in quo et apud Dias. capitulo de glaucio.' ? Diosc. ii. 211, XvAós δὲ κροκώὠδης. 4 Diosc.ii. 211, χελιδόνιον μέγα... οἱ δὲ γλαύκιος. . . . καυλὸν ἀνίησι πηχυαῖον. ? Matth. Silv. c. cclvi, * Fassis gallicus, i. spica celtica j—sic vocatur eo quod a Gallia in fasciculis defertur See App.'Celtica, sialiola.' ib. * Fassigallicus, id est elisfagus uel saluim.' 15 gégTpov, Diosc. iv. 1. App. " Ceston, i. betonica.? ^ Quercula, 15 Diosc, ii. 212, χελιδόνιον τὸ μικρόν, oí δὲ πυρὸν ἄγριον ἐκάλεσαν, Boráviov ἐστὶν ἐκ μόσχων ἀνηρτημένον ... φύλλοις κισσοειδέσι, περιφερεστέροις δὲ μᾶλλον καὶ μικροτέροις καὶ τρυφερωτέροις καὶ ὑπολιπάροις περιεχόμενον . . . φύεται δὲ παρ᾽ ὕδασι καὶ τέλμασιν. 16 Diosc. i. I05, κέδρος δένδρον ἐστὶ μέγα, ἐξ οὗ ἡ λεγομένη κεδρία συνάγεται. E. P. N. p. 20, * Cedrus, ceder-beam. cedría, his 5:6 ρ.᾽ 11 Platearius, circ. inst. * Cepe uirtutem habet incisiuam.' 18. Onion, E.P. N. p. 43, ' Cefa, oingnun, kue-lek,' ib. p. 24, " Ungio (i.c. unio), yne-leac! ib. p. 13, * Cefe, ennelec;' 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 44 Cerusa!, i. album plumbum uel flos cache stomachus est et uentris !5 plumbi siue gerse? appellatur. fluü, i. solutorium. [ Respice in prosmeticum?.] Centaurea minor?, quam multi limp- [Cauda pulli crescit in aquis. angl. nesiam"* dicunt, fel terre'* idem, 5 padpipe?*. unum habet stipitem erectum, in Cauda equina, cauda caballina idem campis crescit, florem?? habet in- 2o est. angl. schauegres*. Respice dum ad rubedinem declinantem, in hircina.] coniungit folia iuxta stipitem!* et Celia, i. ceruisia calefacta. sunt minuta et oblonga sicut ruta. 10 Cenapium ", gall. ceneue?, angl. war- [ Respice in ysion".] ich?, uel mostard. Centaurea maior", quam multi mar- 25 Celsus", morus maior idem. tam uel gencianam dicunt idem, Celsa" quam multi sicaminum dicunt florem habet croceum. uel mora, arbor est cuius fructus ' Centum", hermodactilis, affodillus IO. walrich. 15. cachostomacus. uentrifluxum. I7. This and the next are reversed. 21. deklinantem. 25. nartan. 28. centum capita. ! Bart. p. 15, *Cerusa, plumbum album. Platearius, circ. inst. * Cerusa, flos plumbi, siue gersa alio nomine appellatur." ? Bart. p. 22, * Gersa est quoddam album quod fit de radice brionie, cucumeris agrestis et similium.' ib. p. 24, *Zersa, autem proprie fit de iaro et serpentaria, cerusa vero de plumbo. Cath. Anglicum (E. E. Text Soc. 1881) * Blek, attramen, attramentum, gersa, blacta:'— with a note just before it * Gerso—fucare faciem' from the Medulla Grammatica. See post, Gersa, 3 ψιμύθιον, Diosc. v. 103. 1 Paddock- pipe or Toad-pipe, a name for Horsetail, Equisetum: cf. Wright, Prov. Dict. Toad-pipes; and see ante, Doletus. * Gerarde, p. 1116, *in English Horse-taile, Shave-grasse." * Orosius, v. 7, *Succo tritici per artem confecto, quem succum a calefaciendo celiam vocant. Plin. Hist. Nat. xxii. 25, ad fin. Florus, ii. 18. See Du Cange, in voc. 1 σίνηπι, Diosc. ii. 183. * Fr. sénevé. ? E. P. N. p. 5r, * Hoc sinapium, warkecok.' ? App. Celsus, i. morus." E. P. N. p. 45, * Celsi, murer, mur-berien, whence our word mulberry. ^ Gerarde, p. 1508, * in shops morus celsi. * Matth. Silv. c. cxlvii, * Ce/sa, i. nora celsi App. * Celsa, i. mora domestica. Diosc. i. 180, μορέα ἢ cvkajuvéa δένδρον ἐστὶ γνώριμον, ἧς ὁ καρπὸς λυτικὸς κοιλίας, εὔφθαρτος, κακοστόμαχος. 12 Diosc. iii, 7, κενταύριον τὸ μικρὸν καὶ λεπτὸν ὅ τινες λιμνήσιον καλοῦσιν, ἐπειδὴ ἐνίκμους φιλεῖ τόπους. 15 Which seems to be truncated into * Nesia, i. centaurea) App. A Dart. p. I5, * Centaurea major, [6] terre idem. E. P. N. p. 37, * Fel terre, uel centauria eorB-gealle? App.* Fel terre, febrifuga, i. centaurea minor. 55 Diosc. lii. 7, ἄνθη ἐν TQ φοινικῷ ὑποπόρφυρα, . . . φύλλα μικρὰ ὑπομήκη ὥσπερ πηγάνου. 16 App. *Centaurea major contingit folia juxta stipitem." 1 See post, Ision. 185. pose. ΤῈ 6, κενταύριον μέγα, οἱ δὲ νάρκην καλοῦσι. Matth. Silv. c. cxlix, Diosc. ca. centaurea secundum translationem nostram, *Centaurea major quam multi narcam alias narcen aut gentianam dicunt, &c." 1? Centum capita, Plin. Hist. Nat. xxii. 8. Bart. p. 15, * Centum capita, affodillus idem, an. clansing gresse., Cf. Brit. Mus. Add. MSS. 15236, where clansing gras is given as a name for spurge. 38 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, idem. Similis est amarusce, no- dulos habet superius. Centinodium!, populus uel popluus, longam habet hastam et gracilem 5 et folia longa. angl swynegrece* uel cattesgres. [Respice in lingua passeris et in poligonia.] Centineruia, quinqueneruium, plan- tago minor idem. gall la[u]n- IO cele?, ance, ribuurt*. Centoniea?, secundum quosdam ab- scincium ponticum idem. Splani- ter interficit uermes in uentre. gall. centonicle. 15 Centrum galli^, uel centum grana, gallitricum, gallicresta, caride", nux 3. ppulus uel populeus, — 5. swynesgresch. ! Marcellus Empiricus, c. 31, * Plantaginis folia et radices et herbam centinodiam.? 15, * Centinodium longam habet hastam equalem et stricta folia et longa." »»c€ p. 676, centinodia is the πολύγονον ἄῤῥεν of Diosc. iv. 4. 6. catesgres. muscata, oculus Christi? idem, nomine uulgari dicitur herba ca- ncri?. | Cerfolium", gallice cerfoil!"", ace. che- 2o retelle 12. [Cestrus ", respice in gladiosum. Centum grana, respice in centrum- galli. Celena'", respice in cicuta. 25 respice in milium solis et in peuce- danum. Chimolea/, est terra inuenta sub mola fabri ut uidetur per Rogerum" 39 capitulo de inflacione testiculorum. Respice in thisterile?". Cauda pecorina, | Cauda porcina, IO. rybwert. I2. specialiter. Bart. p. Acc. to Fuchs, H. S, ? Gerarde, p. 565, * in shops centumnoda and corrigiola,—in English, Knot-grasse, and Swines-grasse; in the North, Bird's- tongue.' * Fr. lancéolé. quidam dicunt quod est absinthium ponticum.' * Bart. p. 15, * Centrum galli, gallitricum, oculus Christi idem." galli, gallitricum, gallichista, i. gerebotanum.,* Gerarde, p. 770, *Clarie is called of the Apothecaries, Gallitricum ; it is likewise . . in French Oruale.' 8. Gerarde, p. 772, * Wilde Clarie is called after the cancri. named Oruala: ... of others, . seems to be an intruding gloss. Latine name Oculus Christi, of his effect in helping the diseases of the eies.' * Ribwort Plantain. .. Centrum Galli. 5 Bart. p. 15, * Centonica Centonica is from Xavróviov, Diosc. iii. 25. Matth. Silv. c. cli, * Ceztrum Matth. Silv. c. cli, * Centum. grana est herba " Caride nux muscata, 9. Gerarde, P- 336, of TTornesole, *the Grecians call it Heliotropium ... of Ruellius, Herba Cancri...some think it to be Herba Clytize into which the Poets feign Clytia to be metamorphosed, whence one hath these verses, Herba velut Clytize semper petit obvia solem, Sic pia mens Christum, quo prece spectet habet." cf. Plin. xix. 54. 1! Fr, cerfeuil. cerfelle.' ib. p. 44, * Cerfolium, cerfoil, villen.' cliv, * Cestris i. gladiolus. Diosc. v. 175, a sort of fuller's earth. Rogerii et Rolandi (ed. Daremberg, Naples and Paris, 1854), p. 111. i. chimolea, quedam terra, an. cley.' Matth. Silv. c. cli, * Centum grana est herba cancri. Bart. p. 15, * Cerfolium, i. villes.' lii. 151, λογχῖτις, οἱ δὲ κέστρον ἢ Μηδοῦσα; acc. to Sprengel Serapias Lingua. * Matth. Silv. c. cxlvii, * Ceena, id est οἰοαία. 1* Glossulee Quatuor Magistrorum super chirurgiam 10 χαιρέφυλλον, 15. Chervil. cf. E. P. N. p. 33, *Cerefolium, 18. Ἰθῖοβο: Matth. Silv. c. 15 γῇ κιμωλία V See post, * T'isterile, A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 39 Creta maria, respice in cretaicus. Citeranium, Ciclamum, Cicoria?, respice in elitropia et in 5 mira solis. Coniza?, Conium ἧ, Citre^, pomum citrinum. Cieutaria?, respice in gamon. το Citrat", herba est similis capillo ueneris sed habet folia longiora. ! respice in ciclamen. ! respice in cicuta. Cressiones, gallice cressouns"', ance. cressen", Cretanus ", i, creta marina, herba es/. 2o Cielamen ?* uel cielamum, siue cite- ranum, panis porcinus, malum terre? idem.angl.dilnote. [Respice in calsamus'". Cinoglossa", lingua canis idem. gall. 25 lange de chien, ave. houndes- tonge*, i iunconis triangularis idem. Ciperus", iunconis t I dem Cieer domesticum, respice in pali- Crescit in locis aquosis. Ra- uris?.] dicibus utimur. Respice in ga-3o Cressiones?, cardo benedictus", seni- langa. 15 cio idem, crescit in locis pin- | Cieuta, celena? incubus?!, coniza?? uel guibus. gall. seneschon, angl conium?, herba benedicta?* idem. growndesw lie. gal. chanele «uel chanelire ?, I4. senecio. 16. seneschoun. 17. groundeswilie. I8. cressons. 26. chen. 28. iunctus. 34. chanelerye. ! See post, Cretanus. idem. 3 κόνυζα, Diosc. iii. 126. p- 1939, gives cicutaria as a name for Chervil. 5 maAovpos, Diosc. i. 121, Cardo benedictus. τ Fr, cresson. 1: ΤῸ: 15 App. “ Cyclamen, i. malum terrc.' attorlathe.' canina. ? κιχόριον, Diosc. ii. 158. * κώνειον, Diosc. iv. 79. Bart. p. 15, *Ciclamen, panis porcinus idem, an. herthenote." Bart. p. 15, " Cicorea, i. solsequium. incuba 5 κίτρον. $ Gerarde, * Matth. Silv. c. cliv, * Cearach id est citrac.' ? "This term seems to have been misapplied to Senecio; cf. Fuchs, H. S. p. 322, * Errant toto czlo qui Senecionem Nasturtium esse garriunt.' 9 See ante, ? E. P. N. p. 43, * Nasturtium, kersuns, cressen.' 13. Matth. Silv. c. clxxxv, * Cretanus marinus quid est 1. critimon !5 κυκλάμινος, Diosc. Our Sow-bread. E. P. N. p. 73, 'Cyclaminos, eortheppel uel slite uel V App. *Cassamum, malum terrz, panis porcinus. V κυνόγλωσσον, Diosc. iv. 127. Bart. p. 15, * Cinoglossa, lingua canis idem." App. * Cynoglossa, id est lingua ib. * Cynoglossa id estlingua canis triangularis diessequi, radice utimur: from which it would appear that in the last mentioned place this gloss and the next have been run together. 15 E, P. N. p. 45, * Lingua canis, chen-lange, hundes-tunge.' Bart. p. 15, 'Ciperus, junctus triangularis.' 19. κύπειρος, Diosc. i. 4. App. *Cyperum, id est, juncus triangulatus.' ?' Apparently a name for cucurbita which has slipped out of its place from the similarity of cíkvos to cicuta, see post, Gelena. * Septiphilos, hymelic." «ον Ῥωμαῖοι ἴντουβουμ, Diosc. iii. 126. * Herba benedicta, herbe beneit, hemeluc.' hennebone. κώνειον, Diosc. iv. 79. ?! E, P. N. p. 52, * Hic tipus, homelok :* ib. p. 26, Cath. Angl. “δὴ Humlok, czeuta, Rerba benedicta, intubus.' 7 κόνυζα CT RESPON: p.46. *5 Cf, E. P. N. p. 47, " Jusquiamus, chenille, 40 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. angl hemelok! uel hornwis- fel Cieuta nigra, herba mortifera es/. ace. hornwistel. 5Ciminum ethiopicum? similis est acutelle* in folis, gith idem. [ Respice in acrimulatum.] Cuminum dulece?, anisum* idem. gall. et ace. anyse. 10 [Citranglium', respice in citromilum et in oxitromilum. Citrago?, Citrangula, Curringula, Ciminella, piper album idem. [Respice in carui agreste.] Cicer eraticus?? similis est reste boui respice in mellisa?.] - οι 8. ciminum. — anysum. I. hornwistle. arboris. g. et an. canele est cortex cuiusdam fruticis. 30. citrangulum. 31. arange. ! Hemlock. E. P. N. p. 15, hemlic: p. 28, hymelic: pp. 58, 63, humlo£. I7. craticus. in foliis et facit florem croceum et redolet ut resta bouis. Cipressus " arbor est cuius poma etfolia 2o medicine competunt [in medicinis]. Cinamomi? duo sunt genera, grossum et spissum ; grossum cortex est cuiusdam fruticis. [Respice in kufordasin. ] 25 Cinopedieon ", pes ceruinus idem. ance, hertesfet!*, Citria", mellissa idem.; anglice med- swete!? uel bonrefair?", Citromilum *, citrangllum pomum? 3o araunge? uel aconge idem. [Re- spice in arange.] Cisson", i. edera, cuius gummi dicitur opocissi?, 24. cuiusdam 29. bourfaire. 20. cypressus. 27. hertesfot. 28. citraria. Gerarde, p. 1061, «οἵ Homlocks or herb Bennet,—'in English, Hemlocke, Homlock, Kexe, and herb Benmet.? Ὁ BSPNDpi2805Gicuta; wode-pisele. | Hormwistel may perhaps recall the offensive smell of the plant. See Grassman, Pfl. namen, p. 107. Diosc. iii. 61. (Gerarde p. 1323) is a name given to Rest-harrow. * Bart. p. I5, * Citrangulum pomum, orenge." ? Melissa. est reste bouis in foliis et facit crocum florem, et redolet, sed resta bouis non. γίνεται δὲ καὶ ἄγριος ἐρέβινθος, ὅμοιος rots φύλλοις τῷ ἡμέρῳ, ὀσμῇ δριμύς. circ. inst. ^arbor est cuius poma lignum et folia medicinze competunt." 5 ἄνισον, Diosc. iii. 58. i.37, 2. Cf. κιτράγω, Diosc. iii. 108. ω « ? αἰθιοπικὸν ὅπερ Ἱπποκράτης βασιλικὸν ἐκάλεσε, * App. * Cyminum Ethiopicum simile est ancucelze, fo. et semine utimur. Acutella * Bart. p. 16, * Ciminum dulce, i. anisum.' * Citrago, Pallad. ? App. “ Cicer erraticus similis Diosc. ii. 126, 11 Platearius, 12 , κιννάμωμον, Diosc. i. 13. Platearius, circ. inst. *Duo sunt genera cinamomi, grossum et spissum et parum cavatum quod cortex est cuiusdam arboris." H Hart's-foot. 15. Perhaps κυνοπόδιον, see ante Carnopodion. 15 Sim. Jan. * Citraria ab odore citri, mellissa a melissofilos greco." , gr Gerarde, p. 692, * Bawme is called . . . in Latine Melissa, Apiastrum, and Citrago:... in Italian Cedronella and Arantiata." later age Regina Prati .. 15 κιτρόμηλον, ?! κισσός, Diosc. ll. 210. 15 Meadow-sweet. . in English Meads-sweet, Medow-sweet, and Queen of the Medowes.' " Probably a corruption of bee-wort. E. P. N. p. 1r, *Afiago, beo-wyrt.' ? Bart. p. 15, " Citrangulum pomum, orenge. Gerarde, p. 1043, *it is called of the See post, Mellissa. ? See ante, Arange. 7 Bart. p. 32, *Ofocissi, i. gummi ederze ὀπὸς κισσοῦ. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 41 Cimbalaria!, colitidos? uel colitidon eius bibitum lac mulieris pro- uel scolidos, [statimcelli, cimba- uocat. lion?], umbilicus ueneris* idem. | Crispula? habet minuta folia et alta, angl. penigres? uel penywyt*. ut absinthium, ang. maghewrt??, 5 Cinorodoxa/, i. gula canina, i. caninus | Crispa malua', gall. crispemauue. 15 appetitus. Crisolocanna", sive eato", atriplex Circea^ siue dircea similis est paritarie. agrestis idem. Nascitur in locis saxosis et solanis, | Crision'* uirga est mollis, et duobus folia habet strugno similia uel]lu- longa cubitis, trium angulorum, Io pinis et ramulos infinitos. Semen folia mollia similia buglosse sed 20 I. collitidos. collitidon. 4. penywert. 7. diroca. 9. stringno. I4. abscincthum. maghewert. ! Bart. p. 15, *Cimbalaria, i. umbilicus veneris. * Diosc. iv. 9o, κοτυληδών, οἱ δὲ σκυτάλιον, οἱ δὲ κυμβάλιον, oi δὲ κῆπος ᾿Αφροδίτης, οἱ δὲ γῆς ὀμφαλός, οἱ δὲ στίχις, οἱ δὲ στέργηθρον, “Ῥωμαῖοι οὐμβιλίκουμ βένερις. E. P. N. p. 4, *Cotiledon, p is umbilicus ueneris, App. *Corillidon, i. cymbalaria." * Bart. p. 38, * Satimcella est umbilicus veneris. ib. p. 41, * Statumcellus, umbilicus veneris idem. — App. * Vscatumcelli, cymbalaria idem est) ^ Matth. Silv. c. dexxix, * Scatuncella vel scatuncelli, i. umbilicus veneris, cimbalaria. ^ Gerarde, p. 530, * Jacobus Manlius nameth it Scatum Cali and Scatellum;...in French Escuelles (i.e. écuelles) .. . in English, Penniwoort, Wall-Penniwoort, Ladies Navell, Hipwort and Kidney-woort. If the reference be to the annotations of Joannes Jacobus de Manliis printed at the end of Otho Brunfels, Herbarum Viva Eicones, Argentorat. 1532 fol., the word is merely Scatuncellus. "The name éccuelle (from Lat. scutella, a dish) has been given to the plant like Acetabulum from its saucer-like shape, so that in Diosc.iv. 90 we may suppose cxvráAtov to be for σκουτέλλιον, or else a dim. of σκυτάλη in the sense of dish. * Bart. p. 43, * Umbilicus veneris, cimbalaria idem, i. penigresse, App. * Umbilicus veneris, cotylidones.' 5 E. P. N. p. 60, * Hec valmaria, pene- grysse. Penny-grass. $ Penny-wort. 7 Sim. Jan. 'Cínodoxeos, g. caninus appetitus ut Alex. Matth. Silv. c. elxv, * Cinodoseos, kinodoseos, grec. id est caninus appetitus, Alex. Renzi, Collect. Salernit. iii. p. 284, * Cinodoroxa, id est canina gula vel caninus appe- titus.' * Diosc. iii. 124, κιρκαία, oi δὲ διρκαίαν καλοῦσι. τὰ μὲν φύλλα ἔχει στρύχνῳ ὅμοια κηπαίῳ, παραφυάδας δὲ πολλὰς... μάλιστα δὲ ἔν τισι πετρώδεσι φύεται τόποις, εὐπνοίοις καὶ εὐηλίοις. ὃ δὲ καρπὸς γάλα κατασπᾷ ἐν ῥοφήμασι λαμβανόμενος. 80. also Sim. Jan. 9 Sim. Jan. *Crispula in unguento Marciaton minuta habet folia et alba ut absinthium, et dicitur herba cancri' App. ' Crispula habet.' See ante, Centrum galli. ? Mug-wort, see ante, Archemisia. ? See ante, sub Bismalua. 1? xpvaoAáxavov, Diosc. ii. 145. Bart. p. 17, * Crisolocanna, atriplex! App. * Chrysolocanna, i. atriplex.' 7 App. * Catones, i. atriplices. Gerarde, 'Catef, i. atriplex, Parkinson, p. 749, 'it is called by the Arabians Cataf and Caraf. * Diosc. iv. 117, κίρσιον kavAós ἐστιν ἁπαλός, ὡς δίπηχυς, Tpiyavos,... τὰ δὲ φύλλα βουγλώσσῳ ἐμφερῆ, δασέα μετρίως καὶ μικρότερα, ὑπόλευκα, ἀκανθώδη τοῖς πέρασι. τ [IV. 2.] 1o I5 42 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. asperiora et minora et subalba et similia serpillo et florem prassio spinosa. subsimulantem. ] Crisocolla! que ascrin? [?] dicitur | Coriandrum agreste" similis est pe- uirga est duarum palmarum zz qua pano, sed fpepanus facit flores capitellum est simile ysopo, radix albos et multos, coriandum uero ?9 similis eleboro nigro, nascitur in purpureos et raros sicut urtica mor- locis saxosis. tua. gall. et anglice coliaundre*. Crisogo[n]? uel erisantum* uel ama- | Corallus? est quedam terra substantia rantum, uirga eius est alba recta, que reperitur in locis marinis et folia habens angusta in circuitu maxime in locis cauernosis in mari 28 sicut abrothanum. existentibus. gall. et angl. coral. Crinicon? frutex est sarmentosa, | Colophonia", i. pix greca uel pix pre- nascitur in locis saxosis. sia". Item colophonia est quedam [Clinopodion? frutex est sarmentosa, gumma. [Respice in erice?.] nascitur in locis saxosis, folia habet | ColumbinaP florem habet similis uiole, 39 3. arifoni dicitur. 5. similiter. 12. add folia habet similia serpillo et florem prassio sublimantem. 18. simile. 23. terrea. 27. colofonia. ^ persica. 30. similem. ! Sim. Jan. * Crisocolla aristin, Dya. virga est duarum palmarum in qua est capitellum simile ysopo, radix est illi aspera et tenuis similis elleboro nigro . . . nascitur in locis umbrosis.' Diosc. iv. 5s, xpvcoróp [οἱ δὲ xpvatris «. τ. A.] θαμνιόν ἐστι σπιθαμιαῖον, ἔχον κόμην κορυμβοειδῆ ὁμοίαν ὑσσώπῳ. ῥίζαν δασεῖαν λεπτὴν ὡς ἐλλεβόρου μέλανος .. φύεται ἐν παλισκίοις καὶ πετρώδεσι. ? Perhaps xpvotris. * χρυσόγονον, Diosc. iv. 56. * Sim. Jan. * Crisogonum aut crisantum dicunt et amaracum multi vocant. Virga est recta et alba, folia habens angusta in circuitu sicut abrotanum, &c.' Diosc. iv. 57, ἐλίχρυσον, oi δὲ χρυσάνθεμον, οἱ δὲ καὶ τοῦτο ἀμάραντον καλοῦσιν. ῥάβδιον λευκόν, χλωρόν, ὀρθόν, στερεόν. φύλλα στενὰ ἐκ διαστημάτων ἔχον πρὸς τὰ τοῦ ἀβροτόνου. 5 Perhaps κρίθμον, Diosc. iv. 156. Matth. Silv. c. clxxxv, *Crincon, Critimon, Cretanus, Diosc. But cf. Bart. p. 23, * Grinicus, cuscute idem.' ib. DE; * Bruncus, rasta lini idem. * Sim. Jan. * Clinopodion, Dya. frutex est sarmentosa . . . nascitur locis saxosis, folia habet similia serpillo et florem prassio similantem.' Diosc. iii. 99, κλινοπόδιον, θαμνίον ἐστι kai τοῦτο φρυγανῶδες, δισπίθαμον, φυόμενον ἐν πέτραις, ἔχον φύλλα ἑρπύλλῳ παραπλήσια. ? Diosc. iii. 64, κόριον ἢ κορίαννον. App. * Coriandrum agreste, flores facit purpureos.' * E. P. N. p. 57, * Hoc caliandrum, a caliawndyre ? κοράλλιον, Diosc. v. 138. Bart. p. 16, Corallus. Platearius, circ. inst. *Est autem quedam substantia terrea que reperitur in locis maritimis et maxime in cavernosis montibus in mari existentibus. V Diosc. i. 92, ἀπὸ Κολοφῶνος πάλαι ποτὲ ἐκομίζετο, ἔνθεν καὶ τὴν ἐπωνυμίαν ἔσχε Κολοφωνία κληθεῖσα. Bart. p. 16, * Colofonia, pix greca idem.' App. 'Colophonia, i. pix greca. Matth. Silv. c. clxxv, *Colofonia frixa, prix erica, prix brutia . . . latine pix greca et resina fusa.' ἢ Perhaps for grecia, or possibly bruttia: cf. Diosc. i. 97. 12 ἐρείκη, Diosc. i. 117. 9 E. P. N. p. s6,' Hoc columbina, colybyn. p. 57, * Hec columbina, a columbyne.' A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARFY. sed v. flores ad modum columbe ad stipitem uertentes. gall. et angl columbine. [Respice in per- isteron!.] 5 Columbaria?, peristereon?, uerbena idem. gall uerueyne*, angl. fle- guurt?, bona herba ueneris*. Coloquintida' crescit ad modum sepe, pomum est cuiusdam fruticis [in] transmarinis partibus nascentis. [Respice in gelena*.] Colidion? similis est camelente nigre, nascitur in locis saxosis, radi- cem habet longam et grossam, [in] odore uiscidam sicut cardomo- mum. IO I5 8. cepe. lauriole. 6. fleghewort. 25. cokonidium. ! περιστερεών, Diosc. iv. 60. δοκεῖ δὲ ὠνομάσθαι ἐκ ToU τὰς περιστερὰς ἡδέως διατρίβειν ἐν αὐτῃ, Diosc. iv. 60. App. * Peristereon, i. uerbena." P- 33, * Peristerion, i. vervena.' Berbena.' 5 Flea-wort. περιστερεών, Diosc. iv. 60. I2. collidion. * Perhaps from the dove being sacred to Venus. 43 [Colen", i. humor in colera rubea, i. ille humor.] Coniza/" tres habet species, viz. coniza lata uel armentalis, secunda liba- 20 notis siue pix marina, media coniza cephaleos uel thimus minor. Maior e! minor coniza /o/za habent similia oltue sed aspera et pinguia. Coconidium", i. semen laureole. [Colimbrum", i.'maiorana. Respice in amaracus. Colomen, respice in calamentum aqua- 2$ ticum. Colitidos * | respice in sinbalaria/? et 3o Colitidon in umbilicus ueneris. Crisantum, respice in crisozon", , o camelunte. I5. cardamomum. ? App. “ Columbaria, i. uerbena, uel peristerionon.' * Bart. E. P. N. p. 5, * Peristereon, p is * E. P. N. p. 58, * Hec verveta, a verveyn^ 1 κολοκυνθίς, Diosc. iv. 175. App. " Coloquinthida, id est cucurbita sarracena. Platearius, circ. inst. * Cologuin- tida pomum est cuiusdam arboris vel fruticis nascentis in transmarinis partibus circa regionem Hierusalem. * App. ' Gelena uel cucurbita alexandrina, i. colocynthis, See Cassius Felix (ed. Rose) s. v. Gelela. 9. Sim. Jan. “ Codilion, Dya. similis est cameleonte nigre.' Matth. Silv. c. clxxxi, * Dia. ca. cordilion, cordilion herba est que nascitur in Sicilia: ejus frutex est sarmentosa semen habens rotundum et duplex sicut sunt fabe, viscidum et odoratum.' 10 Probably χολή : cf. Renzi, Collect. Salernit. iii. 285, * Colen, id est humor, inde colera rubra: illa humor et hic colera, horum colorum id est melancolia, melan niger interpretatur, &c. Matth. Silv. c. cIxxvi, * CoZoz, i. humor, s. cholera rubea." ! Diosc. iii. 126, κόνυζα μεγάλη οἱ δὲ . ἡ δὲ λεπτὴ... Sim, Jan. *quarum parva appellata est coniza lata sive vanitatis vel ut latini armentalis '—he adds * Dixit mihi greca herbaria quod ista est pollicaria.'" 12 Diosc. iv. 160, ἐκ ταύτης (0vpeXaí(as) ὁ κνίδειος κόκκος, καρπὸς dv, συλλέγεται. Βατί. p. 16, *Coconidium, semen laureole.' App. *Cocognidium, id est se. laureole. | See Cassius Felix (ed. Rose), p. 208. 13 See ante, *Amaracus, maiorana, persa sansucus, colimbrum idem. 5 Cymbalaria. 11 χρυσόγονον, κυνοζεματῖτις . . . οἱ δὲ πίσσαν... ἀμφότεροι δὲ προσεοίκασι τοῖς φύλλοις ἐλαίᾳ... οἱ δὲ λιβανωτὶς .... καὶ κεφαλαλγίας καταπλασσομένη ἰᾶται. H κοτυληδών, 16 χρυσάνθεμον. G 2 p^ 44 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Colubrina! MS. Corimbrum", respice in timiama", : re: in dragontea. Σ τς Hic Cocodrilla j Pt e | Cilinum", respice in fenugrecum. Corigiola?, respice in uolubilis et in | Centrix", respice in consolida media. pepe spermate et in proserpinata. Confita ^, i. thimiama, respice in 5 Cochinum/, mala aurea idem. storax.] Coccana ^, respice in mala citonica. Comos'' hastam habet nodosam sicut Cimila^, e ai sg maratrum, folia similia ferule sed i o respice in mala citonia. , à Citonia?, agusta et grauis odoris, flores albos, Cinodemel', respice in malomeli. semen simile anniso sed album. , 10 Corona regia, respice in matris silua?. | Cotilidon[i|? siue simbalion'?, um- Colena", respice in origanum et in po- bilicus ueneris idem. a*e€. peny- ligonia". presdo 20. angusta. 21. annyso. 22. cymbalion. 23. penigres. ! Bart. p. 16, *Colubrina, Cocodrilla idem, i. serpentaria. ib. p. 23, * Herba colubrina, serpentaria idem.' Macer, * Herba draconteiam Grecorum quam vocat usus, Hzc eadem vulgi linguà colubrina vocatur. Apuleius, de Virt. Herb. c xiv, * Dracontea, . . . alii Corcodrillion ...ltali herbam Draconteam et Columbrium. Bart. p. 16, *Cocodrilla, basilica idem." ? Bart. p. 17, * Corrigiola, volubilis minor." 3 E, P. N. p. 54, * Hec coccinus, quoyne-tre,' p. 88. * Hoc coccinum, quoyne:* i.e. quince. * Bart. p. 16, * Cottana, citonia idem." 5A truncation of κοκκύμηλον (cuckoo-apple), which is rather the damson than the quince: cf. E. P. N. p. 20, * Coquimella vel jrunus vel nixa, plum-treow.' App. “ Coccimella, i. prunella.' 5 κυδώνια, Diosc. i. 160. Τ᾿ 'The reference seems to be to Diosc. i. 161, ueMyugAa . .. καλεῖται δὲ ὑπό τινων γλυκύμηλα. * Bart. p. 17, * Corona regia, i. semen melleloti.' Gerarde, p. 1206, * Melilotus . . . of Cato, Serta Campana which most doe name Corona regia." ? That is Periclymenum. !? Bart. p. 23, * Golena, i. origanum. App. * Goletia, i origanum. Matth. Silv. c. clxxiv, * Colena, i. origanum, li. antiquo de sim. medi. Diosc. iii. 20, ὀρίγανος ἠρακλεωτική, οἱ δὲ κονίλην καλοῦσι. — E. P. N. p. 24, * Horidanum, elone. ib. p. 30, * Orianthum, eolone. 1b. p. 79, * Origanum, curmelle vel elene; ἡ Probably a mistake for Pulegium: cf. E. P. N. p. 45, *Origanum, puliol real, wde-minte. ^ Bart. p. 32, *Origanum, secundum quosdam idem est quod pulegium majus, videlicet regale. 1? App.'Tuniana, i. cozumbrum.' Sim. Jan. * Cozumbrum dicitur quod est fex storacis liquide, quidam timiama vocant. ? θυμίαμα. 1: χήλινον, Diosc. i. 57. i5 Appa* Geniris i. consolida media. 16 Bart. p. 17, *Confíta rubea, i.storax rubeus. Matth. Silv. c. clxxxi. * Confita, i. Jaudanum.' " Sim. Jan. * Conios, g. cicuta, Dya. conios habet astas nodosas sicut maratrum, folia similia ferule sed angusta et gravis odoris supra quz sunt capitella rotunda ubi flores sunt albi in quibus est semen aneto simile sed album. Diosc. iv. 69, κώνειον, καυλὸν ἀνίησι "γγονατώδη, ὡς μάραθρον, μέγαν, φύλλα δὲ νάρθηκι ἐμφέρη στενώτερα δὲ καὶ βαρύοσμα" ἐπ᾽ ἄκρων δὲ ἀποφύσεις καὶ σκιάδια' ἄνθος ὑπόλευκον" σπέρμα ἐμφερὲς ἀνίσῳ, λευκότερον. 15 κοτυ- ληδών, see ante Cimbalaria. ? κυμβάλιον. ^^ Pennygrass or Pennywort. I5 5 το A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 45 Coleico!, uel bulbus agrestis, que[m] latum et durum, similem camomille dicunt effemeros, nascitur in fine sed maiorem. gall. blauerole*, autumpni, florem habet album, ace, whit-bothel? uel seynt Mary 15 hastam duabus palmis longam, ru- maythe ^, fam, et radicem subnigram. Consolida minor", primula ueris? Consolida maior?, anagallicum ὃ, idem, ossa fracta)? consolidat. anangalla uel anagallum, symphi- gallice, le petite consoude, angl. cum idem, longa habet folia et waysegle'* uel bonwort? uel brose- 29 flores subalbos. gall. et anglice com- wort ", [Respice in uenti minor ]. flie?. [Respice in uenti maior.] | Coceus infeetiuus", frutex est sar- Consolida media*, centrix? idem, mentosa habens in ipsis uirgis ba- unum habet stipitem, florem album culas rotundas sicut lenticula. 7. anagalla. ^ simphicum. 9. comsilie. I5. withbothel. ^ seimte marie march. 17. primula idem ueris. 18. confracta. 19. la petite. 20. dayesegh. bonwrt. bruswert. 24. COCCUS. ! Sim. Jan. *Colcico, Dya. bulbus agrestis quem dicunt effemero: nascitur in fine autumni, florem habens album similem flori croci...hastam habet duobus palmis longam, rufam radicem et subnigram.' Diosc. iv. 84, κολχικόν,͵ οἱ δὲ ἐφήμερον, oí δὲ βολβὸν ἄγριον, λήγοντος τοῦ φθινοπώρου ἀνίησιν ἄνθος ὑπόλευκον, ὅμοιον κρόκου ἄνθει... καυλὸν σπιθαμιαῖον, καρπὸν ἔχοντα πυῤῥόν, ῥίζαν, φλοιὸν ἔχουσαν, ἔγκιῤῥον ἐν τῷ μέλανι. | Colchicum autumnale, meadow-saffron. Matth. Silv. c. clxxvii, *ColZco, effemero, bulbus agrestis. ^ Diascori. est hermodactili species uenenosa.' 2 According to Gerarde Cozsolida maior is Comfrey : Consolida media, great daisie or Maudlinwort : and Cozsolida minor, Daisies or Bruisewort, called *of Tragus, Primula veris, but that name is more proper unto Primrose; of some Herba Margarita, or Margarite's Herb.' (p. 637). So Bart. p. 16, * Consolida major, consin. —Consolida media, great dayeseghe. ^ Consolida minor, bonworte.' 3 See ante, Anagallicum. * σύμφυτον, Diosc. iv. 10. 5 Comfrey: see p. 9, * Confirie vel cornsilie.' $ E. P. N. p. 46, * Consolida media, pundre-clovere. Brit. Mus. Add. MS. 15236, * Consolida media, elferinge wort." τ See Centrix. * Cotgrave, * Blaveoles: Blew- bottles, Blew blawes, Corne flowers." 9. Gerarde, Supplement, * White Bothen is great Daisy 10 Bart, p. 24, * Herba Ste. Marice, i. febrifuga, vel secundum quosdam idem est quod athanasia) E. P. N. p. 31, * Obtalmon, mageOe. ib. p. 28, * Bucstalinum ( — buoftal- mum), hwit meegeSe.' Gerarde, p. 634, Maudlin-wort. 15 E, P. N, p. 14, *GConsoida, degesege. ib. p. 36, ’ deeges-eage." ? Formerly the regular name for daisy, though later limited to primrose or cowslip. Bart. p. 35, *Primwla veris, herba St. Petri idem, (i.e. the oxlip) solsequium idem, alia est ab herba paralisi (i.e. the cowslip).' 5 Hence the name boze- wort. !* Read dayeseghe. 55 E. P. N. p. 73, " Consolda, ban-wyrt. ib. p. 17, * Centaurea (? Consolida) minor, ban-wyrt.' ib. p. 30, *Swige, ban-wyrt. ib. p. 44, * Osmunda, osmunde, bon-wurt.' 15 Gerarde, p. 637, fin English Daisies and Bruisewort.' U Sim. Jan., * Cocchus insectivus unde cocus inficitur, i. tingitur, Dya. frutex est sarmentosa habens in ipsis virgis baculas rotundas sicut lenticula quz colliguntur et conficiuntur. Diosc. iv. 48, κόκιος βαφικὴ θάμνος ἐστι μικρός, φρυγανώδης, à προσκεῖνται οἱ κόκκοι ὡς φακοί, 46 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSAKF. Costus!, duplex est maneries viz. cos- tus indicus qui subrufus est, et costus arabicus qui albus est quo utimur. 5 Cordilion? uel sescliti creticum. idem, frutex est [nascens] in Scicilia. Cordumen?, carui agreste idem, [res- pice ibi.] Croci* suz/ due species s. ortensis IO et orientalis. gall εἰ ace. saff- ron?, Currago, persicaria? id. gallice culrage, ance. arssmerte. IO. saffran. I. videlicet. 5. seseliti. I3. ersmertte. fructus est cuiusdam arboris in transmarinis partibus nascens. [Cornu seruinum'", gall. et angl. er- beyue.] 15 Cuseute ?, podagra lini?, [uel rasta lini] grinicus?, bruncus idem. angl. doder. Cueurbita Alexandrina, uel cucur- bita agrestis, brionia idem. Gal- 2o lice et anglice, gourde, [respice in gelena?? et in sicides??.] Cucumeris agrestis cuius semen simile est ozime sed paulo magis et longi- ora habet folia, nascitur in campis 25 et in locis arenosis, [Respice in 17. gruncus. 24. ortine. 23. add, Cucube maius. ! Platearius, circ. inst. * Est costus duplicis maneriei, s. indicus qui subrufus est . . . et arabicus qui s. albus est et temperatior, quo utimur.' ? Sim. Jan. * Codilion, Dya. similis est cameleonte nigre:' ib. * Cordilion, Dyascori. multi siseleos creticum vocant, nascitur in Sicilia." Diosc. iii. 56, τορδύλιον, oi δὲ TópOvAov, ἔνιοι δὲ σέσελι κρητικὸν καλοῦσι, φύεται ἐν τῷ κατὰ Κιλικίαν ᾿Αμανῷ. | Hart-wort. safurroun. ib. p. 64, * Hic crocus, safryn. E. P. N. p. 64, * Hoc anisum, a culrayge.' and Arse-smart.' herbyve, lipe-wurt.' * Sim. Jan. * Cordumeni arabice est a greco extortum . . . Joannes Serapion in descriptione Tyria exponit quod est carui agreste." inst. * Croci due sunt species, ortensis . . . et orientalis .. * Platearius, circ. A SXE. P. INC Ρ5 52...“ Hic! crocus, 5 Bart. p. 33, * Persicaría minor, an. colerage. Gerarde, p. 447. in English, Water-Pepper, Culrage, * Bart. p. 17, * Cornu cervi, i. herbive.' Gerarde, of Bucke-horne Plantaines, or Harts-horne, p. 428, * Bucks-horne E. P. N. p. 46, *Ostragium, is called in Latine Corzu cervinum, or Harts-horne; ... and of many, Herbe Ivy or Herbe Eve." lini, doder idem. * Dart. p. 17, * Cuscute, i. podagra lini, doder.' App. * Cuscuta, i. podragra lini. Ρ. 34, * Podagra lini, cuscuta idem, an. doder.' ib. p. 15, * Cuscute, i. podagra 9 'The French Gouwtte de lin. Bart. ! Bart. p. 13, * Bruncus, rasta lini idem Sim. Jan. *Cuscute, rasca linij podagra lini eo quod linum necat: gruncus lini, i. planta lino infesta. Nemnich among the French names for Cuscuta has rasque. Cf. Cotgrave, * Rasque, the scurfe of a scauld head,' so that rasta lini or rasca lini may represent the French name, Teigne de lin. 4 Dart. p. 23, * Grinicus, cuscute idem." p. 169), * Cuscuta id est podagra lini.. lini, cuscute, podagra lini. idem. Celena. It appears to be a Semitic word. iv. 152, φύεται ἐν οἰκοπέδοις kai ἀμμώδεσι τόποις. 18. σίκυς ἄγριος, Diosc. iv. 152. Cf. Dart. p. 42, * Tinea nomen est equivocum ad vermem et ad scabiem capitis.' Jo. Jac. de Manliis (Brunfels, Nay. Herb. 1531, vol. 2. . vocatur etiam Gringus. Matth. Silv. c. ccc, * Grungus Ib. c. cc, *Cuscute, rasca ligni, podagra lini, bruncus, draascus Renzi, Collect. Salernit. has bruscus, gruscus, gruncus, grinicus. 1? See ante, 15 Diosc. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 47 elacterium! et in sicides uel si- cida.] Daucus ecreticus*,i. pastinaca domes- Custos orti?, pendactilis i. gira solis tica. ge. dauk. Respice in carei uel palma Christi idem. [Sucube? pontici. 5 fructus est cuiusdam arboris in | Daueus asininus? assimilatur pe- transmarinis partibus nascens. trocillino!? sed folia eius sunt Cabulum/, morella?. Respice in uua pilosa, in. damphnidis" uel damp- lurina*. nis?, i. laurus. Inde dampleon? Custos orti, respice in pentadactilus. i oleum laurinum. Item damp- Io Consolida minor, uicetaxicon', herba nochoche siue — dampnococti '* uenti idem. Secundum Tedoricum bacce lauri idem [et daucus a- capitulo de antrace.] grestis ]. 16. petrosilino. — 18. pilosa dicitur etiam daucus agrestis dampnidis uel dampnis. 19. damp- nilion. 20. dampnocheche. 21. dapncocci. 22. idem est. 1 ἐλατήριον, Diosc. iv. 152. ? App. “ Custos orci, petendactylis, id est grana solis. ib. *Pentadactylus, custos horti. Bart. p. 33, * Palma Christi, grana solis idem. In addition to the references given in the notes to the Appendix add Parkinson, Theat. Bot. p. 182, * Ricinus sive Palma Christi: Ricinus sive cataputia major vulgatior; *the leaves . . . are very broad and divided into five or seaven or into more divisions (representing the hand of a man with the fingers spread abroad). ib. p. 183, *it is called by Dioscorides in Greeke κίκι ἢ κρότων ; .. . of some Pentadactylus, by Mesues Granum Regium: Cesalpinus from the Italian name Girasole took it to be Heliotropium Dioscoridis, but most commonly it is called Ricinus and Palma Christi, and in the Apothecaries shops Cataputia major. From a comparison of the name cusftos horti and the glosses in App. 'Ciriogon, i. grana solis, (cf. note, * Ciíriougon, i. giria solis.") * Ragarius, i. grana. solis, with the gloss * Diatricum, i. custos duarum dierum,' there can be no doubt that this plant was called κηπουρός or κηπωρός, * keeper of the garden. * Perhaps cubebe: cf. Platearius, circ. inst. * Est autem fructus cuiusdam arboris in transmarinis partibus nascentis." * Plin. Hist. Nat. xxvii. 8, * Cucubali . . . quidam hanc alio nomine strumum appellant, alii Grzece strychnon.' Apuleius de Virt. Herb. c. 22, * alii cecabon.' Probably from Diosc. iv. 72, ἔστι kal ἕτερον στρύχνον ὃ ἰδίως ἁλικάκαβον καλοῦσιν, oi δὲ φυσαλίδα. 5 Bart. P- 30, * Morella sive Maurella, solatrum, uva lupina, strignum idem sunt.' $ Lupina :— the words have been corrupted into Walupia, E. P. N. p. 83, * Walupia, electre.' ? Vin- cetoxicon, * Bart. p. 17, * Daucus quandoque sumitur pro pastinaca. — App. ' Daucus creticus, id est pastinaca domestica. Cf. Diosc. iii. 76. ? Matth. Silv. c. ccl, * Et dicitur asininus quod est cibus asinorum." 1? Diosc. iii. 76, ὁ δέ ris αὐτῶν ἐστι σελίνῳ ἀγρίῳ παραπλήσιος. 4 Apparently δάφνης. App. ' Diapanidos, i. laurus. Ab; *Daphnis,i.laurus. Bart. p. 17, ' Damphius, laurus idem. 18 δαφνέλαιον, Diosc. i. 49. App. ' Daphneleon, i. oleum laurinum, 1 Apparently δαφνόκοκκοι. — Sce ante, Bacce lauri. 5 Io 49 Da[m]pne!, quam ali Alexandrinam uocant uel ypoglosson, folia habet eximursine similia sed maiora et albidiora et molliora; semen in medio foliorum est. Dafnoydes? uel pentalon aut came- dafne, dura folia habet lauro simi- lia sed maiora et duriora, gustu calido gula exasperancia, flores albos et semen nigrum. Dragunoeea?, asclepias, uiperina*, pen- taria, serpentilla, colubrina, basi- lica, cocodrilla?, idem. gallice et anglice, dragaunce". A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. [Dampnoocoocci*, i. bacce lauri. Dircea^, respice in circea. Dactilus", respice in finican Dampnis", i. laurus. Daetilus indicus?", respice in oxife- nicia.] Dragantum", uitriolum?, calcantum 5, [floresis]"" idem. Dragantum?? gummi cuiusdam a|r ]bo- ris es cuius triplex est maneries s. dragantum album per melidem si 25 claum fit et purum, item sub- rufum et citrinum. [Respice in janeia.] 20 2. oximyrsino. 7. dicta folia. 23. dragagantum 9. gulam. 25. album quod melius est. sit. I2. serpentaria. 21. uitreolum. 27. cytrinum. ! Sim. Jan. * Dafne, Dya. quam multi alexandrinam aut ydeam, aut danaen aut ypoglossam aut zalam aut duci dicunt, folia oximisino similia habet, sed majora et albiora, semen in medio foliorum ejus.' Diosc. iv. 145, δάφνη ἀλεξάνδρεια, oi δὲ ἰδαίαν, οἱ δὲ Δανάην, oi δὲ ὑπόγλωττον (? ἱππόγλωττον, compare Horse-tongue: Gerarde, p. 909), oí δὲ (áAeav, oi δὲ στεφάνην, φύλλα ὀῤυμυρσίνῃ ὕμοια ἔχει, μείζονα δὲ kal μαλακώτερα kal Aevkórepa' καρπὸν δὲ ἐν μέσοις ἐρυθρόν. φάρυγγα, ἄνθη λευκά, καρπὸν δὲ μέλανα : so Sim. Jan. taria, herba colubrina idem: * Dracontea, aliis Asclepias . . . ? Diosc. iv. 146, δαφνοειδὲς.. φύλλα δάφνῃ ἐοικότα, μαλακώτερα δὲ kal ia xXvórepa . . App. ' Draguntea, i. asclepia.' alii corcodrillion . . . οἱ δὲ εὐπέταλον, oí δὲ χαμαιδάφνην . . . δάκνοντα καὶ πυροῦντα τὸ στόμα καὶ τὴν * Bart. p. 18, * Dragantea, serpen- Apuleius, de Virt. Herb. c. 14, . et columbrium.' * Apuleius, de Virt. Herb. c. 5, * Latini hinnulam, uiperinam, serpentariam et radicem Macedonicam nominant." 5 App. ' Basiliscus, serpentaria, dragum, uel hortulana.' In the sense of basilisk. See Skeat's Dict. s. v. cockatrice. and Dragonwort.' crocodilus. 8 δαφνόκοκκος. 11 φοῖνιξ, Diosc. i. 143. 10 δάκτυλος. Bart. p. 12, * Basilica, i. serpentaria." * In the sense of cockatrice: cocodrilla being a perversion of 7 Gerarde, p. 832, * in English Dragons, 9? κιρκαία, ot δὲ διρκαίαν καλοῦσι, Diosc. iii. 124. 12. See ante, Daucus asininus. 3 Gerarde, p. 1607, *Tamarinds were not knowne to the antient Greekes, but to some of the later, as Actuarius, and that by the name of OxypAenice, that is, soure Dates, drawne as it may seeme from the Arabicke appellation T'amarindi, that is Indian Date.' * Dragantum, i. uitreolum, calcantum idem. calcantum idem. See ante, Attramentum. * Calcantum, i. vitreolum.' i. cuperosa. in ultramarinis partibus nascentis." 'Tragacanth. " Flos eris, a translation of xáAxav6ov. * Platearius, circ. inst.* Dragagantum . . . est autem gummi cujusdam arboris Diosc. iii. 20, ἔστι δὲ ἡ τραγάκανθα δάκρυον τῆς ῥίζης. 1 ΒΑΕ Ὁ. 19; 15 Dart. p. 42, * Vitreolum viride, i. coperosa, 1$ χάλκανθον, Diosc. v. 114. Bart. p. 14, Bart. p. 21, * Flos eris, Gum 5 1o A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 49 Draconea! interpretatur asperitas | Dendrolibanum'/, libanotidos? uel li- palpebrarum, inde collirium bantus, ros marini [idem]. gve. et 15 draomaticum? ut in Alexandro ac. Ros[e]maryn". de oculis. [Dens eabellinus", respice in iusqui- Den leonis?, capud monachi idem, cui amus?, folium lactessit in fractione. galle. | Derta i. serpigo, respice in zerna?.] dent de lion, anglice doleroune*. Deroniea'* uel ueroniea radix est2o Dens equinus? uel dens equi, sul- parua utroque capite gracilis, in phuraca? herba, muscus * de capo medio uero lacior. idem. Stipitem habet rubeum, | Derma/ i. cutis, inde ostrocoderma? crescit ad modum ciceris et habet i piscis degens in conchis uel folia minuta sicut trifolium et flo- habens durum corium. 25 rem croceum. angl. tynt[h]are. Dentale" lapis est. 1. Dracoma. 3. dracomaticum. 5. dens. 6. cuiusfolium. — lactescit. 7. lyon. 9. campo. 14. libanotitos. I5. ros marinus. 21. gracilis et medio. ! Bart. p. 18, 'Dracoma dicitur asperitas palpebrarum, inde collirium dracomaticum." τράχωμα. 2 κολλούριον τραχωματικόν, Alex. Trall. (ed. Puschmann), vol. ii. p. 49. 3 Gerarde, p. 291, * Dens Leonis or Dandelion . .. also called...in shops Taraxacon, Caput monachi, Rostrum porcinum and Urinaria.' * E. P. N. p. 6, *Perdicalis, p is Dolhrune.' Parkinson, Theat. Bot. p. 781, *they .. . suppose it (Dandelion) to be the... Perdion (rather Perdicion) of 'Theophrastus.' 5 Bart. p. 17, * Dens equinus, sulphuraca idem. Renzi, Collect. Salernit., * Dens equinus, sulfurica herba, muscus de campo (var. muscus triangularis vel cyperus) idem.' Sim. Jan. * Dens equinus a quibusdam vocatur sulfuraca, planta juxta pluvios nascens. * Sim. Jan. *Sulfuracha a quibusdam vocatur dens equinus. Paulus ca. de pleuresi.' Matth. Silv. c. dclix, * Sulfurata est species trifolii habens odorem sulfuris, 1. handachacha ' i.e. lotus or trifolium.' cf. Diosc. iii. 113, and Plin. Hist. Nat. xxi. 9. Perhaps the Trifolium bituminosum of Gerarde, p. 1187; or his Trifolium odoratum, p. 1195. * Probably from the smell: see post, Muscus. 8 δενδρολίβανος. Bart. p. 17, * Dendrolibanum, i. ros marinus, App. Dentrolibanum. ? λιβανωτίς. Cf. Diosc. iii. 79. Bart. p. 28, * Libanotides, i. ros marinus, — App. * Libarutidos, i. ros marinus." 1! Gerarde, p. 1293, * Rosemary is called in Greeke λιβανοτίς (sic) στεφανωματική ... in French and Dutch, Rosemarin.' 11 Gerarde, p. 355, * Henbane is called... of Mattheus Sylvaticus, Dens caballinus, Miliman- drum, Cassilago.' 1? ὑὸς kvápos, Diosc. iv. 69. 13 Cass. Felix, (ed. Rose), c. 11, * Impetigines quas Grzci lichenas vocant, Latini vulgo zernas appellant:' ib. p. 258, where it is compared with the Spanish Sara. ! Apparently a corrupt form of Beronica. 15 δέρμα. 15 ὀστρακόδερμα, Arist. Hist. Anim. iv. I. 4: cf. Bart. p. 33, * Ostrea, piscis degens in concha." 11 'The buccinum of Plin. Hist. Nat. ix. 36. Seeante, Antale. Bart. p. 17, ' Dentale, lapis est. Ἢ [IV 2.1 50 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSA RF. Dexeris! aut cetris a Romanis gladi- inde diaforeticum, i. por[r]orum osum dicitur, folia habet similia apertiuum, et sudor dia[f Jforeticus 15 yridi sed laciora et acuciora, semen que fit de por[r]orum apercione eius rotundum et nigrum, gustu nimia. 5 uiscidum. Dianicalabon?^, i. uertellum ut in Alex. Dionisia? flos cicorie idem. de auro το: Diatricum/, i. custos duarum dierum. Diamiconium", i. electuarium de mi- 20 Diagridium/, scamonia idem. Succus cone?", et oppomiconium?, i. suc- est cuiusdam herbe in transmarinis cus miconis ut in Alexandro. IO partibus zascen£is. Dirisis", i. diuisio. Diapton', pollipodium? idem. g. poli- | Diami[f Jfragia ^, id est accumina. podie. ae. oefarn". Diptamnis uel ditanus", gall. et angl. 25 [Diaforesis?, i. por[r]orum apercio, ditayne.] I. tetris. 6. cicoree. 7. Dyatricum. 8. Dyagridium, scamonea. 12. ocfarn. 14. diaforetica. I5. aperitiuum. 16. apericione. 17. dyanicalabon. —uertebellum. 23. Diresis. 24-12 1 Sim. Jan. * Dexeris, Dya. aut cestris a Romanis gladiolus dicitur, habet folia iridi similia sed latiora et acutiora ... semen rotundum et nigrum, gustu viscidum.' Diosc. iv. 22, £vpís, οἱ δὲ ἶριν ἀγρίαν... Ῥωμαῖοι γλαδίολουμ ... rà μὲν φύλλα ἔχει ἴριδι ὅμοια, πλατύτερα δὲ καὶ ἐξ ἄκρου ὀξέα... καρπὸς... στρόγγυλος, ἐρυθρός, δριμύς. ? Bart. p. 18, * Dionisia, flos cicorez.' Matth. Silv. c. ccxiv, * Dianifía, i. flos cicorie.* * Bart. p. 18, * Diatrium, i. spacium trium dierum. i.e. διὰ τριῶν ἡμερῶν. Cf. Alex. Trall.ii. p. 95. Duarum is due to some mistake: and custos probably comes from confusing ὥρα (hora) with ὦρος or οὖρος (custos). See ante, Custos orti. * Bart. p. 18, * Diagridium, i. scamonia cocta) — App. * Diagri- dium, i. scammonea cocta, Matth. S:lv. c. ccxiv, * Acridium antiquitus dicebatur scamonea." Gerarde, p. 868, * Diagridium, as though they should say δακρύδιον which signifieth a little tear. δακρύδιον is frequent in Alex. Trall. Platearius, circ. inst. * Est autem succus cuiusdam herbe nascentis in transmarinis partibus que est species titimalli.' 5 App. ' Diaplem, i. polypodium.' ópvorrepís, Diosc. iv. 186. 5 πολυπόδιον, Diosc. iv. 185. * Oak-fern, see Gerarde, p. 1136. * διαφόρησις, διαφορητικός, Galen (ed. Kühn, vol. x. p. 919). Bart. p- 18, * Diaforesis dicitur pororum apercio, et inde diaforeticum i. pororum aperitivum et sudor. "These definitions in Bart. as here, seem to be introduced as an afterthought and to be taken from a common source. ? Du Cange. s. v. * Vertibella, forfex medicinalis'—as a gloss on Alex. Iatrosophista, lib. 1. Passionum, *et Zatrolabon i. vertibella, facile trahitur. Bart. p. 42, *Vertebellum instrumentum est carpentariorum, i. terebellum, et simili instrumento in quibusdam operibus utuntur cyrurgici.' ? Aure: so Renzi, Collect. Salernit. H διὰ μηκωνίου. 1 μήκων. ? ὁποῦ μήκωνος, Alex. Trall. vol. i. p. 425 (ed. Puschmann). !* διαίρεσις. ? Matth. Silv. c. ccxvi, * Dimifragia, i. agrimonia. Opiuv$a(a, Diosc.ii. 33. Cf. Reinesius, Var. Lect. pp. 513, 514. V E. P. N. ' Hic ditamnus, detane. id, p. 63, * Hec ditanus, detany." A MEDICO-BOTANICAL GLOSSAXRF. 51 Diptamnus! radix est cuiusdam herbe | Dosis, i. dacio siue distribucio, inde 2o que similiter appellatur. antitodum" quasi contra vicium Diptannum multi dicunt pulegium alicuius egritudinis datum, precipue agreste, falia habet lanosa et super quod datur per os contra maliciosos 5 omnem fíruticem uelut lana, sed humores. nec semen neque florem habet. | Dropax* uel draptismus, ruptorium 25 Creditur quod sit pilocella. idem. Disperas? est genus serpentis cui morsus facit hominem intollerabi- IQ liter sitire et inde dicitur a quibus- BEipanum "Ὁ lignum est quod de Ethiopia dam ut a Theph? uenit, carbonibus impositum sus- Diabetos* est urine continua emissio cipit ignem. Est de India etiam eo quod in tali passione homines aliud melius est. s[c]iciunt multum. Ebanus est arbor ut dicunt increma- 3o 15 Corignum ἡ, quod alii cacabum dicunt, bili, unde versus: Ebanus est folia habet in colore similia oliue arbor quam non cremat ardor. sed paulo longiora et asperiora, | Ebulus uel Ebula, gall. eble!, angl. florem album et semen orobi, i. ace. welleuort 15 [uel licheuurt. Respice thare, varium in foliculis suis. in cameattis. ] 35 4. folia. 7. pilosella. Then Diaforesis, Dyanicalabon, Diamiconium, Diresis. Dipsacus frutex est spinosa, uirgam habens longam spinis plenam et foliis in circuitu similia lactuce. Diptericus quam multi polirizon dicunt, herba est sine flore et sine hasta et sine semine, folia sunt in uno copulo diuisa partibus, gustu stiptica, nascitur in locis saxosis et asperis. 8. Dispas. cuius. 11. Theoph. 12. Diabetes, I4. multum siciunt. Dissinteria est dissipacio con- tentorum . . . intestinorum. I5. Dorignum. I9. antare. 25. drapacismus. 28. citius suscipit. 29. et alterum de India sed. 32. nullus concremat ardor, 34. wellewert. 1 Platearius, circ. inst. * Diptamnum . . . radix est herbe que simili nomine appellatur! Sim. Jan. * Diptamum. Dya. multi dicunt pulegium agreste ... folia habet majora et lanosa super omnem fruticem velut lana, sed nec florem nec habet semen &c. Diosc. iii. 34, δίκταμνος ἣν καλοῦσί τινες γλήχωνα ἀγρίαν... γναφαλώδη rà φύλλα ἔχει, kal ἐριώδη τινὰ ἐπίφυσιν" οὔτε δὲ ἄνθος, οὔτε καρπὸν φέρει. ? App. “ δίῤεία, i. sciticula., Matth. Silv. c. cexvi, * Dipsas, Difsades id est serpens cuius morsus sitibundum facit hominem usque mortem. διψάς, Nicander Theriaca 334 ; also a kind of thorn, Theophrastus, Hist. Plant. iv. 7.1. But disperas is more likely from διψηρός, 3 ? Theophrastus. * διαβήτης. 5 Sim. Jan. * Dorignum quod alii cacabum dicunt, Dya. folia habet in colore similia olive sed paulo longiora et aspera, florem album, semen velut orobi, varium in folliculis suis &c. Diosc. iv. 75, δορύκνιον Κρατεύας ἁλικάκαβον ἢ καλέαν καλεῖ... φύλλα δὲ τῷ χρώματι ἐλαίᾳ παραπλήσια μικρότερα δὲ καὶ στεῤῥύότερα... ἄνθος λευκὸν... θυλάκια ὥσπερ ἐρεβίνθου. 5 δόσις. 7 ἀντίδοτον. Bart. p. 11, * Antidotum, quasi contre vitium aliquod datum, praecipue quod datur per os.' 8 δρῶπαξ, Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 359. ? δρωπακισμός. ? Diosc. i. 129, ἔβενος κρατίστη ἡ αἰθιοπικὴ . .. τεθεῖσα ἐπ᾽ ἀνθράκων... διὰ τὴν λιπορίαν ἀνάπτεται... ἔστι δέ τις καὶ ἰνδική.., πλὴν βελτίων ἡ πρώτη. ἀ1 Fr. ieble, 12 E.P, N. p. 13, ' Ebulum, νι 81--τυγτί. H 2 52 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Edera arborea!, gall. yre?, angl. yuy. cum angulis rotundatur intus cre- | Respice in allacium.] scente carne. Similis est in oculo Edera terrestris, paulina idem, angl. capre cuius angulus exterior est alehoue ὃ, | materiore, unde etiam dicitur egi- ; Edera siiuestris, angl. groundyuy. lopa ab ege quod est capra et Ediosmus, menta idem, herba est thalmos ? quod est oculus, sed agri- omnibus nota. lopa ut in Alexandro? de oculis. Effemeron?, yrion agreste idem, folia | Elleborus albus! yeratrum!!, ador- habet et hastam similia lilio sed asta!? idem, folia habet similia 10 tenera, flores albos et minores, et arnoglosse aut bete agresti sed semen molle, nascitur in locis um- breuiora et modicum obrufa. brosis et silvis. [Respice in col- [Respice in adorasta et in uel- cico.] latrum. | Egilops*, herba est folia habens triti- | Elleborus niger 15, radicula, poliorion, I5 ceis foliis similia sed mollia. uel melampolion idem, folia habet Egilopa" est quedam infirmitas oculi platano similia sed minora sicut I. yere. 5. grondyuy. I2. siluestribus. 18. simile. 20. maior interiore. 22, agrilopa est inueterata egilopa. 30. polorizon. 31. melanpolyon. ' Dart. p. 18,* Edera arborea crescit super arbores et parietes domorum, i. yvi.' S ESPONS P. 46, * Hedera nigra, iere, oerp-ivi! Fr. lierre, i.e. l'ierre: cf. Brachet, s. v. * Alehoof. Gerarde, p.856, *'The women of our Northerne parts, especially about Wales and Cheshire, do turne the herbe Ale-hoof into their Ale . . . being tunned up in ale and drunke, it also purgeth the head." The word ale-1oof, like tun-koof (see post, Pes pulli), has probably arisen from a false etymology. The old name is Aay-Aove, i.e. hedge-hoof: cf. Bart. p. 18, * Edera nigra, edera terrestris idem sunt, i. hayhof. * ἡδύοσμος, οἱ δὲ μίνθην ἢ καλαμίνθην, γνώριμον Boráviov, Diosc. iii. 36. * Diosc. iv. 85, ἐφήμερον, οἱ δὲ ἔριν ἀγρίαν, φύλλα καὶ καυλὸν ὅμοια ἔχει κρίνῳ, λεπτότερα 0€ ἄνθη λευκά, μικρά" καρπὸν δὲ μαλακόν... φύεται ἐν δρυμοῖς καὶ παλισκίοις. So Sim. Jan. 5 Diosc. iv. 137, αἰγίλωψ βοτάνιόν ἐστι φύλλα πυρῷ ἔχον ὅμοια μαλακώτερα δέ. Sim. Jan. Egilops herba est folia habens similia triticeis foliis sed molliora.' 7 Dart. p. 18, * vel sic, Egilopa est quaedam infirmitas oculi cum minus angulus rotundatur intus crescente carne,' 8 aivy- ód8aA pos, ? Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 67. ? Diosc. iv. 148, ἐλλέβορος λευκός, φύλλα ἔχει ὅμοια τοῖς τοῦ ἀρνογλώσσου ἢ σεύτλου ἀγρίου, βραχύτερα δὲ καὶ μελάντερα καὶ ἐρυθρὰ τὴν χρόαν. Sim. Jan. * habet folia similia plantaginis uel betae siluestris sed minora et plus ad nigredinem et rubedinem declinantia.' H Veratrum, Plin. Hist. Nat. xxv. 2I. 5. 1 See ante, Adarasia., " Diosc. iv. 149, ἐλλέβορος μέλας, οἱ δὲ μελαμπόδιον, oi δὲ ἔκτομον, οἱ δὲ πολύῤῥιζον.... ἔχει δὲ τὰ φύλλα χλωρὰ πλατάνῳ προσεμφερῆ ἐλάττονα δὲ πρὸς τὰ τοῦ σπον- δυλίου (note Sprengel, ἀσφοδέλου legit Serap.)... καὶ μελάντερα καὶ ὑποτραχέα.... φύεται ἐν , ^ , , * 5 * “1" cure - τράχέσι kat γεωλόφοις καὶ καταξήροις τύποις, Sim. Jan. “ folia habet similia platano, viridia sed minora sicut folia affodili. 320 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 53 affodillum et nigriora et aspera, | Eliotropium magis!' multi scorpion nascitur in locis asperis et siccis. dicunt eo quod flores similes sint Elleborus quando simpliciter ponitur figure scorpii, cursum solis semper albus intelligitur. [Respice in si- respicit, folia habet azimo similia 5 samus.] sed asperiora et nigriora, hastas v. Elena campana! uel enula^, ortolana uel vi. ex una radice cum ramulis et campana derunt, ortolana quamplurimis. maior, elena campana minor, sca- | Eliotropion minus"? locis nascitur biosa maioridem. angl. horshelne?. cultis et in pratis, semen habet ro- 10 Eleutropia *, incuba ?, sponsa solis? uel tundum et pendens. mira solis, solsequium?, cicoria? | Elaeterium succus cucurbite agrestis idem, a*. et g?. cicoree ὃ, cuius flos idem, sed electerides sunt cucu- dionisia " uocatur. meres agrestes, tam fructus eorum 3. pro alio. 6. enula campana similis est consolide maiori sed minus aspera habet folia, enula ortolana et. 8. enela. 9. horselle. II. cycorea. I7. et ymo. 20. pluribus. 25. elacterides. ! éAéviov, Diosc. i. 27. See post, Ellenium, ? [nula, Plin. Hist. Nat. xix. 29. I. * E. P. N. p. 16, * Helena, hors-helene;' ib. p. 44, * Enu/a, alne, hors-elne. Gerarde, p. 793, * in English, Elecampane and Scab-woort, and Horse-heale.' * ἡλιοτρόπιον. See App. Elionos. 5 Intubum, whence ezdive: cf. Bart. p. 25, *'Incuba, solsequium, cicoreaque sponsaque solis." $ See App. Sponsa solis. Gerarde, p. 283, *others, as Gulielmus Placentinus and Petrus Crescentius terme it Sponsa solis." 7 E. P. N. p. 12, * Solsequium uel Aeliotropium, solsece vel sigel- hwerfe ;* ib. p. 32, * Solsequia, golde ;' ib. p. 63, * Hoc solsequium, a rode,' where the reference seems to be not to the endive, but to the sun-flower. 8 See ante. * Fr. cAicorce, OUI SUCCOT-y. ? Bart. p. 18, * Dionisia, flos cicoreae.' !! Diosc. iv. 199, ἡλιοτρόπιον τὸ μέγα, ὃ ἔνιοι ἐκάλεσαν σκορπίουρον ἀπὸ τοῦ περὶ τὸ ἄνθος σχήματος, ἡλιοτρόπιον δὲ ἀπὸ τοῦ συμπερι- τρέπεσθαι τὰ φύλλα τῇ τοῦ ἡλίου κλίσει" ἔχει δὲ τὰ φύλλα ὠκίμῳ παραπλήσια δασύτερα δὲ καὶ λευκότερα καὶ μείζονα" κλωνία ἀπὸ τῆς ῥίζης ὅσον γ΄ ἢ δ' ἢ ε΄, καὶ ἐκ τούτων μασχάλας πλείους. "This passage may serve as a test of the different translations of Dioscorides. Sim. Jan. (circ. 1300) has * Eliotropium maius multi scorpioron dicunt eo quod flores similes sint figure scorpii, eliotropion vero idcirco nomen accepit quod cursum solis semper respicit, folia habet ozomo similia sed asperiora et nigriora, hastas ex una radice sex aut quinque ramis quam plurimis. It appears in Vincent of Beauvais (circ. 1250) thus, * Eliotropium maius scorpion dicitur a multis eo quod eius flores similes sint figure scorpionis, ex hoc autem nomine Eliotropium accepit quod semper cursum solis respicit, habet folia ocimo similia sed asperiora et nigriora, hastas habet ex una radice quin- que vel sex cum ramulis quamplurimis.' ? Diosc, iv. 191, 3A«orpómtov τὸ μικρύν, oi δὲ σκορπίουρον, φύεται ἐν τελματώδεσι.... καρπὸν στρογγύλον, ἀποκρεμαμένον. I ἐλατήριον, Diosc. iv. 155. Bart. p. 18, * Elactarivm est succus cucumeris asinini. Ef/acteris est cucumer agrestis, Elacterides secundum quosdam sunt cucumeres, tam fructus eorum quam ipsa herba. Elacterides ut quidam volunt sunt catapucie.' - οι 20 54 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. quam ipsa herba. Item laeterides' radix ingens et adorabilis *, rufa et 3o sunt cathapucie. uiscida, frutex est similis lilio. Electrum ? multos habet stipites, folia | Elophaboscos* herba est quam alii uiridia, et flores croceos. elafion dicunt, Latini cerui ocel- 5 Elatmo? folia habet similia elixine lum, i. ceruaria, uirram habens sed minora et rotunda et aspera, feniculo aut rori marino similem, 25 hastastenues, duobus palmis longas, nodis plenam?. | Hanc herbam nascitur in locis cultis et in agris. cum cerui comedunt cornua de- Elio speragus/, i. teneritas ramorum ponere dicuntur ?*, 10 speragi, et dicitur ab eleos quod | Electuarium "" dicitur eo quod fit de est sol, quod sicut sol radios sic electis speciebus. 3o speragus emittit. Elilifagus" siue lilifagus aut fagnon Elpha? [uel elpheon], gall. elphone, frutex est oblonga, multas habens angl. fone, crescit in locis aquosis. quadas et albas, folia similia malis 15 Ellenium ? multi simphitum uocant uel citoniis sed oblonga, minora, as- batum aut flomnum, Latini autem pera, albidiora, odorata et subrubea, 35 ynulam dicunt. Folia habet flomo nascitur in locis asperrimis, salvia similia, angusta et molliora et agrestis idem, anglice wyldesauge. oblonga, non in altum crescentia, | Elchinus P, ericius, erinacius' idem. z.elyxine. 9. εἶγο 10.elyos. 11.quia. 12.amittit. 17.flomno. 22. Elefoboscos. 24. uircam habet. 27. cerui cum comederint. 31. leliffacus. 33. quadras. 37. wildesauge. ! Diosc. iv. 164, Aa6vpís, oí δὲ καὶ ταύτην τιθύμαλον καλοῦσι. ? E. P. N. p. 13, ! Electrum, elehtre.' * Diosc. iv. 40, ἐλατίνη rà μὲν φύλλα ἔχει ὅμοια τῇ ἑλξίνῃ, μικρότερα δὲ καὶ στρογγυλώτερα, δασέα k.T.A. 80 also Sim. Jan. and Matth. Silv. * ἑλειοσπάραγον (or ἐλαιοσπάραγγονῚ, Boissonade, Anecd. iii. p. 418. Sim. Jan. * Elios asparagus, Pau. ca. de frigida epatis distemperantia. Item Alexander, Eliosperagus sunt summitates spargi que comeduntur. Hujus nominis imitatione dicunt arabes alium. 5 See post, Folium Elphion. * Diosc. i. 27, ἑλένιον, oi δὲ σύμφυτον .. . οἱ δὲ βάτον ἰδαῖαν, oi δὲ φλόμον ἰδαῖον καλοῦσι... οἱ δὲ ἤνουλα καμπάνα.... φύλλα ἔχει φλόμῳ τῷ στενοφύλλῳ παραπλήσια k.T.ÀA. So Sim. Jan. and Matth. Silv. The latter (c. ccxxxix) says * Ellenium, Dia. ca. de Ellenio secundum translationem nostram, Ellenium multi simphitum vocant &c." 7 Sim. Jan. odorabilis. εὐώδη, Diosc. i. 27. * Diosc. iii. 73, ἐχαφόβοσκον, οἱ δὲ ἐλαφικὸν. . . Ῥωμαῖοι κέρβι ὀκέλλουμ ἢ kepBiva . . . kavAÓs ἐστι λιβανωτίδι ἢ μαράθρῳ ἐμφερής, γεγωνιωμένος, ? Sim. Jan. *que virga nodis est plena.' V Sim. Jan. *sic vocatur quod dicitur ipsam herbam a cervis comedi et sic cornua deponunt. 1 Rather from ἐκλείχειν. 12 Diosc. iii, 35, ἐλελίσφακον . . . οἱ δὲ φαγνὸν . . . θάμνος ἐστὶν ἐπιμήκης, πολύκλωνος, ῥάβδους τετραγώνους καὶ ὑπολεύκους ἔχων k.T.A. So Sim. Jan. and Matth. Silv. 1 ἐχῖνος, Diosc. ii. 2. 1. Erinaceus, hedgehog. Bart. p. 20, * Erinacius sive hericius animal est spinosum cuius duae sunt species, s. aquaticus et terrestris qui nobilior est.' 4A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 55 animal est spinosum cuius due sunt species, s. aquaticus et ter- renus que nobilior est, ut in Alex- andro in principio Echini, i. ericii 5 terestri, gall. hirison!, angl hiri- choun *. Elacha? dicitur uirtus attractiua siue apperitiua, eleho enim traphof dicitur, inde eaceltieca? uirtus, IO i. subtractiua, s. retinencia uirtus que statim sequitur post ap- petitiuam, sed alliatiea? uirtus dicitur digestiua et interpretatur minutans. 15 Elitridium " gumi arboris est. [| Elafion 5, respice in elofoboscos. Ericius, Erinacius, Elphion ὃ, i. elfa. ᾿ respice in Elchinus. 5. terrestris, — hiricoun. yrichoun. Elpim 5, respice in scoria argenti.] 20 Elitrodamum ", matris silua idem, ut in Alexandro. Elixemum "?, i. lilium, ut in Alexandro [de la] de dolore capitis. Emblici 15 sunt fructus crescentes ultra 25 mare, purgant flegma et malen- coliam, et est species mirabola- norum. Emathites!* lapis est quod in orien- tal|I]i et occidentali parte recipitur, 39 habet uirtutem stringendi fluxum sanguinis, et dicitur ab emath quod est sanguis et tesis!? posicio quasi i. cistens sanguinem. Emach, i. sanguis, inde enagogum 35 quasi ducens sanguinem, bogos enim ductor dicitur, inde etiam emoroyda? ab emach quod est 7. Elcicha decitur. 8. appetitiua, tropho. 9. calceltica. IO, retentiua. 26. fleuma. 29. Ematithes lapis est qui. 30. reperitur. 31. constringendi. 33. thesis. — quasi ponens 1. sistens. 36. Gogos. ! Hérisson. ? Our urckin. 3 ἑλκτικὴ δύναμις. attractiva, Alexander capi. de ciliaca ex debilitate epatis." 397. ZI raho: $ ἀλλοιωτικὴ δύναμις. (cf. Bodl. MS. Ashm. 1470, f. 267). Elidrum) gumma populi arboris.* Elphion. argenti vocant. Puschmann), i. 457. $ ἐλαφικόν, Diosc. iii. 73. P Perhaps ἕλκυσμα, Diosc. v. ΙΟΙ. App. ' Elcisma, i. plumbum ustu.' ad aureos capillos faciendos, putatur quod sit electrum et ab aliis vernix.' 12 Perhaps ἔλαιον ἴρινον, Alex. Trall. i. 475. Sim. Jan. * E/tica virtus grece Cf. Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. * καθεκτικὴ δύναμις, Alex. Aphr. Prob. 2. 60 (ed. Sylburg, p. 319). Ib. cf. Galen (ed. Kühn), vol. ii. p. 13. For minutans read immutans : * Renzi, Collect. Salernit. * Elidrinum (var. ? See Folium Sim. Jan. * E/pis, Dya. multi scoriam 11 Sim. Jan. * Elidrium, Alexan. ca. Cf. Alex. Trall. (ed. 18. Platearius circ. inst. *Emblici fructus sunt crescentes ultra mare, purgant phlegma et melancholiam. ** Diosc. v. 143, αἱματίτης λίθος. Platearius circ. inst. * £matites, .. . lapis est qui in occidentali plaga et orientali reperitur . . . virtutem habet constringendi sanguinem unde dicitur ematites ab ema &c.' 15 θέσις. IJ 27. 16 αἷμα. This passage, with slight variations, occurs also in Matth, Silv., and must be taken from some common source. 18. αἱμορροΐς, cf. Bart. p. 19, * Emoroides, i. ficus.' U αἱμαγωγός, Diosc. Io 15 56 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. sanguis et [roys quod est fluxus Embreoca" interpretatur infusio quam et emorosogya ab emach quod nos fomentum dicimus. est sanguis et] chitin quod est Embamata " interpretatur incisiones, potio? dicitur emachites quasi i. salmenta ut in Alexandro. ponens sanguinem, i. sistens san- Empina" i. sputum saniosum, inde 20 guinem. ltem ab emach et dosis | empieus" et empiscus quasi dicitur emodosis? i. secunda de- | habens uulcus saniosum in pul- gestio*. Item etiam emoptoys ἢ | mone, et tales sunt thisici P. et emoptoyea? passio et multa | Emis* semis idem uel medietas, inde similia; sed ab ago—is quod est emigmatica ^ passio que medie- 25 duco—is [et] dicitur flemnago- tatem carnis occupat, et emi- gum" i. agens siue ducens flegma, cidus 5 et emiplenum "7 et multa et eologogum * melaneteron di- similia et exemfraetieum ? i. citur quasi melancoliam terens s. opilacionem soluens. medicina purgans melancoliam. [ Emitrida ", respice in gemiale. 7. digestio. 8. emopodis. 9. emopotica. 11. fleumagogum. 13. elegogum. 16. embroca. quod. 22. uulnus. 24. Emys. 25. quia. 27. emiperuum. 28, similia, Emfraxis interpretatur opilacio inde emfracticum i. opilatiuum et exemfracticum. ! αἱμορραγία, cf. Bart. p. 19, * Emorosagia est fluxus sanguinis." ? Potio seems to repeat fosicio above, so that cAitin is probably a repetition of tesi. 3. Perhaps αἱμάτωσις. * Constantinus Africanus, Loci Medici (1539) vi. 27, ^ Digestio est triplex; in stomacho, cum cibus factus est chilosus, quod prima digestio vocatur: secunda in epate, cum cibi succus mutatur in sanguine, et secunda digestio vocatur: tertia in membris est totius corporis, cum mutatur san- guis in naturam uniuscujusque membri, et tertia digestio nuncupatur." 5 Bart. p. I9, * Emoptoris est emissio sanguinis per os.' $ αἱμοπτοϊκός, Diosc. 1.81. Bart. p. 19, * Emof- toica passio, i. sputum sanguinis." 7 φλεγμαγωγόν, Galen (ed. Kühn), xi. 325. $ χολαγωγόν, Galen, ib. Bart. p. 16, * Colagogum, medicina laxativa educens co.' ? ἐμβροχή. Bart. p. 19, * Embroca ut quidam dicunt est quelibet madida infusio. Embrocacio .... quod nos fomentum dicimus. Matth. Silv. c. ccxl. * Embroca, i. infusio.' ? ἐμβάμματα. Renzi, Collect. Salernit. * Embamata (var. Enbrotha) interpretatur intinctiones id est salsamentum ut Alexandro. Sim. Jan. * Embasmata, Alexan. ca. de medicis ad frigidum stomachum . . . . sunt inunctiones seu salsamenta in quibus morselli intinguntur. ^ Matth. Silv. c. ccxl. * Embalsa- mata, i. salsamenta vel inventiones emanica.' ? ἐμπύημα. Bart. p. 19, * Empima, i. sputum saniosum. Matth. Silv. c. ccxl. *Empima est sputum saniosum, inde empicus.' 7 ἐμπυικός, Aretae. Caus. M. Diut. i. 9. 13 φθισικός. 1* $ut-. 15 ἡμικρανικός, Paul. Aeg. iii. 5. Bart. p. 19, * Emigranea passio dicitur quae medietatem cranei sive capitis occupat,' whence the corrupt carnis. 16 Perhaps ἡμίκυκλος. Y ἡμιπλήρης, Aretaeus, Cur. M. Acut, i. 6. 1$ ἐξεμφρακτικόν. 19. See post, * Gemiale oleum, enutrida idem.' Reinesius, Var. Lect. p. 540, corrects oleum gremiale into oleum graminale in Theod. Prisc. i. 3, (where the edition of 1532 reads, in i. 2, i oleo fremiali infundes). Cf. Diosc. i. 29. ὠμοτριβές. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 57 Eminoda !, respice in orminon.] Enancium 5, i. flos uitis agrestis, uere- tri uulnera ad sanitatem reducit. Endiuia?, alio nomine scariola, simile 5 est lactuce agresti sed habet pilos in dorso foliorum, gall. et anglice, endyue. [Respice in lactuca et in troxima.] Endioa, fex uitri idem. gallice, liche. IOEneatisma* interpretatur balneum particulare in quo sedetur usque ad umbilicum uel circiter. Enema? interpretatur iniectio uel re- laxacio. 15 Euxorpina * interpretatur dependens. Entera', i. intestina, inde lienteria?* 1. dissenteria, et exentero -ras?*, i. euicero -as. 2. Enantium. 18. euiscero -ras. 24. Epithimum. fila. 4. Endyua. I9. Eupatica. 29. hastam. similis. 21. menbrana. Epatica' uel empatiea crescit in saxis ut [in] pulmonia, et uidetur 2o quasi frustula membrane inheren- tia; folis [utimur]. gallice, eu- patik ! ; anglice, a liureuurt 13, Epithinum ? appellamus folia que nascuntur super thimum ; nascun- 25 tur etiam super alias herbas et frutices, sed eo magis utimur qui super thimum oritur. Epimedium '* siue iniecta hasta habet non maiorem edere similem, folia 3o x aut duodecim, carens flore et semine, radix tenera et nigra cum odore graui. Epithimum ^ ílos est thimi similis timbre sed capitella levia et rotunda 35 caudas habentia. gall. epytyme ?*. I5. Euxorima. 16. lyenteria et. 22. eupatike. —lyurewert. 36. epithime. ! Matth, Silv. c. ccxli, * Eniola la. vel aurigea vel aurigalis vel reiecialis, gre. vero orminon.' ? Diosc. v. 5, οἰνάνθη καλεῖται ὃ τῆς ἀγρίας ἀμπέλου καρπός, ὅποτε ἀνθεῖ, *in Latine Zntybum sativum, of some Endivía, . 3 Gerarde, p. 283, . . of the Italians Scarzola, which name remaineth in most shops, also Seriola, as though they should fitly call it seris." 117. Bart. p. 20, * Encatisma est balneum particulare, &c.' * ἐγκάθισμα, Diosc. iii. 5 ἔνεμα, Diosc. ii. 144. $ Matth. Silv. c. ccxli, *Enzorma, i. pendens malum. "Theoph. commen. xiv. reg. acutorum.' Renzi, Collect. Salernit. *Encorrimas (var. encorrimia) interpretatur dependens.' 7 ἔντερα. 8 Aeevrepía, — ? ἐξεντερίζομαι. fistula membranae habentia, foliis. utimur." Λειχήν (cf. Diosc. iv. 53) . . . hearbe Trinitie, or noble Agrimonie.' Diosc. iv. 176. iv. I9, ἐπιμήδιον . . ὅσον ι' ἢ ιβ΄, οὔτε δὲ καρπὸν οὔτε ἄνθος φέρει, ῥίζαι δὲ λεπταί, μέλαιναι, βαρύοσμοι. iv. 176, ἐπίθυμον θύμου ἐστὶν ἄνθος, σκληροτέρου καὶ θύμβρᾳ ἐοικότος. 1$ Cotgrave, * Epithin, the weed Dodder.'. κοῦφα οὐραχοὺς ἔχοντα. 1? App. * Epatica crescit in saxis ut pulmonaria, et videtur quasi Gerarde, p. 1565, *It is called of the Grecians it Is named in shops Hepatica.' " Cotgrave, * Epatique, the 1? Bart. p. 19, * Epatica, an. liverwort.' 18. ἐπίθυμον, Bart. p. 19, * Epithumi fila queedam sunt quae nascuntur super thimum. Nas- cuntur etiam super alias herbas et frutices, sed eo magis utimur quod super thimum.' 1* Diosc. . Ῥωμαῖοι οὐινδίκτα, καυλός ἐστιν οὐ μέγας, κισσῷ παραπλήσια ἔχων φύλλα 15 Diosc. ἔχει δὲ κεφάλια λεπτά, [IV. 2. 58 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF., Epilatum! dicitur medicamentum per os sumptum, ab epi quod est supra, et fero, fers. Epiplatica ?, i. uulnus carne repletum, 5 ut in Diascorides. Epifora? dicitur ab epi quod est supra et fero, fers, i. reuma a superioribus descendens. Epichia* dicitur supra positum sed Io male * emplastrum. Epichos, philis? idem, ut quidam dicunt. [ Epis, respice in felicteron ". Erisogus 5, respice in camedreos. I5 Eruea goratina, respice in mon. eris- 7, Epispatica sunt medicamina claudentia uulnus. 25. Epigereton. 32. erite. Erus, respice in erbus. Esbrium ὃ, flos lilifagi, respice in ma- iorana. Eraclion ", respice in lithospemon. 290 Eradia!, respice in mecon δῆτο- dis. Eraclia ?, respice in sideritis.] Epiploten ?, omentum idem. Epigeroton '*, amentum idem. 25 Epichima ?, emplastrum uiolarum. Eruea!/ó multum comesta uenerem stimulat. Erimola " tam semen quam herba est, bissona uel bussaria , piganium??, 3o ruta agrestis idem. Erice ^5, i. colofonia, quedam gumma. 5. Dyascorides. 9. s. male. ! Sim. Jan. * Eilata g. medicine laxative per os sumpte ut Alex. ca. de splene.' ? ἀπουλω- Tuc, Diosc. i. 48: cf. also ἐπουλωτικός, Cass. Felix, c. 40. (ed. Kühn). ca. item Ori. * ἐπίθεμα. $ See ante, Capparus. ortrissago. See App. Trissago maior. torium idem.' δὲ τίνων Ἡράκλεια κληθεῖσα. 12 Diosc. iv. 33, σιδηρῖτις oi δὲ Ἡράκλειαν. ^ Possibly ὑπεζωκότων : cf. Reinesius, Var. Lect. p. 406. * émipopá, Galen. xii. 749 Sim. Jan. * Epifora, g. superinfusio reumatis descendentis ad oculos, ut Pau. proprio Cf. Bart. p. 20, * Epifore oculorum sunt apostemata quae nascuntur super oculos. Cf. Cass. Felix, c. 76, * Epithima dicunt Graeci medicamentum quod stomacho et praccordiis simul et ventri superponatur, cum fuerit panno inunctum. molle emplastrum:* and the verse * Est autem epithima de succis unctio pura." 7 θηλυπτερίς, Diosc. iv. 184; see post, Felioteron. Bart. p. 19, * Epitima est 5 Read molle. $ 'Trixago ? Bart. p. 20, * Esbrium, saltica, lilifagus, eupa- ib. * Esbrium secundum quosdam i. majorana.' ? Diosc. iii. 148, A«Gócmeppov . . . οἱ δὲ ἡράκλειαν. 48, pu ἡρ App. * Esbrium, i. flos salvize. ! Diosc. iv. 67, μήκων ἀφρώδης, ὑπὸ 15 ἐπίπλοον. Sim. Jan. * Epigozotum, Alex. ca. de pleuresi, i. amentum vel cingulum, s. membranum quod circumdat latera in que fit vera pleuresis, &c.' Alex. Trall. (ed. Puschmann), ii. 229, τοῦ τὰς πλευρὰς ὑπεζωκότος ὑμένος. 15 ἐπίθεμα. Diosc. ii. 169, εὔζωμον, ες πλεῖον βρωθὲν συνουσίαν παρορμᾷ. 1 ἅρμαλα, Diosc.iii. 46. "The words /am semen quam herba seem to belong to Eruca; see Bart. p. 20. 15 βησασᾶ, Diosc. iii. 46. See ante, Bissona, P πήγανον, 0 Perhaps ἐρείκη ; see ante, Colophonia, though the explanation seems insufficient. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 59 Erismon!, quam ali erucam? gora- | Eritron, i. rubicundum, inde yperi- tinam dicunt, nascitur in muris et tron i, subrubicundum. in ortis; folia habet et uirgam | Erisilipa?? interpretatur sacer ignis eruce agresti similia, florem nigel- uel acer uel execrabilis uel ignis 29 5 . lum, semen simile cardamamo. infernalis uel ignis persicus. [anglice, tynthare?.] Erinausius?, eschinius idem. gall. Erbus* uel erbieus, erus, orobus? hirichon. idem. Eracles !*, magnetes ?, magnes idem. Eritridanum^ ueleritrodanum,rubea | Ercinos? nascitur in fluuiis et circa 25 IO maior idem, quo utimur tinctores, puteum, foli habens ozimo angl mader *. similia et oblonga εἰ divisa Erusim herba est nobis ignota, ut in in summo, hastas v. uel vi. Alexandro *. duabus palmis longas et flores Erugo? quando simpliciter ponitur pro albos. 3o I5 erugine eris uel cupri uel auricalci | Erificium " herba est que in summis intelligere. montibus inuenitur, folia habet 'I. gorarinam, 7. Erbum. 8. idem, an. tyntare. Io. utuntur. 12. Erusimus. 17. yperytron. 22. Erinacius. 23. hirecoy. 24. Erades. 25. Eritinos. flu- minibus. 27. sed oblonga. ! Sim. Jan. * Erismon, Dya. quam alii erucam gorgonam dicunt, nascitur &c, Diosc. ii. 187, ἐρύσιμον φύεται περὶ τὰς πόλεις καὶ οἰκόπεδα καὶ ἐν κήποις φύλλα δὲ ὅμοια εὐζώμῳ ἀγρίῳ ἔχει... ἄνθη μηλίζοντα... σπερμάτια μικρά, καρδάμῳ παραπλήσια. Apparently the Banke Cresses of Gerarde (p. 254). ? Gerarde, p. 246, * There is another kind of Rocket, thought . . . to be a kind of Cresses, if not Cresses itselfe Sim. Jan.* Eruca grogona apud Dya. vocatur gre. eresimon ut supra in alio exemplari goroginam reperii.' 3 Τί would seem that zyn£hare has slipped out of its place, and that it is properly a gloss on erbus. See ante, Dens equinus. * Ervum. 5 ὄροβος, Diosc. ii, 131. 5 ἐρυθρόδανον, Diosc. iii. 150. * E. P. N. p. 14, ' Rubio, mzeddre.' $ Perhaps Alex. Trall. ii. 465 (ed. Puschmann). 9 ἰὸν ξυστὸν, Diosc. v.9I. Bart. p. 20, * Erugo, multze sunt eru(gru)gines, sed quando simpliciter de erugine eris vel cuperi vel auricalci intelligitur. 10 ἐρυθρόν. V ὑπέρυθρον. 1? ἐρυσίπελας. Bart. p. 20, * Eris;pila interpretatur sacer ignis, i. execrabilis." 13 See ante, Elchinus. 14 Ἡρακλεία, Plato, Tim. 8o C. 15 μάγνητος, Diosc. v. 147. 15 Diosc. iv. 29, ἔρινος φύεται παρὰ ποταμοῖς kal κρηναῖς, φύλλα ἔχει ὠκίμοις ὅμοια... ἐπεσχισμένα ex τῶν ἄνωθεν μερῶν, κλωνία δὲ €' ἢ s' σπιθαμιαῖα, ἄνθη λευκά, 11 Sim. Jan. * Erifitium. Dy. est herba que in summis montibus invenitur, folia habet similia apio et tirsum oblongum habens in summitate sua violaceum florem intrinsecus retinentem semen, radicem vero majorem et vastam in modum cepe, tenuem, &c,' Cf. E. P. N. p. 3o, 'Eripheon, li$-wyrt." I2 60 A MEDICO-DOTANICAL GLOSSARF. similia appio, florem uiolacium scabie siue de combustione siue 15 intrinsecum, semen recentem. de uulnere nata. Esula' quedam species est titimal[l]. | Eupatorium", lilifagus*, saluia agrestis, gallice, yesele. [Respice in ox- ambrosia? idem. gallice ambrose 5 poris et in titimallus]: uersus, et anglice eufrasie "*. Esula lactessit, linaria lac dare | Euforbium', gummi cuiusdam arboris 2o nescit ?. in yndia. Es ustum alio nomine dicitur calcute | Eunodis " interpretatur bene olens et cuminon?; uirtutem habet dissol- dicitur ab eu quod est bonum [et 10 uendi et consolidandi. sarcos quod est caro]: inde euthi- Esarbera * i. bona carnositas. mus? et eustomaciecus ^ et25 Eseaton? uel eueaton interpretatur eucrasis et eucrasia?? [et eucra- centum habens proprietates. ticum] et infortunium ?? et in- Escara? dicitur scrusta que fit de fortinatus: inde eusabera'"' uel I. similia habet uiolaceum intrinsecus. 4. yasle. 6. lactescit. 8. cal- cocecumenon. IO. consul, 12. Eschaton. I3. potestates. 18. ambrosie. 19. wildschauge, add. Eufragia, Eufrasia idem, g*. et an. eufrasye. 22. cibens. 27. eufortunium et eufortunatus. ! Parkinson, Theat. Bot. p. 195, "Τὸ seemeth to have taken the name from Pityusa, being derived thereof, and made adiminitive, as if it were Pity usula, a short Vusula or Esula, as a small Pityusa or Pine Spurge.' Torriano, fol. 1688, * Esula, the herb Devil's Milk or petty spurge.' Bart. p. 42, * Titimallus, hujus tres sunt species quibus utimur, s. anabulla, esula et catapucia, Gerarde, p. 501, *'There is a kinde of Tithymale called Esula major, which Martinus Rulandus had in great veneration , . . in his booke entituled Cen£urie Curationum Empiricarum. | App. * Esula similis est minori tithymallo.' Math. Silv. c. ccxlv, * Esula latine, arab. scebram, grec. vero pinas vel peplus.' ? Sim. Jan. *Esula lactescit, sine lacte linaria crescit. The line apparently is from the *Flos medicinz'" of the Schola Salernitana (cf. Renzi, Collect. Salernit. i. 464). 5 κεκαυμένος χαλκός, Diosc. v. 87. Platearius, Circ. Inst. *Es ustum alio nomine calcucecumenon appellatur." * εὐσαρκία. Matth. Silv. c. cexlv, * Ersabea id est bona carnositas." 5 ἕκατον. 9 ἐσχάρα. Bart. p. 20, * Escara est crusta sive de scabie sive de combustione nata.' Cf. Cass. Felix, c. 67, * cum scara, quam nos crustam dicimus." ? Cf. Diosc. iv. 41, εὐπατώριον, which seems to point to Agrimonia Eupatorium. — Bart. p. 20, * Eupatorium, i. salvia agrestis." 8 ἐλελί- σφακον, Diosc. iii. 35. See ante, Elilifagus. ? Bart. p. 10, *Ambrosia, wilde sauge." ? Jt would seem that Eufrasie does not belong here, but to Eufragia, which has dropped out. " eboópBiov, Diosc. iii, 86. Bart. p. 20, * Evforbium gummi est cujusdam arboris, Platearius, Circ. Inst. * Euforbium gummi est cujusdam arboris in India nascentis. 12 εὐώδης. 15. εὔχυμος. * εὐστόμαχος. Matth. Silv. c. ccxlix, * Eustomatica, i. bona 5ἴο. "ὃ εὐκρασία. !* Perhaps representing ἀτυχία and ἀτυχής. U εὐσαρκία. See ante, Esarbera. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 61 euscarerea ad eu quod est [bo- | Faba egipciaca?, lupinus idem: fruc- num] et sarcos quod est caro. tus eius ualet ad maturacionem Euiscus!, altea idem. gallice et apostematum. anglice, Seynt Cutbertscole ?, Faba '? est herba que dicitur faberia in- 5 Exagodras/, i. in timore positas. uersa !, uel fabaria aquatica. angl. Exarchimetra, i. resilicio uel dislo- Brolemoderwort? uel lempke "ἢ, catio ossis ut in Tesin ?, sed exan- [Respice in ppozima *. timata* est quod uitium in capite | Faba?..., sumpta inflaciones prestat et alibi, ut in Alexandro de capite. et indigestabilis est.] Falangion!^ siue falangitis uirgas το F'apa lIupina", marsuilum? idem; habet duas aut tres aut plures, similis est elaboro nigro, differunt flores albos similes lilio cum multa tamen. diuisura. I, ab eu. 2. Sacros. 4. Saint Cuthbertescole. 7. Tegni. 8. quoddam. 11, eleboro. 16. fabaria. 18. Brokmoderwrt uel lemek. ! ἵβισκος, Diosc. iii. 153. ? See ante, Caulus Sti, Kutberti, * Probably é£oxábas. — Matth. Silv. c. ccxlix, * Exagoras, id est in tumore repositus. ^ Renzi, Coll. Salernit. * Exagodras (var. Esagodras) id est timore (var. interiore) positas. Gargilius Martialis (ed. Rose, 1875), c. 42, * papule eminentes quas cacoethes (codd.exacodas) medici vocant. ^ * ἐξαρθρήματα, Galen (ed. Kühn), vol. xviii. pt. 1, p. 670. Matth. Silv. c. ccxlix, * Exarckimata sunt dislocationes complete." * Tegne, Galen's τέχνη ἰατρική. 9 ἐξανθήματα. Matth. Silv. c. ccxlix, * Exazti- mata, Alex. ca. de psidracia. Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 459. τ᾿ Gerarde, p. 355, * Henbane is called . . . Faba suilla . . . of the Tuscans, Fabulonia and Faba lupina.? 8 Sim. Jan. *Faba lupina similis planta eleboro nigro...hec et marsilium vocatur. Matth. Silv. c. ccli, * Faba lupina lati. grec. marifllium.' Bart. p. 29, * Marcilia, i. folia (! faba) lupina App. * Marisilion, i. faba lupina, fere similis est elleboro nigro.' 9? αἰγύπτιος κύαμος, Diosc. ii. 128. Bart. p. 20, * Faba Egiptiaca, i. lupinus ? Bart. p. 20, * Faba inversa herba est.' Matth. Silv. c. ccli, * Faba inversa lati. grec. mentastrum, et romani vocant eam fabariam.' ! Gerarde, p- 519, * The second kind of Orpyne is called in shops Crassula, and Crassula Fabaria and Crassula major ...it is named also Fabaria, and the plate represents common orpyne, with the names Crassula sive faba inversa. ? Brook motherwort. 5 Dart. p. 13, ' Berula, fabaria idem, levick.' ib. p. 20, * Fabaria, faueroy idem, an. levike) Cf. E. P. N. p. 43, * Favida, favede, leomeke. ib. p. 11, *Fasida, leomue. ib. p. 75, *Fafida, leomoc.' ib. p. 76, *Grassula, hleomuc. Probably Brooklime ; see ante, sub Berula. "The word may be related to Glümeke, a name of Veronica Beccabunga (Grassmann, Pflanzen-namen, p. 171), who compares Lünecke Lünick, and Lanken, Nemnich, s.v. Veronica Beccabunga, gives Glümecke, Lünekraut, Lü- necke, and Dan. Lemmike, Ledmye. Cf. also MS. Sloane 282, 'Fposilia, fabaria, lemyk, fauerolle. ?* Probably ἱπποσέλινον, See post, Fabaria respice in yposelina, and Zposmia, 15 Diosc. ii. 127, κύαμος ἑλληνικὸς πνευματώδης, φυσσώδης, δύσπεπτος. !* Diosc, iii. 112, φαλάγγιον, oí δὲ φαλλαγγίτιον .., κλῶνές εἰσι δύο ἢ τρεῖς ἢ πλείονες... ἄνθη λευκὰ παραπλήσια κρίνῳ, ἐντομὰς πολλὰς ἔχοντα, So Sim. Jan. 15 20 25 62 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Fagin!, interpretatur comedere, inde uene fagitides dicuntur que sunt in carnositate faciei iuxta extremi- tates oris, uel magis proprie ille 5 que sunt sub lingua. [Fagnon *, respice in ellifagus. Fabaria inuersa, Fabaria aquatiea, Fabaria, respice in yposelina *. το Fagasnion *, respice in xision *. Faciens uiduas ", respice mezereon.] Faufel', melanopiper, [i.] piper nigrum ! respice in faba. idem. Fareellus?, herba sancti Pauli idem, I5 similis est archemesie nostre, sed habet minora folia. Far per genus mo[l]licionis fit de quo- libet grano panifico si solum re- tundetur exesis capitibus et decorti- cetur, sed far, quando simpliciter 2o ponitur de farre spaelte frumenti intelligitur. Farmaeon? uel farmacum interpre- tatur mumunctans , inde for- maean, omnis medicina, 564 25 quando ponitur in angustia signifi- cacione pro medicina |laxatiua sumitur; et farmacodes medicina que multum minutat " quocunque modo minutacionis ??, 3o Forago cibus est equorum, s. forage. Fasci gallieum 15, i. celtica. Fraxinus'* quedam arbor est, gall. fesne , angl. assch. Fraxinaria??, ameos agreste idem ; 35 similis 657 sambuco iuueni. 12, Fausel. farmacia. I5. artemesye. set. 26. angusta. 18. sed. 31. Farrago. 21. spaelte uel fonti. 34. fresne. ass. 24. minutans. 35. Flaxinaria. 1 Sim. Jan. * Fagin grece comedere, fagetide vene sunt juxta fauces intra os que flebotomantur vice venarum que sunt sub lingua, Alex. ca. d. floia in squinantia.' mann, ii. 143, περὶ φλεβοτομίας), olüa δὲ kal τὰς σφαγίτιδας ποιήσας τμηθῆναι φλέβας. Cf, Alex. Trall. (ed. Pusch- Bart. p. 20, ' Fagin, i. comedere, et inde vens fagitide s. venz quse sunt in carnositate faciei iuxta extremitates oris, vel sunt vence sub lingua ut in Rogero c. de squinancia. φαγεῖν. Diosc. iii. 35. ? ἱπποσέλινον, Diosc. iii. 71. * Widow-wail, a name of spurge-olive, Gerarde, p. 1401. 7 Bart. p. 20, * Faufel, i. piper nigrum. p- 20, “ Farinacia, i. medicina laxativa.' See App. *' Fufulabiat, i. piper nigrum." post, *Herba Sancti Pauli, fartellus (var. sarcellus) idem.' ? φαγνόν, 5 ξιφίον, ib. See ante, sub Anabulla major. PASE Cf. Bart. ἀσγανον, Diosc. iv. 20. : 3, 9 φάρμακον. Sim. Jan. *Farmakon medicamentum maxime compo- situm, nos autem laxativis appropriavimus hoc nomen. Matth. Silv. c. cclvi, * Farmacon, farma- cum interpretatur immutans se." 15 See App. *Fasigallicum, i. celtica.' 1 [mmutans. 1 [mmutat. 1? Immutationis. Sim. Jan. * Fassis gallicus, i. celtica . . . sic vocatur quod gallia in fasciculis deferatur. Matth. Silv. c. cclvi, * Fassis gallicus, i. spica celtica; . . . sic vocatur €o quod a gallia in fasciculis defertur." Cf. Diosc. i. 7. 8, where the name θυλακῖτις is said to refer to its being brought out of Cilicia in leathern bags (Parkinson, Theat. Bot. p. 119). M E.P. N. p. 17, " Fraxinus, cesc. 15 Cotgrave, * Fresne, an ash tree. 16 See ante, *Ameos agreste, similis fraxinarie, anglice wodewhisgle) The plant meant would seem to be one of the umbelliferz, such as Chervil or perhaps Gout-weed (ZEgopodium). 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 63 Fragaria !, gall. fresere, angl. stauberie, cuius succus uel fructus ualet contra telam ? in oculo. Flaura?, pauca leonis idem. Herba est 5 ualde amara, facit multos [multos] ramos, et super singulos habet tria folia, et folia ut species trifolii : effecatissime prouocat!, et habet uim dissoluendi. 10 Flammula? longam habet hastam, ut uolubilis rotundam ; masticata lin- guam comburit et est similis uite albe; pulsus munctris florem facit. 15 Fenugreoum, siled? idem, simile est melliloto: sed minores habet ua- strauberye. 1. Fragraria. 8. efficatissime. herba est. g. fenoyl. 20. oliuum. 29. peucedanum. 1 Bart. p.22, *Fragaria, fraser, an. straubery Ovidius Metamorphoseos, montanaque fraga legebant." See Halliwell's Dict. s. v. * Pin and Web. eye. 4. Flama, planta. I2. uiti. 31. Feniculata est herba. ginas, et grossius habet semen, semine utimur. Fenugrecum semen est cuiusdam herbe que similiter appellatur, sed oleum 2o quod inde elicitur dicitur cilinum", loco eius utimur semine lini. Febrifuga quasi fugans febres: azg/. fetherfoye *. Fenieulus Sanete Marie? similis est 25 amarusce. Multum ualet eius semen contra fluxum uentris. Fenieulus porcinus", [fenicularis], poucedanum idem. Respice in masmatum " et in peucedanum. 39 Fenicula " herba est longa et gracilis que nascitur in aquis et in agris. Feniculus, maratrum hues, tam semen quam I3. inunctus febrem. I5. sileos. 32. uel in agris. Sim. Jan. *Fragaria, herba ferens fraga ; ? "That is, Web (spot) in the * Bart. p. 21, * Flaura, planta leonis. Perhaps flaura may represent the φλάμμουλα of Diosc. iv. 129, while f/anta leonis should rather be fauca leonis or fata leonis, a translation of λεοντοπόδιον. Cf. Gerarde, p. 949, * Alchimella, and of most Stellaria, Pes Leonis, Pata Leonis: . . . in French, Pied de Lion; in English, Ladies Mantle, Great Sanicle, Lyon's foot, Lyon's paw; and of some, Padelyon. Sim. Jan. * Flaura ... Species quedam trifolii que planta leonis vocatur.' 5. App. ' Flammula longam facit hastam, ut volubilis rotundam, masticata Salernit. iii. 292. * * Provocat menstrua,' Renzi, Coll. linguam comburit et est similis viti albze, nisi quia non habet folia incisa sicut vitis alba.' Ap- parently the κληματὶς ἑτέρα of Diosc. iv. 7. Cf. Gerarde's Flammula urens, p. 888. "The name is I also applied to Ranunculus Flammula (Bart. p. 21, Flammula, i. sperwort). Sim. Jan. *Flamula hoc nomen multis plantis attribuitur, potius tamen speciei cujusdam plante que serpit super sepes, cujus flores sunt in globo sicut capilli albi, in quorum capilorum radices sunt semina adurentia gustum fortiter simul collecta in racemum, hanc greca herbaria parmilokadi vocabat, quidam vitem albam vocant, So Matth. Silv. * Diosc.ii. 124, τῆλις, οἱ δὲ τήλεως καρπὸς... Ῥωμαῖοι φαίνουμ γραίκουμ. App. *Fenugrecum simile est melliloto, sed tamen minores facit vaginas, et crassius habet semen quo utimur.' ἢ Marie, an. tadefenel. Similis est amaruscz.' idem.' Diosc. iii. 82, πευκέδανος καυλὸν ἀνίησιν ἰσχνὸν μαράθρῳ ὕμοιον. 1 μάραθρον, Janiculus porcinus idem est." gracilis quce nascitur in aquis.' ἔλαιον τήλινον, Diosc. i. 57. and Feverfew, taken from his force of driving away agues.' * Gerarde, p. 653, *in English Fedderfew ? Bart. p. 21, * Feniculus Sancte ? Dart. p. 21, * Feniculus porcinus, peucedanum App. * Fenicularis uel ! Bart. p. 21, * Feniculata herba longa 64 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Ferula !, apium risus, herba [est] scele- | Ferrugo*, limatura?, squama ferri"? rata idem, cuius semen dicitur idem. cancreos?, — [Respice in apium | Ferraium"' est quod inuenitur in risus et in asar.] trunco in quo faber refrigerat for- 2o 5 Felioteron? aut nimphon aut epio |. cipes, unde illa agua dicitur ferarria, dicitur, folia epteridi similia habet, et illa aqua mundata ualet contra et multos capriolos et longos opilaciones splenis et epatis cum habet, radices sunt illi late et longe herbis contra ilam egritudinem et rufe et subnigre. coctis. 25 1o Feces, fecum, multe sunt species si- | [Feniculus agrestis, respice in mas- cuti de uino uel aceto uel de simi- matum ??, libus. Faciens uiduas",respice in mezereon. Fetida *, id est amarusca. Feniculus rusticus, respice in ypoma- Fel terre?, centaurea idem, gall. et ratrum H, 30 I5 angl. centorye*. Fisalidos “ἢ, i. filipendula, et respice. Felix *, fex uini idem. Felix '5, fillis, respice in pateos ".] 5. Scinifon an epio. 15. centorie. 16. Ferlix. 17. Ferrarium. 23. epilaciones. ! The νάρθηξ of Diosc. iii. 81. But the description is confused: cuius semen dicitur cancreos seems based on Diosc. iii. 75, φέρει δὲ σπέρμα káxpvt ὅμοιον, or on iii. 79, ἧς ὃ καρπὸς κάχρυς καλεῖται, whence no doubt the reference to Asar; while apium risus and herba scelerata seem to be suggested by a confusion of ferula with ffammula. See ante, Apium risus, herba scelerata, . . . ferula idem. ? κάχρυ, cf. Diosc. iii. 88. * Diosc. iv. 184, θηλυπτερὶς οἱ δὲ νυμφαίαν πτέριν ὀνομάζουσι, τὰ μὲν φύλλα πτέριδι ὅμοια πολλὰς ἔχοντα ἀποφύσεις καὶ ὑψηλοτέρας" ῥίζαι δὲ ὕπεισι μακραΐ, πλατεῖαι ὑπόξανθοι ἐν τῷ μέλανι, τίνες δὲ ἐρυθραί. * 'The cotula fetida opposed to anthemis: cf. App., *Fenda, i. amarasca. E.P. N. p. 44, *Cotula feztida, ameruche, miwe.' id. p. 14, * Herba putida, meeg9a,' and see ante, Amaracus, and Camamilla., * Diosc. lii. 6, κενταύριον μέγα... Ῥωμαῖοι φιεῤῥεί, οἱ δὲ οὐνεφέρα, οἱ δὲ φελλεραί. E. P. N. p. 37, ' Felterre vel centauria, eorS-gealle, ib. p. 72, * Centauria, eorth-gella, ve! hyrd wyrt, vel curmelle) App. * Felterre, febrifuga i. centaurea minor." $ E. P. N. p. 43, ' Centauria, centoire, hurdreve.' ib. p. 60, * Hec centaria, centarye.' 7 App. ' Fedis, i. fcemina nini, Matth. Silv. c. cclviii, 'Feda, i.íex vini. ib. cclxi, * Felix vini, i.fex vini antiq — Renzi, Coll. Salernit. iii. 291, * Ferlis, fex vini veteris idem." * Bart. p. 21, * Ferrugo, sinder.' 9. Renzi, Coll. Salernit. iii. 291, * Ferrugo, limatura, squamma ferri idem.' ? Schmidt, das Medicinisch- Botanische Glossar von Siena (in Hermes, vol. xviii. part 4. P. 521 sqq.) n. 337, * Jus calcu, lepetis calcu, spuma (read squama) ferri :' so. n. 369, Lepitis calco, spuma ferri) —!! Bart. p. 21, * Ferrarium est id quod invenimus in trunco in quo faber refrigerat forcipem.' 7? μάραθρον. 55 See ante, p. 62. ?* ἱππομά-ραθρον, Diosc. iii. 75. 15 φυσαλλίς, Diosc. iv. 72. PUSH IX. U πτερίς, A MEDICO-DOTANICAL GLOSSARF, 65 Ferrum, ferrugo, uel ferruga et squama ferri eiusdem sunt uirtutis. Fermentum !, spersum idem, ut in Alexandro. angl. leueyne?. 5 Fren ? interpretatur pellicula, unde an- 10 I5 4. beueyne. 20. Fleuma. tiqui ante tempus Platonis uoca- bant frenes quod nos hodie dici- mus diafragma, et dicitur Plato* fuisse inuentor huius nominis diafragma. | Item dicuntur due pellicule que obuoluunt cerebrum frenes, s. pia mater et dura mater. Et inde dicitur frenesis? apo- stema factum in eis, et declinatur hic fren, nesis. 10. dyafragma quinque. tamarinda. 1I. obuolunt. 21. Fleubothemia. Flectidos? uel fleetidon, pes colum- binus idem. Flecteria", bulla idem. gall bay- loun*., Flemna ὃ, huius sunt v. species ἦν, 20 Fleubotomia ! est recta incisio ". Flegmon ? dicitur quasi flammon et est apostema rematicum ut in Iohan- nicis τ Fincon indi uel oxifenicia ', i. tama- 25 rindi, finichon "ἢ pachilus ", palma [frincan] sed finicon balemon ' [dactulus] qui glandi assimilatur. Frinean dactilus palme idem, et fini- cen balanion dactilus zdez. 3o beyllun. I5. frenis. 18. Flectena. Iohannicio. 23. reumaticum, 25. Finicon indie, 26. parachilus, 27. balonion. 28. quia. 29. Finican. finicon balonion. | App. “ Germion, i. fermentum." sparsum, arab. chamix. Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 117, τὸ διὰ γύρεως. 3 φρήν. * Cf. Plato, Timzus, 70 A, τὰς φρένας διάφραγμα eis τὸ μέσον αὐτῶν τιθέντες. 5 φρένησις. * App. “ Flectios, i. pes columbinus. Ib.:Sle/io,i. pes columbinus. See post, «Splecton, i. pes columbinus. Whatever this word may be, it apparently represents meAc- νιτίς in Diosc. iii. 121, for which meAapytris has been conjectured (ed. Sprengel, note). The word may however contain πελειάδος. According to Gerarde, p. 938, the plant is Dove's-foot Crane- bill. * φλύκταινα, a. blister, a bubble. Sim. Jan. * Filektene, Cornelius Cel. grece dicuntur pustule.' $ Cotgrave, “ Bouillon, a boyling, bubling or buble.' ? φλέγμα. 10 Namely, salsum, dulce, acre, vitreum and frigidum. Cf. Johannicius, Argent. per Hen. Sybold, 8». H QAeBorouía. Sim. Jan. * Flebotomia vene incisio) Renzi, Coll. Salernit. iii. 292, * F/eboromia est recta venze incisio.' 7? Cf, Bart. p. Io, * Anot£omia est cujuslibet corporis recta divisio." 3 Perhaps φλεγμονή, ** 3oannicius, an Arab physician (b. A.D. 809, d. 873 or 877), known as the author of the Jsagoge ad artem parvam (s. techni) Galeni, Argent. 89, 1534. See Choulant. 15 Bart. p. 32, * Oxifenicia, i. tamarindi, i. dactalus acetosus.' Gerarde, p. 1607, *Tamarinds . . . were not knowne to the antient Greekes, but to some of the later as Actuarius, and that by the name of Oxyphaenice, that is soure Dates, drawne as it may seeme from the Arabicke appellation, T'amarindi, that is Indian Date.' 155 φοινίκων, This gloss seems to be a confused repetition of the succeeding one. Sim. Jan. ' Fínichion, g. et finikos dactilus, finikes dactili, et finikes etiam palme.' 15 φοινικοβάλανος, Diosc. i. 148. Matth. Silv. c. cclxv, * Fermentum la. grec. zemi vel zima vel ? Leaven. Y δάκτυλος. K Εν 2: 66 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Filipendula!, phisalidos?, patrision?, | Filionium "* opiata est et interpretatur 15 uiscago * idem ; szmzlis es? zn foliis nouus amicus. saxifrage ὅ, cuius radix ualet contra | Filoantropos ^ interpretatur amans lapidem, habet multos testiculos in hominem. 5 radice *. [Filago 5 habet folia ad modum rute, Filix quercina'", pollipodium idem. sed non ita redolet]. g. feugre?, angl. obfarn?. [Felli- | Figella" dicitur apostema factum de cula idem.] colera naturali et malencolia za/z- Filex poireos' sunt ut quidam dicunt, ral? et dicitur a fingo, [fin gis. 10 epitheos idem. .| Fima? est apostema de sanguine et Filon !' interpretatur folium, inde pen- fleumate, et dicitur fima a fimo eo 25 tafolion " et quidam cicutam di- quod de facili putrescit. cunt leptafilon " quod habet | Fimus 5, huius suntmulte species scilicet minuta folia et acuta. fimus caprinus, asininus et similia. 5. radicibus. 6. Filex porcina. 7. fugere. okfarn. 9. ptires. 11, pentafilon. I3. quia. 15. Filionum. 21. Figelta. 24. add Ficida, galla idem. s. fimus. ! Apparently Drop-wort, or water Drop-wort, said to be the οἰνάνθη of Diosc. iii. 125 : cf. Parkinson, Theat. Bot. p. 435," It is called of all moderne writers Flipendula, quod numerosi illi in radice bulbilli, quasi ex filo pendere videantur." 2 φυσαλλίς, Diosc. iv. 72. Bart. p. 21, *Filipendula, fisalidos idem, similis est millefolio.) ^ App. *Fisalidos, i. herba tuscagia." * Matth. Silv. c. eclxxi, 'Zisalidos, i. vesikago, vesicaria, vesicago, patrision :' ib. c. cclxvii, *Filipendula fisalidos, patrisciria, viscago idem.' ^ Sim. Jan. 'Fisalidos, vesikago, kekengi, cacabum idem, species est solatri ... hanc quidam patrisyon vocant. * Vesicago, or vesicaria: cf. Glossar von Siena (Hermes, xviii. 538), n. 286, * Fisalida, iscaria'' (i. e. vesicaria). Cassius Felix (ed. Rose), c. 45, note: Sim. Jan. s. fisalidos ex Alex. lat. ed. Pap. f. 101^: phisa- lidos quam latini vesicaginem vocant. ib.* Herbz fysalidos quam Romani vesicariam appellant." Ὁ Gerarde, p. 1060, * of some Saxifraga rubra and Millefolium sylvestre.' 5 Diosc. iii, 125, ῥίζαν μεγάλην κεφαλὰς ἔχουσαν πλείονας. 7 Βατί. p. 21, * Filix quercina, i. poli- podium ;* cf. Diosc. iv. 185. 8 The French fougére. Bart. p. 21, * Feuger, i. ferne, filix idem." * Gerarde, p. 1136, *it (Dryopteris) is named in English Oke Ferne, Petty Ferne. ? See ante, Felioteron. H φύλλον. 12 πεντάφυλλον. 13. χεπτόφυλλον. ^ φάρμακον Φιλώνειον : cf. Galen, vol. xvii. pt. 2. p. 331 (ed. Kühn); also Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 235. Cassius Felix (ed. Rose), c. 51, * Filonium antidotum in potione dabis! Matth. Silv. c. cclxix, * Filomion est quedam opiata et interpretatur amans hominem. ^ Diosc. iii, 94, àmapírg . . . οἱ δὲ φιλάνθρωπον καλοῦσιν. | E. P. N. p. το, * Philantropos, pis Man-lufigende.' 5 Bart. p. 21, * Filago, i. chauvet.' " Matth, Silv. c. cclxxiv, * Fugille sunt apostemata de genere apostematum glandulosorum, φύγεθλα, 18. φῦμα. ? See Diosc. ii. 98. A AMEDICO-BOTANICAL GLOSSAKRF. Ficus, alia agrestis, alia usualis. [Ficus fatua, sicomorus. Filoflores ?, prassium idem. Folieula$, respice in polipodium uel in 67 ficatus caprinus, ficatus hirci, [ca- pri, ] et similia. Fillire solis" stiptica sunt et similia oleastro stipitis rebus necessarie 5 filex. mescetur. Furfures, respice in proptiria sira*et | Fisticus " fructus est testam habens et in puposis *. nucleum. Flos lupini, respice in bulbus scu- dius. το Floresis 5, i. calcantum ^, respice ibi. Flos siriacus ἢ Fricus?? lapis est. ii. habet species; una est metalliica que in Cipro nascitur, altera fex est craminis, tertia uero species sic conficitur, Flos orni, idem. lapis qui quandiu sanguineum Flos malue, colorem faciat, et collectus repo- Folium paradisi ?, malabatrum idem.] nitur. 15 Fieatus 15, huius sunt multe species, s. | Folii agrestis" duo sunt genera, viz. 16. hyrci. 18. solum. 20. miscetur. 22. nudeum. 23. tres. 24. Cypro. 25. eraminis. 27. lapis qui dicitur pirites colligitur et in fornace componitur et ut calx comburitur quamdiu. 30. Follii. ! Bart, p. 21, * Ficus fatua, i. sicomorum,' as though cv«ópopos (fig-mulberry) were συκόμωρος. 2 Diosc.iii. ro9, πράσιον... o δὲ φυλλόφαρες. * Filicula, Plin. xxvi. 37. Galen (ed. Kühn), vol. xiv. p. 322. 5 Perhaps πιτυρώδης. $ Flos zris. V. 114. 8 Bart. p. 21, * Flos Syriacus, flos malvze, sed ros syriacus est flos orni," 9 Bart. p. 21, * Folium paradisi, malabatrum idem." ? Tf the reading is correct, the reference will be to Diosc. ii. 48, τὸ τοῦ κάπρου ἧπαρ. The word ficatus is the original of the It. fegato and the Fr. foie, and originally seems to have denoted the liver of a goose fattened on figs; Horat. Sat. ii. 8. $8, * ficis pastum jecur anseris albae) Marcell. Empir. c. 22, * ficatum lupi integrum : cf. the Greek συκωτόν, and see Reinesius, Var. Lect. p. 394. The term succotrinum, as applied to the Aloe, is therefore liable to cause confusion, being on the one hand regarded as equivalent to epaticum, and on the other as referring to that species which is brought from Socotra. τ Read Philyre folia, | Cf. Diosc. i. 125, ταύτης τὰ φύλλα στύφει ὡς ἀγριελαία, ποιοῦντα πρὸς rà στύψεως δεόμενα. 12. Bart, p. 21, * Fisticus fructus est testam habens et nucleum.' πιστάκια, Diosc. i. 177. 13 Sim. Jan. * Frigius lapis apud Dya. et sera. Dya. tres habet species : una est metallica quz in Cipro nascitur et de profundo lacu ascendit que et terrosa est, et post hoc sole siccatur, postea ponitur in medio circuit. farmento et comburitur. Altera vero species est fex eraminis ut jam dictum est et de eraminis fece, et hec colligitur gustum habens eri usto similem. Tertia vero species conficitur sic, lapis qui dicitur pirites colligitur et in fornace componitur et ut calx comburitur quamdiu colorem sanguineum facit, et collectus reponitur." 4 Diosc.iii. 130, φύλλον oi δὲ ἐλαιόφυλλον, oi δὲ βρυωνίαν καλοῦσι: φύεται ἐν πέτραις, τὸ μὲν θηλυγόνον λεγόμενον, ὡσπερεὶ βρύον, k.T.À, * πιτυρίασις, 7 χάλκανθον, Diosc. K 2 20 68 A masculinus et femina. Femina in saxis locis nascitur ut brio sed uiri- diora habet folia sicut oliua et uir- gam tenerem et breuem, radices 5 tenuem, florem album; semen [il- lius] album et minutum sicut mi- cono[n], zascu/us uero omnia sunt similia, prater semen quod est simile oliue florenti e óocruosum !. 10 Folium, folia sunt herbe que [in] yndya nascuntur, locis humidis et paludosis. Folium est leue albidum uiscidum et suauiter olens in modum spice, gus- I5 tum zardz referens. Folium elphion , elpha. ge. elphone, ae. fane. I. masculus. 2. Saxosis. 30. feltwert. 31. cattesteyl. '* Diosc. iii, 130, ἔχει yàp ὅμοιόν τι τῷ ἄρτι ἐξηνθηκυίας ἐλαίας βοτρυῶδες. 'amalafatia is called of the Indians in their mother tongue, especially of the Arabians P- 1535, II. yndea. pontifilogos est quedam. MEDICO-BOTANICAL GLOSSAXF. Folium quando simpliciter ponitur de folio gariofilorum intelligitur. Flos siriacus, flos orni,flos malue idem. 20 [Furfur tritici, cantabrum. Fumaria, respice in capnos. Flomnum ^, respice in elenium. Filtrum, respice in flosmus. Fuga demonum, ypericon idem.] 25 Flos ? interpretatur lux, inde farrum ἴ et fungus * et fornax et focus. Flosmus?, filtrum, tapsus barbatus maior δ, herba luminaria", pantifi- lagos idem.?? anglice, feltwort ? uel 3o cattestayl, sed pontifilagos '* etiam quedam fuligo que pendet in domi- bus ubi funduntur metalla. Flosmos? guzaz; Latini barbastum di- 19. gariophilorum. 17. phane. ? Gerarde, Cadegi Indi or Ladegi Indi that is Folium Indicum or Indum, the Indian leafe: but the Mauri- tanians doe call it T'embul' Sim. Jan. * Folium uel folia sunt ex herba que in India nascitur locis humidis et paludosis . .. est autem folium optimum quod est leve et albidum et viscidum et suaviter olens in modum spice, gustum nardi referens.' *See ante, Elpha. "he word fane may perhaps be cognate to the Ger. FaAze. According to Gerarde, (Supplement), Fane is the white Flower de luce. l. 27, éAévi0v. . . . οἱ δὲ φλόμον ἰδαῖον καλοῦσι. ? φλόμος. ! Bart. p. 21, * Foliorum quando simpliciter ponitur in receptis, folia sunt gariofili.' ὅ Diosc. 7 φανός. 8 φέγγος. 5 φλόξ, ?? Gerarde, p. 774, * Mullein is called in Greeke φλόμος ; in shops, T'apsus Barbatus; of divers, Candela Regia, Candelaria and Lanaria ... in English, Mullein or rather Woollen, Higtaper, Torches, Longwort and Bullocks Longwort, and of some Hare's beard. ? E.P. N. p. 17, * Fromos, vel lucernaris, vel insana, vel lucubros, candel-wyrt.' Bart. p. 23, * Herba luminaria, tapsus barbastus idem. Diosc. iv. 102. * Ponfil(igos . . M πομφόλυξ, Diosc. v. 85. . os]mus, secundum quosdam." Cf. λυχνῖτις, 1 Dart. p. 34, 3 E, P. N. p. 5, * Verbascus, pis feld wyrt.' Bart. p. 34, * Ponfiligos, i. batitura eris, vel fuligo de fornace eris.' ?* "The extract is taken from Diosc. iv. 102, φλόμος, οἱ δὲ $Aóvov, Ῥωμαῖοι βερβάσκλουμ, οἱ δὲ φημινάλη, τὴν μὲν ἀνωτάτω διαφορὰν ἔχει διττήν, k. T. À. 1o 15 20 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, 69 cunt, duo sunt gezera masculina et femina. Femina uero folia habet similia cauliculo et asperiora et longiora et hastam longam cubito uno, albam et asperam, flores ui- ridos et albos et semen nigrum ; radix est illi dura, pollicis grossitu- dinem habens, nascitur in campis. Masculinus folia habet oblonga et angusta, hastam tenuem et semen tenue, nigra uero in omnibus est et alta. Agrestis autem flosmos uir- gas habet longas in se et arberosas pinguia et aspera et grossa, quibus multi in lucerna utuntur. Flon, purum aurum idem. Fu, ualeriana, amantilla^, ueneria, pertentilla^ uel marturella *, bene- 25 dicta idem. — Fu? multi nardum agreste appellant : nascitur in Pon- to: folia habet berule similia uel selino siue ap[p]io siluatico : hasta est ei lenis et mollis, subpurpurea et 3o nodosa, crescens de terra cubito uno aut amplius, flores narcisso similes?, factura colore ueluti purpureo. et foliis saluie similibus, circa uir- | [Fumulus, respice in fumus terre.] gas flores aurosos habet aut mel- | Fumus terre, fumulus idem. angl. et 35 linos sunt prassum!, folia sunt gall. fumetere ?*. aspera circa terram et obrotunda. | Fuligo", gall. soeff[e]??, angl. soeth?. Est alterum genus flosmis quod | Fulful ebiat'', piper album idem. lignitis? dicitur at triallis, folia | Fulful ebet"^, fausel'* melanon, piper habens iii. aut iiii. aut plurima, nigrum idem. I. masculus. 4. sed hastam. 5. uirides. 9. Masculus. II. est et lata. 13. arborosas. 15. habet aurosos. 16. sicut prassii, folia autem aspera. 21. qui multi. 25. martera uel marturella. 28. similia anglice billeres uel similia selino. 36. fymerie. 37. sooth. ! Diosc. iv. 102, ὥσπερ πράσιον. ? Tb. Avxvtris, ὑπὸ δέ τινων θρυαλλίς. 3 Matth. Silv. c. cclxxii, *Flom, i. purum.' Renzi, Collect. Salernit. iii. 292, * δον, pirus amarus (var. purum aurum) idem: flon enim pirus (var. purum) interpretatur. * App. ' Fu, valeriana, maturella, benedicta idem est) Gerarde, p. 1078, * of certaine in our age, Marinella, Amantilla, Valentiana, Genicularis, Herba Benedicta and. T'heriacaria." 5 Bart. p. 10, * Amantilla, valeriana idem.* 5 Bart, p. 34, * Potentilla, valeriana idem. Τ᾿ Bart. p. 29, * Martha, i. valeriana. 8. Diosc. i.10, φοῦ, oí δὲ καὶ τοῦτο ἀγρίαν vápBov καλοῦσι, γεννᾶται μὲν ἐν πόντῳ, φύλλα δὲ ἐλαφοβόσκῳ ἢ ἱπποσελίνῳ παραπλήσια ἔχει, k. T. À. ? Diosc, i. 10, ἄνθη πρὸς rà τῆς νάρδου (where the MSS. have vapkíagov) . .. καὶ ἐν τῷ ὑπολεύκῳ διαπόρφυρα. 10. E, P. N. p. 45, * Fumus terre, fumetere, cuntehoare." 1! 'The ἀσβόλη of Diosc. v. 181. 12 Cotgrave, ' Suye, soot of a chimney." 133 Soot; cf. Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), 23, 38, * Fulgine, sooth.' !* App. * Fulful abati,i. piper album," Bart. p. 22, * Fulfel, i. piper usuale Matth. Silv. c. cclxxi, * Fifulabíiat, i. piper album." 15 App. * Fufulabiat, i. piper nigrum." Matth. Silv. c. cclxxi, * Fisulesbech, i. piper nigrum." ISBArt Ὁ. 21, * Faufel, i. piper nigrum, 5 1o 15 7ο A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Fulsus! fructus est quercus similis | Gariophilus agrestis^, asarus idem, glandi in uirtute, durus in sub- [respice in uulgago.] Item gario- stantia, ponticus in sapore et uir- philus' fructus est cuiusdam ar- tute, unde secundum quosdam idem boris. [Respice in anchofili.] 20 es! quod galla. Galanga*, ciperus babilonicus? idem. Fungus! agaricus crescit in arboribus. gall. et angl. galyngale. gall moscherones?, a9. paddoc- | Galae" ^ i. lac, inde oxialac', i. lac stol?. Item alius fungus crescit in acetosum. pratis. Gagathos!" siue gaganthos lapis est 25 Fungus, boletus idem, tam bomus que trahit ad se peleas tritici. quam malus. Garus? quod sit dicitur dietas particu- Furea: fit de ordeo gue est diuretica lares dicitur. sed uerius contraria. Galiobsis!^ aut galiolidon frutex est minor cui uirga est et folia similia 3o urtice sed tenuiora ; nascitur circa Grariofilata;, sanamunda, pes leporis, ortos et in uiis et super tecta s. auencia idem. gall et angliee, teglanta, folia et hasta eius duricia auence, [pes leporis, zimus.] soluunt et cancros mamillarum. I. Fulful. 7. mocherouns. paddestol, 14. Gariophilata. I9. est fructus. 22. galingale. 23. Gallac. oxigalac. 25. Gagathes sive gagantes. 26. qui. paleas. 27. quid sit sub dietas. 29. galiolbidon. 30. cuius. est urtice sed folia. 33. tegulata. duricias. ! Dart. p. 22, * Fulf/ul fructus est similis in virtute glandi, durus, ponticus in sapore, frigidus et siccus in secundo gradu. Matth. Silv. c. celxxiv, *Fu/ful fructus est similis glandi in virtute durus, et ponticus in sapore." ? Bart. p. 22, * Fungus abietis, agaricus idem." * See ante, Boletus. * Diosc. ii. 109, ζύθος σκευάζεται ἐκ τῆς κριθῆς, ἐστὶ δὲ διουρητικός, Sim. Jan. * Furca, Dya. scribit foca^ Ib. * FocAa vel fucha ut Arabes est potus factus ex ordeo et aliis rebus, et cerevisia est species ejus, Dyascorides furca vocat. Fit, inquit, ex ordeo : fit ex ea elephas quod dicitur ordeum infusum, &c.' 5 Dart. p. 22, * Gariofilata, avancia idem. App. * Garyophyllata,i. sana mundi, See ante, Avencia. Sim. Jan. * Garíiofilata . . . radix odorem habet gariofilorum.' 5 Bart. p. 22, * Gariofilus agrestis, i. asarum.' " kapvóQvAXov, the clove. Galen (ed. Kühn), vol. xiv. p. 462. $ App. * Galagana, i. fructus maris. ib, * Galgania, i. iunci radix. ? Bart. p. 15, * Ciperus babylonicus, i.galanga.' κύπειρος, Diosc. i. 4. 10 γάλα. V ὀέξύγαλα. À jet. Bart. p. 22, * Gagates, lapis est qui trahit paleas et cortices tritici, i. geet.' Diosc. v. 145, καλεῖται δὲ ὁ τόπος καὶ ὃ ποταμὸς Γάγας παρ᾽ οὗ τῷ στόματι εὑρίσκονται οὗτοι οἱ λίθοι. 13 γάρος. ^ Diosc. iv. 93, γαλίοψις, οἱ δὲ γαλεόβδολον.. . . ὅλον τὸ θαμνίον σὺν τῷ κανλῷ. καὶ τοῖς φύλλοις ἐμφερές ἐστι κνίδῃ, λειότερα δὲ τὰ φύλλα, i, T. À. 5 IO I5 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF., χίλι Galion! aut gelirion dictum est ab eo | Gallietrieum!!', galli crista, centrum quod lac coagulet, folia habet et galli idem, [oculus Christi idem.] hastam similia apparine sed erecta, | Galbanum" quedam gumma, [albe- bibitum f/uxum sanguinis et sudo- sardi?*.] rem abstinet. Galla est fructus cuiusdam arboris s. Gamos? est genus uel semen, inde querci, av. okappl*, [Respice in gomorrea?, i. fluxus seminis uel alapsa et in fulsis !^.] spermatis, roys* enim fluxus di- | Gallianus" est quedam confectio ex citur; inde genos? dicitur genus, aromaticis speciebus 77 musco. inde trocieus triganus*,et epta- | Gallia"est que[dam confectio que quia gonus* et sic [de|]inceps. muscum recipit dicitur allianus. [ Galielni, respice in iria. Gardo? similis est persicarie, sed folia Grandix, respice in tallus. habet albiora, herba tinctoris est. Glans, respice in balanen*. Glaucium " agreste, celidonia agrestis Glossa?, respice in smirtus. idem. [Respice in celidonia, Gladiolus segetalis, respice in glaucus idem.] xision?. ] Gladiolus? iuxta aquas crescit, cuius I. Galerion. IO. tresciscus trigonus. 18, cresta. 23, okappel. 28. dal- lianus. 29. persicarre. ! Diosc. iv. 94, γάλιον, οἱ δὲ γαλέριον, oi δὲ γαλάτιον, ὠνόμασται δὲ ἀπὸ τοῦ γάλα πηγνύειν" τὸ δὲ κλωνίον καὶ τὰ φύλλα ἔχει ἐμφερέστατα ἀπαρίνῃ ; so that the text from which this translation was made must have agreed with the famous Vienna Codex (Sprengel's C.) in omitting ἀντὶ mvrías αὐτό. 2 γόνος. 8. γονόρροια. * ῥοῦς. 5 γένος. 5 χροχίσκος τρίγωνος. 7 ἑπτάγωνος. 8 See ante, Balanon. See ante, Beronica. 1? t(jiov ...'Pcpatot γλαδίολουμ, οἱ δὲ ceyeráAeg ... φύεται δὲ μάλιστα ἐν ἀρούραις, Diosc. iv. 20. H Gallitricum : see ante, Centrum galli. Bart. p. 22, " Gallitricum, galli crista, i. centrum galli, i. oculus Christi Sim. Jan. ' Gailitricum ... cuius quedam est domestica que nostro vulgari vocatur bosomo. 12 xaABávg, Diosc. iii. 87. 13 See ante, Albesardi. ** Oak-apple. 15 See ante, Fulsus. 16 App. * Gallia muscata, i. trochisci de musco confecti, Sim. Jan. * Galia muscata est quedam confectio que describitur in antidotario Nicolai. Platearius, Circ. Inst. * Gallia muscata . .. est autem confectio ex aroma- ticis et musco." 1 So MS. Ashm. 1470. ] 18. Gaisdo, woad : cf. Fr. guéde, Medieval Lat. gaida, gaisda, gaisdo, and guasdium ; cf. ícaris, Diosc.ii. 215. Sim. Jan. * Gaísdo, herba fulonum qua tinguntur panni, que osatis grece dicitur. Matth. Silv. c. celxxvi, * Gaísdo, guaisdo id est herba fullonum vel saponaria que osatis gre. dicitur, lege borich, burith, Macer." 19 γλαύκιον, cf. Diosc. iii. go. Bart. p. 22, * Glaucum agreste, i. celidonia agrestis, App. * G/aucia, i. chelidonia.' ? See ante, Acorus. App. * Gladiolus, i, ireos.' 2c 25 30 72 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. flos crocius est, radix que uocatur | Gratia dei'' maior et minor. Maior: acorus rubea est. Gladiolus gallice habet stipitem cum sex angulis et glaiol!, anglice leure?. [Respice habet folia ad modum canabi et in uriolus? et in xiridia* et in ualet contra quartanam, auctoritate 5 xision*,] unde uersus^: Magist. 1. [Stephani] de Monte Gladiolus croceum, sed spatula fetida Pessolano. Minor habet stipitem 2o nullum. quadratum et rubeum, crescit in Glabes uel glabries", i. tinea. locis aquosis. Glaucosis? est glaucedo siue in oculis | Granum solis ?, milium solis ??, cauda Io siue alibi in corpore, inde glauco- porcina !* idem, gallice et anglice, aptalma?, i. alba optalma. gromel?, et est aliud genus ut?5 Gladiosum ?, quam alii cestris dicunt, agreste. folia habet yridi similia et latiora | Granum diureticum "5, anglice liche- et acuciora. wal", I. Croceus. 2. rubra. 3. glaeyl. 8. Glables. 9. 1. glaucedo. 1o. glaucoptalmia. II. obtalmia. I3. sed latiora. 20. Pesselano. 21, rubrum. crescunt. 25. gromoyl. 27. lichelwal. ! Glaieul. See ante, sub Acorus, * Gladiolus, anglice boure (read leure) uurt, gallice glaribus.' ? E. P. N. p. 19, ! Pirus (read papyrus). gladiolus lefer." ? See post, Yreos. * Either ξυρίδιον or ξιφίδιον, perhaps the former. 5 ξίφιον, Diosc. iv. 20. $ See Bart. p. 25, Yris: and ante, sub Acorus. * Bart. p. 22, * Glabries, i. tinea. ib. p. 42, * Tinea nomen est equivocum ad vermem et ad scabiem capitis." 8 γλαύκωσις. * γλαυκόφθαλμα: cf. Diosc. i. 179, γλαυκοφθάλμων παιδίων, 10. Diosc. iii, 151, Aoyxtris, ol δὲ κέστρον ἢ Μηδοῦσα.... ἔχει φύλλα πράσῳ καρτῷ ὕμοια, πλατύτερα δὲ kal ὑπέρυθρα. " Gerarde, p. 582, * Hedge Hyssope is called in Latine Gratiola and Gratia Dei, or the Grace of God ; not- withstanding there is a kinde of Geranium or Storks Bill called by the later name 12 Bart, p. 23, * Granum solis, i. milium solis, i. gromil. Parkinson, Theat. Bot. p. 433, ^ It is called in Greeke Ai6óameppov . . . and of Phisitions and Apothecaries for the most part Milium Solis and Granum Solis, ab aliquibus ita dici putatur, quod semen candore solis et. lucis splendore fulgeat.' ? Gerarde, p. 61o, * of the Arabians Milium soler, in shops and among Italians, Milium solis. Parkinson, Theat. Bot. p. 433, * Serapio saith from the authority of Abez Julia that it should be called Miliwm Soler, because (the seeds being as small as Milium) it grew upon the mountains called Soler.' '* Sce ante, Cauda porcina. 16 Gromwell. Bart. p. 23, Gromil; ib. p. 30, * Milium solis, palma Christi, gromil idem.' Gerarde, p. 610, in French, * Grémil and Herbe aux perles, in English Gromell, of some Pearle plant, and of others Lichwale, Cf. French grémil. * Gerarde, p. 610,* The seed of Gromel pound and drunke in white wine breaketh, dissolveth, and driveth forth the stone. 1 Lichwale: Parkinson, p. 433; Gerarde, p. 610. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 73 G[r]appasis!', incuruatio, unde grip- posis unguium percisis? est sig- num. Graffagia?, scriptura idem. Inde ma- 5 langraffieum * quod interpretatur nigrum scriptum. Gramen?* est nomen cuiusdam herbe, tamen specialiter accipitur in medi- cina contra humores [et] uiscosos 10 sicut in quartana, cuius radix usu- aliter ponitur in aximelle [et multis alis]. gramen, anglice quich*. Genistus similis [est| stringno 564 habet folia albiora e/ unum stipi- 15 tem. 2. prisis. 4. Grafagia. angl. wolde. 16. Genela. 27. Ge creticum est terra. 1 wpimoois. unguium, quam Grzci gryposin vocant. unguium est signum ptiseos.' * Graffia, i. scriptura." melangraficum. 20. sed flores. Cel. Aurel. de Morb. Acut. ii. Sim. Jan. *Gripposis, g. incurvatio, inde gripposis ? Read pAthisis. c. ccxcix, * Graffagia, i. scriptura, inde melangraphicum id est nigrum scriptum.' * μέλαν γραφικόν. cucurbita poma sunt Geleng&', i. coloquintida, Alexandrina, [cuius sperule. ] Genesteola? stipitem habet ut lilium et flores indos plures in summi- 20 tate. Genesteola?, mirica, genesta idem; florem habet croceum. gall. ge- neste, angl. brom "9, Genieulata', poligonia idem, [respice 25 ibi]. Ge eretica", i. terra que affertur de Samos insula. Gema ? quedam confectio est, et inter- pretatur expertum. 30 7. nomen est. 12. Add Genestula ... 22. Genestreola. 24. broom. 32. Cass. Felix, c. 40, *cum obuncatione Matth. Silv. 15. ccce. Cf, Diosc. v. 182, μέλαν ᾧ γράφομεν. * γραφὴ ἅγια. 5 Bart. p. 23," Gramen est nomen cujuslibet herbz, tamen specialiter accipitur in medicina pro quadam herba cujus radix usualiter ponitur in oximelle et in multis aliis, an**. quikes.' * Gerarde, p. 24, “ἴῃ English, Couch-grasse, Quitch-grasse and Dogs-grasse, Compare the col- loquial names Squitch, Scutch, T'witch, and Wicks. " App. *Gelena vel cucurbita Alexandrina, i. colocynthis. ib. *Gilel/a vel gilea, i. colocynthis. Cf. Cass. Felix (ed. Rose), p. 237, sub gelela: where the forms ge/da, gelona, gelela, gella, gilea, galalai are quoted, and reference made to the Spanish ja/ea. Τὸ which add genelea, Matth. Silv. c. cclxxxi. SRe description seems to recall Broom-rape (Orobanche) which Gerarde, p. 1312, classes with Genista. ? Bart. p. 22, * Genesta, genestula idem, i. mirica, reubis agrestis idem." IBI PONGDIIS). GEfn- ! Bart, p. 22," Geniculata, poligonia idem. — The plant meant is apparently Polygonum aviculare: see ante, Centinodium. Sim. Jan. ' Geniculata, centinodia, poligonia, proserpinata, sanguinaria, virga pastoris idem." ? Renzi, Coll. Salernit. iii. 293, * Ge creticum id est terra quz affertur de Creta. Ge samia id est terra quae affertur de Samos insula. 18. Matth. Silv. c. cclxxxi, * Gema, i. parva: et gemma est quedam confectio : et interpretatur ex- Cod. Ashm. 1470 (Bodl), * Gemma confectio quadam εἰ interpretatur expertum.' ij [IV. 2.] ista, brom." perta." 74 Gelatinia! est piscium siue carnium quedam muscillgo coagulata que nascitur de illis post alexaconnum seruantur infrigidata in aceto. 5. Geminale ? oleum, enutrida? idem. Gerabotonum * quod multi peristerion? aut uerbenam dicunt. g$. uer- uayne 5, 45. flegheuurt. Geranion' siue oxifollon uel ut Latini Io pneumonia cicutaria. Herba est folia habens similia ammionu, di- uisa et oblonga, radix est ei ro- tunda et dulcis. Gersa? est quoddam album quod fit I5 de radicibus brionie et cucurbite 3. quand post elixationem. II. annuoun. 16. iari et. 24. camephitees. 7. uerueyne. 18. apposita dimittitur residere et quod liquidius supernatat abicitur et alia aqua apposita et iterum residere permittatur. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. agrestis. Gersa sic fit, radix iari uel draguntie conteruntur et suc- cus exprimitur et aqua apposita iterum residere permittatur et sic ter uel quater fit, tandem limo- sum quod remanet desiccatur ad solem et dicitur gersa. Eius usus est ad facies dealbandas. Germandrea maior, camepitheos9?, quercula maior idem. Germandrea minor, quercula minor idem. [ Genicularis!!, respice in lichitis. Genesta"^, mirica idem. Glio, respice in sordicies P. camedreos "5 8. fleghuert. IO. cicutariam. 22. uisus. ! Matth. Silv. c. cclxxx, * Geltina piscium est quando pisces coquuntur in aceto et postea con- gelatur acetum cum quo coquuntur, et eodem modo fit cum carnibus." Cod. Ashmole, 1470, * Gelantina piscium sive carnium est quedam muscillago coagulata que nascitur de illis quando post elixationem servantur infrigidati.'" Renzi, Coll. Salernit. iii. 293, * Gelatina est piscium sive carnium quadam mucilago coagulata quz nascitur de illis quando post alixationem servantur infrigidata in aceto. to gelatus: see Brachet, Etym. French Dict. Cf. the French gélatine and galantine, both of which are referred ? Sim. Jan. * Gremiale oleum et expensarum et onfancinum idem et est quod fit ex olivis immaturis que colliguntur in gremio caduce ante alias. ? See ante, Emitrida. ὀμφάκινον καλεῖται. Cf. Diosc. i. 29, ἔλαιον... ἄριστον τὸ ὠμοτριβές, ὃ καὶ Enutrida may possibly represent ὠμοτριβές. * ἱεροβοτάνη or ἱερὰ βοτάνη Diosc.iv. 61, E. P. N. p. 14." Gerobotana vel verbena vel sagmen, biscop-wyrtil. Sim. Jan. * Gerobotanum est dictum sacra herba: peristeron gre. .. * Fr. verveine, Eng. vervain. Matth. Silv. c. cclxxxv, * Gerebotanum, Ierebotanum vel . latine vero berbena vel sacra herba," 5 περιστερεών, Diosc. iv. 61. * Diosc. iii. 121, καὶ ἕτερον γεράνιον, οἱ δὲ ὀῤύφυλλον . .. Ῥωμαῖοι πολυμενία, οἱ δὲ kucorpía: and τὸ μὲν φύλλον ἔχει ὅμοιον ἀνεμώνῃ, ἐσχισμένον, μακρό- τερον, ῥίζαν δὲ ὑποστρόγγυλον, γλυκεῖαν. fit de radice brioniz, cucumeris agrestis et similium. P. 22, ! Germandrea major, quercula major, camepiteos idem sunt." Bart. p. 22, * Germandrea minor, quercula minor, camedreos idem sunt.' $ Dart. p. 22, * Gersa est quoddam album quod ? χαμαίπιτυς, Diosc.iii. 165. Βατί. 10 χαμαίδρυς, Diosc. iii. 102. τι ΠΟΙ ΟΞΟΣ 111 ΠΟ. λυχνὶς στεφανωματικὴ . . . Ῥωμαῖοι γενικουλάρις, οἱ δὲ βαλλάρια. Matth. Silv. c. cclxxxiii, * Genicu- laris, i linchitis. Dia; 12 Genista, myrica, μυρίκη, Diosc, i. 116. 13 γλοιός, perhaps the same as ῥύπος βαλανείων, Diosc. i.34. Sim. Jan. * Glío secundum γα. est sordities balnei. 20 25 30 5 IO 4A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 75 Glaucus, respice in glaucium. Grana paradisi', i. mellegete idem, Geneiana? herba est allogallica, in campis et in montibus nascens. secundum Thedericum in frac- [Respice in basilicus, centaurea tura cerebri, maior. i.] Gluten romanum ὅ, Gieenum commune ? refrigerantes mastix, secundum habet uirtutes [et] ut chimolea 1" Gluten alliotinum ὃ, i. ( Serapion. illitum medetur. terebentina, Gira solis ", pendactilis ^, custos orti Gigarus *, respice in iarus. Gingelide *, respice in lauriola. Gingion 5, respice in lepidum. Guriaga *, persicaria idem. Gliconium, glutinum, respice in sar- coas*. | idem?*, [Respice in palma Christi et in pendactilis.] Gnicus P, crocus ortensis uel orien- talis ^ idem. Gith", agrimulatum ?, — melancium idemP?. Gith unum?" habet stip- 27. acrimulatum vel agrimulatum mellantium. ! Gerarde, p. 1542, * The first and largest sort are called of some Milegueta and Milegetta, in English, Grains and Grains of Paradice. Parkinson, Theat. Bot. p. 1577, Some supposing the Melegueta or grana Paradisi which we call usually Graines or Ginney Graines to be the Grecians Cardamomum. ? Gerarde, p. 1432, *the Rosin is called... inshops mastix) Cf. ῥητίνη σχινίνη, Diosc.i.9o. Matth. Silv. c. dxlii, * Gal. 7. sim. phar. cap. de mastice alba. et est illa que dicitur glucten romanum.' ib. c. ccxcviii, *sed sciendum quod quando ponitur glucten absque determinatione debet intelligi mastix." See ante, Albocyn. . in Italian, Gzgora." li. 205, λεπίδιον ὃ ἔνιοι γιγγίδιον καλοῦσι. arum.. 3 Sim. Jan. * Gluten altotin, i. terebentina.' * Gerarde, p. 834, * The common cuckow-pint is called in Latine, * Perhaps a corruption of Azgelica. * Diosc. " Apparently formed from its French name. Gerarde, p. 447, *in French Curage or Culrage: in English, Water-pepper, Culrage, and Arse- smart." 8 σαρκοκόλλα, Diosc. iii. 89. * Diosc. iii. 3, γεντιανή, oí δὲ κενταύρειος ῥίζα, οἱ δὲ ἀλόη γαλλικὴ . . . γεννᾶται δὲ ἐν ὑψηλοτάταις ἀκρωρείαις καὶ συσκίοις τόποις kal ἐνύδροις. Bart. p. 22, * Gentiana, baldemoyne, careswete idem, ΑΡΡ. “" Gentiaza, i. anaglaica, uel comitialis.' See ante, Allogallica. 10. Sim. Jan. * Gicenon, grece lutum commune, latini cenum dicunt.' Matth. Silv. c. cclxxxix, * Giceron, Gicion, grece i. lutum, cenum. Giceon. Diasco. Perhaps γῆ 1 κιμωλία, Diosc. v. 175. 12 From the Italian 15 κνίκος, Diosc. iv. 187, Sim. Jan. 16 See ante, Croci. Ὁ Bart. κοινή i.e. communis, or cenum commune. girasole. !* See ante, sub Custos Orti. * Gnicus est crocus ortulanus qui cincum apud Dya. vocatur. p. 22, Git est nomen equivocum s. ad ciminum Ethiopicum et ad nigellam. For κύμινον αἰθιο- πικόν, see Diosc. iii. 6r, and for μελάνθιον (nigella), Diosc. iii. 83. 55 "This word is extremely puzzling. See ante, Acrimulatum vel agrimulatum, and Ciminum Ethiopicum. App. * Aginilac, vel melanthium, i. git, Matth. Silv. c. ccxcv, * Gi?, agrimolatum vel melanchium. It may be some corruption of ἄμμι, Diosc. iii. 83, or of μήκωνα ἄγριον καλοῦσι μέλανα, Diosc. iii. 83. 19. μελάνθιον, Diosc. iii. 83. ? See ante, sub Acrimulatum, *uiridem habet stipitem aliquantulum grossum, foliis circumdatum, in extremitate divisum et flores albos.' L2 13 πενταδάκτυλος. I5 tv o IO 76 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. item aliquantulum grossum, multis | Gliconium?, pulegium regale idem. foliis circumdatum, [et]in extremi- | Glicida?", pionya idem. Et glicida tate diuisiones et flores albos. | proprium est nomen cuiusdam [Respice in ciminum Ethiopi- | confectionis et interpretatur dulce cum. ] | per contrarium. Glicoricia!, [glicoma], glicericia, gli- ^ Gdis ", animal [est], glis terra tenax, cia, succoricia, liquiricia?^ idem. | glis lappa uocatur. : Gallice lagarice?, anglice licorys*. | [Glieostoma " interpretatur dolor sto- Glicoriza^ aut squicia? aut adipsa' | machi. | nascitur in Capadocia aut in | Gipsus ?, plastrum, terra glutinosa Ponto5, frutex est; habet uirgas idem, cuius quedam species est longas duorum cubitorum, radices lucida et hoc dicitur specula- sunt illi buxei coloris et longe sicut [ris]. genciane, constructe et dulces. Gipsa terreos'5 i. terrea astiata, 2. floribus. 6. Glicorize. 8. ragarice. licoriz. II. habens uirgans. I4. COn- stricte. I5. Galiconium. 16. pyonia. 17. nomen est. 24. Gippus. 28. terrees i, terra. astrata, ! Bart. p. 23, * Glicoricia, i. liquoricia. Diosc. iii. 5, γλυκυῤῥίζη . .. οἱ δὲ γλυκήρατον..... οἱ δὲ σκύθιον, οἱ δὲ ἄδιψον. ? Gerarde, p. 1202, * The apothecaries call it by a corrupt word Liquiritia; the Italians Regalitia; ...in French, Rigolisse Raigalise, and Reglisse... Pliny calls it Seyzhica Aerba: it is named Scythice, of the country Scythia, where it groweth.' 3 "The French rég lisse. * Liquorice. 5. Diosc. iii. 5, γλυκυῤῥίζη. . . οἱ δὲ σκύθιον, οἱ δὲ ἄδιψον... ἔστι δὲ θαμνίσκος, ῥάβδους ἔχων διπήχεις .. . ῥίζαι papal, πυξοειδεῖς ὡς γεντιανῆς, ὑπόστρυφνοι, γλυκεῖαι. 5 σκύθιον, ib. 1 ἄδιψον, ib. Saee words occur in the Latin translation of Dioscorides given by Sprengel, but not in the Greek text. 9 γλήχων ... Ῥωμαῖοι πολεΐουμ, Diosc. iii. 30. — Bart. p. 22, * Glicon, Gliconum idem sunt, i. pulegium regale:* i.e. pennyroyal, which is doubtless a corruption of Puliol royall, as itis called by Gerarde, p. 672. App. * Glyconium, i, pulegium." 10 γλυκυσίδη, Diosc. ii. 147. Sim. Jan. 'GZicidis et gliciscidis est peonia. "Theo. Prisc. ^ Bart. p. 23, * Glicida, i. pionia.' ? 'This line, which occurs also in Bart. p. 22, and is quoted so frequently with others indicative of the gender and declination of the several words, may be traced to the Synonyms of John de Garlandia (about 1040), and possibly further. ? Matth. Silv. c. cexcvii, * Glipostoma, i. dulce stomacho. γλυκυστόμαχος. 13 Bart. p. 22, * Gipsus flastrum, terra. glutinosa cujus quaedam species est lucida, et hoc dicitur specular.' γύψος, Diosc, v. 133. Matth. Silv. c. ccxciii, * et dicitur speculum.' ^ Sim. Jan. " Gisastereos est dictum stella terre uel lutum stelle ib. sub Gisania, * aster platodes est dictum stella lata vel plana g. talk vocatur aut gisastereosi.terra astrea Matth. Silv. c. celxxxviii, * Gessaszerios id est gessamia.' ib. c. cexciii, *Gisasteras Gisasteros, i, creta argenti, et est gessamia: stella terra, lutum stelle.' ib. c. celxxxvii, * Gesaffeb, geres'treos, i. terra arastra, et interpretatur rubea, et est bolus armenus," App. ' Gifarestenos, vel bulbus i. i. cera rubea, quae in armenia reperitur." I5 20 25 A MEDICO-BOTANICAL i rubeus bolus —armenicus! idem. Gipsum? genus est lapidis nitro similis, fluxum sanguinis et sudo- 5 rem a|b]stinet. Gisanna? alba ualde est eligenda et leuis, fluxum mulieris fringit. Geserichnias* est alia alba, [alia] cinerea, leuis et mollis. το Gischia? gleba est alba et lata et non ualde candida, efficaciter stringit cutem pingat et extendit et splen- didam facit. Gisampelitus^ genus est crete uel I5 terre nigri coloris ut aspaltum. Gys ex hirundinum nidis' construc- tiue est uirtutis. 6. Gimasia. cinerea, I2, purgat. 18. Gys melea. 22. uitrariorum. 27. Gruncus &c. after Golena. 34. cytrinum. 7. stringit, ! See ante, Bolus Armenicus. στικήν" αἱμοῤῥαγίας τὲ καὶ ἱδρώτων ἐφεκτικήν. σαμίας γῆς τὴν ἄγαν λευκὴν προκριτέον καὶ ἐλαφρὰν... δίδοται γυναιξί. σποδοειδής. 8. Gyserichirias. I4. Gaampelitus. formacibus, 29. Golena i. organum. an. cherchewert. GLOSSARF. "ἢ Gis melia? est colore spodii cinereo, dura gustu animosa atque siccans linguam. 20 Gis qua pictores utuntur? sumitur ex uitarum caminis uel forna- cibus. Giter!? herba est que in segetibus crescit habens semen nigrum et minutum, 25 suaui menstrua et uentos prouocat. Gruneus !!, bruncus, cuscute, rasta lini, podagra lini idem. Golena " id est origagonum. Gyndium, coconidium P idem. 3o Gummi Arabicus est arbor gue in Arabia inuenitur, cuius triplex est maneries s. album, quod melius est, citrinum, et subrufum. 9. cinerea sed probabilior accipitur 16. hyrundinum. constrictiue. 26. menstrua et urinam prouocat. 3o. Gindium. ? Diosc. v. 133, γύψος δύναμιν ἔχει στυπτικήν, ἐμπλα- 3. γῆ σαμία, Cf. Diosc. v. 171, τῆς δὲ » b L4 3 M € "» .« ἴστησι δὲ αἵματος ἀναγωγὴν καὶ poucats * Diosc. v. 170, τῆς ἐρετριάδος γῆς ἡ μέν ἐστι λευκὴ ἐπιτεταμένως, ἡ δὲ 5. γῆ χία. Diosc. v. 173, πλακώδης δέ ἐστι καὶ λεπτὴ (vulgo λευκή)... τετανὸν δὲ καὶ στίλβον, ἔτι δὲ εὔχρουν τὸ πρόσωπον καὶ ὅλον τὸ σῶμα ἀποτελεῖ. $ Diosc. v. 180, τῆς δὲ ἀμπελίτιδος γῆς... τὴν μέλαιναν προκριτέον. Sim, Jan. * Gisampelitis g. Dya. est genus crete vel terre nigri coloris ut aspaltum.' * Matth. Silv. c. ccxcii, * Gu vel gi, i. terra nidi hirun- dinis quae secundum Diosc. est constrictive virtutis: medetur denique vitia tumentium faucium et globosas adunationes pelliculi sive mammarum siccando.' * Diosc. v. 179, ἡ δὲ μηλία τὴν μὲν χροὰν kal αὐτή ἐστιν ἐμφερὴς ἐρετριάδι τῇ σποδοειδεῖ.... ἀναξηραίνει δὲ kal τὴν γλῶσσαν mpaéas, ? Diosc. v. 181, ἀσβόλη ἣ οἱ ζωγράφοι χρῶνται λαμβάνεται μὲν ἐκ τῶν ὑελουργείων. I" Sim, Jan. * Git et nigella ejusdem generis sunt, differunt parum in forma et virtute, multum in odore. Dya. diversa facit capi. giter inquit herba est que in segetibus crescit habens semen nigrum et amarum et odore suavi, &c.' ^ ΑΨ» M , L4 καὶ οὐρα καὶ γάλα ἄγει. seems to suggest βρόχος, sub Bruncus and Cuscute. Colena. royall.' Diosc. iii. 83, ueAáv6tov . .. σπέρμα μέλαν, δριμύ, εὐῶδες... ἔμμηνα 1 Sim. Jan. * Groncus lini, podagra lini, cuscuta idem,' which Matth. Silv. c. cce, * Grungus lini, cuscute, podagra lini." 7? Possibly a corruption of κονίλη, Diosc. iii. 29. See ante, Gerarde (Supplement or Appendix unto the Generall Table), gives * Ckurchwort, Penny- 7 App.*'Cocognidium, id est se. laureolz.' See ante, See ante, Coconidium, 79 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Hiion uc! [h]yalon!, uitrum idem. g*. herbe Johan ?*; anglice, Seynt Inde epialafe? ab epi quod est Jones uurt ?, supra, quia uitreus humorin exteri- | Herba Christofori ? est arnoglosse oribus corporis partibus est in hac. similis sed minora habet folia et Inde etiam dicitur fiala?, h. mutata albiora, florem habet croceum et in f. et hialoide* i. uetreum durum. flegma. Herba Saneti Petri?, herba para- Herba Saneti Johannis *, ypericon*, lesis!* idem, plures habet flores. scopa regea", triscalamus, herba g*. maierole ? [uel bonele 1], an- perforata?, fuga demonum? idem. glice cousloppe '*. 2, epy. 6. hyaloyde. uitreum. II. herbe Ion. Saint. I3. similis est arnoglosse. 17. paralisis. 20. coussloppe. ! ὕαλος. ? A corruption of Εῤίαϊα febris (ἠπίαλος πύρετος), which is falsely derived from ὕαλος. Bart. p. 19, * Epiala feb(ris], estin qua vitreus humor in exterioribus partibus corporis est, Matth. Silv. c. ccelxvi, *Zya/on, Hyalen, i. vitrum: inde empiala febris ab epi &c.. .. unde dicitur epiale humor mutatus in flegma, et hialodo vitreum flegma.' 3 φιάλη. * ὑαλοειδής. 5. Dart. p. 23, * Herba Sancti Johannis, Herba perforata idem, i. ypericon.' 5 Diosc. iii. 161, ὑπερικόν, oi δὲ ἀνδρόσαιμον, οἱ δὲ kópiov, οἱ δὲ χαμαιπίτυν. "7 Bart. p. 38, * Scopa regia, i. herba Sti. Johannis secundum quosdam. App. 'Epiricum, i. scopa regia. ib. * Hypericon, scopa regia idem est." 8. So called from the many minute punctures in the leaves. Gerarde, p. 541,*in Latine Hyfericum, in shops Perforata, of divers Fuga demonum . . . in French Mille Pertuys, in English S. John's wort, or S. John's grasse — Fuchs, Hist. Stirp. p. 909, * Vulgus herbariorum Perforatam vocat quod folia soli objecta innumeris foraminibus scatere, et omni ex parte punctis quibusdam pertundi videantur.' ? Bart. p. 22, * Fuga demonum, herba Sancti Johannis. Cf. It. caccia diavoli. Fuchs, H.S. p. 9o9, * Fugam demonum aliqui quod superstitione quadam inducti fugare posse daemones crediderint appellaverunt.' 1 Herbe de S. ean, Cotgrave. ! St. John's wort. ? Dart. p. 44, * Xpofora sive herba Xpofori folia habet rotunda aliquantulum ut pisa." I3 Bhrt. p: 23 * Herba Sancti Petri, primula veris idem.' ib. p. 35, * Primula veris herba St. Petri idem, solse- quium idem, alia est ab herba paralisi:' the variation being caused by the fact that ?rimula veris is applied to the daisy as well as to the cowslip. Gerarde, p. 782, * The greater sort, called for the most part Oxlips or Paigles, are named of divers Herba S. Petri ^ Matth. Silv. c. ccclii, * Herba Sancti Petri, |. empetrum, id est paralesis, primula veris.' 1: Gerarde, p. 782, * They are commonly called Primu/a veris . .. they are also named Arthritica, and Herbe paralisis, for they are thought to be good against the paines of the joints and sinues) Bart. p. 23, * Herba faralisis, i. couslop, alia est a primula veris." 5 See ante, Consolida media, where the French name is b/auerole. '* "This name too seems to be appropriated to the daisy ; see ante, Con- solida minor, which is glossed way:segle (dayeseghe), uel bonwort uel brosewort. U Bart. p- 23, ' Herba paralisis, i. couslop. E. P. N. p. 60, Hoc ligustrum, a cowslowpe.' ib. p. 63, Hoc ligustrum, a cowyslepe.' 22 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 79 Herba Saneti Pauli !, fartellus idem, minor? idem, secundum Thed. similis est artemesie nostre sed capitulo de antrace. minora habet folia. Herba pulicum est idem quod eupa- Herba Saneti Pauli?, spergula idem, torum secundum quosdam, ut 5 similis est persillio nisi quod habet recitat J. Mesue in medicinis laxa- 2o folia albiora et est amara, et di- tiuis, capitulo de eupatorio. citur persillum insipidum [alio | Herba scelerata ?, i. apium risus, re- nomine. | spice ibi. Et uocatur herba mirti- Herba fortis?, abscint[h]ium idem. lana siue brutacea "^. IO gallice aloyne, ae. wermode. Herba paralesis ", respice in herbaog Herba eatholiea*, allipiados idem, Petri. [respice ibi]. Hilla ??, respice in mescara. [Hasta regia ^, respice in rasta regia | Herba cancri", respice in centum et in nepta. galli. 15 Herba uenti 5, uicetoxicon *, consolida | Herba benedicta "5, respice in cicuta. 3o I. sarcellus. 2.archemesie. 4. alio modo Herba Sancti Pauli. 9. Herba fortis after Herba catholica. 1o. weremod. ! Sim. Jan. * Herba Sti. Pauli in antidotario universali in. quodam unguento ad plagas.' ? Matth. Silv. c. clxiii, * Aspergula, spargula, sic vocatur, a quibusdam rubea minor. See post, Spergula minor. This may be the plant described by Gerarde, p. 1125, *called Sagine sfer- gula or Spurry, which is sown in Brabant, Holland, and Flanders, of purpose to fatten cattel and to cause them to give much milke. Persillium may be for psyl/ium. * Bart. p. 23, * Herba fortis, i. absinthium. See ante, Absinthium. * Sim. Jan. * Herba caikolica vocatur a quibusdam laureola.' Matth. Silv. c. eccl, * Herba cafkolica, id est meze- reon, vel alimpiados, laureola. Bart. p. 23, * Herba catholica, i.laureola. See ante, Allipiados. 5 Dart. p. 23, * Hastula regia, i. woderove. ib. p. 12, * As£ula regia, woderove idem.' ib. p. 24, (Herba muscata, i. hastula regia, woderove.' See ante, Asta regia. Gerarde, pp. 94, 96, gives Aastula regia as one of the names of aspAodel, and it certainly would seem to be. more applicable to it than to woodruff. Perhaps some manuscript confusion may have arisen between the words aspkodelus, asperula, and astuwla. In this gloss it seems also to be identified with nepeta, or cat-mint. 5 Matth. Silv. c. cccliii, * Herba venti major, scatumcellum, id est paritaria (which must here mean not fellitory, but wa// penny-wort, or Cotyledon Umbilicus), sed Aerba venti minor est consolida minor. Bart. p. 24, * Herba venti, i. scabiosa secundum quosdam.' ib. p. 43, * Venti minor, i. consolida minor.' Τ᾿ Bart. p. 43, * Vicetoxicon herba est que valet contra toxicum.' 8. See ante. 9 Sim. Jan. * Herba scelerata, supra in botrachium.' Bart. p. 34, ' Herba scelerata, i. apium risus." 10 See ante, Botrachion. " Herba paralysis. 12 "That is sausages. 33 Sim. Jan. * Herba cancri, supra in crispula, See ante, Centrum galli. !* "This term is also applied to avens, Which is called Herb Bennet. Matth. Silv. c. ccel, * Herba benedicta quid est lege fu, vel gariofilata." 80 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Herba mortifera, i. cicuta nigra. Herba yue!, respice in cornu cer- uinum. Herba sceripta?, respice in lingua 5 ceruina. Hermico communis), respice in mi- conium. Herba muralis *, paritaria idem. Hynnula campana] semperuiua IO idem. gall. jubarbe 5, ae. syngrene *. Herba muscata maior et minor. Herba cerui?, scolopendria?, lingua ceruina idem. g*?. cerflange, 85, [hertestonge ]. i5 Herba luminaria" flos[s]mus !!, tapsus barbatus [maior], filtrum idem. anglice cattestail uel feld- wort, [Respice in flosmus.] IO. synegrene. I3. cerlaunge. y g 29. digitorum trium. 35. erachea. 36. paruenke. ! Bart. p. 17, * Cornu cervi, i. herbive.' seripta, infra in scolopendria.' pandria." tory of the Wall. 17. feldwert. 30. stipitem. Add Herba rofaginis, ypoquistidos idem. See ante, Cornu servinum. Matth. Silv. c. ceclii, * Herba scripía, i. lingua cervina, scolo- The name no doubt is due to the marks on the back of the leaves. post, Miconium. The reading may perhaps be Acc müico-conis. Gerarde, p. 331, “1 is commonly called Parietaria, or by a corrupt word Herba pigmentaria ?, melissa idem, [respice ibi. | Zo Herba poliearia!? maior et minor fetet, ualet contra epilenciam. Herba fullonis *, borich idem. Re- spice in borax. Herba oceasionis, similis est rubie 25 minoris. Quidam dicunt quod illa sit. Flores habet croceos minutos in stipite et inter singulos ordines foliorum habet spacium trium digi- torum in stipite. 30 Herba hircina?, i. tetrahit, fetet ut hircus et est similis matris silue, folis utimur. anglice swan[n ]es- tonge. Herba ereclea, peruinca idem. gall. et 35 ae. peruenke*, 19. melilla. 25. rubee. 31. hircyna, ? Sim. Jan. * Herba 3 See * Pelli- μηκώνιον. Paritaria, because it groweth neere to walls, and for the same cause it is named of divers Muralis. Lingua Cervina, and. falsly Scolopendria .. 5 Enula campana ; see ante, Elena campana. out of its right place: perhaps it was intended to explain Esu/a. 7 Bart. p. 24, * Herba muscata, i. hastula regia, woderove-" . iin French Langue de cerf,in English Harf's tongue." The gloss has apparently got δ See ante, Ayzon. 8 Gerarde, p. 1139, ^in shops ? Diosc. iii, 141, c«oAomévóptov , . . φύλλα ἔχει σκολοπένδρᾳ τῷ θηρίῳ ὅμοια (ie. the milliped). 19 See ante, Flosmus. caris. App. ' Psylion, i. policaria." Jart. p. 23, * Herba luminaria, tapsus barbastus idem." ? Bart. p. 23, ' Herba pigmentaria, melissa idem." See post, Persillium. | Gerarde, p. 587, *Fleawort is called τι φλόμος, Diosc. iv. 102. 35 Puli- in Greek ψύλλιον ; in Latine Pulicaria and Herba Pulicaris .. . . not because it killeth fleas, but because the seeds are like fleas.' * Herba fullonis, borith idem; Ρ. 24, * Herba judaica, tetrahit idem.' * Hyrcina, id est retrahit, foetet ut hircus. Herba 5Sfudaica, which Lobel calls Tetrahit. * Sim. Jan. * Herba fullonis, supra in borit.' App. *Saponaria, burit, herba fullonis idem est. ib. p. 42, * Tetrahit, herba judaica est, rubea minor, App. Gerarde, p. 689, *'There is a kinde of Bawme called Bart. p. 23, 15 Bart. 15 E, P, N. p. 635, ' Hec pervica, a perwynke. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 81 Herba sanguinaria!, bursa pastoris | Herba pedieularis, staphisagria ὃ idem. ge. crisbone, a9. purs[e]- idem, interficit pediculos. uu[o rt. Herba meretricum, meretricaria idem, Herba Walteri habet stipitem rectum habet radicem rubeum, flores et 5 aliquantulum et diuisionem foli- folia similia lingue hircine. orum per gradus diuisam [Ὁ], redo- | Herbum ^ siue, ut alii dicunt, oro- let ut muscum. gall. muge de boys*. bum nascitur ut lenticula, serz- Herba Roberti? similis [similis est] fur etram, cutus aliud est pallidum, aquilarie*, fetet et habet stipitem aliud subrufum, et aliud album, Io tortum et rubeum et geniculatum uires habet acres et diureticas et flores et spinas ad modum acus ualde. [Et] herbum elixum et muscate minoris ?, et ualet contra datum boues pinguescere facit ??, cancrum et fistulam. Herpillum ?, serpillum, [timbra'* Herba acetosa, ascedula? idem. ge. idem,] pulegium montanum, g*. 15 sorele *, anglice sourdok *. serfoil, ae. brothuurt 15. 2. tresbone. I5. surele. — sourdokke. I9. et flores. 20. consimilia. 21. orobum dicunt. 29. montanum idem. 30. brotheruurt. ! Bart. p. 38, * Sanguinaria, bursa pastoris idem. "The plant referred to is Shepherd's Purse (Capsella Bursa Pastoris) : but Sanguinaria is riore properly applied to knot-grass (Polygonum aviculare). E.P. N. p. 32, * Pilogonus et sanguinaria, $2et is unfortredde. 3 Bp-N. P- 46, * Hastula regia, muge de bois, wuderove, See ante, Asta regia. "With regard to woodruff there seems to be some difficulty. It is hard to see how it came to be called Hastula regia. Perhaps the confusion may be due to the fact that the French Muguet was applied both to zwood- ruff and the Lily of zke Valley (Gerarde, p. 386). Both are scented, but only the latter could be appropriately called Hastula regia. In that case the reason of the name would probably be found in the shape of the leaf: cf.the name gar-lic (A. S. gar, a spear). The name woodruff is probably a translation of Asperula (the little rough one) : at any rate, the name woodrowell (Gerarde, p. 1126), suggesting Fr. rouelle, is very much later than the name twuderofe (E. P. N. p. 12), which occurs in a vocabulary of the tenth century. Nemnich gives as the Dutch name for Woodruff, Welriekend Ruuwkruid : and as ruww is the word for rough, the inference is that the Dutch Ruuwkruid and the English woodruff derive their name from the roughness of the plant. Herba Walteri seems to recall the German name Wald-meister. ? Herb Robert. Gerarde, p. 939, 'it is called in High Dutch Rufrech?'s kraut . . . and thereupon it is named in Latine .. . Roberti Aerba.? * See ante, Aquilaria. 5 See ante, Acus Muscata. $ Acedula. E.P. N. p. 24, * Accitulium, jaces-sure." ? Cotgrave, * Surelle, sorrell.'" 8 Sour-dock. ? σταφὶς ἀγρία, Diosc. iv. 153. 1 Ervum. 1 ὄροβος, Diosc. 11.131. 1? Diosc. ii. 131, βοῦς δὲ λιπαίνει εἰ βρωθείη (vulgo λιπαίνει ἑφθὸς παρατιθέμενος). 15 ἕρπυλλος, Diosc iii. 40. X θύμβρα, Diosc. iii. 39. 15 E. P. N. p. 42, * Pollegia, broSer-wyrt, hzl-wyrt, dweorges drostle Gerarde, Supplement, * Brotherwort Puliol Mountain." M [IV. 2.] 82 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Herpentaria, serpentaria !, colubrina, idem. Herba aspera est, qua so- dragancia? idem. gall et angl lent polliri pectines et archus et dragance *. ciphi. anglice, schafwort *. Hermodactilis *, centum capita idem. | Hyerob? herba est porrecta uirgultis 5 [Respice in bisala et in zirin- ultra cubitum cum geniculosis foliis 2o ga.] per interualla distantibus, tanquam Hemecocalles 5, cathalepton, uel bul- quercus incisis et subalbidis. lus ematicus, folia habet et hastam | Hipporis "* aut anabis nascitur in locis simile[m] lilio in initio, cum se- humidis et mont[u]osis, hastas 10 perit se aperire, flores lilii sundere habet rufas et asperas et nodosas, 25 solet iii uel iiij sed postquam flo- folia sunt acuta tenera et iuncto ruerit uiridem facit colorem, bonum similia. [Respice in hyrcina.] et odoratum. Hynos! uel hymom uinum, inde Hircina 5, hyposita, hipoas uel hiporis ", hyonomella? i. confectio uini 15 cauda equina, cauda caballina et mellis. 3o 2. draguntena. 4. Hermodactilis before Herpentaria. 9. ceperit. IO. ostendere solet. 14. yposata, hypoas uel hyporis. 16, solet. I7. arcus. 18. scherwrt. 28. hymon uinum idem inde hyonemella. ! Dart. p. 39, *Serpentaria, dragantea, cocodrilla, columbrina idem.' ? See ante, Draguncea. ? Dragons, Gerarde, p. 832. * Gerarde, p. τόσ, «the true Hermodactill of the shops, which probably by all is adjudged to this tribe (meadow-saffron) though none can certainly say what floures or leaves it beares: the Roots are onely brought to us, and from what place I cannot tell: yet I conjecture from some part of Syria or the adjacent countries." E.P. N. p. 17, * Hermodactyla, crawan-leae, ib. p. 37, * Hermodoctula, uel tidolosa, crawan-leac.' * Diosc. iii. 127, ἡμεροκαλλίς, oi δὲ ἡμεροκατάλλακτος, . . . oí δὲ βολβὸς ὃ αἱματικός, φύλλα ἔχει kal καυλὸν ὅμοια κρίνῳ" ἄνθη δὲ ἐν αὐτῷ καθ᾽ ἑκάστην ἀπόφυσιν γ' ἢ 0 τὴν σχίσιν τῷ κρίνῳ ἐοικότα ὅταν ἄρξηται χαίνειν, τὴν δὲ χρόαν ἰσχυρῶς ὠχράν (var. ἐυανθῆ). Sim. Jan. * Hemerocalles aut catalepton vel bulbus ematicus, Dya. folia habet, &c.' * Perhaps a corruption of equina, as kyposita almost certainly is of equisetum. 7 ἵππουρις, Diosc. iv. 46. App. * Hiferois, id est cauda caballina. $ Gerarde, p. r116, *in English, Horse-taile, Shave-grasse and in some places Joynts. Shave-grasse is not without cause named Asfrella, of his ruggednesse, which is not un- knowne to women who scoure their pewter and wodden things of the kitchen therewith Cf. MS. Sloane 282, * Hironia uel yronea, hiposita, cauda equina, cauda caballina ys a rows herb w* pe which men polisshen combes, bowes and euppes.' * Sim. Jan. * Hierob, Dya. virga est porrecta virgultis ultra cubitum, &e.' ? Sim. Jan. * Hyporis, g. aut anabasis, Dya. nascitur, &c. Diosc. iv. 46, immovpis . . . οἱ δὲ ἀνάβασις... φύεται ἐν τόποις ἐφύδροις καὶ τάφροις, καυλία ἔχει κενά, ὑπέρυθρα, ὑποτραχέα, στερεά, γόνασι διειλημμένα... περὶ δὲ αὐτὰ σχοινώδη φύλλα πυκνά, λεπτά. 7 * 5 * . . * . . * T" οἶνος, Matth. Silv. c. ccclxvi, * Hynon, i. vinum, inde hynomel i. vini confectio." 1? οἰνόμελι. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 83 Hymiotida !, saporifera idem. Herba pullicaris uel) respice in per- Hypomelidos, quedam poma sorbis | Herba pollicaris j cillium 5. similia. Herba nucaria, respice in spondilion. 15 Hues maratrum ?, feniculus idem, g?. | Herba trutannorum ', tapsia. 5 fenoyl?, ae. fenkele. Herba judaica 5, respice in tetrahith. ] [Herba perforata, respice in Herba Johannis. Hipoas, respice in hircina. Iacea nigra?, gall. mathfelonn "^, ae. Herba terrestris, pes pulli idem. Bulwed 11 uel hardhaw 13. 1o Herba calida, pes millui *, catracta. Iacea alba, scabiosa? id. g9. scabiose!*, 2o Herba bona ueneris, respice in co- ae. scabwort 15. lumbelua ὅ, Iacinctus ? herba est florem habens 1. soporifera. 2. Hypomellidos. 4. fenckele. 18. Mathefelonn. 19. hardhakke. 20. idem. — scabiouse. 21. schabwrt, 1 ὑπνωτικά. Sim. Jan. * Z?notica, g. sunt que somnum uel soporem faciunt. Ga. ad Paterni- anum, Matth. Silv. c. cccelxvi, * Hyfonotica, kypnotinca, i. saporifica. ^ Ga. in dinamidiis.' ὑπνωτικῶς, Galen, Lex. Hipp. p. 584. ? ὑὸς μάραθρον. 3. Cotgrave, * Fenoil, m. as fenouil,fennell)| E. P. N. p. 44, * Feniculum, fanuil, fenecel. * Pes milvi. See ante, Catrarca. * See ante, Columbaria. 9 ψύλλιον. 7 Bart. p. 41, * Tapsia, i. herba trutannorum, de qua trutanni (i.e. beggars) solent facies suas aspergere ut leprosis assimulentur, et postea cum succo maratri et aceto se lavant et tota deletur infectio. 'Tapsia enim inflat vultum terentis, —Gerarde, p. 1030, * if a man do stand where the winde doth blow from the plant, the aire doth exulcerate and blister the face and every other bare or naked place that may be subject to his venomous blast and poisonous quality." 8 Gerarde, p. 689. *'lhere is a kinde of Bawme called Herba 3udaica which Lobel calls T'e/trahit) Dart. p. 24, * Herba judaica, tetrahit idem ? Bart. p. 24, * facia nigra, matfelonn. Gerarde, p. 729,'itis called also Materfillos and Matrefillen : in English, Matfellon, Bulweed, and Knap- weed." ? Compare the Welsh Madfelen. See Stow, Survey of the Cities of London and Westminster, fol. 1755, ii. 44, on the Church of St. Mary Matfelon. He relates that the murderer of a certain widow was set upon by the wives of the Parish who slew him out of hand: *and for this fact it hath been said that Parish purchased that name of Mary Matfelon. Strype, however, thinks it more probable that Matfzlou is a word of Hebrew or Syriac extraction, *signifying as much as que nuper enixa est, and so fitly applied to St. Mary: and that the church was founded by some knight that had dwelt in the Holy Land and dedicated to St. Mary with the Babe in her arms, which in those Eastern countries was called Mar/felon. 1 Bullweed, or perhaps DBullhead. 1? Hardhead is one of the popular names for Knapweed. — Gerarde, Appendix, gives Hardhow as a synonym of Marygolds. — . 33 'The scaly appearance of the under surface of the plant probably marked it out as a cure for cutaneous diseases. 1! Scabieuse, 5 Gerarde, p. 793, gives Scab-woort as a name of Elecampane. 15 Diosc. iv. 63, ὑάκινθος φύλλα ἔχει ὅμοια BóABg . . . κόμην ἐπικειμένην κυρτὴν ἄνθους πλήρη πορφυροειδοῦς, ῥίζαν καὶ αὐτὴν ἐμφερῆ βολβῷ, ἥτις σὺν οἴνῳ καταπλασθεῖσα λευκῷ ἐπὶ παιδῶν ἀνήβους τηρεῖν πεπίστευται. M 2 84 A AMEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. purpureum et radicem similem | Ion", folia habet minora quam ed- bullo, pueros a pubertate retinet. era et nigriora in corio, hastam 15 Item Jacintus est quidam lapis. in medio in qua capitellum Iarus!, gigarus?, barba aron, [alcon, ]? et flos odoratus et purpureus, 5 pes uituli *, [respice in] saturion, nascitur in locis umbrosis et as- rasga? idem. gallice iaruse, 89. peris. cokkowespitte. [Iuneus triangularis, i. ciperus?,] 20 Iauri, flos eius uitis agrestis. Iusquiamus , caniculata!*, simpho- Iasir ^, i. seminis minuti. nica ?, cassilago" dens caballinus "ἢ 10Iancia, illafeos", lappa maior, lap- idem. gall. henesbane ? uel henne- pa lappago, bardana?, diaglitis dewole?, Respice in canicu- idem, gallice, gletonere *, anglice lata. 25 clote !*, Iimix 15, uacca iuuenis idem. 2. bulbo. 6. iarouse, 9. Tafir. 11. dyaglitis. 14. Jovis barba, themolus, sticados citrinum idem. minora habet. 23. an. hennebane uel henedewole. 26. Jimix afíer juniperus. ! See ante, Barba Aaron. 2 Gigarus seems to have been produced out of Iarus, as Gerobotana out of Hierobotane (E. P. N. p. 14) and Gerarchia out of Hierarchia, and thus to betray an Italian origin. ? See ante, Alcon. * From the shape of the leaf. Gerarde, p. 834, *in shops Zarus and Barba Aron, of others Pes Vituli :—in Italian Gzgora—in French Pied d' veau. 5. Ante, * Barba Aaron, iarus, basga idem: angl. cokkowespitte." 5 App.'Zausir. i. opopanacum.' Sim. Jan.'/ausur, ara. opoponax. Matth. Silv. * Zasir, Iasiri, i. semen iunci.' 7 Bart. p. 25, * Zilafeos, i. bardona sive lappa inversa quod idem est." App. * Zlafeos, bardana, id est lappa inversa." ὃ Gerarde, p. 810, *in shops Bardaza and Lappa major; ...in French G/outeron; in English, Greate Burre, Burre Docke, or Clot Burre- ? Cotgrave, * Gleteron as Glatteron, 'The Clote Burre. τ E.P.N. p. 46,' Lappa, bardane, clote.' ib. p. 37, * Lappa, clate οὔδε clyf-wyrt.' 1 Diosc. iv. 120, ἴον πορφυροῦν φύλλον ἔχει μικρότερον κίσσου καὶ λεπτότερον, μελάντερον δὲ καὶ οὐκ ἀνόμοιον kavALov ἀπὸ τῆς ῥίζης ἐφ᾽ οὗ ἀνθήλιον σφόδρα εὐῶδες πορφυροῦν" φύεται ἐν παλισκίοις καὶ τραχέσι τόποις. 1? κύπειρος, Diosc.i. 4. Bart. p. 15, * Ciperus, junctus triangularis.' 18 ὑοσκύαμος, Diosc. iv. 69. App. 'Zusquiamus, casilago, simphoriaca, verutaria (marg. verrucaria), canicularis idem est." " See ante, Caniculata. E.P.N. p. 47, *Zusquiamus, chenille, hennebone. Gerarde, p. 355, *Henbane is called . , . Insana, Alterculum, Symphoniaca, and Calicularis, . . . of Mattheeus Sylvaticus, Dens Caballinus, Milimandrum, Cassilago. Apuleius, de Virt. Herb. c. iv, *alii sym- phoniacam, alii calicularem appellant, alii dentariam.' 15 Perhaps συμφωνισκή. Bart. p. 40, * Simphoniaca, i. iusquiamus,' 16 Bart. p. 14, * Cassi/ago, i. semen iusquiami, canicularis 7 Diosc. iv. 69, Ῥωμαῖοι ivaáva, δεντάρια. 18. See ante, Caniculata, 1? Bart. p. 26, * Jumex, i. vacca juvenis? Matth, Silv. c. ccclxxvi, * Iunis, i, vacca iuvenis. idem. 4A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 85 Iuniperus, gall. geneure !, angl. gost?. piscis, emplastris cephalicis neces- [Respice in alchionoidos? et in sariis miscetur confectionibus. amis* et in arciotide? et in uer- | Ieerdatel, irinpe idem, radices sunt nix ? et in agnus.] herbe nascentes in losis saxosis 5 Iusquiamatido-tizas" idem est quod habentes folia sicut cardus spinosa, 20 inicio, inicis, unde iusquiamatismus. et ex illis conficitur, et in conditum Ius col|llex? est genus cuiusdam loco ipsarum possunt poni pasti- collirii, fragile οὐ subrubeastrum. nasce ortenses. [i. iniectio.] Idiosmum 5, menta idem. 10 Iuscaleus? acram habet in se quali- | Igia ^ sanitas interpretatur, opiata est. 25 tatem et euentoriam et purgatiuam. | Igroscopi "5, stercus caprinum idem. Iuiube?' est fructus quidam maior | Xlex frutex est quasi geneste uel sauine fabis. sed mollior, flores facit albos. Ibiseus ! altea idem. Ilaphe[o]s 17, sapa idem. 15 Ictiocolla ", qui dicitur uenter techi ? | Illafricos, bardana, lappa inuersa idem. 3o r£. lusquiamatizo. 6. iusquiamantissimus i. iniectio. II. euentatoriam. ^ purgatoriam. I2. fructus quidam est maioris. I4. altera. 18. Icerdatal. 19. nascentis. locis 20. habentis, 21. 4? conditum. ! App. *Juniperi,i.zeneuer. French genióvre, genévre. ? E. P. N. p. 19, * Accidinetum (perhaps arceuthinetum), gost). A.S. gorst, our gorse. ? See ante, Alcheozoidos. * See ante, Amis. 5 See ante, Arceotide. ἄρκευθος, Diosc. i. 103. 9 Gerarde, p. 1373, the gum of the Juniper tree is usually called of the Apothecaries verzix.' Bart. p. 16, * Classa vel glassa, i. vernix vel bernix, viz. gummi juniperi.' 7 Sim. Jan. * Znquimatizare, i.linire, Alexan. de oculis primo capitulo. Item pro iniicere, Oribasius Capitulo de ulceribus matricis, ἐγχυματίζω, ἔγχυματισμός, cf. Alex, Trall. (ed. Puschmann) ii. 7. 8 ἰὸς σκώληξ, Diosc. v. 92. Sim. Jan.*'Ius collex, Dyascorides est genus collirii fragile et subrubeastrum. ? ἰὸς χαλκοῦ. Glossar von Siena (Hermes, vol. xviii. p. 540), * Juscalcu, lepetis calcu, spuma ferri! Cf. Paulus /Egineta. ZIniectio must be intended to explain iusquiamatismus. 10 Bart. p. 26, * Jujube, i. poma Sancti Johannis. 1 Sim. Jan. *Jbiscus, eviscus, althea idem. Cas. Fe. in antidotario. ἱβίσκος, Diosc. iii. 153. See ante, Eviscus. 1 Sim. Jan. * [ctiocolla grece apud Dyascori. Icthiocolla quod dicitur venter est ceti piscis, Diosc. iii. 92, ἡ δὲ ἰχθυόκολλα λεγομένη κοιλία ἐστὶν ἰχθύος κητώου... ὠφελεῖ δὲ εἰς τὰς κεφαλικὰς ἐμπλάστρους. 13 Read ceri. 1* ἡδύοσμος, Diosc. iii. 36. App. *Zdiosmium, i. mentha.* 15 Sim. Jan. *Igia grece quedam confectio in antidotario universali et est dictum sanitas. ὑγεία or ὑγίεια. 15 Bart. p. 20, * Erascofos, i.carprarum fimus! Compare αἰγῶν σπύραθοι, Diosc.ii. 98. Renzi, Coll. Salernit. * Zgyoscoi, stercus caprinus idem. U Sim. Jan. * Illafeos quidam exposuerunt bardanamque et lappa major in antidotario universali in mitridatico magno vocatur. Bart. p. 25,. *Illafeos, i. bardona sive lappa inversa quod idem est! App. *Zlafeos, bardana, id est lappa inversa) Here safa seems to be a misreading for /appa; and the gloss to be confused with the next, Renzi, Coll. Salernit, * Z//afeos, lapa (var. sapa) idem." 86 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Imbis! i. pes ciconie. Imnile canales. Inantis? uel inanti, flos uitis agrestis | Incubus ** nomen est morbi, et nomen uel uue agrestis idem. demonis, et inde succubus id quod Iu? uiola alba idem, et est alia rubea. sicuta. 5Ineuba?, sponsa solis?, kalendula^ | Iposmia uel yposellina' herba idem. a9. gold wort ? uel rodeuurt *. aquatica est nascens in locis aquo- Respice in elitropia ὃ. sis, habet folia foliis fabe similia, Inanantium uel inantum 5 i. flos unde a uulgo dicitur fabaria, ad tu- lambrusse “ἢ, mores ualet. a*. lemeke uel lemoke. 10 Inule " gall. escaylonnes. Ipoquistidos" i. succus fungi qui Inicion, ?? i. coscini. crescit ad pedes rose canine. 2. flos uite, 6. goldewert. ruduuert. 9. lambrusce. lO. Inube. —esckaloynes. II. costum. 12. Iunube. 16. Ipozima. ^ yposcellina. | App.*Zraber, pes ciconiz idem est." ? οἰνάνθη καλεῖται ὃ τῆς ἀγρίας ἀμπέλου καρπὸς órore ἀνθεῖ, Diosc. v. s. Matth. Silv. c. ceclxviii, *Zantiflas, i. flos uve vitis agrestis, App. * Iantis flos, id est flos uuze agrestis." 3 fov, Diosc. iv.120. App. Zo, i. viola alba." 4 Intubum, endive. App. 'Zs?iba, i. cichorea.' Bart. p. 25, *Intuba, solsequium, cicoreaque sponsaque solis. 5 App. “ Sponsa solis, elitropia, solsequia, cichorea, intyba idem est." $ Bart. p. 14, * Calendula, i. solsequium." ib. p. 26, * Kalendu/a est herba crescens in hortis portans florem rubeum vel croceum, de quibus floribus faciunt sibi juvenculz coronas, solsequium idem." Gerarde, p. 741, *The marigold is called CaZendwla, it is to be seene in floure in the Calends almost of every moneth :... in English, Marigolds and Ruddes.' 7 E. P. N. p. 32, * Solsequia, golde." 8. E. P. N. p. 63, * Hoc solsequium, a rode ? See ante, Eleutropia. ? Matth. Silv. c. ccelxxiv, * Zuantum id est flos lambrusce. See ante, Inantis. App. 'Jnantis, flos solificii, ib. *Znantes, i. flores qui silfio vocantur." 11 Gerarde, p.871, * Blacke Bryonie is called . . . Vitis sylvestris, . . . notwithstanding it much differs from Labruwsca or Vitis vinifera sylvestris, that is the Wild Vine. E.P.N. p. 11, *Labrusca, wingerd. ib. p. 46, * Labrusca, hundes-berien^ 1? E, P. N. p. 57, * Hec Ainnula, a scalyone | MS. Ashm. 1470, * Innule, scalones) —Cotgrave, *a scallion, oignonnette, oignon sectil, oignon fendu, sive, ib. * Oignonnette, a. Scallion, or a wild onyon.' ib. *Sive, a Chiboll, hollow leeke, Scallion.' ib. * Eschallotte, a cive or chive/ Gerarde, p.170, gives Ascalonitides, Scallions: and we have in E. P. N. p. 24, * Ascolonium, cipa,' and ib. p. 27, * Ascoloma, cipe." ib. p. 33, * Scolonia, cipe." ib. p. 81, * Scalonia, cype leac,' all apparently from Ascalon. 13 Renzi, Coll. Salernit. * Znicion, id est costom (var. costum).' 1* Bart. p. 24, *Znucubus nomen est morbi. 15 ἱππο- σέλινον, Diosc. iii. 61. "The description is that of Brooklime (Veronica Beccabunga). See ante, Faba. ?' Platearius, Circ. Inst. *Ipoquistidos fungus est qui reperitur circa pedem rosze caninz,' Sim. Jan. * Z?oguistidos ... est succus barbe ircine secundum Avicennam que est fungus qui nascitur in radice rose canine.' Bart. p. 25, * Zfoquistidos est succus fungi qui nascitur ad pedem rose caninz,' According to Gerarde (p. 1281), the Holly Rose is called in Greek κίστος or κίσθος, and of divers rosa canina, though not properly. The fungous excresence growing from its root is called ὑποκιστίς, and from it is extracted (p. 1275) a juice called in shops Hypocistis.' 18 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 87 Ipopia! uel ypepiosa, tenebrositas | Illafeos, respice in iancia. idem. Interficiens patrem ἴ, respice in pes Ipotesis, i. cataracta in oculis. uituli. Ipogias, i. uiridis. Inpitigo ὃ, respice in serpigo. 5lria maior et minor Galielni, ysopus | Ixion?, respice in camelionte alba.] 20 idem. Ision 5, i. centaurea, cuius duplex est Iringi aut iringion? aut nux agrestis, Species, maior et minor. Maior secacul?, cardobanis *idem. Herba facit florem croceum, minor sub- est spinosa, crescens iuxta mare, rubeum. IO folia habet ad modum holin*, | Isaeotidis uel isacotidix' salix idem. 25 cuius radices ponuntur in electu- a?. salgh"?, aris. [Respice in icerdatel.] Isculi?, uermes siue lumbrici terreni [Innotieum * i. sompniferum, secun- idem. Mirabiliter consolidant ner- dum Platearium in iusquiamo et uos incisos. angl. angeltwychches ὁἢ 15 mandragora. uel maddokkes !5. 3o I. ypopiosa. 5. Galieni. 7. yringion. IO. holinis? 21. Isyon. 23. fecit. creceum. 25. ysacotididix, silex. 29. angletwiche. 30. maddokk. 1 ὑπώπιον. Sim. Jan. * Zppopios vel ypopia secundum Pau. est sanies collecta sub cornea oculi." 2 ἠρύγγιον, Diosc. iii. 21. 83. Bart. p. 38, " Setacul, i. sigillum Sancte Marize vel yringi secundum quosdam. App. 'Secacul, i. eryngium." * Sim. Jan. *Zrringus, dicitur a quibusdam cardopanis. Glossar von Siena (Hermes, vol. xviii. pt. 4), p. 537. no. 251, * Erinzio, cardupan ;" and ib. p. 541, no. 356, * Iringio, pane calido. See ante, Cardo panis. 5 Its regular name is Sea Holly; cf. E. P. N. p. 39, * Ulcia, holen. ὃ ὑπνωτικός. Platearius, circ. Inst. * Tusquiamus, . .. virtutem habet enoticam.' ib.* Mazdragora . . . virtutem ymotoicam habet, i. so- poriferam." 7 Matth. Silv. c. ccelxxvi, * Zuzerfector patris sui, quid est 1. sathimon, comarus.' ib. c. clxxviii, * Comarus, grec. arab. catilabinch, vel hautanchi, lati. strangulator patris sui, vel ficus lupi vel suborbito. κόμαρος, Diosc. i. 185. : 5 Impetigo. Bart. p. 25, * Inpetigo est scabies sicca." ? Diosc. iii. 8, i£(av . . . ἐκάλεσαν διὰ τὸ ἔν τισι τόποις ἰξὸν εὑρίσκεσθαι πρὸς τὰς ῥίζας αὐτοῦ, à καὶ ἀντὶ μαστίχης χρῶνται αἱ γυναῖκες. ? Apparently a corruption of limnesion (λιμνήσιον, Diosc. iii. 7). See ante, Centaurea minor. " Matth. Silv. c. ccclxxvi, * scia, i. alix) Renzi, Coll. Salernit. (iii. 295), * Zsacozidis, vel isacodinx (var. isacondix) id est, siler This gloss may perhaps be explained by that immediately below, * Zsacodis, idem similiter,' (ἰσαχῶς, i.similiter). The last syllable of ἰσαχῶς may have been misunderstood, and confused with cos, cotis, a. flint, whence the reading of Sloane, * ysacotididix, silex.' .Silex then becomes con- fused with salix, and we have the extraordinary jumble in the text, which is increased by the Greek name for salix, ἰτέα, Diosc. i. 135. 7? Our sallow (Gerarde, p. 1391). 15. Ῥαχί. p. 26, “ Fsculi sunt vermes terra, i. lumbrici! App.*Iusculi sunt vermes terranei,' H Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), i. 122, * Lumbricus, renwyrm vel angeltwicce. ib. p. 320, * Lubricus, angeltwicca." 15 Tb. p. 594, ' Lumbricus, an*?, a maddock.' Bart. p. 15, * Cinices, an, mazekes .ἢ 88 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARFE. Isita, serpens idem. Kicirdei, i. ordeum fractum. Isacodis! idem similiter, Kyocee 5, i. frutex cuiusdam gummi, dragagantum. Kromios uel earomios idem, calidam et extenuatoriam habet substan- tiam, unde emoroydas apperit im- Katenaula ?, sponsa solis?, incuba * idem. anglice golduurt? uel 5 rodes *. : posita. [Katariacum ", i. rasura cornu cer- uini.] Kacabre 5, i. genus nernicis. Liabulla" ucl anabulla? idem. Genus Karmosit ὃ, i. fructus tamarisci. 1o Keisim "5, i. leuisticus. Kufordafin !!, i. cinamomum. Kitran " id est pix. est titimalli maioris cuzzzs lac expel- lit serpentem et aufert verucas ma- nibus frequenter intinctis, lac dico desiccatum a sole quod dicam Kist ", i. mensura. uniuersos expellit lumbricos. 2. i. similiter. 4. golduert. 5. rudewert. 8. Kakabre. IO. Keysim. 12. 1: pix. 14. Kycirder. 17. Kronios uel caromios karannos aut karamios. 10. aperit. 23. auffert verrucas. 1 See ante, Isacotidis. ? Bart. p. 14, * Calendula, i. solsequium. — ib. p. 26, * Kalendula est herba crescens in hortis portans florem rubeum vel croceum ...solsequium idem. ^ App. * Calendula, i. solsequia nostra? 3. See ante, Eleutropia. * See ante, Incuba. 5 E. P. N. p. 32, Solsequia, golde.' $ Tb. p. 63, * Hoc solsequium, a rode." ΤΟ MS.Sloane. 282 (Bray), * Kateriacum, rasura cornu cervini, shauyng of an herteshorne.' App. *Catariorori, id estrasura cornu eervini) * Cataricon, i. rasura de cornu cervino.' 8. Sim. Jan. * Karabe vel ut quidam kakabre est gummi arboris secundum Avicennam. Bart. p. 14, *Cacabre vulgo dicitur lambra (i. e. amber) : ib. p. 26, * Kacabre, i. lambre. Karabe, i. vernix.' App.* Cecabre, i. genus vernicis.' ? Sim. Jan. * Karmezit& exponit Avicenna quod est fructus tamarisci." 9 Sim. Jan. * Keisim, ara. levisticum ut patet ex concordia Dya(scoridis) et Avi(cennz). Βατί. p. 26, * Keysim, i. levisticum. 1! Matth. Silv. c. ccelxxxi, * Kufordasin, i. cinamomum vel species ejus. App. ' Cheufeudafu, i. einnamomum." 12. Sim. Jan. ' Kitran, a. grecus dicit kidria vel kedria . . . latine cedrian dicunt, gummi cedri .. . est Kitran vel alkitran notum apud nos. Bart. Ρ. 9,“ Alchitram, i. pix) ib. p.10, * Alquitran, pix liquida idem." 5 Sim. Jan. * Kist, ara. nomen mensure . . . auctoritate Gal. que ex ea est Romana est libra una et semis. Bart. p. 26, * Kyst, i. st. i et 55. Renzi, Coll. Salernit. iii. 296, * Kis? est pondus libre semis." !* Matth, Silv. c. cccelxxxi, * Kikide, i. dragantum 15 κρόμμυον, Diosc. ii. 180. Sim. Jan. * Kromyon, grece cepe. App. * Cromimum, i. cepa canina. ib.'Cromon, i. cepa. ib. 'Chara- minon, i. czpe. ib. “ Chiromidion, i. czepe.' 16 Sim, Jan. * Labula species est titimalorum. App. ' Labula, id est genus tithymalli maioris, cuius lae expellit serpentes." 1 See ante, Anabulla maior. I5 20 o 5 IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 89 Labar! nascitur circa aquam et in ipsa habet lata et maculas albas in foliis, aqua, habet folia pusilla et rotunda ualet contra opilacionem splenis et et flocellum exalbidum. epatis, semine utimur, anglice sough Ladanum ^" uel ladanus dicitur nasci thistil 5, [Respice in camelionta.] de rore celi, et restringit reuma | Labana, i. grossus pannus laneus. capitis. Confortat etiam cor et | Lana sucocida , i. lana non lota. cerabrum adorando ; manna?simi- | Lagopas? dicitur a similitudine pedis liter nascitur ex diuersis arboribus leporis, nascitur in pratis et locis super quas cadit ros, inde recipit ubi oliue habundant. hanc proprietatem. Lagana? de pasta fiunt [et sunt] Labrum ueneris*, cardo ? idem, folia azima '^ et lota, av. pankakus "'. 2. rotundula. ^ 3.floscellum. 7. cerebrum odorando. r4.foghtistel. 18. leporis pedis. 22. lata. campastes. ! Sim. Jan. * Labar, Dyas. nascitur circa aquas et in ipsa aqua, &c. E. P. N. Ῥ. 8, * Sion, p is laber. Diosc.ii. 153, Σίον τὸ ἐν ὕδασιν, ...0i δὲ λαουβέρδε. Matth. Silv. c. ccclxxxiii, * Labar, i. lentigo que nascitur juxta aquas, folia habet rotunda et floxellum exalbidum: A Bart: Ὁ: 2.7. *Ladanum dicitur nasci de rore celi? λάδανον, Diosc. i. 128; Plin. Hist. Nat. xxvi. 30. ? Bart. p. 29, Manna est quoddam dulce quod fit de rore cadente super quasdam herbas vel arbores certis temporibus. Plin. Hist. Nat. xii. 32. 4, *Micas concussu elisas mannam vocamus.' * The name /abrum Veneris, like ᾿Αφροδίτης λουτρόν, belongs to the Teasel, and, like δίψακος, is due to the water standing in its leaves. Teasel is also called χαμαιλέων (Diosc. iii. 11), and hence arises a certain confusion between it and the χαμαιλέων λευκός and μέλας of Diosc. iii. S, 9. Ὁ E. P. N. p. 52, * Hic cardo, cardoun.' ib. p. 59, * Hic cardon -nis, media correpta, thystylle. Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), p. 570, * Cardo, an**. a thystell, or a tesell' ib. p. 733, * Cardonis est herba multum fullonibus apta.' $ See ante, Cameleonta alba, * Folia habet albedine maculata, angl. southistel (var. fogthistel). Bart. p. 27, * Labrum Veneris, an. wokethistel." ib. p. 27, * Lactucella, endivia, scariola, sowethistel idem sunt secundum quosdam.' ib. p. 37, * Rostrum orcinum, an. sowethistel ib. p. 38, *Scariola, lactucella, lactuca agrestis idem, an. sowethistel| ^ Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), p. 608, * Rostrum porcinum an ὃ. sowthystell.' Catholicon Anglicum (ed. Herttage), * Fawthistelle, labrum Veneris. The suggestion there made (p. 124) that fawtAistelle might represent A. S. fáApistel (coloured thistle) would suit the descrip- tion maculas albas in foliis and also the name Carduus varius. Cf. Wright's Vocabularies. p. 163, * varius vel discolor, fah.' Gerarde, p. 1161, * The Blacke Chameleon is called in Greeke χαμαιλέων μέλας... ἴῃ English the Chamxleon Thistle, or the Thistle that changeth itselfe into many shapes and colours. * Bart. p. 26, * Lana succida, i. nonlota) Varro, De Re Rustica, ii. 11, 6, * tonsurze tempus inter equinoctium vernum et solstitium, cum sudare coeperint oves, a quo sudore recens lana tonsa succida est appellata, App.* Lana succida, i. mollificata, et ab animali recenter educta." * Diosc. iv. 17, λαγώπους.. . . φύεται δὲ ἐν τρασιαῖς. ? λάγανον. App. * Libana, i.lagana. Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), p. 591, * Langanum, an'*. a pancake.' 19 ἄζυμα. " Catholicon Anglicum (ed. Herttage, 1881), * a Pancake, opacum, laganum.' ib. * Cramkake, collirida, laganum.' N [IV. 2.] 20 9o A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Lapis calamiaris!', emachites?, quo | Lapis armenieus ? a regione illa sic uel magnes ? et guit idem. nominatus est. Lapis magnetis^ inuenitur in India | Lapis agapis" siue lazuli? blauii est in litore maris occeani, [serdene colore satis bonus idem fit azu- 5 idem. Respice in eracles et in rium ?, I5 magnes.] Lapis pirites'? lapis est a quo per Lapis lincis? dicunt quidem quod alissionem caZ//zs uel alterius duri fit de urina lincis tempore petu- corporis euolat ignis, sed G. in lancis, qui induratur et transit in epistolls ad Glauconem exponit 10 lapidem. lapis pirites, i.lapis miluaris", quem 20 I. calaminabis. ^ emachithes. 2. giro. 3. Yndia. 4. littore. 7. quidam. 8. Iyncis. petulancie. I1. armenis. 13. lapis lazuli. 14. coloris. inde fit. 20. quod. ! Sim. Jan. * Lapis calaminaris supra in cadimia, et infra in ponfolinx et in tutia, —Cotgrave, * Calaminaire, pierre calaminaire, a yellowish Minerall, or stone, whereby copper is turned into brasse.' ib. * Calamite, the Adamant, Loadstone or Magnes stone ; also a kind of Cadmia, or the stuffe that cleaves unto the yron rods wherwith melting copperis stirred.' Information on precious stones will be found in The Natural History of Gems or Decorative Stones, by C. W. King, Lond. 1867. ? Plin. Hist. Nat. xxxvi. 25. 3, ' Hcematites magnes sanguinei coloris. Cf. Galen (ed. Kühn), vol. xii. p. 204. * App. * Lapis magnetis, i. gyro uel calaminaris. Renzi, Coll. Salernit. iii. 296, * Lapis magnetis et calaminaris et guir idem." * μαγνήτης λίθος, Diosc. v. 147. 5 App. Lapis lyncis fit de urina lupi ceruini. Bart. p. 27, * Lapis lincis dicunt quidam quod fit de urina lincis tempore petulantiz, quze induratur in lapidem. — Matth. Silv. c. ccccxliv, * Lapis linceis, Evax, fit de urina lupi ceruarum micta et in montibus coagulata. Diosc. ii. 100, τὸ δὲ τῆς λυγγός, ὃ δὴ λυγγούριον καλεῖται, ἅμα τῷ ἐξουρηθῆναι λιθοῦσθαι πεπίστευται. Cf. MS. Sloane 282, * Lapis lincis comep of pe uryne of a wolf ypissed, and on pe hylles and munteynes crudded. — Cf. Plin. Hist. Nat. xxxvii, 11,4, and viii. 57, 2. Evax is said to have been a king of Arabia, and to have written a book on gems. "There is a prose work on the names of gems, professing to be by him (Bodl. MS. Hatton, formerly 100, now 76), while that in verse (the Lapidarium quoted by Vincent of Beauvais) is really the work of Marbodus or Marbodeus of Rennes, who died in 1123 (see Fabricius, Bibl. Grac. vol. xiii. pp. 154, 155). See Marbodei Dactylotheca, 89. Basle, 1555. Theophrastus, De Lapid. c. 52. 5 Bart. p. 27, * Lapis armenicus dicitur a regione illa! ᾿Αρμένιον, Diosc. v. 105. * De Laet, de Gemmis, Lugd. Bat. 1647, p. 195,* Agapis lapis, nomen corruptum est ex Achate.' 8 Perhaps the κυανός of Diosc. v. 106. ? Fr. azur, corrupted from /azur through /'azur, the name being derived from Lajwurd, where the /apis lazuli is found (cf. Skeat's Dict. sub azure). V Sim. Jan. * Lafis pirites apud Dya. et Gali. in Epistola ad Glauconem est marchasita. πυρίτης λίθος, Diosc. v. 142. Plin. Hist. Nat. xxxvi. 30. 2, * Clavo vel altero lapide percussi scintillas edunt, Galen (ed. Kühn), vol. xii. p. 199. H With milvaris compare Plin. Hist. Nat. xxxvi. 30. I, * Molarem quidam pyriten vocant, quoniam sit plurimus ignis illi Cf. Theophrastus, De Lapid. c. 19 and 4o. 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSAAF. ΟἹ quidam dicunt de lapide lato supra quem solet ignis construi ἦ, Lapis molipddides? similem uirtutem habet scorio plumbi et lauatur 5 similiter. [Labrusea, respice in ampelion et inana ?, Lacancemon, respice in pacemon.] Lapis frigius' quo in frigia interfec- tores utuntur, unde et nomen ac- cipit, utilis est colorem uiridem habens. Lapis gaeatus? inuenitur in Licia circa ripam fluminis qui gauces 15 appella[n]tur, colore niger εἴ aridus. Lapis celidonius^* inuenitur in uentre irundinum, cuius due sunt genera s. niger et rufus qui tolluntur IO 2. quam. 3. molippdides. 17. uentribus hyrundinum. 21. confissis. 32. quo. 38. saphireus. ^ iuniscus est. 1 Renzi, Coll. Salernit. iii. 296, constitui. ἀνάλογον ἔχει τὴν δύναμιν τῇ Gkcopía" πλύνεται δὲ ὁμοίως. v. 140, λίθος φρύγιος à οἱ βαφεῖς ἐν Φρυγίᾳ χρῶνται ὅθεν καὶ ὠνόμασται... 5 γαγάτης, Diosc. v. 145, γεννᾶται ἐν Λυκίᾳ κατά τινα ποταμοῦ εἴσρυσιν ... $ Read captis pullis with Sim. Jan. capitibus pullorum, Evax Jan. infectores. καλεῖται δὲ ὁ ποταμὸς T'áyas. 10. accepit. capitibus pullorum hirundinum ex 20 nido et fissis eorum uentribus in- ueniuntur. Lapis electorius inuenitur in uen- tribus gallorum gallinaceorum, cristallo similis uel aque limpide, 25 hunc qui? secum habuerit inuictus erit, Mulieribus prodest portare qui uolunt placere ] uiris. Lapis crisolitus? lucidissimus est similis auro. 30 Lapis exebonus"? albus est e/ speczosus que solent aurifices aurum limpi- dare. Lapis lazuli!' uena terre est de qua fit lazulum quod multum assimulatur 35 [in aspectu] celesti coloris. [Re- spice in lapis agapis.] Lapis phireus, qui miniscus [dicitur |, I3. gagatis. 23. allectorius. I4. quod gautis. 28. que uolunt. ? Diosc. v. 98, καὶ ὁ μολυβδοειδὴς δὲ λίθος 3 See ante, TIancia. * Diosc. . ἄριστος ὁ ὠχρός. Sim. in Bodl. MS. Hatton, 76. Diosc. ii. 60, χελιδόνος νεόσσους τοὺς ἐκ τῆς πρώτης νεοσσοποιΐας, αὐξο- μένης τῆς σελήνης, ἀνατέμων εὑρήσεις ἐν τῇ γάστρι λίθους, ἐξ ὧν δύο λαβὼν ἕνα ποίκιλον καὶ τὸν L4 , ἕτερον καθαρόν, κιτ.λ. Τ Plin. Hist. Nat. xxxvii. 54. 5, * Alectorias vocant in ventriculis gallinaceorum inventas, crystallina. specie, magnitudine fab; ; quibus Milonem Crotoniensem usum in certaminibus invictum fuisse videri volunt:' cf. ἀλέκτωρ, ἀλεκτρυών. 5 Matth. Silv. C. cccxci, * qui secum habuerit invictus erit ut multis probatum est...mulieribus proderit portatus qui volunt placere viro. Plin. Hist. Nat. xxxvii. 42. * 5 * * . , speciosam et candidam tradit qua aurifices aurum poliunt. 1! Platearius, Circ. Inst. * Lapis lazuli, vena terre est de qua be the same as /apis Samius. ? Sim. Jan. * Lapis crisolitus, lucidissimus est et colore auri.' Cf. 19 Plin. Hist. Nat. xxxvii. 58. 1, * Exhebenum Zoroastres It is thought by De Laet (p. 128) to fit lazulum . . . est autem lapis lazuli qui multum assimulatur colori celestino.' N 2 92 4 corpora przbet integra et boni coloris et sudorem multum flu- entem compescit. Lapis epistiten! rubicundus et dilu- 5 cidus nascitur in Corintho. Lapis galaectides? color est cinereus et gustu dulcis, hic post balneum ieiunie datus cum mulso uel aqua copiam lactis ministrat. 10Lapis medus est niger sed /r//us emittit croceum colorem, est autem duplicis potencie, bone et male, nascitur apud fluuium ffasin. Lapis berillus? lucidus est et clarus, 15 similis oleo. Lapis smaragdus* portatus? auget substantiam pecunie 5. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Lapis alabastrites " uirtutis est laxa- tiui. Lapis eorallus? maximas habet uir- 2o tutes, nam qui portat nunquam capietur ab ullo medicamine, nec a fulminea umbra. Lapis cristallus ?, uires habet stipticas. Lapis asius!" in Alexandrea tantum- 25 modo inuenitur, optimum est ad usum medicine. Lazarum, i.asafetida, [respice in asar |]. Lasar laerinum est herba que silifer appellatur, que in multis locis in 3o similitudine ferule crescit, folia habens cretase maiora quasi ap- pium. Lacura " crissiculum habet oblongum 8. lemne. 13. Fasium. 3. compeccit. 4. episciten. 6. colore. 31. similitudinem. oleo. 25. Alexandria. 29. lacrimum. similiter. quam appium. 34. Lactura. I4. est 32. circa se. ! Albertus Magnus, De Lapidibus (Ven. 1542), p. 184, * Epistrites lapis est natus in mari rutilans et rubicundus) Matth. Silv. c. cccexx, * Lais episthites secundum Albe. est lapis in mari natus ruti- lans et rubicundus, nascitur in Corintho.' ? Diosc. v. 149, ὁ δὲ yaAakrírgs . . . ἔντεφρος Plin. Hist. Nat. xxxvii. 59. 1, * in educatione nutricibus lactis fecunditatem . . . facere dicitur. 3 Matth. Silv. c. ccexcviii, * Lafis berillus secundum Diosc. proprio cap. lucidissimus et est clarus, similis oleo. Plin. Hist. Nat. xxxvii. 20. "This word is supposed to be the origin of the French ériller, our brilliant, and the Ger. Brille, spectacles. See Brachet, briller, and Skeat, beryl. Cf. Plin. Hist. Nat. xxxvii. 17. * [t was thought to be good for the eyes, and therefore seals made of it were worn: Theophrast. De Lapid. c. 44. * Albertus Magnus, De Lapidibus Preciosis (Ven. 1542), * ferunt etiam quod auget opes et in causis dat verba persuasoria." Τ᾿ ἀλαβαστρίτης, Diosc. v. 152. Galen (ed. Kühn), vol. xii. p. 204. 5 Evax (Bodl. MS. Hatton 1oo, now 76), * Corallus lapis maximas habet vires . .. portans autem eum nunquam capietur ab aliquo medicamento nec a fulminea umbra immissa. κοράλλιον, Diosc. v. 138 ; Theophrastus, De Lapid. c. 67. ? Evax (Bodl. MS. Hatton 76), * Cristallus lapis uires habet stipticas.' 1? "Aggios λίθος, Diosc. v. 141. ? Laser the juice of the Jaserpitium, Plin. xix. 15. 1. 1? [)iosc. iv. 164, Aa0vpts, oi δὲ καὶ ταύτην τιθύμαλον καλοῦσι. καυλὸν ἀνίησι πήχεως τὸ ὕψος, κενόν, πάχος δακτύλου" ἐπ᾽ ἄκρου δὲ αὐτοῦ μασχάλαι: φύλλα δὲ τὰ μὲν ἐπὶ τοῦ καυλοῦ ἐπιμήκη ὁμοῖα τοῖς τῆς ἀμυγδάλης, πλατύτερα δὲ καὶ λειότερα.... καρπὸν δὲ ἔχει ἐπ᾽ ἄκρων τῶν κλάδων τρίχωρον, περιφερῆ, ὥσπερ κάππαριν. See post, Lacteris. For erissiculum read thyrsiculum. τὴν xpóav, γλυκὺς πρὸς τὴν γεῦσιν. * σμάραγδος. 5 IO 15 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 93 uastitate digiti unius, cauum, et in | Lacta*alio nomine dicitur orobus oro- summo gerit ramulum diffusum et bonis, gumma est de qua urina [et] folia oblonga, fructum in summi- humana fit per carminum. tate ramorum habens triangulum et | Laetanea, id est tepida. subrotundum in modum capparis. | Lax" simpliciter bonum est solutorium Lavendula !, gall. et angl. lauendre. uentris et bonos zzu/rzezs humores. Laetuea, huius sunt due species?, s. | Laeteris* multi istam lacteridem pu- domestica et agrestis, endiuia agres- tant, hastam habet in longitudinem tis idem, anglice et gall. endyue|t]. cubiti sed. inanem, in grossitudine Laetuea domestiea, gall et angl digiti unius, in qua capitellum ro- latewes ?. tundum, folia in hasta sunt ob- Lacterides*, cathapucium?, nomen est longa sicut amigdale sed oblongi- herbe et seminis eiusdem, et est ora et leuiora. genus titimalli. Lacterides, quando | Laneeolata*, quinqueneruium ", plan- simpliciter ponitur, pro semine tago minor idem est. g*. launcele!, intelligitur. a*. ribuurt uel fanuurt 15, 8. endyua. II. letuse. 18. et urina humana. 20. i. tepida. 21. Lac simplex. 31. lancele. 32. ribwert. fauwert. 1 E, P. N. p. 45, * Lavendula, lavendre. ? "The θρίδαξ ἥμερος and ἀγρία of Diosc. ii. 164, 165. 3 E.P. N. p. 57, * Hec lactuca, letys.! ib. p. 65, * Hec letusa, letuse.? * Aa6vpís. 5 καταπότιον. | Cf. Diosc. iv. 164, rà σπέρματα... . . λαμβανόμενα ἐν karamoríq. 5 Bart. p. 27, Lacca est gumma herbze? Sim. Jan.* Lacca est gummi rubicundum quo tincture fiunt. Renzi, Coll. Salernit. iii. 296, *de qua cum urina umana fit carminium? Bod. MS. Ashm. 1470, * Lacca orobo orobonis alio nomine gumma est de qua et urina humana fit carminum" (in a later hand pictores utuntur). Carminum seems to be our carmine, which is said to come to us through the Low Latin carmesinus (cf. French eramoisi) from the Arabic &ermes. See Du Cange, s. v. Car- mesinus, and Skeat's Dict. Carmine and Crimson. Cotgrave, * Lacque, sanguine, rose or rubie colour. 'The true Lacca is an Armenian gumme used in the dyeing of Crimsons, and afterwards, (grown artificiall) imployed by Painters. Bailey, * Lacca a gum or rather wax (made as some say by a kind of winged ants) hard, brittle, clear, and transparent, brought from India, &c., and used in painting, varnishing, &c. Also a certain red gum issuing from certain Trees in Arabia of which the best hard sealing wax is made.' Gerarde, p. 1534, * Indian Lacke is called in shops Lacca, in talian Lachetta . .. Paulus and Dioscorides (call it), as some have thought, Cancamum.' (Diosc. i. 23.) See ante, Bovis lacta. τ Diosc. ii. 75, γάλα κοινῶς μὲν πᾶν eUxvpov, τρόφιμον, μαλακτικὸν κοιλίας. 8. See ante, Lacura. ? E. P. N. p. 44, * Lanceolata, launceleie, ribbe.' 10. Bart. p. 36, * Quinquenervia, lanceolata, plantago minor idem." !! Cotgrave, * Lancelée, Ribwort Plantaine, Lambestongue.' 15 Ribwort Plantain. 13 'This word seems to be allied to the Ger. Fahze, and to refer to the pennon-shaped leaf of the plant. Compare the name fane (see ante, Elpha and Folium Elphion), which, according to Gerarde, Supplement, is given to the white flour de luce. In this case the name seems to have been replaced by that of lag. Another allied word is bemerfan ; see ante, Atanasia (marg. and note). 20 25 20 94 E Langra!, 7. pomum siluestre. Lappacium aeutum 2, parella?, pa- radella idem. ge. parele*, anglice reddokke. ;|[Lappaeium maius*, personacia idem. Lapis erathus ^, Lapis adamas ', Laetucella 5, respice in sacrofularia ?. Laneeolata aquatica, respice in IO boryth ?*. Lappago, respice in iancea ".] Lappacium rotundum "et singula- tum idem, crescit in terris aquosis. Lappacium aquatieum, i. lappacium I5 maius, angl waterdokke 16] edokke?, [Respice in ungula caballina. | Lappacium ortense [uel] ᾿ respice in magnes. 4. rededokke. inuersa after Lapitos. I2. scingulatum. 33. aulatum. ! Renzi, Coll. Salernit. iii. 296, * Langa, i. id est pinum sylvestre.' * Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), p. 60o, * Parella, an*?. dokke. ib. * Para- E.P. N. p. 58,* Hec paradilla, a doke. 11. 140. della, an*?. the rede dokke.' IQ. patientia. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Lappacium ortolanum, paciencia * idem, folia habet ad modum lap- 2o pacii aquatici. Lappa eaprina? similis est equine sed tamen folia eius multo sunt maiora. [Respice in glis.] Lappula' quasi cicuta es/ sed habet flo- 25 rem album minutum, et heret pannis. Lappa inuersa " lata habet folia ad- modum admodum scuti. [Respice in barba elexis et in iancia et in illafricos. ] 30 Lapparia interpretatur liquidum, inde allumen lapparis, i. allumen liquidum, de lappario ? insula ab- latum. Item Alexander exponit lapparia? pro confectione 46 35 oleo et aqua coagitatis insimul. 24. minora. 27. Lappa ? ὀυλάπαθον, Diosc. ib. p. 35, * Dilla, docca.' * Cotgrave, * Parelle, the hearbe Dockes, or the sharpe-pointed Docke ; also Patience, Monkes Rhubarbe." Ἡράκλεια. See ante, Eracles. endivia, scariola.' ante, Iancia. rotunda habet folia." * Nimphea, ea-docca. 5 Apparently a confusion of Lapathum maius with Lappa maior. 7 See ante, Adamans. * See post, Scrophularia. ?? Platearius, Circ. Inst. * Et herba efficax est lapatium rotundum quod 5 Dart. p. 28, * Lilium aquaticnm, an. edocke.' 1. Gerarde, p. 491, * The Monk's Rhubarbe is called in Latine 9 λίθος 5 Bart. p. 27, * Lactucella, 1? See ante, Borith. H See E. P. N. p. 16, Rumex sativus and Patientia or Patience, which word is borrowed of the French, who call this herbe Patience. ejus multa minora." Lappa minor Lappa minor and Lapfpa inversa Diosc. v. 122. island of Lipara. plaster. ... ἐν Aurápais. 15. App. *Lappa caprina similis ungulze caprinze in foliis, sed tamen folia 16. Gerarde, p. 1122, * It is named in Greeke Aparine, in Latine 11 Gerarde, p. 810, * The lesser Burre Docke is called in. . . shops App. * Lappa inversa, i. bardana Matth. Silv. c. cccccix, * Liparidum, i. liquidum, et est alumen limpidum, quidam tamen dicunt quod alumen liparidum dicitur quoniam de leparis insula fertur.' Diosc. v. 122, γεννᾶται δὲ καὶ 15 Armapías ἔχουσα, 19 'The 39 λιπαρά, a form of A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Lapitos! interpretatur minucio uel latocare*, i. nux parua. Lassana? similis est rapistro sed habet acuciora folia superius. 5 Laurus alia est laciorum foliorum, alia tenuiorum sed utraque uirtutis feruentis sunt atque recorperatiue. [ Respice in anacochi. | [L]aureola*, alipiados?, angelica 5, lepidon *, [herba catholica*], gin- gelide idem, semen eius dicitur conconidium ? et est similis lauro Io I. Laptos. 2. lactocare. 24. squama. 1 λεπτός. 6. utreque. Sim. Jan. * Lepton, grece macrum minutum tenue subtile, &c.' 95 in foliis, cortice et semine utimur. gallice laureole. Laurus, i. dampnis", Inde dampno- coece? «et dampnelieon", i. oleum confectum ex oleo et baccis lauri. Laxonatis ?, mercurialis, lenochides 15, calfu idem. Leuiticus "^, angl. /ozacAe ἢ, Leporina, priapismus, saturion ? idem. Lepida ἢ s. squama, inde lepidos 7. recorporatiue. 16. dampneleon. ? λεπτόκαρυον, Diosc. i. 179. Sim. Jan. *Leptocarea, g. avellana arbor, s. leptokareon avellana fructus quasi parva nux.' racia, i. rapistrum.' Allipiados. in foliis et cortice, semine utimur.' gloss, in no way related to laureola. Diosc. ii. 166, γιγγίδιον, oi δὲ λεπίδιον. p. 23, ! Herba catholica, i. laureola." καρπὸς ὦν, συλλέγεται. native form. See ante, Daucus asininus. λαιον, Diosc. i. 49. talsum vel talsa idem. 3 χαμψάνη, Diosc. ii. 142. E. P. N. p. τό, * Arboracia vel lapsana, cal. App.*Armo- * Diosc. iv. 147, xapaióáovy . . . Ῥωμαῖοι XavpéoAa. 5 App. Laureola, alipiados, angula, semen eius eocognidium, consimilis lauro 7 Lepidon, gingelide idem would seem to be an intruding 5 See ante, $ Bart. ? Diose. iv. 170, ÓvuéAaia . . . ἐκ ταύτης ὃ κνίδειος κόκκος, ? Apparently δάφνης, whieh comes to be mistaken for a nomi- ἢ δαφνόκοκκος. 33 Renzi, Coll. Salernit. iii. 296, * Laxanatis, mercurialis, linotides, Gerarde, p. 332, * It is called in Greek λινόζωστις . . . the Latines call it See Bacce Lauri. 7 δαφνέ- Mercurialis, . . . in French, Mercuriale, Vignoble, and Foirelle, quia fluidam laxamve alvum reddit, Gallobelgze enim foize and foizeus, ventris fluorem vocant." 1: Possibly a corruption of λινόζωστις, Diosc. iv. 188. 15 λιγυστικόν, Diosc. 111, 58. ! OurLovage. E.P.N.p.43, * Levisticum, luvesche, luvestiche, Bart. p. 11, * Afpium levisticum, loveache. E. P. N. p. 35, * Libestica, lufestice.' 11 Gerarde, p. 225, * Apuleius. . .saith it (serapias) is called Entaticos, Panion, and of the Latines T'esticulus leporinus. ^ Cf. Marcellus, e. 25, * qui testiculum leporinum jejunus comederit. Apuleius, De Virt. Herb. c. xv, * Gr«cis dicitur Satyrion . . . Itali priapiscon, . . . alii testiculum leporinum nominant. 18. Dart. p. 35, * Priapismus dicitur herba leporina, satirion idem." 19 Diosc. iii. 134, σατύριον TO épvOpóviov . . . οἱ δὲ évrarucóv, oi δὲ πριαπίσκον ἢ μόριον (in the sense of γεννητικὸν μόριον, whence possibly the name Orchis Morio). App. * Satyrion, i. priapiscus vel testiculi leporis." ? Xerís, Diosc. v. 89. Bart. p. 27, ' Lepida, l1. squama." - 5 20 5 IO I5 96 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. calcis!, i. squina eris uel scoria Folia sunt similia cauliculo agresti, eris, i. batitura. radix nigra rape similis, cuius Lethes ? dicitur fluuius infer[n Jalis. iniectione sciatice optimus pro- Lites?, i. obliuio, inde litergia*, i. batur. labor obliuiosus. Lempnias", i. arsenicum uel auripig- Lepidum? quam multi gingion appel- mentum, sed lempnia frigdos τ lant herba est cuius folia uirtutem terra est sigillata, licet quidam ex- habent uiscidam e/ uulneranciam. ponunt lempnia frigdos pro auri- Lepida?* bina est que ex acutis cypri- pigmento. nis fit, que et pacia* dicitur. | Lempniseus P tenta idem. Eligenda est solida et rufa*. "Vir- | Lemnia fragilis ? terra est ex elamita tus est ei stiptica. sordida ubi miscetur sanguis ca- Leontopedion?, quam latini bruma- prinus. rium uocant, nascitur sepe cum | Lantapodion", i. pauca leonis, florem tritico. Tirsis bispalmis et furcosis. habet rubeum, foliis utimur. 4. Letes. — litargia. 7. est herba. 9. Lapida. 13. Leontopodion. 21. frigides. 23. frigides. 29. Lentapodion. ! Aemis χαλκοῦ. Dart. p. 27, * Lepidos calcis, i. squama sive batitura seris." ? λήθη : cf. Plato, Rep. 621 A, eis τὸ τῆς Λήθης πέδιον . . . παρὰ τὸν ᾿Αμέλητα ποταμόν. ib. C, τὸν τῆς Λήθης ποταμὸν εὖ διαβησόμεθα. 3. Sim. Jan. * Lethe, 4. oblivio, que et envestia (ἀμνηστίαν) dieitur a lete^ Matth. Silv. c. cceexcv, *Lethes id est oblivio, inde lethargia id est oblivionis labor, erge i. labor sed ergon opus, inde faregon (πάρεργον) i. extra opus uel ocium." * ληθαργία : cf. Galen (ed. Kühn), vol. ix. p. 409. * Diosc. ii, 166, γιγγίδιον, οἱ δὲ λεπίδιον. 9 Sim. Jan. *Dya. Lepida inquit bona est que ex acutis cypris fit que et patia dicitur aut clitis.' Diosc. v, 89, Aemis δὲ ἡ μὲν ἐκ τῶν κυπρίων χαλκουργικῶν ἥλων παχεῖα, καλουμένη δὲ ἡλῖτις κάλη. 7 παχεῖα, Diosc. v. 89. 5 Diosc. v. 89, ἐγκρίνοντες τὴν παχεῖαν καὶ ἔγκιρρον o. δύναμιν δὲ ἔχει στυπτικήν. ? Apuleius, De Virt. Herb. c. vii. * Grzeci leontopodium dicunt... Latini flammulam vocant Veneris, iidem Brumatiam ... nascitur sepe cum tritico, thyrsis bipalmis, furcosis, foliis cauliculi agrestis similibus, radice nigra rapze simili.' Cf. Diosc. iv. 120. ? Diose. v. 113, ἡ δὲ λημνία γεννωμένη γῆ . . . ἀναφερομένη ἀπὸ Λήμνου τῆς νήσου. Bart. p. 27, * Lempnias, auripigmentum idem. See App. Lemprenas. 1t dose. v. 113, ἣν oi ἐκεῖ ἄνθρωπος àvamAáccovres kai σφραγίζοντες εἰκόνι ai^fós, σφραγῖδα καλοῦσιν αἰγός. Galen (ed. Kühn), vol. xii. p. 169, σφραγῖδα Λημνίαν διὰ τὴν ἐπιβαλλομένην αὐτῇ σφραγῖδα τῆς ᾿Αρτέμιδος ἱεράν. "The passage in Galen contains a most interesting account of his own personal visit to Lemnos. ? Matth. Silv. e. eccexciii, * Leuicus, lannicus, i. tenta) λημνίσκος, that is, a Zen? or roll of lint dipped in some medicament. Cf. Celsus, vii. 28, * implicitum in longi- tudinem linamentum (λημνίσκον Graei vocant) in aceto tinctum demittere.' 1s Sim. Jan. * Dya. Lemnias frigis terra est ex cloaca sordida ubi miscetur sanguis caprinus. Diosc. v. 113, ἀναφερομένη ἀπὸ Λήμνου, τῆς νήσου ἐχούσης ἑλώδη τόπον, κἀκεῖθεν ἐκλέγεται καὶ μίγνυται αἵματι αἰγείῳ. ^ App. 'Lectapodion, i. planta leonis, florem habet rubeum.' 30 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 97 Lentigo! natat in aquis, cibus mee. ignis et leptoneries P, i. subtilis est. g?. gardre uel ianney, a*. substancie medicamen. enedechede 5. Leptofili '*, [id est] tenuis folii. Lenticos? interpretatur capcio uel | Lepoeta, i. minuta intestina. 5 captiuacio. Inde epilencia, | Lepticos ' interpretatur capcio. nn i superior capcio, 1i cerabri, | Leucopiper", i. piper album, leucos!* et analempceia? et ecathalemp- enim album interpretatur. cia *. [Lentisci "" semen folia corium et rami Lentieula frequenter comesta cali- unam habet uirtutem cum radice, i. Io ginem oculis facit et indigestibilis stipticam. ] 25 est. g*. lentillis *. Leucoma ^, i. albugo oculorum. Leptos? interpretatur minucio, unde | Leucis in floribus habet distanciam leptaeareon ?,i. nux muscata s. quod mellinum et album et purpu- auellana, eareon " enim nux di- reum florem ostendit, sed mellinus I5 citur et leptopericia" diminucio color medicine necessarius est. 30 2.ramee. 3. enedethe. ^ 5.epilentica s. — 6. superiorum captio. cerebri. 7. analempsia. cathalempsia. 9. commesta. 11. lentilles. I5. leptoperita. 16. leptomeres. 18. Leptofili i. after Lepoeta. 28. quia mellinum. ! Bart. p. 27, * Lentigo super aquam crescit, anv. enedmete. Duckmeat. Diosc. iv. 87, φακὸς ὃ ἐπὶ τελμάτων. ? Read Enedmete, and cf. Promptorium Parvulorum, p. 140, * Lenticula, endemete, for dookelyngys. With ezed (which is related to anas) compare Ger. Ente. See Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), p. 131, * Anas, ened.' "The word drake (enterik) retains in its initial letter a trace of the lost word. 3 ληπτικός, Matth. Silv. c. ecccxcv, * Lefticos interpretatur captio, inde eilesia, i. superiorum captio vel lesio vel analensia, cathelensia.' * ἐπίληψις, Hipp. Fces. p. 216. 5 ἀνάληψις, Hipp. Foes. p. 743. 5 κατάληψις, ib. * Diosc. ii. 129, φακὸς βιβρωσκόμενος μὲν συνεχῶς àpBAvorrós, δύσπεπτος. $ Also in English ; cf. Wiright's Vocabularies (ed. Wülcker), p. 664, * Hec lens, a lentylle.' 9 λεπτός. 10 Aemro- κάρυον, Diosc. i. 179. ! kápvov. P Sim. Jan. * Leptopiresia, g. minute febres." App. *Liptotaria, i. lenta febris.' Perhaps λιεπυρία, an intermittent fever. Hipp. Foe. p. 53. 15 Sim. Jan. * Leptomere dicitur id quod est subtilis substantie cuius contrarium est pachimere.' λεπτομερής, Galen (ed. Kühn), vol. xii. p. 45. V λεπτόφυλλος. 15 Renzp (Soll: Salernit. p. 297, * Leftaeta seu minuta intestina.' 16 λῃηπτικός. See ante, Lenticos. 11 Dart. p. 27, * Leucopiper, i. piper album." 18 λευκός, ? Diosc. i. 89, extvos ... στυπτικὸν ὅλον, kal γὰρ ὁ καρπὸς αὐτῆς kal τὸ φύλλον καὶ ὁ φλοιὸς τῶν κλάδων kal τῆς ῥίζης ἰσοδυναμεῖ, 329. Sim. Jan. * Leucoma, grece albugo, λεύκωμα. τε Ξηετο dins * Leucis, Dy. duo sub hoe nomine facit...in floribus habet distantiam, &c.' Matth. Silv. c. ccecxev, * Leucis, leucoin, leucugzo, i. viola alba. Diosc. iii. 128, λευκόϊον γνώριμόν ἐστιν" ἔστι δὲ αὐτῆς διαφορὰ ἐν τῷ ἄνθει. ἢ γὰρ λευκόν ἐστιν, ἢ μήλινον ἢ κυανοῦν ἢ πορφυροῦν εὑρίσκεται, ἔστι δὲ αὐτῶν εὔχρηστον πρὸς τὴν ἰατρικὴν χρῆσιν τὸ μήλινον, See post, Leucis. Oo [IV. 2.] 98 A [Leuisticus!, keisim? idem. angl loueache ?, Lepidon *, respice in laureola. Leo terre 5, respice in meserion * et in 5 anabulla. Lesera/,respice in opiumquirrinacium*. ] Leucis?, i. uiola alba, proiectorie est uirtutis et extenuatorie sed flos plus. Decoctio autem herbe men- Io strua prouocat. Leuce "5 duo sunt genera, una est mon- tana et ortina, [Montana folia laciora habet plus quam ortana], et hec est uiscida et semen eius 15 lene et non arcuatum. Lexiua " in caustica mittitur, et est ad usum medicine eficacissima ex cinere quercus, MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Lilifagus ??, saluia agrestis idem, cuius flos uocatur esbrium P. — [Respice 2o in ambrosia et in elilifagus et in eupatorium.] Lilium agreste!* habet stipitem ex- . celsum ad modum lilii fere, folia fissa aliquantulum, florem indum 25 uergentem in rubédinem. Lilium? omnibus est notum, cuius : uires possunt remollire duricias neruorum, folia cocta et imposita ad combusta proficiunt loca, et 3o vexationes — serpentium — curant. [Respice in elixemum et in lim- phea.] Linerinum ^, abrotanum idem. g*. averoyne P5, ae. sotherwode P. 35 Libanotidos ?, rosmarinus 2, dendro- 20. elbrium. ! See ante. ? See ante, Keisim. from Diosc, ii. 166, wrongly applied to laureola. a confusion of χαμέλαια, Diosc. iv. 169, with χαμαιλέων. and Serapio call Chamelza or Spurge Olive, Mezereon.'" * Cyrenaicum, tinuity of the description is broken by the intrusion of the four preceding glosses. « Leucis, i. viola alba proiectorie est virtutis et extenuatorie sed flos plus, &c.' Plin. Hist. Nat. xix. 3, Laser. 36. Labanotidos. 3. Our lovage. * Probably λεπίδιον, See ante, Laureola. 5 Probably due to $ Gerarde, p. 1401, * Avicen 7 Bart. p. 27, * Lasar, i. asafetida." ? See ante, Leucis. The con- Sim. Jan. 1 λχεύκη, Diosc. i. 109. App. 'Lewci,i. arbor populus. Sim. Jan. * Leuce est apud Dya. duo inquit sunt ei genera, una est montana et alia ortiua, &c. ... et semen eius lene et non amarum. Matth. Silv. c. cecccxiii, ^ Lissivia inter caustica mittitur et est ad form of lixivia or Jixivium. usum, &c.' ante, Elilifagus and Eupatorium. ante. tanum. cognate to the French averoine. Apparently quoted from Dioscorides. Bart. p. 28, * Lilifagus, salvia agrestis idem." 1. Perhaps the ξιφίον of Diosc. iv. 20. omnes noverunt cuius vires possunt durities nervorum remollire, &c. Itis quite possible that Jinerinum may be a corrupt manuscript variation of averinum Matth. Silv. c. cceccii, * Est alia species lilii que dicitur lilium 133A 1? ἐλελίσφακον, Diosc.iii. 35. See 15 See 15 Matth. Silv. c. ccceccii, * Lilium 1$ See ante, Abro- convallium et credo quod sit illud quod apud nostros pedemontanos vulgo Jo mughet dicitur. 17 ἀβρότονον, Diosc. iii. 26. * Abrotanum, southrenwode.' καὶ oí στεφανοπλόκοι χρῶνται ῥάβδοι εἰσι λεπταί, k.T.À. !* Dart. p. 12, * Averoya, i. southrenwode.' ? Diosc. iii. 89, AuBavwris ἣν Ῥωμαῖοι καλοῦσι ῥοσμαρίνουμ 19. Bart. p. 9, 74 Gerarde, p. 1293, * Rosemary is called in Greeke λιβανωτὶς στεφανωματική, in Latine Rosmarinus coronaria." A MEDICO-BOTANICAL. GLOSSARF, 99 libanum! idem, [et libantus, re- Spice in olibanum. ] Libanochis, i. flos roris marini, [re- spice in suh 5 Lichospermatis ?, i. semen saxifragii. Linaria? stipites et folia habet ad mo- dum lini et florem croceum. Liquiricia *, gliconia ὅ, glicoricia idem. g*. regarice 5, a*. licoris *. το Litargium? est fex argenti uel auri, an. mecche ? uel zoyk, Licium , i. succus caprifoli, oculus lucidi ? idem. 15 Lichitis'*, mercurialis idem, [respice ibi. ] Linelion ", oleum quod fit de semine lini [idem]. Liristo !5, i. flos eris usti. 20 Lithosmon", granum solis, milium solis idem. g&. et a€. gromel τ siue spuma. Lichos" est nomen demonis. ([G|]li- Lidnum?, lchinum idem, g. lynnoum, chos ?? grece, lapis latine. 5. saxifragie. 6. stipitem. 8. lycorys. 18. Lyneleon. 20. Lyrisco. 21. Lychosmon. 22. gromoyl. 23. et lithos. 1 δενδρολίβανος. ? App. * Lycosperma, i. semen saxifragiz, uel grana solis, Bart. p- 23, “ Granum solis, i. milium solis, i. gromil! λιθόσπερμον, Diosc. iii. 148. * Bart. p. 28, * Linaría, wilde flax.' Gerarde, p. 551, says of TToad-flax, the whole plant before it come to floure so much resembleth Esu/a minor that the one is hardly knowne from the other but by this old verse, Esula lactescit, sine lacte Linaria crescit. i. glicoricia idem.' liquiritize." $ Réglisse. 102. 9 ἐλλύχνιον. riano, * Miccio, zmicco, a gunner's match,... 3 , P Ἱ Οὐχ qwick. non fit apud nos. * See ante, Glicoricia: possibly γλύκωμα (?). Cotgrave, * Regalice, i. Lickorice. * Bart. p. 28, * Lithargirum est fcx auri sive argenti sive eorum spuma.' MS. Ashm. 1470, ' Licinium sive lichinium. (ed. Wülcker), p. 754, * Hic lichinus, a^. meche.' the weeke (or snuffe) of a candle, the match of a lampe; and also mesce. also the wick or cotten of a candle; 125 λύκιον, Diosc. i. 132. Gerarde, p. 1333, says it is “ἃ strange thing and knowne to very few : the See Esula. * Bart. p. 28, * Liguircia, App. * Gliconse, i Τ᾿ Liquorice. λιθάργυρον, Diosc. v. Wright's Vocabularies 10 Our match : cf. Cotgrave, * Meiche, Italian miccio. 'lor- ' also miccia. Bart. p. 28, * Licium fit de succo caprifolii, sed apothecaries know it not, who in stead thereof do use amisse the juice of the fruit of woodbinde.' !3 Bart. p. 32, *Oculws licii, i. volubile majus, i. 1 'The name λινόζωστις, Diosc. iv. 188, has been variously corrupted : i. mercurialis.' ruptions. oleum seminis lini. Aeris χαλκοῦ, cf. Diosc. v. 89. nos. λιθόσπερμον, Diosc. iii. 148. well. qui de India venit.' Preciosis, ii, 7, * valet etiam . 39 λίθος. App. * Linotes agria, i. mercurialis.' One of the names given in Dioscorides is xpvatris. λινέλαιον, formed like δαφνέλαιον. 1 Sim. Jan. * Litkospermon . See ante, Lichospermatis, and Granum solis. ? Sim. Jan. * Litodemon, lapis demonis i. gagatis.' Jet (γαγάτηΞ) is described by Diosc. v. 145. .. contra fantasmata melancholica qua» quidam daemones vocant.' Oculus lucidus, i. licium." cf. Bart. p. 28, * LinocAides, Possibly Zizhitis may be one of these cor- ? Sim. Jan. * Lineleon, 15 Possibly a corruption of . et est milium solis apud τὰ Grom- App. * Lithodemon, i. lapis niger, Albertus Magnus, De Lapidibus caprifolium. O 2 100 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Ligurrus! uel ligurnus lapis est bene lerium?, i. medicina quelibet qua dictus. utimur in substantia liquida uel Lipochomia? malefaccio sincopis ex- etiam quelibet que fluxum mouet solucio uulgariter idem quod ut suppositoria et similia. 5 spasmus, i. defectus motus cordis, | Liehiasis? interpretatur confirmacio 2o in dialipides siue dialipon? idem lapidis, et dicitur a lichos quod est quod defectus. lapis, inde lithobridos?5, i. lapis Lien est quod intestinum quod uoca- rotundus, batron enim rotundus tur ieiunum, inde dicitur lienteria ? dicitur. 1o ut quidam uolunt uel a leuitate | Lithes' interpretatur obliuio, inde 25 enterorum, i. intestinorum ut dicunt litaria? est mutata m in s, labor alii; et quidem exponunt lien, i. obliuiosus. Ergis enim labor di- splen. citur, sed ergon opus est, inde Lipania 5, i. confectio olei et aque. parergon 5,1. extra V opus; is 15 Lirian" interpretatur fluere, inde co- ocium. 30 1. Ligurus. 6. inde dyalipides. dyalipon. 9. lyenteria. Ic. lemate. I3. spleon. I5. Lyrian. colirium. 16. que. 22, lithodridos. 23. batros. 26. litargia. mutatus. ! Sim. Jan. * Ligurrus vocatur a multis urina lincis secundum Dyasc.' λυγγούριον, Diosc. ii. 100. See ante, Lapis lincis. ? Sim. Jan. * Lippotomia, sincopis, Cas. Fe. defectio animi quam Graci lippotomiam vocant, &c.' Cassius Felix, c. 21, cum ingenti animi defectu quem lipothy- mian vocant λιποθυμία. 3 διαλιπών. * Matth. Silv. c. ccccci, * Lien, i. intestinum ieiunum, et Zien i. splen.' MS. Ashmole 1470, ' Lien i. quoddam intestinum quod jejunum vocatur." See post, Meson. 5 λειεντερία, Hipp. Foes. p. 522. Bart. p. 27, “εἰ dicitur lienteria a levitate interiorum i. intestinorum.' 9 See ante, Lapparia. 7 Matth. Silv. c. cccclxxxviii, * Larion interpretatur fluere, inde collirion est quelibet medicina qua utimur in solida substantia qug commovet fluxum ut suppositoria et similia, unde appropriatum est hoc vocabulum ad signandum tamen illud quod ponitur in oculis. ib. c. cccccxi, * Lirioz interpretatur fluere, inde collirium, &c.' * κολλύριον, Diosc. i. 1. Bart. p. 16,* Collirium est quxlibet medicina qua utimur in liquida substantia. 9 λιθίασις. | Matth. Silv. c. cccccxiv, * Li/Aiasi, calculatio, interpretatur lapidatio a lithos quod est lapis, inde lithopotridus lapis rotundus. ib.* Lizrofotibus, id est lapis rotundus MS. Ashm. 1470, * Inde litubotridos i. lapis rotundus." 1" Perhaps λίθος Borpvoeibis from βοτρύς. Cf. the description of Cadmia in Diosc. v. 84, ἔχουσα τὴν ἐπιφά- veav βοτρυώὠδη. V λήθη. ? Ap0apyía. Sim. Jan. * Letargia . . . est oblivio, si dicis latargia non differt, nam quz per ita literam apud grecos scribuntur consueverunt latini in e transferre, Bod. MS. Ashm. 1470, * Lethes interpretatur oblivio, inde litargia e mutata in i, oblivionis labor ergos enim labor sed ergon opus.' 18. πάρεργον, 5 IO I5 A Licraponum !, i. deponens dolorem. Lirirasio, [id est] assiduo. Lipidos calcis ?, i. batitura eris. Lichines ἡ, i. impetigines. Letrofilon *, i. liberans amicus. Liris, asianus lapis idem. Licena? que supra petram marinam nascitur brionie cathaplasmus ad- hibita fluxum sanguinis abstinet, tumorem compescit. [Linexinum ὃ, respice in abrothanum. Ligurium ^, respice in locium lincis. Linozotis?, | respice in mercurialis Linochides, j et in thalphi. Limpnesig/, respice in centaurea minor.] Lisimacion ^ hastas habet maiores et tenues et fructuosas circa quarum nodos folia minuta habet, salicis similia, gustu stiptica, florem pur- 2. i. assiduo. 23. Lichospermon. 4. inpetigines. 27. iumai. 1 λυσιπόνιον, Galen (ed. Kühn) vol. xii. p. 771. Jan. *Lichenes, idem Cassius impetigines inquit Greci lichenas vocant." * Impetigines quas Graci lichenas vocant Latini vulgo zernas appellant. Salernit. iii. 298, * Litronfilon, id est liberans amicos." λύτρον φίλων. καταπλασθὲν αἱμοῤῥαγίας ἵστησι καὶ φλεγμονὰς παραιτεῖται. ? λιμνήσιον, Diosc. iii. 6. ante, Lapis lincis. 5 λινόζωστις. Dyas, hastas habet majores et tenues et fruticosas, &c.'" MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 5. Litrofilon. 32. apparet. 5 Diosc. iv. 53, Aeu jv ὁ ἐπὶ τῶν πετρῶν, οἱ δὲ βρύον καλοῦσι... ΙΟΙ pureum aut aurosum, nascitur [in] locis humectis, fluxum matricis abstinet. Lithospemon", eraclion uocatur prop- ter fortitudinem seminis, folia habet similia oliue sed laciora et oblonga et uirgas tenues in grossitudine iuncti, nascitur locis altis et asperis, uirtus est ei minctualis. Licium" eligendus est intus colore rufo et de foris nigro, quod diuisum brunnum non habet, stipticum est e£ coloris rufi et crocei. Aparet cum gustu amaro sicut est indicum quod melius est, caliginem [de] oculis detergit. Liecium ? unde fit arbor est liceos appellata siue exaconton, folia habet buxo similia et spinosa, amicus. 8. cathaplasmis. 36. licios appellata. 37. exacaton. 3 Sim. Cass. Felix, c. 11, * Renzi, Coll. Possibly a confusion of λεπτόφυλλον with ? Aeris χαλκοῦ, Diosc. v. 89. . τοῦτο Τ᾿ See 10. Sim. Jan. * Lisimachion, Diosc. iv. 3, λυσιμάχιον . . . καυλοὺς ἀνίησι $ See ante, Linerinum. m7 xvatovs ἢ καὶ μείζονας λεπτοὺς θαμνώδεις, ὧν παρὰ τὰ γόνατα φύλλων λεπτῶν ἐκφύσεις παραπλησίων τοῖς τῆς ἰτέας, στυφόντων ἐν τῇ γεύσει, k.T.À. ? Diosc. iii. 148, λιθόσπερμον.... οἱ δὲ ἡράκλειαν διὰ τὴν περὶ τὸ σπέρμα ἰσχὺν ὅθεν καὶ λιθόσπερμον καλεῖται" φύλλα ἔχει ὅμοια ἐλαίας, κιτ.λ..., κλωνία δὲ ὀρθά, λεπτά, πάχος ὀξύσχοινον (note ὡς σχοίνου ut et Serap.) ... δύναμιν δὲ ἔχει... οὖρα ἄγειν. ?? Diosc. i. 132, ἔστι δὲ κάλλιστον τὸ καιόμενον λύκιον καὶ κατὰ τὴν σβέσιν τὸν ἀφρὸν ἐνερευθῇ ἔχον, ἔξωθεν μέλαν, διαιρεθὲν δὲ κιῤῥὸν ἄβρωμον, στύφον μετὰ πικρίας, χρώματι κροκῶδες, οἷόν ἐστι τὸ ἰνδικὸν... τὰ ἐπισκοτοῦντα ταῖς κόραις καθαίρει. ἄβρωμον means without smell (βρῶμοΞ). 13 ΤΡ, λύκιον ὃ ἔνιοι πυξάκανθαν καλοῦσι... τραχέα δὲ φιλεῖ χωρία, 20 25 30 35 5 nascitur locis spinosis. Est autem desiccatiue uirtutis et ex contrariis sibi compositum. Licina!, hanc multi m[edici] coronam ponunt, unde confectio est olei liliaci quod greci susinum * uocant, uirtus est illi malactica, casus ma- tricis componens et duricias sol- uens. το Libanotidis? tria sunt genera, unum 20 profert semen quod canteres uo- cant, folia habet maratro similia, sed laciora et obrotunda, super terram spansa, uirgam in medio 102 A MEDICO-DOTANICAL GLOSSARF. acarpos 5, i. sine semine est in omni- bus, sed nec florem nec uirgam habet, nascitur locis saxosis et25 asperis. Omnium ὃ folia cathaplas- mis adhibita, emoroydas prohibent, tumorem iani tollunt, apost[h ]e- mata curant. Ligusticus' multum nascitur in ligurria 3o prouincia. Nascitur etiam in Monte uicino Alpibus, sed ciues panacel- lum uocant quod radix illius alba est et odorata similis panaci, cui uirtus una est cum panace, nascitur 35 in locis altis et asperis. longam amplius cubito et radicem | Lichitis?, quod latini genicularem, i. albam odorem habens thuris. Al- bellariam uocant, florem habet terum * genus libanotidis simile est similem uiole sed paulo fuluiorem, sibi, sed semen habet latum et cuius semen potui datum uentrem 4o nigrum sicut spondilion sed non mollit. sic calidum, radix ili de foris | Litargirum? nascitur ex arena molip- nigra, de intus alba. Tercium dinis que combusta liquescit et sic genus libanotidis quod dicitur refunditur, multi ex argento hoc I. et autem. 6. liliati quam greci suscinum. II. quam cancreos. 14. medio albam. 17. libanodidis. semine simile est. 28. ani. 32. panacillum. 33. quia radix. 37. Lichitus quam latini. 44. et plumbo hoc faciunt. ! Diosc. iii. 104, Avxvis στεφανωματική. ? Diosc. i. 62, τὸ δὲ σούσινον ὃ ἔνιοι kptvivov καλοῦσιν, * Diosc. iii. 79, λιβανωτὶς δισσή, ἣ μέν τις κάρπιμος.. . . ἧς ὃ καρπὸς κάχρυς καλεῖται, φύλλα δ᾽ ἔχει 5. ΤΡ. ἡ δὲ 9 Ib. πασῶν δὲ κοινῶς ἡ πόα καταπλασθεῖσα μαράθρῳ ὅμοια, K.T.À. * ΤΡ, ἡ δὲ ἑτέρα κατὰ πάντα ἐοικυῖα τῇ πρὸ αὐτῆς, K.T.À. λεγομένη ἄκαρπος κατὰ πάντα ὕμοια οὖσα, κ.τ.λ. λεία αἱμοῤῥοΐδας στέλλει, κιτ.λ. 1 Diosc. iii. 51, λιγυστικόν, φύεται μὲν πλεῖστον ἐν Λιγυρίᾳ . ἐν τῷ καλουμένῳ ᾿Απεννίνῳ᾽ ὅρος δέ ἐστιν ὁμοροῦν ταῖς "Αλπεσι' πάνακες δὲ αὐτὸ καλοῦσιν οἱ ἐπιχώριοι οὐκ ἀλόγως, ἐπεὶ ἡ ῥίζα καὶ ὁ καυλὸς ἔοικε τῇ τοῦ Ἡρακλεωτικοῦ πάνακος, καὶ ἡ δύναμις $ Sim. Jan. * Liticus, Dya. herba quam latini genicularem vocant, i. bellariam, florem habet similem viole, &c.' Diosc. iii. 104, Avxvis στεφανωματικὴ .. . oi δὲ βαλλά- ριον, . . .'Pepator γενικουλάρις, οἱ δὲ BaAAápia, ἄνθος ἐστὶν ὅμοιον λευκοΐῳ, ἐμπόρφυρον δέ. τ ; ὁμοία καθέστηκε. ? Diosc. v. 102, λιθάργυρος, ἡ μέν τις ἐκ τῆς μολυβδίτιδος καλουμένης ἄμμου γεννᾶται χωνευομένης ἄχρι τελείας ἐκπυρώσεως, ἡ δὲ ἐξ ἀργύρου, ἡ δὲ ἐκ μολύβδου... δύναμιν δὲ ἔχει στυπτικὴν .. σταλτικήν, A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 103 * faciunt et plumbo. Virtus est ei gua cerui, herba scripta *, splene- staltica, i. frigida et stiptica. tica? idem. gall. cerflange?, ae. Lignum aloes', lignum amarum herttonge “Ὁ, idem, [xilocassia, respice in | Lingua hircina, folia habet spissa 15 5 xilon.] iuxta terram et aspera superius. Limphea aquatica?, lilium aquaticum, gallice, lange de cheuvre !!, neniphar,ungula caballina aquatica? | Lingua auis", pigula idem, florem idem. habet album. g*. pigule, a*. stich[e]- Lympha/,i. aqua, inde limphatieus, uurt, 20 το i. lunaticus. Lingua auris? quandoque sumitur pro Lingua ceruina?, scolependria*, lin- semrne fraxainr. 7. nenuphar. 9. Limpha. II. scolopendria. I3. cerlaung. I4. hertistong. I5. hyrcina. 17. cheure. 19. stichwort. ! Bart. p. 28, * Lignum aloes, i. lignum amarum.? 3 νυμφαία, Diosc. iii. 138, 139. Gerarde, p. 820, * Water Lillie is called in Greeke, νυμφαία, and in Latine also Nymphea . . . the Apothecaries call it Nenzuphar. Bart. p. 28, * Lilium aquaticum, an. edocke, flos ejus nenufar.' 3. Bart. p. 43, * Ungula caballina est duplex . . . aquatica cujus flos dicitur nenufar." * Sim. Jan. * Limpha, aqua, inde limphaticus qui aquam timet ut est morsus a cane rabido.' Bart. p. 25, * Limphaticus, i. lunaticus.' ^ Hart's-tongue Fern : see ante, Herba cervi. Gerarde, p. 1139, * It is called in Greeke QvAA?ris, . . . in shops Lingua cervina, and falsly Scolopendria, for it differs much from the right Scolopendria, or stone Ferne, . . . in French Langue de cerf, in English, Hart's tongue." * Bart. p. 38, * Scolopendria, i. lingua cervina, spleneon idem.' Gerarde, p. 1139, * Spleenwort . . . the true Scolopendria hath leaves . . . which when they bee withered are folded up together like a serole, and hairy without, much like to the rough Bear-worme, wherewith men bait their hooks to catch fish.' 'The name comes from the resemblance to the σκολόπενδρα or milliped ; cf. Diosc. iii. I1 1, φύλλα ἀνίησιν.... ἐκ τῶν ὄπισθεν δὲ καθάπερ σκώληκας ἔχοντα ἀπηρτημένους λεπτούς. 1 No doubt from its being * upon that side next the ground straked overthwart with certain long rough marks like small wormes hanging on the back side thereof.' Gerarde, p. 1137. * Diosc. iii. 151, ἄσπληνον, oi δὲ σκολοπένδριον, oi δὲ σπλήνιον .. . φύλλα ἔχει σκολοπένδρᾳ τῷ θηρίῳ ὅμοια ... δύναμιν δὲ ἔχει... σπλῆνα τήκειν. ? Langue de cerf. ? Harts-tongue. 1 Langue de chévre. 12 Bart. p. 27,* Lingua avis, i. stichewort, i. pigle, Brit. Mus. Add. MSS. 15236, * Lingua avis, gallice pigle, latine vero pigla.' Bart. p. 34, ' Pigle, i. stichewort.' Gerarde, Supplement, * Pagle, stitchwort.! "The name szitchwort seems to come from its being good *against the paine in the side, stitches, and such like' (Gerarde, p. 47). Its name Holosteum (ὁλόστεον, Diosc. iv. 11) refers perhaps to its use in affections of the bones and joints, and it is at least worthy of remark that the cowslip, which was thought to have similar virtues, is also called pigle, pagle, or paigle. 13. Sim. Jan. * Lingua avis est semen fraxini, Bart. p. 27," Lingua avis... quandoque accipitur pro semine fraxini.' Compare the Italian lingua d' uccelli for the keys ofthe ash. Gerarde, p. 1472, * The fruit like unto cods is called of the Apothecaries Lingua avis and Lingua passerina . . . it is termed in English Ask-keyes, and of some Kite-keyes.' 104 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Lingua passeris!, poligonia, proser- cussum uipere sanat, et uenenis pinata, centinodium idem. angl. prodest, idropes in inicio curat. swynesgarce. Locium pueri? bibitum othonomi- 2o Linchiasis ", i. lapidacio. noitos curat. 5Lippos siue lippes sunt lippitudines | Locium eaprinum coctum et cum ut in Alexandro. lana pessarüs adhibitum dolores Lingua canis?, a&. houndestong[e], stomacicos (?) curat. [uel hareflex, cinoglossa idem.] Locium taurinum? mirra addita do- 25 Linguarium *, assimulatur herbe Sti. lores aurium mitigat. IO I. in foliis et in stipite sed fetat. | Locium leporinum "? cum spica nardi gall. lignarie 5, angl. sulf. bibitum ydropes curat, infantibus Lixapericio* dicitur a lixa quod est urinam prouocat. Item locium aqua et pir quod est ignis, quasi caprinum hec omnia facit. [ Respice 3o adaquans ignem, i. minuens co- in arnoglossa et in plantago maior.] I5 lorem. [Lingua agni " uel lingua arietis. Locium, i. urina. Lingua bouis ?, buglossa. Locium suum / quisquis biberit per- | Lunacia ", respice in merula. 3. swinesgras. 4. linthiasis. IO. Johannis. II. gulf. 12. Lixa periton. I9. ydropes. 20. pueri inuestis. orthominoycos. ! Bart. p. 27," Lingua passerina, i. poligonia vel centinodium. Gerarde, p. 565, * Knot-grasse is called in Greeke πολύγονον ἄῤῥεν (cf. Diosc. iv. 4) .. . in shops Centumnoda and Corrigiola; of Apuleius, Proserpinaca; ... in English, Knot-grasse and Swines-grasse; in the North, Bird's- tongue. 2 λιθίασις. Seeante, Lichiasis. 5. E. P. N. p. 27, " Canis lingua, hundes tunge.' κυνόγλωσσον, Diosc. iv. 127. * Dart. p. 28,* Linaria, i. wilde flax' Gerarde, p. 535, * Tode- flax is called . . . Linaria or Flax-weed and Urinalis . . . The same plant is also called Scoparia and Herba Studiosorum because it is a fit thing to make brooms of, wherwith schollers and students may sweepe their own studies and closets. Bart. p. 38, * Scofa regia, i. herba Sti. Johannis secun- dum quosdam. ὅ Cotgrave, * Linaire, flax-weed, flainewort, wild flax, todeflax.' $ Sim. Jan. * Lixoperiton medicamen fervores aptum lenire) Matth. Silv. c. cccccxiv, * Lixofericum, i. medi- camen infrigidativum. | MS. Ashm. 1470, * Lixoperiton dicitur alixa quod est aqua et pir quod est ignis quasi adaquans ignem, s. calorem diminuens. ληξιπύρετον, Reinesius, Var. Lect. pp. 201, 359. 7 Diosc. ii. 99, οὖρον ἀνθρώπου τὸ ἴδιον ποθὲν πρὸς ἐχίδνης δήγματα ἁρμόζει kal πρὸς θανάσιμα καὶ ἀρχομένους ὕδρωπας. 5 ΤΡ. τὸ δὲ τοῦ ἀφθόρου παιδὸς καταῤῥοφούμενον ὀρθοπνοίαις ἁρμόζει. Read orthopnoicos. 9. [b. τὸ δὲ ταύρειον σὺν σμύρνῃ λειανθὲν καὶ ἐνσταγὲν ὠταλγίας παρηγορεῖ. 10 ὉΠ: αἰγὸς δὲ ὕδρωπα τὸν ὑπὸ σάρκα πινόμενον μετὰ νάρδου στάχυος καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν. π See ante, Arnoglossa. 1? See ante, Buglossa. ? Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), p. 3o. 1.18, * Limax, snegl,' ib. p. 31.1. 41, * Marruca, snegl.' A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 105 Lupipeeten !, respice in uirga pastoris. Lumbrici?, isculi idem, uermes ter- restres.] Locium linchis? quod multi ligurium 5 uocant, mox ut minxerit lapis fit quem multi electorum uocant, do- lorem stomachi compescit. Locium asininum * bibitum nefreticos curat. 1o Lollium ?, zizannia?, nigella? idem. gall. nele*, ae. kokkel, nascitur intra triticum, uirtus est ei z/ putre- dinem uulnerum detergere possit et cancros tollit. 15 Loniomon? herba est, tirsim habens lilio similem et folia bete similia, semen plurimum rubrum uel sub- rufum, redarguentis siue stiptice uirtutis. 20 Loncehites " folia porro habet similia sed laciora et rufa et multas uirgas super radices spansas super terram, radix similis glauco, nascitur locis asperis et siccis, radix eius cum uino bibita urinam prouocat. Et etiam secundum genus lonchitis !!, aspera habens folia sicut scolopen- dria sed asperiora, folia uulneribus imposita tumorem non admittunt, bibità cum aceto splenem desic- cant. Lethos" qui in pomeriis nascitur quam multi trifolium dicunt, succus ei mell mixtus et inunctus uulnera oculorum et argemecta et caligine limpidat. Lotura plumbi ", uirtus est ei frigida et stiptica et parum plaustica et malactica et plectoria, alta uulnera replens, reuma oculorum abstinens. 10. Lolium. 4. quam multi. 32. Lothos. 33. eius. 25. Est etiam. ! E. P. N. p. 8o, * Pentilupi (i.e. pecten lupi), wulves comb. ? Matth. Silv. c. dclxiv, * Taratin ara. lat. ἐνίων ἤλεκτρον πτερυγοφύρον. νεφρετικοὺς ὑγιάζειν. p. 28, * Lollium, zizannia idem." p. 1086, * Gith is called in Greeke μελάνθιον,.. * Cotgrave, * Nielle bastarde, cockle.' II. cokkel. 35. argemeta. vel lumbrici terre." * Diosc. ii, 100, τὸ δὲ τῆς λυγγὸς ὃ δὴ λυγγούριον καλεῖται, k.T.À. . See ante, Lapis lincis. 5 Diosc. ii. 122, atpa . . . Ῥωμαῖοι XóAtovp., E. P. N. p. 42, * Zizania, neele, cockel.' I5. Lomoinon. 38. parem. 20. habet porro. 39. plettoria. App. * Virga pastoris, i. lupi pect.' See ante, Isculi. » "X ^ , € *, . «ἔστι γὰρ τὸ καλούμενον ὑπ γὰρ μ * Diosc. ii. 99, ὄνου δὲ παραδέδοται $ ᾧζνιον. Bart. " Gerarde, . . in shops Nigella,. .. in French, Nielle odorante.' ? Diosc. iv. 16, λειμώνιον τὰ μὲν φύλλα ἔχει ὅμοια τεύτλῳ, καυλὸν λεπτὸν ὄρθιον ἴσον ὥσπερ κρίνου, γέμοντα καρποῦ ἐρυθροῦ, στύφοντος τὴν γεῦσιν. 10. Diosc. iii. 151, λογχῖτις φύλλα ἔχει πράσῳ ὅμοια, πλατύτερα δέ, κιτ.λ. 11 T)iosc. iii. 152, λογχῖτις ἑτέρα, οἱ δὲ λογχῖτιν τραχεῖαν, φύλλα ἀνίησιν ὅμοια σκολοπενδρίῳ rpaxórepa δέ, k.T.À. 15 Sim. Jan. *Item lothos est arbor magna de qua facit aliud ca. scilicet de herba lothos inquit qui in pomeriis nascitur quam multi trifolium dicunt, &c.' Diosc. iv. 109, λῶτος ἥμερος, oi δὲ τρίφυλλον, φύεται ἐν παραδείσοις, ὃς χυλισθεὶς καὶ μιγεὶς μέλιτι, k.T.À. μόλυβδος... λειν τὰ ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς ῥεύματα. ? Diosc. v. 95, ó πεπλυμένος . δύναται δὲ ψύχειν, στύφειν, παρεμπλάττειν, μαλάττειν, πληροῦν rà κοιλώματα, στέλ- B |EV.72.] 25 20 35 40 5 IO 106 A Lothos!' quam caligarii ros marinum uocant arbor est stiptica et medio- criter extenuatoria, Lupulus? multum as[s]imilatur rubo ferenti mora set spinis caret. Lupuli ?, lebleue. Lupinus *, faba egiptiaca ? idem, cuius ferina cum melle comesta aut cum aceto bibita lumbricos ex- cludit. Ludere semen, i. cuscute seminis lini, i. podogra lini *, 4. Lippulus. des herbes. 7. egyptiaca. 17. azarabaccarra. ! Sim. Jan. * Lorhos arbor Dya. quam calligarii rosum vocant, &c.' Ῥωμαῖοι καλοῦσι ῥοσμαρίνουμ kal oí στεφανοπλύκοι χρῶνται, k.T.À. is called in shops and in all other places, Lupulus : With Houblon compare E.P. N. p. 34. * Humblonis, hege-hymele. Humele. ib. p. 5, * Brionia, p is Humele. 8. farina. 23. fenekle. Cf. also the name Humulus Lupulus. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Matricaria/, mater herbarum$?, arthe- mesia? idem. gall la miere de herbes uel armoys, ae. muguued ^. Matriearia aquatiea!" . secundum quosdam azarabaccara idem, cala- mentum siluestre ? idem. angl. moderuurt 15, Maratrum * tam semen quam herba est, feniculus idem, quidam tamen dicunt quod maratrum est semen feniculi tantum gall. fenoyl?5, ae. fenicle ^. [Respice in hues.] commesta.1 2. podagra. I4. mere Diosc. iii. 89, λιβανωτὶς ἣν ? Gerarde, p. 885, * It ...in French, Houblon: in English, Hops. ib. p. 4, * Pollitricus, p is ? Matth. Silv. c. cceccxviii, * Lubler, i. lupullus. ib. *Lulep est species volubilis, que dicitur lupullus.' ib. c. ccelxix, * Jeblech ara, gre. cussus, lat. volubilis. οὗ τὸ ἄλευρον σὺν μέλιτι ἐκλειχόμενον ἢ μετ᾽ ὄξους πινόμενον ἕλμινθας ἐκτινάσσει. , p- 28, ! Lupinus, faba egiptiaca : see ante, Cuscute. matricem vocant morbis medeatur.' καὶ τὸ ἐγκάθισμα. justum puto ponere primo. * Mater herbarum, arthemesia idem." wede.' English, Mugwort.' plant. See ante, Asarabaccara. οἱ δὲ βάκχαρ. agrestis. ... tis called in our age Cardiaca cf. Diosc. ii. 128, αἰγύπτιος κύαμος. 7 Fuchs, H.S. p. 54, * Hodie Matricariam . . . quod uteri quem * Diosc. ii. 132, θέρμος ἥμερος γνώριμος, 5 Bart. * Dodder of flax : Diosc. iii. 117, ὁ δὲ ἐξ αὐτῆς xvAós . . . ἄγει ἀπὸ μήτρας ὅσα 8. Macer, * Herbarum matrem dedit Artemisia nomen, Cui Grzcus sermo, E. P. N. p. 42, * Artimisie, mug-wrt, merherbarum." ? Bart. p. 11, * Arzhemesia, Armoyse idem, mugge- Ib. p. 20, * Erms»yse muggewede, arthemesia idem." Bart. p. 29, 10 Gerarde, p. 1104, “ἴῃ !1 No doubt as equivalent to vv/gago, one of the names of this 1? Diosc. i. 9, dcapov, οἱ δὲ νάρδον ἀγρίαν καλοῦσι... Perhaps the smell may account for the names calamentum silvestre and. gariofilata ? Gerarde, p. 705, * The whole plant is of a very ranke smell and bitter taste. ...in French Agripaulme, in English, Motherwort. Some there be that make it a kinde of Bawme.' Bart. p. 36, Regina prati, an. moderwort,' which how- ever is probably for medewort, or meadow-sweet. ἐλ μάραθρον, Diosc. iii. 74. 5 Cotgrave, * Fenouil, the hearbe fennell; also, the seed thereof." * Feniculum, fanuil, fenecel.' Cotgrave, * Gripaulme, the 'hearbe Motherwort." Bart. p. 28, * Maratrum, feniculus, tam semen quam herba. S ΡΟΝ “ηὶ I5 20 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 107 Matrona', cardo? idem, gall char- [persa]? idem, minuta habet folia don, angl. thistel. et plures stipites graciles. | Respice Matropiper *, i. piper longum. in amaracus. ] Malabatrum /, folium paradisi, folium | [Maerenena "5 i. longa egritudo.] 5 est latum εἰ subalbidum, boni | Malum terre! ciclamen, panis por- odoris e/ inuenitur in paludibus cinus!?? idem. ge. dilnote'? uel Indie supernatans aquis. erchenote M, [Respice in cal- Mabatematicon?, i. succus caulis samus. | agrestis. Malum storacis ", aristologia ! 10 Maiorana", esbrium?, sansucus idem. 7. lndye. 8. Mabathematicon. 16. an. dilnote. 17. erthnote. I9. aristo- ongia. ! Plinius Secundus, iv. 16, Carduus. * Matrici utilissimus cibus est. Nec mirare quod sic a feminis carduus ambitur. Est et alia causa qua patrocinari eis possit: nam Glaucias scribit, cardui cibum adjuvare ut masculos procreent. ? E. P. N. p. 52, * Hic cardo, cardoun." ib. p. 59, ' Hic cardo, -onis, media correpta, thystylle, Possibly the reference may be to what Gerarde calls wild or prickly artichoke, * which the Italian esteemeth greatly of, as the best to be eaten raw, which he calleth Cardune' (p. 1152), and (p. 1154) * of the Italians, Cardo and Cardino.' But see Torriano, * Cardone, any kind of great Bur, Thistel, Carduus, or Teazle.' ? Cotgrave, * Chardon, a thistle; also, a Cardoone, or the staulke of an Artichoke.' * μακρὸν πεπέρι, Diosc. ii. 188. 5 μαλάβαθρον, Diosc. i. 11, φυόμενον ἐν τοῖς ἰνδικοῖς τέλμασι φύλλον ὃν ἐπινηχόμενον ὕδατι. — Bart. p. 28, * Malabatrum, folium paradisi idem, latum habet folium et sub- albidum boni odoris, quod invenitur in paludibus Indice. $ Bart. p. 29, * Mabatematicon uel Mabathemtis, i. succus caliculi agrestis ^ App. * Mabathematicum, i. succus cauliculi agrestis.' Sim. Jan. * Mabathematicon in antidotario universali in confectione esdre quedam exposuerunt quod est succus cauliculi agrestis, sed Deus novit. 7 Bart. p. 29, * Maiorana, persa samsucus. Marjoram. * Bart. p. 20, * Esbrium, secundum quosdam i. majorana) App. * Esbrin, i. bryonia. ib. * Esbrium, i. flos salvise.' ? σάμψυχον, Diosc. iii. 41. It is called in Italian Sansucco Persa, Fuchs, H.S. p. 733. Torriano, * Persa, the sweet marjoram." το Sim Jan. * Macronoxia, g. longa egritudo.' Cass. Felix, c. 4, * Macronosia laborantibus id est longa egritudine) μακρονοσία. H Sim. Jan. * Malum terre, ciclaminus, cassamus, panis por- cinus, ciclamus apud Dyasco. Diosc. ii. 193, κυκλάμινος, οἱ δὲ κισσάνθεμον... Ῥωμαῖοι ῥάπουμ Téppat, οἱ δὲ οὐμβιλίκουμ τέρραι. — See ante, Ciclamen. 1? Gerarde, p. 845, * Sow-bread is called in Greek κυκλάμινος, .. . of Apuleius .. . Terre malum." 35 Gerarde, Supplement, * Dilnote, Cyclamen. 1! Earth-nut. 15 Matth. Silv. c. dxxiv, * Mala storaca, mala storica, i. aristo rotunda. — Malum storacum, idem." 1* Gerarde, p. 849, Aristolochia is called * of divers also, Terre malum, the apple of the earth, yet Cyclaminus is also called Terre malum or Earth Apple. P2 20 108 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Malum punieum et malum grana- nuci muscate circumque, ut potest tum!, punicum? idem rubeum [εἰ] uideri in auellanis. dicitur a patria Didonis. Macedonia? uel macedonicum, pe- Mala granata, alia dulcia, alia ace- trocillinum idem, ge. alisandre, ae. 5 tosa. stamerche 12, Mala maciana/, i.siluestria, uirtutem | [Mater infancium", epilepsia que habent constringendi. accidit pueris secundum sap. c^. de Mala aurea, cochinum idem. uiola. Mala citonia5, coccana, cimila idem. | Maratrum "^, semen feniculi. το Malum [quando] simpliciter po- | Maratrum agrion ?, respice in yppo- nitur pro pomo usuali intelli- maratrum.] gitur. Mamitha '* uel mara genus est semen- Mala cephalia, i. caligo. turi ut in Pal[lJadio. [Item] matha. Malea, i. genus tormenti. Maturella", fu, ualeriana idem. gall. 15 Macis non est flos nucis muscate- ut ualariane. quidam credunt, sed adheret ipsi ' Malaticum ", id est dissolitiuum. 2. enim rubeum. 9. malarirea. 17. nuce. circumquaque. I9. petrosilinum. 20. alisaundre. 28. cementuri. 30. ualeriane. 32. dissolutiuum. ! jóa, Diosc. i. 151. Gerarde, p. 1451, * in shops Malum or Pomum Grana'um." ? Rather funiceum, φοινίκεον. 8 Platearius, circ. inst. * Mala granata, alia sunt dulcia . .. alia ace- tosa." * Platearius, circ. Inst. *Ma!a matiana, i. mala siluestria . . . virtutem habent constrin- gendi! ἄγρια μῆλα, Diosc. i. 143. Plin. Hist. Nat. xv. 14, * Mala nomen habent a Macio.' * Gerarde, p. 1451, * Columella maketh three kinds of Quinces, struthia, chrysomeliana, and mustela." Bart. p. 28. * Mala maciana, Mala silvestria idem sunt secundum quosdam, sed intellige quod mala maciana sunt mala usualia et domestica." $ Platearius, circ. Inst. *Ma/a citonia, i. coctana." Cod. Ashm. 1470, * Mala citonia, coccana, citonia, cidonia mela.' μῆλα κυδώνια, Diosc. i. 160. Bart. p. 28, * Mala citonia, cottana idem, coyns.' * * Malleolus genus fomenti apud persas.' Jahn, Neue Jahrbücher für Philologie, Suppl. Band 13. 1847. 5 uárep, Diosc.i. rtr. Dart. P- 29, * Macis non est flos musca muscatz ut quidam credunt, sed adhaeret ipsi nuci muscatae circum quidem juxta ramum ut potest videri in avellana.' ? Diosc. iii. 70, τοῦτο φύεται ἐν Μακεδονίᾳ ἐν ἀποκρήμνοις τόποις. See ante, Alexander. 1 Stan-merche, i.e stone-parsley, a direct translation of πετροσέλινον. | See ante, Alexander. H. Serapion, De Simplicibus ex Plantis (1525), fol. cxlii,* Et dicitur quod flos ejus, a proprietate quze est in eo quando bibitur cum aqua, confert squinantie et epilepsie que accidit pueris: et est illa quam vulgares nominant matrem puerorum. Matth. Silv. c. ceccexxxi, * Mater infantium, i. epilepsia. 1? μάραθρον. 5? μάραθρον ἄγριον. 1: Palladius, De Re Rust. i. 17, * sed si aliquando in quocunque loco pavimenti vel parietis tectura succumbat, hoc genus malthe adhibebimus. Matth. Silv. c. dxxv, ' Malta est genus cementi, ut in Paladio. Cf. the Greek μάλθα or uáA0*. Matth. Silv. c. dxxvii, * Mamica est gummi. genus quo caremus.' 15. 566 ante. 16 Sim. Jan. * Malaticum, gre. molitiuum,' μαλακτικόν. 20 39 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Machir', corium eius ligni est ueni- entis a barbari[i|s, coloris rufi cum odore solido, cuius uirtus est stip- tica et remordens maxime in 5 gustu. Malabastrum ? multi putauerunt nardi esse folium sed falluntur, quamuis simile in odore, tamen alterius est nature. Inuenitur ta- az men supernatans in quibusdam paludibus in Yndia in speciem foliorum ?, carens radice. Virtutem habet spice nardi quia diuretica est cum diuturno odore. 15 Malomeli * que multi cinodomel dicunt uirtutem habent similem inomelli in omnibus. Mala punica arbor est, uirtutem stip- ticam habet. 20 Mala estiua ut sensit Diascorides credit flegma nutrire et fellis ardo- rem excitare. Malactica, i. lana mol[l]issima. Marubrastrum subsimile est marrubeo 25 et facile notum, cuius uires faciunt ΧΩ 109 ad morsus serpentium et ad supe- riosos. Masle arbor[is], succus foliorum eius cum uino bibitus et ut cathaplasma adhibitus, uenatis cucurrit mor- 3o sibus. Mandragora, duo sunt genera, s. mas- culus et femina, femina folia habet nigra lactuce similia, sed minora que folia spansa super terram, et 35 in medio mala nascuntur sicut uue uiride in quibus semen est simile apio, masculus uero folia habet alba ef maiora laía ef leura sicul befe, mala commesta sompnum. pre- 49 SZenf. Mandragora alia est que morion* dicitur, nascitur locis umbrosis et speluncis, folia habet similia al- teri. Hasta est ei alba et longa 45 duobus palmis, radix mollis alba et longa [duobus palmis] in grossi- tudine digiti minoris. Ista, ut dicitur, bibita homines amantes I. cuiusdam ligni. rides. 21. fregma. 32. Mandrogora. 3. cui uirtus est. 24. marrubio. 33. feminina. 37. uride. facit et sompnum prestat, 50 8. similis sit. I5. quam. 20. Dyasco- 26. suspiriosos. 30. uenenatis. occurrit. simile est. 49. amentes. ! Diosc. 1.111, μάκερ φλοιός ἐστι κομιζόμενος ἐκ τῆς βαρβάρου, ὑπόξανθος, παχύς, στύφων ἱκανῶς κατὰ τὴν γεῦσιν. cidonomel dicitur, Dya. sic conficit, &c.' 5 , 275 ζεται... οἰνομέλιτι ἐοίκος. καλούμενος φύλλα ἔχων στενώτερα καὶ μικρότερα. - , ^ 5, 7 Y ^ e » , (sorbis) ἐμφερῆ... ἐν οἷς καὶ καρπὸς ὥσπερ ἀπίου.... μεγάλα, λευκά, πλατέα, λεῖα καθάπερ τεύτλου. ? Diosc. i. r1, μαλάβαθρον ἔνιοι ὑπολαμβάνουσιν εἶναι τῆς ἰνδικῆς νάρδου φύλλον πλανώμενοι ὑπὸ τῆς κατὰ τὴν ὀσμὴν ἐμφερείας, κ.τ.λ. e , e» ^ ^ , , ε΄ » » ὕδατι, καθάπερ oi ἐπὶ τῶν τελμάτων φακοί, ῥίζαν οὐκ ἔχον. 3. ΤΡ. φύλλον ὃν ἐπινηχόμενον * Sim. Jan. *Malomeli, quod et Diosc. v. 29, καὶ μηλόμελι δέ, ὃ kal κυδωνόμελι ὀνομά- 5 Diosc. iv. 76, ἔστι δὲ αὐτῆς ὁ μέν τις θῆλυς, ὁ μέλας θριδακίας .. kexvpéva δὲ ἐπὶ γῆς, καὶ παρ᾽ αὐτὰ μῆλα οὔοις τοῦ δὲ ἄῤῥενος καὶ λευκοῦ... φύλλα ἐστὶ 5 Diosc. iv. 76, τοῦ δὲ ἄῤῥενος καὶ λευκοῦ, ὃν ἔνιοι νώριον ἐκάλεσαν. Sim. Jan. * Mandragora quod morion dicitur, nascitur locis umbrosis, &c. 5 IO IIO 4 Magnes!, lapis calamiaris?, qui lapis eracleus et adamas dicitur, tamen adamas est lapis qui et diadamas, durissimus ille. [Respice in era- cles. ] Manna? est quiddam dulce quod fit de rore celi cadens super quasdam herbas vel arbores certis tempo- ribus. Mannis *, idem. Matris silua, periclimenon, mellilo- tum * secundum quosdam, corna regia, [caprifolium idem]. Similis est sulphurace in foliis sed melius redolet et facit uaginas plenas semine quo utimur, et est album olibanum, thus minutum MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. et citrinum, g&. cheurefoil, anglice honysocle uel wodebynde. Masmatrum/" [uel mas maratrum], peucedanum, feniculus agrestis idem. Malua? [est] utilior est ortina quam agrestis, ca[co]stomachum — est, uentrem mollit. Malua siluestris, malua uiscus, altea? idem. Anglice merch[e] malue, bismalua, caulis Sancti Cutberti, altià malua idem. Crescit altius et altiora et latiora habet folia. Anglice, Seynt Cutbertscole !*, Malua erispa, acus muscata!! maior idem, anglice poukelesnedele. Malua siluatica, ang?. wildemalue. 12. matrissula, perichemeon. 6. quoddam. 31. Saint Cuth- 27. merchmaluwe. 34. wildemalewe. I. calaminaris. 3. dyadamadas. 13. corona regia idem. 19. honisouke. berteschole. 33. poukelesnetle. ! Diosc. v. 147, μαγνήτης λίθος. Bart. p. 28, * Magnes lapis est qui et adamas dicitur et diamas, i. durissimus ille lapis." ? Matth. Silv. c. ccccexxii, * Magnes, i. lapis calanliaris) Platearius, circ. Inst. * Montes autem sunt ex talibus lapidibus confecti, unde naves infixas clavis ferreis attra- * Dart. p. 29, * Mazza est quoddam dulce quod fit de rore cadente super Sim. Jan. * Maza ut ait Avicenna est ros cadens Sim. Jan. * Mazza hunt et dissolvunt.' quasdam herbas vel arbores certis temporibus." super lapides et plantas." * App. * Marmis, i. olibanum minutum." thuris sepe in libris antiquis invenitur et mannis ut g. et est apud Avicennam minutum thuris. Et apud alios auctores Arabes est pulvis ipsius thuris. 5 Sim. Jan. * Matrisilva est planta quam Dioscorides perychmenon sive splenon vocat. Gerarde, p. 891, It is called *in Spanish Madreselva, in English, Woodbinde, Honisuckle, and Caprifoly. Seeante, Caprifolium. $ Bart. Ῥ. 30, ' Mellilotum, trifolium aquaticum idem. Similis est sulfurate in foliis sed melius redolet, ' Diosc. iii. 74, ες ἐδωδιμωτέρα facit autem vaginas semine plenas, cujus semen dicitur corona regia." μάραθρον. * Diosc. ii. 144, μαλάχη κηπευτή, Ῥωμαῖοι μάλβα ὁρτένσις. ? Diosc. iii. 153, ἀλθαία, ἔνιοι δὲ See ante, Altea. 9 See μᾶλλον τῆς xepaaías: κακοστόμαχος δὲ καὶ εὐκοίλιος. ἱβίσκον καλοῦσι, οἱ δὲ ἀλθίοκον, μαλάχης ἐστὶν ἀγρίας εἶδος. ante, Eviscus. ! See ante, Acus Muscata. 20 25 30 4 MEDICO-BOTANICAL Malua siriaca!, molochia, malua do- mestica siue ortolana idem, cuius flos uocatur siriacus, foliis flore radice[m] et semine utimur. | Ga- 5 lice mauue, ae, malewe. Marrubium nigrum", prassium idem. 855. maroil ae. horhoncie? uel houndesuede. Marrubeum album, archangelica 1o idem. gall. archangele, a9. ded- nettle, — [Respice in trigoriga- nus *.] Margarita? est lapis in quibusdam piscibus inuentus, i. pearl. 15 Marcilium?, faba lupina idem, sed uua lupina est solatrum. [Respice in faba lupina. ] Mareurialis ", scariola idem. | Marturella, respice in fu. I. Syriaca. 3. syriacus. ἡ. maroyl. dedenetle. I4. perle. 15. Marsilium. 32. Melelantium. Ethiopicum. 36. Melonapiper. ! App. ' Malua syriac, molachia, id est flos. P- 931, *The wilde Mallow is called . . . of some Osiriaca.* ? E. P. N. p. 4, * Prassion, p is Hare hune: Ῥωμαῖοι μαρρούβιουμ. maruil, horehune.* est lapis qui in quibusdam piscibus invenitur. * τραγορίγανος. horhoune. Meuis Syriacus fo. flo. et radi. utimur." GLOSSARF. III Maturella, respice in matha et in ua- 20 lariana. Morion 5, respice in mandragora. Maraton, respice in pacemon *. Matura, respice in ualeriana. Martera, respice in fu.] 25 Marturella, amantilla idem. | [Respice ibi et in fu.] Martulia" i. testudo, [angl. snayl]. Mastix" genus est resine que in mo- dum gummi ab arbore manat, nascitur in locis asperis et petrosis. Melancium ", i. gith, ciminum Ethio- pum, agrimatum uel agrimulatum idem, crescit [crescit] in segetibus, semine utimur. 35 MelanopiperP, piper nigrum idem. gall. poiuer!*, ae. pep[er. Respice in faufel?? et in fulsul.] 30 9. Marrubium. 18, Marturialis. 37. peyure. IO. archaungle. 28. tescitudo. Gerarde, ? Diosc. iii. 109, πράσιον... ib. p. 42, * Marubium, 5 μαργαρίτης. Platearius, circ. Inst. * Margarita $ Bart. p. 29, * Marcilia, i. folia lupina.' App. * Marisilion, i. faba lupina, fere similis est elleboro nigro? Sim. Jan. * Marsilium, faba lupina, similis est elleboro nigro.' ad reprimendam libidinem exponitur quod est scariola.' ? See Merula. H Sim. Jan. * Dya. mastix inquit genus est resine que in ? See ante, Lacancemon. universali quod est limacie.' modum gummi ab arbore manat." mulatum. ^ Poivre, μαστίχη, Diosc. i. 9o. oi δὲ xal τοῦτο μήκωνα ἄγριον καλοῦσι μέλανα, Ῥωμαῖοι παπάβερ νίγρουμ. 15. Diosc. ii, 188, πέπερι.... τὸ δὲ μέλαν ἥδιον καὶ δριμύτερον τοῦ λευκοῦ, k.T.À. 15. Gerarde, p. 1540, * The Arabians, Fulfel and Fulful." τ Sim. Jan. * Marula in antidotario universali in confectione * νώριον, Diosc. iv. 76. Sim. Jan. * Maruze exponitur in antidotario 1? Diosc. iii. 83, μελάνθιον, See ante, Acri- IO 112 A Mezereon!, anabula maior, rapiens uitam?, leo terre?, faciens ui- duas* idem. gallice et anglice, spurge. Menelaea?, gall gounde5, anglice yellebotel *. Meretriearia, herba meretricum idem, radix est illi rubea. Mesandus?, amarusca? maythe "^. Melongena ? uel molongenia, fructus sunt oblongi et rotundi inter albe- dinem et rubedinem medii. idem, angl. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, Meron" purum idem. Zzde uinum meraticum et meratim. Melan ?, i. nigrum. |. /;de melanopiper et melancolia'*^ et melanchiron P, i. y[c]tericia !* nigra. ' Melapium ucl melachina 17, i. mundi- ficatiuum sanguinem prohibens. Hiis tamen nominibus autores utuntur quandoque indifferenter. Methodus ", i. regula uel doctrina, et interpretatur compendium. Inde methodicus ? super afforismos. Meson “ἢ, i, medium, inde ueniunt uene Ii. uel melongenia. I9. melapyn. 6. yelebothel. 16. melonapiper. I3. ruborem. 23. medus. I. malor. 5. geude. 15. maraticum et emeratum, ! Gerarde, p. 1401, *Avicen and Serapio call Chamaelea or Spurge Olive, Mezereon) Matth. Silv. c. exxvi, * Camelea gre. vel Chamelea, ara. mezereon, lat. vero cocognidium; ? Tb. from John Mesues, *Est planta vocata apud plures rapiens vitam, et a quibusdam faciens viduas et a pluribus leo terre vocatur.' * See ante, Anabnlla major. * Hence the name Widow- wail. * E.P. N. p. 65,* Hec Menoloca, a bothun.' "The flower meant is apparently the marigold, * Gerarde, p. 741, * in French Sousii and Goude, in Italian, Fior d' ogni mese.' Cotgrave, * Goude, a Marigold.' * E. P. N. p. 5, * Rosmarinum, p is Bopen | Gerarde, Supplement, * White Bothen is great Daisy. See ante, Consolida Media, * Whit-bothel! So that yellebotel is probably yellow bothen. | Compare Blue-bottle. * See post, Merzandus. ?* "The Cotula fetida. See ante, sub Amaracus. 10 Gerarde, p. 757, ' Stinking Mathes.' ? Matth. Silv. c. dxxxviii, * Melongena, arab. grec. melongia vel melongea, latine melongiana.' Serap. * Fructus sunt oblongi medii intra rubedinem et nigredinem. In marg. dicuntur marezane vulgo. Gerarde, p. 345, 'In the dukedome of Millain it is called Melongena, and of some, Melanzana: in Latine, Mala insana ; and in English, Mad Apples. " Merum. Bart. p. 29, * Meracum vinum i, purum.? 15. Matth. Silv. c. dxxxvi, * Melanthochiroma grec. atramentum pellium. ib. c. dxxxvii, * Melantison, Melanchiron id est hyc- teritia nigra. Possibly μελάγχροια. 1$ Jaundice: cf. trepos, ἰκτερικός. U μάλαγμα. Dart. p. 29, * Malagma est mollificativum saniem prohibens. Matth. Silv. e. dxxxvi, * Me/angizum id est mollificativum vel saniem faciens. ib. c. dxxii, * Malacticum, i. mollitiuum, saniem faciens.' " Matth. Silv. c. dxliii, *Merkodus id est regula vel do. inde methodicus, id est doctrinalis i.regularis. μέθοδος. 19. Apparently referring to some commentary on the aphorisms of Hippocrates by one of the sect of the Me/hodici founded by Themison, the disciple of Asclepiades. ? Matth. Silv. c. dxliii,* Mesci, i. medium, inde venit miserace et misereon jejunum intestinum.' — ib. * Mesenterium, medium intestinum quod vocatur jejunum. μέσον. 13 μέλαν. 1* μελαγχολία. 15 20 25 5 IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. II3 que uocantur meseraice! per quas uentrem et epar. trahitur chimus a stomacho usque | Melonda suecida'", i. lana mollis. ad epar, et mesontrion?, i. intesti- | Merula", limacia idem. num ieiunium. Meoeasus, inde diafragma. Melus?, cameleonta idem. Metafora "5, i. similitudo. Methasin creticum interpretatur | Medica ", similis est trifolio que inter morbo[r |s determinans siue sanans. fenum nascitur, folia habet angusta Metha cathophora? interpretatur et uirgulam similem trifolio, semen transdelatus, i. epilenticus dum est est illi ut lenticula, haunc herbam in accessione. asini comedunt. Metallica? uel metaltiea corpora di- | Mecon ceratides" quam multi par- cuntur ut auri pigmentum, litar- dalion ? uocant aut agreste mico- girum, calcucemenon et similia. nium, folia habet alba et grossa Medicon dicitur a medendo uel a similia flosmo, hastam et florem ui- Media in uentre ut in Alexandro. ridem et semen minutum et curuum, Meeari?, i. salsucie facte de carnibus radix est illis super terram longa et intestinorum tritis, g&. sauscistres ὃ, nigra, nascitur in locis maritimis et Melenteron ?5, i. illa pars que est inter asperis, uirtus radicis diuretica. I. meserayce. 3. mesentrion. 16. mecare. I7. saucistres. 22. dyafragma. 23. metaphora. 27. hanc. 28. comedant. 30. miconum. 32. florem minutum. 34. illi. 1 φλέβες μεσαραϊκαί. ? μεσέντερον and μεσεντέριον. — jejunum, see ante, sub Lien. * A truncation of χαμαίμηλον, which has become confused with χαμαιλέων. * μετασυγκρι- τικόν. Cf, Cass. Felix, c. 8, * Adjutoria metasyncritica id est quz renovare valeant temperiem corporis naturalem.' * Matth. Silv. c. dxliii, * Metaphora interpretatur transdelatus ut epilenticus dum est in actione.' ib. * Mezacatafora, metacataphora, id est epilenticus cum est in paroxismo. Alex. Trall. (ed. Puschmann), i. 557, εἰ δὲ μετὰ καταφορᾶς ἐπιληπτίζοιντο. * μεταλλικά. Matth, Silv. c. xliii, * Me'alon, i. metallum . . . et illa sunt septem genera s. aurum, argentum, plumbum, stannum, es, argentum vivum et ferrum, et illa sunt metallica corpora.' 7 μηδικόν. * Matth. Silv. c. dxliii, * Mesir, i.sandanig. See post, Mescara. ? Bart. P- 29, Mazakata, tucetum, hilla, vulgaliter salsicia, i. sausither. Fr. saucisses, our sausages. ? Matth. Silv. c. dxliii, * Meseraice, mesinterion, i. meseraica que est inter epar et stomachum." μεσέντερον. See ante, Mesontrion. H. Matth. Silv. c. dxxxviii, * Melorida, grece, id est lana succida sordida a melotis quod sunt pelles ovium evulse! Perhaps μηλωτή. See post, Melotida. ? Matth. Silv. c. dxxix, *Maruze, i. limatie in antidota. universali? ib. c. dxxx, *Marula in antidot. virili in confectione ad reprimendam libidinem exponitur quod est scariola.' ib.*Marulia i.lactuca. See ante, Lunacia. 13 Matth. Silv. c. dxliii, * Metaphora i. similitudo.' μεταφορά. 1. Diosc ii. 176, μηδικὴ ἔοικε μὲν ἄρτι φυομένη τριφύλλῳ τῇ ἐν χορτοκοπείοις, k.T.A. 15. Diosc. iv. 66, μήκων κερατῖτις, οἱ δὲ παράλιον, οἱ δὲ ἀγρίαν μήκωνα, οἱ δὲ θαλάσσιον, φύλλα ἔχει λευκά, k.T.À. 1$ παράλιον. Q ΠῚ 2:1 20 35 114 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Mecon affridis! eradia^ dicitur. semen minutum, radices longas, Hastam habet duarum palmarum uirtus est redarguentis. longam et folia minuta. Semen | Melee" folia et cime amaram habent 20 et omnis ila herba alba, radix qualitatem εἰ ideo —lumbricos 5 tenuis. Stomachum purget uo- necant. mitu. [Melotida? appellatur lana que inue- Melanteria? colligitur in speluncis | nitur in coccis? illius piscis in quo ubi erazmen* inuenitur. Bona est sunt margaritze et hec lana max- 25 que colorem habet sulphuris, leuis ime cedat dolorem posita super 10 et equalis et munda. Proiectoriam aurem cum aliquo leviculo ut et strictoriam habet uirtutem. albumine oui. Medulla? omnis [recens] sine sale Melampolion ?, respice in elleborus mollitiue uirtutis est et mirifice. niger. 3o Mediousium ^ aut basilion entati- | Memitha ", i. celidonia agrestis, respice 15 eum locis asperis nascitur et um- in celidonia. brosis, hastam habet longam, flores | Memitha, i. uolubilis minor secundum maiores purpureos et obrotundos, Gerardum ? super Viaticum, capi- I. affrodes. 7. Malanteria. 9. sulphureum. IO. prolectoriam. I5. nascitur mediousum locis asperis. 17. purpureos maiores. Ig. uirtutis. ! Diosc. iv. 67, μήκων ἀφρώδης, ὑπὸ δέ τινων Ἡράκλεια κληθεῖσα, καυλὸν ἔχει σπιθαμιαῖον, k.T.À. * Ἡράκλεια. * Matth. Silv. c. dxxxvi, *sed Dia. c. de melenteria dicit quod invenitur εἴ super eramen ipsum coagulatur. Diosc. v. 117, τῆς δὲ μελαντηρίας ἡ μέν τις τοῖς ὀρυγμάτων στομίοις ἀφ᾽ ὧν ἂν μεταλλευθῇ ó xaAkós . . . διαφέρει δ᾽ αὐτῆς ἡ θειόχρους, λεία, ὁμαλή, καθαρά. * Eramen. * Diosc. ii. 95, μυελός. * Diosc. iv. 18, μήδιον φύεται ἐν παλισκίοις τύποις kal πετρώδεσιν . . , ἄνθη πορφυροειδῇ μεγάλα kal περιφερῆ, καρπὸς μικρὸς... ῥίζα... στρυφνὴ γευομένῳ. | Matth. Silv. c. dxxxiv, * Medion sive basilion encaticum, Plin. lib. xxvii, cap. xii. See ante, Basilion Entaticum. 1 Diosc. i. 159, μηλέας πάσης τὰ φύλλα kal τὰ ἄνθη kal οἱ βλαστοὶ στύφουσι. * Matth. Silv. c. dxlvii, *Milotida est tenta cirurgicorum, Melotida grece." ib. c. dxxxviii, * Melotida, grece, id est lana succida sordida a melotis quod sunt pelles ovium evulse. Perhaps μηλωτή: but there may be some confusion with pvríAos, mytilus, the sea-mussel. ? Read conchis. ? μελαμπόδιον, Diosc. iv. 149. "7 Gerairde, * Memitha Arabibus, id est Papaver Cornutum. Sim. Jan. * Memithe . . . ex cuius succo syef memithe quod vocatur in li. de greco translato glautum 7 Fabricius, Bibl. Grzc. xiii. p. 125, speaking of the Viaticum of Constantinus Africanus (see ante, Capsia), says, *aliud Viaticum Parisiense, in quod Gerardi Cremonensis et Gordonii Montipedensis Commentarius MS. in Bibl. Menarsiana pag. 36. Gerardus Cremonensis seems to have died in A.D. 1187, and must not be confounded with podus Sabloneta (cf. Boncompagni, Della Vita e delle Opere di Gherardo Cremonense, Roma 1951 ). A MEDICO-DOTANICAL GLOSSARF. 115 tulo de idropici. Respice in celi- ideo quod apes illam libenter 2o donia agrestis. Melones, respice in pepones. Melimela !, respice in apropima. Melsa, UM : : | respice in apomoli 3.] comedunt. "Tirsos habet quadran- gulos nigros, folia similia buglosse, sed maiora et tenuia, folia eius cum uino bibita et cathaplasmata Mellicratum, uim scorpionis aptissime curant. 25 Mellissa?, apiasia, mellilempnias*, | Mellieraton '* uirtutem similem habet suringula5, citrago, citraria me- ydromelli, tussientibus — medetur lago idem. Herba est pigmen- datum. [Respice in apomidi.] IO taria, a9. bonrefair? uel bouruurt uel beuurt uel beruurt uel medwor *. [ Respice in turinge.] Mel? componitur artificiose de apibus, nam puriorem partem florum sug- 15 gerendo!^ attrahunt. ge. mel! anglice hony. Mellilotum ??, eius flos uocatur corona regia. [Respice in matris sula.] Mellisephilos? sive mellifilon dictum Mentula episcopi ? florem habet cro- ceum et latum, in aquis crescit, secundum antiquos appellatur apium emoroydarum. Menta plures habet species. | Respice in ediosmus et in idiosmum.] Menta domestica uel ort[h]olana idem, a9. et g9. mynte. Menta siluatica, mentastrum 15, sisin- brium [idem]. ae. horsmynte. 32 35 7. apiapia. 8. curingula. IO. Bourfair. ^ bourwert. II. bewert. ^ berwert. medwrt. 19. mellisophilos. melliphilon. 21. Thirsos. 23. tenuiora. 25. optime. 26. habet similem. 36. mente. 1 μελίμηλα, Diosc. i. 161. ? See ante, Apomel. * Diosc. iii. 108, μελισσόφυλλον, ὃ ἔνιοι μελίτταιναν καλοῦσιν, οἱ δὲ μελίτταιον, οἱ δὲ μελίφυλλον, οἱ δὲ ἐρυθρά, οἱ δὲ τημελῆ, Ῥωμαῖοι ἀπιάστρουμ, οἱ δὲ κιτράγω. * Mellilempnias may represent μελίτταινα. 5 See ante, Citranglium and Citromilum. $ See ante, Citria. 7 'These words are all efforts of the scribe to make out some illegible word, probably bee-wort: cf. E. P. N. p. 11, * Apiago, beo- wyrt. See ante, Citria. 5 Bart. p. 29, * Melisa, herba pigmentaria idem, an. medewort secundum quosdam." ? μέλι, Diosc. ii. ΤΣΟῚ» ? Read sugendo. 11 Fr. miel. 12 μελίλωτος, Diosc. iii. 41. Matth. Silv. c. dxxxvii, * Meleloa est herba cujus semen et flos dicitur corona regia. la. pratellum.' See App. Melilotum. 18 Diosc. iii. 108, μελισσό- φυλλον, . . . ὠνόμασται δὲ οὕτω διὰ τὸ ἥδεσθαι τῇ πόᾳ τὰς μελίττας" ἔοικε δὲ αὐτῆς τὰ φύλλα kal τὰ καυλία τῇ προειρημένῃ βαλλωτῇ" μείζονα δὲ ταῦτα καὶ λεπτότερα, k.T.A. M μελίκρατον, Diosc. v. 17. Seeante, Apomel. 15 Sloane MS. 282, * Mentula Episcopi, medeflour and hit hap a zolw flour and brode leues and hit growyp on wateres. Bart. p. 30, * Mentula, an. gollan, apium emoroidarum idem.' The plant meant is the Pile-wort Crowfoot. Ie Diosc. iti..36, τὸ δὲ ἄργιον ἡδύοσμον, ὃ Ῥωμαῖοι μενθάστρουμ καλοῦσι.. . . μεῖζον σισυμβρίου. Q2 116 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Menta Romana, uel Saracena!, lon- | Mespili? fructus sunt. giora et albiora habet folia et | Meseara uel mausaerata alio no- [etiam] acuciora et laciora et ali- mine [etiam] aortum siue hilla, quantulum pilosa. uulgare salsisas, gallice saucisis. 5 Menstruum ?, fluxus sanguinis idem, | Menphitum*, i. impedimentum re- dicitur a mense uel a mene? quod movens, uel a Memphi ciuitate est luna, eo quod singulis men- Egipti dictum. sibus paciuntur mulieres. Mespila? semen habet rotundum et Merzandus* uel mersandus, amara- minutum maciano simile, stipticum Io cus idem. [Respice in amarusca. ] est et eustomachum. Mercurialis, linozo[s]tis?, [lenochides, | Mespili fructus est austerimus, fluxus calfu| idem. ge. mercurie, ae. uentris immoderatos fortissime de- scandany. [Respice in laxouatis, tinet. et in lichitis et in parchenocides et | Meu ? est herba similis feniculo sed 15 in pectenatos.] tortuosa. [Respice in sister. ] 8. pasciuntur. 9. mersandus uel merzandus. 16. mespilo. 17. mauzacrata alia nominata ortum, 19. uulgariter falcisas. ^ saucices. 20. Menphi. 29. Meu after Mira solis. ! Gerarde, p. 761, * The third is called of divers, Mentha Sarracenica, Mentha Romana. ? See App. Menstrua. ? μήν. * Matth. Silv. c. dxli, * Mercenius ara. gre. esbrium vel amatrum vel amaricum, latine majorana vel sansucus! See Mesandus and Amaracus. Gerarde, * Merzenius, i. Maiorana. 5 Diosc. iv. 188, λινόζωστις, οἱ δὲ παρθένιον, . . . Αἰγύπτιοι ἀφλοφό. "The name λινόζωστις is the origin of the corruptions lenochides, laxovatis, and Jichitis : parchenocides and pectenatos come from παρθένιον : whilst calfu and thalphi may bear some relation to ἀφλοφό. 5 Diosc. i. 169, 170, μέσπιλα. * Matth. Silv. c. dxliii, * Mesir,i.sandanig.' ib. c. dxxxv, * Mescara quid est lege sandanig. ib. c. dxlv, * Mezaurum est jus i.cibus liquidus in regali dispositione. (* Liber totius medicine necessaria continens quem sapientissimus Haly filiusAbbas . . . edidit... regique inscripsit, unde et regalis dispositionis nomen assumpsit. Qto. Lyons, 1523). ib. c. dlvi, * Muzagara, id est sapor acetosus. Musagurat, id*est cibarium uel sapor qui fit sine carne. ib. c. dcxi, * Sabagi/, i. cibarium cum jure uel salsamenta liquida in quibus iungitur (i.e. intingitur) aliquid ut caro vel aliud.' Renzi, Coll. Salernit. iii. 300, * Mescata (var. mescara) vel meuzaccara alio nomine nicetum seu hulla (var. hilla) vulgariter salcasas vel saucisces, gallice. ^ Bart. p. 29, * Mazakata, tucetum, hilla, vulgaliter salsicia, i. sausither. Matth. Silv. c. dxlvii, * Mifagarach, i. coquinatum sine carne. ib. c. dxlii, * Mesacra, i. pira (query perna). Cod. Ashm. 1470, * Mezaccara, alio nomine tucetum, siue hilla, uulgaliter salsicia.' * Matth. Silv. c. dxl, * Menificum, i. impedimentum removens, vel a Memphis civitate Egypti.' ? Diosc. i. 169, uéamiXov . . . καρπὸν φέρον μικρῷ μήλῳ ὅμοιον... στύφει δὲ βιβρωσκόμενον ebarópaxóv τέ ἐστι. 1? ufjov, Diosc. i. 3. See App. Meu. 20 25 39 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 117 Mira solis!,sicorea idem.gall.etanglice, | Miriea ", genesta idem. gall. geneste *. 15 cikoree?. [Respice in elitropia.] ae. brom ", cuius fructus uocatur Milium solis, granum solis?, cauda carepos mirice* [id est] fructus pecorina idem. ge. et 89. gromel. geneste. 5 [ Respice in lichosmon.] Micron interpretatur paruum, inde Mirabolanorum(/ species sunt quinque mierotegni?, i. parua ars, et 20 bonorum, mierocosmus ?^, i. minor mundus. Citrinus?^ — ebulus?, bellericus?, | Micotis? uel mionia, herba est nobis emblicus *, indus ὃ. ignota ut in Alexandro. 10 Ministicum "5, i. odoriferum. Miseos" genus est terre quo care- Miconium uel mieo communis, mus. 25 papauer album idem. Minium quidam color est pictorum Mirion ?, auricula muris idem, angl. uel scriptorum. gall. et angl. uer- mousher ?. [Respice in pilocella. |] meloun ?*, I. cicorea. 3. grana. 4. porcina. gromoyl. 6. quinque foliorum. 8. vel ebulus. Io. Muristicum. 1I. uel hec. 14. moushere. 16. broom. 17. caropos mirice i. 22. miotis. meonia. 27. uermylon. 1 Matth. Silv. c. dxlix, * Mira solis, i. cataputia, See ante, Eleutropia. Gerarde, p. 283, * Others .. . terme it sponsa solis: the Germanes call it Wegwarten, which is as much to say, as the keeper of the waies: the Italians, Cichorea. ? Succory. 3 See ante, Granum solis. * βαλανὸς μυρεψική, Diosc.iv. 157. Plin. Hist. Nat. xii. 21,* Myrobolanum . . . nascens unguento ut ipso nomine apparet. Gerarde, p. 1500, * There be divers kinds of Mirobalans, as Chebule, Bellirice, Emblice, &c. ^ These are here combined in a hexameter verse. Platearius, Circ. Inst., * Mirabolanorum species sunt quinque bonorum, Citrinus, kebulus, belliricus, emblicus, indus : Primo trahit coleram, citrinus flegma secundo, Kebulus e contra, bellircus, emblicus zque, Illud et hac nigre colere niger imperat indus." * Gerarde, * Flava or Citrina which some do call Aritiqui, but the common people of India Avare.' * Ib. *Chebule . . . which the Indians call Are£ca. Τ Tb. « Bellirice, called of the savages Gofzi and Gut: 8 ΤΡ, * Emblice, the Indians call Amiale. ? ΤΡ. * Indice, which the Indians call Rezaznale. 1? μυρισ- τικόν. See ante, Careon. 1 καλεῖται δὲ τὸ τοιοῦτον μηκώνειον, ἀδρανέστερον τοῦ ómoU, Diosc.iv.65. But perhaps the gloss is simply μήκων, μήκωνος. 12 Bart. p. 30. * Murion, auricula muris idem." 1? E.P. N. p. 43, ' Pilosella, peluselle, mus-ere^ | Mouse-ear. See ante, Auricula muris. 1! μυρίκη, Diosc. i. 116. 15. French, genet. 1$ Broom. E. P. N. p. 46, * Genesta, genest, brom.' ib. p. 50, * Murica, wormine brome. V καρπὸς μυρίκης. 15 μικρόν. 1? 'That is, Galen's τέχνη ἰατρική. See ante, Exarchimetra. 39. μικρόκοσμος. 21. Matth.Silv. c. dxlviii, *Miomas, miota est herba mihi ignota, ut in Alexan.' ib. c. dxlix, Mirouitis. MS. Ashm. 1470, * Miomitis herba est nobis ignota ut in Alexandro." 7? μίσυ, Diosc. v. 116. 23 Minium (whence miniature) is described in Plin. Hist, Nat. xxxiii. 7. ^ Vermilion, which derives its name from vermiculus (the cochineal insect). 118 Á Mitammus', i. habens. Minoci ?, i. apium agreste. Miom herba est nobis ignota. 5 Mirice?, i. tamaricium cum foliorum elixatura cum uino bibita splenis tumorem compescit, dolori den- tium subuenit., Miseos* aliud est Egipcium, aliud cipriinum quod est optimum ocu- laribus medicaminibus. Miriofillos? siue ut Latini millifolium maius i. supercilium ueneris dicunt, nascitur in locis palustribus, tirsum habet ex una radice mollem, folia similia feniculo. anglice, noseblede 5. | Mellilempnias * Melago lo I5 ᾿ respice in mellissa. Mellifilon 5, respice in mellisephilos. 20 Mentastrum, respice in menta siluatica. I. Mitamnius. 5. cuius foliorum. bledeles. 32. item millefolium maius. 39. id. est oleum. 40. oximirsine. ! Renzi, Coll. Salernit. iii. 300, * Micantinus, id est acumen spinarum habens. ruption of acanthinus (ἀκάνθινος) or myrtacanthinus. 9. 35. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. acumen spinarum | Mauzaerata, respice in mescara. Mionia, respice in micotis. Metopium^, respice in oleum amig- dalinum. Miraclium ortholanum ", respice in ?5 pentadactilus. ] Mirmice" dicuntur quedam species formicacarum ut in Oribasio ". Millefolium minor, amürosia idem, que satis est odorifera. Jtem imeron 15 id est purum. Millefolium maius, supercilium uene- ris, centifolium, uenter !* apis idem, utsupra. [Respice in miriofillos.] Mirons siue mirea?? frutex est cuius 35 fructus sunt mircilli. Mirmir, mirmita??, formica idem, inde mirudones" et mirmi- celion ", i. oleum formicarum. Mirta agrestis", aut exmursine, aut 40 30 12. millefolium. 16. nose- Egiptium. 36. mirtilli. 37. mirmidones. Mirtus. Possibly a cor- * See Yposelinum. * μυρίκη. Diosc.i. 116, τῶν δὲ ῥιζῶν τὸ ἀφέψημα σὺν οἴνῳ ποθὲν σπλῆνα τήκει kal ὀδονταλγίας βοηθεῖ. * Diosc. v. 116, μίσυ δὲ παραληπτέον τὸ κύπριον.. . . τὸ μὲν αἰγύπτιον πρὸς μὲν τἄλλα διαφέρει... πρὸς δὲ τὰς ὀφθαλμικὰς δυνάμεις πολλῷ λείπεται τοῦ προειρημένου. φυλλον.. filon. . οἱ δὲ σουπερκίλιουμ Bévepis . μελίτταινα, Diosc. iii. 108. See App. Melissa. i. 39, ἀμυγδάλινον ἔλαιον, ὅ τινες μετώπιον καλοῦσι. 1? Oribasius (ed. Mai, Classici Auctores, vol. iv. orti. ! Perhaps μυρμήκιαι. p- 41, note 1), κεφάλαιον περὶ ἀκροχορδόνων kal μυρμηκίων. μυρσίνη, Diosc. i. 155. * Milisophali, i. uenter apis." 5 Myrtus. Mirmis, Matth. Silv. c. dxlix, and App. Mirum. Jart. p. 30, * Mirmicoleon i. leo formicarum. .. φύεται ἐν ἑλώδεσι τόποις, K.T.À. * Gerarde, Supplement, * Nosebleed, yarrow.' * Diosc. iv. 113, μυριό- See App. Mirpo- * Probably a corruption of 8$ μελίφυλλον, Diosc. iii. 108. ? Diosc. 10. Miraculum hortulanum. | See Custos P See Meron. 1 App. 15 μύρμηξ. See 17 Myrmidones. 15 μυρμηκολέων 'The word occurs in the Septuagint (Job iv. 11). ?? Diosc. iv. 144, μυρσίνη ἀγρία, οἱ δὲ μυρτάκανθα . . . oi δὲ ὀξυμυρσίνη . .. τὸ μὲν φύλλον μυρσίνῃ ὅμοιον, K,T.À. A MEDICO-BOTANICAL mircacante, folia habet mirte simi- lia, alba et acuta in fine, semen rotundum et oblatum et obrufum, urinam et menses prouocat. 5 Mira! lacrinum est arbor cuiusdem 1o 15 20 nominis que in Arabia inuenitur, hec arbor incisa lacrimam emittit. Est ergo optima mirra que est mundissima, tactu aspera et arida, odore suavis, gustu amara ; et est calefaciens. [Respice in Stac- ten.] Mirra trodiden? ad laudem dicta est quod sit troditen, i. rotunda, trocos GLOSSARF. 119 rum, auripigmentum, litargirum, caloncemenon 5, et. similia. Moreclium, amarusca idem, anglice maythe. [Morella maior, respice in respice solatrum. ] Morella 5, solatrum ortolanum uel so- latrum mortale, strignum ?, uua lupina* idem, florem habet nigrum et fructum rubeum, ualet contra calefactionem epatis. — gall. mo- rele?, anglice nichtheschode?? uel houndesberie ", Et est aliud so- latrum uentaticum uel montanum. enim rotundus dicitur. Mireus? siue mirea idem, inde uinum et oleum mirtinum siue mirtillum, et mirchite indeclinabile quod sonat quantum mirtinum. Mirtallica* eorpora dicuntur ut au- Morus?, íructus es ualet contra squinanciam quando non nimiam habet maturitatem. — ZMorus g?. morer ?, [Morsus galline'5, anglice chike- mete "^, respice in yppia. I. mirtacante. trochos. 32. nisteschede. arboris eiusdem. I9. quam. 36. uiniam. 5. lacrimum. 17. mirtellinum. 33. hundesberye. 13. trodidens. I4. quo sco trodite. 22. calcucemenon. 24. maith. 1 Diosc. i. 77, σμύρνα δάκρυόν ἐστι δένδρου γεννωμένου ἐν 'Apafía, k.T.A. πρωτέυει δὲ ἡ τρογλωδυτικὴ καλουμένη ἀπὸ τῆς γεννώσης αὐτὴν χώρας. * Mirra trochiten, i. rotunda aa. trochos, i. τοϊππάπτη. A confusion of τρογλωδυτική with Tpo- χοειδής. * Myrtus. μυρσίνη, Diosc. i. 155. * See ante, Metallica. 5 χαλκῖτις κεκαυμένη, Diosc. v. 115. * Neckam, De Laud. Div. Sap. vii. 271, * Contrahit a Mauro nomen maurella, E.P. N. p. 47, ' More/la, morele, atterlope.' ib. p. 51, * Hoc strigillum, morelle. Hoc solatrum, idem.' Bart. p. 3o, *Morella sive Maurella, solatrum, uva lupina, strignum idem sunt. Gerarde, p. 339, * It is called . . . of the Latines, Solanum and Solanum hortense : in shops Sola- trum." " στρύχνος, Diosc. iv. 71. δ E. P. N. p. 14, 'Strumus vel uva lupina, niht-scada.' ? Cotgrave, * Morelle, the hearbe Morell, pettie Morell, garden Nightshade." ? Night-shade. τ᾿ Gerarde, Supplement, * Houndberry, Solanum. 1? μορέα, Diosc. i. 180. See ante, Celsus, Celsa. 15 Cotgrave, * Meurier, a mulberrie tree." !* Wright's Vocabularies (ed. Wülcker, p. 596), ^ Morsus galline, an**. Chykemete. ib. p. 558, Zntiba, muruns, chicne- mete. E.P. N. p. 65, * Hoc morsuspoli (read morsus pulli), a schykynw . . . .' !5 Gerarde, p. 615, * Chickweed or Chickenweed is called in Greek dAcí(vg .. . of some of the Antients it is called Hippia. Cotgrave, * Morgeline, Ivie Chickweed, Henne-bit. Gerarde, p. 617, * Morsus Galline, Hen's-bit, . . . in French Morsgelin and Morgeline." ? Diosc. i. 77, Matth, Silv. c. dxlix, 40 5 1o 20 120 A Mora quedam domestica dicuntur ci- tomora! que in receptionibus mar- garui poni dicunt siluestria. Molipnia ?, [id est] plumbum ustum. Molipodium?, i. medium plumbum uel plumbeum. Monomachia* interpretatar duellum a mons quod est unus et mochios quod est pugna, quasi pugna unius ad altera, unde rimachia ? [id est] minimorum pugna, et sicomchia^, i. pugna anime, chen * enim anima est. Inde a mons quod est unus dicitur febris mono- ydos 5, i. unius diei s. effimera?, et eollirium monemerion" ut in Alexandro de oculis. Molipda " est fex auri uel argenti, est autem utilior que colorem spume argenti habuerit, lucida et rufa 2. margaritarum poni debent. ΓΙ. i. minimorum. 12. sicomochia. 4. 1. plumbum ustum. sichen enim est anima. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. est, certa uirtus est ei ut spume argenti, aut scorie plumbi ]lo- tura. Molochia", olimpiam, thebaicam abor- tiuam eam putant esse cum adipe anseris parti genitale subditam, nam a potu laxandi nomen molo- chia([m] accepit. [Respice in malua. | Montanum serpilum?P", timbra "ἢ idem, crescit in girum et folia habet minuta. gall. puliole uel tymbre, angl. brothwort?*. [Res- pice in pulegium.] Morgellina!^ domestica flores facit albos, morgellina agrestis rubeos et flauos. Mordelea, i. nodosa. Morsus diaboli" principalem habet 25 30 35 radicem incisaam et similis est 40 8. a monos. IO. alterum. I3. ἃ monos. ydes. 16. monomerion, I8. aut argenti. 20. rupha. 21. trita uirtus est est ei. 22. letura. 24. olimpiani, thebaycam. 25. adipes. 26. genitali. 32. pulyol. 33. timbre. brotherwort. 39. dyaboli. 40. radicem habet. ! συκώμορον, Diosc. i. 181. * μονομαχία. paxía. 1 ψυχή. $ μονοειδής. App. Molochia. ? μολύβδαινα, Diosc.v. 100. See App. Melidna. * Matth. Silv. c. dlii, *inde etiam timachia i. nervorum pugna." ? ἐφήμερος ; or ἐφημερία. (ed. Puschmann) ii. 11, περὶ κολλουρίων ἀποκρουστικῶν καὶ μονοημέρων καλουμένων. * Monoimeron, g. unius diei. μονοήμερος, μονήμερος, lasting one day. μολύβδαινα δὲ ἀρίστη ἐστὶν ἡ λιθαργυροφανής, ξανθή, ὑποστίλβουσα, k.T.À. 15. See ante, Herpillum. wort, but perhaps bro£wort may be the real name and brotherwort the corruption. 8 μόλυβδος. 5 yvxo- 1? Alex. Trall. Sim. Jan. ? Diosc. v. 100, 12 μαλάχη. See 18 Brother- 15 Sim, ! θύμβρα, Diosc. iii. 39. I4. mono- Jan. * Morsus galline vocatur a quibusdam anagallis que et ypia vocatur, quidam morgellinam vocant, credo quod a vulgari gallico nam morgellie gallice est dictum morsus galline Fr. Morgeline. See ante, Morsus galline and App. Morgellina domestica. 1 Gerarde, p. 726, * It is commonly called Mor:us Diaboli, or Divels bit, of the root (as it seems) that is bitten off: for the superstitious people hold opinion, that the diuell for enuy that he beareth to mankinde, bit it off, because it would be otherwise good for many uses. 5 IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF,. 121 denti leonis, ualet contra tercianam. 1 Mummia?* est quidam fructus? qui in- gall. recopre!, a€. deue|le |sbite. uenitur in sepulcris corporum bal- Mormorallis, i. mola manualis ?, samatorum. Multa sinopida ?? Murialis similis est in foliis linarie et bona et spissa et grauis colligitur habet florem rubeum. in Cap[p]adocia in spelunca distil- Musa? uel muscis fructus est in quo lans, uirtus est illi stiptica et ex- dicunt primum parentem percasse, feruatica et exphastica. alii dicunt in ficu, et est nomen | Multi dicunt bullete " et multi marru- saporis compositi ex sapore dulci bium nigrum, uirgas nigras et qua- et acetoso. 89. sourappel. dras et asperas habet ex una radice, [Molena *, respice in tapsus barbastus. uirgellas multas proferrens, folia Morfea ?, respice in alphus. similia mar[r]ubio sed obrotunda Mircilli5, respice in mircus. et nigra et aspera et rara, similia Mula, respice in pernio.] melisophilo cum odore graui, zz:4e 2. recopee. 7. peccasse. IO. wynsourapel. I5. quoddam frustrum quod. 20. exserantica et exemplastica. 22. bublete. 25. proferens. ! Apparently recoufée. ? Cass. Felix (ed. Rose), c. 40, *et moles manuali mola, nam Graci chiromylon vocant. χειρόμυλον. * Gerarde, p. 1464, * Pomum Assyrium, or the Citron of Assyria, .. . Pomum Adami, or Adam's Apple...the same Apple which Adam did eate of in Paradise when he transgressed God's commandement ; whereupon also the prints of the biting appeare therein, as they say; but others say that this is not the Apple, but that which the Arabians do call Musa or Mosa, whereof Avicen, c. 395, maketh mention.' * Mullein. Matth. Silv. c. dlii, * Molena, barbascus, flomos, verbascum.' 5 Morphew. Cath. Angl. (ed. Herrtage), *pe morfew, morphea. Bailey, * Mortk«a, (with Physicians) a kind of Morphew or White Specks in the Skin. * Myrtill. See App. Mirtilli. 7 Palsgrave, * Kybe on the hele, mule. See Prompt. Parv. ii. 346, note. Bart. p. 3, * De apostemate et cissuris in calcaneo quze vulgaliter dicuntur mule, Cath. Angl. (ed. Herrtage), ^a Mowle, pernio., Cot- grave, * Mules, mules, also kibes.) Torriano, * Mule, pantofles worn upon pumps, also kibes or chill- blanes.' * Matth. Silv. c. dlx, * Mumia est illud quod invenitur in sepulehris balsamatorum in quibus humor mortui cum aloe et mirrha resolvitur quibus ipsa corpora condiebantur et similatur pici marine ... et fit apud paganos et Sarracenos circa babyloniam ubi est copia balsami.' Bart. p. 31, * Mummia quiddam est quod invenitur in sepuleris Babiloniorum. See App. Mumia. ? For quidam fructus read quedam species : and compare Platearius, Circ. Inst. * Est autem mumia quedam species que in sepulchris mortuorum reperitur. Ὁ ? Multa sinopida is a fresh gloss which has become confused with the preceding one. Diosc. v. 111, μίλτος σινωπική, κρατίστη ἡ πυκνὴ καὶ βαρεῖα... συλλέγεται δὲ ἐν τῇ Καππαδοκίᾳ ἐν σπηλαίοις τισί. See App. Militum and Miliatrum. "^ Diosc. iii. 107, βαλλωτή, ἢ μέλαν 1) μέγα πράσιον, oi δὲ πράσιον ἕτερον καλοῦσιν, καυλοὺς ἀνίησι τετραγώνους, μέλανας, κ.τ.λ. R [0352s] 15 20 25 Io 122 A et istud meliphilon! multi dicunt, morsus caminos mitigat ?. Musca maior? facit acus et redolet. Museus est nomen equiuocum ad oro- maticum * et ad illam lanuginem ὃ que tegit arborem, et similiter uestit lapides torpentes aque. Item muscus est quedam humiditas que in apostematibus quorundam ani- malium reperitur in Yndia. g?. et ae. muge?. Muscum calidum est in ii. gradu, siccum in iii Mittitur in colliriis et in pilis seu pulueribus oculorum, [unde] uersus i. musche i. muge Pungit musca, sapit muscum, uiret i. mos. arbore muscus. | Respice in dens equinus.] 2. camnoios. 4. aromaticum. 3. Muscata minor. 7. torrentis. ! Diosc. iii. 107, ὅθεν καὶ τοῦτο μελισσόφυλλον ἐκάλεσαν. Read caninos. 16. mouche. * See Acus Muscata, and App. Muscata maior. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Musceleon? est oleum muscel[l]inum 20 non de musco sed de fructu mus- celli arboris. Napeum uel napei?, i. semen sinapis. Naper, i. semen napi. [Nartan "5, respice in centaurea maior. 25 Nardum agreste !', respice in fu.] Nasale P", iniectorium nasi instrumen- tum idem. Nata", i. petroleum uel petrosillum rubei coloris. Narstucium triplex est s. aquaticum, siluestre et ortolanum. [Respice in Alrafed.] Narstucium aquaticum et siluestre similes sunt in foliis. |Respice in senaciones. ] Narstucium ortolanum fÍíolia habet 320 35 Add Muscata maior facit acus sed non redolet. 29. petrosilium. ? ΤΡ. ποιεῖ πρὸς rà κυνόδηκτα. Gerarde, p. 941, Musked Crane's-bill *is called . . . Acus Mosckhata in shops and Acus pastoris... and of the vulgar sort Muschata and also Pick-needle.' * Musk. Bart. p. 30, * Muscus nomen est equivocum ad idem aromaticum et ad illam lanuginem quse vestit arbores et similiter vestit lapides torrentes." 5 Moss. * Cotgrave does not give Muge: but it occurs in E. P. N. p. 46, * Hastula regia, muge de bois (i.e. wood-musk), wuderove) Hence Muguet applied both to Woodruff and Lily of the valley : also Muguette, the Nutmeg (nux muscata), where the -meg represents the word muge. Cath. Angl. (ed. Herrtage), *a Nut muge, nux muscata.' * Cotgrave, * Mousche, a. Fly." * Bart. p. 31, * Musteleon est quoddam oleum de musco et aliis speciebus aromaticis factum. ib. P- 39, “ Musteleon, i. olivum mustelinum a musto dictum. Cf. App. Napeum. * Diosc. ii. 183, σίνηπι ἢ vámv. 7 Diosc. i. Io, $00 . . . ἀγρίαν vápbov καλοῦσι. injectorium dicitur.' Nascale. * Diosc. ii. 184, κάρδαμον . . MS. Ashm. 1470, *Nasale est instrumentum injectorium." 13 νάφθα, Diosc. i. ror. Bart. p. 31, * Nafta, petroleum rubei coloris." Perhaps μυρσινέλαιον, Diosc. i. 48. 1? οἱ δὲ νάρκην καλοῦσι, Diosc. iii. 6. 12. Bart. p. 31, * Nasale instrumentum See post, . Ῥωμαῖοι ναστούρκιουμ. 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 123 minuta aliquantulum fissa, cresse | Narchos? uel narcha piscis est, teste 15 idem. ge. cresso[uns] ', cuius se- Aristotele?, adeo stuporifere na- men uocatur cardomum? quo ture uel saporifere nature ut utimur. mediante ligno uel calamo uel 5 Nardostochium? uel nardochium, hamo uel rethi reddat manum pis- spica nardi idem. catoris insensibilem et totum cor- 20 Nardus indica, spica celtica idem, pus, nisi citius dimittat. Inde [respice in asare *.] narcotieum "^ i. medicamen stu- Nardileon 5, i. oleum de spica nardi. poriferum uel saporiferum. 10 Na|r]|ciseus", siue bulbus ematicus, | Nascale ! uel nascare uel nascaplere siue, ut latini dicunt, bulbus uomi- est equiuocum ad suppositorium et 25 ficus, quam multi lilium dixerunt, pessarium. similis est. porro in foliis, semine | Nascatinion 12 affertur ab Yndia et est utimur, [Respice in bulbus.] quasi cortex similis lanule siue cor- 3. cardamum. 16. soporifere. 18. lino. 22. soporiferum. 27. Nascati- mion affertur au. 1 E. P. N. p. 14, * Cresco, kerse.' ib. p. 43, * Nasturtium, kersuns, cressen. Cotgrave, * Cresson, the hearbe termed karres or cresses.' ? κάρδαμον, Diosc. ii. 184. App. * Nasturcium semen eius cardomomum quo utimur. 3 Matth. Silv. c. dlxiii, * Nardus schacium uel schachios est spica indica dicta spica nardi. Diasco. Bart. p. 31, * Nardostachium, spica nardi idem. νάρδου στάχυς. See App. Nardostachio. * vápOos ἰνδική, Diosc. i. 6. 5 See Asarus. * Matth. Silv. c. dlxiii, * Nardileon nardinum i. oleum de spica nardi! Bart. p. 31, * Nardileon est olivum de spica nardi.' νάρδινον μύρον, Diosc. i. 75. 1 Diosc. iv. 158, νάρκισσος . . . οἱ δὲ βολβὸς ὃ ἐμετικός, Ῥωμαῖοι βούλβους μορβιταρίους, k.T.X. (vomitorius). 5 νάρκη, Diosc. ii.17. — * Matth. Silv. c. dlxiii, *teste Alexandro. MS. Sloane, 282, * Narc£ka is a fishe pt when he is drawen wip hoke or lyne yf fissher put his honde upon hit hit makep his honde onfredeabile and al pe body after, bote hit be pe rather ytake awey, and perof men maketh medecines to make men to slepe. Alexander Aphrodisiensis, Problemata (in Sylburg's Aristotle, Frankfurt, 1585, qto. vol. iv. p. 249), οὐδεὶς δὲ καὶ τὴν θαλασσίαν νάρκην ἀγνοεῖ πῶς διὰ τῆς μηρίνθου τὸ σῶμα ναρκοῖ. Plutarch, Moralia, p. 978 c, τῆς δὲ νάρκης ἴστε δήπου τὴν δύναμιν, οὐ μόνον τοὺς θιγόντας αὐτῆς ἐκπηγνύουσαν, ἀλλὰ καὶ διὰ τῆς σαγήνης βαρύτητα ναρκὠώδη ταῖς χερσὶ τῶν ἀντιλαμβανομένων ἐμποιοῦσαν. 10 ναρκωτικόν, 1 Sim. Jan. * Nascale est quod matrici imponitur simile suppositorio: pessarium vero proprie est simile clisteri, quamvis pro nascali pessarium in libris antiquis sepe invenitur MS. Ashm. 1470, * Nasa/e est instrumentum injectorium. Nastare equivocum est ad pessarium et ad suppositorium.' Bart. p. 31, Nascale equivocum est ad pessarium et ad suppositorium.' Renzi, Coll. Salernit. iii. 302, 'Nasale est instrumentum quoddam id est injectorium ad injiciendum medicamen per nares * Nas'are, suppositorium idem." * Nastare vel nastaplare est equivocus ad suppositorium et pessarium." 13 Diosc, 1. 22; νάσκαφθον, oi δὲ νάρταφθον, καὶ τοῦτο ἐκ τῆς Ἰνδικῆς κομίζεται, ἔστι δὲ φλοιῶδες, συκαμίνου λεπίσ- μασιν ἐοικός, R 2 124 A MEDICO BOTANICAL GLOSSARF. ticibus, odore bone et uescide, cale- faciens. Nausea!, i. conuersio stomachi cum uoluntate uomendi. 5 Neta similis [est] ypoquistidos sed est subnigra, i. succus rose canine. Nenuphar?, flos ungule caballine aquatice idem. Flos est album, de quo fit oleum nenupharinum. In 10 calidis regionibus inuenitur flos ille tam in albo quam in uioli quam in citrino colore, sed apud nos tan- tum in albo et subcitrino colore. [Respice in lymphia ?. ] 15 Nera, i. arbor que fert ceresa nigra, cuius cortice sophisticatur cassia lingena ut in persio? seu pectent cassie seraso. Nepadadma est tranquillitas cum 20 nec tumatis nec intus nec extra auditur. Nerion' aut nerodendro aut redo- I. bono. uiscide. ninum., II. uiola. 22. redodapin. 3. Nausia. 17. lignea. 23. sunt similia. ! App. * Nausea, i. subuersio stomachi cum voluntate vomendi.' est flos ungulz caballinz aquaticee.' 5. ypoquystidos. 8. albus. peccent. 18. ceraso. 25. similes. * See Limphea aquatica. dapion frutex est, folia habet simi- lia amigdaline sed maiora et pin- guiora, et flores rodo similis, semen ?5 etiam patens sicut cornu, radix oblonga et angusta, gustu salsa. Nascitur locis aquosis et maritinis. Uirtus est illi mortifica s. animalibus, sed hominibus remedium prestat. 30 [Napicium, respice in bunias*. Nepta?, i. calamentum maius. Nigrores q^? affro igo. Nepta maior, respice in calamentum aquaticum. 35 Nimphon ", respice in seleoteron ". Nux agrestis, respice in yryng "". Nooctuluea ", respice in stellio. Nouaeulum .cirurgie, lanceolata aquatica idem, respice in boryth'*. 4o Nux Alexandrina, respice in carena basilica 79. Nux museata", respice in centrum galli et in nux mirifica '*. ] 9. nenuphar- 20. tinnitus. 28. maritimis. ? Bart. p. 31, * Nenufar * Matth. Silv. c. dlxv, * Nere, i. arbor cerasi silvestris, de cuius cortice sophisticatur cassia lignea. Dart. p. 31, * Nera arbor est quz fert cerasa nigra." 5 Persius, Sat. vi. 36, * Seu ceraso peccent casiz nescire paratus." 5 Renzi, Coll. Salernit. iii. 302, * Neradiza est tranquillitas aurium cum nec tinnitus nec intus nec extra auditur. Diosc. ii. 136. App. * Nepita, i. calamenthum.' ante, Felioteron. ? See Iringi. 15 κάρυα βασιλικά, Diosc. i. 178. fructus arboris est in India nascentis." is probably due to some error. * Diosc. iv. 82, νήριον, οἱ δὲ ῥοδοδάφνη, oi δὲ ῥοδό- Sevbpov, θάμνος γνώριμος, ἀμυγδαλῆς μακρότερα καὶ παχύτερα ἔχων φύλλα, κ.τ.λ. 8. βουνιάς, 9 ἡδύοσμος, οἱ δὲ μίνθην ἢ καλαμίνθην.. . . οἱ δὲ νεπέταμ, Diosc. iii. 36. 10 νυμφαία, Diosc. iv. 184. 15 Noctiluca, the glow-worm. 15 'The Nutmeg. Platearius, Circ. Inst. * Nux muscata, 17 Centrum galli as an equivalent to Nux muscata 15 Nux myristica. H Tb. θηλυπτερίς. See 1* See Borith. uma bs 5 1o A Neffartarum !, i. renes denudans. Nepta, calamentum maius?, hasta regia? idem, crescit ad modum urtice, et ualet ad. concipiendum et inde educit. [angl. catwort.] [Neumatosis, i. sufflacio uel uento- sitas. Neutrorooeos 5, id est nerui duricies. Nigella^ est semen cuiusdam herbe que in locis plaudosis inter fru- menta reperitur et est rotundum et planificatum, subamarum. Respice in lilium *. Nidrago?, nitrago, uel nidragolon, uel MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 125 Nisia?* in aquis crescit. Nileos"" est quidam iunctus cuius radix assimulatur galange. | Nitrum ! genus est salis quod affertur de Alexandria. Nierosis ", i. mors. Niconlicuum *, i. ungule. Nitata* dicitur aqua per nivem infri- gidata. Naniacesti ? interpretatur comestia et est grauius uicium quam corrosio. Nimpha" aquatica similis est bora- ginis sed planta habet folia, iuxta aquam crescit, quidam uocant eam scabiosam, quidam saponariam. Nimphea" siue ut alii cacabus ? Ue- uitrago, paritaria. ge. et ae. pery- torie. I. Nefarcarum. 5. menses educit. per niuem infrigidata. 26. Nomacosti. ! Matth. Silv. c. dlxiv, * Nefrochathar, id est renibus apta confectio." 302, * JVefrocantarum (var. nefrotartarum) id est renes denudans.'" magis. * See Hasta regia. 1 trocos, id est nervi durities.' Bishopswort. 1470, / Nilleos juncus est cuius radix, &c.' 1. Matth. Silv. c. dlxvii, * Nichia, i. unguis; gula. Silv. c. dlxviii, *Vomas est ulcus oculi. Demosten.' catwrt. comestio. TVEUHA TOOLS. Perhaps vevpórporos. in shops Nigella and Nigella Romana ...in French Niele odorante .. E. P. N. p. 42, ' Zizania, neele, cockel.' Silv. c. dlxvii, * Nigado, nigrado, nigrato, i. paritaria. commonly called Parietaria or by a corrupt word Paritaria . Vitraria, because it serveth to scoure Glasses, Pipkins and such like." iii. 6; or perhaps rather a corruption of NymfpAaa. indicum : et nileos est quedam radix que similatur galange... 23. Nicoulonisi. 27. Corosio. 24. Niuata aqua 29. plana. Renzi, Coll. Salernit. iii. ? See ante, Calamentum 5 Renzi, Coll. Salernit. iii. 302, * Neura- δ. Gerarde, p. 1086, * Gith is called... .in Cambridgeshire, ? See Lollium. 5 Matth. Gerarde, p. 331, Pellitorie of the Wall “15 ? λιμνήσιον, Diosc. ? Matth. Silv. c. dxlviii, * IVz/eos i. sed est species junci! MS. Ashm. 1! γίτρον, Diosc. v. 129. 12 νέκρωσις. Renzi, Coll. Salernit. iii. 302, * Niconliti, id est un- 1 Renzi, Coll. Salernit. iii. 303, * INivata dicitur aqua per nivem infrigidata." Cass. Felix (ed. Rose), c. 37, * nivatis potionibus.' ..quidam dicunt quod sunt comestiones cancrose, ib. c. dlxiv, ANema interpretatur comestio.- MS. Ashm. 1470, * Noma comestio in- Cf. 15 Read * Noma, comestio) | Cf. Matth. terpretatur et est gravius vicium quam corrosio. Plutarch, Moral. p. 165 e, νομαὶ σαρκὸς θηριώδεις. 15 Nymphza. "7 Apuleius, De Virt. Herb. c. 68, * Nymphea, Grzece Cacabon, . . Matrem Herculaniam, Algam palustrem, papaver palustre.' . Latini 15 κάκαβος or κάκκαβος, Venus's kettle, no doubt in allusion to the flower of the Water-lily. .. some (call it) Vrceolaris and: 25 30 τοι IO I5 5. similia habet. 29. nucleus. ! Palustre. ὕδασι στασίμοις, k.T.À. ^ , , L πρὸς ὀνειρωγμούς, ib. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. neris, i papauer plaustre! siue ut Latini gallam. plaustrem? uocant. Nascitur? in aquis stantibus uel locis non cultis et aquosis, folia habet similia cicoree * sed minora et oblonga, alcius super aquam proferens capud, multa infra aquam capita habens ex una radice, flos est illi albus sicut lilii cum paruo pallore, semen habet in medio croceum, sed cum effloruerit rotun- dum efficitur sicut mala maciana 5, hasta eius lenis et non grossa est εἰ nigra, similis cinolie?, radix nigra et aspera et nodosa, [et] in autumpno siccatur. Multa in sompnis * uidentibus bibita 2rodes/. Que autem habet albam radicem forcior est uirtute. I4. cinolio. 30. nucleo. ? Alga palustris. * Tb. κιβωρίῳ. Nat. xv. 14, * Habent originem a Matio. * Apparently the Cocoa-nut, cf. Gerarde, p. 1522, * The fruit is called in Latine, Nux Indica, of the Indians, Cocus. $ ὅμοιος TQ τοῦ κιβωρίου, ib. Nietum, íragula arbor est et habet 20 folia similia lupino et flores cro- ceos. Nux magna que uenit de yndia. Nux miristica? uel carida, nux mus- cata idem. 25 Nux pontiea ?? uel auellana idem. Nux quando simpliciter ponitur pro nuce usuali intelligitur. Nucheus ! quando simpliciter ponitur pro nucheo pinee intelligitur, 30 Oculus Xpi??, ordorifera est, laciora habet folia iuxta stipitem et super- ius rotunda e/ florem citrinum. [ Respice in centum galli.] Oculus Consulis ?, oculus bouis idem. 35 angl. oxeseghe. 22. Add Nux indeyca, nux vomica, castaneola idem. * Diosc. iii. 138, νυμφαία φύεται ἐν ἕλεσι kal Cf. Plin. Hist. 7 5 ΤΡ. μήλῳ παραπλήσιον. πίνεται δὲ καὶ 9 Gerarde, p. 1537, * The Nutmeg tree is called of the Grecians κάρυον μυριστικόν, of the Latines, Nux Moschata and Nwx Myristica) See ante, Careon and Muscus, V ποντικά, Diosc. i. 179. Gerarde, p. 1439, * in Greeke κάρυα Ποντική, that is Nux Pontica .. . and commonly Nux avellana, by which name it is usually knowne to the Apothecaries . . . in English, Hasell Nut and Filberd.' H Matth. Silv. c. dlxviii, * Nucleus quando simpliciter ponitur pro nucleo pini intelligitur) Pine-Apples. Gerarde, p. 1355, * The fruit or apples of these be called in Greeke κῶνοι... they be also named in Latine, Nuces pinea 7? Gerarde, p. 772, * Wilde clarie is called after the Latine name Oculus Christi of his effect in helping the diseases of the eies) See Centrum galli and App. Oculus Christi. Bart. P- 32, ! Oculus Christi similis est oculo consulis nisi quod redolet illa non et habet florem citrinum." ? Matth. Silv. c. dIxxvii, * Oculus Consulis est herba dicta filius ante patrem uel oculus Christi." Gerarde, p. 747, * Bupkthalmum, in Englishe oxe-eie . . . what form Covsiligo is of we find not among the old writers, Seeante, Butalmon. App. * Oculus Consulis similis est menthastro." A MEDICO-BOTANICAL .GLOSSARF. 177 Obtalmia!, i. calidum apostema oculi | Oe[h]us*? uel orchos interpretatur la- et dicitur ab ob quod est contra bor, inde sinocha? i. cum labore et talmon quod est oculus, quasi et sinochus ? et similia. contra oculum. - Ochimonides " folia habet ozimo simi- 5 Obsi i. panis, iari succus inde obsoma- lia, potui datum medetur serpen- garus quod fit de pane et sardellis. tum morsibus. Obsopsopon |, i. oculus. Octo brisicum "^, i. amarum. Obtalmicon *, sternutatorium idem. [Oculus bouis?, butalmon, respice Obrizon? exponit beatus Gregorius in ibi. xxii Moralium?, i. purum aurum, | Oculus lucii 4, caprifolium idem, re- uel m. aurum, ali exponunt pro spice ibi.] purgatissimo auro, quasi eurizon i. | Oeron, i. rubium, unde trocisci ydiocri bone radicis aurum. ab ydia quod est forma et cron Oecra eligenda est mellinum colorem quod est rubeum, qui^ formati habens et sine lapide fricabilis, inde trocisci ydiocri. uirtus est ei stiptica. Offiasis ^ uel oppiasis est serpens ut 5. obsomogarus. 1I. uel rude aurum. 12. id est bone. 18. synocha. 28. rubium. 29. ydea, ocron. 30. quia formati, ! ὀφθαλμία. Bart. p. 32, * Obtalmia est apostema calidum oculi.' ? Renzi, Coll. Salernit. iii. 303, * Obsipanis, garus, succus. Sim. Jan. * Opsispsomi, crusta panis superficies ib. * Opson, g. pulmentum. OfPosonia, cibi salsamenta.' Sim. Jan. * Obsoniagarum vel obsoniogarum . . . obsonia g. dicunt salsamenta vel sapores in quibus intinguntur carnes vel pisces vel etiam panis ut melius comedatur ...inde componitur obsoniogarum quasi obsonium ex σατο. Matth. Silv. c. dlxxxi, * Oxogarus, grec. garus acetosus. * Oxomogarum, i. sapor acetosus et salsus.' 3 Perhaps Qi, ὠπός, ὠπῶν. * πταρμικόν, see App. Optamicum. 5. ὄβρυζον (of which εὔριζον, εὔροιζον, εὔρυζον are variants) is an adjectival form derived from ὄβρυζα (Lat. obrussa), fine or standard gold: cf. Justinian, Edict 11, τὴν παρ᾽ Αἰγυπτίοις λεγομένην ὄβρυζαν. $ Gregory the Great, Moralia, xxii. 2 (on Job xxxi. 24), * obryzum dicimus obrude aurum." " Diosc. v. I08, ὦχραν δὲ ληπτέον τὴν κουφοτάτην kai μηλίνην δι᾿ ÓXov, κατακορῆ δὲ καὶ ἄλιθον καὶ εὐθρυβῆ. 8. ὀχός or ὀχή. ? συνοχή. 10 σύνοχος. H ὠκιμοειδές, Diosc. iv. 28. ? Matth. Silv. c. dlxxvii, * Obtobriscum quid est lege omotridon. Renzi, Coll. Salernit. iii. 303, * Octobrifi- cum (var. octobrifilum) id est amarum.' Cod. Ashm. 1470, *Olivum omotride, gremiale, octobrisicum, amarum, omfacium viride) Cf. Oribasius (ed. Daremberg, vol. vi. p. 227), * Oleo gremiali quem omotribem Grzci appellant, id est septembrio aut octobrio mense factus, See post, Oleum omotride. !5 See Oculus consulis. 1* Bart. p. 32, * Oculus licii, i. volubile majus, i .caprifolium. Oculus lucidus, i. licium.' See Caprifolium. 15 Renzi, Coll. Salernit. iii. 303, * quia formati inde trocisci sunt rubei! See post, Ydea. - 16 ὀφίασις, Galen (ed. Kühn), vol. xii. p. 381. Matth. Silv. c. dIxxviii, * Offiasis, i. tyria sic dicta ab offio quod est serpens quia serpentinas squamas in superficie cutis representat.' ib. * Offiasis dicitur a Sera. tyra a tyro ser- pente quod idem est, unde offiasis uel tyria id est furfuris capitis, where no doubt there is a con- fusion between θηρίον and κηρίον, 20 30 128 A in primo capitulo Alexandri. Item offiasis, i. casus capillorum. Offodormia?, i. piscis fetens in na- ribus. 5 Oliandrum/, i. siluestris oliua. spice in agrelia.] Olea uel oliua tam arbor quam fructus. Olibanum ἡ, libanus, thus, libanotides, idem. g$. francencens. Hec libanus est arbor, hic liba- nus est mons, hoc libanum thus. [ Respice in mannis et thus.] Olixatrum ?, petrosil|l]inum macedo- nicum et Alexandrium idem. ge. alisaundre, anglice stamerche *. [Respice in ypocelinum.] Oleum, olei multa sunt genera ut Oleum sabraum/", i. oleum roman- um. [| Re- IO I5 3. Offodirmia. romanum. 5. Oleandrum. 26. labaminum. 9. francensens. 30. ex baccis. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Oleum amarissimum ?, i. de succo maiorane. Oleum leue, i. oleum commune. Oleum amigdalinum? quod multi metopium dicunt, ex amigdalis amaris. Oleum balaminum ?? conficitur sicut oleum amigdalinum. Oleum mirtinum!!, i. agrestis, i. nigre. Oleum laurinum", i. oleum de baccis lauri. Oleum sciminum P, i. oleum sex sem- ine scini. Oleum masticinum "5 i.oleum masticis. Oleum uiolacium, i. oleum ex floribus uiolarum. Oleum ceatholieum, i. oleum herbe catholice, i. allipiados ". oleum mirte 18. i. cilise 36. uiolaceum. I7. genera sunt. 32. scininum. 1 Alex. Trall. (ed. Puschmann, ii. 441), where the Latin MSS. begin with a distinction between ἀλωπεκία and ὀφίασις, though the latter does not occur in the Greek text. ? Perhaps the reading should be opos, piscis: ὄζαινα, polypus fetens in naribus. Matth. Silv. c. dlxxx, * Orfos, orfus, grece piscis, 1.6. ὄρφος, a kind of sea-perch. * Ozimie, grec. i. ulcera fetentia inter nares ab ozon quod est fetens, Cas. Fe. Alex." (ed. Rose), c. 31, *polypum et ozznas quas nos fetores narium dicimus." see ante, Agrielea. Italian Zncenso, . in shops it is called Olibanum.' ib. e. dlxxxi, * Ozeze, i. polipi ulcerati.' ib. Cass. Felix 3 Rather oleastrum, * Gerarde, p. 1436, * It is called in Greeke λίβανος, in Latine Thus, in . . in English Frankincense and Incense. 'The Rosin carries the same name, but 5 Gerarde, p. 1019, * it is also named O/us atrum .. . the Apothecaries call it Petroselinum Macedonicum, others Petroselinum Alexandrinum . . . the French, and Englishmen, Alexandre, Alexanders.' merche, see ante sub Alexander. oleum sabranum) id est romanum." viov, Diosc. i. 48. δρυπετεῖς. 13 σχίνινον, Diosc. i. 50. ante, Allipiados. Cf. Diosc. iii. 71. * Renzi, Coll Salernit. iii. 304, * Olinsabrasum (var. 5 Read amaracinum, cf. Diosc. i. 68. λινον ἔλαιον ὅ τινες μετώπιον καλοῦσι, Diosc. i. 39. $ Stamerche for Stan- ? ἀμυγδά- 1! βαλάνινον, Diosc. i. 40. H μυρσί- 12. Diosc. i. 49, τὸ δὲ δάφνινον σκευάζεται διὰ τῶν δαφνίδων ὅταν ὦσι 1. μαστίχινον, Diosc. i. 51. 15. See 20 25 3o 35 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 129 Oleum omotride !, i. gremiale. Oleum anetinum ?, i. oleum aneti. Oleum populinum 5, i. oleum populi. Oleum sinapinum ^, i. oleum sinapis. 5 Oleum puleginum, i. oleum pulegii. Oleum de frumento. Oleum de ouis, et similia. Oleum quando simpliciter ponitur pro ueris uel quod fit de floribus ar- τς borum stipticarum herbarum ut camedreos et similia. Omentum/, zirbus?, obdemen, su- men? sanguinum, aruina, axun- , gia" idem, quando quodlibet 55 horum simpliciter ponitur pro porcina intelligitur, item omentum oleo oliue intelligitur. 10 Omfacium ? uel omphacum, i. suc- cus uuarum albarum immatura- tarum expressis et siccatis et tritis, inde dicitur molefaecum * quod et zirbus utrumque ponitur pro siphac ?, [et] quando etiam dicitur epigmentum ? et epiplode!^ et pigorontum, Respice in epiploten et [in] epigeroton. 25 habet [ad]mixtionem huius pul- | Onager “ἢ, asinus siluestris idem. 2. id est oleum. 19. auxungia. I. emotride. I8. obdomen sinnen. 3. id est. 4. id est. 26. pigorontum. 5. olium. ! ἔλαιον... τὸ ὠμοτριβὲς ὃ καὶ ὀμφάκινον καλεῖται, Diosc. i. 29. — Matth. Silv. c. dlxxviii, * Oleum expensarum, i. oleum omfantinum, quod fit de olivis immaturis, et tale oleum dicitur etiam oleum grerimale eo quod in grenio olive colligitur ante maturitatem, et vocatur oleum expensarum quoniam subvenit expensis ad naturam conficiendam, quoniam colligitur ante tempus. ib. * Oleum germiale, i. de oliuis) ib. * Onotribum oleum id est ex acerbis olivis constructum omfacinum." τὸ ὠμοτριβὲς ἔλαιον, Alex. Trall.(ed. Puschmann),i.491. App. Oleum omphacinum id est viride vel quod germiale dicitur, —Gremiale is thought to be a variety of cremiale (cf. cremo, cremium), and, as applied to oil, to mean that commonly used for burning in lamps. (Paucker, Addenda Lexicis Latinis, Dorpat, 1872). See ante, Emitrida. ? ἀνήθινον, Diosc. i. 6r. 3 αἰγεί- ρινον ἔλαιον, Alex. Trall. ii. 537 (ed. Puschmann). * σινάπινον, Diosc. i. 47. 5 Diosc. v. 6, ὀμφάκιόν ἐστι μὲν χυλὸς ὄμφακος 0acías σταφυλῆς μήπω περκαζούσης ἢ ἀμιναίας. Cod. Ashm, 1470, * Omfacium est pulvis qui fit de acinis acidis uvarum immaturarum expressis et exsiccatis et tritis. Inde dicitur mel omfacum, &c.' 5 Diosc. v. 3t, ὀμφακόμελι. TBart-p333 * Omentum, zirbus, abdomen, sagimen, arvina, auxungia idem sunt, quando simpliciter porcina intelligitur. * Bart. p. 44, * Zirbus, omentum idem.' Curculio, ii. 3. 44, * pernam, abdomen, sumen, suis glandium. pinguedo cuti adhzerens." , ? Sumen (sugimen) : cf. Plautus, 10 Bart. p. 11, * Arvina est 1 Plin. Hist. Nat. xxviii. 9, *axungiam etiam Grzci appellavere eum. Seeante, Axungia. 12 Bart. p. 39, * Syphac est pellicula dividens nutritiva a genera- tivis, ib. p. 18, * Dyafragma est pellicula dividens spiritualia a nutritivis, et inter diafragma et siphac continentur intestina." 15 ὑπεζωκός. 1Ὲ ἐπίπλοον. Jan. * Onager grece asinus silvestris, sed grecus onagros dicit." S [IV. 2.] 15 ὄναγρος. Sim. 130 Onomia!, quam multi anomiadam di- A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Opium mieonis?, i. succus papaueris 20 nigri. [Respice in opomiconium.] Opium quirrinacium ὃ, lesera ^, qui- leya !, succus iusquiani ", idem. cunt, uirgas habet duarum palma- rum in quibus sunt capita minora, folia minuta sicut lenticule aut rute, 5 subaspera, pinguia et spissa, uri- | Opium quando simpliciter ponitur pro nam prouocat, lapidem uesice ex- opio thebeico intelligitur. cludit. Opirus "ἢ, i. panis mundus a furfure. 25 Onoehmus, [id est] recte sedens. Onza genus est leguminis nobis igno- Opepilcii 15, i. asafetida, [respice ibi. | Opomiconium ? est opium miconis Io tum. teste Ysidoro. Onchus? interpretatur tumor ut in fine | Opopanax", succus est herbe que Tegni*. panax dicitur similis per omnia 3o Opos?, i. succus, inde opobalsamum, i. succus balsami. 15 Opocissi 5, i. succus ficus agrestis, com- muniter lac coagulat. Opium thebaicum/, 1. paueris albi. ferule ", et nascitur in locis asperis et lapidosis. Origanum/5 golena'"siue colena [idem |, similis est calamento, et calamen- tum habet pilosa folia quibus uti- 35 mur. gall. orynal, ae. chirchewrt “Ὁ, Succus pa- 8. Onothomus i. baico. 26. Opiflfii. 9. genus est genus. fetidi, — 32. lapidiosis. 21. lesara. sed calamentum. 10. id est succus. 34. simile. 24. the- 36. orinal. ! Diosc. iii. 18, ἀνωνίς, οἱ δὲ ὀνωνίδα καλοῦσι: κλῶνες σπιθαμιαῖοι. . . κεφάλια περιφερῇ, φυλλάρια μικρά, λεπτά, ὥσπερ φακοῦ πρὸς τὰ τοῦ πηγάνου, k. T. A. "This, the Aldine text, has been consider- ably altered by Sprengel: (see his note iz /oc.). ? ὄρυζα, Diosc. ii. 117. See post, Oziza. * ὄγκος : cf. Galen (ed. Kühn), vii. 705. * Galen's τέχνη ἰατρική. 5 ὁπός. * Matth. Silv. c. dIxxix, * Ofoffico id est succus caprifici id est ficus agrestis. Diosc. i. 133, ó δὲ ὑπὸς τῆς ἀγρίας kal τῆς ἡμέρου συκῆς πηκτικός ἐστι γάλακτος. 7 Sim. Jan. * Lac quod egreditur collectum in vasculis desiccatur, tale tebaicum vocatur, The name is given because the article was produced in the Thebais. App. * Opium thebaicum, i. lasaerti.' * Probably μήκωνος. 9 Dart. p. 32, * Opium quirinacium, asafetida idem.' κυρηναϊκός, Diosc. iii. 84. 10. See ante, Lazarum and Asar. H [t is possible that this may represent gelena: cf. App. * Quelanea, i. iusquiamus." 12. Renzi, Coll. Salernit. iii. 304, * Opium quismiaticum, id est succus jusquiami,' so that here two distinct glosses have been confused. 55 Bart.:p. 32; * Opirus, panis est mundus a furfure.' MS. Sloane, 282, * Opopiris is clene bran, fro pe bran, payn de mayne. ἄρτος aürómvpos : cf. Galen (ed. Kühn), xi. 120, προσαγορεύουσι δ᾽ ἔνιοι τὸν τοιοῦτον ἄρτον αὐτόπυρον. 16 ὀπὸς σιλφίου. 5 See Opium miconis. 10 Diosc. iii. 48. 11 ΤΡ. καυλὸν δὲ ὥσπερ νάρθηκος. ὀποπάναξ, 18. Diosc. iii. 29, ὀρίγανος, ot δὲ κονίλην καλοῦσι (Ald. κορνήλιον). Renzi, Coll. Salernit. iii. 304, * Origanum, golena est herba saurengaria vulgariter. 7? 'The name κονίλη seems to have become by metathesis colina, colena and golena. As collina it was no doubt regarded as synonymous with ὀρίγανος (supposed to be from ὄρος). "' Gerarde, Supplement, * Churchwort, Pennyroyall.? 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Orthomia!, i. difficilis inspiracio uel respiracio. Item orthomia "est rectus anelitus, uel orthomia est que tantum arerem sumit[ur] quantum 5 emittit, cum difficultate tamen, et dicitur ab orthos quod est rectus et thimos quod est spiritus. Orobus , gall. uesche, anglice thare uel mousepese. [Respice in erbus et 10 in herbum et in lacta. ] Oriacantum ὁ uel orieantum, berberis idem. Ornix, i. perdix, et quandoque poni- tur pro gallina siluestri. 15 Ortis*, testiculus idem [est]. Ornus" est arbor glandifera querci similis. Quinque sunt species [querco- rum], quercus glandifera uidelicet, quercus, ilex, ornus, et alia que sunt grana? unde tinguntur scar- late, quercus etiam est robur idem. 20 121 Orcus 5, libitus idem. Oroyde'", i. aquosum uel serosum, oros! enim interpretatur serum. 25 Orexis" interpretatur appetitus, inde onorexia ab a quod est sine et orexis, i. stomachi appetitu uel cum fastidio. Ormium uel orminum", acantum 39 idem. Orobo", bonis, lacca idem, gumma est. O[r]deum ?, bonum est muncum et mundum. 35 Orchis ^, quam alii renosorchim ", alii affrodisiam '? uel priapismum ?? di- cunt, tirsim habet bipalmen, folia similia oliue, sponsa super terram sed molliora et angustiora, in hasta 4o florem purpureum, radix bulbo similis longa et duplex, [et] dicitur multas uires coeundi excitare, sicut stincus ??, 4. aerem. 8. uesce. 19. glandifere. 22. et robur. 23. blitus. 27. sine (?). 30. orinum. 34. niueum. 36. rinosorchim. 37. affrobisiam. 39. spansa. 40. melliora. 44. Scincus. ! ὀρθόπνοια, a. kind of asthma, where the patient can breathe only when in an upright posture. ? See App. Opthopnea. ὄροβος, Diosc. ii. 131. est perdix vel gallina silvestris. * ὀξυάκανθα, Diosc. i. 122. 6 L4 Üpxis. * Bart. p. 32, * Orobus sive orobum est pisa agrestis i. muspese.' 5 ὄρνις. Bart. p. 32," Ornix 7 Matth. Silv. c. dIxxx, * ornus est arbor glandifera quercui similis sterilis secundum Papiam, unde quatuor sunt arbores glandifere.' * Renzi, Coll. Salernit. iii. 305, * que fert grana. V ὀῤῥώδης. 1. Renzi, Coll. Salernit. iii. 305, * Orobo, Orobonis, lacta (var. lacca) ib. *Orthus, i. coxilides vel blitus.' τ ὅρμινον. ἀνορεξία. idem, gummi est." lenici, and ante sub Lacca. ἔχει κατὰ γῆς ἐστρωμένα, k.T. A. Diosc. iii. 131. 19 πριαπισμός. Matth. Silv. c. dIxxx, * Orodomis lentisca, id est latra. 15 Hordeum., For πριαπίσκος, see Diosc. iii. 134. 52 ? Matth. Silv. c. dIxxx, * Or/os, i. blitus.' See App. Ocrodis. 1! ὄῤῥος. 7? ὄρεξις. See App. Orobani 15 ὄρχις, οἱ δὲ κυνὸς ὄρχιν καλοῦσι, φύλλα V ΤΡ, κυνὸς ὄρχις. 15 ΤΡ, ἀφροδίσια. 20 σκίγκος, Diosc. ii. 7T. σι IO - σι 122 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Orminon !, siue ut Latini eminoda uel origalis siue reiectialis dicunt, tirsim habet cubitale, quadum ?, folia ut marubium, facit autem ad oculorum argema uel leucomata. Osmunda/, filex siluestris idem, simi- lis est faici *, ualet ossibus braccus ?, gallice osmonde * [uel feugerole]*, ae. euerfarn * uel moreclam. Oscitacio? fit ex fumo et uentositate neruos inplente uel inpellente. [Osalinum "5, fomento adhibitum mede- tur putredines uulnerum ]. Ostrea" piscis est degens in con- chis. Ostre porphite "? unde tinguntur pur- purea coclee sunt que uste dessi- catiue sunt uirtutis. Ochis ? auris dicitur, inde parotida '* 2. reieccialis. tyrsim. 6. silex. ἃ para quod est iuxta, quasi uera 20 iuxta aurem. Ochus " uel orchos interpretatur labor, inde sinocha 5, i. cum labore et sinochus", similia synocade multo i. sanguine, sed synochus ex putre- facto i.sanguine, et sunt febres acute exsanguine nimis superhabundante. [Origalis, respice in orminon. Oxifollon "5, respice in geranion. Oxicolla "5, respice in taurocolla. | Othonia ? folia habet similia sed per- cussa et fragilia, florem croceum et latum,unde multi speciem amnonis?! dixerunt, succus eius oculis prestat effectum et caliginem detergit. Ouum molle ? plus est eustomachum quam aliud sorbile. Oua crapula ^, i. in aqua cocta. 7. filici. fractis. 8. osmunde. 9. more- claium. 1I. implente uel impellente. I9. Othis. 23. sinetho id est cum. 24. Syno- chus et similia sonoca. 31. After similia Sloane leaves a mark as though the original pertusa were illegible. 33. ammonis. 24. prestet, ! Diosc. iii. 135, ópjuvov ἥμερον, Ρωμαῖοι γεμινάλις .. . πόα ἐστιν ἐμφερὴς πρασίῳ τοῖς φύλλοις" καυλὸς δὲ τετράγωνος ἡμιπηχυαῖος .. . ἀποκαθαίρει δὲ σὺν μέλιτι ἄργεμα, λευκώματα. — Matth. Silv. c. dlxxx, * Orminon siue emola vel auricularis aut rejectalis, &c.' ? Quadrum. SUBISPENE p. 44, *Osmunda, osmunde, bon-wort. Bart. p. 32, Osmunda herba est, an. everferne.' * Filici. 5 Read fractis. yat growes on londe. Oxalmon. 11. 13 οὖς, 1: παρωτίς. 15. ὀξύφυλλον, Diosc. iii. 121. τὸ Ox-gall. 8. E. P. N. p. 14, ! Filix arboratica, eferfearn." Bart. p. 32, * Ocitacio, fit ex fumo et ventositate musculos gulae replente.' ? Dart. p. 33, * Ostrea, piscis degens in concha." 5 Cotgrave, * Osmonde, Osmund, Osmund the water man, Osmund royall, water Fearne, S. Christopher's hearbe-" 7 Bart. p. 22, * Fugerole, an. ferne ? Oscitatio. 19 See post, 1? πρρφύρα, Diosc. ὀχός. 16 συνοχή. 1 σύνοχος. ? Diosc. ii. 213, ὀθόννα . . . ἔχει δὲ τὰ φύλλα εὐζώμῳ ἐμφερῆ πολύτρητα.. . . ἄνθος δὲ φέρει kpókwov . . . ὅθεν ἔδοξαν ἀνεμώνης αὐτό τινες εἶδος εἶναι. ῥοφητοῦ. ?! Read anemones. 7 Diosc. ii. 54, ὠὸν τὸ ἁπαλὸν τροφιμώτερον τοῦ ? Bart. p. 32,* Ova crapula, i. aqua cocta uel frixa, Renzi, Coll. Salernit. p- 305, * Ova crapula uel tramula, id est in aqua cocta.' abesse 5 IO 15 20 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 133 Oxitomili succi !, i. succus citranguli. | Oxalmon ", i. acetosum cum sale mix- Oxifenicia? uel fincon dicitur, inde(?) tum. dactilus indicus uel tamarindus, | Oxicantos ? arbor est nimium spinosa, fructus est cuiusdam arboris. fructum mirte similem habens, sed Oxiren ὃ, i. forte acetum. paulo maiorem, rubeum interius Oxoleon*, dicitur acetum cum et granatum, [et] est autem co- oleo. hercentis uirtutis. Oxi uel oxis?, i. acetum uel acutum, | Oxiloeassa ", cassa linguea idem. unde cum pro acuto ponitur, unde | Oxporis ^, [id est] esula. dicitur oxidoreas5,i.acute uidens, | Ozimum " uel ozimon, i. basilicon, et oxiporium *, i. acute penitrans herba est cuius semine utuntur poros; cum pro aceto ponitur, apotecarii, folia habet similia sa- inde dicitur oximel[l]|is* et oxi- tureie, sed albiora, hastas duarum galae ?*, i. lac acetosum, et oxife- palmarum, que haste folliculos ha- nicia? dactilus acetosus 1, cama- bent similes iusquiamo et semen rindus, qui sic dicitur quia, ut dicit nigrum simile melancio, cum uino Oribasius, nascuntur in forma dac- bibita morsus uenantus compescit, tilij cortex abicitur, sed medulla [ Respice in basilicon.] que nigra est et acetosa ad nos | Item Ozminim ", urtica idem. Res- affertur. pice in yerda 5. Oxima uel oxing ", ulcus idem. Ozima, [id est] semen urtice. I. oxitromili. 2. finicon dicitur etiam. 9. inde. II. penetrans. 12. acuto. 15. i. dactilus. tamarindus. 21. utilis. 22. acetum. 25. habet. 26. rubrum. 29. oxilocassia, cassia lignea. ^ 30. i.esula. 233. satureye. 38. uenenatos. 40. ozimum. 42. 1. semen. 1 Read " Citromeli succi, i. succus citranguli, Cf. Diosc. i. 166, καὶ ὁ χυλὸς αὐτῶν βιβρώσκεται, K.T. A. See ante, Citromilum. ? See ante, Fincon indi. ? See App. Oxireum. * ὀξέλαιον. 5 ὀξύς. 9 ὀξυδερκής. 7 ófvmópov. $ ὀῤύμελι., ? ὀξύγαλα. Bart. p. 32, * Oxigalac, i. lac acetosum.? 1? App. *Oxyphenicon vel phenicia ind. i. tamarindi.' 1 Perhaps ὄγκωμα. 1? ὀξάλμη, Diosc.v.23. See App. Oxamium. 15 Diosc. i. 122, ÓfvákavOa . . . δένδρον ἐστὶ... ἀκανθῶδες ἄγαν, κ. T. À. 16 ξυλοκασία. 15. Renzi, Coll. Salernit. iii. 305, * Óyporis (var. Opporiza) id est Esula.': 16. Diosc. ii. 170, ὥκιμον, but the description is that of ὠκιμοειδές, Diosc. iv. 28, κλῶνας δὲ σπιθαμιαίους, δασεῖς" λοβοὺς δὲ παραπλησίους ὑοσκυάμῳ πληρεῖς σπέρματος μέλανος éoucóros μελανθίῳ. 17 See ante, Acantus and Achalaphe: and App. * Acaneum orminum uel igridia id est urtica." 1* "There can be little doubt that yerda and igridia (cf. App. 1. c.) represent κνίδη (Diosc. iv. 92), but it is not so clear how urtica comes to be used to gloss either orminum or ozimum. Perhaps the cause of the confusion may lie in a gloss εὔζωμον, i, eruca, and eruca may have then been corrupted into urtica. 25 30 35 40 134 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Ozon!, alcanna idem unde tinguntur cuius semen coconidium ? appella- 15 pili. tur. ge. whatpopy 7. [Respice in Oziza * est genus leguminis nobis ignoti, amomon et in miconium.] quidam dicunt esse idem quod | Papauer nigrum crescit in agris et 5 spelta. habet florem rubeum, unde fit diacodion **. ace blakpopy. 20 Papauer rubeum habet florem rube- Paritaria?, perniciades*, uitreola?, dine et albedine commixtum. gall. nitrago*, herba muralis" idem. ge. rougerole, ang*. redpopy. et anglice, paritarie. [Respice in | [Pabula ^, i. uesica.] uitrearea. ] Pasisiciuum, i. declinatiuum. 25 το Paralisis? herba, passerella]? uel | Panis euoculi 5, alleluia, trifolium sil- passerina, turdella', uer Sancti uestre idem. ang?. wodesour[e |. Petri" idem, tota herba utimur. | Panis porcinus", ciclamen, malum ge. maierole, 89, cousloppe. terre idem. a*. dilnote 15 uel erthe- Papauer album florem habet album, note? 30 6. perniciados. uitriola. nitringo. 7. mirabilis. 11. tradella. 13. marorole. 16. wit- popi. 20. dyacodion. ^ blacpopi. 23. redpopi. 25. Pasisisanum. 29. herthnote. ! Renzi, Coll. Salernit. iii. 305, * Ozim (var. ozom) id est alcana." ? üpv(a, Diosc. ii. 117. See ante, Onza. * Parietaria, pellitory of the wall, so called from its fondness for old walls, which accounts for the name herba muralis also. * περδικιάς. Galen. See App. Perdiacratos. Gerarde, p. 331, * Some call it Perdicium of Partridges which sometimes feed hereon ; some Urceolaris and Vitraria because it serveth to scoure Glasses, Pipkins, and such like. * Sim. Jan. * vocatur herba vitri quia vitrea vasa ea absterguntur a quo etiam aliqui latini vitriolam vocant.' * Tb. * Vitrago ab Oribasio ca. de effusione urine vocatur paritaria.' SEE ante, Herba Muralis. 8. See ante, Herba Sancti Petri. ? Sim. Jan. * Passerella, primula veris, herba paralisis idem ut volunt quidam." 10. Matth. Silv. c. delxxxiii, * T'urdilli, i. herbe. Cas. Fel. passerine secundum aliquos! Sim. Jan. * Turdilli semen in antido. virili in mitridato minori quidam exponunt herbe passerine sed utrumque ignoro." H Read herba Sancti Petri. 'The reason of this name is no doubt the same which has led the Germans to call the plant Schlüsselblume. Fuchs, H. S. p. 926. calls it S. Perersschlüssel. 12 Read codium, that is κώδυον. See App. Papaver album. 18. White poppy. 1* διὰ κωδείων. Cass. Felix (ed. Rose), c. 33, * dandum etiam et dia σοάγοη. 15 Matth. Silv. c. dlxxxii, * Papilla, i. vesicca, | Apparently fapu/a or papilla, in the sense of blister. 16. Βατί, Β. 32; * Panis cuculi, alleluia idem.' Gerarde, p. 1202, *the Apothecaries and Herbarists call it Aleluya and Panis cuculi, or Cuckowes meate . . . in French, Pain de cocu ; in English, wood Sorrell, wood Sower, Sower Trefoile, Stubwort, Alleluia. 11 Sowbread. Seeante, Ciclamen. 1*5 Gerarde, Supplement, * Dilnote, cyclamen. 1? Bart. p. 15, * Ciclamen, panis porcinus idem, an. herthe- note, Gerarde, p. 845, * in shops Cyclamen, Panis Porcinus and Arthanita. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Panis alexinus!, panis bene coctus idem. Panicum in esca omnibus [omnibus] utile est, unde si panis factus fuerit 5 et comestus uentrem abstinet et urinam prouocat. Panax Eraclia?, unde opipanax colli- gitur, folia habet minora et spansa super terram, uiridia et aspera ualde, Io sicut ficus obrotunda et diuisa in v. partes, uirga longa est ei sicut ferule, albi coloris, nascitur in finibus Libie et in Macedonia. [Perniciados?, respice in 15 taria. Pauca leonis *, respice in flaura et in lantapedion. Pneumonia, respice in geranion. Papauer plaustrum 5, respice in num- pari- 135 Patrision 5, respice in philippendula. Paulina, i. edera terrestris. Panax cironium? nascitur in monte Pelio quam Latini hinnulam campa. dicunt, florem habet aurosam, radi- cem tenuem non altam, gustu uiscidam, bibita morsibus uenenatis occurrit| ur ]. Panax Asclepii ", folia habet nodosa similia maratro sed maiora et as- periora, super uirgam capitellum habet in quo flores aurosi sunt et uiscidi et odorati. Paragoriticum ", i. mitigatorium, et dicitur a paragorizo", zas, i. miti- go, as. Paracopa P, i. al[ijenacio mentis. Parituma ", i. apostema et pannicula idem. 20 phea. Paroximus 5, i. exacerbacio, inde par- Passerell&, Oy e" oxiticon "5, i. exacerbatiuum ut in ὶ respice in paralisis herba. Passerina, Alexandro de frenesi. I. alexinis. 7. Eraclea. ^ opopanax. I3. Libye. 26. compaciam. 27. aurosum, 28. non latam. 37. mitigo, gas. 40. apostemata minuta a colera genita. Paranacium est apostemata, 42. Paroximus i. i. ! Matth. Silv. c. dlxxxii, * Panis Alexandrinus uel rubicundus, i. recoctus et rubescens vel biscoctus. 5 περδικιάς. πελωνιτίς. ib. πολυμενία. ? Diosc. iii. 48, πάνακες Ἡράκλειον ἐξ οὗ ὁ ὀποπάναξ συλλέγεται, κ. τ. À. * See ante, Flaura and Lantapodion. 9 Papaver palustre. * Passerella, primula veris, herba paralisis idem ut volunt quidam.' Sim. Jan. * Patersion vocatur a quibusdam filipendula.' * Diosc. iii. I21, yepáviov oi δὲ See ante, Nimphea. 7 Sim. Jan. * See ante, Filipendula. 9. Diosc. iii. £0, πάνακες χειρώνιον φύεται μάλιστα ἐν τῷ Πηλείῳ ὄρει. φύλλα δὲ ἔχει ἀμαράκῳ ἐμφερῆ, ἄνθη χρυσοειδῇ, k. T. À. 10 Diosc. iii. 49, πάνακες ᾿Ασκληπιὸν .. τὰ ἄνθη χρυσοειδῇ δριμέα εὐὠδη. i Alex. Trall. (ed. Puschmann), i. 517. c. 82) is a swelling, or tumour. Puschmann), i. 519. . φύλλα ὅμοια napáÜpo . . παρηγορητικόν. “τ . καὶ ἐπ᾽ ἄκρου σκιάδιον ἐφ᾽ οὗ παρηγορίζω. 18. παρακοπή, 1ι See post, Pannaracium. Panicula (Scribonius Largus, 1* παροξυσμός. 16 παροξυντικόν, Alex. Trall. (ed. 40 IO 20 136 [Parotide! sunt minuta et apostemata aurium. ] Pa|ra|erusticus * ucl parac[r]opus, i. [rusticus] insanus. [Paracoperis uel paracopis ?, insania idem. ] Parofugia *, i. aperte reuolucio. Paratetimus"'[idest]foramen magnum. Pari, circum uel de, quando pro cir- cum inde dicitur parodisus', quando pro de 7zde dicitur parita- noxon nosomaceio, i. de acutis egritudinibus,et pariton hereseon medicorum ὃ, i. de sectis eorum, et pariseion dermanion 5, i. de naturalibus uirtutibus. Pachimen ucl pachimeres !!, i. obtu- sum. Pachime, i. habentes. [Pachimen uel pachimeres.| esce grossum humorem 4. insania idem. II. paritonoxon. I2. nosomatio. | Paeemon ? siue 7. Parafugia, i. a parte reuolucio. 15. parifisiton. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. lacducemon — uel maraceon, folia habet coliandro similia, et flores in circuitu albos et in medio est melinum cum odore brimosto et gustu amaro, bibita cum oxnelle sicut epichi- num ? flegma et coleram per uen- trem educit. Pateos 5, fillis uel filex idem. gall. feu- gere 5, ance, fearn 35, Paliurus", ab aliis actus paliaris uel cicer domesticum uocatur, radix et folia eius stiptica sunt, ita ut fluentem stringit uentrem. Palma Xpi", uel pentalma xpi, gira solis, priapus idem, similis arch- angelice, sed folia habet maiora et multo plus fissa quasi quinque di- gitorum, stipitem habet quadratum et aliquantulum nigrum. [|Respice in custos orti. ] 8. 1. foramen. IO. paradysus. 22. lacantemon. 23. coriandro. 26. brumoso. 27. oximelie. ^ Epithimum. 30. fuger. 31. farn. 32. aetus piliaris. 35. stringunt. ! παρωτίδες. Dart. p. 33, * Parocide, tumores circa aures. See App. Parotides. ? mapa- κρουστικός. 5 παρακοπή. * Renzi, Coll. Salernit. iii. 306, *Parapligia, id est particu- laris resolutio; παραπληγία, or παραπληξία, cf. Cass. Felix, c. 65. 5 Renzi, Coll. Salernit. iii. 306, * Paracentinus, i. foramen magnum." παρακέντησις. Sim. Jan. *Paracentesis . .. est perforatio que fit in oculis . . . et etiam sic dicitur perforatio que fit in ventre ydropicorum.' 5 περί. periodus i. circulatio.' αἱρέσεων ἰατρῶν. (var. dennamon.)' nor Papias. ! παχυμερής. " παράδεισος, though probably periodus (περίοδοςν is meant. MS. Ashm. 1470. Possibly even παρείσοδος. * Inde 5 ? περὶ τῶν περὶ τῶν ὀξέων νοσημάτων. 15 περὶ φυσικῶν δυνάμεων. Ἐεηζὶ, Coll. Salernit. iii. 307, * persicon dermanon Whatever may be the source of these glosses, they are neither from Hugutio 7? Diosc. iii. 145, παρθένιον, οἱ δὲ ἀμάρακον, οἱ δὲ λευκάν- EIS c - ; : θεμον kai τοῦτο kaXoUgt . . . φύλλα ἔχει ὅμοια κορίῳ λεπτά" ἄνθη λευκὰ κύκλῳ, τὸ δὲ μέσον μήλινον, ὀσμῇ ὑπόβρωμον, τῇ δὲ γεύσει πίκριζον, 15 Fougére. 16 Fern. 15 Tb. ὡς τὸ ἐπίθυμον. 1 Diosc. i. 121, παλίουρος. grana solis idem, stipitem habet quadratum sed uiridem.' H mrépis, Diosc. iv. 183. 18. Bart. p. 33, *Palma Christi, See ante, Custos orti. 30 35 40 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Palma, que in Egipta nascitur, semen habet mirobolano simile quam ca- tonia appellant Egipcii, in uino austero bibitum coruptelam et 5 fluxum sanguinis mulierum com- pescit. gall. et ang. dates. Palla marina, arbor est. Platociminum ?, siler montanum, sise- leos idem, platos? enim est latum, IO i. latum ciminum rusticorum, se- mine utimur. Item [etiam] platos dicitur arsenieum plateos/!, i. quod in latas laminas. diuidi potest, et inde dicitur homoplata?, i. I5 latum os humeri, ut in Tegni 5. Platanus' est arbor humide et frigide substantie et ideo folia eius uirida trita et imposita genua inflata [op- time] curant. 20 Platapile? uel platanipale dicuntur fructus [etiam] platani arboris. Placente? sunt panes facti de pasta azima per quoddam artificium et I. Egypto. 2. mirabolano. 7. Palma. 20. plantanipale. 22. placentes. 29. sed. 32. plaunteyne. 34. lanceolata. ! Diosc. i. 143, φοῖνιξ ἐν Αἰγύπτῳ γίνεται... τὸ χρῶμα ἐμφερὴς κυδωνίῳ κατὰ τὴν ὀσμήν... γυναικεῖον, ? See App. Platocyminum, v. 120. 8. πλατάνου φύλλα, Diosc. i. 107. wastel.'" 1? See ante sub Lagana. 5 ὠμοπλάτη. Cassius Felix, c. 29, * platycoriasis id est dilatatio pupulee. facit nigras in foliis, quam quidam dicunt satyrion esse, et non est." 15 παχεῖα, Diosc. v. 89. !* See ante, Lanceolata. 17 πλάσμα. 15 κατάπλασμα. in extremitatibus digitorum." quoddam, idem est panucla.' *Panuda, i. panaritium.' 25. crampastres. $ Galen's τέχνη ἰατρική. ? Bart. p. 35, "Placenta est panis factus de pasca azima, i. 1 πλατυκορίασις, Galen (ed. Kühn), xiv. p. 768. 19 παρωνυχία. See ante, Perituma. ?" Pannicula, a swelling or tumour, 137 dicuntur a placeo, [pla ces, ge. et angl. crampastes ??. 25 Platicoriasis " uel plantigaras inter- pretatur dilacio pupille oculi. Planta Xpi τ" guttas facit nigras in foliis sed quidam dicunt esse satirion set non est. 35 Plantago maior", lingua agni idem, gal. planteyne, a&. weybred[e], [arnoglossa. ] Plantago minor!', lancelata, centi- neruia, dquinqueneruum idem. 35 gall. launcele, anglice — ribbe- wort. [Parella, paradella, respice in lap- pacium acutum. Pacia P, respice in lepida. 40 Pentalma Xypi, respice in palma xpi. Prassion "5, respice in alphesora.] Plasma/",i.forma,inde eathaplasma 5, i. emplastrum. Pannaracium " est apostema in pan- 45 nicula?, [Respice in paniritula.] IO. uel ciminum rusticorum. 17. uiridia. 26. plantigoras. 27. dilatacio. 35. quinquerictiuum. 36. ribbwert. - παρεμφέρων τῇ ἀραβικῇ μυροβαλάνῳ.... χλωρὸς ες πινομένος σὺν οἴνῳ αὐστηρῷ πρὸς διάῤῥοιαν καὶ ῥοῦν 3 πλατύς. * ἀρσενικὸν πλακῶδες, Diosc. 7 πλάτανος, Diosc. i. 107. 7? App. 'Planta Christi guttas 13 See ante, Arnoglossa. 15 ἀμπελόπρασον, Diosc. ii. 179. Bart. p. 33, *Panaricium, apostema calidum MS. Ashm. 1470, *Panaricium est apostema Matth. Silv. c. dIxxxii, [IV. 2.] IO μ ID 20 138 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Pantosis! est oculorum tumor ut et | Parchenotidos ", mercurialis idem. ge. difficile a palpebris contigatur, ut et ae. mercurie. in Oribas:o. Partichimatis ", i. ex stomachi uento- Pannieulas/, [i. apostema unguium. sitate laborantis. 5 Paniritula] uel paranicium?, i. apo- | Prassium ? duplex est, album et ni- 25 stema inter digitos. [a?. a whit- grum, [marrubium nigrum idem.] flawe *.] Prassio albo utimur in electuariis et Pantifilagos?, i. flos tapsi barbati. pocionibus contra tussim anti- [Respice in flosmus et in penphi- quam. gall. morail?", ae. hor- ligos.] hune. 30 Pampinus 5, folia uitis idem. Prassio nigro non utimur. Pan', i. totum, inde pantegni?, et | Prassium ^ aut filofores!* frutex est pan 5, 1. X1, et similia. ex una radice multas uirgas habens Paneracium " multi dicunt scillam, albas asperas et quadras, folia si- radix est illi similis maior colorem milia digito maiori, et obrotunda, 35 purpureum uel croceum habens, aspera et rugosa,gustu amara ; folia gustu amara, folia lilio similia sed sicca et semen bibitum cum melle oblonga, uirtus est illi similis scille, tisicis et tussientibus et asmaticis succus eius cum mulso bibita ydro- prosunt ex frigida causa, ut in picos et spleneticos sanat. senibus; [unde] diaprassium 4o I. Panthosis. 2. contegatur. 2. Tribasio. 8. Pamphiligos. II. folium. I3. Xpm. I5. maiori. 21. Parthenotidos. ^ mercurye. 23. Partichymatis. 24. laborantibus. 29. maroyl. —horhoune. 32. filoflores. 38. posicis. 40. dyaprassium. 1 πρύπτωσις. Renzi, Coll. Salernit. iii. *Pronthosis vel proposis est oculorum tumor ut et P ; ἢ difficile a palpebris contegantur, nisi inferioribus. ib. «Proffoses, id est lippitudines.' Cassius Felix, c. 29, * proptosis vero est oculorum ex nimio tumore prominens casus, ut etiam difficile a palpebris contegantur.' ? See ante, Pannaracium. 3 παρωνυχία. Τί. panariccio, a whitlow. Cf. Bart. p. 33. Perhaps the reading should be as there, *apostema calidum in extremitatibus digitorum. * Whitlow. * See ante, Flosmus. 9 Dart. p. 33, *Pampinus, folia vitis, Renzi, Coll. Salernit. iii. 306, *Paz id est totum, inde pantegni, panchrestum et similia." 7 πᾶν. * Perhaps πάντεχνος. ? πάγχρηστον, or possibly πάγχριστον. " Diosc. ii. 203, παγκράτιον, οἱ δὲ kal τοῦτο σκίλλαν ὀνομάζουσι, ῥίζα ἐστὶ βολβῷ μεγάλῳ ὅμοια, K. T. X. ? παρθένιον, Diosc. iv. 188. See App. Percenotidos. 1? Possibly πνευματικοῖς, 15 πράσιον, Diosc. iii. 109. 1. Gerarde, Supplement, * Mawrolle, horehound.* 15. Diosc. iii. 109, πράσιον. . . οἱ δὲ φυλλόφαρες . . . θάμνος ἐστὶν ἀπὸ μιᾶς ῥίζης πολύκλαδος...., φύλλον δὲ τῷ μεγάλῳ δακτύλῳ ἴσον... Kk. T. λ. 16 φυλλόφαρες. δ IO 15 4A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 139 electuarium quod inde dicitur a | Peracecoticum "5, interpretatur mitiga- domino !. tiuum. Pastinaea, baucia? agrestis idem, ra- | Perituma, i. apostema in guttere. dicem similem saxifragie, sed folia | Perterigomata ", [id est] penne. multa maioraetspisciora.a?.wyldes- | Pseri, mulii putauerunt melanciam esse, kirwhit 5, sed falsum est, tamen eius generis [Pes ciconie, respice in nubis. est et suum brumosum [est |, odorem Proserpinata, respice in polignia.] habet ita malum ut nauseum pro- Penidiorum ^, uirtus est frigida et uocat. humida, asperitatem arteriarum | Petrosilinum ? [domesticum], gall. comesti leniunt. alisaundre, ae. stamerche *, [Res- Penidie, gall. et anglice, penydes *. pice in ata et in olixatrum et in Periplicis uel perificus ἢ interpretatur silonum. ] de replecione ut in fine Tegni*. Petroleum ^, i, oleum de petra. Perones *, interpretatur dolor. | Petalia 5, i. cortices tritici. Peremeollum?"interpretatur spongeola. | Petila, i. policaria minor. 4. saxifrage. 5. spissiora. —wildescirewert. 12. penidles. I3. periphisis. I5. Perenes. 17. Peragoniticum. I9. Peritimia. 20. i. penne, 21. Perseri. 22. eiusdem, 26. p. macedonicum. 31. Petala. ! Read διά, ? See ante, Baucia. 3 Bart. p. 33, /Pastinaca, an. skirwhite. * Matth. Silv. c. dlxxxiii, «Penidie fiunt ex zuccaro, — The word appears to mean sugar-candy, which is a thread (πήνη, πηνίδιον) around which sugar has been allowed to crystallize. See Professor Skeat's note on Piers the Plowman, p. 134 (Oxford, 1881). The passage in the Text of the poem is— * May no sugre ne swete pinge asswage my swellynge, Ne no diafenidion dryue it fro myne herte/ * Cotgrave has *Penide, a Pennet, the little wreath of sugar taken in a cold :᾿ and again, * a Penet (of sugar, for the cold), Penide.' MS. Sloane 282, *Penidie, penetes.' 9 περὶ πλήθους. 8 περόνη. ? Read penicillus, and see post, Pinicellus. 7 Galen's τέχνη ἰατρική. In the Vetus Translatio of Soranus, ii. 4 (ed. Rose, p. 60), * deinde penicillo aqua calida tincto faciem vaporare' is used to render εἶτα διὰ σπόγγου θερμῷ ὕδατι Bpaxévros περιμάσσοντα τὸ πρόσωπον. Matth. Silv. c. dlxxxiii, *Penicellus id est spongia) Cf. Festus, *Peniculi, spongze longz propter similitudinem caudarum appellate. Penes enim vocabantur caudae." 1? παρη- γορητικόν. 1 Renzi, Coll. Salernit. iii. 307, * Parickimia, id est apostema juxta ysmon. Read παρίσθμια. — Matth. Silv. c. dlxxxii, * Parichie id est iuxta isophagum.' 12 πτερυγώματα. 13 Bart. p. 33, 'Petrocelinum macedonicum, stanmarche idem.' See ante, Alexander. 1* Read stan-merche. 15 Dart. p. 33, *Petraleum, i. olivum quod resudit de petra." 16 Bart. Ῥ. 33, Petala, cortices tritici! Matth. Silv. c. dlxxxii, *Pec/ola, i. squama. *Pectaloides sunt cortices citri excorticati.' ATO 20 25 30 5 IO 140 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Pheson !, i. lac feruens. porciones et quelibet porcio habet Penfiligos uel panfiligos?, flosmus? | duas diuisiones uel iii. —Florem 20 uel flos tapsi barbati idem, facit habet blaueum, [gall.] et anglice, magna folia subalba spissa pilosa, clauerfot*. [Respice in flectidos et foliis utimur. a*&. cattestayl. in splecton. ] Peusedamum , cauda porcina, feni- | Pes pulli*, herba ter[r]estris idem, cularis uel feniculus porcinus uel crescit in montibus et in terris cul- feniculus agrestis, masmaratrum ὅ, tis. g. pee de polayn?? uel pe de cauda pecorina idem, radice et clyual!, ae. donnhoue uel wowell semine utimur. uel feldhoue. [Respice in portu- Pes uituli? similis est iaro in foliis, nisi laca ?*.] quod iarus babet cornuta folia et | Pes milui'" i. herba calida, i. con- pes uituli uaria; alio nomine dici- trarca. tur interficiens patrem. angl. ston- | Pes nisi'' secundum aliquos est genus denegousse?. [Respice in sati- narstucii aquatici, rion. ] Pes uulturis similis est philipendule, Pes columbinus uel pes columbe sed folia habet maius rotunda. idem, folia habet diuisa in septem | Pes corui? uel pes coruinus idem, 1. Phefon. 6. Peucedanum. 9. porcina. radicibus. II. nlsi quia. 14. stondenegosse. 21. balneum et dicitur anglice coluerfot. 26. pye de poleyn. — pye de chiual. 27. ffowelle. 30. catrarca. 34. philippendule. 35. magis. 36. cerui. ! Renzi, Coll. Salernit. iii. 307, *PAephon, id est lac fluens (var. fervens). ? See ante, Flosmus and App. Panfilogo. 5 φλόμος. * Diosc. iii. 82, πευκέδανον. 5 μάραθρον. 5 See ante, Iarus. * Gerarde, p. 219, *Sweet Cullions, and Stander grasse ; in Dutch, Knavencraut and Stondeleraut: in French, Satyrion. X Cotgrave, * Satyrion : m. Satyrion, Rag- wort, Standlewort, Stander-grasse, Gander-goose.' * Read culverfot. Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), i. 131, Columba, culfer. JPalumbus, wudeculfre) ib. i. 574, * Columbare, an**. a culverhous/ Gerarde, Supplement, * Culverwort, Columbine. ? Gerarde, p. 811, * Tussilago or Fole-foot . . . is called in English, Fole-foot, Colts-foot, Horse-hoofe and Bull-foot. Here it is called both foal-Zoof (reading ffowell or feldhoue) and doza-hoof. Donn or Dun seems to have been an old name for horse: hence don-key, little horse. Donn-koof has probably been cor- rupted into £un-hoof, just as hay-hove (a name of ground-ivy) would seem to have been corrupted into alehoof. See ante, Edera terrestris. ! Cotgrave, * Pied de poulain, Fole-foot, Colts- foot, Hall-foot, Hors-foot, Bull-foot." 1! Pied de cheval. 1? Bart. p. 34, Pes pulli, £ortulaca idem, purcelan.' 15 App. Pes milvi similis est iaro in foliis nisi quia iarus habet cornuta folia et pes milui varia, where it would seem that fes uituli had become corrupted into fes milui, ib.*Pes milui, i. cetrach.' See ante, Catrarca. 1* MS. Sloane, 282, * Pes nisi, pulmonaria, pollitricum, sperhaukesfote." 15. Dart. p. 33, * Pes corvi, i. apium emoroidarum." A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. ligatus est digitum — [af aufert dolorem dentium. angl. crowfot. [ Respice in apium emoroidarum.] Pes leonis ! unum habet stipitem mag- 5 num, alios minores, folia que sunt iuxta terram sunt rotunda, in iv. partes diuisa uel quinque, folia superiora minoribus non assimi- lantur, nodum habet superius cum florem educere debet. Pes leporinus?, gariofilata, auencia idem. ge. et 49. auence. Pentadaetilis?, gira solis, miraculum ortulanum, custos orti idem. 15 Pentafilon *, quinquefolium. gall. quin- tefoil. ae. fiueleuedgrase. [Respice in camolee.] Pentameron, i. oleum mar[r]ubii. Pneumatosis?, 1. uentositas; Pro lo 20 eatarrica caus&^, dicitur ab a quod est procul et catarreon quod 2. crowefot. 14. ortolanum. ! Dart. p. 33. *Pes leonis similis est pedi corvi.' 141 est fluere quasi procul de[f |luens, hinc causa primitiua. Pectenatos ", mercurialis idem. gall. et ae. mercurie. 25 [Perdalion?, respice in mecon cera- tides. Persiearia, pulicaria, saponaria, sal- macia idem, secundum Lauren- cium. Respice in ourago *. Pes gallinacius'^, respice in talap- sium. Persa maiorana, respice in amaracus. Pes ceruinus, respice in carnopodion et in cinopodicon "'. Petiginaria ", respice in celidonia. Petalie ', i. cortex frumenti. Perdiciadis Τ᾿, i. paritaria. Pastinaca agrestis, respice in corioca?? et in daucus.] Pastina 5 sunt fructus nucleos et testes habentes. 30 40 arti. 16. füiffeleuedgers. ib. *Pes leonis, i. pentafilon secundum quosdam.* Gerarde, p. 949, *It is called of the later Herbarists Achimella, and of most Srellaria, Pes Leonis, Pata Leonis, and Sanicula maior." idem. See ante, Auencia. * πεντάφυλλον, Diosc. iv. 42. 5 i. ventositas spiritus." See ante, Flaura. 3 App. 'Petadactylus, custos horti." πνευμάτωσις. $ προκαταρκτικὴ αἰτία. ? Bart. p. 33, ' Pes leporis, avancia See ante, Custos orti. Matth. Silv. c. dxc, * Pneumatis, pneumatosis, Renzi, Coll. Salernit. iii. 309, * Pro- catartica causa dicitur a pro quod est procul, &c. propiginena causa dicitur causa agens capitis Alex. Trall. (ed. Puschmann), i. 465. iv. 66, παράλιον. 9. See ante, Currago. kinds of herbs, θλάσπι. gallinaceus, See post, Thalapsium. impetiginaria. 13 See ante, Petalia. . . they have also other names . nectica (var. prosenectica) causa dicitur causa conjuncta, ut in Alexandro de dolore Τ See ante, Parchenotidos. 5 Diosc. 10 Gerarde, p. 264, *'The Grecians call these . as Scandulaceum, Capsella, Pes 1? Perhaps 15 See ante, Cariota. H See Cinopedicon. 15 περδικιάς. 16 Renzi, Coll. Salernit. iii. 308, * Pistachea uel pistachea, fructus sunt habentes nucleos et testas." πιστάκια. 5 Io 15 20 142 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Pastinastoria, i. cathaplasma. Pepanus *, pulmenaria idem. Passuli uel passule' dicuntur uue | Peplox "frutex est plena lacrima alba, passe. folia [et] minuta habet, sicut ruta Perieclimenon?, matrissilua, — capri- sed laciora, omnis enim frutex folium. gall cheurefoil de haye, communiter obrotunda est et in a*. honysocle. terram spansa, nescitur in ortis et Peristeron? uel peristerion uel pis- inter uites. teron, uerbena, recia*, columbina | Pepo in cibis lenis est, detracta cute ac uel columbaria idem. Inde nomen semine abiecto esui datur, stomachi accepit quod florem indum habet compescit ardores, caro peponis ἢ ad similitudinem columbe. gall. et comesta diuretica est. 89. columbyne. [Respice in colum- | Pepones" sunt quedam species melonis. bina et in columbaria et in gero- | Pegma ", i. frixorium uel frixoleum ut botonum.] in Alexandro. Pepe spermate ", corrigiola idem. ace. | Pelichimon "5, i. plumbeus color ut in berebynde. Theophilo. Peplum ^ est nomen equiuocum ad | Pelieum est herba nobis ignota. uitas mulierum, gall. guynpel?, et | Pelicmus ^ nascitur in triticia segite ad quoddam genus cardonis in et ordiacea, cum laminis siue febris cuius summitate nascuntur fila? semine plenis, amaris, flauis,. botris quasi folia subtilissima que qua- similibus, muscetur antidotis et si libet leui impulsu uolant per aera. solum apponatur conceptum necat. 1. Pasmaphora. 4. Periclemenon. 5. heye. 6. honisoucles. 7. peristereon. IO. quia florem. 12. columbine. I5. serpinate. 16. berebinde. 18. guymple. 23. pulmonaria. 37. Pelichenon. ! Bart. p. 33, * Passula, uva passa idem. ? Diosc. iv. 14, περικλύμενον. 3 Dart. p- 33, * Peristerion, i. vervena. — Diosc. iv. 60, περιστερεών. * Tb. τριξαλίς. 5 Read Proserpinata. Bart. p. 35, ' Proserpina, i. poligonia, vel corrigiola secundum quosdam. App. Proserpinaca. 9 πέπλος. * Cotgrave, * Guimple, the Crepine of a French-hood." Our wimple. * Possibly there is here a confusion between feplus and pappus. 9? Sim. Jan. *Pepanus dicitur pulmonaria herba a quibusdam. ? Diosc. iv. 165,*mérAos . .. θαμνίσκος ἐστὶν ómoU λευκοῦ μεστός, ἔχων φύλλον μικρόν, κ. T. À. 1 Diosc. ii. 163, ἡ δὲ τοῦ πέπονος σὰρξ καὶ αὐτὴ οὐρητικὴ ἐσθιομένη. 12 Bart. p. 33, *Pepones, i. melones.' ? Matth. Silv. c. dlxxxii, *Pegma, id est frixorium ut in Alexan. Possibly φρύγανον or τήγανον. ^ πελιδνός or πελιός. Matth. Silv. *Pelichimon, i. plumbeus color ut in Theophilo) Apparently the reference is to Theophilus Protospatharius. 15 Diosc. iii. 136, meAexivos . . . σπέρμα πυῤῥὸν ὅμοιον πελέκει ἀμφιστόμῳ, ὅθεν ὠνόμασται, κ. T. À. 25 30 35 40 IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. [Panfiligos! secundum Lilium, capi- tulo de herpestiomeno, est fumus qui adherit in fornacibus fabrorum ubi funduntur metalla. — Respice in spodium. Petra uini?, id est tartarum. Phillis?, respice in epithos. Pantifilagos, respice in flosmus. Pulmonaria, respice in pepanus. Pentalon *, respice in dafnoides.] Peetieca?, i. medicina maturatiua. Pecten? equiuocum est [i.] ad locum circum membra uenerea et ad id instrumentum dentatum, [unde] uersus deyne ". p/ars *. Pecten habet habet lotrix, piscis, [4] dlectron?. herse Ὡς citharista, colonis. 13. illud instrumentum. utuntur. 28. quia cito. 16. pleys. I8. herce. 29. digestione. 143 Plectora !", i. cacochimia, nomina sunt 20 replecionum, sed plectora est re- plecio intra uasa", cachochimia ex- ira, autores tamen quandoque in- differenter hiis nominibus [utuntur ]. Pegmatibus "5, i. dulcaminibus. 25 Pellia '* starna idem [est.] Persicorum cibus inutilis est stomacho, quod cito succus eius arescit, et caro eius in degestione uocia- tur. 30 Persica? eustomacha sunt [que] uen- trem mollunt. [Respice in ca- rena.] Persicaria! 5 curiagia idem. gall. cul- rage. anglice, arssmerte. Persa maiorana, sansuc[c]us", es- brium idem. [Personacia ?, lappacium maius idem]. 35 I9. colonus. 23. quandoque 34. currago. 36. esorium. 1 πομφόλυξ, Diosc. v. 58. The reference seems to be to the Lilium Medicinz of Bernardus de Gordonio, Ferrara, 1486. Lib. i. cap. 19. ante, Capparus and Epithos. ? Perhaps πεπτικά, or πεπαστικά. 9 πλῆκτρον. ? Bart. p. 33, * Petra vini, i. tartarum; * Possibly a corruption of εὐπέταλον, Diosc. iv. 146. 9 Bart. p. 33, /Pecten equivocum est ad locum circa membra venerea et ad id instrumentum dentale.' 10 Cotgrave, * Herce, a Harrow ; also a kind of Port-cullis, that's stucke (as a Harrow) full of sharpe, strong, and outstanding (Iron) pinnes.' * Plectora, cacochima, nomina sunt replecionum, 3 See Τ᾿ Cotgrave, * Peigne, a Combe. 5 Plaice. Ἢ ΒαχεΣ ΡῈ 38» ... plectora est replecio intra vasa ... caco- chima autem dicitur replecio extra vasa.' Galen (ed. Kühn), vol. x. p. 891, ὅταν μὲν γὰρ ὁμοτίμως ἀλλήλοις αὐξηθῶσιν οἱ xvpot, πλῆθος τοῦτο καὶ πληθώραν ὀνομάζουσιν᾽ ὕταν δ᾽ ἤδη ξανθῆς χολῆς ἢ μελαίνης ἢ φλέγματος ἢ τῶν ὀρρωδῶν ὑγρῶν μεστὸν γένηται τὸ σῶμα, κακοχυμίαν οὐ πληθώραν 12 According to Gorrzus, Definit. Med. (fol. Paris, 1622), Plethora is of 7 πέμμα. 315, *Starna, vel starnus καλοῦσι. two kinds, ad vasa (πρὸς ἀγγεῖα), and ad wires (πρὸς τὴν δύναμιν). 1 Renzi, Coll. Salernit. iii. 307, *Perlia, starna idem. ib. iii. avis est vel parva perdix. Perhaps ψάρ. 1» Diosc. i. 144, rà δὲ περσικὰ μῆλα εὐστόμαχα εὐκοίλια τὰ πέπειρα. 16 See ante, Currago. V σάμψυχον. 18. Diosc. . “Ρωμαῖοι περσωνάκεαμ. — Personata is so called from the large leaves of the Burdock, which resemble a mask (fersona). Fuchs, H. S. p. 88, * Hinc haud dubie tam Graci quam Latini nomen illi Prosopii et Personate indiderunt.' iv. I05, dpkeiov . . 144 Peruinea uel prouinea!, triurica tdem. gall. et a€. peruenke ?, [herba ereclea? idem]. Pernio siue mula, i. tumida * quod in- terpretatur hiemale? secundum Ori- basium *, apostema est quod fit in talo [et in] yeme maxime propter frigus et dicitur pernio a pernicie. anglice, heke uel moule *. 10 Pepsis * interpretatur degestio et poni- tur similiter pro prima digestione ὃ, inde peptiea'"" degestio, et ana- petiea i. recta degestio, sed se- cunda degestio dicitur madosis "ἢ, tertia anadosis ". Pilocella ? habet pilos in foliis, similis est consolide minori et in fractione A MEDICO-DOTANICAL GLOSSARF. lactessit, bibita a uulnerato si euo- muerit morletur, si non, uiuet; ualet contra fluxum uentris. gall. pelosee uel peluette τ᾿, ae. lagheue '? uel moushere. [Respice in auri- cula et in diptannum ]. Piganum , i. semen uel succus rute agrestis, [respice in erimola.] Pinicellus ", spongia idem. Pinea? est fructus arboris que uocatur pinus et dicitur alio nomine strom- biliacorum ?? i, fructus pini. [Res- pice in strombilie. | Pip|i|ones ? sunt pulli columbarum, et est nomen anomotopoion “ἢ 1. for- matum a proprio sono animalis. anglice, pyiones “ἢ, I. trinnca. 4. timida. 5. yemale. I3. secunda digestio. 16. Pilosella. 26. uel pinicelltis. 31. collumbarum. 32. s. formatum. IO. digestio. 18. lactescit. 34. pijouns. 9. hece. 17. minoris. 12. digestio. euomerit. ! App. Prouanca et timeea idem est.' (an hearbe).* there were a connexion with χειμών. ? See ante, Herba ereclea. * Cf. Oribasius (ed. Daremberg), ii. 447. ? Cotgrave, * Pervenche, Periwinkle, or Pervincle 5 As though Τ᾿ Prompt. * Read. χίμετλα. Parv.* Mole, sore, Pustula (pernio H.)' and see note. Cath. Angl. (ed. Herrtage),! a Mowle, pernio.' Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), *Hec podegra, Hoc perneo, a mowlle. ^ Cotgrave, * Mule, a Mule; also,a kibe. Torriano, * Mule, pantofles worn upon pumps ; also kibes, or chill-blanes." Bart. p. 2, * De apostemate et cissuris in ealcaneo quz vulgaliter dicuntur mule. For suggestions as to the derivation, see Littré, and Menagius, Les Origines de la Langue francaise. 8 πέψις. For the whole question of πρώτη, δευτέρα and τρίτη πέψις, see Galen (ed. Kühn), xv. 232 seqq. 9. See ante sub Emach. τὸ τ Matth. Silv. c. dlxxxiv, * secunda digestio dicitur emadosis, tertia vero anadosis, Apparently αἱμάτωσις, cf. ἐξαιμάτωσις, Galen (ed. Kühn), Xv. 237. 12 ἀνάδοσις, Galen (ed. Kühn), xv. 235. 15 App. Pilusella, pilos habet in foliis See ante, Auricula muris. !* Cotgrave, *Peluette, The hearbe Mouse eare. Bart. p. 33, *Pelvette, mouser.' 15 'The reading of Sloane 284 in the gloss on Auricula muris, !5 πήγανον, Diosc. iii. 46. Bart. p. 34, *Piganum semen rute agrestis." LAUS Ashm. 1470, * Penicellus, i. spongia. See ante, Peremeollum. 1* Bart. p. 34, *Pinea fructus arboris est que vocatur pinus. 1* στροβίλοι, Diosc. i. 88. ?" Bart. p. 34, * Pipiones sunt pulli columbarum; ?' ὀνοματοποιόν :—the word ?ipiones being formed from frpire, *to chirp? Cf. * wizards that feep and that mutter,' Isaiah viii. I9. ? Prompt. Parv. * Pyione, yonge dove. Hence our Pigeon. πεπτικά. 20 30 5 IO I5 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Pirium!, ciltarium?, carpia?, rasura panni idem. Piconeon uel piriconeon, i. locus inter anum et uirgam uirilem. Piratita?, i. calida. Piriasis*, allinum ignitum. Pirosis prosopum/, i. incendium in facie. Piretrum?, herba est satis communis, ra- dix eius multum est acuta in sapore qua utimur. gall. et 49, pelestre?. Piper" cuius triplex est maneries, est piper longum et dicitur macro- piper !', est etiam album et [dicitur] leucopiper", et est nigrum piper quod drziíur melanopiper?. [Re- spice in ciminella et in fausel et in sorbobima *. | 3. Pitoneon. pericoreon. 5. Piratica. dicitur. 16. album quod dicitur. 22. pira. discere. 29. Pitnia. alnece. ! Apparently πυρεῖον. Ashm. * Pirinum, epirum, tiltarium, carpia, rasura panni idem." the modern French cari, lint. emmotos. 5 πυρωτικά. fomentatio, firiase, fomentare.' Matth. Silv. c. dIxxxix, * Pirinum alias catinum, i. rasura. panni 145 Pionia herba es/ cuius semen similiter appellatur [et glacida idem . Pirorum naturam quidam stip[t ]icam crediderunt, piri alia domestica, alia siluestria. Piloron'^ uel pilorion uentris, i. fun- dus stomachi. Piehemenon", caprifolium idem. [Re- spice in matrissilua. | Piasiticum clister 5, i. oleum calidum. Pecina", i. resina alnete??, Picis multa sunt genera et quando sim- pliciter ponitur pro usuali intelli- gitur. [Kitram idem est.] Pix greca", [i.] colofonia idem [et pix perasi*? . Piriehuma? est apostema iuxta ysi- nons 6. allumen. 7. remedium. I3. quod 23. Pitanta, i. superfluitas. 28. Piasiticum MS. ? τιλτάριον. 3. Hence See ante, Carria: and also Cass. Felix (ed. Rose), p. 234. s.v. * Dart. p. 33, * Paritoneon est locus inter anum et pudenda." Sim. Jan. * Pyrotica, medicina adustiua." περιτόναιον, $ πυρίασις. Sim. Jan. * Piriasis, For allinum ignitum it would seem that we should read balneum ignitum : cf. Matth. Silv. c. dxcv, * Pyria id est balneum igneum cum aliquis sedet super lapides calidos. See post, sub Pir. i 1? Tb. λευκὸν πέπερι. 1 μέλαν πέπερι. παιονία ἢ γλυκυσίδη. 16 πυλωρός. ex abiete. Bart. p. 34, * Pix Greca, i. colofonia." Diosc. i. 92, or perhaps fix bruttia. πύρωσις προσώπου. ? Bart. p. 34, Piretrum, pelestre idem. D πέπερι, Diosc. ii. 188. !* See post, Scoboinima. 1 περικλύμενον, Diosc. iv. 14. lii. 307, * Pifiaticum clyster id est, oleum durum (var. calidum). ^ Matth. Silv. c. dlxxxvi, * Peucina, i. resina ex peuce facta, i. abiete vel specie pini.' ? Diosc. iii. 88, πύρεθρον. !! ΤΡ, μακρὸν πέπερι. 15 Diosc. iii. 147, 1$ Renzi, Coll. Salernit. ?? πευκίνη, Diosc. i. 92. Read ^ Sim. Jan. * Pix bricia idem quod colofonia a brichi grece quod est stridere.' κολοφωνία, Diosc. i. 92. A ; : “5 παρίσθμια, see ante, Perituma. * Fsinon est inter ysofagum et tracheam arteriam." U ?? Possibly κυπαρισσίνη, Bart. p.326; Read ἴσθμιον. [IV. 2.) 20 25 30 35 IO 146 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Pinas! aut clema similis est ciparis- , Pittasis'"^, i. scabies. [s]ino et titimallo, unde in numero Psionomus!, i. assatus. titimali ponitur, hastas habet in | Phisial[i]gia", i. dolor lumbi. cubiti longitudine, nodosas, et folia | Philagos , i. auis siluestris. acuta et tenuia, flores longeuos | Pliris dicitur principale. et purpureos, semen latum sicut | Phillis, capparis idem, [respice ibi.] lenticula, radix est ili alba et | Pimpinella'^ assimilatur saxifrag[i]e grossa. in foliis et in stipite, sed differunt [Piron agreste, respice in celidonia in radicibus, quod pimpinella radi- maior. cem habet nigram et tortuosam, Pix marina, respice in coniza. saxifrag|ija rectam et albam ad Pigula?, lingua auis. modum petrocilini. ge. et ae. pym- Prouinea, respice in peruenca. pernele?, Piperastrum, respice in idropiper*. Priapiseus' i. saturion, [priapis- Pix alba, respice in resina. mus, leporina, respice in or- Pigris?, respice in seridis. chis. ] Pix purocia^, respice in pix greca. Primula ueris", prima rosa [idem]. Podogra ligni", rasta ligni?, bruncus? 99, et ae. primerole?^, [ Respice in idem. Respice in cuscute.] consolida minor.] 2. unde est in. 4. longitudinem. 21. Perficinomus. 22. Phisialgia after Philagos. 28. quia. 31. petrosillini. pimpernelle. 36. Prima ueris. ! Diosc. iv. 163, πιτύουσα, οἱ δὲ κλῆμα... εἴδει δὲ δοκεῖ διαφέρειν τοῦ κυπαρισσίου τιθυμάλου, ὅθεν καὶ εἶδος ἐν αὐτοῖς καταριθμεῖται, κ. τ. À. ? πίσσα, Diosc. iii. 126: but in this instance it is quite possible that coniza may have arisen out of some corruption of ζώπισσα, Diosc. i. 98. ?* Bart. p. 34, * Pigle, i. stichewort, Seeante, Lingua avis. * See Ydropiper. ? Diosc. li. 159, cépts . . . οἱ δὲ πικρίδα. $ See Pix Greca. Plin. Hist. Nat. xiv. 20, ΕἸΣ in Italia... maxime probatur Brutia.' 7 Bart. p. 34; * Podagra lini, cuscuta idem, an. doder. Podagra lini represents the French name Goutte de lin. * Read rasca lini, and compare the old French rasque. See ante, Cuscute. ? Possibly βρόχος. See ante, Bruncus. 10 πιτυρίασις. ! ἑψόμενος. 1? Perhaps ἰσχιαδικός or ἰσχιαλγία. 13 Renzi, Coll. Salernit. iii. 307, * Philagon, i. amans silvestria) φίλαγρος, or φιλάγριον. 1* Dart. P- 34. ! Pimpinella assimilatur minori saxifragie.' 15 E, P. N. p. 51, * Hec pimpernella, pimpernolle.' 16 πριαπισκός, Diosc.lii. 134. See ante, Leporina. ὉΠ Ἰθατ Ὁ: 25, * Primula veris, herba Sti. Petri idem, solsequium idem, alia est ab herba paralisi.' 15 Pals- grave, * Primorose a flour, primerolle/ ^ Primerole would seem to be the original form of which Primrose is a corruption. With frimerole compare the forms Blauerole (p. 45), maierole, rougerole (Ρ. 134), fugerole (p. 132). 20 25 30 35 5 IO 15 20 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 147 Pir', ignis, inde oppopira, i. succus quod habet spissiora folia et duriora ignitus, et pira?, i. stupha, et pira- quibus utimur. tica?, i. calida. Polipodium " quercinum, filex quer- Pirria stienia*, i. coctani. cina, felicula idem, inuenitur in Persillium?, herba policaris uel herba rupibus et arboribus, sed quod 25 pollicaris idem, semine utimur. in quercu laudabilius est; habet Persidia^, i. cortex mali granati. maculam sub foliis. angl. okfarn'*, Persilotrum, [i.] depilatorium. [ Respice in diapton.] Pistacee* sunt quidam fructus si- | Politriceum ^ simile est polipodio in miles pineis qui ueniunt de Da- foliis et habet ramos graciles. masco. Polion", camedreos, quercula minor, Poligonia?, proserpinata, corrigiola, germandria minor idem. lingua passerina uel lingua pas- | Poligonus" masculus herba est uirgas seris, genicula", centumnodia uel habens tenues molles et multas centinodia, pupulus" secundum nodosas et super terram spansas quosdam, uua maior idem. Mas- sicut agrestis?, unde et policarpos ticatus os excoriatum sanat; tota dicta est. Folia habet rute similia, herba utimur. 8.9. swynesgres. sed oblonga et mollia, et semen in Poleos", poleum montanum idem ; est folis singulis, unde et masculus odorifera et similis camicelle, nisi dicta est. Flos est illi albus ut [in] 2. et piria. 4. sciemia. 5. Psillium. pulicaris. 7. Psidia. 8. Psilotrum. 14. geniculata. IS. swynesgers. 20. camiselle. 21. quia. 23. filex quercinum. 27. maculas. 30. sed habet. 1 πῦρ. ? Renzi, Coll. Salernit. iii. 308, * et piria id est βίπρμα. — Read έγία (mvpía). Stupka, a hypocaust or heated room, is the origin of the Germ. S/ube and our Stove: cf. Du Cange, sub Stuba. See ante, Piriasis. 3 πυρωτικά. See ante, Piratita. * Renzi, Coll. Salernit. iii. 310, * Puria scienian, id est, coctani! Perhaps Prunza Syria, i. cottana ; cf. Plin. Hist. Nat. xiii. 5. 5 ψύλλιον, Diosc. iv. 7o. App. * Psylion, i. policaria." $ Bart. p. 34; * Psidia cortex est mali granati, See App. Psidia. Diosc.i.153, rà λέπη τῆς jóas ἅ τινες σίδια καλοῦσι. 1 ψίλωθρον. Bart. p. 35; * Psilotrum, depilatorium idem. $ App. ' Pistacia sunt fructus qui ueniunt de Damasco. πιστάκια, Diosc. i. 177. * Diosc. iv. 4, πολύγονον ἄῤῥεν... οἱ δὲ mpocepnívaxa. 10 See ante, Geniculata. !! See ante, Centinodium. 1? Diosc. iii. 30, γλήχων .. . Ῥωμαῖοι πολείουμ. See App. Pelios. 18. Bart. p. 34, * Polipodium, filix quercina? Diosc. iv. 185, roAvmóOtov . . . Ῥωμαῖοι quAUcovAa . . . φύεται ἐν πέτραις βρύα ἐχούσαις καὶ ἐν ἀρχαίοις πρέμνοις μάλιστα δρυῶν. 1. Oakfern. 15 App. * Polytricum, i. adiantum." 16 πόλιον, Diosc. iii. 114. ! Diosc. iv. 4, πολύγονον ἄῤῥεν... πόα ἐστὶ κλῶνας ἔχουσα λεπτοὺς τρυφεροὺς... ὥσπερ ἄγρωστις.. .ἔχει δὲ καρπὸν παρ᾽ ἕκαστον φύλλον ὅθεν καὶ ἄῤῥεν καλεῖται. 15. Read agrostis, U 2 148 feniculo, uirtutem habet frigidam et stipticam. Posis' uel proficiria sira?, i. pur- pureus?. 5 Pomum citrinum^, citrum idem : sed cittum quandoque accipitur pro legumine a nobis ignoto. Pomum citrinum diuerse nature est [et] ualet contra cardiacam pas- sionem. Polipus? est egritudo narium. Polium^ herba est cuius sunt due spe- cies, s. martum* et montanum, sed quando simpliciter ponitur pro montano intelligitur. Porus* equiuocum est ad foramen et ad corpus illud calosum quod nas- citur in fractura ossis uel grossiori- bus cacatricibus. 20 Poros potest dici quelibet duricies. Polon? uel polenta, i. subtilis farina cuiuslibet grani panifici sed cum IO 15 simpliciter ponitur pro triticia intelligitur. 3. Prosis uel prositiria fira i. furfures. 5. II. i.egritudo. — 16. nomen equiuocum. 29. tenuas et quadras. 31. aut calamente. ! See post, Puposis. * Pomum citrinum, citrum idem. 5 πόλιον, Diosc. iii. 114. ad parvum foramen, et callosum id quod nascitur inter fracturas ossium vel hujusmodi." * Read follen. citer de tritico." 17. callosum. ? Apparently πιτυρίασις. Diosc. i. 166, κεδρόμηλα, ῥωμαϊστὶ δὲ κίτρια. 5 7 Read marinum. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Poruea", i. oculorum tenebrositas. Polipus, i. egritudo narium facta modum ficus uel filicis. Polemonium" Cappadocii celidoniam uocant, hastas habet tenues et quadratas et folia tenuia et oblonga 3o similia poligonie, 89, calamynte, semen nigrum, radix est illi longa cubiti unius sed subalbida, nascitur in locis montuosis et asperis, radix eius cum uino bibita uenatis oc- 35 currit. [Popluus uel populus, respice in centinodium et in poligonia. Polorieon", respice in elaborus niger. Porrus*", gallice et anglice poret. Potentilla, respice in amantilla. Proserpinata, respice in poligonia. Polium montanum, respice in poleos. Polium marinum, respice in stica- dos. Psillium", respice in zaccaron. Pantifilagos, respice in flosmus.] Ponos? interpretatur dolor. 25 ad 40 45 cytrinum. 7. ignota. I9. cicatricibus. 34. montanis, 8. cytrinum. 23. triticea. 35. uenenatis. 3. Read furfures. τ Βα ᾽ν πολύπους. * Bart. p. 34, *Porus equivocum est ^ πῶρος. Bart. p. 35, * Pollen dicitur subtilis farina cuiuslibet grani panifici, quando simpli- ? Renzi, Coll. Salernit. iii. p. 309, * Poructa, id est oculorum tenebrositas." ? Diosc.iv. 8, πολεμώνιον.... Καππάδοκες μὲν χιλιοδύναμιν καλοῦσι (Sprengel, χελιδώνιαν se legisse testatur Marcellus). 12 πολύῤῥιζον, Diosc. iv. 149. 15 E, P. N. p. 43, 'Porius, poret, [Εἴς Ὁ Palsgrave, * Porret yong lekes, forette | Prompt. Parv. *Poret, herbe (or leek, supra) Porrum. 1* ψύλλιον. 15 πόνος. Io A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Policonios! folia et flores habet ozimo similia, gustu uiscida, haste sunt illi grosse et quadre, semen simile porro, radix nigra et rotunda sicut mala maciana, nascitur zz locis asperis; seminis eius i. bibita sompnia mala et fantasmata facit. Poligalon? hastam habet longam dua- bus palmis et folia lenticule similia, 149 tur fornacibus, sed ponfolix melior est spondio in uirtute et leuior et albidior, in uerticibus tectorum in- uenitur. Eiusgenera sunt duo, unum graue et nigrum* et capill. terra plenum, [et] alterum genus subalbi- dum et pingue et subleue et tactu non pareat quasi aura. Ponfolix" ex spondiis in eisdem nasci- 20 25 gustu stiptica, que bibita mulieribus | Portulaca? uel portacla, andrago, uel lac crescere facit. andragnis'", pes pulli idem. ge. et 3o Policaria? minor et maior, minor ae. porsulaigne'!, similis est maiori et fetet ad mo- | Proris nostica", i. iniectio que fit in dum canis, maior folia habet ob- naribus ad prouocandum somp- longa aliquantulum sicut dens num. leonis*, et bene lata. [Respice in | Propigmena" causa dicitur [causa 35 petica?. | antecedens. Pondorosi* dicuntur [in] inguine | Prosonecta'^ causa dicitur| causa rupti. commenta ut in Alexandro capitis. 1I. Pollicaria. 18. Ponderosi. 28. sicut aura. 31. purceleyne. 38. de dolore capitis. I. policonias. 6. 3. i. bibita. 24. unum genus nigrum. 32. Proronostica. 7. phantasmata. 27. ut tactu, nam pareat. 35. Proprigmena. 37. coniuncta. ! Sim. Jan. *Policomos Dyasco. folia habet euzomo i. eruce similia, gustu viscida, &c.' ? Diosc. iv. 140, πολύγαλον θαμνίον ἐστὶ σπιθαμιαῖον, ἔχον φύλλα φακοειδῇ, γεύσει ὑπόστρυφνον, K, T. À. * ψύλλιον, Diosc. iv. 70. * Bart. p. 34, * Item policaria folia habet fissa ut dens leonis. * See ante, Petila. δ Ponderosi. * Diosc. v. 85, πομφόλυξ σποδοῦ εἰδικῶς διαφέρει. 8 ΤΡ, ἡ μὲν γὰρ ὑπομελανίζει καὶ βαρυτέρα ἐστὶ κατὰ τὸ πλεῖστον, ἔμπλεως καρφῶν καὶ τριχῶν καὶ γῆς ὡσὰν ἀπόψηγμά τι καὶ σύρμα τῶν ἐν τοῖς χαλκουργείοις ἐδαφῶν καὶ καμίνων οὖσα, ἡ δὲ πομφόλυξ λιπαρὰ ὑπάρχει καὶ λευκή, ἔτι δὲ κουφοτάτη, ὡς δύνασθαι ἐπιποτᾶσθαι TQ ἀέρι. ? Dart. p. 34, * Pes pulli, portulaca idem, purcelan.' 10 ἀνδράχνη, Diosc. ii. 150. τι Cotgrave, * Pourcelaine, the hearbe Purslane.' 1? Sim. Jan. * Pronostiches, grece pronostica, previsio, precognitio. Renzi, Coll. Salernit. iii. 309, * Pronoctica, id est iniectio, &c.' There must be some confusion of προγνωστικός, 15 Matth. Silv. c. dxcv, * Proygumena i. antecedens causa et corporea. τὰ προηγούμενα, Alex. Trall. (ed. Puschmann) i. 475. !* Matth. Silv. c. dxcv, * Prosenectica causa, id est conjuncta, ut in Alexan. de dolore capitis) MS. Ashm. 1470, * Prosenectica sive senectica causa dicitur causa conjuncta, προκαταρκτικῶν αἰτιῶν eire συνεκτικῶν, Alex. Trall. (ed. Puschmann) i. 465. 150 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Prosilaticum! dicitur a pro quod est procul et silacten quod est custo- dire, quasi de procul custoditum, hec est causa preseruatiua., 5 Proptiriafira/, i. furfures. [ Prosmiticum?, cerusa idem]. Proptoses *, i. lippitudines. Propoleos ", i. fauus siue cera alba et uirginia quam primo faciunt ex- IO amina, i. noue apes. [| Portentilla *, amantilla idem, Respice ibi et in fu]. Porcelliones' que in stercore inueni- untur cum uino bibiti stranguriam 15 curant et morbo regio laborantem liberant. Ptois^, i. sputum, inde emoptoys *, i. sanguineum sputum et emoptoi- eus '5, 1. emoptoica passio. I. Profilaticum. 2. filacten. I7. emptoycus. I9. emoptoyca.. wert. 31. Puluarum. 33. prurigia. 7. Add Porrus, g*. porret. 20. gliconium. 34. Purennia maritima. Pulegium regale !!, gliconeum? idem, 2o simile 657 calamento minori. Pulegium eceruinum uel mon- tanum, serpilum, [herpillum] idem, minora habet folia quam alia. gallice puliol, ae. Brother- 25 uurt?. [Respice in calamiten et in diptanum et in serpillum.] Pulegium quando simpliciter ponitur pro regale intelligitur. Putriasis 5, i. scabies. 30 Pulularis, id est baccarum. Puposis "^, i. furfures. Purigia uel frurigia, i. ignis in oculo. Purenia [i] maritima" quam alii balattam luctantem? appellant eo 35 quod luzancio? primum inuenta est, eius uirtus sicca est, putrida uulnera gingiuarum in puluerem 9. uirginea. 25. aliud. Brother- pulyol. 36. inuecta. ! Sim. Jan. * Profilacticum. g. custoditiuum vel preservatiuum, Alex. ca. de cura epilensie.' mpo- φυλακτικόν, Alex. Trall. (ed. Puschmann)i. 541. τώσεις. Sim. Jan. * Proptosis, Demo. est inquit prominentia przecadentis oculi." 5 πρόπολις, Diosc. ii. 106. Bart. p. 35, * Propoleos est cera alba." ? Apparentlya corruption of πιτυρίασις, which has given rise also to the forms putriasis, fpittasis, and fuposis. * ψιμύθιον, Diosc. v. 103. * mpom- See ante. Pantosis. $ Potentilla. 7 Sim. Jan. * Porcelliones vocantur a Dya. vermiculi in humidis locis degentes et in stercore) Matth. Silv. c. ccc, *Avic. (Avicenna) dicit ostracum, lati. vero porcelliones: et sunt vermiculi in humidis locis degentes et in stercore multorum pedum qui tacti in pillas complicantur, regnicole vocant eos fabarolas, Porcellio is the wood-louse. Galen. (ed. Kühn), xiii. 78. 8 πτύσις. 9 αἱμόπτυσις. 10. αἱμοπτυικός, Ἧ Gerarde, p. 672, says it is called * Pulepgium regale for difference sake betweene it and wilde Time which of some is called Pulegium montanum. 12 ηλήχων, Diosc. iii. 33. Puliol mountain. 1 πιτυρίασις. or possibly πιτύρωσις. in oculo, Perhaps πυραυγῆς. πορφύρα, Diosc. ii. 5. See ante, sub Blacta. * Blanca bisancia, quod a Bisancia affertur." See ante, Gliconium. See ante, Pittasis. '* Renzi, Coll. Salernit. iii. 310, * Purigia (var. furrigist) id est ignis ' Matth. Silv. c. dxcv, * Purpura maritima, i. cotula marina." 1? Gerarde, Supplement, * Brotherwort, !* Apparently πιτυρίασις, 15 Read Blatta Byzantina : cf. Bart. p. 13, 19. Read Byzantio. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. redacta et inposita purgat et cica- trizat. Pumex!' eligendus est leuis et fragilis, albus et sine lapide, uirtus est illi 5 stiptica [et teremantica?, i. purga- toria] capillos? corporis tollit. Theophrassius * uero dicit quod si miscetur cacabo bullienti ulterius bullire non sinit. 10 Pulmonaria florem habet similem ad modum crucis. [gall. cruseye *.] Pulmo [i. lounge] uulpis? siccus cum nigro uino potatus asmaticis sub- uenit, adipes eius collecti et soluti I5 dolores aurium mirifice curant. Pulmo leporis dolorem oculorum mirifice tollit, superpositus et liga- tus. Est columbina puleos , Brehe uult 20 pulicaria dicta Hugo' Ouis ei semen nigrum ( capitulo pulici similatur de pello. Pulmo apri? [sicut] ut emplastrum impositus facit. 151 Pullum irundinis? defectu pro lune aperiens inuenies lapides duos unum bene factum alterum male, cum uero aperis caue ne terram tangat et liga eum in pelle uituli aut cerui et in collo aut brachio sinistro pacientis liga, epilenticos sanat si assidue ferant. maiores uero irundines combuste puluis earum si melli mixtus fuerit et inunctus caligines oculorum de- tergit. Plumbum quoddam genus metalli est. Pruna? alia es/ alba, alia nigra, alia o 3 rubea, et quando simpliciter pon- untur pruna pro nigris damascenis" debent intelligi. Prunum recens uel pomum recens uentrem soluit, stomachum con- trarium indicatur, sed omne hoc in- comodum celeri degestione finitur. sicca non tantam molestiam pre- bent. ἌΣ ἘΞ Εἰ: 17. suppositus. 25. hyrundinis. 35. detargit. I. imposita. 33. hyrundines I5. aureum. ! Diosc. v. 124, κίσσηριν δὲ προκριτέον τὴν ἄγαν κούφην kai πολύκενον, σχίστην καὶ ἄλιθον, K. T. À. * ΤΡ. Θεόφραστος δὲ ἱστορεῖ ἐὰν els ζέοντά τις οἴνου πίθον καθῇ κίσσηριν παύεσθαι παραχρῆμα τὴν ζέσιν Cf, Theophrastus, Hist. Plant. ix. 17. * Probably croisée, 5 Diosc. ii. 41, ὁ τῆς ἀλώπεκος πνεύμων ξηρανθεὶς καὶ ποθεὶς ἀσθματικοὺς ὀνίνησι, κ. T. A. * Possibly the reference may be to Uguitio versificatus, the metrical form of the Vocabularium of Uguitio, Ugutio, or Hugo of Pisa (see Promptorium Parvulorum, Pref. p. xxiii). Brehe may possibly be John Bray: cf. MS. Sloane 282, which contains Symomoma secundum M. Johannem Bray. ? Diosc. ii. 60, χελιδόνος νεσσούς, . . ? [b. μετὰ τοῦ θερμαίνειν. 3 ΤΡ, καὶ eis ψίλωσιν τριχῶν ἐπιτήδειον. τοῦ οἴνου. . αὐξομένης τῆς 1? Platearius, circ. Inst. * Prunorum alia alba, alia nigra, Diosc. i. 174, τῶν ἐν Δαμασκῷ γεννωμένων. 8 χοίριος πνεύμων, Diosc. iii. 40. σελήνης ἀνατέμων εὑρήσεις, κ. T. À. alia rubea." H "The origin of our damsons. 25 20 49 45 152 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Quitissos 1} frutex est alba uirgas habens longiores cubito uno in quibus 20 folia sunt fenugreco similia sed lata sicut trifoium sed paulo mi- nora, folia ipsius stiptica sunt et . diaphoretica, elixatura eius urinam prouocat. 25 Quianos "^ nascitur in criptis [et] in fa- brorum metallis et [in] speluncis Pusca'!, i. uinum secundum? quosdam, uulgariter dicitur fex. Pustia? mirablanorum. Qyuadrafolium * habet croceum [flo- 5 rem]. angl. fowrleuedgras. Quadrimeron?, i. de iii meris uel meris speciebus. Quereula maior, camepitheos?, cra- sulla maior, germandria idem. 10 Quereula minor, polion *, camedreos, germandrea minor, crassula minor, trisogus? idem: ualet contra quar- litoreis et ipsa est utilior ; eligenda est colorem habens limpidum et smaragdinum uirtus est illi cata- staltica [et scarotica!*] et stip[t]ica. 30 tanam. Quinqueneruia lanceeola", lanceo- Quereus, robur idem. lata; plantago minor [centum- 15 Quinquefolium "5 pentaphilon " idem. neruia] idem. g*. launcele?5, anglice ge. quintefoil. 49, fiueleuedgras, ribbeuurt 19, 35 [Quisquile uel quisquilie ? sunt pur- [camolee P, respice in zinzeleon.] uinancia ?, i. tumor faucium. amina bladorum ?' uel sunt ramun- x - 6. Quadrumeron. I2. quartanum. 35. ribwert. 3. Puscia mirabolanorum. 4. Quadrifolium. 5. fourleuedgers. 8. camipitheos. 9. germandrea maior. Io. polyon. 1I. crasulla. I5. pentafilon. 16. quintfoil. fifleuedgers. Then comes quinqueneruia. ! Pusca, a variation of posca. See Rónsch, Itala, p. 466. ? Dart. p. 56, * Pusca dicitur vinum secundum." ? Apparently πιστάκια. * Gerarde, p. 1199, * Lotus quadrifolia, or foure leafed Grasse, or Purple-wort.' 5 Matth. Silv. c. dxcvi, * Quadrimedium, i. confectio ex quatuor speciebus. Bart. p. 36, * Quadrumeron, i. de 1111 miris speciebus." 9$ Seeante, Camepiteos. χαμαιπίτυς, Diosc. iii. 165. * See ante, Germandrea. $ See ante Camedreos. πόλιον, Diosc. iii. 114. χαμαίδρυς, Diosc. iii. 102. 9 τριψάγο, Diosc. iii. 102. 1? See ante, Camolee. 1? χαμέλαια, Diosc. iv. 169. 1? Sim. Jan. * QuinancAhis grece sed melius chinanchis, infra in synachis.! κυνάγχη Or συνάγχη. 1* Sim. Jan., * Quitisos Dya. frutex est albas virgas habens, ὅζο. Diosc. iv. III, κύτισος θάμνος ἐστὶ ὅλος λευκός, k. T. À. 15. Diosc. v. 106, κυανὸς δὲ γεννᾶται μὲν ἐν 16 Tb. ἐσχαρωτικήν. U Sim. Jan. * Quinqueneruia, lanceolota, plantago minor idem.' See ante, Centinervia. 1$ Lancéolé. 1? Ribwort. ?' Matth. Silv. c. dxcvii, * Quisqualie stibuli et tayll idem, que omnia sunt purgamenta tritici." Bart. p. 26,* Quisquilie, purgamenta tritici! E.P. N. p. 21, * Quisquilia, hagan; " which, however, is probably to be explained by E. P. N. p. το, * Gignalia, hagan." ? From bladum, whence the French é. E.P. N. p. 61, * Hoc bladum, corne.' Ho πεντάφυλλον. Κύπρῳ ἐκ τῶν χαλκουργῶν μετάλλων. *n IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 153 culi in nemoribus quos pauperes pro raphano usuali[ter] intelli- colligunt. gitur. Quinancium !, respice in asar. Rapistrum ", armoceren, 49. kenekel Quileya, respice in opium quirinan- uel carlokes!!, [armoracia "^, respice 20 cium ]. ibi et in armoceren. ] Ramieedus ?, [id est] lignum iuni- Raphanus;, romeus?, resta bouis idem, perii. [bulmago idem, respice ibi] ae. | Ragadia ucl ragagia', i. fissura uel cammok * uel resteboef. cissura de frigore uel de sole facta 25 Raphanum aere uel acutum idem, in pedibus uel labiis uel zz alio et aliud raphanum quod comeditur loco. usualiter. ae, radich 5, quando sim- | Aadafeum, z. lapsus. pliciter ponitur de acuto inteli- | Radapium siue serapium ? gummi est. gitur. Radius " est instrumentum subtile quod 39 Rapa^, gall nauet?, ae. nepe*. [Re- spatomele" dicitur ut in Alexap- spice in bunias.] dro. Radix? quando simpliciter ponitur | Raida passio est in minori angulo. I2. pro acuto. I9. armoniacum. 20. karokes. 22. i. lignum. 25. scissura. 29. Ragapium. serapinum. ! κυρηναικόν, Diosc. iii. 84. Bart. p. 36, * Quirinacium, asafetida idem. See ante, Asar. Matth. Silv. c. dxcvii, * Quirinacium (i.e. Cyrenaicum), lasar opos asa. est nomen loci thebaicum, unde dicitur opium quirinaicum et thebaicum secundum diversa loca." ? ῥαφανίς, Diosc. ii. 137. ? Sim. Jan., * R&omerum in confectione mitridati in antido. vli. exponitur rafanus.' Bart. p. 37, * Romeri,i.raphani! See App. Romeon. * See ante, Bulmago. S BE ΡΟΝΟΡ Τα. * Raphanum vel radix, rzedic." * Gerarde, p. 232, * The Turnep is called in Latine Rafpum : in Greek, γογγύλη : the name commonly used in shops and everywhere, is Rafa. 7 Cot- grave, * Navet, the small Navew gentle.' * E. P. N. p. 15, * Nafus, nzp.' 3 Sim. Jan., * Radix simpliciter pro rafano domestico accipitur.' ? Sim. Jan., * Rapistrum, armorathia, rafanus agrestis secundum Dya. et Plinium." τ Bart. p. 36, * Rapistrum, i. kerloc.' Gerarde, p. 235, * Rapistrum arvorum is called Charlock and Carlock. 7? ῥαφανὶς ἀγρία ἣν ἀρμορακίαν καλοῦσι, Diosc. ii. 138. 13 Renzi, Coll. Salernit. iii. 310, * Rami cedri id est lignum juniperi., See App. Rami cedri. 1* ῥαγάς. Bart. p. 36, * Ragadia, i. fissura de sole vel frigore nata in pedibus vel alibi? See App. Rhagidia. 15 Apparently a corruption of σαγαπηνόν, Diosc. iii. 85. But see Gerarde, p. 1263, * The Syrrup made thereof (i. e. of Roses) called in Latine Drosatum or Serapium." 1$ Sim. Jan., * Fadius vocatur instrumentum cirurgicorum stilus tenta et id quo medicine in oculis ponuntur.' 17 σπαθομήλη. 18. MS. Ashm. 1470, * Ríada, passio in minori angulo oculi ut in ΑἸοχαπᾶγο.᾽ ῥυάς. Cf. Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 67, ἡ ῥύσις γίνεται μειωθέντος ToU κάνθου. x [IV. 2.] σι ΤΟ I5 20 154 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Rasta lini', angl. doder uel haynde. supercurrit reprimit et quod intrin- [Respice in bruncus et in cus- secus continentur degerit. cute. ] Rixis5, i. purgacio uel insticio" cuius- Rampnus? frutex est qui circa ortos libet uene. nascitur, huius uirge longe et | Rosa duplex est, alba et rubea, sed spinose sunt et folia: habet pinguis- quando simpliciter ponitur pro sima et longa et leuia. Est enim rubea intelligitur. Item rodon?, altera rampnus colorem habens rosa idem. Inde dyar[r]odon? et subalbum et subrufum et uirgulas oxirodon?? et rodoxiron!!, i. acetum oblongas, cubitis v. uel plus: he mixtum cum oleo rosacio, et rodo- spinosa sunt et minima habet uir- stoma ^, i. aqua rosacea, et rodo- tutem, cuius semen latum es/ et leon ?, i. oleum rosacium [de rosis tenue. Omnia folia cathaplas- factum |. mis adhibita ignem atrum? pro- | Rosa cánina ** stipitem habet rotund- hibent. um, est quidem frutex ad cuius Ribus de staciis diaphoreticus est et pedem nascitur fungus qui uocatur malacticus ita ut indigesta finita ypoquistidos "^, degerat; de palestra? autem ribus | Rosa passa, barba leporis idem. [qui] tollitur mirabiliter sanat in- | Rorastrum ^ folia habet ut uiticella flaciones mamillarum, nam et rubo- undique pungencia. rem in eis extinguit et quicquid ! rogos", i. ruga. I. hairide. 6. habent. 7. Et enim. II. spinose. — minimam habent. 16. dyafo- reticus. — 17. fimata. I8. digerat. 23. digerit. 24. inscisio'cuiuscunque. 29. unde. 31. rosaceo. 32. redeleon. 33. rosaceum, 36. quidam. 42. Rogos. !* Matth. Silv. c. de, * Rasca lini, podagra lini) —Rasca represents the old French rasque, so that rasque de lin and teigne de lin would be equivalents. ? Sim. Jan. * Ramnus Dya. fructex est circa ortos nascens, &c.' Diosc. i.119, ῥάμνος θάμνος ἐστὶ περὶ φραγμοὺς φυόμενος, «. T. À. * Read ignem sacrum : cf. πρὸς ἐρυσιπέλατα, Diosc. i. 110. * Sim. Jan. * Rhibus apud Dya. est de statuis et de palestrato, &c. ^ Diosc. i. 37, καὶ ὁ ἐν τοῖς τῶν γυμνασίων τοίχοις ῥύπος kai ὃ ἀπὸ τῶν ἀνδριάντων, k.T. À. * Diosc. i. 36, ó δὲ ἐκ τῆς παλαίστρας. $ Sim. Jan. * Rixis g. eruptio, dyarixis apud Alexan. vene scissio ca. de emoptoica. ῥῆξις, Alex. Trall. (ed. ruschmann) ii. 187. ? Read incisio. 8 ῥόδον. 9 διὰ ῥόδων. 10 Ofvppó- δινον ἔλαιον. !! Perhaps ῥοδοξηρόν. 1? ῥοδόσταγμα. 13 ῥοδέλαιον, Galen, (ed. Kühn), xiv. 545. 1. Sim. Jan. * Rosa canina est planta in cuius radice nascitur fungus ex quo fit ypoquistidos.' 15. See ante, sub Ipoquistidos. 15 Sim, Jan. * Rorastrum est smilax apud γα. Gerarde, p. 869, * Briony is called... in the poore Man's Treasure, N 5 ΝΕ H LH * * * * . ut Rorastrum. 11 Sim. Jan. * Rhimida g. rima, rimides ruge rime.' ib. * RAirida, ruga." Perhaps fvrís. 25 30 35 40 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 155 Rodomel!, i. mel rosaceum coctum. rubeum, et etiam aliquantulum Romei *, i. semen raphani. pilosa in foliis et in stipite. Romei, i. radix raphani. - Ros siriacus?, i. flos orni uel Robelia? uel robulea legumen est ut malue. 20 5 in dietis particularibus *. Rostrum porcinum ^ uel rostrum Rodia * herba est nascens in Macidonia, porci, cauda porcina, cauda porci similis costo, sed paulo leuior et idem, ange. sowethistel!!, "Versus, non equalis, que digitis confricata Cauda caret lacte, sed rostrum lactat rose linguis? iactat odorem, [cuius habunde. 25 10 flos anthos uocatur.] . Vocatur ataraxacon secundum Ros marinus ' frutex est, g?. et anglice, Gaddesden " capitulo de opilacione ros maryn. [Respice in dendro- epatis, sed Auicenna uocat illud libanum et in libanotidos et in taxaracio. lothos.] Rubea maior", ge. warence!4^ κοΐ 30 :5 Rostrum aucipitis* similis est linarie z'adde?, ae. mader. [Respice in sed habet florem inter album e eritridanum.] I. Rodemei. 23. Romici 4. Robelea. 6. Macedonia. 9. longius. II. Add cuius flos anthos uocatur. 15. Rostrum aucipitis aer Ros siriacus. linarre. 17. rubeum et est. 18. pilosum. I9. fros. 23. soghethistel. | ῥοδόμελι. ? Matth. Silv. c. dcvii, * Romei, RAomeret, i. raffanus. Christo. Bart. p. 37. * Romeri,i.raphani! ^ Seeante, Raphanus. * Sim. Jan. * Ro5elia apud Ysaac in dietis est legumen quod apud A. vocatur meiste See App. * Robella, quasi pisa viridis." the Diete Particulares of Isaac Judacus, fol. Lyons, 1515: fol. 110 verso. 5 Sim. Jan. * RAodia, Dya. radix est nascens in Macedonia, &c.' Diosc. iv. 45, ῥοδία ῥίζα, oí δὲ ῥοδίδα καλοῦσι, γεννᾶται ἐν Μακεδονίᾳ, k.T. À. 9 Read ongius. * Diosc. iii. 89, λιβανωτὶς ἣν Ῥωμαῖοι καλοῦσι ῥοσμαρινούμ. 8. Cotgrave, * Rosmarin, Rosemarie. 9 ῥοῦς, Diosc. i. 147. Sim. Jan. * Ros siriacus exposue- runt quidam quod est flos orni et non dicunt quod ornus est. Sed ros siriacus est sumach. Vide quod ubicunque in libris de greco translatis habetur ros syriacus in arabicis eisdem locis et in casibus habetur sumach, nam apud Dya. ca. de origano ubi est ros syriacus in Sera. eodem loco ex verbo Dya. est simach. Matth. Silv. c. dcviii, * Male quia ros siriacus est mamna, pro quo vide Düm Simphorianum Champerii trac. de febribus, cap. x. 8 1. (Practica nova in Medicina, aggregatoris lugdunensis domini Simphoriani Champerii de omnibus morborum generibus, &c.' Sors 1: ΘΕ 5.) 10 Gerarde, p. 291, * In shops Taraxacon, Caput monachi, Rostrum porcinum and Urinaria, See ante, Ataraxacon. Bart. p. 37, Rostrum porcinum, an. sowethistel) "There seems to be a confusion in the gloss between Gromwell (Cauda porcina) and Sowthistle (Rostrum forcinum) which are discriminated in the verse which follows. 11 See ante, Cameleonta alba. 1? For the references, see Ataraxacon. 13 E, P. N. p. 14, * Rubia, mzddre. Bart. p. 37, * Rubea major, an. mader.' 1. Cotgrave, * Garance, the hearbe madder. 15. Cotgrave, * Guedde ou Guede, as Guesde. — ib. * Guesde : woad or wade." 2000, 156 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. [Rasga!, respice in barba Aaron uel quando simpliciter inuenitur, in iarus. alis uero additur determinacio ut 20 Radieula, polorieon?, respice in ella- resina pini uel resina pruni et boris niger. similia. Dicitur etiam resina frixa 5 Rapiens uitam, respice in mezereon. que resina sicca est de qua Ribes, respice in acedula. sophisticatur thus. Rinosorchis ?, respice in orchis. ] Reginela'^, i. remede, ae. medewort. 25 Rampnus, g?. griseler?, ae. threw- [| Regina prati, medewort.] thorn *. Ren, renis, ue rien, rienis, nefren "ἢ το Realgar' uel risalgar est uena terre, et areffren idem. inde habemus experimentum ad | Repticum ", i. purgatiuum. ratos et mures capiendum. Resta bouis, g*. rest de beof, ang?. 3o Renion, i. sompnus. [hyseneherde uel] cammok. | [ Re- Reuma *, i. fluxus. spice in bulmago et in raphanum 15 Resina? pix alba idem, quasi resuma, romoris. | et dicitur a residuo-das. Item ap- | Reuma ", i. fluxus uel reumaticus acer, propriatum est hoc nomen ad reumatica passio et similia, et dicitur 35 designandam — gummam — abietis de ruo, is, quasi ruens materiam. 8. theuethorn. 10. resalgar. 13. Remon. 14. Remau. 16, resudo. 25. moderwrt. 30. reste beof. 34. aer. 36. ruis. ! See ante, Barba aaron. ? πολύῤῥιζον, Diosc. iv. 149. 3. κυνὸς üpxis, Diosc. iii. 131. * E. P. N. p. 47, * Ramni, Grosiler, Pefe-porn.' * Cotgrave, * Groselier, a Gooseberrie shrub. 5. 'This name occurs as Oeofeóorn (Wright's Vocabularies, ed. Wülcker, p. 43), pzfeporz (ib. p. 139), Oyfeporn (p. 149), tkethorntre (ib. p. 715), and in all these cases is used to gloss Ramnus. It becomes later tAezhorne: cf. Cath. Angl. (ed. Herttage), *a T'hethorne, rampnus :' and Bart. p. 36, * Rampnus . . .i.thethorne? In a MS. at Lincoln College, Oxford, No. 57, p. 9o verso, is a gloss, * Rampnus, thewethorn. Possibly the name of Fea-berry for the gooseberry may be con- nected. Compare the names Feaberry, Feabes, Thebes, Thapes (Nemnich). " Matth. Silv. c. dc, * Realgar . . . ydeomate nostro dicitur soricaria, interficit sorices et omnia animalia. Bailey, * Rea/gal, a mineral, a kind of red Arsenick, differing from the common,;which is white, and from orpiment, which is yellow." 5 ῥεῦμα. ? Dart. p. 36, * Resina, i. pix alba, rosin.' ?" part. p. 36, * Regina prati, i. moderwort. ^ Gerarde, p. 1043, * It is called of the later age Regina Prati . . . in low Dutch, Reiinette , .. in English, Meads-sweet, Medow-sweet, and Queen of the medowes. E.P. N. p. 43, * Regina, reine, med-wurt.' ! νεφρός. 12. ῥυπτικόν, Galen (ed. Kühn), vi. 261. Sim. Jan. * RAiftica, g. purgativa ut Gal. li. de ingenio sanitatis ripticon katerticum.' ? ῥεῦμα. Matth. Silv. c. deiii, * Reuma, gre. est actus quod est fluxus uel cursus." A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Reubarbarum! radix est eiusdem fruticis que de barbaria ad nos affertur, reu enim radix interpreta- tur, et quando reu simpliciter 5 ponitur de reubario intelligitur. Reupontieum ? similis est reubarbario sed non tingit sicut reubarbarum. Reu? granum panificum, cuius duo sunt genera, s. rubeum et album, sed ad nos non defertur nisi decorticatum, et utriusque medulla est alba. [Rododampni!, respice in nerion. Roob, i. uinum coctum. Robub, i. succi inspissati absque alte- 15 rius rei commixtione per ignem uel per solem seu aliter. Reiectialis, respice in morminion. ] Rubea media, spergula idem. Similis est rubie minori [sed caret asperi- IO 20 tate.] I. cuiusam. 5. reubarbaro. 22. clyure. tungebledeles. 32. dissinteriam. ' Matth. Silv. c. dcii, * Reubarbarum a reu quod est radix et barbarum regione ubi oritur, 6. simile est reubarbaro. 157 Rubea minor, [anglice renele?,] ange. cliure? uel tongebledes., Rubus, batus?, rumex ?? ferens mora idem. ge. rounce"!, anglice brembel. [ Respice in sentix.] Rubi" multa sunt genera, sed quando simpliciter ponitur rubus ferens mora intelligitur, qui etiam batus dicitur, licet alii intelligant pro rubo simpliciter uel bedegar", ae. hepebrembel'^, εὐ ualet contra discenteriam. Rumex^ duo sunt genera, s. ferens mora et sterilis, quando simpliciter ponitur ferens mora, i. batus intel- ligitur. [Respice in rubus.] Ruta, bissara", herba uiola idem. [Respice in erimola.] Rute duo sunt genera, s. agrestis et ortina, sed uiscidior est ortina, escis 8. Rizi. I9. rubee. 30. sz. agrestis. 40. est optima. , Gerarde, p. 394, *It is commonly called in Latine Rha Barbarum or Rha Barbaricum, of divers Rheu Barbarum. . ον in shops, Rhabarbarum : in English, Rubarb and Rewbarb.'" ? Matth. Silv. c. dciii, * Reuponticum id est barba sirista . .. similis reubarbaro .. . sed non tingit ut reu- barbarum. Cf. Platearius, circ. Instans. ῥαπόντικουμ. * Bart. p. 36, * Rizi, granum panificum." Diosc. iii. 2, ῥᾶ, οἱ δὲ ῥῆον καλοῦσι, οἱ δὲ pav, Ρωμαῖοι * ῥοδοδάφνη, Diosc. iv. 82. 5 Sim. Jan. * Rob ara. est succus cuiusque fructus coctus ad spissitudinem ut seruari possit, Bart. p. 37, * Rob aliquando dicitur vinum coctum." secundum Dya. See ante, Orminon. Loue-man, Goose-grasse." 5 Cleavers. 1: Cotgrave, * Ronce, a Bramble, or Brier." sunt genera, sed quando simpliciter ferens mora qui et batus dicitur." E. P. N. p. 19, * Rubus, heop-brymel.'" 15 'The Hip-bramble or Hip-briar. " βησασᾶ, Diosc. iii. 46. See ante, Bissona. $ Sim. Jan. * Reiectialis, emola, orminon * Cotgrave, * Riéble, Cleauer, Clauer, Goose share, ? Báros, Diosc. iv. 37. 1? Read rubus. 1? Bramble. 9 Bart. p. 37, * Rubi multa !* See ante, Bedegar. !5 Read Rubus. 15 Tb, ἅρμαλα, - 25 30 9 40 158 non bona ; illa uero melior est que circa cucumeres nascitur. Ruta menstruis imperat comesta et bibita. Item ruta! cuius triplex est materies, s. domestica et siluestris, cuius semen piganum dicitur; foliis et semine utimur. gallice et anglice, Rue. σι Satureia? uel saturegia, timbra? uel 10 timbria idem, et zz sapore medium inter ysopum et mentam. ge. sarre*. ae. sauerey?. [Respice in serpil- lis. ] Saponaria*, borax uel boryth, herba 15 fullonum idem. 88. crowesope. [ Respice in nimpha.] Sauinia/, bracteos? idem. ge. et anglice, saueyne ὃ. Saturion'5 iarus, [respice in] priapis- 20 cus, leporina idem; folia habet stricta et maculosa et testiculos in commesta est. I5. crowessope. .— 23. irarouse. 32. afforis. 3. impereat. 14. borith. 22. proicimus radicibus. 29. Satiron. 31. lucidum. 4. duplex est. 17. Sauyna, braccheos. cockowespitte. 36. Satiria. A MEDICO-DOTANICAL GLOSSARF. radice. Mollem petimus, radice utimur. g. iarouse", anglice kuk- kowspitte. Saturion", multi trifollum uocant eo quod tria folia habet spansa super terram similia lappacio uel lilio sed breuiora et colorata. Satirion ericterion' semen [habet] simile semi[ni] lini sed maius, leue et licidum et forte, radix eius co- rium tenerum habet et rufum a foris et intus album, gustu dulce et eu- stomachum ; nascitur locis montu- osis et ubi sol habundat. Satirion" tercia ramulos habet ob- longos et florem purpureum mel purpurastrum et exalbidum, et radicem duplicem quasi testiculos. Radix potata uenereos actus pro- uocat. a9. stondenegousse. [Re- spice in pes uituli.] Salamandra/ uirtus est stiptica et 8. Ruwe. 9. Satureya. 18. sauyne. 25. Satirion. 43. Salamandre. I2. sauereye. I9. Saturyon. 27. aut lilio. ! Platearius, circ. Inst. * Ru/a, cuius duplex est maneries scilicet domestica et siluestris quod piganum dicitur. Diosc. iii. 39. € , Hec scurera, saveray. vel borith. See ante, Bracteos. 19 . ἔχει σπέρμα λινοσπέρμῳ ἐμφερές, k.T.À. in Diosc. iii. 132. τὸ ? Bart. p. 37, * Satureia, tymbra idem, an. Saverey.' * Cotgrave, * Sarriette, Sauorie, Summer Sauorie. 9 App. *Saponaría, burit, herba fullonis idem est." 7 Sim. Jan. * Sauina, Plin. hanc greci brachiam vocant. bratheos. Gerarde, p. 1377, * Called in the apothecaries shops by the name Savina.^ σατύριον, Diosc. iii. 134. Part. p. 37, * Satyrion, priapismus, herba leporina idem sunt." grave, *Zarrus, Wake-robin, Starchwort, Rampe, Aaron, Calves-foot, Cuckoo-Pint.' iii. 133, σατύριον, oí δὲ τρίφυλλον καλοῦσιν, k.T.À. ? θύμβρα, S5SES P. Nep. 6d; See ante, Borax App. * Sauina, i. 3 Bpá6v. ? Gerarde, p. 1377, ^ in English, Common Savin, or garden Savin." τ Cot- 12. Diosc. 18. Diosc. iii. 134, σατύριον τὸ épvOpóvtov ** Apparently the description of ὄρχις ἕτερος, σαλαμάνδρα, Diosc. ii. 67. 25 20 35 49 5 lo A MEDICO-BOTANICAL GLOSSA RF. 159 narcotica et calida, et recte mis- Est etiam gallicus et muscatus et cetur medicaminibus stipticis. non muscatus, et est alius durus, Samum!, i. frutex runipert. et alius mollis, et multi similes. Saliunca?, 89. kalketreppe *. Sapa, i. uinum dulce uel uinum coc- Sapo, alius saracenicus, aZzus sperace- tum. [Respice in Ilapheos.] reutus, et iudeicusquolIudei sericum | Salis? multe sunt species, s. sal nitrum?, lauant, alius gallicus. gall. sauoine?, sal armoniacum", sal gemma', sal anglice sope. cap| p Jadocium?, sal tragesicon uel Sapo^" fit de forti lexiuo et qualicunque tragesion", quod nos habemus in pinguedine, huius multe sunt spe- Alexandro, et est sal petisum cles, ut superius dictum est; sed quod'** est ΠΙΠΡῸ nata in tectis sparateuticus qui sic dicitur eo balneorum, et quando simpliciter quod incidat ut spata, i. gladius. ponitur sal pro usuali intelligitur. I. calerea. 4- g. calketrappe. 6. iudaycus. I2. sparaceuticus. 23. pensum. 1 App. “ Samum, i. fructus iuniperi.' ? Diosc. i. 7, ἡ δὲ κελτικὴ vápBos . . . ἐπιχωρίως ὠνομασμένη σαλιούγκα. (ΟΕ, Plin. Hist. Nat. xxi. 7. 20, and Virg. Ecl. v. 17. Gerarde, p. 1078, * The Vallesians in their mother tongue call it Se//iga whence Gesner thought it (Nardus Celtica) to be Saliunca. E. P. N. p. 13, *Saliunca, wilde-popig. ib. p. 43, * Saliunca, gauntelée, foxes- glove. ib. p. 49, * Hec Saliunca, wyne :! where Wright (ed. Wülcker), p. 717, has, * Hec saliunca, -ce, a whyn. Renzi, Coll. Salernit. iii. 312, *Saliuzca quidam dicunt quod est encusa." * Prompt. Parv. * Caltrap, herbe. Sa/iusca.' Bart. p. 37, *Saliunca, wilde popi vel spica celtica secundum quosdam (marg. calketrappe).' * Matth. Silv. c. dexi, * Est enim spatarenticus sic dictus eo quod incidit ut spata, et iste vocatur quo Judei lavant sericum, &c.' Platearius, circ. Inst. * Spata- rensis fit ex gallico et multis aliis ib.*Sapo spatarensis valet ad impetiginem, ὅζο. ? Cotgrave, * Savon, Sope.' $ Bart. p. 37, / Sapo fit de forti lexivia et quacunque pinguedine. Saponis multae sunt species. Sapo spatareuticus vel spatareutus sic dicitur eo quod sic incidit ut spata. i. ensis ut." 7 Sim. Jan. *Sappa mustum coctum usque ad consumptionem duarum partium. Bart. p. 37, * Sapa secundum quosdam dicitur vinum coctum. Plin. Hist. Nat. xiv. 9, *quod alii hepsema nostri sapam appellant... musto usque ad tertiam partem mensurze decocto." SEBartsp2275 * Sal hujus multe sunt species s. sal nitrum, &c.' ἅλες, Diosc. v. 125. *? Sim. Jan. * Sal nitrum, nitrum ipsum.' ? Matth. Silv. dexvi, * Sal armoniacum dicitur quod in Armenia reperitur. But see Pliny, Hist. Nat. xxxi. 7, * Hammoniaco et ipso, quia sub arenis inveniatur, appellato." ἁρμωνιακόν, Diosc. v. 125. H Sim. Jan. * Sa/ gemma, capadocius idem. Matth. Silv. c. dcxvi, * et dicitur sal gemma quia elarum est gemma. - ? Plin. Hist. Nat. xxxi. 7, * Effo- ditur et e terra, ut palam est, humore densato, in Cappadocia. P ἁλῶν Tpavyacatcev, Alex. '[rall. (ed. Puschmann), ii. 243. * Read sal pensum. — Matth. Silv. c. dexvii, * Sapetisum est fuligo nata in coctis balneorum.' . Renzi, Coll. Salernit. iii. 312, *Sal pensum; | MS. Ashm. 1470, *Sal pensum. 15 20 25 IO I5 20 160 Salix!, icea idem, arbor est ; inde dya- ceos? emplastrum. [Respice in isacotidis. | Sagapium? siue serapium, sileos uel siseleum* uel siselenium, siler mon- tanum idem. gallice et anglice, syrmountayne?. Sagapinum?, lacrimum est ferule nas- cens Media, eligendum est autem limpidum et a foris rufum, deintus album, odorem intus silfii et galbani habens, gustu uiscidum, causas thoracis medicando com- ponit et dolorem lateris tollit. Sasa mediocriter est frigida et stiptica nimis, et ideo omnibus passionibus et ad fluxum uentris [mirabiliter et] multum iuuat. [Saba siluestris", respice in crassula maior. in 1: γοδᾶ. 4. sarapinum. sisileos. 1 iréa, Diosc. i. 135. See ante, Isacotidis. * dia iteon emplastrum.* 7. surmounteigne. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, Saporifera ὃ, humotida. Serapium, respice in sagapium. Salix marina, respice in rarium. Sileos?, 2 Siselium, Siselenium, Siler, / Samieum herba est cuius radix com- petit medicine. Sanabula" uel sanabulla similis cen- tum granis et est ualde diuretica et ualet ad lapidem. Sanatilis, yringus idem, anglice yrin- gus?, Samida"?, i. embotum??, ge. tonour"^, uel uas sine fundo. Saceus, saccellus idem, inde sac[c el- lacio ^, Salmentica", balsamita idem, crescit 4o Zucco- ^a respice in sagapium.] 30 35 IO. afforis. 34. yringes. ? διὰ ἱτεῶν. Cassius Felix (ed. Rose), c. 75, * Matth. Silv. c. dexv, * Sagapinum id est Serapium, Diasco. * σέσελι, Diosc. iii. 53. Matth. Silv. c. dexliii, * Siseleos arabi. vel aschegellos grece siseli, la. siler montanum. platociminum Plinius lib. xx. capi. 5 in me." ? Gerarde, p. 1049, * It is commonly called sler Montanwm: in French and Dutch by a corrupt name Ser-Mountain." * Diosc. iii. 85, σαγαπηνὸν ómós ἐστι πόας ναρθηκοειδοῦς γεννωμένης ἐν Μηδείᾳ, k.T.À. Faba siluestris. 11... Β3- Centrum galli. 5 Read Soforifera, ὑπνωτικά, "7 Read See ante, Innoticum. 9 σέσελι, Diosc. 10. Possibly Sanabulla may be identical with Azabulla : see ante, Anabulla and 1 Gerarde, p. 1162, *in shops, Eryagws; in English, sea Holly. 7? Matth. Silv. c. dexvii, * Sameder, i. Embotum." 15 Embotum in the sense of a funnel or tun-dish occurs in Constantinus Africanus, Communes Loci Medici, iii. 11. (Basle, 1539, vol. 2, p. 58), * Concavitas ista embotum est vocata, quia sicut vinum per embotum ita superfluitates nostr grosse per hanc influunt. tube. —Cotgrave, * Embut, a funnell) Ital. imbuto. a funnell or tunning-dish. 15 Bart. p. 19, * Embotum est instrumentum factum ad modum Sp. embudo. !* Cotgrave, * Entonnoir, Jart. p. 38, * Saccellacio est cum aliqua medicinalis herba vel avena aut furfur aut hujusmodi ponuntur in sacculo et calefiunt ad ignem et loco applicentur. 1$ See ante, Balsamita. 4A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, in pratis. a€€. horsmynte, [sisim- brium, menta aquatica, menta- strum. Salgea agrestis !, ambrosia, lilifagus ?, 5 eupatorium? idem. ge. ambrose *. ae. wildesauge. Saltieatiua ?, i. depressiua. Saluatelle 5, i. iii uene in hominis cor- pore, due in manibus inter mi- IO nimum digitum [et sibi proximum |, et due in pedibus in locis simili- bus. Saluia «a/ domestica, alia saluatica. angl. sauge. 15 Sambueus, actis" idem, cuius medianus cortex uocatur canapis; flos eius antiquus cortice et radice utimur. gall. sew *. ace, ellen. Sambuoeus arbor est in Appulea, unde 20 fit oleum sambuceleon ὃ, Sanction ^ aut fassa gasmon, quam multi parrine dixerunt, nascitur locis umbrosis et in stangnis siccis, hastam habet angulosam et pin- 161 guem super terram. folia sunt illi 25 andrafraxe 11 similia, in summitate diuisa, odorem cardami habentia, semen rotundum sicut oliue, se- men eius mixtum cum aqua uel uino capillos rubeos facit. 3o Sandalus? arbor est cuius sunt tres species, s. albus rubeus et citrinus, sed quando simpliciter ponitur pro citrino intelligitur, sed apotocarii ponunt aliquando rubeum, ualet 35 contra califactionem epatis. Sandoroeadis ", i. urina habens color- em uini. Sandariea'*, i. quoddam genus uer- nicis. 49 Sandafis "^, i. [hJarenositas. Sandaraea "5, i. auripigzmentum rubeum, sed arsenicum? est auripigmentum citrinum. Samsueus ^, maiorana, amaricon ^, 45 amarascus, colimbrum, persa idem. [Respice in amaracus. ] [Sandonieum ", i. genus abstincii.] 4. Salgia. 5. ambrosie. 6. wyldesauge. ὃ, humano. I3. siluatica. 16. utamur canapis. I7. radicibus. I9. Sambacus. 21. fasfa. 22. parine. 23. ficcis. 34. apotecarii. 37. sandoracadis. 41. sandasis. 45. sansus. ! Salvia agrestis. ? ἐλελίσφακον, Diosc. iii. 35. * εὐπατώριον, Diosc. iv. 41. * See ante, Ambrosia. 4 venz in humano corpore, &c.'" * Possibly σαμψύχινον ἔλαιον. φύλλα ἐμφερῆ ἔχει, &.T.A. citrinum, &c.' 1: gaybapáxn, Diosc. v. 121. P- 37, * Sandarica, i. auripigmentum rubrum." Diosc. iii. 41. 1? See ante, Amaracus. 5 σταλτικός, Diosc. v. 102. 7 See ante, Acus and Cameaetis. 7? Diosc. iv. 136, £áv6tov, oi δὲ φάσγανον... E , ^ , E » , , ^ , * , ἅπαρινην καλοῦσι UETQL ἐν εὑγείοις τόποις καὶ λίμναις ave αμεναιξ. PI , μ "pau $ Bart. p. 38, * Saivatelle dicuntur $ See ante, Acus. οἱ δὲ καὶ ταύτην 11 Ib, ἀτραφάξει δὲ τὰ 12. Sim. Jan. * Sandali- tres sunt species, album, s. rubeum et Bart. p. 38, * Sandalus hujus tres sunt species, &c.' 15 Perhaps ψάμμωσις. 18. σανδαραχώδης. Βατί. 18 σάμψυχον, 16 σανδαράχη, Diosc. v. 121. 11 ἀρσενικόν, Diosc. v. 120. ? ἁψίνθιον Xavróviov, Diosc. iii. 25. [IV. 2.1 10 15 20 162 Sanguineum! arbor est similis dega- lee? in foliis. Sanguis draconis? est gumma cuius- dam arboris in Yndia et in persia nascentis. Sanguis poreinus dolorem et uulnera aurium tollit. Sanguis anserinus et anguinus ? et natinus ἢ antitodis miscetur. Sanguis recens turdi? et palumbi et perdicis percussura[s] feruorem facere non permittit. Sanguis calidus hirci? et capre, cerui, leporis, perunctus araneas et non borea uulnera compescit. Sanguis canis bibitus? morsus rapidi canis curat et uenenum bibentibus salutare est. Sanguis gulege amice ^ bibitus dici- tur epilenticis prodesse, maritime uero cum uino bibitus et coagulo Τ᾿ leporino et cimino, morsibus uene- natis salutare presidium est. I. sanguineum affer sanguis draconis. bona. 16. morsum rabidi canis. 1 Read sambucus : cf. App. * Sambucus arbor similis est degalece in foliis? 8. agninus. 23. persium. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Sanguis taurinus " diureticus et ma- lacticus est, duricias soluit. Sanguis admissariorum ?, i. equo- rum, medicaminibus causticis me- detur. Sanguis boie* perunctus capillos am- putat et maxime ciliorum, et id potest facere sanguis ranarum uiri- dium. Sanguis fluens ? menstruis mulierum [et] generare non sinit, aliarum mulierum [eo] corpore peruncto. maxime ubi fusus fuerit si [su ]per- transierit mulier non generat, do- lores podagricorum ^ inunctus compescit, et ignem sacrum ad natiuitatem perducit. [Sanguinaria, pastus anserinus idem, secundum Laurentium. — Respice in capsellula. Sanamunda, respice in gariofilata. Sareocolla, respice in acarud" et in Sarcons.] 9. anatinus. I3. hyrci. 14. non 39. ad sanitatem. ? Possibly a corruption of zuci regali, as the leaves are said to be καρύᾳ βασιλικῇ ὅμοια, Diosc. iv. 171. 3. Sim. Jan. * Sanguis draconis est succus plante que apud Serap. describitur auctoritate Dyasco. qui * Diosc. ii. 97, αἷμα χηνὸς καὶ ἐρίφου καὶ νήσσης ἀντιδότοις χρησίμως 9 Read anzatinus. τ Diosc. ii. 97, φάσσης δὲ xai τρυγόνος kal περιστερᾶς καὶ πέρδικος eis προσφάτους ὀφθαλμῶν τρώσεις, k. T. À. $ ΤΡ. τὸ δὲ τοῦ ? [b. καὶ τὸ ἀπὸ τῶν κυνῶν δὲ ποθέν, κ. T. À. 10 Ib. τὸ δὲ τῆς H ΤΡ, σὺν οἴνῳ καὶ πιτύᾳ λαγφοῦ καὶ 13. ΤΡ. τὸ δὲ τῶν ὀχευτῶν dicit vocari sideritis.' μίγνυται. ? Read agninus. τράγου kai ai^yós, k. T. À. χερσαίας χελώνης ποθὲν ἐπιληπτικοῖς ἱστορεῖται ἁρμόζειν. κυμίνῳ. 12. [b. ταύρου δὲ αἷμα διαφέρει καὶ μαλάσσει σκληρίας. ἵππων. Ὁ ΤΡ. τὸ δὲ τοῦ χαμαιλέοντος τρίχας ψιλοῦν ἐπὶ τῶν βλεφάρων. 15 ΤΡ, γυναικὸς δὲ τὸ » , ἐπιμήνιον, k. T. À. 16 ΤΡ, ποδαγρικὰς δὲ ὀδύνας kal ἐρυσιπέλατα κουφίζει. " Seeante, Acarus. 25 30 35 49 45 IO A MEDICO-BOTANICAL GLOSSAKRF. 163 Sareos!, i. caro, inde amasarca? i. | Seabiosa maior, elna campana "5, uel yposarca?, sarcophagus *, et porus? enula campana idem, folia habet et sarcoydos ut in Tegni *. fissa parum et plura, [a*. horselne] Sarocoas, sarcocolla *, acarud * interpre- minor habet folia ut morsus dia- tatur gliconum, glutinum, guma boli. gall. scabiouse!?, ae. scab- est. wrt'5 uel brod[e]wed uel horsne- Sandex est herba qua tinguntur panni ferte. [Respice in iacea alba et in in blaueum colorem. nimpha. ] Saxifragia uel saxifraga similis est | Seatumoelli ", cimbalaria/? idem. pimpinello, radice utimur. ge. et ae. [ Respice in umbilicus ueneris.] saxifrage. Scamonea? frutex est, hastas habet Saxidonicum *, abscium idem. multas ex una longas iii aut iiii Seariola "^ trosma !' idem, [marcuriala? cubitis, pingues et asperas, folia idem,] similis est lactuce, sed folia aspera similia helsine? δαί habet fissa et subalbiora. g?. et ae. edere, mollia et trium angulorum, scariole 15, | Respice in endiuia. ] flores albos et rotundos et altos I. anasarca. 2. sarcofagus. 7. Sandix. 0. saxifraga uelsaxifragia. το. pinpinello. I2. abscinthium. 17. elenia c. uel emula. 21. schabwrt. 22. horseneferte. 25. scatuncelli. ! σάρξ. Renzi, Coll. Salernit. iii. 312, *inde ansarcha et yposarcha, scarcophagus et porus sar- coides, ut in tegni. ? ἀνὰ σάρκα, Galen (ed. Kühn), xv. 891. 3 [b. ὑποσαρκίδιος. * σαρκοφάγος, ? πῶρος σαρκωδής. Matth. Silv. c. cccccxcii, * Porus sarcodes dicitur liga- mentum a natura factum vel creatum ad connectenda capita fractorum ossium. $ 'That is Galen's τέχνη ἰατρική. 7 σαρκοκόλλα, Diosc. iii. 8). Renzi, Coll. Salernit. iii. 312, * Sarco- colla, acarud, gumma est et interpretatur glutinum.' * See ante, Acarus. 9. See ante, Sandonicum. ?? Sim. Jan. *Scariola secundum modernos est velut lactuca agrestis nisi quia in dorso costarum habet spinas parvas, pro endivia ponitur. Bart. p. 38, * Scario/a, lactucella, lactuca agrestis idem, an. sowethistel.' 1 τρώξιμα. Sim. Jan. * Troxima g. est quod Avi. vocat taraxacon, est species endivie silvestris, See App. Scariola and Trozuua. 12. See ante, Marcurialis. P Gerarde, p. 283, ' Endive is named ... of the Italians Scariola, which name remaineth in most shops...in English, Endiue and Scariole. Cotgrave, * Scariole, Scariole ; broad-leaued or garden Endiue; 1* See ante, Elena Campana. 15 Scabieuse. 15 Gerarde, p. 793, in English, Elecampane and Scab-woort and Horse-heale.' 1 Sim. Jan. * Scatuncella uel scatuncelli vocatur umbilicus ueneris, cimbalaria The analogy of the French name écuelle (Lat. scutella, a dish), given to this plant from its saucer-like shape, would suggest that scatumcelli may have a similar connexion and origin. See ante, Cimbalaria. 18 Cimbalaria (cf. Diosc. iv. 9o, κυμβάλιον), also, like the name acetabulum, recalls the shape of the leaf. 19. Diosc. iv. 168, σκαμμωνία κλῶνας ἀνίησι πολλοὺς ἀπὸ μιᾶς ῥίζης, κ. T. À. ? Tb. ὅμοια ἑλέίνῃ. NOU 20 28 20 IO 15 20 164 cum odore gravi, lacrima plena, coleram et flegmam deponit. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Stacten " quidam exponunt mirram et alii amoniacum. Seanodix ! calefacit et desiccat fortiter et dyaforeticum est, merito s9. uis- Sataffisagria" dicitur ad a staphis quod est uua et agria quod est cerum purgatiuum est. agrestis. Inde staffisagria quia 25 Spatula fetida? similis est in foliis uiti in foliis assimilatur, alio nomine gladiolo, crescit in locis aquosis. dicitur staffisagria campurrigium P, 99, et a9. regwort. —G/adrolus? i. herba pedicularis quia interficit croceum | sed. spatula feftida — nul- pediculos. Item a staphis dicitur lum. staphilogia uel staphilonia ^ ut in 3o Spaficiadas *, i. uena sub lingua. Alexandrio de oculis. Spalongea? genus est aragnes ut in | Strangurios uel strangireos interpre- Alma[n ]sorio * Rasis. tatur gutta, inde strangirea "^, i. Spatomele est instrumentum cipurgi- guttaüim munctus", inde etiam cum. sansusidus 5, dissura?, surria ?, 35 Spasmus* est uiolentia neruorum con- sporiasis?, et multa similia que tracio uoluntarium motum im- sunt passione[s] uesice ut in pediens. anglice crampe ὃ, Passionario “ἢ, Staphiden, i. succus. Slarna uel slarnus? απῖς est, parua Staguim "5, [id est] spica. ferdix. 4o 7. gladeolo. 12. Spalongia. aragnee. I4. sirurgicum. I8. crompe. 29: i. spica. 27. camppurrigium. 31. Alexandro. 32. strangririos uel strangrereos. 33. stranguria. 35. dissuria. 37. uisice. ! σκάνδυξ, Diosc. ii. 167. (i. e. £vpis) by Dioscorides : Gladiolus. ? Gerarde, p. 59, *Stinking Gladdon is called in Greeke ἐιρίς ...in Latine, patula fetida among the Apothecaries. 3 See ante, * σφαγῖτις, the jugular vein. Renzi, Coll. Salernit. iii. 315, * Spasiciadas, id est vena sub lingua. * φαλάγγιον. 5 "That is, the work of Rhazcs dedicated to Almansor, prince of Chorassan, and called by his name. d See ante, Radius. Bart. p. 40, * Spasmus, i. nervorum contractio voluntarium motum impediens." * Spasmus, i. crampa secundum quosdam.'* 10 στάχυς. P- 41, * Stacten quidam exponunt mirram, quidam ammoniacum.* ἀγρία. ! σταφύλωμα. 18 σπαθομήλη. 5 σπασμός. ? Bart. p. 40, H στα ΤῊ; Diosc.i. 73. Bart. 12 Diosc. iv. 153, σταφὶς 15. Read caputpurgium. | App. *Staphisagria, herba pedicularis, i. caputpurgium." 5 Alex. Trall. (ed. Puschmann), ii. 57. 16 στραγγουρία. 1 Read στραγγουρικός. 1* δυσουρία. τ Cf. Cass. Felix (ed. Rose), c. 46, *tischuria, id est ex toto urinc abstinentia. Bart. p. 41, *Suria est totalis urinze negacio.' 7 Perhaps στραγγουρίασις. ? Gariopontus (Basle, 4to. 1531), p. 76. Iimagine this to be the same work as the * Passionarius Galeni; by Gariopontus, printed in 1526. * Galeni Perga- meni Passionarius, a doctis medicis multum desideratus, &c. . .. cum privilegio Regis Francie in scquenti pagella posito. mdxxvi! These affections are treated of at fol. li. Bart. p- 41, * Sternorum, i. plovers.' minctus. ig xovpía. 29. Sturnus. 1o I5 20 A MEDICO-BOTANICAL στ δα ΔΕ. 165 Stalmon! uel stalticontrium inter- cludit, urinam prouocat, menstruis pretatur constrictiuum. imperat. Stagium? frutex est similis prassio, | Senacio, narstucium aquaticum * idem. folia habens oblonga et multa dura gallice crissouns ewages, ae. water- et aspera et adorata et alba et cresses. uirgas multas ex una radice albidi- | [Satiriasis?, 39. affo. 21. ores prassio, nascitur in locis mon- | Staffisagria, respice in satassisagria. tuosis et asperis, uirtus est [illa] | Senicion, respice in sedus. terminantica? et uiscida. Senicon, id est xia. Senecio! uel senecium, cardo bene- | SesScliti creticum", respice sordi- dictus, carduncellus [terestris], be- lion τὰ ᾿ nedicta idem, tota herba utimur, | Seeaeul^, i. cardo panis *, yringus T sales ceneschon e aer ΞΟ ει idem, radice utimur. 89. yringes "ἢ. eie 5 is Sedus/? herba est quam senicion uo- Sene[s]eion", quam alii cris[i]onem mus E Bcc ota. dicunt, nascitur in aqua, fruti- E εν τ [uiridia, densa] similia cem habens pinguem et ramulos d ti us dae τον πως longos, folia minuta similia ypo- Lo Mure vi pec ee | i E mitate tirsi habens in modum ED ΠΕΡ ΘΌΤΕΙ τα αθ ιαβία, τισπιὶ uiticelle, uires [habet] stringentes odores suauissimos reddunt. Sene- et eadem prestantes que plan- cio crudus comestus calculos ex- i2 e o . I. stalticontrium. 3. stagnin. 5. odorata. 0. termantica. 13. Seneschoun. grounde- swylie. 17. habet. ramunculos. 18. yposilino. I9. fuerint odorem suauissimum. 21. commestus. 25. cressons. waterkerssen. 34. radicibus. 35. est herba. 40. tyrsi. 42. quam plantago. ! σταλτικόν. — Sim. Jan. (Cassius Felix ca. de tussi humida, stalticas greci constrictivas vocant. Cass. Felix (ed. Rose), c. 33, * cucurbitas stalticas id est constrictorias.' ? Diosc. iii. 110, στάχυς θαμνὸς ἐμφερὴς πρασίῳ, k. T. À. 3 ΤΡ. θερμαντική. * Sim. Jan. “ Senecion vocatur cardus benedictus ut supra in sedium. See ante, Cressiones. * Cotgrave, * Senecon, the hearbe Groundsell.' $ Bart. p. 39, * Senecio, i. carduus benedictus, s. grounswili. 7 Sim. Jan. " Senecion, Dya. quam alii crisionem vocant, &c.' Diosc. ii, 153, σίον τὸ ἐν ὕδασιν εὑρίσκεται ἐν τοῖς ὕδασι, k.T. A. * Gerarde, p. 258, * vulgarly in shops known by the name of Nasturtium aquaticum, or Water Cresses. ? σατυρίασις. V σέσελι κρητικόν, Diosc. iii. 56. H Tb. τορδύλιον. 1? Sim. Jan. * Secacul non est yringus ut putaverunt quidam sed aliud! Bart. p. 39, *Se/acul secundum quosdam est species bauciz.' See App. Secacul. ? See ante, Cardo panis. * See ante, Iringi. 15 Gerarde, p. 1163, * like the Eringes in sweetnesse and taste." 1$ Sim. Jan. * Sedum Dya. herba est quam senecium vocant, &c.' 25 30 40 IO 15 166 Semiceupium !, i. tinea media uel cuppa parva. Seha 5, i. sticados arabicus. Selinum ? uel selium, i. semen apii. Semen bulli*, i. semen grosse et domestice cepe. Semis indeclinabile, i. medietas. Semen lini? szz/ez habet uirtutem fenugreco, duricias malaxat cum fenugreco mixta[cum] oleo et mulsa. Seniecula similis auencie est, sed du- riora et lucida habet folia et uiri- diora. gallice, sanicle*. [angl.] wodemeche *. I2. est auencie. I5. wodemerch. 29. alia. 22. solice. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, Sene est folium cuiusdam arboris in transmarinis partibus nascens. Sepum ^ seuum idem, et quando simpliciter ponitur pro caprino intelligitur. Sebesten ! fructus est. Silite confectio es/ in antidotario Arabie. Seramata ", i. mundificatiua. Serapinum "^ gumi cuiusdem arboris est in Grecia. [Respice in rada- pium.] Seridis Τ᾿ sunt due species, una agrestis, altera ortina, agrestis uero pigris ^ aut citonon appellatur que lata 24. seramenta. 25. cuiusdam. | App. f Semicupimen, i. thymamedia." *Semicupium est vas in quo potest homo resupinus jacere in modo lintris.' MS. Ashm. 1470, “ Semicupium, i. tina parua. Papias, Cass. Felix (ed. Rose), c. 51, ex calida et oleo semicupio depositis embasim adhibebis. Ib. c. 6r, * in calida semicupio depositum. ^ The word means a bathing-tub:—or small cask (cupa). As to 544 ( Mercer), who quotes Varro, * Antiquissimi in conviviis utres vini primo, Festus, *Tinia, vasa vinaria. Diez, Alt- tinea, see Nonius, p. postea tinas ponebant ac cupas, tertio amphoras." romanische Glossare, p. 112, quotes *anfora quam rustici vocant tinam. See Ducange, s. v. Tina. ? App. 'Secca (in marg. Sceha), i. hyssopus." 3. σέλινον. * Read bulbi. * Diosc. ii. 125, δύναμιν δὲ ἔχει τὸ σπέρμα τὴν αὐτὴν τῇ τήλει, k. T. À. 5 Dart. p. 38," Sanicula, i wodemerche.' E. P. N. p. 42, * Saniculum, sanicle, wude-merch. * Gerarde, p. 948, in French, Sanicle; in English, Sanicle, or Sanikel.' 8. Gerarde, Supplement, * Woodrarch is Saniclet, See ante, Alexander. ? Dart. p. 39, * Sene folium arboris est in ultramarinis partibus nascentis. ^Platearius, circ. Inst. * Sege arbor est nascens in confiniis babylonie et in arabia, cuius folia medicine usui competunt abjectis fustibus. Gerarde, p. 1297, * The Apothecaries Sena, by which name it was knowne to Ac£uarius the Grecian, and to the later Latines : it is called in English, Sene.' 10 Sebum. τ Bart. p. 39, * Sebesten fructus est — Matth. Silv. c. dexxxi, *Sebesten lati. grec. mahalomagiati, arab. faulis sebesten, et in lingua persica vocatur mamilla canis, unde versus, Sebesten mamilla canis fert persica lingua. —Gerarde, p. 1499, * Of Sebesten or the Assyrian Plum 12 Matth. cilv. c. dexxxvii, * Sera£ica, i. dessicativa Dias." Perhaps ξηραντικά. ?* Platearius, circ. Inst. * Serapinum gummi est cujusdam arboris. See ante, Radapium. ^ Diosc. ii. 159, σέρις δισσή, ὧν μὲν ἀγρία πικρὶς ἡ kal κιχώριον καλουμένη, E. T.SA. 55 πικρίς. 15 κιχώριον. 20 25 20 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. habet folia, altera uero, i. ortina, duas habet species, una folia habet sicut lactuca, altera uero amara est et folia habet angusta. Om- 5 nium! uirtus est stiptica et eu- stomaca. Semperuiua?, sticados? citrinum, [herba auricularis * idem], iouis barba? idem. ge. iubarbe. angl. 10 syngrene?. [Respice in ayzon et in sticados.] Sentix uel sentis, i. rubus qui portat mora, uel quelibet fructus spi- nosus. 15 Serpillus?, satureia uel saturegia idem, tota herba utimur. g$. sa- tureie ?, Serpillum ? uel herpillum, timbra "', [pulegium ceruinum uel mon- tanum] idem. ge. serpoul? uel tymbre? uel puliol'*5, anglice brotherwort ^, tamen herpillum quandoque ponitur pro poligonia 20 Io. synegrene. 21. timbre. pulyol. 44. multum. I3. quilibet. ! Diosc. ii. 159, πᾶσαι δὲ στυπτικαί, ψυκτικαὶ καὶ εὐστόμαχαι. ἀείζωον, Diosc. iv. 88. 5 See ante, Barba iouis. Diosc. iii. 40. 3 , στοιχάς. 15. satureya agrestis vel saturgegia. 22. brotherwert. * Compare the name Erewort. $ See ante, Ayzon. ? Cotgrave, * Saturige, the hearbe Sauorie." 167 ut in Alexandro ?? de dolore capitis. [ Respice in calamiten]. Serpentaria", draguncea"", ve dra- gancia, colubrina?? idem, stipitem habet quasi serpentem, folia ut lilium sed maculata. ge. et angl. dragaunce. [Respice in dragontea et in herpentaria.] Serpigo, inueterata uel indurata im- petigo idem. ge. derte!*, ae. teter. [ Respice in zerna ?.] Serdene, i. lapis ma[g netes. Sertula? herba est humilis, odore suauis, colore exalbida, flocellum habens subrufum, illa uero melior est que uasta est, et non nimis ex- albida et rece[n|s, uires habet leniter relaxantes et [ideo] tu- morem oculorum cedat. Splendilidon ? fere est similis scolo- pendrie, sed habet folia multo subtiliora et strictiora. [Respice in asplenis.| I6. satureye. 26. serpentarea. 32. et indurata. ? A translation of the name See ante, Barba iouis. * See App. Setis. * ἕρπυλλος, 10. Bart. p- 39, * Serpillum et Aerpillum idem sunt s. pelestre, tamen herpilum quandoque sumitur pro poligonia. U. θύμβρα, Diosc. iii. 39. Sauorie, Pepper Hysop-' Puschmann), i. 469. U δρακοντία, Diosc. ii. 195. * Dertre as Dartre; atetter, or ring-wórme. σέρτουλαμ. 12 Cotgrave, Serpolet. 1: See ante, Pulegium ceruinum. 16 Bart. p. 39, * Serpentaria, dragantea, cocodrilla, columbrina idem.' See ante, Draguncea. See ante, Derta. Jan. *Sertula Dy. herba est humilis, odore suavis, &c.' I Cotgrave, * Thymbre, winter !5 Alex. Trall. (ed. 15 See ante, Colubrina. I Cotegrave, ? See post, Zerna. 1 Sim. Diosc. iii. 41, μελίλωτος . . . Ῥωμαῖοι 22 Sim. Jan. * Splendelion est planta similis scolopendrie s. lingue cervine, &c.' - 25 30 35 40 45 IO 20 168 Spergula major, herba ecruciata! idem ... gradatim εἰ slapitem. erectum. e ul. Spergula minor flores habet super ipsos croceos, angl. hetgetlyere. Speragus? frutex est, semen confert in foliculis sicut faseolum et intra aliud semen minutum est simile lenticule, florem mellinum sicut leucium semen eius et flos cum mulsa bibitum ad pondus duorum denar. et ob. humores uomitibus purgat cum tensione sicut ellebo- rum. [Respice in allion.] Sperma?, i. semen, inde diasperma- ton ἡ, i. de seminibus. tucelli PE ὙΤῸ : DERI PED respice in cimbalaria. Scolidos? Splenetiea, respice in lingua cer- uina. IO. lentium. 13. elleborus. luca. 31. est quedam species serpentis. — 32. e I5. dyaspermaton. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, Sperma iouis, respice in sticados, barba 1ouis idem. Spuma nitri, respice in affronitrum. Spersum, respice in fermentum. | Sperule , poma sunt coliquintidarum. 25 Specularis *, i. gipsus. Splecto|n |?, i. pes columbinus. Stellio ?, i. animal paruum lucens de nocte, a9. glareseye, alio nomine dicitur noctoluca". Inde stellio 3o quod est genus serpentis. Stera ?, i. matrix, inde sterilis et ster- onim, i. pelliculosa membra qualia sunt intestina matrix, &c. Stephania interpretatur Stemas?, 1. manus. Stemento "5, i. pura aqua fabarum. Stegmeos ^, uulnus depascens loco uicina. Semniracon uel sealmiscasiomata "^ 45 uincens: 55 25. pona. coloquintidarum. t similia. 48. loca. 30. nocti- 40. scalmiscafiomata. ! Gerarde, p. 1124, * It is called cruciata and cruciatis, of the placing of the leaves in manner of a Crosse: in English, Crosse-wort, or Golden Mugweet." est omnibus nota, semen affert in folliculis, &c.' ὥσπερ φασίολος ἐν οἷς σπέρματα φακοειδῆ. ἄνθος μήλινον ὥσπερ Aevkotov. 5 See ante, Cimbalaria. 7 Read sphaerule. ὁ διὰ σπερμάτων. ante, Colitidos. ? Sim. Jan. * Spartus, γα. frutex ... φέρει δὲ λοβοὺς * σπέρμα. * Possibly a corruption of Cozyledonos. See Diosc. iii. 155, σπάρτιον.. Diosc. iv. 175, καρπὸν δὲ περιφερῆ ὅμοιον σφαίρᾳ μέσῃ. Matth. Silv. c. dcl, * Sferule colloquintidarum, i. poma. colloquintide quce sunt rotunda ut spera.' * Plin. Hist. Nat. xxxvi. 24, *Optimum fieri compertum est e lapide speculari, See ante, Gipsus. ? See ante, Flectidos. 10 Wright's Vocab " ΤΡ. i. 644, * Hec nocticula, hec noctuluca, a?. glydeworme: Salernit. iii. 313, * Scoma vel scomis, interpretatur manus." aqua fabarum. 15. Sim. Jan. * Steganosis, g. con Renzi, Coll. Salernit. iii. 315, * Segineos id est vulnus depascens loca vicina.' c. dcxliii, * Sirozalmia, Oriba. est scabies oculorum. ipsius casus extantia, σταφύλωμα, Diosc. i. 136. ularies, ed. Wülcker, i. 544, *Stel/io, slowurm-" 1? ὑστήρα. 13 Renzi, Coll. 1: ΤΡ, iii. 315, * Stemelon id est pura solidatio dessicatiua.' * SZignosis, g.constrictio. 16 Matth. Silv. * Stafiloma . .. uuarum similans acinum Renzi, Coll. Salernit. iii. 313, * Seumiracon (var. seumiratio) uel scalanusca (var. sculmista), sphiomata, &c.' 5 IO I5 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 169 uel albula in modum grani uue est saxfrage sed habet folia maiora sunt albe macule oculorum. et integra. .£/ est aliud petrisilli- Sigillum Sancte Marie! facit hastam num? macidonicum quod uulgariter rectam e/ aliquantulum longum et dicitur Alexandrinum, g*. alisaun- altam et folia rara et aspera, radice dre, ange. stamerche. et est ter- utimur. cium petrosillinum usuale *, s. orto- Sigillum Salamonis? facit hastam lanum uel domesticum, gall. et flexam in arcu et multa folia sur- angl. persile, quando simpliciter sum tradentia et flores albos plures ponitur petrosilllinum pro usuali sub arcu haste sue deorsum intelligitur. tradentes, semine et radice uti- | Siseleos? uel siselenum, sagapium ? mur. uel serapium septemete'^, siler Sisimbrium?, balsamita, — [menta] montanum idem. gall. et angl. aquatica, menstrastrum, calamen- sermontayne. tum agreste idem, crescit ad | Sifula" est herba cuius radicibus uti- modum mente in agris, a&. hors- mur, semen eiusdem dicitur siler minte. montanum. gallice et anglice ser- Silonum * uel sinonum ? ue szmonum montaygne. ) » o petrosilinum agreste idem, similis | Sicides ", id est cucumeres agrestes. 7. Salomonis. 8. archu. II. radicibus. I3. Sinsimbrium. 16. horsmynte. I9. simile. 21. petrosilinum. 22. macedonicum. 24. est et. 25. i. ortolanum. 27. persil. ! [dentical descriptions of this and the next plant are found in App. Sigillu S. Marix and Sigillu Salomonis. Probably it was from those synonyms (the glosses of Petrus de Abano) that they found their way into the text. Gerarde, p. 871, * Ruellius saith that in certain shops it (Blacke Bryonie) is called Szgillum B. Marie . . . in English, Blacke Bryonie, wilde Vine, and Our Ladies Seale.' ? Gerarde, p. 905, * Solomon's seale is called in Greeke, moAvyóvarov ; . in shops Sigillum Salomonis, and Scala Celi: in English likewise, Scala coy, Solomon's seale, and White-woort, or White-root, . . . of the Hetrurians, Frasinella and Fraxinella. See ante, Balsamita, Calamentum agreste and Menta siluatica.' $ merpo- σέσελι, * σισύμβριον, Diosc. ii. 194. * σέλινον, Diosc. iii. 67. 5 Bart. p. 39, * Sinoni, i. semen petrocilini agrestis." σέλινον, Diosc. iii. 7o. See ante, Alexander. 7 See ante, Petrosilinum. Diosc. iii. 54. Sim. Jan. “ Siseleos, siler montanum, platociminum id est latum." See ante, Saga- ? Gerarde, p. 1056, * Dioscorides maketh mention of a Ferula out of which is 8 pium. gathered the Gum Sagapene.'" 10. * Sebtemer, i. sagapenum." H App. 'Scifola habet folia lucida et pinguia, tota utimur. Renzi, Coll. Salernit. iii. 314, * Sisula (var. sifula) vel sistra est herba, &c.' 1? σίκυς ἄγριος, Diosc. iv. 152. Z [1V. 2.] 20 25 20 35 σι IO 170 Sieida uel scicida nomen est equiuo- cum ad. cucumeres agrestes, brionia cucurbita agrestis idem. Sicomorus' uel sieomus, i. ficus fatua, arbor est cuius fructus dicitur siccima. g*. et a. sicamour. Sicera ?, i. uinum de pomis. Sideritis? aut eraclea, folia habet similia prassio sed oblonga sicut elilifagus aut ynos* sed zzora et aspera, hastam habet [quadratam] A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. ipsis hastis similia paristeridi? sed diuisa in. circuitu et plurimum 20 nascencia, sed in uisu tenuia et oblonga. Huic uirtus est termin- ancia? et similis. Est tercium genus sideritis? quam cratebras eracliam dixit, nascitur in parietibus 25 sicut uitis, folia habet minora et tenera et multa ex una radice nascentia similia coliandro 5, uirtus est illis talis sicut prima. Sidia ", i. mali granati cortex. Siliqua ", i; fructus qui dicitur caro- bia, [Respice in xilocarecta ?.] Silique recentes stomachum molli- unt et eedem siccitate uentrem stringunt et grossam uentositatem. g9. senesencos "^, longam duabus palmis, uirgas lon- giores et suaues in gustu et stip- ticas, nascitur sub petra, folia eius trita et inposita uulneribus recen- tibus paracellesin ? faciunt mire. Alia sideritis? hastas habet duabus cubitis longas e/ teneres et folia in 8. similia habet. IQ. peristeridi. 29. est ei. id est uinum. 17. duobitus. 28. coriandro. 6. sikamour. "E 16. paracollesin. 26. habens. 36. senes en tos. Io. eliliffagus. 22. termantica. 30. flos mali granati. I5. imposita. 23. et tercium. 34. siccate. 1 Sim. Jan. *Sicomorus est nomen compositum a sicos Greco quod est ficus et moro latino vocatur ficus fatua et ficus faraonis. it were συκόμωρος. 'The word συκόμορος (fig-mulberry) is treated as though See ante, Ficus fatua. ? Dart. p. 39, * Sicera est vinuni de pomis. In this sense, the word is thought to be the origin of our cider; see DBrachet, s.v. cidre. Βαΐ according to 5t. Jerome, Ep. ad Nepotianum (Rónsch, Itala 257), * Sicera Ebrzo sermone omnis potio appellatur quz inebriare potest; that is, excluding wine, as the Scholiast on St. Luke i. 15 (cited by Wetstein), says, σίκερα δέ ἐστι πᾶν τὸ μέθην μὲν ποιεῖν δυνάμενον, οὐκ ὄν δὲ ἐξ ἀμπέλου. * Diosc. iv. 33, σιδηρῖτις, οἱ δὲ Ἡράκλειαν, πόα ἐστὶ φύλλα ἔχουσα ὅμοια πρασίῳ, 30 Km A iv. 34, ἄλλη σιδηρῖτις. * ΤΡ. πρὸς rà τοῦ ἐλελισφάκου ἢ δρυός. 7 ΤΌ. ὅμοια τοῖς τῆς πτερίδος. 5 ΤΡ. ? Tb. iv. 35, * Ib. τραυμάτων κολλητικήν. * Tb. τραυματική. L4 »* A € , ^ , ^ - ἔτι kai ἑτέρα εἶναι λέγεται σιδερῖτις ἣν καὶ αὐτὴν Kparevas Ἡράκλειαν καλεῖ. 1? ὅμοια κοριάνῳ. " σίδια, Diosc. 1: 153. St. John's Bread (Gerarde, p. 1429). See post, Exilo cataracta. en tous. 1? Sim. Jan. * Siliqua, xilocerata grece.' 1* ξυλοκέρατα, Alex. Trall. (ed. Puschmann), ii. 431. 15 Diosc. i. 158, κεράτια χλωρὰ μὲν λαμβανόμενα κακοστόμαχα τυγχάνει καὶ κοιλίας λυτικά, ξερανθέντα δὲ ἵστησι κοιλίαν. Read siccate. 13 'The carob tree or 16 Read féves IO 20 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Sima!, i. concauitas epatis, sed eius gibbositas dicitur gobbus uel zirca? uel gedeola ut in libro urinarum ysaac ὃ, Simila', i, menti. [Sicla, i. beta maior, respice. Siecaminum *, respice in celsa. Simbalion ', respice in cotilidon. Sileos 5, respice in fenugrecum. Silifer *, respice in lazar lacrimum. Sinionum, respice in silonum. mundissima farina fru- Siselenum, Sagapium, Hanks Serapium, DESEE siseleos Septemete, et in sisula, Siler montanum, Siccima, respice in sicomorus.] Simila ' aspera habet folia periclimino similia cuius uirge vi aut vii sicut zure ambati!! implicantes se uicinis arboribus aut saxis, semen habet 2. gibbus. 20. similia. ! τὰ σιμὰ τοῦ ἥπατος : Galen (ed. Kühn), xi. 93. sunt. 171 simile uuis, quod cum maturauerit nigrum rufum colorem facit, nasci- tur [in] locis aquosis et asperis, semen eius et folia uenenis occur- runt. Similaceles ? folia habet similia edere sed mollia et tenera et sarmentosa et tenuiora, spinas non habet, flores sunt illi albi et multi, et semen eius cum locio bibitum 15 ob. i aut 3 ii. sompnia mala et fantastica inducit. Sinopide !5, i. terra rubea. angl. thogth. Sinapis tam semen quam herba est, et quando simpliciter ponitur pro semine intelligitur, inde dicitur sinapismus. Sinape ? eligenda est non siccum ualde quod cum fricatur uiride appareat, uirtus! est ei calida leptiutica epispactica, apoflegmatismis utile est. 28. folium, 42. leptiuccica. Bart. p. 39, * Sima dicitur concavitas epatis." Sim. Jan. * Sima epatis vocatur quis interior pars concava quze stomachum amplectitur gibbo ipsius opposita." tyrca. ? MS. Ashm. 1470, *Sima dicitur concauitas epatis, sed eius gibbus dicitur Read cyría, and cf. Galen (ed. Kühn), xi. 93, rà μὲν ἐν τοῖς xvprois ToU ἥπατος. 3 'The Liber Urinarum, of Isaac Israelita Salomonis Arabiz regis filius adoptivus; printed in his Opera Omnia, fol., Lyons, 1515. medulla, s. farina purissima." 9 συκαμινέα, Diosc. i. 180. ἴ κυμβάλιον. ^ ^ , » L4 er σμίλαξ τραχεῖα, rà μὲν φύλλα ἔχει περικλυμένῳ ὕμοια, k. T. À. 12 ΤΌ, iv. 143, σμίλαξ λεία ὅμοια κίσσῳ τὰ φύλλα ἔχει, κ. T. λ. πινόμενος, τριώβολον ἀττικὸν ἑκατέρου ἐνύπνια ποιεῖν πολλὰ καὶ ταραχώδη ἱστορεῖται. V. 111, μίλτος σινωπική. δὴ θλασθὲν ἔνδοθεν χλωρόν. See Choulant, p. 349. See App. Simila. See ante, Colitidos. ? Apparently, σίλφιον. See ante, Lasar lacrinum, and Asar lazarum. * Bart. p. 39, ' Simila tritici est 5. Sim. Jan. *Sicla, bleta quz etiam beta." 8 χῆλις, Diosc. ii. 124. 10 Diosc. iv. 142, Ἢ Tb. ὡς παλίουρος ἢ βάτος. 15 ΤΡ, ó καρπὸς μετὰ δορυκνίου I5 Tb; 15 ΤΡ, ii. 183, σίνηπι ἢ vámv ἐκλέγου τὸ μὴ κατάξηρον, ἅδρον, ἀλλ᾽ ὃ 16 ΤΡ, δύναται δὲ θερμαίνειν, λεπτύνειν, ἐπισπᾶσθαι. Z2 25 30 35 40 172 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Sinap[h|e phitagoras! inter ea que naturam medici uolunt esse ter- habent uirtutis efficaciam laudat, et manticam et leptiuticam. primum locum assignat cuius 5. lepturticam. [HERE THE BODLEIAN MS. cEASES. HENCEFORTH THE TEXT MUST REST ON MS. SLOANE 284 ALONE.] eo quod alicubi applicitum cale- | Sisimilium ^ plurimum super muros faciat quicquid inuenit et extenuet. crescit, et assimulatur amarusce. gall. mustard, angl. mustard. Sisamus !. qui et elleborus dicitur ideo Sinantis? interpretatur praefocacio in quod miscetur elleboro albo in pur- sinancia uel in squinancia que est gacione, folia habet minuta, similia accuta guituris. geronchee "^ et florem album, cuius Sinonum? herba est, semen est minu- radix est tenuis et semen simile tum simile appio, sed oblongum et sisconio ", gustu amarum. Coleram nigrum, gustu calidum, bibitum et flegma per uentrem purgat. spleneticos curat. Sisami stomachum debilem confortant, Siringa *, calamus, siue fisturia ? idem. digestionem procurant, tussientibus Siricum 5, metallum est ut in Uiatico. proficiunt, spirituales poros leniunt Siratos ', id est storax. et sitim temperant. Compositionem Sirupus 5, i, bibicio. sisamorum quece "* in dyascorides. Siron, i. seminatiuum. eUwss es Cacostomachlimuest Ἐξ Siretis ?, id est erupcio apostematis. comestum oris fetorem facit. τ C. Plinius Secundus, De Re Med. iv. 28 (ap. Aldus, Medd. Antiqq. Latt. p. 237 a), * Pytha- goras inter ea que propter uirtutem et efficaciam laudat primum sinapi locum assignat, cuius naturam uult esse thermaticam, &c.' ? συνάγχη, which is however perpetually confused with κυνάγκη. See ante, Quinancia. * See ante, Silonum. * güpvyt. 5 Read fistula. * Sim. Jan. * Siricon de plumbo, i. cinis plumbi vel adhustum eius in antidotario uli. Renzi, Coll. Salernit. iii. 314, * Siricum id est metallum de Syria asportatum, ut in Viatico.' 7 Read Stiracos. * Sim. Jan. * Sirupus est ab arabico sirab quod est potio." ? Matth. Silv. c. dcxliii, * Sirixis, grece ruptio apostematis! σύῤῥηξις. 10 Matth. Silv. c. dcxliii, * Sisameleon, i. oleum de sisamo.' ? Diosc. iv. 150, σησαμοειδὲς τὸ μέγα, ἐν ᾿Αντικύρᾳ δὲ ἐλλέβορον καλοῦσι διὰ τὸ μίγνυσθαι ἐν ταῖς καθάρσεσι, κ. τ. À. 1? ΤΡ. ἕοικεν ἡ πόα ἡριγέροντι. 13 , e ’ . 9. Ib. σπέρμα ὅμοιον σησάμῳ. τ Read quere. 15 Diosc. ii, 121, σήσαμον κακοστόμαχον kai δυσωδίας στόματος ποιητικόν. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. .. .. Soleontiea! folia habet ob- longa similia feniculo [sed] grossi- ora et uirgam oblongam in qua capitellum. Est [semen] oblongum angulosum grossum et uiscidum quod libenter comeditur. Radix illius est oblonga et oderata, Uirtus est semini eius et radici eius ter- mantiua et diuretica, q bibita urin- am prouocat. Sisipia ? cum attramonto sutorio cocta cacostomachum est et uentrem mollit, filiis utimur. Sciffula? habet folia lucida et pinguia ut oleum. Scilio 5, i. parua lacerta. Siccida agrestis ?, i. cucumeris agrestis uel cucubita agrestis, sed sicia est uentosa", sic dicta a sitio -tis. Et sicia * est galla. Scille ? uirtus est calida caustica, max- ime assa; multis rebus medetur. 173 Seliros?? interpretatur durum. Inde selirosis! a scliron quod est durum, dicitur etiam seliria" ut in Passionario. Seclirotenta, i. uiscera indurata. Silpbii? radix omnibus est nota qui agrestis masticum ^ dicitur, cuius lacrimum lacrimum lazar nomina- tur, aures acriter calefaciens et uesicam ledens, sed uentrem pur- gat. Hec autem herba fortiter cale- facit. Simphitum ^, anagallum uel anagalli- cum uel anagalla, consolida maior idem, radicibus utimur. g. et an. cumfirie !^, Simphoniaea ", iusquiamus, caniculata idem. g. simphonie, an. hennebane uel hennedwole. Smireus" uel smirinis?, benotica, ueronica?, uel uernicium, glassa, gummi iuniperi idem. 1 Diosc. iii. 53, σέσελι τὸ μασαλεωτικὸν φύλλα ἔχει ἐοικότα μαράθρῳ, παχύτερα δέ, κ. T. λ. ? Perhaps ζίζυφα. utimur." * Read Stellio. * Scicia est ventosa dicta a sitio, sitis. σικύα, a cupping-glass, so called from being shaped like a gourd. See Brachet, s. v. ventouse. ? Diosc. ii. 102, σκίλλα δύναμιν ἔχει δριμεῖαν καὶ πυρωτικήν. π Apparently σκίῤῥωσις. 12 σκληρία. Gariopontus (ed. Basle, 1531), c. 59, * Scleria 3 σίλφιον, Diosc. iii. 84. Sim. Jan. * Silium, Dy. radix * ventosa cucurbita quaerat." Siccidos. possibly σκιρός. Grzci sclirosin dixere repellit." est hepatis duritia sicut sclirosis.'" 3 See ante, Sifula. 5 D . , » Diosc. iv. 152, σίκυς ἄγριος. Sim. Jan. * Sicia, ventosa, cuffa, cucurbita chirurgicorum." App. ' Scifola habet folia lucida et pinguia, tota $ Bart. p. 39, * See Juv. Sat. xiv. 58, * κηκίς, Diosc. 1. 146. See App. 10 σκληρός, OI But see Macer, de Ostrutio, * Durum quem est omnibus nota quz a grccis mastix dicitur, &c. Ib.* Sifium in vero Dya. radix ejus est omnibus nota, nascitur in Siria et Armenia et in Media et in Libia, &c.' See ante, Anagallicum. 1 Probably συμφωνισκή. 19 Matth. Silv. c. dexlvii, * Smirnix, i. vernix.' ? Sim. Jan. * Beronice pro uernice aliquando in antiquis libris See ante, Bernix, Beronica, Classa and Glossa. 15 Tb. μάσπετον. 5 σύμφυτον. * Consire, the hearbe Comfrey." p- 40, * Smirtus est betonica.' * Smirnis, i. gummi iuniperi.' inuenitur." See ante, Asar lazarum. 16 Our comfrey. Cotgrave, See ante, Caniculata. 1? Bart. Ib. c. dcxlii, 174 Sinipasma !, interpretatur adherens. Smirinion ?, herba est similis apio, sed folia habet laciora et subrufa et 9gmü pinguia? et suauiter olencia, nam herba gustu amara est, uires habet acres et sudorem prouo- cantes, Sinsibrium *, mentastrum idem. Sinthoma 5, interpretatur condiuisum. Sintheseos 5, i. tabes uel unctuositas. Sindesmos *, i. ligatura nerui. Singinos, i. mentitus. Spiea* duplex est, s. spica nardi? et Spica celtica. Spica nardi inueni- tur circa radices cuiusdam ar- boris. Spica celtica similis est musco. Spigurnella, g. et ang. spigurnelle uel freydele. mirabiliter ualet contra squinanciam, habet florem indum per medium stipitis. angl. spin- agre. Squinantum "5, palea camelorum idem. Squinum nascitur in partibus libie et in arabia et in Dabilonia. Uerum A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF, libie nugax est. Nam arabicum et babilonicum eligendum est recens et non uetus, fuluum, multiflorum, Scicilie?, purpureum tenue et odoris rosei, uires habet acriter relaxantes propter quod proprie uesicam petit et urinam prouocat. Squibola ?, i. stercora dura. Squini'5, sunt duo genera, unum oxisci- num appellatur, quia acutum capud habet. Alterum uero semen habet nigrum et rotundum et gros- sius predicto et forcius. Est ter- cium genus squini paulo grossius 85. quod olosquinos?? dicitur et habet istud semen simile 85, Semen uero amborum assum et bibitum cum uino fluxum uentris et ma- tricis stringit, urinam prouocat et capitis dolorem commouet. Squilla 5 uel cilla, i. cepa marina. Sirra uel surra?' est grossa carnositas uel concauitas tibie. Sister ^, anetum agreste, meu idem. Scisei ', i. semen meu. ! σύμπασμα. Renzi, Coll. Salernit. iii. 314, *Sinpasma interpretatur adhzerens seu linimentum.' ? Diosc. iii. 72, σμύρνιον . . . ὅμοιον σελίνῳ. σισύμβριον, Diosc. iii. 36. it were σύντομον. 'Trall. 10 5 See ante, Nardostochium. σχοίνανθος. Iunci. ? ΤΌ. σχιζομένην δὲ ἐμπόρφυρον καὶ λευκήν. ὁλόσχοινος λεγομένη. tibie^ Read Sura. * Scisti ut quidam volunt est semen meu οὖς φύλλα δὲ πλατύτερα. See ante, Menta siluatica. $ σύντηξις. Sim. Jan. “ Sinthesis et atrofia idem." 3 ΤΡ. ὑπολίπαρα. ^ σύμπτωμα, explained as though " σύνδεσμος. Alex. ? See Nardus indica and Fasci gallicum. Gerarde, p. 44, *Camels Hay is called... in shops Sguinanthum, that is Flos 11 Diosc. i. 16, σχοῖνος ἡ μέν Tis γίνεται ἐν Λιβύῃ, ἡ δὲ ᾿Αραβίᾳ, ἑτέρα δὲ ἐν τῇ Nafaraía. 18. σκύβαλον. iv. 52, σχοῖνος ἑλεία" τοῦτου δισσὸν εἶδος" τὸ μὲν ὀξύσχοινος ἄποξυς ἐπ᾽ ἄκρου, κ. τ. λ. 16 σκίλλα, Diosc. ii. 102. τε Diosc. qp. U Sim. Jan. *Surra musculus posterior See App. Squiballa. 15 Sim. Jan. *Sistra meu quam quidam anetum agreste dixerunt." Gerarde, p. 1052, * in divers places of Spaine, Sístra . . . in French, Sistre." 1? Sim. Jan. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Siscon! uel season, i. diuisum ut in Alexandro de lacte et dissin- teria. Sistrum uel sisarum? omnibus est notum, comestum eustomachum est, cuius radix elixa et commesta diuretica est et fastidium tollit. Sceibeos? herba est cuius semen et folia stiptica sunt uirtute et desiccatiua satis et idcirco eius decoctio dissin- teri inicitur. Scicados *, ayzon ?, semperuiua ὃ, temo- lus", herba auricularis, polium marinum 5, barba iouis uel sperma iouis, iouis barba idem. ge. iubarbe, an. erwrt? uel housleke uel sine- grene. . huius due sunt species, s. citrinum et arabicum, quando sim- pliciter ponitur pro cytrino intelli- gitur. . .P citrinum idem est quod b »-» 5 e 175 barba iouis sed semperuiua . . .. v» adem. meses oestalitmen: Stiptera"" omnis in metallis egipciacis inuenitur, et est stiptica, scissa a terra ascendens sicut flos", Struis, i. cardus albus. Scineus ^ piscis est similis lacerte aquatice qui iuxta montem Pesso- lanum? inuenitur. Hic autem salitus. et desiccatus ad uenereos usus operatur. Stiptiriasis ^, i. passio quedam uesice. Stilla " est uas unde hauritur aqua. g. et an. Buket. Stigmata ", i. pungitiua. Stipher, i. antimonii. Stibeus ἢ, formosus et lucidus qui radi- osus apparet cum fractus fuerit, et gustu salsus et fragilis, nil habens cerosum ? aut sordidum; hunc multi perlati obtalmon “ aut lauro- ! Sim. Jan. *Sciston grece lac coctum cum lapidibus fluvialibus Allex. ca. de dissenteria.' Alex. Trall. (ed. Puschmann), ii. 429, χρὴ δὲ προαφεψημένῳ διαπύρους kóxXakas ἐμβάλλειν. | Cass. Felix (ed. Rose), c. 48, * Schiston dicunt Grzci lac in quo lapides fluviales incensi mittuntur sive extinguntur, γάλα σχιστόν, Diosc. ii. 77. ? Diosc. ii. 139, σίσαρον γνώριμον οὗ ἡ ῥίζα ἑφθὴ 3 ΤΡ. iv. 12, στοιβή, οἱ δὲ στόβιον... φύλλα στύφει. * στοιχάς, Diosc. iii. 28. 5 See ante, Ayzon. ante, Barba iouis. Τ See ante, Semperviva. * See ante, Polium. ? Read ear-wort. ? Supply S/icados. 1t Supply Szipteria. Sim. Jan. * Stipterea, i. alumen. 1? Diosc. v. 122, στυπτηρίας δὲ σχεδὸν πᾶν εἶδος ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἐν τῇ Αἰγύπτῳ μετάλλων εὑρίσκεται. Sprengel in his note indicates the intrusion from the margin into the text of the words ἔστι γὰρ σχιστὴ οἷονεὶ τῆς χαλκίτιδος. 15 'That is, flos eris. See ante, Calcantum. ^ σκίγκος, Diosc. ii. 71. 15 Montpellier. 15 See ante, Strangurios. 1 Probably Si?ula. Prompt. Parv. p. 42, * Bokett, situla, mergus.' 13 Sim. Jan. * Stigma, g. figura nota, macula cicatrix. Read στίγμα, punctura. 1? Diosc. v. 99, στίμμι δὲ κράτιστόν ἐστι τὸ στιλπνότατον kal λαμπύριζον, Kc: T. X. ? Ib. γεῶδες, whence we should read with Sim. Jan. zerrosum, though Sprengel in his note gives γλοιῶδες from Marcellus, which might correspond to cerosum. *i Diosc. V. 99, τοῦτο οἱ μὲν στίβι, οἱ δὲ πλατυόφθαλμον, οἱ δὲ AápBacov . . . ἧς ὃ καρπὸς καὶ τὰ 9 τιθύμαλος. See L4 , P4 εὔστομος, €eUCTOHQXOS, K. T. À. . ἐκάλεσαν. sum nominant. Uirtus est ei fri- gida!, stiptica, paremplastica et staltica. Stringni?, iii sunt species, quarum prima est ortolana uel orualis, odoris iocundi, et hoc comeditur. Nam frutex eius minor ramulos plures habet et folia nigra maiora ozimo et latiora?. Semen uiride aut nigrum aut rufum quando mandu([c]ata utilis est, uirtus est ei frigida. Strignus manicon quam alii perisson? dixerunt siue ut iuuenes drion? uel ut Latini furialis, eo quod furorem faciat, folia habet eruce* similia sed maiora et spinosa, quam alii pede- rotam dixerunt. Solatrum mortale?, i. solatrum ni- grum, strignum maior, morella, uua lupina idem. g*. morele, an. nith- theschod uel houndesberye. Et est aliud solatrum uentaticum — uel montanum uel ortolanum. Sophene, i uene que sunt sub cal- 1 Diosc. v. 99, δύναμιν δὲ ἔχει ἐμπλαστικήν, στυπτικήν, ψυκτικήν, σταλτικήν. * Ib. ὠκίμου μείζονα καὶ πλατύτερα. 5 'The name πέρσιον, here corrupted into ferissom, στρύχνος κηπαῖος. ὃ ἔνιοι πέρσιον, οἱ δὲ θρύον ἐκάλεσαν. would seem also to be the explanation of the name fatrision. ΤΡ. τὸ μὲν φύλλον παραπλήσιον ἐστὶν εὐζώμῳ. iv. 4, θρύον. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. culo? tam interiores quam ex- teriores. i Sonoea "5, i. salus, sother !., i. saluator. Socoris, i. decursus lacrime. Sodapenfiligos " est fulgaola que fuit penfilieos $2 4$ J6edderet. cad sigillum Sancte Marie herba et sigillum Salom . .. Scoboinima, i. longum piper. Sorba'? pro medicamento magis quam proxcibojest ced Unmediets placet equidem alba ad ...... 2s. . electa uehementer solucioni uentris obsistunt, uentrem pur- gant. Sordicies* que in balneis colligitur, que nominatur glio ?, uirtutem calidam gerit, malagticam et diaphoreti- cam.' Seordam", i. alium agreste", magna uis in eo est et ideo ex eo magna est utilitas omnibus quippe perniciosis homini malis uehementer resistit. Serpentes et scorpiones et alias latentes bestias odore solo fugat, Ὁ ΤΟΝ ἴν 7; * ΤΡ. iv. 4, στρύχνος μανικός, See ante, Filipendula. δ Diosc. $ See ante, Morella. 9. Renzi, Coll. Salernit. iii. 315, ^et sunt in talo. Bart. p. 40, * Sophone vene sunt in talo interiores et exteriores dictum saluator.' H σωτήρ. ? σωτηρία. Sim. an. * Sotira quzdam opiata inantidotario uli, et aliis est 12 Renzi, Coll. Salernit. iii. 315, * Sodafenfiligos est fuligo illa quz fuit penfiligos antequam caderet ad terram. See post, Spodium. MS. Ashm. 1470, has *Spodo ponfilingos .... 18. ofa, Diosc. i. 173. θερμαίνειν μαλάσσειν διαφορεῖν. " See ante, Allium agreste. 15 ηλοιός. caderet:' followed by the gloss Sigillum Ste. Marie, herba est. !! Diosc. i. 34, ó δὲ (ῥύπος) ἐπὶ τοῖς βαλανείοις συναιρόμενος δύναται See ante, Glio. 16 σκόροδον, Diosc. ii. 181. A MEDICO-BOTANNICAL GLOSSARF. ictibus eorum eque medetur siue uulneribus illinitum siue in po- cione siue in cibis sumptum. an. wildelek !, uel crauwelek. Scorpio? animal uenenosum est. Scor- pius tritus et inpositus percussure sue suorumque contrarius est. Nam et assus contrarius est, Hinc mari- timi? coleram deponunt. Seorion * herba est que uirgulas ? emit- tit quadrangulatas et oblongas et folia substringentia, gustu sub- amara, cum odore oleastri et flore rubicundo, uires habet acres et diureticas et aduersus uiperas faci- entes. Seolopendria*, lingua ceruina, herba cerui idem. g$. cerlaunge, an. hertestonge. Scopa regia", ypericon, fuga demonum, herba perferata, herba Johannis idem. ge. herbe Jon, an. seint Joneswert. 177 Seropha*, i. porca, inde serophula apostema quod maxime nascitur sub lingua? uel sub asellis et in renibus, et nunquam inuenitur id apostema solum sed multiplex, sicut nec scropha solum habet fetum sed plures. Serophe" sunt sordes uel illà grossa que abiciuntur ab hiis que colantur. Seobes ferri" uirtutem habet similem scobe eramis . . . uatur et reponi- tur ut 55. sed hec uentrem pur- gat. Serophularia", quasi lactucella ha- bens testiculos. g. an. medwert. Strobile * uel strobilia, i. pynee. Inde dysstrobilion!*- 2. 5 3921: pinarum P^, d unaseutaherba: est foliass ran ^e habens/similia caude — us. . adhibita . percussum Scorpionis mitigat et uenenis ob- stat. 1 "That is, wwild-leek or crow-leek. Diosc. ii. 14. ὑπέρυθρον. xxi. 6. Seeante, Herba Sancti Johannis. ? σκόρπιος, Diosc. ii. 13. * σκόρδιον, Diosc. iii. 115. $ σκολοπένδριον, Diosc. iii. 151. like the milliped (σκολόπενδρα). See ante, Lingua cervina. $ Sim. Jan. * Scrophule a scropha dicte eo quod * gicópntos θαλάσσιος, 5 Tb. xavA(a δὲ τετράγωνα, ἐφ᾽ ὧν ἄνθος So called from the back of the leaves being " Scopa regia, see Plin. Hist. Nat. ut a scropha multi porcelli ita ab una multe pullulant, similiter etiam Greci chiridas a chira i. porci vocant.' sub gula uel sub assellis et in inguinibus.'" sordes vel alia grossa quz abjiciuntur ab hiis qui colantur. τι Sim. Jan. * Scobes ferri uel alterius cuiuscunque metalli 1? Sim. Jan. * Scrophularia herba quedam dicitur uel eo quod circa radicem pora illa s. quz abjiciuntur, &c.' idem quod scoria.' quasdam tuberositates uelut serophulas habeat uel, &c.' 18. στρόβιλοι, Diosc. i. 88. habens testiculos.' ? Bart. p. 38, * nascitur circa collum." Renzi, Coll. Salernit. iii. 313, * nascitur 10. Renzi, Coll. Salernit. iii. 313, * Scopzc sunt Bart. p. 38, *Scofe sunt grossa cor- App. 'Scophularia quasi lactucela * διὰ στροβίλων. 15 Renzi, Coll. Salernit. iii. 316, *inde diastrobilion quod fit de nucelis penarum (nucleis pinearum).' 16 Diosc. iv. 192, σκορπιοειδὲς Boráviov, φύλλα ἔχον ὄλιγα καὶ σπέρματα οὐραῖς σκορπίου ἐμφερῆ βοηθεῖ δὲ καταπλασσόμενα σκορπιοπλήκτοις ἄκρως. Anu [1V* 2:1] 178 Sontis! sunt due species, una agrestis est et spinosa, altera apta est ad comedendum, ramos angulosos ha- bens et rufos, uirtus est ei stiptica sed non multum, unde stomachi? estuacom et tumorem compescit cathaplasmis adhibita. Sceoria ferri? tantum potest quantum et erugo eris sed paulo minus, cum oximelle data ad collericam passio- nem habentibus prodest. Seoria plumbi utilis est que ceruse usum habet spissa et non fragilis et nil habens plumbi et colore sub- luteum uel subuitreum, potest quantum et plumbum com- bustum sed plus stipticum est. Seoria argenti?^, quam multi elpim? dicunt, uirtutem habet similem molipdine, miscetur medicaminibus? per emplasticam et cicatricem du- centibus, uirtus est stiptica. Spodium? dicunt quidam esse ebur combustum, quidam radicem cuius- dam canne, quod nil est. Sed spon- dium est fuligo quedam que in- tantum A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. uenitur in domibus ubi funduntur metala, que postquam ceciderit dicitur spondium ὃ, coherens ? uero recto nomine dicitur ponfiligos ". unde G.? nunquam spondio sum usus dum haberem ponfiligos satis." Nos tamen utimur pro eo ebore usto uel quod melius P est cinere loto qui inuenitur supra fornaces argentari- orum, lauantur '* autem ut ferrugo. Sponsa solis ", eleutropia, solsequium, incuba siluaticum, cicorea idem. gall. et ang. cicoree. Spondilion ?, siue ut latini dicunt herbam nucariam, folia habet similia platano aut panaci, et uirgas in longitudine cubitorum duorum, similes maratro, in quibus sunt capita habentia semen simile ra- phano. Nascitur locis umbrosis et paludibus sed albidius et paulo plus pilosum, odorem grauem ha- bens. Flores profert albos et ra- dicem albam similem raphano. Se- men eius bibitum deponit per uen- trem grossos uel tenues humores. ! Diosc. 11. 158, σόγχος" τούτου δύο εἴδη. ; σΟΎΧ 7] καταπλασσόμενα ἁρμοζοῦσιν. * σκωρία τοῦ σιδήρου, Diosc. v. 94. Diosc. v. 97. Ib. ἡ ψιμυθιοφανής. ἕλκυσμα. * See ante, Sodapenfiligos. " πομφόλυξ, Diosc. v. 85. See ante, Ponfolix. ἐχρησάμην σποδίῳ διὰ τὸ δαψιλῆ ἔχειν ἀεί τις πομφόλυγα. loco ejus utimur cinere qui, &c.' Jan. * siue ut latini herba micaria." πλατάνῳ πρὸς τὰ τοῦ mávakos, k. T. À. Read uisum. 7 ΤΡ. ὅθεν ἐμπλάστροις φαιαῖς μίγνυται καὶ ἀπουλωτικαῖς. * Spodium, os elephantis. pe bon of a elyfant ybrent or yuery brent.' dicunt esse ebur combustum quod nihil est, sed spodium est fuligo, &c.' 1^ Read /auatur. ? ΤΡ, ὅθεν στομάχῳ καυσουμένῳ kal φλεγμοναῖς * σκωρία μολύβδου, 5. σκωρία ἀργύρου, Diosc. v. ΤΟΙ. Sab: 5$ MS. Sloane 282, Bart. p. 40, * Spodium quidam σποδός, Diosc. v. 85. 10. Bart. p. 40, &coherens vero tecto dicitur ponfiligos." ? Galen (ed. Kühn), xii. 234, ἐγὼ δ᾽ οὐδέποτε 1 Dart. p. 40, * vel quod melius est 15 See ante, Eleutropia. 16. ΘἸ τὴν Diosc. iii. 80, σφονδύλιον φύλλα μὲν ἔχει κατὰ πόσον ἐοικότα 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Spongie! sunt duo genera, scilicet masculus et femina. Masculus dicitur qui strictiores habet poros quam alia, femina uero rotundas cauernas et maiores habet. Est et tertium genus quod tragus dicitur, duros lapides infra se habens et plurimas cauernas, comburuntur sicut calceionium?. — Noua uero spongia et non pinguis uulneribus et tumoribus imposita medetur. Uetus spongia inutilis est. Storax'storacos idem. Storacis sunt tria genera, s. calamita* que inter- pretatur bona gutta et est rubea. Et alia liquida? que proprio nomine dicitur sigia?, sed storax quando simpliciter ponitur pro calamita intelligitur. Item dicunt quidam quod calamite fex est rubea, et rubee fex confita uel liquida, et confite uel liquide fex corinbrum *. 179 Confita idem est quod thimiama. Est autem eligenda storax rufa et pinguis et similis resine frustratim subalbida et odore plena et perse- uerabilis. Stomento, i. pura aqua fabarum. Scolopa ? uel scidula est siringa, i. in- strumentum quoddam quo medetur calculus in sua nouitate. Scotomis? siue scotomia est tenebro- sitas oculorum. Stoma/^ interpretatur os cusis, i. uentris. Inde stomachus !!, i. os uentris, et quandoque pro isto toto saccus dicitur. Stomacicon 15, i, confortans stomacum. Scorperia", scarus !*, sepia ", nomina sunt piscium. Strongilis "5, aristologia rotunda idem. Simias quidam fructus est et habet uirtutem constringendi omnem fluxum. ! Diosc. v. 137, τῶν δὲ σπόγγων τοὺς μὲν ἄῤῥενας ἐκάλεσάν τινες λεπτοτρήτους kal πυκνοὺς ὄντας ὧν τοὺς σκληροτέρους τράγους ὠνόμασαν. 8. στύραξ, Diosc. i. 79. * καλαμίτης. τοῖς καλάμοις φερόμενον €i Παμφυλίας (Cass. Felix, ed. Rose, p. 255). ? ΤΡ. καῦσιν δὲ ἔχουσι τὴν αὐτὴν TQ ἁλκυονίῳ. See Galen, de Antid. xiv. 79, στύρακα τὸν ἐν 5 Sim. Jan. * Storax liquida, Johannes Serap. in septimo ca. de confectione dicta kes rete dicit quod est mel storacis calamite." $ Ib. * Sigia, storax liquida que etiam stactis grece dicitur. T Tb * Cozumbrum dicitur quod est fex storacis liquide, quidam timiama vocant, sed timiama est omne odoriferum fumigium grece." testuca quae in pede uel alibi infigitur.' syringa uel lignum quodlibet, vel festuca, quale in pede vel alibi infigitur.' (ed. Daremberg), iv. 472, δεῖ οὖν σκόλοπι τῷ στένῳ τὴν σάρκα éxréuvew. * Matth. Silv. c. dexxix, * Scolopa est lignum quodlibet uel Renzi, Coll. Salernit. iii. p. 313, * Scolopa uel subula est σκόλοψ : Oribasius 3 Bart. p. 38, *Scothomia dicitur a scothos quod est videre et mias quod est musca, quasi visio muscarum," σκότωμα. 12 stomachus. στόμαχος. στομαχικόν. Empiricus (ed. Aldus, p. 96 b), * Piscis marini felle qui scorpios dicitur." 5 σηπία, Diosc. ii. 23. ἘΠΕῚ Amo 1. τῇ. 25: See ante, Aristologie. Α 8 10 στόμα. Sim. Jan. * Stoma, grece os. Stomachos grece os uentris. 18 σκορπίος, Arist. Hist. An. ii. I7. 26. "V Read Marcellus ^ σκάρος, Arist. 16 ἔστι δὲ ἡ μὲν στρογγύλη, Diosc. iii. 5. 2 190 Sura !, i. grossa carnositas. Sumen ? uel sagina, omentum idem. Sumem' est illa pars que est ab um- bilico usque ad pectinen. Susane * dicuntur partes corporis supe- riores, iusane inferiores. Sulphuraea?, maior est aliquantulum mellloto — et facit ramusculos plures cuius semen uel uaginis utimur. Sulphur ct sulphur uiuum quod alio nomine dicitur canibapirum5, et est aliud extinctum s. canellatum. Sulpliur "eligendum jest 9 7e et colorem habens limpidum et re- splendens et perlucidum et . lapide, quod missum in focum uir- idem et pingue colorem facit. Nas- citur? in moloida et lippata ; uirtus est ei termantica et diaforetica et recorporatiua et extenuatoria. Spuma argenti, quam thalar argyros ? ! See ante, Sirra. ? See ante, Omentum. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. appellant, nascitur. . . . . . moli- pidie que combusta liquescit et sic refunditur [silia ex arsenico plumbo fit, sed] est [summe] approbabilis '? ex hiis [attica;] secunda hispania, tertia? [sicla]. Est autem ei uirtus rufa ac splendens et aurosa, que melior est et crisitis" appellatur, uirtus est el secundum aliquos fri- gida et stiptica. Sturecium uel? strucium uel sturi- cium, brasica sco*??», caulicus agrestis idem, cuius succus dicitur mabathamaticon P. Strucio ? auis est crudelissima, tantum cogitatus de futuro que oua sua exponit nec in fetum calefacit. Item strucio'* linari utuntur ad fumigium lane, quod fumigium limpidat lanam. Radices sunt illi longe et rotunde, que si bibite fuerint diuretice sunt et calide. ? Sim. Jan. * Sumen a. umbilicus. Ἢ Susanus and iusanus are adjectives formed respectively from susum (sursum) and iusum (deorsum). Cass. Felix (ed. Rose), c. 19, *iusum meatum habeat. Augustin, in Ev. Joann. Tract. 10 (Rónsch, Itala, p. 461), *susum me honoras, iusum calcas. Cf.the Italian sà and gik. See Ducange,s. v. Jusum. Zusanus is not given by Ducange: and his explanation of susazus is unsatisfactory. "The examples which he gives of grants of zerra susaua must mean so much wf/and, as opposed to jlough-land or pasture. ? See ante, Dens Equinus. 9 θεῖον ἄπυρον, Diosc. v. 123. See ante, Canibapirum. xpóq, κ. T. À. 7 Diosc. v. 123, θεῖον δὲ ἄριστον ἡγητέον τὸ ἄπυρον καὶ λαμπύριζον τῇ 5 ΤΡ. γεννᾶται δὲ πλεῖστον ἐν Μήλῳ καὶ Λιπάρᾳ. ? Read Zit&argyros. Diosc. v. 102, λιθάργυρος ἡ μέν τις ἐκ τῆς μολυβδίτιδος καλουμένης ἄμμου γεννᾶται, χωνευομένης 1 [b. καὶ Σικελίᾳ. 4 15. Sim. Jan. * Cauliculus agrestis putatur condisi a quibusdam seu structium . . . sed nonest. Ib. S/ructon . . . nunquam noui hanc sed ipsa est condisi quod Arabes condes uocant.' ^ See ante, Mabatematicon. 15 Renzi, Coll. Salernit. iii. 316, * Calefacit: sed sine calore fomento amoris et pietatis et spe prolis relinquit et in deponentia carnis omnia facit) στρουθός. », , ^ ἄχρι τελείας ἐκπυρώσεως, k. T. À. 10. Tb. διαφέρει δὲ ἡ àárruc], &. T. À. 12. Tb. xpvotris. 16 ῶο d , ^ , ^ - Diosc. ii. 192, στρούθιον γνώριμόν ἔστι ᾧ οἱ ἐριοπλύται χρῶνται πρὸς κάθαρσιν τῶν ἐρίων, οὗ ἡ ῥίζα, k. T. À. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSAXRF. Epatis! tussientibus et orthomoticis medentur. "T'amariscus?arbor est medicamen spe- ciale contra opilacionem splenis, et inde fiunt uasa? eandem uirtu- tem habentia. Tanaeetum agreste ^, puluis eius de- siccat uulnera et ualet contra dissinteriam. ang. gosegres. 'TTanacetum 5, athanasia idem. 'TTanacetum domesticum uel ortola- num magis uiride est. gall. tanesie*, an. banifan *. Talaferos, ignoramus quid sit ut in Alexandro. Talon? interpretatur ramus. In- de dyathalon de ramis et talia ut in Passinario? uel dyathalon, i. de ramis, et talea ut in Palla- «1194*. Talipeos'! semen est acre uirtutis et intrinsecus uulnera i. apostemata in pocione datum rumpit et extrahit, 1 Read epaticis. 116. χρῶνται ἀντὶ ποτηρίων. Diosc. ii. 192, βοηθεῖ δὲ ἡπατικοῖς, βηξίν, ὀρθοπνοίαις. 181 iniectum — sciaticos curat, sanguineum educendo hu- morem. Thalapsium 12. siue ut alii sinapiagrion, uel ut latini scandantium uel scan- dalicum, i. pes gallinaceus. Nasci- tur in tumulis et in uiis super tegu- las, folia habens minuta et angusta, duobus digitis longa, et in summo diuisa et pinguia, uirgas in medio proferens duorum palmorum, cum paucis ramulis, in quibus fert semen latum simile cardamo, obro- tundum et ueluti conquassatum, unde et nomen sumpsit, Greci enim thalasse? frangere dicunt siue quassare. Florem habet sub- albidum; uirtus est semini eius termantica atque acra. DBibitum menstruis imperat. Thalasinum melle?! acceptum pur- gacionem facit. Qualiter confici- tur quere in Dyascorides. TThalphi ", linozotis, mercurialis idem. per clistere ? μυρίκη, Diosc. i. ? Diosc. i. 116, κατασκευάζουσι δὲ ἔνιοι καὶ κύλικας ἐκ τοῦ πρέμνου ais ἐπὶ τῶν σπληνικῶν * Dart. p. 41, * Tanacetum album, i. gosegresse ;' that is, Silver-weed or ^Wild-tansy (Potentilla anserina) : though goose-grass is generally used to mean hayriff or cleavers. Gerarde, p. 993, * in English, wilde Tansie, and Siluer-weed.' * See ante, Atanasia. Gerarde, p. 651, Athanasia as though it were immortall: because the floures do not speedily wither.' 9 Cotgrave, * Tanesie, the hearbe Tansie: Looke T'azaisie.' * Banifan (which appears as bemp, p. 16) may bea form of the German Rain-faha : though the form bemerfan (ib.) would suggest 8. Sim. Jan. * Tallion grece est ramus arboris, θαλλός. See ante, Strangurios. ? Palladius, Febr. xxiv. 4, Ἢ θλάσπι, Diosc. ii. 185. ? Diosc. οἱ δὲ σίνηπι ἄγριον... Ῥωμαῖοι σκανδουλάκιουμ..... οἱ δὲ 18. θλάω, θλάσαι. τε θᾳλασσό- some variation, possibly gem«ar-fan. ? 'That is, the Passionarius Gariponti. * Vellendi sunt talli adhuc semisicci cum semine." ii. 185, θλάσπι, oí δὲ θλασπίδιον, ... πέδεμ γαλλινάκεουμ.... ἐν ὁδοῖς kal ἐπὶ τοιχῶν, κ. τ. À. μελι, Diosc. v. 20. 1 See ante, Mercurialis, 182 Tallus!, tallosa grandix cicatrix, car- nositas idem. Talmon?,i.oculus. Inde obtalmia? et butalmon * et similia. Tapsus barbatus? maior masculus, flosmus, molena *, herba luminaria idem. 99. molayne, an. catesteyl, Foliis utimur et uirida Pistatus cum ucl feldwrt. combinari possunt. pane grosso tritici, postea elixatus in uino rubeo et emplastratus circa manus ab intrante, domo eius in- imicus exiet. Cum sulphure et aliis dissolutiuis ualet contra scrofulas. Tapsia', herba trutannorum idem. Tapsia dicta est eo quod primo in tapso insula inuenta est. Frutex est similis ferule, folia similia maratro habens et hastas tenues. Flos est illi mellinus uel niger, semen latum simile ferule sed minus, radix alba et maior, corium habens grossum. Inflat?.... terentis eam. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Tapsia nos inflat sed nos alcanna colorat. Tartarum?, i.fex uini, tam albi quam rubei, doleo? coherens, et alio nomine dicitur petra uini. Traulus , i. balbutiens, qui non potest adplenum formare uocem, uel qui corrumpunt hanc literam R. quod fit propter grossitudinem lingue, cum nequit linguam duplicare et eius summitate fortiter uibret ad palatum. Tragimata'? sunt fructus dulces ha- bentes dures nucleos? ut uue uel nuces, uel duras testas ut amig- dalus. Tragagantum !* est radix lata et lig- nosa, uirgas habens breues et fortes et super terram declinantes, in qui- bus uirgis folia sunt plurima et minuta que circa se spinas minutas et subcelatas habent, que spine sunt albe et fortes. Radix ? eius que in sole coagulatur, draga- ! Sim. Jan. * Tilos, liber de doc. greca, callum, callositas, dura caro.' Matth. Silv. c. delxxvii, * Tillos est callosa et grandis cicatrix, dura caro, callositas, callum, ut in Alexandro de oculis." Perhaps róAos. ὀφθαλμός. Verbascum Thapsus. represents the name Mwllein. beard, Hig-taper, Torches.' talmos idem. εὑρῆσθαι ἐν Θάψῳ τῇ νήσῳ, k. T. λ. See ante, Herba trutannorum. ? Matth. Silv. c. dclxi, * T'a2moz, id est oculus, inde butalmos et obtalmia, * ὀφθαλμία. See ante, Barbastus, Flosmus, and Herba luminaria. Cotgrave, *Moulaine, Mullein, Woll-blad, Long-wort, Hares- ? Diosc. iv. 154, θαψία ὠνόμασται μὲν ἀπὸ ToU δοκεῖν πρῶτον 5 "That is, 5 Molena * βούφθαλμον. * Read inflat faciem. Bart. p. 41, * Tafsia enim inflat vultum terentis. Diosc. iv. 154, ἐποιδεῖ yàp ἰσχυρῶς τὸ πρόσωπον. o4 p toxvp P ? So Bart. p. 41. 1" Read dolio. !! rpavAós. 12 χραγήματα. Sim. Jan. * Tar'ar, arabice tartarum, quod e vino in lateribus vegetis generatur." Sim. Jan. * Traulus dicitur qui deficit in proferendo r. elementum." Sim. Jan. * Tragemata, liber de doc. greca, escaria apud Alex. sunt ea quze come- duntur in secundis mensis ut fructus maxime habentes testas velut nuces et avelane et similes." 9 Read duros nucleos. s A. δὲ ἡ τραγάκανθα δάκρυον τῆς ῥίζης. 1: Diosc. iii. 22, τραγάκανθα ῥίζα ἐστὶ πλατεῖα, κ. τ. À. P ΤΡ, ἔστι A MEDICO-BOTANICAL GLOSSA RF. 183 gantum appellatur. Uirtus! est sansuco; uirtus est ei calida et similis gummi et peremplastica. diuretica; uentrem mollit. Tragos? uel targos interpretatur hyr- | 'Taurocolla 5, fel taurinus idem. cus. Inde tragodia ὃ. Taurocola?, quam multi oxicolla Tragus* aut scorpion aut traganon dicunt, melior est radaica que maxi- nascitur locis maritimis. Frutex est me ex rasura corii fit. Eligenda super terram, longitudinem palme est lucida et limpida, nigra inutilis unius habens et digiti unius et am- est. Cum aceto soluta zernas"? plius, haste sunt illi sine foliis, in limpidas lepras '" emendat. quibus in summitate habet uelut | Tamnatiea ", i. sanguis de uulnere. acina minuta et rufa sicut triticum, | 'Taxus arbor est ? similis palme et foliis acuta multum, in gustu stiptica; et altitudine. Nascitur in Italia et semen eius cum uino bibitum hispania et Campania. In Italia fluxum matricis et uentris ab- uero semine eius galline impin- stinet. guantur, unde si hoc gustauerit Trasiguli ὅ, i. argilla. ; uentris solucionem patitur. Tragoriganus? frutex similis serpillo Item taxus!* animal est. gall. agresti foliis et uirgis, et glutinosa baussan P, an. Brok ' uehementer, atque uirtute porior*. | 'Terebentina est quedam gumma tere- Est alterum. genus minora habens binthi arboris de qua sophisticatur folia et semen quod marubium ab balsamus uel balsamum. aliquibus dicitur, folia sunt similia | 'Terebinthi" folia et semen et corium ! Diosc. iii. 22, δύναμιν δὲ ἔχει ὁμοίαν κόμμει παρεμπλαστικήν. ? πράγος. 5 τραγῳδία. * Diosc. ἵν. 51, τράγος, οἱ δὲ σκορπίον, οἱ δὲ τράγανος, κ. T. λ. 5 Rend Terra figuli. $ Diosc. lii. 32, rpa-yoptyavos θαμνίσκος ἐστίν, κ. T. Δ. " Read potior. 8 ταύρου χολή, Diosc. i. 96. ? Diosc. iii. 9T, κόλλα, ἣν ἔνιοι ξυλόκολλαν καλοῦσι ἢ ταυρόκολλαν, καλλίστη ἐστὶν ἡ ῥοδιανή, κε T. X. 1? See post, Zerna. 11 Diosc. iii. ΟἹ, λειχῆνας καὶ λέπρας τὰς ἐπιπολαίους ἀφιστάνειν. 1? Matth. Silv. c. delxxix, * Traumaticum medicamen est sanans uulnera. τραυ- ματικά. 18. Diosc. iv. 8o, δένδρον ἐστὲ παραπλήσιον ἐλάτῃ τοῖς φύλλοις καὶ μεγέθει, κ. T. À. 1* Taxus, a badger: compare the Italian ἐα550 and the German Dachs. Cotgrave, * Züisson a Gray, Brocke, Badger, Bauson.' 15. Prompt. Parv. p. 27, * Bawstone; or bawsone, or a gray (baunsey or bauston, best), 7Z'axus, melota :' with the note *see Boucher's Glossary. (*A glossary of archaic and provincial words: Parts I and II,' (all published,) by Jonathan Boucher, Lond. 1832, 1833, 4to. Bailey, * Bawsin, a Badger, "The word seems to mean daffled, piebald (pie-balled), or spotted with white: cf. Tt. balzano, French balzan and balzane (Cotgrave) ; baucent, baussant, &c. (Godefroy, Dict. de l'Anc. Langue Frangaise). See Du Cange, Balzanus and Baucens. See also Diez, balza. 16 Qur Brock. 11 Diosc. i. 9I, τέρμινθος . . . . τὰ φύλλα καὶ ὃ καρπὸς Ne καὶ ὃ φλοιὸς στυπτιπὰ ὄντα ἁρμόζει πρὸς à kal ἡ a xtvos. 184 süptica sunt et colliguntur sicut squinum. Semen eius cacosto- machum est et calidum et diureti- cum. Eius resina eligenda est alba et limpida. Telamanee! uirtutem habet consoli- dandi, alio nomine dicitur apium barbatum ?. Tetrahith ^ uel tetrahicus, i. herba iudaica, et est frenum* pcussis. Tetras^,i. quatuor. Inde tetraceus ^, i. febris quartana, et tetrafarma- con 5, i. multa similia. Tetrapton!, i. sanabile. Tegistis ?, i. fragmenta fronorum. Tenigia "", i. pannus oculorum. Theos ", i. deus. Inde Theodoricon ", L/donum.. τ Π Ἐν Segel Theodolus", i. deo datus, et 'Theophilus?* et trachea" ar- teria. Theosos "^ i. rotundum. Inde tro- eissi" eo quod rotundam habent formam. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Thesapium ^, i. cenapium album. Terme? locus est calidus. Inde ter- mantica ?, i. calida. Terra sigillata ?', calx est odorifera. Terra de Alexandria et de Egypto spleneticos iuuat. Terra ^ omnis desiccatiuam habet uir- tutem et frigidam et peremplasti- cam quando pura adhibitur. Testieculus muris folia habet ualde parua. ang. museballok. Tessara ? interpretatur quatuor. Inde tiriaea diatasseron ?* quod fit de 1111 speciebus tantum. Testudinis terranee abscide capud et pedes et reliqua coque in caldaria quousque possint ossa.a carne separari, et sit ossibus et interra- neis abiectis, carnem conde cum pipere, cinomomo, spica, butiro aut oleo, aut pinguedine ursino, et da ad manducandum mnescienti infimo, et post cooperi illum ut sudet, et da aquam ubi cocta ! Platearius, circ. Inst. (Te/a aranee. . . virtutem habet constringendi et consolidandi.' ? Possibly a corruption of T'apsus barbassus, which is the next chapter which follows in Platearius. * See ante, Herba judaica. Jan. : Tetra, g. i. quattuor sicut tesara, inde tetrateus i. quartana febris." * Apparently θεραπευτόν. 7 rerpadáppakov. iii. 317, * Tegistis, id est fragmenta frondium.' 5 τεταρταῖος. oculorum." ! θεός. remedies in Alex. Trallianus. arteria est via hanelitus.' quam rustici gargalionem dicunt. V προχίσκος. 15 θλάσπι. ante, Lempnias. 33. τέσσαρα. See ante, Tetras. διὰ τεσσάρων. See ante, Quadrimeron. * Renzi, Coll. Salernit. iii. 317, * frenum tapsize.' Matth. Silv. c. delxviii, * Terigia, ferugia, oculi pterigia, i. ungula. oculi." 7? Read * Theodoricon, i. donum diuinum. 15 QeóBoros. Matth. Silv. c. delxxviii, * Trachea arteria, Oriba. i. principalis arteria ^ rpoxós. Bart. p. 42, * Trocus enim interpretatur rotundus." See ante, Thalapsium. ? Diosc. v. 169, γῆ πᾶσα... . δύναμιν ἔχει ψύχουσαν kai παρεμπλάσσουσαν. Bart. p. 42, * Tessarum interpretatur quattuor, &c.' ? Sim. τέτταρα, τέσσαρα. ? Renzi, Coll. Salernit. 10 Tb. € Tenigram (var. tenigina) id est pannus πτερύγιον. θεοδώρητον and 6eó8orov are names of 1 θεόφιλος. 5 Bart. p. 42, * Trachea 19. θέρμαι. ? θερμαντικά. ἘΠ ΗΘ ?* θῃριακὴ 4 MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 185 est caro, et fomenta eum, et mem et scabiem que fit in capite, sanabitur. uel tinata est equiuocum ad uene- Item, sanguis testudimis lepram num et ad scabiem capitis. curat inunctus. Tipus '* est figura uel forma, unde illa Testudo nemoris ualet in omni specie quatuor febrium sinthomata, s. fri- etice, modo superius dicto pre- gus, tremor, horripilacio et rigor, paratus. "Testudo, ge. tortouse. dicuntur tipi, quasi sul . . figura, quia Titimallis! vii sunt species, tribus uti- sub specie frigoris celant calidi- mur tantum, s. anabulla ?, esula ? et tatem. Inde -.... . . 5 dieuntur cathaputia*, vz. anabulle cortice, — febriee tipice?, s. interpollate radicis esule, semine cathaputie. i.figu ....* et multa similia, Et dicitur titimallus a tyan? quod unum enim promittunt et aliud est sol et mallon* quod interpre- soluunt. tatur coma, quia omnis species | Timelia" aut camelea frutex est uir- titimalli uertit comas suas ad solem. gas habens formosas omnibus Titimallus, uerucaria", anabulla notas. Nascitur in locis asperis idem. ge. ueroyne, an. wertewert. cum uirgis plurimis, omnibus in Timiama ὅ, i. cozimbrum uel fex ladani, longitudine cubiti unius. Semen confita idem. gallice fraunc en- acceptum coleram et flegma de- sens ?. ponit. Tisana? uel tipsana, i. succus ordei. | Timopsalmo ? antiqui utebantur pro Inde massa tipsanaria. lassitudine stomachi, —miscentes Tirus'" estserpens. Inde tyriaca" et aque calide ?? calathos rure, i. men- trocissi. suram continens unum tractum Tinea ? est nomen equiuocum ad uer- cum timopsalmo. ! Diosc. iv. 162, τιθυμάλων εἴδη (C. — Possibly this passage may afford a clue as to the source of some of these glosses. "The passage is quoted in Dart. p. 42, and also in Vincent of Beauvais, ix. (x.) 151, as being * ex sinonomis.' ? See ante, Anabulla. * See ante, Esula. * See ante, Catapucia. 5 Read Τιτάν, used for the Sun-god. Jahn (Neue Jahrbücher für Philologie), vol. 13, p. 382, 1847, * Titan, sol." $ μαλλός. 7 See ante, Anabulla minor. * θυμίαμα. Sim. Jan. * Tímiama grece est omnis confectio odorifera ad fumigandum facta quod medici moderni cozumbro appropriaverunt quod est fex storacis liquidae." ? Bart. p. 42, * TÀus album, i. olibanum, franke ensens.' 10 πτισάνη. H Qmp. 1? θῃριακή (sc. ἀντίδοτοΞ). 15 Bart. p. 42, * Tínea nomen est equivocum ad vermem.et ad scabiem capitis." 1 τύπος. 15 χτυπικοί (πυρετοί). Bart. p. 42, ' Tipice febre, i. interpolatce." 15 Read figurate. 11 Diosc. iv. 170, θυμέλεια, οἱ δὲ χαμέλαιαν. 18. Sim. Jan. * Timopsalmo, g. confectio katartika quze cum thimo fit, apud Dy. θυμοξάλμη, Diosc. v. 24. 19. [b, κατὰ τρεῖς ἢ τέσσαρας κυάθους πρὸς ὕδωρ θερμὸν κεραννύντες. ΒΡ [IV. 2.] 1 85 A Timus ! frutex est habens folia angusta pusilla et oblonga, in summo capitella in specie formicarum in se implicita, est enim humilis et ramosa. Flos est illi pur- pureus. Nascitur locis saxosis et asperis, uires habet acres et calefactorias, ^ paululum strin- gentes. Tybappari ? uel tybapirum, i. sulphur uiuum. Tyolen uel tyolon interpretatur rubi- cundus, inde sputum tyolon ὃ, Tyno interpretatur liquor. Inde ptisis?^ et somniticus?* et som- nites et ascinteticus et similia. Tygon , i. senum gutturis. Tymo/, i tendo. Inde thenasmon ?, i. passio in testomi "^ inferioris in quo fit uehemens uoluntas egerendi et nihil agere. Tyriasis", i. depilacio uel pilacio capitis et est lepre. T ysis dicitur, quando species oculi qui mosis dicitur exit. deca- species ! Diosc. iii. 38, θύμος . . . θαμνίσκιον φρυγανοειδές, φυλλαρίοις πολλοῖς, k. T. À. Diosc. v. 123. See ante, Canibapirum. 5 πτύελον. liquor." 5 Tfübss. See App. * Trigon, i. sonum gutturis. 5 χείνω. 11 , πιτυρίιασιξ. 1 Our clay. onomatopceon.' See ante, Putriasis. alia duo in 1. littera sub hoc nomine lothos.' in Latin Trifolium pratense: .. suckles, and Cocks-heads.' clefre. Clover. Dens equinus ; and post, Viciola. Tygon. 2: Our turbot, 5 συντηκτικός, GUVTT)KTÓS, ἀσυντηκτικός. 12 τήλινον, Diosc. i. 57. 15 θύμβρα, Diosc.iii.39. See ante, Calamiten. '' Sim. Jan. * Trifolium, Dy. de ipso tria facit ca. unum sub hoc nomine, . in English, Common Trefoile 1? See ante, Alleluia. Gerarde, p. 1188, * in English it is called Clauer Gentle." 22. See ante, Camedreos. MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Tyrium, i.rubeis. 'Tylino",i oleum de fenigreco. Tisterile ?, i. chimolea, quedam terra. anoeley d Tymbra " uel timbria, serpillum idem. g*. timbre, an. brotherwrt. Tyntus ? est nomen enomoptoton. Trifolii " sunt iii?" genera, primum habet florem subalbidum, secun- dum florem subrubeum, cuius flos uocatur mellilotum, tertium habet florem croceum et uocatur dens equinus et crescit in pratis. an. honisoucles Τὰ Trifolium siluestre, alleluia ?, panis cuculi idem. an. wodesoour. Trifolium quando simpliciter ponitur, an. dicitur cleure 39, Trifolium acutum ?,, an. wildetare uel üntare. Trisogus ?, camedreos, polion, cerfulla minor uel quercula minor uel ger- mandria minor idem. Trigonus ?, i. trigonia, trigonum, turtur idem. Piscis est. an. turbut ?*, Tribulus, cardus fullonum idem. ? θεῖον ἄπυρον, * Matth. Silv. c. delxxvii, * Tzzo id est 7 Sim. Jan. * Trigon, g. turtur.' 1? Read zz parte stomachi, 13 Seeante, Chimolea. 16 Read * Tinnitus est nomen ? τεινεσμός. 15 Gerarde, p. 1187, * Medow Trefoile is called ... of some, Suckles, Hony- ? E. P. N. p. 14, ' Calta vel trifillon, 7! See ante, 38. τρυγών. Seeante, A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. 187 Tricotrino -nas !, i. cribello -las. Thophus " lapis est lenis et spongiosus Triferon? interpretatur iuuenile, siue uel qui fit de terra et coquitur in delicatum. Inde trifera? sara .. fornace. [ca et collirium triferon] ut in | 'Tonotiron!', i. coroboratiuum. Inde Alexandro ; medicina est, [ualet athonia "5 i. debilitas. contra] calefactionem epatis. Tomos "^, 1. diuisio. Inde anathoma ", Tribuli* sunt duo genera, s. siccus et i recta diuisio et atthomus '^ et humidus. Siccus uero folia habet similia. Atthomus dicitur ab a similia angrane?, sed tenuiora. quod est sine et thomos diuisio Haste sunt illi longe et tenere et quia propter sui paruitatem diuidi porrecte in quibus spine nascuntur. non potest. ge. . . . . ἈΠ motes Nascitur locis fluuialibus et de- in pe sunne biem "5, sertis. Humidus uero qui dicitur, in | Termentilla " est herba similis penta- fluminibus nascitur, cuius coma su- filon. Sed tormentilla 15 habet pilos, per aquam extenditur, cuius folia alio non florem habet croceum ad supernatant et spinas colant*. Semi- modum crucis. Cura est cum lacte ni ambobus uirtus est frigida et stip- destemperata, diuretica sedat. gall. tica et desiccatiua. gall. et an. tesle?*. et an. tormentille 19, Triticum?! est utile complexioni humane | 'Tormenti cortex et folia et fructus ali- recens et rufum ; crudum masticatum quid in se habent stipticum, et et impositum cum saliua hominis calefacit nimis et desiccat, et ieiuni, curat morsum rabidi canis. humectat mediocriter et plus fruc- Toriaeca?, i. tiriaca, uel rusticorum tus eius quia dyafereticus est et allium. spleneticos iuuat. ! Dart. p. 42, * Triconiso -nisas, i. cribello, cribellas? MS. Ashm. 1470, * Tricocino, tricocinas, i.cribello, cribellas) Renzi, Coll. Salernit. iii. 318, * Tricocino -nas, id est cribello-las. Du Cange, * Tricocinare, scribrare seu cribrare, Gariopontus (Basle, 1531), v. 41, * milii farinam tricocinabis.' See Reinesius, Varice Lectiones, 1540, p. 531. The gloss must have arisen from κοσκινίζω, cri- bello :—then possibly cosciniso may have become confused with some gloss explaining θρίξ, such as tricos, trici : finally producing the barbarism triconiso. ? τρυφερόν. * Renzi, Coll. Salernit. iii. 318, * inde trifera saracenica et collirium triferonis ut in Alexandro." * Diosc. iv. 15, τριβόλου δισσὸν μὲν εἶδος, κ. T. A. 5. ἀνδράχνῃ. $ Read celant. Τ᾿ Qur teasle. * Diosc. ii. τοῦ, πυροὶ πρὸς ὑγείας χρῆσιν ἄριστοι οἱ πρόσφατοι, k. T. À. ? θηριακή. See ante, Allium domesticum. ? Matth. Silv. c. dclxxviii, * T'ofus lapis est levis, &c. Tufa. H τρνωτικόν. 12 ἀτονία. 15 τόμος. 16 ἀνατομή. 15 ἄτομος. 1$ Cotgrave, *a moate in the sunne, a/ome, tiles. " Gerarde, p. 992, * It is called of the later Herbarists Tormentilla, .... most take it to be Chrysogonon whereof Dioscorides hath made a briefe description." 18 Bart. p. 42, * Tormentilla pilos, pentafilon non habet ullos.' 19 Gerarde, p. 992, ^in English, Setfoile and Tormentill.' Bb2 188 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Torculor !, pressorium, pressium idem, g. pressour *, Toxilla, mamilla idem. g. mamele ?, an. icio s "'Trocissi^,i.rotunda confectio. 'Trocissi diani sunt de uiolis et aliis [specie- bus]. Trocisscus et[iam pondus] unius dragme. Dragma habet pon- dus trium scrupulorum, scrupulus habet pondus xx granorum, [fr.terna quater qü] scrupuli pro pondere pone, In dragmam scrupulus surgit ter multiplicatus 5. Trombus',i. globus. Inde trombo- sus, 1. globosus sanguis. Tropus * uel tropos nodus, sed topus uel topos? locus. Inde topiea remedia, i. localia remedia, et liber topicorum et similia. Trogabo ^5, i. agaricus. Troxima", endiua idem. g. et angl endyue. Turinge ?, mellissa idem. Tubernieuli ", i. minuta apostemata. Turiones '* uitis sunt summitates uitis que et capreoli dicuntur. gall. turiouns. Turdus auis est g. mauuysP, an. throstle δ, ; Turbith"" radix est, herbe similis est trifolio et est perforata. Tuniea colubri in uino cocta dolori dentium medetur, adiutorium est oculorum maxime tunica uipere. Tunmius ? salsus si commestus pluri- mum fuerit morsibus uipere re- sistit. Thus? lacrimum est arboris que li- banus grece dicitur, quod autem de arabia fertur candidum est, quod autem de India subrufum, sed utrumque masculum dicitur. Est autem tertium minutum ualde et rufum, de quo mannis?" fieri dicitur. Est optimum thus quod masculum dicitur, subrufum et ob- ! Renzi, Coll. Salernit. * Torcular, pressorium, perlium (read prelum) idem." ? Cotgrave, * Pressoir, a presse or pressor (wherewith the iuyce of things is out-squeezed.") 3. Ib. * Mam- melle, a dug, breast, pap; udder. * Mammelon, the niple, or teat of a dug. zo Teat. 9 πτροχίσκος. * Renzi, Coll. Salernit. i. 482, *Grana quater quinque scrupuli pro pondere sume, In drachmam scrupulus surgit ter multiplicatus.' 1 0pópBos. Bart. p. 42, * Trumbus, i. globus." θρομβοειδής. 5 Read mpóros, modus. 9? τόπος. 10. See ante, Agaricus. H τρώξιμα. See ante, Scariola. Mellissa. 13 Tubercula. turiones vocant. 1? See ante, Curringula and ^ Cass, Felix (ed. Rose, c. 48), *Summitates rubi quas vulgo 16 Cotgrave, * Mauvis, a mauis; a Throstle, or thrush." 16 Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), i. £96, * Merula, an**. a throstel.'" 1 Gerarde, p. 1031, * The French Physitians haue accepted the root of Tafsia for a kinde of Turbith, calling it Turfpetum Cineritium! ΤΌ. p. 415, * Turbith alexandrinum officinarum, Turpetum, or 'Turbith of the shops." * Itis called of the Arabians, Persians, and Turks, Twrbith . .. . I thinke assuredly that the root of Scammonie of Antioch is the true and undoubted Turbith.' 18 θύννος. 19 ])iosc. i. 81, λίβανος γεννᾶται μὲν ἐν ' ApaBia . . . πρωτεύει δὲ ὁ ἄῤῥην. .. ὁ δὲ ἰνδικὸς ὑπόκιῤῥος. δ. 1: i. 83, μάννα δὲ λιβάνου δόκιμός ἐστιν ἡ λευκὴ καὶ καθαρά, ἔγχονδρος. TA A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. rotundum et pingue uel subalbi- dum, accenditur odorem suauem copiose emittens, uires habet cale- facientes multum et desiccantes, mediocriter cum modice stiptica qualitate. Valeriana ! amantila, martura uel marturella, benedicta, feu idem. g. et angl. ualeriane. Vapa est uinum uile uel debile per euaporacionem debilitatum. Varix?, hoc nomen competit duabus uenis in duobus locis positis, s. ileus uene que apparet in fronte media et illi apparet in poplite et inde dicitur uaricosus. Vapirum *, unde carta fit Alexandrina, utilis est, cineres autem eius uul- nera oris et totius corporis limpi- dant. Valdemonia? uel baldemonia similis est silphio, [silphion ]ita aloe crescit, radicibus utimur. g.et an. balde- moyne. 189 Varieula quedam herba est. Van grossum habet stipitem, folia multa et oblonga. Vetoniea^ uel betonica idem. g. et an. Betoyne. Vetonicon folia habet similia edere sex uel amplius, sed paulo maiora, sponsa super terram, et desuper alba angulosa et uiridia, cum uirgis duarum palmarum. Flos est illi uiridis et in uere maxime nascitur. Hasta eius uiridis est ut uix uideri possit. Nascitur locis aquosis. Folia eius, melle addito, ignem sacrum extingunt et tumoribus omnibus medentur. Veche' quam uesces *. Viciola, angl. tintara ?. Vitera, ualeriana, amantilla idem. Vellatrum "^ elleborus albus idem. an. clofthounk !.. Venti maior", anagalla, uel anagal- lum, simphitum, consolida maior idem. g. et an. counfirie. equi comedunt. ge. ! See ante, Amantilla. evaporavit.' mümvpos .. . ἀφ᾽ ἧς ὃ χάρτης κατασκευάζεται. Betonica. i. fecches vel mouspese, orobus idem." equinus and Trifolium acutum. p. L, *Scelerata, pis cluf-pung.' 7 App. “ Veche, i. vitreola quam equi comedunt.* See ante, Erbus and Orobus. 1 Sim. Jan. * Veratrum est elleborus" Ib. p.26, * Batrachium, cluf-pung ;' but that should probably be ? Sim. Jan. * Vappa vinum vile quod perdidit vigorem, cujus vis Bart. p. 42, * Vappa est vinum vile debilitatum per evaporationem.' p- 42; * Varix est vena grossa quz apparet in popliti, inde varicosus.' * Bart. * Diosc. i. 1:5, 5 See ante, Baldemonia. $ See ante, 8. Bart. p. 43, * Vesces, ? See ante, Dens H" ΟΝ. cluf-wyrt : seeib. pp. 1, 28. Gerarde, Supplement, * C/ouetongue, Ellebor. niger. Ience cloffing : see Halliwell's Dict. * Cloffing, the plant hellebore) ^ T'hung seems to mean poison: cf. E. P. N. p. 20, *Coxa, pung;' p. 30, * Toxa, pung;' p. 15, *Aconita, pung;' p. 27, 'Aconitum, pung.' Wright's Vocabularies (ed. Wülcker), p. 451, * Mandragina, pung.? 1* See ante, Consolida maior, and App. Venti maior. 190 Venti media!, bugla idem. ge. et an. bugle. Venti minor?, consolida minor idem. an. Bonwrt, a. dayesegh. Venter apis ?, millefolium, centifolium, supercilium ^ ueneris idem. am. nosebledles. Ierobotonon, bona herba ueneris idem. g. uerueyne, an. fleghewrt. Eius succus cum lacte temperatus interficit mures. Vermieularis maior ὅ, tetroselio idem. δ. tatesoriz? ang. andrede uel musedode *. Vermieularis minor similis est ei, crassula. minor idem. Est eius- dem uirtutis cuius umbilicus ue- neris. ! See ante, Bugla, and App. Venti media. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Verrucaria ὅ, anabulla, titimallus idem. g. ueroyne, an. wertewrt. Vertebrum ", i. os rotundum anche, dictum a uertendo, et uertitur in OSSe concauo. Vertebellum ! est instrumentum car- pentariorum, s. terebellum, et simili instrumento utuntur in quibusdam operibus suis sirurgici. Vitriola?, uaccinium, uiola idem. g. uiolette, an. heselwr|t]. Viticella?, brionia, t[c]ana idem; radice utimur. an wildenep. Vicetoxieus folia habet integra pa- rum oblonga, et est [herba] et ualet contra toxicum, dicitur autem toxi- cum quodlibet forte uenenum. Vitriolum ?, attramentum, calcantum ? See ante, Consolida minor, and App. Venti minor. ? See ante, Millefolium maius and Miriofillos. "The gloss uenter apis belongs to melissopAyllon rather than to millefolium, and may have arisen out of some confusion of apiastrum. See Diosc. iii, 108, Ῥωμαῖοι ἀπιάστρουμ. See App. Milisophali. * Sim. Jan. * Verminatia que grece gierobotanum dicitur, See ante, Gerabotonum and Bana herba ueneris. Renzi, Coll. Salernit. iii. 320, * Verbena, verebona, herba veneris, ierabotonon vel pistereon idem. From which it would appear that herba veneris is the correct name, but that bona herba veneris has arisen from a corruption of verbena. 5 See ante, Crassula minor, for which zetroselio may possibly be a corruption. See also App. Vermicnlaris maior. 5 Read £éte-de-souris. * Musedode will consequently be mouse-head. $ Bart. p. 42, * Vermicularis, i. crassula minor, ejusdem virtutis est cum umbilico veneris." ? Bart. p. 43, * Verucaria, i. solsequium.' See ante, Anabulla minor. ? Dart. p. 43, * Vertebrum est os rotundum hanchze, et dicitur a vertendo quia vertitur in osse concavo." 11 See ante, Dianicalabon. Bart. p. 43, * Vertebellum instrumentum est carpentariorum i. terebellum et simili instrumento in quibusdam operibus utuntur cyrurgici.' 12 Gerarde, p. 852, * The Violet is called in Greeke tov . . . (which some think to be derived from Io), and thereupon it is thought that the Latines also called it Vio/a, as though they should say Vitula, by blotting out the letter 7. Servius reporteth, that for the same cause the Latines also name it Vaccinium, alledging the place of Virgil in his Bucolicks; 4/ba ligustra cadunt, vaccinia nigra leguntur." 13 See ante, Brionia. 16 Sim. Jan. * Vincetoxicum quod antifarmacum dicitur, planta quze multa juxta elleborum nigrum invenitur quare putatur sibi contraria. Bart. p. 43, * Vicetoxicon herba est quz ualet contra toxicum, dicitur autem toxicum omne forte venenum. See ante, Anthora. 15 See ante, Attramentum. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. idcm ΤΡ US SL TDEOEO. ἜΑΡ . quedam uena terre, g ids [Vitis] communis folia et capreoli in cathaplasmis imposita [dolorem] mitigat capitis. j Be: uer». de. grece, arzelzarus dcc MUT irt αὶ . . Sunt genera, unum babet acima? . . . . ceperint ynantinum e... . genus acinias minutas s et parum maturas et nigras, uirtus est ei stiptica et similis foliis et capriolis, uitis communis uel usualis, uitis alba. Vini? multa sunt genera, et de om- nibus generibus quere in Dyas- corides. Vinacia trii cum sale et imposita tumores et duricias mamillarum soluunt. Utirum * ualet ad scabiem. Viola? tres species habet et omnium folia aquose et subfrigide sub- stancle sunt; purpurea per se et ! Supply wiride eris. See ante, Argelzarus. * Sim. Jan. * Vutiron grece butirum. * Vitrago ab Oribasio . Paritaria. Τ᾿ Our wall-flower. lutea .. dicitur violaria.' carduo fullonum, an. wilde tasel.' * Virga pastoris, wilde tesel.' genera. Est enim viscus piri arboris, &c.' ? See ante, Acimum. 5 Tb. * Viola Dya. tres species habet, &c.' .. vocatur paritaria quz vitriola dicitur, herba vitri ab Avi." Gerarde, p. 457, * The wall-floure is called . . . in English, wall-Gillofloure, wall-floure, &c.' 19I cum alphita impositus ut catha- plasma inflacionem mitigant. Est 0 s . €X hiis alia alba, alia pur- purea, tertia aurosa, sed omnes acute et uiscide relaxant, et urinam prouocant; aliquando uero semen illarum expellit partum feminarum et lubricos occidit. Vitreariga, paritaria idem. g. et am. paritarie. Violaria habet florem aurosum. an. walfair *. Viola? est est flos uiolarie. Virga pastoris?, lupi pecten idem, assimulatur cardoni fullonum, angl. wildetesel 9. WViseidum.'5. i-amo .*. Viscago " philipp|endula] iden: folia habet similia carui, ualet contra lapidem. [Visci?] multa sunt... .. . . . enim uiscus piri arboris, pomi et querci et aliaum arborum multarum specierum, sed quando uiscus simpliciter ponitur pro uisco quer- 3. See Diosc. v. 7 sqq. S^ ΤΡ: See ante, . in Latine Viola * Bart. p. 43, * Viola est herba quae ? [b. * Virga pastoris, i. carduus agrestis, herba est que multum assimulatur App. * Virga pastoris, i. lupi pect[en]." 11 Renzi, Coll. Salernit. iii. 320, * Viscidum, i. amarum. Jan. * Viscidum grece mordicativum, pungens linguam, acuti saporis." should be vesicago or vesicaria, See ante, Filipendula. "OBSBUN.LD.A4S, Sim. 12 'The real name 5 Dart. p. 43, * Viscus, hujus multa sunt 'This definition is given also by Vincent of Beauvais, ix. (x.) 154. For the bearing of such passages, see ante, Titimallis. 192 A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. cino intelligitur. ge. wy de chene', | Uranon 5, i. celest eunde dicitur urania a mustel$ ... ^. |. nde ἢ Ἀν Est et alius uiscus quo aves | Usifue? fit teste . . . . [s]julph . . . . capiuntur qui de omni uisco per potest elici sulphur uiuum et mul- decoctionem potest fieri. g. et an. tum θοὴν τ οἸγαϑὅ. Sito μος ΣΟΙ τοτὲ urita, i. ueretrum !? Volubilis*, corrigiola idem, arbores | |^ ..... ao er paruas et herbas ligat. gall. .. .. | Uzifur" uel uzifar,[cJinabrium, nomen . ole, angl. berebinde. estos NE TE ... lupi?, stringnum, solatrum, | Uulgago "5, asarabaccara, baccara, ga- MET . balum, morella [idem]. rafila,« 15325 CSS dere g. morelle, [an. nith |theschode. Uulgago? est crassities quedam que 4 wirds 4 vmlatra 7 Sede scatet a terrà... τ τ ΠΟΙ Rm uulgo stella que cecidit. Uulua !* nomen est fructus et morbi. matura collecta et sole siccata. . . | Umbilieus ueneris ? coliidone . . . . EU PME : imcella, cimbalaria idem. an. euet Modes doleis seruatur eust ... penewert. MPO τοα 9albugo .........| Ungula eaballing aquatica" alba dese nds geselaipgl 5 ow 1 medicinalis est et habet florem ad CL e indt je eura modum lilii crescentis in aquis ! MS. Sloane 282, * Viscus quercinus, wilde keyn, or mystelon of oke.' Where wilde keyn must be for wy de ckene (gui de chéne). 23 Gerarde, p. 1351, in English, Missel and Misseltoe.' E. P. N. p. τό, * Viscarago, mistiltan;* ib. p. 7, * Ocimus, p is mistel;" ib. p. 31, * Ocimum, mistel." * Glue. * Dart. p. 43, * Volubilis, corrigiola idem." 5 Tb. * Uva lupina, solatrum idem, morella idem. Sim. Jan. * Uva vulpis apud arabes vocatur solatrum sed in libris antiquis de greco vocatur uva lupina ut Allex. ca. de cephalea.' See App. Uualupina. See ante, Morella. * Celsus, v. 28, * Vitiligo . .. ejus tres species sunt , . . dAQos . .. μέλας... λεύκη.᾽ Τ᾿ See ante, Gladiolus. ? Dart. p. 43, * Uranicum collyrium, i. celeste collyrium.' κολλούριον τὸ οὐράνιον, Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 35. ? Matth. Silv. c. dcc, * Uzifar teste Avicenna fit de sulfure vivo per combustionem, exinde potest eligi sulfur vivum, et multum similatur sinopide, nisi quia est durius. 19 Tb, * Uritra, id est, veretrum.' οὐρήθρα. !1 Sim. Jan. * Uzufar sive uzufur quodcunque dicas corruptum est nam ara. zegifur dicitur et est cinabrium.' Bart. p. 43, ἡ Uzifur, i. vermilon| See App. Unfar. 1? See ante, Asarabaccara. 18. Read uligo. Bart. p. 43; * Uligo, i. grassities quaedam quae scatet a terra quz vulgariter dicitur stella quae cecidit, See Prompt. Parv. lxv. note b, and p. 474, note: where it is identified with Tremella ANostoc. ^ Sim. Jan. * Ulva, alga palustris." 15. See ante, Cimbalaria. 1$ See ante, Nenuphar. ) A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. cuius flos uocatur nenuphar, et ualet in febribus acutis. an. ed- dokk !. Ungula eaballina . ... . .? uestris uelsiluestris idem, radice utimur. ge. ungle de chi . al?, an. cole- creye * uel feldhoue *. Unetuosa* folia . .... habet parum oblonga et parua, fere ut bugla. ges τι. relle. 5 am. selle ael smerwrt. Urticia?........ similis est urtice maure sed minor. a. Dedenetole. Urtiea greca? menstrua prouocat et lapidem frangit. an. crekische- netche??, Kantos 111, rubeum. Inde ypoxantos zimaton, i. cortex celsi. Xelanum, i. assenablum. 105 Xilocimianum ? usui simile cinna- momo sed grossius et longius et quodammodo linosum et brumo- sum, sed uires et odores fert in- ferius, fere tamen ad eadem sumi- tur et eadem prestat. Xilobalsamum ?, 1, lignum balsami. Xilobalsamum utile est recens et tenemm. et coloratum et, 212 2 . .. Oculis plenum spirans opob . . . odorem cum frangitur, SERIE I . . . frangatur {οὔτοι exatttitt 29 TIG : ... gam habet longam et rufam. dO en Stans aee e da ors v e ydio- colliriis . . . . . es oculorum pur- gatq m0 wr vw gedores.- matricis milip3tsa 6. ἘΠ dicat: 1 'That is water-dock. E. P. N. p. 16, * Nimphea, ea-docca.' an. edocke: flos ejus nenufar.' cabaline, . * Caballopodia, vel ungula caballi, colt-grzig.' * Unctuosa, selfhele. Brunell, Prunell, Carpenters hearbe.' Bart. p. 28, * Lilium aquaticum, ? Bart. p. 43, * Ungula caballina est duplex videlicet terres- tris quze confert ptisicis et ethicis, et aquatica cujus flos dicitur nenufar.' . . the hearbe Horse-hoofe, Colts-foot, Fole-foot, Bull-foot.' 3. Cotgrave, *Ongle 4 ES P.NSpOI; * See ante, Pes pulli. $ Bart. p. 43, " Cotgrave, * Oingtereule, Selfe-heale, Hooke-heale, Sicklewort, Self-hele is used in Bart. to gloss Armoniaca (p. II), Betonica major (p. 13), Oxyndrele (p. 33), and Unctuosa (p. 43). In Prof. Earle's lists we have E. P. N. p. 14, * Crispa, Victoriola, smering-wyrt;' and again, ib. p. 32, * Viola, simering-wyrt.' The names viczorio/a and viola, in this sense, are very puzzling. Perhaps they may have arisen from a corruption of uncoriola or uncturella, from which Cotgrave's oigntereule has been formed. And this may also explain the form oxyazdrele. $ Sim. Jan. * Urtica maura apud aliquos herba ficaria alii vero serophularia ^ Gerarde, p. 704, dead Nettle.? ? MS. Sloane 282, * Urtica greca, rouge urteie, reed netel Gerarde, p. 707, * it is called in English, Romane Nettle, Greeke Nettle, male nettle." ? Here read gre&ische-netle. 1 ξανθός. 1 ξυλῶδες κιννάμωμον, Diosc. i. 13. 18. Bart. p. 44, * Xilobalsamum, i. lignum balsami! Diosc. i. 18, τὸ δὲ ἐύλον, ὃ καλεῖται £vXoBáAcapov, δόκιμόν ἐστι τὸ πρόσφατον kal λεπτόκαρφον καὶ πυῤῥόν. εὐῶδες, βραχὺ πνέον ὀποβαλσάμου, κ. T. À. 14. Supply £&díov, Diose. iv. 20. "Ye φάσγανον. Ge * [IV. 2] iv um die edat pear or CS siva "Als ὦ CARCER Πα, 09 48,4 00 4/84 να (9 e Www € Ux. UA m8 Ὁ νιν εν Με 9n ον ἀνα, Ὁ purpureus. Radices! sunt illi due paruule et rotunde, i. super alteram posita ut bulbi minoris, altera uero inferior subtus tenuis est et super grossior. Nascitur locis cultis ; medicaminibus mixta et super- posita menstrus imperat, cum uino bibita uentrem mollit uel stimulat. Exilo eataracta ?, i. fructus quasi lig- num cornutum uel scriptum, qui etiam dicitur uaginella uel sili- qua. Exilon? uel exilos, id est lignum. Inde xilocassia, id est lignum aloes. Xilum * uel exilo, i. acetum. Xinocerata 5, id est cornua. Xilomirta *, i. lignum mirre. Xilia 5, i. cassia. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Xia ?, i. senicion. Xierda "^, i. cornix. Xirio !!, i. pultes ad plagam. Xiria "2, i. unguentaria. Xilenum 7, i. apium. Xisimbrium ", i. balsamita. mynte. Xiros 5, i. porcus. Xiridia "5 i. gladiolus. Xistilla ", i. scilla. Xpma 5 habet folia rotunda aliquantu- lum spissa, unum stipitem habet et paruuli rami exeuntes. an. hors- Y amis 19? j, medicus. Inde areiates "9, i. princeps medicorum. Yatrophalus, i. medens capiti. Yalon?, i. uittum. Inde yalodes ", i. uitrei humores. Yatrolabro?, i. uertibula, i. forceps medicinalis, yatron enim medici- nale interpretatur, labros forceps. Yancior, i. aquosus sanguis. 1 Diosc. iv. 20, ῥίζας β΄. τὴν μὲν μίαν ἐπὶ τῆς ἑτέρας καθημένην ὥσπερ βολβία μικρά, κ. T. À. ? ξυλοκεράτια. * Xilocaracta, id est lignum scriptum, ὅζο. Ρ. 44, ! Xilocassia, i. cassia lignea. lignum myrrhz.' $ App. ' Xilia, i. cassia.' ? Matth. Silv. c. dcc, * Xercula, i. cornix avis. Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 49. Read σέλινον. bably £vpís, Diosc. iv. 22. 12 App. * Xixia, i. unguenta. ^ App. “ Xisymbrium, i. balsamita.? " A corruption of σκίλλα. App. “ Xyllotaria, i. lignum cornutum, uel siliqua.' Renzi, Coll. Salernit. iii. 320, ? ξύλον. Bart. p. 43, * Xilo interpretatur lignum, unde xilo aloes i.ligni aloes! Sim. Jan. * Xi/o aloes grece lignum aloes." ? Possibly ὀξέλαιον. * Xilocarota, id est cornua similialigno.' See ante, Exilo cataracta. Bart. 6 Renzi, Coll. Salernit. iii. 320, 7 App. * XylomyrrAa, id est ? App. ' Xia,i.senationes. σίον, Diosc. ii. 153. 11 ξήριον, a powder for putting on wounds. 15 App. ! Xilinon, i. apium." Read σισύμβριον. !?? χοῖρος. 16 Pro- ?? Bart. p. 44, * Xpofora sive * ξυλοκασία. herba xpofori folia habet rotunda aliquantulum ut pisa Gerarde, p. 979, “οὗ Herbe Christopher." See ante, Herba Christofori. 1? ἰατρός. Sim. Jan. * Falodes humores, Al. ca. de medicinis compositis." Alex. Iatrosophista, lib. i. 30 32 ὑαλοειδής. 38. See ante, Dianicalabon. ápxíar pos. 31 ὕαλος. assionum, * et /atrolabon i. vertibella, facile trahitur." 4A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Ydarades !, i. aqua speciem habens. Ydrogorus?, aquosus garus, non bonus. Yera? interpretatur sacrum. — Inde MeFADR LR o586r-. S τ. Se. . arum interpretatur, et veranoxoon" ut 1.1... Ae valaptoron* 453.2 X ἘΠ yeralo'- 7: 5.3 . Sermonem ualens, i. iuuans linguam paraliti- cam, et yararoha 5, i. sacer princi- patus, et multa similia. Yena? genus est serpentis ut in Alex- andro. Yectidon "5, i. carnea tunica oculi. Yenlicontes uel lyrontes!, i. sene- scentes. Ydea", i. forma, eeron, i. rubeum. Inde ydeototeron, i. rubeum, et colirium ydroceron ut in Alex- andro de oculis. Ylex!* frutex est quasi genesta uel sauina sed mollior, albos facit flores. 1 ὑδατώδης. σατιιβ.᾽ ὑδρόγαρον. ? Sim. Jan. * Fdrogarus. 195 Yleon P i. diptongus, et significat reuo- lucionem intestinorum. Ymera/5 interpretatur dies. — Inde febris effimera" que non durat nisi per unum diem. Y menon 55 i. seipsum comedens. Inde hee pisciomenus!? uel yeo- menus, et est appropriatum hoc uocabulum ad significandum can- crum qui loca quibus insidet comedit, i. estiomenus. Yperyoeon ?, i. herba Sancti Johannis, scopa regia, fuga demonum, trans- calamus, herba perforata idem. an. seint Joneswrt. Ypericon femina similis est ypericon alii sed habet stipitem quadratum et album et latiora folia. Yperison ?, i. possibile. Yyppericum?" herba est colore subrufa, folia similia rute habens et florem tenuem flori uiole similem et semen nigrum, in for . . . . . ortuli cum Allex. ca. de cura calide cinodoseos est aquosus * ἱερά, in the sense of a nostrum or remedy. Renzi, Coll. Salernit. iii. 321, * Yera interpretatur sacrum: inde yerapigra,id est sacrum amarum, pigra enim interpretatur amarum .: et yeranoxon ut in Alexandro de epilepsia: et yerapteron, id est sacer senex: et yeralo- godion, id est sacrum ad sermonem valens: et yerarchia, id est sacer principatus, et multa similia. See Bart. p. 44. * ἱερὰ πικρά, from being based on the aloe (πικρά). sacer, orepilepsy. 9 Possibly ἱερὸν πρεσβύτερον. |" Perhaps Memphitum yerologodion, cf. Renzi, Coll.Salernit. v. 40. 8 tepapxía. 9 ὕαινα: Alex. Trall. (ed. Puschmann), ii. 47, χολὴν ὑαίνης. 10 Renzi, Coll. Salernit. iii. 321, * Fenidon, id est tunica cornea oculi. 1 Possibly ἠριγέροντος, senescentis. . 12 ἰδέα. 15 See ante, Ydrogorus. 1* See ante, Ilex. 15 Perhaps ἴλιγγος. 16 ἡμέρα. Y πυρετὸς ἐφήμερος. 1 ἕρπης ἐσθιόμενος. Βατί, p. 44, * Fomenum interpretatur seipsum comedens, inde erpes yomenus, i. serpens seipsum comedens, erpes enim i.serpens, et est appropriatum hoc vocabulum ad designandum cancrum quia loca quibus insidet corrodit. Idem est estiomenus.' 320 ὑπέρικον, Diosc. iii. 161. See ante, Herba Sancti Johannis. ?! Possibly ὕπαρχον. 7 Sim. Jan. * Fpericon, Dya. herba est colore subruffa, &c.' Diosc. iii. 161, φύλλα ἔχει πηγάνῳ ὕμοια, κ. T. À. G c2 5 ἱερὰ νόσος, the morbus 18 ἐσθιόμενος. 196 odore resinali, uires habet acriter stringentes et mintuales. Yreos !, i. herba similis gladiolo, habens radicem odoriferam et florem inter album et citrinum, magis tamen album. Yris? purpureum florem gerit, yreos album. Yre? ulycera, i. salix. ceos* uel dyayteos. Yrimon 5, i. capitis purgatiuum. Yrima5, i genus fermenti uel panis fermentatus. Ydieelidos?, i. habens testiculos in- flatos. Ydriomus, proprium nomen trocissi. « » « , dia genus gumme est. : lun lr ta mis dm aS Dias. Nnterpretatur. Opiata est. TITRES $, storax liquida. 125-2 7 25mm, urtica idem: Lj. ua eM them data est au ipee ce ue maior, habet florem rubeum, gall. Inde dyay- A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. pimpre, ualet ad incisionem prius sanguis exeat, pympre, angl. marie goldwert, secundum quosdam, an. sikelwert uel chikemete. Ypia minorP?, morsus galline idem, florem habet album. ge. moroune, ang.chykemete, uersus Ypia galline morsus minor, ypia mors est. Yris yliriea folia habet silphio!* similia uel gladiolo sed maiora et uastiora et pinguiora, florem habet purpureum ? ad modum azurii, ra- dicem habet odoriferum ut supra. Yrixis !5, i. uene incisio. Yriana ", i. lambrusca. Yssicia uel yssicium uulgari gallico sulfia. Yomeum 5, interpretatur seipsum cor- rodens. Yoorarea ?, i. flos agni casti. Ydroeopion?, i. aquam purgans flemna. deducens, ! fpis, Diosc. i. 1. rently εὔζυμα. aquam habent circa testiculos in oseum.' ? Supply Fgia. Ozminim. 1? Bart. p. 25, * Zppia minor, i. chikenmete/ ? See ante, Acorus. Cass. Felix (ed. Rose), c. 75, *dia iteon emplastrum appones.' 1 ὑδροκηλικός. Sim. Jan. * Hydrocelici vel ut grecus ydrokilis dicuntur qui Bart. p. 39, * Sigie, i. storacis liquidze.' V Supply Fia maior. Bart. p.25, Ippia major, i. pimpernella cum flore rubeo. Gerarde, p. 615, *Chickweed or Chickenweed is 4 διὰ ἰτεῶν. 9$ Appa- 3 jréa, IDlosc. 1. 135. 5 ἔῤῥινον. 8 Supply Fgeia, i.e. ὑγεία. See ante, Igia. 10. Supply Ferda, acantum. See ante, called in Greeke dAcívg . .. of some of the Antients it is called Hippia; Ib.p. 617, *The first and third is called Morsus Galline, Hen'sbit ...in French, Morsgelin and Morgeline, Cotgrave, * Mourron, the hearbe called Pimpernell, some also tearme Chickweed so because of the resemblance that is betweene some kinds of Chickweed and Pimpernell.' 15 Diosc. i. 1, ἔρις, οἱ δὲ (pis ἰλλυρική. * Read xiphio. ἐξιφίῳ. 1 κυανίζοντα. 16 See ante, Rixis. 11 Seeante, Inantis and Inanantium. 18. Sim. Jan. * Fsicia, Allex. ca. de dieta dissintericorum, &c. Alex. Trall. (ed. Puschmann), ii. 403, τὸν ἐξ αὐτῆς ἰσικὸν προσφέρεσθαι δεῖ. "The Greek ἔσικος and ἰσίκιον seem to be late reproductions of the Lat. isicium, said to be derived from inseco (Macrob. Sat. vii. 8). P? See ante, Ymenum. 20. See post, Zuccorarium. 21 ὑδραγωγόν. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Ydrozephalos !, i. habentem aquam in capite. Ydromis, i. suauis. Y dor, i. aqua. Ydro, i. uiridis. Ydropiper?, quod latini piperastrum dicunt, nascitur locis humidis, cuius uirga est nodosa, in quibus nodis nascuntur folia mentastro similia sed maiora et molliora et albidiora, gustu acerima sicut piper, Semen eius cum folis cathaplasmis ad- hibita duricias et tumoras crporales spargit, liuores limpidat. Ypocondrium * uel hec ypocondria est teneritas que est sub costis. Ypopias?,i globus sanguinis ex per- cussione. Y porea, i. supposicio. Y poseta, id est cauda equina. Ypopia, i. humor. Ypopeya, i. liuor palpebrarum ut in Oribasio et dicitur ab ypos quod est sub et ydros quod est cola. Ypoquistidos 5, i.fungus qui nascitur ad pedem rose canine. Yypogrossos", frutex est mirte agresti similis, folia habens minuta, et comam spissam uel spinosam, cuius 1 ὑδροκέφαλον. Sim. Jan. * Fdrokephalos, grece dicunt habentes aquam in capite." 197 folia [sunt] in summitatesicutlingua cum ramuncl] 4. 24.5». folia, hanc? perhibent multi collo ligat qv dolorem προ ura sv Y poselina ἣ, i. fabaria. Yposelinum ? quod alii apium agreste uocant, siue ut latini olixatrum, melius ortino et albidius. Radix est illi grossa et mollis, folia habens obrotunda et uiridia. Nascitur locis umbrosis et humidis. Cruda et cocta comeditur sicut apium; uirtus est illus seminis talis cum uino bibitum ", Menstruis imperat, fragoribus acceptum medetur, et perunctum stranguriis utilis est. Yponsis, i. effusio humorum extra pupilam densatorum. Yppomaratrum?? siue ut alii mara- trum agrion, uel ut latini feniculum rusticum, radicem habet modera- tam et semen ut caricios ?, urinam mouens, atque lapidem in uesica frangens. Ysopus'" 58. εἴ an. ysope. uersus Ysopus est herba tumidis pul- monibus apta, Ad pulmonis opus prestat medi- camen ysopus. ? ὕδωρ. ? Diosc. ii. 190, ὑδροπέπερι φύεται μὲν μάλιστα παρὰ στασίμοις ὕδασιν, k. T. À. * ὑποχόνδριον. 5 ὑπώπιον. δ See ante, Ipoquistidos. μυρσίνῃ ἀγρίᾳ, i. T. A. 1 Diosc. iv. 130, ὑπόγλωσσον θαμνίσκος ἐστὶ * Diosc. iv. 130, δοκεῖ δὲ ἡ κόμη περίαμμα εἶναι χρήσιμον κεφαλαλ- γοῦσι. ? MS. Sloane, 282, * Fposilia, fabaria, lemyk, fauerolle See ante, Iposmia. ? Diosc. iii. 71, ἱπποσέλινον . . . οἱ δὲ ἀγριοσέλινον, κ. T. À. 11 Tb. θερμαίνει δὲ τοὺς ῥιγοῦντας πινόμενος. V ΤΡ, iii. 75, ἱππομάραθρον.. . . οἱ δὲ μάραθρον ἄγριον... Ῥωμαῖοι φαινίκουλουμ ἐρράτικουμ... 15 φέρει δὲ σπέρμα káxpvi ὅμοιον. ὕσσωπος. 198 Ysopus cerotis! uel ysopum cero- tum est succus lane succide per decoctionem extractus. Qualiter efficitur quere in Dyascorides. Ysocheus ", i. deo equalis. Yu*,i uiola sed yui et yan *, est ui- ride es. Ziaitaron* uel acaron, i. psillium. Zeo, zes5, i ferueo, ferues. Inde zema ' siue zoma uel zima, id est feruescens, et appozima?$, i. fer- uens decoccio, unde illud Alex- andri? in capitulo epatis, *et apo- zima magis quam zima dabis, i. magis deferuens quam feruens. Zodoar'" radix est cuiusdam herbe, ualet contra dolorem stomachi et intestinorum. | g&. et an. zede- wale "ἢ, A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. Zedar calide uirtutis est et uiscide, unde et lumbricos occidit, ructum facit et stomacho aptum est. ZernaP, derta?, serpigo, est intensa inpetigo sed serpigo est inueterata inpetigo. Zirunga et hermodactilis idem. Zipule 5, i. crispelle uel crispule idem. Zima, i. apostema factum de flem- nate. Zizannia lolium idem. g*. Nele, an. kokel. Zimum uel zemis', i. fermentum, extenuatorium est et mediocriter calefacit. Zilzizeleon τ τ ἢ τ zinziber. Radix est cuiusdam herbe. gall. et an. gingiure 5, Zinziber arbor est nascens in Arabia. Sunt autem eius radices minute et ! Bart. p. 44, * Fsopum cerotum est succus lan:e succidze per decoctionem extractus:' ib. p. 25. Diosc. ii. 84, οἴσυπος δὲ λέγεται τὸ ἐκ τῶν οἰσυπηρῶν ἐρίων λίπος, κ. T. À. 5 Renzi, Coll. Salernit. iii. 322, * Zacaron, vel αἱολίίον, id 3 tov, Diosc. iv. 120. * ἰός, est psillium.' Bart. p. 44, * Zarchaton, i. psillium. Bart. p. 44, * Zeo, zes, i. ferveo, ferves, inde apozima i. fervens decoctio.' ? See Alex. Trall. (ed. Puschmann) ii. 381, 383, ἀπὸ ζέματος. ? ἰσόθεος͵ App. * Zuccharum, i. psyllium.' 9 (ém. 7 o(épa. 8 ἀπόζεμα. 10. Gerarde, p. 34, * Zedoarie is also a root growing naturally in the woods of Malaver about Calecut and Cananor in the Indies. . .. These roots have a strong medicine-like smell and somewhat an ungratefultaste. ib. Some call the long parts of these roots Zedoaria, and the round . . . Zerumbeth, and make them different, when as indeed they are but parts of the same root — Macer, * Adprime sumptum zedoar obstare venenis, &c.' Ἢ Bart. p. 44, * Zodoarium radix est, i. cetewale. 12. Sim. Jan. * Zerna, Cassio fe. impetigines Greci lichenas vocant, latini vero zernas, &c. ^ Cassius Felix (ed. Rose), c. II, *Latini vulgo zernas appellant Compare the Spanish sarza. 5 See ante, Derta. !* MS. Sloane 282, *Zipule, crispule, oynnones! Sim. Jan. 'Zifule, frictelle crispelle, panis frixus in oleo." 15 ζζ(άνιον. MS. Sloane 282, * Zizannia, gith, cokkle. Bart. p. 44, * Zizannia, lollium idem, i. cokel. See ante, Lollium. 16 ζύμη. App. 'Zomus, i. fermentum. " MS. Sloane 282, * Zinzilion, pentafilon, an**. fyueleuedgras:! where zinmzilion must be a cor- ruption of quinquefolium. 18. Gerarde, p. 62, * Ginger is called in Latine Zinziber . . . in French, Gigembre." 19. Diosc. ii. 189, ζιγγίβερις ἴδιον ἐστὶ φυτὸν γεννώμενον ἐν τῇ Τρωγλο- δυτικῇ ᾿Αραβίᾳ, k. T. À. A MEDICO-BOTANICAL GLOSSARF. exalbide et leues et ueluti crinite, saporem [habentes gustum] sua- uem et similem piperi. Virtus autem est ei termantica et malag- tica, caligines oculorum detergit, quamuis uires habet . . . . . pro- prie tamen digestioni facit et cor- roborat et uentrem relaxat. Zinzibe uel zinzifa modicum corpori cibum prestat, licet illi saporis non- nulla gra uel genera lenocinentur. Habet enim plura incomoda tan- dem uel acre coquuntur, sitim ac- cendunt uel commouent, stomach- um purgant, difficillimum reddunt uentris officium. Zirbus! est omentum ut in Oribasio, uel pinguedo que inferius adheret uentri. Zirmon? nascitur in Monte Amanon, uirgas similes habet appio et ra- mulos plures et folia similia ei lat...... super terram sponsa, fortia et pinguia et oculata, cum 199 uiscitudine. Color est mellinus. Sunt οἱ uirgas super capitella aneto similia, et semen obrotundum simile cauculo, nigrum et gustu uiscidum, uelud mirre habens odorem. Ra- dix eius uiscida et odorifera, succum plurimum habens, et fauces mor- dens; uirtus est ei radici et semini et herbe calida. Cuius folia in sale condiuntur et uentrem strin- gunt. Radix eius uenenis oc- currit. Zodia uel zodion ? interpretatur animal. Inde eireulus zodiaeus* et zo- diaca uirtus. Zodoarium ? radix est. Zuecorarium? uel suecoraria uel suecozaria, i. agnus castus uel flos eius uel semen eius uel salix marina. Zucara', zaecara, zuearum uel za- earum fit de canna mellis per decoctionem. Expliciunt Synonima Herbarum *. ! Bart. p. 44, " Zirbus, omentum idem. MS. Sloane 282, * Zirbus, grece, fatnesse.' ? Diosc. iii. 72, σμύρνιον.... γεννώμενον πλεῖστον ἐν TQ λεγομένῳ ᾿Αμανῷ ὄρει, k.T.À. 3 ζῴδιον. — * κύκλος , p 2f E wyopevo Agave , d ζῳδιακός. 5 Bart. p. 44, /Zodoarium, radix est, i.cetewale. Seeante,Zodoar. ὃ Ib.*Zuccoraria, i. flos agni casti." * Ib. * Zuccaria, zuccare vel zuccarum de canna mellis fit per decoctionem.' Platearius, circ. Inst. * Zuccara sic fit, canne ille in quibus crescit radicitus cum sunt mature earum summitates abficiuntur ad mensuram i. vel ii. palmarum, et statim infiguntur terre in specie graminis : reliquum incisum per frustula terunt in mola; et liquorem cum fustibus recipiunt in vasculis. et totum missum in caldarium cogunt: et videtur totum transire in spumam et haurientes ponunt in vasculis rotundis: et sic ponunt in angulis domorum: statimque cooperiunt palea: et super- aspergunt aquam frigidam: et inde fortius ebullit, et quanto plus excoquitur et depuratur: sed tanto magis minuitur substantia: et magis dealbatur. Illud vero cui modicum aque aspergitur remanet citrinum : et illud valde calidius: unde neque in acutis debet dari, et dicitur zuccara mellita. In eodem curcello circa fundum quandoque tale est: superius vero album et laudabile." * Renzi, Coll. Salernit. iii. 322, * Explicit Alphita. Deo gratias." ACPEBRESANODIDX SYNONYMA! Incipiunt Synonyma. Artemisia, id est matricaria. Aeacia, i. succus prunellorum immaturo- rum agrestium ?, Acaneum orminum?/, uel igridia, id est urtica. Alidiados *, i. laureolz semen, et ejus co- agidium 5, Aginilae$, uel melanthium, i. git. Amarioca *, i. semen rapistri, Acorus, i. gladius. Adrasea ^, i. elleborus albus, Ambra ?, i. sperma ceti, Azarod "Ὁ, i, sarcocolla, Adragli !!, i, portulaca. Antipharmaecum, id est cum. Alogalbra ", id est gentiana. uincetoxi- Aumantis, id est succus maioranz. Argemonia, i. agrimonia. Aspaltum, id est bitumen iudaicum. Anagodam P, i, sumach, Adarais!*, i. caromarina, Aronis, uel aron, i. yaros. Anaeardi 5, i. fructus cuiusdam arboris in India, quam imperiti pediculos ele- phantium dicunt. Anisum, i. cyminum dulce. Alipta !? eonfita, i. mistura. Antophali", uel auernati, i. garyophylli magni. Angulus P, i, circulus, Aracon, i. capillus ueneris. Agarieus, i, fungus cuiusdam arboris. Amylum, i. succus frumenti, Amifruetus, uel acodiacosudos, i, iuni- perum. ! "(These synonyms accompany the Antidotarium Nicolai, and are reprinted from the edition of John Mesue (Ven. 1589; vol. ii. p. 238). (See Rose, in Hermes, viii. 38.) Paduanensis, Petrus de Apono or Abano. p. 9, *Achacía, i. succus prunellarum immaturarum.' 5 κόκκος KvíOios: cf. Bart. p. 16, * Coconidium, semen * Alippiados, i. radix lauriolz.' laureolze. c. xi, * Acrimilacet, i. git:' c. xxi, * Agmulatum, i. git. $ Bart. p. 9, *Adarasta, i. elleborus albus. sperma ceti ut quidam dicunt, sed procul dubio est gummi arboris." 1 Bart. p. το," Andrago, portulaca. est semen rapeste.' * Acartos, i. carcocolla.' 1. gentiana." *Alipta confita, i. mixtura $ Seld. p. 2, * Acrimulatum vel agrimulatum, melancium, gyth.' 13 Seld. p. το, * Anogodan, i. sumac.' 15. Bart. p. Io, *Anacardzs pediculus elefantis, vel fructus est arboris cujusdam." " Seld. p. το, *Anchofili vel anchofili, gariofli magni idem. They are known as the glosses of Petrus ? Bart. 3 Gpjuvov. Ὁ Bart; p. 9, Matth. Silv. 7 Matth. Silv. c. lvii, * Armoriaca, id ? Bart. p. 10, *Ambra, ? Matth. Silv. c. ix, 12 Bart. p. 9, * Allagallica !* Seld. p. 2, * Adarcis, i. caro marina, 15 Seld. p. 4, 18. Matth. Silv, c. xlvii, * Augolus vel angulus, i. citrulus.' pd [IV. 2.] 202 Alisander!, uel olus apium, id est pe- trosel. mace. Arnoglossa, uel eentumneruia, i, plan- tago. Anagalus, uel symphytum, consolida mi- nor. Aricalomi, aristol. lon. Anthera, i. semen rose. Assara, i. baccara, ,?. vulgus. Aurige similis herba venti minoris. Abrotanum. in est sepibus, cuius semine utimur. Apium domesticum, semen eius, selinum, spina ?, et eius foliis utimur. Apium raninum *. Apium hemorrhoidarum *, simile est ranino. Anisi quia habet guttas magnas foliis *. Apium etiam est, q dicitur apium risus. Althea, bismalua, eiuscus, idem est. Anne utimur foliis, et radice. Alegia^ basiliea, basilicon, idem est, semine et foliis utimur. Achantis, id est urtica pungenti utimur. Aneusa alba facit spinas albas, nigra ni- gras. Atriplex?, chrysolocana rinoli idem est, foliis et semine utimur. Albus, i. ornus. Arehiotiden, i. baccz iuniperi. APPENDIX. Aturbaliorum facit folia, ut sambucus, sed asperiora, et minora, cuius, radix si rumpatur, sanguinem cum lacte reddit. Aeuceide similis est cicutz in foliis, et facit spinas. Amphimerina similis est lilio quando primo crescit et habet hastam. Alfita*, i. confita muscata. Ameos, ammi, cyminell, pe perdium, idem est. Assa, i. assa fetida. Antimasis ?, i. fumositas. Atticum mel, i. album mel. Alasa "5, siue abluta, i. galla. Aceis !!, i. ebulus. Aneum, i. vinum album, uel acetum. Acopum "", i. sine labore. Apoforesis "5, i. tarda detractio sanguinis cum interpone. Agocanobin ", i. cantabrum. Aidoli 15, i. fuligo. Arsenicum, i. auripigentum. Ameos, id est vmurcula, uel redi domum. Aspaltum 5, id est genestellz radix. Aliephos "5, i. ponia. Althza ', i. euiscus. Adiantus, i. herba capillaris uel abosopia. Asaer, i. centineruia. Afrodis uini, id est acorus, uel gladi- olus. '* Seld. p. 5, 'Alexander vel olixatrum, i. petrosillinum macedonicum:' i. e. olus atrum. ? σελίνου σπέρμα: cf. Seld, p. 11,* Apium domesticum sive ortolanum cujus semen selinum sperma dicitur." * Seld. p. 11,*Apium ranarum sive apium rampnum- SaGRSeld epum *Apium emoroidarum, pes corvi idem, habet folia undique ossa et tres guttas magnas in foliis." * Matth. Silv. c. xxvi, ^Al/elengia, i. basilicon." 7 Probably ἐφήμερον. Matth. Silv c. xxxix, *AmpAemerina, i. lilialis et est alguescen." ? ἀναθυμίασις : see Seld. p. το, * Anathumatis, i. delacio fumi stomachi sursum ad capud." Alipta. 9 Seld. p. 16, *Attriplex agrestis, crissolocanna idem. , 8. See ?? Seld. p. 4, *Alapsa quandoque est galla, quandoque alluta.' Matth. Silv. c. xxvi, *A/7afsa, i. galla:' ib.*A/essa, id est galla." 18. ἀποφόρησις. -- Silv. c. xi. *Aclodi, i. fuligo.' V ἀκτῆ. Matth, Silv. c. xlvi, *Anzocazza, i. cantabrum/ ?* Perhaps ἀσπάλαθος. vel alietifos, id est peonia See post, Aglofortes. 15 ἄκοπον, see Seld. p. 1, Acopum. 15 αἰθάλη, cf. Matth. 1 Matth. Silv. c. xxviii, *AZefos 18. ἀλθαία or ἀλκέα. Eviscus is hibiscus. APPENDIX. 203 Asepia !, i. draguntea. Acitus, i. lappatium. Alocis, i. genestella. A momei ?, i, papaver agreste. Ampella leuea, i. bryonia, uel cucurbita agrestis. Atripeleos leschi?, id est bryonia, uel uitis alba. Argiltres *, i. mercurialis. Anderginaus, i. cappara. Anagius, i. portulaca. Atrafax ?, i. atriplex. Aizona ὅ, i. semperuiua. A pidia, i. para. Alfita ', id est farina hordei immaturi. Antieroeus 5, i. flos albutii, uel flos gruci. Armoracia ὃ, i. rapistrum. Alo 5, i. sal. Autinus id est, chamemelum uel baccara. Aoniton, id est barba [zz arg. herba] leporalis, uel lupatia. Alpiu, i. rosmarinus. Armolaehu, id est genus mali grana. Alzaru, i. vulgagia. Altereus!! i. iusquiamus. ! Asclepia, see post Draguntea. or ἄμπελος λευκή. δ ἀείζωον. adhuc virescunt.' ? Seld. p. 8, * Amoracea, rapistrum.' ? Seld. p. το, *A4zomon papaver idem." * Matth. Silv. c. lvi, *Argilites, i. mercurialis.' " Seld. p. 7, *Alphita, farina ordei idem, vel secundum alium succus ordei quum 8 Seld. p. 10, *Anficrocus est cardo habens flores similes croco.' Y QA, Albestus ", i. calx uiua. Alosaeritus?, i. flos salis, uel adarces grace. Aecanthis egyptias '*, i. semen urtica. A. bdios '5, uel tigus, id est barba Iouis. Ampeloleucis !^, id est uitis alba agrestis. Agrospermon , i. semen salicis. Agallis, i. solium, uel zinia. Acaru, i. piper apium P5, Aglofortes ??, i. peonia. Auantu ?, i. testa ouorum, unde pulli ex- cluduntur. Amaraeus, i. maiorana. Alieaeabon ?!, i. fiscelina, Agnus, uel agnus eastus, i. semen salis ??, Agarieus, i. fungus albus cuiusdam ar- boris. Acacia, i. erucz succus. Agalisis?, uel agalosis, id est semen urtica. Agatis lenticis ?*, id est bryonia. Alosoretus ?, id est flos salis montani. Aron, id est senatores ?5, uel similis se. Aurupigmentarium, i. gentiana. Aritrixauel, i. arista. 8 ἀμπελολεύκη 5 ἀτράφαξις, Diosc. ii. 145. τ Altercum, hyoscyamus. Plin. xxv. 4. 1? Seld. p. 7, *Albesten uel albestum indeclinable, i. calix viva." ἄσβεστος, unslaked lime, Diosc. v. 132. Matth. Silv. c. xxvi, *Albestum, i. calx viva, non [ex]extincta.' flos salis idem :? i.e. ἁλὸς ἄνθος. For ἀδάρκης see Diosc. v. 136. 15 Seld. p. 5,*Alexantes, * See Seld. p. 1, Acantus. 55 Matth. Silv. c. iii, *Abchios, i. barba iouis,' and *Abdios sive tigris, i. barba iouis :' id. c. vi. “4 δελιῖος, i. barba iouis 19. ἀγλαοφῶτις. Silv. c. xxviii, *Alicacabonm, i. [ι581146.᾿ 33 ἀκαλήφης. Cf. E. P. N. p. 63," Hic anagalidos, netylle-sede." ?5 See ante, Alosacritus. 26 Perhaps some confusion of Serpentaria or Satyrion. Ampella leuca. de monte." /!* See ante Ampella leuca. Matth. Silv. c. xxi, "Agzoipinos, id est semam salicis. Matth, Silv. c. xxi, *Aglofores, i. peonia.' * Amiantum annara, i. teste ovorum quibus pulli excluduntur in nidum." cf. Diosc. iv. 72, so that Jiscelina may represent φυσάλλις, or φυσάλλιδα. U ἄγνου σπέρμα, see post Agnus. 18. See post, Piperapum. ?! Matth. Silv. c. xxxix, 7 ἀλικάκαβον, See Matth. 7 [e. salicis, see ante Agrospermon. ΞΕ Probably λευκῆς, cf. ante Matth. Silv. c. xxix, *Alisonitus id est sal costus Dd2 204 Amurea, i. fex olei. Alipolus! uel allipoclus, id est chamelea. Achalephe , id est urtica. Abstingalas, uel astragalos?, id est pes porcinus. Alumen rotundum, i. unde mulieres tin- gunt. Amesate * ebtilus. Anachemon, uel anamon, id est medi- camen album. Ascella, i. agrimonia, uel sarcogrion [ἐπ marg. pastinaca] stephilon 5, i. pinaca agrestis. Amel, i. grana solis. Anagelieum 5, i. symphytum. Androgmos, i. interphea. Agus, uel actis, i. lenticula. A. mantus, i. saxifragia. Altionum ἴ, i. syriaca. Altioneus 5, i, uespertilo auis. Afrozarmis, i. rumices. Aleoruibus S, i. caules. Asfalal!^, i czpulla. Ampelos melanis, i. uitis nigra agrestis. Aaleosolimi, i. ceriander. Alipti, i. rapa. Afugilla !,, i. radices. APPENDIX. Alearad, i. porrus. Aleliea, aleea "5, et bdella, id est sanguis- uga. Amiatos, i. alumen sciscum, Arcella, i. agrimonia. A bsceenalium, i. absynthium. Aneusa "5, i. lacca. Aglogallice !4, i. gentiana. Asecublum 15, i, saturegia. Amndarane, i. sal lucidum. Arantili, id est semen uiuz 15, uel arilli. Alfur, i. faba. Apoquinatus ", id est sorbido de niue. Arecimonii 5, i. malus trianeus. Apozumatus "5, id est capreolus uitis. Been ? rub radix quz in India inuenitur. Been album in zgypto reperitur. Baece lauri, uel daphnoococci ?' idem est. Bratheos ?, i. sebitia. Burit?, herba fullonum, saponaria idem est. Balaustia?*, fructus cujusdam arboris, quz oritur ad modum mali granati, quem imperiti caduca mali granati dicunt, Baucia, id est pastinaca domestica. ! Matth. Silv. c. xxix, *Alipodus, id est camelea:' ib.*A/ipiados, camelea." ? ἀκαλήφη. ? ἀστράγαλος ὑός, Diosc. ii. 72. * Camesete, ellen-wyrt." i. pastinaca sylvestris." maior idem." xxvi, ^Alcionetus, i. vespertilio avis." 10 Matth. Silv. c. xxvi, *Alfasal, i. cepe." raphanus :' cf. also c.lxiv, *Assugilla." 1. See ante Alogalbra. Bart. p. 11, * Arillz, i. grana uvarum.' naui vel rasura partis exterioris. ἀπόχυμα. terraneum :' ib. lix, *Arthemita vel arthemon, id est ciclamen.' ? Seld. p. 21, * Been est album et aliud rubeum. ?: Bart, p. 13, * Brateos vel Bracteos, i. savina.' ? Seld. p. 23, * Borax vel borith, herba fullonum, saponaria idem.' dampnococci idem." i. savina.' * χαμαιάκτη, ebulus: see ante, Accis: and E. P. N. p. 27, 5 σταφυλῖνος ἄγριος, Diosc.iii. 52. Matth. Silv. c. xxii, *Agriontaphilon, $ Seld. p. 9, *Azagallicum, anagalla, anagallum, simphitum, consolida 7 Matth. Silv. c. xxvi, *AIciomion, i. siricon.' * Matth. Silv. c. ? Matth. Silv. c. xxvi, *Alcorombos, i. caulis." " Matth. Silv. c. xx, *Affungi vel affugilla, id est ? Matth. Silv. c. xxvi, *Alac, i. sanguissuga :' ib. *Aleca, i. sanguisuga :' ib. “Α]οίλα, i. sanguisuga:"' ib. *Alelica, i. sanguisuga.' J Matth. Silv. c. lxiii, * Asenabium, saturea. 13 Matth. Silv. c. xlvi. 16 T, e, uvce; cf. " Matth. Silv. c. li,* Apoguinatus, i. sordidem intus de 18. Matth. Silv. c. lv, *Archimon, id est malum 1? Probably ὑποκιστίς. Seld. p. 19, * Bacce lauri, Seld. p. 26, * Bracteos, *t Bart. p. ?! κοκκόδαφνον. 12 ; Seld. p. 19, * Balaustia, i. flos caducus mali granati.' APPENDIX. Basiliseus, serpentaria, dragum !, uel hor- tulana. Baurach *, i. salo. Btea, uel colomanina idem est. Bulbus?, i. cepa marina. Balsamita, i. sisymbrium hortentse. Buglossa, i. lingua bouina. Bacee hedere 5, uel carpocisci, i. fructus ejusdem. Brasiea ὃ, i. caulis non transplantatus. Bryonia, id est cucurbita agrestis. Branceha ursina5, magna folia habet, et incisa, et valet apostemati, Bulma/, i. testa bouis. Balura?, farfara, ungula equina, idem est. Bufagon ?, i. faciens appetitum. Basale 19, i. cipola. Basale "5 i. cipola. Barba Iouis, i. herba herculis, uel ste- chados, uel benades. Buadmes "?, i, marina. pia. 205 Badon "5, rubus testinus, uel mora domes- tica. Beneta, i. lingua canina. Basasa ", uel bufasa, i. piganon, uel ruta. Basilica 15, id est regina, uel gentiana. Butaminagion !5, i. arternisia. Balanus, i. galanga , uel myrobalana. Bui, i. saluia. Benicon "5, uel beticon, i. ungula caballina. Beonia ?? vel bitonis, i. albutii radices. Brames vel braeha, uel brasia, id est seruicus [77 zzarg. sentis] albe. Brumus 3", i, auena. Bombix, i. flos arboris lanz similis. Bisas", id est emolia [77 »zarg. cimolia], uel ruta agrestis. Bulbus ? fistiecus, uel ruffus, i. scilla. Bulbus miconas, i. narcisus ?, Bdellium, i. gummi quod in Arabia in- uenitur. Bontration ?*, i. apium risius, sceleracus. ! Bart. p. 18, * Dragantea, serpentaria, herba colubrina idem.' The last words seem to have been corrupted into uel Aortulana. ? Bart. p. 13, * Baurath, i. quodlibet genus salsedinis. 3 Bart. p. 13,* Bulbus est cepa canina: cf. Seld. p. 25,'vel bulbus, i. cepula marina. * Seld. p. 19, * Bacce edere, carpocissi idem, fructus edere." 5 Bart. p. 13, and Seld. p. 25. 5. Seld. p. 25, * Branca ursina stipitem habet ut olus, folia magna et incisa." T SeldSpa225 * Bulmago, resta bovis." * Probably Bardana. Seld. p. 21, * Bardana, farfara, ungula equina uel ungula caballina idem." 9? Seld. p. 25, * Butacon, i. corroborativum stomachi! βουφάγον. 1? Matth. Silv. c. Ixxx, * Basal, ara. gre. bulbus, lati. vero cepe. 1 Matth. Silv. c. Ixxix, * Barba iovis herba herculis vel homades, i. stichados citrinum τ᾿ ib. c. ciii, * Bonades, i. barba iouis. 1? Matth. Silv. c. cxi, * Bumodes, 1. pix marina, et est pix navalis : ib. * Bumodes, id est marinus piscis. 18 Bart, p. 12,* Batus, rubus ferens mora. Seld. p. 18," Batrorobus (— βάτος rubus) ferens mora idem. Matth. Silv. c. Ixxxiv, * Baton, i. rubus testinus τ᾿ ib. * Batum batus, id est rubus ferens mora que bati dicuntur. * Matth. Silv. c. c,* Bisace vel bisasci, id est ruta agrestis. 15 Seld. p. 18, *Basilicus vel basilica, herba genciana, allogallica idem." Regina seems to bea transla- tion of basilica (βασιλική). Matth. Silv. c. Ixxxiii, * Basilica, i, regia vel gentiana secundum quosdam, 16. Matth. Silv. c. cxv, " Butalmnagiron, id est arthemisia." " For galanga read glans: cf. Seld. p. 18, * Ba/lanon, i. glans, inde mirobalanus quasi glans vendibDilis." 55 βήχιον. 19 Matth. Silv. c. c, * Bidema, i. albutii radices." ?' Bpóuos. Matth. Silv. c. cx, * Bromis vel bromus, 1. auena.* 7?! Seld. p. 22,* Bíssona respice in erimola' ib. p. 24, * Bussaria respice in erimela." 32 Seld. p. 25, * Bulbus silicicus vel rufus, i. squilla.' βολβὸς σκιλλιτικός. 33. Bart. p. 13, * Bulbus quando simpliciter pro radice narcisi ponitur. ?* Seld. p. 24, * Botracion, brutacia, herba scelerata, apium risus idem.' Read βατράχιον, 206 Buphthalmon, i. oculus bouis. Berec, uel beseon !, i. fzx cardi unde co- agulatur lac. Bonadrex, i. semen apii, Biseone ?, i. pulegium. Bibone, i. betonica. Becion ?, uel bedon, i. cassilago alba. Bamiblla, uel batostilla *, i. cyma rubi. Bulbus studius *, id est luipisii flos. Crocus africanus, i. hortensis. Cardonesa 5, i. semen nasturcii. Carpetatio *, i. flos nuris. Cortex ners, id est cujusdam arboris similis ceraso, qui in Apulia nascitur, et fructus eius uocatur micum. Colophonia 5, i. pix greca. Carpotarios !^, id est semen ferulz. Chaleeeaumenon !!, uel easticum, i. es ustum. Cassia syringa 12, i. cassia fistu. Carei pontici "5, i. dauci. ! Matth. Silv. c. c. * Bissioz, i. flos cardi, unde coagulatur.' * βήχιον : for cassilago read tussilago. cassilago:' ib. c. xc, * Beden vel bedon, id est cassilago alba.' * Seld. p. 25, * Bulbus scudius, i. flos lupini. $ Seld. p. 34, * Cardamen, i. semen narstucii.' Sueldo p 912476 7Vera ἊΣ i. pulegium. * Batofílla, i. cima rubi. * Bulbus studium, id est flos lupuli.' " καρπὸς καρύου, flos nucis. APPENDIX. Cassia absolute posita, id est lignea, uel xylocassia, rubea et sicca. Cassamum !* malum terrz, panis porcinus. Cynoglossa, id est lingua canina. Cuseuta "5, i. podragra lini. Ciecidon !5, i. galla. Cadon myristicon ", i. muscata. Chaleanthum 5 i. uitriolum. Confiea rubea ??, id est styrax rubea. Corcetium eombustum, i. bix. Caleuli, i. cardamomi. Cariez ?, i, ficcus sicca. Carzenum ?, i, uinum coctum. Cumella i. cameos. Cedros libani, id est rosmarini. Custos orci ?, petendactylis, id est grana solis. Chimolea ?, i. terra hispaniensis. Dapellula ?*, i. sanguinaria florem facit al- bum. Coriandrum agreste, flores facit purpu- reos. ? Matth. Silv. c. c, * Biliscone, Matth. Silv. c. Ixxxviii, * Becoz, id est * Matth. Silv. c. Ixxxiv, Matth. Silv. c. cxii, arbor que fert ceresa nigra. Matth. Silv. c. ccccclxv, * Nere, i. arbor cerasi silvestris: de cujus cortice sophisticatur cassia lignea." ? Bart. p. 16, * Colofonia, pix greca idem." carpocareos, semen ferule idem.* ? Bart. p. 14, * Cassia firenga, i. cassia fistula." creticus.' * Ciclamum, respice in ciclamen.' 15. Bart. p. 17, * Cuscute, i. podagra lini, doder.' * Ficida, galla idem." μυριστικόν. i. vitreolum. * Carica, i. ficus sicca.' p- 15, * Carenum dicitur vinum coctum." vel palma Christi idem." Matth. Silv. c. cxxxvii, * Cardi fontici, id est dauci sylvestris. Matth. Silv. c. cxxiv,* Casamus, id est ciclamen :' id. c. cxlii. 10. Seld. p. 31, * Cacrei vel croceos vel cancreos vel ? Dart. p. 14, * Calcucecumenon, i. es ustum.' * Calciton, idem." 18. Seld. p. 30, ' Cazei fontici, i. daucus 1* Seld. p. 39, 15 κῃκίς, κηκῖδος, κηκίδιον. — Bart. p. 21, " Matth. Silv. c. cxxxviii, * Carea miristica, i. nux muscata.' &ápvov Bart. p. 32, * Nux mirifica, nux muscata idem." 3 Bart. p. 17, * Confita rubea, i. storax rubeus. ?! Seld. p. 30, * Carenum, i. vinum coctum in medicinis." ?? Seld p. 47, * Custos orti, pendactilis, i. gira solis Cf. Matth. Silv. c. cxliv, * Cataputia dicitur granum regis, sponsa solis, ?* Bart. p. 14, * Calcantum, ?» Seld. p. 32, Bart. elriotopia lactis, major vocatur arab. hernia vel catua vel chadia, vel pentadactilus, grec. vero cici vel cicei vel sisamus agrestis vel sise liciprion, lat. vero cataputia major vel custos orti vel girasolis.' 75 κιμωλία, ^ Seld. p. 34,' Capsellula, herba sanguinaria.' APPENDIX. Chameleonta nigra !, et cardus asini, et cardus maior, idem est, foliis utimur. Chameleonta alba?, et cardus coagula, idem est, foliis utimur. Centris?, i. consolida media babens tes- ticulos similes enulz campanze, foliis et radice utimur. Chamzedryos *, i. quercula minor. Chamepithyos?, i. quzrcula maior. Centaurea maior contingit? folia iuxta stipitem. Centaurea minor, febrifugi uel fel terre idem est, et tota herba utimur. Camphorata domestiea, i. ab rotanum, Chamemalum simile est coryla sztidz ', sed chamamelum redolet, coryla fetet. Crassula maior, id est faba sylvestris ἢ Crassula minor similis est ei; sed multo minor. Capilus ueneris similis est polytrico, nisi quia facit ramosculos stipite, herba utimur. Caeaparia ? similis est canapis foliis. Chametrais "^, i. ebulus. Cynoglossa, id est lingua canis triangularis diessequi, radice utimur. 207 Calamenthum, i. nepita quidam dicunt, quod tria sunt genera, foliis utimur. Cyminum ethyopicum !! simile est ancu- celz, fo. et semine utimur. Celsus 1", i. morus. Catariarori ?, id est rasura cornu ceruini. Carei Τ᾿, i. daucus creticus. semine utimur. Chaleanthm δ, uitreolum, tragacanthum idem est. Calciteos 5, i. squamma ferri. Cicer erraticus '' similis est reste bouis in foliis, et facit crocum florem, et redo- let, sed resta bouis non. Crispula habet !*, Chelidonia ?. i. herba petiginaria, uel glantia. Carpobalsamum, id est semen balsami., Castoreum, istipebi, Cantabrum 39, i, furfur. Castaneola, species est, in india oritur. Cathitii, i. semen ferulz. Carotides "., i. capitales. Ceston 72, i. betonica. Cinabreos ?, i. minimum. Cyelaminos ?* i. orbicularis. Colla 35, i. bleuta. : ! Seld. p. 27,'Cameleonta nigra, cardus assimus, cardus varius, labrum veneris idem." ? Seld. p. 27, * Cameleonta alba, cardus coagulatus, ixion idem.' 3 Seld. p. 44, * Centrix, respice in consolida media. Matth. Silv. c. cli, * Centris, centrix, i. consolida minor vel media. * χαμαίδρυς. 5 χαμαίπιτυς. " Cotulz foetidze. similis est in foliis canabo.' ebulus. 1 Seld. p. 40, * Ciminum ethiopicum similis est acutelle in foliis." 13. See post Cataricon. 15 Seld. p. 32, * Calcantum, dragantum, floresis, vitriolum idem." morus major idem. $ Or faba inversa, see Bart. p. 20. 0 χαμαιάκτη. Actis, id est sambucus, unde versus, Sambucus est actis, sed ebulus est cameactis.' $ Conjungit : cf. Seld. p. 37, sub Centaurea minor. ? Seld. p. 30, * Canabaria Matth. Silv. c. cxxiv, * Cameactus, id est 1 Seld. p. 37, * Celsus, M See ante Carei pontici. 16 χαλκῖτις, Diosc. v. 115. U Seld. p. 40, * Cicer erraticus, similis est reste bovi in foliis et facit florem croceum et redolet ut resta bovis.' 1? Seld. p. 36, * Celidonia, i. herba petiginaria et glaucia.' 7?! Matth. Silv. c. cxxxviii, * Carotides, i. venze subtiles valde post aures, et Seld. p. 36,* Cestros vel cestrum vel cestronidum, i. furfur tritici. dicuntur capillares.' betonica." 22 , 52 κέστρον. c. clxxiv, * Cola, quid est, 1. gluten." Matth. Silv. c. cliv, * Cestron, cestronales, i. betonica.' ?* κυκλάμινος : cf. E. P. N. p. 2, * Orbicularis, p is slite.' 15 Seld. p. 41, *Crispula habet minuta folia et alta ut absinthium.' ^? Seld. p. 33, ' Cantabrum, i. ?3 κινναβάρεως, minium. ?5 κόλλα, gluten, Matth, Silv. 208 Cecidos !, i. galla asiana. Cisiros?, i. pumex. Cynocephalicon, id est caput canis. Custacimonia ?, i. puluis de terra rufa. Carerioo *, i. lacca. Cocognidium ? id est se. laureolz. Cassia, i. hederz semen. Cromimum ^, i. cepa canina. Capsitis, uel eamitis ", id est ebidus. Crobnos loiaeon 5, id est lilium album. Corillidon ὃ, i. cymbalaria. Eoriota !^, i. pastinaca agrestis. Confinice, i. betonia. Cutinum rostas!', id est caduca mali granati. Comitiale 12, i. gentiana. Cerolozola, i. chamzdryos. Cinocoron, i. Cinosbatus " id est rubus caninus. Codion "5, i. papauer agreste. Coronopos !5, id est mala cytonia. Croculus !5, i. stringinis. ! κηκίς, see ante Cecidon. * See post, Cruta sinolea. Bart. p. 16, * Coconidium, semen laureolz.' Ῥ. 14» ! Cameattis, i. ebulus." 10. Cariota., V prios poías. 12 Matth. Silv. c. cIxxix, * Comiciale, i. gentiana." p. 15, * Codium, i. papaver Matth. Silv. c. clxv, * Codion, i. papaver agreste. C. cxcii, * Cronopos, id est mala citonia." id. c. cxcii, * Cuculus, strignum.' Matth. Silv. c. clxi, * Cicísa, galla asiana.' * Matth. Silv. c. clxvi, * Cirarigo, i. lacca.' 9 κρόμμυον. 5 κρίνον λευκόν. bilicus ueneris ;' id. p. 60, *Hec valmaria, penegrysse. Bart. p. 15, * Cimbalaria, i. umbilicus veneris. Matth. Silv. c. cci, * Cutinorastas, i. caducus flos mali punici. APPENDIX. Codia "*, i. papaueris flos. Cephoreos !5, dens caballinus. Celsa ??, i. mora domestica. Colophonia ?, i. resina frixa. Cirifolium ?,, id est cardus syluaticus. Cariobasicon 7, i. auellana. Catrios?, id est rosmarinus, uel semen ferulz. Chrysoeanthes, id est hedera arborea. Camelo “Ὁ, uel chamelea, i. cocognidium, uel Clabrum ueneris 25 ulcire rubeum. Cueuriones ?5, id est ramindere uirides. Centron ?', i. milium. Cyperum *?, id est juncus triangulatus. Coclia, i. papaueris capita. Cathinabotho 33, id est metallum, uel cu- prum. Castoreum ?^, i. testiculus boueris [bouis in marg.]. Cinetis ?', uel eimices elephantis, i. ana- cardi. ? κίσηρις. 5 κόκκος KvíoLos. 7 χαμαιάκτης, ebulus. Bart. 9 E. P. N. p. 4. * Cotiledon, 5 is Um- Ll M κώδεια. Bart. 16. Matth. Silv. !$ Matth. Silv. c.cxlv, * Cauculus, strignum :' 13 κυνόσβατος. " Matth, Silv. c. cxviii,* Cadia, i. flos papaveris." 18. Matth. Silv. c. cxlvii, * Ceforions, i. dens equinus, et est iusquiamus :᾿ cf. id. c. cliii, * Cerofreos :' id. c. cliv, * Cesoras^ * Celsa, mora celsi. * Cirifolium vel cerefolium est species apii." * Canobasilicon, i. avellana. C. cxcii, * Cuconiones, i. ramunculi virides." 28 de qua elicitur aurum vel argentum.' ?? Dart, p. 42," T'esticuli ueneris, i. castoreum :' i.e. beueris, 23 See post, Chareos. * Camelea, grec. vel chamelea, lat. vero cocognidium." κύπειρος. Dart. p. 15, * Ciperus, junctus triangularis.' Matth. Silv. c. cxviii, * Cadimiabona est cipria et botrides.' 1? Seld. p. 8, * Celsus, morus major idem. Matth. Silv. c. cxlviii, ? See ante, Colophonia. ?: Matth. Silv. c. clxvii, Matth. Silv. c. cxxxiii, ?* Matth. Silv. c. cxxvi, 25 Labrum Veneris. ?» Matth. Silv. ?! Matth. Silv. c. cliv, * Cetroz, id est milium. ?9 Bart. p. 14, * Cathima, est minera ? κάρυον βασιλικόν. 31. Matth. Silv, c. clxii, * Cimeos elephantis, i, anacardi, Cimetis elephantis idem APPENDIX. 209 Columbaria!, i. uerbena, uel peristerio- | Cindos", i. anticrocum. non. Cunarius, i. cardus. Cassamum, i. seme balsami. Ceruta ?, i. policaria. Celtica sialiola. Clyzyza, i. liquiritia. Cicer erratieus, i. serpyllus. Calamethis, i. neptis tiruta. Carabet *, i. locusta pucis. Caulia, i. semen cauliculi. Caugil?, i. rapa. Crades 5, i. urtica. Cedria *, i. pix liquida. Cothibi, i. ginesta. Camice supernia , id est, semen cicutz. Caàtharides ?, i. genus musca E. Comaras, i. cytonia. Carladandras "5, i. nucaria, uel arbor nu- cumi. Ghelon !!, i. testudo. Corona bella 1", i. pigamum. Cissa '^, i. hedera nigra. Catones "5, i. atriplices. ! Seld. p. 43, * Columbaria, peristereon verbena idem. /5c i. pulicaris.' 9 κνίδηΞ. σπέρμα. * Cantharides, muscce sunt oblongz et virides." exxxviii, * Cariadendra, i. nux carea.? $ γλυκύῤῥιζα. Matth. Silv. c. clxxii, * Clitiriza, i. liquiritia.' Silv. c. xxxvi, * Caranus est locusta piscis asperrimus.' * Matth. Silv. c. cxlv, * Cedria, kidria, bitram, id est pix liquida." Matth. Silv. c. clxxxi, * Cocnii sperma id est cicute semen.' τ χηλαί. Cabria "5, i. brasica. Congelidon, i. rapa. Carion "*, i. draguntez semen. Crueo leucodio "5 id est, asphodelus. Cibustri, i. hordeum. Crini "5, i. liliu, unde sapo fit. Coloquinthida, id est cucurbita sarra- cena. Cyelamen, i. malum terrz. Cromon ?, i. czpa. Caranadi “1 cereum, uel canapum. Cadiniale “2, id est corium mali granati. Calitrieum ?, i. pulitricum, uel culidon. Chamseepida ?, i. chamzdrea. Casolla ?5, i. sigillum salomonis. Chameleon “ἢ, i. cetraria. Carios, i. coriandrum. Capseuue ?,, i. ebulus. Catamus ?, i. canna. Cisus melas 2"), i. hedera nigra uel arborea. Cinnalis ?5, i. adriana. Ciriogon ?!, i. grana solis. Chiuas ??, i. mastix. ? Matth. Silv. c. cliii, * Ceruta, * Matth. 5 Matth. Silv. c. cxxxi, * Cancil, i. rapa. 8 κωνείου 3 Bartdp354. 1? Perhaps kapvó8evbpov. Matth. Silv. c. Matth. Silv. c. cxlviii, * Celoz, i. testudo." 7? Matth. Silv. c. cIxxxii, *Coroza bubula,id est pigamum :' id. c. clxxxiv, * Cotona bubala, i. pigamum." 13. See post, Cisus melas. * Crisolocanna sive cato, atriplex agrestis idem." anticrocum.' c. exxxviii, * Caron, i. dragontee semen." * Crinoti, i, lilium unde sapo fit, et est yreos.' c. exxxvi, * Caranodi, i. carenum.' granati.' c. cxxviii, * Camepida, i. camedreos.' Salomonis:' id. c. clv, * Chameleuci, i. sigillum Salomonis." 7' See ante, Capsitis. * Cameleon, i. citraria. *9 Matth. Silv. c. clxiv, * Cinzabis, i. adrinias. i.giria solis? See post, Ragarius. * Matth. Silv c. cxlv, * Catones, i. attriplices.' 1$ κράμβη. Matth. Silv. c. exvii, * Cabria, i. brassica." ?35 καλλίτριχον, polytrichum. ?? σχῖνος. EC Seld. p. 41, 15 Matth. Silv. c. clxxii, * Czicos, τὸ " Matth. Silv. 19. Matth. Silv. c. clxxxv, ?! Matth. Silv. 18 λευκόϊον. 39 κρόμμυον. 22 Matth. Silv. c. cxix, * Cadimiale, i. corium mali ?* χαμαίπιτυς, χαμαίδρυς. Matth. Silv. “5 -Matth. Silv. c. cxliii, * Casola, i. sigillum ?s Matth. Silv. c. cxxviii, ?) κισσὸς μέλας. 31. Matth. Silv. c. clxvii, * Ciriongon, Matth. Silv. c. clx, * Chias, id est mastix.' [IV. 2.} 38. κάλαμος. 210 APPENDIX. Cirion !, i. lenthiscus. Cymbalaria ?, i. flos genistz. Cymbalatrium 5, i. hedera. Craseu *, i. crocus. Cranum , i. fructus cornez. Clicon 5, i. pulegium. Cinco *, i. anethum. Couissa, i. coriandrum. Calamo ἧς i. menthastrum. Carastato, i. anulum. Cruta sinolea ?, id est succus carusz. Carinoleon ", id est cardus benedictus. Colistran ", i. fel tauri. Calisartias "^ i. fel ursi. Cidopendria "5, i. saxifragia. Caleitem ", i. flos calcis. Crusturibar ', i. castoreum. Climaetiea !5, i. lithargyrum. Criniber, i. caulus. Cnhutrie, i. tragacanthum. Cataricon ", i. rasura de cornu ceruino. Cecabre "5, i. genus uernicis. ! Matth. Silv. c. clxi, * Chium, i. lentiscus ; id. c. cci, * Cynus, i. lentiscus.' Silv. c. exxxviii, * Carposmirice, i. fructus genestre.' * Matth. Silv. c. clxxxv, * Crascum, id est crocus.' i. hedera. 9 yAzxev. Matth. Silv. c. clxxii, * C/ioz, i. pulegium.' Calendula "5, i. solsequia nostra. Chaerios “ἢ, i. rosmarinus. Cypereon ,, i. iunci radix. Charaminon 22, i, cepe. Chareos ?,, i. semen ferulz. Chaunalep ?*, i. farina fabz. Cyparissus, i. cypressus. Chestu ?5 i. betonica. Carpobalsamum, id est fructus balsami. Colophonia ?5, id est resina capinata. Chrysoloeanna 7, i. atriplex. Caldanus, i. cicer erraticus. Coccimella “ἢ, i. prunella. Corpus ?, i. stercus, uel fimus. Chylatrieum, i. herba sanguinea, uel pes columbinus. Chambris “Ὁ, i. brasia. Cyamus ?,, i. faba. Citysus, folia sunt diuretica. Chiriee ??, i. hordeum. Chibria ?5, i. sulphur. Chrimon **, i. lilium. ? Matth. 3 Matth. Silv. c. clxii, * Cimbateium, 5 kpávov. * Matth. Silv. c. clxv, * Cito, i. anetum.' 8. Matth. Silv. c. clxxiv,* Colimo, i. mentastrum εὐ id. c. cxxiv,' Calimon, id. est mentastrum. * Matth. Silv. c. cxcii, Crusca symolea, i. pulvis ceruse.' * Carmoleon, i. cardo benedictus." Silv. c. clxxiv, * Colisartias, i. fel ursi. — Colistario, 1. fel thauri^ 1 χαλκῖτις, Diosc. v. 105. 16. Matth. Silv. c. cxviii, * Est etiam exclimia in mineris * Colopendria, i. saxifragia. cxlii, * Cascubas, i. castoreum." !! χολῆς ταύρου. 1? Matth. Silv. c. exxxviil, 12 χολῆς ἄρκτου. Matth. 13 Matth. Silv. c. clxxvi, 35 Matth. Silv. c. unde effoditur argentum quando purgatur et affinatur generatur climia:' id. c. clxx, * Climastecha, i. litargirium/ karabe gummi est quod vocatur electrum. ?? táx pv, Diosc. iii. 79. * Chromion, i. cepe." semen dicitur cacreos. 75 kégTpov. * Carambe est tertia species brassice.' clxi, * Chirite, id est ordeum.' et grece sulfur." 1 See ante, Catariarori. ?! κύπειρος. ? Matth. Silv. c. cxviii, * Caereos caneos, i. species ferule, cujus ?* Matth. Silv. c. clxi, " Cianides, id est fanatia vel fabaria.' 35 μολοφωνία (sc. ῥητίνη). 7 κόπρος. Matth. Silv. c. clxxi, * Cofros, i. stercus. 9l κύαμος. 33 Matth. Silv. c. clx, * CAibur, ara. vel albusac, la. vero ?* gptvov. Matth. Silv. c. cIxxxv, * Crimon leucon, i. lilium album. 18. Matth. Silv. c. exvii, * Cacabre sive 1? Bart. p. 26,* Kalendula, solsequium idem.' 7? kpóuuvov. Matth. Silv. c. clxi, ?! χρυσολάχανον. ?8 κοκκύμηλον. 89 κράμβης. Matth. Silv. c. cxxxvi, 3? κριθή. Matth. Silv. c, APPENDIX. Chiromidion !, i. cepe. Cheufeudafu, i. cinnamomum. Charasis?, i. apium. Chibu, i. canis. Chine, i. chalbanum. Chatria ὃ, i. cedia. Demelacon * id est sanguis draconis. Dehereit, elchier, farina hordei. Dulium belsem 5, id est balsamum. Cerisequalis, iuncus triangulatus, id est cyperi. Diamerozi * combustum id est beta. Diaphnidos , i. laurus. Daphneleon 5, i. oleum laurinum. Diaplem ὃ, i. polypodium. Diagridium "5, i. scammonea cocta. Damecham!! uel mulis erodar, cumi. sanguis draconis. Dentrolibanum 12, roris marinus idem est, flosejus libanotidos anthos, quo utimur. Dictamus similis est fraxino in foliis, et est quasi frutex. radice eius utimur, ! κρομμύδιον. 3 See ante, Cedria, 5 Matth. Silv. c. cexxv, * Dulium, hebelesamum-. 7 See post, Daphnis. Matth. Silv. c. cexxv, * Driopistri inquit est felix que combustum, id est bleta. 9 Seld. p. 50, * Diapton, pollipodium idem.' in arbore crescit quercus quam greci aoadioi vocant, melius autem dripteris.' 2II Daueus cretieus", id est pastinaca do- mestica. Diamolata, i. glandula. Doronice, i. ueruix. .Drys!*5, i. quercus. Darmi ^, i. manipuli. Doreadis !5, i. capreolus. Dipsia "5, i. sciticula. Dinulla', uel dianulla, id est pulegium. Dapaee, uel lepruei dentis 13, id est lac crudum. Dicea ?^, i, herba uaccina, Draguntea ", i. asclepia. Den ?, i. galla cruda. Disitis ?, uel drisitis, id est, chamedryos. Daphnis ^5 i. laurus, Diris 25,1. rubus. Dicea ?5 i. appolinaris. Dietamen *, i. propoleos. Diacoregium ?, id est stercus caprinum. Diaeopna ?, uel diaeopagia, i. confectio lactis, quod ex lapidibus fluuialib. co- quitur. ? Matth. Silv. c. cexxxvi, * Carassu, i. apium :' id. c. cc, * Curaf, i. apium." * Matth. Silv. c. ccviii, * Dem alchoera, ara. sanguis draconis.' $ Matth. Silv. c. ccxiv, * Diamorosi 8 δαφνέλαιον, Diosc. i. 49. !? Matth. Silv. c. ccxiv. * Diagridion, diacridium, id est scamonea preparata, acridium antiquitus dicebatur scamonea. 1? Matth. Silv. c. ccix, * Dendrolibanum, libanotis, rosmarinus idem.' * Daucus creticus, i. pastinaca domestica." 11 Matth. Silv. c. ccii, * Damatham vel multo draconis, i. sanguis draconis." 15 Seld. p. 47, * Matth. Silv. c. cexxv, ! Dris, grece quercus." 55 Matth. Silv. c. ccii, *Dafium, i. manipulum! ib. * Darion, i. manipuli: id. c. cexxv, * Dragos, i. manipulus. δραχμή or δραγμίς. l. capriolus, Iber gre. morsus sitibundum facit hominem usque ad mortem." * Dimelea, dimilia, i. pulegium matris et est diptamum; ?' Seld. p. 48, * Dircea, respice in circea." Silv. c. ccxi, * Detis, i. lac crudum. id. c. cexxv, ! Drisitis, id est camedreos.' ccxvii, * Diris, id est rubus. P- 41, Circea. Silv. c. ccxiv, * Diacoporegia, i. stercus caprinum : ? Matth. Silv. c. cexxii, * Docamen, i. ypropoleons." ' i. e. διὰ κόπρου αἰγῶν. 1$ Matth. Silv. c. cexxv, * Dorcas, Dorcatis, Dorcax, 1 Matth. Silv. c. cexvi, * Dipsas, dipsades id est serpens cujus 13 Matth. Silv. c. cexvi, 19. See post, Den. ?! See ante, Asepia. ? Matth. 2. Matth. Silv. c. ccxxii, * Diszis, id est camedreos :' ^ δάφνης. ?: Matth. Silv. c. 26 Matth. Silv. c. ccxiv, * Diccea, i. appolinaris See Seld. 25 Matth. ? Matth, Silv. c. ccxiv, * Diacopia, id est confectio lactis dicta a bononiensibus, id est copi.' EG2 212 APPENDIX. Diaxibon !, i. cyperum. Elionos sponsa solis, solsequium, cichorea Deptellium ?, id est ulmus; uel bulbus. intyba, idem est. foliis utimur, et Des, i. pulegium agreste. semine. Deptame *, i. peucedanum. Eliga "5, i. arili uitis. Dauci semen, i. pastinacz semen, Elimon !5, i. apium. Diaquila , i. succus feenugreci, Elilifagum P", i. saluia. Diafulful$, i. piper longum. Egiro '^, i. populus arbor. Deeb *, i. aurum. Euiseur", id est bismalua, uel malua- Digege, i. gallina, uiscus. Erisceasiez, i. gladiolus. Eienella, i. galanga. Eritrodum 15, uel eitrodon, id est rubea, Esbrium 5, i. flos saluiz. unde tingitur. Epithymum ὃ, id est supra thymum. Eptafilo, i. septem folia, uel plantago. Eupatorium "^, saluia agrestis. Erineus ^5, i. caprificus. Elenium !!, i. enula. Erion, i. carica. Esula similis est minori tithymallo. Epiricum, i. scopa, regia. Enula hortulana, et campana diffe- | Eliadin rhodiom “Ὁ, i. ole. ros. runt hortulana major, et campana | Elia?! i. lana. minor. Erpyllon 7, i. serpyllum. Epatiea !? crescit in saxis; ut pulmonaria, | Emptidos, i. cardus. et uidetur, quasi fistula membranz ha- | Eleisma ?, i. plumbum ustu, bentia, foliis utimur Esbrin ?*, i. bryonia. * Matth. Silv. c. ccxiv, * Diaxilon, i. ceperum. Probably διὰ ξιφίων. ? Matth. Silv. c. οὐχ, * Deptolium, i. ulmus.' Perhaps διὰ πτελεῶν, 3 Matth. Silv. c. ccx, * Deps, i. pulegium agreste." * Matth. Silv. c. ccvi, * Deemftanium, id est paucedanum." 5 Matth. Silv. c. ccxiv, * Diactilon, i. succus fenugreci. 6 Matth. Silv. c. ccii, * Dafulsum, i. piper longum." * Matth. Silv. c. ccvi, * Debe, i. aurum :' ib. * Deeb, i. aurum." * Bart. p. 20, * Esbrium, saltica, lilifagus, eupatorium idem. Seld. p. 58, * Esbrium, flos lilifagi." ? Seld. p. 57, * Epithimum appellamus folia quze nascuntur super thimum :' see Bart. p. 19, Epithumi. 10. Dart, p. 20, * Eupatorium, salvia agrestis. Seld. p. 60, * Eupatorium, lilifagus, salvia agrestis, ambrosia idem." 1 Dart. p. 19, * Elemfnium, i. enula campana :' cf. Seld. p. 54, Ellenium. 12. Seld. p. 57, * Epatica vel empatica crescit in saxis ut in pulmonia et videtur quasi frustula membrane in herencia, foliis utimur. 3 Matth. Silv. c. cexxxvii, * ELiga, i. anuli vitis. See ante, Arantili ; and compare Bart. p. 11, Aril/i, i. grana uvarum. 1. σέλινον. '5 Seld. p. 54, *Elilfagus sive lilifagus aut fagnon: see ante sub Esbrium. ἐλελίσφακον, Diosc. iii. 35. 55 Matth. Silv. c. ccxxxi, Egilo, i. populus arbor:' i.e. αἴγειρος. " Hibiscus (ἱβίσκος) : cf. Seld. p. 22, Bismalva, and Bart. p. 29, Mavaviscus. 15 Matth. Silv. c. ccxliv, * Eritrodanum.! Seld. p. 59, * Eritridanum vel eritrodanum, rubea major idem ;' i. e. ἐρυθρόδανον. ? Matth. Silv. c. ccxxxii, *Egimeus, i. caprificus:;' i.e. ἐρινεός. ^? Matth. Silv. c. cexxxii, * Eladin rodinum, id est oleum rosinum ;' id. c. cexxxv, * Eliodim rodeum, i. oleum roseum ;' i. e. ἔλαιον ῥόδινον. ?! Perhaps ἔρια. 7 ἕρπυλλος. 7? Matth. Silv. c. ccxxxviii, * Elismum, i. plumbum ustum.? ?: Matth. Silv. c. cexlv, * Esbrium, i. salvia vel flos ejus sed falso, imo est sansucus vel majorana.' APPENDIX. Erebentis ' uel arbentis, i. cicer. Eusceiuum, i. semen oleastri. Eliscapo, i. semen ilicis arboris. Eucimus/, i. eruca. Xiradea, i. sisymbrium, Eryngium, i. centum capi. at. Eretuginis *, i. faba hortensis. Erifilon, i. dechua, uel ruta. Eristo?, i. chalcanthum, Erice?, i. tamaricum [/2 marg. tamaris- cus]. Eleespleum /, i. oleum vetus, Elnus/, i. lumbricus, uel parietaria. Erganicion, i. ungula caballina. Eletes *, i. oliua. Eneston ἢ, i. foenum. Elehine", uel elehidine, id est parie- taria. Erimon, semen lini. Eeruzomon, i. cicer erraticus. Esopa cerotis ", i. sudor ouium. Epah, i. lana. Etraneum, i. calx. ! ἐρέβινθος. Matth. Silv. c. ccxliii, * Erebintos, grec. i. cicer.' eruca." * Matth. Silv. c. ccxliv, * Eriozigio, i. faba" calcantum." 5 μυρίκη. * Evenus, i. vetus :᾿ id. c. cexxxv, * Eleospaleon, id est oleum vetus. 3 Matth. Silv. c. cexlv, *Erongium, i. 213 Elifieum "5, i. lenticula. Erucinas, i. lapar. Erinieus, i. lumbricus, Eliriea !*, i. gladiolus. Eosmam, id est serpens, unde fit theri- aca. Erugine campana, i. przsium de ramo, Elimentos ?5, i. cicer, Erigo, i. grana solis. Emadion 5, i. sanguis draconis. Eturon "5, i. apronitum. Ericeparon *, i, iuncus triangulatus, Elbair 15, i. oua, Etheum, i. allium, Elmelle ?, i, sal, Elmia?, i. cozumbrum. Elmae 7i. granum, Egebel, i. mons. Eliuben ?, i. caseus. Elebem *?*, i. lac. Esemum 25, i, butyrum. F'ilis 35, i. capparis. ? Matth. Silv. c. ccxlvii, centum capita.' 5 Matth. Silv. c. ccxliv,* Eris flos, i. " Matth. Silv. c. cexxxiii, * Eleospalatum, i. oleum * Matth. ἔλαιον παλαιόν. Silv. c. cexxxvii, * Elinx, i. lumbricus:' id. c. ccexl, * Εἰηιὶ, Elmige, grec. id est lumbricus:' id. * Elsinis vel elsinem, alsinem, i. paritaria.' i. fenun?? id. c. ccxlii, * Enostum id est fenum.' 2 L . « , € , i paritarla. ελξίνη. 9 ἐλαίας. 1? Matth. Silv. c. ccxli, * Enestozn, τι Matth. Silv. c. cexxxiii, * Elechidme, 12 Bart. p. 25, * Fsopus cerotum, succus lanze succidze per decoc- tionem extractus! Matth, Silv. c. ccxlv, * Esofa cerotis, id est sudor ovium." 13 Matth. Silv. c. cexxxviii, * Elixifiatum, i. lenticula:' id. c. ccxlii, * Ephelidem, gre. lenticule, defedationes cutis sunt, Perhaps ἔφηλις. gladioli vel gladiolus.' See post, Iris illyrica. Silv. c. ccxl, * Emacaron, id est sanguis draconis. 1. favonitrom." 18 ἦρις, κύπειρος, ? Matth. Silv. c. ccxl, * EImele, i. sal." brum: id. c. ccexxxix, * EImia, i, cozumbrnm." elkemec, i. granum." Silv. c. ccxxxviii, * E/Ieben, id est lac. ? Matth. Silv. c. ccxl, * E/Iuben, i. caseus." * Matth. Silv. c. cexxxviii,* E/Ririka, id est radix 15 See ante, Erebentis. 1$ Matth. " Matth. Silv. c. ccxlv, * Eritron, 19 Matth. Silv. c. cexxxiii, * Elabiar, i. ova. ?! Matth. Silv. c. cexxxvii, * Elima, i. cozum- ? Matth. Silv. c. cexxxviii, * E/kamac, ^ Matth. 25 Matth. Silv. c. ccxlv, * Esse, i. butirum.' ? Matth. Silv. c. cclxix, * Filos, i. capparis;' id. c. cclxxi, * Flios capareos, id est cappari cortex." 214 Flomus !,i.tapsus, barbassus, cujus genera sunt duo mas, et foemina. Fel terre, febrifuga, i. centaurea mi- nor. Fufulabiat?, i. piper nigrum. Flos syriaeus f, i. flos maluz. Fisalidos *, i. filipendula. Fu, ualeriana, maturella, benedicta, idem est. Fenugreeum /" simile est melliloto, sed tamen minores facit uaginas, et crassius habet semen quo utimur. Fenieularis?*, uel fenieulus porcinus idem est, radice utimur. Fenda?, i. amarasca. Flammula!? longam facit hastam, ut uolubilis rotundam, masticata linguam APPENDIX. comburit, et est similis uiti albz, nisi quia non habet folia incisa sicut uitis alba. Fasigallieum !, i. celtica. F'enieus "^ id est dactylus, uel foenitia. F'edis Τ᾿, i. foemina nini. Frictis !5, i. resina fricta. Filtra 5, id est ilia. F'isalidos 15, i. herba tuscagia. F'ecor, id es succus. Fuctial", id est peucedanum. F'esicon !, id est folium. Fassigallieus ?, id est elisfagus uel sa- luim. Figia, id est feniculus, uel marathrum. F'anice 2), id est, palma. Ficus, i. carica, uel cabdos. ! Matth. Silv. c. cclxxi, *Flommos vel flosmus, gre. ara. busuri, lati. vero /afsus barbassus.' Seld. p. 68, *Flosmus, fillirum, tapsus barbatus major, herba luminaria, pantiflagos idem. ? Matth, Silv. c. cclxi, * Fel terre, febrifuga, centaurea minor. ? Seld. p. 69, * Fulfulebet, fausel, melanon, piper nigrum idem:' id. p. 62, Bart. p. 20, *Faufel, i. piper nigrum. minor.' * Faufel, melanopiper, i. piper nigrum idem. Bart. p. 20, * Febrifuga, centaurea Matth. Silv. c. ccliii, *Fa/fel, ara. grec. et lati. piper: id. c. cclvi, *Fasel, id est piper:' id. c. cclxxi, * Fisulabiat, i. piper album. Fisulesbech, i. piper nigrum. 5 Bart. p. 21, * Filipendula, Fisalidos idem, similis est millefolio. Matth. Silv. c. cclxvii, * FiZipendula, fisalidos, patrisciria, syriacus, flos malvze.' Seld. p. 64, * Fisalidos, i. filipendula." viscago idem: see Seld. p. 66, Filipendula. SuBart.Ap-ezr S HIOS , 9 Bart. p. 22, * Fz, valeriana idem." Seld. p. 69, * Fu, valeriana, amantilla, veneria, portentilla, marturella, benedicta idem.' Matth. Silv. c. cclxiii, * Fu ara. gre. lithinis, latine vero marcinella valereana herba gatte, herba benedicta amantilla genicularis antilla. sistar valentina serpillum maius. T Seld. p. 63; * Fenugrecum, siled idem, simile est melliloto sed minores habet uaginas et grossius habet semen, semine utimur.' * Seld. p. 63, * Feniculus porcinus, fenicularis, poucedanum idem. 9. Seld. p. 64, * Fetida, id est amarusca.' ? Bart, p. 21, * Flammula, i. sperwort." Seld. p. 63, *Flammula longam facit hastam ut volubilis rotundam, masticata linguam comburit, et est similis vite albe, pulsus munctris florem facit.' Hn Seld--p- 62; *'Fasci gallicum, i. celtica ^ Matth. Silv. c. cclvi, * Fascegallicus, i. saluinca? ib. * assis gallicus, i. spica. celtica ;—sic vocatur eo quod a gallia in fasciculis defertur." 7 φοῖνιξ. 15 Matth. Silv. c. cclviii, * Feda, i. fex vini.' 4 Matth. Silv. c. cclxxiii, * Fricti, i resina frixa.' 5 Seld. p. 68, * Filirum, respice in flosmus? 16 Matth. Silv. c. cclxxi, *Fissalidos, i. vesikago, vesicaria, vesicago, patrision;' see ante, Fisalidos. 7 Matth. Silv. c. cclxxiv, * Fucionum, fucina, id est paucedanum.'" 1$ Seld. p. 66, * Filon interpretatur folium. Matth. Silv. c. cclxxi, * F7icoz, i. polion. ?? See ante, Fasigallicum, and Elilifagus. ?' Matth. Silv. c. cclxiii, * Fenice, i. palma vel dactilus." φοῖνιξ. APPENDIX. Figos!, ue figor, i. alga marina. Flosglisci?, i. anticrocum. Fila indiea ?, i. pimpinella. Filibon *, i. genista. Fubapirum 5, i. sulphur uiuum. Fiseca solida, i. aliscacabo, citrino uel romphea, uel hiposelium. Fuful abati/, i. piper album. Feigel, i. ruta. F'ugil?, i. radices. I 5 1. faba. Flectios !!, i. pes columbinus. Gaallieorum oytonise, id est flos cytoniz. Gallia museata 15, i. trochisci de musco confecti. Gummi cedri, i. gummi iuniperi. Glyconium !, i. pulegium. 1 φῦκος. * Filio indico, i. pimpinella. Alicacabon and Fiscelida. c. cclxxiv, * Fulfu, fulfulabrach, i. piper album." ruta τ ib. * Feigel, i. pigamum; raffanus. See ante Afugilla. 215 Goletia !*, i. origanum. Gelena !5, uel eueurbita alexandrina, i. colocynthis. Grysolocanna "5, i. atriplex. Gifarestenos", uel bulbus,i.i. cera rubea, quz in armenia reperitur. Gisampinas, uel gesestarios , i. terra argentea. Gliconse ", i. liquiritiz, Grandin ?'similis est in foliis hyperico: nisi quia maior est hypericon. Garyophyllata ?', i. sana mundi. Grana solis ?, milium solis, idem est. Germion ?, i. fermentum. Geesasteria ?*, i. creta. Glieus, i. lappa. Glaucia 25, i. chelidonia. Gimpreti, id est melanthium, uel nigella. ? Matth. Silv. c. cclxxii,* FZos £raci, i. cartani vel albucii, i. ante crocum vel flos nici Probably κνῆκος. See ante, Anticrocus and Cindos. 3 Matth. Silv. c. cclxix, * Matth. Silv. c. cclxix, * Fillubon, i. genestra.' 5 Matth. Silv. c. cclxvii, * Fibaperum, i. sulfurviuum.' See post, Girapiron. 9 See ante Seld. p. 69, * Fulful ebiat, piper album idem.' Matth. Silv. * Matth. Silv. c. cclix, * Fegere, i. ? Matth. Silv. c. celxxiv, * Fugel, fugeli, fugil, id est 19 Matth. Silv. c. cclxxiv, * Fusi, id est faba. 11 Seld. p. 65, * Flectidos vel flectidon, pes columbinus idem." est quedam confectio ex aromate speciebus musco. medicina composita ex pluribus speciebus aromaticis." ? Seld. p. 71, * Galliaaus Matth. Silv. c. celxxvii, * Gallia, A/gallia est 5 Bart. p. 22, * Glicon, Gliconum, idem sunt, i. pulegium regale.' Seld. p. 76, *GZiconium, pulegium regale idem.' Matth, Silv. c. ccxcvii, * G/iconus, id est pulegium. See ante, Clicon. i origanum. Matth. Silv. c. ccexcviii, * Golema, golena, i. origanum; iS Selde pias * Gelena, i. coloquintida, cucurbita alexandrina.' Matth. Silv. c. celxxxi, * Gelea vel gelena, id est colloquintida τ᾿ ib. * Genella, i. cucurbita alexandrina." '* Bart. p. 17," Crisolo- canna, atriplex' Matth. Silv. c. cce, * Grisolocanna, i. attriplex.' See ante, Chrysolocanna. 7 Matth. Silv. c. cclxxxvii, * Gesaffeb, gerestreos, i. terra arastra, et interpretatur rubea, et est bolus armenus :' id. c. cexciv, * Gisfer itheras, gleba est rubicunda.' Perhaps γῆ éperpías. 15 Matth. Silv. c. cexciii, * Gisasteras, gisasteros, i. creta argenti, et est gessamia, stellea terra lutum stelle." 1* See post, Glyquirryza. 39 Dart. p. 23, * Gratia dei similis est ypericon in foliis sed major. 7. Seld. p. 70, ' Gariofilata, sana munda, pes leporis, avencia idem. S Barts2ps23 *Granum solis, i. milium solis, i. gromil, Seld. p. 72, " Gramum solis, milium solis, cauda porcina idem. ^ Matth. Silv. c. ccxcix, Grana solis, vel milium solis vel cauda porcina. 33 Matth. Silv. c. cclxxxvii, * Germen, i. fermen." ^ Matth. Silv. c. cclxxxviii, * Gesasteria, i. creta." ^ Bart. p. 23, * Glaucia, i. celidonia., Matth. Silv. c. cexcvi, * Glaucius rizi, id est celidonia.' ** Bart. p. 23, * Golena, 216 Gleuoco!, i. mistum. Gigisci, uel glitis?, i. rapa, uel sinapis. Glieolus ?, i. pulegium. Germon ^5, i. lilium, uel litius. Glixis 5, i. policonia. Grana armonia ', id est staphisagria. Gri", uel gli, i. balsamum. Gigeatis 5, i. terra argentea. Gagada, id est, centaurea maior. Glyquirryza?, uel quirrhiza, id est radix, uel peeonia pontica. Galanga, i. fructus maris. Gagatemos, i. iusquiamus. Gemotilis "^, i. mercurialis, uel parietaria. Geris !!, uel gieris, i. iuiuba. Geroboni "5, i. plantago. Galatium P, i. molla. Gladiolus, i. ireos. Gleueruitici, i. chelidonia, Gentiana !5, i. anaglaica, uel comitialis. APPENDIX. Grudo sperma δ, id est semen urticz. Gligidis'5, id est penonia [πη zarg. peonia]. Gingidium ", id est cerefolium. Gilella ", uel gilea, i. colocynthis. Gali 15, id est mustella. Giasinocoea ?^ i. baccz lauri. Gabentitem *?. i. tithymallum. Girapiron 7, i, sulphur. Glis 35, i. terra tenax. Glis, i. lappa, uel animal. Galgania, i. iunci radix. Geromio ?*, i. herba muscata. Gidio ^, i. atriplex. Gineque, i. calx. Geneti, i. pecora. Gaxit, apium, Herba saneti petri ?*, herba panis. Herba saneti Ioannis *, herba perforata. Herba rustica “ἢ, id est rosa syluatica. 1 Matth. Silv. c. cexevii, * Gleucon,. Gleucos, grece, id est mustum." γλεῦκος. ? Matth. Silv. c. ccxcvii, * Glicis, glitis, 1. rapa :' id. c. cexcviii, *"Gongilides, gongili,id est rape, See ante, Congelidon. i. sinum. See ante, Chrimon. * Matth. Silv. c. ccxcix, * Grana amonia, granamina, i. saxifragia." cexcvii, * GI, i. balsamum :' id. c. ccc, * Gri, i. balsamum. 3. See ante, Glyconium. 5 Matth. Silv. c. cexcvii, * Glitis, id est poligonia." * Matth. Silv. c. eclxxxvii, * Germon, * Matth. Silv. c. 8. Matth. Silv. c. ccxcii, * Gigoteis, i. creta argenti: id. c. ccxciii, * Gisasteras, Gisasteros, l1. creta argenti: et est gessamia, stella terra lutum stelle." Silv. c. cclxxxi,' Gemotilus, i. mercurialis.' ? Matth. Silv. c. celxxxvii, * Gesoboni, i. plantago." matricis, jd est mola matricis. Alogalbra and Comitiale. idem. Matth. Silv. c. ccxcvii, * Glicidis, glicidis, glissitudine, glikiscide, i. peonia. Matth. Silv. c. ccxcii, * Gidium, i. cerofolium τ᾿ ib. *Gingidum, p. 77, /Gyndium, coconidium idem. i. cepofolium.* galli, grec. i. mustella, γαλῆ. calatides, id est lacteridas, libcorn.' id. c. cexciii, * Girapio, id est sulfur/ cclxxxiv, * Geramion, id est herba muscata. 35 p 1. empetrum, id est paralesis, primula veris.' See ante, Gisampinas. 18. See ante, Gelena. ? A corruption of Daphnococci, see ante, Bacce lauri. ?! Matth. Silv. c. cclxxvii, * Gallicitem, i. titimallus.' ? Matth. Silv. c. cclxxxv, * Gerapium, i. sulfur vivum :' See ante, Fubapirum. est, glis terra tenax, glis lappa vocatur: cf. Matth. Silv. c. cexcvii, GZio. jart. p. 23, * Herba Sancti Petri, primula veris idem." 9 γλυκύῤῥιζα. 10 Matth. 1 Matth. Silv. c. cclxxxvi, * Geris, 1. incubus.' 13 Matth. Silv. c. cclxxviii, * Gallus !* Seld. p. 75, * Genciana herba est allogallica.' See ante, 15. See ante, Crades. 16 Seld. p. 76, * Glicida, pionya o Seld. 1? Matth. Silv. c. ccIxxvii, * Galeos, γαλακτίτης, cf. E. P. N. p. 82, * Titumalosca 28. Seld. p. 76, * Glis animal ?* Matth. Silv. c. 25 Matth. Silv. c. cexcviii, *Geidrum, i. attriplex. Matth. Silv. c. ccclii, Herba Sancti Petri, “1 Bart. p. 23, * Herba Sancti Tohannis, herba perforata idem.' Matth. Silv. c. ccclii, * Herba Sancti JoRannis, ipericon, perforata, sopa regia idem. “8. Matth. Silv. c. ccclii, * Herba rustica, id est rosa síluatica.' APPENDIX. Helleborum album, id est uera- trum. Helleborum nigrum !, i. radicula hermo- dactyli, habet, folia similia nassaco, et habet cepulas, qibus utimur. Hypericon ?, scopa regia, idem est. Hyreina?, id est retrahit, foetet, ut hir- cus. He similis est matrisylue, et dicitur iudaica, et foliis utimur. Hiseus 5, i. uiscus. Hydoribrium 5, i. aqua pluuialis. Horineo 5, i. caprificus. Higirontus ', i. senation. Hirigium?, i. cardus marinus uel bene- dictus. Hypericon ὃ, id est, cauda caballina. Hydris, uel itheas !^, i. salis. Hydrargyros ",, id est argentum uiuum. Hynoyprum 1", i. flos cypri. Hybereum 1“, i. maluauiscum. Helerodunia, i. rosa agrestis. Hierobotanum !, id est, uerbenaea, uel columbaria. Hediosinum "5, i. mentha. Hieatis, uel igis, i. sambucus. Hicolitis melano, i. hedera nigra. 217 Hypoeysthis'^, i. succus cuiusdam her- bz, quz nascitur ad pedem herbz caninz. Hygia ", i. stirax liquida, Hidor, id est, aqua. Hidrana, i. lambrusca. Hienectus, i. ireos. Hypoquistidos. Hidoseelium *5, olisatium, iella, Hiperieus, id est, salastium, uel herba sanctz Mariz. Hieroceros "5, id est, argentum uiuum., Hipostasis id est nebula urinz. Hithimum, i. capillaria. Hirigerontas "Ὁ, id est senationes. Hiseidionisio, id est serpillum. Hiripoton, i. medulla ceruina. Hipereos, id est uiscago de quercu, uel de qualibet arbore. Hiperois ?! id est cauda caballina. hidroargitos ??, id est, argentum uiuum. Hidroleum, id est oleum quod supernatat, in balneis sulphureis. Hiperieon ? herba sancti Ioannis, herba perforata, scopa regia, triscalamus, idem est semine, et foliis utimur. Hifios purpureus, i. ad modum lazuli. ! Bart. p. 18, * Elleborus niger radicem habet nigram et folia similia fabze lupinze quod marsilium dicitur. ? See ante, Epiricum. fetet ut hircus et est similis matris silve, foliis utimur, anglice, swannestonge. * itós. See post, Icax. $ Matth. Silv. c. ccclxii, * Hormeos, i. ficus agrestis. 7 ἠριγέρων, senecio. 19 jréa, salix. judaica, tetrahit idem." * Imbres, i. pluvie) ὕδωρ ὄμβριον. épwwéos. See ante, Erineus. ? See post, Hiperois. 1? Matth. Silv. c. ccclviii, * Ziu, i. flos. ἰός. ^ FE, P. N. p. 14, * Gerobotana, vel verbena, vel sagmen, biscop-wyrtil. 16. Seld. p. 86, * Ipoquistidos, i. succus fungi qui crescit ad pedes rose post, Idiosmium. canine, Bart. p. 25, * Ipoquistidos. 18 ἱπποσέλινον, olus atrum. Higirontus. 19. See ante, Hydrargyros. 7^! Matth. Silv. c. ccclviii, * Hidoris, id est cauda equina herba? ib. 3 Seld. p. 8o, * Herba hircina, i. tetrahit, Bart. p. 24, * Herba 5 Matth. Silv. c. ccclxxiv, * ἠρύγγιον, 1 ὑδράργυρος, Diosc. v. 110. 13 Hibiscum, see ante, sub Eviscur. 15 ἡδύοσμον, See 11 Bart. p. 39, * Sigie, i. storacis liquidze.' ? See ante, Diosc.' ? See ante, Hydrargyros. * Hyporis grece, anabasis cauda equina, hypuris. 233 Seld. p. 78, * Herba sancti Johannis, ypericon, scopa regea, triscalamus, herba perforata, fuga demonum idem.' rf [IV. 2.] 218 Hireos! herba, est habens radicem odo- riferam, et florem inter album, et citrinum, tamen album radice uti- Inur. Hartes, id est, cortex mali granati. Herba pirestam ?, id est, columbaria. Habel caristis, i. apii semen. Hiseas, i. papauer. Harusea, i. mandragora. Habellalu?*, i. anisum [/» zarg. anisumi]. Humanus /, i. cicer, Hatis, i. lenticula. Harahamen?, id est, stercus columba- rum. Haragane 5, id est, stercus pecorinum. Huraheimar ὅ, id est, stercus asininum. Harafaras 5, id est, stercus caballinum. Hamilium, id est, succus frumenti. Hazir 5, i. porcus. Hump ἢ, i. uua. Hasel, i. me. Hal ^, i. acetum. Ilafeos? bardana, id est lappa inuersa. Iantis flos, id est, flos uuz agrestis. 1 Bart. p. 25, * Fri, i. radicis quz yreos appellatur.' peristereon, verbena idem.' Bart. p. 33, * Peristereon, i. vervena." Silv. c. ccexlviii, * Helbalau, id est anisum.' APPENDIX. Io, i. viola alba. Iusquiamus ",casilago, simphoriaca, veru- taria [/z zarg. verrucaria], canicularis, idem est. Iarus, barba Aron, idem est, radice uti- mur. Ipolina ceresones, cresentiones duni- rem. Iuseuli 11 sunt uermes terranei., Iraber, pes ciconiz, idem est. Idiosmium "^, i. mentha, Intiba, i. cichorea. Iris illirica, i. lilium siluaticum. Ipoquistidos, id est succus lanx ouium. Iocule, i. gutta aquz pisinz. Idios "5, i. gladiolus. Istiascorpus !*, i. semen salicis, Ieax P, i. uiscum. Igropissa ", i. pix liquida. Istringus 17, i. solatrum. Ieropuldum, i. bu. agrestis. Inantes ', i. flores, qui silfio uocantur. Ineiseardo, i. coma leuistici. Inantes, i. flos solificii. Iausir ", i. opopanacum. ? Seld. p. 43, * Columbaria, 5 Matth. * Matth. Silv. c. ccclxvi, * Huanus, i. cicer. περιστερεών. * Matth. Silv. c. ccexxix, *Harakamem, id est stercus columbinum:' ib. * Harogarnen, i. stercus pecorinum :' ib. * Harahermar, id est stercus asini; ib. * Harfaras, i. stercus caballinum. * Matth. Silv. c. ccexlvi,* Hazir, i. porcus. arabice uva. vermes sunt, lumbrici terreni idem. 7 Seld. p. 85,*7diosmum, menta idem. ccclxix,*Zdios, i. gladiolus. ἰτέας καρπός. viscus:' ib. *Z/as, i. liquida) ὑγρόπισσα. viscum.' i£ós. ** Seld. p. 86, *Inantis vel inanti flos vitis agrestis vel uve agrestis idem." Silv. c. ccclxix,' Zausur, ara. oppoponax.' 5 Matth. | Sily.. c. jcecxvo US Hal eu * Bart. p. 25,*Z/lafeos, i. bardona sive lappa inversa quod idem est. * Illafeos, id est bardana qus et lappa major dicitur. caniculata, simphonica, cassilago, dens caballinus idem." Bart. p. 26, *Fsculi sunt vermes terre, i. lumbrici.' See ante, Hediosinum. M Seld. p. 87,'Zsacotidis vel isacotidix, salix idem." 15. Matth. Silv. c. ccclxxvi, *Zpax, i. , " Matth. Silv. c. ccexlv, * Zayneb acetum, Halcal idem. Matth. Silv. c. ccclxxiv, 10. Seld. p. 84, * Jusquiamus, 1 Seld. p. 87, * Isculi 15. Matth. Silv. c. viscum ;' ib. *Zsos, i. 1$ Matth. Silv. c. ccclxix, *Zdropissa, i. pix 1 Matth. Silv. c. cccelxxvi, *Zstrignum, i. solatrum.' 7? Matth. APPENDIX. Iemar !, i. pressium de aceto. Ierebaterio, i. sanguinaria., Iarus?, i. flos rorismarini. Iorbemel, id est, uinum cum melle. Indieum, id est, opium thebaicum. Illebut, i. terebinthina, Iuniperi , i. zeneuer. Iris illyriea, genus gladioli, est cuius radice utimur, Incepta a K. requirantur in litera C. Lapis iudaieus *, id est, lapis agapis. Lapis lynoeis ἢ, fit de urina lupi ceruini. Lilifagus 5, saluia agrestis floribus et foliis utimur. Lapis magnetis ', i. gyro, uel calaminaris Lepidos lynoeis 5, id est, batitura zris. Lyeosperma?, i. semen saxifragie, uel grana solis. Lempreneas "5, arsenicum, i. auripigmen- tum. ! Matth. Silv. c. ccelxxi, * Zenar, i. prassium.? flos rorismarini.' *Lapis judaicus, i. agapis vel agatis. 5 Bart. p. 27, ' Lafis lincis: micta et in montibus coagulata. Matth. Silv. c. cccecii, * Liliffragus, elilifagus, i. salvia, eliffacos, liliffacon? Silv. c. ccccii, * Lapis calaminaris, i. climia, 1. ponfolix cadimia.' * Lepidos calcis, i. squama sive batitura ceris. P- 96, * Lempnias, i. arsenicum vel auripigmentum." Matth. Silv. c. ccccciii, * Lima frag'is, i. auripigmentum. priapismus, saturion idem.' Matth. Silv. c. ccccxcv, * Leforina herba, i. satirion.' Matth. Silv. c. ccccexiv, * Lithodemon est lapis demonis quod 13 Seld. p. 96, * Lantapodion, i. pauca leonis, florem habet rubeum, * Seld. p. 95, * Laureola alipiados angelica lepidon herba catholica gingelide Semen eius dicitur coconidium et est similis lauro in foliis, cortice et semine utimur." p- 99, * Lichos est nomen demonis. UE ; dicitur gagates. foliis utimur. idem. 15 Matth. Silv. c. ccclxxxiii, *Lachiri, gre. la. 15 Seld. p. 88,* Labulla vel anabulla idem, genus est titimalli cataputie minoris. majoris." * Lactuca agrestis, i. scariola. et dampnelion, i. oleum confectum ex oleo et baccis lauri. * Seld. p. 85, * Juniperus, gall. genevre^ Matth. Silv. c. cccexe, *Lapis agates sive agafis. Matth. Silv. c. cccexlv, * Lapis linceis enax fit de urina lupi ceruarii Matth. Silv. c. ccclxxxiii, * Labula species est titimallorum. 1* Seld. p. 95, * Laurus, i. dampnis, inde dampno cocce 219 Leporina !' priaseus, i. satyrium. Lithodemon ", i. lapis niger, qui de india uenit. Leetapodion 15, i. planta leonis, florem habet rubeum. Laureola , alipiados, angula semen eius cocognidium. consimilis lauro in foliis et cortice, semine utimur. Lathyrides "5, i. cataputia, uel semen eius genus ciceris. Labula 15, id est, genus tithymalli maioris, cuius lac expellit serpentes. Lactuea domestiea foliis et semine uti- mur. Laetuea agrestis!", uel acetosa lamp. quosdam. TLieuistici, semine utimur. Leuisticum agreste, arbor. Laurus ',i. daphnis, tamen dampne, i. eius baccz et daphneleum. Lingua eeruina'*, scolopendria, sple- netica, idem est. ? Matth. Silv. c. ccclxix, * Zaríus, i. * Bart. p. 27, $ Bart. p. 28, * Lilifagus, salvia agrestis idem." " Matth. $ Bart. p. 27; ? Lithospermon. 19 Seld. Bart. p. 27, * Lempnias, auripigmentum idem." ! Seld. p. 95, * Leporina, 12. Seld. cicercula: ib. *Lacterides, lacteris nomen est 11 Bart. p. 26, 19. Seld. p. 103, * Lingua cervina, scolopendria, lingua cervi, herba scripta, splenetica idem." Btfos 220 APPENDIX. Laprum veneris!, cardum similis sed | Litridos , id est, cucumer amarus. profundius incisum pungens, eo uti- | Leutieyprino, i. uiolz. mur. Lithargyrum, i. spuma argenti. Lappa eaprina?, similis ungule caprinz | Lapa", i. mentha. in foliis, sed tamen folia eius multa | Linotes agria "^, i. mercurialis. minora. Licon '5, i. pulegium. Lapa inuersa?, i. bardana. Leuci?5, i. arbor populus. Leueopiper, album piper, inde leuco- | Leutisma, i. castanea. phantia, i. de albo flore facta. Lappatium 5, i. rumex. Lana suecida, i. mollificata, et ab animali | Libana", i. lagana. recenter educta. Liris, i. auena. Libarutidos *, i. rosmarinus. Lobia ", i. phaseolus. TLinozostis ?, i. mercurialis. Lagus ", i. lepos. Lebeumarios ^, i. thus masculum. Lotus, i. trifolium. Libanos mannz', id est puluis thuris | Leueueugio ?, uel leuchuchino, i. uiola masculi. alba. Linichiti 5, i. gladiolus. Litron ", i. uitrum. Lecopulgubrium ὃ, id est lachet, uel | Liyncim ?5 i. limus, de petra. saluia. Liuius ?5, i. panicum, Liptotaria "^ i. lenta febris. TLitono, i. uerbena. ! Seld. p. 89,* Labrum veneris, cardo idem. Matth. Silv. c. cccelxxxiii, * Labrum | veneris, 1. cocognidium, quidam dicunt quod est dipsacos.' ? Seld. p. 94, * Lappa caprina similis est equine sed tamen folia eius multo sunt majora. 5 Matth. Silv. c. ccclxxxv, *Lappa maior est bardana,—et est dicta inuersa quod habet caudam ingentem per terram dispersam,—nascitur juxta muros et est bardana. * Bart. p. 28,* Libanotides, i. ros marinus. Matth. Silv. c. ccccexcvi, * Libanotida, i. rosmarinus. 5 Matth. Silv. c. cccccix, * Linozostim gre. aut partemon, arab. alileb, lat. vero mercurialis. 6 Matth. Silv. c. ceccexcvi, * Libarmarenos, i. thus masculum." " Matth. Silv. c. ccccxcvi, * Libanomane, libanos manna, i. pulvis thuris." * Matth. Silv. c. cccecexcvii, * Lonchitis est species gladioli. ? Matth. Silv. c. cccexcii, * Lecppolgubrum, i. saluia 1? Seld. p. 104, Lixapericio. Matth. Silv. c. ceccccix, * Liparia, est febris quedam :᾿ id. c. cccexcv, * Leftopiresia, gre. minute febres." H Matth, Silv. c. cccecxiv, * Litridos, i. cucumer agrestis! id. c. ccccci, *Lichiridos, i. cucumer amarus. ?? Matth. Silv. c. ccclxxxv, * Lappa id est menta secundum quosdam sed falso." 18. Matth, Silv. c. cccccviii, * Linomotis, linos, Zinotes agria linozatis, i. linum; 1* Matth. Silv. c. ccccci, *Licon, licon, i. pulegium? | See ante sub Clicon. 15 Matth. Silv. c. ccccxcv, * Leuoi, i. populus arbor, 1. agyros. λεύκη. 1$ Matth. Silv. c. cccelxxxvi, * Lapatium, la. vel pratella, gre. lapaton.! λάπαθον. 11 Seld. p. 89, * Lagana de pasta fiunt et sunt azima et lota) Probably Ziba, λάγανα. 15 Matth. Silv. c. cccccxiv, * Lobia, i. fasellum, et est fassus gallicus: id. c. ccccexviii, * Lubia, Lubit, Lubie, arab. id est faseoli." 19. Matth. Silv. c. ccclxxxiii, * Lagos, id est lepus. Lagus idem. λαγώς. 7? χευκόϊον. ?! Matth. Silv. c. cccccxiv, * Litron, i. vitrum. λίτρον for νίτρον. ?? Matth. Silv. c. ccccci, * Lichin, i. limus de petra, et est muscus lapidis! Seld. p. 1or, * Liceza que supra petram marinam nascitur, λειχήν. ?; Matth. Silv. c. ccccciii, * Limium, i. pannicium :' id. c. cccecv, * Limus, id est pannirum. APPENDIX. 221 Ligustum |, i. cyprum. Liperum]/, i. iunci radix. Lappara, i. capparina herba. Lamolea, i. cardus. Liamus;, i. faba. Lithyalepta, i. farina fabe. Leuben, i. libanum. Libti, i. rapa. Mumia*, i. collectio specierum, quz Meuis syriaecus fo. flo. et radi. uti- mur. Melissa "^, id est, melago, uel cetraria. Meu, i. sistur, uel sinoni radix radice utimur. Millefolium, ambrosia, supercilium uene- ris, idem est, foliis utimur. Museata !* maior facit ac. sed redolet. Marisilio "5 i. faba lupina, feré similis est elleboro nigro. inueniuntur in sepulchris mortuo- | Màdragora "5 similis est cosolide maiori in rum. foliis, nisi quia mandragora habet Malabatrum?, i. folium album, uel ni- crassiora folia, et spissiora, et quasi grum. pungentia, Mabathematieum ?, i. succus cauliculi | Morgellina " domestica albos facit agrestis. flores. Marmis ἴ, i. olibanum minutum. Myrice ! i. genista. Milium solis?, uel grana solis, i. cauda | Miconis ", i. papaueris. pecorina., Melidna “5, plumbum ustü, Milisophali?, i. uenter apis. Matrisylua, periclimeno caprifolium, Melilotum 15, corona regis, i. pratelis. idem est. Mul feenugrecum agreste. Maeropiper, id est, longum piper. Malua syriae, molachia !!, id est flos. Melanopiper, id est, nigrum piper. 1 Matth. Silv. c. cccccii, * Ligustrum, alii vero caprifolium dicunt. ? See ante sub Cyperum. 3 Matth. Silv. c. ccccexcvi, fLiamus, i. faba. κύαμος. * See Bart. p. 31, and Seld. p. 121. * Mabatematicon, i. succus caulis agrestis." caliculi agrestis." Mabathematicon, idem; 8. Seld. p. 117, * Milium solis, granum solis, cauda pecorina idem. p. 118, * Millefolium majus, supercilium veneris, centifolium, venter apis idem 5' μαλάβαθρον. 5 Seld. p. 107, Bart. p. 29, * Mabatematicon vel mabathemtis, i. succus Matth. Silv. c. cccecxxii, *7MabacRke, malio, i. " Seld. p. iro, 'Mannis, olibanum, thus minutum idem. succus cauliculi agrestis. 9? Seld. μελισσόφυλλον. 10 Matth. Silv. c. dxxxvii, *Me/elota, est herba cuius semen et flos dicitur corona regia la. pratellum. 1 μαλάχη. suringula, citrago, cetraria, melago idem. vocatur similiter sistersimodi et athamaticon.' 15. Seld. p. 111, * Marcilium, faba lupina idem. Matth. Silv. c. dxxix, * Marsilia, marsilium, i. faba. lupin. similis est 16 Bart. p. 29, * Mandragora herba est similis consolidze majori in facit acus et redolet." * Marcilia, i. folia. lupina.' ellio (?) nigro; foliis sed majora sunt et spissiora et parum aspera." . Cf. E. P. N. p. 65, * Hoc morsuspoli, or schykyn-w—,' where morsus 18. Seld. p. 117, * Mirica, genesta idem." domestica flores facit albos. gulli is equivalent to morsus galline. 19 μήκων. 320. Seld. p. 120, * Molipuia id est plumbum ustum. dxxxvii, * Melidane, i. plumbum ustum:' ib. c. dlii, * Molibdena, i. plumbum ustum; V Seld. p. 115, * Mellissa, apiasia, mellilempnias, 5 Matth. Silv. c. dxliii, * Meu—et 16 Seld. p. 122, * Musca major Bart. p. 29, 11 Seld. p. 120, * Morgellina μυρίκη. Matth. Silv. c. μολύβδαινα. 222 Mella !, i. cholera nigra. Macedonieum, i. petroselinum alexan- drium. Mirtilli?, i. semen myrtz. Melaticum, i. syluestre. Melagina 5, i. mollificatiuü. Melatiea, i. calefactiua. Malfano, i. debilitatio. Marathrum f, i. fcniculum. Mestrua, i. fluxus sanguinis. Miconos niger 5, i. papauer. hortense. Molochia 5, i. malua. Menaphilos, i. tragacanthü. Melbellaeum ^, id est, lingua ceruina. Mellalia *, i. nigella. Melanos ὃ, i. serpyllü malues. Melacinagria",i.apisto, uel maluaagrestis. Mzeula, i. papauer agreste. Mertion ", i. millefolium. Menino, i. oleaster. Musme, i. myrrhz folia. Mastichia "?, i. alba. ! Matth. Silv. c. dxxxv, * Melancolia, gre. colera nigra." * Bart. p. 29, * Malagma est mollificativum saniem prohibens. Matth. Silv. c. dxxxvi, * Melangina, i. mollificatiua. autem semen mirti est." 5 See ante, Miconis. 9 μαλάχη. APPENDIX. Myrtieus, i. folia ferulz. Militum ", i. sinapis. Menanaehus !*, id est, semen de meu. Minthe "5, i. nepita. Meleche, i. malus. Molipelotum, i. fex argenti, uel plumbum ustum. Mis 5, i. mus, uel muscus. Macer "5, id est cortex mali granati. Misoeores, i. caniculares. Maeton 5 i. catapula fenugreci, qux con- ficitur cum se. lini. Mirum "3, i. formica. Melicon ?, i. fraxinus. Melandrus ?, i. sorbus. Melisse ?, i. apis. Moiosox ?, i. glix. Marrubium. Melimion ?*, i. sisymbrium. Muzungi, i. liliu. Miliatrum 7, i, sinapi. Mikoitorgo ^5, i. sanguis hircinus. ? Bart. p. 36, * Mirtillus μάλαγμα. * μάραθρον. Τ Matth. Silv. c. dxxxix, *Melossia, id est medulla ceruina:' ib. c. dxlvii, * Mielozela, fui. id est medulla corvina, Read μυελὸς ἐλάφων, medulla cervina. * Malachium, i.nigella) μελάνθιον. 8. Dart. p. 30, * Melancium, nigella idem. Matth. Silv. c. ccccexxii, ? Matth. Silv. c. dxxxviii, * Melonosi, i. serpillum.' ? E. P. N. p. 4, * Malochinagria, ἢ is wudu-rofe. ? Matth. Silv. c. dxxxi, * Mastichecha, mastiteca, id est mastix alba. !! See post, Mirpofilon. 5 Matth. Silv. c. dxlvii, * Milicum, id est sinopida:' ib. *Militrum, i. sinapis: i.e. μίλτος σινωπίς ; see post, Mikoitorgo. ipsa radix." 15 μίνθη. * Macer, id est cortex mali punici.' cataplasmata fenugreci. P. 30, * Mirmix, sive mirmicia, formica μάκερ. fraxinus :' ib. c. dxlvii, * Mileos, gr. i. fraxinus arbor. μέλινοϑ. 22 μέλισσα. c. dxxxvi, * Melandrus, i. sorbus.' * Miosos, grece buffo, i. glis vel rana terrestris. sisimbrion.' μίλτος τραγοῦ, μίλτος δράκοντος. appellant illi saniem draconis.' 19. Seld. p. 118, * Mirmir, mirmita, formica idem. 25. See ante, Militum. sanguis, inde milto draconis i. sanguis draconis. Milifograto id est sanguis hyrcinus." 1* Matth. Silv. c. dxl, * Mezachk, menathus, id est flos vel semen meu vel μῦς. τ Matth. Silv. c. ccccexxii, 15 Matth. Silv. c. ccccexxti, * Macton, i. Bart. ?? Matth. Silv. c. dxxxvii, * Melimon, id est ?: Matth. Silv. ? Matth. Silv. c. dxlviii, ?* Matth. Silv. c. dxxxviii, * Memion, i. 35 Matth. Silv. c. dxlvii, * Miro, i. Perhaps See Pliny xxxiii. 7, * Milton vocant Graci minium —sic enim - APPENDIX. 223 Miltodagrum !, i. sanguis draconis. Mellieratum ?, id est, mel, et uinum. Mirpofilon 5, i. millefolium. Maxibatrum ἧ, i. cauda porcia. Mellanthis, i. mel de apibus. Mislinci, i. folium. Magnetis, i. calamita. Maclonis , i. artemisia. Mezere, i. ruta. Muriula, i. ameos. Mecio 5, i. lenticula. Mialos, i. uiolas. . Macellus 5, i. antophalus. Mulehul?, i. bdellium secundum sarra- cenos. Nenuphar, id est flos nymphez. Nux indiea?, i. magna, que ab india uenit. Nux uomiea !5, i. castaneola indica. Nux myristiea !!, uel caris myristieus, i. nux muscata. Napeum ", i. sinapis. ! See ante, Mikoitorgo. μονόκλωνος. Silv. c. ccccexxxi, * Mascus, i. antofolus; Silv. c. cccccxxii, * Machalum, id est bdelium.' de yndia.' ? μελίκρατον. * Matth. Silv. c. dxxxii, * Maxibratum, i. paucedanum vel cauda porcina." $ Matth. Silv. c. cccecexxxi, * Matia, i. lenticula." Nareissus similis est petros. in foliis, semine utimur. Nastureium, semen eius cardomomum quo utimur. Nitrum, i. sal gemmz. Nausea ?, i. subuersio stomachi cü uolü- tate uomendi. Nardostachio 5, spica nigra. Nesia ??, i, centaurea. Nixa !5, i. cerasa matura, et sic. Nepita, i. calamenthum. Nartus 17, i. ferula. Nardus eeltiea 5, i. saliüca, uel spica celtica. Narea, i. botria saliunca ulfassag. Nietieorax "5, i. bubo auis. Niceris "^ i. uespertilio. Nar 5", i. focus. arditus. Nanorachi, i. piculü cuius se. est se. apii. et sapor, ut piper. Nixa, i. caria, uel putredo ligni. INaseades, i. armoniacum. Nici flos ?, i. betonica. 3 μυριόφυλλον. 5 Perhaps Τ᾿ Matth. 8. Bart. p. 30, * Muche, i. bdellium. Matth. ? Seld. p. 126, * Nux magna que venit 10. Matth. Silv. c. dIxxiii, * Nux vomica est fructus secunda speciei titimali carsiceti per Diasc. secundum quosdam vocatur castanea indica. H Matth. Silv. c. dixxi, * Nux eardismiristica, nux miristica, nux intiscuta est nux muscata nam miristicum grece, odoriferum latine. Seld. p. 126, * Nux miristica vel carida, nux muscata idem, Bart. p. 32, * Nux mirifica, nux muscata idem. vel semen ejus? schachios est spica indica dicta spica nardi.' centaurea maior.' est ferula? νάρθηξ. 19 Matth. Silv. c. dlxvii, * Nicticorax, grec. noctua. c. dlxvii, * Niczeris, grec. i. vespertilio.' ara. i. ignis? and compare Anticrocus. 16 Matth. Silv. c. dlxviii, * Nixa, i. cerasum matiarum. 20, * Coquimella vel prunus vel nixa, plum-treow.' νυκτερίς. ?; Matth. Silv. c. dlxviii, * Ni/i lox, i. flos ἀποίϊ. ? Matth. Silv. c. dlxiii, * Napeos napion, id est sinapis 5 Seld. p. 124, * Nausea, i. conuersio stomachi cum uoluntate uomendi.' ** Bart. p. 31, * Nardostachium, spica nardi idem; Matth. Silv. c. dlxiii, *NNardus schacium vel 15 Matth. Silv. c. dlxvii, * Neseon, i. ἜΡΟΝ: τ 1 Matth. Silv. c. dlxiii, * Nar, id 1$ Seld. p. 123, 'Nardus indica, spica celtica idem.' ?' Matth, Silv, ?! Matth. Silv. c. dlxiii, * Nar, See ante, Beonia, νυκτικόραξ, 224 Nebia !, i. uinum. Nepta, i. sulphur, uel oliuarum cum amurca sua, uel herba pilosa, quz nascitur in campis, uel quaedam cóo- fectio. Oxyaeathum ?, i. berberis. Oxaicitronilli ?, i. succi trianguli. Oposcitum ἡ, uel ofel, i. gummi hederz. Opobalsamum, id est succus balsami. Orobani lenici , i. lacca. Oxyphenioeon, uel phenieia ind.^ i. tama- rindi. Ozimum, i. basilicon. Oxireum ἴ, i. forte acetum. Oxinudi similis est filici. Oeulus Christi, similis est oculo consulis, sed habet latiora folia iuxta stipite, et superius rotunda, et habet flore citrinum. Origanum?, i. golena similis est calametho, sed calaméthum habet folia pilosa, foliis utimur. Oeulus consulis similis est menthastro. APPENDIX. Opos "5, i. succus. Olibanum, i. thus. Optamieü !!, i. sternutatoriü. Opthopnea ", i. rectus anhelitus, uel or- tophnia, quando tantum aerem sumit quantum emittit, cum difficultate ta- men. Opium, i. lac papaueris. Origantum 15, i. oppopanacü. Omfontium !* [/z marg. omphacium], i. mustu uue amarz. Opompyrsinse 15, id est, succus myr- tz. Oxys !5, i. acetum syluaticum. Onichas "5, i. diagridium. Orhodis '5, i. rosa canina. Osea "5, i. oliua. Opium oxyeanium “ἢ, i. laser, uel ochilaos marinus. Opium indicium ?!, i. odore graue. Odieus “2, i. ebulus. Onieos ?, i. ungula. Oleum omphacinum, id est uiride, uel quod germiale dicitur. ! Matth. Silv. c. dlxiv, * Nebid, nebidh, nebidi, id est vitrum * Oriacantum vel oricantum, berberis idem. citranguli.' " . D * * 2 32," Opocissi, i. gummi ederze. 5 Seld. p. 133, * Oxifenicia vel fincon dicitur, inde dactilus indicus vel tamarindus.' Silv. c. dlxxxi, *Oxireum, i. forte acetum: idem, similis est filici^ similis est calamento, et calamentum habet pilosa folia quibus utimur. sternutatoria.' 4 Matth. Silv. c. dlxxv, * Obzalmia, i. Matth. Silv. c. dIxxxi, * Oxilicitromili succi, i. succus citranguli.' * Seld. p. 131, * Orobo bovis lacca idem, gumma est.' 5 ΘΕΙ͂Ο peram 3. Seld. p. 132, * Oxitomili succi, i. succus ΒΆΣΕΙ: Τ Matth. 8. Seld. p. 132, * Osmunda, filex silvestris ? Seld. p. 130, *Origanum, golena sive colena idem, 10 ὁπός. D ΞΘ ΕΙΘΕ ΡΥ τ51: πταρμικόν. * Item orthomia est rectus anhelitus vel orthomia est que tantum aerem sumitur quantum emittit, cum difficultate tamen.* ^ Matth. Silv. c. dlxxviii, * Omfacium, 1. c. dlxxviii,* Ofpomirsine, i. succus mirte.' solis, i. trifolium, |. Wood-sorrel. 1$ Matth. Silv. c. dIxxx, * Orodis, i. rosa canina." id est olive eo quod testiculis similantur.' quileya, succus iusquiani idem." 22 Matth. Silv. c. dIxxvii, * Odico id est ebulus.' onix,i. ungula. ὄνυχος. 5? Matth. Silv. c. dlxxviii, * Ogigantum, i. oppoponax.' succus vel liquor amarus. 15 Matth. Silv. 15 Matth. Silv. c. dlxxxi, * Oxios, i. planta 1 Matth. Silv. c. dlxxviii, * Onitas, i. diagridium.' 1* Matth. Silv. c. dIxxix, * Orc&ades grece ?» Seld. p. 130,* Opium quirrinacium, lesera, 7?! Matth. Silv. c. dlxxix, * Opium indicum gravis odoris." ?3 Matth. Silv. c. dIxxviii, * Onic&os vel APPENDIX. Oleum suecinum |, i. liliacü. Osis ?, i. agnus. Oleum suecinum ?, de cucumere agresti. Oleum myrtinü * de florib. uuarum. Oleum misinum?, i. miliatium uel myr- tinum. Opopanaee, id est, succus panacis. Orimus 5, uel oryza, id est simia hordei. Oriona ', i. aurum. Oxyrhodonum, i. acetum, et oleum rosa- ceum. Omphaeum mellis 5, i. mustü uu: amarz, et mel. Oerodis ?, i. serum de lacte. Opium thebaieü, i. lasaerti. Oleum suecinü, i. quirilion facus. Olisatrum, i. petroselinum. macedoni- cum. Oxymilium "5, i. cerussa. Otridiriana !, i. matrisylua. 13 109 C Olenga, i. galanga. Oxamium Τ᾿, id est, acetum οὔ sale. Oxysaechara ? i. acetum cü zuccharo. Pompholicon 1“, i. battitura ferri, uel fu- ligo de fornace eris. Peristereon "5, i. uerbena. Perielymenon ?5, id est, matrisylua. Percenotidos ", i. mercurialis. Perdiaeratos !?, uitreola parietaria, i. herba mirabilis. Pistacia'? sunt fructus, qui ueniunt de Damasco. Piganum “Ὁ, semen rutz agrestis : idem est. Propoleum ?!, i. cera alba. Pentaphylon, i. quinque folium. Prasium, i. marrubiu albu. prasium uiride 7, i. flos zris. Paueedanum 7, fzniculum agreste, cauda porcina, et mafmarum idem est. ! Matth. Silv. c. dlxxviii, * Oleum succinum, i. liliaceum :? ib. * Oleum ^ Diosc. i. Silv. c. dIxxviii, *Offis grece id est serpens anguis. 62, “τὸ δὲ σούσινον ὃ ἔνιοι κρίνινον καλοῦσιν.᾽ susinum, i. de lilio.' ? Matth. 3 Matth. Silv. Read susinum. Read ὄφις, anguis. c. dixxviii, * Oleum sitionum est quod fit de cucumeribus agrestibus. Perhaps a confusion with Σικυώνιον ἔλαιον, Diosc. i. 33. uvarum.' οἰνάνθινον, Diosc. i. 56. i. mirtinum." Silv. c. dIxxviii, * Orzoma, i. aurum." ? Seld. p. 131, * Oroyde, i. aquosum vel serosum, oros enim interpretatur serum." aqua lactis:' id. c. dlxxxi, * O/hode, i. c dilxxix; ml rcos eds 1? Matth. Silv. c. dIxxxi, * Onimalium, id. est cerusa.' 7? Seld. p. 133, * Oxalmon, i. acetosum cum sale mixtum 3 Matth. Silv. c. dlxxxi, * Oxyzachara, acetum cum zuccaro." acetum et 56]. '** Bart. p. 34, * Ponfiligos, i. batitura eris, vel fuligo de fornace eris." Matth. Silv. c. ccccelxxxiv, * Peristeron, Dias. i. Columbaria vel Ῥ. 33, * Peristerion, i. vervena.' berbena.^ p. 138, * Parchenotidos, mercurialis idem. 15. Seld. p. 134, * Parilaria, perniciades, vitreola, nitrago, herba muralis idem. c. cccecclxxxiv, * Perdicalis, perdiciades, perdicum, perdition, $ Matth. Silv. c. dIxxviii, * Orsmus, i. simila de ordeo." 16 Seld. p. 142, * Periclimenon, matrissilva, caprifolium. Matth. Silv. c. dIxxxii, *Partenotides, id est mercurialis." * Matth. Silv. c. dlxxviii, * Oleum mantinum, i. de floribus 5 Matth. Silv. c. dIxxviii, * OZeum miliaceum vel mircinum, * Matth. 5 Matth. Silv. c. dIxxviii, Omfacum mellitum. Matth. Silv. serum lactis Read ὀρρώδης. ! See ante, Hidrana, i. lambrusca. Matth. Silv. c. dlxxxi, * Oxiaimon πομφύλυξ. IS Barb: 1 Seld, Matth. Silv. aritaria, vitrago.' περδικιά. , S P 1 Seld. p. 147, *Pistacee sunt quidam fructus similes pineis qui veniunt de Damasco. ?) Seld. p. 144, *Piganum, i. semen vel succus rute agrestis." ?! Bart. p. 35, * Profoleos est cera alba." Perhaps πράσινον. rutz agrestis." * Prassium viride, i. flos eris." Bart. p. 34, ' Piganum, semen ?2 Matth. Silv. c. cccccexciv. 53 Seld. p. 140, * Peusedamum, cauda porcina, fenicularis vel feniculus porcinus vel feniculus agrestis, masmaratrum, cauda pecorina idem. "S [IV. 2.] 226 proserpinaea!, polygonia, centinodia, et corrigiola, idem est. Pelios ?, id est, polium montanum. pepones, i. melones. Psinthij *, i. cerussa. Platoeyminum ὅ, id est, montanum. Psiseleos, semine utimur, Poliearia minor, silis est maiori in foliis, multum redolet, et foliis utimur. panfilogo 5, i. barbassus. pimpinella et scopastella, idem est. planta Christi', guttas facit nigras in folis, quam quidam dicunt satyrion esse, et non est. polium montanum est odoriferum, et est similis canuscelle, nisi quia spissiora folia habet et diuretica quibus uti- mur. pilusella 5, pilos habet in foliis. polypodiü, i. felicula. dulcemula. radice utimur. ! Seld. p. 147, * Poligonia, proserpinata, corrigiola, lingua passerina.' * Matth. Silv. c. ccccelxxxiv, * Pepones, gre. id est * Poleos, poleum montanum; melones albi. * Platociminum, siler montanum, siseleos idem.' latum ciminum, et est psilium montanum.' barbati :᾿ id. p. 140, * Peufiligos, vel panfiligos, losmus vel flos tapsi barbati idem." APPENDIX. pulmonaria ? est minuta uersa. papauer album, semen eius codium quo utimur. papauer rufum. papauer nigrum, unde fit diacodion. pes milui??similis est raro in foliis, nisi quia iarus habet cornuta folia, et pes milui uaria. prouancea !, et timeea ide est. pulegium "5, i. gliconicum. pes eolumbinus, i. speragia. pes milui, i. cetrach. portulaea", andragnus; pes pulli; idem est. pétadaetylus*, custos horti. propoleos "5, id est, fauus sine cera. panax !5, i. herba, quz fecit opopanacum. peroti "', auricularis. pituitas '5, i. lippitudo. paganum 5, ruta agion, idem est. parotides ? malum circa aures. Bart. p. 33, * Pepones, i. melones.' * Psimichium, psimicum, i. cerusa plumbi, psimithion.' Matth, Silv. c. ccccexc, * Platociminum est dictum 2 Seldup:u4v. 4 Matth. Silv. c. cccccxcv, ψιμύθιον. δ᾽ Seld pd1275 $ Seld. p. 138,* Pantifilagos, i. flos tapsi " Matth. Silv. c. dIxxxii, Palma Xfi est species satirionis habentis radices quinque conjunctas ut digiti manus. set non est." c. dxcv, * Pulmonaríia herba est satis minuta." in foliis nisi quod iarus habet cornuta folia et pes vituli varia." τ Seld. p. 150, *Pulegium regale, gliconeum idem." vel frovinca,triurica, gall. et a?. peruenke.' 13. Bart. p. 24, * Pes pulli, portulaca, idem, purcelan. ** Matth. Silv. c. dlxxxiii, * Pentadactilus grec. i. quinque vel andragnis, pes pulli idem." Seld. p. 137, * Planta Xpi guttas facit nigras in foliis sed quidem dicunt esse satirion 8. Seld. p. 144, * Pilocella habet pilos in foliis. ? Matth. Silv. 10. Seld. p. 140, * Pes vituli similis est iaro H Seld. p. 144, * Pervinca Seld. p. 149, * Portulaca vel portlaca, andrago digitorum, Et est planta quam quidam cataputiam majorem vocant et custos horti, Et ab hoc priapus qui quondam deus hortorum vocabatur et obsequia eo quod solem vergendo aspicere videatur, et ob hoc eliotropia. lege cici.' 18. Seld. p. 120, * Proptoses, i. lippitudines.' ruta agrestis." 5 Bart. p. 35, *Profoleos est cera alba." * Propoleos, 1. fauus sive cera alba et virginia quam primo faciunt examina, i. nove apes." S p , Silv. c. dlxxxii, * Panax eraclea unde oppoponax colligitur.' ?' Bart. p. 33, * Parocide, tumores circa aures. Seld. p. 150, 1$ Matth. 1 See post, Parotides. 1. Matth. Silv. c. dlxxxvi, * Pgano agrion, i. Matth. Silv. c. dlxxxii, * Parotides gre. apostemata postaures. Seld. p. 136, * Parotide sunt minuta et apostemata aurium.' APPENDIX. perielymenon, matrisylua, auenula, idem est. porrum, i. sectiuum. propte !, i. nymphza. polytrieum, i. adiantum. pepen, i. papauos. polygonia, i. sanguinaria. psylion 5, i. policaria. panacofriza ?, i. ferula agrestis uel pana- cus, penetebon *, i. pconia. perdicaber 5, parietaria. peonigratum ^, i. chelidonia. pisaria ', i. pix liquida. pentea, i. silex, petris nascitur, uel perion. paragilon*, i. balanum, uel myrobalano- rum. parumallus, i. granatum. personatia "5, i. bardanum, palurius ", i. pampinus. pedieularis, i. staphis agria. 227 pyruregium ^", i. hypericon. polytria "5, i. capillus ueneris. psaxara !, i. pix dura. piponagrafi 5, i. colocynthis. Pentalon 5, i. bactheos. psidia ", i. flos mali granati domcstici, uel alia arbor. ponadratia", i. aristolo. pitogoni radix, i. tutz. palla "5, i. genestellz radix. prasi, i. succus porri. poneide ?, i. rosata. parteticon "., i. artemisia. profunluagos, i. fominus, uel um. parasioruia ? i. enu. campana uel Plantago, i. arnoglossa. Pisa ?, i. pix ulcera uirginis. Psopus ?. i. personatia, uel dardanum, uel mellifolium. Piperapum ^5 i. acorum. balsam- 1 Matth. Silv. c. dxcv,* Profhea, i.nimpha.' Seld. p. 135, * Papaver plaustrum, respice in numphea.' ? Matth. Silv. c. dxcv, * Psilla, i. pulex, inde psilium dictum, eo quod semen pulicibus similatur." Seld. p. 147, *Persillivm, herba policaris.'" ferula agrestis." c. dIxxxiv, * Perdicalis, paritaria.' id. c. dIxxxvi, * Piron agreste Diasc. multi sic celidoniam minorem vocant." Seld. p. 146,* Piron agreste respice in celidonia minor." πίσσα ὑγρά. dlxxxv, * Petagilion, id est balanorum glandes, mirabolani. 10. See post, Prosopus. agrestis, i. celidonia.' c. dxcv, * Pussaigra, i. pix liquida * Paruinalium, i. granum? * Pampini, i. paliurus, herba lanaria, cicer domesticum? ? Matth. Silv. c. ἄχος, * Pituregium, i. ypericon.' pampinus. ** Matth. Silv. c. dlxxxix, * Pissa vera, i. pix dura vel οἷος. 16 Matth. Silv. c. dIxxxiii, * Pen/alon, i. laureola dIxxxvii, * Piper agrionsi, i. coloquintida. Seld. p. 143. *.Pentalon respice in dafnoides.' * Matth. Silv. c. dIxxxiii, * Penterebon, i. peonia.? 9 Matth. Silv. c. dlxxxiii, * Pemagrates, i. celidonia." 3 Matth. Silv. c. dlxxxii, * Pazaco friza id est 5 Matth. Silv. Bart. p. 34, * Pionia * Matth. Silv. $ Matth. Silv. c. ? Matth. Silv. c. dlxxxii, ! Matth. Silv. c. dlxxxii, Cf. Dart. p. 33, where faliurus follows 5 See Polytricum. 55 Matth. Silv. c. See ante, Igropissa. πίσσα ξηρά. Y Matth. Silv. c. dxcv, * Psidua, i. flos mali granati vel cortex? Bart. p. 35, * Psidia cortex est mali granati.' Seld. p. 147, * Persidia, i. cortex mali granati) σίδιον. 19. See ante, Aspalton. quz fiunt in nimio frigore in calcaneis:;' id. c. dIxxxvi, * Pinorde, i. rosata.' Silv. c. dIxxxii, * Parthenion, partenita, id est arthemisia.' chironia quam latini enulam campanam [dicunt ].' elkos, pus, sanies:' cf. id. c. dIxxxix, * Pisarak, id est usnee faranois idem." See ante, Personatia. c. dxcv, *Prosopus, i. bardanus.' * Piperapium vel piperapum dicitur acorus.' 15 Matth. Silv. c. dlxxxii, * Panadracia, Panodracia id est aristologia." 290 Matth. Silv. c. dIxxxiv, * Pernziones vel rosule sunt excoriationes “1 Matth. 7? Matth. Silv. c. dlxxxii, * Panax ^ Matth. Silv. c. dIxxxvii, * Pios gr. ?* Matth. Silv. 25. Matth. Silv. c. dlxxxvii, 2 228 APPENDIX. Plumidera, i. elleborum. Quoroto !5, i. cucumer. Picula !, i. resina pini. Quartila "5, i. lactula. Quilionsagus "5, i. oleum siccionum. Quereula maior?, id est, cham;pithyos. | Quion 1", i. trianguius, uel uinci radix. Quiamus ὃ, i. faba. Quereula minor, id est chamedrys. Romeon “Ὁ, i. raphanum. Quinque neruia *, i. lanceola. Radix euisci?!, i. althoca. Quinorapi*, i. nuclei pini. Ramicedri ?, i. iuniperi lignum. Quiricathasia ^, tribuli mari. Ramnus, i. spica? alba, uel benedicta. Quiporodani *, i. rosa canina. Rhodoxyron"**, i. oleum rosatum, et ace- Quassa 5, i. aqua. tum. Quiamos *, i. syla. Ros syriaeus ?, i. flos orni. uel nucis syl- Quirieus "5, i. semen lini. vaticz similis est rosz. Quiagulos !, i. coagulum. Rosa ^5, semen eius anthera, eis utimur. Qualnuties 1", i. lac. Rorastrum', folia habet, ut uiticella, Quicomin 1", i, pulegium. sed undique pungentia. Quelanea 5, i. iusquiamus. Rosmarinus, flos eius anthos. Quiconus 5, i. papauer. Robella 5, quasi pisa uiridis. ! Dart. p. 34, ! Pix liquida, picula, idem, terpiche. ? Matth. Silv. c. dxcvi, * Querceo/a, quercula maior id est camedreos,' id. * Quercula minor, i. camepitheos.' 5 κύαμος. See ante, Liamus. * Seld. p. 152, *Quinquenervia, lanceolata, plantago, centumnervia idem." Cf. Bart. p. 56. 5 Matth. Silv. c. dxcvii, * Quinocarpi, Quinocarpus, i. nuclei pini. * Matth. Silv. c. dxcvii, * Quirita, id est testa cabali marini." "7 Matth. Silv. c. dxcvii, * Quinodorodapni, id est rosa canina ;' a confusion of kvvópobov, 5 Matth. Silv. c. dxcvi, * Quassa, i. aqua.' ? Matth. Silv. c. dxcvii, * Quiamos i. squilla, et quiamos id est faba." Perhaps * κύανος squilla,' from the colour. ! Matth. Silv. c. dxcvii, * Quiricus id est semen lini' Bart. p.13,*Bruncus, rasta lini idem.' id. p. 23, *Grinicus, cuscute idem.' Seld. p- 77, f Gruncus, brinicus, cuscute, vasta lini, podagra lini idem 1 Matth. Silv. c. dxcvi, * Quactus, i. coagulum. id. c. dxcvii, * Quiius, i. coagulum." 1? Matth, Silv. c. dxcvi, * Qualunces, i. lac. 5 Matth. Silv. c. dxcvii, * Quictomi, i.pulegium. See ante, Glyconium. ^* Matth. Silv. c. dxcvi, * Qualanea, i. iusquiamus.? 1 Matth. Silv. c. dxcvii, * Quigonus, 1. papaver. μήκωνος. !5 Matth. Silv. c. dxcvii, *Quoroto, i. cucumer.' 1 Matth. Silv. c. dxcvi, * Quatila, i. lactuca 18. Matth, Silv. c. dxcvii, *Quilionifacum, i. oleum sicionium, Perhaps ἔλαιον Σικυώνιον, Diosc. i. 33. 1? Matth. Silv. c. dxcvii, * Quipero, i radix iunci,' *Quirion trianguli id est radix uinci? κύπειρος. ?' Matth. Silv. c. dcvii, * Romei, Rhomeret, i. raffanus, christo. Seld. p.153, * Raphanus, romeus, resta bovis idem.' Bart. P- 37. ' Romeri, i. raphani ?. Hibisci, see ante Althea. ?? Seld. p. 153, * Rami- cedus, id est lignum iuniperii." ?3 Spina. ?! Matth. Silv. c. dcvii, * Rodozsion, l1. oleum rosatum et acetum. ^; Matth. Silv. c. dcviii, *Ros siriacus aliqui exponunt, quidam quod est flos orni et aliqui quod est sumach. Seld. p. 155, * Ros siriacus, i. flos orni vel malve. Bart. p. 21, * Flos syriacus, flos malvse, sed ros syriacus est flos orni.' ?6 Bart. P- 16, * Antera dicitur flos rosae. "^ Seld. p. 154, * Rorastrum folia habet ut viticella undique pungencia) Bart. p. 37, *Rorastri, vitis alba. 38. Seld. p. 155, ' Robelia vel robulea, legumen est." APPENDIX. Rapistrum !, id est, ammoniacum., Rhagidia ?, i. scissura. Raphanus, i. radix cutica. Radieula, i. limaria, uel struthius. Rira?, i. radix. Rhodonsyron f*, i. rosa sicca. Resina, i. gummi abietis. Rheuponticeum, i. barbarum. Ruffus 5, i. celsus. Resina pina 5, i. picula. Rhodus ",uel rhodia,i.cortex.maligranati. Rapa/, i. gongelida. Rosmarinus, i. libanotidos. Resina terebinthina, id est, gumma, Rhodon, i. rosa. Ratieus, i. anetum. Rubicam 5, i. sinopidem. Rhodolocon, i. oleum roseum. Rrquirhytia '^, i. herba dulcis. Rhodostagma ', id est, aqua rosata. Regia, i. cauda caballina. ! Matth. Silv. c. dc, * Ragistrum, armoratia/ Armoracia. pedibus multi ardoris." Silv. c. dcvi,* Riza, rhiza, id est radix. ῥίζα. i. rosa sicca. ῥόδον £mpóv. Picula. est arbor mali granati.' γογγυλίς. See ante, * Congelidon i. rapa." sinopida? See ante, Militum. * Rodostoma, i. aqua ro[sarum].'" iusquiamus.' Silv. c. dcvi, * Riza fanace, i. peucedanum" selinum. ῥοδόσταγμα. Silv. c. dc, *Rasacoltana, id est capitellum saponis.' 15 Matth. Silv. c. dxcviii, * Ragurius, i. granum ante, * Crini, i.lilium unde sapo fit." solis." c. dcvii, * Rodonagria, i. rosa agrestis alba. c. dexxxix, * S/feticos, i. pes columbinus.' Flectios. Seld. p. 153, * Rapistrum, armoceren ? Matth. Silv. c. dxcviii, * Ragadie dicuntur scissure accidentes in ano vel Seld. p. 153, * Ragadia vel ragagia, i. fissura vel cissura.' * Ragadia, i. ssura de sole vel frigore nata in pedibus vel alibi. ? See ante, Bulbus fisticus. * Matth. Silv. c. dcvii, * Rodius id est cortex mali granati.' * Matth. Silv. c. dc, *Rafa quid est 1. delion, gre. gongilion.' ? See ante, Glyquirryza. 13 Matth. Silv. c. dcviii, *Rosilo, Rosilio, i. aristologia." 16 Matth. Silv. c. dxcviii, * A'adiolus, id est yreos.' 1? Matth. Silv. c. dxcviii, * Racardus, i. cardamomum." 38 σάμψυχον. Matth. Silv. c. dexxi, * Sansucus, maiorana persa." p- 38, * Setacul, i. sigillum Sanctze Mariz, vel yringi secundum quosdam." 229 Radiatum "^, iusquiamum. Rosia "5 i. aristolis, uel marrubium. Risanapanace !5, id est, peucedanum. Raeceuece, i. feniculum. Ramilla, i. camilla. Reatis ?^, i. petroselinum. Rumex, i. lappacium acutum. Radiolus !5, i. ireos. Rsalaeanna", i. capitello unde fit. Ragarius "5 i. grana solis. Raeardus "5, i. cardamomum. Rhodonogyra ?, uel ran. id est, rosa. Ralba, agrestis. sapo Siletio 32, i. pes columbinus. Saluinea, i. spica celtica. Sampsuehus ?, amaracus uel sperma, i. maiorana. Secaeul?', i. eryngium. Strobilzea, i. pinea. See ante, Bart. p. 36, ῥαγάς. 3 Matth. * Matth. Silv. c. dcvii, *Rodonosiron, $ See ante, ib. * Roidea, Rhoidea, id ? Matth. Silv. c. dex, * Rubicar, rubrica, i. IL Bart p375 1? Matth. Silv. c. dxcviii, * Radiantum, i. 1: Matth. 55 Matth. Silv. c. dc, * Reactis, id est petro- Gladiolus. " Matth. Bart. p. 14, ' Capitellum, lexiva fortis. See ?' Matth. Silv. - ?! Rosa alba. 32 Matth. Silv. Seld. p. 168, * Splecton, i. pes columbinus. See ante, at Bart. 25 Matth. Silv. c. dclv, * Strobilia, Gall.7, memirica, i. id est pinea. στροβίλιον. 230 Stuma !, i. caulis agrestis crasse copa. Secca? [in marg. Sceha], i. hyssopus. Scordeon ὃ, i. allium agreste. Staphisagria *, herba pedicularis, i. caput- purgium. Sistrum, uel anethum agreste, id est meu. Stypterea?, i. alumen. Sinonum 5, i. petroselinum agreste. Smyris *, quidam lapis. Sandaracha ὃ, quoddà genus uernicis. Septemer ὃ, i. sagapenum. Sebanum 5, i. semen apii, uel semen lini. Simbra!, i. saturegia. Stechados barba ", i. polium marinum. Sandyehus P, est cófectio quedam. Smitne basilicor !5, i. myrca. Splemon ?, i. scolopendria. Stagni rotüdus, id est absynthium ni- grum. ! Matth, Silv. c. dclv, * Strutkion. botami, i. struton herba cauliculus agrestis." * Strucnium, i. caulis agrestis) στρύχνον. i.ysopus. Bart. p. 41, * Suffe, i. ysopus.' yse[ ; Υ5ῸΡ scordium, id est allium agreste. Bart. p. 38, * Scordion, i. allium agreste.' σκόρδιον. p- 41, * Staphisagria, i. herba pedicularis :* id. p. 14, *Caputpurgium, i. stafisagria." Silv. c. dcliv, *SZipteriasites, i. id est alumen scissum,' στυπτηρία. Bart. p. 30, *Sinoni, i. semen petrocilini agrestis." dexliii, *Sinonum, petroselinum agreste. APPENDIX. Satyrion ^, i. priapiscus, uel testiculi leporis. Saphisalidos ", i. pastinaca. : Stieide sagria, idem est cucumer agrestis. Sicaro??, i. sisymbrium. Stilla “ἢ, 1. bulbus. Sambuci medianus cortex uocatur, et quandoque cortice, et radice utimur. Seanapis, flos eius anthos. Senaro?!, cardus benedictus, et cardun- cellus, idem est. Seifola habet folia lucida, et pinguia tota utimur. Sigillu. S. Marise ? facit hasta rectam, et aliquàtulum loga, et altam, et folia rara, et aspera, radice utimur, Sigillüa Salomonis facit hasta flexam in arcu, et multa folia sursum trahétia et ῬΒΤΙ Ρ' 38, ? Matth. Silv. c. ἀοχχχιὶ, * Seca, secka, sceha, 3 Matth. Silv. c. dexxix, *Scorezon, scordio, Zapart. 5 Matth. $ Matth, Silv. c. 7 σμύρις, emery. Matth. Silv. c. dcxlvi, * Smiris grec. lapis asperrimus quo alii parantur lapides." * σανδαράκη. Matth. Silv. c. dexviii, * Sandaracka apud Dias. pro auripigmento rubeo capitur." 9 Matth. Silv. c. dexxxvii, *Sepzemere, i. serapinum. —Septepinee, idem. b , " Bart. p. 42," Timbra, satureia idem." 10 σέλινον. citrinum idem est quod barba Jovis." dinamidiarum Gal. est confectio alfa siricon.' basilicon idem. spleneon idem.' sunt." σμύρνα, i. myrrha. σπληνίον. σάνδυς. 15 Bart. p. 38, * Scolopendria, i. lingua cervina, 16 Dart. p. 37, *Satyrion, priapismus, herba leporina, idem Seld. p. 158, * Saturion, iarus. Respice in priapiscus, leporina idem." Silv. c. dclii, *Szafilium, grec. ceras, id est pastinaca. σταφυλῖνος. Seld. p. 171, Septemete. 12 Bart. p. 41, *Sticados . . 13 Matth. Silv. c. dcxix, * Sandicum in li. 1 Matth. Silv. c. dexlvi, *Symirana " Matth. 18. Matth. Silv. c. dexxxix, *Sicui agrii, i. cucumer agrestis. ib. *Sicides agria, id est cucumer agrestis.! σίκυος ἄγριος. 30 σκίλλα. 19. Matth. Silv. c. dcxxxix, *Sicarax i. sisimbrium. ?! Matth. Silv. c. dexxxvii, * Senescio, senision,i.cardus benedictus. Seld. p. 165, * Senecio uel senecium cardo benedictus, carduncellus terrestris, benedicta idem." Sicharos idem.' σίσαρον. 7 Matth. Silv. c. dexl, * Sigillum Sancte Marie, i. seracul, quod uulgo dicitur zenogiebo. Bart. p. 39, * Sigillum beate Marie herba est quz facit hastam rectam et folia aspera et spissa. Seld. p. 169, * Sigillum Sancte Marie facit hastam rectam aliquantulum longam et altam et folia rara et aspera, radice utimur.' APPENDIX. flores albos plures, sub arcu haste sue deorsum trahétes, se. et radice utimur. Spondallido!, radice utimur similis est sinono, sed rotüdiora habet folia, si- nonü, et acutiora, et lucidiora magis a stipite remota semen eius ut semen petroselinum. Seophularia ? quasi lactucela habens tes- ticulos. Serpyllus, i. saturegia agrestis herba utimur. Symphytum/, consolida maiora nagalli- cum, idem est. radice utimur. Scilla 5, i. cepa maior. Spathulafetida, spathula salubris, idem est. Sisymbrium, i. balsamita aquatica, uel absynthium ponticum. Semperuiua, i. aizoon. Seariola 5, endiuia, trosisma ide est, foliis, et radicibus utimur. Sponsa solis, elitropia, solsequia, ci- chorea, intyba, ide est, foliis, et semine utimur. Sinape agrestis habet lata folia, et ro- tunda. 1 σφονδύλιον. ? Scrophularia. anagallica, ara. picterion, la. vero consolida." * Matth. Silv. c. delxv, * Sisimbrium, id est absinthium ponticum.'" Perhaps τρώξιμα, see post, sub Trozuua. Seld. p. 158, * Savinia, bracteos idem." Seld. p. 167, *Sentix uel sentis, i. rubus qui portat ? Matth. Silv. c. dexxi, * Saponar:a, herba fullonum trosma idem. Bracteos i. savina.' * Sentix, i. rubus vel quilibet fructus spinosus." mora, uel quilibet fructus spinosus." idem, 1. borith. * Sigia, i. storax liquida." i.terra rubea) See ante, Militum. Cecidos. σκύβαλον. * Simila. i. mundissima farina frumenti." Seld. p. 166, * Semicupium, i. tinea media vel cuppa parua." montani' σέσελις. 18. στύραξ. Silv. c. dexlvii, *Soliuersia, i. ciclaminus.' lentiscus. σχῖνος. 1? Matth, Silv. c. dexxvi, * Satangitam, i. storax liquida. H. See ante, Strobilza. 18. Bart. p. 21, " Ficida, galla idem." A. Matth. Silv. c. dexxix, *ScAiballa, grec. skiballa sunt stercora dura rotunda.' 15 Bart. p. 39, * Simila tritici est medulla, s. farina purissima. Seld. p. 171, 231 Sauina *, i. bratheos. Setis *, i. rubus, qui facit mora. Sambueus arbor similis est degalex in foliis. Satiofoas, i. sarcocolla. Saponaria*, burit, herba fullonis, idem est. Saliunea, i. spica celtica. Styrax liquida ^, i. sagia. Stobylia !!, i. semen pinee. Siecides phu. id est cucumer agrestis, Sinopide "^, i. terra rubea. Samum, i. fructus iuniperi. Siecidos "5, i. gala asiana. Squiballa !*, i. dura stercora. Simila '^, i. folia, uel medium furfur. Semicupimen '5, i. thymamedia. [/z marg. trina.] Siselios ", i. siler montanus. Sterione, i. gallia. Styraeos τ᾿, i. storax. Sileo ?5, i. policaria. Solouinsia ?', cidamum. Stisaphora, i. cótra orietalis. Sandyx, i. auripigmentum. Seimus ?!,, i. lenticus. * Matth. Silv. c. dcxlii, *SimpAitum gre. vel * Bart. p. 40, *Squilla, cepa marina idem." 9 Seld. p. 163, *Scario/a, 1 Bart. p. 13, *Brateos vel 8. Matth. Silv. c. dexxxvii, id. c. dcxl, 7? Seld. p. 171, * Sinopide, See ante, 1$ Matth. Silv. c. dexxxv, * Semicupium, 1. tina." U Dart. p. 39, 'Siselci, i. sileris 1? ψύλλιον, see ante, Psylion. ? Matth. ?! Matth, Silv. c. dexxix, *.Scinus, scin, l, 232 Symphoniea!, iusquiamus latreculaide est. Silfui?, i. garyophyllus. Seatumoellus 5, i. umbilicus ueneris. Scorfilidos *, i. resina, uel corces. Spedace 5, i. cerussa. Sycaminum, i. celsa mora. Sarcoeolla, i. agrimonia. Sendaminum 5, i. acrifolium. Senacis, i. spica celtica. Searade ^, i. saluia. Seura 5, i. lacerta. Scolopendria *, i. lingua ceruina. Sepetos '^, i. bacca lauri. Sisama!!, i. seme papaueris, agrestis, sisama etiam sunt quada grana tra- gacanthi. Spagnum ", i. saluia. Sisamus 15, i. pastillos, vel seme balsami. Searius !*5, i. ficus. Spaltea "^, i. palma. APPENDIX. canicularis, | Spodogos !5, i. lanugo, quz in rosa sylua- tica solet esse. Syla, i. cerasa. Silomachat "*, i. radix, uel cortex cerasi, Sysipium "5, i. cyprium. Sui, i. sinapis. Sale, i. auena. Seupio ferrigena ὃ, i. petra argenti. Staphenanice “ἢ, i. succus papaueris. Sealia, i. casta. Salpadatie, i. aphronitrum. Sealaeadrene ?!, i. sal lucidum. Sapa 77, i. mistum coctum. Sansiea ?, i. basilicon. Saerapax ?*, i. attriplices. Seldaoeo *?, i. tris irica. Sinon elauer, i. agrimonia. Sumbul ?, i, spica. Sabar “7, i. aloe. Sota “ἢ, i. uinci radix. Sisan 25, i. ireos. ! Matth. Silv. c. dexli, *SimpAoniaca, iusquiamus, cassilago, dens caballinus, canicularis, calicularis) Bart. p. 40, *Simphoniaca, i. iusquiamus. Read latercula, and cf. E. P. N. p. 28, * Laterculum, beolone,' and p. 31, * Symphoniaca, beolone. ? Bart. p. 40, *Si/fía est asafetida.' σίλφιον. ? Matth. Silv. c. dexxix, *Scatumcelli, i. umbilici veneris. ib. “ Sca£uncella vel scatuncelli, i. umbilicus veneris. id. c. dexxx, * Sco£olidos, scotolicus, i. umbilicus ueneris.' Bart. p. 38, *Satimcella est umbilicus veneris. id. p. 41, *Statumcellus, umbilicus veneris idem." * Matth. Silv. c. dclv, * Strobilos id est cortex resine pini.' 5 Matth. Silv. c. dcl, *Spedate, i. cerusa. $ Matth. Silv. c. dcxxix, * Scindaminum, i. agrifolium.' * Matth. Silv. c. dcxxix, * Scaredalsa i. saluia. $ Matth. Silv. c. dexxvi, * Saura, gre. lacertus.' id. c. dexxxi, * Scura, i. lacerta. σαύρα. ? Bart. p. 38, *Scolopendria, i. lingua cervina spleneon idem. 10 Matth. Silv. c. dexxxvii, * Seperos, i. bace lauri." " σήσαμον. 1 Matth. Silv. c. dcxlix, * SPagnum, i. saluia. 15 Matth. Silv. c. dexliv, * Sisamos, id est confectio de melle similis penidiis, Dzasc.' σησαμῆ. ** Matth. Silv. c. dexxix, * Scanus, i. ficus." 15. Matth. Silv. c. dcxlix, * Spaltem id est palma." 16 Matth. Silv. c. dcli, * Spondogos i. lanugo que in rosa siluatica nasci solet. " Matth. Silv. c. dexl, * Silomata, l. cortex celfii.' 18. Compare Diosc. i. 4, κύπειρος, οἱ δὲ ἐρυσίσκηπτον ὡς τὴν ἀσπάλαθον καλοῦσι. ? Matth. Silv. c. dexxxi, * Scupio ferrameo id est petra argenti." ? Seld. p. 164, * Staphiden, i. succus." 72 Matth. Silv. c. dexvi, *Sa/ audarene, i. sal alexandrinum uel lucidum." ? Matth. Silv. c. dcxxi, *Sapa est mustum coctum ad consumptionem trium partium. See Bart. p. 37. 7 σάμψυχον. ^* Matth. Silv. dexxc. vi, * Satrapam, i.attriplex.' Perhaps ἀτράφαξις. 25. Compare Diosc. i. I, οἱ δὲ (ps ἰλλυρική, οἱ δὲ θελπίδη. 295 Matth. Silv. c. dclix, * Sumbul, sumbel, arab. i. spica nardi. 7 Matth. Silv. c. dcxi, * Sabar, sabor, i. aloe." ?* Matth. Silv. c. dexlix, *So£a, i, uinci radix." 29 σοῦσον. See ante, Oleum succinum. APPENDIX. 233 Seris !, i. sarcocolla. hora, ut toxicum ualet. Sumace ^, i. mater. Tymbra ", i. saturegia. Stargil, i. cytonia. Tapsus maseulus, i. flosmus, foliis utimur. Simberseber, i. alumen. Tibuel fibri, i. fenugrecum. Sedenegi?, i. batte bisanim. [;» ;arg. | Tribula", i. laccinder. blacta byzantia.] Trianneti '^, i. petroselinum. TridaxS5alaetuea: T'ibaiarum *, i. sulphur uiuum. Thithymalus', i. galaties. Trochiscei 5, id est rotund cófectio. T'eeandestra "5, i. pyrethrum. Thus, i. olibanum longum. Teruneon, i. pentaphylon. Tuniana 5, i. cozumbrum. Trissago maior '?, id est chamedryos. Trifolij semen, i. trifolium acutum. Trusagnire ?^, id est furfur super ignem. Terra sigillis 7, i. argilla, uel creta. 'TTraisenoeum, i. chamemelum. Cesapium 5, i. sinapis alba. Tridica agria ?, id est lactuca syluatica. Trozuua *, uel endiuia, i. scariola. Thapsia ??, succus ferulz. Turiones "5 i. sumitates. Tetigra ?, i. tribulus. Trifagus !, i. trifolium acutum. Tobir ?*, i. rosmarinus. Trigon ", i. sonum gutturis. Tathides “Ὁ, i. artemisia. ! Matth. Silv. c. dexxxvii, *Seris est species scariole et est cicoria.' σέρις, Diosc. ii. 159. ? Matth. Silv. c. dclix, * Sumac, i. macer.' * Bart. p. 13, * Blatta est quasi squama piscis... . et invenitur in fronte piscis degentis in conca rotunda et tortuosa, sed nos utimur blanca bisancia pro ea." * Matth. Silv. c. dclxxvii, * Tibapparum, i. cibus ignis, 1. thion, i. sulfur vivum quasi tibapirum.' ib. * TAianaféron, i. sulfur iudaicum et est sulfur vivum. ib. * T'Aiosapiros id est sulfur sine igne. θεῖον ἄπυρον, Diosc. v. 123. See ante, Fubapiron and Girapiron. 5 Matth. Silv. c. dclxxxi, * Trociscos, grec. a trochos, i. rotunda confectio. Bart. p. 42, * Trrociscus, i. rotunda confectio." $ Matth. Silv. c. delxxvii, * Timiana, . . fit ex eo fumigium bonum sed nos communiter vocamus timiamitis cozum cozumbrium confictam, l. corumbrium causa camo. Etest storacis liquide.' θυμίαμα. " Matth. Silv. c. delxvii, * Terra figuli, terra munda id est cretica et satis stiptica, s. argilla vel creta." 8. Matth. Silv. c. delxvii, * Tenapium, i. sinapis alba.' id. c. dclxxvii, * T/sapium, i. sinapis albus.' ? Matth. Silv. c. deIxxxi, * T'rosima, trosimia, troximel, troxima, intuba. τρώξιμα. See ante, sub Scariola. ? Matth. Silv. c. dclxxxiii, * T'urriones, i. extremitates vel capreoli) ib. * T'uriones, i. teneri- tate summitatum arborum vel arbustorum ut vitium et similium. See Columella, xii. 50. " Matth. Silv. c. delxxxi, * Trifago maior, trisogus, i. camedreos. ib. *Trizoaga, i. camedreos." ? Matth. Silv. c. delxxxi, * Trigoz, grece turtur. Perhaps τρυγών, sonus turturis. 13 Matth. Silv. c. dcelxxxiii, *Zymbra, i. saturegia. ^ Bart. p. 42, " Tíimbra, satureia idem.' θύμβρα. 1. Matth. Silv. c. delxxxi, * Z'ribuca, i. lacertides.' 15 Matth. Silv. c. delxxxi, * Triamenti, i. petroselinum. 15 θρίδαξ. V E. P. N. p. 7, * Tytymallus calatites, p is Lacterida. τιθύμαλος γαλακτίτης. 15 Matth. Silv. c. delx, * T'acedensze, i. piretrum.'. id. c. delxxviii, * T'ocandestre, i. piretrum.' ?? Matth. Silv. c. delxxxi, * Trizoaga, i. camedreos." 20 See ante, Tibaiarum. ? Matth. Silv. c. dclxxxi, * Zridi ἀργεῖ, i.lactuca agrestis. id. c. delxxvii, * Zhidax agria, id est lactuca agrestis. θρίδαξ ἀγρία. ?3 Bart. p. 41, * Tapsia, i. herba trutannorum.' ? Matth. Silv. c. dcelxviii, * Terica, i. tribuli.' ** Matth. Silv. c. delxxvii, * Z?bir, i. rosmarinus.' 35 Matth. Silv. c. delxi, * Taganzes, i. arthemisia, E.P. N. Ρ. 27, 'Artemesia tagantes, helde.' id. p. 32, * Gagantes, mug-wyrt id. p. 2, *Artemesia tagantes," ELE nh ΠΝ 2i] 234 Tergio !, i. filex. Troieutes, i. betonivca. "TTrisafice ?, i. gladiolus. Troneearia 5, i. peristereon. Tertis, i. orobus, uel cicercula, T'orobos *, i. aqua lactis. Taras ?, i. aqua marina. Taitarum, i. greupa. Tacumo 5, i. ebulus. Teecanti, i. euphorbium. Torta rubea *, id est bolus armenicus. Tici 5, i. sulphur. Teremerbin, i. manna [/z »zarg. terrani- abin]. V viga ?, id est asara baccara. Vnfar 5, i. cinaprium, uel minium, Virgia, i. lilium. Viola, floribus et foliis utimur. Vua lupina !!, i. striguum. Vmbieulus veneris ??, cotylidones. Vseatüeelli?, cymbalaria, ide est, foliis utimur. APPENDIX. | Venti maior, i. anagal. Venti media, i. bugla. Venti minor, id est cósolida minor. Vermieularis maior retrosellit idem est. Vermieularis minor similis est ei; herba utimur. Virga pastoris "^, i. lupi pect. Verminaea 15, i. militaris. Veche, i. uitreola qua equi comedunt. Vngula'5, i. pes leonis quz dr ungula caballina. Vnfacion ", i. flos uitis. Vatus ?, i. mora syluatica. Vietoria polioo, i. buglossa. Vitume "5, i. sulphur iudaicu. Velixtratum ? i. petroselinum. Vlixarum, i. lilium uirginale. Vtridos ?., i. lac quod urinz simile est. Vzifut ??, i. sinopide. Xyllotaria ?, i. siliqua. lignum cornutum, uel ! Matth. Silv. c. delxviii, *T'ergio id est filex.' Perhaps πτερίς. ? Matth. Silv. c. delxxxi, * T'risafice, i. gladiolus. Perhaps Iris Africe. Plin. Hist. Nat. xxi. 7, * Tertium locum habet Africana. * Matth. Silv. c. dclxxxii, * Tronetaria, i. peristereon.' * Matth. Silv. c. delxxviii, * Torobos, id est aqua lactuce vel lactis! See ante, Ocrodis, and post, Utridos. * Matth. Silv. c. dclxi, * Ta/assis, i. aqua marina. 9 Matth. Silv. c. delxvi, * T'azimeo, i. ebulus.' ? "Terra rubea. $ Matth. Silv. c. dclxxvii, * hon, i.sulfur. θεῖον. ? Matth. Silv. c. dec, *Vulgago, vultilago, macer id est bacara, vel asara baccara.' 19 Matth. Silv. c. dcxcviii, * Ugifur, uzifur, i. zinabarum.' id. c. dcc, * Uzufur, zengifur et est cinabrium., See post, Uzifut. ! Matth, Silv. c. dec, * Uva lupina, i. stafisagria secundum quosdam. Averrois dicit quod est solatrum. E. P. N. p. 14, ' Strumus, vel uva lupina, niht-scada. στρύχνος. ? Matth. Silv. c. dexcix, * Umbilicus veneris, quid est 1, cotilidon.' E. P. N. p. 4, ' Cotiledon, p is Umbilicus Ueneris.' 18. Dart. p. 41, *Statumcellus, umbilicus veneris idem,' id. p. 43, * Umbilicus veneris, cimbalaria idem, i. penigresse. E.P. N. p. 60,' Hec valmaria, pene-grysse.' ΕΒ ΡΟΝ: p. 47,'Virga pastoris, wilde-tesel:' ib. p. 80, * Pentilupi, wulues comb. — Read lupi pecten. !55 Perhaps vermincula — vermiculum. See ante, Militum. 15 Matth. Silv. c. dcxcix, * Unguella farfara, i. ungula cabalina, lege nenufar.' U Matth. Silv. c. dexcviii, * Vizfacion, i. flos vitis ὀμφάκιον. 18. Matth. Silv. c. deIxxxviii, * Vatus sulac, Vatos rubus, grec. vel mora silvatica. 1, batus? βάτος. 19 Bitumen. 29 Matth. Silv. c. dcxcviii, * Ulixatum, i. petroselini species, scilicet petroselinum.' Read olus atrum. ?! See ante, * Ocrodis, i. serum de lacte, óppáógs: with a confusion of ópós (serum) and οὖρον. ?? Bart. P- 43, * Uzifur, i. vermilon.' ?! Matth. Silv. c. dcc, " Xiliqua carubia, keratium idem." id. * Xiloceratum, i. siliqua." APPENDIX. 235 Xylobalsamum, i. lignum balsami. | Zema "5 i. succus. Xili !, i. lignum. Zizania !*, i. lolium. Xilonaeor “, i. cortex celsi. Zion 5, i. semper uiua. Xyloaloes |, i. lignum aloes. Zinirna "5, i. myrrha. Xylomyrrha, id est lignum myrrhz. Zyperi "7, i. galla. Xia *, i. senationes. | ΖορῚ 15, i. forcipes. Xilia 5, i. cassia. Zambaeea!?*, id est rara unde oleum fit Xisymbrium 5, i. balsamita, flos eius albus et odorifer., Xilinon *, i. apium. Zastra, c. crocus orientalis. Xixia/, i. unguenta. Zeumia, i. polygonia, uel cetinodia. lcm TRAE A benc s : Inchoata ab Y. in litteris H. & I. re- mue » radix ODE uel pyrethri. Zauoo "!, i. argentum uiuum. quirantur. : e Zarma ?, i, auripignentum. Ziuccharum ὃ, i. psyllium, Zerte, i. oleum. Zonamon ", id est sempuiua, Zertceria, i. oleum laurinü. Zomus !!, i. fermentum. Zerte ecliri, id est oleum léticinum. Zuechozaria P, id est agnus castus, uel | Zalbe, i. orobus, uel cicercula. salices marini. Ziginaria, id est prassium raminum. Finis Antidotarii Nicolai, et quorundam aliorum Tractatuum. 1 ξύλον. ? Matth. Silv. c. dcc, * XiZomarto,i. cortex celsi) id.*Ximaco, i. cortex celsi." * Matth. Silv. c. dec, * Xiloaloa vel aloes, id est lignum aloes. * Matth. Silv. c. dcc, * Xia i. senation. oíov. * Matth. Silv. c. dcc, * Xia, i. cassia. Bart. p. 44, 'Xilocassia, i. cassia lignea." 5 Matth. Silv. c. dcc, * Ximbrium, i. balsamita) σισύμβριον. 7 σέλινον. * Matth. Silv. c. dcc, * Xiria, i. unguenta. ? Matth. Silv. c. decvii, * Zaccara, i. psilium.' Bart. p. 44, * Zarchaton, i. psillium.'" 10. Matth. Silv. c. deexvi, * Zonamon, i. semperviva.' ? Matth. Silv. c. decxiii, *Zimazimi gre. fermentum. id. c. dccxvi, *Zomus, i. fermentum." ζύμη. ? Matth. Silv. e. dcexvi, " Ζηοσοζαγία, zuczocaria id est flos agni casti! Bart. p- 44» * Zuccoraria, i. flos agni casti. 5 Matth. Silv. c. dccxiii, ^Zema grec. id est succus." 1. Matth. Silv. c. dcexvi, * Zizanion, grec. zizania lolium.' Bart. p. 44, * Zizannia, lollium idem." 5 Matth. Silv. c. dccxv, * Zion, i. vita vel semperviva. Bart. p. 44, * Zion semperviva idem.' ἀείζωον. !6 Matth, Silv. c. dccxiii, * Zinirua, i. mirra! σμύρνα. 7 Matth. Silv. c. dccxv, * Zipparis, i. galla." 15 Matth, Silv. c. dccxvi, * Zogi, forpices.' 1? Matth. Silv. c. dccvii, * Zamba a uel raya domestica id est sambucus unde oleum fit.' ?)» Bart. Ρ. 44» ! Zinziber radix est satis communis." ?: Matth. Silv. c. dccix, * Zauco, i. argentum vivum, ? Matth. Silv. c. dccviii, * Zarin, i. auripigmentum.' Hh: PAGE 20I. 202. [ΣῚ o c2 204. 208. ADDENDA TIO APPENDIX. A marioea, see post Armoracia. Acorus, i. gladius (i.e. gladiolus). Alogalbra, see post Aglogallice. Aracon, see Seld. p. 4, Alloon. Amylum, see post Hamilium, and Seld. p. 4; Amilum. Amnagalus, see post Anagelicum. Note 4, add Bart. p. 11, /Apium emo- roydarum secundum quosdam similis est rampnze nisi quod habet guttas nigras in foliis Renzi, Coll. Salernit. iii. 277, * Nisi quod habet guttas nigras in folis ut in diaetis particularibus legitur. Asara, i. baccara secundum vulgus. Althea, see post Eiuiseur. Acuceide, see post Cyminum Ethio- pieum. Aspaltum, see post Palla. . Anagius, see ante Adragli. Autinus, for Anthemis. Aoniton, for Aconiton. Ascella, see post Arcella. Amel, i. grana solis, see post Custos orci. Agus, uel Actis, see post Hatis. Afugilla, see post F'ugil. Arcella, see ante Ascella. Aglogallice, see ante Alogalbra. 5. Bisas represents 5cacá, while emolia is ἅρμαλα (Diosc. iii. 46). . Cadon myristicon, see post Nux my- ristica. . Cynoglossa, cf. Seld. p. 39, * Czzoglossa, lingua canis idem,' followed by *CzZerus, junctus triangularis idem, crescit in locis aquosis, radicibus utimur." Catariarori, cf. Seld. p. 88, * Aazarzacun, i. rasura cornu ceruini.' Cathitii, see post Catrios. Cathinabotho, cf. Diosc. v. 84, καδμείας PAGE 208. 209. 215. σι ἀρίστη μέν ἐστιν ἡ κυπρία καλουμένη δὲ βοτρυῖτις. Carerico, see ante Aneusa. Cucuriones, see Seld. p. 88, Turiones. Centron, i.e. κέγχρος. Coclia, see ante Codion. Cunarius, see Hermes, xviii. 532, 'Ci- nario, cardo, i.e. kvvápa. Celtica, see post Elilifagum. Hermes, xviii. 533, * Cel[t]ica, S[a ]luiola." Congelidon, see ante Caugil. Crini, see post Rsalacanna. . Carinoleon, that is χαμαιλέων. Cidopendria, see Hermes, xviii. 532, * Colopentrion, lingua ceruina.'" Chestu, see ante Ceston. . Cheufeudafu, see Seld. p. 88, Awfor- dafin, i. cinamomum.* Doronice, possibly Berenice, i. uernix. Diacopna, cf. Cassius Felix, c. 48, *Schiston dicunt Greci lae in quo lapides fluviales incensi mittuntur sive extinguntur. Cf. γάλα σχιστόν, Diosc. 11-577: . Erion, see Hermes, xviii. 538, *' Erion, carice.* Epiricum, i.e. Hypericon. Eusciuum, see Hermes, * Eusumo, semen oleastri.' Eucimus, see Hermes, xviii. 537, * Eu- cimo, eruga.' Eeruzomon, i.e. εὔζωμον. Erugine campana, see post Prassium viride and Ziginaria. See Hermes, xviii. 538, *Eris flos, de eramento,' and ib. 539, 'Hipoquistide, erugine campano.' Erigo, see ante Ciriogon. Egebel, cf. Gibraltar. F'ubapirum, see post Tibaiarum. Flectios, see post Sletio. xvii. 538, PAGE 216. 220. 22I. 222. 222: 225. . Hicatis, ADDENDA TO APPENDIX. 23 Gemotilis, see Hermes, xviii. 539, * Ge- niotilis, mercurialis.' Geris, see Hermes, xviii. 539, *Geris, intibo,' i.e. σέρις. Girapiron, see post Tibaiarum. see ante Aoccis and Cha- meetrais. Hidrana, see post Otridiriana. Hagis, see ante Agus. Hamilium, see ante Amylum. Intiba, i.e. intuba. Ipoquistidos, see ante Esopa cerotis. Istrignus, see Hermes, xviii. 541, *Istri- gnus, una lupina.? Liris, i.e. Avpis. TLiamolea, see ante Chameeleonta. Lithyalepta, see ante Chaunalep. Melacinagria; af2;/0 is perhaps a form of zbzscaus. Magnetis, see ante Lapis magnetis. Nesia, probably a truncation of λιμ- νήσιον. Oxyrhodonum, see post Rhodoxyron. PAGE 225. 227. 228. 25. 233. 234. 235. et | Oleum suecinum, see post Quilion- sagus. Prasium uiride, see ante Erugine cam- pana. Psylion, see post Sileo. Palla, see ante Aspaltum. Quinorapi, see Hermes, xviii. 532, ' Co- nocarpos, nucli pince; Quelanea, see ante Gelena. . Ragurius, see ante Ciriogon. Saluinea, for Saliunca. . Sistrum, for sisarum. Sambuci medianus cortex, &c. cf. Seld. p. 3o, 'Cazabzo; est medianus cortex sambuci. Spagnum, cf. φαγνόν, Diosc. iii, 35. T'uriones, see ante Cucuriones. Thora, i.e. φθορά, cf. Seld. p. 10, *47:- Zhora est herba quasi contra toram, i. herbam venenosam.' Verminaca, see Hermes, xviii. 533, * Co- lumbina militaris, personatia." Veche, i. vitreola (vzczo/a). Ziginaria, see ante Erugine campana. du Z ? ᾿ un s AT. e 1 A TE »! VER A i: Fo Ute oe oor n CAPERE NR E EE 7 τ , " ὃ V " sk Ü v "ἢ MEM LJ * v. NS | ᾿ Ta ἐπὶ IDEM cs P" ivl e M 2204 "n | i Y ἃ D . M “τὴ * ͵ c ὶ * T D ᾿ ὶ ᾿ , B y E - - M . ac Ὁ i r * E B D - ii . ἢ rH 5 ἅδον d? * i - E Aconge, 40. Alehoue, 52. Alfuurt, 34. Alisandre, 108. Alisaundre, 128, 139, 169. Alixaundre, 11. Allertre, 2. Aloine, r. Aloyne, 79. Ambreise, 8. Ambrose, 60, 161. Andrede, 190. Angeltwychches, 87. Anis, 10. Anyse, 40. Arache blanc, 22. Araunge, 40. Archangele, r 11. Archangle, 14. Armoise, 13. Armoys, 106. Arssmerte, 46, 145. Assch, 162. Auence, 70, 141. Auense, 17. Aueroine, r. Aueroyne, 98. Aymant, 3. Baldemoyne, 189. Banifan, 181. Baussan, 183. Bayes de lorer, 19. Dayloun, 65. Bemp, 16. Berberies, 22. Berebinde, 192. Berebynde, 142. Berles, 21. Beruurt, 115. Betoine, 21. Betonike, 2r. Beuurt, 115. Bilus, 21. ENIXE X. Bistorte, 23. Blakpopy, 134. Blauerole, 145. Bonele, 78. Bonwort, 45. Bonwrt, 190. Borage, 23. Boreis, 23. Botun de rose, 235. Bourache, 23. Bourefair, 40, 115. Boureuurt, 2. Bouruurt, 115. Branchrsine, 25. Brembel, 157. Brione, 26. Brodewede, 165. Brok, 183. Brolemoderwort, 61. ΤΟΙ; 7.3.) DI Brosewort, 45. Brotherwort, 167. Brotherwrt, 31, 150, 186. Brothuurt, 81, 120. Bugle, 25, 19o. Buckestonge, 20. Buket, 175. Bulberies, 22. Bulwed, 85. Burnete, 25. Burnette, 25. Burre, 20. Burse à pastur, 54. Calamente, 27. Calamynte, 148. Camamille, 28. Cammok, 25, 156. Canele, 30. Carlokes, 153. Carui, 51. Catesteyl, 182. Cattesgres, 58. Cattestail, 8o. | Cattestayl, 68, 140. Catwort, 27, 125. Celidoyne, 36. Celydoine, 36. Ceneue, 37. Centonicle, 38. Centorye, 64. Cerflange, 8o, 1053. Cerlaunge, 177. Chanele, 39. Chanelire, 39. Chardon, 107. Cherefelle, 38. Cheurefoil, r10, 142. Chikemete, 119, 196. Chirchewrt, 130. Chykemete, 196. ΟἸΘΟΤΘΕ; 5.2: 178- Cikoree, 117. Clauerfot, 140. Cleure, 186. Cley, 186. Cliure, 157. Clofthounk, 189. Clote, 20, 184. Cokkowespitte, 5, 21, 84. Coleéreye, 193. Coliaundre, 42. Columbine, 43. Columbyne, 142. Commok, 155. Confirie, 9. Consoude, 45. Coral, 42. Cornfilie, 45. Cornsilie, 9. Counfirie, 189. Cousloppe, 78, 154. Crampastes, 137. Crampe, 164. Crauwelek, 177. Crekische netche, 193. Cressen, 39. Cressouns, 39, 123. 240 Crisbone, 81. Crispe mauue, 23; 41. Crissouns ewages, 165. Crowefet, 11. Crowelek, 5. Crowesope, 158. Crowesoppe, 25. Crowfot, 140. Cruseye, 151. Culrage, 46, 143. Cumfrie, 173. Dates, 1357. Dauk, 47. Dayesegh, 190. Dedenetle, 14. Dedenetole, 195. Dednettle, 111. Dent de lion, 49. Derte, 167. Deuelesbite, 121. Dilnote, 39, 107, 154. Ditayne, 5o. Dock, 97. Doder, 27, 46, 154. Doleroune, 49. Donnhous, r 4o. Dragance, 82. Dragaunce, 48, 167. Eble, 28, 51. Eddokk, 195. Edokke, 94. Eglentier, 22. Egremoigne, 3. Ellen, 161. Elphone, 54, 68. Endyue, 56. Endyuet, 95. Enedechede, 97. Epytyme, 56. Erbeyue, 46. Erchenote, 107. Erewort, 20. Erthenote, 154. Erwrt, 175. Escaylonnes, 86. Eufrasie, 60. Euerfarn, 132. Eupatick, 56. Eyngnon, 36. Fane, 68. INDEX. | Fanuurt, 93. Fearn, 136. Feldhoue, 21, 140, 195. Feldwort, 8o. Feldwrt, 182. Feltwort, 68. Fenicle, 106. Fenkele, 83. Fenoyl, τοῦ. Fenoyle, 85. Fesne, 62. Fetherfoye, 65. Feugere, 1536. Feugerole, 132. Feugre, 66. Fifleuedgresse, 27. Filet, 29. Fiueleuedgrase, 141, 152. Fleguurt, 45. Flegheuurt, 74, 190. Fone, 54. Forage, 62. Fowrleuedgras, 152. Fraunc ensens, 185. Fresere, 65. Frestefoil, 29. Freydele, 174. Fumetere, 69. Galyngale, 70. Gardre, 97. Garleke, 5. Genciane, 4, 18. (Geneste 73; 110. Geneure, 85. Glaiol, 72, 192. Glaribus, 2. Glareseye, 168. Gletonere, 84. Glyu, 192. Golduurt, 88. Goldwort, 86. Gost, 85. Gounde, r12. Gourde, 46. Gowndeswilie, 34. Griseler, 156. Gromel, 72, 99, 117. Groundeswile, 165. Groundyuy, 52. Growndeswylie, 39. Guynpel, 142. Hardhaw, 85. Hareflex, 104. Haynde, 154. Heke, 144. Hemelok, 4o. Henbane, 3o. Henesbane, 84. Hennebane, 173. Hennedwole, 3o, 173. Hennedewole, 84. Hepebrede, 22. Hepebrembel, 157. Herbe Johan, 78. Herbe Ton; 1757. Herse, 145. Hertesfet, 40. Hertestonge, 8o, 177. Herttonge, 103. Hesellor, 190. Hetgetlyere, 168. Hirichon, 59. Hirichoun, 55. Hirison, 55. Holin, 87. Holyhokke, 4. Honisocles, 29. Honisoucles, 186. Hony, 115. Honysocle, 110, 142. Horhoncie, 111. Horhune, 158. Hornwistel, 40. Horselne, 165. Horshelne, 52. Horsmente, 27. Horsminte, 19, 169. Horsmynte, 115, 161. Horsneferte, 165. Houndesberie, 119. Houndesberye, 176. Houndestonge, 39, 104. Houndesuede, 111. Houslek, 20. Housleke, 175. Hyseneherde, 156. Ianney, 97. Iaruse, 84. Iarouse, 158. Iubarbe, 18, 20, 80, 167, 175. Kalketreppe, 159. Kenekel, 155. Keneholm, 27. Kokel, 198. Kokkel, 105. Kukkowespitte, 158. Lagarice, 76. Lagheue, 1 44. Langbeue, 17. Lang de chien, 39. Lange de beof, 24. Lange de cheuvre, 105. Latewes, 93. Lauendre, 95. : Launcelee, 14, 38, 95, 157, 152. Lauriole, 4. Lebleue, 106. Lemeke, 86. Lemoke, 86. Lempke, 61. Lentillis, 97. Leueyne, 65. Leure, 72. Liche, 57. Lichewal, 72. Licheuurt, 51. Licoris, 76, 99. Lignarie, 104. Liureuurt, 56. Louache, 95. Loueache, 98. Lounge, 151. Lynnoun, 99. Maddokes, 87. Mader, 59, 155. Maghewrt, 41. Maierole, 78, 154. Maiorane, 7. Malewe, 111. Malue, 22. Mamele, 188. Maroil, 111. Marshmalue, 22. Mathfelonn, 85. Mauue, 111. Mauuys, 188. Maydenher, 29. Maythe, 112, 119. Mecche, 99. INDEX. Mederatele, 28. Medeswete, 40. Medewort, 156. Medwert, 177. Medwor, 115. Mel, 115. Mennache, 12. Mentastre, 19. Mercurie, 116, 138, 141. Mielde, 16. Miere de herbes, τοῦ. Minere, rg9r. Mistel, 192. Moderuurt, 106. Molayne, 182. Morail, 138. Moreclam, 132. Morele, 119, 176. Morelle, 192. Morer, 119. Moroune, 196. Mos, 122. Moscherones, 70. Mostard, 37. Motes in pe sunne biem, 187. Moule, 144. Mousepese, 131. Mousher, 117. Moushere, 17, 144. Muge, 25, 122. Muge de bois, 81. Muget, 16. Mugwed, 15, τοῦ. Mug wort, 13. Musche, 122. Museballok, 184. Musedode, 19o. Mussherums, 24. Mustard, 172. Mynte, 11:5. Naue sauuage, 26. Nauet, 5, 153. Nele, 105, 198. Nepe, 153. Nichtheschode, 119. Niththeschod, 176. Niththeschode, 192. Noseblede, 118. Nosebledeles, 190. Obfarn, 66. Oefarn, 50. Oefs hardees, 15. Okfarn, 147. Orme, 34. Orynal, 130. Osmonde, 132. Oxeseghe, 125. Oxie; 24. | Oxtunge, 94. Paddocstol, 79. Padestol, 24. Padpipe, 37. Pankakus, 89. Parele, 94. Paritarie, 134, 19r. Pear. Pe de clyual, 140. Pee de polayn, 140. Pelestre; r45. Penigres, 41. Penydes, 139. Penygres, 44. Penywyt, 41. ΒΕΡΕΙ; ἘΠῚ Persile, 169. Peruenke, 80, 144. Perytorie, 125. Peyne, T7435. Pigule, 103. Pilousee, r7. Pirgis, 28. Plais, 143. Planteyne, 14, 137. | Poiuer, rrr. Polipodie, 5o. Porceleyne, ro. Porsulaigne, 149. Pouclesnedele, 2. Pressour, 188. Primerole, 146. ῬΌΠΟΙ, 31 150. I7. Puliole, 120. Purseuuort, 81. Pursewurt, 34. Pyiones, 144. Pympernele, 146. Quick, 73. Quintefoil, 152. [EV..2-] 242 Radich, 155. Ramesen, 3. Rarouse, 5. Recopre, 12r. Reddokke, 94. Redpopy, 134. Regarice, 99. Regwort, 164. Rest de beof, 156. Restebeof, 25, 153. Ribbewort, 14, 137. Ribbeuurt, 152. Ribuurt, 38, 93. Rodes, 88. Rodeuurt, 86. Rosemaryn, 49. Rosmaryn, 155. Rougerole, 1 34. Rounce, 157. Rue, 158. Saffron, 46. Salgh, 87. Sanicle, 166. Sarre, 158. Satureie, 167. Saucisis, 116. Sauge, 161. Sauscistres, 113. Sauerey, 158. Saueyne, 158. Sauoine, 159. Saxifrage, 163. Scabiose, 85. Scabiouse, 165. Scabwort, 85. Scabwrt, 165. Scandany, 115. Scariole, 165. Scarlate, 131. Schafwort, 82. Schauegres, 37. Sedokke, 25. Seint Joneswert, 177. Seint Joneswrt, 195. Selhele, 195. Semtositwurt, 27. Senechion, 34. Seneschon, 39, 165. Senesencos, 170. Serfoil, 81. Sermontayne, 169. INDEX. Sermontaygne, 169. Serpoul, 167. Seu, 2. Sew, 161. Seynt Cutbertscole, 61. Seynt Jones uurt, 78. Seynt Mary Maythe, 45. Sicamour, 170. Sikelwert, 196. Simphonie, 173. Sinegrene, 175. Sinphonie, 30. Smalache, 12. Smerwrt, 193. Snayl, 111. Soeffe, 69. Soeth, 69. Sope, 159. Sorele, 8r. Sotherwode, 98. Soughthistil, 89. Sourappel, 121. Sourdocke, 2. Sourdok, 81. Southerneuuode, 1. Southistel, 27. Sowethistel, 155. Sperewort, 23. Spigurnelle, 174. Spurge, 9, 112. Stamerche, 108, 128, 139, 169. Stanmerche, rr. Stanmersh, 5. Stauberie, 63. Sticheuurt, 103. Stondenegousse, 140, 158. Sulf, 104. Sulfia, 196. Surele, 5. Surelle, 2. Swynegrece, 38. Swynesgarce, 104. Swynesgres, 147. Swannestonge, 8o. Symoine, 23. Syngrene, 18, 20, 8o, 167. Syrmountayne, 160. 'Tadestol, 24. Tanesie, 18r. Tansie, 16. Tatesoriz, 190. T'eecesorite, 34. Tesle, 187. Tete, 188. Teter, 167. Tiliare, 91; 131. Thistel, 107. Thogth, 171. 'Threwthorn, 156. Throstle, 188. Timbre, 186. Tintara, 189. Tintare, 186. Tongebledes, 157. Tonour, 160. Tormentille, 187. Tortouse, 185. Turbut, 186. Turiouns, 188. Tymbre, 120, 167. ''ynthare, 49, 59. Ualeriane, 8, 189. Uer de grece, 191. Uermeloun, 117. Ueroine, 9. Ueroyne, 185, 190. Ueruayne, 74. Uerueyne, 43, 190. Uesces, 189. Uesche, 151r. Uinegre, 2. Ungle de chiual, 195. Wadde, 155. Walfair, τοι. Walwort, 28. Warence, 155. Warich, 37. Wartwort, 9. Watercresses, 165. Waterdokke, 94. Waysegle, 45. τ" Welleuort, 51. Wellewort, 28. Wermode, 1, 79. Wertewert, 185. Wertwrt, 190. Weybrede, 137. Weybrode, 14. Whatpopy, 134. Whitbothel, 45. Whitflawe, 158. Widleskirwit, 21r. Wildnep, 5. Wildelek, 177. Wildemente, 27. Wildenep, 26, 190. Wildesauge, 8, 161. Wildescirwit, 30. Wildetesel, τοι. Wildetare, 186. Wodebynde, 29, 110. INDEX. Wodemeche, 166. Woderoue, 16. Wodesoour, 186. Wodesoure, 5, 134. Wodewhisgle, 8. Wowell, 140. Mrem 33. WYy de chene, 192. Wyk, 99. Wyldesauge, 54. W yldeskirwhit, 1.30. Wymalue, 4, 22. Yellebotel, 112. Yesele, 60. ire Yringes, 165. Yringus, 160. Yseneherde, 25. Ysope, 197. Yuy; 52. Zedewale, 198. 243 Anecdota. Gxoniensia BDSISODOCUMENTS, AND. EXEFRACTS CHIEFLV FROM NMINNUSCRIPIS-IN. THE BODEBIAN AND OTHER OXPORD LIBRARIES MEDIAEVAL AND MODERN SERIES. VOL. I — PART III XI YE d Er Rag MN EDITED BY WCEBDTD TIE Y SIDOIRSE,S, : ET D. 0e xfovrü AT THE CLARENDON PRESS 1883 [AZ rights reserved | 3XLonton HENRY FROWDE OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE 7 PATERNOSTER ROW THE SALIAIR NA RANN A COLLECTION OF EARLY MIDDLE IRISH POEMS EDITED FROM MS. RAWL. B. 502, IN THE BODLEIAN LIBRARY BY MOLLIT IEEE SO. I B Su Eb HONORARY FELLOW OF JESUS COLLEGE Oxforu AT THE CLARENDON PRESS 1883 [ AU rights reserved | 3Lonion HENRY FROWDE E ἐξ τήξει ς 2 ὈΟΜΪΝ HINUS [T1 | ILLU M ZU cz INA 0 E OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE 7 PATERNOSTER ROW Fr ΡΈΕΙ HE .Saitair na Rann, “ ῬΞΑΙΈΒΕ of the Staves οἵ Quatrains, a collection of 162 Early-Middle-Irish poems now for the first time printed, is contained in its entirety only in the Bodleian MS. Rawl. B. 502, ff. 19-40. But there is a copy of one of the poems (No. X) in the Lebar Brecc, a MS. of the fifteenth century ; and corrupt and modernised copies of poems IV, V, and VI are to be found in a MS. also belonging to the Royal Irish Academy, marked 23. G. 25, written by one O'Longan about seventy years ago. The Lebar Brecc version of No. X will be found at p. 111" of the lithographic facsimile of that MS., Dublin, 1876. The .Sa/fazr, lihe the Félire Oengusso and other pseudonymous matter, is attributed to Oengus the Culdee, who flourished in the beginning of the ninth century ; and his name—zs ze Oengus cele Dé, * am Oengus the Culdee'— actually occurs in line 8009. But that this attribution is erroneous follows, first, from the numerous Middle-Irish forms which the poem contains!, and which cannot possibly be due to the transcriber, and, secondly, from its mention, in l. 2342, of an event —the murrain which began A.D. 985—and in ll. 2349-2365 of certain contemporary kings, as well as of Dub-dà-lethe, one of S. Patrick's successors in the see of Armagh, who died A.D. 1061. Our MS., Rawl. B. 502, is a large quarto, now containing 83 leaves of vellum in a hand of the twelfth century, and 20 leaves of paper. The vellum portion has been so fully described by the late Dr. Todd (Proceedings of the Royal Irish Academy, vol. 5, pp. 164-168) and by Mr. Macray (Caza£. Codd. M S.S. BodL., Part V., fasc. 1, cols. 719-722) as to render further description unnecessary. Only this opportunity may be taken to note that the * Short Tract on Irish Grammar' stated to occur at fo. 63^ is really one of the so-called Brehon law treatises— Cozc * e.g. natrimüir 399, 421, scérdair 443, na slóig 709, betit 853, cestait 953, istsléib 4109, etc., etc. b ii PRSE dA CES conara fugill,'five paths of judgment, of which there is (according to Dr. O'Donovan) a fuller copy in a MS. in the library of Trinity College, Dublin, marked H. 3. 18—and that the Latin passage at fo. 53 b. seems to run thus: Hii omnes sancti (526) inuoco in auxilium meum per inter- cessionem sancte Marie et sanctarum et (sanctorjum, quarum et quorum Deus nomina nominauit, et quos praesciuit et praedistinavit conformes fieri imaginis Filii sui in uitam zeternam in Christo Jesu Amen. The poems now printed begin at fo. Τὸ a. 1 and end at fo. 4o. b. 2. They are written in double columns, with 5o lines in each. According to the scribe's note following line 7788 the poems now printed fall into four divisions, (1) the Psalter, (2) the poem on repentance, (3) the poem on confession, and (4) the ten poems on the Resurrection. That note means : * Thus far the body of the Psalter of the Quatrains, to wit, the thrice fifty poems (Zzaza). Two after, (one) for confession, and (the other) for repentance ; and ten to set forth the Resurrection ; so that there are twelve and thrice fifty poems altogether. "The thrice fifty poems—equal in number to the psalms, and hence 'the Psalter '—deal for the most part with incidents from the Old Testament. But the first poem contains a kind of description of the universe; poems XI (on the penance of Adam and Eve) and XII (on the death of Adam) are founded on the V/7ta Adae et Euae, two texts of which have been published by W. Meyer (München, 1879) ; and poemsECXLII-L relate to the life of Christ. Poem CLI expresses repentance for transgression and prays for forgiveness. No. CLII is an expression of ignorance of God and his various works. Nos. CLIII to CLIX describe the events on each day of the week before the last Judgment. Sense here is so completely sacrificed to metrical requirements that these seven poems are, to a large extent, unintelligible to me. CLX deals with the seven resurrections — namely, (1) that of the apostles, (2) of the prophets, (3) of the confessors, (4) of the martyrs, (5) of the saints, (6) of the virgins, penitents, and baptized infants, and (7) of the rest of the human race. Poem CLXI treats of the coming of the demons out of hell to earth, the fall of the idols, etc. The last poem, CLXII, describes the triumph of the angels over their foes, the rewards of the righteous, the punishments of the wicked. It may be well to give a f7éczs of the three most important of the poems, namely, I, XI, and XII. PORCESE! ACE. ii I| The creation of the world (line 3), the sun (5), heaven (13), earth (15), light and darkness (17, 18), day and night (19, 20), the earth separated from the primal material (29, 30), surrounded by the firma- ment (34), the world like an apple (36), the mists, the current of the cold watery air (44), the four chief winds, the eight sub-winds (45-52), the colours of the winds (53-80) the distance from the earth to the firmament (97-101), the seven planets (101—104), the distance from the earth to the moon (105-112), the radiant heaven, that from moon to sun (113—116), the windless, ethereal heaven, the distance between the firmament and the sun (121), the motionless Olympus or third heaven (125-128), the distance from the firmament to heaven (133-136), from earth to the depths of hell (141), the five zones, the firmament round the earth like its shell round an egg (165-169), the seventy-two windows in the firmament (181, 182), with a shutter on each (188), the seventh heaven revolving like a wheel (199), with the seven planets from the creation (204), the signs of the zodiac (205-220), the time— 30 days, Ici hours—that the sun is in each, the day of the month on which it enters each, the month in which it is in each sign (233-256), the division of the firmament into twelve parts, the five things which every intelligent man should know—namely, the day of the solar month, the age of the moon, the height of the tide, the day of the week, saints' festivals. XI. The Penance of Adam and Eve. For a week after the expulsion Adam was without fire, house, drink, food, or clothing (1483-1486). He laments to Eve their lost blessings (1491-1530), and admits his fault (1531-1534). Eve asks Adam to kill her, so that God may pity him the more (1535-1546). Adam refuses to destroy his own flesh and blood (1547-1560). Then, at Eve's request, Adam goes to seek for food and finds nought but herbs (1561-1572), *the food of the lawless beasts, He proposes to Eve to do penance, to adore the Lord in silence, Eve in the Tigris for thirty days, Adam in the Jordan for forty and seven, a flagstone under their feet, the water up to their necks, Eve's hair dishevelled and her eyes directed to heaven in silent prayer for forgiveness (1573-1628). Adam prays the Jordan 'to fast with him on God' (eo £rozsced lazs for Dia) with all its many beasts, that pardon ! A Middle-Irish prose abstract of part of this poem will be found in the first volume of the Laws, pp. 26-30. ba iv PREFAC.E. may be granted to him. The stream ceases: gathers together every living creature that was in its midst ; and they all supplicate the angelic host to join with them in beseeching God to forgive Adam (1629-1652). Forgiveness is granted to Adam and to all his seed save the unrighteous (1653-1660). When the Devil hears this, *like a swan, in the shape of a white angel, he goes to Eve as she stands in the Tigris and gets her to leave her penance, saying that he had been sent by God. They then go to Adam, who at once recognises the Devil and reveals the deceit to Eve (1661-1716). Eve falls half-dead on the ground, and reproaches Lucifer (1717-1756). Lucifer defends himself, repeating at length the story of his expulsion from heaven for refusing to worship Adam (1757- 1872). He concludes by threatening vengeance to Adam and his de- scendants (1873-1880). Adam then leaves the river and Lucifer departs (1884). Adam and Eve then live alone for a year on grass, without proper food, fire, house, music, or raiment; drinking water from their palms and eating the green herbs in the shadow of trees and in caverns (1885-1896). Eve brings forth a beautiful boy, who at once proceeds to cut grass for his father, and whom his father called Cain (1897-1910). God at last pities Adam and sends Michael to him with various seeds, and Michael teaches him husbandry and the use of animals (1913-1932). Seven years afterwards Eve brings forth Abel(1933). In a vision Eve sees Cain drinking the blood of Abel. Adam therefore builds a house for each of the brothers (1941-1956). Gabriel announces the murder of Abel and foretells the birth of Seth (1957-1968). Adam's seventy sons and seventy daughters are born to him after the transgression (1969). The signs set in Cain's forehead (1997-2000). Cain's death in the Valley of Jehoshaphat, which is thenceforward barren (2005). XII. Adam's death. Adam, being 930 years old and feeling his death at hand, tells Eve of his approaching end (2021-2032) Eve regrets that she does not die first (2033-2037). Adam comforts her by saying she will die in nine months, and tells her how to act after his death (2040-2076). Michael comes at Eve's entreaty to cleanse Adam's soul and take it to heaven (2077-2152). God comes to receive Adam's soul, which remains in the third heaven, named Ficconicia (2153-2208), till the Resurrection. Adam's body is anointed with the Oil of Mercy and buried in Hebron (2217-2228), where it remained — PREITACE. v till the Deluge. His head was then swept to Jerusalem, and remained in the gateway till Christ's cross was planted therein (2229-2240). Enos, Noah, and other patriarchs are then mentioned (2241-2292). The numbers of years from Adam to the Deluge, from the Deluge to Abraham, from Adam to the birth of Christ (2293-2336), the number of years to the murrain, the names of some of the leading princes reigning about that time in Ireland and in Scotland, those of Eadgar on one side of the English Channel and Hlothair on the other, an allusion to the ravages caused by the Danes from Denmark (2337-2380): the rest till the day of doom nobody could declare except the high King of the sun, whose life never ends (2381-2388). The tradition mentioned in lines 7529, 7530, that Christ was born from the crown of the Virgin's head, is worth noting! ; and the description of some of the signs at the Crucifixion (7761-7772) may be quoted as a specimen of the style of the poem (I omit two chevilles), and as illustrating Sophus Bugge's theories about the Baldr-saga :— Darkness sprang over every plain: Earth's dead arose: Dear God's elements were afraid When the veil of the temple was rent. Every creature wailed— Heaven and earth trembled : 'The sea proceeded to go over (its) bounds : Hearts of black rocks split. The King who suffered in (his) fair clay, A cross for sake of Adam's children, Thereafter took a prey (of redeemed souls), So that he overcame Hell. The metre in which the bulk of the .Sa//azr is composed is dezbzae, each line of the quatrain consisting of seven syllables, the second and ! So according to the A. S. A44d77az and Ritheus (Kemble, SaZomon and Saturnus, p. 204) Christ was born of his Mother, * purh pzt swítre breóst, ZArough her right óreast. So the Bodhisattva was born from Máy3's right side (Kern, Der Buddhismus, 30,n.). See,too, other strange births, Liebrecht, VoZ&s&uwzde, 490; and note the punishment of certain sinners, Vzsio Zuugdali, ed. Wagner, 1882, p. 28 : * Pariebant, dico, non solum femine, set et viri, non tantum per ipsa membra, que natura constituit tali officio convenientia, verum per brachia simul et per pectora, exibantque erumpentes per cuncta membra. vi PARXFAGC. fourth ending with a word exceeding in the number of its syllables the words respectively ending the first and third; the first and second lines rhyme together, as do the third and fourth. Alliteration is frequent, and a word in the middle of one line often rhymes with a word in the beginning or middle of the following line (e.g. zzz», diilib, lines 9, 10, sorcka, dorcha, 17, 18). Poem CLII is in a different metre, razzazgecht 7iór, each line ending in a monosyllable, and only the second and fourth lines rhyming. In CLIII-CLXII the first and third lines of each quatrain regularly end in rhyming trisyllables, the second and fourth in rhyming dissyllables. Internal rhymes are frequent, e.g. fogur, dommnuch, 8021, 8023, [uatchtli, cruaidi, 8037, 8039. The first, second and third words in the first line of a quatrain sometimes rhyme re- spectively with the first, second and last words of the third line; see e. g. 8125-8127, 8137-8139. The text has been printed with the utmost care. It is right to say that in the MS. several of the marks of length are so faded that they can be discerned only by the keenest eyes and in the most favourable light. I may, therefore, have undesignedly omitted some of these marks. Contractions have been extended, and the extensions represented by italics. The text has also been punctuated, proper names spelt with initial capitals, apostrophes have been used where vowels have been omitted, and hyphens introduced to separate the transported 7 and z from words beginning with vowels. In conclusion, though several of the words are explained in the Index, it contains so many new vocables as to the meanings of which I am either doubtful or quite in the dark, that I have called it an Index Verborum rather than a Glossarial Index. It will, it is hoped, be useful to future Irish lexicographers. NS: ΞΕ UNA ἸΌΝ PP y Edi Y i | CU “Δι Eun i I. E. ws. Liebe wur B m x ha / m. m ᾿ * A » í 2 s ᾿ e v * ' "E E V UM T ji hr [UN σι 17 21 25 De narann inso sis dorigni Oengzs Celi-De. [Rawlinson, B. 502. fo. 19 a. col. 1—fo. 40 b. col. 2.] T [forore M oníse rí nime nair, cenhuabur, cenimmarbaig, dorósat domun dualach, morí bithbeo, bithbuadach. Ri osduilib thargca gin, τί ósfudumnaib aicgéin, ri tess, tuaid, tíar oczs tair, Ífrzs níderntar immargail. Ri coruinib robai, fail, riandüilib, rian-aimseraib, rí bithbeo bezs, blaith adenn, ri centossacZ, cenforcenn. Ri dorigne nem noithech, nihüaibrech, ni[i]mchloithech, ocus talam, tolaib tlacht, comtren, comíossaid, comnart. Ri dorigne sorcha saer ocus$ dorcha con-anaeb! : indaranai islaithe? lan, araile isadaig imlan. Ri rodelb tétadbul De dochetadbur nandule, OPER s frzsamla suthach inmass amra écruthach. Ri rodelb eisse cacZnduil ? MS. islathi. * MS. nicuaccinti, ! MS. conanaeb. 29 33 45 49 rosderb cengesse coemruin, eter mín isgarb condath, eter marb ocus beothach. Ri rothepi, bladmar, brass, asinchetadbar admas 5, talam tromm toracht, delm chert, dian'fonn fothacht fotlethet. Ri rochruthaig, nícuac cinte*, hicuairt nafirmiminte, domun delbda derbda druing, mar ubull febda fircruind. Ri rodelb dluma iartain hura coderb imthalmain, rith roseim osbith, buaid ngle, indaeor uair uscide. Ri c(ria)thras usce n-an, n-üar foriathmass nan-al n-ollmuad, iarsrebaib cosesraib sruth iarmesraib comesrugud. Ri roordaig ocA/ ngaetha torgaib cenlocht lanaeba, cethri przmgaetha cotngaib, cethri fogaetha feochrai 5. Cethri fogaetha aile, rádit auctair ergnaide, bidhi an-arim [fír]chert dogaethaib dagaeth deec. 3 Written as a correction over *amnass.' 5 MS, feochraib. EIVCOS T] SALTAIR 53 Ri rodelb datha nangaeth rosderb fzzsratha slanaeb, iarclechtaib rith roratha (?), combrechtaib cachilldatha. 57 INgel, incorcarda glan, inglass, induaine allmar, inbuidi, inderg, derb dána, nisgaib fergg frisodála. INdub, indliath, indalad, intemen, inchiar chálad, indodar, doirchi datha, nidat soirchi sogabtha. 65 Ri rosordaig oscacemaig na ocA/ fogaetha feochrai !, rodelb cenditha, dín saeth, cricha nacethri przmgaeth. 69 Anair incorcza glanbda, andess ingel gle, amra, atuaid indub gailbech, grach, aniar? indodur engach. 73 INderg, inbuidi "male, eter gil? ocus corcrai, indüani, inglass, croda (?) * lir, eter huidir isglegil. 6 - 7; INdliath, inchiar, grainne ahguir, eter huidir iscirduib, intemen, indalad tair, eter duib ocus corcair. 81 Coir rocoraiged acruth, doronad an-orddugud, fogaessaib glessib cenchlith iarsessib, iarsuidigthib. 85 Na da gaeth dec, tolaib tress, tair oczs tiar, tuaid istess, rii roscuibdig cotagaib, roscuibrig fo secA/ nglessaib *. 1 MS. feochraig. ? MS. anair. 10 12 NA RANN. [fo. 19 a. 2.] 80 Ri dosnarbair iarsessaib imthalmain con-ilglessaib, cach digaeth dib imglés ngle isoengles foraib huile. Ri dosrat iarnglessaib clecht, iarmbessaib centarimthecht, indarahuair, blaith iarmblai, induair aile ainbthechae. 9; RÍí tadban tomzs donleirg othalmain cofirmimint, fris domidet, met glanna, fritiget natalmanna. Rosuidig secht rinn[e] reim ofirmimint cotalmain, Satuirn, Ioib, Mercuir, Mars, Sol, Uenir, Luna lánmas. ND [25] - 1c5 Ri rorimi, rigda inbla, otha talmain coesca, semile fichet archet fordamidet 'naglanmét. 109 IS hé sain int-aear huar linib haial friimluad, dianidainm triallach, derb tz, annem niabach n-airerda. 113 INdrae ohescgu cogrein ri rorím congle glanleir, dacet mile, mor insmacht, latzz cethair cethrachat. 117 ISse sin int-ethier huais cengaeth, cenaear n-angluais, dianidainm, cen balba mbla, innem n-amra n-etherda. 'Trichutrumma, intsain doleir, eter firmimint isgzein, morí rindbalcc, rofír sein, mM * MS. gel. * MS. garoda or gardda, but c is written over c, and there is a dot under the first a. 5 Sic. Read nglassaib ? SALTAIR NA RANN. dorindnacht dorimirib. 125 IS hisin indOlimp huag, cenchumscugud, cenimluad, iarsliucht saer nasruthe sen, dianidainm intresnoebnem. 129 Damile déc, torainn ngle, archoiccétaib déc mile, cain rith rindrethait insain ofirmimint cotalmain. 133 Met naré, ruathar cint, othalmaiu cofirmimint, isse inmet sain, srethaib srath, ofirmimint coriched. Cethrimili fichet sain artrichait cet domilib oshunn coriched, reim n-oll, cenmotha firmameztom. 141 Α met na ree sein uile! othalmain corigsuide, issed fil othalmain tinn sís cofudomnaib Iffirn. 13 - 145. Rí cacZthuir thuathaig, dein, deirg, rofuathaig fein firmimezt, feib baderb laiss oscacZ maig rosdelb donmaiss ecruthaig. 149 Ri nan-uile n-adbar n-án, arm-buili bladmar bithmár, inglóruill cocessair chain dosrorainn icoic[c Jressaib. 123 INcuiced criss guires chness morí ruithes tzzasirthes, frisasad sluagda saigthe * dahuarda imdamesraigthe. 157 Huarda andess isuarda atuaid, indamesraigthe, ismórbuaid, incriss tessaigthe ὅ, isderb de, ! MS. uili. 161 165 169 177 181 189 193 ? MS. saigthi. eter nada mesraigthe. Εἰ targcai cecZ ruirig reil rosuidig smachtai fouagre[i]r, rodagni cenchétlud ngle dochetchruth nafirmiminte. Amal bis abloesc immog acht noslui línib hilchor, fial nafirmiminti imbith t7?a bithu forabithrith. 'Macuaird focheird atoimsi, iarsreith suairc f77 sirsoillsi, isannsu infomzs 'moa mbeir, ni triit tarsnu toimsideir. Rorannad iarn-intliucht fail, feib rodelgnaisset auctair, dasebratta fochis chain, dasé phairt 'nan-irchomair. Huide mís dogzein cacZphairt, iarseis nan-ugtar n-ardaitt, forith hizathur * (?), [gluair] hgle, cecz mbliadazz dosstimchellae. Hisindfirmimint cogle sesca dáse senistre, dothaitni fridia 'malle cacAphairti se senistre. Ata iarrüini indrig reil rodelb duine : : : huagreir, fodluthad, cendolma ndein, comla forcach senisteir. [fo. 19 b. r.] Trénbrat demin, torom n-án, marbad gemen coem comlán, tuinech torachta rosrig imthalmain contib immib. IM thrínimi ata centair trinimi impe, hit himsláin, 3 MS. tessaigthi. * MS. riathur, with a dot under and a mark of aspiration over the first z, and a stroke over the 7. SALTAIR NA RANN. insechtmad nem, isse sein rochertad eternimib. hi quindecim kalge, cain dind, issann téit incachn-oenrind. 197 Ni sossad suaircc slóig a[i]hgel 233 Gran in-Aquair, hed centáir, αελέ iscuairt chóir coemdaingen, doróined im-mis Enáir, ama/bis rothmol fozluth ocus hiPisc [ ] cogle triabithu forbithimputh. dorimther im-mis Febrae. 201 INdfirmimint, ilar bla, 23; Gran in-Ariet, aurdaircc dí, isnasechtrind airegda, dothadbat im-mis Martíi, ata foroenrith, gluair ngle, ocus hiTauir grían diareir otha inn-uair rocruthaigthe. dothaitni im-mís Apréil. 205 Ri rorann ruandath osleirg 241 Gzzan hinGemin im-mis Máii nifualrad fann firmimeint, isdemin, ni imarchlái, srethaib samlaib, slemnaib slecht, nochochiuin guires cacZtreib indibrannaib derbdai déc. im-mis Idüin g77an iCanceir. 209 Ri oscacZairm, oscacZdinn, 245 IM-mís Iuil ingzzan il-Leo, dorat ainm forcachn-oenrinn, issann ferass alangleo, nimennair iarndligud dlecht teit g7zan adenus frzatuisc donadibrennaib deec. inUirginum ὁ in-Auguist. 213 Fuath cacZrenna, ruathur ngle, 249 Dothaitni gzzan fhiadcachdrung itimchuairt firmiminte, iSeptimber inLibrum, feib rosderbait delgnaid [ ] g7zan nodafoilcc nochosceil ishuandelbaib ainmnigter. iScoirp im-mis Ochtimbezr. 217 Aquair, Pisc, Ariet, Tauir! treb, 253 IN Sagitarium g7zan dosfeim Geimin choir oczs Cancer, oscacZrian inNouimbeir, Leo, Uirgo, Libru, Scoirp scrus, inDecimber, ischian clü, Saigitair, Capricornus. bidgrian inCapricornü. 221 Ri corünaib roscoraig 257 Athe sein indaserind innanndlumaib dermoraib, dosrosat Fiadu forfinn, sreith nasliab, oscacAblai, oscacZrian rethait fonmbith frisreith ? grzan ocus escai. riu reithes g77an alanrith. 225 Tricha lathi, lórda? ]uad, 261 A coic cacZlae d'fiss cenbrath ladech n-üara ocus lethuar, : dlegair docachintliuchtach, cotzzall trechess oscacZdind docachoen, cengláma gné, rethess g77an incacZoenrind. bis fograda ecailse. 229 IN grzan suairc, iarn-urd riagla, 265 Laa mis grene, ésca aes, forcuairt cacha oenbliadna, rith mara cen immarbáes, * MS. piscutauir. 2. MS.frisreith. — ? 2όγ is written as a correction over the Zwar of /uarda. * umi is written as a correction (!) of ez. 269 273 28 T 289 297 301 SALTAIR NA RANN. laa sechtmaine, feili noeb n-uag, iarcertglaine con-imluad. Ri rosrethaig, sróenaib slamm, dorethaib roenaib retlann, feib nosairbrig osrannaib rosanmnig dian-anmannaib. Cid caem lenn inleth fail frznn firmiminti nan-ilrind, inleth aili, lith cengeis, nocon-eitchiu ciachemme[i |s. Ri rogni clichis cenmeirg iarnafithis firmimeint, comfoczs tadbain adreich imthalmain docacZoenleith. Ri rodelb firmimint fír conarennaib cendimbrig, immontalmain, cengoi ngle, imsol ontrath coaraile. Ri dorigni muirlinn mair osantirmimint im:lain, inmuirlinn aili isi inmuir, fo[r|dasniada imthalmain. [fo. 19 b. 2.] Ri reil dorairhgert cachfáith coimdiu czzitaig caczcoemgraid, dorosait grein crotha glain, forosna nem imthalmain. Ri dorigni esca n-án ocus indíairrgge imslán, foriaguil dosrona inrí, condatcora, comchuibdi. Sessed rann domuin cecZdü hissi meit fil in-escu, oczs isingréin coglan sé commet dec intalman. Ri dorigne ilar mil ! MS. dingnaud, but with a dot under az. repetitions of the first line of each poem, do not count in the numbering. fondíairrce hdermair ndírím, nithadbann nech acht mori an-anmann nacZ an-airmi, 305 Ri dorigni sreba sluag donahénaib friimluad, doaltaib isnaslebib, dograigib formagreidib. 3o9 Hilerda nan-anman n-án is nan-ildelbda ndermár, nifail hicrí rimess sin acht mad inrí donoebnim. 313 Ri dorigne aéar n-uar, ocus tene reil rorüad, ocus talam bladmar, brass, ocus sruth raglan rethess. 317 Ri rosil talmain iartain dolubaib, dofidbadaib : lan indomun diambolud, con-immad an-iltorud. Ri conic huacht oczs tess, mori firen frim'lirless, ishe ro$uidig cachseis, ri centuirim, cenaisnéis. 325 INrÍ reil narun corath doarfaid dün cachn-ingnad, diathuicsin treothu, din ngle, is trialin amirbaile. 329 Ri rogni cacZnduil foleith, aicseid ocus nemaicseid, acht inri rodelba sain nifail nach rí fortalmain. 333 Nifail dodainib daingnib, doainglib na harchainglib, nech thucas tzzadindchur de, na fail d'ingnud! lam'rigse, Moríse ri nime náir?. m 32 ? "This and similar lines, being mere 337 MT 34 345 349 361 365 SALTAIR NA RANN. E Β΄ dorigni riched reil conachrichaib diacomréir, treb thogach, duanach, dangen, dosluag amra árc[h Jangel. Riched conilhur adrong, saer, sithech, nadimchumung, cathir dronoll cocetrath, met dondomonn adechmad. Failet ann tzzmuir cenmeth, duirimthimchellat! riched, mur doglain huaine, gnim cain, mur dior, mur dichorcair. Mur n-uaine cenchess im-mach, mur n-óir fricness nacathracZ, im-medon fr;gelgloir cain mur ndermor dichorcairglain. Fail ann, cotzzchim trethan, cathir chrichid, chomlethan, fail inti, frisíd solus, set sir cethriprimdorzs. Met cacAdoruis dib foleith donacethripzzmdoirsib, toeb fritoeb, dini iartomzs, mili darcachn-oendorus. Fail crois d'ór incachdorzs frisella slog sirsolus, ri rosdelba centalgga, hite remra roárdda. En dodergor forcacZcrois oschind lerglor nacZ anfois, incachcrois frihernól cuir gemm dermor doleic logzzz. 369 Archangel cecZlai, luad ndil, conasluag oríg richid, ! MS. duir imthimchellat. 373 377 - 38 385 393 397 T 40 495 coclasschetal, coceol glé, timchell cazZa oenchrose. Fail ann faithchi cechdoruis cain fr;itaichmi derbthomuis, samlaim[se] cecZ dib fofeib fritalmain conamuireib. Cuaird cachafaithchi foleith, conagrenchaib airgdidib, conabrugaib foblath bil, conalubaib ligaidib. Ced adbal lib, lathar ngle, met nafaithchi fairsinge, mur d'argut, cengnim n-aithbi, rognid imcachoenfaith(chi). Airfortoich namur im-maig ? immondun docacZoenleith, fo. 20.2 π| cosostaib slanaib sidib diarmidi dohilmilib. Ocht n-airfortaig ann frzsreith cocomraicet 'moncathraig : nimtha samail nasét sruith donmét fail cacZairfortuig. Cachairfortach lan lubaib, conangrenchaib credhumaib, mur dochriad chaim rochalcad cotren imcacZ n-airfortach. Damur de[e]c, toraind nglé, 'nan-airfortach, "nafaithchi, cenmthat natzzmüir im-maig ὃ failet im[on] przmchathraig. CethraeZa dorzs hitreib richid conarigsuideib, atri cacZa faithchi feith, isatri cachairfortaich. Cethridoruis airri im-macZ ? MS. immuig. SALTAIR NA RANN. nan-irfortach n-immechtrach, frzsintetblai, tolaib smacht, frisincetna [a ]thchomarcc. 409 Comla d'argut, cain ardreich, cacAdoruis dondíaithchisin, comlada creda corath fridoirsi nan-irfortach. 413 Nafrzthmuir ondun im-mach innan-huili n-airfortach, samlaithir frzbladbail mbla otha thalmain cohésca. 417 Mur nafaitchi, feib dasli, rosdelbtha dofindruini, an-airde, adbul foneib, otha thalmain coglangr"in. 421 Natzzmuir, met an-athfaig, timchellait inprzmcathraig, tadbain an-airde cenmeirg othalmain cofirmimeint. 425 Suidigud namur im-maig immondun, immoncathraig, rathrian caczmüir, monor ngle, reil radiall secharaile !. 429 Ri rosfossaig cotangeib nassossaid 'monprzmchathraig, 445 449 453 A [e σι deimni ataichmi ondun im-macZ "nafaithchi, 'nan-irfortach. 433 Sluaig sil Adaim, aidble baind, innandalaib fzzanderbraind, gle iarndligud dib rosoich sechinud cecZ oensossaid. 437 Bid cacZsluag di[i]b foleith 'nan-airfortach, "nafaitchib, lánaib doligaib fofeib dosidaib, dosonmigeib. 441 Noeb isnüibhuaga corath ! MS. secharaili, 469 413 471 ?* MS. immuig. fobraenbuada, iarmbraenchath : scérdair frzsinslog im-maig, bertair isinmorchathraig. Cathir De conasoillsi, cidat mora apzzmdoirsi, nitheit inti óthalmain treib ach! mad oentzzar dodoeneib. Duni conái dligid Dé, duine óg iarfirinne, congnim adma nadchlithe duine amra athirge. Congérdair cobáid im-maig ἢ nanaeb isinpzzmchathraig, febdae fo lib, lith rochlos, cac dib darapzzmdoros. Nadoirsi chaindelbdai, glain, lainderdai dondlíc logmair, con-ollbladaib, segtait slóig, conacomladaib dergoir. Tz: athchomairc cecZdoruis, cain glanthogairt toebtomuis, fricachclothalt, erim ngür, athchomarc? for cacoenmár. Aurdrochait nandorzs n-og cain set solzs dodergór, atat fonéim, nassad ngle, airddiu cacZceim araile. O cheim docheim, erim ngur, isreid dreimm isinpzzmdun, cainsluag sidi, set rosaig, mór mili cét dochétaib. Hicuaird nam-mur, mor n-athbacZ, im-medon naprzzmchathrach, lebinn glainidi glórdai, drochte dronai dergórdai. Filet ann brugi bláthi 3 MS. atchonnarc. 485 489 493 tn o ^ tn o σι 513 SALTAIR NA RANN. bithura cach bithráthi, cotorthib cachthoraid dil, conambolthaib milidib. : Fail ann centoirsi didnad, fail soilsi censirdibad, ceoil gluara, caini, g7znni, buana, baidi, blaithbinni. Fail ann ni sásas cec7 slóg hirichiud rigda romór, [fo. 20 a. 2.] fogur nahgrad, nacéol ngle, bolud namblath mboltnaigthe!. Fail mór dosostaib, saer slán, fail mór class cobsaid comnar, fail ann mor slüag, 560] snassi, fail mor ceol cecZoenclassi. Failet ann linni lethna, ailli aninni anoebtrethna, gleorda immocanat classi, suarca, segdai, somblassi. ; Failet ann srotha sengga docheniul cach coemlenna, frisasad sloig, sir sotlaib, fail ann mór dofindtopraib. Failet ann lecga lordai, failet foraid forordai, forbrig naslog dosrogaib, fail ann mór do rigsrothaib. Fail ann mór imbíle mbroga, mór tiri früámthoga, mor sét sétach, slán saine, mor cet cetach clármaige. Mor ceol caimnaig cenbine fail iroenmaig rindnime, mor seol suilig, mor sreth séis, nadróig tuirim noaisneis. Fail ann iarset, srethaib smacht, ! MS. mbotlnaigthi, ? MS. huili. T 52 tn τὸ σι 533 en 4^ - 545 549 cet acethair cethrachat, fiadgnuis indrig cotagaib iar n-árem afochraicaib. O thosuch domuin cobrad clann Adaim, cidhe acomrad, ni choemsaitis, digrais seis, cech oen fochraic dib d'aisnes. Cenmothat sain cotaigaib fail innim dofochraicaib, lir bannai fleochaid, fuám tzzcc, 10 slamma snechta snigit. 5 Sossad slan morig rathmar fil forlar naprzmchathrzach : ismor cet mili 'mobeir hitimchuaird afosscemeil. Dior derg rogníd huile? dorig richid rigsuide : ri corünaib doforgaib osnamüraib erordaib. Sossaid Aingel? cosoillsib nessaim donapzzmdoirsib, Archangeil conan-airbrib isnessam donaebainglib. Uirtutes, nert oscacZzmaig, isnessam doArchanglib, Potestates, deoda tlus, isnessam Uirtutibus. Principatzs, blaith aseis, isnessam Potestatés, Dominationes, drong demein, fodiuplaib indfosscemeil. Amra inslog roscing uili forscemul indrigsuidi * : nóeb inrori roscongaib Troni conamórdrongaib. Sluaig Hiruphin rosfossaig itimchuairt indrigsossaid, * MS. naingel. * MS. -suide, 557 573 577 581 585 SALTAIR NA RANN. 9 tuas sech cecZoen fondrig reil sernait slog sáer Saraphin. Noihgrad nime, noebda ambal, imrig nan-uili n-adbar, cendimbüaid frzbriga blat, cen imhuail, cenimmíormat!. Lainib lánaib forig recht, isshé an-arim firchert, dase sescat, sluag fofeib, cechoengraid donagradaib. Arim cecZsluaig, lith cenmeth, nifail nech rodasfessad, acht marofitzr inrí dodosrosat donemphní. Ri huasal uasdaib uili, ri richid con-imdruine, ri febda firian fossud, τί rigfial? 'narigsossud. Ri rohóc, ri sen icein, ri rodelb nem imglangrein, ri nan-huile noeb corath, ri caim, ri cain, ri cruthach. Ri dorigni nemthech necht doainglib centarimthecht, tir nanóeb, namac rmbethad, clar find, fota, forlethan. Rosrethaig sosad, sid saer, fossad forethaib rig roen, cuaird cháin, glanna, czzchid, gle, doaes amra athirge. Morí immarthus osintslóg sancíus Dominus ? Sabaoth, diacain uasdind, forseol sercc, ceol ce/Ar? sanct find ficAet. Ri roordaig inclais chert na ce/Ar? sancht find fichet, ! MS, cenimforbat. 589 593 σι Mo τὰ 605 609 613 61 -: [fo. 20 b. 1.] cáin canait canthzs dontslog sancíus Deus Sabaoth. Ri fossud fial, febda, find, sid sossud, selbda, soenmind, lasfail tret nan-áan, nuall ngle, 'món-Uan n-áag nemlochtaigthe. Ri reil rohorddaig inn-Üan iarsintsleib foraimluad, cethrimili mac "nandiaid, cethorcha ocus cét glanriad. Crichid class, congloraib cruth, donahógaib ceneilniud, canait ceol ngluair immalle indiaid indUain etrochtai. Comchoema, comluatha, gluair, iarsintslelb indiaid indUain, scribtha 'nangnuisib corath an-ainm isainm indAthar. IN ri rohordaig inguth donanemdaib fritinphiud, lethan, londgzr, lathar ngle, ama/ tondgzr n-iluisce. No amg/ guth crot carait nuall, canait cennacZlocht lórmuad, linib lerthol uascecZraind, no amg/ nuall dermór toraind. Ri bili bethad foablath slige fr/srethad soergrád, abarr, abroenrad cecZleith roleth darroemag richid. Forsasaid indénlaith án, congaib glerath cheol comlan, cenaurchra, corogud rath, - dothorud z» duilerad. 621 Alaind indenlaith cothgzib, ? "There seems a punctum delens under, as well as over, the αὶ * MS. domnius. Iova] 10 63 3 SALTAIR NA RANN. cechen glermaith cet n-etteib,' canait cenbet, cogleor gle, cet ceol cacha oenheitte. Ri rogni mór n-adba n-an, mór hgnim cadla, cóir, comlan, lam'rig rogmár osceczmaig fil cec ollgrad cenesbaid. Fail leis secZ/ nimi, nert n-uag, cengeis, cenbine findluad, imthalmain ?, tolaib tine, con-anmaimm cecZoennime. Aear, ethiar oscacZdrung, '" Olimpus, firmamentum, - 645 649 D nem n-usce, nem n-angel n-uag, nem hifail Fiadu findmuad. Fil leis ilar n-amra ndrong, fil mor n-adba cenimroll, fail lais σόϊ ngraid, cossar chaid, fail lais sosad cecZoengraid. Fail indechmad, grad cozgaib, censechnad ? slan sil Adaim, dóini foadoi tzzamnai trel, cotaoi Fiada findgel. Fail ann sid, fail suba slán, cenguba, cenathchosan, frisrethu sluaig, segda thuir, fail bethu buan bithsuthain. Α fail domaith lárnDia dil, dianoebaib innanoemtzzeib, nifail iarsetad naseis nech conní acetmad d'aisneis. Coimdiu conn cecZgrada gluair, targ[ ] drohg betha bithbuain, romsaera iarndul ac7z cath, inri dorone inriched. Ri dorigni riched reil. ! e written over the a of * nettaib.' ? MS. imthalmaind. III. 657 R' dorosat nanoingrad nimi frzcumtach coemnár, foglanblad achrotha glain, friaadrad, friaairmitin. 661 Trigrád doib, torainn glan, asnessu dochum talman, Angeli fzzsretha seis, Archangeli, Uirtutes. 665 Pofestates, oebind bla, ithe trzgraid medoncha, Principatus, bag centreis, ocus Dominationés. 669 Trigraid hisuachtarchom dib ifrecnarcus indardríg, Troni frzrigsuide réil, Hiruphin is Saraphein. 673 IN dechmad grad, canar lib, censechnad slan síl Adaim, uasbith cenguasacZ/ icrí dodosruasat monaebrí. 677 Ri rochoimsig nagrzada cotoimsib cech degdána, linib lianmag angnim cain, frian-iarair, frzan-airmitin. 681 Secht hgrad ann, airegda ingnim, friasainsemla indardríg, dogress doib, cenchithu cruth, trzabithu coaairfitiud. [fo:izojbzsmal 685 Dagrad dib, derbdu dalaib, fritorroma sil Adaim, fricech[c]angin ngnathmair nglain, Angil oczs Archangeil. 689 Angeil gléglana, gnim cert, 3 MS. censechrad. SALTAIR NA RANN. doreir Dé fr;techtairecht, indArchaingil cenchaire, ithé nauasaltechtaire. 693 Uirtutes, nerta cecAthan, fridenam nafirt findglan, Potestates, delbda atlacht, atfebda fzzfollomnacht. 697 Principatus, blathi gne, fríathi nangnim cinte, Dommationes, nóebda cruth, sluag soerda frzsmachtugud. ;o1 Troni, dichraidiu combrig, fiadri[g |suidiu indardrig, hilar shircanait ceol ngleir Hiruphin is[S Jaraphein. 7o5 Crichid cenchrinhed inchlass fochanat riched rindmass, cliar gel formaig rind roalt nacethrisen find fichet. γο9 Nosfreccrat naslóig slana doib conhettgat hilgzada, conidhed canthus inslog sancíus Deus Sabaóth. 713 Ri rofoilsig dam, deilm! n-an, ni dothoimsib nan-hilgzad, diasostaib saidbrib sluagdaib, dian-airbrib, dian-ilbuadaib. 71; Dodeccrai osbetha bann srethaib ilretha rétlann, caine már góo gréne, connaibe fochomglére. ;21 Diafebsai aidchi huimle, diacennsai, diangnathchuibdi, diacainduthracht ? cenchaire, diandeeircc, diatrocaire ?. 725 Diaslaine *, slicht cendochta, ! Or de/m, if the dot under Z is a punctum delens. 5 jar is written as a correction over /77. * MS. -slaine. dian-áne, dian-etrochta, diacruth gle, coemda, glanna, diahgne noebda n-adamra. 729 Diasidaib, srethaib seolaib, diahgnímaib, dianglanche[o |laib, diamodaib amraib aildib, dian-aitdib, dian-ilarmib. 733 Àrim nan-angel innim, doreir arFiadat findgil, fritaidbsigud, derb ndana, iarfailsigud? spírtalda. 73; Nihed an-airim, amorí, lín acuire fochoemli, acht madlin intsluaig atraig icoemthecht cacZarchaingi(l). 741 A hoen, adó, atrí trel, ado friu conidcuicfer, dacuiciur, iarhgairib gle, isshi indarim deichde. | 745 Dadeich derba, torainn tzzcc, tiagait hisincertfichit, oczs tzzdeich, tz7allait blait^, issed tiagait hitrichait. 749 IArsintzzchait, taidbret bf, doaidbet imut arí, cethrideich, iarslanaib smacht, isi indárim cethrachat. 723 Coicdeich iarsreith sliucht fónait, ised tiagait icoicait, sedeich, cengairim, cenacht, issed indárim sescat. 757 Secht hdeich hisechtmoga slan, och! hdeich och/moga ollmar, nodeich innochait iarset, oczs deich ndeich inglanchet. 761 Deichcet inmili, mod mór, 3 MS. diaz:trocaire. $ 7 is written over 7. ? MS. -chain-. C 2 II 769 SALTAIR NA RANN. ocus$ deichmili inlegeón, deichlegeon dogres cachdia, issed tiagait hicuinia. 5 Deichcunia, coleir ciagléis, issed tiagait inmarés, deichmares, miad milib bla, techtas coderb caterua. Decim caterua rochlüs tíagait in-exercitüs, deich[n JexercitZs, teanm tra, tiagait coderb inturba. 7;3 Deichturba derb nandrong nden, - --— - 711 “τ oo 789 193 191 issed tiagait in-agmez, deich n-aigmez angel grid gil icoemthecht cacZarchangil. Fail sec^/ n-archangliu innim laruiri richid rindgil, lacacAn-archangel foleith sechideich agmez doanglib. IShésin innomad grad, dorónad fornim noebnár, angel hgleglan cenmennar icoemthechtaib archangel. [foam as. Na ocA! grad cenmothá sin, dosrósat Dia coderbden, acht mori rángle fornim nifail roairme an-árim. 'Tuirmem frzagairm fiadrig recht ainm na ce/Ar? fer find ficAet, drong duassach d'arbrib angel nan-uasal, nan-archangel. Gabriel, Michél, maith an-g7eim, Raphiel, Panachel oebind, Babichél, Raguel roclos, Mirachel, Rumel rigdos. Fafigial, Suzisagial slán, oo o - 805 809 813 817 oo to σι 820 ! MS. darachél. Sarmichiel, Sarachel saergzád, Ur[i]el, Hermichel maith mass, Sarachel, Barachel bladbzas. Lihigiel, Darachél cenchol, Segiel, laSariel sairdron, Lonachel, Arachél! tan, Stichiel, Gallichiel gleglan. Guidem doib, derb dín cenmeth, arinrig rodelb riched, 'mobethu cenchithu, cruth cain, t7zabithu 'nambithoentaid. Cibhe gabas cuit 267 ngrzad etzr iarmerge 15 tiugnar, rodmbia nem, nassad ndangen, imbithoentaid archangel. Datrian insein, sluaig roclos, robai innim rian-imarbos, atrzan huili, fotheidm thinn, dochuatar dochum n-Iffirn. Atethach, aChoimdiu cain, dom'forcraid, dom'hessbadaib, tabair dam dilgud hifzs dom'ainblib, dom'aneolaus. Ciarobai doanble arád airmi aidbli nan-ilgrád, anroradizs, sonad sír, isdomolad mororíg. Cianobeth cé tengad ndron frisirlabra cenairchron, nfaisneidfind tzzabithsír cétmad adamra m'ardríg. A[r ]druiri báan betha bricc doruirmi cacZsluag sainglic, arcli, arhduasach, arn-abb, inrí huasal doruasat. Ri dorósat nanoe[n gzd. SALTAIR NA RANN. IV. 833 oRí rigda oscacAthur M roraide friLuciphur : * biait fót, feib dochangen ngel, airbri imdai archangel. — * 'Tabair uait airmitiu iarsreith doAdom, dom'chomdelbaid, na zóz ngrad coibli gleir glain biait foimti fzzt'airitein.' * Airmitiu d'Adam, nichél, arimsiniu, nithibér, ar badairniul fiadcacZthur dianamthairbiur fonsósur.' Roraidi frzs τί narind, aFiadu firen firfind, * nocotbia airmitiu glan, üarnatabrai reir d'Adam.' Roraidi Lucifur leir aithesc ndiumosach ndrochceil : * bamri reil oscacZ caingin, fomgnifet indilaingil. 8:3 ' Betit indangeil fomtrzaig, dogén féin mochomtocbáil, biam tigerna oscecZdrung, nibia rí aile huasum.' 857 Lucifer colin agzaid rot[r]ascair achomthocbail, rotairinn adiummxzs tind, dorimmart dochum n-Iffirn. 861 Mili bliadaz, mod nglanna, adfiadat nascribenna, ochruthad angel, gnim cert, conostarraid tarimthecht. 865 Ruiri narind réltai máil targai dind domuin drechmair: niseng abrig oscacZ bla : ferr cacA rig morí rígda. Mori rigda oscacZ thur. 837 849 19 My 869 R' dorigni carcair cain doLucifur, diademnaib, 87 88 88 889 893 89 9o 7 TÓ 5 7 L2] tír ndorcha ndub[ach] ndér ndrenn, ger, diani[d]comainm Iffezz. Cathir gzainne, glérib cath, censlane, serb, sirechtach, aigthech, uamnazZ, ilar rnbrath, gaibthech, guamnazZ, golpartaz/. Buidni biasta, buiriud pian, ruibni riastzai frzanriad, bádud, plagud, breud, bruth, tragud, largud, leod, loscud. [fo. 21 a. 2.] IMonrmbeist mbuirr, blóraid benn, ostuind truim, tolaib ilchend : duilgib drichnes frzcacZsluag, coruibnib riches roruad. Coic οὐ cenn fzzdiartain tinn, coic cé fiaccail cechoenchind, cé? lam, cé bass, indel nglaiss, cé/ n-ingen forcacZoenbaiss. Ilar thor ndoel, duba druing, ilar cruma cael clenchruind, ilar cuan ngér, ciasta, cerb, ilar mbiasta mbuan, rmbelderg. Ilar loscozd lan dogail, foralar icimsergain, fricach imchuaird nacathrach, ilar nathrach n-imathlam. Ilar mbrothlach nambled mberg, nambiasta n-ochrach n-airderg, ilar hdelb ndomblas angal, ilar lonnbras leoman. Ilar lasrach lonn cecZleth, ilar casrach hgarbthened, ilar hdlüám ndlomtha tuarcat, ilar ndorcha ndubluachat. 14 995 900 913 929 I 93; 937 SALTAIR NA RANN. Fail mór domuirib' moamür, hIffirn cotuilib tromthür, frrplagud nasluag siabar, fria[m ]badud, fria[ m ]bithphianad. Muir ndubtemez, temel truag, muir ndaiged tened tromruad, muir mbren, muir tren, dengge dath, muir nél, mz;r neme natzach. INmuir serb suiges insluag, mor ndelb drubas fothromnual, incacA naird fobrón fíantach, gol mairg ocus mórhiachtad. Híttu, huacht ocus tess crintu, cháac, grandaib garbchess, sluag luath landub foralar, conglamrud, coz-athchossan. Gáir gér gríbi, hír isferg, fothair díni ndér nherderg, friangrella cenchoibli ngle, sroigli tenna, teinntide. Acethair ce/AorcAa! cet nisechmalat foroenshét, failet fridamnad Diabuil, in-Iffurn dohilphíanaib. Cianobeth cet mili fer, conatengthaib iarnaideib, oenphian dib, cobrath mbrudin, nichoemstais doderbthurim. Madnofail d'hilphianaib ann, in-Iffurn huathmar imgann, lia natluibi formaigaib, no duili for fidbadaib. Fail ann rig nadrigda bes, gr?bda, gann, cetaib ilglés, duairc, doer, dressachtach adrech cloen, cessachtach, cossaitech. 941 Crimnach, gruamnach, gnath ic- brath, hirach, uarach, airbirech, ciar, cernalach, caras cath, dian, drenngalach, diumzssach. 945 Engach, huaichlech, ilar crech, tedmnach, tuaimnech?, disceinm- nech, gr'zstaig, craestuib, granne agne, discir, doescair, dergnaide. 949 Ri dorat tromdigail tind, forsluag n-anhettail n-Iffirn, truaga, tána frigortai, buana, bana, bithbochtai. 953 Anduili? cestait intslüaig, icráesluch* Iffirn adruaid, ciarombet cét tengad dein, niaisneidfind frzm'aimsir. 957 Adba n-Iffirn, ilar phian, mairg bís fócrithfeidm comchian, glenn golmar, gann, gáne ali, morí rogmar dorigni. Ri dorigni carcair cain. VI. 961 R' dorigni Pardus rmblaith, cuairt? crichid, cobsaid, com- snáid, caintír toirthech, digrais foss, dodainib rian-immarbos. 965 Rí robennacZ bruig reid mblaith, ἡ Pardus frzsuirded sáergraid, iarcinniud cacZthuir thogaig, con-immud cecZiltoraid. 969 Col-láinib loraib lubaib, comagib, comorbrugaib, ! MS. domuraib. ? MS. tuainech ? 3 ,Szcz. Read An huili? * MS icraesluc 5 MS, cuaird. SALTAIR NA RANN. 15 coscathaib scoth forcachmaig, conamblathaib bolordaib. 973 Cocadius cainol roclos, con-ainius, con-aebinneos, conabruig barrglas, bladmar, feidb tadbas babithsamrad. 97; Bethrach, broenacZ, brogacZ, bras, tir tethracZ, togacA, tonnglas, [fo: 21 bi] saer saech|[t]airthír, suthach srath, caem, cain, cetharchair !, cruthach. 981 Clar cóir, cobsaid, cumtaig dind, fal frifóir forsaid forfind, isdín caich, is mur mbroigthech, bithblaith, bithur, bithtoirthech. 985 Sossad slan, suthazZ, sid sáer, fal fossud, fulach, fírnoeb, sreba sencha, selbcha sreith, cenérchra, cenimhesbaid. 989 Mag maith, moinech, milib mind, doinech, daith, dinib derb dind, cosrethaib saidbrib seolaib, airbrib aidblib, ilchéolaib. 993. RÍ roordaig innadail, topur indhordain forláin, astecat glaini crotha, cethrisreba sirsrotha. 997 Sruth d'fín, sruth d'ola?, dal dil, sruth loga lemnacht langil, βγη maith mela, monar nglan', frisasad nanoebanman. 1001 Ainm foleith cecZsrotha slain, cenchleith frzclotha coemdail, Fisson, Geon, cain cenlen, Tibris ocus Eufraten. 1005 Fisson sair sires areim, Tibris siar siles slanéim, ! MS. cetharchain, ? MS, dfola. Eufraten combuaid fodes, Geon fothuaid* dian dirges. 1009 INdola sáir, iarslicht slán, infin siar srethaib sirdal, inmil fodess, digrais buaid, inlemnacht sílas sairthuaid. 1013 IMsoat, dosoat iarsain, doréir indrig donoebnim, cenmeth, cenditha, cenchais, cecZleth fochricha Pardais. 1017 Ríi foides enlaith n-en ndil, cenlen darróendes richid, cocanat ceola cenchais, beoda fobiliu Pardais. 102: Docain coglerdaith cengreis, indenlaid caim cenaithmeis, set sáire frzriagla raith, cliara caine cet ceolmaith. 1025 Cet dochetaib en iallaib, cét n-itte, οὐ ceol cliaraib, mor cet ceol calad cencleith, gleor canar dorig richid. 1029. Rí rodelb Pardos foali, ishe arn-armdos airgdidi, dorat mur mor n-imme thenn, diór immaimthimchell. 1033 Ri betha barrglais boirchich, ri Pardais con-iltoirthib, rodelb lanamain iartain, donahuilib anmannaib. 103; Ri doruasat Adam n-án, fochruth cengüasacht coemnar, congrad, cenamlós rochlos, hiPardos rian-immarbos. iro41 Bai Adam tritrath centess, imbadud fograd glanches, fortalmain tinn centreorud, * q written over ae. * MS, futhaid. 16 SALTAIR NA RANN. cenanmain, ceninbeogud. 1077 Ardruiri indroith, rigda ail, 1045 Dai corp Adaim tz?btrathaib, gargruide frzcroich coemnair, cenanmain frzderbíathaib, [fo. 21 b. 2.] frzündrad centzzst, delm ngle, rofigli 'nacrí roclos, icfigrad Crist d'esserge. inrí dorigní Phardos. 1049 ISsintresló iarnagein, ΚΙ dorigni Pardos rüblaith. rodelbad anim Adaim, iartoebthogud frzadin ndocht, VII. cenoentogud fzzafirchorp. 1081 i rorade aithesc nglan 1053. Coroainmniged iarsain friEua cocus friàdam, onacethri rétglannaib, toirthi Parduis, bag cengeis, Archon, Dissis, rotdelb Dia, iartimnu De domeldais. Anatole, Missi[mb ria. 1085 * Aratoimlid frisid sáin 1057 Noimís lána, lathar ndil, toirthi Parduis, bolad náir, orohet Adam anmain, ile, uile, aurdaig rann, iarsliucht sruithi senchad slán, isdiles duib acZ/ oenchrann. corodelbad abanscal. 1089 * Cofessabair bith fosmacht 1061 Dianid comainm Eua án, centruaigi, centochomrac, crichid, chorcorda, coemnar, censnim, censaethar frisreith, dil, delbda?, toga? rainni, cenaes, cenolcc, cenanim. fotha febda fírclainne. 1093 * Cenchrine, cengalar cruaid, 1065 Tarsain asraracht Adom imbithbethaid combithbuaid, assa$uan cenimgabud, farhdul conem, nassad ngle, confacca inmnái, mín adath, in-aes togach trzchtaige.'" segda, suaichnid, sochrutazZ. 1097; Mili bliadan, buadach gair, 1069. Amal rodeccai aggnuis ocus se huara dohuaraib, dosroega sechcacZ nderbduis, cengoe, cengabud, roclos, dorarngert dí, eraim ngle, robai Adum hiPardzs. combad sainserc sochaide. 1101 Dia artooir, derbait mail, 1073 * IS orot rirfes cencleith rodelb cecZ cooir comlain : cach amathair 'saathair : nitli tlaithcumtaig arcest ondiu tzzabithu, buaid nein, inrí roraid inn-athesc. biaid cecZoen uainn* dit'ogréir." Κί rorade athesc nglan. ! Corruptions of "Aprros, Δύσις (ἡλίου), ᾿Ανατολή, Μεσημβρία. Compare MS. Harl. 3362. fol. 7, cited by Kemble, .Sa/oziz and Saturnus, p. 194: Anathole dedit A, Disis D, contulit Arctos, Et Mesembrios M; collige, fet ADAM. ? MS. delba. * Written as a correction over 707g. * MS. uain. SALTAIR NA RANN. 17 VIII. 1105 aformtech Diabul desin B friádam conachlannaib, am-bith sunn cenlocht, luad ngle, 'nacurp n-uág dochum nime. 1109 Nahuili anmanna icrí dodosrosat monóebrí! : friPardus imuich cenchad isAdom nosordaiged. 1113 INdüair theigtis ascechcrích sluaig sec^/ nime 'monardríg, cachanmanna corptha cain doticed dochum n-Adaim. 1117 Cach díb assa airm corath foagairm ocus fríaadrad, doAdaum, balainn [in ]mod, dothictis diaairfitiud. 1121 Rosmachtastar Dia donim forsnahuilib anmannaib, atichtu ascecZleith cengreis, combitis ard[r]eich Parduis. 1125 IArsain imsaitis fordeis censil n-üabair nahaincceiss, cach dib díaadbai coglan iarmbennachad doAdam. 1:29 Bafeochair féig, fichtib ell, inbeist imamnas, imchenn, ciachruth fogebaid fonim conair d'admilliud [ Adim.] 1133 Lucifer, lin cest hglanna, luid im-mesc nan-anmanna, 'sintsluag frzPardus im-maich?, conid ann fuair innathraig. 1137 “ Nirbdimmain dobith im-maich?,'" arDiabul frisinnathraig, 1141 1145 1149 1153 1157 1161 1165 1169 II723 * arthuaichle tricce, delm ngle, ardoglicce, arth'amainse. * Bamor inguassacht 'sincol Adam huassot d'ordnigod : ossar nanduli * methlad, nibadchin duini amandrad. * Orat noisichu frzcath, toisechu rothuistiged, atgliccu asaimdil cecAcruth, nachat[t]airbir fondossor. * Gaib mochomarle cenchess, denamm cotach iscarddes, coiste fadein frim'cheil nglain, ass náteig dochum n-Adaim. * Tabair dam inad it'churp iarmodliged, iarm'intliucht, condechsam fogr7ís iarmbla arndís adochom n-Euá. * Aura[i]|lem fuizri "malle torud incrainn aurgairthi, coroheralasi coglan iarum inmbiad forAdam. * Acht condechsat andís 'malé as dartimna atigernai, nisbia grad laDia ifzs, ticfait cenblath oPhardus.' * Cialuag nomtha fiadcacZthur,' arinnathir frzDiabul, * arfailti duit im'churp chain cenna[ch ]locht dom'chomaittreib ? * Arthreoir duit iar[s]et sain d'admilliud Euá isA daim, ardul lat iarfír fr;greis, ciphe gním frisan-eirreis ?' * Caluag ismo dober duit feib ata meit armorhuilcc, * MS, monóembri. ? MS. immuich. |. ? MS, immuich. * 7 written as a correction over a. D [ IV. 3. ] 198 1181 1185 1180 1103 1107 1201 1205 1209 SALTAIR NA RANN. [10.32 2.04] arn-Óóentu iarmbes, iarmbruth, bid dogzes arn-anmnigud.' O fofuair adbai donbrath rosamlai indelb nanatzach, isfóil dodeochaid frzfoss iarcoir Parduis dondoros. Rogart indnathir im-maig : *indamchluini, abez Adaim? deni, aEua chrotha cain, sechcách cena m'acallaim.' * Nimhuain fzzacallaim neich,' arEua frisinnathraig : * itu icfrithalim im-mach nan-anmanna n-indligtech.' * Massathü indEua roclos coclü frifeba hiPardos, ben Adaim alainn nadchres, furri alim molanles. * INtan nadbi Adam hifos isme chometas Phardos, cenchess, amil blaith banna, dognim less nan-anm[ann a." * Ciaheret teit Adam uait, cialeith focheird achainchuaird, tan nadbi fzzhuáir ifos frithalmi intsluaig iPardos? * Fofacaib lim, lith nglanna, frithalim nan-anmanna, intan teit foglanblad cenmeth fadein d'adrad inChomded. * Ail dam ní d'athchomarc huait!,' arindnathir chóel comsuairc?, * uair isglandil dochial chain, aEuá, aandeir Adaim !' * Cibhed imraidi dorad nichomcraidfe, amíl mindnár, 1 Written as a correction over fot. 1213 1217 I221I 1225 1229 I237 1241 1245 isderb nibadoirchi ifzs sloinnfi duit iarndiutizs.' * Abbair frim, aEua án, feib donrala fricomrad, lasinflaith farmbretha ifos inmaith formbetha iPardos?' * Condechsam cenlocht iarsreith innarcorp dochum richid, nichuingem flaith bísmo ifus nanfil domaith iPardzs. * Cech fia [ ] feib roclos dosrossat Dia hiPardos, acht oenchrann uili cencleith, ata dídu forriaguil. * Hé dodilsig dán Dia dil, amil banna bánamail, Pardzs fridonad adruing acht madtorad indoenczaind. * Lecid incrannsa coglan, rofuacart damsa is d'Adam, torud craind gairb darmogair bethi mairb diandessabair.' * Ciabethi commeit foribla, tüsu isAdam, a Eua, ni forgliccu, a choem, glanna, inda oen nan-ánmanna. * Cia beith slog mór foib im-macZ, istróg niforn-intliuchtach : ama/ cec£ n-anmanna 1ibor[b] isamlaid ataid frzoenord. * Nocorrubai forlaith lain achí mad maith aoenurán, uair natarfaid duib ni d'ulcc, ismessaiti forn-intliucht. * IS mor forn-essbaid imgaes, ata Dia icfortogáes, tan is d'oencraunn maidis uilc ? Written as a correction over chatot. 1249 1257 I261 1265 1269 I273 1277 1281 SALTAIR NA RANN. nadleic duib ni dothormailt. * Aire arrancas incrann ngür isheire nachalecar düb, deochair et[er] maith isolcc conaraib accaib d'intliucht. * Nabdat dolam, eirg donczaunn diafromad immóenubull, dechair eter olcc ismaith rotbia codocht ondardílaith.' * Cidmaith t'intliucht, erim ngle, cid lán raith dochomarle, dul cosinczann nilamur arbith arnahérbalur. * Tair, anathir, fein doncraunn, ocus tuc de oenubull, acht cotora int-ubull dam rannfat etrom isAdam. * Rofessammar fiadcacZdrung acht condessamar inn-ubull, doscel cenhír, erim ngle, dus infír mar atbeire.' * A Eua solus cengeis, hoslaic róm dorzs Parduis, cenlen acht coros innunn, doberz donchraunn inn-ubull.' * Ciaoslac rot teis innonn donchraunn ciabera uboll, [fo. 22 a. 2.] nibia fuirech fort hifzs dothairisem hiPardus.' * Acht dober inn-ubull duit dodeochair maith oczs uilcc, cennach[loch]t doreg im-mach manimthair cacht na cumrech.' Rooslaic Eua foclith indorus riasinnathraig : cennachcith luid, nirbümall, ! MS. rotsaraid. forarith cosinn-oenczann. 1285 Dofuc Eua inn-ubull n-áag dondabaill, bascel n-imthrüag, dofuaid Eua aleth, nirbuglan, roleic inleth n-aill d'Adam. 1289 Ri rothraith drong Iffirn [ ] rosglaíd focrithfeidm comtruag, rogail cedsaithrach tzzchath infail faebrach baformtech. Ba formtech Diabul disein. IX. 1293 () shunn dua[i]d Eua foleith leth indubuill aurchotig, roclaemclai clíf, lethansmacht, dorochair di acoemthlacht. 1297 Eua frztindrad cenlocht, baingnad abith imnocht, rosgab cz;th gréic, cenchruth nglan, coroleic guth forAdam. 1301 Fogairm Eua, feib rodlecht, dodechaid cenfrithuidecht, Adam fein cenae, cenlocht, confacca amnai lomnocht. 1305 * Noconalaind maratai,' arsé, arÁdam, friadagmnai, * cid ardotralaid hicacht? cia rotsáraig! 'motnoebthlacht ? 1309 * Nochoneper rit insein, amothigerna, aAdaim, coragba huaim, cenhuath ngle, coluath leth indubuillse. 1313 O rogab Adam cenclith leth indubuill aurchotig, rofacaib athlacht cezthucht corabe fesin lomnucht. 1317 * Ti? rotbrathaig, aben baith, 3 δε. Read Cz? , I32I 1325 1329 1333 1337 1341 1345 1349 1353 SALTAIR NA RANN. rotrathaig narbsat fírgaeth ? donrat frzsnim saethraich séis, rotbaithig, rombaethigeis.' * Nathir iarfír, feib roclos, gaid dím atichtu iPardos, iartichtain dí sunn tuc de ubull doncraunn aurgairthe. * Atrubairt rim larsein sunn: * aben, geib uaim inn-ubull, madail duit cofesser olcc, ar[na ]bad essel t'intliocht." * A Eua, afiss madail duit, decbair maith! oczs morhuilcc, geib inn-ubull[sa] caem, hglan, raind etrut ocus Adam. * Rogabussa huad innsain ubull cosinírithorgain, huair náfetar ciarét olcc cofacca mobith lomnocht. * IMthegind siar ocus sair, foríemdinn athimargain, niblaith, bahingnad rith rois, rofaid fofidrad Pardois. * Nathir rongáel, garb agraph, donrat frisaeth tzzaaslach, dochéin rochind agnim cain, abreic ronmill, aAdaim-' * A Euá, conhilur glonn, nimanfacamar th'uboll, isreil fornn feib atam nocht condrancamar frzamorolcc. * Ata ni ismessu de tra: scarthain cuirp oczs anma, corp lobtha hitalmain tind, isanmain dochum n-Iffirn.' Huair dorochair dib atlacht ! "There is a horizontal stroke over 7. 1361 roslín truaigi istocomrac, duairc leo dochraid acuirp gil, cenfial nglan dian-imditin. Réil dochach dib dath achuirp oforíacaibthi glenuicht : arscath aféile, fuam ngle, tucsat duilli nafiche?, Nifrith frzligthorba ndul acht indficomna ahoenur, fid fann iPardzs corath nacA crann forsm-beth duilirath. 1365 Cocuala Adam hitrial 137; 1381 I angel coarad frzGabrial : * seinter lat cocoir cornn ngle, coroa agloir fo secZ/ nime. * Heirgid huili congraid glain hicomdail fzzarnDulemain, combüaid frzgním dangen ndil, sláaig angel do secZ/ nimib. 0 58. b. τῇ * Tinolaid forsluagad slan, nibahuathad forcomdal, condechsaid cogle rochlos hicoemthecht Dé doPhardos.' IArsain doluid inrí ráad doPhardzs conamorsluag, remi codangen cenchol class aingel iccocétol. Dessid hiruphin iarfir bahe rigsuide indardrig, im-medón Phard[uis] corath, inbale hífail crann bethad. Rosernad cecZ sluag iarsreith cecagrad gluar conaairbreib, ocus dessid morí reil fodessin forhiruphein. ? Written as a correction over PaZze. SALTAIR NA RANN. 21 1389 Dellid' ind[f idbad forlar Parduis frifidrad fonnram, rostairbir adduiri den arairmitiu aDuleman. 1393 * INcualabarsi coglan ingním dorigni Adam, adula, cenidna nglan, darm'thimna, darm'forcetal ? 1397 Dodechaid cach dib forleth iscáth inchrainn forteched, con-erbairt guth Dé donim: * nimaith romba, aAdaim !' 1401 Roraid Adam, erim n-üag, friDia aaithesc n-erthrüag : *marosárugzs dosmacht moben forom roaslacht.' 1405 Atbert Dia d'Adam coglan: * dochin huair nachatamar, dogénat doclanna iartain dogres acin d'imresain. 1409 * Diambad athirge dognéth Adam con-immud achnéd, dodilgfitis do coglé achinta doridise. 1413 Forforcongart fein fofeib inflaith feig foraaingleib : * curid Adam cengnim nglan aPhardus dochum talman.' 1417 Lotar indaingil iarsain dodlomad Eua isAdaim, dograig domma frzgorta, lobraig lonna lomnochta. 1421 Gaid Adam doib arforclu : * anaid frim, anoebaingliu, comblassind riandul im-mach ni dothorud czainn bethad.' 1425 * Anfamit frit, monuar bal,' ! MS. Dellig. 1429 1432 1437 1441 1445 1449 1453 1457 ? d written over zz. arsluag angel fr/Adam : * istruag linni fiadcachthur an-dorinni Luciphur.' * INdamchluine, aDe dil, arth'anglib, arth'archanglib ? indeonaigi dam triarath ni dothorud czaind bethad ? ' * Ni blasfi torad inchraind bethad frztolad mordruing, hed beit 'mole fogzzs grznn an-dis dochorp ist'anim. Rosbade atol tzzaíroiss, rosplage bal immarbois, roslín ciabair granne cath iarum oshunn doduad. O shunn duaid Eua foleith. X. i rorádi, eraim nglan, friEua ocus friAdam : * dochuabair huaim darmorecht, nipta ni dom'deolaideZ/. * Eirgcid imbethaid imbáethraig, seirgthig, snimaig, sirsaethraz ; toirsech, tróg, cenfiala fos, forbia log farn-imarbos. * Forclanna, formeic, formna, fogniat duib cacZoenlaa, noc[h]osta maith, monar nden, conosti allzs forhécen. * IMmad n-ong[g ]alar fortá, Sscarad cuirp ocusanma, snim oczssaethar cecAthan, áes ocus críni chrithlam. * Frithalid? aslach? Diabuil cecAlaithi cecZoenbliadain, nachforfuca lais diathig, 3. εἰ written over zg. 1465 1469 1473 1481 1485 1489 SALTAIR NA RANN. dochum n-Iffzrz adhuathmair. 1461. * Forhgnimrada diamatglain iarm'thimnaib, iarm'forcetlaib, doberthar nem, noithech cruth, dochach iarnachainairliud." Ri richid ránmair, nisuail, ri betha bládmair bithbuain, nitlaith aglegraim cechtan, ri roraid, éraim n-erglan. Ri reraide, éraim nglan. XT [fo. 22 b. 2.] i doridnacht talam tlacht doAdaum iarnatharmthecht, nirbo dímdach doDfía dein manbad airc[h |ra diaaimsir. Bái Adam sechtmain ifos iarnathathchor aPardos, fritoirsi centein, centech, cendig, cenbiad, cenheted. 7 Hüair rombatar imbochtai dochüatar in-huachtgortai ; mor doimaithbeur! incachthan bái eter Eua isAdam. * A Eua choir crotha cain, artroig tra dot'impartain, fuarífr, ronlad aPardos triat'mignim, triat'immarbos. * [Smor forfacsam domaith orochradsam arn-ardflaith, Pardus ronbai fogairm glain, conahuilib airmitnaib. * Oetiu, failti dán roclos, slainte, aine, oebinneos, bruigi balthai, glannai cruth, ! MS. -féur. ? MS. nosodhord(aig)e(d). 1493 1497 1501 1509 I5I3 I517 1525 lubai amrai, airfitiud. * Sassad saeri, sid slan sain, nassad noibi d'anmannaib, aithbi derrit, hilar hdd, cobrai menic fzzaingliu. * Bithbethu iarrmbes for Dé deis dogrés imbrugaib Pardais, ir-robatar fogne chain, duile De "coarn-airmitein. * Nahuili anmann fonim dosrossat moDia derbdil, forgreim oscacAdinn condath issind nodosordaiged ?. * Nínloiscfed tene, delm ngle, ocus ninbaidfed (usce), nafaebur fédim, met gal, nateidm, nacredemgalar (?) * Nibai dodüilib De dil duil nothissed frzarmenmain, innim natalmain diarcur, acht int-angbaid? Lucifur. * Cid Lucifur, linib sess, nichoemnacair arn-amless, cein bamar forecht, reim ngle, iartimnu, farforngaire. * Hüair rosáraigsem Dia dil dorat dün nahuilisin, oscachdinn cacZduil *malé atat frinn* hicotarsnai. * NiDia robolochtach rind, aEua chorcra caemfind, issinn rosáraig inflaith, ciarontáraig diabithmaith.' Roráid Euá, arbai hicacht, hitruage iartarimthecht : * aÁdaim amrai oscaczmaig, cid nacZa[m ]marbai im'chintaib ? ? MS. intangbaig. * MS. frim, SALTAIR NA RANN. 23 1529 * ISme dochoid darsinsmacht, isme doroni intarmthecht : coir duit momarbad dishain, amothigerna, aAdaim! 1533 * Acht cotorchrorsa, delm cert, im'chinaid, im'tharimthecht, mote dogentar cogle frit odoDia trocaire.' 1537 * IS lor rochráidsem indrig,' arsé, arÁdam, cendimbrig, * aben, níden fingail fort, ciabeo ingortai, ciamtoebnocht. 1541 * Nihimmer molaim, luad neim, form'fuil nac form'feoil fodein, cidmor dolocht, linaib gal, isdom'chorp forcoemnacar. 1545 * Nocochoir duin asnacZmud. atherruch dia athsargud, nadernai infirflaith, aben, arhdibad, arlándilgen[n]. 1549 * Nádechsam huaid huidi cían lademnu ifudomnaib pian, nacZarndilsi Dia dochur dorisi doLucifur. 1553 ' Nifail maith foarndalaib,' arsi, arEua, *aAdaim, cenetach dun, centech te, cenbiad atbelam gorte. 1557 * Ronbáe biad, ronbai tlacht, céin bamar centarimthecht, iartarmthecht dán isiarndial nicharfail tlacht zo dagbíad. 1561 * A fir, cuiri cuaird cenmeth iarsét suairc forcacAnoenleth, dZs infogebtha fr7feis dobiud dün ní domelmais.' 1565 Rola Adam cuaird coléir 1569 I573 1577 1581 1589 1593 1597 hifocus, in-etercéin, nifuair ni dobiud badglan fodiud acA/ lubai intalman. [fo. 23 a. 1.] Lubai intalman, glas andath, biad nan-anman n-indligtech, nidadtlaithi dun fzzfeis iarmbiadaib blaithib Parduis. * A Euá denam cogle pennait buan isatheirge, corglanmais fiadrig narecht ni diarcintaib, diartarmtecht.' * Dena mothinchosc dishain, amothigernai, aAdaim, hüair nacZfetar fiad cacZrainn cinnas dogníther pennaind. * Dena mothinchosc coléir iarth'intliucht, iardoglanchéil, nadern féin forcraid nacAthur, naraib form essbaid d'oenmud. * Adram incoimdid "mole hitoe, cenchomlabrae !, eirggsiu isruth Tigir trén, isragsa isruth n-Iordanén. * 'Trila tzzchat, torainn ndil, dobith duitsiu isruth Tigir, mésse in-Iordanén fosmacht sech1 la caine cethrachat. * Beir let licc clochi cobsaid fot'suidi, fot'choemchossaib, corucsa limm licc n-aili fochumma, fochosmaile. * Coraig incloich isintsruth, dena fuirri fothrucud, ' batuicse ama/biae comblait 160r coriae int-usce dobrazait. * 'Thofolt scailti cecZcruth cenmeth ! MS. hicomlabrae 24 SALTAIR NA RANN. iarsinsruth forcacZn-oénleth, bi hitost frzsnim sneid sain, dorosc féig frzsna nemdaib. 1655 * Suidig dodalaim ceeZthrath friruirig nime noe ngrad, guid iarfirdul ciabé hitoss imdilgud dot'immarbos. 16o9 * Nidarglain d'acallaim Dé iartarmthecht, iarn-inglaine, arnidat gleóir glethig gle armbéoil ethcich elnide. 1613 ' Aitchem nahuili duli rodelb Dia triaglanrüni, corguidet lenn rig narecht imdilgud diartarimthecht. 1617 * Deni inchruthsain domoZ maith, ocus attaig infirflaith : cororcoemchinni cogle, nitgluase, nitchumscaige.' 1621 Secht la cethrachat cenlén d'Adaum isruth Iordanén, trzla /richat d'Euai dil hisruammaib srotha Tigir. 1625 Aingeil De cachlá donim oDia dothorromu Adaim, diaforcetal feib roddet cocenn 762 laa ndeec. 1629 Rogaid Adam hitgi thren iaruzi forsruth n-Iordanén, cotroisced lais forDia ndil conahuilib hilmilaib. 1633 Tarrasair insruth 'nathoss diaremim, diaanforos, inrigsruth diarith roan, cotarddad dilgud d'Adam. 1637; IArsin targlammair insruth cechmíl beo bái 'naczzsluch, lín acuiri cruth rosgab combatar huili imAdam. 1641 Rogadatar diblinaib, Adam, sruth is ilmílai!, truag rofersat annual n-án frisluag n-áag na nóz noebgrad. 1645 Corguiditis leo cenchlith nahuili grada aCoimdid, cotardad Dia dilgud nglan cennach ndibdud doAdam. 1649 Gadatar Dia cotasgeib nanoi[n]grada co[n]an-airbreib, imdilgud d'Adaum hifzs diagábud, diaimmarbzs. 1653 Dorigni Dia aragradaib slandilgud cinad Adaim, con-aittreib thalman cecZthan comrnem nallglan noebüasal. 1657 Ocus rodilig iarsain diachlannaib, diachinedaib, acAt inthé natibri cert, téis darreir nDe in-anrecht. 1661 Marrochuala Demun dub — dilgud dothabairt d'Adaum, ' ragsa iarfebai coglé dochum n-Euae dorise. 1665 * Conostuc astsruth tzzathlás, conasrucur rith forbás, corobadur ni diamud 'moacrabud dochumscugud.' [f0; 23:2. 2,] 1669 Doluid Lucifer luath laind, infáil feochair firthuachaill, mar hela ir-richt angil gil, coEua dosruth Tigir. 1673 Roraid ria int-angel rosmert darlia, badiaairchisecht : ! MS. hilmilaib. 1677 1681 1685 1689 1693 1697 1701 1709 SALTAIR NA RANN. * aEua fíal crotha gil, iscfan atái isruth Tigir. * À ben, ciarbogle dochruth, rochoemcláis gné 'singarbsruth, cennacZ mbríg mbládbrais rofeis rotmarbais!, rotmudaigeis. * À ben, tair ardoDía ass, nabi ní sia istsruth amnas : dori ruad romfáid forfecht, uad tánac dot'tairchissecht.' IArsain tic Euá asintsruth, bai fortir cotirmugud, dosfánic nél iarsétsain cotarmairt héc cenanmain. Nihaithgen Eua cogle Lucifer linib hilgne, donbanscail febdai bá hirc?, báe amenmai icumtabairt. * A Eua, cid arnotgeib? ismor dogni d'imrateib: cucut glethánac donim laforngairi De derbdil. * ''iagum ass dochum n-Adaim, aben, nábi ichildalaib, gadamar huili Dia ndil imdilgud duib forcintaib." IArsain dochuatar cotrén corice sruth n-Iordanén, coAdam, huastreba tor, Eua án is Lucifor. Marrodeir(c)e Adam astsruth forEua, for Lucifur, rohgab crith, balan dogail, rol-lin grain gnuisi Diabuil. * Monuar, aEuá fechtai, rotmera dothuicthechtai, ! MS, rotmarmais. E 1717 1725 1737 174I 1745 fer thánic lat forfecht foss, ishé rotmert hiPardos. * A Eua truag, centucht ndil, cid dotfuc osruth Tigir, cenforngaire rig rechta, cenangel hglan coemthechta ?' Maratchualá Euá insain, reba adchosain Adaim, dosfuit forlar, luid is-sás, isbec nadechaid dianbas. * A Lucifeir, a Demuin, cid 'moatai diarlenamuin ? rongailaigeis, cían roclos, ronbaithaigeis híPardos. * O roscarsatar arcuir nacharlén, a Lucifuir : triat'chuimleng itám hicacht, nichuingem dochomaitecht. * Nisinn rogab domaithizs, nó rotchuir ot'firflathizs, nisinn rothimgair fochlid dochor dodindgnaib richid. * Nisinn rogab nasosta batar fout, ahanfosta ! nisinn rotscar fzzt'sluagu, fritcheolu, frit'hilbuadu. * Nisinn dotrat fochairib ot'brüigib, ot'mormaigib, condatfil fodeilb Diabuil triabithu fobithphianaib. * Nisinn fotragluais donim, ahanbhuais! tzzat'imresain : nisinn rotscar frzt'gnim cain, nisinn rogab th'airmitin. * Nisinn rotla ot'soillsib, fotrochess ot'mórchoimsib, ? MS. hairc, but with a dot under the a. [1V.3 1 26 1749 1773 SALTAIR NA RANN. dadotíail fodein toimdig imbithphein, imbithdorchib. * Dochumthocbail frírig recht iarfír dotrat in-amnert, fofuarais mor doduilgi triat'diummus, tzzat'anhuimh. * Cidtái diarfagail hifzs huáir dorralaid oPhardzs, ronslátais 'moarmbethaid nglain, donrátais icomrarcain." * INcuman lat, a Adaim, nafuarus d'ulcc fotdagain ? mochur domaig nimi nair, mabith fothrüaigi digzaid. * INcuman lat, aAdaim, nafuárus d'ulcc fo[t]dagain ? mochur acomgnais angel in-hIffern ndür ndáirdangen. * INcuman lat, aAdaim, nafuarus d'ulec foddagain? mochur fochrithdelm chaire in-Ifferz cet hgolgaire. [f0:223 53-1 * INcuman lat, a Adaim, nafuarzs d'ulc foddagain ? mochor aflaith Fiadat find itír sfanbrat siriffzrz. * [Ncuman lat, aAdaim, nafuarzs d'ulcc tzzat'dagain? mobith fochiabair cengrad fodeilb Diabuil, fodóermam. * [Ncuman lat, aAdaim, nafuarus d'ulcc fo[t']dágain? niraba cenchith, cenchath, onló rodattuistigad. * Tráag [a] Adaim dodigail trfat dágain dün diblinaib, dochursu abrug Pharduis bil, 1789 1793 1801 1809 1813 1817 1821 ismochursa donaebnim. 5 « Adfiasa duit cenbréc rmbrais, orsam heolacZ set senchais, féib leir donralad donim, missi oczs tássu, a Adaim. * Diatarat Dia tinfed nglan dochum dochuirp ítalam, rodelgnad frzcacAZduil tind inlá rodelbad t'anim. * Diarotchruthaiged coglé fochosmailizs deilbi Dé, dian-erbrad frzcacA nduil ndil cotissed dot'airmitin. * Diarfáid Dia Michel donim cucut sechcach, áAdaim, conotruc foglanblad glan doadrad inDuleman. “Ὁ r'adrais rig narecht rinn Fiadait fír foroll forfind roidpart Dia cacA nduil dein trzbithu frit'airmitein. * Diarfóed Dia Michél cacZdü con-angliu, con-archangliu, cotistais cenmerbi mod doadrad adeilbiseom. * Diarfaid Dia Michel, moZ ngle, dochur cuarda secA/ nime, cotuc 7617 noebgraid inraith in-oendail cosinfirflaith. * Roraid Michel frzm iarfír cotissainn d'adrad indrig, cenfuirech, cenchoised cath, combad me toisech tissad. * [Arsain dodecad fodeoid laforhgaire maith Michéoil, cotarrasar fom'niab glan hifiadnaissi inDuleman. * Rorádi rinn inri rán : 1825 1829 1833 1837 1841 1845 1849 1853 SALTAIR NA RANN. * cluinid alucht nanoingzád ! tabraid uaib airmitiu glan dom'chomdeilbsi, doAdam.' * Roraid Michel frisinrig athesc firen cen dimbríg : * cóir docacZgrad cocruth chain dochomdelbsu d'airmitain.' * Radimse fzzDi[a] asmothas athesc feochair firamnas : * nach hé Adam, herim ngle, óssar nandüle n-uile? * IN córu insinser iarsreith dodul d'adrad intsósair, fó insósar, cendalbad ndil, ischóir d'adrad intsinsir? * Roraid tzzan intsluaig cogle, eterangle isarchangle, roforgellsat fiadcacAthur, * isfír forsta Lucifur.' * IArsain rorade guth Dé: * cluinte, a Lucifuir coglé ! bidhe intsosar bashuasal cein beosa 'coadinduasad.'" * Ciathíasat lucht noengzad cain diaairmitnigud Adaim, niragsa dó, digrais cruth, huair imsiniu hituistigud. * Romla fochetoir donim Día, triat'chinaid, aAdaim, iarfrithtuidecht damsa amne fríathimna, frz[a |forhgaire. * Uair nádernsam cuibdi hglé nahuimli frzaforngaire, ronfáid lín arsluaig [ — ] sing cenbuaid indochum n-Iffzrz. 1861 1865 1869 1873 1877 1881 1885 1889 nimmanfacamar dogntis, trzat'chinaid ronlad coglan donimib dochum talman. * [Arsain tarrasarsu hifos dararn-essine hiPardos, basonmech duit ascacZcruth manitissed cuziscugud. * Rothacrzs cogér iarsain tren doratzs domenmain, missi hipfangubaib fogr"is, tZssu ingzzanbrugaib Parduis. [fos as Ὁ: 2 * Amrubart brec cofoigli frit fein, fri'mnai codailbi, ismaith amrorfus mogzs conabtorlus aPhardzs. * Atberim fr;t aithesc ndron, ancondníis d'ulc is d'herchol innim, hitalmain iartain, isfrit dogen, aÁdaim. * Mannerat cacZni 'si[n]biuth imdochlaind, imdochiniud, icathaib garbaib cenchleith, ingalraib, itedmannaib.' O rofersat angriss nglain andíss ocan-imressain, dofuargaib Adam astsruth, rofáid uádaib Lucifur. Bái Adam iarsain coglé bliadain forbruig betha' ce, cennech n-aili, foendul feb, achí se oenur 'sa óenben. Centorud tren, delm nglanna, acA! fér, cuit nan-anmanna, cenbiad, centenid, centech, cennós, cencheol, cenhétach. 27 1857 * A Adaim, ciabadhe dodüis, ! MS. bethad. E 2 28 SALTAIR NA RANN. 1893 Ocool usc? dabois builid, cech mil beo bái fortalmain, dodig (szc) forsnaglasluibib, | * dena frit'fognam coglan hifoscadaig nacrann nglan, andomnad, andegdamnad.' inhuamaib tírmaib talman. | 1933 Secht mbliadna iarsain coglé 189; Ruc Euá gein, cáin inbert, coruc Euá gein n-aile, fochetoir rogab himthecht, | doAdam, bacain ingial, maith atreoir trebair diathreib mac diarbochomainm Abial. icbuain indíéoir diaathair. | 1937; Togaide De, torum ngle, rgor. Fristoimsidir dath aball duine firien, firfuirbthe, soillsidir óen naretlann, robai iarcomram De dil builid, ballda, bládmar, bras, | icfognam diathuistidib. badba, feochair, fíramnas. | 1941 * Dotharfas aslingge dam," 1905 * ISmaith robai Dia rind, arsi, arEua friAdam, a hEua fossad, herfind ! * fuil Abeil, condruine dein, rombái mor domgáes hifzs dool huile doChaetn. trzabáes nace dotromarbzs. 1945 * Tabair domezmain insain, 1909 Rogart Adam ainm diamac, amothigerna, aAdaim, Cain! garb, cróda, comnart ; huamun lam'czzde, lam'cheill, ranlin mebul oczs brath, Cáin domarbad Abeil. duine dremun, discailteach. 1949 * À ben, cobérthair insain, 1913 O roairchis Dia fodeoid madmaith laDia nderbdemein, doÁdam ichithi indíéoir, | nibíat in-oentaig frifes, crichid imroraid coglan | biaid cacA díb innathegdais.' ismithig cobair d'Adam. 1953 Dorigni Adam dáthech, 1917 Foidis Dia Michel, moz nglan, | tech docecZtarde forleth, donim dochum natalman, | tech doCháin, cain intrial, combríg cac&thoraid [ ] dil, | ocus tech aili d'Abial. is cosílaib écsamlaib. | 1957 Foidis Día Gabrial nglan 1921 Cotart doÁdam iarsreith | conderbfis scéoil cohAdam, frradanad cac/sil sáindleith, | * Cain clar, garbdai, cenchéil, iscor'thinchoisc dó cogle atá ictrial marbtha Abéil. ordugud natrebaire, 1961 * Acht nafinnad Eua hüad 1925 Rosdechraig dó forlicc glain inscel fzzfeba firthrüag, cacAluib tzzcc ticc triathalmain ?, Cain ibas dig diafuil, 'sna huili aidmi corath uair ismac diles Diabuil. batardaingne fr;trebad. 1965 * Nacumscaiged tra forcial 1929 IS rothaiselb dó iartain ciamarbaid Cain Abíal, ! Here and elsewhere I have placed a diaeresis over the z of this name. ? MS. tZathalmai n SALTAIR NA RANN. rombia mac achrotha glain diamba comainm Seth saindil.' [fo. 24 a. τῇ 1969 Bretha doAdaum roclos, cengabud far[n]'-immarbzs, sechtmoga mac ladis dein achertchámma d'ingenaib. 1973 Ri thuargaib dámac Adaim, huasnatuathaib dermáraib, Abél ocus Cain caín, conaclannaib comnartaib. 197; Ri rothidnacht dodoenib domun conadegmóinib, babuidech d'Abial ochein is badimdach doChaein. 1981 Ri dorüiasat oscachcruth nocoderna asídugud, Cain cuilech, garg athríal, iarsin coromarb Abíal. 1985 Dácét mbliadaz, mellach miad, ised roposlán d'Abíal, nidalb, adfiadar ochéin, coromarbad oChaéin. 1989 INrí roraidi iarsin rocachn-oen dichlaind Adaim, aracomaltis areir conaromarbtais Caetn. 1993 Ciphé nodmarba fonim Cain isincinaidsin, nigebthar frzagnimrad gal fair dobezrthar secZ/digal. 1997 IArsain dorat mori réil comartha inchuil fozCaertn, arnabeth fochlith incol dobert cnocc foraheton. 2001 IArsin [ba]marb Cáin cenrad ! Written as a correction over cez, fescur inglind Iosofath, 29 diambez czann crom codocht dron frisincnocc bái 'nahéton. 2cog Huair dorochair Cain ann ihglinn Iosophath imgann, ata fochoibchi chaire centoirthi, centarbaige. 20c9 Ri dorat Seth soer iarcein d'Adaum inn-inad n-Abeil, conidhüad silsat iarsain clanna soera síl Adaim. 2013 Cethracha bliadaz, nibalb, adfiadar cenág n-ergarb, fofeth cengalar, cenchath, coragaib inSeth sílad. 2017; Árcoimdiu gle corüinib bae ré rianapzzmduilib, dorimgart corp dochrí chain inrí doridnacht talzazz. Ri doridnacht? talazz tlacht. XII. 2021 : iim Adaim, nirbogair, cenbaegul cofessabair, iricha dó, derb bai fó feib, arnoicétaib dobliadzaz?. | 2c25 IArsin tánic galar glan, feib tic docacZ, for Adam, robái fr/feba cacAthucht aben Eua frzaiducht. 2029 Rofitir Adam adáil, roráid fríEua findnáir, * roscarusa rut isrot'chlaind, isdongalursa atbailim.' 2033 * Dirsan doDia, toirm hglan,' arsi, arEua friAdam, ? MS. dorignacht. 30 SALTAIR NA RANN. * nachbisiu fzzcete ἢ ifus, nacAmissi téite arthuus. 205; * Monuar isdochloemchlod chain,' arsí, arEua, * aAdaim ! missi tráag cennert hifzs, tussu dothecht arthuzs.' 2041 * A Euá gleir crotha glain, tabair coleir dot'mezmain, nocobia nacein isgle sunn ipein darm'éssese. 2045 * ISgarit ciabe cenbrath re robáe eterarcruthad, nibia fog77is, isgne ngle, acht nó[i]mís darm'hessese-" 2049 * Abbair frim cenlocht, afir, cid dogéin frzt'chorp coemdil ? arisderb lat t'éc dishain, amothigerna, aAdaim !' 2053 * Nachamtaidled cos nalam, natath duini domhétran, cotistar oDia donim d'ordugud mochuirp coemdil. 2057 * Lecid mochorp, cain inmod, innachacht cenchumscu[gu ]d, derb limm lessaigfid mochrí insaerdenmaid domrigní. 2061 " Érig, ahEua cogriun, ocus heirg itchrosfigill, foid huait fordeis Dé, aben, m'anim cogle fornaebnez. 2065 * INdanim dorigni Día dam hé rostimgair coinglan, taet cuce cohuag diathreib icoemthecht sluáig doangleib. [10:24:22] 2069 * Aben?, nimdana iarfir ! ( written as a correction over the first Z of Zee. 2073 2077 2081 2085 2093 2097 2101 2105 immadala modegríg, indferg dorigni, réim ngle, bann baide ocus trócaire. * Attaig, Eua, inríg ráin, coti iarfeba im'chomdáil, menithí frim'dichial hden cotí Michial archangel.' Atraig Eua, insoe forlar, congul cogoe, codermar, frire n-uare nodossaig cotruaigi, conderfadaig. * Arco-fuin damsa, amorí !' arsi, arEua cocoemlf. * incoir iarth'adrad hifzs dün labrad hit'frecnarezs ? * Meit mochuil, met mophectha, manimbé set sirhettla, menitabra dilgud dam nochomtha labra langlan.' Fillid agláni forlar Eua truag durí chomrád, * frit arí richid moder conomthi inmilid Michel. * Doglanad anma Adaim diascarad frzadualchaib, dia imthzs, iarndul forcel, cori arbri archangel.' * Erig, aEua, donlár, glerib rochlos dochomrád : rosiacht dind richid doscel, dotriacht inmilid Michel. * Dochuaid aanim ochurp Adaim, haEua coemcucht! coraig cen grain, cain in düis, coda dílaim, achoemgnuis !' Dodechaid? Euá iartain ? MS. Aaben. 3 MS. Dodochaid. SALTAIR NA RANN. coluath indochum n-Adaim, cofuair Ádam, met ngrada, centinfissin n-anala. 2109 Uair nacuala cocruth chain guth Adaim diaacallaim, roscloi aciall cenchoimsi fricoi cian, frisirthoirsi. * A Eua, tocaib dorosc ocus daim dun dothinchosc : suidig th'imcaisin ngeir hglain sáas coleir donanemdaib. * À ben, tocaib dognuis hglain dodescin anma Ada[i]m, feib immurchurthir cogel eterarbri archangel." IMsoidi Eua iarsain dodescain anman Adaim, coníacca inn-anmain cóem ciuin Adaim icoemthecht Michiuil. 2125 INtan bai Eua iartain icaithni anma Adaim, coníacca chuici farsetaib sluag n-angel coclasschetlaib. 2129. Confacca Eua riastsluag saraphin, saer ahimluad !, cain intretel dofórgaib cotrib hettib forórdaib. 2133 Coníacca Euá iarsin, iarsindaeor donoebnim, friataitnemchi rosochta tri heoin gela etrochta. 213; INtan bái icdeiscin nan-én Eua féssin cenimlén, ama/ ruithni dogrein glain foriemid an-imcasain. 2141 Rochlos inchlas conem nél nanoebangel imMichél, 2113 2117 2121 | rosernsat sreith cosüairc sein 'macuaird immaltoir n-Adaim. Congabsat claschetal coir indángeil immonaltóir, roloiscset luib fiadcacZzdruhg dianidainm ornameztum. Rosined indethach thren codiriuch triasinn-ahér, cor'oslaic, cenchoimsi ngle, doirsi nafirmiminte. Conoebthanic Dia donim dofrestul anma Adaim, inrigruiri uascachdu, condessid 'narigsuidiu. 2157 Luid fiadinrig ran, reim ndein, oenangel án doangleib, sephain cogz7nn coel nglain ngil bái athoirm dind fo secZ/ nimib, Foguth inchuirn, cohog án, doluid slog na zó? noebgrad : batar fírdruine acliar glan fiadrigsuide inDuileman. Concanat, cainiu rétaib, fochliaraib, fochlaschétlaib. isbeznachta incacAthan ardrí nan-uile n-adbar. [fo. 24 b. τῇ Roslechtatar huili iarlar sluag n-uag nan-ahgel noebnár : rogadatar coDia ndil imdilgud cinad Adaim. 2173 * Dochomdelbaid, amori, tá doru[a |ssat donephni : heralmit fort, comul ngle, ᾿ ardodeirc, ardothrocaire.' 2177 lArsain rofáid inri ruad saraphin cohoponn uad, 2145 2149 2153 2161 2165 2169 ! MS. ahimluag. 31 E 2181 2185 2189 2193 2197 220I 2205 2209 SALTAIR NA. RANN. iarleittreib rotoeb naslóg cosnahettib dodergór. Coragaib anmain cenches Ádaim coroda bades, isruth nasirdruhg nasnau indatinum ciriasu. Cotuc lais anmain ngil nglain Ádaim amlaid asruthsain, orosuidig marthuis tan f[i]adágnuis inDuleman. Fodoralaid fein forlár anim Adaim coc[o ]emgrád, "naligu, fiadinrig ruad, bái frzré teora prímhuar. Cotarat inri iarsain laim fochenn anma Adaim, cennachcathim, cáin. inscel, corosathin doMichél, * Nibadicheoil, toraind ngle, aMichéoil, fr£amórgaire, anim Adaim sunn ifzs rodosamaig hiPardzs. * Beir inn-anmain ngil nglain Adaim áin conaairbrib : suidig fodiglaim cengreis isintresrígrainn Parduis. * IN tertio caelo, arDia, * dianidainm Ficconicia, bid ann centaidbsin pene coamsir nahesseirge. Nahuili grada cachdü, eterangliu isarchaingliu, babind aclasschetal hglan icmolad inDuleman. 2213 Ardilgud d'anmain Adaim diaphecthaib, diadualchaib, arabrith ceng7zsse ngress ! MS. rocechlaig. 2217 2221 to : t2 en 2229 2233 2237 2241 2245 2249 arisse dochum Parduis. Ola thrócaire duib sunn isindluib ornamentum, tabartar imchorp n-Adaim diaglanad diadualchaib. Tri hanairt slana, soer sain, ecortar imchorp n-Adaim, ocus atnagar coléir fritaeb adnacuil Abeil. Corp arsenathar Adaim, iarn-eladnaib ildánaib, ochéin fogarbchacht báis brón, coroadnacht in-Ebrón. Robai ann fothromthur thenn cotoracA/ tonngzr ndilenn, corp Adaim fodalaib dron congradaib 'naadnacol. Trethan dilenn oscacZmaig ismor n-frenn rocechlaid!, dothuc doAdaum achenn coruc coHierusalem. IArsain tarrasair incenn indorus Hierusalem : centrzst roclannad iartain croch Crist icolaind Adaim. Ianus? arthzs trianarath torogart ainm De Athar, ocus Noe, nassad ndil, cétnadarinnscan arim. Nocorogenair fonim, dochiniud Eua isAdaim, duine badchoimiu, corp cz7ad, inda Noe mac Lamiach. Cethrur gelda, gnimraid güir, febdai adfet inscz7ptuir, sinium saegul oscaczmaig batar 'sindaimsir toisig. ? i.e. Enos. 2253 225 -I 2261 2265 2269 2273 2277 SALTAIR NA RANN. Mathzssalem, érim ngrznn, bahe ingradgemm riandilinn, Noe, Sem slán, balaech liath, isinmael Melchisediach. Ochtmbliadza sescat, niscail, arnó[i]cetaib dibliadnaib, cenbaigul raith, rethaib renn, saegul maith Mathzssalez. Coic ce? bliadaz iarhgaes gle, issed robae in-aes Noe, intan breth do clann, cain miad, Sem, Cham oczs Iafiath. Tan tanic diliu, delm n-uag, darsinmbith, darsinmorsluag, isse bai in-aes Noe cenchlith secét caini doblíadnaib. [fo. 24 b. 2.] Secht lá cethrachat ar ce bái Noe 'naairc, ba derbret!, iarndilinn, tzzamna comblait, bai 77 cé? bliadaz archoicait. Noifichit sech/ mbliadaz bind bai Sem mac Noe riandilinn, ado tz7fichit cotgaib iarhdilinn arcoiccétaib. Melchisidech, saigtis slüaig, anaimthis incachglanbuaid, iarset cenbaegul cotgaib sáegul secét dobliadnaib. Ri rodrósat oscacZrainn dechnebur dóib donchetclaind, innandalaib, tolaib gzznn, otha Adaum codilinn. 2285 Adam la Seth, srethaib iath, Ianzs, Cainan, Malaliach, Iareth fial, fichtib rót, ocus int-amra Enóc. 2289 Mathusalem, sercc nasluag, ocu$ Lamech, linib luad, ocus Noe, noithech trell, rosnái uastonnaib dílenn. 2293 O Adam, herbág arclann, cotarscur ndermar ndilenn deichfichit bliadaz, buaid ribil, cethri deich ardibmílib. 2297 Otha dilind, troeta sluag, coAbram n-amra n-adruad ado sescat, sliucht cenchlith, dobliadzaz? arnóicétib 3. 2301 O Adam coAbram n-án, cohgradaib glanmam comlán, trzmili miadbla imchloi nglicc cethri bliad[na] isnoifichit. 2305 Ὁ Abram, cenbaisi becht, cotanic Moisi ahEgept, nisechnada forcheill cain, cethracha archoiccétaib. 23e9 Ὁ Adam, cenbassi bruig, coluid Moisi Muir Romuir, ocht bliadza fochet foli sech! cet isteoramili. 2313 Otha Moise, monor ngle, coDauid macc n-lesse, cenbet, cenbaegul? cotgaib, saegul coic cet dobliadzaz?. 2317 Otha Adam, comul ngle, coDuid mac n-Iesse cethri bliadza sescat slig archet archethramilib. 2321 Otha Dazid, cenbaig mbroin, condici brait Babiloin sesca noimbliadza buana 1 Written as a correction over nocobréc. ? MS. arnoibcetaib. 3 After e an 2 seems inserted by a later hand. F [ IV. 3. ] 33 34 SALTAIR NA RANN. ocus cóic cé/ cohuaga. 2325 Otha Adam cosinbrait Babiloin bai foblathblait, noiribliadza cethrachat gní sech! cet cetheoramíli. 2329 Otha inbrait, brechta rainn, cotuttacht CrzsZ icolaind coic c£Z, ciaragla (szc) cacZalt, Ocus sé bliadza sescat. 2333 Mad oAdam docacZslóg, congénair mac De dimór cótc míli iscét, cialla cacht, oczs sé bliadna nochat. 233; O gein Crzs/, cétlach cét mbla, cohár cetach nacethra mili fonóibriaguil recht acht dioenbliadain de[e]c. 2341 O Adam nanglorgrzad ngle comórár nan-hinnine ! se mili, mod ngialta nglicc, cethribliadza nóifichit. 2345 lan tanic indigail truag forhinnilib nan-iltuath, citnirig rechta, reim ndein, robatar 'sindamsirsin ? 2349 IN-amsir Cinaeda cain meicc Maelcholaim forAlbain, forherainn cenlethrainn lainn doChinaed mac Maelcholaim. 2333 Ocus Briain forMumazz maiss, Donncad forLaigniu lanbzais, isCathal for Cruachain chain, ocus Eochaid forhUltaib. 2357 1S Fergal nan-airech n-ell for Ailech rebrach Rigrenn, mac Conaing, mezc Neill cozgail, flaithri sluagacZ sil Eogain, ! Sic. Read indile. | 2361: Ocus Dubdaletha lóir forsretha sil hErimóin, süi cosaidbri segtai rainn osmur maigni mezc Alprzainn. 2365 Othalinus, línib slog, bamac donOtha hermor, baforngairthid uascaczmaig inresin doRómanchaib. [fo. 25 a. z.] 2369 Batar dárig, reil asliucht, fornadathír immuir n-Iucht, Hlothair? forFranccaib congail ishEtgair forSaxanaib. 2373 IS Maelcoluim, cetaib ngal, riambuidnib broga Bretan, congelgart cecZcomlainn cain, degmac Domnaill mec Eogain. 2377; ISsindaimsirsin, cet glonn, robái longas nacüllom, hicsaigid forcacZgním hgarg Danair atírib Danmarg. 2381 Ohsain cobráth, brígach beirt, nidamsnímach etercheirt, nifail innim nacZ hicrí tuccas sain acht monaebri. 2385 Ardri grene, gle roclos, ishé dorigne Phardos, — isferr cacZrig, rigda achruth, nifail czzch forasaegul. Saegul Adaim nirbugair. XIII. 2389 R' rorádi frisil Seth - comet ahgnim cocomtren, cenoentaid immuich nataig Ífriclainn Cain miscadaig. 2393 Cendula darséis nosmacht ? MS. Blothair. SALTAIR NA RANN. dartimna indrig dorosat, foriagail roithenaig réil cenchardes frzclaind Caetn. Cenimcloemclod, maine mass, cenluige, cenlanamnas, cenchuibdi clethi zo cuil, * céin bethi fordruing ! domuin. Roaintadaigsetar iarcein sil Seth oczs clann Caeitn, corothuismiset iartain trenfir oczs trenchoraid. Clann Chain oezs sil Seth roóentaigset cocomthren, condeochatar darcacZsmacht d'adrad idal isarracht. 2409 Romiscnigsetar Dia ndron achlanna cenimmardol, corochinn iarnangnimaib atabairt fothromdigail. 2413 INri corath ríge drong frisnagaib cath zo comlonn, cain conoibi, blaith alii, ferr cacz ríg τί roradi. Ri roraidi frisil Seth. 2397 2401 2405 ΧΙΝ. i roraide athesc n-an friNoe nassad n-imlán : * sil Seth dochótar darm'reir hiclemnas clain[n]i Caein. 2421 * Rochummaiscset ciabtarglain friclaind Cáin miscadaig : romsaraigset ascacZcruth : dursan dam atuistigud. 2425 * Huair dochuatar darmosmacht coclaind [Cain] cet n-arracht, 2417 dardreich ndomuin, tromsruth tenn dolecub tonngzr ndilenn. 2429 * Dilegfat claind Adaim huaig cobrugib betha balcbuain, dosber uili imbas imbath otha tzrcbail cofuined. 2433 * Acht Noe ochtzr diathreib nilécim doclaind Adaim, imbethaid doshin nahóc acht infer amra Enóc/ 243; Mori dorosat cacAtreib robae ré rianaaingleib, arrohet cac/Zri cengrain cest, inri roraid inn-athesc. Ri roraidi athesc n-an. XV. : luin, a Noe noithig, cenlen, doticfa diliu trom, trén : * dentar lat, frzsrethad slóg, het[h]ar dífrecra, dimór. * Adluthath tarbach iartain dobii isdobitomain, dofid Lebain, línib clár, trethaebledazZ trén, dermar. * Coica cubat, nignim grach, isintaibled ichtarach, cethorcha 'sinmedon mud isintricha 'sinduachtaruch. * Cethrib sostaib, slicht 'sindaircc, odrumlurgain codrum[s [lait, sesrachaib sreth soer tz7ablait conespadaib oenchubait. * Comet centoirsi, centór, atoimsi cenimfordol, afot, alethet, luad ngle, eter isle ocus ardde. 2461 * Coica cubat, gnim cenbáes, 2441 2445 2449 2487 ! Sic. leg. druim? F 2 innalethet centogaes: | [fo. 25 a. 2.] irí ché! cubat, comul nglan, hed bad! fot adruzilurgan. * 'Tricha coir cubat cenchleith innahairde icomsreith, frisruam sniges donim noeb adorzs assafirthoeb. * Senistir fritoimsi dein, frisoilsi, friimcaissin, | innahairdde armosmacht cenforcraid acA/ oenchubat. | * Hilar n-adba n-amra n-üag | caingnim glanbda frzaimluad, | srethaib sretta fzzsid sain | lin leptha dolanamnaib.' Ri rothimgair imcacZ rmbuaid, | romiscnig fingail fo[r]ráaid : nitlaith rotuaslaig delm de, roraid 'nachluasaib * cluinte.' * Cluin, aNóe noithzg cenlen.' 2465 2469 2413 2477 EVI. Β΄ roraidi frzNoe nar : * heirg isinn-ethar n-imilan, tu isdothrimeic namma, ocus forcethri cáinmna.' Percoba, cainiu cacZfiach, setig Noe meicc Lamhiach, mna natzzmac, monar ngle, | Olla, Oliua, Oliuane. | Sessiur doclainn, cain amíad, | batar icNoe mac Lamíach, | trimeicc mathi, milib lá, Ocus teora ingena. | 2495 Sem saer asinser?, sliucht ngle, ! MS. bae. 2481 2485 2489 SALTAIR NA RANN. innaclainni cruthaige : genatar fritindrem tlacht ingen etercacz n-oenmacc. Olla ben Sem, soer frzaháil, Oliua ben Chaim choemnáir, Oliuana, baigthi treith, asósser ben Iafeith. Ri dorimmart, nisluag suail, inairc Noe f[o ]roenhuáir, dineoch rothecht muir istir, lanamain cacZoenmil. Innán-adbaib, bag cenail, ba sluag mór dolanamnaib, conalóintib, lathar ngle, isdiambiadaib techtaide. 25c9 O rolínad indarc huag robái indigal forimluad : adfiadar fír, forum ngle, babriathar rig roraide. Ri roraidi frzNoe nar. 2497 2501 2505 AIL FR 2513 I tharlaic sruthlind snamaig dodilgenn clainni Adaim, acht oenchethrur fer namma, ocus acethri óenmna. 231; Ocus Enoc crabuid guir, amal adfiad inscz7ptuir, aoenur othuinn dothuinn, ama/ cacAn-ethait etruim. 2521 Snegdatar sruamma donim, romebdatar tzzathalmain, fortuili doib, tola ngle, cethracha lá oczs aidche. Airdde nadilenn olar, feib adfet scribenn cóemnar, ? MS. asinsfer. SALTAIR NA RANN. 37 cuicprzmchubai[t] dec cencleith iarsain cuca incolaim. rosiacht suas osnaslebib. 2561 Ri cengrain, cengr?s, cengr'eiss, 2529 INtan conscerthar cacZndüil, nimíail bith innaheisleis, ama/ adfet inscriptüir, E nicli choel, iscoem ali, . Ishe airet sain rosaig inri saer rodosassai. lassar lái brátha brethaig. Ri sáer rodosas cogle. 2533 Donech robai imbethaid bi dorosat Dia hicoemchrí, XIX, dosrat indiliu fothracht 2265 : "oidis Noe incolum nglan acht inrothecht indoenbarcc. uad forinlinnmuir n-allmár, 253; Ri nimi nair, nassad nglé, dus infagbad, hérimm hgzznn, τί conic tzaig istuile, talmain trein tarbaig tírimm !. ártuassi cacZmbrig, cacZrbrait, 2569 Focheird incolum, cuairt ngle, huaisle cazZri ri tarlaic. | iartimnu, iarforngaire, i | | | | | Ri tharlaic sruthlinn snamaig. cotoracht inn-aircc cenbrath nifuair ait forstarrasad. 2573 Roreraig? Noe uad alaim arcenn incolaim coemnáir, Noe lin amuintire, cotuc cucai amuig, moZ ngle, cethracha archet lathi lenn, combai im-medon nahaircce. diambai fothonnaib dílenn. | 257; Combái Noe secAmain iarsain 2345 lIArsain rogab techt forcül indiliu troeta tremür, XVIII. 2541 i sáer rodosás cogle centaidbsin, cenimcasin, dibith buan acZ/ fairggi fraig rorathaig Noe nahngabud indíairge doimthragud. 2549 Fóidid Noe thechtaire uad, infiach fechtaide fonnluath, dus infagba sliab zo srath no iath forsatarrasad. 2553 O fuair fíach abiad fodéin immaig forcarraic, forsleib, forachulu cosceol gle dithuaith nótir zo talmain. ISsindochtmad lathi lainn fó[i]did Noe uad incolaim, ds infagbad diachuaird chain taidbsiu dothir natalmain. IArtrath nona, noithi máil, tic incolum "nachomdáil, dochum Noe, nassad ndil, iscroeb dophailm 'nabelaib. nithanic doridise. 2589 Mariteoznairc Noe fodeoid [fo. 25 b. 1.] | inphailz: ingulbaun indeoin, 255; Huanduair thall Noe acheill de | . roderb lais, lith cennacAcol, dondíiuc[h] dub delaidi, dochuaid diliu dondomon. conacart fein, febda bainn, 2593 Roattlaig buidi dondríg e ! MS. tirzim. * MS. Rirorig. 38 « 2601 2605 2609 2613 2617 2621 2625 SALTAIR NA RANN. robáid inmbith conabrig, arasoerad, srethaib sell, dothonngzr dermor dilenn. Huair nacAtoracht tren infiach cofis scél domac Lamiach, ishé fath incholuim gle iarsain rofaidi Noe. Fo[i]dis Noe incolzz nglan. XX. (ps batromm, indarcc, ama/bis long forfoentracht, foglere roslessaig Dia forslessaib slebi Armenia. Ri roforcongart cogle forNoe lucht nahairce athuidecht immach coglan asindairc dochum talman. IArtuidecht doib asindaircc ri roraid frzu foroenaitt : * nabarsílaid frzsid sain, linaid inhuili talmain.' INDecimbzr kalazzz, cáin benn, luid Noe fortonnaib dilenn, iquint kalazzz Mai iarhdia doluid forsleib Armenia. ^^ Adropart Noe, nuall cencleith, edpart uag uad donComdid, frifegad cacZdruing dorhell iarternam dothuinn dilenn. IN rí roradi iarsain friNoe cozachaemclannaib : * toirthi indomuin docecZleith taífrcaid, tomlid, tinolaid. * Nibartorbae, érim n-uag, diliu thromm troeta trensluag, hicein atchethi uascaczmaig ! MS, claizm. 2629 2633 2637 2641 2645 2649 2657 intuaig nimi n-illdathaig.' Mori niclethach cenchrad rofallnai inn-ethar ndermar, orian dorian, foraig thaig, cosinsliab forstarrasair. 'Tarrasair, batrom, indaircc. XXI. R' rotidnacht bith mbuidech, otha tzrcbail cofuined, mainib maccraid, mo cacZfiach, dotzrzb maccaib mezc Lamiach. Ri rodelb dreich domuin duinn, roselb sreith sobáil saerdrüing, rohuc cendith, fochucht chert, aczzch iarfut, iarlethet. Crich talman cecZcruth imracht, brig bladmar, bruthmar, breccbárc, orían Deprofane anair síar [co] colomnaib Herccail. A lethet, atuaid fades diafethet buáid nadimchres, oRiphi rigtreib imra codithreib nan-Etheopda. Mori, nachdoimm diachlannaib, raroinn itzzbrigrannaib, [fo. 25 b. 2.] roainmnig ingleochu[a ird glicc Assia, Eoraip issAffricc. Ri dorat Eoraip nan-iath dochlainn ! amra Iafiath, cotuasciurt n-Assia t77ablait, cosrethaib srotha Eofrait. Ri rothidnacht dochlainn Chaim inn-Affraic n-uasail n-imslain, cosin Romuir, ruathur cert, SALTAIR NA RANN. eter Assia ocus hEgept. Saerchlann Sem diatarat Dia przmrann airegda Assia, osruth n-Eofrait, nímtha sain, cocricha airthir domuin. Coicmeic de[e]c, digzais scel, robatar lalafeth, asecht fichet laSem slan, iscuiciur laCam coemnar. 2669 Ciabeit frzbrig mbladmair mbrais indríg óstalmain telglais, ferr cacArig rindbalcc nareth ri doridnacht! bith mbuidech. Ri doridnacht bith mbuidecZ. 2661 2665 XXII. luáig sil Adaim, aidbli druing, condanaib domuin dessduind, rodomnad, ostrebaib dal, dofognam Demuin codermar. 2677; Ondairiur astorgaib gzzan cofuiniud, forgal fírian, rodamnad, fodigail dacht, d'adrad hidal isarracht. Onduair atbath Noe nar coaimsir n-aurdairc n-Abram, nifrih dib oenfer foleith nohetraiged inCoimdeid. Rodiultsat an-Dia ndil, roliunsat infirchretim, tair ocus tiar, tess is tuaid, rodasgab cess conglanbuaid. Arcathbarr cenduithi dath, isbrathlang brüithi bidbad, nidüi doi indrongaib artuath, arsüi soi slonnaib srethsluag. Sluag sil Adaim, aidbli druihg. 2673 2681 2685 2689 2693 2697 2705 2709 2713 2717 3B XXIII. εὖ fer maith combuaid fonél cacZnaith Nemruaid, focan scel cacZdruing dualaig, robotrén foriltuathaib. Nemruad sein, mac Ceo, mezc Caim, tuargaib agleo comorgr in, gnim tuir othalmain cenmeth, corissed lais inriched. Ropomilid, milib gal, ropfoglainntid, ropfelsam, ecnaid ermaith cacZdana, ropóhergnaid ilgzada. Lais cetnaairnecht insain arthás dochlannaib Adaim, athomzs coglé conglain indre eternem istalmain. Doroemaidir, bith combuaid, anair, siar, fodes, fothuaid, tirib, tuathaib, tolaib sreth, mílib, stadib, linib leth. Senchaidi sil Adaim ain targclamtha lais in-oendail, scela dochein leo roclos, feib réil rolathi aPardos. Feib rothimgair Cain cíar cetnafingail forAbíal, feib rodiglad, scél doléir, forsil Seth, forclaind Caetin. Acht Noe aochtzr fobrón, 'nahethur luchtmar lermór, clann Cain, sil Seth nasen, dorigni indiliu andilgen. Frithalem rig nimi nél, flaith cacZafini firthrén, nitharda fornn, delm t77agail, ! MS. dorignacht. 40 SALTAIR NA RANN. digail seirb seirgthig samlaid. 2729 * Gabaid mochomairle nglain,' | 276 arNebrüad frzclainn Adaim, * forbeir fornem, nassad ngznn, | ocus nobsaerfa ardilinn.' 2733 Maithgein mairre mo cacZmiad, 276 cathgeib cohgaire goríad, ingzzan gluair goires cacZhgair, cenmair tuaith diarogenair. Rogenair fer maith combuaid. | 2769 - σι XXIV. 2737 INED iarsain | 2773 airig sil uaibrig Adaim : * ropadferr dun, tola gle, techt 'narcorp dochum nime. 2741 * Turcbam tor ndermor olár, 2777 denam fr;Dia comthocbal, gniad cacZ huan immasech, beram conoibi nemthech. | [fo. 26 a. 1.] | 2745 ' Acht rissam nemthech hdaingen in-oentaid nanoebangel, nirtora diliu, tren all, isdemin nacZhepelam.'" 2749 Forcongair Nemrüad forcacA, cohglonnaib gelgráad coemrád, athuidmi, frzgaile hgair, | 2785 frimuinbi maigi Sennair. | 2753 Sennar mac Sem, srothaib iath, hua doNoe mac Lamiach, sechtmad mac fichet Seim slain, oroainmniged mag Sennair. 2757 Dorinolsatar intsluaig dogním tuir noithig Nemruaid, tüargabad, batren indail, to -1] oo ^ 2703 ! MS. archeil. coriacht süas osnanélaib. INri nadrelic doib sain rostairmesc t77a hilberlaib, conatucad nech cogle cid notharged diaraile. Ri dorat oenberla doib riacumtauch intuir Nemróid, roemnastar doib tzzagart comtar ado sechtmogat. Ri dorigni scail intsluaig, hé rothairmesc tor Nemruáid, dochuaid glaini ahergnai dochoemthecht achomberlai. Ri rodechraig claind Adaim archéill*, archruth, argzadaib, nihairim claen, cain insmacht, dachenel saer sechtmogat. IArcomarlib Nemruaid nair cosonardib nasaerdáil, cenlen istrén rodamert inscel rochomarleicset. Rochomarleiesetar iarsain. XXV. i rochar Abel nan-iath, Seth, Noe, Melchisediach, Enoc occus Loth, lith lan, ocus int-amra Abram. Rí doraiga Abram n-án arfírinni aoenuran, sechsluag sil Adaim nangal batar icadrad idal. Rothairhger d'Abram cecZmbuaid arathuidecht omorthuaid, aradula leis fodess, rambiad tír bithdiless. Ri rothidnacht do tír Caim SALTAIR NA RANN. ocus clárbruigi Cannáin, comba forba dó iartain diaclannaib, diachenélaib. 2797 Ri lasihndeochaid fodess condnanacair ! ambithles, luid lais Loth, linib lathar, fodes, mac aderbrathar. 28o1 Ri ránic doglinn Mamrai dothegdais Abraim amrai fodeilb tríir, digrais insmacht, diatormailt inn-oegidacht. 2805 Ri asbert friSarrai slan noberad mac doAbram, forbertais achlann iartain comtis leir ffadgenemain. 28o5 Ri rosaer Loth conachlaind diasai inmnái i1coirthi salaind, diatard digail, deilm n-amra, forcathracha Sodomda. 2813 Ri rodail d'Abrám? cecZtoir, domac Thaire mezc Nachóir, romsaera forcrochad pían, ri reil rorochar Abial. Ri rochar Abial nan-iath. XXVI. 2817 Β΄ dorat d'Abram insin frisilad, frzsírtuistin?, isairdirc, fobetha barc, mac diarbochomainm Isac. 2821 Ri dorat d'Isaac, babuaid, oczs doingin Bathuail, uaidib genatar, lith lor, Issau ocus Iacob. 2825 ISsau slechtach, slicht imracht, roboserccach laIssác, isIacob, con-idnaib ail, ropoinmain líamathair. 2829 ISsac frzdead n-aissi, glead gnima glangaisse, badluim degóir, dramm datta, basenóir dall dinerta. 2833 Rogaid séire foramac cenleire, linib legart, forIssau cofargbad ail, cotarddad abennacZ/ain. | 2837 Bai Rabecca iccloistecht fzzs, ingen Bathüail ceneislis, coruc ahoscor coglan dochosnom nabennachtan. [fo. 26 a. 2.] 'sin sliab iarfír frifiadach, doluid inben tzzahet n-og cotrét nooisce Iacob. 41 | 2841 INhed bái Issau ictzzall immach 2845 Goromarb menn moeth immaig, rodmberb fofeth dolubaib, gnim dían conglére imracht corothriall sére d'Isaac. | 2849 Rofuaig crocenn inmind móir triabáig imlaim n-Iacóib, fochosmailius lama Issau, gnim dana ciarb'immargü. 2853 Rolathair coluath, lith n-og, amathair dolacob, asraracht centreithi tracht, cotarat seire d'Issác. | 2857 Tan rucad intsére dron colIssaac diachubuchol, richt 1556 sluagach, slicht n-óg, " bahuamnach lalIacób. 2861 *Fail sunn sére sainglicc sláin 1 Perhaps cozzanacair, as there seems a punctum delens over d. ? MS. dambram. 3 Written as a correction over -/A(esz. [ IV. 3.] 42 2869 2873 2877 2881 2885 2889 2893 2897 SALTAIR NA RANN. duit, ameic airdirc Abráim !, laIssau saerg77znn, srethaib sluaig, lat'mac n-oebind coz-ilbüaid.' * Nician bai hIssau icseilgc, manidgau dó triachoemcheilg, mochthánic astsleib isgle mase thuc insérese.' * [I$me dorigni inseilgc séig forsinchétnaleirg dontsléib, fuair hifocus, gleiri gair, adbar seire dom' athair.' * Nabi icimrigi forbuáid, ameic ingini Bathüail ! nithu Issau semnach naslóg, acht istá int-engacZ Iacób.' * Nacathaig frzm, asruith ran, aathair, amezc Abram, frit' seircc hgraidgzznn ismé Issau, fritt niráidim immargau. * Tuc huait frzimdel n-achtach dam doláim dialámacZtad, cofessur cogle ingnim n-óg inhe [Is]sau no inne Iacob." * Gia dobér molaim it'laim, nichel, atu hit choemdáil, atatgen, istü rommalt, tren dogní mochumtabart. * Domac Issau ?, irgna buaid, ocus ingen binn Bathuail, doig ambith foaengne gle, coir doib ciabtis cosmaile.' * Bess isshé Issau, slicht n-og, bess noconhé Iacob, bess isglé m'esbaid im'gaes, bess ismé fil fortogaes.' Seníoccul sein och£in móir, lacacA sruith, lacacZsenóir, ! MS. abaraim. 2901 2005 2099 2913 2917 2921 2925 2920 2933 nimedar mall immasech, acht corbdall bidamarsech. Duni truag, docharda, dall, loburda, lubrach, lanmall, olcc athairsin imgaes ngle, iarscaichsin achétfaide. * 'Tomail inséire soer, sláin, anoeib, ameic ain Abraim! hith dochuit frz' gnássad nglain, duit ropsásad sainemail.' Dorumalt Isáac iarsain inséire cosobarthain, tuargaib adílaim atzaig isródail abennachtain. Linib glangzad, cruth imracht, e/er Abram is Isaac, inbennacht targbad dontslóg cotarddad do Iacób. DasechtinbliaZgza, cenbaes mbroin, issed bái in-aes TIacoib, cain adrann cacAtucht rothecht intan ruc inpzzmchinnecht. Huair dorat inséire sáim diaathair domac Abraim, arhuamun abráthar diabrath nifitir cid dogenad. Asbert fris amathair maith : ' heirg forteched riat' brathair, caemgnim caindelb[d]a cengrzain, cotreib lainderda Labain.' Luidis Iacob conabuaid dothig Labain mezc Bathuail, bacain condolbtha cenbrath inbaid lommartha cairech. IArsain condasfuair immaig, itoeb indliss lainnerda, diingin congili andath, ? MS. issac. 2937 2941 2945 2949 2957 2961 2965 2969 SALTAIR NA RANN. cenbini ocnigi acairach. Até batar ann fofeib, fiadchuirib clann ocáireib, imgil, cenglora, cengrain, díingin lola Labain. ᾿ [fo. 26 b. 1.] Roraid fzzu ingilla combüaid : * cia airm sunn fil mac Bathuail, brathair momathar, mod n-án, fer dianidcomainm Labán ῥ᾽ IArsin fersat failti frzs, risinhgilla ceneislis, luid indaranai, bareim ran, diahinnisi doLaban. Atraig Laban, línib gal, 'mach arcenn mezc ashethar : ferais frais forfailti frzs, dambezr frzaais diathegdais. Rothairgid Laban lán log aringaire dofacob, cacA huan bec badubbrecc dath, cacA uan liath, cacZ uan alath. IAcob nosernad sreith isnahoimrib uiscidib, flesca beca, brecc andath, arambelaib nacairach. Natreoit chairach immasech icfegad naflesc finnglan, datha naflesc cotagaib hed nobid forsnahuanaib. Tuc adiingin iarsein Labain, lór cenimressain, iarnathimgaire fz7hail, d'ingaire caire Labain. AÀn-anmann cengnim caire, radait auctair ecnaide, 1 MS. uiii. 2973 2981 2985 | 2989 2993 ιὸ Mo ND -I 3001 2995 Lia ligda, linib gial, ocus indrigda Rachíal. Bái inailt incechtarde ocnasethraib sochraide, an-anmann, cenmedra mael, Bala occus Selpha sochain. ; Robatar uli mále, etir sethra is hinailte, cengrain, iarcomdeddaid choir, icomlepaid oen Iacoib. Bertait ce/Arz mezc fothri, dó frzbríg bailcc foglanli, ochtur ! onasethraib sreith, cethrur onahinailteib. Cuit cacZamna dib foleith diaclaind choir inacomsreith, feib rosern τί run cacAcruth, isferr dán andeligud. Semeic la Lia, lini[b] gial, ocus damac roRachial, rí bethra bailcc rodascar cethra maicc nadacumal. Ruben, Semeon, Leui lor, Isachar soer, Zabulon, Iudas iariDia ce[n ]terce (?) sé meic Lia liuchdeircce. Neptalim isDán dana, dámac buadacha Bala, Asser isGad, delbda dé, da mac Selpha sochaine. IOseph an, aurdairc ochein, ocus inbán Beniaméin?, rogabsat cathairi gíal damac rachaine Rachial. Dámac dec sin, cen[n]ach gin, Iacoib hui Abaráim, ? MS. ben iaméin, 44 SALTAIR NA RANN. cona[n |dechraib incacAthreib, conacethraib máthrechaib. 3009 Sechtmoga bliadaz bai táaid ifaill Labain meze Bathüail, corothríall diathir, din cert !, conadibmaccaib dé[e]c. 3013 Tan tánic Rachial atüaid, ingen Labain me Bathüail, dorigni thargleo tzzabrath, tuc lea lamdeo áathar. 3c17; Doluid Laban lonn 'nandiaid, etermag ischaill is[3]liab, condastárraid, cenchess ngle, tess immedon intslebe. 3c21 Maratchonnairc Rachial rán ingen lainnerda Labain, luid as forleith, lathar ndu, ama/ nobeth frzidnü. 3o25 Dorat Rachíal chorcra, chaem lamdeo aathar sís fotaeb, roclos agol, rochlai dath, ama/ mnai beth iclamnad. 3029 Romert Laban, linib gial, indaban forsrabi Rachial, nirbobés leo, luth n-alta, lamachtad mna lamanta. 3o33 Ferais Iacob combüaid [4110] móir frzmac mBathuail, conarlaic do, congrad gle, siriud slán nasaccraide ?. 303); Huair nafuair alamdeo ann bai inbangleo nar'imgann, tuargabad leo forsinmaig carnn comluga iscomchotaig. [fo. 26 b. 2.] 3o41 Carnn inchotaig sin lacácZ τ MS. cért. * MS. hisoshain. | 3045 3949 | 3053 3957 3061 | 3065 3069 3973 | 3077 * MS. sacczaige. cennachndíl cocaid cobráth, eterchlainn laind Labain lóir ocus clanna Iacoib. Aingel De thimgair cacZslog bai icimguin f7z7Iacob, rofersat cath, comul ngle, cenbath arfut nahaidche ὅ. Rodbi int-aihgel saer, nisneid, Iacob sechbil asceith, isósain *, aidbligthe * inscél, roa[i]nmnigthe IsraZ l. Luid techt con-ascadaib hüad olacob, cain int-imlüad, colIssau soid, basliucht ngle, dobith doib 'nambráthirse. IArsain rotharhgert 1580} cain glanbert, nihimmargau, ambith cenances, nadchres, 'na cardes, 'nacomathches. Cenolec, cenfingail, gnim ngle, iartimnaib nambrátharse, cenmeihgg, cenmebuil, cenbrath, cendebuid, cendolbanrad. Meicc Iacoib, ilar ambla, hit meicc sethar doDina, Sechim mac Ammoir, tzzabrath, romarbsat lucht achatzach. Dásecht mbliadza bai ifzs, forecht riagla, fochádus, corothimart, cota mert, dó thochta itír n-Egept. Ri doraega, digzais gair, Jacob hüais sechabráthair, corid diaclaind, crichid scel, dáthreib dec mac n-IsraZel. Mac-tharhgertaid De donim 3 MS, nafaithche. * MS. aidbligthi. SALTAIR NA RANN. bagart glangeltaid coemdil : isbreo osbri nan-abb n-án, inrí dorat doAbrám. Rí dorat d'Abram insin. XXVII. 3081 orarhgert Iacob coglan | | 3113 | 3110 diaclaind inlin robatar : * bethi uli fr7fessa feig hirrichtain lessa Ioseiph.' Foidis Iacob, gec cozgreim, Ioseph arsét coSecheim, cain céim fodiud Óthreib, combiud éim diabrathreib. O rosiacht coSechim slán Ioseph 'coambai incél comlan, fofuáir ann fer, forom ngle, icimthecht achonaire. Roiarfacht dó infer féig : * can dodechad, cid notheig ? cid condaige, adbul gair, nocia foratai iarair ?' 3085 3089 3093 3097 combiud donabuachaillib : amscith, amtzzamain cacAthóir, foriarair mac n-Iacoib. * Meicc Iacoib, cozgloir glain, mased hitái 'coniarair, isnaraidaib rodoscar atat imthaebaib Totham.' Dodechaid Ioseph iarsein corocht Totham coabrathreib, assan "nalaim, luath aruth, marclach fuirri dobiud. 3109 Arachind tinolsat dail meicc Iacoib hui Abráim?, 310I 3105 ! MS. monenur. * Dodeochad m'oenur ! om' threib 2121 3125 3129 3133 3137 2141 45 roraid cazAdib ris 'mosech : * innhe seo int-aislingthech δ᾽ * À bráthriu, fegaid fornglóir, nádenaid ni basécóir, cia nomthoirseZ ni dorath, ni foirbsi notaiscérad.' * Monuar nocomaith dochial, aloseph, amezc Rachial, rot robaeth cengáes nglinne?, derb rotogaeth t'aslingge.' * Anromidair moDia dam etir doinib intalman, ni chumaing nech uaib tzzabáig athormach nachadigbáil.' O &hunn atches ochein móir fís doloseph mae Iacoib ; rommiscnigsetar fosmacht abrathir t77a imformat. Luid colón doib isinslíab Ioseph conglor, cozglanmiad, cocrait 'nambrathreib abrath dial-lathreib conaragad. Rofóemad leo abás fosmacht menisoerad morígmar, nirn-anacht airdmes roclos, nochairdes zo condolbos. ISsindinbaidsin amne, iartimnaib ríg noemnime, [fo. 27 a. r.] doEgept conglor, congraig, luid lucht mor dochennaigeib. O recait frzu forsinmaig Ioseph ossar, ambrathair, bafó lith luidi, luad cert, combo frzth itáaith Egept. Ι 9145 ? MS. abraím. IAsse mac Sechis, slicht ngle, * MS. nglinni. 46 SALTAIR NA RANN. batoissech nacennaige, ' nihetragim dala ban, diabrathrib fein, febda tall, ocus mé indaire centreóir, isse dorüacell' Iosiaph ?. | m'oenur itirib anheoil.' 3149 Putr/faris, forom cert, | 23181. Roradi frs inbez blaith : issé baherri Aegept, * natabair laim frzm doraith : tuc arIoseph, diamba imbrait, aní dobiur duit amne Irichait leth n-unga n-argait. fail mor nech lasmadbuide.' 31:3 Aes Toséph intan rorith | 3185 Aben, bendacAt fortgnüis nglain, hitír n-Egept f7za? derbdith, naczamluaid dot'baethbriatzaib, congaes gelbda fochucht chert, inhed bambeo, buaid ngelbda, secht mmbliadga derbda déec *. nifellub form'thigerna.'" 315; Dásecht mbliagza, babuaid becht, | 3:189 Roscrutai inben coleir, bái Ioseph itír n-Egept, uair naderna ingilla aréir, cotoracA£* atüaid iartain forsinhgilla nglan cenchol colacob conamaccaib. cinnas doberad baegol. 3161 Batar icachtaib iarcein | 3193. ISsed roscrutai inben baeth, fosmachtaib huaislib Ioséiph, | ónarabi ifus inlaech, dolacób, bagnimrad cert, ingilla dothecht nachthan rofirad feib dorarngert. le coseotu istech talman. Dorarngert Iacób coglan. 3197 * Tair lim dodeiscin mosét agillai, nihimmarbréc, XXVIII. oslaic reom aglas dontaig, 3165 i conoebi oscecZthreib aloseph caem Cannanaig ! ΒΝ rofaidi ríanabrathreib, | 3201 “Α fir, tair remum istech, cengoe, cengaili, gnim cert, narbamczzmnach comrairgnech, combóe fodaire in-Egept. uair nadigthim, [71 set slán, 3169 IArsain rorith, babüaid becht, istech ndorcha m'oenurán/ fritoisech ituaith Egept. | 3205 IArsain luid Ioseph istech, cachmaith buan combai dó ifzs | nirb'anhumal imrisnech, dorat dó auagcommus. nifitir inmnai diabrath 3173 IArom rodacar aben $5, combai iarcül nacomlad. intigernai doruacel, trraaslach n-imthach fochlith dorimgart "nacomlepaid. | 3209 Huair forfemid uascacZcruth, iarhglerib, aóentagud, doloseph, bagnim n-etig, 317; Roraid γα ingilla coglan: imforbart fair forecin. * Written as a correction over zocAennaig. 5 MS. cotor3 : over $ is written 1} σελέ, ? MS.ioseph. ? Written over cez. — * MS. deac. δα written as a correction over 772. SALTAIR NA RANN. 3213 Atrullai uaide immach, 3217 3221 3225 3229 3233 3237 3241 assalamaib lomnachtach, rohéige inben nert acind, roscar friféle firthind. Tarraid ag fodofre tróig doloseph án mac Iacoib, achor hicarcair, gním ngann, fosmachtaib inguforgall. Ardri büan betha broenaig, connic buaid cacZ przmoenaig, cengaili arcli cotangaib, ri conoibi oscacZoentreib. Κ΄ conoebi oscecZthreib. XXIX. oarfas fís, foromm cert, doFerann, dorig Egept, nifrith dó cosüidib srath, diadrüidib nech dosfucad. Nifrith frzgeirchert osmaig Eigept cozafortüathaib, ecnaid zo drui zo süi snéid!, nech dosfucad coglanréid. Badebthach Foeraind fzzathüaid corogail rolaind rorüaid, [to- 27 a7 2;] frzdruidib duithib cacZtreib, friasuidib, frzaecnadeib. Batar fr7 sothochta serc dácomalta icríg Egept, sechcacZ frzdálaib? cacAthreib 'nagradaib, 'nachomarleib. Friatoil togaig, frzaig thaig, 'nachoraib, 'naglanchocráib', indarafer d'Egept comblait, 1 MS, ssneid, | 3245 3249 3252 3257 3261 | 3265 3269 3277 ? MS. frídalaib. araili glechert d'Affraic. Batar cenancess rochlos 'nachardess, 'nachomaltos, babráthair má/Aar, mod ngle, cechtarde dib diaraile. Gaid rí Affrici doib, delm n-óg, combad tadchrethi dodergór, feib sogabtais oscacZrainn acht coromarbtais Forainn. IArsain tzzallsat folaimm fair, forForainn, forsinn-ardflaith, indarafer feimdeth gail arba d'Egept aathair. INfer aili d'Affraic áin fricathslait cairi comlain, tarmlaic acholainn fzzcath, tarmmairt Forainn domarbad. Rohirgaibthi lasinrig, rodirgnaithi fodimbrig, fofuctha icachtaib cocían isincarcair colosíaph. Doarfas aislingthi dóib 'sindaidchisin fochetóir, hicacht carcrach crzmnach [ basnimach amenmazdrad. Ruc Ioseph doib cozgloir gle, breith cóir foran-aslingthe : feib baderb tarbaid tzzabrath baamlaid rochomallad. 73 *IMmárach indarafer, nibagrzádach, crochfaider, biad araili, slanaib síd, ihgrádaib icondardríg.' Bae inri, foglámaib gne, dodálaib aaislingthe, dondleo lerggach, nirmbai bin, 3 MS, coczacráib. 47 48 SALTAIR NA RANN. indfís cinnas dotarfas * Andommarfas, amerc raith, duitsiu dalfas cecZmbithmaith, diambeza breith fír forsein nibia díl forth" airmitein.' * Bidbreth fír beratsa, aflaith,' arsé, arIoseph inbithraith, * ením gle frzollblad cecZcruth, cendolbad, centzscurnud.' * Secht ταὶ metha tarfas dam, secht mbae caila, clü n-ingnad, bafergacA friadegdáinib. 3281 Atchüaid do int-óclach, gnim ngle: * nabi forsnim th'aislinge: ata "'sincharcair cenchess duini t'apthaib tuaslaicfes. * Fer ruc breith forfís, forruth, forndís bámar iczzriuch, feib rotharngair achíall chain [is |samlaid forcoemnacair.' IArsain tucad fograd cain Ioseph án asincharcair, 3317 3285 3321 3289 3293 3297 3301 * Nihed domthabair fograd, fil rfathur it'aislingthe. m'athair bahüa doAbrám, | 3337 ' Tabair domenmain cenbrath, int-Abram adrann ochein, | delgnaid docac/Zintliuchtach, nir bunad fann doChalldéib. | bidlán bith fonelaib bla 3305 * Ata hitarhgeire ochéin, | doscelaib nafissisea. sain, a Forainn cozglanchéil ! | 3341 ! Diambera breth fíri fair, bidlán de inbith bladmall, bán, | forsinn-aislingthe n-ingnad, donDia dian-adrann Abrám.' indmass domuin dotrega, 33o9 * Tarfas! dam fis, füaim n-amra, doláaig fein abithdoéra.' romloisc g77s ahetarba, 3345 * IN fer foil beras breith ngle nech nosfuaslaiced, fuam cert, cocoir forsinn-aislingthe, nifuar d'intliuchtaib Egept.' cendoimme diss nambrig rmbrass, 3313 ' Aisneid inn-aislingthi n-an,' roinne ris doflathemnas.' fíadsláag Eigept, amra bainn, combai ifrecnarczs Foraind. Roiarfacht Forainn fadein dó fiadintsláag coglanléir : * nirbatruag, innis doscel, ciatuath duit no cíacenél ?' Atchuaid Ioseph corath, cofossad, coainmnitach : ' nicóir gó fiadríg congzéin, atüaid dam, aczích Cannáin. arloseph alainn imnar, * cluinem uait centz7s, centlas, 1 MS | 3329 | 3333 | 3349 . L'tarfas. na secA/ mbae caela, οἱ gle, duatar na secZ/ mbae remrae. * Secht punainn lána dog án, sech! punaind senga, saeb dál, na sec! senga, ba truag tra, duatar na sec granmara.' * Cocüala inguth 'coarad rim, cluinti, a Foraind nadandind, [fosse m υ τῇ ismor indrün, ruathar ngle, Cor faillsigder duit cenchess int-aislzig/Ze laind landes, SALTAIR NA RANN. gnim cadla, agillai cengzain, attaig Dia n-amra n-Abraim. * Rotbia limm airmitiu intslóig, rotbia grad, rotbia onóir, mafíraid duit Ácachcruth indfissiu dofuaslucud.' * Tuctar dam gremmann cenczád, arsé, arIoseph cosoergrad, * feib tarhgir dochomrad cloth cocomlan diacomollud.' * Rotbia lim greim Dé fodéin, rotbia m'ordan coglanleir, grzan ocus esca 'mole, muir istír, dru(ch)t isdathe.' Atchüaid Ioseph dó cogle, doFor(ai)nn ahaislingge, conadlumaib dluthaib dein, [is ]corunaib riagaltaib. 3369 Macán Iacoib cosinrath, bahé inliacoir lainn luágmar, Fia. ósglaindírge 'nagnim cert, rogab airrígi n-Egept. 3373 INt-aislinge luágmar, lín cert, bahuathmar lasluag n-Egept : ama/ teidm torainn atass, físs doForaind doarfas. Doarfas fís, foromm cert. XXX. 3377 Β΄ tríarath doraiga ochéin trzaimcasin réid roréil, combai Ioseph, lín asloig, ósEgeipt uasail ardmóir. 3381 Secht mbliadza lana mole, sommá, slána, sonaidé, ógab Ioseph gloir garta coaimsir namórgorta. | 3385 Fotroirgell, bagnim cialla, Ioseph cocenn sec mbliadaz, nagebad, cidmor insmacht, etach, nahor, nahargat. | 3389 Nigébed Ioseph nachfiach onatuathaib acZ/ madbiad, caingnib cainib, ciniud cert, diadliugud doríg Egept. 3393 Rothinolad lais insain nafuair fzzsna secA/ mbliadzaz2?, "naduinib trénaib daingnib, innaindsib eradblib. 339; Dosrocht gorta garbda, garg, dosrort fzzfodla fodard, rodasczzn cenchoimsi cruth, roslín toirsi isderchainiud. 3401 Doratsatar uili arbiad tuatha Egept dolosiab, cidmór rothechtsat fosmacht eteror ocus argat. 3405 Doratsatar féin dondríg andoire dochinn ambíd, natiastais aidid ngorta innalainib lomnochta. | 3490 Rosbiath Ioseph sechcacZclaind sloig fer n-Egept imForaind fogne riagla, ruathar n-án, frité cóic mbliadaz comlán. 3413 Rosbiathastar fiadcacZsluag cenrad frzForainn findrüad, sé cé! dec mili, mod ndil, arfichit cet domilib. | 3417 Ce[n]mothat dala dligid aes dana ocus primfilid, 'druid diana docacZmaig, cruitti clíara, clesamnaig. | 3421 Cenmothat mogaid, mod cert, sluag soraid frztimthirecht, [-$V. 3: ] 5o SALTAIR ismna bana, buidnib blá, meicc ána oczs ingena. Cenmotha insluag roslin mairg, natuath trüag ascecZoenaird, tictís iarn-elluch fosmacht dochennuch itír n-Egept. Rí rombennach oscacZ maig, cenon, cenolcc, cenerbaid, gorbomál cacZ maige móir Ioseph án mac Iacóib. [fos 27 Ὁ: 2:]} Ruiri richid, rigda gáir, crichid cacAZcuirid comláin, arcli fricath oscách blái, inri triarath doraegai. Rí trzarath doraega ochéin. 3425 3429 3433 XXXI. Sindara bliadazz, luad ngzznn, ór'gab ingorta gerthind, luid clann Iacoib, bagnim cert, doluaig bíd itír n-Egept. IMrulat dargarbaib ! gelt?, iartirib amraib Egept, il-lurg intsláaig, tráag atli, cosintuaith imbái int-ardrí. Roslín mertain, rosgab cess, diafechtaib otir díles, cenergna n-eolais, centreóir, cenbe7!a itirib aneóil. 3449 Roptar snímaig? iarsétaib diangnímaib, diambaethbétaib, fiadnasiuagaib oscecZmaig, 3437 3441 23445 ! Over dargalaib. ? Over gart. * Sic. Snould it not be zosecAzsat dia ndis, dia πάρος ὃ NA RANN. truagaib, tzrsig, dércóintig. 3453 Meirtnig rostacht amezma, rosnart fochacht comfedma, cennech diabreith, leo baceist, cosinn-airríg an-atheisc. 3457 Lotair trzamedon intslüaig, broccaig, nazoznim comthrüaig, congabsat foss, febda fír, hifrecnarczs indardríg. Foidis techtairi tind huad, aracenn cogrznn, coluath, ama/ atgeoin ingnim cert, airri airtmitnech Aegept. ἢ Tinsit andüine fotzig, fillsit glüine fochombáig, roslecht diadüis diadoss?, fiadagnüis "nafrecnarcus. Roiarfacht doib, derb roclos, Ioseph cozgloir, cenamlos : * raid[id] afír düir forhgair can duib zo can tancabair? * Cid cozdnaigid "'narinbrüig bras, cenairig, cenfíreolas, cenbezla frzriad relta, ama/ áes üdian taiscelta. * No maraes rnbraith foraig thaig, bis ochathraig dochatraig, censcribenn lib, línib drech, censcela ríg zo ruirech ὃ * Nimtha forsamail sunn se ach! mad aes braith ísligthe?*, 710 Slebbaire loittit smacht, 70 brécaire icbrecairecht.' 3485 ' Donrimmart gorta cozgrain | attuaid acríchaib Cannáin, - 3461 3465. 3469 3473 3477 3481 3. Over miscnig. * MS. fslidte. 3489 3493 3497 350I 3505 3509 SALTAIR NA RANN. frzarn-adlaic uaig, huar'czzch cain, feib tecait sluaig fer hdomuin. * Fonrathaig tir Caim ochéin arn-athair badoChaldeib, roalt ceng7?s gaibt (szc) cengrain, bamac Isaic meic Abráim. * Bráthir sinn huile martám, lín arcuire 'sarcomdal, icgaire arn-athar nacZthan, ismac aile armbrathair óssar.' * Masofífr !, frzheraim n-án, formbith iarmui doAbram, tucaid huaib etere ngle fritichtáin doridise. * Tan tissaid arcül nachtan lib diatí inbrathair ossar, forbia forn-eitteire fein, isdogéntar forn-ogreir.' Riandüla doib forafecht diatír conacennaigecht il-laim indairrig frzandail doratsatar Issachair. Roraid Ioseph, scél cenchess : * dogress dogen formbithless, incecAhuair formbia farndail uaimm duib árDia n-Abaraim.' 3513 IArsin dochuatar diatír feib fosruácar cendimbríg, rofucsat fritascaid tróg ascaid arDia dolacob. 3517 IArum rancatar diataig soera, slana, somenmnaig *: dosfarraid maith fogloir glain flaith lóir 'sindarabliadazz. ISindarabliadazz, luad ngzznn. 1 MS. Mafofir. H 352I 3525 23049 | 3533 3537 3541 3545 3549 51 XXXII. jue Iacób án diaChoimdid, bagním com- lán, feib fuair achlann, glanfír cert, fáilti laairrig n-Egept. Feib rostzzall fochaihgnib ciüin in-iathaib aidbli aniuil, rosnalt cenbét osceczmaig dosrat forsét sainemail. [fo. 28 a. τῇ Feib dosfuc forcül, nicress, óscackmür conamorless, atichtain buidig diatig isdiaruirig roatlaig. Roatlaig Iacob án. XXXIII. origset comarli cóir maccrad amra lacoib, andul iarfithisi fecht doridisi itír n-Egept. Dochuatar iarsétaib slain, cenbétaib cethirn comlain, cotren tluachtar darcacAtír coruactar cosinn-ardríg. Fuaratar colór cenhír fili mor icondairrig, feib bamellach laceill cóir rosmbái cennacZ fochetoir. Gabais Ioseph escra n-üag atnaig il-laim fir diasluág : tabair trzahaccail diambrath isaccaib naCannanach. Nidimraig lotar diatír, nibdardimdaig dondairrig, ? MS. somennaig. 52 3553 3557 3565 3569 3573 3577 3581 3585 SALTAIR NA RANN. feib roellacht doib cecAtz7all bai ambennacht forIosiaph. Tan batar nalíni arinmaig, ama/ bid míli onchathraig, rodlong, nimebul diadail, drong dremun dian-irgabail. Nibtar foichligthi fzztóir rocro[i Jchligthi fochetóir, tuctha codüra donmaig foracula donchathraig. 'Tuctha coneoch rostechtai, 'nacimmidib czzzrechtai, batrüag afatal cenbríg combatar fiadinn-airrig. Frisrogart int-airrí dóib roraidi frzu fochetoir : . * truag dodail farcuire ngle farhgabail uili icmeirle. * Uair lib[si ], ni lathar ndil, inmeirli cenimressain, infarcin clothach asbiur forcrochad cosinn-oenfiur.' * A airri Egept cenchess, rosatglechert fzzarlanles, niclothach dot'büaid, dot'blaid, tráaig dochrochad cenchinaid. * Niheol dün, ciacol fogzin, dur dron doBeniamein, fonralaig mairb mesctha mir dodalaib indescrzasin. * Fortgellam cecZ nduis, din cert, i'gnüis, aairri Egept, arn-idain, fiadtestaib Dé, dochinaid indescraise.' * Tucaid dochind forn-anma uaib aitire n-eramra, ! MS. beziamin. 3589 3593 36or 3605 3609 3613 3617 3621 ? MS. Heirgib. farn-ósarbráthair fodéin, dianid comainm Beziaméin !. * Éirgid? iarforsetib snéid, isleicid Benieméin, huair isleis, lith? cesta ngle, frith escra naEgipte.' * Ossar naclainne, gnim ngle, fir foxal fainne fíre, issé isdiliu diarslog liarn-athair, laIacób. * Guidmit ní, menipgrain lat, dii, aairrí nahEgept, cia rondairane dot'réir, coronsaera Beziemein. * Mad marb duini fonim glass dochumaid, isgnim n-amnas, bid marb Iacob fodein diachainiud Beniemein.* * A maccrad Iacoib áin, frigartrad dochlainn Abráim, cenchlothchobair, cennach rblaid, dorochrobair forcinaid.* Rorelsat ascel cenbríg, roslechtsat fiadinn-airrig : * fortgellam Dia, dana de, darslana onchinaidse.' *'Tabraid forcobais centláis, rad forais riandig tiugbais, - failsigid fornech nith mbras, dorinnsid gnim n-imamnas.' * Ciambadlonnbrzass digal Dé, fornn bacomadas frzarcloenré : coir ciaronczznad colár icinaid artargabal. * Ronbaidsemmar, bagnim trog, rocraidsemmar Iacób, * MS. litth. SALTAIR NA RANN. romertsam coem diarngnáthaib, rorecsam arn-oenbrathair. * Atmora arcinaid donbrath, nidarn-idain diarsóerad : [fo. 28 a. 2.] trzallamm arn-aided, scel ngzznn, tiagamm fochlaideb ngérthind.' * Nirbochoir dam formbádud, fota ataid in-imgábud, targa fortacht De fortóir, achiniud amra Iacoib! * Bidbann buada forarndáil, ahiarmhui uagdai Abraim! gengnim ngessi, t7zadil hgair, iss messe rorecsabair.' 3653; Rodosmachtaigset foalaim, roattlaigset acomdáil, sníset cocóir acainti, rochisset armorfailti. * Fuapraid cotenn, nibartroig, eirgid arcenn Iacóib, cenlen, islethan forcert, tren fortrethan in-Egept.' Ri dafuc atüaid iartain Iacob conamaccaib, dialotar fodess forfecht foainm Ioseph in-Egept. 3649 O sunn rancatar fodes coloseph hicomaithches, ani badech docacZthreib dorat Ioseph díabrathreib. 3653 Robai Iacob, bagnim cert, censním itírib Egept, malle frzachlainn cozamblait, dábliadazz arsechtmogait. 3657 Mori coragzad ochéin dofuca Abrám oChalldéib, hé cotnarlaic iarcóir cheirt 3625 3629 3633 3641 3645 | 1o 3685 58 doib anisin dorigset. Dorigset comarli cóir. XXXIV. shunn atbath Ioseph án nismboe saere zosaergrád : fir Egept, comeit cloine, dosratsat fothromdoere. 3665 Rodosdairsatar diaréir iarn-ec indamrai Iose[i]ph, daire amlaid, eraim nglé, nitharlaid forbith buidé. 3669 Mor dochlainn, batrog [inscél,] beirthi dislog Israhel, cosuilib dessaib, deilm ndil, conbezdais assacennaib. 3673 Mor dacecZulcc, nabucert, fodaimtis fosluag n-Egept : nibai dóere badteinné comarbdais apzzmgeinné. Ciarbothromm andoire dacht robae anDia 'coafortacht : inmet fordingtis intsluaig forbartais incacZoenhuair. IOseph mac Iacoib áin, meicc Issaic, meic Abaraim, dorumalt, frzriagla recht, derch fichit bliadna in-Egept. Dochuaid fozcel, cluithi cin, forslicht sen süithi soerdil, facbaid dámac, maith angzaim, Mánnases ocus Effraim. 3689 Dorumezsat cacA fosmacht, fosrugensat fir Egept, " diambüaid, diammathizs, diamiad, cosinn-uair atbath Iosiaph. O shunn atbath Ioseph án. 3677 3681 54 SALTAIR NA RANN. XXXV. 3693 ogénair Moisi, moZ ngle, 5 in-amsir natromdóire ! : rolad, ciarbochain achruth, ass hisruth Níl diabádud. 3697 Conafuair Termod, gnim cert, ingen Foerainn rig Egept, 'condsruth, icinnlat alám, cainbe fial, forssaid, findnar. 3701 lArsin coforhgart diamnaib conotuctáis asintráig inmac imbec incrotha glain, uair dorat Dia foamezmain. 3705 Rodacar Termod iarsein feib caras cách aoengein, coron-erail, bacain glonn, baforgo diadegaltrom. 3709 O shunn roalt combatrén, diall frzclaind mac n-IsraZe |, dochuaid ifat fiadcacZclaind, narbomac d'ingin Foraind. 3713 ISsu cenlen, láad hglanna, cenathair trén talmanna, forfailüg gnim gle cacAthuir 'sindaimsir irogénair. Rogénair Moisi, moZ ngle. XXXVI. 3717 otzanic lá forsinmaig frzoendiis icimsergáin, indaranai diachlainn cheirt, araili badoEgeipt. [Ὁ 28... τῇ 3721 Ο shunn atgeoin, narbotrén, infer dochlainn Israhél, bahe ingnim garb cenchert, romarb infer ahEgept. | 3725 Rofitir intíath cogle fer domarbad doMoise, feib leir dorigned cocert atchuas doafrrig Egept. 3729 Forfüacart Forainn cocert forferaib amraib Egept, nabeth dó dín innachdu acAt abas z0 ahinnarbu. 3733 Dodeochaid Moisi forfecht forteched riasluag n-Egept, iartfrib, iarslicthib srath, cofarnaic indingenrad. 3737 Cofuair slog mór forsinmaig dogillaib isd'ingenaib, icimmain chairech fosmacht dochum topur istipzat. 3741 Ocdéne natrebthach tren imslessaib slébe Coréb, bamor angair forsinmaig icdail uscz diacairchaib. 3745 Dessid Moissi, bamod ngle, forochair naconaire, snimacZ, saethracZ, bec anert, aoenur, icsírimthecht. 3749 Moisi batrén incacZdáil dochiniud clainni Abráim, nicheil ceol hgle hgnimrad nglicc is doréir De cotzánic. Cotzánic la forsinmaig. 3 XXXVII. 3753 obatar ann, cainig cain, IN 'coacáirib hitimmarcain, in-immblib intsluaig comblait, díingin inpzzmsacairt. 3757; Roraid frzMoisi, mod nglan, iarsain indaraingen : ! MS. natromdaire, 2761 3769 3773 3771 2781 3785 SALTAIR NA RANN. 55 * cid nacharcobrai, dín cert, ahóclaig át ahEgept ? * Atarfail cenduine! trén arn-oenur in-etarlén, immunn-usce n-uar, cacZcruth, ata insláag icarsárgud." Atraracht Moisi, mod ngle, nipuhéirge meraige, cotarat cobair trein trait dohingenaib intsacairt. Rogartatar leo diataig Moise amru cacZn-armaig, con-éicsitar ascéla dian-athair cenimséna. IN sacart sluinti gaissi rofer failti frzMoise, aracruth, aracheil nglain, arfortacht diaingenaib. Rofastai i[n |sacart iarsein inaoentaid, in-oentreib, iartimnu indríg, ruathar ndil, dorat [dó] apzzmingin. Hiclemnas intsacairt cenlén, ifichaib slebi Coreb, dorumalt Moisi, mod ngle, ann tresraind aaimsire. Noemrí nime, nert cecZsluaig, coemcli cenbini bithbuaid, ri betha borggaig cenbrath rosnordaig ? feib robatar. Robatar ann cainig cain. XXXVIII. B^ lathi Moysi immuig isleib Choreb 'coachairib, conidnarlassair inrí ! MS, cennduine. atathlassair teintidi. 3793 Ri roforcongart amne 3797 3801 3805 3809 formac n-amra, for Moyse, roraidi fr;s, ruathar cert : ' isferr duit dul in-Egept.'" Roraid Moysi, monor ngle, * nituidecht [γε forngaire : rofetar fein, febda bainn, amfer ecraite doForaind.' * Heirgg lamobrethir fozfecht, arcenn intsluaig in-Egept : notnoibfaider fiadcacZclaind, notsoerfaider forForaind. * Bera? uaim comartha lat, notsaerfa forecomnart, conacA fil ni n-uag fonim, coni tichtain frzt'menmain. Fofuair mor dobuáid cenbrath, mor n-ecnai uaig coz-ógrath, con-uaill, bamór ngaissi nglé, fofuair Moise, bái lathe. Bae lathi Moisi immaig. XXXIX. 3813 R dorat fleisc rnblaith mbalnái 3817 3821 ? MS, rosnordaib. il-laim Moisi mezc Amraí, [fo. 28 b. 2.] diar'lass indrub, rígda scél, imrün ríg isléib Choréb. Rí rorádi codána friMóise taidbsiu alama, i[n]darahuair dí baclam, induair aile bagléglan. Εἰ dorat sain frzsam lái doMoisi, domac Amrái, 3 MS. Beza, 56 3825 3829 3833 3837 3841 3845 3849 3853 SALTAIR NA RANN. isamlaid sain, ségda insmacht, * dogress dogensa tofortacAt." IN ri rofaídi frztóir dochlannaib aibni Iacóib, dochath labrethir nDe dil friForann conadrüidib. Rí rochart Moise forfecht coForann, coríg n-Egept, cotarlaiced uad cenlén clanna amra Israhel. * Manistarlaice coluath meicc IsraZel, línib tuath, fóidfet mor ndigal dishain, "modílfat uad arécin.' Ri fotat huili naslofg, isshé artuire dergoir, ninlen cloen, nago, naceist, ri dorat dó inrnblaithfle[i]sc. Ri dorat fleisc rnblaith. AXI [o Moisi fiadcacZclainn iarsain iarum frzForainn : *lessaig dosluaig fein foleith, leic uait athuaith dinCh(o)imde[i]d. | Asbert Forainn, forom ngle, natibred doib asaere, cofessed cia bad mó nert anDiasom no dia Egept. Dogniat druidi indríg, triabrichtu ainble anífír, nathracha coláath donflaith dolbsait afuath díaflescaib. Dorigni Moisi, mod ndil, in-anmaim indrig donim, labrethir hDe fiadflathib, diafleisc combaglenathir. 385; Nathir Moisi fuabrad cath, . frinathracha nandrüad, istig arbelaib indrig dodasfuaid cos[in ]n-oenmfr. 3861 Gabais anathraig dolár Moisi fiadintaig lomnán, noscroith, nodosai ifleisc, lasinslog, robomorcheist. | 3865 Moisi minn osbetha barc, hua Iacóib meicc Isaac, aaithesc glan, gnimrad ngle, isdoreir De roraide. Roraid Moisi fiad cacZclainn. XLI. 3869 ahuamnach Forainn amne, B iarsin roraid friMoise: * maith limm dula doib forfecht, masomaith latuaith n-Egept.' | 3873 Dodechaid Moisi diathig, atreib Forainn forüabrig, conhécaid coglan inscél dodagdainib Israhel. 3877; Ama/ dochuaid Moisi uad forcongart cuce inmorsluag, dorat fohír forcacZsmacht, rolín dímzs isdasacht. 3881 Asbert Foraind censena, friachlanna, frzachenela : * fortuatha De, torum nglé, tabrad cacAtormach ndoére. 3885 Datar toirsech intuath trüag friMoisi aran-imluad ; * acht furail saethar is[s]macht nifuaramar ni dufortacht.' 3889 Radid! frzu Moisi combüaid : * nabid fr?baisi mbeltrüaig, ! MS. Radidid. SALTAIR NA RANN. 57 dal De donessai cecZrainn, bidtressai indás bág Foraind.' 3893 Ardrí Egept, ilar hglonn, ri góach, guinech, garblonn, batarb tnu frzgleo, frzcath, aned babeo bahuamnach. Bahuamnach Forainn amne. ZIEHT: R roráid frzMoisi cotrén : * abbair fzzclaind n-IsraZel, dentar leo, lathar ngle, uan d'idpairt cacZoentige. 39o1 * Uan firenn bliadze insein cengaili hduib zo temein, afuine forgrzs cecAcruth, cenachnáma dobrissiud. 3905 “ Frithalid inn-uan cenlocht doidpairt incacZoenphort, ahithi istig cenni immach, cossaib cenn isinathrach. [fo. 29 a. 1.] 3909 * Menibe istig, torum ngle, dodoenib lin ahithe, taet nech ammuig onachdrung cacA uaib inahiallacraund. 3913 * Lalubai lachtoc, luad ngle, laharán nemdescaigthe, bachla forláim, línib ell, forcressa forn-imthimchell. 3917 * A ithi forsessam sain, ahíuil fofarn-aursannaib, diaforraib, fuidel foleith, aloscud duib iteneid. 3921 *À denam dogres insein docacA oen incach oentreib, doforaithmet, monar clecht, 3897 fortuaslaicthi aEgept.' 3925 Atat inmuirig fotráig doruirig nimi noebnáir : dorat mór ndígal hicz forrigab ri roráidi. Ri roráid frzMoisi cotrén. XLIII. 3929 R' dorat mor ndigal tren dosairad mac n-IsraAél : bamaidm torainn forceczmaig, forForainn cozathuathaib. 3933 Loscainn riasca, reim ndata, cuili, biasta, brecnata, bolcgach, lasruth fola fann, dorcha, tene istorann. 393; Plag napzzmgeinne huili, etercethri ocus duine, gol cec/a clethi, gním cert, rochlos lafiru Egept. 3941 Ri dorat nadeichplaga forthu frzhuair combaga, nilac rogní iarcóir cath, inri dorat mor ndigal. Ri dorat mor ndígal tren. X LIV. 23945 oleicset dilmain uadaib R 'nandirmaib, 'nammorslua- gab, samlaid dochotar forfecht cosetaib amraib Egept. 3949 Cethrichet trzcha trzamnaib, 'indóiri doib dobliadzaz?, in-Egept daill tairbert tren, dochlaind airdeirc IsraZél. ! MS. tened. [ IV. 3. ] 58 SALTAIR NA RANN. 3953 lArsain scarsat frzdóire t7zastuc Dia claind n-IsraZel, Egeipt con-ilur clóine, rodáil τί gzene cenrainn iarmbliadnaib! coriagail raith forformnu féne Forainn. trzchat iarcethricétaib. 3993 Báe Gaidel frzglegelt cain 3957; Dorigset sét, sliucht combuaid, in-Egept 'sindamsirsain, cenbét ahEgeipt sairtuaid, dobreth Scotta fiadcacZclainn, ceng7?ssa, bacain intsluaig, ingen airmittnech Foraind. doRamissa, doSochuaith. 399; Atroebaid Gaidel combüaid 3961 Ri ragmas dasfuc tzzanert dula dó indegaid intsláaig, adoire amnas Egept, uair bafaith, frzglea scél, dorat nel impu frzde uamun Déa mac n-Isra/Ze . istor tened cacZn-akdche. 4021 IArsain dochuaid Gaidel Glas 3965 IN tene icloscud intsluaig il-libuirn lir lethanbzas, Egeipt 'sindaidchi adhuair, fuapraid meirge mara maill innél dorcha doib frzdé*? arhuamun ferge Foraind. combruissitis acairpdé. [fo. 29 a. 2.] 3969 IArsin roraidset colainn 40o5 Luid Gaidel cain conabuaid sluaig fer n-Egept frzForainn : ilársain sechIndia sairthüaid, * tiagam forarcul cenlén, corogab tir, torom ngle, lecamm uain claind n-IsraZel. in-insi Deprofane. 3973 * IN dia asdech forbith büan 4009 Luid ondindsi, erctais slüaig, dorat meth forarmorslüag ; Deprofane sel siarthuaith, atá ic[c]Jathugud cotrén bái "nafichaib lín mbliadna darcenn clainne Israhél." fonaczzchaib Caspianda. 39;7 Asbert Forainn fergach frzu: 4013 Robaided ann, arim chert, * nileicfem arlaesechu, dodegdoinib fer n-Egept, conostucam lenn imbrait, coic cét rig rán, regtai rainn, latoeb arn-oir 'sarn-argait.' immonn-ardrig, imForaind. 3981 Dochuaid Forainn cozasluag 4017 Lin intsluaig cenmotha sin 'nandiad imMuir romra Ruad, nifitir nech an-árim : nasluaig remi rosatr[i]uin nochinned forcacAdine ocus Forann fohírdiuid. arimbed ahilmile. 3985 INri dodasaer iarsin 4021 Ri tarlaic Muir Romuir ruad arForaind cona airbrib, forForainn conamórsluag, triamuincinn Mara Romuir nitherna leo diatírib dosfuc innan-irchomair. cid oenfer dohilmilib. 3989 IN muir mór, comílib scel, 4925 IArnandamnad, gnim glinni, ! MS. iarmbliazdaib. ? MS. fzzdez. SALTAIR NA RANN. 5 iarmarbad apzmgindi, nicheil cecZ sui, srethaib slecht, cosin rosmbái rosleicset. Rosleicset dilmain uadaib. OBS 4029 R' tuc claind n-IsraZél ass intan rommol inmorchlass, cenmna, cenmaccu, frzcath sé cet mili fer n-armach. 4933 Oshunn rosiachtatar tír roattlaigset dondarríg, aternam iarngábud cacht, iaribádud andergnámat. 4037 IArsin tüargabad inchlas domolad De bacomdas : cansatar, badeoda intlus, hili uli cantemus. 4041 Siur doMoisi, Maire már, iarsain rosephain timpán : rochachain ceol doríg nél labantrocht mac n-IsraZe l. 4045 Ri rán rodluig riasinsláag adruimni dogba dubrüad, τί oscacAbrí conem nél, inri tuc claind n-Isra/Z l. Ri tuc claind Isra/Ze! ass. XLVI. 4049 | i buidig doDia dron iarternam doMuir Romor, robdar dimdaig Dé forruth oshunn rancatar dithrub. 49:3 * Truag doDía donrat im-mert, nacZanrelic in-Egept : donfuc iarsétaib cecZcruth diarn-écaib isindithrub. 40587 4061 4c65 4069 4973 4077 4081 4985 9 * Cenbíad !, cenlinn, lethan locht, cenétacZ beos arbithnocht, ronlín bochta, ronbás bath, dogena ingorta armarbad.' Ri roráid frzu aurdairc dul: * inhed bethi 'sindithrub, nochoforbia immaig 710 taig airchra bíid zo etaig." Ri rodosas donmaind blaith oczs indiall en imthlaith, inlind fzzatoir asceczmaig dofuc doib asindailig. Srotha indithruib, delm n-ada, ciabtar nemi nemnecha, lacacZ, ciatserba slassa, doibseom batar somblassa. Dorigset sét, sliucht combuaid, al-lam chle frzmuir morgluair, siartháaid darcacA fich fz;feth, focrzch n-amnais n-Amaléch. Gnisit cathu croda ríad frisluag n-uathmar n-Amaliach : dorochair mór n-armacZ de tall t7zacrosfigill Móise. O roláset ár intsluaig Amalech aurdairc adrüaid, imsliab Sina, srethaib socht, rosuidigsetar longphort. IArcathaib, iarnithaib níad, friclainn n-fraig? n-Amaliach, isléib Sina, sluagda angal, fobannaib buada batar. Batar buidig doDía dron. XLVII. 4089 Ey gnim n-ingnad doib isleib Sína fochétoir, ! MS. Ccenbiad. ? MS. naíraig, with a dot over the second letter. I2 60 4093 4097 4IOI 4105 4100 4113 4117 4121 SALTAIR NA RANN. fiadgnuis intsláaig !, torom ngle, daig derg dermor teintide. IN[n]í dodechaid donim, dodingnaib richid rindgil, coformaig recht sainglicc slan forciniud n-airdirc n-Abrám. Rí rogart caini gnima Moisi lais islíab Sina, [fo. 29 b. τ cendig, cenbiad, bamod nglé, cocenn cethrachat lathe. ΚΙ doridnacht doMoisi detch mbríathra glana gaéssi?, iarsrethaib ríagla, reim ndil, dothinchosc inmorpopuil. Dothidnacul rechta reil cenimracul tzzaglancheil, inri thánic donim glass cotimnaib doib doárfas. Doárfas gnim n-ingnad doib. XLVIII. nhed robai Moisi istsleib AX nochosrala fordagceil, dorigned leo, nir'gnim coir, ocdam deligthi dergóir. IArsain, bamessu cecZscél, dothüathaib mac n-IsraZe l, eter firu ismná cenrath, andul huili diaadrad. Diultud forríg n-angel n-áag, bamor ingnim donmorsluag, ocus ahithi ind[f]eoir gairb fiaddeilb indócdaim hermairb. Ferggach frzu Fiadu bacoir, friclainn n-engaig n-Iacoib, cotarmart tairbert intslüaig ! [n the MS. the dot is over the 7. fothuinn talzaz frzoenhuüair. 4123 Gorogaid Moisi iarsin, forsinRíg conaainglib, coroléiced dó achosc fein 'satimargain diauagréir. | 4129 Manibed Moisi, moZ ngle, asbert inRi orddnide, óenfer díb frzgleo nagail nafaicbed beo fortalmain. Fiadgnuis Dé, badiada tür, icfoglaim ríagla isrigrün, isleib Sina[t], sliucht ngle, aned cian robai Moise. 4133 Anhed robáe Moisi ist[s]leib. XLIX. 4137 oRÍócart Moisi fonert forsinsluag bái 'nacoimthecht, iarsin frzre teora n-üar, coromarbtais inmorsláag. Conar'choicled, croda gair, nech amáthair zo athair ; 10 diabráthair, bág comblait, 40 diachaim, zo diacharait. Roshort Moise, monor ngle, etercethri oczs duine, eterfiru ismaccu ismna, dosrat fochlaidiub diglá. Rumezm[n Jaiged lais iarsein indelb dindór derg demein : doridnacht doib, nirbothruag, trianambiud donmorslüag. 4153 Dorimnai Día, toroz ngle, acosc censil comairge, iarn-urd gaissi, croda cacht, isforMoisi forfócart. Forfócart Moisi fonert. 4141 4145 4149 2 Perhaps gaeísi. SALTAIR NA RANN. 6I L. 4157 Jig nasce teidm duairc dóib, iarcein dogalur medóin ; bamarb sochaidi dontsluag dondimsruth roenacZ roruad. 4161 Ri roraidi frzu coglé : * denaid nathraig n-umaide : turgabar fricrann corath uasinslüag frisirsellad. 4165 * Ciphe ardoscé donmaig incrann oczs innathraig, biatslana cacZandénat, dogalur nihepélat." “τόρ Figuir Crzs/ atbeir annsain, dodeochaid diartesargain, tuargabad frzcrann corath, is dararcenn rocrochad. 417;3 Cibhé fzzsaiccidar ann Issu Crzs7 cumtachta arann, rambia nem, nassad ndaingen, imbithoentaid archaingel. 1177 Sloig sil Adaim docecZdu, eternoebu isphecthachu, ili huile, comgzad ngle, atá acomdal frzMoisi. 4181 Manbad ruirig nimi nair conic cacZsuilig sog7id, balór d'huathaib oscecZmaig donatüathaib diatarraid. Dotharraid teidm duairc doib. LI. 4185 i roráide frzu cenlén conderndtais doib eclais nglain ocus indarcc testemain. 4189 Dias doib fz/sóirsi slecht, friclainn n-amrai n-IsraZé, | | 1193 | 4197 4201 4205 4209 4213 4217 fricerdacA/, friprimgoibnecht, [fo. 29 b. 2.] Adiar adma irdaig mür, isint-amra Ithidün. Dotreib Leui, lat[h]ar ndil, doreir indrig donoemnib, sechtmoga fer, fobaid fecht, friacobair, frzatimthirecht. Cetnagnim gnisset marchloc dabach humai istudloc, con-ilur delb, lethan lecht, trethan derb tz;fer ndeec. Gnim tanaissi, tadbat ruin, admat adfét insczzptüir, eterfiru ismaccu ismná, bacc iairnn cecZoenfir iarma. IN tres gnim, roglé cenchol, tegdas Dé tabernacol, nir'bu dín[n]im laDía ndil conamílib mírbailib. Cethramad gnim, indarc üag, cain imracht frzcach n-imlüad, ór delgnaid, dín docacZthreib, ama/ cacAscr?n n-ildelbaig. Ri dororainn dóib, babüaid, inn-eclais n-orhuill noebüaig, etzrfot, cenchaillti cert, etirairddi ocus lethet. Tricha cubat, comul nglé, etirlethet isairdé, coica cubat, fochucht cruth, innafut frzsuidigud. Cláraib cainib crotha glain, Slánaib, soeraib, sodelbaib, iartinnrud tairchil cac2greim dofidrud saindil secheim. Cuairt cethrochair, cuzitaig grád, nirbodrechrothail dermár, 62 4237 4241 4245 4249 4253 4257 4261 ! "(The z is written over Z7. SALTAIR NA RANN. cathclái gelbdai, gnim n-ogdai, fachlái febdai forordai. Ri rosorddaig clethaib clar dosforgaib srethaib soergrad, rodascinn frzhergna alt, dáchlar dec ségdai sescat. Dáchlar déc 'mondorzs ndron, caintomzs cenimmfordol : cethriclair déc, derbdair sein, serntair immonsenisteir. Tri cláir fichet incacZsliss clichet cenag, cenanfiss : dáchubat, nidechelt tair, bid il-lethet ceczoenchláir. Cethricláir fosuzzmib dé inhuillib naecalsé, feib dorumat, rigda rad, trichubat incecZz oenchlar. Se fotha dec, derb cenlocht, ar secA/ fichtib doarggot, eturru islar, lith frzbaig, dáfotha dib cecZ oenchlair. Airddi nafochrai! folí huasnafothaib findruini, cubat fr;fut alame, cenimforcraid n-imhairme. Dorus sneid sair segdai máil, solus frzgrein cain comláir, cenardgrain gnim, cian cacZcruth, intsanctair 'nafiriarthur. Cethriclair comlain, gnim ngle, o[c ]cohgbáil nasanctare, cofothaib fiadtuathaib treib conafuathaib forordaib. Altoir frzdorus antuaid friloscud n-edpart noebüaig, ? MS. togaid. 4265 4269 4273 4277 4285 4280 4293 4297 altóir aurgnaidi 'nadess friaurnaigthi nadimchres. INprzmaltoir cosindrath frignimgart gloir rotzrcbad, cecAthucht foardbilib óir baharddidir ucht Aroin. Deil telchinni tiar istair, anniab ama/ chorcarglain, dírge cecAtolgdail tailce fritorgbáil nadrumslaite. Tuiri tren diriuch dolar frisiniud sruthi soergrad, fondrumslait déin derbtha slóig, cotrzbdelbaib dec dergóir. Coluid tzzasindrummslait druin frituidmi nasuanemuin, fair tuas cenlen, laid lorda, én uais con-aib forórda. Coroiset lár dicecZleith fornaclaraib hicomsreith, gníthi ondrumslait immacZ sithbi n-anart n-ildathach. Oenanart tairsiu anechtair, coemthoracht ciacomnertaid, frisnima seirgthi sóeba, frignima, frzgarbgaetha. Clar diargut, gle cenmeth, cechtarde nadaprimleth, [fo. 30 a. τῇ iartuidmidib, togach tóir, sechtmoga folach ndergóir?. F7? srehg doib, frzcuimrech ngle, nan-anart coir coimtige, bacan dron dergoir togaig? dochur forceczn-oeníolaig. Suidigdir tairsib immaig *, ? MS. ndergóir (the second mark of length in a later hand). * MS. immuig. 4301 4305 4309 4313 4317 4321 4325 4329 Flesc maith Moisi, monar cert, SALTAIR NA RANN. diataibsin donaslogaib, slessa set f7;sella slog tricessa dec dodergór. * Dénaid fritarba cecZdruing arcc amra, demin forgaill, "monfleisc,'moanmaind, monor ngle, imnolecdai taiblide. Cethricubait, comol ngle, dobith ifut naairce, atri 'naairdi, mod cert, ocus adó "nalethet. Cethridrolaim diór dron asindairc diahimmarchor, dádrol treothu, derg angne, dondor amra forloiscthe. Delb hiruphin forsindaircc, dindór hilarcháin imtháirc, cofathaib niam, nassaid gle, coscathaib ascíath scailte. *'Sintsanctáir suidigter lib indarc noeb cona aidmib, isanart sroil, sreth centair, eter inslog 'sinsanctáir. Cocétlaib gzzannaib cecZcruth, cocliaraib, coz-airfitiud, con-orthonaib, cocóraib, comolbthogaib dermoraib. Flesc Moisi, flesc Aróin aith, cenlaisi, línib ollgzaid, cotca n-unga n-óir gleglain cechtarde nadaflescsain. rofer foraesa aEgept, nathir doilbth[e], delgnaid cruth, derbaid forafiruachtzr. 4333 Flesc Aróin, baamra düis, gradgloir glanna fiadgelgnüis, foblath bil bolaid noibe, 63 fothorud cecZdegmoine. 433; Sindlestar lán cosinmaind sé cet dior centádrainn, hisinpzzmchaindelbra choir 271 cel n-uhga nderb ndergoir. 4341 Secht mbenna buana, büaid ferb, forsinchaindelbrau cruanderg, gnitis dindor gle glanna, forsmbitis sec sutzalla. 4345 Cuich gela cuairt cennacAcleith suig frzsreba suairc sainred, intu nobruindis bannae nosuildis nasutralla. 4349 Secht cé unga 'sin meis móir cocethricrossaib dergóir, furri adó sechtmogat sla d'aran remüir nemdesctha. 4353 INcaindelbra 'sindleith tess, cain, caindelbda, cendimes, inmias atuaid, taircthi rüin, cosnabargenaib remuir. 4357 Ilar nacüach, nacód cass, ilar lestar lór, lannmass, ilar mías mezmaib mórdaib cosnadelbaib dergórdaib. 4361 Dior huili, ilar ndelb, condruine, ni mod n-inderb, nastaba, tolaib gestal, stomacha istuslestar. 4365 Srethaib sutzall, soillsi scuir, frisoimsi 'sintabernacuil, caindelbzai gelbdai glordai ité delbdai dergórdai. 4369 Forlassad coléir dogres ola ocuscheir fochomlés, iarnaterchur frzdídnad, cenherchur, cenairdíbdad. 4373 Tech frzcomdail cecAtharbai, 64 SALTAIR NA RANN. cenchomraid, cenchomlabzai, cenfáilti, centoirsi tzaig, soillsi eterlá ocus adaig. 437; Tempul diada, dín cecZ áin, tegdais rodígrais rocháin, frracallaim De, sunn sel, friünchosc, fz/forcetal. 4381 Nac/astathigi aes baeth, mná 210 meicc 50 laine laech, nacihged sét asossad, acht aes fírien fíríossad. 4385 Aés trüag, aes deoda dessa, athláich oczslaichessa, sluaig sin süairc, düairc, tolaib gair, impe "mocuairt díanechtair. 4389 Tiagat 'sindeclais folí aes Óóg, sacairt, leignidi, [fo. 30 a. 2.] isáes humal, ceim forais, farn-athirge, farhglanchobais. 4393 IN chlass inchleir, bacert cóir, toirnet coleir dondaltóir, tairismig, nibatlüamnaig, athé feta, forhüamnaig. 439; Gaibed cacA agreimm tarbái doreir Aróin meic Amrai, glaini glethig fzzacacairt, friabrethir inpzzmsacairt. 4401 * Dentar lib iarmnbes cechcuir dogres isintabernacuil, edpart matinda, mét bla, ocus idpart fescorda. 4405 Bolud naluba ascacZthoeb latorroma inSpirta Noeb, clu con-áne frzgnassad, frislane, frisirsassad. 4409 Ri roráid frzu: *sernnaid sreith 'mondeclais dicacZoenleith, forson reilgce corebaib, doanartaib oengelaib. 4413 * Dorus indindliss fodess cain set solus narb'imchress, frituttacht Dé, deoda nuall, friathigid namorsluag. 441; * Nabid forn-aittreib, mod neim, eterchrann caingil isgzéin: set inSpirda Noeb foleith frztauttacht, fzitathigeid." 4421 Bid amne indeclas folí feib dosrorann int-ardrí, uascacZmaig rodasderscaig cenforcraid, cenimthesbaid. 4425 Ri dosrat forfaglaib recht dosfuc ahíathaib Egept, ishé mal naslog, slan síu, inri ran raraid fríu. Ri roraidi fzzu cenlén. LIE. i roráid frzu aithesc n-uag dohorddogud forsinsluag, immonn-eclais n-ena n-aird tritreba docacAóenaird. 4433 Trztreba condéni anair gzeni frzturcbail toebdein, isatrí dondleith aniar frisreith, frifuiniud fírian. 44537; lr:treba dondleith andes cencleith frzfeba firles, isatzZ tecrais cecz mbuaid frzsinn-eclais afírthuaid. 4441 Ri roraidi fzzu tzzarath, friaiffrenn, frzcelebrad, treb Leui lerol cengreis im-medon, immonn-eclais. 4445 INdaramac d'Ioseph án 4429 SALTAIR NA RANN. 65 Mannasse mílib ol[1]gz&d, dessid iarndligud Dé de in-inud trebe Leue. 4449 Rí dorat Áarón fosmacht combahe baprmsacart, oczs Moisi, mo cecZ n-ail, itoisigecht inpopail. 44:3 Ri betha buirr, buan ablat, ri domuin [ ] dorosat, ri oscacz ríg, cengleo cert, ri roraid friu inn-athesc. Ri roráid frzu athesc n-üag. LII. 4457 Τ᾿ formtech iarsain inslóg fri Moisi ocu[s] frzhArón, imdliged sacairt, sáer smacht, ocus immontoísigecht. 4461 Atrachtár iarsin codian, triadiumzs istrzanriad, in-agaid Moisi, mod n-án, Core, Abiron, Dathan. 4465 INri rodígail insain forru fein forasluagaib, rosloisc tene, tolaib gal, ocus ros[s ]luic intalam. 4469 Atraig insluag diarb'gnath cath diambas arrodis brathar, con-erlatar, lin atuir, corice intabernacuil. 4473 Rosnort int-angel cogle arherge doib frz Moise, cethrimili dec dontsluag lacet toisech ndian dermuad. 447; IN-agaid mac n-ammra n-án tzzallsat cath calma comlán, intsláaig "nasrethaib 'mosech sech bafeochair, baformtech. Baformtech iarsain inslog. LLy. 4481 jEdius Moisi frzsinsluag arnabetis forimluad, flesc cacZatreibi cengeiss dothabairt leo dondeclais. [fo. 3o b. 1.] 4485 Nech assa flesc, buan bolud, üraigfes foalantorud, toimled dodeoin De, din ngle, ord saer nasacerdóte. 4489 Clannaid Moisi doib cecZfleisc, batuaslucud domorcheist, flesc Ároin, amra bolud, rothaitni folantorud. 4493 Rooirdned Aron insain isacerdóti in phopail : dorairned diumzs namborb, roairbered cecZfodord. 4497 Mosi mórglan, moltais máil, targai inslograth 'nas[ó erdail, clethaib cialda, gair cencleith, iarrethaib ríagla ráidid. Radid Mosi fr;sinsláag. Iv 4801 | Piece cacA, clu cengeis, tan teged Áron d'eclais, dó dicecZleith, deoda tíi, cantais céola clucíní. 4505 Ado secA/ ndeich, comgznn cóir, tuidmide dronmind dergóir, ocus ubull dondór gle eter cech dá cluicíne. 4509 IArnacuzrech, cumnech gloir, dichocholl huillnech Aróin, [IV. 3.] 66 SALTAIR NA RANN. iarnacrechad, czzchid cruth, iarsrethad, iarsuidigud. 4513 Aron baamru cecZ n-ail, saided 'sintabernacuil, centathair diagrad foglóir, 'nachatháir druimnig dergóir. 4517 IN chathair chóir, cain acucht, centathair donpzzmsacurt, lór duis fiadcaeZdruing dein, adruim frzzsintuiridein. 4521 Dothairced cazZ dib adáil docecZleith immonsanctáir, senad sruithi, sóerda slóig, dofuctais recht iscanoin. 4525 Achethri meic, monor ngle, Aroin uasail meic Amrae, bitis frzgartglóir, cain cacht, osaltóir nóib nan-edpart. 4529 Sláaig nasacart, srethaib gd, cacA dib 'sadruim frzachoemchlar, dondeclais noeb bamasse, fricumtach nacóemclasse. 4533 Nafograid ann frzandeochair, nadeochain, nasuibdeochain, frzannad caindle, gnim cert, fritairbe, frztimthirecht. 4537; INslog biid ifzs frifeis doceeZleith immonn-eclais, séolaib soidngeib, suilgib srath, céolaib cuibdib rochluined. Rocluined cacZ, clu cengeis. LVI. Amertnech Moisi, mod n-uag, frzhilchaingni, frzimluad, friaforcetal ascecAcruth, friasrethad, frzasuidigud. 4545 Friorddugud caich fomám, 4541 isfrzimmad an-ilgrad, fricuibdigud foglóir glain, friatinchosc, frzatimmarcain. 4549 Frrambid coóg, forecht run, frzsreith iarslecht naslógdün, fohuamun Dé, dind arthlzs, cenhüabur, cenimmarbzs. 4553 Dorat achliamain coglé | comairli maith doMoise, * guid dondRíg reil, reim fobaid, nech dontsluag dot'imchobair.' 4557 Rogaid [Moisi], monor nglé, iarsin forríg nair nime, corothogad nech dontsláag diachobair frzcacZn-imluad. 4561 INri doraiga tzzarath asintslüag frzsid sonthach, frietargleód caihgen nglicc dáfer déc istzzfichit. 4565 Sessiur derb dib docacZtreib dob[r]ithemnaib bronngaethaib, fricocairt caingen, gnim ngle, forbélaib morglain Moise. 4569 Cangnib gleraib, gloraib cacht, ardib trenaib tocomrac, laMoise modmar cenmeth, sech bamolmar, bamertnech. Bamertnech Moisi, mod n-uag. LVII. Snasabbotib saeraib, isnafelib fírnóebaib, tictis d'eclais, tola trén, sloig móra mac n-IsraZ]. 4577; liced cacZ dib docacZ leith con-edpartaib diaChoimdeid, [fo. 30 b. 2.] batar hili slóig ascuir 4573 SALTAIR NA RANN. 67 fritóir dontabernacuil. 4581 Ticed ann Moisi combüaid, cathbarr gaissi cac? morslüaig : basainigthi sechcechngnuis fíal glainidi frzagelgnüis. 4585 Cid dondeclais, cid dodáil, cid dochertchlais achomráid, diis arsecA/mogait, mod cert, bahé lín bíd 'nachoemthecht. 4589 Cenócdaine, cenaes inbaeth, acht toga fer fíal, fíirgaeth, friatimarcain, cuibdi cacht, frifuigli, fr? brithemnacht. 4593 Dochoistecht frztimna trel, fri hidna, fri forcitel, sreba nasláag ascacAthreib tictis isnasabboteib. ISnasabbotib soeraib. LVIII. 4597 [ 4 ORcohgrad Moisi maith, mór, cenbaisse braith forArón, darcenn intsluaig, tolaib smacht, dul doerdduch nan-idpart. 4601 Atraiged Árón frzandail, coslánóg isintsanctáir, baceim comlan comgraid ndil icomdail inglanaingil. 4605 Tairced int-angel donim icomdail Aróin imdil, con-innisenn dó cenlen adlaice macc n-Israhél. 46o9 Aisneided Arón foleith doMoisi cenimthesbaid mor doathescaib idnaib, dochétlaib, doglantimnaib. 4613 Aisneided Moisi cenchleith diathuathaib, diadagdoineib, comnnacAbeth díb nacZsluag sen digsed huad cenforcitel. 461; Condechaid coglé centair 4621 d'acallaim Dé 'sinsanctair, briathar bunaid, bág cenbráth, huair bacubaid forcongrad. Forcongrad Moisi maith mór. ΤΙΣ: i Rosbiath iarn-urd ri[a gla frire dáfichet bliadna, isindíthrub, digrais scél, dithreib dec mac n-Israhél. 4625 Ri thuc doib inmaind donim frituara tarbaig, nderbdil, oczs indiall én diadéoin conabetis cenhurféoil. 4629 Ri thuc doib sruam usc uair asindailig reil, rachruaid, | cecAblas bamaith leo fonim fogeibtis forsnuscisin. 4633 Nadáthuaith déc centrebad, 4637 4641 4645 K 2 mnáib, maccaib istrénferab, soillsidir ingrein alf, inri réil rodasbiathái. Ri rosbiath iarn-urd riagla. LX. aire ingen Ammrai ain, finngel frzsamlai soerg7id, mor dul d'ulcc doromnat δο]ύ, robá icformait frzabrátzzu. Rosgab claimi, rosoi dath, fiadroscaib nasluag sonthach : menbad Moisi, monar ndein, atbelad dinchlaimisein. Duini delbda, togu drong, banscal fedbda foretrom, SALTAIR NA RANN. cen aliud imgaissi gné, siur maith doMaisi Maire. Maire ingen Amrai áin. LXI. 4649 (o rosiacht inslüag coArnon n-airdairc n-ad- rüad : foidit uadib dreimm tz7ablad diatuathaib dothascelad. Rodosterbaiset foleith oenfer glicc dicacZoentreib. rodasfaidset forset slán dochuairt imczzcha Cannán. Corofegdais leo cenbrath inmór immed achathrach, asláaig imtarláin diangail, imtarilerda acóraid. IMtartaicthig atrebthai, imtarimdai an-ilchethrai, imdar ilarda alubai, imtar cáine aclarbrugai. Oshunn dochuatar forsét nochostarraid nacZoenret, coruachtatar, monor ngle, cocenn ce/ZorcAat lathe. Huair rofegsatar intír, etermin ocus anmín, [fo. 31 a. r.] tancatar cencredim cruth foracülu dondíthrub. 3 Mór n-ergal, mór n-erbach n-üag, mor tortrelmacZ frzimluad, ismór cath hgarbron rochacht, coAÁrnon orosiacht. Oshunn rosiacht insláag. 1 MS, achoimdid. LXII. absat aCoimdid! dothair fiadambriathrib'nammordáil : * farnDía doforfuc forbrath, cian atá ocforibrecad. 4681 * Fuaramar tír n-uar n-ainbtech, acgarb, anmín, etortech, con-iur drong, trén athbach, con-immud ahillnathrach. 4685 * Con-ilur achorad cruaid, Ocz$ coniurt ammorsluag, con-armaib grandaib, glassaib, conágaib, conhernrüassaib. 4689 * Cocuradaib gleraib cath, cotzradaib trenmiled, conacathrachaib calmaib, daingnib, deimnib, dithoglaib?.' 4693 Rotzzall Satan asoimled arecnach ammorchoimded, indna tráag triamuin roscacht, timna Diabuil rogabsat. Gabsat aCoimdid dotháir. 4677 LXIII. Arsin rohimclóe inscél laléssu ocus l[a]Caléb : * gó thairic dóib ascacAdu, nachascreitiu abzathriu ! 4701 * Fuarammar morthír mainbthech, toichthech, trzebthach, iltairthech, con-ith isblicht, bafo fecht, cofín, comil, cocruthnecht. 4705 “ Memais remaib forcec/tuáith, bidforcoscraig cozglanbuáid, bidlib huili, linib bla, 4697 ? MS. deimnim dithaglaib. SALTAIR NA RAMNN. 69 eter tír iscathracha. 4709 ' Cosétaib saidbrib slánaib, con-ardib, con-ildanaib, tírib, tüathaib, tolaib dál, feib rotharhgered d'Abram.' 4713 Cia roscuibdig morí ran roscuibrig focacht commám, rola nel dicacAtreib toi iarsin inscel roimchlóe. Iarsin roimchlói inscel. EXIV, 4717 Arsin tarmairt moDia dil frisintüaid n-engaig n-anbil, coro[s |sluiced talam tenn acor foleittreib lethglenn. 4721 Raidid friu Moisi cenlén, menbad Iessu ocus Caleph, amal én 'mon-iadai sás, noragdais huili oénbás. 4725 Sét cethrachat lathi lán fail oshunn cotir Cannan, rigfidir sét bas mo de cocenn ce/Arachat mbliadne. 4729 Nocoría nech dib aréc donadib trebaib d[e Jéc coczzch Cannan, czzchid scel, acht! mad Essu σεῖς Caleb. 4733 Τίν Cannain cofairgi fraig nista daréis an-ecnaig, acht marannait, airdairc dul, formeic iarforn-adnacul. 473; Rádid'! friMoisi iarsein moDia déoda baderbdein, toimlid forre marcacZsruith dogress ingnais indíthruib. 4741 Menbad Essu, immaid raith, * MS. Radidid. oct Caleph cóir, cial[I]maith, atabairt fo thalman ? tlacht iarsin moDia dil tarmart. IArsin tarmairt moDia dil. LXV. 4745 Ee aclu forcacZleith coscélaib atrénmiled, corolín cecAtuaid toirsi arháamun am-mórlo|i]hgsi. 4749 Dodeochaid cázA dicacAtreib cosinsoerslüag n-anaichned, sluag cecAthiri, derb colar, con-ilur mili Moáb. 4753 Rosgab cr:th grain[n]e atcha eter tír iscathracha, robaid brig nasluag nasreth cengnim, cengail, cengasced. 4757 larchomail cacZ cumtaig arg cosinslóg serig serbgarg, nifz;ith dib tuath trelmach, trén, gabad friclainn n-IsraZc]. 4761 Tinolsat dóib, torzz ngle, cethricatha coimtide, [fo. 31 a. 2.] Seon, Bassan, badbda slóg, amra Moáb isámmón. 4765 Memaid remib, ruathar ndein, forsnacethrib slógaib sein, cirtis cerpaib incath cron forleccaib arddaib Arnón. 4769 Dorochratar ann frzgail forsnaslébib slamdergaib, sessiur sescat cet frilar ar secA£ mílib, bamorár. | 4773 Ri dosfuarggaib, uathmar ail, cathaib cródaib comramaib, ? MS. fothalmain. 70 SALTAIR NA RANN. 48o9 Nirás naecZnduine dalbda commyzs huili aaurlabrza, isderb is lam'Choimdid cain, rodelb nem oczs talmain. LXVI. 4813 Macc Beoir, bág rnbuiden rmbras, 4777 BE huadib Balám mbras, baleor plág friag n-amnas, badrui, bacóir, bacomadas, forset saer, deochair tz7ablait, diam-mallachad dicacZbla uair bafael feochair foidit. trrabrechtaib adruidechta. Foidit uadib Balam rbras. 4781 Doluid foragabrai gluair aclá cenchiabair cecZleith, iarsin iarmaib dochüaid. Dochuaid aclu forcecZleth. Balam ahucht inmorslüaig, connágabdais cle frzcath, cotuaid Dé diamallachad. 4785 Doluid angel Dé diatzaig arcinn Baláim baethbriatzaig, nacZareilic siar nosair, asindfiad hitarrasair. 4789 Gabaid forbualad aheich Balám baeth dicecZoenleith, corid arlassáir indláir dondaithiusc airdairc imnair. 4793 * Cenombuala fobagaib lat'feirg, lat'bruth, aBaláim ἢ nimleic angel Dé nacZleth conachlaidiub derg tened.' 4797 Forcongart tóisech intsluaig forBalám cennacZglanbüaid: * asinbaile atái trzabrath deni uait ámallachad. 48o1 Asoslaic Balám agin frrathesc n-alaind n-imdil, uran uair balán dorath, nirochan acA/ bennachad. 4805 Tuargaib Balam aguth ngluair darasargud inmorslüaig ; diambeznachad, monar ngle, forfeimdes ahergaire. LXVII. 4817 Β΄ rosheitte, ri rosbiath, τί dodassáer aranriad, isindíthrub frzsith sain, cethrideich doib dobliadzaz?. 4821 Ri dorat comarle nglaein doMoisi cona slüagaib, diatír trebach cennachcacht iarciunniud acethrach[a |t. 4825 Ri roraid riu uascecZ cruth : * mithig düib techt ondithrub, cosintír saer suthach slan, dorairhgered doAbram. 4829 * Eirggid forset dobartaig : nabid uamnaig, imeclaig : messe forsaera arcacAcath, etirdered istossach. 4833 * Ciambat ilardai naslüaig, ciamtar imdai indríg rorüaid, nigebat frzb fornachmaig icathaib, icomramaib.' 483; Ri dorát doib biad bacet dona dib' trebaib deéc, arri óchéin, glan alí, ishe inri reil roshéti. Ri rosheti, rí rosbiad. ! MS. db. 4841 4845 4849 4853 4861 4865 4869 SALTAIR NA RANN. LXVIII. lunid mothimna doléir : narbardürcridig ! docheil, nadénaid frzu, ruathur rmbras, cuibdi, cardes zo clemnas. * Lam frzidal nglethech ngal, frzethech, frzgüforgal, censaint, cenaccobur nglé, maini caine cocéile. * Cengail, cenecnach, gním cain, cenetrzad, cenduinorgain, honoir tuistide, dreim nglan, serc Dé ocz$ comnessam. * Cométaid iarn-urd ríagla inchaisc cacZaoenbliadza, ochoicid déc, isdin cert, cosinn-oen febdai fichet. [fo? 3x biw.] * Foirbthi, feidli, feth cenchel, foglaim ocusforcitel, ladeichthimna, torzz nglé, cometaid recht n-imdibe. * Ladechmada?, derbtha bí, primiti ocus pzzmgeinni, honoir doDia, digrais gair, dogres isintabernacuil. * Cách conaalmsain iartain, iarhdligud, iarhdutzachtaib, isiarrünaib czzdi chóir dogres iconglanaltóir. * Nadermaitid timna nDé, idna huimle aurnaigthe, niburn-ecnaigid Dé dil, nibforcétludaig, cluinid.' € * Cluinid mothimna doléir.' ! Written as a correction over docAuizazg. 4873 4881 4885 4889 4893 4897 4901 4905 ? 'The -Za is in the margin. 71 LXIX. rddaigid inn-eclais n-uaig, O dogres immedon intsluaig, se sluaig rempi, rízda gair, ocus sé sláaig 'nadegaid. Nocolaimed nech dontsláag macc n-IsraZe | fri[i]mluad, dochois nalaim, comrac cuir, friclar dontabernacuil. Treb Leue colini th[é]ol immoneclais cenanshéol, frraimmarchur oscecZcruth, frzasrethad, frzsuidigud. Muintez nasacart fosmacht ocimmarchur nan-anart, batheisreite, srethaib srath, immonn-eclais dianechtair. Drong nandeochain, derb lacacZ, früimmarchor curtínad, cosnafuilgib, bamoZ ngle, cotuidmib nadrumslaite. Sluag nasacart, sochla dal, friimmarchur nacoemclar, cocacAZcumtuch, cain allí, conafothaib findruini *. Senad nasruithi foleith, ama/ bite 'nacomsreith, iartimnaib De tiagait de d'immarchur nasanctáre. Achethrimazec conamblait Aron indhuasalsacairt, iarn-urd ríagla, ruathur nglé, frrzimmarchur nahairce. INdarc huasal osintslóg iarnacumtuch dodergór, conaaidmib, aidble bainn, cocilurnn lán dodegmaind. 3 MS. findruine, 72 SALTAIR NA RANN. 4999 Arón amra, ard agair, bahuasalsacart hüasaib, deichtimna De, digrais bes, forabruinnib dobithgres, 4913 Treb Leue col-línib cest, nocodlegat atairmesc, frrairdiu domuin, dín cloth, fricaingniu, fricathugod. 491; Na aurraind tíri natüad, na imfognam rige rorüad, na snim 710 saethar, sliucht ngle, acht dliged an-ecailse. 4921 INri rosnordaig, reim n-uag, etereclais ocus slüag, indeclas diareir cogle, insluag doreir naecailse !. 4925 INdeclas conagradaib, sruithib slógaib saerdanaib, airbrib alaib uasceczmaig, ardib anaib ordaigid. Orddaigid inn-eclazs n-uaig. LXX. 4929 ádid Moisi mezicc dóib, ΕἸ huair basnimazZ, sruith, sen- Óir, * Iessu mac Nun, nassad ngle, fortoisech darm'essese.' 4933 Mosi mac Amra, mezc Caid, meic Leue, meicc Iacaib, meic Isaic, mezc Abraim Óóig, me:zc 'Thaire dil, mezc Nachóir. 493; Mec Reu rocháin, rüathar ndein, mec Seruch saer, mezc Ebeir, mezc Sale sláin, srethaib gal, mec Fallech, mezc Arfaxad. 4941 Mec Sem sochraid, srethaib iath, ! MS. mezc nair Noe, mez: Lamiach, mezc Mathussalem óscecArot, ocus mezc huasail Enóc. 4945 Merc Iareth, tomthaib tzzath, me:c maith molbthaig Malalíal, mec Cainain, mezc Enos ail, mec Seth saindil, mezc Adaim. 4949 Adam mac Dé, dingnaib dál, dorimgair Fíadu findnar, gle cocacAn-eladain n-óig, sé senathair armorslóig. [fo. 31 b. 2.] 4953 Dorumalt Moisi, mod mass, in-oitid, in-oclachas, iarn-urd riagla, rethaib recht, dáfichet blíadna in-Egept. 4957 Dafichet aili comblait iclemnus inprim3acairt, os sléib Choreb, grata bainn, forinnarba óForainn. 4961 Dafichet aili, deilm n-uag, do 'sindithrub riasintslüag, iartimnu ríg nimi nel, ocimthus mac n-Israhél. 4965 Se fichit bliadan insain, cenforcraid, cenimhesbaid, saegul Moisi, mílib rann, feib leir adfet inscríbenn. 4969 INrí rongart lais immach Moisi czzchid glantoisech, conruc leis ontslog forleth onduáir thanic aamser. 4973 Oshunn roscarad frzasláag Moisi con-ilur imluad, nibae dib nech lasmadbecht aadnacul zo hetsecht. 497; Mac Ammrai baardrí intsluaig, -$l. 4981 4985 4989 4993 4997 δΟΟΙ 5005 1 MS. dérrit. SALTAIR NA RANN. combáig baldai, combithbüaid, crich aaissi, derrit! breth, Moisi menicc noráded. Rádid Moisi menic doib. TEROGES Ín afer fír ferdais feirg frzcath croda claidebderg, sech! cet dec /rzcza, deilm dil, arsecht cetaib domílib. IShé lin doruaraid díb diatuathaib cenimmirím, iarn-ec an-athar, cecZcruth, iarnandíth isindithrub. Mairb huili isdithrub insin, an-athir, as-senathir, cenoenfer mbeo fonim nel acht ma[d |hEssu ocusCaleph. INri rodastraeth tzzafrois hicinaid an-immarbois, rodastroeth tzzachetfaid ngairg cin indecnaig 'sindoenaird. Deithbir badchosc docacZ sain, cobrath tzzabithu samlaid, donech fzzgnim, cetlach ngle, baeth an-écnach nasruithe. Cenárim mogad nachthreib, maccaib, mnáib zo ingenaib, osceczmaig frzgaethgail gnim lainib laechaib alánlín?. Lín afer fír ferdais feirg. LXXII. i rooirdnistar mac Nün Essu, con-immud hilrün, corb'hé bahárdri dontslog, icdul darmaige * Moób. ? MS. a/a/fín. * Written over Zz7zz. L 5009 Ri roráid frzhEssu n-uag : * heirg frzlessu namorslüag : frithail cocalma, gním igle, catha garba, geintlide. 5013 *Suidig nasláagu "nasreith, bii impu docacZ oenleith, nigébat frzt'gnuis hgráddai buidni borba barbardai/ 5017 Ri dorat sainhsamlai slain forclainn n-airegdai n-Abráim, ambith cencessu, cenchacht, cein bae hEssu itoissigecht. HEssu cocoscor congrad dosrat fochoscor coemnár, iarmaigib Moab, mod mass, cosruth n-Eordanain n-admas. Trifichit míli iarsét, trichoic mili laglanchet *, cet mili morfesser máad docacZoenleith donmorslüag. H Essu fodiud, delm n-uag, triur dorosern inslüag, cenlen frzsrethad sechtar, coimthrén 'coan-imnertad. Cia nolindais forru inmag sláaig cecAthiri, tolaib gal, rianothuathaib * codinnim nomaidfed forilmfílib. Ri roréidig doib sét slán doascnam tíri Cannán : cossaib tirmaib, digrais scél, lotar darsruth n-Eordanén. Dofucsat leo asintsruth, fricorgud, fricertugud, lasinslog, balór n-eire, cloch mor cach[a Joentreibe. 5021 5025 5029 5933 5037 5041 * In margin: uirorzzz. [ IV. 3. ] 5 MS. .aid, 74 5945 5049 5053 5057 5c61 5065 5069 5073 SALTAIR NA RANN. Ri rianadüilib, delm n-üag, ri bias beos iarmbrath bithbüan, τί uas gin, isgle roscar, inrí réil rooirdnistar. Rf. LXXIII. [fo. 32 a. 1.] i rodaslín dobrig brais R clanna IsraZél admais, corosirset acricha immaigib imhEricha. IArsain rosernsat ascuir árteclammad amorchruid, insluag lonn, lín an-athbaig, san chan immonprzmcathraig. INchathir czzitaig datha frifrithalim n-ilchatha, dosrimchelsat, derb, dana sech! muir tréna, dermara. Secht stuic rosephain insláag immoncathraig frzimluad corolegai, lathar ngle, mur cecZlathi sechtmaine. Lucht nacathrach conalfí, hili, huili, ilmfli, doreir De troethas cacZngail, dochotar fogin claideib. Acht mad Rab, amru gnímaib, nitherna dontromdígail, dothréon natrüag nithuaraid oenfer donamorslüagaib. Ri dosfuc forso[i rthib sláin, adoirthib díthruib dermair, reim n-an cenag, iarset sir, inrí rán rodaslanlín. Ri rodaslin dobrig brais. 1 5077 581 5085 LXXIV. : | *inolsat tor tolach talc corad comfossad comnart, arcind tüaithi Dé dochath secA! tuatha Cannán cathach. Clanna Cannan gniset cath frituaith Dé, dár rodelbad, coroclaithe fobrig bróin icrzchaib broga Bethróin. Tan tzrcbad Essu adiláim friCoimdid nime noebnáir, nomaided incath granna forsech! tuathaib Cannána. 5089 Tan bascith lais, lathar ng7znn, 5093 5997 5IOI 5105 adilaim icrosfigill, dossleced hlessu frzathoeb, foramuintir bafírroen. Dorónsat toisig intslüaig comairle nglicc cozglanbüaid, rosuidigset folama dicloich tréna dermára. Romebaid incath iarsein oczs roscail indimguin, nirb'hanad díb, derb inrad, coralád huili andergár. Coromarbtha na secA ríg conasluagaib, slocht! ndirim, cechoenfer beo, torgbad dail, dochiniud clainni Cannáin. Doaitne ingzzan fzzsinslóg dondleith aniar darGabón, nisgluais rosmbai innatass frirae dálathi lanmas. 5109 Tarrasair intsoillsi dil iartimnu Dé donoebnim ; fir sluaig Cannain comtarmairb nirosluaid asindoenairm. 0 Written over 7. ——— REP ΡΥ RR ERRARE SALTAIR NA RANN. 75 5113 Andorigni Dia donim dofertaib, doadamraib, ardainib frzhuair mbáge atdireczai, díárme. 5117; Na secA/ rig réil, reim ruanaid, congail géir commórsláagaib buadaib, bagaib, brigaib blat, tuathaib, tírib tinolsat. Tinolsat tor tolach talcc. LXXV. £I2I oraind Essu, airdirc scél, dosluagaib mac n-Isra/Ze l, indiraind déc, deilm dána, sech! przmthuatha Cannána. 5125 IMraind atíri d'espaib dorigset mor d'imresnaib, coridczannchor roscoraig fornatuathaib dermoraib. 5129 Cetnacrann iarcuimnib cein babüidnib Benieméin, isnadálaibse iarséol intánaise laSem[e Jón. 5133 Suidid intres, bagnim cóir, lasíl suilig Zabuloin, incethramad, gnimraid gaid, laclaind n-irglain n-Isachair. 5137; INcuiced crannchor, gnim gér, laglanthor cinid Assér, insessed [crannchor] iarseing dochlainn noithig Neptalim. 5141 INsechtmad crzannchor laDán iarcertrad glannchor comlan, int-ochtmad glanbda, gnim hgrznn, laciniud n-amra n-Effraim. [fo. 32 a. 2.] 5145 INnómad laGád cenchess, conág frzsruth anairdes, indechmad czann d'Iudas diadeoin, isroga rann laRubeoin. 5149 Treb Mannase, mílib gne, rorannadside hicerde, frzsruth aness fofuair gzeim, al-leth n-aill tuaid icEffraim. 5153 Treb Leue, colinib scél, fothírib mac n-Israhél. cennachngaile, cozgrad glé, frisoere, frisacerdote. 5157 INdeclas nóeb conaairc rodosuidigthi in-oenailt, frzsilad saincomnart slán, fritaircomrac acomdál. 5161 Secht przmthuatha Cannáin cain fallain conafortuathaib, eter sessu nasluag soimm, dorigni hÉssu ingléraim !. Rorainn Essu, airdirc scel. LXXVI. $165 ^ | *reb Iuda, treb Semeoin séim, oczs treb Beniamein, siarthuaid ontsruth tana thren - coczzcha mara Torrén. 5169 Lethtreb Mannase centáir, treb Effraim, treb Issacháir, atuaid ceczhdiriuch dontsruth frisiniud, frzsuidigud. 5173 Treb Neptalim, noithech scél, ocus treb áibnech Assér, cechcruth rognisset ambuaid dontsruth rosinset sairthuaid. 517; Treb Zabulon slaides feirg, ocus treb Dán daigerdeirg, acuir frzglanaige ngluair 1 MS. ingléram. 76 SALTAIR NA RANN. omuir Galaile sairthüaid. z181 Treb Ruben, treb Gaid nadchress, fograd frzsruth anairdess, nocomeirtnech amasse, ocus leithtreb Mannásse. 5185 Dondleith anair dothreib Dáin sernait sreith slébe Lebáin, frislatbrig slaidi sluaig sréin icacczzch uaig IsraZeéil. 5189 Annaneos, nuall nadchres, Sidarios, ruad riges, Echeos, glere cengzáin, trzsluaig sin slebe Lebáin. 5193 Ebron, Gassear, Masheal már, Gabaa, Gesseon, Galád, sé cathracha attaig üaig clainni IsraZé;l adruaid. 2197 Ri dosfuc tzzadíthrub trén istrisi[n]dsruth n-Eordanen, ri congart cóir cotagaib, dorotacht doib cecZoentreib. Treb Iuda, tzeb Semeoin séim. LXXVII. 5201 R' dosfüargaib tzzananert adóire huathmair Egept, ishé rodasidaig, sliucht slán, forcrzchaib clainne Cannán. 2205 ForFelistín oscecZmaig, forNathsared, forGalaib, for Arabia conaslóg, forMoáb is foràmmón. 5209 Forbrugaib Abethib ban, forsrethaib naSamratán, fornamaigib, mod cenlén, san chan im sruth* nlIordanén. 2213 ForZeb, forZebe, sliucht n-án, for Psalmandra, forIsmál, forsliab Sióin, rethaib rad, forGalad, forIosophath. a21; For Amalech oscecZdrung, for Assur is forTirum, forMadian mín, mod glanna, for Cisson, forSissarra. 5221 Forfiliis Loth, línib gial, forEdom, forhIdumiam, for Amorreorum, reim n-án, forGebal isfor Bassán. 5225 Fortir nGeth, forCarmill cron, for Terebinthe, for Tabor, for Galgala rochar Dia, formaig Messopotamia. 5229 Fortírib na[n]ingen n-üag, Selfaid frztindrem tromslüáag, Malaa, Melcha, Egia án, Micha ocusTersa tonnbán. 2233 Forglinn n-Ammrai, amrai rád, cétna adbai doAbrám, forSeon slanda naslóg, forSamara, forBethrón. 2237 ForhEricho, aurdaig slog, forGiluae nglain, forGabón, forriathur Cedróin cenbreic, forsliab n-amra n-Olaueit. [fo. 32 b. x.] 5241 F(or) ca(cA) tuaithtrein, derbcenlen, rogabsat meicc Israhel : doreir Dé, bagnim cenchol, rolethsat darsindomun. 5245 Otha Alaxandir ain, aness oAffraic imslain, fothüaid coczzch Med isPers, rorigset acomaithches. 5249 Dondleith aníar, aith cenlén, ! Written over zz207d in *imczzch niordanén. SALTAIR NA RANN. 77 otraig mór mara Torrén, Gussán garg, crodu cecZnia, fosrugensatar comblait toisech Mesopotamia. sair coczzch n-orda n-Eofrait. 5285 Ochtrmbliadza doib,toromm [n-án], 5253 MoDia tzrcc frzsrethchor slamm, fodubdoire doGussán, rí conic trethnu torann, conastorslaic uad tz7zablait ri condathaeb oschrí chain, Nathanel amra aurdairc. rí centathair dosfuarcaib. 5289 Rodasdáer coleir colór Κί dosfuargaib tzzanert. reil ri naMoáb Eglón, LXXVIII cotuc Ógeth huad tzzachath arécin iarnamarbad. , ᾿ 5257 I Rodasáer uascecZmür : : R MEN, M A 5293 Rodasdáersatar diambríg arceczn-irgail, réim rogür, : x Sissarra ocus Iabín, comacZasclai cath zo crech : AME E a condossaersat dicecAthracht 5261 Robris for ZrzcZait cath crüaid, Dibosa dis Barác. ruc acoscur anglanbuaid, 5297 Fosrordingsetar codían con-ilur muirech, mod neim, Amalech ocus Madían » co/richait ruirech roreil. is rodasaer EE on 5265 Oshunn báth Éssu mac Nn, lafortacht Dé donoebnim. ECHO rorthr 5301 Diatarfas indlassar lór asindailig réil romór, liunsatar cacZ dib foleith, ee 2 TE rodiultsatar aCoimdeid. dia xd p D AHM hglain diambai tart forsintalmain. 5269 Fichi bliadaz oczs chét P E E 5305 Ort trifichit mili mas aés Éssu mecc Nun rian-éc, ; : cor'hadnacht, fograda grem, aum ?bcetaib, gnim n-amnas, inidapad Oreb de inTamara, isleib Effraim. 5273 Ri robai riambetha bann, Psalmanae Zeb [is] Zebe. dorigni retha retglann, 5309 Dai clann IsraZél cacAtreib o . . . conrotaig ceczhgrád hicrr, fodóere, fodeirmitneib, in rn rodasmen cenbuaid, cenbrig, cenbaeg rüblat, Ri rodasicr nascecZnr. friarig osunn roscarsat. Oshunn roscarsat, gnim glé. LXXIX. 5277 Shunn noscarsat, gnim glé, LXXX. friadrad rig noebnime, 5313 retha doGedeon glan glic rodasbate plág dibaid, deich metec ocus trífichit, dosrat focacZtromdigail. rosnort acZ/ oenfer, baliach, 5281 Dosrat cenbaide fomnad ambrathair Abimeliach. fodóire, fobithfognam, 5317 Acht atrula int-ossar uad 78 SALTAIR NA RANN. Ionás toxal natromsluag, bagnim truag dodaing d'aes raith atascomaing foroenchlaich. 5321 Ilardai atoisig cecZthreib, nibtar foismid foroensreith, Tolia, Ior, Ioipti óg, Abisson, Abigilón. 2325 Ri rosdilsig doéc thricc nónbur dóib istzzfichit, foroencloich cuchtai, cain blai, isann ructhai ambrethai. Bretha doGedeon glaz glicc. LXXXI. 5329 ( ids dothreib Dán, delm ndein, Samson slan, sochla, saergein, mac Manüail, mind mordais máil, dochiniud amra Abráim. [10:32:55 2 5333 Dochuaid assathír immach, huair badelbda, diummvzssach, cotuc mnái n-uallaig, tráag gnim, dithuathaib naFilistin. 2337 Ní rosaisneid nech fomeirg, gnimrada Samsóin slegdeirg, feib lor doranic, tuc ndein mór docecZ hulc ochlemnaib. 5341 Trisluag nasinnach, sliucht nglé, doloscud nafinemnae, triasinfidba cnáma crüaid, dian-erbailt míli morsluaig. 5345 lrzasinfodb [ ] hgell hglan, trzasincelst cruaid cáin comram, trzadoirsi, tarbach clissiud, nacathrach doforbrissiud. 5349 Dian-erlai uadaib diatreib 1 'The second a is written over e. tren asnatricumrigib, trzanan-indriud centlathe cosluagaib cecZoenrathi. 5353 Mori reil rígda rathmar dorigni firt n-imathlam, diambai icselach nasláag Samson slan, serig, slamrüa(d). 535; Diambai in-hitaid osindleirg ocslaide inchatha cródeirg, dia rodáil dó Dia dig dolind glan asindfíaccail. 5361 Dianmert fodein truag cumma doberrad amormungga, bade bai andith iartain andegdoenib in-oentaig. 5365 Samson slattra slaidi sláa[i]g, ba πιά] machta mac Manüail, nifrith amacsamla sain isindamsir rogenair. Genair dothreib Dán, delm ndein. LXXXII. enair gein airmitnech án : Samuel óg, ettal, imnár, mac Elcanna, glan abbeirt, oczs mac Anna ambreit. 5373 Alcanna, czzchid agzeim, deNamatha ósleib Effraim ; Anna, bási aben combüaid, máthair sainsemail Samüail. 2377; Pasui, basacard ! sruit[h], saer, . bahalgen, czaibdech, glanáeb *, bafaith humal, ennac, óg, friforcital namorslóg. 5281 RÍ dorat digail iartain forhEli conamaccaib, Samuel iarsin, srethaib smacht, ? MS. glan háeb. 5369 SALTAIR NA RANN. 79 sechbafaith, bapzzmsacart 5385 Oshunn báth Essu combüaid coamsir saindil Samüai(l), nibae dib cotacoimsed doprzmfaith zoprimthóisech. 5389 Ri dasfuargaib, milib scel, fortirib macc n-Israhél, diathuaid batrénfer badrech !, rogénair gein airmitnech. Génair gein airmitnech án. LXXXIII. 5393 ahuallach forDagon? dían, B diahídal immid anr[í]an, arc Dé cuce rian-óÓcaib, iarsligthib, iarprzmrótaib. 5397; Diatardad dígal cotrén fortirib mac n-IsraZe], icind Hele conachlaind, dochuatar huile imbadbraind. 54o1 Diatorchair dib isinchath trzchet mili fer n-armach, imdámac Hele andiis, Ofne ocus Finees. 54o5 Diarucsatar leo indairc Filistín feib dosrimthairc, línib gelglor conangrain dothempul dérmor Dagain. 5409 Or'siacht coDagan diathaig airc inCoimded cuzachtaig, dorigni dé min islüaith, rochlaemchlai gne 'sindoenüair. 5413 Mór domilib, buiden rbras, dorochair dib, delm n-amnas, rodosnairg Dia, toromm ngle, arairgabail nahairce. 1 S7c, Read é£adecA? ? ο written over a. 5417 Cid nahí naherbalt díb rodospianta fodimbríg, lotar forru immach, mod ngle, conara an-imthelgthe. 5421 Arcc indríg reil rígi áir morchoimded nime noebnair, robai ann fogz:s grada sech! mís caine comlána. 5425 Tuargabad indarc corath fordiócbáe cendomnad, al-loeg fogaile cachta, até caine, comblechta. [fo. 33 a. τῇ 5429 Rochumrigthe leo dondairc cuibdigthe feib dosrimthairc, fuath lochad ? landai lordai, fuath nan-ainne erordai. 5433 Ri rosnordaig nadibai cosinn-airc cenimmarbae, iarconair chóir, czzchid scél, cotarrasair forambel (Ὁ) *. 243; Patar ann tüatha fzzfeis dianidainm Bidsomieis, dosrinolsat, toga ngle, doimcassin nahairce. 5441 AcA/ chena insluag, lathar ndil, dodeochaid diahimcasin, trifichit fer, feochair glóir, bamarb uadib fochetóir. 2445 Cáeca mili, medar n-üag, iarsin bamarb donmorslüag, dontüaith dathglain, dine ngle, imchathraig Bidsomite. 5449 Bidsomite fo[i]dit scél cosluagu mac n-Israhel, cotisseg nachsláag dib de 3 MS. o written over z. * MS. forbabel, with 7. à over δα. 5461 5465 5469 5473 5471 5481 Im SALTAIR NA RANN, coluath arcenn nahairce. 3 Dodeochatar natüatha cuce, caine, comlüatha, d'íÁilti fria, cenait n-uabuir, frihairc indrig roruanaid !. IArsin cotucsat hifén indarc docharraic Abél, argra de delbais cecZcath cotegdais Aminadab. Elizorzs rigdu rath, dochinud Aminadab, fricacart cáin, caingen nglé, bahé sacart nahairce. INdarc amra, ilair blad, in-adbai Aminadab, robai /zcZit mbliadan mbind isintáaith Cariath[i Jarim. Corodrbroe τί betha bailcc, rodclái trzagertha comthailc ; badremun degrzach dochath, sechba menmnach bahuallacZ. BahuallacA forDagon ? dfan. LXXXIV. Shunn dorüacht indárcc üag () darmórtíri, darmórtuath, meic IsraZé ll, cosreib sáil, rothinolsatar oe[n |dáil. Friinnarbu n-idal n-él dothirib mac n-IsraZe, dorinolsat, srethaib srath, combátar huili imMesbad. Roráid Samuel, snímach scél, frisluag n-írach n-Israhél ; * doforfua digal ceczmaig icin forn-idal n-angbaid. MS. roruanaib. ? 0 written over ὦ. | 5485 * Manichuirid hüaib coluath ilar forn-idal n-ollmuad, derb doforfua digal tinn oríg nime náir nóebfind.' 2489 Doratsat réir nDe cecZdü mec IsraZé] fiadchainchláü ; rodosslechtsat doDia dil iarsin cenadrad n-ídail. 5493 O shunn atchuas iarfír doslüagaib naFilistín, dodeochatar cozacath cucu corice Mesbad. Roraidsetar, érim n-üag, meic IsraZe] friimláad : * corob linni báaid donchath guid inCoimdid czzachtacA." Adropart audpart tzzarath isrogaid coduthrachtach, Samüel dorig nimi nél, darcenn clainne IsraZé l. INrÍ thuc inn-arcc forcul immzsracht ὃ darceczmórmür, incecZairm, ceczdü, cendín dorat maidm forFilistín. 5509 Ri dorat digail cendín forslógaib naFilistín, oscecAthracht frzsratha smacht indarc osShunn doroacht. Óshunn doruacht indarc tag. 5497 MT 550 5505 LXXXV. hel, Abía, erctha buáid, dámac sain segda Samüail *, nibatclithemail ^moscél, brithemain mac n-IsraZ ]. 5517 Ecoitchinn? eat fr'gním ngann, * MS, samuel, 5513 3 MS, immmyu:racht. 5 MS. Ecoitchitchinn, with dot over second 7, 552I tn tn to σι 5529 5537 5541 5545 5549 SALTAIR NA RANN. frzgubreith, frzgüforgall : badimdaig díb, tola trén, sloig mora mac n-Isra/ . Linib treb dál, tola nglé, otha Dán coBersabe, dochum Samuél cosindrath dodeochatar coRamath. [foras ans] Gadatar doDia, delm n-üag, isgadatar doSamüal, fricathu, fribruth, fribríg, conábetis cenoenríg. IArfacht dóib Samuel frzsreith : * cid ta[ch]thi Día forcoimdeid ? forríse isferr cecZríg ráin, ardruire nime noebnáir. * Fónmissi robriss recht réil foirb ritecht darbforn-amréir, arforfelmáine cenlén, adegdáine Israhel !' IArsin roraide insláag an-athesc fir fr/Samüal : * frmmad rmbrig mbuidenn rmbla niruibem cenríg ndóenna. Rooirdnistar Samuel faith Saul mac Cis cozglanbaig, frisoerbríg ndüasaig, deilm ndil, dooenríg [ ] uasail. O $hunn rogab ríge ráad Saul digrais daigermüad : rodaslin galma oczs glóir clanna ámra Iacóib. Connabetis cenrig rain gádatar huili ahoendail : romiscnigset, mílib scél, Abía ocus Ohél. Ohél, Abía, erctha buaid. 5553 5561 5565 5577 ! leg. ztT-ammail? M 81 LXXXVI. ás ri Ammón, aurdairc rád, dorat smacht forsluag Ga- lad, cosüilib dessaib teunaib dogait asacoemchennaib. Conaclannaib rosdoeraid, gnim nammail ! fodubroenaib, cocoicthib trenaib trommaib, cocroicnib díanglédrommaib. Rogáid sláag Galad cogle forNas ossud sechtmaine, dus infoigebtais fonim nech donech an-imditin. Foidit atechtairecht trüag coSaül is coSamuüal, dus infogebdais nert n-óg, nos-ainsed forsláag n-Ammón. Dolluid Saul iarsét sen, sécet míli, cenimlén, ocus tricha míli mass, dosláagaib n-Iuda n-amnas. Rodobris coslattza slán forNás cath calma comlán : bahé achetnacoscur nglé iarnagabail ir-rige. Doluid Sául, gléraib cath, cotüatha n-Ammon n-engach, tor troeta tz;áth, sas naslóg, roiad imNas ri Ammón. Nas rí Ammon, airdirc rad. LXXXVII. oscur n-aili trén tüargaib, diar' maid forsnamorsluagaib, con-immud muirech, mod n-án, [ IV. 3.] 82 SALTAIR NA RANN. ΄ riaSául, rian-Ianothan. 5585 Diatancatar cucu intsláaig Filistín feochair! firchruaid, nicozdilgud acA/ cozgail, diandibdud, diandianarggain. 5589 Dodígail Náais, noithech ág, forSául, forsláag Galad, cocath gér geimlech, gnim n-óg, icoemthecht ne[i]mnech n-Ammón. 5593 Díarmide daigrech dín drong daigrech naFilistín, trzcha mile cairptech cath issé mili fer n-armach. 5597 Lotar lín ateglaig dein bagním dedgair coanaimteib, dámfle laSaul slán ismfle laIonathán. 5601 Cofopartatar inslog naFilistin, nan-Ammon, corálsatar og glanóg ngzznn for Ammon, forFilistim. 56o5 Macc Ciss óragab ríge robris formór n-ilmile, rosindre iarcoscur glé, dorigne coscur n-aile. Coscur n-aili tren tüargaib. LXXXVIII. 5609 JE dodeochatar otír fianna feoch|[r]a Filistín, sluaig sin sirden frislait srén dodilgen mac n-IsraZ l. 5613 Arim asluaig, slicht cenchol, línib atuath, atromthor, sech! mili fer, ferr cecz ngail, con-armaib, cozgascedaib. ! MS. foechair, 561) Tinólsatar, tola tren, slóig mora macc n-Israhél, [fo. 33 b. τὴ bahuamnaig trzamnaig diatzaig combatar uili in-oendáil. 5621 Cororaid moRíÍ noebnar sech cacZ n-oen frzIonathán, condigsed íarfoimsin? fir do'ríaicsin sluaig Felistin. 5625 Dochuaid Ionothan forleth aoenur 'saarmiger, coromarb díb, díni nder, fichi mili fer fortrén. 5629 Ri dorat digail, delm n-án, forrígaib rian-Ianothán, o[ M ]achim, comílib slóg, coczzch n-iraig n-Achilon. 5633 Nir'línaib fer, formnaib snas, lainib ligdaib, ler n-ernmas, nisnacht osbrí brigda brass, acht moRi rígda rinnmas. 5657; Rucsat réim, rod rainni sloig, dochlod clainni Iacoib, fribríg bert, frcumtacZ ngal, otír fecht dodeochatar. Fecht dodeochatar otír. LXXXIX. 5641 Β΄ roraid fr/Samüel süg con-erbarad fzzSaül, condechsad lín athor tzzath cendil d'argain Amaliach. 5645 Conátuctha lais ambrat, étach, nahór, naargat, atairbirt uili fzzlár, etermnái isfer, badergár. ? MS. iarforoimsin. SALTAIR NA RANN. 83 5649 Centáin cethra, cengraig cóem, centróetu muc foroenróen, connátuctais leo coatech almai gabur nachairech. 5653 Dodeochaid Sául iarsein cosindneoch fuair diócaib, coroslig seirgib selggaib, díglaib demnib drzz:dergaib. 5657; Tri cé míli, maith inscél, dosláagaib mac n-IsraZe ], ocus deich mili, mor mbla, diocaib treibe Iuda. 566: Rosaraig Saul nasluag ani roraidi Samual, tuc leis toirti attír natzzath, ocus tuc ríg n-Amaliach. 5665 "Togach rohiccad infiach friAgach, frzAmaliach, osbri niblaith abríg buan inRi roraid frzSamual. Ri roraid frzSamüel süg. XC. adebthach frzSaul slán Dia deoda, dechrach, dermar, diar'anacht Agach, rad nglé, diar'sáraig aforngaire. 5673 Samüal cenanad! rosiach coAgach rig n-Amaliach : rochind aaided n-ada fochlaideb inGalgatha. 567; Rí roraid fr/Samucel faith athesc n-inclithi n-imtlaith : * inn-ined Sául, slicht síd, deni lat oirdned Duíd.'" 8669 ! MS. cenanag. ? MS. mbliazda. 5681 Ri doraega, rüathar nglé, Dauid degmac Iessé, or bamac slán secA/ mbliadna ? dorat fográd chomchialla. 5685 RÍ betha binn, büan ablat, arcrüan ngznn, arclithcomnart, dondindlach sainti 'masech acht badimdach, badebthach. Badebthach frzSau[1] slán. XCI. Nrí dosfuc sechinslóg Abimelech? coMoób, abez isadámar, cain blá, dialuid oBethil Iudáe. 5693 Abimelech, censíl mbrón ; Nóemi, Malléon, Celleón, Orbba fz7luth, líth ngarta, ocusRuth Moabdita. 569; Dodechaid huide fata Ruth rochain Moábdita laNóemi, mílib bla, cotoracht Bethil Iuda. 57;o1 Rooentaig * iarsin frzBoz mac Salamoin, nirb'anfost : hüaide rogenair iarcéin mac diarbochomainm Obéid. 5705 Salamon slan, srethaib séis, bahiarmhuasede Fares : Fares frzglanail, gnim nhglé, bamac Tamair isIudae. 5709 Ruth má/Aair Obed, rád ngle, Obeth athair Iessé : Iessé, cendimess díth, baathair díles Dauíd. 5689 3 MS, abimebech, * MS. Roentaid, MZ 84 SEE PAGES [fo..34 b.»&.] 5713 Duíd togu dodelm glé bai fechtas ichingaire : dofarraid leo, lan dogail, coruc caerig diacháireib. 5717 Cororaith foróenaib ríad Dauid aoenur "nadíad, trzagradaib achoiblid chain, cotarraid inleoamain. 5721 Coforbart Dauid dána, coleomain nalonnbága, cotuc tzzaláeschur cenchleith asachráesluch incáireig. 5725 Rofersat cumleng ngradach Dauid 'sindleo lonndbágach : tressiu Daz:d, tolaid czzch, lafortachtain indardríg. INrÍ dosfuc sechinslóg. ACIE 5729 | dicen sláag[ad] sír tuatha feochra Filistín, con-hilur mbuada, mor scél, cotuatha mac n-Israhél. 5733 Con-immud sleg oczs sláag, comniurt curad claidebruad : batrén roindled leo insain dian-inred isdian-argain. 573; Dodilgenn androng ndalach, amban, amac mórgradach, diacor diaczzchaib, mod cert, diafichaib aforaithmet. 5741 Sinsit cenerbrón donchath inslóz dermor diummzssach, congabsat lohgphort nglám ngle forlár glinne T7zbinthe. 5745 Eterfocus ocus chián NA RANN. dorigset huili comtriall, intsluaig cendil, tolaib tlacht, diatuaithtir rothinólsat. Rothinólsat sláagad sír. XCIII. 5749 ucsat leo trénfer n-frach diarb'ainm Gola garbgní- mach: nirb'fer suairc sochraid oslóg : bahéo duairc dermór. 5753 Matud mógda merda mezd, mor d'étuch aimthimchell, inaairdde, adbul deil, sech1 ferchubait core sein. 575; Lurech imme, garb achruth, fricomrac, frzcathugud ; cóeca dochétaib unga robae innacomthrumma. 5761 Dái slind! agae fiadcacZdrung secht cé? uhga doiurn, cocraunn chain, czzchid, czzma, remidir déil damchunga. | 5765 Ahiallacrann humai glain otha aglüine cotalmain: dohiurn glass rochummad, cathbarr immachertmullacZ. | 5769 Claideb gér garbda "naglaic, méit claidib garmna comthailc, scíath forachliu, niclithi, balethiu indá damseche. 5773 Fer cac/Zlaithi lais il-lén dislógaib mac n-IsraAé l, nifrzth díb oenfer foleith folilsad arái ngaisc[e id. | 5777 Gola granna congail glua[i]r, dána fr;tola tromsluaig, 1 MS. islind, SALTAIR NA RANN. frisrengal nirb'süairc asmacht, batrénfer duairc tí thucsat. 'Tucsat leo trénfer n-irach. XCIV. 5781 iabdarilarda[i] intsláaig e clainni IsraZél adrüaid, rosgab crith, gléraib ellach, rianGola ngér garbgrennacZ. 5785 Dosrat hituaim immondeil, roscacht cenhuail, cenergail, glerden roscnái sechcacZndáil, trénfer cecZlae diandigbail. 5789 Rolin toirsi, rogab ferg, Saul slisfota slegderg, fer cacZlae laiss, ciarbobin, domarbad diadegdáinib. 5793 Saul mac Ciss croda, ger, ri cóir clainni Israhél, rogell aingin cenmeth frióenfer dafinggebad. 5797 Dosrat frzsním, serig sel, cendín demin diatairchel, tráagdai garbdai cennachtlí ciamtaramrai ilardai. 1 Giabdarilardai intslüaig !. XCV. 5801 E μι τς Dauid amné, ossar clainne Iessé, isindinbaidsin othreib, 'sin slog colón diabrathreib. [fo. 34 a. x.] 58e5 Cocuala incóe, nua[l]laib nél, bóe forsluagaib IsraZe l, acomruc désse cenchath, fer cac lae díb nomarbad. ! MS, instlüaig, ? Read fingébsa ? 58o9 Roiarfacht Dawid cenchleith isinphopull diabratreib : * coalog dobezr z0 ciarath inrí dondfiur nombífad ?' 5813 Atchuadatar inbráthir, briathraib bithib bithblaithib, doDaz:d, cenní iarcul, feib léir rodgellai Saul. 581; Rogellai Saül mac Ciss ahingin cendil n-indliss, lacac&maith do doberad dondoenfiur dafingebad. 5821 Dauid dualach, tolaib gal, bahé inset sluagach salmglan, badeccair taidbsen diadrech isinda[i]mser dodechaid. Dodeochaid Dauzd amné. XCVI. 58825 ' Is arDauid cenlén, * coSaul rig n-Israhél, cotuc aingin cenclith is coromarb incóraid.' £829 Gabsat acharait cecZcruth achosc isa chairigud : diabraithrib robogábud alabrad noaimrádud. 5833 Roraidi Daz:d cotren fiad dagdáineib IsraZ1: * dihgebsa ἢ infer hut dontslóg 5, istábar dam adaglóg.' 583; Rogellai Saul iarsain doDauid cenimresain aingen dó, demin scél, agzad sechclainn n-IsraZ l. 5841 * Ainige frs, foglóir glain, amezc Cis chóir comramaig ! * MS. dontslóg. 86 5849 5853 5861 5869 5873 SALTAIR NA RANN. cendimiad imchoible cruth, cofírian diafírugud.'" * Rótbiat limm anige intslüaig fotheisc sainigthe Samuáil, feib thorgaib bríg imratha fom'forgal fein fír[]latha. * Enech Ioseph uascecZdu Moisi, Iacob isIessu, henech fodeoid oscecZdáil uaisliu doib Dia Abaráim. * Huaim dait frzcecZndáil, delm nglé, fri laim, amezc Iessé, frisotharfa dochor cain acht coromarba incoraid.' * Muirfetsa Gola, gním ngle, bihé cora arcardine, biaid mobríg bág forassa, doreir morig réegatsa.' * Regatsa,' arDaz:d cenlén. XCVII. | uid cenlurig, lathar ndein, Dauid arcinn indfirsin, cengae, censcíath, cloithi bann, cenchlaideb cíar, cenchathbarr. Rogab cóic clocha cengzáin atraig intsrotha dermair, dodosrat fein frzbuáid [ ] innathéig n-uaig n-áigarda. Gabaid cloich díb, bagnim nhgér, sréid huaid isinn-aer, roben Gola iclethi achind, corocht conice ainchinn. Doluid Daz:d cucai iarsin, gaibid dó achlaideb fessin, cotuc achenn tz7agail hgüir, combóe forbélaib Sail. ! MS. Luig. 5877 5881 5885 5889 5893 5897 8901 5995 Dauw:d cenbini adreth buáid oruirig nimi noebuáig, nitríag dluige ríanadreich, baluath luide cenluirech. Luid'! cenluirig, lathar ndein. XCVTIL trachtatar nadaslüag donchath croda claidebrüad, doimruachtain cinn icenn, doimthuargain cocomthenn. Frifüárad nangrüam ngloracZ nacürad, nacruadchorad, colin androng ndían ndaigrech, bátar ciai ic[c]omclaidbed. Ri dorat tz7all forsincath rianDazzd ndian, dássachtach, coroemid incath cendil forslog faelid Filistín. Bai crü garb darcorp centlí icath glinni Treibinthi, diatorchair dib, toromm nglé, séssiur córa coicmile. Sláaig naFilistín fonél ocus sláaig mac n-IsraZe, [fo. 34 a. 2.] nírbuchian frzginol ngal tinól dían atrachtatar. Atrachtatar nadaslüag. AXCIX. Shunn romebaid incath Ο ríanDuid cosinmó[r ]rath : atbered inslóg cogür: *ferr comor ? indá Saül.' Ocmolad Da:d, delm n-uag, sechSaül, sech inmorsláag, 2 i. Dawzd. SALTAIR NA RANN. babind acéol ngzznngel nglé innan-ingen n-Ebraidé. 59o9 INtan baóenmíli aig ocSaül conaslüagaib, deichmíli mora, mordíth, dorochratar ocDauíd. 5913 Tinól Dad diluth glan friherud nahairmiten, cetheirtréin tairbbig foleith dichairdib, dichomdíneib. 5917 IArsin tuc fobríg buadaig ingin Sáuil srethsluagaib, Míchol mór, mó cácA ngaine, dohinchaib nandagdaine. 5921 Or'ort Gola, cruach golach, diambái insláag 'coamormolad, lammac croda[ ^ ]congail baduairc laiss aimcasain. 5925 INtslüaig indruirig combríg inmuirig immonn-ardríg, bafaelid cacZ díb dialuid incath oshunn romebaid. Oshunn romebaid incath. C- 5929 origensatar sid slan Dauid oczs Ionathán, farriaguil Dé, fochucht chain, friaré hifut asaegail. 7933 Dorat Ianothán iarffr huad aheirriud doDaz:d, eter etach frzríad rath, eter gae is[s]ciath ischlaideb. 5937; Rochinnset acotach cáid cennach cocad imchomdáil, cidolcc, cidmaith, tzzabith sír, etir Sául isDauíd. 5941 Duthracair Michol cenmeth abráthair, aairchinnech, ambith icairddes cendith Ionathán ocus Dauid. 2945 Bái Dauid foglórai grad iarcórai friIonathán, innathig fomíad, fecht ngür, octzzall dothecht coSaul. 5949 Rogab Míchol, medar fír, cotrebar tinchosc nDauid : * nidechais frzslemna scel, coríg n-ergna n-Isra/Ze l. 5953 * Náteig cotdiss, agass glé, comac Ciss cencommairgé, babaeth meni adair rün, nátabair toeb fzzSaul 5957 Doluid Saül frisnüad sid coluath dothegdais Dad, fritairsin Dad ifus cenaigsin, cenfurachrzs. 5961 INduair dodechaid, tarm trén, ri croda clann n-Isra/Z ], ann dothaet Daz:d, delm ngür, immach forsét coSaül. 5965 Sernai Saul insreth slain imthreib nDauzd commórgr4in : roiad marnathraig, níth nglé, imchathraig meze Iessé. 5969 Mar'tchuala Míchol inmbreis conráala insluag 'montegdais, rothinól dintoirt tachtai nalínbroit, nahanartai. 5975. Dorimthas, bahé ingnim cass, ambé findchass fíramnas, rosuidig cosuairc naslaimm immuacuaird immoncerchaeill. 597; Conderna füath indfir de colüath innagaethrige, 88 5981 5985 5989 5993 5997 6oo01 6005 6009 6013 SALTAIR NA RANN. feib ba bés bith icétlud dogress doib foainétgud. Rogart asdorzs immaig smacht solus Saul sáergein, roraid comall, monor nglé, * infail tall mac n-Iessé ?' Roraid Michol, mín aguth; friSaál diachennsagud : * menipcél críntaig dochath mochen tíchtain degathar.' * A Michol merda, menmnach, gelda, genbda, comdelbach, taet 'mach fochléire cachta doché[i]le, dochomalta." * Aní condnigi, ame Ciss, achlí gaili ceneisslis, [fo. 34 b. r.] atá sunn, cennacZ gláim nglé, eter daláim th'inginé." * Ciabeith dolám, lathar nglé, dardrochmac n-an n-lessé, ninanais frztindremm tinn, ahingen Achinoym !' * Cidnech badmó miscais lat, arí [I]sraZ71 con-armacht, tisse ríandígla fom'guth, nirízda duit mosárgud." * A Míchol mer, mezmnacZ, mas, ahüa engach Athemas, nítbia frzt'dil ndogrza nder, rírdomna mac n-IsraZe l.' * A mec Ciss fort'glonnaib gaib, nabris fordochommorgeib, na!báid tzzaderbága trén, cenn n-erbága n-IsraZ 1. “Ὁ dorala, rüáathar nglé, frzm'thala mac Iessé, 6017 6021 6025 6029 6033 6037 6041 6045 6049 duit, abé féne fechtach, nibacéle czzdserccach.' * Ame:c Ciss clechtaig, gnim nglé, nahettraig mac n-Iessé, tairinn thogail gnáthaig ngil, naeáraig dodegingin. * Násáraig Ionathán uais congail gnáthaig, corochrüais, cenolc, cena[i]nces, cendíth, rogab cairdes friDuíd. * Nasáraig Samuel fáith finn, congab grad nüalnar, náebdind, nasaraig cengáisi hglór Máisi, Ioséph, Iacób. * Nabris báig n-airech noláech, noainech nafer fírgáeth, nagnáthaig ni assia doscél, nasáraig Dia n-IsraZél/ * Cia dobertha dam frzmthóir, abez, cé n-unga ndergóir, argais galais zo gart ngle, nianais mac n-Iesse. * Rodonanacht Dia donim, cain glanalt cenimresain, fográdglunn, cenchüairt nglassa, dochüaid uait donfabullsa.' Foruirecht Míchol nanníth, cendul indegaid Dazd, corocht Daz:d, reim iarruth, icéin in-oen nandithrub. IArsin adcoczat cencrad, Dauíd occus Ionathán, cor chinnset cenchíthu cess trzabithu 'nambithchardess. An-óentu dogess cecAcruth, atóebtu cendíscailiud, fofiadnaib indinngnaib gal, ! q written over 7. SALTAIR iartimnaib dorigéntar. Dorigénsatar síd slán. CI. ái Dauzd 'sa druim fzzfraig fecht fiadindríg 'sindrígthaig, focháinbuide nandrong ndál, in-oensuidi isIonathán. 6057 Luam laidi fochaini cruth, gengaili ocairfitiud, dondríg, dontsláag, centeidm tind, icseinm athimpáin téidbind. 6061 Dau:d indratha, réim saer, bafotha flatha ffrnoeb : sephain seol salmda osbla, baceol n-amra n-adamra. 6065 Basegunn séim asceczmud archruth, archéil, archoibliud, lasinsluag sóer, so[i]smert sid, bind leo coistecht frzDaz:d. 6069 Ciarboairfitiud lacácZ linib tairchitul ndermár, iarsét slemun, sechinslóg, dochoid Demun iSaól. 6073 Sreeis Saül uad insleig forDauid isindrígthig, trzachlár cruaid itoeb achinn robidgc ingái gluair gerthind. 6077; Atraracht inslüag istaig, batoracht nüall integlaig : indar lacacz gae indríg robáe tzzamedón Dauid. Atraracht Ionathan ard coruc reim ruanaid rogarg, coridnacht Daz:d, toem nglé, uad coóen nafidbaide. 6c85 Rochathaig cogarg, combrfg, 6053 6081 NA RANN. 8g | friaathair, frzsinn-ardríg, | rahgab guba, rochlói cruth, ardula diasarugud. Ferais Míchol debaid tinn friSaul, frzAchinoim, nochor'bo choimsech acath, batoirsech, batromdebthach. [fo. 34 b. 2.] Ferais insláag athber ngür forsindríg ruam, forSadl, adul censamiügud sid, diasárugud imDauid. Mac Sauil slaide glonn ngal badüscud lonn leoaman, rosoer cenchíabair cachta achlíamain, achomalta. Ri rodnanacht forsinmaig, cenámarc ondleoamain, hé rosáer cenbuide indríg isintsuide imboe Dad. Báe Dauid 'sadruim fr;fraig. 6089 6093 6097 6101 671 [ye Dauw:d, deilm n-án, comarle ocusIanothán, imdul cencleith frzgail güir, cenbeith itegluch Sail. 61o9 Roraidi Ionathán frs : * Saul natabair d'eisleis, an frzt'gairm ifail sunn sel naclochi dian-ainm Ephel, 6113 * Cofesser friselba síd inmaith frzt mezma indardríg. indeil dürchathach natres, no'ndüthrachtacZ fr:t'amles. 6117 * Dotrua comarda uaim, bid sodamna! frit'banbüaid. 6105 ! MS, bidsodomna. N [IW 3] 9o SALTAIR NA RANN. imdul r[e]ut, recht ngür ngle, nothecht arcül dorise. 6121 * Fochuriub uaim saigit snéid, féig frzglaineilc fzzt'glanchéÉil, airet rosso, réim corath, cid icéin nofaicserad. 6125 * Mad hicein chingges cenchess ber cheim cinnes dot'lanles : menipcían frzsoirchi sain toirchi codían d[o ]rígthaig." 6129 Dochüaid Ianothán istech, cosindrfg, cosinteglach, condessid censil ndogra innasuidiu rigdomna. 6133 R[o]iarfacht Saál frzsním d'Ianuthan scéla Duíd : * ciabaile ifail, delm nda, dofer comtha comdána? 6137 ' Ciabaili ifail immaig drochmac Iesse angbaid ? nithoracht fiadnacZdrung tra sunn in-oen naláasa. 6141 Atchuaid Ianuthán, án aig, dondrig rán innarígthaig : * dochüaid, cendechel, deilm tza, diathreib, doBethil Iudá." 6145 Roráid Saul fzzsnuad sess: * cia istsláag nádigni m'amles, tan istzssu rogni inse, adrochmeic namerdrige ?' 6149 Dochüaid Ionothán immach combái formür nacathrach, feib nognathaiged cendíth, dás inrathaigfed Dazid. 6153 Focheird cenlén onmáür 'maig airchur trén forsinn-ailig, segda, sodalbtha, slicht hglé, icomartha cuznigthé, 615; '* Máta nech icozcloich thall, arIonathan nírb'imgann, * orthad colüath, táet cotzzcc, isléced uad insaigit." 6161 Rí roleth brat nimi náir imthoebu talman tonnbáin, ocus g7éin ngüir conalf, diaréir cacZduil dorigní. Dorigni Dauid, delm n-án. (IIT. 6165 T ass Dauid, tolaib rath, cengáe, censciath, cen- chlaideb, iarcálaib garb rogáel gail, fácaib aarm 'sindrigthaig. 6169 IArsin dochüaid fochucht cacht coAchimilech sacart, cotormalt leis, gle[i]re guir, bargena réile remíüir. 6173 Cianchacht imchangnib cuirp czad, roiarfacht Abimeliach, doDaz:d r'iarfacht cucht cain, * indatglain lucht dotheglaig ?' 6177 Dorat Dau: teist iarffr ifrecnarczs indardríg, cencomrac dó frzmná imne re t7zlá is teoran-aidche. 6181 Robái cenglorai, cengeis, claideb Golai 'sindeclais, fribrig rnbladailc fiadcacZslóg, iarnathabairt doSaól. 6185 Roráid David ciarbodalb, * olcc dul icéin cendagarm, frztala indrig, ráathar rnbras, domrala tz7atinninas.' [fo. 35 a. 1.] 6189 DoAchimilech nirb'folith, SALTAIR NA RANN. 9I rofer fáilti friDuid, ocus doridnacht do immach, claideb Golai gér golach. 6193 IDumeus atchüaid inscél doSaul ríg Israhél, Dau:d colucht rabolíach, rochaith bíad Abimeliach. 6197 Nitrüag füair fáilti fosmacht Daw:d icsluag nasacart, ocus ruc cenloga leis claideb Gola ceneisleis. 6201 Luid Saul cecAthucht iarmbrath corágaib lucht nacathrach, ort sláag nasacart cenclith, coiciur arcethrifichtib. 6205 Rosnort iarcétrud agleo in-étgud, ephud lineo !, labruth mbrathlaig, bág amné, 'sinchathraig dian-ainm Noué. 6209 Acht itrulai oenfer díb corice tegdais Dauid, Abiathar conablait, macc Abimeliach sacairt. 6213 Romiscnig Saul, gnim nglé, Dazu:d mórmac Iessé, coforcongrad lais, lethan scél, nabeth forcrích n-IsraZé l. 6217; IArnafocra domac Ciss Dauid nitharat eisleis, cennacZtechel dochuaid ass, ruc atheged coAchess. 6221 Roimraid các fiad indríg intrath dodeochaid Dad, * innhé seo inclí glanna Dauid ri natalmanna? 6225 “ΙΝ doso[m] labras insláag nan-ingen n-amnas n-adrüad : ! MS. epudlineo. ? MS. oenmile. * ort Dauíd derb deichmili, ort Saál serb óenmfli? ?' 6229 IArsin rongab galar gér, frisním calad nirb'imthrén, corochumscaiged achíall, cotunscanad (szc) cacAn-anríad. 6233 Cororaid Achis tzzasním, niharaithis forDauíd ; * berid uain cenmíad immacZ induini ndían ndásachtach.' 623; Luid Dad, linib aslog, hit[f]rib minib Maob, con-aes lathair, con-aig thaig, coamáthair is coathair. 6241 IArsin roaittreb coog indess im-Maffa, im-Moób, brig bladmar rogab Maffa przmadbar indíirflatha. 6245 O roathain fiad inslog aathir forrig Moob, foIsraZé], ilar crích, iarsin ass doluid Dauíd. Luid ass Dauid, tolaib rath. CIV, 6249 aul iarselaib frisním S dorat mebail forDazu:d, diatardad Míchol fogeis doAlathi mac Lais. 6253 Roráidset coleir coluth amuinter fein friSaül : * biaid nech imbánugud Dé dosárgud? meze Iessé. 625; * Digelaid doDia cecZcruth fort fein, fort'clainn, fort'chiniud, Dauid frzdalgud nachdil dosargud 'mochetmuintir.' * MS. dosárugud, but there is a dot over the former z. Ν 2 92 SALTAIR NA RANN. 6261 Tuirid natuath tinach trén, ilar nuall mace n-IsraZ l, cotrethnaib iarsrethbruig süg, bátar debthaig frzSaül. Saul iarselaib frisním. CV. 6e Dauid ré mór foleith fofuacru, foinnarthaib, fodichruth, foclére greim, indithrub slebe Carmeill. 6269 Icailltib Séb, srethaib sleg, imrulaid Dazzd tonngel, isleib Síon immallé isindithrubaib ainge. 6273 Secet caini gascid glain diocaib friimmargail, doDau:d iarfír frifraiss, bahé alin foralongais. 627; Bantrocht coem, corcarda, cóir, conatimthaigib dergóir, drohg n-ingen, drong Rngilla cert, frzatindrem, frzatimthirecht. 6281 Friseilg, frzfiadrad fográd, cenmeirg fzzciallrad comlán, conafein hüathmair cenlén, fortáathaib mac n-IsraZe l. [io: 3531723 628; IMsliab Carmeill docachleith cengarbgrzeim frzachomaithcib, bamenic nodechrad dáil imchethraib n-aidblib Nabáil. 6289 Nabál iCarmill rochlos gabál gremma icomaithcheos, balcbethraid osbetha blá, aittrebthaid indithrubá. 6293 Abigail, glan agreimm, ! MS. nádchélar. 6265 ben Nabáil slébi Carmeill, set suthach, slicht nádchelar !, banscal cruthacz coemtrzebar. | 6297 A almai aidb[I]i cenmeirb imCharmill docacZoenleirg, míli dogabraib fzzgleith, teoramili docháireib. 63o1 Dochüas oDaz:d coathech, inbaid lommartha cairech, coNabál frzgabáil nglé, diaglanáil imfeis n-aidche. | 63o5 Araburba frzaig thaig isarchumga amenmannraid ?, Nabál sin slebi Carmil rofemid immoenbargin. 63o9 (οἷο muilt, dacét mbargen mbil, dacét mías docharicib, daphaitt fína, iarset sid, | ruc inben lee doDauíd. | 6313 Cethrib cétaib gilla cain iarsétaib friimmargail, Ι conarmrath tánic 'nadáil Dauid domarbad Nabáil. 631; Ferais inben fáilti fzzs, friDauzd cennach n-eisleis : * cucut tucsam forset sain, nifailmet darth'airmitein.' 6321 ' Manithorasta modáil," | arDaz:d frimnái Nabáil, * imbarach 'sinchamair chain nobíad Nabál cenanmain.' 6325 Nabal nemnech, gemlech, crín, attib tadail doroffn : 'sindechmaid lá, líth cenchol, bamarb Nabál aoenor. | 6329 IArsin tuc Dad cendáil Abigail mnai Nabail, ? MS, amenmezmannraid. 6333 6337 6341 6345 6349 6353 6357 6361 SALTAIR NA RANN. dosrimthos dó Dia donim, con-innmos, coz-innilib. INrÍ robennach sechcách Dau:d frihellach n-ollgzád, secht dé badichmaig cendíth isdíthraib imbai Daz:d. Báe Dauid ré mór foleith. CVI. S *, niptar seccle slóg, atchuadatar doSaól, * Dau:d dichmaig, doig notcheil, 'narhdíthruib, 'narnderriteib.' Doluid Saul, nisuail sain, lín asláaig conaarmgail, frigním ngür cuztaig catha, combái ictZr indithruba. Rosuidiged longphort leis, bagním comnort ceneisleis, rosainig cosrethaib sét formaigib nacairechtrét. Fofüair fiaddínib athuir huaim itírib indithruib, frignim cinti achuirp cacAcruth luid inti diaimthelgud. Dauid cotzzath[aib] darb'bai bái in-iarthur nahuamai, tréin iartimchul daire daill, conaféin, conafairaind. Roráidset frzs, réim cendíth, amuinter féin friDauíd, * feib tharngert duit, rem cenbrath, | innossa rochomolnad. * An-dorarngered ochéin dorairbered fot'huagréir, iscían inbüaidsi fosmacht, isindáairsi doroacht. ! Ziphaei, 1 Reg. xxvi. i. sn ? MS. lasephi. 93 6365 * Mór intuicthiu oDía dil, duitsiu, aDazuid toebgil ! osdálaib tharaic tzzablait fot'lámaib dodergnamait. * Gaibther doclaideb ger glé dot'reir, ame:c Iessé! naroa dál derbdrong immach Saül slan serblonn sirthech.'" Atraracht Dauid iarsin ocusrochoisc amuintir, badechrad fodétgail düir doletrad étaig Sail. Dodécaid fein, febdai glonn, Dauid delb dreim [ 7] dodrong, cor letair, gním ndetlach dür, inn-étach bai imSaul. Cia dochuaid Saál immach asinduaim isinteglach, [fo. 35 b. r.] rogaba frzglamma gné nimbai samái laSephé?, Sephi, niptar seccli slóg. 6369 6373 6377 6381 CVII. olluid Dazzd dána dür aidchi sáma coSail, coruc agái czznech cóir, lacáach hdruimnech ndergoóir. 6389 INgái robae itóeb achind, maroen frzchüach coemgrznn, ruc Dauid, bagéire gr, indédesin oSal. 63933 Manbad omain Dé donim glé frzcachcomul cóemdil/, frisretha sell nagreiss gir noberad leis cenn Sail. 6397 Dorigni troich ndorchaid dé * MS. coemdil. 94 SALTAIR NA RANN. cotorchair icath Giluáe, nimbái suidi saigthi síd ondaidchi dóluid Daz:d. Doluid Daz:d dána dür. CVIII. 6401 ein bae Dau:d dichmaig, dil €. isdithruib 'coaimditin, bacomaithech, glére glé, Nabail slebi Carmelle. 64o5 Corothafind Sal ass, latochim abag rmbladbras ; luid fzzadintrén !, narbodis, itir nGed coriacht Achis. 64o9 Dorat Achis, glérib crech, inchathir dianidainm Siclech, conatír, tolaib dliged, doDauw:d frzaprímhined. 6413 O roaittreib Dazzd dian iSiclig conamormiad, isé aainm oshain illé, Siclech án nan-Iudaidé. 641; Fecht dochoid Dazid cengreis dothecht slógaid laAcheis, daraéissi tanic crech, cor'ort, coroloisc Siclech. 6421 Nirleicsetar leo nacein Daz:d sluag naFilestein, artesse2 Dau:zd nachdis fofuacru uadib d'Achis. 6425 * Arnáronfuapazr cosneid mac lesse mezc Obéid, niraga linn Dazzd trén dochath fzzsluag n-IsraZe .' 6429 Nirelic Dia Daz:d dil dothuilled intsláagaid sin, ór ishe sin, srethaib slóg, ! Szc, Read dun trén fecht diaromarbad Saól. 6433 Tan dochüaid Dad iarsain coAchis conasluagaib ?, füair adán ndonn iarnacrod, Siclech, lomm iarnaloscod. 6437 Centech, centegdáis, delm nglé, ceninnmas, ceninnile, cenduine rbeo fonim nél n'innisfed dóib nacZn-oenscél. 6441 Cenmná, cenmaccu, mét ngal, cenór, cenargat n-allmar, censosid frztoirsi atzaig, tarmairt Daz:zd ahaidid. 6445 Luid Dad indiaid intslóig coroacht cosruth Pessóir, cofuair fer d'aes indfechta iarfemiud ahimthechta. 6449 Dó dobreth biad cenbrath laDuid diacomnertad, ruc eolas uair narboscíth dochum intsluaig rianDaz:d. 6453 IArsin dochuaid Daz:zd ass cotzzb cétaib, gnim n-amnas, fogeib dacét cóir cachta fós iarfemiud imthechta. 645; Mebaid forru, bafüam fír, forsintsláag mór rianDauw:d, cofárgsat centuili ndala huili cruid angabála. 6461 Gabais insluag raind indíaidb, gluair iarnangalais glégairb, cenní dondini bai ifzs hisuidib firi hiforus. 6465 Nirelic Daz:d, dalb tenn, acht rainn nafadb cocoitchenn, doib icein cozgrad cengris, cobráth combad beim forais. ? MS. -ail. SALTAIR NA RANN. 6469 O dochuaid coAchis n-án 6473 6477 6481 6485 6489 6493 6497 6501 fofuair mathius commorgrád, congail glé cec cluid rogníd doreir Dé céin boe Dad. Cein bói Dauid dichzazg, dil. CIX. S" sfrach slaide sluaig basnímach iarn-éc Samüail, cosaibe fogaili gné, cennoibi, cenfáithsine. [fo. 35 b. 2.] Mac Cis cenlíthaib folén forcríchaib mac n-Israhél, rodlín snim sribgznn, slicht nglé, ohingzzm meic Iesse. Bái mac Ciss icocud chían friDauzd conamórmíad, cotorachtatar otír sluaig fer fortrén Philistín. Dor'inól frzbualad mbal sluagad n-IsraZl n-armglan, aracenn, cengailib gne, forcláraib cainib Giluae. INdadaig riasincath ngür robai snim mór forSadl, arnaconfitir tzzarath cia fors'maidfid inmórchad. Dodeochaid Samüel iarsin coSaül inn-aidchisin, con-erbairt frs, rád cenbrath : * notmairfider immárach ; * Ocus dotrimeicc, mod cert, hit'chinaid, it'tairimthecht, ocus ἅτ trog, díglach, trén, forslóg n-frach n-Israhel ; * Ocus roscarad fr:t'scél ardflaithius macc n-IsraZ1 : t'imthacht frzafégad coffr doridnacht Dia doDa:id.'" ὅρος INri scaras gói frzfír, congaib clói, glanas anfír, dorat adigla, deilm n-og, ruc breith pzzmda forSaol. 65o9 INtzath rothaitne ingzzan glan * oscecArían imdreich talman, feib bagnáth dóib dul dochath rogab cácA achatheirred. 6513 Gnísit cath ciana, cét nglonn, snisit fr/fíana ferdrong, icath Giluae conaslog romarbad iarsin Saól. Saul sífrach slaide sluaig. CX atar ocSaul mac Ciss morféssiur doclaind dflis, cethrimeic, monor n-ada, trzingena imglana. Melchisau, basluagach slán, Iessu, Ispas, Ionadán, Brígente, Merob medrach, ocus Michol mormezmnach. Achinoym amáthair mass, ingen amra Athemas, ocus Saül, srethaib gal, nibochlethaib robatar. Saul sírach slaide sláaig !. (XT. 6529 S Saul snímaich frzsrén forclainn n-fraig n-IsraZ l, : nirosliuna hed diacur ach! madtreb Iuda ahoenur. 6533 Dorat Abner tzzagail ngüir 6517 6521 1 Szc, 'This should of course be Aáfar oc Sail mac Ctss. 96 6:3; 6541 6545 6549 6553 6557 6561 SALTAIR rífgi d'Ispas mac Sail, fordeichtreib tarraid areir isfortreib Beniemein. IArhdechraib dóib díni dé debthaig immonn-ardríge, centlí tarba, foraig thaig, niptaramra oentadaig. Fosralaig cenrige rüad or'sáraig Saul Samíal, immanduinib duinnig düir niptarsüinig síl Sadil. S(l Saul snímaig frzsrén. CXIT. D [dfgal] deithbir doráith dirain fordeichtreib dim- bláith, lataidbsin fainni forüin in-aimsir clainni Saüil. Rodoselaig cec/sluag saer rodosdedaig fodubraen, garbthenn dosrimmart cuairt cacht, dosnarmchell cecZ n-ecomnart. Rodastroeth cecAZ n-olc arhuair rosglaed cecZlocht cenlonnbuaid, dosr'imgair arsecAcói cath indinbaid robái indígal. Bae dígal deithbir doráith. CXHEI Be Dauid, tola nglé, rígi n-ogda n-Iudaidé, iarhgormchath nahgruad hgür, itorcha[i]r sláag imSaül. Roaittreb in-Ebrón án rochaitreb Cebrón comlán, fortreib Iudae, cengz's nglé, ! Written over gluair. NA RANN. 6565 6569 6573 6577 6581 6585 6589 6593 6597 sé mis ocus secht mbliadné. Fóidis Dau:d, censíl mbróin, techt coIspas mac Saóil, cotuctha dó, saer sluinter, Michol chaem achétmuinter. [fo. 36 a. 1.] ISpas mac Sauil cenlén, rogab ríge n-Israhél, dafuc Michol, ciarb' olc leis, oAlathis mac Lais. Corucad doDazid hüáad, * arbuide n-Iuda n-ollmüad, armbeith iarmbes hitóebtaid dogres innarfíróentaid." Bai cluichi garb, glinni glór?, forochair linni Gabon?, eter Abnér mac Néir nair ocus Iob mac Sairb soeráil. Cethror arfichit coglé doBeniemin is d'Iudae, fochutrzzmu cenclói clu, dorochair 'sincétchuinnscliu. 'Singleo thánaise iarnarím, doócaib Beniemín, dorochratar, tzaig fritraig, trifichit artribchétaib. Romebaid incath iarsin for Abnér conasluagaib Asser mac Sairb, srethaib scél, corid ann romarb Abnér. IOb badicerta czzch, toisech míltnechta Dauid, macSairb, baglanger imgail, romarb Abner 'nadígail. Banna ocus Recab, réim rüin, marbsat Ispas mac Saüil : frzsretha sell iarnadíth ! bon written over buain. SALTAIR rucsat achenn coDavid. 6601 Céin báe David forIuda trén riaríge mac n-Israhél, in-Ebron frzgnim n-aircc n-íd bretha sec maic doDauid. 6605 Ammon asinser, slicht n-óg, Eleab, Abisolon, Athenoias, frzgart nglán, Asfothías oczs Esrom. 6629. Εἴ dorát recht n-Iuda n-oll, doDazu:zd deoda drechdonn, srethaib slánaib slógaib sid congrádaib rogab Dauid. Rogab Davwd, tola hglé. (CX TM. 6615 ' | *inólsat dáil, derb cenlén, sruithred slóig mac n-Isra- Aél; iartimnu Dé, din cech síd, dodeochatar coDazd. 661; Doratsat rífgi, réim nglé, domac amra Iesse, doDazid conamílib fortáathaib, foriltírib. 6621 Rogab David rígi ran cechacríchi cocomlán, othá Dán, fr;tola Dé, coclár broga Bersabé. 6625 Arcruth cengaile imgaes, arsáere, arairmitin, nibái remi innachdü ríg n-aile bádadamrü, 6629 Lín amuirech, lín amál, rím aruirech corográd, lín asláaig sláin fzzsár slait, bamór indál tinolsat. Tinólsat dáil, derb cenlén. NA RANN. CXV. | 6633 2s bliagaz, cenbaes bríg, | iarn-urd ri[a]gla, in-áes Dad, forür, fortalam, treb tlácht, coragab fír flathemnácht. 663; DoDauíd centressi tra sluinnit seissi senchassa, fricethrachait mbliaZan mbalcc roríaglad afollomnacht. | 6641 Ceth[r]icóraid, cóir andíth, dorochratar laDauíd. Benedab, Séb, Góla cain, isinfer cosé méraib. 6645 Cethrur naláaided, lafded nglé, laDazzd mac n-Iesse, Ethán delbda, tolaib rün, Assaph, Eman, Ithidün. 6649 Agitophel, sód cengreis, is hIssau Arachiteis, dede cosinairdib (szc) síd, daprzmchomairlid Dauíth. 6653 Tan rogab airichas n-ard Dauid daigermas derbgargg, friág n-üathmar, uascecZ bla, : baslán dotuatacZ trzcha. Tricha bliadaz, cenbaes bríg. ΟΣ. 665) " Ϊ "áargabad lais, líth cenlén, przmchathir mac n-Isra/Z l, forsleib Sioin, srethaib sell, corfothaig Hierusalez. 6661 Suidig forsléib, sossad slán, ' Sion snéid, srethaib saergzád, [fo. 36 a. 2.] rosmathig fritoir uasdinn cathir coir fagabulrind. re] [ IV. 5. ] 98 6665 6669 6673 6677 6681 6685 6689 6693 6697 SALTAIR NA RANN. 'Tricha mili, mod cenhír, lotar d'ócaib laDuíd, arcenn nahairce congzad cotegdais Aminadáb. Conaclasschétlaib glinnib, conacruittib céolgzznnib, con-organ cainiu clíaraib, comáinib, comórmiadaib. Bai indarc forcuclaigi gell 'coatabairt diHierusalem : tarall lám Oxa inn-airc n-óig : bamarb Oxa fochétóir. Üair dosfuargaib, rígda ell, cosldagaib Hierusalem, arcc Dé thargcai oscacZ traig tucad lais donpzzmchathraig. Riasinn-airc noib, noithi mail, lingged arfailti hdermáir, Daz:d frzaluth, línib smacht, ama/ druth icfurséoracht. Badegrach rodéc immach Míchol mezmnach, meruallach, forsinríg, reim cendochta, baréil di ahimnochta. Rochürsaig inrig fomeirg corondiüsaig fomorfeirg, cotarat Dazzd, delm n-om, amallachtain arMíchol. ..- INcathir centomaidm tenn, dían' comainm Hierusalem, cain cumtach, clü cotagab, oscaczdu dofüargabad. Tüargab[ad] lais, lí£th cenlén. ΘΝ Bes cotrethnaib tor trell forsrethbruig Hierzsalem, róriagla fodelba tlacht tribliagza derba tzzchat. Rosrethaig tolgdail triath tenn iartorgbail Hierzsalem, oscecZdándíne drong trén, il-lánrige n-IsraZe]. Mespossad fzzattach n-án mac baccach bae icIonadán, dafuc Dazzd osdrongaib sechcácz innabithcommaid. T | 67o 6705 6709 dorat forran for Tamár ; eter fer ismnái bacol, isde báe amudugod. Abisalon, ni fzzsid, romarb Ammón mac nDuíd, combái cendíamra fogreis teorabliaZza forlongais. 6717 Muinter Dazid, frzsíd slóg, fecht lotar coríg n-Ammón, impu roger[r]tha atuinchi is rober[r]tha alethu[l]chi. Nisrelic Daz:d, delm n-óg, dían-imcasin donmórslóg ; frzan-athnugud, frzatogo robátar inhEricho. Tuc Dazzd Annon mac Náis ríg n-ÀAmmón indig tiugbáis, cotuc amind diachind chóir irabi tallann dergóir. Roart Dazzd, glérib crech, τ n-Ammoin forceczn-óenleth, rodamnad cosáthib slóg Ramath, cathir nan-Ammón. 6733 Teora bliagza, bochta bríg, bói gorta in-aimsir Dazzd, cotarmartad huili ambás icinaid Ammonitas. 6737; Saül robris cotach ngér 6721 6725 6729 Ammon mac Dauid, delm n-án, SALTAIR NA RANN. 99 Ammonita isIsrahél, cotindrud natzzath, torm tenn, dosrat fochrüach cachta, dohindriud Hzerusalez. romarb sláag Ammonita. 6773 Forrogellsat iarfír fecht 6741 Aingel* Dé tharic cec síd, noragtais itír n-Egept, radid coglé friDuíd : cobrath natargtais díatig arnaraib dígal forslóig, | corairgtis Alaxandir. adíbad forsis Saóil. 6777 Focart dóib Dazzd derb drüad, 6745 Doratta darcenn intsloig .fosropart inserb slegrüad, morféssiur clainne Saóil, dosridnacht Daz:d datta combátar lanaib lerggaib donasrábaib srebdergaib. ilámaib Ammoníta. 6;81 Ort dib Daz:d, delbda drech, 749 LahAmoníta coataig derchmíli derbdai tzaigthech, archomailliud inchotaig, ocht cét córad carpat cruaid doréir Dé, sochlai senchai, cethorcha míli marcsluaig. rochrochdai in-oentelchai. 6785 INrÍ doruásat cec/Zríg, 6753 Sedba, Sobab, Nathan nár, rí cenguásacht, cendimbríg, Salemon oczs Ibár, ríanDa:d trén derbdai raind Elessia lanmas cecAZdía, dosrat hirén romadmaim. Iafeig ocus Iabía. 6789 Sláag naSerda, sretha drong, 6757 Elizammama, aurdaig rád, frifáam febda faebarglonn, Elida, Elezeliáb, lethnaib, láathaib, láardaib lac, clanna Daz:d, sretha snó sell, trethnaib tüathaib tinólsat. bretha dó inHzerzsalem. | Tinólsat deimni teclae. [fo. 36 b. z.] 6761 Rí con-ammodair bith mbán, CXIX. τί con-allodaib ? o[1]Imár, 6793 Rees natüatha díana, rí coláinib lüathaib líth, | dosrat fogláed comríada : ostáathaib tuárgaib Dad. | trzalonnbruth nambríg mbassa Dau:d cotrethnaib tor trell. | rolin tondgur diummzsa. 6797 Dorairchel ilar tiri CXVIII. cuaird gairbthenn fochoemríge, 6765 inolsat deimni teclai Dauw:d, ciarbo deoda doss, - dE sláagai sergi Sirecdai, dorigni mor d'immarbos. cotolcaib nator talc, trén, 68o1 Dia roráined? lais lín slog doorgain mac n-Israhel. ' bái focuzachtu clannmór, 6769 Dodíbad tuath itzaiti, ' diatuc inmnái dorímid, dochrínad uad Affraice, | diaromarb atrénmflid. ! MS. Angle. ? MS. alladaib. 3 Sic. Read roáirmed ? 02 IOO 6805 6809 6813 681; 6821 6825 68329 6833 SALTAIR NA RANN, Dáinib, dínib, tolaib dind, máinib, milib ammórmind, glé roscacht tz7ag7 din, tzzacath, dosrat fotzéig diatr[o]Jethad. Rotréeth natáatha díana. CXX. ^x n'láided fob, bátráag scél, O d'arim sluag mac n-IsraZé l, otha Dán, fr;thola Dé, coclár broga Bersabe, Nóimis lána, lathar tz7cc, isoenlá tesbaid difichit, fririad robalcc natzzath tenn cotorach/ Hirusalem. Dorigni Iob dondríg ráin inslóg dorim "narí[g |dáil, cóir adfét deserc Dé dil trzchet dec dóib dimilib. Ocht cz mili foroen recht díni nan-óentreb ndéac, treb Iuda arfír, adfet scél, cóic cé? mfli fer fortrén. IArcacZ n-áraim díb aruair, coslánaib sid frzsrethbüaid, róráid ! innia, nüall cenlén, torraim Día sláag n-IsraZe l. * Menisbeznachad Iob án; arint-angel óg imnár, * ferg Dé rofig forfartur eterríg ocus phopul. IOb baóg imgním cert, dondrig, dontilóg basain[s erc, othír dothír frzbrig mbreth, ondríg díarím rofáided. Óríáided fób, bátráag scél. ! "(There is a hook over the a. 6837 CXXI. E ergach fris Fíadu, féidm n-üag, aran-árim namórsláag, uair narbo leis asnacZ cruth ambíathad nacA an-étiud. 6841 -Dai ferg aili laDía ndil, 6845 6853 | 6857 6861 6865 lathigerna donóebnim, diar'ort amílid, mét gal, tuc amnái iarnamarbad. Roraid Spirut Dé frzGád aithesc glé, czzchid, comlán: ' ráid fr/Dawid, nigó gaib, roga dó artr?bbrethaib. * Secht mblíadna dó bochta büan, ocus gorta conaimldad, 10 trimis agair riacreich, no gris galair trib latheib ?.' [fo. 36 b. 2.] Roraid Gád frz Dauid tan, ciarbochrád riamenmanrad : ' toticfa dígal nochath triath'imrádud ndiummasach.' Corogaid Duid iarsein asoerad foranáimteib, dígal basmaith lais fodein tabrad forru diaógréir. Dauid babibdu rechta fricachtimnu tarmthechta, d'fis tzzalla deochair dochath, Fíadu frzs feochair, fergach. Ferggach frzs Fíadu, feidm n-iíag. CXXII. Is int-ahgel cosnéid triachinaid diumsa Duíd, sechtmoga míli, mor scél, ? MS. tz7ablathaib, SALTAIR NA RANN. 1OI dodíni mac n-Israhél. 6869 Dorigni Daw:d fogail athirgi fothromdéraib, cocétlodaib salm slechta, in-étgodaib cilecda. 6873 Ri rodet dilgud derb, dein, doDazzd diamórchintaib, dodeccraib agním clithi iarnahettlaib athirgi. 6877 Dodeochaid Gad glanbda gle, comac n-amraà n-Iesse, con-erbairt frzs, fath cenchlith, * dena tegdais donChomdid. 6881 * Táargaib altóir doDia dil, buidnib balcthoir donChomdid, in-aria, cenlunni lf, Ornaunndi Iabussi." 6885 Dorinnscan Daw:d insein doruirig nimi nóebgil, nicheil frzgnim nglérda hglan tempul sain ségda Solman. 6889 Mor mfíli iarset roslas, mor cét, mór hdíni.hdronmas, mor sláag rosmacht frzsnüad sel, nitrüag rosnort int-angel. Rosnort int-angel cosnéid. CXXIII. 6893 orodiüsaig Día amac b) 'naagid frifrztuttacht, mór d'ulc tzzabrathaib rogní diaathair combad athri. 6897 Dor'inól sláag sleoda sneid, in-agaid ndeoda nDaurd, triabladblat feib rofirad cotarmart aathrígad. 69o1 Tüargaib cosluagaib cosreith ! The last two letters are obscure, combuadaib, combrithemnib!, nirífrda dó dul donchath iartecht corígna aathar. 69o5 Abisolón, srethaib sláag, rothinól cath claidebruad, d'innarba Dazzd cotrén nabeth forcrzch n-Israhél. 69o9 Glérdin rofersat incath trenfir Dauzd comorrath : riacruadgail nacórad crón rotheich slog Abisolón. 6913 Ua[r]romebaid incath cerb for Abisolón slegdergg, among buidi, mín adath, rogiul dogéscu darach. 6917 IOb trénfer derbtha treith toisech míltnechta Dad, donchath chródonn rogab greimm atacomong dooenbeim. 6921 O s$hunn romarbad amac dor'arbrad fothochomracht, cotarmairt éc, bascél tróg, dochumaid Abisolón. 6925 Asbert Iob, bascél treith, fi[a]dintslóg mór, frzDuid: ' ragab? bás baide fobrón dochaine Abisolón.' 6929 IArum rogab aríge Dau:zd con-ilur míle, uair dorochair leis icath Abisolón slógbuadach. 6933 Dilliud forDuid dána con-immud ceecZdrochdála, Abisolón díandiumsaig rfanarian dorodiüsaig. Doroditsaig Día [a]mac. ? MS. Ragabas. 102 SALTAR CXXIV. 6937 iatánic Dazid andess darlordanan, nirb'imchres, tárnactar 'nadáil cenlén slóig Iuda, slóig IsraZé l. 6941 Rofer slóg Iuda coslán fáilti frzDauzd ndermár, bafálti fóil, nirbothrén, failti sloig mac n-IsraZ l. 6945 Rofer Sephi, gléssib glór, forséssib Abisolón, [fo. 37 a. 1.] rotz7zall cath aili fogreim mac Bachaire osléib Effraim. 6949 Sephi mac Bachairi braiss, doclainn IsraZél admaiss, rothinól slóg, nirb'frsid, d[o |chomhéirge friDuid. 69:3 Romebaid fair, nifuair dín, rian-Iób comuintzz Duid, corocht incathraig, cét mbla, Abella Pedamacha. 695; Corongiuil Iob ilar cath, nirbochiuin cóir cozarmrad, condessid mardlüm dardreich immondün docacZóenleith. 6961 Bae banscal écnaid is'dün iarfrecraib imcecZglanrün, d'acallaim Iób bái 'sinchath doluid fozmür nacathrach. 6965 Gorelic gairm, ba gním n-óg, formac Sairb, nirbuerthróg, donmáür fiadintslog immaig condernai Iob d'acallaim. 6969 * A Iob it'foimsid fzzsíd, achoimsid forslóg nDuíd, NA RANN. nahimbeir luinni colén formuimmi! mac n-Israhél. 6973 * Senfoccul buada, buan scél, 6977 6981 6985 latuatha mac n-Israhel, docacZcheist chialchaid rotchná iarfaig inPedamachá:' Roraid Iob, ilar dáil, fiadintslog frisinmbanscáil : *teilgc cenn mezc Bachairi 'mach, nigébthar ell nacathrach;' Roradi inben iarsein comblathi, cenimresain : * ferr oenfer dontslog dodul indá inmor domudugud: Dorigned sain arIob mac Sairb frisretha soerslóg, cenn me;c Bachairi immach rolad darmür nacathrach. 6989 Dorumalt Dau:d cenchess 6993 6997 Ἴοοι ahorddan, ahairechass, cofargaib friSolam slán iarsin inflaithizs forlán. Samma mac Geraid cozdith iarndebaid dó friDuid, roslecht doDaz:d cotzait darIordanan diatánic. Diatánic Dazzd aness, CXXV. RE Solam, srethaib sláag, rígi n-IsraZél n-adráad, Τί samlaid nifrzzth sunn sel, eter talmain isnóebnem. Con-écnu Óóg, cocruth glan, targcai cecZslóg séis Solman: balór forggal oscaczmaig arorddan, arairmitein, ! MS. formuimme, SALTAIR NA RANN. 7005 Écna Solman, srethaib slóg, osbith bladmar mardergór, macsamla Solman, síth hglan, nifrith dorigaib talman. 7oo9 Dáarrig dec, digzais gair, héd robátar icSolmain, caca forachuaird, demin scél, fordáthuaith dec IsraZe l. 7013 Frithalim tigi indrig sloig sir Solman meze Dauid, fritinol bíd oczs chiis cacAdíb icind cachoenmíss. Fess cec n-aidchi, cenchess cain, tairbi tigi Solamain, cenlubai lergg, leri líi, censelgc slebi nahuisci. Tricha miach cruithnecht osblái, trzfichit miach n-eornáe, deichndaim frcZet bó, nibréc, ocus cet molt, ba morthrét. Arécnu, arordun oll, frifrecru forgal fírdrong, amru brígaib, brosnaib gal, osrígaib rogab Solam. Rogab Solam, srethaib sláag. 7917 ἼΟ2Ι 7025 ΟΧΧΥΙ. S leis rothurcbad olár incumtach crichid comlán, oscacA clothmaig, cocruth glan, tempul sruith sochraid Solman. 7033 Fácbaid Daz:d, déde ndein, diamarbad icSolamain : Iob trén [ ] dlomad cath ocus| S ambe mac Gerad. 7037 Solam basüi saigtis máil frifoglaim écnai imláin, 'coadzad, nidal cenbríg, 1029 ! | 7049 103 rohuc hed docacZ ardríg. Mae Dauid fritarba trén, Τί! macc n-amra n-Tsrahél, [foz 3r 3] cengói, cengeiss, cumtaig rath, Solam isleis rotzrcbad. ISleiss rothurcbad olár. 7041 CXXVII. e a indidail áin dorat Día digail ndermáir, forclainn Solman, sruth nasreith, coroscartha frzdeichthreib. 51] Solman forróed, réim nglé, rodastróeth rí rindnime, cenforgal, cenmiad mathizs, cenordan, cenárdflathius. 7053 Mac Solman Robuam rofich fordethreib conadligthib, ocus hIrobuam roclos fordeichtreib rogab flatheos. 705; Solam básui saigtís druing frifoglaimm n-ecnai n-eruill, roscar frzbüaid isfriblaid, ohuair adartha indidail. Oadrad indidail áin. 7945 CXXVIII. í dorat dígail, deilm n-iag, forsinríg réil hIrobuam, diancursaig infáith foleith, diambái icadrad indídail. 7065 Domarbad indíátha áin luid hIrobuam conagréin, seccais alám, lathar hgznn, immonclaideb ngarb ngérthinn. 7069 Diatormailt infáith inmbfíad dartimna nDé, baanríad, 7061 I04 rí rofaed leo lán dogail, iarsain cucai diaargain. 70;3 Ruri betha, bríz nadbréc, rorude imgretha glangéc, rochacht caeZrí fogreéin glain, inrí dorat indígail. Κί dorat dígail, deilm n-üag. CXXIX. Arn-écaib hIrobuam ráin dodeichtreib, deithbir golgair, in-IsraZ£l, foglór gal, robái mór n-arracht n-ídal. 7o81 Bái mór n-ergal ndegrach ndian, bái mór doulc, doanríad, eter déthreib, tolaib treb, oczs deichtreib nan-imned. 7085 Bái dóib fr;tindriud mór cath dian-indriud isdiatróethad, cecAsluaig 'mosech, foraig thaig, dogeintib isd'echtrannaib. 7o89 Bái, badeithbir, toirsi thrüag fordeichtreib cozamórslüag, sláag nuall nan-idal cecAthreib imhlIrobuam iarn-écaib. IArn-écaib hlIrobuam ráin. 7077 CXXX. 7093 puuss rígi, réim n-achtach, Achab üallach imthaltach, croda, conzglandath, cozgail, frzandamnad, friatimmarcain. 709; Fritimarcain cáich forecht iarfinnaltaib fath firchert, friadrad De, tolaib gál, frimandrad n-angbaid n-ídál, 7101 Frihinnarba n-echtrann n-üag, SALTAIR NA RANN. línib aclechtchlann comlüad, frzgním nglé nglériu cecAcruth, friréir hDé dohorddugud. 7105 IN-amsir Hele cenchol, conglere, cenimíorddol, fordeichtreib conagrad glé, Achab án rogab rígé. Rogab rígi, réim n-achtach. CXXXI. { dor'áargaib Héle fáith, glére cráanmaith ceclcom- ráid, lestar lán, cenáeb n-engaig, inSpírta saér secA/delbaig. 7113 TeorabliaZza, buan inscél, bái tart fortáaith n-IsraZé], nirelic deochair Día dil broen fleochaid doib donoebnim. 711; Ann dognid Héle amra infirt n-aurdaircc n-adamra, oenmac nafedba fofeib dothathbeogud ahécaib. 7121 Ort incóecait, bagnim glan, dosacarddaib nan-ídal, roloisc tene diblinaib infeoil ffadnahardrigaib. 7125 Diabreithir baferr cecAndáil Héle cozdene noebnáir, roloisc tene trom, tuaimnech cé fer fortren, foruaibrech. 7129 Rohoirdnestar, araseircc, Héle, Helesius airdeircc, frignim cumtaig cóir cecAgráid !, combahé doib bápzzmfáith. [fo a b. 34 7133 Dorurgabsat Hele fáith 7109 ' MS. frignim cec4 cumtaig cóir graid ; but a mark (.,) is under σελ and ργαΐά, 71137 7141 1149 7153 7157 γτόι 1 Written over dora/at. SALTAIR NA RANN. sláaig aihgel nimi noebnáir, fornem noebda niab nemed, icarput dian dergthened. Tuistid talman, tolaib drong, bladmar fr;fuismiud ferdrong : isamru brígaib cozgaib Rí osrígaib doruargaib. Rí doruargaib Héle faith. CXXXIE R' nuc Héle oscecZ rót in-óenbaili coHenóc, he dorat rath, ruithnib rían, emnaide forHelessiam. Diarluid Helessium cenlén fectas dosruth Iordanén, luid insruth forcál, ceim cían, laforngaire Helessiam. Diambeznach, mod ngémlech ngle, insruth nemnech nemide, oshain cobráth, nibág brass, coridhe insruth slán somblass. Dialuid set sáer, slan cenbrath, Helesizs lan donoebrath, fobas martra rodasmacht inmacrad romallachsat. Díarodail Día codían derb labréthir Helesiam, bagním tuicsi dontuaith dein, sruaim uisci dothalmannaib. Ri frisindalat! intiluaig, rii congradgart, conglanbuáid, ri tarcai cecAZfein, fuaim nglé, morí reil rofuc Hele. Rí τὰς Hele oscecZrót. ? Written over Zuad. Ῥ 7189 CXXXIII. 7165 iambeznacA Helesizs lor 105 mellach frzcobair coemslog, bec d'olai glannai bái is'treib connárothallai il-lestzaib. 7169 Oenmac mná, batoirm truagi, bamarb dobidc oenüaire, atraracht abrath, beirt pían, óshunn tanic Helesíam. 7173 Dorigni firt n-amra n-uag Helesius fiad inmorsluag, claimi Nemain doreir De luid ? agledail forGesse. 717; Bafinbert Helessi lain ocimthecht iartír Dathain, frinuall n-angel cenmailli bainsluag dolándailli ?. INcorp roláad, luad nglé, forlige lór Helessé, atraracht cencheo, gním * cóir, ama bidbeo fochetóir. O shunn cái Helessizs arcel eternoebu fornoebnem, bafergach frzu Dia donim artharmthecht daratimnaib. Fedb rogáid cofobaid fial acobair forHelessiam, indola glé, gleoir corath, isdodeóin Dé rosbeznach. Diambeznach Helessizs 7181 CXXXIV. í doraraic doib mór slüag R fogradgreit echtrann adrüad, forro congríbgail cherta 1193 3 MS. dolandaille. ΕΝ 4:1 lór. n- * MS. bagnim. 105 dodígail atarmthechta. 7197 Ri rodatzzall, tolaib drong!, fairne fían fortren, fortromm, lín armacZ, censíl n-etla, dodamnad am-morphectha. ;201 Κί dosrat fogailib gail, fodairib, fothromdiglaib, fosolaig cengrzad, cengloir, brónaig imbrait Babiloin. 7203 Secht míli trénfer frztóir ructha imbrait mBabilóin, ocusmíli, mét cachta, doaes cacZahintliuchta. 7209 Deichmíli fer ferdais nual ised rombai 'sinmórslüag, cenmná, cenmacu folli, cenaes ndán, ceniunachi. 7213 Rí tarccacht bith mbladmar mbrzas rosmacht cecAn-adbar n-amnas, rí congaib iarsiraib seircc ?, rí corigaib doraraic. Κί doraraic doib mór slzag. CXXXV. i tarlaic inlíc ochéin hicenn nadeilbi dontsleib, isint-herdornn óg cenrig icscribunn coir caindligid. 7221 Rii roscar inríg roclos frzarigi, friaardílatheos, combái secZ/ [m ]bliadza foleith ama/ nacethra ic[c Jomgleith. [fo. 37. b. 2.] 7225 Ri roheirn dál domuin troig corala ár inmórsloig, diatuc leo cenmerbe ammaig, cenn deOlferne 'sincathraig. 7217 ! Written over ροϑι)1. ? Perhaps seircc. SALTAIR NA RANN. 7229 Εἰ rofaed inn-angel n-uag, bagnim ndangen frzhimluad, feib imroraid, rigda scél, dochobair mac n-IsraZe l. 7233 Dia rohort frzsaerbuáid sain, frióenhuair donanaimteib, noifichit mili, met cath, Ocus coeca arcet corad. 723; RÍ roreraig, rigda tall, iarn-edaib doEzechiam : córc bliadza déc, dochtaid dul, doforcraid forasaegul. 7241 Ri ruc ingrzin cuires cácZ diaréim ruithess corognath, fri deich n-üara foracul, fogne büada buan brígrun. 724; Ahdorigni morí raith arsíl n-Adaim dobithmaith, osbith builid, bág centreis, islia tuirim is aisnéÉis. 7249 Formorgrain Med ocus Pers Greic ocusRomain rigthess (sz), forbriga betha comblait, foraríga τί tharlaic. Εἰ tharlaic inlic ochein. CXXXVI. 7253 i roeirn? doib dál tzzarath, 5 cidhed aman bahingnad, dosíl Adaim, gzadaib cruth, cosmailius cosainigud. 725; Doalmaib airbrib fonéim, doénaib aidblib aéir, dobíastaib bit cenblaid, dohiascaib snait isrothaib. 7261 Dodechraib gotha nan-én ocu$ acrotha comthrén, 5 Written over Aoroez. 7269 22141 7281 7289 7293 SALTAIR NA RANN. doberlaib cecZmil bladmair, dian-ergnaib, dian-iladbaib. 5 Glé nihinunn seis nasmacht, gne, nahintliucht, na admat, naberla, naciall, nacruth, nahergna zo horddogud. Rí rodasgni, gnim glanna, ildelba nan-anmanna, ri congzad cenchredim cain, morí ran roheirn dooib. Ri roeirn doib dál tzzarath. CXXXVII. i thuc doib ilar luba R triathalmain ahimthuga, forberat uili immalle, ciatecsamla itcosmaile. Sain ní diafognai cecZluib dosrósat Dia diadegthoil, sasait, sergait, línait blait, Ícait, bethaigait, marbait. Ri rosfaillsig foriagail friataidbsin cecZoenblíadain, folígdath frzdidnad suth, fricrínad, frihurugud. Brechtzad cecZdatha foli clechtmaith dosrigni int-ardri, dath amlaid frzcetlud nglan nibái foretgud Solman. Adamra indrig naruam rath, nimtha luad aran-ilar, atlíu luibni fidbad fann "oruibni rinndglan retglann. Rí dosrergaib osbith balcc frzserggad, frünforbart, nignath imbruc oscecZtreib, τί congrad dofuc dooib. Rí tuc doib ilar luba. CXXXVIII. i rosáer Abel centair dogradmiad domuin mair, daroega, frzsuilge seirc, t/zahuimle, trzaglanedpairt. 73o1 Rí rosaer fritormach {γαίῃ Noe nóebglan mac Lamiach, ocu$ Abram fiadcacZdrung dearmgrad Caldeorum. 73o5 Ri rosáer Loth, lathar ndil, dintslog, isadahingin, diatargbad inplág badbda, diatardad sár Sodomda. 73o9 Ri roséer Isaac ochéin dondidpairt isi[n ]dardsléib, diatuc int-aingel inmolt diambai fonchlaidiub glénocht. Ri roséer Iacob doaitt doláim Isau meicc Isaic, 1297 7313 107 der- diandechaid fothuaith combuaid dothig Labain mezc Bathuail. Rí rosder fritreba tóir Ioséph ossar [clainne] Iacóib, [0 38 ἢ τῇ dianfarslaic Dia trialáthar dolámaib aderbráthar. Ri rosder Ioseph, fo fecht, asincharchair in-Egept, combahairri oscecZclainn orofüaslaic fís Forainn. Ri roséer Moisi, met rath, dosruth Níl cenabádad, díar'erail Día, derbod raind, for Termod ingin Forainn. Ri resáer Moise, mor scél, ocus popul n-Israhél, 7317 7321 7925 7929 108 doMuir Romuir, rigda smacht, isdodiglaib nan-Egept!. 7333 Ri rosáer, segda atóir, dogin Balaim mezc Deóir, dialuid clann IsraZél áin doaittreib tíre Cannáin. 733; Ri rosder, saerda [in Jscel, sluag noebda mac n-Israhél, diarosfuc, ruamna cenlén, darsruth n-uarda n-Iordanen. 7341 Ri rosáer lessu mac Nün diambai ictogail naprzmdün, conaslquag dichra, dána, dochathaib naCannana. 7345 Ri ran rodasáer secho Raab diráenaib hEricho, diarlegsat, duiri athbach, sech? muir innapzzmchatzach. 7349 Ri rosder Oeth? ócda dochlaidiub naCiclopda, ocus Geodeon, gním ndana, doburba nambarbarda. Ri rosáer Samson cenhír dolámaib naFilistín, diar' bris díarig roimsi rath przmdol[i|rsi namorcatrach. Ri rosáer Susannam slain diatucad isinmordáil, donguforgull roches cath, dian-erracht cach diaclochad. Ri rosáer Hele fáith ocusEnoc án imthláith, fogrzandaib caidib cengeis indiamraib blathib Parduis. Ri roséer Dauid alchur diambai aoenur is'dithrub, diatuc incairig coglan 7252 7361 ! Sic. Read dodíg/aib nan-Egeptach * 7369 7313 7311 7381 7389 1392 7397 7401 SALTAIR NA RANN. agailig indleoman. Ri rosáer Dauid dána dochathaib nacombága, diatuc cenn Gólai, gním ngür, combae forbélaib Saül. Ri rosáer Ezechiam. slan ciarb'focus adédendal, diarohícad cosolmai dongalur, dondinnlobrai. Ri rosáer Daniel, deilm nglan, acuthi naleoman, ocusNeman, rosóe lf, asindindlobrai grandí. Ri rosáer Michiam, mod rmblaith, dodiumzs uaibrech Achaib, ocit$ Ionas fiadcacAZclainn, díatanic abrü bledmaill. z Ri rosáer, baleor dobuaid, naNinuiandai frzoenhuair, dia rostarmchell, mor inmairg, tob tened dicacZoenaird. Ri rosder '"Toba, derb de, diambai itroga nadaille, isnatzzmezc cosindrath rodasaer is't[$]urnn tened. Ri rosáer Petur cecZcruth bahecgal rianabádud, dial-luid coCrzsz, cengói ngle, diambái fozdói nafairge. Ri rosder Petar centair, bahettal in-aurgabail, dianforslaic angel Dé dil acosraib, acumrigib. ΚΙ rosder Eoin bai tan trzanagnim ngleóir ngléglan, digae gona indnemi glais oczs dindolai amnais. ? Read Oythis 2 Οὗτις (Od. 9)? SALTAIR NA RANN. 74o5 Εἰ slógdil rosaer cenlen Maire mórdil Magdalen, cenathelluch, deoda tlzs, d'atherruch in-immarbzs. 7409 Rí saer Teclai ndíascaig ndil onabíastaib béldergaib, isint-anfabrocht forruth bahadbalbocht dindíuatluch. 7413 Ri rosder Pol, bláith aniab, ocus noeb naslóg Siliem, batar fochircolggaib cath icrnchumgaib nacatrach. 7417; Romsaera Dia trebar trén arDemun cozadubnél, [fo. 38 a. 2.] feib rodasaer, slicht roscar, cechnoeb remitrubarmar. Ε΄ cengáeli caine imrüin, ri conáibe oscecZnoebdüil, fogni caczminn, mocacZmiad, ri narind rosáer Abial. Rí rosáer Abial centáir. 7421 CXXXIX. { Roróen romaib cenmeth 5 cech ndoraid forcecZoenleth, uair bátar mogaid, mod nglan, dorig nimi ocustalman. Ri dorat fothraig cecZtüaith congail, cohgrain, conglanbüaid, conidhé aconn, acenn, acathir Hierusalem. Rí dorat sobarthain sláin forciniud n-amra n-Abráim, mor ríg, mor faithi, mór mban, génair oAbram armglan. 7437; Ri oscecZrinn, ruathar ndil, τ -ἐ- tà tn 7129 7433 109 tuarcgab cacZdind diadulib, rosuidig frzsid cecZsreith τί cendíth docacZóenleith. Nicheil cacZsüi segda slán, manidcloe ergna n-imlán, fogníat geill ceczcoim n-inceil donRíg réil roróen remib. Rí roróen romaib cenmeth. 7441 CXL. Β΄ dosnüargaib ÓscecZ iath Isaac, Iacób, Iosiaph !, Moisi ocuslessu fófríth, Samuel deoda ocus Dauid. Rí rochar Heli cecZdia, Helesium 1sIsaia, Heremiam frifeba fiss, Etzechel isDanielis. Hestra, Osse, Ohel án, ocus Abdias imlán, isMichiae, bafó fia, Ambacuc is Fuffoniae. Agiae, Zachariae cencheist, athair Iohazz uasail Babtaist, Misaelis fiadceczdrung ocus$ Machabeorum. Κ΄ d'anglib glanaib géraib, ri d'arbrib fonemnélaib, ri corígaib, rigda ail, mó rigaib, rí dosfuargaib. Ri dosnüargaib óscacZiath. 1445 1449 1453 (457 7461 CXLI. i Rosaer Sarra combüaid, Rabecca ingin mBathuail, nadíphiair, mor am-míad, Lia lór ocusRachíal. 7465. ! MS. ioseph. IIO 7469 7413 7451 7485 7489 7495 7497 SALTAIR NA RANN. Ri dosfuargaib oscecZcrích Ester, Conra zsIudith, mathri nafatha, mod mbláith, σεῖς indAnna banfáith. Ruiri richid, rí roscar huili máthri nan-apstal, nadíMaire, milib tzzath, má/hair lohazz Elizafaath. Ri rodasaer oscecZthreib arcecA n-olcc, arcecZ n-erbaid, sláag nanoebuag immasech lasluag namban n-athergech. ArnDia delbda, tolaib drong, arFlaith fial, febda, foroll, arClf, nicloen oscecZblai, Ri naroen rosaer Sarrai. ΚΕ΄ rosaer Sarrai combüaid. CXLII. M acc Zachair sain$ercc int- slüaig glainelec cenrmbathail mbithbuaid, mac LElizafeth, sid nglé, remthectaid ríg noemnimé. IOhazz Babtaist, blaith ingein, baremthechtaid Crzs/ coemdil, rosluind doMaire mormiad diambai imbroind Elizafiad, Diatanic Maire, mor míad, dofis scel Elizafiad, diaraid ria cenchaire cath Maire má/Aazr inChoimded. Hua Iobe cenathis cinn dorinnscan bathis rmblaith bind, gleoir indógraith óscechdáil Iohazz mórmaith mac Zacháir. Mac Zacháir sainsercc int- slZazg. 7501 1595 4599 [7512 7517 -I en το σι 7529 CXLILT. R' donaiga, ruathar nglé, indflesc dochlainn Iesse, indóg findlem, glan agné, Maire ingen Ebraidé. INsa dosraiga ochéin oaimsir athar Abéil, baili buan cecZberlai bind, Maire üag ingen Iochim. [fo. 38 b. τῷ Ríthanic donim nerta diaroet chorp ndóinachta, mó cecZ mbríg ardeseirc ndil, dothesargain sil Adaim. Ri dorósat bith mbuidi, conic tzaig ocus tuili, robai 7161 mis, morda re, imbrü naógda Ebraide. Ri thanic icolla crí, hé donrosat donephní, donfuaslaic dochum nimi triachoimpert nahingini. Huaislium rígaib rígda gein, Τί rogenair imBetheil, dorarhgert cecZfaith ochein gigned iflaith Ochtauein. Diatánic Gabriel donim, τ mor inglanmiad dondIngin, mor inbrig De rodasta doreir indríg dosraiga. Ri doraiga, ruathar nglé. CXLIV. i Rogenair, ni bine, domulluch nahIngine : réil doraittni oscecZrainn, rian-Enair, in-ocht kallainn. SALTAIR NA RANN. TY 7533 Ri diar-rochet, cain caingen, 1537 7541 7545 1549 1553 7557 7561 7565 7569 class ahgel isarcha[i |ngel, sid dodoenaib oscecZbruig, indocbail Dé uasnemdaib. Εἰ roruithnig rétlaind ráin riasnadruidib 'nachomdail, diatucsatar leo lith lor mirr oczs tuis isdergór. — Rí bái imBethil, buaid becht, ruc reim techid in-Egept, diambai inteduar osceczmaig, diar'hort Heruad inmaccraid. Rí tucad aness! iartain oshunn rohort indarggain, cor'alt iarsain, bagnim gle, inNazáreth Galaile. Rí dessid, nitlaith Αἰ], eterscribae isfarsaidi, foraiarair, trzamain tz7ath, diambai Maire oczslIosiab. Εἰ roimchomairc, mor scel, dosruithib mac n-IsraZe l, rí dorat mor cesta ngle forsuidib rechta Moise. Rí romol Semeon bacoir, diambái iconglanaltóir, diatuargaib foradílaim, ardruire nimi noebnáir. Rí dorat forngaire trén forsruth n-amra n-Iordanén, conarogluais, οἱ cengeis, inhed rombas 'conbatheis. Ε΄ tarrasair fiadintslog moruiri fírmaith finnmór, forshdessid inSpírut Noeb laforggal Fiadat fírsaer. Mac Dé, Dia deoda cecZthan, baoen, batréoda derbglan, nihé inforuallach frzagair, ri robáadach rogénair. Rí rogenair, ni bine. CXEM 7573 Β΄ RÓaen, nothro[i]sc coglé, cethrachait lá ocusaidche, ardessmerecht docazZsruith, indiamraib dorchaib dithruib. 757; Ri tharlaic cuce, gné gaind, nagorta foracholainn, coroclóad Demun de trzasinn-aimsigud trede. 7581 Ri doraiga teglach ndil diachumtuch eter dóinib, dosil Abráim, árim nglain, dáfer dec doapstalaib. 7585 Ri rochar Petar isPol, Andreas uais isIacob, Iohain, Pilípp, blaith angs, Bartolom ocus'Tomus. 7589 Rí rochar Madian maith, mór, isinglanfial Iacob, Simon isTatha centass, Matha, Marc ocus Lucas. 7593 Ri rochar dásessiur fer, bahé atheglach toebgel, ladeisciplu, noebda smacht, ado soerda secA/mogat. 739; Ri arroet bathis fosmacht cenathis ardeismeracht, rofigle cengaile gne inrí dorigne inn-óene. Ri roáen, rothroisc coglé. ! Written over aziazr. 112 7601 7605 7609 7613 7617 4621 7629 SALTAIR NA RANN. CXEVEL R' Robeznach, mellach büaid, na secA! lestru usc üair, [fo. 38 b. 2.] diamboe 'sinchoiblid gil glain, dianderna infín inGalail. Rí imnulaid, rígda fecht, combuidin móir 'nachoemtecht, diarhiicc inclam, comul nglé, bae fortoeb naconairé. Rí ruthanic, tolaib drong, incathraig Capharnaum, diabrethir féin, feib rothüir, roíccad mac inchetuir. Rí conattail il-luing lóir, in-ainbthine dein dermóir, diar'choisc inhgaeth corbothláith, corabi inrianfeth robláith. Ri rofaed drong ndotchaid, ndüb, 'sindorcraid cenimforddül, diarhícc fer fothedmaib tra dogrethaib dremnaib demna. Εἰ rosas nacoicmili, cenmotha slóg cechdine, dochoicbargenaib, mod n-án, ocus dondáoenbratan. RíÍ robeznach, ferr ceczgein, nadáiasc, nacoicbargein, cotaríuaraid léo foleith dáchliab déc diafuidlechaib. Ni dinsid tiar na tair, rf in-hislib, ri in-arddaib, adrell ceczrig immosech, ferr cecArig ri robeznach. Rí robeznach, mellach büaid. ! MS. -mili. CXLVII. 7633 i cos'tuctha dagalar bodor ocusamlabar, immuich arbélaib intsláaig rodashicc isindoenhuair. 763; Ri conattaig, tuiccsi dáil, deog d'uisque forsinmnbannscáil, dian-ebairt frze centlais bái coicer innacomgnais. 7641 Ri rohic, amra tola, mnai truaig dindrobur fola, diataraill alám focleith, finna abrothirni innétaig. ;645 [αἴ rohicc mac nafedba diantuc othoraib demna, amra firt fiadrohgaib dál, diarohiccad inbacclám. 7649 Ri condranic forsinmaig frideichnebur doclannaib, nícian rolla fordala comtar coema comlana. 7653 Ri robeznach secA/ mbargin la bec d'iascc, nírbo daidbir, facbait secA/ cleib d'fuidlib de sloig nacetheoramíle !. 657 Ri rocháimchlai cruth cia cóir intan luid islíab Taboir, diatarfaid, gléalt cenhacht (?), adéacht trzanadoenacht. 7661 Tan bateist coicfer, gnim n-og ?, Petar, Iohain isIacob, congaissi ceilli, clü cass, Moise oczsHele admass. 7665 RÍí bethad buadaig, buan blad, cli imgretha gluair ili gor : : : nicerr frzbrig buidni bla ? Written over coz. 7669 7673 7681 7693 1697 SALTAIR NA RANN. ferr cachríg ri cos'tuctha. Ε΄ cos'tuctha dágalar. CXLVIII. Β΄ Roirscart isroglan tempul sóer segda :: : tegdais dil deoda Dé bí, bid teg n-amra n-aurnaigthi. Ε΄ rothodiusaig ahuaig Lazair balór dolánbuaid, iarnaécaib, feib roclos, in-adnacul cethri hdenos. Mori réil, coméit glaine, imrualaid muir nGalaile, cossaib tírmaib, deoda gáir, fescur fiadnaaps/alaib. Ri roshícc fiadchuirib clann forsint$ét nadámac dall, dianderna donchríaid chéir combarosc roglan roréil. Ri rofuc immrim n-amra indomnuch naglanphalma, diatucad dó immasech indassan isint-ochech. Rí frisin-erbairt insláag huili eter tren ocus trüag ; * dena arn-íc triabithu sir, atbeznachda, ameic Dauid !' ArCoimdiu glé cutaig rath turcbaid cec2gne ceclcumtach, cain clí cendigna, cenchacht, mori rigda rohirscart. Ri rohirscart isroglan. CXLIX. [fo. 39 a. 1.] i dorigne tzzacheill hglain humalloit diaaps/alaib india dardain, foglóir gle, 7191 1195 7199 1113 1117 1121 1129 riacaisc móir nahésserge. Ri robeznacA tuara doib imtrath nóna fochétóir, dian-ebairt friuu tzzarath, robui nech díb 'coaglebrath. Ri roraidi frzu cogle forgal febda firinne: * nech uaib tic arthzs donméiss ishé ata fordrochséis." IArsin dochuaid Iudas ass con-ilur mnbriathar foglas, commairni aríg, bagnim trait, archuic uhgaib dec argait. Ri roraidi f7zu cocert frisinslóg bái "nachoemthecht : ' scailfidir intret coglé innocht immonn- oegaire." IArsin asbezr Petur bán ocus aétan frilár : * nf nomscarad frzCrzs/ cain nifil innim notalmain.' Ri roraidi athesc n-uag friPetur fiadinmorsluag : * nomdiultfa fothrí trzachleth riasiu gaires incailech." INri rodasalt sunn sel fritinchosc, fzforcetel, roraid frzu trracomrad cain : * bid forcomdal inGalail- Cuaird nime imchlar betha bind, suairc slan frzsretha soérgzznn, gnim centathair taidbrit bi, morí rachain dorigni. Ri dorigni tzzacheil nglain. CL. 7133 TE secht nimi, rf talman, ardruiri nan-iladbar, [ IV. 3. ] 114 " -r [35] -1 1145 1149 7761 T- 4472 7169 SALTAIR NA RANN. imrulaid etronn, fo fecht, friré trzbliadaz tzzchat. Ri dochoid fecht forfolocht bahé inri tairchert torocht, diarochind Iudas inrbrat(h) diambui ihglinn Iosofath. Ri risfer failti osblai Iudas t/zaphoicc mbrathemdai, rí cosrucad sluag '"nadail, rí rucad in-aurgabail. Ri rüad rofucad hicacht hitech cosláag nasacart, diarodiult Petzz cobrzas nadrabe 'namuinteras. Κ΄ rodamair cecZ ndigail fophlagaib fiaderrigaib, ri tarcbad fiadchuirib clann, τί fors'tardad guforgall. Rí dochoid fricrann crucha asathoil nir'athrucha : ri noeb diatardad indneim, τί goét "nathoeb colagein. Ri dochoid iarsoeralt slecht asadoenacht "nadéacht : rí rosáilset frian-üine, rochainset nahilldüile. Tarblaihg dorcha darcacZmag : mairb thalman asrachtatar ; bathómnaig düili Dé dil diar'fodluig fíal intempuil. Rochichlaig cecZ duil, deilm nglan, rochrithnaig nem istalam, muir darczzcha rothriall techt, crzde cloch ciar roscáilset. Ri roches hiczzaid chain croich darcenn clainni Ádaim, iarsin ruc creich, calma adrenn, cotarat láim darhlIffern. 7773. Ri rochuimrig Demun dub diani[d]comainm Lucifur : atat fochrithfeidm osain sloig hIffirnn cozan-amsaib. Ri dofuc brait hIffirn uair apein, aczzthfeidm comtruaig, rosuidig slánaib foadeis forbruigib bánaib Parduis. ΚΙ doeni, tolaib caingen, ri aihgel, ri archa[i |hgel, dessid iarsin, soerda clu, osrigaib 'narigsuidiu. Mori rígfial forlassad, isflaith firian forbhassach, doróssat cecAmbrig, mod ngle, ferr cecArig τί secA/ nime. ΚΙ σελ nime, τί talman. 14i 7185 Conice inso corp saltrach narann 1: natri- coicait duan. Ado hazez: post fzzfoisi(tin) 7 friathirgi, ocus adeich fri haisneis naheisseirgi, corid daduain dec arthribcóictaib duan samlaid. CLI. [Ὁ 30. 5: 21} 7780 Í samaithrech, febda fecht, aCoimdiu, domtharimthecht : dilig dam cacZcin romthe, aCrzs/, ardotrocaire. Ardothitacht cain hicrí, ardogein, amo noebri ! ardobathis mbuain hifzs, dilig dam cecZ n-immarbzs. Ardochrochad colére, omarbaib arth'eseirge, tabair dam dilgud mothal, aritFiadu fírthrocar. 1191 SALTAIR NA RANN. 115 78o1 Ardofresgabail soer sel! cosinn-Athair fornoebnem ?, feib roradis frzm riatecht, dilaig dam motharimthecht. 78os Ardothitacht, déoda ingair, domess forslog síl Adaim, arnoengrad nimi cenchlith, dilgitex dam mochinaid. ;8e9 Arbuidin nafátha fir, ardrong molbthach namartir, dilig dam cacZcin romgab, arfairinn nan-hüasalathar. 7813 Archleir nan-aps/a/ cenchol, arsluag nan-uag ndeiscipol, arcacz noeb corath rigda, dilig dam momígnima. 781; Arcech noebuaig osbith bras, arbantrocht napzzmlaichas, dilig dam cacZ cin fonim, arMaire n-amra n-Ingin. 7821 Armuintzr talman, torm ndil, armuntzr nimi noebgil, tabair dam dilgud basdech, domchintaib uair? amaithrech. ISamaithrech, febda fecht. CLII. 7825 N imtha saegid forDia ndron con-ilur mod medar nglan, condarcuiri arczzchid ngel, ruiri reb richid romchar. 7829 Relat tzzarintriuchta (?) ráid, áes indintliuchta áin ém, iarfinnalta frzsid sloig inganta móir morig réil. 7833 Retha gaissi canar lib 1 Written over fornem. ? Written over -chel τ: coelzm. cotibgaib cenbaisse blad, dána cenecla nachneich, slana iarsreith ecna corath. 783; Coniarfzs duib, duraib eim, ni dorunaib morífg réil, gleod cacZcesta uair daruair, leor buaid diafesta doleir. 7:841 Denaid frzartarba cenchrith, amra rith relaid iarsreith, nadibleisc linib run raith, tur daith forcacAZceist foleith. 7845 Cia 'cata, iarhglé doléir, dála De diareir rothüir, ciamét naree, reim n-uag, robui inri ruad riacachdüil. 7849 Cia dorat comairli coir cenbríg mbroin dondrig hiruin, riasiu nobeth bith ochein, siu dogneth rí reil cachnduil. 7853 Si[u]dognetis aingil uais artuais cecZcaingil iarséis, siu nobetis moini arbes nagres nadoine fondeis. 785; Nariched natalam tir, namuir mil met magar muad, no nacAdüil glanglanna cél nem ΠΕ] zo anmanna ag. 7861 Cia rochuimnig domrig rain cengrain cordascuibdig fein, cech duil derb frzsoerbuaid slain rosdelb fzzoenuair diaréir. 7865 Cia adbar adbal infess diacess inbith bladmar brass, incuman lib arcacZn-ai ciabunad diambai inmass ? 7869 Heisse rotheipi cecZ nduil 3 Written over -isam. 116 SALTAIR NA RANN. iarruin rosleice ! diaréir, inrí doruasat cecZcri, int-uasabb rogni ingréin. 7873 Cia rolin dosilaib bith dolubaib lígaib cenchleith, cia rodelb fzzathuil andath, ciarath forcacAluib foleith ? 787; Cia rosdechraig innacr7, cia rosgni iarcechraig gleo, cia cruthaig glanglanna clü nadu nacZn-anmanna beo ? 7881 Bunad anman lib ingle congaib gne glanbda col-lf, ciacinn cenbaegul riangein, saegul sein cecAduini bí? 7885 Cia 'cata indarim dag fil forsluag sil Adaim áin, [fo. 39 b. τῇ cia 'coata, cendánim duib, árim nguir ganim cecAZtzaig ? 7889 Ónchetna duini robüi, etir fer ismnái col-lf, fordomun dérgidach Dé gle coshdedinach atchí. 7895 Crícha aicgein airm itát, aicbeil imrat, rígda inset, cose nirosfoillsig mori doneoch icrí rianaéc. 789; Cid canat tonna, toirm trén, cennacZlén lonna frzztóir, congaibet gala, crech ngür, cacZleth darmür mara móir? 7901 Can tic tuili trethan tuaircc lethan cuairdd fobetha barcc, cialeth fondomun rotháig intan astzéig forcacAtracht ? ! Written over rostei2e. 7905 7909 7913 7917 7021 7925 7929 7937 Cialín nasluag, srethaib drong, dosceil tonn muad mara mind, ceti arbair trebait ann dondleith tall dontalmain tinn ? Fillit angláni cognath cechtrath cennacAndüiri dréil, molad marcharait cohóg canait cecZslog dondríg réil. Cid roleth bith, brigach cuaird, cid dogni suairc sirach set, isindaidchi frzriad reb, ocus grzan gel cidimthet ? Oczs esca cid dodfeim tan doceil naczngesca nglan, cid dogni cithu gaeth cain, cid nacZgaim tzzabithu sam ? Cialin naretlann adrann mod mall frzarim oscecZ dind, rethait rithrosc iarsetsain, cidcotasgaib na secA/rind? Cia de ismo messar cozibuaid infail uaib rofessad iarfír ? aer alad, ilar neil, nó intalam tren trebach tír? Cia de islethiu domun dür 710 1sdoimniu amür, monur muad, ciaso baili ata incrann lethas barr daraer n-üar?? Cid "mifoilhgi torann tren cenlen lin abarann mbüan, argair ceczn-ahél athrial sair, siar, isinaher n-üar? Cia czzathras usce n-an, n-uais, iarluais forcacZ n-iathmass n-éis, cia roalt crotha dogres dorat bes forsrotha séis ? ? Written over zzag. SALTAIR NA RANN. 7941 Cairm itat adbai nangaeth baeth balnai imrát mbruach ? neoil indaeoir, noithech bes, cid doib dogres bid forluad ? 7945 Cialin nahgaeth carait nual? ciabrig buan canait frzimluad? ciadechair fail dararath ? ciadath ata forcacAgaeth ? 7949 Congili cinnas atat na secA/ nimi noebda cuaird? cid dosgni fostaib cenbet ? ciamet fil 'nasostaib suairc ? 7933 Cia 'coata tomzs inchlair richid rain fr/forus fír? cia doroemadair ochein diareir coemchathir indRig ? 7957; Cade lín atheglaig lib rosdedlaig Dia dil diathreib, indfir rodelb betha brig indrig robái rianagein ? 7961 Tuirmid tzzariagla, rét reil, ciamét bliadaz cobrath mbüan, tuirid lib tzzabescna bríg ciahaes esca forsindlüan. 7965 Can dodechamar ille forbith ché chetarchair gle, infitir forcialbann clá ciadü cosatiagam dé? 7969 Acht arn Dia, derb centair, rondelb riandail domuin düir, 'coarflaith cenguasacht, cenczzch, 'coarrig donguasat cecznddil ? 7973 Cia rogni cecZ n-uili n-uag lethan luad frzbuidi mbríg, ach! monoebrí donim nél arn-oenDia trén, ishé arndil. 7977 IS he doruasat cecZret fricacA- TES cenbet, arn-uasabb, nadbrec, rf rosmacht foraessu ec iarset rochacht gaessu Grec. 7981 Cometaid cenecla agáis ecna cenbaes oibind bes, doneoch dorucai morí bec dofucaid ni diag7és. | 7985 Tairinnid forinbréthir móir, atibtroig treithfir fondríg, [fo. 39 b. 2.] ennga huimli duib lagáis, nabid forbáis nofribrig. | 7989 Nabagaid ahecnu uag nual cenecla crabuid güir, lib niderb osbetha bríg retha indríg rodelb cazZnduil. 7993 Truag formbith fodorchaib trel forfeb fothomthaib Dé dil, ingnassaib garbdai cecZcin nidatglain forn-adbai hil. 799; Hili huili düili Dé, dili druini dreim asmá, iarnacáintuistin foleith, coemthuicsin cacZneich nimtha. NimiAa. 8co1 Ni hetraigim rüna Dé, gle nisteclaigim frzmla, firthuicsi rig bethad bí, anhed beo hicri nimtha. Nix/Aa. | 8oo; Ni naderna sen nasüi nadrüi nisderbai bamá, ciapsat guir fricrabud nglé tüir fordalaib Dé nimtha. Niz/Za. | 82o9 ISme Oengyvs céle Dé, ... coemdos gle clere fodchna, diathuicthib deimnib De tuicsinforcacAní nimtha. Niz/AZa. 8013 Morí corunib, cain clü, 118 SALTAIR NA RANN. cacAdu diaduilib ata osbith, balcc bladmar [ ] frimre acht adrad frimre nimtha. Nigi/Aa. Deichdüan naheisseirge inso. (CTI 8017 Is docacZcristaide ; cianochiad cacZthratha, huamun domnaig tzzstaide sechtmain rialathi mbratha. 8o21 Biaid fogzr fenedach congairib grandaib garbaib, isindomnuch dedenach rian-eisseirge domarbaib. 8025 Ticfa nel derg teinntide atuáisciurd nime ninaig, granna, gér, garb, geintide, lethfaid dartalmain tinaig. 8029 Ticfa fleochud fuilide asindníul dorcha dogor, truag deochair diarcuiribne linfaid inn-huili hdomon. 8o33 IMtrath terta tinscanat ! frossa fégfola fomnaig, nitercca, niimscarat, coti leth lathi indomnaig. 8037 Ticfat luaichthi lasracha, ticfat toirne centola, ticfat cruaidi casracha ?, ticfat froslacha fola. 8o41 O leuth lathi lanaide cotrath nona nicletha, fleochud fola falaide fochetheora ardda inbetha. 8045 Tomadmann tuath talmanna, cretha granna isglorae, inmuir colin anmanna ! MS. tinscanait. tet daramuru mora. 80,9 Mairg cecZn-oen 'nafzzthele nacZfoichlidar cofooil, uamun brátha bithíéle ciadogneimmis bacooir. Bacóir docacZ cr'staide. CIV: 8053 sindlathiu tánaissi dia-luain luaidfiter arbair, nidatairdi aniussa crithnaigfid nem imthalmain. 805; Tonna saile sétaigfit frisnahairera ardda, biasta bledmaill beccaichfit, fochichret gaire garga. 8061 Guba granne golgaire, cui cencheol, garg angretha, cenaine, cenforngaire, fochethri ardda inbetha. 8065 Bethu bronach belgaide, censid, censláine suba, drohg togach condedgaire iarndith fortrágaib duba. 8069 'Truaga dini domblassa, bergga conbenfat bassa, nisuan sidi somblassa, lergga conlínfat lassa. 8073 Ferad cacZ aneimele friDia, din asda[i]thiu, friar Coimdid congelíéle, ararsoerad 'sindlaithiu. ISsindlaithiu tánaise. CLV; 8077 Ca laithiu lainderda dia-mairt 'mzstuairc amura arCoimdiu cóir caindelbda ? MS. cosracha. SALTAIR NA RANN. timmairgfid cuaird adula [fo. 40 a. τῇ} 8o81 Legf(ait) fothai fudomnai domuin dein, dál asderbu, crethfait clocha cruthamrai, cosceraitar frzandelbu. 8085 Dluma dergga teintide, niseol seim, nisuairc soraid !, gura, cerpa, geinntide, fochichret cuaird indomuin. 8089 Turcgeba sruth sroibtened ahuillib talman toebaig, cumgeba cruth croithfider forbruinnib betha broenaig. 8o93 Bidoenbreo bith brainechda othathurcbail cofuined, linfaid cloencheo cairechda cecArind reil corian ruided. 809; Ri cosaidbrib slanchaingen, donósat gréne goho: con-arbrib aarcha[i |hgel, ronsoera 'sintresslóho ! '"Sintreslathiu lainnerda. CLVI. 8ror E lithlathiu cetaine, cetaib omun, ticfe athach écaine, croithfaid inn-huili hdomun. 8105 Turcgeba inmuir mormongach othalmain, tolaib tine, cumgeba ag:;th glorglonnach, coroa niulu nime. 8109 Nuall nambledmall mbeccedach nambiasta mbélderg mbiracZ, sluaig nasedlang setfadacZ forsintracht tírimm tinach. 8113 8117 8121 8125 8129 8133 8137 8141 8145 110 Dofuit sís arithisi trethan tromm, toromm n-adbal, connachfess afithissi cid teite fothuinn talman. Tic tathellach tathlágud congnithaib fiadnaslogaib, atherruch frzaathnügud combi 'nachrichaib coraib. Gaetha galacha gera, ginmara, cetaib ahél, combruet nafidbada, comberat leo 'sinn-ahér. IAlla ainble, engacha, imriadat cech n-iath n-allmar, diana, daingne, dedgarcha, diallait forbiad intalman. Ticfait airde inganta, casrai cruaidi, cru granna: sil n-Adaim a[|t |timmarta, tráaga cechdu andala. Atbera insluag sirechtacZ sil n-Adaim sernait srethu, an-athesc truag, dínertacZ : * ferr dán bas indabethu." Bresma büana bruthacha, gretha grainne congairgge, sreba srüama sruthacha, consceraiter frifairge. Fillfdir nem, nassad glan, afudomnaib aadbair, cinnfidir agnas adbal combj[r Juifider frztalmain. Mac mor Maire Ingine ronsóera laprimmaithiu, arcacZn-olcc n-óg n-indlide 'sinchethramad lithlaithiu. '"Sinchethramad lithlathiu. | Written over so/azt. 120 CLVIL oiced laithe lígaide dia-dardain, tolaib tine, ticfet toirne díglaidi conscértar renna nime. 8153 Nicheil cacZduil delgnaide timmarta condattrüaga, domun dun condedgaire roscar fr;abriga buana. 8157; Beti dorchai tzzamannai, betit adhuatha adbail, srebai solmai síabardai linfait ónim cotalmain. 8161 Toethsat ruibni rétlannai sis asostaib asesta ; nisfoelsat atetbannai, formuchthair grian isesca. 8165 Coe granna ocus golgaire, duba dian ocus toirse, cenaine, cenforngaire, censíd, censuba soillse. 8169 Sruama serba, seimlide, fochasrachaib dosfemed, muada merda meirblige, isnalasrachaib tened. 8173 Dia deoda doroegasa tarcai turu condaithe, marcacZnoeb romsoerasa archuru inchoiced láithe. Cozeed. 8149 CLVIII. [fo. 40 a. 1.} essed lathi lordata dia-haine, tolaib tuile, doberthar inmormartza ann forsil Adaim huile. 8181 Nichélat indécnaide, 8177 SALTAIR NA RANN. leir adfiadat iarsrethaib, atbélat ec etlaide cachmil beo roblais bethaid. 8185 BidbronacZ, bidbrainechda, cruachda focherdaib casrach : nibaglorach graigechda luarda colerggaib lasrach. 8189 Oslaicfitir coemdoirsi richid ranmair cenbine, domun conachoemsoillsi fortuigthir arbair nime. 8193 Nanoeb isindnoebaingil isindlassair lüaith lethain, atsoer imcacZcoemcha[i |hgein ama/ iasc bis hitrethain. 8197; IArndul acrí chaingnide coCrzs/ caid fordoi dessel, bithoentu achaiblide cengoi madchiz rosessed. Sessed lathi lordata. CLIX. ia-sathairnn nasechtmaine bíaid inbith foczzthur, fird graphainn gergaile, ama/ choire forfichud. 8205 Fochicher achruadchasra iarfeirg diagalaib glethib, luadfit lergga luathlasra, sinfit suas osnaslébib. $201 8209 Sergfait srotha serblomma iarsrethaib siabrai sirfecht, centuili, cenderbthonna, cenrethaib riaglai rigrecht. 8213 Roinnfitir tzzathomthaigi sithbe naslébi slemun, cloifitir tzzachomchaire, menmaigfitir codremun. SALTAIR NA RANN. 821; Coclóefet nahaicneda cechdüla, deilm asamru, sóefeit nabiat attreba eterbeohu ocus marbdu. 8221 Ardrí richid rinnnime Crzs/ caid conic caczhgraphainn, ronfaema ardinnbile coronsaera día-sathairnn. Día-sathairnn nasechtmaine. Cx l-láithiu nalánchangen domnaig tadban diarhdoidngib, ticfait airbri archangel dochum talman líarCoimdid. 8229 Congera int-archa[i gel 8225 gairm gluair! óscriaid cecZduine, forsil n-Adaim n-ardaingen con-héirset hili huile. 8233 ISsinchetna eisseirge riacách foguth indaingil, apstail conaseiselbe coCrzs7 cenchrad diaca[i]hgin. 8237; '"Sindeisseirgi thanaisi atressat fáthe inbetha : foismedaig nisfailgaisi dontress essérgi ingzetha. 8241 "Sinchethramaid essergi atreisset martir thalman, isincoiced eisseirgi huilidettu noeb n-arbar. 8245 ISint[s]esseZ eisseirgi heirgit othalmain ta[i]sced aes óge, aes athirge, nanoidin iarnarbaisted. 8249 ISsintsec[t]|maid eisseirgi atraig cachoen coanmain, | Written over cxza:d. 121 atenid, atrommthullib, amuir, atir, atalmain. 8253 Tinolat drong tóebadbal dochum dála tzzaczzthfeidm, muinter nimi noebarbar, muinter thalman iss iffeirnn. 8257 IS fossud afledugud linib anduis andile, asossud, asrethugud, fiadgnuis réil rig secZ/ nime. 8261 Na sech/ nime noebnara filltir fodlaib fuiled, gebaid tene toebdana otha thurcbail cofuined. 8265 Forhinnaib nalasrasin seiss intsluáig innasrethaib, osdindaib nacasrasin combuaid fobrátha brethaib. | 8269 Atre inrí robüadach conidfoidreich doib huile, comachroich deirg dodüalaig frraaiss fiadgnüis cecZduine. [fo. 40 b. τῇ 8273 Seiss isuidiu amiadamla Mac De Athar centimme, innachuiriu g7zzanamra, adáapstal dec imme. 827; Mac nahOge ebraide dorósait slógu hisa[i]thiu, din artróge delgnaide diarhdítin isindlaithiu. Il-áthiu nalánchaingen. CLXL 8281 Dos nacomdála iarn-eisseirge co[n ]dremna ?, nibaceim soer sog/ada, ? MS. dremuna, with dot over u. [ IV. 3.1 122 SALTAIR NA RANN. tecait druing duba demna. 8285 Tuir nan-arbar n-iffernna cendil acarcraib comul, fogarbdath acrithfedma linfait inhuili hdomun. 8289 Dofoethsat nahídala, dee duib nahgeinte cuilech : nisfoelsat angnímrada dobith fiadgnüis indRuirech. 8293 Ruibni ruada richessa, tene derg troethas duisse, duilgi tráaga tzzchessa, con-ilur fergg frzahgnZsse. 829; Congluaisfi fonn fudomna domuin dein, dál condubai, artüaisfi cozdodomnai, cenbuaid, cenbrig, cenbrugai. 83o1 Coe granna ocus glammairecht condith cenchoimsi nhgretha, cencennsa, censadailecht, censíd frzsoillsi sretha. 83os Sreba siabra saraigtez snimaig forhinn nalasra, cretha ciara granaigter gnimaig forcinn nacasra. 83o9 Guidem fr/sinmorchoimdid incecA huair arcomráda, arsoerad diartrógdoidhgib indomnuch nacomdála. INdomnuch nacomdála. CLXII. 8313 l-lathiu indluain lainnerda bratha frisndalat píana, ferfait arbair aingelda catha frzdemna díana. 8317 Troethfaidir drong dergnaide trzadremnu tolaib guba : rian-angliu centerbaide mebais fordemnu duba. 8321 Conatóisiuch dolbaide Lucifer léom asdüru, in-Iffern ogolgaire fochichritar forcülu. 8325 IArsin bertair fírbretha fíadgniüis De forclainn Ádaim, scertair iarnahgnímgreth(a), dechraigfiter "nandálaib. 8329 Dlomthar lat drohg demnachda ipfanaib üaraib Iffirn, peccthaig censil hderbgarta, fochiabraib cruadaib czzthfeidm. 8333 CecAfirian foglangeltad fordeiss Dé bí, buan bithfeidm ; fodimiad cecZanrechtacZ, forlaim cli dochum n-Iffeirnn. 833; INdformdig, ingübrethaig, inchosnamaig, inchuilig, indruid, inderetecdaig, ingeint, ingalaig guinig. 8341 INmeirlig, indadaltzaig, ingoaig gloraib guba, in[t]santaig, indiumzssaig, indeithchich linib luga. $34; INdfíerggaig, indetzadaig, induinoirgnid cozdremnai, aes ecnaig, aes athchossain, aes indindlaig nosdedlai. 8349 IT he sin inprzmpeccthaig artrebat hIffernn hüarach, tiagait cenni d'ffrettlaib laDemun ndremun trüagach. 8353 Dochum pene suthaine icarcair guires grithu, iatsom nipdat duthaine icafulang tz7abithu. SALTAIR NA RANN. 123 835; Bethu brónach bithtoirsech ftu, dochtai iarsetaib, cuairt glórach, niclithchoimmsech, uacht, gorta, czzth fordetaib. 8361: Dia dil, tuistid dítnidi nandüla ndelbda ndegrach, ronsoera argliphiti [na]hdemna in-Iffurnn engach. 8365 INdnoib isindífrianaig doreir indAthar nemda, cohgerdar cendímiada! dochum flatha sechtedma. [fo. 40 b. 2.] 8369 Nassad side siráidde, amru cechnduis cenchithu, imcaissiu naTrinóite ognüis dognuis tzzabithu. 8373 Bith isámaib sonmige iarmbas cendomgnas ndangen, ΕἼΝΙΤ, amen finit . ago Deo gratias. 'nandalaib cendonmige dogres hicomgnais angel. 8577 Cenchrini, cengalara, censním, censaethar sníid, cenoccurz;s cotulta, cenaurchra broitt nabíid. 8381 Bith isoere sirsoillsi, classa caine, ceoil gelbda, innoebi censirthoirsi, cenhass, cenáes, cenerchra. 8385 Adroillemm, adaittrebam oentaid aingel cecAtratha, liarCoimdid cocaitchennam iarmbuaid abrethaib brátha. 8389 Adfiadat indécnaide, doréir naríagla asmóo, imriadat cohéttlaide mili bliadna 'sindlóo. I-lathiu indluain lainerda. Feil Maire hifogomur indiu. ! MS. díamiada, with dot over first a. R2 des CELA QUUM E TP " PSY da Y DO M Κα Ἐν DE PIA ^ deeECNE A I. ios Mua. : PILLE iE ΡΩΝ CPU mec μην ΤῸ IUE ver» d EDS He HEU ul M "HEU 0 mor ib us ge PURUS ORO " vh. E E jq Bo ip T M - jM h Δ Nh JN , B u in I E " f ᾿ : ἂν VILI WU Γ T ; à ' Ρ ] Lo e FALE ^ 1 δι.) P» v e "n ἃ TA L TO M D & 3 . : a s νὰ; E é*- b» JU ' EC Li E jS i ! J Ὁ T m LOS, Pd LAUS PUN j ar ] N Π ᾽ οὐ" r : M 4 : »- ν ν᾽: ᾿ ) ᾿ 1 ἣ B. P 457 72 LC PR RU οο H ᾿ ü - E | : ; ^ . PU * Rt s bi P4 i [I , y . e id j ει E ] y | ; redu. Pd » p Anu MOL jt ἘΞ "Md " we eT ΤΩ ^ ne E ᾽ E "e EE δὴν NER E AME i "p : a ug uf L a à E NEL TES Ciis "m DP mt RM EC CM ds IRAM T : DEMEURE UE RT " ἐν s A ^r Wd v ΠΟΥ Es , ' ' 1} o 395 xui , Ὁ ΝΣ γὰ : πα Mes m P. 1 i| "NS 54 E A » / id " J 1 E E EN EI , n PP. . e EM U ΓΨ ἫΝ ( n BE - i ] 1 ἢ ' I "LL m L oua ΕΝ UNES BOT. NE *« Asa rule nouns and adjectives are given only in the nom. sing., and verbs only in the pres. indic. act. sg. 1. A. achtach, 2881, 7093 ; from acht .i. corp, ? O'CI. adair, leg. agair?, 5955. ad-aittrebaim, 1 inbalit, possess, 8385. adbal-bocht, vasz/y foor, 7412. ad-chocraim, 1 combine, couple? , 6045. ad-fiadaim, 1 declare, s- fut. sg. 1 ; adíía-sa, 1785, pret. pass. sg. 3; adfét, 6823. adlaic, desire ( 2 adhailg, O'Cl.), acc. 3487; pl. acc. -e, 4608. adma, avise, cumming, 451, 4101. εἴ: eolach, O'C1.) ad-mass, admas, excellent? , 30, 5024, 7664; sg. gen. m. 5050, 6950. admat, zaterial, 7266. ad-rüad, very red, very strong ?, 954, 2298, 4082, 4650, 5196, 5782, 6226, 6998, 7194. ad-hüar, very cold, 3966. ad-üath, zerror, 8158. ae, 1303, &nzoavledge ? (ai no aoi, O'CI.). I. áeb, sg. acc. 7 111 —aibh no aoibh .i. cos- mhailéas, resemblance, O' CI. 2. áeb, Jeauty — Óiph Z. 31, 63; sg. dat. áib 4280; see an-aeb, lán-aeb, slan-aeb. acl, ahél, 7935, 8122 ; haíal, 110, «a Preeze — W. awel, Gr. ἄελλα. ág, battle, 4688, 4814, 5589 ; cen ág, 2014, 5075; CO n-ág, 5146. agmen, fen tbousand millions, 774, 780; borrowed from the Latin. áibnech, 5174, for oibnech, sudden, quic£. aicseid, visible, 330. (adhma 'The bare numbers refer to the lines of the poem. aidble bainn, v«s£zess of deed, 4907; one of the meaningless chevilles (geirzau /lanav) common in Celtic poetry. aiducht, Zequest, 2028. aig, 6141, £een ?, seems O'R.'s ' agb, ge- nerous, valiant, cet tengad aig, Cogad G. 50. aig thaig, occurs with the preps. coz, fri 3241, 6305, 6543, and for 2631, 3477, 6539, 7087. áigarda, pastoralis, 5868; from áegaire, sbepberd (áe, 6] — ovis). áigsin, acc. /zar, 5960. áigthech, fearful, 875. ail, 4773; mó cech n-ail, 4451 ; amru cech n-ail, 4513. Perhaps O'Clery's ail .i. arm, aveapon. ailt, bouse (.i. teag, O'CI.), 5158. aimsigud, femptation, 7580. ainbthech (an-fethech), szorzzy, 4681. ainccess, 1126, 6025. ain-étgud, uzdressing ?, 5980. ainge?, 6272. aingelda, azgelic, 8315. ainne, gzus, 5432. air-birech, reproacbful ? , 942. airbre, a Dost, pl. dat. airbrib, 716 (airbhre i. sluagh, O'CI.). air-brigim, 271. air-chron, rebu£&ing, 826. air-derg, very red, 898. air-díbdad, extinction, 4372. airdirc dul, cozspicuous (tbe) going, a cheville, DeL A Atha ton) ^t bY£AC 126 J SALTAIR NA RANN. 4735. So airdirc scél, 5121; airdirc rád, 55535. airer, a territory; sg. dat. airiur, 2677 ; acc. pl. -a, 8058. airerda, $/easant, 112 (airear .i. aoibhinn, O'CI.) airet, space, 2531. airniul, 843. air-phortach, air-fortach, ir-fortach, mpó- πυλον, portico, vestibule (?), 393, 406, 412 ; sg. gen. -aig, -aich, 392, 404 ; acc. -ach, 396; pl. n. -aig, -oich, 385, 389; gen. -ach, 398, 414. airrí, wiceroy, governor, 3464, 3565; gen. airríg, 3507 ; dat. 3542, 3550, 3564, 3610, 3728, 4034; aCC. 3456, 3524; voc. airri, 3573, 3582, 3598. airríge, governorsbip, 3372. aislingthech, Zreamer, 3112. ait, 5455; doaitt, 7313 (the ordinary mean- ing, ?/ace, will not do here). áith cen lén, &eenz avitbout burt, a. cheville, 5249. aithbi derrit, 1495. aithmeis, 1022 ; acc. of aithmes, aithmheas .i. traghadh, ed/izg, O'Dav. 55, O'CI. al, gen. pl. 42. álaib, adj. deZzgPtful, 4927. Cf. Fél. Sep. 3. alchur (leg. allchur?), 7365. all, great, O' Cl. Compounds: all-glan, 1656; all-mar, 58, 2566, 6442, 8126. allod, dat. pl. -aib, 6762; perhaps alladh .i. oirdhearcas, O'Cl. alt, 4231, seems O'Davoren's alt .i. tech. Compounds cloth-alt, 463: Conn-alt .i. teach Cuinn, O'CI. am, avben?, am-rubart, 1869; am-rorfus, 1871. aman, 7254. ámarc, 6102 (amharc .i. locht, fault, O'CI.). ambreit, 5372, barrenz, sterile. amlós, 1039, 3470. ammail (nammail 3), 5558. | ammodair (?), 6761. am-nert, avea£zess, 1750. amrai rád, avonderful speech, 4233, ἃ che- ville. So amra tola, 7641. an-aeb, uglimess, 18; hence the adj. an- aebda, Ir. Texte, p. 271. anaimthis (?), 2278. an-bil, avic£ed, 4718. an-bhuais, voc. sg. 1742. an-dind, 3334. an-heóil, 3188; cf. a tir aneóil, out of a bostile (?) land, Cogad G. 54. an-hettail, 950, i»z:ure, impenitent (2); cf. anetal, O'Don. Supp. anfabrocht, 7411 — anfobracht, Corm. ; an- bbobhracht, O'CI. an-foros (an-for-fos ἢ), dat. 1634. an-fost, 5702. an-fosta, 1734. angbaid, «v;c&ed, 1512, 5484, 6138. an-gluais, 118. an-recht, uzrzgbt, evil, 1660. an-rechtach, uzrigbteous, 8335. an-ríad, 878, 4462, 6232, 7070, 7082. an-rían, 5394. an-Seól, 4882. an-uimle, 1752; the abstract noun from an-humal, uzbumble, 3206. apad, a avarning, 3284. Aquair — Aquarius, 217, 233. ar, 1482, for dar, ave are?. ἄγ, rígi áir, 5421. arann, for erunn, pro nobis, 4174. ar-chíu, I Jco£ at, M/cas ; ar-dos-cé, 4165 ; cf. ar-dot-chiat, LU. 120* ; nim-aircecha- sa, LU. 745; Rev. Celt. i. 46, ii. 490. arco-fuin, 2081: see Cormac Tr. p. 2. ard, Zig5, in compounds: -aitt, 178 ; -bile, 4267; -daingen, 8231; -flathius, 6502, 7052; -flatheos, 7222; -grain, 4255; -ruiri, 829, 1077 ; -Slíab, 7310. arg, 4757. | argra, 5459. MUN NRSNRRARERRRERRRESRRARRRR INDEX Ariet, Zries, 217, 237. arim nglain, 7585. arlassair, a//Jocutus est, 3791, 4791; cf. ni arlasair Loegaire, LU. 114. arm, aveapon. Compounds: -dos, 1030; -gal, 6342; -glan, 6486, 7436; -grad (leg. -rad?), 7304; -rad, 6958; -rath, 6315. Hence armacht, 6002. arrodis (?), 4470. ar-trebaim, 1 ;zPabit, 8350. ar-tüaisim, 2539, 8299: cf. Félire Ep. 374. asaimdil (?), 1147. as-oslaicim, 7 opez avide, 4801. assa, auDose i5, 4485. atmaim, 1 cozfess ; atamar, deponent pret. Sg. 2, 1406. atar-fail, ave are, 3761. co-ro-r, dar, infra. *atbadim (*atbidim ?), redupl. perf. sg. 3; atroebaid, 3997. atcha, 47535. ateoch, I Zeseecb, pres. conj. pl. 3, ettgat, 710, perf. sg. 1 ; atethach, 817. athach, 8103, a 4/ast ? ; athach gaoithe .i. sidean gaoithe, O'CI. athbach, 473, 4683, 7347 ; sg. gen., athbaig, 5055; athfaig, 421, may mean atfac£ (athbhach .i. ionnsaighidh, O'CI.). ath-chom-arc, 408 ; pl. n. -airc, 461, seems to mean 2u/avark. Cf.the words cited in Curtius, G. E. No. 7, and arc .i. dind, ἘΠ 2: τῇ. po 1315. ath-chossan, coztention, 8347. athelluch, 7407 ; perh.—aitheallach .i. ath- suidhiughadh, O'CI. athergech, repeztant, 7480. ath-rí, an ex-&ing, a deposed king, 6896. ath-rígad, £o detbrone, 6900. athrucha, 7754, be cbanged ; athrughadh, O'CI. ; s. v. cumsgughadh. ath-sárgud, 7o re-outrage, 1546. atib, ye are, 7986. áttaig Gaig (?), 5195. Cf. ar, supra, and VERBORUA. 127 aurdaig, 1087, 5237, 6757 ; irdaig, 4191. aurgnaide, 4263. aurraind, 4917 — urrainn, O'Don. Supp. B. bacán, a inge, peg, 4295. brefe. bacc-lám, a /Jame-banded person, 76485 di bac-laim, Laws i. r24. Hence O'R.s bac-lámhach. badb, comp. badb-rann, Zattlefield? , 5400. badbda, «varli£e, 1904, 4763, 7307. báeg, 5311. báeth, foolisb, lustful. Comp. -bét, 3450; -bríathar, 3186 ; -bríathrach, 4786. báethigim, 7 Zefool, 1320, 1724. báethrach, 1445. bág, fight, in chevilles: b.cen ail, 2505; b. b. cen treis, 7247; b. amne, 6207. bai, good, profit (ΛΝ. budd), 6353. baigthi treith, 2499. bainn, 2559, 3291. bal, 6485; b. immarbois, 1438; monuar b., 1425. balc, szrozg, 2991. Compounds: -bethraid, 6291; -thor, 6882. ballda, 19035, 4978. balnae, odorous, 3813, 7942. banamail, avomanisb, 1226. ban-báaid, 6118. ban-fáith, propbetess, 7472. bán-gleo (lit. a white fight), a A/ecdless battle, 3038. banna, active? , 1195, 1226. bánugud, 6255. bar, infixed pers. pron. of pl. 2; na-bar- sflaid, 2611; ni-bar-torbae, 2625. barann, 7934; .i. béim, a ὀΐοαυ, O'CI. barc, fo betha b., 2819, 7902; os betha b., 3865. bargena remíüir, pames propositionis, sbeav- bread, 6172. barr-glas, greentopped, 975, 1033. O'Dav. s. v. 128 SALTAIR básaim, 7 4i//, ron-bás bath, 4059. bassa, pl. gen. 6795. bate, ro-das-bate, 5279. bathail, 7486. bé, 5974, 6015; .i. bean, avoman, O'CI. béccaigim, 8059. béccedach, 8109. becht, opinion, feeling, idea, 2305, 3157, 3169, 4975, 7541. béim forais, 6468 —céim forais, q.v. (béim, .j. céim βῆμα, step, O'Cl.); beim foris, Wb. 283: béim forois, Sg. 1385. 7. beirt, 2381, 7171; perhaps also glan ab- beirt, 5371. bél, Zp, moutb (—xeios); comp. -derg, 892, 7410, 8110; -trüag, 3890. bélgaide, 8065. beothach, aive, 28. 1. berg, adj. 897. 2. berg, pl. bergga, 8070. bert, a δέν, 1897. bét, 3538 — béd .i. gniomh, deed, O'CI. bethaigim, 1 quickez, feed, 7280. bethra, sg. gen., 2991. bethrach, 977, avatery? from beathra .i. uisge, O'CI. bethraid, 6291. bíast — bestia, in 3934 seems to mean /ozse. bí — Lat. pix, sg. dat. bii, 2446. bíim, 1 avouzd ; nom-bífad, 5812; bhías .i. gonfas, O'CI.; cp. bíth .i. guin, O'CIl. The pret. of Jenim is formed from the root of this verb. bil, 1783, 2295, 6309; .i. maith, good, O'CI. See an-bil. bin, 3279, 5791. bine, crime, 509, 630, 2936, 3786, 5877, 7529, 819o. bith-, a prefix; -blaith, 984, 5814; -boch- tae, 952; -chardess, 6048; -chommaid, 6708; -fognam, 5282; -diless, 2792; -doera, 3344 ; -feidm, 8334; -féle, 8051; -gres, 4912; -imputh, 200; -less, 3510; NA RANN. -maith, 7246; -óentu, 8199; -phíanad 908; -raith, 3322; -rathe, 478; -rith, 168; -samrad, 976; -toirsech, 8357; -toirthech, 984; -üár, 478, 984. bithe .i. bannda, feminige, O'Cl.; pl. dat. bithib, 5814. bitomain — bitumen, 2446. blá, 3065, 3339, 3423; Ós cach blái, over every field, 3435 ; 65 bla, 60635. blad, faz: ; acc. blaid, 7059. Compounds: -ailc, 6185; -bail, 415; -blat, 2326, 6899; -bras, 800, 1679, 64c6 ; -mall, 3307. bládmar, fazuus, 29, 315, 1466, 1903, 2669, 6243, 7006, 7138, 7213, 7263, 7866, 8015. blaith, in chevilles; b. a denn, r1; b.iar mblai,: 05: δὲ ἃ. seis, 5415 b. 'apngus; 7587; b.a niab, 74135; b.in gein, 7489. Compounds: -bind, 484; -flesc, 3840. blat, f. 4453, 5685; dat. 2271, 3243, 3655, 3755, 4143, 4901, 4957, 5251, 5685, 6211, 7251; aCC. 747, 2455, 2655, 4815, 5287, 6367, 7279; gen. pl. 555, 5311. bledmall, a sea-zzonster ; sg. gen. 7384 ; pl. n. 8059; gen. 8109. bloesc, sZe//, 165. blóraid, 881. bochta bríg, a cheville, 6733. boirchech, 1035. bolgach, bolcgach, o;/s (* ulcera et vesicae turgentes ), 3935. borgach, 3787. borr, Proud, 4453 ; .i. ... móirmheanmach, Qe braen-büaid, braen-chath, 442. brainechda, 8093, 8185; cp. braonach .i. brónach, sad, ΟΕ]. brathaigim (from mrathaigim), I Zetray, NOTE brathemdae, zraitorous, 7742. brathlang, 2690. brathlaig (gen. sg. ?), 6207. brathreib, dat. pl., 3139. INDEX VERBORUM. brécairecht, /ying, 3484. brecc-barc, 2642. brecht, variety, pl. dat., 56. brechtrad, varzety, 7285. brecnata, Zocusts ?, 3934. bres, f. zoise, acC., 5969 (breas, O'CI.). bresim, outcry (breisim .i. gáir, O'CL.), pl. n., bresma, 8157. brethach, judicial, sg. gen. m., 2532. breud, éurning, 879. Cf. breo, ame, brígda, 5635. bríg-rün, 7244. broccach, selling li&e a badger, 3458. broe, 5469: see bruim. broenach, razzy, 977, 3221, 8092. broenrad, 615. brogach, having £ruige or lands, 977. broigthech, ?rofitable ?, 983. bronn-gáeth, «vzse-Pearted, 4566. brosnaib gal, 7027. brothirne, f/zzória, 7644 (brothairne, O'CI.). brothlach, 897, may be the same word as brothlach, coo£ing-pit. bruc, sg. dat., 7295. bruden, 931. bruig, cen bassi b. 2309. bruim (brüim?), I 2rea&; co m-bruet, 8123; bruifider, 8144. Perhaps co rod- broe, 5469, belongs to this verb. brugai, acc., 8300. bruinim, bruinnim? nobruindis, 4347. bruissitis, 3968, for brissitis frazgebantur ?. bruth, fervor, 879. báaid, in chevilles: b. hglé, 39; b. néin (ndéin 3), 1075; b. mibil, 2295; b. ferb, 4341 ; b. becht, 7541. buan, in chevilles: b. in scél, 7113; b. blad, 7665. buide, 6055, 7513. buidnib blá, 3425. buili, 150. builid, adj. 1893, 1903, 7247 (- builigh, * handsome, Circ. of Ireland, 146). 129 buiriud, roarzng, 877. C. cachta, 5427, 5991. cadla, Peautiful, 626, 3351. Fél. Dec. 9. cái, zvit, 7185; cogn. with Corn. ke go, and Gr. «to. caiblide, 8199, for coiblide. caidib, dat. pl., 7363. cáidius, cádius, 5oliness, 973. caillte, 4215, for coillte, &;o/ation?, Laws, i. 58. cáin, fair, in chevilles: c. a míad, 2489; c. im smdacbt, 22755 c; al-lf, 48953. c. caingen, 7533; C. clüá, 8013; c. dind, 231. Compounds: -airliud, 1464; -be, 3700; -blá, 5691; -buide, 6055; -chlá, 5490; -chuaird, 1198; -delbdae, 457, 2977, 4354, 8079; -dliged, 7220; -ol, 973; -tír, 963 ; -tomus, 4234; -tuistiu, 7999. caindelbra — cazdelabrum, 4342, 4367. caingel (for caingen ?), 7854. caingen nglé, 5463. caingnide, 8197. cáinig, pl. n., 3753. cairechda, 8095. cáirech-thrét, a /foc£ of sbeep, gen. pl., 6348. cais, Patred, acc. Sg., 1015, 1019. caitrebaim (?), rochaitreb, 6570. calaib, dat. pl., 6167. camair — Lat. camera, sg. dat., 6323. canthus, 587, 711. Cass, adj., 4357, 5973, 7665. caric — Lat. carica, dried figs, 6310. caterua, 10,000 x 1000, 768 ; from the Lat. cath, δα. Compounds: -clíi, 4227; -eirred, 6512; -Slat, 3258. cathach, avar/i£e, 5080. cechraig, sg. dat., 7878. céim forais, pat of &noxvledge, 4391. céir (Lat. cera), avax, 4370; a plaster, 7683. cel, deatb, 3685, 7185. [ IV. 5.] 130 Cél, omen, 3090; ON. heill, 5987, 7859; i. faisdine, Propbecy, O'CI. cenmthat, 399; for cenmothát, desides tbere are, 3417, 3421. cennaigecht, zercbandise, 3506, ceo, 7183. ceól-grinn, 6670. cerb, Zeez, 891, 6913 — cerp, 4767, 8087. cerdacht, a tinker's trade, 4190. cerdaib, pl. dat., 8186. cernalach; 943. ὍΘΙ; 266: cert. Compounds: -chlass, 4586 ; -chüm- ma, 1972; -glaine, 268; -mullach; 5768 ; -rad, 5142. CeSS, sorrouU, 349, 1195, 2688, 3019, 3283, 3349, 3445, 3573, 5145, 6047, 7017; pl. acc.cessu, 5019. Ex *ced-tu. Cf.xróos?. cessa, n. pl., 4300. cessair, dat., 151. I. Cét, first; -adbar, στοιχείωμα, 22, 30; -chuinnscle, 6588; -muinter, 6260, 6568. 2. Cét, a hundred; c. mbla, 6955 ; c. hglonn, 6513; cétaib omun, 8102. Céte, 2035, perh. O'Clery's céide .i. conair; gat. cetharchain, 98o, seems a corruption of cethrochair, q. v. cethern, so/diers, gen. -irn, 3538. cethrochair, (—cethar- ochair), quadranz- gular, 4225. cétlach, 2337, 4999. cétlud, Zeginning, unfulfilment, 5979, 6871, 7287. Hence cétludach, uzfulfiling, 4873. cétrud, 6205. cétur — centurio, 7612. cía (.i. fear, »an, O'Cl.) Ξε Osc; cévs, Lat. civis ; n. pl. ciai, 5888. cfabair, sadness, 1439,1775,4775,6099,8332. ciall. Compounds: cialbann, 7967 ; -chaid, 6975; «maith, 4742. ciallrad, 6282. SALTAIR NA RANN. ciaragla (?), 2331. ciasta, 89r. cilecda, »ade of bairclotb (cilicium), 6872. cimmid, captive, 3562. cint: see ruathar. cír-cholg, a ridged savord ?, 7415. cír-dub, J/ac£-crested, 78; ech círdub, LU. 106^, cith, etus, 1283, 1779; pl. acc. cithu, 683, 807, 6047, 7919, 8370. claideb, savord. Compounds: -derg, 4982; -r(ad, 5734, 5882, 6906. claideb garmna, a aveaver's beam, 5770. *claigim, I /ament, redupl. perf. ro-chich- laig — κέκλαγε, 7765. claime, Zeprosy, 4641, 4644. clannmór, prolific, 6802. clár, a plain. Compounds: -bruig, 2794, 4664; -mag, 508. clecht, 55, 93, 3923. Compounds: -chlann, 7102; -maith, 7286. clechtach; 6017. clemnas, relationsbip by marriage, 2420, 3781, 4844, 4958 ; from cliamain, q.v. clen-chruind, 890. clesamnach, /ugg/er, 3420. clethach, 2629. clethe cinn, croauz of tbe bead, 5871. clí, bousepost, and, figuratively, Prince, 831. clfamain, soz-in-laav, 4553, 6100; pl. dat. clémnaib, 5340. cliar na n-apstal, 7813. clichet, a co/lection ? (clichidh .i. tionoilidh, O'CI.), 4238. clichis, 277. clissiud, a /eaping, 5347, O'Dav. 64. clith, .i. dluith no ffr, compact or true, O'Cl. Compounds: -choimmsech, 8359; «cho- mnart, 5686. clithemail, 5515. clochad, £o stoze, 7360. cloen. Compounds: -cheo, 8095; -ré, 3618, cloithi bann, 5863. INDEX cloth, fazious (xXAvrós). Compounds: -alt, 463; -chobair, 3607 ; -mag, 7031. clá, κλέος, in chevilles: c. n-ingnad, 3326; c. glé, 3327 ; C. cass, 7663 ; c; cotagab, 6695; c. cengais, 4501, 7563. cluiccíne, a /ztt/e δε] (clocc), 4504, 4508. cluid, 6471. cluithi cin, 3685. cnai, dat. sg., feece, 5303. *cnáim, ro-s-cnái, 5787 ; ro-t-chná, 6975. cness na cathrach, 350. cobrai, 1496 — cobhra .i. comsuilbhire, O'CI. cocaid, just, laavful, 3042. co-coitchennaim, 1 a» im common avitb, 8387. cod, jug, mug, 4357. coel ( — caol .i. gairm, cry, O'Cl.), 2159. coem, dear. Compounds: -chaingen, 8195; -chelg, 2866; -chenn, 5556; -chinnim, 1619; -chlár, 4530, 4894 ; -chlass, 4532 ; -chlí, 3786; -choss, 1594; -chrí, 2534; -daingen, 198 ; -dil, 6394, 7490; -dorus, 8189; -doss, 8010; -gníus, 2014 ; -grád, 2190; -grinn, 6390; -lí, 2082 ; -nár, 658, 1062, 1078, 2498, 2526, 2574, 2668, 5022; -rád, 2750; -ríge, 6798; -slóg, 7166; -Soillse, 8191; -thoracht, 4286; -threbar, 6296 ; -thuicsiu, 8ooo. coibche, 2007 ; a scribe's mistake for coid- che? fo choidchi, a/avays?. coible, 839, 923, 5843. 1, Coibled, sg. gen. -lid, 5719; dat. -liud, 6066 ; coibliud buada, LU. 102^. 2. coibled, f. Pazquet (con-fled), 7605. coiclim, 7 spare (coicles gl. parcit, LB. 388), -coicled, 4141. coicthib, pl. dat., 5559. coimse, 2111) 2151, 8302. coimmsech, potent, 6091. coimmsid, zzasfer, 6970. coimsigim, 1 ;zeasure ὃ, 677. coimtide, pl. acc., 4762. cóised, causare?, 1815. VERBORUM. 131 com-bérla, cozimon speecb, 2772. co-mblechta, 5428. com-chaire, 8215. com-chíalla, 5684. com-chlaidbed, 5888. com-chotach, 3040. com-dán, 6136. com-delb, 1824, 1828. com-delbach, 5990, and com-delbaid, 838, 2173. comdetu, dat. -aid, usage? (coimde .i. gnath, O'ClL.), 2979. com-díne, 5916. com-feidm, 3454. com-fossad, 5078 ; -fossaid, 16. com-gleith, grazizg togetber, 7224. com-glére, 720. com-grád, 4179. com-grinn, 4505. com-lepaid, a common bed, 2980. com-lés, 4370. com-luga, 3040. com-mairnim, 1 Zetray, 7711. com-nertad, 6494 ; com-nertaid, 4286. com-nort, 6350; for comnart. com-rairgnech, 3202 ; for comroircnech, com-ríada, 6794. com-ríar, 338. com-snáid, 962. com-sreth, 2466, 2986, 4282. com-sSuairc, r206. com-thalc, 5470, 5770. com-thenn, 5884. com-thócbail, 854, 858. com-thrén, 16, 7262. com-thríall, 5746. com-thrüag, 3458, 7778. com-thrumma, equal aveigbt, 5760. comul, uzioz, 8286: in chevilles; c. nglé, 2175, 2317, 3047, 4217, 7607; comol hglé, 4305 ; c. nglan, 2463. condolbos, affection? , 3136. condolbtha, /ovely ἢ, 2931. Hence 5.2 132 SALTAIR NA RANN. con-gláaisim, commoveo, 8297. cór, a chorus, 4323. corcar-glain, ?urple glass, 352, 4270. CO-rO-r, μὲ 705, 1619. corptha, corporeal, 1115. cosnamach, coztentious, 8338. cossar, 639. cosraib, pl. dat., /ztters ?, 7400. cossaitech, complaining, 940. cotach, £reaty, 3041, 5937, 6737, 6750. cráeslach, zzaav, 954, 5724. craestuib ?, 947. crechad, 4511. credem-galar ?, 1508. credim, acc., 7271. cres, zarroav ?, 3059 ; Cress, 3529. cretha, pl. n., 8307. crethaim, 1 £remble, 8083. crí, body, 311, 655, 675, 1080, 1109, 2019, 2059, 2385, 3927, 7517, 7793; 7871, 7877) 7896, 8004. Cf. κρέας. criathraim, 41, 7937. crichid, adj., 354, 579, 597, 705, 962, 1062, I915, 3075, 34345 4511, 4731, 4979, 5373, 5435, 6846, 7030. Compar. crichidiu, LU. 58^. In 3434 and 7827 it seems a subst. cridsercach, 6016. crimnach, 941, 3202, 3267. crínad, «vitPering, 7284. crín-chumga, 7416. crinhed, 705. críntaig, 5987. crislach, avo»x;b; sg. dat. crisluch, 16538, where it means ἐῤὲ deep cavity of a river. crith-delm, 1767. crith-feidm, 958, 1290, 7775, 7778, 8254, 8287, 8332. crith-lam, trembling-banded, 1456. crithnaigim, 1 £remble, 7766, 8056. crithur, sg. dat. 8202, 8230. cróda, in chevilles: c. lir, 75; c. gair, 4141; C. cacht, 4155. cró-donn, 4/ood-broavn, 6919. cross-figell, cross-vigil, 2062, 4080, 5094. crüachda, 8186. crüad, Pbard. Compounds: -chasra, 8205 ; -chórad, 5886 ; -gal, 6911. crüan, 5686. Compounds: -derg, 4342; -maith, 711o. ro-chráas, great bardness, 6022. cruthach, s2afely, 572. cruth-amra, avozderfully formed, 8083. cac (.i. cumhac no cumhang,O'Cl.), 35,918. cubuchol, sg. dat. — Lat. cubiculo, 2858. cuclaige, f., sbaking, tottering, turning aside, 6673; carpait hi cuclaigi, LU. g15. Cf. ra-chuclaigetar a crideda, LL. 176^; cu- cligid Temra, cumascach Tailten, Rawl. B. 512, fo. 102P. 2. cuchtai, 5327. cuibdi cacht, 4591. cuibdigim, 1 adjust, 87, 4713; p. part. p. cuibdigthe, 5430 ; inf. cuibdigud, 4547. cuilech, s;z/ul 8290, 8338; from cuil .i. olc no toirmisgthe, O'CIl. cuimleng, coz/Zict, 1727. cül-lom, £are foll, pl. gen., 2378. cuinnscle, coz/Zict, sg. dat. -iu, 6584. cuinia, cunia (Lat. cuneus), a Puzdred tbou- sand, 764, 765. cuire .i. buidhean, a :roop, O'Cl, 8031, 8275. cuirid, gen. sg. ?, 3434. cuma, grzef, dat., cumaid, 3602. cumga, for cumce, 6306, 7416. cummaim, 7 zz;a£e, pret. pass. sg. 3, 5767. cumtaig, 4757, 7043. curtínad, curtaizs, gen. pl, 489o. * Cor- tinae sunt aulaea,' Isidorus cited by Diez, S. V. cortina. px da, 6135, .i. maith, good, O'CI. dacht, 2679, 3677, for docht, q. v. dag, good. Compounds: -arm, 6186; -bíad 1560; -cíall, 4110; -lóg, 5836. — —-€— INDEX VERBORUM. daidbir, eor, 7654. daig, ὀίαξε, 4092, sg. gen. -ed, gro. daiger, Zgbimizg (dofuit di daigir, .i. teine gelain, Rawl. B. 512, fo. 1053. 2). Hence the compounds -derg, 5178; -mas, 6654; -müad, 5546. Hence also daigrech, adj. 5593, 5594, 5887. 1. daith, 990, Przgbt ? : cf. daithen .i. soillsi. 2. daith, quick, active, 7844; compar. daithiu, 8074. Hence daithe, f. 8174. dalb tenn, 6465 ; a cheville (dalbh .i. breg, lie, O'C1.). dalbda, 4809. dalgud (dálgud ?), 6259. dam-chuing, ox-yo&e, 5764. dam-seche, ox-Zide, 5772. damnaim, domnaim -- Lat. damno?, 2675, 2679 ; deg-damnad, 1932. dán-díne, 6703. dánim (?), 7887. dar (—id Ἐ ar, atá-ar ?), ave are, 3612. dar-arn-éssi-ne, afzer us, 1862. darb — di-a-ro-ba, 6353. dath-glan, pure coloured, 5447. datta, 9Jeasant, 2831, 6747 ; data, 3933. debthach, coztentious, 6264, 6538. deccair, 58235, — deacair .i. iongnadh, avoz- der, O'Cl. Τὸ this, perhaps, deccrai, 717 ; deccraib, 6875. dechair, division ; pl. dat., dechraib, 3007, 6537, 7261. dechel, 61435. dechelt, 4239. dechrach, furious ?, 5670. dechrad, fury ?, 6375. dechraigim (dechrigim Z?, 435), 1 divide, 1925, 2773, 7877, 8328. dechraim imm, 6287. déden-dál, 7374. dedgair, 5598 — deaghdhair .i. luath, guic£, O'CI. dedgaire, 8067, 8155, quickness. 133 dedgarach, 8127, speedy. dedlair, a redupl. perfect (from dlugim, Jindo?), 7958 ; nosdedlai, 8348, seems a metrical license for nos-dedlaig. deg-, good : -altram, 3708 ; -damnad, 1932: -ingen, 6020; -mann, 4908 ; -thol, 7278. degrach, 5471, 6685, 7081, 8362 ; perhaps — dechrach, q. v. deilm, in chevilles: d. n-uag, 4961, 7061; d. ndil, 4983, 5543 ; d. n-án, 6105; d. dana, 5123 ; d. nglan, 7377, 7765; d. as amru, 8218. See delm. dein (.i. glan, pure, O'Cl.) 1803, 1943, 2157, 2347, 3367, 5597, 7033, 8082, 8298. delaide, 2558, recusant (deala .i. diultadh, Q'C1.). delbdae, s5bapely, 4368, 6781, 7481. delgnaid, 3338, 4211, 4331. delgnaide (uzjust, O'Cl.), 8153, 8279. delgnaim, 174, 179r. deligthe, 4112. dellig (leg. dellid?), 1389. luighe, O'CI, delm, in chevilles: d. cert, 31; d. n-óg, 3249, 6507, 6721 — d. n-(ag, 2265, 5029, 5045, 5525, 5905, 6501; d. n-amra, 2811; d. n-án, 5629, 6709; d. n-om, 6691; d. hda, 6135 ; d. hglé, 5853, 6437; d. hgür, 5963; n-ada, 4069; d. hdcin, 5329; d. n-amnas, 5414; d. tria gail, 2727. Cf. deillidh .i. | demin scél, sure (tbe) story ; a cheville, 5839, 7o1I. | demnachda, demoniac, 8329. den (for dein, q. v. ?), 1391, 1451, 2073. déne, 3741, seems to mean avaterinzg cattle. GfL.dem 4. tipra, H. 3. 18, Ὁ. 68. 00]. 2. dehgge, 91I. denn (deann .i. lí no dath, O'CL), colour, LI. denus, denos, :Ze space of a day, 247, 7676. deochair, 4533, 4815, 7115, 8031. 134 deoda, d;vize, in chevilles: d. tlus, 539, 7407 ; d. nuall, 4415; d. gair, 7679; d. in gair, 7805. deonaigim, 1 accord, grant, 1431. dérach, fearful, 871. derb, sure, in chevilles: d. tra, 11x; d. de, 159, 7389; d. roclos, 3469; d. cen locht, 4245; d. cen lén, 5241, 6615; d. cen tair, 7969 ; d. colár, 4751; d. la cach, 4889; d. in rád, 5099. Compounds: -dein, 4738 — -den, 786; -demein, 1950; -dil, 1502, 4626; -dind, 990; -dith, 3154; -drohg, 6371; -düis, 1070; -fath, 1046 ; -[is, 1958; -garg, 6654; -gart,8331; -glan, 7570; -rand,434 ; -rét, 2270 ; -thomus, 374; -thonn, 8211; -thurim, 932. derbaim, robo, 26, 54. derbdae, sure, tried, 35, 6787. derbod raind, cozfirmation of a stave, 7327. derfadach, 2080. Cogad G. 42. derg, red. Compounds: -ár, 5100, 5648 ; -náma, 4036, 6368; -órdae, 476, 43560, 4368 ; -thene, 71356. dérgidach, 7891. dergnaide, 948, 8317. der-míáad, very noble, 4476. dessa, 4385. dess-dond, 2674. dét-gal, 6375. détlach, £e/d, 6379 (détla Prol. 242). día dardáin, T5bursday, 7699. díal, 1559, for diall, Zeviatioz. díallaim, devio, 8128, 3 sg. pret. dorhell (do-ro-ell), 2619 ; adrell. díamra, 6715. dían. Compounds: -arggain, 5588; -di- umsach, 6935. díartain, 885 — diardain, azger, rougbness, Θ᾽ ΟἹ: díascach, 7409. dicerta ?, 6595. dicheoil, 2197. .i, dana, ΒΕ. SALTAIR NA RANN. dichial, 2075. dichmaig, 6335, 6339, 6401. dichra, fervent, 7343. dichraidiu, 7or. díglaide, 8151, vengeful ?. dígrais, excellent, in chevilles: d. séis, 519 ; d. buaid, roir; d. scél, 2665, 46235, 5039 ; d. gais, 3073, 4863, 7009; d. bes, 4911; d. in smacht, 2803. digthim (?), 3203. dilliud, 6933. dílmain, /ree, 3945. dimblaith, 6546. dimbríg, 3514, 6786, aveakness, contempt. dimmain, 1137. dimraig, pl. n., 3549. dín, protection, in chevilles: d. nglé, 327, 4487 ; d. cért, 3o1 t, 3581, 4855; d. cloth, 4915 ; d. cech síd, 6615. dindchur, 3355. dind, dind-liss, 4413; dinn-bile, 8223. dinduasad, 1844. I. díne, Jeginning (.i. tosach, O'Cl), 359, 5627. 2. díne, 990, 4027, 5447, 6890. dí-nertach, feeMe, strengtbless, 8143. (di- nerta, 2832, should prob. be dínertach.) co-dínnim, avea4Iy, 5035. dinsaeth ?, 67. dínsid, 7629, a despiser ὃ. dirain, 6540, may be O'Clery's diorain, a pouring or dropping. dírecra, 2444, 5116, incomparable, enormous. dirgnaim, 3262. díscáiliud, 6050, separation. díscáiltech, 1912. dísceinmnech, 946; aingil disceinmnecha (gl. apostataeque angeli), LH. r15. diss (.i. dearóil, O'Cl.), 3347 ; cotdiss, 5953. dítha, 1015, seems — dithu (leg. díthu), ;z- jury, O'Don. Supp. dítnide, 8361, protective. diuplaib, 544, may be a scribe's mistake Hence INDEX for diuplaid, dat. of diuplad — O'Clery's diubladb 3. dídean * shelter." ro-dlecht, 1301; pret. pass. sg. 5. of dligim. dlomtha, 9o3 : cf. dlomhaisin, destruction ?. dlongaim, 3555. dluim, 2831 — dlámh .i. iomad, a£uzdance, (9 dlám, 903, 3367, 6959, cloud, dar&ness, O'CI. dluthath, cau/&ing, 2445. docharda, 2901, damaged. docht, 1256, 2003. dochtaid dul, 7239. dodig, 1894. do-domnae, 8299. do-dáalach, 8271. dóe na fairge, seabank, 7396; doe dessel, 8198. dóer, base. Compounds: -daingen, 1764; -mám, 1776. dóeraim, dáeraim, I ezs/ave, 3599, 3665, 5289, 5293 ; ros-doeraid, 5557, seems a mistake or license for ros-dóerai. do-feimim, for do-emim, proftego, velo, 2535, 7917, 8170. dogba, 4046. doidnge, f. 8226, difficulty?; sg. acc. MI. 379 10; 75. 1023, δ᾽. 5. doilge: see duilgi. doimm, Poor, 2649 (doim .i. O'CIL.). do-imm-thaircim,timmthaircim, do-s-r-im- thairc, 5406, 5430. dóinech, opulous, 990. dolam, s/oav, 1253. dolbaide, 8321, /eigzed and hence false ?. dolbanrad, 3064. dolma, s/oavzess, 187. do-menaim, 1 rezaiz, do-ru-mensat, 3689. domgnas, 8374. do-midiur, 3rd sg. redupl. perf.; doroe- maidir, 2709 — doroemadair, 7955, pass. pret. sg. 3; dorumat, 4243. donad, 1227. daidhbhir, VERBORUM. dond-leo, 3279. donech (do-n-ech ?), 5564. donessai, 3891. dónmige, adversity, 8375; deriv. of dóin- mech; di sóinmechaib et dóinmechaib, Z3 865. doraid, 7426 — doraidh .i. aimhréidh, uzevez, (2G. doráith, 3182, 6545. dorchaid, 6397. dorhell: see díallaim and Z?. 873. doromnat, 4639. do-ro-tacht, 5200. do-rua, adveniet ; do-t-rua, 6117. doruaraid, remansit, 4985 ; tuaraid, 5071. doss, 3467. dramm, 2831 — dram .i. iomad, aéunzdance, O'GE drech, 939, 3479, .i. dealbh, O'Cl.; ar- dreich, 1124. Compounds: -donn, 6610; -már, 866; -rothail (?), 4226. dréil, 7910. dremna, zadness, 8282, 8346. "The acc. pl. dremnu, 8318, seems to come from a subst. — O'Clery's dreamhan. dremun, zd, furious, 1912, 5471, 7620, 8352; co-dremun, 8216. drenn-galach, £att/e-valiant, 944. dressachtach, 939, avandering?; dreasachd i. iomluaidhill, O'CI. drichnes, 883. droch, ad (Skr. druh). | Compounds: -ciall; 850; -dáil, 6934; -mac, 61538, 6148; -séis, 7708. drochte, pl. n., 476, where drocbte dergórdai is -- aurdrocbtib dergóir, LB. 109*. drolaim (leg. drolain?), rzzgs?, 4309 (drol AJ. Jàb, ΘΕ: dron, sfrong ; straigbt, O'Cl. Compounds: -mas, 6890; -mind, 4506 ; -oll, 343. drüáad (?), 6777. drubaim (drübaim?), I stay, I remain?, 914; cf. a forrudrüb (gl. immoratus, Ml. 136 49^.), and drubh .i. tairisiomh no comh- naidhe, O'CI. druimne, 4046. druing, 35. drumm (better druimm), Zac£, ridge. Com- pounds: -derg, 5656; -lurgain, 2454, 2464 ; -Slat, f. sg. gen., 4272, 4892, dat. 4275, 4283, acc. 2454, 4277. dá, fi, Proper (.i. dual, O'CI.). duairc, surly, sterz, 939, 4157. dualach, /aauful, 3, 2695. duanach, sozg ful, 339. dáassach, Peuntiful?, 791, 5543. In 831i dáasach seems a subst.; cf. /aom-duasach, *very bountiful O'Don. Gr. 340, and duass, g;/?, Corm. s.v. doss. dub, A/ack, dar&. | Compounds: -brecc, 2955; -dóire, 5286; -lüache, 904; -nél, 7418; -roen, -raen, 5558, 6550; -rüad, 4046 ; -themen, 909. duilgi, 883, 8295. duinnig ἢ, 65435. duin-oirgnid, 5bomicide, 8346. duirimthimmchellaim (do-air-imm-do- imm-t.), 346. I. dáis, r. séd, zreasure, O'CL., 1857, 3581, 4333, 4519, 8258, 8296, 8370. 2. düis, a champion ? , 3467. duith, δάσο, zgfameous? (opposite of suith, Corm. s.v. duthchern?), pl. dat. 3255. Hence apparently duithe, acc. sg. -i, 2689. dár- Lat. durus (.i. cruaidh no doilidh, O'Cl.), 3578 ; duraib eim, 7837, perhaps belongs to this. Compounds: -chathach, 6115; -chridech, 4842. dursan, 2424, for dirsan, Pad neavs ! düsaigim, düsgaim, I a«avaAe, rouse; ro-n- düsaig, 6690. E. écaid, zarravit (ex ath-gaid, A/gad ?), 3875, s-fut. pass. pl. 3 ; con-éicsitar, 3771. Cf. SALTAIR NA RANN. con-écid, con-ecestar, Ir. Texte, pp. 256, 319. é-coitchenn, uzcommon, 5517. é-comnart, uzequal conflict, 3806, 6552. é-craite, ezmity (W. anngharant), 3800. é-cruthach, sbafeless, 24, 148. ed (— eadh .i. aimsior, £;ze, O'Cl. 3), pl. dat. edaib, 7238. is, 7938. eisleis, eisslis, zeg/ect, 5994, 6110, 6200, 6218, 6318, 6346 (eislis, O'CI.). eitchiu, 276; compar. of eitig, eidigh, .i. gránna, O'R. éittim, esto, I clotbe, 4817, 4840. él, eriminal?, 5477: cf. éliugud, accusation. ell, Zoc&, multitude, 1129, 2357, 3915, 6677, 6980. ellach, uzionz, 6334. ro-ellacht, 3551. emnaim, 1 /aviz, 1 divide, 2767 ; part. pass. emnaide, 7144, where it means doubled ; cf. eamhnadh .i. dubladh, O'CI. ena, 4431. 1. engach, adj. ποῦν ἢ (eanghach .i. glor- ach no cainntech, O'Cl.), 72, 945, 2876, 4122, 4718, 5578,6006, 8163,8125,8364. Hence enchache (gl. scurrilitas), Z?, 765. 2. engach, a babbler, gen. engaig, 7111. 60, 5752, a tree?. éraim, a faring, 1071, 1468, 3497, 3667. er-amra, very avonderful, 3586. erbach, 4673. er-baid, acc., 3430, δαπὸ (Curtius, No. 410) ; erbada lathi brátha, £5e banes of. Doom:s- day, Vis. Ad. er-brón, great sorroxv, 5741. er-chol, great crime, 1874. erctais, 4c0o9, £Pey avere filled, erctais sluaig, a cheville, 4009 — earcdaois na sluaigh .i. do liondáis na sluaigh, O'Cl.; earcadh .i. lionadh, O'Cl. erctha buaid, 5513, per- haps belongs to this. er-derg, very red, 922. INDEX VERBORUM. er-dornn, 7219, great fist. eretecdach, Zeretic, 8339. er-find, very fair, 1906. er-garb, very rougb, 2014. er-glan, very pure, 1468 ; irglan, 5136. érim (— éraim, supra), a farizg, in chevil- les: €. n-gür, 463, 469; e. hglé, 1267, 1831; é. n-(ag, 1401, 2625, 5497; ἔ. ngrinn, 2253, 2567. er-maith, very good, 2703. er-marb, very dead, 4120. ern-mass ( — ernbas?), 4688, 5634. ern-ól, 367. er-oll, very great, 7058. er-órdae, very golden, 532, 5432. er-rí ( —airrí, supra), governor, 3150, 7750. ertach (—eardach .i. fésda no sollamain, O'CI.), sg. dat. erdduch, 46oo. er-thróg, very avretcbed, 6966 — erthrüag, 1402. erud, fzar, 5914. escra, cup, 3545, 3592. espaid, avazt, defect, pl. dat. espadaib, 2456, where it seems to mean afertures or quindoavs. essel, 1328 — eisil .i. eiseolach no nemheo- lach, zgzorant, O'CI. etar-lén, great burt, 3762. etere, eitteire, Postage, 3499, 3503. ethait, Jird, acc. 2520. éthchech, éithchech, ferjured, 1612, 8344. etla, sadzess, repentance, sg. gen. 7199, pl. dat. ettlaib, 6876. etradach, /ustful, 8345. étran, znterfering avitb ? , 2054. étlaide, «αὐ, 8183, 8391. etraigim; 2684, 3178, 6018, 8oor. éttal, 5370, perhaps ettal, 7398. exercitus, zem tbousand times ten tbousand, 165. F. faball, dat. 6040. [5 this O'CI.'s fabhall .i. 137 feacht no siubhal, or fadbull, /fa4a/l, adboll, aboll, ^ie, cccasion, O'Don. Supp.? fachlái, 4228. faebar-glonn, edge-deed, 6790. fael, 4816, avo/f?. faicserad, zearness, 6124. fáil ^ fael, q.v.?, 1670. farsaidi, PParisees, 7550. fatal, 3563, /ingering, delaying. fath, 6879, .i. foghlaim, zzstruction, O'CI. 7098. In 4315 fathaib seems a license for fothaib, pl. dat. of fotha, foundation. feb, 1887, good, for feb, 7994 ?. feba, 1962, 2027, 2075, 4438, 7451. febda, φοράν, 36,696, 1074,2557,3147,3779; 4288, 4856, 63577,6790, 7482, 7706, 7789. febsae (—feabhsa .i. eolas, ἀποαυϊεάρε, Q'CE) τ fecht (Ξε feacht .i. turas, jourzey, O' Cl.), 5947. fechtach, 6015, leg. fechtnach?. fechtaide, 2550. fedbda, avidoxved, 4646. fédim, 1507. f:g-fola, gen., 8034. feib, 417, 7675. féidm n-(ag, 6857. felmáine, 5535. féne, cbampion, 3992, 6015. fénedach, 8021. feochair glóir, 5443. ferb (2 Lat. verbum ὃ), 4341. fer-drong, a troop of men, 6514. fescorda, vespertinus, 4404. feta, 4396. feth (féth ?), 2015, 2846, 4075, 4857. fethet, 2646. I. fia, 1221 — fiadh .i. biadh, /oo42, O'CI. 2. fia, 7455 — fiadh .i. tighearna, /or4, O'CI. fiach, debt ?, 2485, 2635. fiad, 4788 — fiadh .i. fearann, /az4, O'CI. fiadrad, deer, 6281. fian, f. sg. dat.féin, 6285 ; pl.acc.fiana, 6514. flantach, 915. [ IV. 5} 138 fích, f. — Lat. ficus, sg. gen., 1360. fíchomna, f. fig-tree, 1362 (omna, oca£). fidba, 5343. fidrad, avood, 4224. figlim, «igi/o, 1079, 7599. finbert, 7177. find, fair. Compounds: -alta, 7098, 7831; -chass, 5974; -gel, 4638; -glan, 2962; -juad, 630; -mór, 7566; -muad, 636; -nár, 2030, 3700, 4950; -rüad, 3414; -topur, 500. findlem, 7503. fin-gabaim (?), finggebad, 5796; fingebad, 5820; (dingebsa, 5835 should perhaps be fingébsa). fír, true. Compounds: -amnas, 1830, 1904, 5974; -breth, 8325; -chert, 7098; -chland, 1074 ; -chrüaid, 5586 ; chruind, 36; -drong, 7026; -druine, 2165; -dul, 1607 ; -eolas, 3474 ; -éttla, 8351; -find, 846 ; -flaith, 1812, 6244 ; -fossad, 4384 ; fairbthe, 1938 ; -gaeth, 1318, 4590, 6030; -jarthar, 4256 ; -less, 322, 4438 ; -maith, 7566; -nóeb, 6062; -6entu, 6576; -roen, 5092; -sáer, 7568 ; -thind, 3216 ; -thóeb, 2468; -thrén, 2726; -thrócar, 7800; -thrüag, 1962 ; -thüachaill, 1670; -thüaid, 4440 ; (frisinn-eclais a fírthüaid, due north of tbe cburcb), -thuicse, 8003; -üachtar, 4332. fíraid, 3355. físsiu— Lat. visio, 3356. fithis, 278. flaith-rí, 2360. foadoi (?), 645. fobaid (-- fobhaidh .i. luath no éÉsgaidh, savift or nimble, O'Cl.), 4195, 4555, 7189. fochessaim ὃ, fo-t-ro-chess, 1746. fo-chicher, 8205 ; fo-chichret, 8060, 8088 ; fo-chichretar, 8324; redupl. futures from focherdaim, I cast; so fóichursa ( — fo- ci-chursa), T BF. fochnáim (?), fo-d-chná, 8oro. SALTAIR NA RANN. fochrai, 4249 : cf. fochra claraid, partition of boards ? , Corm. s.v. Crannchaingel. fodard, 3398, a license for fodord, »urzur. fodluigim, 1 rend, 7764. foen-dul, 1887, for foendel, Laws, i. 212 ; fóindel (fo-ind-el), avandering, straying. foen-tracht, a sJoping strand ?, 2602 (foen — faoin, O'R.). fo-gaeth, « sub-qvind, 48, 49. foglas, 7710. fo-grád, sub-grade, 4533; pl. foghrádha, O'Don. Supp. foichligthe, 3557. foidreich, 8270. foil, astute, 3345. Hence foile, astutia, Z?.248. Cogn. with Lat. 7z-volare, Fr. voler. Cf. Corn. fur (gl. prudens); Br. Kur *sage'; borrowed from Lat. fur, *homme de ruses. -foilcc, 251. foimsid, 6969. foimsiu ?, 5623. fóismed, 5322. folach, f., prop, support? , 4292, 4296. folaimm, 3253. folith, 6189. follomnacht, rule, governance, 696, 6640. folocht, 7737. fomnach, 80534. fomnad, 5281. fónmissi ?, 5533. fonn-luath, 2550. fonn-rám, 1390. fooil: cofooil, patzently ? ; Dict. for(n), you, infixed and suffixed pron.; do- for-fua, 5487 ; bid-for-coscraig, 4706. for-aesa, 4330. for-bassach, 7786. for-clu, 1421. for-dingim, epprimo, 3679; fo-s-r-or-ding- setar (for for-s-ro-d.), 5297. for-erainn, 2351. gu fóil, H. Soc. INDEX for-étromm, very /I;gbt, 4646. for-failte, great avelcome, 2951. for-failtigim, 3715. for-find, very fair, 258, 982, 1802. for-füacraim, I Proclaim, 3729. for-gal, 2678, 7026, 7051; forggal, 7003, 7568. for-gellim, fo-t-r-oirgell, 3385 ; for for-t- ro-gell. for-glicc, very cunning, 1235. for-go, cboeice, 3708. (Cf. forgho séd .i. roghséd, O'CI.) for-íadaim, fodas niada, leg. fodas riada?, 288 ; for for-das-rofada ?. for-lán, very full, 994. formnaib snas, 5633. for-muchaim, 1 szjotber, 8164. forngaire, 8065, 8167. forhgairthid, zzperator, 2367. for-oll, very great, 1802, 7482., forom nglé, 3091, 3845; f. cert, 3149; foromm cert, 3225 ; forum ngle, 2511. forraib, pl. dat., 3919. forrán, assault, 6710. forróed (?), 7049. for-ráad, very red, 2478. forssaid, 3700. for-sasaim, 617. for-tromm, very beavy, 7198. for-tüath, great tribe, 3230. for-tuigim, 7 cover, 8192. for-üaibrech, very baugbty, 3874, 7128. for-Gallach, very proud, 7571. for-Gamnach, very timid, 4396. foscadach, f, sPade, sbelter, 1895 (fosgadh A. sgáile, O'CI.). fos-scemel, footstool, 528, 544. fossad, adj., szab/e, 1906 ; fossud, 986. fotat, 3837; for fo-an-tát, uzder avbom stand ? fot-dagain, oz tby account, 1758, 1762, etc. fothacht, 32. fothair, 922. VERBORUM. [Ὁ 139 fris-aicciur, I Pofe, expect, 4173. frisamlai, 23, 4638 ; perhaps also 3821. frisotharfa ?, 5855. fris-(s)ellaim, 4299. fris-toimsiur, 19or. frith-éle, 8049. frith-már, counteravall, 413. frituttacht, 6894, opposition, contravention. froslacha, sPboavers ?, 8040. fualrad, 206. fuam, fuaim, in chevilles: f.;tricc, 523; f. hglé, 1359 ; f. cert, 3311; f. fír, 6457 ; fuaim n-amra, 3309 ; hglé, 7163. fuarfr, a/as, 1483; foríor, foraoir, O'Don. Supp. fuidlech, remains, leavings, 7628. füatlach, pallet, coucb, 7412 ; o fuatlaig (gl. a grauato), O'Mulc. Gl., H. 2. τό, col. 95 (füat .i. clar no crann, O'Dav.). fuiled, gen., 8262. fuilgib, pl. dat., 4891, to folach?. fuilide, ^Joodred, 8029 (fuilidhe, O'CI.). fuirigim, 1 Ze/ay ; fo-rui-recht, 6041. fuismiud, 71538. fulach, 986. fürad, pPreparatton;, 5885. furseóracht, jugglery, 6684. G; gabrai, dat., borse, 4781 (the nom. sg. is gobur, Corm.). gabul-rind, a pair of compasses, 6664. gáele, 7421 — gáile, q. v. gáelim, 1341, 6167 — gaolaim .i. brisim, I brea£, O'CI. gáeth-gail, 5005. gáethrige, avisdom; cunning ? , 5978. gáilaigim, 1723. gailbech, J/ustery, 71; sg. gen. f. fogur gáeithe gere gailbige, H. 2. 17, p. 146?— 146^. | gaile (leg. gáile), 3167, 3902, 5427, 6058, 6475, 6487, 7201, 7599. 140 gailig, sg. dat., aav, belly ?, 7368. gáine, 5919 — gaoine .i. maith, gooZ, O'CI. gais galais, 6462. gáise, 6027. galach, £o/d, 8121, 8340. galais, 6462. galar medóin, 4158. galma (.i. cráas, bardisood, O'Cl.), 5547. garb, roug. Compounds: -chacht, 2227 ; -chess, 918; -dath, 8287 ; -gaeth, 4288; -gnímach, 5750; -greim, 6286; -gren- nach, 5784; -lonn, 3894; -ron (leg. -brón?), 4675; -$ruth, 1678; thene, 902; -thenn, 6551, 6798. garbdae, 1959, 3397, 5799; 7995. garbdath, 8287. garg-ruide, 1078. gart, 3c78, 6607 ; gart-glóir, 4527. gartrad, 3606. gec congreim, 3085. Geimin — Gemini, 218 ; Gemin, 241. geimlech, 5591 ; gemlech, 6325, 7149. geint — gentes, 8340. geintide, 8027 ; geinntide, 8087. géir-chert, 3229. géire, 6391, sbarpness. gelbdae, 3155, 3187, 4227, 4367, 8382. gel, fair. Compounds: -féle, 8075 ; -gart, 2375; -glor, 5407; -gnüis, 4334, 4584; -grüad, 2750. gelda, 5990. gelt, 3441. gemen, 190. genbda, 5990. ger-gaile, 8203. gertha, 5470. gér-thind, sbarp-strong, 3438, 3628, 6076, 7068. géssi, gen., 3635. gestal, 4363 — geastal .i. gniomh, deed, O'CI. gial, pledge, 1935. gialta, 2343. ginmar, 8122. SALTAIR NA RANN. ginól, 5899. gláed, 6794. gláedim, 6554. gláim, acc., 5995. gláma, 265, 3277 ; glamma, 6383. glammairecht, 8301 — glamaireachd, coz- stant babbling ? , O' R. glamrad, c/azmour? , 920. glan, fure. Compounds : -áeb, 5378; -aige, 5179; -áil 5707, 6304; -aingel, 4604; -alt, 6038; -altóir, 4868, 7558; -bág, 5542; -blad, 659, 1203, 1799; -büaid, 2278, 2688, 4798, 5094, 5262, 7162,7430; -chét, 5026; -chíall, 1582, 3306, 4106, 6127; -chobais, 4392 ; -chocráib, 3242 ; -dath, 7095; -dil, 1207; -dírge, 3371; -edpart, 7300; -elc, 6122, 7486; -fial, 7590; -fír, 3523 ; -gaisse, 2830; -géc, 7074; -geltad, 8333; -geltaid, 3078; -gér, 6595; -glanna, 7859, 7879 ; -grád, 2913; -grían, 570; -léir, 3294, 3362; -lí, 2982; -mám, 2302; -míad, 3130, 1526; -phailm, 7686; -riad, 596; -rün, 1614, 6962; -thimna, 4612; -thogairt, 462; -thóisech, 4970 ; -thor, 5138. glanbda, 69, 2474, 5143, 6877, 7882. glanna, 7167. glann-chor, 5144. glassa ?, 6039. glé, clear, in chevilles; g. cenmeth, 428. Compounds: -alt, 7659 (.i. glain- innsce, clear sbeecb, O'Cl.) ; -brath, 7704; -chert, 3244, 3574; -druimm, 5560; -garb, 6462; -gelt, 3993; -glan, 3820, 4327, 7402; -graim, 1:467; -nathir, 3856; -nocht, 7312 (pl. -nuicht, 1358) ; -rath, 618; -thánac, 1695. glea, 3999. gléad, 2830. gledail, 7176. glére, abundance (.i. iomad, O'Cl.), 6405. gleith, erazizg, 6299. gleo-chuaird, 2651. INDEX gleoir, Prigbt, 7191, 7402, 7499. gleor, 2rigbt, 1028, n. pl., 1611. gleorda, /uzinous, 495. 1. glér, iar nglérib, 3210. 2. glér, 4569. Compounds: -daith, 1021 ; -den, 5787 ; -din, 6909. gleraib, glerib, in chevilles: g. cath, 873, 5577; δ. ellach, 5783; g.crech,6409,6729. gléraim ?, 5164. glerda, 6887, for gleorda, q.v. gléssib, pl. dat., 6945. gléthech, 1611, 4399, 4845. gléthe (glethe .i. glan, O'CI.), pl. dat., 8206. glinn, clear, 6669. glinne, clearness ?, 6577. glíphit, Zorzent, 8365. glóir, noise, 1368. glór (i. glan, pure, O'CLl), 6577. Com- pounds: -glonnach, 8107; -grád, 2341; -uill, 15r. glora (glóra ?), 2939. glórdae, purified, 475, 4367. gluair hgné, pure (tbe) kind, a cheville, 205. gnássad, 2907, 4407. gnath-chuibde, usual barmony, 722. gnathmar, 687. gním, deed, in chevilles: g. cain, 347 ; g. cert, 3167, 3439, 3697, 4535; 8. CÓir, 71835. g-glan; 71215 g.gann.32I9 5 8. glinni, 4025 ; g. hglé, 3061, 3281, 3593; 4257, 4567, 5011, 5277, 5707, 5857, 6017, 6213, 7547 ; 8. ngér, 5137, 5869; g. ngrinn, 5143 ; 8. n-amnas, 5306, 6454 ; δ. n-Óg, 5591, 7661; g. glanna, 7269; zundand, 7351 e ngür, 73715-g..cen chol, 5243. In compounds: -gart, 4266 ; -greth, 8327. gnímraid gráid, 5135. gnith, 8118 (perhaps gnioth, a sPouft, uproar, Q'R.). goe, co-goe, 2078. goét, avas avounded (pret. pass. of gonim), 7756. VERBORUM. I4I gó gréne, sunray, pl. acc. gréne góho, 8098 (go .i. ga, spear, O'Cl.; goth neid, ;2.). golach, 5921, 6192 ; a license for galach ?. golgáir, /amentation, 7078. golmar, ava/ful, 959. golphartach, 876 — golfartach, LU. 335^, availful. goríad (?), 2734. gorm-chath, re &attle (gorm, .i. O'CI.), 6559. grach, 71, 2449. grád (— gradus). Compounds: -gart, 7262 ; -gemm, 2254; -glóir, 4334; -glonn, 6039; -greit, 7194 ; grinn, 2879; -míad, 7298. graigechda, 8187. graim, 3687. gráinne an-guir, a cheville, 77. gránaigter, 8307. gránmar, fu// of grain, fulleared, 3332. graph (from graphium), 1341; where it seems to mean a serfent's sting. graphainn, 8203, 8222. gráta, gradda (.i. oirdheirc, conspicuous, O'CI.), 4959, 5015. gréic,avoman? , 1299 ; seems borrowed from O.W. gureic, or Corn. grec. So gruag .1. bean, ΟὟ. gréim, 3361 ; pl. n. grémmann, 3357. greiss, 2561; may be- O'Clery's greis .i. orgain, destruction. grell, 923. grenchaib, pl. dat., 378. greth, a sPout (greath .i. gáir, O'Cl.), 7620, 7666, 8062, 8138. grían, suz. Compounds: -amra, 8275; -brug, 1868. gríb (Lat. gryphus), a erifís: gen. gribi, 921 ; comp., -gal, 7195. gríbda, griffonisb, 938. grinn-gel, 59o7 (grinn .i. glan, O'C].). gríss, gris, 1155,1881,2561,3959,5423,6563. gristaig ?, 947. dcarg, 142 gruad, 6559. guinech, dealing avounds, 3894, 8340. gus, 1871, 7587 ; .i. gniomh, deed, O'CI. L jarfus, s-fut. sg. 1, of iarfaigim, 7 ase, 7837. iarm-ua, great-grandsom, pronepos, 3498, 3634, 5706 ; ind iarmui (gl. apnepotes), MI. 119P. iath (.i. fearann, /azd, O'Cl.), 7445. Com- pound: -mass, 79358. (4, 6603 ; idh, good, just, O'R.: cf. ἰθύς ?. ifferna, 8285; a license for iffernach zzferna/. il, any, 7996 ; where ;/ seems a license for ili; Compounds: -adba, 7264 ; -del- bach, 4212; -tairthech (a license for -toirthech), 4702. ilar, ziultitude, in chevilles: i. mbla, 201 ; i. blad, 5465 ; i. mbrath, 875; i. crích, 6247; i. dáil 6977; i. ndelb, 43561. Compound: ilar-cháin, 4314. imbánugud ?, 6255. imbruc ?, 7295. imm-aithber, »zutual reproacb, 1479. imm-amnas, very barsb, 1130, 3616. immar, a5, /;£e, 581 ; later, mar, 2187. immarbáes, 266. immardol, 2410, for immfordol, q. v. imm-árim, a great number, 4252. immasech, 7z turns, 2743, 2899. imm-athlam, very rapid, 896, 5354. imm-chenn, double-beaded, 1130. imm-chloemchlod, zztercbange, 2397. imm-chlóim, I cbange, 4697. imm-chloithech, ceazgeful ?, 14. imm-chobair, £o a55ist greatly, 4556. imm-chress, very zarroav, 2646, 4264, 4414, 6938. imm-chumung, very zarroaxv, 342. immdel ἢ, 2881. imm-dil, very dear, 4802. imm-druine, great s&il] ? , 566. imm-eclach, very timid, 4830. SALTAIR NA RANN. immr-esbaid, acc., great deficiency, 4966. imm-forbiur, 3d sg., t-pret. imforba[i]rt, 3212. imm-forddol (-dul), great error, 2458, 4234, 7106, 7618 (fordal, error, O'CI.). imm-format, &reat en'uy, 556, 3128. imm-gann, very ditter ?, 934, 2006, 3038, 6158 (gann .i. goirt, O'CI.). imm-gel, very fair, 2939. imm-glan, very fure, 6520. immirím, 4986. imm-lán (immslán ?), 7442, 7454. imm-lén, great avea&ness ὃ, 2138, 5570. imm-nár, very modest, 3314,4792,5370,6830. imm-nertad, great strengtbening, 5032. imm-nochta, great nakedness, 6688. immracht, sg. 3d, t-pret. of immágim ὃ, 2641, 2825, 2847, 2913, 4210 ; imm-us- r-acht, drove it about?, 5506 ; immact (gl. jecit), Lib. Arm., is the same word, minus the infixed ro. immracul, 4106. imm-ráim, 1 roov, or go, about, perf. sg. 3 ; imra, 2647. immrisnech, confentious, 3206 ; from im- bresan. imm-ruachtain, 5885. imm-séna, great denial (séna), 3772. imm-$lán, very safe, 2482, 2658, 5246. imm-$ruth, a great stream, 4160, where it seems to mean Zi;arrboea. imm-thacht, 6503. imm-tháirc, 4314. imm-thaltach, 7094, a license for immthol- tach, very desirous. imm-thelgud, defezcation, 5420, 6352. imm-thesbaid, great defect, 4610. imm-thláith, very sof?, 4066, 5678, 7362. imm-thimmchell, a i, arouzd bim, 5754, for n-i. around you, 3916. imm-tholtach v. immthaltach. imm-thrágud, a great ebbing, 2548. ' jmm-thrén, very strong, 5032, 6230. INDEX imm-thrüag, very avretcbed, 1286. imm-thuga, a great covering, 7274. imm-tháüs, Jeading, preceding, 2095, 4964. immua-cuaird, arouzd about, 5976. imm-(iall, excessive pride, 556. imne ?, 6179. impartain, 1482. imrige, 2873, read immrígni, s/uggisbness, dilatoriness ὃ. imtar, imdar, for in-batar, 4659-4664. imthach, adu/terous, meretricious, 3175 ; lai- chessa imtha, pl. acc. Rawl. B. 51:2, fo. 42. 2. in-beogud, guic&ening, 1044. inceil, acc., 7443. indar, ;£ seemed, 6079. indlide, 8147, Prepared ?. indliss, 5818. indna ?, 4695. inis, a fortified (artificial ?) island used as a storebouse, 3396. ros-indre, 5607. in-forbart, (leg. immforbart?), increase, 7 294. innarthaib, 6266 — indredaib (gl. uagationi- bus), ΜΙ. 81^. insa, 7505. int[5]liuchtach, bavizg intelligence, 262, 1238, 3338. fr (—Lat.'ira);921. Hence írach, 4086, 5482, 5632, 5749, 6500, 6550. irc, 1691: bith mo ircc domsa, zzterfectio mea mibi est, Z?. 61. irdaig, 4191 — aurdaig. Ífr-diuid, 3984, for fír-diuid ἢ, 3984. ir-glan, very fure, 5136. ro-irscart, carved ?, 7669, 7696. ísligthe (MS. islidte), abased, 3482. iunachi, euzucbs? , 7212. The same loan- word seems to occur, Rawl. B. 512, fo. | 60 a. 1. in the legend of Eugenia: d[Á] zunaicb . . . immailli fría. "Tecmaid in-araili 16 hí 7 a Aiumaige sech toeb mainistrech. VERBORUM. 143 L. | lac, 6791. lachtoc — Lat. lactuca ?, 3915. láeschur ?, 5723. láesechu, acc. pl., 3978. láichess, /ayavoman, 4385. láid lórda, 4279. láided, 6645 —laoidheadh .i. greasacht, ex- bortation, O'CI. lainderda, lainnerda, 2rZ/iant, 2928, 2934, 3022, 8077. lainib, pl. dat., 3408, 5634. laisi (láisi ? lóisi ?), acc., 4326. lámachtad, Pandling, touching, 2882, 3032. lám-dia, lit. bazdgod, acc. pl. lámdeo, tera- phim, 3016, 3026, 3037. lán, full in compounds: -brass, 2354; -báüaid, 7674; -chaingen, 8225; -daille, 7180; -des, 3350; -dilgenn, 1548 ; -gel, 998; -les, 1192; -lín, 5004; línaim, 5076; -mall, -mass, 104, 4358, 5108, 6755; -ríge, 67045 -rith, 260; -torud, 4486. lanaide, 8041. landae, 5431. largud, 880. lár-n, apud nostrum, 649. lassa ?, 8072. lathar, in chevilles: 1. nglé, 381, 2507, 3899, 5063, 5997 ; l. hdil, 1057, 4193, 5441, 73055; ni l. ndil, 3569; l. ndein, 5861; l. ndu, 3023; l. ngrinn, 5089, 7067; l. tricc, 6813. láthar, 7319. láthraim ἢ, rolathair, 2853. legart, 28354. | legeón (—Lat. legio), zem tbousand, 762, 463. léignid, /ector, 4390, from légend, as scríb- nid from scríbend. leittreib, dat., 2179, 4720. lénaim, liunaim, 1 Purt, 2686, 5267 ; perhaps also 6531. 144 leod, »angling, 880 (leodh .i. leadradh no | | loittim, 1 Pburt, 3483. | lola (?), 2940. gearradh, O'CI.). léom, /ioz, 8322. lerg, Pillside, 2870, 6298, 7019. In 6779, 8072,8188,8207 the meaning is doubtful. lerggach, 3279. lére lfi, 7019. ler, in compounds: -glór, 366; -mór, 2722; -Ó6l, 4443; -thol, ότι. lethan, avide, in chevilles: l. scél, 6215; ]. smacht, 1295. leth-rann, Pa/f-part, 2351. leth-ulcha, 2a/f-beard, 6720. letraim, 1 tear, cut, 6379, infinitive, letrad, 6576. lia, food, 1674 (.i. tuile, O'CI.). liacoir (líac-óir?), 3370: cf. líag-dhealg, O'CI. lían-mag, 679. lígaide, 380, 8149. líg-dath, 7283. lig-thorba, 1561. lín, zumber, and dat. pl. línib, in chevilles: 1 cert; 33755 05a slóig, 33795* ἃ Bt; 4471 ; línibsess, 1515 ; 1. gal; 1543, 2949; l.luad, 2290; l.lathar, 2799; l. ell, 3915; l. drech, 3479; l. tuath, 3834; l. legart, 2834; 1. gial, 2971, 2989, 3029, 5221; l. ollgraid, 4326; l. smacht, 6683; co línib scél, 5153. lín-brat, J/zez sbeet, 5972. linn-muir, 2566 — muir-linn, 285, 287. líth, festival, in chevilles: 1. cengeis, 275; l. cenlén, 6657 ; 1. cenmeth, 561 ; l. cen- chol, 6327 ; l. cennach col, 2591 ; l. roch- los, 455; l|. nglanna, 1201; 1: ngarta, 5695 ; l. lán, 2783; 1. lór, 28235; 1. n-óg, 2853; l. fri báig, 4247. | Compound: líth-laithe, 810r, 8148. liud, accusation, 4647 ; W. lliwed. loburda, avea£ened, 2902. loga, 998. O'R.s logha, :s$/endid, from *lucaia?. SALTAIR NA RANN. lóir, 2361. lom-nachtach (for -nochtach), quite na£ed, 3214. lonn, azgry, (ógán lonn .i. ógán feargach, O'CL, s.v. lonnógán). In compounds: -bág, 5722; -bágach, 5726; -brass, 9oo, 3617 ; -bruth, 6795; -büaid, 6554. lórdae, 225, 501, 4279, 5431. lórdata, 8177. lór-müad, 610. l&ad, a speaking, 7290, in chevilles: 1. ndil, 369; n-6im, 15415; 4L cert, 31433 Ὁ ngrinn, 3457 ; 1. hgle, 3915, 7181. luam, 6057. luarda, 6791, 8188 (láar .i. borb). luath-lasair, savz/? fame, 8207. lubrach, 4iseased, 2902, from lubhra .i. easláinte, O'CI. luibne, /«vigs, 7291 — luibhne .i. meoir, fingers, O'CI. luth, 3031, 5913. M. mael, tozsured, and thence Priest, 2256: but in 2975, ὁ], obtuse ὃ. magar, 7858, small fisb, Corm. Tr. 120. mag-réid, 308. mainbthech, 4701, seems O'Clery's zzainbb- tbeacb; but the meaning (cealgach, eraty) which he assigns to this word does not suit in 4701. mairre, 2733, leg. máir-ré ?. mál, Prince (maglos, W. mael), 1101, 3431, 4497, 5366, 6629. In 865 it seems an adj., zob/e (mál .i. uasal, O'CI.). mandrad, destructio, 7100 — menradh .i. milleadh, O'CI. mares — myrias, μυριάς, ten hundred tbousand, 766. mathigim, 6665. INDEX VERBORUM. matinda, »atutinus, 4403 ; a rétla matindai! Rawl. B. 51:2, fo. 42?. 2. matud, 5753, applied to Goliah. medar, utterance, 2899, 5445, 5949. medra, 2975. meirb, acc., 6297, seems — meirbhe .i. brég, a lie, O'CI. meirblige, 8171. meirg, dat. 5337 — meirc (gl. erugo) Sg., 522, seems here used in the fig. meaning of envy, ill-avill. meirge, 4005, (.i. bratach, standard, O'Cl.). meirle, ἐρεῖ, 3568, 3570. meng, f. craft, 3065, and Corm. menmaib, 4359, leg. menmnaib ?. menmaigim, 4149, 8216, leg. menmnai- gim ?. menmanrad, menmannrad, menmandrad, 3268, 6306, 6854. mennar, mennair, 211, 783: cf. cen men- nair (gl. uidelicet) Ml. 35 d. 23. meraim, rot-mera, 1710. mer, ;zad. Compounds: -$luag, 4806; -uallach, 6686. merbe, ;istake —- meirbhe .i. O'CI. merda, furious, 5753, 5989, 8171. mert, Parz, burt, 4053. mertaim (-- ἀ-μέρδω ?), 1673, 1712, 2779, ΒΌΖΩ, 5071) 2022: mertain, avearzzess, 3445. mertnech, J/eeble, fatigued, 4572. mesraib, 44, dat. pl. of mesur -- mensura? mesrugud, »ezsurare, 44. mét, in chevilles: m. glanna, 99; m. gal, 1507,6441,6843 ; m. bla, 4403 ; m. cath, 72355; m. rath, 7325. methlad, rr43, read meth lat? (meth, sbame, 4571). miad-bla, 2303. mílib, «vztb tbousands, in chevilles: m. lá, 2491; m. rann, 4967; m. gné, 5149; mearbhall, 3453, 4541, 145 m. scél, 5389, 5551; m. bla, 5699 ; m. triath, 7475. milide, 480. míltnecht, so/diering, avarfare, 6594, 6918. mind-nár, 1210. mirr, zzyrrb, 7540. miscadach, accursed, 2392, 2422 (mioscaith εἷς mallachd, O'CI.). mo for immó: mo a míür, arouzd its avall, 905, for imm-o ; mo-dilfat, 3856. moch-thánic, early came, 2867. mod, «vor£, in chevilles: m. nglanna, 86r, 5219; m. hglé, 2575, 3247, 3693. 3745, 3765, 3783, 4099, 4129, 4891, 5419, 7787; m. n-án, 2943, 4463, 5583, 7623 ; m. hdil, 3415, 3853; m. cert, 3421, 4307, 5739, 6497 ; m. hglan, 3757, 7427 ; m. n-éim, 4417, 5263; m. n-(ag, 4541; m. mass, 4953, 5023; m. ngemlech nglé, 7149; rm. inblaith, 7581, 747». m-'cen- lén, 511I, m. cen hír, 6665. modmar, 4571. mogaid, 7427, slaves. mógda, 5755. molbthach, fraiseavortby, 4946, 7810. molbthogaib, dat. pl., /auds ?, 4324. molmar, 4572. monar, (.i. obair, «vor&, O'Cl.), monor, in chevilles: m. nglan, 999 ; m. nglé, 427, 2313, 2487, 3797, 4145. 4303; 4525; 4557; 4667, 4807, 5983 ; m. clecht, 3923 ; m. cert, 4329; m. n-ada, 6519; m. ndein, 4643; m. máüad, 79530. monuar bal, 1425. mór, great, in chevilles: m. in smacht, 115; m. in mairg, 7387 ; m. n-athbach, 973; m. mbla, 5659; m. scél, 5731, 7329, 7553; m. am-míad, 7467. In com- pounds: -ár, 2342; -chad, 6492; cha- thair, 444, 7356; -cheist, 3864; -chin, 6684, 6882; -chlass, 4030; -choimdiu, 8309; -dáil, 7358; -dil, 7406; -díth, 5911; -drong, 548; -ferg, 6690; -gaire, [IV. ] 146 2198 ; -glan, 4569 ; -gluair, 4074 ; -gorta, 3384; -grád, 6470; -grádach, 5738; -gráin, 5966, 7249; -lachtad, 916; -loinges, 4748 ; -maith, 7500; -martra, 8179; -miad, 6414, 6482, 6672, 7490; -mind, 6806; -molad, 5922; -mong, 5362 ; -mongach, 8105; -olc, 1330, 1348 ; -pheccad, 7200; -phopul, 4104; -thrét, 7024; -thüath, 2780. mudaigim, Zestroy, 1680, inf. mudugod, 6712, 6984. muinbi, 2752. muincinn, a sea-strait, 3987. muirech, /erd, O' R., 3925, 5263, 5583, 5926, 6629, (cach réim imma muirech, LL. 570). muirlinn {-Ξ linnmuir, supra), 285, 287. máüra, 8078. BU nachar-, zof us ; nachar-lén, Zo zot burt us, 1726; cid nachar-cobrai, av5y zs zt tbat tbou dost not belp us? náir, 1086, 4558, gen. náir, 1759, 4181, 5488, 6579. narbar ( — ná-rob-bar), Ze ye not, 4842. nassad, 8369, in chevilles: n. hdangen, 811r, 4175; n. hil, 2245, 2587: n. nglé, 467, 1095, 2537, 4932; n. ngrinn, 2731; n. nglan, 8141; n. n-imlan, 2418. nassaid, 4315 is perhaps a metrical license. necht, 573, fure. néib, 419 — néim, 467, 7257. nél, c/oud, nuallaib n. a cheville, 5805. nem-eaicsid, z7vis;ble, 330. neméle, 4ezoaning, 8073. nemide, fozsonous, 7150. nem-nél, Peaven-cloud, 7462. nem-thech, Zeavezly bouse, 573, 2744, 2745. nessaim, 534, pl. of nessam, zearest, 538, 540. níab, 1819, 7135, 7413. nfabach, 112. SALTAIR NA RANN. niam, colour, 4315. nibar ( —ni-b-bar), Ze ye sot, 3641, nibur, 4871; nibfor, 4872; nifor(n), 1238. ni-char-fail, zoz zobis est, 1560. For the ch, cf. ci-chib-foruireth, I. B. T. nid-ar-n, ave are not, 1609, 3626, cf. perhaps no-dar-bé-ne .i. biaidh linne, O'CI. nifor(n), see nibar. ninach, 8026. ni-r, zotf us, 2747; cf. for the pronoun nor-laoidheann .i. doni ar ngreasacht, ΟὟ. níth, 3615, 4085, 5967, 6041. no for na, the article, acc. pl. 4304. nocho-for-bia, 207 vobis erit, 4063. noeb, 2o/]y. Compounds: -aingel, 8193; -arbar, 8255; -dind, 6026; -düil, 7422; -find, 5488; -gel, 6886; -glan, 7302; -nár, 782, 2170, 3926; -nem, 128, 312, 6842, 7000, 7116, 7186, 7488, 7802; -rath, 7154; -ri, 7995; -riagul, 2339; -thánic, 2153; -thlacht, 1308; -(üag, 4262, 5878. nóisech, fa»-us, compar. -u, 1145 (nóis i. oirdheirc, O'CI.). nóithech, fa»eus, conspicuous, (.i. oirdheirc, O'CI.), I3, 1463, 2291, 2758, 5140, 5173, 5589, 7943. noithi máil, 2585, 6681. nós, 1892. náall, in chevilles: n. cencleith, 2617 ; n. cen lén, 6827 ; n. nad cress, 5189 ; nua- laib nél, 5805. O. óc, young. Compounds: -bó, a young coav, (acc. dual. dí ócbáe), 5426 ; -dam, 4112, 4120; -duine, 4589; -ech, 7688. occurus, Punger, 8379. ócda, 7349. ochair, edge, 3746, 6578. ochrach (leg. ocrach), ravenous, 898. | 6egaire, sPepberd, 7716. INDEX óene — ieiunium, 7600. ó6entadach, 6540. ógdae, 4227, 6558, 7516. óg-rath, 3810, 7499. óibnech, 5174. oisce (?), 2844. Olimp -- Olympus, 125; Olimpus, 634. oll, great (-- πολλός). Compounds: -blad, 459, 3323; -grád, 628, 4446; -már, 6762 ; -máüad, 6574. omar, roug, channel, oimrib uiscidib, 2958 —'canalibus aquarum, Gen. xxx. 4I (Vulgate). ómnach, uamnach, fearful, 7763. ong-galar, 1453. orc-rad, savize, 7618 (orc — porcus). or-oll, 4214. orot, for tbee, 1073. orthad, 6159, Jet bim go?, (orta .i. imthigh, Q'GL). orthonaib — orationibus, 4323. ósar-bráthair, youngest brotber, 3587- oscor, 2839. p, paitt, a /eatbern bottle, 6311. pennaind — poenitentia, 1580. piair, szsZer, na dí phiair, 7467: cf. for p (ex sv?) piuthar. pían — poena: comp. -guba, 1867. píanaim, 1 fainz, 5418. Pisc — Pisces, 217. plágud, 879. prím- ^ primus. Compounds: -adbar, 6244; -altóir, 4265: -chaindelbra, 4339; -cha- thair, 422, 454, 474, 6658, 6680, 7348; -chinnecht, 2920; -chomairlid, 6652; -chubat, 2527; -dorus, 7356; -dün, 7342; -Íáith, 5588, 7132; -gaeth, 47; -geinne, -gindi, 3676, 4026; -goibnecht, 4190; -ined, 6412; -laichas, 7818; -leth, 4290; -maithiu, acc. pl, 8146; -pheccthach, | 8349; -rÓt, 5396 ; -thóisech, 5588. VERBORUM. 147 psaltair — psalterium, in the title, gen. sal- trach, note after 7796. punann, sZeaf, 3329, 3330. R. rachaine, 3004, for ro-cháini. racht (ro-acht), see immracht. rád, in chevilles: r. nglé, 5671, 5709 ; r. cen brath, 6495. ragmas, 3961, for rogmas ?. ráidaib, dat. pl. 3103. rán-glé, 787. ránmar, 1465. rath, 7355, 7947 (rath .i. baile, O'CI.). reb, 7828, 7915; rebaib, 4411; reba, 1718. rebrach, 2358. regtai, 4015. reilgce, 4411. réim, in chevilles: r. n-oll, r39; r. cen díth, 6357; r. cen brath, 6359; r. cen dochta, 6687; r. n-achtach, 7093; r. n-án, 5223; r. fobaid, 4555; r. ndein, 2157, 2347; Tr. rán, 2947; r. ruanaid, 5117; r. hglé, 2069, 6617, 7049; r.ndata, 3933; r.ndil, 4104; r. n-(ag, 4921, 7847; r. rogür, 5258; r. iar ruth, 6045; r. co rath, 6128 ; r. rüin, 6597. remítüir, preparation; remüir, 4352, 4356. rem-thechtaid, foregoer, 7488, 7490. rén, for róen, 6788. renn, 2259. rethaib, in chevilles: r. 2259; r. recht, 4955 ; r. rád, 5215. rían, sea, 2631, 2643; ruithnib rían (?), 7143- rían-feth, 7616. riasca, paludis ?, 3933. riastrai, 878. ríathur, 3336. rígda, in chevilles: r. inbla, 105; r. rád, 4243 ; r. gais, 4875 ; r. ell, 6677 ; r. scél, 7231; τὸ tríall, 7237; r. smacht, 7331; U 2 148 r. ail, 7463; r. fecht, 7605; r. in sét, 7894. τί, gen. ríg, &ing. Compounds: ríg-dáil, 6818; -doss, 796; -fial, 568, 7785; -rann, 2650; -recht, 8212; -rün, 4134 ; -Sossad, 550; -$ruth, 504 ; -threb, 2647. riges, 5190, for riches, ame ὃ. rigthess (rfg-thess ?), 7250. rind, rinn, :£ar. Compounds: -balcc, 123, 2671; -gel| 778, 4094; -glan, 7292; -mas, 5636; -nem, 510, 7050, 8221, and perhaps rind-rethait, 131. rintriuchta (?), 1837. rith-rosc, 7923. ro for ra—ífria, 1990, 2179, 2990: with pron. rot, rut, robar fola, fuxus sanguinis, 7642. ro-balcc, very strong. ro-bláith, 7616. ro-büadach, very victorious, 7572, 8269. ro-cháin, very fair, 4378. ro-chrüas, great valour, 6022. roddet, 1627. ro-días, a great pair, 4470. ro-dígrais, very excellent, 4378. róe-mag, 616 (róe .i. magh, O'Cl.; rae .i. fearann, ibid.). roen. Compounds: -des, 1018; -mag, 510. roenach, 4160. ro-fín, strong «vine, 6326. ro-garg, very fierce, 6082. ro-glan, very pure, 7684. rogmár, 627, 960. ro-gnáth, 7242. ro-réil, 7684. rogud, 619 (gl. extensione), Ml. 374. ro-gür, 5258. roimsi, 7355, (roimhsi .i. O'CL). ro-maidm, a great breacb, 6788. romra, 3982, O'Clery's romhra .i. romhara. ro-ro-char, »eultum amavit, 2816. Perhaps peacadh, ;z, rót-ro-baeth may be another example, ! SALTAIR NA RANN. 3119. So do-ro-r-chair, H. 2. 17, p. 1652, unless this be a scribal mistake for do- ro-chair. ro-rüad, very red, 4160. ro-sat(?), rosat glechert, 3574; rosat[t] riuin (?), 3983. ro-séim, very slender, 39. rosso, 6123. rót, 2287. roithenach, sereze, 2395. roth, «auPee], orb (Ὁ), 1077. -mol, 199. rüam, 6094, 7289. rüamna, 7339. rüanaid, strong, 6082. rüan-dath, 205. rüathar, rüathur. In chevilles: r. cint. I33 ; r. mbras, 4843, 6187; r. hglé, 213, 3335, 4903, 5681, 6015 ; r. cert, 2659, 3795 ; r. n-án, 3411; r. hdil, 3779, 7437 ; r. ndein, 4765, 4937. rub — Lat. rubus, 3815. (ro)-rude, 7074. ruided, 8096. ruithess, 154, 7242. ruithnib rían, 7143. ruithnigim, 1 cause to sbine fortb, 7537. ruth. In chevilles: láath a ruth, 3107; for-ruth, 3285, 4051, 7411; réim íar ruth, 6045. Compound : | 5866, sack, 3548. saccail, fo press into a sack, 3547. saccrad, f. sac£s, 3036. sacerdote — sacerdotium, 4488, 4494, 5156. sadailecht, 8303. saechtairthir, 979 ; perhaps forsechtair-thír. saerda, ennobled, 7337. Saigitair — Sagittarius, 220. sain. In compounds: -chomnart, 5:59; -dil, 4224 (cf. sain-dilse, O'Don. Supp.): -glicc, 2861, 4095; -8erc, 6834, 7485. INDEX VERBORUM. sainigthe, 4583, 5846. sainigud, Zifferentiating, varying, 7256. sair siar, bztber and tbitber, 7936. sáir-dron, 802. salm, ?sa/;. Compound: -glan, 5822. salmda, 6065. samai (sammai ?), 6384, pl. dat. 8575. samlaid, a/tegetber ; note after 7796. sam-sügud (?), 6095. sanctáir 2 sanctuarium, 4256, 4258, 4317, 4320, 4522, 4602, 4618, 4900. sathe, savarz, 6731. scaichsiu, 2904, infin. of scuchim. scél. In chevilles: s. do léir, 2719 ; s. cen chess, 3509 ; s. ngrinn, 3627. scemel — scabellum, 546. scíath, avizg, 4316 ; du scíath (gl. alarum tuarum), MI. 392. 21 ; hua sciathaib (gl. pinnis suis), Ml. 394. 25. Scoirp — Scorpio, 219, 252. SCrUS, 219. seccle, 63557. sechem, sZittim-avood, 4224. sechnad, 674. sechrad (leg. sechnad 3); 642. secht-delbach, sepziform, 7112. sedlang, 8111. ségda, 1068, 3823, 4232, 4253, 5514, 6155, 6888,7333, 7441 (seaghdha .i. ealadhanta, learned, O'CI.). segtait slóig, 459. segunn, 6065. seimlide, 8169. seing, 5139. seirgthe, 4287. seirgthech, 1446, 2728, avitPered, sbrivelled ὃ. séis ( » sensus 3), 651, 2393. seiselbe, 8235. seiss, 8266, 8273. séiss (—séis .i. buidhen, £roop, O'Cl.), pl. dat. séssib, 6946. selach, Peaving, 5355 ; sealaigh, O'CI. selbcha, n. pl. 149 selbda, 590. sell, 2595, (perhaps seall .i. seal, « space of time, O'CI.). semnach, 2875. séna, denial, 3881. sencha, pl. n., 987. 560], in chevilles ; s. seim, 8086 ; s. snassi, 491. serb, A/tter. Compounds: -garg, 4758; -lomm (leg. lonn 3), 8209 ; -lonn, 6372. sergaim, I «vitber, dry up, 7279, 8209; infin. serggad, 7294. serig, sfrong, 4758, 5356, 5655-—seiric .i. láidir, O'CI. sesrachaib, pl. dat., 2455. sesraib, pl. dat., reservoirs, vats, barrels ὃ, 435 so in H. 2. 17, p. z465, πα barca cona sesraib, cona claraib ; and pl. gen. LL. 169?, acc. dub-sesra di rotu rotaide monad. Cogn. with Lat. sit-ula ?. sésta, pl. gen., 8162. sétad, 65r. sétaigim, I »a&e avay (sét), 8057. sétfadach, 811r. sfabar, 907, g5ost ?. sfabardae, 8159 — síaborthe, LU. 44* (?). síabrae, 8210; síabra, 8305, n. pl. sían-brat, 1772. sid (síd?), 2611; sid nglé, 7487. sídaigim, 5203. sír, /ong ; iar síraib, 7215. «Compounds: -áidde, 8369; -den(n), 561i:; -díbad, 482 ; -drung, 2185; -ettla, 2086 ; -fecht, 8210; -iffern, 1772; -immthecht, 3748; -labra, 826; -sáethrach, 1446 ; -&assad, 4408; -Sellad, 4164; -$oillse, 8381; -Solus, 362; -Sotlaib (pl. dat.), 499; -Sruth, 996 ; -thes, 154; -thoirse, 2112, 8383; -thuistiu, 2818. sfrach, 6473, 7914. sírechtach, 874, 8133 — W. hiraethog ?. sirthech, 6372, plundering ?; sírthe, plun- dering parties, O'Don. Supp. 150 sis, 6744. síthbe, rod, 4284 ; sithbe na slébe ?, 8214. sithech, 342. sla, 4351. slaide, 6097. slamm, /foccus ? slaimm in pl., used as acc., 5975; slamma snechta, fakes of “ποαυ, 524: cf. slamanna, O'Cl, s. v. sloch sine. slamm (?), 269, 5253. slamm-derg, red-clotted ?, 4770. slamm-rüad, 5356. slán, salvus. In compounds: -áeb, 54; -chaingen, 8097; -dilgud, 1654, -éim, 1006. slánaib síd, 3275 (slán, safety, repayment, indemnity, O'Don. Supp.). slasaim, 6889 (slas .i. slaighe no marbhadh, O'CI.). slassa, 4071. slat-bríg, 5187 (slait 7 slatra .i. láidir, O'CI.). slattra, strong, 5365; adv. co-slattra, 5573. slébbaire, s/evezs?, 3483 (slaopair, H. Soc. Dict.). slecht, 207, 4189, cutting?. Hence slechtach, 2825. sleg, spear. Compounds: -derg, 5338) 5790; -rüad, 6778. sleoda, 6897. slind (gae), 5761. slis-fota, Jongsided, 5790. sliucht, slicht, zrac&, in chevilles : s. nglé, 2493; 3055, 3145, 4135; 4919, 5341,6155- 6479 ; S. sid, 5679; s. n-Óg, 2859, 2893, 6605 ; 5. roscar, 7419 ; s. cen chol, 56135; s. slán, 5203 ; s. n-án, 5213 ; s. co mbíaid, 3957, 4073. slocht, s/augbter (?), 5102. slóg, 5ost. Compounds: -büadach, 6932; -dil, 7406; -dün, 4550; -rath, 4498. smachtaigim, 53637; infin. smachtugud, 700. snámach, 2515. SALTAIR NA RANN. snas, 5633. snéid, 1603, 3231, 3589, 4253, 6121, 6662 ; adv, co-snéid, 6425, 6865. 1. snfim, 3639, 8378. 2. snífim, snísit, 6514 — snisiot .i. dorigh- neadar cosnamh no cathughadh, O'CI. snfmach, sad, 3747, 4930, 6474, 6529, 8306. snó, 6759. snüad, 5957, 6145, 6891. | sobáil, 2638. sobarthain, 7433. sód cen greis, 6649. sodála, 60. sodalbtha, 6155. sodamna, 6118. soenmind, 590. soer, sóir, saer. In compounds: -áil, 6580; -alt, 7757 ; -bríg, 5543; -büaid, 7233, 7863; -dáil, 4498; -dron, 802; -grád, 3358, 3662, 4230; -grínn, 2865, 7730; -Slog, 6986. sóerda, saerda, 7337, 7783. so-gabtha, 64 ; so-gabtais, 3251. so-grád, 4182, 8283. soidhgib, pl. dat. easy ?, 4539: cf. doidnhge. soimled, 4695. soimse, 4366. sofrse (better sáirse), carpentry, 4189. solaig (sólaig ?), 7203. so-menmnach, cZeerful, 3518. sonad, 823. sonaide, 3382. sonardib, pl. dat. 2778. sónmige, Prosperity, 8373; sóinmichi, Z?. 863. sonthach (perhaps — sonntach .i. luthghái- roach, O'CI.), 4562, 4642. so-sid, 6443. so-smert, 6067. so-thochta, 3237. srábaib, pl. dat., 6780. sreb, s/ream, 43, 5475, 8305; so sg. dat. is- | sreb-derg, red:streamed, 6780. $e $Ad Cc ^ 2 aw " oct τοῖο) INDEX sréim, 1 cast, 5870, 6073. srén, 5611, 6529. sren-gal, 5779. sreng, 4293. sreth, 2711, 4319. In chevilles: s. cen táir, 4319; pl. dat. srethaib; s. srath, 135, 4687, 5479 ; S. drong, 7905 ; s. fath, 2285, 4941; S. smacht, 513, 5383; S. slóg, 6431, 7005 — s. slüag, 6905, 6997; s. sluaig, 2865 ; s. scél, 6591 ; s. saergrád, 6662; s. socht, 4083; s. sretta, 2475; S. 5848, 452955 5. 5811, 2505, δύο: 5: gal, 4939, 6527 ; s. seis, 5705 ; s. slecht, 4027; 5. 5165, 6269. Compounds: -bruig, 6263, 6698; -chor, 5253 ; -slüag, 2692, 5918. srethad, 2443. srethugud, 8259. sretta, gen. Sg., 2475. srib-grinn, 6479. sróen, 269. sroib-tene (sulpbur-fire), ligbtning, 8089. sruth, s/reaz. In chevilles: s. na sreith, 7047 ; srothaib fath, 2753. Compound: sruth-lind, 2515. sruthach, szreazzy, 8139. sruithred, co//ection of streams, 6614. stad — stadium, 2712. βίος, £rumpet, 5061. stomacha, 4364. suachtarchom (?), 669. süg-—(Lat. sücus), 5641, 6263, where it seems to mean sfrengib, energy, spirit. The n. pl, sáig, 4346, seems to mean juices. suilge, 4539, 7299. sullig, 4182, 51:34, .i. sofulaing, O'Don. Supp. suillim ? no-suildis, 4348. suinig, 6544; perhaps — suinich, JZ/Zera/, O'CI. suirded, 966. suimm — summa, mit, cbief, pl. dat., VERBORUM. 151 4241; nom. dü i mbatar suimmi na sacart, Laud 610, fo. 12. a. 2; tancatur na suimmi sacart, 214. HE tabernacul, f. 4514, 4580, 4864, 4880. tachaim (?), rado; in the figurative sense, cid ta[ch]thi Dia, «vAy do ye vex God? 5530; t-pret., perhaps ros-tacht, 3453; or is this the s-pret. of tachtaim, azgo ? tachtae, 5971. tadail, 6326 ; for todail, Paustus. tádrainn, 4338. taibled, a szory (Lat. tabulatum), 2450. See tre-thaibledach. taiblide, tabulas, 4304. taicthech, 4661. taichme, 374, 431. ro-tháig, redupl. perf. of techim, I fee, 7903 —táich (gl. confugit, MI. 32^). tairbbech, tairpech, 5915. tairbe, ?rgíit, commodity, 7018. táircim, I prepare, make ready, provide, 2624 ; 2d pl. imper., táircid, 2624; s-pret. act. Sg. 3, ron-táraig, 1524. | tairchert, 7738. tairchil, 4223. tair-ic, comes, 4699. tairinnim, 7 Zend doavn, 4495, 7993. tairsin, 2903, 5959. taisced, 8246, store, avealtb ; 8246 where it is used with a pl. verb. talc, s£rozg, 5077, 6767. Hence talgga, 365, for talca, strength. | tallaim céill, 7] /ose bope, 2557. | tan, adj., 803, 2187, 6853, 7401, seems cogn. and synon. with d-revjs and tenax. tarat láim dar, lit. put band over, subdued. tarbaige, 2008, Profit, fruitfulness. 1. tarcai, targca[i], 5; seems 3d sg. im- perf. (?), from táircim. 2. tarcai, targcai, targai, surpassed ?, 4498, 152 SALTAIR 7002,7163, 8174. In 6679 the meaning is obscure. tarccacht, 7213. tarfuaraid, 7627, remansit. targtais, 6775, for do-regtais, redup. 2dy pres. pl. 3 of torgim, 1 cozze. ta-r-gclamtha, 2714 ; ta-r-glammair, 1637, from teclammaim, tecmallaim, 7 co//ect. targleo, 3015. tarimthecht, zrazsgressiom, 94, 574, 864, 1526, 1534, 1558. 6498. tarmlaic, 3259. tarmmairt, tarmairt, 1688, 3260, 4717, 6444, 6923; tarmart, 4123, 4744, 6900; tarmartad, 6735. tárnactar, redupl. perf. pl. 3 of tair-icim, 6939. tarrasar, s/e£, 1819 ; tarrasair, stett, mansit, 1633, 2237, 5109, 5436; dep. perf. of tairissim. tarscur, 2294, for trascur, overtbroaving, inf. of trascraim. tarsnu, atPbavart, 172. tascaid, 3515 — taiscid, inf. of taiscim. tass, 1829, 5107, 7591 ; tas .i. comhnaidhi, O'CI. tath, 2054, perhaps tath .i. O'Cl. tath-beogud, £o revivify, 7120. tathellach, 8117. tath-lassair, 3792, dry fame? (tath .i. searg, o' CL). tathlágud, 8117. 3'auir-— d 2a05Us,021751220: tauttacht, coming, 4420 — tuttacht, q. v. techel, 7o //ee, 6219. tech talman, 3196 — O.N. jarshás, Landn. i, ch. 5. teclai, 6765. teclaigim, 8002. tecrais, 4439. tedmnach, Z;seased ?, 946. teduar, 7543. taobh, ./4e, NA RANN. teipim, 1 cut, separate, 29, 7869 (teibeadh .i. buain, O'CL). teisc (for teist ?), 5846. teist, testimonium, 3583. telchinni, 4269. tel-glas, greezfaced, 2670 (tel for tul). terbaide, 8319, for terbaige ?: cf. a ter- baig .i. a galar, Ir. Texte, 818. terbaim, I separate ; ro-dos-terbaiset, 46535. terchur, 4371. tessaigthe, zorrid, 159. tét, 21 (téte .i. tuatha, O'CI.). Compounds: -adbul, 21 ; -bannai, 8165 ; -blai, 407. tethrach, 978. tho, ἐῤν, 1601, 6019 —to, 3824. ἘΠ᾿ 315, for Οἱ (2). tí (for int-12), 5780. tfi, 4503, design, intention. timm-gairim, 2477, 2717, 3045 ; do-r-im- gair, 495o. . O'Clery's meaning (1 as4) does not suit. timm-gaire, az askizg (.i. iarraidh, O'CI.), 2967. timm-thaircim, do-s-r-imthairc, 5406, 5430. timm-thosaim (?), do-r-imthas, 5973 ; do- s-r-imthos, 6351. timpán, a stringed musical instrument, tim- brel, 4042, 6060. tinach, 6261, 8028, 8112. tinaim, 7 ze/t aavay, 3465; tin .i. leagadh, Q'GEL tindrad, 1047, 1297, 4223. tindremm, tindrem, 5999,6280 — tionnramh i. friathaileamh. tine, 8106, 8150, service, O'CI. tinfissiu, 2108, inbaling. tinninas, 6188. titacht, coming, advent, 7793, 7805. tiug-bás, 3614, 6726. tiug-nár, zatins, 810. tláith, avea£, faint, 2479, 7549, 7615: in 1571, “071, tender. | tlaith-chumtaig, 1103. | | INDEX VERBORUM. 153 tláithe, 5351, avea£ness. tlás, avea£ness, 1665, 3315 ; acc. tláis, 36135, 7639. tlí .i. tlacht, de/gbt, O'Cl., 1103, 3443, 5799, 5893, 6539, 7549. tluachtar, 3539 — doruachtatar (?). tlus, pity, mildness, 4039, 4551, 7407. tnu (leg. tná, fire ?), 3895. to, ἐόν, 3824 : see tho. tob tened, 7388. to-chomrac, cozfáict (ΝΥ. cyfranc), 109o, 1354. tochomracht, zaedium, 6922, Z?. 864. tochta, 3072. tóeb, side. Compounds. -adbal, 8253; -dána, 82635; -dein, 4434; -gel, 63566, 7594; -nocht, 1540 ; -thogud, 1051. tóebach, 8090, Paving sides. tóebtu, 6050, 6575, being side by side. tóem nglé, 6085, a cheville, lit. a c/ear Nei toga nglé, 5439, a cheville, lit. a c/ear cboice. togach, ebesem, 339, 967, 978, 1096, 3241, 4291, 5665, 8067. to-gáes, 1246, 2462, fraud, circumvention. togud, 1052. toichthech, 4702. toimdig, 1747. I. tóir, pursuit (O'Don. Gr. 23), 3557. 2. tóir (.i. fóirithin, succour, O'Cl.), 3631, 3825, 4067, 4291, 6033. toirchi, 6128. toirm, in chevilles: t. nglan, 2035 ; t. trén, 7897. toirt, sg. dat., 5971. tola, excess, zultitude, in chevilles: t. nglé, 2523, 2739, 5521, 6557 ; t. trén, 4575, 5519, 5617; cen tola, 8038. tolaib. tlacht; 15, 5747; t. tress, 85 ; t. smacht, 407, 4599; t. drohg, 7137, Pldat. 1 7197, 7481, 7609 ; t. tine, 8106, 8150; | t. tuile, 8178; t. grinn, 2283; t. sreth, ' X 9 2711; t. gair, 4387; t. gestal 4563; t. treb, 7085, t. gal, 4467, 5034, 5821, 7099 ; t. dál, 4701 ; t. rün, 6647 ; t. rath, 6165; t. dliged, 6411; t. dind, 6805; t. caingen, 7781. Hence tolach, zultitudinous, 5077. tolad, 1434; tolaid, 5727, should perhaps be tolaib. tolcaib, dat. pl., 6767. tolg-dail, 4271, 670r. tomthaib tríath, a cheville, avzt5 £Preaten- ings of lords, 4945; fo t. Dé, 7994, under God's tbreats. tomthaigi, 8213. τ. tonn, s4iz, surface (.i. croiceann, O'CI.), t. talman, 4124, 8116. Compounds: -gel, 6270 ; -glas, 978. 2. tonn, «wave. Compound: -bán, 5232, 6162. tóir, 4291. tooir, r1or. I. tor, a lord, 1703. 2. tor, a multitude (.i. imat, O'Dav.), 145, 5077, 6349, 6767, 7646; sg. gen. tuir, 145; dat. tur, 1165, 6851; pl. n. tuir, 8285; gen. tor, 6767 * mor tortrelmach ', 4674, should be mór tor trelmach ; acc. turu, 8174. Compound: trom-thor, 5614. | tór, 2457, fatigue ?. toracht, 6078. torainn. In chevilles: t. nglé, 129, 2197; t. ndil, 1589. torgbad dáil, 5103. torgbáil, 4272. torm, 6771, 7821. torocht, 7738. torom, torum. In chevilles: t. hglé, 1937, 3885, 3909, 4007, 4091. toromm, 4153, 4761, 4859, 5415, 5895; t. n-adbal, 8144 ; t. n-án, 189. torraim, bas avatcbed over ὃ, (cf. torruma), 6828. IT 5..] 154 I. tracht, £race ?, 2855. 2. tracht, strength, 5295. 3. tracht, s£razd, 7904. traig, acc., 4375. 1. tráig, eb, 2538, 7904 ; fo-tráig, 3465. 2. tráig, strand, 3702, 5250. trait, 3767, 7711 —traid .i. luath no opann, savifl or sudden, O'Cl. Hence traite, 6769, I. trebthach, farmer; but in 3741, s5ep- berd ?. 2. trebthach, adj., 4702, cultivated ?. trechess, 227. treithe, 2855 ; gan treithe .i. gan ainéolas, auitbout ignorance, O'CI. treith-fer, 7986, az ignorant man (treith .i. ainéolach, O'CI.). trell, trel, 2291, 4593, 6697, 7993: trelmach, 4674, 4759, Paving harness (tre- lam). trem-ür, 2546, very recent. trén. In compounds: -athbach, 46853; -brat, 189 ; -chóraid, 2404 ; -sláag, 2626. tréoda, £rizal, 7570. treóir, 1169, 1899, vigour, po«ver. same or a like meaning is treórud, 1045. tres, sg. acc. tris, 3315. tres-rann, a £bird part, 3784. tretel, 2151. tre-thaibledach, 2448,the tristega (rpíareya) of the Vulgate, Gen. vi. 16. 1. trethan, /zo£ (treathan .i. troigh, O'CI.), 3644, 4200. 2. trethan, sea, 2233, sg. dat., 353 ; pl. n. (noeb) -trethna, 494; dat. trethnaib, 6697 ; acc. trethnu, 5254. The gen. sg. trethan, 79or, and the dat. sg. trethain, 8196, seem to belong to an n-stem. ' triallach, 111. triamain, aveary, 7551. triamannai, 8157. triamnach, «veary, 5619. Of the SALTAIR NA RANN. tricc, 1926, frequent ?, 5325, urgent ?. trichem, 353. trichessa, 8295. trichtaige, a space of tbirty years, 1096 ; in-áis trichtaigi, LU. 34^. trist, curse ; cen trist, 1047, 2239. tristaide, 8019. tuidme, £;nding togetber, 4278. tuidmidib, pl. dat., 429r. tuinech (— Lat. tunica), pl. n. tuinchi, 6719. tuire, 3838. tuiridein (leg. tuirigein ?), Pouse-pillar, 4520 (tuirighin tuir fhuilnges tech, Forus πος: LI. 3958) (5 ( — Lat. tus), izcense, fran&incense, 7 540. tuisc, acc. sg., 247. tunscanad (?), 6232. tür, searching, 4133, 6344. The compound trom-thür, 906, 5266, seems to belong to a different word. turadaib, pl. dat;, 4690. turba (from the Lat.), 10,000 x 100,000, 772. tuscurnud, fiction, falsebood, 3324. tuttacht, coming, 2330, 4415 - tauttacht, q.v. U. In compounds: -commus, Hence Gag, perfect. 31725 -ríar, 4128; üagdae, 3634. Gaibrech, Proud, baugbty, 7382; | üaichlech, 945, Jul] of pride (uaichle .i. uallcha, O'CI.). 6ais (.i. uasal, O'Cl.), 117, 4280, 6021, 7586, 7937. The nom. pl. m. uais, 7853, seems from an adj. *uas. üamnach, zerrille, 875. Garach, cAilly, 942, 8350. Garda, chilled, 7340. Gias-abb, 7872, 7978: cf. abb ( - abbas), 851. Gasal-techtaire, 692. INDEX VERBORUM. 155 fas, prep. with suffixed pers. pronouns: | uiscide, avatery, 40. sg. 2, uasot, 1142 ; pl. 3, uasdaib, 565. | uran (?), 4803. uibdettuy avboleness, 8244. ür-feóil, Fresb seat, 4628. Gine, tize, season, acc. pl., 7759. Gárugud, groaving green, 7284. au COURSEGEGL EONCDUA:; Line Line 990 read derbdind. 1904 read badbda. 1004 zead Eufratén. 2397 omit the first comma. 1004, 1006 affer ''Tibris Zusert (sic). 2418 after *Noe' insert a comma. 1295 read lethan smacht. 4674 read tor trelmach. 1478 read in-huacht gortai. 6787 after *trén' and 'raind' insert a comma. 1541, 4417, 5263 read n-eim. "y * "y j Acte y * j v. & * ΕΣ " "* " . E , h νὰ 4^ ^ " » ) E i * i à («i Ὑ" i LI ᾿ r — * » Anecdota — :xomiensia EIS DOCUMENTS, AND -EXTRACTS5 CHIEFLY FROM NESNUSCRIPTS IN THE BODLEIAN AND OTHER OXBEBORBCOLIBERARIES MEDIAEVAL AND MODERN SERIES. VOL. I —PART IV GAML HCOCDTLARATRG EDITED BY KUNO MEYER exforD ACCOTXIPE CLARENDON PRESS 1885 [ AU rights reserved ἢ A onbow HENRY FROWDE OxroRDp UwivERsITY PRESS WAREHOUSE AMEN CORNER, E.C. 5a.m dimit ibid m m T'IIB ΠΡ ETNNTRÁGA OR BXDDPERO OE VENIRY EDITED FROM ALS. ΒΑ RN 4995 IN. LHE BODLEIAN. LIBRARY BY KUNO.MbBYER Pub, MA. LECTURER ON TEUTONIC LANGUAGES, UNIVERSITY COLLEGE, LIVERPOOL 0 xfori AVISTUEDBESGIZASRSENIDONCSSBRSE 5 1885 (AM rights reserved ] X onbom HENRY FROWDE OxroRD UNivERSITY PRESS WAREHOUSE AMEN CORNER, E.C, TO ERNST WINDISCH I DEDICATE WITH ALL GRATITUDE AND AFFECTION THE FIRSTFRUITS OF MY CELTIC STUDIES WHICH I BEGAN AS HIS PUPIL AND CONTINUE WITH HIS COUNSEL. ] € E ᾿ A EESECNNA, I Prueta Ln Dare M cL. * " á * *- $ E eara D. id ] ᾿ ὯΝ ἜΣ ἘΠ pt (TEM eur d ὰ iN ἣν ) 2 eA. Yu E " » " ΕΝ ΘΟ D INCUN THE oldest extant version of the Ca?A Fzunutrága, here printed for the first time, is preserved in the Bodleian MS. Rawlinson B 487, ff. 1-11,a vellum quarto, dating from the fifteenth century. Ina list of contents bound up with the MS. this tale is called: Finleachi o Catasai Giganto- machia Hibernice, vel potius Acta Finni mac Cooli (cum praelio de Fintra). It is followed by the oldest copy of the A4e2a//am na Senórack, ff. 12-54. Bound up with these two texts are three pieces written on paper, the first in Irish, the last two in Latin, which are thus enumerated in the list of contents: Leges Ecclesiasticae Hibernice, fol. 53.—Miscel- lanea quaedam de rebus Hibernicis, fol. 68.—Pars aliqua Chronici Henrici Martiburgensis vicarii de Ballysraddan in diocesi Dubliniensi, fol. 76. Our text was written by a certain Finnlaech ó Chathasaig (Finlay O'Casey) who gives his name at the end!, and states that he wrote it for Sadb, the daughter of Tadg ó Maille (Teague O'Malley), in whose praise some Irish verses, mutilated in the conclusion, are added. "There are two gaps in the MS5., one between ff. 3 and 4, the other between ff. 6 and 7, two leaves being missing in the first place, and one in the second. There are fourteen paper copies of the ἐσύ Fzzuztrága, all of them of a later date, belonging to the eighteenth and nineteenth centuries. They are enumerated by Jubainville, E ssez dux Catalogue de la Littéra- ture épique de ὦ [rlande, pp. 67 and 68, who, however, omits to mention a copy contained in the Edinburgh MS. lviii. pp. 197—237, and written in 1733. I have seen all of these and collated one or two of them. "They all represent a different version of the tale from that contained in Rawlinson, the most remarkable difference being the insertion of the list of the harbours of Erinn in the beginning, and the omission at the end ! This colophon runs thus : 44772 sezibad d' Finnlaech ó Chathasaidh do tSaidAb zngin Taidhg hi Maille 4. sain mhna ar ghais 7 ar eineach 7 gheanmnazghacht γέ. viii THE BATTLE OF VENTRFE. of the story of Gelges seeking the body of her husband among the slain, as well as her lament'. To give an idea of the variants of these later versions, and at the same time to supply the gaps in Rawl. mentioned above, I have selected the copy contained in the British Museum MS. Egerton 149, pp. 109 seqq., which, though written as late as 1821, yet on the whole gives the best text among these later copies. Beside these prose versions there exists, in the Book of the Dean of Lismore, also a poetic account of the Battle of Ventry in the form of a dialogue between Ossian and Patrick ; see M'Lauchlan's edition, pp. 7 seqq. The chief discrepancies with our version are the following. Daire Donn is introduced as king of Lochlann (Daor Done reith Lochlin), though later on he is also called King of the World. Conn, and not Cormac mac Airt,is mentioned as monarch of Erinn at the time. ^ There is no mention of the Tüatha Dé Danand, though the line £azyk zth chawr zar wane &wvoa dey hug ass σὲ &no£, which M'Lauchlan thus gives in modern Gaelic : thainig de chabkar do'r Feinn sluagh do thugas gach cnoc, seems to be a reminiscence of the old tradition. Cairbre Lifechair (CaróryzA Loaechr) comes to the rescue with four *bands;' Conncrithir (Cocwz£rer) fslays the men of India, and raises their king's head on the mountain-side' (rz£ sloyg nyn hynea. zeive, is di hog ea kenni reith er EnoE). The son of the king of Ulster is called Conn (Cowz sz! reit& With). While none of the men of the world escape from the slaughter, except the king of France, who flees before Oscur like a swallow to G/ez PBalfaz, there survive two *ordered bands' of the Fenians, one band of the clanna Baiscne (ca? dz clanni Disskyni) and one of the clanna Morna (cazA di clanni Mornyth). The numerous copies of our tale as well as frequent references to it in modern Irish literature? show that it was one of the favourite romantic compositions of the Irish, and indeed its memory still lingers on among * T. C.D., H. 2, 5, the oldest of these paper copies, ends thus, after the narrative of the death of Cáel and Finnachta Fíaclach : 7s az sm famgadar 4. aozs ceozl agus oizfide agus bandala na feine d adhacadh corp a d-triath agus a ttiaghearnagha agus do bAreith an mheid do budh anleighzs diobh 1εό agus budh do bheg do bÀz mar. sin diobh gur be sin Cath Fzontragha gonuzge sin an meid do frith lind ἄρ. Finis der me Dermitius Connur bro Thomatio Drumdivile. ?^ E.g. in the CaozZÀ Oisín a n-diazgh ma feinne, ed. O'Grady, p. 242 : 'uch! dá m-biainn-se a neart ^s à lüith, mar bhíos gan fhudhair a g-cuan FAhionntrágha. INTRODUCTION. ix the people in the South and West of Ireland. No mention, however, is found in the older Irish literature, and it is thus likely that, as in the case of the Zoruzgheacht Dhiarmuda agus Ghrainne,the oldest MS. copy of which also dates from the fifteenth century, the origin of the story itself must not be referred back to a much earlier date than that of its oldest MS. Indeed the language of the text plainly shows that it cannot have been copied from a much older MS. Nor is internal evidence tending in the same direction wanting. Whether, as in the case of most of the older tales of the Ossianic cycle, there is some historical basis for the story, it is impossible for me to say. As to the romantic accretions, they are the same as in all later Irish compositions. They have come partly from the inexhaustible treasure of Irish popular thought and fancy, and partly from those tales derived from the classics, such as the Z'ga/ 7Yoi, the story of Alexander, the JZerugud Uiliux, &c., which, since their translation in the twelfth century have passed into Irish literature. As an example of such classical reminiscences I would regard the statement 1l. 19, that the cause of the invasion of Erinn by the com- bined kings and armies of the world was the elopement of Finn with the wife and daughter of the king of France, which is clearly a reminis- cence of the origin of the Trojan war; or, better still, the invulnerable Daire Donn, and the story of the weapons made by ' Vulcan, the smith of hell, in the Egerton version. The question may, however, be asked, though, as just said, I would not allow it in the case of the (σαί Pinuatrága, whether it is not by a mere chance, namely, the accidental loss of older MSS., that most of the Ossianic tales have come down to us in later MSS. only. For the decision of this question I have the following data to offer, without being, as yet, in a position to draw more general conclusions from them. It is now commonly assumed that many of the most popular tales of the Ossianic cycle were formed on the pattern of the heroic, a practice of which the ZZacgu£mrada Finn offer a good instance. But no attempt has yet been made to fix the time when this adaptation of old features and elements to the favourite figures of the more modern cycle took place. As I first pointed. out in a letter to the *Academy' of February 21, 1885, there is in the Book of Leinster, pp. 143a-145a, a poem b X THE BATTLE OF.VENTRF. ascribed to Gilla in Chomded üa Cormaic (a poet of the twelfth century), and beginning A γέ rzcÁid, reidig dam, in which, among other motley contents, the whole of the JZacegnuémrada Pun are told with every par- ticular and detail, even to the quotation of some verses that actually occur in the prose story of the fifteenth century. "The passage here referred to runs thus in LL. pp. 144 b and 145a: Ra dith Find hua Σάρα ic feiss Z n-digail Orcbeil eícis fíar oc Cíchib (comal n-grind) di ileig Fiaclach maic Comchznd. Da ienrand ra chuala Fznd Ζ n-dumm Chich uas a chznd : * Ra gáet hua Fidga fossad, dun rand díb ba dergthossach. * Js neim zn gae' tossach trén don rund aile ní acthgén. Compare with this $ 25 of the JZacgnémartka Finn as published by me in the * Revue Celtique; vol. v. p. 203. Another of the most striking instances of a story originally belonging to the heroic cycle being simply transferred to a favourite hero of the Ossianic cycle is the account of the birth of Cáilte, the nephew of Finn mac Cumaill, given in the same poem by Gilla in Chomded da Cormaic, and again in the Book of Leinster, p. 379a. "This story, as will be seen, is identical with that of the birth of the ezzz AMacAc, or twins of Macha, in the Vozuden Ulad. "This is what Gilla in Chomded says, LL. p. 145a : Cazítz tacrait. [ind lazdi mac sethar Find findchaemmz. Ar 0 bruth di echaib ríg Ruis do mnai ra comlund a chuiss. And sin rucad Catlti cid i n-oenuch corcra. Colmazn. In LL. p. 379a, this sister of Finn's is called Side, and the same adventure is thus told : Ocus zs Ζ zz t-SidÁe sin ingen Cumaill ro choimh- rith fri dha gabhar in righ Eoghain Mhoir i n-eiuech. Colmain. . Ro bo torrach tra Sidhe in inbaidh sim ro coimrith fri hechaibh im righ. Ro Dusimh Sidhe a toirrchus iar sin for chenn ma Dai iar forgbhail ma n-gabur 7 rug mac 4. Cailti. Is de isberar la cach: ἐς luathidhir Sidhe 7 "óran archena. | Here, then, we have another tale borrowed with all INTRODUCTION. xi its particulars from the older cycle at a time when the tales of this older cycle were still busily copied. Another feature equally characteristic of the tales of the Ossianic cycle is the way in which personages of the mythological cycle are brought into contact and connection with the /Zazz and the men of Erinn generally; and here the part played in them by the ZYiazZa Dé Danand deserves some special consideration. Very different notions and accounts are found to exist at the different periods of Irish epic literature about these 7Yazka Dé Dananud!. We can, with more or less certainty, distinguish the following. They were originally a race of gods worshipped by the ancient Irish. Cf. Jubainville, Zzroductizon, p. 174. But, except in their names, no very manifest traces of this belief have come down to us. Among these those which point to the existence of war-goddesses are the most distinct. In the oldest epic cycle, the heroic, only occasional mention is made of them. They appear as supernatural beings or spirits ('demons' in the Christian terminology), able to do harm or good to man. They have their special favourites amongst the heroes whom they protect and assist in fight. Thus in LL. p. 82 b, we read of Cüchulaind jumping into his chariot and proceeding to meet Ferdiad: gwra gazrsetar imme boccanaig 7 bánanaig 7 geniti glindi 7 demna aeóir, daig dabertis Tuatha Dé Danand a n-gariud zmmni-sium, co m-bad móti a graín 1 a ecla 7 a uríad 7a uruamalnin cach cath 7 in cach cathrot, in cach Comlund 7 in cach comruc i teiged. Cf. LU. p. 77b. 34. The connection of the Z7aza Dé Danand with the des síde is doubtful. In the mythological cycle, which, as it has come down to us, is of later origin than the heroic cycle, being almost entirely the work of Christian chroniclers, the 77azha Dé Dazand have, by an Euhemeristic process, become one of the peoples that arrive in Erinn and take possession of it for some time. But they are called * demons ' neverthe- less (LL. p. 13a, 2), and preserve something of their original character. Thus, according to LL. p. 9a, they come from the northern islands of the world, where they had acquired druidism and science and ! They are also called Za?£& Dé Danand, or Donand, ox Tíath Dea LL. p. 9a, or Fzr Dea, LL. p. 245 b. b:2 xii THE BATTLE OP VENWTAF. prophetic skill. They came to Erinn in clouds of mist (zz cazpat? czac/, LL. p. 4b), and in settling on Slíab Conmacne Réin in Connaught, they caused a solar eclipse of three days and three nights. They had in their possession the spells of druids and charioteers, and cooks and cup- bearers. They brought the great f/4/ with them, &c. They are then finally overcome by the Goidels, or 7Zazc /Mz/ed, and are compelled to take up their abode under ground in hills and s/Z-mansions, whence they are called *s/7e, under ground' (LL. p. 261b). "Thus they are here clearly identified with the des s/de!. As they are imagined to live under earth, the growth of all fruit is thought to be their special care and interest. Thus in the poem on the Fair of Carmun, LL. p. 215a, begin- ning Eszid, α Laígniu nal-lecht, Carmun and her three sons (their names imply evil) *who came from remote Athens westward to Erinn,' bring evil upon the ZZa?za Dé Danand by blighting the fertility of their land : no miltis im Thuathaib Dé, Zn t-aes duachazr. naimtide, torud cach thalman co trazg : ba fogal adbal ecazr. A tale may here be inserted which has not been published before. Though it belongs to the mythological cycle, it is, curiously enough, in the Stowe MS. 992,fo. 50a 2, whence I take it, enumerated and given as one of the reziscéla of the 72s Do Cualnge. Do ghabhail in t-sighdAa. Bui rig amra for Erinn 7 for Tuathaibh De Donand 4. in. Daghdha Mor mac Eithlend. δά mór dono cumachta in Daghdha do maccatb AMiledh iar n-gabail righi doib ar eigim dar Tuatha D.D. | Ar coillsit Tuatha 7). D. ith 7 blicht im macca. Miled conn-dernsat caivrdes frisin Daghda. Dorat sidhe dono itk 7 blicht doib ar culu. Ba mor dono a cumachta in tan. ro ghab righi for Tuatha D. D., conidh he ro foghail sighdka Ereun do Thuathaib D. 7). Lugh mac Eitlend a δια Fodrubain, Ogma α Sidh Airchelltrai. Sidh Leithet Lachtmhaighe 1 Óo Cualann 7 Cnoc Baine 1 Brá Ruair. | Sigh in Brogha oc in Daghdha bodhein. 7ς ann sin do luidh Aeugus a mac chuigi do cuingidh feraind fair 7 ba dalta side do Midhir Brí Leith 7 do Ninidh faid. * Nimtd-sa ferann duit) ol in Daghda * 3 tairnic lim mo ferann do foghail do T. D. D. * Tabair gid * Windisch, Ir. T. p. 204, n., has already drawn attention to the fact that Midir, gen- erally known as a er síde, is in LU. p. 38a, called Aidzr do TWazth Dé Danand. INTRODUCTION. xiii dam in órug lá 7 adhaigA! ar Aenghus. * Dober-sa dono dazt-si in chomha sin' ar in Daghdha. | [s ann sin dono ro facaib iu Daghdha in brug do Aenghus 4. lá 7 adhaigh. Ο dorumult Aengus in ré sin atbert in Daghdha fria hAenguss: |fo. 5o b. 1] * Facazó in Órugh fodhesta, daigh atai lá cona aidhchi ann. | * Ni fuiceab dono, ar Aenugus '* daigh ui fil aun acht lá 7 adAaigh o tosach domuin có a deredh 7 is é sin cairdi ro iarusaJ | ConidÁ aum sim ro facaib in Dagdha in brugh 7 Aengus aud o sin cóssanniugh. Fnit. In the third cycle, that of Finn and the /Zazz, the different notions and traditions about the ZZaza Dé Dánmand of the older cycles are completely thrown together and now found side by side. They and the men of Erinn (or zzazc 7Miled) are the sole occupants of Erinn : uif fuil acht da airecht cudruma a n-Erinn 4. anic Miled 7 Tiatha Dé Danand, Agall. na Senórach, Rawl. 487 fo. 14 b, 1. "They are still considered to live under ground, but hills and mountains are now generally imagined to be the proper abode of all kinds of * demons, as is shown e.g. by a passage in the Aga/lam na Senuórach, where Patrick, when Oisín and Cáilte first approached him, seizes the holy water stick and throws water over them, 'for there were legions of demons over their heads; and the demons went into the hills and to the borders of the country from them. 7727 do conncadur na cleirig íad-som dá n-innsaiged ro gabh graín 7 egla mór vesua feruibh mora cona conaibh com mora [léo, óir mirbas coimré na comaimsiri dóibh íad. 75 aum sim ro eirig im t-co flaitheamnus 7 in t-uaithnue oireachus 7 in t-aingel talmande 7 esbog na. u-Gaigel 7 gabhais 771 deisréta do crothad im uisci ar ma feraibh mora, dair do bí mile leighighon do demnaibh os a ceunuibh conici in la siu 7 do chuadur na demhna a cuoculbh 7 a n-imlibh na criche uatha. | Rawl. 497, fo. 12 b. 2. Or again, they are imagined to reside in the 77r Z'azrzgzre (^ The Land of Promise"), where, according to LL. p. 168 b, 3, 27ag 77εἰ (: the Pleasant Plain") is situate. This is the case e.g. in the Z7óruzgeacht Diarmuda agus Ghrainne (ed. O Grady, p. 118), where the 7z/azha Dé Danand come to Erinn for a goaling-match with the /Zazza. They still preserve their original divine character, being able to do good or evil to man, and being respected or feared accordingly. Cf. Tor. Dh. pp. 172, 194. They intermarry freely with the men of Erinn, see Tor. Dh. p. 110: *Zs Zzas bhan do Thuathaib Dé Danann do bhi 'na maithreachaibh againn; ibid. p. xiv THE BATTLE OF VENTKRF. 113, where Aife, the daughter of Manannán mac Lir, is said to have become enamoured of zac LugÁack, a nephew of Finn's. There is a tendency to give the favourite heroes some relation with them. "Thus Finn in LL. p. 379a is said to be the grandson of JVZadu do T/tíathaib Dé Danand. Cf. my letter to the * Academy,' quoted above. The Zzata Dé Danand still live in the folklore of the Irish and Scotch of our days. Campbell, Popular Tales of the West Highlands, i. p. 77, gives a tale from Barra, in which a combat between the f?zz and the s/uagA de Dana or sluagit de Danainn is described, which ends with the total destruction of the latter. * MAarbh an fhinn an sluagh de Danainn uile, p. 79. It is well known that one of the principal charges commonly brought against Macpherson is that he has in his poems thrown together and mixed up elements and persons, times and places, which in genuine Irish tradition are always strictly kept apart. Windisch, in his article on Ossianic poetry, which I only know in its French shape (* Rev. Celt.' v. pp. 70-93), thus con- cludes his remarks on Macpherson : * Enfin, a-t-il toujours été le premier auteur des confusions, des mutilations, des combinaisons nouvelles qu'a subies sa matiére? ou bien d'autres rédacteurs lui avaient-ils, cà et là, pré- paré l'ouvrage? C'est ce qu'il n'est pas facile de juger, Now it seems to me that this confusion was neither the doing of Macpherson nor of any other single adapter, but simply the natural outcome of centuries of oral tradi- tion in Ireland and Scotland. As we find in the later Ossianic tales the Tüatha Dé Danand side by side with the fíanns, so we see, in Campbell's Popular Tales of. the West Highlands, the older heroic and the Ossianic cycle mixed up exactly in the same way. Cf. e.g. iii. p. 181, where the well-known story from the JZaceguímrada Conculaind about the smith Culand is found in its modern form, Cu/azd having become Coal, the father of Finn, and Cüchulaind thus being explained as Cc CAÁumait. The fact is, the later stages of development are not yet sufficiently known to us, there being few publications and these mostly very untrustworthy. Yet nowhere that I know of is there a better opportunity for the student of folklore to trace the development of popular tradition from stage to stage through more than a thousand years. For,on the one hand, we have the oldest Irish MSS. dating from the eleventh and twelíth centuries, with their wealth of national tradition, containing as they do but the echo of many centuries of preceding tradition; and, on the other hand, we find at INTRODUCTION. XV the present day among the people of Ireland and Scotland the same old stories still alive, though in a more or less altered and disguised form. Thus, to quote one of the most remarkable instances, they have to the present day preserved that old Indo-European tale of the father killing the son, so famous in its Persian and Teutonic shape. Ever since the first mention of this story in Irish literature by the poet Cinaed ua Artacáin, who died in 975 (see Jubainville, Caza/egwe, p. 17), we can follow it through the MSS. from century to century, until we come to its latest shape in Campbell's Z/s, iii. p. 184, where, though the old hero-story has almost sunk down to a nursery tale, yet many of the minute particulars are preserved, such as Cüchulaind leaving a ring for his son, the mother making her son swear never to tell his name till forced, the combat in the sea (a reminiscence of the well-known custom of Irish heroes fighting in fords), the “σαί 5uz/g, &c.! Let us hope that before it is too late some one who has a thorough philological training and knows well the whole domain of Celtic languages and literature, may think it worth his while to take down from the mouth of the people these interesting relics of a memorable past. In conclusion, I shall here insert the translation of those two passages which are missing in Rawl, and which I have taken from the Egerton version. "The first takes up the narrative at 1. 286. While Abartach is fighting in single combat with the king of the Catheads, Lir answers the challenge of the king of the Dogheads. But after a short time he is overwhelmed. When Bodb Derg sees this he cries out: * Sad to me is the plight in which Lir is, and let some of you arise and help him. Then Iibrec, the son of Manannán, went to his rescue, but without avail, the king wounding him also. Then Sigmall, the ! [t was only the other day that I asked my friend Mr. T. J. O'Loghlen, an Irish gentleman, whether he had ever heard of CzcAz/azud. He said he thought he remem- bered the name, having heard his father tell about him. 1 then related to him the Teacht Conlaozch go h-Ezrinn, and had just come to the parting words of the dying Conlaoch, when Mr. O'Loghlen, interrupting me, recited the following lines that had suddenly come back to his memory : “44 Chüchulaznd, athazr. glic, ca fáth nár aithnighis mé? "nuair do chaithinn-se mé in t-sleagh go fann, 7s feann teann do chaiteá mé /!' xvi THE DATTLE Of VENTZRAY. grandson of Midrech, tries to help them, but the king is still victorious. Nor do the five sons of Finnaistircan (?) and three eneads of the Tüatha Dé Danand fare any better. Then Abartach had slain the king of the Catheads, and hearing the groans of Lir, he takes a leap on his lance and comes down right between Lir and his adversary. *Stay and look on at the combat, he cries to Lir, *and leave it to me and the foreigner!' Then he takes his sword in his left hand and makes a thrust with his lance into the king's coat of mail; and as the king raises his shield, Abartach strikes him with his sword that was in his left hand, and cuts off both his legs at the knees. The king then lowers his shield, and Abartach strikes off his head. When thus both the kings had fallen, their people begin to flee, but the Tüatha Dé Danand follow them and destroy them all, though not without suffering great loss themselves. Finn and the fianns of Erinn were at that time swimming on the Shannon, when they saw Taistelach the champion coming towards them. It was a rule with Finn when he sent some one out to get tidings, that he should be the first to whom they were told; for if they were bad news, he might then seem indifferent, and if they were good news, he would better enjoy telling them himself. So Taistellach told him how the foreigners had come to Ventry Harbour. "Then Finn turned to where the nobles of the fiann were and spoke to them: *Ye fianns of Erinn, of no account is any evil and danger that ever came to Erinn in com- parison with the heavy host that has come now ; and great is the bond- age and service that ye receive from the nobles of Erinn, and enormous are your tributes, and long is your liberty from the nobles of Erinn, and it is not juster to receive that from them than to defend them now.' And they promised not to take one step back from their defence, and they marched onward the next morning in their quick fierce troops and in their beautiful bands over the river of the plain which is called Drog na Rígthe to-day, and thence to the borders of Kerry and across the broad shores of the Zám/íd, their left hand towards Ca/Zazr za Cláenráithe which is called CazAazr. Chonróz, and to the red haired .SZzeve 7745, and thence to 7 Labraiue which is called 77/s to-day, and they made booths and tents, and went no farther that night, and kindled fires and firebrands in that place. Then the nobles of the fiann asked Finn mac Cumaill to put his thumb under his tooth to reveal the truth. INTRODUCTION. xvii And Finn was loth to do it. However, he put his thumb into his mouth, and chewed it to the bone, and thence to the marrow, and thence to the sap, and knowledge was revealed to him, and he spoke: ' The time will come, said he, (in which there will be monks in this place in which we are to-night, serving the almighty lord who has made heaven and earth, sun and moon, the air with its great . . . and truly this spot will be a place of bells and cells to the end of the world. And this battle of Ventry will be fought for a day and a year, and there will be fresh fighting every single day to the end of the year, and a great number will fall on either side, but I know not which of us will obtain victory, for the blood of my finger and the fat and the marrow are exhausted. Then spoke Oscur to Lugach and to Cáilte mac Ronáin: * Come with me, warriors, said he, to visit the good hero who is watching the harbours, and that we may have leisure to redden our hands in the blood of the foreigners, before the fianns of Erinn join us to-morrow. They went on to the cairn of the watch. Then desire of sleep came over Oscur and he said: 'Stay with me, ye warriors, said he *that I may take a little sleep here, for I shall be the better for it for the fight to-morrow. And he lay down on the cairn, and Mac Lugach on his right side, and Cáilte on his left. That was the hour and the time that the King of the World told his captains to go ashore and to bring him spoil. And they went ashore and raised a great shout, and the people of the ships raised a shout at the same time. “1 swear, said Cáilte, *that I have gone round the whole world, but never before did I hear such a number of human voices in one spot. Then Oscur at this shout leapt in his sleep nine furrows from the cairn, and raised himself up, and he had a battle club to break a battalion in his left hand and a sword in his right, and he went in a hostile rush among the host of the King of the World, and gave two blows against each other with his club and with his sword, and it is said, never before or after was there one double-blow through which more men fell than (through) those mighty blows that the powerful Oscur dealt among the hosts of the King of the World, for there lay nine times nine in their bed of blood from it. When Conncrithir and Glas the son of Dreman heard the noise of those blows, they understood that it was Oscur that was among the foreigners, and they went towards him. ..And Oscur placed C xvili THE BATTLE QP ENSE those four in four places round the battalion, so that they might not be separated from each other. And he himself went among them and into their midst, and mangled bodies and tore off arms in that attack, so that the manner of the rush which he made through them was like a powerful tidal wave bursting through narrow canals. Not one of them escaped to tell tidings. They were there thus until the next morning, and soon they saw the people of Finn in the rath above the ground of the harbour, which is now called Act na PFfíaun or Ráith Fznndin. 'Then spoke Oisín the son of Finn: *Oh father Finn, said he, 'shall we now fight the foreigners altogether?! * Not so, oh son,' said Finn, *for the number of the hosts would kill us, and there never was known noble or ignoble among us, but some son of a king or a leader of the fiann will every day go against some king of the kings of the world that is of equal nobility as we are, and I shall form a slender front with my own battalion and a broad back. And let none of you redden his arm but against a prince or chief at first, for when the chief has fallen, the better will his people follow him. Then said Finn: *Who will now announce battle from me?' * I will do that,' said Finn the son of Cubán, the son of Murchad, viz. the king-warrior of the fianns of Munster, *and the fiann of Munster together with me. Thou wilt not go, oh son,' said Finn, *for it is not revealed to me that luck of battle will be upon thee, and nobody ever went from me to fight whom I did not know would return safely. * Do not say that, oh king-warrior, said Mac Cubáin, ' for by the bounty of the world ! I would not shirk a fight that I have undertaken on account of an evil prophecy. And since it is my own country that they have first plundered, I shall defend it for thee. *I am sad about it, said Finn; 'for thou and thy adversary will fall together, whoever of the kings of the world will meet thee to-day. Then Glas the son of Dreman announced fight from Finn the son of Cubáin, and Margaret, the king of Greece, answered to the challenge. They meet in single combat. The king makes an awful cast with his thick-shafted battle-spear at Mac Cubáin and hits him between his loin (?) and navel so that his slender back broke in two, and no material of life was in him any longer. But Mac Cubáin did not accept this as a gift, but he gave a truly powerful monstrous hurl to his spear and made a victorious cast with his golden INTRODUCTION. xix spear at the king of Greece, so that it pierced the strong-ringed coat of mail and the twenty-seven truly broad shirts of defence that were protecting his body. And those two fell by each other sole to sole, and lip to lip. Then the sword of Finn mac Cubáin was found above the ground of the harbour. “1 am sad that Temair Erann and Finn mac Cubáin have fallen; said Finn mac Cumail, *for nobody ever went dissatisfied from it in our time, and he whom I should not suffer in my fort or in the fort of Cormac mac Airt a week, he would suffer (to stay) in his own fort for the length of a year. And let Follamain (the son of Finn) the son of Cubán be called to me;' said Finn, * that we may give him his father's name, so that Temair Erann may not be without a Finn mac Cubáin in it. Thus it was done and they were there until the next morning. :Who will go and fight to-day?' said Finn. “1 will do that,' said Goll Garb, the son of the king of Scotland and the daughter of Goll mac Morna, who had been educated for a long time before that with Finn, and what there remained of the clanna Morna. Few of chief heroes were left there, except Conan Máel mac Morna, whose hand was good, if only his bad words and his deeds had not . . . Then arose Goll Garb, and took his grey-venomous battle-dress around him, and a wonderful sight was that battle-soldier at that time. .A small apple or a great whet-stone might have stood on the top of each hair of his; and he swallowed his (one) eye into the back of his curly head, and his right eye flashed so that the blunt fist of a warrior was not bigger than it, when he beheld the foreigners coming towards him. And there came against him, viz. the three kings from the rising of the sun in the east, namely Dubchertach mac Firamaisi Muilenn mic Firluaith and Cuilenn mac Fáebarglais, and three battalions in order with them. Then Goll went among them, through them and across in his fiery terrible heat (?) and like a horrible dangerous fearful leopard, and every one that looked at him once could not look at him again for the greatness of his fury and his anger. And he began to slay them and to destroy them, so that there were more of their dead than of their living. He mangled their bodies, and maimed their white necks, and quickly cut off their arms and blinded their eyes for ever, so that their mind and senses left them, and they asked a tr ce from Goll Garb to stay the venom of his sword. And Goll Garb left off, and this was the c 2 x THE BATTLE OF VENTRE. counsel which they took, viz. to take their three kings and to give them over to Goll Garb to stay the venom of his sword. Thus they were until the next morning. * Who will fight to-day?" said Finn. “δε will, said Oisín and Oscur mac Oisín, *and the nobles of the clann Baiscne with us, for we get the best portion of the pleasures of Erinn, and we must in the first place defend her, Ballcán (i. e. Vulcan) the king of France answers the challenge of the clann Baiscne: 'for it is against them,' he says, * that I have come to Erinn !, and they will now fall by me, and Finn himself the last, for when one has cut off the branches of the tree, it is not hard to fell the tree itself— The fight between Balleán and his four red battalions against the clanna Baiscne is then described, and the narrative is then complete in Rawl. until the second gap at l. 560, which is supplied by the Egerton version as follows :— *The king of the men of Cepda with his people has fallen through Cairbre. Then Finn wants to fight Daire Donn himself in single combat, but Cáilte mac Ronáin asks to have the fighting of that day for himself. Finn grants this, if Cáilte can find a sufficient battalion to accompany him. The other heroes at once offer their assistance. Finn himself gives him one hundred: * shields," Oisín the same number, Goll Garb six hundred, and so on. Tornn Trénbuillech, the son of the king of Spain, answers the challenge of Cáilte, who had killed his father. They attack each other. Suddenly they see a large fleet entering the harbour, which Finn thinks to be auxiliaries of the foreigners. But Oisín looking at them says: * Seldom before wast thou mistaken in thy knowledge, my father, but those are Fíachra, the son of the king of the Bretons, and the Breton fiann, and Duabán Donn, the son of the king of Thomond, with his own people." The fleet went ashore and saw the banner and standard of Cáilte inclining before the king of Spain. At that they all hasten to the aid of Cáilte, and the king and all his men are slain. Then Fergus Finnbél goes on board the ship of the high-king, and arranges for a great fight between the kings on the third day. And he went through the length of Erinn and especially to the house of Tadg mac Nuüadat, the grandfather of Finn mac Cumaill, whose wife was Caelür the daughter of the king of the Land of the White Men. And * He was the Menelaus of this war, Finn having eloped with his wife and daughter at the same time, see l. 21 in the Rawl. version. INTRODUCTION. xxi Murni Muncháem, the daughter of Tadg, the mother of Finn, was at that time under great affliction, and her brothers, and Labrán Lámfada, the son of Tadg mac Nuadat. “ΟἹ Caelür," said Tadg, * which of the kings dost thou think will escape alive from this great fight?" *' That is sad," said Caelür. *If the men of the world were on one side, Daire Donn, the son of Loiscenn Lomglünech, would overthrow them all, for his whole body consists but of one piece, and no weapons in the world will get red on him. And in the night that Daire Donn was born, his birth was announced to Vulcan, the smith of hell, and he wrought a shield and a sword in that night, and he is fated to fall by no other arms but these. And after Daire Donn had conquered the world, he obtained knowledge of those arms, and it was necessary to let him have them, and he gave them to my father to keep, and he has them now." *Oh Caelür," said Tadg, * well mightest thou get druidical help through Labrán Lámfada, who would go thither and ask for those weapons to help the only son of thy daughter, Finn mac Cumaill.^ * Speak not thus," said Caelür, *that I should aid against him who was brought up on one knee with me." However, though they talked thus, they went out to the meadow, and Labrán was sent in the shape of a great eagle, and he went across one sea to the other, until at noon the next day he reached the fort of his grandfather, the king of the Land of the White Men, and then he went in his own shape to the fort and greeted the king, and the king bade him welcome and desired him to stay. —* Greater need than thatis upon me," said Labrán. * The wife of a warrior of the Tüatha Dé Danand has fallen in love with me, and I cannot take her without fighting for her, and to seek the loan of those weapons in thy possession have I come now." * How do I know, that it is not against the King of the World thou wilt bear them? " said the king. * Truly not so," said Labrán, *for he . . . now, as he has taken Erinn and has given his chieftaincy to the son of thy daughter, to Finn Mac Cumaill. Then the weapons were given to Labrán, and . . . . of stalks of luck were put into them, and they were bound with shield-straps. And he went across the same seas and reached the fort of his father between the cry of the cock and day, and the trance of death fell upon him and urine of blood flowed from him. “ΟἹ son," said Tadg, * good is this errand which thou hast done, and nobody ever did the same distance in such a short time as xxii THE BATILE DF ΕΘΝ thou." * Small is the profit to me," said Labrán, * as I shall not be able to deliver them in the hour of fight to-morrow." On the next morning they saw Aed mac Aebinn coming towards them, viz. a good . . . . of the people of Tadg mac Nüadat, and this man was as quick as the March- wind till the midst of each day, and after that nobody else was quicker than he. * Thou hast come at the right moment," said Tadg, and he told him the object of the weapons.—Here the story is taken up in the Rawl. copy. In conclusion, I have to thank all those who have kindly given me assistance in the translation as well as in the glossary. Special thanks are due to the Rev. Charles Plummer, Fellow of Corpus Christi College, Oxford, who, most kindly complying with my request, has once more compared the whole text in proof with the MS. K. M. LivERPOOL : 7Zay 1885. ABBREVIATIONS. A.F. Aided Finn. Aid. Cl. L. ded Clazmnme Lir, publ. for the Soc. for the Preserv. of the Ir. Language. Alex. "The Irish version of the Story of Alex- ander, ed. from the LBr. by Kuno Meyer, in Irische Texte, Ser. ii. 2,pp. 1-108. (In the Press.) Begl . 77e ZEngksh Irish Dictionary. ^n focloir bearla gaoidhilge ar na chur a neagar le Conchobhar o Beaglaoich mar aon le congnamh Aodh Bhuidhe mac Cuirtin agus fós. A bParis ar na chur a cclodh le Seamus Guerin, an bhliadhain daois an tiaghurna M.DCC. xxxii. le haonta an Rígh. 673 pages. 45. C. Conch. Compert Conchobuir, ed. Kuno Meyer, Rev. Celt. vi. pp. 174-182. C. Cn. otha Catha Cmucha, ed. Windisch, Kurzgefasste Irische Grammatik, pp. 121— nage Chron. Scot. Cronicum Scotorum, ed. W. M. Hennessy, London, 1866. Cog. G. CogadA Gaedhel γε Gal/aibh, ed. W. M. Hennessy, London, 1867. Corm. Cormac's Glossary, ed. Stokes in 77:7ee Irish Glossartes. Dict. H. 5. Dzctzonary of the Highland So- ciety.of Scotland. Eg. The version of the Cath Finntrága in the MS. Egerton 149. F. B. Fled Bricrend, Windisch, Z7zscAe Zexte, pP- 254-393. Fél. The Félire of Oengus, ed. Stokes, Dub- lin, 1880. Goid.? Goidelica, ed. Stokes, 2nd edition, London, 1872. Ir. Gl. Zzzsh Glosses, ed. Stokes, Dublin, 1860. Ir. T. Windisch, ZzzscAe Zexte mit Worterbuch, Leipzig, 1880. Ir. T. Ser. ii. i. Windisch and Stokes, 7rzscAe Texte, Zavette Serie, Y Heft, Leipzig, 1884. Keat. Keating's Zorus Zvasa azr Eirionm, ed. P. W. Joyce. Koschwitz, Sechs Pearbeztungen des altfranzós- ischen Gedichts von. Karls des Grossen Reise nach ferusalem und Constantinopel. Heil- bronn, 1879. LBr. Leabhar Breac. LC. Zeaóhar ma gCeart, ed. O'Donovan, Dublin, 1847. LB Lec. Leabhar PBuidhe Lecain. LL. Leabhar Laigneach. LMDD. .Zonzges Mac n-Dul Derma:t, ed. TN Jrische Texte, Ser. ii. 1, pp. 173- 216. LU. Leabhar na hUidhre. Mcgn. F. Jacenímartha Finn, ed. Kuno Meyer, Rev. Celt. v. pp. 195-204. M. and C. O'Curry, ZJammers and Customs of the Ancient [rish. MS. Mat. O'Curry, Lectures om the Mamau- script Materials of Ancient Irish History. O'Cl O'Clery's Zzzsh Glossary, ed. by Arthur K. W. Miller, Rev. Celt. iv. and v. O'Dav. O'Davoren'sGlossary in Stokes! 7/;ree Irish Glossaries, London, 1862. O'Don.Suppl. Swppement to O' Reilly's Irish- English Dictionary, by O'Donovan. O'R. E.O'Reilly's Zzzsh- English Dictton 1ry. Oss. Soc. Transactions of the Ossianic Society. Petrie, Tara. Petrie's Zstory and Antiquitzes of Zara, Transact. R.L.A. xviii., 1839. Rev. Celt. .Aevue Ce/tique, ed. by H. Gaidoz, Paris, 1870-1885. Voll. i-vi. Salt. na R. .Sa/fazr ana &Rann, ed. Stokes, Oxford, 1883. SC. Serglige Conchulaind, ed. Windisch, 77ZscAe Texte, pp. 197-234. Sc. LB. Secé/a 2άϊ Brátha, ed. Stokes, Rev. Celt. iv. pp. 245-257. Sc. M. Scél Mucci Mic Dátho, ed. Windisch, Irische Texte, pp. 93-112. S.P. The Irish MS. of the Monastery of S. Paul, ed. Windisch, Zrzsche Zexte, pp. 312- 320. Stowe MS. 992, see Rev. Celt. vi. pp. 173 seqq. T. B.C. Τάϊη Bó Cuüailnge. "Three Tr (αἱ 72e. TrzsA Stokes, London, 1862. Tochm. Em. 'Tochmarc Emere. Glossaries, ed. Tog. Tr. Zogaz/ 7roz, ed. Stokes, Calcutta, 188r. Tog. Tr. 2. Z^9ga2 7γοῖ, ed. from the MS. ἘΠ 2.17, by Stokes, Zzzsche Texte, Ser. ii. 1, pp. I-141. Tor. Dh. Zorwigheacht Dhiarmuda GArainne, ed. Standish H. O'Grady. Wind.W. Windisch, JVórterbuch. 23. Zeuss, Grammatica Celtica, editio altera, curavit H. Ebel, 1871. agus M “ὦ MÀ μὦὦ .»-«-ὦ μὼ e ὦ «ὦ ,»-ὁ mA RÀ MÀ μ-ὦὁ nd δε μὰ μὴὰ — CORRICGCHEBII a.c EY. . 33, ead gelclu[ma]. 39, ead ardaigheadar. 44, "ead taib[f]liucha. 51, read luathsiubaz/. 99, ead lum no. .135, read colazza. . 247, 7ead hairm a raibhi. . 265, read llbzeac. . 285, read. treabrazd. . 289, read breaclasrach. . 2906, 7ead ainiarmartach. . 845, ead cricha. 365, read tair lim. . 867, read fochmaide. . 528, for an aigi we sAou/d gerhaps read na aigi. . 596, for fiana we should perhaps read ἤδη. . 667, vead teithzd. . 671, read ainiarmartacha. . 696, for do tsuisti zve owgA perhaps to read don {-5 1511. . 741, γεαα gairfeadhaigh. -- . 748, read dob' e. — duini. . 9o1, zead teaghlaich. . 992, read an t-ingnadh. .IOI3, 7vad Dhoiri. . 1036, read thogbadh MS. Eg.1. 48, ead Ráithe Síodha. μπῶ A mE pA ib. 1l. 57, ead Dhun. ib. l. 107, read gurbh iad. ib. 1. 126, read hIobh Labhraíne. ib. l. 135, 7ead ceall amh. ib. l. 145, zead fearr a. ib. l. 151, zead trea szan. g —- £o be fordhrain. ib. l. 215, zzsert [3] ?efore Muileánn. ib. l. 227, for is sinn féin we ougAt perkaps to 7ead is linn féin. ib. 1. 292, zead Atáid. ib.l. 320, ead aige. Α Chaoluir. ib. l. 339, zead rósileadh. b. TRANSLATION. . 16, 1. 12, for bright zead well-braided. . 21, 1l. 16, for challenged zead defied. .24,1.1, for Anaighe zead Anagh. . 27, 1.14, for strong ead eager. 20226; Ἢ: sharpened, rending. Io, for burnished, elegant ead p. 51, l. 17, »ead in the east and here, a bos standing for i fos. p- 53, l. 10, for elegant zead rending. ib. 1. 16, zead weak cries. p. 54, l. 15, /ox want ead wonder. Ῥ 55, 1.11, for song zead cry. ib. l. 17, for Toire read Doire. . 750, for duili we ougAt perhaps to read . 192, for fordhornn Ze £rue reading seems CarH FiNNTRAGHA ann so sios .i. oighe Finn le fianaibh Eirionn 7 bas Duiri Duin rig an domhain moir. Rr ro gabasdair flaitheas 7 forrlamhas an domhain mhoir uili go himlan i. Duiri Donn mac Loisginn Lomghluinig. Ro thinoileadar imoro 7 ro thim- saigeadar sluaig in domain d'innsaigidh in righ sin. ' Tainic ann Bolcan ri na 5 Fraingci 7 Marghaired ri na Greigi 7 Faghartach ri na hlInnia 7 Lughman Leathanarmach ri Saxan 7 Fiachra Foiltleabar ri Gairían 7 Tor mac Breoghuin ri na hEspaine 7 Sligeach mac Seanghairbh ri Fear Ceapdha 7 Iruad mac Dreagain mic Duilli ri Fer n-Dreagan 7 Comur Croimgeann ri Fer Conchenn 7 Caitchenn ri Fer Caitchenn 7 Caiseal Clumach ri Lochlann 7 a tri derbraithri .i. Forne Glainger Gaisgedhach 7 Mongach in mara 7 Tacha 7 Daire Dedsolus ri mara Toirrian 7 Madan Muncas mac Duinn ri na Gaethlaigi 7 tri righa o tergabhail greine anoir .i. Duibhceartan mac Firmais 7 Muilleinn mac Firlut 7 Cuilleann - ΤῊΕ BarrLE or VENTRY here below, i.e. the tragical death of Finn with the fianns of Erinn, and the death of Duire Donn, the king of the great world. A KrNG assumed sovereignty and possession of the whole great world entirely, namely Duire Donn (the Brown), the son of Losgenn Lomglunech (of the Bare Knees) Now, the hosts of the world. gathered and assembled unto this King. There came Vulcan, the king of France, and Margaret, the king of Greece, and Fagartach, the king of India, and Lugman Lethanarmach (of the Broad Weapons), the king of the Saxons, and Fiachra Foltlebar (of the Long Hair), the king of the Gairian, and Tor the son of Breogan, the king of Spain, and Sligech the son of Sengarb, the king of the men of Cepda, and Herod the son of Dregan the son of Duille, the king of the men of Dregan, and Comur Cromgenn (of the Curved Sword), the king of the men of the Dogheads, and Caitchenn (the Cathead) the king of.the men of the Catheads, and Caisel Clumach (of the Plumes), the king of Norway, and his three brothers, namely, Forne Glanger Gaiscedach (the Pure and Sharp and Valorous) and Mongach of the Sea, and Tacha, and Daire Dedsolus (of the Shining Teeth), the king of the Mediter- ranean, and Madan Muncas (of the Bent Neck), the son of Donn, the king of the Swamps, and three kings from the sunrise in the east, namely Dubcertan, the son of Firmas, and Muillenn, the son of Firlut, and Cuillenn the son of Faeburglas, and 12. something like ga/7/ MS. B I5 2 o 2 THE BATTLE OF VENTRE. mac Faebhairglais 7 Ogarmach ingen righ na Greigi, an bangaiscedhach is ferr tainic isin doman riam 7 moran do righaibh 7 do tigernaibh ele nach airimter ann so. Ar toigheacht imoro don tromsocraide sin co hairm a roibhe airdri in domhuin, ro cinneastair ule encomuirli i. teacht do ghabhail Eirenn ar ais no ar eigin. Ocus ba he so an adhbar .i. feacht n-aon da n-deachaid Finn mac Cumaill ar innarbad a hEirinn isin domhun mhor 7 do bhi thoir re bliadain a n-amsaine ag Bolcan ri na Fraingci 7 ro elo bean 7 ingen righ Frangc leis ar thabairt comgradha doibh ar aen do 7 is trid sin ro tinoiledar na sluaig 7 na socraide sin do theacht da dhidhailt ar Eirennchaib. Oir nir bo miadh no maise leisna maithib sin tar 7 tarcaisne do tabairt den Eirennach orrto. Is ann sin ro fiaracA/ ri in domain: * Cia bus eolach dam-sa a [fo. 1 a. 2.] calad- portaib Eirenn?' ar se. * Dogen fireolas duit,' arsa Glas mac Dreamhain * 7 ataim fein ar innarbad o Finn mac Cumaill 7 bérad eolus ar caladaibh redhi rofairsingi na Eirenn dib-si' ar se. Is ann sin tangadar na sluaig 7 na socraide linmára 7 na teaghlaigi taibsemacha sin isin oirear ara bhadhar a longa 7 a laigeanga 7 ro hinnled leo a cuairre 7 a cairpthi, a curaigh 7 a caemhlonga 7 ro czrbadh amach cliatha cuanna certa crannrighne cruadhrámadh 7 dorinneadar imram tren togharadh dianlaidir degh- Ogarmach the daughter of the king of Greece, the best woman-warrior that ever came into the world, and a great number of other kings and lords that are not enumer- ated here. Now, when this weighty host had come where the high-king of the world was, they all fixed upon one plan, namely, to go and to take Erinn by fair means or foul And this was the cause thereof. Once Finn the son of Cumall had been expelled from Erinn into the great world, and he was in the east during one year doing military service with Vulcan the king of France, and the wife and the daughter of the king of the Franks eloped with him, having both bestowed equallove upon him. And therefore those hosts and multitudes assembled to go and take revenge for it on the men of Erinn. For those brave ones did not think it honourable nor seemly that contempt and contumely should come upon them by a man of Erinn. It was then the king of the world asked: * Who is there that can be my guide in the harboursteads of Erinn?' he said. “1 shall guide thee true, said Glas the son of Dreman. *For I am myself expelled by Finn the son of Cumall, and I shall guide you about the smooth very broad harbours of Erinn,' said he. Then came those numerous hosts and armies, and those proud henchmen to the harbour where their ships were, and their caravels; and their vessels and boats, their coracles and their beautiful ships were then made ready by them, and the trim straight oars with stiff shafts and hard blades were got out, and they made "FP THE BATTLE OF VENTRF. 3 cubaidh gur bho cosmhail re ceathaibh gelclu,. . ar gormsrothaib no re hael aengeal ar ardchlochaib na srotha cubhracha cneasgeala sin tar eis na laigheang on luathimram corcza . . cadur na longa sin sithi seabchamail izt . . . luaimneacha 35 oc imraibh na cuan a coir...innas tarb di maclannaib diana digairaidzr con... ti na dilainn i. tar in mothar mortonnach 7 tar na tonnaibh mora moingmora mallgorma. Is ann sin imoro ro eirgeadar na gaetha 7 ro ardaigheadar na tonna co nach cualadar-san enni acht imall mear maithreac na mardhucann 7 gotha imda 4o eccunnla na n-en corrach crithluaimnech os gluair glastonn ag a crothad. Ni mochean amh tarrla re freastal no re fritholamh na fairrgi forranaighi fuardoimne sin .i. nert tonn 7 tuili 7 trengaiti ag caitheamh a cainnti 7 a cirgaili 7 accanz aircci risna longaib 7 fos nir madh in comhraidh na treabha taibhliucha sin re seastan na slat ag a sreangbhualad 7 re coimbeimnigh na crann le gairbgaethaib 45 ag a cruadbrised. X Ni raibhi imoro acu-sun ann sin long gan labugud 'na rugazre, gan razgbriseadh 'na ub, gan odugud 'na clar, gan crithnugud "na tairrngi, gan trotlugud "na [fo. 1 b. r.] bord, gan brughud "na brirrlig, gan usce πα abur, gan foslugud 'na teas, gan tuargain "na tili, gan tuarcain "na as, gan impodh "na crann, gan cruadludhbadh ^na stagh, gan $duaidhleim "na ruaidhbreid, 59 gan rebadh "na laigheang, gan locadh a luathsiubal re lananfud muna theagmadh lucht a freastail 7 a fortachta ina focraibh da foiridin. O nach bhfuair imoro in gaeth sin laigi ar na laechaibh na tlas ar na trenferaibh, a strong eager quick powerful well-timed rowing so that the white-skinned foamy streams behind the ships from the quick rowing were like the white-plumed froth on blue rivers, or like the white chalk on high stones, so that . . . . those ships over the billowy main and over the big great-crested slow blue waves. 'Then arose the winds, and the waves grew high, so that they heard nothing but the furious mad sporting (?) of the mermaids, and the many crazy voices of the hovering terrified birds above the pure green waters that were in uproar. There was no welcome forsooth to him who got the service and the attendance of that angry, cold and deep sea, with the force of the waves and of the tide, and of the strong blasts consuming their.... and their. ...and.... against the vessels, nor was the babbling of those .. .. plea- sant, with the creaking of the ropes that were lashed into strings, and with the buffeting of the masts by the fierce winds that shivered them severely. "There was not amongst them a vessel that was not shaken in its ribs, that was not . . . . broken in its gear, . « .. in its board, shaken in its nails, rotten in its side, bruised in its . . . . , without water in its hold, ripped open in its . . . . , shattered in its . . . . , overturned in its mast, severely bent in its stays, . . . . in its red canvas, lacerated in its boats, stopped in its swift career by the full gust of the storm, if the people of assistance and help near them had not come to aid it. Now, when this storm did not find weakness on the heroes, nor debility on the B2 en enm 6o 6 σι 7o 4 THE BATTLE OfT-VENIAT. do eirigh uaithz? co rainic a haitreab ard uachtarach anamma. 7 is ann sin fa min in muir doibh 7 fa ceannsazd? gach goirmlzzz gur bo teigli seimidhe socharthanach in fairrgi etir chuan 7 chuil 7 chearn 7 charraig, co nach rainic a leas neach dibh oirbert no imram do denamh, acht na longa fana lanseolazge ag imthecht le foghar na gaithi glanuairi gur ghabhsad cuan 7 caladport ar in maithinis na n-domhun 7 ag glascarraig risi n-aberthar Sgeilleag Michil aniubh. Is e fa heolach acu ann sin i. Glas mac Dreamhain o Sithán Laca Lein linnuair 7 o dhiamraibh Droma Droi- bheoi| 7 in uair do duiscti fiadh no bethadhach eicciallazgi eili ag in fein, nir tharba do choin no do dhuine rith ris, acht a gabhail beo do Ghlas mac Dreamhain 7 do fastoadh ag in fein trid sin 7 is gairid do bi acu an uair docuredh air beth ag feall ar Finn do Cormac mac Airt do righ Eirenn 7 dob' eigean do Eiri d' fagbail trid sin 7 dul 'sa doman mor 7 is e ba heolach do righ in domain an tan sin. * A anam, a Ghlais mic Dreamhain, ar ri in domain *ni cuan mar so do gheallais dom loinges d' fagbail acht tragha gealgainmighi a fedfaidis mo sluaig aenaighi 7 oireachtais do chomhchruinniugud an tan nach beidis ac cathugud. *Is aithnedh damh-sa cuan mar sin a n-iarthar Eirenn' [fo. z ibi 27 ar; Glas £i ieuan Finntragha a Corca Duibhne. Tangadar rompo assin co Finntraigh 7 ro linadar crislaigi in chuain uili co nar bo leir in saili tairsibh 7 barc mor righ champions, it rose from them, and went to its high lofty aerial abode. "Then the sea grew gentle unto them, and every blue wave grew tame so that the ocean was mili, smooth, friendly in harbour and recess and corner and rock. And none of them had need to work or to row, but the slanting full-sailing ships went along with the sound of the pure-cold wind, until they took harbour and port on the goodly island of the worlds, and at the green rock that is called Sgellig Michil to-day. 1t is he that was their guide there, namely, Glas the son of Dreman, from Sithan of Loch Lein of the cold water, and from the hidden places of Druim Droibel, and when a deer or other senseless beast was roused by the fiann there was no need for a dog or a man to run after it, but it was caught alive by Glas the son of Dreman. And he was hired by the fiann for that reason, and a short time he was with them when he was inveigled . to betray Finn to Cormac the son of Art, the king of Erinn, and he had to leave Erinn for that, and to go into the great world, and it is he that was guide to the king of the world at that time. * O soul, O Glas son of Dreman,! said the king of the world, *not a harbour like this didst thou promise my fleet would find, but shores of white sand where my army might assemble for fairs and gatherings whenever they were not fighting *Iknow a harbour like that in the west of Erinn,' said Glas, * namely, Ventry Harbour in Corca Duibne (Corca Guiny)) They went onward thence to Ventry, and filled the borders of the whole har- bour so that the sea was not visible between them, and the great barque of the king of the 58. arinn MS. "u"-——noF£.——————sác——— OR THE BATILE OF VENIRF. 5 in domhain do gabh in cuan ar tus, conadh Rinn na Bairci a ainm o sin ale. 7 ro tuirrnadar a seola illathacha anairtghela 7 do togbadar a puiplazgi belcorcra breachtnaidhi 7 ro caithsead a m-bhiadha saera somblasta 7 a n-deocha mine meascamla 7 tucadh a croinn ciuil cucu da sir$einm 7 a n-aes dana do ghabhail a n-duan 7 a n-dubhchonn doibh. * A Glais mic Dreamain,' ar ri in domhain ' cía da rainic in tir si a tangamar ar tus do chuid ronna uair do roinnedar Eire eaturru fein re techt anoir doib?' *Do 'Thor mac Breoghain do righ na hEspaine,' ar Glas *rainic an tir si *' Mas ead, a ri na hEspaine, ar ri in domain *is tu dlighus feis 7 aedaighacht na hoidhchi anocht do taibart duine- Is ann sin ro eirig ri na hEspaine 7 ceithri catha armruadha eagair 'mailli ris 7 tainic fo imlibh na crichi a cedoir 7 do badar tri dunaidh a n-iarthar na crichi sin i. Dun Cais 7 Dun Aedha 7 Dun Cearbain 7 do loiscedh le righ na hEspaine iad etir triath 7 tigerrne, etir mnai 7 macamh, etir cozz 7 fear, etir chuach 7 chorn 7 chopan 7 do badar tri ecomaz/ do theaghlach in gach dunadh dib-sin 7 do loisceadh leo uili iad. Do bhi imoro a fis ag Finn 7 ag fianaibh Eirenn co ticfad in tromdamh sin d' innsaighi Eirenn .i. righradh in domain uili amail do bhi a fighair 7 a faistine doibh 7 ni raibhi cuan ghabhala a n-Erinn gan fer forairi o Finn fair 7 is e do bhi ag forair in chuain sin aigi .i. Conncrithir mac Brain mic Feabhail o Theamhair world was the first to take harbour, so that thenceforward its name was Rinn na Bairci (The Point of the Barque). And they let down their many-coloured linen-white sails, and raised their purple-mouthed speckled tents, and consumed their excellent savoury viands, and their fine intoxicating drinks, and their harps were brought to them for long playing, and their poets to sing their songs and their dark conceits to them. * O Glas son of Dreman,' said the king of the world, *to whom belongs this land into which we have come first as a portion of the spoil when they will divide Erinn between them before they return eastward?! “ΤῸ Tor the son of Breogan, the king of Spain, said Glas, *belongs this land. *In that case, O king of Spain,' said the king of the world, * thou art obliged to procure entertainment and good cheer for us to-night.' Then the king of Spain rose, and four red-armed battalions in order together with him, and he went at once across the border of the country, and there were three forts to the west of this territory, namely, Dun Cais, and Dun Aeda and Dun Cerbain, and they were burnt by the king of Spain, both kings and lords, both women and children, both dogs and men, both bowls and drinking-horns and cups, and there were thrice fifty henchmen in each of these forts, and they were all of them burnt by them. Now Finn and the fianns of Erinn knew that that heavy troop would come against Erinn, to wit, the kings of the whole world, as it had been represented and pro- phesied to them. And there was no landing-place in Erinn without a watchman from Finn over it, and he that was watching this harbour was Conncrithir the son of 15 9o o IO 105 IIO 6 THE BATTLE OF VENTRF. Luacra. Iar corrchnoc na Feine rea n-abarthar Cruachan Adhrann do bhi se in oidhche sin 7 [fo. 2a. 1.] se ina chodlad ann 7 is e do muscail he sceamghal na sciath ag a scoltadh 7 comthuarcain na cloidhim 7 comhcomairt na craiseach ag cirrbad curp na firlaech 7 gairthi na m-ban 7 na macamh, na con 7 na n-each fan comlasair 7 do erig Conncrithir fo na gairthibh sin 7 as eadh adubert: * Mor na gnimha dorinnedh trim anocht, ar se *7 mairg mathair dorad m'idhna d'eís an chodalta sa dorinnus 7 gidh edh πί faicfe Finn naid fiana Eirenn misi beo da eisi 7 rachad ar lar na n-allmurach indas co tuiti dream eigin dibh liumno no co tuiter-sa leo-san.' Do cheangail a curp ina chatheidedh catha 7 do lig na chailgi reatha rinnluaithi a n-diaidh na n-allmurrthach 7 ni fada dochuaidh in uair do connairc triar ban roime 'saslige 7 armghaisceadh laich ag gach mnai dibh 7 do reath-san orro 7 ni ruc orrtha 7 tuc a lamh fon sleigh da teilghin. ^* An, a oglaich, ar bean dibh *uair ata agad eolus ina cora duit harm do deargadh na oruinne 7 sinn mar mnaibh. * Cia sibh-si fein?' ar Conncrithir. * Tri hingena Teirg mic Dolair o traigh mara Tibhir anoir sinne,' ar siad *7 tucamar ar triur gradh ecmaisi duit-si 7 ni fuathaide le neach againn a cheili e 7 tangamar do tabairt chabhartha duit, uair do bhi a fis againn gumadh tu-sa cédduine do $oisfedh d' fianaibh Eirenn docum na n-allmur- tach/ *Caidhi bhar cobair-si dam-sa ?' ar Conncrithir. *Budh maith ar cabair-ne Bran, the son of Febal, from 'Temair Luachra. West from the Round Hill of the Fiann, that is called Cruachan Adrann, he was that night, and he asleep there; and what awoke him was the noise of the shields splitting, and the clashing of the swords, and the striking together of the spears cutting the bodies of the true warriors, and the cries of the women and children, of the dogs and horses in the flames. And Conncrithir arose at these cries, and what he said was: ' Great are the deeds that are done through my fault to-night, he said, and woe to the mother that bore me, after the sleep I have made, and howbeit, Finn and the fianns of Erinn shall not see me alive after this, and I will go into the midst of the foreigners so that some of them shall fall by me or till I fall by them ; He girded his body in his battle-array and sent the swift-pointed . . . . of running after the foreigners. And not far did he go when he saw three women before him on the road, each of them dressed in a warrior's armour, and he ran after them, but did not overtake them, and he put his hand under his spear to throw it. * Stop, Ὁ warrior,' said a woman of them, «for thou knowest that it is not right for thee to redden thy arms on us (?), and we women; * Who are ye yourselves ?' said Conncrithir; *Three daughters of Terg the son of Dolar, from the shore of the sea Tiberias in the east are we;' said they, * and we have all three fallen in love with thee from afar, and none of us loves thee less than the other; and we have come to help thee, for we knew that thou wouldst be the first man of the fianns of Erinn that would make a stand against the foreigners, * What is your help to me to be?' said Conncrithir, *Our help to thee will be good; said they, *for .--— —————— υαι, THE DATTLE GM WEITRF. 7 duit,' ar siad *oir dealbobhmaid-ne slzag draidheachta umad-sa do na geosadanaibh sanaisi 7 do barr bhilair 7 gin co marbhaid slzag na socraide 'mailli rit-sa, gair- fe/hid do na hallmurachaib 7 beanfed a n-airm asa lamhaibh 7 beanfaid a neart 7a ragarc dibh 7 mairbhfidhar leat-sa ri na hEspaini 7 ceithri céd da muintir 7 biaidh cath Finntragha la 7 blzadazz 'ga cur 7 biaidh cathugadh nua gach n-enla ann risin re sin 7 bidh cridhi maith agad-sa, uair da marbh [fo. 2 a. b.]-thar gach lae tu, ba imlan ar maidin, oir biaidh tobar slaniczZ& againne fad comhair 7 in t-oglach is annsa let a fianaibh Eirenn, do ghiabha mar sin fa rit.' Do badar dana sluaig righ na hEspaine ag gabail creach 7 turthedZ 7 airgid o Traigh Modhuirn atuaidh 7 rissa n-aberthar Murbach an tan sa co Finntraigh fo dheas. Is ann sin ruc Conncrithir mac Brain mic Feabail orrtho 7 in slzag draideacA/ sin fa ris 7 do bhean a creacha dibh 7 do bean in sluag draigheacA/a a nert 7 a ragarc dibh 7 tangadar sluaig righ na hEspaine 'na raen romadma gusain maidhin a raibhi ri na hEspaine 7 Conncrithir 'ga marbad 7 'ga mugudh. * Airis agam, a rimílid,' ar ri na hEspaine *co ferainn comhlann rit tar ceann mo muintire, o nach impodhann enduine acu fen rit dib 7 tu 'ga n-ar 7 "ga n-oirrleac. Ro innsaighedar tra an dias sin a cheli 7 ro 8aidhedar in da mergi maethsroill isin taliazz taebhuaine 7 do sinedar na lamha luathghonacha leisna craiseachaib we shall form a druidical host around thee from the stalks οἵ. . . . , and from the top of the watercress, and though armies and multitudes be killed around thee, they will cry to the foreigners, and beat their weapons out of their hands, and take away their strength and their sight. And the king of Spain and four hundred of his people will be killed by thee, and the battle of Ventry will be fought a day and a year, and there will be fresh fighting in it every day during that time. And be thou of good cheer, for even if thou art killed every day, thou wilt be whole again in the morning, for we shall have the well of healing for thee, and the warrior that thou lovest best of the fianns of Erinn shall obtain the same as thou. Now the hosts of the king of Spain were taking plunder and materials (?) and silver from Traig Moduirn in the north, which is called Murbach at this time, to Ventry in the south. It was then that Conncrithir the son of Bran the son of Febal came upon them, and the druidical host with him, and he forced their plunder from them, and the druidical host took their strength and their sight from them, and the hosts of the king of Spain came in their rout and flight to the plain where the king of Spain was, and Conncrithir killing and destroying them, * Stay with me, O kingly warrior,' said the king of Spain, *that I may fight with thee for my people, since no man of them turns against thee, and thou slaughtering and slay- ing them. So those two attacked one another, and they placed the two banners of soft silk into the green-sided earth, and stretched out the quick-wounding hands with the 111. drazdÁachta MS. T 20 8 THE BATTLE OF VENTRFE. ceannghorma croderga 7 tucadar dubgona dluithi daingne dofreastail ar a cheli 130 mar sin doibh no gur ardeirigh imgan 7 gur crannbrissedh a craiseacha 7 gur scailtsed a sceith 7 gur lanscarsed a luireacha 7 do nochtadar a lanncloidme lasurcorcra leathanfaebhracha 7 dorinnedar urrlamh a n-aitheZZa 7 ro badar isin comrac sin re treimsi 7 re hatha fada do lo, conadh ann sin fuair Conncrithir aithfas brathbeime a comrac ar chathbharr 7 na caemhluirighi do righ na hEspaine 135 co tobhacht a cheann da colann 7 do thogaibh Conncrithir an ceann 7 do chom- maidh an gnimh 7 is eadh adubert: *Dar mo breithir amh,' ar se *ni cuirfizr on ceann sa me muna marbtar me no co ti uathad no sochaighi eigin d' fianaibh Eirenn cugam. Do chuala ri in domhain sin 7 is eadh adubert: *Is mor in bri- athar sa dobheir an laech, ar se “7 eirigh da fis, a Ghlais mic Dreamain, an e 1490 an t-Osgar ardghlonnach adchuala a fianaibh Eirenn dobezr an briathar sa.' Tainic immoro Glas a tir 7 tainic a comghar do Conncrithir: *A laich,' ar se “15 [fo. 2 b. 1.] mor in briathar sin tucais 7 caidhi h'ainm 7 do sloinnedh ?' * Misi Conncrithir mac Brain mic Feabail o Theamuir Luacra' ar se. —* Masa tu, ar Glas “15 fagus t' fuil 7 t' fialus dam fen 7 is misi Glas mac Dreamain 145 o Teamair Luacra'ar se. * Dob' eccoraidi duit-si teac^/ do comrac rim-sa ona alilmurachaib sin' ar Conncrithir. “ Truagh sin, ar Glas *ar sedaibh an beatha uili damadh tairisi dhamh Finn 7 fiana Eirenn, ní coimreogainn re neach d' feraibh blue-headed red-socketed spears, and dealt black close hard insufferable wounds to each other, until the wounding rose high, and the shafts of their spears were broken, and they clove their shields, and they ripped open completely their hauberks, and they bared their purple-flaring broad-edged sword-blades, and prepared their deaths. And they were in this fight for a long time and while of the day, until Conncrithir struck a furious counter-blow (?) against the joint of the helmet and of the beautiful hauberk of the king of Spain, so that he smote his head off his body. And Conncrithir lifted up the head and boasted of the deed, and this is what he said: “ΒΥ my word, forsooth,' he said, *I shall not let myself be separated from this head, unless I am killed, until some few or a great number of the fianns of Erinn come to me. The king of the world heard that, and this is what he said: * Great is that word which the warrior speaks, said he, *and rise thou and see who he is, O Glas son of Dreman, whether it is Oscar of the noble deeds whom I have heard of, of the fianns of Erinn, that speaks this word. Then Glas went on shore and went near Conncrithir. *O warrior,' said he, * great is that word thou hast spoken, and what is thy name and thy family?! *I am Conncrithir the son of Bran, the son of Febal, from Temair Luachra, he said. *If it is thou, said Glas,*thy blood and thy family are nearly related to me, for I am Glas the son of Dreman, from Temair Luachra, he said. *' The less does it behove thee to come to fight against me from those foreigners, said Conncrithir. *It is sad,' said Glas, * for the treasures of 135. dechomhaidA MS. 145. 0 a//murachaib sz MS. —-——"———— —v——)vAv———————Ó—— YE BATIEE OU CPANTRF. 9 Eirenn na rit-sa seach cach? *Na habazr-si sin, ar Conncrithir *uair coic mic dég do chloinn ata ag Finn a fegmazs a clannmaicne fen 7 luidim-si fom armaibh 7 fom ghaiscedh, da marbtha-sa sin uili, nach budh eagail duit Finn acht co tigthea 150 ar a eineach 7 ar a comairci/ Adubert imoro Glas 'na dhiaidh sin: * Tainic mo la badha-sa lett-sa 7 rachad do innisin do righ an domhain' 7 do ghluais roime mar a raibhi an ri. * A anam, a Glais, ar ri an domhain * ann e Oscur ata ann sud?' *Ni he idir, a ardri,' ar Glas * 7 damad he a tainic as dod muintir-si ni thic. Fer [Í]is 7 brathair dam-sa ata ann 7 is timcroidhi lium a beth "na aenar 7 dob' ail 155 lium dul do congnamh leis, *Da n-dheachair,' ar ri an domhain ' cuinngim-si ort tacht da innisin dam an lin thuitfeas lium d'fianaibh Eirenn gach lae 7 da tuiti a beac leo dom sluagaibh techt da innisin dam cé le tuitfedh.' * Cuinngim-si ort-sa' ar Glas *gan neach dod sluagaib do lícean a tir acht mar ader-sa no co ti fiana Eirenn chugainn 7 o nach fuil DU ei ids ele againn aniubh,' ar Glas * tabhrad/ τόο comlann enfir dhuinn 7 do cuiredh dias allmurach cucu in la sin 7 taraidh Conncrithir an tabhaill taibleabhar 7 cuiris cloch cert cudruma innti 7 tuc urrchur cert coimdhireach co tarrla a tuledain a fir comraic co rug in inchinn ina caibh cro tre cul a chinn. Fuaradar imoro an dias sin bas leo 7 do siredar dias allmurach docum gach fir acu. 165 the whole world, if Finn and the fianns of Erinn had been true to me, I should not fight against any man of Erinn nor against thee above all. * Do not say soj' said Conncrithir, *for there are fifteen sons with Finn beside his own children, and I swear by my weapons and by my valour, that if thou hadst killed all these, thou wouldst not have to dread Finn, provided thou camest under his honour and protection. Thereupon Glas said: * The day of fighting together with thee has come for me, and I will go and tell the king of the world) And he went where the king was. *O soul, O Glas, said the king, (is it Oscar that is there?" *It is not he at all, O high king, said Glas, * and if it had been he that has come, it is not for thy people that he comes. It is an acquaintance and brother of mine that is there, and I am sick at heart that he is alone, and I desire to go and help him. *If thou goest,' said the king of the world, *I demand of thee, to come and tell me the number that will fall by me of the fianns of Erinn every day, and if some few of my host fall by them, to come and tell me by whom they shall fall *I ask of thee, said Glas, (not to let any one of thy host ashore, but as I say, nor till the fianns of Erinn come to us, and as there are no other restrictions for us to-day, let single combat be granted to us." And two foreigners were sent against them that day. And Conncrithir seized his long-sided sling, and put a straight even stone in it, and gave a straight well-directed cast, so that it went into the forehead of his adversary, and took the brain as a lump of blood out through the back of his head. So those two found their deaths by them, and they 156. congamA MS. 164. £uledainn MS. IO , THE BATTLE OF VENTAF, Frith dana co hathlum an aiscidh sin. T'ogbhais Conncrithir in cealtair coimhreamur chatha [fo. 2 b. 2.] 7 tuc urrchur aith athlum urrmaisneach don fir ba neasa do acu, gur bhean a mullach a ochta co n-deachaid trio 7 mar do connairc in fer ele sin do theith do leith droma inti arar-teilgedh an t-urrchur co n-deachaid an t-sleg ijotrithu ar aen co fuaradar bás de 7 do thuiteadar a dhias fén le Glas faisin. Do thuitedar dana tri nonbair leo re n-oidhchi 7 ba crechtach Conncrithir on ló sin 7 adubert se re Glas: * Tangadar triar ban chugam-sa o traigh mara Tibhir anoir 7 do gealladar damh, ge marbthai gach lae me a cath Finntragha gumadh beo arna marach me 7 in neach budh annsa lium d'fianaibh Eirenn co fuideadh 175 mar sin, oczs coimed-sa an cuan anocht co condeuchainn-si da fis" 7 teit da fis 7 do curedar fon tobar slanícidhe 7 tainic co himlan as. Imthusa Glais mic Dreamhain tez ar an chuan. * A τί an domhain, ar se * ata cara agam ar an loingeas .i. Madan Munchas mac Duin, rí na Gaethlaighi, 7 is ed adubert se 'sa domhan mor thoir gur leor duit-si é fén do gabail Eirenn 7 co 180 m-beradh a n-gheill ar ais no ar eigin chugad-sa 7 cuinnchim-si ort-sa ἃ leigen chugam-sa am aenar anocht co fechamís cia hagainn is ferr choiseonas Ere.' Ro innsaigheadar dana an dias sin a cheli 7 dorinnedar comhrac fichdha forta- mail feidmlaidir acht énní ni hann sin do bhi a n-dan bas d' fagbail do Glas 7 fuair asked for two foreigners for either ofthem. This request was granted readily. Conncrithir lifted the thick spear of battle, and made a sharp quick determined (?) cast at the man next to him on their side, and hit him in the front of his breast, so that the spear went through him; and when the other man saw this, he fled behind the back of him that had been hit, so that the spear went through them both, and they found their death from it. And thereupon his own two fell through Glas. "Three times nine fell through them before night, and Conncrithir was covered with wounds from that day, and he said to Glas: *T'hree women have come to me from the shore of the sea of Tiberias in the east, and have promised me, though I should be killed every day in the battle of Ventry, I should be alive on the morrow, and that he whom I loved most of the fianns of Erinn should obtain the same, And watch thou the harbour to-night, that I may go to seek them. And he went to seek them, and they put him under the healing spring, and he came out whole. As to Glas the son of Dreman, he went to the harbour. *O king of the world," said he, *there is a friend of mine with the fleet, called Madan of the Bent Neck, the son of Donn, the king of the Swamps, and this is what he said in the great world in the east, that he himself would be sufficient for thee to take Erinn, and that he would bring it to do homage to thee by fair means or foul, and I ask thee to let him meet me alone to-night, that we may see which of us will better fight for Erinn.' Then those two attacked each other and made a furious brave powerful fight, but as it was not in the destiny of Glas to find his death there, the king of the Swamps found FHE BATTLE OF VENTEKF. II rí na Gaethlaigi bas leis 7 gairid'na dhiaidh sin an uair taínic Conncrithir cuigi 7 do bi Conncrithir ag molad an gnima sin dorinne Glas 7 'ga comhaidem co mor. 185 Is ann sin do conncadar trenfer fian Eirenn cucu .i. Taisteallach trenfer. * A oga,' ar se cia na cinn ud agaibh os in ar?' *Ceann righ na hEspaine ceann dibh,' ar Conncrithir ^7 is lim-sa do thuit. Ceann righ na Gaethlaigi an ceann ele 7 le Glas mac Dremain do thuit, Scela Finn 7 fian Eirenn agad-sa duinn?' ar siad. *Do fagbusa ac Snamh Da En atuaidh iad' ar Taistellach. * Eirig-si da n-inn- 190 saighidh' ar [fo. 3 a. r.| siad “7 tige chugainn da m-berdis a n-ar m-beathaid orainn| *Do badh nar dam-sa sin, ar in trenfer *.i. da righ do righaib an do- mbhain do tuitim libh-si ar aen 7 gan mo lamh do dergadh dam-sa re n-dul ón cuan orrtho' 7 teid ar an cuan. * τί an domain, ar se "δία sunn trenfer ἤδη Eirenn ag iaraidh comhlainn. *Is dam-sa is coir an treinfer ud do freagra' ar Coim- 195 leathan mac Toithim .i. trenfer righ an domhain 7 taínic a tir a cedoir. Is amlaid imoro do bhi an fer sin 7 dez ferdhuirn ficled ana airde 7 an urr- dail cetna 'na lethni 7 is amlaid do bhi fos arna fothrucadh a folaib dreagan 7 leoman 7 loisceann 7 nathrach neime 7 fuathrog fairsing urleathair um deanacht a cuirp 7 ro innsaigeadar na tarbhlaich sin a cheili ana treithibh taibhtheanna tonn- 200 bhorba troighleathna tarrluthmara tailcichtaracha 7 do maelgormaighedar na his death by him. And shortly after that, Conncrithir came to him, and began to extol the deed which Glas had done, and to praise him highly. Then they saw a champion of the fianns of Erinn coming towards them, to wit, the champion Taistellach. *O youths," said he, * whose heads are those with you over the slaughter?' * T'he head of the king of Spain is one of them,' said Conncrithir, and it is by me he has fallen. The head of the king of the Swamps is the other head, and by Glas the son of Dreman has he fallen. Hast thou got tidings of Finn and the fianns of Erinn for us?' said they. “1 left them at Snam Da En in the north,' said Taistellach. *Arise and seek them,' said they, *and let them come to us, if they would preserve our lives? * That would be a shameful thing for me,' said the champion, *that two kings of the kings of the world should both have fallen by you, whilst my hands remain unreddened, before I go from the harbour, And he went to the harbour. *O king of the world, said he, *here is a champion of the fianns of Erinn seeking fight) *1t is I whom it behoves to answer that champion,' said Coimlethan the son of Toithem, to wit, the champion of the king of the world, and he came on shore forthwith. Thus was this man, ten times twenty fists of a man in height and the same number in breadth, and moreover, he had bathed in the blood of dragons and lions and toads and venomous adders, and a broad girdle of strong leather was round his body. And the fierce heroes attacked each other in their firm-sided, rough-skinned, broad-footed, 190. «/AnaidA MS. 200. laibAtheann MS. e to I2 THE BATTLE OF VENTRKRF. maeliuili morliatha malachghairbha 7 do comhdranntaigheadar na clárfiacla craebghlasa cnaimreamra cogantacha craesíairsinga 7 do chasadar na cromsrona cuasleathna comtharrthacha craebhsilteacha 7 ro innsaidedar na laich sin a cheli 7 205ro iadhadar na dodlamha dublaidire doleonta daingeangreamacha doscalti tar na dromannaibh 7 tucadar trodchuir trena thulganacha d'aroili. Is ann sin imoro tuc trenfer righ an domhain fascadh fortill firchalma ar Thaistellach cor theilg braen fola forruaidhi ar barr gach meoir da meraibh 7 liath dubhfhola tar a bhel 7 cuiris 'na easclainn aird adhbhail ar a ghualazzz é 7 cuiris ina rith e co hairm 210a raibhe ri an domhain 7 adbert Taistellach : * A anam, a Choimhleathain, créd dob' ail leat do denamh rim?! *Do breith co righ an domain, ar se *7 do cheann do tharraing as do cholainn 7 a cur ar cuaille a fiadhnaise fer an domhain. *Olc an comairle sin, ar Taistellach *uair is ferr duit mo leigean sis co slechtainn duit a fiadnaisi sluag an domhain, oczs do slechtadar [fo. 3 a. 2.] treinfer Eirenn uili 215 dam-sa 7 doghenaid duit-si mar sin 7 is maith duit fos a beith rena innisin isin domhan mor thoir agad gurabh taesca do ghabhais feín geill treinfer Eirenn 'na do ghabh ri in domhain a n-gheill! “15 cubhais dam-sa,' ar Coimleathan * co n-din- gean sin rit! 7 leigis sis ar lar he. Cromais Taistellach a cheann do-sum. Doigh leisum fa slechtain e do feín sin. Sinis Taistellach ana thimcheall 7 ro faisc co 220 fortill fearglaídir co rafnic ar ard a ghualazz 7 an lig chloichi do bhi a comíoccus strong-tailed . . . . that were stout below, and let flash the great grey blunt eyes with their shaggy eyebrows, and they gnashed the grey-branched, strong-boned, chewing, wide-jawed board-like teeth, and they turned up the broad-caved, horrid, thin-branched, crooked noses, and those two warriors attacked each other, and closed the black and strong, never-sprained, firm-clenching, indissoluble hands across their backs, and gave each other mighty unequal (?) twists. Then the champion of the king of the world gave Taistellach a powerful right-valiant squeezing, so that he drew a drop of very red blood from the top of each of his fingers and a stream of dark blood over his lip, and he put him as a high wonderful load on his shoulder and carried him running to where the king of the world was, and Taistellach said : *O soul, O Coimlethan, what wouldst thou do to me ?* * To carry thee to the king of the world, said he,* and to tear thy head off thy body, and to put it on a stake in the presence of the men of the world. *' That is a bad plan, said Taistellach, * for it is better for thee to let me down, that I may kneel before thee in the presence of the hosts of the world, and all the champions of Erinn have knelt before me, and will do so before thee, and moreover, it is pleasant for thee to be able to say in the great world in the east, that thou thyself didst sooner obtain the homage of the cham- pions of Erinn than the king of the world obtained their homage." *I pledge my faith," said Coimlethan, «that I will do so to thee, and he let him down on the ground. Taistellach bent his head before him, He thought this was bowing to him. Taistellach stretched (his arms) around him and squeezed him mightily, angrily, strongly, till he 202. cliarfiacía MS. 214. fiadnasi MS. THE BATTLE OF VENTRF. 13 do, tuc urrcur de uimpe co n-derrna smirspairti fola cro da curp am .i. a croicinn 7 tuc an chois thailc troighleathan rena ghualainn dó 7 do tharraing an ceann da cholainn 7 do comhaidh an gnimh. * Atre buaidh 7 beannachtain,' ar Conncrithir *7 eirigh romad anocht co teach m' athar-sa co Teamair Luacra .i. Bran mac Feabail 7 abair re Bran Tuatha De Dhanann do thimsachad uili d' ar cabhair 7 eirig assin a marach co fianaibh Eirenn. Oczs tainic Taistellach roime tar eífs an comraic sin co dunadh Brain mic Feabhail 7 do innis a scela uili co himlan doibh. Dochuaidh imoro Bran mac Feabhail do thinol 7 do thoitheastal Thuaithi De Danand 7 dochuaidh co Dun Seasnain Seanghabhra a n-ibh Conaill Gabhra 7 do bi fleagh ag a caitheam ann 7 moran d' ogaibh Tuaithe De Danand ann 7 do badar tri saermacaim Tuaithe De Danand ann .i. Ilbreach mac Manannain 7 Nemhannach mac Aenghusa 7 Sighmall hua Midir 7 ro cuirsed failti re Bran mac Feabail 7 dobh' ail fosaig do denamh dó. *A oga,' ar Bran 'ata eigin is mona sin orainn' 7 do gab ag innisin a scel doib 7 ac innisin an eigin a raibhi a mac .i. Conn- crithir. * An-sa agam-sa anocht,' ar Seasnan “7 racha; mo mac .i. Dolb mac Seas- naín co Bodhb Derg mac an Daghdha 7 timsoch díd Tuatha De Danand chugainn. 7 dorinnedar amlaid sin 7 dochuaidh Dolb mac Seasnain roime co Sith [fo. 3 b. r.] Bhan Finn os Feimeanmuidh 7 is ann do bhi Bodhbh Derg mac an reached the height of his shoulder, and the stone that was near him, he made a cast at him with it, so that he made bloody lumps of marrow of his body forsooth, to wit, of his skin, and he put his strong, broad-soled foot against his shoulder, and tore his head off his body, and boasted of his deed. * May victory and blessing attend thee,' said Conncrithir, and go now to-night to the house of my father to Temair Luachra, namely, to Bran the son of Febal, and tell Bran to assemble all the Tuatha De Danand to help us, and thence betake thyself on the morrow to the fianns of Erinn. And Taistellach went his way after that combat to the fort of Bran the son of Febal, and related all his tidings to them completely. Then Bran the son of Febal went to gather and muster the Tuatha De Danand, and he went to Dun Sesnain Sengabra in Hy Conaill Gabra, and there was a feast being held there, and a great number of the youths of the Tuatha De Danand were there, and there were three noble sons of the Tuatha De Danand, namely, Ilbrech the son of Manannan, and Nemannach (the Pearly) the son of Oengus, and Sigmall the grandson of Midir, and they made Bran the son of Febal welcome, and desired him to stay. *O youths, said Bran, " there is greater need than that for you,' and he began to tell them his story and to relate to them the strait that his son Conncrithir was in. fStay with me to-night, said Sesnan, *and my son Dolb the son of Sesnan will go to Bodb Derg (the Red), the son of the Dagda (the good god), and gather the Tuatha De Danand to us And so they did, and Dolb the son of Sesnan went to Sid Ban Finn (the Sid of the 228, sceila MS. 230 14 THE BATTLE OF VENTRF. 24o Daghdha an trath sin 7 ro innis Dolbh na scela sin do. “ἃ oig; ar Bodhb Derg (ni sinne dlighus Eirennaigh do chabair on eigin sin, *Na habair, ar Dolb *uair ní fuil mac righ na rodhamna na taisech feine d' fianaibh Eirenn gan bhean do Thuathaib De Danand no gan a mathair no a buime no a maicleannan dibh 7 is mor da bar cabair-si dorinnedar-san riam gach uair bu 245 eigen dibh. “15. cubhais duinne amh, ar Bodhb Derg *gura coir do freagra let feabhus do theachtaire' 7 docuredar teachta uatha ar Tuatha De Danand a fail ara bhadar 7 tangadar uili co hainm a naibhi Bodhbh Derg 7 tangadar co Dun Seasnain 7 do badar ann an oidhchi sin 7 ro eirigheadar co moch arna marach 7 ro ghabhsat a leínti saera sidamla umpu 7 a n-inair amlacha iubarli ilgresacha 7 a 25oluireacha tiugha taibhleabhra taitnemacha 7 a cathbarra clochordha cumdaigh 7 ἃ sceith scathuaine 7 a cloidhme troma taiblethna toirteamla 7 a sleatha slipta slinnleatlina. Oczs is iad fa righa 7 fa ro[f]laithi doib an trath sin .i. tri Gairbh Sleibhi Mis 7 na tri Leith Luacra 7 na tri Mhuiredaigh Mhaidhi 7 na tri Sichairi Siuiri 7 na tri hEochada Aine 7 na trí Laegazzi licderga 7 na tri Conaill Clom- 255raighi 7 na tri Finn Finnabrach 7 na tri Scail Brogha an Scail 7 na tri Rodanaigh Raighne 7 tri Discertaigh Droma Forrnachta 7 tri mic Aedhain Easa Ruaidh mic Bodhuirn 7 Tathbhuillecz Sleibhe Cairn 7 Sochearn Muighi Sainbh 7 an Seaghsa a Seaghais 7 Feardron a Laighis 7 an Glas a Bruinne Breagh 7 Airgedlamh o Sinpainn White Women) above Mag Femen, and there was Bodb Derg the son of the Dagda at that time, and Dolb related those stories to him. “Ὁ youth, said Bodb Derg, *not we are bound to help the men of Erinn out of that strait, *Do not say so,' said Dolb, *for there is not the son of a king or a prince or a leader of the fianns of Erinn, whose wife, or whose mother or fostermother, or whose leman is not from the Tuatha De Danand, and great help have they given you whenever you were in need? * We pledge our faith for- sooth,' said Bodb Derg, *that it is proper to respond to thee from the excellence of thy messengership,' and they sent off messengers to the Tuatha De Danandto where they were, and they came all to where Bodb Derg was, and they came to Dun Sesnain and stayed there that night, and they rose early on the morrow, and put on their costly silk shirts and their curling much-embroidered jubilee tunics, and their stout long-sided glittering coats of mail, and their ornamented helmets of gems and gold, and their sheltering green shields, and their heavy broad-sided strong swords, and their sharp-pointed tile-broad spears. And these were their kings and princes at that time, namely, the three Garbs of Sliab Mis, and the three Liaths of Luachra, and the three Muredachs of Maide, and the three Sichaires of the Suir, and the three Eochaids of Aine, and the three Loegaires of the Red Stones, and the three Conalls of Clomraige, and the three Finns of Findabair, and the three Scals of the Brug an Scail, and the three Rodanachs of Raigne, and the three Discertachs of Druim Fornachta, and the three sons of Aedan from Eas Ruaid mic Boduirn (the Salmon-Leap at Ballyshannon), and Tathbuillech of Sliab Cairn, and Sochern 240. scezja MS. 245. fraagra MS. THE BATTLE OF VENTRF. 15 7 Ograidhe a Maenmach 7 an Suirgeach o Leamain 7 an Seancha o Sinainn 7 Midir a Brigh Leith 7 Feilim Nuacrothace? mac Nocheadail 7 Donn a Sidh Beac- 26o uisci 7 Dreagan Dronuallacz 7 Fer an [fo. 3 b. 2.] berla bhinn on Bhoinn 7 Cathal Crithchosach ri Berrnain Eili 7 Donn Fritgrine 7 Donn Duma 7 Donn Teimeach 7 Donn Seanchnuic 7 Donn Chnuic an Dois 7 Brat Riabhach 7 Dolb Dedsolus a sidhaibh 7 coic mic Finn a Sidh Cairnn Chain 7 Finnbharr Meagha Siuil 7 Sigh- mall hua Midir 7 Ilberac mac Manannain 7 Nemannach mac Aenghusa 7 Lir 265 Sithi FinnachazZ 7 Abhartach mac Illathazg 7 moran eili do maithib Tuaithe De Danand nach airimter ann so. Taínic dana na sluaig 7 na socraide sin a crichaib Ciaraighi Luachra 7 co Sliabh mongruadh Mis 7 assin co cuan Finntragha. “ἃ Tuatha De Danand;,' ar Abhartach *eirgedh meid meanman 7 aignedh indaibh re hagaid chatha Finn- 270 tragha, uair biaidh se la 7 blzadazz "ga cur 7 biaidh gnim gach enfir dib 'ga innisin co deireadh an domhain 7 comaillzZZ na briathra mora doberthai isna tighibh n-ola.' ' Eirig, a Ghlais mic Dreamaín, ar Bodhbh Derg mac an Daghdha *d' fogra catha dam-sa co righ in domhain.' Do ghluais Glas roimhe mar a raibhe ri in domhain. * À anam, a Ghlais, ar ri an domhain *in iad fiana Eirenn sud?' *Ni hiad, ar 275 Glas * acht drem eili d' feraibh Eirenn nach lamhann beth ar uachtar talman, acht of Mag Sainb, and the Segsa from Segais, and Ferdron from Laigis (Leix), and the Glas from Bruinne Breg, and Airgetlam (Silver-hand) from the Shannon, and Ograide from Maenmag, and the Suirgech from Lemain, and the Sencha from the Shannon, and Midir from Brig Leith, and Feilim Nuacrothach, the son of Nochedal, and Donn from Sid Bec- Uisci (the Sid of the Little Water, and Dregan Dronuallach (the Strong and Proud), and Fer an Berla Bhinn (the man of the Sweet Speech) from the Boyne, and Cathal Crith- chosach (of the Trembling Feet) the king of Bernan Eile, and Donn Fritgrine, and Donn Duma, and Donn Teimech, and Donn Senchnuic, and Donn Chnuic an Dois, and Brat Riabhach (the Swarthy), and Dolb Dedsolus (the Bright-toothed) from the Sids, and the five sons of Finn from Sid Cairn Chain, and Finnbarr of Mega Siul, and Sigmall, the grandson of Midir, and Ilberach, the son of Manannan, and Nemannach,the son of Aengus, and Lir of Sid Finnachaid, and Abartach the son of Ildathach (the Many-coloured), and a great many other nobles of the Tuatha De Danand who are not enumerated here. Now, these hosts and armies came into Ciarraige Luachra (Kerry) and to red-maned Slieve Mis, and thence to Ventry Harbour. *O Tuatha De Danand, said Abartach, *]et a high spirit and courage arise within you in the face of the battle of Ventry. For it will last for a day and a year, and the deed of every single man of you will be related to the end of the world, and fulfil now the big words ye have uttered in the drinking- houses.' *Arise, O Glas, son of Dreman,'said Bodb Derg the son of the Dagda,*to announce combat for me to the king of the world, Glas went where the king of the world was. * O soul, O Glas,' said the king of the world, *are those yonder the fianns of Erinn?"' * Not they,' said Glas, but another lot of the men of Erinn, that dare not to be on 16 THE BATTLE OF VENTRF. beith a sidhbroghaibh fo thalmain .i. Tuatha De Danand 7 d' fogra chatha doibh tanag-sa. “Οἷα freageorus Tuatha De Danand dam?' ar ri an domhain. “ Rach- maid-ne cucu,' ar da righ do righaibh an domain .i. Comur Cromgenn ri Fer Con- 280 chenn 7 Caitcheann ri Fer Caitcheann 7 do badar sein coic catha d eagair 7 tangadar a tir a cedoir ana ruadbuinnedaibh romhora. *Cia do dingemadh ri Fer Conceann dim?' bhar Bodbh Derg. *Rachad-sa chuigi, ar Lir Sithe FinnachazZ “7 gidh edh do chuala me nach fuil 'sa doman mor duine is ferr lamh na se. * Cia dingbhus ri Fer Caitcheann dib?' ar Bodhbh 285 Dearg. * Dingebhad-sa,' ar Abartach mac Illathazg 7 gabhais luirech trom treabreacZz taitneamach uime 7 cathbarr ciarach comlazzz ceithircimsach 7 cloidheamh * * * * [fo. 4 a. r.] Oscur ardruathar fo cath na n-allmurach 7 ba samalta sin re gairbeas n-glorach n-gairbhlinnteach n-graineamhail ac comdortadh tre chael- charaidh comthana no mar bhuinni m-borbruadh m-bezaclasrach tre mullach 290 rofairsing righ-thighi no mar thonnghail tuinne ceannghili cneasuaine cainntighi chuipghili treathan moiri 'na timcheall, is é sin sreatadh 7 scailed 7 slichtbualad 7 sreangleadradh 7 saebcuma tuc Oscur ar na hallmurachaib don ruathar sin. Is ann sin doriacht Bolcan ri na Fraingci 7 Oisín docum a cheli 7 ro saidhsead a n-da meirgi maethsroill isin tulazg taebhuaine 7 ro thogaibhsead a n-da sciath the surface of the earth, but live in sid-brugs (fairy mansions) under the ground, called the Tuatha De Danand, and to announce battle from them have I come, * Who will answer the Tuatha De Danand for me?' said the king of the world. * We will go against them, said two of the kings of the world, namely, Comur Cromgenn, the king of the men of the Dogheads, and Caitchenn, the king of the men of the Catheads, and they had five red-armed battalions in order, and they went on shore forthwith in their great red waves. * Who is there to match the king of the men of the Dogheads for me? said Bodb Derg. “1 will go against him, said Lir of Sid Finnachaid, *though I have heard that there is not in the great world a man of stronger arm than he. * Who of you will match the king of the men of the Catheads?? said Bodb Derg. “1 will match him,' said Abartach, the son of Ildathach, and he put on his heavy bright glittering coat of mail, and his crested, four-brimmed helmet of battle, and his sword * * * * Oscar of thegreat routs through the army of the foreigners, and like the wild, noisy, rough- streamed,terrible waterfall that pours through a narrow thin rock, or like a fierce red blaze of fire with high-peaked flames through the wide roof of a king's palace, or like the roar of a white-crested, green-skinned, wailing, white-foaming, full-watered wave of the great sea around it, so was the overthrowing and the scattering and the beating and the tearing into pieces and wild hacking which Oscar inflicted on the foreigners in that onslaught. Then Vulcan the king of France and Oisin met each other, and they stuck their two 286. cathabarr MS. 287. hal/murach MS. THE BATTLE OF VENTRE. Ly] ailli ilbuadhacha a n-aicill a cheli 7 ro nochtadar a cloidhme creatblaithi comthar- 295 racha 7 dorinneadar urrlazgi urrlamh ain iarmartach 7 do bhi an comrac ag dul tar a cheili ann sin, uair do bas ac clodh Oisín ann 7 do connairc Oisin mac Oisin sin 7 tainic chucha 7 tuc beím do righ na Fraingi 7 dorad an τί θείη do-san 7 do freagair a comlann d' Oisin 7 do conairc da mac ele Oisin sin .i. Echtach 7 Uladh 7 ro ghonadar righ Frangc 7 do gon-san gach neach dhibh-sean a cumain a 3oo ghona 7 do bean osneamh eccomlazzz a hOisin tairsib uili 7 do connairc mac Lughach sin 7 dorad rodghuin do righ Frazge 7 dorad an τί befm do-som 7 do freagar a comlann d' Oisin. Tangadar imoro tri caeca laech do clannaibh Baiscne chuigi 7 ro ghon gach énfear acu he 7 ro ghon-san gach énfer acu-san 7 do bean osnam eccomlazzz a hOisin thairsibh vili. 305 Dochuala imoro sin an tuir nar traethadh 7 an leoman luathíergach 7 an nathair neimhelach 7 an ónchu irghaili 7 an tonn rabharta 7 an brath tar bruachaibh 7 an chathbearna céd 7 an lamh nach lamthai 7 an croidhi nach cumscnaidhthi 7 an troigh nach ruc aencheimh ar culaibh riamh roim [fo. 4 a. 2.] uathadh no Sochaide .i. Oscur anghlonnach 7 ba hingnadh leis cia do lemadh an eígean sin ar 31o a athair 7 taínic da n-innsaighedh ana feargruathar reachtaífgmheil 7 ba samalta re caecaid each ac torannbhualad 7 ag crithbhualad na tragha an crithbhualad tuc banners of soft silk into the green-sided hill, and raised their two beautiful shields of many virtues against each other, and bared their terrible swords of smooth bronze, and made a ready, quick, successful onslaught. And the combat was going against one of them, for Oisin was being oppressed in it. And Oisin the son of Oisin saw this, and came towards them, and struck the king of France a blow, and the king returned the stroke and answered the fighting of Oisin. And the two other sons of Oisin saw this, to wit, Echtach and Ulad, and they wounded the king of France, and he wounded either of them in exchange for his wound, and he elicited a sigh of oppression from Oisin over them all. And Mac Lugach saw this and wounded the king of France by a shot, and the king struck him a blow and answered the fighting of Oisin. Then came three times fifty warriors of the children of Baiscne to him, and every man of them wounded him, and he wounded every man of them, and he made Oisin utter a sigh of oppression over them all. Now, this heard the pillar that was never put down, and the quickly-roused lion, and the venomous adder, and the wolf of combat, and the wave of overwhelming, and the (man of) destruction over the border, and the battle-gap of a hundred, and the hand which nobody dared to touch, and the heart that was never confounded, and the foot that never took one step backward before a few or many, to wit, Oscar of the noble deeds. And he was wondering who dared to bring his father into such a strait, and he came upon them in his angry, right terrible rush, and the terror that he struck into them was like (that of) fifty horses at a thunderstroke and at the shaking of the strand. And the king D 18 THE BATTLE OF VENTRE. uirri 7 do connairc ri Frangc chuigi he 7 dochuaidh a cruth 7 a caemhdenamh de 7 teid a ghal 7 a ghaisceadh ar chul 7 smuainis nach roibhi ar talmain di dín aigi, 315 muna deachadh a n-aér no a firmaiminnt 7 fechais suas ar na nellaib 7 smuainis gumadh din do eaturra 7 taínic édtruma chelli 7 aigeanta do 7 tuc síneadh ar a cholainn o talmain co n-deachaigh re gaith 7 re gealtacht a fiadhnaisi sluag an domhain 7 nir thoiseZ? don baetheitill sin co rainic Gleann m-Bolcain a n-oirr- thear na crichi sin 7 tucadh gairthi adhbulmhora ag sluagaibh an domhain 'ga 320 chainedh 7 ac fianaibh Eirenn 'ga commaidheamh. Do badar imoro fiana Eirenn mar sin co taínic an oidhchi 7 adubert Finn: *Is cumthach aithmelach ata ri an domain anocht,' ar se *7 dobhera amas longpuirt oruibh 7 cia hagaibh do ghiabhainn d'foraire an chuain anocht?' ar se. ' Do ghiabhair misi, ar Oisin *7 an lín cedna do bhi ac chur catha aniubh 'mailli rim, 3250ir ni furail linn la co n-oidhchi do dingmhail d' fianaibh Eirenn' 7 tangadar ar an cuan. Oczs is i sin uair 7 aimser adubert righ an domhain: *Dar linn, a firu an domhain, ní maith bhar sén catha aniubh;' ar se *7 eirgeadh dream eigin agaibh do thabairt amuis longphuirt ar fianaibh Erenn. Is ann sin ro eirgedar nai mic Gairb mic Tachair .i. Donn Mara mac Gairbh 3307 Lonnmar mac [fo. 4 b. 1] Gairbh 7 Lodra mac Gairbh 7 fuchra mac Gairbh 7 Troigleathan mac Gairbh 7 Tarraing Tren mac Gairbh 7 Tola mac Gairbh of France saw him coming towards himself, and his beauty and comeliness went from him, and his valour and his prowess left him, and he thought there was no shelter on earth for him, except if he went into the air or into the firmament, and he looked up into the clouds and thought that there was shelter for him between them. And there came lightness of mind and of nature upon him, and he gave his body a stretching from the ground, so that he went with the wind and with madness before the eyes of the hosts of the world, and did not stop in his mad flight till he came to Glenn Bolcain in the east of that territory. And wondrous great cries were raised by the hosts of the world in wailing him, and by the fianns of Erinn in exultation. Now, the fianns of Erinn were thus till night came, and Finn said: * Sad and sorrow- ful is the king of the world to-night, said he, *and he will make an attack of the harbour against you, and who is there of you that will take upon him the watch of the harbour to-night?' he said. “1 will, said Oisin, ^with the same number that has been fighting together with me to-day, for it is not too much for us to fight for the fianns of Erinn a day and a night) And they went to the harbour. And that was the hour and the time that the king of the world said: *It seems to us, O men of the world, our luck of battle was not good to-day,' said he, * and let some of you arise to make an attack of the harbour on the fianns of Erinn.' 'T hen arose the nine sons of Garb (the Fierce) the son of Tachar, namely, Donn Mara the son of Garb, and Lonnmar the son of Garb, and Lodra the son of Garb, and Iuchra the son of Garb, and Troiglethan (the Broad-footed) the son of Garb, and Tarraing Tren THE BATTLE OR" VENTKF. 19 7 Tomna mac Gairbh 7 Dolar Durbha mac Gairbh ri mara n-Icht 7 se céd deg a Socraidi 7 tangadar a tir uili acht seinnser na clainni sin Gairbh .1. Dolur Durbha 7 do freagradar clanna Baiscne co hathlum imghonach iad 7 tangadar do trentuarcain a chele gar leadradh lamha ann sin 7 gur teascadh taibh 7 gur cirrbad cuirp 7 do 335 badar isin irghail sin co taínic an maiden moch$olus. Acht enní ní roibh beo 'sa maidin neach do ba thualaing a arm d' imirt dibh leath ar leath, acht triar do chlan- naibh Gairbh 7 Oisin 7 Oscur 7 ni drud o chele dorinneadar, acht tucadh sithi ar a cheli acu 7 ro innsaigh dias dib Oscur 7 ro innsaigh an treas fear 7 Oisin a cheli 7 ba cruaid coimnert cutruma an comhrac sin 7 fuaradar a dis fen bas le hOscur 349 7 do thuitsedar taisi 7 taimnella bais air fen 7 ba lor do laighdiugud Oisin sin. Ro theilg imoro Oisin 7 an t-allmurach a n-airm asa lamaibh 7 ro dunsat a righthi reamra righdha romaiseacha tar caelaib corp a chele 7 tucsead cuir fhearrdha fircalma d' aroile, acht enni do bo theachta o oirrther an domhain co crichaz? na fuinedach d' fechain comraic na deisi sin. Is ann sin tuc an t-all- 345 murach tarraing tulcalma ar Oisin docum na fairrgi, oir ba maith a snamh 7 a onfais fein. "Tuc imoro Oisin tairraing air-sim, oir nir fiu leis a inad comraic do seachna dó. Rangadar imoro ar aen 'sa fairrci 7 do bidis ac. combathad a cheile co teighdis [fo. 4 b. 2.] co grian 7 co grinnell an glanmara. Ba cradh cridhe (the Strong) the son of Garb, and Tomna the son of Garb, and Dolar Durba the son of Garb, the king of the Sea of Wight. And sixteen hundred was their number, and they went all on shore except the eldest of those children of Garb, namely, Dolur Durba, and the children of Baiscne answered them readily and with fighting. And they began to beat each other severely, so that hands were hacked off there, and sides cut, and bodies mangled, and they continued in that fight until the morning came with its early light. And not one of them was alive on the morrow, that was able to wield his weapons on either side, but three of the children of Garb, and Oisin, and Oscar, and they did not let go of each other, but they made rushes at each other, and two of them attacked Oscar, and the third man and Oisin attacked each other, and hard, equally strong, and equally waged was that combat, and his own two found their death by Oscar, and the weakness and trance of death fell upon him, and that was enough to..... Oisin. Then Oisin and the foreigner threw their weapons out of their hands, and closed their stout kingly graceful arms across the slender part of each other's bodies, and gave each other a manly right brave pull, so that it was worth coming from the east of the world to the lands of the men of the west to behold the fight of those two. Then the foreigner gave a sudden valiant pull to Oisin towards the sea. For he was a good swimmer and UMEN Then Oisin gave him a pull, for he deemed it unmeet to refuse him his place of fighting. So they went into the sea together and were trying to drown each other, till they came upon the sand and gravel of the clear sea, Now, it was a heart's D2 20 THE BATTLE OF VENTRF. 35oimoro leisin fein Oisin do beith isin eígin sin. *Eirigh, a Fearghus Finnbheil,' ar Finn *do molad mo mic dam 7 da greasacht. Teid Fearghus co hoirear an chuain chuipghleghil. * A anum, a Oisin, ar Fearghus *is maith an comlann sin doni 7 is imdha fiadhnaisi air, uair ataid sluaig an domain moir uili 7 fiana Eirenn 'gudt feitheamh. 7 medaig/AZer do menma 7 cuimnigh na comlanna maithi dorinnead 3ssroime leat. Do cumhnaigh imoro Oisin a aithezsa mora mince 'mun n-grea- sacht sin tuc Feargus air 7 do eirigh a aignedh 7 do medaigh a menma 7 ro dunastair na dodlama doleonta um cael droma an allmuraig 7 rug les co grian an glanmara he 7 tuc a druim re grian do 7 a bél a n-airde 7 nir lig anis he gur scar a anam fria corp 7 tuc a tir he 7 ro scar an ceann 7 an colann re cheli 7 taínic feín 36o co coscrach commaidmtheach co fianaibh Eirenn. Ro eirigh imoro seinnser na clainni sin Gairbh mic Thachair .i. Dolar Durba ri mara n-Ícht. * A τί an domain, ar se * is truagh duit gan mo leigen d' entaibh rem braithribh co fianaibh Eirenn, uair da m-beinn-si fein fa riu, ní budh tualaing fiana Eirenn ar marbadh 7 didheolad-sa co maith iad, uair mairbhfead-sa ced fear 365 n-armach gach lae dib no co tairlim iad uili 7 is briathar dam ' ar se ' da faghar-sa neach do sluagaibh an domhain do deargadh a airm ar neach dib co n-imer bas air.' 7 tainic a tir 7 do tsir comhlann ced ar an fein 7 tucadh gair fochmaidzZZ 7 fana- torment to the fiann, that Oisin was in that strait. *Arise, O Fergus Finnbel, said Finn,*to praise my son for me and to urge him on. Fergus went to the harbour- stead of the white-shining foam. “Ὁ soul, O Oisin,' said Fergus, «good is the fight which thou doest, and many are those that witness it, for the hosts of the whole great world and the fianns of Erinn are watching thee. And be thou courageous, and remember the good fights that have been accomplished by thee before this. Then Oisin remembered his many great victories at the encouragement that he got from Fergus, and his courage rose high and his prowess grew great, and he closed the never- sprained fists about the slender part of the foreigner's back, and took him with him to the sand of the clear sea, and put his back to the sand and his face upward, and did not allow him to get up, until his soul had departed from his body. And he took him on shore and severed his head from his body, and came himself to the fianns of Erinn triumphantly, vauntingly. Then arose the eldest of those children of Garb the son of Tachar, namely Dolar Durba, the king of the Sea of Wight. *O king of the world,' said he,* it was a sad thing for thee, not to have let me together with my brothers against the fianns of Erinn, for if I had been with them, the fianns of Erinn would not have been able to kill us, and I will avenge them well, for I will kill one hundred armed men of them every day until I have done with them all, and I pledge my word, said he, that if I find any of the hosts of the world reddening their weapons on any of them, I shall put him to death." And he went on shore, and challenged one hundred of the fiann to fight, and there was 361. zac MS. IHE BATTLE QEÀ VENTRE. 21 maid aca-san uime 7 docuiredh ced chuigi an la sin. Cidh trath acht ba ruathar leomain bhuirb barbardha a gnimarra-san orro 7 dorcradar leis gan alad gan for- dergadh do thabairt air fen 7 dorinne cairn da ceann [fo. 5 a. r.] -aibh 7 duma dha 37o colla? 7 fadhbcharn da n-édaighibh. Iar sin trath ro theilg an t-allmurach a eirredh catha de 7 do ghabh eirredh suaicnzZ? somhaiseach uime 7 do gabh caman 7 liathroíd 7 ro bhuail an liathroid o farthar na tragha co hoirrther 7 do ghabh "na deaslaím re toirrnem hi 7 do chuir ar a troighidh hi an dara feacht 7 do lig "na ruathar he o iarthar na tragha co hoirrther 375 7 sé ac teilgean na liathroide don troighidh "na cheili gan lamh do bhuaín ria 7 gan isi do bhuain re talam 7 cuiris ar a ghlun hi an treasfeacht 7 reathais gusan cenn ele don traigh 7 sé 'ga cur don glun "na chele gan buain re lar. Teilgis imoro ar a ghualaind hi 7 ruc ruathar ba samalta re gaith Marta on cheann 'na cheili don traigh 7 se ag teilgean na liathroidi don ghualaind da cheile gan laím do bhuaín ria 7 380 gan isi do bhuain re talmain 7 greannaighis an fian uili uman cles sin do dénamh. Fobrais imoro Oscur 7 mac Lughach teacht do dénamh an chleasa sin. *Anaidh, a óga, ar Finn 'uair ní dearrna 7 ni dhingne Eirennach an cleas ád acht éntriar amain i. Lugh mac Eithleann a cath Mhuighi Tuiredh 7 dorinne Cuchulaind a Tailltin he 7 ticfa macamh ele do Connachtaibh doghena he 335 uttered by them a shout of contempt and derision at him, and one hundred were put against him on that day. However, his attack on them was the rush of a fierce barbarous lion, and they fell by him without his receiving a wound or getting bloody, and he made a cairn of their heads, and a mound of their trunks, and a cairn of byrnies of their accoutrements, Thereupon the foreigner doffed his battle-dress, and donned a splendid elegant dress, and took a club and a ball, and beat the ball from the west of the strand to the east, and he caught it in his right hand before it descended, and he put it on his foot the second time, and he sprang in his rushing from the west of the strand to the east, and he threw the ball from one foot on to the other, without touching it with the hand, and without its touching the ground, and he put it on his knee the third time, and ran to the other end of the strand, and then put it from one knee on to the other, without throwing it on the ground. Then he threw it on his shoulder and made a rush like the March wind from one end of the strand to the other, and then sent the ball from one shoulder to the other, without touching it with the hand, and without throwing it on the ground, and he challenged all the fiann to perform that trick. Now Oscar and Mac Lugach were ready to go and to perform that trick. *Stay, O youths,' said Finn, *for no man of Erinn ever performed or will perform that trick but three only, namely Lug the son of Eithle in the battle of Mag Tured (Moytura), and Cuchulaind performed it at Tailltin (Teltown), and there will come another youth from Connaught who will perform it.' 369. an gnimarrasan MS. 22 THE BATTLE OF VENTRE. Teíd tra an t-allmurach ana luing ana dhiaidh sin 7 tainic arna marach 7 do sir comhlann ced. Nir frith neach da faemadh sin no co n-derrna an ἤδη cranncur 7 an ced raínic chuigi an la sin ní thaínic fer innisti scel dibh 7 torcradar leis fo cédoir. 7 dochuaidh ana luing an oidhchi sin. Taínic arna marach chuca, acht énní 390 ni facadar an fian chuca riamh d' iaruigh comhlainn neach re budh mo a n-doicheall 'na se 7 ba 5680 leo an cranncur do dénamh ar teithed a freagartha 7 an ced da raínic dul chuigi an la sin ro fagsad imchomarc beathadh 7 slazzA ac fianaibh Eirenn, uair ba dearbh leo nach ticfaidis tara n-ais aris. Taínic an t-allmurach chuca 7 do bhi do méd a feirgi ni hairm tuc leis [fo. 5a. 2.] an la sin acht rug ruathar 395 futha 7 an fer fa neasa do dibh do ghabhadh ar chael choisi he 7 doberedh rodbhuilli dimor de fa cheann an fir ba neasa do 7 do thuit an ced sin leis 7 doleíg a ghuth míled a mullach a chinn ac commaidem an air. 7 dochuaidh "na luing an oidhchi sin. Do clos imoro fo ceithri cuile Eirenn scela an allmuraig sin 7 an dil tuc ar an feín. Do chuala imoro Fiachra Foiltleabar τί Uladh sin 7 adubert: * Is truagh 400 lium ' ar se * méd an eigin a fuiled fir Eirenn 7 gan mo beith feín inchatha leo. 7 ni roibhi do chlaind aigi acht enmac amain a cinn a tri m-bliadan dec 7 do be adhbar righ dob' fearr dealbh 7 eineach do bi a n-Eirinn é. * Maith do denta-sa sin,' ar an macamh * i. ógbaidh Uladh uili do cur lium-sa cucu o nach inchatha tu fein. After that the foreigner went into his ship, and he came on the morrow and sought the conflict of a hundred. "There was not found anybody to accept it, so that the fiann cast lots, and of the hundred that went against him on that day, there escaped not a man of them to tell the tidings, and they fell by him forthwith. And he went into his ship for that night. He came to them on the morrow, and never did the fiann let a man chal- lenge them to fight for a longer time without answering, than him, and it was a hard thing for them to cast lots when no answer had come forth. And the hundred who had to go against him on that day, did leave wishes for life and health with the fianns of Erinn, for they knew that they would not come back again. The foreigner came towards them, and such was his fury, that he took no weapons with him on that day, but he made a rush through them, and the man that was next to him, he seized at the slender part of his foot, and aimed a mighty shot with him at the head of the next man, And those hundred fell by him, and he let forth his warrior's voice from the top of his head, boasting of the slaughter. And he went into his ship for that night. Now, the story of this foreigner and the destruction he had brought on the fiann was heard throughout the four corners of Erinn. "Then Fiachra Foltlebar (of the Long Hair), the king of Ulster, heard this and said: “1 am sad, said he, on account of the greatness of the calamity in which the men of Erinn are, and that I am not myself able to fight along with them. And he had no issue but one son only, thirteen years old, and he was a prince the fairest of figure and face that was in Erinn. * Well mightest thou do this,' said the boy, * namely, to send all the youths of Ulster with me to them, as thou art not able to fight thyself! *Do not say so,' said the king, *for a child of thirteen n———— e THE BATTLE OF VENTRE. 23 * Na habair-si sin,' ar an rí* uair ní hincomraic leanamh tri m-bliadan déc 7 damadh eadh do badh eadh thu-sa.' 7 do thuig an τί narbh ail leisin macam anmain gan 4oz dul co fianaibh Eirenn. Do gabadh imoro leo he 7 do cuireadh a seomra fo fadhadh he 7 da macam dég do macaibh righ 7 roflatha Ulad do bhi 'na comalta- dhaibh aigi leis. “ἃ óga,' ar an macamh *is maith doghenadh sib-si techt lium-sa co fianaibh Eirenn, ar gin co fuil bhar n-airisi re righi n-Ulad, do badh maith dib clu maith da bar rochtain fen. Uair gin gur gabh Conall Cearnach mac Aimirgin 410 na Cuchulaind mac Subhaltaigh naid mic uaisli aghmara Uisnig righi n-Ulad, is beac ma ba oirrdearca Concobhar ag a roibhi righi Ulad 'na siad trena n-gnimarthaibh maithi fen 7 is cubhais dam-sa fos' ar se * nach racha proin no tomaltas am bel-sa coidhchi ar ulcaibh rib-si innas co fuider-sa bas 7 co n-geba rí eachtrann righi Ulad tar eis m' athar-sa 7 co ruca ambreatha oraibh-si.' 415 Dochuaidh imoro an comhradh sin fo na macamaibh 7 an tan do chodail an ri do cuadar-san fo teach na sed 7 tuc [fo. 5b. r.] -sad sciath 7 cloidheamh 7 cathbarr 7 da craisigh chatha 7 da chuilen milchon gacha macaimh léo as 7 tan- gadar rompu tar Eas Ruaidh mic Badhuirn atuaidh 7 tre crichaibh craebhtorthocha Cairbri co coimdireach 7 tre chuiged clannlínmar Connacht 7 tre Chailli an Chos- 420 numa rea n-abarthar Rogha Gacha Righi 7 Fironoir Gacha Filed 7 tar sruth years is not fit for fighting, and if such a one were, thou wouldst be so. And the king perceived that the boy did not wish to live without going to the fianns of Erinn. Therefore he was seized by them and put into a chamber under lock, and twelve sons of the kings and chieftains of Ulster that were his foster-brothers together with him. * O youths,' said the boy, *you would do well, if you went with me to the fianns of Erinn ; for though your fame goes along with the kingship of Ulster, it would be good for you, if you had a good name of your own. For though Conall Cernach the son of Amargin, or Cuchulaind the son of Sualtam, or the noble prosperous sons of Usnech have not possessed the kingship of Ulster, yet Conchobur with whom was the kingship of Ulster was scarcely more illustrious than they through their own brave deeds, and I pledge my word moreover, said he, «that food or eating shall not pass over my lips ever for the wrongs (done) to you, so that I shall find death, and a foreign king will take the kingship of Ulster after my father and pass wrong judgments upon you." Now, this speech went round among the youths, and when the king was asleep, they went into the armoury, and every boy took a shield, and a sword, and a helmet, and two battle-spears, and two whelps of a greyhound out with him. And they went across Ess Ruaid mic Baduirn in the north, and straight through the fertile lands of Cairbre, and through the province of Connaught of numerous clans, and through Caille an Chosnuma (the Woods of Defence) which are called Roga Cacha Rigi and Fironoir Cacha Filed (Choice of every Kingship and True Honour of every Poet), and 412. Concobkair MS. 419. z1ac MS. 24 THE BATTLE OF VENTRE. Anaighi 7 a Cíaraighi Luachra 7 laim re Cathair na Claenrath asiar 7 assin co cuan Finntragha. Is i sin uair 7 aimsear tarrla an t-allmurach .i. Dolar Durbha ar an traigh ac 425 grisadh 7 ac imdergadh na feni 7 do ghabh adhnairi mhor Oisin uime sin. * A fiana Eirenn,' ar se *do thuit moran d' ar sluagaibh le Dolar Durbha 7 ni $ailim a beac againn do dhul beo o chath Finntragha 7 mata a n-dan dam fen bas d' fagail ann, is fearr lium bas d' fagail le Dolar Durbha 7 comrac maith do denam ris "na beath ac fechain an díla dobera se ar an fein gach lai! 7 ro togbadh tromghair truagh 430 tuirseach tromneimelach ag ogbaid na feine 7 ag an aes ciufl 7 oirfididh 7 ealagna o na briathraib sin Oisin. Is i sin uair 7 aimsear do conncadar an buidhen og ildealbach 'san oirear anoir gach n-direach chuca. ' An agam, a mic, ar Finn * co finnainn cuidh an bhuidhen og illdhealbach dochim is ferr ecosc do connac ar an domhan riam, 7 tangadar 435chuca fai sin 7 leigis mac righ Ulad a glun deas fai a. fiadhnaise an righfefnidh 7 beannaighis co cunnail ceillidhi do 7 freagairter mar an cedna he 7 fiarfaighis Finn scela dibh cuich iad fen 7 caidhe a n-arus. * Eamhain Macha ar n-arus;' ar an macam ὁ 7 is dim fein ghoirter Goll mac rig Ulad 7 comaltadha damh nas macaim ud aili adchithi-si, “ Cred ro ghluaissib an trath sa?' ar Finn. *Sluagh 440an domain moir uili adclos duinn ac cathachadh ribh-si gach lai 7 dob, ail linne across the river Anaige, and into Kerry, and by Cathair na Claenrath (the Town of the Sloping Forts) in the west, and thence to Ventry Harbour. That was the hour and time, that the foreigner, namely Dolar Durba, came upon the strand to incite and to revile the fiann, and great shame seized Oisin on account of this. *Ye fianns of Erinn,' said he, *a great number of our men have fallen by Dolar Durba, and I do not think that many of us will return alive from the battle of Ventry, and if it is my fate to find death in it, I will rather find it through Dolar Durba, and fight a brave combat against him, than witness the destruction he will bring upon the fiann every day. And a sad woeful heavy passionate cry was raised by the warriors of the fiann, and by their minstrels, and gleemen, and wise men, at those words of Oisin. That was the hour and the time, that they saw the young varied troop coming straight towards them from the east to the harbour. *Stay with me, O son, said Finn, *that I may know whose is this young varied troop which I behold, the fairest of appear- ance that I have ever seen in the world And thereupon they approached them, and the son of the king of Ulster let down his right knee before the king of the fiann, and greeted him modestly and sensibly. And he was answered in the same way, and Finn asked tidings of him who they were and where their home was. ' * Emain Macha is our home,' said the boy, *and I myself am called Goll the son of the king of Ulster, and those other youths whom ye see are my foster-brothers, * What have ye set out for at this time ?' said Finn. * We heard that the army of the whole great world was fighting against you THE BATTLE OF VENTRE. 25 cleasa goili 7 gaiscid d' foghlaim [fo. 5 b. 2.] uaibh-si 7 da m-beídís macaim óga uaisli mar sinne fa ré rí an domhain, dob' ail linne, a rífeinidh, ar coimlin fén do dingmhail did-sa dib, ὁ nach aiseach sinn re comrac primlaech) * Mochean-sa bar tacht 7 bar torrachtain,' ar Finn. “7 gidh eadh,' ar sé *do badh scel mor énmac h' athar-sa do leigean docum na n-allmurach 7 gan adhbhar righ d'Ulltachaib 445 acht se.' Is ann sin do leig an t-allmurach a ghuth miled a n-uachtar a chinn do coim- grennugud na feíne. * Cred an laech ud adchim?' ar mac righ Ulad. *Laech sud ac iaraidh comhlaind ced' ar Conan mac Morna. * Cred dober gan comlann eínfir d' fagail do?' ar an macamh. * Truagh sin, ar Conan *uair do thuiteadar 450 cuic ced laech don fein re cuic la a n-diaidh a cheili leis 7 ni fagar uathad no sochaighi anóis da freagra.' *Ingnad an clu ata oruibh-si,' ar an macamh “7 enlaech 'sa domhan d' era um comhlann daibh. 7rachad-sa cuici' ar mac righ Ulad. “Νὰ habair aris βίη, ar Conan *uair dar ar m-breithir na cuic ced torcair leis do dinge- bad gach enfer dibh thu-sa. *Nir aithnedh dam-sa an ἤδη roim aniubh,' ar an 455 macamh “7. dar lium is tu-sa fear míblais 7 miurrlabra na feine, a Conain mac Morna. “15 rim raitir' ar Conan mac Morna. 'Is briathar dam-sa,' ar mac righ Ulad * da m-beithea-sa 7 an laech ud 7 na cuic ced sin d' entaibh, nach berainn-si ceím ar cul romaibh uili. 7 eirghis an macamh d' innsaighidh an allmuraig. every day, and we were desirous to learn feats of valour and bravery from you, and if there were young noble boys like us accompanying the king of the world, we should like, O king of the fiann, to ward off from thee an equal number of them, as we are not of a proper age for the combat of choice heroes) * Welcome is your coming and your arrival, said Finn. *'Howbeit, it would be a great thing to let the only son of thy father go against the foreigners, there being no royal heir for the men of Ulster but he.' Just then the foreigner let forth his warrior's voice at the top of his head to defy the fiann. * What is yon warrior that I see?' said the son of the king of Ulster. * That is a warrior challenging one hundred to fight, said Conan the son of Morna. * What causes it that he does not obtain single combat ?' said the boy. * That is a sad thing,' said Conan, ' for five hundred warriors of the fiann have fallen by him during five days one after the other, and now there are not found a few or many to answer his challenge.' * Wonderful is the fame that is on you, said the youth, * whilst a single warrior in the world is refused combat by you. And I will encounter him, said the son of the king of Ulster. *Do not say that again,' said Conan, *for, by our word, the five hundred that fell by him, every one of them would be a match for thee. “1 did not know the fiann till now,' said the youth, * and I think that thou, O Conan son of Morna, art the man of bad manners and bad language among the fiann.' *lt is of me that is said,' said Conan. * I pledge my word,' said the son of the king of Ulster, «that if thou and yon warrior and those five hundred were on one side, I should not move back one step before you 411, And the boy rose to meet the foreigner. E 26 THE BATTLE OF VENTRE. 460 * A chlanna Ronaín; arsa Finn *cuirim ar bhar cumairce 7 ar bhar n-eineach gan mac righ Ulad do leigean docum an allmuraig. Eirghis Cailti 7 clannmaicne Ronain uili 7 fa habair mor dhoibh uili a congmhail 7 do cuireadh glais 7 geibhinn fair. 7 an cean do bas 'ga ghabail-sen dochuadar a dha chomalta decc do comrac risan allmurach 7 nir airigh an ffan fad gur [fo. 6 ἃ. 1.] thuitsead leis 7 gur bhean 465 a dha cheann dec dibh. 7 do leig a ghuth miled a n-uachtar a chinn ac commaidem an ghnima sin. *Cred fa n-dhenann an t-allmurach so?' ar mac righ Ulad. *Is truagh duit-si an t-adhbhar,'ar Conan mac Morna *.i. ac commaidem do dha comalta dec-sa ata. * Truagh an scel sin, a dhuine,' ar mac rig Ulad “7 a fiana Eirenn,' ar se * budh fada a foltanus dibh mo congbail mar so, uair do ghiab-sa bas d' feirg 470 7 d' aithmhela 7 is oraibh-se bhias a foltanas,' ar sé *7 bhudh eascaraid sibh 7 Ulaid da eis choidhchi 7 do bo beac a dith dibh-si tuitim leisan allmurach ud dam-sa suil do congbadh sib mar so me: Dochuaidh imoro an comradh sin fo fianaib Eirenn 7 ro scailead aca de. Is ann sin ro ghabh an mac sin arm a sean 7 a $einn$ear 7 ro ghabh scuirdleínidh sroill 4757 gormluireach grismaileach ghlaisleabar 7 orsciath imealchorcra 7 coiler cumdachta caelreangach cimasghel 7 da craisigh cheannghlasa cheannleathna croremra 7 cloi- dheamh crosordha cumdaigh. 7 ruc ruathar a n-agaidh an allmuraig fon innas sin. 7 meabais gean gaire ar an allmurach im a faiscsin chuigi 7 do thogbadar sluaigh an * Ye children of Ronan,' said Finn, * I charge you by your pledge and honour, not to let the son of the king of Ulster go against the foreigner. Cailte and all the children of Ronan arose, and it was heavy work for them all to bind him, and fetters and bonds were put on him. And while they were holding him, his twelve foster-brothers went to fight with the foreigner, and the fiann did not notice them, till they had fallen by him, and till he had struck off their twelve heads. And he sent forth his warrior's voice at the top of his head, boasting of that deed. * What does the foreigner do this for ?? said the son of the king of Ulster. *Sad for thee is the reason,' said Conan the son of Morna, * for he is boasting of thy twelve foster-brothers) *Sad is that story, O man, said the son of the king of Ulster, * and O ye fianns of Erinn, long will be the blame for this on you, to keep me like this, for I shall die of anger and shame, and it is upon you that the blame will be,' said he, *and ye and the men of Ulster will be foes after this for ever, and small would have been the loss for you, if I had fallen by yon foreigner, before ye bound me like this." Now, this speech went round among the fianns of Erinn, and he was loosened by them on account of it, Then that boy took the weapons of his elders and of his seniors, and pu ong shirt of silk and a grey-..... grey long blue coat of mail, and a golden shield with purple borders, and an ornamented slender-wrinkled white-edged collar, and two blue-pointed broad-headed stout-socketed spears, and an ornamented sword with a golden cross-hilt. And he made a rush against the foreigner in that wise. And the foreigner smiled when be saw him approaching, and the whole army of IHE BATTLE OF VENTRF. 27 domhain moir uili gairthi scigi 7 fanamhaid do 7 ba moídi a menma leisan macamh sin uili 7 rangadar sé gona uadha ar an allmurach suil do gonadh he fein. 7 ro 48o fearsead comrac feigh fuilech forbartach coimneart calma croidheamhail ruibh- nech reachtmar ródghonach treasach taibhdearg tulganach aigmheil ingnadh anaithnidh iachtach urrlamh osnadach laimdearg leidmeach luathghonach dighair dluthmhear dasachtach cneathach crannruadh croidemail comrac na desi sin. Uair da sirthi ó imhlibh oirrtheracha Innsi Cirbam .i. Mara Romoir Ruaidh co tir 485 na fuinedach, ní fuidhthi eaturru sin comhrac deisi budh ferr "na in comrac sin. 7 do badar sluaigh an domhain mhoír uili 7 fiana Eirenn 'ga coimgreasadh. Ocus ar teacht na hoidhchi tra 7 ar tairgsin a n-arm 7 ar scoltadh a sciath [fo. 6 ἃ. 2.] ní drud 6 cheili doronsat amhail as gnath do comrac sgur o thicfeZz aghaidh, acht rucadar ruathar foirtill fergadhbal a commhail a chele 7 ro dunsad 49o a lamha luatha leidmheacha tar a cheli 7 tucadar cuir ana athluma d' aroile, gur bruighedar an gealtracht gainmighi. 7 do badar isin comsuathadh sin co taínic an lan mara 7 gur leath eaturra 7 tir 7 do bhi do med feirgi na deisi sin nar $eachnadar a n-inadh comraic co taínic an lan mara tarsta 7 gur baidheadh ar aen íad a fiadnaisi $luag an domhain 7 fían Eirenn. 7 tucadh gair adhbhalmhor ac sluagaibh an do- 495 mhain 7 ag fianaibh Eirenn ac comchaineadh na deisi sin. 7 is ann do frith arna the great world raised cries of derision and jeering at him, and the courage of the boy was all the greater, and he inflicted six wounds on the foreigner, before he was wounded himself. And they fought a combat sharp, bloody, masterly (?), evenly matched, valiant, courageous, powerful, proud, murderous, dashing, red-sided, sudden- wounding, terrible, wonderful, unheard-of, howling, quick, groanful, red-handed, brave, quick-wounding, eager, close, mad, furious, wound-giving, red-speared, courageous was the combat of those two. For if search were made from the eastern borders of the island of Cirbam, to wit, of the Red Sea to the land of the western people, there would not be found between them a braver combat of two than that combat, Andthe hosts of the whole great world and the fianns of Erinn were urging them on. And when now the night had come, and when their weapons were broken, and their shields split, they did not leave off from each other, as it is customary to put off combat if night should come on, but they made a strong angry awful rush at each other, and closed their nimble strong hands across each other, and gave each other quick dexterous pulls, so that they made the white sandy shore seethe. And they continued in that embrace, until the tide of the sea came and spread between them and the land, and such was the fury of those two, that they did not give up their place of combat, till the tide of the sea came over them, so that they were both drowned before the eyes of the hosts of the world and of the fianns of Erinn. And an exceeding 486. etrru MS. 489. ugnatA MS. 28 THE BATTLE Of. VEWTEE. mharach iad ar an traigh 7 a lamha arna cruadhcheangal um chaeldromannaibh a cheili 7 cuachs$nadmanna da cosaibh trena cheili 7 srón meic righ Ulad a m-bhel an allmuraig 7 a smeig-som a m-bel an macaimh 7 dob' eigean an t-allmurach do 5oo leadragh ac a scarthain re cheili. 7 ro hadhlaiceadh mac righ Ulad 7 do claidheadh a feart 7 do togbadh lia os a loidhe 7 do fearadh a chluithi caínteach le fianaibh Eirenn. 7 nir thuit leisan fianghaisceadh riam mac do bo comchoitchinne cuma ina se. “Οἷα do ghiabhainn d'[f]oraire an chuain anocht?' ar Finn. * Rachmaid-ne 505 chuigi' arsa za7 n-Gairb na feine .i. Garb Sleibhi Mis 7 Garb Sleibhi Cua 7 Garb Sleibhe Clair 7 Garb Sleibhi Crot 7 Garb Sleibhi Muice 7 Garb Sleibhe Fuaid 7 Garb Sleibhe Atha Moir 7 Garb Duine Dealgan 7 Garb Duine Sobairci 7 a fiana fen fa riu. Gairid imoro do badar ann an tan do conncadar Iruath mac Dreagan mic Duilli righ Fear n-Dreagan chuca 7 do innsaigheadar a céili 7 do badar ag ár 5107 ag oirrlecZ aroili. Acht enní nf fedtar a comhraic uili d' faisneis no d' innisin 7 ni fetar a tuarascbaz/ do thabairt, uair ni raibhi 'na $easom ar chinn an lae dibh acht tri Gairbh do na Garbaibh 7 righ Fear [fo. 6 b. 1.] n-Dreagan. 7 ni ar tlas na ar time dochuaidh aca méd an air 'na timchell, acht ro cromadar na cinn 7 ro luathai- gheadar na lamha 7 do ben gach neach dibh ciall da anmain, uair do saidheadar great cry was raised by the hosts of the world and the fianns of Erinn, bewailing those two. And it is there they were found on the morrow upon the beach, and their hands locked hard across one another's graceful backs, and their feet were tightly locked through each other, and the nose of the son of the king of Ulster was in the mouth of the foreigner, and his chin was in the mouth of the youth, and it was necessary to cut the foreigner in disentangling them. — And the son of the king of Ulster was buried, and his grave was dug, and a flagstone was raised over his tomb, and his funeral games were held by the fianns of Erinn. And never before there fell through a hero's weapons a youth for whom the sorrow was more general than for him. * Who will keep the watch of the harbour to-night?' said Finn. * We will go thither,' said the nine Garbs of the fiann, to wit, Garb of Slieve Mis, and Garb of Slieve Cua, and Garb of Slieve Clair, and Garb of Slieve Crot, and Garb of Slieve Muicce, and Garb of Slieve Fuait, and Garb of Slieve Atha Moir and Garb of Dundalk, and Garb of Dun Sobairchi, and their own fianns together with them. They were there but a short time, when they saw Herod the son of Dregan, the son of Duille, the king of the men of Dregan, coming towards them, and they attacked each other, and were slaughtering and destroying each other. But it is impossible to relate and to describe their whole combat, nor can one give their description, for at the end of the day there were not standing of them, but three Garbs, and the king of the men of Dregan. And not weak- ness nor fear did the greatness of the slaughter round about them cause them, but they bent their heads, and nimbly moved their hands, and every one of them lost the sense out THE BATTLE OF VENTRF. 29 na craiseacha isna corpaibh, co rucadar urranna caebacha cubhardearga cro tre 515 dromannaibh na n-deachlaecA. Gur ba comthuitim don ceathrar sin bonn re bonn 7 bel re bel ar an lathair sin. Asa aithli sin imoro do connairc Ferghus Finbhel mac Finn urmor fian Eirenn ar tuitim 7 dochuaidh gan cead gan comairli doib co Teamraig na Righ mar a raibhe Cormac mac Airt airdrigh Eirenn 7 do innis do an t-eigen a raibhi Finn 7 520 fiana Eirenn. *Maith lium-sa' ar Cormac * Finn do beth isin eigin sin, uair ni lamhann neach da fuilfum d' aes treabaire muc na mil na breac na bradan na oglaegh allaid da fagadh marbh a cinn gacha conairi, ni lamhann a thogbail do lar le smacht 7 ni lamhann neach d'aes na treabaire teacht on buailzZ gusan sean- bhaili gan sgreaball d' Finn 7 ni lamthar bean dib do thabairt d' fir no co fiaríai- 525 gear di an m-bhiadh fear no leannan a fianaib Eirenn aici 7 muna rabh is eigin screaball do thabairt d' Finn re n-dul docum fir di. 7 is mor do drochbrathaibh beiris Finn orainne 7 do bad ferr linn treisi ac allmurachaib an aigi.' Teid imoro Fearghus ar an faithchi mar a raibe Cairbri Lifeachair mac Cor- maic ac cluichi luibe 7 liathroidi. * A Cairpri Lifeachair, ar Ferghus Finbel * is 530 olc an cosnamh ar Eirinn duit beith ac baet[h]cluichi gan buantarbha 7 si 'ga buain dib ac allmurachaib. 7 do bi'ga greasacht 7 'ga imdeargadh 7 gabhais adhnaire mor of his soul, for they thrust the spears into the bodies, so that they took out clotted particles of red-frothing blood through the backs of the good heroes. And those four fell together, sole against sole, and lip against lip, on that battlefield. Thereafter Fergus Finnbel (of the Fair Lips) the son of Finn beheld the great number of the fianns of Erinn that had fallen, and he went without leave, without counsel of them to Temair na Rig (Tara of the Kings), where Cormac the son of Art, the high king of Erinn, was, and he told him of the strait in which Finn and the fianns of Erinn were. “1 am pleased,' said Cormac, *that Finn is in that strait, for not one of the husbandmen that we (shall) have dares to touch a pig, or an animal, or a trout, or salmon, or a roebuck, when he finds it dead at the head of any road, he dares not to take it up from the ground on account of the charge, and no husbandman dares to go from his country place to the old town without paying a screpal to Finn, and none of their women dares be given to a man until she be asked, whether she has a man or a leman of the fianns of Erinn, and if she has none, a screpal must be paid to Finn before she may marry. And many are the wrong judgments that Finn has passed on us, and for us victory with the foreigners would be better than with him." Then Fergus went on the green where Cairbre Lifechair the son of Cormac was at a game of loop and ball. “Ὁ Cairbre Lifechair, said Fergus Finnbel, * badly art thou defending Erinn in playing an idle game without lasting gain, while she (Erinn) is being taken from you by foreigners, And he kept urging him on and rebuking him, and great 516. ceatAar MS. 529. Lifreachair MS., with » added over the line by a later hand. 30 THE BATTLE OF VENTKRFE. Cairbri Lifeachair trid sin 7 teilgis a chaman uadha 7 tainic fa thuathaib Teamrach 7 do timsaig an ogbaidh uili co roibhi dezcZ ced ficled ar maidin. 7 tiagaid rompa gan 535 ced gan comairli do Cormac mac Airt, no co rangadar cuan Finntragha. 7 teid Fer- ghus rompa a pup [fo. 6b. 2.] -aill Finn 7 ffarfaigis Finn scela dé 7 do innis Fergus do Cairbri Lifeachair do theacht leis. 7 ro éirgeadar f/azza Eirenn uili a n-agaid Cairbri 7 ro fearsead failtidha ris. Adubert Finn: * A Cairbri, ar sé * do badh fearr linn do theacht cugainn an trath do beidís aes ciuil 7 oirfididh 7 aes dana 7 mna 7 bannala 540 ac aibhneas ort 'na in tan do biadh eigean catha orainn amail ata anuis. * Ni do choimeadacht ort thanag-sa, ar Cairbri *acht do thabairt infeadma catha leat. * Nir ghabhusa oglach nua riam re hucht chatha,' ar Finn *uair is minic leisan neach tig mar sin a dhul a n-inadh bais d' fagail 7 ni hail lim-sa in oglach nua do thuitim trim, “15 cubhais dam-sa, ar Cairbri *co tibear-sa cath as m' ucht fein doib, 545 muna thucar as t' ucht-sa e 7 teid Fearghus Finbhel d' fogra catha o Chairbri Lifeachair ar righ an domhain. * Cia freageorus mac righ Eirenn dam?' ar righ an domhain. *Rachad-sa chuice' arsa Sligeach mac Sengairb righ Fear Ceaphda 7 taínic a tir 7 a tri ruadhchatha romora. 7 taínic Cairbre 'na n-agaid 7 ogbaidh uili fa lia a farradh 550 Cairbri ann sin. * A Cairbri, ar fear da muintir ris *gabh cridhi maith chugad don cath sa, uair ni fearr leisin fein cuid maith agad-sa de 'na ag allmurachaib. Uair is shame seized Cairbre Lifechair on account of this, and he threw his club from him, and went among the people of Tara, and brought together all the youths, so that they were one thousand and twenty on the place. And they march off without leave, without counsel from Comrac the son of Art, until they reached Ventry Harbour. And Fergus went before them into the tent of Finn, and Finn asked tidings of him, and Fergus told him that Cairbre Lifechair had come with him. And all the fianns of Erinn rose before Cairbre, and bade him welcome. Said Finn: * OO Cairbre,' said he, *we should have liked thy coming to us better at a time when minstrels and gleemen and poets and ladies and gentlewomen might have made thee merry, than when the need of battle is upon us as it is now. * Not to attend thee have I come,' said Cairbre, * but to offer thee my service in battle. *Ihave never taken an inexperienced youth to the bosom of battle,' said Finn, for it often happens that he who comes like that, goes where he finds his death, and I do not wish that an inexperienced youth should fall through me.' *I pledge my faith,' said Cairbri, *that I will give them battle on my own account, if thou doest not do it on thine/ And Fergus Finnbel went to announce combat from Cairbre Lifechair to the king of the world. * Who will answer the son of the king of Erinn for me ?' said the king of the world. * I will go against him,' said Sligech the son of Sengarb, the king of the men of Cepda, and he went on shore, and his three great red battalions. And Cairbre encountered them, and all the youths that accompanied them (?) were near Cairbre there. *O Cairbre,' said a man of his people to him, *take to thee a bold heart for this fight; for the fiann will THE BATTLE OF VENTRF. 31 e do &eanathair-si do marb Cumall mac Trenmhoir athair Finn 7 is cumain leo- san sin, gin cur cumhain leat-sa e, 'Ga chluinsin sin do Cairbri ruc ruathar fa cath na n-allmurach 7 do gabh 'ga slaighi 7 'ga sleachtadh, gur ba taebhtheascaighi treoin da treas 7 gur ba mughaighi maithi da morghleo. Co tarrla chuigi fear feargach 555 forranach .i. Sligeach mac Senghairbh 7 ger é sin ba bhas urrlam 7 fa ecc obann 7 fa hoideadh airighi teagmhail rena comlann 7 tuairgis cach a chele dibh 7 do congbhadar a n-da sciath ailli ilbuadhacha frisin aicill 7 do cromadar na haidhthi arda oscurtha a crislaigibh na sciath m-breacard m-bordchuanna 7 do imreadar na lanna limta gur ba cliatha tolla teascaidhthi na taibh on trenurrlaigi sin * * * —— 56o [(fo. 7a. 1.7 leisna harmaibh si co Finn fo trath catha anfubh." Do ghluais imoro mac Eimin roime amail luas [f Jainnli no feirbe no íarainne no mar sithi gaithi glanuaire ag rochtain tar ceann mhachaire no maighiligi co raínic fo trath eirghi do lo co cuan Finntragha. Is i sin uair 7 aimser do bí Ferghus Finnbhel ac gabail lama ar an feín dochum an morchatha 7 is ead adubert: *A fiana Eirenn' 565 ar sé * da m-beidis seacht samla an enlo agaibh, ata an obair aniub acaibh-si, uair ni dearnadh 7 ni dingeantar a n-Eirinn co brach obair enlae mar an la aníbh.' Ro eirgeadar imoro fiana Eirenn ann sin 7 mar do badar ann do conncadar not be better pleased with thy good luck in it than with that of the foreigners. For it is thy grandfather that killed Cumall the son of Trenmor, the father of Finn, and they do remember that, though thou doest not remember it, "When Cairbre heard that, he made a rush through the battalion of the foreigners, and began slaying them and pros- trating them, so that the sides of the strong warriors were cut by his onslaught, and the nobles were destroyed by his great fight. "Then an angry destructive man met him, to wit, Sligech the son of Sengarb, and though it was ready death and sudden destruction and certain ruin to meet him in combat, they both struck out at each other, and they took hold of their two beautiful shields of many victories, and they bent down their high renowned countenances from the borders of the variegated and lofty shields with the elegant rims, and they wielded the burnished blades, so that the sides were holed, hewn hurdles, cut open from that powerful conflict * * * 2... With these weapons to Finn towards the hour of battle to-day." Then Mac Eimin went his way with the swiftness of a swallow or a hare (?) or a fawn, or like the gusts of a pure-cold wind coming over the top of a plain or of a field-road, until, at the hour of rising in the day, he reached Ventry Harbour. "That was the hour and the time that Fergus Finnbel was urging on the fiann towards the great fight, and this is what he said: * Ye fianns of Erinn,' he said, * if there were seven equal days in one day, here is their work for you to-day; for there never was, or ever will be done in Erinn work of one day like (the work of) to-day." Then the fianns of Erinn arose, and as they were there, they beheld Mac Eimin in 556. SZgacA MS. 559. Zmpeadar MS. 32 THE BATTLE OF VENTRFE. mac Eimhin ana ruathar roreatha chuca 7 fiarfaigis Finn scela de 7 do fiarfaig de s7ocanas a tainic.. “Ὁ brugh Thaidhg mic Nuadhad thanac, ar mac Eimhin “7 dot fis-sa do cuireadh me da iarfaidhi dhid cinnas fobhraidh dul a n-agaid righ an domhain 7 nach deargann airm no ilfaebair air, “15 cubhais dam-sa, ar Finn * muna deargaid m' airmb-si air, co m-bruidhfidir lium a corp a medhon a luirighi.' * A rifeinnidh, ar mac Eimhin *ataid agam-sa ann so na hairm neime da fuil a 575n-dan do bas d' fagail 7 tuc Labhraidh Lamíada derbrathair do mathar-sa fein chugad iad tre dolb draidheachta.' 7 tucadh a laimh Finn iad 7 do bean a cumdaighi dib 7 ro eirgeadar saighnena teinntighi 7 bolga bithneimneacha dib 7 nir fedadar ogbaidh na hairm sin d' [f]echain 7 taínic trian do ghal 7 do ghaisceadh 7 do mean- main 7 do morcroidhe da gach énfear d' fianaibh Eirenn le faicsin na n-arm sin ag 580 Finn. Uair na caertha teinedh do theilgdis dibh, ni gabhadh eirreadh na eideadh riu co teighdis tre corpaibh na n-daine fa neasa doib ana saighdib sithneimneacha 7 adubert Finn: * Tairre, a Ferghus Finnbhel, ar se “7 fechar lat ca méd maireas don feinn docum an morchatha aniubh. Airmis imoro Fergus Finnbhel fad 7 adubert re Finn: * Encath eagair amaín mhaireas don feinn,' ar sé “7 is imdha ann 585 sin fear comhlaind triair 7 fear comlaind nonbhair 7 fear comlaind trichad 7 fear comlaind ced. *Eirigh mas ead' ar Finn * mar a fuil righ an domhain 7 abair ris lathair an morchatha d' innsaighi feasta.' his rush of quick running coming towards them, and Finn asked tidings of him, and asked him whence he did come. *From the brug of Tadg the son of Nuadu have I come, said Mac Eimin, * and to thee have I been sent, to ask thee, how it comes that ye go against the king of the world and do not redden your arms or many weapons upon him. *I pledge my-faith, said Finn, «that if my weapons do not get reddened on him, his body shall be crushed by me in the midst of his coat of mail' *O king of the fianns, said Mac Eimin, «I have here with me the venomous weapons through which he is fated to find death, and Labraid Lamfhada (L. of the Long Hand), the brother of thy own mother, has sent them to thee through druidical sorcery. And he placed them into the hand of Finn, and he took their coverings off them, and there arose from them fiery flashes of lightning, and most venomous bubbles, and the warriors could not endure « looking at those weapons, and one third of prowess and valour and courage and high spirits came into every man of the fianns of Erinn as he beheld those weapons with Finn. For the balls of fire they sent forth, no dress or garment could resist them, but they went through the bodies of the men next to them like most venomous arrows. And Finn said: *Go, O Fergus Finnbel, said he, * and see how many of the fiann remain for the great fight to-day. "Then Fergus Finnbel counted them, and said to Finn: * One battalion in order alone remains of the fiann,' said he, *and many are the men in it, that are able to fight three, and those that are able to fight nine, and thirty, and a hundred. *Arise, if it be so,' said Finn, «to where the king of the world is, and tell him to betake himself forthwith to the place of the great fight.' IHE BATTLE OF VENTKF. 33 Teid Fearghus co righ an domhain 7 is amlaidh do bhi an [fo. 7 a. 2.] righ ana imdhaidh 7 ceola crota 7 cuisleanna cífuil ag a seinm dó. * A righ an domhain, ar Fearghus Finnbel is fada an codlad sin a fuili 7 ni guth ort, uair budh é do 9; chodlad deideanach he 7 ro innsaiged an fiana ἃ n-inadha catha 7 freagair-si iad.' * Is doigh lium-sa' ar ri an domhain *nach fuil ac fa inncatha aca am' agaid-si, ocus ca med maireas d' fianaibh Eirenn?'arse. ' Enchath egair amain,' ar Fearghus “7 ca med maireas do sluagaibh an domhain?' * eA catha fithedh tanac-sa a n-Eirinn' ar se “7 torcradar fichidh cath le fianaibh Eirenn dib 7 is eadh maireas dibh dezcA 6oo catha armruadha egair 7 gidh eadh ata ochtar dibh-sin 7 da beidis fir an domhain uili am' agaid-si do digemthai leo fad .i. mé feín 7; Conmhael mo mac morghnimach 7 Ogarmach ingen righ na Greigi an lamh is ferr 'sa domhan am' fegmais-si fein 7 Finnachta Fiaclach mo thaiseadh teaghlaig-si fein 7 ri Lochlann 7 a tri dearbraithri εἰ, Caiseal Clumach 7 Fornne Glangér Gaisceadach 7 Tocha 7 Mongach an mara. 605 *Is cubhais dam-sa amh, ar rígh Lochlann cona brathribh * da n-deach enfear do sluagaibh an domhain romainne chuca nach racham-ne, uair ní biadh toisc deargtha faebair againne orrtho 7 ní bhérmais ar dil arsainnti dibh, uair is geis duinn o deargmaid ar n-airm gan a saith fola 7 fulrachta d' faghail doib." * Racad-sa am' aenar chuca' ar sosar na clainni sin .i. Forne mac righ Lochlann 61o 7 do ghabh a ghoirmeirredh grisneimneach graineamail uime 7 tainic fa fianaibh Fergus went to the king of the world, and the king was just on his couch, and music of harps and of flutes was being played to him. *O king of the world, said Fergus Fiunbel, *long is that sleep in which thou art, and no shame for thee, for this will be thy last sleep. And the fianns have gone to their places of fight, and do thou answer them.' * [t seems to me;' said the king of the world, «there cannot be a youth of them capable of fighting against me, and how many remain of the fianns of Erinn?' he said. *One battalion in order only, said Fergus, fand how many of the hosts of the world do remain?! * With thirty battalions have I come to Erinn,' said he, «and twenty bat- talions of them have fallen by the fianns of Erinn, and this is what remains of them, ten red-weaponed battalions in order. And howbeit, there are eight of them, and if the men of the whole world were against me, they would be overcome by them, to wit, (by) myself and Conmael, my son of great deeds, and Ogarmach, the daughter of the king of Greece, the best hand in the world after myself, and Finnachta Fiaclach (of the Teeth), the leader of my henchmen, and the king of Norway, and his three brothers, to wit, Caisel Clumach and Forne Glanger Gaiscedach, and Tocha, and Mongach of the sea." * [ pledge my word, forsooth,' said the king of Norway with his brothers, *if any man of the hosts of.the world go against them before us, we shall not go, for it would not be an occasion of reddening our weapons on them, and we should not give them our old (accustomed) satisfaction, for it is a thing forbidden to us to redden our weapons unless they get their fill of blood and of gore. *I will encounter them alone, said the youngest of that family, to wit, Forne F 62 tn o σοι 24 THE BATTLE OF VENTRAF. Eirenn 7 cloideamh dergfaebhrach gacha lamha do 7 doberedh an brathbeim re cheli orrtha 7 ro heasairc an tucadh d' a n-ogaibh 7 do tanaig an tracht da tren- feraibh 7 ro lin an learg da laechaibh 7 do connairc Finn sin 7 ba cradh croidhe 7 ba baegul bais 7 ba heasbaidh anma leis an dil tuc an t-allmurach ar an fein 7 do bi ag coimgreasacht na feine chuigi 7 ro eirig Fearghus Finnbel 7 is ed adubert: * A fiana Eirenn, ar seis truagh tarrla dibh a med d' eigin 7 d' anforlanz d' [f]uilngeabhair um ceann Eirenn 'ga cosnamh 7 enlaech 'ga buain dib aniubh 7 nach fuilti acht amail bhis ealta minen ar fud craibhe [fo. 7 b. 1.] eigin 'ga n-imdi- dean o bhis seabhac ar a ti sibh-si ag dul ar scath Finn 7 Oisin 7 Oscuir 7 nach cinnean neach ar a cheli agaib 7 nach tabhair neach uaib agaid ar an allmurach.' *Dar mo chubais, ar Oisin *is fir uili an forgeall sin 7 ni fobair neach againn seach a cheili a dingmhail! * Ni fuil neach is ferr 'na cheili agaibh ' ar Fearghus. * Biaídh anois' ar Oisin *'ga leigean na thorainn thinneasnaigh d' innsaigid an : allmuraig. An agam, a laich,' ar Oisin * co ferainn comrac rit tar ceann na feine. * [s briathar dam-sa guma gerr an cairde sin' ar mac righ Lochlann. Do thogadar imoro a n-da sciath imealchain aladhbezach a n-aicill a cheili 7 ro imreadar na craiseacha crechtaidbhli comaigmheili 7 na cloidme iarannblaithi órcumdazgthi 7 dorinneadar urrlaidhi tric thinneasnach re hatha fada. Do bhi the son of the king of Norway, and he put on his grey-venomous frightful blue dress, and he went among the fianns of Erinn, with a red-edged sword in either hand, and he dealt destructive blows in turn among them, and he destroyed what was sent against him of their youths. And he made the strand narrow with their cham- pions, and he filled the plain with their warriors. And Finn saw this, and the destruc- tion that the foreigner dealt among the fiann was torment of heart, and danger of death, and loss of mind to him, and he kept urging the fianns on against him, and Fergus Finnbel arose, and this is what he said: * Ye fianns of Erinn,' said he, 'it is a sad thing that ye have got into such astrait and oppression which ye have suffered in de- fending Erinn, and one warrior taking her from you to-day, and not otherwise are ye but like flocks of small birds in some bush seeking shelter when a hawk is pursuing them, so are ye going into the shelter of Finn and Oisin and Oscar, and none of you is better than the other, and none of you gives his face against the foreigner. * By my faith, said Oisin, *all that speech is true, and none of us tries to excel the other in warding him off! *' There is none of you that is better than the other, said Fergus. * Do now, said Oisin, *let forth a vehement thundering noise against the foreigner. Stay with me, O warrior,' said Oisin, *that I may fight with thee for the fiann.' “1 pledge my word that this respite will be short,' said the son of the king of Norway. Then they raised their two beautifully-bordered shields with speckled points against each other, and poised the frightfully-wounding fearful spears, and the iron-bladed gold- ornamented swords, and made a quick vehement attack for alongtime. Now, the combat 628. iarann? liathi MS. 629. tAimneasnacA MS. THE BATTLE OF VENTKRF. 35 imoro an comhrac ac dul tar a cheili ann sin, uair do bas ac clodh Oisin ann 7 639 do bhean osnam eccomlainn as 7 ba druim re saegul tra 7 fa bhuain cheilli do cabhair leisan fein Oisin do beith isin eigin sin 7 tucadh gair acainteach os aird uime, *Is cubhais dhamh, a fzr dhana,' ar Finn re Fearghus * gurab truagh duid an greasacht thucais ar mo mac docum ann allmuraig. X Uair dob' usa lium-sa bas d' fagail dam fen 7 d' fianaibh Eirenn uili 'na a faicsin isin eigin a fuil 7 655 eirigh d'adhmolad mo mic dam cumadh moide leis a menma he 7 gumadh calmaidi a comthuarcain. Teid Fearghus gusa an maigh ina ra bhadar na curaidh isin comlann. *A anam, a Oisin,' ar Fearghus ' is adhnair leisan fein isli h' inaid-si isin comlann sin 7 is imdha taisteallac2 sibhail 7 echlach urrlair o ingeanaibh righ 7 roflatha Eirenn ag feitheam do comlann. Gabhais meid menman Oisin 'mun greasacht sin tuc Fearghus air 7 ro eirigh a aigneadh 7 do medaigh a menma re a mholad 7 tuc sinedh ar a cholainn co toillfedh mac mis edir gach da asna do 7 do chualadar an fian uili coimgheisedh a chnam ag drud o cheili co tuc urchur don craisigh crodeirg chatha bai for a inchaibh co tarrla an craiseach a m-brollach na luirighi co n-deachaid fod ferrlamha da crann cruaidh cheathardruimneach ar slicht a glaisiarainn trena druim siar seachtair [fo. 7 b. 2.] co fuair bas de 7 tainic fein co fianaibh Eirenn da eisi. Iar sin imoro do togbadh gair adhbhulmor ag sluagaibh an domain 'ga chainedh 7 gair eili ac fianaibh Eirenn 'ga commaidem. Ni ar tlas na ar time was going against one of them there, for Oisin was being overthrown, and he sent forth a sigh of unequal combat ; and it was back towards life, and bereavement of intention of help to the fiann, that Oisin was in that strait. And a woeful cry was raised aloud for him. *[ pledge my word, O man of poetry,' said Finn to Fergus, «that the urging thou hast given to my son against the foreigner was sorry. For I would rather that I myself and all the fianns of Erinn should find death, than that I should behold him in the strait in which he is. And rise thou to praise my son for me, so that his courage may be the higher, and his fighting the more valiant.' Fergus went to the place where the heroes were fighting. *O soul, O Oisin,' said Fergus, «the fiann are greatly ashamed of the lowness of thy place in this combat, and there is many a foot-messenger and horseman . .. . from daughters of kings and princes of Erinn watching thy fighting? A high spirit came over Oisin at that incite- ment which Fergus gave him, and his courage rose, and his spirit grew high at his praising, and he gave a stretching to his body, so that a child of one month would find room between every two ribs of his, and all the fiann heard the creaking of his bones being pressed from each other, and he made a cast with his red-socketed battle-spear that he had, so that the spear went into the breast of the hauberk, and the length of a man's hand of the hard four-edged shaft followed the blue iron through his back out behind, so that he found death of it, And he himself came back to the fianns of Erinn. Then an enormous great cry was raised by the hosts of the world wailing him, and F2 640 645 36 THE BATTLE OF VENTRFE. 65o imoro docuaidh 'ga braithribh-sean an laech sin do bhuain dib, uair nir míadh no maisi leo a thuitim le fzrgaisceadhachazhh na feine. ar sin tra ro eirigh an fzrlaech fergach forranach dar bo comainm Tocha mac rig Lochlann 7 taínic a tir do dhidhailt a brathar 7 is amlaidh do bhi an fer sin 7 circaill cithneimneach clariarnaighi uime o a bhonn co a bhathais. Dob'athearrach aigidh imoro d' fir a fechain gin co n-innsaiged e 7 fa dubadh déalbha do dheidhmhilid 7 ba treigean feadma le firlaechaib 7 ba claechlogh ceilli le curadhaibh a faiscin 7 nír an ina n-imeal no co rainic a certlar na feine 7 do lig ingheilt da loinz limtha leatarrthaigh ar curpaibh curadh 7 ar formnaibh firoglach 7 ar guaillió galgad 7 ar uchtaibh ríghmiled 7 tucadar uili a n-druim risin allmurach 7 dochuadar a raen 66o madma 7 teithzZ reme. Ger imnar tra in t-eigean sin, nir ghabh neach do laim mac righ Lochlann do dhingmhail no gur impo mac Lugach ris. * An agam, a rimilid, ar mac Lugach * co ferainn comrac rit tar ceann na fezze o nach fobraid uili do fritholam. — Ba reachtaignedh imoro le mac righ Lochlann a impodh don dergruathar ar a raibhi 7 ger beth, nir fiu leis a eineach d'uirbernzadh 665 ,i. era ar neach fainmum comrac. Ro feradar imoro an dias sin ardcomrac aigmeil ilgonach anaithnidh gan turbzzd gan tairgsin gan run tlais na time na teitheZ ar ceachtar dib gur combladh- 65 οι another cry by the fianns of Erinn extolling him. But the loss of this hero did not cause weakness or fear with his brothers, for they deemed it not good or seemly that he should have fallen by a warrior of the fiann. Then arose the fierce impetuous true warrior that was called Tocha, the son of the king of Norway, and he went on shore to avenge his brother. And thus was that man: a round of iron boards like a shower of venom about him from his sole to his crown. It was change of countenance for a man to look at him even though he did not attack him, and the face of brave soldiers grew black, and true warriors lost their power, and heroes lost their mind in looking at him. And he staid not in their flank, but went right into the midst of the fiann, and gave his burnished elegant blade a feeding on the bodies of heroes, and on the shoulders of true warriors, and on the shoulders of champions, and on the breasts of kingly soldiers, and they all turned their back to the foreigner, and went in the rush of rout and flight before him. Now, though that strait was a great shame, yet nobody took it upon him to ward off the son of the king of Norway, until Mac Lugach turned round against him. * Stay with me, O kingly soldier, said Mac Lugach, ' that I may fight with thee for the fiann, since they all do not undertake to meet thee, ^ Nowit was. ...... with the son of the king of Norway, to turn from the red slaughter in which he was engaged, and though it was, he did not deem it seemly that his honour should be . ..... to wit, to refuse combat to any body. Then those two fought a terrible many-wounding unheard-of high combat without interruption, without quarter, without a thought of weakness, or fear, or flight on either 659. zuththzbA MS. with g£ added over z. THE BATTLE OF VENTKRF. 37 adar a craiseacha 'sa chathirghail 7 gur lubadar na sithlanna 'ga sirbualad 7 gur scanradar a sceith o faebraibh na cloidem corrger curata 7 ar n-easbaid a n-orsciath. Is ann ba sanntaighi an sarcomlann 7 tucadar a n-aenfeacht da athbheim uaibh- 670 racha aigmeili ain iarmartacha gur combhuaileadar na cloidme a caelfaebraibh a cheili co n-deachaid cloidem mic Lugach tre cloidem an allmuraig 7 tuc an dara beim do gur coimbris an cathbarr 7 gur dianteasc an dluthluireach 7 gur scoileastair an sciath 7 gur comroinn an croidhe co cudruma don choilbeim sin 7 tainic fein co menmneach [fo. 8 a. r.] moraigenthach co fianaibh Eirenn. 675 Is ann sin do eirigh an mac merrdha micheillidi morcroidheach aili do macaibh rig Lochlann dar bo comainm Mongach an mara 7 do badar sluaig an domain uili ac eirghi leis. *Anaidh, a firu an domain, ar se 'uair ní sibh dhlighus curperaic mo braitrech-sa 7 o nach sibh ligedh dam fen dul d' agra na céderaice ar Lana Eirenn. 7. tainic a tir 7 is amlaidh do bhi 7 suisti imreamar iarnaighi 68o ana laim lesa ra bhadar secht caera athleaghta iarainn 7 caeca slabhradh iarnazZAe eisti 7 caeca ubhull gacha slabrada 7 caeca dealg neime an gach ubhall 7 ruc ruathar fuatha mar sin da silbhualad 7 da sreingleadrag 7 da saebcuma gur ba sama//a re healta minen ag teithed roim seabac an scailed 7 an scannrad tuc ar in fein ana timcheall 7 do ghabh adhnaire mor laech d' f/azaz? Eirenn uime sin ii. 685 of them, so that their spears crumbled in the fight, and the blades bent with their con- tinual striking, and their shields were shattered by the edges of the sharp-pointed heroes swords, and they lost their golden shields. It was then the great combat grew keen, and they gave at the same time two proud terrible quick successful counterstrokes, so that the swords struck each other in their thin edges, in such wise that the sword of Mac Lugach went through the sword of the foreigner, and: he gave another stroke to him, so that he broke the helmet, and quickly clove the firm hauberk, and split the shield, and cut the heart equally in two by that subtle stroke. And he came himself proudly high-spiritedly to the fianns of Erinn. Then arose the other foolish inconsiderate courageous son of the sons of the king of Lochlann, whose name was Mongach of the sea, and all the hosts of the world rose together with him. *Stay, ye men of the world; said he, *for it is not ye have to demand body-eric for my brothers, and as it is not ye, I must myself go and demand the first eric from the fianns of Erinn.' And he went on shore. And it is thus he was, with a strong iron flail in his hand, with seven balls of refined iron, and fifty iron chains from it, and fifty apples on each chain, and fifty venomous thorns on each apple. And he made a rush through them in that shape to utterly smash them, and to tear them into strings, and to destroy them, so that the dispersing and flight hé caused among the fiann round about him was like (that of) a flock of small birds fleeing before a hawk. And great shame seized upon a warrior of the fianns of Erinn on account of this, to wit, Fidach, the son 610. eanfcacht MS. 690 695 700 38 THE BATTLE OF VENTRE. Fidhach mac rig Breatan 7 adubert: * Tairre do ma molad, a Fearghus Finnbel, ar se *co n-deachainn do comrac risan allmurach innas gumadh moidi mo menma 7 m'aignedh 7 gumadh calmaidi mo comlann thu do ma molad. -*Urusa do molad, a mic, ar Feargus 7 do bhi re hatha fada 'ga molad. Ro machtaighedar imoro an dias sin a cheile co briatharbhorb barbarrdha baeth- eicciallazgz 7 is ann sin do thoghaib Mongach an mara an suisti imremar iarnazdhe 7 tuc beim co talchar tinneasnach d'innsaighi mhic righ Breatan 7 rug mac rig Breatan saibhleim luith a n-airde do lethtaib chle an allmuraig 7 tuc beim cloidim don allmurach co tarrla tar ceal a dha lamh gur choimtheasc in da laimz ni hacu roanastazr an ghormlaecZ gerloinnearrdha, acht ro roinn co cudruma an cathmhilid fa certmedon 7 ag tuitim do tarrla ubhall iarnazZAe do tsuisti cona dhealgaib nemi ar dedhbhél mic righ Breatan co rug an teanga 7 na fiacla 7 finnchaebh chro don inchinn tre chul a chinn siar gur chomtuitedar an dis sin bonn re bonn 7 bel re bel ar an lathair sin. Is ann sin ro eirigh seinnser na clainni sin righ Lochlann 7 ba he sin an brath nach fuilangthi 7 an dubdhorthadh dilann 7 an chliath bearna ced 7 an brath tar bruachaibh 7 an tonn rabharta 7 an fear nach ruc ceim ar cul riam roim uathad na sochaigi .i. Caiseal Clumach airdrigh Lochlann fein, uair ni taínic dithugud daine no uathugudh aicme mar sin a n-Eirinn riamh 7 do bhi sciath neime ar dearglasadh aigi dorinne gabha [fo. 8a. 2.] ifrinn do 7 da curthai fo muir he of the king of the Bretons, and he said: * Come and praise me, O Fergus Finnbel, said he, *that I may go and fight the foreigner, and that my courage and my spirits may be greater and my fighting braver when thou art praising me. * Easy is it to praise thee, O son,' said Fergus, and he kept praising him for a long time. Then those twocontemplated each other with their looks, with fierce words, barbarously, arrogantly. And then Mongach of the sea raised the strong iron flail, and dealt a blow against the son of the king of the Bretons firmly, vehemently, and the son of the king of the Bretons made a quick leap on high to the left side of the foreigner, and gave him a blow of his sword, so that it went across the joint of his two hands, in such wise, that he cut off the two hands together. And the renowned sharp-shining hero did not stop at them, but he divided the warrior in two right in his midst. And as he fell, an iron apple of the flail with its venomous thorns went into the fair mouth of the son ofthe king of the Bretons, and took the tongue, and the teeth, and the white bloody clod of the brain out through his backhead behind, so that those two fell together sole against sole, and lip against lip, on that spot. Then arose the eldest of the children of the king of Norway, and he was intolerable destruction and the spilling of a black deluge, and the filling up of a breach of a hundred, and destruction over the borders, and the wave of overwhelming, and the man that never took a step backward before one or many, to wit, Caisel Clumach, the high-king of Norway himself. For there never came destruction of men, or diminution of people like that into Erinn before, and he had a venomous shield with red flames, which the smith THE BATTLE OF VENTRE. 39 ni baidfeadh enlaem da lasair 7 ni ba teoidi he fein di. Acht enni o dho ghabhadh 705 air hi, nf lamadh cara na neamchara techt feadh a urrchair fein a comghar do 7 tainic fa fianaibh Eirenn mar sin 7 ní thuc dh' arm leis acht cloidem da imdhidean, uair ni d' imirt airm orrtha tainic acht do leigean neime a sceith futha. ^ Uair na caera teinedh do theilgedh futha ní gabhadh arm na earrad/ na eídeadh rfu gan dul tre curpaib na laech ana saighdibh sithneimneacha co m-biadh an fer dibh ar 710 derglasadh a medon a arm 7 a eidedh 7 an uair do beanadh neach eili ris do ghabhadh an lasair sin he, uair ni ferr do lasadh scolb do dharaigh dileann do biad re bliadhain re deataigh 'na dho lasfad gach neach dibh edir arm 7 eirredh 7 eidedh 7 do bo bheag gach morolc da tainic a n-Eirinn riamh ag fechain an uilc sin. , Gurab ann sin adubert Finn: * Togaibh bar lama, a fiana Firenn, ar se “7 718 tabhraidh tri gairthi beannacht donti do curfeadh anumain eigin ar an allmurach innus co n-deachsad dream eigin againn uadha do thoradh a reatha' 7 do tugadar fiana Eirenn na gairthi sin fo cedoir. Meabhais imoro gen gaire ar an allmurach re cluinsin na n-gairthedh sin. Is ann sin do bhi Druimdherg mac Dolair mic Dorchaidhi rifeinnidh fian Ulad a comgar don allmurach 7 do bhi sleagh neime 729 aigi do bhi ag clannaibh Rugraidhi a n-diaidh a cheili 7 an Croderg fa hainm di 7 do dfech ar righ Lochlann 7 ni faca gan eidedh de acht a bhel 7 se urríoslaici ag of hell had wrought for him, and if it was put under sea, not one flame of its blaze would be quenched, and he himself was not hotter from it. But when he had taken it upon him, friend or foe did not venture to come near it for the length of his own cast. And he went among the fianns of Erinn like that, and he did not take any weapon with him, but a sword to defend himself, for not to ply weapous against them did he come, but to let the venom of his shield among them. For the balls of fire that he sent among them, weapon, or dress, or accoutrement could not resist them, but they went through the bodies of the warriors like venomous arrows, so that each man of them would be in a red blaze in the midst of his weapons and his dress, and when somebody else touched him, that blaze seized him; for a splinter of an antediluvial oak-tree, that has been a year in the smoke, would not blaze better than every one of them, as well weapons as dress as accoutrement, and small was every great evil, that ever came into Erinn, com- pared with that evil. So then it was Finn said: *Lift your hands, ye fianns of Erinn, said he, and give three shouts of blessing to him that will put some delay on the foreigner, so that some of us may escape from him by dint of running. And the fianns of Erinn forthwith gave those shouts. 4A smile then broke upon the foreigner, when he heard those shouts. It was then that Druimderg, the-son of Dolar, the son of Dorchaide, the king of the fianns of Ulster, was near the foreigner, and he had with him a venomous spear, that was in the possession of the Clanna Rudraige one after the other, and the Croderg (the Red-socketed) was its name. And he looked upon the king 705. jaitfeadh MS. ' ib. fein Ai MS. 725 40 THE BATTLE OF VENTRE. gaire fan fein. Is ann sin tuc Druimderg urrcar don Croderg chuigi gur czrtha ais ana bhel he gur aidhbli a hurgrainne do leith a chuil "nas do leith a aidhche. Ro thuit imoro a sciath 7 ro baidh a lasair o dha thuit a thigearrna 7 rainic Druimdherg chuigi 7 do scar a cheann re a colainn 7 ro maidh an morghnim 7 is i sin cabhair is fearr leisan fezz fuaradar leisan fianghaisceadh riamh. [fo. 8 b. 1.] Asa aithli sin imoro do bruchtdhoirtedar na catha ceachtarrdha coim- dhicra comdhuthrachtacha sin fo cheili ana coilltibh comdhlutha 7 ana m-bloisc- beim brodla 7 ana n-dubdhortaibh dileazz co grod 7 gu garb 7 co gaibhtheach, co borb 7 co badhbha 7 co brathamail, co dana 7 co dian 7 co deithfireach 7 rob' imdha ann sin fead cloidem re cnaimh 7 trost cnamha ag a chirrbadh 7 colla arna crechtnugud 7 suili arna saebdallud 7 doidi arna n-druimgerradh 7 mathair gan mac 7 bean chaemh gan cheil. Ro freagradar imoro na duili uachtaracha a comdail an chatha leo d' faisnéis na n-olc 7 na n-imneadh budh cinnti do dhenamh isin lo sin 7 do merlabhair an muir d' faisneis na n-easbadh 7 do thogadar na tonna tromghair truaghadhbal da sirchaineadh 7 do bhuiredar na piasta da piastfaisnéis 7 do gheisedar na garbhchnuic le gabhadh na greisi sin 7 do crithnazgZeadar na coilli do chaineadh na curadh 7 ro gaireadar na glaschlocha o ghnimaibh na n-gerreann 7 do ghuiledar na gaetha ag admhail na n-ardecht 7 do crithnazgZ an talamh ac tarrngaire an tromáir 7 do gormbrataigh an grian le gair feadhaigh na of Norway, and saw nothing of him without some armour except his mouth, and that wide open as he laughed at the fiann. Then Druimderg made a cast with the Croderg at him and hit him in his mouth, so that his hideousness was more awful from behind than from before. "Then his shield fell down, and its blaze went out as its master fell. And Druimderg went up to him, and separated his head from his body, and boasted of his great deed. And that was the best help the fiann ever got through the valour of one of the fiann. Thereafter those two equally eager and keen armies poured forth against each other, like dense woods, and with their proud noisy strokes, and spilling a black deluge, actively, fiercely, perilously, angrily, furiously, destructively, boldly, vehemently, hastily, and great was there the grating of swords against bones, and the cracking of bones that were crushed, and bodies that were mangled, and eyes that were blinded, and arms that were shortened to the back, and mother without son, and fair wife without mate. Then the beings of the upper regions responded to the battle, telling the evil and the woe that was destined to be done on that day, and the sea chattered telling the losses, and the waves raised a heavy woeful great moan in wailing them, and the beasts howled telling of them in their bestial way, and the rough hills creaked with the danger of that attack, and the woods trembled in wailing the heroes, and the grey stones cried from the deeds of the heroes, and the winds sighed telling the high deeds, and the earth 734. freagraadar MS. THE BATTLE OF VENTKRFE. 41 n-glassluagh 7 do niamdhubadar na neoill re hatha na huaire sin 7 do chomgai- readar coin 7 cuanarta 7 badbha 7 geilide glinne 7 arrachta aieir 7 faelcon na fidh- bidhe da gach aird 7 da gach oirchinn ana timcheall 7 sreath deamnazzgZe diabalta do lucht aslazg uilc 7 ecorach da comgreasacht a ceann a cheili. 748 Is ann sin imoro ro smuain laech d' f77a72 Eirenn gur mor dh' ulc 7 d' egoracZ dorinne fein 7 a chineadh 7 a chlannmaicne ar chlannaibh Baiscne 7 dob' ail leis gnimartha maithi do dhenamh doibh ar ἃ $on 7 dob, e sin Conan mac Morna 7 do luathaigh a lamha le ἃ lannchloidem 7 do tholl da thiubghonaibh taebha gan teasargain 7 ro leadair lamha ba lanchalma 7 do dhithaigh da deadhcolg duili ba 7o dreachalazzd 7 ba hadhbal re innisin a ghnimartha ar an ruathar sin. Do bhi imoro Finn os cinn an chatha ann sin ac coimgreasacht na feinne 7 ac greasacht [fo. 8 b. 2.] Chonain seach cach 7 rí an domhain don leith eili ac greasacht na n-allmurach. Adubert Finn re Ferghus Finnbel: * Eirigh do molad Conaín dam, gumadh moidi leis a meanma he, uair is maith an easargain dober se ar 755 mo bhidhbadaibh-si.' 7teid Ferghus da innsaig;zZ. Do ghabh imoro teasaidhacA/ Conan ann sin o imarcazd na hirghaili 7 dochuaidh amach do ligean na gaithi fai. * Is fir sin, a Chonain,' ar Ferghus Finnbel “15. maith is cumain let-sa seaneascair- deas clainni Morna re clannaibh Baiscne 7 do badh deoin leat-sa bas d' fagail duit fein ann so, damadh dith do clannaibh Baiscne he. *Ar gradh h'einidh rit, 76o trembled in prophesying the heavy slaughter, and the sun was covered with a blue mantle by the cries of the grey hosts, and the clouds were shining black at the time of that hour, and the hounds and whelps, and crows, and the demoniac women of the glenn, and the spectres of the air, and the wolves of the forest howled together from every quarter and every corner round about them, and a demoniacal devilish section of the tempters to evil and wrong kept urging them on against each other. It was then a hero of the fianns of Erinn bethought himself that he himself and his family and his kindred had done great evil and wrong to the Clanna Baiscne, and he was desirous to do them good service on that account, and that was Conan the son of Morna. And he quickly moved his hands with his broadsword, and he pierced sides with his dense woundings without quarter, and he cut off hands that had been full-valiant, and he destroyed with his good sword people that were fair of face. And to relate his deeds in that encounter were awful. Now Finn was above the battle there urging on the fiann, and urging on Conan before all, and the king of the world on the other side urging on the foreigners. Said Finn to Fergus Finnbel: * Arise to praise Conan for me, so that his courage may be the greater, for good is the slaughter which he deals on my foes? And Fergus went up to him. Then heat seized Conan there from the enormity of the fight, and he went outside to let the wind under him. * That is right, O Conan,' said Fergus Finnbel, * well doest thou remember the old enmity of the Clanna Morna against the Clanna Baiscne, and thou wouldst fain find death here thyself, if that was ruin to the Clanna Baiscne. * For the G 765 42 THE BATTLE OF VENTRF. a fir dhana, na himderg me gan fochuinn 7 doghen obair maith ar allmurachaib acht co roistirisin chath.' *Dar mo chubhais amh,' ar Ferghus * do badh maith an airighi da denamh sin thu-sa' 7 tuc treas adhmolta ann sin ar Chonán. Teid imoro Conán aris fon cath 7 ni ba measa a gnimartha don turus sin 7 teid Ferghus Finnbel co hairm a raibe Finn. *Cia anois is fearr isin chath?' ar Finn re Ferghus. * Dubhan mac Cais mic Cannain, ar Ferghus *.i. mac ógláich dod muintir-si. Uair ni tabhair beim do neach acht énbheim 7 ní ternofdhthear beo on beim sin 7 adrorcradar tri nónbair 7 ochtmogha laech leis gus anois Do bi imoro Duban Donn mac Nuadhad 77o mac righ Chairrgi Leithi τί Tuaghmuman ar an lathair sin 7 is ed adubert : * Dar ar cubhais amh, a Ferghus,' ar se “15 fir uili an forgeall sin, uair ni fuil isin chath mac righ na tigerna chinnuzs ar Duban mac Cais mic Cannain 7 do gheabhad fein bas ann no cinnfedh air. 7 do lig ana thorainn tinneasnach treasan cath amail buinne m-bhorbruadh m-bzeaclasrach fa chnoc ardmhór aiteangharbh no mar thuinn reachtmhoir rabartha ac bualad um ghealtracht n-gainmighi. Is e sin tra ar 7 easargain 7 ollcuma tuc ar na hallmurachaib 7 tainic nai cuarta fo cath 7 do marbh nai nonbarz gacha cuarta dib 7 do fiarfaig Finn d' Ferghus: *Cia anois is ferr isin cath?' ar se. *Duban Donn mac Nuadhad mac righ love of thine honour, O poet, do not revile me without cause, and I will do good work on the foreigners, only let me reach the battle? * By my faith, truly, said Fergus, *that would be a brave act for thee to do that,' and then he sang a fit of praise for Conan. Conan then went to the battle again, and not worse were his deeds on this occasion. And Fergus Finnbel went where Finn was. * N' ho is foremost in the battle now?' said Finn to Fergus. *Duban,the son of Cas, the son of Cannan, said Fergus, «to wit, the son of a warrior of thy people. For he never gives a stroke to any but one stroke only, and none escape alive from that stroke, and three times nine and eighty warriors haven fallen by him until now. Now, Duban Donn, the son of Nuadu, the son of the king of Cairrge Lethi, the king of Thomond, was on that spot, and this is what he said: * By our faith, truly, O Fergus,' said he, “ all that witness is true, for there is not in the battle the son of a king, or of a lord, that excels Duban the son of Cas, the son of Cannan, and I will find death there myself, or I willexcel him. And he rushed through the battle with a vehement thundering noise, like the fierce-red blaze of motley flames under a large hill rough with furze, or like a proud wave of overwhelming that beats a sandy white strand. Such was the slaughter and destruction and great carnage he executed among the foreigners, and he made nine rounds through the battle, and killed nine times nine in every round of them. And Finn asked of Fergus: * Who is foremost in the battle now?' said he. *Duban Donn, the son of Nuadu, 772. mac MS. IHE DATTLE OF VENTRE. 43 Chairrgi Leithi τί Tuaghmuman' ar Ferghus. * Uair nir chinn neach air ὁ chinn a seacht m-blzadaz anuas 7 ni chinneann anois. *'Eirigh-si da adhmolad' ar Finn 78o re Fearghus *cumadh moidi leis a menma he. * Coir a adhmoladh,' ar Ferghus -. * uair dar leat is sluagh ac rochtain di na roim tromfleachadh mara [fo. 9 a. 1.] taid na hallmuraig ag rith roime tar gach leath ' 7 teid Ferghus mar a raibhi Duban Donn 7 do ghabh ag moladh a nirt 7 a ghoile 7 a ghaiscid 7 ac molad a lüith 7 a lamha 7 aghnimarthadh ar cheana. 7 tainic fein mar a raibhe Finn aris 7 adubert Finn : 785 * Cia anoisis fearrisin cath, a Ferghus?' ar Finn. * Oscar ilbuadhach,' ar Ferghus * 7 inna n-enchath re cach ata, uair do cuireadh ceithri céd cuigi fein ar leith .i. da ced Frangcach 7 da ced d' feraibh Gairían 7 Fiacra Foiltleabhar rí fer n-Gairían fein 7 ataid sin uili ac comtuargain sceith Oscuir 7 ní tuc laech dibh-sin guin air nach tuc- san goin nahaghaidh. * Ciareim na ruathar dochi ar Chailti mac Rónaín ?' ar Finn. 79o * Fuil sunn gan roeigean tar eis an deargruathair rug' ar Ferghus. * Eiridh-si chuigi,' ar Finn “ 7 abair ris dream eigin dona allmurachaib do dhingmhail d'Oscur. 'Teid Ferghus chuigi. *A Chailti, ar sé “15 mor an t-eigean ud dochi ar do charaid .i. Oscur fa bheimnigh na n-allmurach 7 eirig do thabairt fortachta eigin do.' the son of the king of Cairrgi Leithe, the king of Thomond, said Fergus, *for nobody has excelled him ever since his seventh year, and nobody excels him now. * Rise to praise him, said Finn to Fergus, «that his courage may be the greater. *Justis it to praise him,' said Fergus, *for you would think a host was fleeing from or before a heavy drenching of the sea, (the way) the foreigners are running before him on every side, And Fergus went where Duban Donn was, and began to extol his strength, and his valour and prowess, and to extol his vigour and his arms, and his deeds besides. And he went again where Finn was, and Finn said : * Who is foremost in the battle now, O Fergus?' said Finn. *Oscar of the many victories, said Fergus, and he is fighting alone against everybody, for four hundred are standing against him separately, to wit, two hundred Franks, and two hundred of the men of Gairian, and Fiachra Foltlebar, the king of the men of Gairian himself, and all these are beating the shield of Oscar, and no warrior of them has inflicted a wound on him for which he did not give him a wound in return) * What is the progress and advance thou seest on Cailte, the son of Ronan?' said Finn. *He is there without great need after the red slaughter he has made,' said Fergus. *Go thou to him, said Finn, *and tell him to ward off some of the foreigners from Oscar.' Fergus went to him. *O Cailte,' said he, * great is the strait yonder in which thou seest thy friend Oscar, under the strokes of the foreigners, and do thou rise to give him some help. 192. dena a. a/l- MS. 193. eigeann MS. 44 THE BATTLE OF VENTRF, 795 'Teid Cailti gusan maidhin a raibhe Oscur 7 na hallmuraig 7 tuc beim cloidim fona comhair gan choigill donti ba neasa do co n-dearna dha chuid cudruma de. Togbhais Oscur a cheann 7 fechais air. “ἃ Chailti, ar se *dar lim nír lamais do chloidem do dearghadh ar neach eili no gur dingmhais aen da raibhi a comair mo chloidim-si. Adhnair duit fos fir an domhain mhoir 7 fiana Eirenn uili a 800 n-enchath 7 gan comlann d' faghail ann no gur chuidzZ/is mo chuid chatha orum-sa. 7 is cubhais damh-sa,' ar sé *cor ail lium do chur isin cosair cró ar a Son. Do chlaechloidh sin imoro a chial 7 a chonn do Chailti 7 tuc a agaid ar chath na n-allmurach aris 7 ruamna na feirgi ana ghnuis 7 ana ghealagaid 7 torcradar ochtmogha laech leis don ruathar sin. 8o5 [5 ann sin imoro tainic Oscur ana ruibnedhaibh rodhiana reatha a timcheall a chatha fein 7 do ghabh ag drud 7 ag dingi 7 ag dluthceartugud na n-allmu- rach a ceann a cheili 7 tainic fein futha da eis amhail theid sruth seaghmar sestanach tar chladhaibh clachisli camcharadh no amail do bheith tred caerach ar mormuigh 7 cu allaid ana ceartlar ag a coimleagadh 7 nochar smachtamhla 81oar an tred he 'na Oscur ar na hallmurachaib 7 nochar tana silcur na tragha o na fearaib 'na faenluighi. Uair [fo. 9 a. 2.] cebé 'ga raibhe síneadh saegail tar efs an chatha sin, nf ag neach do chuid Oscair do bhi 7 torcradar na ceithri ced sin leis 7 tuc a aghaidh arís ar an morcbath 7 dochuaidh futha amhail leoman luathfeargach 7 do ghabh ag imirt a feirgi orrtha. Cailte went to the place where Oscar and the foreigners were, and he gave a blow of his sword straight in front without sparing to him that was next to him, so that he made two equal portions of him. Oscar raised his head and looked upon him. *O Cailte,' said he, ^it seems to me, thou hast not ventured to redden thy sword on any one else before overcoming one of those that are opposite my sword. Shame to thee, moreover, all the men of the great world and the fianns of Erinn in one fight, and thou not able to find combat in it, before thou meddlest in my share of the fight. And I pledge my faith,' said he, «that I should like thee to be laid low on thy bed of blood on that account. That altered Cailte's mind and intention, and he set his face again towards the army of the foreigners, with the redness of anger in his counte- nance, and in his white face, and eighty warriors fell from that onslaught. "Then Oscar went on his slaughterings of very swift course round his own (share of the) fight, and began to close in and to urge and to press the foreigners hard against each other, and he went himself among them after that as a noble roaring river goes over low- stoned, crooked dikes, or like a flock of sheep on a great plain, and a wolf right in their midst driving them together, and not greater is his power over the flock than (that of) Oscar over the foreigners, and not thicker was the sowing of the strand from the men lying low. For whoso came out whole of this battle, he was not one of Oscar's portion, and those four hundred fell by him, and he set his face against the great army again, and went among them like a quickly-roused lion, and began to let loose his anger upon them. THE BATTLE OF VENTRF. 45 “Οἷα anois is fearr isin chath?' ar Finn re Ferghus. *Do mac moirmenm- 815 nach fein' ar Ferghus *.i Oisin ilbuadhach 7 ata sé a tiublar na n-allmurach 'ga luathmharbhadh.' * Cidh tuarascbail fuil ar an chath anois ?' ar Finn re Ferghus. *'Truagh sin,' ar Ferghus * uair ní taínic 7 ní ticfa neach budh tualaing a innisin no a faisneis anois. Uair is cubais dam-sa' ar se *nach dluithi 7 nach daingne na coillti dluithi dosbarracha doscailti is dluithi 7 is doimtachta a n-íarthar na hEorpa 820 - anaid anois, uair ataid irsi a sciath 7 brollaigi a luireach a lamaib a cheili. Ocus is cubhais eili dam' ar Ferghus * da m-beith an darna fer no an treasfer da fuil isin chath 7 athainneadha teineadh a laimh gach ain dib aca m-bualadh fa cheili, nach bhudh aibhsigi splangcach theinedh uatha a n-airde "na a tig do theinntigh a cimsaibh a clogat 7 a cathbharr 7 a cathluireach, o faebraibh tana tiubhthuagh 7 825 chloidem corrger curata. Ocus is cubais eili dam" ar Fergus *nar fear a lo foghmhair cith ferthana is truma 'na an cith fola fearus for na sluaghaibh anuas, ar is do teilg gaeth 7 sian gearan na n-arm 7 golghairfeadhach na sluag a n-aér 7 ἃ firmaiminnt. Cubhais eili dam fos' ar Ferghus * nár theilg gaeth da taínic ó na duilibh riamh do dhuilleabar do morcoill urdail ar theilg gaeth aniubh ἃ 830 nellaib 7 a n-aér d' foltaibh fada finncasa forórdha 7 do chiabaibh casa cirdhubha 7 d urraghaibh leabra lanmaiseacha arna teascadh do bhiaillibh imleathna infaebhracha. Uair do muchadar na fola 7 na fuilt sin fearas for na cathaibh leath * Who is foremost in the battle now?' said Finn to Fergus. *'' Thine own great- spirited son,' said Fergus, *to wit, Oisin of the many victories, and he is in the thick midst of the foreigners killing them quickly. * What aspect is on the fight now?' said Finn to Fergus. * Woeful is this,' said Fergus, *for there never came and there never will come any one capable of telling and relating it as it stands now. For I pledge my faith,' said he, not closer and not thicker are the dense bush-topped inseparable forests that are densest and most impassable in the west of Europe than they are now. For the bosses(?) of their shields, and the breasts of their hauberks are in each other's hands. And again I pledge my faith,' said Fergus, * if every second or every third man of those that are in the battle had firebrands in their hands as they strike each other, not more terrible would be the blaze of fire from them on high than the fire that comes out of the rims of their helmets and their battle-hats and their battle-hauberks, from the thin edges of the firm axes and of the sharp-pointed heroes' swords. And again I pledge my faith,' said Fergus, *it never rained a shower-pouring on a harvest day-heavier than the rain of blood that rains down on the hosts, for the wind, and the stormy groans of the weapons, and the lamenting cries of the hosts threw it upward into the air and the firma- ment. Again I pledge my faith, said Fergus, * no wind that ever came from the elements, tore the like number of leaves from a great forest, that the wind has now torn into the clouds and into the air of long fair-curled golden hair, and of curly jet-black locks, and of long beautiful hairs, that have been cut off by broad, sharp-edged axes. For that 46 THE BATTLE-OF VEANTRAF. ar leath iad nach samalta co fuighthi 'sa bith neach d' aithneochadh aen dib seach 835a cheili muna tucadh aithne ara n-urrlabraibh. 7 is imdha laech ac tuargain sceith Oisin 7 Oscur 7 an laech is lugha eigean [fo. 9 b. 1.] a fianaibh Eirenn ata nonbar allmurach ac tuargain a sceith 7 is imdha laech dhibh fos ar a fuil caeca laech na sesca na ochtmhogha 7 ataid cuic cedh ac tuargain sceith Oisin 7 Oscur 7 Chailti 7 is mor an t-eigean a fuilead seach chach.' 840 * Eiridh-si chuca, a Ferghus, ar Finn “7 tabhair treas adhmolta ar gach aen dibh-sin fo leith, gumad moídi a menma 7 a n-aigned leo he. Teid imoro Ferghus gusan maidhin a raibhe Oisin 7 Oscur 7 maithi clainni Baiscne a ceart- mheadhon an chatha ac cirbhadh na curadh 7 ac marbadh 7 ac mugudh na miled 7 do ghabh Ferghus ann sin ac commaidheam na curadh 7 ac laidheadh na laech- 845 raidhe 7 ac greasacht na n-galghadh 7 ac adhmoladh na n-anradh 7 ac maidem na miled 7 ac brostadh na m-bhuidhean 7 ac forail an anta 7 ac teannadh an tairisim 7 ac aslach na hinnsaighi, co tabhradh-san imoro tuilled meanman 7 aigeanta da gach énfear d' fianaibh Eirenn, ger bo sainnt 7 ger bo duthracht leo fein calma do denamh roime sin. 7 taínic Fergus arís mar a raibe Finn. 850 'Cia anois is fearr isin chath ?' ar Finn re Ferghus Finnbel. *'Dar mo chubhais, ni cara duit-si anti is fearr ann,' ar Fergus *.i. ri an domhain .i. Daire Donn mac blood and locks that rain down on the armies side by side, have smothered them, so that there would not be found in the world anybody who would distinguish any one of them from the other, unless he recognised them by their voices. And many are the warriors striking the shield of Oisin and Oscar, and the warrior whose strait is smallest of the fianns of Erinn, nine foreigners are striking his shield, and many warriors of them moreover there are, on whom are fifty warriors, or sixty, or eighty, and there are five hundred striking the shield of Oisin and Oscar and Cailte, and great is the strait in which they are above all." * Go thou to them, O Fergus,' said Finn, «and sing a fit of praise to each of them separately, so that their courage and their spirits may be the greater) "Then Fergus went to where Oisin and Oscar and the nobles of the Clann Baiscne were in the very midst of the fight, wounding the heroes and killing and destroying the soldiers, and Fergus began to praise the heroes, and to conjure the warriors, and to urge on the brave, and to extol the champions, and to praise the soldiers, and to exhort the companies, and to command the staying, and to strengthen the resistance, and to urge on the attack, so that he imparted increase of courage and spirit to every man of the fianns of Erinn, though before that they were of themselves eager and desirous to do bravely. And Fergus went again where Finn was. * Who is foremost in the battle now ?' said Finn to Fergus. “ By my faith, no friend of thine is he who is foremost in it, said Fergus, to wit, the king of the world, to 837. ZJaech l-. xl. MS. THE BATFLE 0F VENTRF, 47 Loiscinn Lomghluinigh 7 tainic ana ruathar roreatha amhail luas [í]ainnli na feirbi na iarainne na mar sighi gaithi geiri glanuaire ac rochtain tar ceand machaire na maighsleibhe dot iaraigh-si 7 dot iarmoracht tresan cath 7 nir fagaibh se cuil na chearnn na aird na oirchinn na aireanach don chath gan iaraidh duit-si 7 tangadar 855 tri chaeca laech da theaghlach do lucht chulcoimeda leis isin chath 7 do conncadar da fianghaisceadhach dot fein-si fad .i. Cairell Cathbuilleach 7 Aelchinn Cruachna 7 do indsaigheadar righ an domhain. Uair nir ail léo a leigin chugad-sa gan forder- gadh doibh fen air 7 do thuiteadar lucht culcoimeda an righ leo 7 nir deargadar a n-airm air fen 7 do thuiteadar-san araenleisean. 7 is mor an cathbheimneach catha 860 ata air ar fud an chatha ac rochtain chugad-sa.' Tainic imoro righ an domhain chuca fai sin 7 ni raibhe [fo. 9 b. 2.] a farradh Finn ann sin acht Daelgus mac righ na Greigi 7 is ris aderthai Arcallach na tuaighi duibhe .i. is e cedduine tuc tuagh leathan ar tus a n-Eirinn he 7 is hi ba harm do ann sin. ''Tucus mo briathar,' ar se * nach ligfinn Finn romain a cath no a comlann 865 co brach.' Eirghis Arcallach 7 tig builli barbarrdha don leathantuaigh bai 'na laimh don righ, gur theasc an minn righ, co rainic an folt 7 ni tuc braen fola asa leathar. Uair do impoigh a bel ar an tuaigh 7 tangadar caera teineadh fon faithce don billi sin. 7 dorad an ri beim dó-sum 7 dorinne dha chuit chudruma de. wit, Daire Donn, the son of Loiscenn Lomglunech, and he has come with the swift- ness of a swallow or of a hare (?) or of a fawn, or like the gusts of a sharp pure-cold wind coming across the head of a field or the side of a mountain, to seek thee and to find thee out throughout the battle, and he has not left a corner or recess or quarter or flank or front of the battle unsearched for thee. And three times fifty of his henchmen have come with him into the battle as a rear-guard, and two warriors of thy fiann have seen them, to wit, Cairell Cathbuillech (the Battle-striker) and Aelchinn of Cruachan, and they have encountered the king of the world. For they were not willing to let him to thee, without wounding him, and the rear-guard of the king have fallen by them, but they have not reddened their weapons on him, and they have fallen through him together. And great is the battle-striking of war at him in the midst of the fight coming towards thee." 'Then the king of the world came towards him, and nobody was there near Finn but Daelgus, the son of the king of Greece, and he was called Arcallach of the Black Axe, to wit, he was the first man that brought a broad axe into Erinn, and that was his weapon there. *Ihave given my word;' said he, *that I would never let Finn into the battle or fight before me.' Arcallach rose, and a barbarous blow of the broad axe, that was in his hand, hit the king, so that it cut through the royal diadem and reached the hair, but did not take a drop of blood out of his skin. For the lip of the axe turned, and there went balls of fire over the plain from that blow. And the king of the world gave him a blow and made two equal portions of him. 48 THE BATTLE OF VENTRF. 870 [5 ann sin imoro rainic airdri oirrdeirc uasalghnimhach teann trentalcur tar- caisneach neartmar neimneach naimhdeamhail data dighaingacZ (?) dubhgusrunach an domhain 7 an cing cabarthach clannlinmhar ceartberathach flaithamhail fireolach Finn 7 doriachtadar an da omna aigh sin 7 an da beithir gan baeghlachadh 7 an da mathgamain morghlonnacha 7 an da leoman luathfeargacha co hait na hirghaili. 7 do 875 connairc ri an domain an cloidheamh nemhe arna nochtad a laim Finn 7 ro airigh an t-sleigh nithghalaidh neimhe 7 an scian 7 do athain na hairm neimhe da raibhe a n-dan do feífn bas d' fagail. 7 ro lin uaman 7 imeacla uili he 7 dochuaidh a cruth 7 à caemhdenamh de 7 do meirbligheadar a méoir 7 do crithnaigheadar a chosa 7 do saebadh a rosg 7 a ragarc le faicsin na n-arm sin a laimh Finn. 880 Ro nochtadar imoro an da chathmilidh a cloidhme altgorma iarannblaithi orcumdaighi 7 ro innsaigheadar a cheile co dianborb dluithmar dasachtach 7 co morbhuillegc£ malltroightheach merlaidir 7 co tren teann tulbhorb tinneasnach 7 dorinneadar na hairdrighi an irghail co hingantach. Uair do beandáis tuirc 7 trom- chaepa a taebhaibh 7 a torcasnach a cheili 7 nír becan ní ris ba samalta torannchleasa 885 na deisi sin, amail budh e sighi gairbgreasach gaithi na geamoidche arna roinn co ceart cudruma do thiucfadh anoir 7 aniar a n-airrcis a cheili no amail budh hi an Mhuir Romzr reachtaigeantach Ruadh ar n-denamh da leath co lanceart di do bhan- Then came the illustrious high-king of the world, of noble deeds, strong, robust, proud, powerful, venomous, destructive, nimble, disdainful, full of black crafty thoughts, and the helpful warrior of many clanns, whose is the birthright, the princely, truly-wise Finn, and those two oaks of valour, and the two bears without fear, and the two bears of great deeds, and the two quickly-roused lions went to the place of combat. And the king of the world beheld the venomous sword unsheathed in the hand of Finn, and per- ceived the venomous battle-strong spear and the knife, and recognised the venomous weapons, by which he was fated to find death. And fear and dread filled him completely, and his comeliness and fair shape left him, and his fingers grew unsteady, and his feet trembled, and his eye and his sight began to squint, when he saw those weapons in the hand of Finn. Then the two battle-soldiers bared their blue-jointed, iron-smooth, gold-ornamented swords, and attacked each other vehemently, fiercely, closely, madly, and with great blows, with slow feet, actively, strongly, and powerfully, hardily, fiercely, and vehemently, and the high-kings fought a wonderful combat. For they would strike the hearts and heavy clods out of the sides and out of the heart-ribs of each other, and not small was that with which the thunder-feats of those two may be compared, as if it was the rough- breezed gust of a winter-night's wind which, having separated itself equally, would come from east and west against each other, or as if it was the Red Sea fully and equally divided into two sides, striking against each other, or as if it were two days of judgment 873. au dana omna MS. THE BATTLE OF VENTKRF. 49 bheim a ceann a cheili, no amail do beitis da laithi borbghnimacha bhratha cach im chos [fo. το ἃ. r.] -namh an talman co tinneasnach re cheili. Inte imoro nar chleacht a creachtnugud riamh reimhe sin do bas 'ga anmain- 890 niugud co mor 'sa comhrac .i. τί an domhain. Uair nir fuiligheadh d' arm riam air coruigi sin. Do thogadar imoro an da cathmilid sin a n-da laimh aghmara aigmeili a n-enfeacht leisna befmeannaibh, co tarrla cloidheamh righ an domhain a sciath Finn, co τὰς an trian áachtarach as 7 gur leadairan luireach o a cris sis 7 ruc leidh- ead boisi mileZZ d' feoil 7 d' finnleathar a leisi leis co talmain. Tarrla imoro 895 cloidheamh Finn a n-oscail uachtarach sceith righ an domhain, gur scoilt an sciath 7 gur theasc cloidheamh an chathmhiled 7 do bhean an builli cedna a cois chli an righ co n-deachaid trithi co talmain. 7 dorad an tathbheim do, gur scar an ceann 7 an caembhruinne re cheili. 7 do thuit Finn fein a taisibh 7 taimnellaibh 7 moran do chneadhaibh 7 do crechtaibh 7 do croslighibh bais air. 990 Is ann sin ro ghabhastair Finnachta Fiaclach .i. taiseach teaghaich righ an do- main an minn righ 7 ro reathastair leis mar a raibhi Conmhael mac righ an domain 7 gabhais minn a athar fa a cheann. * Cuma sen catha 7 comlanna imdha duit-si sin, a mic,' ar Finnachta. 7 tucadh airm righ an domain do 7 tainic ar fud an chatha d' iaraidh Finn 7 do thuit caeca ar céd laech leis don fein don ruathar sin. Do 905 connairc imoro Goll Garbh mac righ Alban he 7 ro indsaigh he 7 ro fersad com- of fierce deeds, each fighting vehemently for the possession of the earth against the other. Then he that was never wont to be wounded before that, was greatly weakened in the combat, to wit, the king of the world. For weapons had never been reddened upon him until then. Now,thosetwo battle-soldiers lifted up at the same time their two fearful ter- rible hands with the blows, and the sword of the king of the world hit the shield of Finn, and took the upper third out of it, and ripped open the hauberk from its girdle downward, and took the breadth of a soldier's hand of flesh and of white skin of his thigh with it tothe earth. Butthe sword of Finn hit the upper shoulder of the shield of the king of the world, so that it split the shield, and broke the sword of the battle-soldier, and the same blow struck the left foot of the king, so that it went into the earth through it. And he gave him the counter-stroke, so that he separated the head and the fair breast from each other. And Finn himself fell in a trance and swoon, and a great number of wounds and cuts and blood-roads of death were on him. Then Finnachta Fiaclach, to wit, the chief-henchman of the king of the world, seized the diadem of the king, and ran with it to where Conmael, the son of the king of the world, was, and he put the diadem of his father on his head. * May this be to thee luck of battle and many triumphs, O son, said Finnachta. And the weapons of the king of the world were given to him, and he went through the midst of the battle to seek Finn. And one hundred and fifty warriors of the fiann fell by him from that onslaught, Then Goll Garb (the Fierce), the son of the king of Scotland, saw him and H 5o THE BATTLE OF VENTRE. rac fichdha fergach fortamhail dluthmar dana dofreastail iachtac urrlam osnamhach cneadhach crannruadh croidheamhail an comrac sin. Raínic imoro beim o mac righ Alban don mac sin righ an domhain fo sceimeal a sceith ana taebh cle, co 919 n-dearrna da chuit cudruma dhe. Do connairc Finnachta Fiaclach sin 7 ruc sighi aris ar in minn righ 7 beiris leis he co hairm a raibe Ogarmach ingen righ na Greigi. *Gabh an minn righ umad, ar sé *a Ógarmach, uair ata a n-dan don doman bean da ghabhail 7 ni huaisli bean da n-ghebha he "na thu-sa' 7 tucadh a gairm righ gos aird. * Ca fear 915 de dam-sa sin?' ar Ogarmach “ 7 nach maireann d' fianaibh Eirenn ni ara n-didheo- lainn-si righ an domain [fo. 10a. 2.] do marbad.' 7 tainic d' iarmoracht Finn fon cath 7 do connairc Ferghus Finnbel hi 7 tainic co hairm a raibhi Finn. * A rifef- nzdA, ar sé *cuimnigh an cathugud maith dorinnis re righ an domain co trasta 7 cuimnigh h'aithusa mora mince riam coruici so 7 is mor an t-eigean ata anois 92? cugad .i, Ogarmach ingen righ na Greigi.' Tainic imoro an bhanghaisceadhach chuca fai sin. *A Finn, ar si *is olc an t-ífc dhamh thu annsna righaibh 7 annsna tigerrnaibh do thuit leat 7 led muintir 7 gidheadh' ar si “πὶ fuil agad-sa íc ann is mor na thu fein 7 a maireann dod chlannmaicne. * Ni ba fír sin ceana,' ar Finn *7 cuirfead do cheann-sa 'sa chosair attacked him, and they fought a combat, furious, angry, powerful, close, bold, insup- portable, yelling, ready, groanful, sighing, shaft-red, courageous was that combat. Then a blow from the son of the king of Scotland hit that son of the king of the world under the shelter of his shield in his left side, so that it made two equal portions of him. Finnachta Fiaclach saw that, and again made a rush at the royal diadem, and took it with him to where Ogarmach, the daughter of the king of Greece, was. *Put on the royal diadem,' said he, * O Ogarmach, as it is the destiny of the world to be got by a woman, and no nobler woman could get it than thou. And the king's cry was raised for her on high. *How am I the better for it?' said Ogarmach, *as there remain not of the fianns of Erinn any on which I might avenge the death of the king of the world. And she went to seek Finn in the battle, and Fergus Finnbel saw her and went where Finn was. *O king of the fiann,' said he, * remember the good fighting thou didst against the king of the world just now, and remember thy great and many victories before till this, and great is the need that is coming to thee now, to wit, Ogarmach the daughter of the king of Greece.' At that the warrior woman came towards him. *O Finn,' said she,* thou art a bad compensation to me for the kings and lords that have fallen by thee and by thy people, and though that is so,' said she, *thou hast no better compensation for it than thine own self and what remains of thy sons. * That is not true, said Finn, *and I will lay 907. ferghaca MS. 921. sazszn MS. THE BATTILE OE.WENVTRE, 5I cró a cumaidh chaich. 7 ro innsaig an dias sin a cheili amail da leomun loinn- 955 meara no amail do eireochaidis do muchad a cheili craebhthonna cladhanfaidh cuipgheala Clidhna 7 tonn thaibhleabar toirismeach 'Thuaighi 7 tonn romur reacht- aigeantach Rugraidhi. Ba samalta sin risin cirrbhadh 7 risan chomhthuargain thuc an dis sin ar a cheili 7 dob' e imthusa an comraic, ger fhada baethcomhrac na ban- gaisgeadhidhe, doriacht beim o Finn di, gur theasc an minn righ, gurb e brollach na 93o luiridhe do ghabh risan cloidheam. 7 tuc an dara beim, gur scar an ceann 7 an cholann re cheili. 7 do thuit fein isin choisair cro 7 ba marb he asa aithli acht ge dho eirig aris. Do thuiteadar imoro sluaigh an domhain 7 fiana Eirenn leath ar leath ann sin 7 ni raibh 'na seasam do na cathaibh ceachtarrdha acht mac Crimhthainn na 935 cuan .i. dalta d' Finn 7 taiseach teaghlaig righ an domhain .i. Finnachta Fiaclach. 7 tainic Finnachta Fiaclach fon ár 7 do bhi ag togbhail chuirp righ an domhain leis ana luing 7 adubert: * A fiana Eirenn,' ar se “βίῃ οἷς do sluagaib an domain moir an cath sa, budh measa dhibh-si he, uair geabhad-sa an domain mor thoir 7 a bos, 6 do thuiteabair-si leath arleath. Do chuala imoro Finn sin 7 se 'na luighi 'sa 94o chosair cro 7 maithi chlainde Baiscne ana timchell 7 adubert: *Is truagh lium nach bas fuarus suil do cluinfinn an t-allmurach ac rád na m-briathar so 7 he ac thine head in its bed of blood like every one's else And those two encountered each other like two angry lions, or as if there had arisen to smother each other the bank- overflowing white-foaming curled waves of Clidna, and the long-sided steady wave of Tuaige, and the great right-courageous wave of Rugraide. Such like was the cutting and the striking which those two inflicted on each other, and that was the progress of the combat, though the foolish fighting of the warrior-woman was long, a blow from Finn reached her, and cut through the royal diadem, so that the breast of the hauberk withstood the sword. And he gave a second blow and separated her head and the body from each other. And he fell himself in his bed of blood, and was dead thereafter, but that he rose again. Now, the hosts of the world and the fianns of Erinn had fallen side by side there, and none were standing of both armies but the son of Crimthann of the Harbours, to wit, a foster-son of Finn's, and the chief-henchman of the king of the world, to wit, Finnachta Fiaclach. And Finnachta Fiaclach went among the slaughter and lifted up the body of the king of the world with him to his ship, and said: * Ye fianns of Erinn,' said he, * though this battle was bad for the hosts of the great world, it was worse for you; forI shall take possession of the great world in the east and . . . whereas ye have fallen side by side Now, Finn heard this, as he lay in his bed of blood, and the nobles of the Clann Baiscne round about him, and he said: “1 am sad that I did not find death, ere 927. reachtazgeanthach MS. 929. jathcomArac MS. 934. sIuigh MS. 935. raibhe MS. with punctum delens unCer e, 936. chuan MS. 941. ch/aidhe MS. H 2 52 IHE DATTLE OF VENTKF. rochtain beo 'sa doman [fo. ro b. 1.] mor aris d' innisin sceil. 7 ni fearr de lium gnimh na echt na aitheas da n-derrna me fein 'na enduine d' fianaibh Eirenn 7 fer 945 innisti sceil do dhul beo as do na hallmurachaib 7 an fuil enduine beo a comgar dhamh?' ar se. *'Ataim-si' ar Ferghus Finnbel. * Cia reim na ruathar fuil ar an cath anois?' ar Finn. * Truagh sin, a Finn, ar Ferghus ' is briathar dam-sa, o dho chumaiscedar na catha 'sa maidm aniubh ar a cheili, nach ruc allmurach na Eiren- nach ceim ar cul re 'roili no gur thuiteadar uile bonn re bonn. 7 is cubhais dhamh,' 95o ar Ferghus * nach leir re feadh raghairc grainne gainim na feoir ar an tracht sa this le corpaibh curadh 7 cathmhiled ana faenluighi ann. 7 is briathar eili dhamh,' ar se * nach fuil neach do na cathaib nach fuil isin chosair cro sin, acht madh taiseach teaghlaig righ an domain 7 do dhalta-sa fein .i. Cael mac Crimthainn na cuan.' * Eiridh-si da fis, a Ferghus' ar Finn. 955 Teid Ferghus co hairm a raibhi Cael 7 do bhi "ga fiarfaige dhe cinnas do bhi se. * Truagh sin, a Fergus' ar Cael. “15 briathar dhamh, da m-beanta mo luireach 7 mo chathbarr dim 7 m'eideadh uili, co nach fuil duil dom dhuilz? nach tuitfeadh o cheili 7 is cubhais dam gura doilghi lium an laech ud adcim ag dul beo do na hall- murachaib 'na me fein do beith mar ataim. 7 fagaim mo beannacht agad-sa, a 960 Ferghus,' ar Cael “7 togaibh leat ar do mhuin mhe docum na fairrgi co n-denainn I heard the foreigner saying these words, while going back into the great world alive to tell tidings. And nothing avails any deed or feat or victory that I myself or any of the fianns of Erinn have accomplished, since a man to tell tidings escapes alive of the foreigners. And is there any man alive near me?! “1 am, said Fergus Finnbel. * What is the state or slaughter of the battle now? said Finn. * Woeful is that, O Finn, said Fergus, I pledge my word that since the armies have mixed in the rout to-day with each other, no foreigner or man of Erinn has taken a step backward before the other, until they have all fallen sole against sole. And I pledge my faith,' said Fergus, ' not visible for the length of sight are the grains of sand or grass on this strand below, owing to the bodies of the heroes and of the battle-soldiers lying low there. And again I pledge my word, said he, * there is nobody of the armies that is not on that bloody bed except the chief-henchman of the king of the world and thine own foster-son, to wit, Cael the son of Crimthann of the Ports. * Rise to seek him, O Fergus,' said Finn. Fergus went where Cael was, and asked him how he was. * Sad is that, O Fergus,' said Cael. *I pledge my word, that if my hauberk and my helmet were taken off me and all my armour, there would not be a particle of me that would not fall from the other, and I swear, that I am more grieved that yon warrior whom I see should escape alive of the foreigners, than that I myself am as Iam. And I leave my blessing with thee, O Fergus;' said Cael, * and take me on thy back towards the sea, that I may swim after the foreigner, 946. axna MS. 949. ehuitadar MS. 957. 0 nach MS. THE BATTLE OF VENTRF. 53 snamh a n-deagaidh an allmuraig 7 ni bia a fir aigi-sean nach neach da muintir fen me 7 tainic snaithi mo $aegal cheana 7 do budh maith lium da tuitedh an t-allmurach lium suil do scarfadh m' anam rem corp. Togbhais Fearghus leis dochum na fairrgi he 7 ligis ar snam a n-deagaid an alilmuraig he. Anais an t-allmurach ris ar rochtain na luingi do, uair do sail 965 gumadh da muintir fen he. Eirghis Cael imoro ar gabal snam laimh risan luing. Sinis an t-allmurach a lam chuigi. Gabhais Cael ar chaelcruibh hi 7 dunais na doide daingeangreamacha doscailti uime 7 tuc tarruing ferrdha firchalma air, co ruc tar bord amach he. Ro dhunadar na laechlamha leadurthacha tar [fo. rob. 2.] corpaibh a cheili 7 rangadar ar aengrian 7 grinneall an ghlanmhara 7 ni facus 970 ceachtar dibh o sin aleith. Is ann sin tangadar mna 7 bannala 7 aes ciuil 7 oirfididh 7 ealathan na fian Eirenn d' iarmoracht 7 d' adhlacadh righ 7 ro[f]latha na feine 7 dobreith gach ain budh inleighis dibh co hait a leighis 7 tainic Geilgheis ingen mic LugacZ .i. bhean Chail mic Crimthainn na cuan 7 do clos fo oirear na criche uili na faidheg/Za 975 fainne 7 na foscadha firtruagha dolig gos aird ac iaridh a caimhcheili a measc an air. 7; mar do bhi ann do connairc si an choir lena 7 a dha hén 7 an fiadhach fochealgach risa n-abarthar an sinnach ar tí a hen 7 an uair do fobradh sisi én dib and he will not know the truth, that I am not one of his own people,and .... has reached my life even thus, and I would rejoice if the foreigner fell by me before my soul should depart from my body." Fergus lifted him up and took him with him to the sea, and set him swimming after the foreigner. "The foreigner waited for him that he might reach the ship, for he thought that he was of his own people. Then Cael raised himself as he swam along- side the ship. "The foreigner stretched out his hand towards him. ^ Cael grasped it at the slender wrist, and clasped the firm-clenching inseparable fingers round it, and gave a manly truly-valiant pull at him, so that he drew him out overboard. Then they locked their elegant heroes' hands across one another's bodies and went together to the sand and gravel of the pure sea, and neither of them was ever seen from that time forth. 'Then came the ladies and gentlewomen, and the minstrels and gleemen and skilled men of the fianns of Erinn to search for and to bury the kings and princes of the fiann, and every one of them that was curable was carried where he might be healed. And Gelges, the daughter of Mac Lugach, to wit, the wife of Cael, the son of Crimthann of the Ports, came, and the weak . . . . and the truly-woeful sobs that she uttered aloud in seeking her fair mate among the slaughter, were heard over the border of all the land. And as she was there, she saw the crane of the meadow and her two birds, and the wily beast that is called the fox, a-watching of her birds, and when she covered one 977. a fíadhacA MS. 54 IHE BATTLE DF VENTRE do teasargain, dobeiridh-san sithi ar an en eili, gur eigean don chuir ra sineadh 980 eaturra ar an 7 gur usu le bas d' fagail 7 d' fuluzg ocon fiadh allaid 'naid na heoin do marbad do. 7 tug Geilgheis sin da huidh co mor 7 adubert : * Nir ingnadh dam- sa' ar si * gradh dom chaemleannan, 6 ata an t-en becc isin airc ud uma heinaibh.' Ro chuala imoro damh allaid ar Druim Ruighleann os cinn an chuain 7 do bhi ac caineadh na heillti co dearmhair on chonc co 'cheili. Uair do badar zaz blzadza 985a farradh a cheili 7 do luighdis a fidh do bhi re cois an chuain i. Fidh Leis 7 do marbad le Finn an eilid sin 7 do bhi an dam sin zaz trath deg gan fer gan uisce do blasacht ac caineadh na heilli sin. *Ni guth dam-sa' ar Geilgheis * bas d'fagail do cumaidh Chail, ó ata an damh ac timdibhi a saegail do chumhaidh na heillti.' 999 Tarrla Ferghus Finnbel di a measc an air. * Scela Cail agad dam, a Fearghus ?' ar si, f Ataid imoro, ar Fearghus *'uair do baidh se a cheile 7 taiseach teaghlaidh righ an domhain .i. Finnachta Fiaclach. * Beac an t-inaznadh dam-sa' ar si * Cael 7 clanna Baiscne do chaíneadh, uair is trenchainid na heoin 7 na tonna iad:' 7 dorinne an laidh ann sin: 995 * Geisigh cuan ardbhuinne Ruadh-Rinn Da Bharc: of the birds to save him, he made a rush at the other bird, so that the crane had to stretch itself out between them both, and so that she would rather have found and suf- fered death by the wild beast, than that her birds should be killed by him. And Gelges mused on this greatly, and said : *I wonder not;' said she, *that I so love my fair leman, since the little bird is in that distress about his birds.' "Then she heard a stag on Druim Ruiglenn above the harbour, and it was bewailing the hind vehemently from one pass to the other. For they had been nine years together and had dwelt in the wood, that was at the foot of the harbour, to wit, Fid Leis, and the hind had been killed by Finn, and the stag was nineteen days without tasting grass, or water, mourning the hind. “ΤῈ is no shame for me;' said Gelges, * to find death from grief for Cael, as the stag is shorten- ing his life for grief of the hind." Fergus met her in the midst of the slaughter. * Hast thou tidings of Cael for me, O Fergus?' said she. “1 have,'said Fergus, (for he and the chief-henchman of the king of the world, to wit, Finnachta Fiaclach, have drowned each other. *Small is the want for me;' said she, «to bewail Cael and the Clanna Baiscne, for the birds and the waves bewail them strongly And then she made the song: *'The high-waved harbour Of Ruad-Rinn Da Barc sounds: 980. oncon MS. 984. caineudA MS. [fo 1r$ 1} The drowning of the hero of Loch Da Chonn, 'That is what the wave wails against the shore. IHE BATTLE OP*TENTRF. bathadh laich Lacha Da Chonn is edh chaineas tonn re tracht. Luinnceadh corr a seaisceann Droma Da T'ren, sisi 'ga buaidreadh do bhi: sinnach dhali ar ti a hen. Truagh an teis doni damh an Droma Leis: marb eilid Droma Sileann, geisidh dam dileann da heis. Truagh an faidh doni an smolach a n-Druim Chain, 7 ni neamhtruaighi an scal doní an lon a Leitir Laigh. Is saeth lium bas an laich ro luidheadh lum: mac na mhna o Thoiri Da Dos, beith anos is tros fa chinn. the crane In the bog of Druim Da Tren, She was in great anxiety: A fox . . . was lying in wait for her birds. Woeful the tune Which the stag of Druim Leis makes: Dead is the hind of Druim Silenn, The stag . . . moans after her. Woeful the song Which the thrush makes in Druim Chain, And not less sad the cry Which the blackbird makes in Leitir Laig. Sad for me is The death of the hero that used to lie with me, The son of the wife from Toire Da Dos :Eorbe 395, roundshisfhead: 55 1000 I005 ΙΟΙΟ IOI5 1020 1025 1030 THE BATTLE OF: VENTKRFE. Truagh an ghair doní tonn thragha re traigh, os adbath fer segha saer: saeth lium Cael do dhul 'na dhail. Truagh an tres doní an tonn 'sa traigh is theas: misi ro tharrnig mo re, misdi de mo ghne re feas. Ceatha troma doníd tonna thulcha leis : misi nochan fuil mo maín o ro maidh an sceil ro geis. g. [Marbh an gheis, dubhach a heóín da heis: mor doni domenma dhamh an dogra ro ghabh an gheis. g. Woeful the tune Which the wave of the strand makes against the strand, Since the stately noble man has died. Sad for me that Cael did go to meet him. Sad the strain Which the wave makes on the strand As for me, my time is at an end, Worse is my shape Heavy the showers Which the waves make for him: : As for me, there is no joy for me 5ince the ν΄ ^ broke? [Dead is the swan, Sorrowful are his birds after him; Great sorrow gives to me The grief which has seized the swan. THE BATTLE OF VENTKRF. 57 Ro baidheadh Cael mac Crimthainn, nochan fuil mo mhain da eis. Is mor triath do thuit le a laimh, a sciath lóghaidh ro gheis. GeiszZ/.] Is ann sin do scar a hanam re corp do Gheilgheis do chumaidh Chail mic 103 Crimthainn. 7 ro claidheadh a feart os cinn Finntragha 7 do togbadh lia os a luidhe 7 ro feradh a cluithi caintheach ann sin. Conadh he Cath Finntragha conigi sin gan imarcaidh gan easbaidh. Finit. Cael, the son of Crimthann, is drowned, There is no treasure for me after him. Many the lords that fell by his hand, ἘΠΕ ΞΕ Bas:saunded;] Then Gelges' soul departed from her body for grief (at the loss) of Cael, the son of Crimthann. And her grave was dug above Ventry, and a stone was raised over her tomb, and her funeral game was celebrated there. So this is the Battle of Ventry to here, without addition, without omission. Finit. 1036. feart MS. ib. A4ogbadA MS. VARIANTS FROM EGERTON 149. 1 Caith Fionn Tragha an so 3 Riogh uasal onoireach do ro ghaibh flathus agus fórlámhus fór an domhain mhoír go huile acht Eíre íathghlas oileanach amhain, darbh chomhainim Daire 4 7 do thionoil sé árdrighthe gacha muighe chüm a dhüna 7 a dheghbhaile féin. 6 Margréag rígh Gréag 7 rígh bh-fear Gailián 8 na Spáine ib. Ioruaih mac Draguing 9 Dragáin 7 Uiriall rígh thíre an ofr 13 Duibhceartach mac Duinn rígh na Gaoluíge 7 Caisioll Gruamach rígh Lochlann 27 air ionnarbadh a hEirinn le Fionn ib. do bhéaradh mé eolus duit-si ar thráig ghealghainimhidhe a bh-fédfuid do $luadh aonach 7 oireachtus do chomóradh ann an tan nach biadh cathughudh ortha. 29 Is an sin do cuireadh amach a m-bárchacha broinn- 10 fársinge beiledhthana agas a ccurachanuibh daingne doibhrisde 7 do cuireadar iomrámh teíth tréan tapaidh tárthach ar a cculuíthighe mzrta cránuibhríghne cruadhratha, ionnus gurab cosmhufl re háol ar árdchlocha no re ceatha gealchloch ar ghorm$rotha na sreabha cnísgheala tar eís na loingios ón luaithiomrámha sin, go rugadur sighe sitheamhail sárluaimneach 7 sruithleím sanntach sianbhórb 15 isan sálmhuir go soíndíreach gur $uíl ar gach loíng luaithimtheachta séolda mórmhulach iomallchrüchaidhe róríogha na ramha ghaoithe do rochtain chüm bruachuibh na g-cáan g-cíuntrághthacha ag dluithimtheacht tar na mórthon- naibh mallgruagacha na mórgur, go nach cualadar aonní acht nuail állta mur- mhaoiteac na murdhübhcacZ 7 gotha iomdha 7 eagconnla na mara glastonnacha. 2o Ciodh tra acht tarla re freasdal 7 re friothalamh na gur fiochmhuire fíordhofbhne sin, nach raibh aco lóng gan leónadh ná athbha gan fosgla ná tlusdais gan tuarguint ná beirling gan brise ná folann gan fásga ná taruinge gan truailíoghudh ná standard gan stuaidhleím 7 níor bhionnad mincómhrádh na treabha taoibh- f...a sin re droichghreídiomh na ccos fór na haistíghibh 7 le frángbhualadh 25 na slat ag ἅ siorbhuariabh 7 le caoinbheímionnaibh na ccrann ag á ccoímhbhrise. 60 ó sith Locha Leín 90 7 da bhrígh sin ni raibh cuan gabhála na gabhaz/ a n-hEirinn nach raibh fear fártha ó Fionn mac Cumhail ar an uar sin 7 ag so anmona na ccuanta 7 lucht ἃ ccoiméadeazA2a .. Duabhan mac Daríne a cCairuig na cCurach rea raidhtear Binn Eaduir 7 Collach mac Coillte 3o 3.2 60 THE BATTLE OF VENTRE a n-Inibhir Lifeach rea raidhtear Aith Chliath agus Colla Cas a n-Inibhir Breágh rea raidhtear Beárna Gaoithe 7 Fiadh mac Maírne a n-Inibhir Da Glas rea raidhtear Chill Mheanntaín 7 Caoillte mac Ronaín ag an Inibhir Bheag rea raídh- tear an Inibhir Mhor 7 Donn mac Caoil Crodha ag Caislín réa raídhtear an 35 Ghlasíairge 7 Dáre ó Neamhuin ag Loch Faolcon rea ráidhtear Loch Garmon 7 Faolán mac Aodha Bhig a n-Glaise an Bhanntracht ré ráidhtear Cluain na m-Ban 7 Caoinnce Corchairdhearg mac Finn ag Comuir na tTrí n-Uisge mar attéid Siuir 7 Feair 7 Dearbha a muir 7 Faolan mac Finn ag Ros Bruic re raídhtear Dun Gabhaín 7 Roighne Roisgleathán mac Finn ag Tacmaín réa raídhtear Roinne 49 (τύ 7 Aodha Beg mac Finn mic Gloír a bh-Fán an Tiobruide re ráidhtear Ceann t-Saile 7 Fionn mac Dubhaín mic Murchadh ar an Uisge g-Caol re raidhtear Tig Mholaíse 7 Fionn mac Seasgoinn a n-Garga na tTréd rea raidhtear cCárda ó cCarbre 7 Lurga Liathbhan 'sa Cluthar rea raidhtir Cuan Dorn 7 Caol Crodha mac Criomhthuin a cCuan na hInnsi re raidhtear Cuan an Tíghe Mhoir 7 Cuirioll ὁ 45 Conbhfoinn ag Innis Creagaín re raídhtear Dán Baoi 7 Garg mac Maoinne aig Glascaruig rea ráidhtear Sgeflig Mhichil 7 Finneirig mac Drucht mic Neamhuin ag coiméad na ttrí n-Inibhir Mong agus Leamhuin Beithe a t'Tonn Toíme 7 Caoinnce Gélmhearach ó Cluthar go Tráighlí 7 Mearus Ráithne, Sífodha ó Neamhuin ar an Uisge Geal re ráidhtear Casán Ciaruighe 7 Fáil Féadha Béag 6 Neamhuin a 50 n-Inbhir na m-DBarc re ráidhtear Innis Catha 7 Aodha Dearg ó Duibhne ὁ Leim Chongcullazz go Croímlinn 7 Dubh mac Deirg aig coiméad Dromann Trágha Bhaille re raidhtear Dán Guare 7 Gadal Garbhliath ὁ Baoisgne ag Dün na tTrí cCaith 7 Glas mac Gadh a n-Inbhir na bh-Fleadh re ráidhtear Muicinis 7 Caoillle Cosgurach aig Tiobruid Fála Beíne re ráidhtear Tír Iarthach agus £5 Díthreabhach, Dián ó Baoisgne ag Fuaraz na Feíne re raidhtear an Ghaillibh 7 Dubhdhoiig ag an Inibhir Mhór re raidhtear Portlárge 7 na trí Garbh ag Aís Dá Bhun Báoghlacha agus Fear Luirg mac Oisín a n-Inis Ríoghna re ráidhtear Inis Bó Finne 7 Oisín mac Oisín asean a n-Deirgiort re ráidhtear na hOileain Bheaga 7 Glas mac Oisfn ag Seánchoill na bh-Fiann re raídhtear Cliaracz 7 Bran ὁ Neamhuin 6oag Ros Broinn Duibh agus Brán Begh ó Buachain ag Inibhir αἱ Fógurtaicc re raídhtear an Mádh Méaghrach 7 Coinsgleo mac Leán Clí aig Trágha na Mná Marbhazd é réa radhtear Trágha Eochuille 7 Donn Monáig .i. ríghfefne fiannaibh Albán ag Srathán an Tobuir Ghil re raidhtear Slígeach 7 Landara na hUrbóite ag Druim Cliabh na hZzrzezz(?) 7 as é do bhí ag coiméad (πάη Fionntragha 65 an tan sin .i. Conncríthir mac Broin mic Feabhail ὁ Theamhar Luachra Deagha 7 as ὁ áit "na raibh sé an tán sin ar mhullach Cruaiche Mhártain 'na thrómchodhladh 92 ro Ccirigh Conn as a codhladh iar soín 7 do chídheas an cuan tuilte do loingios 7 adubert: Is gniomh do torcradh tríom 7 is marg máthar do rug mé dá heís VARIANTS FROM EGERTON 149. 61 101 7 leígios cum catha é feín d'ionnsaighe a námhad 7 ní fada dochuaidh 105 atá éolus agad nách cóir dhuit do lámha do dhearga oruinne 7 sinn 'nár 7o mnáibh 106 triár i. do Dhearg mac an Dolar ὁ Bharra tíre anoír sinn (ar siad) 7 tugamuir trómghrádh éagsamail duit-si agus ní lüághaide ornn a cheile sin 111 oír dealbhochámh slzagh draoigheachta le híomad do ghasanuibh siobhlaca fánuis agus do bholgaibh beóil 7 do bhár beithe, ionnus na muirfighear sluaidh ar bith léo 7 bainfid a neart 7 a radharc diobh 7 a n-arm asá lámhuibh 75 117 oír biaidh tobar íce 7 slaínte fád chómhar aguinne gach tráith nóna, más creachtach tü 148 ceathar ar fithchid do chloinn mhac ag Fionn 7 dá marbhthádh iad uile, nár bhaoghal duit é acht go teassagA tair ais dut 285 Mise sin, air Abhártach mac Iollathaig, 7 tángadar a ccoine a cheile go dísghir dían dreachdhoilgeanta. Iar soin tarla Lir 7 rígh bh-fear g-Coinncheann dá cheile. 8o Gidh eadh is gearr do bháthus ag claozZAzzh Lir ann. Mar do chonarc Bodha Dearg sin: Is tráadh líom (ar sé) an t-eífgion a bh-fuil Lir 7 eírghioch dream eígin aguibh dá chabhar uaín. Tid Ilbhreic mac Mananaín do chabhar Lir 7 tug sé urchur sanntach sleighe ar rígh bh-fear cCoinncheann 7 freagrus an rígh cumaoin a ghona do sin 7 níorbh fusaide do Lir é. Do chualaidh Bódha Dearg sin 7 adubert : Cía do 85 gheabhainn do chábhar Lir? Mise sin, ar Sióghmall áa Mídhrigh, 7 gabhus a dhubhcealltar catha uime, 7 do thaínig ar ghualuinn Lír 7 tug sé gona don rígh 7 fá hiad sin na gona doífghne doilefghis 7 ní dheachuig aonghoin díobh sin a n-aisge ón rígh, agus níor laímh Lir a cheann do thógbhaíl óna sgeith sas, ionnus gur bhain ósna adhbhal mór ós árd as. Is ródhür líom an t-eígion üd a bh-fuil Lir (ar 9o Bódha Dearg) 7 eirghioch dream eígin aguibh dá chabhar. Is an sin dochuaidh chuíg mhic Fionnaistircan (?), 7 tug síad goín ó gach fear díobh air an rígh 7 goineas an rígh gach aon aco sin. Ciódh trá acht tángadur trí naonmuir do Thüathaib De Danand chuige, 7 τό ghoin siad uile an rígzh 7 ní dhéacadh aonghoin díobh sin uile gan goin dióghailt ón rígh 7 do bhain osna eagcómhlain as Lir társibh uile. 95 Is ann sin do thuit righ bh-fear g-Caitceann le hAbhartach 7 do cuala sé osna Lir 7 táinig "na thóirnimh tréasbhrách dá ionnsaighe 7 do rug leífm sárghuin éadrom ré coís na craoisífghe go ttárla idir Lir 7 an rígh 6. Fan ag féachuint an chómlainn, a Lir, ar Abhartach 7 leíg idir mise 7 an t-alimhurach é. Iar soin cuireas Abhartach a claidheamh 'na laímh chlí agus an t-sleigh "na lüithríghe do bhí ar an roo allmhurach 7 tógbhus an rígh a sgiaith suas 7 buaileas Abhartach do claidheamh lena láimh chlí €, gur theílg a dhá chois óna ghlüinibh síos de agus leígios a sgiaith síos ann san 7 buailios Abhartach a ccómhurta an chinn €, gur sgar lena cholluinn €. Iair ttuitim. an dá rígh sin le hAbhartach do ghabhadar na Coinnceannaicc 7 na Caitcheannaicc ag imtheacht chüm siobhaíl go seachránac üadhtha ar ttuitim a 105 ttriathe 7 a ttíghernaoi. Gidh eadh do leanadur Tüatha Dé Danand annsa ruaig 62 IHE BATTLE OF VENTRF. L4 fad 7 níor lefgeadur fear ínste sgéil as díobh gan brón bhaís d'ímirt ortha 7 cé gur bhiad Tüatha Dé Danand an lucht fá treise boi heasbazZAthach adhbhal iad ón ló sin. Ann san do rugadura lucht othruis dá leíghios go '"Teamhar Luachra. i10 1omusa Fionn agus fiannaibh hEirionn do bhadar a snámh an la sin aig an Soininn 7 do chonarcadur Táisdiolach treínfear chughtha 7 do bhí gnaithbhéas ag Fionn an tan do chuireadh sé dé ar bith ag iaraidh sgeala is é fein dá do thigeadh dá agalamh ar ttüis, oir dámadh droichsgeala do bhiaidh aige, go ttiobhradh for cuma mháith ar 7 dámadh deaghsgeala do bhiaidh aíge, go ni feárr de a m-blas é fein dá 115 n-innsint 7 taínig a ccoine Thaisdiollach 7 do innis Taisdiollach do mar thaínig na hallmuraicc go cuan Fionntrágha. D'feill Fionn mar a τά bhadar maithibh na feinne agus do labhair séléo: A fiannaibh hEirionn, (ar sé) as neamhmbrígh díbh gach οἷς 7 gach uathbhás dá ttaínig ríamh a n-Eírinn d'féachuinn na tromdhaímhe taínig inte anois 7 is mór an bhroid 7 an daoirse atá aguibh ar mhaíthibh hEireann 7 is ádhbhal 120bhür ttábharthus 7 is cian bhür saoirse 6 uaislibh Éirionn 7 ní córa dhíbh sin d' fáil üatha 'ná a g-cosnamh díbh feín anois 7 do ghealladur nach béarfaidís aoncheím air a ccul ὄπα g-cosnamh 7 do ghluaiseadur ríompa arna mháreach "na n-drongaibh díana dásachtach 7 ionna sgiomalltoibh róaílle tar sruith na mágha risa ráidhtear Bróg na Ríghthe aniu 7 assin go críochaibh Cíaruídhe Luachra 7 tar 125 thrágha leabhuir Bhánlídh 7 an lámh chlí le Cathar na Claonráighte risa raidhtear cathar Chonraoi 7 do Sliabh mongruadh Mis 7 assin go hlobhlabhraíne re raidhtear Mis aniu, agus dorinneadur botha 7 béalsgátha 7 ní dheachadur an oídche sin ní bhus síadh 7 do fadüigheadur tinnte 7 teannala annsan aít sin. Ann sin d'iaradur maithibh na feinne ar Fionn mac Cumhail a ordóg do chuir fána dhéad 130 ag fofllsiághudh na fírinne. 7 ba dheachar le Fionn sin do dhéanamh. Gidh eadh do chuir an órdóg ionna bhéal 7 cognus go cnamh í 7 assin go smior 7 assin go smüsach 7 do fofllsígheadh eólus do 7 adubert: Tíocfa aímsir ann (ar sé) ionna m-bia tollceannaig annsan aít seo a bh-fuilimid anocht ag fóghnamh don tighear- na uilecomhachtach dontí chügham neamh 7 talamh, grián 7 eásga, an t-aedhear 135 gona mhórgánaibh 7 bíadh árus clog 7 ceallamh an aít seo go deireadh an domhain, 7 biadh an caith seo Fionntrágha lá 7 bliadain dá chür 7 caith nuadh dá chur gach aónlá go déireadh na bliadhna ann 7 tuitfidh mórán ar gach taobh 7 ní bh-fuareas fios cia aguinn aga m-bíadh buadh cosguir, óir do thearnóig fuil mo mheair 7 ram 7 an smior. Is ann sin adubert Osgur le Lüghaidh 7 le Caoilte mac Ronain: 140 Tigidh líom, a óga, (ar. sé) go n-deacuin d'fios na n-déaghlaoch ata ag forare na g-cuan agus go m-biadh uain aguin air lámha do dearga a bh-fuil na n-allmurach sul do thiocfadh fiannaibh Éirionn chughainn a máreach. Do ghluaiseadur reómpa go carann na fórare. Is ann sin taínig mian codhlata ar Osgur agus adbert: Fanuig agam, a óga, (ar sé) go n-déana mé suan beag codhlata ann so, oir biadh VARIANTS FROM EGERTON 149. 63 fearra bheinn chum catha 'san ló amareach é 7 do luig ar an ccarnn 7 mac Lüghach dá leith deis 7 Caoilte dá leith clí. Is 1 sin uain agus afmsir adubert righ an domain re na thaioseacha teacht a ttír 7 creacha do thabairt chuige 7 tángadur a ttir agus do thógbhadar gar mhór 6s árd, 7 do thógbhadur lucht na long cómh- gár an aonfacht ríu. Is cuis damh-sa, ar Cáoilte, gur chuardaig mé an domhan uile 7 ní cuala me an oiread sin do ghuithibh daoine ar aonbhall riamh. 15 ann sin do sginn Osgur frisan n-gar sin treasn za(7 n-iomare ón ccarnn amach, 7 τό eíghrig 'na seasamh 7 cliath lorg bhriste catha ionna laífmh chlí 7 claidheamh "na laímh dheis 7 teíd 'na ruathar easaonta fó sluagh rígh an domhain, 7 tug dá bheífm a n-ághaidh a cheile lena luirg agus lena claidheam 7 adeirthear nach t-amh riamh roimhe sin ná 'na dhiaíg aon dá bhuille is mo lear thuít do dhaoine ná an dá threanbhuille sin tug an t-Osgur tréanmhór fá Sluadhaibh rígh an domhain, oír do bhí zaoz naonmhuír "na ccosar chró uaidh. Mur do chualaidh Conncrithir 7 Glas mac Dreamain fuaim na m-buillíghe, tugadur aithne gurab é Osgur do bhi a measg na n-allmurach 7 tangadur da ionnsaíghe 7 do chuir an t-Osgur an ceathrar sin an cheithre haítibh tímpceall an chatha, ionnus na sgaoilfidís Ó cheile, 7 taínig sé fein füghtha 7 'na lár, 7 ró chíorbadh cuirp 7 ró leadradh lámha risan ruathar sin, gur bha cosmhüil re buinne boirbneartmhar rabhartha a sgéithe tré chanáluibh cámhga corán an ruáthar sin tug Osgur füghtha. Ciodh trá acht ní néach díobh fein dochuadh d'innsinn sgeala, oír do thuiteadur ufle leó ar an láithir sin. Dorug siad as mur sin go maidion arna mháreach 7 bha gharid go bh-feacadar don reím sin pobull Finn annsa ráith ós uífr an chuain ré rafdhtear RÁith na bh-Fiann no Raíth Fionnaín anfu. Is ann sin adubert Oisin mac Finn: Athar Finn, (ar sc) an d'áon taobh chuirfimíd caith ar allmuracha don chur so? Níheadh, a mhic, (ar Fionn) óir do mhuirfidís iomad na sluagh sinne, 7 ní feas uasal seoch anuasal aguin, acht rachadh mac rígh no taoiseach feinne éigin aguinne gach laoi chum rígh εἰσίῃ do righthib an domhain comhüasal linn fein 7 cofreochad-sa rinn chaol ar mo cbaith fein 7 deireadh leathan. Agus ná deargach neach aguibh a lámh acht ar thriaith nó ar thíghearna ar ttüis, ofr an tan thuitfios an triaith is moíde leanfus a mhuinntir é. Is ann sin adubert Fionn: Cia aguibh íreagrós caith uam aniu? Mise sin, ar Fionn mac Cubhaín mac Murchadh .i. ríghfeinne fiannaibh Mumain 7 an fiann Mhuímhneach murlióm. Nírachar, a mhic, (ar Fionn) oír ní fofllsighthear dámh-sa go bh-fuil seán catha ort aniu, 7 ní dheachaidh aonneach uaim-si ríamh a g-caith ná nách tabhrain aithne ar a theacht slán. Νά cáin sinn, a ríghfeinne, ar mac Cubhaín, oír ar mhaithios an domhain ní locfuin-si ón ccomhrách do ghabhus 145 160 - -- σι do laímh tré dhrochíáisdine do dheanamh dam, 7 ós ar mo thír feín dorfneadur 180 sád an chéadíógháil, is mé dhióghalfus dod láthar-si í. Is tráadh líom-sa sin, (ar Fionn) ofr biadh chómhthuitim duit feín 7 dod cheile cómhraich, gibé do ríghthibh 64 THE BATTLE OF VENTIKVY. an domhain da thiocfus ad dháil aniu. Ar soin teíd Glás mac Dreamhuin d'fógradh catha o Fionn mac Cubhaífn ar rígh an domhain. Cía Íreagrus mac Cubhaín 185 dam? (ar rígh an domhain) Mise chuige, ar Marghréag, rígh Gréag, 7 taínig trí chéad eile do na Gréagachaibh leis. Iar soin táinig Glas mur a raibh Fiónn mac Cubhaín 7 do innis sin do. Is an sin d'eighrig Fionn mac Cubhaín agus a dhiás mac .i. Follamhuin 7 Maíne 7 an fiann Mhuimhneac, agus do rugadar reím rathmhur a ccoine na n-Greágach. Isannsin d'ionnsaig mac Cubhaín 7 rígh Gréag a cheile rgoagus doríneadur cómhrach dana dásachtach dian díthchiollach rena cheile. Iar soin tug rígh Gréag urchur aighbhéil athusach da craoisicc chrannrámhar catha do mhac Cubhaín, go ttarla idir fordhornn 7 imliocán, gur bhris a dróm séanna seímhar a ἀπό, go ná raíbh fáth beatha na ghár da eís, 7 ní a n-aisge do leíg mac Cu- bhaín sin leis, ofr tug sé tarang árachtach fíorlaídir ar an sleigh as feín, 7 tug urchur 195 órchruinn athusach do rígh Gréag, gur thoillghearr an treán luithreac tréanmhailleac tríhe 7 na seacht cciarleíne fichead fírleabhar do bhí ag díon a chuirp. 7 do thuiteadur an días sin re cheile bonn re bonn 7 beál re beál. Is ann sin do fríth claidheamh Finn mic Cubhain ós uir an chuain. Is tráadh lióm Teamhar hEironn 7 Fionn mac Cubhaín do thuitim, (ar Fionn mac Cumhail) oír nf dheachaidh aon- 2ooneach diombaoidheach aiste riamh re ἄγ lín 7 anní ná fuilingeóchar am dhün-sa ná a n-dán Chormuic mic Aírt seachtmhain do fuilingeoch eision é 'ná dhün fein ar feadh bliadhna, 7 goirthear Follamhuin mac Cubhaín chágham, (ar Fionn) go ttugamís ainim athar ar, ionnus nách biadh Teamhuir Éirionn gan Fionn mac Cabhaín ann. Doríneadh mur sin aco 7 do rug siad as go maidion arna mhareach. 205 Cia theíd chum catha aniu? (ar Fionn) Mise sin, ar Goll Garbh mac rígh Alban agus ingheán Ghoill mic Mofrne do bhí dá leasághudh re cian d'aímsir roimhe sin ag Fionn 7 ar mhar do chlannuibh Moirne. Is beag da b-priomhlaochuibh do mhar ann sin acht Conán Maol mac Móirne 7 ba mhaith lámh an fir sin madh nach m-beith a mheíd d'foilg a dhroichbhriathra agus a gníomh. Is ann sin d'efrig Goll Garbh 2107 do ghlac iorra ghrísnfmneach catha uime 7 tangadur datha iongantacha don chaithmhílidh re hághaidh na huaire sin, ionus go bh-fanfadh míonubhall nó mór- aírne ar bhárr gach ruainne da folt 7 do 8loig a suíle a n-iarthar a chinn chasfoltaicc 7 do las a $ufl dheas, go nar mhó máoldorn míleadh 'ná í, ar faicsint na n-allmurach chuige 7 is iad tainig a n-aghaidh .i. trí rígh ó thurghabhaíl greíne anofr .i. 215 Duibhcheartach mac Firamuisi Muileánn mic Firluaith 7 Cuileann mac Faobhar- ghlas, 7 trí catha cóirighthe mur aon leó. Is ann sin do chuaidh Goll füghtha, tríotha 7 társná ionna ghreága tinntíghe uathfásach 7 an onncoin ghraíneamhail ghuaisfuathmhur 7 gach neach dár cheádfeách é níor fiad féachuin arís ar le ró- mhéad a ífocha 7 a feirge 7 do ghaibh dá n-éirlioch 7 dá n-athchuma, gurab lía dá 220 marbh ná dá m-béodhaibh, acht cheana ro tháibhsigheadh doíbh a ccuirp dá VARIANTS FROM EGERTON 149. 65 ccíforbadh 7 a muini ghíl dá mínleadra 7 a lámha ag a luaiththeásga 7 a suíle ag á sfordhalladh, go n-deachaidh a cciall 7 a ccéadfa uatha 7 ro íar síad cárde le cómharle air Gholl Gharbh fa ním a chloidhimh do chosg, 7 τό coisg Goll Garbh, 7 as i comarle dorin siad .i. a ttrí rígh [δίῃ do ghabháil 7 a ttabairt do Gholl Ghárbh fá nimh a chloidhimh do chosg. Do bhadar amhlaidh sin go maidion arna 225 mháreach. Cía do gheabhain chüm an chatha anu? (ar Fionn) Sinne chuige, ar Oisín 7 ar Osgur mac Oisín, 7 máithibh chloinne DBáoisgne linn, óir is sinn feín is fearr chuid d'aoibhneas hEirionn 7 is duinn is chóra ἃ cosnamh. Ann sin téid Glas mac Dreamhuin go rígh an Domhain d'fógra catha ar ὁ clannuibh Baoisgne. Cía freagrus clannaibh Baoisgne? ar rígh an domhain. Mise sin, ar Ballcán rígh Frangc, 220 oír is cughtha táinig me go hEirinn 7 tuitfid líom don dul so agus Fionn fein fá dheoig, oír an tráith do ghearus neach geága an chrainn ní cás an crann fein do thréasgart. Budh mhór anmhaith an gníomh sin re cómhdáil, ar rígh an domhain. Is ann sin taínig Ballcán a ttír 7 cheithre ruadhchatha rómhóra mar aon ris. Do bhrüchtadur 'na sluaghaibh a ccoine 7 a ccomhdháila cheile go tínneasnach, 7 do 235 bhadar ag chómhthuarguint 7 ag tréanbhüaladh a cheile, gur bha clos a néalaibh nimhe na hürlaíghe sin ó na deaghlaochuibh, agus do mhearlas an mhuir 7 do chrithnig an talamh fá na ccosaibh 7 do chómhghearadur caráigeacha ceanngharbha na ccaluith mur budh í an díle dheanách do thiocfadh do smurchimilt an bheatha, ag innsinn uilc na hüare sin. Is ann sin do rug Osgur ruathar fá chaith na n-all- 240 mhürach, gur bha samhuilt le garbheas glórghaibhtheach ag sgeith le hucht árdilefbhe nó le ruáthar bhreaclasrach tré mullach rioghbhrüighne, is é sin sgaipe 7 sgannra 7 sgaoile do thug sé ortha &c. 299 Uallach 810 cía 'san domhun fuair an feinn anbhíuain do chuir ar athair 7 é beo 318 nir thuírlíng ib. Gleann Coille a n-iarthar críche sin le ráidhtear Gleann na n-Gealt aniu 3838 ní druidim 6 cheile 245 dorin síad 841 fí leór do luígheaZA Oisín 7 an fir eile chüám a cheile sin 354 méadaig do mheanmuin 7 t'aigne ionnat fein 365 nó go ttuitfid uile mar sin 367 diar ib. do thógbhadur aonghár sgige 7 fonanntuid faoi 390 ní feachaidh an fiann aonneach riamh lear mhó a n-doicioll roimhe "ná é 404 hionncatha ^ ib. dameadh badh duit-si, oír πίον fásadar t'ailt ná τ᾿ feithioca 25o na do reanga droma fós 406 do chuir a ttig talmhan é — 419 tar Eas Rüadh MóÓirne 422 an lámh chlí le Cathar na Claonraidhte 485 7 stuadhus a lethghlán ghasda ghleígiol ar bheáluibh Finn 443 ὁ nách aosmhar le cómhrach príomlaoc sinn. 447 a n-iarthar a chinn ag gríosadh na feinne. Créad é an t-óglaoch ád do chluinim dá bhár spallághudb, a fiannaibh Eirionn? 452 as 255 iongna líom an tásg goile agus gáisge do leathnuig oruibh-si fán domhan mhór uile agus aonneach ar dhruim talmhan dá rádh nach faigheann 7 nach feídir le fiannaibh Eirionn cómhlezz aonfir do thabhairt dó 7 íad ar aonláthir, ní K 66 THE BATTLE OF ΕΝ ΩΣ armhidhim cómhlann céd. Νά habar-si an bhaothcomhrádh sin, (ar Conán) ofr 260 na sé chéd do thuit leis sád &c. 473 7 do théilg a iorradh catha 7 cómhlainn de 7 do ghaibh lefne sreabhuidhe sróill uime fria ghusdal a ghílchnis 7 chotün efdightheach orsnáith do charramhoguil $olusghlan 7 do mhaothsróll sgáthbhüidhe ar uachtar na leíne sin 7 a lán do charbunclaibh taithniomacha dá n-díagh 7 dá n-osguilt 'san chotün sin 7 cathbhárr clochómrach fána cheann, ionnus nár 265 bh-furus sille ar le méid a dheallradh. 489 ní sgur dá cheile dorin síad mur do dhéanfadh lucht cómhraic a n-deiridh laoi 502 7 is beag gur thuit leisan bh-feinn gaisgídheach ríamh ar mhó a g-cámhadh 'na dhiaig ionna é agus asísin céadchabhair budh feárr le fiannuibh hEirionn do fuaradur an feadh do bhádar re caith Fionn- trágha 521 is neamthruadh líom-sa ^ ib. 'san m-broid sin, óir is iomdha 270 annbhreith do bheireadh Fionn ar uaislibh hEirionn agus go hárighthe ar sliocht Feídhlim Rachtmar 7 ar an gabban leo d'fearaibh Fodhle. 'Téid Feargus &c. 531 buantoradh 7 Éire dá gabháil ort aig allmuraicc 534. goraibh trí mhile fear ar maidin arna mháreach aige 551 oír is é Conn Céadchathach do mharbh Cümhall mac Treínmhóir ui Bhüisgne a ccaith Cnuca le conghnamh Ghofll mic 275 Mofrne. Is ann sin do chromadur na catha codársna sin ar a cheile gan buadh time ná tlaífs ná tarcuisne aig ceachtar díobh ar a cheile, go ttárla Carbre 7 rígh bh-fear g-Ceapdha air a cheile, gur chromadur na cinn cáachbhuídhe a ccrios- laoidhibh na n-oírsgiaith 7 d' imreadur na síothlanna seisgéara.ar churpaibh slisgheala a cheile, nó gur chrfochnüigheadur an cómhrach sin go hoban, oír do 28othuit an rígh gona mhuinntir le Cairbre. Is ann sin adubert Fionn: A fiannaibh hEirionn, (ar sé) ní feicim mac rígh ná taoiseach aguibh nách tug do τίν ἢ an do- mhain ar ághaidh Finn 7 efrghe, a Feargus, agus gaibh le caith idir mé 7 Dáre Donn. Leíg-si dhamh-sa (ar Cao:llte mac Rónaín) caith an laoi aniu do thabhairt do. Atá sin do ghoil 7 do ghaisge ionnad-sa (ar Fionn) go leígfinn-si do chathugudh tá dá 285 m-beathfá ionnchatha do chur. Taínig 20 sgiaith inféadma ann so (ar sé) do dhlíghfeadh sibh cabhar le Caoillte. Dobhéar-sa cead do (ar Oisín). Do gheabha:d7 sé céad eile uaim-si (ar Fionn). Do gheabhaz47 sé céad eile uaim-si (ar Goll Garbh mac rígh Alban) Do geabhazZA sé céad uaim-si (ar ríghfeinne fiannaibh Mümhan) Sé céad uaim-si dho (ar ríghfeinne fiannaibh Connocht) An oiread 295 céthna uaim-si dho (ar ríghfeinne fiannaibh Uladh) ^ Dobhéarad-sa céad do (ar ríghfeinne fiannaibh Laighean) ^ Do gheabazZà sé cead wuaim-si, (ar Osgur mac Oisín) atáid dhá mhíle 7 ceithre céad fear ann sin (ar Caoillte) 7 níor hasduig do ghnáithbüidhean catha uaim acht dá chéad 7 biodh a g-cuid sin 7 mo cuid fein don caith orm-sa. Tid Feargus d' fógra catha ó Chaoillte mac Ronaín 205 ar rígh an domhain. Cía freagrus Caoillte mac Ronaín dam? ar Dáre Donn. Léig mise chuige, (ar Tornn Tréanbhuilleach mac τίσ ἢ na hEasbaíne). Is córuidhe VARIANTS FROM EGERTON 14g. 67 dhuit dul ann, (ar Feargus) ofr is ann atá antí do mharbh t' athar. Isann sin taínig Tornn a ttír gona mhuinntir 7 d'ionnsaigheadur acheile. Ba gharid dóibh ann go bh-feachadar loingios lánmhor le craos an chuain. Is truadh sin, (ar Fionn) is tuille cabhartha sund ag teacht chám na n-allmurach 7 gur sinne is mó ríochtanus léo. 3oo Sillios Oisín ortha 7 as 6 adubert: Dob' anamh leat-sa riamh tá mheallagZ a n-aithne athar, (ar s) ofr Fiachra mac rígh Breatan agus an fiann Bhreathnach atá ann sád 7 Duabhán Donn mac rígh Tuamhan gona mhuinntir fein. 'T'aínig an cabhlach a ttír faoí sin agus do chonarchadur meírge 7 suathantus Chaoillte dá chlaonadh go mór le rífgh na hEasbaíne. Leis sin d' ionnsaigheadur uile ag cughnamh le Caoillte gur 305 torcrádh mac rígh na hEasbaíne gona mhuinntirleo. Is ann sin do chuaidh Feargus Finnbheil ar bórd loinge an árdrígh 7 d' órduig an treas lá ón lá sin chám mórchatha do thabhairt idir na hárdríghthe sin 7 do bhádhus aig teacht tar na sluaghaibh sin ar fuid hEirionn 7 go harighthe a ttig Thádhaih mic Nüghaid .i. seanathair Finn mic Cumhail 7 fá hí a bhean ein Caolür ingean rígh thíre na bh-Fear bh-Fionn 7 do bhí 31o Muruin Mongchaoin ingean Thádhaig fá iomad doilghís an tráith sin .1. mathar Finn 7 à dearbhráithre 7 Labharán Lámhfíada mac Tádhaig mic Nuaid. A Chaoluir, air Tádhaig, οἵα do na ríghthibh mheasus tü do theacht béo ón mórchaith seo? [5 trüadh sin, (ar Caolür) fir an domhain do bheíth ar aonláthir do thraochadh Daíre Donn mac Loisgne Loinnghluinicc íad uile, oír ní bh-fuil "na curp acht aonchlár 315 amhkaim 7 τί dearghan arm ar bith ar. 7 an oidhche do gineadh Dáre Donn do thafbhsigheadh do Bhalcán .i. gabha ifrionn, a gheineamain 7 do chügham sgiath 7 claidheamh an oidhche sin 7 atá a n-dán dó gan tuitim le haonarm acht leo sin. 7 iar n-gabháil an domhain do Dhare Donn do fuar sé fios na n-arm sin 7 dob efgean a bh-faíl do 7 tug sé a ttaisge dom athar-si iad 7 atáid aige, a Chaoluir, (ar 320 Tádhaig) is maith do gheabhtha-sa conghnamh dráoigheachta le Labhrán Lámhíada go n-deachadh ann sád d' iaraidh na n-arm do chábhar aonmhac t'inghine .i. Fionn mac Cumhail. Na habar sin (ar Caolür) a rádh, go ttíobhrainn cüghnamh a n-ághaidh anté do hoileadh ar aonghluín líom. | Gidh bé cómhrádh do chanadur, tángadur amach ar an bh-fatha agus do chuireadh Labhrán a riocht 325 fiollar ádhbhalmhór 7 do ghluais roimhe tar gach müir go cheile go ráinig [ἅ mheadhón laoi arna mháreach go dün a $eanathar fein .i. rígh thíre na bh-Fear bh-Fionn 7 do chuaidh 'na riocht fein ann sin chám an düna 7 beanuígheas don rígh 7 fearus an rígh fáilte roimhe 7 dob' aíl leis fosa do dheánamh do. Atá orm eígin as mó "na sin, (ar Labhuran) .i. bean óglaoicc do Thüathaibh De Danand do 33o líomhnughudh orm agus ní geabhthar uaim gan cómhrae ar a son 7 ag iaraidh iasacht na n-arm sin atá agad-sa tángadh don dul so. Cá fios dam πάρῃ a n-áigidh rígh an domhain do bhéarfádh íad? (ar an rígh). Νί headh go deimhin, (ar Labharán) óir ní bh-fuil smzazz leis anóis mar do ghaibh sé Εἴτε gan iorusbaz/, K 2 68 THE BATILE OF.VENTAE. 3357 tug sé a cheannus do mhac τ᾿ ingine-si i. d' Fionn mac Cumhail Is ann sin tugadh na harm chum Labharán 7 do cuireadh éadhaime na n-gasán sonuis ionnta 7 do ceanglag dá sgfathánuibh fad 7 gluaiseas tar na müraibh céadna 7 do rainig idir gharm an choilicc 7 lá go dün athar fein tar ais, agus tuiteas tafmhnéala bás ar agus fual fola aige dá τό sileadh. A mhic, (ar Tadhaig) is máith an teacht- 34o areacht sin dorin tá 7 nf dhéarrnagh neach réomhat rfamh a chómor sin do &übhal an cofmhghearr sin d'aímsir. Is beag an tárbhe dámh-sa sin, (ar Labhurán) 7 nách fcidir líom a thiodhlacadh 'san traíth catha don lá a máreach. Ar maidin arna mháreach do chonarchadur cüghtha Áodh mac Aoibhinn .i. cómhacht maith do mhuinntir Thádhaig mic Nuághaid 7 fá cómhluaith an fear sin le gaoith Mhárta 345 go meadhón gach laoi 7 níorluáith eile ná é assin síos. Is rómhaith an tráith thainig tá, (ar Tádhaig) 7 do innis toisg na n-arm do. Gluaiseas mac Aoibhinn roimhe mar iíogha gaoithe geíre gloine ón maoilinn gó 'cheile, go raínig tráith eírghe greíne go cuan agus go caluith Fionntrágha. Is ann sin do bhádar an fiann ag gabháil a n-arm 7 a n-eídíghe iompa chüm an mhórchatha sin &c. 350 576 glacus Fionn na hairm 7 nochtus fad 7 gabhus luine 7 láthghár éfein 719 do bhí ag clannuibh rígh 7 roíthighearnaoi a n-díaigh a cheile 7 an Chróidhearg a hainim 728 Is ann sin do brüchtdhoirteadur na chatha ceachtardha sin fá cheile ionna g-cipibh cóimhdhiongna 7 ionna ccóilltibh cómhdnlüithe. Is ann sin do smuain óglaoch maith do mhüintir Finn gur mór d'olc 7 d'éagcóir dorin sé 3ssfein 7 a chlann ar chlannuibh Boisgne riamh 7 dob' áil leis neart a lámh do thabairt léo an lá sin ar a ion 7 fá hádhbhal a ghníomha isan n-garbhrüathar sin 7 fá hé sin Conán Maol mac Móirne 7 is é aít a raibh Fionn os uír an chuain ag á ccóimhghríosadh chüm a cheile. 755 óir is maith a chómhrüathar ar na hallmuraicc 758 Is ann sin do ghaibh bruithne 7 teas mór Canán ó 36oiomad na hürlaíghe 7 táinig asan g-caith amach ag gabhaíl gaoithe 758 is maith cuímhníos anoís eascárdeas chlanna Daoisgne 7 chlanna Mofírne dá cheile agus badh deoin leat do dhíth fein 'san g-caith seo aniu, dámo díth do chlanna Baoisgne é. Νά himdheargaicc mé, a fir dhána (ar Canán) 7 dar mo dheeibh dá n-ádhraim do dhéan obar mhaith ar na hallmuraicc dhuit, acht go 365 rochtain an caith arís dam. 7 ba fíor do Chanán sin, ofr níor lia biléog duileabhar aig tuitim tar dhruim aille a meadhón na fefle Michfl 'na chinn ag cómhthuitim d'eis a chloidhim 'san n-garbhruathar sin. 766 Duabhán mac Cais mic Canaín 788 7 ní béo ón m-befm sin é, ofr do thuiteadur seachtmhogad laoch leis dam ffaghnuise fein. Is ann sin adubert Duabhán Donn mac rízh tuatha Mumhan aig 37oeírghe "na Seasamh, gur ma rig na taoisicc dá raibh do ainim Duabhán aniu 'san g-caith seo 7 feabhus na n-gnfomurtha doní mac óglaoich 'tá ann, dárb comhainím Duabhán. 7 is brfathar dam go bh-fághád [δίῃ bás don dul so nó go g-cinneamh VARIANTS FROM EGERTON 149. 69 ar. 7 téid 'san g-caith amhuil borbruathar breaclasrach tré slios rfghbruighne nó mur thuinn rabharta re n-gormthrácht n-geal n-gainimhíghe, is é sin éasarghoin 7 cnáimhghearra tug sé ar na hallmuraicc don ruathar sin, gur thuit naoi n-deithnéa- 375 mhar leis iar n-gabhaíl naoi n-uaire tímpceallan chatha 779 oír níor chinn neach seacht m-bliadhna déag a n-guais ríamh budh cómhaith a n-gnfomhurtha gaisge leis, ofr is s&mhuilt re trómülla tíogh ag tefthe roimh mhórghaóith 7 trofmíearthaín na hallmuraicc ag ruith roimhe 786 déaghmhac áthusach Oisín sin (ar Fergus) J. Osgur 788 7 ataid uile dá thuarguint, gidh eadh ní théid puinn a n-aísge 380 uaidh sin díobh. Cionnus atá Caoillte mac Rónaín? (ar Fionn). — 793 is mór an t-eírion a bh-fuil do cháruid anois 797 tógbhus Osgur an rosg ríoghdha rómhaiseach 7 adubert 800 nó go ttángaois do codüághudh mo choda fein don chaith orm-sa 7 as éadrórac líom uaith a dhéanamh 7 fir an domhain ar aonlaíthir 7 τά theacht a márbadh antí do bhí fá chómhar mo chluimh-si 7 is chuís dam, gur 385 rün líom diogh antí thuit leat do thabairt tu feín 804 7 do thuit seachtmhogad laoch leis sul do thofrnig a fearg. Is ann sin do gháibh Osgur anghlonnach mac Oisín ag cruinnioghudh a choda fein don chaith, ofr πίογ smachtámh!a an chü ar an ttréad "ná éision ar na hallmuraicc 7 gibé neach ag á raibh síne saoghalta, ní ag aonneach do chuid Osguir do bhí sé, oír do thuiteadur uile leis 7 Fiachra Fofltleabhar 39o mar aon riu, gona desin atá Carann Fíachradh ar an ionnad sin ó &oin aleith. 7 asa háithle sin tug aígheadh ar na hallmuraicc dá luathmhárbhádbh. Cía is fearr 'san ccaith anois? (ar Fionn) Osgur sin (ar Feargus) ^ Créad { reím an catha anois? (ar Fionn) Is tráadh sin, a ríghfeíne (ar Feargus). 819 7 nách daingne an cnoc báinleacach ba choir as aoirde a n-íarthar Eoírpe "ná na catha 395 trína cheile. 827 an cith fola flannruaidhe thuiteas anuas arís ortha ó faobruibh a n-arm ürnochtaighthe. Is cis eile dham nár sguab gaoth díobhadh ríamh a ttosach geimhre oiread ar teasgadh d' foltaibh fada fforlabhuir do chean- naibh cura 7 caithmhílead seachnoin an chatha, ionnus nach furus a n-aithne tar a cheile, ar na líona do bhraoin ghil na fola 7 do na cliabhaibh trína cheile acht 4oo madh nach labhrach neach aco. 7 is fomdha ar an láthir sin gnüis ag bánadh 7 ag blasbharnuig 7 süile arna síordhalladh.7 doid arna trómghoin 7 troig arna treín- treasguirt &c. 840 Maise Cirghe-si 7 adhmholtar leat na laochra, a Fearguis (ar Fionn). Teid Feargus roimhe mur a raibh an caith 7 tug dreas [522] adhmholta ar na ffanghaisgídhicc sin. 857 Cuireall Cathbhuadhach Caithbhuilleach ó Baoisgne 4o 7 Corc All— ὁ chinn Cruadhrachna — 859 oír níor ghabhadar a n-arm greidhim ar 7 is mór an t-ár dobheir ar na sluaghaibh 7 é dod lorg-sa 863 7 is fris adeirthear Farciollach na Tuaithe Düibhe 865 7 is é adubert ag éirghe 'na Seasamh 867 gonuige an folt ddalach donnbhüidhe 868 d' fompuig an faobhair uirthe, ofr nfíor gearradh aonruaidhne dá folt, agus do rangadur caora 41o 70 IHE BATILE OR PENTAX nímhe ar dearglasa ar fuaid an chuain ón ttuadh. Gidh eadh tug an rígh beím do sin, go n-déarrna dá órduin de. 895 d'feoil 7 d' fíonnleathar an ríghfeíne ó Sliasaid go glüin leis 7 tárla claidheamh Finn a n-dul uachtarach sgeíthe an rígh, gur sgoilt ó bheille go bórd f, go ráinig uachtar a mhaís go soiche a ghlün 7 assin 415 go troig 7 dochuaidh tríthe go talamh 7 dorad andara beím do, gur sgar a cheann dá cholluinn 7 do thuiteadur tuirse 7 táimhnéalla ar Fionn féin. 901 Fiannochta Faíthbhéal 7 beireas leím láüthmar laineadrom d' ionnsaíghe Chonmhaóil mic Dáre 7 tug an mionn rífoghdha do bhí uime cheann athar chuige 7 do chuir air í 7 do garmiog rígh an domhain de aco 924. ní fód fírinne air ar canuis ar cómhradh 420sin (ar Fionn), ofr bainfiod an ceann sin diot-sa mur do bhaineas do rígh an domhain. 929 cía fada garid dochuaidh an bhanghaisgeách, acht céadhna ní bh-fuil gnó da bh-faidsoghuigheacht do thuit an bhean le Fionn fá dheoig 7 baineas a ceann di, gurab é brollach na lüithríghe do ghaibh uime a cloidhimh. 7 tuiteas feín a ccosair chró, ofr is beag nár lánmharbh do chómhrac na mná é. 7 ní raibh aon 425 do na sluaghaibh sin 'na seasamh leth ar leith sin acht Fiannochta Faíthbhéal 938 A fiannaibh Eirionn, (ar Fiannochta) is beag an tarbhe dhíbh gach a n-deárr- nüir, ofr rachad-sa tar m'ais arís 7 dobhéar uiread eile don chuan so chüghaibh, ó do marbhadh bhur ttréinfir 7 geabhad mé Eire oruibh. Is ann sinn adubhert Fionn 7 éa g-cosar chró: A Fearguis, (ar se) a g-cluínean tá bríathra an allmuraicc ? 43o Do chluinim (ar Feargus). Créad é refm an chatha anois? (ar Fionn) Is truadh sin &c. 948 nách rug Eirionnach ná Albanach ná allmurach ceím ar a ccül. 7 is cüis eile dam, nach leífr aontroig az:Za7z follamh ar feadh rádharc dé don gheal trágha tar cheannaibh 7 tar churpaibh curradh 7 cathmhíleadh 7 is bríathar eile dham, nár sgeith ar áachtar cnoic ná árdsléibhe lá fómhar ríamh cith tuille is 435 buirbe ná an cith fola flannruaidhe atá ag teibearson ὁ láithir an catha go farge, ionnus nách furus síobhal eadurtha. 7 is cuís eile dham nách fuil aonneach do na sluaghaibh sin "na seasamh 954 eírghe dá ionnsáighe (ar Fionn) 7 abar leis an t-allImurach do cosg 955 7 adübhert: Créad í an reím sin ort? (ar se). Is truadh sin, (ar Caol Cródha) oír is bríathar dham, nach fuil ag congbhaíl mo 440 bhalluibh beatha re 'cheile acht mo luithreach 7 is bríathar eile dham, gur mó dhoilfgheas liom an t-aonallmurach üd dochím ag dul slán 'ná me feín do bheith 'san bh-fefdhim adchí tá. 7 'Fearguis, (ar se) tog-sa mise leat ar do dhruim go roiche me an mhuir 7 buail m'ucht ar an snámh, ó nach fuil teárna am bhalluibh fein, oír budh maith liom an t-allmurach üd do cosg. 970 7 níor efrigh ceachtar díobh 445 acht marbh arna ccur a ttír airna mhaíreach le rábhurta. 7 táinig bean Ghaoidhil do as a cheann .i. Créith Saón ingen rígh Cíaraighe Lüachra 7 do bhí sí ag uail 7 àg caoin os a cheann go bh-fuar bás. Is ann sin do gaibh siad ag aidhneacadh à ccuirp 7 is annbhuaineach do bhí fiannaibh hEirionn Ón lá sin, — mH. INFO T" ES THE language of our text is modern-Irish with some middle-Irish peculiarities still remaining, many of which are, however, merely of an orthographical nature. "Thus the tenuis has often been retained where in modern-Irish it has sunk to the media, as e. g. ocus now and then occurs written out for the modern agus. Again, the old diphthong δὲ is still represented by ae, not by a», as in the modern language. In the verb we may notice the following forms : Pres. indic. active sg. 1: adcim 958. sg. 2: docbi 790. Sg. 3: dober se 755, ni tabbair 767, nacb tabbair 621, πὶ fobair 622, rel. dligbus 80. 678, cinnus 772. pl. 3: mach Jobraid 663, ataid 991. donid 1024. Secondary pres. sg. 2. da marbtba-sa 150, tigtbea ib. t-preterite, sg. 3: ro fiarfacbt 25, adubert, adbert pass., doriacbt 294. 'The s-preterite is of constant occurrence, especially in the 3rd pers. sg. Absolute form: reatbais, beanna'gbis, fiarfaigbis. Deponential form: ro dunastair, ro gabasdair, &c. sg. 1: dorinnus 98, sg. 2: do gbeallais 66. Perf. sg. 1: adcbuala 140, do connac 434. Sg. 2: da m-dbeacbair 156. sg. 3: do cbuala 137, 306, ni faca 720, do comnairc 297, tainic, rainic pass., torcair 454, docbuaidb 229, fuair pass. pl. 3: do conncadar 186. 432, do cbualadar 641, tangadar, rangadar pass., toreradar 388, adrorcradar [sic] 768, docuadar 417. s-future, sg. 3: atre in the phrase: atre buaidb 7 beannacbtain 224, deacb. 606, which form allows us to print the 5rd pers. pl. deacPsad 717, co ti 159. Redupl. future, sg. 1: Jogen 26, dingean 217, imer. 366, bérad 27, ader-sa 159. sg. 3: geba 414, dogbena 385, dobbera 322. pl. 3: dogbenaid 215. Secondary forms, sg. 3: do lemadb 310, dingebad. pl. 1, mi bbérmais 608. In the passive voice the most important forms are: Secondary pres. sg. 3: do duiscti 61, ge marbtbai 173, da curtbai 704, da m-beanta 956. t-preterite sg. 3 : fritP 166, 386, dobreitb 973, do clos 398, adclos 440. ni facus, do bas 630 are formed by analogy to t- and s-stems. Secondary redupl. future, sg. 3: 4o digemtbai 602. s-future sg. 3: co roistir 762. The verbal particle ro is still in vigorous use like 4o and πο. In the passive these particles never aspirate the forms to which they-are prefixed, a rule which is strictly carried out in all middle-Irish MSS. from the Leabhar na hUidhre downwards!. There are instances of this use in the old-Irish glosses which I have collected elsewhere. ! Tt is evident, then, that Stokes' conjecture (Togail Troi, p. xiii.) about the non-aspiration of 70 in such forms as 70 £ucait, &c. cannot be maintained. 72 THE BATTLE OF VENTRE, In the declension the neuter gender has been given up entirely; the nom. and acc. sing. fem. as well as the nom. and acc. plur. are indiscriminately used for one another ; in the adjective one form, originally that of the nom. plur., is employed for all plural cases except the genitive. The neuter article, or rather the prepositions ; z- and go with the neuter article, are by analogy employed with masculine and feminine nouns: "sa domun 65. 453 like "sa tig, 'sa maidin, σα cbatbirgbail 668, 'sa combrac 891, gos aird 976. A curious repetition of the feminine article after such forms is found in gusa az maigb 637. A wrong use of the transported z- is found after the dative plural, ima tighib πτοία 272. Cf. my edition of the Alexander-saga, p. 3o. In ri mara n-Icht 332. 362, it has entered from the nominative zur n-Icbt. Of the orthographical peculiarities of our text, some of which seem to be dialectical varieties,.the following are noteworthy. 4 occurs for o in /aca 60, gabba (cf. gaibnecbt L Br. 1202), clacb (also found in LL. 268a, 1) caóbair (frequent in LBr.) 226. 241. 244. 632, tacbt ! 157. 444. 1 for δὲ in ἤεεαη 159 — O. T. Jéicen. uforiinthe preposition um 453. 775. 982. We sometimes find vowel infection where it seems out of place: tairraing, einaibb 982, ccisair, eirradb, seaisceann sceila 228, uaibbracba (which may, however, be meant for uaibbreacba), fuilangtbi 700. Infected 4 and g are often confused. "Thus we find always written ragarc for radbarc. tb stands for gh: sleatba, cb for tb: co bracb, aidbcbe 724 for aigbtbe, db for tb: leidbead, bb for gb: tiubbtbuagb, tiublar, mb for db: osnam (cf. iss ingnam lemb Eg. 1782, fo. 57 a) tb or db for cb: fitbedb 599, taiseadb 604. db has been dropped altogether in //gedP 680, bb in fagail, do tbogadar 627. 736. 892. gb in doni 353, of which early instances occur already in the Book of Leinster. rr for σὲ in gnimarra, and vice versa allmurrtbacb for allmuracb 102. Instead of a/e (O. I. 2116) we find a/eitb 971, as if it was connected with ez. In the Egerton version the spelling is naturally still more corrupt. It is noteworthy that now and then attempts at a more phonetic spelling occur, e. g. erra —earradb 210, airne — airneamb 212, dbeanácb— déidbenacb. 239, cbluimb — cbloidbimb 385, cáis — cubbais 397, &c. 1. (αι Finntrága i. oided Finn, &c. As l have pointed out in the Rev. Celt. VI. p. 190, there is another tale to which the title 44;4eZ Figzz more properly belongs. I insert it here from Laud 610, fo. 121 b. 1—122 b. 2, adding the principal variants of the copy in Egerton 1782. Both these MSS. are not earlier than the fifteenth century, but the Zided Finn is already mentioned in the poem of Cinaed hua Artacain (died in 975) which begins: Fiazza batar i n-Emain, LL. 31b, and Laud 610 fo, 74a. 2: la féin Luagne aided Finn oc "tb Brea for Boind .... Ardrig uasal ormidnecb ro gab μας Erinn 4. Cormac mac. irt mic Cuind Cétcbatbaig. Bui-sium iarum .xl. bliadna i rige n-Érenn cenmota na da bliadain ro gabsat Ulaid 1. ! focAt is of frequent occurrence in older MSS, e.g. LL. 58a. LBr. 108 b: az omun tocAt à n-dáil diabuil. LBr.123a: ἐς puthig dub tocht asin díthreb. NOTES. 73 Fergus Dubdedacb 7 Eocbaid Gunnat bliadain ele, air ro aitbrigad-som fa do o Ulltaib. Ro bui dino in Cormac cétna sin fri ré. IIII. mis for easbaid 7 ni fes cia letb imrulaidb, noco tainic Jesin 7 co ro innis a ecbtra. Ni raibi iarum isin domun ri ba samalta re Cormac acbt Solamb mac Duid ar aine a ecna 7 saibrus a flatba, air ni ruc Cormac bretb riam cen teora ailig anscuitbi bretb occa .i. ailig aicnid gaisi 7 ail fassaig bretb 7 ail berla buain bias, conid do réir ecna 7 eolusa no bretbnaig-som cacb. |. No dairtbea in laeg i cinn a raitbi ana ré. .Miacb do gebta ina re de cecb imaire lailiucba na colpacba ina ré. Cecb abund, acbt co roised glun, do gebtba bradan in cecb mogul isin lin inte. Lan a sreabainne do nüs o cecb δοίη ina re. Do barr in feoir do cnuasaigtea in mil iarna fertain do nim do-som tria firinne a flatba. Is 'na linn na Jagbadais lestair don loim ar a imad, air no bidis na bu oc siliud na loma cen anad. Βα samalta tarum fria bOcbtauin August in rig sin, air amal no iccad cecb aen in cis cesarda ina dutbaig a re Ocbtauin Auguist, is amlaid no icca|d] cecb cen asa dutbaig in cts rigda fria Cormac, air ni ro ben Cormac a dutbaig do necb. ΝΣ raibi iarum isin domun ri bud samalta fris acbt Ocbtauin August, air is e ba ferr crutb 7 dealbb 7 deiceilt itir meid 7 cétri 7 cutruma, itir folt 7 gile 7 rosc,air batar cetbri mic deac imlisin ana rosc-som, amal atfet Senuatb eices conndebert :. Deo- cbair alainn eatura 'na n-dis brecsoin bil .XIILI. mic imlisen a suilib infir. Is e dino baferr ar ái n-gaisi 7 alaid 7 erlabra itir gnim 7 gaisced, itir rigi 7 forlamus, itir ceill 7 tidnucal, itir errad 7 arm,itir aine 7 imad 7 ordan, itir gnais 7 crutb 7 cenel. Dorigne tra tir tairngire d' Erinn ana ré .1. cen gaid cen brait cen forecin cen faire cen ingaire cen ceist bid na etaig for dainib. Beag tra do tesmoltaib Cormaic ann sinn, air ni fetfad duine, acbt muna tecaiscid aingel a n-innisin uile. Ba mor tra a smacbt-som 7 a cumacbta for feraib Érenn, air ni lamadb necb d'feraib Erenn betb fo dimaine, acbt mina beitb a n-amsaine la Cormac. | Is e iarum ba taisecb teglaig 7 amus 7 ba gilla con la Cormac .i. Finn mac Cumaill. | Air is i cetbern is decb la ri Temra do gres a gilla con. Ni tuc a lam a laim tigerna oclacb bu ferr anas Finn, uair ba oclacb ar oclacbus 7 ba brugaid ar brugaidecbt 7 ba γῇ ar rigbacbt 7 laecbdacbt laicb lais 7 ba bamas ar amsaine 7 ba rignia ar fianacbus, air is fri Find samailter cecb rignia o sin gus aniug. Ba coitcinn iarum d'Finn secbnoin Erenn ac seil 7 ac fiadacb re ceitbernaib in rig 7 re conaib. Is ann tra is mo no Ditb airisim Find ind Almain iar tiacbtain foirbtecbta 7 arrsai- Tesmholta Corbmic ui Cuinn et aighed Finn mic Cumail sunn Eg. 3. azthrzgat MS. vo athrigsat Ulaid Cormac fa αλό Eg. 6. ar ecna Ἵ sabrusa MS. a ecna Ἵ ar saibris Eg. ib. gaz feora kailgi breith occa 4. ail azgnid gAdeisi Eg. 7. ail bai bías conad do reir egna Ἵ eolusa na m-breth sin doberthai in laegh à geinn hiraithi ve γέ Cormaic Eg. — 9. laegAleogha Eg. ib. co roiched Eg. το. sreabuimn Eg. ΤΙ. Zs ve linm nach fagAtai soithige don lemnacAt Eg. lestar MS. I4. asa 2zad dithaig Eg. I5. do nech riam Eg. vi vo bo cosmuil fri Cormac, ar is e 6a ferr Eg. 16. chofre 3 choími chutruma 1117 rosg, ar do batar secht mic imlesan à cechtur a da siil-sim Eg. — 18. sroinbil] Eg. iseóafann Eg. το. a/adh Eg. 20. j erutA om. Eg. 21. e£aid MS. ar duine Eg. 22. fédann Eg. 24. δείλ dímáeni Eg. ag denum amsaine Eg. 25. amhus gilla conn Eg. 26. is ferr la rígh AErenn Eg. ügerna ríam Eg. | ina Eg. 27. ochlacus MS. — óbrughachus Eg. 28. ríníadA ar nertt Eg. víniadh o hoin gus inníudh Eg. 29. 3 γε conaib om. Eg. 30. 70 buí Eg. ib.a n-Almuin Laigen. Jar luighi immoro foírbtechto arsaidhechta ar Find ocus ar. n-díth Cormaic do bídh ina gnathcomnaidhe i n-Almuin acht mina thísadh do tadhall esti. 75 hi fa banchelt d'Finn 4. Smirgad Eg. L σι σι 30 74 THE BATTLE OK VENTRF. decbta cuice iar n-ditb Cormaic. | Smirgat ingin Fotbaid Canand ba ben do Find. | Banfaid 4Jidbe 7 banfisid. Is i iarum ro raid fri Finn an tan no ibad dig a badaire, comad deirid saegail do. | Conid airi sin na. bibed-som deocb a eornaib, acbt a cuacbaibb do gres. Luid tra la n-ann amaeb a bAlmain, conus tarrla i n- Adarcaibb Iucbbaa, co fuair topur isin tulaig, 35 gur ibb digb ass. — Co tuc-som a ordain fa ded fis 7 cura chan tre teinm laega, cur foillsiged 40 5o 6o do cricb a betbad 7 forba a saegail do tiacbtain. | Conid ann ro cban na runna so: Tanic in tairrngire do Find neimbe do lind folai digb a dul tar srutb segda sloig do fis le bingin moir mic Lir. Neimb a badaire uatbmur. srutb ro sol zo crutb (comull n-glan) ro derg mo cridi fam cri ros fil ni fodera damb. Ztibes dig do liun glas tprat neme (nual n-amnas) is deimin lium o so amacb bitb e in sasad deginacb. Dearb lium na bi in deog. derat dam ar bru Indbir Abrat asin escra airgit bain ine ingbin Manannain. Ni bi in deog milis cuill derad damb Sadb ingin Cuinn maiden mocb ro dergta drecb Diarmada a n-Inis Dairbrecb. Ni bi in deog mo candais ceol dam-sa ar bru Seiscinn. Fuairbeoil, diar dailset orm buidnib bann da ingin Conain Cualann. 33. connach ibed-sum. deoch a corn o $oin imach, acht ds a cilachaib do ibed digh zarom. | .Luid Finn lá ann Eg. 34. Juchbad i n-iib Failgi conus fuair tibro Eg. 35. deoch asin tibrait ' do chuir Eg. 36. crich a Asaegail a betha do techt Eg. — vo ráidh na rainn si sís Eg. 37. d' Finn Eg. 38. nemed Eg. 40. d'feis Eg. 42. rom saí Eg. 43. 70 croidhi ᾿ς mo cri Eg. 44. i5 fuil Eg. ' 48. glais Eg. 46. do ibis . , νέα n-amnais Eg. 49. dar lim ni Eg. 50. 2n lá ar órii Eg. 52. dam-sa Aíne Eg. 53. milis midhcuill Eg. 54. fuc dam ingen mór mic Cuind Eg. 55. 70 dergad Eg. 57. Jer canadA ceoíl Eg. 58. dam ar bru Eg. NOTES. 75 Ni bi deog cen damnan duilb dorad damb Sadb ingin Buidb a bescra a sidb fer Feimin, conam farcaibb fa tbeimbel. Ni δὶ in deog milis meda an la ar bru Innbir Bera. Is deimin tainic mo là, is gnim n-aircbenta iarmotbá. — Tanic. Docomblai iarum Finn iar sin, co ranic ic Druim Breg. | Batar iarum aufolta do-sum isin Hr sin, air is leis dorocbuir Uirgrenn do Luaignib Temracb. Ro tinoilset iarum. Luagni ἢ Temracb 7 tri mic Uirgrenn 7 Aiclecb mac Duibrend 4. mac an tresmic do macaib Uirgrenn. Fertar iarum catb amnus etrocar fortren ferrda ficbda feramail, co ro cuimnig cacb a anfolta a cein 7 a focraib di araile ann sin. Oc Brea immoro for Boin, is ann tucad in catb sin 7 ro bas co fada isin n-imguin, comdar mora a n-uilc dib linaib. Ros raenad immoro in catb for Find 7 dorocbuir isin catb sin. — iclecb γπηας Duibdrenn, is. leis dorocbair Finn 7 is e ros dicenn. | Conid do cuimniugud an gnima sin ro can in senca - Morcatb Brea na n-gnim n-grinn Jersat Luaigne 7 βαρ Finn. Truag ditb na fetne isin catb 7 Luaigue co coscracb. “πη docer in rignia reil Finn mac Gumuill don mormetn. Dia m-bedis in fian for. letb, aocba tuitfed la. iclecb. La bAiclecb mac. Duibdrenn ἐς da tri macaib Uirgrenn docer flatb feinni do rinn i catb. Brea for Boiun. Adbul in gnim tairptecb teun doronsat tri mic Uirgrenn. Ditb na fian ba mor a mach guin in rignia σα morcatb. — .Mo. 61. ni τ in deog gan dammna duilb Eg. 63. cona feraió for Femin Eg. 64. fo themil Eg. 68. enim uathmur Eg. 69. ic om. Eg. — anbfolta d' Finn don fein Eg. 7o. Laugni MS. Ludighne iarom Eg. γι. AicAlech mór Eg. in tresfir Eg. 72. feramail aturru Eg. — cach díb a n-anbfolto hi ceín ἀξ fogus Eg. 74. gur ὧο mór a n-uilc Eg. 75. dothuit Eg. ros díchend ὁ Eg. cf. LL. 379a: Finn ua Baisgne righ ftan Erenun decollatus est o Aithlech mac Duibhgrend Ἵ o tri maccaibh Uirgrenn, &c. 16. 3 do óreth na n-ainéo- lach for fiss ro chan in sencha in raun so Eg. 18. is fina Finn Eg. 79. éruag om. Eg. 81. ann do cirrbad ríníadh Eg. 82. co mórmeín Eg. 85-88. om. Eg. La 65 8o 90 76 THE BATTLE OF. VENTRE. Is Psin iarum aidid Finn iar firinne in. sencasa amal adfiadat na beolaig. | .Acbt. cena is bécsamuil forcanait a bunadus. — ir atberait foirenn ele comad do Corco Ocbe bua Figinti 95 d'Fiud. 4tberait araile 7 is fir sin, do uib Tairsigb bua Failgi do 7 at aitbecbtuatbai iat sidbe, amal ro chan Maelmura isin cronic ὁ i Secbmait-ni do muintir Breogbain giabsa maigen Garbbraigbi Suca bul Tairsigb Gaileoin. Laigben. Is: ed immoro atberait Laigin comadb innáa do Nuadba Necbt Finn 4. Finn mac Cumbaill 100 z1ic Sugbailt mic Eltaim mic Baiscne mic Nuadba Necbt. The remainder of fo. 122 b, 2 is then taken up by the following curious fragment also relating to Finn: Zr toidbecbt arrsaigbecbta do Finn bua Baiscne ro airigbset a. muinnter. fair 7 zár leig air. ' Cidb na banaidb-siumb'! οἱ siat *i farradb ri Eirenn 7 ro tbinolfamais-ne cbugat ?' * Maitb lium' ol “6. A4naidb monbur. | Luidb fer dibb leisin féinn iarna bbaracb. Luid dino araile, co nacb δέ acbt enfer. * Fir tray ol se “ἅδε airigbit na fir forum-sa. Ro Jedar-sa imritb 7 imletm sin, ar is tair ata mo letm .i. for Boinn 7 ragb-sa dia bruach. Is ed dorala reimbe aniar for Belacb n-Gabrain i Maistin. Is aun fuair an mnai ag tatb an grotba a Maistin. ΝῚ tbairic tra .. .. 2. Duire Donn &c. Duire, or Daire, may be meant for Darius, as O'Conor Rer. Hib. Script. I. p. Ix. translates, though in the Irish version of the legend of Alexander and other middle-Irish compositions Darius is always Da;r. But foreign proper names were at different periods received into Irish in different forms. "Thus Bo/caz (5) is certainly Vulcan (cf. Bolcán gabba ifrinn Tor. Dhiarm. p. 206), though the older form which this takes in Irish is U/cáz, e. g. Tog. Tr. 259. 403. Cp. also the older Dáid, gen. Dáida (LL. 14 b) with the later Dauid.—An Irish king Fegartacb is mentioned by O'C. Lect. P. 516. Another Faogartacb, son of Tolorg, occurs On the Mann. II. 96. Fiacbra Foltlebar is also the name of the King of Ulster farther on (399).—Tor mac Breoguin is a curious invention of the writer suggested by the name of the Spanish town Tor Bregoin, the Latin Brigantia, which plays such an important part in the fabulous account of the early wanderings of the Goidels, as the place from which Ith, the son of Bregon, first beheld Erinn on a winter evening. See LL. p. 3 b. 7, and p. 11b.— Gaet//acb, or more usually the plural Gaetlaige, as Tog. Tr. 1132, is meant for the Palus Maeotis, the G. Meofecda of I,É. p. xz b, ΟΕ p.33. 14. Ógarmach. Fighting women (bangaiscedacb) are frequent in Irish stories of all times. "Thus in the Tocbmarc Feirbe there appears a female warrior from the plains of Spain, who comes to Emain Macha in quest of Cuchulaind's love. * Is azd. sin dorcacbt Catbacb. Catutchbend ingen Dimóir co Emain. Bangaiscedacb amra i side. ΑἹ iatbaib 93. azeid MS. 94. ar om. Eg. Jforend díb is do Corcha Eg. 95. This pedigree of F. is taken from LL. 311 b and 378b-379 a, where also the same verses of Maelmura are quoted. 97. sé cinedha nách domuin Breoghuin gébus maighin Eg. 98. Asucca Eg. 99. Aadaidd Necht Finmi5ísoaghenelach 4. Eg. IOo. JVuadAat Eg. conid iad tesmolta Cormaic ) aged Finn sin. Finit. Eg. NOTES. 77 Espáni tánic ar ieirc Conculaind co. Emain)/ LL. p. 254b. Cuchulaind's principal teacher in the use of weapons was the lady Scátbacb Buanand ingen Ardgeimme il-Letba (LL. p. 107 a. 44) who had a kind of military academy in Scotland whither the noblest sons of Erinn were sent to accomplish their military education. Is ed tra airmit araili Secbta co m-batar drem do latbaib gaile na bErenn isin dunad so ic foglaim cles la Scatbaig 4. Ferdia mac Damain 7 Naisi mac Uisnecb 7 Locbmor mac Égomais 7 Fiamain mac Forai 7 drem diairmidi aili olcbena) | 'T'ochm. Em. Stowe MS. 992 fo. 83a. 1. One of the adversaries of Scathach was another warrior queen Aife, who was at last subdued by Cuchulaind, and by him became mother of Conlaech, the Irish Sohrab. Another female warrior was Ness, the daughter of Eochu Sálbuide and mother of Conchobur. See the Compert Concbobuir, Rev. Celt. VI. p. 174. In the LBr. notes to the Fire (Stokes' ed. p. cxlvi) it is told how Adamnan, at the request of his mother Ronait who had seen two women fighting with iron sickles on Mag Breg, freed the women of Erinn from fight and foray for ever; and one of the four laws of Erinn is that of Adamnan, not to kill women (caiz A4damnain cen na mná do marbad, l. c. p. cxlvii). 40. Instead of zma:tbreac we ought probably to read ;zaitbzeacb. Cf. gola tróga maitbnechba LBr. 140b. ócbail maitbnecb ib. ib. The murdácbu, mermaid, or siren, is introduced into Irish fiction from the Odyssey (of which there exists a curious Irish version called Merugud Iuliux in the Stowe MS. 992!) in a tale of the mythological cycle LL. p. 3a: zs é Cacber drái dorat in leges dóib dia m-bói in murdácband oc a medrad .1. bói in cotlud oc a forracb frisin ceol. Is e in leges Juair Cacher dóib .1. cétr do legad 'na cluasaib. “Τί was this druid Cacher that gave them (viz. the Goidels) the medicine when the siren was enticing them, to wit, it was the sleep....atthe music. This is the medicine which Cacher found for them, to wit, wax to be melted in their ears? Cf. LL. p. 4a. In the same way in the story of the wonderful yew tree called Ibar acc n-angcis, Ailill and Ferches put wax in their ears in order not to hear the song of the 4e; sz4e, «that puts men to sleep) In the Dind- senchus, or Topography of Port Lairge (Waterford), LL. p. 197 a, it is told how Ro zac Cintbaing Cétguinicb was in the Sea of Wight, when he heard a voice (called ἀργά za murdáücband in the metrical version of this tale, LL. p. 169a). *It was a word of great bane, the voice of the mermaids of the sea, above the side-pure waves. More beautiful are the nymphs than any possession, fairer than any man they were of shape, their bodies above the waves of the flood, with the golden yellow locks. ὙΠῸ men of this world used to fall asleep at their voice, at their clear cries, ἄς. Mac Cithaing fell in love with one of them, but found no return. *Evil was the custom of those women. He was choked, he was killed, and his body was bound. In the prose account it says *the beasts devoured him. Another kind of mermaid is the sa»zguba. In the Dind- senchus of Ess Ráaid (LL. 165 a and 213a) it is told how Ráad, the daughter of Mane Millscothach, came in a vessel to some estuary, fell asleep at the Zordsid za samguba and glided overboard. Or, as the prose account has it: “τὸ cuala dord na samguba issind 1 The story of Ulixes is also alluded to in the poem of Gilla in Chomded LL. p. 143 b, 30 seqq. 79 THE BATTLE OF VENTRF. inbiur nacb cuala mecb reme riam. “πὰ atbert ind ingen: Bid é and so inber bes ánmiu in-bErinn. *She heard the song of the mermaid in the mouth of the river, that nobody ever heard before her. "Then said the maiden: This is the estuary that is fairest in Erinn.—About the Welsh mermaid (the zzezforavyz) see Rhys, Welsh Fairy Tales in the Cymmrodor IV. p. 179, and V. p. 156. 48. brirrlig or beirling, as the Egerton version has it, seems to be a loanword from Old Norse, like /ipting *taffrail Tog. Tr. Ind. The Irish, not being so much given to seafaring as their Teutonic neighbours, have at all times borrowed largely from them for nautical terms. Thus, at an earlier period, they took their /ozg, Jiburz, port, δῖα. from the Romans. 60. o sitbán Lacba Lein linnuair, from a hillock of L. L^ Loch Lefn is often called linnuar, also Jindgel, lindmar (LL. 155 a). 62. a gabbail beo, &c. In the same way the sons of Usnech are said to have been as swift as hounds at the chase, killing the wild beasts by swiftness: Bat comluatba fri conaib oc taffond, no marbdais na fada ar láas. Tr. T. p. 72. 68. a anam, a gblais. Cf. *Cinnas, a m' anim, a. Iriel?! bar Concbobur, LL. 175 b. Thus also ezeit is employed in the Mabinogion as a term of endearment in addressing persons. 72. Rinn na Bairci. Cf. 996 Ráad Rinm Dá Barc. Mr. Hennessy informs me that this is to the present day the name of a promontory in the Dingle District. 15. da sirseimm. "Though I have, following the example of other scholars, translated sir by «long, I am not sure whether in connections like these it has not a different meaning. Cf. LL. p. 55 b: Aimnidir téta mendcbrot ac a seinm al-lámaib siriuád bind- fogur a gotba 7 a cáinurlabra. 76. dubcbonn. Cf. aitble na cesta n-dár n-dub, LL. 143a. TT. cia da rainic, &c. "Translate: «To whom did this land fall as a portion of the spoil, when they divided E. between them before they came westward δ᾽ ΘΟ. zac Brain mic Feabbail. |t is a chief characteristic of these later romantic tales that they not only draw largely on the older tales of the heroic and mythic cycles, but transfer entire personages from them without scruple. "Thus Bran mac Febail, a well- known hero of the mythological cycle, has here been fathered upon Conncrithir, a warrior of the fiann. This practice is often resorted to in order to impart additional splendour to a favourite hero. "Thus, according to Leinster tradition, Finn mac Cumail was the grandson of Náadu Necht, highking of Erinn; this was effected through a confusion with Finn, king of Leinster, who, according to O'Curry On the Mann. II. 55, was the grandson of Nüadu Necht (perhaps Find mac Rossa SC. 22). 96. mairg mátbair derad m' idbna, lit. *woe (to) the mother that gave my birthpangs.' 104. eradb écmaisi,a way of falling in love very much in vogue with ladies in the ancient Irish tales. It is the same when Flidais loves Fergus (LL. 247 a), and Derb- forgaill loves Cáchulaind (LL. 125 a), ar a airscélaib.— With the construction in the genitive, compare carait écmaisi, absent friends; LL.1732, 6; cot cbairdib écmaisi, ἘΠῚ τι Ὁ: 105. The mir Tibbir in the East is the lake of Tiberias, introduced from the N. Τὶ, NOTES. 79 It is called »ur T;bir also in LBr. p. 118 b, whilst LBr. p. 126a, preserves the Latin mare Tibriatis. Biblical and classical topography has entered largely into Irish story telling. Thus in the Agall. na Senor. Rawl. 487 fo. 13a, 1 we read: o ?Zipraid Bofinne co Garrdbai na n-Isberrdba inn-oirrtber in domain. 111. sjuag draidbecbta. Compare the air£beda druad, log. Tr. 1672. Perhaps 5/- ought to be differently read. ib. read gairfedid,a 3 d plur. with its termination doubled. Cf. Zet;t, bertait, pass., gabtait, LU. 101a, 415 cesfaitit, genfedit, Three Hom. p. 28. 1. 184. co tobbacbt a cbeann da cbolainn. Cutting off the conquered enemy's head is an old Irish custom often referred to in the heroic tales. "T'he victor then put it under his thigh, or told his charioteer to put it in the chariot (feuir im da cbend, a Laeg, issin carput, LL. 110 b), in order that it might afterwards be placed on a stake (famic Laeg immacb fiad na sluag 7 fuacbais di cbáalle 7 dobretb cend Guill for. indara cualle 7 da cend. Gairb Glinni Rigi ar in cuailli aile. * Laeg went out before the hosts, and shaped two poles, and put the head of Goll on the one pole, and the two heads of Garb of Glenn Rigi on the other pole"), or among the other trophies of the hero. Conall Cernach, one of the chief heroes at King Conchobur's court, never slept without the head of a Connaught foe under his knee, LL. p. 107a, 21; Sc. M. 16. In one of the three great buildings at the royal residence in Emain Macha, called the Cróeéderg, or Red Branch, heads of enemies were collected and preserved as trophies (ism Chroebdeirg no bitis in cbennal! 7 na fuidb, LL. 106 b). Another custom of the Ulster heroes was to take the brain out of the head, to mix lime with it, and thus to form it into a round and hard ball, which balls were then preserved on a shelf. See LL. 123 b. In LL. 299 b, it is told, how after the battle of Áth Dara for Berba, a cairn of the enemies' heads was raised by the victors on the bank of the Barrow in Mag Ailbe. So also in the Tor. Dhiarm. p. 21o, three cairns are made, one of the heads, one of the bodies, and one of the arms and accoutrements of the slain enemies, Cüchulaind makes one cairn of the heads and byrnies of the three times nine men he slew while watching. F. B. 84. 145. ar iedaibb an beatba uili. Cf. ar mbaitbios an dombain, Eg. 179. 149. a fegmais a clannmaicne fen, Cf. a nm-egmuis, besides, without including. Chron. Scot. Ind. ib. luidim-si fom armaibb. The reading of Egerton here is: /uigbimi-se fám bbriatbar 7 fám armuibb gaisge. Swearing by their weapons, especially by the shield, was a frequent custom among the old Irish heroes. Cf. Atbiur fom sciatb. scenbda tra, 4A Laeg, a maic Riangabra, nacb fuiciub in mag (met glond) co fesser inme a cbomlond. LL. 108a, 49. ! This seems to be the proper form of the sg. nom., not cezdáz/, as Windisch has it in his Woórterbuch, 8o THE JBDATLLE OP-JVENTYIUE. 154. Read: 7 damad be a tainic as dod muintir-si, ni tbicfaidis . 7. brátbair, ἄς. and translate: *and if it had been he that had come against thy people, they would not return| ' The Egerton copy has: dámó ὁ a ttaimig as dod mbuintir, ná tiocfaidis 7 is brátbair dámb-sa "tá ann. 158. cuinngim-si ort, &c. Egerton: cuirim mar gbeasa ort teacbt dá innsinnt dam gacb tratb nóna an méid tbuitfios. 160. tabbartbar, Eg. 221. a croicinn. Cf. co n-derna briscbráar dia cbnamaib πα cbroccund, LL. p. 110b, 41. 252. This catalogue of the Táatha De Danand chiefs is also found in the Tor. Dh. p. r14, with some variations. 200. Feilim Nuacrotbacb (which is not found in the Tor. Dh. list) sounds very like Fedlem. Nóicrotbacb, the name of a daughter of King Conchobur's, and is probably a mere figment of the writer's made after that name. 269. Sliabb mongruadb Mis. (ΟἿ. ra cuired in catb cruaid Maigi Muccrama mongruaid, LL. 27 b. 9776. drem eili d' feraibb Eirenn, &c. ΟἿ. m fuil acbt da airecbt cudruma a n-Erinn .1. mic Miled 7 Táatba Dé Danann, Agall. na Senor. Rawl. 487, fol. 14 b, r. 285. For zreabreach read zrea?raid. 289. mar bbuinni . . tre mullacb rigbtbigbi. Cf. andar lim at lassar ríigtbigi di leirgg a tacbtga 7 a n-errid 7 a n-éttaid, LL. p. 175 b. 293. Oisin,lit. the little roebuck. "There is another diminutive form oss22e, and the proper name also is sometimes found in this form, e. δ. in the list of the * z;uizter Find, in the Yellow Book of Lecan, col. 770: Nos zac Oisine, Oisene mac Find; or Stowe MS. 992 fo. 66a, 2: ro berbad Oisine dia fuine, whilst a few lines farther on we read: fónaccóib Oisin imoigb. 294. a n-da sciatb. ilbuadbacba may also be translated, «their two oft-victorious shields. 298. Instead of £ezz read δέ, But there is a word δε, meaning 'striking, a stroke,' O'R.s Zean, 6. g. iar m-bén a cbluas de, LBr. p. 140a. co mv-boi oc bein a chbrocind don uball amal ba bes do, LBr. p. 143a. 801. osamb eccomlainn, better osnad écomlaind. For écomland cf. Ra cbuas do saide buadrugud a maic ac comrac ra écomlund for Táin Bó Cáalnge .i. ri Calatin. n- Πάπα cona secbt maccaib ficbet 7 rá bua Καρίας mac n-Delga. | * Is do chbéin gid so? bar Sualtaim. * In nem maides πὰ in muir tbráges πᾶ in talam condascara πᾶ inn é báadrugud mo maic-sea “0 ac comrac ra écomlond for Táin Bó Cáalnge?" LL. p. 93a. atcblos büridacb na miled ic immirt. écomlaind forru, LL. p. 255b. | báriud mo daltai-se oc imbert ecomluind fair. LL.p.115a. Leicis Garb a iacbtad écomlaind ar aird, LL. p. 310b. For oszad cf. Do digelaind-se tb! osnaid-siu cosindiu dianot fessind, LL. p. 289b. fri digail tb! osnaide, ib. 306. Such and similar designations of a prominent warrior are very frequent also in the heroic tales. "Thus in the T.B.C. LLec. col. 635, Fergus says: ' Is /Jeo lamderg londansclecb dadanic, is ardglondacb agmar amnas,is brutb ar tbir nad fulangtbar. ib.col. 636 : * Is e sin in dana dicbonnarcell, is e sin [in] lamnid leatbartbacb, is e in robrigi ergaili, is e in tarb dasacbtacb, is e in buadacb baili, is e in t-anglondacb bernais, is e in catbcbuindicb NOTES. 81 tolptai comla coictbi tbuaiscirt bErenn.! ib. col. 634: * Is cend erbaga dadanic, is letb catba, is greit argail, is tond ainbt[5]ine badas, is muir dar cricba. ib. col. 635: *Inmain em in betbir bailcbeimnecb dodanic, or. Fergus *in matbgamain morglonnacb, &c. ib. col. 633: * Is tonn anbtbine badis, is gus nad fulangtbar co coscraib a aillericbaib iar foirtib a namad. ib. col. 632: *Is catbmilid fri nitb, is bratb fri bidbadu.' 308. az troigb nacb ruc aencbeimb ar. culaibb riamb roim uatbadb no $ocbaide. Cf. ni rucas traig tecbid re n-oenfer risin re sin, LL. p. 82a. is e tuc a brethir firlaig nacb berad oentraig teicbid reisin ciniud doenna uli, Cog. G. p. 186, 9. 917. co n-deacbaidb re gáitb. | C£. can tocbt re gaitb, * without running distracted before the winds,' Cog. G. p. 182, 22. 825. lá co n-oidbcbi, lit. “ἃ day with a night. Cf. da lá cona n-oidbcbibb, *two days with their nights, Cog. G. p. 21o. Of the old Celtic custom of counting by nights (to which the Welsh auyz2zos still points) and making the day follow the' night (Caes. Bell. Gall. VI. 18) there seem to be no traces extant in Irish. 954. Instead of medaigther, read medaigb, with Egerton, though in the MS. there is ἃ stroke, and not a dot, over the g. 5178. do gbabb caman, &c. This juggler's trick reminds us of a similar one which, in the Yszoria, Charles, one of the knights of Charlemagne, is going to perform before Hughthe Mighty. See Koschwitz, Sechs Bearbeitungen, p. 11: * ac a avbaryaf a phetavar aval ac ae taflaf bob eilwers om davyla6 yn yr a6yr ac ae berbynnaf, ac or dygavyd yr vn o nadunt yr lla6r o n om davyla6, nyt ces boen nys diodefavuyf arnaf; *and I will play with four apples, and will throw them into the air alternately out of my hands, and I will catch them, and if one of them fall to the ground from one of my hands, there is no penalty which I would not suffer 884. Lugb mac Eitbleann, better Eithzenm. Cf. LL. p. 9a: Dorat Cian mac Deéin- cecbt 4. Scál Balb ainm aile dó, a mac di [sc. do Valtin] for altrom .i. Lug. Eitbne, ingen Balar Balcbeimnig, a matbair side. Sons sometimes take metronymics when the father is doubtful, as in the case of Conchobur, who was either called »c Catbbad, or sac Facbtna Fátbaig (see Compert Conchobuir, Rev. Celt. VI. p. 178), but more generally mac Nessa. Also sac Cnissi, Chron. Scot. p. 37. 991. ar teitbed. | Cf. ar teitbed urcra latbair fort, Mcgn. F. 27. 892. ro fagsad imcbomarc, &c. ΟἿ. fágbbaid iomcbomairc beatbadb agus sláinte aice, Tor. Dhiarm. p. 206, 6. Tancas 6 Cboncbobur ^na diaid co n-airdig meda il-lestur argait Gengil dó co m-betbaid 7 slánti ónd rig, LL. p. 111b, 5. Cf. the modern “ἧς é do bbeatba ! ' 402. maitb do denta-sa sin. Cf. 408: is maitb dogbenadb sibb-si, and (Tor. Dhiarm, p. 200: is maitb do dligbeadb dbuit-se sluagb do tbabairt damb-sa, truly thou oughtest to give me a host. , 418. Is ann sin ro gab, &c. Compare with this, and especially with the Egerton ver- sion of this passage, the following description of Finn's weapons and accoutrement from the Seg Siéle na m-Ban Finn, Egerton, 1782, fo. 33a, 2: * Is ann sin éirgis rifénnigb bErinn 7 Alban 7 Saxan 7 Bretan 7 Leous 7 Locblann 7 ma n-ailen cendtaracb. Εἰ gabuis a catberred catba 7 comraic 7 comlainn uime 4. léne tbana sidaide do sróll suaicb- M 82 IHE BATILBE:JOonIN VENIRE nidb sainemail tiri trebarglaine tairrngire ré grian a geilcbnis. 7 gabuis a ceitbri ciaríénti fichet ctartba clártba comdlütba cotáin uime tarsi sin amuigb anecbtair. 7 gabuis a luirech tigb treabraid trédáalach don füairtarann atblegtba ar an áacbtar sin. 7 as gabais engacb cir cimsacb im a muinél. 7 gabais clarcoilér eressa comartaigb comdaingin co n-dealbaib düaibsecba dracconn fo cbóel a cbuirp. Conngab— dó o tárb a sliasat co derca osgaile da igendis renna 7 fóebuir 7 ro conngbaid a slega crandremra curata coigrinne a n-urcomair | in rigb 7 tarraid a cblaidbem órdorcair i n-ecbruis for a cltu 7 glacais a manas letbanglas limtba Locblannacb ina latm 7 tarrald a sciatb scotbamail scátbuaine co m-buáiltib breca bitbáili do banctr 7 co comr—aib finnáille finndruine 7 co slabraduib snitbi sermacba senairgit for sdáadblerg a druma. 7 gabais a catbbarr ctracb. eláracb. cetb|r]eocbracb don etr. 4178. meabais gean gaire ar an allmuracb. | Cf. ro mebaid lassar mor. mirbolla dia gnuis, LBr. 8a. 505. The nine Garbs are also enumerated in the Tor. Dhiarm. p. 15o, with some variations. "Their names cannot therefore be said, as O'Grady remarks in a note, to be fictions of the writer, certainly not of that particular writer. 525. ni lamtbar bean dib, &c. Something like the ius primae noctis is also found to exist in the tales of the heroic cycle. "Thus LL. p. 106 b, 3 seqq. we read: Βα zór ind airmitiu tra doratsat Ulaid do Qboncbobar. Ba si a airmitiu ám leo .i. cecb fer di Ultaib doherad ingim macdacbt a feiss la Concbobar in cbetaidchbi co m-bad bé a cétmunmter, * Great was the honour which the Ulster people gave to Conchobar. "This forsooth was his share of honour with them, viz. every man of Ulster used to bring his virgin daughter to sleep with C. the first night, so that he was her husband. In the Tocbmarc Emere, LU. p. 127 a, this custom is referred to in the following way: Boi fer duaig dotbengiba do Ultaib is tig 4. Bricriu Nemtbenga mac ZArbad. — Conid and atbert. side : * Bid dolig ἔνι’ or se *Ia Coinculaind ani dogentar and innocbt 4. in ben tuc leis a feis la Concobar innocbt, ar is leis coll cet ingen ria n-Ultaib do gres * There was a grim evil-tongued man of Ulster in the house, to wit, Bricriu of the venomous tongue, the son of Arbad. So then he said : *It will forsooth be a grievous thing to Cáchulaind, what will be done here to-night, to wit, that the wife he has taken will sleep with Conchobur to-night, for with him is ever the defloration of maidens before the men of Ulster."' Conchobur also when enjoying the hospitality of one of his subjects, used to spend the night with his host's wife. Cecb fer do Ultaib dobered aidchi n-oegidecbta fess dó lia mnái side in n-aidchi sim, every man of Ulster that would give him a night of hospitality, it was his (Con- chobur's) custom to sleep with his wife that night. LL. Ρ. τοῦ b. 529. ar an faitbcbi. faidcbe is the large green plain or meadow before a dáz or bruden (the gaveirglodd of the Mabinogion) on which the games were generally carried on (hence also c/ucbemag). ὙΠῸ game here mentioned is probably a variety of the so-called *bandy" of which the author of the Present State of Ireland (1675) says: *'The common sort meet oftentimes in great numbers (in plain Meadows or Ground) to recreate themselves at a play called Bandy, with Balls and crooked Sticks, much after the manner of our play at Stoe-ball In LL. p. 63a, there àre mentioned a number of games in favour with the young noblemen that were educated at Emain | | i | | | NOTES. 83 Macha, as the zzrnibrascad, or wrestling, the c/ucbe puill, or game of the hole, one party trying to throw balls into a hole, the other, placed before this hole, trying not to let any get in; the /oimmtbarrung n-étaig, or mutual pulling off of clothes, in which Cáüchulaind so much excels his comrades, that he takes off his adversaries' whole decbe/t, or double garment, whilst they are unable to detach even his brooch from his mantle. 562. mac Eimin. "There are several instances of men being named only by their patronymics. Thus ;zac Rorb in the T. B. C., »ηας Lugacb, mac Cnissi, Chron. Scot. p. 37, &c. ib. amail luas, &c. ΟἿ. is and sain atracbt Cücbulaind il-láas na gaitbi 7 i n-atblaimi na fandli, LL. p. 86 b, and the description of Cüchulaind's steeds, LL. p. 189a: at iat redgcaig bedgaicb bolgsróin bruinnideirg col-luas ainle no cbliabaig dar cétrói no side gaetbe dar cend machaire, and LU. p. 80a: co Jas faindle no gáitbe no cbliabaig dar roe maige. LL. p. 83a: δα samalta ra sidi répgaitbi erraig il-ló Mártai dar muni macbairi. LL, p. 255b: δά taru ar atblaizi. 516. do bbean a cumdaigbi dib. Weapons were generally while not in use kept in coverings of leather. Compare LL. p. 108a, 43: Sciatb aca ar lar a etbair cona tbugi dubletbair. * A shield with him on the floor of the boat, With its covert of black leather. Hence the use of the term os/ucud for unsheathing a weapon, e. g. * Os/aic go troit tuaga, a gillai!' LL. p. 102 b. 5710. o brugb Tbaidbg mic Nuadbad. This Tadg, the father of Finn's mother Murni Munchaem, was mac Achi, and the druid of Cathair Mór (CCn. r). In the later romantic tales he appears as a sorcerer gifted with supernatural powers. LL. p. 379a, in the pedigree of Finn repeatedly referred to, makes him one of the Tuatha De Danand: Muirzi Muncbaem ingen Taidhbg mic Nuadat do Tuatbaib De Danand mátbair Finn. 518. tainic tran do gbal, &c. Cf. ro sceind da ttrian einigb ocus engnama o laocbaibb na bErenn le cloistecbt an sceoil sin, &c., Cog. G. p. 204. docbuaidb da ttrian lacbta o ceitbraibb fos don scel sin, ib. p. 206. 631. druim re segal, "back towards life,' to denote a hopeless case. Proverbial sayings of this kind recur in ancient Irish literature as in the conversation of the modern Irishman, and might well be collected and classified under general points of view. '"Thus,to denote the apparent futility of an undertaking we find the sayings, all of them in Tog. Tr. 629 and 630: gat im ganem, * a withe round gravel,' also LL. p. 88a, 17 ; snám i n-agid srótba, swimming against a stream ;' /ua fri borb, a kick against a boor;? Jeim cind fri Pall, striking a head against a rock, essarcaim cind fri ballib, LL. p. 176b; saiget i cortbi, an arrow into a pillar stone,! LL. p. 176b ; ucbt ra mórdilind, * breast against a great deluge,' ib. "Ihe first of these sayings, ga£ i» ganem, still lives in the Highlands of Scotland in the phrase, 'Zeazamb gad dem gbainimb. See Nicolson, Gaelic Proverbs, p.163. Stories of the sort he alludes to are still told in Ireland at the present day, M 2 84 THE BATTLE OF VENTRE. though it is generally not the fairies, but the devil that imposes the task of making a rope out of sand. To denote a perilous position we find: /Já iz-net natbracb, a hand into an adder's nest,' Tog. Tr. 608, ropsat líma in-net natbracb, LL. p. 304 b ; atbcbungid ugra,ía redemanding a skirmish,' Tog. Tr. 609; amal mucca etir conaib, *like swine between hounds,' LU. p. 54 b, 7 ; anad fa inneoin, staying under an anvil, LL. p. 176a. Easy play: amal fáel f cbairib, like a wolf among sheep,' LL. p. 258 b, aal fóelaid etir cbáircba, Tog. Tr. 2, 1433. Treachery: atágur lám a εἴ] aci, * 1 fear the hand from behind her back, LU. p. 75a. Boldness: /ém /atraind i n-arbíig, * arobber's hand in fight, Tog. Tr. 651; δά lunni latraind dar maig leis eturru, Cog. G. p. 194. The only printed collection of Irish proverbs I know is that at the end of Canon Bourke's Grammar, who took them partly from a MS. collection of proverbs in the possession of Mr. John O'Daly, partly from the list printed by Hardiman (Irish Minstrelsy,? vol. ii. pp. 397, 409), and partly frori other sources. "There is, however, a more numerous collection of Seazraite Eirionnacba in a small octavo volume marked Egerton 146, in the British Museum, in the handwriting, according to O'Curry, of Maurice O'Gorman and Edward O'Reilly. Among these there is a great number of very interesting ones that I have never seen anywhere else. They well deserve publication. Begley's English-Irish Dictionary (447 Fecieir Bearla Gaoidbeilge), Paris, 1732 (673 col. 4to.), also contains a large number of Modern-Irish proverbs. On col. 668 e.g. the above phrase druim re sáegal occurs in dráim do cbur risam saogbal, to renounce the world. The following modern proverb occurs in our text, Eg. 232: az tráib do gbearus neacb géaga an cbrainn, ni cás an crann fein do tbréasgart. “1 one has cut off the branches of a tree, it is not hard to fell the tree itself. One of the earliest Irish proverbs occurs in LU. p. 4a, 43, where the translator of Nennius, when he gets to the narrative of Patrick's miracles, exclaims: f Ferta tra Patraic do innisin düib-si, a firu bErend, is usce do locb in sin. * But to relate the miracles of P. to you, oh men of Erinn, would be (carrying) water to a loch. Cf. e sin salann 'g a cbur 'sa mbuir, Nicolson, Gael. Prov. p. 5o. In the preface to his edition of the Three middle-Irish Homilies, Dr. Stokes has noticed two proverbs: gz;ad cácb a aimsir, let each one serve his time,' and ἐς r2 cech slán, every sound man is a king. The second of these occurs also in the poem ascribed to Fingen, LL. p. 174 b: uasliu cecb rád : ri cecb slán. 'T here is a third proverb in the Three Hom. p. 30, 27: detoet torcc mór. do orccan, is do (übill fs s breo ἐᾷ great boar cometh of a pigling, from a spark groweth a flame." The second of these verses is again found in Fingen's poem quoted above. In the Index of Things to his edition of the Fé/ire, Dr. Stokes notices the following proverbs:; loimm de romuir,'a sip from a great sea, p. clxxxix; zs colamm cen cbend duine cen anmcbarait, a man without a soulfriend is a body without a head,' pp. xlvi and cxxix; also found LL. p. 283 b, where the same story of Brigit and the zacc/érecb is told, with the following addition: ar is usce Jocb aelta .i. ni maitb do dig, ni maitb do indlut, is cumma 7 duine cen anmcharait, “ΤΟΥ͂ as water of a limy lake, neither good for drinking, NOTES. 85 nor for washing, so also is a man without a soulfriend ;' δοΐ fo Brega, *fire throughout Brega, p. clxxx. One of the most frequent sayings is ge/ cecb nua, * white everything new, which occurs in prose and poetry, SC. p. 43, LL. p. 121 marg., LL. p. 149a, LL.p. 344b. The following proverbs are also interesting: d/tbiu cecb delg is ou, *the younger thorn is always the sharper, Rev. Celt. II. p. 382 ; s aitbe cacb n-delg iss ou Stowe MS. 992, fo. 66a, 2; is focben aged féchbeman, * welcome is a debtor's face,' Rev. Celt. III. p. 184. ferr cecb dal dia tic sid, *better a meeting from which peace comes, LL. p. 147 b. ferr sttb socbocad, 'Tog. 'Tr. 2, 1454. We sometimes find wise or witty sayings arranged in a series of three, like the Welsh tricedd, as in LBr. p. 7o marg. reda dognmi im gutb do etsecbt bi céin 4. beimm trén 7 loc ard 7 retbincbe aecir, * Three things cause the sound to be heard afar, viz. a strong blow, and a high place, and clearness of air Also LBr. p. 71 marg. A tri oz airecur tol de 4, genus i n-óide, cressine im-midais, ettla fri. baes, *'Three things there are through which God's pleasure is attained, viz. chastity in youth, austerity in middle-life, sadness in old age, Also LBr. p. 176: trede dremun, is »0 col, domun demun 7 ben. 642. co toillfedb mac mis etir gacb da asna do. Cf. go m-ba metitbir ri cend maic mis cacb tbotbocbt 7 gacb tbinmi do beired cácb dib de güallib 7 de sltastaib 7 de slinnéocaib araile, LL. 85b. *So that larger than the head of a child a month old was every piece and every lump that each of them took out of the shoulders and thighs and shoulder- blades of the other. 680. suiste imreamur iarnaidbe. ln the Togail Bruidge Dá Derga, LU. 95b, this weapon is thus described: /r; téora sásta iarndae cona secbt slabradaib tredáüalacbaib tréchissi cona secbt cendpbartib iarndaib a cind cacba slabraide, trummitbir tinni. deicb brudamna cacb n-ae. * With three iron flails with their seven thrice-folded, thrice.... chains, with their seven iron head-pieces at the end of every chain, heavier than a salted Dip alten oer. every one of them. 690. Instead of macbtaigbedar we ought perhaps to read ;zsazgedar, as in l. 200. The MS. has insaigbedar or msaigbedar. 721. an Croderg fa bainm di. Cf. 642: don craisigb crodeirg cbatba. 134. Ro freagradar, &c. "Translate: * Then the beings of the upper regions responded in a meeting of battle between them." It is noteworthy that, in this description, there is no element of Christian mythology as we find it, e. g. in a similar passage, in LL. p. 291a; bá dub in t-aér uásaib-seom colleé&c do na demnaib oc irnaide na n-anman trüag dia tarrung docbom iffrin, &c. *'The air above them was black from the demons waiting for the poor souls to drag them towards hell." 36. do tbegadar na tonna tromgbair. 'The sound of the waters is often in Irish poetry interpreted as expressing a human sympathy in the fate of men. Cf.l. 993; trencbainid na tonna iad. ln a tale of LL. p. 175 a, somebody makes a wrong leap (sdebleimm) into a lake and is drowned; the wave closes laughing over him, * ro tbib tond tairis ln the same way in the version of the story of the children of Israel, LBr. 118 b, the Irish translator says of the Pharaoh's troops being drowned in the Red Sea: ro gíir in muir dar in sleg. Compare also the legend of the three waves of Erinn (referred to in our text, l. 927) the Tozz Clidna, Tonn Rudraige, and Tonn Táage. "They 86 THE BATTLE OF VENTRFE. are said to roar whenever some important news gets abroad in Erinn, LL. p. 173b. Cf. co ro gésetar tri tonna bErenn, LL. p. 176a. 829. πάν tbeilg gaetb, &c. Compare with this the description of the Battle of Clontarf, in the Cog. G. p. 182. 864. is e cédduine tuc tuagb leatban ar tüs a n-Eirinn. 'There are many anecdotes like this illustrating the general superiority of the weapons and armour of foreign peoples over those of the ancient Irish. "Thus the Dzgaill or Danes, are said to have introduced a particularly broad spear, or /azgez (LL. p. 159 a), whence the province of Laigin, or Leinster, is fabled to have received its name (.i. do za laignib letbanglassu dobertsat leo na Dubgaill tar muir anall, LL. p. 377a). Hence, in the description of Finn's weapons quoted above, one of his spears is called ;azais Jetbanglas limtba Locblanmacb. ὙΠῸ fáag, or battle-axe, is however, mentioned as one of Cuchulaind's weapons in LL. p. 102 b: *Os/aic go troit tuaga, a gillai^ | And sain focbeird Cücbulaind moroscur de, col-lotar a tbáaga de go Mag Táaga i Connactaib, &c. "Therefore O'Curry's statement (Manners and Customs, II. p. 318) that the zZag is not mentioned in the T.B.C. is wrong. 868. tangadar caera teineadb fon faitbce don billi sin. Professor Rhys suggests the following translation: *there came berries of fire over the plain from that tree" (i/e). But Begley's caor tbeinntigbe, * a thunderbolt,' justifies my translation. Cf.1. 577 and 580. 914. tucadb a gairm rigb os aird. 'The custom of hailing the new-elected king with the gairm rig is also mentioned in the Sergl. Concul. 27 (Ir. T. p. 214): ecus gongarar garm rigi dó. Hence such phrases as : did lat ar rige cia cbongartbar ainm rige, LL. p. 106 a, and cozgairtber rige n-Ulad do GCboncbobur, ib. iss and sim íra ro gaired ardrige cboicid bErenn do Cboncbobur, ib. p. 106 b, 1. Perhaps also in l. go4 we ought to read: £ucadh gairm rigb an domain do. 961. an leg. a fis? 973. do breitb gacb ain budb inleigbis, &c. Cf. agus ro cbuir gacb aen do bhi inleigbis go bait a leigbiste, Tor. Dh. p. 162, 1. 992. Read: Zeac an t-ingnadb dam-sa. In the MS. there is a dash over the first z. 1002. Instead of dali, Mr. Hennessy suggests do bi. 10838. ro claidbeadb a feart, &c. "This is the stereotype close of most of the tales called Aideda. lt is generally added that the name of the deceased or some sort of inscription in Ogam characters was written on the stone. Cf.l. 5oo and Zided Cl. L. p. 68 : agus do badblacadb clanna Lir agus do tógbbadb a lia ὅς a leacbt agus do scrtobbadb a n-anmanna ogbaim agus do fearadb a g-cluicbe caointe. LL. p. 258b: ro claided uág do Feirb iar sin 7 do tócbad a lia 7 ro scribad ainm oguim 7 dorigned duma immon ἴσο. * A grave was dug for Ferb, and her stone was raised, and an inscription in Ogam was written, and a mound was made around the stone. 4zzm in such connections does not necessarily mean *name,' but *inscription" generally. This is evident from such passages as LL. p. 66a : id niacbais é side 7 ainm n-oguim 'na menoc 7 is e ainm δόϊ and : Gipe tised, &c. * And this is the inscription that was on it: Whoever shall come, ἄς. "The usual mode of burial with the ancient Irish seems to have consisted in a grave (zr? or ag) being dug, in which the corpse was put (if he had been slain in battle, with the face towards NOTES. 87 the enemy, cf. Jubainville, Introduction, p. 179), and a stone (/;;) being placed above it. Thus Derbforgaill is buried, LL. p. 125b : ro /ad a fert 7 al-lia la Ceinculaind. LL. p. 1o6 b: focberte a fert 7 a lecbt 7 a lie. LL. p. 15b: ro class a fert 7 sétir a lia. LL. p. 3ob : ataat di chbloicb and .i. lecbt Con indala n-éi 7 lecbt Cetbin alaile. Oss. I. 1: lia uas lecbt. Conchobur was buried on the spot where he had died, and a stone pillar was placed at his head and at his feet, LL. p. 124a: atá a lige and baile i torcbair 7 cortbe fria cbend 7 cortbe fria cbossa. Over the grave-stone was then sometimes raised the 4uza, or mound, as in the passage from the Tocbmare Feirbe, quoted above. In LU. p. 38 b, 4, fifty men and women are buried beneath one duma. A tréduma, or triple mound, is mentioned by Petrie, Tara, p. 117. 1037. ro ferad a cluitbe cainteacb. Cf. 1. κοι and the passage quoted above from the Aided Cl. L. 'This custom, which corresponds to the modern caoize, we find often mentioned in the heroic tales. It was also customary in lamenting the dead to enumerate their good qualities, as the following passage in the Toraigecbt Tána Bó Flidais, Edin. LIII. col. 87, shows: do gPab ag égaine a maic 7 acc tabairt a tbesmolta, * he began to lament his son and to enumerate his several qualities." EXC SES ON OLD JIBRISIPUOMOETRIUUIS THE poem which closes our tale is composed in a metre of which the following is the system: 3a4—75—7c—75, all the rime-words, with two exceptions, being mono- syllabic. There is an irregularity in the eighth stanza, where we have 4 a instead of 3 a, with a dissyllabic rime-word. "The rime a reappears in a word of the second line (chan-rüadb, troma-tonna) ; if this happens to be the last word of the line, as is the case in most of the stanzas, the metre then changes to 34—74—72—7a. The rime c reappears in a word of the fourth line (cPonn-tonn, bbi-ti, sileann-dileann, dos-tros, sáer- 5detb, ré-gbné, matn-maidb, dbamb-gbabb). ὙΠῸ lines are to be read without up-beat, like trochaic poetry, if one may borrow this term from Greek and Latin metric. There are thus two stress-syllables in the first line, and four in the other three, thus: VOSN Ο ς ᾿νε νι I do not remember to have met with this metre anywhere else. A metre, however, which approaches it very nearly (viz. 3a—7 x —7 4, a being dissyllabic, x trisyllabic) is employed by Maeiisu bua Brolebáin (-* 1086) in a hymn to S. Michael the Archangel, of which Dr. Stokes in Goid.? p. 175 has printed two stanzas from the MS., H. 2. τό, col. 336. I here give the whole of this poem from a copy which I owe to the kindness of Dr. Stokes, adding the variants from another copy of it in Laud 610, p. 118a. 2: 4 aingil, beir, α Michil mórfertaig, gusin coimdid so cbaingin. In cluine? cuinnig co dia n-dilgudacb dilgud m' uilc adbail uile. Na furig / beir mo dütbracbt n-diuburtacb gusim rig, gusin ruirig. 2. morfertaig L. 3. cusin—mu caingin L, 5. cuinid —dilgadach L. 7. fuirid L, 8. ou duthracht L. 9. *uiriL. EXCURSUS ON OLD IRISH METRIC. 89 Dom! anmain iuc cobair, tuc comdidnad in uair techia don talmain. Co daingen ar cend m' anma ernaides tair co m-ilmilib. aingel. A milid, for bitb cbam claen cosnumacb tair dom cobair dartrib. Ni tarda dinsium fora n-abraim-si, nt : : , i cén mairer nim fargba! E ; Not togaim, gura saera m" anmain-si, mo conn, mo ceill, mo cbolaind. 4 cbaingnig, a cboscuraig, catbbuadaig, a marbad Zncbrist ainglig. The foregoing remarks on the metre of our poem may require some explanation after the new views on Irish metric recently brought forward by Professor Zimmer in the second He/? of his Ke/tiscbe Studien, where he endeavours to establish the position that Old-Irish poetry, like Modern-Irish poetry, must be read by word accent. I do not believe that many students of Irish poetry will share his views, yet, as the number of such persons is very limited, I may possibly by refuting them render a good service to philology generally. Zimmer's position is that in Irish, as in Teutonic, poetry word accent and metrical accent are identical. This he says on p. 159. But almost in the same breath he modifies his statement, laying down the new rule that ANY SYLLABLE EXCEPT VERBAL PREFIXES (NOT INFIXED PRONOUNS) IMMEDIATELY PRECEDING THE SYLLABLE BEARING THE PRINCIPAL ACCENT MAY HAVE THE METRICAL ICTUS. This is something very different from his first position. We cannot speak of accentuating poetry when we have to read, as Zimmer shows in the hymn which he scans, 4ó cücb 1. 17, 1: bi 26, inná cloén, ná nàeb 30, friá cborp 32, 1 cetaidcbi 32. And if in the one hymn which he analyses verbal prefixes immediately preceding the syllable with the principal accent really never have the metrical accent, this can only be accidental. For I maintain Io. dogm L. II. comdignad L. 14. ceun L. I5. conn L. 16. milid L. 17. cam—cosnumach L. I8. Zar after which /e has been erased—4a72770 L. 20, dinsim L. 21. ?nee£z L. 22. mo togaim L. 24. cofaind L. 26. coscorazg L. 27. ancrist amlaid a aingil fínftt L. N IO - σι 20 25 9o THE BATILE OP JUPE: that there is not one page of Old-Irish poetry in which there would not be one example at least of such prefixes having the metrical ictus. This will especially be the case, if we are to read all verses of seven syllables as Zimmer wants us to read Fiacc's hymn ; but however we may scan the seven syllables, we cannot escape such contradictions. If according to Zimmer's law we read 4dogz; in one line, we may find that we have to read Jógzi in the next. In our poem, e.g. we must read dóni in lines 1004 and τοῖο. We may therefore safely say that Zimmer has deceived himself, and that if he had applied his law to a few more poems, he must have become conscious of his error. But let us now see how he arrives at his theory. On p.159 he says: * If we wish to subordinate Old-Irish metric to either of the two great metrical principles, this can only be to the accentuating ; and on p. 155 he again talks of *the only two kinds of metric prevailing in the Indo-European languages, the prosodiacal and the accentuating.' This may be true for what he himself calls *real, natural poetry, but I ask is that the character of Irish poetry, or of what has come down to us under that name? Nothing more artificial and unnatural than this can well be imagined. Moreover, Professor Zimmer seems to ignore the fact that there were other Indo- European peoples who knew no other law in their metrical compositions than that of counting syllables, i.e. of tying down the metrical lines to a fixed number of syllables, irrespective either of word accent or quantity. (Cf. Zeuss?, p. 934: * satis habent parem syllabarum numerum versibus tribuisse.) All the older Slavonic and Lithuanian poetry is of this kind, and the Irish would thus certainly not stand alone. On p. 157 Zimmer then comes forward with O'Donovan's statement that Modern- Irish poetry of the last two centuries (O'Don. says no more) is read according to word accent. No doubt O'Donovan's statement is correct, but if Zimmer makes it the starting-point of his inquiry, and if moreover, to exemplify it, he gives us a translation into Irish of Moore's * Harp that once' and an extract from the Archbishop of Tuam's translation of the Iliad, he again deceives himself and his readers. No more unscholarly way could well be taken. If a people with an inferior metrical system (as that of counting syllables certainly is) come into contact with a literature where a superior law of metrical composition is followed, they will naturally adopt it. "This was the case in the Slavonic literatures, and we must be prepared for the same thing happening in Irish literature. ὙΠῸ translator of Moore therefore naturally adopts the metre of his original, and the Archbishop in translating his Homer chose the heroic couplet, as did Pope before him. We are therefore justified in saying that Professor Zimmer has failed on all points, and if we now proceed to develop our own views, we shall for our first proposition, which is a negative one, viz. that OLD-IRISH POETRY WAS NOT READ ACCORDING TO WORD ACCENT, adduce Zimmer as our authority. For, as we have shown above, Zimmer has wished and tried to prove the accentuating character of Old-Irish poetry, and has signally failed to do so. What we positively know about Old-Irish poetry is that EACH VERSE WAS CONFINED TO A STRICT NUMBER OF SYLLABLES; a rule from which there is no deviation. On EXCURSUS. ON OLD IRISH METRIC. 91 the other hand, Modern-Irish poetry with its word accent does not necessarily require the same number of syllables in each line. May not this difference have something to do with that other difference, the change in the placing of the metrical accent? An example will greatly help us in developing and illustrating our views. Let us take that most frequent metre requiring seven syllables in every line. Whilst a poem of that kind is generally handed down pretty correctly in our oldest Irish MSS., in those of thelast two centuries we find some lines containing eight, nine, ten, or even more syllables. "Take as an instance the opening razz of the Laoidb Oisn ar Thir na n- Óg, as published by the Ossianic Society in their fifth volume. Every modern lrish- man will read this with the following metrical accents : 4A Ofsin &áasail, a mbíc an rígb, Dob' feárr gniomb, gaisge ᾿ς glíatb, Aftbris dáinn anoís gan mbaírg Cfonnos mbaíris tar εἷς na bb-fíann, i, e. according to word accent and with four stresses in each line. Now there can be no doubt that this poem was composed at a time when it was still necessary to have a definite number of syllables in each line, and moreover, that its metre required seven syllables. In order therefore to reconstruct it we should have to throw out superfluous words. The first line, e. g. might have run thus in an Old- or Middle-Irish poem: 44 Oisin, a maic ind rig. Why has tradition not stuck to this? Why has it not preserved the seven syllables? Simply because when the mode of reading it was changed, when word accent and metrical accent became identical, the line was somehow felt to be incomplete, and it became necessary to fill up the gaps. For according to word accent the above verse would read thus: A Ofsin, a maíc ind ríg, with three metrical accents only. £asai/ was therefore put in to have another, a fourth accent. And why this? Because THE OLD SEVEN-SYLLABLE METRE ALSO HAD FOUR ACCENTS. There can be no doubt how these accents were distributed. "The rime- word at the end naturally carried one, and thus in going back from the end of the line to its beginning we are enabled to correctly place the metrical accents, ΑἹ] verses of seven syllables thus have a trochaic movement, those of eight begin with an up-beat and thereby receive an iambic character, e. g. , 5 ^ F tucc dám do sére, a mai mo dé. The correctness of our conclusions so far is borne out by a very important and trustworthy witness that always ought to be heard in metrical matters, viz. music. In Irish national music the melody does not concern itself about the word accent, MUSICAL AND VERBAL ACCENT ARE NOT IDENTICAL. "Take as an instance any song in the collections of Petrie and Joyce, e. g. the famous Le finne geal an lae, Joyce, Ancient Irish Music, p. 8. This song is composed in the following metre: 84—65—8:c—62. ΤῸ read it properly we must begin with an up-beat and read it like iambics. The tune to which it is set N 2 92 DHE BATTER OF OV EAUUPR. treats it in the same way, and regardless of word accent, all the accent of the music falls on the syllables -4iz, do, bbas, -macb, thus: Amirlmscuula ll Mai - dín mocb dó gba - bbás a- πάρ αν bbrá-acb Ló- cba — Léin. Whilst then the old metrical system has long been given up for recital and reading, music has more faithfully preserved the old state of things. There can be no doubt that it was in consequence of their acquaintance with English poetry that the Irish adopted the accentuating system of metric. "Their own imperfect system of counting the syllables was not able to stand its ground against the superior one of bringing verbal and metrical accent into harmony. [t is this adop- tion of a new system which brought about the otherwise inexplicable condition in which Old-Irish poetry has been transmitted to us since the last three centuries, for that I take, roughly speaking, to be the time when the change set in. The scribes now ceased to copy ancient poetry faithfully, but as they tried to read the verses according to the new accentuating principle they altered them, putting in words according to their fancy. 'The following instances from two versions of the 74ided Clainne Lir may serve as an illustration of this fact. 'They might easily be multiplied. 1 give, first, the reading of the older version in the Edinburgh MS. 38 (Edin.) and then the text as it is printed by the Society for the Preservation of the Irish Language, Dublin, 18835, from a later MS. 'The numbers refer to the paragraphs of this edition ἦ. Edin. ZAbár seoládb risám n-gaoitb. n-gáirbb— 20. Dbeitb dba seóladb risan n-gáoitb n-gairbb. Edin. ὄϊε sem dà ttugáüs '"bbur g-ceánn— 29. Óle an séan da d-tágas in bbur g-ceánn. Edin. :zgbion Oiliollà Aránn— 29. eife ingbion Oiliolla Jrann. Edin. 4áit ar 4on is d' ἄν n-atbair— 35. dáit-si mar áon 1s d' ar n-átbair. Edin. 46 Lir Sitbe Fionnacbáidb— 35. 40 Lir Sitbe Fionnacbaidb cháidb. Edin. rácbmaoid às sin d'ár b-pianád— 35. rácbfamáoid as sin d'ar b-pianad. Edin. 4s amlaidb ordaigbim m'íüaigb— 67. as dmlaidb órdaigbim an faigb. ! I may here mention that the lines from the A4zded C/ainze Lzr quoted by Atkinson, Z7zsA AMetrie, p. 20, and again referred to by Windisch (Zr. Z*ex/e, 11. 1. p. 169), run thus in the oldest version of this tale in the Edinburgh MS. xxxviii : DBudh Àíad ar g-cozlceacha, cuanna tonda sáile searbAriadAa, 'nar g-cethrar. cdomhcAloinne Lir gan donadhazgh dá easbucdA. EXCURSUS ON OLD IRISH METRIC. 93 Edin. £ntbigb gó luatb σις tatr— vntbigb go lüatb is tair a n-ám. The following, then, I take to have been the development of Irish metric from the earliest known times to the present day. In a first period, that of the Old- and Middle- Irish language, the syllabizing principle with its regular alternation of stressed and unstressed syllables (arsis and thesis) reigned paramount. [In a second period, the exact limits of which have yet to be defined, the influence of the purely accentuating metric of English poetry came to be felt so powerfully that the syllabizing principle was given up. While the same number of stress-syllables was still retained, the metrical accent was brought into harmony with the word-accent. Gaps that thus sprang up in the verses were filled up by chevilles and other artifices. In a third and last period the accentuating principle was completely adopted. As my friend, Dr. W. Wollner, informs me, we find the same development of metric in the poetry of those South-Slavonic peoples by whom the influence of German poetry was most felt. "Dl'hus in one and the same Slovenic song (from Krain) we have in one verse the Old Slavonic syllabizing metric, eight syllables with four stresses : Prítla je néka báüda «ον Prifla je mika g máketi, while in another verse the German accentuating principle is followed : Se je priKla néka büjWi mer Prifel je médwed z medvédéeti. "These are instances of exactly the same nature as those given above from the Aided Clainne Lir. I will now once more put together what I regard as the principal laws of Old-Irish metric, and illustrate them by some examples. Every line must consist of a certain number of syllables. As a rule the last word (which may be of one, two, or three syllables) is a rime-word corresponding to one in the second or third line. These rime-words serve to bind together the single lines into couplets or quatrains. They always carry the metrical accent. Every line has a pause or caesura which is easily recognisable and always regular in metres of ten or more syllables, whilst those of eight or less syllables show greater irregularity. Sometimes the words before the caesura rime with each other as in the metre (r1) given below. All other requisites of Irish poetry are of a secondary nature; for all the great varieties of Irish metres, some of the most complicated of which I have noticed in the Revue Celtique, VI. P. 191 !, depend only on these two principal requisites, a certain number of syllables and rime. "There are verses with from three to twelve syllables variously arranged, and the rime may be placed differently and be either monosyllabic or dissyllabic, sometimes even trisyllabic. Beside the more usual metres and those noticed by me in the Revue Celtique, the following may serve to illustrate what I have said. I only notice their number of syllables, their rimes, their line-pause, and their accents. 1 Windisch is wrong in saying in his article Ae/fiscAe Sprachen (Ersch and Gruber's Encyclo- paedia), p. 150a, that the metrea a a ὁ ccc ὦ is unusual in Old-Irish poetry. 94 THE BATTLE OF VENTKRF. (1) 5a—55—5c—55, with monosyllabic rime-word, with three stress-syllables in each line, a line-pause after the third syllable. EL;p.147a: Αἴ maccáin, πα εἴ, εἴα 50 dósra ataí, má chride!. dóslofá dia clor-sá do chui, éyc. LL. p. 148a: Fothud na Canone cecinit: Gért cecb rig cor-réil dó cblannaib Neil náir ácbt triar (mi dlig cért) diá raib nért na líim &c. Here the rimes a and c reappear in a word of the second and fourth lines respectively (réil- Néil, cert-nert). (2) 5a—5b—5a—55, with trisyllabic rime, with three stress-syllables, a line-pause after the second syllable. Aid. Cl. L. (Edin. 38): Οὖε an bbéatba sd, Jüacbt na bóidbchi si, méad an t-inéacbta s, críáas na gáoitbi sí. Rém tbriar derbhbratbar sunn do sgarus-[s]a, Jüar? an cbombursa srutb na mara sa. Ann do luigbdis-[s]ion Já mo cbaoimsgiatbaibb, tonn da ttreüntuargain Conn is? caoimb-Fiacbra. Do cbuir lesmbátbair sinn ann ceatbrar so anocbt* 'sa docbar so: olc an bbeatba so. (3) 6a—-6a—5b—6c—6c—6c—5b, a and c being rime-words of two syllables, c of one, with three stress-syllables in each line, a line-pause after the fourth syllable. EE pi:y4b. Cán tecait na. técbta? Slainnid dím far slécbta εὖ Concbóbor cairn. Ínn anánd i n-Émain in flaitb. cüsna flédaib 4 S ΄ DE. no inn ed tic do débaid 1 n-degaid a tairb? ἄς. ! Τὸ be read cA. ? as fiar, MS. 3 Τὸ be read Ὁ, * To be read 'zocAt. EXCURSUS ON OLD IRISH METRIC. 95 (4) 6a—-65—6c—65, all the rime-words of two syllables, three stress-syllables in each line, a line-pause after the fourth syllable. LEE p. 35b: Dó cecbaing do Brégaib il-Lifé laind füdair, cór-rancátar Lágin á les nécb dia cóbair &c. (5 7a4—55—7a—55, a of three syllables, ὁ of one, the lines of seven syllables with four, those of five syllables with three stresses, a line-pause after the fourth syllable. LL. p.472: Dallán mac More cecinit : Cérball cárrig cáem-Lif? clód catbá for Cónd rá facsim a. áebdreché ár batb cnógba córr. r cará ᾿ς ar. cülicán cáemgneacb lánd na latm mác mor móülbtbacb. Máricáin có m-buadaib co m-báig &c. (6) 7a—7a—75—74, a trisyllabic, with four stress-syllables in each line. Stowe MS. 992 fo. 84 b. 2 (Rev. Celt. VI. p. 184): i ^ . " ΄ Emir, nirs&mruná dórinmis gnim n-árduld, tmtecbt áaim le Táir n-Glestá ^ ^ , Pd 15 mer inmátsulá. (7) 7a—15—7a—7,a trisyllabic, ὁ dissyllabic, a line-pause after the fourth syllable. Aided Cl. L. (Edin. 38): Éongnadb lém an báili si már 'ta gán tecb, gín toigbe, már adcb am an bili si, ücban ás cradb lém! cbroidbé. Gan cbona is gan cbuanarta, gan mna is gan riogbraidb ratbmair : mar 'ta anoeis ni cbualomar an ait si riamb 'g ar n-atbair. Gan cborna, gan cbopána, gan 6] 'na mburaibb | soillst, gan mbacraidb, gan mbacamba, mar 'ta anocbt as tuar toirrsi. Mar 'ta lucbt an bbaili si, ucbán as cradb lem cbridbe: ata anocbt ar m'airi-si nacb marionn triatb anm tigbe. 96 THE BATTLE OF VENTRF. Ge ata muine glaisnennta 'san ait 5i a m-biodb ar n-atbair, tigbtbe fionna fairsenga fa minic ann anallain. 4A bbaili si a bb-facamar ceo] is imeirt is aonacb, dar lem as e an t-atbarracb mar ta anocbt iona aonar. Meid don docbar fuaromar ón tuinn mbara go arvile, a leitbeid ni cbualomar d' imtbecht ar. dbaoinibb oile. Dob! annamb an baile si taobb re feur is re fiodbbbaidb, ni mair fear ar m-aitbeinti, sinn 'san ait si gerb iongnadb. (8) 112—112, a monosyllabic, a line-pause after the eighth syllable, the last two syllables before the line-pause riming with one another. Six stress-syllables in each line : LL.p.174a: Gázas táncatár na técbta sánd do cbein? fuslainnid dam-sá bar n-échtra in dam réir. Táncamár on Cbrüacbain cbrüda (nácb bec blád) chcut-su à Gbencbübuir cbóra (eráaid do gál). (9) 12 a— 12 a, a dissyllabic, a line-pause after the eighth syllable, six stress-syllables in each line: LL. p. 181a: Fland Manistrech cecinit: Cia triallaid mecb aisnis séncbais 4Ailig éltaig &c. Ibid. Bátar cc bErénn co íarair (ámrá in lüct sin) cóna füaratár don fécbt sain wind lüc sain &c. LL.p.182a: Zíni dóronsát do cbálmu clánna Eógain εἴα merádid mi etát a árim éolaig &c. LL.p.183a: 4 m-gluind, & n-ecbtá, α n-órgni bátar [1|, ἄς. I hope that the above theory about the correct reading of Old-Irish poetry will also clear up other points of Irish metric hitherto doubtful. One point certainly which has never yet received a satisfactory explanation is now made clear, viz. the rule according to which a hiatus is allowed to stand. "This rule, easily derived from the above and other instances, is: À HIATUS IS ADMISSIBLE ONLY WHEN ONE OF THE TWO SYLLABLES CONCERNED BEARS THE METRICAL ACCENT, às 6. g. LL.p.174a: 4 Meidb 1s a Ailill ámra cálma a crí. LL. p. 147 b: zi innisfind 1 fail bán. LL. p. 127a: cóica íngen ingnatbácb, &c. EXCURSUS ON OLD IRISH METRIC. 97 In conclusion I may mention that it is a curious fact, and one well deserving of further investigation, that many of these old rhythms have in quite modern times been resuscitated by English, or rather Scotch and Irish poets. We here refer more especially to Burns, Hogg, Moore, and others who, in writing words to old Gaelic or Irish tunes, were led by their fine feeling for measure to an often most felicitous reproduction of those ancient rhythms, while similar attempts at an adaptation of verse to such tunes made about a century or two earlier show a decided lack of such genuine poetic instinct. "Thus, to mention one striking instance, Burns' and Hogg's well-known song, * My love she 's but a lassie yet,' shows the same metrical structure as the Ossianic poem published by me in the Revue Celtique, VI. p. 186, viz. 8a— 8a—85 (or rather 45--42)—82, a being trisyllabic, ὁ monosyllabic. "The only difference is that while the Irish poem has seven syllables, those of Burns and Hogg have eight, and show therefore an iambic movement, in accordance with the tune which begins with an up-beat. Indeed, but for the very different character of the old Ossianic poem one might sing it to the same air to which Burns and Hogg wrote their songs. Now, in the Balmoral edition of the popular songs and melodies of Scotland, by G. F. Graham, 1884, p. 33, we are told, on the authority of Charles Kirk- patrick, the annotator of Johnson's Museum, that the old title of this air was * Put up your dagger, Jamie, and that the following words, first published in the Vox Borealis, or Northern Discoverie, 1641, used formerly to be sung to it: * Put up your dagger, Jamie, And all things shall be mended, Bishops shall fall, no not at all, When the Parliament is ended. Which never was intended, But only for to flam thee, We has gotten the game, we'll keep the same, Put up thy dagger, Jamie. The most obvious deficiency in these verses, as compared with those written to the same air by Burns and Hogg, is the absence of the trisyllabic rime. ^ This might, however, easily be supplied by adding an o! after Jazie, mended, ended, &c., an artificial way of overcoming the want of trisyllabic rime-words in English so frequeatly employed by Burns. When the above was already in print, Professor Windisch kindly sent me his article on Fland Manistrech's poem on the birth of Áed Sláne. Of the many new and important metrical observations with which this article abounds, none are in opposition to my theory, while some of them decidedly tend to confirm it, I shall here mention two of these which seem to me most conclusive, On p. 227 Windisch, noticing such rimes as ré—cPele, glé—rmesse, SP. IV., says that a satisfactory explanation of this phenomenon can only be found if we assume the metrical accent to have rested on the short -e. Now this will be found to be the case in all the instances given by Windisch, (e 98 THE BATTLE OF VENTRF. if read according to my theory. Again, on pp. 222-3, Windisch takes exception to such verses as δα coirtbe a ridadart, where according to him a hiatus cannot be permitted. The truth is, as explained above, that the metrical ictus on the -e in coirzbe does allow the hiatus. It is the same in the line: 46 feiss áidchbe bi linnib, and 4 n-dor&genai in ri. On p. 223 Windisch notices some heptasyllabic metres that begin with a line of three syllables, thus 34—72—72—7 ὁ. Such and similar metres are of the same nature as the poem at the end of the Cat» Finztrága, and the hymn of Móel Ísu noticed above. It is, however, noteworthy that in the poems quoted by Windisch the trisyllabic line does not form an essential part of the metre, as it only occurs in some stanzas, generally the first, whilst in others it is replaced by a 74 line. The instances of this last nature may easily be multiplied. The following all occur in the Notes to the FZ/ire. p. Xxxv: Irucan alar lium im disirtan ; cia betb. clerecb co lin sét, is bréc uile acbt. Isucan. p.lii Oengus cecinit: | Fzztaz fal ni ro tbomail ra ré riam acbt aran eorna fedda ocus usce créda criad. p. Ixxiii: A Derbfraicb, a mátbair Tigernaig moeim,, toet do cbobair nár bo mall dluig in crand bi fail in t-saetr. p. Ixxxviii : A muilind, cia ro meilt mór de tbuirind, ui ba comeilt for. serbaind, ro meilt for {1 Cerbaill. p. exlii : Is marb lon do Chill Garad—mor zn don! JD'Erind co n-ilar attreab is ditb légind 7 scol. "tbatb. lon i Cill Garad—smor in don! Is dítb legind 7 scol indsi Érenn dar a bor. aibsech, DNDEX VERBORUM À. &bur ( — M.I. ommar), a Zroug/, vessel. umar, omar, amhar! O'R.—gan usce 'na abur, 49. pl. nom. a lóth-ommair, LL. p. 54a. adnaire, s4az::.—425. 685. aeder, m.,— Lat. ae/Aer.—nom. an t-aedhear, Eg.134. gen. etheoir, Tog. Tr. 2, 1006. dat. i n-etheór, ib. 1007. ferrible, «wonderful. aibheasach, aibhseach, O'R.— comp. aibhsigi, 824. aicill, »zee?zng, emcounter.—írisin aicill, 558. a n-aicill a cheili, 627. atait mic Morna for aicill do marbtha, Mcgn. F. 12. dogen- sa fled, ar Cüchulaind, i n-accill j i n-airi- chill Conchobuir, LL.p. 172a. For airichill, reception, Preparation, cf. 'T'og. Tr. Ind., and add: d'ííugrad j d'oirichill fothaigthi 7j fuaslaicthi asin doire Egeptecda, LBr. p. 118a. coimétaid in cáisc coimdeta do frecam j do frithailem, d'iarmoracht j d'airichill cecha bliadna, LBr. p.123a. do airichill j do airitin for in coblach, Alex. 329. con- fogabsat a m-bruinde os talmain oc airichill in chomraic, Alex. 723. ni reilced ríam i n- eislind i. do airichill maic ind ríg, LL. p. 166 b, 10. aire, szrait, difficulty, hardship, O'R.—isin airc ud, 982. aircce, 44 — [f]Jaircce. air-ehenn, s2de, Vorder.—da gach oirchinn, 744. la airchinn tire, LL. p. 169a. do cech ài j do cech airchind immon dünud, LL. p. 254b. cach n-ulind j cach n-ind j cach n-aird j cach n-aircind don charpat sin, LU. p. 79 a. airnem, a grinding-stone, wAet-stone, O'R. móraírne ar bhárr gach ruainne da folt, Eg. 212; LU. p. 80a, 13. áisech, aged, of a certain age.—443, where Eg. has aosmhar. aithes, vzctory, triumph(?) O'R. (athas m.) gnimh na echt na aitheas. pl. aitheasa, 355. Cf.athusach. aitten-garb, rough «with furze.—774. From [9] 2 - alad-bennaeh, atten, furze,we have attnech, f/zrzy: cia cend in cend attnech acarb mór ut? LL. p- 111,11. having speckled — points (1). sciath imealchain aladbhenach, 627. From alad, sZec£/ed, O' R. and Dict. H. S. (cf. milchu alath, LLec. col. 620; odor, alad Ἵ riabach, LL. p.542 571 ΠῸΡῚ Tr. 2. 883 fand bennach,/avzg a Aor1 (cf. Find-bennach, WAitehorn, the name of the famous cow of the T.B.C., and óen-bennach, a uaicorzn, LL. p. 135a and 136a). If we read alad- benach, we might translate cound-cutting (benach from root of benim). all-marach, adj. /rozz beyond the sea, subst. a foreigner.—pl. nom. nicon ticfat allmaraig a chill, LBr. p. 204a. na d' [fJetar-sa indat hErennaig no indat allmaraig, LL. p. 256 b. gen. ar uamain na n-allmarach, LL. p. 268 a. I. Cf. all-maire, zzzfortation, O.R. all- maire sét, LL. p. 343a. almuire, LL. p. 215a. all.a (cf. sund-a) is the opposite of an-all, and means Zo yozder. all-tar corresponds to the Latin ultra (as cen-tar to citra), and fre- quently occurs as a noun meaning Ze ofer vorid, das Jenseits, as in Gild. Lor. Gl. 147 (quoted by Windisch, Worterbuch s. v.), and in LBr. p. 74c: ar na coemsat ní dün fri tidecht in chentair 3 ar phianaib in alltair, or Edin. XV. p. 29 marg.: amen, a Mhuire, tabhair trocaire dhamh annsan alltar dheigh- ionach et comarle mo leas 'san cendtar. Hence alltaraeh .i. frie anall, SG. 71b, τ. com-mebuid inde ind óe altarach resin gai, LU. p. 70 a.— Cf. W. allforaidd. amlaeh, curing, O'R.—249. anamain, s/ayzng, abiding. Inf. of anaim.— gen. anamna, 54. anart, óazdle cloth, narrow linen ; fine linen, O'R. sAeez, Three Hom. p. 36, 8.—sg. gen. imscing linanairt gil co n-delbaib inganta- chaib fri fraigid and, LL. p. 256 b, r. anart-gel, //nen-wAite.—73. anscuichthe, z»7Aovaóle. Cf. O'Don. Suppl. s.v. annscuithche. cen teora ailig anscuithi 160 breth, A. F. 6. Cf. tunide, Tog. Tr. Ind., and add: büi issin tunide sin co tráth teirt ámabarach, LL. p. 290 b. &rachtach, gumenstrous.—Ig. 194. ardaigim, 7 grow AzgA, 7Zse.—39. arsa, zzquit, originally ar se, sa2d Ae.—arse in gilla, LL. p. 82 b. atbert Adomnán : imthig- siu, arse Adomnan, 3 abbair fris-sium, LL. p. 307;a. Cf. cuich tussa ale? forsin senoir, Laud 610, fo. 9a. 1. arsaidecht, f. o/Z age.—sg. gen. arsaidechta, A SB. arsainte, azcie2t, O'R.—608. imchellta in loch uli o senchaillid arsanta Alex. 695. árus, a dwelling, habitation.—43]. Eg. 135. pl. dat. da dagárasaib, LL. p. 262 b. ascid, a request, a. request. granted, boon, 41/7.—1066. ni haiscidh carad ar charaid, O' Don. Gr. p. 106. ascaid dam-sa üiaib dana, orsi. Cia ascaid? orsiat. Μ᾿ ainm for in innsi seo, or sip LL. p. 13a. tabar ascid dun, or Fergus. Ni béra-so ascid üaim-sea, for se; BU p: 2153, Ὁ. "abor ns morvin ascaid tuc dia dó, LBr. p. 145a. pl. cor thidnaic aisceda immda examla do Iesau ar beth doib hi cardine. Hit ein so na hascuda sin, LBr. p. 114b. From aseaim, 7 97ve away, Three Hom. p. 58, 8. a8, 49? atha, a «Ale, sbace of time, O'R. (athaidh, f.) 133.629. rehatha na huaire sin, 742. atha fada, Oss. Soc. III. p. 216, 21. athainne, a firebrand, O'R.—pl. nom. athain- neadha teineadh, 823. athusaeh, ZrZumpant, Tor. Dh. p. 168, το. zmpetuous, vehement, Dict. H. S.—urchur aigbhéil athusach, Eg. 191. urchur órchruinn athusach, ib. 195. déaghmhac áthusach Oisín, ib. 379. From athas, aithes. B. báeglachad, 70 be oz one's guard? 377. Also to fut om one's guard. is samlaid ra bài Fergus 'ga báeglugud, LL. p. 82 a. ball, //ace. Cf. Engl. sfo£, (ἃ. ZTecken. —Exg.1 50. bathas, f. he crow of the head.—o a bhonn co a bhathais, 654. o bonn go "bhathais, LL. p. 409a. béimnech, f. //ozws, stro£es.—fa bheimnigh na n-almurach, 793. Cf. bloscbéimnech. bethadach, a ?east, O' R.—fiadh no.bethadach eiciallaighi eili, 62. bethir, a &ear, O'R.; a sergent, a bear, a Auge skate, Dict. H. S.—sg. nom. inmain em in bethir bailcbeimnech dodanic, or Fergus, in mathgamain morglonnach, etc. LLec. col. THEJIJATTLE OF VENTRF. 655; LL. p.99a. gen. co ruathur bethrach, LL. p. 247a. bilar, 112 — birar? blasacht, /as£izg.—gan fer gan uisce do blasacht, 986. ar na taiscelad nech dib etir a biad-som do blassacht, LL. p. 115 b, 2. blose-béim, a sounding stroke, 729 —Cf. ro clos bloscbéimnech a chride re chlíab, LU. p.80oa,1. blo[sc]bemnech na scíath, LL. Ῥ- 255 b. brirlech, 48? brollaeh, f. Ze óreast, 6osom, O'R. and Dict. H. S. brostad, exAortation, persuasion, O'R. (bros- gadh, m.)—brosdadh, O'Cl. pref. Cf. ic so- brostugud na hechraide, LL. p. 189 b. brotla, 27024 ?—2ana m-bloscbeim brodla. 729. ic slüag brotla bàágach, LL. p. 174b. tricha echárían m-brotla m-brass, LL. p. 144a, 34. brucht-doirtim, / four forth, spill.—do bruchtdhoirtedar, 728. brugud, óruisnmg, pounding, O'R. aim)—48. buinne, (1) 2 cae, O'R.; Tog. Tr. Ind. s. v. Es. 162. cuan ardbhuinne, 990. atrachtatar Lagin assa 'cliabaib amal buinne dilend, LL. p. ao4b. pl. dat. ruadbuinnedaibh, 281. (2) a/ame, blaze, 773. buinne bratha, LL. p.176a. amhail buinne teineadh mire móirdhéne ag mearloscadh, Oss. Soc. V. 82. C. cach n-dírech, szrazgAt om, forward.—423. cach n-díriuch, LL. p. 89a. ib. 96 b, 6. οὔθ (M.I. cóep), f. a c/od, Jump, O'R.—sg. nom. is cáep cró mo chride cain, LL. p. 85 b. mo cride is coep cró, LBr. p. 141a. in cháep chró 1 fola ro bói for a chride, iss 1 ro sceastar ra halt na huaire sin, LL. p. 173a. dat. ina caibh cro, 164. pl dat. iar sain tancatar Tuatha Dé ina caipaib ciach, LL. p.4b Hence cáebach, c/oddy, full of clods, Dict. H. S.—815. cailgi, 101 ? cairde (O. I. carte), (1) /zzezdsAzp, (2) truce, respite, OR. and Dict. H.S.—(2)626. Eg.222. conom raib cairte lat frim budin, LU. p. 67 a, 39. isesin cairdi ro iarusa. guitter cardi chlaidib uadib for Coinculaind, or Ailil!, LU. p. 7ob. cath can chardi, CCm. 7. atbert Senchán fri Guairi .i. eadh 3 cairde do lecud do fri hiaraidh in sceoil sin, Stowe MS. 992, fo. 5oa, r. Hence cairdigter gl. foederari, MI. 126c. cairpthi (pl. nom.), vesse/s? 31. cammán, a crooked or bent stick for hurling, (brügh- INDEX VERBORUM. SAZHÍy.—373. 533. a chammán creduma, ἘΠῚ δα. ib. p: 51a. canál, a chanel, canal.—Eg. 163. cás, a dZfficulty.—Eg. 232. cel, a 7022, O' R.—tar ceal a dha lamh, 694. cellam, Eg. 135? celtar, f. a sfear, O'R.—dubhcealtar, Eg. 87. sg. acc. in cealtair, 166. du. nom. dí cheltir innaláim, LU. p. 133 b, 26. Another mean- ing of celtar (m. ?) c/ozAes, robes of the Druids, given by O'R, seems to be exemplified in LU. p. 79b, 20: ro chress a celtar comga taris don tlacht dillat tíre tairngire dobretha o aiti druidechta. This ce//ar is no doubt a derivation from celt (anglicised 4//), as clo- char from cloch, &c. cennus, ZeadsAz5, chieftaincy.—Eg. 335. is do tuc cennus 7 cennach a clainni, LL. p. 385 c. cern, a corner, ΟΝ. (m.)—586. sg. gen. cecha cüli j cecha cerna, LU. p. 79b, 17. Hence cernaeh, four-square, angular, O'R. and Dict. H. S.—bruiden...issí chulach cher- nach cethardoirsech, LL. p. 263a. cülach cernnach ochrach, LL. p. 66a. cethern, f. and m. (1) ὦ warrzor, mercenary.— sg. nom, is i cethern is dech la ri Temra do gres a gilla con, A. F. 25. nidat éamlaid, ar cethernd aile, LU. p. 26 b. voc. a cheithern rogasta, LL. p. 174a. pl.nom. cethirn com- lain, Tog. Tr. 3538. dat. re ceithernaib inrig, A. F. 29. (2) £.a troop of military men.O'R. sg.nom. cethri chet cethri mile cethern Aeniais ardbrige, LL. p. 144a, 16. rombia-sa cethern lib co n-deochsaind-sea do thabairt cobra dó de sin, LU. p. 71b, 45. acc. for muncind mara Caisp gabsat cethirn dílis, LL. p. 134a. undsea chethimn n-gilla "na n-diaid dá fostud j dá n imfuirech, LL. p. 10ra,r; ib.2. du. comrac da ceitern i cCluain muc Nois .i. muinter Tadgáin ocus muinter Cinaoith, Chron. Scot. p. 306. Hence the Anglo-Irish Zezz, not from cern, αὶ Jn, as Skeat, Ezym. Dict., has it. cethir-chimsach, /ouz 0rzmmed.—286. From cimas, f. ὦ órzm, border. sg. dat. cona chimais drumnig deligthi derggóir, Tog. Tr. I531. cona cimais do banór bricc, LU. p. 798, 44. pl. nom. teora cimsa, Tog. Tr. I 539. ciab, a Joc& of hair, the hair, O'R. (ciabh f.). 831. eiarach (M. I. cirach), czeszed —286. ἃ chath- barr cirach clárach, LU. p. 79a, 8. Cf. ro £ab a chírchathbarr catha, LU. p. 79 b, 15. ciar-léne, a Protecting shirt.—Eg. 196. gabuis a ceithri ciarlénti fichet, Eg. 1732, fo. 23a, 2. From ociar, defence, Protection, O' R. IOI cinnim (ar), (1) Z exce/.—no cinnfed air, 773. nir chinn neach air, 779, 621. (2) 7 fix ugon. —is 1 comhairle ar ar chinneadar Tüatha Dé Danann, Tor. Dh. p. 118, 11. Without ar: ro cioneastair uile encomuirli, 18. ría siu chinnit in chomhairle sin, Tog. Tr. 2, 1781. cir-dub, je/-b/ack.—ulcha cirdub cass, Harl. 1802, fo. 9b. From eír, /z/. batir dubidir cir, LL. 252 b. gen. duibigthir cuach cera a gnuis, Stowe MS. 992, fo. 82 b. 2. círgal, fury ὃ, ciorghal, feazs of arms, O'R.? —sg. gen. ag caitheamh a cainnti a cirgaili, 43. pl. nom. ar bit imferga 7 círgala j fuili fordérgga i cach sluag J i cach thaurchóm- rac dunaid móir, LU. p. 55 b, 3o. cith, a sAower.—827. . cith snechtaide, LL. p. 189 b. na cithnella neme, LU. p.802, 4. cith- nella cotaigecha ciach, Rev. Celt. I. p. 40. pl. nom. ceatha troma, 1023. do feradar cetha dolfe draigechta, Rev. Celt. I. p. 40. dat. re ceathaibh gelclu[ma], 33. Cf. lár gel amal chluim, LU. p. 25 b, 12. elechtaim, 7 se, a2 wont.—89o. elíath, f. (1) a AurdZe, something to fill up a óreach. (berna, tolc), Zo sZop a gap, now £Ae darning of a stocking, O' R. and Dict. H. S. dia tartam-ni. xxx. d'ar n-degdoinib immach i n-giallas, bid tanaite ar clíathgabala sund, LL. p. 2832, 3. dat. doratad Messdead ar cléith ar dorus in düne, LL. p. 115 b. forsin chléith, ib. pl. nom. batar erlama la Lugaid a chomarli ji. dochuaid leth fiallaig uad i talmain .i, dogníthe derc don chetfóit 7 cli- atha tairsiu. No briste in gae ar bulg 3 ar ind tresin cléith, LL. p. 290 b. gen. tír na cliath n-gablach co n-gloir (scil. inis Bretan), LL. p. 136 b.—For the modern change of meaning, cf. tole, a ézeacA, now a Aolfosw zn- duced ufon a plane or smooth surface, a. dint, 'Tog. Tr. Ind. s.v. and add: airm itát na làith gaile anair isin cath berait toilg trisin cath síar. Airm itát na laith aníar berait toilg trisin cath sair, LL. p. ror a, 12. ra pad réil mo thoilg-sea and sain indiu i cumma cháich, ib. 16.—(2) az oar(?). pl nom. cliatha, 31. clog-at (M.I. clocatt), e AeZzet.—825. Cf. at cluic gl. galea, Ir. Gl. 26. From cloc (cf. W. pen-glog, « s&u//), and att, a Aat, a loan- word from the O.N. hattr. S. Stokes, Rev. Celt. V. p. 242. enuasaigim, 7 co//ect, gather.—A.F. 11. From enuasach, m. collection, earning, purchas- ing; fruit, growth, Dict. H. S. cnuasach mara no tire, LBr. p. 204a. gen. cráebh enuasaigh na canóine, Ms. Mat. p. 533. IO2 THE BATTLE cogantach, cAewzng, gnashzng the teeth.—203. e? ann gach ceann chraoschog antach, Tor. Dh. p. 130, 17. From cognaim, 7 cAez, bite.—Eg. 131. com-bladaim, 7 órea£, crumble, pulverise, O'R. (bládhaim).—combladhadar, 667. com-commart, eating together, ΟΝ. (comart m.)—94. gen. lecc commairt chnáma sin, ar in clerech, LL. p. 302a, 2. Cf. làm-cho- mairt, L.Br. p. 1418. fri lamcomaiirt ban belguba .i. frisin comort doníat na mná o lamaibh, O'Dav. p. 103. com-díeair, egua//y eager, Znfent.— pl. na catha ceachtarrdha coimdhiera, 728. com-dranntaigim, 7 sza77, gri», O'R. (drann- taim).— 202. com-gar, zearness, juxta-position, Dict. H. S. (comhghar)—tainic a comghar do C. 141. a comghar do, 706. a comgar don allmu- rach, 720. cómhacht, Eg. 343? comrae, 7z:ecti2g.—a comrae ar [leg. an] chath- barr [leg. -bairr] j na caemluirigi, 134. teiged co comrac ceithri sliged, Rev. Celt. II. p. 197. com-suathad, z:2x72279.—492. triasin com$ua- thad, LL. p. 273 b. com-tharraeh, equa/Iy horrid, O'R. (tarrach) — pl. comtharrthacha, 204. comtharracha, 295. bono a narrow neck, a strait.. O'Don. Suppl. (cong)—on chonc co 'cheili, 984. corrach, zzsteady, waveripng, O'R. Dict. H. S. —na n-en corrach, 41. for chlochán chorrach, unsettled, Oss. Soc. V. 5o, 13. Cf. mar cheum na gaillin air chreagaibh corracha, Dict ἘΠῚ. ξεν. cosair (M.I. cossair), α ὀεα.---δοι. 924. ]lana- main i cosair, l'og. Tr. 2,1002. dognithi cosair urlochra do Ἵ frithadart fris, LLec. col. 620. bognisetar a n-araid cossair leptha ürluachra dóib go frithadartaib fer n-gona friu, LL. p. 84b. tussu it chossair chroligi, LL. p. 88 a. beti cuirp i cossair chairn bat mairb fir, LL. p.254a. Tor. Dhiarm. p. 162, 1, read cosair instead of cosgair. crann-chor, casfzmg lots, lots.— 387. 391. accruinte.i. rollaad crannchur foir, gl. sortita, Wb. 29c. focherdsam crandchur imm na teoraib insib, mo chrand-sa dana taet ass ar tüs, LL. p. 108 b. dofuit di crandchor don dala comaltai Máiliduin dul isin n-insi, LU. p. 248, 39. foscichret i crandchor íarom, fáicebthair Lugaid fris anechtair, forcomoso frissin ferthaigis, dochuaid-som immoro i crandehor ind aurgnama, LL. p. 289 b. gen. focresa comairle erandchair leo dus cia dia roisid dib techt dia fis for in fairge cid nos OF VENTRE. fost. Dorala in crandchur furri fesin, Stowe MS. 992. fo. 82a, 1. batar imresnaig maic Israel co himcian im roind a forba, conid cert crandchuir rotuscertaig fa déoid doib a ferann, LBr. p. 124 b. crann-rigin, Zavznzg a stZ/f skaft.— pl. cliatha crannrighne, 32. erét-bláith, of szwooth bronze.—a cloidhme creatblaithi, 295. erislach, /order. S. Tog. Tr. Ind.—pl. acc. ro linadar crislaigi in chuain uili, 71. dat. [6 chrislaigib a sciath, Alex. 246. Eg. 277. 559. It must have another meaning (cékcle, corona, retine?) in LL. p. 102a: and sin atbert-sum ra theglach bhadessin .i. ra crislach na Craebruade. LL. p. 263a: luid Conchobur fodéin co craisluch na Craib- ruade imme. críth-láaimnech, f/uzterzng about «with terror. —AI. eráad-láübad, /o &ezd Aard, O'R. (libadh). gan éruadhludhbhadh, 50. From lüb. ceüach-buide, Zavzmg yellow curis.—Eg. 277. From eüach, f. a cu?7, fja:t. sg. dat. bratt corcra 6o cüaich ΟἿΣ LL. p. 22 b. pl. cuache de or for a díb cüalaid hi taircellad a, falt, LU. p. 113 b, 18. cüach-snáidm, «a fo/ded &mot.—pl. n. cuach- $nadmanna, 498. cuanart, dogs.—sg nom. conart Mod, LL. 167a. cuanart Manannain maic Lir Ἵ cua- nart Muid, ib. pl. cuanarta 743. cuanna, zeat, fine, elegant, O'R.—31.. cuirp coema cuanna cumdachta, Cog. G. p. 178, 12. budh híad ar g-coilceeacha cuanna, A. ClL. Comp. bordchuanna, 5:9. cuas-lethan, óroad-caved.—pl. na cromsrona cuasleathna, 204. From euas, a cave, Ao//ow, cavity, ΟΝ. and Dict. H. S. cubais — coz/fessio. W . cyffes.—is cubhais dham- sa, 801. dar mo chubhais amh, 762. attearar cobais, bar Cüchulaind, LI.. p. 82a. isímo chobais indiu, Lg. U. 17, 19. mo chobais ! LL. p. 285 b. dobér-sa mo chobais, LL. p. 279 a, 3. dar fir ar cubais, LL. p. 54 b, 30. ib. 57 a. cubar-derg, red «witÀ froth.—518. From cubar, /ro/h. mar cubar tuinne ac tragud, LL. p. 106 marg. Hence cubraeh, (1) adj. /rofAy. pl. na srotha cu- bracha, 34. (2) f. subst. /roZA. sg. nom. in t-üanbach Ἵ in chubrach, LL. p. 96a. 1). data (M.I. datta), 7/easaz.—S871. datta in blad (chev.), LL. p. 127a. dé-c[h elt, .i. brat 7 leine, Corm., α dou/e gar- INDEX VERBORUM. ment.—tucus-sa deichelt ríg dó, LL. p. 51 b. ar cruth Ἵ deilb 1 deichelt, Tog. Tr. 2, 777. From dé- (cf. ulcha degablach, LL. p. 97 a, the Danish tveskjág, táag défáebrach, Tog. Tr. 2, 1857), and celt, a gazzzezt, the High- land ZZ. Cf. celt clithargarb, LU. p. 95 b. deithfirech, Zas£y, quick.—adv. co dana co dian 3 co deithfireach, 731. detach, f. s;£e.—gen. na deataighe, O'Don. Gr. p. 406. fo smüit dethcha, Tog. Tr. 2, 1897. dat.laíd connud truimm for a thein, suáil na ron much don dethaig, LL. p. 207 a, 9. acc. re deataigh, 713. n-apaige, Tog. Tr. 2, 1048. díamair, subst. ex adj. « Azdzmg f/ace, some- thing hidden, obscure, secret, secrecy, S. Wind. W.—ar ni feta diamair dia samna do gres for sidaib, Mcgn. F. 29. fo diamair re hedh do bi, Fél. p. clxxxi. 39. pl. dat. o dhiam- raibh Droma Droibheoil, 60. do dhíamraib j do dhoilgib na scriptuire nóime, LBr. p. 127a. dígaind, f/zzt, dense, close.—drumchla dígaind dílend in betha ae fes/e P?rs£ ((Thurneysen, Rev. Celt. VI. 93), Tog. Tr. 979. dígair, eager, intent, O'R. Wind. W.—483. is munter díscir dígair, LL. p. 207a, 3. dim-büadach, a2seraceful, znglorious.— Eg. 200. From dimbüad, 4zserace. Cf. Wind. W. tri gári dimbuaid do flaith, LL. p. 147 b. cen dochund cen dimbuáid, LL. p. 53a, 9. do-,a privative prefix, really dí-, for which it was used, just as the prepositions do and di were used promiscuously. Thus do-scailte, 968, do-imtachta, 820, and do-frestal, zo 10 be met, intolerable.—gen. dofreastail, 129, 907. doichell, cAzzishness, erudging, inhospitality. Cf. Rev. Celt. V. p. 243.—dat. tuc corra diultada 7j doichle for a thech .i. ar dibe 3 ar dochill, LL. p. 117a. a n-doicheall, 390. Another form is doichle, whence doichlech, churlish. Athirmne Ailgessach is e is doich- lechu ro boii nhErinn, LL. p. 117a. The opposite is soichell, Z052772/77y, which occurs LL. p. 345 b, soichle, O'R., soichlige, LL. P. 343 € t : dolb, f. sorcezy. Wind. W. dalb.—tre dolb draidheachta, 576. gen. cetha dolfe, Rev. Celt 1. p240: do-leonta, 0f fo be sbrained.—VFrom leonaim, J spraim. leonfaitz» lama, LL. p. 254 b. drud (M.I. drut), 7o cose, closing, am enclosure. —ni drud o cheile dorinneadar, 338, 489. ag drud j ag dingi j ag dluthceartugud na n-allmurach, 806. coimgheisedh a chnam ag drud o cheili, 643. do dhrut na huama, la dethaig na | 103 * Inf. of druidim, 7 c/ose, ez- druit rium, a Conoill, ol sí, co tucar sén duit. Druidis Conull fria, 'Three Ir. Gl. p. xliii. aroisir Finn a laim forsan ersoind in {8144 guru druided in chomla ar a ordain, Stowe MS. 992, fo. 66a, 2. Cf. druid-sa romham, arsa Daorghlas, Gill. 235. and tha naimhde 'druideadh oirnn, a thriath, Tem. II.158. Dict. H.S. £o bolt out, do dhrud amach, Begl. dub-gus-rünach, /7/// of blac& crafty thoughts. —871. LBr. p. 189 b. close, close im upon. E. éadhaime, Eg. 335? Οἱ, eadham, zrvez, O'R.? eas-aonta (O.I. esóinte), désuz2ted, Àostile.— Eg. 153. esbadaceh, zaz/zg.—Eg. 108. in tan ba hes- badhuch fer dib, Sench. M. Introd. co heas- badach, zzez/fectIy, Petrie, Tara, p. 63. esbaid, f. /oss.—esbaid Gréc o Troiannaib, LL. p. 144a, 11. pl. nom. bar n-esbada T. Tr.1619. LU. p.872,6.9. gen. d' fais- neis na n-easbadh, 736. This is also the meaning of d' esbuig dia naimtib, Tog. Tr. 2240, of loss to his enemies. Hence esclainn, 209, evidently the same as asclang (Wind., W., who quotes asclainn from FB. 86. Eg.) a load borne on the shoulder. escra, a cup, a drinking vessel, O'R. (eascradh). — sg. nom. esscra n-argait, LBr. p. 116 b. dorochair a escra feíg finnargait al-láim in daleman isin dabaig, LL. p. 245b. dat. asin escra, A. F. 51. pl. gen. na n-escra j na corn Ἵ na m-baiglend, LL. 106 b. F. fáel-chü, lit. e cwoZf-hound, a wolf. pl. nom. faelcoin (sic leg.) na fidhbidhe, 743. From fáel, a zvo/f. . Imsái Conchobur chucu amal fáel fó chair[ch]ib, LL. p. 258 b. acc. amal fóelaid etir cháircha, Tog. Tr. 2, 1433. fíen-luige (M.I. fóenlige), lit. a zvea£ Zyzng, lying low, α sick-bed.— ga furmiáil ri fót foenlaige, LL. p. roo b. τὶ fáet foenlige, ib. Cf. i fannligib fola, Tog. Tr. 1734. fáid, « czy.—1006. sg. ataig a fáid guil j golgaire ós aird, Tog. Tr. 1067. pl. faide fanna, LBr. p. 140b. faidedha, 975. acc. dorat a trii fáidi uas áird, Tog. Tr. 2, 1139. fanamad (M.I. fonamat), dezzszoz, mockery.— gen. gairthi scigi j fanamhaid, 479. gáir sgige agus fonamhaid, Tor. Dh. p. 208. gair chuitbiuda j fonamait, FB. 64. S. Windisch s. v. and cf. scige. fassach, correct. knowledge of the Fenechus or 104 common las ; frecedent, O'Don. Suppl. sg. gen. ail fassaig breth, A. F. 7. pl. dat. bri- them fri brithemnacht ar roscadaib 7 fasaigib, LU. p. 118 b. ferb, f. a voebuck ὃ — Cf. fearboc, a voebuc£, fearbóg, a Aare, a ved deer, O'R.—sg. gen. amail luas fainnli no feirbe, 562. fét, a w/istle, shrill noise, O'R.—fead cloi- dem re cnaimh, 732. Hence fét-gaire, Tog. Tr. 2009. fialus, /azuy relationship, a family relation.— nom. t'fuil j t' fialus, 144. gen. cen nech do chocill choeim no carut no cumthaig no comfialusa, LBr. p. 120a. fích, wrat, ferocity, O'R.—gen. le rómhéad a ffocha 7 a feirge, Eg. 219. figur — Lat. fzgura, a. representation, brophecy, interpretation of a prophecy.—a fighair 3 a faistine, 89. Hence figrad, 20 zmferjret. Atchonnairc aslingthi n-ingnad da m-bá im süan. In fitir nech üaib a fidrad (leg. figrad] issin t-álüag ? LL. p. 302 b. fiolar —iolar, m. az eag/e.—Eg. 326. fo-chelgach, z//y.—978. : fochmad, f. scorz,, contempt, O'R.—gair foch- maidhe ἡ fanamaid, 367. fochraib, zear. S. Wind. W.—ina focraibh, 52. Hence fochraibe, zea77e55. Íochraibe oc timthirecht, LL. p. 343c. Cf. comfo- chraib, pl.isna tírib comfochraibe, Tog. Tr. 2, 624. foltanus, J/aze, reproach ?—470. forbartach, ezczoacAzng, overbearing ? —com- rac feigh fuilech forbartach, 481. is amlaid bái in dond Cualngi . . . fuascrach forbartach forranach, LL. p. 247 a. for-lamas, f055e552022.—1. im forlamus, LU. p. 52b, 37. From l&m. fuinetach, zes/erm, a mam from zhe west.— pl. gen. co cricha na fuinedach, 345. 486. fulracht, //ood-shed.— gen. gan a saith fola j fulrachta, 609. gabaim fri, 7 reszsz. S. Tog. Tr. Ind.—:80. gabaim lí&ma (ar), 7 ἐχλογί, urge on.—F. F. ac gabail lama ar an feín dochum an mór- chatha, 565. gasán, a Z/tle stale.—Eg. 336. geibenn, Zozds, fetters. W. gefyn.—sg. dat. o gebind co cuthi, ó chuthi co croich, LL. p.1472, 46. pl. n. glais 3 geibhinn, 462. dat. i n-glassaib Ἵ gebendaib, Alex. 1098. geltacht, /ezzor, Panic.—2317. geosadán, a szal// stal&, shaft, arrow, O'R. pl. dat. do na geosadanaibh, 111. THE BATTLE OF VENTRFE. gréaga, Eg. 216? grémmaceh, c/ezichzzg.—comp. na doide dain- gen-gremacha, 968. From gréimm, /o/d, gripe. grennaigim, 7 defy, O'R.—381. Tog. Tr. 2, 1684. Can this be from grenn, Zeard, in the sense of Engl. 7o δεαγα ὃ grinnell, 7e bottom of the sea, gravel, O'R. Dict. H. S.— 349. 97o. grís-maillech, Zavzzg grey vings.—gormlui- reach grismaileach, 475. grís-neimmech, 277y-venomous.— 611. Eg. 210. grod, quick, active, O R.—adv. co grod, 730. Hence groid-mire, LL. p. 409a, 3. guth, sLaze, disgrace, O'R. defamation, calumamy. Dict. H. S.—ni guth ort, 595. ni guth dam-sa, 987. H. h, sometimes written for th: h'athar-sa, 445. ar gradh h' einidh rit, 760. for h' amus, LBr. p.146 b. h'adba, Sc. Lb. 22. h' folt, LBr. p. 112a.—1t also occurs for 8: is do hein ro chan in file, LL. p. 119a. o hoin, pass. It seems to stand for f: do feis la hEirb ingin n-Geirg, LL. p. 254a. ro hír, Fél Sept. 23, LBr., where Laud has ro fhír, Rawl. ro ir. I iaehtach, ye//ing, screamng.—483. 907. iarann-bláith, of szi(0tA iron,—628. 880. iarmartach, 296. 671. leg. ainiarmartach. Cf. do bulledaib agmara aniarmartacha, *victortous irresistible blows, Cog. G.194, 24. achusan [leg. athchosan] anmin agarb aniar- martach, *a zoug, fierce, uumerciful assault, ib. p. 182, 26. iasacht, a /oaz:.—Eg. 332. ar iasacht, 272 /oazt, borrowed (O'R.), LL. p. 259 marg. LL. p. IO7b. gen. Zo Óorrow of one, d'fághail iasachta ó neach, Begley. il-gressach, maucA embroidered.—249. From gress, embroidery. imall, 40? Cf.immallad, FB. 53, Eg.? imm-nár, s4az:..—ger imnar in t-eigean sin, 660. in-chatha, κά for fighting im a battle.—400, 403. in-chomraio, a//e £o fígA1.—404. ni hinchom- laind 3 ní hinchomraic aithle chomraic Fir- diad, LL. p. roo b. col-lín n-ingen n-aurlam n-inchomraie, F. B. 53. in-feidm, service due to a cAief.—gen. do tha- bairt infeadma catha leat, 541. From feidm, INDEX the customary service due from a vassal to Ais lord, O'R. Cf. cüig céd fear feadhma 'san m-bruidhin, Keat. p. 34. 20 serve, do dhéanadh feadhma, Begley. Hence fead- mannach, servant, feadhmamhuil, in- feadhma, serzzcab/e O'R. Begley. go m-badh infeadhma iad, Tor. Dh. p. 206, 3. in-gelt, f. /zedizg, food.—657. dianad ingeilt druing díumsaig díchonnaircella in betha, Alex. 434. ro curit a n-eich for éringelt, Ms. Mat. p. 473, 2. leíc na eocho ar a férgeilt i fecht sa, LL. p. 65a. gen. gabsat oc fégad ingelta ro geltsat na eich, LL. p. 58 b. in-leigis (M.I. indleigis), czza/e.—Tor. Dh. p.162,1. atrubratar a lega friss nar indlegis itir he, LBr. 143a. Another form of the same meaning is indlega: is ed adbered cach liaig dib a dofechad, na bad beo Ἴ na bad indlego itir, LLec. col. 620. inn-üa, a grandsom's grandchild, O'R. (fonn- ua).—AÀ. F. 115. iorusbail, Eg. 334? irse, a Aandíe of a sAieid? Cf. iorsu-bhai- sgeith, *zAe Aand/es of a buckler, O'R. — iris, -e, -ean, f. *Zhe handle of a basket, commonly a twisted withe; irs sgeéithe, “216 £races or handles of a target ;' iriseach, * furnished math slings or handles, Dict. H. S.—pl. nom. irsi a sciath, 821. 516, /owness.—638. L. MI 46, for lámugud, 20 /oss, fÀzow ? "m láem, a ó/aze of fire, flame, O'R.—enlaem da lasair, 705. ina laom loindrech lasamhail lámhthapaidh, MS. Mat. p. 537, 16. laige, wea£ness, debility.—53. From lag, wea£. laighdiugud, 341? lán mara, t4e fide. Cf. W. llanw.—493. 494. ruc in lan mara a longa uathib, Cog. G. p. 190, 23. Cf. céin no bíd in muir for línad, LL. p. 159b, 2. Begley has: Zide, líonadh agas trághadh na mara. lassaim, 7 óurn, blaze.—do las a $uil dheas, Ἐρ. 213. 34 sg.pres. lasaid fót fondbras, FB. 49, Ir. T. p. 210, 7. From lass, ZzgA£, flame, Jive. ic lais tened, LL. 148a. Comp. mer- lassaim: 3d sg. s-pret. do mhearlas an mhuir, Eg. 237. léitmech, eager, desirows.—483. pl 491. at léitmecha a laich, Tog. Tr. 854. EHence léitmige, eagerzess, Tog. Tr. Ind. letarthach, rending, cutting.—sg. dat. f. da loinn limtha leatarrthaigh, 658.Ρ}], na laech- lamha leadurthacha, 969. VERBORUM. 105 lethaim, 7 «iden, sfread, extend, both trans. and intrans, W.lledu.—493. C. Conch. 57. lethaid folt foda fraích, Mcgn. F. 20. ro lethai cend inna nóiden forsin chloich, conid de ro bói Fiachan Mullethan fair, LL. p. 290b. a míadamlatai Ἵ a inocbala oc lethad fón m-bith, Alex. 304. lethar (1) s£iz.—ni tuc braen fola asa leathar, 867. d'finnleathar aleisi, 895. dogní smir- ammair díb etir feóil 1 chnámaib Ἵ lethar, LL. p. gra. ib. p. 92b. nach facbhuit dreasta Glinne in Scáil leathar ar mu cho- saibh, Oss. Soc. V. p. 48, 18.—(2) ZeazAer. W. lledr.—gen. ro gabastar a fuathbróic n-dondlethair, LL. p. 86a. fuathrog fair- sing urleathair, 199. lettir, s/ofe of a Aill—bar in lettir i Cruach- naib Αἱ, LL. p. 102a. uas lettir déin, LL. Ρ. 1548. Enters largely into Irish topo- graphy. limtha, 97ouzd, shargened. See Stokes, Tog. Tr. Ind. s. v., and cf. ΝΥ. maen llif, a grznd- stone, lifo, £o grind, whet, &c.—560. 657. glacais a manaís lethanglas límtha Loch- lannach ina laím, Eg. 1782, fo. 23a, 2. ro léig a teanga líomtha (*4eez") láingheur faoi, Tor. Dh. p. 208, 11. liomhnughudh, Eg. 331? locaim, lit. 7 &eep (zy) f/ace, stay, stop, both trans. and intrans.—ní locfuin-si ón ecom- rách, Eg. 179. gan locadh a luathsiubail, 51. From loe-lat. locus. For the de- velopment of the meaning, cf. Germ. s/e//eu from s/a// — stehen machen. lüaimmnech, vo/atz/e. S. Wind. W. s. v. làam- nach.—35. From lüamain, f/yzzg, flutter- ing. co ba ic serechad ar luamain os a cen- naib, Rev. Celt. I. p. 39. in t-én as luathiu lüamain, Sc. LB. 24. eitseacht re luamain engiall, LC. 22. do bhádar dà ríchoinnil romhóra ruisclethna ar lassadh 3 ar luamain ina chinn, MS. Mat. p. 537. Hence Iüam- naigim, / gro unsteady : τὰ luamnaigsetar a ruisc, LL. p. 176 b. Cf. crithluaimnech. lüb, « fold, thong, loop, laqueus, O'R., Dict. H.S. Hence lübaim, 7 /ezd.—668. luigim, 7 scwear.—]luidim-si fom armaibh, 149. luigim-sea bam arm, O'Don. Suppl, s.v. marbhaim. co ro luigset Lagin cor bo leis, LL. p. 271 a. luinneeadh, 10oo ? M. malach-garb, Aaving shaggy eyebrows.—Cf. malachdub, Wind. W. s. v. mala. maoilinn, Ze summit, brow of a ridge or hill, O'R.—Eg. 347. 106 mathgamain, a /ear.—sg. nom. mathgamain mall LL. p. 136a. inmain mathgamain mórglonnach, LL. p. 99 a (applied to a hero). pl. nom. amal bíti mathgamna eter banbraid ac fápo cach fir arn-üair &adib, LL. p. 291 a. dat. mar leomain ic techta fó mathgamnaib. LU. p.802, 3. du. an da mathgamain, 874. merda, ac/zve, sforíive.—dar in muir merda, LL. p. 3b. Cf. in muir mear moradbul, ΘῸΡ τ» 18: 25. merge, óazner, standard.—sg. n. mo chath- merge, LL. p.1472a. Eg. 304. pl. n. na merggida alle illdathacha 7 na confingi catha, LL.p.172b. du. in da mergi maethsroill, 127. 294. mí-blas, m. £ad taste, bad manners.—gen. fear míblais, 456. mín-én, a szia// bird.—0619, 684. Inthesame way mínocethri are szia//catt/e (Germ. klein- vieh), míndóene, cAz/dren. Cf. tricho cét di mincethri, LU. p. 22a, 14. mnaa Ἵ meicc j mindóene, LL. p. 104a. mna agus mion- daoine an bhaile, Tor. Dh. p. 130, 25. Cf. also mínchasc. mórgán ?, pl. dat. an t-aedhear gona mhórgá- naibh, Eg. 134. mothar, a Azg& sea, O'R.—in mothar morton- nach, 37. co mothor mara Torrían, LL. p. 135 b. mur-düchand, lit. sea zusic, a zezmaid. S. Wind. W.—sg. nom. día m-bói in murdü- chand oc a medrad, LL. p. 3a, 2. dat.arna medrad don murduchand, LL. p. 4a. pl. gen. na mardhucann, 4o. co cuala in fagur and sin, Ro po magur co morneim, Muirn na murduchand mara Os na tonnaib taebglana, LL.p.197 a. From muir, sea, and düáchand, zuusic. Cf.ic ámrán j ic düchund, Tog. Tr. 2, 1086. musclaim, 7 awa£ez.—do muscail, 93. INS nith-galach, 5rave zn figAt.—876. náüs, Ae ozestngs. S. Wind. W.—AF. 10. odugud, 47? 6id, f. care, heed, attention. Fél. Ind.—981. ni thuc Finnachta da óid sein, LL. p. 307a. ní tharat F. da oid, ib. co tardai dia óid scarad a chuirp 3j a anmma fri araile, LBr. p. 108b. dobeir di óid aní sin, LU. p. 119 a, 6. oll-chumma, a cea slaughter.—15 76. oncháü, a Zcofard, Tog. Tr. Ind. a o/f, ΟΕ. —sg. n. an ónchu irghaili, 307. gen. co n-ainbthinche onchon, Tog. Tr. 2, ro7r. THE BATILE-DPICUXENISI- dat. an[a] onncoin ghraíneamhail, Eg. 217. pl. nom. a n-onchoin échtacha, Tog. Tr. 2, 1079. onfais, 347? oscurtha, zezoaed, famous, O'R.—559. osnam —osnad. Cf. ingnam for ingnad, Eg. 1782, fo. 57a. Hence osnamach — osnadach, Tog. Tr. Ind. R. rabart ( —ro-bart), ozezwAeImzng, overflowing. W.rhyferth,a vzoZent gust.—an tonn rabharta, 307, γοῖ, 775. Eg. 162. tuc in bunni ro- barta bulli fair, Cog. G. p. 192,13. Begley has sPrizgtide amd meaftide, robharta agas mallmhuir, muir robharta. ram? Eg.138. Cf. raimhe, /azness, ΟΝ. ὃ rang-brised, óreakimg info chinks, cracking ? —47. From rang, a riz £le, ΟΝ. ὃ riachtanus, zeed, necessity.—Eg. 300. co m- betis uli i riachtanus a less Iosep triasin fís atcess do, LBr. p. 115a. gen. a n-am an riachtanuis aitheantar an charaid, Begley. From riachtain in the phrase riachtain a less, Zo need. ríg-fénnid, lit. a Zizg-warrzor, a royal war- rior of the fíann. In our text always spelt rifennid, and applied solely to Finn, the ríg- Íénnid par excellence.— sg. gen. hi tig rígfen- neda hErenn, LL. p. 296b. Cf. re hingin Taide in taeibgil Darronad Find fírfenid, LL. p. 2022. ib. p. 206 b. romur, red, O'R. (robhar).—Muir Romur, 7Ae -Ked Sea. o ro baded Foraind cona slüag im-Muir Romuir, LL. p. 2b. tria Muir Robair, LBr. p. 118a. benais j buailis Muir Robuir, LBr. p. 118b. gebes for a slicht co dremun co Muir Romur, LL. p. 134a. 1. rót-buille, a faz-reaching ó6low.—395. From rót, for ro-fot, Wind. W. tarlaic rofut n- urchair, LL. p. 6o. rót-guin, vuJ/mus eminus nlatum. Hence rót-gonach, ezuzus vulnerans.—2A82. rüaic, f. defeat, ffzght.—Eg. τού. 205 b. ruainne, a s2z2/e λαΐγ, O'R.—Eg. 212. ráamna, 7zedzess.—ruamna na feirgi ana ghnuis, 803. Hence ruammnaigim, 7. óecome ved. ra ruamnaigsetar ar-ruisc ina cendaib dóib immair cháera tenda tentide, LL. p. 1043, 1. ro ruamnai[g]set a n-aigthi la tiachra in gnima, Tog. Tr. 2, 1578. rugaire, a δα, bolt, latch, O'R.—47. rugraide, Aerozc. From rughrai, m. a Ae, chamgzon, chief, O'R. LL. p. | ruibne, a great slaugAter.—pl. dat. ana ruib- INDEX VERBORUM. nedhaibh, 805. From ro- and bine, des£zuc- | tiom. Hence ruibnech, s/augAfering.—481. rün, $urfose, design, thougAt, 1dea.—gan run tlais na time, 667. Cf. dub-gus-rünach. S. sanaisi, 111, leg. sonais, gen. of sonas, /zcZ, frosperity. Cf. do cuireadh éadhaime na n-gasán sonuis ionnta, Eg. 336. scailtim, / “2111, c/eave.—scailtsed, 131. scoltadh, 94. Tog. Tr. 1415. scal, a sAzze£, a loud cry.— 1009. scandraim, 7 sAatfer, disperse, separate.—669, 685. 'T. Tr. 1984. níro scandir cen échta dóib, LL. p. 255 b, 1. ar (for) scáth (1) zz 7Ae shelter of, (2) for the shelter of.—(1) ar scáth arm Hectoir, Tog. Tr. 1976. is e ro naidm Mairi óg for scath Íosep, LBr. p. 145 b. (2) nit gonfaidhthar do ghres gin bes in sciath ar do scáth, Rev. Celt. VI. p. 183, 11. conid ann sin tuscat duille na pailme for a scáth a feli, LBr. p. 1118. ar scathaib a n-ech, £o frofect fheir Aorses, LL. p. 264a. daíg ni ra ba-sa riam can fer ar scáth araile ocum, LL. p. 54a, 1o. scáth-üaine, g7een-sheltering.—a sceith scath- uaine, 251. scelie, roc£.— 59. sg. dat. co rucad a chorp i Sceliuc iar n-irrus descirt Chorco Duibne, ἘΠ: Τ2 Ὁ: scemel, óa//ement, shelter.—fo sceimeal a sceith, 909. daini Atha Cliath batar forsna scemlib icca fegad, Cog. G. p.190, 7. Cf. mac Amlaib bai ar scemled a grianan fein aca fegad, ib. 13. Cf. for-sceinel, cover, shelter : ar forsceimlib scíath, Tog. Tr. 1676. fos-scemel, /o0/-eoard, Salt. na R. Ind.—fo- scemel, cover: conid Teme Mara .i. ditiu no foscemil mara hé, Stowe MS. 992, fo. 81 b. 1. sciathán, Eg. 336 ? O'R. sgiathán, a da77 ὃ scige, 7eering, derzsion.—ro léigeadar aongháir sgige agus fonamhaid füithe, Tor. Dh. p. 208, I9. scuird-leíne, 474? séanna, Eg. 192? sebcamail, Zazv£-/7£e, O'R. (seabhacamhuil). —sithi seabchamail, 35. sece — Lat. siccus, hard, difficult.—ba seac leo, 301. τ εναν, wandering, straying, O'R.—Eg. I05. LL. p.409a. From sechrán, s/zay- zzg. Bui sechran adbul j buaidred dermair accu, LBr. p. 1 a. seímhar, Eg.193. From seimh, gez ὃ seimide, sz:oh, gentle, 55. "Tog. Tr. 1662. inf. 107 seomra, cZaziber, a loan word from the Eng- lish.—406. sessim, 7 s/aztd, come to stand, mae a stand. S. Wind. W. sessed.—in laech seiss for braine in churaig, LL. p. ro8a, 22. con-lingis Cüchulaind mar cach n-ethait a haeraib con seiss for bil scéith in Guill, LL. p. 109a, 6. cia conseiss in tulaig n-ucut ? ar Goll. LL. p. 108b. 21. do s$oisfedh, 109 ὃ sestánach, c/a/fering, roaring.—808. From sestán, c/a/fer. Cf. seastan na slat, 45. sgimalta, /roop band, O'Don. Suppl.— Eg. 123. sian-geran, a s/ory groan.—8238. side, sithe, a γιά, attac&, gust of zUind.— 235. 338. 885. 911. 979. τὰ bert Cüchulaind sidi da saigid, LL. p. 87a. ib. p. 177 b. ba samalta re sidi répgaithi erraig, ib. p. 83a. sidi gaithi géri galbigi, ib. p. 253 b. side gaethe, ib. p. 1894. Athach 3 Gaeth 3 Side a trí n-eich, LL. p. 3od. Cf. the explana- tion of the saying: is lüathidir sidhe, LL. p. 379a. sil-büalad, /o szash utterly. With sil- Pro- fessor Rhys compares W. chwil- in chwil- friwio.— 683. sith-lann, a //ade.—pl. nom. sithlanna, 668. slán-ícid, 7e Ahea/er, also — G. Zez/and.—gen. intinscana epistil int-slanícceda ar coimded- ne Ísu Crist, LBr. p. 202b. tobar slaní- cidhe 176, sic leg. 117. slipthe, «wAefened, sharfened.—281. From slipaim, 7 «wAe/fem. ro slipthá a claidib, "Tog. Tr. 2, 595. ic slibad j ic slaide a n- arm, ib. 602. Α loan-word from Α. 8. slípan. W. yslipan. smir-spart, f. a cod of marrow.—pl. acc. smirspairti, 221. From smir, z:a770:zw, and spart, a £u7f, clod, O'R. smir mo chnama, marrow of my bones, as a term of endear- ment. gen. iar n-ol in smera, LLec. col. 623. Cf. dogní smirammair díb etir feóil j chnámaib j lethar.. .et ra gab ac ól na smiramrach imma acus ra luid in smiram- mair and etir a chnedaib 7j etir a chrechtaib dar a áltaib 3 dar a ilgonaib, LL. p. 91 a. smolach, a ZArusk.—1007. smuainim, 7 /Azn£.—2314. 315. 746. smur-chimilt, 10 9rznd ío dust.—Eg. 239. From smur, dusf, dr055, O'R., and coimilt, (cuimilt, O'Don. Gr. p. 200), the inf. of -coimlim (—com-melim), 7 xu, grind. dia rom berr Curüi cona chlaideb j diar fumalt (.1. diar chommil) cacc na m-bó 'moa chend, LL.p.169b. ragat.sa j mé anarma j com- mel etir mo lamaib é, LU. p. 82b. gabaid iarom etir a dí láim 7 cotmeil, LU. p. 74a, 108 23. cia ro meilt mór de thuirind, ni ba comeilt for serbuind, Fél. p. Ixxxviii. smüsach, σα. Cf. smuis, f. swea, sap ; /he gristle of the nose, O'R.—Eg. 132. snaithe, 962 ? soithech, a vessel, fifcher, O'R. Dict. H. S. pl. nom. soithige, AF. 15. Eg. splaneach, //aze of fire, O'R. (splancadh m.) —824. ill splanncach nó an luaithre do thig do phrás arna bhruithneadh a bh-fóirnís, Begl. sreng-büalad, Zeazzzg into strings.—A45. sreng-letrad, /ea727:9 into strings.—292. 683. stag, /he stay of a ship, O'R. (stadh).—go. stuaid-léim, /eaj of tAe wave.—50. From stuad, cave, Dict. H. S. su-aichintus, colours, emszgus, O'R.—meirge js. Eg. 304 (suathantus). suaithchionntus, Begley. suist, or suiste, f. a γαῖ, O'R. Wind. W.— 680. 691. 696. pl. acc. fri téora süsta iarndae, LU. p. 95 b. sul, Zefore. Wind. W.—suil 472. 480. 942. 963. sul tarraid a n-etrain, LL. p. 92a. sul bus trátsta imbarach, LL. p. 89b, 4. uair is erlam sinde fri bás for ainm n-dé d' atmail sul síu dogenam édpert do na deeib, LBr. p. 190 a. "p. táeb-theseach, szde-cw/.—pl. n. taebhtheas- caighi, 554. taesea, comp. of tóisech, so07:0y.—216. taibsemach, 2701ud.—29. tíim-nell, /razce of death.—Ppl. nom. taisi Ἵ taimnella bais, 341. dat. a taisibh j taim- nellaibh, 899. — Cf. tám-lecht, tám-thutim, ἜΡΙΣ ΤΥ 2, 550: tair, 3. sg. s-fut. of tairicim, / coe £o an end. —no co tair lim iad uili, 365. Cf. Tog. Tr. Ind. s. v. tarnic. rotharrnig more, 1021. otharnic dond ingin a haithese, EC. 7. o thárnecatar na hisea, Tog. Tr. 2, 1601. pass. co tarna- car leo, LL. p. 262b. ni tharnacar acht a eich do scur in n-uair doriacht Fintan, ib. "This shows that in LBr. p. 317a we have to read: in tan tarnacar na staci sin, not tannactar, as Stokes 1]. 1. corrects. tairgsiu (1),offzr (of Pardon).—acc.gan turbrud gan tairgsin, 667. Cf. cen turbrád cen tai- risium, FA.29. do tharcsin sét Ἵ máine dó, LL. p. 114 b. tairgsiu (2), brea&izg?—acc. ar tairgsin ar n- arm, 488, Professor Rhys compares W. torgi. taise (O. I. tasse), zveaEzess, sswoon.—sg. doro- chair nél j tam 3 tassi bar Coinculaind, LL. | THE BATTLE OF VENTKRF. p. 87b. ro immir a chorp co n-dernai {τί chét slechtain conid ra la hi tasse, LL. p. 282a. pl.nom. taisi j taimnella bais, 341. dat. 899. atrochratar 1n da druid i n-nélaib j i tassib j i tamlecht, LL. p. 256 b. taistellach, a zzessenger.—taisteallach sibhail, 639. Also a proper name. From tastel, a journey, voyage, wandering, O'R. ac tas- tel mara Iet, LL. p. 171 b. gen. tastil sliged, LL. p. 55a. béthastil, LL. p. 256 b. dat. rém do thastiul, LL. p. 133 b. talehar, tolchar, w/ful, obstinate.—692. do- berat fobairt tren tolchar co feirg, LU. p. 21 b, 28. ar ba himda gilla tailcair tinnesnach, Megn. F. 4, where see note. tár-— do-sár, contempt. S. Wind. W.—24. ní fuil tár dot inchaib-siu and sin, LL. p. 171 b. ni tár dot gasciud, ní haisc dot inchaib, LL. p. τοι a. tarcaisne, contempt, contumely. tar ji. tar- caisne, O'Cl.—tar j tarcaisne do thabairt den Eirennach orrtho, 24. Cf. tareasal, coz- tempft. ic fulang bochta j daidbriusa, ítad occorais, dímiada Ἵ tarcasail, LBr. p. 256a. tár J tarcusul, LL. p. 111a, 8. Hence tarcaisnech, disdainful, Proud.—870. teas, 49? teigli, γε αῖ, gentle, O'R. (teighlidhe).—55. teintech, f. //re.—sg. dat. do theinntigh. teis, a7: air, tune, O'R.—1002. térnad, recovery from sickness, Ox R.—ó nach fuil teárna am bhalluibh fein, Eg. 443. tessaigecht, Zeaz, wazmtA.—teasaidacht, 756. timm-chroide, (1) n. 2 vea£ Aea7t, (2) adj. wea£-hearted. Cf.tiomcehroidheach, Zez;dez- hearted, pusillanzmous, O'R. (1) istimcroidhi lium, 153. (2) cach mac tigirn timcraidi, LU. p. 117a, 6, and Eg. 1782, fo. 60a. timm-dibe, Aewzzg, cuftimg.— 988. iarna luathledradh 3 iarna luathtimdibe, Tog. Tr. 2230. ic tescad j ic timdibe j ic snaide na crand, ib. 600. ib. 761. marbad in t-slóigh j thimdíbe na tóisech, Tog. Tr. 2, 537. By the side of timmdibnim (Wind. W.) there is a verb timmdibim, 7 deszroy : ro thimdibsit a Saeghul, TE. 20 Eg. timdibid amal fae- bair, LL. p. 371 a. timme, f. fear, dread.—8512. 649. 667.—ferr teinni 'na timmi, LL. p. 82b. frith a n- airlech cen timmi, LL. p. 32a. timm-sugud, intr. /o gaZAer, to come together.— ro thimsaigeadar, 4. timsachad, 226. tinól, intr. /o gafAer, fo come together.—ro thinoileadar, 4. 22. ro thinolit na hIudaide iarom co hElind, LBr. p. 232a. iar sin tra tinolit lucht bága Ἵ caratraid cellaig cu Coin- coingelt, LBr. p. 275a. cor thinoilit espoic INDEX oirrthir Eorpai uli cu Roim, LBr. p. 8a. tionóilset leth Cuinn ina n-dochum, Three Gl. p. ix. tlas, wea&ness, debility.—53. 512. 649. τὶ cech trén a thalam, ri cech truag a thlas, LL. p. 147a. conid ferr a mochbás zzda rothlas ríg, ib. gen. gan rün tlais na time na teithid, 667. togarach, desirous, keen, eager.—togharadh, 22: toirnem, /A:uzder, O'R.—Eg. 97. toirtemail, /u/&y, sout, O'R.—pl. a cloidme ..toirteamla, 251. From toirt, guamtity, bulb, Wind. W. toirt teineadh treathan- mhóire, Tor. Dh. p. 76, 2. toll-cennach, a zc&zae for the monks, lit. having a mantle with a hole at the top ( for ἐλ head).—pl. n. tollceannaig, Eg. 133. toll-gerraim, 7 ἐπέ a Ao/e.—Eg. 195. tonn-borb, Aav:zg a rough s&in.—201. From tonn, ZZe suzface of a thing, Wind. W. Cf. in bé thondgel, LL. p. 147a, 6. talam tond- bán, LL. p. 169a. dar tondgnuis in talman, LBr. p. 1133, for which we also find dune- gnuis, LL. p. 95 b, or dunadgnuis, ib. 94 a. tore, .. nomen do cride, Corm. p. 43.— pl. nom. tuirc, 883. Hence torc-asnach, f. 216 Aeart-ri55s.—885. treasbrach, Eg. 97? treb? pl. gen. comhraidh na treabha taibh- (£]liucha sin, 45. tre-braid, ce//-órazded.—Sicleg. 285. lüirech threbraid trédüalach, Tog. Tr. 2, 999. tre- in such compounds seems to have merely an intensifying meaning. Cf. tre-glass, LL. p. 96a, 11. LMDD. 284. Cf. the Welsh try-. trén-maillech, A4avzzg strong 7imgs.—treàn- luithreac treánmhailleac, Eg. 105. From maille, a 7222, ΟΝ. tress, das, sftroke.—treas adhmolta, 763. dorat tonn in tuli tres mór, Rev. Celt. V. p. 393. Hence tressach, dasA272.—482. treth ?, ana treithibh taibhtheanna, 200. tros, 1014? trost, a crack.—trost cnamha ag a chirrbadh, 732. lncompos.: niro lia lem-sa trostbeim 1 caill Tomair, * ZAe echoes of 0lows, Cog. G. VERBORUM. 109 p.196, 31. 7 secht catha ic a tescad inna trostbeim i cendaib j i cnamaib j i cendmul- laigib etorro, LL. trostgal na scíath, Tog. Tr. 2, 869. Cf. truastad, Wind. W., and add: béimnech 3 briscbrüar na m-boccóti iarna truastad de na. calggaib, LL. p. 291 a. Tog. Tr. 2, 937. cach díb for truastad a chéli, LU. p. 76 b. maith le tornech eten na m-bachlach oc a truastad, LL. p. 285 a. trot-ehor, a £wist of combat.—pl. trodchuir, 206. From trot, cozibat. ro briset trota tulborba, LBr. p. 120a. co trait, Fél. p. xlvi. trothlugud, 70//22:2.—48. tul-gonach, sudden-wounding.— tulganach, 482. pl trodchuir trena thulganacha, 206. Cf. ro briset trota tulborba, LBr. p. 120a. turthed, 119? Ὁ. ub, gear, Aarness, O'R. (um).—47. ucht, ὀγεαρί, Óosoz. Frequently used meta- phorically : re hucht chatha, 542. in sciath ra hucht in chatha, LL. p. 300b, 1. as m' ucht fein, oz zzy own account, 844. ast ucht-sa, 545. ur-gairdiugud, zz/ng away the time, amus- ino, entertaining, lit. shortening, whence the Anglo-lrishism, 2 sAortem ἐπε time. Cf. Germ. sich die zeit verkürzen, kurzweil. o nach fuil urrgairdiugudh ele againn aniubh, as we have mo other entertainment to-day, I60. ἴα hirgairdiugud menma 7j aicenta leo Cailti, Laud 610, fo. 123 a. 1. tanic Cá- chulaind i tosuch na himacallma dia rad 3 bai oca miniugud do do urgairdiugud a seta, *to shortem their way, 'Tochm. Em. Stowe MS. 992, fol. 81a. gen. lucht airgarddigthi, LL. p. 268 b. urmaisnech ?—1067. Cf. ermaisi, JAZfing, striking, Tog. Tr. 2, 1099, and the note, p. 139. Also O'Don. Suppl. s. v. urmhaister, τέ is determined.— tuc Ciarán urchur adhmhur urmheisnach (*2zave^) don chath, Oss. Soc. V. p. 84. ro chaith urchar áthusach üir- mheisnigh, * of exceed?ng courage, Tor. Dh. p. 168, το, urrlair, 639? Can this mean a swf? mae, from ur- and láir, f. ὃ ΙΝ XO ΝΘ A. Abartach mac Ildathaig, 266.270.285. Eg. 79. Called Abhortach mac an Ioldathaig, Tor. Dh. p. 116. Áed Becc mac Finn maic Gleoir, Eg. 36. 40 (Aodha). Áed Derg àa Duibne, Eg. 5o (Aodha). [Áed] mac Eimin, 562. 569. Áed mac Aibinn, Eo 342 ΕΣ Áedán Essa Rüaid maic Boduirn, 256. Áelchinn Crüachna, 857. Áengus, father of Nemannach, of the Tüatha De Danann, 233. Airgetlám ὁ Sinainn, 258. Arcallach na Tuige Duibe, 863. Art, father of Cormac, highking of Erinn, 64. ΘΙ Baiscne, the clanna, Eg. 52. 227. Bodb Derg mac in Dagda, 237. 273. ἘΡ. 81. 85 (Bodha). Bolcan, king of France, 5.21. 293. Eg. 239 (Ballcán). Bran Becc ó Buachain, Eg. 60. Bran mac Febail, father of Conncrithir, 91. 228. 227. Bran ón Emain, Eg. 59 (ό Neamhuin). Brat Ríabach, 263. Breogan, father of Tor, king of Spain, 7. 79. Eg. 65. C. Cáel Cróda mac Crimthainn, 953. 1031. 1035. Eg. 44. Cáelür, daughter of the king of the country of the White Men, wife of Tadg mac Nuüadat, grandmother of Finn mac Cumaill, Eg. 310. Cailte Coscurach, Eg. 54. Cáilte mac Ronáin, 461. Eg. 33. 139. 146. 283. Cainnce Corcarderg mac Finn, Eg. 37. Cainnce Gelmerach, Eg. 47. Cairell Cathbuillech, 857. Cairpre Lifechair mac Cormaic, 529. Caisel Clümach, king of Lochlann, ro. 605. 02, Called C. Grüamach, Eg. 7. Caitchenn, king of the Men of the Catheads, 10. 280. Cathal Críthchossach, king of Bernan Eili, 262. Coimlethan mac 'Toithim, champion of the King of the World, 195. 210. 217. Coinscleo mac Lén Clí, Eg. 61. Colla Cas, Eg. 31. Collach mac Cáilte, Eg. 30. Comur Cromgenn, king of the Men of the Dogheads, 9. 279. Conall Cernach mac Aimirgin, 410. Conán Máel mac Moirne, Eg. 208. Morna, 449. Conchobar, king of Ulster, 412. Conmáel, 602. 902. Conn Cétchathach, Eg. 273. Conncrithir mac Brain maic Febail, from Te- mair Lüachra, 91. 96. 106. 121. 143. Cormac mac Airt, highking of Erinn, 64. 520. Eg. 201. Cüchulaind, 384. C. mac Subhaltaigh, 411. Cuillenn mac Fáebarglais, a king from the «East; 13.0 Eg. 215. Cuirioll ó Confoinn, Eg. 44. Cumall mac Trénmóir, 552. 274. το ἔα Baiscne, Eg. 10} Daelgus, son of the king of Greece, also called Arcallach na Tuige Duibe, 863. Daire Détsolus, king of the Mediterranean, 11. Daire ón Emain, Eg. 35 (ό Neamhuin). Discertach Droma Fornachta, 256. Díthrebach Dían 5a Baiscne, Eg. 55. Cf. QC Ν δ. G TI p Dolar, father of Terg, from the Lake of Tiberias, 107. Dolb Détsolus, 263. Dolb mac Sesnáin, 236. Dolur Durba, eldest son of Garb mac Tachar, king of the Sea of Wight, 332. 361. 424. Donn, father of Madan Muncas, 12. Donn Chnuicc in Doiss, 263. Donn Duma, 262. Donn Fritgrine, 262. Donn mac Cáil Cróda, Eg. 34. Donn Mara mac Gairb, 329. INDEX NOMINUM. Donn Monaig, Eg. 62. Donn Senchnuic, 263. Donn a Síth Beccuisci, 260. Donn Teimech, 262. Dregan, father of Iruad, king of the Men of Dregan, 9. Dregan Dronuüallach, 261. Dreman, father of Glas, 26. Druimderg mac Dolair maic Dorchaidi, 719. Duabán mac Darine, Eg. 29. Dub mac Deirg, Eg. 51. Dubán mac Cais maic Cannáin, 766. Dubán Donn mac Nüadat, son of the king of Cairrge Lethi, 769. Eg. 303 (Duabán Donn). Dubcertán mac Firmais, a king from the East, I3. Eg. 215 (Dubchertach mac Firamuisi). Duille, father of Dregan, grandfather of Iruad, king of the men of Dregan, 9. Duire Donn mac Loiscinn Lomglünig, king of the World, 2. 4. Eg. 282 (Dáre D.) E. Echtach, son of Oisín, 299. Eochaid Aine, 254. R: Fáebarglas, father of Cuillenn of the East, 14. Fáelán mac Áeda Bicc, Eg. 36. Fáelán mac Finn, Eg. 38. Fagartach, king of India, 6. Fáil Feda Becc ón Emain, Eg. 49 (ó Neamhuin). Febal, father of Bran, grandfather of Concri- thir, 9r. Fedlem Rechtmar, highking of Erinn, Eg. 271. Feilim Nüacrothach mace Nochetail, 260. Fer in Bérla Binn ón Boinn, 261. Ferdron a Laigis, 258. Fergus Finnbél mac Finn, 350. 518. Fer Luirg mac Oisín, Eg. 57. Fíachra Foltlebar, king of Gairian (?), 7. 788. Fíachra Foltlebar, king of Ulster, 399. Fíad mac Mairne, Eg. 32. Fidach, son of the king of the Bretons, 686. Eg. 302 (Fiachra). Finn mae Cubáin maic Murchad, Eg. 175. 179. 184. 41 (F. mac Dubáin). Finn mac Cumail, 1. 19. 27. 64. 88. Finn mac Finn, Eg. 38. Finn Finnabrach, 255. Finn mac Gleoir, Eg. 40. Finn mac Sescainn, Eg. 42. Finn a Sith Cairnn Cháin, 264. Finnachta Fíaclach, 604. 901. Finnbarr Mega Siuil, 264. Finneiric mac Drucht maic Nemain, Eg. 46. Firlut, father of Muillenn of the East, 13. Eg. 129. | YI | Firmas, father of Dubcertan of the East, 13. Forne Glangér Gaiscedach, of Lochlann, 605. G. Gadal Garblíath àa Baiscne, Eg. 52. Gairb, the three, of Slíab Mis, 952. Gairb, the nine, 330. 505. Garb mac Tachair, 329. 36r. Garg mac Máenne, Eg. 45. Gelges, daughter of mac Lugach, wife of Cáel mac Crimthainn, 974. in Glass a Bruinne Becc, 258. Glass mac Dremain, 26. 60. 62 &c. from Te- mair Lüachra, 145. Glass mac Gad, Eg. 5 - Glass mac Oisín, Eg. 59 Goll, son of the king of Ulster, 438. Goll Garb, son of the king of Alba, Eg. 204. 209. 287. 906. Gol mac Moirne, Eg. 206. 274. 1I, Eg. 56. n Ilbrech mae Manannáin, 232. 265. Ildathach, 266. Iruad, son of Dregan, son of Duille, king of the Men of Dregan, 9. 508. Luchra mac Gairb, 330. L. Labraid, 575. Labrán Lámfada, Eg. 312. Láegaire Licderg, 254. Landara na hUrbóite, Eg. 63. Lemain Beithe, Eg. 47. Líath Lüachra, the three, 253. Lir Sithe Finnachaid, 265. 263. Lodra mac Gairb, 330. Loiscenn Lomglünech, father of Daire Donn, 4. Lonnmar mac Gairb, 330. Lug mac Eithlenn, 384. Lugman Lethanarmach, king of the Saxons, 7. Lurga Líathbán, Eg. 43. M. Mac Crimthainn na Cüan, 935. S. Cáel. | Mac Lugach, 382. 661. 974. Eg. 139 ([ὑ- ghaidh). 146. Madan Munchas mac Duinn, king of the Gáeth- laige, 12. 178. Maine, son of Finn mac Cubáin, Eg. 188. Manannán, 232. Margairet, king of Greece, 6. Eg. 185. | Midir, grandfather of Sigmall, 233. from Brí Leith, 260. II2 Mongach in Mara, from Lochlann, 11. Morne, Eg. 206. Muillenn mac Firluit, a king from the East, I3. Eg.125. Murétach Maidi, the three, 253. Murni Muncháem, Eg. 311. (Muruin Mong chaoin). s Nemannach mac Áengusa, 233. 265. Nochetal, father of Feilim Nüacrothach, 260. O. Ógarmach, daughter of the king of Greece, 14. 603. 912. Ograide, from Máenmag, 259. Oisín mac Oisín, 297. Eg. 58. Oscur, 153. an t-Osgar, 140. Eg. 139. an t-Osgur tréanmhór, Eg. 156. mac Oisín, Eg. 227. : Rodánach Raigne, 255. Roigne Rosclethan mac Finn, Eg. 39. Cf M. and C. III. p. 377. Ronán, 460. 462. Rugraide, 721. S. Scál Broga in Scáil, 255. in Segsa a Segais, 257. pP. 182, 183. Cf. Rev. Celt. VI, THE BATTLE OF VENWTAY. in Sencha ὁ Sinainn, 259. Sengarb, father of Sligech, 8. Sesnán, father of Dolb, 236. Sichaire Siuri, the three, 253. Sigmall àa Midir, 233. 264. Eg. 86. Sligech mac Sengairb, king of the Men of Cepda, 8. 548. 556. Sochern Maige Sainb, 257. in Suirgech ó Lemain, 259. Ae Tacha, son of the king of Lochlann, 11. 622. 605 ('Tocha). Tadg mac Nüadat, Eg. 309. Taistellach, a champion of the fiann, 186. 190. 207. Eg.r1ir. 'Tarraing Trén mac Gairb, 331. Tathbuillech Sléibe Cairn, 257. 'Terg mac Dolair, from the Sea Tiberias, 107. 'Tola mac Gairb, 331. 'Tomna mac Gairb, 332. Tor mac Breogain, king of Spain, 8. 79. Tornn Trénbuillech, son of the king of Spain, Eg. 296. 'Troiglethan mac Gairb, 331. U. Uiriall, king of the East, Eg. 6. Ulad, son of Oisín, 299. Eg. 243 (Ulach). Usnech, the sons of, 411. INDEX IOCGCORNIEINE “εὶς Ais Dá Dun Baeglacha, Eg. 56. Alba, the Highlands of Scotland, Eg. 63. Anach, a river in co. Limerick, 422. Áth Clíath, Dublin, Eg. 31. B. Bánlíd, Eg. 125. Benn Etair, the Hill of Howth, Eg. 30. Berba, the river Barrow, Eg. 38. Berna Gáethe, Eg. 32. Bernan Fili, 262. Boinn, the river Boyne, 261. Bretain, the Welsh, 686. Eg. 302. Bretnach, Welsh, Eg. 302. Brí Léith, 260. Brug in Scáil, 255. Cf. Glenn in Scáil, Oss. Soc. V. p. 48. Mag in Scáil, LL. p. 28a. Brug na Rigthe, Eg. 124. Bruinne Breg, 258. € Caille in Chosnuma, 420. Cairge Lethe, 770. Caislín, 34. Carda ὁ Carbre, Eg. 42. Carric na Curach, Eg. 30. Casán Cíarraige, Eg. 49. Catchennaig, the Catheads, a fabulous people, Eg. 105. Cathair Conrói, Eg. 126. p. 82. Cathair na Cláenrath, 422. raithe). Cenn t-Sáile, Kinsale, Eg. 4o. Cf. Eiltene Chind t-Saile a n-deiscirt Ereand Fél. p. cIxxxii. 6. Cíarraige Lüachra, Kerry, 268. 422. LL. p. 331 b. Cill Menntáin, Kilmainham, Eg 33. Clíarach, Eg. 59. Clüain na m-Ban, Eg. 36. Cluthar, Eg. 43. 48. Cnocc in Doiss, 263. Cnucha, battle of, Eg. 274. Commur na Trí n-Usce, Eg. 37. ΘΕ ΝΕ δον Ο. ὙΠ Eg. 125 (Claen- Eg. 124. Conchennaig, the Dogheads, a fabulous people, Eg. 104. Connachta, Connaught, 385. 450. Corea Düibne, Corca Guiny, 7o. Cf. Bren- tracht ir-Ruis Chorco Duibne, LL. p. 12 a. Corrchnoce na Féine, 92. Crích Cairpre, barony of Granard, co. Long- ford, 419. Cf. M. and C. I. p. xxx. Cromlinn, Eg. 41. Crüach Martáin, Eg. 66. Crüachan Adrann, 92. Cüan Dorn, Eg. 43. Cüan Finntrága, Ventry Harbour, 423. Eg. 64. Cüan in Tige Móir, Eg. 44. Cüan na hInse, Eg. 44. To» Doire Dà Doss, tor13. Druim Cháin, 1003. Druim Clíath na hErenn, Eg. 64. Druim Dá Trén, 1oor. Druim Droibeoil, 60. Druim Fornachta, 256. Druim Leis, 1007. Cf. M. and C. III. p. 377- Druim Ruiglenn, 983. Druim Silenn, 1005. Druim Trága Baile, Eg. 51. Dün Áeda, in Corca Düibne, 84. Dün Báe, Eg. 45. Dün Cais, in Corca Düibne, 84. Dün Cerbáin, in Corca Duüibne, 84. Duün Delcan, Dundalk, 507. Dün Gabáin, Eg. 39. Dün Gare, Eg. 52. Din na Trí Cath, Eg. 52. Dün Sesnáin Sengabra, 230. 248. Dün Sobairchi, Dunseverick, 507. E: Eire, Ireland, 2. 18. 20 ἅς. Eirennach, an Irishman, 23. 241. 383. Emain Macha, 437. Espáin, gen. na hEspáine, Spain, 8. 8o. Ess Rüaid maic Boduirn (Móime, Eg. 252). the waterfall of Assaroe, or the Salmon-Leap. on the Erne, at Ballyshannon, 2:6. 419. I14 IB: Fàn in Tipraite, Eg. 40. Feair, Eg. 38. Feimenmag, 239. Fid Leis, 985. Finntráig, f. Ventry, gen. Finntrága, 1. in Corca Guiny, 70. : Fir Caitchenn, the Men of the Catheads, 10. Fir Conchenn, the Men of the Dogheads, 9. Fir Dregan, the Men of the Dragons (?), 9. Fodla, f., Ireland, Eg. 271. Frainge, f., France, gen. na Fraingci, 6. 21. Frangc, m., a Frenchman, pl. gen. Frange, 21. Eg. 230. Fuarán na Féine, Eg. 55. Ω Gáethlach, f. the Palus Maeotis, gen. na Gáeth- laigi, 12. 178. 184. in Gaillib, Eg. 55. Gairían, 7. 788. — Gailián, Eg. 5. Garga na Trét, Eg. 42. Glaise an Bantracht, Eg. 36. Glascarraic, 59. Eg. 46. There are a Glascar- raig Point and Abbey in Co. Wexford. in Glasfairge, Eg. 35. Glenn Coille, Eg. 244. Glenn m-Bolcáin, 318. Glenn na n-Gelt, Eg. 245. Grée, m. a Greek, Eg. 189. 191. 195. Grécach, adj., Greek, Eg. 189. Cf. margad mór na n-gall n-Grécach i m-bíd ór is arddétach, LL. 216 a. Gréic, f. Greece, gen. na Gréice, 6. 14. T: Inber Bece, Eg. 33. Inber Breg, Eg. 31. Inber Dà Glas, Eg. 32. Inber Lifech, Eg. 31. Inber Mong, Eg. 47. Inber Mór, Eg. 34. 36. Inber ia m-Barc, Eg. 50. Inber na Fled, Eg. 53. Inber üi Fogurtaig, Eg. 60. Inis Bó Finne, Inishboffin, Co. Mayo, Eg. 57. Inis Catha, Eg. 50. Inis Cirb (or Cirbam ?), 485. Inis Cregain, Eg. 45. Inis Rígna, Eg. 57. Innia, f. India, 6. L. Laigin, Leinstermen, Leinster, Eg. 291. Laigis, Leix, Queen's co., 258. Léim Conculaind, Eg. 5o. Leitir Laig, 1010. Cf. Oss. Soc, IV. p. 4- IHE BATTLE OF VENTRE. Lemain, 259. Loch Dá Chonn, 997. | Loch Fáelcon, Eg. 35. | Loch Garmon, Eg. 35. Lochlann, Scandinavia, ro. indeclinable in the later language; in Old- and MiddleIrish, a fem. noun, gen. Lochlainne, dat, Lochlainn. ingen ríg de Lochlaind lán, LL. p. 125 b, 31. Loch Léin, the lakes of Killarney, 69. M, Máenmag, 259. | Mag Femen, near Cashel, co. Tipperary. in Mag Medrach, Eg. 61. Mag Sainb, 257. Mag Tuired, battle of, 384. Mis, Eg. 127. Moduirn, see Tráig Moduimr. Muccinis, Eg. 53. Muimnech, adj. of Munster, Eg. 176. Muir n-Icht, the Sea of Wight, 332. | Muir Romor Rüad, the Red Sea, 485. 887. Muir Tibir, the Sea of Tiberias, 107. Muir Torrian, the Tyrrhene Sea, the Mediter- ranean, I2. Mumain, the men of Munster, Munster, Eg. 175. Murbach, 120. O. Oileain Becca, Eg. 58. P. Port Lárge, Waterford, Eg. 56. R. Ráith Finnáin, Eg. 167. Ráith na Fíann, Eg. 166. Rinn na Bairce, the Point of the Barque, a pro- montory near Ventry,72. Rinn Dá Barc, 996. Roga cacha Rígi ocus Fíronoir cacha Filed, 421. Roinne Crá, Eg. 39. Ross Broinn Duib, Eg. 60. Ross Bruic, Eg. 38. S. Saxain, the Saxons, i. e. the English, 7. Scelic Michil, 59. Eg.46. Cf. Cog. G. p. 16. Segais, 257. Cf. Rev. Celt. VI. p. 182. Senan Deirgiort, Eg. 58. Senchnocc, 263. Senchoill na Fíann, Eg. 59. Sinnann, the Shannon, 258. Eg. 111 (Soininn). Síth Ban Finn ós Feimenmaig, 239. Síth Beccusci, 260. Sith Cairnn Cháin, 264. Sith Finnachaid, 266. Siuir, the river Suir, Eg. 38. - INDEX LOCORUM. Sliab Atha Moóir, 507. Slíab Cairn, 257. Slíab Clair, 506. Slíab Crott, 506. Slíab Cüa, 505. Sliab Fuait, βού. Slíab Mís, co. Kerry, 253. 269. 505. Slíab Mucce, 506. Sligech, Eg. 63. Snám Dá En, 190. Cf. Eg. 110. Its Dindsen- chus, LL. p. 202 b. Cf. for Snám Dà En for Sinaind, LL. p. 166 b. Srathán in Tobuir Gil, Eg. 63. Sruth na Maige, Eg. 123. Eg. 126. Tacmain, Eg. 39. Tailltiu, Teltown, 385. "Tech Molaise, Eg. 41. 'Temair Erann, s. Temair Lüachra. Temair na Ríg, Tara, 519. 'Temair Lüachra, near Abbeyfeale on the borders of ceo. Limerick and Kerry, ΟἹ. 145. 225. T. L. Dega- Dedad, Eg. 65. Cf. Lüachair Dedad, LL. p. 169 b. Also called Temair Erann, Eg. 108. 203. 115 Τίρτα Fála Beine, Eg. 54. Tír na Fer Finn, Eg. 310. 'Tír na Fuinetach, 485. Tír farthach, Eg. 54. 'Tonn Clidna, 927. 'TTonn Rugraide, 928. Tonn Toime, Eg. 47. Tonn Tüaige, 927. Tráig Eochuille, Eg. 62. Tráig Lebair Banlid, Eg. 125. Tráig Lí, Tralee, Eg. 48. 'Tráàig Moduirn, 120. Tráig na Mná Mairbe, Eg. 62. 'Tüatha De Danann, 225. 229 &c. Tuüathmumain, Thomond, 77o. Eg. 3o3 (Tà- amhan). U. Üi Conaill Gabra, Conello, co. Limerick, 230. Ui Labráine, Eg. 126. Ulaid, the men of Ulster, Ulster, 399. Ultach, an Ulsterman, 445. Usce Cáel, Eg. 41. Usce Gel, Eg. 49. d Ad j; αι ω UNIT. OST Ner / - ^ To pe εν". πα MIR ᾿ M j "^. ἌΝ; C ] NW) 1 qu n dap à ANE ν * E «o ΝΣ T E US BINDING 2cvi. oLr10!9 CIRCULATE AS MONOGRAPH PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY Ἔτε- - H cru ΟΣ Η dH egeret TAM Tet »ἠφάσφοβον Φϑον αὶ Pu) tetetef y tto Hr da Oran t4 φὰ «Φδβιφοιο, σφ ει φασί ει αἱ s-ht rer RISO IAT III err tinm erm ao cte mim setti , e^ nu aget à eA TPOA NU RU "n TUIS i2 δὲ deban rta itt n elfe inn ; virt ἜΣ εὐφῷ rout led Vost IOS "t dera eA jem i sient mE La eheprkui ro rint etes οσῳυνῶνσ' rPesertiit mter »t0« Ue t4 IE IER caen aod eL ERUIT H HAGA dnos Def iu) A4 EL EL sii 4:3 esf! oti ioi tt Lond vetet * fi Tieeotenereben at eb taa 12125 25 EE προ τ τῇ MILL deo E OH ETE) (erret ipsae tont rot deret γε οὶ chen "mu wiotui rhetbeli evt et ehe Pere ἀεφάσφει Loops o hebt στον ΚΑ ΡΣ ταν ketctoe M σοι ἐξιοῖ ot vinee NE estet bentes δεν τ τεῳ MV rh periret fmt φῶ ἣν" H Pd "tiu nif D DEC MARG eni EOEIITS TIMTP TESTED E AP*i et ew) nnb ofr e 11 ^ ; H Mamme re τ τ Τοτ erbe Du eret) Prebat rir uihunnh Nune. el emt ier 2t TEENS HH MAS Lj "RII Ss f 11115 ftetit eer eno t Pausini butryinepor e t ΜΕ Ρ τε δὴ mtetmb oe mel oe |n MEM ura ^ "ΩΣ (Y M -" o1 dal, d e "n Dit Nri ccce ptu I Dp Ἰρισίεες μερίδες ed Li ν᾿ UD ECRIRE HOMI Tert imm E Up m ihr E iO EET bet t€ " : me IET Tee τῷ - : RET n Rd nt rmn δι D. MaNtrD bal uiid DESIT nati 4: po ἫΝ peser D "2 acGnb pen caben. el inert sbons Jtt- T Hal hus vtta tet 4 Do y pott! nm Mott Mets nr ud slect enn PET m1 M unu c ivvetrt um t ict τ T WEMTBLSS arator dcr ee cis ATH ; t teen epum "ngsali Eau. Sugiere Ge spe D ἘΣ M Titepetnt Mete e hetrurtr [e pr UNT (er Tet HET iUd tet ἀδυ γον τὴ Ἐπ Vuddlpueelr τι um uu EE de 21 LA m ἘΞΕΕΗΠΗΞΙΣ rne - Mibi cam t1 Herc ^ ΤῸ τὸς ἘΜ da ioa VH dt Hem EHE E ats - * mire eh me tmm ap Lr heh t erie Lob emm perm σὺ ri 4 cp em MOSEEUMI dei ΨΥ ΣΝ terreri opi IP 14] Saw nrbe" Hj ti er mtt »"- rm e rh ΣΡ temm Hn ^ Favre ΤῊ ^ E Medos ry munt Meist z bt ride : 251 UPS ΜΝ Δ re rn a d iei eher En: Ata ehe L2 dyiendi nt v [n (sa e d AAA otto ine Mis] EM T ΟΠ iic ü HC 1 ce fih Mi aieleaa Re rupit ets NISL Η i agen ἜΞΕΣΤΙ 1 Hir erst vi pel: ΡΜ eit! ΝῊ» Verte [eh "ει δε f3 ) ROCA " feme y rent M oriea miei M^ "viret tn jet φῇ ψοῦ τσι tt qiue | p iabemeks cms pef ew irt PET diris δὴν Yer orn eror t hne inea eret T sd Li «LOU Mieneret tton HU Veni ci Mina Deme TER Mies ac nd "ὦ C M MICRAM A Le bun id CURA [n teer e S CIR] des * ; ἢ m s n WE jer φῆμαι n ἘΝ ia oi E m mom HOLT ALT Enn bett Nm rs fea rts Res ἐπε τες ὡς btt ΔΑ Φρτδν ΣἾ boten dee δὶ οὐ σὴς SIRUAUATNSE . τ ΩΝ Lt zb c ἢ unte " y ui res jore adt tide pm m MI “τ - Levate bey PETAT EN ΝΠ Loi enda A dA ον νει Tet Hopp TierperE nit SE ^ Pads th did "un Ll Dota Vn Mu n DNO ew ittm e rz rea bor tse rl ΣΡ ὁ troquet Cod Ἢ HA gy^t e) n vele ΜΉΝ Meet (mini rm trm