EilS
*$fi
r,
■*&
if.^-S
§rom f 0e feiBmrg of
(profeecor Jkmuef Qttiflfer
in (gtemorg of
Jubge |famuef (gliffer Q5recftinr%e
(presenfeo 6g
^dtnuef (tttiffer (grecftinribge feon^
fo f 0e feiBrarg of
(princefon ^eofogicaf ^eminarg
tm^ i
1
Georgii Buchanani
s c o t i tfam£<0tkr,
PARAPHRASIS
I N
PSALMOS DAVIDIS
P O E T I C A.
Cui accefferunt iri loca difficiliora nota* quaedam N. Chytr<ei & A. Julii^ qu# ex initialibus cognominum literis le£tori facile patebunt*
In fine adjiciunrur in eandem Paraphrafin Annocati- ories Tho. Ruddimanni.
.».
Editio nova priore emendatior.
ET>IN$URGI>
Impenfis M. Tbo. Heriot, apud quem prollant venales m area parliamantaria. 1730.
AD
MARIAM
Illuftriffimam Scotorum Reginam,
Georgii Btichanqni
EPIGRAMMA.
NYmpha, Caledonia qua nunc felkiter ora Mijfa per innumeros fceptra tueris avos : Qua fortem antevenis meritis, virtutibus annOsy
Sexum animisy morum nobilitate genus : Accipe (fedfacilis) cultu donata Latino
Carmina>fatidici nobile regis opus. Illa quidem, Cirrha procul & Permejfide lymphay
Pene fub ArEtoifydere nata poli : Non tamen aufus eram male natum exponere fcetum,
Ne mihi difpliceant qux placuere tibi. Nam quod ab ingenio domini fperare nequibanty
Dcbebunt genio forfitan illa tuo.
a 2 'QjIOlJ
Yt
Quorundam do&omm viromm de Buchatiano Teflimonia. Jul. CseC Scaliger*
HEri legebam nuper allatum mihi Sapidumy tenellumy molle carmeny aureumy Intelligendum velpuellis omnibusy SiJpIendory atque puritasy decusy nitory Animum fubire luculentum ullum queat : Intelligendum non facile doclis virisy Nifi- mentis excrtetur ardor ejficaxy Smtentiarwnrfropter ardorem merum.
De me ut loquaris^ ut ego de me ipfo loquary Intelligebam primulum ut fimplex puer : At ubi vir ejjey ubi ejfe volui intelligensy Vocisferena luce perculjus trta De intelligenti intelligens nibilfui.
Hoc te volebamfic monere : ncpetas Me velle refponderey non enim audeo. Hocque ejfe reJponderey non refpondeo.
Epitaphium G. Buchanani Scoti, per Jofephum Scaligsrum Jul. Caef. filium.
POJtquam laude tuapatriamy meritifque beafliy Buchananey tuisy Solis utrumque Iatusy Contemtis cpibusy fpretis pbpularibus *urisy
Veiitofixquefugax ambitionisy cbis. Vramia quina quater PiJeafuncJus OIivay • Et linquens animipignora rara tui : In quibus haudtibije anteferentquos Itala vates
Terra dedit : nec quos Gallia mater ality JEquabunt geitiumfelicis carminisy &' qua Orbis hahetfama confciafigna tua : Namque adjupremum perducJa poetica cuhnen
In teftaty nec quo progrediatur habet% Jmperiifuerat Romani Scoiia limes : Rom&ni eloquii Scotiafints erit.
CAR. UTENHOVII.
TRes Italos Gallifenos vicerey fidunum VincereScotigenamnonpotuercvirum. C A R
»W» W« W+ ^ «ffffffffff
CARMINUM GENERA,
Jguibus in hoc opere Toeta ufus efi.
/^Arminum in Pfalmorum Paraphrafi occurrentium generafunt unde*
1. Genu^monocolon* Verfus funt Heroici hexametri, fex regioni- busconftantes, quarum fextam Sponcteus, qumtam pattylus, quatuor reliquas indifcriminatim Dadylus aut Spondxus obtinet, hoc modo;
|
I |
2 |
3 |
4 |
K |
|
• • |
*VQ |
-- |
"W |
|
|
'W |
.. |
*w |
.yv |
Eo utitur Pfal- r, 18, tf, 7%> 8i> &9» 104, 107, 13*, 13^
II. Dicolon diftrophon, ad imitationem Horatii Lib. V. Od* 16. , vel potiusPrudentii, hymno 9« Verfus ptior eft Hexameter heroicus roodo memoratus. Pofterior Iambicus Hippbna&eus trimeter acara; leftus, conftans fex pedibus quorum ultimus femper eft Iambus [five Pyrrhichius] fecundus 8c quartus Iambus, & ejus Joco haud raro Tri- brachys* locis autem imparibus, «•«• primo, tertio & quinto, ptceter lambum, Spondseum etiam, Anapxftum, Da&ylum aut Tribrachym re- cipit, juxta hoc fchema*
|
I |
z |
3 |
4 |
1 |
|
V* |
y- |
V' |
V |
V- |
|
w- |
wv |
'W |
wv |
w |
|
• - |
-- |
|||
|
•w |
wv |
•w |
||
|
vw |
w * |
wv |
Eo utitur Pfal. 2, zo, 24» S7» 6o, 69* $h 93» 9*> 97> lo3, I09> 118, iz6, 13^, 147«
III. Dicolon diftrephon, ad exemplum Horatii Lib. V. Od» i« Mar- tial- tib. I. Ep. {o. Prudentii fecunda prasfat. Apotheofeos, Aufon- Epig. 26. Primus quifque verfus eft Iambicus fenarius acataiedus, cu- jus modo in II. genere meminimus. Secundus vero eft Iambicus di~ meter, feu quaternarius, acatakftus, conftaas quatuor pedibus, quo*
rum
vi Carminum GeneraJ
rum ultimum conftkuit Iambus [vel Pyrrhichius] fecundum Iambtos,; vel ejus compar Tribrachys 5 primum & tertium Iambus, Spond*us, Anapxftus, Dactylus aut Tribrachys. Quanquam Buchananus nun» quam, quod meminerim, tertio loco Tribrachym aut Dadylum ufur- pat, Csterum dimetros quibus ille ufus eft, hoc modo metiri poffis j
i * 3 4
9' V* V V"
wv — w
Vty w
vvo
'w
Eo utitur Pfal. 3, 6, 10, tt, zz, 27, 34» 38, 39> 4*. 44» 4&, U> &i 74» 764 79» «7. 9*» Iio, 112, il<, 120, 127, 133, 134, 139, 141-
IV. Dicqlon diftrophon, cjuale eftHorat.Lib. I. Od.7* Verfusprior eit Hexameter heroicus, ut fupra. Pofterior Alcmanius Daclylicus te- trameter acatale&us, quatuor ultimos habens pedes carminis heroici, hoc modo :
1 fc 3 4
-w »W gl
-w - -- i Eo utitur Pfal. 4, nx.
V. Dicolon teiraftrophon, quale eft Catulli carmen ir« Horat» Libl L Oj. 2. Statii Silv 4. carm. 7. Prudentii Cathemerinon Hymn. 8, 6»c. Verfus primns, fecundus & tertius Sapphicus hendecafyllabus pentameter acatale&us, conftans Trochaeo, Spondaso, Dactylo & duo* bus Trochseis, [ vel ultimo Spondaeo ] hoc modo ;
1 z 3 4 , <
Quartus autem quifque eft Adonius pentafyllabus dimeter acataleftus, conftans Daoylo &c Spondaeo, feu duobus peftremis carminis hero- ici pedibus, hoc modo ,
1 z
• *w
Eo utitur Pfal. <, 17, <i, ^, ^, 67, 7^ 90, ioi, 102.'
VI- Tricolon tetraftrophon, ad exemplum Horatii Ltb* I. Od» 9* «'jibufdam carnren Horatianum appellatum. Verfus primus & fecua- dus eft Da&ylicus Alcaicus acatale&us, conftans ex penthemimeri Iam- fcica» i. e. Spond*o vel Ianabo ( fed faepius Spondaso) Iambo, & cae-
fura,
Carminum Oenera. vu
fura» feu fyllaba longa, deinde duobus Daftylis [vel ultimc Amphi-
macro, five Cretico J hoc modo 9 4
l z 3 4
.. . 9- • • .^© .fyg
Tcrtiusefi Iambicus Archilochiusdimeter hypercataleftus : pe« primus ' & tertius Spondaeus, & nonnunquam Iambus 5 primus quidem ra-
rius, tertius vero rariffime» fecundus & quartus feraper Iambus,
cum fyllaba iu fine refidua> hoc modoi
1X34
- - ' v» - - t»- »
tr «- ©
Quartus efi Daftylicus Alcaicus, vel, ut alii nomtnant, Pindaricus, in quo duos Daftylos continuos fequuntur duo Trochaei [ vel ultimus Spondaeus] hocmodo*
1*34
Eo utitur Pfal. 7> *h H> 1* 30> 4*> «o, <69 58, 77, 8*, 91, jaj, U^, 140, 146*
VII. Dicolon difirophon. Verfus primus Sapphicus, de quo in V. genere* fecundus Iambicus dimeter, de quo in Ill-generefupra egimus.
Eoutitur Pfal. 8.
VIII. Tricolon tetrafirophon, ad imitationem Horatii Lib* I. Od.' 5. Verfus primus & fecundus eft Afclepiadeus Choriambicus tetrame- ter acataleftus, qui quatuor habet regiones, quarum primam Spondae- us, fecundam & tertiam Choriambus, quartara fambus C feu Pyrrhichi* us] obtinet, hocmodo,
I z 3 4
Alii autem metiuntur per Spondsum, Daftylam Sc cxfuram, feufyl- labam longam, ac deinde duos Daftylos, vel ultimum Amphima» crurai hoc modo >
z 3 4
Tcr
viii Carminum Geneix
Tertius cfl Pherecratius heroicus, trimeter acataleftus, conftans Sjpcm- d»o, Daftylo & Spondaso, hoc modo* i * 3
Quartus denique eft Glyconius Choria-mbicus trimeter"aratak&us, con- ftansSpond«o, Choriambo & Iambo [feu Pyrrhkhiol hocmodo* i x 3
•0tj- *> velw Eo utitur Pfal 9> ^4> 84, 130.
IX. Dicolon diftrophon, quale eft Horatii Lib. IV- Od. 7. Prior quifque verfus eft hexaroeter heroicus, de quo fupra. Alter vero Ar- chilochius Da&ylkus dimeter hypercatakctus, vel, ut alii volunr, pen-. themimeris heroica, conftans duobus Daclylis & fyllaba, hoc modo *
1 z
Eo utitur Pfal. ti«
X- Monocolon Verfus Iambicusdimeter, cujus in tertio genere me- minimus. In hoc imiutus elt Prudentium hymno 1. Cathemerinon, S»c Sedulium hyrano ukimo, hyrnnoique complures ecclefiafticos : &, quemadmodum iiii, ita Pfaimi hoc gcnere carminis compofiti per te- trafticha progrediuniur*
Eo«titur PfaL 13, 3^ Z7> 47> **> «J4, 19» %$> 9*> 9$> 117, 148, 14& I*o.
XI. Dicolon diftrophon, ad exemplum Horatii Lib. I Od. 3. Ver- fus prior e(i Glyconius trimeterj pofterior Afclepiadeus tetrameter; de utroque hadenus in VIII. genere didura eft.
Eo utinir Pfal. 14» 3^ 43*
XILTricolontriftrophon, qualiutiturPrudentius Vrxht Cathemer* primus quifque verfus cft Glyconius trimeter, fecundus Afckpiadeus tetrameter, de quibus modo, £t in VIII. genere egimus. Tertius au- tem quifque eft Choriambicus Akaicus pentameter acatakdus» qui conftat e Spondxo, tribus Choriambis & Iambo [five Pyrrhichio ] hoc modo*
I » 3 4 <>
Eoutitur PfaL itf.
XIII. Dicolon tetraftrophon, quale eft Horatii Lib. I. carm« €. Verfus primus, fecundus & tertius Afclepiadeus tetrameter, quartus
vero
Carminum Oenera; ix
VCfo Glyconius trimeter, de quibus fuperius egimus in genere VIIL
£o utitur Pfal. 23i 4*> 7^> 99> toi> 144-
XIV. Monocolon. Verfus Iambicus Hippona&eus trimeter acata- leftus, ad exemplum Horatii Lib. V. Epod. 17. Catulh car. zo. Pru- dentiiCathemerinon hymn. 7, &<• L>e eo fupra m genere II.
Eo utitur Pfal. 2<, 94i i°5.
XV Monocolon, qualeeft Stat. 4- Sil- £ Claudiani carmen Fefceni- num in nuptias Honorii & Mari*, ■ Prudenm hymn. 14. Verfus Dady- Hcus Akaicus acataletfus, quejn m VI. genere" exphcavimus. Hic quoque obfervandum (quod de Iambicis dimetns iupra monuimus J puros hofce Alcaicos in tetraftkha (emper divifos effe.
EoutiturPfah 2^,29» 3**49»^» 71» 75» 143.
XVI. Monocolon, quale eft Horatii Lib- h Od. 1. Prudentii hymn': «5. Cathem Verfus eft Afclepiadeus tetrameter ( de quo fupra genero VIII.) Nbtandum vero Buchananum ( ad exemplum Prudentii ) A- fclepiadeos hofce quaternos junxuTe»
Eo utitur Pfal. 28, 43, 80.
XVII. Dicolondiftrophon, quo Boet. Lib. II. metr 3- imitatur. Ver- fus primus eft Sapphicus' pentameter, de quo fupra in genere V» Alter eft Glyconius trimeter, de quo in genere VIII- diximus.
Eo utitur Pfah 33, 70, 121, 142.
XVIII. Dicolon Diftrophon, ad exemplum Boetii Lib. III. met. Z* Verfus primus eft Iambicus trimeter, cujus in II. carminis genere roe- minimus- Secundus vero eft pentameter Elegiacus acataleclus, cujus prima ■& fecunda fedes indifterenter Spondasum velDa&ylum recipit, tertia femper poitulat Spondceum, quarta & quinta Anapxftum, hoc modo;
1 i J 4 i
•vv •- • •- W IV
•w
Vel,ut aliis placet, -verfu in duo quafi membraxlivifo, poft Qaftylum aut Spondxum prima &fecunda regione indifcriminatim poiicum,fe- quitur cxfura penthemimeris, qui primam partem terminat: alte- rum autem membrum poft duos Da&ylos altera itidem casfura claudi* tur, hoc modo,
I 2 3 4
■ iv - - - »w • w
"VV
EoutiturPfal.^, £$•
XIX- Dicolon tri&rophon. Verfus primus Sc fecundus eft Trochai- cus Akmanius dimeter, feu quacernarius, acaraleelus, conflans qua-
b tuor
x uarminum Lrenera;
tuor pedibus, quorum primus & tertius, feu loci impares, Eucharian£ femper eft Trochasus, fecundus praster Trochium Spondseum etiam, ejufque compares Anapasftum & Datftylum recipit, quartus denique eftTrochseus [vel Spondxus] hoc modoj 1 2, 3 4
IV'
'IV
Verfusautem tertiusefi Trochaicus EuripiJseus dimeter catalectus, qui eofdem habet pedes quos duo priores, prsecer ultimum, qui poftrema ' fy Uaba detruncatur, hoc modo -->
I z 3
*v .«y .-a v
Alii metiuntur tanquam Iambicum dimetrum cuius initio defit fyllaba» hocmodos
12 3 4
Eo utitur Pfal. €6.
XX. Dicolon diftrophon. Verfus prior heroicus hexameter, de quo in I. genere* Pofterior Anapaefticus Partheniacus dimeter catalectus ; qut conftat tribus pedibus, quorum primus cV fecundus Anapxftum vel SpondcKum indifferenter recipit, tertiusfolum Anapceltum, ac dein- de fupereft fyllaba, hoc modo j
i * 3
VD- W~ IV' m
Vel potius eft pofterior pars carminis hexametri heroici, cujus primus pes una fyllaba mutilus eft, femimetro tantum fuperftite, u e. fyllaba longa, vel duabus brevibus, cui deinde trcs ultimi pedes carminis hexametri fubjunguntur, hoc modo ;
rl * 1 4
z
•vv -vv
vv Eo utitur Pfal- 63.
XXI. Dicolon diftrophon, ut Horatii Lib. V. Epod. 14. Aufonii Epift. io« Primusquifque verfus eft heroicus hexameter, fecundus au- tem lambicus dimeter : quorum fupra in I & III. metrorum generibus merninimus.
Eouutur PfaUi. XXIL Di-
Carminum Genera. xi
XXII» Dicolon diftrophon. Carmen eft Elegiacum omnibus no- tum, ex hexametro Sc pentametro jundis conflatum : de hocin XVIII. de illo in L genere iliperius egimus.
Eo utitur Pfal. 88, 114, 137.
XXIII. Dicolon diftrophon- Primus quifque verfus eft Trochai- cus Euripidoeus dimeter, de quo in genere XIX, diclum eft. In illo au- tem verficulo, A^ite fefiis UtidibusK Trochcei vicem occupat Tribrachys. Secundu* autem eft Iambicus draieter, quem in III» genere enarravi- mus.
Eo utitur Pfal. ioo*
XXIV- Monocolon, quale ufi funt Plaut» Terent. Seneca, &c Pru- dentius Cathem. hymn. 9 Aufon. dift. Solon. veteris ilJius carminis, cui titulus eft lervigilium Veneris, auclor * Venant. Fortunat. Hymn. de cruce Domini, &c. Verfus eft Trochaicus c&onarius cataleftu6, con- flans feptem Trochasis & fyliaba, recepto tamen in locis imparibus Tribrachy; in paribus vero, prxter Tribrachyn» Spondceo etiam, Dactylo & Anap^fto, hoc modo ;
1 z 3 4 1 * 7 8
-V 'V 'V "V 'V 'V 'V »
VW vvv vvv - - vvv VW V
,vv vv- vw
•vv -w
Eoutttur Pfal. 105, 119, U4> 1*9.
XXV. !vlonocolon,qua!iutitur Boet.Lib.L met. $• & Senecapafllmi« choris» Verfus eft Anapxfticus Pindaricus dimeter acatale&us, conftans qaatuor pedibus, in quorumfingulis recipit Anapaeftum* cujus tamen vices promifcue fupplent Spondaeus, & Da&ylus [& ukimo etiam loco interdum Tribrachys, Amphimacer, vel Trochxus] hoc modp ,
|
I |
z |
3 |
4 |
|
vv» |
vv |
vv |
vv- |
|
-- |
%r |
•vv |
-- |
|
-■w |
•vv |
* • |
vvv |
Eo utkur PfaLi.13.
XXV[« Dicolon terraftrophon, ad exemplum fere Catulli, carmine 34. Primi tres verfus funt Choriambici Glyconii trimetri acataie&i, Spondseo, Choriambo&Pyrrhichio [ vel Iambo] conftantes* fed lo* co Spondaei interelum recipiunt Trochxum, hoc modo*
1 z - 3
•w vv -V v-
b z Quar-
xii Carmmum uenera.
Quartus autem quifque eft Pherecratius heroicus trimeter .acatale&us» conftans Spondceo, Dactyk) Sc Spondseo, hoc modo; i * 3
-w • - "
JEoutitur Pfal. nf, izi, 118.
XXVII. Monocolcn, ad exemplum Prudentii hymno <£ Catheni. Verfus eft Iambicus Anacreontius dimeter catalectus, qui conftat tri- bus Iambis & fyllaba, recepto tamen fepiflime in prima fede etiaxu Spondaeo> hocmodoj
i *> 3
V «U- V» -
V
Eo utitur Pfal. ijx.
XXVIII. Tricolon triftrophon, quale eft Horatii Lib. V- Od. 13. Primus quifque verfus eft heroicus hexaraeter, de quo in primo gene- re: fecundus autem eft Iambicus dimeter, de quo in genere III. egi-, mus. Tertius vero eft penthemimeris heroica, conftans duobus Dafty- lis & fyllaba, cujus in generc IX. meminimus.
| Eo utitur Pfal. 138.
XXIX. Tricolon triftrophon, idem fere quod prcecedens, nifi quod prdo paullum fit inverfus * nam qui illic fecundum locum tenebanr, hic tertium, & e contrario, verfusoccupavere: cseterum Horatii Epod. 11. per omnia fimile eft, piasterquam quod illi primus verfus eft lam- bicus fenarius, Buchanano autem hexameter heroicus : fecundus vero utrique eft penthemimeris heroica ' tertius denique Iambicus dimetcr.
Eo utitur Pial. 14*.
GEQ-
( I )
GEORGII BUCHANANI
PARAPHRASIS
In Primum Librum
PSALMORUM.
F
P S A L. I. Carm. Gen. i.
Boni, quiabfiinent a mab} & fludent bono, foli felice.s funt, mali vero infelices.
Elixilleanimi, quem non de tramite refto Impia facrilegx flexit contagio turbse : Nonitererroristenuit, fefforve cathedras Peflifera? facilem dedit irriforibus aurem :
1. Felix animi ] eftanimo felici. J-.
i. Fehx ] Saepe apud Silium cum genitivo conftruitur ut felix uteri, felixfamd, felix leti, &c. Felix interdum propitium aut benignum fignificat, fcilicet eum qui alios felices reddit, Virgilius Eelog. 5. Sis bonus 0 felixque leves quAcunque laborem- Itaque Felix animi fignificat indolem felicem, vel indolem qusc felicem reddit.
'Tramite ] Irames proprie eft femita tranfverfa et acclivis qua rnontes quafi tranfmeando confcenduntur Ovid. 10 Metamorph. Carpitur acclivis per muta filentia trames. Quo circa hic, Buchananus epitheto additopropriam fignificationem quodam modo correxit, ficuti etiam fecit. Fi. 18. Avertere meos reclo de tramite grejfus. C:
1. Fefiifer<e. ] Qui iniquitati operam dant pefiiferi dicuntur, quod afii in alios morbum transfundentes fimul aegrotent et pe- reant.
A Sed
2 P S A L. I.
2 Sed vitae rimatur iter melioris, & alta Mente Dei leges nodicfque diefque revolvit.
3 Ille, velut riguae quaemargine coniita ripaeeft Arbor, erit : quam non violentoSirius aeftu Exuritj, non torret hiems : fed prodigalaeto Proventu beat agricolam : nec flore caduco Arridens, blanda dominum fpelactatinanem.
4 Nonita divini gens nefcia fcederis, exlex, Contemtrixque poli : fubito fed turbine rapti Pulveris inftar erunt, volucri quem concita gyro Aura levis torquet vacuo ludibria coelo
5 Ergo ubi veridicus judexin nubeferena Dicere jus veniet, fcelerifque coarguet orbem :
2. Rimatur ] Rimari eft diligenter et valde folicite fcrutari et tanquam per rimas aliquid inquirere, Graece ipzuvuv Virg. JEn. ii. Partes rimatur apertasy et JEn. 7, Quod citiqite reper- tum Riwanti, telum ira facit. Dicitur etiam de animantibus et volucribus,roftro terram veleruentibus, vel requirentibus prata et ftagna alimenti caufa. Vitgi I. Georg. de avibus paluftribus:Dtf/ci- hus infiagnis rimanturprata Cayfiri, VideNonium invoceRimari. C.
2. Alta mente. ] Cic. pro Milone. Homo Sapiens et alta mente pr<editus. Sic altior pavor qui pauIopenitiusinavflt,apud Tacitum, Annal. 16. Cap. 24. et altior iracundia Lib. 2 Hift. Cap; 91.
3. Sirius. ] Stella eft primss, ut vocant, magnitudinis tota fere hieme in plaga meridionali fub Orione in ore Canis majoris con- fpicua quarn alii Caniculam dixere, unde diesCaniculares nomen acceperunt, quodhac ftella cum fole oriente aeftus vehementiflime
ere augeantur, & canes nonnunquam rabie corripiantur. C.
3. ISJon torret hyems. ] Hiemale frigus npn exuccam et fterilem reddit.y.Voces iorreo, cTomdusy Uroy Aduro, c\c. tam frigori <pam ^alori attribuuntur. Varro. ante lucem fufcitaty frigore torret. Cic. pro Leg. Agrar. Vecora frigore torrida. Virg. Georg. Lib. 1. Borea penetrabile frigus adurit.
3. Vrodiga Lctoy &c. ] Quae admodum liberalis cultorem fuum fnagna fru£tuum copia ditat, et pofleflbrem ob flor^m nec mar- cefcentem nec deciduum gaudio perfundens, eum fpe fcccnndi- iatis tantumfeu blanditiis captum, iiideque nihil praeterea fruc- tuspercipientem, non unquam fallit. J.
Non
P S A L. II.
Non coram impietas moeftos artollere vultus, Nec mifera audebit juftaefeadjungere turbce. Nam patersethereus juftorum &ftaude carentum Novititer, fenfumque tenet : curvofque fecuta Impietas fraudumanfra&us fcelerata peribit.
5. Impietas. ] Abftraflum pro concreto, feu Impietas pro ho- minibusimpiis. Orationis autem granditati fervit haec figura cjua res pro perfonis accipiuntur, ita alibi Vanitas pro hominibus va- nis. C.
6. AnfraBus ] Sunt obliqui et finuofi flexus viarum in quibns circuitione opus eft, di£ti ab ambitu et frangendo. Varro in- neutro quoque genere ufurpavit. Irrigavit cavata auvium anfratia. Utitur eadem voce. Pfal. 25. C.
P S A L. II. CaRM.Gen.I1. Impiorum conatus in regnum Davidis & Chrifli irritus proponitur: exitium reluBantibus, obfequentibus falu tur.
QUid trepidsegentes vano fremuere tifmttltu ? Minifque populi faeviunt inanibus ?
2 Et cum principibus magni coiere tyranni,
Dominumque Chriftumq; Domini ad verfum truces ?
3 Vincula quinhorumfortes dirumpimus, ajunc,
Et lora noftris demimus cervicibus ?
4 At pater sethercus, rerum cui fumma poteftas,
Ridebit impotentium irritas minas.
T. "TvepidA genies~\ *Lrepiaus\9tm frequenter apud Poetas quod feftinus, ita Servius ad Virg JEnid. 3. Hic me, dum trepidi crude- Jia limina linquunt. Idcirco Julius Lcphraites nofter hunc Lucha- anani locum explicat Gentes viagna fejiinatkne uj<z.
1 Fremuere tumultu ] Fremere, inquit Papias, eft furcrem rnentis ufque ad vocis tumultum excitare, et tpod Yremor efi mmrmt minum, fremitus vero ferarum.
3. Quin] Quin i. e. cur non, ita Terentius Quin taces*
3. Fortes dirumpimus ] Quafi fortiter dirumpimusy Adjs^ivum adverbialiterpofitum more Grsecorum ita Virg. 3, Ge(/g- Nec gregib:<s noBumus obambulat. i. e. Noftu Kac de re plu^ vide iw Vechneri Helenolexia. /
A 2 /5 Tum
^ P S A L. I I.
5 Tum juMaccenfusmiferosaffabitur ira,
Et per furorem cseca confilia fuum
6 Turbabit ; Cingamque meum diademate Regem,
Inquit, Sionis jura fanftis collibus Qiii dabit, & late fundet mea jufla per orbem,
7 Deinde allocutus Dominus eft me : Filius
8 Tumeuses, genuite hodie : me pofce, daboque
Omnes ut hseres gentium fines regas, Qua circumfufis tellus fe porrigit undis,
9 Regafque fceptro fempiternum ferreo ;
Cumq; voles, tumidofq; premas, frangafq; rebelles, Ut fifta fragili vafa franguntur luto. io At vos, inpopuJos quibus eft permifia poteflas, Et jus ab alta fede plebi dicitis, Errorum tenebras depellite, difciteverum :
1 1 Servite Domino cum tremore : gaudiis
Et timor & Domini accedat reverentia veftris,
12 Ut miflumabillo filium ampleftamini : In vos nejuftae vindiftam exerceatirse,
13 De calle re&i devios. Nam cum brevi Sa:viet injuftos contra jufta ira, fcietis
Quamfint beati, fpes in illo qui locant.
6. Diademate ] Diadema vox Gracca a verbo J^ictj^iu id eft, circumligo aut corono. Ohmfafcia fuit lintea purpura intertexta, et gemmis oblita, geftamen Regibus tantum proprium. Unde & jpro corona fere accipitur. C.
6. Yundet mea Jujfa, 6cc. ] Leges a me latas gentibus paflim toto orbe fparfispromulgabit. J. Metalla prcprie fufa, id eft, li- quefafta dicuntur, fed quoniam qux fufa, ac liquida funt, fpargi fua natura folent, rit ut fundere pro fpargere, et largiter vel ^bundanter prxbere, loqui &c. accipiatur. Doletus.
to J-us dicitis ] Jus dicere adminiftrare eft: Sueton. Cxs. cap: 7. Cumiure diciw&o convenius circumiret,
ia. D* calle reBL ] Callis proprie eft via bene Crita, et quafi cal- lp pedim obdurata. C.
PSAL.
P S A L. 1 11. 5
C a rm. Gen. iii.
Daviddegravitate afili&ionum conquerens, Dei natura & experientia fdem fuam confirmat, Deumque orat profaluie fua et populi.
HEtr quanta numero viribufque factio Me vexat odiis impiis ! Quam perditorum firma confpiratio . Conjurat in meum caput 1
2 Et affeverantfpem falutis in Deo
Superefle jam nullam mihi : ?
3 Cummfub umbra prsiiantem me tui
Tamfaspefcuti texeris:
4 Cum laudis au<5tor fis mese, cumgloria
Meum corones vercicem.
5 Cum nofte Dominus invocantem me fuo
Demonte fan&o exaudiat. Curis folutus &recumbo& dormio, Refurgo libera metu.
6 Domino excubante: Nec meum formidine
Pe&us movebunt agmina Numerofa, nec fi teva feritas omniuru Conjuret in me gentium.
7 Tu, Domine, in aciemdu£tor,utmeliberes,
Prodibis : hoftium omnium
T. Ferditorum. ] Terditi dicuntur qui vitiis ita contaminati funt ut de iis nulla fuperfit fpes : in hoc fenfu hac voce utitur Cicero Lib. imo. OrTic et Orat in Verrem.
I. Conjurat in meum caput ] Ad^erfus Vitammeam. J. Caput pro vita ponitur ut Capitis res eft, id eft, de vita periculum eft. Plaut in Trinum. Capitis caufam dicere et Capitis damnari. Cicero.
3. Cumtu fuhumhra, &c. ] Ordo eft, Cum tu faepe texeris me praeliantem fub umbra fcuti tui.
4. Cum laudis auBor fis me<z. ] Cum caufa fis cur lauder. J.
4. Meum corones Verticem. ] Vertex proprie ea pars eft capitis qua capilli colliguntur, et in qua csefaries vertitur, unde et dicitur.
Malafque
6 n a l, iv,
Malafque franges, impiorum & conteres
Dentes potenti dextera. 9 At tu, falutisunafpes, populum tuum
Bonitate folita ampledtere.
P S A L. IV. C A R M. G E N. IV.
David opem Dei pnplorat contra hoftes coniuratosy adhortans eos ut rejipifcant, cranfque Deum fe ab eis Jiberatum verbo CP fpiritu dirigat-
OPater, ohominum, divumque asterna poteftas, Sinceraemihiconfcie mentis, Qj.ii mihi confiliique inopi, incertoque falutis,
Imploranti rebus in arftis, Tutumpandis iter, latumque-educis in sequor
Nunc obfdlo fraude maligna Da mihi te facilem, & juftis bonus annue votis, Non dura placabilis aure.
2 O hominum cxcx mentes, quo me ufque relifto
Intenti mendacibus umbris. Solicita in vanascorquetis pe&ora curas ?
3 Tandem credite vera monenti .
Quem Deus electum miro dignatur honore,
Per difcrimina cunfta tuetur Me Dominus clamantem ad fe,auxiliumq; rogahtem,
Mitis & exorabilis audit.
4 Ergo Dei, miferi, nunc faltem agnofcite Numen,
Et vitiis abfiftite pravis : Vobifcum in tacito perno&em expendite lefto Longi dicta ac fafta diei.
5 Non
P S A L. IV.
j NonpecudumfibrisDomino,fed mentelitatur Innocua : fi admoveris aris Hanc ; potens fperare animi fecurus ab alto, Dextra munera larga benigna.
6 Pofcit opes modo degeneres pars maxima vulgi,
Hsec animos vota una fatigant.
7 At tu me placido tantum bonusafpice vultu ;
Aura tui jucunda favoris Mefuperirradiet ; fat,amicote mihi, felix.
Alter frugibus horrea ftipet, Impleat &multas geuerofo neftare cellas,
Et congefto gaudeat auro :
8 Aft ego curarum vacuus de nofte recumbam,
Et fine folicitudine fomnos Accipiam: tu fecurarrimihi robore mentem, Tu certa fpc pe&ora firmas.
5. Non pecudum fibris. ] Vibra in radicibus plantarum funt te- nuia quaedam et mmuta filamenta, ipfaeque adeo radiculse extre- mae ; quomodo utitur Pfal. 80. Jamradix teneras fuderat undique Vibras. In corporibus vero animantibus funt hepatis et Pulmo- num extremitates prominentiores. Neque enim mihi cornea fibra eft. Perfius. Hic pro ipfis vifceribus accipiuntur. C.
5. Mente Jitatur. ] Inter Sacrificare et litare hoc intereft inquit Nonius, Sacrificare eft veniam petere, litare eft propitiare et ve- niam impetrare. Virg. 4. i£n. lumodo pofce Deosveniam,facrif- que litatis, id eft, impetratis Plaut Pasnulo. Si hercule unquam faftum efly tum me J-upiter faciat ut femper facrificem, neque un- quam litem. Sic Suetonuis in Nerone Attendit et extifpicio, nec un~ quam JiiaviU Hinc verbum perjitare quo utitur. Pfal. 20. quod eft perfefte litare, et facrificio fa£to Deum placare, votique fui com- potem fieri, Gell. L. I. C. 7. Si h& res divint fatt<ey riteque perli- tat£ effent ; arufpices dixerunt^ omnia ex fententia proceffura. Grsecis eft wKKtifiouM utor numine propitio, facio feliciter, C:
PSAL,
8 P s a l. V. Carm. Gen. V.
David fretus tefilmonio confcienti& petit fe a *Deo exaudiri, &P certus de iniuria hofiium, Dei beneficentiam implorat, petitque fe ab f regiy bofies retundiy eccUfiA laudis argumentum fubminifirari.
OPotensrerum Deus, aure leni Mitis exaudi mea verba, mentis Mente non dura tetricufque triftes Percipequeftus $ Adfpiceattentus, mihi quantatendat Voxlatus: quando mihi RexDeufquc Solus es> folum veneror precorque Rebusin ar&is. 3 Maneclamantem Deusaequus audi: Nam tuum cafta prece, non inanem Spem fovens,nomen jubar ante Eoum Mane ciebo.
T. Vercipe quefius ] Queftus fine dipthongo querela eft feu que~ rimonia, a queror queftus fum, unde conqueror. Quseftus cum dipthongo emolumentum & lucrum eft a quaero ^usefivi, unde concjuiro. C.
2. Quanta tendat vox latus ] Animadverte diligenter, quam ve- hemens oratio latera et pectus, ex motu pulmonum, mihi quafii dilatet, J.
3. Juhar ante ecum ] yat Gr^ecis aurora eft, unde Eous apud poetas fignificat aliquid quodeft matutinum aut verfus orientem. variatur autem primae fyllabae quantitas quando cjuidem i-w Sc \go$ pro eodem fere accipiuntur. Virg. 1 Georg. Ante tibi Eo& Atlantides abfccndantur. 6c 11. j*En. Vota deum primo viclor folve- bat Eoo. Ita Propert. Sive illam Hefperiis, five iilam ofiendit Eois. Quod nofter eft imitatus hic 6c Pfal. 20. Radiis Hermon tepefac- tus Eois. C.
3. Nomen jubar ante eoum JVlane cieho. ] Ante luciferi & folis exortum te inclamabo. J.
5. Ciebo ] acieo,civi, citum penult. brevi. ciere, id eft mo- vere, ut fontes &>fia(ina cierc dicuntur ranse apud Ciceronem de Divinat. Hinc excito, concito, item percitns, excitus, concitus penult, brevi. Alterum ejufdem fere fignificationis eft, cio, civi citum penult. longa : cire, id eft, vocare unde accitus, excitus ; p cnult, itidem longa pro advocato aut evocato,
4 Tu
P s A i: V* 0
4 Tu Deus, ketus pietate vera, Impii ritus fcelus exfecraris : Necfrui pravi ftudiofa menste
Sperct amico.
5 Vis tuos vultus metuit, nefafque :
6 Hoftis es fraudum & cupidae cruoris Cxdis : audacem fimulare linguam
Falfa recides.
7 At tua fretus bonitate iacrum Limen accedam, tua templa inibo : Rite adorabotua fanfta caftis
Numina votis.
4: 'Tu Deus, Utus> &c: ] Tu autem Religione fincera gaudens, cxremonias impias et fcelexatas deteftaris, nec qui ftudio fuo in- dulgentes mala perpetrant, ullam ex amicitia tua fru&um fe percepturos fperent. J.
6. Hofiis esy &c. ] Inimicus es omnis erudelitatis cupientis cru- orem fundere, linguam «juo^ue mendacia fingcre audentem ab- fcindes. J:
6. Audacem fimulare ) id eft, in fimulando. Sicut Horat, dixit Audax omna perpeti, Sufficiat autem femel indicafle, hunc Graecif- mum, cjui ut apud Horatium, ita in hoc quoque poemate creber- rimus eft: Eodem enim modo Graeci dicunt, o.SiSclkto^ r7r(L%$w quod Flacco eft pati indocilis, ad cujus imitationem Pfal. I5.canit: fdemqueque indocilis temerare paBam. C.
7. Rite adcrabol Venerabundus, ex praefcripto legis, precibus puris fanSitatis ergo colam. jf. Rite idem quod legirime, refte, ordine. Varro a ritu diftum putat, propterea quod quac fecun- dum ritum fiant, refta et rata fint. Deos rite colere Cicero Sacrh fcium rite perpetrare. Livius:
Si femel optandum e(i -. Augufii Numen adora ; Et quem fenjifii, rite precare Deum.
Qvidius Lib. 3 Elegia 8. 7. Numina ] Vox Numina pro Divinitate penitur. Ita Virgi- lius multis in locis. Georg. lib. 1: Ac tua nauta Numina fola cplant et iEneid. lib, 2. Orandaqtu T*ivx Numina cencla- I mant:
B 8 Tu
IO P S A L. V.
8 Tu mihi, ut caflfesfugiam dolofas Hofrium, lumen, Deus, sequitatis Dux tuse prarfer, dubioquc cascos
Dirige greffus.
9 Hoftium verum fugitora, pe&us Incolit frausfpurciciefque : guttur Tctriusputri eft quodhiatrecludens
Funera bufto. Lingua adulatrix tacito veneno Blandiens, cxcos meditatur iftus ;
10 O Deus, rerum 6 Pater alme, gentem
Perde nefandam. Reddeconatus, Pateralme, vanos; Quique te linquunt, fcelerum fuorum Sentiant poenas meritas, ab ima Stirpe recili : ii Sed tua femper bonkate tuti
Gaudeant qui fpem pofuere in uno Te fibi certam impavidi, tuumque Nomen adorant. 1 2 Namque tu rc&os animique puros Largaopum dextra recreas benignus, Et tui ( tanquamclypeo) favoris Protcgis umbra
9. Guttur Tetrius putri, &c. ) Ordo, Guttur efl: tetrius putri bufto quod hiat recludens funera.
9. Sermo verus ex hoftium bre nullus exit, dolus & impuritas in eorum animis habitat, guttur fcedius eft fcpulchro putrido & male olenti, quod apertum eft cadavera oftendens; lingua quo- que eorum palpans, blandeque rre compellans, cum intus dolus abftrufus lateat, cogitat mihi occulta vulnera infligere. J.
9, Buftum ] proprie locus eft ubi cadaver alicujus combuftum & fepultum eft, unde Statius dixit fumantia bufta. accipitur fere pro ipfo fepulcro. Cic: s, de leg. Buftum aut tymbon violare. C:
p s A l;
p s a t: vi. *x
C A R M. G E n. iii.
David tgrotus, iram T>ei flagettttmque deprecatur, mifericordiam im- plorat, &falutempetit, quibusflde impetratis de attenticne et bene- fcentiaDei contra hofies gloriatur.
DUm fervet ira, Domine, dum mens aeftuat, Ne me merentem corripe s Dum fevientis flagrat in curfu furor, Exigere poenasabftine. i O parce, parce : languor argrum conficit : ^ Manum falutarem admove. Corpus, folutis oflium compagibus, Enerve vires deferunt.
3 Mentemque graviter mceror angit turbidam,
Quo me ufque miferumnegliges?
4 Quome ufque linques ? jam reverte, ac libera
jEgrum inferiim de faucibus.
5 Ubifxva duram mors manum injscic femel,
Quis amplius meminittui ?
Quis mortis alca fubrutus caligine
Nomen celebrabit tuum ?
6 De no<3:e pectus anxium fufpiriis
Pulfans, gemenfque, lacrymis
1. Dum fervet ira, &c. ] Dum ira tua, Jehova, feverior incan- defcit, dumque animus, ceu perturbatione illa a&us exardefcit, ne me, quaefo, qui poenas merui, caftiges : dum icquam indigna- natio tua fuccenfentis deli&is meis ardet, & adhuc paulatim in- crefcit, noli de me fupplicium fumere. J.
2. Corpus - enerve vires deferunt ] Corpus invalidum vires
deftituunt J. Enervus vel Enervis, debilis, mollis quafi fine nervis.
5. TJbi f&va duram mors manum injeat~\ Poftquam mors crude-
' lis, tanquam manu inexorabili injefta, me femel fibi alTumptnm
pro fuo vindicavit. J. Ubi faepe pro poftquam ufurpatur Cic. pro
Rab. Ubi femel quis pejeraverit, ei credl p*flea} etiamfl per phtres
V$os juretj non oportet.
B 2 Lavo
12 P S A L. VII.
Lavo cubile : ftrata fletuum madent Rorata largis imbribus,
7 Caligatacies luminum doloribus,
Hebetata longis : hoftium Interque rifus & dolos emarcuit Color vigorque corporis.
8 At tu fceleribus turba gaudens impiis,
Faceffe, fpem pone irritam : Lamenta Dominus &meorumfletuum Placatus audiit fonum.
9 Dominus benignus fupplicem me exaudiit,
Orationique annuit ;
10 Subitus ut hoftes obruat pudor meos,
Vultufque confundat rubor ; Trifti repente ut palleant iriamia, Fugamque turpem moereant.
7. Pupilla oculorum dolore morbi diuturni obtufa velutinca- ligine parum videt ; interea dum hoftes exultantes me rident, Sc fraudibus ftruendis intenti funt, color & vegeta membrorum om- nium vis debilitata eft.
10. Ut repentina fcelerum infamia hoftibus inufta^ eorum ar- rogantiam imminuat, ruborque, ex pudore ortus,ora eorum tur- bata inficiat, ut pallidi fint hoftes mei ob ignominiam eos con- triftantem, & inhoneftum a me difcefftim doleant.
PSAL;
p s a l; vii. 13
C A RM. GEN. Vi.
David conftdens Deo, exoptat a perftda accufatlone liherari'- profeffus hon& confcientU teftimonium, mstla quA infe ftruehantury averti cupit : pronunciat improhorum exitium, & Dei laudem a piis pr&di- catum iri.
IN te falutis fpem pofui mea?, Servator orbis: faucibus hoftium Me libera, qui mente feva Interitum mihi moliuntur.
2 Si nemo vindex aflerat, ut leo Imbelle crudus dilaniat pecus ;
Sic me ferus difcerpet hoftis, Innocui fitiens cruoris.
3 Si verusindex memerito arguit, Nec falfa mendax crimina texuit,
Servator Orhis ] Ita Dominum Deum, conditorem & confer- vatorem rerttm omnium nominat, alias nomen hoc proprie tribui- itur Salvatori noftro Jefu Chrifto. Apud Propert. lib. 4. Eleg. 6 eundem titulum Apollo tribuit Augufto hoc difticho. ^dox aity 0 longa mundi fervator ah Alha Augufte, Heftoreis cognite major avis. Gentibus quoque celebris fuic £«uV <r«T«p quas Herculi quoque idem nomen tribuere.
2. heo crudus] Pro crudeli aur cruento, Crudus enim a cruore, ut quidam putant, derivatur. Alias, crudum dicitur <juod incoc- tum eft, inde Medicorum Cruditas. C.
2, Sitiens cruoris ] Elegans Metaphora rei cujuscunque avidi- tatem exprimens. Unde Cic. dixit Sitiens Voluptatis, item Sitiens virtutis. Et apud Horat. e&,fttis argentiy apud Juvenal. fttis famx, apud Claudianunij^/s/jrrfirf: Cyrus quoque, apud Xenephontem, ardentiflimam fuam aiiisbenefaciendi cupiditatem volens indicare, dicit ^ipcd yjL^iC^i^i tJLi id eft fttio aliis gratificari. C.
3. Si verus index ] Index eft qui aliquid notum facit dicendo 4. Catilin H<cc omnia indices detukvunt rei cconfejfi funt. Hinc Indicium quod proprie cft delatio, dete£tioque rei nve criminis.
3. Crimina texuit ] id eft, calumnias & mendacia concinnavit, Ita Propert. Caufas texere leihi & Cicero texere opusy texere epifto- \am% Cf
4 si
14 P s a K vii;
4 Si damnatranquillo creavi,
Promerito maleniperperci :
5 Me perfequatur dum capiat fequens, Captumque fternat, ftratum & humi pede
Conculcet, & fceptri fuperbum Proterat, abjiciatque faftum.
6 Exfurge, juftas te furonmpius Meorum in iras excitet hoftium:
Exfurge, promiffamque redde Perfidias, Deus, ultionem.
7 Exfurge, terris luceat omnibus Augufta majeftas tua; te fuum
Accurrat agnofcatque Regem Concilium populi, patremque.
8 O qui potenti iceptra tenens manu, Gentes per omnes crimina vindicas,
Me vindica, fi rite poenas Ore pio innocuoque pofco. io O jufte judex, cordis in intimo
Quem nil receffu prseterit abditum, Frange impios aufus malorum ; Fulci animos refoveque jullos; n Securus hoftesnil metuo, Deo
Cuftode : quem fimplex animi juvat
6: Me perfeqmiur ] Bellam hi verfus gradationem continent, qnae hoc modo foluta oratione exprefla fiet confpec-tior. Index perfequens me capiat, captum fternat, ftratum proterat, protri- tum conculcet, conculcatum fepulchro inferat: In Heroico dixif- fet: Me capiat captumque necet, tumuletque necatum.
7. Exfur^ey tcrris, &c. ] Expergifcere, ut tua amplitudo vene- rabilis omnibus terrarum incolis appareat, ut populi ccetus pro- pere conveniat, teque gubenutorem S$ creatorem fuum effe fate- atur. J.
12 Candor
T2 Candor: pios fervat, malifque Exitium affidue minatur.
13 Si perftet hoftis, jam ^ladium tenet, Jam temdit arcum promtus, & arripit
Ferale telum, & ignc (xvo Lethiferas acuit fagittas.
14 En, qui nefandum parturiit fcelus,
Concepit srumnam, parietVelut Qux vana per fomnum inquietas Ludificant fimulacra mentes.
1 5 Fodit dolofam, ut me caperet, fcrobem :
Incautus in foflam ipfe fuam ruit. \6 In verticem ipfius recurret
Pernicies, recidentque fraudes. 17 Ergo expeditus fraudibus & metu, Rerum parentis juilitiam canam, Nomenque Lan&um : gratiafque Laetus agam, repetamque' laudes,
13. Ferale prima longa, eft quicguid funeftum, dirum, etcur* exitio et abominatione conjunftum eft. C:
13: Lethiferas fagittas ] Id eft, mOrtiferas et veneno illitas, Le- thum enim Poetis mors eft ab oblivione : Graeci K;$fo vocant, quia mors omnium rernm oblivionem inducit. Alii fine afpiratione fcribunt, et deducunt a deleo, unde letum «juafi deletum, <juod omnia deleat. C. *
1 5. Scrohem ] Foffam. Scrobs proprie fovea in terra effoffa, ad ar- bores conferendas aut depangendas. C.
17. Expeditus ] Liberatus, a pedibus animalium quicum ftupa, aut lino, aut quocunque alio filamento implicantur, dicuntur impediti : id autem fi inde tollatur, et pedes liberi fiant, dicunt- ur proprie exp edith C.
P S A L.
1'.5 A L. Vlll. 15
G ar m. Gen. vii.
David extollit majeflatem Dei ah cperibus in coelo & in terra, maxime vero in homine^ tum creatoy tum infiaurato per Cbrifium*
GEntis humanae pater atque cuftos, Quam fan&a Majeftas tui Nominis terras ftupefecit omnes,
Sol quas recurrens adfpicitl Et fuper coeli radiantis orbes
Tua magnitndo feextulit.
2 Qiiam pia -mundum tueare cura
Ladtentis xvi infantia Prodit : ut linguas temere obftrepentum
Tibi refutes hoftium : Hoftium, quorum vomit os fqrorem
In te, fititque fanguinem.
3 Luce cum ccelos vitrea ferenos,
Pollentis opera dexterae, Cerno : cum lunam, nitidafquc ftellas Per te creatas confpicor;
4 Quantulus ( mecum tacitus revolvo)
Homo eft, ut ejus fis memor ! Quantula humanae eft fobolis propago, Dignere ut illam vifere! $ Hunc Deo arqualem prope reddidifti : Ornafti honore & gloria :
i: Gentishumanx, &c. ] Verfus Koratii lib. I: Odev 12.
2. Laclens} a lafteo, la&es, laftere penultima longa, quod eft* lac fugere, et proprium eft infantis aut catuli ab uberibus pen- dentis. Aliud eft lafto, laftas, laftare, quod eft lac praebere, et proprium eft Matris. C.
3. FoIIentis ] validae, potentis. Aufier fulmine pollens , et pollens cfibus eft apud Lucretium, Hofiis equofollensapud Ovidium. C.
6 Et
17 P s a u IX.
Et lux dextrse fuper univerfa
Opera creafti principem : Cunfta vitalis quibus hauitus aurse eft,
Illi dedifti fub pedes.
7 Huic boves parent & oves, pecufque
Quodcunque campis pafcitur:
8 Quiquc pennarum celeri volatu
Meritur ales aera : Quique pinnarum celeri natatu Pifcis pererrat sequora.
9 Gentis humana? pater atque cuftos
Quam fanfta majeftas tui Nominis terras ftupefecit omnes,
Sol quas recurrens adfpicit!
6. Haufus am& vitalis ] Poetice accipitur pro ipfa vita, qua tamdiu ineffecorpori creditur, ^uamdiu vitali vefcitur aura, feu quamdiu fpiritum ducit. C.
8. Ales ] In auguriis veterum aliae volucres vocabaritur Ofcines quae voce 8c cantu , aliae Alites, feu Trxpetes quae voiatu aliquid praenuntiare putabantur. Utrumque complexus eft Virgilius de Augure loquens. Qui volucrum linguas, qui pr&petis omina peim&% fkc. Hic pro qnavis ave ufurpatur. C.
8. Ymnarum ] Yinna Vocabnlum efF homonymum, fnnt enim etiam Pinnae aedificiorum 6c murorum partes ad modum faftigii acuminatse ; hic autem funt pennas pifcium Germ. Fifchfedern. C.
P s a l. IX. C a r m. G i n. viii.
David gratias agit Deo de GoUatho occifo^ & fufts J?eliflh<zis : &pios fecum hortatury adDei Majeflatem, officium, & opera ceJehranda : additur forma precationis , quam tunc jideles habuerunt pro falutc fua, &> hojiium dejecfione.
RErum certa falus, te cano, gratias Exfolvo meritas ex animo tibi : Et miranda futuris Pandam fafta nepotibus;
C 2 Xutus
18 F S A L. IX.
2 Tutus prsfidio nil metuam tuo : Lsetus laeta canam fed tibi carmina,
Te laudabo fupremi
^Eternum stheris arbitrum.
3 Spes hoftis temere elatus in iraprobas3 Converfus trepida terga dedit fuga,
Et virtute potentis
Dextrse peflum abiit tuae.
4 Tu vindex cupidos exitii mei Perdis - tu trepido prasfidium es reo :
Tu litem mihi judex Ex alto dirimis throno :
5 Tu gentis valido robore barbarae Compefcis furias : deftruis impios,
Ut nec nomina feris Narret fama nepotibus.
6 En, hoftis tumidae quo recidunt minac ! En, qui fternit humi fundnus oppida,
Et proftrata perennis Condit nube filentii 1
7 At rerum Dominus perpetuus thronum Fixit perpetuum juftitias fibi,
2. JEternum Atheris arbitrum ] Periphrafis**Dei, cujus arbitrio ccelum & terra conJita funt et confervantur. &
3. Teffum abiit ] Teffum Adverbium idem fignificans quod Grascis katg)} id eft deorfum & tanquam fub pedes depreiium. Lucret. TeJJum fubfedere fuis pariter cum civibus urbes. loquens de terrae motu. Columel lib. 12. c. 6. Eft aliud murU matura experi- mentum : nam uhi dulcem cafeum demiferis in eamy ji peffum ibity fcies effe adhuc crudam. fi innatabit, maturam. Hinc darepeffum & peffundarey item, ire venum feu venirey id eft, venalem effe. C.
6. Candit nuhe filentW] Bella tranflatio. Sicut enim nubes fplen dorem radiorum folarium adfpe£tu noftro aufert ; ita filentium, & hominis & rerum ab ipfo geftarum memoriam aboler, earum- «jue oblivionem inducit. Sicuti ex adverfo, multorum vox et ce- lebratio, nominis claritatem efficit & confervat. C.
Orbcm
P S A L. IX. IP
Orbem ut legibus sequis, Ut jufte populos regat. ^ 8 Cum vis incubuit foeta fuperbia Infreni, miferis pr^fidium pates, Tuti pandis afyli
Arcem rebus in afperis- p In te uno merito fpem folidam locant, Qui novere tuum nomen, & ultimo Ut difcrimine amicos Nunquam deftituas tuos. 10 Ergo arcis merita laude Sionia?
Cuftodem Dominum pangite : confili Decreta ardua gentes Late ferte per exteras. it Vindex innocui fanguinis expetit Pcenas : vi tenues nec finit oppiimi Impune : applicat aurem Clamantum querimoniis.
S. Foeta fuperbia] Fcetus, fubftantive, eft rerum tam anima- tarum quam inanimatarum 4 Georg. Aut fcetus nixibus edunt. Ne- morum foetus, & Largo pubefcit vinea fcef u. Hic, adjeftive, idem fignificat cum gravido aut pleno. Fcetum enim dicitur animal pra?gnans, ante & paulo poft partum ; eleganti igitur tranflati- one, vim fuperbia fcctam dixit. Violentia enim plerunque cum fuperbiaconjun&a eft. Virg. Loca fceta furentibus Aufirts. Et Non infueta graves tentabunt pabula fcetus. Hor. Vulpes fceta. Et hic nofter, Pfalmo 105: Regia fceta ranis: C.
8. Afyli arcem pandis ] avKct^' Graecis, prseda feu rapina inde vvKctco fpolio vel aufero hinc dvvhOv arx, templum, ftatua principis,vel area facra difta eft, in quam fontibus tutus erat recep- tus, unde nefas erat quempiam extrahere vel abripere. Virg* 8: j£neid. ffinc lucum ingentem quem RemuJus acer afylum Rettu- Ht. dsvXin pro eo jure libertatis veniae. C.
10. "Dominum pangite ] ¥ r op rie pangi dicuntur plantx quae in fcrobes defiguntur ; hinc verfus quoque pangi, id eft ftylo in ta- bellam ceream impreflo quafi exarati videntur CicerO Tironi: An pangis aliqaid Sophoclettm. Horat. Ego mira poemata pango. C.
C 2 12 Affliaas
20 P S A L. IX.1
12 Affli&as bonus ores propius meas Contemplare, odiis quem petit improbis
Vis hoftilis : & atrae Mortis faucibus eripe.
13 Ut, qua mole Sion crefcit in scthera Late confpicua, laudibusefferam
Te, lxtufque falutem Acceptam referam tibi.
14 Dcmerfit merito Iraus fua perfidas Gentes exitio : queis alios plagis
Irretire parabant,
Efofere impliciti pedes.
15 O miranda Dei judicis sequitas ! Fraudis fraude fua prenditur artifex»
O res pectoris altis
Condenda in penetralibus !
16 Sic eft : interitu devorat impios Improvifa dies: immemoresDei
Gentes mors inopina
^Eternis tenebris premit,
17 At confifa Deo nuda modeftia iEternum Domini non animo cxcidct,
Nec teto miferorum Spcs fruftrabitur exitu,
14. TJagis irretire] TJaga quoque eft verbum homonyrrcn, qucd prima brevi, ut hic, fignificat retia rariora ad capiendas fe- ras, quod fcilicet, nt nonulli volunt, plagis, id eft, foraminibus plena? fint, uade Horat. 1*rudere feras in obflantes plagas. Et per Metaphoram YJagt amoris, apud Lucilium. Eadem vox prima brevi, fignificat fpatia vel traftus cceli ampliffimos. Hinc j crientaJis aut occidentaJis. Eadem denique prima longa fignificat verbera. Grascis TAnyar- Hinc pJagas adhibere. ¥J:ryx pJagis ft meJior. Unde pJagoftts Orbiliits, q\\i plagis inferendis deleclare- tur. C.
15. OrespeBoris aJtis condenda in penetrabiJits "} Expreflit Para- phraires his verbis vim vocis Ebraicae Selah, C.
18 Rerum
P S A t. X. 21
18 Rerum furge parens, neu fme ut impotens Adverfus tenues crefcat homunculus:
Et juris preme frenis Gentes arbiter impias.
19 Circumfille zux mole potentiae, Terroremque fens mentibus ingere :
Agnofcat male firmam
Sortem gcns hominumfuam.
P s a l. X. C arm. Gen. iii.
Queritur apudDeum Ecdefia, fe in manus impiorum traditam, quc- rum malum animum, maledicia, malefcia, 6° blafphemias expli- cans, bcnoYum peYpeffiones oftendit . denique orat ut fuorum mifeYtus improbos contundaty &> pios liberet.
QUonam ufque cuftos gentis human* tuos In rebus ar&is negliges ? .onam aberis ufquc, dum pios tyrannide Premit arroganter impius ? O fi fceleftum vergat in caput fcelus, Suifque pereat artibus.
3 Dum mentis explet per nefas libidinem,
Sic gloriatur impius, Sic gaudet in fe, fempiternum ceu decus Re&is pararit artibus.
4 ^Equi atque iniqui negligit difcrimina
Infrenis arrogantia, Suseque plaudit fuaviter prudentise,
NuIIum eiTe quod putet Deum.
2. Vergat in capuf] id eft, recidat, nt cjucd kquitur fuis pereat ariibusj juxta illud Salomonis : JDoIus recidit in cor falricantium malum : In confiliarics autem pacis Utitia. Eft atitem vergere*leni- ter inclinare, demittere aut etiam fe extendere. Hinc vergere in imeridiem aut Septentricnem. Dies vergens in noctem. Invergere vero idem «juod infundere eft. Virg.Frontique invergit vina facerdos. C.
Felicitatis
£* PSA L. x;
5 Felicitatis fomnio indulget fuae,
Qtiod cunfta cedant profpere : Nec te hiturum cogitat vel judicem, Vel perpetrati vindicem.
6 Hoftes minoris seitimat nihilo fuos,
Sjc ipfe fecum computans, Incommodi expers ad feneftam ufque ultirnam
Securus aevum tranfigam. Non cura lsetis ulla fefe gaudiis,
Non segritudo interferet.
7 Os exfecranda defpuit convicia,
Spumatque probris & dolis : Bonis labores continenter peftilens Lingua & dolores parturit.
8 Circa viarum compita infidias locat,
Ut innocentem clam involet : Intentus oculis intuetur acribus In tranfeuntes pauperes.
9 Qualis cruentus fubter alta delitet
Spcisea conditus leo : Sic e latebris corde trepido palpitans,
Infirmioribus imminet : Et occupatos multinodis nexibus
Nalfae involutos attrahit,
8. Compita ] Loca ubi plures vi* feu itinera competunt; Ovid. Itt ternas compita feRavias. C.
9. SpeUa ] G7TY)Kcuov Latinis antrum, Spelunca vel caverna, unde SpeUum ferarum, pro antro feris latibulum praebente. Virg. In fylvis, inter fpelaea ferarum. C.
9. Multinodis ] Penultima longa, a nexu. multorum nedorum. Ita Lucretius dixit MuJtanguJusy Plin. fyfulticaujis Ovid. jl4#/£i- formis. Varro, MuJtinumusy ad quorum fimilitudinem eleganter vocabulum hoc conformavit. C:
9. Nafft ] Naffa proprie textum vimineum in quod efca impo- fiti pifces alliciuntur, ita ut ingreffis non pateat exitus. Hlc me- taphorice accipitur pro dolis & machinationibus fraudulentis. C.
Malifque
io Malifque fubigit : & tenebris occulit Crudelitatem callidus. Ah, ftrage quanta tranfeuntes perculit, Graifatus iftis artibus ! ii Sic deinde fecum colligit raale credulus, Hxc prorfus ignorat Deus : Avertit ora rebus humanis fua,
Fandi & nefandi negligens.
1 2 Exfurge, Domine, tolle m altum dexteram,
Librata fige vulnera. Ope deftitutos ne pios filentio Obliviofo defere.
13 Tene impiorum pervicax vefania
Sic audeat contemnere ? Secreta fecum corde tacito ut murmuret, Humana non curat Deus.
14 Cernis profe&o cun&a, cernis; & tuam
Sceleftus in manum cadet, Ut tc labores & dolores pauperum
Non practerire intelligat. Tibi reli&us eft inops atque innocens :
Tu tutor orbos protegis.
15 Tu frange vires impii, violentiam
Tu mentis improbse doma :
11. Fandi & nefandi negligens ] Licitum & illicitum nikil cu- rans. J. Fandum 8c nefandum idem quod fas & nefasy utrum- que enim a.fandodicituYy quia quod aequum eft digne fari poffu- mus, quod iniquum fari non poflumus. Virg. Atfperate Deos me- mores fandi atque nefandi.
13. Fervicax] quafi per vim perfeverans nulli cedens; C.
13. Vefania ] Vecordia crudelis & furiofa: Ita Catullus vocat Ventum vefanientem* C.
24 P S A L. XI.
A ftirpe c#fa donec impietas fimul. Eliminetur & impius.
16 Tum firma Dominus fseculorum in faecula
Sceptra obtinebis imperi, Gentefque terra? finibus procul tv.x Externiinabis impias.
17 H*ec vota duris obruti laboribus,
Has fupplices fundunt preces : Animofque ttimulis incitati talibus, Te lacrymantes poftulant ;
18 Pupillum & inopem ut vindices potentium^
Ab impotenti audacia : Homo ut feroces fpiritus ponat, £ux Infirmitatis confcius.
1 5. EUminetur ] Quafi extra liraen ejiciatur eft enim ellminare extra limen efferre. Horat, Ne pdos inter amicos: Sit qui diBa foras eliminet. C.
16. Imperi ] Pro imperii, Apocope poetis ufitata. Virg. 'Tuguri congeflum cefpite culmen. Ita Pfal 13 dixit Auxili pro auxilii. Pf. 55. Conflli pro confilii, & alibi Ingeni pro ingenii. C.
P s a l. XI. Carm, Gen. vi;
Vavid ah hoflibus contumeliis Qp perfecutionihus af}ectusy graviter eos reprehendity irrita fore eorum confilia pr^dicit : deumcfue Judicem cognofcere^ probare, &> judicaturum effe pngulos ex acjuo 6? bon* oflendit.
Q
Uum fpe falutis non dubia fruar, Deoque fidam, vos mihi dickis, Faceffe rupes m remotas, Antevolaqspavidas volucres.
2 Intendit
Yf S A U AI. 2y
2 Intendit arcum (en afpicis) impius^ Nervo fagittas admovet, ut petat
Incogitantes e latebris Innocuos animique re<5tc>s.
3 At tu potenti, Rex bone, dextera Domas rebelles, & facis irrita
Decreta vefani furoris Contra humiles male nil merentes.
4 JEterna coeli templa colens Deus, Et lucido aftrorum in folio fedens,
Humana per terras acutis
Facta oculis fpeculatur omnes.
5 Non juftus illum, non latet impius Cun&a intuentem, fed ftudio ad nefas
2. Nervo fagittas admovef] Qiiafi de arcu Scythico loquatur, cujus nervo crena feu incifura fagirtae immittitur a fagittario, poltquam arcum tetendit. C.
3. At tu potenti Rex hone, 8cc. ] At tu, Rex benigne, manuforti inimicos fubigis, vanaque reddis confilia hominum infane 6c vehe- menter furentium, quae contra fimplices nihil commeritos cepe- runt. J.
4. Speculatur ] Quafi e fpecula cceli intuetur: Eodem pene verbo utitur Prudentius, in verfibus omnium piorum obferva- tione dignifiimis, & cum hoc quoque Pfalmi loco plane con* gruentibus.
Speculator adflat defupery Qui nos diehus omnibusy Attufque nojlros profpicity A luce prima in Vefperum. &ic teftisy hic efi avbitery Hic intuetur cjuidquid efiy Humana quod mens concipit. m, Hunc nemo fallit Judicem. C.
5. Non jufius illumy &c. ] Vir bonus non efl: illi ignotutf, vir malus non praeterit illum in omnia intuentem, fed aequus mundi reftor, & judex, odium ingens habet in homines pravo animo ad fcelus proclives. J,
D Pronos
Pronos maligno juftus orbis Ex animo moderator odit.
6 Super fceleflos retia depluet : Ignes remifto fulphure flammeos
Ad impios eliminandos Fulminese rapient procellx,
7 Juftofque juftus juftitias parens Amore fandto ample&itur unice,
Et fraudis ignaram ante vultus Affidue videt squitatem.
6. Remifto] Pro, mifto. Compofitum pro fimplici. Horat.de arte Poet. Sic verisfalfa remifcet pro mifceU Cc
P s a l. X 1 1. Carm.Gen.ix.
David anUcovum calumniis preffus, opem Dei impUrat, addu&apro* mijfione jpdem fuam cenfirmat, Qpfalutem petit.
AFferopem, fervatoropemfer: pulfa receffit Intemerata fides :
2 Nuda fides hominum fugit commercia : vana
Cum focfo loquitur Quifque fuo, blanda exerccnsmendacialingua, Corde fcelus meditans.
3 Ora Deus fraudum dulci medicata veneno
Conterat, & penitus Grandiloquam ex ima linguam radice revellat,
4 Quique pudore carent,
Dicere nec metuunt; Falfa ad perjuria linguas
Fortiter intrepidi Afluefcamus, & os age confirmemus adomne
Flagitium: nequeenim
Oris
P S A L. XII- 2J
Oris frena mei, linguasve repagula quenquam Me nifi habere puto.
5 At Dominus plan&us miferorum, & dura ferentum
Aure trahens gemitus, Surgam, aic, atque inopem, tuta ut refpiret in arce, lnfidiifque procul,
6 Securum ftatuam. Haec Dominus : quod ab ore fideli
Cunque fluit Domini Auro purius eft, auroquodfufile fecit
Septima flamma coquens : Dum fxx in fumos exploratore camino
Crafla abit & cineres.
7 Polliciti memor ergo mala? mala toxicalinguar,
San&e parens, inhibe : Peftifera de gente hominum nos, optime cuftos, Affere perpetuo.
8 Nam late impietas graffatur libera, paffim
Omnia plena malis> Quum penes injuftos juseft, & juflamalorum Sunt metuenda bonis.
4. Repagula ] Repagulune, proprie in circo illud cjuafi obftacu- lum erat, quo demiflb equi curfores ab excurrendi libertate co- hibebantur, eodemque fublato ad curfum emittebantur. Accipitur etiam pro obice feu pefTulo quo fores muniuntur. Utrumque Plautus in Ciftel. cOnjunxit. Occludite &des peJffiUsy repagulis. Ncnnullis etiam idem ilgnificat quod operculum. C.
5. Tlanttus ] proprie ejulatus cum pe&oris percuffione. C* 5. Aure trahens ] Poetice pro exaudiens. C.
7. *Toxica ] Toxicum pro veneno accipitur,, tefte Plinio, diftum a taxo arbore venenata, vel quod roi$ tg^oi^, id eft fagirtis illineretur. Alii a to£ su», id eft, jaculor, deducunt, quod vene- num in intimas corpons partes penetret. utuntur eo Plautus> Hora- tius, Propertius, & alii. vide Plin. lib. 16 cap. xc. C.
D i PSAL.
s3 P s a e; XIII.
Carm. Gen. X.
David de opis divln& diJationey infirmitate fuay & inimicorum impor- l tunitate expojlulans, Veum orat pro faJute fua, & hofiium confu- \ fioney ad gloriam fui nominis.
QUoufque, redtor unice, Me deititutum negliges ? A fempiterna me obrutum Oblivione deferes f
Quonfque vultum amabilem. Iratus abfcondes mihi ?
2 Quoufque curae turbidse Mentis quietem diftrahent ?
Quoufque cor cruciabitur Moeroris aeftu flu&uans ? Quoufque, me proftrato, aget Hoftis triumphos infolens ?
3 Regnator orbis adfpice ; Opem fer, & lucem tuam Infunde, ne mors lumina Somno perenni fopiat ;
4 Ne jaftet hoftis arrogans Me viribus fra&um fuis, Ne me pcrofi perfidi
Meo dolore gaudeant.
5 Tu me falutis recreas Spe, largus auxili: tuum, Salute parta, laudibus, Rex roagne, nomen efferam,
4. Meo dohre gaudeant ] Vitium proprium diabolo homini- bufqnc prorfus malis. C.
5. Tu me faJutis recreas, &c; ] Tu me benigne juvans, inco- lumitatis expeftatione munifice reficis, incoJUimiUte potitus, tuas, Kex potens, laudes in aftra tollam, J%
PSAL.
P S A L. XIV. 29
C A R M. G E N. XI.
Ddvld IfraeJis impieiatem a Bei & confcientU ipforum tcjlimonio, & vanitate (ludii UJorum ofiendit, & futuram Uberationem & Utitiam pr&dicat a foja Vei mifericordia.
SEcum infania callide Indulgens vitiis fic loquitur, Deum Formido fibi credula Commenta eft bominum, quum temerario
Cafu fors ferat omnia. Ergo flagitiis fe penitus dedit
Secura impietasDei : Nec quifquam ex animo refta fequi ftudet. 2 De templo sethereo Deus
Ad curas hominum lumina verterat,
Si quis non ftolide improbus Ad cultum revocet pe&ora numinis : 5 Omnes in fcelera omnia
Conjuraffe putes : foeda, nefaria,
Deteftandaque perpetrant : Nec cuiquam eft itudium re&a capeflere. 4 Namqui refta capeflerent ? Quem fanis aditum confiliis darent,
Quorum nequitia & fceius Infecere animos? qui populum meum,
I. Secum infania caJJide, &c. ] Stulti flagitiis fais faventes, fce- leraque fua foventes, fic intra fe tacite 6c aftute co^itant • ho- mines timidi nimium facile fibi credentes finxerunt Deum, ciim fortuna aftiones omnes fine ulla ratione furfum ac deorfum ver- tat : ergo impii Deum non timentes, fefe ex toto animo facino- ribus turpibus devoverunt, nemogue laborat tota mente juftitiss iter infiftere. J-.
4. Nam qui re&a capefferent ] Quomodo enim ullum ncgorinm Juftura inftituerent, J,
Ceu
30 P S A L. XIV.
Ceu prsedam fera, devorant : Nec rerum Dominum mente colunt Deum.
5 Aft illos gelido metu Horror concutiet, juflitiae Deus
Cum pacronus opem feret Infonti : increpicans talibus impios3
6 Vobis ludibrio fuit
Infontum pietas: vos inopum pium
Riiiftis ftudium, preces, Spes lentas, trepidas follicitudines :
At, cui fidit inops, Deus Spes & vota bonos ducet ad exitus.
7 O fi mittat opem fuis Speratam Deus e rupe Sionia.
Nam cum vincula ruperit, Exfolvetque fuos, pe&ore libero
5. Aft illos gelido metu, &c. ] Atqui aliqnando erit, ciim Cremor hoftes, timore frigus inducente, commovebit, cum fcilicet fum- me ju^ius, juftorumque defenfor, innocentes juvabit, talibusver- bis homines Dei negli^entes redarguens. J.
5. Patronus opem feret ] Patronus eft, qui clientem habet cui fe ut patrem praeftat. Nomen a Romulo inventum fuilTe dicitur, qui Cum potentiores fecreviilet a plebe 8c plebeios illis tuendos regendofijue commendaflet, illos Vatronos hos Clientes appellavit. Uberri etiam Dominos fuos a cjuibus manumiffi erant Patronos vrc^bant. Eft etiam in genere Patronusy defenfor, idcirco om- nes qui accufatorum caufas agebant Patroni dicebantur, cum dif- crimine tamen ab Advocatis. Afconius in Divinaf. Ciceron. Qui defendit alterum in judich, aut PatiOnus dicitur, ft Crator eft \ aut Ac« -ocatus, ft aut jus fu<?o;erity aut pr&fentiam fuam commcdat ami- co 9 aut Prorurator, ft ahfentis negotium fufcipit ; aut Cognitor, fi prtfentis caufam novit &P ftc tuetur ut fuam.
Gaudebunt
V 5 A L. A V . 31
Gaudebunt Abrahamidae, Et jdfta Ifacid* tetitia frement.
7. Gaudebunt Abrahamid<zy &c. ] Pofteri Abrahami animo qui- cto laetabuntur filiitjue Ifaaci merito gaudio geftient. J-.
7. Lttitia frement ] Verbum Fremo frequenter ufurparur in ar- gumento indignationis. Vide Annotata ad Pfalm. 2. Virgilius frequenter hac voce utitur, pro confenfus aut l<etitiae fono. Ita JEneid. 1. CunBi fimul ore fremebant Dardanidct. id eft, Trojani omnes murmure approbabant. & JEneid. 9. Latitia ludifque vi* plaufuque fremebant.
P S A L. XV. CARM. GeN. VI.
David ofiendit vera ecclefi&pr&fentis & fempiterna membra ex inte- gritate vitd, jufiitia, & veritate innotefcere.
SAndx Sionis templa quis incolet, Rex magnc, tecum? quem ftatues tuum San&um fupcr montem, ut malorum Liber agat placidam quietem ?
2 Quem fraudis expers fimplicitas juvat, Urgetque rectum propoiiti tenax :
Nec mente fevus grata blandam Edocuit fimulare linguam.
3 Nec ore mendax exitiabiles Concinnat artes : nec mala proximis
Excogitat : nec dulcem amicum Opprobriis maculat pudendis.
4 Qui fafluofum defpicit irnpium, Dei timentem fufpicit & pium :
Tenaxque promiffi, fidemque Indocilis temerare pa&am.
2. Nec mente favus grata, &c. ] Nec animo crudelis, linguam* adulatricem jucunda auditu fingere afluefecit. J.
4. Deitimentem fufpicit ] Q^i religiofum Dei cultorem reve- fetur. J. Sufpicere eft admirari & venerari, afpicere quafi fupr* nos collocatum Cic. lib. 2; Offic: Itaque eos viros fufpiciunt maxi~- ™flM efferunt laudibm*
5 Qur
32 PSAL XVI.
5 Qui non egenos fcenore perdidit, Non innocentes munere prodidlt.
In monte fancto, hasc qui peregit, Perpetua, requie fruetur.
P s a l. XVI. Carm. Gen. xii.
DavidDeum oratyut fe ab omni Idohlatria purum confervet-, idohlatf& rum miferiay bonaplorum in Deo pr&dica?itur : prxfentiafunt, jufli- tia &fancrifcafioper Spiritum ; futura funty refurreciio Chrijli, & per eum omnlumpionwiy ac vita <ctema.
ORerum fator, & falus Humani generis certa, periculis, Qui te refpicit unum, famulum inftantibus eripe.
2 Te fervus Dominum libens Agnofco, & populis* praedico : fed tibi
Omni ex parte beato officiis nil opus eft meis.
3 Erg° l^uc animum appuli,
Ut gentem ftudio profequerer pio, Quam tu ex omnibus unam populis forte receperas.
4 Aft illi immemores tui . Defecere : novos quifque fibi deos
Effinxere, colentes animi ludicra fomnia. Horum fanguineas dapes Non libabo, epulas refpuo, nomina Teftis nunquam adhibebo, aut fidei fcedera fanciens*
5 At fortis populum meae Defendet Domini perpetuus favor,
4. Libalo~] Sunt qni llbare quafi labiare diQum putant, id eft, primis labrisdeguftare ; alii melius a Grseca voce Xtifico, fundo in facrificiis ; imrno 6c Grssci aliquando Ki^co fcnbunt. Livius lib. ^dixitLiinre Diis dapes: Et Ovid. 4 de Pont. El. 8. 1t<ra Diis libare. Libare etiam fimpliciter fundere fignificat. Ovid. de Ponto. Jure igitnr lacrymas Celfo libamus ademto.
Frequentiores tamen iunt aliac hujus vocis fijnificationes.
Mercedemquc
P s a tl XVI. 3£
Mercedemque laborum cumulatam dabic affotim.
6 O pulchra agricolatio !
O praclara mei fors patrimonii! Ut florumundiquc ridens animum pafcit amcenitas !
7 Immortalis honor Deo iEterno, monitu cujus ago dies,
Arcanifque per umbram ftimulor pe&ora motibus,
8 Quicquid molior, aut gero, Prsfentem Dominum confpicor : is mihi
Scmper dexter adhseret, ftabili ne movear gradu^
9 Pulfat pe&ora gaudio
Cor lseto trepidum : lingua tuas avet Laudes promere : corpus tacite fpes bona recrcat. io Nam nec degere tartari
Permittesanimam fub tenebris meam, Aut ut putre cadaver refolutum in cineres fluat. ii Tu vits referas viam :
De vultu fluvii laetitiae tuo Manant : tu tribuis munifica gaudia dextera.
5. Affatim] Abundanter, Cic. futome Dic&archo afiatim fatis* fecijfe. C.
6. Agricolatio ] Pro agricultura, vox Collumellae. C:
7. Stimulor peftora ] Grsecifmus, pro, peftus mihi ftimulatur. Ita Horatius dixit : Turgor bilem, id eft, bilis mihi expurgatun
10. 'tartari ] pro inferno, Virgil:
'Tum tartarus ipfe Bis patet in pr&ceps tantumy tenditque fub umbras, guantus ad ttUrwm cotli fuffeclus olympum*
psal:
34 P s a l. XVIL
Carm. Gen. V.
Davidab inimicis prejfus, jujlitiam cauf&^ vita innocentiam , &ftm» plicitatem fuam profteiur ; itaque a Deo fervari, inimicos contur- baripetit, ut bonorumy quibus conjidebanty infiabilitatem experi- rentur, & ipfe veriiatem Dei.
hms exatidiV bone reSor orbis, ^qua pofcentem : tibi quas profundit Lingua non mendax, cape non iniqua Aure querelas.
2 Ad tuum tefus fugio tribunal,
Et fidem appello : mihi cognitorem Te peto : oppreflbs oculis benignis Adfpice juftos.
3 S#pe per folas tacitas tenebras Noftis, arcanos mihi cogitatus Cautus infpexti, trepidoque corda
Turbida motu: Sacpe, ceu flammis, animum probafti Cafibus duris, neque compenfti Confcium fraudis fcekrumque3 fonti
Sseva minantem.
4 Os fuit concors animo, fonufque Senfui : legum monitis tuarum Pe&us innixum fcelera impiofque
Horruit aufus.
5 Hac via greflus rege per-tuarum Orbitam legum, dubio vacillent
2. Cognitorem Quis proprie dicatur Cognitor patet ex CommeK- tatione Afconii Vide annotata ad Pfal. 14 ver. 5.
5. Cogitatus arcanos ] Pro arcanis cogitationibus dixit. C.
5. Orbitam legum ] Klegans Metaphora. Orbita propric eft vef- tigium rotae in via decurrentis. Virg. 3 Georg. Juvat ire jugis qua nulla priorum CajlaUam molli devertitur Orbita clivo. Unde veibum exorbitare. Utitur eadem voce Pfal. 31 C:
Nc
P S A L. XVII. 3J
Ne pedes lapfu, inftabilcfquc turbent
Lubrica plantas. 5 Te voco, duris ad opem periclis Ssepe tentatam fugio, precantis Admove attenjtam miferis bcnignu-s
Queftibus aurem.
7 Tu bonus fulci tibi qui falutem Spemque committunt ; tibi contumacis Spiritus cordis tetricus refrena
Vindice dextra.
8 Me velut pupillam oculi tenellam Providus muni : procul impiorum Impetu, alarum trepidum tuarum
Conde fub umbra.
9 Nam mcx vitx manus impiorum io Imminet : vallant opibus, fuperbis
Intonant linguis, mala dira feva
Voce minantur. ii Obfident cunftos aditus viarum : Commoda obfervant loca, deftinantque Ad meam cardem, facinufque patrant
Mentibus abfens.
1 2 Qualis in prsedam leo fertur ira Fervidus, qualis catulus leonis Lacte depulfus fpeculatur alto
Abditus antro.
13 Surge, conatus pater anteverte Impios, ftratoque in humum tyranno, Me ttto, quo nunc furit ille fevus,
Eripe ferro.
5. Inftahtiefaue turhent, &c. ] Ne loca ad confiftendum diffici- lia pedes inconftantes labare cogant. J-*
7; Tetricus refrena ] Idemque feverus impQtUS JWiflli hoftilis ti- bi repugnantis manu ultrice cohibe. J*
E 2 14 Neu
3* P s a l; XVIII.
14 Neu finc ut me vi premat impotentum Divitum faftus ; quibus una cura eft, Dum licet, blandas illecebras caducas
Carpere vitae. His opes terris penitus refoffis. De penu fundis locuplete, ventri SuiEcis fruges, hiJarafque muka
Prole penates.
15 Puritas vitx mihi te tueri Corporis vinclis tribuet foluto. Illa lux vere faciet me ab omni
Parte beatum : Lux voluptatum cumulata cun&is Gaudiis, quum fe fine nube menti Pura majeftas dabit intuendam
Lumine puro.
14. Impotentum ] Impotem hic non fignificat invalidum, fed cum qui ine aut aliis fuis cupiditatibus moderari non poteft, quales fere funt divites faftuofi: C.
14. Ventri fufficis ] id eft, fuppeditas. C.
14. HHaras ] Ab hilaro, quod eft exhilaro feu jucunditatem affero. Ovid. Hos ubi jacundo tua vox hilaraverit ore. Verbum a Cicerone quoque ufurpatnm. C.
1 5. Furitas vita mihi te tueri, &c. ] At innocentia mea dabit mihi libero impedimentis omnibus, quae a corpore ad animum manant, te, mi Dens, coram videre. ^. Tueri pro Intueri ficut Ovidius. Os homini fublime dedit, ccelumque fueri Jufftt. C.
P s a l. XVIII. Carm. Gbn. i.
David fub finem v\t& Veum laudat, recordatione beneficiorum jam *c- ceptorumy & in pofierum fe Deum laudaturum profitetur*
TE, Deus almc, colam, te toto pe&ore amabo, Sanfte parens:mea vis,mea fola potentia,turris, Pr«efidium, fpes, & rebus folamen in ar&is; Tu clypeus, tu tela mihi, tu certa falutis Anchora, tu ftatio tuti placidiffima portu^
%r" ■- 3 Nara
p s A u xvm. 37
Nam fimulatque tuas m laudes ora refolvo*
Te venerans, pacemque petens, inimica faceflfunt
Arma: falus, placidifque comes pax advolatalis.
\ Jam me lethiferis mors circumvolverat atra Caffibus, obfeflum jammetorrentibusorcus
; Impediebat aquis3 ftygia jam compede vin&us Haerebam, laqueoque pedem retinente trahebar :
p Hic ego deprenfus, fupplexque humilifque vocavi Voce Deum, &dubiisclamaviad fidera rebus.
Ille fuper folio refidens flammantis olympi Audiit orantem : poftquam pervenit in altum Clamor, & attentas advertit queftibusaures;
' Protinus e vultu Domini conterrita tellus Intremuit, montefque cava compage foluta Nutarunt, penitufque imis fremuere cavernis.
3. Nam Jlmulatque tuas in laudes, &c. ] Nam ftatim ubi os neum ad te laudandum aperio, te precibus profequens, roganf- i,ue ut mihi fis favens & propitius, vis inimicorum recedit, in- iolumitas animique trancjuillitas falutem comitans, leniterciue dvolans advenit. jf:
4. tforrentibus aquis ] lorrcns alias fubftantive fluvium fignifi- at, non viva acjua, {hd pluviis crefcentem. Hic tanquam par- icipio ufus eft ad imitationem Virgilii, cujus Eclog. 7. hi funt erfus.
ffic tantum Bore& curamus frigora ; quantum Aut numerum lupusy aut torrentia jlumina ripas
Et Georg. 2 Nec non & torrentem undam hvis innatat alnus, C.
6. Olympi ] Olympus di&us eft, Theone, interprete Arati, efte, quafi ^oAoAct/vtTTo^, quol totus luceat, quamvis Caefar Scali- ;er putet diftum quafi qKvOvtcl Trofetf. Ut efTet montis nomen, uem cum afcenderenr, interrogati <jub irent, dicebant, in cce- um, Unde ccelo communicata vox. C.
2 Fumeus
3 8 P s a l. XVffl.
g Fumeus afHatu de naribus a?ftus anhelo Undabat : rapidas contorto vertice flammae Ore fluunt, vivaque animant atta&a favilla. $ Utque fuum Dominum terrae demittat inorbemJ Leniter inclinat juflum faftigia coelum : Succedunt pedibus fufcae caliginis umbrae. 10 Ille vehens curru volucri, cui flammeusales Lora tenens levibus venterum adremigat alis. ii Se circum furvo nebularum involvit amictu, Prsetenditque cavis piceas m nubibusundas. 12 Acribus ex oculis vibratse fpicula flammas Difcutiunt triftes claro fulgore teriebras.
8. Vumeus afflatuy &c. ] Spiritus velut fumus calidus, infU que anhelitus, e narium Spiraculis prorumpebat, ignefque veh mentes, fe velut aqute vortices circum agentes ex ore ejus em nant, 6c cpsecunque tangunt motu animato tanquam carboi ignito agunt. J.
8. De naribus ] ctv£p&7roTct&toz. Cum enim Scriptura Di afcribitos, ocuios, aures, manus pedes, 8c fimilia, non propter Deum corporeum debemus imaginari cjuodelim fecerunt Anth pomorphitae ; tales enim loquendi formae non tam exprimur cjualis fit Deus, quam ejus notitiam incomprehenfibilem tenuifr noftrse accommodant. C.
8. FaviJla ] Cinis eft calidus fub tjuo ignis abftrufus latitat' fovetur, de quo Horatius, Incedis per ignes fuppofitos cineri dok Saxones vocant Amer. C.
9. Fufc<z~\ Color fufcus fubniger eft ex rubro in nigrum deg nerans. C.
10. Adremigaf] Quid fit Remex & Remigium in re nauticaij tum eft. Quia autem volantibus eundem ufum in aere prsebe alae, quem naviculariis in acjua remi : eleganti i^etaphoia id qq de navigio proprie dicitur Cransfertur ad volatum. Ita Virgil Remigium alarum dixit.* C.
11. Furvo] Color furvus eft idem cum atro, feu anthracii id eft, carbonis inftar nigro. C.
12. Ex ocuJis vibrau Jpicula f,amm& ] Talis enim eft vull iratorum. Ita Virgilius de Turno irato
Tbtoque ardentis ab ore
ScintilU abjlftunt : oculis micat acribus igms. C. Ifl
P s a t. XVIII. 39
Inde ruit crepitans lapidofe grandinis imber, Difcurfantque vagas finuofa volumina flammae At vero ut fan&o fermone fiientia rupit, Protinus borrifico tonitruccdumomne remugit, Grandinis dc crebra tellus cvepitante procelia Pulfa fonat, ruptifque micant e nubibus ignes : Flammiferxque voJant magnum per inane fagittas, Fulguraque ingeminant; laticum concuffalacunas Pandit hians tellus, & fontibus ora relaxat ; Succutiturque pavens, & fundamenta revelat, Et referat chaos. ^Eterni fic vox tonat oris, Sic formidandse grave fpiritus infremit irae.
Ille falutiferam porrexit ab a:there dexcram, Et me de rapidis pereuntem fuftulit undis: Hoftibus eripuit validis, & acerba potentum
12. Sinuofa\\ Sinus in corpore humano, ea pars dicitur cjuse : intra peftoris brachiorumqne complexum, ad ipfa praecordia. erent. Hiccine nm gefiandtts in fmu eji 1 Hinc Sinus veftium ap- llarunt plicas, feu, plicaturas vulgo di£tas Virg. Nuda genuf ioque ftnus colleHa fiuentes: Yttmfinus maris, feu partes littor- rS propter excurfus maris incurovs qui fi majores fint, a nof- 5 nautis nominantur ein *u;iek\ Graecis ZoKrro^. Hinc quicquid in- Tvum eft 6c multos finus habet, dicitur finuofum, ut mare, ve- cauda ferperitis, veftes 6c alia: C.
14. Inane ] More Lucretii, pro vacuo, vel ipfo aere, quod Tatio eft,To purum :~ Fleruwfue per purum tonantes Egit equos> vo- wemque currum. per purum, id eft aera. C. r 5. Laticum ] Latex Lucretio eft omnis humor aut liquor qui re aliqua latet, ut latex abfinthii, pro fucco de abfinthio ex~ flb. Item Liquoris vitigeni laticem nominavit vinum, Ovid. ladios laticesy pro oleo. Hic fimpliciter accipitur pro aqua. C: [5: Hians telltts ] His & fequentibus terrss motns indicatur, b terra aut egeritur, aut complanatur, aut in voragines de- iit. C.
l: 5. Qhaos ] vox Grsecis & Latinis poetis ufurpata, fignificat ru- i\ indigeftamque molem, feu confufionem & congeriem re- ri omnium informem : ex cjuo mundum & reli^ua in mundo ata effe poet» fabukntur. C.
18 In
4o PsAt, XVIII.
18 In me odia elufit. Quum me ftudiofa nocendi.
Temporibus duris cxci fraus arte petebat, ip Auxilium tulit, & rebus patefecit in ar&is
Latum iter, ele&umque a morte reduxitamicum,
20 Scilicet immunem fceleris mentemque manumque Adfpexit Deus, & merito dignatus honore eft.
2 1 Quippe nec impietas, nec pravi credulus error Avertere, meos rc&o de tramite greffus.
22 Ante oculos mihi lex Domini, mihi juflaverenda
23 Semper erant animo prscfentia : fimplice vero Gaudebam, fraudifque illo fub tefte voluntas Libera, flagitium, & fcelerum vitaverat artes.
24 Ergo mihi integra? fruftum hunc decerperevitx Munificus dedit, & qui confpicit omnia juftus Arbiter innocuam cumulavit munere vitam.
25 Quifque fuis fibi te conformat moribus : erga Innocuum innocuus: tefentitamicusamicum :
26 Inque bonosbonuses: malecautascautiorartes
27 Artibuseludis: duroindiicriminefervas
Res humilis populi affli&as, oculique fuperbos
28 Dejiciselatifaflus. Tu plebisabimsc Coetibus ereptum celebrimein lucereponis : llluftrafque meas claro fplendore tenebras.
18. C&cafraus arte] Csecum eft occultum, clandeftinum, five et^etToVy quod fub afpe&um non cadit, ita Pfal. 27 Fraus c&ca ftt formidini C.
28. CeJebri me in luce ] Ita Cicero ad Q. Frat. inquit, F.]us virtutem non latere} fed in luce Aft&, in oculis clarifftms prouncit effe pofitam, C.
29 Tc<
p s A c xviii: gi
i^ Te ducc pcrrumpo florentes *re phalangcs; Altaque turrigcri fuperofaftigiamuri.
30 Scilicet, ut fan&us Deuseft, fuafignafecutis San&afalutifer* pandit compendia vitar. Illius asterno quicunque efHuxit ab ore Sermo repurgato flammis fincerior auro eft. Ille fuo clypeo fida fpe pe&ora fulta Protegit, adverfifque vetat luccumbere rebu$;
31 Dicite, qui colicis pifti ludibria trunci, Aut ebur in varias aut faxa excifa figuras : Ecquis in aethereo rerum moderatur olympo Frena alius Dominus ? quis terrse temperat orbcm 3 Alter, & invi&a qu# vultfacit omnia dextra ?
2.9. Florentes are phalanges ] Id eft, fplendentes. Arma enim exercitus, praefertim, fole lucente, late micanr, 8c c Longinquo confpicua funt. Respexit autem hic Paraphraftes ad vetus illud, florentes <zre catervas. Poetae vero epici, Servio etiam tefte, verbo florendi variis omnino in rebus paflim ufi funt, ut apud Lucretium funt* florent alumina flammisy id eft, fplen- ientia & late lucentia. Eidem. Mare navihus, urbes pueris florenU M. Manilius quoque nomen^rej elegantiffime ad ftellas tranf- :ulit. Sicuti Columella non minus eleganter nomen ftellarum 5c fiderum ad flores tranftulit terreftres. Quod enim in ccelo unt ftellae, id m terra funt flores, 8c e contrario. Verfus Ma- lilii lib. Aftronom. hi funt paene in extremo.
Itunc conferta licet cceli fuJgentia templa Cernere feminibus denfis, totifque micart Floribus, ut ficc& currunt per littus aren*. \\cJiv&ziv quoque ufurpant poetae Greci. Sic j*Efchylus £v&ti iomerus o-ripfjLATO, KvfU dixit. Et Virg. Semina flam?n<ey alii lorem ignis dixere, ut ad locum illum Manilii monet incompa- abili patri fimilis filius Jofephus Scaliger. C.
thalanges ] Thalanx proprie acies Macedonum quadrata oflo ►editum millibus conftans in qua "pts pedi, clypeus clypeo, vir iro confertus erat, qua nihil apud Macedones validius erat, ut ib. o. Q^ Curtius fcribit. C.
30. SuafignafecutiSy &c. ] Suam militiam profeflis vitam rec- am & breviter ad falutem ferentem oftendit. ¥•
F 3a Illc
4* p s a ti xviii:
32 Illc Deus viva mihi vi corroborat artus Oftenditque viam maculoia labe carentem*
33 Me pedibus fecit celeri contendere cervo* Et procul a fevis fubduxit in alta periclis :
34 Et tra&are manu duro in difctimine belli Arma dedit facili : folidoque ex #rc rigentem Fle&ere, & inflexum confringere viribus arcum.'
35 Xlle falutiferi totummuniminefcuti
Me tegit, & dextranutantemfulcit & auget 35 Largusopis: perque infidiis obfefla viarum Pandit iter cutum, prohibetque perinviaplantas
37 Oftenfotitubaregradu. Te3 perfequor hoftes Aufpice, disje&os comprendo : nec ante revertoi Quam cecidere animi fra&a virtuteminaces,
38 Atfufiqtic cadant pedibus, ne furgere poffint Rurfus, & antiquas armis reparare ruinas.
32 Tu mihi diffundis vivum per membra vigorem^ Et validos crudo diftendis robore nervos : Tu bellare doces: tu mequicunquelaceflit
40 Sternis humi,trepidofquefugamihidisjicishoftes:
41 Clamantesnemoexaudit. Domini precc pokunt Auxilium : averfamnegat implorancibusaurem:
36. Olfejfa vlarum ] Pro vifs infidiose obfeffls. Forma loquendi poetis & hiftoricis non infrequens, ut Ardua viarum, opaca Ucorumt angufla viarum, abdita locorumy cava faxorum, devia fyharumt fummxy vel invia montium, lata camporumy &c. Ita Pfal. 96 dixiC profpera hellorum ficuti Horatius, peracuta helli dixit. C.
38. Affufique cadant pedihus ] Humique proftrati ad pedes meos concidant. J.
38. Armis reparare ruinas ] Hoc Grsecis eft dvciuccxzo-Qdt <Ill0cl in extremis periculis propter defperationem fsepe faluti fuit, cum aut( vincere aut mori pugnantibus eft propofitum. Ita autem affe&i maxime funt formidabiles. Huc referendum illud Virgi- lianum.
Una falus viftis nullam fperare falutem: C.
42 Hos
P s a l. XVHl; 43
42 Hos ego, ceu verfatborea? violeutianubem Pluveream, impelio, & turbatisfervidus infto: Et pedibus premo, ceu coenum deforme lutofis
43 Conteriturtriviis. Tu me fine nomine plebis Contemtu ereptum populosfrenare fuperbos Impcrio facis, & famulas mihi tendere dextras Per longinqua jubes ignotas oppida gentes,
44 Attonitasfamx novitate, &nominetantum Audito : & blandis verba aflentantia linguis
45 Fingunt, nec tutis fatis audent credere muris.
46 Laus,honor,imperium Domino, qui robore cin&um Me tegit, incolumemque rapit de morte propinqua:
47 Qui mihi perfidiamfceleratamultricibusarmis Frangerc dat, populofque facit parete volentes .• Securumque vetat belii trepidare tumultus.
48 Qui mihi prsefidio eft, populi quum feva rebellis Ira furit, mentifque malae fcelerata retundit
4P Confilia. Ergo feram late tua faetaperurbes Finitimas : femperque meo celebrabere cantu,
42. Bore<e violentia^ Pro ipfo Borea violento. ItaHorat. Vivtus Scipiad* & mitis fapientia L*li. Pro ipfo Scipione 6c L<elio. Vide Pfal. 1, Impietas. C.
43 Sine nomine ] Apud Hebracos viri celebres dicuntur vivi no- niniSy Virg. JEn. z. Nos aliquod mmenque decufque Gejfimus. i. e. iliquid fam* & honoris ; itaque fme ncmine eft obfcuro loco satus & nullius fam<e.
43. Famulas mihi tendere dextrasy &c. ] Nationes incognitas per nrbes procul diflitas mihi fnpphcare cogis. jF. Famulus adjefti- ?um idem (jiiod faraulans Ovid. 1. Faft. Tradiderat famulas jam Ubi Rhenus aquas. ^pud Lucanum lib. 4. Vextra famute 1. e, Fam ulan tes.
47« Farere volentes ] Obedientia voluntaria Regibus maxime aptanda. Ut enim apud Saluftium loquitur Sylla. Tutius ejl uolentihus quam coaclis imperitare. Ita Virgilius de fuo Augufto Jura volenti datpopulo. Invitis enim imperare, admodum grave e> periculofum eft. C,
F 2 50 Sanctc
44 PSA L. XlA.
50 San&e parens, Regem qu> dura per omnia tutuir Eflejubes, cumukiqueopibus : plenoque favore Ipfum, 6t perpetuum fobolem ample&eris m asvum,
P s a l. X IiX. Carm. Gen. vi.
David expofttis dccumentisy qut Deus in rebus creatisy &P verbo ftto exhibety Deum orat> ut peccata ipji condonety deducat in fanftifi- cationem Jpiritusy & ipfum acceptum habeat in Chriflo*
Jftfanientis gens fapientise Addicta mencem erroribus impiis, Tot luce flammarum corufcum Cerne oculis animoque ccelum; Hinc difce, prudens quam fuit artifex Qui templa oiympi fornice flammeo Sufpendit, & terrae capacem Et pelagi finuavit arcum. z Dies tenebras, & tencbras diern Semper prementes perpetua vice, Non fcrtuito res caducas Ire monent per inane lapfu i Sed tota concors fabrica perfonac Dei tuentis cunfita potentiam,
I. Injanientis fapientu ] Ita Horat. Ode 34 Lifn 1: Vocat Philofophiam Epicuri, ipeciem quidem Sapientias habentem, fed «juae penitus introfpe&a mera effet infania. Figura quam Rhe- tores vecant Acuti fatuum. Efh.enimy ut Quintilianus ait, fen- tentia ex periculo petita, feu ita affeBate & acttte enuntiata, ut primo intuitu fatua videatur ; fed tamen poftea peculiari cuni acumine conjunffa deprehendatur. Ita Cic. Si tacent fatis dicunt, Item Concordia difcors. Fides perjuray Ebrietas fobria. C.
1. Fornice jiammeo ] Quid fornix in asdificiis fit notum eft. Hic accipitur pro concavitate coeli ftellis exornati & diftinfti. C.
1. Velagi arcum'] Indicat maris quafi globum, mareenimcum terra integrum globum conftituit. C.
2 s?ortuiU ] Penultima longa, ad imitationem illiusHoratiani. Nec fortuitam fpernere cefpitem leges fmebant Ode 15. lib 2. Sic etiam ro Gratuitum & fimilia pronuntianda effe confirmat genere ! 6c doftrina clariflimus ille Janus Doufa lib. II J?raecidan adPe- fcronium Arbitrum, & i Non
p S A L. XIX. 4$
3 Non voce qu* paucorum ad aures
Perveniat ftrepitu maligno.
4 Nam nec rcmotis barbara finibus Gens ulla terras incolit ultimas,
Qiia: nefciat certa meantis Lege poli ftabilem tenorem; Quis no&e clara lumine flammeo Semper micantes non ftupeat globos ? j Aut mane caftris prodeuntem
Quum rutilo videt axe Solem ? Sivc ille Eois flu&ibus exferit Vultus decoros, fponfus uti novus Auro refulgens, gemmeaque Tempora confpicuus corona ; Scu quum fugacem pra^cipitans diem Curru citato tempora dividit,
Artufque virefque impetumque Centimano fimilis giganti.
6 Abulque Eoo Cardine ad ultimam Metam occidentis fidera permeans
Obliqua, vitali calore
Cun&a creatque fovetque alitquei
7 Sed ordo rerum & confpicuus decor Non fic tuentum lumina detinent,
Divina ut arcanis habenis
Lex animos ad honefta fle&it. Promiffa fraudis nefcia lubric* Splendore veri peftora roborant.
5 Hac pleftitur culpa arquitate, ut
Pcena juvet recreetque damnum.
6. Sidera ohliqua ] Intelligit duodecim figna Zodiaci qux Sol motu proprio quotannis peragrat. C.
8. Hac fleBitur culpa xquitate, Peccatura non jufe fummo, fed ea juris mod eratione punitur, ut fupplicium deleftet & reficiat damnum e:s, quibus culpa damnum dedit : mandata Dei cogni- fjone certa oculos aperiunt. J;
Puro
46 Psa t. XIX.
Puro recludunt luminc lumina $ Pr^cepta : puro religio nitet
Verenda cultu, quam nec annis Cunfta doxnans minuit vetuftas* xo Decreta fas & confcia veritas Aftans tabellis fervat aheneis, Jucundiora melle, & auro Etnitidis potiora gemmis. £i Signata clauftrispe&oris intimi Servus tuetur jugiterharc tuus : Non infcius cuftodientem
Quam maneat numerofa merces*
1 2 Errata mentis quis meminit vaga: ? Quae deprehendet vis fapientix ?
Ergo repurga quas refudit
Clam maculas finuofus error :
13 Fac regna cordis ne fibi vindicet Vi$ impotentis dira fuperbiae :
Sic me malorum e maximorum Compedibus facile explicabis.
14 Quse lingua fundit verba, quod in finu Secum volutat mens tacito, accipe
Placatus, 6 noftrae falutis
Arxj Dominus* Deus & Redemtor,1
11. Jugiter'] Juge eft quod perpetuum aut contjnuum eftv Horatius Fluvius perennis jugis acfu& et Serm. 2. Sat. 6. TeBovicinus jugis acju&fens. id eft, perenni fcaturigine fluens. Hinc jugiter. Cfj
12. Sinuofus error ] Simplex eft veritatis oratio, fed mendacia ^erplexa 6t intricata cum fint multis involucris indigcnt. Ratio- *em JVletaphora: vide Pf. iS. C.
psal;
Carm. Gen. ii.
Ecelejia Davidi c$nira Ammonitas profcifcenti, lene precaitir fm & regis fui nomine, fduciam fuam in Deum pr&dicat% faufloque eventu prmunciato> res fuas Chrifto De$ commendat.
CUn£U licet ferro late populetur & igni Iafana gentis barbarse crudelitas, Tu ne cede malis, fed contra audentior ito :
Moderator orbis audiet preces tuas; Utque bonus dubiis Jacobum ad fiderarebus Cum voce' palmas proferentem exaudiit ; i Annuet oranti, & te majeftate rerendi Nominis ab hofte fofpitem tuebitur. Ex adyto facro arcanis tibi viribus artus Firmabit, animum de Sione tulciet :
3 Vota fecundabit, memori tua munera mente
Scrvabit : omnis perlitabit vi&ima. Protinus in cinercs depafta holocaufta refolvet In aftra volvens flamma luccm fplendidam.
4 IlJe aderit cceptis, cafufque in profpera vertet^
Eventa finget pmnia ex fententia.
2. Adyto ] Intelligit partem templi intimam & fan&ifiimam quam phrali Hebraea Santlum fanBorum apellabant, unde refpcrrfa & oracula olim reddebantur. 2 iEneid. Ifque adytis htc trijiia dic- ta reportat. A JW,id eft, ingredior, hinc dJ^urov locus inacceflus, aut, fi de templo Hierofolymitano loquamur, nemini patens, praeterquam fummo facerdoti. Hinc Lucretius per Metaphoram eleganter dixit Adytum cordis. Et ipfe paraphraftes Pfal. 57 hanc vocem ad ccelum, quod adytotempli fignificabatur, tranftulit. C«
3. Omnis periitabit viBima ] Gmne facriiiciurn tuum Deum pla- cabit. J. Vide annotata ad Pfal. 4.
3. Trotinus in cineres, &c. ] Ignis lucem claram in cgelum cir- cumfle&ens, vifHmafque totas flamma conjfumptas cornburens, in cinerem vertet. J.
5 Jam
4* p s a l; xx:
5 Jam tibi plaudemus reduci, auftoremque falutis
Patrium canemus patrio ritu Deum. Cun&aDeogratesfora, compita, templa fonabunt
Nomcnque fan&um profequentur laudibus. Annuet ille pio qusecunque rogabitur ore,
Lztumque precibus exitum juftis dabit.
6 Quin (fcio, necfallax animummihi decipit omcn, |
Regem reducet fofpit^m Dominus fuum. Mittet opem, fanfti 'referans facraria cceli, Et prsepotenti proteget te dextera.
7 Gloria fit Syrise, turmas numerare curules,
Axefque curvis afperare falcibus: Fidat equis, lateque vagis dicurfet habenis,
Sonante Perfes arvafindens ungula : Hi currus & equos jaftent: nosrebusinar&is
Dei potentis nomen invocabimus.
7. GUriafit SyrU] Glorientur Syri fe magrio numero equitum e curru bellum gerentium ordines habere, lignaque inter rotas trajefta ferro inftar falcis incurvo teribilia efficere ; populus Per- ficus fpem in equis ponat, rumpenfque terrac folum equorum ungulis fonum edentibus, & nunc huc, nunc illuc fle&ens ha- benas, campos ipatiofos vagis difcurfibus impleat. J.
7. Axes afperare fakibus ] Indicat currus falcatos, quorum in bellis veterum ufus erat. E curribus enim veteres pugnaiTe, vel ex Homero notum eft. Iidem in libro Joluae nominantur currus ferrei. Lucretius voczt fakiferosy Livius quadrigas falcatas : qui etiam Decad. 4. lib. 7. in deferiptione pugnae qua Romani An- tiochum fuperarunt, quadrigas illzs fic defcribit. Armat&y inquit, in hunc maxime modum erant, cufpides circa temonem ab jugo decem cubita extantes9 velut cornua habebanty qttibus quicquid obvium dare- tury transfigerent ; £p in extremis jugts bin<e circa eminebant falces, altera icquata jugoy altera inferlor in terram devexay illay ttt qttkqnid ab latere ob)iceretury abfcindereiy h&cy ut prolapfos fubeuntefqne con- tingeret : item ah axibus rotarum utrlnque bina eodem modo dfaerf<c Aeligabantur falces. Eorundem meminit Quintus Curtius in pugna. Alexandri et Darii. C.
8 Illis
P s a l; XXI. 451
8 Illis nec currus, ncc vis pracftabit cquorum
Ne fcindat uncis vulcur arcus unguibus : Nos humilesfavor xchereus penitufque jacentes Tollet, fuoque fuftinebit numine.
9 Tu fervator opem fer : tu ii refpicis, arma
Nec focia cupimus, nec timemus hoftica« Refpiciet, populique fui Rcx optimusomni Vocatus hora facilis audiet preces.
8. Ne fcindat uncisy &c. ] Nc aves voraces unguibus curvf* eorum membra difcerpant. J.
9. Hofiica ] Pro hoftilia, more Horatianot Illum ex mcenibus hofiicis. Item, C&des & rabiem tolhre civicam, procivilem. C.
Exemvlum precationis piorum fubjettorum pro fui Maqifiratus fahite in fummls prtferum pericuhs^ quale ifiud fuit, quod occafionemhnic ' Tfalmo tnbuiffe exifiimatur, defcriptum-. 2 Sam. 10. &■
I Chron. 19. Beza.
PSAL XXI. Carm. Gen.
11!.
JPopuIus gratias agit Det>, enarrans viBoriam de hofiibus-Davidi da— tam, qu&que ipfe acceperat ad vitamy falutem, glortam pr<zfentemy & fempitemam pertinentia ; hofiium exitium praduat, Deumqm orat ut procuret porro gloriam fuam.
QUod hoftc vi&o Rex triumphat gaudio, Curis folutusanxiis, Tibi id fatetur, Rex beace coditum,
Debere: tu laboribus Vires ferendis, tu dedifti e pradio" Redire duro fofpitem.
I. Curis anxiisl Curis homines anxios reddentibus.." J:
l. Epr&ho redire duro ] Quicquid affligit & premit atque per-
peilu afperum 6c calamitofum eft Durum vocatur. Ut impenum
durum} morsr pcena, fervitm dura.
.Q 2 Nullam
i
50 p s a u xxl
2 Nullaffl repulfam, voce quum te fupplicc
Rogaret, unquam adhuc tulit. Nil fti latebris pe&oris reconditis Spe concupivit irrita.
3 Et vota fupra, & ante vota, hunc omnibus
Vitx beaiii commodis. Gemmis coronam ferre & auro fplendidam Sacro dedilti vertici.
4 Vitam popofcit : mortis illi eft addita
Imrnunis immortalitas.
5 Tu claritatis au<Stor illi es, inclyta
Per te retulget gloria.
6 Feliciratis ei favor dedit tuus
Ex.mplar ut fit pofteris : Menfura voti ut matribus fit, quuih benc Blandis precantur liberis.
7 Tu nempe fpes & anchora es fiducix ;
Tu portus in rebus malis. Te fretus uno firmus omnem perferet Sortis procellam turbida*.
8 Tu perduelles comprehendes, tu manu
Poenas repofces vindice.
3. Et vota fupra & ante vota ] Et ultra petitionem & antequam peteret. J.
3. Sacro veriici] Capiti facro oleo confecrato. jf.
4. Vitampopofcit^ &c. ] Petivit abs te ut vivus & incolumis ex bello evaderet vitaque mortis expers data eft petenti. f.
5. *Tu clantatisy &c. ] Tu in lucem hominum illum protulifti, Ze authore fa ma fingulari celebratur. J;
6. Menfura voti ] Accipitur pro quadam impletione & fatieta- te rei alicujus perfe&a, qua majus aut melius optm nihil poflit. C.
8. tjCu}erduelles ] Quos nos hoftes vocamus, eos veteres per- duelles vocabant, cujus exempla j-lurina funt in Plauti Comce- diis, poftea autem perrluelles di&i funt qui crimen ali<juod ad- verfusMajeftatem Principis aut Reipubl. commiiiflenu
9 Ccu
P s a l. XXI. 51
2 Ceu flamma claufis asftuans fornacibus Antiqua filvx brachia Vorat : furons lic cui nefarios Affiatus hoftes hauriet. 10 A ftirpe totam demetes propaginern
Semenque gentis impiae. ii Te namque contra moliuntur abditam Fraudem fcelufque perfidi : Et menie prava vota verfant irrita, £t fpes inanes conccq unt.
12 Te pericquente, pallidi m fugam ruent,
Inlio eita.tergo vulr.era Ferent : j&$|$, tata dum vitant fuga RutfidjMptas diriges.
13 O qui 0: Wi frena rerum dextera
Verfas perennis arbicer, Exfurge, vires fac tius ut hoftium
Agnqfcat infolentia : Tum te piorum turba feftis cant.bus
Orbis parentem concinet, <Votis tuorum fupplicum, placabilem,
Malifquc formidabilem.
9. Sy1v£ Brachia ] Ira vocat arborum ramos poetice. C.
10. Demetes ] a demeto demeffui. C.
12. Inhonefia tergo, &c. ] Plagas turpes retro accifient. Tu tela in faciem eorum re£ta conjicies, dum fugiendo mortem de- clinant : J. Inhonefia vulnera ] Inhoneftatis enim feu rurpitu- dinis & fugae infamis fi^num eft vulnus tergo aut popluibus ac- ceptum corpore fcilicet non adverfo fed averfo. Hinc apud Catul- lum fic laudatur Achilles.
Hofkibus haud Urgo fed fronte & feftore tytus. C#
G 2 PSAL
J2 P S A U XXII.
C a r m. Gsn. iiir
^faltes primum ajnguftias & perpoffienes infinitas Chrifii explicat : in qutbus patrem mvocans, ex flde exaudttus eft : deinde Frophe- tiam, Sacerdotium et Regnum illius fempiternum atque univerfale^ ad Ecclefiam totam perventurum docet.
CUr me relinquis, 6 Deus ? Deus mcus, Cur me relmquis i irrita
2 Heu verba fundo : luce feu terras dics
Retegit, vocantcm me dies Fruftra intuetur; fivenox filentibus
Terram tenebris obruit, Nox me vocantem nulla non audit, meo
Nox nulla qucflu non fonat.
3 Tu fanftus ille civitatis incola cs
San<5t# : Ifaci nepotibus
4 Tu carmcn es : tu fida fpes majoribus
Noftris : falutem qui fuam Tibi credidere, a tc falutis compotes
5 Abiere : falvi gratias
Egere, duris qui tuam in malis opem
Petierc : qui tuam in fidcm Se dedidere, non tulere dedecus,
Non hoftium ludibria.
6 At vermis ego fum, non homo : fum fabula
Vulgi, infimorum opprobrium.
7 Nam turba noftris obvia illudit malis :
Nutatque, niftatque, & caput
3. l!u fanttus il!es &:c. ] Tu ille es auguftus habitator Hieco- folymae tibi dicatae, J-*
7 NtBatque'] Nictare eft oculis fignum dare aut connivere Plaut. Afinaria Nec illa ulli homini nutvt, niBet, annuat. NiHantia quoque fidera dixit Maro, videntur enim conntvere. C«
Motat:
Motat ; labella exporngit : ludibna Verbis acerbac afpens. 2 En ilie Domino carus, en fiducia Securus ille numinis : Nunc (ervet iilum, nunc periclis eruat, Quem tanto amore ample&itur. p O Domine, tu me protinus fufcepcras Alvo parentis eduum. De te pependi fpe, parentis pendulus Infans adhuc ad ubera.
10 Abufque partu tu Deus meus : tuus
Ex matris alvo me favor
1 1 Eft profecutus : ultimo in difcriminc
Jam ne recede longiiis. Difcrimen inftat ukimum : mortis metu Ceifere amici territi.
12 Tauri efferati, taun obefi me undique
13 Circumdedere : faucibus Hiant, leonum more rugientium,
14 Quos incitat Ipes & tames. Rivi cruoris corpus omne perluunt
Exfangue : laxat artuum Compago nexus : pe&us intra liquitur, Ut fole cera, cor metu.
11. Mortis metu ceffere ] Neceffarii mei vitas fuae timentes tre» jpidi a me difceiYere. J.
12. 'Tauri efferati ] Homines inftar tv-irorum feri, J. EfferAti] Efferare eft aliquem irritando & moleilando lnftar fer* ferocem & immanem efficere. C.
14. Laxat artuuniy &c. ] Junftura folvit ligamenta membro- rum. 7.
14. Liquitur ] Id eft, liquefcitj ad imitationera Virgilii. Ceorg.
Vere yicvo camts «elidus cum montihus humof, Liqmtur & Zefbjro putris fe ghba refvivrt. C.
15 Exaruere
15 nxaruere tenae aa miiar coctuis
Defecta membra viribus : Rigens adhaefk lingua ficcis faucibus e Jam tto fepulchn ad aggerem.
16 Me rabidi ab omni parce latratu canes
Urgtnr, petunrque dentibus. Mihi peflimorum ixva confpiratio Manufque fodit & pedes :
17 Et offa numerant, ofla tralucentia
Per corpons tenfi cutem. Tormcnta poftquam cun6ta confumfit furor,
Animus adhuc ira tumens Se pafcit, oculos fatiat, & fruitur meis
Laeco in malis fpe&aculo.
18 PartJti amiftus funt meos, tunica: mea:
Fecere fortes arbitras. ip Tu Domine, faltem ne recedc, ne malis
In ultimis me defere. Tu robur unus, tu mea es potentia :
Accurre, feftinus meas Succurre vitse : deftitutum ab omnibus
20 Defende : fevorum hoftium
Ferrum cruentum pelle : vim rabidam canum
21 Inhibe : leonum fpumeos Compefce ri&us : cornua unicornium
Confringe : ferva fupplicera.
15. DefeBaviribus } Virbius deftituta Martialis.
Dulcia defeBa modulatur carmtna Vingua
Cantator Cycnus funeris ipfe fuiy
Hinc defeBus facultatihus in jure civili ab Ulpiano dicitur ad egeA-
tatem reda£his, ut creditoiibus fatisfacere non pofSt. C.
17. Tralucentia ] Pel.ucida, a tranfluceo. C.
20. Savorum ho(liumy 8tc. ] Inimicorum crudelium arma cru» delia prohibe. J.
21. LeonumfpumciSi &c, ] Oraleoium iratojrum cohibe. J.
22 Xum
P s a l. XXII. 55
Tum morte vi&a fofpes auxilio tuo, •
Narrabo fracnbus tuum Nomen, pijrum prsdicabo ccetibus
Robur, fidem, conitantiam. O meiite pura qui Deum colitis, Deum
Laudate puns cautibus. Semen Jacobi, magnitndinem Dei
Celebrate feftis laudibus : Erga fideles numinis clementiam
Agnofce, proles Ifaci. j. Non fprevit inopis ille folitudincm,
Non pauperum faftidio Avercit ora : me vocantem exaudiit,
Vitaeque dulci reddidit.
5 Ergo per oras ultimas mundi tuas
Sonabo laudes : gentibus Te praedicabo : vota te timentium Praefenteiolvam Ecclefia.
6 Edet modefta turba fraudis nefcia
Vocata facras ad dapes ; Epulifque funfta, ac fatura dulci ne&arc^
Laudabit auctorcm Deum : Deum fonabit, qui vigore flammeo
In corda fe quserentium Se tantus infert, mortis ut procul metu
Perenne viva gaudeant.
24. Nonpauperumfa(tidio,8cc.l TxAio tenuium auxilio caren- im faciem fuam ab eis averfam non retorfit. ^. 26. Edet modefia, &c. ] Homines animo neutiquam elato & nplices comedent ad epulum facrum invitati, cssnatique & vina potione fatiati, Deum epulaseas exhibentem prsedicabunt, eum carmine celebrabunt, qui tanta vi fe mfinuat in aniraum ingenti ie fcrutantium, ut perpecuum viventes fecuri laeten- r J-
»7 Ergo
5(5 P s A l. XXII;
27 Ergo cxcitata tara novo fpe&aculo
Tellus ab oris ultimis, Quacunque colitur, colla fub Domini jugum
Submittet : illi fervient, Pronarque Dominofupplicabunt omnium
Omnes familise gentium.
28 Nam fempiterno jure Domino competit
Regnum triformis machinse. Illc univerfis imperabit gentibus.
29 Rerum potentes illius,
Menfae accubabunt, & facri convivii
Dapibus referti fub jugum Cedent volentes: fle&et illi poplitem
Pauper fepulchri in limine, Qui membra feilis artubus languentia
Fugiente vita vix trahit.
30 Illumque longa pofteri propaginc
Colent, fuifque pofteris Per longa deinceps nunciabunt fa:cula
In me favorem numinis. Hoc femen illi ferviet, gens illius
In pofterum h«c cenfebitur.
2,7. Quacunque colitur'] Ubicunque homines habitant. J.
28. Nam fempiterno, &c. ] Nam imperium mundani opificii quod ccelum, terram, & mare continet lege perpetua Domim competit. jF.
P S A L. XXIII. Carm. Gen. xiii.
Fropheta, Deum paftorem fuum agnofccnsy & fe viciffim illius ovent dccet quam magna Qp certa Jtt J)ei frovidentia erga fuos\ & de fu turo animum fuum conjirmat.
Uid fruftra rabidi me petitis canes ? Livor propoiitum cur premis improbum t
Sicu
Q
P S A L. XXIII. J7
Sicut paftor ovem, me Dominus regit ; Nil deerit penitus mihi.
2 Per campi viridis mitia pabula, Qu* vensteneri pingit amcenitas, Muncpafcor placide, nunc faturum latus
Felfus molliter explico. Piir* rivus aquar leniter aftrepens
3 Membris reftituit robora languidis, Et blando recreat fomite fpiritus
Solis fub face torrida. Saltus quum peteret mens vaga devios, Errorum tenerasillecebras fequens, Retraxit miferans denuo me bonusj
Paftor juftitiae in viam.
4 Nec fi per trepidas lu&ifica manu Intentet tenebras mors mihi vulnera, Formidem duce te pergere : me pedo
Securum facies tuo.
5 Tu menfas epulis accumulas, merum Tu plenis patens fufficis, & caput Unguento exhifaras : ccnficit aemulos,
Dnm fpedant, dolor anxius.
6 Me nunquam bonitas deftituet tua, Profufufque bonis perpetuo favor, Et non follicita: longa domi tux
Vitae tempora tranfigam.
3. Et hlando^ &c. ] Vitalemque respirationem acre feu fotu ju* cundo fub vehementi folis calore reficit. ^.
4. Trejridas tenebras [ Qiix horrorem & trepidationem conci-- tani, Metalepfis. C.
4. Tedo ] Pedum proprie eft baculus paftoritius incurvus. Vitg* At tnjmie pedurn. C.
H PSAL,
5& V S A L. XXIV.
C A R M. G E N. 11.
Fropheta regno Del univerfali in res creatas expofito, flnguUre reg- num in ecclefia (cuius notas apponit) explicat, & eam adhonorifi- ce convenienterque excipendum regem Chrifium adhortatur.
TOta quidem Domini terraeftv&quicquid ubi- Vel parca celat, vel benigna fuffick ( quei Quiquecoiuntmontefqucfcros, campofque feraces, Urbcfque fanftis temperatas legibus.
2 IHe fuper pelagus folidum connexuit orbcm,
Stabilis ut undas inter inftabiles foret, Et toties rapidis pulfatus fluftibus, omnes Compage firma fuftineret impetus.
3 Cun&a igitur Domini meritofunt: fed tametj unanx
Sedem fibi ille dedicavit propriam. Ecquis eofcandet ? cuive haec pcrmiffa poteftas, Loco ut beatum fiftat in fan&o gradum ?
4 Cui manus & mens eft infons, nec vana volutat
Animo, nec ulli damna perjurus dedit.
5 HuicDominusdonabitopes ; hunc numine dextro
A vi procacique eruet calumnia.
6 Hxc veira eft pietas, hac itur ad «thera, vcri
Sic intucri numinis vultum licct.
7 Eia aditus referate, fores age pandite, porta?,
Portae perennes fempiterna? regiae ; Clauftra rcvellite, limina pandite, magnus utintret Rcx ille, multa clarus ille gloria.
. X. tota quidenty &c. 3 Umverfus terrrc orbis ad Dominum fpe&at & quascnnque res tellus vel avara quovis loco abfcon- dit, vel liberalis hominibus fuppeditat. J-.
l. Ille fuper pelagusy &c. ] Deus firmum terrae globum firmc vinxit & pontum ipfum fupereminentem. y.
8 Quis
P s a l; XXV- 59
.8 Quis novus hic fan&is iuccedit fedibus hofpes ? Quis ifte multa eft inclytus Rex gloria? Ille pocens Jate Dominus dextraque opibufque, Belloque multa nobilis vi&oria. 5> Eia aditus referate, fores age pandite, portae, Porta: perennes fempiternse regise; Clauftra revellite, limina pandite, magnus ut intret Rex ille, multa clarus ille gloria ? io Quis novus hic fan&is fuccedit fedibus hofpes ? Quis ifte multa eft inclytus Rex gloria? Ille potens aririis numerofoque agmine du&or^ Hic ille multa eft inclytus Rex gloria.
P S A L. XXV. Carm. Gen.
XIV.
X)avid ab adverfariis oppreffusy petit a Deo doceri ; peccata fua con- donari : in horum expettatione fe confirmaty fretus Dei bonitate &P teftimonio fidei fiu : poftremoy Jibitrtique Eccleji* pofiulat liberati- •nem a metu.
Hlcfidat armis, plcbe fe clientium Defendat alter, militumque copiis : A te, creator orbis, uno fpes mea Pendet, malifque in rebus unum refpicit*
2 Tu, fan&e genitor, effice infolentibus Ne fpes inanes rifui fint hoftibus.
3 Sic me pudore liberabis : nec rubot Confundet ora cseteris, in te fuae. Qui collocarunt anchoram fiduciae. Fruftretur illos fpes, & irritas fpei Pudor dolorque torqueat, qui iordium Amore fefe fordibus contaminant, Bonofque nulla provocati injuria
4 Vexarc gaudent. Mihi per anfn&us vagos Vita?, falebras inter & tenebras, iter
H 2 Oftende
36 p s a i; xxv;
Oftendc reftum, & crutum fequacibus 5 Erroris undis prxvio lucis tus
Splcndorc deduc veritatis in viam.
Te nempe ab uno pendeo fpe ; te Deum
Unum & falutis columen agnofco mex. 6,j Si torta vitiis force morum regula
Deflexit, error fi fefellit lubricus,
Fra&a illecebris (i voluptatis malis
Incauta vitiis fe juventa polluit ;
Benignitatis tu tuas memor tamen,
Et lenitatis, (qui parentes mollibus
Frenans habenis, ufque ab incunabulis
Orbis paterna es ufus indulgentia, )
Miferere : noftris quod negares moribus,
Tuae negare non potes clementiae.
8 Nec denegabis : nec precantcs bona bonus Vacuos repelles : nec viam pofcentibus Re&am abcris unquam refti & aequi regula.
9 Tu mitis animi amplefteris modeftiam, Docefque refti & improbi difcrimina. Tu dux comefque tuta per compendia Ducis carentera fraude manfuetudinem :
io Peccata bonus & facilis oblivifceris : Promifla folvis liberali dextera : Minuitque poenas mitis indulgentia :
5. Sequacibusytkc. ] Qu« velurflaftus erroris me fequuntur. jf
6. 7. Si torta vitiisy Scc. ] Si lex vitae reSrix cafu aliquo cur vata deliciis, a refto aberravit : fi lapfus per ignorantiarn facili inducens ad cadendum me deceperat, fi frulta juventus a reft< deflexa malis vitae mollioris avocamentis fefe peccatis contamina- vit ) tu tamen liberalitatis & clementiae tuac memor, (qui majoi res noftros leniter & moderate cohibens, a mundi creatione, ec erga illos, cjuo patres erga liberos favore ufus es ) tu, inquam, Jehova, parce nobis, quodque, nobis vitiofis non dares, non pQ- tes lenitati lemper tibi affuetas non concedere. J*
Fidef
P s A l: XXV. 6l
Fidefquc di&is ftabilis crga omnes adcfi; Oui pa&a facri fcederis non negligunt. ii Hanc ut nepocum fecla manfuetudinem Nofcant, tuique nominis fe gloria Late per omnes fundat orbis angulos ; Ignofce noftris mitis erratis parens, Qux multa inuffit aegritudo, & impotens Amor, regique contumax ira & dolor, Errorque veri non acutus arbiter.
12 O ter beatum, mente qui pura Deum Veneratur : illi, qualecunque ampk&itur Vita inftitutum, dux adeft femper Deus, Re&orque, & omnes a&iones profperat.
13 Securus animus anxio procul metu Cunftis fruetur affluenter ccpiis : Stirpifque feries longa firmabit domum, Genufque multa floridum propagine Gpes paternas ad nepotes transfercft.
14 Quin & piorum mentibus myfteria, Contemta pravis, impie fapientibus Occulta, Dominus luce profcret fua ; Et facrofandti foederis fcientiam (Qux fola vkx dux beat* ®ula eft)
15 Docebit. Ergo, Rex beate coelitum, Te mente folum quatfo, nufquam lumina
II. llanc ut nepoiumy &^c. ] Ut pofterorum aetas clementiam if- tam intelligat, fecundaque nominis tui fama fefe per omnes mundi partes difpergat, da veniam, pater lenls, peccatis, «juae multa animi anxietas, amor infrenis, indignatio reSu difficilis, mceftitia lapfufqueex ignorantia malus veritatis judex, in aninrs noftris impreflit. J.
14. MyfierU ] Muioo id eft in fecris inftituo & inftruo. Item p.vv unde tiviiv eft iri laiibula fe abdere. Significat cjuo^ue os comprimere feu muflirMre. Hinc myfterium accipitur pro re f* ora & arcina & occukam fignificationem habente. C.
Abs
6i PSAL XXVI.
Abs te refle&o : tu pedes fclus meos Hoftis dolofis erues e retibus.
16 O fantte cuftos hominum, amico luminc In me intuere, & deftitutum ab omnibus Inopemque fan&a me tuere dextera :
17 Curifque, mentem quae perurunt plurima?, Novifque femper diflferunt doloribus,
18 Exfolve : pceais ufque & ufque immanibus Exercitato, & obruco laboribus, Ignofce : culpas mitis oblivifcere.
19 Heu quanta \;i$ me fa&ionis impiae Perfequitur armis ! quanta me crudelitas Inexpiato quaerit odio perdere!
20 Tu me periclis libera : tu protege Ejus falutemab hoftium ludibrio, Omnem falutis qui locavit fpem fua:
21 Inte, nec aliis fidit opibus quam fua: Integritatique & tuse clementi*.
22 Gens quas tuarum jufla legum ample&itur, Fac undequaque tuta fit te vindice.
Exemplar quoiidianarum precum Eccleflct & JinguJis fanftis prtlet bic Tfalmus : in qu* tria petuntur, & quidem exfde inpatefaclas m- his promifjiones refpiciente, ac fefe fuperioribus experientiis confir- viante. TJnum, peccatorum remiffio gratuita. Alterum, ut a Spiri- tufantlo, regamur in reliquo vit<e curfu. Tertium, defenjio adver- fus hoflium injurias. Qua tria refpondent precationis Dominktz ver- bis, quibus petimus remitti nobis peccatay ne ivducamur in tentatio- nemy & ut liberemur a malo. Beza.
P S A L. XXVI. Carm. Gen.
XV.
David ab hoflibus preffus zd Deum judicem confugity fdem fuam & vita innocentiam probaty ideoque & liberan ab angufiiisy & grati- am cenfequi expetit, ad glorifcandum Deum.
E vi tyrannus perfequitur palam, Meclam malignafraudecalumnia ;
Te,
M
P s a u XXVI- *3
Tc, qui latebras pe&oris infpicis,
Appello, rerum conditor optime.
Mensfraudisexpers, & manus innocens,
A vique pura & flagitio : inJDeo
Spes fixa, iortis qui violentia ^
Me faevientis non finet opprimi. i Renefque flammis & penetralia
Scrutare cordis, c^caque fenfuum
Arcana, fufum ceu calidis focis
Explorat aurum callidus artifex : ; Mentem videbis munificentiae
Qux dona nunquam non meminit tux ;
Adarque leges puriter ad tuas
Vitx carentem flexibus orbitam. \ Procul faceffat, nec focium fibi . Me vana fperet lingua : procul domo
Noftra recedat qui didicit fuos
Fucare fenfus pedore fubdolo. > Odi fceleflum concilia ; impios
Ccetus veneno pejus abominor:
Quorum refultant peftora gaudio,
Quum perpetrarunc fa&a nefaria. J Sed mente pravi non fibi confcia,
Lotufque puns fontibus, ad tuas
Arasadibo, laetus & offeram
Lstse chorea^ dux tibi vi&imas.
i. Tenetralia ] Penetrale proprie interior pars domus & apud 'eftum Tenetrale facrijicium dicitur ^uod interiore parte facrani onficitur.
4. Fucarefenfus, &c. ] Longe a familia mea abeat, qui frau- i ulenta mente novit cogitationes fuas falfis coloribus velare. J*
7. Tympana ]* Tympanum eft fuftis, quo aliquid percutitur. ioc etiam tvttclvov a tvttcj, 2. Inftrumentum teres, quod pla- i la utrin<juc fuperficie eft2 & pulfari folet foni ciendi caufa." C.
Tc
64 P s a t; XXVI.
7 Te noftra pangenc tympana, te lyra,
Te vox canoro confona tympano,
Lyraeque; ccetuque in celebri tua
Miranda pandet fa&a nepotibus. § Te&umque, nomen quo canitur tuum,
JSdemque, numen qua colitur tuum,
Mens ardet: abfentem retrahunt tua:
Quas templa celant pignora glorise. 2 H#c ofla tellus ne fine ut obruat
Inter cruentos barbara barbaros, 10 Qui fraudulenta mente coquunt fcelus,
Captant avara munera dextera. ii Ego mftitutum carpere tramitem
Pergam innocenter : tu propiiis meis
Aurem benignus queftibusadmove,
Ac me periclis triftibus aflere. 12 Per plana firmo quod gradior pede,
Quod reda feCtor, muneris elt tui :
Ergo falutis te columen mese
Coetu in celebri laudibus efferam.
6. Chore& ] yooutt eft faltatio cum cantu et yoouw locus ub: cum cantu faltatur.
8. 'Fe&umque, &c. ] AnLmus ardentiamore profequitur domurr illam, in qua laus tua cantatur, templumque, in quo tua ma« jeftas divinacolitur ; facrarium autem illud, quod majeftatis tua monumentum continet, domum me revocat procul ab Hierofoly- ma degentem. J.
P S A L. XXVII. Carm. Gen. iii.
J)av':d ah ecclcfia afpeclabili exul^ fduciam in Deum adverfus omnifi pericula prddicat ; fe eadem ftde confolatur, Dei gratiamy opem da> cumenta, duttum & liberationsm petity feque &P ecclefiam ad cw- frmandos in Deo animos hortatur.
Eus in tenebris quum mihi prsluceat, Vitamque muniat meam,
Qua
D
P s A l; XXVII. 6$
Qux vis aperta terreat me ? qua: mihi Fraus csca fit formidini ? 2 Adverfus unum quum fcelefta fa&io Cunftas paraffetcopias, Dolofa letho qu* tetei»4erant meo Ipfi incidere in retia. j Si comminentur caftra, fi minacibus Infefta telis agmina, Securus animi fpe&o caftra, praelia Timore liber intuor. 4 Unum expetivi, & ufque & ufque id cxpetam* Curis ut exemtus malis, Sim facrofan&x femper aedis incola,
Augufta mirer atria, Deoque laudes perfonem, artus dum regit Vitalis aurae fpiritus. 1 Tum me fub umbra conditum tentorii Celabit, & periculis Procul remotum, rupis abruptae velut
In arce pofitum, muniet : Ac ne relictum nunc quidem impiae finet
Vi fa&ionis opprimi. Viftorque folvam vota, nec vi&oriae Auctor mihi tacebere.
3. Si comminenfur, &c. ] Siexercitus mihi periculum intentetj1 acies adverfum me prodiens armis mortem mihi comminanti-
us minas intonet, exercitus abfque metu fpe£to acies quo^ue
ltrepide video. J.
3. Intucr ] Antique prolntueor. Plaut. Moftellaria Nullam cor- lcem intuor. In praeterito intutus vel intuitus fum, Infinitivo itui. C.
4. Augufia mirer, &c. ] Exterioremque partem ejus veneran- am, cum admiratione cernam, Deumque canam dum refpiratio uae aurae adinftar eft corpus hoc animans gubernat. J.
I 7 Audi
66 P s a i. XXVIL
7 Audi invocantem fupplicem, & fraftum malis
Bonus favenfque fubleva.
8 Te mens aahelat, vultus ad vultum tuum
Intentus ufque refpicit :
9 Ne conde vultiis lumen % me amabilis,
Neu me in tenebris defere. Servum per iram ne fine opprimi tuum :
Vitamque, quam debet tibi, Tuere ab hofte & e periclis eripe, O fpes falutis unica. io Me cari amici, me propiriqui, me pater, Me blanda mater liquerat : At non reliquit, qui pios in afperis Non deferit rebus, Deus. n Pareris benigne, me vias doce tuas, Re&aque deduc femita : Ne vis metufque ab hofte me deterritum De calle re&i detrahat.
12 Ne me impiorum obnoxium libidini
Relinque. Teftes impii Fingunt maligne falfa de me crimina, Armantque fe mendaciis.
13 Mens vi&a tantisjam fatifceret malis,
Ni fpes foveret me tuse Benignitatis, poft labores anxios
9. Vitamque quam debet tibi ] Bella phrafis, qua uti poffumus: t\\m alicujus erga nos benificentiam volumus agnofcere & celc- brare, & omnia noftra illi accepta referre. Ita dicimus Salutem ificolumitatom, dignitatem & felicitatem fuam alicui debere. C.
13. Fatifceret ] Fatifco cjuafi fatim vel affatim hifco, id eft, a« perior, yjtivco Virg. 'J£,t\. 1. Accipiunt inimicum imbrem9 rimifqui fatifcuni. id eft, valde aperiuntur. Alias idem quod deficere aut laflefcere fignificat ut apud Lucretium Anima natura fatifcit Fefft *vo% Item Pfal. 104. 2e vultum condente fatifcunU C.
Mo:
•
Psal XXVIIl; 6j
Mox affuturuin gaudium. Vivufque vivos inter ipfe commoda
Vitx beatx prasftolor. In rebus ergo turbidis ne concide,
Sed fortis ufque fuftine : Te roborabit Dominus, & cor fulciet ;
Tu fortis ufque fuihne.
13 Frtjlokr ] Frjjtolor eft quafi praefto effe & apparere. A tfacftb praeftolus, unde praeftolari. Hic fimplicitsr pro exfpe&are accipitur. C.
14. In rebus ergo turbidisy &c. ] Dum lgitur res funt turbulentac aoli animum defpondere. J-.
P S A L. XXVIII. Carm. Gen. xvi.
Vavid ab hofiibus prejfus, Deum oratpro falute fua, & illorum exitie ; falute acceptay Deum celebraty fuo Q? Ecclefi<z riomine, totique Ec- clefit bene precatur,.
PRinceps ftelliferis altior orbibus, Vita: praefidium & certa falus mea^ Aurem fuppliciis da facilem meis, Ne fiam fimilis bufta petentibus.
Audi vota, parens, quse tibi profero Supplex cum gemitu, brachia porrigens
1. Suppliciis ] Hac voce proprie utitur in fine verfus 4. hujus Pfalmi. In hoc autem verfu, more Salluftiano, pro fupplicationi- bus eam ufurpavit, fic enim Salluftins cum faspe alibi tum in Ca- tilina. Non votis neque fuppJiciis mulleribus deorum auxilia parantur, fed vioilando, agendoy bene confulendo profpere omnia cedunt, Ubi fo- corditz te atque ignavia tradideris, nequidquam deos impIoresy irati in- fefiique funt. Idem in Jugurtha Senatus oh ea feliciter gefta diis immortalibus fupplicia decernereyIt3L dixitPf. 102. Aures fuppliciis nunc adhibe meis. Eodem modo, Obfidium^ pro obfidione^ dixit, Cor. Tacitus. C
I 2 Ad
<$8 P S A L. XXVIII.
Ad coelum tremulis pervigil ignibus, Ccelum templa tuae confeia glorisc.
3 Ne me connumera coetibus impiis, Neu tanquam focium plefte nocentibus : Quorum blanditiis iilita mollibus Lingua eft, mens gelido livida toxico.
4 Illis nequitix prsemia iint fuse, Et merces ftudiis sequa nefariis : Pro femente legant femina, peflimis Dignum confiliis fupplicium luant.
5 Non his confilii provida vis tui ( Qui me confpicuis tollis honoribus ) Infe&afve manus a fcelere avocat, Aut infefta odiis pe&ora mitigat.
Ergo nec feries longa propaginis Florebit, patrias nec foboles opes Longaeva accipiet : fed celeri genus Clades exitio proruet ac domum.
6 Laus rerum Domino, qui precibus meis
7 Se non difficilem praebuit : hinc mese Vires, hicclypeus rebus in afperis :
Hinc fpes, auxilium hinc non dubium in malis. Hinc cor geftit ovans : carminibus tuas
8 Laudes ora fonant : qui populum tuum Iri rebus trepidis protegis, & tuum Regem ex infidiis omnibus eripis.
£. Ccelum pervigil ] ro pervigil in genere neutro pofuit. Et d« ftellis, tanquam de cceli oculis, tota no&e excubias agentibua cleganter & poetice fic locutus eft. C.
4. Vro femente legant femina ] RefpexilTe videtur Poeta hasc fcribens ad Apothegma quoddam. M. Pinarii, recitatum a Cice- rone in fecundo de Oratore his verbis : Ut olim Rufca cumferrei Jegem annalem, diffuafor M. Servilius, Lic mihi, inquit^ M. Tinnari, pum, fi contra te dixero^ mihi maledifturus js % ut ctteris fecifli ? Ui fementem feceris} ita metes} in^uit. C.
9 Cuftodi
p s a t: xxix. 69
a Cuftodi populum, Rex homiaum, tuum ; Hebri fac foboles largiter omnibus Vitx continuo fru&ibus afftuat, Donec perpetuum fol referet diem.
9. Hebri ] Heber pronepos Semi fuit a quo pofteros omnes diStos volunt Hebraeos, Genef. 11. Luc. 3. vixit annos 464. Aliis non ab Hebero certo aliquo viro difti videntur Hebrasi, fed poti- us ab Habrami nomine non proprio, fed cognomine, quod apud Chananaeos habebat, cum tranator vel tranfve&us eft diftus, eb quod, vocante Domino, e Eabylone & Mefopotamia effet egreffus, & fluvium Euphratem tranfiiffet, & perpetuo, ex uno loco in alium commigraret. Ita Genef. 39. de Jofepho dicitur, Venit ad me fervus Hehrtus ut illuderet mihi. Non quod jarn tum effet populus aut natio tali nomine infignis, ied quod Jofephus inter jEgyptios & fervus & peregrinus effet, quorum utrumque major modeftia deceret. Hebrari, vero ipfo hoc nomine & conditionis fuae in his terris & de meliori & certiori patria in ccelis quaerenda monebantur. C.
P S A L. XXIX. Carm. Gen. xv.
Vropheta hortatur Trincipes ac potentes huius mundi ad pr&dicandas Dei laudes, propter decumenta natura, ac nominatim tonitruum & propter documenta gratU, quam cum ecclefla fua communicat ver- bo.
SEu dives auro es, fivc opibus poteus, Seu marte parta clarus adorea ;
I. Adorea ] Vox ufurpata ab Horatio Ode 4. lib. 4. Oui pri- mus alma rifit adorea, quam vetus interpres laudem bellicam fig- nihcare ait, quae viSores faciat adorandos. Feftus autem Pom- peius de eadem voce haec habet : Ador farris genus, hinc adoream laudem five gloriam diceb^r- ; quia ghriofum eum putabant ejfey qui farris copia abundaret. Adorea autempro laude accipi ccepta efl^ poft- quamprdmium militibus frumentum erat partd viclorU. Hinc Plin. |ib. iS. cap. 3. Gloriam inquit, ipfam a farris honore adoream ap- ptllabant. Et Plaut.^ Qui multa prtda atque adorea affecit p<pulares fuos. Unde adoreofus idem quod iv^ou Jofeph Scaliger in
Feftum. C. Agnofce
7o P S A L. XXIX.
Agtiofce numen gratus, & huc refer
Quaecunque laetum ducis ad exitum. 2. Huic pange laudes, & prece fupplice
Rerum parentem concilia : & Dei
Nutu regentis ftelliferam domum
Dignare juftisnomen honoribus. 5 Cujus liquentes vox gravida pluit
De nube rores, terrificos ciet
Ccelo tumultus cum tonitru, maris
Turbata ventis concitat sequora :
4 Vox dignitatis plena, nec irritae Unquam ad patrandum jufla potentiae;
5 Nudare cedris feu Libanum juvat, Celfafque ventis ftcrnere fraxinos :
6 Seu vin&a faxis faxa revellere, Notifque montes fedibus erutos Verfare, taurum ut verna per avia Vexat juventx laeta protervitas.
y Ad vocis i£tum nubibus exfilit
8 Elifus ignis : tefqua Arabum tremunt :
9 Fers pavefcunt : ante diem fluunt Partus acerbi : robora concidunt.
Quascunque tempio coelum habet aureo,
4. Ad patrandum ] Patrare idem eft, quod perficere, aut ad finem perducere, Grsece J^iccTrpctTTUV. Cic. 2. de legib. Opera patrare. Epift. ad Artic. Tromiffa patrare. Saluft. Jugurtha, Sf< patrandi helli omnes afperitates vincere. C.
8. ^efcfua ] Vox antiqua Sabinorum, fignificans loca deferta, inculta 8c aditu difficilia Hor, Epift 14. Deferta & inhofpita tefqm His contraria funt Tempe. C.
9. Ante diemfiuunty &c. ] Immaturi hominum & animalium fxtusabortum patiuntur, J.
9. Robora concidunf] Robur fpecies quercus duriflimae eft Hor. Wi robur & &s triplcx, &c. C.
Quxcunquc
<p s a l: XXX. 7f
Quaecunque tellus da^dala fuftinet, Qux celat undis aequor in abditis Dei fatentur cunfta potentiam. 10 A voce vindex pontus inhorruit,
Undifque montes obruit, arbiter
jEterne rerum, quum libuit tibi
Delere gentes flu&ibus impias. ii Te dante vires, non opibus feros
Horremus hoftes, non numero graves :
Te dante pacem, progeniem Ifaci
Cornu beabit divite copia.
9. Tellus D&dala ] Quicquid varium & artificiofum eft, id Poetae vocant Daedalum, Lucret. 1 Tibi fuaves Dtdala tellusfub* mittit fiores, &c. De hac voce Feftus : Dxdalam a varietate rerum artificiorumque diBam ejfe apud Lucretium terramy apud Ennium Mwervamy apud Virgilium Circeny facile efi intelligerey cum Grace £&i£dLXXiiv fignificat variare. Ita Vfal. 102. dicit : Mundi D&dala machina. Hinc ^eti^ctKyLctrct opera funt artificiofa, Pindaro. C.
10. A voce vindexy &c. ] Mare hominum fcelera puniens, a voce tua, judex omnium, commotum eft, aquifque altiffima quae-j-/ <jue terrse occuluit, cum vifum eft tibi homines fceleratos aquis extinguere. J.
P S A L. XXX. Carm. Gen.
VI.
T)Avid laudat Dominum quod fe a morte pev hofies intentata lileva- rit ; pios ad eius laudes celebrandas hqrtatur : calamitates & in~ fiauraticnem fui a Veo faciam narraty eique votum laudis exhibeU
TE noftra femper carmina, te lyra Sonabit, orbis conditor optime : De faucibus lethi imminentis • Incolumis tibi vota reddam. Per te fuperbus nec iacrymis meis Infultat hoftis, nec fruitur malis :
a Te
72 P S A £ XXX.
2 Te rebus, incertus falutis,
Auxilium in dubiis popofci. Per te receptis viribus haurio Vitalis auvx lumen amabile :
3 Nec inferum fub no&e longa
Et tenebris jaceo fepulchrh
4 C turba puris dedita ritibus Sacrifque caftis, tollite laudibus
Placabilem votis parentem, Et memori celebrate ple&ro* j Vanefcit irse vindicis impetus Bulla: fugacis more : Dei favor Bonis manu vitam benigna Triftitiae vacuam rependit. Si forte fero vefpere fletibus Vultus rigamur, mox redit aurea Cum luce rifufque, & jacentes Exhilarans animos voluptas. tf Pacis beatae cum fruerer bonis, Mecum loquebar : De ftabili gradu Felicitatis nulla fortis
Me dubise quatiet procella. 7 Te dante vires, divitias, decus, Te montis inftar moenibus ameis Firmante regnum, vanum alebat Credulitas mihi blanda faftum : Tu, me reli&o, ftultitias me#,
4. VJeBro ] Vox origine Graeca, fignificat enim TAtf#TpoJ> acu- leum vel calcar. Signihcat etiam vox eadem radiolum, calamum, aut paxillum, quo fides feu rhordse citharae pulfantur. Poftea e- tiam nomen pleftrum datum eft arculo illi fetis equinis tenfo, qui refina illitus, & chordis fufque deque affricatur, eas fdnoras facitv Accipitur & pro ipfa lingua, quse in forraanda voce articulata, cjuafi pJeftri officio fungitur. C.
Dextram
p s a l: xxx: jj
Dextram retraxti : retro abiit, domum Repente turbatam relinquens, Sors levibus malefida pennis. O prasfes orbis, peftore fupplicc Mox te vocavi, te lacrymis madens Opem popofci : Quid profufus Profuerit tibi fanguis? inquam? Quis mortis ufus noftre erit t An tuas Laudes fonabunt, fa&aque pofteris Miranda muti praedicabunt Sub gclido cineres fepulchro ? d Placatus aurem da facilem meis Votis, icveros neu querimoniis Avcrte vultus : pclle membris Peftiferi mala dura morbi. l Tu fupplicanti protinus admovcs Aurem benignus : pro lacrymis mihi >
Rifum reducis, pro dolore Lsetitiamque alacremque plaufumV i Te femper crgo carmina, te \yvx Noftra fonabunt : vox ubi ferviec Dicata, prsebebitque noftris Materiam tua laus camaenis,
ohahile efi Davidem hunc Jtfalmum edidiffe, qumn Ahfaiomo & S&ba interfeHisy in urbem regreffus ( ut narratur i. 5am. 20. ) >domum fuam inceflu filii Q? aliis fceJerihus pollutam vellet repur- %are, et Deo quajl de integro confecrare, uti notatur in infcriptio- ne Hehr. qua in re fwffe ritum aliquem ufurpatum apparet ex mce- nium urhis confecraiione in NehemU hiftoria, quod etiam videtur :oIIigi utcunque pojfe exDexit. 20. 5. Agit igitur Deo ingentes gra- \'iasj cuius unius celementia hanc reftitutionem ufque adeo fuhiiam %c pene momentaneam acceptam referty fimulque fua unius ftulta fecuritate faHum conftetury ut Deus pacis publict ac cateromm he- lejiciorum tenorem abrumperet. Beza*
k psav
I
Carm. Gen. X.
Davld gravifpma calamitate preffus, Deum orat profalute fua, ftde habet mifericordU Dei ; miferiam fuam explicans hoftibus exitiu imprecatury liberatione quaji parta Dettm laudat ob publica Qp pv vata beneficia, pios hortans ad diligendum & colcndum Veum,
IN tc locavi fpem meam, Rerum creator optime : At tu benignus profpice, Ne fpci pudefcat irritar.
O jufte vindex, fraudibus Ab hoftium me vindica :
2 Audi benignus fupplicem : Da promtus abjedto manuiru
Me rupe ferva ut invia Claufum, vel arce ahenea :
3 Tu rupis es mihi invise Munimen, arx ahenea.
Ergo ut timori mentibus Nomen tuum fit impiis,
4 Praei viam mihij abditis Me libera de caffibus.
y Tu robur es meum, tux
Commendo vitam dexterac :
Me libera pafti Deus
Tenax, mcmorque foederum.' 6 Qui vana ftulti fomnia
Sedtantur, odi peflime.
Tu certa fpes mihi es, meas
Tu portus es fiducise.
3. Ahenea ] Pro aenea, ficut Horatlus. JSic murih ahenevs ej Wl confcin fibi nulla pallefccrc culpa, C.
7 Int(
P s a l; XXXL 75
7 Inter labores afperos Lumen tua? Clementia: Fulgens, repente turbidum Peffudit animum gaudio.
8 Quum me tyrannis impotens Urgeret hoftis impii, Jamjam imminentis pallidis Lethi explicafti faucibus.
9 Miferere fraSi tot malis3 Tot obruti doloribus. Caligat oculus, mens ftupet : Moerore corpus tabuit :
io Caduca vita elabitur
Moerore fra&a & lu&ibus : Interque clades aridis Fluxere vires offibus.
1 1 Me ridet hoftis, & meis Infultat infolens malis : Horrent propinqui, cscteri Vitant metu periculi.
12 E proximorum raentibus Oblitcror, ceu mortu as: Concemtior fum civibus Quam lamna teftas fidtilis.
13 Ale multitudo opprobriis Coram laceffit afperis :
10. Caduca vita elabitur &c. ] Vita incerta 6c fragilis aegrimo- nia & mceftitia debilitata, paulatim perit, duraque in magnis ma- lis verfor, coftis humore defeftis robur evanuit. J.
12. Ohliteror ] Obliterare eft literas tabulae cereae infcriptas in- ducere, vel chaftae Infcriptas eradere & quafi e monimentis de- lere, item obfcuras facere & in oblivionem dueere Catullus, H&c vigeant mandata nec ulla obliteret dtas. C.
12. Lamna ] Lamna contrafte pro lamina Ket(xvct in quibus- dam Cloffar, Graec. Lat. eft Lamella tenuis ut fq uama.
K 2 LVim
7 6 P $ x u XXXi;
Vim machinatur in meam Jurata mortem fa&io.
14 . Ego interim fiducia Opis tua^ dolos, minas; Injurias, & hoftium Contemno contumelias.
15 Tu fila vitsc temperas Mese, regifque tempora 1 Tu me impiorum libera Ab hoftium tyrannide.
16 Oliende vultum amabilem 'I Servo bonus tuo & favens :
Et me tuere, qua foles Semper tuos, ciementia.
17 Ne fit pudori quod tuam Imploro opem : pudor malos Confundat, & filentium Longum fepulchris fopiat.
18 Aflueta vox mendacio Sit muta, vox procaciter Solita bonos laceflere, Et arroganter fperncre.
19 O quanta te colentibus
Et quot redundant commoda ! Quot tefte mundo profperis Auges tuos fucceflibus !
20 Hos protegis reconditos Procul a minis potentium^
l^.Vim machinatur'] ccetus ad me interimendum conjuratus violentiam alicjuam comminifcitur. %
1 5. 1'ujila vitt ] Tu meum vivendi curfum moderaris, vitas- que me# ipatia, quA tefolumpenes funt7 gubernas. J. Fila vitA ] Phrafis ad colum Parcarum accommodata, fignificat autem totum fuae vitee curfum five tenorem divina providentia guber- nari. C.
Juaque
P s a L. XXXII, 77
Tuaque munis in domo
Linguae veneno ab impiar» 21 Tibi perennis gratia
Sit, re&or orbis, qui velut
Munita in arce me procul
Periculis fubmoveras. 32 Exfpes, inops, vitam fuga
Quum vix tuerer anxiam,
Mecum ipfe dixi; Jam truci
Reliquit hofti me Deus. At tu nec in periculis
Oblitus extremis mei,
Aurem benignam fupplici
Ac invocanti admoveras.
23 Ergo patrem rerum optimum Amate candidi & pii,
Qui faftuofos deprimit, Et obfequentes crigit.
24 Qui fpem locatis in Deo, Conitanter illi fidite,
Nec robur animi concidat Sortis procella turbidse.
22. Exfpes~\ Qui eft fine fpe. Hor. de Art. Poet. Si frafth tnatas exfpes Navtbus.
P S A L. XXXII. Carm. Gen. xv.
Tfaltes felicitatem piorum in peccatorum remiffione penity & experien* tia fua confirmat : fideles informat in fidey invocatione & obedien- tiay propofltaque adminifiratione Dei in bonos & mahs} illos horta- tur ad gaudium in fpiritu.
OTer beatum cui patris optimi Noxas remifit lethiferas favor, Cui foeda morum fiagitia obruic
Obliviof*
yS Psa L. XXXII:
Obliviofa te&a filentio !
2 O ter beatum cui bonus arbiter Non imputavit lubrica deviae Errata vitae, nec reperit dolum Carco in receffu pe&oris abditum 1
3 Donec fovebam fub tacito finu Morbum, folutis languidus offibus Artus trahebam, lu&ificus dolor Queftum ciebat non patiens tegi.
4 Tu me prcmebas praevalida manu Infeftus, atris feu tenebris diem Nox condidiffet, feu rofea dics Orbem recurrens luce retexerat.
Sic decolorem tabificuscutem Mceror coquebat : fic macie dolor Siccabat artus, meffis ut Africae Cancri per a^ftum mitius areat
5 Tum mente verfa vulnera protuli, Tibi renudavi vitium mcum, Fraudem retexi : ac tu mihi protinus Noxa foluto conciliatus es.
6 Qui mentis ergo pura facraria Servare quserit, te prece fupplice Placet : nec, orbem pontus ut obruat, Formidet seftus lethiferi minas.
s. Ftveham morhumfub tacito finu] Congruunt cum his verfus Sedulii,
, ■■■ ■ Magna efl medicinay faterl
Quod nocet ahfcondiy quoniam fua vulnera nutrit Qm tegity & plagam trepidat nudare medenti. C.
4. Cancri per aflum ] Sole ingrediente Cancrum dies eft lon- gifftmus, atque adeo folftitium aeftivum <juo maximi fere calores fentiuntur. C. Meffsut Afric*'] Ut frumentum Africaemenfe Ju- nio> dominante Cancro, minus ficcetur, J.
7 Tu
p s a c xxxnr. 7p;
7 Tu me periclis eripis afperis Tutela pracfens : tu mihi gaudia Toto refundis corpore, vt hoftium Qui vincla fra&o carcere depulit. 9 jtfec fat : Tenebras pe&oris auferam^ Inquis : beata? qua ferat orbita Monftrabo vitae, nec procul a tuis Unquam refle&am lumina greffibus. 9 Mulis equifque ne fimilis modo Sis, bruta quorum pe&ora gratiam Non mutuam novere, fed afperis Fra&i lupatis fervitium ferunt. to Multa obftinatam nequitiam manent Tormenta : pura qui Dominum fide Orabit, huic pacem & veniam dabic, Non durus unquam parcere fupplici. II Re&i tenaces fimplicis, & quibus Eft grata fraudum nefcia veritas, Favcnte laeti numine geftibus Et vocc veftrum pandite gaudfum.
9. Lupatis ] Lupatum eft frenum afperrimum, a dentibus lu- pinis qui inaequales funt, diftum Virg. 2 Georg. Freffique nega- hant Verbera durapati & duris parere lupatis. Ovidius de e«juo do- xnito dixit. Et placido duros accipit ore lupos. C.
P S A L. XXXIII. Carm. Gen. xvii.
Tfaltes laudat Deum a mirijicis operihus eius ex ordine^ vel extra or- dinem natur& fa&is, contra infidelesy & erga fdelesy er%a quos pr&dicatur fingularis T>ei providentia^. pofiremo ecclefia £duciam fuam in Deum profeffa, fibi benignitatem illius exoptat*
VOs quibus pura: eft amor «equitatis, Lseti pangite carmine Orbis au&orem Dominum : «quiutis
Hoc
So P s A l. XXXIII.
Hoc carmen decet amnulos.
2 Tinniat blando chelys hunc fufurro,
Hunc vocalia nablia : Dodia bis quinis refonare nervis Hic artem mantis approbet.
3 Huic novos cantus meditemur : uni
Lseti clangite buccina :
4 Nam fides di&is rata veritafque eft,
Et faftis comes sequitas :
5 Quippi qui jufti eft & amator sequi, &
Veri fallere nefcii. Pcrque terrarum fola vafta notae Cun<5tis munificentiae.
6 Is fuo verbo iinuavit orbem
Lucentcm nitidi setheris : Qiiicquid & puris radiis renidet Campis aetheris igneis.
2. Chelys ] Pro cithara feu teftudine. Primam enim citharam e teftudine fa£tam volunt. Alii fic dici volunt afferem perfo- ratum, qui in teftudine ponticulum fuftinet, 8e fonos repercuiTu reddit, vulgb Rofa. C.
2. Nablia ] Nablium & Naulium, ab Ebraco Nebel deducunt, qua voce inftrumentum muflcum feu Pfalterium fignificatur, ad <juod Propheta regius hymnos fuos decantabat, Meminit ejuf- dem Ovid. Difce etiam duplici genialia vertere palma.
Nablia ; conveniunt dulcibus illa modis, Pfal. 71. dicit, 1*<? cithara canam Nabloque Vide Nomenelat. Had. Junii. C.
2. Bis cjfuinis nervis ] Tndicat. Attct^opJV. Inftrumentum mu- ficum a decem chordis feu nervis fic diftum. C.
6. Sinuavit erbem ] In formam videlicet circularem. C.
6. Renidet ] Id eft, fulget. Horatius, Non ebur neque aureum rnea rcnidet in domo lacunar. Apud Catullum eft ore aperto, & dentibus oftentis fubridere. C.
6. Campis ttberis ieneis] Id eft, in ipfo ccelo, ftellis, & fide- ribus lucenti, Poetice. Ita Lucrerius campos natantes ; Sc Virgilins campos licjuentes dixerunt pro mari: Sic etiam &quor campiy dici- tur de planitie terrx fpatioia. C, 7 LittUS
Psal; XXXIIIi 33
7 Littus ar&avit maris inquieri,
Compreflitque licentiam : Et penu claufas finuavic undas, Unde in tempore promeret.
8 Hunc & occafus metuant & ortus :
Hunc unum Dominum colat Quifquis extremos ubicunque fines ^Terrae aut aequoris accolit : p Cujus a nutu viget interitque Quodcunque mterit aut viget s Cujus immotis tremefatta parent Cunfta obnoxialegibus. f o Qui malas artes populi profani Ludit caJlidior fuis : Et fuo injuftae fcelerata tnrbx Fraudat confilia exitu.
1 1 At quod arcana fibi mente rerum Au&or propofuit (emel,
Dum dies & nox referent fe in orbem, Ufque immobile permanet.
12 O quater, plufquam quater 6 beatos, Patronus quibus cit Deus !
Quos fibi excepit, propriamque fortem Quos dici voluit fuam !
13 Defpicit mundi pater e beata Coeli ftelliferi domo,
14 Eque tranquillis adytis labores Et curas hominum videt :
ij: Quippe qui csecos animi receffus Humani fabricaverit :
9. Cujus a nutu viget interitque Quodcunque wterit aut viget ] Exemplum Anadiplofeos quale illud Ciceronis, Audes in borum confpeBum venire proditor patr?<c9 proditor, in^uam, patria venire au~ ks in horum confpeclum ? C.
L ■ Nec
Kec quod arcano latet in rcceffu
Claufum pe&oris hunc latet^ i(5 Sperat incafliim numero tyrannus
Se tutum fore militum : Sperat incafliun validis lacertis
Se miles forc fofpitem :
17 Sxpe fpem fallit przeuntis Euros
Bellatoris equi fuga :
18 At Deus juftos oculo irretorto
Semper refpicit & pios :
19 Mortis ut vertat jacula imminenti$j|
Diram & farvitiam famis.
20 Una fpes nobis opis hinc, ab uno
Certum prsfidium in malis.
21 Ille perfundet fibi dedicata
Dulci pe&ora gaudio :
22 Illc fidentum fibi fpes precefque
Laetum ducet ad exitum.
16*. Incaffum ] Di&um vult Servius, quafi fine caffibus fine «Juibus venatio inanis eft. Turne tot incajfum fufos patlere laberes. Iteni de igne, Incaffum furit. Alias caffum dicitur inane & vacu- ura & «juafi re aliqua carens aut vacaris. Lucret. Ariima caffum corpus pro cadavere. Virg. NuJlum cum viHis certamen ; & athere caffis. C.
18. Irretorto ] Qui nunquam fcilicet alio convertitur aut re- for<juetur. Ita Horat. Ode. z Lib. 2.
Quisquis ingentes oculo irretorto fpetlat acervos. C.
PSAL XXXIV. Carm. Gen. iii.
pavid ab Achis rege Geth liberatus, fe QP ecclejiam ad Deum cele* brandum cxcitat, do&rinam de officio noflro attexens, Dci providen- tiam> veritatem & conftantiam \n nolis fervandis a malo, redimen- difque explicat.
SEu lseta fors me foverit, fcu triftior Vexarit, omni teraporc
Laudabd
Psal; xxxiv. *§
Laudabo Dominum, femper illius meum
Os perfonabic faudibus. Mihi hxc voluptas, hoc erit folatium3
Mihi hoc levamen in malis : Meoque turba triftis cxemplo fuas
Solabitur moleftias. Una, agite, cun&i profequamur laudibus
Nomenque numcnque illius. Ille in periclis me vocantcm exaudiit,
Statimquc reppulit metum. Qui cun&a ad illum confilia referunt fya,
LsEto his nitentes gaudio Vultus renident, nec rcpulf* infamia
Rubore confundet genas. En, pauper ifte quum vocaret, omnibus
Hunc eruit periculis. Dominum- timentum caftra munit Angelu§
Demiffus ad cuftodiam : Et imminentes arcct hoftes, & pios
A vi tuetur impia. Facite periclum, jam fcietis quam Det
Jmmenfa fit benignitas ; Quam fint beati, fpes in illo qui fuas
Omnes opefque collocant. Gens fanfta Dominum colitc : nil deeric Dsum
Fideliter colentibus. :o Violenta feritas fentiet Famem : bonis
Cundta affiuemer fuppetent. : i Adefte filtf, aucjite, vobis numinis Verum timorem ut indicem.
Quicunque curis liberam Sc longam cupis Vitam beatus ducerej 3 Lingua? refrena virus, os nefari$ A fraude piirum cbntine :
L z J4 Capeffe
:z
S4 F S A L. AXXIV.
14 Capeffe re&a, curva vita, dilige
Tranquilla pacis otia.
1 5 Deus innocentes adfpicitque, & commodat
Attentus aures ad preces : x6 Torvo fceleftos intuetur lumine, Et nomen etiam obliterat.
17 Juftum invocantem Dominus audit, omnibus
Eum cxpedit periculis.
18 Quum fpes labores deferit raortalium,
AfRi&a quum moleftiis Succumbit oneri mens, Deus pr^fens adeft, Malafque curas diluit.
19 Juftis labores fuggerit femper piis
Iniqua fors conatibus : Sed, qui bonorum femper eft cuftos, Deus Sortis retundit fpicula ; io, 21 Et olfa fervat ne terantur. Impios Uicifcitur fcelus fuum : Et quiiquis hoftis eft piorum, cum domo A ftirpe csefus interit. 22 Animas tuetur fe colentium Deus, Nec rem domumque deferit,
'Pfalmus ijle a Davide confcriptus ut cftendit infcriptio Heh. de inftg liberatione qua ex Achis Regis mariibusy Jimulata infania, evaft ut fcribitur 1 Sam. 2,1. Beza.
P S A L. XXXV. Carm. Gen. xi.
David imphrat Dei opem adhojlium exitium & faJutem fuam, injt rias ab eis acceptas & illorum hypocrifin explicaf, fervari a Deopt tity contra eorum conatus> teftem & Judicem appellans Deum in probitatis illorum & innocentU fua, ad gloriam ipflus} £p puilicu Ecclefit bonum:
RErum fande opifex ades, Et patrocinio protege me tuo j
P S A L. XXXV. ©X
Et retro refer in meos Roftes perniciem quam mihi comparant.
2 Scutum cum jacuhs cape :
3 Enfem ltringe : meis hoftibus obviam
Prodi: dic animx mex, Secura auxilio nil metuas meo.
4 In vultus pudor hoftium
Et turpis fubeat dedecons rubor ;
Fcedam corripiant fugam, Csecas infidias qui mihi przparant. j Ut fevus Boreas levem
Raptat praecipiti turbine pulverem ;
Sic illos trepida fuga Vindex praccipites urgeat Angelus.
6 Sit cceno via lubrica?
Et coelum tcnebris lurida nox tegat t
Et formidine pallida Vindex praccipites comprimat AngelusJ
7 Nam me fraude mala fuis Conati immeritum prendere caffibus3
Et caxam innocuo fcrobem
8 Effodere : fuis caffibus haereanr,
Et fa&am exicium in meum Cxci & prxcipites in foveam ruant. p Perfufa interea mihi
Dulci tatitia peftora geftient :
Mens fecura periculi Au6torem Dominum \xtitix colet : |o Et fenfus animi fndices Clamabunt, Domino quis fimilis Deo
Qui faftus gravis improba Defendit tenues i violentia,
Vexanremque opis indigos Frangit fevitiam vindice dextera.
II Conjuraca
85 p s a l; xxxvr
.11 Conjurata calumnia
In me criminibus fa:vit atrocibus ; Ignotum fcelus in meam 12 Fingunt perniciem : qax bene feceram, Compenfant odiis malis, Et vitae invigilant exitio mex, [13 Illos tabifics luis
^Egris vifcenbus quum dolor ureret>
Squalens vefte ego lugubri, Jejunaque fame pallidus & fiti,
Et proftratus humi, Deum Lenibam lacrymis & prcce fupplicc* £4 Sic fincerus amici amor
Sub cari interitum luget amiculi :
Sic fratrem gemit unicum Fratcr : fic pietas anxia filii Matcrnum ad tumuium dolct.
15 Me fortuna gravi fi tetigit manu,
Concurfant, mala gaudia Inter fe celebrant : faex populi coit j Incauto invidiam creant :
16 Profcinduntque avida me petulantia
Scurrae cum baiatronibus : Dentem dcnte acuunt, & rabiem vomunt.1
17 Quem fincm patientiap Tam lenta: ftatues, 6 patcr optime ?
Arcc hoc ludibrium, ncquc
14. AmicuW] Diminutivum ab amico. Horat. Vifce docendus adhtk cfuod cenfet amiculus. Amiculum alias, genus veftis eft. C.
1 5. Fax fopuli coit ] Metaph. pro infima plebe cjuam Cic. Sentl- nam urbis nominat. C.
16. Balatronihus ] Balatro vaniloquum & futilem fignificat. C 16 j Bentem denteacuunt] Id eft, dentibus frendent, <juod fig-
mim eft iratorum & vinilictam expetentium. C.
Defcertura
p s a l; XXXV,1 H
Defertum rabidis trade leonibus :
Acceptum ut refeiam tibi Quod vivo, & vidco lumen amabilci
£t ccetu in celebri canam Te, pronum auxilium fefre vocantibus*
Fac ne fpes alat improbas Scmpcr turba mcis lasta moleftiis :
Neu nutu ac oculis notet, Exfultetque meis hoftis atrox malis :
Qui fermonibus afperis Infultat, trucibufque infidiis pctit
Pacatum male callidus, Incautum ut tacitis illaqueet dolis.'
Non diducere dejfinunt Riftum rilu : Oculis (euge) oculis diera
Laetum vidimus, inquiunt. O qui luminibus cuntta tuentibus
Terras refpicis, haec vides' ? Ergo fepofita protege me mora :
Jam tandem evigila, & manu Ultrice indomitam frange fupcrbiam *
Jufto & fupplicio premc Vindex jufte malos : neu fine de meo
Luftu lastitiam ferant : j Ncu fccum tacito pe&ore murmurenti
Evax, re&e habet: omnia Supra vota cadunt : vicimus, en jacet/
Foeda ignominia luant Stultam lartitiam : dedccoris comes
Hti. Non dlducere definunt, &c. ] Non ceflant os ad ridendura Ivere, bene res hiber, aiunt, diem jucundum afpeximus. J. 15. Evax ] Euge, Interjeftio exfultantis, * Plauto «juoque ufur-'
Iafamis
$S P s A t. XXXVL
Infamis pudor eluat Importuna mcis gaudia de malis. ■27 At cordi quibus aequitas
Eft noftra, ac animusnil fibiconicius^
Vitam triftitia procul Lmm femper agant : ac Dominum ferant
Cx\i ad fidera laudibus, Qui curfs famulos liberat anxiis. c8 oemper juftitiam mea,
Cuftos fandte hominum, lingua canet tuam,
Et praconia, dum mihi Impellet calidus peftora fpiritus.
16. Infamis pudor eluat ] Gaudium hoc fine ratione accepturi turpi dedecore folvant ; 6t verecundia ignominiofa dedecori ad hxrens lxtitiam ex malis meis alieno tempore perceptam abfter gat. C.
P S A L. XXXVI. Carm. Gen. xviii:
X)avid regnum aditttvusy Deum celebrat, a diuturna patientia & h neficentia eius erga impios & centumacesy erga res omnes creata & erga Ecclejlam fuamy crans Deum pro faluts & porfperitate pt puli Dei & fua.
T "1 T exta flammis millc facrificis eremes, \J&> Ofcula des faxis, ingeminefque preces* Arafque donis largus accumules tuis,
Non facies tamen ut te rear efle pium : Scelera reclamant, & negant te credere, Confilio mundum qqi regat, efle Deum,
2 Utcunque coram blandiare, nor/tamcn
lmpiccas tacito pe£tore claufa latet : Erumpit ignis inftar, ac tui trahit
Sccum odium, atque odii perniciemcomitcni,
3 Quodcunque loqueris fraude tin&um eft : refpu;
Munc,
Psal; XXXVK %g
Auribus ingratis qui potiora monent! f Scelus nefandum no&e tota cogitas z
Refta fugis : femper deteriora foves/ O magne reftor orbis, indulgentia*
Munera,- terra, freturr* fentit, & aftra, tu& Quarcunque coelum ample&itur, parentia
Legibus orta vigent, lapfa caduntque tuis; Modus sequitatis & tuas fapientiae,
Cunftaque quar fecit, cun&aque fa£U regit^ Longe nivofis montium faftigiis
Altior eft, vafti gurgieibufque freti : Humana gens hinc haurii auram & fpiriturn 5
Nec pecudes cutam prseteriere tuam. Hinc cun&a vitae fuppetunc nobis bona,
Dum mens corporeo carecre vin&a lafcetJ Foetus fub alis volucris ut tegit fuis,
Pr*fidii fugimus fpe mala cun&a tui. At exul animus rriorte liber patrium
Quum repetet limen fidereamque domum^ Ulinc egeftas & dolores exulant •,
Nemo feret votis non potiora fuis. Paflim voluptas, pura paffim gaudia i
Delicias largo flumine rivus agit, Illic perenni vita fonte proftuit,
Vita, gravis fati tfon refccanda mani^ Illinc fatifcent mentium caligines^
\6. Nivofis montlum fafiigiis ] Vertices eaim akordm inontmm 1 am media aeftate nivibus albent, C.
jp. ViU fonte ] Deus enim fons vftae vocatur ; quafi dicas Plem- dinem inexhauftam, & percnnem fealuriginem vitsc & ommum norum, quibus totum genus humanum perfunditar. Sic Jc^ n. 2. Duo mala fecit populus mevs ; me dereliquerunt fcatuvi^imm \uarum viventium, ut effodtrent fibi cijlcrnas jraftas qua mn capi- \tajuas, G>
go Psal. XXXVIL
Qua? modo fub tenebris pe&ora noftra premunt Vultuque radius purus effufus tuo, Lumine nos purx cognitionis alet. 10 Benignitatis interim tuae bonis,
Qui te cognofcunt & tua fa&a, fove t Qui mente pura veritatem diligunt, ^Juftiti* facias commoda ferre tux. Yi Me nec feroci calcet arrogans pede,
Exigat aut teftis impia turba mcis. iz Qui fcelere gaudent, fcelerc fic ruant fuo; Perpctuo ut lapfos jufta ruina premat.
II. Exigat te&is~\ Id eft cxpcllat, ejiciat. Ita dicimus, exige jfe aliquem foras. Aliud eft, exigere atatem, pecuniam> mevcedem fosnam^ opus> &c C*
PSAL XXXVII. C arm. Gen. x:
J)MJid hortatur plos ne Urantur impiorum rebus profperis^ fed Veo fi dant ; horum infaufiam vitam & mortemy illorum vero felicem ejft cfiefdens etiam in mediis calamitatibus : Itaque pios hortatur ac jugiendum malum> coJendum bonum> &P amphSendas fide promif ftones de ipforum bono, Qp improbornm exitio*
[n TWTE livorurat «mulus
X^l Te, fi beatos videris
Pravos, nec Euris iis opes
Fugaciores invide. u Nam fic faceflit illico
Vmbratilis fclicitas,
Marcent comis arentibtisf
V t falce fe&a gramina, 3 At tu Dei fiducia
Incumbe re&is artibus:
Diuque terram ut incolas
£>onabit, ac te nutrictu
4*
p s a l. xxxvn; ?r
In hoc fit obleftatio, In hoc voluptas unica : Is tefovcbit iugiter, Votique rcddet compotem.
Committe vitam, rem, decus Illius uni arbitrio : Animitibi ex fententia; Confe&a reddet omnia.
Illuftris aurora ut jubar Tua faciet uc fit aequitas : Ut luce virtus (it tua Meridiana clarior.
Perfer modefte quod tulic Fortunalaevaneu tumens Ira impiorum profperas Rescerne torvo lumine.
Compefce bilcm, noxia FaceiTat indignatio : Ne fors nefarium ad fcelus Impellat aemulatio.
Eliminantur impij Fumo levivelocius: Terras modeftus incoler, Serifque linquet pofteris. o Morare paulum, & impiunj Nufquam videbis: adfpice jEdes, fuperbi vix heri Agnoveris veftigium • i Modeita bonitas otio | Lsetam fene&am tranfigec, Ec incolenda harredibus
ii. Modefia homtasotio; &c. ] Viri modeftj & boni feniumju- mdum in vitac tranquillitate traducent, agrofc[US a parcntibus ;ccptos poftejis faabitandos relinquent, J±
•
p s a l. xxxvii*
Paterna linquet przdia. iz Clam rete ne&it impius,
Bonifque concinnat dolos i
Et dente frendens livido,
Polore & ira ringitur. 13 Hsec cernit ex alto Deus,"
Minafque ridet irritas;
Quippe imminentem vertici
Cladem fcclefto profpicit. 34 Enfemque ftringet improbus^
Arcumque tendet, pauperes
Vt pcrdat, ac innoxios
Figat fagittis impiis : l*j Diftriftus enfis in fui
Domini redibit vifcera:
Frangetur arcus lethifer
Et fruftra acutafpicula. (s6 Prasftat fupellex fobria,1 ' Re&eque parta recula,
Quam rapta per vim divitum
Faftidiofa copia. ^7 Male parta juftus arbite? ' Difperget, & potentiam
Franget fcelefti : de^tera
Juftum fua tuebitirr. aS Innoxios fovet Deus,
Ac rem tuetur : providet
Longacva ut ufque in fecula
Sitfempiterna hasreditas.
ia. Ira ringiim ] Id eft5 ftomachatur & indignatuc. & 32. Ringi'] proprium eft canum, cum funt latraturi. C. %6. Recula~] Diminutivuni » re. C.
16. Fajlidhfa copia] Qu* parit faftidium, Ex copia cnim 8c abundanti* nafcitur faiictas ; ex fatiftatc naufca & faftidium. C.
1? Seu
P S A t. AAAVll, 91
$ Scu peftis atra, feu furor
Turbabit orbcm bcllicus*
Nil deerit ufque innoxio.
Famem nec «gram fentiet. »o Sic hoftis impius Dei
Perit repente funditus,
Adeps opimac ut viftimx
Vancfcit in fumos levcs. i Nil donat, ufquc & foeaerat
Injuftus; atjufto fua
De fortc fuperat paupere
Quod donet indigencibus.'
2 Juftorum amici prsedia Linquent fua: propagini; At hoftium radicitus Semen pcribit erutum.
3 Amatquejuftum, &dirigit Ejus Deus veftigia ;
4 Dextra ruentem fuftinet, Lapfumque dextrafublevatl
•5 Puerfui, nunc fum fenex, Opc dcftitutum nec pium Videre memini, nec ltipem Ejuspetentes liberos.
6 Jultus mifertus pauperum Dat ufque &ufque mutuumj Serxtamen propagini
Non larga decft opulentia.
7 Vita fcelus nef arium, Se&arere&a; dum dietn Sol fundet auretim, tui Terras nepotes incolent,
2i. Foenerat ] Ufuris fais alios deglubit & exfugit, qaod divi- im epulonum proprium eft. C,
28 Deus
94 1J S A t, aaxvu;
28 Deus aequitatem diligit,
Bonos nec unquam deferit :
At interibit funditus
A ftirpe fcmen impii. ^p Juftus beata jugera
Agri tenebit, & colet
Cum prole, donec ultimus
Inftabit orbi terminus.
30 Sermo fapiens & aequitas In ore femper eft bonis :
31 In corde fcripta lex Dei, Ne pes labet, greffum regit.
3 2 Obfcrvat impius pium,
33 Ut perdat: aft illum Deus Cuftodit, ante judicem Tuetur a calumnia.
34 Spem colloca in Deo, Dei Seftare leges-: & dabit Dives potenfque ut hoftium Cernas fuperftes exitura.
35 Vidi potentes impios, Gravique faftu turgidos, Virefcere inftar laurea: Amoena propter flumina.
35 Spe&o repente, en lubric*
Imago nufquam gioriae :
Nufquam manent veftigia
Cundtis gravis potentise. 37 Jufti intuere & integri
Vitx ftatumque & ordinem;
35. Laurct'] Pro lauro. Virg. Sernper fttfi laurea Vl&lo. C.
56. Speclo repcnte, &c. ] Statim contemplor, & ccce glorise corum fluxae nullibi veftigium eft, nullibi Opulenti* omnibus rao- leftac indicia. reftant. y,
Vidcbis
PsAt; XXXVIffi 95
Videbis alto in otio Lztam fene&am degere.
38 At promta fcmper laederp Prorfum interibit faftio : Vitamque claudet terminu» Dignus patratis nequiter.
39 Juftus (alutis collocat Omnem in Deo fiduciam « Qci fulcit xquos robore, Adverfa cum fors intonat.
40 Dominus petenti fert opem^ Et in periclis liberat
Ab impiis, qui fe & fuaiflf Illi faiucem credidit,
38* At promta femper, &c. ] Homines vero fafHofi, aliis noce- re femper parati, omninb peribunt, exitufque miferrimus malefi- ciis eorum debitus vitae fincm faciet. J.
P S A L. XXXVIII. Carm. Gen. iii.
David morbo gravijfimo laborans, peccata fua confitetur, de infirmita* te animi & corporis fuiy defolatione ab amicisy 8? hofiium impro- loitate conqueritur ; tandem ad Deum fe convertit, opem eius imph- raty ac falutem petit.
S 1VTE ^e furoris «ftuanteincendio J/% Servator orbis argue : Neu promerentem ,quam libet pcenas grave* Pergas per iram ple&erc. i Hacrent medullis penitusinfixs meis Tuae fagittae dexterae.
a.. Htrent medullis, &c. ] Tela enima te potiffimutn in me miffa, intimis meis penetralibus valde impafta haerent : Iracundia» tuae magnitudo jure opiimo accenfae, me timentem ab una parte, ab akera vero part« con(cientia& fiimwlus & labes ita afflixit. J.
3 hx
96 P s k c xxxvm:
3 hx tus hinc ttie, & inde mentis confci«
Sic vis pavcntem perculit, Ut nulla plagis faucii parscorporis %?
Non langueat lethalibus; Oflaut folutisartuum compagibus
Sceleris venenum attraxerint;
4 Sceleris, profundo quod meum ceugurgite
Caput reforbens obruit ; Quod in alta rurfus me renitentem, velut fmmane faxum degravat.
5 Veteris cicatrix vulnerisreeruduitp
Vomitque tabem luridam.
6 Affli&us, humilis ultimis premor malis/
Luftu fituque fqualidus.
7 Claufumquecsecis fervet in prsecordiis
Ulcus ; nec ulla corporis S Expers doloris pars vacat. Sicdebilis Et fraftus ufque& ufquefum ; Malis ut impar voce lamentabili Cor ejuletque & rugiat 9 Dominator orbis* votanecanimi mei*
Nec te latent fufpiria, ib Pavens tremenfque turbidum corpatpitat: Defefta membra viribus Torpore marcentlanguido; no&em trahens
3. Ut mlla plaglsy &c. ] Ut nullus corporis locus vulneribua mortiferis faudati, non fit aeger, oflaque ipfa junSuris mcmbro- rum laxatis, virofam & noxiam peccati vim imbiberint. J.
5. Luridam ] Color luridus eft, cjualem in vibicibus videmu^ a fimilitudine coloris luras, id eft, utris coriacei, ut Junius pu- tat. C.
6. Situque fcfualidus ] Eft enim fitus ivyjkts l^e feu f<J!lal°r» qui capite, vultu, veftitu & lugentium habitu confpicitur. Virg* fccda fitu macies : alias proprie lanugo eft, ex rcbusputridis in lo- cis folc carencibus ciuta^ Cv
Caligae
Psal; XXXVIII. $7
Caligat acies luminum. it Vicini, amici, & fanguinis comraunio Quos propior admorat mihi, Procul abititere, fo&ditatem vuhcrum Vix fuftinentes cernere.
12 Atpromta iemperin meum exitium manus^
Molita vim nefariam, Dolofa tendit continenter retia, Fraudefque verfat impias.
13 14 Ceu mutus ore, furdus aure, ego interina
Obtorpui filencio, Elinguis inftar& ftupentis, crimina Qui nefciat refellere. 15 In te repofita eft fpes mea; o rerumpotens
Re&or benignusannue. 1(5 Ne rifus hofti fim fuperbo, qui meis Infultat infolens malis; Qui, fi vacillent lubrico Iapfu pcdes, Lacto triumphat gaudio. 17 Ad perferenda fum paratus vcrbera; Vibice femper area Cruenta turget exarati corporis Sulcis flagrorumgrandibus.
13, 14. Ceu mutus ore~\ Ego interea ftupefa&US fui, & mecon- tinui, ceu loquendi facultate privatus, quafique fenfu audiendi carcns niloil ifiorum audiremy velut mutus, & attonitus, cjui cri- minationes obje&as refutare nefciret. J.
1 7. Ad perferenda fum &c.] Non recufo plagas perfer re, ecce \am cutis corpons plagis concifi fanguine pertufa, verberum veiHgiis, 6c magnis flagellorum cicatricibus intumefcit. J-.
1 7. Vibice ] Vibex, vibicis penultima longa, veftigium verbe- ris aut plagae eft, in carne remanens, C. 17« Area cruentt corporis exarati ] Metaphora poetica audacior, quam tamen epi- theta mitigant, ficuti enim fubje&um vomeris eft area aliqua ; ita fubje&um flagelli eft corpus hominis, & ficuti per arationem fiunt fulci, ita poft flagra remanent vibices.C. 17. Sulcis fagrorum] I^oetice pro vibicibus, C. N 18 Merui
£0 JT 5 A !*• AAAiA.
18 Merui fceleftus, fateor, heumerui; nocens
Dojurepcenas debitas ; ip Sed invalefcit hoftis atrox interim,
Virefque fumit fa&io. Vivunt vigentque, & immerentem injuria
Me profequntur ; probono
20 Malum rependunt : jugitercalumnias,
Quia refta fe&or, ingerunt
21 Tu ne recede longius, neu deferas
Periculis in ultimis.
22 Accurre, dextram da falutarem, mcx
Salutis au&or unice.
19. Vivunt ] Vivere hic eft non tantnm vita frui, fed etiam fuaviter & genialiter vivere & voluptati indulgere. Catul. V'u vamus mea Lesbia. Cic. Sed quando vivemus ? Quafi in labori- bus & moleiliis quotidianis, 0 fiio$ homini djZfarof C.
PSAL. XXXIX. Carm. Gen. Bt
Fatetur Davidfe cum patienter vitam tranftgere cogitarety repente op- prejfumy ab infiituto aberrajfey &* obmurmurajfe Leoy itaque de~ precatur peccata & fupplicia fuay CP mifericordiam in prafenti ca- lamitate fibi exhiberipoftulat.
1 a^| Uum Gcvus hoftis mc meo lsetus malo V^ Lacefleret conviciis.
Mecum ipfe verbis abftinere ab afperis Etjurgiis decreveram.
2 Linguaeobferavi clauftrafreno, pertinax
Obmutui filentio. x Ac temerc nequidos mali profunderct, Verbis bonisclaufi exitum.
3 At ignis inftar, vetitus egredi dolor,
Exarfit intus acriiis. Tandem obftinatae frena pertinacis
Perfrcgic
Rsal, XXXIX; 99
Perfregit ira3 ac talibns
4 Dominum rogavi : Mihimeas vita: modum
Qui fit futurus indica ; Quando evolabo liber hoc moleftiae Faftidiofo e carcere.
5 Tuclaufanullofaecladegis termino,
In tebeatusacpotens; At nos quod sevi vivimus pene eft nihil ; Ac pene brevius quam nihil ;
6 Umbrae fugacis inftar, atque imaginis
Quam reddit aequor vitreum : Idque ipfum inani vanitate atque anxiis
yEgrefcit in laboribus, Animum libido torquet, inflat gaudium,
Spes tollit, ac timor premit. Tumukuamur temere : congerimus bona
Incognitis harredibus.
7 Quo me ergovertam? quis laboranti feret
Opem ? quis eximet malis ?
8 Spes omnis in te : miferias fontem meae
Peccata tolle noxia. Neve efle ftultis me finas & improbis
Defpe&ui & ludibrio. Hoftis protervi lingua mc quum turpibus
Profcinderet conviciis;
9 Obmutui, irae vindices poenas tuas
Has effe gnarus fcilicct. i
io Redor parenfque gentis humanar, tua
8. Veccata fontem me<t miferu ] Elegans Metaphora. Peccata enim vere funt initium & caufa & quafi fcaturigo omninm roIV rarum miferiarum. Sicuti alius quifpiam ftomachum quocjue cor- poris morborum fontem elTe dixit. C.
io. Retforparcnfquey &c. ] Flagella tua, hominum guberna- tor & pater, brevi a me amoveto : namque me & vires deficiunt, vivuf^ue ad vcibera nova patienda non fufficio. J.
N 2 Paulifper
£oo P s a l. XL;
Paulifper aufer verbera. Virefque linquunt, vita nec femper novis
Plagis ferendis fufficit. 1 1 Te perfequente fcelera pcenis, illico
Vigor decorque defluit, Tincis perefac more vcRis. O homo
Caduca res & futilis ! \ 2 Parens benigne precibus aurem da meis :
Neu verba fpernc fupplicis : Neu lacrymanti averte vultus hofpiti :
Namque hofpes hanc terram colo : Nec ego, parentes nec mei certum locum
Habemus hic : fcd in diem Solliciti & horas, turbidas tranfegimus
Vitje brevis moleftias. 13 Igitur feveram paululum abftine manum,
Feflum ut refumam fpiritum : Mortis priufcjuam, reditus unde non patet,
Tranfmiferit mc janua.
12. Sedin dicm, &c. ] Sed fingulis diebus & horis curis ob- Jioxii, moleftum vitse exiguse tempus viximus. f.
13. Igitur feveramy &c. ] Ergo ad breve temporis fpacium a me pcenas graves auferto, ut a laboribus paulifper conquiefcam ante- quam porta mortis ( a qua nemo reverti poteft ) tranfire me permiferit. J.
P S A L. XL. C a r m. G 1 n. xvi.
T)avid ab anieaBa experientia privata & publicay * gratuito fcedere Dei, ab obfequio fuo feipfum in fdc confirmansy gratiam & libera- tionem a t)eo petity improborum ruinam, & bonorum confolationem gld gloriam Dei.
Q.
Uum circumfremerent me timor & min#, Intcntanfque avidam mors fera dexteram,
Spcs
r S A L. AJU* JOI
Spcs cceleftis opis, fera licet, tamen Lenibat trepidamfollicitudinem.
Advcrtit Dominus, meque voraginc Ccenofi implicitum gurgitis extulit : Ac faxi folidis impofito jugis Monftravit facilcm qua graderer viam.
Aiflavitque novo pe&ora fpiritu, Suffccitque fux materiam novam Laudis, quam canerem dulce loquacibus Nervis, ac numeris lcne fonantibus.
Haec cernant rapidae qui violentias Fati vel dubiis cafibus imputant Eventa ; ac trcpidi fc Domini in fidcra Dent, qui ftellifero regnat in sethere.
4 Felix qui ftabili fpe Dominum ac fidc Spe&at, quem tumidac pompa fuperbia: Non ad fe illecebrisducitinanibus, Fallacique boni ludit imagine.
5 In nos, fandc parcns, quot vigilantiz Et quam mira tu* pignora fuppetunt^ Quse nec mens acie cernere languida Poffic, nec numero lingua retexere 1
6 Aurem mi tacite vellis, & admones Quod labem fceleris ncc pretium levet,
i. Lenibat ] Pro leniebat. Terent. Phorm. Scibam pro fciebara. Injanibat, pro infaniebat. C.
2. Voragine ] Vorago a vorando, eft hiatus feu barathrum prae- ceps & omnia abforbens. C.
3. Bulce loquacibus ] ro dulce more Graeco. Ita Horatius. Dulce ridentem Lalagen amaboy dulce h^uentem. C.
6. Aurem veJlis ] Olim gentili quadam fuperftitione fingubecor- pons humani partes tutelae Dei, feu potius Deaftri alicujus pecu- lians confecratae credebantur. Ita Caput facrum er*t Jovi Nep- tuno PeSus, cinftura Marti, frons Genio, fupercilia Junoni, oculi Minervx, aures Memorix, dextra Fidei, genua Mifericordix, pe- «es Mercuno, &c. Cum vero aure$ inftrumenja fint au-
Ncc
Sfoa? P s a tT XL.
ditus & ipfum audirc fignum fit obedientiac, qui aliquem mo- nere, eumque obedientiam praeftare volebant, aurem ipfi velle- bant, quafi aures eum expeditas habere, & attendere juberent. Eademque ex caufa morem caput aperiendo originem habere cre- dibile eft. Sicut enim, qui aures involvit 6c obtegit, eo geftu indicat, fe nolie audire : lta qui auribus velum demit, eo ipfo innuit, fe praefto & ad audiendum obfequendumque promptura eiTe. Virg. Ecl. 6, Cum canerem reges & pr<eli*y Cynthius aurew vellit & admonuit. Immo* Efaias quoque cap. 50, Dominus, in~ I quit, aurem mihi vellicavit diluculo. C.
Nec fanguis pecudis nil meritae eluat,
Nec confumta focis cxpict hoftia. 7 Tum dixi, Venio : quod libet impcra ;
Adfum, fan&e parens, juffa capeffere
Promtus: ceu tabulis lcripta fidelibus
Edunt perpctui fata voluminis. S Huc mcns, huc ftudium tendit, uti tuis
Conformem monitis quas gero, qux Ioquor5
Qux mecum tacitus cogito : nam tua
Incila eft animo lex penitus meo.
9 Famam juftitiaj per populos tusc Late praeco fero : nec labiis meis Nec linguse requies, omnibus uttua Terris (ipfe vides) nota fit aequitas.
10 Nec juftum tacui te mala pledtere, Promiffique tenacem, & miferis opis Largum : me bonitas indice gentibus Cun£tis fafta palam eft, & tua veritas.
11 Defendant igitur me bonitas tua, Promifiique fides fallere nefcia : Obfeilumque malis innumeris tua Me, rerum genitor, protegc dextera.
12 Me pcenar, capicis quae fuperent pilos, Qmni ex parte premunt, quasnequc luminis iu promtu eft atienofle.- animusftupet,
Curarum
P s A l, XLI. [103
Curarum innumeris obrutus arftibus.1
13 At tu mundiopifexfan&c, falutifet Adfis; auxiliumfer cito, &ultimis Oppreflum penitusfubtrahe memalis^ Uc pravi pudeat confilii improbos.
14 Turpem ignominiae triftitiam ferant, Tendunt exitio qui laqueos meo : Irifamem rcferant confilii exitum, Noftris qui capiunt lstitiame malis.
15 Hunc fru&um fccleris percipiant fui,
In fraudem ut rccidant quam mihi ftruxerant;
Fruftratus doleatque & rubeat, meas
Qui ridet lacrymas, & fruitur malis. \6 Qiii credunt fidei fc pcnitus tua:,
Illos auxilii fpes recreet tui :
Ac femper Domini nomen amabilc
Certent tergeminis tollerc honoribus. 17 Exfpes, pauper, inops fim licet, at mihi
Cuftosrcrum opifcx pervigil excubat.
Vitx 6 pracfidium & certa falus meat,
Adfis, neu trcpida mc crucia mora.
16. Tergeminis henoribus ] Verfus Horatii Ode 1. Lib 1. intel^ ligit autem plaufus tergeminatos. Quod Romac in theatris fiert folitum, patet ex illo Virg. Georg.
■ Hunc plaufus hiantem
Ter cuneos {geminatur enim) plebifque patrumque Corripuit, &c. C.
PSAL XLI. Carm. Gen. iii.
Vavid Agritudine animi potius quam corporis affeHus, eos beatospr^ dicat, qui mifericordiam de affliBis capiunt. fe in affli&ione queri- tur a multis inique traftatum^ liberationem a t>eo petit^ pro defun- genda adminijiratione fua, confrmanda jide. & cclebrand* Deo.
BEatus ille qui mifertus pauperis, Fert rebws in duris opem;
Nec
;I04 P S A L. XLl.
Nec arroganti defpicit faftidio
Proftratum & oppreffum malis. Quem rere fra&um, & penitus abje&um, DftiS Attollet, & folabitur.
2 Cura fideli Dominus illum muniet,
Et e periclis eruct : Interquc vivos iofpiti dabit frui Vitx beatac commodis.
3 Artus cubili quum dolor proftraverit*
Opem feretque, & le&ulum Verfabit : omnem prorfus xgritudinem In duice vertct gaudium.
4 Quum me doloris \is acerbi affligeret,
Opem popofci te, Deus. Anirn* medere faucia: (dixi) ft(i
Sceleris pudendo vulnere. j Diraimprecaturhoftis, ac me devovet,
Lxtus meis incommodis. Quando interibit, (inquit) & cum corpore
Nox una nomen obruct ? tf Si forte quis me vifit horum, corporis
Animique morbis anxium, Vultu dolorem fingit, ac fufpiria
Laeto trahit de pe&orc : Foras profe&us conditum in prscordiis
Rcpentc virus evomit. 7 In me fufurrat clanculum atque obmurmurat
Scelcfta confpiratio. Clam machinanrur farva, in cxitium meum
Confilia cun&a conferunt :
5. LeBulum verfahit ] Verfare eft crebro vertere & evolvere,1 Huratius,
■ ■ Vos exemplarla Grtca
JXofyrp* vtrftte mann verfati dinrn*. C.
8 Secumqut
Psal: xli: ggrj
8 Sccumquc ja&ant ,• Miflfa certe coelitUS Nunc dira vis mali hunc ligat : Proftratus haeret : le&ulo afExus jacetji No&em trahens noviffimam. p Quin & fodalis, & mihi menfa & domo Conjun&us, & cui maxime Fidebam, ad hoftes conferens fefc raeoJi In me ferox recalcitrat. io At tu falutis auftor & cflftqs meaf, Benignus in me refpice : Manum jacenti da falutarem, hoftibus Parcm ut rependam gratiam.
1 1 Tui favoris pignus id certiffimum
Erit mihi, & conftantiae In me tuendo, quod malis lactus meis Hoftis ferox non geftiat.
12 Vires recepit eorpus, innocentiam
Servavit animus, dexteram Te porrigente, qui receperas tuam
Semper tuendum me in fidem. X3 Agnofcat orbis, unicum&colat Deum^
Quem gens honorac Ifaci : Unumquc laudet, temporum donec vicef
Luces & umbras dividcnt.
9. Recakitrai ] Metaph a bobus contra ftimulum CalcitfaMi- bus, aut a pullis equarum lacte faturatis. Horatius de Caef. Aug. Cui male fi palpere *ecalcitraty undique tutus. C. . 1 1. Vires recepit corpus, &c. ] Corpus robur priftinum rece- pit, animus quoque puritatem a fcelere cuftodivit, te me juvan- te, qui perpetuam mei curam gefferas, mei<iue tUtflam i te fttf- j teptam, femper adminiftrabas, J,
© nAU
*o6 P S A L. XLII.
PSALMORUM
Liber Secundus-
P S A L. XLII. C a r m G e n. xiii.
Vavid exulans a populo Dei> ftudium fuum obfervandi cultus Vei in Ecdefia exflicatj feipfumfpe confolans^ de perturbationibus antmi7 de gravibus miferiis fuisy & adverfariorum blafphemiis conqueritttr7 animumqae fuum ad fpem & ftdem in Deum excitat.
i IWTOn cervus fluvios fic avct algidos, J[^ (Cervus turba canum quem premit) ut tui Cor defiderio carpitur anxio, Rerum conditor optimc. n Huc me raptat amor dulcis, & impotcns Ardor ferre moras. O niveum diem Qui templo reducem me ftatuet tuo ? O lucis jubar aureum ! 3 Jejunus lacrymis pro dape fe dolor Pafcit, turba meis obvia dum malis Uludens rogat, Heus, iftc tuusDeus Cur nunc deferit exulem ? q At ruifus bonitas quum fubiit tua, Et menti auxilii ccrta fides tui
2. Keducem ] Rcdux is dicitur, qui ex peregrinatione, exfilio vel captivitate in patriam revertitur. Terent. Heaut. 'Tununcfola reducem me in patriam facis. C.
3. Jejunus lachrymis, &c. ] Jejnnus &,dolens, cibi loco, fletu me affidue nutrio, quando multitudo mihi occurrens, & mala, quae perpetior, ridens, me infolenter interrogat ; Heus, nobis ille tgnotus Deus, quem tu prsedicas, cur te modo c patria extermi- natum relinquit ? J. 4. At rurfus, &c. ] At contra, cum mife- ricordia tua mihi in mentem venir, firmascjue Opis tu* fpcs ani- mo folicito ^uafi lumen prattulij, &V. 7,
" Illuxit
P s a l. XLIL 107
Illuxit trepida?, temporis illius
Me confolor imagine : Feftis quum populus me reducem choris, Fauftifque excipiet vocibus, & Dti, Pompa cum celebri, me comitabitur
Augufta ad penetralia.
5 Gur me folhcitis teque doloribus
Mens aegra cxanimas ? pone metum, ac Dco Te da: quo patriae vindice redditus, Gratcs fofpes adhuc agam.
6 H#c mentcin recreat fpes, licet aviis Jordanis lateam falcibus, Hermonis Exul dura licct faxa perarnbulem,
Solis hofpita belluis.
7 Ouamvis agminibus me mala denfiixs
Cmni ex parce premanc, quam fuper horridos Montes grando fonat, quam mare verberat Raucis littora flu&ibus :
8 Tu me fi placido lumine videris, Cedent triftitias nubila : tetricas Mceroris tenebras difcutiet mihi
Lucis dulce jubar tuse.
9 Laudes interea non mihi nox tuas,
Non curae impedient : O columen meum, (Dicam) & certa falus, ludibrium feris Cur me deferis hoftibus j*
10 Dirumpor, tacitis aeftuat ignibus
6. Jordanls ] Fluvius Paleftinae, baptifmo Chnfti & aliis mi- randis operibus nobliffimus, Nomen habens a duobus fontibu* lor & Dan, e cjuibus ad radices Libani eiumpentibus, poftea coeuntibus, ipfe Jordan profluit : Sicuti ex Alpibus noftris Rhe- nus. C.
8. Tu mc fi placido'] Sic Horat. lib. 4. Ode Qutm tu Me!pomen§ £emel nafcentempJacidi lamine videris. C,
O a Pcdus,
grpS P s a il XLHL
Pe&us, turba meis impia dum malis Infultans rogat, Heus, ifte tuus Deus Cur nunc deferit exulcm? [t 1 Cur me follicitis teque doloribus
Mens xgra exanimas ? ponc metum, gc DeQ LTe da : quo patriae vindice redditus, Grates Ixtus adhuc agam,
PSAt. XLIIL C a k m. G e n. xi;
Bdvid adverfariorum vi & fraude frejfus, a Deo liherdtionem petit^ ; *x fosdere ad ghrificandum eum, &* w fj> e confrmat animum fuum,
Vlndex efto mihi Deus, Et patrocinio protege me tuo; Opprcffum fcclcre impio : Et fraudum laqueos frange ncfarios. ? Vitac 6 pracfidium mear,
Cur me praefidio deftituis tuo ?
Cur luftu vagor obfitus, Dum favx furias vito tyrannidis •?
3 Profcr lumch opis tuae :
Montem pande viam quae ferat ad tuura ;
Montem, quam proprie domum Majeftate tui numinis incolis.
4 Atque aram advcniam ad tuam, Ac te, laetitise matcriam mea: :
Et grata cithara tibi Grates laetus agam, conditor optime; '5 • '• • Cur moeres animc inxie,
g. Trofer ]umeny &c. ] Laetam adjumenti tui confoJationem ©ftende, viamque monftra, qux me ad templum tuum in monte SiOne fitum deducat, monte> inquam, domo tua, quam tibi foli ©isatam cum indicio amplitudinis divinitatis tuae habitas ; J.
Ac
p s a l. XLIV; $09
Ac me follicito pe&orc maceras ?
Omncm ponc metum, ac Dco Curam crede tui, quem fuper arthcra
Cantu fofpes adhuc feram, Quum falvus patriae reddar amabili.
PSAL XLIV. Carm. Gen.
iu.
Vommemoratis Dei beneficiis erga patres, conyueritur Ecclejia Deum flbi non adejfey ut adfuerat olim : integritate animi & vita fut fretaprobat fe caldmitates perpeti pro nomine Dei, opem ejus im~ ptorans pro falute fua*
i T THEtufta ad aures fama noftras attulit^ V Serifque patres pofteris
Stupenda fafta tradidere a te Deus.
Patrata prifcis faeculis : Eliminatis quum prophanis gentibus3
Et incolis prioribus, Horum labore fru&ibufquc perfrui
Noftris dedifti patribus. Certe nec armis lucidis, nec viribus
Debemus has viftorias: Sed nos favoris aura mollis & tua
Protexit indulgentia. \ Ergo, falutis au&or unicc 6 Dcus^
Ades piis falutifer. Te dante vires, hoftium ferociam
Tam facile profligabimus, Taurus minaci quam jacit cornu pilas,
5. Te dante viresy 8cc. ] Tufirobur dederis, tam levi momen- 0 inimicos feros & fuperbes profternemus, quam facile taurus annos purpureos inftar pilae convoiutos, cornu minabundo, iraq ofius indice, aut aridi ftramenti fafciculos, verfat : reges etiam iftuofos ia t^rram dejeftos &pulvcrulentos pedi 6us conterem us.7.
Stipulaeve
fllO P S A L. KLIVJ
Stipulsve fafccs arid*. Supcrba regum colla craifo it\ pulvcrc Proftrata conculcabimus.
6 Non a.rcus iftam lethifer fiduciam,
Non mucro fevus ingerit:
7 Tu nos ab bofte fubtrahes, fternes folo
Infenfa agmina. S Non ergo femper jurc tc cantabimus
Noftrae falutis vindicem ? Ac donec orbis aftra volvet ignea,
Te profequemur laudibus i 9 At nunc relictos objicis ferocium
Jnjurise nos hoftium, Nec prodis antc noftra duftor agmina
Qualis folcbas antea. io Hoiti imminenti terga cogis verterc,
Prsedseque das prementibus. ii Pecus ut macello deftinata exponimui4
Csedentium libidini. Omnefque terras barbararum gentium
Errore complemus vago.
1 2 Vaenum dedifti nos palam, nec au&io
Te ditiorem reddidit.
13 Vicina noftris oppida infultant malis*
14 Cladefque rident, fabula Sumus prophanis nationibus, caput
11. V&rwm dedifli ] ld eft, vaenum expofuifti tanquam vendei dos. Ita dicimus pejfum darey quafi pedibus fubjicere : Vide V 9. C. 12. Nec autiio te ditiorem reddidit ] q, d. adeb viles fi mus, ut vxnum expofitf emptorem non inveniremus. Eft enii A*:Zio "enditio publica, quse fub hafta ad vocem prasconis merci figillatiri proclamantis fiebat, in qua is cjui pretium rei vendei dae mar.ime auxifTet, hoc eft qui prae aliis maxime care eam em< re voluiflet, merces auferebat. Hinc auBionariy auBiofiem facen hajlt fubjicere, in propatuh vcndere, & fimilia idem fignificant. (
Mount
FSA L. AHV. gij?
Motant, labella cxporrigunt : [5 Oculis oberrat ufque contumelia*
Pudorquc vultus inficit: > Dum voce acerba injurias exafperat,
Minafque torvas adjicit f Hoflis protervus. Obruti tot cladibus;
Tot undcquaque inftantibus: Tamen ncc unquam eft animus oblitus tui^
Teciimquc pa&i foedcris.
8 Sefc nec ullis territus periculis
Avertit aut flexit via,
9 Re&a pes : Etfi penitus abje&i interim
Abs te : Licct draconibus Immitioris gentis addi&i jugo,
Feramus urabram ergaftuli : Et fervitutem lugeamus, & neccm
Vitac precemur tasdio. :> Iniqua meritis fi tuis oblivia
Ofruderint fc mentibus Noftris, manufvc fupplices protendimus
Diis impiarum gentium, 1 Id te laterct, abditas qui pe&oris Prorfus latebras infpicis ?
19. RtBa pes : &c. ] Quamvis interea omnino abs fe contem^ lumus, deditique libidini gentis ferpentibus crudelioris tene ascarceris toleremus, fervilemque conditionemdoleamuL vitae- re faftidio mortem oremus; J-. '
\K V^rT eWfiuU 3 Ergaftulum propric locus erat, ubi er- \fluh, id eft, fervi conclufi in vinculis & compedibus, opus fa- cbant, ficuti jam ii faciunt, qui ad triremes funt condemnati. nde vox ea etiam pro carcere & cuftodia ufurpatur, cujus fqua- r & tenebr* nomine umbrae, hoc loco indicantur, Hinc Colu- ellae evgajiujanus cft qui praeeft ergaftulis. C
^1?^?^^ ] SluUc °hliv4° bcn*fici* tuamaleex- jndens, mentcs noftras cepcrit, £>V# J,
- 12 Tc
P s a t: XLV. gg
$2 Te propter, odio carteris populis fumu^
Et inftar ovium eaedimur. In tc favoris pendimus pcenas : tui
Amoris odia nos premunt. 23 Exfurgc, fimilcm fomnolentiae moram
Salutis au&or corripc. 34 Cur ora condis, immcmorque negligis
Tuos malis in uttimis ? 3$ Affliftus animus, & malis prsfentibus
Laflus, futuris anxius, Succumbit oncri : ftrata tabefcunt humi
Dcfe&a membra viribus. z6 Exfurgc genitor, & vigorc corporfs
Animiqac caflbs fubleva : Clemens bonufque nos ab hoftis impii
Immanitatc libcra.
li« In te faveris, &c. ] Amoris unius inte causa punimur, I qui* te amore ampleftimur, malevolentia hoftium nos infeftat. J
P S A L. XLV. Carm. Gin, i.
t^audatur rex Satomon a dignitate fom*y gratia e!oquentUy fortitudi- ney potentiay fp!endorey & magnificentiay tum in fet tum in conju gey Chriflum fponfum & Ecclefiam adumbrantibus.
COr micat, exfultant trcpidis pracordia fibris,- Eru&antque novum gravido de pe&ore carmen: Certat lmgua animum fando, manus armula linguam Scribendo exacquare, meo nova carmina Regi.
i. Cor micat ] Micare eft fubito & quafi per brevia intervalla refplendere aut exfilire, aut fubitb aliquid extendere. Hinc efl digitis micarey lufionis genus, quo digitis utrinque extentis, alteii alterius numerum divinatione alTequi ftudet. Virg. de c$u© ge- nerofo : Jrficat aUrihusy & tremit artus. Ovid. 3. Faft. ftrreor admonitis^ corqut timorc micat. C.
- ,n
id
psal: xlv: |i|
a Dum cano: Regi, hominum cui nemo c femine cretus Audeat eximiae contendere munerc formae : Quem decorat lepor, & rofeis affufa labellis Gratia: cui rerum cceli indulgcntia fpondct Hunc fore perpetuum longsva in farcla tenorem
5 Ergo, armis invi&e heros, age, fortibus apu Enfem humeris ; cnfcm, pcr quem tc gloria ccelo jEquat,- & advcrfum fidens fer pe&usin hoftem.
\ Frena tibi currus vcrum modcretur & scquum, Et quse prxcipitcm clcmentia tcmperat iram. His ducibus tibi furgct honos, tua dcxtcrafa&ifi Clara per ignotas fundet miraculaterras :
; Cordaqucvulnificis figensinimicafagittis, Spontc tibi coges validasprocumbcrc gentcs.
S Nec maris aut terra? fpatium, nec terminus xvi Finietimperium, fceptri modcramine jufti Quod regis, & legcs mojlis clcmentcr acerbas* Te fuperxquaevosomncs regnator olympi Diligit, & larto vultum exhilaravit olivo :
> Unde tui mulccnt populi nova gaudia mentcs^ Pallia quum loculis tibi depromuntur eburfiis> Etmyrrhaspaffimlacrymse, fta&aeque fiiavis
4. Frena tibi currus, &c. ] Veritas & juftitia cum lenitafe ifa- undiam vehementem moderante conjun&a, te omni ex parte gu- ernent, horum enim duftu 8c authoritate laus bonorum omnium ibi accrefcet, tuque ipfe rebas geftis infignis mira auditu ptr te~ ;iones longinquas eftundes. J.
7. Leges mollis ] a mollio mollire. C.
8. Tallia quum loculis^ &c.] cum veftestibi de arciseburneisexi- luntur, cumque myrrha gummi ex arbore fudans, dulcifque ftac- fcae fpiritus, & jucundi herbae Cafiae odores tibi fparguntur. 7.
8. Loculis eburnis ] Pro ciftis eburneis. C. 8 Myrrh* lacrym&l dyrrhaproprienomen arbufculse Arabicaeeft c qua amafus liquor lyrrhac, inftar lacryma» diftillat, ad prohibendas putrefa&ioues lim tantopere expetitus, C. 8. Stafttque ] srctKTn ut volunt, eft los, feu fuccus, fivc olcum, e cinnamonao vel myrrha mcifa fu- ■aas, C- J
P Ec
i t4 p s a l. xlv.
Halftns, & raolles calix fundunturodores. y Ancillx apparentgenus alto e fanguine Rcgum Inter honoratas promtse ad tua jufla miniftras.
At Reginathoriconforstibidcxtera adhseret, Auro pi&zfmus, auroradiata capillos, Mifit ab Eois Ophyre quodflavacaminis:
10 Tuqueadeo Reginaaudi, & rem pedore conde : Nec mea difita nega placidas dernittere in aures Jam nunc & patriam & patrem oblivifcere,jam nuw Ex animo caros penitus deponc propinquos : Unum oculis fpeda, unum animo compleccere Rc
1 1 Regem oculis animoque,tuo qui pendet ab ore (gen Unius & pulchrisdefixus vultibushsret.
Hunc dominum agnofce,& fupplex venerare: nec ill<
12 Officio fludioque tibi concedet: &illa Undarum regina Tyrus te murice & auro Accumulans colet : & vicina per oppidalate
g. CaJtiC odore ] Quae aliis eft canella. C.
9. AnciJU apparent, Scc. ] Miniftrae tuae foboles ex fublimi re gum ftirpe prognat» prseftb funt, inter famnlas nobiles mandati tuis accipiendis paratae : at reginauxor adextra honoratiore part tibi aflidet, veftibus acu piftis & filis aureis variatis ornata, equi coma decora velut radios aureos fundens, aurum illud ^uidefl obrizum eft, quod Ophyres infulas eo abundantis coloni a forna cibus orientalibus ad te mittendum curavernnt. J.
9. Ophyre ] Infula navigationibus & auro Salomonis celebrata Sic difta, ut volunt ab Ophir nepote Heberi, cujus mentio fi Gen. 10. Hanc Jofephus in lndia ponit, & fua aetate terram aurc am vocatam confirrhat. Ab hac diftum volunt aurum obrifum; quafi dicat ophyrifum. C.
12. XJndarum ReginaTyrus ] Tvrus primb colonia Sidonis, poi tea Metropolis Phoeniciae, talis fere olim fitu, opibus & potentii in mari Syriaco qualis noftro tempore eft urbs Veneta in aeftuarii finus Adriatici. Qu:lm autem fplendidac 6c opulentae fuerint ha urbes patet ex 2.7. & al. cap. EzechieUs. C. 12. Murice] Mures| nomen pifcis marini, ex genere concharum, ex quo color purpu- reus conficiebarur. Unde fere murex pro ipfa purpura accipitur, Pfal. 103. Floris T)w comantis Mnrkc. C.
Procumbcnt
PSALr XLV. IIJ
Procumbcnttibi fuppliciter gazifcjuepotentes, Aut opibus clari : mentumqut fefetis honorem
3 Hunc populi. Pharii proles generofa tyranni Tota decens, totaeftgemmifqueinfigms&auro : Et facies cultum illuitrat, iacieque dccora
;4 Pulchrioreft animus. Tibi, Rcx, en ducitur uxor, Divesopum, dives pitiai veftis &auri,
5 Virginibus comitata fuis, de ftirpe propinqua ; Virginibus, quas pompafrequens clamorefecundo Inirquitur, plaufuque fremens lastasque chorea: Cantibus auguftam lxtas deducet ad aulam.
6 Neu defiderio nimium tangare tuorum, Virgo, tibi dulcem patrifque & matris amoretn Leniet adnafcens fobohs generofa propago ; Quos regere impeno terras, totumque per orbeiu
12. Gazifque potentes ] Gaza vocabulum origine Perficum & xermanico fchafz cognatum. Sicut inter ipfas harum duarum gen- ium Unguas magnam cognationem eiTe perhibcnt. De voce Ga- :a fic fcnbit Pomponius Mela. lib. i. in defcriptione Vyriac. Cxte- um in Paleftina eft ingens & munita admodum civttas Gaza ( fic terf<* trarium vocJtnt) & inde nomen efiy quod cum AEgyptum Cam- yfes armis peierety huc belli & epes & pecumam intulerat* TJnde ai uc thefauros magnos & regios gazas dicimus. Q. Curtius lib. 3. nte folis ortum pecuniam regiamy { quam Gazam Perfx, vocant9 im pretiofiffimis rerum ejferi jubet. txtat vox eadem in facris teris, Efth. c. 3. 9. ln Gazam regis> id eft, ln fifcum five aera- um. C.
14. Pi&ai j Dialyfis dipthongi, pro piSae. Ut Virgil. PiBai vef- s &* Auru Aulai in medio, QPc. Et eft hoc crebenimum apud Lu- retium, apud Virgilium non item. Lucretius . 'Terrai fru?iferaif ro terrae frugiferae, ob quod, a Chreftillo quodam, antiquitatis Imiratore praepoftero, recitatum, ridet alicubi Martialis. C.
13. Pharu proles generofa, &c. ] Nobilis regis iEgypti filia tota. pillis pretiofis decora, & fpettabilis eft, formaciue mundumt luliebrem gratiorem facit ; mens quoo^ue pulchra ejus ipfius facie irmofioj: eft. J%
P 2 Adfpicics
£lp r S A L. AL.V1.
Adfpicies populos fceptris frenarc fuperbos; xj Nec tu carmimbus, Rex magne, tacebere noftris ; Quaquc patet tellus liquido circumfqna ponto, Pofteritas te fera canet ; dumquc aurea volyet Aftra polus, memori femper celebrabere fama;
17. Dumque aurea, &c. ] Dum coelum ftellas inftar auri fplen dentes circumaget. jf.
PSAL XLVI. Caxm. Gen. vi,
ffaltes Dei benejicium irgapios, piorumque in rebus adverfls fdem h Deum pr&dicat ex prafentia & operibus Dei : gentejque provocan Ad cognofcendum ex iptribus Deumy fducU fut predicatione cori- riudil PfaJmum.
QUum muniat nos prxfidio fuo, Virtute firmet, cum gravis intonat Procella, fortun* periclis Eripiat dominator orbis,« 3 Nullam cxpavemus vim : quatiat licet Prbem tumultus, terraquc fedibus Convulfa, montium ruinis
Ar&et aquas pelagi fremcntis: 3 Infana quamvis aequora farviant, : Et vorticofo gurgite torqueant
Spumamque iimumquc, & proccllis Terrificis fcopulos flagellent. q Nam civitatem, cui Deus unice Indulger, aris & propriam fu;s Dicavit, algenti percrrans
Lympha fugax hilarat liquore; 5 Occulta ne vis aut timor hofticus Urbis quictcm follicitet, Dcus, Gentis fux intentus faluti, Prevenk auxiliis pericU.
Genta
O OcnteS tumuiius cuncuct mipias,
Et regna belli concutiat furor, Flammis fremat cqelum corufcis, Terrificet labcfa&a tellus :
7 Hac & duclli, pacis & arbitcr Stat, praeliorum qui regit cxitus,
Munimen, 81 noftrae falutis Pracfidium, Deus Abrahami.
8 Venite, adefte, & cernite non prius Audita, mira, incognita, quac Deus
jj Patravit in tcrris ab ortu
Solis ad Hefperium cubile, Funefta belli incendia fuftulit :
6. Labefatla tellus ] habefacere eft quafi labare facere, enerva- re, frangere, debilitare. Lucretius dixit Membra voluptatis vi la- befacla 8c Caefar lib. 2. Cap 22. Dejefta turriy labefacla parte muri.
7. Duelli ] Duellum Hodie nonnifi duorum concertatio feu di- nicatio, id eft, pugna unius cum uno, vulgo, non fine barbarii- mo, appellatur, cum revera nihil aliud, quam bellum in genere fignificat. Nam ficut antiquiflimi non bonusy fed duonus, ita non bellum fed duellum dicebant. Cicero in Oratore ad Brntum cap. XLV. complura in Latina Lingua fuavitatis & aurium caufia immutata a ratione veteri tradit : Quid veroy inquit licentius, quam quod hominum etiam nomina contrahant ; quo effent aptiora 1 Nam ut duellum bellum , & duis bis ; fic Duelliiim eumy qm 'iosnos clajfe devicit Bellium nomindrunty cum fuperiores femper ap- pellati effent DVELLIL Vide & Quintilianum lib. 1. cap, IV. Itemque Scalig. lib. III. Poet. cap. LXXXIX. & Barth. ad Bnton. Aremor. pag. 674, Plaut. Epid. a£t. III. fc. IV. 5. 14. Apud reges armisy arte duellica divitias magnas indepius. Horat. lib. I. Epift. JI.
Qr&cia BarbarU lento csmmiffa duello. Loquitur de Trojano bello, quo Graicia Phrygiaque, quam Barbariam vocat, cjujufque pars Trojanulm regnum fuit, com- Klifla fuit. Idem ad Auguftum lib. II. 254.
lerrarumque fitusy &* fiumina dicerey & arces Montibus impofitas, &* babara regnay tuifque Aufpkiis totum confefta duellaper orbem.
Freglt
Xi6 P s a t: xlvil
Fregit cruentae fpicula lancex : Contrivit arcus, & volucres In cinercm minuit quadrigas. 10 Sedate motus mentis, ait Deus, Meafque vires nofcite, qucm colet Quocunque fub ccelo repoftas Gens hominum coht orBis oras. ci Hac & duelli, pacis & arbiter Stat, pradiorum qui regic exitus, Munimen, & noftrx falutis Prsfidmm, Deus Abrahami.
10. Repoflas ] Syncope, pro repofitas. Virg. Manet alta mente tepofium. Wacida ccmpoflus pace quiefcit pro compofitus. C.
PSAL. XLVII. Carm. Gen. x.
Jud&i loortantur gentes ad gratulandum Cbriflo, & prtdicandum eum a communi ipfarum vocaiione ad Evangelium, £f a potcntijfimareg- ni Chrifli adminifiratione & gloria*
TElluris omnes incolx Deo canoros edite Plaufus, canoris pangite Lseti Deum pracconiis : a Deum vercndum & arduum, Malifque formidabilem, Qui regna faftu turgida Frenat potenti dextera :
3 Qui bellicofa compulit Parere nobis oppida : Noftrumque gcntes inclytas Armis coegit fub jugura :
4 Hxrcditatem qui fuam Nobis colendam credidit ; Undc Ifaci nepotibus
iEterna
Psal, XLVIL ££$
JEterna fulget gloria.
5 En tempia fcandit praevio Laetum canente claffico : En kandit auctor omnium Vulgi fecundis plaufibus.
6 Cantate laeta carmina Deo, canora carmina
| Cantate : Regi pfallitc Jucunda veitro carmina.
7 Oui fceptra rerum tcmpcrat^ Ac regna terrae dividit : Dodi modorum dulcibus Hunc ferte in aftra cantibus i
8 Qui dirigit mortalium iles, & falubri vinculo Legum coercet, lucido E fiderum praetorio.
Ad hunc potentes gentium Se contulere principes : Ultroque colla fub jugum Rcrum dedere praefides.
Noftrum Deum diis cxteris Sublimiorem agnofcite,
5. Clafflco ] Clafficum acoipitur pro tuba, aut buecina CJaflis effi multitudo hominum ordine certo adunata ut in exercitu. Ejus tuba vel buccina vccabatur Clajficum, quo fignum praslii dabatur: id qui inflabat, Varroni eft Clafficen. Servius etiam Tullius in. quinque claffes diftribuit Pop. Rom. pro modo cenfus, feu ut quifque dives effet,ut fic,qui ejufdem cenfus feu t///H|WAto^ effent, eadem quoque onera ferrent. Unde quintae claffis homines pro nfimis & pauperrimis habebantur. C.
7. Docli medorum ] Pro periti modorum. Ita Cic. I. Offic. L#- erarmn Grtcarum dvBus. C.
8. VrAtorium fiderum ] Metaphora, qua ccelum ceu cceli regia. lut palatium indicatur. C%
Coelum.
$*? Psa l! XLVIIL
Coelum, folumque, & fidera Suo regentem numine.
P S A L. XLVIIL Carm.Gen. iiL
Tfaltes Deum celehrat, gratias agit de faJute in Jud<zos, pericula prd eedentia explicat> Jtdem piorum cortfirmat, Ecclefiam hntatur a> recognofcendam veritatem promiffionum Dei.
X^ Eftor beate coelitum, cui nil viget J\ Simile aut fecundum, coelitum Bcatc re&or, fan&a jurc te Sion
In aftra tollit laudibus : a Sion opacam verfa ad Ar&on, regia
Formofa Regis optimi : Sion voluptas gcntium, uberis foli #
Arvis beatis accubans.
3 Senfere Domini vindicis potcntiam
Solymae fupcrba mcenia :
4 Senfcre numen, quum feroces viribus
Coiere Reges, copiis Caftrifque junftis, fervitutem civibus Tuis minati & vincula.
5 Perftrinxit oculos intuentium ftupor,
Et horror artus perculit :
6 Qiiales tremorcs querulus cxcitat dolot
Vcxante partu fceminas :
7 Pavorquc trepida fparfit attonitos fuga,|
i. Sion ] Mons urbis Hierofolymas arduus & prxrupftis arce Davidis & fepultura regum nobilitatus. C.
2. Ad Artfon ] cipKToC) urfa eft. Quia autem in plaga Septen- trionah circa polum urfa major 6c minor confpiciuntur, a<juibus etiam polus & circulus arfticus nomen habent, inde fit ut eo ip~ fo nomine plaga Borealis d poetis indicetur. Sunt autem qui fcri- bunt, non in feptentrionali, fed pOtius iri meridionali parte Hie- tofolym», montcm lftum ei^ue impofitam arcem fitam fuilte. C.
Euri
Psal XLVIK 12%
Euri procella ut arquora Excita ab imis pcnitus evertcns vadis^ Trepidas carinas diflipat. 3 Uxc fa&a prifcis retulerc feculis Parvis parentes liberis ; Hxc nos in urbe vidimus Dci, ratis
Qui frcnat orbem legibus ,• Hacc urbe in illa vidimus, cui pervigil Deus ipfe cuftos excubat. ) O fan&e rerum genitor, in rcbus mali? Tuam advocamus dextcram : Tuas ad aras fupplices advolvimur* :o O re&or orbis optimc,
Tua laus per oras ultimas mundi, & tux Imago fulget glorix i Et aequitatis. Te fceleftos vcrberc Pleftente jufto, gefticnt Colles Sionis : nec feret tacitum fuuin
Judar propago gaudium. Ite, & Sionem obambulate, mcenia
Spe&ate, turres arduas Numerate, foflam & aggercm intucmini,
Molefque cclfas xdium. Narrace natis, pofterorum ut audiant Et cbftupefcant fecula : 4 Solumquc nofcant & colant noftrum Deum; Ortiifquc finifquc infcium ;
7. Euri precella, &c. ] Ut tempeftas afa euro orientali vento co~ rta, aquas marinas a fundo ufque excitans, timidas naves con- uaffatas difpergit. J.
11. Vefcclejtesy&c.] Te flagellis malos pumente, Hierofoly- iiitani Pr* gaudio exilient, nec Judssi in lstitiam Juluti cam ta- *bunt. J.
125 P s a l; xlix.
Qui fempiternus fempiterna nos ope A fraude vique proteget.
P S A L. XLIX. Carm. Gen. xv^
TfaJteshortatur emnes ad doBrinam audiendam auampropofiturus e Jiduciam fuam in Veum pr<tdicans> & fecuritatem de refurreBio carnis G8 vita Aternz : vanitatem eorum qui aJiis rebus confidm expiicaty piofaue nw ad iliorum fed fui imitationem vocat.
AUdite gentes, ortus & occidcns Advertite aures, & medio dies Quos torret axe, & qui vitreum folum Ponti nivali finditis orbita.
2 Audite, iive ignotus, & infima De plcbe pauper, five opibus potens, Multaque fulgcs plebe clientium, Aurique gazis ditibus iucubas.
3 Fontes recludam jam fapientiae : Plcnoque promam pe&oris e pcnu
4 Prudentiam : jam lingua recondita Oracla geftit carmine pandere.
5 Cur congerendis mc cruciem bonis,1 Famcmque & acrem pauperiem timens, Uc vita curis anxia triftibus
Me triftiorem trudat ad exitum ?
6 Gemmis & auro & murice divites
I. Quos dies torret medio axe~\ Periphrafis plag£ meridionalij in qua, Sole in meridiano exiftente, diesomnium funt calidiflimi C. I- Qui fndttis foJum vitrrumponti orhita nivaJi ] Circumlocuti plagae ieptcntrionalis, feu frigidae, ubi fclum vitreum ponti, i eft, maris gbcies, faepe ejus craflitiei eft, ut plauftra & rotas fit impreflas poflit fuftinere. C.
1. Gazis incubas } Quod proprium eft avari, poflidere fcilicel fed tamen non uti ; feu Krtnnc fine XV^^1, ^n<^e ^e e°der Virg. Defojfoaue ivcubat auro. C.
Superbientc;
duperoicntes auipicc, 41U uui Gaudent bcato plaudere fomnio, Tutofque fluxis credcre fe bonis.
Germanus auro non redimet fuum De morte fratrem : nec prctio Deum Donifvc flectet fata rctexcrc, Ut membra liquit frigida fpiritus. 9 Scd nec perennes intcritus moras Divts pacifci, nec potiscfl putres Ne folvat artus tempus edax : vetat Id lege dura fixa neceflitas.
0 Mors arqua ftultis & fapientibus Intentat arcum: par manet exitus Vita: hos & illos : occupat improbis Ignotus hsres parta laboribus.
1 Villx fuperb* delicias breves, Luxuque ftrudas rcgifico domos Linquunt : fepulchriquc irremeabilis Tenebricofis fub latebris jacent.
Qiiid fama duris parta laboribus Prodelt ? inanis quid tituli decus ? Quid aura blandae laudis, & ambitus Komen futuris prodere feculis ?
2 Quum vani honoris ver breve floruit Lethale fpirans mortis hiems, viros
, 7. Fleftet retexere ] Id eft movebit, ut retexat aut immutet. C.
7. Germanus auro, &c. ] Frater fratrem fuum pecuniaab inte- itu non eximet,nec Deum prsmiis aut muneribus ad revocandum ecreta fua movebit, ut poftquam anima corpus frigidum defer- iit, defun&um vitae reftituat. J.
8, 9. Sed nec percnnes, &c. ] Mors enim seque omnibus fine ul- k difcrimine, fatuis & prudentibus favens, telum intentat, fimi- t,f<jue vitae finis ftultis & fapientibus futurus eft, fucceflbnjue in- ognitus bona magno labore parata repente invadit, C.
Q^2 Et
. Et bruta raptans interitu pari, Oblivionis nubc pari premit.
13 Hac ftulti ierunt : hanc male providos Ducet nepotes error in orbitam :
14 Quos mors fepulchri fub fcrobe conditos Depafcct, imbellcs ut oves iupus.
iEtcrna cceli temperies pios Manes fovebit lucis in aurese Splendore : qualis mane fluit nitor Per prata vernis pifta coloribus
Stultis fcneftus robora deteret, Pro fumtuofis buftum crit scdibus :
15 At me benignus de barathri cavo Specu remiffum fufcipiet Deus.
$6 Nec tc cupido fauciet semula*
Stuporvc, fi quem videris impia De plebc fluxis confpicuum bonis, Clarumquc multa fulgcre gloria.
14. Quos fflors fepukhriy &c. ] Quos quidem ftultos fub tumuli Foffa abfconditos, mors ut lupus oves meticulofas vorabit : contra veroy quamvis reBum iter ingreffis moriendum quoque jity mode* jrata tamen, & bona cccli tempeftas, perpetuo durans, eos in voluptatibus caeleftibus, & lumine jucundo degentes leniter con* tinebit ; qualis fplendor mane per campos floribus vere crefcen- tibus variatos difcurrit : Imprudentibus verb temporis fpaciura vires comminuet, eritque illis fepulchrum loco aedium magnificc ftru&arum. J.
15. Bavathri ] Barathrum eft locus prseceps & profundus unde cmergi non poteft ; aut hiatus naves, aut etiam flumina abfor- bens. Idem fere quod vorago. Hic pro fepulcro accipitur. C.
16. Fulgere ] Penultima brevi per Syftolem, more antiquo quafi a fulgn fulgis. Tum enim multa fecundae conjugationis verba in tertia ufurpabant. Virg. 4. Georg. Stridere apes utero & ruptis ef- jervere cofiis. Ita Horatius alicubi dixit lavere penult. brevi, pro Uvare lu Pfalmo ^uo^ue 84. %u das confpicua falgere gloria. C. -
17 Quum
*7 Quiim dexteram mors lllacrymabilis
Iojecit, ex tam divitc copia
Secum fub umbras nil fcret : & comes
Infida buftum gloria deferet. 18 Dum commcantis pe&ora fpiritus
Hauftu calefcunt, perfruitur bonis,
Sefeque curat molliter, & monet
Omnes cundem pcrgere tramitem. ip At quum parcntes cefferit ad fuos,
Longum dolebit ftukitiam brevem,
Ad regna tradus lucis egentia,
Qu* femper horror nubilus obfidet.' 10 * Rcftrix honoris ni fapientia
AccefTerit, brutis homo beftiis
Nil intereft : quos vita facit pares,
Exfpe&at aeque inglorius exkus.
17. M*rs illacrymabilis ] Qiias nec lacrymat, nec lacrymis mo- vetur. C.
P S A L. L. Carm. Gen. vi.
Vfaltes Deum Sione hahitantem, a natura, majeflatey g!oriay operi- busy 6c verho commendansy Ecclefam docet rationem colendi eum foris ceremoniis & intus fpiritu : improbos improhitatis evincens pa- lam arguit : eos minis & promiffionibus ad bonam frugem revocans,
aJJi frenat arquis legibus arbiter Superba Regum colla minacium^ Vocabit in jus orbem ab ortu Solis ad Hefpcrium cubile. 2 Vultu verendo tum facer ardua Pulchrae Sionis dc fpecuSa loquens^ Ad gentis humanse coa&um Concilium Dcus ora folvet.
3 Non
3 Non taaa lemper non finet lmpia Impune graffari, veniet Deus ;
Flamm* rorax illum antecedet Vis rapidis agitata ventis.
4 Teftes vocabir, cum populo fuo Afturus, ignes, lumine confcio
Qui cun<fta defpe&ant ab alto, & Omniparse fola vafta terrae.
5 Adefte primum gens mihi propria, Gens fanfta, (dicet, cui fuper hoftiis
Legem dedi rite offerendis, Perpetuum pepigique foedus.
6 Hic sequicatem judicis igneus Miracus sether, juftitiam Dei
Annunciabit : nam fedebit
(Ne dubita) Deus ipfe judcx,
7 Audi Abrahami progenies boni, Peculiaris gens mihi : te voco,
Teftem benignitatis in te Perpetuse, & foliti favoris.
8 Non arguam te, quod mihi vi&imae Cruore raro altana fparferis,
Aut parcus armenti cremaris Rara facris holocaufta flammis. p Non taurum egens te de ftabulis peto, Hircumve caulis : omne pecus mcum eft,
4. \vnes hiMine confcio, &c. ] Intelligit Solem, Lunam & re- liquas ftellas, quas alibi nominat pervigiles.C. 4. Omnipar* terrQ Jd eft, omuia parientis, vel parantis. Ovid. vocavit omniferam : & apnd Virg, eft, ?£n\e omnipotenth \ alummts. C.
8. Nsn arguam, &c. Non ego te reprehendam, quod hoftiis ra- ris aram meam imbueris, aut pecorum tenax, facnficia pauca ig- nibus fuper aUare accenfis combutTeris. J.
8. Holotaufta] Vox Graeca, fignificans vi&imam^u» tota ac- cenfa igne conlumebatur. C. O rl
p s a l; L: $zf
io Qiiod montium anfra&us pererrat; Quod nemorum tegitur latcbris ii Nec me volucris rupis in cdito Ufquam receflu nidificans latet : Non ulla pifturato amiftu Ruris avis genialis hofpes. 12 Quod fi efurirem, fcilicet ut petam A te neccfle eft, arbiter sethcris, Terrae, fretique, & quicquid ingens Orbis habtt gremio capaci ? 15 Taurine vefcor carnibus, aut bibo
14 Hirci cruorem l pedtore candido
Gnttes age, & quovis litabis Rite Deo finc caede voto.
15 Tum deprehenfus rcbus in afperis Securus implcra : auxilium feram,
Grates ut accepta falute
Laetus, agas, Dominumque laudesV
16 At impium fic alloquitur Dcus,- Qua fronte leges tu recitas meas?
Et ore fan&um impurus audes Sacrilcgo memorarc foedus ?
17 Tu legum habenis impaticns regi, Et inftitutis, moribus & bonis
11. Geniahs ] Jucundns & voluptatcm genio congruentem af- ferens. C.
14. VeBore candido, &c. ] Imb potius munera meaanimofince- ro 8c grato recognofce, Deoque quacunque velis votorum obla- tione fine animalium internecione, legitimc facrificabis. 9%
16. Quafronte} Integrane an perfrifta ? Sicut Terentius dixit, 'Quo ore ad eam accedarru 1 Os enim & frons in Latina lirigtla pro jmdore aut etiam pro impudentia non nunqium acCfpftfntur. Unde homo frontis integr^ pro eo, cujus pudor & verecundia illaefa %ft accipitur, cui contrarius eir homo frontis perfriff* , <jui frontem perfricuit, feu impudens eft. C
Juratus
$iZ P s a u E:
Juratus heflis, vocc laudas, Tecum animo mea vcrba rides* 18 Cum furc furti confilium cois, ,( M
Moechis adulter tc focium applicas z ip Ad probra projc&us, dolosa Perniciem meditare lingua;
20 Cum fratrc jun&i vincula fanguinis Oris procacis non rabiem premunt :
Infamia germanum codem Dedecoras utero creaturru
21 Et arbitraris me fimilem tui,
Quod pcrpetrata hxc diffimulaverim } Ne crede : tecum expoftulabo, Ante oculos tua fafta ponam. 32 Confideratc harc vos, quibus excidit Dc mentc cseca mentio numinis : Nc, quum prehcndam, nemo fit qui De manibus mihi prenfa tollat; 23 Si vidimam vis magnificam mihi Maftare, laudes canta, age gratias : Hac itur ad certam falutem, Hec fuperos via pandit axes.
20. Cum fratre, &c. ] Propinquitas generis cum get mano Gris petulantis, eumque calumniis profcindentis maledicentiam non cohibet, ignominia afficis fratrem ex eadem etiam matre geni-/ tum, tantum abeft ut ab ignotn Udendis abftineas. J.
23. Si vitiimam vis magnificamy &c. ] Si vishoftiamcondignaftl mihi facrificare, beneficia mea praedica, eaque grata memoria re- pete hac enim ratione homines ad vitam aeternam eunt, hacc eti- am ratio eft, quae coelum Dei ipfius domicilium aperit. J.
ffalmus ifie tunc a Davide fcriptus, ficut Hebr<ca infcriptio declaraf, quum a Nathane propheta gravijfime effet increpatus de teterrimo illo adulterio fimul & homicidioy ficut fcribitur z Sam. 12. infignis efi inter omncs Davidicos, ccntinens illuftrt refipifcentU cxtmplum. Beza»
psal:
Psal; LL Jzg
Carm. Ge n. v:
Vdvid audita comminatione Vei per Nathanem, gratUm, peTcatorum remijjionem, & fui infiaurationem petityut duce fpiritu, fut fanc- tificationiy aliorum infiitutioni & Vei gUrU poffit incumberey orat pro falute populiy omnefque honi votum Veo mncupant de feipfis Des> confecrandisj & gratias agendis.
OSalus rerum, lacrymis precantum Mollibus fle&i facilis, rogantem Lenis exaudi fcelerumque tetras Abliie fordes.
2 Ufquc peccati lave & ufqUc labem, Dum repurgatum maculis pudendis Purius corpus nitcat rcco&o
Ignibus auro.
3 Nam meam agnofco ( pudet heu pigetque ) Ah mifcr labem : vitiique foeda
Mentis obverfans oculis imago
Sempcr oberrat. jj. Unus arcani es mihi teftis : unus Arbiter verax> temerario aufu Improbas linguas tua judicantum
Fafta refutas. Quippe jam primo fcelus ufque ab ortu Hseret, infe&as vitians medullas : Dequc conccptu genitricis haufi
Scmina labis. At tibi cordi eft fine fraude vcri
2. Lave ] Veteri infle£Hone. Lavere enim antiqui dicebant pen- iltirna correpta. Horat. Lib. 3. Ode 12. Nequs dulci mala vino avere. Vide Pfal. 49. 2. Ufque &» ufque ] id eft, ccncinue 6c luafiabfque intermifllone. Ter. Qui hodie ufque os prtbui. d 2. Viteat recQ8o% &c. ] Ctarius auro flarumis fiepe fufo fpler.def- at. J.
R Simplicis
15™ r > a L. li,
Simplicis candor, fidcique cert» Puritas, nullo 5abefa&a duri
Turbinis ietn. Hanc facis tanti, vitiis ut atris Oblito, legum fapientixque Tu mihi arcanar facilis beatum in- dulferis hauftum.
7 Ergo me hyflbpi, fator alme, luftra Frondis adfperfu : macukeque cedent, Membra candorem tibi lota vinccnt
Pura nivalcm.
8 Si bonus lartum piacidufque mittas Nuntium, triftcm mihi rccreabis Gaudio mentem : ftupidos recurret
Robur in artus. $> Ne meos lapfus octilis acutis Sempcr obferva, numcravc labcs : Sed mala: culpa: nimium tenaces Ablue fordes. io Ccr mihi recrum, fcelerifque purunT O potens rcrum gcnitor, rcfinec « Spintum firmum renova novata Cordis in au!a. ii Neu mihi avertas faciem, tuoquc Arceas vultu procul, auferafque Spintum fan&ura, calida incitatus Rurfus ab ira. 12 Rcdde, fperata: iolido ut falutis
dem firmam «ftj ™J Z^hVu^r P,,acet i ta,lti a«tem fi- felicem manda o7um & g' •' ?p,bnS f«,eru™ «ac^lis «fperfo lo. Spiritum /frW,r&c 1 S > °CCult* £««-""! dederis/ J' n.mi expurgato tlct. % SPlntuml™ wi&am in penerrali t
Gaudio
V S A L. luL 131
Gaudio per te fruar, inquicti Spiritu motus animi rebeiies Pnncipe rirma.
3 Tum meo exemplo moniti fcelefti, Quos via flexk malefuadus error> Eenuo legum duce me tuarum
Jufla capeflent.
4 Expia noxa mihi ibfpitator
Caedis infand* caput obligatum, ut Te canam juftum, panterquc lapfls
Parccre largum. :5 Tu viam vocis mihi pande ; mutum Tu Deus lingua: moderare ple&rum; Tum feram late tua magna gcntes
Facla per omnes. [6 Vi&imx fi te capercnt, dediflem Vi&imam : fed te nequc fanguis hirci Fufus, aut facris holocaufta placant
Addica flammis. Poenitens traudum fcelerumque pe&us, Spiritus fradti, mala cor pcrofum, Hxc Dcum placant : adhibe h*c, & abfque
Thure litabis. 8 Gcntis humanar bone dux, Sioncm Q110 foles vultu facilis tuere : Pace florcntes Solyma: beata:
Protege turres.
12. Inquieii fpiritu, &c. ] Anirrwque turbati commotiones legi- js tuis repugnantes infpiration^ua valde efficaci confirma. J. 14. Sofpitator] Servator. Na:S fofpftare eft fervare lncolumem, jTtip. Utitur Apuleius in Apologia. C. 15. Viam Vocis^ &c. ] lihi denuo os aperi quod prius ob fcelus meum occlufum ob- utuit. J. 17. Ahfyue 1*hure htabis ] Eumcjue abf^ue externo lo facrificio tibi placabis. ^.
R % 19 Tum
xy j. um tiui votib ooud mcnb puuicis Sacra perfolvet : faccr hircus ignes Pafcet, & fanguis vituli calentem Imbuet aram,
PSAL LII. Carm. Gen. x:
David Doegum accufatorem reprebendit fcelerati facinoris, animiy £ mendaciorum nomine : Dei judicia denunciat, Ecdcfia gratulatienet pradicat : &> jide gloriatur fe aliquando in Ecclefia fidci tfficia pra fiiturum.
aUid gloriaris impie Tyranne pravis artibus ?
Innoxiis clementia
Divina femper excubat: j> Tua lingua femper fraudibus
Intcnta comminifcitur
Nefas, nitentc cotibus
Acutior novacula t, 4 Te prava re&is pliis juvantj
Plus falfa veris recreant ;
Dolifque pcftilcntibus
Libcnter aurcm commodas.'
5 Ergo Dcus te conteret, Hominumque contubernio Eliminabit, ac domum Evcrtct omnem funditus.
6 Juftus vidcbit, & gravem Dci pavebit dexteram,: yanaque dignos cxitus
2. Nitente ceiibus, &c. ] Magis acilte fcindens, quam cultor tonforius a faxo fplendens cujus attritu acuitur. j. 6. Vanaque dignosy&Lc.'i Finemque impiorum, animi ipforum furore nihil ipfis ptofutaro dignum, lstus accipiet, ludofyue faciens dicet. J.
Ridebit
Ridebit ltnpotcntia.
En iile gazis ( inquiet ) Malifque fidens artibus, Securus illc numinis, Divinae opis nil indigens.
Ego, ccu vircns olivula, Domini in agello confita, Florebo, fpc fretus boc£ Coeleilis indulgentia:.
Tc feraper in coetu pio Fraudis fcelefte vindiccm Canam, & tuse clementia: Spc dura cuncta perferam.
P S A L. LIII. Carm. Gen. iii*
Eodem ejl argumentuo cum Ffalm* 14.
OPinionum fceda mcntcm toxico, Corpufquc fceierum fordibus Contaminata turba, vela dum cupit
Suo furori obtendere, Fcrri ac rcfcrri fortis arbitrio omnia
Humana comminifcitur. Ergo cxfoluta numinis formidine,
Dat frena turpitudini : Scelefta, fceda, abominanda cxcogitat^
Excogitata pcrpcrrat. Ex arce celfa iiderum deflexerat
Dominus in orbem lumina, Si quem videret forte non pcnitus malis
Corruptum opinionibus, Qui mentis oculis omnium fideliter
Jlcrum parentem quxrcret.
Erroris
3 Erroris omnes nubili fallacibus
Fraus illigarat cafllbus : Se cunfti eifdcm pollucre fordibus, Nec re£ta cu qium curae erant.
4 Ergo ille mitis, munificus parens,
Ira incitatus afpera, Gens (inquit) ifta plena fcelerum ac foi'dium3
Crudelis animo, & imgia, Quae panis ir.ftar devorat plebem meam,
Ecquando cognofcet Deum ? Ecquando mentis lumine in periculis
Agnofcet orbis arbitrum?
5 Certe timebit non timenda, & confcius
Vexabit horror pectora. Nam Dominus ofla conteretque, & hoftium
Aufus retundet impios. Vultum pudoris turpibus fparget notis :
Turbabit animum infamia. En unquam Eoo lucifer falutifer
Ab axe promet hunc diem ? Ab arce Dominus quum Sionis ardua
Speratam opem feret fuis, Patriseque vinclis liberos hoftilibus
Reddet nepotes Ifaci : Ele&a laudes illius gens ut canat
Perfufa vero gaudio.
PSAL. LIV. Cakm. Gen. x;
David a Ziph<zispreditust Dctim orat pro falutc fua &> hoflium exithf promittens fe, accepto hec beneflcioy amplius culturum & pedicatu- rum Deum.
R
Erum parens me protege, Ec fasvo ab hofte iibera,
Nomeri
p s a l. LV; foj
Nomcn boni ut colant tuum, Et vim pavefcant impii
Audi benignus fuppliccm, Nec durus aurem queftibus Occlude : vit# nam mex Crudelis hoftis imminet.
Infeftus hoftis imminet Vitse meac : nec vindicera Dei potcntis dexteram Sibi imminentem refpicit.
Rerum fed a:quus arbiter Opem feret; periculis Me liberatum fulcict, Et fofpitem tuebitur.
Suis peribit artibus Scelefta fraus, & incident In ipfa carci retia, Quae clam mihi tetenderajnt,1
Liber periclo, vi&imis Te munerabor : te canam Patrem, bonis placabilem, Malifque formidabilcm ;
Qui libero moleftiis Mihi dedifti gaudia Haurire \xto lumine De clade gentis perfidar.'
6.0ui Jiber* moleflih, &c. ] Qni-mihi anxietatibus Iiberat* donaiti. lxtitiam caperc hifce oculis exitio hominum fraudulen- torum gaudentibus. J.
PS A L. LV. Carm. Gen. ri
Vavid crta Ahfchahmi confpiratione, Deum orat tro falute fua g* hoftiumruina, feipjumque de uitmfaue jventu confirmat a fide fua & expenenna kenefiaorum Deh & ab aliorum tmpietate &> i»humamtau. loftnmo fe & omnes fu9 examplo confirmat.
Ccelitum
ip p s x i. lv;
COElitum re&or bone, mitis aurpm Admove in rebus trepidis vocanti^ Neu meos vultu tetrico feverus Defpice qucftus. 3 Adfpice attentus mihi quo tumultu
«^Eituet peftus : gemitu dolores 3 Quo fremant, dum vis mihi fraufque faevi Imminet hoflis. Imminet Gevus capiti tyrannus, Et mca: famx meditatur atrox Crimen, & fecum furit impotenti Turbidus ira.
5 Cor micat, nervis trepidant folutis Offium nexus, animus labafcit, Sempcr & pallens oculis oberrat -
Mortis imago.
6 Ergo fic mecum loquor : O quis altos Nubium in tra&us celeri columbx Mc levet penna, nemorum & remotis
Siftat in antris I 7, 8 Ut procul cura trepida metuque Montium folos habitem receflus, Ocyor ventis ferar & corufci Fulminis alis. y O Deus linguas raale perde pravas, Illitas linguas gelido veneno : Qij* dolis, probris, tabidifque vexant Liribus urbem. io Sive lux fundat radios micantes, Sive nox fundat tenebras opacas, Excubant muris malcdi&a, vicis Omnibus crrant. ii Vis, furor, fraudcs, fcelerum libido Obfidct cun&os aditus viarum,
P s a u LV; f tf
Et fames auri miferam trucidans
Foenore plcbem. [2 Si palam faevos inimicus enfes Stringeret, fi clam laqueos pararet; Dente fi famam peteret maligno,
^Equior eflfem : rj, 14 Tu mihi infultas comes & iodalis; Teftis arcani taciturni, & au&or Confili, facr* totiefque junftus
Fcederc menfx. 5 Gentis humanae moderator, orbem Qiii falutari regis aequitate, Fraudis au&ores fcelerumque vivos
Obrue terra. ^i 17, 18 At mihi attentam dabisarquus auremj Sive lux promat radios ab undis, Sive lux condat radios fub undis
Vefpcre fero. Inter hoftilcs dabis ut tumultus Tutus evadam : mihi nam fuperbi| Viribus fretus numcroque facvus
Imminet hoftis. O potens rerum, fine fine pcenis Tu premes juftis fcelus impiorurrij Arrogans pe&us quibus obftinata
Intumet ira. . Pace qui fi&a fimulant amicx Mentis affe&us, animoque virtis Occulunt, prifco nequc fatta curant
Fcedcra ritu ;
14. CwfM'} Vide Annot. ad vcrs. 16. Pfal. 10. C. 19. Iniumefji 0 intumefcit qucd frequentius. C. 20. Frifco neque &c. ] Pa- 1 »iue mere anrigwo cgnltitutam nc-n njagnj ftciunt. J.
J S 13 La&eus
21 La&eus blando fluit ore rivus : Bella cor fpirat fera, fuaviorque Balfamo fermo fecat inftar enfis Vulnere caeco. ii Tu tui ctiram Domino rclinque, Is tuos greffus reget, is dolores Lenietj juftumque ope fublevabit Rebus in ar&is. 23 Impio, faliaci, avidoquc caedis Fila mors rumpet viridi in juventa : Me tui, re&or bonc, fpes favoris . Certa fovebit.
21. Balfamo ] Nomen arbufcul», & ex ea eaianantis unguent nobiliffimi, uni Judaex olim conceffi, de quo multa Plinius, lil 12. cap. 25. Et Corn. Tacitus lib. 21. Ifem Juftinus lib. 36. C
P S A L. LVI. C a r m. G b n. vi.
Vavid a Schaulis perfecutionibusy vtniens in FelifchUwum manui Deum orat pro falute Jusy fidei 8p innocentU nomine^ &pro adver fariorum exitio s fldem fuam in Deumprddicat, ei laudem tribm de Acceptis promijJtoni'bnsy quarum complementum expeftabat,
ORbis creator me bonus adfpice, Injuriofo qucm pedc prorutum Hoftifque conculcat, prcraitque Affiduis agitans periclis.
2 Conculcat hoftis mc numero terox3 Et infolenti fxvitia prcmit :
3 Nec libcras luces laborum,
Ncc vacuas finit ire noftes. Scu lucc terror follicitus mihi, Seu no&e circumftat, patcr optimc^ Spes rebus in duris mihi una,
F S A L. LVI. ^39
Et columen fuperas falutis.
4 Tc fretus uno, pollicitis tuis Innixus unis, nec metuatn dolos
Mortalium carcos, minafquc Terrificas, & aperta bclla. Calumniantur qu# loquor omnia, Pravaquc carpunt fadta libidine : Huc conferunt omncm laborem, ut Exitium mihi moliantur.
5 Coetufquc cogunt, & capiti meo, 0 Qua fraudc, qua vi, jugiter immincnt j
Veftigia obfervant, nec horam Infidiis vacuam relinquunt.
7 Impune tantam nequitiam ferent ? Prav/que fru&um confilii legent e
O arbiter mundi, nec illos Praxipitcs agis in ruinarn ?
8 Mese labores tu numcras fugae : Urna rcpoftas tu lacrymas meas
Scrvas : apud te certa conftat Ufque mei ratio doloris.
9 Aurem vocanti tu facilcm mihi
Das, atquc inanes fpes facis hoftium : Et figna non obfcura amici Das animi, & ftabilis favoris,
10 ii Te frctus uno, pollicitis tuis Innixus unis, nil mctuam dolos
Mortalium carcos, minafque
3. Superas ] Superare crebro pro fuperefTe feu fuperftitem efTe ufurpatur apud. Virg. Quidpucr Afcanius,fuperatne & vefcitur au- t* AEtheria ? pro fupereftne. C. 6. Ccetufque cogunt 8tc. ] Multi- faidinern colligunt, periculumque adverfus meam falutem partim fraude, partira violentia, intentant. J. 6. Qua fraudc, qua yi J ad imitatiohem illius Tercntiani. ^Quo jure, quave injuria. C.
S 2 Terrificas,
Laudabo, vitse prxfidium mcae : Ex hoftium ferro dolifque Incolumis tibi vota rcddam. i^ Tc liberatus vindicc tc meum
Firmantc greflum, ne titubent pedes, Dum fpiritus fovebit artus, Jufla fequar tua, reffcor orbis.
13. *Te liberatus vindice ] Te me in periculis vindicante. jP.
#•• -
P S A L. LVII. Carm. Gin. ii.
Pavid Schaulem fugiensy gratiam &> falutem a Deo petitjfdem fuam in Deum profitetur, exponit adverfariorum improbitatem, & propterS gloriam Dei judicia eius confci pojtulaty ad falutem fuamy hofiium vero exitium.
SAnftc parens mifcrere animae percuntis, & omnem In tc falutis quac locavit fpem (uz : Mequc tuis alis te&um defende, procelte
Dum fazvientis impetus defervcat. Tc voco, tc (folum in rcbus quod reflat egenis ) Appcllo, fupplex & tuam implorofidem. % Te voco, qui cumulata mihi promifla refundes^
Et coepta duces profpcros ad cxitus : £ Qui mihi fubfidium c caelo prxbebis, & hoftis Jamjam imminentis liberabis faucibus : Qui dabis auxilium ex adyto fublimis oly.mpi, Mcmorquc fidei &' priftrnac clementise. q Intcr enim fzvos habito fcritatc leoncs : Flammam vomcntcs vcrfor inter belluas, Linguaquibus f#v6 profcindit acutius enfe,
I. Deferveat ] Metaphora a mufto quod oportet defervefcere aBtequam mitefcat. Similis ratio eft affeftuum irae & indignatio- nis. C. 3. Adyto olympi ] VidePfal, iS. & 20. 7.
Dcntes
P s a x; LVIL !i4f
Dentcs fagittislanccarquc cufpide.
5 O Dcus auguftum celfo caput exfere co&lo :
Oftcnde cerris glona: jubar tuse.
6 Explicuerc meispedibus fuaretia: terrae
Me faevus hoftis pcnitus afRiftum premit^ Et fcrobibusfoffis iter obfedere : fedipfi Mihi paratas in fcrobes caxi ruent.
7 Mensinvi&amalis, animi vigotintcger, orbi§
Te voce redor/ tc celebrabit lyra.
8 Eia age depofitis mens cxpergifcere curis,
Et tu canora barbitos cum nabliis. Ocyus aurorae quam lucifer cxcicet ignes, Auroracantus qudm volucrum cxfufcitet;
9 Te, patcr alme, canam : populos tua fa&aper omne^
Quacunque tellus panditur, vates feram.
10 Nam tua iiderei bonitas faftigia coeli, Fidcfque traftus nubium fupervol|t.
ii O Deus auguftum nitido caput cxfcrc ccelo3 Oftende tcrris glori* jubar tux.
6. Explicuere ] Inimici cafles fuos ad me illac[ueatum intercipi* cndum diftenderunt. j.
7. Mens invicla ] In nonnullis legitur infracla, pro ncn frafta, cum tamen infringere fit valde frangere V ir gil 'Turnus utinfraBos adverfo Martt Latinos Defecijfe videf* Infra&os, id elt, valde fraftos & debilitatos. C.
8. Barbitos ] Et Barbiton, Inftrumentum lyricum eft, ple&ro folitum pulfari, inventum Terpandri, vel ut aiii volunt Anacre- ontis. C. 8. Lucifer excitet ignts &c. ] Indicatio Temporis matu- tini five diluculi. in qua utrobique ro d$vyj)V ijj.yvysv ornamen- to bonis Poetis admodum familiari. Tale illud. Increpat xflatem (eram Zepbyrofque morantes. C.
PSAL. LVIII. Carm.Gen.vi.
\Tbav\d aulicos ft apud Schaulem traducentes increpaty injuftiti*, im- .probitatis & pertinaci& nomint^ judicia Dti imprecans tllis venturfi confirmat : piorum Utitiam} pacem} &>falutem cenjunftam ghrU pei pr*dkat% Qui
faS
P s a u LVIIL
QUi ;ura celfo de folio datis, Qui freni legum fle&itis, en erit De plebis ut cauffis egen# Judicio ftatuatis acquo ? % Quin menre prava nequitiam & dolos Verfant, fub umbra juftitiae tegunt Injunam : faciis honcfti
Objiciunt fpeciem pudendis.
5 Materna ab alvo flagitii viam Senfim fequuntur, perque fuos gradus
Obliqua fe&andi libido Cum tencris adolefcit annis. 4 5 Lingua venenum peftifera gerunt ; Aurefque claudunt confiliis, velut Obturat auics calida afpis, Qiias magicos metuit fufurros.
6 Coofringc thalas, 6 Deus : impudens Os comminutis contcre dcntibus :'
Et ri&ibus fasvis hiantes
I. En erit De plehis &c. ] An unquam tempus erir, ut de pau~ perum controverfiis fententiam ferenres, judicium jufte pronun- cietis 1 J;
4, 5. Afpls] Genus ferpentis, de qua vide Tlin. lib. cap. 23. & lib. 29. cap. 4. Ariftoteles quoque de animalibus hb. 8. cap» 2.9. in Africa eum gigni affirmat,ejufque iftui nullum remedium, H^s Cleopatra Regina iEgypti, mori volcns fibi fcribitur admo- vifle. Torpore autem Sc fomno laucios necabat. Cur autem vo- caverit afpidem callidam, patet ex Plinio, libro & capite primo indicato. Ubi de afpidis ingenio fagaci haec quodam modo mira narrat. Unus inquit huic tam peflifero animali fenfus, vel potius af- fetlus eft. Conjuga ferme vagantur, nec nifi eitm compare vita e/?m Itaque alterutra interempta, incredibilis alteri ultioniscura perfeqviUtr inlerfeclorem, ttnumque eum in quanto libet populi agmine notitia quadam infeflat. Ycrrumpit omnes dijjicultates, permeat fpati* necnifi ammbus arcetnr aut pr&cekri fuga. C
Hos
Hos mhibc catulos lconumr
7 Emifia trada cufpidc fpicula Intercidant, ncc vulncra pcrfcrant :
Ipfique vancfcant repcnte, Pcr bibulas vclut unda arenas.
8 Senfim liquefcant, tardigradus vclut Limax : acerbo funsrc deferant
Vitale lumcn, morc foetus Ante fuum pereuntis ortumJ
9 Florentis xxi in limine, turbinis Vis atra tollat progenicm, prius
Quam furculus fpinas tenellus Exfcrat, & ftimulis acutis Fcecunda late brachia porrigat. 'O %
io Juftique pcenae vindicis cxitfim Lxti videbunt, impiiquc
Sub pcdibus fluvium cruoris^ ii Vitx bcne a£te gens hominum fcict Mancrc juftos prsmia : at impios Manere pcenas, arbitrumquc Effe Dcum fciet orbis aequum;
8. Tardigradus ] Sic Plautus in Amphytr, gradum teftudineurfi dixit. C. 8. IJmax ] Propric cochlea nuda eft feu domunculan; fuam non circumferens, quamvis Columella dixerit,
Implicitus concha limaxy Scribit autem Gefnerus ex Alberto quod limax fale confperfus liquefcat, & in aquam vifcofam convertatur. C, 8. Mwe foetot ante ortum pereuntis ] Periphufis fcetus abortivi. C. ~
PSAL. LIX. Carm. Gen.
«:
t)avidab adminifins Schaulis cinumventus, liberationem a Deo Petii. fidei, tnnocenti* fu*,ac hoftium improbitatis nomine, qua defcripta, ilhs imprecatur, quod ad gloriam Dei futmum erat, & fe tjti lagl d<>> &ato ammo pr*dicaturum $rejitetur,
Ab
AB hoflis incfemcntia Mc reftor orbis affcre s Detende vim crudeliter Me fcmper oppugnantium.
2 Ab improbis mc protege Lstis cruore innoxio,
3 4 Mex faluti per dolum Qui c#ca tendunt retia.
Ultro immefcntis in capiK Confilia cun&a conferunt i
5 Exfurge, teque pcffimis Fer obviam conatibus.
O arbiter mortalium, Et agminum coelcftium, Favorc fempcr qui pios Pcculiari amplc&eris,
Exfurgc, poenis impias Compcfce gentes : perfidis Neu parce, qui fibi favent . Ncfanda quum patraverint.
6 A fole Eoo ad Hefperum Perambulabunt compita,
7 Et inftar oblatrantium Canum fcroces obftrepent.
Nihil nifi merum crepant Ferrum, cruorcm, vulncra : Et quas loquuntur propalara^ Clam pofle rentur obrui.
S Mcx falutis tu Deus Tutela prasfens, irritas Ridebis iras, & tua Me dcxtera tuebcris.
9 Tu robur cs mcum, mea
V S A ti UX!
Vires, & arx fiduciar. Ergo quieto pe&ore «
Exfpe&o fpe tui auxili. io Difcrimina imminentia
Opc antevertes : & malis
Fra&a hoftium fuperbia,
Lscto fruar fpe&aculo. ii Ne prorfus impios tameni
Una ruina elimina,
Obliviofo nc pii
Torpore re&a negligant i Sed error illos diflipet
Vagos per orbis ultimas
Oras : tuaque dextera
Semcn piorum protege. 1213 Ob oris arrogantiam^ *
Virufque lingus noxium,
Mendacia & perjuria,
Confume femen impium l 1
Evelle ftirpe ab ultima
Jufti furoris impetu,
Ut norit orbis ultimus
Deum bonorum vindiccm; *4 A fole Eoo ad Hefperunl
Perambulabunt compita,
Et inftar oblatr^ntium
Canum procaces obftrepent* 15 Paflim vagati, pauperem
Vittum ut parent, fub vcfperum
25. PaJJtm vagati &c. ] A fole oriente ad ejus occafum ufqufi tne obfervaturi per vias incedent, elaticjue obloquentur more ca- iium prastereuntes latratu inceffentium. j. 1 5. Ubi paffim er- raverint, ut viftum tenuemquaerant, multa de no&e cubitum cantj «ibi tcnuis indigentes, J.
T Scrum
$$ P s a t: LX.
Serum petant cubilia, Viftus egentes pauperis.
16 Ego interim Deum canam, Fortem, bonumquc in afperis Rebus fuorum vindicem,!} Fidumquc propugnaculum.
17 Deum canam, qui robore Me fulcit, augct viribus, Benrgnitatc fublevat, Tuctur arx ut snea.
PSAL. LX. Carm. Gen. ifi
David Syrorum exercitu ctfo, Deum contra Edomtos implcrat, depri* orihus Judtorum calamitatibus expofiulans ; e> promijps Dei, ope~ ribufjue expenfis, acfde confirmatay exercitum adjlrenue agendum hortatury freium promijfonibus Dei.
SAn<5ce parens, noftris vitiis oftenfus, aba&us Preflbfque duris diffipafti nos malis : Placatus mitifque veni, jamquc immemor irsc Salutis au&or ad tuos revertere.
2 Omnfs ager rimis te concuticnte dehifcit :
Committc rimas, reficc quaflatum folum»
3 Dura tuae genti fpe&acula ferre dedifti
Inebriata: poculo formidinis :
4 At trepidos tandemque animi miferatus cgenos,
Signum falutis efferes : qui te colunt, Veridicis frcti oractis, formidine mcrfunl Erigerc rurfus audcant ut verticem :
5 Eripiafque tuos gelidi formidinc lethi
2. Dehifcit ] Dehifcere frequentativum ab hio, eft quafi hiatn quodam fe aperire. Virgilius.
Sed mihi vel teJlus optem frius ima dehifcat. G. 4. Oraclis ] Pcr Syncopen, pro praculis. C\
Frsfcns;
p s a l. lx; 5147
Prarfens, & opifer invocantcs audias.
6 Audiit, cx adytoque Deus flammantis olympi
Vocem repcndit gaudii prsenuntiarn. En tibi frugiferos Sichima? difpertiar agros : Vallem Sucotbi mefiar decempeda.
7 Nonne mihi parent Jacobi pignora, quifquis
Vel pecore tondet arva, vel vomere fecat ? S Oppida fub pedibus Syrix calcabo fuperbae, Moabum, Idumen, & Palarftinas domos.
9 Quis mihi pandet iter munitas du&orad arces ?
Muros Jdumes divitis quis diruet ?
10 Quis? nifi tunoftrae gentis, Deus unice, tutor,
Qui nos premendos hoftibus reliqueras, Oifenfus vitiis pravis: nec in arma ruentcs Noftros pmbas dux ut ante, exercitus.
11 Nunc pater auxilium rebusbonus adfer in at&is:
Humana fallax credulos fpes decipit.
12 Te ducc, vi&rici decorati tempora lauro,
Pcdibus prememus hoftis arfogantiam,
6. Decempeda ] Virga decempedali. J.
6. Sichim* ] Sichem oppidum Sichemitarum in Samaria, non procul 1 Gazer, ad monrem Garizim, prope quod Abraham ali- quando habitavit, & ubi fuit fons Jacob. C. 6. Sucothi ] Sucoth oppidum trans Jordanem, non procul a torrente Jaboc, e regione Ephraim, aliud in vicinia Hierofolymse prope Emauntem. C.
8. Syria] Syria regio eft Afias majoris finitima Judajge inter ori- entem & feptentrionem cujus metropolis Damafcus, olim Arama. hodie Soria. C. 8. hioahum ] Moabitae habitarunt in regione media inter Arabiam & mare mortuum, quse Moabitis di£la efT p Moabo Filio Lothi. C. 8. Idumen ] Idumaeam irjtelligit, fmiti- mam Judae* inter meridiem & occidentem, fic diftam ab Edomo. Lucanus 3. Palmarum dties Idumen. C. 8. PaUfiinas domos} In- telhgit regionem Philiftinorum. Idumje* & mari Svriaco nuafi lnclufam : cujus oppida funt Accaron, Afcalon & Gaza : ilc dic- tam a Phihfto Filio Mizraimi, nepote Chami, a quo tota illa re- gio quam Ifraelif* poft ejeftos Cananafos tenuerunt difta eft Pa- lasftina. C,
T * PSAL.
^4? psAt. lxi;
CARM. G £ N. XV.
Pavid rex in extremam regionem pulfus, auxilium Dei implorat an te acceptdrum henejtciorum nomine ; regnum Chrifti promoveri pe tity deinde gratum animum pollicetur Deo*
AUdi vocantem mc bonus^ & meis Intentus aurem da precibus, Dcus? £ Proje&us oris orbis iri ultimis, Ad te recurram rcbus in afperis. Me fiflc rupis culmine in arduo
3 Procul pcriclis: fempcr enim tui Spe fretus, hoitis tutus ab impetu* Munitae ut arcis praefidio fui.
4 Tcntorio fac iemper ut in tuo Dcgam, fub alis protegar & tuis :
5 Qui lcnis aurem das precibus meiss Qui vota lartum ducis ad cxitum.
" Frcnare fceptris te metuentium § Haereditatcm das mihi: regiae
Tu longai vitar tcmpora porrigens
Ne&es pera&is fccula feculis. s y Sccurus ut tc perpetuo colat
Rcx, liberalem porrige dcxtcram
Fortuna in omni : quaquc foles fidc
Fac ut fruatur pollicitis tuis. 8 ?At tum periclis libcr ab afperis,
Te vocc, dulci tc cithara canam,
Pa&i tenaccm, & munificum tuis;
£t vota ad aras pcrpetuo fcram.
■
tf. Regia ] Tu me* vitae fpatium, quem regem dejignafti, pro« t ogatum extendcns, annis prasteriti* anaos multo* adjicies. J.
PSAL
Carm. Gen. iii.
t>dvid oppreffus fiduciam fuam in Deum prddicat : hoftes reprehendit, feipfum &> Ecctefiam exempl* fuo confirmat, omnefque a fiducia rerum bumanarum ad Veum revocat, & confirmat authoritate verbi ejus.
MEns acquiefcit unice mea in Dco : Hinc fpes falutis, arduis lu rebus arx harc : tucus hoc muniminc Nullum tremifcam ad impetum.
3 Quouique tectis fraudifaus fubvertcre
Innoxium tentabicis? Poenas daturi mox & ipfi, improvidi
Jamjam imminentis exicus, Proni in ruinam incumbicis, ceu mcenia
Saxis folutis putna :
4 Et interim omnes corporifquc & ingeni
Vircs co contendicis. ' Vobis placetis fabulis Vanis, gradu
Turbecis impii ut pium: Clam devovetis corde cacito, propalam
Laudatis ore fubdolo.
5 At tu acquiefce mens mea in Deo tamen :
Hinc fpes falutis, arduis In rebus arx haec : tutus hoc muniminc Nullum tremifcam ad impctum : 7 Spcs mde vitx & glorise pendet mes,
Et roboris fiducia. • % Quocunquc coeli gens colis fub fiderc^ Huic crede rem, fobolem, domum : Omncs ad illum mencis «gritudines,
5. Ceu mcenia ] Veluti in muros vetufhte ruinofos faxis caice aoabene cohacrentibus. J*
aemperque prziens numcn ejus omniDUj Adetie coeptis fenties. 9 Ventofa rcgum & principum potentia Eft vanitatc vanior, Adeoque fumo levior : ut (i principum
Hac lance vires oranium, Inanitatem hac coiloces, cun&is fimul Inanitas prasponderet. 50 Ne firma fpera parta per vim : ne nimis Confide ftultis viribus. Opes abundant afRuenter? ne bonis Da rebus animum credulum. ii Semel cft profeflus, nec femel tantum Dcum Id profitentem audivimus, Se poffe folum cun&a, fe folum bonum^
Et arbitrum rerum unicum : Bonis benignum femper & placabilem, Malifque formidabilem.
8. Et Uta defer &c. ] Omnemque mentis laetitiam illi nuncU ate. J. 9. Ventofa Regum &c. ] Leves potentium omnium opes funt, ipfaque vanitate & nihilo magis fluxse, ponderifque mino- ris, quam fumus leviffimus, ut fi in altera ftaterae parte poten- tiam magnatum omnium ponas, in altera vero ftatera nihiLum & vanitatem ipfam ; vanitas nihilumque majoris fit ponderis cunc- tis viribus principum conjunflis. J.
P S A L. LXIII. Carm. Gen. xviii.
David exful defiderium fuum revifenda glorU afpeBabilis Dei in Eccle~ fia expomty feipfum prefente Dei gratia confolatur, & inimicoru0 fuorum exitium prtdicat, ac Utitiam fuam.
DEus, falutis au&or & cuftos mea?, Te veneror rofeus quum fugat aftra dies, Te racns anhclat, mcmbu ficiunt languida,
Jerra
P s a £l LXIII: $$%
Terra velut pluvias arida qusrit aquas.
2 Quamvis arenas aridas aeftu colam,'
Prxfentcm Dominum mens videt ufque meum^ Non aliter adyta arcana quam fi confpicer, Numinis adfervant quas monumenta tui.
3 Nec dulcis xquc eft vita quam benignitas,
Oua vitam munis profequerifque meam. Ergo" remotis diffitus quamvis locis, Prarfidio tutus te ceJebrabo tuo :
4 Tui fonabunt nominis prarconia,
Quas dederis vitae tempora cunque mcxl
5 Nec vi&us seque recreat corpus, tua
Excitat ut mcntem laus celebrata meam.
6 Tu no&e carmen, mane tu carmen mihi es s
7 Tu trepido praefens fcrs mihi fempcr opera, Securus alis conquiefco fub tuis :
Tequc procul curis & tua fa&a canam.
8 Te quarrit animus, te colit, tc dcperit : Tu valida fulcis rac, patcr alme, manu;
9 At qui laborant per nefas me perdere, Confiliis pravis digna ruina premet.
io Fcrro profundent fpiritum nefarium :
Membra dabunt avidis dilanianda lupis
1 1 Rcx lastus autcm vindicem agnofcet Deum,' Et quicunque Dei numina ritc colunt. Metu ftupentes conticefeent impii, Spc ftolida fluxis qui tumuerc bonis.
a. Quamvis arenas &c. ] Tametfi etiam folum hoc calore tof* nio infcecundum habitem : animus tamen Dei recordatus eum nihi propirium femper perfpicit ; non fecus ac fi oculis hifce empli tui penetrale cernam, quod cultum tuum, pignus, & me- tioriam divinitatis tux cuftodit. J. 8. Deperit ] Deperire idem erc quod perire. Cic. Scheda ne qua depereat. ldem uV«p«<p/Aw. d eft, vehementer 8$ impotenter anure, ut quis amando quafi >«rirc videatur. C*
PSAL,
SJa{ P s X i. lxiv:
Cakm Gen. riii:
"Oavid Deum implorans fafutem petit : de adverfariorum violentia &> fraude onqueritur, hincfde confrmatusy excidium improborum di- vinituseventurum} & benorumpacem pranunciat.
AUdi, fan&c parens, non tetricus preces Te pofcentis opem rebus in afperis : Et fallacis ab hoftis Vitam fraudibus eripe. € Pravorum tacitis fa&io me dolis Oppugnat,- trucibus confiliis fremunt Confpirantque fcelefti : Tu me dux bonus eripe.
3 Linguas ceu gladios exacuunt fuas 2 Oris peftiferi verba nefaria
Intentant, medicata
Tanquam fpicula toxico;
4 Ut re&os animi ex infidiis petant : Et iecuri avida mente coquunt nefas;
Nec quenquam malefa&i Formidant fore vindicem.
5 Defignant animis horrificum fcelusf Et f*vo laqueos confiho parant :
Inter feque loquuntur, Nemo confcius hacc fciet.
6 Cor, mens, ingenium, confilium, Iabor,1 Huc tendunt, facies ut fceierura novas
6. Facies novas fcehrum ] Meditari novas facies fcelerum & AO vos modos & vias, & quafi formas fcelerum & fraudum excogi tare. Ut enim Ciellius lib. 13. c. 28. inquit, Ncn folumin homi fium corpcribusy fed etiam rerum aliarum facies dicitur, Nam montis &* cceli & maris facies, fi tempefiive vtatur,probe dicitur. C,
Et fraudum mcditentur : Hoc unum ftudium fuit:
7 Aft ilos fubiti cufpide fpiculi Incautos feriet magna Dei manu^
Et lethalia certa
Figet vulnera dextera.
8 Speftantes gelidus corripiet timor, Au&ori exitium quum videant fuar
Dirum immittere linguas Virof* mala toxica. £ Gens humana tu* robora dexterac Agnofcet, meritis laudibus efferet : Et mirabitur altse Lumen perfpicientiae. io Jufti fpes animos eriget, & Dei Tutus prxfidio lsecitia fremet ;
fet gaudentia corda *
Vero fimplice geftient.
8. Vlrofa Vmgu& ] Id eft, venenatae a nomine virus. Nam alia$ virofa mulier Lucilio difta eft (ptKcLv^fa appetens viri. C.
9. PerfpicientU ] Perfpicientia, perfpicacitas, vocabula finitima; Ciceroni quoque ufurpata pro quadam folertia, tjui ipfe 1. Offic* perfpicicntiam veri folertiamque conjunxit. C.
P S A L. LXV. Carm. Gen. v.
David laudem Dei pr&dicat, Uim propter fpiri'uaks benediBiones cum Ecclejla communicat/Sy tum propter temporariasy univerfe in orbem terrarum, fed maxime hahitationem populi fui e coelo diffufas*
TE manent laudes, Deus, in Sione : Hic tibi caftis operata facris
s I. Operata ] Operari & facere in Latina lingua fxpe idem fig« Vificant, quod facra facere. Virgil. Cumfaciam vitulos. Item Lttis
tperatus in herbis Hinc Nonius : Operarl, eft rehgiofe, & cum fumma weneratione facrificiis litare, &c. C,
* S yota
n 54 v s a l: lx\:
Vota gens folvct tua, vi&imifque Imbuet aras. i Quique tam praefcns tibi fupplicantum Exitus votis tribuasfecundos, Tc petcnt gentcs fub utroque mundi Axc jacentes.
3 Noftra nunc juftis fcclcrata fa&a Nos premunt poenis : facilis querelis Tu tamen fle&i, mala fervitutis
VincuJa franges.
4 O quater, plufquam quater 6 beatos* Quos leges, leftos facics amicos :
Ut colant puri tibi dcdicati
Atria tcmpli. Ula lux felix, cumulata cunftis Lux bonis, peftus fatiabit jcgrum Gaitdio, qux nos reduccs facrata
Siftet in aede.
5 Annues noftris facilis querelis, Finium terrar Deus ultimoruin Spes, & cxtremas maris arabientis
Gurgite tcrras. Tum ftupor mentcs quatiet tuentumj O Deusnoftrse columcn falutis, Tc malis durum, mifcris benignum,
Omnibus aequum. e5 Tu potcntcs rerum, validifqtie pollcn^ Viribus, firmis ftabili catena Montium ira&us, jugaque inquictis *
Tunfa procellis.
6. Jugao/ue tmfa pracelUs ] Eft periphrafis fcopulofum mxA* norum, qui a flu&ibus tufiduntur et vcrberantur. Virg, 3. Georg- Cum graviter tunjls gemit area frugibus. Item, (2em effrcena virum Riphto timAitm Eurot &
p s a l. lxy: ?5j
7 Tu maris nigris agitata venfcis Tcrga componis: cohibcs tebelles Gcntium motus, placidaque mutaS
Pace tumultus.
8 Ultimi rerum tua figna norunt _ Et pavcnt fines, quoties corufcis Turgidum flammis frcmuit fonoro
Murmurc ccelum: Qulquc Phoebseos habitant ad ortus, Et quibus fera facc Phoebus undas Tingit, au&orem tc hilarcs fatentur
Lucis & umbra:. p Tu folum tcrrge fitientis imbrem Lxtus invifis, gravidsequc nubis Dc finu fundis genitale pigros
Scmen in agros. Alvcus pleno tibi femper amne Turgidus lseta novat arva fruge, Floribus campos, nemorum vircntes
Frondc receffus. 10 Rorc tu leni fola contumacis Maceras tcrrac, fubigifquc glebas :
7. 'Tumultus mutare pace~\ Ita fcilicet ut bellis & tumultibus sax fuccedat Horat: jyLutat quadrata votundis. C. 9. Alveus ] ?roprie eft profunditas illa, quae, eft mter utramque fluminis ri- sam depreffa. Unde fluvius dicitur alveum mutare, quando alio ierivatur. C. *
10. Terr<e contumacls ] Eleganter & argute a.$vyjv facir yLjjVX/iV Sicuti enim puer aliquis petnlans in parentem, aut ervulus indomitus in herum eft contumax ; ita terra, quse tot li^ jonibus 8c aratris vix tandem fubigitur, ut mollefcat 8c femini .xdpiendo fiat opportuna, eodem nomine contumax dicitur. C.
10. Maceras ] Macerare inter alia etiam fignificat idem quod nollificare, aut aliquid tam diu aqua perfufum reponere, donec
Inolle & tenerumj & nonnunquam fclfuginis quotjue expers fiat. U % Ebrios
<i5<5 P s a i; LXV.
Hinc in Adelphis Terentii, eft . Macerare falfamenta, Eodemqui modo hic terra dura, rore & pluviis dicitur macerari. Alia fignifi catione utitur h ;c verbo Pfal. 69. Si macero pe&ora curis. Eftenin illic macerare, nimiis curis feipfum attenuare & corificere. C*
Ebnos fulcos vindante ami&u
Meffis inumbras. *l> l2> J3 Qua feresgreflus, renovabis annutn Fertilem fr-ugum : vegetanfque fcetus Per cavas valles riguofque faltus
Impluet^Jaqmor. Gcftiet pauperltuguri colonus, La&c diftentas comitans capellas g Mugient colles, & amica feffis
Silva juvencis Spes aratoris cupidas fovebie Fluftuans latis feges alma campis ~i Ut canat fefta tibi feriatusj
Carmen in umbra.
To. Ebrios fulcos'] Qm vino adfaturitatem ufque madidns eft,ebriu proprie dicitur. Id fcitc hoc loco tranftulit ad fulcos agrorum, ro ie 6c pluvia imbutos & hume&atos. Ita fpongiam quoque aqu plenam, ebriam poflemus sdicere. Eodem modo loquitur Efaia c. 55. Defcendit imber & nox de ccelo, & illuc ultra non revertitu fed inebriat terram, Qp germinare eam facit. C>
10. Amiclu mejfis ] Sicuti enim collium & montium quafi vefte funt arbores & virgulta ; ita iegetes, quse hic iub melTe, intelli guntur, funt quafi amiclus agrorum & fulcorum. Hinc Virgil Qlea veflire 1'aburnum. Item , amiffa vitibus uhni. C.
PSAL LXVI. Carm, G e n. xix.
ffaltes ad gloriam Dei prtdicandam populos hortatur ab exemplis Scrip- tur<zy &> ab adm'n:iflratione fua tum communi erga omnes,tum fw gulari erga Ecclejiam, hinc exemplofuo, Dei laudaticnem confrmat
Incolae terrarum, ab ortu Solis ukiraum ad cubile,
£i<
P S A L. LXVI. %%L
Eia Domino pfallitc. Eia Domino jubilate : Nomen ejus, numen ejus
Ferte in aftra laudibus Dicite illi : Re&or orbis San&e, quam ftupenda rerum
Eft tuarum gloria I Quanta virtus, qua protervos5 Mente fra&a, cogis hoftes
Supphces procumbere 1 Te parentem lsta honoret, Te potentem prona adorct
Tota rerum machina. Voce blanda te canamus^ Barbito dr.lci (onemus,
Carminumque cantibusi Eia adefte, fafta cunctis Ceraite admiranda leclis :
Acriterque expendite Fafta providi parentis, Fafta Domini confulentis
Arte mira fervulis. Vertit sequor arftuofum Arida: in campos arenx :
Fluminis per alveum Agmen ixx gratulantum, Ceu per arva ficca, fccit,
Stante flu&u languido. Frenat unus orbem habenig Sempiternis: intuetur
Et pios & impios. Nec finit fibi rebelies, yiribus fretos fuperbis,;'
Improbis
lmproDis vons rrui.
8 Laus Dco noftro per omnes Orbis oras : omnis unuru
Landet illum natio.
9 Morte liberavit unus
Nos propinqua : fulcit unus Liberos firmo gradu. io Igne ut aurum, examinafti ii Nospericlis: illigafti
Hoftium nos caffibtfs. 12 Vincla lumbis, frena malis Sub tyrannis induifti
Impotentis imperi : Sed per ignes, fed pcr undas^ Divitis tamen dedifti" Uber agri exercitis. ig Ergo fupplcx introibo
Templa, vi&imafque qedami Vota fupplex offeram, I4 Vota duris m periclis 55 Nuncupata : pinguis agnus,' Cornigerque agni parens, Bos & hircus fanguinc aras Imbucnt: nec thura decrunt Dc Sabxo, ftipite.
12. Uber agri] Uber propric mamma eft. Hic pro ubertate & abundantia accipitur, ad imitationem illorum Virgilii. Et fertilis v.bere campus. Item. 'Terra antiquapotens armis, atque ubere gleha. Apud Hcmerum quoque eft ovrd-etp dpxpn$. Sicuti enim in corpore animalis maxime fcecunda & fertilia funt ubera ; ita partes terr* fsecundiffimx 6c maxime frugiferas eleganter hac metaphora re~ praefentantur. Ita Ffal. io6.Uber feracis fprevit agri.
15. De Sabdo ftipite ] Indicat thus, fic diSum a Qvuv, quod eft facrificare. Eft enim thus quoque gummi feu liquor ex cortice certse cujufdam arbufcul» apud Sabaeos ^rabiae populos deftil*
lanso C- i(5 Dum
P s a i: lxviI, iH
16 Dum Dei henignitatem Explico in me, cun&i adcftc* Qui Deum vcremini. ^7 Audiit ftatim vocantem : Nos vocantes audientcm Profequamur laudibus. 18 Confcios fceleris nefandi Supplicantes re&or orbis Aurc furda refpuit : Sp At mihi lenis bonufquc Supplicanti fempcf aurem Non fevcram commodat* 20 Gratias ago parcnti Optimo, qui fe roganti
Afpcrum non pracbuit i Qui iua benignitate Deftitutum non rcliquit Rehus unquam in afpcrisi
PSALj LXVII. Carm.GhS.v5
Ecdefia regmm Dei in Jehud&is opevari; ad gentes propagari, &~ad~ minifiratione benediffionibuffue JpirituaJibus & corporaJibus decj** rariy petiu
A
Terra
Rbiter mundi, placidus bonufqu^ Parcc deli&is, folito & favore
fac laetis fcgetcm pccufquc Nutriat arvis : * Nota pcr tcrras bonitas ur omnes Sit tua, & noftrse ftudium ialuris, Mente quos curas patria, tegifque
%k Mente quos curas &c. ] Pro quibns etiam aiumo patern*~«S plicitus, nofyue in periculis Cueris. J<
Rebus
$L6o P S A L. Lxvim
Rebus in arttis.
3 Ut tuas laudcs populi per omnes Praedicent terras, bonitatis ufque ad Terminos rerum celebretur omnes
Fama per urbes.
4 Omnis exfultet locus, omnis aetas Geftiat plaufu & fremitu fecundo, Res quod humanas modereris aequi
Juris habenis; '$ Ut tuas laudes populi per omnes Prxdicent tcrras, bonitatis ufque ad Terminos rerum celebretur omnes Fama per urbes. 6 Si tua: genti faveas benignus, Conditor mundi bonc, meflis agros LVcftiet, vitcs oleseque colles, Gramina campos. j Si tusc genti favcas benignus, Conditor mundi bonc, te pavebunt Et colent gentes fub utroque mundi Axe jacentes.
4. Vtemitu fecundo ] Id eft, favente, & tua fa£ta probante, & itmico. Ita Saluftius dixit in Jugurtha : Hominem oratione fecundt extoliit. Ut Fortuna fecunda, Qp ventus fecunius. C.
4. Res cjuod humanas 6cc. ] Quod genus humanum xquitat tan^uam frenc^ gubernes. J.
P.SA L. LXVIII. Carm. Gen. xx.
Exhortatio ad Deum laudandnm^ pvopojita eius magnificentia^ & ofjfi cioy expo(itis heneficiis in majores, confirmans pios fa&is> prtfentl J)eiy Qp afcenfu Chrifii in ccelosj cujus virtute promiffiones erga fi- osy &* mind in adverfarios prdfantur : pojiremo iterum hortatzr omnesy a$ laudes Deiy expojitis earum caujis.
OQui perpctuisorbemmoderaris habcnis, Placidos bonus exfcrc-vultus ;
Impietafquc
p s a e lxviii: i6%
Impietafque exofa tuas, pater optime, leg«s, Tremefa&a rcpente faceffet,
2 Ut levis in tenues fumi vapor effugit auras,
Ut cera liquefcit ab lgne.
3 4 At Iztis pia turba animis fua gaudia plaufu
Teftabitur, & tibi, rerum San&e parens, p#ana canet, qui lucida coeli
Veheris fuper aftra, nec aevi Inclufus fpatiis, aeternis legibus orbem
iEtemus & ipfe gubernas. Te canimus lacti, & laetos renovamus honores;
5 Qui celfi e vertice mundi Refpicis humanascuras: & patribus orbos
Pueros, viduafque mantis
6 Profequeris patno affe&u : qui prole beata
Steriles folare hymenseos : Compedibus vin&os folvis: populi arva rebellis Bibulis obducis arenis.
7 Ifacidas Nilo quum, te duftore, reli&o, Arabum per inhofpica faxa*
i Errarent, tremuere foli penetralia : coelum
4. T<cana ] Paeanes olim carmina dicebantur, cjuibus diis fuii >ro vicfcoria in prseliis gratulabantur. Hic pro gratiarum aftione, Jc beneflciorum divinorum celebratione accipitur. C. 6. Steriles Hymen&os ] Poetice, pro conjugio fterili. Graecis enim Hymense- is, Latinis Talaflio, Deus nuptiarum credebatur, cjuem paffim in :pithalamiis poetas ihvocant. Sicuti autem vulgo cum, qui libros }latonis emit, Platonem emere dicimus: ita veteres illi nomina }eorum liberaliter donis atque operibus Deorum tribuerunt, ob itilitatem ea honorantes, atque exornantes : SicBacchus pro vi- 10, Ceres pro frugibus, Hymenaeus pro nuptiis paffim accipiun- uf. C. 7. NihrehBo'] Nilus ftuvius iEgypti eft, per quem ipfa egk> more poetico indicatur, Srcuti etiam Ffal. 78. §t Lucanus le -^gypto fic fcribit :
1"erra fuis cententa doniSj non indiga mevcis9 Aut Jovij ; m folo tanta efi fducia Nih9 C*
X Maduic
$6i V s k L, LXVIII.
Maduit fudoris anheli Imbribus : a vultu Domini conterrita durat Tremuere cacumina Sinae.
9 Am fibi felefta bonus rigat imbre benigno :
Et quum labefa&a fatifcunt,
10 Confirmat, recreatque affli&a : fuoque fruenda
Dat habere gregi : nec egenam
ii Tcmporibus duris virtutem deferit. Arma
Trepida formidine belli
Qxium quatient animos, laetum celebrare triumphurc
Teneris dabit ilJe puellis :
ia SufEcietque fuas in laudes carmina: reges
Numerofo milite freti *
Terga dabunt, latebrafque pctent : fpoliifque fru-
Imbellis turba reli&is. (etui
13 Veftra licet fomno fternantur corpora nigrx
Inter fuliginis ollas, Illa tamen vincent nitidam candore columbam
Rutilae cervicis honore, Qua: nunc argentum nitidnm, nunc lumina blandum
Radiantis provocat auri.
14 Quum Deusomnipotens traduceretagminaregum
Longo fpeftanda triumpho, Squalida quae lu&u & tenebris Solyma ante jacebatj Nivea tum luce refulfit, % Ceu nive vicinos inter candentia colles Salmonis culmina fulgent.
15 16 Ufque fibiBafan placeat, ja&etque fuperbus
8. Sln& ] Sina mons Arabise Petre», in quo Decalogus pro- auntiatus & fancitus cft. C. 13. Qu& nunc &c. ] Quae pulchritu- dinc colli fplendentis cum argento puro, & fulgore auri blandc micantis concertat. jf. 14. Salmonh'] Nomen montis, cujus ca- cumen nife candidifiima fuir confpicuum. C. 15, 16. Bafan] Regio Bafanitis quam, Ogo rege interfefto, Mofes dimidiae tribui Manaf- f* afligaavit ab ipfa pinguedine nomcn haben*. C% Fafiigi*
Fafligia proxima coelo : Ne tamen herbiferos faltus, nc pafcua facro
Aufit conferre Sioni : Quam propriam pater omnipdtens in fecula fedcm Legit, le&amque tuetur : r/ IUe pater quem coelituum tot millia currum, Equitum tot millia iiipant. Sive ille excelfa: vchitur per culmina Sinar, Sua feu facraria vifit : ^8 Seu fcelerum vindex celebri petit aftra triumpho, Captivaque colla catenis Vin&a trahit : vi&ac paffim donaria gcntes
Cumulant : paullo ante rebellcs, Poplite nunc flexo venerantur templa Sionis. [p Tgitur celebramus honores
jure tuos, nullam nobis qui munerc luccm io Vacuam finis ire : falutis
Unica fpcs noftrae : nempe unus frena gubernas
Vitae, irremeabilis Orci Unus clauftra tenes, & nutum fata fequuntur. 21 Inimicos vulnerc certo
Tu figis, longa fcelerum tu forde fepultis Lethali tempora plaga 12 Dividis. At caros fic confolaris amicos. Extremo a littorc ponti Vos ego crudeli incolumes ex hoftc rcducam
Rubri feu trans freta du&os iEquoris, a farvo incolumes fervavimus Ogo. ; Caeforum iy fanguine regum
20. Irremeabilis Orci [ Orcus poetice pro inferno accipitur : in [uem qui femel defcendit, ei inde regrediaut remearenon licet. C* 2,1. Longa fcelerum &c. ] Iftuque lethifero caput eis fecas, qui in urpibus fceleribus torpentes jacent. y. 22. Qgo ] Ogus rex Ba- knitidis, interfe&us i Mofe, Num. 21« C.
X 2 Jingenc
[164 P s A l. LXVUI.
Tingent crura: cancs hoftilia vulneralambent : l^ hxix fpectacula pompae
Adfpicient 3 pater alme : tuo, pater alme, triumphc Plaudent tua templa petentes, sj Anteibunt qui voce canant, quicymbalapulfent, Cicharsc tuba jun&a, tubseque Tibia, qua^que tuas celebrent* fortiffime, laudes Do6tas pulfare puellae $6 Tympana : te populi ccetu fremituque fecundo Et plaufu a'd fidera tollent : Ifacidxque tuas in laudcs ora refolvent ; 27 Juvenis de flirpe creatus
Benjamini, Judseque aderit generofa propago. Neque clarus Zabulo deerit, a8 Ncphthalidxque duces. Nam tu tua juifa fequutn Virefque animofque miniftras : Claraque viftrici das tempora cingere lauro. 3£ Solymae viftoria ptspes
Ex adytis volat. Ergo ferent tibi munerarcge^ Atque ad tua templa ferentes J30 Munera, te fuper aftra ferent. Tu freta fagittis Lethalibus agmina fundis: ,Tu fortcfque domas dextras, animofque rebelles,
Humiles tibi pendere cogis (Vedigal fraftofque duces, avidique cruoris Vindex populi, agmina perdis. 51 Quique bibunt Nilum, qua mergitur aequoris undis, Quique ipfo fontis in ortu/ Accnrrent, pacemque petent, opulenta ferentes Tibi munera fupplicc dextra.
25. Cymhala] Cymbalum, inftrumentum muficum, aereum, eoncavum, 8c tinnitum edens, olim facris Cybeles cum tympanis adhibitum. Meminit Cicero in Pifonem. Et Virg. 4. Georg. Tin* mtufyue eic} & matris quate cymbala ctrcum. &
32 Regni
f S A L. L.XV1U. 16$
32 Regnahominum celebrate Deum :date carmina Regi
33 Qui templa gubernat olympi ^Eterna seternus : cujus mortalia cunfta
Vocem tremefatta pavefcunt.
34 Hunc fortem celebrate, unique accepta refertc
Bene gefti profpera belli. Cujus in lfacidis reiplendet gloria, cujus Teftantur robora nubes :
35 Cujus ab arcano templo venerabilis horroc
Stupefafta m pedtora manat. Ifacidum Deus ille, Deus qui robore nervos^
Animofque vigore fuorum Implet : ei laudes Jacobi dicite prolcs :
Etenim Deus ille deorum.eit.
PSAL. LXIX. Carm. Gen. ii.
David typus Chrijli, conquefus de injuriis & perpeffionibus indigne per~ LitiSy &P de hofiium fcelerey Deum erat pro falute fua & adver- fariorum exitio, quamobrem docet Dei laudes afey ab Ecclefia,om- rabufque rebus creatis pv&dicatum iri,
SAnfte parens fer opemlaffo: torrentibus undis Pene obruerunt me malorum flumina. % Pes nequit in molli veftigia figere limo :
Pronumque inundans vertici flu&us rapir.
3 Dum clamo, arentes urit fitis arida fauces ;
Speftando lafla torpuere lumina.
4 Me vexant odiifque premunt immanibus hoftes,
Plures inumbrant quam capilli tempora. Inque dies crefcunt numero : &, ceu rapta rependam, Bene parta per vim cogor illis reddere.
5 Simplicitas tibi notameaeft,boneconditororbis,
Meseque teftis femper innocentise es.
6 Fac3 pater alme, bonis ne fint mea damna pudori,
Dum
ULim tc coientes cladecernuntoppnmi. 7 Te propter maledifta tuli & ludibna vulgi :
Te propter ora turpis infecit pudor. S Me vitant fratres, & eadem e- matre creati
Mc ceu fceleftum abominantur filii. 9 Uror, & ira coquit penitus prccordia, leges
Tuofque ritus impii quum negligunt. In tua quse jaftant probra & convicia facra,
In me recurrunt, corque vulnerant meum. io Si fleo jejunus, fi macero pe&ora curis,
Ridcnt, probrifque profequuntur lacrymas. ii Si tegor incultos faccis fqualentibus artus, Fio repente fabula & ludibrium.
12 Me falibus petit e portse ftatione fene&us :
Et ebriofas fam taberna: cantio.
13 Interea curis, genitor, confe&us acerbis,
Ad te recurro: tu benignus refpice. Ogenitor, fine fine bonus, fine fraude fidelis, In rcbus ardis da falutarem manum.
14 Erige paene luto abforptum : da figere greffum:
Crudelis hoftis me eripe impotentiae. jj Neu rapiat torrentis aquae violentia, neume
Mergatve gurges, aut vorago abforbeat. \6 San&e parens, nullos cujus clementia fines
Novit, vocantem & deftitutum refpice. 17 Ne faciem fervo avertas, qui rebus egenis
Tort<z fiatione ] Ebraei] in portis conveniebant ad judicia exer* cenda, 8cquafi forum agendum Latinis autem^ftatio inter alia quo- que locum publicum fignificat, ubi jus dicitur. Sicuti Gellius qucque lib. 13. c. 13. nominat ftationes jus docentium. Forte eti- am refpexit locum ante curiam Komanam fubftru&um, & con- clavibus diftinftum, ubi nationum variarum legati ad fenatum Romanum miffi, ante quam audiebantur fubfiftebant. Unde apud Cicer. Epift. ad Q^ Fr. prim. lib. 2» eft Grtcojlajis, qua/i dicas ftationem Grascorum. C.
Supplex
P s a t. LXIX. 167
Supplex opem orat : fubito miferum fubleva. iS Mitis ades: ferva hanc animam, ut pudorobruat Qui ceu reli&um mc eracant conviciis. (hofles
19 Tu teftis mihiprobri ignominiaequefuperbas :
Tu teftis hoftes quam proterve illuferint.
20 Cor dolor urebat: focius mihi nemo doloris,
Nemo dolorem qui levaret anxium.
21 Dulcia felle mihi tingebant ferculaamaro:
Pro vino accti porrigebant pocula
22 Ergo viftum illis vitient aconita viciffim :
Mcerorque laeta obnubilet convivia. Undc fibi placidae promittunt otia pacis, Hinc femeifcillis pullulet difcordiae.
23 Caligent oculi, &nutent veftigia: vires
24 Elumbc corpus deferant. Iram tuam
Sic meritos effunde luper : tuus hauriat illos
25 Furor: colonis tefta vidua mcereant : Qui deferta habitet tentoria ncmo fuperfit,
26 Quia pcrfequuntur dextera affliftos tua. AfRi&os miferofquc procaciter infultantes,
Verbis acerbant vulnera atquc injuriis.
27 Tu fine peccatis cumulent peccata, nec unquam
Dulccm sequitatis fentiant fru&um tuse.
28 Impia de tabulis viventum nomina dele :
Tuos nec inter hos recenfe filios.
29 Me tenucm afRiftumque tua, pateroptime, dcxtrS
Erige, locoque fifte tutum in arduo.
21. Aconita ] Aconitum herba venenata eft, a cautibus, quas Graeci <Lkqvcl$ vocanc fic di&a Ovrd. 7. Metamor. Qu&, quia naf- euntur dura vivacia caute, Agrejles aconita vocant. C. 16. Acevbanf\ Acerbare, eft alicjuid per fe fatis acerbum facere acerbius & at- rocius. Virg* formidine crimen acerbat. Similia apud Horatium Cla- rare inimicare, tfeware, pio clarum, inimicum, agternum face-
30 Hic
i68 P s a &. LXX.
30 HIc ego carminibus rerum fuper aftra parentem
Tollam, & celebri gratias in coetu agam.
3 1 Gratius hoc illi eft, quam fi cadat hoftia ad aram
Vitulus tenellus jam conifcans cornibus.
32 Adfpicient mites, & pe<5tore gaudia volvent,
Deum coientum lseta corda geftient.
33 Audit enim Dominus tenues, nec defpicit xgros
Ob nomen ejus vinculis coercitos.
34 Unum igitur tellus colathunc, &pontus, &aether,
Et quicquid asther, terra, pontuscontinet :
35 Quifagit incolumem pulchram ftorere Sionem,
Urbefque Judse moenibus cingit novis : Metiturque luis ruraante incul^j, colonis, Tenenda blandis quxrelinquant liberis: 35 Quas placida teneat feries io pace nepotum, Quicunque Domini nomen & nurnem colunt.
31. Conlfcans ] Arietans, fen cornua cum impetu committeris : quod haedorum & agnorum laicivientium proprium eft. Lucret. lib. 2. Et fatiati agni ludunty blandeque conifcant. ld quod etiarti Vtrgth 2. Georg. indicare voluit his verbis, Pinguefque in gramine hU Inter fe adverjis luBantur cornibus hcedi. C.
P S A L. LXX. Carm. Gen. xvii.
Tetitio pro Uberathne fupplicis, pro confuflcne imprcborum, & bonorurn exhilaratione, qu& fpettant ad hunc fnem ut magmfcetur Jjeus.
ODeus, prsefens ades, & periclis Me prarfentibus cripe : O Deus, duros propera labores Confeftim auxilio ut leves. 2 Qiii meam quaerunt animam, erubef(;ant! Foedam ignominiam ferant : Et fuga turpi doleant, malignis Qui mc confiliis petunt:
3 Terga
F S A t. LAAIi Ipg
f erga dent, fufos pudor ut perarat; Qui rident gcmitus meos.
4 Teque clementi & placido fruantur^
Qiii gaudent placitis tuis. Qui falutis fpem pofuerc in uno
Te certam penkus Deo, Gaudeant, femperque canant, PerenniS
Majeftas & honor Deo.
5 Sunt me* vires & opes p\ifill« :
Sed tu me Deus adjuva. Tu mcse vires, mea fpes, opefquc i Fqftinus fer opem mihi;
PSAL. LXXL Carm. Gen.xv;
TJaltes fiiem fuam inDeum profeffus> fervari ah inimkis petit, Zte« umque a munifica ejus naturay promiffionibus, operibus anteaHis^ gjoriaque follicitansj adverfariis male imprecatur} Hberatione acc€b* tay fecure fpondet fe gratias atlurum Deo*
IN te falutis fpeiti pofui me£, Fac me perennis ne pudor obruatl 2r Audi vocantem lenis, & eripe
Hoftis ctuenti me violentiac. 3 4 Vfitseque cuftos & columen me*, Tutrifquc rebus femper in afperis, Nunc turns efto & perfugium mihfa Et fjevientum fubtrahe dextera:.
A vi fceleftse fubtrahe dexterse Pendentem ab uno fubfidio tuo t
5 Et qni juventae tutor eras me#, Orbam fene&atii viribus affere.
6 Tu me tuendum matris ab uberfi Duxti : pependit matris ab uberc Spes noftra de tc • materies mc^
X 0M
Sy3 Psa l; LXXL
Una eft perennis laus tua cantibus.
7 Ceu continenter prodigium malis Natum ferendis, rideor impiis. Sed me malorum flu&ibus obrutum Spesunafulcit prafidii tui.
8 Me lux videbit, me tenebrae tuas
9 Laudes canentem : jam fenio gravem; Fraftifque laffo corpore viribus, Nemeimpiorum trade libidini.
io Et clam fuiurrant, & caput in meuni Occulca tendunt retia per fcelus :
1 1 Et dum fceleftum propofitum premunt, Aiunt, Ope illum deftituit Deus:
Inftate fra&o, prendite, perditc
12 Nudum falutis vindice. Tu Deus Ne linque fretum praefidio tuo : Praefenfque fseris hoftibus eripe.
13 Pudore vultus inficiat rubor Hofti doloio, fraude nefaria Qui me aucupatur : mcereat irrita Conata, vanum lugeat exitum.
*4 15 \6 Liber periclis, carmine te novo
Pangam tenacem polliciti, & tuis
Promtum juvandis : & numeris meis
Aptabo laudes innumeras tuas. Canam potentem te dare profperai
Eventa, belli quum fremuittimor:
Canam fidelem reddere fcederum
Promiffa, largo non fine fcenore. «7 A bufque primo flore puertiae
7. Continenter ] Pro continuo. Csefar, Belg<e cum GermanU ion* ilnenter bellum gerunt. Id c(t, fine intermiilione, GiMjiyus.C 17. J?ucrtW] Syncope antiqua, pro pueritia?. Utitur ea Horatius quo- <nue oda 36. lib. T. Memer acla non alie rege puertti. Ita »dem diK- it yadius pro validius, Iamna pro Umina. C, LaudlUH
p S A L. IXXI. £71
Laudum tuarum tu mihi carmina
18 Semper praeifti : ne feniogravem Canumque nunc jnc, fpes mea, defere jj
Donec nepotum fecula noverint, Me vate, quanto robore, qua fide
19 Me liberaris. Juftitias tux Convexa mundi gloria ttanfvolat,
Rerum creator, quis fimilis tui ?
20 Qui me malorum gurgite merferas, Mitifque vita rurfus amabili Tra&o c profundo gurgite das frui
21 Opefque honorefque accumulas bonus* Ira remifia : & pe&ora turbida
22 23 Solaris. Ergo te cithara canatti Nabloque certa confpicuum fide.
O fan&e noftras gentis ab ultimo Prote&or ortu, vox mea te canet : Te fpiritus, te vita laboribus Exemta duris, laudibus efteret. 14 Lux nulla folem proferet aureum, Quse pracdicantem juftitiam tuam Non audiet me, Rex bone, qui meis Rubore vultum offuderis hoftibus.
17. Vr&ifti mlhi carmina ] Verba aut carmina alicui prseire, eft ca prior recitare, ita ut alii eadem denuo repetant & pronunti- ent. Significat ergo Propheta, fe non nifi a Deo prius fibi fuggefta cecinifle, & quafi ex illius ore excepta repetiviffe quo quidem ipfe nomine magis cttioKisro; eft cenfendus, quam alii fpermologi qui pro divinis tradunt & inculcant, quae a Deo non acceperunt. C: 19 Convexa mundi ] Id eft mundurn convexum. Qualia funt, 4viafiharumf ardua montium &c. Eft autem convexum, oppofi« vtum concavo, id eft, globi feu orbis alicujus fuperficies exterU or. C.
Y i PSAL:
$7* Ps* r. lxxii:
C a r m G e Nj v:
X)AtM morltUrus Veum orat ut Sehelomoni fpiritUm jufiitU iribuaik fegitimamque adminiftrationem & benediBionem fuam^ hacque adminiftratione & benedittlom Schehmonis ac Cbrifi cckbraia, be- nedicit Deo.
DA tuac Regi, Deus, aequitatis Jus ad exemplum dare, filioque Regis ut legum patriae ad falutem Fle&at habenas. g Ut regat juftis populum inftitutis, Paupcrum queftus facili tuorum Aure cognofcat, dirimatque lites Legibus sequis. '3 Pace laetentur juga montiumque Horridi faltus: genitrix quietis iEquitas colles amet, afperofque Ruris alumnoss ,
4 Jus fuum dec pauperibus, potentum Curet ut ne vi tenues premantur, Deftruat quifquis miferos dolofis
Litibus urget. j Ut reformidet venientis aevi Gens tuum nomen, fua fol diei Donec cfifundet, fua luna donec Lumina nc&i.
5 JEquitas & jus yeniens olympo Recreet terras, veluti fub aeftu Imbcr, & rores pluvii bcatos
Ruris honores. 7 Flqreat, rcrum hoc moderante habenas Jus, bonas paccs vigeant, percnni Luna dum curfu wdxcns poyabh
Menftrua
p s a t. Lxxif: 173
Menftrua vultus. & Imperi fines maris unda flu&u Hinc & hine claudat : fpatiumque latis Quod modum regnis faciat, fit idcm Terminus orbis. p Ad pedes illi cadat advolirtus -£thiops: hoftes veniam prccati f Supphces, vultus humiles comamque ia Pulvere verrant. s o Qui tenent pontum, refluique ponti Infulas, regefque Arabum beati5 Thuris & dites vcnient Sabsei, Dona ferentes. 11 Illum adorabunt, mare qua rcmotis Cbftrepit tcrris, metuentque reges : Servient gentes fab utroque mundi Axe jaccntes. tz 13 14 Ule dclcrtos ope fublevabit ,: Eximet curis querulos : cgeno & Pauperi dextram dabit : obrutolquc
Fcenore folvet. Nec velut vilem tenuis cruorem
15 Plcbis effundi finet: ergo vivar, Deque thciauris Arabum beatis
Munera fumat. Ac fuo Regi bene comprecatus, Illius laudes canat, illum honoret, Largam opum dcxtram celebret, patremqu£
Vulgus adoret.
16 Per feros montcs fegetem refundat Terra, tam denfis crepitans ariftis, Qu&m gravi cedros Libani flagellant
Murmure venti.
Augeat
fr74 p s A l; LXXIL
Augeat prolcm numero carentem Per vias urbis bona pax beatas : Lasta ceu campis riguis pcr imbrem
Gramina furgunt. iy Nomen arterno juvenefcat xvo : Filii nomon, jubar ufque folis Dum vagse fundet radiata terris
Lumina flammae. Ille Rex gentes facict beaws Quas finu claudit refugo Amphitrite, Omnis hunc tellus canet Amphitrite
Cincla beatum. 18 Ifaci gentis Domino Deoque
Laus, honor, virtus : opis haud egenus, Illa quae cun&i attoniti intuentur,
Perficit unus. ip Nomen auguftum canat omnis artas, Ulla quod nunquam taceat vetuftas ; Nominis fan&i penetret per omqes
Gloria terras.
17. Arnphitrite ] Uxor Neptuni .• poetice, pro mari. Ne verol qnis arbitretur, Paraphraften mentione deae hujus profanae & ficy titiae, carmen hoc divinum & facrum polluere voluifle ; fcien-. dum eft, ipfum Amphitrites etymor?, per fe naturam maris, feu ipfum mare exprimere. Eft enim du<pi circum rp&v terere, Mare enim circumquaque terram atterit. Unde Ovid. 1. Metamorph,
Nec brachia longo
^iargine terrarum forrexerat Amfhitrite. C
£SALMORUl
p s a l: lxxiii: ri75
PSALMORUM
Libcr Tertius.
PSAL LXXIIL Carm. G»n.x?j
Tfaltes poft fpirituale certamen erumpens in commendationem lonitatls Veiy exponit Agritudinem animi fui & honorumy qua affliBantur^ cum propter fecundos improborum fuccejfus, tum propter calamitates fuas , hinc incertum improborum fiatum, at certum exitium propo- nit, & tanquam refpiciensfe totum credit Deo% & illi fe h&furum profitetur.
TEllus ut undis hofpitium neget, Undaeque terras flu&ibus obruantj
Aer corufcis fulminet ignibus,
Ruina mundi fidera mifccat : Dei potentis non bonitas tameti
In rebus ar&is dcftituet pios,
Purafve mentes nequitia iinet
Mceroris aeftu funditus opprimi. a Quam paenc lapfu pes mihi lubrico
Greflum fefellit, dum pede metioc
Immenfa parvo, dum trutina mea
Expendo ftultus judicium Dei I 5 Fervebat ira pe&us, & aemula
Livoris #ftu, quum fcelerum omninin
Contaminatos fordibus impios,
Florere cun&is confpicerem bonis. 4 Sors illa cun&is invida, mobilis,
Infida, fervat perpetua fide
4. Invida, infida ] Conftru&io ejus loci eft : Sors feu fortuna ( haec tamen homini Chriftiano ad divinam providentiam omnix teferenti nihil eft ) quas alias cun&is eft invida, mobilis & infi- da, feu infidelis ; iftis, fcilicet, impiis, & tamen fortunatis, fervat cundem quafi tenorem perpetua fide; quafi dicat : Fortuna omni- bus aliis invida, mobilis & iafida, unis hifcg fidelis & conftana
p7B P s a t: lxxiiij
Iftis tenorem, & robore vivido Firmos fene&am ducit ad ultimam.
5 Exemta duris vita moleftiis Curifque (peftus qu# rcliquis coquunt Mortalibus) per laetitiam fluit Luxumque, & segris pura laboribus.
6 Ergo mfolenti foeta fuperbia Corda intumefcunt : pe&ora fpiritus Ventofa tendunt: caecus amor fui Frcna impotenti dat violentise.
7 Te<5ta invidendas non capiunt opcs^ Fclicitatcm non animus fuam : Et vota vincens fpcmque fupcrfluus Luxus fatigat, nec fatiat tamen.
8 Verbis minores terrificant feris, Et faftuofse mole potentise : Vultu procaci & vocibus improbis Adblandiuntur nequitias fuae.
j> Ncc impudentis garrula vanitas Contenta lingiwe fundere toxica Terras pcr omnes, aftra laceflere Audet, Deumque infana fuperbia. io Hxc mentc fpe&ant attonita pii, Ec asftuanti peftorc flu&uant : n Secumque muflfant, Scilicet hxc Deus Quum cernat, atris abftinet ignibus ? 12 Opes abunde fuppcditant malis, Crefcitque nullo fine pecunia ;. Secura pacis molliter otia Quaflante nullo turbine tranfigunt.
12. OpesfitppeMiant'] Neutrum abfolutum pro fuppetunt, Cnfii^ ciunt, abunde iatis funt. Cic. I. Offie. Suppeditant h&c ad vi&um % id eft fufficiunt. Idem ad Trebatium . Ne chartam quidem tibifup- peditare, Pro fuppetere. C<
i$ Fruftra
p s a i; Lxxill: Jfj
13 Fruftra crgo puro peftore vivitur i Fruftra innocentem contineo manum ;
14 Fruflra labores perfero, torqueor Dolore, nutlis non crucior malis.
15 Rurfus verebar ne temerario ^ Aufu improbarem confilium Dei, Ac arbitrarer forte miferrimos Sele&a quos is pignora nuncupaC.
16 Cauffas latentes dum fequor anxiu&J Et pertinacis viribus ingeni
Pugno, profundum fe chaos ingerit, Et nodementis lumenadobruit.
17 Labore tandem feffus inutili
Ad te recurro, Rex bone coeiitum i Ouietus exfpe<5to ex adytis tuis Quis hos & illos feparet exitus.
18 Vidr repente quam pedc lubrico Starent fuperbi : quam ftabiles paruitf Opes tenerent: quam fragilr loco Fukos ruina praecipiti trahas.
19 Procella vindex ut fonuit tuae Irae, fugaces cum domino fuo Evanueriint divitia? : manec Umbra invidcndae nulla potentiae.1
20 Sicno&e mentes ludificans fugit Imagofomni: & qu# modo pe<5tor# Sopita vano terruerat metu,
Rifus per urbem riiox ciet omnibus.
21 Donec vjderernhsec, moeror & anxia^ Mentem obruebant follicitudines z
22 Aut haefitantem, ceu ftupidumpecus^ Torpor ligabat pc&ore marcidoe
23 Arcaju fed vis interea tui
2 m
^7» Psa l; lxxiv;
Me fulciebat numinis, ac manum ^
24 D.xtram regebas : aufpicio tuo Du&uque clarus fulgeo gloria.
25 Qj-iid terras prster te, miiii,quid poius 20 Offerc colendum ? cor mihi tabuit,
Infrafta mens defiderio tui Languebat, aegrum corpus inaruit :
Tu rurfus artus robore vivido Firmafti : opimas fuppeditafti opes.
27 Qui, te reli&o, fpe Itolida deos Vanos adorant, cladibus obruis.
28 Te fc&or unum, tu fuperas meis Spes una rebus: prxddio tuo Liber peric^is, au&us honoribus, Te fempiternis laudibusefferam.
P S A L. LXXIV. Carm. Gen. iii.
Ecclejia ah Antiocho oppreffa, perpejfionex fuas & fcekra hojlium pre- ponit . & Deum tamdiu ceffare conquefla, fccderis eius, magnifi- corumque operum recordatur, hojiium indigna in Deum opera com- memorans ; id circo Deum, pro falute fua, pro gloria mminis ipfi^ zts, & hojfium confujione fupplicat,
CUr nos relinquis penitus, 6 rerum parens, Hoftique dedis impio ? Lupis vorandum cur gregem paftor tuum Ira obftinata deferis ? « Mcmcnto ccetus fervitutc ab afpera Quem vindicafti : quem tibi Peculiari forcc, patrimonium Ceu proprium, receperas. Colles Sionis, numinis fedem tuf, Bonus favenfque rcfpice. 3 Tandem refurge, & hoftium fuperbiam
Compefcc
Psal, lxxiv; 179
Compefce: pcrdc funditus Hoftcs procervos* qui tuum f^crarium
Manu nefanda polluunt. ^langunc fonora buccina, non qus tuas
Laudcs canat, ludibrio fefta acerbo quae profanet : in tuis
Vexilla figunt turribus. 5 6 Bacchatur audax ira frenis libcra :
^Edis ruentis ic fragor : # •
Quales fub altis murmurant qucrcus jugis?
Cxfa bipcnni quum ruunt. Demoliuntur malleis & vettibus
Cadata templi limina.
7 Populatur ignis ^dyta: nominis tui
Contaminant facranum.
8 Secumque tacito comminantur peftore
Sc -diruturos omnia. Nec temere : flammis ftrata fumanc omnia Tuo dicata cultui
9 Loca : figna nufquam, nulla jam miracula ♦
Prophera nullus perditos Solatur, &, fpe quamhbet ienta, tamcn Spondet malorum terminum.
10 Quoufque tandem nominifines tuo
Hoftem protervum illudere ? Quoufque acerbis fafta dira & impia Exafperabit jurgiis i
1 1 Cur otiofus retrahis manum ? cxferc
5 6. Bacchatur audax irct &c. ] Ira hoftium femeraria & ef- "renata nullo impediente faevit : TempU cadentis fonus late dif- :unditut, non fecus ac arbores in montibus excelfis fonitum in- jentem edunt, ciim fecuri deje£tae a lignatoribus, concidunt : ■nalleis & ferramentis inftar fudium, portas Templi figuris variis sxpolitas, diruunt : C.
Z 2 Tandem
LKo P s a t; LXXIV.
Tandem potentem dexteram. i j Tu nofter olim re&or & cuftos, Deus^ Prifcis abufque feculis. Te vidit orbis vindicantem ab omnibus j Semper tuos periculis. 13 Seceffit unda, te jubente, & vitreo Muro liquor coercuit Curfum, feroces viribus fuis duces . Ponti recurfus obruit 1
i^Ipfum tnarinis vaftiorem belluis
Haufit tyrannum, & afpcris ^; AfHida faxis, fludtibus cadavera
Ejc&a vultur ^Echiops 15 Voravit: intcr seftu arenas torrida^ Dc cote dura limpidi Fluxere rivi ; tc impcrante fubftitic Arente flumen alveo. \6 Tuus dies eft, nox tua eft: folis jubasj Radiis adornas aureis.
17 iEquorque claudis littorum repagulis,
Terraique cingis flu&ibus : JEftate lenis frigus acre, frigoris uEfium rigore temperas.
18 Domine, intuere probra, contumeliaSj
Et hoftium ludibria, Qui te laceflunt impiis conviciis, Moleftiis nos opprimunt. ip Ne trade vitam turturis tuae feris : Turbam tuorum pauperum
13. Vitreo muro ] Tntelligit aquas maris fubri divifas, & ntrin- que inftar murcrum vitreorum, feu pellucidorum afTurgentes, donec Ifraelitae tranfirent incolumes, Pfal. 104 mare nominat rnarmor vitrcum. Vide Pfal. 77. C. 15. Cote dura ] Intelligit; petram 3 Mole percuffam, ut inde fitientibus eliceret a^uam. r|
f S A L. LAAV, (1*3
Ne fempitcrna oblivione defere : 20 Memor tui fis foederis.
Nam nec tenebrae nos tegunt, nec pellimus Obfcuritate injurias. zi Ope deftituti & omnibus fra&i malis Populi pudori confule : Ut te merentem profequantur laudibus Miferi leyati lucdbus. zz Exfurge, reftor orbis optime, & tuam Cauffam tuere : fis memor Quse probra paiEm nomini femper tuo Sculta ingerat procacitas. 23 Voces fuperbas & tumultus improbos Silentio ne fupprime : Curamque rerum gererc tc mortalium, Qui negligunt te, fentiant.
P S A L. LXXV. Carm. Gen. xiii.
David accepto nuncio de Ahneri c<zdey a novis dijjldiis metuens, Dettrn erai ut propter nomen fuum mifereatur popuh, officiumc[ue fuum er~ ga Deum & pcpulum profeffusy Deum precatur ut fergat regnum * ipjl tradere, in yuo Deo fervire &> populum jujte gubcware pojjit*
TE nos carminibus, Rex bone, patriis Dicemus merito: te celebrabimus Praefentem njiferis : & memorabimus Fa&a illuftna pofteris.
2 Quum plenis venienc tempora feculis, Cogam, inquit Dominus, concilium meum j Juftis fuppliciis profcquar irnpios,
Juftis munenbus pios.
3 Fundamenta foli diffiliant licet, Turbetur crepidis gens hominum minis,
Fundamenta
Fundamenta foli fluxa adamantinis
Ne&am rurfum ego vinculis.
4 O ftultos quoties admonui modura Vefanae ut facerent nequicj* fuae 1 In ccelum quocies admonui impios
Ne ftulce arma capeflerent I
5 Quid ccelum ftolida voce laceflitis ? Qua fpe fi furitisl fpiricus arrogans Cujus pxzfidio frecus in sethera
Criftas erigit impias ? 4 Eois coeat viribus occidens,
Conjurent calids cum Borea plagar, Fruiira divitias, fceptra, pocenciam
Cuiquam conciliavcrint.
7 Unus Rex hominum, res hominum fuo] Verfans arbitrio, praecipitem trahit Illum de folio, plebis ab infimas
Hunc fsece ad folium erigit.
8 Nam cratera meri purpurei Deus Jam dextra tenet, & vindice pharmaco Undantem paceram temperac, & malis
Juilum fupplicium parat
Illinc impietas undique ab ultimis
Terrarum fpatiis hauriet, & mero
Confumco, cupido guccure turbida
De faece exicium bibet;
f At me vate, Dei, qucm genus Ifaci
3. Vineulis adamantinis'] Id eft, a nullo unquam frangendis aut diffolvendis. Dicitur enim adamas, quafi ct^iudL^ro^. Horat. Quis Martem tunica tctlum adamantina^ £cc. C.
5. Quid cceJum Jlolida] Cur Deum oratione (tulta provocatis ? quo freti fic infanitis ? quo auxilio confidens animus & infolens fuperbas cogitationes adverfus ccelum tollit ? J. 8. Cratera J Accufativus Graecus, ficut paulo poft asthera. C»
Ea
p s A t. lxxvi: 183;
Et thure & precibus placat & hoftiis, Omnis pofterkas munificentiam Et vim numinis audiet. 10 Confringam tumid* teU fuperbise Formidata bonis : cladibus obruta Emerget pietas., & fuper xthera Tollet confpicuum caput.
P S A L. LXX VI. C a r m. G e n. iii.
Pfaltes Deum celehrans de pr&fentia ipjius & magnifco opere adver* fus Ajffrios, potentiam ir<z eius oflendit, omnefque ad Veum coUfl* dum hortatur,
GEntes profanse numinis loco colunt Sibi quifque quem finxit Deum : Judsea verum novit & colit Deum, Laudatque feftis cantibus : a Deum Sionis incolam, Solymas facris
Cui templa fumant ignibus 5 Illic minaces fregit arcus, lucida Fregit fagittae fpicula. Clypea finiftris rapuit, enfes dexteris ; Funefta bella fuftulit. \ Tu prsepotentes fortior tyrannidas Virtute frangis : tu feram Compefcuifti forcium fuperbiam Regum potenti dextera.
3. Chpea] Dicunt Latini hic clypeus & hoc clypeum Vlrgi JEn. 9. Et clypeum fuperintonat ingens; Varro quoque lib. 1. c. 48. partes culmi & fpicae explicans,nomen gladii in genere ufur- pavit neutro. Herba eay inquit, vocatur vagina, utiqua latet condi- tum gladium. Ita dicimus hic baculus & hoc baculum, hic cubi- tus & hoc cubitum, quo etiam Livius utitur loco citato Pfal. w« C.
* . ' Fraaa
184 P S A t. LXXVL
5 Fra&a minacis fpiritus ferocia,
Ptxdx fucre : aut ferreo Somno gravati condidere lumina: Obtorpuere dcxterse
6 Fortes virortim, vis equorum, & currum
Elanguerunt impetus.
7 Tuum verendum nomen & numenrtuse
Quando xiius ixx incanduit, QuiS obviam auflt ire? quis miferum caput Tuo furori objecerit ? % p Quum templa mundi fulminum quateret frtfgor* Uc impia tyrannide Poenis repreffa fupplicem modeftiam
E fervitute abduceres^ Attonita tellus filuit: imbellis pavor Mentes fuperbas perculit. io Ultricis ivx fcelera poenis obruta Humana gens quum cerneret, Boni efferebant laudibus te, confcius Premebat horror impios. ii Vota ergo Domino nuncupate, & redditc: Domino verendo munera Ferte univerfi civitatis incola: San&se, Deumque agnoicite, 12 Reges fuperbi quern pavent3 qui fpiritus Feros retundit lmpiis.
5. Ferreo fomno ] Pro morte, <ju* Horaero quoque eft %ceAw
\t9TVQi C.
rsAi
P s a z. LXXVII. 185
Cakm. Gen, vi.
Tfaltes Ecclepam ofiendit, quomodo in extremis diftcultatibus imple- ret opem Dei ; certamen carnis exponit, in dubium vocantis bonita-- tem Dei, & viBoriam Spiritus adverfus carnem^ feipfum a nattt- ray promijjionibus £f operibus Deif covfirmantis.
TE vocc femper, te, prece fupplice, Rerum invocabo, Conditor optime 2 Nam lenis ac placatus aurem Das facilem miferis querelis
3 Ad te refligi quum premerer malis, Ad te tetendi follicitus manus,
Sub no&e fola, donec atras Lux tenebras rediens fugaret.
4 Mens inquietis frafta doloribus, Surda abnuebat aure fidelium
Voces amicorum, medelse
Impatiens : animufque folum Intentus in te> cum lacrymis preces Mifcens, fremebat : peftora flebili Concufla fingultu fonabant ; Cura animi cruciabat artus.
5 jEftus vetabat follicitudinum Dulcem foporem carpere lumina :
Segnis ligabat membra torpor, Vocis iter dolor obftruebat.
6 Tum, mente verfa, volvfere fecula Coepi antea&i temporis, ac Dei
Numen bonis praefens, nec unquara Auxilii miferis avarum.
A a 7 Lau-
6 Avarum auxiUi] Avarus alias dicitur, quafi avidus *ris : hic intcm, avarus auxilii eft, «jui autnegar, *ut jufto diutius differc
iS6 p s a l. lxxvit
7 Laudum fubibat, quas tibi carminc Lyr# cancbam fuaviloquae ad modos : Secumque veftigabat segra Mens vario labefafta motu ; $ Num, me reli&o in perpetuum, Deus Opis benignam jam retrahit manum ? p Nec amplius fuum tenebit,
Larga Dei bonitas tenorem ? Nec ore vatum leniet anxias io Curasfuorum? Nec miferis erit Placabilis ? Nec fiftet irne Praecipitem bonitate curfum ? ii Tandem remiffo peftore,. Quo dolor Impellis ? inqukm : ftant adamantinis Decreta cocli fixa vinclis, Nec dubio labefa&a cafu ? Nec frafta vi, nec temporis invidis Obliviofi obnoxia dentibus* 1 2 Rurfus tuae mentem fubibant,
San&e Parens, monimenta dextrar : Qui templa pidifideribus poli, Frugumque campos germine fertiles, Et fecla tot noftros ad ufus Condideris pecudum & ferarum.
13 Quami
.^iuxilinm, ficut divitts avari, acgre acfmodum & difficulter pc- cuniam exponunt. Talem auter» non efle Deum hic locus *ocet% 11 Secla ferarum] More Lucretiano hac voce utitur, pro ge- nere, multitudine, fobolc aur progenie : nam & apud Lucreti- um funt fecla animantium, homimam, fcriptorum. Sic enim, Lib. 2, Inaue brevi fpatio mutantur fecla ammantum.
Qiii forte Grfccum y,\vitiLv hoc Latino voluic exprimere. SunC igitur hic cot fccla j>$cudura & ferarum, iUem «juod tot grner»
96
P s a l. LXXVIL 1I7
*3 Quam fspe, poenis dum premis improbos, Tutoque fulcis praefidio probos, Mortalibus clementiaeque & Juftitiae fpecimen dedifti ?
14 iEterne rerum conditor! omnia Confulta cujus faftaque fanditas
Illuftrat : haud quidquam tibi ingens, Orbis habet fimile, aut fecundum.
1 5 Mirante mundo, tu Deus unice, Mirce dedifti figna •-potentiae,
1 6 Ergaftulis quum liberafti
Abramidas Pharii tyranni.
17 Videre fluftus te tumidi, Deus ,• v Vid^re fluftus, & trepido gradu
Fugere : turbavit profundas 0 Horror aquae vitreae lacunas*
18 Fudere aquofas imperiotuo Nubes procellas, de gravido finu^
Sonore rauco : grandinifque Infremuit lapidofus imber.
A a 2 ipCoe-
8c tanta multitudo diverforum animantium & ferarum. Ita, TfaL 89, *Te jure piorum,
Secla homlnum celebrant; C. Tharii tyranrii} Tharos infula eft maris jEgyptii, e regione A- lexandriae; & tota JEgyptus, a poetis, Regio Tharia appellatur. Significatur autem his verbis, Tharao Rex JEgypli , tuit enim hoc commune nomen omnium illorum veterum Regum J*Egy- pti, ficuti jam omnes Imperatores Romani, Caefares aut Augufii ippellantur. Celebratur a Plinio, Lib. 36, Cap. ia, magni- Bca & altiffima ejus infulac turris, cujus uftis fuit, no&urno na- rium curfui ignes oftendere, ad prxnuntianda vada, portufque introitum. Unde hujufmodi turre* nuritirjasca in ajiis ^UQ^u© iocis extrttfla:, oemjwtfur. £b$rh C.
i8S P s a t; LXXVIL
zp Cceli tonantis vaftificus fragor Implebat aures : lumina fulgurum Terrebat ardor, & pavore, Attonitae tremuere terrce. 10 Sali rubentis pervia vaftitas,
Duftore te, tot millibus obruit • Veftigia, & fluftu refufo,
Claufit iter Phariis quadrigis. $1 Mofes & Aron (ceu pecudum greges, Paftor reducit) prarfidio tuo, r Duxere tranquillas per undas, Incolumes populi catervas.
PSAL.
%
19 Vafiifcus fragor'] Omnii vaftans, aut vafta efficiens ; qua- lis effe£tus eft tonitruum aut fulminum. Ex veteri poeta ufus cftetiam, Cic. 2. Tufcul C.
20 Sali rubentisj Id eft, maris rubri. Mare autem Salttm dl- citur, a fale, feu aqua falfugine imbuta. Ptolomaeus vocat Si- 9ium Arabicum ; alii, mare Erythraeum, ab Erythra Re habitante, vel in eo fubmerfo, diftum : nam alias, nihil colore a caeteris difterre conftat. Eft autem fim amplus, ita ut latitudo ejus, nonnullis in locis, fit duodecim aut etiam plurium milliarium Germanicornm. Vero igitur fimilc cft, dies complures in tranfitu fcujus maris confumpfiffe Ifraeli- tas, in tanfa fcilicet hominum muititudine. Quocirca etiam aquas hujus maris tam diu ftantes, non imnierito murum vitre- um ncminavit, Vfal. 74. C.
tem zaium di- naeus vocat Sir- I 1 &ege> juxta I iias, hoc mare I finus ille fatis |
Psai, LXXVIIL i$P
Carm, GiK# i.
\falte s Jud**s reweat ad cognofcendum & praedicandum Deum:
\ preponit documenta verbiy & operum quae perfecit Deusy inde ab
i exitu ex MgyptK Rinc paterna heneficia & fiagella Dei ergapo-
pulum fuumy indicium in advcrfanos gravey praefertim contuma-
ces Ifraelitas exponity pios confirmans de aeternitate regni &fa-
cerdotii in tribu Jehudae.
AUdite Ifacidar, & rerum pietate parentem Qui colitis pura, huc animos advertite veftros. Mira canam, fed vera canam : quae longa vetuftas Occulit arcanis oracuia merfa tenebris Evolvam : prifcis accepta parentibus clim . Veriloquis di&is, in fecula fera nepotum Tranfmittam : laudefque Dei, mirandaque fafta, Cognita de proavis difcent, me vate, minores.
Namq: parens mundi fan&o quum fcedere gentcm Jungeret Ifacidum fibi, patres prodere natis Per feriem, & feris venientia fecula feclis, Et legum monitus & fafta ingentia juffit. Scilicet ut memori benefa&a priora terffentes Pe&ore* confilium vit# auxiliumque regenda? A Domino exfpectent, trepido turbante tumultu. Ne tam coeca animos condant oblivia, legum Irrita^ventofis ut dent prafcripta procellis. Neu fimiles patrum, male grata mente rebelles Deficiant animi inftabiles, dubioque labantes Peftore. Cur foboles Efoemi dofta fagittis Figeie vel jaculo quamvis diftantia certo,
Terga
4. Mirandaque faBa ] Ad pofteritatem tranfire faciam, pofte- ujue quibus me quoque cenfulere aquum efiy me denunciante, )ei magnificentiam ejufque miracnla a majoribus noftri tttio~ «mhabentibusauditione accepta iatelligent. /.
79o P s a l. LXXVIIL
Terga dedit paene ante tubas ? latebrifq; falute (O pudor ) abje&is quaefivit turpiter armis:
10 Nempe quod averfos flexere per avia grelfus,
1 1 Obliti legum & monitorum & fcederis i&i,
12 Obliti tantorum operum, quse teftibus olim Patribus, in Phariis Dominus patraverat oris.
13 Quum mare divifit fefe cumulante profund Inter & aggeftos undse ftagnantis acervos
14 Incolumen eduxit populum, duce nube ferenii Luce, per obfcuras flamma prseeunte tenebra
1 5 Flumina de folidi patefecit vulnere faxi,
16 Damnatifque fiti rivos donavit arenis :
17 Nec fatiati undis linguas tenuere procaces.
18 Aufi immane fcelus, deferta per avia rurfus Tentavere Deum : & ventris ftimulante voraci
15? Ingluvie, petiere cibos : ac talibus ora Solverunt, filicis durae qui flumina venis EHcuit, fubitoque fitim torrente levavit,
20 Non potis eft panem, non lautae fercula menfae Addere ? non epulis convivia larga profnfis ?
21 Audiitomnipotens, calidaqueaccenfusabiracft, In Judamque haufit flammato corde furorem.
22 Et populo tamen ingrato, totiefquc falutis Immemori accept^ victum dedit effe petitum
23 Ca
y. Curfolohs Efrtmi ] Intelligit Ephramitas feu pofteritatem Ephrami filii Jofephi, penes qwam, cum amplifllma & populo- fiffimi eiTet, ahquamdiu praccipunm robur 6c munimentum po- puli Ifraelitici fuit , ficnti hic quoque pro peritis fagittariis ce- lebrantur. C.
Cur tribus Ephraimi pcrita fagittfs vcl jaculo, non fal-i lente i&u quantumvis lon^inqua ferire, prius fugil, quam pro- dum bellicum tuba canefet ? armifque tcede proje&iJj feie lo- cisoccahis defendit ? I
P s a l. LXXVIIL i$>i
j Caftra fuper late artherei patcfecit olympi,
4. Horrea : dein gravidas coelefti femine nubes Ambrofiae largosfuper agmina folvit in imbres:
5; Coeleftifque cibi indulfit mortalibus ufum.
6 Cedere tum juflb campis ex aeris Euro, Mox tepidis volucrum pluvias Notus attulit alis,
1 Non fecus ac ficcae cumulos quum verrit arenx, Pulvereamque trahit deferta per arida pallam.
! Caftra fuper, tenfifque fuper tentoria velis, Alituum tremulis refonabant agmina pennis, Et circum affufis cumukbant ftragibus agros. 29 Jamque epulis exemta fames : fcd prava libido
> Non exemta tamen ; fed adhuc fine fine petitar Faucibus h^rebant epulse : Deus ccce repente Ultor adeft : late fubito graflante ruina, Robora fcleftae paffim cecidere juventae.
- Sed neq; tot pocnae, neq; tot benefa&a rebelles Continuere animos, nec tot miracula, rerum Natura monftrante Deum. Pater ergo procaces Cafibus affiduis fregitque, & robore fra&o, Antc diem tremul* fuccidit fila feneftse. Vixtandem morbis vexati, erroribus afti, Omnibus exhaufti prope cladibus, omnium egeni Agnovere Deum : per tot difcrimina tecti Ereptique malis, faevoque ex hofte recepti, Verba tamen blandis fundebant fubdola linguis Ore pii, mendace animo : neque fcederis idi
38 Ser-
15 Cafira /#/er] Granaria coeli fuper Haebreorum tentoria a-
lt 27 Cedere tum jujfo ] Tnm vento orientali imperato ex c difcedeTe, auiter repente imbres coturnicum awra calidr ^ortavU, non aliter quam cum aridae arenac cumwlos radit, Umque p ulvere plerum per foluudiises arenofas trahit. J.
IP2 P s A L. LXXVIIL
38 Servavere fidem : Verum clementior illc Sontibus ignovit ; patria pietate remifit
Oflfenfas, meritamque ultro compefcuit iram
39 Quippe homines memor efle animi modo flabra fu
gacis, Quae fragiles agitent morituri corporis artus;
40 U quoties inter viduas cultoris arenas,
41 Inter faxa fiti fqualentia, numinis iram Languentem infanis irritavere querelis ! Et fua divinas dimenfi ad robora vires, Virtutem brevibus voluere includere metis, Qux mare, qu# terras, quse Cseli continet orbes!
42 Scilicet obliti benefafta priora, falutem Acceptam, & duri nuper juga demta tyranni,
43 Et quse per Pharias miracula plurima gentes Edidit, in vitreos fuflfufo fanguine rivos, Damnacifque fiti laticum fine munere menfis.
44 Et modo peftiferae, per celfa palatia, mufcae Spicula figebant liventi tin£ta veneno :
45 Et Aodo flumineis fqualebantatria ranis.
45 E
39 Ql1lPPe lomines ] Ut «jui meminifTet homines folum e£ flatum fpintus evanefcentis, qui quidem membra corporis leth ©bnoxii debilia movear. XJ.
40 Viduas cultoris arenas ] Id eft, arenas cultore deftitutas fe cultorem non habentes. Quid autem proprie fit Viduus & V dua notumeft. Horat Vifiuns pharetra rifit Apollo( id eft ) plu letra fua fpoliatus. C.
42 44 Miraculaplurima'] Decem plagas TEgyptiorum quidar memoriae caufa his verliculis rhythmicis non plane illepidis eJ «omplexus.
frima ruhens unday ranarum plaga fecunda : . Jnde culex trifiisy pofi mufca nocentior ifiis: Ouinta pecus flravit, veficas fexta creavit : J>of} fequitur grando : tunc hruchusy dente nefando. Hona tigit SoUm : primam nnat ultima prolem*
p s a i. LXXVIIL $p|
a6 Et nunc bruchus edax hominumque boumque la- bores, \
^Vgmine nunc denfo dirx exedere locuftar.
47 Grandinis inibre hortos, lapidofa grandine vites^ Grandine filvarum Dominus decuffit honorem ;
48 Grandine proftrati fortes jacuere juvenci :
Et fegetum gravidos ruit igneus imber in agros.
45? Ira Dei, laxifque furor bacchatus habenis,
Eumenidumque faces, & confcius horror oberrans Peftora, turbabat ftimulis pracordiacoecis.
Jo Tum letho patefafta via eft : mors faeva, per omne Paffim hominum pecudumque c&put nulli aequa cur, currit : r ., .,
51 Primitias fobolis, cariffima pignora, florem Roboris, & ferae fpem pr&fidiumque fene&a* Proftravit, qua Nilus aqua fe divite volvit, Et feptemgeminis refluum mare fubmovct undisJ 5 2 Interea, ceu paftor oves in pafcua ducit,
53 Ipfe fuum Dominus populum deduxit, ab omni Vi profcul & trepida formidine : fluctibus sequoi^ Obruit infeftos in fe redeuntibus hoftes.
54 At fan$i tenuere patres loca fanfta, Deique
5 5 Parta manu, exclufit gentes prius unde profana^ Aut proftravit humi vidas ; & jugera menfus
B b $6 A-
46 Brnclus'] Idem cum eruca ; mmirum veimis olera harten- fia erodens. C. .......
49 Eumemdum] More poetico, terribilem illam Dei iram pe- nirus in populuna Ifraeliti.cum erTufam, mentione furiarum, ar- dentibus taedis, & facibus irrjpios infe&antium, voluit expri- mere. C. .
I50NW// aequ*] Nulli favens aut parcens. J. : AsJ&&eT*l Jugerum Varroni ruris modus eit, <jaem an? Jle juutti boyes arare poftunt»
194 P s a i. LXXVIII.
5# Abramidis habitare dedit. Ncc fegnius illi Irritare Deum, & rerum tentare parentem,
57 Foedera negligere: &patrum de more rebelles, Avertere fuos redo de tramite grelius. Non fecus ac arcus curvat fe in cornua nervo, Abdufto, dextraque iterum nervoque remiflb In faciem fubito fleftit fe fponte priorem :
58 Libera fic iterum gens impia vindice poena Adfefe rediit : cun&ifque in collibus aras Erexitj finxitque fibi fimulacra deorum,
59 Ac Dominum rerum meritas accendit in iras. 60 Audiit omnipotens Pater impia vota precefque Et fibi dile&amgentem contemfit : tk aras Ipfefuas, ac Silonis tentoria liquit,
Sola fibi e cun&is ele&a habitaeula terris :
61 Deferuitque fui monumentum fcederis arcam Hoftibus in prsedam : monimentum roboris, unde Qara Dei in cun&as fplendebat gioria terras.
62 Hos ferro, terra? iratus fibi nuper amatse,
63 Objecit^ flammis aiios : cecidere a itento ^4 Enfefac^rdotes: non connubiaiia feftis
Carmina funf cantata toris, carique mariti Indeplcratis yidua? jacuere fepuicftris.
d) Aftuhi jair pqenis mentari) fktiayerat iran^ Ceu crapula exeufik fbiles, lentoque (opore Excitus, arma iterum fueientes vertit in hoftes:
66 lergaque \rulnenbwsfig< ds in belha ccrcis, Perpetuam acfpcrfic vei. u a >' eculalabem.
67/Non tamen Efrarmum, pnefta it< r crtibusarxfliSj Eiegit^ cui fceptra darct : non ilie Manaffe
Psal. LXXIX. i*y
68 Pi^nora: fed Judam, fed celfse te&a Sionis,
69 Templa fibi & folido fundata facraria faxo, Cumque polo & fteliis manfuram in fsecula fedem.
70 Quique fequebatur pecudes in pafcua David,
71 Suftulit e caulis, caram & fibi pafcere gentem, Impofitum folio, &fanftae jus dicere terrae
72 Juffit : & ille gregem ftudio curaque fideli Rexit, & infeftis defendit ab hoftibus armis.
P S A L. LXXIX. C A R M. G E N. fii,
Tfaltes enarrat mala quae populus Vei ah Antiochoperpeffus efl ; /w- piis juflam vindiEhzm imprecatur. Deumy pro remijjlone peccato- rum Ecclefiaey ope &° hbe-rationey f&licitat ; ad ghriam ipfiusf con- fufionem imfiorun> &> fidehum bonum.
HiEreditatem, Rector orbis, cur tuam Invadit hoftis impius ? Ritu profano polluit facraria
Tuo dicata nomini, Soloque ftratam funditus Solymam fu# Tegit ruinse molibus.
2 Truncata ferro membrate eolentium
Paffim per agros objacent, Lanianda roftris vulturum, crudelihus Aut belluarum dentibus.
3 Rivi cruoris perluunt vias, velut Torrens adauetus imbribus :
Nec ufquam amicus ofla fparfa qui legat, Aut lccta tumulis obruat.
Bb 2 4FuI«
6$, SionW] Sion nomen montis & oppidi, diftantis ab Hie- Tofolymis, verfus occafum folftitialem, uno milliari Germajaico; ubi ajiti^uicus tabernaculi fcdes & arca federis fuw.
ffff Psal. LXXIX.
r4 Functique fato pariter & fuperftites
Ludibrio accolis fumus. ^5 Parens benigne, quem modum tandem tuas
Speremus iracundiae ? &n continenter, inftarignis omnia
Vordntis, in nos fseviet ? 6 Tui furoris verte pocius impctum
In impiarum gehtium Tot regna, nomen qu# tuum vel nefciunt,
Vel, fifciarit, non invocant : g Semen piorum quse laborant perdere
Armis, & urbes ignibus. S Revocando vetera, parce^ Genitor, crimirui, Faces furori fubdere. ' -
Sed pxne cunctis obrutos malisa tua
Nos praeveni elementia. *? Offenfionum mitis oblivifcere,
Noftrae falutis anchora. Placatus adfis, fpiendor ut cunctis tune
Clarefcat oris gloria? : 10 Os obftruatur impiis, quxrentibus ; Num noftef hic ceflet Deus. O jufte vindex, impios exercitos
Pcenis viciflim cernere Fac nos, cruore qui piorum fordidi
Nunc infolenter geftiunt. ki Audi gementes carcerum qui vinculis Marcent : potente dextera
Lv
7 SemenpioYum] Omne bonorum nomen & pofteritatem a- bolere, eorumque urbes igriibus, accertdefe nituntdr. 8'Moli, pater, peccatorum anti<][uoriim memoriam renovando, lucr/i- diam atigere. J.
Psal. LXXX. i97
De fauce mortis libera, quos csedibus Jamjam tyranni deftinant.
12 £t quam intulerunt contumeliam tibi, 1 Et quam tuis injuriam, Muitiplicatam redde noftris accolis,
Rerum perennis arbiter.
13 Et nos, ovilis grex tui, quem pabule Alis, tueris numine,
pt pofterorurn pofteri, laudes tuas ' Cunctis canefnus fcculis.
P S A 1. LXXX. C A R M. G * N. XVI.
Ecclefia, in depovtaticney ah Jofribus prejfay Deum fohcitat deprae- I jfiando ojficio ipjius, perpejjicnes fuas expcnit ; praeterita Dei ben?-
ficia compaval cum indiofiitate maloruni praefentium ; Qp libera-
ticnem acfulutem a Deo petii\ ad glcnam ipfius,
HEbraei generis paftor, uti gregem BlatiHe progeniern qui regislfaci, Inter qui gerriinos aiigeros tuo Pr^efcnbis populo jura falubria : 1 'Seiectae foboli da bonus ac favens^ Lumen poiie tuae cernere glori», Da vim poiTe tuas noile potentis: : Ac feffis propere porrige dexteram. I Tu nos ii pkcido lumine videris, Cedent continuo ca?tef a profpere. f. O Rex armipotens, quem ftatues modum Irse ? quando humiles fufcipies preces ? i Irroras lacrymis fercula, lacrymis j Mifces continuis pocuia : jurgia
Ne-
4 Tu nosfi placido] Vide Vfkl xliu
i*8 Psal. LXXX.
Noftris finitimi de fpoliis ferunt, Et noftra exagitant ludibrio mala.
§ O Rex armiootens! agmina cceliturn Cui parent, faciem cernere da tuam. Tu nos fi placido lumine videris, Cedent continuo csetera profpere.
5? Traduxti Pharia de fcrobe vineam : Pravarum expuleras femina gentium,
10 Ut puro fereres purius hanc folo. Jam radix teneras fuderat undique
1 1 Fibras : jam tremulo frigore texerat Montes : sequa cedris brachia fparferat :
1 2 Tangebant teretes sequora palmites, Euphraten teneri germina furculi.
13 Nudatam folitis curmodofepibus
In prsedam hofpitibus deferis hanc vagis ?
14 Cur hanc fevus aper proterit ? alites Carpunt ? omnigense depopulant fera? ?
z 5 O Rex omnipotens ! obfecro jam redi Tandem, & fidereo profpice de throno : Placatufque tuam refpice vineam, Plantaras propria quam tibi dextera,
\6 Hunc faltem placidus refpice ramulum, Cui culto affiduo conciliaveras Robur, clara tui gloria nominis Terrarum ut populis nota fit omnium.
17 Illic flamma vorat brachia vitium : Hic convulfa gemunt ; caefa bipennibus
12 Euphratem'] Euphrates nobiliffimus fluvius Afi* eft: tenj pore Solomonis, limes Terrae fan£tee verfus orientem, Perfli idem Babylonem metropolin Chaldex. Vocat eundem, P/d1 lxxxix, Palmiferum, ^uod eas regiones palmis abundarent.
Psal. LXXX. i99
Hic duris refonant : omnia pefliim eunt.
Irse jufta tuse nos premit ultio. 18 Indulgens Genitor, nunc ope fubleva :
Firma praefidio nunc propius tuo
Hunc, vires & opes & decus antea
AfFectu patrio cui cumulaveras. 15? Vitam redde tuis, fancte parens, quibus
Semper mors avidis faucibus imminet.
At nos ufque ducem te comitabimur:
Praefentem mifcris te celebrabimus. 20 O Rex armipotens ! agmina coclitum
Cui parent, faciem cernere da tuam. ' Tu nos fi placido lumine videris,
Cedent continuo cartera profpere.
Psal, LXXXI. Carm, G i n.
XXI.
*faltes, Ifraelitas ad Uberum Dei cultum exhortans, magnifica ejus opera in exitu ex JEgypto prepenity &* docirinam mandatorum Qp fromifftonum hgis : Fo(iy pepulum inojpciofae vitae reprehendens ad feriam reftpifcentiamy perceptionemque beneficiorum t)ei revocat
EXfuItate Deo noRro, bona dicite verba Noftrae falutis vindici : ; Ifacidum laudate Deum, paeana canentes Ad tympani dulces modos.
4 Nec
1 Bcna dicitt verba]
Jfrofpera lux oritury linguis animifque favete :
Nunc dicenda bona funty kona verba diey Ovid. C.
2 Paeanacanentes) Paean Hyranus erat in laudem Apollx- tis, ficuc Dithyrambus m Bacchi : latius tamen ufurpatur pr» >mni Deorum laude ; unde opus fuum Pindarus, de laudibus fteorum omnium, Pcsana infciijpfit ; iUQuc, P«**u canere, dt 0$m Uudibus ejferre. " '
200 P S A L. LXXXI.
4 Nec lyra, nec ceflent genialia nablia : feftrs
Tuba calendis clangite.
5 Hunc laeti celebrate diem, ftata facra ferentes
Nam fic ftatutum eft patribus :
6 Sic lex fan&a jubet, fic facri foedera pafti
Percufla cum majoribus. Hxc eft illa dies yentura in fecula tcftis
MemphiticflB tyranhidis: Quum Pelufiacis Hebri gens hofpes in oris
Erraret, & linguse fonum Attonita ignotum audiret, nec nota viciflim
In verba fruftra os folveret :
7 Quumque humeros curyaret onus fervile, manufqu
Laflaret olla fi&ilis : % Excufli manibufque ollas, humerofque levavi Lifto, inquit optimus parens.
Au-
4 QtmaViA Nablia] Genialis eft, quod ad genium naturse 6c vo- luptajtis Deum pertinet ; ut Gemalis dies, j. e. Idetus ac volup- tarius. Et Geniaha Nablia funt lasta Nablia, feu laetitiam exci- tantia Nablia^ Wgf
; Nablia] Diminitivum aNablum, inflnJmentum muiicum, (juod & Walterion dicitur. Omd, Lib. $ De atte amand^
Difce etiim duplici genialia.nahlia palnia
Vertere : conveniunt dulcibus illa ipodts,
6 Memphiticae] i. e. j^Egyptiacas : eil enim Memphis urbs jE- gyptiorum regia.
, Quum Pelujiacis] Pelujtum Ttolomeo iE^ypti urbs.ultima vetr-j fus Arabiam maritirria, llta videlicet > ad oftium fluminis Nili,! quod ab ea Pelujiaeum dicitur. Snidas clavem j^Egypti nomi- iWt : ntvnc Damiatam dici ali^ui aiferunt. Hic poetice pro tora JEgypto accipitur. C.
Et linguae fonuw] Sonumque fermonis peregrini non intelle- fium ftupefafti acciperent, atqite invicem fermcnem jEgypliis tton intelte&um incaffum lon^uerentur. jf.
psn. LXXXI io7
Auxiliurnque tuli pofcenti in rebus egenis:
Et nube denfa conditus Intonui : Meribam propter, tua jurgia paffus,
Feci tui periculum. f Nune etiam fele&a mihi gens auribus hauri,
Et qu# pacifcor accipe :
10 Si mea dicU vagis non tradas irrita ventis ;
Nec alterum colas Deum ; Nec proftratus humi fupplex nova numina adores :
1 1 Sed unicum tibi me Deum
Efle velis, domini qui rupta compede Nili,
Juris tui te reddidi : Pofce modo : fpe plura feires, potiora petitis;
Majora votis auferes.
1 2 Hxc neque difta fuas populus demifit in aures;
Bene nec monenti paruit;
1 3 Ergo ipfos fibi permifi : frenoque remiflfo
Solvi vagam libidinem.
14 O potius monita audiflent mea ! me duce redum
Utinam inftitilfent tramitem !
1 5 Namque humiles illis fubito fradofque dediflen:
Hoftes, meamque dexteram
C c r6Vcr-
Meribam prcpter, tna jargia pajfus] Juxfaque Meribam ~- ^juam contentionis in deferto, raaledi£tis exagitatus, mores tnoa expertus fum. J.
Meribam] Meriba, Iocus in deferro, ubi Ifraelitse, firis im tientia, in rixas, mutmura 6c contentiones contra. Deum & Mo- fem eruperunt ; fic dr&us a tentatione & contentionlbus : poftea, petra percuffa, largiffime a^uas efFuGit. Ejcod. vii. minit ejufdem Ffal cvi. C.
II Compede NiW\ Snb compedey caprivitatein ; fub Nih, 1L* gyptum intelligit, ^u» irrigatu.r a Nilo ; de 4«G BUllfej Sei tit. z. Qi
2b2 PSAL.LXXXIL
16 Verti/fem jn gentes, qu# refta odere, profanas
Et fupplices mendacibus Vultibus Ifaeidum ambiflent verbifque favorem
17 Felicium omne in feculum.
Ifaeidum, quibus almus ager fudiflet abunde
Frugum benignam copiam. Mellaque de duri fluxiflent vifcere faxi
Per arva cultus infcia,
P s a l. LXXXIL Carm, Gen, vi.
Pfxltes Deum judiciis praetjfe docet, judices improhos reprehendit7 i ad ojficium revccatyab infortunato totius reipublieae & ipforum ex ttt ; judiciaqtfe commendat Deo.
REgum timendorum, in proprios greges, Reges in ipfos imperium eft Jova?, Qiii judicantum examinabit Nequitiam trutina fevera.
2 Num fraudulentos femper & impios (Inquit) dolofa lance fovebitis ?
3 Pauperque pupillufque veftrum
Ceu fcopulum metuet tribunal ?
4 Quin orbitatem cernitis anxiam ? Aurem querelis quin inopum datis ?
Cur pauperes non a fuperbo Ludibrio afleritis potentum ? jf Fruftra monemus : lumina coecitas, Errorque mentes obfidet -> ut neque
Com-
I Rsgum timendorum'] Idem fere eft initium Odae Horati» pri- »«, Libri rertii,
'Trutind] Pro ftatera ceu libra. ^fruttm penjatar tadem. Horat*
P s a i\ LXXXIII. *o3
Compaginem rerum folutain Juftitia pereunte cernant. ; Deos vocavi vos, dominos necis Vit#que feci : fceptrifera manu Pacem dedi tueri, & armis Lethiferum cohibere bellum. \ At mors miqua? jufta fuperbiar Ultrix honores detrahet, & pari Ignobili cum plebe fato
Purpureos rapiet tyrannos. ! Exfurge, legum frena manu Deus Capefle,' cun&os arbitrio tuo Qui regna difpenfas, ut orbi Imperio domineris a^quo.
Psal. LXXXIIL Cakm. Gen. ii.
vfaltes inimkorum injuriis inpopulum Dei &* impietate in Deum con- quefius, graviffime ipfis exitium imprecatur, ad ghriam De/.
NE taceas, ne cunfteris, pater optime, neve Preces tuorum fperne duris auribus. 1 Ecce fremunt hoftes circum, & mifcere tumultu
S#vo parati cun&a, criftas erigunt. j. Concilia occulte coeunt, populoque minantur
Tu quem tuendum proprie fufceperas. 5: Eia (aiunt) properate, omnem fuccidite filvam:
A ftirpe fobolem deleamus Ifaci. 5 En fceleri jurata manus coit omnis in unum,
Tua inftituta ut deleant & foedera. 7 En cum palmifera jundus Nabathaeus Idume,
C c 2 8 So-
'7 Nabathaeus'] Nabaiothus fuit filius Iftruelis, Nepos Abra- himii a <juo regio, ceu pars Aubi» terr» fen£te finiunu, ver-
fus
«04 p s a i. Lxxxin:
8 Soboles Moabi, & Agareni, & Gabala, Cumq; Paleftinis, Tyriiiq; Amalecus & Ammon
9 Syrufque jungit caftra Loti pofteris.
io At tu fterne folo vi&os, Madiana juventus Ut carla texic femitas te vindice, Sifara ceu tumidus cecidit, milefq; Jabini : Ciffontis undas turbidas quum fanguine 1 1 Tinxere : infletae paflim jacuere catervse, Lsetamen agris ; nec fuga eripuit duces
12 Orc!
fus orientem, Nabathaea dicitur : unde reliqui orientale^, a p;. Iria, Nabathaei dic untur. Ovid. i Metamorph. Eurus ad aurova 'tffi.bathaeaqtie regna recejfit. C.
Agareni] Ifmaelitae, incolae Arabipe ; fic dicti ab Agare, ar cilla & concubina Abrahami, qiu poft natum Chriftum, Sam! ceni, a Sara,.dici maluerunt. C.
Gabala] Ebreis, Gebal ; regiuncula Afabias finitiraa Jndaeal Jedes Gebalitarum. C.
Amalecus] Filius Heliphari, nepos Ffaul ; a quo orti funt A jnakcirae in Wumaea, vicini Judaeas verfus meridiem, C.
Amniori] Filius Lothi ; a quo orti funt Ammonita; finitim Paleftinae verfu* orientem.
9 Lotbi pcferis] Intelligit Moabitas & Ammonitas.
10 Madiana juvevtus] Maduvn, filius Abrahami ex Cetbura a qno Madianitae, vei Midianita?, cjui Arabiae parteni montibu: vicinam tenuerunt, & memorabili clade vifti iunCa Gideone, Jud. vi, vii, viii.
Sifara] Dux Jabini, regis Afon ; viftus a Baracho & Debora. £k a Jahde uxore Heberis, doi miens, ciavo pcr cerebrum ada- fio, mterfecnis. Jud. iv. C.
Jabim] JabiYiusy Rex Chananxerum, in oppido Afor, tribus JjTAptbaTi ; vifius a Baracho & Debora. Jud. v. C.
Qiffovtls] Cijfon, fluviolus, ceu torrens nobiiis Galileae inferio ris. prope Indor & montem Thabor, non procul a monte Car~ melo, (ubi Baalitas macTavit Propheta Flias) influens in mare Syriacum ; ad cjuem Sifara & Jabiftus, cura exercitu, cxfi funt a Baracho & Debora. Jud. v. C.
j i Laetameri] Pro fimo aut ftercore quoagricolx faciunt l»r t*s fegetes, 8c $ujfi exfailaffintt Utitur ca yoce JPft^gf. C.
P S A L. LXXXIIL 20)
li Orebum & Zebum; nec fubtraxere latebrar A falce mortis Zebeamque & Salmanam :
13 Dicere non veritos animo votoque fuperbo,
Dominos futuros fe tui facrarii.
14 At tu fan&e parens, fic hos vertigine torque, Ut rotula clivo, ftipula vrento volvitur :
15 Fiamma veiut ficcx populatur brachia filva%
Per alta ftridens montium cacumina.
16 Sic urge attonitos confternatofque procella, Tui furoris ditfipa iic turbine,
[ 7 Sic animos dolor exurat, pudor ora coloret, Suis miferiis numen ut probent tuum :
18 Sic ignominia faftum preme, damna timorque Sic continenter territos exerceant,
if Te folum ut noicant dominum, rerumq; poten- tem, Quacunque terras ambit axis ignifer.
PSAL.
ll Orehum] Fuit \s princeps ftjidianirarum, * Gideone fubac- us & interfe&us. Jud. vii. C.
Zebum} Zeebus quoque princep s Midianitarum, ab Ephraitis rcefus. Jud. vii. C.
Zebeamque & Salmanam\ Alii Reguli Midianitarum, a Gi- leone fuperati 8c caefi. Jud. viii. C. '
19 Axisiguifer] Signihcat poctxce, ccclum ftellis diftin£Urv& riens. C.
20* P S A L. LXXXIV.
C a r m. G h n. viii.
Yfatees facris ccetibus exulans defiderium fuum exponity piorum in Ecclefia converfaniium felicitatem explicat : Ideumque preca- tur ut mifericordia utatur ad reducendum fe eumque in gratia eonjirmandum.
ORex armipotens, qui creperos tuo Beilorum arbitrio dividis exitus, Ergo limina templi Lsetus confpiciam tui.
3 Hic cor ketitia palpitat • hic bonis Languet mens nimiis ebria, geftiunt
Artus, atria vivi Vifuri propius Dei.
4 Hic pailer latebras invenit, hic locat Nidum veris avis nuntia. O atria
Regis hellipotentis, Ut vos adfpiciam libens !
5 Felix qui domui perpetuo tux
HaercAs te celebrat : qui penitus fuam
In
I. Armipoiens'] Exprimit Ebraicum Zebaoth, ficuti paulo poft eundem vocat belli potentemy & alibi utrum^ue conjungir. Armorum billique potens. C.
Crepcros] Creperumy dubium & anceps eft, Lugret. Crepera cevtanuvtx belli. Hinc Crepufculum dicitur lux dubia, & fe nes decrepiti cjaafi in dubio vitae conftituti vid. Non. Mar- ceilum. C.
'Mem bonls nimiis ebria ] Summam hac Metaphora fecuritatem
6 abundanriam bonorum voluit indicare, fignificat autem e- brietatem fobrUm, de qua Poeta Ghriftianus L&ti bibzmus fo- loriam Ebrictalem fptritus. Horatius quoque Ode 57 lib. I Cleo- patram re^inam JEgypti vOcat Fortuna dulci ebriamy Metaphora itidem infigni. C
Avis nnncia veris ] Intelligit hirundinem aut ciconiam dc <jua Virg, Candida vens avis lcngis invifa coMrh, C.
Psal. LXXXlV. IQf
In te fpem pofuerunt, Felices ter & amplius.
6 Felices ftudio qui properant pio Templo facra tuo ferre : per aridas
Valles fontis amceni De rivis liquidis bibent.
7 Nec deerit pluvi* qvx repleat catas Foifas agmen aqua^, dum properat premens
Turmam turma, parentum Ritu caedere vi&imas. % O Rex armipotens, da placidum tua Te Regi, capitis cui decus inclytum Indulfti : bonus aurem Ne duram abnue fupplici. 9 Tu nofter clypeus, rebus in afperis Spes & praefidium : juxta adytum tuUBi Unius mora lucis Pro mitle eft mihi feculis, io Sim cuftos potius liminis in tuo Templo, fande parens, quam Sofyma proeui Degam inter fceleratos Mulris clarus honoribus. [ i Tu fol, tu clypeus, tu Dominus : tuis Tu das confpicua fulgere gloria :< Nec puro fcelerum unquam Claudis munificam manum. 1 2 O Rex armipotens, quem penes exitus Bellorum, & pofitis enfibus otia :
Or~
7 A*men aqu* ] Pro acjuas copia feu ejufdem flexu & duSu, $ lvdvlfti'} Syncope pro induliifti.
308 Psai. LXXXV.
Orbis terqi^e bentos Qui te fpe folida colunt.
PSit. LXXXV. C a n m. G e n. i.
Tfaltes *b exemplo pr&cedentis lilerationis cum U*o' expofiulans, Te um orat pro Jiberatkne Eccleft&y hinc felpfum ad audiendum ven bum Dei revocans, pios conf&latur cum proxima liberationis fp tum alterius aterna per adventum Chrifii ad Esclefiam pertinentis
^*j On femper tumidis fervent vexata procellis ty iEquora, nec gelida riget horrida terra pruina Inque vicem ponunt venti, mare fternitur, aura Mititor in florem torpentes evocat herbas.
3 Nec femper, Deus, avertis moerentibus aurem Durus, & indulgens \yx : quondamque favore Sponte tuum amplexus populum es: vinclifq;foluti: Servitii, patrias ducc te remeavit ad aras.
4 Oblitus fcelerum & violati federis, irarii Lenifti, & patria texifti crimina cura.
5 Et nos ergo, parens, noftrx & fpes una falutis. Refpice placatus facilifque : ariimumque benignutf.
6 Accipe: perpetuac neve implacabilis \rx Saeviat in feros etiam vindi&a nepotes.
7 Refpice nos melior tantum : qubdcumque mifella Spirat adhuc animar, te refpiciente vigorem Accipiet : populoquc tuo, jam nube repulfa. Triftitia^ lxtos hilarabunt gaudia mltuS. 3 Alme parens, bonitate tua complectere feflos, Speratxque diu jam fructum oftende falutis.
f Jamdudum exfpe&o Dominus dum lseta futuri Signa dct, arcano pulfans prarcordia motu.
io Et
1. Tenunt venti ] Pro definunt quiefciint Virg. Cum vtnU }of*fr*i 9ffpif<jnc repevtc recejpt fatus, C.
Psal. LXXXVI; Vo>
Et dabit haud dubie pofita placabilis ira Signa fecunda: piis dabit omnia profpera, leges Qui patrias & facra colent, crrore relifto.
1 1 Ecce falus, ^ccc incultas bona copia terras Incolet, & lseti renovatrix gloria fecli.
12 En bonitas, en alma fides feret obvia greffus:
13 Terra fidem, ccelo terras Aftrasa relicto Sancta colet : comes Aftra^ bona copia ccelo Appluet, & Isetos decorabit frugibus agros.
1*4 Et quacumque feret Dominus veftigia, grelfus Ante ferent jus fafque fuos : lis, vifque dolufque Deferet affli&as per tot jam fecula terras.
P s a l; LXXXVL C ak m. G e n. 10.
David affiietus Deum Invecaws, imheciUitatem fuamy fcedus cum Deo & fidev: in eum profiietur :Salutem ab .eopetit Propter na- turam, gratiam & glonam ejus : hinc de immicis conquefius r& quirit aliquam fignificationsm boni &P confolatienem a mdlol
DA mitis aurem fupplici Deus : faluti confule Ope deftituti & pauperis,
Nec femper ivx vindicis. 2 Servum tuum ferva Deus^
Cui fpes falutis unica es :' { Serva invocantem jugiter
A folis ortu ad vefperam, {. Depelle mentis nubila
Pendentis a te fervuli.
D d i Blandas
i$\ Aftrta] Poetice pro juftitia divfru. Orid. ty^.iaxjeftujn tjtras Afirta reliquit»
2io rsAi LAXXVIfc
5 Blandae parens clementiar,
Promtus vocanti parcere ; € Intentus audi fupplicem : 7 Nam te vocamus arduis
In rebus, invocantibus
Opem benignus quod fera$a % Nullus deorum par tibi :
Nullus fecunduS : dxferit
Nullus fuam potentiam
Tam fplendidis miraculis, £ Rerum creator, ultimis
Ab orbis oris affluent,
Flexoque gentes poplite
Te profequentur laudibus, io Solus nec xv\ termino
Inclufus aut potentiar,
Deus deorum^ gentibus
Mirarida cunftis perpetras. s I Legum tuarum iemitam
Fac ingredi me : peftoris
Compone fluctus turbidos,
Tranquilla mens ut te colat/ x 2 Ut fpiritus contagio
Emancipatus corporis,
Tuam celebret gloriam,
Dum vita voxque fuppetet* 13 Vivo tua clementia,
De fauce mortis erutus,
14 Qiium
12. Emandpatus ] Emancipare eft e mancipio fen dominiofuo iemittere & alren poflidendum tradere, & volunt proprie dici de liberis ficut manumittere de fervis. Eft igitur hic Spiritus contagio corporis cmavapatus idem ^uod anirru per moitcm » cor porp fegregata. G*
Psal, LXXXVL zir
*4 Quum virium fiducia
Sseviret hoftis infolcns. 1 5 Secura quum vis numinis
Mihi immineret, tu Deus
Et lenis & placabilis,
Et pacta fidus reddere. \6 Mitis bonufque refpice
Qui pendet ex te fervulum * Opem fer, & vernaculum
Tuum periclis exime. ij In me favorem fentiant
Hoftes tuum : ora decolor
Mutet pudor, quum viderint
Mihi te falutis vindicem.
Psai, LXXXVIL C a r m. Gen, iiL
'faJtes EccJefiae Dei Jaudes fraedicat, apraefentia & benefkiisDci erga illam^ futuraque gentinm vocatione%
ABramidarum carteras urbes fupra, Dominus Sionis diligit Portas; Sionis, imminet quap montium Fundata fan&is collibus.
D d 2 j O pra^
l6\ VernacuJam ] Verna Servus eft domi noftrae iutus& no- >:s proprius, inde VernacuJum dicitur vel tjuod nobis proprium it hic, vel qaod nebis domefticum aut quotidianum eft ut ngua vemacula feu materna quam ^uafi inter vernas & dome- ;jcos addifcimus Horat. Epod. %.
Pojitofque Vernas ditis examen domus.
17. fudor decoJor ] Pudor enim nativum co/orem faciei ia ubrum mutat, ita yirgilio detoJer atas fene&US eft| in ^0* QOlo* *ciei juvwihs, plariinum iromufrdu, C>
aii Psal. LXXXVII.
3 O praedicanda pofteris feclis Sion,
Beata mater urbium :
4 Tecumne Babylcn fe audeat componere >
Tecumne Memphis infolens ? Ventura Babylon fub jugum Dei3 Deo
Flexura Memphis poplitem. Praxlara quamvis & Pal^ftina & Tyros
Jaciet viroi um robora ; [5 Nihil ad Sionem fortibus fcetam viris,
Favore tutam numinis. Cenfore Domino humana gens quum nominq.
Ad profitenda confluet, Quis non Sionis fe feret civem ? inferi
Quis non coionus ambiet ? j|7 Tum vox Sionem carminnm, tum vox lyTX
Canent Sicnem & tibias :
5 ^Aater urbiurn\ Aliis metropolis, e qua in alia loca colcniae ianquam filise, deducuntvir. Ita etiam, Tfdl. cxxili, MaUr m lilis urbium. Tindaro eft &{im p*£w, i. e. urbium r?dix, meta phcra admodum inrtgni. Flivic, m Epiftqtis, civitas matcr, Vu» finq.uit) civ:tat:s non junt alienae. fcd fuarum autfaue. mairun ci-iitatum, i. e. Metropoleon. Alia^s metropolis quoque voca- tur, urbs in Repubiica aut regno aiiouo praccipui nominis q a.icontatis, ubi fedes & religionis, & juftitiae, & majeftatis re giic eft ; quae quidem tria, urbem aut locum aliquem maxirru; efficiunt nobilem <k auguftum : Taiis apud Judxos fuit Jernfa- lem ; apud Latmcs, lcma. C.
^BabyJon] aliasBafe/, metrepolrs Chaldea:, toto oiim orbe cla- xiiTima, &prima monarchia ncbiiirata, ampiitudine, gehtiqwarr civitari fimilior. Scribit erim Arifr. 3, Pohtic. Kabylone nb ho- ftibus capta, extitiffe partem ejus urbis, quae poft tertium diern id faQum eile non fenferat. C.
JMewfhis'] TLgypti urbs, ad Nilum fita, magnitudine, Baby* Ipni kqii difEmilis ; nunc Cmo yulgo appelUta.
p s a i. LXXXVIIL sij
Et noftra fi quid audiendum vox fonct, Laudem Sionis vox canet : #
Lt fi quid animus voce dignum excogitet, Animus Sioni ferviet.
PSAL LXXXVIII. C a r m. G 1 n. xxii.
Pfaltes formam dai ctaque fidcli, Deum accedendi in privafis malis : itaque\ exponens mala et mcrtem frnrn praefentifsimam, expcftu- LitcumVeo : ptoptirgkriamejus, in vita fervari petit : gf pro- pier malorum gravitatem, ttrget fibi liberaticnem dari.
LUce vcco te, nocle voco te, fola falutis Spes, columen, vit# prafidiumque mear,
3 Alme parens, facilem ne vultum averte precanti,
Neve humiles, dura refpue mente preces.
4 Mens hcbetata malis torpet ; confe&a dolore
Funereas fpe&at ianguida vita faces.
5 Membra vigor liquit : mors unguibus imminet atriss
De tumulo tantum jam mihi cura meo eft.
6 Corpora non aliter pallent fub mole fepulchri,
Vulnere qirte fubito mors inopin» tulit :
Perpetuis quae fub tenebris oblivia condunt
Alta, falutiferam te retrahente manum.
7 Carcere ceu claufum, & coeca fub noSe fepultura,
Me prope letharae gurgite mergis aquar.
8 Ufque premis, ftratumq; urges, iiipraq; jacentem
Accumulas irae flumina cunfta tux.
9 Me veluti fcopulum fugiunt horrentque fodales,
Quos portum afflidae fpes erat efle rati. Affixufque toro jaceo, ceu compede vin&us: 1 o Languida ceflerunt lumina vifta malis. Interea laflas tendens ad fidera palmas3 Te veniente die* te, fugiente voco*
u ScjU
ii4 ps» i. lxxxviii.
j i Seilicet exfpe&as ut acgrba morle peremt* Oftentes vires me revocando tuas ? An rediviva tuas in laudes ora refolvent Quos gelido tellus claudit avara finu ?
f 2 An tua fub tumuli honitas cantabitur antro ! Vulgabuntve tuam muta fepulchra fidem ?
13 Juftitiamne tuam taciturna filentia pandent ?
An referent vires nox tenebraeque tuas ?
14 Aft ego, fan&e Parens, fupplex tua numina clamo
Nec precibus vacua eft Hora locufve meis.
1 5 Sancte Parens, animae auxilium cur fubtrahis xgrx :
Cur furda miferas refpuis aure preces ?
16 Me dolor & primis labor anxiusurit ab annis :
Me trepidi exanimant corde micante metus.
17 Me furor exagitat tuus, opprimit undique terror ;|
18 Agmen ut hibernsc, qucd fata mergit, aquar, ,ip ^Eger, inops caris jaceo defertus amicis :
Nec noti scrumnis ingemuere mcis.
PSAL.€XXXIX. Garm. Gen. i.
Tfaltes benignltatem & fidem Deiy cum in omnibus rehus creatisf 1 tjrim in ecclefia teflificatam^ celebrat ; dipnitatem eccleftae^ quat eft regnum Dei, & promifsiones regno toii fat~tasy commemorat : loincy adverfitates quas ecclefia perferebat, proponens, cum Deo ex- pofiulaty liberationem &* infiaurationem petit, ac Beo benedicit.
TU mihi carmen eris, rerum patcr optimc, fem- Per>* ... Notaque erit populis bonitas, me vate, futuris*
Pollicitique immota fides, dum fidera mundo
3 Vpl-
18 Agmen ut hibemae\\ Tanqoam vehemens pltfvU & diluvt- vm a<ju* hicme cadencuf 6t agros obr uentn.
Psai; LXXXDG 2x4
I Volventur tacito : citius cjuoque fidera eredam
In chaos antiquum lapfo ie condere mundo,
Irrita quam facri credamfore foedera pacfti. \ His concepta tuo quondam cum Davide verbis 1
Dum mare, dum tellus ftarety dum fidera cceli
Daridici generis manfuram in fecula prolem,
Et ftabilem iegni ventura in tempora fedem. Te, Pater, aetherei coetus^ te jure piorum
Secla hominum celebrant, ptetrantem ingentia
mundo Mirante, & ftabiiis jus inviolabile pa&i
Servantem : quem terra tibi, quem conferet «ther, Magne parens ? quem fiderei tremit omnis olympi '
Ccetus, & attoniti fubmifla mente tyranni. Armorum bellique potens, quocunque moveris,
Alma fides clara circum te luce refulget. :> Tu maris irati furias compefcis, & und«
Dejicis infanse tumidos ad fidera flu&us. [ Tu Pharon elatam lethali vulnere fterriis,
Et quicunque tuis rniferum caput objicit armis, 1 Tu terra cceliqUe opifex : quarcunque capaci
Complexu facies mundi reyolubilis ambit, \ Auftorem agnofcunt : Aquiio tibi fervit & Au- fter:
Thabor & occiduum qui condit veftice folem Quique rubet radiis Hermon tepefa&us Etfff
14 Lz*
13 Tbthrl Mons GalileS, inrer mare Tiberiadis & W,l
tongincm. Abrahamo Ortelio, cofmographo d 1 r , I poluiflimo &laboriofiffimo; «liSP^S^g^
Hermon] Pars eft montis Libani, qu» verfus n,;„,
:ur, 8cregnumBafanitidisaCceo-SyrJdiri^rT T*
216 Psal. LXXXI?£.
14 Lxtitia exfultant : valid^ tu robore dextr<t Ciara per immenfum fpargis miracula mundum.
15 Ante tuumfolium tibi juflum appnret & asquum Ante ocuios adftat bonitas, & nefcia PieCti
i<5 Promiffi fmcera fides. O terqufc quaterque Felices, quos feftaruhi clangore tubarum Ad tua facra vocas : quos facri lumine vultus
17 Illuftras, hilarefque tui fubnominisumbra 5 j 8 Cuftodis : bonitate tua fuper sethera veftis
ip Das vires, decus, imperium : das impia oontra Agmina, ceu clypeum, per dura pericula Regem
20 Tu tibi dile&um fecreto numine vatem Implefti, utfeclis daret h«c refponfa futuris :
zi Ipfe mihi legi media de plebe, meoque
2 Impofui regem folio, qui protegat armis
3 Ifacidas, populoque meo qui jura miniftret • Davidis & facro perfudi tempora olivo.
ii Huic animum virefque dabo, prsefenfque tuebor 33 Pcrpetuo, ne fraude fcelus, ne robur aperte
24 Exitium ferat : ipfe hoftes, ipfe impia fternet
25 Agmina: nulla meam vertet fententia mentem : *J Auxiliumqueferam bonus, & fuper setheris axem
Nominis aufpicio noftri fe gloria tollet,
26 Jura dabit terris rapido quas gurgite claudit Hinc mare Sidonio fcecundum murice & illinc
27 Pal
26 Sidenl* mttrire'] Do munce, ceu purpura, Tfal. xliv dixi nittti, Hic autem purpuram Sidoniam vocat, quod mare Syria tiim, Tvrnm &: Sidonem alluens, purpurae admodum ferax £ fctcundum eflet. Eft autem Sidon urbs Pheenici;» antiquiffinia in liTtore uvtis Syriaci, in finibus Palellinae, verfus Septentrio nam fiti. ; fic difla a condiiore Sidone, <jui fuit iilius Chanun; %r & pattuelis NiH&rodu C.
Psai, LXXXIX. 217
k Palmifer Euphrates. Supplex me in vota vocabit Ille patrem: Deus illemeustu, (dicet) & unuin Przfidium, una mtx cuftodia certa falutis,
>8 Hunc ego prsecipuo contra dignabor honore, Supra ahofque dabo rerum moderamina reges^ Quicunque immenfum popi^lis dant jura per or- bem. * .
9 Nec meusabfiftet favor illi in fecla, necilli jurata arterni folventur fcedera pa&i.
0 Quin fobolem, & fobolis feros in cunfta nepoteS Secla dabo, & ftabilis fceptrum immutabile regni^ Donec ab obicuris lucem fol dividet umbris.
1 Quod fi pofteritas mea fccdera fan&a profanet
2 Immemor, & legem fpernat, jufiamque recufet
3 Ire viam, domitos poenis duroque labore Compefcam, & plagis ufque exercebo rebelles.
4 At neque deftituam Regem bonitate perenni,
5 Fcedera nec folvam, nec quod femel ore profudij. Ulla immutabit venturi temporis ^tas.
6 Quippe femel fan&o firmavi foedere, jurans Per me, Nulla dies initi cum Davide pacti
7 Immemorem arguerit : foboles, dum fecula mun~
dus Volvet, ei patrii fceptri moderamen habebit.
8 Efto mihi iol teftis ad hsec, & confcia luna, Cum quibus seq^uvum fceptrum Judasa tenebit.
9 At nunc, fancte parens, tumida infiammatus
ab ira, .6 Projicis ele&um Regem : rata fcedera pafti Negligis, & capiti facrum diadema revulfum Sternis humi, & populis prsebes calcare profanis.
E e 41 Hilr
«8 Psal. LXXXIX;
41 Nuda patent hofti disjefiis oppida muris : Si qua manet, gelida formidine c&icutis arcerhv I
42 Cunftis prseda lunms populis : rapiuntque ferunti 1
que Vicini, infultantque malis, miferofque protervis \
43 Vocibus illudunt. Hoftis tu robore dextram Interea firmas, perfundis pe&ora dulci
44 Laetitia : ac gladios hebetas in vulnera noftros : Nec recreas fra&os duro in difcrimine beili.
45 Jam decus & regni fplcndor, jam proxima coeio Majeftas verfa in tenebras, foliique fuperbi
46 Gloria ftrata jncet : tarevis irnmatura juvetit Stamina praxidis : mifene pars ultima v In luftu, in fqualore ignominiaque fenefcit.
47 Quem finem dabis irumnis? nunquamne tuoruir Refpicies clades rultu plaeatus amico ? An, ceu flamma farens/ femper tua ffcviet ira ?
48 Ipfe memor teci&i reputa quam concita noftrsr Tempora prsetcre^nt y\tx : xruftra ergo crer
49 Humani gencris fobolem : ut brevis exigat x\\ Tempora, perpetuo curarum exercitaflu&u? Dum fractam luciu & morbis, feniove, fepulchri Clauferit obfcuro mors iliacrymabilis antro.
50 Heu bonitas ubi prifca ? fides ubi priftina ? ub;
illa Foedera conceptis quondam cum Davide verbis
51 Fafta tibi ? cerneopprobriis quibus impia fcrvos Turba tuos premat infultans : quam multa filenti
Clail-
49 Tkfw illacrymalilis ] Id eft, nullis lacrymis movetur. Tribuit hoc episbetoo Horat, Plutoni, Qic xiv. Lib. ii. &
PSAL. XC, 219
Claufa finu maledi&a feram, dum turba profana, Dum circum innumenr gentes conviciafundunt, 54 Nofque tui Chrifti verbis petulanrer amaris 53 Adventum fperare jubent. At tu bone rerum Conditor, acterno verax celebraberis xvo.
PSALMORUM
Libcr Quartus.
P$AL, XC. C A R M. GE N# V.
Mofes gvatiam Dei ex jempitemo ejus decreto in JanBis celelrans% exponit tnm infi&bilitatem vita humanx, ium mijeriam Ifraelita- rum, quos Deus morti adjztdi caverat ; ideoque precatur Deum ut populum fuum renovet & doctat in omni fancHmoniay £jp gtori- am fuam in populi ductu & fanclijicaiione demcnjlret.
COelitum rector bone, abufque primis Seculis, mundi rudis & juventa, )ui laborantes ope fublevafti
Semper amicos : Antequam tellus nova parturiret Montium faltus, tegeretque montes Lucidus coeli decor, ante metas
Lucis & umbrae ; Tu manes idem pater orbis, unus Nec vices rerum patiens, nec aevi Termino claufus brevis : unus expers
Finis & ortus. At brevis nobis miferaeque vit# Fila paullatim tenuas, fenecta
E e % Dch
f- Ai vfqnt l Hyfieron proteroc pro tfiw % primis [ml[$.G4
P S A L. XC.
Donec in putrem cincrerri caducos Solverit artus.
4 Tempus annorum tibi mille,lucis Inftar heftern^, fluidique puncti, Nulla decurfus quod ubi receffit
Signa relinquit.
5 Noftra vanefcit tenues in auras Vita, per ficas velut unda arenas, Aut velut fenfus per opaca ludens
Noctis imago. •
6 Herba ceu verno faturata rore Mane, mox languet medio fub aeftu, Mox humi comis jacet aiefactis
Vefpere fero.
7 Praeter & vitse mala tot fugacis, Quse voluptates vitiant amaro, Ira turbatis tua femper inftans
Pectora vexat. S Quicquid erramus temere aut maligne, Quse timor celat tenebris pudorve.
4. Comls drefa&is ] Poeta» Herbarum folia 8c frnndes me- taphorioe comas nominant : Sicuti er.im olvities hominis capul ideformat, & contra capillitium feu casfaries ejufdem eft orn*- mentum ; ita in foliis & frondibus piantarum, rjuafi d?cus & pulcritudo earum confiftit, auibus hybarno tempore fpnliatsej cjuafi calvitiem quandam praefe^erunt. Ut demque capilhtium tnnderi dicitur, cum crines refecantur ; ita arbores quibu* l
amputantur dicuntur tonderi, Horat. Duris ut ilex tonfa li lus. C.
7. Atnaro mitiant ] Videtur hasc fcribens Lucretiana illa te- fpexiflfe Jtfedio ie fonte leporum furgit amari alicjuid^ cjuod in ififts forihus angat. Jneft enim voluptati quiddam fyhv:i>JrriK00V , feu • uieacidnm, rjuodduleem curis mifcet amariti«m .C.
P s a l. XC aai
Tu vides, nce te latet inquieti Pectoris aeftus. 9 Dnm tui poenas meritas furoris Mens reformidat, prope cogitatu Ocyus vita? fpatium citatis Aufugit alis. jo Septies denos fpatiofa in annos Vita. procurrit : quibus eft fenecta Firmior, ferme in decimum fuperfunt
Amplius annum. Quid fenectutis memorem labores ? Tranfvolat blandae breve vet juventar, Inquies curis mifenfque morbis, Ocyus Euro. ri Deinde quis juftae tolerabit irar Impetum, fi jam jubeas nocentes Pro modo otfenfae numeroque juftas
Pendere poenas ? 2 Sic pater, fic o, numerare fluxae Nos doce vitflc fpatium, caducis Mens ut a curis revocata, veri Lumen honefti
*3 Cer-
9. Citatis alis ] Pro eoncitatis & vehementiflime agitatis. C.
10. Ver Juvent* ] Pulcherrima metaphora. Sicuti enim in Lnno, qui totus pulcher eft, pars amaeniffima & pulcherrima eil er ; ita in vita hominis pars optima & florentiffima eft actas uvenilis. Ec ficut tempws vernum quotannis celerrime effluit ; ;a vigore quoque juvenili nihwl eft velocius aut fugacius : Hinc nni juveniles etiam vernantes a Poetis appellantur. C.
Inquics ] Genere neutro, pro in^uietum Salluft. Humtmtm enus inqum &° indomitum, C.
22* P S A L. XC.
1 3 Cernat. O tandeni placidus favenfque Define irarum, propiufque fervis Semper affueta tibi lenitate,
Confule feffis.
14 Fac tu# fructu bonitatis aucti, Gaudio tandem fatiemur : segris Liberi ut curis reliquos agamus
Suaviter annos. f5 Cedat & \xt\s fugiens viciffim Luctus, exacto modus & labori Par voluptatis fubiens amarum Micigct sevum.
16 Facta, majeftas, opera, amplitudo Nota fint iervis tua, pofterifque Nota fervorum, tua qui libenter
Juffa capeilunt.
17 Fac tuar femper bonitatis ut nos Splendor illuftret, bone rector orbis : Grati^e adfpirans favor actiones
Profperet omnes.
PSAL
13. Dejine brarum] Pro djffine aut defifte nb ira, mcre Graeco, apud quos verba definendi 6c abftinendi adfcifcunt genitivum : Hinc Horat cjuoque Oda 9. Lib. z. dixit Defini mollium querela- rum> 8coda2 7,lib 3. Ahfvine irarum calid&que rix& C.
15. Cedat &> Utis } Ha]\is & trium fequencium verfuum hasc eft conftrucdo : Et lu£his vicifiim fugiens, cedat laetis : Et mO- dus vcluptatis par labon exa&o, id eft, finito, fubiens, miciget iimarum aevum. Petit enim nt tempus fubfequentis laetitiae & profperitatis, durationi prxteritae msefticiae & aerumnarum pa* it. C.
PSAL. XCL 225
C A R M. G E y. VI.
Pfaltes flduciam fuam in Deum ftatuens piis in exempium, hortatur eosut certafiducia recumbant in Deo : defenftonem prmunciat ah tmni mXlo : ac Dei verbis omniabona pr&feniia & futura polliceiur.
SI protegendam prarfidio Dei Credas falutem, rem, fobolem, domum, 1 Infana quum fors intonabit, Si Domini fngias fub umbram, Securus omnem fer violentiam Sortifque mortifque, & tetricas minas Contemne : fecurus tumultum Defpicias creperi duelli : I E fraude caeca te Deus eximet, Frangetque calles infidiantium. Nec faeviens late venenum Lethiferae patiere peftis. j. Expandet alas te fuper, & fuis Pennis fovebit rebus inafperis: Certufque promiffe falutis Sub clypei latitabis umbra. Noftis per atrse cseca filentia : ' Non expavefces c^ca pericula : Non luce grafTantem timebis
Perniciem, nec aperta bella :
! Interque ftrages mille cadaverum,
Dextra, finiftra, mille cadaverum,
Periculorum exfors propinquam
Incolumis fugies ruinam.
Paenaitr
2. Duelli ] Pro belli, more antiquo, ut Horat. tacem duelltf ufsuit. Al/as pro fingulari quoque duorum cerramine accipiruiy t in hymno Ecclefiaftico, Mors & vita duello conflixere fecundo * . 7. Exfors ] quafi fine iorte, expers, immunis Hoiat de cot^ *xfirs ipfafecandi} fic ffah 145, Si lucjs exfors digo. C.
224 P S A L. XCI
8 Poenam IuenteS interea malos <? Lxtus videbis : prsefidio Dei Securus armorum & tumultus, Ceu validis tegerere muris. 10 Nec te, nec aedes vis propius tuas, ii Aut damna tangent: nam Deus Angelo^ Cuftodise tuse falutis
Praeficiet, vigilefque ad omnes Motus, viarurn qui referent moras ;
12 Qui per falebras te manibus ferant, Ne faucietur pes recuffus
Objiicibus fcopulorum acutis.
13 Securus atras inter & afpides Deges, ferarum & pignora tigridum:
Tutufque calcabis dracones, Et Li by cx catulos leaena?.
14 Obfervat (inquit) me Deus, unice & Honore nomen profequitur meum i
Laboriofis hunc viciffim Incolumen eripiam periclis: 2.5 Prarfens vocanti fubfidium feram, Et imminenti rcbus in afperis
Fato eximam : exemtroque honorum Eximium decus arrogabo. 16 Faxo virenti robore tranfigat Serac fene&a: tempora fuaviter :
Meof-
15. TJhyca ItAn*] Libya Ptolemaeo, Virgj]i0> & aliis pro tota. Africa accipitur, in qua lecnes generari etiam Horatius innuif, Skc de Mauritania canens : Nec Juh& tellus generat, leonum arida nutrix : £ft enim Jubas fellus, feu Mauntania, pars Afric*. C.
16. Ser* fenetf& tempora fuaviter ] Pollicetur nimirum D*»ns- ferio fe colennbns commodam, fiv morbis non ita obnoxiam fe- ite&utem. C.
Psal. XCIL 225
Meofque monftrabo beare Qua foleam ratione amicos.
Hunc etiam Pfalmum Hebraei Rabbini ut & alios cleceni proxime fequentes, Mofi tribuum, fed nulla ratione f refi. Ego rero afTehtior optimo & do&iflimo viro D. Henrico IVIollero* jui peftilentiam illam horribilem cujus fit mertio. 2. Samuei 14. Huic fcripto occafionem praebuifle exiftimat. Congruunt fc- lim & verba & fententiac ad hanc hiftoriam & tunc egebat, i unquam alias, infigni confolatione populus, ac Rex impri- nis ipfe, ^ui hanc perniciem fibi & fuis ultro accerfiverat.
PSAL. XCII. Carm. Gen.uu
cclefia Veum laudans, opera ejus admivatur, fuhitos improborunb cafuSy & fuam falutem honoremque a Deo acceptunt narr*t% hmc tternam fidelium felicitatem prddicat ac Deum laudat*
rE pnedioare, laudibus te profequi^ Rex alme ccelitum, decet. Seu fol Eoa luce terras purpuret, Seu nox tenebris obruat, Lux pnedicantem me tuam clementiam^ Nox audiet conftantiam : Nec voce tantum, hd canora barbito* Sed cymbalo, fed nablio. Operum tuorum tacita cogitatio Animum jacentem exfufcitat. Quum fafta reputo, geftiunt praecordia Perfufa dulci gaudio.
O opera ! fafta o magna vere ! o fub cava Confilia nubc condita ! Confilia caecis mentibus mortaliuro
F £ 7 fesan
\i6 P s a l. XCIL
7 Ignota ! qui non cogitant
Florere pravos inftar herbse, quam fovet
Sol lenis, humor educat : S Mox inftar herbse frigorum afflatu levi
Marcentis evanefcere. 9 Tu femper idem permanes, nec fentiens
Rerum vices, nec temporum. io Sceleris amicos ac tuos hoftes premet
Ruina inevitabilis : 1 1 At me fovebis patria indulgentia,
Crudo vigentem roborc :
Et rore mitis balfami vultum imbues,
Rofeo jnventa: lumine.
II Crudo Yclorel Ita Virgil. 6\ JEneld. de Charonte. SedCrt\ T)to <uiridijqiu> fenefttts.
12. Cedrus] Arbor perpetuo virens, odorata, fpeciofa, qu, fcnbunt non curvari, fed fuum retinere vigorem : teredii & tineas ndn gignere ex fe, neque aliunde allatas alere : rietes denique nimio pondere non onerare. Unde patet Salomon Dei inftin&u ex hoc potiffimum genere ligni Te plum Domini voluerit aedificare. Immo Vitruvius & alii ferunt etiam Templi Dianae Ephefiae, & fimulacri ipfius D materiam cedrinam fuifle. Amnt quoque e cedro & fimihb arboribus ultro quindoque humorem guttarnm mftar excer: a quo fit ut hujusmodi ftatuae indoctis 6c fuperftitiofis, n fine miraculo fudare videantuj, cum tamen fecundum natura idipfum fiat. Ex eadem cedro refina feu liquor quidam pr venit, q-n« Cedria dicitur, cnjus ea vis eit, ut defuncta corp xa confervet, & viventia corrumpat tefte, Diofcoride ; Mater veTP ipfi xterniras eft, ut Plm. Itaque t;mulacra DeOrum ex e faftitarunt. Ft cedro diQna dicuntur, tabulae, libri & aha qi aeternitatem promerentur tx talia effe cenfentur quae poftef tati debeant confecrari. Cedri enim fucco illita, a vermibl crant immuriia, Hinc Horatio Qarmlna limnda cedrc, i\
P S A L. ACJll. 227
2 Oculis malignis qui tuentur me hcftium PafcanV ruinis lumina :
Et impiorum, qui creant moleftiam , Mihi, Ixtm excidium aiidiam.
3 Ceu palma, juftus germinabit interim, Aut cedrus in Libani jugo,
Quam non procella?, non calor, non frigora Honore nudant frondium. j. Quce planta firmis hseferit radicibu^ In aede Domini aut atriis, Se flore amceno frondibufque veftiet ♦
> Fluxique lapfu temporis
JEgrx iene&ae damna nulla fentiet, Onerata largis fru&ibus :
> Ut nota cun&is gentibus fit aequitas Domini potentis : qui mea
Arx eft falutis una, qui nunquam malap Affinis eft injurise.
F f % PSAL,
15. Ceu palma Quomodo palma oneri impofito fenitatur, tet ex Plinio lib. 16. C. 42. ubi de materiis archite£B> ea- mque firmitate agir. Verba hsec funt: Et Palma arbor invalida, diverfum enim curvatury atpopulus centra omriia inferiorapanditur, Ima e contrario fornicatur. Propterea palma iymbolum vi&o- 5 habetur, cujus etiam hoc proprium eft, ut f olia ejus nua- am decidant. C.
13. Libani jugo ] Tota illa regio montofa quas eft inter mare riarum & urbem Damafcum, Paleftinse finitimaverfus Orien- m & Septentrionem nominatur Libanus, cedns & aliis arbo- >us altillirais nobilis, ejus pars eft mons Hermon nomen ha- ns a candore nivium, cjuibus vertices altorum montium per- tuo teguntur ; Laban enim Ebrasis idem eft quod nobis can- dum, unde & Alpes de albedine diftos volunt. C.
228 PSAL. XCIIL
Carm, G e n. ii,
Tfaftes amplitudinem & potentiam regni Chrifii celebrafy ab u v?rfahre*um creatarumy & fingulari tternaque Ecclefit adr> mfiratidnei
JAM Dominus rerum imperium fufcepit, amift .Pecore multo & dignitate : robore Jam fefe accinxit : Dominus, qui mcenia mundi Firmavit, ullo non movenda ieculo. -2 Cujus ab seterno folium eft immobileregni,. Ut ipfe, nullas temporum metuens vices.
3 Flumina prsecipites volvant cum murmure fluftus
Et squor undis seftnet minacibus ;
4 Compefcit Dominus gravidis turgentia nimbis
Flumina, minacis fternit undas aequoris.
5 Stat fixuni & cunfitis manet invariabile feclis
Quodcunque Dominus ore fan<So protulit : Quaeque a*cem exornant Domini facra myftica nulls Oblivionis damna fer# fentient.
PSAL. XCIV. Carm, Gin. xiv.
T>a<vidy cum fuhy a pcrfido SchauUs comitatu vexatusy IDeum cn ut impfobos ulcifcatur ; eoruni improbitatemy maleficia & bla^ phemias narrat : imprcbos dcwentU norrinc cb)mgaty hcr.os/t eventu quem Deus utrifojue largtturus ejly apromijjionibus ejusy $ a fuo exemp!oy confolatur.
O
Fraudis liltor, fceleris O vindex Deus, Oftende numen impios contra tuum.
5 Stat fixumy&>c.] Quicqnid autem Dominus ore auguft* (anttorum ccetui ab ipfis rnuwdi primordiis locutu* eft> iempe
im
Psal. XCIV. 219
i O jufte judex orbis, expergifcere, ^ Meritifque poenis reprime arrogantiam.
3 Quoufque tandem, reftor orbis optime, Sefe fuperbe ja&itabunt impii ?
4 Devota fceleri fa&io in fcelere fuo Plaudit, fibique fabulis ftultis placet :
5 Tuumque populum pedibus interim premunt, Tuam proterve ha»reditatem proterunt :^
6 Viduam trucidant advenamque, & omnibns Parente caflos obruunt moleftiis :
7 Secumque muffant, Hsec Deus non adfpicit^ Nec fanda prorfus & nefanda intelligit.
8 Gens ergo bruta, penitus ignorantia Obfeffa peftus fomnolentum, difcute
p Animi veternum, & cogita tecum, Deus Qui fecit aurem, furdus eft ? qui luminum
io Formavit orbes, ipfenil videt? vagas Sine lege gentes re&a qui fequi docet, Non is fuorum puniet icelera, quibus Oracla legum facrofan&a credidit ?
1 1 Arcana noftri pe&oris novit Deus, Confiiia vana, fpes inanes, turbidos
12 JE-
immutabile permanet ; cultufque arcani Domini Templum ve- fierandum reddentes, nullam ex cemporis longvnquitate filentii taciturni injuriam patientur. j.
6 Parenie cajfos] Quos alias dicimus ©rphanos, jtut parenti- bus orbos : Eit enicii cajfum, 1nane, aut vacuum, aur re aliqua :areris. Vifg*
tifullum cum viftis certamen> &> athere cajfts. C.
9 Veternum'] Morbus, qui Plauto eft veternus : Celfi lethar- tos cft, mceror fcilicet, & inexpugnabilis prope dormiendi ne- ;effi.:.H5* Alias accipitur pro incuru & neg/igentia fupina. C*
230 PSAL. XCIV.
1 2 iEftus. Bcatus ille demum, quem parens Erudit amore patrio, legis fuse
13 Cui fcita monftrat : rebus in duris a<*et Securus aevum, dum paratur impio Nafla, in lacunam incogitantem quse trahat.
14 Haereditatem nec Dominus unquam fuam Ope deftitutam negliget, nec impiis
15 Praedsc relinquet: fed tribunal judicum Ad «quitatis diriget normam fux :. Vitamque ad illam dirigent boni fuam.
16 Contra fceleftos quis mihi auxilium feret ? Mecum impiorum quis premet fuperbiam ?
17 Nam jamfepulchri frigidusfub frigido
18 Cumulo jacerem/ nifi Dominus opem mihi Prsefens tuliflet, & fua clementia Firmaflet animum, & jam vacillantem gradum
ip Fulfiflet : & me psene fubmerfum malis
Solatus eflet, anxiaeque nubibus
Curse remotis reddidifiet gaudium. 20 Mecum loquebar, Quid fceleftis cum Deo
Commune ? fcelera legis umbra qui fua
Tegunt, bonorum fraudulenta qui in caput 11 Confilia coeunt : faftione innoxium
Premunt, iniquifque obruunt fententiis. «2 At reftor orbis me tuebitur, meae
Cuftos falutis, arx meae fiduciae, 23 Pro fcelere pravis digna reddet praemia :
Suis & ipfos artibus peflundabit
Rerum creator Dominus, ac nofter Deus.
PSAL
a© Scelera lepis, &ic.'] Quf peccata praetextu legis abfcondunt; qui in vitam juftorum per traudem conjurant , qui confpiratio- ne innocentem infeftant, injuftocfue judicio opprimunt. ji
PSAL. XCV. 231
C A R M. G £ n. iL
David Ecclefiam ad cultum & obfequium Dei hortatttry sfeedere i~ nito cum Deoy £F majtrum exemplis.
E'IA alacies cun&i Domini celebremus honores : 1 Salute parta Domino agamus gratias. 2 Eia alacres rapiamus iter, mora fegnis abefto :
Dominum canora perfonemus barbito. j Magnus enim Dominus Deus eft : Rex magnus, & orbis '
Longe univerfis eft deis potentior. 4. Hle manu fulcit vaftaepenetralia terra^ Et tiube cincta montium faftigia.
> Ille vagum fecitque, & faftum temperat sequor,
Terramque falfis innatantem fluftibus. ? Eia igitur genibus flexis manibufque fupinis,
Dominoque noftro fupplicemus & patri. 7 Nofter enim Deus eft, nos grex illius : ab una
Pendemus illo, fpiritumque ducimus : Si modo non lentam verbis damus illius aurem,
Nec refpuamus monita pertinaciter : l Nec, velut ad Meribam, me rixis, inquit, acerbis
Et arroganti provocetis murmure ; Aut, Arabum veluti quondam per inhofpita faxap
Vires rebelli voce tentetis meas :
> Qiium proavi veftri me exploravere, tneamque
Didicere fadis plurimis potentianv
10 Illa
4 Yenetralia] Tenetrale fignificit omnem parfem interiofem lomus vel templi, quicquidve in iniimis partibus eft.
llk manu fulcit] Ille quidem ut omnium Dominus, fundament* •ttrge late patentis, & nebulofa montium faftigia fuftmet. J.
232 PSAL, XCVL
io Illa quater denis mihi natio reftitit innis : . Dixique femper interim, Hax gens defipit> Et mea fe^uras tranfmittit di&a per aures.
ii Ira ergo jufta in pertinaces concitus Juravi, Terrse gens haec ingrata beatae,
Promiffa amicis commoda haud carpet meis.
PSAL. XCVI. Carm. Gen. x.
fcfaltes eccJefiam citm Jud&is hortatur ad Jaudationem Dei, tum cre- ationis & adminiftraticnis nominey tum Regni fempiterni, in cti~ jus pojfejjlonem miffus eft adventu fuo FiJius per voJuntatem fatvis,
NON ufitato pangite Orbis parentem carmine*
Orbis coloni, incognitis
Ab ufque terrae finibus. 3 Gantate Dominum, laudibu$
Nomen beatum tollite,
Et mente grata agnofcite
Veftne fahitis vindicem. 3 Sol qua recurrit, audiant
GentesDei potentiam,
Stuporque dulci gaudio
Perfufa oberret pc&ora. '4 Namque unus eft vere Deus,
Cun&ifque major laudibus,
Et
li Ira ergOy &*c.~) Itaque merita indignatione commotus, in «>bftinatos teftatur : Natio haec, beneficiorum immemor, com- moditates terr* fan£tac & felicls non colliget, ^uas mibi morem gerentibus polliciCus eram. 7.
P s a i. XCVI. fcjf
Et diis timendus cseteris,
Quoshorret error credulus. Vefana gentes cseterae
Pro diis colunt ludibria :
Dominus potenti dextera
Coelum folumque condidit,
Apparet illi dignitas, Auftoritas, potentia : Ejufque templa fiderum Fulgore lucent glorise.
Tribuite domino gentium Terras colentum fecula, Tribuite Regi coelitum Et robur & potentiam.
Tribuite magnitudinem Tanto decoram numini : Augufta templi ad atria Adferte promti munera.
Adefte, pompam adducite,' Et fupplices procumbite : Omnefque rerum termini Deum tremant, & diligant. i Narrate cunftis gentibus Regnare Dominum, qui ligat Orbem catena immobili, & jEquis gubernat legibus.
G g
| Et diis timendus] Aliis diis omnibus metuendus, rjik tninis & cultus ejus ign?ri, quae (alfa. func facile crtdenres^ ituunt. J.
5 Apparet illi dignitas'] Majeftas, vis in imperando, amplitudo pperibus ejns elucens, illi pr$fto eft, ipfurr^ue adwo ccgiuai fcine magmfice/iti* ejus refpleadet. jf.
i34 P 5 a i, XCVIL
ii Lsetetur ^ther, geftiat Tellus, fretum prae gaudio Exfultet, & quicquid freti Salfas lacunas incolit.
1 2 Campi virefcant avii Se culta fruge veftiant, Arrideantque floribus Silvae, &graventur fru&ibus,
13 Natura rerum geftiens, Cunftos per artus fentiat Dei fui praefentiam,
Et promta juflis pareat.
Jus namque veniet dicere,, A vi fuos ut afferat, Mundumque juftis legibus Et vieritate temperet.
P S A L. XCVIL C a r m. G e n. ii.
Bavid prtdicens regnum Chrifii magnificum fore, everfionem id latrU & fuperfiitionum omnium, Utitiam> & bonum fideli obfequentium Deo exponit, quos ideo ad obfequium & laudem provocat.
IPfe fui Dominus regni moderatur habenas : Laetare tellus, continens, & infulse Quas vagus oceanus refluis compleditur iwdis,
Ci
I Continens] Continens Plinio terra eft, cjuae abfque marina 1 vigatione commeatum patitur in tres mundi partes : alias Tei firma dicimus. C.
1 Refiuis compteBitur undis'] Quas mare inftabile undis in Tedeuntibus comprehendit ; cuicun^ne coeli plagas fubditi eft> gaudium veftrum teftarnini. J.
P s a-i, XCVIL 235
Cuicunque coeli fubjacetis cardini. Hunc circum umbriferse nubis praetexit amiftuS,
Pallenfque multa fufca nox caligine. Apparent famulse juxta, firmantque tribunal
Severitafque dura, mitifque ^quitas. Ante volant fevum rutilantes fulmins ignes,
Hoftefque'flammis obruunt fequacibus. Fulguribufque micat lateflagrantibus sether:
Attonita tellus intremifcit : montium Saxa fluunt, rapido ceu cera liquefcit ab igne,
A fempiterni pavida vultu numinis. Terra fui a vultu Domini tremefafta liquefcit :
Et scquitatem templa cceli praedicant. Et quicunque habitant terras ubicunque remotas3
Novere numen & Dei prsefentiam. Illis ora pudor turpis confundat, inanes
Quicunque mentis ftipites pro diis colunt : Dumque facris placant pifti ludibria trunci,
Se gloriantur impio in fcelere pios.
Gg2 Quic-
Cceli cardini\ Cardo proprie fuftentaculum illud eft, a quo ja- adependens movetur. Virg. Foribus cardo jlridebat ahenis. Hinc cabulam mnsfertur ad duos vertices, ieu polos caeli immo- es, circa quos ccelum revolvitur, alteram Ar&icum, feu fe- entrionalem, alterum, Antarfticum feu meiidionalem ; ^uo- m prior Ovidio eft cardo mundi. Qui femper licfuidis altior extat aquis. de utroque Virg. Hic vertex nobis femper fublimis ; at illam
Sub pedibus Styx atra videt. C. 1 Apparent famuU] Afpera legum obfervatfo, quam al hofii- s exigity lenifque boni & aequi refpe&us, quem ad fuos habet, u famulae ejus aftant, & tanquam columnfc immotae thronurn Gus ftabiliunt. J.
1 Inanes mentis fiipites, & pifti hfdibri* trwci} Periphrafis c- pntiffinu idolorwm. C»
i;3 Psal, XCVIIL
Quicquid ubique Dei fub nomine credulus error \ Honorat, unum adoret, unum diligat.
8 Lxta Sion tenebras errorum cernet aba&as :
Judara dulci delibuta gaudio, Sacrilega adfpiciet vani facraria ritus Everfa, pcenas luere meritas impios.
9 Nam procul aftriferi trans ignea mpenia mundi
Tu frena rerum juftus arbiter tenes. Teque deos infra longe premis altior omnes, Tuique obumbras numinis faftigio.
10 Ergo Deum quicunque pio compleclere amorc,
A fcelere mentem contine puram & manum. Nam Domino cordi eft pietas, vitamque bonorur* A vi tuetur impise tyrannidis. ii Et Ixtum oflFundit lumen cultoribus aequi,
Et pura fceleris corda recreat gaudio. 12 Vos quibus eft cordi reverentia juris & $qui, Gaudete, Domini fpe favoris ac opis Securi : gratoque Deum fuper aethera cantu Sanftumque nomen ejus ufque tollite.
P S A L. XCVIII. C A R M. GEN. S.
Vfaltes Jud&BS^ fentes^ & res omnes creaias bortatur} ut g?a-. tur Chrifto de inimicis triumpkwti.
NO N ufitato carmine Rerum parentem pangite, Virtute qui vi&oriam Non ufitata rettulit. Sua ipfe folus dextera,
Externs opis nji indigiiSj
No*
I
Psal, XCVIII -t37
Nos liberando, pofteris Miranda geflit feculis.
Senfere gentes impix Bello Dei potentiam : Pcenas luendo, judicem Senfere juftum & vindiceni
PromilTa folvit optima Fide Ifaci nepotibus, Partae falutis teftibus Totius orbis incolis:
Huic ergo lseti pfallite Totius orbis incolse : Hunc ferte in aftra laudibus Lsetis tub# & clangoribus.
Laudate dominum barbitQ Nervifque carmen jungite : Lenifque tibise modis Adfit fonora buccina.
Ad-
5 Nerviffue carmen] Nervi, prima funt in corpore animalis nfus motufcjue inftrumenta. Quandoque nervus pro robore & ribns ufurpatur, in nervis enim robur maxime exiftit ; hinc ervos iiitendere eft, univerfas ingenii vires expromere, & totis nbus conari. Nervus etiam pro chorda arcus accipitur . in irvum irey proverbium duftum a Sagittariis, cjui nimium con- ndendo, arcum aut arcus nervum rumpunr, aut nervum fibi .iquern lsedunt. rTerent. in Pliorm. C&terumy quum argentum re- tenty noftra caufa fcilicet in nervum potius ibity id eft, decipiety ait ]onatus. Hinc chordae citharae nervi dicuntur, Prop. Carmina ervis aptat.
5 <fibia\ Proprie eft os cruris oppofifum furae. Tibia item vo- atur inftrumentum muficum oblongum, teres & foraminofum, uod inflatum, & digitis modo adduciis modo reduftis, tempe- itum, non injucundam reddit fymphoniam. Has primum tx ruum tibiis confe£Us exiftimant, & inde nomen accepiffe. B&~ **. dc Art. Puet>
23% Psai. XCVIIL
6 Teftetur xquor gaudium, Et quicquid aequor occulit: Orbifque terra* geftiat, Et quicquid orbis educat.
8 Exfultet unda fluminum, Leni fufurrans murmure : Montefque laeti plaufibus Deum venire gaudeant.
9 En ipfe Dominus advenit, Cundis ut orbis incolis Det a?qua*juftis prsemia, Et fa&a pleftat impia,
'Xibix noriy ut nunc, orichalco vinftay tuhtque J&nula, fed tenuisy Jimplexque fovamine pauco.
PSAL
5 Sonora huccina'] Buccina eft cornu recurvum, quod tubae mo- do inflatur ; ita di£tam a bucca, Hieron. adBarb. Buccavocatur *£uba apudHebr&os ; deinde per diminutionem , Buccina dicitur . Ruc- cinas a tubis nonnulli fic diftinguunt, Quod illx, ex recurvis animalium cornibus ; Tubae, ex aere argentove confici foleant, ad animos militum & equorum concitandos, Apul. Lib. $. Flo- rid. buccinam manifefte a tuba fecemit, quum air, Siquidem vox hominisy &P tuba rudicre torvior^ & lyr& concentu variatiory & ti- Via ojuejlu deleBabdiory & jpjluU fufurro jucundior, & buccin& Ji- gnifcatu longinquior
1'falmus ifte, idem pasne atque nonagefimus fextus, continet repetitam prophetiam de Mefli;c regni propagatione, cujus prae- di&ionis Simeon, Zacharias & Maria mater Domini, in fuis il- lis hymnis celebratiflimis, divinilSini funt interpretcs, eadera psene verba ufurpantes Beza.
PSAL. XCIX. 239
C k R m. G e n. xiii
}>/*//*/ poteniiam^ jufiitiam & gratiam Chrifii regis nofiri ln omnesgentespr&dicat^ eamque conftantem fore ab exemplo majo- rum docet : ideoque omnes hortatur ad colendum & prtdicandum
regem .-
JAM regnum Dominus, fpirituum piis Qui dat jura choris, fufcipit : impiis Horror terrificet peftora gentibus : Tellurem quatiat tremor.
2 Nec tantum Solymae vim Dominus fui Fecit confpicuam numinis, & fua? Majeftatis opes cernere finibus
Terrarum dedit ultimis.
3 Ergo te meritis tollat honoribus, Auguftum celebret gens hominum tuum Nomen; qui falubri temperie modum
Sceptris conftituis tuis.
4 Sele<5foe foboli qui populi tui
Jns nullis dederis mobile feculis r Frenas juftitiae qui moderamine ./£quali genus Ifaci.
5 Sublimem Dominum laudibus & Deuifl, Solus qui liquido regnat in #there,
Ferte, & fcamna pedum (fan&us enim Dtus, Eft nofter) veneramini. € Huic Mofes & Aron & Samuel bonus, Docti legitimis tingere vi&imis Aras, confilium quum peterent, data Ssepe oracla petentibus.
7 De
1. Terrificet ] Terrorem pe&oribus tncutiat. Verbum a Lucretio & Virgilio ufurpatum Virj. 4, j£n. Cfitiaue innubi*
ttts ignes TCerrificant apimos, C. - - ._..
PSAL. C
7 De pila tcreti nubis eis dab^t Refponfa ambiguis follicito metu, Legum quod monitus pa&aque fcedera
Servaffent ftabiliflde.
8 Aurem fupplicibus tu facilem dabas, O rerum genitor maxime & optime, Indulgenfque bonis, & fcelerum fimul
Vindcx, durus in impios.
9 Sublimem Dominum tollite laudibus, Solus qui liquido regnat in sethere : & Montcm quo colitur (fanctus enim Deus
Eft nofter) veneramini.
7. TiU tereti nubis] Pila proprie columna quae Saxonibu ^uoque eft ein piller hic fignificat columnam nubis que patri bus in deferto dux itineris fuit et e qua refponfa accipie- feant, C.
P s a l. C. Carm. Gen, xxiii.
ffaltes Ecelefam ad laudes Vei hortatur ptopter gratuitam eletll- omem, vocationem^ & beneficentiam confianttm ipfius-
Rbis omnes incols
A fole Eoo ad Hefperum
2 Jubilate
o
I. Eoo ] Eous idem fignificat quod orientalis derivaturab *tius dictione Graeca qua aurora fignificatur quae quamvis fre quentius per « fcribatur, invenitur tamen quandoque fcripta |>er €, idcirco habet primam fyllabam indifterentem. Pro» du&ionis exempla nufquam non occurrunt, reliquum eft ut a- liqnot exemplis doceamus pofTe breviari. Lucan. Claudimus ffe. fperias gentes aperimus Eoas Ovid. 2. Amorum. Gallus & Hc- fperiis & Gallus notus Eois.
I. Jubilate ] Jubilare eft ruftica & in condita voce gaudium tefUri, Jubilarc (iriquit JF*/f>j) eft ruftica voce inclamare.
P s a l. CL cm,
2 Jubilate, & optimo Rerum parenti plaudite
Mente laeta, & ritibus
Servite puris numini. Geftientes gaudio
Adite fancta limina.
3 Ille nofter eft Deus, Nofter parens & conditor 4
Non cnim nos finximus
Ipfi fed illius iumus, [^ui levi de pulvere
Alit creatos & regit. \ Ad fores ergo illius
Adite lxt\y gratias kgite: feftis laudibus
Benignitatem pangite : ■ra^dicate cseteris
Numen beatum gentibus.
Nam benignitas Dei,
Et in fuos clementia, 'laufa nullo eft tennino :
Et firma ftat pactis fides 'ofterorum pofteris
In fempiterna fecula,
H h PSAt,
Hebraica infcriptio indicat hunc Pfalmum, breviffimum qui- »m, fed & orationis fuavitate, & rerum gravitate excellen- m, idcirco fcriptum faiile ut in facrificiis eucbarifticis ds- mtaretur, Bez*,
P s A L. Cl h
C A R M, G E N# V.
&avid rex faftus Beo fpondet fe procuraturutn fantTijica tim fuanty concilii^ comitatus fuif totius regni & Ecckfu.
TE falus rerurn cano, qui precanti Lenis irarum es, facilifque fle&i, Impiorum idem tetricus rebelles Frangere faftus.
2 Huc meae vires vigilant, labores Huc ferent omnes, opis in tuae fpem Semper ut caftis domus inftitutis
Culta nitefcat.
3 Si falutarem mihi tu ferenus Porrigis dextram, tibi corde puro Serviam : fraudum fcelerifque pura
Serviet aula. Nec mihi exemplum ftaiuam fequendum, Litibus fi quis miferos iniquis Vexet, aut cauflam tcnuis clientis
Prodidit hofti.
4 Sponte qui pravis ftudiis inliaeret, Sit procul : fcvi fceleris minifter Candidos nunquam mihi cenfeatur
Inter amicos.
5 Quifquis incautum lacerat fodalem, Clam venenato jaculatus iftu, Perfequar, ple&am, penitufque ab ima
Stirpe revellam. Nec meae menfx dapibus fruetur Mentis elatae tumor, arroganfque Vultus, & cunftos veluti minores
Luinine fpernens.
0 Ve
43
PS AI. CII,
Veritas fimplex quibus eft amori,
Hos amo, ample&or, video libenter:
His mihi feros fociis fene&us i
Impleat annos. Integer vi.tse mihi fit minifter : Te&a non intret mea fraudulentus : Nemo mecum intra mea commoretur
Limina mendax, • Impios longe (mora nulla) terrae Finibus pellam : procul omne monftrum Civitas fanfta ut Domini releget
Flagitiorum.
S. Impios longe ] Profanos extra ditionem meam ejiciam, vtl bs Deo ded icata omnem fseditatem turpium facinorum pro- giofam procul amandet. J.
PSAL. CII. Carm. Gen. xiii.
cJefa in captivitate diu verfata Deum fuppJicat ; fuas calamita~ tes proponit : feipfam confrmat recordatione natur& & promiffion^ um Veiy qu& iv adventu ChrifJi &P communi vocatione gentium complebuntur : Itaque Leum orat ut naturt, promiffionis & gloru fu& recordatus EccJeflam confervei^ eique in dternum be~ nedicat,
^Xaudi genitor fanfte meas preces,
\^j Clamorifque fonum percipe, lugubriss
Neu vultum mifero fubtrahc, cladibus
Omni ex parte prementibus.
Aures fuppliciis nunc adhibe meis:
Da votis facilem te> pater optime,
Et prelfo celerem porrige dexteram; Et prsfenti ope fubleva.
Phs 4 C?B
S44 Psal. CIL
4 Ceu fumi nebute tempora tranfvolant Ut lentis coquitur torris ab ignibus., Paullatim tacitus fic dolor aridis
Humorem ebibit artubus.
5 Dum luftu crucio me dapis immemor, ,Ut fefta e viridi gramina cefpite Arefcunt nimio torrida fole, cor
Exfuccum mihi tabuit.
6 Crebro fic remeans fpiritus ilia Tendit, fic gemitus pectora concutit Mceftus continuo, tabida uti cutis
Jam vix hsereat oflibus. ff Ut faltus habitans cuculus avios,
Aut tedtis latitans noftua dirutis, 8 Aut turtur viduus, folus^ inops, dies
Et nodes vigiles gemo. q Dum ceu ludibrium rideor improbis,
Irrifumque petunt fraude nefaria. 'jo Nec panis cinereeft gratior arido, &
Potum tempero fletibus.
ii Ift
4. Tovris ] Eft ftipes femiuftus & adhuc ardens, Titio vei tft torris extinSus. Virg, 12. JSneid.
Obvius awbuftum tovrem Chcrineus ab ava
Corripity 8° rementi Ebufo plagamque ferenti
Occupat os-fammis.
7. Cuculus ] Aliis eft Onocrotalus, feu Truo per deferta mn
giens, di&us eft aut,em Onpcrotalus a ftrepitu afini. Avis pai
jnipes, magritudMae & colore fimilis cygno : cujus roftrur
jttagnum, praelongum, ac validum, ex cujus inferiori part
ingluvies htioris facculi inftar ante pechis propendet. Pede
coloris cinerei dura pelle cOnte£H Plin. lib. 10. Cap. 57. Oloj
rum fimilitudinem Onccrotali Iiabent, nec diftare exiftimaren;
tur nifi faucibus ipfis ineftet alterius uteri genus, huc omni/
inexplebile animal congerit, mox perfecta rapina fenfim ind
in os reddita, in ve-ram alvum ruminantis modo refert. C.
P S A L. CIL 24S
i 1 Iftis ira malis me cumulat tua, Qui me fuftuleras ex humili loco, Sublimi gravius rurfus ut e gradu Traftum praecipitem dares. 1 2 Ut fero in tenebras umbra crepufculo Vanefcit, celeres deproperant dies In mortem : veluti fub medio die Foenum, corpus inaruit. [3 At te perpetuis fecula feculis Neftentem, volucris non fuga temporis Carpit, nec memorem nominis obruet Famam pofteritas tui. 14 Tandem furge pater, tefta Sionia Jam lenis placido refpice lumine : Jam pleno redeunt tempora circulo, Promiflumque ferunt diem. : 5 Jam fervi lapides refpiciunt tui Disje&os faciles, fparfaque rudera, Incultique foli jam miferabilem Verfa mente dolent vicem. \6 Ut vertat populos terror in exteros, Ut nomen domini fit celebre omnibus Et numen, trifidum qua colitur folum, Formidabile regibus.
17 Verfam
11. Veproperant ] Id eft valide & feftinanter properanr, yer~ »um a Plauto & Horatio ufarpatum. C.
1 5. *Trifidum folum ] Antiquitus enim totum orbem terrarum 1 tres primarias partes dividebant, nimirum in Afiani, Africam c Europam. Quibus patrum actate accefiit quarta, America, b Americo Vefputio ejus inventore fic difta. lift autem .tri- . \dum quod in tres partes vel fiflum, eft vel findi aut dvvidl •oteft. C
24$ PSAL, CII,
17 Verfam reftituet quuni Solymam, fu#
Majeftatis opes quum dabit adfpici : i8 Lugentum miferis quum querimoniis
Fleclet fe, & prece fupplicc. 19 Scribentur tabulis ifta fidelibus, Seris ut Domini nota nepotibus Sit laus, nec fenium prodita pofteris Norit gloria feculis. 10 De fanctis adytis ^therea: domus, Templi fepofitis de penetralibus, Cceieftis Dominum non piguit foli Curas refpicere ad leves. 21 Nexorum ut gemitus audiat, & neci
Addictos tetrica compede liberet : 32 Laudes ut Solymse templo Deo fonent, Et nomen recinat Sion
23 In ccetu celebri. Tum procul ultimis Terrarum populi finibus exciti Illuc facra ferent, & Domino dabunt
Reges munera fupplices.
24 Quamvis in medio curriculo meum • Robur comminuit, deftituit manum,
Atque xvi fpatiis tempora lubrici Contraxit brevioribus:
25 Ciamabo tamen, O mi Deus unice, In vitce medio ne ftadio brevem Curfum fifte rotse : quantulum ad ultimam
Jam metam fupereft mihi ? Te nunquam brevibus claufa recurfibus Aftrorum fenio conficiet dies : ik6 Tu terrae ftabilis mole, volucribus Tu coeli prior ignibus.
27 Illis
psa-i. eiii. 247
27 Illis interitus ftant fua tempora i Tu nullo interitum tempore fenties, Antiorum feries caetera deterit :
Ut veftis teritur vetus, Ut detrita novis pallia veftibus Permutat locuples; fic abit & redit, Et mutat facies imperio tuo Mundi dsedala machina. 18 At tu, qui fueras, femper es atque eris: In tc ipfoque habitas : nec varias vices Decurfo patiens tempore, permanes Mets faecula nefcia. 29 Scd fervi foboles, & fobolis tiu Servi pofteritas, per feriem tuis Tecum perpetuis semula feculis, ^Evi tempora tranfigent.
PSAL, CIII. C A R M. G E N. V.
Wavid, feipfum ad benedicendum Dee excitans, recenfet gratiam illl- m erga fe &* Ecclefiam t9tamy verho operihufaue tejlatamy & er- ga res omnes creatas, potenti regno ejus demonftratam : Ideoque ereaturas emnes inccelo &> in terra invitaty ut fecum Veumlatt* dent.
SIT Parens rerum mihi c&rmen : illum. Vox cana^ fenfus petat, & remotis Quifquis eft fibris vigor, & facratum Nomen honoret. z Mens Deo laudes cane, redde grates Mens Deo : nullis benefafta feclis Excidant, & qux tribuit benigna Munera dextra. 3 Qyu fcclxj tolUc inacvtf ofum, & ^gros
4 Sanat
PSAL CIIL
4 Sanat angores, animoque vires Reddit, fkvitx properante f ato Prorogat annos. y Qui manu larga tibi plura donat Ore quam pofcas, animo vel optes : Servat ac in morem aquil^ virentem Flore juventam.
6 Integer judex, fcelerumque vindex3 Tradidit fanfto fua jura Mofi :
7 Ifaci prolem docuit piarum
Dogmata legum.
8 Lenis & blandus, dare dona largus^ $ Tardus irafci : neque fempiternse
Sasvit oftenfe memor, aut perennes Ardet in iras. io Nec modas pcenae numerufve noftris 1 1 iEquus eft culpis : bonitas redundat Latius, terne plaga quam remoto Diftat olympo. i 2 Tam procul noftri maculas removit Criminis, quamfe procul a cubili Gaditano fol oriens Eois Exferit undis.
23
12. Gaditano cuhili] Gades,infulam & urbern fitam inter iinur Gaditanum & oceanum extremum, verfus occafum novi orbi terminum credidit antiquitas. Inque ea colnmnae Herculis ce lebrantur, ficut & poetse fabulantur, hic Solem diurno labon feflfum, Oceano fe immergere, atque requiefcere: Unde Solifqu cuhilia Gades, dixit Statiusy Quem hic Buchananus videtur i mitatus. Nautae; etiam hodie extremum hujus infulas promon- torium finem tetrae nominant. Celebratur infcriptio »on inele- gans quam eo in loco repertam fenint.
P S A L. CIIL $4£
13 Qj^ialis in natos placidi parentis Lenitas., talis Domini benigni eft, Quifquis illius pietate vera
Nomen adorat.
14 Tu finus mentis penitus repoftos, Tu pater nofti penetrale cordis : Quippe nos terrac memor e rubenti
Pulvere fa&os.
1 5 Herba ceu, laftens pueri venuftas Prodit, occultoque adolefcit scvo, Donec ut fcenum cadat arefa&uro j
Falce fene&x:
16 Inftar aut floris Tyrio comantis Murice, ut vultu modice fereno Rifit, afflatu tepidi repente
concidit Auftri.
17 Sed Dei seterna bonitate in sevuni Tutus aeternumv remanet pioruiri Ccetus, & longa ferie propago
Sera nepotum :
18 Si nec seternas violabit i&i Foederis leges, memorique juffa Me&te fervarit, referatque vita
Puriter afta.
19 Ille flammantis fuper alta coeli Culmina immotum foliiim locavit,
I i Ej:
JleViQ.ioYUs Infams Cartbaginetifis, ad extremttm crhtsfacrophag*
tefiamento me bic jujftt condier, ut viderem, [i me quifquam
infanior ad me vifenaum ufque ad htc faca penetravet.
Hifpani adhnc yocant Cadiz, vel Caliz,. eius iniignem de-
^criptionem dedit Abramus Ortelins in tertio Thcatri Orbis a el-
tfiUmenti); unie hwc fers defurrita funt.
23* Psal. CIIL
Et fuo riutu facile univerfum Temperat orbem. ao Angeii juffis Domini miniftri, Sub jugum jus eft quibus & poteftas Cunfta cogendi, Domino Deoque Pangite laudes.
21 Quique cafti*orum comites meretis Sub ducis tanti imperio, audientes Sedulo dictis, Domino Deoque
Pangite laudes.
22 Quaeque per vaftos ubicunque fines Imperi pollens opifex creavit, Plaudite, auftori Domino Dcoque
Pangite laudes. Mens Deo grates cane : redde grates Mens Deo : hunc fenfus petat, & remotis j Quifquis eft fibris vigor, & beatum
Nomen honoret.
PSAL. CIV. Carm. Gen. u
Tfalfes feipfum ad Deu-n laudandum ccncitdt% a rerum creaihney difpofiticne , adminiftratione & confervatiom % hinc omncs fecum ad Ibeuni laudibus celebrandum hortainr^ coniraque venientibus male precaiur:
TE rerum, Deus alriie, canam Doruinumque pa- tremque : Magne parens, fanfta quam rnajeftate verendus,
JEthe-
21 Meretisj Merere fub imperatore ftipendia, eft expe^1'' nts alieujus focium jefle, 8c miliriam exercefe., quod alias eft iV\- pendia facere. Unde Sa!ujlius> rei bellic» ignaru m vocjtlo- minem nullius fiipeiidfu Hir; de Angelis, Deo <jiufi militantibus, flfurpavit. C.
P S A L. CIV. 25 I
^cherls a:ter-nas re&or moliris habenas!
2 Te decor, auratis ambit te glorm pennis, Et circumfafum veftit pro tegmine lumen.
3 Tu tibi pro velo nitidi tentoria coeli,
Et liqiiidas curvo iufpendis fornice lymphas : Etlevibus ventorum alis per inania vectus, Frenas ceu celeres volirantia nubila currus.
4 Apparent accinctae aura: flammaeque miniftrse,
5 Uc jufla accipiant. Stat nullo mobilis xvo Terra, fuper folidx nitens fundamina molis,
6 Pollenti ftabilitn manu : terra obruta quondam Fluctibus, ut fufo fliper ardua culmina velo :
7 Sed ftmul mcrepuit tua vox, tonitruque tremendo
8 Inionuere aurae, paallatim afcendere montes Cernere erat, fenfimque cavas fubfidere valles, Inque cavas valles trepidas decurrere lymphas.
9 Neve iterum immitfa tellus ftagnaret ab unda, Limitibus compreffa fuis refonantia plangit Littora, praefcriptas metuens tranfcendere metas.
jo Tum liquidi fontes imis decollibus augent Fliimina, per virides uidas volventia campos,
I i 2 11 Un^
5 Tentoria cceli] Tentoria, fub quibus miles contra injurias cscii fe oecultabat, anriquitus aut e velis erant extenfis, quX &- 1'ii rapilimes vocarunt : aut eciam e pellibus, quae Tenteria Scor- tea dixerunt. Unde eft, fub pellibos hibernare. Scortea etiam apua Martialem, fignificat pailium pelliceum contra pluvias; fic enirn ille:
Inf?:-ediare viam, ccelo Jicet ufque ferenoy
Ad fubitxs nunquam Scortea defit aquas, Hic autem, vocabulum Tentorii eleganter ad cceli firmamentam UtifHme expanfum transfertur. C. 3 Lymphas] Poetice pro ag^ua. C.
Sp P S A L. CJV.
ai Undefitim fedent pecudes, guar pinguia tondent Pafcua, quique feris onager faxa invia filvis
12 In-
II Onager] Afinus filveftris eft, curfu equcs facile fuperans, eujus carnes, nifi quod moiliores fint, nihil a cervina ditferunt. Abundat gregibus Onagrorum Arabia, ut fcribit Xenophon, de Cyri minoris expeditione, Lib. I. Meminit eorundem Plin. L. 8, Cap. 4, ubi Phrygise & Lycaoniac praecipui Ouagri defcri- fcuntur. Petrus quoque Angeiius, in Cynegeticis, L. 5* veili- fcns his elegantiffimis defcribit Onagros :
At fonitu ingenti putrem quatit unguht campum Comeay vena?:tem quoties fugerey ftufvue Zfemporibus flant long& aures ; tum corpore cervos 'Exfuperant ; nec lana nitet non alba cohtey Mixta nigro9 ceu cum nubes denfentur opacty Et totum eripiunt oculis coelumque diemquey
Iderri, Onagros Indico*, qui nobis funt Unicornes, defci Cyneget. Lib. 2:
- » quas India pofcit cnagros,
*fam primum niveo corpus candore teguniut Infecliy Affyrio circum caput otnne colorey C&ruleis oculis, unocjue in frcnte fuperhi CvrnUy cfuod Reges Indorum protinus aureis Orbibus includunty &P vina Uque??tia pctani : At tum nec metlm^ tutiy fenlire feru?itury < "Nec qug intet menfas ecculia haufere venena*
Quos ipfos verfus cum fcriberet, refpexit, pxocul dubio, Io- cum Ctefia» qui eft in Indicis. u Afinosj i?utuity fylveftres ha- €{ bet India, equte pares, quofdam &Z majores, quibus c €l purpureum, oculi casrnlei, reliquum corpus eftalbum. Cor- €C nu illis in fronte, cubitalis magnitudinis, cujus inf/erior, c< lus frontem, pars, duorum palmorum fpatio fit candidiiiima ; *c at fuperior, quac in acntum tendit, puniceafit, fummum ru- cc borem adjun&um haber.s : pars autem me<lia fit nigra, ex *c his pocula conficiuntur, e quibus qui bibunt, nec fpafrno, c< nec facro morbo corrif iuntur ; fed nec venena nllarrt ih
41 vim
PSAL. CIV. 255
2 Incolit : hic levibus quae tranant aera pennis, Per virides paffim ramos fua te<Sta volucres Concelebrant, mulcentque vagis loca foia querehs,
3 Tu pater aerios montes, campofque jacentes Neftare coelefti faturas, fcecundaque rerum Semina vitales in luminis elicis oras.
4. Unde pecus carp^t viridis nova pabula fceni : Unde olus humanos geniale aflurgat in ufus : Quseque novent feffas cerealia munera vires, 5 Quaeque hilarent mentes jucundi pocula vini, ' Quique hilaret vultus fuccus viridantis olivi. 5 Nec minus arboribus fucci genitabilis humor 7 Sufticitur : cedro Libanum frondente coronas, Alitibus nidos : abies tibi confita furgit, Nutrit ubi impluines peregrina ciconia foetus. I Tu timidis montes damis ; cava faxa dedifti, Tutus ut abftrufis habitaret echinus in antris.
*9 Tu
vim naben$ Ci modo vel . antequam illa hauriunt, vel poft- /juam hauferinr, aquam auc vinum, airt aliud «juidpiam ex - illis poculis bibant. C. 12 fcanarit] Trajiciunt, pervolanc ; nt fupra, Pfal viii.
Quique pennarum celeri volafu
Metitur rtles aera < i. e. 'Xranani. C.
Cerealia munsra] Pro frugibus, poetice ; Ceres enim Dea fru- lm a poetis fingirur, cjuam tamen Divid prorfus lgnoraviir. C. Geri:\ uhilis humor] Pro genitali, e quo aliquid gignirur, Cic~ i Arato.
$ole*s natura, &* rerum genitabilis crdo. eperitur & apud Varron. & imprimis apud Lucret. Slc Vir^. xir, peneirabile frigus^ genitabihs aura Favoni. Apud quem e- m fant averfabilis 8c trumnabilis. C. 17 Alitibus] Vide alesy Pfal. viii.
1% Echimts] alias Erinaceus : quprnm duae funt fpecies ; alii •un roftro, porctfm, alii canem referunt, (jirarum utwjue ter-
gus
3 54 P s A L. CIV.
ip Tu lunx incertos vultus per tempora certa Circumagis: puroque accenfum lumine folem Ducis ad occiduas conftanti tramite metas :
20 Inde fuperfufis cun&a involventibus umbris, Per tacitas fpargis no&urna filentk terras.
21 Tum fera prorepit latebriSj filvifque relictis Pradator vacuis errare leunculus arvis Audet, & e ccclo mugitu pabula rauco
22 Te patrem expofcit : dein rurfus fole ren^to Abditur occultis prsedatrix turba cavernis»
23 Inque vicem fubeunt hominumque boumque k
bpres, Donec fera rubens acendat lumina vefper.
24 Sic pater in cunftos didis te cornmodus lifiis. Nec taiitum tellus, genitor, tua munera fer.
"> c 1 o n
gus undique, quam magnum, fpinis vallatnr acutis ; St nbi per culum imminef, quafi in orbem (e colligit, ot globum qaai hifpidum reprasfentare videatur. Siciu ereganter de iis quo<ju« Angelius, Cyneget. iv. ubi etiam naturam hujus anirr^ graphice piugit verfibus hifce lepidiffifeis,
Ergo ubi lapfi jacent fua qugque fuh drk
Accedunt Ut'ty feque in fua iirga voltfi
15enec £xa rubis hdrentik mala fupremis
Exportant^ implentquo penum Yivcniiotis uvis;
Quarum acinis quoiies fentes oneraniur acut.cy
J*crjucunda fui pr&beni fpeclacula nouis.
Quippe humeros tetlo Ji ingrediunlur, ut ipfa
Jre putes tutos avulfos vite racemos.
Ahy tibi ne cupidos fenfus tum tangat hahcndi
^tantus amor$ furem ut tehies arcere )ocofum%
Atque oculos durus jucundo avertere ludo,
Eripere & natis dukem exfpcctantibus efcam. C:
24 Didis] Didere verbiim poeticum eleg^ns, pro diifribuerej
lii^erere, Lucret. Lib. 2. '
D Viwi
Psal, CIV. 255
] Tam variis fcecunda bonis : fed & a:quora ponti Fluctibus immenfas circumplectentia t^rras. Tam laxo fpatiofa finu : tot millia gentis Squamiger«e tremula per ftagna liquentia cauda ; Exfultant : tot monftra ingentia & horrida vifu Veliferas circumnant puppes : grandia cete Effingunt molles vitreo fub marmore lufus. ' Atquc adeo qua? terra arvis, quse fluctibus (rquof Educat, a te uno pendent, pater optime., teque Quseque fuo proprium pofcunt in tempore viftum. Te magnam pandente manum, faturantur abunde Omnia : Te rurfus vultum condente, fatifcunt. Te tollente animam, fubito exanimata recurrunt In cinerem : infpirante animam te denuo, furgit Illico foecundse fobolis generofa propago, Et defoiatas gens incolit aurea terras.
Sic eat, O nullo regnet cum fine per sevum Majeftas divina : fuumque in fecula lsetus Servet opus Deus : iile Deus, quo territa tellfis* Concutiente tremit, montes tangente vaporant, Fumifera trepidum nebula teftante pavorem. Hunc ego5 dum vivam, dum fpiritus hos reget artus,
34 Ufqtie
T)um facile in venas cibus pmnis didiiur.
Albuti fenis exemplo dum nnmia didit. Horat. nponitur vel a dis 8c do, vel eft contra&um a divido; C 6 Grandia cete] rox.n7esy Gfascis balaena, feu bellua marina
Hinc x«70 in numero plurali, a quo Latinum cete, eaderci ificatione, pluralis numeri tantum. Hinc Virg. Et monjira wvia cete. Ecdem modo mele & pelage pluraliter ufurpavit ret. Lib. 2, Et cycnea mele. Lt eodem pertinent friqida 2em- Virg, C.
itteo marmore'] Pro maii, ficuti V{rg, 2 Georj, Infdffm re* iwpelkre- mar?ri<>r. C; v
2?£ Ps al. CV;
34 Ufque colam : tantum ille meas facilifque b|
nufque, Accipiat voces : nempe illo oble&or in uno.
35 At vero impietas plane extirpetur ab ima Radice, & fcelerum ftirps nulla repullulet : ac nl Te rerum, Deus alme, patrem Dominumque c.l
nemus.
PSAL CV. C a r m. G e n. xxiv.
TZavld hortaiur Ecclefiam ati Deum laudandum &* cafcndum, a fi dere ejus gratuiie, a mirifica adminfiratione Dei ex fcedere, ci jus partes funt tres : I , De rebus mh-ifice gefiis ante profetli mm In JEgyptum. 2, De rebus in JEgypto gefiis. 3, De*rebt gefiispcfi esiittm ex Mgypio: qu* omnia accepta ferenda docetD< fromijjicniy &> ugnofcenda fanHo &> fideli obfequio.
lAnite Dorninum, & invocate nomcn ejus: exte£ Fa-fta gentibtis per orbem prsedicate illuftria. 1 Ille felrno, carfnen ille, & illius miracula :
3 Norhen ejus, numen ejus una nobis gloria. Hunc amantum &hunc petentum palpitet corgaa
dio.
4 Robur ejus, pignus ejus facrofanftum roboris ] Petite : vultum ejus beatum continenter quserite.
5 Subeat animum quanta noftris edidit majoribus Signa, qu# portenta ,• legum fcita qux relinquerit
6 Vos Abrami, vos Jacobi pofteri, lervi Dei Separati, fortc ledta natio, vos alloquor.
7 Ille rerum re&or unus, orbis unus arbiter,
8 Pacla noftrisfirma fervatfacta cum majoribus Verba meminit : mille fancta in fecla neflit foe-
dera, f I&a pri^tus cw$ Atjramo, deinde jurata Ifaco :
19 lijfr
P S A I. CV.
257
:> Ifaci fancita nato, lege non mutabili : Pofterifque fempiterno roborata vinculo ; [ Quum, Tibi ChananaKi, dixit, arva forte divi-
dam. 1 Turba numero parva quamvis advena illic degeret, Aucta nondum ftirpe longis temporum decurfibus: Regna quanquam & nationes exul errans verteret: , Hos tamen Dei benigna fovit indulgentia : Vimque duram prsepotenti dextra ab illisarcuit: Et minis Reges potentes tetricis compefcuit; Ne niihi (inquit) confecratos, ne mihi unftos tan-
gite- A meis, moneo^, prophetis abftinete iujuriam.
Quum famem voracem in orbem contumacem in-
duceret,
Gentibufque alimenta late noxiis fubduceret,
Prsevium mifit miniftrum Nili ad arva fertilis :
Filium pulchrae Racheiis mango turpis vendidit :
Carceris latuit tenebris, crura vin&us compede,
Somnii donec foluti nota Regi veritas,
Crura ferro liberavit, folvit animum crimine :
Et uova fortis benignae jam viciffitudine,
Hegiorum fervulorum fervus ante ignobilis,
K k 22 Fre-
I Chdvan&a arva] Rcgio haec pofteris Abrahami divinitus miffa, fic ; vel etiam Chananitis difta eft a Chanano filio mi, nepore Noae • ejus enim progenies hanc terram incoluic 10, quam poftea, Chananaeis eje&is, duce Jofua occuparunt ilitae : regio eadem cum Paleftina, quae longa fuit 40 milli- Germanica, lata 20 ; tefte Hieronymo. C. 7 Witim Eachaelis'] Paraphrafis Jofephi, filii patriarchae Ja- tn ille ex Rachaele, filia Labanis, procreavit. C. i*ngo] Mango hic idem eft qui Calliftrato. J. C. Plagiarius, homines vivos aut emit ant turatur : tales erant Ifmaeliis, 'fhum a fffttribus fuis cmentes viginti ficlis argenteis.
-5S P s a i, CV.
zz Frcna rennr c cuftodi:
:ncul E: fenum j. udentiac.
23 Ifaci tander 50 culta
ad flue: caftra r
24 -: : Deol 1 ftirpe fic refloruit, Vi: incolas. : " Tv.~ Phari reetor fuperba: mente verfa j\
mL F: aude molitus ne: rpitus revellere :
Jo dcnec volutc
nitus zj ;em tcrruit mirgculi
28 Ergo naturs. beliis juflibu
V:
Gondicl : .nib cedere :
ip Ur.cia decolcv uit,
Squar.esque ft: r jc Tcrm felb - prapoft-
Turpit ialet; ipfa regia
Facta ranis, ipfa regum fce. cubilia.
; : Fufa deinde : mufea Memphin occ
E: pcdicul - faeda erar.:
3 2 Irftar imbrium ruebat mifta fl 33 Axboies rada fcntes fronde, Qore, frua
34 C<
U > : £* '* & ^ 9U* in a^RO> propricunr.e
cond inCUud. t
iferrejujfit, & infuper hf* mmanr.v p< At vert U
Psai". CV. 159
i reliquit atra grando, mox lccufta perdidit : abftulit, lccuftas quod voraces fugerat. jinde faevis icta Nili regia, m ferox non mitigaret contumaces fpinr opulum ir.cx in ipfum verfa pcer.a faryiit. ' *ima pignorum repente per penates omnium ( cidere : cunfta planctu, cuncta fletu perfonant. 1 getandem pertinace cladibus perterrito, ncta Memphin gens reliquit, jam tyranno li- bera, ] ;es auro argenteifque barbarorum poculis. :ot inter millia ullum languor attentaverat.
Mili jam pavore liberata regia, \ vultu, plaufibufque praferebat giudium. At parens memor benignus genris electx fibi, ticulofr arenae vaftitatem imperviam 1 nubis texit umbra, luce ; noctem luridam latc corufco : lumine.
ctum cum rogarent, texit imber alitum : it per au re denfae grandinis :
vifcere lte ficca folitiu t, Scilicet
immemor nunquam foi, C od fibi c irernum fecerat.
ltum ftirps piorum, tuta ductu numinis, A .a liquit frandulenra perfidi Pelufii : ■ccupatis efterarum nationum fedibus, 1 ididit Deus labores impiorum eis carpere :
K k 2 45 San-
tum] Coturnicjm maxima copia, ir.ftar imbi
■ Vide Pfii
1
26® P S A L. CVI.
45 Sanctiones ut tenerent facrofancti foederis* Et piarum ad juflk legum facta cuncta fingerem Laus, honor, decufque Regi fempiterno coelitui,
PSAL. CVI. Carm, Gen. xiv.
Ecclejla confiietur^ homines ob tenuitatem fuam impares effe .u celebrando verbis & operibus^ at contva peccatisfuis Dei glorm convellercy & comemoratis majctnm peccaiis, quibus femper D\ pre foedere £p mifericordia condonavit, infalute conjirmata beni cit Deo.
LAudate Regem ccelitum, Regem bonum, Suifque nullo non benignum tempore.
2 Quis fa&a verbis sequet ? eloquentia Quis affequetur illius potentiam ?
3 O ter beatos sequi amantes, & tuae Praefcripta legis qui tuentur jugiter 1
4 Memento noftri facilis & favens, tuum Profpicere populum qua foles clementia : Et me revife lenis ac falutifer :
5 Ut feparati tibi bonis populi fruar, Carpairique lxtus quo fruuntur gaudio, Haereditatique comes applaudam tu#.
6 Scclefta proles cum fceleftis patribus In te rebelles multa iniqua fecimus : Abominanda, dira perpetravimus.
7 Mam nec tyranni ^Egyptyii ex*ergaftulo Noftri parentes liberi per te, tua Oftenta graviter ponderarunt, ncc Xx\x Meminere gratis mfcntibus clementiae : Sed propter undas sequoris rubri, duces Adverfus animis turba contumacibus
Ob-
3. JttgiUr] Vide Pfal, 19.
PSAL. CVl. 26l
fc Obmurmuravit. At parens malis bonus Pcenasremittis, ut tuam clementiam Agnofcat orbis, & tremat potentiam
9 Nam comminanti ceffit unda fludtuum : Sufpenfa moles hinc & inde per fali Tranquilli arenas aridam dedit viam^ Ceu folida campis figerent veftigia :
10 Donec tyranno liberati & hoftium Crudelitate, tuta tuti iittora.
1 1 Tenuere : at hoftes vorticofo gurgite Abforpfit unda, cladis ut nec nuntius
1 2 SuperefTet. Illic tum falutis compotes Fidemque verbis praebuere, & cantibus Cecinere feftis numinis potentiam.
[3 Metu repulfo, protinus lafcivia Animos rebelles perculit : nec amplius Meminere figna nec pericla priftina.
14 Repente prava perciti libidine Arfere, verbis & Deum procacibus Ivx impulerunt frena juftae folvere :
15 Ac flagitatos impie dedit cibos, Juftifque poenis impios coercuit.
16 Nec pcena mentes nec benignitas feras Mollire potuit, quin procaciter ducem Ducifque fratrem peteret aemulatio,
Et freta ftudiis femper ambitio malis?
17 Sed
9 Sali] Vide Pfal. 77;
11. Vorticofo ] Vox a Livio quoque nfurpata, defcendensa irortice feu vertice, qui eft aqua in fe contorta, & in orbem i&a, <jua in parte maria & flumina feie funt profundiflima,
11. Gurgite ] Gurges qu®que profundus in mari vel flumine ocus eft, wbi aqua m gyrum 3gityr, & injeSa attrahit & *ir- iorbet*
262 P S A L. CVL
17 Sed fa&iofos terra vafto condidit
18 Sinu dehifcens, flammeique gurgitis Torrens vorago devoravit impios.
19 Nec noxiorum monita tot poenis modum Gens prava fceleri fecit. Horebi in jugo ( Proh facinus ] ) ante imaginem bovis Dci
ao Imago fefe ftravit, & fronde faturi Simulacra tauri coluit inftar numinis ;
&i Partx falutis nuper ingrata, immemor Miraculorum in urbibus Niloticis ;
22 Et flu&u eodem fofpites fe, fubrutos Hoftes fuperbos vorticofis sftibus.
23 Ergo fceleftos ira jufta perdere Ibat, furenti ni Deo carum caput Pro gente Mofes obtuliftet, & prece
24 Fretiaflfet iras. Nec tamen turbae furor Illic quievit, expetitum tam diu
Uber feracis fprevit agri : nec fidem Mofi docenti, pollicenti nec Deo
25 Habuit: tumultu caftra complens refpuit
26 Imperia : donec ille munificus parens, Delere promtus inter invia montium
27 Toties
19. Horebi ] Horebus vel Orebus, pars vel appendix eft mnncis Sinai, in quo leges Decalogi latse 6c fancitae funt.
21. Nifoticis ] Urbes Niloricae funt urbes iEgypti, fic difljc a Nilo de quo fupra. Yfal. 68.
23. Mtfes carttm caput Veo ] Pro homine Deo cariflimo. in Latina enim & Gracca lingua caput tancjuam primarium corpo- ris membrum, nonnuncjuam pro toto homine ufurpatur. Uc HoraC- Quis dejtderio Jit pudor aut mcdus 'fam cari capitis ? EC Propcrl. lifr. 4. N« te dulce caput mater Scriboma Uff<
P S A L. CVI. 2£g
27 Toties rebelles, extulit dextram, & genus Pcr nationes impias difperderc
28 Jam deftinarat : ante fculpta numina Iterum protervi procidere, & mortuis Diis thura, leftafque immolarunt hoftias :
29 Deum fceleribus provocaverunt novis, Iramque rurfum exafperarunt vindicem :
30 Jufta incitatus doncc ira Phineas Ferro fceleftam puniit licentiam, Et fxvientem dexteram compefcuit
3 1 Domini, fibiquc peperit seternum decus, Qiiod nulla fileant pofterorum fecula.
3 2 Nec contumaces fupplicia tot fpiritus Coercuerunt, Meribse ad undas quin Dei
3 3 Rurfus furorem accenderent : nec public© Mofes furore liber etiam incredula Oratione vertit iram numinis
34 In fe. Potiti deinde paftis finibus, Nec impiarum femen omne gentium Difperdiderunt funditus, nec juffibus Recte monentis parpuerent miminis :
35 Sed fe profanis mifcuere gentibus, Didicere ritus, ferviere ludicris
36 Diis : ac eorum mancipati cultibus, Tenuere puras a fcelere nullo manus.
37 Quippe immclarunt filios ac filias
38 Ad
30. Thineas } Filius Eleazari, nepos Aaronis, qui indigni- tione commotus, Ifraelitam cum fcorto Madianitide interfecif, eoque ftrenno fafto iram Dominicam effervefcentem reprimit. Qua de caufa facerdotium perpetuum ei pofteris^ue ejus pr©^ irjtiitur. Num. 25.
S2« Mcrib* ] Vide Pial. 7f.
264 Psal. CVL
38 Ad dsmonum aras: & fu# propaginis Tinxere fculptos fanguine innocuo deos, Terramque fan&am polluerunt csedibus.
39 In fcelera proni abominanda, dum fua?
40 Manus adorant opera, patrium Deum
41 Juftas ad iras provocarunt, ut fuani Hsereditatem abominatus impiis< In fervitutem manciparet hoftibus :
42 Quorum fevero psene contriti jugo, Pofuere farvam fpiritus ferociam.
4.3 Ac liberati faepe Domino vindice, Rurfus rebeiles fpiritus in vindicem Sumfere : rurfus ob fcelera poenas fua
44 Dedere : mitis nec Dei b^nitas tamen In rebus arftis innocentium a prece
45 Averit aurem : foederis memor fui Foenas remifit lenis & placabilis.
a6 Quin & fuperba corda gentis barbara?, Cui ferviebant diruta jam patria, Lenivit : animos omnium ut perftringeret Imago fortis flebilis vel hoftibus.
47 Tu nos tuere, Domine nofter & Deus, Et e profanis gentibus recollige : \Jt te caiiamus, nomen ut fanchim tuum
48 Celebremus unum : populus omnis 11 1 fimul Dicat, Deo, quem pofteri Abrami colunt,
S
$fi. Sortis flebilis vel hoflibus ] Infignis amplificatio miferiar- nm, quas valde magnas, luSuofas Sc intolerabiles effe neceffe eft, fi hoftibus, ulrionis & vindiftae pocius quam commiferati- onis cupidis lacrymas debeanc elicere. Eadem amplificatione vifus eft Virgilius, cum dicereC : Vel Friamo mijeranda rnanus. Item Claudianus ; lugcnda Getis & flenda Suevis Haufimus : i^ fa meos horreret tarthia cafus. Vidc Pfalm, 12$. C*
P S A L. CVII. *<>$
Sit laus, honcrque in fcculorum fecuU: Amen, arnen.
PSALMORUM
Liber Quintus.
P s a l. CVIL Carm, G e *r. i*
tfattes honitatem & henignitatem Dei celehrat erga escules peregre errantesy erga captivosy tgrotos, in mdri iatlatos, erga mutationes fwgularum regionum &> perfonarum ex Dei prwidentia ; &° ad- mirans vecordiam bcminumy Vei opera magnifica nw animadver» tentium, ornnes ad Dei laudes hwtatur.
CAntemus Dominumque bonum, facilemque pa- rentem, Cujus habet nullas larga indulgentia metas.
2 Hunc grato fimul ore canant^ quos, dira tyranais Quum premeret, fsevo incolumes ex hofte recepit^ Et juga captivo excuflit fervilia collo.
3 Perque feras gentes fparfos, qua furgit ab undiSj Et qua diverfas abiens fe condit in undas Phcebus, ab ardox campis glaciaiibus urfe Collegit, tepidoque domum revocavit ab auftro.
4 Per fteriles faltus & inhofpita faxa vagantes, Qua nulla ad cultas ducunt veftigia terras,
5 Frafti animos mcerore, inopes undaeque cibique, Auxihum miferis imploravere querelis :
L 6 Audiic
5 TJjcehus ] Poetics, pro fole.
3 ArcioA campis glacialihus urfa ] Intelligit partes terrte fep- tentrionales, urfar majori & minori fubje&as, ubi majus & p«* aetranuuSj <£uani in reli^uis muudi panibus, frigus eft.
166 p $ a l CVIL
6 Audiit orantes, & opis miferatus cgenos; Omnibus exfolvit moerentia pe&ora curis,
7 Monftravitque viam cultas quae ferret ad urbes
8 Ergo canant Dominumque bonum, facilemqu<
parentem, Et late ignotis pandant fafta inclyta terris,
9 Quippe fitim vi&uque famem compefcuit aegram Reddidit & membris vires, animoque vigorem.
10 Quique Dei monitis ingrata mente reli&is, ii Carceris in tenebris & cseca node jacebant,
12 Quum tremerent gelida? exanimes formidinc
mortis,
13 Affli&iquc malis humiles fraflique jacerent, Auxilium miferis, imploravere querelis : Audiit orantes, & opis miferatus egenos,< Omnibus exfolvit mocrentia peftora curis :
14 Vincla manu valida rupit, mortifque timoreir Reppulit, & tetris pavidos eduxit ab umbris.
15 Ergo canant Dominumque bonum, facilemque
parentem, Et late ignotis pandant fafta inclyta terris :
16 Liminaque Sc porta* qui clauftra refregit ahenar,
17 Deliciis animi vires quum ftulta libido Affligit, corpufque gravi languore folutum
18 Stultitise pendit poenas, & morte propinqua^ Rejiciunt omnem faftidia marcida vidtum ;
19 Auxilium miferis qui imploravere querelis, Adfpicit orantes, & opis miferatus egenos,
20 Omnibus exfolvit moerentia peftora curis : Ereptifque fuo lethi de limine verbo, Reftituit ktumque novat per membra vigorem.
21 Erg«
«67 psai. cvir.
21 Ergo canant Dominumque bonum, facilemquc
parentera, Etlate ignotis pandant fafta inclyta terris:
22 Et meritis cumulent memores altaria donis, Et grata acceptam teftentur voce faiutem.
24 Qui mare fluftifonum fulcat, curvifque carinis Admovet externas vaga per commercia gentes,
25 Non ignota illi divina potentia, nec quae Monftrat in immenfo miracula fepe profundo.
26 Quum jubet, irrumpunt venti ftridente proceila,
27 ,Et mare nunc fpumis canentibus aftra laceffit^ Et nunc tartarei iubfidit ad ima barathri :
28 Pallent ora, metus trepidantia peftora pulfat, Et velut oppreflis vino veftigia nutant : Callida nec cani juvat ars aut cura magiftri.
29 At Dominum ut moeftis imploraverc querelis, Exaudit trepidos, & opis miferatur egenos.
30 Jam venti ponunt, ftrataque sequaliter unda, Arrident taciti tranquilla iilentia ponti.
31 Jam pofita Iseti gaudent formidine nautae, Cum laceras optatum portum tetigere carina»,
32 Ergocanant Dominumque bonum, facilemque
parentem, Et late ignotis pandant fa&a inclyta terris.
LIj 33 Hunc
23 Marefukat ] Poetice, pro navigat. Sicnti enim per campos aratro dufto relinquitur fulcus, linea re£tiflima, ita ia mari quoque nauis, afta ventis fecundis, re&iffimo curfu pro- cedit : Et quod aratori eft ftiva, \d nautas eft gubernaculum.
23 Carinis ] Pro navibus, pars pro toto. Ita Ovidius rotara pro curru dixit. Si rota defuerit, tu pede carpe viam
27 Spumis canentibus] Andreae HartiEdirio, Annoi6i5, *ia- bet candentibus. Confule notas do&iffimi Rudimaxmi, ad finem libri PfalmeiHin adje&as.
PSAL. CVIL 26
f 3 Huric populi coetus laudent, fan&ique fenatu
34 Concilium fuper aftra ferat, qui flumina fxccat Et riguos paffim rivis bullantibus agros, Fontibus occlufis fitienti damnat arena :
35 Et foecunda, fui fa&a ob fcelerata coloni, Arva jubet falfis fubito fterilefcere glebis.
36 At contra in fterili campo male pinguis arenae Stare lacus, pinguefque facit ftagnare paludes : Et fluviis ficcos rivifque fugacibus agros
37 Irrigat, atque inopi tranfmittit habere colono Quique novas fanftis moderatur legibus urbes,
'38 Et fcrobibus credat vites, & femina fulcis,
39 Unde legat dulces maturo in tempore fru<5tus, Quospateromnipotens alit3& proventibus auget
'40 Affiduis pecorum foetus. Ubi nefcia rurfus Commoda fortunae modice mens ferre fecundse, Frena dedit vitiis, retrahit fua munera juftus
41 Arbiter : indomitos animos & corda fuperba Cladibns affligit : f#vis punire tyrannis Tradit, & ignavo petulans fub principe vulgus Contemtum, populis prsedam jubet efle propinquis. Perque inopes vi&us terras traducit, ubi ante Nulla hominum tritum monftrant veftigia callem. 42. Avertit mala pauperibufque, animique modeftis.
43 Atque hilares multa fcecundat prole penates.
44 Hxc fpeftant gaudentque boni : male ccnfcia
muffat Turba metu. Aft, animi quibus eft folertia, cura Affidua volvunt, memorique hxc mente rccondunt, Luceat ut cunftis Domini clementia terris.
PSAL.
3; Bullantihus ] Bullare eft bullas facere. Verbura a Plinio ufurpatum, qui a<juas & utinas dixit bullarites, id eft, bulhs intumfcietntes.
; P S A L. CVIIL ^69
C A R M. G E N, il.
lavid ReXy Veo ghriam ipfius commendat in lemgnitate & fide prtftanda, promifftones ejus commemorat, auxdiftm impbrat, Q9 fe, eodem ducey ad otus accingit,
MEns invifta malis, animi vigor integer, orbis Te voce, re&or, te celebrabit lyra. Ein ae;e, depofitis mens expergifcerc curis,
Etm canora barbitos cum nabliis. Ocyus aurorse quam lucifer excitet ignes, Aurora cantus quam volucrum exiufcitet, . Te pater alme canam : populos tua fa&a per om* nes, Quacunque telh^panditur, vates feram. Nam tua fiderei bonitas faftigia cceli,
Fidefque tra&us nubium fupervolat. O Deus auguftum nitido caput exfere coclo,
Oftende terris glorix jubar tux. Eripiafque tuos gelidi formidine lethi
Prafens, & opifer invocantes audias. Audiit ex adytoque Deus flammantis olympi,
Vocem rependit gaudii prarnunciam. En tibi frugiferos Sichimae difpertiar agros:
Vallem Sucothi metiar decempeda. Nonne mihi parent Jacobi pignora, quifquis Vcl pecore tondet arva, vel vomere fecat ?
ioOii
8 Decempeda] Pertica, feu decem pedum, cujns ufus erzt in menfione agrorum. Cicero pro Milone, $Jui cum architeciis & xempedis viUas multorum hortofque peragvabat. C
9 Arvatondet pecude] Pro depafciU C» Arvafecat vomtre] Pro arat.
2JO P S A L. CIX.
10 Oppida fub pedibus Syrise calcabo fuperbar, Moabum, Idumen, & Palseftinas domus.
ii Quis mihi pandet itermunitas du&or adarce.1 Muros Idumes divitis quis diruet ?
1 2 Qiiis ? nifi tu noftrae gentis, Deus unice, tutoP $
Qui nos premendos hoftibus reliqueras, Offenfus vitiis pravis : nec in arma ruentes Noftros pradbas dux, ut ante, exercitus.
13 Nunc pater auxilium rebus bonus adfer in ar£>:
Humana fallax credulos fpes decipit.
14 Te duce, viftrici decorati tempora laurc,
Pedibus prememus hoftis arrogantiam.
P S A L. CIX. C a r SG
E N. 31.
David cahimniis rnatevolorum traducfus apud SchauJem, calumn to.ibus, eorum familiis, nomini & faluti male precatur^ proplr ohfirmatam ecrum malitiam ; cP auepta falute fuay prcjjtewl fe benignitatem ~Dei celebratnrwn*
"^TE fileas, ne diffimula, mea gloria, neve JL ^\ Sine veritatem fupprimi mendacio.
2 Me fcelerati oris fraus, & crudele venenum
Proterva jfidislingua me premit dolis.
3 In me odia occultis acuunt fermonibus iras,
Et immerenti fabricant moleftiam.
4 Qiii mihi debebant fidum folamen amici,
Probra ingerebant clanculum & convicia. Aft ego, fecretse tibi qui penetralia mentis Cernis, dolente corde fundebam preces.
5 Omnibusofticiis culti mihi damna rependunt,
Remunerantur odio ■ amorem fimplicem.
6 Ti
P SAL. CIX 27X
6 Tu pater huttc fasvo vexandum trade tyranno :
Vaftator illi ad dexteram adftet Angelus.
7 Judicis adftiterit cum fprdidus ante tribunal*
Damnatus afpris exeat fententiis. Quum volet iratos animos infle&ere fando, Oratione judices exafperet. % Ante diem fato pereat prscrcptus acerbo :
Locumque vacuum dominus occupet novus, \j Orba fleat foboles, vidua gemat uxor in aula : 10 Ejefta proles patrio exulet folo : Inftabilis, mendica, vagis erroribusorbem Luftret : quietum reperiat nufquam locum. i{ Conturbetque domum miferam, infcribatque pe~ nates, Scrutatus omnes foenerator arculas. Ignotufque haeres longo congefta laborc 1 2 Rapiat, opemque nemo pofcenti ferat :
Nullaque progeniem miferatio fublevet orbam. [3 Mors falce totam demetat fimul domum:
Proxima gentem omnem cum nomine deleat xtas. £4 Apudque Dominum, patris erratum, ut re- cens,
1 5 Ante oculos interque manus verfetur & errct :
Nec vitia matris toliat ulla oblivio.
16 Utque erat oblitus miferandi, oblivio gentem
Ejus perenni fupprimat filentio : Qui dejectum, inopem, & curismordacibus sgrum Pertrahere mortis nixus eft in retia.
1 7 Sern-
. 7 Afprh] pro ajperis, more Horatiano ; ubi etiam legas vatfi- « > pro vahdius ; puertia, pro pueritia ; furpite, pro furrihite. ^uod etiam attigimus Pfal. lxxi.
["fMatque] i.e. ejus domura vendendam lowndamve indi- w; Vidc Rudimanni AnaoUtiones,
*7* P SAL. CIX.
17 Semper ei veluti fuerat maledictio cordf,
Maledicta in illum & exfecratio cadant.
18 Ac veluti ftudio fugit benedicere pravo,
Sic nullus illi cupiat aut dicat bene. Et velut obtegitur talari corpus amictu,
Totus miferiis ille fordeat obfitus. Sic in cuncta illi paffim fe vifcera fiindant,
Vt oleum in ofla penetrat, unda in vifcera, ip Hoc ergo incedat femper veftitus amictu :
Hxc zona iumbos cingat illi & ilia.
20 Ante Deum tales pendat detractio poenas, Et clam falutem quifquis oppugnat meam.
21 Alme pater, pater alme, tua me protege dexti!
Et invidorum libcra calumniis : Ut nomen latus omne tuum telluris honoret, Et fuavitatem fentiat clementise. -22 Eripe meinvidiac: fumpauper, egenus&exfpc Animumque curx turbidum urunt anxia?.
23 Non aliter pereo, fpecies quam futilis umbrar,
Pallent tenebris fera quumcrepufcula: Aut ubi decuffis folerti indagine ramis, Locufta tcctis pulfa frondeis cadit.
24 Genua labant infirma : artus jejunia folvunt :
Exfangue ficcis corpus aret offibus.
25 Me tumidi probris hoftes petiere fuperbis :
Me confpicati capita quaflfarunt fua-
26 Adfer opem, fervumque tuum, pater optime, fer
Pro lenitate femper affueta tibi.
27 Ag-i
2,2 Exfles'] VideP/i/. xxxi.
13 'Tetiis frondeis'] Pro arboribus, qw» avibus nivloff & \&$' bw p r#bcnt, fi.cut te£U ssditiciorun humiflibuu.
P 3 A L.. CX. 5jf
57 Agnofcantquetuam, rcrum pateroptime, dcxtram:
Tuaque falvum me iciant clementia. 2 8 Dum maledi&a voment hoftes, dum probra loquen- tur,
BonuTquc placidufque benedices tu mihi. t)um confufa illis turpis pudor ora notabit,
Lseritia fervi pe&us hilarabit tui. .* 25? Hos pudor, ut talus a vercice veftis ad imos
Eftufa late corpus omne contegit; Hospudor, &mcerens turbato infamia vultu,
Qui me maligno dentc rodtint, obruat.
30 Ait ego tum Domino grates memor ore fjnabo,
Coecuque laudesin celebri concinam;
31 Qui ftetit auxilio dexter cum paupere, vitamque
Eripuit ejus hcftium ludibrio.
Scriptus eft hicpfalmusa Vwide, ufqne adeo terribili & horrifica ora* tione, ut vix ullum in tota fcrirkura (imi^e exemplum invenias; itaque cum maximo judicio legendus eir, & in precibus ufurpandus. Qjasin jhoc pfalmo continentur, non iun: trahenda ad exemplum : cavendura [fummopere, ne vel cupiditate vindufke, vel falfo zek, vel temere ifta iufurpancef, in utramque aut alteram legis divinae tabulam peccemus, & qux aliis iriiprecamur, in noftrorum ipibrum caput convercamus. Bez.a,
Psal. CX. Carm. Gen. iii.
GbYiflus, Dominus nofter, aA jpirituale regnum & facer- dotium dternum in ecclefia yocatur ; deinde proponitur potentifjima vicioria de inimicis, & triumpho ejus>
SIc alloquutus Dominuseft Dominum meunx, Affide dexteram ad meam, [Dum proterendcs, ceu fcabellum, fub pedes Hoftes tibi provolvero.
M m 2 A4
2 Ad orbis oras ultimas fafces tuos
Alta ab Sione proferam : Ut juris aequi vinculis coerceas Faftus rebelles hoftium.
3 Te pompa laetis quum reducet plaufibus
Adtempla voti compotem, Sanfto deeoruS apparatu exercitus
Laetum celebrabit diem. Non roris imber ante lucem argenteis
Tot veftit arva gemmulis, Quam multa cun&is gentium de finibus
Ad te propago confluet.
4 Juravit & fe adftrinxit immutabili
Dominus facramento tibi,
Tct
3 Argenteis gentmulis~\ Allegoria» pulcherrimis metaphoris & formsL St colorem, & pulchritudinem roris matutini venuftifTime repraeff- tans. Non difTimilia habet Pfal. cxxxiii. C.
4 Sacramento'] Pro iuramento. £ft enim facramentum, proprie, 1 lenne juramentum militare, quo milites fidem fuam imperatori adftr gebant 5 quod quale fuerat, patet ex his verbis Vegetii, quse exftant J de remilitari fecundo, Cap» 1* Milites fcripti&> matriculis infertit jurare lent, 6p ideo militia facramenta dicun?urt Jurant autem per Veum% & Ck fium^ & Spiritum fanBum% & per majeftatem imperatoris,. &c. omnia fe Jhe •faBuros qn& pr&ceperit imperator : nunquam deferturos militiam, nec mortem n faturos pro Romanarepublica, &c. Hinc Caefar, lib» I. belJ. civil» Milites Do, tianos facramentum a[ud \e distre jubet* Milee autem hoc facramento obft &us, auBoratus% eodem liberatus, exauBoratus vocabatur. Accipitur e am alias pro quovis juramento, Horar. Ode 17. lib. z» Non egoperfid. dixifacramentum. Di&um eft ZUtemfacramentum, a facrando, feu con crando, quod eo }uramento quis confecretur, & quafi dedicacur hi uni imperatoria non alii, ad ferviendum. €.
P S A L. CX, 275
Tete futurum Melchifedecis fibi*
Ritu facrorum anriftitem, Sol inquieco lucis orbe dum diem,
Dum luna no&em illuminet.
5 Ad dexteram ille femper afliftet tuam 1
Ferro tyrannos vindice
6 Compefcet: iram commodans fuam tibi,
Gentes rebelles comprimet.
7 Ducefque regnis imperantes ditibus
Sternet folo : torrentibus E fortuitis, dumfugam premet, *fitim Viftor levabit igneam.
8 Ergo fubaftis hoftibus, ccelo caput
Tollet decorum gloria,
M m 2 P s a u
teelcbifedecis'] Quafi dicas regis jufiitU: Volutit autcm hoc cognomeri *:uifle Semi filii Nohas, qui habitaverit in Sal^m (qrae poftea fuit ^ierofolyma ) cV prcecipuus do&or & gubernator ecclefiae fui temporis K "uerit. Ex hoc autem pfalmo, & ex feptimo cap. Epift. ad Ebrdos pitet* magnum hunc Melchifedecum typum fuifle Chrilti, facerdotis seter- ifjii. Diciturenim fine patre, fine matre, fine genealogia, neque initium ^lierum, neqwe finem vitae habens, manere facerdos in perpetuum : ficutj Mttiam filius Dei, non tantum fine ffttre ex virgine, fed etiam fine matre yjx Deonatus, fine dierum initio exftitit, antequam ex matre virgine Jjarnem affumeret, neque ullum vitx finem eft habiturus. €. "* Sacwum antijlhem ] Id eft» fummum aut primarium facerdotem, fic di- r!*tum, quod cseteris anteftet aut antecellat. Cicero qucque AntijUtet cs- httmoniarum &facrorum nominat in oratione pro domo fua. Ab hoc de- oto.uftum femininum antifiita% pro primaria facerdote, ufurpatur a Plauto ;tf«c Cicerone. Alias antifies in genere quoque dkitur is, qui reliquos ex- •^ellit aut primas tenet. Ita Seryius Sulpitius appellatus eft a»ij}esjum}
lato antiftesfapentU.
j Tmentibus s fortuitis'] Dumque hoftes'fugientes urgebit, hoftium po' tus, vehementem bibendi cupiditatem e fluvits rapidis ei forte cbviis nminuet.y.
%f& P S A L. CXI.
Carm. Gen. iv.
i
Pfahes fuo exemph hortatur ecclefiam ad laudandum D\ umK ob ampla ejus opera erga Ifraelitas, & fantlum jusfcedus: hinc recordatus officii piorum erga Deum, I mnes provccat ad rev&emiam & laudationem ejus.
Slve inter fidos tra&em fecreta fodales, Seufandti ftipante caterva Me populi loquar, a4me parens, te pe&ore toto
Ufque canam : tua munera grato 2 Ore feram, magna #tern# miracula dextra: :
Magna quidem, ftd &inc!yta cerre, Etmanifefia bonis, ftudio fcrutante fideli.
3 Qnicquid cnim gerit, omnia fplendor, Omnia divina majeftas luce refulgens
Illuftrat: dum fidera terras Ignea luftraUunt, hunc juftum femper & arquum
Sera agnofcent fecia nepotum.
4 Nec quse prim^vi quondam ftupuere parentes
Attoniti, mirandaque natis, Jnvida delebunt oblivia : parcere largus Nempe parens, facilifque querelis
5 FSectere cormiferfs: fpohis ex hofte fuperbo
Direptisdecoravit amicotf. Nee cum gentefua perculfi foederis illum Immemorem ulla redaiguet a:tas.
6 Ofienditque fuas per fadta illuftria vires,
Quum populatus regna fuperba, Dimenfiifque novis hoftilia rura coloni& Diktix dedit cppida gcnti.
P S A L. CXI. 277
f Quicquid agit loquicurque, fides fmmobilis a&us
jEqui & regula dirigic omnes. Qr:# jubet, sequa jubet, nullcque interlita fuco,
Aut tacitam celantia fraudem ;
8 Quseque nec seterno volventia fecula lapfu
Ihterimant, aut tempore carpant. Quippe adftans fidei firm* conftantia & sequum Perpetuo rata jufla tuentur.
9 Quum premeret Pharii imperium crudele tyranni
Selefta de gente nepotes: Excuffitque jugum, ®is fera jufla fuperbi
Exuit : secernaque beatis Libertate frui donarat, pignora fera,
Si jurata parentibus oiim Intemerata pix feryaffeht icedera kgis :
Fcedera nullis irrita feclis. Qi.ippe Dei fanctum eft & formidabile nomen,
Ac fan&e fua pa&a tuetur : pxigit & duras violato fcederc pcenas.
10 Hunc colere ex animoque verei i3
Vivcn-
7 Interlita fuc$ ] Interlino, compcfitum a Lino, Uvi9 liium.
Alias, fucus proprie iafecl-um ei>, fimile quidem api, fed majus 5 fed «pis potius. imperfe&a, carensaculeo, non meliifkms, fed mel aJiarum itrenuedevoians: Immunifauefedens aliena ai gabula fusus, ut de eo Virgr lius- Unde etiam Varro turem vocar. Et per metapnoram, fuci di- cuntur otiofi & ignavi ventrcs, aliorum tanjum fruges contiimere nati» Alias etiam accipitur pro coJore quo hnx & panni jnficiuntur, ut? prsc- ter naturalem, aJium colorem nancifcantur. Icem pro medicamento feu leqocinio quo facies pingitur, ut fpecicfior videatur quam revera efl $ qua fignificatione htc ufurpaiur- ^.
L
f\
Vivendi re&e fons & fapientia prima eft.:
Hanc cun&os qui dirigit a&us . \
Ad metam, vere fapit : hunc ventura nepotum Semper dicent fecla beatum.
Apparet hunc pfalraum, & alios aliquot fequentes, quorum commul ;)..'■■ nis infcriptio eft HALLELUIAH, five a Vavide, five ab aliis prol Q, phetis &cantoribus editi fuerint, idcirco fcriptos fuifle, ut in folenl nibus praefertim feftis» concurrens in templum populus, facrificiorum &l :;c -■ aliorum facrorum rituum finem hunc efle intelligeret h hon ut in operil bus illisremiflio peccatorum & juftitia quaereretur, fed ut illis vifibilil ^ bus fignis admonitus, unufquifque ad res ipfas fignificatas (Chriftuml 6 ^< videKcet & proroifla in ipfo beneficia ) vera fide affurgeret, & Dei be-( aeficentiam feria confeflione celebraret. Bez*. I ,
Psal. CXIL Carm. Gen.
111.
Tfahes pios hortatur ad laudationem Dei propter felkita- tem omnimodam quam largitur bonis.
BEatus ille, qui Deum rerum patrem Pietate non fida colit : Deique gaudet kgibus: moresfuos
Formare ad iilas nititur. 2 Lateper urbes divites potentiam
Ejus propago proferet : Prolem piorum numinis benignitas
Larga beabit dextera. 3 Res affluenter fuppetet femper domi
Illi : nec setas longior Obliterabit sequitatis gloriam
4 Fruftumque. Quum premet malos Fortuna, fxvo geftiens ludibrio Mutare liimmis infima,
Be-
Psal; CXII, 27$
Benignitatis tum fuae juftis Deus
Lucem intenebris ofteret. Clemens bonufque in omnibus periculis
Stirpejn piorum muniet.
5 Mifertus inopis vir bonus, larga manu
Succurret indigentiae : Sic cunfta jufto temperans examine, Nec verba temere ut excidant.
6 Non turbo fo^is cunfta quatientis, loco
Movebit illum, necdies Suprema famamcondet ejus invido Oblivii filentid.
7 Non livor illum falfa gaudens fpargere
Terrebit,aut calumnia: Bellive rumor, aut egeftas lurida,
Fragorque lethi proximi : Sed mente firma provocat difcrimina,
Deoque folo nititur.
8 Ceu canarupesmurmurantissequoris
Spernit minaces impetus: Sic ille certa interritus fiducia
Sortis procellas fuftinet : Ac fuftinebit, dum ruinas hoftium
Salvus fuorum adfpexerit.
9 Opes volucris inftar aurse mobiles
Largitus eft egentibusj Sibi sequitatis gloriam fuperftitem
Servavit : orbe gloriam Vivaciorem, nec fenecbe dentibus
yEeuginofae obnoxiam. iq Dum laudeclarum, reque lautum fplendida Speftabic impiuspium,
Curx-
28 ;q P s a l. CXllh
Curaque mentem vellicabunt anxise,
Succumque carpent corporis ; Dentem fatigans dente ringetur, lue
Se macerabit tabida. JDjOminusmalorum vota ridet irrita,
Spes ut modeftas promovet.
io VtnUm fatigtns dente"\ Frendens, periphraiis. Vide pfal, xxxv»
PSAL, CXIII. CARM. GEN. XXV.
David ecckjiam Dei fuo exempk provocat ad laudationer) ejusy prcpter majefiatemy providemiam & adminifirati onem mirificam ac gloriofam ejus.
PSallite Dominum pueri, Dcmini Nomen fefto tollite cantu.
2 Nomen Domini fic cek bretur, Ut feclorum in fecula longi Nulla oblivia fentiat a*vi.
3 Primo a carcere folisEoi Ad purpureos ufque occafus, Omnes Domini nomen adorent,
4 Qui gentes fuper arduus omnes Celfas aetheris incolit arces : Gujus longe gloria nvundi
Trans flammantia mcenia ve&a eft.
5 O pietatis nefcia ve\x Pe&ora ! ritu facra nefando O qui fingitis, anne deorum Qiienquam Dominofimilem noftro
6 Noftis? quem fuper arduacceli Culmina pofitum ni! latet imx
.
p s a t; C3CIV; £B|
Sub cava claufum vifcera terrs ; iSFil humano procul adfpe&u Trans multiplices setheris orbes.
7 Inopem terrse qui proftratum Sufcitat, & de pulvere egenum
8 'Tollit, ut alco pofitus folio IPopuli primos carpat honores.* |p Qiii maternos fterili fru&us JExoratus donat, & orbos. Laeta renovat prole penates;
Psal. CXIV. Carm. GeNo xxiii
\Propheta narrat admifabilem confternationem rerum crea^ . tarum in adventu Dei cum populo fuo, caufamque con- fiernationis petensy eas refpondentes fingit, oMnempoten** tiam gloriamque Deo tribuentet.
QUum domus Ifacidum patrias remeare* ad orasi Barharaque invife. linqueret arva Phari: |i Ipfe Deus Iudam ccelefti numine tutum
Fecit: erat populi fignifer ipfe fui. j Vidit & attonitas trepidum mare diffidit tindas i
Jordanis refugas*in caput egit aquas. \ Dura per intonfos falierunt culmina monte^
Ut faturas geftit dux gregis inter oves: lelfaque frondentes movere cacumina colles, Agnus ut in pratis luxuriare folet. Quid mare vidifti folito cur cefferis alveo?
Cur fugis in fontes fluminis unda tuos ? Cur itaconcuffo faliiftis vertice montes, Ut fatur exfultat dux gregis inter oves?
a
aJB$ P s a £ CXV.
Cur ifa frondenti faliiftis vertice colles,
Agnus ut in praris luxuriarc folet? 7 Nempe Dei trepidum prarfentia terruit orbem^
Cui cadit in Solymos vi&ima multa focos. S Qui lapidum venas laticum laxavit in ufum,
Cui fluxit largo flumine dura filex.
Psal. CXV. Carm. Gen. iii.
Ecclefia fervari a Deo petit, pnpter gloriam ipfius, idi lolatras perdiy fingulos ad fidem hortatury promijftom aaommodat} & laudes Deife in hac vita pradicatum fpondet.
T*E, magne rector orbis, haud vi&oriam Ex hoile fxvo pofcimus, Nos ut per omnes fama gentes differatj
Nec apparatu ut fplendido Per oravulgi nos triumphus aureo
Curru fuperbos transferat : Sed impiarum ut fcela gentium fcianfc
Te largum opis cultoribus Tuis, fideque femper immutabili
Promilfa promtum folvere.
2 Ne force rebus infolentes profperis,
Ubr nunc Deus vefter ? rogent.
3 Deus aflra nofter incolcns, monalium
Nutu fuo res temperat.
4 At impiarum finxit error gentium
Manu deos inutiles : *
Aumm
F | A l. CXV. 285
! Aurum caminis excocfUens, autmalleis
Maffa e fequaci bra&eas j Ducens, figura multiformi ludicra
Affixit aris numina. I5 Inane vocis oshabent: oculos habent,. Orbes inanes luminis. 6 Naribus>odores nec trahunt, necauribus Surdis fonores hauriunt : i 7 Palpare manibus non queunt, torpentibus k}. Necingredi veftigiis. wj Nec vox anhelis edita e pulmonibus, Cavo recurrit gutture. 8 Quicunque tales fingit aut colit deos,
Diis ipfe fimilis fit fuis. 5> At tiu Jfjpobi gens, loca fiduciam
Oirinem falutis in Deo, Qui te potenti fublevabit dextera, Et in periclis proteget.
10 Ervos Aronis pofteri, fpemponitc
Omnem falutis in Deo, Qui vos potenti fublevabic dextcra, Et in periclis proceget.
11 Q^icunque culpor es Dei, fiduciam
Loca falutis in Deo,
N n 2 Qui
% 4 Majfa e feqtiaci hraFteas] Qua? fcilicet iclu malleorum diduci & dilata» fipotelt, <& quse, dum movetur ant: pJicatur, crepitat^ hujufmodi enim laminx, feulameita potius tenuiflimae, LaHnis braBe& appellantur. <?•
Lari crepitabat braBea vento, Virg- VII. wdSneid*
^ Inane vocis os babent] Ht autem gentium d'v, os quidem, fed mutum tamen habent, irteoque ntl fe colenribus refpondere queunt: oculosha- bent, circulos tantum ccecos, nec quid tn mundo geracur cernentes. .?•
6 Naribus oJores] Nec jucundob florum iptrkus per nafum ducunt, ut illis- ^itu ck facrificiorum nidore non fic opus : nec auribus, audiendi potc- __;e carentibus, fonos precum ullarum trahunt. J.
7 $*lp*re manibus] Nec taclu re* ullas «anibus fentire queunt» aut qukquam cuiquam tribuere. J.
Jt
234 F s a l. CXVL
Qui te potenti fublevabit dexte^, Et in periclis proteget.
12 Qui nos favorefemper amplexus xncmo?
rovit fovetque fedulo : Cunftos Jacobi qui fovebit pofteros, Aronis &facrum genus.
13 Qui fecoientes, fivejuvenes, feufenes,
Fovebit & cuftodiet.
14 Qui nofque donis femper augebit novis,
Et liberorum liberos.
15 Nam nos profanis fegregavit gentibus,
Cceli folique conditor:
16 Ccelum fibi ipfe regiam fecit, folum
Sedem dedit mortalibus :
17 Remunerantes muneribus illum utfuis
Rerum parenremagnofcerent. Neque ora laudes in tuas folvent, pater, QuoS mors tegit lilentio.
1 8 Nos te parentem agnofcimus, qui fpiritu
Vitalis aurx vefcimur. Te profequemur laudibus, dum lucido Scl axe terras ambiet.
Psal. CXVI. Carm. Gen, xxiv.
David, deduEla arca Dei Ierufchalaima, in ecclefia aw morem fuum erga Deum profitetur^ beneficiorum accef ptorum nomine : periculafua/fidem & infirmitatem narl rat ; falutem Dei omnilus modis pradicat ; ac pofiremtl fetit in e&dem falute fervari, ut Deum amplius pradicetl
TOto pe&ore diligam Uuice & Dominum colam, Qui j
18 Dkki Ucida /c/ *xe] Dum fol curru Iueente terr*6 rircumjhit' J*
Psal. CXVL *8 j
Qui lenis mihi fupplici
Nonduram appulit aurenu 3 Aurem qui mihi fupplic Non duramdedit : hunc ego, Donec pe&ora fpiritus
Pulfet, femper amabo.
3 Jam mors ante oculos erat, Jam ftabam fuper aggerem Bufti, jam dolor anxius
Omni ex parte premebat :
4 Exfpes tum prece fupplice Oravi Dominum: Pater, Quaefo, inquam, miferabili
Saltem confule vitae.
5 O juftum Dominum & bonum,
6 Etpronumvenise! auxili Js me& confilii indigum
Ssevo texit ab hofte.
7 Ergo mens tibi reddita Moerorem cohibe; & Deus Quae larga tribuit manu
Donis l$ta fruare. $ Vitam e faucibus eruit Mortis, & lacrymas genis Abfterfit, ftabili & pede
Firmavit tibi greftum. p Tutus prafidio Dei Degam : & polliciti fide Fretus non dubia, canam
Gtato peclore laudes.
io Laf-
3 Si&riupmJmfin Jarafuper tunmlumfep«khrimci /tabaoi. J,
2*6 P i A L. CXVL
10 kafifus, rebus & afperis Affli&us, trepida fuga Vitse profpiciens mea^
1 1 Sic mecum ipfe lcquebar ; Nulli certahomini fides: At rerum arbiter optimus, Unus pblliciti tenax,
Uhus fallere nefcit.
12 Tot liber toties malis, Tot auftus toties bonis, Quo tandem officio tibi
Coner folvere grates ?
1 3 Te fefia dape, te prece, Te libamine profequar, Te vita» columen me&,
Gratavoce fatebor:
14 Te vitae columen me# In ccetu populi tui Grata profequar hoftia,
Damnatus tibi voti.
15 Ele&os, genitor, tuo Caflos praefidio tegis, Nec per vim pereuntium
Manes linquis inulcos.
16 Tu
11 ftllichi tenax] Servans promiiTorum ; [Jcuti Horatius,/«/fo» &• ten** &m propojitivirum, vocat integrum & conftantem. • 13 Tefcjia dape, &c'] Te nimirum epulis facris, & oratione colere conabor, & poculum libaminis in manus fumptum prseguftando, libe- rationem hanc metibi acceptam ferre palam teftificabor. J*
14 Damnatus voti] Quod poftea dicit *eus voti^ qui enim voto fa&o a liquid fe pr^ftiturum promifit, ille tamdiu obligatus, &quafii«>»«*'"* atque obftrictus eft,donec, voto foluto, feipfum liberet, Vir&D*f*"*- his tu qno<iue votis. Pro quo jurifconfulti veteres dicebant damnar. ut> danmas ejlo, i. e, obligatus ad hoc vel illud faciendum* C.
^
Psal. CXVIL; lr
16 Tu fervumDominustuum, Ancillse fobolem tuse
Me, minacibus hoftium Vinclis eripuifti.
17 Te, rerum parer optime, Semper laudibus efferam : Nomen in dubiistuum
Ufurpabo periclis.
18 Tc voti reus, erutus Morti, profequar hoftia* ip Sacri iimen ad atrii,
Sacrse redditus urbi/
Psal. CXVIL Carm. Gen. x;
Pfaltes bortatur gentes ut regnum Chrifti cekhent*
OMnes ubique gentium Quos folis ambit orbita^ Rerum parentis optimi Laudes libenter pangite. 2 Agnofciteindulgentiam Benignius nos in dies Foventis, & conftantiam Promifla certam reddere.
P
SAU
£8$ P * X t. CXVIII:
Carm. Gen, iL
David, typus Chrifti, ecclefiam ad Dei laudes pradican das hortatus, a fuo exemplo commendat liberationes ejus &fuam ipjius fidem: eum> tumfuis tum ecclefia totiu verbiSy celebrat. Figurat ecclejiam euntem in templum gratias agentem Deo, precantem in futurum> & facer- d$tes ecclejia benedicentes, Jacrificiaque imperantesy c mnes denique Deum laudibus efferentes.
Ela Deum laudate, Deum facilemque bonumque, Larga benignum femper indulgentia.
2 Eia Dei, foboles Jacobi, dicite laudes,
Larga benigni femper indulgentia.
3 Eia Deum canat Aronis numeroia propago,
Larga benignum iemper indulgentia.
4 Eia Dei pura cultor pietate, fatere
Larga benignum femper indulgentia.
5 Audiit orantem Dominusme rebusin ar&is;
Ac liberavit illico ex anguftiis»
6 Ille mihi affiftat felus: non arma, neculla
Humana mi vis adferet formidinem.
7 Ille niihi auxilio fit folus: lumina damnis
Explebo (nec medecipit fpes) hoftiuitu
8 Tuciusarerum Domino eft fperare falutem,
Confidere armis quam virorum fortium :
9 Tutius a rerum Domino eft fperare falutem,
Confidere ppibus quam potentum principum:
10 In me conjurent populi omni ex partc propinqut;
Deifavencis conteram cun&os ope :
Cir-
Ei*\ Modo a<3hortantis e/t, Martialis, Eia age^ rumpe wora ... Intet- dura corripienris, Terent. in EuiiiKho, Eia? haud fic decet. Varioa piaeterea uius habec, quos ex ipfij pauim autoribus non dilicjld cft df *
P s T U CXVIH. a&jg
!' ti -Circuhdent omnique premant ex parte licebit, Dei faventis conceram cunftos ope:
12 Circundent omnique premant ex parte licebitj
Quam nube denfa vere fe fundunt apes, Non lecus ac ficcatignis violentia fpinas, Dei faventis conttram cundos ope.
13 Improbe quid fruftra labefa&um evertere tentas?
Dd potentis fuftinet me dextera.
14 Ule mese vires : illum mea carmina pangent
Unum : falutis unus au&or eft mese.
15 Cun&aque juftorum pariter tentoria plaudent :
Mex falutis pariter auctorem Deum iLaudabunt : cantuque ferent ad fidera dextram
Belli potentem, divitem viftorise. \i6 Dextram armis5 dextram prseftantem robors, dex^ tram
Belli potentern, divitem victon£ :
17 S#va quid infultasmihi mors ?#tua tela recondc;
Fruftra minaci. territas me fpiculo. tVivo equidem, vivufque feram fuper sethera cantti , Rararn benigni numinis clementiam.
18 Jere parens bonus xrumna me afRixit acerba :
At imminentem reppulit mortem tamen. ip Pandite pontifices facri mihi limina templi, Salute parta utlaude profequar Deum.
O o 20 H#c
«1 LiKbh ] Vro licet, aut quatirvis. Jtai Martialis LiLfr vil,
•--- Swtafira Ucebit, Non deerit pofuh te ve-nient* dies*. hnmo Horar. £po d xv» Sispecore & multa dives tellure licebh. I 17 Frufira minaci territas mcfpicuh] Incaifom enim me, jatulo tUO ffiflj?
l^raminance, terrercconants, J*
S9o $ s a £; CXVIIL
20 Haec eft illa Deo gratiffima janua, juftis
Votis aperta dehinc futura janua, ai Te merito, pateralme, canam: tu rebus in ar&ki
Aurem applicafti fupplici placabilem : Sofpes, & infefto, duce te, funututus ab hofte :
22 Et molientum tecta quem rejecerat Artificum improbitas lapidem, faftigia fummi
Lare refulgens jam coronat anguli.
23 Scilicet arcano faftum eft hoc numine, noftra
Attonita faftum quod ftupcfcunt lumina.
24 O lux fefta, O lux jucunda ad gaudia nata,
Coeleftis in nos Iux favoris confcia !
25 Ufque fave, cuftofque tui, pater optime, Regis
Sis, & fecundos ccepta duc ad exitus.
26 O felix, irerum O felix, quem re&or olympi
Populo faluris mifit aufitorem fuo ! Kos, quibus eft facri cuftodia credita templi, Vobis precatnur cunfta vcrtant profpere.
27 Unus enimDominus rerum moderatur habenas,
Qui gratiae in nos lumen effundit fua?. Laetitia celebrare diem, fcetufque bidentis
Tenelius arse vin&us aftet cornibus. a8 Te Dominum, te mente colam, tevoce fatebor :
Tuumque femper laude nomen profequar. ap Eia Deum laudate, Deum faciiemque bonumque
Larga benignum fenlper indulgentia.
P S A
21 %i tnolientum teBa ] Lapis etiara Ille quem architefti improbi, tensl plummole ma^na sedifkanies, ceu non convenientem contempferun: \\ jamlate crmfpicuus fumrnuin angulum honorar, totam ipfius ftru&m- molem fuft'ne^. ?.
27 FrtKfqHehdwtiSi ©*t J Agnufque tencr ad angulwm ar* afljgau aftftac, %
P S A I. CXIX. 2pl
C A R M. G E N. XXlV.
David in gravifftmo Juo exilio Jeipjum hoc pjalmo confo~ lansy jelicitatem piorum in ftudio, jide & obfequio vo- luntatis Dei pcjitam effe docet; ideoquein notitia illius^ ftudioy fide & objequio informari a D&c petit9 & ab omnibus impedimentis Jua camis, pecfati, mundi, Sata~ fiay hpftiumcjue omnium confervari. Ac poftremo, fibi de tota antea&a vita^ & aquitate in cauja bene confcius* Deo Jeipjum & reliqua vita fua adminiftrationem commendat^ ad gloriamipfius& Jalutem Juam. Aleph.
OBeatos, qui fequuntur orbitam legis Dei ; 2 O beatos qui monenti fponte parent numini,
3 Labepuri nec relinquunt lege juffum tramitem,
4 Quem feveritate dura nos tenere pracipis.
5 O gradum regas labantem fic, monenti ut paream,
6 A tuis attenta juflis nufquam ut errent lumina:
7 Tum ducem canam sequitatis candido te pectora. B Obfequar tibi : obfequentem tu tibine defere.
Beth. 9 Quid juventam, n.e labefcat, fervat #que ac lex tua ? io Hincneaberrem,modolaboro: tulaborantemrege.
1 1 Ne vaciilet pes, meo tua verba condo peftorc.
12 Reftor orbis, ^quitatis regulam tuse doce
13 Me, tui oris verba femper ore mediter ut meo:
14 Illa longe cariora femper auro ut #ftimem : aj Illa cogitem, illa fe&er, illa mirer unice : 16 Illa nulla e corde noftro deleant oblivia.
Gimel. 17, 18 Datusc legi obfequenti vivere: ut propiustui O 0 % Confpiccr
3p2 P S A L. CXIX.
Confpicer pacti sequitatem, pande mentis lujninaJ ip Inquilinurri jufla lcgis ne tu# celaveris. 20 Fcederum lcges tuorum #gra mens defiderar. 11 1 O, tuse legis fuperbum qui premis faftidium, 22, 23 Me tuse legis fequacem vindica: cui drvitfc
Arroganter obioquuntur, juffaquod fervem tua,
24 E tap fermone vit^e quod capeflara formulam.
Daleth:
25 iEger animus languet: segrum recrea verbo tuo^ 16, 27 Cordis arcanas latebras prodidi tibi : ruderr:
Tu doce, prseferque lucem, fcita mediter ut tua : 28 Et cor anxium tui verbi crigas folatio. 19 Abfque fuco fac truarum fcita legum ut diligam
30 Refta fc&or, inftituta fpefto femperad tua. .
31 Lex tua animofculpta inhaeret : fpem meam m
defere.
32 Pande iter tuas^quitatis : te comes l^etus fequar.
He.
33 Legum itermonftra tuarum : fcedus erudi tuum3
34 Fcedus uxiegemque totis imbibam praecordi^
35 Cuntta ut inftituta re&a fefter ufque femita,
36 Sordidis averte curis jufla pe&us ad tua :
37 Fle£e lumina, impias ne vanitates hauriant.
38 Languidum excita: face ut te timeat animis ac
amet.
39 Libera probro a pudendo mebenignus arbker:
40 Tua ftatuta diligentem fervet asquita* tua.
Vau.
41 Me bonus rcfpice opiferquc, foederis memor twi, '4% Ora claudam ut exprobraiui fpem tua: iiduciar.
41 Spes
ss
P S A L. CXIX. &9£
43 Spcs falutis, veritatem ab ore ne tuam eripe. 44, 45 Semper ut tuis ftatutis audiens, tuto gradu 46 Ambulem, tuajufla quaero fola. Coram regibus Differam (nec me pudebit) de tuis fermonibus. tej 47, 48 Hos amavi, & hos amabo, & obfequens his, Brachia TQllam : ut ufque & ufque volvam hos ore, mcnte
«
49 Sis memorpadi, columna quse mea? fiducia? eft :
50 Quod levat moerentem, & aegrum e fauce mortis eripit.
51, 52 Rideant licet fuperbi, te fequar : legem tuam
Uique repetam, in rebus arftis h6c erit fpiatium. 53 Impios quum legis hoftes cerho, totus horreo. *| 54 Carmen iiaec erit mihi, orbem donec hofpes hunc
colam. j 55 Hanc ut obfervem tenebr& mefilentes admonent: 56 Illa mentem cura femper unice exercet meam.
Heth.
\ 57 Obfequitibi, mihi una eft fpes, opes, hsereditas.
58 Uc bonus promiffa prxftes, uniceunum id ambio.
59 AciioneS vitae ut omnes ad tuam componcrcm
60 Legem : ad hanc cuftodiendam qua licet me con-
fero. 4
61 Impeditus impiorum vinculis hanc cogito.
62 Hujus ergfcnocte furgens profequar te laudibus. 63, 64 Qui vPrentur hanc, amicisutor: hanc, pareas
bone, Qui tua benignitate cunfta reples, edoce,
Tetk. • &, I&juserge] IdcftJegistux caufo. fi
c
»94 V s a u CXIXt"
Teth.
6$ Domine ades, pollicita fervo fac benignc appi reant. I
66 In tua lege acquiefcam : me doce legem tuam. d7 Vix malo coatta leges mens fequi didicit tuas. r'L
68 Scita, fons benignitatis, tua benigne me doce.
69 Me fuperbi criminantur : corde toto ego tc fequaJ^ \
70 Juffa mejuvant tua; illis mens hebefcitprofperis.l^
71 Erudifti me malis, ut legi adhaeream tux,
72 Jteream ut Iegi, auri acervis gratiori ingentibiuf (
Jod.
73 Da manu tua creatonofle vxm legis tua?.' «(
74 Me pii \xti obfequentem legibus fpeftant tuis. •Wl
75 Jufta lex tua eft : preimsme jure juftus arbitcr. I9 1
76 At libenter audientem jufla me tua recrea. I00
77 Tibi libenter obfequentem praveni clementia. loi
78 Servulum tuum prementem comprime arrogantiami
79 Me tnselegi obfequentes obfequentem diligant.
80 Nec ferat tibi obfecundans pura mens infamiam. 105
Cap/j.
81 Deficitmens fpe falutis, fpesnec illam deficit.
82 Lafla languent lumina : utris corpus inftar aridi
83 Tabuit: folare promiffi in malis memorem tui.
84 Quis ferendi finis? hoftemtquandopunies meum?
85 Mihi tux legis fuperbus hoftis effodit fcrobem.
86 jEqualex, promifla certa funt tuag&oftes confice
87 Qui premunt me, quodte m uno collocem fiduci-
am.
88 Scita fac ut ad tua omnes a&iones dirigam.
Larned.
67 Vix m*h coatta ] Saepe per darapa 8c panas edo&us, vi* ditfi** &*' •ucis tuis parcre^ jf.
P i X B €XIX; f^|
Sp Certa eunt promifla, certa flat tuis verbis fides^ 90 Dum polo ftella? micabunr, herba terras veftiet ] ^i Sempiterno qu# recurfu legibus parent tuis. 92 Obruiflfent me dolores, ni affuiffet lex tua,
93 Lex falubris : milla nobis tollet hanc oblivio,
94 Sum tuus, tua inftituta diligentes diligo.
95 Impii mortem parabant fcita meditanti tua.' \$6 Oteris eft finis: illa fola femper permanent.
Mem.
97 O tuam quam legem amavi ! femper illam cogito."
98 Hoftibus prudentiorem me meis hsec reddidit.
99 Faftus huic fui obfequendo do&ior do&oribus.
100 Huic quod audiam, feneda aftutior fum callida:
101 Huic ut obfequar, malorum fle&o greflfum a fe-
mitis.
102 Te docente non recedo paullulum a verbis tuis,
103 Faucibus meis fuavi melle fuavioribus.
104 Eruditus his, recedo a femita mendacif.
Nun.
105 San&alex, velut lucerna, dirigit pedes nfeosJ
106 Obftinavi animum tuisut obfequar fermonibus^
107 Obrutum malis, tuorum fcederum memor, leva.
108 Edoce me juifa, & oris hanc bonis cape vi£ti~
mam $
109 Juifa
59 lhSwdoBoribHi ] Infignis aliquid re ipfa amplifkandi raodus, per
i comparationem* Qui enim praeftantibus in re aliqua prseftantior eft*
ejus praeftantiam verifjmile eft minime efle vulgarem* Talia funtil-
IU Virgiliana & Horauattt» Fgrwofi £wrti tnlfafQm&r if>fa 0 mtfrs jfctyrsfili*}H'Ubr*r.
ri96 P S A t C30&
109 Juffa non reje&a, quamvis undique inftarent mala
110 Hceenec abjeci impioium pet^e claufus retibus. iii Hsec voluptas, hoc mihi unum gaudium, h£
hsereditas.
112 Hicfcopus mihi manebit, vivus aura dum fruai
Samech.
113 Diligo legem tuam, ficut mafos abominor.
114 Unicaesfpes, una verbisin tuisfiducia.
115 Ur Dei mandata fervem, hincimpii faceffite. ii(S Me iuo fermone fulci, ne fcquar fpes irritas. •117 Te regente falvus ufque jufla diligam tua. I18 Perfugas calcas. tuos, qui vana fruftra cogitant ■1 19 Legem amo tuam, quod omnes impios extermi
nes.
120 Corpus horret quum feverumcogitote judicem.
Ain.
121 iEqua neme diligentem deferc opprimcntibus,
122 Jufta fac amem luperbo tutus a ludibrio.
123 Dum falutem fpero, fcita fpe&o dum tua, lu-
mina
124 Laffa languent : tu benignfls edoce fervum tua
125 Placita : legum fac tuarum intelligat myfteria. 12(5 Tempus inftar puniendi legis adverfarios.
127 At tuum foedus mihi auro eft carius cariffimo :
128 Hoc amo, huc errore miffo dirigo vitae ordinenk
Pe.
129 Mira ritnum tuorum mens colit myfteria.^
130 Verba pe&ori imperito luminis funi janua.
131 Faucibustua verba apertisduco, vitaeutfpirJtum.
132 Cca
^
P i a I; CXlX. 5>7
132 Ceu folestediligentes, intuere me bonus.
133 Dirige ad tua verba greflus : tum fcelus non bp-
primet
134 Me. Tu* legi, impiorum liber a caJumnia,
135 Obfequar: bonus intuere me, tuam ut legeiti
fequar.
136 Si quis hanc fpernit, fluunt mihi more rivi la-
crymar.
Zade.
137 Juftusfes creator orbis: jufta juffa funt tua.
138 Plenalex eft aequitatis: certa verbis veritas.
, 139 Rumpor ira, quum fceleftis impie contemnitutv -! 140 Sermo purus inftar ignis : fervus hunc amat tuus«
141 Impii fpernant licebjit me, tuam kgem fequar.
142 Juffa ftant tua fempiterna mota nullo turbine.
143 Turbidis mihi illa rebus anxium cor recreant.
144 Scire legem da tuam : vitam mihi donaveris.
Coph.
145 Corde totoaudi vocantem, legi ut obfequartu^?
146 Invoco, adjuva invocantem, todus ut colam
tuum :
147 Invoco te mane, verbis in tuis fiducia eft.
148 Nofte vigiles anteverto, verba mediter ut tua.'
149 Me benigne audi, ut foles, & fauce mortis eripeJ
150 Impii me perfequuntur, legis expertes tua?,
151 Tu propinqua, Domine, jufla cujus omnia jufta
funt.
152 Jufla firma fine nullo, firma nullo cxordio,
P p M
ft
pjl P S A L. CXIX.
1 53 Adfpke affli&um : leva mc, foederis memorera tuj
154 Foederis memor meam vitam patronus affere.
155 Impn male interibunt, juflkqui tua negligunt.
156 O bonus fine fine, robora, ut foles,vitam mean
157 Nte prementum multitudo a lege non fleftit tur
158 Mceret animus intuendo pa&a qui fpernunt tu:
159 Tu bonus tua jufla araantem me viciffim recre
160 Cunfta promifla tuanullum fixa norunt ter;
num.
Sin.
161 Me premit tyrannis : at cor vfrba meditatur tu
162 Verba gratiora gazis aureis animo meo.
163 Diligo legem tuam, ceu vanitatem abominor*
164 Septies tuam aequitatem me canentem lux vider1
1 65 Legem amantibus tuam pax multa, nulla ofienfic!
166 Spe&at a temens falutem, nixa promiflis tuis.
167 Mens amat promifliones unice £$ fervat tuas.
168 Servo tua pafta, ut viciflim tu vitam obferva ?]
meam. ,
Thau.
169 Invocanti da tuarumfcire legum abfcondita :
170 Invocantem libera me, foederis memor tui.
171 Te docerite prasdicabit os tuaslaudes : tua
172 Jufla lingua nunciabit, jufla Ionge aequiflima.
173 Dextera tua obfequentem juflibus juva tuis.
174 Abs te opem fpero : tuarum fcita legum diligo.
175 Sofpita-me, utprasdicem te : lex juvabit me tua
176 Me, vagam ut pecudem, require fcederis memo
rem tui.
PS A
P S A L. CXX. '£$£
Carm. Gen. iii.
s
Bavid rex narmt liberationem acceptam divinitus a fuis calamitatibus , orationemque commemorat qua aptid Deum conqueftus eft, tum de cahniniis^ xum de perfe~ cutionibus & extiio, qua ip/i fuerant perjerenda.
iTTInc mp obfidebant bella, & hinc calumniae i JLX Livor faces admoverat : \ Ad te refugi deftitutus omnibus,
Rerum creator optime. Te voce fupplex invocavi, tu meas 2 Non lentus audifti preces. z A fraudulentse toxico linguse Deus
Me protege & mendaciis. ,rj O lingua fraudis machinatrix impi^e, .
Qiia fpe meum oppugnas caput ? .1 \ Scythse ferocis lingua peftilentior
Tinctis veneno ipiculis : Ignis voracis lingua flammis acrior, Quum filva flagrat arida.
P p 2 5 Hcu
4 Scytf)&] Scythia compleftitur regiones&gentesamplijlimas &: po- niloliflimas, tam in Europa quam in Afia, verfus Septentrioaem habi- antes. in quibus etiam func Mefechitae* quorum pfalmus meminir, k di&iaMefechfihoJapheti,aquogens illa propagata eft- Mefech, i. e. endens arcum,quoetiam noimne Scytk* hoc loco celebrantur, Vox utem KtdarMrum, quac ia Ebraeo eft, deducitur a Kedar filio Ifmaelis,
quo dicti >func Kedar**, vel Kedareni popuii Arabi^, quos pofteri 'aratenos appellavere. Nomenhabent a nigredine, uc quodammodo imuldoleat David, quod fibi converfandum fic cum nigfis, id eft/im- irobis & fceleratis. C
guam fylvxfiagYat ] Iri fontibus Hebraeis lingua hxc virulenta 8c dol«- i, nominatim comparaxur carbombus HmiperoruaK Scribunt autem
ie
5©3 P s A L. CXXL
5 Heu vita triftis, vita dura & anxia^
Per invios erratica Montes, latrones inter, atque inhofpita Gentis ktx mapalia :
6 Mens segra vitas carpitur faftidio,
Hoftes quietis accoiens;
7 Hoftes quietis, blanda quos oratio
Ferociores cfficit : Quos innocentis mentio concordiae Ad bella feva exafperat.
Psal. CXXI. Carm. Gen. xvii;
JOavid confiiElum animi fuiin periculisexponensy ad Deuti converfa oratione fe committit ei, & confirmat in fid promiffiQnum ejus.
DUm ferox armis inimicus inftat, Ad montes vaga lumina Proximos circumfero, fi quid illinc Forte appareat auxili.
2 At mihi cceli Dominus folique
Certam folus opem feret.
3 Ille ( quid vano trepidans tumultu
Cor pulfas mihi pe&ora ? )
IH<
'demarcria juniperi accenfa, quod mirum in modum adurat, & ignen vcl ad integrum annum foveat, modo cinere cooperiatur» De eaden Plmius lcnbit, quod ferpentes ipfam fugiant, ideoque etiam homine go rutius fub ea quiefcere poflent, quod de propheta Elia perhibctur I. Ke^ xix- 17. C
^ ALzpalia &magalia'} Proprie funt tuguria Mauroruro & MuBoidarum agreilium, oblonga, incurvis lateribus uita, qiftfi luviu» CtfJJ2«fc M Saluftius ea defcribiyn Jugunha, C%
"5
J
p s a L. cxxn. 301
Ule fanftorum ( mihi crede) cuftos No&es excubat & dies :
4 Vi&a nec blandi ilJecebris foporis
Unquam lumina dimovet :
5 Leniter pafTis tibi femper alis
Umbrac more fupervolat;
6 Ne cutem folis violentioris
Urant fpicula de die, No6te ne lun# nebulofioris Artus degravet halitus.
7 Seu domi claufuslateas, latentem
Claufis fervat in aedibus :
8 Seu foris pacis obeas amicar,
Seu belli fera munera, Sofpitem e cun&is Dominus periclis Semper te bonus eruet.
PSAL, CXXIL C A R M. G E N. XXVI.
David ecclejia fiudiis & officiofo cultu Dei recreatus, la- titiam fuam pradicat; urbis, ecclefU> & regni totius fiatum commendat : omnibus bene precatury & omnia bona a fe fpondet.
Lux candida, lux mihi
o
Laeti confcia nuncii : Jam pleno ftata tempora Reddit circulus anno :
Jam
4 Attus d*twvet hatitus] Corpus pigrum aut infirmum reddati jf. 8 Smfms$*risoheasami6&] Sive extra fcdes ttanquillitatis jttcund* officia adminiflres. %
1 jampUnoftautempQw'} Jam folis circuitus, anho p«rfcfto, tempm Colexux« reftituic. J>
^i P s I l; CXXH.
Jam fefti »cvocant dies Auguftam Domini ad domum :
2 Jam facri pedibus premam
LflBtus limina templi.
3 Jam vifam Solyma* edita Coelo culmina, &aedium Moies nobilium, & fuo
Anguftam pppulo urbcm s
4 Urbem, quam procul ultimis Terrae finibus exciti
Petunt Ifacidae, ut Deum
Placent more parentum :
5 Juffam ccelitus oppidis Urbem jus dare casteris ; Et fedem fore Davidis
Cunfta in fecula prolr.<
6 Mater nobilis urbium, Semper te bona pax amet *• Et te femper amantibus
Cedant omnia rectc.
7 Semper pax tua mcenia Colat : femper in «dibus Tuis copia dextera »
Larga munera fundat. S Dulcis Ifacidum domus, Te pax incola fofpitet : Sedes numinis, omnia
Succedant tibi fauftci
S A L.
u < *tZ?^f?isl Urbe^fll^l^mDeuse b*lo voluiturbi. bus cxteus inopcrare» f*
C A r m. Q E n. vi;
Ecclejia gravijjime cpprejfa, fe ad Deum erigit, gratiam ejus implorat, & hoftibus Dei male precatur.
A D televavi, Rex, pater, & Deus; XX Ad te levavi lumina, qui prociil Contagio humano remotus, Templa habitas radiata coelL
2 Ut fervus obfervat domini manus, Geftus &.omnes lumine mobili $
Arguta ceu nutus acutis
Serva oculis dominae tuetur : Te noftra fpe&ant, te, Domine & Deus^ Intenta mentis lumina, dum graves Iras remittas, fervulifque Des veniam bonus atque paceiru
3 Jam lenis irf nos refpice : fervulis Jam parcc tandem, parce fidelibiis,
Quos hoftis infultans fuperbo Ludificatque premitque vultu.
4 Contemtus hofti ac opprobrium fumus^ yita^que tsedet : ferre animus nequit
Supercili faftum fuperbi, Ludibriumque*opibus tumentum.
P S A L.
z Argnta ctu nutm asntis, &c. ] Sicutiiamulus heri aftiories, omnefque
corpons motus oculis argutis attentus refpicitj ancillaque ftrenue auxiliurq perjwa, enanes d©»i#* jnocus ocidjs inceati» igfpeftaas
|o^ Psa£ 000 Vj
Carm, Gen. xxivi
JZcclefia tnirificas Dei liberationes a conatibus mundi prk dicans, benedicit Det, & fe inpofterum de cpe illiu confirmau
"X7 I faventis affuiffet numinis prsefentia, Jl\ 2 ( Dicat Ifaci propago ) numinis prafentia Ni faventis affuiffet, quum veniret perditum Nos fuperba multitudo, freta ftultis viribus,
3 Forte vivos devoraffent, debilefque & pauculos : Ira ferviai furoris, avida noftri fanguinis,
4 Obruiffet inftar undae nos procella cladium : More torrentis nivali ab imbre turgidi, impetus
5 Nos repente fuftuliffet : ufque ad animam gurgites Ufque ad animam tranfiiffent gurgites impervii.
6 Sempiterna laus Deo fit, qui fuos non tradidit Dentibus praedam cruentis perfidarum gentium.
7 Caffibus fra&is dolofis fofpites evafimus: Capta veluti jam volucris rete fugit aucupis.
8 In Deo noftra: falutis fpes repofta eft unico^ Qui folum ccelumque fecit vi potentis dexterx.
Psal. CXXV. Carm. Gen. vi.
Pfaltes ftabilitatem ecclefia pradicat, & inftabilitatem affliEiionum ejus ; deinde Deum orat pro fanBificatione illius & profjperitate, improbis ejeftis.
lonis arcem non aquilo impotens I Saxo fedentem perpetuo quatit,
**H
$> s a l. CXXV, |*g
Nigrantibus non aufler alis
Imbriferas glomerans procellasJ - Quicunqiie vere fpem locat in Deo, Non hoftishnnc vis, non quatietdolus: Si fraftus illabatur orbis, Incolumis fugiet ruinam. Ut civitatem moenia montium Sanftam tuentur, fic Dominus fuos Vi cingit arcana, nec unquam Prasfidii viduos relinquet* „3 Nec impiorum perpetuo jugo Sinetpiorum progeniem prcmi, Ne turpibus contaminetur Flagitiis labefa&a mentem:
4 Ut affiuenter fac bona fint bonis,
5 Ut continenter fac ma!e fit malis,
De caile quos re&i illecebris Impietasmale fana-flexit. Fac, fan&e reruni conditor, ut domiua' Beata femper pax colat Ifaci : Tranquillitas fecura piilchra? Exhilaret Solymx colonosr.
Q_q P'sal:
z Sifra&ns ] Defumpfit h-aec ex Ode 3. Lib« 3. Horatii. C ^ M»nU mtntium ] Sunt enim montes, urbem aliquam circundantesj
ejus quafi munimenta & moenia. C. ^rafidii viiuos ] PraeGdio deftitjitos. Vide pfal- lxxviii» % De calle quos re&i, &c. ] Quos prava Scinfana de~ Deo opinio,
turpium voluptatum caufa, de via virtutis avertit. J.
Colonos ] Colonus duo fignificat, nam aliquando coloni dicuntury
cjui a metropoli (fk enim civitas dicebatur, quse coloniam emittebat)
in alium locum habitandi caufa dedutebantur $ quai»doque vero coloni a-
grorurn cukores diuniur.
£06 P* a l; CXXVL/
Carm. Gen. ii.
Ecclefia admirabilem fibi & gentibus liberationem fuavi a Deo faflkam pradicaty eandemque optat ab illo perfici*
QUum pater omnipotens captam remeare 810* nem, Dulcemque juffit patriam rivefere, Attoniti ftupuere animi, nec opinaque fecum
Metum librantes inter & ipem gaudia. Vixque fibi credunt : veluti qui no&is opacac Scpore pulfo mane verfat fomnia.
2 Pro lacrymis redeunc rifus : fua gaudia quifque
Sermone cekbrat, patrium laudans Deum. Nec minus attonito ftetit ad miracula vultu,
Sic barbaiorum turba fecum muffitans, En pater illedeum quot figna oftendit amoris!
Hujus faluti gentis ufque ut profpicit!
3 Nec falfo: nam figna Deus monftravit amoris
Praxlara, noftrse dum faluti profpicit. Ergo alacrestetoteftamurgaudia plaufu.
4 At tu benignefac parens ut cseteri Jam redeant, plenifque viis fic agmen inundet,
Ut seftuofi quumflat auftri fpiritus, Indignata fuiscohiberi flumina ripis,
Vaga per agros murmurant licentia. 5 Qui ma!e fcecunda? commifit femina terr^
Et corde triftis multa volvit anxio,
Si
1 'Mttun Ubr*ntes) Varie affefti, alternis, iam fpe, jam metu, ani- mum fubeuntibus. C,
Keo opinaque] Gaudia infperata inter expe&ationem boni, maliqu« timorem, fecum cxfpendentes. J.
Veltfi i*i noffis opacae] Iili non abGmiles, quimaaee fomno tXClWWf» vifa per no&em obfcuram fecum recraftat. h
*M
i
P s a l. CXXVII, 307,
5i vcnit uberior feges imbribus au&a benignis,
6 Exfultat hilari cor metentis gaudio. Nos quoque longa fugar poft taedia, poftque labo- res, Laeti arva dulcis patria? revifimus. Te patrium canimufque Deum, femperque cane^ mus: Agimufque memores atque agemus gratias.
Psal. CXXVII, Carm. Gen. iii.
Pfaltes nihil poffe aut comparari aut confervari, ac ne genus quidem propagari docet fine beneditlione Dei> ac pror inde omnia ab illo exfpeHanda ejfe.
NI ccepta Dominus juverir, fruftra ftruis Moles fuperbas xdium. Ni Dominus urbem fervet, incaifum excubat Muris vigil cuftodia.
2 Fruftra antevertis mane folem, & vefpere
Sero domum reverteris : Vidtum labore vix parabis anxio,
Ni Dominus admorit manum. At ille amicis interim fuis dabit
Purum foporem fomniis:
3 Donuimque dulci prole fcetam liberum
Pt asbebk. Hsec haeseditas, Hax illa merces, qua beac caros fibi Rerum ille Dominus omnium.
Q^q 2 4 Non
a Domum^ue dnki prde fottMm liberum, &c] Domumque dabit jucunda nlioruna fobole refertam. Hoc illud patrimonium eft, hoc illud proemi- um, quo PoraiiHfcillererum oroaittmamicosfaosaiigere folec J,
308 P s a i. CXXVIIL
4 Non fic timori eft ciexteram telis gravis
Bellator hoftis hoftibus, Ut quem parentem mafcula* propaginis Favor beavit numinis.
5 O ter beatum & amplius, qui talibus
Pharetram fagittis impleat ! Non ad tribunal erubefcet jurgia Procacis adverfarii.
Psal. CXXVIIL Carm. Gen. xxvi.
'Pfalt.es piomm felieitate propofita^ demonfirat quam grat animo fit percipienda benediHio Dei publka in ecdefiam & privata in piosjingulos.
T7*Elix O ter &: amplius,
X/ Quem timor Domini tenet3
Quem non illius a via
Flc&itdevius error. 2, Fclix, & tibi profpere Cedcnt omnia : nam ttio Carpcs dulcia fercula
Comparata labore. 3 Inftarpalmitisubcri Fiovcntu gravidi, & coma Cingehtis viridi domum,
Te conjux hilarabit.
CC!
4 Monfic timm, &o] Inimicus bellicofus, ma»num gerens iacu^s ii flni&am, roneft hoftibus fuis rarn formidabilis, &c. J. h. ~ C^es dulcUfcrcula] Cibos enim iuaves in dies accipies, &c> J>
5 2,,lUr palmitis uberipmventu gravidi] Mbrc vitis multO flU&U cnci^
&c. '/.
Etcomaciflgtntis] i%e. frondibus ambieatis. 7.
P s a l. CXXIX. 309
Ceu plantaria fertili Pubefcunt oleae folo, Jucundo tibi liberi
Cingent agmine menfam. 4 Quem timor Domini tenet, Inter talia commoda Vitaetempora tranfiget.
5 At te ex arce Sionis Ditabit Domini manus Larga : & confpicies bonis Florentem Solymam, tibi
Donec vita manebit. 6 Prolis adfpicies tuse Longa ftirpe propaginem : Fefta femper & Ifaci
Lastos pace nepotes.
Psal. CXXIX. Carm. Gen. xxiv.
Ecdefiafuas inprafenti fewlo affli&iones a mundo, & U- beratianes ct Deo pradicat, junefltimque adverfariorum
exitium.
J
Ure di.cat grex bonorum, Milie me moleftiis 2 Faftio preffit malorum: prjma ab ufque oti- gine
. Facti*
3 TUntaria fniejcmit okt f$W\ Sicut olivse tenerx in terra /cectfnda ad«- Jeicunt, S»c. % •
flantaria] Plantarium, Virgilio, planta aut ftirps eft qucelibet, quce in terram depangitur. Plinio eriam femiriarium efi, novelJis arbuicu* lisconfaum, unde plantae novelJcc alio transferuntur- C.
Iubefcuni\ Gerrainant, adoleicunti Vir& 11. Georg, L*rgn • ma fcetn, C%
3IO P 5 A L. CXXIX.
fatfl i c
Dm
Faftio preffit malorum mille me moleftiis : Nec tameh fubvertere unquam quivit ullis machi nis.
3 Terga fsvis exaravit verberum vibicibus : Terga longis fe&a fulcis, hoftis ad faftidium :
4 Sed parens rerum benignus vincla rupit impia, Meque nervo liberavit fervitutis afperse.
5 Qui Sionis non amico fpe&at arces lumine, Vota femper vana volvat, fpes inanes nutriat :
6 Marceat, ceu fole marcet herba languens torri^ ^
do, Herba fummii nata te&is, qvx repente corruit Ante falcis plagam acutse, iicca marcidis comis :
7 Unde nec finum replevit qui maniplos colligit: Nec manum meffor peruftus, prata tondens florea,
8 Nec viator ominatus profpera eft metentibus, Sic prccatus* Arva teta, & arva lauta, & rofcida,
Hunc
5 Terg* favis exar*vht &c.] Dorfnm illa quidem noftrum, flagellorum cicatricibus, inhumanaj crudelitatis teflibus, infcripfit, S»c. J.
Sttlcis] jVide Pfal. xxxriii. C
Hofiis *d faftidikm} Infignisamplificatio fupplicii, cuius etiam hofiem, alias infeftum Sc crudelem, capiat faftidium $ id enim grave & diutur- num effe neceffe eft. Vide Pfal. cv. C.
4 Nsrvo fervtottis} Vinculij, carcere. Terent. lt> nervumfotius fttt, i. e* in vincula. C.
6 Ceu foU marcet berb* Unguens torrido} Tabefcat tamen, ceu herba paU- latim deficiens, fole vehementer calente, exarfit. 7.
sAnte falsu flagam acuta, ficca marcidis comis] Quseque fine fucco^ radicr bus marcentibus, antequam fake demetitur, fubito concidit. J.
7 Mejfor ^erufms prata tondevs fiorea] Nec foenifeca fole torridus, dum prata floribus abundantia fecar. jF.
g Aroa Uta% & arvx Uuta^ & rofdda] o arva afpe&a jucunda • arv* pukhra, roreque multo afperfa, &c, J,
PsX i- CXXX; $*a
|Hunc in annum, & ufque in annos hunc fequcntes>
numiais Vos favor femper benigni fervet, ornet, augeat.
Psal. CXXX. Carm. Gen. viii.
\Vfahes fibi maximas liberationes obtigiffe narrat invocanti Deumy ideoque fe Deo confideref & ecclefiam ad fiducr* am eandem hdrtatur promijjionibus.
CUrarum rapidis flu&ibus obrutus, Arcanis animi de penetralibus, Audi verba precantis, Clama vi, pacer optime : , Audi verba pater, quae tibi fupplices !»lulto cum gemitu fundimus: applica Intentam bonus aurem Triftes ad querimonias. Jpi vindex tetricus facta nefarie tenis cunfta velis ple&ere, quis fibi Tam confidit, acerbum Ut.non horreat exi&um ? At tu non furiis triftis es afperis, d largus veniae, & munificus parens : Uc te jure colamus,
Legum & jufla f^lubria. Nam fpes polliciti me recreat tui, Qmiffique fides fallere nefcii, Et fiducia certa
Mentem fuftinet anxiam.
6 Noa
i
Si innle* tetricui] Si quidem ut ulcor feverus omoia fcekra aoftra pliciis punire velis, &c» J. A09 fwiis triftis t$ afarif} Non furencer kafccris, G
fm v - * i u cxxxij
6 Non fic pr#cipiti no&e vigil diem Obfervat rofeum, non rofeum^vigil
Phcebiik avetortum,
Ut flagrat mea mens Deunw
7 Securi in Domino figite fpem pii, Non duro veniam fupplicibus cfare ;
Et prorato dare preffis Duro fervitio manum.
8 Ele<5ti generis progeniem gravi Preflam fervitio ex hoftibus afferet :
Et de morte redemtam Noxis eximet omnibus.
Psal. CXXXL Carm. Gen. xxvii.
David demijjum fuum animum fupplicemque profeflusj ec- clefiam ad humilitatem fimplicitatemque cohortatur.
SI fpiritu impotenti, Si lumine infolenti Elatus ambulavi ; Si virium mearum Fiducia fuperbus Defpexerim minores : Si mentis arrogantis
Sub
6 Non fic prMecipiti M&e, &c.] Qui fub noftem extremam vigilias agi uon itaavide ortum diei exfpe&at; excubitor, inquam, non ltacupid exortum folis, rofeo colore aera tingentis, exoptat, &c, J.
8 Frejf*m feryitio ajfcret] Prolem gentis Judaicae, fibi peculiaris, fu «Jominis imperiofis arHidtam, ex inimicorum poteftate vindkabic> &
y. Xb*U etimet] Liberabit a peccato & omni malo- C<
P s a i; CXXXL £f|
Sublime ve&us alis, Majora, quam liceret Sperare,cogitavi: #
2 Ni vota temperavi Modeftia falubri : Nil deprecor rogove, Nullamrecufo poenam. Qualis puer tenellus Vix lafte pulfus, unam Sufpirat in parentem, Hanc fpedat, hac ab una Dependet, ambkunam* iEterne re&ororbis,
Te mens mea intuetur Unum, uni adhseret, unum Te vindicem falutis
3 Agnofcit. O piorum Propago fanfta patrum, Unum Deum parentum Spe&ate, fpes in uno Locate, cun£ta ab uno Sperate : fpem nec unquaiti Fovebitis caducam.
R r Ps Ai:
i SuHime ve&ttsi Yto fuUimiter, Adjeaivum neutfum pro AdverbiGj; more Grasco»
Virg. Raptafpiragaimmane fecnri, i. e, immaniter* Talia funt, Longum Utari, acerba fremere, inex^letum Ucrymari^ indomitnm farere, torvum videte. Vide fimilia Pfalmo xl. C.
Majora quam Uceret'] Altiora quam oportebat. jF«
z Fuer UBe pxlfus'] Vix ablaftatus, vel, Yixnttttids fu^oblffus, %
¥nm *mhi} Uaaro eam cupic, jF«
d
3 14 P s a l. CXXXII.
C A B. M. G E N. i.
«
David arcam Dei duSiurus lerufcbalainta, folicitudinem fuam> votufh officiumque exponit Deo: orat ut Deus veniat in civitatem fuam, & regno> facerdotio populo- que benefaciat ', ideoque promiffiones ante a Deo faUas adducit.
DAvidis eftomeraor, gcnitor, rnemor. efio laborum Quos tulit, in rebus tua juffa fccutus egenis.
2 lile tibi, Hebrses gentis Deus unice, vocis Obftrinxifcaputf, & promifiis^ora reclufit:
3 Non sedes prius ingrediar, mollive repcnam
4 Membra toro, aut oc^ulis dulcem indulgebo fopo*-
rtm,
5 Quam fanum inveniam, & facri fundamina templi Defignem, fan&ifque locum dimetiar aris.
6 Famalicet patrise mukum promitteret ora?, Inter faxa tarnen filveftribus obfita dumis Monftr,avit Deus ipft locum. . Deus ipfe perenne 13 ic templum, templique facris fedem innuit aris.
7 Ergo alacres g^atam Dcmino properemusad a?dem : Scamna pedum pronis venercftuir vukibus : & tu
8 San&e parens, bonus ac placidus cape vota, tuam*
que L^etus adi fedcm : neu dedignare penates Qji niemoremicefiii fervabunt fcederisarcam.
9 Tem-
2 Et promijps ora reclufu ] Sicque loquurus efl Fkec polKcendo* J.
% guamfynum inMniam, &o ] Quarn templb xdificando iocum inve- nero, fcdifqtafc iacroe tundamenta notem, fedemque akaribus Pei ce/ta menlbra comprehcndam. J.
6 SilvefribHi ©4/iu dnmis ] Inter colles Sionis, arboribus filvacicis ©perios. ?.
P s a l. CXXXII. 315
9 Templa facerdotes cafti rueantur, & omnes Qui tua rite piis veneranrur numina facris,
10 Lsetitia exfuitent. Si David pe&ore puro Te coluit, ne Davidicse nunc refpue prolis
I Dona, tui populi cui frena tenenda dedifti.
11 Davidi emm quondam (neque jam fententia ver-
tct Ulla tuam mentem) jurafti: "-E ftirpe propago Nata tua folium & fceptrum retincbit avitum.
12 Quod fi pofteritas fervet mea foedera, paftis I Si fteterit, leges fi non temerarit avitas,
; Nulla diesfolio, vis nulla extrudet avito, l Et natos natorum, & qui na fcen tur ab illis. •■13 Ipfe mihi fedem elegi fine fine Sionem,
14 Quam colerem; hic mihi certa quies, hic^certa
voluptas :
15 Hsec mihi grata domus : coeii indulgentia frugts I 'jr axo alat, & duros large faturabo colorios.
16 Templa tuebuntur cafti juftique miniftri, '.JLastitiaque piis perfundam pedora certa:
17 Davidiccque novum producam e femine germeq,, Quod iate in popuios fundet fua brachia: ftirpi Profpiciam krx folium qnse illuftret avitum, Claraque pcr cun&as diffundat lumina terras.
18 At pudor, & turpes maculas infamia fpargens, Hoftibus" infickt vultus. Jdf«a propago Fiorebit, cingetque facrum di&demate crinem, Tranfmittetque iuam longaeva in fecula famam.
R r 2 P s a l.
I 1«; Ccell indulgentia fiuges faxo afot] E(K;iam iafuper ut ceeli favor o- lnnes cerrae fra&us nutnac. jf«
3i6 P s a l. CXXXIIL
Carm. Gen. iii.
David communionem fanftorum celebraty & elegantibus comparationibus figurat bonay amoenitatemque illius.
NUcaritate mutua fratrum, nihil Jucundius concordia; 2, Non aura fuavis balfami, quum funditur
Aronis in facrum caput, Et imbrel^to proluens barbam& finus
Limbum pererrat aureum : 3 Non ros, tenella gemmulis argenteis
Pingens Sionis gramina, ■ Aut verna dulci inebrians uligine
Hermonis intonfi juga. Fraterna quam pax incolit, domumjuvat
Dominus benigna dextera : Et opibus auget : filiorum & filios * Multis propagat feculis.
3 Inebrians uUgine]. InfignisMetaph. Sicuti enim hauflu vini largiore corpus hume&atur, & homo inebnatur, ita imbrium humore terra ir- rigatur <k toecundatur. Eft autem uligo proprie naturalis terra* humor, ex ea nunquam recedens. C.
Hermonis intonfi'] Cujus virgulta vere nevo frondentia nondum funt amputata. Hoc enim eft montes & arbores, quarum folia*<& ixondtt poetis comae funt, tondere. Horat. Duris ut ilex tonjS^ipennibus. E coft- verfo dixit Virg. Ipfecaput tonfsfoliv evintfns olivA, Vide Pfal. xo C.
Psal. CXXXIV. Carm. Gen, iii.
Pfaltes ecclefiam totam hortatur ut benedicat Deo, adjun* £lis pronujfonibus.
DOmini miniftri, nocte qui cuftodia: Sancti excubatis atiii,
Laudatc
P s A t. CXXXV. 317
Laudate Dominum, laudibus doncc facro Nox annuit filentio.
2 Interque laudes mentibus puris manus
Ccelo fupinas tollite.
3 Et vos beabit Dominus invicem omnibus
Cceli foliqxue commodis : r-
Dominus Sionem qui tuetur, unicus Coeli folique conditor.
Psal. CXXXV. Carm. Gen. i.
Pfaltes ecclejtam hortatur ad laudandum Deum, omnipo~ tentia in res creatas & inimicos ipfos, bonitatifque erga ecclefiam nomine ; c/ua emnia per comparationem idolo- rum gravifftme amplijicat.
VOs quibus eft facri cuftodia credita templi, 2 Eia Deum laudate: Deurn celebrate miniftri, Qui facra affidua vigilatis ad atria cura.
3 Eia Deum laudate bonum, nomenque beatum Tollite perpetuo veftro fuper aethera cantu.
4 Quippe Jacobum ultrojegk, le&umqne dicavit Hunc fibi, ceu privam patrjmoni in fecula fortem.
5 Nota quidem Domini eft immenfa potentia, notum Numen; quippe deosfub fe premic &kior omnes, Quos alii ftolida placant ceu nurnina cara.
6 Verfat enim nutu coelo, terrnque, marique, Aut fi quod csecis claufum eft penetrale tenebris
7 NarAuar, quodeunque libetr: de vifccre terrse Evocat, & liquido fufpendit in aere nubes :
Ful-
4 Trivam ] Privum eft, qiiod uniufcujufque proprium & peculiare ©&• Horat. CondHfiQ iwvigio mt& Rmfaat ac ksnphs, qtnm dtiQit friva triu* • G*
3i8 P s a l. CXXXV.
Fulguribufque vagis venientes prsevenit imbres : Deque fuis promir ventorum flamina gazis.
8 Ilie hominum primos foetus, pecudumque per arva
9 Divitis JEgypti ftravit: regemque fuperbum, Et quicunque bibunt feptemflua flumina Nili, jo Terruit oftentis: validis ille oppida muris Turrita evertit : numerofo milite cin&os Cum ftirpe exftinxit violento funere reges : ji Stravit Amorrhxum valida virtute Seonem, Quique Bafan Ogusmagna ditione tenebat, Regnaque non uni Cananeia fubdita fceptro :
12 Arvaque dejeftis nuper viduata tyrannis, Accepere novos Jacobi e ftirpe colonos.
13 Sancte parens rerum^ qui jufto examine nofti
14 Parcere fubjeetis, & debellare fuperbos, Pofteritas te fera canet : tua fplendida fa&a Nulia unquam ex animis tollent oblivia noftris.
15 At fibi qua* variis finxit firriulacra figuris ' Vana fuperitino, calidis fornacibus.aurum Argentumve liquans, nil funt nifi ludicra dextras
16 Humanse comrnenta : illis os voeis inare :
17 Lucis egent oculi: furdas fonus advolat aures: Et patulas fruftra nares jucundus odorum Haiitusincurfat \ cahdus non peftora pulfat
18 Spiritus. O quifquis ludibria talia fingit, Aut colit, ipfe fuis fimilis diis exigatsevum,
Mentis
9 Sqtemflua flumina NiW] QuraNilus fcptembfliis celeberrinis in ma- re iEgyptaim influit, quorum nomina vide apud Melam C.
ii Ammhmm ] Qui u*c dicti funt ab Amorrhseo filio Chanaan, & ul- tra ac cis Jordanem ionge iateque habitarunt, antequam ab lii ae4ius e- jiceremur. C
Seon] Rex Amorrhccorum, qnem, cum Ifraeliris irer intercluderer, inrertecit Mofes, & regionem ejus occupaum Reubenitis & Gudi-ci'? affiguavit. C.
lcc
b
P s a t. CXXXVl. p$
Mcntis inops, & lucis *egens: non aure nec orc Accipiat reddatve fonos: nec nare fagaci Sentiat halantes per prata nitentia flores. §9 Tu vero genus a magno Ifraele profe&um, lo Et domus Aronis, genitique e fanguine Levi, Etquicurque pio rerum venerare parentem 21 Obfcquio, laudate Deum, qui tcfta Sionfs Ardua, quifacram Solymas bonus incolit aedem.
Psal. CXXXVI. Carm. Gen. ii.
:
\ffaltes hortatur ecclefiam ad pradicandas Dei laudes,pr$~
r pter beneficentiffimam naturam & majeftatem ipfius, be-
nignaque operajn creatione, adminifiratione & confer~
vatione rerum om/iiwn, ac imprimis ecclefia demonfirata.
Ela Deum laudate, Deum faciiemque bonumque, Larga benignum ftmper indulgentia. % Eia Deum laudate: Deus namque illc deorum eft,
Larga benignusfemper indulgentia. } Cui domini rerum fubmictunt fceptra tyranni,
Larga benigno femper induigentia. f Qui facit attonitofolusmiracula mundo,
Larga benignus femper indulgentia; j Qui nitidos mira arte polum convolvit in orbes,
Larga benignus femper indulgentia. S Qui liquidiS terras emergere juffit ab undis,
Larga benignus femper indulgentia. l Quivitreo accendit flammantia itimina ccelo,
Larga benignus femper iudnlgentia-.
■ Qyi
i
pa P s a i: CXXXVL
8 Qui folem auricomum juffit dare jura dici^
Larga benignus femper indulgentia.
9 Quilunam&ftellas tenebras diftinguere no&is
Juffit, benigna femper indulgentia.
10 Pignora prima Phari qui fato exftinxit acerbo>
Larga benignus femper indulgentia. ii Ifacidas medio incolumes ex hofte recepit, 12 Larga benignus femperindulgentia.
13 Qui rubri Oceani torpentes diffidit undas,
Larga benignus femper indulgentia.
14 Perque undasfiffas fobolem traduxit Abrami,
Larga benignus femper indulgentia.
15 Pharonem & Pharios fubmerfit gurgite currus,
Larga benignus femper indulgentia.
16 Deduxitque fuos deferta per avia tutos,
Larga benignus femper indulgentia.
17 Et validos merita proftravit clade tyrannos, 18 Larga benignus femper indulgentia.
19 Stravit Amorrftseum valida virtute Seonem,
Larga benignus femper indulgentia.
20 Stravit & incaffum confifum viribus Ogum,
Larga benignus femper indulgentia.
21 Metatufque novis agrum eft utriufque colonisj
Larga benignus femper indulgentia.
22 Ifacidis habitare fuis dedit hoftica rura,
Larga benignus. femper indulgentia.
23 Qui nos in rebus miferos refpexit egenis*
Larga benignus femper indulgentia.
24 Avertitque ferum noftris cervicibus hoftem,
Larga benignus femper indulgentia.
25 Qui genti viram humanse vi&umque miniftrat,
Larga benignus femper indulgentia.
26 Aftri
P s a t. CXXXVIL 32i
16 Aftrigeros laudate Deumqui temperat Orbes, Larga benignus femper indulgentia.
P S A L. CXXXVII. C A R M. G E N. XXll.
Sacerdotes & Levita captivi ad Jacras cantiones cantandas folicitatiy oftendunt a Je bona fide fieri non pcffe : in lu- ftu fuo conftanter permanerit, Edomaifque & Babyloni^ isfeverijfimum Dei judicium imprecantur atque denun* tiant.
DUm procul Sl patria moefti Babylonis in oris, Fluminis ad liquidas forte fedemus aquas $ Illa animum fubiit fpecies miferanda Sionis,
Et nunquam patrii tefta videnda foli. Jlevimus, & gemittis lu&antia verba repreffit ;
Inque finus liquida: decidit imber aquse. 2 Mutafuper virides pendebant nablia ramos,
Et falices tacitas fuftinuere lyras. | Ecce ferox dominus, Solyma? populator opim^
Exigit in mediis carmina Ixu malis: Qui patriam exilio nobis mutavit acerbo,
Nos jubet ad patrios verba referre modos, Quale canebamus, fteterat dum celfa Sionrs
Regia, finitimis invidiofa locis.
4 Siccine divinos Babylon irrideat hymnos ? Audiat & fan&os terra profana modos?
5 O Solymse, o adyca, & facri penetralia templi^ Uilane vos animo deleat hora meo ?
Comprecor, ante mese capiant me oblivia dextne, Nec memor argutse fit mea dextra lyrse :
6 Os mihi deftituat vox, arefcente palato, Hsereat ad fauces afpera Iingua meas :
Prima mihi veftrse nifi fint prsconia laudisj Hinc nifi Isetitise furgat origo mcx.
S ( 7 kt
322 P s a u CXXXVHI.
7 At tu ( qusc noftrs infultavit l^eta rapinae ) Gentis Iuumseae tu memor efto, pater.
Diripue, ex imis evertite fundamentis, iEquaque (clamabant) reddite tefta folo.
8 Tu quoque crudeles Babylon dabis impia pcenas : Et rerum inftabiles experiere vices.
9 Feiix qui noftris accedet.cladibusultor, Reddet ad exemplum qui tibi damna tuum.
Felix qui tenero confperget faxa cerebro, Eripiens grwnio pignora cara tuo.
P s a l. CXXXVIII. Carm. Gen. xxviii.
David Deum celebrat propter benignum & rverbum<& opera ejus erga fe : a gentibusfuo exemplo celebratum iri docet> . ac poflremo fe committit Deo.
PEftore te grato Dominumque Deumque fatebor Coram fuperbis regibus, Et rua fa&a canam.
2 Ad fua templa oculis, animo ad tua numina ipe-
ftans, Ncmen celebrabo tuum, PerpeUiamque fidem:
3 Qui donis promifla novis cumulata rependis,
Audis vocantem, robora Da$ animo trepido.
4 Te, qracunque patet tellus circumflua ponto,
Reges fatebuntur Deum, Qiium fine labe fidem
5 Audierint: ritufque tuos fuper sethera cantu
Ferent, tua^que glorise Ad jubar attoniti,
6 Nam 7 Evertitefundamctttis] Verfus fpondaicu*, habens ifl quintarwone Spondoeuq*. Cf
1
Psal. CXXXIX. 323
Nam liquidi quanquam trans ignea moenia mundi Beatus in te permanes : Attamen haud humiles Defpicis,- elatofque premis : difcrimina mille Paffim mihi circumftrepant, Te duce tutus ero. Tu valida obfiftes dextra furialibus aufis Qui me laceflfunt hoftium : 8 Incolumique dabis ^uod fupereft, fi quid fupereft : bonitate perenni, Quo cceperas gradu, tu# Fa&a tuere manus.
2$uodfyerf(l,Jiquidfnperefi]E\ez*ns, qualis illa Ciceroniana, Qmdfitt *$dfe a me removit Ji modo removit% igooro» Aut etiam illa Horatiana, S&od iro &j>laceoi fi placeo, tnum eji, C.
Psal. CXXXIX. Carm. Gen. iii.
Javidfe tuium & omni ex parte Deo perfpeEium effe agno~ jcens.pvofitetur fiudium fuum adharendi Deo &fugiendi a malo : ac pcftremo ad confirmandam hanc projejfionem fuamrfi opus erity fe amplius p-robandum committit Deo.
k/T Omenta vita? nulla te latent mese,
YJL Rcctor benigne ccelirum. Scu fedeo, five furgo, feu quid cogito,
Tu cun&a prafens adfpicis. Lux (ive curam, feu quietem nox tulit, Curam & quietem tempcras.
S f 2 4 Nec
t Momenta ] Momentura a move», eft nainimum temporis fpatiunva Sbuoculi dicnm. Vult enim dicere, nullam vel minimam v\:x fuae rtena Deo incompertam efle. Morccntum quoque in lancibus hbrae, i.in hanc, iam in illam partem v^rgentiura, notum eft» C.
524 P S A L. CXXXIX?
4 Nec te minutg vocula* fugit fonus,
Quatn lingua temere fuderit.
5 Et o« & humeros, totiufque corporis
Sic arte mira fabricam
6 Finxifti, acumen nullum ut humani ingeni
Ratioye poflit affequi. 7,Quonam ergo vultum fugero tuum? quibas Claufus latebris occular ?
8 Petamne coelum ? praefto es hic : ad inferos
Damergar? illinc non abes.
9 Aurora curru me volucri ut deferat
Ad occidentis limitem,
10 Hic deprehendes me, nec hic tutus tu«
Vitabo fulmen dextcrae. ii Incauta mens fi forre fecum cogitet,
Nox me tenebris occulet, Obfcura tenebris noftra nox luce eft tibi
Meridiana clarior ;
12 Tibi nec tenebra? funt tenebrae, nec tuee
No* ulla prqvidentise eft.
13 Arcana mentis tu tenes, qui peftoris
Arcana fabricatus es. Qui me parentis ventre conditum, cutis Tenello amiftu involveras.
14 Compago mira corporis noftri, tuar
Mitaculum eft folertise: Stupenda cujus opera nec noftra aflcqui, Sed nec negare menspoteft.
15 Nam nulla noftri tam minuta eft corporis
Pars, ut tuam fcientiam Fugiat r nec ulla clauftra pedoris latent Te conditorem "peftorrs.
16 Mafla
P s a i. CXXXIX. 325
16 Matfx recentis rudia adhuc primordia,
Rudifque malfe femina, Ceu fcripta haberes, coiporifque lineas,
Motum ftatumque noveras. Et membra nondum quum forent, quid adderent
Dies fciebas finguli.
17 Haec mente tacita cogitanti mihi, ftupor
Torporque fenfus alligat : Animus labafcit quum tuse miracula Perpcndo mecum dextera.
18 Citius inibo numerum, arense in littore
Quot volvat ^ftus corpora : Quamvis ocellis pervigil nunquam meis
Dulcem foporem indulfero. 1«? O quando perdes frnpios, rerum parens?
O quando fanguinarios
20 A me repelles, qui fcelefti nomini
Et numini illudunt tuo ?
21 Te quifquis odit, non ego odi? non tuo<*
Hoftes habebam pro hoftibus ?
22 Odi profefto : nec tuis ex hoftibus
Amicus eft quifquam mihi.
23 Revolve mentis intimos finus Deuf,
Latebrafque noftri pedoris ; Nifi hic amorem videris tui, nifi
Animumobfequi nunquam pigrum,
24 Si par fceleftis fcelere fum, vkaeparsm
Da cum fceleftis exitimi.
Fsai,
326 P s a l. CXL.
C A R M. Ge N. VI.
David Deum fupplicat pro liberatione fua, impiis adver- fariis male precatur ; & feipjum confirpiat in ficlucia certa juftitia falutifque Dei.
TT^Terne rerum conditor, a malae Jjuj Linguae veneno me bonus affere, Meamque perjuri tuere Hoftis ab infidiis falutem,
2 Qui fraude te<5ta bella nefaria
3 Ciet. : nec atris mitior anguibus Vibratque linguam virulentam, &
Ore vomit rabido venenum. 4, $ Averte fraudem, & me violentise Hoftis fcelefti fubtrahe, qui mea Veftigia obfervat, fcrobefque Objiciens, laqueofque tendens.
6 At tu, falutis piaeiidium mea?,
7 Audi precantem : tu Dominus mihi Deufque : tu me liberafti
Incoiumem crepero e duello.
8 Idem impiorum nunc bonus irrita Fac vota: fsevarn flrarige fuperbum :
9 Virufque linguac peftilentis In domini exitium refunde. io Dejecta ccelo flammea perfidos Procella fundat praecipiti higa, Csecofque propUlat profundas Perpelui in barathri tenebras.
ii Lin-
C Scrobefqu: objiciens] i. e- fofTas effodiens. !?• 7 imhme.Yr crt,cTQ e dnrflo] Tu me telis inipeti&um ebellodubio fclvum piaitiufti» 7»
Psa l. CXLI. 327
«
11 Linguae loquacis perfida vanitas Nunquam quieto deget in otio:
Sed impie dignum patratis Exitium domino parpbit.
12 At impiorum a vi Dominus fuos
13 Ec fraude vindex afferet : ut pii Numen Dei prsefens potenfque
Perpetuo celebrent honore.
Psal. CXLI. Carm. Gen. iiL
David tribuhbus fuis mandato Schaulis ipfum perfequen- tibusy cpem Dei implorat : improbitatem autkorumper- fecutioras fu& exponit, fidemque fuam, quibus nomini- bus Jervari a Deo petit.
AUrem vocanti da parens propere, meas Audi preces falutifer. a. Qimm vetba tundo triftis, & puras manus
AitoiJo, fic preces meas Manufque puras refpice, ac fi thureo
Odore manetecolam: Ac fi coh:m te vi&ima & hbaminc Sero rubente vefpere.
3 Freno coerce linguam: ad oris januam
Fac excubet cuftodia.
4 Fac mens fcquatur reda, fac in lubricam
Ne fle&at erroris viam.
Fac
12, LingH&hquacisperfidavamUs'] Pro hominibus garrulis, perfijis & vanis. Sicuti Pial. 1. impetas, pro hominibus impiis, C.
z Odore thureo ] Qui ex thure exhalat.
Solis efl tbnrea virga Sab&is, Virg» C, Libamine] Pro libatione religiofa. C. 3 Ad oris jannam fac excnbet cnflodia] Ad oris fores faC Ut vigili» CX«
lciibcnr, ne quid temeje vel impatiemer effutiam. J*
§*£ P i a i. CXLI.
Fac ne fcclefto gaudeat coetu, neque
Menfa fruatur impia. t y Me malo juftus increpet, me vcrberet,1
Quam palpet impius, comam
6 Quam rore nardi fpargat. Impii, precor,
Et impiorum prsefides, De rupis altae quum ruent fpecula, fui
Supplicia fceleris ut luant ; Tum fubeat aoimum confcium, falubtitet
Quodmemonentem fpreverint.
7 Sic mortis horror oflium compagines
Mihi laxat, ut cxfx jacent Fagi per arva fiiTa cuneis fragmina.
8 Tu fan&e reftor ccelitum, Spesuna nobis es falutis, unicum
Agnofcimus te vindicem. 9 Vitam tuere ab impiorum caffibus,
A fraude quam ftruunt mihi. io Compos falutis impiosfac in fua
Cernam ruentes retia.
PSAL
<; Taljtet'} Palpo, palpas, vel, palpor, palparis, palpari, Deponens* i«e. blande, leniter, & quafi tentando prenfare, demukere veltangere. Accipitur fere pro aculari, nam is aflentatorum geftus eft. Hinc apud Plautum & alios funt nomina Tatyo, onis, paljpator &palj)atio, pro adula- •ore & adulatione.
guem munere palpat, Juvenal. C.
Comam quam rore nardi ftargat] Grinefque unguento Nardino im- buat. 7
6 Saluhrittr ] Adverbium a Livio ufurpatum, a quo falubrius & faluber* rime. C. m t
7 Sic mortisborror ojjium compagims, &c. ] Mortismetus fic mihi iuncru* . rasfolidatum corporispartiiirj; diflcJvit, ut fragmenta arboris ferrode- jeftae, percarc<pas abje&a jacent, divifa inftruraeRtis ligneis autferreis, ad difttnendum partes irnrajflis. J.
P s a l. CXLIL 322
Carm. Gen. xvii*
Ddvid a SchauJe & comitatu ejus circumclufus, Deum 0- rat pYofatute fua, ad gloriam iffiito in ecckfia pradi~ candam.
INvoco fupplex £)ortiinum, manufquc Tendo ad fidera fuppfices. •
2 Mentishuic pando lacryiius ; querelis
Imploro mifefrsopem.
3 Pe&us affli<5tum dolor obruebaJ : Quamvis, Rex bone ccfclitum,
Puriter vitae miM tu peraftse
Effes arbiter optimus. Quum domo greffum tamen efferebam,
Tendebant mihi retia. \ Nec mihi tlotus, nec amicus ufquatti^
Quoquo lumina verteram. Exitus nu(quamj fuga nulla, nemo Qui me fofpite plauderet. Ergo te,rerum pater, invocavi, Unum prsefidium in malis : Tu meae vires, mea fpes, opefque, Dum fedes hominum colo. Da meis aurem facilem querelk Fra&i cladibus ultimis. UTere a fsevi manibus tyranni, Qui me fortior opprimit. Carceris vitam rape de tenebris, Ut te laudibus efferam :
T t Tc«;
I^ tistm fcJes kmwtm coh] i. e. dum vivo & JttWtO h)t$t ho®h&* &
330 ? s X i; CXLIII.
Teque conventus celebret piorum, Promtum ferre piis opem.
P S A U CXLIII. C A R M. G E N. XV.1
David Deum implorans9 indignitatem fuam confitetur, in- juriam jibijaffam inhac caufa narrat, & anguftias a-
■ nimi fui ; ac propterea a Deo fervari & inftitui petit ; inimicos vero perdi ad gloriam ipfius*
AUdi vocantem rebus in afperis, Et lenis aurem da precibus meis^ Rerum creator: quaque foles fide Et sequitate ex hoftibus eripe.
2 Juris feveri ne trutina meam Expende vitam : nemo hominum innocens Sic eft, tribunal poffit ut ad tuum
Se profiteri crimine liberum.
3 En hoftis atrox imminet, & premit Stratum : tenebris triftibus abditus,
Et lucis exfors dego, velut fpecu Quos in fepulchri mors fera condidit.
4, 5 Mens pene curis obruta volvere Priora coepit tempora, quum patres, Spes quos fovebat prafidii tui> De fauce lethi faspe revelleres.
6 Hac recreatus rurfus imaginc, Imploro fupplex auxilium tuum,
Incenta
2, Jum feveri tutrin*] i. e. fummo jure. y.
3 EtpemitJlratKm'] Deje&uraque vexat.jk
mUwfm] Tenebricoius, aut tenebris intluTusi VidePfil* Xci, Ct
r
P s a l. CXLIIL ff$
Intenta mens te refpicit, arida Tellus ut imbres fub cane torrido.
7 Non lentus audi, nam mihi fpiritus Vix feifa pulfat pe&ora : fi tui Avertis oris lumen amabile,
Mors atra ficcis faucibus imminet.
8 Spe mens labores auxilii tui Fert : fpeftat unum te, pater optimc. Audi precantem lcnis, & exitum Jamjam obtuturis pande periculis.
9 Ab hofte f#vo protege me, mecC Cuftos falutis: prava repellere Mentem manumque, & refta capeffere Doce, unicum te qui vencror Deum.
io Arcana fac vis numinis ut tui Per plana greflum dirigat, ut tua Mandata fefter : neu male credulum Error malorum vertat in orbitam.
ii Ut nulla numen non celebret tuum Et sequitatera natio, recrea Me deftitutum praefidio: &malis Hoftis fcelefti libera ab artibus.
12 'Favoris umbra me folita tege, Et, qui me acerbis ufque doloribus Affligit, hoftem perde nefarium, Servumque ferra perpetuo tuum.
Tt2 PSAlt
6 Cant twifa ] Sirioj de quo plura vide Pfal. i c*
gtt P 8 A L. CXLIV,
C A r m. Gen, xiii.
David pradicata JDei ergafe & humanum genus bmefktn* tia> hoflibus male pveeatur ; fibi tvtique regnofalutemO benediElionem omnimodam ' exoptat, & commendat jelhcv- tatem populi Qei.
QUo te Rexhorninum carmine profcquar ? , Qiii firmas animum robore, quimanum Etbellare dbces, & dubii regis
Per difcrimina prselii. | Qiiod vivo& valeo, tutus& hoflium A fraude, eximia fulgeo gloria; Quod late validis impero gentibus,
Totum muneris id tni eft. 3 O rerum genitor, quantu.lus eft homo Hac quem profequeris munificentia, Et curas patria folicitudine 1
4 Figmentum fragiliskiti, Quo nec bulla levis vanior eft, neque Qax mentes agitant fomnia tprbidas, Nec ferum fugiens umbra crepufculum,
Hecfumi volucris vapor.
5 Cceli pandc fores, Rex bone ccelitum, Ac de fidereis labere fedibus :
6 Mbntes nube operi: per liquidi aeris
Campos fulgura trajice. Turbatos trepida fparge fuga impiis*, £t fparfos jaculis perd^ fequacibus :
7 Pot
4 Yigmetfum fr*gilis lutil Statua c Juto fluxo, quod cito diffblvi ppte/ effi&a. J
6 JaiklisfipMcifas'] Sequax dicitur, quo-i ftrenue & cupide infequ •ftjr- Tr ibuitur hoc epitheton a poetis pailira capreis, ocuhs, fluftibu^
itec
Psa u CXLIV, 3 3 j
7 Forre&aque matiu me, pateroptirae,
Sajviseripe flu&ibus. Jjloftis pclle malam vim bonis impii:
8 Lingua? vaniloqua? feprime toxica: Afluetseque dolis peftiferis manns
Vires contere viribus.
9 Ut te noftra novo carmine barbitos. io Dicat, fubfidio qui recreas tuo Reges : qui gravibus fepe pericuiis
Vitam Davidis enpis.
1 1 Hoftis pelle malam vim procul impii s Linguae vaniloquse reprime toxica : Afluetaeque dolispeftiferis manus
Vires conrcrc viribus.
12 Natorum fobojes crefcat, utubere Surgit filva folo Jaurea : virgines Cultu ftc niteant, ut laquearibus
Templotum tholus aureis.
13 Sti-
item curis, quas nullis profeelionibus, navigatkmibus aut armis arccrj poflunt quin infequantur»
Keveraque metHshminum, curaequefequacesy
Nmc metuuntfonitus armowm, necferatela, Lucret.
*. Ita hic jaculum fequax ejl, quod fequi non definit antequam vulneret, qu.afi (ni quadam fanguinis humani, & cupHitate nocendi teneatur, ut Homerus quoque de hujufmoci fagittis lcqui fofet. C.
iz Ltquearibus] Laquearia Sc lacunaria par^tes funt sdium feu con* clavium, oppofitje pavimento quod pedibus teritur ; quia autem partes illse conclavium fuperiores» ftudicfe a magnifkis cxornari folent Te&* laqueata funt Horatio, domus principum & magnatum fpleu di d x> quas circum curas & folicitudines volitare aderit» Eodemque modo Cicero vocat prticum jjavimentatam, fkuti enim pavimentum decuseft ejus par- th cubiculi quod pedibus teritur, ita lacwnar ornat eam qua» fupra ca- put efe partem j quam vocem etiam nonnulli ad coelum itellis dilixn- jftum elegan^er cranftulerunt, p:o coelo dicentes Uqmana c<eti €.
334 p * a i. CXLV.
13 Stipentur gravidis horrea frugibus : Pleno eun&a penu copia fuggerat : Fcecundi pecoris non capiant greges
Lastitfpafcua faltibus.
14 Pingues plauftra boves & nitidi trahant: Nec trifti refoncnt compita claffico, Nec fletu plateae : nec furor hofticus
Claufis affremat oppidis.
15 Felicem pbpulum, inter bona talia Qui vitam in tacito tranfigit otio : Felicem popiilum ter quater, omnium
Cui rerum pater eft Deus.
Psal. CXLV. Carm. Gen. xxix.
David feipfum & res omnes creatas ad Dei laudes pradi- candas excitans, celebrat magnificam potentiam, & ju- ftifjimam benignitatem iUiusy quam erga omnes exhibet.
TE Regem Dominumqae canara3 dum lucida vol- vet Lucidus aftra polus,
Et unicum colam Deura.
♦ 2 Lu-
ThoUs'] Proprie cdncamerationis aut fornicis medium* feu umbilicus in quem latcrum aut trabium capita coeunt, cui antiquitus voventium anathemata, feu donaria votiva affigebantur.
- *— /i qus ipfc rneis venatibus au%iy
Suf^endive tboJo, aut facra ad fafligia fixi. Virg. $. C.
Aweis'] i. e. pulchris, pretiofis; qux enim prse aliis pulchra &preti* »fa funt, poetis aurea dicuntun ut Vevus », iKrnn axrcnm, libcr ***"'* anro m*gi* aurta virtus* C.
£ i. I I; CXLV. 331
"2 Luce canam te, no&e canam te : nulla carebit Laudibus hora tuis, Rerum creator & falus. 5 Magne parens, nullo oui claufa potentia fine e& Secula cunfta tuas
4.Laudes fonabunt: & patres
5 Longasvi tua fafta canent, feraque nepotum
Per feriem foboli
Prodent : nec atf as gloriam
6 Nefciet ulla tuam : mirandaque fa&a decufque
Ille memor referet ;
7 Hic magnitudinem canet : S Ille bonum feret& juftum, &placabilis it&, Et venix facilem, & Larga benignum dextera. $ Totqae inter decora, & laudum praeconia nullo Emoritura die, Nil clarius clementia. iio Etgo, parens rerum, ftellantis machina ccetf Cunfta fuo gremio Complexa prcdicat tuum
1 1 Robur : & inta&i fcelerum contage nefanda,
Te celebrant alacres, Tuique vires imperi
12 Per populos late vulgant : ne nefcia fceptri
Terra fit ulla tui, Et glorise & potentiae.
13 Im-
11 ContagiHm] Comagium, ii, contagio, onis, & contages> is,accipl- unturpro morbo autre aliqua viciofa, quae contafiu noc$t* & venen# fuo aliquos inficit,
%£*mt«g9 f**l*lhrii*{ wnia $ivgHnt% Liwret, C*
jf$ Ps XL CXLW
13 Impetium finc finc tibf: nec Iegibussevi
Subdita fceptra tenes, Aut claufa metis temponim.
14 Tu lapfos rurfum attollis, firmafcjue labantes j
Incolumefque foves Vit# beataccommodis. 1$ Te velucrum pecudumque gemrs, te" j&va [erk~ rum Secula refpiciunt Unum, fuoque temporc 16 Accipiunt viftum : tu dextram pandis, & omtre De locuplete penu Animal benigne recreas. 17, 18 Quicquid agis, jufteque & fati&e agis : impiger aurem Supplicibus facilem
19 Prabes: opifque compotes Dimittis puro qui pedore cunque precantur : Att*iHoque piis
Prafens es, & periculis
20 Eruis e cundisqui te venerantuf amantque;
Cumque fuo fcelerc A ftirpe vellis impios.
21 Ergo. omnes te jure canent, nomenque tacebit
Natio nulla tuum In feculorum fecula.
P s
A L.
H fotarHm fecuU] VidePfaL lxxvii. C. .
19 Opifque compotes ] Ope vldelicet impetrata, aut cum votorum fu- #rum fa&i funt compotes. C. %>ti ptfw ch*2h9 ] Pro fni^nspe ^for*, per Tme&i. £.
P s a u CXLVt 337
Carm. Gen. vi.
Pfalt&sje & pioshortatus ad laudes Dei ipfifoli ajferindas* eum laudat fingulayium erga piios beneficiorum, credti- oniSy confervatimis ddminiftraiionifque rerum omnium^ & regni aterni nomine.
TE, magne rerum conditor, & tuas 2 Sonabo laudes, foftaque pofteris Miranda prodam, dum rccurret Per calidos mihi fanguis artus.
3 Sccuritatem ne ftabilem tibi Promitce, regum prarfidio : neque
De ftirpe mortali & caduca Pone tibi columen falutis:
4 Ut membra liquit fpiritus, in fuairi Terrena moles terram abit, & diu
Confulta vanefcunt, 6c auras ' Irrita per vacuas ferunrun
5 O tcrbeatum, qucm Deus-artheris Fido tuetur prsefidio» fuas
Qui fpes opefque omnes in trno Conftituit Domino Deoque;
6 Qui terram & sequor condidit & polum, Etquicquid aequor terraque continet
Polufque : qui promiffa pr&ftat Perpecuo Itabilis tenore;
7 Qui nec tyranni vi finit opprimi Infifmiorem, aut efurie premi :
Qui carcerum exemtos tenebris
Gompedibus levat innocenf es,
u " S Qui
7 Efurit] Pro hme. Apud Catullum eft efnritie, apud Varroiiei» '£ jm&t ea<jem fignifieacione, ab •**, £,
33$; P s a t. CXLYII,
8 Qui nofte pulfa luminis aurei C^cis refundit luminibus jubar :
Greffufque firmat claudicantes, Juftitiamque amat aequus sequam.'
9 Cura fideli qui fovet advenam, Orbae marito qui viduse favet,
Orbos puellos qui tuetur, Et fcelerum labefa&ac artes. io Rex ergo habenas imperii tuus, Sion, tenebit, fidera dum polum
Pingent, & obliquum per orbem Sol rutilos agitabit axes.
Psal. CXLVII. Carm. Gen. ii. i
' Pfaltes ecclejiarn hortatur ad pradicandwn nomen Dei, propter hberationes beneficiaque ejus erga ipfam, & propter conftantiam operum & verbi.-
Ela Deum laudate, Deo date carmina digna : Certe erudito dignusilie eft carmine:
2 Qui Solymam inftaurat rurfus, paffimque per orbem
Sparfos reducit exules Abramidas :
3 ,Qui frados animi levat, & corda anxia lenit :
Mulcet dolores, mitigatque vulnera :
4 Q«i
io Sidera dum fofom png<nt~\ Dura ftellae crelum ornabunt. J>
3 YraBos animi\ i. e. animo fraftos, feu pufillanimos, poetice. E<r dem modet egregius, pr&ftans, Xa^us^iBus^ & alia fimilia, c.um voce anim Bgtfim a pocris coniunguntur. Ec paulo poft hoc ipfo pfalrao dicit fi* {Ux animu C»
P s a L. CXLVII. 339
4 Qui numerat tacito labentia fidera mundo,
Suifque quaeque nuncupat vocabulis<
5 Magna Dei virtus, immenfa potentia : nulla
Quam lingua fari poffit, aut mens cogitet,
6 Qui*niteingenium fovet, allevat, augethonore:
flumique fternit impiam fuperbiam.
7 Eia Deum cantate, Deo perfolvite grates;
Grato benignum canite patrem barbito :
8 Qui ccelum obnubit tenebris, terram rigat imbre;
Montefque lseto vefiit altos gramine :
9 Qiii pecudum genti larga dat pabula dextra,
Corvoque viftum fe roganti fufficit. io Quem neque magnanimum dele&at robur cquo* rum,
Nec vis ferocis aut Iacertus militis: ii Sed pietas animi fimplex, & in illius una
Qu# fpem falutis collocet clementia.
12 Eia, Dei laudes Solyma*£ pangite turres:
Eenignitatem mons Sionis prsedica,
13 Qui portarum aditus clauftris firmavit afeenis,
Civefque cundtis commodis auxit tuos.
14 Quite pace beat lxta3 & defendit ab hofte :
Et meffe flava tritici campos tegit. ■
U u 2 15 Cu-
15 Ahtnh'] Vqcabulum goeticum, diverfimode, pro ratione carminis, ufurpatum. Infoluta oratione dicimus tneus $ hinc poetce, diphthongo perDialyfin, & afpirationis Epenthefin, divifa, dixeruat ahsnens.
•— — ■- fcc tnurus aheneus efto, Afilconfcirejibi, nulla pallefcere culpa, Horat.
Ex hac voce produda, alii item fecere contra&am, exemta e penulti- ma litera e, &: dixerunt ahenus. Prepert. form&celatoraken*, pro *>**& vel m*, Eodem modopro eburneusdixereeburms. C,
34o F s a l. CXLVIIL
15 Cujus ad imperium fundit fua ijiunera tellus:
Natura cujus promca paret juffibus.
16 Qui nivibus celibs operit, ceu vellere, montes:
Denfas pruinas cinens inftar dejicit.
17 Et glacie lapfus folidarum frenat aquarum:
Cujusrigorem quis feret mortalium?
18 Quum libuit, molles glacies tabefcit in undas,
Adfpirat aura mitior, rivi fluunt.
19 Oftenditque fuam per ilgna illuftria mentem :
Legefque Abrami tradidit nepotibus.
20 Non ita fe populis aliis monftravit amicum,
Qui fcita legum nefciunt coekftium.
Psal. CXLVIIL Carm. Gen. x.
Pfahes res omnes creatas a fummo ad imurn hortatur ut Deum celebrent, propter majeftatem ipfius, & kenefi- centiam erga ecclefiam.
LAudate Dominum coelitum Chori beatijj qui procul Centagio mortaiium Templa setheris tueminj.
3 Laudate Dominum, quos fibi Adeflfe juflit angelos : Laudate Dcminum cxercitus P^rere prornti juflibus.
3 Laudate Dominum, qui diem Sol, luna nodemilluminas:
Lau-
iy Et gUci« > freti&t^ InGgnis Metaphora, glacies enim curfum flun^i- »um fiftit, eaque ripis fuis quafi alJigat &: adftringit, ut freno equi cur- fus fiilitur, quod hoc Joco eft frenare Japfus aquarum : glacie verq U- auefa^a & foluta, mox decrefcettti* ripas finmiua Prttermntt Ut canit Horat,
Lib* IV. Odc * C
p s a l. CXLVIII. 34f
*"3
J^auidate Dominum lucidis Stellae decorae flammulis.
4 Laudate eum rotatiles Toc orbium compagines, Et unda longe celfior Campis nitentis aeris.
5 Huic cun&a laudes dicite, Numenque cun&a pangite, Quod cun&a nutu condidit, Et cun&a nutu fuftinet:
6 Fixitque firmo cardine, Ne vi fenefta* corruant : Certifque vinxit legibus, Quas tranfgredi non audeant.
7 Laudate Dominum fub fpccus Terrae dracones abditi :
Et vafta cete, quar finus Ponti repoftos finditis.
8 Ignes, nives, & grandines, Vaporque, & aurae fpiritus, Ad jufla Domini mobiles Circumrot&ntes turbines;
9 Colles feraces, & feri Montes, & omnes arbores ; Seu montibus rigefcitis, Seu cultibus manfuefcitis:
ig Mi-
4 RotMtiUs] Vox a poeta, ut videtur* novata • efi autem rotatilej fljuod rotae inftar in orbem potefl circumagi, qnalcs funt circuli illi cce- leflesdequibus hic loquitur. C.
7 Etvafla eete] Vide Pfal. civ. C.
Refqftos] Pro repojitos. Virg. Manet djtta mente repqfii4tm. Et impoJkrf
quafi impofitor, qm fraudulemcr aliia imponic, Vide Pfal. xlvi. 6 *
'tfi P s a I. CXLIX.
10 Mitcs feraque beftia?, Humique lente reptiles,
Et quae liquentes aeris Campos volando carpitis :
1 1 Reges & orbis prafides,, Et nationesliberx,.
Et pauperi plebeculse Qui jus ab alto dicitis:
12 Et vos juventa florea Lseti puclli & virgines, Senefque vhx in ultimo Jamjam exituri limine,
13 Laudate Dominum : nirmini Sit ejus uni gloria,
tJnumque nofcat omnium ' Ccelum folumque principcm.
14 Hunc omnein asvum laudibus Propago tollat Ifaci :
Sibi dicatam qui bonis Gentem beavit omnrbus.
P S A L. CXLIX. C A R M. G E N. X.
Pfahes ecclefiam hortatur ut Deum collaudety pr$pttr be- nevolentiamO* falutem ab eo acceptam, denique propter vtrbum ipfius potentijft.mum ecclefia traditum.
CAntate Domino canticum Novum : fonet laus illius Ccetus per omnes, qui facris Non fe profanis polluunt. 2 Oble&et Ifaci genus Au&ore fe fuo : fuo
Regi
Psai, CXUX. j43
Regi Sionis arduae Congratulentur filiae :
3 Nomen celebrent illius Lsetis choris & tympanis; Ejulque laudes accinant Blande canoro peftine.
4 Gentem bonus parens fuam Amore lanfto ample&itur, Mitemque manfuetudinem Firmat falute immobili :
5 Coetuspiorum utgeftiantt Foris paratu fplendido, Domique fecum clanculum La?tentur in cubilibus.
6 Inore, rerum prafidis Laus continenter perfonet; Utrinque acuti in dexteris Vibrentur enfes vindices.
7 In fe ferarum utgentium Crudelitatem vindicent : Etin futurum iras, minas, Superbiamque comprimant.
8 Regesfuorum uthoftium Ar&is catenis alligent ,- Et ferreis coerceant Vinclis feroces principes.
9 Poenas fecundum coelitus Praefcripta ab iis ut exigant, Et
i ntiae Shtthl Id eft,j jrirgines & matronae Hierofblymkanae. Sicuti
Horat.Odej. Llb. IV. Romae principis urbium
T)ignatur foboles inter amabiles Vatum $onere me cboros*
Ubi.per foUUm Romae, intelligit adokfcentes & cives Romanos, ex urbe Roma, tanquam ex matre oriundos. C.
Z 2f8in*1 ^Peden hoc Joco idem eft cum pkftro, de quo fupra Pftl 19, VirglL JamtetftnepHlfat ejfu>m C.
344 P s al; CL;
Et laus piorum pervolet Omnes per orbis cardines.
P s a l. CL. Carm. Gen. X.
Pfaltes ecclefiam hortatur ut Deum omnihus modis laudetj propter fan&itatem, potemiam & magnificentiam ejm;
LAudate Dominum, lucidum Templum colentem fiderum, Qui vi fua* potentiae Firmavit orbis cardines.
2 Laudate Dominum fortiter Ubique geftis inclytum : Laudate magnitudinem Captum fupra mortalium.
3 Laudate Dominum bellioe Claris tuba? clangoribus : Laudate Dominum nabliis Lyrifque blande garruHs.
4 Laudate Dominum tympanis^ Chorique fefti cantibus : Laudate Dominum fidibus, & Sonore dulci tibix.
5 Laudate eum tinnitibus Lsetis canori cymbali.
6 Hunc cunfta laudent> quse trahunt Vitalis aurse fpiritunt'.
3 HMiis] VHePfal. 33. C.
4 ^»wc]f Profonku, moreLucretii & Virgilii,qu©nirailleinprim&
Lepido ^HAfnnt fucata fonore. Ideoi canor, pro caruu, dixic in quarto.
Farvns nt efl cycni welior car.or% ille grmm qaam Clamor in atbereis aifperfus mbibus anjhi. C.
5 tymbifi ] Dc hoc Pfal. 63. C.
F I N I S
In Librum Pfalmorum
ANNOTATIONES
THOMAE RqDDlMAMNL
Pfal. I. ver. 8- r\lJamnon] Editio And.Harti i£i^ . guem non, mgle- V^, heec emm ad.srborem rererri oftenaic, prxcer alia! proximo verfu vox [prodiga-]
Pf. II. v. 28. De callereBi] Lond» U%6. de calle reBo. . Pf. V. v- 21. Attuafretus] Prima edicio And. Harti, Adtux,
Pf. VII. v. 9. Si verus indiX] Edit. Argenc. iecunda And. Hartiy £lzev. 1628. Janibn. 1640. Wetiien. 1687. Si verus judex% repugnance metro.
Pf IX> V. 10. Converfus trepida terga dedii fuga] Quidam forte fegen* dtnn iMLlinttrepzdaefugae; ita enim Ovid, Mec V. 322, ■ cunBofque dediffs Terga fugae —
Ec Met. XIII. 879. lCetga fugae dederat c$nverfa Symaethius heros§ A Buchanano camen ftat Virgilius Geo. iv. 8^.
Aut hos verfa fuga viBor dare terga fufogit, Ec ./Eneid» XII. 4S2.
— — vsYJique vi:ijjim jPuherulerita fuga Kutuli dant tergaper agfos*
Pf X. Vr 37. Et occupat$'s multino-dis nexibus,
Najfae invGlutos attfahit.IuL omnibus libris difnungitur hoc difti- chon: mihi vero fentenciae hic ordo videtur, Attrahit occupatos involut& multinodis nexibus najfae: quo pa&o cum naffae hic non dandifea gignendi cafu fic po(i:urn, mcifum poft nexibus delendum arbitror- Vide Juhi Ec- phrafin
Pf. XII V. 3. Nuda fides hpminum fugii lommercia] Omnibus libris virgula poft Ifides] in^erjicitur, male mea fencenua- VkIc Julii Ecph.
Pf. XVII. V» 43. Facinufque patrant mentibus abfens] i. e. uc 1 e&e Ju*- lius interpretacur, facinus futurum ar.imo admitiunt, quod ^ihi abfenti parant ' five, UL aliis verbis idern tflefam, tot injiaias capit- meo Jiruunt, tam fixum imrnotumque eorum animo fedet mei perdendi conjilium, ut quam mihi Caedem mo« •liuitury nondum iicet re veraperaBam, mente tamen &> cogitatione praecipiantt tumque quafi jam perpetrare fibi videantur. SimiU figura utitur. Stacws, de
equis.e carccribus ad curfum emitu arde.uibws, Lib. VI, 39?v.
ii In G. Buchanani Pfalmorum Paraph.
.—...- facs lumina furgunt9 Orafonant morfu, fpumifyue & fanguine ferrnm Uritury impulfi ne^ue-nt obfifiere pojiest Claujtraque, compreffae transfumat anbelitus irxc: Stare adeo mijerum e/r, pereunt vefiigia mille Ante fugamt abfentemque ferit grazis ungUU campuml
i. <?• iatn videbantur currere in ftadio, in quo nondum erant. Sic Val. Flaccus Lib. III. ^87.
Ille, velut refugi quem contigit improba Mauri Lancea, fanguineus vafio leo murmure fertury Frangit & abfentem vacuis fuh dentibus hofiem,
Nee multum abludit illud Virg» iEneid. iv. 85.
• -.- illum atyens abfentem audit^ue viditque*
Et nofter Mifcel. III. 21.
Unam inquieta follicitudine He fpeBat abfeotem — «
JEk hifce exemplisabunde liquere arbitror faris venufie ac poetice di* ci patrare faeinus abfens, atque adeo p aster rationem eos facere,qui, fin» cerum (quod dictturj vas incrufrare cupientes, aliam adjectivo abfins praerer vocem facnus, fociam quaerunt: dura alii fciiicet e fuperiore ftrophe manus impiomm huc revocanr, alii vero vocem abfins e fua qua- fi fede revulfam cum fequenre p^oximo vetfu vnce (Uo) co^ulandam volunt: utnque, me judice, iruerprerationem, & in fe ineptam, atque ab optimorum auctorum uiu & Buchanam mente juxta alienam fibi comminifcentes.
y-f. XVIIi- v. 19. Se circxm furvo] An<i Hart. anno itfi^. & circum fulvoy male.
d. v. 97. Sjtamcecidtre"} Idem recidere. Pj> XIX. V. [. InfanienUs ger.s fapientiae, AddiHa mentemj Ia libris -om'«;ibus (p x:er unum Nath. Chytraei) diflinguitur pofi fapienttae : mrile, me jtidice ; rrdo enim efi, Get.s addiBa meniem < erroribus impiis in* fanier.tis fjpientiae, i e. interprerante julio, I70mir.es dediti falfis praeceptis philofopkia* a pietate alienae, qual zfciz.. Epicuri fcclam fecuti pofiea pro- fiteoan ur, qm, ut Chudiari verbis utar, mundhm fortuna non arte regi af- firmabaat- Buchanani oculis obverfabatur lllud Horatii, Lib. I. Od.
34.
JPa^cus Vetrum cultor & infrequens, Jnfanicntis dum fapientiae Confultus erro ■■
Pf, XXII.. v. 47. Ad infiar'] Negat Servius re&e dici adinfiar,£v mnatque Serenum ira loquentem : verum non folus Serenus, fed Juiti- mts etiam, Solinus & Apuleius fic loquuntur.
Pf.
ANNOTATIONES. iii
Pf. XXVIII. V» penult. Vitae continm fruBibus affluat]Continuo hicpro continenter, agidue, ufijue, uftirpare nofter videcur ; qjod barbarum ramen contenditaccuratiihmus Jo. Ker. Seieft. de LL- Obferv. Lb II.
Pf. XXXIII. v- 4^« Defpidt mundi pater] Longe maiorcodicum pars iijptit, male* Virgilius emm iEnetd. 1. 2,2,8.
- - Jupiter aetbere fummo
Defpciens mare vriitvolumy terrafque jacentes,
Claud. deConf. JMall. Theod* ver. 6. de VirtUte,
- immotaque cunSlis
Cafibus ex alta mortalia defpcit arce*
Et alii paflim» Defiictre autem eft e fuperiore loco fbe&are.^
Ibid- V. ^9. At Deus juftos ozulo .irretorto fimper refpicit] i.e, Deus juftoS oculis immocis &c nufquam deflexis incuecur, fiv'e eotum faluci & inco- lumitati oculis perpecuo intentis invigilat. Cx erum Buchanano <t qui- bufdam vitio dacur, quod hanc ioquendi formulam, a folo, quod ici- verim, Horacio ante ufurpatam, haud pauiio diverfa ab ea, qua ille u- fuseft, fignificatione adhibueric Horatii locus eft Lib. II. Od* z.
MP- Sl^ifquis ingentes oculo i^retorto Spettat acervos.
Ubi, per voces [oeulo inetorto] intelligi volunt cornraentatores,'o<;«fo
n$n invidoy aut avaro, non auri fulgore aciem quafi perjiringente retorto aut de* flexo. Immeri&o autem mea fenrenriahic jbuchananus arguitur : utrobique enim eadem fervacur vocis vis & li^niflcauo, quippe q-u nihii aliud m- nuatur quam ocuJusreBm, immotus & conftans, non obli(£uus9 aut &b ea rs in quam azies dirigitur retortus five reflexus. Qjod aucem Buchanani ab Horatio difcrepec fententia, id non ex nativa vocis inJoie, fed ex re- liqua oratione diverfaque tum fpedancium, cum rerum fpe&atarum na- tura provenit: 8c quidem, ut rem paullo clarius exponam, varii func animorum affe&us, mvidia puta, avantia, libido, ira, odium, &c. qui- bus incitati res hominefve obliquis, torvis, limis, refiexis aut retoitis oculisfpedaredicimur: concra vero his affe&tbus vacui, aut contrarus animi motibus addudi. oculis redis,. fixis, lmmotis, aequis, adeoque irretortis, non reflexis aut decorcis, intueri perhibemur. Proinde De- us, humanos quafi affe&us indueus, juftos oculo weterto adfpicere, i. e. perpetuoamore protequi, ac vigili lernper cura tueri ac procegere, non roinus Lacine ac eleganter, quam vere & pie dici videcur. Videfis Mif- el. III. zi*
Pf. XXXIX- V» <,$. Turbidas tranfegimus vitae brevis moleJiia.s] Major :odicum pats,ck ii rere anciquiores, Turbidas molefiias vitae breAs tranfegi- nus. Sed quam nos fecuti fumus leciio venuitior videbatur, magis tamen trnderec tranfigimus, (i fyllabac modulus paceretur.
Pf. XL« V. 41« Defendattt igitur] Hart. anno 161^. Defindat^ at obftlC afminis lex.
iv In G. Buchanani Pfalmorum Paraph.
?f. XLII. V. 33. Tu me fiplacido lumine videris] fta Hart. anno tilU quod fc numerohusnobis vitum: Ita cnim Pfal- LXXX.
T« nosji placido lumine videris : aliis autem ornmbus, f« fi me pladdo /. v. legitur. Horat. lib. itf. Od. 5, unde hx. depromta funr, litem non dirimit.
Pf XLiVf V. 49 Oiruti tot cladibus] Supplendum Ucet ftmus, qpuod duriufculum vridettnr-
Pf XLV» V. 60. Kec tu cxrmtnibns regina tacebere noftris] Ita omnes li- bri, prx^er duos Londinenfgs, Tho» Vautrollerii fciz, annq 1580. & Aiex. Juiii 162,0. quibus
Nec tucarminibus, rex magne, tacebere nbjiris,- fcriptum eiU & forte rectius: hcec enim ab omnibus fere intcrpretibus adJESUM CHRISTUM referuntur.
Pf XLIX. v. II- JSLec petid Veum] Edit. Julii & And. Harti anno
16 il' NonpretioJJeum» \
Pf. L. V» Z- Regum colla minacium] Non minantium, quod adverfus meliorum membranarum fidem Horat» Lib. II. Od* 12, (undehcec no- fier mutua dcfurnfit ) nuperis edkionibus receptum eegre fert critico- ;um princeps Hich. Bentleius.
Ibid. vT. S' Tum facer ardua] Quidam Veum haud re&e facrum dici ex- iltimabunt, quod, iuxta Popmam de Differ. Verb. inamma^ntum /«• cra, fanSa autem ram animaca quarn ina urna propric appellflpr. Ve- rum optimi etiam fcriptorcs hanc ciiftindionem haud raro negiexerunt., LlV* Lib. III. quibusipji Dii nequefacn ne^ue fanHi funt. Et Horat. Lib. IV. Od. 9 Carent t\ida vatefacro.
Pf. LT. V ^ !• >-piritu moius animi rebelles Frincipe firma] SecutUS hic p.xcipue vicietur verfionem LXX. viralem, aut vulgatam, fpiritu prin- cipali confirma me : ad quceveiba Mc lfldor. Clarius, opiritu illo pnncipz rnuni met fpintu digno principibusy & ad eorum officia nectJfarioy ljuqs epvrtet purimis fapzve, Aliis tamen, re<Sms torte cV Hebraico textui convenien-
tius, vertltur fpiritu liherali, vo'uritariot ingenuo, &C.
Pf. LIX. v. 23. Et injlar oblatrantium] And. Hartus anno l6il. Et inflar oberraniium at metrum repugnat.
Pf. LX. V. 15- TZripiafyuf tuos gelidi formidipe Uthi] Forte legendum e formidine: fecusenim tffyio 4ltivum fere poitular.
Pi« LXIV» v. 9. Lijiguasceu giadios exacuuntfuas] Ita quinque e libris niei^ c\-hibent ; reliquis omnitus fuos edicum eit-
Pf- L)CXI' V« 10 Ftndaitem ab uno fitbfidio tuo] And. Kartus auno I^ll. t,ra»fidio tuo,
Pi'. LXMII. v. 2cJ ~&o>ir.e paces vigeant] Pacjs hic pluraliccr adhibuit, adverfus gramn quid^ai >!acita; non tamen abfque exempjoi
ltaenim locutus eft Plaijtus Perf. V- 1. 1. Lucrct. V. 12,19» cc, praecipue rcfpexifle nofier videtur, Horat» z. Epiit. I. U2. Ihr pates habuere bonzs ventique ftcundu
Tbid. v. 31. Sitidem terminus orbis] Fortc ovbi Jcgendum.
Pf. LXXIV. V. 67. N? trade vitam turturis iuae feris] Contra lingur
kiinx coiilUetudinem, turtur hk iemininum poiuit: nec tamen temc-
ANNOTAT!ONES.# v
KUbeofactum; principes enim bibliorum inte rpretes Leo Judac, Tre- mettius, Arias MontanuJ, Cafielho, Vatablus, Hebraeum textum fecuti, vitam five animam turturis tuae9 hoc in loco verterunt. Variant quidem LXX. Interpp. eofque plerumque fecuta verfio vulgata» quae hunc lo- cum fic reddit, 2& tradas beftiis animas confitentes tibit Casterum notat ma- gnus Voifius turpiter cscutiifle Servium, qui ex illo Virgilii Ecl. I.
Necgemere aeria cejfabit turtur ab ulmoy turtur femininopoiiLum exiftimavit : cum nihiJ fic apertius, quam aerix cum uimoy non vero turtur, illic convenire. Pf. LXXVI. v. i%. Temjpia mundi] Terent. Eunuch. III. %-. 41. At quem Veum \ oui iemfla cceli fumma fonitu coneutit^
Ennius, >
JJnus erit quem tu tolles ad caerula cceji Itempla •-- — —
Lucret. I* 1058.
$eve ruant coili tonitralia templa fupertie^
Sic Buchan. Pf. LXXVII.
gjui templapiBi fideribus poli Condideris ■ —
Pf. LXXX. V. 2«;. Jam tremulo frigore texerat montes] Tremuto frigor e pro umbra: audax Metonymia.
y. 33. 0 rex armij.otens'] Ita editip Alex. Julii i6zo- alii omnes, 0 rex armtpotem : at pnusillud re&ius videtur, ut alibi hoc pialmo, & hoc loco textus Hebraicus, &.omnes quas viderim verfiones.
V. 47» Hunc] Hco. virum dexterae tuae : proinde haud kio an rede a Julio ad ramum pronomen [bunc] rereratur.
V. ^i, ^t woj} Melius forte acnos-
Pf. LXXXIV* V. 7. Artusf atria vivi vifuri pY6buts*J)ei] JllliuS ( qui <*r- tusvifuri interprctatur membra invifura ) vijuri re&O pJUrah pofiturh exilti- maile videtur* ego vero genitivo fingulari, fubaudito [mei~] colloca,- tufn arbitror : neque enim artus-, Gvq membra^ quidquam vtfere feu *•*- fpicere poHunt ; nec id vel minimum innuurt re?,»/ vatis verba.
Pi. LXXXVl V. 4. Nec jemper. irae vir.dicis] Hcec vero& non Deitm, fed Davidem'ipCurn refpiciunt: Varablus, quem pveecipue noiter fequi- tur, quia mifericorsfum: alii q* a fanEtus fum , vel boms, vel pitts.
Pii LXXXVlI V- ^rlmmimt quae montium ] Rcctius forte eminet. Pf LXXXVIII. v. 2,3. Acerba morte peremto] Feremtum forte Bucha- nanus fcnpferit.
Pf» LXXXIX- V. 19 Et undae dejicis infanae txmidos a,d fide.a finEtsis] Male in ora libri fui proftdera reponendun cov\\tt\^ilitit}ra quidam vir doftus, qui ni mirum abfutde dici^ exifiimabar, dejicere tumidos fiutlus ad fxdera: at illum, quifqais fuit, refellit verborurn ordo, qui hoc pr.^to CollocandllS eft, aejicis fiuBus infanae unclae^ tumidos, ( i, c. ^i >::r>do intu-
r.:uer»nt •
*x,
r
* *!
>~
;:
tmm
:-. ■_■;-*
$am
ss»
HB