శ్రి ఆంధ్రవుహాభారతము [| ఆరణ్యపర్వము |

hee, NO- తరణ

యెడ

శ నశంవొద్‌్సలు

డాక్టర్‌ పాటిబండ మాధవశర్మ

ఆంధ్రప్రదేళ్‌ నాహిత్య అకాడమి

కళాభవన్‌

సెఫాబాదు - చాదరాబాదు-4.

నర్జూన్వామ్యు నంతలితాయు (వతలు 000 ఎన నతి 12971

Fee M0 త్య

సల యు యూల్యము రూ. 4-00

ము/దణః కివాజీ (పెన్‌, 17తిణి గంజి బజార్‌, ని

తొలిపలుకు

ఆంధధపదెశ్‌ మాజీ మం(తివర్యులు | యం. ఆర్‌. అప్పారావుగారు చేసిన సూచన ననుసరించి ఆంధపదేశ్‌ సాహిత్య అకాడమి తెలుగుభాషలోని ప్రాచీన సాహిత్యము అందరికి అందుబాటులో నుండునట్టుగా ముద్రించి ప్రకటింప వలెనని నిశ్పయించినది. తెలుగుభాషలోని పూర్వ (గ్రంథ సముదాయము యీనాడు పాఠకునకు సక్రమముగా సరసమైన ధరకు లభ్యమగుటలేదు. ఈ లోటును తీర్చి ప్రాచీన [గ్రంథ సంచయమును విడివిడిగా [వకట్రించుటకు సాహిత్య అకాడమి ఒక ప్రణాళికను సిద్దము చేసినది. ఈ (ప్రణాళిక (ప్రకారము ఈ కార్యక్రమము మూడు తరగతులుగా విభజించనై నది. మొదటిది (ప్రాచిన (ప్రబంధాల (పకటన ; రెండవది మహ భారతము (పచురణ ; మూడవది హరివంశము, భాస్కర రామాయణము, బసవపురాణము, భోజరాజీయములను సంగ హించి (ప్రకటించుట. పై (ప్రణాళిక (పకారము [పచురింపబడు (పతి [గ్రంథములో [గంథకర్తనుగూర్చి, (గంథప్రాశ_స్త్యమును గూర్చి వివరించు సుమారు 4&0 పేజీల పీఠికను చేర్చువలెనని నిశృయించనై నది.

ఈ కార్యక్రమములో ప్రాచీన వ్రబంధాల |పకటనము పూ ర్తియెనది. సంక్షిప్త (గంథ|పచురణ కార్యక్రమములో బసవప్పరాణ, భాస్క_రరామాయణ, హరివంశ, భోజరాజీయ ములు |ప్రచురింపబడినవి. [ప్రస్తుతము ఆంధమహాభారత (పకటనము చేవట్లనై నది. |ప్రసిద్దులెన విద్వాంనులచే మహా

yan p= భారత సంపుటముల పరిష్కారము నిర్వహింపబడుచున్నది.

నల్శన్వాత్యు నంశలితమయు (వతులు 58000 జన 1971

ము/దొణః కివానీ (పెన్‌ , ₹7లిది గొంది బదొర్‌, నిఠతిం/(దావాద్‌

4

ఆంధధమహాభారత సంపుటములలో మూడవదై న ఆర ణ్యపర్వుమును పరిష్కరించి, పీఠిక వెలయించి మా కందజేసిన డా, పాటిబండ మాధవశళర్మగారికి అకాడమి. పక్షాన కృతజ్ఞతలు,

పెన పేర్కొనబడిన [గంథనంపుటాల |వాత|పతులను సద్దముచేసి ముద్రించుటకు అవసరమైన డబ్బును పూర్తిగా అకాడమికి యిచ్చుటకు కేంద రాష్ట్ర (ప్రభుత్వాలు వాగ్దానము గావించి అందులో చాలమట్టుకు డబ్బును విడుదలకూడ చేసినవి, అందుకు అకాడమి వక్షాన కేంద రాష్ట్ర ప్రభుత్వా లకు ధన్యవాదాలు. సాధ్యమైనంత త్వరలో మహాభారత సంపుటముల నన్నింటిని సిద్ధముచేసి, ఆంధ పాఠకలోకానికి అందజేయుట జరుగగలదని విశ్వసించుచున్నాను.

హాదరాబాదు, 'దేవులపలి రామానుజరావు వ్‌

24-12-1970 కార్యదర్శి

శ్రీః పీఠ క

“శారదరా[తు లుజ్యల ల

సతర తారక హార పంక్కులం జొరుతరంబు లయ, విక

సన్నవ కై రవ గంధబంధురో దార సమిర సౌరభము

దాల్చి, సుధాంశు వికీర్యమాణ క్ర ర్బూర వరాగ పాండురుచి

పూరములం బరిపూరితంబులై ”

ఇంతవటబకే నన్నయ్యగారి కవిత్వమట. ఇది ఆరణ్యపర్యాము జా చతుర్ధాశ్వాస మున 142వ పద్యము, ఈ వద్యము[వాసి నన్నయగారి గంటము ఆగిపోయినది, గంటమేకాదు ఆయనగుండెయే ఆగిపోయినది, కానిచో ఆయన గంటము ఆగదు. శరన్నదీ |ప్రవాహమువలె (ప్రనన్నమధురమై ధీరసుందరగమనమున సాగిపోవు చున్న ఆయన కవితాధారయ హఠాత్తుగా ఆగిపోదు,

ఆయన మరణించుటకు కారణములుగా చెప్పబడు భీమకవి శాపము, అధ ర్వణుని ఉసురు కట్టుకథలని చరిత్ర తేల్చివై చినది, భారతరచన ఆగిఫోవుటకు రాజకీయకల్లోలములు, రాజరాజుమరణము కారణములుగా కొందటు నూచింతురు. ఆగిన భారతరచన తిరిగి కొనసాగకుండుటకు అవి కారణములు కావచ్చును, కాని

నన్నయగారి రచన ఆగిపోవుటకు ఆయన యాకస్మిక మరణము తప్ప వేలు కార ణము కనవడదు.

రాజరాజు రాజ్యమేలిన నలువది యేండ్రలో రాజకీయ కల్రోలము లేనికాలము

చాలతక్కువ, పట్టుమని పదియెండ్రపాటు (ప్రశాంతముగా జీవించు అదృషము ఆ లు యా లు

(ప్రభువునకు పట్టలేదు. తండి మరణించిన మూడేండ్రకు 1022 లో గాని ఆయన

గద్దెపై గూర్చుండ జాలడయ్యెను. వదియేండ్రయినను దానిపె కుదురుకొన జాల

డయ్యెను. 1080లో నవతి తమ్ముడైన విజయాదిత్యునిచే గద్దె దింవబడి

6

యెడేండ్లు చోళరాజ్యమున [వవాసము చేసెను. మరల గద్దె సంపాదించి 1046 వరకు దినదినగండముగా గడపెను. 1046-58 నడుమ కొంతయూపిరి తీసి కొనెను. అప్పుడే ఆయనకు భారతమును దెనుగున వెలయించు సంకల్పము కలిగి యుండును. ఆయన (పియమి(తుడై న నన్నయగారికి తన యభిలాషను ఎజుక పటిచి భారతాం[ధీకరణమునకు ఆయనను పురికొల్పియుండును, నన్నయ [బహ్మాం డాది నానాప్పరాణ విజ్ఞాన నిరతుడు. ఆయనకు వ్యాసభారతము సుపరిచిత మేయై. యుండవలయును. ఐనను భారతాం(ధీకరణమునకు పూనుకొని యుండడు. మూల భారతమును మరల మరల పఠించి మననము చేసి దాని పరమార్థము తెలమగు నట్లు తెనుగున వెలయించుటకు పథకమును నిర్మించుకొని రచన మారంభించుటకు కొంతకాలము వినియోగించి యుండును. రాజరాజు రాజ్యారంభకాలమున వేంగి రాజ్యమునకు బెజవాడ రాజధానిగా నుండెను. కొప్పము యుద్దమున తనకు పరా జయము శంకించి కర్ణాట చాళుక్యులతో సంధిచేసికొన్న యనంతరమే రాజరాజు రాజధానిని రాజమ హేం[ద్రవరమునకు మార్చినట్లు కనబడుచున్నది. భారతరచనము రాజమౌాం|[దవరమునందే ఆరంభమైనది.

రాజమ హెంద్రపురమున నిండుసభలో అపార శద్దశాస్ర్రపారగులై న వై యా కరణులును, _భారతరామాయతణాద్యనేక పురాణ వ్రవీణులె న పౌరాణికులును, మృదుమధుర ర సభావభాసురనవార్థవచనరచనావిశారదులై న మహాకవులును ఆదిగా గల విద్వజ్జనములు పరివేష్టించి కొలువ విద్యావిలాన గోష్టి సుభోవవిష్ణుండయి యిష్టకథావినోదంబులనుండి నన్నపార్యుని జూచి “నాహృదయంబున ననవరతం దును (శ్రీమహాభారతంబునందలి యభిలాషంబు విన నభిలాష పెద్దయై యుండు” కావున కృష్ణదై ృపాయనమునివృషభాభిహిత మహాభారత బద్ద నిరూపితార్థమెర్పడ తెనుగున రచియింప్త మదధిక ధీయ క్తి మెయిన్‌? అని రాజరాజు ఆనతిచ్చెను,

సభలో వై యాకరణులు, పౌరాణికులు, మహాకవులునుండినను ఈ లక్షణము. లన్నియు పుంజీభవించి యున్న నన్నయ భట్టునే రాజరాజు భారతాం ధ్రీకరణము నకు ఎన్నిక చేసెను. ఆయనయు “దేవా! నీ యనుమతంబున విద్వజ్ఞనంబుల యను[గహంబునంజేసి నా నేర్చువిధంబున నిక్కావ్యంబు రచియించెదినని దుస్సా ధ్యమని యెతింగియ. [వభువు పట్లగల యనుర క్తిచే ఉదా త్రమయిన ఆయన యభిలాషమును నెర వేరృదలంచి మహత్తరమైన ఆ కార్యభారము నంగీకరించెను.

“పాయక పాకశాొసనికి భారత పోరరణంబునందు నా రాయణునట్లు వాసిగ ధరామర వంశవిభూషబుండు నా రాయణభట్టు వాజ్మయ ధురంధరు(డుం దన కిస్తుడున్‌ సహా ధ్యాయుండు నైన వా*డభిమతస్థితి, దోడయి నిర్వహింవగాన్‌"'

తాను భారతసంహితారచన బంధురుడు అయినట్లు నన్నయభట్టు చెప్పికొ నెను. ఆయనకు నారాయణభట్టు తోడ్చాటు లభించుటకు 1058 అనంతరమే అవకాశము గలదు. నన్నయభట్టు, నారాయణభట్టు ఏగురుకులముననో కలిసి చదువుకొని యుండిరి. నన్నయభట్టు తూర్ప్చుచాళుక్క్యుడె న రాజరాజు నాసానమున (ప్రవేశించెను, (oe) య్‌ నారాయణభట్లు .పశ్చిమచాళుక్యుడై న తె లోక్యమల్లుని యాస్తానమున ప్రధానిగా టి యా cy రా థి (ప్రవేశించెను. 1050 ప్రాంతమున పళ్చిమచాళుక్యులు వేంగిపై దండే త్తిరి. రాజరాజు చోళుల తోడ్పాటున వారి నెదిర్చెను. ఈ యుద్ధము రెండుమూడేళ్ళు జరి గను, 1058 లో కొప్పము యుద్దమున చోళచ[క్రవర్హి రాజాధిరాజు నిహతు( డయ్యెను, ఆయన తమ్ముడు రాజేందుడు పారిపోయెను. ఒంటరిగా పోరుసాగింప లేని రాజరాజు ప్చిమ, చాళుక్యులతో నంధిచేసికొనక తప్పలేదు, ఈ సంధిని కుదు ర్చటలో సహాధ్యాయలె న నన్నయభట్లు, నారాయణభట్లుకలసి తీవ్రమెన కృషిచేసి యా (a) (అత) యా యుండిరని విజ్ఞుల యభి[పాయము సంధిఫలితముగా రాజరాజు వేంగీరాజ్యమందలి దకిణభాగమును త్రై లోక్యమల్లున కర్పించి ఆయన |ప్రధానియైన నారాయణభట్టును తన ఆస్థానమున స్థానాపతిగా అంగీకరింవవలసి వచ్చెను.

భారతాం ధీకరణమున నన్నయభట్టునకు తోడ్పడుటకే కాదోలు రాజరాజు నారాయణభట్టునకు నందంపూడి అ|గహారమును ధారవోసెను. ఆ దానశాననమును నన్నయభ ప్రై (వ్రాసెను. నారాయణభట్టు అనుష్టిత జగదుపకరణుడని, సంస్కృత కర్ణాట [పాకృత ఎుశాచికాంధభాషలందు సుక విత్వ విభవముచేత కవిరాజశేఖరుడని (ప్రసిద్ధికెక్కిన వాడని, మనీషాలవదుర్విదగ్గులై న కవులను మనోహరములై న తన సూకులచే అగర్వులనుచేసి కవీభవ(జాంకుశుండను సార్థకనామము వహించె ననియు జగదభిగుణశాలి యనియు సరన్వతీ కర్ణావతంసుడనియ అషాదశావధారణ చ[క్రవర్తియనియు ఆ శాసనమున కొనియాడబడియున్నాడు. ఆ శాసనమునందలి -_

“విచ్చి తవీర్యాత్‌ పాండురాజు? పుత్రా స్థన్య చ వంచ ధర్మజ భీమార్జున నకుల నహదేవాః వంచేం[దియవత్‌ పంచన్యు ర్విషయ[గాహిణ నత”

అను వాక్యము ఆరణ్యపర్వమం౦ందలి ““మోముహ్యమానాం తాం త|త్ర జగ్భహుః పంచపాండవాః ఇంద్రియాణి (ప్రసకాని విషయెషు యథా రతిం” అనువాక్యమునకు [(వతిబించమువలె నుండి నన్నయ అప్పటికి భారతమును మననము చేయచున్నట్లు వ్యక్తము చేయచున్నది-

నారాయణభట్టు తోడ్చాటున నన్నయభట్టు 1058 తరువాతనే భారతాం్రై కరణము (ప్రారంభించెను. భారతయుద్దమున (శ్రీకృష్ణుడు అర్దునునకు తోడ్పడినట్లు భారతరచనమున నారాయణభట్టు నన్నయభట్టునకు తోడ్పడె ననుటవలన రాజరాజు అభిలషించినల్లు వ్యాసునిచే నిరూపితమైన పరమార్దము తేటతెల్లమగు తీరున భార తము నాం ద్రీకరించుటలో నన్నయభట్టు ఎదురొ-నిన సంకట పరిస్థితులను తన బుద్ధి కుశలతచే తొలగించుచు నారాయణభట్టు ఆయనకు వాజ్మాత్రమెన సహాయముచే సె నని భొవింపవలెను, వండితపరిషత్తు అలో నన్నయ అనువాదనసరణిపె ఆక్షేప ములు కలిగినప్పుడు వాని నధిగమించుటతో కూడ బహుభాషాకోవిదు(డు, కవీభ వ[జాంకుశు( డయిన నారాయణభట్టు నన్నయకు అండదండగా నిలిచియుండును.

ధర్మరాజువంటి రాజరాజు సంకల్పము, నరునివంటి . నన్నయభట్లు కృషి, నారాయణునివంటి నారాయణ భట్టు నహకార ము. ఇట్టి మహ త్త నాధనసంప త్తి సమకూడి ఆంధధజాతి పుణ్యోదయమున ఆంధ్రభాషలో పంచమవేదమునకు శరై దయమైనది.

ఈ విధముగ ఆరంభమై న భారతాం(గ్రీకరణము ఆరణ్యపర్వము చతుర్గా శ్వాసమున 142 వ పద్యమువద్ద ఆగిపోయెను. దీనికి నన్నయగారి ఆకస్మిక మరణము తప్ప వేరుకారణము కనబడదు. 1058 |పొంతమున ఆరంభించి ఏక దీక్షతో రచన సాగించి 1057 ప్రాంతమున నన్నయ మరణించి యుండును, సహాధ్యాయుని మరణమువలన నారాయణ భట్టునకు రాజరాజు విషయమున, భారత రచన విషయమున ఆసక్తి నశించియండును. 1058 లో శై త్రై లోక్యమల్లుడు దిగ్విజయయా త్రకు పూని వేంగిపై నె త్తి వచ్చినపుడు నారాయణభట్టి వెనుకటివలె ఉభయరాజ్యములకు సంధిగావింవ యత్నింపక తటస్థముగా నూరకుండెనుగాబోలు! రాజరాజునకు యుద్ధములో నికి దిగక తప్పలేదు. చోళులసాయము కూడ ఆయనకు తగినంత లభించినట్లు లేదు. శక్తికొలది పోరి రాజరాజు 1061 లో రణరంగము ననే వీరమరణము పొందెను. భారతము [వాయువాడులేడు (వాయించువాడునులేడు. ఆగిన భారతరచన రెండు శతాబ్దులకు పైగా అట్ర ఆగియండెను.

9

ఆంధ్రమహాభారతము నన్నయ చేతిమో(దుగనే పూ ర్హియె యండినచో దాని స్వరూవమెట్లుండెడిదో, కాని ఆం(ధులయదృష్టము వేరువిధముగా నున్నది. మూడువందలయేండలో మువ్వురు మహాకవుల కృషిఫలముగా ఆంధ్రమున మహో భారతము పూ ర్రియగునని విధినిర్హ్ణ యము. బుషియెన నన్నయ మంగళాచరణ శ్రోకమందలి “వేద్యత్రయమూ_ర్రయః” అను మాటయందే ఈ యంశము సూచింప బడినదని కొందఅందరు. కాని రాజరాజు సంకల్పమునకు, తనకృషికి విఘ్నము సంభవించునన్న అమంగళకరమైన యర్థము వ్య క్తమగునట్లు మంగళళ్లోకము చెప్పెననుట నన్నయ బుషిత్వమునకు గౌరవము నాపొదింపదు.

ఆరణ్యపర్వమున కాలము పండెండేండ్లు జరిగినది. కథమా[తము .వం[డెండు అంగుళములు కూడ జరుగలేదు. మటి జడిగినదేమిటి ౪ ధర్మజుని ధర్య్మదబిలము పెరిగినది. భీముని భుజబలము పెరిగినది. అర్జునుని అస్త్రబలము "పెరిగినది. అజ్ఞాతవాస సమ్యగనుష్టానమునకు, రాజ్యపునః (పొ పికి, (పలిజ్ఞా వరిపూ ర్హికి సదుపాయములు అమరినవి. సౌకర్యములు పెరిగినవి. ఆరణ్యపర్వము ఏడాశ్వాసములు సాగినవి. అందులో నన్నయ రచించినది మూడశ్వాసముల మోద 142 పద్యములు, పాండవులబీవితము ఈ పర్వమున చక్కని వరిపాకమును పొందినది. నన్నయ రచనయు మంచిపాకమున బడినది.

భారతపర మార్థము

రాజరాజు విమలమతితో ననేక పురాణములు వినెను, అర్హశాస్త్రముల తెబిగెటింగను ఉదా త్తరనాన్విత కొవ్యనాటక [కమములు పెక్కు చూచెను. జగత్పరి పూజ్యములై న ఈశ్వరాగమములయండు భ క్రితో హృదయము నిల్చెను. అయినను ఆయనహృదయమున అనవరతమును శ్రీమహాభారతము నందలి యభి [(పొయమును వినవలెనన్న యభిలాష పెద్దయె యుండెను. మహాభారతము ఆయన వంశమున ప్రసిద్దులె విమల సద్గుణళోభితులై న పాండవో_త్తముల చరిత్ర. కనుక కృష్ణదైపపాయన ముని నృషభాఖిహిత మహాభారతబద్ధ నిరూపితార్థమేర్పడ అధిక ధయ క్రిమెయిన్‌ తెనుగున రచియింపుమని ఆయన నన్నయనుకోరెను.

నన్నయ “నానెర్చువిధంబున నిక్కావ్యంబు రచించెది నని తొడంగెను.

సారమతిం గవీందులు (పనన్నకథా కవితార్థయు క్తి లో నారసిమేలునా నితరుల శరరమ్యత నాదరింప నానారుచి రార్థనూ క్రి నిధియైన నన్నయ తెనుంగునన్‌ మహా

10

భారత సహితారచన బంధురుడయ్యెను. భారతము సంహిత -ఇతిహాస సముదాయము. కర్మఫల సంబంధ రూవములగు ఆగమికార్థములు దేనియందు ప్రత్యక్షపరి దృశ్య మానము లగునో ఆ చరిత్ర ఇతిహానమగునని అభినవగు ప్తపాదులు వివరించిరి. పాండవో త్తముల చరిత్ర అట్టిది. ఆగమోక్తములయిన ధర్మకర్మల యనుష్టానము వలన, అననుష్టానము వలన గలుగు ఫలములను ప్రత్యక్షముగా నిరూపించుటకే వ్యాసుడు పొండవో త్రముల చరితను ఇతిహానముగా నిర్మించెను. కృష్ణ దై పపాయన మునివృషభాభి హితమైన మహాభారతమున బద్దమై నిరూపితమైన యర్థము ఆగ మోక్ష కర్మఫలసంబంధమే. కర్మానుష్టానము మానవాధీనము, ఫల ప్రదానము. ద్రైవాధీనము, భారతమున కర్మానుష్టాతలు పాండవులు. దై వము (శ్రీకృష్ణుడు.

“6 (శ్రీకృష్ణుని మాహాత్మ్యంబును, వాండవాది భారతవీరుల మహాగుణంబు లును దన విమల విజ్ఞానమయం బై న వాగ్గర్పణంబునం దేర్పడ వెలుంగుచుండ” వేదవ్యానుడు భారతమును నిర్మించెను అని చెప్పిన నన్నయ భారత పరమార్హమును గుర్రించినవాడు. తమిళమున సెరిందేవనార్‌ రచించిన భారతమున ఈ పరమార్థము సువ్యక్తము కాలేదు కాబోలు. జైనుడైన పంపన్న కన్నడమున విక్రమార్దున విజయమను పేర వాసిన భారతకథ యందీపర మార్గమునకు స్థానమేలేదు. రన్నడు

హసభీమవిజయము అనుకేర కన్నడమున రచించిన భారతము కూడ మూల. భారత కథను వికృతము కావించినదగుట వ్యాసుని హృదయము నది యావిష్క రింప జాలదు. మూల భారత రహస్యమెటిగిన రాజరాజునకు తమిళకన్నడ భారత ములు వ్యాసహృదయమును (ప్రకటించుటలేదని గుర్తించెను. అది యేర్చడునట్లు తెనుగున రచింపుమని నన్నయను కోరెను. అవిరళజపహోమ తత్పరుడు, సంహి తాభ్యాసుడు, నానా పురాణ విజ్ఞాన నిరతుడు, విపుల శబ్రశాసనుడు, ఉభయభాషా కావ్యరచనాభిశోభితుడు నైన నన్నయ అందుకు సమర్థుడని ఆయన (గ్రహించెను.

నన్నయ నేర్చిన విధము

మహాభారత బద్దనిరూపితార్ల మేర్పడునట్లు రచించుట యనగా (ప్రసన్న కథా కవితార్థయు క్రితో రచించుట. కథను తత్పరమార్థము పప్రసన్నమగు_తీరున వ ర్లించు టలో నన్నయ నిపుణుడు. భారతము ఇతిహాస వ స్తుసముదాయము' దానిని కావ్య ముగా తీర్చినపుడు ఇతిహాసకావ్యమగును, అనగా కర్మఫల సందింధ నిరూపకమగు కథాకావ్యమగును. నన్నయ అట్టి కథాకావ్య నిర్మాణమున దక్షుడు. అందువల్లనే.

11

కాబోలు ఆయన పుణ్యకధా కథన దకుడై న సూతుడు ళౌనకాది మహరులకు చెప్పిన య్‌ ౫. తెజగున భారతకథను రాజరాజునకు చెప్పదొరకొనెను,

భారతము “లోకాగమన్యా యెకాంత గృహంబు. అనగా లోకన్యాయములకు, ఆగమన్యాయములకు భాండారము. లోకన్యాయము లనగా నీతులు, ఆగమన్యాయ ములనగా ధర్మములు. ఇవి ఇతిహాన వస్తు గుణములను దీపింవజేయును. వీనిని శ్రోతృహృదయరంజకముగా ప్రతిపాదించు నై పుణి నన్నయకు గలదు. ఆయన నానా రుచిరార్థ సూక్తి నిధి.

భారతము (్రవ్యకావ్యము. శ్రోతల శ్రవణేంద్రియములను రంజిల్ల జేయు శబ్ద మాధుర్యము దౌనియం దవశ్యముగా నుండవలయును. ఆవిరళజపహోమతత్చ రుడు, నంహితాభ్యాసుడు అయిన నన్నయ నాద|బహ్మవే త్త. తెలుగుజాతి మధుర నాద|పణవము. తెలుగుభాషయందలి గసడదవాదేశ సరళాదేశములు ఈజాతినాద ప్రవణతకు నిదర్శనములు. నన్నయ్య ఇది గుర్తి౦చెను. తనరచనలో నూజింట చెబ్బదియైదు తత్సమపదములనే వాడినను మృదువై న తెలుగువదములలో మెత్తగా ఒదిగిపోవు తత్సమపదములనే యెన్నికచేసెను. తెలుగు జాతి (కుతికి ఇంపుగొల్పు అక్షరరమ్యతను నిండుగా సాధించెను.

ఈ విధముగా ఆయన అక్షరరమ్యతచే, నానారుచిరార్థ సూ క్తులచే, (పనన్న కథాకవితార్థయు క్షిచే భారతేతిహాసమును తెలుగుజాతి చెవులకు మనస్సునకు హృద యమునకు ఎక్కు నట్లు ఆం|ధమున వెలయించి ఆదికావ్య నిర్మాత యె సర్వాం (ధక వి సార్గమునకు ఆచార్యత్వము వహించెను.

(పనన్న కథా రవిత

భారతాం[దీకరణమున నన్నయ దాని ఇతిహానత్యమునకు, రాజరాజు అభి. లాషకు, తన ప్రతిభకు అనుగుణమైన విధానమునే అవలంబించెను. నాటకాను వాదమునకు అవసరమై న యథాపదానువాదముగాని, కావ్యానువాదమునకు దగిన యథా శ్లోకానువాదమును గాని, అవలంబింపక ఇతిహాసోచితమైన యథా కథానువాద మును అయన అవలంబించెను, ఇతిహాస వ స్తుసముదాయమును పుణ్యక థాకావ్య సముదాయముగా రూపొందించెను.

12

కథా కవిత అన్న పదబంధము సంస్కృతాలంకార (గంధములందు కన అడదు. ఎన్నియో విధముల కావ్యభేదములను, కవిభేదములను పరాన్న ఆలం "కారికులు కథా కావ్యము, కథాకవి అను భేదములను పేర్కొన రెరి. అలంకార శాస్త్రములు పుట్టు నాటికే సంస్కృతమున వినారమైన వాజ్యయము యేర్చ్పడి యుండెను, ఆలంకారికులు దానిని సూలముగ వేదశా స్తములు, పురాణేతిహాసములు, కావ్యనాటకములు అను తీరున విభజించి కావ్యనాటకముల స్వరూవమును, వాని యందలి అవాంతర భేదములను చర్చించిరి. పురాణేతిహాన ప్రసిద్దములై న వృతాంతములే సర్వకావ్య నాటక భేదములకు మూల|ద్రవ్యములగుటచే [దవ్యా "కేక్షతో వారు కావ్యభేద నిరూపణము చేయవలసిన అవసరము కలుగలేదు.

రేశభాషలలో వాజ్బయసృష్టి ఆరంభమగు నాటికే సంస్కృతమున నాటకాంత మైన సాహిత్యము పరివక్వదశ నందియండెను. ఆ సాహిత్యమును చక్కగా జీర్తించుకొన్న విద్వత్కవీశ్వరులే దేశభాషలలో ఆది వాజ్బ్యయసష్టలై రి. వారిచే దేశభాషలం దవతరింపజేయబడిన పురాణేతిహాసములు భాషాంతరీ కరణములే కాక రూపాంతరీ కరణములు అయినవి. ఇతిహాసత్వ, కావ్యత్వముల అనురూవ సమ్మే 'శనమున రూపొందిన దేశభాషా కావ్యములు ఆ తొలినాళ్ళలో వ స్తుకావ్యములన్న వ్యపరేశమును హెందినట్లు కనబడుచున్నది. పంపకవి తన ఆదిపురాణమును “ఆది పురాణ వ స్తుకృతి' అనెను, నాగవర్మ “ఛందోంబుధి' లో తన్ను గూర్చి “వ స్తుకవి (పవర స్తుతి అని చెప్పుకొనినాడు, నన్నయకు సమకాలికుడని భావింపబడుచున్న కెచన *కవిజనాశయమిు న తన్నుగూర్చి “వస్తుకవి జనాశయా” అని చెప్పికొని నాడు, పం్యడైండవ శతాబ్రీయందుండిన నన్నెచోడమహాకవి “వస్తుకవి” "వస్తు కావ్యము" “వ స్తుకవితి అను పదములను కుమారసంభవ పీఠికలో ఉపయోగించి యున్నాడు. పదునాల్గవ శతాబ్ది యందుండిన విన్నకోట పెద్దన వ స్తుకావ్యము ఒక కావ్యభేదముగా పేర్కొనినాడు. ఇట్లు క్రమముగా వస్తు ప్రధానమైన కావ్యము లాక్షణిక మైన ఒక కావ్యభిదముగ ఆంధమున గు ర్హింనబడినది. క. “ఆరయ వ స్తురసాలం

కార పాధాన్యవ్య త్తి గబ్బంబులు పెం

పారు (దివిధార్ధ ఘటనల

ధీరులు పరికించి వాని దెలియగ వలయున్‌”

(కావ్యాలంకార చూడామణి)

13

మూడువిధములె న యర్ధ ములను కావ్యములందు ఘటింప వచ్చును. అవి. వస్తువు, అలంకారము, రసము. వీనిలో అన్యతమపాధాన్యవృ_త్తినిబట్లి కావ్యములు (కీబ్బంబులు) వస్తు, అలంకార, రన (ప్రధానకావ్యములగును. పెద్దన వ స్తుకావ్యము అను పదబంధమును ఉవయోగింపకున్నను, వస్తు (పధానమైన కావ్యము వస్తు, కావ్యము అని ఆతని అభి ప్రాయమనుట స్పష్టము.

ఇతివృ తము, వస్తువు, కథ అన్న మాటలు సమానార్గకములుగా సంస్క్భృతా లంకార శౌస్త్రములందు ఊసయోగింపబడి యుండుట ఎల్లరు నెరింగినదే. ఇతరులు వ స్తుకవిత అన్నదానినే నన్నయ కథాకవిత అనెనని ఊహించుట సులభము. కథా కవిత అన్న మాటకంపె వస్తుకవిత అన్నమాటయే (పచురముగ నుండుటచే పెద్దన వ స్తుశబ్దమునే (గ్రహించి యుండును. నన్నయ భారతము వస్తుకావ్యము లేక కథా కావ్యము అనుటకు తగియున్నది. ఇతిహాస విస్తు సముదాయమైన భారతమును వ స్తుపధానముగా తప్ప అన్యధా నన్నయ ఎట్టు తెలుగున రచింపగలడు? పాండ, వోత్తముల చరిత వినుట తన యభీష్ష మగుటచే రాజరాజు నన్నయను భారత రచనకు (సేరేచెను. పాండవో త్రముల చరిత్రకు (ప్రాధాన్యములేనిచో అది భారతమే కాదుగదా !

ఇతిహాసము పుణ్యకథ. దానిని రమ్యముగా చెప్పుట నన్నయ ఆశయము. పర్వ[క్రమమున తన రచన పక్వమై ఆరణ్యపర్వమున తన కథనము రమణీయ మగుట ఆయన గు ర్తించెను. ఆరణ్యపర్వమున [వథమాశ్వాసాంతమున ““పుణ్యకథ యతి రమణీయంబుగానుి” అనియు, ద్వితీయాశ్వాసాంతమున “కధథా[కమంబతి రమ్యంబుగాను' అనియు, తృతీయాశ్వాసాంతమున “కథ రమ్యంబుగొ అనియు రమణీయ రమ్య శబ్దములు ప్రయోగించి నన్నయ తన కథా కథన సౌందర్యము. పట్ల నంతృ పేని వెల్లడించెను. నన్నయ భారతము నాంధ్రీకరింప మొదలిడిన తరు వాత పౌరాణికులు సంస్కత భొరతము బదులు నన్న కొరతమునే సభలతో వరఠింవ దొడగిరి కాబోలు, (కోతలు ఆయన (ప్రసన్న కథాకలితార్ల యుక్తిని అరసి దాని రమ్యతను “మేలని యభినందించిరి కాబోలు.

విశ్వనాథ సత్యనారాయణగారు “నన్నయ (వ్రసన్న కథా కలితార్థయు క్రి అను (గంధమున పరిశీలనకు స్వీకరించిన నలోపాఖ్యానము, సౌకన్యోపాథ్యానము, బుష్యశృంగుని చరిత్ర ఆరణ్యపర్వము నందలివే, ఆరణ్యపర్వమున నన్నయ కథాకవిత పరిపక్వదళ నందియుండుటయే దీనికి కారణమని భావింప వచ్చును.

14 ఆరణ్య పర్వము

ఆదిపర్వమందలి కథలో ఎక్కువ భాగము పాండవులకు సాక్షాత్తుగనో వరంపరగనో సంబంధించినది. సభాపర్వమున 'కథయంతయు వారిదే. ఆరణ్య పర్వమున వారికి సంబంధించిన కథ చాల తక్కువ. నానావిధములై న ఉపాఖ్యాన ములు పర్వమంతయును ఆక్రమించినవి. వీనికి ధర్మరాజు శోత. నన్నయ రచించిన భాగమున కిమ్మోరవధ, జటాసురవధ, కాలకేయవధ, సొగంధికాహరణము, కిరాతార్డునీయము పాండవులకు సంబంధించిన వృ తాంతములు, సొంభకాఖ్యానము (శ్రీకృష్ణునకు సంబంధించినది. నలో పాఖ్యానము, అగ స్త్యచరి[త్ర, బుష్యశృంగుని కథ, సౌకన్యాఖ్యానము, మాంధాత, సోమకుడు, శిబి, అష్టావ[క్రుడు, యవక్రీతుడు, ఆర్థావసువు, సగరుడు పరశురాముడు మున్నగువారి కథలు |పాసంగికముగా చెప్ప బడినవి. ఈ కథ లన్నింటిలో నలోపాఖ్యానము తలమానికము వంటిది. ధర్మజుని చరిత్రమునకు ప్రతిబింబ ప్రాయముగా నున్న ఈ కథను నన్నయ (ప్రత్యేకమైన అభినివేశముతో 226 గద్య పద్యములలో ఒక చిన్న రసవ(త్పబంధముగా రూపొందించెను.

నలోపాఖ్యానము చెప్పినది బృహదశ్వుడను మహాముని. ఆయన ధర్మరాజు నకు ఈ కథ చెప్పుటకే వచ్చినట్టున్నది. కథ చెప్పి ఆయన వెడలి పోయెను. ఈ

సందర్భమున తక్క భారతమున బృహదశ్వుని [ప్రసంగము ఎచ్చటను ఊన్న బొడ కనబడదు.

ఆరణ్యపర్వమున నన్నయ |వాసిన భాగము మూలమున 6981 శ్లోక ముల పరిమితి గలది. దానిని నన్నయ 1299 గద్య పద్యములలో (వాసెను. అనగా మూలమును ఇంచుమించు అయిదవ వంతునకు సంక్షేపించెను. మూలమున నలచరిత్రము 976 శ్లోకము లున్నవి. దానిని నన్నయ 226 గద్య వద్యము లలో (వ్రాసెను, అనగా నాలవ వంతునకు మాత్రమే సంక్షేపించెను. దీనిని బట్టి నలోపాఖ్యానమును నన్నయ కొంత విస్తరించి [వాసెనని స్పష్టమగు చున్నది, పాండవుల కథకు నలదమయంతుల కథకు గల అసాధారణ సాద్భృశ్యమే దీనికి కారణమని ఊహింవ వచ్చును. ధర్మజాదుల కష్టములకు ఉపమానముగా ఈ కథ చెప్పబిడినది. “ద్వాపరంబుతో వచ్చు కలింగని* అనుటచే నలుని చరిత పొండవుల చరిత్ర జరుగు చుండిన కాలమునకు మిక్కిలి సన్నిహితపూర్వు కాలముననే జరిగి

15

యుండవలెను. బృహదశ్వుడు ఆ కథవిని వచ్చి పాండవులకు చెప్పెను. ఎవ్వఢో వురాణ పురుషుని కథకంటె అవ్యవహితపూర్వుడెన రాజన్యుని వృత్తాంతము పాండవులకు చి త్తశాంతిని ,ధెర్యమును కలిగింపగలదు. ఆరణ్య సర్వ మందలి కథలతో పాండవుల జీవితముతో ఇంతగా సనంవదించు కథ వేజొకటిలేదు.

నలుడు, ధర్మజుడు సత్య|వతులు ధర్మనిత్యుడు అక్షప్రియులే కాని అక్ష హృదయజులు కారు. ఇరువురు ద్యూతవ్యననాభిభూతులు, నిర్వాసితులు,

““ద్యూతార్జము తత్కిత వాహూతుడ చె జూదమాడకుండుట ధర్మా పేతం బని" ధర్మజుడు జూదమాడెను. ““బలవద్ద్యూతార్థ ముగా( బిలువంబడి ”” నలుడు జూదమాడెను. రెండింటను ద్యూతము దాయాదులకే జరిగెను, (బాహ్మణ వేషమున కలి పుష్కరునకు తోడ్పడెను. ద్వాపరాంశమున బుట్టిన శకుని కల్యంశ మున పుట్టిన దుర్యోధనునకు తోడ్పడెను. కలిద్వేషమే ఉభయ[త్ర కారణము, ఊభయ[త న్రీయే కారణము, దమయంతి తన్ను వరించలేదని కలికి ద్వేషము. (దౌవది తన్నుజూచి నవ్వెనని దుర్యోధనునకు కోపము. రెండును కవట ద్యూత ములే, రెండింటను పునర్హూతము కలదు.

రెండింటను స్వయంవరము కలదు. అర్జునిని ఉద్దేశించి [దువదుడు, నలుని ఊర్దేశించి భీముడు స్వయంవరమును చాటించిరి. రెండును వ్యాజస్వయంవరములే. దాంపత రాములు పూర్వజన్మ నియతములే.

రెండింటను అరణ్యవాసము, అజ్ఞాతవాసము కలవు, అజ్ఞాత వాసమున ధర్మజునివలె నలుడును ఉ క్రి చమక్కారముచే సత్య (వత మును ఎట్లో నిలుప్ప కొనును. నలునివలె అర్జునుడు వికృతరూవము పొందెను. నలుడు బుతుపర్హునకు చేసినట్లు అర్జునుడు ఉ త్తరునకు సారధ్యముచేయను. నలుడు బుతుపర్దునియొద్ద అజ్ఞాతవాసము చేసినట్లు పాండవులు విరాటునియొద్ద చేయదురు. నలుడు వంటల వాడు, భీముడును వంటలవాడు. నలునివలె నకులుడు అశ్వశిక్షకుడు.

దమయంతి కిరాతపీడితయైనట్లు (దౌపది కీచకపీడిత యగును. ఇంద్ర సేనా దులు విదర్భకు పంపబడినట్లు (ప్రతివింధ్యాదులు పాంచాలమునకు పంపబడుదురు, దమయంతి నలుడు చింపుకొనిపోగా మిగిలిన మలినార్గ వస్త్రము ధరించి సునందా దేవికడ సెరంద్రీవృ త్రము నడపును. (ద్రౌపది దుశ్శాసనుడు ఆకర్షించి |త్రెంవగా మిగిలిన కురులను ముడువక సుధెష్టకడ సై రంధధిగా నుండును,

16

రెండింటను వస్తాపహర ణము కలదు. అక్షములు పక్షుల రూపమున వచ్చి, నలునివస్త్ర్ర మవహరించెను. దుశ్శాసనుడు సభతో (దె దాపదివస్త్ర మవహరించెను. రెండింటను ఏకవస్త్రధారణము కలదు.

జ్ఞాతి పీతిచే నలుడు పుష్కరుని క్షమించును. ధర్మజుడు ధుర్యోధనుని క్షమించును, విజయసాధనముగా నలుడు అక్షహృదయము నంపాడదించును. అర్జు నుడు పాశుపతము నంపాదించును.

ఇన్ని సామ్యములతోపాటు ఉవమానమైన నలచరిత్రయందు ఉఊవమేయ మైన. పాండవ చరిత్రకంట కొన్ని విశేషములును గలవు. పాండవుల వనవాసము అజ్ఞాతవాసము సమయబద్గములు. నలునివి ఐచ్చికములు. అభిమానవశమున ఆయన. కొనితెచ్చుకొన్నవి. పాండవులు అరణ్యాజ్ఞాతవాసములు (దౌపదీసహితులై గడపిరి, నలదమయంతులు వియుక్సుల్లె రి. (ద్రౌపదికి పతుల రక్షకలదు. దమయంతి నిరా శయ. పొండవుల అజ్ఞాతవాన మొక్క_యేడే. నలునిది మూడేండ్లు. పాండవుల కష్టమునకు పదుమూడేండ్రని అవధి కలదు. నలదమయంతుల కష్టమునకు అట్టి యవధిలేదు. పాండవులకు, దౌవదికి లేని శాపాను[గహశకుులు నలదమయంతులకు కలవు, తమకంచె మహిమాన్వితులై న వ్యక్కులే తమకంటె కఠోరములై న కష్ట ముల ననుభవించిరి అని యుపవదేశించి తన్మూలమున పాండవులకు “డాపదికి చితోపళాంతిని కలిగించుటయే కాక ఈ నలోపాఖ్యానము పాండవులకు అజ్ఞాతవాస నిర్వహజమునకు చక్కని ఉపాయములనుగూడ నూచించుచున్నది. వ్యాసమహర్షి ఈ కథను విస్త రించి వాయటలోని తాత్సర్యమును (గహించియే నన్నయ దీనిని. హీతోపదేశజనకమైన రసవత్కావ్యముగా రూపొందించెనని భావింపవచ్చును. నన్నయగారి రచన రత్నగర్భ మైనదని చెప్పే విశ్వనాథ సత్యనారాయణ గౌరు అనర్హ ములై న మహారత్నములను పై పె కితీసి (ప్రదర్శించి యుండిరి. కాని

ఉవరితలమున తెట్టలుగట్టియన్న ముత్యములను పగడములను పట్టిచూపుపని వారు 'పెట్తుకొనలేదు. పెటుకొన్నదో నదియొక |గంథము వట్లును. కు ళం ని

అనువాద విధానము

సంకేపించుట, వి స్త రించుట, అన్యధాకరించుట, పరిహరించుట, నూత్న

ముగా కల్పించుట నన్నయ ఆం[ధికరణలక్షణములు. సంకేపించుట, పరిహరిం.

17

చుట కథకు నిబిడత్వము కథనమునకు [పౌఢత్వము సంపాదించుటకు వి_స్తరించుట, కల్పించుట రసభావముల పోషణకు, అన్యథాక రించుట బొచిత్యమునకు. ఇతిహాస మును కావ్యముగా రూపొందించుటకు ఈ విధానము సర్వథా యోగ్యమైయున్నది. నన్నయ అనువాద పద్దతిని ఆచార్య దివాకర్ల వేంకటావధానిగారు సోదాహరణ ముగా విస్త రించి నిరూపించి యున్నారు. ఇచ్చట దిజ్యా|త ముదాహరణము.

నలోపాఖ్యానమునకు అవతారిక మూలమున నిట్టున్నది.

ఆశ్వ స్తం వైన మాసీన ముపాసీనో యధిష్టిరః అధి(సేక్యు మహాబాహుః కృపణం బహ్వభాషత.

అక్షు ద్యూతేచ భగవన్‌ ధనం రాజ్యంచ మే హృతమ్‌. ఆహాయ నికృతి ప్రజ్ఞ కితవై రక్షకోవిదై ః.

అనక్షజ్ఞ స్య హౌ సతో నికృత్యా పాపనిశ్చయెః, భార్యాచ మే సభాం నీతా (పొణభ్యోఒపి గరీయసీ. పునర్ద్యూలేన మాం జిత్వా వనవోనం నుదారుణం, [పా[వాజయన్‌ మహారణ్య మజినై పరివారితం, అహం వనే దుర్వసతిర్వనన్‌ పరమదుశఖిత:, అకద్యూతాధికారేచ గిరః శృణ్వన్‌ సుదారుణాః, ఆరానాం సుహృదాం వాచో ద్యూత ప్రభృతి శంనతామ్‌, అహం హృది (శ్రితాః స్మృత్వా సర్వరా తీర్విచింతయన్‌. యస్మింశ్చెవ సమసానాం (పొణా గాండీవధన్వని,

వినా మహాత్మనా తేన గతస త్య ఇవాభవం.

కదా [ద్రష్యూమి బీభత్సుం కృతాస్త్రం పునరాగతం, [పియవాదిన మక్షుదం దయాయు క్రమ తం|(దితః.

ఆ స్థిరాజా మయో కళ్చిదల్చ భాగ్యతరో భువి,

భవతా దృష్టపూర్వో వా (శుతపూర్వో౬సి వా క్వచిత్‌ న మతో దుఃభితతరః పుమాన స్టీతి మే మతిః,

దీనికి నన్నయ అనువాదము.

“వి శమించియున్న యమ్ముని వరునకు ధర్మతనయుం డధర్మవరులై న పరులూ చేతం దమపడిన నికార (పకారంబంతయు నెటింగించి యిటనియె se)

[2]

18

క. పుడమియు రాజ్యము బంధుల విడిచి మృగావలుల( గలసి, విపినంబులలో ( గడుకొని మాయట్లిడు మల( బడిన నృపులు గలరె యొరులు ? వరమ మునీందా |»

ధర్మరాజు మితభాషి. ఆయన తన కష్టములనుగూర్చి దిర్జాపన్యాసము చేయట పునురు క్తి యగుటయే కాక ఆయన యుదాత్తతకు భంజకము కూడ అగుచున్నది. అనువాదమున నంక్షేపణ విధానము నవలంబించి నన్నయ పునరు క్రి పరిహరణ ముతో పాటు పాత్రపోషణమును కూడ సాధించెను. మూలమున కృపణుడు బహుభాషి, న్వదుఃఖదుఃఖితుడు అయిన ధర్మరాజు అనువాదమున ధీరోదాత్తుడు. గంభీరుడు, పరదుఃఖదుఃఖితుడు అయినాడు, మూలమందలి “మత్తః” అనుమాటను మాయట్లు అనియు “న అప్పి ఇతిమేమతిః' అను వ్యతిరేక నిశృయార్ధక వాక్యమును “నృపులు కలరె యొరులు” అను ప్రశ్నార్థక వాక్యముగను మార్చి నన్నయ ధర్మజుని శీలమునకు మెలుగు పెర్రైను. ఈ |వశ్నను ధర్మజుడు స్వియదుఃథోప శాంతికై కాక (ద్రౌపదీ భీమ సెనాదుల కోధోవశాంతితై అడిగినకై ఆయన గడుసు దనము వ్య క్రమెనది. -

తన అంతఃపురమున ప్రవేశించిన నలుని జూచి దమయంతి ఇట్లన్నదని మూలము

కన స వ గ! మమ హుదాయ వరన! స్వం సర్వాన ద్యాం హృచ్చ వర్థ

దమయంతి నలునిపె మనస్సు నిలిపియన్నది. ఆతనికొణకే స్వయంవరము ఏర్పాటై యున్నది. ఇప్పుడు తన యంతఃపురమున (వవేశించిన వాడెవ్వడో ఆమె యెజుగదు, ఆతనిని “మమహృచ్చయవర్హన* అని సంబోధించుచున్నది. ఇది యనుచితము. ఇది యొక (గంధి. నన్నయ్య ఈ [గంధిని విప్పికొనెను, నలదమ యంతులు పూర్వజన్మమున ఆహుకులు అను భిల్లదంపతులు., శివుడు వారి తవస్సు నకు మెచ్చి ఉ త్తరజన్మమున వారు నలదమయంతులై జన్మింతు రనియు, తాను వారికి సంయోగము ఘటింతుననియు వరమిచ్చెను. నానాపురాణ విజ్ఞాన నిరతుడై న "నన్నయ శివపురాణాంత ర్ల తమయిన ఈ గాథను స్మరించి నలోపాఖ్యానమును తదను గుణముగా పరిష్కరించేను. మొదటి నుండియు కథను అస్తే నడిపెను.

19

“స దదర్శ తతో హంసాన్‌ జాతరూవ పరిష్క్ట్రతా౯ వనే విచరతాం తేషా మేకం జ[గాహ పక్షీణామ్‌”

అన్న మూలమును.-___

“అంతరిక్షకాంతాహారావలియంబోలె హంసావళి యవనీతలంబున కవత రించిని

“వీర సేనసుతు6డు వీరుండు హంసల

నగ బెడంగు(జూచి నగుచు వాని

నెగచి యెగచి యందు నెగయకుండ(గ నొక్క హంస(బట్టుకొనియె నతిరయముని.

అని నన్నయ యనువదించెను. “అవతరించిన అను శబ్దముచే ఆ హంస సామాన్య హంస కాదనియు, హంస రూపము ధరించి వచ్చిన ఈశ్వరు డనియు నన్నయ సూచించెను,

“దమయంతికి నలునకు సంగమ కారణదూత యైన కల హంసొ

అని తరువాత ఈ యంశమును తేట వటిచెను. మూలమందలి హంస జాతరూప పరిష్కృృతము, రూపవై చి త్రిచే అది నలుని దృష్టినాకర్షి ంచెను. నన్నయ హంసలు శారదా [భశకలములవంటివి. దమయంతీ గతచిత్తుడైన నలునకు ఆ హంసలబారు అంతరిక కాంతాహోరావళి వలె కనవడినది. వాని నడ చెడంగులందు దమయంతి నడ బెడంగులు కనబడినవి, అతడు నవ్వుకొనుచు వానిని బెదర గొ టను, అన్నియు ఎగిరిపోయినవి కాని ఒక్క హంసమా[తము ఎంత ఎగచినను ఎగయలేదు. నలుడు దానిని పట్టుకొనెను. అదియేల ఎగురలేదు ? సంగమకారణ దూతయై హంసరూప మునవచ్చిన పరమేశ్వరుడు గనుక. ఆ హంన నలునితో___

“*జమయంతీ సకాశే త్వాం కధయిష్యామి వై షథ |”

అని పలికినట్లు మూలము. నన్నయ “నీ హృదయేశ్వరియెన దమయంతి పాలి కింబోయి' అని (వ్రాసెను. దమయంతి నలుని హృదయేశ్వరి అని హంసకెట్లు తెలిసెను, అది కారణజన్మమై న హంసము గనుక. మూలమున-__-

“నా తా నద్భుత రూపాన్‌వై దృష్ట్వా సభిగణావృతా, హృష్టా (గ్రహీతుం ఖగమాం _స్వరమాణోపచ క్రమే. అథ హంనా విససృపుః సర్వతః (పమదావనే, ఏకైక శ స్తదా కన్యాస్తాన్‌ హంసాన్‌ సముపాదవన్‌. దమయంతీతు యం హంసం సముపాధావ దంతికే,

అ

స మానుషీం గిలం కృత్వా దమయంతీ మథా బవీత్‌”

అని హంసల యద్భుతరూపమును జూచి హర్షించి దమయంతి తానే త్వరపడి యొకదానిని పట్టుకొనుటకు పరువిడినట్టున్నది. నన్నయ ఆ హంసలు ఊపవనమున

సఖీపరివృతమై యున్న దమయంతి యంతికమున విహరించుచుండగా వానింజూచి పరమకౌతుకమున

“రండెరులం గడవంగ నయ్యువిద లెల్ల ( బిణిచి యొకొ)_క కలహంస( బట్టికొన(గ( జెలువముగ నందు దమయంతిచేత( బట్టు వడియె నలుచేత విడువంగ(బడిన హంసల

అని ఆ హంస తానై. బుద్ధిపూర్వకముగా( బట్టువడెనని వ్రాసెను. ఇదియ ఆ హంస కారణజన్మమని సూచించుటకు చేసిన మార్చే. దమయంతి పట్టుకొన(బోయిన హంస నలుడు విడిచి పెట్టిన దే యనుట కంటె నలునిచే విడువ(బడిన హంసయె దమయంతిచేత పట్టుబడెననుట వల్ల ఆ హంస నలదమయంతులకు సంగమ కారణ దూతయై వచ్చెనని సువ్య క్రమగును. ఇచ్చట కూడ మూలమున___

“దమయంతి నలోనామ నిషధేషు మహీపతిః,” అని హంస ఆరంభించును. నన్నయ హంస నలునియొద్దవలెనె దమయంతి యొద్ద కూడ తన కారణజన్మకు తగినట్లు “నీ హృదయేశ్వరుండై న నలుని యొద్దనుండి వచ్చితి” నని చెప్పును. హాంస దొత్యమున ఈ యంశము గమనింసబడినచో మూలమందలి *“* మమహృచ్చయ వర్ణన ! అన్న సంటోధనయు, నన్నయ వాసిన “నాకు మనోజ వేదనా వివర్ధనుండవై న”

అన్న వాక్యమును అనొచిత్య దూరములగును. నలదమయంతులు జన్మాంతర దాంపత్య సంస్కారముతో జన్మించిరను రహస్యమును నిరూపింపదలచియే నన్నయ ఇట్లు రచించెను “వతివాయనో వడాలలన నుదీర్ల సౌహృదబలంబుని” అని నన్నయ

21

నలుడు దమయంతిని వనమున వీడిపోజాలని స్థితిని వర్తించెను. నన్నయ చెప్పిన ఉదీర్లసౌహృదబలము కాళిదాసు చెప్పిన “జననాంతర సొహృదాని" వంటిది,

అగస్త్యుడు లోపాముదను పెండ్లాడి ఆమెను తీసికొనిపోయి గంగాద్వార మున తపస్సు చేయుచుండెను.

“తతో బహుతిథేకాలే లోపాము దాం విశాంపతే

తపసా ద్యోతితాం స్నాతాం దదర్శభగవానృషిః.

న తస్యాః పరిచారేణ శొచేన చ దమేనచ,

శ్రియా రూపేణ చ (పీతో మెథునా యాజుహాన తాం

అని మూలమునందున్న దానిని నన్న య

“నీచ త్రరనాభి( జపలవి

లోచన( బృథుజఘన చ|కలోపాముదం జూచి మునీంద్రుడు మన్మథ

గోచరు(డై దాని( బీతింగూడ(గ6 దివిరెన్‌.

అని లోపాము|దాచిత్రమును దిరుగ(వాసి అగ స్తునివంటి మహర్షి ని మన్మథగోచరుని కావించుటకు సర్వథా సమర్ధమైన విభావమును రూపొందించెను. ““మైథునా యాజు హావతాం” అన్న (గామ్యార్ధమును “కూడ(గ(దివిరెన్‌” అని నుకుమారము గావించెను.

అప్పుడు లోపాము ద---

“ఇచ్చ్భామి త్వాం (సగ్విణం చ్‌ భూషతై ళ్ళ విభూషితం ఉపసర్తుం యథా కామం దివ్యాభరణభూషితా,. అన్యధా నోపతిశ్చైయం చీరకాషాయవాసిని”'

అనిపలికినట్లు మూలము. ఇట్లనుట లోపాముద్ర పాతి|వత్యమునకు మచ్చయగునని నన్నయ “అన్యథా నోపతిశ్మేయంి” అనుమాటను తొలగించెను.

అర్హును డమరావతికేగినప్పుడు దేవేంద్రుని పనుపును అచ్చరలు నాట్యగాన ములు |ప్రదర్శింతురు, అర్జునుడు ఊర్వుశియందు చూపునిలుపుట గుర్తించి యింద్రుడు చిత్రసేనునితో రహన్యముగా అర్హునుని నంతోషెట్టుటకై ఊర్వశిని

22

పంపుమని చెప్పును. ఇం|ద్రుడీసనిచేయుట అనుచితముగా నుండునని ఈ సన్నివేశ మును వర్షించు పదునారు శ్లోకముల అధ్యాయమును నన్నయ విడచివై చెను. “నిలింపపతిపంపున సొంపార నూర్వకి యర్దునసమాగను కాంక్షంజేసి” యని యిందుని పంపుననే ఊర్వశి వెళ్ళినట్లు నన్నయ సూచనచేసెను కాని అర్జునుని నిగ్రహమును పరీక్షించుటకై యింధదుడు ఊర్వశిని పంపియండు నన్నభావము సహృదయులకు తోచునట్లు సన్నివేశమును నిర్వహించెను. ఈ సందర్భమున ఊర్వశి జ్యోళ్సాభిసరణమును నన్నయ మృదుమధురమైన శైలిలో రమణీయ ముగా చిత్రించెను. ఈ ఘట్టమునందలి రెండువచనములు ఆయన యక్షరర మ్యతకు లక్ష్యుషప్రాయములు. ఊర్వశి యభి సారికా మూర్తి అర్హునుని ఇం|దియ ని(గహము నకు గీటురాయిగా నుండునటు నన్నయ చిత్రించెను. అట్లే రత్ఫుదీపక సామా గికి se) ఠి 0 చలింపని అర్జునుని

“సి యిం|దియజయము కీ ర్రనీయము తండి” అని యిందునితో పాటు సహృదయుడును కీ ర్రించును.

అగస్త్యుడు వాతాపిని (మింగినంతనే ఇల్వలుడు యధథా[పకార ము తమ్ముని పిలుచును. అప్పుడు

“తతో వాయుః పాదురభూదధ న్య మహాత్మనః శబేన మహతా తాత! గర్ల్షన్నివ యథాఘనఃి” యు ౭

అని యగ స్త్యుడు అపానవాయువు విడిచినట్లు మూలమున చెప్పబడినది.ఇది జుగుస్వా కరముగా నుండునని నన్నయ

“కడుపు దడవికొనుచు గజ్తున(దేచిన నసుర జీర్ణమయెనాక్షణంబు"' అని అన్యథాకరించెను. నన్నయ యనువాదవిధానమంతయు ఇమే పాచీనమై న ఇతిహాన వస్తువును సుందరమైన కావ్యవ స్తువుగా పరిష్కరించుట ఉచితమైన మార్గమున నడచినది. వరనలు (=

నన్న యవర్ణనలు పరిమిత ములయ్యు పటుత్వముగలవై యుండును, నన్నయ దృష్టి (పధానముగా కథన|ప్రొఢిమిదనే యున్నను ఆకథను రసవంతము చేయట

28

యందును ఆయనకు తాత్పర్యము గలదు. తానుజగద్ధితంబుగా భారతనంహితారచన బింధురు(డనై తినని ఆయనయే చెప్పుటవల్ల భారతరచనచే లోకమునకు ఆయన (ప్రధానముగా కలిగింపదలచినది వ్యుత్ప త్తియె యనిభావింపవచ్చును. అనుషంగిక ఫలముగా రసానందమును కూడ ఊద్దేశించుటవల్లనే ఆయన ఆలంబనోద్దిపన తటస్ట్‌ విభావములను జడసా త్ర్వికాను భావములను నన్నయ పెక్కుపట్ల ఎంతోనిపుణ ముగా వర్తించెను. కిరాతార్డునీయ ఘట్టమున అర్జునునకు (ప్రత్యక్షమైన పరమేశ్వరుని రూపము,

వరదుడు పార్థుళొర్య విభవంబున కాతని ధై ర్యవృ త్రిక ప్లరుదుగ మెచ్చి సన్నిహితుడయ్యె జటామకుటేందురేఖయుం గరమున శూలమున్‌ గరళకాలగళంబు బృహద్గజాజినాం బరము' దృతీయలోచనము( బగ్నగహారము నొప్పుచుండ(గన్‌.

ఇది నేత ప్రత్యక విషయమైన పరమేశ్వరుని మూ ర్తి. ఈ మూర్తి నిర్మాణ మందలి సర్వాంశములు నేత్రగాహ్యములే యగుట నన్నయ ఆలంబన విఖొావరనా

(౫౯) నె పుణే.

దమయంతి అంతఃపురము (ప్రవేశించి ఆమెకు మనోజవేదనా వివర్థనుండై న నలునిమూ రి

దమయంతి మనోభవ నిభు

న మరేం|ద్ర(ప్రతిము దినకరాభు నుధారు కృము వరుణసద్భశు ధనదో

సము నశ్విసమాను నిషధపతి(జూచి నలున్‌

ఇం|దాదుల దూతయె వచ్చిన నలునియందు తోకపాలాదుల అనుభొవ సర్వస్వము రూపుకట్టించి నన్నయ దమయంతి లోకపాలురను తిరన్కటరించి నలునే వరించునన్న భావివృ త్తాంతము విభావవరర్హనముచేతనే చక్కగా సూచించెను. సౌగంధికాహరణార్థ మరుగుచుండిన భీముని వర్ణన

గమనవేగంబున (దుమలతాజాల సంచాలన సేయుచు శ లగుహల నడ (గి యదృ్భశ్యులె కడువేడ్కతోందన్ను(జూచు ఖేచర సిద్దసుర భుజంగ గరుడగంధర్వ కిన్నర కామినులచేత మానుగా నభివీక్ష్యమాణుండగుచు

24

(మా(కులు విజుచుచు వీకతో దీవల6బెబుకుచు(బదహతింబృథున గేం ద్ర మ(దువ నున్న తంబులయి నెడ లక్కుచు మదగజంబువోలె మథ్యముండు పవన వై నతేయ పటుజవయు క్రు(డై యరిగె గంధమాద నాంతరమున.

“మదగజంబువోలె మధ్యముండుి అను ఉపమానమునకు కావలసిన సామి యంతయు పద్యమున నిపుణముగా సమకూర్చబడినది. ఈ వద్యము తరువాతి వచనమున “ఒక్కసరోవరంబు గని యందు' గృతావగాహుండై నవనలినదళ మృణాళవలయాలంకృతు( డగుచు దాని వెలువడి యనేక యోజన విస్తారాయామ రమణీయంబె న కదశీిషండంబు: జొచ్చి యందు శంఖధ్వానంబు(జేసిని అని పద్యమున వాచ్యము చేయబడిన వనగజసామ్యము రమణీయముగా వ్యంగ్యము చేయబడినది. ఈ విధముగా పాంచాలీ ప్రియకరంబయిన పరాక్రమ మాచరింపబోవు (పియనాహనుడై న భీముని చెష్టలయందు అంతర్వాహినిగ వన్యమదగ జచేష్టా విశేషములను భాసింపజేయచు మదగజసామ్యమునుకొనలు సాగించుట మహాకవియెన నన్నయ దర్శనై క్యమును (పదర్శించును,

కదళీషండ మధ్యమున నొక్క శిలాతంబున శయనించియన్న హనునుంతుని మూ రి--

(హసన్వపిన[గీవృు, నచలితాయత హను నతి చపల స్వభావాభిరాము( దను మధ్యకటిచ కు, దహన కణాకార' తా|మోషు, నతికృశదశన కరజు( బృథుల విద్యుత్ప్చుంజ పింగాక్షు, నుత్తుంగ దృఢవక్షు, నాజానుదిర్హృ బాహు నూర్గ్వలాంగూల మత్యున్నత ధ్వజలీల( (గాలుచునుండ నేకాంత యోగ నిదనున్న ధర్మనిర్మలు, హనుమంతు( జూచి పొండురాజు సుతుడు వాని నిద్రంజెలుప6గడ(గి నిజసత్వ మేర్పడ సింహనాద మొప్ప(జేసె డాసి

29

శుశాల శిలాతలమున శయనించిన ఈ మూరి నామాన్య కపిమూరర్తి కాదు. “విశాల శిలాతల" శబ్రముచే ఆ కపి ఆనాధారణమూరర్తి గొరవము కలది యని నూచింవ బడినది, మదగజమువలె విజృంధించుచున్న భీమునిదృష్టి నాకర్షి ంచి నిదాభంగము 'చేయవలెనన్న చిలిపియాహ ఆతనికి కలిగించుటకు సమర్థమైన అసాధారణమూ రి,

పాండవులతో నొడంబడి యండుమని హితవు చెప్పిన మె|త్రేయని పలుకు -లాదరింపక దుర్యోధనుడు “పాదాంగుష్షంబున నేల |వాయచు బాహువె త్తి తొడలు నటచి నగు చండుట-

తివి. వర్తింపగా విని బాహుక రూపముననున్న

“నలుడు 'అవిరళోద్లత దాప్పపూరంబులై న లోచనంబు లెటుకవడకయుం౦ండ వదన పద్య ంబు వాంచి తానొండువలను దూచుచుండుట -_

భీముడు నిద్రాభంగము చేయగా హనుమంతుడు “మెల్తమెల్లన మేల్కని జృంభసంభృత జలార్షనంచల విలోచనుండగుచు ననాదరంబుని భీముని జూచుట- ఇత్యాదులు చకుని గా శ్రారంభానుభావాభినయ వరనలు. >

అమరావతికి వచ్చి తనకు [మొక్కిన అర్జునుని అర్ధాననమున గూర్చుండ చెట్లుకొని దేవేరదుడు ఉపలాలించునప్పటి వాత్సల్యవ్యంజక చేషావిశేషమును న్‌ లు నన్నయ సహజముగా చితించెను,

లీలై రావతకుంభా

స్వాలన కర్ళ_శకరముల( బలుమరును మరు త్పాలకు' డంటుచునుండె గు

ణకాలంకృతు(డై న పార్గ్టునంగము( (బీతికా.

ఈ వర్షనమున కాళిదాసు కుమారసంభవమున చేసిన __- “ఐరావతాస్ఫాలన కర్క_శేన హస్తేన పన్పర్శ తదంగమింద్రః'” అన్న వర్హనమును జీర్ణము చేసికొన్న సంస్కారము గోచరించుచున్నది.

తననివాసమైన యర ణ్యమునకు వచ్చిన వారు ధర్మజభీమాదులని తెలిసిన కిమ్మోరుడు “ఎళైట్టు ! భీముండె యీత+?6డేమి పుణ్యమొ ! వీని నెప్పుడు సంప గాంతునో యని యున్నచో. దాన యరుగుదెంచి ననుట-___

26

సౌంభకముతో ద్వారవతి-పె నె_త్రివచ్చి సాస్వడు “ప్రతినరపాలకాలు శిశు పాలు బలాధికు6 జంపి దర్పసంహితు(శడగుచున్న వృష్టిఖలు డెక్త డ నెక్కడ'ననుట-- తాను ధిక్కరించి యెదిరించినది పరమేశ్వరునని గు రించి వశ్చా తపుడె ద అనాలే అలాల మొన. అర్జునుడు “నన్నున్‌ గజకంఠాక్షమింపుము” అని వేడుటయు-___

హనుమంతుని పూర్వరూపమును దిలకించి అతివిస్మితుడై భయముతో భీముడు “అతిభీషణ మిది యత్యద్భుతమోహో ! చాలు భూనభోమధ్యవ్యాపితమయ్యె భవద్దేహాయత _త్త్వముపసంహరింపు మనుట --

ఇత్యాదులు రసవ్యంజ్యకములే న వాగారంభానుభావ వర్తనములు .

నలదమయంతుల విరహావస్థావర్షనమున నన్నయ రమ్యమైన శిల్పమును (ప్రదర్శించెను. జనులు ఒకరి గుణముల నింకొకరి యొద్ద వర్తింపగా వారియెదలలో మనోభవవికార విభ్రమము వెలసెను. హంస ఒకరి రూపము నింకొకరి యొద్ద వర్తింపగా వారు అనోన్యరూవ గుణశ్రవణ సంజొతపీతులై విరహసంతప్పు లగుచుండిరి, పారన్చరికమై ఉభయనిష్టమెన ఆ మదనతాపమును నన్నయ యొక చంపకమాలయందు వర్షించెను.

నలదమయంతు లిద్దలు మనః |పభవానల బాధ్యమానులై సలిపిరి దీర్లవాసరనిశల్‌ విలసన్నవ నందనంబులన్‌ , నలినదళంబులన్‌ , మృదుమృణాళములన్‌ ఘనసారపొంనులన్‌ దలిరుల శయ్యలన్‌ , సలిలధారల( జందన చారు చర్చలన్‌.

ఈ పద్యమునందలి ఓ8 గురువులలో 11 మాత్రమే దీర్ధములు, తక్కినవి వ్యంజనాంత (హస్వములు, కా(గా పద్యగతి మిక్కిలి (దుతమైనది. క్షణవిలంబన మును సహింపని రతిత్వర యక్షరవృ త్రియందు చక్కగా నిర్వహింపబడినది. నలదమయంతుల మదనానల తాపమును ఏకవృ త్తమున వర్షించి నన్నయ వారి. పరస్వరానురాగ సాదృశ్యమును విరహతాప సాదృశ్యమును జక్కగా వ్యంజించెను. “మనః (వభవానలి” మన్న యక్షరనంపుటి యందలి విసర్ష పరక గురుత్వమున జగణము అత్యంతము ఉచ్చము, దీ_ప్పమునై విరహానల్నోదేకమును రూపు కట్టించు చున్నది. అయినను ఈ సంతాపము మధుర మైనది, కనుక పద్యమంతటను సరళాను. నాసికాక్షరములు నళనదళములవలె క (ప్రపు(బలుకులవలె, చివురు గు త్తులవలె. శీతల. జలకణములవలె వెదజల్లబడి సొకుమార్య మాధుర్యములు వెలార్చుచున్నవి

27

(పకృతి వర్షనములందును నన్నయ నై పుణి కొని యాడదగినది. పాండవులు గంధమాదన పర్వతము చూచుట---

నానావర్హ శిలావిహ

గానేక మృగాభిరామమై భూనారీ

నానా భరణ విభూషిత పీనోన్నతకుచమువోలె వెలిగెడు దానిన్‌,

ఈ వర్షనమున కాళిదానుని ఆ[మకూట పర్వత వర్ణన అనుకరణము కనబడు. చున్నది. అనుకరణముతోపాటు నవీకరణమును కనబడుచున్నది

ఛన్నో పాన్తఃపరిణత ఫలద్యోతిభిః కాననా మైః త్వయ్యారూఢే శిఖరమచలః స్నిగ్గవేణీసవరై

© (3) నూనం యాస్యత్యమరమిధున (పేక్షణీయా మవస్థాం మధ్యే శ్యామః స్తన ఇవ భువః శేషవిస్తార పాణ్లుః,

ఆకాశమందున్న అమరమిధునములకు ఆ(మకూటము భూదేవి స్తనము వలె నగపడి, నది, అంత యెత్తున నున్నవారికి ఆ విధముగా నగపడుట అతి సహజము పాండ వులకు గంధమాదనము భూనారీ స్తనమువలె నగవడిన దనగా వారును ఆకాశము. నుండియే ఆపర్వతమును చూచుచుండవలెను. అస్తే చూచుచుండిరని నన్నయ. సూచనచేసెను. భూమార్షమున గంధమాదన మునకు పోవుట శక్యము కాదని తెలిపి రోమశుడు “అతుల తపోవీర్యబలోన్నతి. బోదము గంధమాదనంబునకు అనెను. కనుక పాండవులు రోమశుని తపోబలముచే గగనమార్లముననే వచ్చి గంధ మాద నంబును గాంచిరి. నన్నయ వర్తనము సునంగతము సుందరము నె నది. పాండవులు. గగనమార్లమునుండి దిగుచు కొంతచేరువకు రాగా గంథమాదనము ఎట్లగపడినదో నన్నయ మరల వర్తించెను.

లలితాచ్చ స్పటిక శిలా

తలముల పె (బాటు విమలతర నిర రిణీ జలపూరములను తారో లం లల దురుహారాళి నుజ్జ్వలందిగు దానిన్‌.

దూరము నుండి నానా భరణ విభూషిత మైన _స్తనముగా కనబడిన పర్వతము. చేరువకు రాగా స్పటిక శిలల పై( (బవహించు విమల నిర్ణ రముల నెడు తారహార.

28

ములచే నలంకృతమైన _స్పనముగా కనబడినది. ఇచ్చట నన్నయ (ప్రదర్శించిన సుకుమార పరిశీలనము, దర్శనై క్యము కాళిదాసుని తలపించుచున్నది.

పాండవులు గంధమాదనము నందుండగా వర్ష ర్తువు (పారంభమయ్యను. ('పథమవర్ష పచండతను నన్నయ "*కురిసె( (బ్రచండవృష్టి" అను పద్యమున చక్కగా వర్హించెను. సౌగంధికాపహారణార్థ మరుగుచు భీముడు జలధర ద్విరద

తతులచే ఆవరింవబడియున్న గంధమాదన శృంగములను దిలకించి ఆశ్చర్యపడుట నన్నయ సాలంకారముగా వర్షించెను.

“అషాఢస్య _పథమదివసే మేఘమా శ్రిష్టసానుం వ(వక్రీడా పరిణత గజ[సేక్షణీయం దదర్శ

అన్న కాళిదాసుని వాక్యము చిత్తమున మెఅసెను గాబోలు, నన్నయ ఆదృశ్యము నిటు వరించెను-.- య ౬a

వారిధారల, ననివారిత నిర్లళ ద్దానధారల( దటిద్దామములను దశనధామంబుల, నని సమోషంబుల మోర బృంహిత బృహర్ధ షణముల నివి ఘన బృందంబు లివి గజయూధంబు లని విచారింపంగ నక్కజంబు లె లలిలో తుంగ శెల శృంగంబుల( (దిమ్మరు జలధర ద్విరదతతుల విస్మయంబుతోడ వీక్షించుచుం జని రజతగిరి సమిప రమ్యభూమి నక్కు_బేరు వనమునందు సౌగంధిక కమలవనము6 గనియె ఘన భుజుండు.

కవిలోక (ప్రసిద్దమైన జలధరద్విరద సాదృశ్యమునకు నన్నయ చక్కని శూపకల్పనము చేసెను. కా?దానుని శ్లోకమున మేఘము (ప్రకృతము, గజము అ(ప్రకృతము. ఇచ్చట రెండును ప్రకృతములే, రెండును ప్రత్యక్షములే. భిన్నము అయు అభిన్నములుగా నగబడి విస్మయజనకము లగుచున్నవి, విసయజనక మైన

నాదృుశ్యము సాధించుటకు నన్నయ జలధర, ద్విరద శబ్దములను (గహించి సమాన ధర్మములను సమ[గముగా రూపించెను ఈ వర్హనమున నన్నయ అతికాళిదానమైస చాతుర్యమును (ప్రదర్శించెనా యనిపించుచున్నది.

రుచిరార్హ సూక్తులు

వేదశాస్త్రార్థముల ఉపబృంహణము వలననే పాండవుల ఇతిహానమునకు పంచమవెదత్వమహ_త్త్వము సిద్దించినది. వేదార్గములు శాస్త్రార్థములు పాండవుల ఇతి హాసమున యథావకాశము నూత ప్రాయములై న వాక్యములలో పొదుగబడియన్న వి. భాఠతము “లోకాగమన్యాయైకాంతగృహము” అని చెప్పిన నన్నయ ఆ న్యాయము లను |పతిపాదించు వాక్యములను సూక్షులు అని వ్యవహరించినట్లు తోచును. వేదశాస్త్రములందు వాచ్యార్గ (ప్రధానమై సష్కములుగా నుండు సూక్తులు పురాణేతి హాసములందు లక్ష్యార్థ (పధానముబై_ కొంత చమత్కారము సంతరించుకొన్నవి. కాంతా సమ్మితములై న కావ్యములందవియే రుచిరార్గములై హృదయంగమము లగును భారతము శాస్త్రము, ఇతిహాసము, కావ్యమునని చెప్పబడినది. కనుక అందలి సూక్షులు ఈ (తివిధలక్షణములుగలవై యుండును. ఈ సూ కులకు అలంకరించియు, అలంకారములుగా రూపొందించియు వానిని నన్నయ రుచిరార్డ వంతములుగా తీర్చుటకు యత్నించెను.

“కోధంబు పాపంబు అనుట శౌస్ర్రఫక్కి. “కోధంబుననచేసి యగు( జువ్వె ధర్మకామార్హహాని" అనుట ఇతిహాస ఫణితి. “కుదధ్దుండు గురునై న నిందించు”

అనుట కావ్యభంగి,

“కోధంబు పావంబు' అనుట (పభుసమ్మితమై న శాసనము. “(కోధంబునన చేసియగు,జువ్వె ధర్మకామార్గహావి” యనుట మిత్రసమ్మితమై న హితబోధ, భీముని కోధము పాండవులకు సర్వవిధముల హానికరమని బోధించుట. క్రుద్దుండు గురు వైన నిందించు ననుట కాంతానమ్మితమై న ఉపదేశము. కౌరవులపట్ల [కోధావేశము పూని భీముడు గురువై న ధర్మజుని క్షమాగుణమును అధిక్షేపించుచున్నాడని వ్యంగ్య ముగా మందలించుట.

“ఎబుకగలమహాత్ము( డెలుక యన్దలముల నార్భ్బు[కోధమను మహానలంబు'

అనుట పరమార్థమును అలంకరించి రమణీయము చేయుట,

ల్ర్‌0

“ధర్మదూరులె న ధార రాషు లయందు కా అ (క్ష!

ధర్మువేమి సేయు ధరణినాథ

నికృతి పరులయందు నికృతి సేయనివారు

వారి నికృతి(జేసి వధ్యులం|డు,'

“అనుట ఇతిహానార్థ మును సమర్ధించుటక్రై ఒక పరమారమును అర్భాంతర న్యానముగా రూపించి హృద్యము చేయుట,

బలముగలవాని( బలువురు బలవిహీను లొక్కు_అె కూడి నిరింతు రుత్స్చహించి షష జ మధువు గొన నుత్సహించిన మనుజు( బట్టి కుటి నిరించు మధుకర కులమునటు, బట జ డా

అనుట నగ్నమైన లోకన్యాయమును (పకృతిసిద్ధమైన ఊపమానముచే నలంకరించి రుచిరము చేయట.

“విలాసినుల సహాలావనహాసన సహయానములు బంధసమములుగావేి

అనుట కథావరమార్థమును పిండి సారవంతమైన అర్జాంతర న్యాసముగా రూపొందించి రుచిరము గావించుట.

“పురుషులందు రోషపుంజంబు గలిగిన నెజింగి యెద సహించునేని భార్య పురుషునం దభిష్టభోగంబు దేహాంత రంబునందు ధర్మరతియు( బడయుి

అన్న ఆగమన్యాయము (పకరణబలమున నలుడు ధ్యనిసుందరముగా దమయంతికి బంపిన సందేశమగుచున్నది.

“అఖిల దుఃఖరోగార్లు న కౌషధంబు సురుచిరంబుగ భార్యయ చూవె అన్న లోకన్యాయము రూపకాలంకృత మై రుచిరమగుటయేకాక నల కధా పర్యవ సాన వ్యంజకమై ఆస్వాద్యమె న కావ్యమగుచున్న ది.

నన్నయ రచనయందుగల సెక్కునూక్కులు (ప్రకరణ పశమున ఎట్లు రుచి రార్గముల్లై హృదయంగమము లగుచున్నవో అనుశీలించి గుర్తింపవచ్చును,

ల!

అర రమ్యత

వదసంఘటనారూపమైనరీతి, వర్తసంఘటనారూపమైన వృత్తి, పదముల అన్యోన్య మైత్రీరూపమై నశయ్య, వదవరివృత్త ౪ సహిమ్పుతారూపమైన పాకము- ఈ సర్వమును నన్నయ అక్షరరమ్యత అనెను. నన్నయభారతమున సర్వశోత్స జన భోగ్యమై న లక్షణమిది. శబ్దార్గములు కావ్యశరీర మన్నప్పుడు శబ్దము ఇంద్రియ (గాహ్యమైన స్టూలళరీరమనియు, అర్థము బుద్ధిగాహ్యమైన సూక్ష్ముళరీర మనియు [గహింపవలెను, ఇం[దియ (గాహ్యమై న శబ్దశరీరము సర్వజన సంవే ద్యము. అర్థము బుద్ధిమంతులు మాత్రమే (గహింపదగినది. ఎంతరుచిరయైన యర్హమైనను (క్రుతిరమ్యమై న శబ్దముచే (ప్రతిపాదింవ బడినపుడే బుద్ధినిచేరగలదు. కనుకనే రమణీయమైన అర్హమును |ప్రతిపాదించు రమణీయమైన శబ్దమే కావ్యమని జగన్నాథపండితరాయలు ఆం[ధుల కావ్యమతమును |వతిపాదించెను.

నన్నయనాటికి దేశమున వామనుని రీతిప్రస్థానము సువ్రతిష్టితమై యన్నది ఆనందవర్శనుని థ్వని(ప్రస్తానము కూడ నన్నయకు సువరిచితమే అయి యుండును. ఆయన శబ్దశాసనత, సంహిభ్యాసత, అక్షరరమ్యకా (ప్రవణత, పరి కించినదో నన్నయ రీతిమార్లమునే అతిశయముగా ఆదరించెననిపించును. కథాకవి తార్రయుకిని చూచినచో ధ్వనిమార్లమున వ సుధ్వనియందే యెక్కువ దృష్షి డ్డ ఎల N క లు యుంచినట్లు తోచును.

నన్నయరీతి వై దర్శి, నమ్యగగుణ గుంఫితయైన వై దర్శి సర్వరస నిర్వాహకి, పృథక్పదమై నను, సమానభూయిష్టమైనను, ఆయన రచన రమ్యతా ధర్మమును వీడదు. రమ్యతలు నానా [పకారములు. ఊపనాగరిక, పరుష, కోమల ఇత్యాది వృత్తిభేదముల సంక్రమణముచే ఆయనరీతి నన్తురసభావాది వ్యంజనా సమర్గములై న ఛాయాభేదములను పొందుచుండును.

“అలఘు తపస్సమాధి నియతాత్మలకున్‌ బహుపుణ్య లోకకాం కలకు, విశుద్దమానసులకున్‌ సతతంబును సంశ్రయంబవై లలిత నినింవ దంపతి విలాస విహార మహోత్సవంబులున్‌ గలిగి వెలుంగు రత్నమయ కందరసుందర ! మందరాచలా 1

ఇందలి మాధుర్యము కృతజ్ఞతారూపమై న ప్రీతిని వ్యంజించునది. పూర్వా రమున తపోధనుల స్మరణచే ఓజోలేశనం[క్రమణము ఉ_త్తరార్థమున నిలింపదంపతి విలానన్మరణచే శుద్దమాథుర్యము.

తల్లి

“అతుల రణాంతరంబున నిరంతర మత్పటుబాణ పాతితో

(చ్చి దనుజాంగ నిరళ దనృగ్గలధారలు నూడనొప్పె, నా a Via

తత గిరిశ్చుంగ సంగ దళిత (పచ లజ్ఞల వాహజాల నం

తత గళదంబుధారల విధంబున నంబర మెల్ల ( గప్పుచున్‌"

అర్జునుడు నివాత కవచులను సంహరించివచ్చి తన వీరకృత్యమును ధర్మజాదులకు: వర్షించి చెప్పుచున్నాడు. ఈ పద్యము వీరరస వ్యంజకముగా లేదు. ఊఉండనక్కర లేదు, |ప్రీతిపూర్వకమై న అద్భుతమును వ్యంజించుట ఈపద్యమునకు కర్తవ్యము. కనుక ఓజోమాధుర్యములు క్షీరనీరన్యాయమున ఈపద్యమున కలసియున్నవి.

“ఆవనీనాథ ! తదాహవాంతరమునం దస్మత్కరాకృష్ణ స్టార్‌

జవినిర్ము కృ నిశతసాయక శతా(గచ్చిన్నమె దై త్యదా

నవదెహ్మప కరంబు వాత విధుతార్డః పూర్వనంఘూర్షితా

రవ కుక్షీంబరియెం గప్క్మిపవర సెన్యమీ ప శే లాకృతికా'

౬ యా —o యా ఇది (శ్రీకృష్ణుడు తాను సాల్వుని సంహరించిన వృత్తాంతమును ధర్మజాదులకు, వర్ణించి చెప్పుసందర్భములోనిది. తన పరోక్షమున ద్వారకను ముట్టడించి వను: దేవుని చెరబట్టి అవమానించిన రాక్షసాంశ నంభూతుడె న సాల్వునిపై తాను: విజృంభించిన తెటిగును శ్రీకృష్ణుడు వర్షించుచున్నాడు. ఇదియు భూతార్థ స్మరణ పూర్వకమైన వర్షనమె. ర్నద్రమిశతమైన అద్భుతమును వ్యంజించుట దీని కర్త వ్యము. అందుకు తగినసే ఓజస్సున మాధుర్యసంచారము ఈపద్యమున స్పష్ట

se) (Jem

పడుచున్నది.

“(పణుత తా త్త్రగుణంబు, వికమము, దర్పం బేర్పడన్‌ విక్రమ

క్షణదానం బొనరింపుమిా క్షణమ విఖ్యాతంబుగా సంగరాం

గణ మధ్యంబునC( జేయు మర్దున బృహద్గాండేవ నిర్ము కమా

రణ ధారావళి ధార రాష్ట్ర కదళీకాంతార విచ్చేదమున్‌”

M౧ చ ఠి ఇది భీమసేనో కి, శ్యతుసంహారోన్ముఖమై న ఈ యుత్సాహము పరుషమైనది.. రేఫ, రేఫనంయోగావృ త్తిచే ఆది సుష్టుగా నిర్వహింపబడుచున్నది.

“దేవర్షి ద్యుచరాహిలోకములు, నాదిత్యాళ్వినీ లోకముల్‌ దేవాధీశ్వురు( జూచితిన్‌, మజీయు నద్దేవేం[దు నొద్దన్‌ సగాం డీవోద్దామ మహాభుజార్లచ( గిరీటిన్‌ సవ్యసాచిన్‌, జయ

(శీ విభ్రాజితుం చారు(జూచితి; జగత్సేవ్యా ! మునీం|దో_త్రమా |”

లల

ఇది భయభ క్రి భావ సం క్రాంతమై న అద్భుతర సము. ఈ వృత్తము, ఈ యక్షర వృత్తి ధర్మజునకు స్వాభావికములు కావు. అచింతితోపనతమై న అతిలోకవస్తు దర్శనమున ఆయన పొందిన పరమాశ్చర్యము ఈ పద్యము,

"అశనాశా వివృతాన్య గహ్వరు( గృతాంతాకారు, నిశ్వాసధూ మశిథాధూసరితో [గ్ర దుర్గతరు గుల్మ వాతు, హోరి ద్రవ ర్రశరీరున్‌ , భృశ రూక్ష దర్శను మహానాగ ప్రభుంగాంచె న రశ శాంక ద్యుతిహాసిదారుణ చతుర్దంప్ట్ర న్‌ జగత్తాానకు౯ా.

మృగయా పరిశ్రాంతుండై న భీమ సెనునకు కనబడిన అజగరన్వరూపము. “ఇది (పకృతి నర్పంబుగా దెద్దియేనియ నొక్క యద్భుతరూపంబు" అని భీమసెను డాశ్చర్యపడునంతటి మహానాగ్మవభునిమూ రి ఈ మత్తేభపాదములలో పట్టుబడి ఊష్మమహా[ప్రాణాక్షరములలో బునలు కొట్టుచున్నది.

నన్నయ రచనమున అక్షరములు పదములు వదబంథములు పరివృ క్తి సహింపనంతటి నిబిడమైన మైథతితో పొందియండును. అక్షరఘటనము పదఘట నము పరిపక్వములై (శోతను కావ్యార్ష గ్రహణోన్ముఖుని చేయటయందు ఆయన గద్యపద్యములు సమ్మోహన మంత్రములవలె పనిచేయును,

శబ శాసనత అ

నన్నయ తాను విపుల బ్దశాననుడనని చెప్పికొనెను. ఆయన శాసనమునకు లోబడిన శబ్దములలో తెలుగుశబ్దములకంటు సంస్కృత శబ్దములే అధికసంభ్యాకము లై నట్లు కనబడును. ఆయన రచనలో సంస్కృత శబ్లములే అధికము. కారక ములు, వాక్యనిర్మాణములు కూడ కొంతవటకు సాంస్కృతికములే.

ఆయన తటుచుగా [ప్రయోగించు సంస్కృత పదములు మహా, బృహత్‌, పృధు, భూరి, నిరంతర, అనంత, అనవరత, అపూర్వ, అద్భుత, పరమ, పర మార్గము, (పభులు, తరప్‌ (పత్యయము---ఇవి అలంకారము కాని అతిశయోక్తి పట్ల ఆయనకుగల రుచిని పట్టి యిచ్చును. ధర్మశబ్దమును నమాసమున ఆకారాంత ముగను, వ్యస్తముగా ఊకారాంతముగను (వయోగించుట ఆయన కిష్టము. సీ తదర్హము, నీకృతమున, (ప్సస్తవమున---ఆయన (ప్రయోగించు విలక్షణ పదములు,

[0]

34

తిక్కనాదుల రచనలో కనబడని కారకవిశేషములు కొన్ని నన్నయ రచనలో తబిచు కనబడును. ఇవి సంస్కృత భాషాసాహిత్యముల (వభధావమున ఆయన రచనలో (ప్రవేశించి యుండును. *విదితముగ నిన్ను. జేయించెద( [గతువు"___ "నీచేత జేయించెది అను తృతీయకు ద్వితీయ, “*నీవు మాయందు' గుడిచి; దేశవాచియయిన వ్య స్తపదముగా “అందు |వయోగింవబడినది. *ఎలుకని యెజు(గక నీకున్‌ మజకువ నెదిరితిని'___నిన్ను నెదిరితిని అను ద్వితీయకు షష్టి, 'చానికి వర్ణించిి_వర్తి ౦చి చెప్పి లేక వివరించి యని యభిప్రాయము, “నన్ను( (బదక్షీణంబు నిత్యమ్మును జేయకి నాకు అను షష్టికి బదులు ద్వితీయ. "కన్ను మూయదు నాకున్‌" మూతపడదు అని అర్థము. “వల్వుర నిర్వహంచె భరిం చెను పోషించెను అనుటకు. “బుతుపర్లునందు. |బ్రకాశింపి_బుతువర్లుని సభ యందు |[వకటింప అనుటకు, “ఒక్క మడువున నీళ్శాడుచున్ని-__స్నానమాడు చున్న అనుటకు,

ఏకదేశాన్వయ సమాసములు సంస్కృతమున తజుచు. నన్నయయు కొన్ని (పయోగించెను, “(పధానవరులందు సమర్సిత రాజ్యభారుడై ," “హరుచేత సంప్రాప్త వరుడయ్యె," “పృథుభుజునకు( గృత ప్రణాముండయెన్‌,' “భీష్మాదుల యంద ధిగతాశయంబయ్య"* మున్నగునవి, “ఠభథంబుల షషిసహ [సకంబుతో అనుట ఖే అ వద్‌ "| సంస్కృత పద్దతియే

6

భుజవి[కమ (ప్రకటీ కృతుల్‌, కలిసంప్రా ప్రుడనై , ఊదిత (కోధుండ వగుము మున్నగు [ప్రయోగములుకూడ విలక్షణములు,

“అన్నల భూపాలుడు పోయిన వలనొండెటు(గునొకోి _ అన్నచోట ఒండు శబ్దమునకు ఒకవేళ యను నర్ధముగా కనఐిడుచున్నది.

“ఎజలేని కఅకుపెలుక పేక్షీంచె. గాదనక తనకు నాయ వల్పమైని_ ఇచ్చట “కాదు శబ్దము అనుచితము, పొవము అను నర్భమున (పయోగింవ బడినది.

“కాదనకిట్టి పాటి యవకారము" _అని ఆదిపర్వమునకూడ కలదు.

“నై షధేశ్వరు(డు నై షధుడు అనురాజు అను నర్గమునను, “ధౌమ్యరోమళ (పభృతి వరులు ధౌమ్యుడు రోమశుడు మొదలుగాగల (శేష్టలు అను నర్భమునను నిలక్షణముగా (ప్రయోగింపబడినవి.

లర

“దానశీలంబు లెందేనిం గాననగు నట్టివా(డు [బాహ్మణుండు' ఇచట ఎందేని అన్న శబ్లము సంస్కృతమున యస్మిన్‌ అను నర్గమున (పయ క్రమగు య [త శబ్దము వంటిది.

పలికి రంత(దరుణి పాంచాలి బీభత్పు కడకు నరుగుదెంచి కమలనే త్ర యరిజయార్హ మరుగు నాతని యత్పాహ మెటిగి యిట్లు లయ్యె నిందువదన.

కమలనే(త్ర, ఇందువదన అను విశేషణములు పాంచాలి అను విశేష్యమునకు ముందుండ వలసినవి తరువాత ఉన్నవి. ఇది సంస్కృత వాక్య నిర్మాణపద్దతి, తనవద్దకు వచ్చి స్తుతించుచున్న దేవతలను అగస్త్యుడు “ఏమి వచ్చితిరి అని ప్రశ్నించుటయు, యద్దరంగమునుండి తన రథమును తప్పించి తెచ్చిన సారధితో (సద్యుమ్నుడు “అ|కూరాదులును నేమియని నగరె సభన్‌* అని మందలించుటయు చక్కని తెనుగుజాతీయములు,

ఛందస్సు

ఆరణ్యపర్వమున నన్నయ రచించిన గద్యవద్యములు మొత్తము 1199. వాని వివరములు.

గద్యములు 519 అ కందములు 388 సీసములు 76 తేటగీతులు 75 చంపకములు 59 ఆటవెలదులు 84 ఉత్పలములు 99 మధ్యాక్కరలు 2లి మ తేభములు 10 శార్లూలములు 2 లయ [గొహి 1 మ త్తకోకిలము 10 తరలము 4 తరునోజ 2 మణిభూషణము 1 స్వాగతము 1 ఉత్సాహము 1 కవిరాజవిరాజితము 1 పృధ్వి 1 వసంత తిలకము 1 చండకము |

36

గద్యముతో కలిపి మొత్తము 21 భేదములు. వీనిలో విశేషవృ త్తభేదములు, దండకము గలవు. నన్నయరచనలో ఈ పర్యభాగము కొంచెము తక్కువగా మూడవవంతున్నది. కాని ఆయన రచించిన మొ త్రము వృ త్రములలో, కందములలో మూడవవంతు ఈ పర్వమున కానరావు, మధ్యాక్కరలు, తేటగీతులు, ఆటవెలదులు, మూడవవంతును మించినవి. దేశీయములై న ఉవజాతులమై ఆయనదృష్టి యెక్కు వగా పడెననవచ్చును. తీర్ణయా(త్రావర్ల్ణనమున గద్యములు ఎక్కువగా వాడుటచే గద్యసంఖ్యయు కొంచెము పెరిగినది.

యతి, |[పాసయతి విన్యాసవై చిత్రిచే పదునాజు విధములయిన సీసపద్య భేదములను నన్నయ భావించెను. వానిలో 18 రకములు మాత్రమే ఆయన వాడెను, ఆరణ్యవర్వమున మాత్రము 10 రకములే వాడెను. మొత్తము 76 సీసములలో 55 పూర్తిగా సాధారణయతి పాటించినవి. పూర్తిగా ప్రాసయతి పాటించినవి 6. ఇట్టివి ఆయన రచనలో మొత్తము లికి కలవు, దీనివలన ఆయన ఆరణ్యపర్వమున సీనవద్యముల యలంకరణము తగ్గించెనని ఊహింపదగును. వద్యరచన, శైలి చక్కని పొకమున బడినవి గనుక అలంకరించుట అనవసరమని యెంచెను గాబోలు.

తేటగీతులను, ఆటవెలదులను రచించుటయందు గూడ నన్నయ యతి, ప్రాసయతి నియమము పాటించెను. ఈ పర్వమున వీని విషయమునందును (పపానయతి తగ్గించెను. ఈ పర్వమందలి 76 పీనములలో 70 సీనముల [కింద

ఆటవెలదులే (వాసెను. ప్రాననియమముతో ఒక యౌటవెలది |వాసెను. లాక్షణికు లట్రిదానిని పవడగీతి యనిరి.

నన్నయ ఛందోనిర్మాణ, అలంకరణ, వినియోగనై పుణీని గురించి “గందః శిల్పము” అను[గంథమున విస్తరించి (పాసియుంటీిని గనుక పునరుక్తి యని యిట విరమించితిని,

హాస్య రసికత

పరమనై ష్టికుడై న నన్నయకు పరిహాసము రుచింపదనిపించును, కాని ఆయనయందు మృదువైన హాన్యము కలదు. అది యన్యభావములతో మి[శితమె తథ్యమిథాామధ్యస్థితిలో నుండును.

25

తె భీముడు కిమ్మోరుని జంపి చచ్చిన వానితో నిట్లనును.

“బక హిడింబులు హతులై న. బనివిపనివి యజచి శోకింప(గానక యమపురమున కరిగితక్కట రాక్షస యనుచు(దెరువు వాయ(బావని తత్క శేవిరమువై చె”

కశబరమును వినరివై చుచు “చచ్చినవారికొరకు ఏడ్చుటకును అవకాశము లేకుండ నీవును చచ్చితివి పాపము” అనుటలో కృతార్థమైన (కోధముయొక్క_ [కూరహానము తొంగిచూచును. “అక్కటి యనుట ళోకభిన్న మైన హాన్యమును వ్యంజించుచున్నది.

దుర్భలబలీవర్షములను జనులు బాధించుచుండ చూడజాలక గోమాతయేడ్చుచు

నింద్రునికడ కరుగగా ఆయన “ఇ'ప్రేల రోదనాకులితలోచనయయి యున్నదానవు ? ఎల్లవారికి లగ్గకదా ?' యని ప్రశ్నించును. కష్టమునుగూర్చి యడుగవలసిన యిుంద్రుడు క్షేమమును గూర్చి ప్రశ్నింపగా గోమాత యిట్రన్నది.

“నీ వజము రకీంప(గ

నావారికి( దక్క? (దిభువనంబుల( గల భూ

తావలి కెల్లను సేమమ,

దేవేంద్ర! జగ|తయ (వదీవ మహాత్మా |!”

ఇం|దుని (పశ్నయందు అనౌచిత్యము తోచినగోమాతకు శోకములో హాసము అంకు రించినది. “నావారికిదక్క. యెల్లవారికి సేమమే యని దీనహానమును (ప్రకటించినది.

సగరుని తవన్సునకుమెచ్చి ఈశ్వరుడాతనికి అరువదివేవురు పుత్రులు పుట్టుదురని వరమిచ్చును, కొంతకాలమున కాతనిభార్య వె దర్శి గర్భవతియై

యొక్క అలాబూఫలమును (పసవించును, దానిని పారవేయబోవుచు నగరాదులు ఇట్లనుకొ ందురు __

“వరదు(డై న యీోశువరమున నిదియొక్క్ల వదరుపుకు నెటివరమొ...ి టె టె

ఆశాభంగజనిత మై న విరక్కహాసనము “ఎట్టివర మొ” అన్నమాట నుండి ఉట్టిపడుచున్నది. [కోధశోకములు హాన్యవిరోధులు. అట్ల్టవానినుండి నన్నయ పుట్టించిన ఈ హాన్యములు విచిత్రములె న హాస్యాభాసములు,

రసము

మహాభారతము శాంతరస ప్రధాన మైనదని ఆనంద వర్గ నాచార్యుల వారు చెప్పిరి. ఇది ఎంత శాస్ర్రసమ్మత మైనను అనుభవరూఢమైనదిగా కనబడదు. శాంత రస ప్రధాన మనుటకం పె శాంతరసన వర్యయసాయి యనుట యచితమనిపించును. సంస్కృతభారతము శాస్త్రకావ్యమన్న ఆనందవర్ల నులు దానిని శాంతరసపధాన ముగా భావింపవచ్చును. కాని తెలుగుభొరతము ఇతిహాసకావ్యము. ఇది ధర్మవీర (పధానము. శాంతరనము మోక్షఫలకమని అనందవర్ణ నులు. ధర్మ జాదులు న్వర్తా రోహణము చేసిరేకాని మోక్షముపొందలేదు. కనుక తెనుగుభారతమున స్వర్గఫల మైన ధర్మవీరమే [వధానరనమని భావించుటయుచితమే. కర్మఫల సంబంధ నిరూపకమైన ఇతిహానమున చితత్రింపబడిన కర్మ వేదవిహితమైనది. దానిఫలము స్వర్గము. నశరీరముగ దానిని పొందిన ధర్మరాజు ధర్మవీరుడు. అతడు నాయకు డైన కావ్యమున [పాధాన్యము ధర్మవీరమునకే.

ధర్మనిషుడె పుణ్యకర్మలు, పుణ్యకథాశవణము, వుణ్యతీరయా [తలు అయా ఠా మున్నగువానితో ధర్మరాజు కాలముగడవుటను చిత్రించు ఆరణ్యపర్వమున రసము ధర్మవీరమే యనుట యుచితము. దీనికిఅంగములుగా భీమునియొక్కయు అర్జునుని యొక్కయు యుద్దవీరములు నిబందింవబడినవి. పాండవులకు (ప్రత్యక్షముగా సంబంధింపని సౌంభకాఖ్యానము యుద్దవీర ప్రధానము. బుషిమహత్వ బోధకము లైన కథలందు రసము నివక్షింపబడదు,

నన్నయ అలభినివేశముతో రచించిన నలోపాఖ్యాన మున్నది. నలదమ యంతుల దాంపసత్య(పణయము ఇందుముఖ్యము, స్వయంవరము వణకు అయోగ శృంగారము. పునఃస్య్వయంవరము వటికు వియోగశ్ళుంగారము. ఈ రెంటికి నడుమ దమయంతి ఎంత శోకించినను అది నలాలంబనకమైన రతికి అంగమే. నలుని శోకమును అట్టిదె.

“వనజాయతాకి ! కతిపయదినములలో. జూడ. గాంతు తివిరి నలుని” అని చెప్పి తావసులు అంతర్హితులై న యనంతరము దమయంతియందు నలుని జీవిత మును గూర్చిన శంక పొడముటకు ఇసుమంతయు అవకాశములేదు. నలుడుమ “అశనాపేక్షంబలుచుచున్న యు[గ మృగంబుల యుదరంబులో నున్నదానవే” అను కొన్నప్పుడు మాత్రమే ఆతని చిత్తమున దమయంతీ జీవితళంక స్ఫురించును,

99

“ని తల్లి ద(్రడులొద్ద ధృతినున్నదానవే' అన్న యూహ కలిగినప్పుడు దమయంతీ జీవితశంక నలుని చిత్తమునుండి తొలగిపోయిన ప్రే. ఆతడు ఉత్కటముగా పొందిన శోకమంతయు రత్యంగమే, *“భార్యాసంగమంబును నెప్పటి రాజ్య విభవంబునునగు" నని కరో-టకుడు చెప్పిన పిదప నలునకు దమయంతి భద్రతను గూర్చిన చింత యవసరము లేదు.

విభవనాశనమువల్ల కలుగు శోకము నలునియందు ఊత్క-టముగా వర్షింపబడ లేదు. ఏ కొంచెమో ఉన్నను అది దమయంతీ వియోగ దుఃఖమునకు పోషకము మా(త్రమే యగును. విభవనాశనము |ప్రవాసమునకు కారణమై వి|ప్రలంభమునకు రూపము కల్పించినది. కాగా నలోపాఖ్యానమున పోషింపబడినది కరుణ వి|పలంభ శృంగారము.

నన్నయ్య రసపోషణమున దక్షడేయెనను కథను ఆస్వాద్యము చేయనంత వజకే రసమును పోషించుట ఆయన నియమముగా పెట్టుకొనెనేమో యనిపించును. రసమునకు (ప్రాధాన్యము వచ్చినచో కథకు గుణభావము పట్టును. తత్పరమార్థమైన వ్యుత్ప త్రికి ఆనుషంగికత్యము పట్టును, కృష్ణ దెృపాయనుడు నిబంధించి నిరూ పించిన పరమార్హము తెల్లమగునట్లు ధీయ క్రితో మహాభారత సంహితను ఆం|ధ్రమున వెలయింప బూనిన నన్నయ రసమునకు దీప్రి కలిగించునని భావింపజాలము. ఉదాత్త రసాన్విత కావ్యనాటక |క్రమములు సెక్కు చూచిన రాజరాజు భారతము ప్రాయమన్నది వ్యానుడు నిరూపించిన పరమార్దమును వినుటకుగాని రసానందము కొకు కాదుగదా! ఆయనయం దను రక్తుడై ఆయన హృదయ మెతింగిన నన్నయ రాజురాజు నభిలాష ననుసరించియే భారతము రోచించెననుట యచితము.

రాజురాజు నభిలాషయు, నన్నయ కృషియ ఆనాడే ఫలోన్ము ఖములయ్యెను. తాము కలలుగన్న ---

“అనఘమై శిష్టాగహార భూయిష్టమై ధరణీసురో త్రమాధ్యర విధాన పుణ్యసమృద్ధమై పొలుచు వేంగీ దేశి

విభవంబు కన్నులార తిలకించి ఆ పుణ్యాత్ములు ధన్యాత్ములై రి. చారుతరములై న శారద రాత్రులలో, ఉజ్జ్వలలస త్రర తారకహార పంక్తులలో రెండు తారకలై

40

ఆ మహనీయల వవి(త్రాత్మలు తమ వేంగీదేశమును కలకాలము కన్నులు చల్లగా చూచుకొనుచుండును. వికసన్నవశకై రవ గంధబంధురోదార సమోరమువలె, కర్పూర పరాగ పాండు రుచిపూరమువలె వారి మధురకీర్తి అనంతకాలము ఆంధధజాతిని ఆపహ్తాదవరవశము కావింపగలదు.

బ్‌ “is శ్వాసే న్యాస

భవ్యచరితు(, డాప సంబసూ (తుండు, మాలలో (శ్రీ వత్సగో[తుండు, శివవదాబ్ద సంతత ధ్యాన సంస క్తచి త్తుండు, సూర నార్యునకును బోతమాంబికకును నందనుండిల( బాకనాటిలో నీలకం కెశ్వరస్థానమై యెనకమెన(గు గుడూరు నెలవుగ గుణగరిషత నొప్పు ae) (©) ధన్యు(డు, ధ ర్మైకతత్పరాత్ము(

డెజ్జనార్యుండు నకలలోకై కవిదితు( డయిన నన్నయభట్ల మహాకవీందదు సరనసారస్వతాంశ (పశ స్టే దన్ను. జెందుటయ, సాధుజనహర్ష సిద్ధి(గోరి దీరవిచారు(డు తత్కవి

తారీతియు€ గొంత దోంప6 దదచనయ కా నారణ్యపర్వ శేషము

పూరించె. గవీం[ద కర్తపుటకమేయముగా ౯.

నన్నయ యనంతరము రెండు వందల సంవత్సరములు భారత రచనము అనే నిలిచియండెను. కవులు పుట్టిరి. కావ్యములు వ్రాసిరి, కాని భారతాంధ్రీ కరణమును కొనసాగించు బాధ్యత ఎవ్వరును చేపట్టరై ర. పంచమ వేదమున (వేలు పెట్టుటకు తగిన ఆత్మ(పత్యయము లేమియే అందుకు కారణమై యుండును.

ఎట్టకేలకు తిక్కన పుక్రైను. భారతము కడముట్ట చెప్పవలెనని నంకల్సిం చెను. కాని ఆరణ్యపర్వశేషమును ముట్టక విరాటపర్వముతో మొదలు పెచ్తైను.

41

“తుదిముట్లన్‌ రచియించుటొప్పు బుధసంతోషంబు నిండారగన్‌' అని “భార తామృ తముకర్షపుటంబుల నార(గోలి యాం(ధావ?ి మోదముంబొరయునట్లుగి భారతము రచియింతునన్న తిక్కన సోమయాజి ఆరణ్యపర్వశేషము నేల విడిచిపెపైనో ! ఏల విడిచిపెట్టితిరని యడిగినవారికి ఏమి సమాధానము చెప్పెనో! ఆయనకును ఆ నాటివారికిని తెలిసియేయండును. ఆయన శిష్యుడై నమారనకు కూడ తెలిసి యుండవలెను. “ఆది దొడంగి మూ(డు కృతు లాం ధకవిత్వ విశారదుండు విద్యా దయితుండానర్చె మహితాత్ము(డు నన్నయభట్టు దక్షతన్‌” అని తిక్కన యనెను. ఆయన అన్నే “భారతనంహితన్‌ మునుదిపర్వము లెవ్వ(డొనర్చె నట్టి విద్యా రమణీయు నాం|(ధ కవితాగురు నన్నయభట్లు( గొల్చెదన్‌” అని మారనయు ననెను.

క్రీ.శ. 1820 (ప్రాంతమున మారన మార్కండేయపురాణము (వాయు నాటికి భారతకవులు ఇద్దరే. నన్నయ, తిక్కన. ఎజ్బయసంగతి మారనకు తెలియదు. 1880 (ప్రాంతముల విక్రమార్క చరిత్రము (వాసిన జక్కన నాటికి కొరతకవులు ముగ్గురు. “ఈ [తయి దా( దిబంధపర మేశ్వరు(డై. విరచించె శబ్ద - వైచిత్రి నరణ్యపర్వమున శేషము అని ఎజ్బ్టయ (ప్రబంధ వరమేశ్వరు(డయి అరణ్యపర్వ శేషము విరచించి భారతకవి[తయిలో చేరినట్లు జక్కన చెప్పుచున్నాడు.

“ఉన్నత సంస్కృృతాది చతురో క్రి పథంబుల( గావ్యకర్తవై. యెన్నికమై( (బబంధపరమేశు డనంగ నరణ్యపర్వశే షోన్నయ మాంధ్రభాష నుజనోత్సవ మొవ్ప(గ నిర్వహించి తా నన్నయభట్ట తిక్కకవినాధుల కెక్కిన భక్తి పెంపునన్‌.”

అని నృసింహపురాణములో తన తాత తన్ను ప్రశంసించినట్లు ఎబ్హయ చెప్పికొనెను. ఉన్న యమనగా ఊద్ధరించుటయనియు, తిక్కనమారనల నాటికి సమ[గముగా నుండిన అరణ్యవర్వమున శిథీలములై న భాగములను మా(్రమే ఎల్బయ పూరించెననియ కొందజందురు, కాని ఉన్నయశబ్లము కావ్యశా స్ర్రములలో కల్పించుట అనునర్గమున వౌడబిడుచున్న ది. ఆనంద వర్ణ నాదార్యులవారి పయోగము,

“ఇతివృత్త తవశాయాతాం త్యక్తా వననుగుణాం స్థితిం ఉఊత్చేమ్యా వ్యంతరాభీష్ష రసోచిత కథోన్నయః.'

ఇచట ఉన్నయమనగా (పతిభాబలమున భావించి ఊత్పాదించుటయని అర్ధము. ఎబ్హన అరణ్యపర్వమును ఉన్నయముచే ౩ సెననగా నన్నయయైనచో ఎట్టు రచించునో తన

4 2

(పతిభాబలముచే భావించి ఆ రీతిగా రచించెనని యర్థము. “(ప్రతిభతో నారణ్య వర్వ శేషము' జెప్పె( గవులకు( జెవులవండువులుగా(గి అని చెదలువాడ మల్రయ చెప్పినమాటయు, నంతకుముందే “విరచించె శబ్రవై చితి నరణ్యపర్వమున శేషము” ఆని జక్కన చెప్పినమాటయు వరమార్లములు,. అరణ్యపర్వ శేషోన్నయము నిర్వ హౌంచి నందువల్లనే ఎజ్రయకు “ పబంధపర మేశ్వరు.డు" అను బీరుదము లభించి నట్లు పలువురు చెవ్వుచున్నారు. ఇదియు సత్యముగా కనపడదు. ఎజ్జయకు శంభు దాసుడు అను బిరుదము కలదుగాని [పబంధపరమేశ్వరుడు అను బిరుదములేదు. ఆయన [వబంధరచనా (పావీణ్యమునుబట్టి ఆనాటివారు ఆయనను [వబంధపరమేసు నిగా నెన్ని స్పుతించిరి. అది బిరుదమే యైనచో ఆయన గద్యలోగాని యితర (గంథములలోగాని దాని (ప్రన క్తి ఉండవలెనుగదా ౪ అది బిరుదము కాకపోవుట అట్లుండ అది ఆరణ్యవర్వ శేషరచనవలన లభించెననుటయు సరికాదు. ఆయన కాలమునకు సన్నిహితో త్రరకాలమందేయుండిన జక్కన “ఈత్రయి దా( (బబంధ వరమేశ్వరు( డై. విరచించె శబ్రవై చితి నరణ్యవర్వమున శేషము” అని (ప్రబంధ వరమేశ్వరుడయిన యనంతరమే ఆరణ్యవర్వ శేషము రచించెనని స్పష్టముగా చెప్పి, యున్నాడు. “సకల భాషాకవిత్వ విశారదు(డవు' అని హరివంశమున వేమారెడ్డిచే. కొనియాడించుకొన్న ఎటబ్జ్లన “ఉన్నత సంనస్కృృతాది చతురో_క్తిపథంబుల కావ్యక ర్ల” యైనాడు. నాటి రసజ్ఞులాయనను “ఎన్నికమై (ప్రబింధవరమేశు(డు' అనినారు. ఈ విధముగా ,(పతివనార్దించిన పిమ్మటనే ఆయన “ఆరణ్యవర్వ శేషోన్నయ మాంధ్ర భాష" నిర్వహించినాడు. ఈ నిర్యహణమునకు పూనుకొనుటకు కారణములు సుజ నులకు ఉత్సవముకలిగించుట, నన్నయ తిక్కునలపట భ కి పకటించుట అని చెప్ప ర్‌ం 0 చ బడినది. ఎఅయ ఆరణ్యపర్వాంతమున చెప్పికొన్న వద్యములనుబటి చూడగా ర్‌ రు ఈ యంశములు సత్యమేయని తోచును.

నన్నయభట్ట మహాకవీంద్రుని నరససారన్వతాంశ (ప్రశస్తి తన్ను చెందిన దట. నన్నయభట్టు సరససారస్వతము భారతము, దాని యంశము ఆరణ్యపర్యో శేషము, దానిని రచించు (ప్రశ _స్టి తనకు లభించినది తనకు పూర్వులు విడిచి పెట్టుటవలన. కనుక “సాధుజన హర్షసిద్ధి( గోరి”, “కవీంద్రకర్ణపుట పేయముగా” ఎజ్జియ దానిని రచింపదలచెను. *“బుధసంతోషంబు నిండారగన్‌, “భార తామృతము కర్ణపుటంబుల నార((గోలి యాంధ్రావళి మోదముంబొరయు నట్టుగి భారత రచనకు పూనిననాటి తిక్కనసోమయాజి మనః పరిపాకమెట్టిదో “సాధుజనహర్షసిద్ధింగోరి,

43

'కవీంద్రకర్లపుటపేయముగా” ఆరణ్య పర్వ శేషరచనకు పూనిన నాటి ఎజ్బయ మనః వరిపాకము గూడ అట్టిదే. ఈ సాధుజనులలో నన్నయ, రాజరాజు. తిక్కనకూడ ఉండుట విశేషము.

ఆరణ్యవర్య శేషమునగూడ నన్నయ వ కృృత్వము, రాజరాజు (శోతృత్వము. చెల్లుచునే యున్నవి. అట్లు చెలవలయననియే ఎజయ నిశ్చయము. ఇందుకు లా యం se) వ్‌ కారణములుగా___ ఆర ణ్యపర్వమును రచించుచు నన్నయ మరణించెను గనుక అందులో కాలు పెట్టుటకు ఎజ్బయ భయపడెనని కొందబు, అది తన తొలిరచన యగుటచే తనపేర (ప్రకటించుటకు ఆయనకు ధైర్యము చాలలేదని కొందు చెప్పుదురు. శిథిల పూరణవాదమువంటిదే ఈ భీరుత్వవాదము.

ఎజ్జయ ధీరవిచారుడు. తిక్కన ఆరణ్యపర్వశేషమును ఏల వదలిపె'కైనో మనకు ఊహవిషయముగాని ఆయనకు నిశ్చయజ్ఞానవిషయమే. మా గురుపాదులు ఒక ఊహచెప్పిరి. భారతభాగములు పర్వములు గనుక భారతము పదునెనిమిది కణుపులు గల చెటికుగడ, అందు రెండున్నర పర్వములు నన్నయచే రాజరాజునకు నివేదింపబడినవి, తిక్క_నసోమయాజి భారతరచనము కొనసాగింప సంకల్పించి నప్పుడు హరిహరనాధుడు కలలో నగపడి---

“పారాళర్యుని కృతియె

భారతమను పేర(బరగు పంచమవేదం బారాధ్యము జనులకు ద

గౌరవ మూహించి నీ వఖండిత భక్రిన్‌.

తెను(గు బాన వినిర్మింప( దివురుటరయ భవ్యపురుషార్థ తరుపక్వ ఫలముగాదె దీనికెడ నియ్యకొని వేడ్కనూని కృతివ తమ వ క)_శర్శి తిత్వ ర్లించి చ్చితి( దిక్కుశర్మ

అని పలికెను. తిక్కన ఆదేవుని అభ్యర్థన నంగీకరించెను. తాను వ్రాయబూనిన భారతమును ఆస్వామికి నివేదింప నిశ్చయించెను. నరునకు నివేదింపబడిన వస్తువును ఈశ్వరునకు నివేదించుట ఉచితముకాదుగనుక అయన రాజరాజు ఉఊచ్చిష్టమెయిన ఆరణ్యపర్వమందలి శేషమును పరిహరించి అనగా మూడు కణుపులను [తుంచి వై చి నాల్లవపర్వమునుండి పదునై దువర్వములు ఈశ్వరునకు నివేదించెను.

44

రాజరాజు ఉఊవభోగించిన మూడుపర్వములు నన్నయచే ఆయనకు నివేదింపబడిన సే భావించి నన్నయ మూడుకృతులు చెప్పెనని తిక్కన నుడివెను. ఆయన అభి (ప్రాయము తెలిసిన మారనయ ఆమాటయే అనెను

ఎజ్బ్టయ ఈ విషయములు వినెను. నాటికవులే చెప్పిరో, ఉఊభయకవిత్వ పౌఢుడైన ఆయన తండ్రియే చెప్పెనో ! ఆరణ్యపర్య శేషరచన తనకొక కర్తవ్య ముగా నేర్చడినపుడు ఎజ్జయ ధీరముగా విచారించెను. తిక్కనపై నాతని కమిత మైన భక్తి, తిక్కన సమకాలికులె న వృద్దులు ఆ మహనీయుని మహిమాన్వితమైన చరిత్రమును కొనియాడుట ఆయన చెవులారవినెను. తనతండ్రి నూరిపోసిన వదు నేను పర్వముల సారమును చక్కగా జీరించుకొనెను. తిక్క న కావించిన సృషి ౬ డు

తక్కారులచెతకాదని, ఆయన కవి[బహ్మయని మనసున పట్రించుకొనెను.

తిక్కన మూడుకృతులు అన్న మాటకర్థమేమి ? అయన దేవతా నివేదనము నకు వనికిరాదన్న దానిని తానెట్లు రచింపవలెను, ఎవ్వరికర్చింపవలెను ? వేదధర్మ (పీయలై న సాధుజనులు తన్ను (ప్రబంధ పరమేశ్వరుడని యెన్నికచేసి ఆరణ్య పర్యేశేషము పూరింపుమని అర్థించుచుండిరి. ఎజ్జ్లయ ధీరముగా విచారించి నిశ్చ యించుకొచెను. తిక్కనచెప్పినట్లు ఈ మూడువర్వములు నన్నయపేరనే చెల్ల వలెను. నరుని యచ్చిష్టము ఈశ్వరున కర్చింపరాదుగదా ? ఒక నరుని యుచ్చిష్ట మింకొక నరున కర్చింవవచ్చునా? అర్చింపరాదు, కనుక ఈ మూడుపర్వములు రాజరాజునకే నివేదింపబడవలెను. రాజరాజు నాస్థానమున సరసకావ్య రచనా ధురీణులై న కవులెందరో యుండిరి. . అయినను రాజరాజు భారతాం|దీకరణమున నన్నయనే నియోగించెను. ఆ మి|తుల జీవలక్షణముల సంవాదమట్టిది. రాజరాజు నకు నన్నయకవితారీతి ప్రీతిపాతము. కనుక ఎజ్టన నన్నయ కవితారీతియ కొంత తోచునట్లు [వాసిననే రాజరాజునకు (పీతికలుగును, తాను (ప్రతిభావంతుడు. బాల్యమునుండియ తనపై ఊభయకవిత్వ [పౌఢుండయిన తన తండి కవితారీతి ముదపడి యున్నది. దానిష చెలుపరానంత గాఢముగా తిక్కన ముద పడి యున్నది. ఎజ్జియ బుద్ధిపూర్వకముగా ప్రయత్నించి నన్నయ కవితారీతి కొంత యైనను తోచునట్లు ఆరణపర్వ శేషము పూరింవ నిశ్చయించెను. ఇది యంతయు ఎప్పటి మాట?

49

జననాధిజనములు

(ప్రజ్ఞాపవి(తు( డాప స్తంబసూ తుండు శ్రీవత్స గో [తుం డూర్తిత చరిత్రు( డగుబొల్రనకు( బోలమాంబకు( బుతుండు వెలనాటి చోడని వలన మిగుల మన్ననగన్న భీమనమం [తి పౌ[తుండు పేరమాంబామనః (పియ(డు పోత మాంబికావిభు సూరనార్యు మజ్జనకుని బొల్లధీనిధికిని బోలనకును

జన్ననకు ననుజన్ముని( గన్నతం।|డి వే(గినా(ట( గరావ రి వృ_త్రిమంతు( డనఘు( డెఅపోతసూరి కంసారిచరణ కమల మధుకరవతి సారవిమలయశు(డు

ఈ వద్యమునుబట్టి ఎబ్బన తాత తాతయైన భీమన వెలనాటిదోడని సమకాలికుడు. 1170-80 నడుమ ఆచోడనిచే మన్ననగన్న మంతి. భీమన జననము 11380 (ప్రాంతము కావచ్చును. తరమునకు ముప్పదియైదేండ్త చొప్పున చూడగా బొల్తన 1165 [పాంతమునను, ఎజపోతనూరి 1200 [పాంతమునను పుట్టియందురు. సూరనార్యుడు ఎఅపోతసూరికి నాల్వవకుమారుడు కనుక ఆయనపుట్టుక 1250లో కావచ్చును. ఈ ప్రకారము ఎజల్బయపుట్టుక 1285 (ప్రాంతమగును. ఎఅపోత సూరి వేగినాట కరాపర్తి వృత్తిమంతుడై యుండెను. వెలనాటిచోడుల వతనము తరువాత తిక్కన కుటుంబమువలె ఎజ్జన కుటుందిముకూడ నెల్లూరి మండలమునకు. తరలిపోయెను, ఉభయ కవిత్వ(ప్రొఢుడై న నూర్యసుకవియే నెల్లూరిచోడులనో, అద్దంకి (పాంతమందలి వంటరెడ్తనో ఆ శయించుటక్రై నెల్లూరి మండలమునకు వచ్చి నీలకంఠేశ్వర న్థానమైన గుడ్తూరున నివాసమేర్పరచుకొనియండును. ఎజ్బన పాకనాటనే పుట్టినట్లున్నది. “పోవంబనిలేదు?, “సందేహింపంబనిలేదు, అను తీరున నెల్లూరి మాండలికము తిక్కనకువలెనే ఆయనకును పట్టుపడినది. తిక్కన తలుచు ప్రయోగించు, నెల్లూరి మాండలికమా యనిపించు “పొంపిరివోవు కూడి ఎల్టనకు పట్టువడినది.

46

ఎజ్టయతాత వరమవై షప్షవుడు “కంసారిచరణ కమలమధు కరపతి.” ఎఅియ తం|డి పరమశె వుడు... 'ఆరాధ్యసర్వజుండు.' ఎఅయ “శంభుదాను( యు యు a అం డనంగా. బఅగియ గోవిందగుణాదర సంభృతసౌమనన్య ధన్యు(ఢు. తండ్రి త్‌ త్యము, తాతతత్త్వము ఆయనయందు జక్కగా సమన్వయమొందినవి. ఎల్హన శంకరస్వామి సంయమివల్ల దీక్షపొంది శంభుదాన లక్షణాధేయము నందియు గోవింద గుణాదరముచే నిండైన సౌమనస్యము పెంపొందించుకొని ధన్యుడగుటకు తిక్కన భారతసం సేవనము కూడ కొంత కారణము కావచ్చును. రామభక్తుడైన మల్లారెడ్డి ఎఅైననుచేపటి ఆతతశ్రీతో సముసేతుని చేయటకు ఎబ్రయ భవ్యచరితయ, (ద ఠం యు (వతిభా పొండిత్యములును మాత్రమే కాక ఈ సొమనస్యము కూడ కారణమై ,యుండును.

(కీ, శ. 1925 ప్రాంతముల మల్లారెడ్డి గుండ్రకమ్మ తీరముననున్న చెదలువాడలో (శ్రీరామాలయము కట్టించెను. ఆయన అన్నయైన [పోలయ వేమారెడ్డి ఆ ఆలయమునకు ఒక([గ్రామమును తమ్మునిపేర మల్రవరము అను పేరుపెట్టి అగ్రహారము గావించెను. ఆ సందర్భముననే మల్లారెడ్డి ఎజ్జియను వేమారెడ్డికి పరిచయము చేసియండును. మల్లా రెడ్డికి అన్నగారనిన పరమభ క్రి. రామునకు లక్ష డణుడెట్టివాడో వేమయకు మల్లారెడ్డి అట్టివాడని ఎజ్బయమె చెప్పినాడు, రామభక్తుడైన మల్లారెడ్డి ఎజ్హయచే రామాయణము వ్రాయించి దానిని తన అన్నగారి పేర అంకితము చేయించెనని భొవింపవచ్చును. ఎబ్హయ ఈ విధముగా (ప్రోలయ వేమారెడ్డి ఆస్థానకవియె అద్దంకిచేరుకొనెను. హరివంశ రచనము ఆరంభించు నప్పటికి ఆయనవయస్సు నలువదియేండ్రకు మెైబడియండవచ్చును.

18895 నాటి చీమకుర్తి శాననమున వేమారెడ్డికట్టించిన (శ్రీశై లాహోబిల సోపానముల (పన కి గలదు. హరివంశమున లేదు. కనుక అప్పటికే హరివంశరచన పూ_ర్థియె యుండవలెను. (పోలయవేముని రెండవకుమారుడై న అనవేమారెడ్డి అప్పటికి పుట్టలేదు. సెద్దకుమారుడై న అనపోతారెడ్డి బాలుడు. హరివంశ తృతీ 'యోశ్వాసాంతమున “రామాయణ హరివంశ ్రీమన్మధుర ప్రనంగసిద్ద చిరయళస్సా మర్త్య కరణనిపుణా” అన్నసంబోధన యుండుటచే (పోలయ వేమారెడ్డి ఎజ్జినచే సంస్కృత హరివంశమును ముందే విని పిమ్మట ఆంధ్రీకరణము చేయించినా యని పెంచుచున్నది. నంతానకాంమతలు హరివంశ పారాయణముచేయట పరిపాటి, శ్రర వర్భనము సమ _న్తపుణ్య ఫలదంబిది వ క్తకు శోతుకున్‌ నృపా" అని వైశం

47

పాయనుడు జయమే జయునకు చెప్పినమాట ఎట్జన వేమారెడ్డికి చెప్పినట్లున్నది. మూలహరివంశ పారాయణఫలముగా యువరాజై న అనపోతారెడ్డియ, ఆం|ధ శూరివంళ (శ వణఫలముగా అననేమారెడ్డియ జన్మించిరి కాబోలు,

అనపోతారెడ్డి 1364లో వేయించిన కొలూరు శాననములో ఆరాజు తమ్ముడు అనవేమ భూపతి ఎజ్బయ (పగడగారికి కొంతభూమి ధారవోసినట్లున్నది. అనవేమారెడ్డి ఎబ్హయపట్ల (ప్రత్యేకమైన అభిమానమును చూపుటకు కారణము ఆంధ హరివంశ శ్రవణఫలముగా తాను జన్మించి యంటినన్న భావమే కావచ్చును. పూర్త పురుషాయష జీవితధన్యు(డై న తాతగొరివలెనే ఎజ్బయకూడ పూర్ణపురుషాయుష మనుభవించుచు 1860 తరువాతకూడ జీవించియండెనే కాని హరివంశము వాసి 1885 లో వేలూరి శివరామశాన్రిగారు చెప్పినట్లు మరణింపలేదు.

అయినచో 1ళిక5 నాటికే హరివంశ రచన ముగించి ఆమోద 19860 దాటువరకు ఎట్టన ఏమిచేసినట్లు ? ఆరణ్యవర్వ శేషము (వా సెను. నృసంహపురాణము (వాసెను.

(గ్రంథముల ఆనుపూర్వి

1345 నాటి అమరావతి శాసనమువల్ల అప్పటికి మల్లారెడ్డి మరణించినట్లు తెలియచున్నది. 1840 నాటి మంచాళ్ళ శాననమువల్ర వేమారెడ్డి రాజధాని అద్దంకి నుండి కొండవీటికి మాటీనట్లు తెలియచున్నది. అప్పటికే మల్లారెడ్డి మరణించి యుండెనేమో. మల్లారెడ్డి మూలముననే ఎజ్జయ వేమారెడ్డి ఆస్థానమున (వవేశించెను. మల్లారెడ్డి అనిన ఆయనకెంత సేమయో హరివంశము నందలి ఆశ్వాసాంత పద్యము లెన్నో చెప్పుచున్నవి. మనుమసిద్ధి మరణమువల్ల తిక్కన విర క్తుడై నట్టు మల్లారెడ్డి మరణమువల్ల ఎజ్జయయు విర క్తుడై యుండును. రాజాస్థానము వదిలి, మిత్రుని స్మృతులను రేకె త్రించు చెదలువాడలో హృదయమునకు కాంతిలేక యెబ్హయ తిరిగి నీలకంశేశ్వరస్థానమైన గుడ్తూరునకే పోయినట్టున్నది. ఆస్తిపాస్తులు చెదలు వాడయందే యన్నను ఆయన మాత్రము గుడ్తూరునే నెలవు గావించుకొనెను, అచ్చటనే ఆరణ్యపర్వ శేషము (వాసెను,

ఆరణ్యవర్వ శేషమే ఎజన తొలిరచనయని కొందఅందురు. రెండు వందల సంవత్సరములు ఎవ్వరును ముట్టసాహసింపనిది, తిక్కనవంటివాడు జీవితవరిపక్వ

48

దశయందుగాని చేనట్ల నాహసింపనిది అయిన భారతరచనమును ఎజ్బయ తొలి రచనగా చేపన్రైననుట [పాచీన కవుల చిత్తవృత్తి నెజబుగక చెప్పెడిమాట. హరి వంశమునకు పూర్వమే ఆరణ్యపర్వ శేషము [వాయబడి యుండినచో (ప్రోలయ. వేమారెడ్డి -

భారత పరాంశమని యిం పారగ(జెప్పుదురు బుధుల్‌ హరివంశము నీ వారమ్యకథ దెనుంగున ధీరో త్రమ నిర్వహించి తెలుపుము మాకున్‌.

అని హరివంశ రచనకు (పోత్సహించునపుడు ఆరణ్యపర్వ శేషము పూరించి: నన్తు ఈ చివరి భాగమును గూడ నీవే పూరింపుమని చెప్పియండవలసినది. ఆరణ్యపర్వ శేష రచన్యాపసంగమునకు ఇది సరియైన యదను. ఇచ్చట అదిలేదు,

నృసింహపురాణమున ఎఅపోతనూరి_

గిరిక పదభ క్రిరసత

తర భావము కలిమి శంభుదాసు(డనంగా( బర(గియ గోవింద గుణా

దర సంభృత సొమనన్య ధన్యు(డ వెందున్‌ ,'

అనెను. శంభుదానుడయ్యు '"గోవిందగుణాదర సంభృత సౌమనస్య ధన్యుడు అనిపించుకొనుటకు ఎజ్జయ గోవిందగుణ కీర్తన బంధురములై న (గ్రంథము లేవేని రచియించి యుండవలెనుగదా. ఎఅపోతనూరి మణియు నిట్లనెను,

గురుభజన పరాయణు(డవృ

సరసబహు పురాణ ధర్మకశాస్త్ర కథా వి _స్పరవేదివి వినయోదయ

భరితు(డ వతులానుభావ భవ్యు(డవు మహిన్‌,

కావున6 [బబంధ రచనా

(పొవీణ్యము నీకు సహజపరిణతీ సిద్దం బై వెలసినయది యొకకృతి

గావింవ జగద్ధితంబుగా నే౧ ఐనుతున్‌.

49

ఇచ్చట ఈ రెండు వద్యములకు కార్యకారణభావము పొనగుటలేదు. రెండింటికి నడుమ రామాయణ హరివంశముల రచనను (ప్రసావించు పద్యముండెనేమో. ఉండనిచో (ప్రబంధ రచనా (ప్రావీణ్యము నీకు సహజ పరిణతి సిద్దంబై వెలసిన యది అను మాట యెట్లు పొనగును, సహజసిద్ధము వేణు, సహజపరిజతి సిద్దము వేటు. (ప్రబంధ రచనాళ క్రి వతిభావంతునకు సహజసిద్దము కావచ్చును, అందలి (పావీణ్యము మాతము అభ్యాసమువల పరిణమించి సిద్దము కావలసినదే. కనుకనే యెల్హయ రామాయణ హరివంశములను రచించి వబంభరచనా ప్రావీణ్య సిద్ధినంది ప్రబంధవర మేళ్వరుడుగా ఎన్నికచేయబడి వేదధర్మ (పియలె న సాధు జనుల హర్ష సిద్ధికొఅకు ఆరణ్యవర్వము పూరింవ దొరకొనెను. భారతము ఆం ధ్రీ కృతమై నది. దానికి శేషమై న హరివంశము ఆంధ్రీకృతమై నది. ఆరణ్యపర్వ శేషముకూడ ఆం ధ్రీకృతమై నచో మహాభారకాంద్రీకరణము సంపూర్ణ మగును,

మం|త్రిభాస్కర హుళక్కి భాస్కరాదులు చూపిన|తోవన రామాయణము (వాయవచ్చును. నన్నయభట్ట తిక్కకవినాథులు చూపిన (తోవన హరివంశము (వాయవచ్చును. ఆరణ్యపర్వశేషమును మాత్రము నన్నయ చూపిన (త్రోవన కాక నన్నయ వాసినకై [వాయవలసి యుండును. ఇది క త్తిమోదిసాము, ఎజ్జయ ఎంతో పరిశమచేసి ఆ సామునకు సిద్దపడెను. నన్నయరీతి కొంత అలవణచుకొని ఆయన (వాసినఫ్రే |వ్రాసితినని తృప్తిపడి ఆయన నివేదించినస్తే రాజరాజునకు నివే దించెను. పర్వాంతమున రాజరాజును నంబోధించు వద్యములకు ముందే తన విష యమును వివరించు పద్యములుంచి “ఇది నన్నయ సరససారస్వతాంశము. తత్క వితారీతియు కొంత తోప ఎజ్జనార్యుడు రచించినది. కర్తపుట పేయమై నది" అని రాజ రాజునకు నివేదించి “ఇది సకలసుకవిజనవినుత నన్నయభట్ట [(పణీతంబయినది ” అని ఆంధ్రులకు విన్నవించెను. జనమేజయునకు వై శంపాయనుడువలె రాజరాజు నకు 'పొండుతనయుల వనవాస |వకారంబు సవి స్తమధురంబుగా నువన్యసించి" “అనవరతానంద నుఖసమ(గతి యొసగను,

రామాయణమును ఎజ్జన |ప్రబంధమనెనో లేదో. హరివంశమును 'జగదర్చి తంబై న (పబంధంబు" అనెను. శ్రీకర కవివ్రబంధానేక అని ఆజవ యాశ్వానము మొదట (ప్రబింధళబ్దము వాడెను. నృసింహపురాణమున (పబంధశబ్దమును ఆటు పర్యాయములు వాడు పేకాక అందు రెండు పర్యాయములు మహాపబంథ శబ్రము కూడ వాడెను తాను “మహాప్రబంథ కల్పనాకుతూహలాయ త్తంబగు చి త్తంబుతో”

[4]

50౮

నున్నట్లు చెప్పినాడు. ఇంతవణకు ఎజ్బయచేసినవి అనువాదములు. ఇప్పుడు చేయ వలసినది మహా[వబంథకల్పన. ఇది నైసర్గిక చాపలమనియు, కీర్తి సంగ నుఖ లీలకు కాంక్ష్షచేయట యనియు ఎల్తనభావించెను. ఇట్రనుటవల్ర నృసింహపురాణమును ఎబ్హన ఆత్మ (వత్యయము లేని లేతవయన్సున రచించెను అందురు. రఘువంశము

కాళిదానుని కావ్యములలో చిట్టచివరిదని పండితుల యభిప్రాయము, కాని రఘు వంకౌరంభమున కాళిదాను.

క్వసూర్య [ప్రభవో వంః క్వచాల్స విషయామతిః తితీర్దుద్దున్తరం మోహదుడు పే ఎనాస్మి సాగరమ్‌. మనః 'క్రవియళః ప్రాకీ గమిష్యామ్య పహాన్యతామ్‌,

౧ ఢి (పాంశులభ్యే ఫలే లోభాదుద్భాహురివ వామనః. రఘూణా మన్య్వయం వక్యే తను వాగ్విభవోఒపి నభా తద్దుణెః కర్తమాగత్య చావలాయ |వచోదితః,

అనెను. ఇది వినయమేకాని భయము కాదని పెద్దల యభిప్రాయము, ఎజన వాడిన మాటలు కాళిదాను వాడినవే. ఈయనది మృాతము వినయముకాక భయమెట్లగును? ఇది బాల్యరచన యెట్లగును? నిర్వచనోత్తర రామాయణమున “అమలోదా త్ర మనీష నె నుభయకావ్య ప్రౌఢి పొటించు శిల్చమునం బారగు(డన్‌ కళావిదు(డి నని అహంకరించి వలికిన తిక్కన భారతమున “నా నేర్చిన భంగి(జెప్పి వరణీయు(డ నయ్యెద భకోటికిన్‌' అని ఎంతో వినయము ప్రకటించెను. హరివంశమున సకల భాషాకవిత్వ విశారదయ(డవి అని వేమా రెడ్డిచే చెప్పించుకొన్న ఎజ్జయ నృసింహపురాణమున తాను వినయము (ప్రకటించి, తాతచే “వినయోదయ భరితుండవు”

అని చెప్పించుకొనెను. ఎజ్బయవినయము వయఃపారిపాకధర్మమే కాని బాల్య లక్షణము కాదు,

మల్లారెడ్డి 1పీతికొాణకు రామాయణమును, వేమారెడ్డి పీతికొఅకు హరివంశ మును రోచించి ఎన 'నాధుజన హర్ణసిద్ది (గోరి' లోకారాధన బుద్ధితో (పతిఫల నిర సేక్షముగా ఆరణ్యపర్య శేషము పూరించెను. మల్లారెడ్డి ఇచ్చిన 'ఆతతశ్రీ ఆయ నకు చాలియుండెను. ఫలాజేక్షచే రాజుల నారాధింవవలసిన 'యవసరము తీరిపోయెను.

తన కవితాసంప త్రిచే లోకారాధనము, ఈశ్వరారాధనము చేసి తరించుటకు అనువైన చిత్తపరిపాకము ఆయనకు సిద్ధించెను.

ఫ్‌ 11

ఎజ్జిన “'మహాపబంధ కల్పనా కుతూహలాయ త్ర్తంబగు చిత్తంబుతో” ఒకరా చాడు తదను సంధానానుబంధ నమాది నిమోలితేక్షణు (డై " యుండెను. భారత చరచనము సంకల్పించి

అని రచనా కౌతుకమున

మనమలర(గ నీ (ప్రబంధమండలి కధినా

థునిగా నే పృరుమని బే

రను వా(డనొ యను తలంపుగూరిన మదితో.

తిక్కనసోమయాజి యించుక నిదించిన సన్నివేశము వంటిదే ఈ సన్ని

వేశము, తిక్కనకు వచ్చిన'్తే ఎజ్హయకును స్వప్నము వచ్చెను. కావ్యరచన సంక ల్పించిన వారికెల్త, సంకల్పించినపుడెల న్వప్నములురావు. లోకారాధనమును ఈశ్వరా రాధనమును ఆశయములుగా బెట్టుకొని తత్సాధన సమర్థములై న కావ్యములు నిర్మింప సంకల్పించి సమాధిగతులు కాగల పుణ్యాత్ములకే స్వప్నములువచ్చును, తిక్కనకు తండియు, హరిహరనాథుడును దర్శనమిచ్చిరి. ఎజ్జనకు తాతయు, నృసింహావతార కథయు దర్శనమిచ్చెను. పంచమవేదమైన భారతమును రచించుట భవ్యపురుషార్థ తరు పక్యఫలమనియ “జనాభ్యర్చితమై న భారత మపార కృపా పరతం|త్ర వృత్తిమై( బేర్చిన దేవదేవునకు( బీతింగ నిచ్చుట సర్వసిద్ది అనియ తిక్కన తన ధన్యతను కొనియాడుకొ నెను. ఎజ్జియకూడ నృసింహపురాణము రచించి నృసింహదేవునకే అంకితము చేయట వరమ ధన్యతగా భావించెను.

కృతికి విభుండు (శ్రీ విభుండు, కీర్తిన పావనమైన తద్దుణ స్తుతి కృతి, విష్ణుదానులు యళశోనిధు లూర్తిత పుణ్యు లు త్రముల్‌ కృతి( గొనియాడువారు, కృతకృతు(డ నైతి మదీయ వాంఛిత (పతతికి( జెంద( గల్పతరుపాకము (శ్రీకరకావ్యరూపతన్‌

ఈ వద్యమందలి సన్నివేశ మెంతటి ధన్యతాహేతువో హరివంశమందలి నద్భశ సన్నివేశముతో పోల్చిచూచినపుడు స్పష్టమగును.

నన్నయభట్ల తిక్కకవినాథులు చూపిన త్రోవ పావనం, బెన్న6 బరాశరాత్మజ మునీం|ద్రుని వాజయమాదిదేవు(డౌ వెన్ను నివృ త్త, మివు కడు వేడుకతో వినునాయకుండ; వి 'స్రైన్నియొ సంఘటించె మదభీప్సిత సిద్ధికి రాజపుంగవా!

ఫలి

విష్ణమహిమ వర్షనాత్మకమైన [ప్రబంధమును వేమయకు వినిపించుట ధన్యతయో విష్తుదేవునికే వినిపించుట ధన్యతయో సహృదయులు భావింపగలరు హరివంశము చివణ__

(శ్రీవేమ కా వల్లభ |

భూవల్లభ పూజనీయ భుజవై భవ! ల

తీ వల్లభ ! గుణవితరణ

పావన ! నిను, బొందు. గాత భవ్యళశుభంబుల్‌.

“అతులితానంద జలధి నోలాడుగాతి 'అనియ, తన్ను కనిపెంచి కవిగా తీర్చిన తం|డి “ముదావేళోజ్ఞ్వ లుండయ్యడున్‌" అనియు నృసింహపురాణము రచించి పిత్య బుణము తీర్చుకొనెను. ఆ మహాప్రదింధమును నృసింహదేవున కంకితముచేని

ఆర ణ్య్రపర్వ శేష పూరణము

ఎటిన రామాయణము నాం|ధీకరించిన వద్దతి యెట్టిదో ! “వల్మీకభవు వచో వైఖరి రామాయణంబు నాం (ధ (పబంధముగంజేసె నన్న మల్రన మాటనుబట్టి వాల్మీకి రామాయణమునకు అనువాద [పాయముగనే తన రామాయణమును

లెలె

నన్నయ అనువదించిన మూలము — 6981 శోకములు నన్నయ అనువాదము — 1299 గద్యపద్యములు ఎటియ అనువదించిన మూలము — 6689 శ్లోకములు ఎటియ యనువాదము — 1595 గద్యపద్యములు

నన్నయమూలముకం ఖు ఎబియమూలము మూడువందల శోకములుతక్కువ, నన్నయ యనువాదముకంకొ ఎట్లిన యనువాదము మూడువందల గద్యవద్యములు ఎక్కువ, మూలమునకు ఎక్కువ సన్నిహితమగుటయు, ఎడనెడ రసభావాను గుణ ములైన వివరణలు వర్ణనలు ఎక్కువగా చేరుటయు కారణములుగా ఎటియ యను వాదము నన్నయ యనువాదముకంటె కొంత భిన్నమె, తిక్కన మార్గము ననున రించుచు, (శ్రీనాథులకు (త్రోవచూపుచున్నట్లున్నది.

మూలమున 79 శ్లోకములో నున్న రామోపాఖ్యానమును ఎల్లిన 810 గద్య పద్యములలో రచించెను. అనగా విస్తరించెననియర్థము. అంతకు పూర్వమే వాల్మీకి రామాయణము నాం ధ్రీకరించిన లక్షణములు, దానినొక చిన్న రసవత్ప్రబంధముగా

రూపొందింవవలెనన్న ఆస క్రియ రామోపాథ్యాన రచనమున న్పష్టముగా నగపడు చున్నవి,

జటాయువు నోడించి రావణుడు లంకాభిముఖుడై పోవృచుండగా సీత తన యాభరణములను మూటకట్టి జాజవిడుచు సందర్భమున వ్యాసుని మూలము = “యత య[త తు వై దేహీ పశ్యత్యా శమ మండలమ్‌ సరోవా సరితోవాపి తత ముంచతి భూషణమ్‌ సాద దర్శ గిరిపస్టే పంచ వానర పుంగవాన్‌ తత వాసో మహద్దివ్య ముత్ససర్హ మనస్వినీ. ఈ సందర్భమున వాల్మికి మూలము.

[హైియమాణాతు వై దేహే కంచిన్నాథ మపశ్యతీ దదర్శ గిరిశృంగస్థొన్‌ పంచ వానర పుంగవాన్‌ తేషాం మధ్యే విశాలాక్షి కౌశేయం కనక [ప్రభం ఉత్తరీయం వరారోహ శుభాన్యాభరణాని చ ముమోచ యది రామాయ శంసేయు రితి మైధిలీ.

ఇక్కడ ఎజయ రచన =)

ర్‌ 4

“జానకి దనకు దిక్కెవ్వరు చేమింజేసి నిరాశయై యొక్క శే లళ్ళంగంబు నందు గొందజు వానరులు మెలంగుచున్నంగని తనక ట్లినపుట్టంబు కొంగు నించి భూవణందబిలు ముడిచి తత్స చేశంబున వెచెో

ఇచ్చట ఎటిన వ్యానుని వదలి వాల్మీకి ననుసరించుట స్పషముగనే ఉన్నది. వ రు

కదా. హనుమదాదులు సీతయునికి డెలిసికొనివచ్చి మధువనమున విహరించి నుగ్రీవ దర్శనమునకు వచ్చిన సందర్భమున వ్యానుని మూలము

“హనుమత్‌ (వముఖొళ్చాపి విశాంతాసే పవంగమాః Gp) అభిజగ్ము ర్హ్హరీం(ద్రం తం రామలక్ష్మణ సన్నిధౌ

ఈ సందర్భమున వాల్మీకి మూలము సుందరకాండ 62 వ సర్గము చూడ వలెను, ఇచట ఎథియ రచన...

తేనెలు (గోలి కోలి, కడు( దియ్యని కమ్మని వండు లింప్పసొం పాన(గ నానియాని, వరపందిన నీడలు మెచ్చిమెచ్చి, మం

దానిల శె త్యసౌరభ సమ[గతకుం గడు(జొక్కి. చొక్కి, య ద్యానమునందు మారుతనుత్మపముఖుల్‌ విహరించి తృప్పులె,

ఇది వ్యాసుని మూలమునకు రమణీయమై న వి స్తరణము. ఈ విస్తరణము నకు మూలము వాల్మికి రామాయణము.

మాయాయుద్దము విఫలము కాగా ఇంద్రజిత్తు యుద్ధర౦గమునుండి మరలి పోయి తిరిగి యుద్ధము చేయవచ్చును. ఈ సందర్భమున 'వ్యానుని మూలము

“ఇం|దజిత్‌ కృతకర్మాచ పి|తే కర్మ తదాత్మనః నివేద్య పునరాగచ్చల్‌ త్యరయో౭౭జిశిరః (పతి

ఇచ్చట ఎఅయ యనువాదము.._ రి

“ఆ రక్కసనుండు తనచేసిన పారుషంబు పప్రతిహతం ,బగుటకు విస్మయం బంది మగుడి హోమకార్యంబును దొడంగంబోయిన నెణింగి విభీషణుండు లక్ముణుం జూచి యిన్నీచునకు హోమసమా ప్రి యయ్యెనేని నెవ్వరికిం గెలువ నశక్యంబు; వీని వెన్నడిం దగిలి తెగటార్చు మనిన నత(డు”

ర్‌ ఫ్‌

ఆమూలకమైన యీ హోమకార్య ప్రసంగము వాల్మీకినుండి తెచ్చుకొన్నది. రామాయణమున నీ సందర్భమున ఇంద్రజిత్తు నికుంభిళ యాగము చేయబోవును.

సీత యగ్ని[వవేశ ప్రసంగము వ్యాసుని మూలమునలేదు. “నేననలంబు( జొచ్చి వెడలెద( గను(గొనుము" అని యెల్లియ సీతచే ననిపేించుట వాల్మీకిరామా యణ [వభావము వల్లనే.

వర్ణనా కోశలము

“విచి|తాలంకారోజ్యల కవితాలాపకలాప సంతతానందమతీి” అనియు “మహాకావ్యరన [పయోజనానందమతీ” అనియు ఎటబ్రియ రాజరాజును సంబోధించు నప్పుడు తన యభిరుచులనే ఆయనకు ఆరోపించుచున్నట్లు తోచును. ఎజ్జియ కవితయందు జక్కన శబ్రవై చితిని, (శ్రీనాధుడు సూ క్తివై చితిని కనిపట్టియుండిరి, అలంకారసుందరములు, రసభావాది వ్యంజకములునై న యెట్లన వ ర్లనలందీ లక్షణములున్నవేమో చూడవచ్చును. శద్దివై చితి యనగా అక్షరరమ్యత, సూక్తి వైచిత్రి యనగా అర్థగతమైన |ప్రొఢథతయని భావింపవచ్చును. ఆరణ్యపర్వ శేష రచనయే వర్తనతో నారంభమై నది. నన్నయ వర్షించిన శర|దాకాచందికలలో మై మజచి నిదించుచుండిన యాం ధ్రజాతికి స్ఫురదరుణాంశురాగరుచి చూపి యెట్లిన మెలకువ తెప్పించెను. వర్ల ర్తువు శరత్తు గా వరిణమించిన తీరు ఎట్టియ రమ్యముగా వర్తించెను.

“*దానాంభ$ వటలంబునం బృథుపయోధారావలిం దాల్చి. గ ర్థానిర్భషము బృంహితచ్భలన( (బచ్చాదించి, |పౌొవృట్‌ పయో దానీకంబు శరద్భయంబున నిగూఢాకారతం డిగ్గ్‌ నా

గా నొప్పొరె మదోత్కట ద్విరద సంఘంబుల్‌ వనాంతందబునన్‌”

ఈపద్యమున “దాల్చి యన్న పదము “దాచి యని యండవలయును, పృథుపయోధారలను దానాంభః పటలంబునను, గర్భానిర్గొషమును బృంహితమునను దాచికొని శరద్భయముచే మేఘములు ఆకాశమును వీడి యడవులలో మదపుకేనుగులై తిరుగుచున్నవి, మదపుపేనుగులు |వ్రచృన్నవర్గా మేఘములుగా ఊత్పేక్షింవబడినవి. “వారి ధారల, ననివారిత నిర్లళద్దాన ధారల”నని తృతీయాశ్వాసము-లీ $5 వద్య మున నన్నయ కావించిన వర్షనమున కిది యవస్థాభేదము ననుసరించి చేయబడిన

ఫ్‌ 8

రూపొంతర కల్పనము, అచ్చటి (భొంతి యిచ్చట ఉఊ్మత్పేక్షమైనది, స్వర్షమునుండి నన్నయ దిగివచ్చి యెటియ రూపమున గూఢముగా నరణ్యపర్వమున విహరించు చుండెనా యన్న మృదువైన ధ్వనియ నీ పద్యమున భావుకహృదయములనూ స్ప శంచుచున్న ది.

“విశద శారదాంబుద పరివేష్టనమున( బొల్చు గగనంబు (పతిబింబమో యనంగ విశద కాళవనీ వరివేష్టనమున నతిశయిల్లి నిర్మల కమలాకరములు

ఈ పద్యమందలి యు త్రేక్షకు జన్మస్తానము “భూసతికిందివంబునకు” అన్న పదశ్హ మందలి నన్నయ భావనయే. నన్నయ బిందిము, ఎబ్బయ (ప్రతిబింబము.

“కలనీలకంఠ కోలా

హల లీలలు సెందె రాజ హాంనకులంబున్‌”

అన్న భావమునకు బీజము “అరుదగు తత్సయోదనమయంబుని అన్న పద్యమున జూడవచ్చును. వర్షను శర త్తుగా నవతరింపదేయటలో నన్నయ యెల్ల యగా నవతరించినట్టుది.

సీ॥ కమనీయ కమలినీ కహ్తారదళ కేస

రాన్విత జలముల నర్హ్య విధియు(

దరళతరంగ హ_స్పముల' బాద్యంబు ను న్మద చకనారస మధుపహంన

రుతుల( (బియో కులు, రుచిరవానీర' ని వేశనచ్చాయల విశమంబు,

మందసంచారిత మారుతంబుల నురు తావనోదనమును దగిలి యెప్పడు

ఆ. ఎ. నాచరించుచును సమంచితాతిది జన సేవనమున( దనదు జీవనంబు ఫలము నొంద నొప్పు వంసానరోవరం బెదుర€ గాంచి రన్నరేంద నుతులు,”

ర్‌

ఈ పద్య మందలి పంపాసరస్సు వ్యానుని విస్తరించి, వాల్మీకిని సంగ్రహించి,

నన్నయను అనుకరించి “గురుభజన పరాయణుిడైన యెజ్దన రూపించి చిత్రించిన

తపోవన గృహిణి. నన్నయ సముద్రము ను[శ్రేషీంచిన జాడనుబట్టి యెల్డయ లం ఠం

పంపాసరస్సును సందర్భోచితముగా రూపించె నని గుుర్తింపవచ్చును. జీవన

శబ్రమును శేషించి సాదృశ్యము సాధింపబిడినది.

యు యం

“రాక్షసాః (పొ[ద్రవన్‌ భయాత్‌” అను వ్యాసుని వాక్యార్గమును ఎలయ రాక్షసోచితమైన యుపమచే-

“ఆకులపడి నలుదెసలం

గాకుల[కియ( జెదరి కడు వెగడుపడి రక్షో నీకములు లంక యెనిమిది

వాకిళ్ళం దూతె( బౌరవర్షము దల(కన్‌”'

అను పద్యమున కన్నులకు గట్టునట్లు చేసినాడు. జలధరద్విరదతతులను (పక్క (పక్కనే యుంచి (భమ పెట్టిన నన్నయవలేె ఎబ్లనయు లంకను చుట్టుముట్టిన వానర సేనయందు దానిని చుట్టుముట్టియున్న ఘనసాగరవీచి రేఖను కానిపించినాడు

“*పరువడి మొత్తములై బం

ధుర మోషంబెసనస6(గ( బొంగి తోతెంచు హరీ శ్వర బలమునందు ఘన నా

గరవీది వికానరేఖ కానగనయ్యెన్‌”'

వానర సేనకు సాగరమునకు సాదృశ్యము వ్యంజించు ఊకివై చిత్రి యిది. ఉపమా లంకారమున ఆర్జీభేదముగా దీనిని గణింపవచ్చును. ఆర్టీ ఊఉఊపమలు ఊక్తి చమ త్కార ములు. (శ్రీనాధునకిట వానియందు మక్కువ. ఎలయ (ప్రయోగించిన ఈ యు క్తి చూడుడు

“అని తలంచుచు నల్లన యక్కు_మారు( జేర(బోయిన నాత(డు సితసరోజ రేఖ దలకొన(గా నలరించె( గన్ను లవధరించెను నను లోచనాంచలములి”

58

నేత్రవికొసము సరోజవికాసమువలి నున్నదని చెప్పు ఊక్తివై చితి యిది. ఈ ఉఊక్తివై చితి నెతోన్మీల నానుభావవర్షనమును చమత్కారము చేయుచున్నది. రనతత్పరుడై న ఎజ్జన వివిధాను భావముల వర్షన యందు నన్నయకం టె ఎక్కువ యాస క్తి (వదర్శించెను. ఇది తిక్కన ఫక్కి..

ఇం[దద్యుమ్ను నెణుంగుదువా యని నాడీ జంఘాదులు |(వశ్నింపగ అకూ

పారుండను కచ్చపము “ఒక్కింత సేపు దల(చికొనీ, కన్నుగవ న|శుజలము లురుల్క

ఎలుంగు రాల్చ్బడ వారలంగనుంగొని__ అక్కట ! నేనెబుంగనె మహాగుణభూషణు ఛో. $9 సా

నమ్మహాత్ము"”ననుట చక్కని త్విక వ్యభిచారిభావానుభావ వర్షన.

యోగని|దాభంగము గావించిన మధుకై టభులకు విష్ణువు వరమి తుననగా “కలకలనవ్వి యయ్యనురవరులు, నీవుమాకేమి యిచ్చెదు? నీక మేము వరము లిచ్చెది'' మనుటయు, విష్ణువు “నాచేమృత్యువు బొందుడీపుడు” అనగా ““వారలొం డొరుల మొగంబులు” చూచుట. మగని వళపచుకొను నుపాయము చెప్పుమని సత్యభామయడుగగా “మదినించుక గినుకవొతమ నడచుకొనుచు( గృష్ట మృదుల హాసిని యగుచు నిర్వికారాకృతియె” సత్యభామను మందలించుట-

దుర్యోధనుడు విహోరార్థము వచ్చుచున్నాడు, తొలగిపొండని పలికిన 'సేవకుల-పె గోపించి గంధర్వులు *ఒండొరువుల మొగంబులు సూచిపెలుచొ నవ్వుట- తిక్కన యనుకరణములే నను చక్కని యనుభావ వర్తనలు. యా ౬

లంకలో సీతను జూచివచ్చి హనుమంతుడు (శ్రీరామున కామె వంపిన చూడా మణి నీయగా-_

“అమ్మనోజ రత్న మక్కువ. గదియించి జూ పులక లెగయ( (గొంత పొద్దు విభుడు జానకీకుచా[గ సంగమ సు ప్పు(డై నట్లయుండె ముకుళితాక్ష(డగుచు”

అని వర్ణించుట. విభావాది సామగ్రీసంయోగమున రసము సముల్తసింపజేయట. శ్రీరామచంద్రుని కళలోరవాక్యముల విని మూర్చిల్లి తెలిసిన సీత వర్ణన తిక్కన

యు తర రామాయణమున లక్ష్మణుని సందేశము విన్నప్పటి సీతవరనమును అనన ణు బోలియన్నది.

99

“సడతి యల్లన మటికొంత వడికి (దెలీసి యలసమూ ర్తియె దందడి నశు లురుల( గేలుమొగిడించి వనుమతీపాలు( జూచి యెలు(గు కుత్తుక( దగులంగ నిట్టులనియె”

“కాష్టదలనంబు సేయందొడంగి, (్రమంవడి, యొల్లంబోయి, గొడ్డలి పుడమి పయివై చి నిరంతరనిశ్వాన వేగవివరక్ష వదనుండగుచు సావి(త్రింగనుంగొని. నత్యవంతుడు-_

“ఒడలు వశంబుగాదు, [భమనొందిన యట్లు మనంబు దూలెడిన్‌ గడగి శిరంబు శూలశిఖ|[పకరంబుల నొంచినట్టి ద య్యొడు, నిలువంగనోర్వ్య, నొకయించుక “సేపు (శమంబుదీర నీ యెడ శయనింతు ; నావుడు సికేక్షణ మొత్తని నంభమంబుతో”

ఇది యెట్లియ మన_స్తత్వనిరూపణ నె పుణిని (పదర్శించు స్వభావసుందర మె నవర్ల్గన. మాయలేడి చేషలను, వాలిసుగీవుల ద్వంద్వయుదమును ఎటియ యా (> అ © (2) ఆశ్చర్యకరమెన లోకజ తతో వరించెను. ఎటియ నెలూరుమండలమున బుట్లి: యా హ్‌ వూ 69 ణం రు 'పెరిగినవాడు. కాటమరాజు కథకు రంగస్థలమైన ఆ సీమ పశువులకు కాణాచి. మూషయా|త పోయిన దుర్యోధనుడు చూచిన ఆలమందలు వెలిగొండలలోని పచ్చికబయళ్లతో కదుపులుగటియన్న ఆలమందలే, ఎజియ గోకదంబవరన. వ్‌ లట అ £9 వ్యాసుని, భారవిని మించిపోయినది.

సీ. నానాసహస్త సంథ్యానంబులై నంత తానంద విగత భయత్వలీల నక్కాననమున నేదిక్కు సూచిన నతి సంకులంబుగ( గుందశంఖ చం[ద హారనీహార డిండీర పటీర ము కాహారహీర సంకాశములును గాదంబ కాలేయ కాదంబినీ నీల జాల తమాలీకా సన్ని భములు.

60

గీ, పొఢ బంధూక పల్లవ భాసితములు వికచ కాంచన చంవక విస్ఫుటములు నైన వరంబులొప్ప నే|తాభిరామ రజా దివ భంగి నలరారు గోకదంబముల. గనియె.

ఇన్నిరంగుల యావులు, ఇన్నివేలు మందలుగట్టి నే తాభిరామభంగి నలరా రుట ఎజిన ఎన్ని పర్యాయములు చూచి ఆ దృశ్యమును హృదయమున వదిల 69 పఅచికొనెనో,

భందన్సు

ఆరణ్యపర్వ శేషమున ఎజ్జియ రచించిన గద్యవద్యములు మొత్తము 1995. వాని వివరణములు.

గద్యము 496 తరువోజ 2 కందము 418 ఉత్సాహము లి సీసము 102 ద్రద్ధర 2 తేటగీతి 109 మహానగర బి అటవెలది 91 మాలిని 1 చంపకమాల 185 వనమయూరము l ఉత్పలమాల 126 లయ [గ్రాహి l శార్తూలము 18 మధ్యాక్కర 1| మత్తేభము 69 మధురాక్కర 2 మత్తకోకిల 13 (సగ్విణి 1 తరలము 8

గద్యములతో కలిపి మొ త్రము 21 భేదములు. నన్నయరీతి కొంత తోచు నట్లు చేయటలో ఎట్ట్లియ ఛందముల విషయమునను గొంతయత్నము చేసెను, ఇతరులు వాడని, తాను ఇతర గ్రంథములలో వాడని మధ్యాక్కరను, మధురాక్క రను నన్నయ వాడెను గనుక తానును వాడెను. సీసములందు, తేటగీతులందు, ఆటవెలదులందు నన్నయపాటించిన యతి, (ప్రాసయతి నియములు తానును ఈ పర్వమున పాటించెను. నన్నయ వ్రాసిన 18 సీనభేదములలో 7 భేదములు

61

మాత్రమే వాడెను. కాని నన్నయ వాడిన సర్వప్రాసయతి సీనమున నొక విశేష నియమమును పొటించుచు రెండు సీసములు (వాసెను.

ఆరాజపు తుల, నారూఢ తేజుల,

వీరుల నున్నతోదార భుజుల( గను(గొని సుగీవు( డనఘు( డగ్గిరిశృంగ

ముననుండి తానును దన సచివులు( జింతించి, వారి వృత్తాంతము నెజబు(గ౦గ

సంతతో త్సాహు, దీమంతు, శౌర్య వంతు నుత్తము, హిమవంతుడు (బోని య

త్యంత సుస్థిరు, హనుమంతు. బనిచె

నత(డు నరిగి నృపతి సుతుల తెఅంగెల్ల నెటి(గి, వనచరేం[దు నెజు(గ. జెప్పి యు(గ్రతేజు(డై న సుగ్రీవుతో( జెల్మి యొనర సంఘటించె మనుజ పతికి

సీసపాదములందలి యభయ ఖండములందును ఒకే (పాసాక్షరము పాటించుట యిందలి విశేషము.

ధృత రాష్ట్ర సఖు(డై న యతిరథుండను నూతు( డతివలు( దానును నతివిభూతి గంగలో జలకే?ి సంగతుండై యుండి తుంగతరంగానుషంగ వశత. జనుదెంచు మంజూష (గని, కడువేడుక( దన పరిజనముల( బనిచి పట్టి తెప్పించి ధీయుక్రి యొప్ప నేకతమున న ప్పె ప్రై దెజచి, తానప్పుడందు

వినుత హేమకవచు( గనకకుండలధరు ననుపమానతేజు, ఘను(గుమారు(

గని, మనంబులోన ననయంబు విస్మయం బొనర (గుచ్చి యె త్తికొని ముదమున

62

-

పె వద్యమందలి విశేషముతోపాటు దీనిలో ఎత్తుగీతి యంధలి సర్వపాద -ములందును ప్రాసాక్షరము పొటింపబడినది. నన్నయ రచనలో నిట్టివి లేవు. లాక్షణికులు చెప్పిన సీసభేదములలో నివి యిముడవు.

నన్నయ రచించిన 251 పీనములలో 225 సీనములకు ఎత్తు గీతులు 'ఆటవెలదులు, ఎ[ర్రయరుచి దీనికి భిన్నము. ఆయన వ్రాసిన 102 సీనములలో 62 సీసములకే ఆటవెలదులు గలవు.

తేటగీతి, ఆటవెలది విషయమునగూడ నన్నయ నియమములను ఎట్లియ పొటించెను. వీనిలో మూడింట రెండు వంతులు కేవల యతిమై|త్రి గలవి.

భిన్నవృ_త్తములను స్వీకరించుటలో నన్నయకు ఎజ్లినకు ఎంతో రుచిభేదము కనబడుచున్నది. ఆరణ్యవర్వ్యమున._

నన్నయవి ఎట్లినవి శార్తూలము 2 18 మత్తేభము 10 69 ఉత్పలము 839 126 చంపకము 59 135 కందము 388 418 గద్యము $519 496

ఆరణ్యపర్వమున నన్నయ రచన 1299 గద్యపద్యము లనియు, ఎట్లిన రచన 1595 గద్యవద్యములనియ దృష్టియందుంచుకొని చూచినచో నన్నయ కంటె ఎఖన పద్యములందును, విశేషించి వృ తములందును ఎక్కువ ఆస కి

ర ఆచి అవాలి (ప్రదర్శించినట్లు స్పష్టము కాగలదు. వారు రచించిన భొగములందలి వస్తున్వభావము దీనికి కొంత కారణమైనను |వధానకారణము వారి యభిరుచి భేదమే.

కవితారీతి ఉఊన్నతగోత్రసనంభవము నూర్తితస త్త్వ్వము భ[దజాతి నం పన్నము నుద్దతాన్య వరిభావి మదోత్కటము న్నరేం|ద పూ జోన్నయనోచితంబు నయి యొప్పెడు నన్నయభట్ల కుంజరం బెన్న నిరంకుళో క్తిగతి నెందును (గాలుట |ప్రనుతించెదన్‌,

63

నన్నయనుగూర్చి ఎఅిన (ప్రత్యేకించి చేసిన (ప్రశంస యిది. నన్నయ భట్ల

శ ల కుంజరముయొక్క_ నిరంకుళో క్రిగతి ఎజ్జయను ఆకర్షి ంచినది. “తత్కవికా రీతియ( గొంతదోవి ఆరణ్యపర్వ శేషము రచింతునన్నపుడు “రీతి యనగా ఎట్లన పద సంఘటనా రూవమైన రీతినే ప్రముఖముగా ఉద్దేశించి యుండవలయును. నన్నయ యక్షర రమ్యతయు అందే అంతర్భవించును. నన్నయ పద్యరచనావిధానము అందే గతార్థమగును. ఇదియే ఎజ్హయ అభిప్రాయమైనచో ఆయన తన సంకల్ప నిర్వహణ మున చరితార్లుడై ననే భావింపవచ్చును.

రయ విచల త్తురంగమ తరంగములన్‌ , మదనాగనక సం చయముల( జంచలచ్చటుల సెనిక మత్స్యములన్‌, మహోన్నతం బయి కురురాజచందు నుదయంబున( దద్దయు (బౌంగె( (బస్ఫుర దృ్భృయదమనోహర పకట భంగుల( దద్భటవార్థి యుద్దతిన్‌.

చామర పుండరీక విలసత్సిత చారుపతాకలం గురు (గగొామణియా [త యెంతయును గాంతి వహించె నభంబు, శారదో దామ మరాళమండలసిత స్ఫుట పద్మవనీ పరిన్ఫుర తామరసాకరంబున విధంబున భూచర నేత్రపర్వమై.

అతులితపుష్ప పల్లవ ఫలాన్విత భూరుహభూరి వల్లరీ వితతము' జారుకై రవనవీన సరోరుహషండ మండలా యతసరసి మనోహరమునై న పురోపవనంబునన్‌ సము

న్నత విభవుండు వాసభవనంబు లొనర్చ(గ' బంచియిమ్ములన్‌,

మొదటి పద్యమున సగము నన్నయ కవితయే. తక్కిన వానిలో కొంతయేకాక యించుమించుగా నంతయు నన్నయ కవితారీతియే. నన్నయ పద్యములే యని పించునవి ఎబ్బయ రచనలో వందలు కలవు. అది ఆయన సాధనచేసి సాధించిన నై పుణి, ఇట్లని ఆయన వ్య కిత్వమును చాటు పద్యములు లేకపోలేదు.

అలన విలాస లాలస రసాన్వితలై న నితందిసీ జనుల్‌ వలసిన, భూరివిస్ఫురితవ స్తు సమ[గములై న [గామముల్‌ వలసిన, నుల్లసన్మణీ సువర్ణ విభూషణ గోధనావళుల్‌

వలసిన( గోరు మిచ్చెద ధ్రువంబుగ” నావుడు నాత(డిట్లనున్‌.

64

వ్‌,

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

డీవ్తి లే కున్నం దన ద్రైనదివ్యది_ప్రి విన్తరంబున నెప్పుడు వెలుంగు దాని 848

. మంకియు ననాహిశాగ్ను లకు, నతీర్థ సేవకులకు, నన్భత వాదులకు,

వేదవిరుద్ధాచారులకు రణపరాజ్ముఖులకు( జెర నవిషయంబును, నతి గవ్వారంబును నై ఇ న దాని నమరావతి( జొచ్చి, తద్గోపుర సమీవంబున ననవరతగండస్థలగళ ద విరళ మద జలకుల్యాఖిరామం జ, నిరంతర నిర్ల రనీవోరనగంబునుంబో లె నొప్పుచున్న మొ రొంతంబు జూచుచు నురసీద్దసాధ్యగణంబుతో విదాగ్రధరావ్సరో గంధర్వకిన్నర గీయ మానుం డగుచు జను నప్పుడు. 849

. సకలర్షుకుసుమసౌరఖ

సుకుమారోచ్యానతరుల సుడియుచు. |బణ యో త్సుకుండై. పవను(డు పొండవు నకు నభిముఖుం డ య్యె దన్మనః[పియ మెనంగన్‌. 850

. నరు(డై న యాదిముని యని,

వారినుతు. డని, వారిసవోయుః డని, వారురేశల వరములు వడనీనవా( దని. .

జ

నుర లెల్లను వచ్చి పొద్దు జూచిరి |పీలిళ౯. 851

అర్జునుండు నయ్యమరావతివిభవంబు చూచి వార్డ్‌ ంచుచు నప్పరోగీ యమాన మంగళ హితగి జవహితనూనసుం డగుచు, సిద్దమునిగణాశీ ర్యాదంబులు నేకొనుచుం జని మాతలి ని'ద్రేళశంబున 'దివ్యర భావ తీర్ణుండై_. 858

+ శతమఖునకు, థువనావవ "

రతశీలున, కఖిల 'లేనరాజర్షి పమ

స్‌ స

న్వితునకు, నజ్రాఖీలో న్నతపృభథుభుజునకు( గృలవచాముం ( డ్‌ స. అలాల 858

65

ఉపనంహారము కలియుగధర్మము వర్షించుచు ఎబ్టియ ఒక వద్యమువాసెను, వివిధవ్యా్య[ఘ మృగోరగాకులములై , వి_స్తీర్ణ శూన్యాటవీ నివహాభీలములై , యరాజకములై , నిర్మూలధర్మంబులై. (ద్రవిాభీ రతురుష్కు బర్భరపుళిందవ్యా ప్రి ప్పి దుష్టంబులై. భువిలో నెల్లెడం బాడగున్‌ జనపదంబుల్‌ దద్యుగాంతంబునన్‌ కలిధర్మము అన్ని దేశము అందును వ్యాపించినది. ఆం(ధదేశమున మాత్రము అడుగు పెట్టలేదు. వేమారెడ్డివంటి (ప్రభువు, మల్లారెడ్డివంటి దండనాధుడు, ఎత్తా (పెగడవంటి భవ్యచరితుడై న మహాకవి వేదధర్మమును రక్షించుచుండగా ఆంధ దేశమున కలిధర్మము ఎట్లు కాలు పెట్టగలదు ? తననాటి కవీశ్వరులచే _ప్రబంధపరమేశ్వరుడని కొనియాడబడిన ఎట్టిన నన్నయభట్ట తిక్కకవినాథుల కెక్కిన భ క్రి పెంపున ఆరణ్యపర్వ శేషము పూరించి, గంగాయమునలవంటి ఆమహనీయుల కవితానదీమతల్తుల నడుమ సరస్వతీనది వంటి తన కవితను అంతర్వాహినిగా చేసి ఆంధధమహాభారతమునకు కవితా త్రివేణీ సంగమ పవిత్తతను నమకూర్చెను- ఎజ్టియ ఎంత సౌమ్యమతియో ఆయన కవిత అంత సౌందర్యవతి. విఖ్యాతమాధుర్య మనోహరముగా ఆయన రచించిన ఆరణ్య పర్వ శేషము (ప్రతిపద్యరమణీ యమై న వుణ్యకధథా(ప్రబంధమండలి. దానియందములు నవి స్తరముగా నువన్యపించుటకు ఈపీఠిక చాలదు. నాకు శ క్రియను చాలదు. వావిళ్ళ వారి (ప్రతిని ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయము వారి సంళోధిత పతిని ఆధారము చేసికొని ఈ సంస్కరణమును సిద్ధము చేసితిని. ఈ పీఠికను తయారు చేయటతో ఎందరెందరి రచనలో ఉఊపయోగపడినవి. వారందరికి వందనములు. ఈ |ప్రతిని సిద్ధముచేయటలో తోడ్పడిన శిష్యులకు ఆకీర్య చనములు. అందటికి అందుబాటులో నుండునట్లు ఆంధ్రమహాఖారతమును పండెండు సంపుటములుగా (పకటింవబూనిన ఆంధ్రదేశ సాహిత్య అకాడమి వారి ఉద్య మము ఉదారమైనది. పీఠికా సహితముగా ఆరణ్యపర్వమును సిద్దముచేయ బాధ్యత నాకు అప్పగించి తాము తలపెట్టిన పుణ్యకార్యమున పాలుగొనుటకు నాకు అవ కాశము కల్పించిన సాహిత్య ఆకాడమీ పొలకవర్శమునకు కృతజ్ఞత నివేదింతును. ఇతి శివమ్‌. 29, జనవరి 1971. పాటిబండ మాధవశర్మ.

[5

విషయనూచిక

ఆరణ్యపర్వము - ఫ్రథమాశ్వానము

విషయము శొనకుండు ధర్జురాజునకు ధర్ముంబులు సెప్పుట ధర్మరాజు సూర్యు నారాధించి వరంబు6 గొనుట విదురుడు ధృతరా ష్టని విడిచి పొండవుల యొద్దకు. బోవుట ధృత రాష్ట్రనకు వ్యాసుం డిందసురభి సంవాదంబు నెప్పుట మె[తేయుండు దుర్యోధనుని శపించుట కిమ్మీరు. డను రాకుసుండు ఖీమునిచే. జచ్చుట యాదవ పాంచాలాదులు పాండవుల కడ కేశంచుట [చౌపది (శ్రీకృష్ణునితో. దనపరిభవంబు చెప్పి దుఃఖంచుట కృష్ణుండు ధర్మరాజునకు సౌంభ కాఖ్యానంబు నెప్పుట సాల్వుడు | పద్యుమ్నునిచే బాధితుండై మరలి పోవుట పాండవులు చ వతవనంబునకు వచ్చి యుండుట (డొపదీ ధర్మరాజుల నంవాదము భీమ సేన ధర్మరాజుల సంవాదము కృష్ణ దైవపాయను6డు ధర్మ రాజు నొద్దకు వచ్చుట ఈశ్వరుండు గిరాతవేవంబున నర్జును నొద్దకు వచ్చుట అర్జునుడు పరమేశ్వరుని స్తోతము సేయుట ఇం|దు(డు రేవగణంబులతో నర్జునునకు( దైత్య కం బగుట అర్జును. డమశావతికి: బోవుట ఊర్వశి యర్హును నపుంసకునింగా శపించుట

ఆరణ్యపర్వము - ద్వితీయాశ్వాసము ధర్మరాజునకు బృవాదళ్వుండు నలోపాఖ్యానంబు నెస్పుట నలుండు దమయంతి యొద్దకు దేవదూత మొ పోవుట నలుండు స్వయంవర లబ్బయన దమయంతిం బెండ్లి యగుట నలుండు దమయంతీ నహితుండై యడవికిం బోవుట దమయంతి కాపంబునం గిరాతుండు నచ్చుట దమయంతి సుజాహుపురంబు [వ వేశించుట

లే

68

విషయము

ఖీమునకు వానుమంతుండు చతుర్యుగాచార వర్తనంబులను చెలుపుట సానుమంతుండు భీమునకు6 దనపూర్వ రూపంబు. జూపుట

భీముడు యత రాతనులతో యుద్ధంబు సేయుట

భీముడు జటానురునితో యుద్ధంబు చేయుట

ఆరణ్యపర్వము - చతుర్దాశ్వానము ఇం[దుండు పాండవుల యొద్దకు వచ్చుట అర్జునుడు నివాతకవచు లను రాతనుల జయించిన కథ అజగరోపాఖ్యానము ధర్మరాజు ఖఫీమ నేనుని వెదక: బోవుట ధర్మరాజు నవాుష (పశ్నంబులకు6 (బిత్యు త్తరంబు లిచ్చుట

*భళక్యాడ నుండి ఎక్టాపగ్గడ కవిత్వము * (శ్రీ కృష్ణుండు సత్య భామతోడం జాండవుల యొద్దకు వచ్చుట మార్మం డేయుం డను మవోముని పాండవుల యొద్దకు వచ్చుట మార్శ్క_ండేయు(డు ధర్మజునకు |బావ్మాణ (పభావంబు నెప్పుట అ, తి గాతముల పరస్పర సంవాదము

మార్కండేయుండు ధర్మరాజునకు వై వసతు వృతాంతం బును దెల్పుట

మార్క్మండేయుండు ధర్మ రాజునకు( [బళయ (పకారంబు నెప్పుట నారాయణుడు మారం డేయునకు6 దన [పథావంబు నెప్పుట మార్క్మండేయుండు ధర్మరాజునకు గలియుగధర్శ్మంబులు నెప్పుట కలియుగంబున విష్ణుండు గల్కిరూపంబున ధర్మంబు (పతిష్టించుట మార్క్యండేయుండు ధర్మ రాజునకు బావ్మాణ [వథావంబు నెవ్పుట 3 53 ఇం[దద్యుమ్ను చరి తము 'నెవట ః 29 కువలాళ్వు చర్మితము నివ్పుట 49 1 మధుకై టభులచరి[తము నెప్పుట

ఆరణ్యపర్వము - పంచమాశ్వాసము ధర్మజునకు మార్కండేయుడు పుత్తున కుండ(దగు గుణంబులం చెల్పుట మార్కండేయ (డు ధర్మజునకు (6 బతివతా మావోత్మర్థంబు నెప్పుట కాళికుండను (బాహ్మణు(డు ధర వ్యాధుని యొద్దకు బోవుట ధర్మవ్యాధుడు కౌళికునకు ధర్మ విశేషము లెణింగించుట ధర్శ'వ్యాధు(డు "గౌళికున కహింసాస్వరూపంబు 'నెప్పుట

చ చూబాను

67

విమయము నలు(డు గర్కోటకునిచేత దష్టుం డగుట చేదిపురంబున సనుబేవుండను (వావ్మాణుండు దమయంతి నెలుంగుట దమయంతి నలు నెడంబాని విదర్భాపురంబు సేరుట నలురడ: గలిచేత విముకుండై విదర్భకు. బోవుట కేశిని యను దూతి దమయంతితో నలుని గుణంబులు సెప్పుట నలుండు నిజరూవంబుతో దమయంతిం గూడుట ధర్మ రాజు నొద్దకు నారదమవాోముని వచ్చుట రోమ శమవోముని ధర్మరాజు నొద్దకు వచ్చుట రోమళుండు ధర్మరాజునకు ధర్మవి శేషంబులు సెప్పుట అగ స్తుండు లోపాము[దను వివావాం బగుట

ఆరణ్యపర్యము —_ తృతీయాశ్వాసము అగ స్తుచరిి తము దేవతలు వై కుంఠమునకు. బోయి విషుని స్తుతియించుట అగ స్యుండు వింధ్యాంబు పెరుగకుంటో వారించుట అగ స్తుండు సము[దోదకంబు పానంబు సేయుట భగీరథుండు సము[ దము జలముచే నించుట సగరనుతులు కపిలమవోముని కోపాగ్ని చే భస్మమగుట రోమకు(డు ధర్మజునకు బుళ్యళ్ళంగు చరితము నెప్పుట బుశ్యశృంగు:డు వేశ్యను మునికుమారునింగా భావించుట పిభాండకు(6డు బు శ్యళ్ళంగుని వెదకుచు వచ్చుట అకృ్ళత|వణుడు ధర్మ రాజునకు బరకురాముని మహిమ నెవ్వుట పరశు రాముడు కార్త వీరుని ( జంపుట రోమశు(డు ధర్మజునకు సౌక నా్యాఖా్రనంబు 'నవ్వ్చుట చ్యవనుం డాశ్వినుల సోమసీథుల( జేయుట మాం ధాతృ చరితము సోమకుం డను రాజర్షి చర్మితము శివి యను రాజర్షి చరి[త్రంబు రోమశు డు ధర్మజునకు. "జప్పుట రోమళకు:డు ధర్మజునకు నష్టావ[కు చరితంబు చెప్పుట రోమళు6ండు ధర్మ రాజునకు యవ[కీతు చర్మితంబు చెప్పుట దేవత అ ర్వావనునకు మెచ్చి కోరిన వరంబులెల్ల నిచ్చుట పాండవులు గంధమాదన పర్వతంబునకుం బోవుట థీము(డు సౌగంధికవార ణార్థంబు పోవుట

అవుత నా

69

విషయము ధర్శ'వ్యాధు(డు గౌళికునకు జీవల కణంబులు నెప్పుట ధర్మవ్యాధుడు కారికునకు [బివ్మావి ద్యా [పపంచం బెజింగించుట రం ధర్మవ్యాధుడు కారికునకు సత్వరజ స్తమో గుణముల తెటింాటి౦గించుట ఎ ధర్మ వ్యాధుండు కాళికుని దన తట్పదం(డులకడకు. గొనిపోవుట ధర్మ వ్యాధుండు గెశికునకు. దన పూర్వజన్మ వృత్తాంతంబు నెప్పుట మార్కంజేయుండు ధర్మజునకు నంగిరసుం డగ్ని యైన తెటింగు సెప్పుట ఇం[దుండు గెశియను రాతనుని( కాఅ(దోలుట కుమారస్వామి యవతారము ఇం[దుండు కుమారస్వామి పై నె త్తివచ్చుట ఈశ్వరుండు కుమారస్వామి యొద్దకు వచ్చుట కుమారస్వామి స_్రమాతృకల చాల[గవాంబుల: జేయుట ఈశ్వరుండు గుమారసహితుండై భ|[దవటంబు నేరుట కుమారస్వామి మహి షానురుం జంపుట నశ్యా| దౌపదీ సంవాదము _కౌవది నత్యభామకు బత్మివతాధర్మంబు సెప్పుట ధృతరాష్ట్ర )డు పొండవుల వనవాస శ్లేశంబునకు దుఃఖంచుట కర్ణ శకుని దురోధనులు మంతనంబు సేయుట కర్ణ సౌబలులు ధృతరాష్ట్ర చేత ఘోవమయా త కనుజ్జ గొనుట దుర్యోధనుడు భఘోవమయా।[త వోవుట చిత్ర సేనుండను గంధర్వరాజు దుర్యోధనునితో యుద్ధము సేయుట థీమార్దున నకులసవాదేవులు గంధర్వుల తో యుద్ధంబు సేయుట చిత సేనుడు ధర్భరాజనొద్దకు వచ్చి దుర్యోధనుని విడిచి పెట్టపోవుట

ఆరణ్య పర్వము - షషా శ్వాసము

దుర్యోధనుని విషాదము దుర్వోధనుండు [పాయోవవేశము నేయంబూనుట (పా యోపవిష్టుండైన దుర్యోధనుని. గృత్య పాతాళంబునకు. గొనిపోవుట__ దుర్యోధనుండు [పాయోపవేశము మాని కరిపురంబునకు. బోవుట దుర్యోధనుండు వై ప్తవంబను యజ్ఞ ము సేయుట దైవత వనంబునందలి మృగనమూవాము ధర్మజున్వప్నమునందు వచ్చి

క

తలే

ఆ హకాక

తమ దుఃఖంబు సెప్పుట వ్యాసుండు ధర్శ్మజ-నకు ద్రీహి దో ణా ఖ్యానం బు సెప్పుట ముద్గలునకు దేవదూత పుణ్యలోకంబు తెఅంగు సెప్పుట

mre

70

విషయము నై_ంధవుండు |కౌవదిం జూచి మోహించుట [(దౌపది వైంధవునితో నిష్టురోక్తులు వలుకుట వై ౦ధవుండు (దౌవదిని బలాత్కారముగా నె త్తికొని పోవుట పాండవు లేవురు సై ంధవుచె. యుద్ధ మునకు బోవుట అర్జునుడు సౌబీర కుమారులం బన్ని ద్దణీ( జంపుట భీముడు నై ంధవుం బట్టికొని వరిభవించుట ధర్మ జునకు మార్మం డేయుండు రామాయణ కథ నెవ్వ్చుట (బవ్నా రావణకుంభక ర్ష విఖఫీషణులకు వరంబు లిచ్చుట దశరథుడు రామవిశ్లేషముచే సురలోకగతుం డగుట మారీచుడు మాయామృగ౦ బై చను దెంచుట రావణుడు సీత నె త్తికొని లంకకు. బోవుట (శీ రాముడు కబంధు డను రాతనుం జంపుట వాలిను[ గీవుల యుగ్ధము (తిజట తన న్వవ్న వృ శాంతము సీతతో 'జెప్పుట

ఆరణ్యప రము య న ప్రమాశ్వాసము

రాముడు లత్మణుని సు గీవునొద్ద కు6 బంపుట

వానుమంతుండు రామునితో సీతం జూచిన వృత్తాంతము -నెవ్పట

వానర వీరులు నానాదేశంబులనుండి సు(గీవునొద్దకు వచ్చుట రాముడు దర్భశయనుం డె సము[ దుం (ఆార్జించుట అంగదు రాయజారము

(పవాన్తధూ(మాతుల యుద్ధము

కుంభకర్ణుడు యుద్ధము సేయుట

ఇం|దజిత్తు లమ్మణునితోడ యుద్ధము చేయుట

ఇం|దజిత్తు లత్ము ణుని చేత జచ్చుట

(శ్రీరాముండు రావణానురుని నంవారించుట మార్కండేయుడు ధర్మజునకు సావి[ళ్యుపాఖ్యానంబు నెవ్పట సావి|తి సత్యవంతుని వివాహాం బగుట

సత్యవంతుండు సావ్మితీసహితుండై పనంబునకు6 బోవుట సావిితి యమునివలన న ఖీష్ట వరంబులు వడయుట నత్యవంతుడు సావి(త్రితోడ మరలి తన య్మాశంబునకు వచ్చుట నూర్వ్యుండు దావ్మాణ "వేషంబున.( గర్జనకు హితంబు సెప్పుట సూర్యుడు గర్హ్జునితో నిందుచే శక్తిం కైకొనుమని చెప్పుట

పుట 888 898 895 §98 408 405 408 411 415 419 422 425 428 49 1

436 439 449 445 447 451 454 458 461 464 467 472 474 477 488 486 490

71

విషయము

కుంతి దుర్వానునకు6. బరిచర్య సేయుట

కుంతి సూర్యుని వరంబున గర్భంబు దాల్చి కర్టుం గాంచుట ధర్మరాజు | బావ్యాణుని యరణి దెచ్చుటకు. బోవుట నకులాదులు య తుని నిరాకరించి నీరు |[చావి మూర్చితులగుట ధర్మరాజు యత వళ్నముల కు త్తరంబు రిచ్చుట

9

(శ్రీః గకోశ శారదా గురుభ్యో నమః

శ) వుదాం(ధ మహాభారతము ఆరణ్యపర్వము - (ప్రథమాశ్వాసము

౭m

లోకజనస్తు త్య సర్వలోకా|శ్రయ ర త్నాకరపరివృతసక లధ

రాకాంత జితారి రాజరాజన రేం దా. 1

. అక్క థకుండు శెనశాదిమవోమునులకుం జెప్పు; నట్టు పాండవులు

నిజాయుధంబులు చరియించి కృష్టైనహితు లై యుత్తరము మించి యరిగిన నింద నేనాదులై న మూలభృత్యులు పదునాలుగు వేల రథంబు లతోడ సుభ్యదాభిమన్యు పతి వింథ్యాదులం దోడ్కొని వారిపిఖుందన యరిగి; రంత నప్పాండవులం జూచి పౌరు లెల్ల బరమదుఃఖితులై_. ని

. “చనునే యధర్శ ద్యూతం

బున నిట్టుల పాండు రాజపు | తుల. |బిభులకా వనగతుల( జేయ దుర్యో వ 2 ధనధృత రాష్ట్రలకు విగతదయహృదయులకు౯ా! వి

[కూరతర ధా రరామ్లి ని జారి ర్తి

కారము వారింప రై రి గాంగేయు(డు న బార ద్వాజుండు( గృపుండు ను దారుడు విదురుండు; నేమి దలంచిరొ బుద్దిక౯? 4

. కర్లజయదథగాంఛారు లావులె.

యుండంగ లోభి దురో్యిధనుండు రాజు గౌ నీతని రాజ్యంబునం 'దెట్టు లుండంగ నేర్తు? మీయుర్వి నింక

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నేది ధర్మువు? [పజ నెవ్వరు గాతురు ? పరమభధార్శ్మికులై న పాండునుతుల

యరిగినచోటిక యరుగుదోమని వారి పియించన చని పావభీతమతులు

. “వీరులార |! మమ్ము విడిచి మీ కరుగంగ. జనునె? మాకు నొండుశరణ మెద్ది 2 సాధులకు నసాధునహవాసమున౭ జావ సం[వయోగ మగుట సందియంబ ?

. తీలలును నీళ్ళును వస్త్రం బులు బువృనుగంధ వాసమున సౌరభముం బొెలు పెన దాల్చు6 గావున

నలయక నత్నంగమమున నగు సెద్దుణముల్‌ |

6

సాధునమ్మత ం౦బు లై న గుణంబుల నొప్పి జన్మవీ ద్యాకర్మంబులం [బళ స్తుల రై యార్యవృత్తుల లన మీసవావానంబుననుండి ధర్భుపరులమై కృ ఆార్జుల మగుదుము; దుష్కృత౧౦బులయం ద నారంభు లయును

జనులు దుర్జనదర్శనస్పర్శనసంభాషణనవహోననంబులం జేసి ధర్మవిహీను లగుదురు; గావున నేము దురో వధను రాజ్యంబున నుండ నోపము; మా యనుగమనంబున కొడంబడవలయునని కృ తాంజలు లైన నప్వారులం

జూచి ధర్మతనయుం డి ట్లనియె

“మాయందు లీని గుణములు

మీ యనురాగమునంజేసి మిగిలి వెలింగాకా; మీ యనుగతి మాకు నలి

[పాయము; వనవానదుఃఖభర మోపుదులే ?

.వలవ దుడుగుండు మీ"రని వారి నెల్ల ( గరుణ( బాండవ జ్యేష్టుండు [గమ్మజీించెం; ©

జరు లట్టు నివ _ర్థింప(బడి నిరంత రార్త నాచు ల్‌ యరిగిరి హా స్పిపురికి.

7

న

నా

. ఇట్లు పాండవులు గృత(వస్థానులై గంగాతీరంబునం [బమాణాఖ్య

ఆరణ్యపర్వ్య ము, [పథమాశ్వాసము 3

లి వటంబున విడిసి గంగాస్నానంబు చేసి నాటివగలును రాత్రియు నంద యుండి; రంత. [బభాత సమయంబున, 10

పరువడి నగ్ని హో (తములు, బంధులు, శిష్యులు. దోడ రా మహీ సురవరు లెల్ల. బాండున్భవనూనుల యొద్దకు. (బీతి నేగుదెం

చిరి బహువేదఘోవషముల జేసి నిర్వన్తసనమ గ్లకిల్చిషో

త్కరు లగుచున్న ధన్యులు జగత్పరిపూజ్యులు [బివ్మానమ్మితుల్‌. 11

. ఇట్లు దమతోడన వనవానంబు సేయ నిశ్చయించి వచ్చిన విప్రుల నతి

[పీతి గౌరవంబున నర్చించి తదాశీర్వాదంబుల నభినందితుం డ్రై ధర్మ తనయుండు వారల కిట్లనిరమె. 12

. అపహృత సర్వస్వుల మై

సవతుల నికాళ్మమున( |బచండాటవిభో విపులఫలశాక మూలము లుపయోగించుచును నిష్ట నుండెడు మాతోకా. 13

_ రా నేల? వచ్చి నవయం

గా నేల ? నివానములకు. _(గమ్మజు చను6; డు

(గ నేకవశార్జూలభ

యానకవనవాఫ మర్ష మగునే మీకుక౯ా?ొ 14 అనిన విని [బాహ్మణులు పరమదుఃఖితు ల్లై “మీర కాని మాకు నొండు గతి లేదు; మమ్ము ననన్యశరణ్యుల విడుచుట ధర్మంబు గాదు, 15

. ఆశితులను, భక్తు లగు వారి నన్యుల

నైన విడువంజాల రై విప

వరుల, భ క్తపరుల వనుధేళ ! మీయట్టి

ఛార్మికులకు వీడ.వ6ం దగునె చెప్పుము 2 16 అ "జ్రత్పోపషణోపాయచింత సేయ వలదు; వన్యమూలఫలంబుల నేమ 'తెచ్చికొని యుపయోగించుచు జపహోమాది పుణ్యకియల మీకుం [బియంబు సేయుచునుండెద; మధర్మవ_ర్హి యయి మీ కపకారంబు

సేసిన ధార రాష్ట్రల రాష్ట్రంబున నుండ నోపొ మనిన వారలరాక కొడంబడి. 17

శ్రీమదాంధ్ర నముహాభారతము:

. “ఇప్ట మృష్టాన్న ముల దొల్లి యెల్ల (ప్రొద్దు

ద్భప్పు లగుచున్న వసుమతీ చేవవరుల.

గానలందు శాశాళనుల్‌ గాంగ నెట్లు

సూడనోపుదు"నని ధర్గనూను( డపుడు. 18 —: శొనకుండు ధర్మరాజునకు ధర్మంబులు సెప్పుట :---

‘ శోకమూర్చితుండై_ మహీతలంబుపయిం బడిన నాతని నాశ్యాసించి

శానుకుండను [బివ్మాబుపషి దొల్లి యాత్మవ్యవన్థానార్థంబు జనక

కృత ంబు లయిన ోకంబుల యర్థంబులు యుధిష్టిరున క్రి ట్రనీయె. [లీ

“ఛోకభయస్థానంబు ల

నేకంబులు గలిగినను విహీనవి వేకుం

డాకులత.( బొందునట్లు వి

వేకము గలవాడు బుద్దివికలుం డగునే ? 20

. శారీర్రమాననమవో

'దారుణదుఃఖములంజేసి తణీ(గి శరిరుల్‌

|కూరతరణజాధ( బొందుదు;

రా రెంటిని జఇటుతు రారు లమలినబు ద్ది౯. వ

. వ్యాధి శమానిష్టసంస్పర్శనేష్ట్ర వివర్ణనంబులను నాల్లింటంబుట్టి శారీర

దుఃఖంబు లాళు కియాది (పతియోగంబుల నుపళమిల్లు; మణి స్నేవా

జంబు లయిన మానస దుఃఖంబులు జలంబుల నగ్ని యుపశమిల్లున ట్లు

విమలజ్ఞానంబునం జేసి యుపళమంబునం బొందు. 22

. స్నేవార్ణవమగ్నుం డయి

"దేహి మవోదుఃఖముల నధ్భతి( బొందును; దుః

ఖాపాతుండు ళోకతాపవి

మోహి యగు౯; స్నేహమూలములు రాగాదుల్‌. 29.

. కావున బంధుమి త ధననంచ యంబులవలని న్నెహంబు విడు చునది;

పద్మ పత్రంబు నీరం బొందనియ శ్పైలుకగలవారి నెట్టి యెడలను,

స్నే వాంబు వొందదు;స్నే వాంబున రాగంబును రాగంబునం గామంబును

గామంబునం [గోధంబును [గోధంబునం దృవ్టయు వ ర్తిల్లు. 24.

ర్డీ

౭

ఆరణ్యపర్వము, (పథమాశ్వానము ర్‌

. అది సర్వదోషముల కా

స్పద; మది దురిత [కియానుబంధంబులకు౯ మొదలు; నిరంతరదుఃఖ (ప్రద మని మది దలంచి తృప బాతురు నుమతుల్‌. 25

మజియు6 దృష్టాతురుం డర్భలోభంబున( గోటరస్థం బయిన యనలం బునం చేసి దగ్గంబగు వృతుంబునుంబో ల వినాశంబునం బొందు; నరా సక్తుండై న వా(డు శుభంబులు వడయ నోవండు; మృత్యువువలనం (బాణులకు భయంబు గలుగున ట్రర్ణవంతులకు రాజ చోర న్వజన జలా నలంబులవలన భయంబు నియతంబు. 26

* జలములందు మత్స ్రంబులు, చదల6 బతు

లామిషం బెట్టు భశించు నట్లు దివిరి

యెల్ల వారును "జేరి య నేకవిధుల

ననుదినంబును భథీంతు రర్భవంతు వి అర్థమ యనర్భ్గ మూలం;

బర్ధమ మాయావి మోవహానావవాము; నరుం

డ స్టార నదుఃఖమున న

పార్టి కృత జన్ఫు( డగుట పరమార్థ మిల౯. బి9

. అట్టియర్థ ంబువలన దర్చకార్పణ్యమానభ యో ద్వేగంబులు వుట్టుం

గావున నర్గ్భోపార్దన చింత సేయవలదు; రూపయావన ధనవిభవ [ప్రియ నంవాసంబు లనిత్యంబులగుట నందు బుద్ధిమంతులు ఏ మోాహాంపోరనిన నమ్మునివరునకు ధర్మతనయుం డిట్లనియె. 29 v5

ఆతోోపభీ గార్భ మర్గలాభేచ్చ నా

కెన్నండు లేదు; మహీనురా[గ గణ్యుల నత్యు [గ కాన నాంతరమున

నివ్విధంబున భరియి ౦తునొక్కా యని యివు వగచెద; ననవద్యగుణయు క్రి

డ ద ననఘ ! మాయటి గృ హానస్ట తతికి6 ట ల ఠి

బోష్య్యుల నెయ్యెడ( [బోవక యుండను

విప్రుల నతిథుల వృథయ పుచ్చ.

డ్‌

(శ్రేమదాంధ మహాభారతము

జనునె ? నిజధనంబు నంవిభాగించి యూ

వలయు; సాధురత వలయు. జేయ;

నభిమతా|శమంబు లందు గృహాన్హా (శ

మంబ కాదె యు త్రమంబు విన(గ. 80

. మణి యార్రునకు శయనంబును, భీతున కభయంబును, దృషితునకు

జలంబును, బుభుతీతునకు నన్నంబును, |శాంతునకు నాననంబును నిచ్చుట సనాతనం బైన యుత్తమగ్భహ స్థధర్మంబు; తృణభూమ్యు దక్మపియవ చ నాదర చానం బెల్ల వారికి నవశ్యంబ; యాళ్యాార్ధంబుగా నన్న పాకంబును, నసావీక భోజనంబును, వృ థాపశుఘూతంబును చాపహాతువు; అగ్ని హో తంబులు, ననడ్యాహాంబులు, నతిథిబాంధవ విద్వజ్ఞన గురు మిత్రభామినీ నివవాంబు అపూజితంబుల్లై యొగ్గు సేయును; గావున గృవాస్టుండు సర్వసంతర్చ్పకుండు గావలయుం; గావునం | బతిదినంబును బతీశళునక శ్వపచార్థంబు సాయం వాతస్సుల యందు వై శ్యదేవంబు సేసి యమృతాశియు, విఘసాశియు. గావ లయు; యజ్ఞ శేవం బమృతంబు నాం బరంగు; నతిథిభుక్త శేషంబు విఘసంబు నాంజడు; నట్టివృ త్తి వ ర్రిల్దువా( డు త్తమగృహాన్ఫుం "డనిన ధర్మ రాజునకు శొనకుం ది ట్లనియె.

“*“వో8ివివయాభఖిలావము

గారణముగ నెంతయెటుక గలవారును దు

"ర్వారపిశార ము. జొందెడు

వాకు ని'జేందియము అవి యవళ్యము లగుట౯. లిపి

. నంకల్పజం'జై న కామంబునం దగిలిన మనన్సుచేతం బేరితంబై

[ళో తాదిం[దియంబులు శ బ్లాదివిషయంబులం బరి[భమించుటం జేసి విష యాభిషలాషవిశిఖవిద్దు లె చేహులు తేజోలుబ్బ్దంబులై న శలభంబులుం బోలె ళోకానలంబునం బడి త మెలుంగక యవిద్యాకర్శతృప్షలం జేసి సంనారచ | కంబునందు. (బవ ర్రిల్లుదు; రట్టి [(బహ్మది తృణపర్యంత భూత పవృ క్తియందు రాగ దబ్వేషవిము క్తులై యభిమానమత్సరంబులు విడిచి వేదచోదితంబై న సమ్యక్సంక ల్పసంబంధం, బిందియని గ హంబు, |వతవిశేవంబు, గురుసేవనం, చావోర యోగం, బధ్యయ నాగ మంబు,

ei

ఆరణ్యపర్యము, (ప్రథమాశ్వాసము 7

'కర్శనన్నా్యానంబు, చి త్తనిరోఢం బను నెనిమిదింటను గ ర్మానుష్టానంబు

సేసిన మవోత్ములు దమ తమ తపోమహ త్త ంబునం జేసి సంసారంబు జయింతురు; నీవును శు శూపా (శ్రవణ [గవాణ ధారణోవోపోవోర్గ విజాన తత్యజ్ఞాన సమన్వితుండవు; నీచేతం [జారబ్దంబు లన యవి డా ee థి ం— సర్వంబులును నంపన్న ౦బు లగు. 98

. వసు రు దాది త్యాదులు

వనుఖేళ ! తవంబు గెరవంబున నళ ర్యసమృద్దు లై ర; తవమునC 6 a [బసిద్దముగ నిషనిది వడయుము నీవున్‌ . | బ్రో 0 ఠి అ

. త పస్పిద్దు ల నవారు దమ తలంచిన చానిని [కమంబునం బడయుదురు,;

గావున నీవు నుపశమవంతుండవై తపంబు నేసి యోగార్థసిద్ది వడసి (బావ్యాణుల ననుచరించుచు నీమనోరథంబు నఫలంబు సేయు” మనిన శానకు వచనంబు సేకొని [భాతృమధ్యగతుం డైన ధర్మతనయుండు ధౌమ్యునకు నమస్కరించి యి ట్లనియె. లిర్‌

. “వనమునకు వచ్చి నవయంగ వలవ దుడుగు(

డనిన నుడుగక మీతోన యరుగు దెంతు మనిరి (బావ్మాణుల్‌ ; వీరి ావశేర మేయు పాయమున ను|గవనమున( బడయ నెర్తు? 96

. వీరల విడువనోవ; నేమి సేయుదు?'' ననిన విని 'ధౌమ్యుండు

“"వదయుం (బొద్దు చింతించి ధర్భరాజున కి టనియె. వ్‌ ది ద గ

. “భూత రాశి దొల్లి పుట్టి బుభుజాభి

త్త మయిన జూచి తద్భయంబు నపనయింహ గడ(గి యదితినుతా [గణి గమలబాంధవుండు గరుణతోడ, లివి

. ఉత్తరాయణగతుం డై యుర్వీరనంబు పరిగహించి, దతీిణాయన

గతిం బర్జన్యభూతుం 2 యోషధులం బడసి, రా|తులయందు( జం|ద కీర ణామృత ౦బునం చేసి వానిం దడుపుచు వర్ణించి, యం దన్న ంబు వుట్టించి [వజారతణంబు సేయుటం జేసి యన్నం జాదితమయం బని

(శ్రీమదాం మహాభారతము

యెటింగి తొల్లి ఖీమవై న్యకా_ర్తవీర్యనహుషాదులు యోగనమాధివ్వి తుల సూర్యభ జనంబున నన్నంబు6 బడసి యాపదలవలనం [బజల సముద్ధరించిరి గావున. 89

అలయ | గాహి,

రీటా

వారిరువామిత్ర్రు, నమరోరగమునిదు వ్రచర చారణగణ|[వణుత చారుగుణు, లోకా ఛారు, నఖిల [శుతిళరీరు, వారిళంకరస రోరువాభవ వతిము, దారుణతమి [సా వారణమరీ చివరివూరితదిగంతరుని, భూరికరుణానిరతు, సూరు(, (దిజగ [ద వారతు సహ సకరుం, గోరి భజియింపుము మ నోరథఫలంబు లగు భూరమణ నీకున్‌ .”” £0

. అని ధేమ్యుండు విశుద్రాంతుం డైన ధర్మ రాజునకు సూర్య్యుం డర్య

ముండు, భగుండను నివి మొదలుగాగల నామంబుల యష్షోత్తర శతంబు నభీష్టసిద్దిపదం బయిన చాని విస్పష్షార్లవరోచ్చారణంబును డ్రి అ ఓ ౯ విధియుకంబునుగా నుపదేశించి “దీనిని దొల్లి యిందువలన నార దుండు వడ నె; నారదువలన వనువను రాజు వడ సె; నాతనివలన నేను బడసితి; నేను నీ కిచ్చితి; నిది దేవనిర్మితంబు; దీన నాదిత్యు నతిభ క్తి నారాధింపు'' మనిన. 41

—: ధర్మరాజు సూర్యునారాధించి వరంబు గొనుట :-_

- హితుండై న తనవురోహితు నువ దేశంబు

'పేర్మితో. చేసికిెని, ధర్మునుతుండు నెమ్మి బుప్వోవహారమ్ముల నాదిత్యు బూజించి, భాగీరధీజలం౦బు అందుండి విషయంబులం దెం| దియంబుల నమల[ వ తాను భావమున నొడిచి, వాయుభ్‌ జనుండు |బాణాయామపరు(డునై. సూర్య నామంబుల సూర్యుం గొలిచి

ఆరణ్యపర్వము, _పథమాశ్వాసము రి

ఆ. జపము 'సేయుచున్న ( దపను౭ డాతనికి( [బి తక మయి [తిలోకచకుం డమర వరుడు దురితహారుండు తరణి [తయీమూర్తి వనజమిత్తు. డిట్టు లనియె. గరుణ. 42

జా

వ. “నీ తపమునకు మెచ్చితి; నీ పం జెండేండ్లును వన్యఫలమూల శాకం బులు నీ మవోనసంబున [దువదరా జవు త్రిచేత సాధితంబులై యక్ష యంబు లైన చతుర్విధాహోరంబులగు' నని యొక్క తామన్థాలి యిచ్చి వరం బిచ్చి వనజహీతుం డంత ర్హితుండై న. ల్‌

చ. అడరంగ ధర్మనందను. డవార్చతిచేత వరంబు వేర్మితో. బడసి మహీసురో త్రముల భవ్యులం బల్వుర నిర్వహించె న ప్పుడు [దువదాధిరాజనుత పొల్పుగ వండినశాకమూలముల్‌ గడురుచి నిష్ట భోజననసుఖంబుల( ద్భవ్రుల( జెయు చుండ6గన్‌ . Ld

వ. 8 ట్రనేక సహసమహీనురవరుల ననుదినంబును నభిమతభో జనంబుల౦ దనిపి విమసామృత భోజనంబులం దృవ్వులై న తన పతుల భు క్షశేషంబు [దుపదవు (తిక యువపయోగించుచుండ గొన్నిదినంబు అంద యుండి పాండవులు [బాహ్మణులచేతం గృతస్వ న్త్యయను లై [బవ్మార్తి సంఘం బులతో గామ్యకవనంబున కరిగి; రంత నిట ధృత రాష్ట్ర ండు విదురుం విలీపించి “నీవు భార్గవుకంచు బుద్దిమంతుండవు; పాండవ కౌరవులకు సమ్మతుండవు; చెప్పు మింక నప్పాండవు లేమి సేయువా” రనిన విదురుం డి ట్రనియె. 45

మంత్తకోకలము. “దేవమూర్తులు పాండుపుత్తులు ధీరచిత్తులు; వారి వెం పీ వెజుంగనివా(డ వే ? ధరణీక ! చాయునుతుండు, గాం డీవియు౯ భుజవి[కమ[పకటీకృతుల్‌ , వివిధా(స్త్రవి ద్యావిశేషులు; వై రివీరులం దక్క-నిత్తురె పోరులన్‌ ! 48

క. మొనసి యధర్యుద్యూూతం బున భేదము వుట్టు. బాండుపుత్తు)లకును నీ తనయుల కని మును చెప్పిన విన నొల్లక కొడుకుపలుకు వింటిని కడ(కన్‌. 47

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వ. ఇంక నయినను వారి రావించి, తొల్లి నీచేతం బడయం బడిన రాజ్యంబునందు. (బతిస్టించి, క్రి ర్రియు ధర్భ్మంబును నిలువుము; రాజ్యంబును [దివర్షంబును ధరగ్టమూలంబులు; గావున నందవ ర్తిల్లు; ధర్మువు విడిచి యధర్భవ_ర్రి యయి కర్లశకుని దుశ్చాననశికి తుం డైన దుర్యోధను దుశ్చేష్టతంబుల కొడంఒడ వలదు. 48:

తే. వీడు పుట్టిన పాపంపు వేళ చెక్కు దుర్నిమి తముల్‌ వుటిన నిరయించి

న్‌ లి (3 యేను జెప్పితిం దొల్లియు ఏనిచెత నెటు. గౌరవులకు నెగు వుటు ననియు. 4&9 రు a లు

వ. కుణదూషకు దూషించి కులంబు రతించుట ధర్మువు; ధర్భు రాజు నఖిల మహీరాజ్య రతకుం జేసి పుత్తంపౌ_త్తమిత్తా)మాత్యబంధువర్షంబుల నెల్ల రమీంపుము; సభామధ్యంబునందు | చొపదీఖీమ సెనులం (జార్జి ంప

దుశ్శాసనుం బంపుము. 50

చ, అతిశయిశామరో త్రము, శహర్పతి తేజు, డజాతళ[తుం డూ ర్జతు(, డజితుండు నీనుతులు నెసినయెగ్గు దలంవగ డాతనికా ధృతి నభిపి కు. జేయుము |వకీవకులోద్యవా ! యిట్ల యైన నీ

కృతమునం గార వాన్యయ మకిల్సిషకీ రి [బళాశితం బగున్‌..* 1

Pr

, అని పలికిన నిదురు పలుకులు విని కడు నలిగి ధృత రాష్ట్రం డిట్లనియె. 52:

క. నాదేహంబునం బుట్టిన యాదినుతు౯ా విడువ నెట్టు లగు * నాత్మ జులం గాదనక విఘాతించు ద యాదూరులు గలశె? యిట్టు లన నీ కగునే? రల —: విదురుండు ధృతరాష్ట్రని విడిచి పొండవులయొద్దకు( బోవుట ౩ వ. నీవు నాకొడుకులయున్నతి కన్నండు సహింపవు; నీసవోయత్యంబు నేనొల్ల 6 జాండవులకడ కేనియు, నొండుగడ కేనియు నీ కిస్టంబైన చోటికి నరుగు” మనిన నాఉణంబ ఏదురుండు మనోజవై కరథాొ మూఢుం డై పాండవులకడకుం గామ్యుకవనంబున కరి; నంత నతని ' రాక దవ్వులం గని ధర్మరాజు ఖఫీమ సేనున కి ట్టనియె. ర్ర్‌క్తీ-

em

GX

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము ll

“గాండీవమాదిగా( గల యాయుభావలు లుక్కివంబున నప్పు డొడి చికొనం మణచిన వా డయ్యు మందాత్యు( డాధా ర్త రాష్ట్ర్రండు గాంధారరాజతనయు వచనముల్‌ విని యశవతి నెపంబున వాని. గమ్మం డె కొన సమక ట్టి మనల నుగుడింపయగా బుష్టమతించేసి ఏదురు( బు తెంచె(ం గాకున్న 'నేశేరం డతడు;

. నింక జూద మాడ నే నోవ; నిది వని

గాగ వచ్చు నొక్కొ కడలి విదురు. | "జేమి సేయువార ? మీతని నియోగంబు మనకు[ జయ కునికి మానువంబి *' దర్‌.

అని తమలో. బలకుచున్న సమయంబున విదురుం డేతెంచిన నతనికి6

[బత్ఫుద్గతు లై వినయ|పియసత్మారంబుల సంతుమ్టం జెసి తదాగమన గొ 6... డు

నిమిత్తం బడిగిన వారికి విదురుం డి ట్లనియె. ర్‌రి

. “మతి వారికి మాకును గడు

హితుండవు; చెపు మయ్య యింక నెయ్యది కార్య

పిలి? క్ర రాము

కత మివం బి న కారంగతిన న్నడుగకా. 57 69 ఈ వి

. ఏ నుభయపవ౦బులవారికి, జగంబునకు లగ్గుగ హితం లైన విధంబు:

చెప్పిన నది నర్వజనరుచికరం జైన యావోరంబు రోగాతురునకు నరుచికరం బైన యట్ల యతనికి రుచియింవ దయ్యె. 58

. కార రగ తుల తెజ(గు కలరూపు సెప్పిన,

నధికమతులు దాని నాదరింతు; రల్చ్ప రార్భబుద్దు అగువారలకు నది తి ద విరనకారణంబు విషమపోళ, 59

. దాననచేసి ధృత రాష్ట్రిండు న న్నొల్లక యెగ్గులు పలికి “నీవు విపరీత

చేతన్ముండ; విందుండ వలవదు; పొండవులకడకుం బోమ్మనిన

న్ని

UX

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వచ్చితి; రూవలావణ్యవతియె వృద్ద (శో (తియునిచేతం బరిణీత రమైన తరుణియుంబోలె -రాజ్యులత్మి యర్గురాత్మునందు విరక్షయ కాని రి జ

(బతి పుట్టదం[డు. _ 60

. ధర్మరహితు లైన ఛార్తరాష్ట్రలకు భూ

రాజ్యలమ్మీ సుస్టిరంబు గాదు; ధర్మతనయ ! నిన్ను( ద(దాజ్యసంపదల్‌ వలచి తమకు చామ వచ్చి పొందు. 61

. నావచనంబున నెగడునది" యనిన ధర్మ రాజు 'నట్ల చేయుదు నని

యున్నంత నిట ధృత రాష్ట్రండు పాండవుల యొద్ద విదురు నునికి యెటీంగి ధృతిహీనుం డై తన వృదయంబును దృష్టి యుం బోని విదురుం బాసి నిమిషం చేని నిర్వహింప నోపక నంజయున కి ట్రనియె. “ నెమ్మిగనలవాని, నా చి

త్త మ్మెజీం గెడువాని, విదురు, ధర్భు(పియు, నా

తమ్ము నిట వేగ తోడ్కొని

ర మృరుగుము కామ్య కాఖ్య రమ్యాటలికిన్‌ .” గ్ర

. అని వంచిన నప్పుడ సంజయుం డతి త్వరిత గతిం గామ్యకవనంబున

కరిగి, 64

. ధరణీబేవ సహస సంఘములతో ఛామ్యుండు, ధర్మకమా

భరణుల్‌ నల్వురు దమ్భులుకా, విదురుండుం, బాంచాలియుం, [బీతిబం ధురు లై కొల్వంగ నొప్పుచున్న బుధబంధున్‌ , ధర్భ్మరాజుం, |బభా స్వర తేజుం |బభు( గాంచి సంజయుడు సంజాత | పమో దాత్ము( డె .65

. వనవాసము సేసియు. ది|భు

వన రాజ్యము సేయునట్టి వడువున సంతో షనిబద్దబుద్ది యగు యమ తనూజునకు భక్తి నెజంగి తా ని ట్లనియెన్‌, 66

. “మిమ్మును, ధర్మార్థవిదుం డైన విదురునిం గౌరవెం[దుం డెప్పుడుం

దలంచు చుండు; మీ యనుమతంబున దన యనుజుం దోడ్కొని తేర నన్ను. బుక్తెంచె” ననిన విని ధర్మరాజు విదురున కి ట్లనియె. 67

ఆరణ్యపర్వము, (పథమాశ్వానము 18:

“సర్వజనులును ధృత రాష్ట్ర) శాసనంబు

సేయుచున్నచో మనకు విశేవభ కి,

జేయవలయు; గావున నెడసేయ కరుగు

మనిన విదురుండు గజపురి కరిగ నంత. 68:

. ధృతరాష్ట్రుండును వినయవినమితో _త్తమాంగుం డైన విదురు నతి: స్నేహంబునం గాంగిలించుకొని మూర్ణా[ఘాణంబు సేసి “నీవు నిత్య కమానిరతుండవు; నా బుద్ది లేమికి తమియింపు” మనిన విదురుం డిట్లనియె. 69 . “నీవు, నీనుతుండు నెజిం దప్పి పలికిన(

బథ్య మయిన పలుక వపలుకవలయిు;

వీరు లయిన పాండ వేయులతో నిగ

వాంబు సేయు టిడి నయంబు గాదు 70

. అనుచు నెప్పటియట్ల కార్యసవోయుం డై_ విదురుండు ధృతరాష్ట్ర నొద్ద నున్న నయ్యిద్దణ సంగమంబునకు శంకించి దుర్యోధనుండు కర్మ శకునిదుశ్ళాసనులతో నిట్లనియె. 71 . “పాండవహితు( డగు విదురుడు

'వెండియు.( జనుదెంచి కార్యవిధులందు సవో

యుం డయ్యె; నతనితోడ హి

తుండయి మంతనముసేయ. దొడగాలా విభుండున్‌. 72 . వీర లింక6 బాండవుల నిందులకు రావించువార లయిన నగ్నివిషజలం బులు [ప్రయోగించి వారల కపాయంబు సేయుద” మనిన విని శకుని దురోధనుం జూచి **యి కేల బాలిళం బైన మతిం దలంచితిపి; విదురధృతరాస్ట్రు లు విపరితమతులై_ రావిం చినను నిత్యసత్యనిరతులై న యప్పాండవులు దమ చేసిననమయంబు సలుపక యేల వచ్చువా- రగుదు* రనిన శకుని దురో రధనులకు( గర్హుం డి ట్లనియె. 78.

॥ “ఇ త్తలీ( బన్ని పోయి, పయి నెత్తి, రణం బొనరించి, వారలకా మి_్తికి నంపి, ధా|త్రి నిరమితము( జేయుద; మిట్టు ల్రైనం ద ద్వ్యృత్తులు నీక దక్కు గురువీర కడంగుము” నావుడులా మదో నృత్తుండు గౌరవుం డతనిమాఓకు నంతస మంది చెచ్చెరకా. 7

(శ్రీమదార్యధ మహాభారతము

వ, సమరనన్నర్ధు. లై సమస్య బల ంబును నమక ట్ట వెలువడినం దన దివ్య ద్భృష్టి నంతయు నెజుంగి కృవ్షదై పబాయనుండు వచ్చి యిది ధర్మం బుగా; దుడుగు'' మని దురోంధనుని వారించి ధృత రాషమున కి టిని యొ.

బి (ర ౧

కొ. “పుడమీయు రాజ్యము. గోల్పడి యడవుల నెకతమ యున్న యప్పాండవులం గడం:గి వధియింతు నని నీ కొడు కఠ 7డు; నిట్లు తల(ప( గూడునె బుద్దిన్‌ * 76

ర

. ధృతియుతులై సత్య [వత రతులయి పదుమూ.డువత్సరంబులు ధర్మ స్థ్‌తి సలిపి వార కడఢాద రతులపరా కములు పీంద నాహవమునక్తున్‌ . 7

UX

, వనగతు లని వారలె జని భంగము బొంది రాగ సమక శైడు నీ తనయుడు; గావున నీ వా తని వారింపు మది యనుచితం బని నెమ్మిన్‌ , 78

UK

. విను మేనును, నీవును, శాం తనవు(డు, విదురుండు నుండి తగునె యధర్శం బున నీయు వేత? ననయం బును జాండవవిగవాంబు పుట్టుట లగే 2 {9

వ. అనిన విని దృతరాష్ట్రఏండు దుఃఖతుం డై “నాకును, గాంథారికిని,

భీష్మవిదురక్ళప |దోణులకు న నిష్టం బైన దుష్టద్యూతంబు [పవర్షించి దుర్శుద్దియెన దుర|ోధనుం బుత్తి స్నేహాంబున విడువ నోవ” ననిన ధృత రామ్ట్రఏవకుం గృవ్హచ్యైపాయనుం డిట్లనియె, 80

అజాన్‌ ధృ తరాష్ట్రరినకు వ్యాను. డిం దసురఖిసంవాదంబు సెప్పుట :-- ఆ. “ఎల నెయ్యముల కు ద లి దం|డులయందు గు య నుతులవలని నెయ్య మతిశయంబు; ధనము లెంత గలిగినను సుతరహితుల "౩ మ్మెయిని మనః[పియమ్ము లేదు. 81

ఆరణ్యపర్వము, _పథమాశ్వాసము 15

. తొల్లి నక లగోమాతయయిన నురభి నురరాజుకడకుం బోయి కరు

ణంబుగా నేడ్చిన దానిం జూచి నురవతి విస్టితుం డై “యి శ్తుల రోదనాకులితలోచన వయి యున్నచడాన; వెల్ల వారికి లగ్గ కడా” యనిన నిం[దునకు నురభి యి ట్రనియె. రి

“క. నీవ జము రతీంపంగ

నా వారికి దక్కు( [దిభువనంటుల గల భూ తావలి కెల్లను గుశలమ;

| న | | దేవేం[ద ! జగ శత్తగియపదీప ! మహాత్మా !

. దినిం జిత్తగింపుము; బలంబు గల బరీవర్షంబులతో బలహీనంబు అయిన వానిం బూనిన నవి దుర్వ హా ఖారవహనమహాలాంగ లాక ర్ష ణంబు లయం దసమర్థంబులై న నడిచియుం, బొడిచియు, ములుకోలలం గుట్రియు దుర్చలబలీవర్షంబుల జనులు బాధింవం జూచి యేను దానికి దుఃఖంచెదొననిన నురభికి నురవతి యి టీని యె. 84

క. “నీకు నపత రశ తంబు ల

నేకంబులు గలవు; వాని కశాక్ళతి దుః

ఖాకులత సంభవింవదు; థఛోకింవకు'*” మనిన సురభి నురవతి కనియెకా. 95

. “దేవా! దీనాననంబు అయి దుర్భలంబు లయిన యవత రింబులదుఃఖం

బే నెట్టు నూడ నోఫఘుదు” ననిన నగి యిం|(దుండు దానికిం గరుణించి

వర ౦0బున'. దృంణవర్షనంబు నేసి దుర్భల బలీవర్లంబులకు బలంబు గావించె యు ధి ది

నని యింద సురభిసంవాదంబు వేదంబులయుదు వినంబడు. గావున నీకుం బు త్త స్నేవాంబు సామాన్యంబుగా; 'దైనను దీనులై వనంబున

నవయుచున్న యపాండవులకు దయాళుండ వగుము. 86

. నీవు. బాండు-డు విదురుండు నెమ్మి నాకు

నొక్కరూ వైనయట్లు, నీ కుదితయశులు

నీనుతులు నూర్వురును, జాండున్భ పత మూజు

లేవురును నొక్కరూప కా నెబు(గవలయు, 87

16

వ.

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. నుజనుల నవావానంబున.(

గుజనులు సద్ధర్మమతు లగుట నిక్కము ధ

ర్మజునొద్దనుండి నీయా

తృజుండు (పశాతుండు ధర్మమార్లుండు నగు. 88 శ్ర గ

. రాజర్షి మైన ధర్భ రాజుతోడి నహవానంబు నర్వజనహితంబు; గావున

నాతని నుపాసించి దురోధనుండు గొండొకకాలం బుండునట్లు గా( బనుపు; మ ట్లయిన నుభయపక్ష౦బులకు ల గ్గగు”ననిన ధృత రాష్ట్రండు. గృ కాంజలి యయి “మునీం[చా ! దురో్యోధనుండు నావలుకులు వినండు; కురుకులంబు రజించునట్టి బుద్ధి గల "దేని వాని మీర శితీం పుం”డని (మొక్కిన. 89

. “అనఘు(డు మె[తేయుం డను

మునినాథు(ండు వచ్చి ధర్ముమున నాతనీ( చా ననుశాసించు( దిరంబుగ'

నని చెప్పుచు నప్ప రాళ రాత్మజు( డరిగ౯. 90:

. అంత. 91

. న్యాయవిదుండు గామ్యుక వనంబున ధర్మజానొద్దనుండి మై

[తేయుండు ధీయుతుం డరుగుబెంచిన నప్పుడ యమ్మునీం|దు నిం [దాయితు. డాంబిశేయు. డుచితస్థి తి( బూజితు6 జేసె నాత్మని శృ్యయసలాలసుం డయి వి శమసపర్యలం ేసి భ క్రితో౯ా, 92 ఇట్లు దనచేతం బూజితుం డై సుఖవ్మిశాంతుం డైన మునివరునకు ధృత రాష్ట్రుండు ముకుళితవాస్తుండై “భట్టారకా! యెందుండి వచ్చితి” రని యడిగిన నతనికి మై జేయుం డి ట్లనియె. 93

. “'అలము తపోభరంబున జటాజినముల్‌ ధరియించి, రూతవ

ల్కములు గట్టి, కూరలును గాయలు. బండులు భోజనంబుగా నలయక కామ్యుకం బను మవోవిపీనంబున నున్న పాండే యులకడ నుండి వచ్చితి. గురూ త్రమ! నీనుతు, నిన్ను. జూడంగకా.94

ప్‌ నఖిల తీర్ధదర్శ నార్ధంబు పరి|భమించుచుం గురుజాంగలంబున కరిగి

యందు! గురుకులో త్తము లైన పాండుపు[తులం జూచితి.” 95

౭

(2)

ఆరజ్యపర్వము, ప్రథమాశ్వాసము

. అనిన నవనతాన్యు. డయి ధృత రాష్ట్ర డి

టనియె “నెటు సెప్పు డయ్య ! యందు. ౧౮ ౮0

చాండవులకు సత్య భామణులకు. గుత లంబ? వార లిట దలంతురొక్కా!

. అమితభుజళ క్రి నంతక

నము అప్పాండునుతు లిందు సౌభాతస్నే హమునకు విచ్చేదముగా నమయాతి[ క్రమము సేయ నమకట్టరుగా?”

. అనిన మై శేయుం డి ట్లనియె,

. “చనుదెంచి మవోమునివరు

లనవరతము వారలకు. [బియం బొనరంగ దీ వన లీగింజేసి కుళశలమ మను జేశ్వర వారు ధర్మమతియుతు అగుటకా.

. వారలు నమయను వప్పిన

వారిజరిపుహితులగతు లవళ్య ము. దప్పు;

వారికి నకారణంబ ని

కారము నీకొడుకు సేసె గడు నహితుం డై.”

17

98

97 99

g9

100

* అని దురో్యధనుం జూచి “యయ్యా నీవు బుద్దిగల వేనిబాండవులతో

విరోధం బుడుగు; మట్టయిన నీకును, వారికిం, గురుకులంబునకు

లగ్గగు; నాపలుకు. జేకొనుము.

| వ|జసంవానను, లవార్యపరా[కముల్‌ ,

పాండుకుమారు, లాఖండలాభు; లందు నాగశతాయుత (వాణి, లు

[గాహవశాంవము, లుత్సాహపరులు;

వారలలో బలవంతుండు, బకహిడిం చానురు లనువారి నానుఠరమున.

జంపి, నాగాయుతన త్తు జరానంధు నెక్కు_టి యోర్సిన యక్క_జుండు;

101

18

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

తే, ఘోరవనమున వీరు గిమ్మీరుః డను ను

రారి, నిశ్చల ఖీకరా కారు బట్టి పోర వధియిం చినట్టి సమీరజునకు భూరిభుజునకు మార్కొను వారు. గలం? 102

ల మె తేయుండు దుక్వోధనుని శపించుట :. -

. వారికి వాసుదేవ ధృస్టద్యుమ్నులు నంబంధ సవోయులు; జరామరణ

వంతు లై_న మనుజులు వారిం జెనకి యెట్లు జీవింతురు? నీవు వారితో నొడంబడియుండు; మిది కార్యం' బనిన మై|కెయు పలుకు లాదరింపక పాచాంగుష్టంబున నేల (వాయుచు బావువె త్తి దొడలు సజచి నగు చున్న యాదురోో్యధనుం జూచి మె| శకేయుండ లిగి"'యీయప రాధంబున నావావంబగు; నందు భీముగచామఘాతంబున నీయూరు యుగళంబు భగ్నం బ య్యొడు” మని శాపం విచ్చిన, వెజుచి ధృత రామ్ట్రుండు

“మునీం(చా ! యట్లు గా కుండం (బసాదింపు” మనిన నమ్మునివరుం డి ట్రనియె,

109 . “కడలి సమబుద్ది వీనికి. గలి వేని. గాదు శావఫలం; బట్లు గాక బుద్ది హీనుండై గర్వితుం డగు నని శాప హవ్యవాహాఫలంబు వీ. డనుభవించు.” 104

. అని [పసన్నుం డైన మై|కేయునకు నాంబిశేయుం డి ట్రనియె. 105 . “కిమ్మీరుం డను రక్కను

డమ్మారుతతనయుచేత నత్ఫ్యు[గ వనాం తమ్మున నివాతుం డయిన వి

ధ మ్మెట్టులు గ సెప్పు మద్భుతం విది” యనినకా 106

. “నాపలుకులు నీకొడుకు వినం డయ్యె;నే నేల చెప్పెద? దీనిం బాండవ

నహాయు లై న విపులచేత విదురుం డిమ్ముగా నెజింగినవాం; డతని వలన విను” మని చెప్పి మైకెయుం డరిగినం గిమ్మీరవధకథాశవణ పరుండై తన్నడిగిన ధృతరాష్ట్రునకు విదురుం డి ట్లనియె “నిం దుండి చని పొండవులు మూ( డవహోశరా[త్రంబులు నిరంతర [పయాణంబు

ఆరణ్యపర్వము, (వథమాళ్వానము 19

“సేసి కామ్యక వనంబు( జొచ్చు వా రొక్క_ నాటి యర్బ రా[తంబున రాశుస (వచారవేళయందు. బరిభమించుచు రాకనమాయ గావించుచున్న వాని, నతినిశితదంష్టాోకరాళం బైన తన వదనగవ్వారంబుం చెటచి (గుడ్డు మెజవ, బభుశేశంబులు దూల, బాలార్కరశ్శ్మియుతం బయిన బలావాకంబునుం బోలె నకల పాణి భయజననంబుగా గర్జిల్లు చున్న వాని నిజపాద ఘట్టితమహీతల [ప్రచలన వేగవేల్లిత వల్లీ పల్లవ బాహుపరిరంభణనుఖంబు చాదపంబుల కాపాదించుచున్న వాని, నెదురనొక్క్ల రక్కాసుం గని; రంత వాడును (బావ్యాణసంఘంబు ముందట. కృ ప్టైబజినావృతు లై వచ్చుపాండవుల దవ్వులం గని మార్షనిరోధీయై మవోపర్వతంబునుం బోలె నున్న నదృష్టపూర్వ [పమాణం బైన వాని 'దేహాంబు( జూచి నిమీలిత నయన యయి దుశ్శాననక రాక్ళష్ట వికీర్ణ వేణీభరంబు వెనువెంట నొలయం జాంవాలి పంచ పర్వతంబులనడిమి నదియుంబోలె. బతులనడుమ భయచ్యాకుల చిత్తయెన, నిం్యదియంబులు విషయరతిం బరి[గహించునట్టు లేవురు నక్కోమలిం బట్టుకొని భయపడకుండ నాళ్వాసించు చున్నంత. 107

. రకోఘ్నమం| తముల నా

రాకసమాయా పరిన్ఫురణం జెణిచె( (గైయా

దతు(డు ధెమ్యుండు పాండవు

లీక్షించుచు నుండగా నహిన।|వతిభకా, 108

. అంత. 109

. (పతివిహితమాయు, నత్యా యతభుజయుతు., గోపఘూర్షి తాగుణ విస్సా

రిత నేేతు, ననురం జూచి భ

రతకులవర్ణను(డు ధర్మ రా జి ట్రని యె౯ా, 110

, “ని వెవ్వరి వాడ? వెవ్యండ వివ్వనంబున నేల యున్న వాడ? వనిన వా6 డి టనియె, 111

. “ఏను బకానురు ననుజుడా గీ నాశుండ; మానవులకు. గిమ్బీరుం డనం

20

౭

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

గా నెగడుదు; నీకామ్యక కాననమున సర్వన త్త ్వఖాదనబుద్దికా.

. పాయక యుండుదు; రావన

మాయల సమరంబు సేసి మనుజుల విగతో పాయుల జంపుచు భక్షణ

చేయుదు; నమరాదులకు నజేయుండ. బోరకా.

112

118

. నాకు వెటచి యెల్ల వారును దూరంబున దీనిం బరివారింతురు;

మీ రెవ? రిందుల "కేల వచ్చితిరి ? మిమ్ము వధియించి యిపుడు:

భకించెది ననిన చానికి యుధిష్టిరుండి ట్రనియె.

“వను ధర్మనసుతుండ; నీశండు వీముండు;

వాడు విజయు.; డల్ల వారు గవలు; పాండవులము సమయవడి వనవాసంబు "సేయ వచ్చితిమి విశేషయు క్రి +”

. అనవుడు రాతనుం డట్ట వోసంబుతో

“నెట్టుట్రు! ఫీముండె యూత? డేమి వుణ సమో! వీని నెప్పుడు సంపంగాంతునో

యని యున్న చో, చాన యరుగుదెంచె; నధికు మాయన్న బశానురు, నాయిష్ట

సఖు హిడించానురు( జంపి యున్న ఖలు (మింగి జీర్ణ ంబు గావింతు వాశామి

దడయక (మింగిన తవసియల్ల 9

. యనిన రక్కనునకు నలిగిన య[గజు

నలుక యెొజింగి వీరు డర్హునుండు మొనసి గాండివంబు మో వెళ నునిశిత ఖడ్గ పాలు నైరి కవలు నంత.

న్‌ కిమ్మీరు( డను రాక్షసుడు ఖఫీముబే. జచ్చుట వాలా

ఘోరపరా[కముల్‌ (పబలకోపపరుల్‌ , పృథుసారభూరిభూ

మీరువా పాణు, లుద్దతు, లమిత్రవిఘాతులు, పీరబ్బంద బృం

11...

115

116:

ఆరణ్యపర్వము, (పథమాశ్వాసము 21

దారకు లార్చు చొాండొరుల. చా.కిరి చారుణభంగి6 బొంగికి మ్మీరసమీరనూనులు సమీరవిధూత వ యోధు లట్ల యొ. 117

తరలము.

పొరిని వారలచేతి యున్న త భూరుహియుధముల్‌ పర స్పరకఠోరశిరస్థ్పలంబుల వై వడిం బడి మత్తకుం

జరశిరఃపతితంబు లౌ న లసన్మ ్రణాళ ములట్ల జ

ర్జరిత మయ్య ద దారవ పతిళ బ్బ మొప్ప నభందబునకా. 118

వ, ఇట్లొక్క ముహూ ర్హంబు వృతయుద్ధంబు సేసి, యాసన్న మహీరు వాంబులు సమసిన, నయ్యిద్దణు శిలాయుద్దంబునకు6 దొడంగి చేయు నెడం బవనజతి. ప్త నిష్టురశిలావాత హృదంుం డై. భానుం బట్టుకొను స్వర్భానుండునుంబో లె. గిమ్మీరుండు భీముం బట్టుకొనిన, ఖీముండు వాని హీనబలుం గా నెజింగి; కృ తాంతదండాను కారంబు లయిన తన బాహుదండంబుల నమ్మనుజకంటకు కటి కంఠ (పచేళంబులు పట్టు కొని, నేలం బెట్టి, దేహయప్టి విజిచి, బకుం జంపినవిధంబున. గిమ్మీరు విగత |పాణుం జేసి, 119

తే. “బకహిడింబులు హతులై న బనివిపనివి యటచి ళోకింపం గానక యమపురమున కరిగి తక్కట రాతసి” యనుచు చెరువు వాయ చావని దత్కశేబరము వై చె. 120

వ. ఇట్లు ధర్మరాజు వచనంబున( గిమ్మీరు న[ళమంబున వధియించి తద్వన వాసులకు రావసభయం బుడిపిన మవోవీరు నమ్మారుతాత్మజు ధర్మా ర్షననకులసవా దెవులును 'ధామ్వాదిమహాసురవరులు [బళంసించి"” రని విదురుండు గిమ్మీరువధ సెప్పిన విని ధృత రాష్ట్రనకు వృాదయదళనం బయ్యె; నిట పాండవులు గామ క వనంబున నుండునంత.

_ యాదవపొంచాలాదులు పాండవులకడ కేతెంచుట : సీ, వసుమతీ రాజ్యంబువలన నిరస్తులై మునివృ త్తి నత్యుగవనములోన

(శ్రీ మదాంధ్ర మహాభారతము

నవయుచు. జాండుభూనాథనందను లున్న వా రని విని యతి కూరమతుల

ధృత రాష్ట్ర్రసుతుల నిందించుచు( బాంచాల యాదవ వృష్టి భోజాదు లెల్ల

నచ్యుత |వముఖు లై యప్పాండవులకడ "కేతెంచి కోకవరీతు లగుచు

. నున్న నధికధర్శు యు కుం డుపేందుండు

నికృతిం జేసి పాపనియతబుద్ధిం

బాండవులకు నట్టపాయంబు నేసిన

భా ర్షరాష్ట్ర లకును దద్ద యలిగి.

. “అని గర్గ శకుని దురో

ధన దుశ్శాసన నవా[సథధారాపొతం బున( దృ ప్రివొందు వనుధాం

గన రావనకాక గృ(ధగణములతోడ౯ా.

. అవినీతుల, వధ్యుల6, గె

రవపాంసుల: జంపి ధర్భు రాజునకు. గురు [పవరున కొనరింతమ యీ యవనీరాజ్యాఖి మేక మవిజితళ క్రికా,'”

122

128

124

. అని యుగాంత కాలకుపితకృ తాం తాకృతి నున్న జగ న్నాథు జనార్డ

నుం [బశాంత చిత్తుం జేసి యర్డునుం డతని నిట్లని కీర్తించె.

- “పూజ్యుండవు, పురాణపురుషుండ , వీశుండ, వ[వమేయు:డవు; చరాచరంబు

లయిన భూత రాను అచ్యుత ! నీయంద పుట్టు, నిలుచు, లయము. బొందు చుండు.

125

126

. నీవు ద్‌" లీ గంధమాదనంబునం గందమూలఫలాళనుండ టై. వది వేలేండ్లు తపంబు నేసి, పుమ్మరంబున నేశాదశసవా|స్రవర్గ ంబులు జలం బుల యావోరంబుగా నుండి, (పథాసం బను తీర్భ ంబున దివ్యసవా[న వర్ష ౦బు లేక పాదస్థితుండ వయి యుండి, బదరీవనంబునం బవనంబు

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 28

భకించుచు నూర్ణ గణాహుండ వయి యేక పాదంబున ననేకనవా[స వర్షంబులు నిలిచి, సరస్వతీస త్తంబున నవకృష్ణోత్తరాసంగుండ వై నియమకృ శీకృతశ రీరంబుతో( బం(_డెండువర్ష ౦బు లశేవ|[వతంబులు సలి పిన తపోనిధానంబవు: నిఖిలలోక ౭. (తుండ వయి చై |తరథంబున ను_త్తమ|కతువు లనేకంబులు సేసి, యొక్కొక్క |క్రతువునకు నూజేసి లతలు సువర్ణ ంబులు దథిణలిచ్చిన యజ్ఞ పురుషుండవు, తపోయజ్ఞం బులు శెంటను సమృద్ద కెజుండవయి డైత్యచదాన వేం[దుల వధియించి యిం|దున కిం|ద్రత్వం బేకాధిష్టితంబు సేసిన లోక [పభుండ; వదితికిం గళ్యపునకు నుదయించి యిం[దానుజుండ వై (తీవికమంబునం (ద్రిజగం బుల నభివ్యాపిం చిన విశ్వరూపధరుండవు. 127 క, నరకళిళుపాలు రాదిగ ధరణీకంటకుల నధికతరదర్పుల. బ ల్వుర వధియింప(గ మహి నవ తరించిన మవోత్ముండవు నుతస్థిరళ క్తి౯, 120

క. అన్ఫృతము, మదమును, మత్సర మును, [గోధము నను వికారములు వొరయునే ని న్ననుపగుణముల రీ కొరు లెన పోల్చ్ప(గ( గల? సురమునీంద |పణుతా.” 129

వ. అని కృ తాంజలీ యయిన ధనంజయుం జూచి దనుజభంజనుం డిట్లనియె. 190

శ, “నరుడు నారాయణుండు నాం బరగు నాది మునుల మిద్దజ; మందు నీ వనఘ! నరుండ; "వేను నారాయణుండ; ననూనళ క్తి యుతుల మై మర్త్య యోనిం బుట్టితిమి పేర్మి.

తరువోజ. నిరతంబుగా నేను నివనుభేద

నియమంబు లే; దై క్యనిష్టయ మనకు నిరువురకును; నీకు నిష్టండ నాకు నిష్టుండు; మజి నీ కనిష్టుండ నాకు,

24

(శ్రీమదాం్యధ మహాభారతము

గర మనిమ్హం; డట్టు గా నమ్ము ”మనుచు ఘనభుజుల్‌ భువనోపకా రై కమతులు హరియు నద్దును(డు( (బియంబుతో. దగిలి యన్యోన్యహిత భాషు లగుచుండునంత.

వి దౌపది శ్రీకృష్ణునితో. దన పరిభవంబు సెప్పి దుఃఖించుట :---

వ. అఖిల రాజలోకపరివృతుం డయి యున్న నారాయణునొద్డకు వచ్చి

[దుపద రాజ పుత్రి? ముకుళితకరాంబుజ యయి “నిన్ను నాది[పజా సర్షంబున |బజాపతి వని యసితుం డయిన 'దేవలుండును, సత్యంబు వలన యజ్ఞం బుద్దరించుటం బేసి నిత్యసత్యమయుండ వయిన యజ పురుషుండ వని కళ్యపుండును, శిరంబున దివంబును, జాదంబుల "మేది నియును, లోచనంబుల సూర్యుండును, నవయవంబుల లోకంబులు నభివ్యాపించుటం జేసి సర్వమయుండ వని నారదుండును, నకు యజ్ఞాననిధి వని సర్వ మునీముఖు లును చెప్పిరి, 183

మధ్యాక్కర.

2౯m

అని ననివృత్తు లి పుణ్యచరితు నే యాత్మ | వబోధ

వినిహిత చిత్తులై , సర్వధ ర్యార్డ విదు లయి తృప్తి

దన రెడు రాజర్షి వరులకును, యోగభరులకు సాధు

జనులకు గతీ నీవ నిత్య శారుణ్య! నర్వళరణ్య! 194

నీయంతఃకరణ |ప్రవృ_క్తి కగోచరం బెద్దియు లే; దయినను నా పడిన పరాభవం బెజీంగిం చెద. 185

. పార్టివపభు( డైన పాండుమహీపతి

కోడల నయి, యుద్దకుశలు అయిన పాండుత నూజుల భార్యనై పూజ్యుండ

వైన నియనుజనై , యధికళ క్రిం బరంగు ధృష్టద్యుమ్ను భగినినై_, ధృత రామ్హ

పటిచే సభం దల పటి యీడ్వ.

6 రు

బడి పాపకర్ముచే. బరిధాన మొలువంగ.

బడి, దారుణం బైన పరిభవంబు

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 25

. పడితి; నట్టి నన్ను( బాండవుల్‌ నూచుచు

నుండి రొరులువోలె నుక్కుదక్కి;

యావగాతనూజు( డాదిగా6 గల వృద్ద

బంధుజనులు సూచి పలుక రయిరి. 186 . శరణనినబారిం గరుణా

కరు అయి రకించు పురువకారాన్వితులే

శర రాసి యజచిన నాలింవర

ఖీమార్జునుల బాహుబల మేమిటికిక౯? 187 . గ్రాతృవు త్తబంధుజనంబులు నాకుం గలిగియు లేనివా రయి; రట్టి యెడం గర్జుండు నన్నుం జూచి నగియె. 198

. కర్దునగవు లోక గ ర్హితుండగు దుస్స

సేను చెయిదికం కు శిఖయపోలె

నడరి నామనంబు నతిచారుణ|కియ

నేర్చు చున్నయది మహీధరుండ! 189 . తొల్లి వేదాధ్యయనంబు సేయుచు బాలకేళీవినోదంబున నున్న “కాలంబున( [బమాణకోటియందు ను వుం డయిన భీమసేను నంట. గట్టి గంగమడువునం [దోపించియు, విషంబు! బెట్టియు, విషసర్పంబు అం గఅపించియు, జననీనహితులై న యేవురను వారణావతంబున లక్కయిల్లు సానిపి యందు దపహానంబు. [బయోగింవం బంచియు, ననేకంబు లైన యపకారంబులు సేసి, యిప్పుడు దుర్యోధనుం డధర్యద్య్యూతంబున రాజ్యంబు నపవారించి, గాజలోకళనమతుంబునం దమ్ము నిరాకృతులం చేసినను బరా కమపరాజ్ముఖు లైన పాండవులు నావరిభవంబు నెట్టు దలాది” రని బాప్పథారాన్న పితపయోధర యయి పౌణిపల్ల వంబుల నయనసమ్మార్జ్దనంబు సేయుచున్న పాంచా లిం జూచి వానుదేవుండి ట్రనియె. 140 . “తనుకుచు నున్న నీ పృాదయతాపనిమి త్తమునకా నుశేం|దనం

దను పటుజబాణపాత వాతి దద్ద్భత రాష్ట్ర బలంబు మృతు రసా

దనమున శకే(గు( జు మ్మిడియ తథ్యము; నావచనంబు దప్ప ది వ్వననిధు లేడు నింకిన, దివంబును రాతియు సంచలించిన౯. 141

26

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అనిన నర్జునుండు చౌపదిం జాచి యి ట్రనియె. 142

. “ఈ పురుషో త్తముండు మన కిందజికుం గుళలంబు సేయుచుం

చాపకలంకపంకముల6 చాయం౭గం జేయుట. దేసి దుర్మదో ద్దీపితశ తుసంవాతి వాతిం బరమార్థమ పొందు; నేలసం తావము నీకు జేయంగ. దిధామజయోన్న తి గల్లి యుండ(గ౯?*

. అనిన స|కోధుండై. ధృష్టద్యుమ్నుం డి ట్లనియె. 144

“వినయవిహీనుల దురోో ధనదుళ్ళాననుల( బవనతనయు(డు, రాధా తనయుని నరు, జే6 గుంభజు,

నని జంపుదు మేల వగవ నంబుజన తా.” 145

. అని యందు (దువద రాజపు తి నాశ్యాసించి; రంత నచ్యుతుండు

ధర్భ్బురాజున కి టనియె. 146 ౧

. “'చ్వారవతినుండియే యుయుభానువలన

ఛారుణీళశ! యింతయు విని తత్త అంబ యరుగుదెంచి యాపన్ను(డ వైన నిన్ను. జూచి దుఃభోవవాత మనన్కుండ నైతి. 147

. అయ్యవనరంబున నేను మీ మొడ్డ నుండమిం జేసి యిట్టి దుర్వ వన

నంబు సంభవి ల్లెం; గామజంబు లైన (స్రీ ద్యూతమృగయాపానంబు లను నాలుగు దుర్వ బ్రననంబులం (బవ ర్తిల్ల కుండ( (బతి షేధింపవలయు; నందును విశేషంబుగా ననర్భమూలంబయిన ద్య్యూతంబు. బరివారింపని నాడు పాపం బగు నని పాతుదృష్టాంతంబులు సూపి కృవదోణ విదురగాంగేయులం దోడు సేసికొని యాంబికేయు నొడంబటిచి దుష్ట ద్య్యూతంబు సర్వ] పకారంబుల వారింతు. 148

. వలచి హితంబున. బథ్యము(

బలికిన జెకొనని ధర్మ జాహు్యల నవివే కుల నిగ హింతు; ప్‌

గ్గులు మశ్వ్ళాన్నీ ధరిమున నగునె "యెయ్యెడలకా! 149

ఆరణ్యపర్వము, (పసథమాశ్వాసము 27

--: కృష్ణుండు ధర్మరాజునకు సొంభకాఖ్యానంబు సెప్పుట :--

వ. ఏను సము[ద తీరంబున సాల్వుతోడం బది నెలలు యుద్దంబు సేసి వాని వధియించు పొంట నక్కడ మనలితి; నది గారణంబుగా మీకుదుర్వ ర సనావసరంబున నలబ్దనన్ని ధానుండ నయితి ననిన నది యె ట్లని యుధిష్టిరుం డడిగిన నాతనికి సౌంభకాఖ్యానంబు నవి_స్తరంబుగా. గృష్టుం డి ట్లని చెప్పె; "నీ యజ్ఞంబున నర్భ్భ్య నిమి_త్తంబున నస హిషుం డయిన శిశుపాలుండు నాచేత నివాతుం డగుట విని, వాని తమ్ముండు సాల్వుం డనువాండు తద్వధ్యపవర్తిత [కోధుం డయి కాముగమనం బయిన తన సౌంభకం బను నగరంబుతో సన్నద్దుం డయి వచ్చి చ్వారవతీపురంబు నవరోధించి, 150.

చ. “ పతినరపాలకాలు, శిశుపాలు, బలాధికు( జంపి దర్చసం వి ఇ ౧ హితు6 డగు చున్న వృప్పఖలు. 'డెక్కడ నెక్కడ: నాతనిం జయో న్నతి "వలయంగ.6 జంవెద రణంబునినంచు నలంఘ్యవి క మో రితు( డయి దానిచుట్టు విడినెం జతురంగమవోబలంబుతోకా. 151

క. మే లగు తత్పుర బాహ్యావి శాలో ద్యానముల తాల సాల సరళ హిం తాల తమాలావలి ని ర్మూలితముగ జేసె. దచ్చమూసామజముల్‌. 152

ప. మణీ తృణజలధాన్యసనమిత్సమృద్ద ంబయి శతఘ్నీ [పముఖానేకయం (తం. బుల, నలంఘ్యపరిఖా వాకార౦బులను , నపారబలరణశణీతఘనకవాటచతు రోవురంబులను, లబ్ది [పభూత వేతన (వహృృష్థ పుష్టధ్భష్ట వీరనుభటనంకు లంబులను, నపరిమిత గజతురంగళ తాంగంబులను, బిదీప్తాలాత శాత శర చక తోమర పరశు పాశాంకుళ కూటంబులను, వీర యోధా రూఢవిశాలాట్టాలకంబులను నొప్పి పరుల కనాధ్యం బయిన ద్వార వతి భేదింప నేరక దాని వెలిం (బపా చైత్య 'దేవాయతన వల్మీకం బులు వర్ణించి, సమతల ప దేశంబున నివిడంబుగా శిబిరనన్ని వేళంబు. నేసి, నిత్యంబు నుప దైవంబు 'సెయుచున్న సౌంభక విజృంభణంబునకు సహింపక నమరనంరంభంబున సర్వాయుధసన్న ద్దు అయి. 159.

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

క్‌, ఉద్యద్భలులు గుమారులు విద్యాధర నములు పురము వలువడిరి రణ కోద్యములు చారు బేమ్షుండు! [బద్యుమ్నుండు, సాంబు(డును వివవజిఘాంనకా.

మణిభూషణము:ః రామవి|కము( డ జేయు. డరాతిగజావళీ సామజాహితుండు, సాంబుండు సాల్వచ మూపతి౯ శేమవృద్ది యనువాని నకృ (తిమసాహసో ద్దాము( దాయక శరభారల ధారుణిం గప్పుచు౯. 155

క. జాంబవ జేయు బృవాద్విశి ఖంబులకుకా బెదర శెదిరి ఘను. డెసె రణా (గంబున నాతని సె నవి

లంబితు( డై. శేమమ్ఫద్ది లత్షశరంబుల్‌. 156

వ, వాని యేయు నేర్పునకు నహింవక సాంబుండు జాంబూనదవుంఖ ౦బు లయిన విశిఖంబులం ద దీయర థాశ్యమర్శ్మంబుల నేసిన నవి మర్శ భేద వేదనలం దలరి యతి వేగంబున రణంబు వెలువడ రథం వీడ్చుకొని సారధికి వశంబు గాక పజచె; నట్లు సాల్వచమూపతి సమరవిముఖుం డయిన. 15

సా్వాగతము: "వేగవంతు! డను పిరుండు సాంబుకా వేగవంతు(. డయి వీశను చా-౩౯ వేగబాణపద వీతతులకా ది గ్భాగముల్‌ విశిఖపంజరముల్‌ గాన్‌. 158

ఆ, సాంబు6 జాయు మనుచు. జారు దెమ్టం డల్లి చేగవంతు( చాశి వీకతోడ వాని మ_స్తకంబు (వయ్యంగ వడి గిదం బొడీచె రుధిరవారిపూర మొలుక, 159

వ. ఇట్లు చారు దష్టు విష్టురగ దాఘాతంబున వేగవంతుండు విగతజీవుం డయి నిర్హాత పాత భిన్నో న్న తగిరికిఖరంబునుంబో లె నేల (దెళ్ళినం జూచి విచింత్యుం డనుచవా( డవిచింత్యవి|కముండయి. 160

౭m

ఆరణ్యసర్వము | వథమాశ్వాసము

. చారు దేమ్షుపె. గడువాండి శరము లేసె;

నతడు కార్ముక వాస్తు (డై యాశకణంజ వాన్నివై నభిమం తించి వహ్ని బాణ మే ను[గన్ఫులింగంబు లెనంగ6 జదల.

. అనల్యాన్త్ర మట్టు వతముఈ

గొనిన విచింత్యుండు గూల గుతలం బదువక౯ా; ఘను వాని. జూచి వోవో స్వనను అెసంగ పాల్వు నేన సంజోభించెళా.,

29

161

162

. సాల్వుండు నిజసేనానంతకోభం బుడిచి, సర్వాయుధననాథం బయిన

రథం చెక్కి; యాదవకుమారవాహినిపయి నెత్తి, యేయుచు |వేయు.

చుం బొొడుచుచు( | బతిబలంబు నెల్ల నొాయుధమయంబుగా. చున్న వాని కలిగి.

. వాంసవర్షోత్త్రమవాయముల! బూనిన

రథ మెక్కి, కాంచనరమ్యయప్టి సంభృతమకరధ్వజం బొప్ప బద్ద గో

థాంగుళి తాణుం డ్రై, యతులశాత సొయశావళి(జేసి సాల్వు. బిల్చుచు వాని

మింద. [బద్యుమ్ను. డమేయబాణ వర్ష ౦బు గురిసిన, వాడును వానిపై

గడువా(డిబాణముల్‌ గడగి యేసె;

. నధికవీరు లయి నయయ్యిద్ధ అకు న్యస్త

కోవిదులకు( బోరు ఘోర మయ్యెం; దద్ద భయము వొంది త ద్వారకాపురి, సాంభకమున జనులు సం భమింప.

. అనిమున సాల్వుండు (వద్దు

మ్ననిశాత శ రాలివిద్దమర్శుం డయి పె ల్బన మూర్భవోయి పడియెం దనరథముపయి౯ా ధరి తి ద ల్లడపడంయగక.

జేయు. 169.

164

168:

వ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అంతన మూర్చదేజి కలుపానలదీ ప్త్రముఖుండు సౌంభకుం

డంతకదండ దారుణము నైన శరంబుల కౌక్ళిణేయు ది ద్దంతిబలాఢ్యు నేయుడు నతండును మూర్చితు. డయ్యె; వాని నం (భాంతి. దదీయసారథి యపా స్తరణాంతరు( 'జేనె. జెచ్చెర౯. 166

, ఇట్లు మూర్చితుం డయిన (పద్యుమ్నుం దోడ్కొని చని రణంబునకు

దూరంబుగా నరదంబు నిలిపీకొని చారుకసుతుం డున్నంత నొక్కింత (పొద్దునకు మూర్చ చెణి [పద్యుమ్నుండు నూతున కిల్టనియె. 167

. “భోరాపావరంగమునకు

దూరముగా నన్ను నిట్టు దోడ్కొని కేరకా 'దారుకనుత! నీ కుచితమె ? వీరారంభంబు నూచి వెజచితె? చెపుమూ.” 160

. అని మజీయు సారథిం జూచి వివ్యాల మాననుం డయి యి ట్రనియె.

సమరవిముఖత్వమును రణ

విముఖుల6 జంపుటయు, శరణు వేండిన రతిం వమియును, యాదవవంళో త్రములకు( గలనై న గలవె దారుకతనయా ! 170

‘ వి|క్రమము విడిచి సమరా

ప|కాంతు(డ నయిన నన్ను బలదేవుడునుం జ[కధరుండు( గుమారులు న|కూరాదులును నేమి యని నగశె నభన్‌.” 171

. చెట సేసి, తింక నయిన. జెచ్చెర సాంబచారుబేము లున్న చోటికి శి లం

సాల్యాణభి ముఖంబుగా రథంబు వజపుమనిన సారథి యి ట్రనియె,

. “'రథి కిము గానియెడ సా

రథి ధృతి మెయి గావ వలయు, రథియును దశా రథి; గావ వలయు; రథిసా రథులు పరస్పరళరీరరవకు లగుటక. 178

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 31

ఆ. నాల్వబాణవీగత సంజ్ఞు(డ వైనని న్నిట్టు చెచ్చితిని సహింప వలయు; నా రథాశ్వముల, ఘనన్యందనము నిదె చూడు మనుచు నూతనూను. డపుడు. 174

వ, సవ్యాపనవ్యచి[ తమండలగతుల నాతణంబ సాల్వునకు న|వపదక్షిణం బుగా రథంబు వజపిన, చాని సహింపక సాల్వుండు మూ(డమ్ముల సారథి నేసి మటియు రాకసమాయ ననేకళరంబులు |పద్యుమ్ను వె నేసిన, 175

క, అమ్మాయాశరములు భ్‌

గ్నమ్ములు గాం జేసి, తన్ముఖమ్మునం, దద్వ

కమ్మున నొక్కట | బవ్మీ

(శ్రుమ్మును [బద్యుమ్ను. జేసె చారుణభ ౦గికా. 176 వ. ఇట్లు ద్రవ్మో(స్త్రపీడితుం డయి సాల్వుండు మూర్చవోయి రథంబు

పయిం బడిన, వాని వెండియు నొక్క దివ్యబాణంబున నేయ నమ

కట్టిన, నంతరితంబున వోవోరవంబు లెస-౫; నంత దేవగణ పేరితు

లయిన నారద మారుతులు [పద్యుమ్ను పాలికి వచ్చియి ట్లనిరి.177 త. “వీడు నీచేత వధ్యుండు గాండు; మిన్న

కేయ కుండుము; వీని నారాయణుండు

మొనసి వధియించు నని పల్కె_ వనజగర్భులో

డనినం |బద్యుమ్ను. చేయక యనఘు( డుండె. 178

— సాల్వు(డు (పద్యుమ్నునిచబే వాధితుం డ మరలి పోవుట :---

చ. అంత సాల్వుండును నివృత్తుండయి ద్వారకావురియవరోధం బుడిగి తన సౌంభకం వెక్కి. |కమృణి చనియె; నంత నీ యజం౦బు నిర త్తం బయిన నే వరిగి ఇంధగ్ని కృత పా దవవరంబుల డీ ననభిజ్ఞర్‌ ద్వార 'దేళంబులదాని, నస్వాథ్యాయస్వావోకార మహీనురాగారం బయినదాని, న పతభూషణ యోపిజ్ఞనంబుల దాని ద్యారవతిం జూచి యామహుశాత్మ జువలన నంతవృ త్రాంతంబును నెణీంగి, సాల్వుం జంపి కాని యిప్పురంబు సొర నొల్ల నని నిశ్చయించి, దీని నపమాదులమై

32

PA

శ్రీమదాం(ధ్ర మహాభారతము

రజీంచుకొని యుండుం డని బలదెవాదులం బంచి, యప్పుడ [వయా ణభేరి నజవం బంచి, కృతసన్వ_స్టివచనవురోహిత| పముఖ [బావ్మాణ వరులకు నమస్కరించి శైబ్యను[గీవంబు లను వావాంబులం బూనిన దివ్యరథం బెక్కిన. 179

. పాంచ జన్యరవము. , బంచమవోళ బ్ర

రవము. ఇలా దిశలు సెవుడువడ౮గ; నొలసి జనులదీవనలు మించే: రమ్య మై గరుడ కేతనంబు (గాల జదల. 180

- అ ట్లసంభ్యాత చతురంగ నై న్యంబులతో నరిగి గిరి వన సరోవర సరి

చ్రేళంబులు గడచి మార్తికావత దేళంబున కరుగునంతకు ముందర

సాల్వుండు సౌంభకారూఢుం డయి సము[ద కుకి 'దేళశంబునకుం బోయిన. 181

. ఏనును చానిపిబుందన

మానక చని తచ్చమూసమాజముతోడ౯ భూనాథ! రణము సేసికి నానానిశితా్త్రవర్ష ణ వ్యా _ప్తముగ౯. 152

. వీరు లగునాల్వ యోధుల

నారాచావళులు గ ప్ప నారథముపయికా, సారథితురంగములవయి, జారుధ్వజయప్టి పయి నసంఖ్యాతముగ౯ 183

. వానీ చెల్లి నస్మదియగోచరంబులు గాకుండ ననేకాయుతళరంబు

లేసి సాల్వు నైన్యంబుతో మవోయుద్దంబు సేసిన. 184

. అవనీనాథ! తదావావాంతరమునం దగ్శత్క-రాకృ్ళస్ట శార్‌.

జవినిర్భు క్తనిశాతసాయకళ తా గచ్చిన్న మై చ_క్యదా నవదేనా[పకరంబు వాత విధుతార్హ పూర్ణ సంఘూర్లి తా ర్ల వకుషిం బడియెం గపిపవర నై న్యవీ_ప్తశై లాకృతిజ. 185.

- భునతరచై. త్యదానవని కాయక శేబరపాతభఘట్టనం

దనరి యుగాంత్య కాలచలితంబునుబో లె బయోధి (మోసె; న

gm

(3)

ఆరణ్యపర్వ ము, [పథమాశ్వాసము 33

వ్వనధిరవంబుకం కె ననివారిత మై చెలగాన్‌ మదీయచవా హిని భటసింవానాద హయ హౌాషిత సింధురబ్బంహితధ్వనుల్‌ . 186

. అట్టిమదీయసే సనో తాహంబును, నిజసేనాతీణతయుం జూచి నహిం

పక సాల్వుండు వెండియు సౌంభకారూఢుం డయి నాతో నూయా యుద్దంబు "సేయ సమకట్టి. 187

. పరశు పాశాంకుళ కరచాల శూల ము

ద్గరములు నామీంద (6 చెరల గురిసె; నేనును గడంగి యద్రానవుశన్హ్రృముల్‌ ఐాయంగం చేసితి; మాయంజేీసి "వెజవక సాల్వుండు వెండియు నామీంద. బరుషళిలావృష్టి గురినె; వరుస నమర( దమః పకాశములతో దుర్జిన సుదినవీతొవ్ల ముల్‌ గదియం జేసి;

. దితిసుతాధముండు శ తసూర్యశతచం [ద

శతసపహా సవిష్ణుతతులు వెలుగ గగనతలము సేసె. బ* లిది రే యిది యని యెబుంగనయితి మనములోన. 188

. మను జెందద।! సర్వమాయా

పనోదనం బయిన యగ్ని బాణంబున న ద్ధనుజవినిర్భిత మాయా వినివర్తన6 & చెసికిని సవిన్మయమతి నై 189

, అట్టి యవసనరంబున ద్యారవతీనుండి యాహుక, పెపితుం డయి యొక్క.

రొ రుం డతి త్వరితగతిం బఅతెంచి సాల్వుచెత నక్కడ వనుదేవుండు

పట్టువడి యె; నీ వెవ్వని తోడం గయ్యంబు సేసెదు? [కమ్మరి చని పురంబు రజించుకొను*' మనిన విని యదరివడి “మవోబలపరా[కము లయిన బలచేవాదులు రజించుకొని యుండ వనుబేవు. జేల పట్టు వడు” నిదిపోలోదని సంళయించుచు విమనన్కుుండనయి యుండునంత.

34

పా!

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

పుణ్యక ర్భంబులు వొలిసిన నుర్వికి నే తెంచునట్టి యయాతివోల భూపణదిప్తులు వొలియంగ వివృత శే శాంబరుం డయి సెంభకంబువలన( బఆఅతెంచు వనుబేవు. బాపనిశాచర బలపీడ్యమాను దవ్వులన కాంచి యత్యంత మోహళో కాంధుండ నయిన నా హా_స్త్రంబువలన విసస్తమయ్యె

. శార్జ; మపియావసన్న చెవుండ నై (=e రా

యుడిగి రథముమీంద( బడికి నేను;

చానిం జాచి భయము దగిలి మత్సైన్యంబు

దలడిలి యులిసె. జెలురేంగి. 191 “ఇవ (౧ య

. అంత నెంతయుం [బొద్దునకు( చెలిసి సాల్ఫు సౌంభకంబున వనుదేవుం

గానక, చాని మాయగా నెటింగి పదంవడి మాయావి యయిన సాల్వుం జూచి, వాని పయి నలిగి యే నేసిన న య్యనురయు సౌంభ కంబు నద్భశ రం బగుటయు. 192

. అసురులయా కోళధ్వను

లెనాం బదిదిశల; నంత నేనును ద|దా

కనుల గళతాసులం చెసితి.

[బసభంబున శబ్ద భేదిబాణప్రతతిన్‌ 193 . అంత సాల్వుండును దనసౌంభకంబు( | బాగ్జ్యోతిషంబు( చేసి తానును

దానవుండయి పర్వతవర్ణ ౦బు నావయిం గురిసిన. 194 . పరువవివమభూారి పొాషాణఖీవణ

గిరులు వచ్చి నన్ను. చెరల( గప్ప వ[జవాణ "మేని వాని నన్నీంటిని బాచి యున్న నన్ను6 జూచి యవుడు. 195

. దారుకు౭డి ట్టనియె “మువో

పీరు నువేకింపం దగునె వీనిని మాయా

ఆరణ్యపర్వము, [పథమాశ్వాస ము 35

(పారంభు! ను పేవీంప ర పారపరా[కములు పోర; (ఆాకృతునై నక” 196

వ. అనిన వానిపలుకులు విని యలిగి యనలజ్యాలాక రాశం బయి, [పతి కూల రాకన యమ గంధర్వ దైత్య 'దానవభస్మృనాత్కరణం బయిన చ కంబు నభీమం తించి సౌంభకంబుపయి వై_చిన నది యుగాంత కాలవరివేషథీషణం బయిన రవిమండలంబునుంబోలె గగనంబునం బణిచి సెౌంథ కమధ్యంబునం బడిన 197

చ. తడయక ఘోరదర్శనసుదర్శ్భనపావకుచే దహింపంగా? బడి పర మెళ్వరో |గళరపావకదగ్గపుర తయాభ మై 'యెడరి ధరి(తిమీంద. బడియెం జెడి సౌంభక; మంత సాల్వుండుం బడి యె మదీయచ [కపటుపాతరయంబున రెండు[ వయ్య 3.” 193

--: పాండవులు దె కతవనంబునకు వచ్చి యుండుట ౩

వ. అని యిట్లు నాల్వునిం దన చంపిన విధంబు సెప్పి చ|-ధరుండు పాం డవుల వీడొని సుభ (చాభిమన్యులం గాంచనరథం ెక్కించుకొని తోడ్కొని చ్వారవతి క౭7; ధృష్టద్యుమ్నుండును |బతివింధాాదు లయిన [చౌవచేయులం దోడొని |దుపదుపురంబునకుం జనియె; నిట పాండవులును రథంబు లెక యాయుధంబులు ధరియించి యింద సేనాదిమూలభృత్యు లిరువదుండు ముందట రా, ననేక సవా[న (బాహ్మణవరులతో దె షతవనంబున కడిగి; రంత ధర్భ రాజు తమ్ముల కి ట్రనియె. 199

మధ్యాక్కర. “ఇది మహో (గాటవి; సింహ శరభోర గేం[ద శార్హూల మదగజాకీ ర్లంబు; దీనిలోన నేమణ కుండ వలయు; నదియునుంగాక పర|పయోగమాయలు గల; వెజింగి మది నుండునది” యన్న నన్నకి ట్లను మఘవనందను(డు. బం

వ. |బవ్నావిదులును, దబోవృ ద్దులెన [బహ ణులును,నఖలలో క ద్యారంబుల

(౬ ౮9 అధ ఆ నపతిహతు లయిన నారదద్ర్వైపాయ నాది మునివరులు నీచేత నుపా సితు లయి నీకుశలంబ కోరుచుండుదురు; భవత్స)తావం బెల్ల వారిని రకించు; నివ్యనంబు సకల కాల కునుమఫలభరిత వగస్పతి

36

em

. వాపసౌఒల[పయుక్తుం డయిన ధార్లరా

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

శాఖాశిఖారూఢ మయూర కీర కోకిలాలాప మధురంబును, బక

బలాక కోక కారండవ సారస రమ్య మధుకర సౌమ్య నరోవరనం కులంబును, విమల త లజల|వవాహానదీళోభితంబును, మహార్షి గణ సేవి తంబును చై యొప్పుచున్నయది; యిం దుండుద "మని లలిత లతా వితానాదడిరమణీయంబు లయిన పృతమూలంబుల నేవురు వేజువేట నివానంబులు నేని నియతాత్ను అయి యిష్టంబున దేవవితృ కార్యం బులు సేయుచుం దమ్ము జూడ వచ్చిన మవోమునులకు [బావ్మాణు

లకు మనః [పియంబు లయిన యావోరంబులు వెట్టుచు దె ప్రతవనంబున నుండునంత.

201 . పొండవులకిడకు ధర్మవి దుండు, తపోద వానదగ్గదురి కౌఘు(డు మా ర్కండోయుం డను మునినా థుం డం జెవానీగణముతో. జనుచెంచెన్‌. 202

- ఇటు వచ్చి వారలచేత నర్చితుం డయి వనవాన కేశ దుఃఖితు లయిన

పాండవులను |దౌవదిం జూచి యమ్మాార్కుండెయుం డి ట్లనియె. “పితృని దేశమ్మునం బృధిపిశ్వరత్వంబు విడిచి సానుజు( జై పవి|త చరిత జానకి( దోడౌ్మని చని వనంబున నున్న రఘుకులనందను రాము. ద్‌ ల్రి జూచిత్కి నివుడు భూనురవంశపోవకు సాధుజనన్తుత్యు సత పిధర్శ నిత్యు ధర్మజు రమణయకీ ర్తి పియు శమవంతు( జూచితి; సగర భరత

= నల యయాాకి దైన్య నాభాగు లాదిగ

నాదిరాజు లెల్ల నధికధర్శ సత రయుం కి (జెసి నకలలోకంబులు ఈ జాణ

వడసి భాగ కేయభాగు లయిరి. 204

స్ట్రనట్లు ధర్మువు దప్పిన వా

శెప్పరును తేరు; మీరు ధర్మునిత్యులగు సత్యవితులరు గావున మీ

ఆరణ్య పర్వము, _పథమాశ్వానసము 37

కిష్ట సిద్ధి యగు “నని మార్కం డెయుం డరిగిన నపరసంధ్యోపాసనాసీనుం డయిన ధర్మరాజును, సాయం హో మార్గ [పజ్వలితజ్వలనంబు లయిన యనేక సవా (స్మభాహ్మ ణాగ్ని హో తంబులం జూచి బక 'దాల్ఫు §ం డను మహాముని యి ట్లనియె, 205 - భూమినురో త్తముల్‌ , [వక్ళతిపుణ్య విధాయులు, వీరు బుగ్యజు స్సామపరాయణుల్‌ , పరమసాధుచరి[తులు మీకు నంతత | మమ నకా శుభోన్నతులు వెంచుచు నుండుటంజేసి నద్గుణో దామ యరణ్య వాన మిది దద్దయు నొప్పెడు మాకు. జూడ6గ౯ా 206 చ. బాహు ణాను[గహంబునం జేసి తొల్లి వైరోచనాదు లనేక కాలంబు లకయలతీ విభవులయి సము|ద నేమి భూచ[కంబు రకించిరి; యనిల సవోయుండయిన యగ్ని దేవుం డర ణ్యంబులు దహించునట్లు [బా వ్యాణనవోయుండయిన మహీశుండు శ తువర్గంబు నిశృమంబు సేయు; వినీతుండయి వి పులచేత ననుశాసితుండయిన రాజునకు నలబ్దలా భాది (తీతయంబు సంపన్నం బగు; |(జ్రాహ్మాణరహితుండయి ధర్మహీనుం డయిన రాజును [బజ వలవలదు; (పజానురాగంబు లేనివానికి రాజ్యంబు సుస్థిరంబు గా నేరదు; మీరు [బావ్మాణ [పీయులరు; ధర్మనిత్యుల; రెప్పుడును మీ కభ్యువయం బగు” నని బకదాల్భు రం డరిగిన. చాండవులుం దమ యిష్ట్రంబున నుండి దుఃఖోపళమనంబు

అయిన కథలు నిష్పుకొను చున్న యవసరంబున _దెిపది ధర రాజున కిట్టని యె,

207 —: (దౌపదీ ధర్మరాజుల సంవాదము 2 ఆ. “వృద్దు గొడుకుపలుకు విని [కూరు( కే పావ బుద్ది (జేసి మీము భూతలంబు వెలువరించి రాజ్యవీభవంబు గొని యిప్పు డలుక నెడి నుచిత్తు( డయ్యె నొక్కా ! 208

ఆ. అద్దు రాత్ను వాదయ మది యయఃపాషూణ నిష్టురంబు; ధర్టనిధుల మీము నట్లు గొడుకు లెగ్లు లాడంగ6 బోయిన వల దనండ కలవావాంఛంచేసి. 209

05

శ్రీమడాంధ మహాభారత ము

॥ విమలవార్శ న్ర్రబుల వివారించు వారలం [(బియ మహోర్రాసనశ యనరతుల. జంద నాగురులి ప్త్రచారునర్యాంగుల నతనర నాథ సేవితుల; మిమ్ము వనమున [గుమ్మరువారి. గాం గుళబ్బసీ శయనాభిరతుల(గా, నియతరూవత భూ రెణుధూసరీభూతవి[గహుల. గా [దుతవన్యమృగని పేవితుల( గాంగ నిట్లు నూచి చూచి యే నెట్లు చితోవ శాంతి సేయుదాని? నకలభోగ విషయవిరతి( చేసి విధియును ధృత రాష్టు నట్లు మీకు నహితు( డయ నొక్కొ! 210

. భవదాజ్ఞానీగళ 6బున(

దవిలి పరాక్రమము విడిచి ధరణీశ్వర! నీ

యవరజు లిడుమల. బడి కడు!

జివికిరి చెబు బడిన సింహళిళువులభంగిన్‌ , 211

, పరన రెం [దమకుటపద్మ రాగద్యుతి నరుణ మగు భవత్పదాబ్బ్దయుగము పరుష ధాతుళిలల వె నిప్పు డరుగుట

నరుణ మయ్యె బర్భతాంతరముల, 212 . అనవరత సెఖ్యసంపద(

చెను పొందుచు నుండు మీకు ఖీకరళాంతా

రనివానాయాసంబుల

ననభఘా! యిబ్బ్భంగి నవయ నలమట వొడ మెన్‌. 218

, నిత్యంభునుం బది వేవురు [బాహ్యుణులు (బావ్మావిదులు బనిండితళిగ ల నిష్టాన్నంబులు గుడిచి తృప లయినం దద్భు క్త శేమం బువయోగించు చుండు నీకు వన్యమూల ఫలాళనంబు లుపయోగించుచు నన్యుల యందు. [గోధంబు విడిచి యునికి యుచితంబు గాదు. 214

౭

ఆరణ్యపర్వము, (పథమాశ్వాసము 39

పదివేలగజముల బలమున విలసిల్లు ననిలనుతుండు గాజుడవిలోన( (గుమ్మరి, కాయలు. గూరలు. దిని సేద వడిన6 జూచియు, దీర్భ బాహుయుగళు డయ్య్యును జాహుసవా|[సంబు గలిగిన యర్జునుకం కె బలాఢ్య్యు. డగుచు నేక వేగంబున నేనమ్ము లొక్కయ మ్మేసినవిధమున నేయ నేర్చు

. నర్జునుండు వనమృగావలి( గలిసి యి

టున్న ( జూచియును, నుఖోచిశాత్ఫు లైన కవలు దిను లై యున్న( జూచియు నుపశమంబు( దాల్చి యుండందగున ? 215

. తమయును చేజంబును నయ్యయికా ల౦బుల. [బయోగింప చేరని

రాజునకుం (బజాను రాగ |పతాపంబులు లేవను నీయర్థం వితివాసంబున వినంబడు; తమా సకేజంబులలోన నెయ్యది వీశనంబు దానిన నిర్ణ యించి చెప్పు మని బలీం|దుండు దొల్లి తన పితామహుం డయిన

పవోదు నడిగిన నాతండు బరీం।దున కిటనియె. 216 డాని | గ్ర . “డమయ తాల్చి యుండ( జన చెల్ల (పొద్దు; "దే య అ జంబ తాల్చీ యుండ! జనదు పతికి; నంతతతముండు, సంతత కేజుండు నగుట దోష మందు రనఘమతులు. 217

. అది యెట్లనిన నిత్వకమాన్వితుం డయిన వానికి భృత్యులు 'వజవక

యవమానంబు సేయుదు; రర్భంబులయం దధికృతు అయిన వారలు ధనంబు అపవారించి దర్పంబు నూపుదురు; మటి నిత్య కేజోధికుండై న వాండతికూర దండంబున సర్వజన సంతాపంబు సేయుచు గృహ గతం జై న నర్పంబునుంబోలె నెప్పుడు నుద్వేగకరుండగుం; గావున గాలోచితంబులుగా తమాళేజంబులు గల్పించునది; యఖథాకాల కల్చ్పితకమా శేజుండై న వానికి నుభయలోక సిద్ది యగు; నని బలీం|ద (వహ్ల్హాద సంవాదంబు నెప్పి వెండియు _చెౌపది యిట్లనియె. 218

40 శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

తే. ఆది నపరాధ మొక్కటి యెన, నదియు

నల్చ మైనను తమీయించునదియ గాక,

చనసి యపరాధములు పెక్కు నేయు చున్న

పొప కౌరవ్యులకు సహింపంగ నేల? 219 క, ఇది తేజంబున కవసర

ముదిత |కోధుండ వగుమ యొక్కించుక; దు

రదు లగు నుయోధనాదుల

నదయుల వధియింతు రుుగులై నీతమ్ముల్‌ .” 220

వ. అనిన ధర్మ రా జిట్టనియె. 221

రగా

“ కోథంజు పాపంబు; [గోధంబునన చేసి యగు జు ధర్మ కామార్జ హోని; గడు. (గోధి గర్హంబు గానండు; (కుద్దుండు గురునైన నిందించు (గుద్దు డైన వా డవధ్యులనై న వధియించ; మణి యాత్మ ఘాతంబు సేయంగం గడు గుద్దు; డస్మాద్భశులకు ధర్మానుబంధుల కిట్టి [కోధంబు దాల్నుట గుణమె చెపుమ? ఆ. యెటుక గల మవోత్ము( డెటుక యన్స లముల నార్చు( గోధ మను మవోనలంబు; (గోధవర్ణితుండు గుబుకొని తేజంబు దాల్చు దేశకాలతత్త్య మెజింగి, 222 క, కమ గలవానికి( బృడ్వ్‌ సమునకు నిత్యంబు విజయనంనిద్ది యగున్‌ ; తమియెన వాని భుజవి [కమము గడుకా వెలయు నర్వశార్యతమ మై. వవ౨ వ. తెజః|పభవంబు లైన యమర్గ దాకిణ్య శౌర్య శీ భుత్యంబు లను నాలుగు గుణంబులు వమావంతునంచ వీర్యవంతంబు లగు; దొ ల్లి కళ్యవగీత లైన గాథలయం దీయర్థంబు వినంబడు; వినుము; వేదం

ఆరణ్యపర్వము, _(ప్రథమాశ్వాసము 41

బులు, శెచంబును, సత రంబును, విద్యయు, ధర్ఫువు, సచరాచరం బయిన జగ మంతయు తమయంద నిలిచినవి; తపస్ఫ్బ్య్వాథ్యాయ యజ్ఞ కర్హలయు, [బవ్మావిదులయుం బడయు పుణ్యగతులు తమా వంతులు వడయుదు; రదియునుంగాక కృవ్ల_దె ఇపాయన భీష్మ విదుర కృప [దోణసంజయ (ప్రభృతులు నా యుపళమంబ కీర్తింతు; రుపళ మహీనుం డయిన దుర్యోధను కారణంబున ఛా ర్తఠాష్ట్ర్రల కెల్లం [బళయం బగుొననిన (చౌపది వెండియు ని ట్లనియె 224

'మధ్యాక్కర. తమయంద చిత్తంబు నిల్చి నిర్ణతక ల్భషబుద్ది [గమమున ధర్మువునంద వర్తిల్లు కరుణాత్ము నిన్ను నమర ధర్మంబు రజించు. నీతితో నని శ్మతులందు నమబుద్ది సేయంగ(జనునె? నీకు నజాతళ తుండ ! వివర

ఆ. ధర్శదూరు లైన ధా_ర్థరాష్టు.లయందు ధర్ము "వేమి సేయు? ధరణినాథ ! నికృతివరులయందు నికృతి గేయని వారు వారి నికృతి( జని వధ్యు లండు. 226

క. ఆర్యులకు విహీనతయు, న నార్యుల కున్నతియు( జేసి యవినీతుండ వై కార్యము దప్పితి; నీకు న నార్యులు చుట్టములె? యారు లరుల? విఛా తా! 227

.వ. అని విధాతృని ధర్మువు నాజేపించు |చౌవదిం జూచి ధర్మరా జిట్టనియె; నా స్తికలయట్లు ధర్మాభిళంకిని వై దైవదూవణంబు సేసె దు; శిషప్పచరితం బయిన ధర్మంబు నధితెపించు చున్న దుర్శతికిం బాయళ్స్చిత్తంబు లేదు; ధర్మువు దప్పక నిత్యులై జీవించు చున్న మె| శయ మార్కండేయ వ్యాన వసిష్ట నారద్యపభృతులం బరమ యోగధరులం (బత్యవంబ చూచెదము. ; పీరెల్ల నన్ను ధర్మపరుం డని మన్నింతు; రను లన్యాయంబు చేసి రనియు నే నెల ధర్మువు దవ్పుదు ? బి28

42

(శ్రేమదాం[ధ మహాభారతము

క, ధీరమతియు క్రి (కేసి వి

వా రింపంగ నిక్కువంబు సర్వ జనన్వ ర్లారోహణసోపానం బార ధర్శంబ చూవె యతిరమ్యం బై. 229

. త పస్ఫాాథ్యాయ బహ్మ చర్య దానధర్శ య్ఞ్ఞంబు లను పుణ్యకరగ్హంబు

లఫలంబులగు నేని వీని నేల బుషిగణంబులు సేవింతురు? నీ జన్మం బును, ధృష్ట్రద్యుమ్ము జన్మ ంబును బుణ్యకర్భఫలస ద్భావంబునకు నిద ర్భనంబులు గావె? మణీ పుణ ౧ఫలంబులు గలయట్ల పాపఫలంబులును గలవు; తొల్లి (బహ్మ దన పుతులకుం గర్శఫలసద్భావంబు నెప్ప్ప్క నందు. గళ్యపుండు ధర్మ పబోధనంబునం జేసి పుణ శ్రఫల(పావ్లుం డయ్యె; వీథాతృని యోగంబునం బుణ్యపాపఫలంబు సంపా_వ్తంబగు; వీ థాతృ నను గవాంబునన కాదె పుణ్యక ర్భ్టంబులు (పవర్హించి మర్త్య లమ _ర్త్వత్వంబును బొందుదు"రనిన విని _చెెపది యి ట్లనియె. 2830

. “కర్శఫలము లేదు; కర్మఫలా ప్రి కిం

గారణంబు విధియు( గా దనంగ నంత యెలుక లేన? యార్తనై విధిచెల్టు కలసి పలికితిం [బీయంబు దప్పి. వల]

. వేదశాన్రములును విధివిధానములును

న|పమాణ మను దురాత్శకులకు( బుణ్యగతులు లేమి భూనాథ ! యెొటులాని "దానం గాను ధర్భతత్త్యయు క్రి. 292

. తొల్లి నీతిమంతు లయిన [జావహ్మణులు మదీయజనకునకుం జెప్పంగ

వింటి; 'నెబుక గలవారికిం గర్భంబు గ _ర్హవ్యంబు; గర్భరహితు అయి స్థావరంబులయట్లు జనులు జీవింప చేర; రల్బఫలంబు నైనను గర్భాంబు. [బవ ర్హించు చున్న వారిం జూచెదము; దై_వమాను షంబులు గర్భఫల పాపికి నిమి త్రంబులు; పురుషుండు మనంబున నర నిది నిళ్కయించి కర్నంబునందు. గ తోత్స్చాహుండు గావలయు; నటి

ఇ" జ ౮ ల ట వానికి దైవంబు సవోయం బయి కర్ట సిద్ది గావించు. 298

ఆరణ్యపర్వము, (పథమాళ్వానము 43

మధ్యాక్కర: తిలలందు( ద్రైలంబు, గాప్టములయందు. దిరముగా నగ్ని గలుగు శెజింగి యుపాయపూర్వుమునం గడంి తత్సిద్ది యలయక యుత్సాహవంతుండు వడయున ట్రనుత్చావా మొలసి ద్రైవపరుం డిది వడయంగను నోవునె యెందు! మధ్యాక్క-ర: కడు నిమ్ముగా దున్ని వీజములు నల్లి కర్షకుం డున్నం దడయక వ ర్షంబు గురిసి కావించు. దత్స్ఫలసిద్దై; నడుమ బర్జన్యుం డను [గహింవనినాం డేమి సేయు? గడ(గి చేయం గలదాని. జేయును గాక క ర్లకుండు, 285

వ, కర్శఫలంబులు చై_వమానువనిద్దంబు లయిననుం బురుపో తావాసము. వార్జితంబులయిన నవి సుస్ట్రిరంబు అయి సురతితంబు లయి పర్తిల్లు; ననీహామానుం డయి 'దైవపరుం డయినవాండు నీరిలోని యాన పాతంబునుంబోలె నవసన్నుం డగుం; గావున( గర్భ్నఫలనిద్ది నిశ్చ యించి యుత్సాహవంతుండ వయి నీయనుజుల పరాకం బునం బరుల జయించి మనయందలి యర్థకృశత్వం బపనయింవు” మనిన యాజ్ఞ నేని వచనంబుల కనుగుణంబుగా భీమ సేనుండు ధర్భు రాజున కి టబ్రనియె. 296

--: భీమసేన ధర్మరాజుల సంవాదము :--

మ. పితృ_వె తామహ మైన రాజ్య మరినిక్ళేద్యంబు, గాండీవిచే నతిగు_ప్తంబు, బలారి నను నవోర్యం; బిట్ల దానికా నుదు రతి నన్యార్థము నేసి నీకు. జనునే మ_ర్హ్యేళ! యు[గాటవిన్‌ [వతముల్‌ సల్పుచు ధర్మ లేశ చరణ బ్యాన క్రి నిట్టుండంగ౯ గ 28T

క. ఆమిషము సింవాములచే గోమాయువు గొన్నయట్టు కువలయ రాజ్య శ) మనచే. గొని కౌరవ డే మని తలంచునొకొ బుద్ది నిష్టులుం దానున్‌. 2898.

క్‌, దుర్శతులను దుర్హనులను ధర్భస్థితి నోర్య( దగునెః ధరణీశ్యర! దు మరు లగుధా ర్తారాష్ట్రల "పేర్చి యడంగింపం గడంగు పృథుభుజళ క్రికా. 299

-44

ox

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. ధర కామ [వభవం బయి సర్వార్గ సాధనం బయిన యర్ణ ౦బు విడిచి

మ్‌ తుల కపియంబు, నమి తులకు వా ర్హంబునుంగా మునివృ త్తిం "జీకొని ధర్మువు ధర్ము వనుచు ధర్మువునందు చిత్తంబు నిలిపి దుర్చలు నట్లుండ( దగునె ? 240

* బాహుబలము మెజనీ పరులనంవదలు సే

కొనంగ లావు లేని కుత్సితుండు నియతదుఃఖవృ త్తి నిక్వేదవరుం డగుం గాక! నీకు. దగున? కౌర వేంద! 241

. నరనుత! సియనుజ్ఞ గొని, నాండ విరోధుల నెల్ల( బోరిలో

సరభ సవృ త్తి నుక్కడ(గం జంపితి మేని మహో|గకాననాం తరముల నుండ కుండ, నతీదారుణదుర్మ బగ నంగమంబునం బొరయక యు=డ(గా మనకు6 బోలు నమంచమన; (పియంబుగకా.

. సమయాతి[ కమ భీతిని

తమాయుతుల మెన మనల గౌరవులు వరా | కమహేనులుగా. దల(తురు సమరోత్సాహంబు విడిచి జడమతి నున్నన్‌. 243

. తగిలి నిత్యంబు నేకాంతథర్థు నిరతుః

డగుట యుక్తమె పురుషున? కట్టివాని వలయ నర్గ కామంబులు విడుచు. [బాణ విగతు నుఖదుఃఖములు రెండు విడుచు నట్లు, 944

॥ ధర్మ కామంబులు దయి(గంగ నర్థాక్థి

యగువాండు వతితు( డా, నర సెవ నర్థార్థముగ( జేయు నత. డుగ్రవనములో

గోరతు సేయు నక్కుమతి. బోలు; నర్షధర్న్శములకు వోనిగాం గామారి

అ CG థి

యగు నాత( డల్బజలొళయ మున జలచరం బెట్టు లజ్జలములతో. జెడు

నట్లు కామంబుతో వోని బొందు;

el,

ell

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 45:

. నర్థధరగములు మహాోబ్ది మేఘములట్టు

లుభయమును బరస్పరోదయమ్ము; లిటు గాం దివర్గ మెణి(గి సామ౧మున సే ౧ [a చ వించువా(డు నర్యవి త్తముండు 245

. భవదాచరితం బైన యీోధర్శం బర్ధకామంబులక కాదు, నీకును,

వీబాంధవులకును బాధాకరంబు; చాన యజ్ఞ సత్స్పూజలు గావింప

నర్ధహినున క శక్యంబు; జగ౦బులు ధర్శమయంబులు; ధర్మువునకు

మిక్కిలి యొండెద్దియు లే; దయినను నర్తాగంబు గాని ధర్నువు 0 ధిథ

త _త్తి'యుల కోయు క్తంబు. 246

కత్తుల నాజి నోరు టయు, సర్వభ యంబుల( బొంద కుండగా ధాం బరిగహించి యుచితస్థితిం గాచుటయుం, |వియంబుతో బాతుల కర మీగియును, |చాహణపూజయుం జువెొ యు తమ

కత్తి యభర్యముల్‌, నుగతికారణముల్‌ , విపులార్ణమూలముల్‌ . 247

. కివలధర్మాచరణంబు శ తుజయంబు"కు సాధనంబు గాదు; నికృతి

పరులయందడు నిక్చతి వలయు; బూర్వ ఖాత లైన యసురుల నమ రులు నికృతిన కాదె నిర్తించిరి; కావున నీవు సనమయధర్శ రక్షణ (వతం బుడిగి క[తువుల జయింప నుద్యోగింపుము. 248 జయశీలి వైన నీకుం

[(బియ మొనరింపంగ నున్న పృథుయళులు ముదా

[శయు అగుదురు సృంజయ

కయయదుపాంచాలు రాదిగా6 గల సుహ్మదుల్‌ , 249

.మి తగన ంపన్ను (డై న నమి త్తు మి త్త

బలముతో డ ఛేదించి, దోర్చలము. జలము. గలిగి, దేశబలంబును గాలబలముః! గలుగు వాని కసాధ్యంబు గలది? యెందు. 250

. బలము గలవాని. బలువురు బలవిహీను

లొక్కకైై రూడి నిర్జింతు రుత్సహాంచి;

మధువు గొన నుత్ఫ్సహించిన మనుజు( బట్టి

కుటి నిరించు మధుకరకులమునటు. విరి]. లు జి ౧

46

Cx

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. తుచా”న్నంబునందలి దుగ్గంబునుంబో లె దుర్యోధను రాజ్యంబు

దూవ్యం బగుఓ( బెరజానవద బావ్మాణవరులు నీ కనుర క్తులయి భవ(దాజ్యంబ వలచి యుండుదురు; దీని నేల యెడ సేసెదు? సరాాయుధసనాధం బైన రథం బెక్కి గజపురంబున కభిముఖుండ వై విజయ | పయాణంబు చేయుము. 252

. వణుతజా త్తగిగుణంబు, విక్రమము, దర్పం బేర్పడకా వి|కమ

మణ దానం బొనరింపు మీవణమ; విఖ్యాతంబుగా సంగ రాం

గణమధ్యంబున( జేయు మర్దునబృవా డాండీవనిర్ము క్షమా

రగ్లణాధారావళి ఛా ర్రరాష్ట్రగికదళీ కాంతారవిచ్చేదమున్‌ . 2రిలి

. బవురథగజవావానథట

నహితులు బలవంతు లని విచారింపకు నీ యపొాతులు; మ చ్చాహుగ దా

నిహాతికి మార్కొనంగ.( బోర నిలువంగల చే? 254

. అరివరుల నోర్చి సాగర

పరివృతభూచ [క మెల్ల బాలింపు; [వజా పరిపాలనంబుకం కును ధరణీశ! విశేష మొండు ధర్మువు గలదే? బీక5ర్‌

. రాజ్యుపద స్థుం డైన క్ష_క్తియుండు భూరిదతీణంబు లైన యజ్ఞం

బుల దేవ|జావ్మాణులం దృవ్వులం "జీని, (ఛాహ్మాణులకు న|గవోరం బులు గోనవా|నంబులు నిచ్చి, దురితంబులవలనం జాసి, తమోవిము కుం డైన చం[దుండునుంబోలె వెలుంగు”ననిన ఖీమనేనునకు ధర్మ రాజి ట్లనియె, 256

. “నీవచనంబు ధరం ౧ము, వినీతము నీకియుతంబు నివసి ఆలీ చే

ద్ధ్య్యావవా, మత్యుదార మిది; యెొనను నివు దలంవంగా విచా వ్‌ డె రావసనశాప్తికిన్‌ విషయ మైనది; కార్యఫలంబు లెల్ల స ద్భావమునన్‌ విచారనులభంబుల యం(డు విచారపారగుల్‌. 257

= వనమున. బం డెం డేండ్లును

జనపదమున సెజుంగ కుండ సరి నొకవర్షం

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 47

బును జలుప బూని సత నము

దనర(గ6 శేనితిం (బతిజ్ఞ దగ వృద్శసభన్‌ . ౨56

. అలఘుగుణంబులం దధికు. డైన మపహాత్ను(డు రాగకోపమా

యల బడి, యతమావివళు!. ౫, య చిరాంశల తావిలాసచం

చల మగులమ్మీ కాసనవడి, సత్యము భర్మువుం నప్పి, సత్సభా

వలి దగువారియొద్ద( దగువా డయి నద్విధి నుండ నేర్చునే? 259

. ఏ నెట్టును నత్యసనమయం బగి[క్రమింప నోవ; శుభోదయ కాలంబు, య

[బితీకించి యుండుము; రాబ్యంబులు( బుతులును, ధనంబును,యళం

బును, నత్యంబునకు సమంబులు గా 'వనిన ఫీమసేనుం డిట్టనియె. 260

. అంతకుండు జనుల కాసన్ను ప్ర యుండు

నిమిషమాత మేని నిశ్చయింపః

దగని జీవనంబు నద్ద నుస్థిరముగాం

జేసి కార్య మడయు. సేయం నగును 1 261 , శరిరికి మరణంబు నియతందు; నము ముందరి నై_రంబు దీర్పనివాని జన్మంబు నీరర్గ! రము; MH ల రా: మకంమునం బదుల చిత నట్టు మన వడిన వరీగవంఘునరుం Lorene "సదయయమునింతరు "తీయు నుం బగలును నా పవొదయంసు “*నించుచుంుంయుం; చెారొం ళు నర్జున నకుల సవా దేవులుం, గుంగీచేఫీయు నంత నైఖవంమున సెంతయు సనం తపు లగుచున్న వారు, 26 . వీరల దుఃఖము దీర్చగ

[కూర నిశారు అగు రిపులకును ముదముగ గ)

[గారణ్యమ. లో ధర్మువుం

గారుణ్యము( దాల్ళి యునికీ “౪ ంర్రర్గ మె సిస్‌ | 263

ES

. ఇది [ఛాహ్మాణధర్మ( బుగాని గంధ ము గాదు; మను (పల తంబి లైన రాజ ధర్శ౧బులు సీచమెయుంగ నింరుని లీవు; శ|తునంవో రంబు సేయనినా( డశ్యంత వోని యగు; నట్లు గార. 264 . వనమునందు( బండెండునంవత్సరంబు లుండ నెర్చితిమేనియు, నొరు లెలుంగ

(శ్రీమదాం(ధ మహాభారతము

కుండ నజ్ఞాత చర్యయం దొక్కాదివన మైన నుండ(గ నేర; మెట్లనిన వినుము. 265

PA

. ఆబాలవృద్ద|పసిద్దుండ వై "వె పార్థివసూర్యుండ వెన నిన్నును, సింహా నంవానను లైన నీతమ్ములను నెజుంగని వారు లేరు; మన గూఢ భావంబు మేరువు నిగూఢభావంబునుంబోలె నమఘటమానం; బిశ్టుని నివ్వన వాన శ్లేళం జెన్న(డును మనకు. బాయ నేరదు; మన మిప్పు డివ్వనమున( బదుమూ(డుమాసంబులు నలిపితిమి; సంవత్సర ప్రతిని ధిగా మానంబులు చేసికొనుట యెందునుం గలయదియ; దీన ధర్భ విరోధంబు లేదు; విజయారంభంబున కిది యవనరం”బనిన భీమసేను పలుకులు విని నిశ్వాస వ్యాకులిత ముఖుం డ్డ వెద్దయుం (బొద్దు చింతించి ధర్భ రాజి ట్రనియి. 266

TR

. “కమమున( బాండిత్య పరా [కమ గ ర్వములందు. గడు [బగ ల్ఫుండవు; మ ధ్యమ ! నీ చెప్పినయది కా ర్యమ యయినను ధిరబుద్ధి వె విను మనఘా ! వి

వ. “అల్ఫోపాయం బన కార్యంబు సావాసారబ్దం చై_నను దోవంబు లే; దిది మవోశార్యంబు; సాహస కియానాధ్యంబు గాదు; సుషిచారితం బె నిద్దిం బొందు; విచార పూర్వార బ్బ కార్యంబునకు ,దెవంబును నను

కూలం బగుం; గావున నిమ్ముగా విచారింవపవల యును, 268

a]

కా

సీ. శూరులు ధృత త రాష్ట్ర సుతులు దుర్యోోధనా

దులు దుశాధర్తు చిందొలును మనకు నాత-తాయులు మణి యంగభూవిభు(డును

భూరి[ళవుండు శలభూమిపతియు నాదిగా6 గల వీరు అవి జయవి[కము

లొలసి తత్సుహృదు లై యున్న వారు; మనచేత జితు లైన మనుజేళు లెల్లను

జని నుయోధనువేత సత్క-రింవ(

ర

(4)

ఆరణ్యపర్వము, (వపథమాశ్వాసము 49

. బడి, కడంగి వాని [(ప_్తవంబున నాజి

వేచి (బాణములను వీడువ నున్న వారు; వార లెల్ల వనుధ( (బసిద్దులు

వినగ నృస్త్రశ(స్ర్రవిదరలందు. 269

. వినవయ్యా కర్గుగర్వం

బని నాత( డ భద్యకవచు. డఢడగుటయు, విలునే ర్పును, నతనిజాహువి|కమ మును దలంచిననాండు గన్ను మూయదు నాకుకా, 270

. మణియు ఫీష్మ దోణకృపాచార్యులు నము లయ్యుును వారి యొద్దన

యున్న వారు; వార అపారదివ్యా(న్త్రృవిశారదులు; -వారల నోర్చి కాని దుర్యోధను నిర్జింపం బోలొదని విచారించు సమయంబున. 2/1

— కృష్ణదై పపహాయను(డు ధర్కరాజునొధకు వచ్చుట :-_

. వారలపుణోకిదయమున

వారిజభ వనిభు(ఃడు లోకవంద్యు(డు వచ్చెం బారాళర్యుండు, ధర్మళ రీరుండు గృష్టాజినో త్తరీయుండు ,పీతి౯. 272

. ఇట్టు వచ్చి పరమభ క్రిపరులై న పాండవులచేతం బూజితుం డై కృష్ణ

"చై ఇపాయనుండు ధర్శ రాజున కిట్ల నియె. 278

. వీరు లగు ఫీష్టకుంభ జ

శారద్వతకర్గు లమతనత్తుులు; వారదిం బోర వధియించు బుంతయు ఛారం బని యున్న నీదు భర మెటి(గి మదిన్‌. 274

. దాని నపనయింపగా నిపు వచ్చితి; G

నధిక యోగలబ్బ మతిరహాస్య మీవి శేషవిద్య సేవింపయా? బార్గుం బనుపు; మితండు దీనం బడయు సిద్ది. 275

. అని ధర్మతనయు నేకాంత|[పచదేశంబునకుం దోడ్కొవి చని నత్యవతీ

నుతుండు విధిదృష్ట విధానంబునం (బతిన్మ తీ యమ విద్య నువదేళించి

50

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

దీనిశ క్రి నర్జునుం డధిక త పోవీర్యవిభవుం డై యిం[దయమవరుణకు బే రాదిదేనతలను, నీళశ్వరునిం (బత్యతంబు సేసికొని, వారలవలన దివ్యా (శ్రుంబులు వడసి శ|తువుల జయించు; మటీ యివ్వనంబు భవచ్చిర నివావనంబునం జేసి విరళఫలకుసనుమపాదపం టై మృగకులోపరో ధీయై యొప్పకున్న యది; యొక్క చోటన పెద్ద కాలం బునికి యెవ్య్వరికిం |బీతిజననంబు గాదు; కావున నొండువనంబున కరుగునది' యని చెప్పి యమ్మునివరుం డరిగినం దద్వాక్యముదితు లై డై కత వనంబు జానీ పాండవులు [వావ్మాణ వరులతోన కామ్యకవనంబున కరిగి సరస్వతీతీరంబునందు నివాసంబు సేసి కొండొక కాలం బుండ

నొక్క నాం డజాతళ [తుం డర్హును6 జూచి యిట్లనియె. 276

, సాదితశా తవు అగు ఖీ

వ్యూదులయం దధిగళా[ శయం బయ జతు 8 పాద౦ బగు చున్న ధను

శ్వేదము; [బావ్మాణులయందు వేదమపోలెన్‌ 21

. అయ్యది మవానీయం బయి, దివమంతకలితం బయి. వారలకు

సన్ని హితం బగు6 గావున, 278

. వారలు దుర్యోధనుచే

నారాధితు అిష్టనత్కి గయల; నగుట రణ [(వారంభ మయిన నెదిరడు వార పరా[కాంతు లై యవళ్యము మనతోన్‌. 279

. దివ్యా స్త్రవిదులై నచారల నోర్చునట్టి యుపాయంబు గృష్ప దై పాయ

నుండు (పసాదించె; నీవివ్య నీవు పత్మిగహించి కవచశార్శుక (పాస ఖడ్గధరుండవై యక్యుల కజేయుండవై, యు త్తరదిక్కున కరిగి . = . తపోయోగబలంబున నిందు. [బత్యతంబు సేయుము; తొల్లి వృత్తు నకు వెబిచి వేల్పులు తమ యాయుధంబులు, బలంబులు, నిందు నందు సమర్చించి; రవి యెల్ల నీకు( ద|త్పసనాంద బున నగు; మణీ

౭

EP

ఆరణ్యపర్వము, (పథమాశ్వాసము bl

యిందు నుప బేశంబున నీళ్వరు నారాధించి తదను[గ హంబున నిష్ట సిద్ది వడయు; మిది వేదవ్యాను నువచేళశం బని. 980

| ధృతినియమ | వతునకు, దీ

కితునకుం బార్జునకు విగతకిల్చిషునకు ధ రృతనూజు(డు పీంతిం బతి స్మృతి నుపదేశించెం చా నమి|త్రజిగీషన్‌. 281

- అర్జునుండును న య్యోగవిద్యా[గవాణ | పభావంబున నధిక తేజో

మూ ర్షియై దివ్యా(స్త్రులాభార్థం బ్యగజుచేత ననుజ్ఞాతుం డ్రై విధివిహ తహోమసంతర్ప్చిత _వీకిహోతుండును [జాహ్మణకృతస్వ స్య్యయ నుండును నై ఛామ్యాదిమహీసురవరులను భాగతృవరులను వీడ్కొని తపంబున కరుగ నమకట్టిన. 282

+, ఆతని గాండీవ హస్తు నకయజాణ

తూణీరయుగళు నుత్తుంగభుజునిం , గనక వర్మా వృత ఘనతరతను. జూచి

పొంగి యంత ర్లితభూత ములును [బావ్మాణ| పవరులు( బార్జుని మనమున

దల(చిన యర్థంబు దడయ కిస్ట సంసిద్ది య యేడు; నర్వవిఘ్న ములును

శాంతి. బొంచిడు; మని సంతసమునC బలికి; రంత దరుణి పాంచాలి వీభత్సు కడకు నరుగుదెంచి, కమల నేతి యరిజయార్థ మరుగు నాతని యుత్భాహ మెలిగి యిట్టు లనీయె నిందువదన. 288

. అవమానానహా మగు నీ

యవమత _త్తి'యకులంబునం దెం కిట పు ట్టువు గా కుం డెడు; తత్‌ కమ మవు |జావ్మాణకులమునంద యయ్యొడు నాకున్‌. 284

. అరకృత దుష్ప రాభవమవోర్ల వమగ్నుల మమ్ము నందణుం

గరుణ సముద్దరింపుము; జగన్ను త! యన్యులు పూనం గానియీ

52

PA

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

భరము వహింప.6 బూనిన యపార గుణాన్సితు నిన్ను దిక్కు. లుకా ధరణియు, సోము(డుకా, నభము, ధా|తియు, గాడ్చును గాచు చుండెడున్‌. 985

అని దీవించి పాంచాల రా జపు(తి దన స్నే వాలాలనవిలోలాపాంగవి లోకనంబులం జార్భు( బరిగ్భహీత పా థేయుం "జేయుచు. , దద్వి యోగ తరళం బైన హృదయం బెట్ట కేనియు నొక్కింత సేసికొని యుండె; మల్‌ పార్టుడునుం బూరో త్తర దిశాభిముఖుండై యొక్కరుండ యరిగి మైంద్ర యోగళక్తి నిఖఇలభూతదుర్నిరీమ్యుం డగుచు హిమశ్లైల గంధమాదనంబుల నతి క్రమించి. 286

. వీరుడు యోగవివ్యయును, విల్లును దోడుగ నిందకీల నముకా

భూరినగంబు వెం గడంగి పోవంగ6 బోయిన. , “బోవ కుండు ము

[గారివి భేది నొ వను మహామధురధ్వని వించె వానికి౯;

బోరన నంతరికమున( బొల, నిరంతశరపువృవృషియున్‌. 287 బి ఎలి

. దానికి వినయం బంది చనువా.డు ముందట నొక్కవృశమూలంబున

నున్న వృద్ధ |జాహ్మణు, |బవ్మాకజోధికు, నవిరతయమనియము

కృశీభూతశ రీరుం గని నమస్కరించి తత్సమీవంబున వి|శ్రమించియున్న

నప్పార్గుం జూచి |బావ్మాణుం డిట్లనియె. 288 ® ౧

. ఎందుండి వచ్చి తయ్యః య

నిందిత కేజుండవు ధర్మనియతుండవు; నీ కీం దుండ నేల? సిద్దిం బొందితి; చేకొను మభీసష్టభూరిఫలంబుల్‌ . 269

+ తిది శాంత తపన్సుల కా

స్పద; మిందు. గృ వాణక వచ జాణానననం పద దాల్చి యుండ నేటికి? విదితడ[తియకులుండ వే నీ వనభఘా! 290

. వీతహార్ష కోధు లైన వాహ్మణు లుండెడు_వుణ్యనివాసంబున

నాయుధంబులు ధరియించి యుండవలదు! వీనివిడువు మని నిషేధిం

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 53

చిన నవ్విఘ్న వచనంబులకు సంచ లింవకయున్న యాతని ఒధెర్య్టం బునకు మెచ్చి నవా|సాతుండు నిజరూపంబు6 జూపి యతని కిట్రని యె. 29 1

. ఇష్ట మైన వరము లిచ్చెద. (బీతితో

మడు మనిన సమరవిభున కవుడు గరము భక్తి | మొక్కి కరములు మొగిచి యి ట్స నియె( బురువవృషభు( డర్లునుండు, 292

rT | అగ ల , 99 వ. దేవా! నాకిష్టం బై నవరంబు భవత్ససాదంబున దివ్యా స్త్రలాభం బనిన

rd)

“నది యేమీ గవానంబు? దానిన యిచ్చెద(; బుణ్యలోకంబులు, దేవ త్యంబును, నర్యకామంబులు వేండుిమనిన నర్జునుం డి ట్లనియె. 298

. దివిజాదనాథ! నా కని యెల్ల నేటికి

బరమ్మాస్త్రలాభంబ కర మభీష్ట; మరులు సేసిన మహో పరిభవ కేశ ంబు వావంగ నోవక యేవు టడవి నురుదుఃఖతుల సవోడరుల నందజ( బెట్టి చను దించి, మిన్నక చనిన నన్ను. దగువారు జగములో. చెగడ రే?” నావుడు నుతునకు( (బీతుం డై శతమఖుండు

. గరుణ నిట్లు అని యె బర మాన్హ్రలాభంబు

నీకు నిష్ట మేని లోకవంద్యు గరళకంరఠు, నీకుం బరము, [బనన్ను (గా వేగ చేయు మధికయోగళ క్రి. 294

. అశ్లేని నిఖలలోకపాలనపితుం డ్రై యీళ్వరుండు నీయభిమతం బొన

రించు'నని నవా[సలోచనుండు లోచనాగోచరుండై న నర్జునుండును దద్వచనంబున సమాహితచిత్తుం డై హిమ శ్రైలళిఖరంబున కరిగి వివిధ కుసుమఫలవృ తంబులను, విమల ని ర్ష్రర జలంబులను, గమలకుముద క ల్లా రకలహాంసనంకులపంక జూకర౦బులను రమ్యం బైన తపోవనంబునందుం బర మేళ్వరు నుద్దేశించి తపంబు సేయం దొడంగిన. 295

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కో. సుతదుందుభినాద౦బులు సురపాదపసంభవ [పనూనసుగంధో త్కర వాసితపవనము వి న్తరిల్లై నాతనికి వృాదయసమ్మద మెసంగకా. 296 వ. అందు మనోవాక్కాయ కర్మనియతుం డై పరమేశ్వరుం దన చిత్తం బున నిలిపి, నిరంతర |త్రిరా[తోపచాసంబుల నొక్క మానంబు. జభివీ, ద్విగుణిత (తి రా|తోవవాసంబుల "ర0డవమానంబు6 జలిపి, పతోప వాసంబుల మూండవమానంబు సలిపి, యూర్జ్వ్వభాహుం డై యేక పా చాంగుస్టా[గంబున నిలిచి వాయుభోజనంబు సేయుచు నాలవ మానంబు సలిపి, యిట్ల తిఘోరతపంబు సయుచున్న యర్దునుంజూచి యందలి బుషులు వినయం బంది యీాశ్యరుపాలికిం జని యి ట్రనిరి. ఉ. “భూరిబలుండు పాండవుం డపూర్వతపం బొనరించుటం దది యోరుతపః [పభావ దవానోళ్టితభూమచయంబు లంబుదా కారము లై వనాంతరము గ వ్పె; జగతంయనాథ! త త్తపో భారము నర్వజీవుల కపారభయావహ మద్భుతం విలన్‌ . 298 వ. ఆతని యఖవిమతంబు. (బనాదించి, త త్తపోభారంబు వారింపు''మనిన వారల పలుకులు విని పర మేశ్యరుండు దరవాసితవదనుం డగుచు “వాని యభిిపాయం బే నెలుంగుదు; నిష్టవర [వసాదంబున వానికి మనః [పియంబుం చేసెద; మీరు మీ యాశమంబుల కరిగి నుఖం బుండుం' "డని యప్పుడు. 299 వి ఈశ్వరుండు గిరాతవేషంబున నర్జును నొద్దకు వచ్చుట :-- సీ. కాంచనవర్ణాపభఘను( డై మహోన్నత కార్ముక వాస్తు( డె, కాలకంఠు( డఉణకురా జయ; నదీం చతనూజయు వనచరీభావంబు వణల( దాల్చెం గులుచ చేతులు, మిడి[ గుడ్డును, గడుకొన్న తఅటులు, మణీ చెంచుంచలలు నమర'. దడవిండ్లు సేవట్టి తడయక యొణుకు శై. యార్చుచు భూతమ్ము లాత్మసతుల

ఆరణ్యపర్వము ప్రథమాశ్వాసము 55

. నెటుకునతులం గావించి యయ్యణుకురాజు

ముందటం, బక్కియల నక్క ముగిన నిలిచి;

రంత వంటనెపంబున నంధ కారి

గద ల దద్యన మెల్ల (గక్కాదలు చుండ. 900

. అలుగుల [మంది యందుల మృగావలియున్‌ వివాగంబులుకా భయా కులగతిం బొంది మూంగలును గుంటులు!. జీకులు నై_నయట్టు cl యులియక యున్న చే నడ6గి యుండ గిరాతబలంబుతోడ. బిం గలనయనుం డుమేళ్వరుండు గవ్వడి డాయంగ వచ్చె జెచ్చెరన్‌. 801

. అంత నీశ్వరచోదితుం డయి మూకుం డను దైత్యుండు నూకరం బై_ కరా శారంబున వీభత్పు వధియింప సమకట్టి పయిం బటి

తెంచిన. 902

. అనఘుండు దాని దవ్వుల.

గని ఘను. డయి పాండవుండు గాండీవగుణ

ధ్వని చేయుచు డాసిన బె

ల్పన యేయః గడంగి నిలిచె సంరంభమునన్‌ . 803

. అదియును నావణంబ యేనసిన యమ్మునుం బోలె నతివేగంబున దా నానన్నంచై న, దాని నేయ కేయకు మని యొజుకురాజు వారించి నను వాని వచనం జాదరింపక. వంశీ

. పటువిశిఖంబునం |దిదశపాలతనూజు(డు పంది నేసె; ము

న్నట పర మేశ్వరుండ ను రయంబున దానిన యేసె; నిట్టు లొ కొంట( బడి యెకా వారార్హునుల ఘోరళరంబులు పందిచె ( గుభృ _తటముపయిన్‌ వడిం బడు నుద[గమహోళనులట్ట (మోయుచున్‌ .805

. పారుశరమును, నరుళరమును

సరి నిరువక్కి యలు డాశి జవ మణి, శరనం

భరమున దిరి? వరావాము

శరనిధి మథనమునం దిరుగు ౩ లమపోలెన్‌. 806

. ఇ ట్లిద్దబిచేత శరవిద్దుం డై మూకదై తుండు నూకరరూపంబు విడిచి నిజరూవంబు తోడ నద్భళుుం డయ్యె; నంత నర్జునుండు విస్మితుండై_

56

వ.

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

ముందట నత్యున్నత చాపధరు, మేరుశిఖ రాకారు, నపారకిశాతవదా తిసమేతు, నభినవయావనవన చరి నవా సపరివృతు నొక్కవురుషుం గని "ని వెవ్వండవు? మనువ్యగోచరంబు గాని యివ్వవంబున( [బియ వనితానుగతుండ వయి యేల (కుమ్మరి యెదు ? మణి నా యేనిన మృగంబు నేసి మృగయాధర్మవిరోధం బేల చేసితి? నిన్ను నివ్వుడ నానిశిత చాణజాలంబులపాలు సేసెదిననిన నగుచు నాతనికి నయ్యె అుకురా బి టనియె. 807

“పను నామృగంబు నేసిశి; నది మదీ

యాన్త్రనివాత మయ్యె నవికలముగ 6; జనునె నీకు లేని శొర్భనంవద( జెప్పి కొనంగ నుదము మిగిలి కుజనునట్టు ? 808

* పలుకుల నొప్పదు; వీరము

గల వేని రణంబు సేయ. గడయగుము; నీ దో రృల మివృుడ యుడి వెడొనన్సి తలరక యెయుచు. వినాకి తాల గిరీటికా, 809

అంత 810

. | వతిబలదర్చభ ంజను(డు పారుడు చారుణబాణవర ము య రి

న్నతి నతివీరు డై కురిసినం, బరముండు మహోంబువృష్టిం బ

ర్వతము (గి హాంచునట్లు బలవంతుండు దాని [గహించి, పోర న కతతను( డయ; వాని నతిగర్వితుం బార్జుండు నూచి యాత్మలోక౯ా. “"ఇతండు ను కేందుండొం జెం బర మేశ్వరు. డొం జె, దినేకుండొండెయణగా కతులబల (పభావయుతు'. డన్యుడు గాం డొరు, డైన మద్భుజా వీతతధనుర్విము క్రళర వేగము పోర సహించి యిటు ల

6 ఇతు(డు, నమూర్చితుండు నయి కంపముం బొందక యుండ నేర్చునే?

నా యేనిన యపారదుర్వారనారాచంబు అవి చేకియందు. [బయు

_కృ౦ంబు లయిన నసుఖాపితంబులుంబోే శె పీనియందు నిష్నలంబు లగు చున్నయవి. 818

Ux

ఆరణ్యపర్వ ము, _పథమాశ్వాసము 57

. ఎఖుకు నన్ను నుక యేసిన శరములు

నెజంకు లాడి నాకు నిశితదివ్య విశిఖతతులయట్లు వేదన గావించు టిది యపూర్య్ణ; మీత. డెవ్వం డొక్కొ ! 914

. ఇప్పర్యతంబు దై_వనీవానంబు గావున నితండు కిరాతరూప|ప్రచ్చ

న్నుండైన యెయ్యెని యొక్క దివ్యవురుషుండు గావలయుినని యశనికల్బ్సంటు లయిన దివ్యళ రంబు ల య్యుణుకుపయి నేసి, యర్షు నుం డడయబాణంబు లైన తన తూణరమ్ములయం దమ్ములు గానక “ఖాండవదవానంబు నాం డగ్ని దేవుండు నాకిచ్చిన యక్కయ శరధు లిప్పుడు యుగాంతశాలరి క్తంబు లైన శరథధులుంబో ల నున్నయవి; యిది యేమి యద్భుతంబో ! "యనుచు నలిగి గాండీవం బె త్రికొని

"యొటుకువయి౦ బటుచి, 15

, అపహృాతగాండవుండు నె

యపరిమిత క్రోధహృదయు( డన్నరుండు పరం తపు( జఇటుకు మస్యకంబున. గృ పాణపాతంబు( జె గిట్టి కడంకకా వ16

. అదియు వృథ యెన బార్జుండు

వదలక వృతముల, రాల, వై చెను రణదు ర్భదు వన చరు; నబి యెల్లం దదంగముల నడరా నద్భుత ంబుగ నంతన్‌. వ '

. వారు బినంగి పట్టుకొని లీ

కరబలు. డర్హునుండు ముష్టి ఘాత ౦బుల నం గర మొనరించెను; వనచర వరు లాతని శ"ర్య గ రవము. బొగడి రెదన్‌. 918

. తనదివ్యగా[తమున న

రును గాతనిపీడం చేసె ళూలధరుం డం తన మూర్భవోయి పీడిత తనుండై పార్టుండు ధరణితలమున( బడియెన్‌. 919

56

(శ్రీ మదాంధ్ర మహాభారతము

వ. అంత. 321

చ. వరదుడు పార్ధు శెర్యవిభవంబున, కాతని ధ్రైర్యవృ త్రిక స్త్పరుదుగ మెచ్చి నన్నిహితు. డయ జటామకుకేందు రేఖయుం, గరమున శూలము౯, గరళశాలగళంబు, బృవాద్గజాజినాం బరముల దృతీయలోచనము., బన్నగవోరము నొప్పు చుండ(గకా,

వ. ఇట్లు విరూపొతుండు నిజకూపంబుతో నర్జునునకు నన్నిహితుం డై “యరునా! వ[తియు. లొరు అవ్వరు నీయటి శౌర్య భె ర్యవంతు జ రు యా లందును లేరు; నీ తపఃతాత గుణంబులకు మెచ్చితి; నీకోర్కి సఫ అంబు సేసెద; దేవాసురమానుషవం బైన జగంబంతయు నీవ జయింతు; నాన్వరూపంబు సూడు”మని దివ్యదృష్టి యిచ్చినం జూచి పార్గుండు లు థి గృ శార్గుం డయి దండ|పణామంబు సేసి. లల్లి క. వరదు, నురానురవందితు. గరుళాకరు, వారు, వినారకరు., గరిచ ర్మాం బరు, శొంకరు, గిరిజానుం దరు నిట్లని సంస్తుతించె( దద్దయు భకి౯. వైవి

—' అర్జునుండు పరమేశ్వరుని స్తో తము "సేయుట "=

దండకము. “క్రీకంఠ! లోకేశ! లోకోద్భవస్థాననంవోరశారీ! పురారీ! మురారి పియా! చంద థారీ!మ హౌం దాదిబ్బం దారకానంద నందోవా సంధాయిపుణ్యన్వరూపా! విరూపావ! దజాధ్వరధ్వంనకా! చేవ! నీదైన తత్ర్వంబు భేదించి, బుద్ధిం (బధానంబు, గర్భంబు, విజ్ఞాన, మధ్యాత్మ యోగ ౦బు, సర్వ | కియాకారణం బంచు నానా [ప్రకారం బులకా బుద్దిమంతుల్‌ వఏచారించుచుకా నిన్ను భావింతు; రీజాన! స్వే శ్వ రా! శర్వ! నర్వజ్ఞ సర్వాత్మ కా! నిర్వికల్ప [పభా వా! భవానీవతీ! నీవు లోక తయీవ_ర్తనంబు౯ మహీవాయుఖా త్యాగ్నిసోమార్కతో యంబులం జేసి కావించి; నంసార చ [క [(కియాయం తవావుండవై్వై; తాదిదేవా! మవోచేవ! నిత్యంబు నత్యంత యోగస్థితి౯ నిర్మల జ్ఞాన దీవ (పభాజాల విధ్వన్త నిస్సార సంసార మాయాంధకారుల్‌, జిత [కోధరాగాదిదోషుల్‌ , యతాత్ముల్‌ యతీందుల్‌ భవ త్చాదపంశే

ఆరణ్యపర్వము, (పథమాళశ్వాసము 50

రుహ ధ్యానపీయూవ ధారానుభూతికా సదా తృవుల్లె, నిత్యులై ; | చ | | | | అర రవ్యయా. భవ్య నవ్యా: భవా! భర్గ: భట్టార కా: భార్గ వాగ _న్హ్యకు త్నాది నానామునిస్తో తద తావధా నా! లలా పేవణో (గాగ్నిభన్మ్‌ కృతానంగభసానులిప్తాంగ! గంగాధరా! నీ (పసాదంబునకా సర్వ గీర్వాణగంధ ర్వులుకా సిద్దసాధో్యోర గేం [చానుశేం[దాదులు కా శాశ్య్వు తై_శ్వర్యనం[బాపుల్థే ; రీళశ్వ రా! విశ్వకరా! సురాభ్యర్చితా! నాకు నభ ర్థితంబుల్‌ (పసాదింపు; కారుణ(మూ ర్తీ! (తిలో కై కనాథా | నమ స్తే! నమ సే! నమః!” 924

వ. అని యిట్లు స్తుతియించి కృతాంజలి యై కిరీటి వెండియు నిట్లనియె.

క, “*ఎటుకని యొటుంగక నీకు౯

మజకువ నెదిరితిని; దీని మజవుము; నన్నుం గణబకంఠా! తమియింపుముు;

నెట్‌ నెవ్యరి కెటు(గ నగునె నీచరితంబుల్‌ 9?” 926

. అనిన నప్పొర్టుం గరుణారస పితివిస్తారిత విలోక నామృతమ్మున సం తర్పితుం చేసి, నగుచు నీశ్వరుండు వానిచేయి పట్టుకొని “దనంజయా! నీ చేసిన వ్యతి కమంబు తమియించితి; నతిమానుషంటై_న నీపరా|క్ర మంబునకు మెచ్చితి(; బూర్యజన్మంబున నీవు నరుం డను దేవర్షి వి; నారాయణ నఖుండవు; నరనారాయణు లనంగా మీరిద్దలి బదరీ వనంబున ననేకాయుతవర్ష మ్ములు త పమ్ము( చేసిన మవోవీర్యవంతు అలరు; మీళేజంబున జగములు రతితమ్ము లగుచున్నయవి; యిగ్గాండీ వమ్ము దొల్లి యు నీయదియ; దీననచేసి శ |కాఖిపేకమ్ము నాం డను రుల జయించి; తది యిప్ప్తుడతయ శరధులతోడ మదియమాయా [గన్తం బయ్యె; నీగాండివమ్మును, నకయ శరధులు, సీ కిచ్చితిం గొను; మింకో నీ కిష్టం బైన వరమ్ము వేడు; మిచ్చెద' ననిన నర్డు నుండి ట్లనియె. వబ ““ త్యంబక! నాకు నభీష్టవ

రంబు( | బసాదించె దేని 'రౌ[దను, దివ్యా

(శత్రుం బన6 బర6గిన పాళువ

తంబు. |బసాదింపు మిందుధర! దయతోడ౯ా ౨28.

(శ్రీమదాంధ మహాభారతము

వ, ఇదియును (బహ్ముశిరం బను న్యన్హ్రంబును యుగాంతకాలంబునందు.

OR

fr

(బయుక్రమ్ము లై. జగత్సంహోరమ్ము సేయు; దీనివలన నభిమం|క్రి తమ్ములై యనేక శతసవాాసనంఖ్యల శూలంబులు, గదలు, నాకీ విషంబుల యట్టి యమ్ములు, నుద్భవిల్లు నని విందు; నీ కారుణ్య రు ౧ మ్మున దీనిం బడసి దై త్యదానవయతరాశనపిశాచోరగమ్యుల జయింతు; నతి పరులైన భీష్మ [దో ణాదులను జయింతు; నహాజకుండ లుండై న కర్టుని వధియింతు;” ననిన నీశ్వరుండునుం గరుణించి విశు ౮ “7 wp _ ద్రాత్యుం లైన వార్జునకు మంత ఛ్యానజపప మ పూర్వక ౬బుగా, నం ధాన మోక్షణసంవోరసహితంబుగా( వాళుపతా(న్త్రం బిచ్చి, “దీనికి ననాధ్యం బెద్దియును లే; దల్బ్చులయందు( [దియుక్రం బైన జగ తృంవోరము సేయు. క్రి29

. దిని విధానం బెణుగం

గా నిం|దకు బెరవరుణ కాలాదులకుం దా నతిగవానం బనినను మానవులకు నెటు(గు టఘటమానము గాదే. వ్‌లై0

ఈ దివ్యబాణమ్మున న్‌ వఖిలలోకమ్ములు జయింతు"”వని కొంతే

యునకు వరం బిచ్చి పురాంతకుం డంత ర్ధితుం డయ్యె; నంత, తిలి1

ం అవిరళ నూర్య్యమండలసహ నమ [పభ యె, ధనంజయ

(వవరుకర మ్మున౯ా వెలు(గు వాళుప'తా్యన్హ్ర్యము. జాచి, చైకర్టిదా నవనురయ వరావ సగ ణమ్ము గరమ్ము భయమ్ముు. జొంటదె; నం దవనియు దిర్జిరం దిరిగె నద్దిశిలో చ్చయ సంచయంబుతోకా. ల్రిల్రలి

. |తణయన గా|తస్పర్శం

బుక నిజగా[తము పవి[తమును, ముకాఘం

బును నతి తెజోవీర్యం

బును నైన బృ థాసుతుండు ముదితుం డగుచు. ల్రెలెతై “మంటి; వారుదేవా మంటం

గంటి; నుమాధీశు ననురకంటకవాను, ము

క్క_ంటి(, గబికంఠుం జూడం

గంటి? గృ తార్జుండ నైళిం గడు. బుణ్యమున౯ా. 924

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 61

ర ఇమ్ముల ధర్మజునకు జన సమ్మతునకు రిపుజయంబు, సకలమహీరా జమ్ము సమకూరు నేడు భఘ నమ్ముగ నర్వ[ప యో జనమ్ములతొడ౯.” వీలర్‌,

వ ఇం దుండు దేవగణంబులతో నర్జునునకు 6 (బత్యతం ఐబగుట :-- వ. అని సంతుష వాద యుం డ_ యున్నంత. నిని. ౬ యానా

సీ, వారుచేత సంపా_ప్తవరుం డయ్యె నరు( డని యెతి(గి యిం[ద్రుండు ధ నేశధర్శ వరు ణేశ్వరులతోడ సురగణసహితు. డై దివ్యవిమానముల్‌ దివమునందు వెలుంగంగ6 గెరవకుల వీరుపాలికి వరదు( డై గరుణతో వచ్చె; నట్టి యవనరమ్మున ఘనరవగభీరం బైన మధుర వారక్యమున ధర్మ [ప్రభుండు ఆ. (పీతి నిట్టు లనియె వీభత్సునకు ““ధర్మ నిత్య! పాండుపుత! నీకు మెచ్చి వరము లిచ్చువేడ్క వచ్చిరి నెయ్యురైై యమరనాథు. దొట్టి యమరు లెల్ల. ఫల

వ. వీరలం జూడుమని దివ్యదృష్టి యిచ్చి, “నీవు నరుం డను పూర్వ బుషివి; (బవ్మాని యోగంబున మనుష్య్యుండ వై యుత్తమ వత్తి్యయ కులంబున నుద్భవిల్లి తి; మణి సూర్యాంశజుం 2 కరుని, దేవ దైత్య

లు రా లం యా దానవగంధర్యయతరాకనాంశ జు లైన రాజులను వధియింతు; నీక కంరుకీ _ర్రియగు”నని దండధరుం డ|పతివారణం బైన దండంబు. విధియుక్ష ౦బుగా నిచ్చిన. బి88

క, ఘోరారి చారుణము లగు చవారుణపా శంబు లిచ్చె వరుణుడు; మణీ కె జేరాస్త్ర మిచ్చె నవుడు కు "బేరుండు విజయునకు నహిత ఖేదికి( బీతి౯. 89:

62

౭m

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

. ఇట్లు దివ్యుపురుషుం డైన పార్దుండు లబ్దదివ్యద్భష్మియై యమ _ర్త్య

రూపధకు లై న పితృ దెవతలతోడం దన ముందట నిలిచిన మవోనీల వర్జుండైన వైవస్వతుని, వైడూర్యవర్దుండై యర్రవనదీ శైల సేవితుం జైన వరుళళ్వరుం, జాంబూనదవర్డుండై యకురాకనగణంబుతో నున్న కుజేరునిం జూచి, వారివలన దివ్యా(స్త్రంబులు వడసి వాక్పుష్పఫల జలంబుల నందఅం దృషప్పు లం జేసి వెండియు, 840

. అమురగణన మేతు, నె రావణారూఢు,

వజధరుం, [దిలోకవంద్యు, నిందు, వృ[ఉతళ తు, నమరవిభు6 జూచి యెద నాది మునివరుండు నరుడు ముదమునొంచి. విత్తి]

. ఇందుధర | పసాదమున నిష్టవరంబులు గాంచి బాంధవా

నందవిఛాయి యైన నిజనందను దండతళ [తు సదధ్గుణా నందితు( జూచి వేడ్క నయనంబులు వేయును గన్న తత్సలం బందెం బురందరుండు పరమాద్భుత నమ్మద పూరితాత్ను. డై. 942

॥ ఇట్లు దెవేం|దుండు ధనంజయుం జూచి సంత సిక్రీ నీవు పర మళ్వరు

వలన( బరమసిద్దితో దేవత్వంబు వడసితివి; 'దేవకార్యంబు దీర్చ నర్హుండవు; గాన నారథంబు( బు త్తెంచెద; నమరావతికి రమ్ము; నీకు దివ్యా స్ర్రంబు అంద యిచ్చెద "నని దే వేందుండు చెవగణంబులతో నమరావతికి నరి7; నర్జునుండును ద|దథాగమనంబు (వతీమీంచు చుండునంత. 8489

| 'వారిద మార్గ ంబువలన మవోనీల

వై జయంతీవిభవంబు వెలయ, నాబద్దవివిధరత్నా వళి పథం జేసి

రమ్య మై రోదోంతరంబు వెలుగ, నురునేమిరవమున నుర్వరాధరదరీ

ముఖములు (పతిళర్చముఖరితంబు అగుచుండ, నానావిధాయుధంబులు దాల్చి

యశ నివిద్యుత్సవా సాభిళో భి

రా

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 63

. తభ సద్భళ మె, మహాజవా శ్యాయుత

వాహ్యమాన యైన వరరథంబు మఘవు నాజ్ఞ (జేసి మాతలియుక్త మె

యిం|ద తనయు( డున్న యెడకు వచ్చె, ల్ర44 . మాతలియు నర్జునుం జూచి '“నురానురకిరీటతటభఘటిత రత్న [పఖా భానురవదుం డైన మహేందుండు మీయయ్య భవద్దర్శ్భనం బే &ీంచి నిన్ను నమరావతికి రాంబనిఇె; రాజసూయాళ్య మేధళ తంబులం జేసినవారి కైనను దుర్హభం వీరథంబు; దీని నెక్కు” మనిన నర్జునుండును గంగాస్నానపవి తికృతగాతుం డై. దేవబుషి పితృతర్పణంబుల జేసి మాతల్మిపయు క్షం బైన యాదివ్యరథం వెక్కి... 945 —' అర్జును6 డమరా వతికి( బోవుట :_ , అలఘుత పస్సనూధినియ తాత్ములకు ౯, బహుపుణ్యలోక కాం కులకు, నీళుద్ద మాననులకుకా సతతంబును సం[ళయంబ వై లలితనిలింపదంపతివిలాసవివోరమహోత్సవంబులు ౦ గలగి వెలుంగు రత్నమయకందరనుందర! మంద రాచలా! 346

. నీయందలి పుణ్యతీర్థంబులు "సేవించుచు, గంగాంబు ధౌతస్థలరుహ

వనస్పతి ఫలంబు లుపయోగించుచు నుఖం బుండితి; నమశావతికిం బోయి వచ్చెద”నని మందరనగంబు వీడ్కొని వురందరనందనుండు 'దేవపథంబున కరిగి. 847

| పరమధర్య సి తి (బజం బీతి గాచిన

రాజర్లులకు, నుుగరణమునందు' బతుల |ప_స్తవమున( (బాణముల్‌ విడి విన వీరులకును, యజ్ఞ విధుల (వేసి నురలను వనుమతీనురులను దనిపిన ధర్మాత్శులకు, మవోతాపనులకు, నిలయంబు లై రమణీయంబు లగునట్టి హర్మ ్రవిమానసంవాతుల దాని

* సకలభువనంబులం గల సత్ప్చురముల

కెల్ల నుపమాన మై దవా నేందురవుల

64

ఫు

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

దీప్తి లే కున్నం దన దై నదివ్యది ప్తి వి స్తరంబున నెప్పుడు వెలుంగు దాని 948.

. మజియు ననాహిశాగ్నులకు, నతీర్ణ సేవకులకు, నన్భత వాదులకు,

వేదవిరుద్ధాచారులకు రణపరాబ్బుఖులకు( జొర నవిషయంబును, నతి గహ్వారంబును నైన చాని నమరావతి. జొచ్చి, తద్గోపురనమీపంబున ననవరతగండస్థలగళద విరళ మద జలకుల్యాభిరామం బై, నిరంతర నిర్హ్రరనీహారనగంబునుంబో లె నొప్పుచున్న మొ రాంతంబు జూచుచు సురసిద్దసాధ్యగణంబు తో విద్యాధ రాప్పరొ గంధర్వకిన్నర గయ మానుం డగుచు జను నప్పుడు. 849

. సకలర్తుకుసుమసౌరభ

సుకుమారో చ్యానతరుల సుడియుచు. [బిణయో త్ఫుకు(డై. పవనుండు పాండవు నకు నభిముఖు. డయ దన్శనః|పియ మెన(గన్‌. 950

. నరు(డై న యాదిముని యని,

వారినుతు. డని, వారినవోయు. డని, వారుచేతకా

వరములు వడసినవా? డని

నుర లెలను వచ్చి పారు. జూచిరి పీతి౯ా. 951 ౧ లు థి

అర్జునుండు నయ్యమరావతివిభవంబు చూచి వార్షించుచు నప్పరోగి యమాన మంగళ హితగీతావహితమాననుం డగుచు, సిద్దమునిగ ణాశీ ర్వాదంబులు సేకొనుచుం జని మాతలి నిశ్లేళశంబున దివ్యరథావ తీర్ణుండై. వీరిని

. శతమఖునకు, భువనావన

రతశీలున, కఖిల దెవరాజర్షి సమ న్వితునకు, వ జాభీలో న్నతప్పృథుభుజునకు. గృత|పణాముం డయె్య౯. 959

. అనిమివ నాధు(డుం (టచలితాంగద తుంగ భుజాయుగంబునం -

దనయుిని. గాశిలించుకొోని, తత ణజాతనిళాంత సమ్మదం

ఆరణ్యపర్వము, _పథమాళశ్వాసము 65

బున బుల కాంకితాంగు( డయి, మున్ను నిజాంకత లస్టుం జెసి య త్యనఘు నిజాసనార్థమున నాదట నుంచె. గరంబు నెమ్మితో౯ా.

. లీలై రావతకుంఛా

స్ఫాలనకర్కశకరములః! బలుమరును మరు "త్చాలకు. డంటుచు నుండె గు ాలంకృతుం డైన పార్టు నంగముం (వీతి౯ా. తిర

. ఇట్ల ధికవిలాసంబుతో నురవిలాసినీ కరకలిత చారు చామీకరదండ

బామరసమీరాలోలకుంతలుండగుచు నురరాజుతో నేకాననంబున నున్న యప్పార్టుం జాకశానను శాననంబున దేవగంధర్వ సిద్ద విద్యాధరు లతి పీతి నర్చించి; రంత. 956

. పొకశానను పనువున. బార్థు( డొక్కు

మణిమయం బై న మహనీయమందిరమున నెలమి గంధర్వసంగీత వృూద్యగోష్టి నుం జె. జవులకు నుత్సవం బొందుచుండ. లిం

. అంత నసూర్యా_స్తమయసనమయంబున( జం[దుం డుదయించి సాం|ద

చం|దికా విలాసంబున దిగ్వనితల నలంకరించుచుండ, నిలింవపతి పం పున సొంపార నూర్వశి యర్జునసంగమకాంతం జేసి చం[దికాధవళ దుకూలంబు గట్టి మృగమదకర్నూర కుంకు మోన్ని [శితసుగంధం బలంది, వివిధసురభికుసుమవి_స్తరంబులు ముడిచి, మణిమయభూపషణాలంకృత యె నిలుకడ వడసిన [కొమ్మెలుంగుందీగయుంబోలె మణిమయ మంజీరరుళ ంర్వుళ నినాద ంబును, గంకణరుణరుణ తార ంబును, గటి కలాపకింకిణీ | కేంకారంబును మద నాజ్ఞా వాద్యఘోవంబునుం బోలె (మోయుచుండ మందగమనంబున6 బురందరనందను మందిరంబున కరుగుదెంచిన, నప్పురుషస త్రముండు భయభ క్రిసం[భమంబులతో [బత్ఫుశక్లానంబును దండ[పణామంబునుం చేసి కరకమలంబులు మొగిచి యిట్లనియె. 958

. “నను. బుతస్నేవా ంబున

మనమున మన్నించి శుభసమ।గుని( జేయం

66

శ్రీమదాం[ధ మహాభారతము

జనుదెంచి తీవు ముదమున జనయి తీ! యే గృ తార్థజన్నుండ నై తిక” 859

. అనిన నూర్వశి యిట్లను నొతస నేత

మధుపము లతని సౌందర్యమధువు [గోలు చుండ( దమకంబు మీటి యనూనధర్శ నివుణుండ గు నర్జునునితోడ నెయ్య మొనర. 860

| ““అనుపమ శార్య! నీదు సముద|గ గుణంబులు నార చదాదిన

న్నునివరు లెల్ల ( జెప్ప [బమోదమునకా భవదీయనంగమం బనిశము గోరుచుం దగ. (బియంబున వచ్చితి; నెను గోరంగా , నను జనయి|తి వంచు నొక నాయము( బల్కెదు వ|కభావలకా. 961

. నీకు నేనాంటి తల్లిని? నిజము సెవుమ;

యమరలోకంబు వేశ్యల మెన మాకు నిట్టితగవులు నడవ; వహీనజాహు వీర్య! యిచ్చట వావులు వెదకం జనునె. 862

. ఈలోకంబున వనితలు, బురుషులు విచ్చలవిడి. [గీడింతు; రిచ్చటి కిది

యనిందితంబై నయాచారంబు; నీవును |దిదివంబునకు వచ్చినయప్పుడ దివ్యపురుషుండ వు; గావున నా మనోరథంబు సఫలంబుగా మందార మంజులమంజరీమకరంద పానమ త్తమధుకరగాన మనోవార స్థలంబులను, మేరుశా లకందరంబులను, మండ పవనంబులు గల నంద నాదివనంబుల యందును, నిళాంతకాంతవికసిత కనకారవింద నసమధిక సౌరభనం వాసితమహోనందకందంబు లైన మందాకినీతీర మణిమయ వేదికల యందును, జం దికానుందరంబు లన సీకశాతలంబులను, మజియు నిర్ణరనిహార స్థానంబుల ననవరత నురత కళీసాఖ్యాంబుధి నోలలార్చు” మనిన సిర్వికారధ్రై ర్యధుర్యుం జై యర్జునుం డిట్టనియె, 968

. “ఓహో! యిమ్మెయి ధర్శ

[దోహ క్తులు పలుకం దగునె? దోనం బది గా దే? వారి వారి; మనమున దగ వూహింపక నన్ను! బలుకు టుచితమె నీకుకా. 864

ఆరణ్యవర్వము, (పథమాశ్వాసము 67

— ఊర్వశి యర్జ్హును నపుంనకునింగా శపించుట :--

వ. జగంబులు వుట్టింపను మనుపను సమయింపను గర్తలైన దేవతలకు నెట్లు నడచిన నెగ్గు లేదు; నేను గర్మభూమిని జనియించి కర్యలుండ నై_తి; నాకు నిచ్చటి యాచారం బుచితంబు గాదు; మదియవంళక ర యైన పురూరవునకు( బత్ని వైన కారణంబునను, బురందరునకు. బరిచర్య యొనర్చుటను నాకు జనని వగుట సందియంబు లేదు; త రీ! నన్నుం బుత వాత్సల్యంబునం జూడు "మనిన మదనచాణ పీడిత యె కోపారుణిత నయనంబుల నర్జునుం జూచి యూర్వశి ““ యేను గామించి వచ్చిన నామనోరథంబు విఫలంబు( జేసినవా(డవు, నీవు మర్త్య్యలోకం బున మానవర్శితుండ వై, మానినీమధ్యంబున నపుంసకుండ వై యుండు” మని శాంప విచ్చి నిజగృ వాంబునకు( జనియె; నంత. [దభా తసమయంబున. దద్య అత్రాంతం బంతయు విని సురపతి కొడుకున కిట్ల నియె. 65

క. ““నీయట్టి ఛెర్యవంతుని నేయుగముల నై నం గాన మెన్నండును; ధ ర్యాయ త్తమతివి; మునులకు నీయిం[దియజయము గీ ర్రనీయము తం|డీ ! 866

"త. అనఘ! యూర్వళి యిచ్చినయట్టిశావ మనుభవింపంగవలయు నీ కవనియందు; నింక మీపదుమూ.డవయేండు సత్య

సరణి నజ్జాత వాసంబు సలుపవలయు. ౨67

వ. అక్కాలంబున నీవు మండరూపంబునం [బచ్చన్నుండ వై రాజకన్యక లకు నృత్యంబు గలఅపుచుండి తదంత్యంబున ఇఛాపమోావంబు వడయుి' మని యను[గహించె; నీయాఖ్యానంబు విన్న పుణ్యపురుషులు నకల దురితవిముకు లగుదు రని చెప్పి వై శంపాయనుండు జన మేజయున క్రి ట్రని యె. 868

68

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

స్ప వజా(న్ర్ర మాదిగా వరదు(డై_ వివిధది

వ్యా(స్ర్రముల్‌ పార్టున కమర నిచ్చి త|త్పయోగంబులుం ద|(దవాస్యంబులు( దన్నివర్తనములు( డడయ కవుడు దయ నుపచేశించి, ” చదారుణావావములం దవిజేయవీరు రండ వగుము పేర్చి” నని మవోసౌవోర్లు(డై_ చితసేను( డ నంధర్వపతితోడ గారవమున

ఆ. వ జధరుండు గీత వాద్యనృత్యంబులు ౯” గఅవం బంచె( జార్జు( గడ(గి; యిట్లు

లమర నాథునొద్ద నర్జునుం డుండ చే నేడు లరిగె నిట మహీతలమున. 969

వ. అంత నొక్క నాడు రోమశుం డను మవోమునని యిందు నొద్దకు

వచ్చి నురగణ పూజితుం డై నురేందుతో నేశాసనంబున నున్న యర్జునుం జూచి యాళ్చర్యం బంది యిందున కి ట్లనియె. 870 ద య

. “కోరి యనేకయుగంబు ల

పారతపోయుకు లె న వారికి. బడయకా దూరము నీనభ; మటి నీ

కారుణ్యం వింతకంకుం గడు ద వ్వెందుకా. 971

వ, అట్టె యందు నీతో నొక్కట చేకాననం బెక్కి నీ రెండవమూ ర్రియుం

బోలె నున్న యిమ్మనుజుం జెందులవా.? డెవ్వం'డనిన నమ్మునీం|దు నకు దేవేంధద్రుం డి ట్లనియె. 872

. “నరు డను మహవార్షి యీత.డు

నరలోకమునందు.( బున్రై నాయంశమునకా; గురుమతి. గొంతేయుండు భా

సుర తేజు. డు'పేంద సఖుడు సువ్వె మునిం(ద్మా! 978

తరలము: శివుడు వీనికి. (బీతుం జై దయ "సీని బాళుపతా(న్త్ర; మా

దివిజముఖు్యుల తోడ నేనును దివ వ్ర్రైబాణము లిచ్చితిం;

రాలా

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 69

దివిరి యీతండు మత్చిYయంబున చెవకార్యము దీర్పుంగా సవినయస్థ్థి తి నున్న వాండు నిజపతాపబలోన్న తిక. 974

. మణీయు వనుమతీఖాతగర్వితు లైన నగరనుతులం దన దృష్టితీవ

దహనంబునం జేసి దహించిన కపిలుం డను మవోముని నారాయ యిం డయ్యె; నట్టి నరరాయణు లాదిమునులు, జగదుపకారులు; జగతీ ఖారావతరణకారణు లై దైత్య చానవ వథార్థంబు మ_ర్త్యం బునం బుట్టినవారు గావున. 75

. దేవతలకు నపకారము

గావించిన యన్ని వాతకవచుల. బాతా ఖా వానుల చానవుల మ

వాోవీరు(డు వీ, డ భేద్యు. 2 వధియించుకా,” 976

. అని తత్సభావంబు సెప్పి యిం|దుండు రోమశున కిట్లనియె. “ము

సీం[దా! నీవు మ_ర్యలోకంబునకుం బోయి, ధర్ముజుం గని, యతని కిం దత్సవహోదరులకు సంతోవంబుగా నాయొద్ద చార్జుం డున్న కుళల వార్త యెటింగించి, ” ఖీమ్మ(దోణకర్లారివీరుల నోర్చునట్టి దివ్యా (స్ర్రంబులు వడసె; నతండు మీయొద్దకు వేగంబ వచ్చు; వగవకుం డుం“డని చెప్పి, నావచనంబున ధర్మజు నఖిలతీర్థ సేవ సేయం బంపు; మట్టయిన న పేతదురితుం జై యభఖిలమహీ రాజ్యంబు వడయు; నతండు తీర్హాథిగ మనంబు సేయునపుడు నీ వాతనికి నవాయుండవు గమ్మని” యిం[దుండు రోమశుం బనిచె; నిట ధృత రాష్రం డరును రు జి దివ్యా(న్ర్రృలాభంబు6 బా రాళ ర్యువలన నెజింగి పరమ వ్యాకులహృద యుం డై సంజయునకి ట్రనియె. వ్‌

. ““సురనమూవాంబుతో సురరాజు నోడించి

ఖాండవం బెక్కటి కాల్చి యున్న వీరున, క ఖలా బ్టవృతవసుంధర. గల

రాజుల నోర్చి పరా[కమమున న|గజు రాజసూయాధ్వర మనిచిన

యధిక సమర్థున, కర్దునునకు6, (బబలసింవామునకు( ఐక్కార వెట్టన

యట్లు దేవతలు నెయ్యంబుతోడ(

70

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

, బర ముందొట్ట పాళువత మాదిగా దివ్య

శరము లిచ్చి రు కార్య మెన6గ; నట్టినరు(డు యోగధు( డై_యున్న పాండవ వరుల జెనయునంత వారు గల? 978

. వారికి, ధర్మువు దవృని

వారికి, ధృఢవచను లైన చారికి, విమలా బారుల 'కద్దియు. బడయం(గ దూరమె? పాండవుల బోలుదుేశె వీరు లొరుల్‌ ? 879

. వారలతో నిగ్రహించి దుర్యోధనుండు దనకు దన జాంధవులకు,

సువ్భాజ్ఞనంబులకు వోని సేసికొనియ. 880

పర్వతములు వ జపా తావాతిని బోక

తక్కు. నేని నిద్ర తనయు దివ్య

నిశితబాణతతుల ని శేష మగు నన.

బరులనైన్య మెట్లు [బదుక నేరు? 981

. లయశాలోదితనహాసకరుకిరణంబులం జరాచరంబులు ద ప్తంబు లగు

నట్లు పారు బాణంబులం చేసి దుర|ోధనాదులు దుస్సవా తాపంబు బొందుదు'రని దుఃఖతుండైన ధృత రాష్ట్ర్రనకు సంజయుం డి ట్రనియె. 882

. ఈనున దురో వ్ర్రథన దు

శానను లొగి. జాండవులకు సభలో నెగ్గుల్‌ "సేసిన విని వారల నను శాసింపంగ, వలవ దనయ, జనరే నీకుకా. 888

. నీియుెపీకుంవేసి దుర్యోధను చేత దుర్ద్యూత పరాజితు లె రాజ్యంబు

విడిచి పాండవులరిగి కామ్యకవనంబున నున్న( గృషుం డ నేక రాజ సమన్వితుం డ్రై వారి యొద్దకువచ్చి నీకొడుకులు సేసిన నికారంబున కుం గృష్టాపరిభవంబునకు దుఃఖతుం డై, కడు నలిగి, '“మీకు నిట్లు సేసిన దురో్యోధనాదుల దూషించి గజపురంబున ధర్మరాజు రాజ్యా భిషి కుం కేయుదు” ననియు “'రాజనూయంబు సేయునాః డిం|ద

ఆరణ్యపర్వము, (ప్రథమాశ్వాసము 71

(వస్థ్రంబున నైన విభూతికంు విశేషవిభూతి గావింతు”ననియు [ద్రుపద సృంజయ కేకయ ధృష్ట్రద్యుమ్న బల దెవసాంబసాత్యకి పభృతుల సమ కంబునం బలికి, సత్య సమయు లైన పాండవులచేత సంరంభని వారి తుం డై పార్టు సార థ్యంబునకు( (జా ర్థితుండ య్య నని వింటిమి. 834

. పదుమూ జేండ్లుం బోయిన?

బదునా ల్లగునెండు ఘనులు పాండవులు జగ ద్విదితముగ నుత్సహింతురు వదలక రణమునకు( గేశవపురన్కృతు లై. లెరిల్‌

. వరములు వేల్పులచే దు

ష్క_రతపమున( బడయుదురు జగంబున నొరు; లి శ్వరుచే వరములు వడ సెం గరుణ ధనంజయుండు దనదుకార్నుకళ క్రి౯ా. 386

. అయ్యర్దును దివ బ్రో రనంఘాతంబును, ఫీమసేను చి[తగచాఘాతంబును,

సియు పేజా నిర్హాతంబును, గారవవరికయంబునకు” గారణభూతంబు లనిన సంజయునకు ధృత రాష్ట్రం డి టనియె. వ్‌ ఈ / లు

. వద్దని, జాత్యంధుం డని

బుద్దివిపాను( డని నన్ను. బుత్తు)ండు బలద ర్బ్పోద్గతు. జై. మెచ్చ డనం a) చానా బద్దంబు లె కాని వినండు పలికినవలుకుల్‌ . విఏ3

. దుర్యోధనుండు దుర్భుద్ది యని యేమి సెప్పవలయు? భీష్మదోణవిదు

రాదుల నాదరింపక కర్షశ కునుల నాప్పులం చేసికొని వారివచనంబుల “నెగడు; నే నేమిసేయుదు?” నని ధృత రామ్టుంండు మిన్నకుండె; నిట పాండవులు పార్దు మసలుటకు దుఃభితులై_. వఏ9

““పాండవసింహ మర్జునుండు పాండుయళంబు వలుంగుచుండ నా ఖండలుదొట్టి నిర్ణరనికాయముచేత వరంబు గాంచి యె

న్నం డిట వచ్చునొక్కొా! నుజనస్తుతు నాతని బీతి. జూడ నె న్నండొకొ కాంతు!” మంచును మనంబున! గోరుచునుండి "రెంతయు౯ా

72

వ.

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

అట్టేయవసరంబున యుధిష్టిరునకు ఖఫీముం డి ట్రనియె. 991

మథ్యాక్కర.”నీ నిచేశంబున నరిగి పార్టుండు నిష్టతో. దవము

వ.

మానుగా జేయుచు నున్న వాం; జేల మసెలెనో రాక; వాని ధర్మస్థితు. జాసి యున్న యివ్వర్షముల్‌ యుగన మానంబు లై నవి మనకు నతని నసమాగమకాంత. 892

మణీ పొండవపాంచాల వీరుల జీవనంబు లాతనియందు నిలిచినవి; తదియ భుజా శయబలంబునం బరుల జయించి ధరణీ రాజ్యంబు! బరి (గహింత మని యున్న వారము; గావునం గాలయావనంబు సేయక యర్జునుం దోడ్కొని తేర జనార్జను రా బనిచి నియోగింవుము. కి$98

. సమయా బ్బంబులకం కె ముందర మహో తావాంబునళా బావహాువి

కమ మొప్పకా విజయుండు నేను దగ నం|గామంబులో నేకకా లమునం డాధృత రాష” జాధముల నలం జంపి, భూచ [క రా

తు, షి జ్యము 'సేకొందుము కొరపంద! మురజిత్సఖ్య (పనాద ౦బునక౯ా, 894

సత్యభంగభఖీతుండవు గావున నీ వింద యుండి, పదుమూం డేండ్లుం జలిపి, పదంవడి కరిపురంబునకు వచ్చి 'రాజ్యాఖీపి కుండ వగుము; దుష్ట దూత ంబున మన రాజ్యం బపవారించిన నుయోధనుండు నుచిర (పతిష్టితుండు కాకుండ, నిష్రుడ యద్దురాత్నూదూషింతుము; నికృతి పరుల నికృతినచేని నిర్జించినం బాపంబు లేదు; నర్య| పకారంబులను శ[తువుల జయించి రాజ్యంబు సేకొనుట రాజులకు విధి చోదితం బెన రా జధర్మంబి' యనిన భీమసేను మవోరంభనంరంభంబునకు నంతో మించి ధర్టనందనుం డాతని దన కిం దిగి చికొని మూశ్చాఘాణంబు సేసి యి ట్రనియె. 895

. “అనలునకు గాడ్చు దోడై నయట్టు లిం[ద

తనయునకు నీవు దోడై నం దడయ కాజి

బోరి రిపులకు | బతుకంగంబోల; దైన

ననఘ! యిది కోపమునకు ననవసరంబు. 898 పదుమూ(డేండ్లుం బోయిన

బదపడి పార్టుండు నీవు. బరనృపతుల దు

ఆరణ్యపర్వము, [పథమాశ్వాసము 73

ర్శదుల వధియిం చి విజయా

స్పడచాహుల రగుండు ధర్శ పరిరజుకు లై, se వ.వ నెట్టును సత్యభంగ బు సేయుట కొడ సెవ* నని జరురక

యుం “డనుజు ననూనయించె; నని జనమే స్త : తం బైన వుణ్యకథ యతి రమణీయంబుగాను. పలి విరుదాంక భీమ! ఖీమేె

శ్వర కృుతకృత్య పసాద! సౌజన సాగు ణా

భరణ! పరగండ భి రవ!

UX

పరనృపమణిమకుటమటిత పవ! బునవిను తా. పెజల ఉఆ్యావాము. రాజవంశకరత్న! రాజ రాజ వవ్‌ వితల మ్‌ (ar కీ జయాభిరామ! ధర్వు మి త్‌! మి'తవిడ్యదం (= భోజవనపయోజమిత త! భూరి కీర్తికెముడే రాజిత (తిలోక! నిఖిల రాజలోక పూజితా ] తలే గదంము. ఇది సకలనుకవిజనవినుత నన్న యభట'వడ్‌తం ఇ న కి మవ త్రీ యో చి డొ భారత ంబునం దారణ్యాపర్వ ంబునందు. జాండవవన' కదళబును, వై ణా. Ee

రవధ యును, గృహ్హ వాంచాలాభిగమనంబును, న్‌ు

నిందకీలాఖిగమనంబును, ౫ రాతంబును, నక్టును తవళక్చరణంబును నీశ్వురుతోడ యుద్దంబును, బర మెళ్వరు చేత చాకు వశ్యాన్తంబు వడ యుటయును, లోకపాలవండర్శనంబును, స్వర్షగమనంబును, నూర్వశి శావంబును, దేవతలవలన దివ్యాన్త్రృలాభంబును నన్నకి 'పథమా

చ

చూ

(శ్రీః గ ణీశళశారచా గురుభ్యో నమః

శ్రి మదాం|ధ మహో భారతము

ఆరణ్యపర్వము - ద్వితీయాశ్వాసము

న్టి రమ్యధర్శ్మనిత న్‌ (పారంభవిభాని ! రాజవర మేశ్వర ! భో రారిమదకుంబికుంభవి

దారణ దారుణక్ళపాణద ఊణవాస్తా ! |

వ. అక్కథకుండు శౌనకాదిమవోమునులకుం జెప్పె; నట్లు సాంత్వనవచ నంబుల భఖీమసేనునకుం గోపాటోపోవళమనంబు చేయుచున్న ధర్మ రాజునొద్దకు బృవాదశ్వుండను మహాముని వచ్చి విధిద్భప్ట విధానంబు నం బూజితుండయి వి|శమించియున్న నమ్మునివరునకు ధర్మ తనయుం

డధర్భుపరు లయిన పరులచేతం దమ పడిన నికార (పకారం బంతయు నెలింగించి యి ట్రనియె, వి

క, "పుడమియు రాజ్యము బంధుల విడిచి మృగావలుల. గలసి, విపినంబులలో. గడుకొని మాయ ట్రిడుమల(

బడిన నృపులు గలరె యొరులు? పరమమునీం దా!”

లి

వ. అనిన నయ్యుధిష్టిరునకు బృవాదళ్వుం డి ట్లనియి. 4 క, “చేవసము నైన యనుజుల

తో, విపులతో, రథాలితో వచ్చి యర

ఇ్యావాసము సేనెదు ధర

ణీవల్ల భ! సీవు ధర్మనిష్టితబుద్ది౯ా. 5

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 75.

క. నరసుతుండు దొల్లి నలు( డను ధరణీశు(డు జూదమాడి, తన విభవము పు మృరుచేత నోటువడి యొ క్కురుఃడ కరం బిడుమ! బడ(డ? కాననసీమకా.”” 6:

_ ధర్మరాజునకు బృహదశ్వుండు నలోపాఖ్యానంబు సెప్పుట $-

వ. అవిన నది యె ట్లని ధర్మునందనుం డడిగిన బృవాదళ్వుం డి ట్లనియె; "“నిమ భేశ్వరుం డయిన వీరసేనుని కొడుకు నలుం డనువా. డనేకాజా హిణీపతి యనవరతాజు (పియుం డజేయంబై న తన శేజంబున నెల్ల రాజుల జయించి |బవ్మాణు్యుం డయి [దహో త్తరంబుగా( [(బజాపాల నంబు సేయు చుండ. 7

క అట విద ర్భాధివు( డైన థీముం డను వా( డనపత్యు.డై, [వతము లోలి సలుపుచు, దమను డన్ఫన్ముని. బత్ని యు( దాను నుపాసించి, తద్వరమున దమయంతి యను కూ6తు, దమ చాంత దమను ల న్ఫుతులను బడసి విళుతగు ణాఢ్య్యుం; డందు( గన్యారత్న మగు దమయంతి చా నత్యంత కాంతి రూబాభిజాత ఆ. విమల గుణనమృద్ది వలు(గుచు సుర సిద్ద నాధ్యక న్యలట్టి సఖులు నూర్వు రొలసి తన్ను6 గొలుచుచుండ6ంగ మహి నొప్పు చుండె నధికవిభవయు క్రి తోడ. 8

వ, అంత. 9g

క, నలుగుణములు దమయంతికి, నలునకు దమయంతిగుణారాంబులు జను లి మ్ములం బొగడుట నిరువురకును వెలసె మనోభవవికారవి[భమ మెదలన్‌ - 10

76

౮

&th,

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

, ఒక్క-నాండు నలుడు దమయంతీగుణబద్ద చేతస్కు డై మద నానలంబు

సహింప నోవక, [పమదవనంబున నుండునంత నంతరితకాంతావోరా వళియుం బోలె వాంసావళి యవనీతలంబున కవతరించిన. 11

= వీర సేనసుతు(డు వీరుండు వాంనల

నడ బంగు. జూచి, నగుచు, వాని నెగచి యెగచి యందు నెగయకుండల నొక్కు హంన(బట్టుకొనియె నతిరయమున. 12

. దాని విడిచి పోవలగానోవ కణబచుచు

నంతరిచమునను హంసలెల్లి ( బిండు గట్టి తిరుగుచుం జె వాతోద్దూత శారచా|భశకల చయము(బో లె, 19

అదియును దన కమ్మను జేశ్వరు( డపాయంబు సేయుంగా వగచి, మనుష్య వాక్యంబుల నిట్ల నియె.: “నయ్యా! యేను నీకుం [బియంబు 'సేసెద; నీవ్చాద యేశ్వరి మైన దమయంతిపాలికిం బోయి. నీగుణం బులు దానికి వర్ణించి యక్కన్య యన్యుల న పేకింపక నీయంద బద్దా నురాగ యగునట్లు గాం జినెిద.”

అనిన విని హాంన పలుకులు

దన హృదయంబునకు నమృత ధారాపాతం

బునుబోలెనై న నృవనం

దను. డనుర కుం డయి విడిచె. దడయక దానిన్‌. 15

. వాంసపిండుతో నదియును విద ర్భాపురంబునకు( బజచి యం దువ

వనంబున సఖిజన పరివృత యై యున్న దమయంతి యంతికంబునకు వచ్చి వివారించుచుండ; నంతవానిం జూచి పరమ కొతుకమ్మున. 16

. బఒండొరుల6 గడవంగ నయ్యువిద లెల్ల (

బణిచి యొక్కొాక్కా కలవాంసం బట్టి కొన6€గ. "జలువముగ నందు దమయంతిచేత. బట్టు వడియె నలుచేత పవిడువంగంబడిన వాంస. 17

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 77

. దమయంతికి నలునకు నం

గమకారణదూత యైన కలహంస మనో

జమనుష్య వాక్యముల న

a

దమయంతికి వార మెనంగ6 దా ని టనియెళా. 18: a) యె లు

. “నీ వాదయేశ్వరుం డైన నలునొద్దనుండి వచ్చితి; నపారపారా వార పర్యం తానంత మహీతలంబునందు నా చూడని రాజు లెవ్వరు. లేరు; సర్వగుణసౌంద ర్యంబుల నెవ్వరు నలుం బోలరు. 19:

. నీవు నలునకు( బేర్మితో దేవి వైనం గాక నీ సముజ్జ ల రూప కాంతి విభవ నిత్యసాభాగ్య భాగ్యాభిజాత్య భద

లతణావలు లవి నవలంబు లగునె? 20

. నీవు నారీరత్నంబ; వాతండు పురుషరత్నంబు; గావున మీయిద్దణు' సమాగమం బనో్య్యోన్యళోభాకరం బగు” ననిన విని సంపా _ప్రవృాదయ సమ్మద మై దమయంతి డాని కి ట్లనియె,

య.

మథ్యాక్కర." ఆ రాజుగుణములు నా కణింగించినట్టులు నన్ను

నా రాజునకు నిణటీంగించి కరుణ నాయందు. గావింపు మారంగ”ననుడు నిషధవిషయమున కరిగి యా హంస వీరసేనజునకు దాని గుణరూప విభవముల్‌ సెప్పె. 22

. అంతః 2.

. నలదమయంతు లిద్దజు మనః పభ వానల బాధ్యమాను ల_

సలిపిరి దీర్భ వానరనిశల్‌ విలసన్నవనందనంబులకా,

నలినదళ ంబులకా, మృదుమృ ణాళ ములక, మనసార పాంనులకా

ద లిరులళయ్యల౯-, నలిలధారల(, జందనచారుచర్చలకా. వళ.

. ఇట్లిద్దణు నన్యోన్యరూపగుణ శ్రవణసంజాత [ప్రీతు లై యుండునంత నంతఃకరణ సంతతమనోజాతనంతాప వివర్దవదన యైన యాదమయం తిం జూచి భయసంభమా[క్రాంత లై సఖీజను లెల్ల నకో్క్కమలి' వృత్తాంతం బంతయు ఖీమున శెజింగించి యి ట్లనిరి. ల్‌,

ec

ux

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

= “కలవాంన పలికిన వలుకులు గుణియించు;

వడి దానిపోయినవలను చూచు; బలుకదు సఖులతో లలితాంగి; మిన్నక యలయుచు నుండు. చా ననుదినంబు.; జారువిభూపష ₹ళకావోరవివోశిరళ య్యాసనభోగంబు అందు విముఖి యయి, శేయు. బగలు ని[దయు నెప్పుడెటు(గక దమయంతి నలు(డను ధరణినాథు

. నంద బుద్ది నిలిపి కందర్ప బాధిత

యగుచు నున్నయది ధ రాధి నాథ !

ధరణిపతుల నొరుల నురుగుణాఢ్యుల విన

నొల్ల చెంత విభవయు క్షు లయిన.” 28 అనిన విని భీముం “డేమి సేయుదు? నెవ్విధంబున నమ్మహీపతి నిట

రావింప నగునోియని చింతించుచు, నం|పా_పయౌోవన మొన కూ(తుం జూచి యప్పుడు. 27

ఆ టైదర్భుండు నిఖలధ

రావలయములోనం గలుగు రాజన్యుల నా నా విషయాధిశ్వురులను రావించెం దత్స వయంవరవ్యాజమునకా. 28

. మను ఉళ్వరు లెల్లను బో

రన దమయంతీస్వయంవరమునకు నొప్పం జను దెంచిరి నైన్యసన్యం దనఘట్టన నవనితలము దల్హడవడ(గన్‌. 29

- ఆ సమయంబున బర్వుతనారదు లను వురాణమునులు భూలోకం

బెల్లం [గుమ్మరి యిం[దలోకంబునకుం బోయిన, నిందుండు వారిం బూజించి భూలోకంబున కుళలవార్త యడిగి “యిది యెట్లు? ధర్మ పరిపాలనపరు ల వీరు ల. రణనివాతు లైన రాజు లక్షయలోక సుఖంబు అనుభవింప నతిధు లై యిందులకు నింత కాలంబ యె రాని కారణం జేమి?ి'యని యడిగిన నారదుం డి ట్రనియె. 80

క్త,

em

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 79

“నర సీద్ద సాధ్య విద్యా

ధర నుర క న్యకలకం ళు దమయంతియ నుం

దరి; చాని సునస్వయంవర

మరు ద్ర వర్తిల్లుచున్నయది యిప్పు మహిొకా. లె!

. అందులకు ధరణీ( గల నప

నందను లెల్లను ముదంబునం బజోయెడు వే డుం దమలో. గలవాంబును

(గందును లే కున్న వారు గడు నెయ్యమునలా.” 82

అనిన నిం[దుండును లోకపాలవరులును దదాలోకన కౌతుకంబునం గనకరత్న రమ్య దివ్యవిమానారూఢు లయి భూలోకంబునకు జను వారు ముందట దమయంతీస్వయంవరంబునకుం బోయెడువాని నాదిత్యులలోన విష్ణుండునుంబోలె( చేజోధికుండైన వాని, ననన్య సాధారణరూవవిభవంబున శెండవ మన్శభథుండునుంబోని వాని, నలుం గని యంతరికంబున విమానంబులు నిలిపి భూతలంబునకు వచ్చి వాని కి ట్రనిరి. వ్ర

శక అల ఆద | | నిత్యసత్య వత! నివభేశ! నీవు మా

కమరంగ దూతవై యభిమతంబు సేయుము” నావుండు ““జెచ్చెర నట్టుల

చేయుదు; మణి నాకు. జెపుండు మీర లెవ్యార? లేను మీ కిష్టంబుగా దూత

నె యేమి సేయుదు?” ననిన నతని కమ ేశ్వరుం డిట్టు లనియొ” నే నింద్రుండ;

వీరు దిక్చాలురు విదితయశులు;

. ధరణి నొప్పుచున్న దమయంతి సున్వయం

వరము! జాచు వేడ్క. వచ్చి యున్న వార; మీవు మమ్ము వారిజాడికి నెణిం గింపు నామభేయకీ ర్రనముల. 94

. అ ట్రయిన నకో్కోమలి మాయందు6 దన వలచిన వాని వరియించు"

ననిన నింద్రునకు( గృ తాంజలి యె నలుండి ట్టని యె. లివ్‌

80

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

ఆ. “ఎలి(ంగి యెజింగి నన్ను నేశార్థనము పేతు. బచాడియయ్య యిట్టి వనికి( బనుపో'' ననిన “నుత్ఫుకుండ వై యేల చేసెద నంటి? చేయ కుండ నగునె యింక? 86

ఆ. నిన్ను నిత్యసత్యనిరతుంగా నెజీంగి, యి కార రామునకు వలను గలుగు శుజీంగి పనుప వలసి దూతభావ మ పేక్షించి; 'దేవహితము దీని దీర్పవలయు.

వ. ఆయుధఢియనురకితం బయిన రాజగృహాం బెట్టు సొర నగు నని శంకింప వలదు; దమయంతీనివేశంబు |పవేశించునవుడు ని న్నెన్వరును వారింప నోడుదు” రనిన శ|కు వచనంబుల నశంకింతు డయి నలుం

డప్పుడ విద ర్భావపురంబునకు( బోయి యొక్కరుండ దమయంతీగ్భవాం బు సొచ్చి.

-: నలుడు దమయంతియొద్దకు దేవదూత యై పోవుట =-

సీ. వాంనచే( దన వినినంతకం చును రూప విభ వాతిశయమున వెలయుదాని, సురకన్యకలయట్టి సురుచిరళత కన్య కాళిచేం బరివృత మైన దాని, వాద యుశుండైన త న్నెప్పుడు వినుచున్కి నలయ కాశ్యాసిత మైన దాని, దమయంతి జూచి క ౦దర్చళ రావిద్దు. డయ్యె నలుం; డంత నతని. జూచి ఆ. యిత( డపూర్వమనుజు. డెందుండి వచ్చెనో యనుచు నుదరిపడి లతాంగు లెల్ల

నాసనములు డిగి యప్పు డభ్యుద్గత ra fy లై ర మనములందు హర్ష మెసంగ. 59

వ, అంత,

అరణ్యసర్యము, ద్వితీయాశ్వాసము 81

. దమయంతి మనోభవనిభు

నమ రేంద పతిము, దినక రాభు, నుధథారుక్‌ సము, వరుణసద్భకళు, ధనదో పము, నశ్విసమాను, నిషధవతి( జూచి నలుకా. 41

. వారిరువానే [త మదన

| పేరిత య లజ యుడిగి ధీతిల క బ్భం దారకమూ ర్రికి రాజకు మారున కిట్టనియె మందమందమృదూ క్షి౯. 42

. “నీవు మవోనుథావుండ వెవ్యండ? విందులకేమి కారణంబున నేకతంబ

వచ్చితి? విడెయత్వు[గ శాననుండై న మదీయ జనకుచేత సుర కితంబగుట నెవ్వరికి. జొర నళక్యంబు; దీని నెన్వరు నెణుంగకుండ నెవ్విధంబునం జొచ్చితివి? నాకు మనోజ వేదనావివర్షనుండవై న నీతెటం గెఆిగింపు” మనిన చడానికి నలుం డి ట్లనియె. 48

. “సను దేవదూత); నింతి! నలుం డను

వాడ; నింద దపహాన వరుణ యములు నీ స్వయంవరంబు నెమ్మితో. జూడంగ నరుగుదెంచి నన్ను నబల! మున్న. 44,

. నీయుద్దకు( బు శ్తెంచిరి

“మాయం దొక్కరు నభీష్టమతి వరియింపం దోయజముఖి( [జార్జింపుము; మాయందఅకును [బియం బమర్చుము పితిన్‌. ” 45

. అని పంచిన దత్సభావంబున నన్యులచేత నలకితుండనై వచ్చితి

నిందాదులకు( | బియంబు నేయు” మనిన నవనతవదనయొ దమయం ౯ దొల్లి వాంనచేత నలు విని వానియందు బద్దాను రాగమై నవయు చున్న యది యపు డతని నలుంగా నెణింగి తద్వ చన|శవణదుఃఖాయ మానమానన యగుచు ని ట్లనియె. 46

తరువోజ. “ఏవ నేడ? నిం|దాదు లేడ? చారలకు

(6)

నెప్పుడు ([మొక్కుదు; నేను నీ ధనమ;

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

భూనాధ! నీగుణంబులు వాంనచేత( బొలుపుగా విని మనంబున నిల్పియున్న దాన; భవన్నిమి త్తమున ని ట్లణల ధారుణీ నాథసార్థంబు రావింప( గా నిష్ట వలసె; లోకఖ్యాతకీ ర్తి! కరుణించి పతిబుద్ది( గావింవు మిందు. 4&7 వ. నీవు దీని కొడంబడనినాండు రజ్జువిమాగ్ని జలంబులం | బాణపరి త్యాగంబు "సేసికొందు ననిన చానిం జూచి నలుం డి బ్రనియి. 48

మత్తకోకిలము. భూరినత్త్వులు, సర్యలోకవిభుల్‌ , విభూతినమృద్దు, లి ద్లోరుకేజులు నిన్ను( గోరుచు నున్నవా రమరో త్తముల్‌; వారి పాదరజంబు. బోలనివాని నన్ను మనుష్యు సం సారిం గోరంగం జన్నె నీకు బసన్ను లై నురలుండ౧గాన్‌ ! క, దేవతల క|పీయంబులు గావించి మనుష్ము అధమగతు లగుదు రిలం; గావున వారి కఖీష్ట్రము గావింపుము; నన్ను. (బీతిం గావుము తరుణీ! * 50

, అనిన దమయంతి నయనాంతర్షళిత బాష్ప ఛారాకలితక పోలయుగళ యగుచుం బెద్దయుం [బొద్దు చింతించి “నీ యఖి[పాయంబునకు నిరపా యంబయిన యుపాయంబుగంటి; నిం దాదులు నాన్వయంవరంబునకు వచ్చెద రని వారినన్నిధిన నిన్ను వరియించెద; నట్టయిన. నీకు నిర్ణాోమం బగు” ననిన నలుండు లోకపాలురపాలికిం బోయి దమయంతికిం దన పలికిన విధంబును, దనకు దమయంతి పలికిన విధంబును జెప్పె; నంత. బుణ్యతిథినక్ష|తమువహూ ర్రంబున దమయంతీ స్వయంవరంబు [పవర్తి బ్రిన. 51

ఆ. “నలున కాని నలినదళ నేత వరియింప

దు! చూత” మనుచు నమరవరులు

నలువురును గడంగి నలరూపమున వచ్చి

రా స్వయంవరమున కతిరయమున. 52

ఆరణ్యవర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 83

వ. అంత ్‌ల్రై సీ, దమయంతి సితపుప్పదామాభిళోభిత వా_స్తయె చనుదించి, యంబుజాశతి. యమ్మ హోత్సవదర్శనాగత రాజన్య నివవాంబు నీశించి, నెమ్మితోడ నలువురు వేల్పులు నలుందొట్టి యప్పుడే కాశకారులై_ యున్న నందు నలుని నేర్చరింప(గ నేర, “కిం చాదులను, నలు నెఖుగునుపాయ మిం కెద్దియొక్కొ!” ఆ. యనుచు సంళయాకులాత్మయొ “నురలార! నలు నెజుంగువిధము నాకు6 జేయు. ; డాత్మరూపధరుల రగులొ డని పరి దేవ నంబు సేసె. దన మనంబులోన, ర్‌డ్తీ వ. దేవతలు దాని పరిదేవనంబు విని కరుణించి యనిమిమలోచనంబులు, నస్వేదగా[త్రంబులు నొప్ప నవనీతలంబు ముట్టక యానన్ను లై నిలిచి; రంత లోక పాలురును, భూలోక ంబునం గల రాజలోకంబు నవలోకించు చుండ. బుణ్యళ్లోకుండయిన నలు ధర్మవిధానంబున వరియించి దమ యంతి తదీయస్మ. ంధంబున నుగంధికునుమదామకంబు వెట్టిన. ర్‌5 క, దేవతల సాధువాదము తో, వి పాశీరవంబుతో, బహుతూ ర్యా రావంబులు సలంగను జా

గావారరవంబు(బో లె ననివార్వము లె. 56

—: నలుండు స్వయంవర లబ్ధ యైన దమయంతిం బెండ్లి యగుట :---

వః ఇ ట్రపూర్వన్వయంవర లబ్ది యిన దమయంతి నత రంత విలా సంబుతో వివావాంబై న యానలునకు నిం్యదుండు వాని యళ్ఞంబుల యందు నిజరూపంబు( జూపను, నగ్నియు వరుణుండును వాని వలచిన చోటన యగ్ని జలంబు లుశ్చాదింపను, ధర్ముండు ధర్మువునంద వాని బుద్ది వ_ర్తిల్లను వరంబు లిచ్చి దేవలోకంబున కరుగువా రెదుర ద్వాప రంబుతో వచ్చు కలిం గని “యెందులకు బోయెద ?” వని యడిగిన నిం దాదులకు6 గలి యి ట్లనియె. 57

84

(శ్రీమడాం।ధ మహాభాంతము టు

తే, “అవనిలో దమయంతీస్వయంవరంబు

వి _న్తరిల్లుట విని కడు వేడ్కతోడ నేను దమయంతిచే వరియింప(బడుదు నని తదర్జ్థి నై యరిగెద నాస(ేసి,' ర్‌రి

. అనిన నందరు నగ నీ వందుల కేలపోయ?+ దది ముందర

నిర్వ _త్తంబయ్యె ; నకో్కమలి యొరుల నెవ్వరి మెచ్చక నలుం డనువాని వరియించె” ననినం గలి కరంబలిగి ““యన్నలునకు దమ యంతికి రాజ్యవిభ వపరి త్యాగ ంబును, బరన్పరవి యోగంబునుం జేసెద'' నని నిశ్చయించి వాని నతరతుంగా నెటీంగి, యవంబులం జొచ్చి యుండ చ్వాపరంబుం బనిచి, నలుండు సేయుచున్న యశ్యమేధాది కానేకభూరి దతీణమవో[ కతువులయు, జపపోమదా నాదివివిధ పుణ్యాకర్భంబులయు(, గారణంబునం జొర నవసనరంబు గానక యంతరం బన్వేపించుచు( బెద్దకాలం బుండి, యొక్క నాం డతండు కృృతమూ తుం డయి జలోపన్పర్శ నానంతరంబునం బాద చందు నేయ మజచి నంధోర్థపా సనంబు “సేసిన నుపలబజ్ఞావనరుం డయి కలి నలునందు( (బవెళించి, పుమ్మరుం డనువానిపాలికిం బోయి, త న్నెజింగించి, *““సీవు నలునితో జూదం బాడి వాని రాజ్యంబును నర్వన్వంబును నొడిచికొ'” మృని చెప్పి తానును వానికి విప వేషం బున సవోయుండయి యకుంబులు గొని వువ్కురుతో నొక్కటం జని నలుం గాంచి “నీవు మాతో. జూదం కాడు” మనిన ర్‌ి

- “ద్యూతార్జ్హము తక్కితవా

హుతు(డ వై జూద మాడకుండుట ధర్మా చేతం'” బని యభిముఖు డై యాతనితో నలుడు జూద మాడ. గడంగకా. 60

=, కల ధనము అల నొడుచు యి ౧0

నలయక జూదమున విజితుం డగుచుండె నిజా మ్రులు వారించిన నుడుగక నలుడు కలి|పేరణంబునను హతమతియొ. 6

ఆరణ్యపర్వము ద్వితీయాశ్వాసము 85

వ. ఇ ట్లనేకమాసంబులు దుర్వ్యననాన కుం డయిన యన్నలుండు వివిధవస్తువాహాన నివవాంబు లొడ్డి, వుష్కురున కోటువడంబోయిన నెణీంగి, పౌర |జాహ్మృణ[పథఛాన వరులు దమయంతీపురస్కృతు లయి వచ్చి వారించి కలిసమావేశపరవశుండైన యన్న లుచేతం (బతివాతు లయి పలుకకుండి; రంత దమయంతి చింతా [కాంత చిత్తయె. 62

ఆ. “ఎంత యోటువడిన నంతియ జూద ంబు నందు దగులు(6, జలము నతిళయిల్లు ; నేమి సేయుదాన ? నిది యెగ్గునకు మూల” మని లతాంగి దుఖః తాత్భ యగుచు, 69

రేలా

. అవముల్‌ పుష్కురునందు వళ్యంబులై_ యునికియు, నలునియం దొండువిధము లగుటయు, నెజింగి నిజాధీశ్వరున కప జయమ కా లభించి, నరసిజాశీ. థ_ర్రయనుజ్ఞ ముకా పడసి, వారేయు( డకా సారధి( బిలిచి, “యో స్థంద నమున నిద సేనుం డను నిక్కుమారకు, నింద సేన యాన్మూ.(తు( జెచ్చెరను దోడు ఆ. కొని, విదర్భ కరిగి, గుజుకొని మద్భంధు జనుల యొద్ద, బెట్టి చట్ట రమ్మ' యంచు నెమ్మి. బుచ్చె నా పపురోహిత మం [తి బాంధచవాఖిమతము గాంగ, 64 క. నలు(డును ధరణి రాజ రము దలంగయగ, నర్వంబు నపహృతంబై నం, గడుం దలరి దమయంతి. దోడొని వెలువడియె నశేవ రాజ్యవిభవచ్యుతు.డై_. 65

¢il,

. పురమువెలి మూండహోరా తములు వసించి యున్న నలుపాలి కెవ్వరు నోడి రరుగ

86

శ్రీ మదాంధ్ర మహాభారతము

జనచిభుం జన పుష్కరుశాననమున., గలికృతదూ వ్రతవి ద్వెషకారణమున, 66

. ఇట్లు సర్వజన సత్మా_రార్లుం డయ్యును నలుండు విధిక్భతంబున

నెవ్యరివలనను సతాారంబు గానక జలంబు లావోరంబుగా' దత్పుర నమీపంబున దమయంతీ ద్వితీయుం డై యుండి బుభుజాపీడ నహింప పక, హిరణ్యపక ౦బులతోం దమ ముందట దిరుగు చున్న పతులం గని యవి థ య్యంబు లగు నని, యప్పతులం బట్టిక"న సమక ట్టి తన కట్టిన వుట్టింబు వానిపై కైచిన నవి పుట్టంబుతోన గగనంబున కెగసి నగుచు విగతవ స్తం జైన నలున కి ట్లనియె. 67

ర్స

—' నలుండు దమయంతీనహితుండై యడవికిం బోవుట :=_

* “ీనీధనంబును రాజ్యంబు నికృతి. గొన్న

యవతముల మేము; నీ వస్త్ర మవవారింప. బకిరూపుల మై వచ్చి పార్టి వంద | యపవారించితి'” మని చెప్పి యరిగె. జదల. 68

. నలుండును వానీిం జూచి విన్మయం బంది “యో యవంబుల దోషం

బునం గాశకేమి నా కిటి ద య్యె” ననుచు దమయంతి కట్టినపుట్టంబు చెటంగు గట్టికొనియె ; న ట్లిద్దలు నేకవస్తు)లయి యొండొరుల మొగంబులు నూచి దుఖంచుచో నలుండు దమయంతి కి ట్రనియె.

. ఇది దవీళావథంబున,

కిదియు విదర్భాపురమున, కిది కోనల, కి యది యుజ్జయినికి. డెగువులు ; మది నిన్నిటిలోన నరుగ మన కెద్ది యగుకా ? 70

. అడవులలో నాతో. గడు

నీడుమలు పడనోప ; వరుగు మిందుముఖీ ! యి ప్పుడు నీబంధుజనంబుల కడి* కనవుడు. దరుణి శోక గద్గద యగుచుకా. Ti

. అతని కిట్టు లనియె “నవనీళ నీవును

నేను జని విదర్భ నిష్ట లీల

ట్‌

ఆరణ్యవర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 87

నుండుదము మృగాకులో [గవనంబుల కరుగ నేల ? యిడుమ లంద నేల? 72

. అనిన విని నలుం డవనశాననుం డ్రై “నీచెప్పినట్లు విద రృశ్వరు a యం

రాజ్యంబును మన రాజ్యంబి ; యేను దొల్తి యధి కై శర క్రయుతుం డనై_ యందులకుం బోయి బంధు జనులకు హృదయానందంబు చేసి, యిప్పు డివ్విధంబున సర్వస్వహీనుండ నై యెట్లు పోవ సర్తు?ొ ననిన దమయంతి యి ట్లనియె. 78

* “అధీకదుఃఖరో గార్హున కెవషధంబు

సురుచిరంబుగ భార్య్యయ చూవ ; యెందు నొనర భార్యస మెతుండైై యున్న వాని "కెంత లయ్యును నాపద అజలుకపడవు. 74

. అలసినెడ, డస్సి నడ, నా

కలి దప్పియు నైనయెడలం గడుకొని ధరణీ తలనాథ ! పురుషునకు ని ముల భార్యయ పాచు. జి త్రమున దుఃఖంబుల్‌ . 75

. కావున నిది “మంనుజీవిత యనియును, నను వత యనియు, నను

కంపనీయ యనియు నన్ము విడువక, నాయనుగ మనంబున,కొడంబడు” మనిన “నట్ట చేయుదు; బాణసమాన వైన ని న్నేల విడుతు! నోడ కుండు” మని నలుండు దన దేవి నాశ్వాసించుచు నొక్కటం జని, విజనంబై_న విపినంబున నొక్క_సభం గని, యందు విశ్రమించి, పరుషధూళిధూసరస్థలంబున శయనించి మార్గ |శమనిమీలితనయ నుండై_ దుఖఃమున గన్ను మొగుడ కున్న లేచి, తన పాదంబుల యంతికంబున గ్లేశసరవశ యై నిదవోయెడు దమయంతింజూచి. 76

ం “ధరణి రా జ్యంబుతో ధన మెల్ల( బరుల చే

నపహృతం బగుటయు, నా_ప్రమి[త బంధుజనంబులు (6, [దిక్భతిజనంబులు విడుచుటయును, మవోవిపినభూమి(

88

om

(శ్రీమదాం(ధ మహాభారతము

బత్నితో( దన వరి[భమియించుటయు, నప్ప్ర దలంచి ళోకించి, యి తరుణి దొల్లి

మృదుశ యనంబున సులంతలు మెలవుతో నడుగులొ త్తంగ నిద యనుభవించు.

. కోమలాంగి; యిపుడు గుటుకొని పొంసుల

స్థలమునందు ని[ద దగిలినదియు. ; బంకజాతి నాకు ఖార్య్య యై యింత దుః ఖంబు వొందె చై వమటనంజేసి. 77

. ఏను దీని దుఃఖంబు6. జూడనోవ ; సటయినియుం బోయెద ; నిది

నన్నుం గానక తన బంధువుల యొద్దకుం బోయి దు8ఃఖంబులం బొరయ కుండు”' నని విచారించి పోవ సమకట్టి యక్కోమలి మేలు కొనకుండ మెల్లన చానివ, స్త్మంబునం దర్భ ంబు నించి; తనకుం బరిధా నంబు వేసికొని, వెలువడి కొండొకనేల పోయి, దమయంతియందు ఘనంజై_న తన నెయ్యం బనుతీంగం (దెంప నేరక [కమ్మటి వచ్చి. 78

. కలి దమయంతి చావ సమకట్టు ;, బొరిం బతి వాయ నోవః డా

అలన నుదీర్ణసౌవ్భాదబలంబున ; నిట్టులు శెింట౯వేసి య న్నలుండు వీ మోవారజ్ఞుల( బెనంగి గతాగత కారి యైన యు 'య్యెలయునుబొ లె నూజిడక యెంతయు( (బొద్దు వినిళ్చితాత్ముండై_.

“తాల నొక్కుర్తు నిక్కానపాలు "సేసి

నిష్టరుండ నై యే నెట్లు నేర్తుంబోవ ?” ననక కలిచేత నాకృష్టు(డై న నలుడు విగతకరుణుండై దమయంతి విడిని చనియి. 80

. అంత దమయంతి మేలుకని పతిం గానక తన వస్తాగర్దనిక్సృంతనంబును

జూచి లేచి నలుగడం బరికించి భయళోకవ్యాకులచి త్త యయి.

. “వో మవోరాజ! మవోమహీరవణ

ద తదతిణబచావుదండ ! దండి తారాతి ! నిషధ రాజా [గణి ! నన్నిట్లు వ పీతదయుండ వై విడిచి చనంగం

UX

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 89

దగునె? నీ వెన్నండు ధర్మువు దప్పని

వాడవు ; సూనృత|వతరతుండ ; వోడకు మని నన్ను నూజడ౦. బలికిన

వలు కిట్లు మణఅవంగ6 జాడి యగునె?

. పొదలలోన డాణగి పొడనూవకి మైల

యున్న వాడ * విట్టియు[గభావ మేల నీకు వలసి? ఇట వోదు? నిం శెటు ౧ గాంతు నిన్ను నుగ కాననమున + ప్రల

. వగవ(గ సాంగోపాంగము

లగు నాలుగు వదములయు నధ్యయనము పా ల్పుగ నొకనత్యముతో నెన యగునే? యెవ్వియును బోలవ శు నత్యంబున్‌ | 88

[పాణసనమాననయిన నిన్న వళ్యంబును విడువ నని పలికితి ; సత్య

(పతిపాలనంబు సేయు” మని (పలావించుచుం దన యేకాకిత్వం బునకు, నబలాభావంబునకు(, _బతిపద న్యానజాయమానకంటకమృగ వన్న గభథయంబునకు వగవక నిజనాథు ననవాయత్యంబునకు, దుస్పహ తుత్చిపాసా [శ మాకులత్యంబునకు వగచుచు. 84

. అలయుచు6, బులుగుల యెలుయగుల

కులుకుచు, ను[గాతపమున కోవక వృతం బులనీడల నిలుచుచు, నెలు! గుల బులుల౦ం జూచి భయముగొని వగ వగచుకా. ప

. ఏచిన పొదల బొొరల్చడ(

[దోచుచు, ముండ్లకును నల్లం దొల(గుచు, దిక్కుల్‌ నూచుచు(, దొడరుచు6, (_దెళ్లుచు, లేచుచు లలిశాంగి నంచలించుచు నరిగాకా. 86

. 9 కరుగు చున్న దమయంతి నంతికన్య_స్తచరణ యెనదాని నావో

రార్టి యయి యొక్క యజగరంబు వట్టికొనిన నక్కొమలి మెదల నేరక. 87

90

(శ్రీమడాంధ్ర మహాభారతము

. “ఇంక నైన నన్ను నేల యాలింపవు?

నాకు శరణ మగుము నాథ!” యనుచు నజచుచున్న దాని యా|కందనధ్వని వినుచు నొక్క యొజుకు వేగ వచ్చి. 88

. తన పట్టిన సురియ న వ్చెనుంచాము వదనంబు దయ్యం దణీగిన.

రాహుముఖవిము క్త మైన చంద శేఖయుం బోలె నజగరముఖంబు వలన వెలువడిన యా దమయంతి నాశ్వాసించి, తత్సమీపనరోవర న్నాతను, వన్యస్వాదుఫలావోరనుంగా. కేసి, విగత [శమం గావించి “నీ వెవ్వరిదాన ? వి శ్లుల యేకతంబ యివ్యనంబునకు వచ్చి?”

తని యడిగి మధురభాషిణి యైన యమ్మగువవలన నంత వృత్తాం తంబు నెటింగి. 89

క వి"రాజవిరాజితము_.

రజనిక-రాననం వీనవయోధర, రాజిత రాజసుతకా, విలన

ద జపతిగామిని(, జందనగంధి6 [బకాళిత కాంతినమన్విత 6, బం కజదళలోచన., జూచి కిరాతుండు కామనిశాతళ రాహతు. = నిజహృదయం బిజీంగించె లతాంగి కనింద్య చరి తకు వేడుకతో౯. 90

. అగ్ని శిఖయుంబోలె నంటను, డాయను,

జూడ రానియట్టి శుభ చరి[త నెబుక లేని కఆఅకు కటు కెవీఠించెం గా దనక తనకు నాయు వల్చ్పమెన. 91

— దమయంతి కాౌపంబునం గిరాతుండు సచ్చుట విలా

- డమయంతియు వాని నలిగి చూచి “యేను పతివత నైతినేని,

యిద్ధురాత్ముం డైన కిరాతుం డివ్వుడు మృతుం డయ్యెడ'* మని శావం బిచ్చిన వాం డప్పుడ యగ్ని దగ్ధం జైన వృతంబునుం బోలె విగతజీవుం డై పడియె ; నట్లు పరమపతివతా గుణ [వభావంబున .92

, చాల వ్యాదయమున న్భపశా

రూలు నిజాధిళు నిలిపి దుష్టోర గశా ర్లాలాఖీలమృగావలి కోలిన భయ మంద కరిగ నుగాటవిలో౯. 98,

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము గ్ర

వ. మణీయును, 94;

పీ “సవాశార! మత్స్చి9యనవా శారు, బున్నాగ!

పున్నాగుం దిలక ! భూభువనతిలకుం, జందన ! బుధవారిచందను(, బుప్పితా

శోక! నువ్భాజ్ఞనశోకదమను, వకుళ ! కులై కదీపకు, విథీతక ! భయో

చేతా ర్రిహరు; నలు. బీతితోడ( గానరే కానలలోన లోకో త్తరు”

నని మాని మానికి నరిగి యరిగి

ఆ. యడుగు ; నడుగు లెండ( బొడవొడ( బొక్కిన

నిర్చ్హ'రాంతరముల నిలుచు; వీలుచు గిరుల దరులయెడల ; నురుగు వోగ్భహాముల( దొంగితొంగి చూచు. దోయజాథి. ర్రిర్‌

వ. ఇట్లు దమయంతి నిజనాథు న న్వేషించుచు ఖీమణారణ్యంబునం దిరుగు నది ముందట. 96 మ త్తకోకిలము. వారిభశులు, పర్ణభతులు, వాయుభతులు, శాకినీ వారభకులు , వృవమూలనివాస యుక్తులు నై తపం బార6 జేయు మవోమునీంద్రుల యాశమం బెడ. గాంచె నం భోరువోతి పురానమా ర్చిత పుణ్యక ర్మఫలంబున౯. 97 వ, ఇట్లు మృగ వ్యాళ తస్కర కిరాతనిరంతరం బయిన కాంతారందబునం బుణ్యనదీతీరంబున నొక్క మునిపల్టియం గని, యందు వసిష్ట వామ దేవ వాలఖిల్య భృగు నారద సద్భశులైన మహోమునులం గని, నమస్కరించి యున్న, నమ్మునులు దమయంతిం జూచి యచ్చెరువడి. “యవ్వా నీ వెవ్వరిదాన ? వివ్వనదేవతవొ ? చదేవభామినివొ * దివ్యంబై న శేజంబుతో నేకతంబ యేల [కుమ్మరి యెద 2 వనిన వారలకు దమయంతి యి ట్లనియె. 98 క. “విను జే. బుణ్యళ్లోకుం డన6ంగ, నదా యజ్ఞ నిరతు( డన6గ = ధరి తిం

౨2

UK

లా

(శ్రీమదార్యధ మహాభారతము

దనరిన నలు భార్యను న్‌ జ్ఞననుత దమయంతి యన నెసంగినదానకా, 99

- విధివళంబున నన్నుంజాని హృద యేళ్వరుం డెటయేనియుం బోయిన

దద న్వేవణానక్షచి త్త నై విపినపరిభమణంబు నేనెద; మీ తపో వనంబునకు వచ్చి నలుండు భవశ్చా దాఖివందనక్ళ తార్జుం డయి 'యెొక్కడికిం బోయె ? నతని పోయినవల నెణుంగుదుశేని నానతిండు; కొన్ని దినంబులలోన. దద్దర్శనంబు సంభ విల్ల నినాండు "దేవాంబు

వీడుతు” యని యేడ్చుచున్నచానిం జూచి కరుణించి మును లి ట్లనిరి. 100 C౧

. “వనతాయజాతి ! కతివయ

దినములలో. జూడ. గాంతు తివిరి నలుని, భూ జననుతు, నెప్పటియట్టుల తన పురమున రాజ్యలీల, దన రెడివానికా. 101

. మముమా తపోద్భష్టిం జూచితిమి ; దుఃఖింప కుండు మని తాప

సులు దమ యగ్ని హో తంబులయు, నపారఫలవుప్పతరునదీరమ్య తపోవనంబులయు దోడ నదృళ్యులై నం జూచి దమయంతి “యిది కలయో నిక్కువంబో” యని వినయం బందుచుం జని ముందట నొక్క చనువం గని చానిం జొచ్చునవు డందలి జనంబులు. 102

, పాంనుజాలములు చె (వాడిన కరము రూ

కము లగు నూర్ద్వాలకముల దాని, నతిమలినం బైన యర్టవ(న్ర్రంబుచే

నావృతం బగు చేహయప్టి దాని, చాకలి తష నిద లనువీని నెటుగక

యున్మాదినియుంబోలె నున్న దాని ; దమయంతి జూచి కొందరు పిశాచం బని

పజచిరి ; కొందరు భయము వొంది ;

. రందు' గొంద అధికవోనంంబు వేసిరి ;

యడవి నేమి రోసె? దనిరి కొంద ; అవ్వ ! సీఐ వేల్చ వగు దని కొందరు మొగిన కలు మొగిచి | మొక్కిరంత. 103

గ్రా

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 93

+, దమయంతి నార్థ వాహులం జాచి యిమ్మ వోగవానంబున నిట్టి జన

సంకులం బైన సార్థంబు గానంబడియెడు ; నెట్టివుణ్యంబో ! యని పల్కి మజియు ని ట్రనియె. 104 “పను నలుభార్యం ; బుణ్యవి

హీనత. బతి. బాసి నవసి యే కాంతమ యీ

కానల( బరి[భమించెద. ;

గానె మీ రమరసద్భశళు( గరుణాత్ము నలులా ?” 105

. అనిన చానికి నార్ధ వాహుండు శుచి యనువాం౭ టీ ట్రనియె. 106 . “నలు6 గాన; మివ్వనంబున

గల విప్పుడు. గాంతు ము[గకరులను, సింవాం బుల. ముతంయబుల ; నిది మ

ర్త్యుల కవిషయ ; మాతపంబు దూజిదు దినకాి” 10%

. అనిన “నిచ్చనువ యెట వేోయెడు ?” నని యడిగినం ““జేతిపతి మొన

సుబాహుపురంబు నకుం బోయెడు” నని చెప్పిన “నశ్లేని మీతోడ వచ్చెద నని యప్పరమపతి[వత పతిదర్శనలాలన యై మునుల పలు కుల తలంచుచు సార్థంబుతో నరిగిన. 108

* కడు నెండ యక్కు నంతకు

నుడుగక యచ్చనుప నడచి యు[గాటవిలో విడిని బహుకీతజలముల బెడంగగు నొక చెలువునొద్ద( బెద్దయు డప్పికా. 109:

. అంత. 110: . అర్హ రా తమునవ్ప డందుల కేతెంచె ధి

గజయూధములు జలకాంతంజేని యంబుధినిమలతోయంబు లాస్వాదింహ

జను దెంచు జలధర సమితియట్ల ॥ యచ్చన్చలోన ని[దానక్తులై నవా

రున్న తద్విపముల యు[గపాద హాతింజేసి మర్చితు లైరి కొందలు; దంత

వాతియీసి భిన్నాంగు లైరి కొంద

‘94

౭

(శ్రీమదాం[ధ మహాభారతము

. అణిచి (పాణభీకి( బణఅచి మహీజంబు

లెక్కి_ రందు(6 గొంద యిక్కడంగి ; చనువ యిట్టిపాట. "ఇనువజి, యవినీతు సిరియు.బజోతఅ నజ(గి విరిసి చనియె.

. అట్ట సంతోభంబున మరణంబునకు( దప్పి దమయంతి

గతంబున.

“జీవి శార్ధు లై నజీవుల, నుఖనుప్తు

ల నవారి! జంపు నవ నటజువ ; మరణకాంత నున్న మగువ6 జంపక నను మఖజచె విధి కరంబు మందబుద్ది.

. ఇచ నతో? జని యివ్వన క్లేశ ౦బు

దలుగుదు నని బుద్ది దలచి యున్న, నురుతరసార్భ పయో రాశి వా_స్తియూ

శాగస్తుర్ణచెం వీత మయ్యె నదియు. ; దొలిమేనం జేసిన దుమ్మృతశ క్తి యో,

వగవక నా స్వయంవరమునాండు సురవరు లర్జులై_ చూచుచు నుండల

నలు వరియిం చిన నాటి యుగ్గు

, దలంచి యిట్టియాపదలు నేసిరో వేల్పు!

లమరకోపమునన యయ్యు నాకు నివ్వి యోగదుఃఖ ; మింకేమి సేయుదు *ి ననుచు వగచుచుంజె నంబుజాశి.

--: దమయంతి సువాహుపురంబు |పవేశీంచుట :---

111 యాత్మ 112

118

114

. ఇట్లు దుఃఖంచుచు దమయంతి [పభాతంబ పాత శేషులైన యచ్చ

నుపలోని [(జాహ్మణవరులతో ననవరత |[పయాణంబులం చేదిపతివురంబు సొచ్చి జననంకులం బైన రాజమౌర్షంబు ద జీయవచ్చుచున్న దాని దినకర [పభాపటలధూసరిత| పభాత చంద రేఖయుంబోలె దీప్రివిహీన యొ, డస్సియు ర మ్యాకృతి యెనదాని. దమయంతిం (చాసాదగత

మొన రాజమాత దవ్వులం గని తన చాది కి ట్రనియె,

115

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్యానము 95

శే. “జీర్ణమై కడు మాసినచీర గట్టి ధూళిధూనరాలకములు దూలు చుండ నబల యున్మ త్త వేపిణి యైన లచ్చి కరణి నిట వచ్చుచున్నది కంచు దాని! 116

వ. అక్కోమలియందు నా కతిస్నేవాంబై యున్నయది; దానిం దోశొ,నిరిి మృనిన నదియు దమయంతిం దోడ్కొవి రాజమాత 'యొద్దకుం జనిన, నారాజమాతయు, చానిం జూచి “నీ వెవ్వరిదాన ? విశ్తుల దుఃఖావేళవివశ వై యున్న దానవు ? చెప్పు" మనిన దమ యంతి యి ట్లనియె* 117

మథ్యాక్కర. బీత వెరి, మత్చతి జూద మాడి నిర్షితు( డయి చనిన.

బలితోడ నీడయుంబోల నేనును బాయక యరిగి, యతిబుభుజాతురుం డైన వతిచేత నవ్య! దైవాను మతి(జేసి వంచిత నైతి నొక్కచో మజచి నిదించి. 118

వ. అంతనుండియు నమ్మవహోనుభావు, నేకవస్తు?, ననికేతను న న్వేషించుచు సై రంధివృత్తంబు సేకొని, వియోగానలంబునం గంది, కందమూల ఫలంబుల యావోరంబుగా?, [బొద్దువడినచోట ని వానంబుగా, మృగ కులంబ సవోయంబుగా, నవంబులం బరి|భమిం చితి” నని జాప్పుజలం బులం బయోధరస్థలపరాగ ౦బు పంకంబు సేయుచు బలుక నేర కున్న యా దమయంతికి రాజమాత యి ట్లనియె. 119

క. “నీ వుండుము నాకడ ; నిం దీవరదళ నేత ! నీ పతిని రోయంగ భూ "దేవో _త్తములం బంచెది” నావుడు ని ట్లనియె ఖీమనందన నెమ్మి౯. 120

వ. “వను నైరంధి నయి యుండియు నుచ్చిస్ట్రంబు ముట్టును, బచ ధావ నంబు సేయను, బరవురుషులతో. బలుక నోవం; బతి నన్వేషించు పొంశు నరిగౌడు [బావ్భాణులతోం బలుకుదు; న ట్లయిన నీయొద్ద నుండుదు ; నొండువిధం బైన నుండనేరొ ననిన “నీకిన్టంచై న విధం బున నా యొద్దన యుండు” మని దాని నతిగొరవంబునం చేకొని యుండ! దన కూంతు సునంద యనుదాని సమర్పించిన. 121

96

(శ్రీమడాం[ధ మహాభారతము

. అలయక పుణ్య వతములు

సలువుచు, నైరం|ది యనంగ జై చ్యశుపురికా నలుచేవి యుండ చెద? బతి? దలంచుచు దుస్సవావి యోగ శావార్తితయె. 192

. అట నలుండు దమయంతిం పాసి చారుణారణ్యంబులో నరుగు

వాడు ముందట. 125

ఇ అవిరళ విన్ఫులింగనివహాంబుల న భ పథ ౦బు నంటుచుకా

దవదవహానం బుద|గతరుదావాము నేయుచు నున్న. జూచి, మా నవపతి చాగియంతరమున౯ వినియక౯ా” నరనాథ! నన్ను గా రవమున( గావ వేగ యిట రి'మ్మనునా ర్తమవోనినాదమున్‌ . 124

. విని శంకింపక చెచ్చెర

ననఘుం డత్యు[గతరద వాన లమధ్యం బున కరిగి కనియ దీనా నను కుండలితాంగు నొక్క_నాగకుమారున్‌ , 129

. అన్నాగకుమారుండును నలునకుం గృతాంజలి మై “యేను గర్కోట

కుం డనువా(డ; గర్భ్శవంశ ంబున నొక్క [బహ్మబువి. నుపాలంఖించి తచ్చాపంబున నెక్కడం గదల నేర కున్నవాండ.

. నాొలుగుదిశలను దావ

జ్యాలావలి గవిసె; మంది చా నోప; మహీ

పాలక! న న్నొకసరసీ

కూలము( జేరంగ నెత్తికొని పొమ్ము దయన్‌. 127 --: నలుడు గర్కోటకునిచేత దషుం డగుట :__

. నన్ను రకించిన నీకుం [బియంబు సేయ నోపుదు “ననిన వాని నెత్తి

కొనిపోనం జులుకనై యంగుష్ట[పమాణ దేవుం డ్రై యున్న నె త్తికొని నలుం డతిర్వరితగతి నరిగి తాపవర్డితం జైన యొక్క సరోవర నమీ పంబున విడువం బోయిన, నింకను బదియడుగు లరుగుము; నీకు శయాపాష్తిం జేసెద” ననిన నడుగు లెన్నికొనుచు నరిగి, పది యగు నడుగునప్పు డప్పాముచేత దష్టుండై తన రూవంబు విడిచి,

ఆరణ్యసర్వము, ద్వితీయాశ్వానము 97

వికృత రూపంబుతో నున్న; నన్నలునకుం గర్కోటకుం డాత్ము e

రూపంబు నూపి యి ట్లనియె, “నయ్యా! నీవు నాచేత వివవీడితుండ వై తినని దుఃఖంప వలదు; ని న్నారు అఆింగిన నెగ్గగుం గావున వికృత శరీరుం జేసితి నెంతకాలము నీ శరీరంబున నా విషం బుండు నంతకాలంబును నీకు విషమోరగరాతనపిశాచళ [తునివవాంబు వలని థయంబు లేదు: సర్వనం[గామజయంబును, భార్యానంగమంబును, నెవ్పటి రాజ్యవిభవంబును నగు; నీ కెప్పుడేని నిరూపంబు సేకొన నిష్టం బయ నప్పుడ నన్నుం దలంవు; మీవ స్త్రంబు నీయొద్దకు వచ్చు; దీని ధరియించుడు నిజరూప పా ప్రి యగు'*నని వరం బిచ్చి 'వెండియు ని ట్రనియె. 128

మ ధ్యాక్కర. “ఇల( దిసిద్దుడు బుతు పర్దుం డ నెడు మహీళు( డిత్వూకు కులంజుడు నీకు "సవ్యుం డగు; నతని. గొలిచి యం దుండు చిలకొని; యశనికి నశ్వహాదయ మ నెడివిద్య యిచ్చి వెలయ నతనిచేత నక్షహృదయ మన్స్విద్య( జేకొనుము.,

. మణియు బాహుకుం ఉను నామంబుతో సూతవృ క్తి నుండు” మని హితోఎదేళంబు సేసి కరోోో_టకుం డదృళ్యుండై నం దర్వచనంబున నలుండ యోధా వుకంబునకుం జని బుతువర్జుం గని ” యేను జాపాకుం డనువాండ; నళ్వళియయందు. గుశలుండ; నన్న సంసా ' రంబుల శిల్చంబులం బెక్కువిధంబుల రచియింవ నేర్తు; భవక్సేవార్డి _నె వచ్చితి” ననిన బుతుపర్జుం డి ట్లనియె. 180 | “నాయొద్ద నుండుదేని మ

దీయర ఛాశ్వములకును (దుతిని శి నుముగా(

"జేయుము నావుడు నట్టుల

చోయుదు నని నలుడు వాని సేవించెం దగన్‌, 181

. ఇట్లు బుతుపగ్గునొద్ద నశ్వాధగతుండయిదుష్టాశళ్యంబుల వశంబు వేయుచు, ౧౧ రం (6 ల 6

నశ్వారోహకుల నారోవహాణంబుల శికించుచు, రనవంతంబులుగ నన్న

సంస్కారంబులు చేయుచు, బుతుపర్ధుచేత నియు క్తు లయిన వా'రేయ

ఓం జీవలులు దనకు సవోయులుగా. |బచ్చన్ను ౦డై యుండి యొక్క నా(డు.

(7)

98

ఎల

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. “ఇభరాజగమన! నీ వెందుల కరగి? త

త్యురుకుచాభోగ! యెం దున్న దాన? వబల! యెవ్యరిచేత నడవులలో. బట్టు

వడి? తళనామేక బజిచుచున్న యు[గమృగంబుల యుదరంబులో నున్న

దానవే? నీత ల్లిదం[డులొద్ద

య ఉ

ధృతి నున్న దాన వే? *” దేశాంతరంబుల

నున్న చానవె? యంచు నుదితమదన

. వాతి విమోహిశాత్ము( డె వాద యేశ్వరి(

దలంచి రా|తులెల్ల ( చదావమునను నిద లేక వంది నిటూర్పు లూర్చుచు ళు నుండె నలుడు శోక ముత్క_టముగ. 183

. ఆతని [పలాపంబు విని యొక్క నాండు జీవలుం డాత్భగతంబున. 194

క. “అణజపొబిడు కుణబుచ చేతులు

నొఅవశరీరంబు( గలిగి యొరులకు. జూడం గెఅగా కుండియు మన్మథు నొజపుల6 బడియెడు నితండు యువతీ[పియుండైై.

. వీనిచేతం దలంపంబడియొడు వనిత వీనికంశు లెన్సది కాకున్నె?”

యనుచు చావుకు నొద్దకు వచ్చి “సీతలంచుచున్న భార్యకు నీకు నేల వియోగం బయ” నని యడిగిన చావాకుం డి ట్రనియె.

, “నన్ను. జూచి నగ ౭ నలినాశ&ి నాశేల?

వి|పయోగ మేల ? వఏనవె తొల్లి యులయో యెొటుంగ నేను, మంద (పజ్జాం డను భటుండు దనలతాంగి6 జాసి. 187

. దాని నన్వేషించి యెందునుం గానక దూఖతుండై |పలావించినం

దత్స్రలాపం జేను వనుకరించితి నని చెప్పి యి ట్లయోధ్యావురం బున జాహుక నామంబుతో నలుం డుండె; నంత నిట విదర్శ్భేశ్వ

రుండు నలురాజ్య[భ ౦ళంబు విని కూతురు నల్లుండు నెట వోయిరో, యెం దున్న వారో యని ళోకించి: 188

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము ౮9

క, వారల రోయంగం బంచె న పారబలుం డిషులెన [జావహ్మణుల, సచా రం కాలా బారుల, విద్వాంసుల స త్క్యారంబులం దనిపి వారి. గడు నెయ్యమునకా. 189

వ. మజియు నలదమయంతు లున్నచో "టింగి వచ్చినవారికి వేయి గద్యాణంబు లిత్తు ననియు, వారలం దోడ్కోని వచ్చినవారికి గోనవా సంబులు నగహారంబులు నిత్తు ననియు. బలికి పంచిన. 140

= బేదిపురంబున సుదేవృ6 డను (బాహ్మణు(డు దమయంతి నెజుంగుట ;-

క్‌ జగతీచ[కమునం గల నగర మవో[గామ వక్కణంబులు కలయక౯ జగతీదేవో త్రము లి ముగ రోసిరి నిఖల దేశముల కరిగి వడిన్‌, 141

వ. అందు నుదేవుం డను | బాహ్ముణుండు చేదిపతి మొన నుజాహుపురం

సేయింపం బోవు [బాహ్మణులతో రాజ

బునకుం జని పుణ్యాహంబు గ్భహాంబు సొచ్చి, యంతఃపురంబున నునందానహిత యె యున్న దాని ధూమజాలనిబద్దం జైన యగ్ని |పభయు నుంబోలె, నీలాభ సంవృతం బైన చంద శేఖయుంబోలె, బవహువంకనిమగ్నంబై న మృణాళియుంబోలె, నేర్పడ కున్ననుం దదీయ|భూయుగమధ్యగతం జైన నూక్ళు లక్షణం బిమ్ముగా నిరీశించిం చాని దమయంతింగా నెణింగి, యాత్మగతంబున “నిది వతివిముక్త మై కుమ్ము (పవావా మైన నదియునుంబో లె, ళూన్యకమల యైన నళినియుంబోలె, నవేత చూతం బైన వనంబునుంబోలె నొవ్చ కుండియు దన వపతివతా

గుణంబున నొప్పు చున్నయది. 142

శ అన పవోర్యంబు, తేజోమయుబు ,సర్వ గుణములకు నలంకారగంబు, గురుతరంబు భామలకు( బతిభ_క్రియ పరమ మైన భూషణం ; బిట్టి వ వఅభూవణములు * 148

100

వ,

శ్రీమడాంధ మహాభారతము

రోహిణికి? జం|చనమాగమంబునుంబోలె దీనికి భ _ర్భృసనమాగమం

బెన్నం డ య్యెడునొ ! తుల్యశలవయోరూపాభిజాత్యు లైన నల

దమయంతు లొక్కట నుండం జూచి విద ర్భేశ్వరుం డెన్న (డు

కృతార్గుం డయె(డునో !” యంచు నల నలన దమయంతి కి ౧ a య లు

టనియె, 144.

య

“అవ్వ! సీ త ల్రిదం[డుల. కాత్మజులకు లా

బంధుజనులకు6 గుళలంబు ; భామ! నీదు

కుళల మెటయి(గునంతకు వంతగూరి వగచు

చున్న చారు వారికి వంత యుడుగు నింక, 145. వ. దేవీ! యును భవ ద్యా9తృసఖుండ నుదేవుం డను (బాహవ్మణుండ ;

విద ర్భృళ్వరుండు నీయున్న చో కెజుంగం బెక్కం|డు [బాహ్మ్‌ణులం

బుచ్చిన నిందులకు వచ్చి నావుణ్యంబున నిన్నుం గంటి” ననిన దమ

యంతి వాని ఇెణీంగి తన పు[తుల, దల్రిదం[డుల, జాంధవులం

[బ త్యెకంబ యడిగి, య శుజలంబు లురుల నేడ్చుచున్నం జాచి

“రమేలకో యిప్పుడు సై రం[ధి యేడ్చుచున్న యది” యని నునంద

తన జననికిం జెప్పి పుచ్చిన. 146 క, చనుదెంచె నంతిపురమున

వని తానివవాంబుతోడ వారిజదళలో

చన రాజమాత న్భపనం

దన యగు దమయంతికడకు. దద్ధయు వేడ్కన్‌. 147 వ

ఇట్లు వచ్చి తమతో మాటలాడు చున్న (బావ్మాణుని దమయంతిం

జూచి రాజమాత [బాహ్మాణుని క్రి ట్లనియె : “నయ్యా! యిది యువ్వనికూంతు గ రెవ్వని భార్య? యేమి కారణంబునం దన భర్తను బాంధవులనుం జాసి పుణ్య ్మవతంబులు సలువుచున్నయది ? నీ వె శ్లుణింగి ? తిక్కైమలినామం జేమి ** యని యడిగిన నుజేవుం డి

టనియె. లా

మభాక్కుర. "నలినావీ. యిది విద ర్నేశుతనయ ; పుణంళోకు. డె న ది ఖి వ్‌ ౬... నలుదేవి దమయంతి సుమ్ము ; విధి కారణంబున రాజ్య

148

ఆరణ్యవపర్వ ము, ద్వితీయాశ్వాసము 101

చలితుం డ్రై నిజనాథుం డరిగినం దోన చనియె ; నవ్వార్త వెలయంగ విని వీరి రోయం బంచెభూవిభుండు (జావ్మాణుల.

వ. ఏ నిందులకు వచ్చి మీ చేత నురతీత మై యున్న యిక్కోమలిం

౭

జూచి దిని [భూమధ్యంబునం బద్భ్మ [వథం బై విభూత్యర్గంబుగా వి ధాతృనిర్మితం బన పుణ్య లవమ్మం౦బు పాంనుపటలచ్చన్నం బె యున్న నుపలకించి మారాజపుతింగా 'నిటీంగితీి” ననిన నునంద శుద్ధోీద కంబుల దాని [భూమధ్యంబు గడిగిన నది విస్పష్ట్ర ంబగుడు నందలి నాళ్చర్యం బంది రంత, 150

ఇ ఆనంద భరితాత్శ యె "రాజమాత య

క్క_మలాత( బీతితో( గాెగిలించి కొని “తల్లి ! నీవు నాకూంతుర ; వేను, నీ

జననియు' బేరి ద శార్ల రాజ తనయల ; మదియు విద ర్భేళు సతి యయ ;

నే వీరబావున కింతి నైతి; ననిన నయవ్వకు నతివినయంటుతో

నలుదేవి (మొక్కి, నునంద నెత్తి

, కొని, కరంబు నెమ్మి. గొన్నిదినంబు లం

దుండి యిట్టు లనియె నొక్క_నా(డు “దేవి! యిదియు నదియు ధృతి నాకు బుట్టిన యిండ్ల ; కడునుఖంబ యిందు నందు. 151

. అయినను దళల్లి దం|డుల, ననుజుల, నాత్మజులం జూడ వేడుక మైనది;

విదర్భకుంబో యెద; నాన తి"మ్మని కృళాంజలి మైన దమయంతి నతి స్నే వాంబున నుణావుజనని నుత |చేషిత బలంబుతో నువర్ణ మణిమయ విమానోవమానయోానంబున నునిచి పుచ్చిన. 152

--వ దమయంతి నలు నెడ(జాని విదర్శ్భాపురంబు "సేరుట ౩

. భామ విదర్భ "కింగి తన బంధు జనంబుల యొద్ద నుండియుం

గోమలి చేవాసౌఖ్యములకున్‌ వెలి మై, మలినార్గవ, స్త్రముళా, భూమిరజంబు, నంగమునం బొొల్పగు చుండగ నుండె జీవిత స్వామి నిజేకు. జాచుదివనంబుల కోరుచు నువతంబుతోన్‌ 158

102

రొ

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

- ఇట్టు భ_ర్హ్శృవియోగాతుర మై దమయంతి [పాణంబు భరియింపనోపక

యుక్కనాం డెకాంతంబున( దన జనని కి ట్రనియె. 154

. “శోకాపనోది బుణ్య

శ్లోకుని నలు రోయం( బనువు కుభచరితుం; దదా లోకన విహీన నె పర లోకక్ళ తా వాస నగుదు లోకం బెటుంగన్‌” 155

. అనిన నదియును గూంయయు నభి[పాయంబు ఫీమున కెణీంగించిన నాతండు

నలుమార్ల ణంబున బుజుమార్లు లయిన [తావ్మాణుల నియోగించినం దన పతి న న్వషింప నరుగు (బావ్మణులకు దమయంతి యి ట్లనియె,

. “నై షగేశళ్ళరుండు నలు. డిప్పు డసమర్ధు

డగుట౭వేసి తన్ను నన్యు లెలు(గ కుండ నుండుగాన యురునభాంతరముల కరిగి యరిగి యిట్టు లను(డు మీరు. 157

. “నత్యనితుండవు; నతి నిట్లు వంచించి

దాని వస్తా9ర్టంబు దలిగి నీకు బరిధానముగ (జేసి పాడి యు పోవంగ ?

భార్య భర్తవ్య నాం బర(గు ధర్మ; మది మిథ్య యయ వీయందు; నీ కిట్టి ని

ర్హయబుద్ది. "జఉకొనం దగునె? యట్టి సాధ్వికి. గరుణ( బనన్నుండ వగు'మని

యొల్ల చో బలికిన నెవ్వండేని,

. బలుకు వడం నోడి [(వతివచనం బచ్చు

నత౦డు నలుండుగా( (బియంబుతోడ డెణింగి, నన్ను నతని కెణి(గించి, తోడ్కొని రండు రానినాండు రం డెణింగి,.” 158

, అని పంచినం బని పూని (వావ్మాణులు దమయంతి కజపీన పలుకు

లెల్ల సభలం బలికి యెందునుం గానక వచ్చి; రందు. బర్గాదుం డను: (ఛావ్మాణుండు దమయంతి కి ట్రనియె “నే నయోధ్య కరిగి సీ కజపిన

€3,

అరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 103

పలుకు లెల్ల బుతువర్దునభం బలికిన, నొక్క వురుముండు, కులుచ చేతుల వా(డు, బుతుపర్జునొద్ద నూయుగ ద్యాణంబులు జీవితంబు వాడు, శ్రీ ఘయానకుళలుండు, నూద |కియానిపుణుండు, విరూపాం గుండు బాహుకుండను నశ్వశికకుండు విని, నన్ను నేకోతంబు కనుం గొని వెలువెల నగుచు దీర్భ నిశ్యాసపురస్సరుం డై యి ట్రనియె. 159

“పురుషునందు దోవవుంజంబు గలిగిన

నెణీ(గి యెద నహించునేని భార్య,

పురుమునం దభీష్ట్ర భోగంబు దేవోంత

రంబునందు ధర్భర తియు, బడయు.”” 160

అని యొం డెద్దియుం బలుకక తన నివానంబునకుం బోయి *' నని చెప్పిన విని పెద్దయుం (బొద్దు చింతించి, “నలుండు గానివా(డు [పతివచనం జేల యిచ్చు ? నింకను వలనుగలవారలం బంచి యాతని నిమ్ముగా నెజుంగ వలయు” నని నిజజనని యనుమతంబున నుదేవు రావించి వానికి ట్లనియె. 161

న న్నెణి(గి తెచ్చినట్ల జ

గన్నుతు నలు నెజీలగి తెమ్ము కిశలమున వి ద్వన్నాథ |! సర్వగుణసం పన్నుండవు నీవ బుద్ది బరికింవపంగన్‌. 162

. అరుగు మ యోధ్యకు 'దేశాం

తరవిపుండ వై; రపి [వతాపోన్నతు, ను త్తర కోనలేళు, ఛాంగా సరినిం గను మనఘు, నమరసము, బుతుపర్దున్‌ . 168

. మణీ “విద ర్భావిభుం డగు ఖీముండు నలు దోయం బంచి యొందునుం

గానక యింకను దమయంతికి? బునస్ఫ క్రయంవరంబు రచియింసం బోయిన, నందులకు భూవలయంబునం గలరాజులెల్ల ను బోయెద "రని యతిత్వరితంబుగా బుతుపర్జునకుం జెప్పుమని పంచిన సుదేవుం డయో ఛ్యానగ రంబునకుం బోయి బుతుపర్జుం గాంచి “విద ర్భావురంబున దమయంతీ ద్వితీయన్యయంవరం బెల్లియే యయ్యెడు''నని చెప్పిన

104 శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

విని బుతుపర్జుండు బాహుకుం జూచి “నాకు దమయంతీ నయం వరంబు( జూడ నొక్కనా(టన విదర్శకుం బోవలయు; నీ యశ్యశిజా వె పుణ్యంబు! [ఒకాళింపు"” మనిన నట్ర చేయుదు నని నలుండు దన మనంబున దుఃఖించి. 164

కళ

ఆ. అడవి. దన్ను. వాసి యరిగిన నలిగి కా కున్నె యిట్టు సేయ నువిద గడ? నెట్లయేని* గూర్తు రింతులు మా కని విశ్యసించువారు వెడ(గు లెందు. 165

మం, సాధి నారు గూర్చు; నంతతె గలయది; చెలువ యిట్టు లేల చేయు ? నైన నెటుగ వలయు దీని; నే బుతుపర్దుతోం బోదు నని నలుండు బుద్ది: దలంచి. 166 వ, తొల్లి వాగే యుండు దెచ్చిన తన రథంబునందు నిజపహయంబుల

ణ్‌

నా లక్యమాణ కుభలక్ష ఆంబులు, మనోవాయు వేగంబులు నైన వానిం

బూన్చికొని వచ్చిన, బుతువర్దుం డా రథం బెక్కునప్పుడు పాయంబులు

(మొగినం జూచి, ' “యిప్పేద గుఅంబు లతిదూరం చెటు పోవనోవు ? గ ణు ౧౧

నొండు గుజ్రంబులం బూన్వు*” మనిన జాహుకుం డి ట్రనియె. 167 క, “అవనీ! యూపహాయంబులు

పవనగతిం బజఅచు. [(బొద్దువడకుండలగ నం

డ విదర్శకు” ననవుడు విని

కువలయవతి మెచ్చి బూవాుకున క్షి ట్రనియెకా, 163

డిన

“ల ట్టయిన సి వాయత త్త కెళలం బెరింగి నీకు నవిమతం బొనరింతు”

నని రథం బెక్కి బాహుక వా రేయసహితుం డయి యరుగువా(డు. స్య

మథ్యాక్కుర. ఎదురను దవ్వులం జూచిన పొడవు లెల్ల చత్త ణమ కదియ(గా, నవ్వి యెంతయును దవ్వయి కనబడ బిజుంద, “నిది దినేశ్వరురథ మో! యనూరుండో యితరొడంచు నవుడు వహృదయమునను గడు విస్మయం బం దె నిశ్యాకుకులు(డు.

వే.

eX

ఆరణ్యపర్యము, ద్వితీయాశ్వాసము 105

వారేయుండును చావుకు రథంబు గడువు నేర్చున కచ్చెరువడి

యాత్మగతంబున. ౧6 ఘు 6 . హర ౮ 171

. “ఈతండు శాలిహోే [తుండొ !

మాతలియోా ! నలు(డొ! యొరులు మానవులు జవో -పేతముగ నిట్లు పాయముల నీతీ యొజుంగుదుతె ఛారుణీవలయమునకా. i72

| వ యోవిద్యా వై భవంబుల నితండు నలుం బోలియు, విక్భతరూవధరుం

డయిన కారణం బేమియొ? మవోపురుషులు దై_వనియుక్తు లై [వచ్చన్నవృ త్తినుండుదురు ; వారి నెబుంగంబోలునె” యనుచు, జనునప్పుడు బుతుపర్జుండు డన యు త్తరీయంబు జారి భూతలంబు పయిం బడిన మలంగ్‌ చూచి “జచాహుశకా! వా-రేయుండు వోయి యు త్తరీయంబు దెచ్చునంతికు రథధగమశం వించుకమందంబు “సేయు” మనిన జాహుకుండు నగి “నీ యు త్తరీయంబు వడినయెడ యిచ్చోటికి నొక్క యోజనంబు గలదు; దాని వాశ్రేయుం డెట్లు చే నేర్చు *ోనని రథగ మన వేగమాహాత్మ ఫ్రంబు సెప్పుచు న నేక దేశంబులు గడచి చని యొక గై యెడ నగ ణ్యవర్ష వలశాఖాలంకృత ంబయిన విఖితకవృ కంబు గని; రంత బుతుపర్దుండు బావుకున కి టనియి. 173

“ఎల్ల వారు నెటు రెల్ల వానిని; ఫిన్నలోత! (1 + 47D విషయు లెల్ల వారు విదరలందు? ; {/Y) AD

దొల(గ కే నెటుంగుదును దృష్టిమా తన సవల మైన వన్తుచయము సంఖ్య, |. L a 0

. ఇవ్విఖీతకంబున ఫలవర్ణనముదాయ సంఖ్య జెప్పెద విను; మీ శెండు

శాఖలంగల పర్షఫలంబులు వది వేలు నొక్కండు; దక్కిన శాఖలం గలయవి శెండువేలుం దొంబదే” ననిన చాహుక్రుండు విని “వీని నెన్ని కాని నిశ్చయింవ నేరి'నని తన రథంబు నిలిపి, యా వృవం బాతణంబ యురులం దోచి, యమ్యైశాఖలం గల యారకులుం బండులు నెన్నిన, బుంతువర్దుండు నెప్పినయన్ని యయిన. నచ్చెరువడి “యిప్విద్య నాకు నువదేశింపవలయు నని” యడిగిన బుతువర్దుం డి ట్లనియె, 175

106

. నిన్నుం గీర్తించిన జనంబులు నావలనిభయంబు6 బొందరు

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. “ఇది యక్షవ్భాదయ మనగా

విదితం బగు విద్య; దీని విధ్యుక్తముగా మది సజు(గు నరుడు సంఖ్యా

బదు౭ డగు, దువ్మృత కళంక విషము క్తుం డగు౯ా, 116

. సక లగుణపసిద్దు( డగు నర్వహితుం డగుంజూవె యంచు బా

హుకునకు( బీతితోడ విధియు క్తముగా నుపబేశ మిచ్చె న త్యకుటిలబుద్ది నకవృాదయంబు(, గరంబు రయంబుతో విద ర్భకు( జను వేడ్క_(కేసి బుతువర్జుండు పూర్ణ మనః|[వనన్ను( రై. 177

. ఇటు నలుండు బుతుపరువలన నకవ్భాదయంబు వడనీ, సంతుషుం డై గా aye 6 మాలా

“నీకు నశ్యవాదయం బిచ్చెద(; బర్మిగహింపు” మనిన బుతువర్డుం “డట చేయుదు; నది యంతకు నీయంద యుండ నిమ్ము; నావలసి నప్పుడు గొందు” ననియె నంత నయ్య చవృాదయ సామర్ల వ్రంబున థి నప్పుడు. i178:

—: నలుండు గలిచేత విమక్తుం డయి విదర్భకు( బోవుట :----

. నలు దొలి యా[కమించిన వరి

కలి గర్కోటకవిషంబు |గక్కుచు నొడిలకా వెలువడి, నలునకు విహితాం జలియ త న్నెలుంగ6 జెప్పెం జంచలు. డగుచుకా. 119:

. దాని. జూచి నలుడు దా నల్లి శావ మీ

నున్న గలి యిటీంగి “నిన్ను( బొంది యహివిషంబుచేత ననిళంబు దగ్గుండ వైళి' నింక నాకు నలుగ వలదు. 190:

; నాకుం గరుణింపు*” మనిన నలుండు గోపం బుడిగం; గలియు నవ్విఖీతక

వృకంబు నాళయించె; నది మొదలుగా విఖీతకం బ్యపళ_న్తం బయ్యె; నట్లు నలుండు వికతరూపమా [తంబు దక్కు దక్కిన దుష్క్యృతంబుల వలన విముక్తుడై, రథం బెక్కి, యతి వేగంబున బుతుపర్ల వా రేయి లం సహితుం డై విదర్శకుం జనియె; నంత సాయావ్నాంబున. 18!

cm

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 107

. మానుగ బుతుపర్జుండు ఖీ

మానుజ్ఞాతుం డయి చొచ్చె నా [పోలు రథ ధ్యానంబు మోయుచుండ(గ నానాదిజ్బు ఖములను ఘనధ్వనివో లెక, 182;

. దమయంతి యారథధ్వని విని “యిది నలు

రథఘోవి'మని యనురాగ మొంది, నలు, నివ భేళుం, బుణ్యళ్టోకు, లోకోప

కారకు జూడంగం గాంతు నేడు; ఘనభుజు( జూడంగ. గాననినాంయడుం ద

ద్భుజపరిరంభణోద్భూత నుఖము బడయనినా(డును. [బాణముల్‌ విడుతు నే

నని తలంచుచు6 గమలాయశాకి..

. యారథాధిరూఢు, డ వచ్చు బుతువర్డు(

జూచి, యప్పు డధికళోకత ప్త యగుచు నుండె; నంత నా బుతుపర్జుండు భీము. గానవచ్చె. [బియముతోడ. 188.

. భీముండును వానిం బూజించి యొక్క రమ్యహర్భ్యంబున విడియిం

చిన బుతుపర్దుం డప్పురంబున స్వయంవరం బను శబ్దంబు మొదలుగా వినం గానక యాత్మగతంబున, 184

. “ధరణి. గల రాజు లిట యొ

వ్వరు వచ్చినవారు లేరు; వై దర్శి యొరుకా వరియింవ నంత ధశ్శ తరచరితయె ?'* యనుచు నుండె. దద్దయు లజ్జన్‌ , 185

. వాహుకుండును రథశాల ర థాళ్వ్ళంబుల బంధించి, రథనమీవంబున'

విళమించి యుండ; నంత దమయంతి బాహుక వా రేయులతోడ (a)

వచ్చిన బుతుపర్జుం జూచి విఫలమనోరథ యె, యుండనోపక శేళిని

యనుదానిం బిలిచి “బుతుపర్దు నయోధ్యావతిం గా, వాచ్టేయు

దం నూతపుుతుం గా నజీంగితీ; బావుకుం డనువా? డెవ్వండో? వాని యందు నావ్ఫాద యంబు ముదితం బగుచున్న యది; మన పర్జాదునకు6

306

రని

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

[బతివచనం బిచ్చినవాండు వాండ కావలయు; వానికడకుం బోయి యొజీంగిర'”* మృని వంచిన నది వోయి బాహుకుం గని, “దమయంతి నీ కుళలం బడుగయు శ్తెంచె; నిందుల కేమి కారణంబున వచ్చి?” తనిన దానికి బావుకుం డి ట్లనియె. 186

. “పియమున చమయంతి పున

సృ షయంవరము సేయం గడంగి నకల శశా bce) న్యయ వీరుల రావిం చిన నయనిధి బుతువర్లు. డొక్ళ_నాటన వేడ్కన్‌. 187 స ౮

. వినవి శత యోజనంబులు

సను దెంచె న యోధ్యనుండి సరి నిందుల; కా తని రథసారథివై యే నును నచ్చితి నతనితో మనో వేగమునన్‌ .” 188

. అనిన మూ(డవ వాం. డెవ్య(ం డని యడిగిన నక్కే_శినికి చాహుకుం

డి టనియ. 189

, “నలు రథచోదకుం డత6 డ

త్యలఘముండు వారేయనాముంో డనవుడు “వా(డ రా న్నలభూపాలకు పోయిన వల నొం ఉజెటుంగునొకొళి యనిన వాం డి ట్రనియెన్‌ . 190 వార్జయుండును నలు పు[తుల విద రృళ్వరునొడ్డ( జెట్టిపోయి. నడుమ

నలు రాజ్య|భ ంశంబు విని, బుతుపర్జుం గొలిచి యుండ; నాతండును నలు నెబుంగ6డు. 191

. నలుతో నొక్కట నరిగిన

నలినాయత నేత్ర కీమునందన యొంజెన్‌ , నలుండొంజె సటయుగుంగారక న్నలు నొరులకు నెలుంగం గారణముగలదె మహిన్‌ *” 192

Me

. అనిన విని శేశిని యి ట్లునియె. 198

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 109

సీ. “అడవిలో వ స్తార్థవోరి మై దయ లేక [పా గళ్వరుండు దను బాసి చనిన నాంటీవ స్తార్థంబు నలినాతీ యిప్పుడు బరి ధానముగ6, బాంనుపటలమలిన మగు చున్న తనువుతో, ననయంబు జడగొన్న యలకావలులతోడ, నవనితలము శయనంబుగా, ధర్మ చారిణి దమయంతి యనమఘ[వతం బిట్టు లాచరించు ఆ. చున్న” దనిన నవిరళోద్గత బాష్పవూ ఛ్రంబు లైన లోచనంబు లెటుక వడక యుండ, వద నపద్యంబు వాంచి, తా నొండువలను నూచుచుండె నలుడు. 194.

వ. కేశినియును బాహుకు వలుకులు, నాకారంబుకు దమయంతి ౩జింగిం చిన నది యాతని నలుం గా శంకించి “యింకను వానికడ కేంగుము;. వా(డు బుతువర్దు వంటలవాండ మ! వచన సమయంబున వాని చరితం బిమ్ముగా నెజీంగి ర్వ్మ్మని పంచిన నప్పుడ చని శేశినియు వాహుకు నందు దై వమానువనిమి తాద్భుత [కియలు నూచి వచ్చి దమయంతి కి ట్లనియె, 195

— కేశిని యను దూతి దమయంతితో నలుని గుణంబులు సెప్పుట :=

క. ““అతని చరితంబు నెప్పంగ నతిమానువ, మవగత |పయాన, మద్భష్ట (శుతవూర్వము; వరమార్థమ యతనిని వే ల్పనంగ వలయు నంబుజనే తా! 196:

స, వినవమ్మ! తృణముష్ట్రీ( గొని వాండు విచుడు నం దగ్ని యుదయించి యతనివంట లమరునంతకు నింధనము లపేజింపక యుడుగక మండుచు నుండు; మణీయు(

410

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

గడ(కతో నంజుళ్లు గడుగంగ సమకట్టి జల మవేజించుడు నంభవి లి కుంథముల్‌ నిండి దివ్యాంభః [పపావా మ తయ మగుచుండు( ద త్లణమ చూడ;

. నతని కరతలద్వయావమ ర్లితము లె

కందియును, మవోనుగంధకునుమ తతులు దొంటియట్ల తమ కంపు విడువక యుండు, నతని తేజ మున్న తంబు”. 197

. అనిన విని దమయంతి వెండియు. గేళినిం బంచి, చావుకు వండిన

నంజుళ్ళు చెప్పించి, యాస్వాదించి, బాహుకునందు నలు లక్షణంబులు గలుగు శుటింగియు నూజడ నోపక వానిపాలికి. గొడుకునుం గూ(తునుం గేళినితోడం బుచ్చిన నక్కుమారులం జూచి, 198

, వళముగాక జావమ్బ వారి యొల్కుచునుండ.

గొడుకుం/గూంతు నెత్తికొని నలుండు వొ ర్హపులకితంబు అయిన నిజాంకంబు లందు వారి నునిచి యాదరమున. 199 అక్కేశినిం జూచి “యిక్కు.మారు లిద్దణు నా కొడుకునుం గూంతు

నుం బోలిన, వీరి చెం్తికొని దుఃఖంచితి” నని త న్నేర్చడకుండం బలికి దాని కి ట్లనియె. 200

. “నీ విట పలుమతు వచ్చుచు

బోవుచు నున్మి గని చిత్తముల నొండుగ నం భావింతు రితరజనములు; గావున రా వలవ దింక. గార్య్యార్థి నివె. 201

. ఏము దే శాంతరంబుననుండి వచ్చిన యతిథులము; నీకు మాతోడి

"దేమి? * యనిన. శేశిని (గమ్మజి వచ్చి జాహుకుమార్షం బంతయు

దమయంతికిం జెప్పిన నది నంతసించి నిజజనని కి టనియె, £202 ళా

“"సందియ మల? నర్వగుణనంపద ( జూడంగ జాహుకుండు భూ

వందితు( డైన నై_సధు( డవశ రము దా నగు; నామనంబు నా

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 111

నందము. బొందు చున్నది ఘనంబుగ; వాండిట వచ్చువాండొ, యే నందుల శేగుచాననొ రయంబున నాతని నిశ్చయింపవ(గన్‌ .” 208

వ. అనిన నది యప్పుడ భీము ననుమతంబున దమయంతి యొద్దకు బాహుకు రావించిన. 204

క. చనుదెంచి, యందు దీనా

నన, నవిరళ పంకమలిన నతగా|త(, దవ

సిని, నతికృశ దమయంతిం

గనియె నలుం డుదిత బావ్పకణక లితముఖిన్‌ , 205

క, దమయంతి నలుని వికృతాం

గము(6 జూచియు నతని నన్యు' గా వగవక, ఇ

య్యమునను, లజ్బను, నతిసం

[భమమున వివశాత్మ యగుచు బతి కి ట్రనియెన్‌ . ౨06

వ. “విజనం బై న విపినంబునందు నలసీ నిద వోయిన దాని, నబల, నతి సాధ్వి, నను వత నగ్నిసన్నిధి. బాణి (గ హణవిధిలబ్ద యెనదానిం జాసి నలున ట్లూరులు నిర్ణయులై యరిగిన వారు లేరు. 207

క. సురవరుల( డొజ(గి తన్నున్‌

వరియించితి; నన్ను( బు[తవలి నేలొకొ చె

చ్చెర విడిచ; నాతనికి ని

మృరుణున శే నేమి యొగ్గు గావించితినో ? 208

వ. నిన్ను విడువ; నోడ కుండు మని పలికిన యప్పలుకు లేల మజచెనో” యని కోకత ప్పంబైన తన వాదయంబు దడుపుచున్నదియునుం బోలె బావ్పధారలం గుచమండలంబు దడుపుచు నున్న దమయంతిం జూచి శోశాకులుండై నలుండి ట్లనియె. 209

తె, “కలిసమావిష్థమతి నయి కొస్టవృ త్తి నట్టియిడుమల( బడితి నే; నవీ మదీయ తపము బలమున, నీ దుఃఖదావహామునను నష్ట మైపోయె(; గలి యిస్లు నన్ను విడిచె. 210

112

a

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. ఏ నిందులకు నీతదర్ధంబు వచ్చితి; నది యట్టుండె; నన్ను ననురక్తు, ® ౧ బార

నను వతు, దలంపక యన్యా పకం బునస్ఫ్ట్ర్టయంవరంబు రచియిం చుట యిది కుల్యస్తీ ధర్మంబుగాదు; రాజుల నెల్ల నీ స్వయంవరంబు నకు రావించుటంచేసి కారె బుతుపర్దుండు వచ్చె” ననిన వెజచి

కృ ఆాంజలియె దమయంతి యి ట్లని యె. 211

. “నిన్ను రోయంగ విపులు నెమ్మి నరిగి

పలికి రెల్ల చో నాచేత? బలుక(ంబడియ; యందు! బర్గాదు(డను విపుుడయ్య యోధ్య "కింగి [పతివచ నంబుల చెణీగా నిన్ను.

. పర్జాదువలన ని న్నెణ్‌ంగిన దాననై నిన్నిట రావించు నుపాయంబు

దలంచి యొల్లి దమయంతీ ద్వితీయ స్వయంవరం బగు నని బుతుపర్దు నందు [బకాశ్‌ంప సుదేవుం డను [జావ్మాణుం బు_ల్తెంచితి. 218

. నరవరు(డు నలుడు గా ౩

వ్యరు శత యోజనము లొక్కవాసరమున వ త్తురు నరు లొరు; లని దీనిం బరికింవయ గడి యిట్టు వంచితి నధిపా! 214

. ఏ నతిపాపభావమును నెగ్గు( దలంపక యుండునట్లు గా

నానత వైరి! నీయడుగు లంటంగ నోపుదు; నట్టి దైన న న్నినలినాప్తుండీ, యనలు(, డీమృగలాంఛనుల డీనురో త్తముల్‌, జాను సెడంగ నీవణమ చంపరె కోవపరీతచిత్తు లై?” 215

. అనుచున్న యవసరంబున నఖలభూతాంతర్షతుండయిన వాయుభట్టార

కుం డెల్ల వారలు విన నాకాశంబుననుండి నలున కి ట్రనియె. 216

'అమలచరి[త నిట్లు దమయంతి. బతివత( బల్కు దే ? నృపో త్తమ ! విను ; దీనియందు విదితం బగు శీలవిధిణ సుథాంశుండుం, గమలహితుండు, నేను నయి కాచితి మొక్కట మూండువర్ష ముల్‌ ; గొమరుగం దీని. జేకొనుము ; కోమలి నీ కనుర క్ష” నావుడున్‌.

ర్త

(8)

ఆరణ్య్బపర్యము, ద్వితీయాశ్వాసము 113

రురిసె మరుద్య చ నానం త సురవువ సిద క | మోసెళా. రమున సుర పుష్పవృష్టి; డయ మో నె౯ సురదు౦దుభీనాద లబులు; కరము పసన్నుండయి వీచె గంధవతుండుకా. 218

. ఇ శ్లాల్లవారికి నాళ్ళర్యంబుగా వాయుదెవుండు ద న్నెణ్‌ంగించి దమ

యంత పతి[వ తాగుణంబులును, బతియందలి యక్ళ|తిమాను రాగం బునుం జెప్పిన విని నలుండు వరమ పమోద పరిపూర్ణ వాదయుండై, తత ణంబ కరో్కోటకుం దలంచి, వాని యిచిన వుటంబు జు బెటి

య బి A) ఎ ర కొని, నిజరూపంబుదార్సిన. 919

—: నలుండు నిజరూపంబుతో దమయంతిం గూడుట =

. ఆయతజాహు(, ద _వ్రకనకాంచితవర్దు, మనోజరూపు, నిం

[దాయితు, సూర్య తేజు, నిషధపభు, నన్నలు( జూచి పద్మప (శాయత నేత యపు దమయంతి గరంబు ముదంబు నొంది ల మ్శ్‌యుత యయ్యె బంధులకు మి[తులకు౯ా హృదయ [పియంబుగన్‌ .

. ఇట్లు సంగతు లైన యయ్యిరువురకు విరహవరితావంబుతోడన శరీర

మలినత్వంబు వానెం బరన్బరానురాగంబుతోడన విభూవణ ( శ్రీవిశేవ విలేపన యోగంబులు వి_న్టరిల్ల; నంత నంతయు విని ఫీముండు జాత సస్య యైన వసుధ తోయనం పా ప్తి నావ్యాయిత యైన ట్లజ్జూత చర్యుం డైన తన పతిం బడసి పరమ నంతుష్టవృాదయయొ చం దుతొ గూడిన రోహిణియుం బోలె. బతిం గూడి యొప్పుచున్న దమయంతిం జూచి సంతసి ల్లి తన పురంబునం దప్ప శోభనంబులు, దేవగ్భవాంబుల యందు విశేష పూజలు సేయించె; నట్టి మహోత్సవం బెణీంగి బుతు వర్దుండు నలు నొద్దకు వచ్చి “ నీవు నిఖలలోక పూజ్యుండ వయ్యును నాయొద్ద దాస్చుకుండనంగా? [(బచ్చన్నవృ త్తి నున్న నిన్ను నెఖుం గక నీచకర్యంబులందు నియోగించితి; దిని కమియించునది” యని నలుచేత నత్మృతుండై , యళశ్వవ్భాద యోపదేశంబుగొని, యయో ధ్యకుం జనియె; నిట నలుండును విద ర్భాపురంబున నొక్క మాసంబు నివానంబుసేని, విదశ్శేశ్వరు వీడ్కొని, దమయంతి నంద పెట్టి,

టే

114

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

యొక్క రథంబును, బదియా కోనుంగులును, నేంబది గుట్ణంబులు, నాటునూటు కాల్చ్బలంబులు. వనకుం దోడుగా నిషధపురంబున కరిగి

పుష్కరుం గనియి ట్లనియె 221

. దమయంతి రోయిగా జూ

దము నీతో నాడ గడరాదను; ధరణీ రా జ్యము నీవు నాకు రో యిడు; మమరంగ జూదంబు నీకు నభిమత మేనిన్‌. బి22

మ త్తకోకిలము. పీరభోజ్యము నుమ్ము రాజ్యము; వించె? నీవును, నేనుదు

ర

ర్వారవృ త్తి రథంబు లెక్కి యవంధ్యవి[కమ మేర్చడకళా భూరివీరరణం బొనర్తము; పోర నోర్చినవాండ యి చారుణోతలరాజగనంపద( చాల్చు వీరగుణోన్నతిన్‌. 229 గ నీ చ

. ఈరెంటిలో నీ కెయ్యది యిసష్ట్రంబు ? చశానీన కడంగు" మనినం బుమ్మ

రుండు రణంబునందు6 ఒరాజితుండు గావున, నలుం దొ ల్రియు జూదంబున నొడిచినవాండై , యింకను నొడిచి దమయంతిం జేకొని కృళార్జుండ నగుదు నని సంతనిల్లి, యే నోటువడితి నేని నిఖిల మహీ రాజ్యంబు నీయది; నీ వోటుపడిశేని దమయంతి నాయదిి యని పలికి యొడ్డి నలుతో జూద మాడి యోటువడిన, బి2

=, యునముగ జంబూద్వీపం

బున గలవా. రెల్లు సెయి(6గ( బుష్మరుచేతం గొని య' బునర్భ్య్యూతంబున

ననమఘు(డు నలు డఖల రాజ్య మత్యున్నతితో౯ా, 225

ఇట్లు జూదంబున( బుష్కరు నొడిచి నకల మహీ రాజ్యంబును చేకొని

నలుండు వాని కీట్లనియె. 226

. “కలిసం|[పాప్పు (డ నై కడు

బల మటీ నీచేత. దొలి బలకదూ౧త ౧ o ల

చృలజితుండ నై తి; నది నీ

ఒల మని గర్వింపవలదు బలవంతు(డ వె. దివి

౭5"

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 115

. నీవు నా వితృవ్యపుతుండవు; ని న్నెద్దియుం జేయనోపం; బొ ” మ్మని

పుష్కరు విడిచి పుచ్చి పుష్కలం జైన రాజ్యంబుతో నలుం డున్నంత, 228

. భీమ పస్థావీత యయి

కోమలి దమయంతి పుతకులు. దానును అ తీమహిమ వెలుగుచుండగం చామరనదశళా శ వచ్చె దన పదీకడకుకా. 9౨99

. అట్లు దన మనోవల్ల భ మైన దమయంతిం గూడి నలుండు విధివిహితా

నెకాచరిత మఖుం డై శతమఖు విలావంబుతో నక లరత్న యుతం వైన రత్నగ ర్భాధి రాజ్యంబు సే నెం గావున నకుజితుండ నైతి నని వగవ వలదు; నీవును ద్రైవమానుష సంవన్నుండ వయి శ తువుల జయించి సక లమహీసా[మాజ్యంబు వడయుదు దని బృహాదళ్వుండు ధర్మజునకు నకవృాదయం బువదేశించి. 230

| “ఇన్న లోపాఖ రన మెప్పుడు దత్తావ

థాను లై విను వారు. దవీలి సభల. జదివెడువారును జగతీళ ! కలిదోమ

నిర్చుక్తు అగుదురు; నిఖిల పుణ్య ఫలభాగు లగుదురు; బహుపు తపౌ[తాయు

రారో? రధనయు క్తు లగుదు; రెల్ల విషములకును, దుష్ట విషయంబులకు దూరు

లగుదురు; ధ ర్యాత్ళుు లగుదు రుర్వి(;

గడు (బసిద్ద మిదియు' గర్కోటకుని, గమ ది

యంతి(, బుణ్యమూ ర్తి యెన నలుని, బుజుచరితు( డైన బుతువర్దు( గీ ర్తింపం గలిభయంబు లెల్ల ( [(గౌంగు నధివ !” 291

—: ధర్మరాజునొద్దకు నారదమహాముని వచ్చుట :-_

. అని చెప్పి బృవాదశ్వుం డరిగినం చాండవులు గాండీవిరాకయ

కోరుచు. ద చాలోకన పీతి నుండునంత నంతరితం జెల్ల. దన తేజం

116

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

బున వలుంగుచుండ నారదుండు వచ్చి యనుజనహితుండై న ధర్మ రాజు చేతం బూజీతుండై యిట్లనియె 9929

. “ధర్శపుత! నీయుదారచరి త్రకు

ధర్మమకికి( దృ_ప్రతముండ నైతి; నడుగు మిష్ట మెద్ది” యనినం గృతాంజలి యై మహీళు( డిట్టు అనియె భ క్రి. 298

. “మునీం[చా! నీవు తృప్హుండ వైనం (దిజగంబులకుం ద్భ్తి యగు;

నిన్ను జూచి కృతార్జుండ నైతి; నా శెప్పుడు నొక్క ధర్మసం దే వాంబు గలదు; దాని నిర్ణయించి యానతీవలయు. 294

= ధరణి [బద కీణంబుగ ముద ౦బున. (గుమ్మరి, తీర్చ నేవనా

పరు లగుచున్నధన్యులు శుభస్థితి నెట్టిఫలంబు నొందం గాం తురు * బహాతీర్థకీ ర్రనముతో నెటింగింపుము దీని” నావుడున్‌ నరవరు డైన పార్టునకు నారదుః డిట్లని చెప్పె (బీతితోలా. 2లిర్‌

. దీరుడు భీమ్ముండు గంగా

ద్యారమునం దొల్లి పితృహితంబుగ శుభ క ర్యార ంభు. డగుచు నుంజెను దారుం డధ్యయనసంతత | వతపరు, డై. 236

అతని పితృ దేవశాభ క్తి కిం, బరమధర్శ చరితంబునకు మెచ్చి తద్దర్శ నాపెకం బులను రం డను మవోముని వచ్చిన నతిభక్తుం డయి యా భీష్మం డమ్మునిం గుళ పీఠంబున నునిచి, యర ్యపాచ్యాది విధులం బూచించి, యతని యడుగులు తలనిడుకొని, దకిణాజాను స్పష్ట మహీతలుం డయి “యేను భీష్ముండ; భవ ద్రాసుండ ”నని ముకుళితవాన్తుం డయి యున్న వానికి, బులస్తు వం డి ట్రనియె. 237

. "పితృ చేవభ క్రి బుణ్య

(వత చర్యను నీవ యెల్లవారికి నత్యు న్నతుండవు; గావున నీచే ధృతిం గానలంబడితి నే, (బతీపకులేశా | 2898

ల్ని

ఆరణ్యసర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము

117

. నీయష్టంబు సెప్పు; మే న మోఘవర్శనుండ” ననిన ఖీష్మండు ముదిత

వాదయుం జై “మునీం|చా! నాయందు నికు. టైనాద బుద్ది

గలదేనిం జెప్పు మని.

. మనుజేంద ! నన్ను నీయడి

గినయట్ల పులన్తు క్ర బుణ్యకీర్తను గంగా

తనయుం డడిగిన, నతనికి

ననభఘచరి[తునకు నిటు లని ముని నె ప్పె౯. లు

. “కడగి బుద్దీం[దియ క ర్భెం[దియంబుల

యందు సంయత చిత్తు ల నవారు, ధృతి నవాంకార[వతి|౧ వో వేవల

యందు నివృత్తాత్ము లై నవారు, నల్బభోజనులు, ననారంభకులు నయ్యు

నత్యంతనంతోషు లై నవారు, సత్య వతులు, శుభాచారు, ల[కోధను

అగుచు ధర్మాన్వీతు లై నవారు,

నఖిలతీర్థళతము లాడిన ఫలములు,

నఖిలయజ్ఞ్ఞ విధుల నై_నఫలము( బడుదురు : విహీన భాగ్య దుమ్మృతులకు( బరమతీర్థ నేవ( బడయ నగునె ?

. తిల గో నువర్ణ దానం

బులు, నుపవానములు¢, దీర్గముల సేవయు ని ముల చేయనివారు దరి [దులు రోగులు నగుదు రాత్మదోషము పేర్మిన్‌ ,

. [క తుఫలములు వడయ([గ దు

ర్లతులకు దొరకొనదు ; తీర్థ గమనంబున( ద త్కతుఫలము లందుదురు దు రతులును ; నిది మునుల మతము గెరవ వృషభా!

| తీర్ణగమనఫలం బెల్ల వుణ్యంబులకు విశేవంబు ; దీని వినుము.

299

240

241

242

244

118

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

- నమితవిరోధి ! పుష్కర మనంగ జగద్విదితంబు పుణ్యతీ

రము మునిసిద్ద సేవ్యము ; ముదంబున నందు. బయోజనంభవుం డమరులతోడ నన్నిహితు. డై వసియించు( ; దిపుమ్క రంబులుక్లా నమములు ; వాని నెప్పుడును సంస్మృతి సేసినంలాయు. బావముల్‌ .

. పదివేలకో టతీరము ౧౧ అథ

లుదితము లె వుమ్మరముల నుండు ; మునీం[ ద (తిదశవరు లందు జేసిరి మది. గృతకృత్యు అయి తవము మఖములు. బీతిన్‌ . 246

. అందు(గృతస్నాను లై_ చేవర్శి పీతృతర్పణంబులు చేసినవారు దశాళ్వ

మేధఫలంబులు వడయుదురు ; కార్తిక మాసంబున నొక్క దివనంబు పుష్కర సేవ సేయుటయు నొకయేం డగ్నిహో[తంబు వేల్చుటయు సమంబు. 247

. అమరవరులందు ; బురుపో

త్రము డెట్లు విశషం, డట్ల ధరణిం గల తీ ర్భములందు( బుష్కర | తిత యము గరము విశేష మభిమతార్థ పద మై. 248

. వుష్మరంబున. బది యెండ్డు వసియించినవారికి నర్వ కతుఫలంబును,

[బివ్మాలోక [పొ ప్తియు నగు ; మణీయు జంబూమార్ల ంబు, దండులి కా[(శమంబు నగ_స్త్యవటంబను తీర్ణంబు లాడి యశ్వ మేధఫలంబు వడ యుదురు ; క ౯ |(శమంబును, ధర్మారణ్యంబును, యయాతి పత నంబునుం జూచిన నర్యపాషతయం బగు; మవోకాళంబును, గోటి తీర్ణంబును నళ్వ మేధఫల పదంబులు ; రుదవటం ఒను రుద స్థానంబున రుదుం బూజ సేసి గణపతిత్యంబు వడయుదురు ; నర్శు దాన్నానంబున, దత్రిణ సింధుస్నానంబునం జర్మణ్వతితీర్థస్నానంబున నగ్నిష్టోమఫలంబు అగు, 249

. అసవద్య వసిష్టా[శ్రమ

మున నొకదివనంబు శాకమూలాళను శై జను లుండి వడయుదురు బహు ధనసంపద, గోనవా|సదానఫలంబుల్‌ మ 250:

ఆరణ్యసర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 119

వ. మణి పింగం బను తీర్ణంబు సేవించి శతక పిలగోదానఫలంబు వడయుదు;

a

శెందేని నగ్ని దేవుండు [పత్యతం బై యుండు, నట్టి |పథానతీర్థం బాడి యగ్నిష్టోమాతి రా[తఫలంబు పడయుదురు ; దుర్వానునకు విష్ణు దేవుండు వరం బిచ్చుటంజేని వరదానం బనం బరంగిన తీర్ణం బాడియు, సరన్వతీసాగరనంగమం జాడియు గోనహాస దానఫలంబు వడయుదురు. 251

. ద్యారవతీపురమున( విం

డారక మను తీర్ణమున బెడం గై మ్యుదా కారంబు లై (తిళూలా కారము లై వంకజములు గానంగ(బడున్‌ . 252

. అందు బర మేశ్వరుం బూజించి పొపవిముక్తు లగుదురు; సాగరసింధు

సంగమ స్నాతు లైన వారు వరుణలోకగతు లగుదురు; శంకుకర్ణేశ్ళ రంబున నీశ్వరుం బూజి:చి దశాళ్వమేధఫల[పాప్తు అగుదురు; వను ఛారయును, వనుసరంబు నను తీర్ణంబులాడి వన్ముపావ్లు అగుదురు ; సింధూ త్తమస్నానంబున బవాం సువర్ణ దాన ఫలం బగు; [బహ్ము తుంగ సేవనంబున |బవ్యాలోక[పా_ప్తి యగు; ళ[కకుమారీవిలోకనంబున శ కలోకగతి యగు ; (శ్రీకుండంబునం బితామహునకు నమన్కరించి యు, సౌవర్షరాజతంబు లైన మత్స్యంబులు గల విమలం బను తీర్థం బాడియు వానవ సాయుజ్యంబు వడయుదురు ; బడబ యను తీర్ణ ంబున నగ్ని దేవునకు నై నేద్యంబిచ్చిన నది యక్కయం బై, పితృదేవతలకు! దృ పికోయు ; గోగవాసదచానంబునకు నళ్వమేధ నవా|సంబునకు విశేవంబు. 2ర్‌లే

. దేవిక యను తీర్జంబున

'దేవసమూవాంబుతోడ. [దినయను. డుండుకా ; "సేవిత మె జనులకు నది గావించు ననూనధర్శ కామార్థంబుల్‌. 254

. అర్ధ యోజనవి_న్ఫృతం వై, వంచయోజనాయామం జైన యర్టెవి

కానదియును, గా మాఖ్యంబును, రుద తీర్ణంబును, యజనయా జన (బవ్మావాలుకంబులును, |[బ వ్మోది దేవతల దీర్భసత్రస్థానం బైన

190 (శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

దీ ర్లనత్రస్థానంబును, సేవించిన వారికి నిష్టసిద్ది యగు ; నినళనం బను తీర్గంబున నద్భుశ్యం బై ,మేరువునకుం బోవునెడ నా గో ద్భేదశివో ద్భేద చమసోద్భేదంబుల నెందేని సరస్వతి గానంబడియె నట్టి సరన్వతియందు నభిషిక్తులై న వారు నాగలోకంబు వడయుదురు ; శశరూపవుష్కు రంబులు గల శశ యానం బను తీర్ణంబున స్నా నంబును గోనవా (సదా నంబును నమంబు. మభధ్యాక్కర. ప మేమ మున్ను పూజింపుదుము రుదు నిం దని వేడ్క తో మునికోటి చా రున్న నీళు. డందొఅకును భీతి గా మతితో? గోటిరు[ద రూపముల్‌ గావించి; నదియు భూమి. (బసిద్ద మై రు|ద్రకోటి నాం బొలిచి వెలిం గె. వ. అందు: రుదు. బూజ రు|దలోక' [పావు లగుదురు. విల్‌ క. నరనుత ! నై మిశమునం బు మృరముల మూటను జగత్చ౦కాళిత మెయి ద్దరణిం గురుత తము దు _నరదురితెమఘముల "కెల్ల ద వ్యగు చుండు౯.. 252

సిద క్‌ "సేసి

తె, అమరలోకనివానుల యం|డు విబుధు

లా కురుతే [తవానుల ; నదియు వినంగ

ను త్తమంబు దృవద్యలవి యు త్తరమునం, దవన తేజ! సరన్వతీ దకిణమున. 259 వ. అక్కు రు. [క్రళమంత సం చకంబుల నడుమ రామ|వాదంబు నడుమ. విశామహు ను వేది యనంబడు నట్ట కురు జే. [తంబు ముట్టన వారికి? సురుచే తునక. బో యెద మనిన వారికి? గురుచే తం బున వసియించెద మనీ తలంచినవారికి సర్వ పాపతయం బగు6; నంతరంబున విష్ణుస్యానంబున పిష్ణువు నర్చించిన నళ్వ మేథ ఫలం బగు; బారివ్లవం ను తీర్భ మాడి 'యగ్నిష్టోమభలంబు వడ యుదురుు; పృథివీ తీర్ణంచాడిన గోసవా| నదానఫలం బగు; శాలూకిని యను తీర్థం బాడిన దశాళ్వ మేధఫలం బగు; సర్చ తీర్థం జాడి, యందు. దరండకుం డను ద్యారపాఠ6కునిం జూచినవారి కిష్ట సిద్ది యగు; నెందేని విష్ణుం

ఉాదివరావాం బయ, నట్టి వ రావాతీర్థం జాడిన వాదికి నగ్ని

el,

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 121

స్టోమఫలం బగు; నళ్స్వినీతీర్ణం బాడిన రూపవంతు లగుదురు ; జయంతి యందు సోమతీర్ధస్నానంబును, గృత శాచతీర్ధస్నానంబును, రాజ సూయ పౌండరీకసమంబు; లగ్ని వటంబున, ముంజవటంబున నీశ్వరుం బూజించి గాణపత్యంబు వడయుదురు; యక్షిణీతీర్ణ మాడి యిష్ట ఫలంబులు వడయుదురు; కురు కే [త ద్వారంబు. [బిదకిణంబు సేసినం బాపకయం బగు. 260

కీరుండు వక్తి) యుల దన

దారుణపరశువున జామదగ్ను రుడు రె దా

కారుండు వధియించి దదీ

యారుణమున నేను మడువు లాపాదించెన్‌. 261

. అందు? బితృత ర్పణంబు సేసినం బితృ దెవత లాతసికిం (బత్యతం

బి, నీ కిష్టం్రైన వరంబు వేండు మనిన6, ,బరళురాముండు వారల కిట్టని యె. 262

“క త్త9వధ నైన పాపుబు [గాంగ వలయు;

గడ 6గి నద్గ తియును నాకుంబడ యవలయు;

నివియు బుణ్యతీర్థంబు లై ల యిద్దరి తి;

బరంగుచుండంగ వలయు మీ కరుణంజేసి.” ౬6వ

. అని పితృ దేవతల వరంబునం బుణ్యతీర్థంబుల. "జేసె; నట్టి రామ

(పహాదంబు లాడిన వారికి నళ్వ మేధఫలం బగు; గాయళోధనం బను తీర్ణంజాడి కాయశళుద్దు అగుదు; రెంబేని విష్ణు దేవుండు లోకంబుల నుద్దరించె నట్టి లోకోచ్వారం బను తీర్థ మాడి కులం బుద్దరింతురు; శీతీర్ణం బాడి శ్రీమంతు అగుదురు; “కవిలతీర్దం బాడి కపిల గోన స|వాదాన ఫలంబు బడయుదురు; సూర్యతీర్థంచాడి యం దువవసిీం చిన సూర్యలోక [పావు లగుదురు; గోభవనం బను తీర్థం బాడి గొనహ ససమృద్దు లగుదురు; శంఖనీతీర్గం బాడి యు త్రమరూపంబు వడయుదురు; యశేం[ద తీర్థం బాడి తరండకుం డను ద్యారపాలకుం జూచిన వారు, సరన్వతీస్నాతు లన వారు నగ్ని ప్టోోమ ఫలంబు వడయుదురు; మాతృతీర్ధద ర్భనంబునం (బజావృద్ధి యగు; (బవ్మో

122

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వ _రంబును, శరవణంబునుం జూచిన నర్వ వ్యాథివ్‌ముక్తు లగు దురు, శ్యావ్‌ల్లా గో మావపహూం౦ంబను తీర్ణంబునం దేకాదశ తీర్ణంబులు గల; వందు. (బాణాయామంబు చనిన విపు రలకు స్వలోమావనయనం బగు; నెబుకుచేత నేయంబడి కృష్టమృగంబు లెందేని నొక్క తీర్గంబు సొచ్చి మానుషత్వంబు వడిసె, నట్టి మానుప తీర్థం బాడి సర్వదురిత విమ కుల్లె , చెనత్వంబు వడయుదురు; దాని తూర్పున నొక్క యిరవున నాపగయను మవోనదిం బితృతర్పణంబు సేసి పితృదేవో ర్టళంబున నొక్క |బావ్మాణునకుం గడువం బెట్టినం గోటి [బావ్మా ఎలు గుడిచిన ఫలం బగు6 బితృ దేవతలు దృ ప్తియు నొందుదురు;. బహోదుంబరంబు, సప్తర్షి కుండంబు(, చగెదారంబును జూచి దైవ్మా లోకంబు వడయుదురు; కపిలళశేచారంబు. జూచి పావవిముక్తు లై. యదృచ్యులగుదురు; నరకం బను ఉర్భం బాడి, కృష్ణ చతుర్జ శినా( డీళ్యరుం బూజించి యెల్లకోర్కులం బడయుదురు; మూ(డు కోట్ల కూవవాదంబులు గల యిలాస్పదంబను తీర్ణం బాడీ వితృతర్పణంబులు నేసినవారికి వాజ "పేయఫలం బగు(; గించోన కింజప్యంబు అను తీర్థం బుల-దు జేసిన చానజపంబు లక్షయంబు లగు; నారదశీర్థంచైన యంజా జన్ఫంబున ందు( _వాణ త్య్యాగంబు చేసినవారు సర్వలోకంబులం బడయుదురు; శుక్షదశమిం బుండరీకంబను దిర్ధం బాడి పౌండరీక ఫలంబు వడయుదు; రందు వై తరణిస్నాతు లై. రుదునకు నమన్మ రించి సగ్వావావవిముక్తులగుదు; రెందేని దేవత లనేక సవా(సవర్షం బులు దపంబుసెసి గట్టి ఫలకీవనం బను తీర్ణంచాడి యగ్ని స్ట్రోమాతి రా|తఫలంబులు వడయుదురు; _ద్వైపాయనుం డనేక తీర్ధంబులు మి(శీక రించుటం జేసి మీ[ళకం బనం బరంగిన పీర్ణంచాడినచారికి సర్వ తీర్థస్నాన ఫలం బగు; వ్యాసవనంబును, మనో జవంబును, మధువటియు నను తీర్ణ ంబుల నాడిన గి గోనహా సచానఫలంబు వడయుదురు; కాశికి దృవద్వతీసంగమంబున స్నాతులై నర్వపాపవిముక్తు అగుదురు; కిందత్త౦ంబున. దిల్మపస్థ డానంబు సేసి పితరుల బుణంబు వీగుదు; రవాను దిన తీర్ణంబుల నాడి నూర్యలోకపావ్లు అగుదురు; మృగ భూమంబున గంగాస్నాతు శై. ల మవోచేవు నర్చించిన మవోత్ము లశ

రకా

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాన ము 123.

మేధఫోలంబు వడయుదురు; వామనం బను అర్థబాడీ, నవామనగు నర్సిం చినవారు విష్టులోకపాప్తులగుదురు; పావనం బను తీగ్గం బాడి కులం పవిత్రంబు సేయుదురు; |శ్రీకుంజంబున సరస్వతీస్నా తు యగ్ని పోమశ'లంబు వడయుదురు; బుష అెంచే నుండి యా అ "వరు కురు ఇ [తంబునకుం బోదు, రట్టినై మిశకుంజం బాడి బుపిన్భప్లి శేయుదురు; (బవ తీర్ధం బాడ్‌ వర్ణాంతరులు |[బాహ్మూణులగుదురు, (వావ్మాణులు బివ్మాలోక |పాస్తు లగుదురు. 254 అనభఘుడు మంకణుం డను నొక (బిహ్మూగ్షి

తన చేయి (నయ్యంగ దర్భ గొనిన, సాం[చమె శాకరనం బందు నిర్ణశత౧

బగుడును సర్పి లచి యాడుచున్న/ జూచి, సెపి"ంవక నురలును నుఃనులును

వారుపాలి కరీగి, “దేభాదిడేవ |! మునిశ్భ్ళ_్త "మువిధంబున; నివ్ఫి గ్రాం బగు

నట్టుగాల జేయవే” యనిన వరుడు

. దపసీరూప నుపుడు ధరియించి, యముని

గ డకు వచ్చి, “రషేమి కారణమున

నాడి! దమి 4 పస్టెయం శీందు6 కాచిన 1

చెప్ప నుచి మేని? జెప్పు” మనిన, 90 “నా కరంబున శాకిగనంణు వెలువడి స్టితుండు mon రి on యాడెద”ి ననిన “నిది యేమి వినయ... దీనిం డు నని

వారుండు థన యంగుస్ట బున నంగుళి శాడనంబు చేసిన, నందు ఫి ంము

ళ్‌ న

సిన్ని భం బన ఖనస్పంబు 'వెలువడినం జూచి, అణితుంగయు, hy, ₹ (6 న్‌ అకట “mn జ జా = టి బే 4 ॥ పగ మెళ్వరుండ” వని నమనస్మ రించి, బద ముం [తంబు సులి ఎంటి, pre

“దేవా! నీ (వసాదంబున చాకు దిపోవగ్గ గ్గనంబు గానలయు ననిన నమ్ముువీ వరునగ్రు నీశ్ళరుండు గరుణించి “ స్ట న. పఫోవరన; మగ; నేను సీ యా[శ్రమంబున నుండుదు” 'నని యు; నట్టి స్నవ్దసా రన్వన గి గ్థంబుల ండ్రిన)

వారికిసారన్వత సి ద్ది యగు; [బిహ్మోది దేవతలే నధిషితంబుల: 1౫న యౌళననతీర్గంబును, గివపాలమోొచనంబు, విశ్వామి[తంబుం a ర్త యంబుననీ ముడు a (అటుల నాడి పొవఫిము రకు అం), (అపా లోకంబువడయుదురు. " Dh

124

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారత ము

క, వెదములయందు వన? బ్బ

థూదకతీర్థంబ యు త్తమో త్రమము, నుశేం (దాదినురవరులకును, వ్యా సాదిమవోయోగివరుల కాన్పద మగుట౯. 967

. అందు శరీరత్యాగంబు సేసినవార లపారపావవిముక్తులై ముక్తు లగు

దురు; సురక న్యానరన్వ తీసంగమస్నా తు అయినవారు |బవ్మావాత్వారది పాతకంబులవలన( జాయుదురు; దర్శినిర్మితం బయిన యర్థకీ లతీర్ణం వాడిన ఛూ దులు [వాహ్మాణు అగుదురు; | బాహ్ముణులు పరమసిద్దు లగుదురు; శతంబును, నవాసంబు నను తీర్గంబు లందు. జేసిన జపచా నోపవాసంబులు కతసహా వ గుణంబు లగు; వేల్పు లెలం గుమారు సేనాపతింగా సందే నభిషేకించి, రట్టి జై_జసంబను తీర్గంబును, దాని తూర్పున నుండు కురుతీర్ధంబును, స్వర్గద్వారం బను తీర్ణంబును, జూచిన వారికి స్వర్గ ద్యారంబు వివృత ంబగు; రు|[ద పత్ని యను తీర్దం బున శంకర నారాయణుల నర్చించి సర్వదుఃఖవిము క్ర అగుదురు; స్వ_స్తిపురంబు. [బదకిణంబు చేని గోనవా[న చానఫలంబు వడయు దురు; గంగమడువున నొక్క కూపంబున మూండుకోట్ల తీర్ణంబులు సన్నిహితంబు లయియుండు; నందు. గృతస్నానులయినవారికి సర్వ తీర్ణస్నానఫలం బగు; బదరీవనంబునందు, వసిష్టాశమంబునం (ది రా (తంబులు బదరీ ఫలథ క ణంబు సేసి వాపవిముక్తు అగుదు; రేళరా[తం బను తేర్చంబున నే రా[తోవవానంబు సేసి (బవ్య్మాలోకంబు వడ దురు; రాదిత్యా[కమం బను వనంబువ నాదిత్యుం బూజించి యాదిత్య లోకగతు లగుదురు; దధి చతీర్ధంబునం గన్య్యాశమంబునందు( |[దిరా (తంబు వసీయించిన వారికి న్వర్గ్షఫలం బగు, 268

. జలరుహానంభమవుం డాదిగ,

గల వేల్పులు, బముషులు, సిద్దగరుడోరగులులా నెల నెల నేవింతురు భూ

తలమున సన్ని వాతి యనంగ దగు తీర్ణంబున్‌. 269

. సూర్య [గవాణంబున దాని నాడినవారు శ తాళ్వ మేధఫలంబు వడయు

దురు; ధరుడు దపంబు చేసిన ధర్మతీర్థం బాడి ధర్మశీలు రగుదురు;

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 125

జ్ఞానపా వనంబును, సౌగంధికంబు నను తీర్ణంబుల నాడినం, జూచిన నర్వపాపవిము క్తు లగుదురు; చేవశవ యను సరస్వతీ వాద ంబునందు వల్మీకంబున వెలువడు జలథార లాడి పితృతర్పణంబు "సేసిన వా రళ్వ 'మేధఫలంబు వడయుదురు; నుగంధయు, శతకుంభయు. బంచ యవతయుః [దిళూలఖాతయు నను తీర్గంబు లాడి దుర్గతులవలనం బాయుదురు; తొల్లి పార్వతి యెందేని శాకావోరిణియై దివ్యనవా్శన వర్షంబులు తపంబు సేనె, నట్టి శాకంభరీతీర్ణం బాడి, యొక్క దివసంబు శాకావోరులయిన వారు పం|డెండేండ్లు శాకావోర తవంబు నలిపిన వారి ఫలంబు వడయుదురు; సువర్ఞాఖ్యం బను తీర్జంబున రు[దుం బూజించి, రు[దలోకగతు అగుదురు; ధూమావతి యను తీర్థంబును, రథావర్తం బను తీర్జంబును, ధార యను తీర్ణంబు నాడి ళోకవిము క్షు అగుదురు. వ్‌/0 . ధారుణి లోవల న్వర్గ

చ్యారం బయి బుషినిషేవితం బగు గంగా

చద్యారం బాదిన ధన్యుల

చేరును శతకోటి తీర్థ సేవాఫలముల్‌ . 2171

. మణ్‌యు స_ప్పగ ంగానంగమంబును , దిగ ంగానంగమంబును, శ కా వర్తంబును, గనన్వలంబును, గంగాసరన్యతీ సంగమంబు నాదిగా' గల పుణ్య తీర్థ ంబుల నాడి పుణ్య లోకంబులు వడయుదురు; భ (దక ర్లేళ్య రంబున రు[ద పూజయు, నరుంధ తీవటంబును. సింధు పభ వంబును, యమునా[పభవంబు నను పుణ గ్రతీర్ణంబుల నేవయు, నర్వసిద్దిగరంబులు; వేదిక యను తీర్ణంబును, బుషికుల్య యను తీర్ణంబును, గృ త్రికామమఘ: తీర్ణంబులును, వి ద్యాతీర్థ ంబును, "వేతసిక యను తీర్ణంబునుం జూచి దురి తంబులవలసందొలం గుదురు; [బివ్మాతీర్థం బాడి పద్మవర్ష యానంబుల [బవ్మాలోకగతు అగుదురు.

. సురచిరక్షిర్తి ! వ్వైమిళముం జూచినమాతన పాయు జావ మ చ్చెరువుగ; నందు మాసము వసించి యనంతఫలంబు లొంద( గాం తురు; బహుతీర్థ సేవనముతోడ సమానము నై మిళశంబునం

దరుదుగ నొక్కానాండు శుచి య యుపవానము సేయం గాంచినకా.

126

లౌ

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

మణియు గంగో దృేద తీర్ణంబు, నిందివర తీర్థంబు గంగా ద్యారంబు, దిశాపతిత్తిర్ధంబు లని యెడు తీర్ధంబుల నాడి వాజపేయఫలంబు. బడయునురు; జాహుద యను తీగ్గ ంజాడిన ననేక స తయాగఫలం బగు; నెందేని రాముండు స్వర్గగతుం డయ్యె. నట్టి సరయూ పదేశం బున గో[వతారం భాడియు, దేవతలకు, బుషులకు యజ్ఞ భూమి యయిన తీరంబులు గల గోమతి నాడియు, నళ్వ మేధఫలంబు వడయు దురు; కొటి తీర్ణ ంబునం గుమారు నరి్శించియు, వారణాసియందు రుదు నర్చించియు., గవపిలా[హదం బాడియు, రాజసూయఫల పాప లగుదురు; మార్కండేయఃకీర్ణం బయిన గంగా గోమతీసంగమం బాడియు, [బివహ్మాకల్చితం బయిన యూవంబు( [బద కీ ణంబు సేసియు -వాజపేయఫలంబు వడయుదురు. 2T4

* వలువురం గొడుకులం బడయంగవల యు; నం

దొక్కరుం డయినను నోపి గయకు నరుగునో యనియును, నళ్వ మేధం చొప్చ్ప( జేయునో యనియును, శ్వేతమెన యా(బోతు విడుచునో యనియును, గోరుదు రనవద్యు లై_నగ్భవాన్థు; లట్టి గయ శేంగి యుభయవపతములు వసీంచిన( గడు! బుణయ్యి లుభయపవముల వారి

. నుద్దరింతు; రంద యొుగి.€ విండ మిడినవా

రనఘ! పితృ దయను గృ తార్దు లగుదు; రందు ఫల్లుతీర్ణ మాడిన వారికి? బరమసిద్దితో శుభంబు ెరుంగు. 275

_ మణ యకిణీ తీర్థ ంబునందు జలపానంబు సేసి (బవ్మాహ త్యాదిదోమ

విముక్తు లగుదురు; మణినాగం బను తీర్ధం జాడినవారికి నాశీవివ విషంబు అొందవు; గెతమవన౦బునం దవోల్యా|హాదం బాడి, యుద పానం బను హీర్ణం బాడియు నళ్వ మేధఫల ౦బు( బడ యుదురు; రాజర్థి జన" కూవం వాడి విష్టులోక (పాప్తు లగుదురు;”*కంపనయు, మవో

నదియు నను తీర్ణంబుల నాడినవారు హౌండరీకఫలంబు నొందుదురు;

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 197

'దేవపుమ్కరిణినిి మహాశ్ళరథారను, మహేశ్వరపదంబున నాడిన నశ్వ మేధఫలంబు వడయుదురు, తొల్లి కూర్మురూపుం డయిన యనుర చేశం గోటితీర్ధంబు లపవ్భాతంబు అయిన వాని దెచ్చి విషమం ఉంచేని నిలిపె నట్టిమ హేశ్వర పథం బను తీర్గంబాడియు, విష్ణుస్థానం బయిన సాల|గామం బను తీర్ణం బాడి విష్ణు నర్భించియు, నందు సన్నిహిత చతుస్సము[దం బయిన కూపంబు నాడియు, విష్ణులోకగతు అగుదురు; భరశతా|శమంబున( జంప కారణ్యంబున చేవీసహితు నీశ్వరుం బూజించి మి|తావరుణలోకంబు వడయుదురు; క న్యాసం దేశం బను తీర్థంబునం గ న్యాదానంబు సేసి యక్షయఫల।[ పావు అగుదురు; 'దేవకూటం బను తీర్థం బాడి [బహ్మలోకంబు6 బడయుదు; ఆంబేని విశ్వామి[ తుండు సిద్ధిం బొంచదె, నట్టి "కౌళికహదం వాడియు. గుమారవీరా|శమంబున నొక్క మాసనంబు వసియించియు, నళ్వ మేధఫలంబు వడయుదు; ర్న ఛారయు(, దిశామవాసరంబునం బుట్టిన కుమూారథాగయు నాడి [తి రాతోపవాసంబు సేసినవారు | జహ్మూహ త్యాది దోషవిముక్సు అగుదురు; గెరీశిఖగ కుండం బాడిన, నందినీకూవం జాడిన, నళ్వ మేధఫలం బగు6; గాళికా కెళికాసనంగమంబునందు. |దిరా| తోవ వానంబు సేసిన వారు సర్వపావవిము క్రులగుదురు; రూర్వశీతీర్ణం వాడిన సర్యపూజార్తు లగు దురు; గోకర్లం బను తీర్ధం చాడ జాతిస్మరణంబు వడయుదురు; సరస్వతీ తీర్ణస్నాతు లయి వృవభద్వీపంబునం గుమారు( బూజించి చేవవిమానగతు లగుదురు; నందయు, నౌలకమును, గరతోయంబును, గంగాసాగరనంగమంబు నను తీర్గంబుల నాడి శ తాశ్య మేధ ఫలంబు వడయుదురు; శోణా నర్మదా [వభవంబును, బద రీ తీర్ణ ంబును నాడి యాయుమ్మంతు లగుదురు; మహేం|దంబు, రామతీర్థంబును, మతంగ "కేదారంబును ,వంశగుల్మంబు నను తీర్ణంబుల నాడి యశ్వ మేధఫలంబుం బడయుదురు. 216

అ జూ! (3) అల్ల . నరమమైన ఆర్జంబు (శ్రీపగ్వతంబు నందు చేవ |హదం బాడి, యాది దేవు నీళు నర్చించి, వడయుదు రిష్ట ఫలము నశ్వ మేధఫలంబును నవనిజనులు

కక న్‌ — 13

128

ee

ail,

(శ్రీ మదాంధ్ర మహాభారతము

. తొల్లి శత్మకతుండు నూటు|కతువులు సేయుటంశేసి పవి|తం బయిన

కృష్ణ వేణియందు దేవహాదం బాడిన సర్వపావవినాళశనం బగు(; బాండ్యవర్వత ౦బునం గా వేరీ తీర్ణంబును: దుంగభ|దయు, సముద్ర తీర్భ ంబును, గన్యాతీర్థంబును నాడి యశ్య్ళ మేధఫలంబు వడయుదురు; గాయ తీస్తానంబునం (ధిర్యాతంబు గాయ తీజపంబు. చేసిన వారికి జన్మదు ౩ఖంబులు లేవు; పెన్న యను మవోనది నాడిన మయూర వాంస విమానగతు లగుదురు; గోదావరి స్నానంబు సేసిన దశాళ్వ మేదఫలంబు వడయుదురు; పయోప్టియు, దండ కారణ్యంబును. శర భంగా|శమంబును, శు కా[శమంబును, జమదగ్ని సేవితం బయిన శూర్చారకంబును, స_ప్పగోదావరీతీర్ణంబును నాడిన పుణ్యులు పుణ్య లోక|పాప్తు లగుదురు. 978

. అనురులభయమున నడిన వెనంబు

లోంకారపూర్య మై యుండ నాంగి రను డుద్దరించి, సారస్వత |పముఖుల(

జదివించె నెందేని ఇాళ్ళతముగ, నమరనియు క్షు. డై యజియించె నెంబేని

భృగు డెల వారికి, జేర్చి; నటి

౧ రు

రమణియతుంగ కారణ్యంబు నూచిన

మాతన దురితకర్మంబు లెల్ల (

. బాయు6; గాలంజరం బను పర్వత ంబు

నందు జవ వాదం బాడి యభిమతములు వడయుదురు; మేరికంబు నా బరంగు తీర్ణ మాడి మేధానమన్నితు లగుదు రెందు. 279

. మటి చితకూటంబున మందాకిని చేవించి, పితృ స్థానంబునం గుమారుం

బూజించి జప స్థానంబున రుదు నర్శించి, రామనివానం బైన శ్చంగి "బేర పురంబున గంగాస్నాతు లయి గంగాధరు నర్చించియు సర్మపాపవిముక్తు లగుదురు. 290

. యాగళతంబులకం క [ది

యాగ నివాసము వేష మని మునులు, మహో

nx

(9)

ఆరణ్య పర్యము, ద్వితీయాశ్వాసము 129

యోగులు, సిద్దులు, నాధ్యులు, నాగులు నం దుండుదురు మనః [వియ మెన(గన్‌. 281

- అది (పజావతి యజ్ఞ వేది గావున నందు మూ డగ్ని కుండంబు లెప్పుడు

గానంబడు; మణీ వేదంబులు, యజ్ఞ ంబులు మూర్తి మంతంబులై యబువడికోట్ల పది వేలు తీర్ణంబులు నన్నిహితంబులై , గంగాయమునా సంగమంబు సేవించియుండు; నందు. గృతస్నాను శై నవారు రాజ నూయాళ్య మేధులయు, సత రవాదులయు(, జతుక్వే దాధ్యయనులయు, బుణ్యలోకంబు వడయుదురు; భోగవతియు, వానుకియు, వాంన|వ తంబు నను సిర్జంబుల నాడి దశాళ్వ మేధఫలంబు వడయుదురు. 22

. విదితనుగ. దీర్ణకి ర్తన

జదివిన ధన్యులకు వినిన న జనులకు న భ్యుదయ మగు, సర్వతీర్థ న మువయస్నా నబహుయాగవుల ఫలము లగున్‌. 2893

. ఇది నిక్కువ మని మనములఈ

బదిలంబుగ( దిర్ధ సేవ భక్షి. దలంచినన్‌ విదితముగ దురితహార మగు సదమలనుజ్ఞాను లగుట సత్యము ధరణిన్‌ , 284

. సకలదురితముల(6 జాయుదు

రకలండ' నునన్కు. లగుదు; రారో త్తమవ దర్రకు అగుదురు; సజ్జనగుణ నికరంబుల వెలయుదురు నునిశ్చితమతులై . 295

, [పతములు లేనివారు, నుపవాసవ రాజ్బుఖు లై నవారు, దు

ర్మతులు, విహీనశెచులు [గమంబున( దిర్ధము లాడ నోవం రా

తతగుణశాలి వీ వఖిలధర్మ విదుండవు గావునన్‌ శుభ

సిలిం జని తీర్ల సేవనము సేయుము నీకు నభీవనిదిగక౯ా”. 286

థి ® 69 0

అని నక'లతిర్ణక థనంబు 'నెప్పిన వులస్తు వ్ర వచనంబున ఖీష్మండు దొల్లి = . =

యెల్ల తీర్థంబులు సేవించి కృ తార్థుం డ య్యెం; గావున నీవును దీర్గ సేవ

చేల 287

130

el

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

, పూరు పురూరవులట్లు, భ్‌

గిరథ రఘుపతులయట్టు , కృతకృత్యుండ వై ధారుణి రజింపుము వి సొరగుణాధార ! ధీర! ధర్ముతనూజా ! 288

. రోమకుం డను దెవర్షి చెవలోకంబుననుండి నీకడకు వచ్చు; దదువ దే

శంబున ధెమ్యానుమతుండ వయి తీర్ధ సేవనం జేయు” మని చెప్పి నారదుం డరిగిన నజాత శ| తుండు ధే"మ్యుం జూచి యిట్లనియె,

. అలయక మాకు నందణి క హర్శిశముం [బవీయకారి యైన య

త్యలఘు పరా కమాన్వితు, మవోభుజు, నర్జును దివ్యసాయకం

బులు వడయంగ నొక్కరున పుచ్చితి. దద్దయు వేడ్క; నెర్దియుం

దల(వన యిఫ్సు తద్విరహిత మగు కామ్యక మొప్ప ద య్యెడి౯-.290 G

. అంబుదాగమనం బఫేశించు చాతకంబు లట్లు మన మంది మర్దనా

గమనంబు |పకికించుచున్న వారము; వాండునుం దనవూనిన కార్యం బు నిర్వహించి కాని నివృత్తుండు గాః డ పళ్యంబును దెవ్యా(స్త్రం బులు వడసి యాతని వచ్చునంతకుం దీర్గ సేవ నేయుద"మనినలోగరంబు అ గ్గగు; నట్ట చెయుద' “మని. 291

—_: రోనముకమహాముని ధర్కరాజునొద్దకు వచ్చుట [లా

. నాలుగు దిక్కులందును వినన్‌ విదితం బగు చున్న ఫుణ్యతీ

ర్థాలికెటం గెటుంగంగ మవోత్ము,డు ధెమ్యు. డజాతవైరి కం దోలిన చెప్పుచున్నతట్‌ నొప్పుగ రోమళుం జేంగుదెంచెం చే జోలలితుండు, నిర్మలయశుం డగుధర్శుతనూజుపాలికిన్‌ . 292

జే

ఇట్లు వచ్చిన మవోముని నతిభ క్తి ననుజభాహ్మాణ సహితుండై. ధర్మ

జుండు పూజించి “మునీం[దా ! యెందుండి వచ్చితిరని యడిగిన నాతనికి రోమళుం డి బ్రనియు. 298

| ఎ ల్లలోకంబులును జూచి, యిం|దలోక

లోకనార్జి నై యే నింద లోకమునకు, బోయి, నురరాజుచే? బీతిం బూజితుండ నె మహినాథ! యందు నీ యనుజు, ననఘు. 294

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 19]

ఉ. ఈనున నీళు. దొట్టి నుర లెల్ల నభీష్ట వరంబు లిచ్చుటం చేసి కృతార్గు డై_న కురుసింవాము, నూర్జిత శెర్యు, నర్జునున్‌ , భానుర తేజు విశ్వపరిపాలకు( డైన మహేందుతోడ నే కానన మెక్కి యున్న మహిమాస్పదు, నింద్రతనూజు( జూచితిన్‌,

క. బలవంతు లై న భీమ్మా దుల నర్జును( డోర్చు నూర్జితుం డై; మణి పో రుల గర్జుండు పదాజవ కళకు సమానుండు గాడు గవ్వడితోడన్‌ . 296

వ. అతని యున్న విలానంబు నూచి విస్మీతుండ నయిన నాకు నిందుండు దత్సభావంబు నెప్పి *“'వీం డమృతనంభనం బయిన పాళువతం బను ది వ్యా(న్త్రుంబు. బర మేశ్వరు చేతను, నాచేతను, యమవరుణకుబేరా దులచేతను దివ్యాయుధంబుల. బడ సు; నితండు మనుష్యుండు గాడు దివ్యపురుషుం; డన్య్యుల క శక్యం బయిన చెవకార్యంబు దీర్చి మనసలక వచ్చునని మ_ర్యలోకంబునకుం బోయి (థాత్మ సహితుం డయిన ధర్మ రాజునకుం జెప్పు మనిన వచ్చితి ననీ వెండియు ని ట్స్లనియె.

క. “నిరతముగ( దర్భ సేవా పరు అగు శాంతాత్ములకు(, దవన్వులకును దు మ్యర మెద్దియు లేదని చె చ్చెర ధర్మజు( దీర్గ సేవ సేయింపు మొగిన్‌.” 298

క, అని వనిచిన నమ ేశ్యరు వని. ద త్చార్భ్మ్వమున నుండి పన్నుగ నిట యే జనుదెంచితి; నీ కార్యము ధనంజయున కోభిమతంబు భరణీ నాథా ! 299

కళ్‌. అనవద్య తీర్థ సేవన మును, గపిలాన్వ ర్ల దానములు, ను[గతపం లం బులు చేయనివారికి. బో లునె పడయంగ. బేర్మి నుభయలోకనుఖంబుల్‌ . 800

132

వ,

(శ్రామదాంధధ మహాభారతము న్న

. పను దొలి భూమిం గల తీరంబు లల నినుమాూలజు నూచితి; నిప్పు లా థి ౧

డిందు నియోగంబున నీతోడన వచ్చి యఖిల తీర్థ సేవ చేసిది” ననిన ధర్మజుం డతని కి ట్లనియె. 901

| “నన్ను. దలంచి తీరగమనం బొనరింపంగ6 బంచె ను వి ధ్‌ రి

ద్వన్నుత! దేవవల్ల భుండు; దాన గృ తార్జు(డ నైతి; దానివై నిన్ను సవాయుంగాం బడసి నెమ్మి న శేషవి శేషతీర్ణముల్‌ పన్నుగం జూడం గాంచి కడు భవ్యుండ నైతి మునీం [ద |! నీదయన్‌.

. విజయు కుశలవా ర్ల వేడుక నీ చేత

ఏనినయంతకంశు వి_స్హరిల్లె

హృదయసం[వ మోద రి చెంట నా కంచు

దద నంతసిల ధర్శనుతు(డు. ల08 ది య

. “మునీం[చా! యును దొల్తియు నారద థౌముర్థల వచనంబులం

దీర్ణగమనోన్నుఖుండనయి యున్నవాండ; నిప్పుడు భవన్ని దెళంబు నం దిర్థ సేవ సేసి కృతార్జుండ నగుదు” నని కృతనిశ్చయుండై_ భిజా భుజ లయిన [జాహ్మణులను యతులను రోమశువచనంబున నివ ర్తించి, "ధౌమ్యపురన్కృతకతిపయ [బాహ్మణులతో ననుజులుం దానును గృవ్లాసహితు అయి, కామ్యక వనంబున మూ(డుదినంబులు వసి యించి, మార్లశీర్షమాసావసానంబునం _దీర్హసేవార్లంబు గృత స య 0 థి (పస్థానుం డయిన యుధిష్టిరునకు |[జావ్మాణు లిట్లనిరి. 804

. “నీయనుజుల్‌ ధనుర్లరు, లనింగ్య చరి[తులు, దీర్గ తీక్షకె 0 ది యు ౯

శెయకపాణు, లత్యమలకీర్తులు గావంగ, రోమశుండు దే బోయుతు( 'డెల్ల తరములు. జూస(గ6, దిర్థము లాడువేడ్క అ జీయుత! యిప్తు ని న్ననుగమింపంగ6 గంటిమి పుణ్యరనంపదకా. 905

రాకుసపిశాచశ్యాపదంబుల కారణంబున నడవులలో నేకతంబ యరిగి

తీర్థ సేవ సేయ మాయట్టి వారికి నశక్యంబు; గావున మీతోడ వచ్చెద”

మని [బావ్మాణులు ధర్మ రాజుచెత ననుజాతు ల ; రంత. 806 యా యిం

ఆరణ్యవర్యము, ద్వితీయాశ్వాసము 133

క్ర వారాళర్యుడుం బర్వత నారదులను పాండు రాజనందనుల, గుణో దారుల, ననఘులఈ, దీర్గ [వారంభుల. గాన వచ్చి పరమ పితిన్‌ . వై

క. వారలచ( బూజితులై భూరిత పోధనులు, లోకపూజ్యులు ధర్ధు (వార౭భ నిత్యమతులకు, వారల కి ట్రనిరి సత్యవచనులు గరుణకా, 30S

వ. “శారీరనియమంబులు మానువ[వతంబు లనంబడు; మనోబుద్దిశాచం బులు దేవ|వతంబు అనంబడు; నట్లిసౌమ్య|[వతవి శమంబులు నలుపుచు బుజుమార్గులరై. తీర్ణంబులు సేవించునది; లిర్హాభిగ మనంబున మవో భివ నాభాగ భరత భగీరథ ముచుకుంద మాంధాత్ళ నగర సార్వ భెామాస్ట్రక రోమపాదులయట్ల శ|తు జయంబును, నర్వలోకనుఖం బులు. బడయుదు”" రని చెప్పి మునివరులు మువ్వురరిగి; రంత నజాత శ తుండు రోమశున కి ట్రనియె. 309

5. “ధరణి నధార్శికు లగు కా పురుషుల కభివర్గనంబు( బుణ్యచరి[తం బరయగాడు థార్శ్మికులకు దు రర మగు నవివర్ధనంబు( దగునె? మునీం చా | 810

వ. మణీయు నచేతనంబులయ్యును గిరినరిత్సరోవరంబులు వుణ వ్రతీర్ణంబు లె జగ త్చావనంబు ల జనులకు దురిశావవోరంబు లయిన కారణం ఇమి *ి* యని యడిగిన నతనికి రోమళుం డి టనియె,

—: రోమకశుండు ధర్మరాజునకు ధర్మవి శేషంబులు 'సెప్వుట :-

చ. వసుధ నధర్మువర్తు లగువారల వళన మెన్నండున్‌ నమం జస మయి నిల్వ నేరదు; భృళంబుగ నాళము వొందు; దుర్శద వ్యనను లధర్మువ_ర్తన( [బవర్దితు లయ్యును, నేము చూడ రా తనులును, దె త్సదానవులు. [గాణ రె తొలి సవన సంఖ్యలకా. చు ద 0 ల

134

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. దేవతలు ధర్మవర్తులు

గావున నభివ్భద్ది బొంది ఘనమగు నిత్య శీవిభవాన్వితు లయి ధర ణీవర్లభ! యున్న చారు నిరుపమళ కిన్‌, 818

అల | అత్య . ధర్మసుత! ధా_ర్తరాష్ట్ర్ర ల

ధార్భికులై వెరింగిరేని. దడయక విధిచే

నిర్మూలితు లగుదురు దు

మృర్శంబున ననురులట కడు నసిరు ల. 814 & య @ a

అది య ట్లనీన నధర్శువ రులయందు దర్చంబు వుట్టు; దర్చ్పంబువలన

మానంబు వుట్టు; నమూనంబు వలన, [గోధంబు వుట్టుం; [గోధంబువలనం జేసి లజ్జయు, వృ త్తంబునుం జెడు; నష్ట లజ్ఞావృత్తు లయినవారి నుపళ మంబును, అత్మీయు విడుచు, ల్‌1ల్‌,

, మీ రమర నదృళులరు, ధ

ర్మా రంభ పిశిష్టమతుల రగుటను నుచిర ఇూ్చరమ్యు అగుదు; రాజి జి తారాతుల రగుదు రుద్ద తాహవములలోన్‌ . 916

. ధర్మువర్తులై న దెవతలు, బుషులు నా(శ్రయించుటం జేసి తీర్థంబులు:

పవ్శితంబు లై సర్వకామపచంబు లై వర్తిల్లుచుండు(, దీర్ధ సేవను, దానంబులను, |జబావ్మాణుల దీవనలను జనులు నర్వదుఃఖవిము క్తులయి (శేయఃపాప్తులగుదురు” రని చెప్పిన నమ్మునివరువలన నొండుధర్భ స్థితులు వించు6 బాండవు లరిగి నై మీళశంబు, నళ్వతీర్ణంబును, గంగా ఘోవంబును, గన్యాతిర్థంబును, గోమతియును, చాహుదయును, మవోనదియును, చేవయజనం బయిన [వపయాగయు, గంగాయమునా సంగమంబును నాడి యందు | బాహ్మణులకు గొహిరణ్య దానంబులు: సేసి [పయాగం గొన్నిదినంబు లుండి, వేదవిదు లయిన (బావ్మాణుల వలన వేచార్థంచు లెటుంగుచుం జని, య నేక పుణ్యనది సముద్భవం బయిన గయవర్యతంబును రామసరంబును, [బివ్మాసరంబును, వైవ

స్వత తీర్ణంబునుం జూచి, గయయందు నక్ష్షయవటంబున నాకేయం బైన

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 135

విధానంబునం జాతుర్మాస్వ్య| క్రతువులు సే నిసి, బుషులవలనంబుణ్యకథలు వినుచున్న యవనరంబున శమకళుం డను మహాముని ధర్మ రాజున కి ట్లనియె. 817

శక

em

అనఘుం డమూ ర్రరయః [పీయవుతుండు గయుి డను రాజర్షి [కతువు లిందు [బహ్ముసరంబున( బరంగంగ మును చేసె; నాతని యజ్ఞ ంబులందు సకల జనభు క్త శషాన్న శై లంబు లిరువది యే నగునంఖ్య దా నెజుంగ న య్యెం; దత్మ్భత (కతుబహుద కి ణా సంఖ రియు నుడుసిక తాసంఖ్యయును 'నెజటుంగ.్ళ ఆ. గాదు జనుల; కట్టి గ యునామమున గయ యన బుణ్యతీర్థ మయ్యె నిదియు.; బీతృహి తార్హ మిందు విండవ దానంబు నేయ? గనిన నిష ప్ల సిద్ది గలుగు.” 318

వ, అనీ చెప్పిన శమభువలన గయామావాశ్మ్య్యంబు విని యగ స్త్యా[ శమం బున కరిగి; రంత ధర్మ రాజు రోమశున కి ట్రని యె. 919

మధ్యా్యక్కర ' “వాతాపి యనువాని నెట్లు సం 2 పె నద్వంద్యు. డగస్తురణి డాతత తేజోధికుండు నా విందు నమ్మనినాథుం బీతిని దచ్చరితంబు విన(గ నభీష్ట్ర మిం”దనిన నాతని కి ట్టని చెప్పె రోమళుం డన్ముని పేర్మి. 890

క. “వీతథయు. డిల్వలుండును వాతాపీయు ననగ బరంగు వర దైత్యులు వి ఖ్యాత బలులు వసీయింతు ర రాతివారుల్‌ మణిమతీపురంబున నొప్ప౯. బ్ర]

వ, అం దగజుం డయిన యిల్వలుం డొక్కు (వాహ్మణు నతిభ క్తి నర్చించి నాకు నకల కామసిద్ధికరం బగు మంతం బువ చేళింపు"” మని (పార్టించి విఫల వార్జనుం డై యురిగి, తన తమ్ము(, గామరూవధరు, వాతాపి

136

el

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

నపుడు మేషరూపంబు సేసి వధియించి, వానిమాంనం బిమ్ముగా వండించి, చాని నావి|పునకు? గుడువం బెట్టంచి, లిల్లి

. విపుకడుపులో నున్న యవ్వీరు ననుజు(

బీలిచె వాతాపి రమ్మని [పవియముతోడ; జీవితుం డయి వాండు సెచ్చెరను విపు కడుపు వచ్చుచు వెలువడి [కాంచె విపు. ప్రవ

అది మొదలుగా నిల్వలుండు దనకడకు నతిథు © వచ్చు విపుల నిప్పాట నంతకు పురంబున కతిథులం చేయు చున్నంత నట యగ స్త్వుండు [బహ్మృచ ర్యా|క మంబునం బెద్దకాలం బు[గతపంబు సేయుచు వనంబున( బరి భమించువాండొక్క సల్హకీపల్ల వంబున నధోముఖు లయి (వలుచున్న తన పితరులం జూచి “యివ్విధంబున మీరున్న కారణం' బేమి?'” యని యడిగినం వితరు లి ట్రనిరి, ల24

. “అయ్య ! యేము నీపితరుల: మధి కనిష్ట

|బవహాచారి వై నీవు తసంబు సేయు చున్న వాండవు సంతతి నొల్ల; కదియ కారణంబుగ మా కూర గతియు లేదు ఫ్‌వీన్‌

. ఇంక నైనను నీవు వివావాంకళై నంతానంబు వడనీన మాకు బుణ్య

గతి వడయనగు ననిన “నట్ట చేయునని యగ న్తుర్ణండు దన తవ శృ క్రించేసి పుతకాము?డై న విదర్శ్భరాజున కొక్క కూ తుం బుట్టిం చిన నది లోపాము[ ౫ యను నామంబుతో జలంబులయందు నలిని యుంబోలె, వినీతునందు అమ్మియుంబో లె,నుద్యు క్తునందు విద్యయుం బోలె చెరిగి యావనంది దాల్చి, రూపవతియై వయో రూపంబుల

ననురూప లయిన కన్యకాళతంబుతో నొప్పుచున్నంత, 926

* తరుణి నగ స్థు[భయంబున ఆరి ర్ల

వరియింప(గ నోడి రాజవరులు మనోజా

తురు లగు చుండిరి; తగియొడు వరు రోయుచు నుండె నుతకు వె దర్భుండుకా. 221

UX

ఆరణ్యపర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 137

- అంత నగ న్త్యుండు విదర్భరాజుపాలికి వచ్చి “చాకు లొపాముద

నిచ్చునది'” యనిన విద ర్భేళ్వరుండు తన తనూజ నమ్ముని కీవనోవక మనంబున ననుశాపించి యక్కన్యకం జూచి యౌాత్శ్మగతంబున, 928

* నారలు గట్టి, కూర లశనంటుగ, ను[గవనంబులోం దపో

భారమునం గ్భశళుం డయిన (ావ్మాణు( డీలలిళాంగి. బెండ్లి యె నారలు గట్టి, కూర లళనంబుగ, ను[గవనంబులోం దపో భారను దాల్చి యుండు మని వంవక మిన్నక యుండ నిచ్చునే?

. ఎణీంగి యెొజింగి దీని నెట్టింగ నగు? భోగ్య

యోగ్య మైనయది పయోజనేేత; యీనినాండు ఛావ మిచ్చు గా కిమ్ముని యేల సె (చ? నింక నెట్టలొక్కొా.?” 830

రా

. అని వైదర్భుండు చానునుం బత్నియు వగచు చున్న వారిపాలికి

వచ్చి లోపొమువ యి ట్రనియె. త్రి81

. ““ఇమ్మునివరునకు నన్ను. [బి

యమున నిచ్చునది; మీకు నతిచింతాభా త మల?” యనిన నిరువురు నమ్ముదితకు నంత సిల్లి యధికవిభూలి౯ా. పఐవ్లి

—' అగస్త్యుండు లోపాము[దను వివాహం బగుట ఫం

. విధ్యుక్తంబుగా నక్కోమలి నగ న్హునకు వివావాంబు6 జేసిన నగ

న్త్యుండు లోపాము[దం బర్మిగ హించి దాని దె వ్యాంబ రాభరణంబు లప నయించి, వల్కలాజిన ధారిణిం చేసి, ధర్ము చారిణిం దోడ్కొని చని, గంగాచ్యారంబునం దపంబు సేయుచు నొక్క నాండు. 939

. నీచతరనాఖిం, జపలవి

లోచనం బృథుజఘనచ క, లొపాము[దం జూచి మునీం|దు(డు మన్మథ గోచరు(డై. దాని (బీతి గూడంగం దిని రెన్‌. లలి |

* అదియును మునివరు నభి|బాయం 'బెటింగి, లజ్ఞించి, ముకుళిత

కొరాంబుజ యమైయి ట్రనియె. వల్‌

1506

క,

RK

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

“పతి పత్ని. [బజార్జముగా

ధృతి. బడయుట యెొందు6 గలయదియ; యైనను న న్నతిరుచిరాంబరభూవూ

న్విత6 జేసి మనః పియంబు నిర్మింపు దయన్‌ . ౨౨6.

. మునినాథ ! నీవు ననులే

పనమాల్యవిభూషణ | పనన్ను (డ వె నా కొనరింపు మపత్యోత్పా దన మీబుతువాసరములు దప్పక యుండన్‌ .” 887

. అనిన నాకు దపోధనంబ కాని యొండు ధనంబు లేదు; నీకోరిన

విధం బెట్టు సేయ నేర్తు? దపంబునం బేసి సర్వంబునుం బడయ నగు నంశేని నేను దపోవ్యయంబు సేయ నొవ” నని యగస్త్యుండు వసు భివార్డి యై (కుతపర్వుం డను రాజుపాలికి. బోయి వానిచేతం బూజి తుం డయి “యేను ధనార్జి నై వచ్చితి ; నీపోష్య జన పోవణంబునకు విఘాతంబు గాకుండ మిగులు ధనంబు గలదేని నా కిమ్మని” యడిగిన నతం డాయవ్యయంబులు సమంబు లగుటంచేసి మిగులు లేమి 'యెజీంగించిన, వాండును చానును [బధ్నళ్వుం డను రాజుపాలికిం బోయిన, నతండును నయ్యిరువురం బరమభ_క్తిం బూజించి తదాగ

మన ప యోజనం బెటీంగి, తనయందుల నాయవ్యయంబులు సమంబు అగుట యెజింగిం చిన, 99.

. ఇరుపురం దోడ్కొని తానును

నరిగాం (దనదన్యు. డను జనాధిపుకడకుం ; గర మర్చి తోడ నంద

బురుకుతృతనూజు( డతండు పూజించి తగన్‌. 89 , వారల చెప్పినట్ల తన నిర్వావాంబు. నెప్పి [తసదనస్యుం డగన్త్యున క్రి ట్టనియె. 940:

. ఇమ్మణిమతీపురంబున.

దమ్ముండును దాను నతిమునంబున నుండుకా నెమ్మిని నిల్వలు. డను వాం; డిమ్మహి ధనవంతు( డత(డ 'యెవ్వరికం కెన్‌. ప్ర]

౭రా

ఆరణ్యవర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము 13 9!

. అతండు మన యభిమతంబు దీర్చ నోవుి” నని రాజర్దులు మువ్వురు.

మవార్షిం దోడ్కొని యిల్వలు పాలికిం జనిన నయ్యిల్వలుండును వారి. నాతిథ్యవిధానంబుల నర్చించి వాతాపి నెప్పటియట్ల సంస్కరించి యగస్తు రని కళనంబుగా సమర్పించిన, 942

. దాని నెణి(గి యమ్మువ్వురు ధరణిపతులు

మునివ "రేణ్యున కప్పుడు (మొక్కియనిరి ““వి[ప్రవరులకు భక్యుమై వీని తమ్ము. డుదరములనుండి విపుల నొగిన చంవు 849:

. వలవదు నీనియింట( గుడువ౯ా మనకుకా ; ధన మిచ్చునేని ని

మ్ముల( గొని పోద మిప్పు” డని ము న్నెటి(గించిన నమ్మునీం|దు( డ త్యలభఘు(డు వారిమాటకు భయంపడ శెంతయు( (బీతితోడ న గలముగం జేనె భోజనము గంతముదా(క నకుంఠవీర్యుం డై. లీ44:

. ఇల్వలుండు ననుజు నెప్పటి[ క్రియ. బిల్వ

చెటి(గి చాని నమ్ము నీశ్వరుండు గడువు. డడివికొనుచు( గజ్జనం | దేంచిన ననుర జీర్ణమ య్యె నాకణంబి, 945

* ఇల్వలుండును మునివరుశ క్తికి భయంపడి పిపబణ్టుం డయ్యును.

(బఫన్నుండ బోలె దన వంచన 'యేర్చుడకుండం గృృత [పణాముం డై తచాగమన| పయో జనం బణిగిన వానికి నగస్త్యుం డి ట్రనియె. 846

ఈరాజవరులతో నేను ధనార్థి నై_ వచ్చితి నీకు [దవ్యంబు గలుగు ఇఅుజీ(గి'” నావుడు '' నటులేని మీ కభిమత మెంత యంతయ ధన మిత్తు” ననిన “బదివేలుమొదవులు?, బది వేలగ ద్దియల్‌ వసిండియు నిమ్మహిపతుల కిమ్మ యొకొ్క్కాక్యూనికీ ; మజ యొకని కిచ్చిన దానికి రెట్టిగోధనము, నొక్క,

140

ర్మ

UK

Er

శ్రీమదాం్యధ మహాభారతము

చామమయరథంబు నిమ్ము నా కనిన ని

ల్వలుండు దత్త ణంబ తలంచి యిచ్చె

నయ్యాగస్తు | చెప్పినంతధనంబు ము

వ్వురు మహీపతులకు(6 గరము నెమ్మి. 47 మజీయు విరావ సురావము లను నశ్వంబులం బూన్చిన సౌవర్ల

రథంబును, నిరువది వేల మొదవులు. నిరువదివేల గ ద్దెైల పసిండియు మునీవరున కిచ్చినం ద [దథ౦బున, వోరి

. మునివరన్ళపతుల(, దద్షో

ధనకాంచనతతులం, దత్చ తాకినులను నో లిన తాల్చీ యగన్త్యా [కశమ మునకుం దత్త ణమ రథములు పడి బబుచెకా. 949

- రాజర్జులు నగస్త్యు ఫెడ్కొని చని ; రంత నగ స్తుండు లొపాము[ద యి — 6, బూర

కథిమతం బొవరించి. వైర్‌0

'మధ్యాక్కర. పదుగురం బోలెడు సుతుల నూర్వురం బడయంగ వలతొ?

OX

x

పదుగుర నూర్వుర కనయగు నుతులం బడయంగ వలతొ? వదలక వేవురు నుతులం బడయంగ వలతొ ? చేవురకు. గదియంగ నుత్తము నొక్కరు వలతొ? కమలాయతాథకి!”

- అనిన ముదితహృదయ మొ లోపామ్ముద మునీం|దున కి ట్లనియె,

_ “ వేవురం బోఅెడువాని మ

వాపీర్యగుణాఢ్యు నొక్కాయాత్చజు. బడయం గా వలతు; నవేతగుణుల్‌ వేవురునుతు లయ్యు నెందు విఫలవు కాచే? లెరిలె

. అనిన “నీకోరినట్ల గుణవంతు డయిన కొడుకు నీకు జన్మించు” నని

దానికి గర్భా ఛానంబు సేసి యగ స్తుర్ణుంశు దపోవనంబున కరిగ; నిట లోపాముదయు నేజేండ్లు గర్భంబు చాల్చ; నంత నకో్కోమలికి. ల

. తనయుడు, దృఢన్యుం డనయణగా

ననపద్య్యుండు, "వేదములు రహస్యంబులతో

ఆరణ్య సర్వము, ద్వితీయాశ్వాసము కర్న]!

నొనరంగ జపంబు సేయుచు నిన లేజుండు పుశు భువన మెల్ల వెలుంగకా, నీ5్‌ఫ్‌

వ. వానికిం దేజస్వి యను బుషి పుట్టి యపారం బైన యిధ్శభారంబు వహించుటం జేసి యిధ్శ వాహుం డనం బరలగ; ని బ్రగన్తు కండు: పుతవంతుం డయి తన పితరుల బుణ్యలోకగతులం చేసి; నని వై ళశంపాయనకధిత కథా కమం బతి రమ్యంబు గాను. 56

క. కలికాలభరత ! అజ్మీ లలనాస్పద వీరగుణవిలాన ! విరోధి [వళయాంతక ! నిఖలమహీ వలయోద్వవాబాము ! నిష్టువర్ధనమూ ర్తి! వైర్‌

పృడ్వివృ త్రము :-- నమ _న్హభువనా శయా ! వినయసత్యనితో్యోదయా ! సమీహిత గుణ[కియా ! స్థి రవిశాలకీర్తి[ పియా ! నమన్న వకిరీట చుంబిచరణద్యయా ! సంతత తమాభరణ ! రాజరాజ! వరగండ ఖీరుండకా ! ఏ56

గద౧ము. ఇది సకలనుకవిజనవినుత నన్న యభట |వణీతం ఇన (| శీ మహో శారతంబునం దారణ్యపర్వంబున బృహాడ శ్వుదర్శనంబును ,నలో పాఖాా్యానంబును, నార దాగమనంబును, సకలతీర్గకీ ర్తనంబును, రోమశు౦ డర్లును కుశల వా ర్త జెప్పుటయు, రోమళ మవి మునియువచేళంబున ధర్మజుతీ ర్ఞాభిగమనంబును, నగ న్త్యుండు లోపాము[ దం బరి[గహించుటయుి, "వాతాపీథ శణంబునుూ నన్నది ద్వితీయాశ్వాసము.

వ్‌

(శ్రీః గ జీళశారచా గురుభ్యో నమః

శ్రీ) మదాం|ధథ మహాభారతము ఆరణ్య పర పము ణః తృతీయాశ్వాసము

0 మందిర ; బుధజన చిం

తామణి ! కోదండ పార్ణ ! ధర్మవిచారో దామ! నలనగభగిరథ ణి e

రామచరి|తాభిరామ ! రాజనరేం[చా | ] జావ అగస్తు చరితము ఫలా

వ. అక్కథకుండు శానశాదిమవోమునులకుం జెప్పె ; నట్టు ధర్మతనయుం

డగస్తుు మావోత్మ్య్యంబు విని వెండియు( దచ్చరి[తంబు రోమశళు నడిగిన నమ్ముని యిట్లనియె. వి

లి

. “కృతయుగంబునం గాలకేయగ ణంబుతో వృ[తుం డన్న నుర గర్వించి, యమర పతిం దొట్టి వేల్పుల బాధించు చున్నం ద ద్భయమున నమరులు (ద్రహ్మకడకు( జని ““బోరిలో వృతు. జంప నుపాయ మె యది యొ మా కానతిమ్మన నజుండు దివిరి సరస్యకీతీరంబునందు ని శ్చింతు. డై తవ మొప్ప జేయు చున్న ఆ. యా దధీచికడకు నరిగి వేడుండు ; ని జాస్థు లిచ్చు మీకు నమ్మవోత్ము. ;

వ.

ఆరణ్యసర్వము, తృతీయాశ్వాసము 143

డవి జయించు వజ మొాదిగా నిఖలది

వ్యాయుధంబు ల సురారివరుల. వ్‌ . అందు వ[జంబున నిం|దుండు వృ|తు వధియించు '' ననిన నమకు లెల్టం గమలాననుశానంబున దథీచిపాలికిం జని కృత పణాము లై యి ట్రనిరి. 4 . “భువనజనన్తుత ! నిజగా

రవ మెన(గ౮గ నమరవతిప్పర సృతు లగు ని

ద్దివిజుల కల్ప హితంబుగ

భవదస్థిచయంబు లిమ్ము పరమమునీం|దా [09 ర్‌ . అనిన విని దధీచి సంతసిల్లి కృతార్జుండ నై_తి నని దేవహితార్థంబుగా నిజ పాణం బులు విడిచె; నమరు లెల్ల నమ్మ వోమునియన్లు లాయు ధంబులుగా( బరి[గహించి రందు. 6 . త్వష్ట యంత నూటుధఛార్లల రమ్య మై

యనలక ణక రాళ మైన నజ

మొనర చేసి “దిన నోర్వుము దై త్యుల”

ననుచు నిచ్చె దాని నమరపతికి. 7 అవ్వ|జంబున నిందుండు వృతు వధియించె నంత. 9

చ. అనుపమదివ్యళ(న్త్రధరు లైన యమ రుల కావొవంబులో

మొనయక కాల కేయులు సము[దముః జొచ్చి, దివంబు లెల్ల న వ్వనధి నడంగి యుండి, బలవంతులు వెల్లడి రాత్రు లెల్ల జా జనులకు బాధ సేయుచు భృళంబుగ నుండిరి కూరచిత్తు లై. 9

. మటియు విద్యాతపోయు కు లె, ధర్ముచరితు లైన వారిశారణంబున

జగంబు లపాయంబు నొందకి సుఖం బున్నయవి; గావున నట్టి వారిన రోసి వధియించి జగంబుల కపాయంబు సేయుద మని యనురులు వసిష్ధూ[శ్రమంబున నూటతొంబది యేడ్యురను, జ్యవ నాశమంబున నూర్వురను, భర 'ద్వాజూ[శమంబున నీరువదుం డనుం గాం బలువురు | బాహ్మాణుల (బహ్మామయుల వధియించి భతించి యిప్పాట ననవర తంబు నఖిలమునిగ భూ శమంబుల కుపష్మదవంబు సేయుచున్న. 10

144

Fa

em

(శ్రీిమదాంధ మహాభారతము

—: దెవతలు వె కుంఠమునకు. బోయి విష్ణుని స్తుతియించుట ౩

యాగాదివుణ్యక ర్య

త్యాగము మర్ష వ్రమున నైనం దా రధికథ యో

'ద్వేగంబున6 బురుహూతప్పు

రోగము లై యగ్ని యమ వరుణ ధనదాదుల్‌. 11

. చని వై కుంఠంబున. (దిభు

వనపతి, వైకుంఠు, గరుడవాహాను, విష్ణు దనుజవిథభంజను6 గని యి ట్రని రెంతయు భ క్తితోం గృతాంజలు లగుచు౯. 12

. “దేవా! నీవు వరాహరూవధరుండ వై మహీతలం బె_్తి, నరసింహా

రూపంబు దాల్చి యాదిద్రైత్యు హిరణ్యకశిపు వధించి, వామనుండ వై

బలిం గటి, యజ్ఞమూరి వై యజ్ఞ విఘ్నకరుండైన జంభుం డను రు = వారి రా a a

దానవుం జంపి, యండ జజరాయుజ స్వేద జోద్భి జ్ఞంబు లనం బరంగిన

చతుర్విధ [పజల రతించు చున్న జగ(దతకుండవు; గావున నికు విన్న

వంబు సేసెద; మిప్పుడు జగంబుల కన యుప ద్రవంబు చిత్తగింపుము

. కాలకియులు మహికాయులు వగ లెల్ల

జలదుర్షబలమున జలధి నుండి, రే లెల్ల( జని నలి రేగ మునీశ్వరా (శమముల సద్దర్శచారు లైన [బాహ్య్మణ (పవరుల. బాయక వథియింతు; శెట్టి పాపాత్ములు నెయ్యుగ ముల [(బాహ్ముణహింన యాపాదింతురే? యది పీరలవలనన వినంగంబడి యె;

. బరమసాధు లైన [బాహ్మణులకు బాధ

యగుడు మహికి బాధ యగు; ధరి|తి వెన చాధంజేసి యఖిలలోకంబులు. గరము జాధ నొందు. గమలనాభ ! 14

నో ర

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 145

ఎ ట్ల నిన "వేదంబులు ధరియించి వి|పులు వేద చోదితంబు లైన వుణ్య కర్శాంబులు విధియించుటం జేసీ పావ్యకవ్యంబుల చెవతలుం వితరులు( దృవ్రులై న, వారివలన నెల్ల లోకంబులకు నుఖం బగుం గావున (బావ్మాణోప|ద వంబు పరివారించి లోకంబులు రశింవు మనిన బేవత లకు విమ్ణుదెవుం డి ట్లనియె 18

మత్తకోకిలము కాలకల్చుల, నుగ కేజుల( గాలకేయుల, భూరిర

క్‌,

త్నా లయన్లుల, పీర్యవంతుల నర వంబు సమ నన

థి ae) జాం 'తాంలీ దోంపంగ వట్టినన్‌ విషయం బగున్‌ వధియింవంా.; బోల దొండువిధంబునం బరి పూర్ణ వార్చి జలోన్న తి౯. 16

వరుణజలం౧బుల మీ తా

వరుణత నూజుండు వీర్యవంతుం డ చె

చ్నెరం (చావ నోవు నిందలు

నరుగుండు, (పార్చింపు! డమ్మవోత్ను నగన్తు్యుక. 17 అనిన నమరు లెల్ల నగ స్తు ర్థిపాలికిం జని యమ్మునివరు స్తుతియించి యిట్లు నిరి, 18

అమర హొతంబుగ జగదపా

తము దలుగుము సేర్మితో; బుధన్తుతగుణ! విం

ధ్యము దొల్లి సెరి(గి జగదహి

తము సేసిన నీవ కావె తలిగిని దానికా *' 19

అని చేవతలెల్ల ౫గాన్తు రం గీర్తించి” రనిన విని ధర్మజుం “డిది యెట్లు 1 వింధ రం బేల వెరిగా* చానిం బరుంగకుండ నగస్తు go డెమ్మిం ంబున వారించె %”” నని యడిగిన నాతనికి రోమళుం డి ట్రనియె.

న అగస్త్యుడు వింధ్యంబు సెలుగకుండ వారించుట :---

| "నెమ్మి నినుండు మేరుధరణీధర నాథు. [బదదిణంబుగా.

(దిమ్మరు చున్న జూచి, పటుదిధితికిం గర మల్లి, వింధ్య శై ల మృనియెకా “దినేం[ద! యచల|పభు నన్ను. | బదతిణంబు ని

త్యమ్మును జేయ శేల మడి దప్పితి + మేరువు. గొల్వ చేటికికా 1

(10)

i46

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అని గర్వించి వలికిన నప్పర్వతంబునకు భానుం టి ట్రనీ యె, వివి

+ ““అనవతరము విధియోగం

బున నే [(దిమ్మరుదు నమరభూభధరము( [(బియ మున; నాక్ళేచ్చ యొనర్చంగ. జన” దనవుడు నలిగి వింధ్య శే లం బంతన్‌. ఐఏ

. కఇనళళితారాదులకుం

జన రాకుండంగ(6 బరింగి జలధరవథ మె

లను గప్పి యుండ విధ్యం

cn

బనుపమ ముత్తుంగ మై నురాదిస్పర్టకా. 24

. రవిశళిగతు లుడుగుడు “నిడి

దివ మిది రా|కి” యని వనుమతీజనులకు, న ద్దివిజమునివరుల కలుగ

నవగాఢం బయ; నంధ మయ్యె జగంబుల్‌ . బర

. ఇట్లు పెరిగిన వింధ్యంబునొద్దకు వచ్చి వేల్పు లెల్ల డానివర్ణనంబు

వారింప నోపక యగ స్తు ర్థిపాలికిం జని వింధ్యంబు చెక్కువ యెజింగించి యి ట్లనిరి. 26 య

. “భువనవ్యవవోరమునకు

వ్యవ ధానం బయ్యె వింధ్యవర్థనమున, న దైవవక రర జనికరగ తు

లవిహతమగునట్లు సేయు మమర మునీం [దా |” 27

. అని దేవతలు ।పార్టించిన నగస్త్యుండు లోపాముదానహితుండై_

విధ్యంబు సమీపంబునకు వచ్చి దానిచేతం బూజితుం డైయి బ్రనియె.

. “చనియెద రతిణదిళ కే;

నొనరంగ( చెరు మిమ్ము నాకు నుర్వీధర | నిన వనవుడు నట్టుల చేయుదు నని పెరుగుట యుడిగి వింధ్య మతివినయముతోన్‌. 99

. “భారా! విజయంచేయుు” డని భూమిసమాన మై యున్న దాని - కగస్తునం డిట్లనియె. వ$ వారి ల్ల) య

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 147

. “నా మగుడి వచ్చునంతకు

భూమీధర! యీ [పకారమున నుండుము; నా తో మైత్రి జేయు మని లో పాముదాధీశ్యరుండు వలికి ముదమునన్‌. లి]

. దాని నొడంబణీచి, దజిణదిశకుం జని, లోకంబులకు హితంబుగా

నంద యుండ; వీంధ్యంబు నగ స్త్యుండు మగుడి వచ్చునంతకు( బరుంగ నోడి యున్న” దని యగస్తుర్ధ మావోత్మ్య్యంబు ధర్మజునకుం జెప్పి వెండియు రోమళుం డి ట్రనియె. లివి

. “అమరు లల: దన్ను నట్లు కీ రించుచు ౧ తృటి, న

నున్న జాచి, మనిగణో త్రముండు వారి నడి” “నేమి వచ్చితి? 3టి(౧౦పుం డని దయాళు( డై [పియంబుతోడ. లలి

అనిన. త్రి

చ. అమరులు గాల కేయక్ళత మైన జగద్భయ మెల్ల జెప్పి “యు

త్రమమునినాథ! తత్సతివిధానము నేసి జగంబు గావం బి త్తము గలదేని, విభమదద భతరం౦గ మవోర్ష వం బు( బా నము దగ. చేసి, చేయుము ఘనంబుగ మాకు మనః (ప మోదముకా. లిక్‌

. ఆతోయధి నీచేత ని

పీతం బగుడుం, గడంగి భీమానురనం ఘాత ంబు దత్త ణంబ ని పాతింతుము దివ్యళ్యన్త్రృువటుఘాతములన్‌ . 86

అని అగస్తుండు నము(దోదకంబు పానంబు సేయుట :...

. అనిన నగస్తుర్ణం డట్ల చేయుదు నని యమరవరు కెల్ల సంతోవంబుగా

నప్పుడు.

. రంగదుత్తుంగ తరంగ హా స్పంబుల

నాడెడునది వోలె, నతుల వేగ వాత విధూత మై వబలెడునది వోలె, బర్వతకందరో పాంతత తుల

148

(శ్రిమదాం[ధ మహాభారతవు

దొడ ర్చెడునది వోలె, [ధువ ఫెనవితతుల నగియెడునది వోలె, నాగన్యక

మక రకులకుభ్యమాణ మె తద్భాధ కోపనియది వోలె నుచ్చథీమ

. నినద మగుచు నున్న నీరధి యొద్దకు

నమరగ ణముతో మవోమునీం[ద గరుడ ఖచర సిద్ద గంధర్వ పన్నగ యతగణముతోడ నరుగుబెంచి.

. అందటలు. జాచుచుండయగో మవహోబ్ది జలంబుల( [దావె విష్టవా

నందకరుం డగస్తుర( డఘునాశను(; డట్లు పయోధి రిక్షమై నం దిమి కూర్మ కర్కటక నక భుజంగ చయంబుతో భయం బందుచు( గాల కేయులు బయల్చడి తోంచిరి చానిలోవలకా.

శి అంత.

గీర్వాణ ప్రభుం డాదిగ

గీ ర్వాణగణంబు గాలకేయులతోడన్‌ గర్వించి రణము సేసి ర

ఖర్వపరా|క్రములు గడిమి( గడు నుద్దతులై.

. అనిమిషదివ్యాయుధ హతి

నని గొందటు వడిరి; గొంద అధిక విఖీతిం జని పాతాళము! జొొచ్చిరి దనుజులు దైత్ఫ్యులును వీర్యదర్పచ్యుతులై_.

యుపద్రవం బుడిపి దేవత లగస్త్వునిం గీర్హించి యి ట్లనిరి.

. “మునినాథ! నీయనుగవా

మున నుడిగాను బాధ నిఖలభువనంబుల, కి వ్వనధి బయః పూ ర్షముగా నొనరింపుము; నీవ కాని యొరు లోవ రిలకా.

98

లై 4)

41

42

. ఇట్లు కాల శయులందొట్టి యనురుల నెల్లి నిశ్ళేషంబు( చెసి జగంబుల

48

h4

ఆర ణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 149

వ. ఇది య నేక నశ్త్వాశ్రయంబు గావున రిక్రంచై యుండం దగి” దనిన

రకా

ఎక NY

నగ స్త్యుం డీ ట్రనియె. 45

. “మున్న జీర్ణం బయ మున్నీటి నీరు నా

కడుపున; నే నింక బడయ నేర; జలరాళి నిండంగ జల మొండు” నావుడు

నమరులు మునులును గమలగర్చ్భు. గానంగ6 జని * దేవ ! మీనాకరం బేమి

'తెజంగున నిండు * మా శజుంగ6 జఇెపుమ *' యని విన్నపంబు "సేసిన బెద్ద వొద్దు చిం

యట టి తించి, వారలకు విరించి యనియొ

. " వనధి. బెద్ద కాలమున భగీరథు* డను

వాడు నించుం; గాని వనుధ నొరులు పూని దీని నింపంగా నోవ* రనవుడు నమరవరులు మునులు నరిగి రనిన. 4B

. వనరాళి యేమికారణ

మున నెట్లు భగీరథుండు భూరిజలౌమఘం బున నించె? దిని. జెప్పుము” యని యడిగిన ధర్మజునకు నమ్ముని సెప్పెకా తీ"

_: భగీరథుండు జలముచే సము[దము నించుట :-__

“' త్‌ ల్లి యిశ్యాకువంశంబువ సగరుం డను రాజు పహైహయుల నిర్జించి, నిఖలమహీ రాజ్యంబు సేయుచు నపుతకుండ్రై వై_దర్భియు, ఛో_బిన్రము నను నిద్ద౭లి భార్యలతోడం గ లానంబున కరిగి యందు.

. దకుమఖక్షయకరు, నిట

లాకుజ హుతభ శ రభ & తానంగు, బీరూ పాతు, మహోతధ్వజు( [ది త్యకము గావించె ను[గతపమున చేర్మిళా, 49

. హారు(డు వానికి( [బళత్యతమయి వరంబు

వేడు మనవుడు. “దై ౧లోక్యవిభుండ! నాకు

150

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

దయ నొనర్పుము సంతానదాన'' మనుచు వేడ బుతార్జియై కడు వేడ్శతోడ, క్‌ రై రాలా

. ఈశ్వరుండు వానిక్‌ వ్రైదర్భియం దటువదివేవురు గొడుకులును,

చ్రబ్యయం దొక్కకొడుకుం గా వరం బెచ్చి, యయ్యటువది వేవురు నతిదర్చితు లై యెకశాలంబునం గాలగోచరు లగుదు రనియు, న యొ్యొక్క్ల కొడుకు వంళకర్త యగు ననియుం ప్పి యదృళ్యుం. డైన. లి!

. కొడుకుల. బలువురం బడ సియుః

బడ యనియట్టి దయి, ధర్శపత్నులు( దానుం గడుసంతనవడ కరిగెను దడయక సగరుండు మగుడి తనపురమునకున్‌. ర్‌ి

. అంత( గెొంతకాలంబునకు నయ్యిద్గలు గర్భిణు నాన; నందు ఛచె_దర్శ్భికి

నొక్క యలాబూఫలంబును, ఎ_బ్యుకు ననమంజనుం డను కొడుకునుం బుటిన. ల్‌ప లు

““వరదు డైన యీళువర మున నిది యొక్క వవరు వుక్షై, నెట్టివర మొ 1" యనుచు దాని బాజవై వ "దా రున్న నాకాథ

వాణి యిట్టు ౨ని యె వసుమతీశ |!

en మ

“సావాసం బట్టు సేయంగ!: జనునె? దీని

కీజములు ఘృతఘటములం బెట్టి రక

సేయు, మజువది వేపు రూర్జి తులు సుతులు

మేశళువరమున( బుట్టుదు రిందు నీకు”, వర్‌

. అనినం డద్వచనానురూపంబు సేసి రకించు చున్న, రెన్నెలలకు.

A) దత మె వరిలి, గగనగతిం బబచి, శత గ రాలా ధయ [కతులోకము దొట్టి మదో ద్ద జేసె నను నలత తులకు చాధల్‌. 57

లలా

ఆరణ్యపర్వము, తృత్రీయాశ్యానము 15]

. నగరనుతు లట్లు జగముల

కొగి బాధలు నేయు చున్న నోడి, మరుత్స న్నగవరు లరిగిరి నాలుగు మొగములు గల వేల్చుకడకు మునినంఘముతోకా, 53

. వారిజాసనుండు వారలు వచ్చిన

విధ మెలణింగి “మీకు వెజవ నేల? సగరనుతులు దగ్గు లగుదురు; దర్చితు లై నవారి వర్మి య(ధువంబు.” 59

. అని కమలభవుం డానతిచ్చిన నరిగి యమరవరు లాదిగా నఖలలోక

నివాను లెల్ల నగరనుతపరికయం బవెశించి యుండునంత. 60

అశ్య మేధంబు చేయంగ దీకితు( డయ్యె

సగరుండు; వాని యళ్వంబు నగర తనయులచే రకితం బై. వనుంధర

'యెల ( (గుమ్మరి. తోయహీన మెన

౧ చ

జలధిలోవల నద్భశ కం బెనం గానక

సగరున కెణి(గించి సగరనుతులు జనకుశాననమునం జని, భూతలమునందు.

దడయక రోసి, పాతాళతలము

. నందు రోయం గడ౧౧, యయువది వేవురు

నొక్కు మొగిన [(గెచ్చి రుదధిలోన జలధి పంక మగ్నన త్త ముల్‌ నిశిత కు దాలవాతి వీదారితములు గాంగ. Gt

ఇట్లు (గొచ్చి[గొచ్చి నగరనుతులు నముదపూర్యో త్తర చేళంబునం

గవీలుం డను మవోమునియా శమ సమీవమునందు( దమ గుజ్రంబు( గని సంతో సి ల్రీ, 62

. “అశ్వమేధమునకు నర్చితం జైన మూ

యశ్వ రాజు నిట్టు లపవారించి |[ముచ్చుగ్‌ "అక యీనము [ద చెళంబున నోట మెడంద లేక యున్న వాడు.” 68

152

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

—: నగరనుతులు కపిలమహాముని కోపాగ్నిబే భస్మ మగుట :-.

వ

WN

. అనిన నంశుమంతుం డాక్షణంబ చని, నగర

. అని కవీలుం బరిభవించిన నమ్మువివరుం డలిగి యనలళిఖలు దూల

నతిఘోరద్భష్టిం జూచిన నప్పుడు సగరనుతు లందటు భస్మంబై న. లు

. వీరు లగు నగరతనయుల

దారుణదావాంబుం జూచి తడయక చని యం భోరువాగర్భతనూజుండు నారదు( డంతయును సగరునకు నెజిగించెక. 65

. దాని విని నగరు డురుళో

కానలద ౦ధ వాగ్థమాను( డయ్యును నయ్యా శానువచనంబు దలంచి ధ రానాథుండు కోకభర పరావృత్తుం డె. 66

| అసమంజవవు[తు నంళుమంతుం దన మనుమనిం జూచి “యయా |

నీయయ్య లటువదివేవురు నొక్కటం గపిలకో పొనలక బళితశరీరు లయిరి; భవజ్జనకుం డత | కుూూరహృదయుం డె పొరబాలకుల న కారణంబ వధియించి మవోనదిలో వై చుచున్న నెటిగి పౌరజనా [కోళంబునం దను[కోశ పరుండ నై. నాని విడిచితి, 67

, కొడుకులకు వగవ; మును నా

కడ6గిన వాయమేధమఖము గడచనమికిం నే. గడు దుఃఖతుండ నయ్యద( దడయక నీ విపుడు దిని. దలంగుము కడశకన్‌ ”” 88

రనుతభాత దాారంబున నము [దంబునాచ్చి, యందు సూర్యసవా నద్యుతి యై వెలుంగు చున్న కపిల మవోమునికి నమస్కరించి, నిజాగమన వ యోజనం బెజీంగిం చిన.

గపిలుండును వానికిం గరుణించి యాజ్ఞీకం బైన యళ్వంబు నిచ్చి యి ట్లనియె, 69

. “ఘనభుజ ! నీకారణమున.

జనం గాంతురు పుణ్యగ తికి సాగరులు ముదం

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 153

బున; వగరునకును దొరకును

నొనరంగ నుతవంతు లైన యు త్తముల గతుల్‌. T0 వ. మజియు నీచేత నువనీతం జైన యీయశ్యంబున నళ్వమేధంబు నేసి

నగరుండు గృతార్జుం డగు; నీ పౌతుం డైన భగీరథుచేత( చేరబడి

యొడు గంగాజలోొమఘంబులం'ేసీ నంసిక్తు లె, నగరనుతులు స్వర్గ్షగతు

అగుదురు; సము[ద౦బు సంపూర్షంబగు" ననిన నంకుమంతుండు

సంతుష్టుం డై కపిల పసాదంబున నశ్యంబు( దెచ్చి సగరున కిచ్చి,

కపిలు వచనంబు నెణీంగించిన నగరుండును బు|త్ర శోకం బుడిగి యళ్వ

మేధంబు సేసి, నముదుం దనకుం బు|తు(గా( గల్చించిన నది మొదలు

సము ద౦ంబు సాగరంబు నాం బరా; నిట్లు నగరుండు వెద్దకాలంబు

రాజ్యంబు సేసి నిజరాజ్యభారం బంశుమంతునందు సమర్పించి చనిన. త, తన పితామహునట్టుల ధరణి యేలి

యంశుమంతుండు నిజవ్వుతుం డగు దిలీపు

నందు రాజ్యభారము( బూని యఖిలలోక

పూజితుండు దపోవనంబునకు. జనియె. "2 వ. దిలీపుండును చన పితామహు లైన సాగరు లధోగతులు గాకుండ

గంగావతరణంబునందు యత్నంబు సేసి యళ కుం డయ్యు. 75 చ, (ప్రథితయశుకా, నుతుం బడసె భారనహిష్టు, మవోరథుకా, భగీ

రథు( డను చక్రవర్తి, నపరాజిత కేజు, నిజాన్వవాయదు

ప్పథవినివ ర్హకున్‌ , సకలపార్థి వజై (తు, మదోద్ద శానుహ్ళా,

న్మథను, నుగానగానయ సమర్థ తపోగుణయు క్షు ను_త్తముకా. 74 వ. ఆ భగీరథు నపాగభూథభారధురంధరుం సేసి దిలివుండు దపోవనంబున కరిగిన, 75

తే. క పిలుకోపౌగ్ని (కేసి సాగరులు [గాలగి

రనియు, గతి. గానకున్న వారనియు, నెణీ(గి వారలకు హిత మునరింప వగచి, గంగ.

చేర గడా వీరుండు భగిరథుండు 76

వ. ఇట్లు భగీరథుండు గంగావరణంబునందు. గృతనిశ్చయుండై యరిగి, బవావి ధాళశార థాతుమంతంబు లైన యుత్తుంగ శృంగ ంబులను, జలభర

154

రైనా

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

విన మ ప్రబల బలావాక వ్య్యూపాసంఛాదిత శ్యా మాయమానంబు నిన వి. స్వ a జ ఎమ తుహినస్థ్ర లంబులను, సిద్దవిద్యాధర గంధర్వ గీ ర్యాణమిథుననం సవ్య మానంబు లైన నానారత్నకందరంబులను, శుక పిక పారావత శుక్లాపాంగ సారంగ శతపతపు[త్ర|పియ దాతూ్య్యూహవ్య్యూవాళ బ కళ బ్రాయమానంబు లైన తరువనరేఖలను, సింవా శరభ శర్టూల శుండాల గోలాంగూల కోలావాలాన్నిత ౦బు లైన గువోగవ్యా రంబులనుం జేసి రమణీయభయానకం బైన హిమవత్పర్వతంబున. 77

| సతతకృతో పవాసముల, శాక ఫలోదకమూలపారణ

[వతముల, చేవపూజల, నపారజపంబుల. జేసి నిష్టతో నతులతపంబు సేసె నమరావగ నుర్వికి చెచ్చువేడ్యతో ధృతియుతు. డై దిలీవకులది పుండు దివ్యసనవా సవర్ణ ముల్‌. 78

. ఆ భగీరథు తపంబునకు మెచ్చి గంగాదేవి (పత్యకం జై. నీయిస్ట్రంబు

చెస్సు మనినం గృ తాంజలి యై యి ట్రనియె. 79

. “తవన జేజుం డైన క పిలుకోపంబున

గతజీవు లై పుణ్యగ తులయందు విహతు లై_ మక్చితామహు లున్న వారు; నీ

దగు పుణ్య జలముల స్నరనుతులు సిక్రులై_ స్వర్షానుభు క్రి 6 [బావింతురు,

గావున డేవి! యిద్దేవవథము నం దుండి వసుమకి కొందంగం౭ జనుడేర

వలయు” నావుడు “మహీవలయమునకు

. నేను వచ్చునపుడు నా నిరంతరజలౌ

ఘంబు చాల్చ నీలకంళు. డోవుం గాని యొరులు చాల్చ€గా నోప; రయ్యుమా నాథుకరుణ( బడయు నన్ను. చాల్చ.” 80:

అనిన గంగా దేవివచనంబున( గై_లాసంబున కరిగి భగీరథుడు భగ వంతు, నంత కాంతకు, నీశ్వరుగుజిం చి చెద్దకాలంబు దవంబు నేసిన నీశ్వరుండు వానికి సన్నిహితుం డయి “నీవు భూలోకంబునకు గంగా

చు

య్య

PA

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 155.

వతరణంబు సేయు; మేను గంగ ధరియించెద” ననిన భగీరథుండు: వెండియు గంగ కారాధించిన సాతనికిం గరుణించి. 81 ఇలకుకా గంగ తరంగనంగతులతో నేతెంచ, నాశాంతరం

బులు, నాకాశము. గ ప్పుచుం; దగ మవాభూత| వపంచంబుతో(

జెలు వై యుండ(గ దాని నీళ్వరుండు దాల్చెకా సంగతోత్తుంగపిం గళజూటా [గమునందు( జద్భ్మదళసంకాశంబుగా లీలతోకా. 82:

నురమునిసిద్ద కు చరవరుల్‌ వచ్చి య

చ్చెరు వంది చూడంగ వారుశిరంబు నం దుండి భువవై కవందిత నురనది

ధరణీతలంబున కరుగుదెంచి, కలవాంసగతియు, నిర్మల ఫేనవోసంబు,

నాకీర్ణ మీనవిలోక నములు, నాలోలపవన వా చాలితకల్లోల

లసితమృదూ క్తులు నెసంగు చుండ!

| (బీతితో భగీరథు* డను దూత దీత

నీత మై మవోమునిపరిపీశరి క్ర మగ్గు సెరిత్చితి. గూడి యా సగరజులకు పాతముగా దాని నించె నాతతజలముం ర

. సాగరులకు సద్గతి గా

సాగరనున కట్లు నలిలసంపూర్గ్ణ ము గా భూగత యె భాగీరథి భాగరథకీర్తి భువనప క్రుంల నించెకా.” 84

. అని యిట్లు గంగావతరణంబును, భగీరథ మావోత్బ గ్రంబును రోమ

శుండు సెప్పిన విని ధర్శజుం డనుజనహితుం డై యరిగి నందయు నపరనందయును నను మవోనదులయందు' గృతస్నానుం డై, పామ కుటంబున నుపలంబులవలన వెలువడు దవానంబున చనాసూతంబు cl వచ్చు మేఘుంబులను జూచి విషయం బంది, చాని విధం బడిగిన వానిక్‌ రోమాశుం డీ టనియె “బువభకూఓంబున బువభుం డను. ముని యతికోవను౧ డై యెవ్వరు వలికిన నవుడె యు[గానలాకారుం

156

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

2. యుపలంబులవలన వెలువడి మేఘంబులం బిలిచి వారల వారించు; చానంజేసి తపో దానధర్శశమదమరహితు లైన జనుల కది దురారో వాంబు; దేవతలు, చేవదగ్శనులై న బుషులు నమ్మునిం జూడ వత్తు రిందు చేవబుషులు యజ్ఞ్ఞంబు సేసిన యజ్ఞ భూములందు. గుశా కారంబు కైన దూ'ర్వాంకురంబులు,. యూవాశకారంబులై న వృతం బులు గానంబడు; ననిన నా పుణ్యతీర్థంబున స్నా నంబు సేసి యరుగు చున్న ఢర్మ రాజునకు రోమళుం డీ ట్లనియె. 85

. “ఇది విశ్వామీ[తునియా

స్పద; మిది కళశికి యనంగ బరణగినయది; య లది బుశరిక్ళంగుండనుముని [హవ మనవుడు ధర్నతనయు( డమ్ముని కనియికా. 56

—: రోమకు(డు ధర్మజునకు బుళస్రళ్చుంగు చరితము సెప్పుట :-__-

వ,

UX

బుళ్యళృంగుం డను ముని జన్మ ంబును దచ్చరితంబును వినవలయు

నది యె “టని యడిగిన రోమకుం డి టనియెం; “దొలి కళ్యవపు[తుం ౧౧ ౧ (గా

డగు విభాండకుం డను మునివరుం డ ఖండిత |బహ్మాచ ర్యంబునం దవంబు

సేయుచు నొక్క నాం డొక్క మడువున నిళ్లాడు చున్న యవనరంబున.

. నురుచిరసరూపగుణానుం

దరి యూర్యశి యను లతాంగి తద్దర్శనగో చర యగుడు, నపుశణ రేతః

గ

న లనం బమ్మునికి నయ్యెం గామకృతమునన్‌ . 88

. అయ్య మా ఘవీర్యంబుతో మి[ళం బయిన జలంబు నొక్క దుప్పి పెంటి

మృగంబు (చావి గర్భంబు దాల్చిన, నందు బుళ్యశ్ళంగుం డను కుమూరుండు జన్మించి, తం|డనింవ దా[శ్రమంబునుంగాని యొం డెబుంగక ఘోరతవంబు సేయుచున్నంత. 89

= బలియు' డంగాధివతి రోముపాదుం డనంగ

ధరణి. బరంగిన వీరుండు దన వురోహి

తాపరాధకృతమున [బావ్మాణుల చేత

విడువబడిన? దన్మహి క నావృష్టియయ్యు. రి శతా

వై

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 157

దానికి విఅచి యాతండు (తాహ్మణుల( బరమభ_క్తి నువానించి' “యీ య నావృష్టి దోషం బేమి కారణంబున నయ్యె? దీనికిం దగిన అర 9 అగ

[వతికారం బెద్ది ఓ యని యడిగిన వానికిం (బసన్ను ల [బావ్మాణు. లి అనిరి ర్ట

. “కడు దర్చితు( డని నిన్ను ౯

విడిచిరి జాహ్మణులు ; వారు విడుచుడు నమరుల్‌ విడీచిరి ; దానన వర్ష ను దడ సె భవ దేశమునకు ధరణీనాథా ! 92:

. శాంతు(డు బుష్యశ్ళంగు( డను సన్ఫుని యున్న. యెడ౯ ధరి[తీకికా

నంతతవర ణం బగు ;,; భృశం బగు నటివరంబు దొఠి వృ

య ఠు రం తాంతకుచే దయం బడని నమ్మని; గావున బుళ్యళ్ళంగు చే దాంతనువేది రా బనువు మంగమహీళ్వర ! నీదునేర్పునన్‌ .” 9౨.

. అనిన విని దోమపాదుండు దన చేసిన (బావ్మాణావమానంబునకుం

దగిన [పాయళ్ళ్చి త్తంబు, చేసి, [బాహ్మణవచనంబున నపుడ బుద్ది మంతులతో విచారించి, విదగ్గ వేళ్యాంగనలం బిలువం బంచి, ““మీ

నేర్చువిధంబుల బుళ్యళ్ళంగుం (బబోధించి యిట తోడ్కొని రం” డని పంచిన. 94.

ఆ వేళ్యాజను లధికర

సావవాభ మ్యములు, విలపదను లేవనమా ల్యావళులు( గొనుచు నరిగిరి సావా శమమునకు నమరనారులలీలన్‌. రద్దీ.

. అట విఖాండకుండును యథాకాలం బగ్ని హో (తంబు వేల్వం దన

పుతు బుశళ్యశ్ళుంగు సమర్పించి, వన్యఫలా వార ణార్భంబు వనంబున కరిగిన యవనరంబున నం దొక్క జరటబ్వేళ్య దన కూంతు, నభినవయొ వనవిలానవిభాసిన నమ్ము నిపుతు పొలికిం బుచ్చిన, చానిం జూచి బుశ్యళ్ళుంగుండు సం[భమఎబున. 96.

--: బుళ్యళ్ళంగుండు వేశ్యను మునికుమారుని(గా భావించుట : మధ్యాక్కర. ఎందుండి వచ్చితి బుషికుమారక' ? యెన్నండు నిట్ట

నుందరాకారు మునినుతు నే. దొల్లి చూచి యొజుంగ ,,

158

౭౯

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నిం దుండు మీవని కృస్ణమృగ చర్మక ్రతకుశాసనము to నం దుండ.గా. బనిచె బుషి. యనుబుద్ది నత్తన్వి బీతి

. మజియు నర్ధ్భ్యపాద్యాదివిధులను, వన్యస్వాదుఫల దానంబుల. దాని

కతిధివూజ సేయ నున్న నది యమ్ము నివరున క ట్ర్లనియె 99

. “మాయా (శమ మిందులకు౯

న్యాయనిథి ! మూడు యోజనంబులు గల : బోయెద ; నీవును విజయం చేయుమ యందులకు. ; జెలిమి సేయుము నాతోన్‌. gg

_ అౌుని నీచేత సత్కారంబు గొందు” ననిన బుశ శ్ళంగుం “శటు టా య

సేయుదు” నని దాని నాతీథ్యవి ధానంబునం బూజించి, తనకు దాని యిచ్చిన దివ్యగంధమాల్యంబులును, సరనభ మ్యువానంబులును, విచి[త వ్యస్త్రంబులుం బరి|గహిం చిన నదియును. 100

, మునిముందట.: గందుకన

_రనమృదుగీతములయందు. చన కౌళల మె లను జూపి, విర చిశాలిం

గన య మునివతికి ముదము గావించె మదిన్‌. 101

ఇట్లు బుళ్యళ్ళంగుం (బబోధించి వేశ్యాపు తి యరిగిన, చానిపోయిన వలను నూచుచు బుళ్యళృంగుం డగ్నిహో[ తంబు వేల్యక మలచి, విపరీతబుద్ది రైమె యున్న, నంత నడవినుండి వన్యఫలంబులు గొనినచ్చి విభాండకుండు గొడుకుం జూచి “యి ముల చింతాపరుండ వై యగ్నిహో (తంబు వేల్వక, కాలాతికమణంబు సేసె దనిన( దం డికి బుశ్యళ్ళంగుం డి టనియె, 102 “కాంచనవర్దుండు, గడురూపవంతుండు,

గమ్మనిజడలతో నము లగుచు ననయంబు వ(టువ లగు రెండుపిండంబు

లురమున విలసిల్లు చుండ, నలుత వెలు (గుచు జపమాల వేలంగ, నన్నువ

నడుమను వడకంగ, నడ చునపుడు

UK

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 159

కలపాంనకూజితకలనావ మనంగ నా పాలికి నే. డొక్క [బహ్మచారి

. వచ్చి, పోయె ; వాని వదనంబువలన వె

ల్వడు నుగంధి మధుర భాషితంబు పొలుచు వినయ సమవ వుంస్కోో కిలాలాప బారు వగుచు హృదయసమ్మదముగ. 109

. ఆ బుషికుమారు కట్టిన

చీరలు నతిమృదులములు, విచి[తములు, మనో వారము వానిబృహత్కుటి భారమునం డొక్క కొనకవట్టము వెలుంగున్‌. 104

వవన నమీరితమధుసం

భవవివిధ|పనవసౌరభము( బోలి ముని

(ప్రవరుని తనువునయం దు

ద్భవ మె రమ్య మయి సొరథము విలసిల్లుకా. 105

. మజీయు నక్కు_మోారుం డొక్కు యెజ్ఞని ఫలంబు దన దతిణా పాణి

తలంబున నందంద చబచుచు నది నేలంబడి యెగయం బోయిన వల నికి వాలుచు, వాతా వధూతం వైన జాలవృజంబునుంబోలె నొప్పు చున్న, నమ్ముని పుతునందు నా వాదయంబు దద్దయుం దగిలిన యది. 106

| నన్నును గౌాె(గిలించుకొని, నావదనంబునకుకా నిజాస్య మా

సన్నము చేసి, యొక్క మృదుళబ్లము సేసె మనోవారంబుగా; నెన్న(డు నట్టిళబ్బము మునీశ్వర ! ముకా విని యే నెటుం౫; న య్యన్నువ [దివ్యా చారిముఖ మంబురువాంబునమంబు నూడ6గకొ.

. నాయిచ్చిన వన్యస్వాదుఫలంబు లాడరించి యారగింవ కమ్ముని

కుమారుం డమృతోపమానంబు లైన ఫలంబులు, నతిమధురంబులై న పానీయంబులు నాకు నిచ్చిన నుపయాగించితి; నట్టి రనవిశేషంబు లేను మున్నెన్నండు రుచియించుటలేదు; మజియును. 108

160 (శ్రీమదాం[ధ్ర మహాభారతము

క, తనచెేతి పుష్పముల! జ ల్రిన నంతట జెదరి యవి యళిపకరని మే. వన మొప్ప నున్నయవి; యి వ్వనకునుమము అట్టు గావు వరగంధంబుల్‌ . 109

వ. నాకు నమ్మునిపుతు నా|శ్రమంబునందు వానితో నొక్కటం దపంబు సేయుచుండ నిష్టం" బనినం గొడుకు పలుకులు విని విభాండకుండు విస్నితుం డ్రై “తపన్వుల తపంబులకు విఘ్నంబులు సేయ ననేక రూపులయి రావనులు వనంబునం (గుమ్మరు చుండుదురు; తజ్జనద త్తంబు లయిన పానీయంబు లపేయంబు; అతినుగంధులయిన కుసుమంబులు మునులకు వర్ష నీయంబు” లని కొడుకుం [బబోధించి యెప్పటియట్ల వన్యఫలంబులు దేర నరిగిన. 110

(ర

. చనుదెంచి తరుణి మునినం దనుచిత్తంబునకు వైకృతము! జేసె; విలా సీనుల సవోాలావ స

నన నవాయానములు బంధనమములు గావే? [11

వ

ఇల్లు బుళ్యళ్ళృంగుండు విలానీనీమోహితుం డయి తండి కజింగింపక , స్వ చరితం బయిన తన యా శ్రమంబు విడిచి, మనుష్య యోగ ంబునం దగిలి యకొ్క్కామలి వియిందన చని, యంగ దేశంబు సొచ్చి, యందు రోమపాదునాదేశంబున రాజా[ళయం బను భవనంబున నుండునంత,

మంత్తకో కిలము. అమ్మునీకు నివానళ క్రి దదంగ దేశమునందు మే ఘమ్ము లెల్టవలంకులం గడు. (గమ్మి, నర్వజన |వమో దమ్ముగా( |బభవద్భ్భృవాజ్జలధార లొప్పంగ వృష్టిం జే "ని మృవోనదులున్‌ మవోనరసీవరంబులు నిండంగాన్‌. 118

వ. ఇట్లు బుళ్యళ్ళంగు నాగతంబున నంగవివయంబున నవ|గవాదోవంబు నిర_స్హంజై న సంతసిల్లి రోమపాదుండు తన కూంతు శాంత యను దానీ నత్యంత కాంతిమతి నమ్మునివరునకు విచాహాంబు సేసి, 114

ఆరణ్యవర్వము, తృతీయాశ్వాసము 161

క. అనుభోగ యోగ వ్రములుగా

ధన రానులు, భూషణములు. దాశీనివవాం బును, గాంచనమయళయ్యా

ననములు ముని కిచ్చె పృాదయపంతోవముగా౯ా, 115

—: విభాండకు(డు యిళ్యథృంగుని వెదకుచు వచ్చుట :-_

వ. మజీయు గోనపహాసంబు లనేకంబు లిచ్చి, గోకులసంకులంబుగా

dr

ఫోవంబులు దేశంబుల నెల్ల నిలిపి, నిత్యన త్మారంబుల బుళ్యిశ్ళంగు నరు( [బియంబు సేయుచుండె; నంత నట విభాండకుండు దన యా ళ మందబున( గొడుకుం గానక, యెల్ల "'దేశంబులు రోయుచు నంగచేశం బునకు వచ్చి, గోగణనంకిర్ణం బైన యొక్క ఘోవంబునందు గోప సత్కృతుండై యొక్క దివనంబు వసియించి, యిది యెవరి ఘేషం బని గోపా౭భుల నడిగిన వార లి ట్లనిరి, 116

. “యతినాథ! వినవెయిది నీ

నుతుఘోవం; విదియ కాదు చూడ ననేశా యయుతభ5ోవంబులు గల వు న్న తగుణునకు బుళ్యళ్ళంగునకు నిద్ధరణిన్‌ .” 117

. అనిన ఏని విభాండరఠకుండు సంత సిల్లి బుళ్యళ్ళంగు తొబుపట్ల విళ

మించుచు రోమ పాదుపురంబునకు వచ్చి యందు శాంశాసహితుం డన బుళ్యశ్ళృంగుం జూచి, సంతుష్ట హృదయుండై, తన కొడుకుం గోడలిం దోడ్కొని నిజాశమ.బున కరిగె; నందు వనిష్టున కరుంధ తియు, నగన్త్యునకు లోపాముద్రయు., ముద్గలునకు నాలాయిని మైన యింది నేనయుంబో లె దనకు. బరమభ క్తి యుక్తయై శాంత పరి చర్య సేయుచుండ బుళ్యశ్ళంగుండు. సుఖం బుండె” నని చెప్పిన నాకౌళిక[వాదంబున నందటు నభిషి కులై, యునూజయుమవోనదుల సమాగమన్థానం బయిన గంగా సాగరనంగమంబు( జూచుచు సము[ద తీరంబునం జని, కళింగ దేళశంబున వైతరణి యను మవోనదిం గని; రంత రోమశుండు ధర్మరాజున కి ట్లనియె. 118

లు

(11)

162

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. “మునిదేవవరులు యజ్ఞ ము

లొనరించిరి తొల్లి దీని యు త్తరతీరం బున; నిది పుణ్యాస్పద మె

: 119 తనరును యజ్ఞావభృథశతస్నానములకా.

. మణీయు సకల యజ్ఞ ంబులయందును [దిశ స్తం బయిన సపశుఛాగంబు

పళుపతికి చెవతలును బుషులు నిందు. గల్పించి; రీతీర్ణం బాడిన వారు దేవయానగతు లగుదు” రనినం గృష్ట్ణాసహితుం డై ధర్శ్మతనయుండు దమ్ములుం చానును వై తరణిస్నానంబు సేసి రోమళుం జూచి “మునీంద్రా! నాకు భవత్సిసాదంబున నఖిలలోకంబులుం గానన య్య; టై. ఖాననుల వేదాధరాయనశ'బ్దంబులు విననయ్య'' ననిన విస్మితుండై_ రోమశుండు “వై ఖాననుల నివాన బిందులకుం మువ్పదివేల యోజ నంబులు గలదు; వారల యధ్యయన శ బ్రంబులు వింటివి గావున నీవు దివ్యుండ వంచు నరిగి యనవర తఫలాలంకృతం బన యొక్క వనంబు గని యి ట్లనియె “నిందు. దొల్లి స్వాయంభువుం డైన విశ్వ కర్చు యజ్ఞ్ఞంబు చేసి, 120

దతుండయి యజ్ఞ ద షణ

దతీణభూభాగ మెల్ల ( దా నిచ్చి నే

వతీతిదరవనములళతో

నతయ గతి, గళ్యపునకు న్నార్హి ్రజ్యమునకా. 121

- దాని కలిగి భూదేవి కళ్యపునకుం బట్టక. రసాతలంబునకుం బోయిన

దత్ససాదార్థి మై కళ్యవుం డ్యుగతపంబు సెసినం [బనన్నయమొ భూమిచేవి నీరిలో నుండి వెలువడి, వేదరూపంబునం గళ్యపునకు. నిజ రూపంబు సూవ్వె నవ్వేది యిది సుమ్ము; దీని నెక్కినవారు వీర్య వంతు లగుదు( రీమం[తంబున దీని నెక్కుండు; పెజనాం డిది దా వీక సము[దంబు సొచ్చు” నని “యగ్నిర్మితో యోని” యను నివి యాది గాల మం|తంబు లుపదేశించిన. 122

+ అనుజులు( చానును మునిశా-

ననమున నవ్వేది యెక్కి సమధిక వీర్యం

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 163

బున నొచ్చు [వాహ్ముణుల ది

వన లెనంగంగ ధర్మునుతుండు వానవలీలక౯ా, 128 క. ధరణీ కురవరమునిగణ

పరివృతు లై యరిగి కనిరి పొండవులు వియ

చ్చర సేవిత బంధురనుం

దరకందర మగు మహేం|దధరణీధరమున్‌. 124

వ. అందుల మవోతపోధనులకు నమస్కార సత్కారంబుల మనః [వీయంబు సని ధర్మ రా జి టనియె. 125 ౮ "తే. *వరమమునులార! యిగ్గిరి( బరశు రాము శుభ చరి తుని ఖీ "వు నూతు ర్చి! (ల్‌) 6౬ యమ్మవోభాగు మీ చూచునవసరంబు నందు మాకును జూడంగ నమరునొక్కొా*

ర్న

. అనిన నమ్ముని నంఘంబులోన రామానుచరుం డయిన యకృత్యవణుం డను ముని ధర్మ రాజున క్రి ట్రనియె. 127

తె, “ధర్శతనయ! మీరాక ముందర యొలుంగు జామచగ్ను కండు నిర్మలజ్ఞానద్భ ప్ల; ననఘ! మెరి చతురళి నమ్మ వోత్ను. ౧m గ) జూతు రిమ్మును; నీవును జూడు మిచట.” 1286

వ. అనిన ధర్మతనయుండు మహేం|దంబున నారా|తి వసియించి యక్ళ త[వణు నిట్రని యడి గ. 129

క. “భువన స్తుత్యుం డగు భా లవుచరితము వినంగ నాకు( గడు గొతుక గా

రవ మెనది; దాని ముని (పవర! యెటింగింపు కర్ల పథరమ్యముగాన్‌ ”. 190

—' అర్భత(వణుండు ధర్మరాజునకు. బరశురాముని మహిమ సెప్పుట :--

వ. అనీ యడిగిన ధగ్భ రాజునకు నకృత వణుం డి ట్రని చెప్పె “దొల్లి క న్యాకుబ్దంబున గాధి యను రాజుకూ(తు సత్యవతి యనుదాని భృగు

164

లలా

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

పుతుం డగు బుచీకుండను మవోముని వివావోర్థియై గాధి నడిగిన, నమ్మునివరునకు వా( డి ట్లనియె, 19}

. “ఒక్క కోర్ల ౦బు నీలోత్సలశ్యామ మె

తను వెల్ల శరివాంనధవళ మైన యిటి గు అములు వే యిక్కన్య కుంకు; ని అ 6 ట్రే నోవు చేని మునీం|ద ! దీని నమరంగం౭ జెండిలి యగు; మిది మాకుల ధర్భంబు'" నావుడు( దరుణిం చెండి యగు వేడ్క భార్గవు( డప్పుడ వరుణేందదు పాలికి. జని, వాని బడపీ తెచ్చె;

* నవనినాథ! గంగయందు., గ న్యాక్తుబ్ద,

పురవరంబునందు. బు శై నట్టి వాయనహాస మమల మై; నాంటంగో లెను, నళ్వతీర్థ మనంగ నయ్యె నదియు. 192

- బుచీకుండును గాది నిచ్భానమయంయు లైన హయంబుల నిచ్చి, వాని

కూ(తు సత రవ తిం బాణి [గవాణవిధిం బరి|గహించి( నుఖంబున్న ( గ న్యాకుబ్దంబునకు భృగుండు వచ్చి, వారలచేతం బూజితుం డె,

కొడుకునుం గోడలిం జూచి సంతనిల్లి, యొక్క నాడు కోడలి కి టనియు. ౧

138 “లలితాంగి ! యేను నీ గుణ ముల కతిహృష్టుండ నైతి; ముద మొనరల ని ముల నిచ్చెద 'వండుము నీ వలచువరం'” ఐనిన నత్యవతి యి ట్రనియెన్‌. 134

. “దేవా! నీ [పసాదంబున నా కొకు కొడుకును, మజనని కొక్క జి

కొడుకు నుదయింప వలయు”

నని (మొక్కినం గరుణిం చి భృగుండు ని కోరినయట్ల యగు; శుచి

స్నాతలయి నీవ మెడి మానిం గంగి లింవుము, నీ జనని నళ్వత్హ బు గౌంగిలింపు మను” మనిన నయి న్రద్దలుం ద చాలింగనవిపర్యానంబు సేసిన నెణింగి భృగుండు గోడలి కి ట్సనియె.

ఆరణ్యపర్వము, తఎతీయాశ్వాసము 165

, “పు[తు(డు నీకు (బహ్ముకులపూజ్యుండు పుట్టయు, వా(డు దారుణ కత్తగచర్నితు. డ్రై పరంగు స_త్ల్యమునకా; మటి నీ నవి|తికిన్‌ వత్తింయు. డుద్భవి ల్లియు నభుకయ కారణుండున్‌ , మవోతపః పాత్రుడు నై ధృతిం బడయు (బావ్మాణభావము భూరి తేజముకా.”

. అనిన సత్యవతి గృ తాంజలి యె త్మతీయభావంబు దనవు[తునకుం గాక పౌ[తున కగునట్టుగా శ్వళురువలన వరంబు వడసి కతివయ కాలంబు నకు గర్భిణి యై. 1౨

. ఆదిమునిచరితు6 బడ సె( [ది

సాద నమన్ఫీతు, సువు[తు, జమదగ్ని జతు

“ర్వేదంబులయందు, ధను

ర్వేదమునందును, నతి [వవీణు మవోత్ము౯. 136

. ఆ జమదగ్ని (పసేనజితుం డను రాజుకూంతు రేణుక యనుదాని వివావాంబయి, దానియందు రమణ్వ త్ఫుషేణ వను విశ్వావసు రాము లనువారి నైదుగురు కొడుకులం బడసి, వనంబున ను[గతవంబు సేయుచు నొక్కా నాడు వన్యఫలంబులు చేరం గొడుకులు వోయిన, “రేణుక వారి పీజుందన పోయి యొక్క. సదోవరంబునందు సభార్ఫ్యుం డయి జల।|కీడ లాడుచున్న వాని, మారర్తికావతవతియగు చి[తరథుం డను రాజుం జూచి, కామమోాహిత యె వ్యఖిచ రించిన దాని దుశ్చరితం బెణీంగి కోపోన్యాదపరవశళుం రై. 1వ9

. తనయుల నలువుర [(గమమునఈ

బనిచె౯ జమదగ్ని దనదు భార్య వధింపలా ;

జననీఘాతము పాతక

మని వారలు పలుక కుండి రవ్యవసితు లె. 14:0

. కడు నలిగి యమ్మునీం|దు(డు

గొడుకులకును శాప మిచ్చె ““ఘోరాటవిలో

జడమలి మృగ వకులయ

ట్రుడుగక యజ్ఞానవృ త్తి నుండుం”ి డనుచుకొా, 141

166

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

వ. మణీయు నిళతపరళువా స్తు రాముం జూచి “దీని వధియింపు' మని

er

జమదగ్ని పంచిన వాడు గురువ చనంబున దల్తిం తత్త ణంబున వధి యించిన. 142

ఇ శమితనిజ| కోధుం 2

జమదగ్ని తనూజు సావహాసమునకు. దన వా కరము లంఘింపమికి( [దిన న్నమనన్కుం డై. తనూజునకు ని ట్లనియెన్‌. 148

. “నా వచనంబున నతిదుష్కురం బైన కార్యంబు చేసితి; నీ కిష్టం

బైన వాని నెల్టను వెండు మిచ్చెద” ననిన రాముండు సంతుష్ట వాదయుం డై “మదీయజనని జీవించి యుండను, నాకు దద్వధ దోపనిష్కృతియు, సహోదరులు శాపవిముక్తు లయి యెప్పటియ ట్ల యుండను, సమరంబుల నా క[పతిహాతళ _క్తియు, దిర్టాయువుం గా (బసాదింపుం'” డని తం డివలనం దన యభిమతంబులు వడసి యుండు నంత గొండొకకాలంబున. 144

* అమితబలుండు, పాహయు., డవార్చతి కేజు( డ జేయచావాువి

(కముండు, సహ (న్ర్రువాహు డన6గా విదితుం డగు వా(డు తద్వనాం తమున మృగవ్యఖిన్ను( డయి తా జమదగ్నిమవోమునీందు నా శమమున కేంగుదెంచె బవుసె నంముతో నధిక|శమారు జె. 145 స ng యాసలు. ల

. అందు మునివరు చేశతం బూజితుు డయ్యును, వాడు దన రాజ్య

మదంబున మెచ్చక, యయ్యా[శమవాసుల కవమానంబు నేసి, యందుల వృకుంబు లెల్ల విజిచి, జమదగ్ని హోమగేనువును దరుణ శ్రి అర ఆ వత్సంబుతో 6 గట్టి కొనిపోయిన నప్పు డవ్వనం బునేనుండి సమిత్కుళ ఫలంబులు గొనివచ్చిన రామునకు జమదగ్ని యి ట్రనియు. 146 య

. “వినవయ్య | కా_ర్తవీర్యుండు

మన ధేనువు. బట్టుకొని నమర్ధుం డయి పె ల్బన పోయె ; నేమి సేయుద మనవుడు రాముండు విని మహా[కోధమునకా. 147

Pk

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 167

. గురువచన బోధితుం డె

సరభసగతి వానిపిలు(ద ౧ జని, తద్బలము౯ శరవృష్టి ముంచి చంపిన పరిమిత లయకాల మేఘపటలముపోలెన్‌. 148

. మజియును. 149

—' పరశురాముడు కార్తవీర్యుని జంపుట :_.

. బలిమి నివలోక పరిభావిమవోద్భుత శెర్యసంపదం

బొలుచు సవానబాహుగరముల్‌ గులిశాతిని శాత బాణ ధా రల నతివీరు. జ తునిమి, రాము డరాతులకుకా భయంబుగా. గలవాములోన వాని నతిగర్వితు. జం పెం బరా క మోన్నతి౯. 150

. అంతం గార్తవీర్యుని పుత్రులు బద్దవైరు లై -రామరహితం బయిన

జమదగ్నా్య [ళమంబునకు వచ్చి యందు 151

. మునులం దిటుచు., బువ్పవ్భ త తతు లున్మూలించుచుం, [గూరు ల 6 కనా

యనవద్యు౯ బమదిగ్ని( బట్ట బలిమికా వోరామ పోదామయం

చును నాకోళశము సేయుచుండ(, మునుల్‌ ళోకింప, ధర్మాళ్ళ్ను న

మ్ము నిముఖు్యుకా వధియించి రా గహమునకా మోహాంధులై. పైవాయుల్‌,

. చణటిలయగో రాము. డంత ననవద్య్యుండు వచ్చి బహు[పలాప యె

యటణచుచు నున్న తల్లిని, గృ తాంత వళ స్థ్రితుం డై_నతం్మడి, న త్రట్‌( గని తీ|వళోకవరిశావవాతుం డయి, తత్ప్స)కార మం 'దెటింగి ముహూర్హమెనియు నహింపంగ నోవక కోపదీవుం డై. 158

కీ

అనఘు, న నాత తాయి, గరుణాత్ము(, (బశాంతుని, దాంతు నిమ్మృవో మునివరు( జూచి చూచి యధముల్‌ వధియించిరి ; దీనంజేనీ దు

ర్భను లగుచున్న త క్తి)యుల( జంవుదు” నంచుం (బతిజ్ఞ నేనె భూ వినుతుండు జామదగ్శ్ను డతివీరుండు లొ కభయంక రాక్ళతి౯ా. 154

త ప క . ఇట్లు కృత పతిజ్జుం డై త త్తియుల నెల్ల వధియించి, దిగ్గంతిదం

ఈార్గ భా ఘాట మహీచ [కి ంబు సాధించి, విహిత వివిధాధ్వరుం డ క శ్యవునకు వార్ని జ్య దశిణగా నఖథలభూవలయంబు నిచ్చి, నిన్ఫంగుం "జీ మహాొం|దపర్యతంబునం దపోనిత్యుం జై యున్న వాలి

యా

168 శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

డని పరశురాము చరితంబు సెప్పిన విని ధర్మ జూం డనుజ [బావ్మాణ సహితుం డై_ మునిగణోప దేశంబునం జతుర్ణశినాడు పరళురాముం జూచి పరనుభ క్రిం బూజించి, తత్పఏతివూజితుం డ్రై దతిణదిక్కునకుం జని. 155

క. భూవినుతం బై (తిభువన పావన మై త్యంబక [పభన మైన జల ఘావళి( బవి|త మగు గో దావరి( బుణ్యనదిం గనియె దతీణగంగన్‌ . [5రి

శా. గోదేవకితిదేవభ క్రి వరుడై, గోదావరీస్నాతు జై, గోచదానంబులు, పామదానములు64 జెక్కు_ల్‌ రత చానంబులుకా భూ దేవో త్రమపూజ సేయుచు జగత్పూజురండు ధర్మాత్మజుం డాది త్యాభు( డ నేక తీర్థళత సేవా సక్తవుణ్యాత్ము. డై. 157

వ, (ద విళ దేళంబున నగ_న్త గ్రతిర్షం బాడి, యందు దొల్లి యర్డును చేసిన గోసవా[స దానాదివివిధ చానంబులు విని, చానిం (బశంసించుచుం జని, ళూర్చాకారం బను తీర్భ ంబునం బర్వతో తేధం బయిన వరకు రామవేదిం గని, నము[దతీరంబునకుం జని, (వభాసతిర్థంబునం

బం డెండు దినంబులు పంచాగ్ని మధ్యంబునం బవనాంబు భతకుం డై ధర్శ్మజుండు దపంబు "నేసిన. 158

ఆ. దాని సజింగి రామ చామాదరులు వృష్టి వరులతోండ |వీతి నరుగుబెంచి కనిరి నకలతీర్గ గమన పథ న్లేళ కృశుల(, బాండునుతుల, విశదయళుల. 159

5. వీ రాజినధారుల నవి

శారతపోయుతుల( జూచి కడు దుఃఖతు లె, వారిజద ళా క్షి (_దపది

నూరార్సి రుచారహితమృదూ కుల నొప్పా. 160

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 169

వ. వారికి ధర్భతనయుండు దమ వన వానతీర్ణగమనాయాసంబును, నర్దును దివ్యాన్త్ర్యలాభంబును, నిం దునొడ్డ నాతని యునికియుం జ (టు జెప్పిన విని రాముండు గృష్షాదులై న వృష్టి వరుల కి టనియె. 181! లా ల Ca గా

౭లా

. “మతిహినుం డై తన సుతుని పల్కులు విని ధృతరాష్ట్ర” డీపొండునుతుల( చాప ఖీరుల, నవగత ధారుణీ రాజ్యుల( చేసి యు|గారణ్యబానగ తుల( గావించె; నిది ధర్మువే? విచార విపహీనుం డయ్యె; ఖీప్మూదులు నెయ్య మమర వారింపంగా దీని నేరర; దృఢసత్య రతులకు, చేవనిర్మితుల కహిత మై, మాచరించుచున్న నీవ దుర్యోధనా దులకు వర్ణనమును, నలఘు లైన పాండునందనులకు దండితారుల కవ రనము నిట్లు సేయం బనునె విధికి ? 162

క. ధరణీతలంబు నిరా

_ర్తరాన్ట్ర్రముగ జేసి, యన ధరై స్టైకధురం

ధరు ధర్మతనూజు వనుం

ధద కధిపతి. జేయకుండ! దగునే మనకున్‌ ? 163

వ. అనిన బలబేవునకు సాత్యకి యిల్లనియె, 164

చ. “అనుపమశొర్యవంతుల, రనంత బలాఢురల రీవు, నీజనా ర్లను(డును, సొంబసారణులు, దర్పకవీరు(డు నుండ వాండునం దనులు సుయోధ నాదులకృతంబున నిట్టు లనాథులట్ర యి వ్వనమున నుండంగా. దగునె వన్యఫలాళనహీనవృ త్తితోన్‌ ? 165

తరలము. అహిత చి త్రవిదారణ।కీయలందు( (బఢము లె, జగ త్కువార మంతయు [మోయుచుండ(గ భోరయాదవనై న్యన న్నవానదుందుభినాదముల్‌ గగనంబు దిక్కులు నిండ, దు సృవాము లయ్యెడు ధార్తరాష్లిలనై న్యవీరభటాలికిన్‌. 1866

170

వ.

జ్‌

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. ఘన మె నీపృథుబావులాంగ లముఖాఘాతంబుతొడ౯ జనా

రన శార్డ చ్యుతసాయశావ లియు., గంద ర్చేషుజాలంబు, నీ

మీ యనిరుద్దో గశిలీముఖాలియు మదియాస్తాొఘమున్‌ ధార్తరా ప్షగినికా యో త్రమకాయఖ: డనపటిష్టం బయ్యొడుం బోరిలోన్‌ .

కకయస్ఫంజయపాంచాలవృ ప్రి భోజాంధక వీరులుం గృవ్లాను మతులయి

యుద్ద ంబున ధృతరాష్ట్ర పుతులను భీష్మ దోణక ర్ఞాదులను వధియిం తురు; ధర్మ రాజు దమ్ములుం చానును సమయాాబ్లంబులు నలిపి రాజ్యాభిషి కుండ గునంతకు నఖిరథు నభిమన్యు నఖిల రాజ్యద క్షకుం జేసి యుండుద*"మనిన సాత్యకి పలుకుల కనుకూలుండయి వాసు దేవుండు ధర్మురాజున కి ట్లనియె. 168

““ఈతనిపల్కినట్ల ధరణీశ్వర ! నీరిపులకా మవోబలో

చేతుల బోర. జంపుదు ర భేద్యులు కీరలు; మీకు భూరిధా |తీతల రాజ మెల్లి నగు చెల్ల ము” నావుడు ధర్మునందనుం డాతతకీ ర్హి యి ట్లనియె నమ్మురవై రికి, సీరపాణికిన్‌ 189

. “మీదయ మాకు? గల్ల నమి తుల నోర్చుట యేమి పెద్ద ! ణే

రోళ్టద యనిత్యబుద్దులను , ను త్తమకీర్తుల నొప్పు దోణఖీ

బ్మూదుల సన్నీ ధానమున నమ్మెయి( బలి నపల్కు_ దపా గాదని ధర్మనందను(డు [గమ్మజివె౯ యదువీరకోపముల్‌ . 170 యాదవులు పాండవుల వీడొనిపోయి; రిట పాండవులు సోమమీ [శిత తోయ మైన వయోప్పియందు. గృతస్నాను లయియున్న, నందు ధర్మ రాజునకు రోమళుం డి ట్ల నియొ. 171

“మను జేంద! దీనికీరం

బున భృగు. డనురాజు యజ్ఞ ముల. "జేసిన నం

దనిమిషపకతి తృప్తుం డె

దనుజుల నోర్చెనశు ఘోరతరళన్త్రృములన్‌ 172

+ మజీయు నింద తొల్లి యా ధూ ర్తరయనుం జైన గయుండు

హిరణ్మయంబు లయిన చషాలస్థాలీయూప చమనపా |తీ [న్ముక్రువం బులును, చేవస్థాపితంబు లయిన యూపంబులు నొప్ప నే డశ్వమేధం

ర్‌

ఆరణ్యపర్వ ము, తృతీయాశ్వాసము 171

బులు సేసి, యసంఖ్యాతంబు ల్రై న ధనంబుల బుత్విజులను నదన్య్యులనుం బూజించి, సువర్షమయగోచానంబు ల నేకంబులు [బావ్యాణుల కిచ్చి, యవతయంబు లయిన యిం దలోకసుఖంబులం బడ నుం; బ యోప్టి యందు. గృతస్నాను లై నవారు దెవసాయుజ్యంబు. బడయుదు"రని' చెప్పుచుం జని నర్మ చాస్నానంబుజేసి వై దూర్యపర్వతంబుం గని రోమళుండు ధర్భరాజున కిట్లనియె “నిది [తేతాద్వాపరనంధి ; యీ సరోవరతీరంబు కళ ర్యాతియజ్ఞ ప దేళంబు; మణీయు నిందు. భృగుపు[తుం డయిన చ్యవనుండు క ర్య్యాతి యను రాజుకూ(తు సుకన్య యనుదాని వివాహాం బయి వాని యజ్ఞంతబున నిందు నాద రింపక యాళ్వినుల సోమపీథులం జేసె” ననిన “నడి యొట్లని యడిగిన ధర్మజునకు సౌక న్యాఖ్యానంబు నవి స్తరంబుగా రోమళుం డిట్ల నీయె. 178 —: రోమశుండు ధర్మజునకు సౌకన్యాఖ్యానంబు చెప్పుట := “ఇక్కొలని నమీవపంబునఈ

జెక్కగు వేలేండ్లు తవము భృగునుతు(డు గరం

బక్కజముగ నొనరించెను

వెక్కసిమగు నియమ నిరతి వీరానను( 2. 174

| అమ్ముని దేహము వల్ఫీ

కమ్మున( గప్పంగంబడి, నికటవలీ గు ౮ ల్బుమ్ములు EX | బాంళిన నన

యమ్మును నేర్పడక యుండె నవ్యనభూమికా. 175

. అంతం బెద్ద"కాలంబునకు శ ర్యాతియను రాజు దన చతుస్సవా న

దేవీనివవాంబుడోడ. దత్సరోవరంబున విహారింప నరిగిన, నాతని కూతురు నుకన్య యనునది యిష్ట నఖులతో( [గుమ్మరుచున్న నవ్వ ల్నీకంబునందు. 176

. విద్యుల్ల తాంగి భార్ష్మవు

నుద్యన్న యనములు మెజచుచున్నను నిలన

తృదొ్య్యాతద్యుతులాకొ ! యని

గీ ఖే

సిద్యస్సంజాత బుద్ది సం భమ యగుచున్‌, 177

172

ek

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అప్పు డప్పుట్ట (గొప్పించిన నలిగి నిమీలితనయనుం డై చ్యవనుండు

శర్యాతి నై న న్యంబుల కెల్ల మూ తపురీవనిరోధంబు. చేసిన, నది తన నై న్యాప రాధంబున నయ్యె, గా వగచి వా జెల్లి వారి నడిగి తా రణం జెలుంగ నేరక చింతాపరుం డై_ యున్న( దం|డికడకు వచ్చి

సుకన్య యి ట్రనియ. 178 “మిన్న మిడు(గుబులట్టు లై మెజసీ రెండు మెజుంగు లొకపుట్టలో నున్న నెజు(౮గ కేను బుట్ట |గొప్పించి యా శెంటి పొడవు: గాన కుడిగి వచ్చితి విన్మయపడి మనమున. 179

ఈ వైన్యనిరొధంబున కిది నిమిత్తం బగునో” యనిన శర్యాతి

యమప్పు డా పుట్ట యొద్దకు వచ్చి యందు దవఃశ్లేశంబునం గృళత్వ గస్టిభూతశరీరు, నతివృద్దు భార్గవుం గని నమస్కరించి యి ట్లనియె. “అమితం బగు మీతవము మ

హిమ యెలు(గక యిట్లు చేసె నిది; దీని నహిం

పుము దయ; మతైన్యనిరో

ధము వాపుమ, యొటుక గలరె తరుణులు ధరణికా ?” 181

. అనిన భార్ల వుండు కరుణించి యతిశయరూపయౌావనగర్విత మైన

యా కన్యకంబరి[గహించి కాని నహింప ననిన శ ర్యాతి తన కూతు నమ్మునివరున కిచ్చి నిజనై న్య నిరోధంబు. జాచికొని చనిన. 182 పతికి. బరమభ క్రి ( బరిచర్య సేయుచు

నొనరంగా సుకన్య యుండునంత

నాలతాంగికడకు నాళ్విను లేతెంచి,

త మ్యెలుంగ( జెప్పి దాని కనిరి, 18 8

"అవ్వా నీ వెస్వని కూంతుర ? వెవ్వని భార్య?” వని యడిగిన

“నెను శర్యాతి కూ(తుర; భార్గంవుం డయిన చ్యవమని భార్య "నని చెప్పిన విని వారలు నగి, “యక్కటా ! యిట్టి రూపవిభవంబులు వడసి, కామభ్‌ గభాహ్యు( డయిన వృద్దు భార్గవుని వరియించి, నీ జవ్వనం బెల్ల వృథ చేసి; తింక నై నను నీ నయోరూవంబులకుం

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 179

దగిన వరు వరియింపు; మేము వానిం చెచ్చెద” మనిన నవ్పలుకులు'

నహింపక సుకన్య యాళ్వినుల కిట్టనియె. 184

. చ్యవనునందు నాకు సంతత పీతియై

యుండ నిట్లు పలుకు టుచిత మగునె ?'

యని నిజేళశ్వరునకు నప్పుడ వారల

పలుకు లెంజు(గ జెప్పెం బంకజాకి., 185

. చ్యవనుండు దాని వతి వతాత్వంబునకు నంతో సిల్లి వారల వలుకుల కొ డంబడు మని పంచిన, నది పతిచేత ననుజ్ఞాత మై చని, నాకు నవయౌవనపరుం గావింపుండనిన, నాళ్విను లప్పు డక్కొలను సొచ్చిరి; భార్గవుండును వారితోడ సరః [వ వేళంబు నేసి ని ట్రమ్మువ్వురు నవయౌవను లయి నుక న్యకడకు వచ్చి నిలిచి “*మాయందు నీ వలచు. వానిని వరియింవు' మనిన నది తన పతి మొన భార్గవుని వరియించె;

నంత నయ్యాశ్వినుల కతి పితుం డయి చ్యవనుం డి ట్టనియె. 1906.

—: చ్యవను( డాశ్వినుల సోమపీథుల(6 జేయుట :-_

'. ఏను మీకారణంబున నిపుడు లబ్ది

యావనుండ నై ధన్యుండ నైతి; మిమ్ము

సోమపీథుల( జేసెద నురలరాజు

నూచు చుండగ. శ ర్యాతి ను[కతువున.'”' 187

. అని చెప్పిన నాళ్వినులు సంత సిల్లి యరిగి, రిట శ ర్యాతీ భార్షవు జరా భార పరిత్యాగంబు విని విస్మీతుం డ యల్లునిం గూ(తుం జూడ వచ్చిన నాతని నత్క్బృతుం జేసి భార్గవుం డి ట్లనియె. 183

. “విదితముగ నిన్ను చేయిం

చెద6 [గతువు ధరాధినాథ ! చేయుము నీ క

భ్యుదయం బగు; నంభారన

ముదయము సమక ట్టు" మనిన మునివచనమునకా. 189

. అనఘుండు ళర్య్యాతి మఖం బీెనరించె విధి ప యోగ యుతముగ; నం చా

oo ల మా

174

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

శ్వినులకు సోమం భీం బో యిన భృగుపు[తునకు నలిగి యిం|దుం డనియెకా. 190

. “వీ రదటు సోమారులు ద భా

గా రమరుల వెజ్జు: లిది యక _రృవ్యము; బ్భం చారకులు గాని వారికి

వారింపక సోమ మిచ్చువారుం గలే?” 191

. అనిన నిం[దవచనం చాదరింపక చ్యవనుం డాళ్వినుల సోమపీథులం

చేసిన దాని సహింపక యిం|దుం డలిగి. 192

. జృంభించి వజ మెత్తిన N

జంభాంతకు వ|జయుతభుజా స్తంభము నం _స్టంభించి, యతని, భటునం రంభంబున6 జంపం గడగి "రౌ చాకృతితో౯ా, 198

. చ్యవనుండు వేల్చిన నం దు

ద్భవ మయ్య నపారభఘోరబలయుతు(డు, మవో జవుండు, మదుం డను రాతను. డవనిచరద్యుచర భీకరాకారుం డె. 194

= ట్లుద్భవించి దశ సనవా|నయోజనాయామంబు లైన చబాహుదండం

బులయు, శతయోజనాయామంబు లైన చతుర్దంస్ట్రలయు, దళ యోాజనాయామంబు లైన దళనంబులయు, శళిరవీమండల సద్భశంబు లైన నయనంబులయుం, గాలాగ్ని సన్నిభం బైన వక్ష”ంబును, దిగ్య్భూనభోభాగ సంకటం జైన శరీరంబునుం దోడ భూమి నొక్కు వానువును, దివంబున నొక్క వానువుగా వదనగవ్యారంబు చదెఅచి

.జగజ్జన సం|తాసనవ్య[గసంచలనం జైన దీర్చ జిహ్వూ నధరోవ్టపుటంబు

నాకుచు, నత్య్యుగ నాదంయబున దిక్కులు (వచ్చుచు, వచ్చు మవో రాడ్‌

నుం జూచి సురేందుండు వెజుచి భార్గవ సృంభితభుజుండు గావున

వాని నెద్దియుం జేయనేరక చ్యవను నొద్దకు వచ్చి, కృళాంజలిమొ © © యాం

-““మునీందా ! నీ తపో వీర్యమవోరంభంబు మిథ్యయగునే ? యాళ్వి

నులు నేండు మొదలుగా సోమార్లు అగుదురు; నీవు నాకు. (బన

నుండ వై వమింపు' మనిన. 195

pi

క్‌,

GR

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 175

మునినాథు నలుకతోడన

యనిమివమవతివ [జయుతమహాభు జనం స్తం

భన ముడిగా; నంత భృగునం

దను వీడ్కొని యిందు డరిగాం దనపురమునకుకా. 196

. అమ్మద రాతనుండు నొవణంబ చ్యవను నుప బేశంబున మవ్య (శ్రీ

మృగయాకు౧బుల నా[శయించె; నాళ్వినులు సోమపీథు ల. దివంబున కరిగి; రిట భార్షవుం డన చ్యవనుండు తన తపోమవహా_త్త్యంబునందు( (బకాళింపం 'జేయుటం జేసి నా(టం గోలె నది యార్శీకపర్యతంబు నా బర” నని రోమళుండు నెప్పిన నందుల బుణ్యసరో వరంబునం గృతన్నాను లె పాండవు లరిగి యంత శంతను శునక నర నారా యణ విధాతృతపోవనస్థానం బె, దెవర్షి నివాసం బైన వై ంధవార 'ణ్యంబునం జం|దనరోవరంబునందు రోమళనియుక్తు లై చరువులు చేసి, యతిథులం ఒరాజించి చని యమునానదిం గని; రంత వారలకు రోమ కుండి ట్రనియె. 197

—: మాంధాతృ చరితము :..

. “ఇది యమున యను మవోనది

(తిద శనదీ నిభము; దీని తీరమున జగ ద్విదితుండు మాంధాతృండు నం వద (గతువుల( దసెం దొల్లి బహువత్సరముల్‌ .“ 198

. అనిన “మాంశా తృ 2న బును, వాని చరితంబును వినవలతుం జెప్పు”

మని యడిగిన ధర్మ రాజునకు రోమళశుం డి ట్రనియ. 199

. “బీకున నళ్వ మేధములు వే యొనరిం చిన ధర్మ శీలు(, డి

జ్వూకుకులోద్భవుండు. బలవంతు., డనంతయళుం, డవార్యవీ ర్యాకరు., డుత్తముండు, యువనాళ్వు( డపత్యము లేమి(జేసి దుః ఖాకులు( డై [పధానవరులందు సమర్చిత రాజ్యభారు( డై, 200

. భృగునా|శమంబునకుం జని పుత్ర కాముం డై. 'పెద్దకాలం బమ్ముని

నువాసించిన నయ్స్యు వనాళ్వునకుం గరుణిం చి భృగుండు పుత కా మేష్టి( "జేసి యందు ముంత పూతజలపూరితం బై వుతోదయకారణం బైన కలశంబు వడసి, దాని రకించి యుండ బుత్విజులం బం బిన,

176

ఆ,

(1%)

మ

(శ్రీమదాంధ మహాభారతము

రాతి జాగరణభర (శాంతు ల వారు నిద బొంది; రంత నీరు వట్టి

ఛారుణీశ్వరుండు తన్నం[తకలళోద కంబు లెల్ల (చావెః గడుపు నిండ, 202

. దాని నెజీంగి భృ గుండు యువనాళ్వుం జూచి ““సిళ్తు( బు తార్థంబుగా'

మదీయ తపో వీర రలబ్దం బైన యిమ్మం[తజలంబు నీ భార్య కీనున్న చో, నీ వధిక పిపాసాపరుండవయి యుపయోగించి యక_ర్రవ్యంబు! జేసితి; దైవక్ళతం బెవ్వరికి. దప్పింప నళక్యంబు? దీనం జేసి నీకు గర్భం: బై యిం[దధసద్భశుం డైన ప్యుతుం డుద్భవించు” ననిన విని యువ నాళ్వుండు తన పురంబలునకు( జని యున్నంత నూజేండ్లకు యువ నాళ్ళు వామభాగంబు భేదిందుకొని బాలార్క కేజుం డైన బాలకుండు: వెలువడిన, నక్కొడుకుం జూడ నిం|దుండు వచ్చి వానివదనంబున నిజ్మప దేశిని. బెట్టి, “యమృతమయం బగు దీనిం [చావు మనిన యిం్యద్రువచనంబున నమరు లెల్ల నక్కుమారునకు మాంధాతృం డను నామంబు( జేసి; రట్లు సురేంద్ర సంవర్షితుం డై. 203

| ధ్యానమా|తనచేసి "వేదములు, సర్వ

శాస్త్రములు, ధనుర్వేదము, సకలదిన్య

సాయక (ప యోగంబులు, జుట్ట వచ్చి

పొందె మాంధాతృః [ద్రిభువన పూజ్యు నొప్ప. 204 మణీయు నమ్మాంథాతృండు మహేం|దు చేత మవోమహీ రాజ్యంబున కఖిపి కుండై చకవ ర్వీ యై శకునర్దాసనం బెక్కి. యాజగవం ఐను ధనువును, దివ్యా స్త్రంబులు న భేద్యక వచంబును ధరియించి నిఖలలోక జె(తుం డై సంపూర్ణ దక్షిణ [క్రతువు లనేకంబులు చేసి, పదసంఖ్యలు గోదానంబుల [(జావ్మాణులం దనిపి, నిజ శాననంబున. (బజల నెల్లి

నిలిపి. 205

మ ధ్యాక్కర. భూమి కనావృష్టి యైకం గడు నల్లి పురుహూతుతోడ

ఖీమనం| గామంబు( జేసె; దన దివ్యస్ళథుసాయక ముల సామజావలి నేయునట్లు మే ఘశంచయముల చేసి, భూమికి. గురియించె వర్ష ములు సస్యముల్‌ వృద్ధి. బొంద. 206

(12)

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 177

. ఇది యమ్మాం ధాతృ చేవయజన స్థానంబు; మణి యిక్కురుతే [తంబు

నందు నరన్వతీ తీరంబున సోమకుం డనువా(డు యజ్ఞ ంబు(జేని వు[త శతంబు( బడసెే” ననిన నది యె ట్లని ధర్మజుం డడిగిన రోమళుం డీ ట్ట్లని యొ. 207

--: సోమకుం డను రాజర్షి చరిత్రము :--

. “సోమకు. డను రాజర్షి మ

పోమఖ మొనరించి జంతు. డను నొొక్క_నుతుకా భూమీళ ! వడ నె; నాతని భామలు నూర్వురును గొడుకు( బరమ పీతిన్‌. 208

. తమ తమ పు తుండ కాం జి

_త్తములం చేకొని దయం బృథ గ్భావము లే క ముద౦ంబున(6 బించిరి లో కమున జనుల్‌ చోద్య మంద(గా6 గడువేడ్కన్‌. 209

. ఒక్కూనా౧ డబ్బాలకు కురువు చీమ గుట్టినం ద ద్వేదన సహింప నోపక

యేడు చున్న వానికడకు, దల్లు లందలు( బణితెంచి యేడ్చిన నయ్యా[కందన ధ్వని విని సంభమించి సోమకుం డంతఃపురంబునకుం బని కొడుకు నూ జార్చి సభాస్థితుం డ మం|తులకు బుత్విజునకు ని టనియె. 210

. “కోరి యొక్కకొడుకుం గొడుకుంగా నే నెట్లు

నమ్మి యుండనేర్తు ? నాకు సతులు శతము గలిగియుండ నంతాన మల్చ మె యునికి మీకు. జూడ నుచిత మగున?” 211

. అనిన వానికి బుత్విజుం డి ట్లనియె 212

. ధరణినాథ ! నీ భార్యా శతంబునందు(

బర(గ నూర్వురు పు[తుల( బడయ నీకు నభిమతం బేనిం, దగు దగ దనక నీవు కడగి మా చేయంబం చిన [కతువు "సేయు. 218

178

రి

జ్‌

గ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. ఈ జంతుం బళువుగా వధించి తచ్వవాహవ్యంబుల హావ్యవవాునిం

దనిపిన చాన నీ నూర్వురు భార్యలకు నూర్వురు కొడుకులు పుట్టుదు; రం దగజుం డైన జంతుండు సౌవర్జ లవ ణలతీత సవ్య పార్ళు షం డ యుదయించు" సని చెప్పి బుత్విజుండు సోమకునిచేశ ననుజ్ఞాతుండై_.

. తనయుం బకువటీ్‌చి తద్యపం

గొని పల్చినం జూచి యా ర్రకురరీ నాదం బున నేడ్చిరి కడు నడలుగ దనుమధ్యలు నూర్వురును నుత న్నే హమునన్‌ , 215

, ఇమ్ముగ దద్ధూమాఘాి

అమ్మున గర్భములు దాల్చి నాతులు నవమా సములు నిండుడు. గనిరి ము

దిమ్మున జంతు [పముఖనుత | పక రమ్ముకా. 216

- అందు జంతునకు నందు నెప్పుటియట్ల తల్లులు సమస్నేహలె యుం ౮ ౧౧ గా రా

దం, బుతులు నూర్వురుం 'జరింగి సమర్జుల్తె యున్న. బెద్ద కాలంబు నకు బుత్విజుండు పరలోకగతుం డై భఘోరనర కానలంబున నెరియుచు నుండె; నంత సోమకుండును దెహ త్యాగంబు సేసి యమరలోకంబున కరుగువా(డు ముందట నరశకానల పచ్యమానుం డ యేడు బుత్విజుం జూచి “యిశ్లుల తీవదుఃఖోపహతుండ వైత? వని యడిగిన వాం డిట్లనియె. 217

J

'అవనినాథ ! నీకు నార్జ్విజ్య మొనరించి

చూవె యిట్టి నరకపాపకమున(

బడినవాండ; నీకు బహుపుణ్యలోకనుల్‌

గలవు; నన్ను( గావలయు( గరుణ.* 218

. అనిన సోమకుండు దర్శ రాజు పాలికిం జని తచ్చాననంబునం బుణ్య

లోక ౦బులకుం బోవుచుండి యిట్లనియె. 219

. “నా కారణమున బుత్విజు(

డే =౦తమ నరకగతికి నేలను; వానిం దోకొని పోయెద” నని శుభ

లోకంబున కరి? |దివశలోకన్తుతు( డై. బి2)

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 179

వ, ఇట్లు యజ్ఞ్ఞపుతుండై న సోమకుండు దన తపోయజ్ఞ ఫలంబున బుత్విజు నరక విమ క్తుంజేసి పుణ్యలోక గతుం డయ్యె; నిందు దొల్లి | పజాపర్‌ సహస వార్షికం బైన యిష్టాక్సతం బను న|తయాగంబు( జేసె నాభాగుం డైన యంబరీషుం డిందు యజ్ఞంబులం జేసి పరమసిద్ధికిం జనియె; నివ నహుషుయజ్ఞ దేశం; విందు దశప్మ సంఖ్యధనంబుల నాతండు సదనుుభులం బూజించె; నిది సార్వభామ యజ్ఞన్నానం; న యయాతి య జ్ఞాయతనంబు; వాని గవనంబున కిం|దుండు వచ్చె; నిడి రామ ప కాదం; బిద నర నారాయణా శమం; విది ప్త జావతరణం బను యమునాతీర్ణం; విందు బేవతలును బుషులును సారన్యతయాగంబు(

"జీని; రిది చే వర్ని యన సంవర్తుచేత రతీితం; బిందు భరతుం డ సక

యాగంబులు సేసి న లోక ంబులుంజూచె; నీవు నిందు. నం

వె సర్వలోకంబులుం జూడు” మనిన ననుజసహితుం డై ధర్మ త యుం డ _క్తీర్ణ బున స్నానంబు. జేసి రోమశున కి ట్లనియె. తిల!

శా దేవర్షి ద్యుచ రాహిలోక ములు, నాది త్యాశ్వినీలోక ముల్‌ , దే వాధీశ్వరు. జూచితిన్‌ ; మజీయు నద్దే వేందునొద్ద౯ా సగాం డీవో ద్రామమవోభుజూర్లళు6, గరీటి౯ా, సివ్యపాచిన్‌ , జయ ప ఛాబిత ఖ్‌? లే | | స [0 శ్శివ భి జితు(, జార్లు( జాచితి; జగ సన్‌ మునీం,దో త్తమా

వ. అనిన రోమళుండు వెండియు ధర్మరాజున కి ట్రనియె. బి9౯

క. “ఐఇది దఠు మఖస్థానం; బిదియు సరన్వ జ యనంగ నిలః బర6ంగ మహో నది; యిందు! [దిదళతతితో (దిదళ జ్యేష్టుండు సేనెం దిపిరి మఖంబుల్‌. 294

వ ఇది పుచయోజన |[పమాణంలైన (పజాపతి యజ్ఞ వేది; యిందు దేహళ్యాాగంబు సేసి మర్తుం లమ ర్హ్యత్వ' బుం బొందుదురు; తొల్లి

2 రాచి జా లు

సరశ్వాతి నిషధ చేశంబున భూమి సొచ్చి యిచ్నమసో ద్భేదంబునందు. గానంబడి యె; నిది సింధుతీర్ణం, బిందు లోపాము[ ద నగన్త్యుండు (పత [గహించె, బీడి

180

తే.

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

ఇదియు విష్ణుపదంబు; చా నిది విపాళశ; యిదియు¢ గాళ్చిరమండలం; విది విత న;

మీదియు మానన ద్వార; మిందిందువంళ! వరళురాముండు మును వహాంనపథము. జీనె. 296

— శివి యను రాజర్షి చరితంబు రోమశు(డు ధర్మజునకు. జెవ్వుట :--

వ.

ఇక్కాలనం జై_|తమాసంబునందు మవోమునులచేతం బూజితుం డై యుమానహితుం డిశ్వరుండు చారికిం (బత్యమం బగుటయు, నరుంధ తీ సహితుండై_ వసిష్టుం డిందుల వసియించె; నిది భృగుతుంగం బను పర్వతం; బిందు నుశీనరపతి శివియనువాండు దొల్లి యజ్ఞంబు సేయు చున్న నించాగ్నులు వానిమవోగుణంబు లెలుంగ వేడి యిందుండు శ్యేనం బైన, నగ్ని కపోతం బై శ్యేనభయంబునం బఅతెంచి శిబి మటువు సొచ్చిన, దాని నెగిచికొని వచ్చి శ్యనంబు శిబి కి ట్లనియె.

. “నిన్ను సత్య ధరనిర్మలు. గా విందు

నటి నీకు. బాడి యయ్య ! యిప్పు లు డ లిబుభుతితుండ నై యున్న నాకు నా వోరవిఘ్న మిట్లు లాచరింప ? 228 లు ఏ

॥ సర్వభూతంబులు నావోరంబు ననుజీవించి వర్చిల్లు ; నిదినాకు భక్యుంబు

గాని నాండు బుభుజావేదనం జేసి [(పాణవి యోగం బగు; నట్లయిన నా పుత్రులు భార్యయు జీవింప నేర; రొక్క కపోతంబు రక్షించి పెక్కు జీవంబులకు హింస నేయుట ధర్మవిరోధంబు. 229:

ధర్శజ్ఞా లైన పురుషులు

ధర్మువునకు బాధ సేయు ధర్మువు నై న౯

ధర్మముగా మది దలంవరు

ధర్మువు సర్వంబునకు హితంబుగ వలయున్‌. 290

. ఇక్కపోతంబు నాకు వేదవిహితం బెన యావోరంబు; “శ్యనాః

కపోళా౯ ఖాదయ న్లి” యను వేదవచనంబు గలదు; గావున దీని నావోరంబు గా నిమ్మనిన దానికి శిబి యి ట్లనియె. 28|

ఆరణ్యవర్వము, తృతీయాశ్వాసము 181

తే. “పాణభయమువ వచ్చి యిప్పతీ నన్ను నా[శయించె; నా|శితు నెట్టి యధముడయిన విడువ డనినను నే నెట్లు విడుతు దీని? నా[శిత త్యాగ మిది ధర్మువగునె? చెపుమ వవ

వ. నీవు పతీవయ్యును ధర్మ మెజింగినట్టు పలికితి; శరణాగతపరిత్యా గంబు సెయుటకం శె మిక్కిలి యధర్మం బొం డెద్ది? నీయాంకలి దీనన కాని యొంట నుపళమింపదే ? నీయత్నం బావోరార్థం బేని యిప్పు డివ్వనంబున మృగమహిషవ రాహఖగ మాంనంబులు దీనికం"ు మిక్కిలిగా. బెశ్చైద; నిక్కపోతంబువలని యా[గహాం బుడుగుము; దీని నే నెట్లును విడువ” ననిన శేరనం బిట్టని యె. వ ఏ౨

ఆ. “నాకు విహితభతణం విది; యిప్పతీ.( బూని కావ నీకు బుద్ది యేని యవనినాథ! దీనియంత నీ మాంనంబు తూంచి నాకు. బెట్టు తొల(గ కివుడ.”” 284

చ, అనిన ““నను(గహించితి మవోవిహాగో త్తమ !' యంచు సంతనం

బున శిబి తళ్ళ ణంబ యసిపు| తిక నాత్మశరీరకర్తనం

బనఘు(డు సేసి చేసి తనయంగములం గల మాంస మెల్లం బె

ట్టినను గపోతభాగమ కడిందిగ డిందుచు నుండె నత్తులన్‌. విశిర్‌ క, దానికి నచ్చెరువడి ధర

ణీనాథుండు తనువునందు నెత్తురు దొరు/గం

దాన తుల యెక్కె నంతన్‌

వానిగుణోన్నతికి మెచ్చి వాసవదహానుల్‌. 286

వ. శ్యేనకపోతరూవంబులు విడిచి, నిజరూపంబులం జూపి, “నీ ధైర్య శొర్యారది గుణంబు లనన్యనా ధారణంబులు ; గావున నీకీ రి నిత్యం బై శబ్ద |బవ్మాంబు గల యంతశకాలంబును వర్తిల్లుచు నుంజడు” మని కిటికి వరం బిచ్చి యిం దాగ్నులు చని; రిది యమ్మ వావురుషు పుణ్య స్థానంబు; మణియు ననవరత ఫలవృతంబులు గల యిది యోరద్గాలకి మొన శ్వేతకేతు తపోవనం; బిందు సరస్వతి మనుష్య (స్త్రీరూవధారిణి

182

aa

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

యై శ్వేత శేతుని సేవించె; మాతులభాగిసయు లైన యప్పావక శ్వకశేతు లింద యు[గతపంబు, జేసి రనిన నం దష్టావ కుమావో త ్థింబు విన వలతునని యడిగిన యుధిస్టిరునకు రోమశుం డిట్టనియె( దొల్లి యమేకపాదుం డను మునివరుండు తన విచ్యావిభవంబున నుజాత యనుదాని వివాంవాం ఖై వనంబున భఘోరతపంబు చేయుచు ననవరతంబును శిష్మ్యుల చెదంబులు చదివించుచున్న ( బెద్దకాలంబునకు సుజాత గర్భిణి మొన దద్గ్యర్భంబున నున్న యర్శ్భకుం డొక్క నాడు తండి కిట్లనియె. బ్బ”

ఏ రోమగు(డు ధర్మజునకు నష్టావక్రు చరితంబు చెప్పుట = . “ఎడబడర' యహోరా|తులు

వడిం గొని చడివింప నిట్లు వలయునే ? శిష్ష్క్యుల్‌. గడు నిద లేమి నంతయు జడమతు లై చదువు దప్ప జదువుచు నుండక౯ా.” 298

- అని యుపాలంభించి పలికిన, నలిగి చేకపాదుండు “నీ వధ్యయనం

బునకు న్మకంబుగా6 బలికితివి గావున నెనిమిదివంకలు గల శరీరం బుతో జన్మింపు' మని కొడుకునకు శాపం విచ్చిన, 239

. అగ్నికల్పు(డై మవోత్ము(డు కడుపునం

'బరుంగుచుండ; నంత నర సీజాఠ&ి (పసవకాల మైన. బతి కొ కనా నాం డట్టు అనియెం [బస వ భెరమునకు వెజచి“ 240:

. “ధరణిం గడు. వేద వారును

బురిటికి ఘృత తైల ధాన ముల? జెచ్చెర ముం దర సం|గహింతు; రవి మన కరుదుగ నతిదుర్ల భంబు లర్థము లేమి. 241

. ఏమి సేయుమ ? 'నెవ్విధంబున నీ [పనవ శ్షళంబువలన, బూయుదు ?ి”

ననిన నేక పాదుండు ధ'నార్జియయి. జనకరాజుపాలికిం జని, వాని యజ్ఞ్ఞంబునందు వరుణపుతుం డైన వందితో వివాదంబు చేసి, యోటుపడి, జలమగ్నుం డై యున్న నిట సుజాత [పనూతియై యష్ట్రావ(కుం గనియెం దత్కా లంబున నుద్దాలకు భార్య "శ్వేత కేతుం

ab

ల

ర్‌

(౫

ఆరణ్యవర్వము, తృతీయాశ్వాసము 183

గినియె; నిట్లు మాతులభాగినేయు లిద్దజు సవయన్ముశై ెరింగి పం|గెండేం డ్లొక్కట నుదాలకుతోం జదివి, యధగయనళూరు అ

లా టి ప ర్‌ం రందు 242

తం యనుచు నుధ్గాలకు(, దనకు గరము పిల

పీతి * శ్వేత శకేతుని ఖాత యనుచు

ననభుచరితు( డష్టూన|క్రుం డనుదినంబు

నొం డెలుంగక నుఖరీల నుండునంత. 248

ఒక్క సా? డు ద్దాలకు కురు వెక్కియున్న యష్థావ కుం జూాశ్త "శ్వేత

కేతుందు సహింపక “నీ వేల మాయయ్య కురు వెక్కి యుండె*

దీవు వోయి మీయయ్య కురు వెక్కు” మని చేయిపట్టి యీడ్చిన భి లు చ

నడ్చుచుం దిలీ కడకుం జని యషూవ రుం ది టనియె, 244 ౧ తు ౧౧ “మాయయ్య చెవ్వు 'రెక్కుడం బోయిరి ? చెప్పమని కెల్ల ముగ నడిగి తప ౧౧ (కృీంయుతు(డు దం|డకడకుం బో యెం దనమామ నెయ్యమునం దోడొ-నుచుకా. 24

గ ట్లష్టావ కుండు చానును, శాత కేతుండును జనక రాజు యజ ౦దు రాతి ఠా

నకుం జని యందు దౌవారికనివారితు లై" మూశాంధ బధిర వంగు § అంజ

స్స్‌ [బావ్మాణ ను[పవేశం బగుచున్న యీ రాజద్యారంబున మమ్ము, విద్వాంసుల, (బాహ్మాణుల నెల చారించి”” తనిన చెెచారికుం డి ట్లనియ, 946

అలఘము లగు వృద్ధవిద్వాం సుణకు, మహాయాాబ్లీ కులకు, జొర నర ౧ బై విలసిలు యజ సభ సొర ౧m (a వలవదు; చను డీరు చిలఖుత వారల " రినినకా. 247

. అలయక యేండ్లు గడుం బె

క్కులు జీవించుట, నగ గలుగుటయుం దగు వృ ద్దులలక్షణమే? జ్ఞానము గలం జేని౯ కాలు డయిన గడు వృద్దు మహిన్‌. 948

184

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వ. కృతాధ్యయనశీలుం డై యాచారపరుం డైన వాడు బాలుం

౭

డయ్యును సర్వజన సంభావ నీయుం డగు; జాలు రని మమ్ము నవమానింప వలవ; దెము జనకరాజనదనంబున దర్చితు లైన వేద వాదులతో వాదంబు సేయ సమకట్టి వచ్చినవార” మనిన చౌచవారి కుండు వారి నప్పుడు జనక రాజానుమతుండై_ లబ్ద[పవెశులం జేసి; నంత. 249

. జనకభూపాలుని సం|పశ్నముల కెల్ల

నేర్పడ నుత్తరం విచ్చి వాని సభయందు భూనుర నవంఘమధ్యంబున

వరుణపుతుం డైన వందితోడ వాదంబు చేసి, గర్వంబున నాతని

నొడిచి, తద్విజితు లై యుదధి నున్న ధరణీనురుల. తనదం డి నిగ్రహ

ముక్ష్తులం జేసి, నన్మునికుమారు.

= డధిక ళేజు. డహ్టోవ[క్రు( డఖలలోక

పూజితుం డన జనకుచే* బూజ అంది, యేకపాదు. దోడ్కొని చేరి నేంగుదెంచె బుధనుతుండు నిజా శమంబునకు నొవ్చ. 250

వ. అని చెప్పుచు నరిగి “యిది నమంగ యను పుణ్యనది; యిందు భర

తుండు రాజ్యాఖభి షిక్తు. డయ్యెం, దొల్లి యింద్రుండు అఖ్మీ[పాప్తుం డై దీని జలో పస్పర్శనంబున! బాపనిము క్షుండ య్యెం నిడి మైనాక కుక్షి యిం దదితి వుశార్థిని మై తవంబు సేసె; నిది బుషి. చై_వతం బైన కనఖలనగం; విది గంగానది; యిందు సనచ్కుుమా రుండు సిద్ధిం బొంద; నిది యుస్ట్రగంగ; యిందు! గృతన్నాను లై నం గ్భ తార్జు లగుదు; రిది చె_భ్యా[(శమం; బిది భరచద్వాజూ[ళమం; బిందు భర చ్యాజనుతుండు యవ।కీతుండు తపోవిద్యాగ ర్వంబున నప

గతజీవుం డయ్యె” ననిన “నది యొ” ట్లని ధర్మ తనయుం డడిగిన రోమకుం డి ట్రనియె 25 1

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 185 —: రోమళు(డు ధర్మ రాజునకు యవ క్రీతుచరితంబు చెప్పుట *=

'క, ““అలఘులు చై_భ్యభర ద్వా

జులు దమలో సుహృదులై. విళుద్దతపోని

శ్చలితమతు లివ్వనంబున

నొలసి తపం బోప్ప( జేయుచుండిరి నెమ్మిన్‌. 2ిక్‌2ై

వ. అందు చి_భ్యుండు కృ ఆాధ్యయనళూరు లైన యర్థావను పరావను లను తన యిద్దణు పు[తులతో విద్వత్చూజితుం డై యున్న, వానిం జూచి నహింప నోవక భర ద్వా జనుతుండు, యవ కీతుండు తపోబలం బున నఖిల వెద శా స్త్రాగమంబులు పడయుదు నని నమిద్దం బైన యగ్ని యందు సంధార్యంబు సంధించుచు ను్రగతపంబు సేయుచున్న, దాని నహింపనోపక యిం[దుండు వాని యొద్దకు వచ్చి నీవేమి యుద్దేశించి యు|గతపంబు( చేసెద” వనిన శకునకు యవ కీతుం డిట్లనియె.

ఆ. ““చదువకయును నాకు సర్వ వేదంబులు, సర్వ శాన్ర్రృములును సంభవి ల్లి వలయు నని తలంచి వదలక నిష్టతో ను[గతపము. జేయుచున్న వాండ.”' బిబో

వ. అనిన వాని కిం[దుం డీ ట్రనియె. 255

క, “గురుముఖమున6 బడయక దు పష్కరత వమునంజేసి వడయ.గాంబడు విద్యల్‌ పర మార్గము మదమును మ తృరమును గావించు నెట్టి సాధుల “కై నక. 256

వ. ఇది విద్యోపార్టనంబున కుపాయంబు గా” దని వారించి వాసవుం డరిగిన నుడుగక యవ కీతుం డెప్పటియట్ల తపంబు. జేయుచున్న(6, దదీయతప_స్స _ప్రమాననుం డ్రై వృద్ధ శవుండు వృద్ధ విపరూపంబు ధరియించి, యళక్తు డై ళోపించిన శరీరంబుడోడ సికతాముస్షి పరంపర నపారగంభీరగంగా [పవావామునందు నేతుబంధంబు చేయు

_ x చున్న, నవ్విపుఏం జూచి యవ, క్రీతుండు నగుచు నిట్లనియె. 257

ur

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కుడ, వశకం మన యర్లమునం దా ౬ లి = థి

హత మేల నేసి రోడు దు కతి వెశతిం కన్న డిది సమా ప్రిం బొొందుకా*ో ౨58.

శ్‌, నూ —

అనిన విని యిం[దుడు వానిం జూచి “మేను సీయట్ల యమఘట

మానం జైన యర్థంబునందు యత్నంబు. 'జసెదొనని నిజరూపంబుం జూపి. “యిట్లు నిరర్ణక [పయానం బేల చేసె? దుడుగు*” మనిన “నే నెట్లు నుడుగ; నా యభిమతంబు నఫలంబు సేయవలయు” నని యవ కళుండు శకువలన దన యభిమతంబు వడసి, తత్స)కారంబు( “9. డిక్‌ం జెప్పిన వివి భర ద్వాజుండు కొడుకు గర్వంబు నహిొంపక వెంత కైన గాథల యర్భ్థంబు వానికి ని ట్లని చెప్పె. 259

““జాలధి యను ముని [పవరుండు పుతళో కాపన్ను( డె ఘోర మగుతపంబు(

3

క 'పల్చులదయః జిరజీవిగాం బుతు

a |

బద స మేధావి నాం బరంగు వాని; ద్ర - వాని బస్‌ షో అద జే. శవా బాకు స యుష్యగ ర్యమున మునిందుల

నన్వం మెచ్చ యేంగి యొక్క

. నంతకాంతికమున కరుగంగ( జేసి గ

చంంబు చెట; యెటివాగి నెనం ౬ డి ౬ a

గాయ దత్త తంబ గర్యంబు; గర్వంబు

నడిచి యున్న వాడ యుత్తముండు. 260 శావున నివు గర్వంబు విడిచి యకోపనుండ వై, పరమశాంతు లైన

క ళ్యుకొడు కులతోడ నిర్మత్సరుండ వయి యుండు మనిన నటు సయుదు; నాకు ఇ తె ళ్యుండు భవత్సమానుండ” యని యవ [కీ

న్‌ తుండు తన వి వీద్యావిభవంబు ముని సభల వి_స్తరించుచు నొక్కా నాడు వ క్యాశ్రముబునకుం జని యందు. 261

ih

రీ

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 187

< ష్‌ ౮ . కోమలకీరవట్బరణకోకిలనావమనోహరంబు, ను

ద్రామవనంత పుష్పు భరిత తతి జ పకరంబు నైన యా రామమునందుం జూచె ముని రాజకుమారుడు వైళ్యు కోడలిం, దామరసాతి6 గ్భష్ల యను దాని, బరాననుభార్యం (బీతితోకా,

. దొనిం జూచి మదన తపుడై, తన యుధి

[పాయ మెయి(గ(౮2ి ప్పె. బంక జాతీ; కదియు శావభీకి నప్పటి కొడంఐడి నట్లు పలికి పెలుచ నరుగుటదెంచి. 965

. తమ మామరు( దద్దు తాం

తము నంతను చెలియ జెప్పి. తరుణి విలోలా తములందు బావ్పసలిలో ద్గమముగ, వల వాంచి యుం డె. గడు. గోవమునకా. 264

. చైభ్యుండు నయవ|కితున కలిగి _ నిజకోపానలశిఖాయమానై_ క

జటానలంబనక రుం డై హుశతాళనునందు పలి యయ్యగ్నికుండంబు నందు, 265

| . ey cf . లఅలితాంగ( బడ నిం దన క్‌

డలిరూవముకం మెం గడు వెడంగోగు రూపో జ పలకాంత్‌ గలుగు చానిం ప్ర

బొలంతున నొక్కుర్తు నతిత పోవీర మునక. 266

. మణీయు నొక్క జట యఫలంబించి వేల్చిన నందు వికృతదంస్థ్రాక రాళం

బైన ముఖంబుతో శూలవాస్తుం డైన యొక్క రాతనుండు పుశై; నయ్యుద్దలు ముకుళీకృతవాన్తు లై “మాకుం బనియేమి ?”" యని

యడిగిన “'నవినీతుం డై న యవ కీతు వధియింపుంి' డని పంచిన, 267

. ఆ తరుణి మున్ను చని మద

నాతురు( డై. నికృత చిత్తు: 2 యున్నయవ [తు కరకమండలుధం

బీతి బబోధించి కొనియె బెడంగుగ నంతన్‌. 265

188

(శ్రీమదాం|ధ మహాభారతము

టు

అపహృాతకమండలుం లై

యపవి[తుం డగుట. "జేసి యధికతపోవీ

ర్వాపకికయ మగుడును నా

తపస్విసుతు రాకనుండు దడయక తాంకన్‌. 269

. వానికి వెఐచి వబచి యవ క్రీతుందు మవోనదులు, గొలంకులు సొచ్చిన

నవి శుమ్మంబు లై న( దన జనకు నగ్నిహో (తంబు. జొచ్చునంత.

. మునికుమారు నెగిచికొని వచ్చి విశితళూ

లాయుధమున. బొడిచి, యానురమున రక్కనుండు చంపి యక్కాంతయును చాను నరిగా చె_భ్యుక డకు నాతణంబ. 2T1

చైభ్యుండును వానికి భార్యగా( గృ త్తి నిచ్చె; నంత నిట భరద్వా

జండు వనంబున నుండి వచ్చి, తన కప్పుడుం (బత్యు శ్లానంబు( జేయు నగ్ను లప్పు డడంగియున్న నచ్చెరువడి, గృవహాపాలకుం డై_న

శూ|[దువలన నంతవృ త్రాంతం బెటీంగి, నివాతుం డైన పు[తుం జూచి

దుఃఖతుం a. 972

| రైళ్యుం డధికకోవరతు. డంటి; నమ్ముని

యా [ళమంబు దెనకు నరుగ వలవ దంటి; వినంగ నల్ల వైళి నా పలుకులు;

గర్వితునకు బుద్ది గాన నగునె*” 278

. అని (పలాపించుచు భరద్వాజుండు వాని దహించి, పుత్రళోకదవానంబు

సహింవనోపక తద్ద వానంబున చేహ త్యాగంబు( జేసె; నంత బృవా ద్ధ్యుమ్నుం డను రాజు సృతయాగంబు( జేయుచుండి రై భ్యుపుతుల నర్జావను పరావనులం దనకు బుత్విజులంగా వరియిం చిన నయ్యిరు వురుం దం|డిచే ననుజ్జ్ఞాతు లై వానియజ్ఞంబు నడువుచుండి, యొక్క నాండు వరావనుండు నిజాాశమంబునకు వచ్చువాండు. వేగుంబోక చీకటి నడవిలో నేకతంబ తనకు చెదురుగా వచ్చు రైభ్యు నెలుంగక, మృగ ౦బ కా వగచి, నిజ పాణభ యంబున వధియించి, పదంవడి యెణీంగి, పరమదుఃఖితుండ్రై (పేతకార్యంబులు దీర్చి, బృహద్ద్యుమ్ను

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 169;

స్మతంబునకు వచ్చి, తన చేసిన పితృమాతం బ[గజునకుం జెప్పి, యి ట్లనియె. 274

తె. “నీవు దీని నొక్కరు(డవు నిర్వహింప నోప; వే నొక్కరుండ నయ్యును గడంగి నడప వోవుదు(; గావున నాతదర్థ మాచరింవుము (బవ్య్ఫాహ త్యా వతంబు.”" 275

వ. అనీన నరావనుం డటు సేయుదు నని ద్రవ్మాహశ్యా[వతంబులు, @ ౧ సలుపుచుం జె; బరావనుండును నొక్కరుండ స తయాగంబు జరుపు, చుండె; నంత నర్గావనుండు దివ్మాహశ్యా[పాయళ్స్చిం త్తంబుల(జేసి యా స్తత యాగంబునకు వచ్చిన వానిం జూచి వరావనుండు బృవా ద్ద్యుమ్నున కి టనియి. 276. (త) య

క్‌ “ఇమ్ముని నీయజ్ఞాయత నమ్ము, (బవశింప( దగ(డు; నరనాయక! యు [గమ్ముగ సలి పెడు శుభ కా ర్యమ్ములకుం బాసి (బహ్మహ త్యావతముల్‌ , 2/7

వ. అనవుడు బృహధ్ద్యుమ్ను పేరితు లయిన జనులచేత నుత్సార్యమాణుం డయి యర్థావనుం డనియెః ““బరావనుండు గాని యేను (బవ్మా ఘాతకుండ( గాను; వాని క [వత ౦బు సలిపి త త్చాతకవిము కు జేసితి” నని చెప్పిన యక్రావను య థార్జకథనంబునకు మెచ్చి యగ్ని పురోగము లైన దేవతలు వాని కిట్లనిరి. 278

-: దేవత లర్జావసునకు మెచ్చి కోరిన వరంబు లెల్ల నిచ్చుట :- లే, “తమ్ముచేసిన దురితముల్‌ తలగ బూని ధర్మ బుద్ది వై (వ్రతములు చేరి జలిపి తనఘ! నీకు నభీష్టంబు లైన వరము లడుగు మిచ్చెద; మీ మెచ్చు గడవందగునె ? 279

వ. _అనినం దన తండియు, భరద్వాజుండును, యవకీతుండు నెప్పటి యట్లు జీవించి యుండను, నిజజనకుండు పరావనుశేత నివాతుం

190

el,

UX

గ్‌

em

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

డఉగట విష్మరింపను వలయు” నని (పార్థించి దేవతలవరంబున నర్గా

వనుండు రైభ్య భదద్వాజయన_తుల సంజీవితులం జేసిన, నద్దేవతలకు

యవ:తుం డిట్లనియె. 230 య

ఏను బపహాువెదశా,; నము" లతెణీల్‌. వతము rd (2

లీ గురుకు ళూవ యొనర్చుచు.

ఒరమ శ్రేశమున'( "జేసి పడసిన విద్యల్‌ నబ్బవయించు(గాక; గురుముఖ

ని

విరహితముగ6 బడసినవియు వలయున యుందుకా? 299 నీవు గురుముఖం౦బునం బడయ*” యుండు విధంబునం బడయుటం

జెసి ని యధ్యయన [కుత బులు నిర్వేర్యంబు అయ్యె; గురు నంతోవ కరు డె .రె_భ్యుండు [బహ్మాజ్ఞానం బువార్జించెం; గావున చాతం డిట్టీ శక్తి వడసెి” నని దేవతలు దివంబున కరిగి; రిది యవ [కతు నివాసం; విందు వసియించినవారు దురిత విముక్తు లగుదు; రిదె కాల శైలం; బిది స _ప్పవిధం బైన గంగ; యిది మనుష్యుల కగో

కండయుండ్‌ సమాధి కౌొచవయత్నపరు లై చూడుం; డిదె మందరనగం; బిందు నానా ప్రవారణ పాణు లై యష్టాశీతిసహ(న గంధర్వులు. కిన్నరకిం పురుషనుపర్వులు సురేందుం గొలిచి పోయిన; రందుల శాటబుమాలటు యోజనంబులు గలదు క_లాసపర్వతం; బండ గుబిరుం డుండు” నని రోమకుండు ెప్పినం బాండవులు కృుతనమాధి శీలుశై వాని నెల్పంజూచి; రంత నంతకనుతుండు భీముని క్‌టునిరమె, 239

“దుర్లమం జన యౌ దుర్గ మార్గ ంబున నడవంగ చేర; మున్నత రథముల,

లొ. | «

నీ౭|ద సెనాదుల, నీ ధ'మ్యవి[పుల,

[దుపదతనూజను దోడికొనుచు

UX

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము గం]

సవా చేవుండును నీవు. జట్టన( (గమ్మటు(; డేనును, నకులుడు నే(గి రోమ

శా దేశమునంజేసి యఖలతీర్గంబులు నాడివచ్చెదము; మా యరుగు దెంచు

. నంత ౩ంతయును [బయత్న ౦బుతో. గప్ప? లా ౯

గాచియుండు(” డనిన భును(డు భీము డనియె “నిట్టి రాక సా. ర్లవనములో నిన్ను. బాయ నగునె నిమిషమెని? 284

, అనఘచరి తు, నర్జును, మవాభ.జు నొక్ళ_నిం బాసి వంత6 బొం

దినయెడ, నిట్టిచోట సహాదేవుండు, నేనును, గృప్టయున్‌ జగ జ్ఞననుత! నిన్ను6 బాసిన ననవ్యాతరం బగు తీవ తాపవే దన యగు నీకు మాకు, నుచితంచె పరన్పరభేద మెన్నండున్‌ ? 285

. కొడు డస్సి నడవ నోపని

[a]

యడ నీ కమలాయశాతి, సి కవలను నే దడయక నజకట నిడికొని

కడ(కం గొనివత్తు విషమగవానాంతములన్‌. 228 . ఈ రథంబులతో. బోవ నివుషగాదేని వీని నింద నేనాదుల "నెందేశిం

బెట్టి పోదమనిన రోమణశుం డి ట్రనియె. 297 . - అతులత పోవీర్యబలోే

న్నతిం బోదము గంధమాదనంబునకు; నమా గతు నందు. గాంతు మర్జును, నతివీరు, నుడారు, నురగ ణా ర్చితుం, బార్యన్‌ 283

. అనిన నండటు నంత సిల్లి యరుగువారు ముందర ననేకపవాయరథ

సనాథం బై, యపారకిరాతబలపంకులం బన దాని, బుళించాధివతి యైన నుజాహుపురంబు(గని యందు వానిచేతం బూజితు లై తమ రథనూతపహాయని- వొాంబుల., నిం సెనాదిభ్భతుు లను సుబాహము నొద్దం బెట్టి. బాద చారు లె పాంచాలిని, (బాహ్మాణులను గతించి

కొని, గంధమాదనంబున కభిముఖు లె యంగ రంత ధర్భ్మతన యుండు భీముని కి ట్రనియె. 25

[

కు

192

సీ

శ్రీమదాంద మహాభారతము

“అలిగి వ జాయుధు నె నను బోరిలో నోర్వంగ నోవు నత్యు[గవీరు, జవమున( బవను6, దేజంబున నాదిత్యు, బోలినవాని, నంభోజన్నేతు, నాయత బాహు. గృతా స్తు, సింవాస్కంధు, సర్వధనుర్ణ రాచార్యు, విజయు, నిత్యతమాన్వితు, నీతమ్ము, నర్దును శుభ గుణసుందరు. జూచునంత

. క ధిక శాపత ప్త మైనది నాచి త్త;

మొనర నతనితోడ నొక్క టునికి

యెన్నం డొక్కా మనకు నిందటి కగు! నాత.

డేల మస లెనొకొ_ యిన్ని యేండ్లు 2 990 య

. అనుచుం జార్భ విలోకనంబు మదిలో నర్జింవ(గా ధర్శ్మజుం

డనవద్యుల్‌ గడు వేడ్యతో నరిగి తా రప్పాండవుల్‌ గంధమా దన లేం|దము( గాంచి రున్న త బృవా ధ్రాతుస్త లీసంవాతికా

చ థి (ఎ ఘనసంథ్యాగ మశ ౦క సన్ఫునులకుం గావించుదానిన్‌ మహిన్‌. 291

. నానావర్ణ శిలావి హ

గా నేకమృ గాభిరామ మె, భూనారీ నానాభరణవిభూషిత పీనోన్నత కుచము( బోలె వెలిగాడుదానిన్‌. 292

— పాండవులు గంధమాదనపర్వతంబునకుం బోవుట :--

. లలి శాచ్చస్ఫటిక కిలా జ

తలముల పె, చాయి విమలతరని ర్ల రిణీ

జలపూరము లను తారో

లలదురువోరాలి నుజ్జ (లం బగుచానిన్‌ . 298. గ్‌ జె

. వారలు గంధమాదన మ వార్యబలాఢ్యులు సొచ్చుచో మవో

మారుత మస్సు వీచె నహిమద్యుతిమార్గము, దిబ్భుఖంబు ల౯ భూరువాప(తమి [శ మయి భూరిపరాగము గప్పంగా ధరి (తీరువా శాఖలున్‌ విణిగి (తెళ్ళంగ, గుల్మల తాలి సాల్పడన్‌. 294

ఆ రణజ్యపర్యము, తృతీయాశ్వాసము 193

చ. కడు వడి గాడ్బుశే విబుగంగా. బడి (అెళ్ళు మహీరువోళి చ వృడు విని యందలుం జెదరి భూమిపయిన్‌ గగనం బుద|గతం బడియెనొ, ఎై_లిళ్ళంగ ములు భగ్నము లయ్యెనొ, యంచు ధూళి నె క్కడ జన నేర కొండొరుల( గానక యుండిరి సంచలాత్ములై . 295

వ. ఇట్లు మవోగణుపటలం బంధకారంబునుంబోలె నీ రం|ధ ఖై కప్పిన? బతిత తరువిటప లతాగుల్మంబులు కరతలంబులం చాయం |దోచుచు, విశాల దృఢతరుమూలంబు లా ళయించి, యగ్నివో(తంబులతో ధౌమ్యధర్శజనవా దేవు లొక్క చోట, నుద్యద్గ దా కార్ముకుం డైన భీమనేనుండును |చౌపదియు నొక్కచోట రోమళుం డును, నకులుండును, |బావ్మాణులు నొక్కచోటనుగా నందు "వేఅ వేజ యుండి; రంత. 298

చ. కురిసె (బచండవృష్టి; ఘనఘోషము లెల్ల కెలంకులకా భయం కరములు గాం గరాళ కరకాతతు లొవ్ప, దటిల్ల తాళి వి న్ఫురితముగా(, |బపూర్ణ జలపూరములన్‌ గిగికుంజభూరిని ర్హ్రృరతటినీ విశాలకటనాలచయంబు విమూలితంబుగ౯ా. 297

వ. అట్టు గాడ్పుతోడివాన పెద్దయుం[ బొద్దు కురిసి యుడిగిన నందలు నొక్కచోటికివచ్చి 'యెప్పటియట్ల యరుగునెడ, నతివిషమశిలాసంకట వథంబున నడవనేరక |[చౌవది దొడరి పడి మూర్చిత ఆనం, బవన తనయుం డక్కోమలి నెత్తికొని యజినా స్తరణంబువయిం బెట్టి కదళీదళంబుల వీచుచున్నం, వలు దాని వల్లన తా[మపాదతలంబు లాయు ఛాభ్యానవశంబునం గిణీభూతంబు లయిన తమ కరతలందులం జేసి మెత్తన యెత్తుచుండి; రట్టి యవనరంబున (చౌపదిం జూచి దుఃఖతుండయి ధర్మతనయుం డి ట్రనియె. 298

అక్కర. ““అరుణనరోరువాదళమృదువు లైన యిత్తన్వి రమ్య చరణతలంబులు గొడిగరాల వై6 జనుచున్కీ. "జేసి పరుసంబు లై, కడు నెట్ట నై_నవి; పద్యాయ శాత పరగ నాకారణంబునను నీ దుఃఖభారంబు దాలె. 299 (13)

L94

శ్రీమడాంధ్ర మహాభారతము

. నముచీతంబగు మృదుశయనత లంబున

శయనించు ని తనీ నదమలాంగి అటే

. వరునంవుణాలప 6 బడి తీవ వేదనం

బొందినయది; “మవోపురుము లైన పాండవులకు. [(బియభార్య యె, నా వు తి

సుఖ ముండు” నని మది సోమకుండు పాయక నంతోవవడి యుండు.గా కున్నె”

యని విలాపించు నయ్యమత నూజు

- నుచితవచనరచన నూరార్చి రప్పుడు

'ధామ్యుందొట్టి సకలధరణిసురులు; మూర్చ 'దేజి నంత ముదిత (చౌపది వ్టీశ్ర మందపవన సేవ్యమాన యగుచు 800

- అంత దాని నాశ్వానించి ధర్మరాజు థీమున కి లని యె. 80]

- “ఈ రాజపు(తి. దోడ్కొని

దారుణపావాణ దుష్పథంబుల6 జనంగా "నేర; మిది నడువ నోపదు; భూరిభుజా !'' యనిన ననిలపు[త్రుం డంతకా. 802

= అ|గబు ననుమతమున న

త్ఫ్యుగ నిశాచరసమేతు, నుడుమార్గగు, రి ర్నాగణి, ఘటోత్కచుం దన య్మగనుతుం దలంవె ధీరు హాడింబేయు౯. 808

= అత(డును రావన నై న్యా

న్వితుం డై తత్త ణము వచ్చి నిర్ణరవరస న్‌ థి జ మృతులకు |బణమిల్లెం దన య పితృవరులకు. [బాహ్మణులకు( జెద్దయు భ కిన్‌. 84

. ఇట్లు (మొక్కి “వని యు మని ముకుళితవా స్తుండయి తన ముందర

నున్న కొడుకు. గాంగిలించుకొని భీముడు వాని కి ట్టనియ. 805

శే,

ఆరణ్యపర్వము, తృత్రీయా శ్వాసము 195

గి

“అబల యిది భవ న్మాత ని త్యాధ్వగమన

ఖిన్న యెనది గజరాజ ఖేలగమన;

దీని నీ వెత్తికొని చనుదెమ్ము మా న

మీపమున” నని నుతు నియమించె నపుడు. 306

. వా(డును బితృవచనచోదితుం డయి ''యిమ్మార్గం బతివరువకిలా

విషమంబు; పాదచారుల కగమ్యంబు, గావున మిమ్మిందఅ నె త్తికొని

యశ్రమంబున నరిగెద నని ధౌమ్యపాండవ|చౌపదులం చా నెత్తు

కొని, (జాహ్మాణుల నె్తత్తికొనం దన రాతన బలంబులం బంచె; రోమ శుండు సిద్దగ తి నరిగా; ని ట్రందణు గగనమార్గంబునం జని గంగా తీరంబున నర నారాయణా|శమం బైన బదరివనంబు. గని రావన స్కం ధావతీర్డు లై యందు. 807

. లలితమధు నవ ఫలములు

విలసితమృదుప తతతులు, వృ త్తస్కంధం బులు, నవిచలిత చ్చాయలు గల బదరీతరుల( జూచి కడు విస్ఫితు కై. 808

. నురసిద్దముని సేవితం బయిన భాగీరథిం జూచి యందు గృతస్నాను

లయి, నియమ | వతంబులు సలుపుచు నసమాధియోగంబున మైనాక శ లంబును, హిరణ్యళ్ళుంగంబును, బిందుసరన్స్నునుం జూచి, బదరి వనంబునం చాటుదివసంబులు నివానంబు సేసి యుండునంత నొక్క నాండు. 809

. అలఘులు గంధ మాదనమవోధరణీధరసానురత్న "వే

దులం బవమాన నందను(డు, [దోవదియున్‌ విహరించుచున్నచో, లలితసవా[సవ[త కమలంబు నమీరవిధూత మై మహీ తలమువపయికా వడిం బడియె. దద్దయు' బొల్పుగ వారిముందటక౯ా,

. ఆ సౌగంధికకమలంబు. జూచి, దాని యవూర్యర మణీయత్య ంబునకు,

ననన్యకునుమ సాధారణం బయిన సౌరభ కంబునకు నోటువడి, [దుపద రాజపు|త్రి ముదితచి త్త్రమై “యక్కటా! యిది యొక్క వువ్వ యయు్య నపూర్వం జై మనోనయనానందకరం ఖైైనది; యిట్టి

196

ew

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కుసుమంబులు కడుం బెక్కులు గావలవచె? యవి కురంగటం గల "వేని తెచ్చి యిచ్చి నాకు మనః|పియంబు( జేయు” మని యప్పుడ యప్పువ్వు ధర్మరాజు కడకుం గొవిపోయె; నిట భీముండు దాని యభిమతంబు( జేయం గడంగి రుక్ళపృష్టం బైన ధనుశ్ళేష్టంబును, నాశీవిబో వమానంబు లైన బాణంబులు ధరియించి యక్క మలంబు దెచ్చిన గాడ్చున కభిముఖుం డయి గంధమాదనంబున వివిధరత్న బంధురకంద రకద శీషండద ర్భనంబులను, మందచారమందిరనుగంధిగంధ వవాస్పర్శనంబులను, నలికులకోకిలాలాప|శవణంబులను, సర్య రు కుసుమసురు చిరగ ధా ఘాణంబులను, నతిమధురఫలాస్వాదనంబులను బద్ద ప మోదవృాదయుం డగుచు6 దన కదిరి వచ్చు మృగ ౦బులం దా(కి, గజంబు నెత్తి గజంబువై వై చుచు, సింవాంబు నెత్తి సింవాంబిచె. వె_చుచు, నల్పమృగంబులం గరతల [పవోర౦బులం [దివారించుచు. వ]

—: ఫీముండు సొగంధికహరణార్థంబు పోవుట :

. గమన వేగంబున [దుమలతాజాలసం

వ్రాార్రిన సేయుచు, ఒన్‌ లగువాల నడ 6గి యద్భృశ్య కై కడు వెడ్కతో. దన్ను. జూచు ఖేచరసిద్దసురభుజంగ గరుడ గంధర్వకిన్న రకామినులచేత మానుగా నభిపీకఖ్యమాణుం డగుచు, నూ[కులు విబుచుచు, వీీకతో దీవల( క్‌ బెఖుకుచు(, బదవాతి. బృథున గేం[ద

| మ[దువ నున్నతంబు అయినెడ లెక్కుచు,

మదగజంబువోలె మధ్యముండు పవన వైన తయపటుజవయుక్తు ( డె యరి” గంధమాద నాంతరమున. 912

= & ట్లరుగువాండు నిజసంవానాద [శవణపరి [త న్తంబు లె యెగసి

పజిచు పశుల యార్దపతంబుల( జాచి, ముందట నానన్నంబునం గలను కలుగవలయు నని యుపలకించి, యతిత్వరితగతిం జని

ర

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 197

చని, పవనవళ సంచలిత తట మవోవన తమాల తాల హింతాల వి శాలకదళీదళ వీజ్యమాన శీతలజలపరిపూర్షం జైన యొక్క సరో వరంబున( గని, యందు. గృ తావగాహుం డ, నవనలినదళ మృళణాల వలయా లఅలంకృతుం డగుచు దాని వెలువడి యనేక యోజనవిసారా యామరమణీయం జైన కదళీషండంబుం జొచ్చి యందు శంఖ ధ్యానంబు( చేసిన. 518

. ఆ శంఖరవంబు మహేం

| చాళనినిర్ధ్రామఖీమ మై దిక్కులు నా కాశంబు నిండ; నంత గు వో ళయు 2 యున్న హనుమ యను కపి పెలుచకా. 914

. దాని విని జెదరి లేచి “మ

వోనాదం బిది మనః| పియం బయ్యెమది యానుజు శంఖధ్యానము చానగు” నని యొజి.గి హృష్థతనురువాు( డగుచుకా. 915

ఖీమునకు మార్గనిరోధంబుగా మహోవృకంబు లురులం [దోచి యేకా యన పథ ంబున కడ్డంబ శయినించి, లాంగూలలీలాచాలనంబు( “వేసిన.

, గోలాంగూలో త్తము లాం

గూలస్ఫోటనరవంబు ఘోరం జై వా చాలత జేసె నేషమృ గాలి భయం బంద గిరిగువోంతర మురుల౯. 817

. అయ్యపూర్వధ్వని విని ఖీముండు విస్మితుం డయి చని కదళీమండ

మధ్యంబున నొక్క ఏశాలశిలాత లంబుపయి శయనించిన వాని.

[(వాన్వపీన (గీవు, నచలిశతాయతవహాను,

నతిచ వలన్య ఛా వాభిరాము., దనుమధ్యకటిచ [క్రు, దవానకళూాకార తా మోము, నతికృళ దళనక రజు(, ©

198

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

బృథులవిదు్యత్చుంజపింగాకు, నుత్తుంగ దృఢవకు, నాజానుదిర్హృ చావా,

నూర్జ్వ్వలాంగూల మత్యున్న తధ్వజలీల. [గాలుచు నుండ నేకాంత యోగ

నిద నున్న ధర్శనిర్మలు, హనుమంతు.

జూచి పాండురాజనుతు(డు వాని

ని్నిద6 జెలటుపం గడి నిజసత్వ మేర్పడ

సింవానాద మొప్పం జేసె డాసి. 819

. హనుమంతుండును మెల్ల మెల్లన మేల్కని బృంభనంభృత జలార్ట

సంచలవిలోచనుం డగుచు ననాదరంబున నాతనిం జూచి యిట్లనియె.

అతిజ రారోగభరమున నలసి యొలగి

యొదింగి సుఖనీద మె నిట్టు లున్న వాని,

గడుమదంబున నేమియు. గరుణలేక

యేల బోధించితయ్య! నీ వెజి౧ యెొజింి? లలి!

. తర్యగ్జాతులు ధర్ము వెజటుంగవుగాక ; సర్వభూత దయాస్వరూపం

బైన ధర్ము 'వెజిం గడు వాడు మనుష్యులుకా ర? యిట్టి మనుమ్య జన్మంబు వడసి వృద్దోప సేవ సేయవుగా శేమి; ధర్ము వెజబుంగక నిరయుండ వై మాబో(టి ేదమృగంబులకు భయంబుగ గర్టిలితి; వి వెవ్వండవు ? మనుష్య గోచరంబుగాని యివ్వనంబున కేల వచ్చితి? సిద్దగతి లేనివారి కిట వోవ నళక్యం; బమృతకల్చంబు లైన యీఫల

- మూలంబు లువయోగించి కమ్మఅుము; నీయందు బద్ద స్నేహుండ(

గాన బుద్ది నెప్పిత; నా పలుకులు చేకొను” మనిన భీముం డి ట్రనియె.

ర

శక్త శ్రీయ వవరుండ, విఖ్యాతబలుండ(, చాండుత నయుండ, గొంతిగర్భంబునందు వాయువరమునం బుట్టనవా/డ నన్ను

థీము. డండు భుూజనులు కపి పథుండ fy ఆ 828

. పపున రెండుచేతులను నిమ్ముగ! బట్టి యమర్చి యెొత్తంగా

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 199

ఏ నిక్కుడ( గా ర్యార్థి నై పోయెద; చాకుం చెరు వి; మృీని నా(డు

దొ ల్రళత యో జనవిస్తారంబయిన సము[దంబు లంఘించి లంకకు బోయిన హనుమంతునట్ల నిన్ను, నీ పర్వతంబు లంఘించి పోదు” ననిన వానుమంతు. “డతం డేమి కారణంబున సము[ద లంఘనంబు( “జేసె? నెఖుంగు దేనిం జెప్పు” మనిన వానికి ఖీముం డిట్లనియె. ౩24

“"అలఘుం౦ డిఠ్వూకు మవో కుల వీరుడు రాఘవుండు గురువచనంబు౯ సలుప వనవాసి యె తన

లలనం గోల్బడియె నక్లై లంశేశ్వరు చేల. లిక లు

క. సీతాన్వేషణపరు లై.

నీలి. గపి (పవరు లరిగి నియతంబుగ సం పాకియను పతి చేత మ హీతనయనువార్త లెల్ల నెటింగి కోడంకకా, 826

. వారలు వారిధి గడవలణ

నేరక తా రున్న యెడ ననిలస_త్ల్యమునకా వారిధి లంఘించి మహో వీరుడు వానుమంతు. డనంగ విందు. గప్‌ందా ! వ్ర్‌వ్ల'

. ఏను వానుమంతునంతియ బలపరా|క్రమంబులు గలవాండ; నా హౌరు

షంబు6 జాపుదునే?'” యనిన నవ్య క్త వోసముఖుం డగుచు “నన్నా! యేను ముదిసినవా(డ; లేవనోవం; బోయెద వేని నా తో(కం చాయం దోచి పొ” మృనిన మెచ్చక తన వామ కరంబున నెం బోయి వశంబుగాక, వ28

\

నోవక మొగ్గతి ల్ల(బడి యుద్గతఘర్మజలార్ద” దేవుడై, కావురుషుండుంబో లె నిజగర్వము దక్కి యడంగి యుండె(, జిం తావరు డై వృకోదరుండు దధ్ధయు లజ్జ నధోముఖంబుతోన్‌. లి99

ఎ ఇట్లక్కపివరు లాంగూలంబు( గదల్బ నోవక ఫీముండు కృత |పణాముం "ఫా క్ట

డయి “ని న్నెలుంగళ నా వలికిన దురుక్తంబులు సహింపవలయు;

200

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నీవు కపిరూవధరుండవై న సిద్దుండవో. గంధర్వుండవో, చేవవరుండవో? నా శెణటీంగింపు” మనిన వహానుమంతుండు ఫీముం జూచి నగుచు, డేను గేనరిచే|తంబున వాయుభట్టార కునకుం బుట్టిన వాడ; నీ చెప్పిన వానుమంతుండ; నీవు నాయనుజుండవు; దొల్లి రఘుకు లేళశ్వరుం డయిన రామచేవుండు రావణుం డను రాతనుచేత నపహృాతథార్యుం జై_ నుగీ)వాది వానరుల ననంఖ్యాత నసంఖ్యలవారిం దనకు సవో యులం జేసికొని, సేతుబంధనంబున సము|దంబు లంఘించి, సమ రంబున రావణు వధియించి యందు నాకలసబునకు మెచ్చి,

మధ్యాక్కర “'నర నుర స్గుత్య మై యెంతకాలంబు నా కీర్తి నిలుచు,

నిరతంబుగా నంతకాలమున్‌ నీవు నిత్యుండ వగుచు. బరంగు"మనివరముం దగ దయం జేసి |వభు( డుర్వి యెల్ల సరి వదునొక్కండువేల యేం డ్లైలి చనియెం చా దివికి.”

. అనిన విని వీముండు వాని నప్పుడు వానుమంతుంగా నెజింగి నంత

సిల్లి, వెండియు నమస్కరించి, “భవద్దర్శనంబునం గృ తార్టుండ నయితి” ౧ 0 థి నని యిట్టనియె, లెలె2ి

. “బలిముఖుండ, దయయు( గలవని దొల్లి య

రవము గడచి చనిన నాంటి నీదు రూపు. జాడ వలతు జూపు నా'' కనవుడు వాని కిట్టు లనియె వానరుండు. BBE;

“అకా లంబునరూపం

బిక్కా-లమునందు( జూవ నెట్టగుం గాలం

బొక్క విధంబున నుండక,

ఎక్కు [(పకారముల నుండు భిన్నావస్థన్‌ . లిలి4

. చానంచెసి కృత కేశా ద్వాపర కలియుగంబుల సంఖ్యలు "వేలు వేజు

యె, యందుల చరాచరభూతంబులు భిన్న [పకారంబు లై వ ర్తిల్లు"

ననిన "నయ్యయుగంబుల యాచార (పవర్త నంబులు నా శేర్పడం జెప్పు” మనిన భీమునకు వానుమంతుం డిట్లనియె.

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 201 —: ఫీమునకు హనుమంతుండు చతుర్యుగాచారవ ర్తనంబులను దెలుప్పుట $=

తే. “కృతమకాని క ర్హవ్యంబు గృతయుగంబు నందు లేదు; చతుప్పూద మగుచు ధర్మ మనఘ |! వర్తిల్లు; నచ్యుతు డయు్య్యుగమున శుక్ల వర్దు( డై [పజల గాచుచు వెలుంగు. 886

వ. అది సనాతనధర్శననాథం; బందుల [బివ్మా వ[తీయ వైళ్య శూ దు లేక వేద [కయాయోగ్యు లై, యకామఫలనం యోగ ంబున¢ బుణ్య లోకంబులు వడయుదు; రందు ననూయాభిచార దర్ప పైశున విగవా కోధ మద మత్సర భయ సంతాపచ్యాధి [పజాతయేం ది యవతయంబులు రేవు; మణీయు( చేశాయుగంబునందు( ది పాడం టై ధర్మువు వర్షిల్లు;)ు నందు జనులు నిత్యనత్య [వతశీలునై , యజ్ఞ తపోదానాది[కియల వర్తింతు; రందు ర కృవర్జుండయి విష్టుభట్టార కుండు [పజాభరణంబు' జేయు. 897

త, ద్యాపరంబున రెండుపాదముల( జేసి

నడచు ధర్మువు; వదముల్‌ నాల్గు చెజంగు

లె (పవ రిలు; వేద శాస్తా9ర్ద చోది

మ... —0 (౧౧ జాలి /@

తంబు (లె ధర్భ్మ కామముల్‌ ధరణి. బర(గు. కిలిరి తే, నత్యళమహీను అగుదురు జనులు; గామ

కాములై చేయుదురు బహు [క్రతువు లోలి;

నందు దె లోక్యవందితుం డచ్యుతుండు

7 కృష్ణ వర్గు(డై జగము రశించు మజియు. 989

క. కలియుగమునందు ధర్మము బల మల వర్తిల్లు నేకపాదంబున; నం దలభఘు(డు కృష్ణు(డు జగతీ వలయము రజథించు. వీతవర్డుం డగుచున్‌ . 840

వ. అందుల జనులు త మోగుణయు కులై , కామ|కో ధాదిదోషవళంబునం ధర్ము వెబుంగక యధర్శ్మవ రు లగుదు; రందు6 జేసిన తపోదానాది కర్భుంబులు స్వల్ప 9బులయ్యును బహుఫలంబు లగుోనని యుగవర్తన

202

క్‌,

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

(ప్రకారంబుల( జెప్పి “నీ కిష్టానా ప్తి యయ్యెడు, మరుగు” మనిన భీముండిట్టనియె వ.

-: హనుమంతుడు ఖీమునకు. దన పూర్వరూపంబు6 జూపుట :-

“వీ నాంటితనువుం జూచియ

కాని యవళ్యంబు పోవ(; గావునం కపినా

థా ! నాకు జూపు” మనవుడు

వానీకి. దనరూవు6 జూవె వానరు. డంతన్‌. బ్రశ్వవి

. అతులిత మై, ద్వితీయకనకా ది యొకో యిది నా, నిజాంగ మూ

ర్లితముగ బెంచి, పుచ్చమున(శేసి దిగంతము లందు చున్న యు న్నతు(, గపినాథు( జూచి కురునందను. డవు నిమీలి తాతు( డై.

గా మతి నతివిస్మితుం డగుచు మారుతి కిట్లనియెన్‌ భయంబునన్‌. 848

. “అతిధీవణ మిది యత్య

ద్భుత; మోవో ! చాలు, భూనభోమధ్య వ్యా పితనుయ్యె; భవద్దెవో యతత్వ ముపనంవారింవు' మనవుడుం గపియుకా. ల్రి44

- తన యెప్పటి రూపము. జే

కొని, “దీనికి నినుమడుం గగుం బ9తిబలముం గనినప్పుడు నాకూపం బనుపమముగ'* ననిన హనుమ కనిలజు. డనియెొకా. 945

. ఉన్నతి. బూని నీవు బలియుం డగు రావణు న|శమంబునం

బన్ను గ( జంప నోపు పటు జాహుబలాఢ్యుండ; విటి యున్న తుకా నిన్ను నవోయు(గా బడసి నిర్మలనీతిపరుండు రాఘవుం డన్నరభోజనాన్వయుల నాజి వధించుట యేమి చోచ్య మే?” 946

. అనీన వాని కతి| పీతిమంతుం డె వానుమంతుం డిటనియె “నయ్యా | న్‌ా ౧

నీవు సౌగంధిక నరోవరంబునకుం బోయెవవే నందు సావాజంబు సేయవలవ; దది యక రాకన రకితం జై, దేవతోవభోగ యోగ్యం: బై. యుండు; దేవతలు బలిహోమ. నమస్కారంబులం జేసి భక్తి సాధ్యులుగాని, నాహన[కియాసాధ్యులుగారు; నీవు నిజధర్మనిష్టితుండ

ఆరణ్యపర్వి ము, తృతీయాశ్వాసము 209

వై. పరమధర్శంబు లెణుంగునది; యెందేని హానబుద్దులు విమో హింతు, రట్టి ధర్మాధర్మ విభాగంబు 'లణుంగు విద్వాంసుల నువాసించి శుభాచారుండవు గావలయు; నావారంబున ధర్భంబు వుట్టు; ధర్మంబు వలన వేద [పతిష్ట యగు; వేదంబులం జేసి యజ ౦బులు [వవ రిలు; నటి' థి ర గి అ యజ్ఞ ంబులవలన దేవతలు తృ ప్తులగుదురు. 947 ఆ. కార్యసిద్ధి పొం కొం గాలంబు చేళంబు నెణటీ(గి బుదిమంతు అల (వొద్దు (హో గా ద నాపహాసంబు విడిచి సామాద్యువాయ [ప యుక్తి చేయుదురు యథో చితముగ. 948.

PA

. మజీియు సర్వ కార్యంబులు మంత మూలంబులు గావున విద్వాంను. లె (పబుద్దు లైనవారలతో మం తంబు, "జేయునది; బాలకులయు, నధిక శ్రీదర్చితులయు, లుబ్బులయు, అఘముజనంబులయు(దోడ మం [తంబు సేయవలదు

తె. జనులు నిగ హాను[గవాళ క్తు( డైన రాజబుశాననమునంజేసి రమణతోడ నోలి. చమతమ మర్యాద లొక్కనాండు దప్పనోడుదు రిమ్మహీతలమునందు. విల్‌

వ, నీవు ని[గవోను [గవానమర్జుండవు; గావున నీ కెల్ల వారును వళ్యు లగుదురు; నిన్ను, జూచుటం జేసి నా నయనంబులు నఫలంబు లయ్యె;

నీ ది యిషంబు చానిం జేసెద. శిర (a) ర

మ త్తకోకిలము;: మీకు నెగ్గొనరించి యున్న యమి తులన్‌ , హాతబుద్ధులం,. జీకు రాజుతనూజులం, గురుసింవా ! నీకు. [బియంబుగా నెకమాతన పోరిలో వధియించి, నాగవురంబు నా నాకులా దిశిలావలీగ వానంబు సేయుదు'”” నావుడు౯.

మత్తకోకిలము: “ఇంతయుం గపినాథ ! నీ కిది యేమి-ెద్ద ? మవీహవా భ్యంతరంబున నుద్దత పతిఫడ వీరుల నేమ ని ర్భింతు; మెవ్వరు మాకు మీదయః జేసి మార్కొనునంత య త్యంత వీరులు లేరు భూవిదిత|పళాపబలోన్న తిన్‌ .” వ్ర 9

204

దు

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అనిన విని ఖీమ సేనునకు హనుమంతుం డి ట్రనియె “నన్ను రణాంత

రంబునం దలంచునది; నీయందు సౌహృదంబున నావావంబులో నతిరథుం డయిన యర్జును రథధ్యజంబునం దుండి మీ బలపరా[క చుంబులం జాతు” నని ఫీముని గౌొయగలించుకొని వానికి సౌగంధిక సరోవర మార్గ ంబు( జూపి, హనుమంతుండంతర్హి తుండై నంద దాలింగన విగత శముండును, విపులజవళ క్రియు క్రుండును నై భీమ నేనుండు.

. వారిధారల, ననివారితనిర్షళ

ద్రౌనధారలం దటిద్దామములను, దశనధామంబుల, నశనిఘభోషంబుల భఘోరబ్నంహితబ వదోవణముల, ల లఘ "నివి ఘనబ్బంద౦బు, నివి గజయూథంబు అని విచారింపంగ నక్క_జంబు ఛై, లలితో తుంగ కె ల శృంగ ౦బుల( (దిమ్మరు జలధర ద్విరద తతుల

. విస్మయంబుతోడ వీశ్రించుచుం జని

రజత గిరినసమీ వరమ వ్రభూమి నక్కు_ బేరు వనమునందు సౌగంధిక శమలవనము( గనియె ఘనభజుండు. విల5్‌5

_ అందుల హపహేమాంబుజమక

రందరనా మోదమృదుతరశ్యసనుం డా నందంబుం జేసె దన[పియ

నందనునకు భీమ సేనునకు నభిముఖు. డె. 856

, అంత,

. వీరుం డ సౌగంధిక

చవారిజములు గొన నిట్లు వచ్చినవానిన్‌ భూరిపరా[ కము కీము ను

దారగచావాన్తు. జూచి తా రుద్దతు ల. 58

. దాని రశతించి యున్న పదివేవురు రాతను లావణంబ విచి.[తాయుధ

పరిచ్చదులై, పఅతెంచి “వీ డొక్క దివ్యపురుషుం డాయుధంబులు

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 205

ధరియించినవా(, డజినంబులు గట్టినవా(, డధిక తేజస్వి తపస్వి వేష

ధరుం డిందులకు వచ్చినవాలి' డని యచ్చెరు వందుచు భీమసేనుం

డాయ వచ్చి యిట్లనిరి. రికి ౧

తరలము. “ఆది కుబేరువనంబు; దీనికి నెవ్వరుం జనుదేర నో డుదురు; నీ విట వచ్చి యేల కడుం [బిమాదము( చేసి తిం? దుదిత కెజు(డు గడ లాడుచు నుండు నింతులు. చాను న మృదముతో డ( గుబేరు. డీరుచిమత్సరోజవనంబునకా. 860'

వ. దీనితీరంబున దేవర్షి గణంబులు 'దేవతార్భనంబుల "దేయుదు; రిందుల జలంబు లమృతో పమానంబులు; మణ్‌ వైడూర్యనాళంబు లై, యపూర్వసౌరభంబు లైన కనకకమలంబులు గలుగుటంజేసి యక రావసామోహిణీరథతీతం బగు దీని మహిమం బెజబుంగక యింత దూరంబు వచ్చిన వీరుం 'డెవ్వండ ! వేమికారణంబున వచ్చి ?” తనిన. వారికి భీముం డి ట్లనియె. 61

మ త్తకోకిలము. “పను చాండుసుతుండ, ఖీము(డ, నిద్ద కేజుండ, ధర్మ రా: జానుజన్ఫు(డ | చొపదీహృదయ[ పియం బొనరింపంగాం బూని యిక్కమలాకరంబున( బుష్పముల్‌ గొన వచ్చితికా;. వీని. గొందు నవశ్యము౯ నుర వీరు లడ్డము వచ్చినా.”

వ. అనిన వార లి ట్లని ““రయ్యా ! నీవు దివ్యపురుషుండ ; వీసౌగంధిక కమలంబులు గొనియెడేని కుజేరున శఆెటింగించి, తదా దేళశంబున! గొనుము; నీవు ధర్మజానుజుండవు గావున నీకు ధర్మపథంబు తప్పం: జన” దనిన రాతనులం గటాకరూశేకణంబుల నిరీశించి భథీమసేనుం. డి ట్లనియె. ౨65:

క, “'గిరినిర్భ్యరముల( బుట్టిన నరోవరం విదియు సర్వసామాన్యము గా కరుదుగ నొక్కనియదియే ? పర(గ( గుబేరుండు దీని. బడసెనె మొదల ? 864.

శే. ఉ_త్తమమత్రియుం డేల యొరుల నడిగి వేడువా.! డగు; దన భుజావికమమున

2006

క్‌,

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నన్యధనము లువార్జించి, యర్థి జనుల కిచ్చి, కీర్తి దిక్కుల వెలయించు.గాక 265

—: ఫీముడు యకరాకషనులతో యుద్ధంబు సేయుట

వ. నాకు మిమ్మును మీ కుజేరుం [బార్జించి కాని యికొ్కాలని పువ్వులు

గొనంగా దొకో” యని ఖీముండు రావనుల నాదరింపక సౌగంధిక వనంబు సొచ్చి, కనక కమలంబులు గొని, యుత్తమ వీర్యవంత ౦బు లైన తత్సలిలంబు లుపయోగించి( యనంతబలసంపన్ను ౦ డై యున్న నాతని జూచి రాతను లలిగి యుద్యతాయుధహాస్తు ల తాకిన కీముండును ఫీకరాళారుండై 566

. తనగదంజేసి రాకనుల చారుణళ,స్త్రచయంబు నశ్రమం

బున నళివీరు. డై విజిచి, పోర నిశాచరులన్‌ బడల్పడ౯ ఘనభుజదండచండహాతిం [గాంచిన నుక్కణి రక్కసుల్‌ కుబే రున కెణి(గింవం బాణీరి నరోషవృకోదరభీమకర్శముల్‌ . 867

. కుబేరుండును చాంచాలీ[పియకరం బైన వవనతనయు పరా[కమా

రంభంబు విని మెచ్చి దాని నువేక్షించె, నట్లు ఖీమసేనుండు రావన సేన నోడించి సాౌగంధికకమలంయబులు గొని త లీరకునుమితలతా పొదపవనంబున వివారించుచున్న ౦త నట 968

. వడిం బడియె( విడుగు లుడుగక్‌;

వడక మహీతలము; పాంనువ రము గురిసెన్‌ ; గడు నెట్ట నయ్యె దిశ; లే ర్పడ కుండ నినుండు తిమిర పటలావృతు( డె. విఠల

- ఇట్టి మహోశ్చాతంబు లువలకించి విస్మితుం డై ధర్మ తనయుం

““డివి ఫీమాహవ పిళునంబు లై కానంబడియె, నేమజ కుండ వలయు” నని నాలుగు దిక్కులుం జూచి భీమసేనుం గానక తన నమీపంబున నున్న పాంచాలి కి ట్లనియె. 870

“పియసావానుండు థీము(డు

భయవిరహితు. డెందుం బోయె? బవురాకననం

ఆరణ్యనర్వము, తృతీయాశ్వాసము 207

[శయ మిగ్గిరి గంధ ర్వా న్వయ సేవ్యం; "బేకచరుండు వా డె య్యెడలన్‌ . 871

ఆ. భూరిభుజుండు దానె పోయెనో, నీ వెట యేని పుచ్చితో నిజేచ్చ నత ని” నని యజాతళ తు డడిగిన6 బతికి. బాం బాలి యిట్టు లని యె నంభమమున. 872

మధ్యాక్కర. “ధరణీళ ! నీకు నా యిచ్చిన పసిండితామరపువ్వు గురువాయువశమున వచ్చినను దానిం గొని యిట్టి పువ్వు అకుదు గాన కుఅంగటం గలిగనేని యర్థి( చెమ్మనిన నరిగె నీశానుదిక్కునకు నీ తమ్ము. డతివేగమునను” 878 వ. అనిన “నశ్తని యందజము వానిపోయినవలనం బోవుది' మని యెప్పటియట్ల రావతన స్కం ఛారూఢుం డై గగనగతి నరిగి సౌగం ధిక తీరంబున. 974 చ. అతులబలాఢ్య్యు, నుద్యుతగ దాయుధహాస్తు, బటు [వతాపన ర్లితయకు(, జాండునందను( దడీయమవో (గగ దావిభాత దా రితప్పథుయవ రాశసశ రీరచయంబులం, జూచి విస్మయ సితముఖు లైరి బాహ్మణసమేతులు ధర్మనుతాదు లచ్చటన్‌. ల/5 వ. భీమ సేనుండు ఢౌమ్య ధర్మజ రోమశులకు (మొక్కి, తనకు మొక్కిన కవల( గొ6గిలించుకొని, వె దూర్యనాళంబు లైన కనకకమలంబులు (చెౌపది కిచ్చి యున్నంత నాతనికి ధర్మ రాజి ట్లనియె. ఏ'/6 ఆ. “చనునె నీకు నిట్టి సావాసన్యకియం "జేయ? 'నెల్లవారికం శు నెబుక గలవు; గురుభుజుండ! నాకు గూ శ్షని చేయకు

మయ్య యిట్టిచెయ్వు లనఘ ! యింక,” 877 వ. అని కటిపి యి ట్లందటుం గు బేరోచ్యానవనంబున వివారించుచు న్నంత( ద(దతకు లన యమషులు వచ్చి. 978

ఈ. దేవర్షి మైన రోమళు, దేవేంద్ర నమాను నయ్యుధిప్టిరు, ధరణి

208

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

దేవో త్తములం గని విన యావనతులు భక్తి నిట్టు లని రంద కున్‌ . 879

“మీ రిందు మనల వలు; దిది యవరాతన | పచారఘోరం” బనీన నం

దుండ నొల్లక పాండవులు తత్సమీపంబున నివాసంబు( చేసికొని, రాకున బలంబుతో భుటోత్క చు బోవం బనిచి యుండునంత జటా సురుం డను రాతనుండు [జావ్మాణ రూవధరుం డై “రేను వేద విదుండ; ధను ర్వేదవిదుం డైన వరళురాముని శిమ్యుండ” ననుచుం బాండవుల సేవించు చున్నంత నొక్క-_నా(డు. 860

॥ మృగవిరోధిబలుండు మృగ యావినో దార

మడవి కనిలతనయు( డరిగినట్ట యవనరమున, నజ్జటొనురు6 డానురా 'కారవికృత గూపకంబు( దాల్చి. వం]

. చను దెంచి (_ద'"పదిని, యమ

తనూజు, నకులుం దదచాయుధంబులతో. బె ల్బన యె త్తికొని మవోజవ

మున6 బబచె మహీసనురో త్రములు భయ మందకా. ఫైర్రలి =. అంత నవాదేవుండు భీమునిం విలుచుచు వనంబున కరిగ; నిట ధర్మ

తనయుం డధర్మవ ర్తి మైన యనుర కి ట్రనియె. 989 . “* చేవానురాదు లిం దుప

జీవింతురు మనుజులకు విశేషనుఖంబుల్‌ గాపవించుచు; నమ్మను జుల. గావం గలవార మేము గెరవయు దక్తీకా. 994

॥ ఇట్టి మా కపకారంబు సేయుట నీకు లగ్గు గాదు; నీవు ధర్ము "వెలు౨

గవు; విశ్వసించిన వారికిం, గుడువం బెట్టినవారికి నెగ్గు సేయుట కడు చాపంబు గావున. 885

మధ్యాక్కర:

మాయావి! మా యాయుభములు మా కిచ్చి మాతోరణమ్ము సేయు; మిన్వధమున( బోవం దగ” దంచు. జిక్క.నె యనుర

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 909

నాయత జాహు(డు గరము భరముగా నదిమె ధర్మజుడు, మాయావి యగు వాని గమనంబు మందమే యుండ.

వ. ఇట్లు ధర్శజు నివిడపిడన వేదనాభరంబున విగతవేగుం డై యరుగు జటానురున కడ్డంబు వచ్చి సవాడేవుం డి ట్లనియె. 887

క, “న న్నెలుగవె పొండవుండ( [బి సన్న యళోవీర్యయుతుండ, నవాదేవుడ ? న త్యున్న తీ యేర్పడ నిప్పుడ నిన్నో ర్పెద( జక్క చెదిరి నిలువుము పోరకా.” 988 __-: ఫీము(డు జటాసురునితో యుద్ధంబు సియుట = వ. అనుచున్న యవనరంబున ననిలసుతుం డనిలవేగంబున నరుగుదెంచి జటాసురుచేత నిగ్భహీతు లై గగనగతిం జను ధర్మజ నకుల (చౌవ దులను, మహీతలగతుం డైన నవాదేవుం జూచి యయ్యాసుర కి ట్లనియె. వరి తే. “అతిథివై వచ్చి నీవు మాయందు( గుడిచి యసురవై యిట్ల యొగ్గు సేయంగనగున? యెందు గుడిచిన చోటికి నెగ్గు సేయ శెట్టి దుర్భనులై నను నెజుక విడిచి. 890 వ. నీను బుద్దిగల వేని వీరిని విడిచి నీ ([బాణంబులు రశించుకొొను; మట్టు గానినాండు బక హిడింబ కిమ్మీరులం జంపిన ట్ల శమంబునం జంపుదు” ననన విని జటానురుండు వారల విడిచి భీమసేనున కభిముఖుం డై. . “రయమున నీచే మను వాతు లయిన నురారాతులకు రణాంతరమున నీ దయిన రుధిరమున నుదక [కియం చేసిన బక హిడింబ కమ్మ రులకున్‌ .”' 9౪2

OX

క. అనుచు గడు నలిగి మారుత

తనయు మవోజాపహాు నసుర దాక; మరున్నం

దనున శెడ సొచ్చి మాదీ

తనయులు తత్త ణమ వానిం చాకిరి పీకన్‌. 398 (14)

210

em

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. వారల నిద్దఅ వారించి కీముండు

దాక జటానురు వీశతోడ; థభీమాసురులకు సం[గామంబు గడు ఘోర మయ్యె; నిర్మూలంబు లయ వారి యూరుఘట్టనముల ధారణీరువాములు; పదఘట్ట నముల( [గక్కాద ల ధరణి; భూరువాపాణులై పోరి యౌాసన్న భూ రువాములు వెలిసిన, బృహాదుద గ

. శిలల గొంతసేవు చెలగి పోరాడి రొం

డొరులు పెన6గి పట్టి పరువభంగి; ను[గులై న వాలి ను|గీవు అటుల యా రు యుద్ద మొప్ప. చేసి రిదబలులు. 894 0 (త)

. లనీమానురసీరుల ము

మ్రాముష్టిరణ చటచ్చటాళబ్లం బు

(వ) (3) క 0

ద్దామం బె తద్విపినమ

విమృగ పకులకు నతిభయావహ మయె 5న | ౨95

. అంత ఖీమసేను. డంతకాకారుం డై

వాని బలవిహీను6 గా నెజీంగి తడయ కపుడు చాని మెడ (గుంగ( బిడికిట( బొడిఐ ; ననురముడి(గి పడియె. బుడమి. 996

. ఇట్లు నిర్హైతనిపాతభిన్నోన్నత నీలగిరిశ్ళగంబునుంబోలె నేలం బడిన

జటానురు కశేబరం బత్తి యొక్క. విశాలపరుషపాపాణంబు.మె జర రితంబుగా వైచి వానింగాలగోచరుంగా6 “జేసిన వాయుపు[తు పరా|కమంబు ధౌమ్యరోమ శాదిమహీసురవరులు వర్ణి ంచి” రని వై_ళశంపాయనకథితం జైన కథ రమ్యంబుగ. 897 భూవపకులతిలక |! నృవవి

ద్యాపారగ | నిత్య సత కధ నధన్య ! దయా

లాపచతురాన్య ! ధర్మ

వ్యాపారవిచార ! విష్ణు వర్ణ నన్భపతీ. 898

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 211

వసంత తిలకము. (శ్రీరమ్య ! రాజకుల శేఖర ! రాజరాజూ! భూరి పశా పపరిభూత విరోధివ రా ! హారామృ తా బ్లహారహానతుమారకుంద స్ఫారద్యళః (పసరపాండుకృత కిలో కా ! 899

గద్యము. ఇది నకలనుకవిజనవినుత నన్నయభట్ట[పణీతంబై న (శ్రీమవో భారతంబునం దారణ్యపర్వంబునం దధిచికథయును, నగస్తు్య మావోత్శ వ్రంబును, భగీరథు[పయత్న ౦బునుం, గంగావతరణం బును, బుళ్య్యళ్ళ్చంగుచరి[తంబును, బరశురాము చరి తంబును, గార్త వీర్యు వధయును, రామక్ళష్టాదుల యాగమనంబును, సాక న్యాఖ్యానంబును, జరవనుండు శళర్యాతి యజ్ఞ ంబున నాళ్వి నుల సోమపీథులం చేసి వారిచేత జవ్వనంబు వడయుటయు, మాంధాతృజన్ఫ౦బును, సోమకుండు యజ్ఞ్ఞంబు. చేసి పుత్ర శతంబు వడయుటయు, జంతూపాభఖ్యానంబును, శన కపోతంబులై యించాగ్నులు థిబిమాంనంబు గొనుటయు, నష్టైావ్మకు మాహాత్మ ్యంబును, రై భ్య యవ[కతుల నంచాదం బును, భీముండు సౌగంధిక హర ఇార్థం బరుగుటయు, వానుమ ద్దర్శనంబును, రామాయణ కథ యును, ఖీముండు గంధమాద నంబునం దుండు కొలనికిం బోయి యవకరావనుల వధించు ట యు, గంధమాననంబున నందలుం గూడుటయు, జటానుర వధయు నన్నది తృతీయాశ్వాసము, 400

చ్‌

(శ్రీః గణేశశారచా గురుభ్యో నమః

(బ్ర వుదాం ధ వుహాఖఫఖారతవంుు

ఆరణ్యపర్వము జ్‌ చతుర్జా శ్వాసము

(శ్రి రాజ రాజ ! కులని

సార ! నుధావోర హీరసన్నిభకీ రి ! శ్రీరమణ ! రాజవిచ్యా పారగ ! కోదండ పార్థ ! పార్థివతిలకా ! 1

వ. అక్క.థకుండు శెనకాది మహామునులకుం జెప్పె; నట్లు పాండవులు నర నారాయణా | శమంబున( గొన్ని దినంబు లుండ నొక్క నాడు ధర్మతనయుండు దమ్ముల కి టనీయె. బి

గా

మధ్యాక్కర. “ఏ నేడు లగుచెంచె నర్జునుం డేంగి; యింత కేతెంచు. బూని ది వ్యా(న్త్రుముల్‌ వడసి; యమ్మవోభుజు, భూరినత్త్యు, నానతరిపువర్లు( జాడ( గాంతు మిం” దంచు [బాన్మాణుల తో నేగె నుత్తరము మించి ధర్యునిత్యుండు ధర్మ జుండు,

వ. ఇట్లు గంధమాదన పుణ్యతీర్థావలోకనపరు లయి పాండవు లరిగి, యందు గోదాన హిరణ్యదానాది మవిదానంబుల విపులం దృప్తులం "జేసి, పదునే డగు దివసంబున వృషపర్వుం డను రాజర్ధియా [శ్రమంబు గని, యందతి పీతి నాతనిచేతం బూజితులయి, యేడుదివనంబులు వసియించి, |జావ్మాణుల నెల్ల నందుండ నియమించి, వృషవర్య్యోవ దిష్ట మార్గ ంబున ధౌమ్యరోమశళ పభృతికతిషయ (బావ్మాణులతో జని యష్ట్రమదివసంబున. వ

UK

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 913

. విమలన్బాటి క హాటక

రమణీయదరీనిరంతర శ్వేతన గేం (దము, మూల్యవంతమును ను త్రమచరితులు నూచు చరిగి త ద్వివినమునకా, 5

. చలదళిపుంస్కోకిలకుల

కలరవముఖరితల శాంత క[మఫలాళీ లభలితమహీరుహూమాలా మిలితో దేశముల వి|శమించుచు లీలన్‌ . 6

. అందు విహరించుచుండ నొక్క_నా(డు శ్వేతకి యను పుణ్యనదివలన

మారుశా నీతంబు లై తమ ముందటం బడిన పంచవ ర్రనురభికునుమం బులం జూచి, యందు విస్మయం బంది; రంత నె కాంతంబ యొక్క శశికాంత శిలాతలంబు పయి నున్న భీమసేనునకు [దుపద రాజ పుతియి ట్రనియె. 7

._—* పకటమగు( దొంటి సౌగం

ధి కకన కాబ్దమునకం శె దివ్యనుగం ధా ధిక కునుమము, లివి దద్దయు నుకుమారము; లిట్టివాని( జూచి ఊమొటుంగన్‌ 8

. ఇక్కునుమంబులు నాకు చెచ్చి యిచ్చి, మనః|పియంబు సేయు”

మనిన విని ఖీముండు తత్హణంబ చని చ|క్రవాళనగసమున్నతం బయిన గిరి శృగం వెక్కి యందు వివిధరత్నరళ్ళి రమ్య వేళ్ళపరివృతం బయిన వై_శ్రవణు నివాసంబు గని శంఖ ద్వానంబు సేసిన. 9

. దాని విని యవతరావతసన

సేనలు పఅతెంచి ఖీమసేను మవోసే నానీసన్ని భు. చాశిరి నానాయుధధరులు దారుణధ్వను లెసంగకా. 10

. వాయునుత | శురితళిత

సాయకముఖదళిత రాతన పకరబ్బవా త్కాయా భగళితళో ణిత శతోయముల౯ ధరణిధరనదులు గడు నిండెళా. 1]

214

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

. ఉక్కటీ యిట్లు మధ్యము మహో గళరంబుల ఢాక కోర్వ కా రక్కను లెల్ల నావావపరాజ్ముఖు లై_న(, గడంగి ఫీము చా నెక్కటి దాం, దిక్కరి నహింపక సింవాముదాకునట్టు లం

దక్కజు. డుద్య-యతగ చాయుధు(. డై మణిమంతు. డల్కతో౯,

ఆరాకును, నతిపవీరుం గు

బేరసఖుం బవననుతు. డ భేద్యుండు నిజదు ర్వారతర శాతసాయక

ఛా'రావర్ష మున. గ ప్పె చారుణభంగి౯.

- గద్మదిప్పి భీముమీ(దను

వదలక మణిమంతు. డలిగి చై_చిన, నది వి ద్యుదిన | పభానిభం బె

వదిదిశలును వెలుగ భీమువయి. బబ తెంచె౯.

. అమ్మ వోసాధనంబునకు మనంబున బెగడక.

దాని. దన నిశిత బాణవి

తానంబున జర్ణరీకృతము( జేసె మరు త్వూను(డు, గువ్యాక రాకన

నేనల కెల్లను భయంబు సేయుచు నలుకకా.

- ఘను డమ్ముణిమంతుడు కాం

చనదండో దాసి మొన శకి మరున్నం దనుమీద వై చె; నదియా

తని భుజపార్ళ పమ్ము దా(కి ధారుణి? బఒడిరమెకా.

. గద6 గొని ధీము డంత లయకాలకృ తాంతుండపో లె "నేల (గ కదల నదల్ని, నిల్చిన, నకంపితు. రై మణీమం౦ంతు6 డాబిదు ర్మదు(డు (తిళూల మె త్తికొని మధ్యమువై ననలన్ఫులింగముల్‌

13

14 1b.

16

17

సదరయగ వె చె; దాని. జబిచెకా ఘను? డె గద చేసి ధీము(డుళా.

మణిమంతుం డంతరికంబున శెగసిన,

. ఇట్లు తన శ్రి శూలంబుల శక్తి నివాతం'దై న( బరిత్య క్రమదుం [సా 19

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 215

. “పోవకు పోవకు” మనుచు మ

వోవీరుండు గడ యమర్చి యమ్మణిమంతుకా. లావణంయగ వచె నగ్గద తో; వాడును బడియెా [బతిహతుం జ చేలన్‌ . 20

. పోర మణిమంతు( డిట్లు న

మీరణనుతు చేత [జ్రా_ప్పమృతు( డ్రై పడినన్‌ . వారక వజచిరి భయమున నారాకను లార్తనాదు లై తూర్ప్చునకుకా. 21

అట ధర్మరాజు రీమసేను పోయినవలను | చౌపదిచే చెటింగి యార్థి

ర్తి చేణుం డను మునివరు నా|శమంబున ధౌమ్య|చాపదీ[పభ్ళ తులం బెట్టి. రోమళనకులనహ దేవయుతుం డయి తద్దిరిశ్ళంగం బెక్కి, కుబేర కదననమీవంబున నిజగచామాతపాతిత మణిమంతాది రాతనచారుణ రణమధ్యంబున నున్న మధ్యమునొదడ్డకుం జనియె; నంత, లి

. హతళేషు లైన రాతను

అకతిరయమున( బాజీ చెప్పి రప్వుడ యలకా పతికి సవిస్తరముగ నిజ

మతిం బవనజువి|కమంబు, మణిమద్వధయున్‌ , బీతి

. దాని వీని కుబేకుండు విస్మితవ్భాదయుం డయి యాత్శగతంబున,

= “తలరక మును సౌగంధ్ధక

ములు గొని, యిప్పుడును దర్పమున నిందుల పు వ్వులుకొ'ని, మణిమ | త్పభృతుల. బలువుర వధియించె నెట్టి బలియు(డె” యనుచున్‌. 25

. నుర గరుడ గంధర్వ యవ రాకన నహితుం డయి యవ పథుం

డరుగుదెంచి, పొండవులం గని, వారిలో గదా కృపాణ బాణాసన ధరుండయి రణకాంతనున్న మహావీరు మారుశాత్శజుం జూచి, వరమ [పీత చిత్తుండయి యున్న. 26

216

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అక్కు బేరునకు మవోమతుల్‌ పాండవుల్‌

(మొక్కి; రంత ధర్భ్ధమూ రి యైన

ధర్మతనయుం జూచి తద్దయు డయతోడ

నిట్లు లనియెం గిన్న రేశ్వరుండు. లె SA)

దీ

. “అయ్యా! నీ యనుజుండు మ్యత్చియసఖుం డయిన మణిమంతు

వధియించి నా కపకారంబు సేసెనని లజ్జింప వలవ; దది యగస్తు ర శావనిమి త్తంబున నయ్యె” నని భీమసేను డాయం బిలిచి, నీ చేసిన సావానంబు చా కువకారంబు గావున నిన్ను మెచ్చితిో ననిన నక్కు 'బేరునకుం గృతాంజలి యయి ధర్ముతనయుం డి ట్రనియె. బిర

. “ఇటిశాప మమ్మునీం|దుండు దా నేల ఠి

యిచ్చె! దాని నాకు నెలుగ( జివ్వు”

మనిన విస్తరించి యమరాజనుతునకు

నక్కు జేరు. డిట్లు లనుచు( జెపవ్పె. 29 రు

| “తొల్లి కుళవతి యను పుణ్యనదీ తీరంబున నమరులెల్హ న|త్రయాగంబు

సేయుచుండి నన్ను రావించిన, నేనును బుష్పుక విమానారూథుండ నై తిశత మవోవద్భు సంఖ్యల యవరాతవనబలంబులతో గగనగతి నందులకు బోవునెడ, నూర్జ ్వ్రజావుండయి యమునాతీరంబున నుగ్రతవంబు సేయుచున్న యగస్తమవోమునిమీంద నా (పియనఖుం డయిన మణిమంతుం జెజు౦గక నిష వనంబు చేసిన నలిగి చూచి, యమ్మునివరుండు నా కిట్లనియె. లం

. “నీవు నూచుచుండ నియిష్టుం డిమ్మణి

మంతు( డిపుడు తనదు మదము పేర్మి నన్ను నరయ కుమిసె నామీద; నిటి దు ప) రదు(డు పొలియు నొక్క మనుజుచేత, 81

. మణీయు నీ య్య ర్యానబలంబులును వానిచేతన నివాతంబులగు;

నీ దురితంబు దద్దర్శ్భనం బునంచాయు”' ననియెం గావున నిట్టి శావవ లంబునకు నీ యనుజుండు నిమి త్తంబయ్యె'' నని చెప్పి వెండియు ని ట్ల నియె “నయ్యా! ధృతియును, దాత్యుంబును, 'దేశంబును, గా లంబును

లూ

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్భాశ్వాసము 9217

బరా|క్రమంబు నను పంచవిధంబులై న లోకతం|త విధానంబు తిం గిన సత్భ _త్రీ)యుండు ధర్మవిదుండయి ధరణీచ [కంబు నిర్వ |కంబుగా రకించి వుణ్యలోకంబు వడయుం; దత్కర్మవిశేమంబు లెటుంగక వృథారంభుండయి సావాసంబున వర్తిల్లు వానికిం జాతకం బగుట

నిశ్సయంబు ల

. కావున నీ తమ్ము, మరు

శేవాత్మజు సావానై కధృతి గాకుండన్‌

భూవల్లభ ! శికింపుము

నీవిమలజ్ఞానధర్శ నిష్టితబుద్దిన్‌ . రికి ల © (అ

. నిన్నును, నీ తమ్ములను ధర్మానిలళ[శ్రాశ్వినులు రకించినట్ట యే

నెప్పుడు రథీంతు; నా నియోగంబున మత్పరిచారకులు మీకు నిత్యం బును నన్న పానాదులు చెచ్చి యిచ్చుచుండ నారి షేణా[శమంబ్ఫ్యు రు

నొక్క పక్షంబు వసియించునది. బీ

. మానితయశుండు, ఖీమానుజ౦, డర్జునుం

డమరులచేత దివ్యా(్త్రత తులు వడసి దే వేశ్వరుకడ నున్నవా.; డాత(

డువకారి యయ దేవో త్తమునకు; నప్తాళ్వ మెధనం పా_ప్పపుణ్యుండు, ధర్మ

మతి, భ వత్చితృపితామహుండు, ఘనుడు, శంతను( డతనిచే సంతర్పితుం డయి

గుణుకొని మీదైన కుశల మడిగా;

. నరుగుదెంచు నింత క య్యర్జునుండు; రీ

కథిమ తార్థ సిద్ది యగు (బసిద్ధ మని యెబుంగ( జెప్పి యల కాధి నాథుంచు యకగణముతోడ నరిగ నంత. ఫిర్‌

. ఇట్లు ధర్మరాజు కుబేరా దేశంబున నార్షి పేణాాళమంబున నుండునంత

రు నాతనికి నొక నాండు ధ"మ్యుండు నిజాంగుళి ను త్తరదిగ్భాగంబు సూవుచు ని ట్లనియె. 98

216

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

, “అది మందరనగ; మక్కుడ

యె మేరునోం|[ద; మమ్మహేశై లమునె

న్చిదిదిక్కుల వసియింతురు

[తిద శం[దుం దొట్లి యష్షదిక్చాలవరుల్‌. dT ౬ లు

* కనకగిరిం (బదతీణముగా కళ ఇిభాస్కర తార కాగణం

బనవరతంబు( దిమ్మరు మవోమునిన _ప్రకమండలంబుతో; ననఘ |! తదీయతుంగశిఖ రా గమునందు. బయోరుహోనన (తినయనవిష్టు లుండుదురు చేవగణంబులు గొల్బు చుండంగన్‌.” కిరి

. అని చెప్పుచుండ( జాండవు లం దొక్క మానంబు నివానంబు నేసి;

రంత. a9

- అంబర మాత్మది_ప్రినివవాంబున నొప్ప(గ, మాతలి |వంయు

కృంబగు దివ్యకాంచనరథంబు, లనచ్చపలాంళుపుంజర మ్యం బగుదాని నెక్కి, ధృతిమందరు. డిందసుతుండు నాకలో కంబుననుండి వచ్చె. (బవికాసిత తేజు. డిన పకాళుం డై. 4G

- ఇట్లు చనుదెంచి ధనంజయుండు రోమళ ధౌమ్యధర్శు జఖీమ నేనుల

పాదంబులకుం బరమభ _క్తి (మొక్కి, తనకు వినయవినమితో త్తమాంగు లయిన కవల నె ల్తికొని, | దౌెపదిహ్ఫాదయనయ నారవిందంబుల కానం దంబు సేయుచున్నంత నందటు సంతోసిల్లి మాతలి నతి[పీతి. బూజిం చిన నతండును ద దీయరథంబు గొని దివంబున కరిగ;నట్టియవ సరంబున.

. దిననాథు6 డ స గిరిం బొం

అడే

దినం జీింకటి, జాచి, యాత్మ కజమున దిగం గనల విభూపించుచు రజ నినాథకలవహాంస గగననిమ్నగ నొప్పెన్‌. 42

. ఆరాశతి యర్హనుం డనుజుల నందు నొద్ద బెట్టుకొని యిష్ట పూర్వ

కథలు నెప్పుచు శయనించె; నంత. [బభాతంబ సిద్దమునిగ ణంబులయు,. రోమశ ధౌమురలయు(, దమ్ములయు. దోడ ధర్మతనయుండు సుఖోప నట్టి ళ్ళ

షం a యున్న ం౦త. 49,

em

అ అద అదు ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము

--: ఇం|దుండు పొండవులయొద్దకు వచ్చుట :-

. బోరన నురదుందుభుల నినాదంబులు,

గిన్నరగంధర్వగీతరవను లఅసంగ, సవా[ససూ ర్యందుమండ లములు

వోలె విమానము వొలిచి వెలుగ, బాండ వాలోకనపరు(డై_ సహ సామం

డమరగణంబుతో నమ్మవో ది కశెంచె( బీతి; నయ్యిం [దున కందు

నంత నభ్యుద్గతు లైరి; పాండ

. వా[గజుండు దాను ననుజులు నిందు పా

దాంబుజముల కణీ(గి యధికభ క్తి శా స్త్రదృష్ట వివిధసత్మార విధుల జూ బించె నమరఖ చర సిద్ద పూజ్యు.

219"

44.

| ఇం|దుడును వారల నందట హితమధురవచనంబుల నభినందించుచు(

దదంతి౫॥ స్టితు, నధికతపోయు కు, ధనంజయుం జూపి ధర్మజున

కిట నియ. ౧m

, “ఘను. డపార్థుండు నావల

నన దివ్యా స్త్ర[పయోగ నయనిపుణుం డై దనుజుల నివాతకవచుల నని. జంపి, నురాలికిం [బియం బొనరింెన్‌ .

, ఈత(డు పరా[కమమున న

రాతుల వధియించి యి ద్ద రా రాజ్యము వి భారత ముగ నిచ్చు నీకు; మ వో తేజు( డ జయ్యాపీర్యు, డని నెవ్వరికిన్‌ .”

. అని చెప్పి యనిమిష పభు(

డనిమివనివహాంబుతోడ నమరావశికిం జనియె నిజాలోక మున

కనఘులు పాండవులు వార్ష మందుచు నుండన్‌.

45

46.

తీ

220

శ్రీమదాం[ధ మహాభారతము

మధ్యాక్కర. ఘనముగ ధన దేంద పాండునుశసమాగమ మొక్క ్యయేండు

వః

దనరంగ (బహ్మూ చర్య వతస్టు ల్‌ తగిలి నిత్యంబు వినిన పుణ్యాత్ములును, జదివిన వారు విభుత నూజేండ్లు నర జీవింతు రత్యంతనత్కాంతియు క్షులె ధరణి. 49

ఇట్లు సురండుం డరిగిన ధర్భుతనయుం డర్హునుం జూచి పరమానంద నిరార వృదయుం జ యిటనియె, 50 డ్‌ రాలా య

, “వారు డాదిగా? గల్లు నమరగణంబు చే.

బడసి దివ్యా్యన్హ్రముల్‌ , పరమ మైన యుపకార మమరుల కొనరించె నీ పార్ధు డని నాకు 'జెప్పె వృ[(ఆాంతకుండు; దివ్యా న్త్రలాభమ్ము, దేవేం[దునకు( బీతి గా వెల్పులకు నుపకారివై న విధమును మా కిప్లు విన వేడ్క యెొనది” యని తన్ను నడిగిన న|గజునకు(

. న[గజన్మపూజార్థ లగు 'ధౌమ్యరోమళ

(పభృతివరుల యొద్ద, దాండ వేయు. సద్యుళ|ప - ద ఎ్రశవభావుం, డతివీరుం డర్దును(

డాత్మ చరిత మిటులనుచు. జెచ్చె, 51 లు

"ఏను భవదధిష్టితవిద్యా పభావంబున తపోనియు కుండ నె హిమ వంతంబునకుం జని, యందు నాముందట వృద్ద | బావ్మాణుం కై. యున్న వృద్ద|కవుం గని, తదుపచేళశంబున నీక్యరు గుణించి యుగ తపంబు నేసిన, నీశ్యరుండు గిరాతరూపధరుంజై. నాతోడ నతిఘోర యుద్దంబు సేసి నాకు [బనన్నుండై, నిజరూపంబు. జూపి పాళువళతా (స్త్రంబు( (బనాదించె; ననంతరంబ యిం దాది దేవశలవలన నై_ం[చా "గ్నేయ యామ్య రావన వారుణ వాయువ్య "కౌ బేర గాంధర్వ వశాచ (అావ్మా వ్రంములనం బర(గు దివ్యా(న్హ్రంబులు వడసి, మహెం (చాను|గ వాంబున మాతలి [పయు కృంజై న దివ్యరథం బెక్కి, యా శరిరంబుతోడన యమశరావతి కరిగి, యం దమ రెందు నాచారు(గా

aR

ఆరణ్యపర్వ ము, చతుర్థాశ్వాసము 992}

వరించి, త[త్పసాదంబునC దివ్యా (న్ర్రంబుల [పయోగంబును, నుప

సంవోరంబును, నివ ర్తనంబును6, [బాయళ్ళ్చి త్తంబును, [బితిఘాతంబు

లును నేర్చిన నాకు సంతోసిల్లి నురేందుం డి ట్లనియె. ర్‌ి య య

. “నీ వఖిలళ్ర్రువిదుండవు

గావున ని న్నాజి నోర్వంగా నోవ రొరుల్‌ ; చేవతలకు (బావ్మాణులకు( గావింపు హితంబు దీనం గడు సిద్ది యగు౯ా; వీని

. నారు గురుద ఓ ణార్లము

నాక హి తార్భంబుగా జనస్తుత బుద్ధిం చేకొని నా వనిచిని పని. [బాకటముగ. "జేయు మహితభంజనళ క్రి౯ా. ద్‌ర్తీ

. జలధికుజీలోనుండి ధీరులు నివాత

కవచు లన మూండుకొ ట్టదానవులు బలిమి. [దిదళులకు బాధ సేయుచుండుదురు ; చారు నివాతులగుదురు నీచేత మహితకీ రి!” ర్‌.

. అని తన తొడిగిన యిద్దివభూవణంబుల, నిమ్మణికిరీటంబున నన్ను

విభూషితుం జేసి, స్పర్శరూపం బైన యీ యభేద్యకవచంబు నిచ్చి, యజగర సన్ని భం బయిన యిగ్గొానయంబు గాండీవంబు చాన యోజించి, పదివేల వాంన మయూర వర్ల మాననీయవాయంబుల బూనిన రథంబు, మాతలి [ప్రయుక్తం బైన దాని నెక్కుం బనిచిః నివాత కవచవధథార్థ బరుగు మని నియోగించిన నిందు వీడ్కొని చనుచున్న నాతో దేవత లి ట్లనిరి. గ్‌గ్రి

. “* ఈరథ మెక్కి తొల్లి యమశేందుం డ నేకసహ [ససంఖ్య దే

వారుల, వృత శంబర బలాదుల, నుద్దతులకా జయించె; వీ రారివి భేది! నీవును బలాఢు(డ వై వధియింపు ముగమా యారతులకా, నివాతకవచానురులకా నమరాంతరంబునన్‌ .” ర్‌

. అని నాకు దేవదత్తం బను శంఖం బిచ్చిన నేనును మాతలి [పయు

కంబైన రథం బిక్కి యతిత్వరితగ తి నరిగి. 50

“వలల

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

— అర్జును (డు నివాతకవచు లను రాక్షసుల జయించిన కథ 2

క్‌,

"ఫేనవదూర్శి చయంబుల,

సానావిధమీనకూర్థున[ కంబుల, క్ష్‌.

లానుక్ళతీ నొప్పుచున్న మ

వోనీరథి. గంటి నేను నమ్మాతలియుకా. 59

ఆ నము[దోదరంబున విశాలాట్టాలక [వతోళికా [పళాన విచిత

వళాకా వివిధ సాలాలంకృతం బయిన పురంబు. గని, త ద్వారంబున శంఖ ధ్వానంబు సేసిన, నది నకల దిజ్మహీధర గువోకువా రాంతరంబు లం [బితిశబ జననం బయిన, చాని విని యలిగి య ర్హానవులు నానా విధాయుధసన్నద్దు అయి నిజకాయశకాళినూంధత మోభూతభూభువను లగుచు వచ్చి నా రథంబు( బరి వెష్టించి. గ్ర

. ఉరుళ(న్త్రృవృష్టి నాపై.

గురిసిన దత్త ణమె యొక్కొకొనిపయి నేను వరునం బదేనీ బాణము

అరుదుగ చేసితి మవోభయంకర భంగిన్‌. 6i

. రనుజులు మదీయరథమా

ర్ల నిరోఢముగా( (బచ౦డ కాండ [పకరం బున గప్పిరి రోదోంతర, మనిమిషులును బుషులు. జూచి యద్భుతమందన్‌ . 62

. కోడుభయమున మాతలి చే

డ్పడి రథ చోదనమునం దపాటవు( డై నకా వడి నేన రథము గడపుచు. దడయక యేసితిం గడంగి దానవులపయికా. 68

. మాతలి నన్ను జూచి సంతోనిళ్లై నంత. 64 . అతులరణాంతరంబున నిరంతరమత్సటు బాణ పాతితో

చ్చిగతదనుజాంగనిర్ల ళ ద సృగ్దల ధారలు నూడ నొప్పె, నా తతగిరిళ్ళుంగ సంగదళిత (పచ లజ్ఞల వాహజాలనం తతగళద ం౦బుధారలవిధంబున నంబర మెల్పం గప్పుచుకా. 6ల్‌

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్దాశ్వాసము

223

వ. అంత నయ్యనురులు మాయాయుద్ద ౦బు సేయ సమక ట్ల నొమీంద

OX

రక

UR

వర్తా(స్త్రంబు లేసిన.

. బలరివుడు నాకు నిచ్చిన

యలముని శాతముఖళోవణా నృంబు విని ర్లశ దవిరళ జలధా రా

వలి నెలం దత ణంబ వటం జెసెలా. య యహ ee)

. అదానవులు దారుణాళ్ళవ రంబు వి ద యే ర

గురిసిన, నవి నన్ను. దెరలంగప్పె; నేనును గులిశాన్త్ర మేసి పొపషాణముల్‌

నుబుము గాపించివి నుజక, వెండి యనురులు నామీద ననలా(స్త్రజాలంబు

లేసిన, గాడ్చుతో [మోసి యగ్ని కణములు నాపయిం గవిసె; నేనును చల

సలిలా( స్త్రముల వానిబల మడంచి

= యున్న, దిమిరబాణ ము[గంబుగా వార

లేసి. రంత దిక్కు లెల్లం గప్ప;

య నంధ-కారమగ్ను డె చలియించి మూ తలి (పతోద మెడలి ధరణి. బడియె.

. తురగములు వజణవ నేరక

వరరథవహనంబునందు వంధ్యము లయ్యళా; నురసారధి నను6 గానక

“హారినందన యెందు బోయి" తనె. గడు ధీతికా.

॥ అమృత నిమి త్తంబున ము

న్నమ రానురయుద్ద మయ్యె; నది యింత భయ [భమజనకము గా; దిది యు |గము దనుజు లా వార్యవీర్యగర్వితు లగుటకొా,

. [బివ్మాచేత నిర్మింప(గ (బడిన భువన

సంఫ్థవం విది” నావుడు “సంగరమున

66

గ్ర

68

69

70

224

em

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

సంచలింపక నా భుజక క్రిం జూచు చుండు” మనవుడు మాతలి చోద మంచె 71

. వానరనాయకుం దలంచి వ జివరంబున నూర్యబా ణము

నేసితి నిందుందొటి నుర లెంతయు నంతన మంద(6గా, జగ (రంల

త్రాసి తమి|న రాశి నివాతంబుగ, దిక్కులు తెల్లగా, మహో

షష ౧

[(గాసురు లావావంబున భయంపడ, మాతలి మెచ్చి యార్య(గాకా,

. గాండీవము క దారుణ

కాండవిఖండిక్ళ తాపఘనులై_ దనుజుల్‌ భండనముఖమున( జేడ్వడి కొండలు వడినట్టు వడిరి కుతలం బ|దువకా. 73

. ఇటు నివాతకవచులు మదీయ దివ్యా స్త్రనివాతు ౪ మహీతలంబు య రా

పయిం బడిన, నట యనురశకాంతల యా కందన ధ్వను లాకన౦ బ[దువ నొక్కటం బురంబున నెగసె; నంత నచ్వానవపుర ంబు( బుర 9 దరు వుళంబుకంకు నతి నుందరం బైన దానిం జూచి మాతలి "క్రీ నిట్ల ంటి. 74

. “నిరుపమరత్న నిరంతర

వరగ్భవాముల నొప్పి నుఖనివానం బగు ని ప్బురి నుండ నొల కొండొక

లు కుకా పురి నుండగ నేల వలసే. బురుహూతునకుకా?ి 75

. అనిన నాకు మాతలి యి ట్టనియె. Tf

. “అనురులవలన భయం బె నయపుడు "వే

ల్చ్పులకు నేమంబుగా బలవిరోధి యీ పోలు జలధిలో నిమ్ముగ నిర్మించె; దనుజులు పదవడి వన జగర్భు వలనం దపోపీర్యవంతు లై, యిందుండ నమరుల చేత గయ్యమున నజితు లై_ యుండ. బడసిన, నమరేం[దు డెణి(గి త ద్విజయార్థ ముగ. బంచె విజయ ! నిన్ను;

ల్‌,

6

. అతయును ప

అఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 295

నమరులకు నసాథ్యు లై_నట్టి వీరల

నీవ యోర్సి “తనుచు నెమ్మితోడ

నన్ను సంస్తుతించి నర నాథ ! మాతలి

గడంగి యపుడు రథము (గమ్మజీించె. 77

. ఇట్లు నివాతకవచులం జంపి కమ్మల వచ్చునెడ, నా ముందట

నొక్క తపోవనంబును, నతి విచితంబై న వురంబునుం గని “యిది యెన్వరవురం” బని యడిగిన నాకు మాతలి యిట్లనియె. 78

““వినవె పులోమయు., గాలక

(యును నవలగా నీరువు రనురయువతులు గమలా

వను శారాధించిరి తవ

మున దెవష్య-హా నవర్ష వర ములు గడునిష్టన్‌. "లి

టా క నరముయ ము యూ (పో ఈ...

లును. ఎమ నుతు లావావంబులో నమరుల క

వ్వనబజువు( బదనీ రనుడివనీతలు రరుణక౯ా. 90

ఇది హిొరిణ్యపురం; విందు బౌలోమ కాబుకేయు లను ననురు టి! లుండుదురు; వారమరులేత నవధ్యు" అనీన “నుని వారిపయిం య

బోగడిము; రథంబు వజఅవు” మని యను మాతలిం బం విన. 31

నశ శ

సు రుస దయం-బున దిన్యగథంబు చతు? ఆరా గ) హిత పురిభూ ముపయిం బణువెకా; సురవైై రులుత ను అలు వలగడి రథంబుల మన్మిసహా (సుక ంబుతో రు

లి న నుఖ బుద్ది(జేసి కడు నె (వక తాశీరీ నన్ను నల్క_తోన్‌, 52

పనును వారల యటబువదివెల రథంబులకు గ ఫినిరోధంబుగా వితతవృశ

వికటళిలా |పభవంబు లయిన దిన గ్గజాణంబు కోసిన, ననురులు మాయా

యుద్ద ని బద్ద్యుల తమ వురంబుశోడన దివంబున కెగసి, మదియమార్ష

ణారళనిరుదమారు అఆ నేలం బడిన, వీరల నొండు విధంబున నోర్వం గ ది గ =

గా దని, $8

(15)

220

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

చ. ఉరగఫణాగరత్న కిరణోల్ల సదు [గభుజున్‌ , వృషాంకు, శం

కరు, ళళిఖండమండితశిఖండు, ళివున్‌ పహృదయాంబుజంబునం దిరముగ నిల్చి, పాళువతదివ్యశరం బది(బోసి యేసితికా సురరిపుకోటిమీంద, వారిసూతు(డు మాతలి మెచ్చిచూడ౧గాన్‌ . 84

ఆ దివ్యా (స్త్ర [పభావంబున సింహ శరభ శార్టూల శుండాల మహిమ

మహోక్ష యత రాతన పిశాచ పవ్నగ గంధర్వరూపంబు లుద్భవీ ల్లి యసురుల నెల్ల విగ తానులం చేసిన. 85

+ వంచనయును మాయయు మా

యించి పరా|కాంతి, నయ్యు మేశా(స్త్రమునం [గంచఅ నంతకుపురి ౫6 గించితి. బొెలోమకాలకేయాసురులకా. 86

. ఇట్లు హిరణ్యపుర నివానులం గృతాంతపుర నివానులం చేసి వచ్చి,

వానవునకు (మొక్కిన వాసవుండును నివాత కవచ పౌలోమ కాల కేయులవధ [ప్రపంచంబు మాతలివలన విని సంతొసిల్లి నా కిట్టనియె. “సురలకు. |బీతి సేసితి; వనుంధర కేంగుమ; నిన్ను నీనహో

దరులు నిరంతరంబును ముదంబున( జూడ(గ( గోరు చున్నవా రరిమవ భేది ! నీకు విషమాజిముఖంబున మార్కొనంగ నో

పరు నరు లెవ్వరున్‌ ; వారి నిభంబులు మార్కొనునయ్య యెయ్యెడకా,

. [దోణ దోణజ కృప గ్‌

ర్వాణనది జాంగ పతు లవళ్యమును భవ చ్భాణహాతింజేసి సమర తోణిం బరిడీణబలు లగుదు రవజితు (లె. 89

. అనిన నమరేందు వీడ్కొని

చనుదెంచితి” నని కిరీటి శతముఖు లోకం బున దనవేసిన విధ మ

త్యనఘుం జేర్పడ(గం 'జెప్పె నందటు వినగా. 90

. ధర్మరాజును దమ్ము(డు నేసిన మవోప రా[కమంబునకుం జఉతురంభోధి

వర్యంతమహీ రాజ్యం బప్పుడ తనకు సంపావ్తం El నంతియ సంతోసిల్లి . 91

ర్‌ి

&

ఆరణ్యపర్వము, చత్తుర్ధాశ్వాసము 297

. దివ్యజాణములు, తదీయ|వయోగముల్‌

మాకు జూపు మనిన మఘవనుతు(డు 'వేలువేజ చూపె వేలుపు లిచ్చిన

య్య స్త్రశ( నములు నిజా|గ జునకు. 92 . మటీయును, 99

. సురవిశిఖ వయోగములు సూప దొడంగిన నేల దిర్లిరం

దిరిగల బయోనిధుల్‌ గలా, దిగ్గజముల్‌ మద మేదికుందె, భా స్కరరుచి మానె. బావకళిఖాతతితోన యడం గాడ్పు, లం బరమున నిల్చి రీశ్వరుండు (బహ యు నాదిగ వేల్పు లందయుకా. అంత నురగగణచోదితుండై. నారదుం డర్జునుపాలికి వచ్చి యిట్లనియె. 44 న అటో

ఎదురు లేక ది వ్యా(న్త్రంబు లిట్లు నీకు( చాడియే (పయోగింపంగ( బాండుప్వుత! సివ మివి యధిష్టానవ ర్జితముల య్య

(అ వా జి నేని మూండులోకములు దహించు నొగినిో. 96

. అని యర్జును వారించి నారదుం డరిగిన నమరు లెల్ల నిజన్థానంబుల

కరిగి; రిట్లు పాండవులు పదిమానంబు లుండునంత నొక్ళ_నా( డమ కన౧కలు వచ్చి యరునున కిటనిరి. ర్‌ లి జ య

. “'వనములం౦దును బం|డెండు వత్సరమ్ము

అలయ కజ్జూత చర్య యకాబ్దకంబు పూని నిర్విఘ్నన్భ త్తి జల్పుదురు మీరు పగి నిర్జి ంతు రాహ వాభ్యంతరమున. 98

ని పరాక్రమ బలమున నిఖలధరణి

రాజ్య భారంబు నీ ధర్మ రాజు పూను;

రఘుకులాధీశ్వరుం డైన రాముకీ ర్తి

యట నీకీరి [(తిజగ ౦బులందు' బర్వు.” 99 య౧ అణా

అని యాచేశించి చేవకన్యకలు వోయిన నిట దేవర్షి మయమైన రోమ శుండు ధర్మ రాజునకు ధర్యానుశాసనంబు సేసి దివంబున కరిగి;

228 శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము a ఊళ ల జార 3 కళ నంత జాండవు లెప్పటియట్ల ఘటోత్కచ సేనానీతులై. [కమ్మజి వృషపర్వనివానంబు నూచుచు, బద రివనంబున నొక్కరా|క్‌ వసియించి, నుజాహుపురంబునకు వచ్చి, యందు దమ పరిచారకు లైన యిం[ద నేనవమ.ఖులం గూడికొని, నిజరథారూఢులై ఘటో త్కచుంభోవం బనిచి, హిమవత్పర్వతంబునందు. దేవర్షి |బవ్యారి యి అలు 0 యజ్ఞ |పదేశంబుల నచేకనిధయూపషపంబులు నూచుచు నొక్కావర్ష్న ౦ జాయ యేం బుండీ; రంత నొక్క నాడు 1౮౮ అజాన్‌ అజగరోపాఖ్యానము ఫం క, మృగ యార్థ మరిగి హిమవ న్న గభూములయందు( బవననందను డొక వ న్నగుచేత( బట్టువడి యి వంస్చగ ధర్యశ నూజచెత మోతీతుం డ యె్యకా, 101 వ. అనిన విని జనమేజయుండు వైశంపాయనున క ట్లనియె. 102

మధా; గార. పదివేలగజములబలము గలవాడు, పౌలను ౧తొడ! లో రి స్‌!

గదనంబుల జేపీ యనేక యజతడనాశతము-. నిర్జించి

యుదిత శార్యోన్నతుం డైనవాండు, నృకోదరు( డల బి యా

వపవడి నిగృహీతుం డ యె డొ నొక్క_వన్న గుచేత 7

వ. అనిన విని వై శంపాయనుం డిట్లని చెప్పె; నట్లు థీముం డొక్కుండ a భా 0

హిమవదుత్తుంగ ళృంగోపాంతకాం తారంబుల మృగయా (భాంతి బరిభమించుచు నతి శాంతుం డయి త|త్ప దేశంబున. 104.

రా జగ అదర ల సాన అ . ee . అశ నాకావివృ శాన్యగవ రుం గృ తాంతాకారు, నిశ్వానధూ

మళిభాధూనరితో (గదుర్షతరుగుల్మ[వాతు, వోరి[వవ

ర్లశరీరున్‌, భృళరూతదర్శను మవోనాగ పభుం గాంచె న

రశ ఇాంకద్యుతివోసిదారుణచతుర్ల ంమ))న్‌ , జగ తాఏసకుజా, 109 6 ద ఈ / జాం

. అమృ్మవోజగరం చామిషార్డి యె ఖీముం బట్టికొని, వాని భుజయుగ

కంబు దన ముఖంబున, నంగంబులు నిజాంగంబున బంధించిన నాగా యుత బలుం డయ్యును దదంగనంగంబున దుర్భలుం డయి, మెలంగ

నేరక భీముం డప్పాము బలపీర్యంబులకు విస్మితుం డయి, “యిది

ఆకణ్యపర్వ ము, చతుర్జ్దాశ్వానము 999

|పక్ళతి ర్పంబుగా; చెద్దేనియు నొక్క యద్భతరూపం” బని విచా రించుచు చాని కట్లనియె, 106

మ త్తకోకిలము. “పను భవీము(.డ(6 వాండ వేయు.డ, నిద్ద కెజు(డ, ధర్భరా

UK

చి,

ax

జానుజుండ(, వీశాచపన్న గ యత ఠరాతనవీరులం బూని పోరుల నోర్వ నోపెడు భూరివీరుడ నాగ వం చాన నాదుల. బట్టి (వచ్చు ననంత బాహుబలాథఢు ర(డకా, . ఇటి నన్ను( బటి యిప్పాట బంధించు వ లు నటి శకి యెటు లయ నీకు ? ౬ —o రై లి నిది నినర్గశ కి యె? వర చాననం

సిద్ది నైనయదియె? చెప్పు ” మనిన. 105

. అదియును దిరంగాతి యయుంను దన పూర్వన్న లి “నడ కుండ (Die చ

నరంబు€ గాంచుటంజీసి వాని కీ ట్రనియె. 109

. “ఇది నా వరలాభంబున

నుదయించిన శకి; యెటి యన్నతబలనం వి ల

దు అయిన జీవులును నా

యెదురను బలహీను అగుదు రివ్విపినమునన్‌ , 110 ఎదుర బడిన6 దాక వచలక ఇార్టూల శ రభసామజాదిస త్త గతతులం బటి తినుచు నున్న యటి నా కప్పుడు 6 & ధక్షర్ణ మైడ్‌ వీవు పాండుపు త ! 111

. శ|కపదవి. బొంది, సచ్బా)వ్మాణుల కోవ మాన మేను జేసి. మనము చేర్చి ననఘ! యిట్టు కై తి నం దొక్కమునివరు

శాపశ కి( దొంటిళ క్రి దణి(గి.” 112 . అని దూఖంచిన యజగరంబునకు భీముం డి ట్రనియె, 118

. “కడుకొని కదుదుఃఖములె నెడ నుచిత మె యాత్మనింద ! యెయ్యెడల మనం

280

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

బడలక యేశకాక్ళతి నె వుడు నుండుట సూనె వురుషు పురుషార్థ మిలన్‌. 114

య

--: ధర్మరాజు భీమసేనుని వెదక(బోవుట :--

. కావున వురుషకారంబునంజేసి చె వంబు నివ రంప నివ; రోపుదు ? య వ

"రేను మవోబలుండ నయ్య్యును భవద్గ హీతుండ నై నై యిట్టి యవస్థం బొందితి; నాత్మ త్యాగం బునకు వగవ; గవవా త రాజ్యానుభొగు లై మ ద్భాతృవరులు దుర్గమంబై_న యిప్పర్వతంబునం [గుమ్మరు చున్న వారు; నన్ను6 గానక యొంతదుఃఖింతురో యని వగచెద” నను చున్నంత నట ధర్ముతనయుండు దీప్తం బైన శివారుతంబు విని, యతిళంకితచిత్తుండయి, యనంతరంబ తన ద వీణభుజూనందనం బుపలతీంచి, మీంద లగ్గగు నంచు ననుజమధ్యంబున ననిలజుం కానక యర్జ్హునుం గవలను గృబ్హార కణార్భ ంబుగా నియోగించి, ధామ్య పురోగమభూనురవరులతో భీము రోయుచుం దదీయపాదతల లలిత హాలకులిశ కలశాదిలవణలకితంబై న పాంనుపథంబునం జని ముందట.

. గిరిశిఖ రాభోగబృనా

_త్రరభుజగళరిర వేష్టితళరీరుం డై భరమునం గదలంగ నేరక పరమ్మశమ మడర నున్న పవనజుం గనియెన్‌, 116

రని యాత్మగతంబున ళళర్చి

య్యానిలజు డొక పాముచేత నె 'వష్టితుండ్రై

తన లావు దజింగి (వాక్ళత

జను[కియ ని టున్న వాడు సామాన్యముగ౯. 117 ap)

. ఇది యేమి యాళ్ళర్యంబొక్కొ”' యనుచు నసిలజుం జాచి దుఖిః

తుం డై ధర్మజుం డయ్య జగరంబున కి ట్లనియె “నయ్యా! నీవు సర్నరూనంబు( దాల్చిన చై దై త్యుండవో ! చేవతవో! యేను యుదిప్టి. రుండ; ని న్న డిగిద; నిమ్మవాభుజు నాయనుజు నా మివార్జివైై పట్టి "లేని నీకు బుభువానివృ త్తి వి యగునట్లుగా. జానినంత మృగమాంనం బు( జెళ్లైద; వీని విడువు” మనిన ధర్మజునకు నయ్యజగరం బి ట్రనియె. 118

స్‌,

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 93}

“వినవయ్య ! నహుషు: డన్‌ జనపతి నేను; మీ పూర్వజులకు నట పూర్వజుండ; ననఘ! ను] తామున కన యగువా(డ; నై శ్వర్యగర్వంబున నార్యవృ త్తి విడిచి, వివేకంబు సెడి, నహ|సో త్తమ (దాహ్మణక్ళత యైన [బిహ్భరథము నెక్కి |బావ్మాణులకు నక్కుజం బగు నవ

మానంబు సేసినదాన నాకు.

. గలళభవు( డగ స్తు ర డలిగి యత్యు[గాహి

వగు మటంచు కావ మప్పుడిచ్చె; మునివశరేణ్యు శాపమునం జేసి యిప్పాట నవయుచున్న వాండనాంటంగోలె. 119

. విధివీలసితంబు చర్మి నీ కే మని చెప్పుదు? 120

. చదివితి "నెల్ల వేదములు, సద్విధిం చేసితి నూజణుయజ్ఞ ముల్‌ ,

విదితముగా సు కేం దపద వీస్థి తి( జొందితి, దుర్మదంబునం దుది. బనుంబామ నె యధికదుఃఖితు. డైతి; సుఖంబు దు8ఃఖములకా వదలక చేయుచోట బలవద్విధి కేమిభరంబు నెప్పుమూ 121

. అయ్యగన్త్యుచెత నిట్లు శావ|గస్తుండనై. శ|కాసనంబువలనం జాసి

యిట వచ్చుచు నుండి "మునీం[చా! నాకు బూర్యస్మ్భతి నెడకుండను బలవంతంబులై న స_త్త్వ్యంబులు నన్ను ముట్టుచో బలహినంబులై. భక్షషుబులుంగాను, శాపవిమోకుంబున కుపాయంబును |బిసొదింపు"” మని కృ ఆాంజలి నై యున్న నాకుం గరుణించి మునివరుండు నా వెడిన వరంబు లిచ్చి యి ట్లనియె. 122

. “క్రమమున రీయడి గిన [ప

శ్న ములకు. (బత్యు త్తరంబు సన్మ్రతి నతు త్రము డెవ్య( డిచ్చు, నగేని క తమునను శావాంత మగు బు ధస్తుత! నికున్‌ . 124

232

వ,

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

అదె దీర కాలంబునకుం గాని కా “ దనియు; నేనును దద్వచనం చ్చ నమ్మి పెద్ద కాలం భియ్యడవి నున్న వాడ చేయడు నీ తమ్ముడు "దుష్ట కాలపాన్తు 0౦ రై న నాకు భకు గంబయ; నోపుదేని నా వశ్నము. లకు, _బత్యుత్తరం ఓచ్చి వీని విడిపించుకొ'' మనిన ధర్భ

జం డి ట్రనియొ. 124

mg

“నీ యడ్‌గన యంర్థాభి

వాయములకు నుత్తరంబు పరువడి( 'జెప్పకా ధీంయుత! (జాహ్మణులకు( గా కాయతమతు లయ్యు నొరుల 5వి విమయముల * 125

— ధర్మరాజు నహుష్య్రశ్నంబులకు6 _బత్యుత్తరంబు లిచ్చుట :--

వం

౭6

అయినను నా నేర్చువిధంబునం జెవ్పెద నడుగు” మనిన నజగరం బి టునియె, 128 cn

“ఘను(డ! యేగుణములు గలవాడు [బాహ్ముణుం! డతని కలుగ (ద గెినయట్టి దేస్తు వెద్ది? దీని నాకు ెటింగువు” మనిన ని

ఉట నియు. జెప్పు బాండ వా |గజుండు 127 య

“సత్య తమా దమ శెచ దయా తపో దానకీలంబు లెందేనిం గాన నగు, నట్టవాండు [బాహ్మణుడు; సుఖంబు దుః ఖంబునై నెడ విమోహంబు నొంద కునికియ వానికి నుత్తమం బగు విద్య;” యనిన నీ చెప్పిన గుణము లివియు [క్రియ శూ దునంద. గల్గిన నతం డు త్తమ ద్విజుడు గా నెర్చునే? నిజము విడిచి

=, నటులయిన | బావా ణాదివర విభాగ ల ( ౯

మెట్టు గలుగునయ్య; హీను లధికు లను వివేక మది యపార్థ కం బగు గాణ?” యనిన ననియి నంత కాత్శజుండు, 128

వ,

a

ఆరణ్యపర్యము, చతురాశ్వానము 233 భీ ఇ

'“(వమాదంబున వర్ణసంకరం బయినప్పుడు వర్గపరిజార్భంబుగా (బాహ్యా ణాదులకు వృత్త.బు "పలు వేట స్వాయంభీ వుం లైన మనువు నెప్పె; సత్యాదిగుణంబులు కూ దునందుం గలిగెనెని వాండు సచ్యూ[ దుం డగు(గార | బామిస్టాణుండు గొ నేర్చు, నే? యవియు (వాహ్మాణునందు 'లేనినాండు కూ|దుండ యనంబడుం; గావున నృ_శ్లంబుల యు త్తమంబులు. 129

. వి త్రహీనుండు వెండియు వివిధవిధుల

విత్తవంతుండు గా నేర్చు; వృ త్తహీను( డై నవా(డు నిహీనుండ యం డు; గాన

ని త్రరణకుం గడుమెలు వృ త్తరళో 130 . అనిన నజగరం బి ట్రనియె. 191 . “అ|పీయం బొగిం జేసియు, నన్ఫత వాది యయ్యు, పాంన గావింవని యమ్మ వోత్ను. డెంగు నుగతికినం; (డది యెట్టు? సెప్పు తి, మయ్య యనఘ! యహింప మేలైన "వెటంగు.”ి 132

. అనిన ధర్మతనయుం డ్‌ ట్లనియె; '““దానంబును. [బియంబు చేత

యును. సతాంబును, నపాంసయుిు నను నివి నాలుగును సమానంబుల; యయినను నహింసయ విశేషం; బెట్టిన దేవ మనుమ్య తిరరగోక్టను అనియడు మూఃడుగతులయందును మనుష్వుండు దానాది గుణం బులు గలిగి యహింసావరుం దయిననాండు చేవగతి వడయు; వివ రీత వర్తనుం డయి తిర్యగో్టనులం బొందు” నని యిట్లు తన చేసిన (పశ్నంబులకు( [బత్యు త్తరంబులు వలికిన ధర్మునందనున కతి పీతుం డయి, భీమసేనుని విడిచి శాపవిముక్తుం డయి, దివ్యరూపంబు సేకొని యున్న నవాుమువలన న ధఛధ్యాత్య విద్యా రవాస్యంబు నిమ్ముగా నెణింగి, యుధిష్టిరుండు వృకోదరుం దోడ్కొని నిజాశమం బునకు వచ్చి యున్నంత. 139

. ఖరకిరణతావమున, నురు

తరదవదావామున శోషితము లైన వనాం

234

fA

లి

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

తరతరుతతి కాప్యాయన కర్యమై వర్షాగమంబు గడు బెడ గయ్యెన్‌. 184

నాలుంగు కల(కుల నవఘన

జాలంబులు (వలి కురిసె రుంరూనిల చే

గాలోలము ల. బహుల

న్ధూలపయోధార లోలి. దుమ లంబులుగా౯. 195

. ఘనతర నై శతమం బొకొ

యనగ ఘనాగమతమి[స మవిరలమె క్‌ ప్పిన జనులకు వ స్తువిభా వన మొక్కొక్క యెడల( గలి? వైద్యుతరుచుల౯. 186

. ఆరుదగు తత్స యోదసమయంబున నొక్కట విస్తరి ల్రె నం

బరమున నంబుదధ్వనియు., బల్వలభూముల భూరిదర్దురో త్కృరరవముల్‌ , మహీరువాశిఖండములందు శకిఖండితాండ వాం తరమదమంజులస్వనము దారతరంబగుచుకా వనంబునకా. 12

వానే

. దళితన వీనకందళ కదం బకద౦ బక కేతకీరజో

మిళిత సనుగంధబంధురనమీరణు. డకా నఖుం డూంచుచుండ(6గా నులియుచు. బుప్త్వు గుత్తు లను నుయ్యెల లొప్పుగ నెక్కి యూంగను ల్రలద ళిసీకులంబు మృదులద్వనిగీతము వి_స్తరించు చుకా. 198

॥ సుర చావచి తగగన

న్ఫురణం బురుణించునట్లు భూవనిత నిరం తరచి[తిత మై యొచ్పెను సురుచిరనవతృణళశిలీం ధ నురగో వములకా, 189

. తత్సమయానంతరంబున, 140

. భూనతికిం దివంబునకు.( బొ లృెసలగంగ శరత్సమాగమం

బాసకల|పమోదకర మై విలసిల్లై మహా ర్లిమండలో పాసిత రాజహంసగతిభాసి (పనన్నసరన్వతీక మ జ్వాసనళోభితం బగుచు నబ్బ్దజుయానముతో సమాన మై. 141.

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 235

| శారద రాత్రు లు జ్వలలస త్తర తార క వోరపం కులం

జారుతరంబు లయ్యె, వికనన్న వ _కెరవగంధబంధురో చారనమీరసౌరభము చాల్సి, సుధాంశువికీర్యమాణక ర్పూరవరాగ పాండురుచిపూరములం బరిపూరితంబులై . 142

నన్నయభట కవిత్వము సంపూరము వ ణల

--వి ఇక్కడ నుండి యెజ్ట్ఞా(పెగడ కవిత్వము వ్‌...

. న్ఫురదరుణాంశు 'రాగరుచి. బొంపిరివోయి నిర ్స్టనీరదా

వరణము ల్‌, దళ తమల వై భవజ్బంభణ ముల్ల నిల్ల, ను ద్దురతర వాంనసారనమధు [వత నిన్న నముల్‌ సిలంగయగా? గరము వెలించ వాసరముఖంబులు శారద వేళ6 జూడగ. 148.

శా, దానాంభకఃపటలంబునం బృథువపయోథారావలిం దాల్చి, గ

వ,

ర్జానిర్హ్రావము బృంహితచ్భలన. [బచ్చ్భాదించి, (పొవృట్ప్బయో దానీకంబు శరద ఫయంబున నిగూఢాకారత౯ా డిగై నాః గా నొబ్బా రె మదోత్క-టఓద్యిరదనంభంబుల్‌ వనాంతంబునన్‌. 144

. కలనిలకంఠకోలా

వాలలీలలు సనెంబె రాజహాంసకులంబుకా; విలసీంచె న పపరా = ట్ర

వలి; విగళిళకునుమకుటజ వాటికలడ రెన్‌. 145.

. అతిగాంభీర విభూతి నకచుళుకాహంశారనిశ్ళేష ళో

షిత పాథోధిపషయన్కు. డైన ముని దోంచెం బుణ్య తెజోమయా కృతీ నయ్యామ్యదిగంత వీథి. [బకట [కీడాక ళా గర్వగ ర్థితమండూక కళ ౦కి తాంబుళుచి తాసిద్ది పచాచార్యు డై. 146

. విశద శార చాంబుద పరి వెష్టనమున.

బొలుచు గగనంబు (పతిబింబమో యనంగ

విక చకాళవనీపరి వేస్టనమున

నతిళయి లె నిర్శ్భలకమలాక రములు. 1&7

అటి శారచాగమంబున నుత్ఫుల్ల కమలకలార కేనరక రాళ కఠితకలోల ళు ౧ లా ౧

మాలినియు, ననేక మ నిలోక నతతనం సేవ్యమాన విపుల పులినోత్సం

(క్రీమదాం[ధ మహాభారతము న

గయి, నిరంతర తీర వానీరవన మండలీవిలసితయు, నాకాళనంకాశ విశద నలిలయు నైన సరన్వతీ మవోనది ననుదినస్నానపా నాదివి శేషంబు లం బరితొవంబు నొందుచు. జాండునందను లమ్మరుభూమిం గొన్ని దినం బులు వసియించి, తదనంతరంబ ధ"న్యూూదిభూనురవరులు, నింద నేనాదిమూలభృత్యులుం దోడ నరుగు దేర. గామ్యక వనంబునకు వచ్చి, యచ్చటి మునులచేత నభినందితు లై, యందు నముచితవ ర్లనంబుల నుండునంత నొక్క_నా(డు. 148

వాసవనందనపఖుం డగు భూనురు( డొకం: డరుగుడెంచి భూవినుతగుణో చ్భాసితు ధర్భజు వి పస

భాీీనుం గాంచి యిట్టు అనియెం బీన్‌. 149

. “జనవర! నీవ దమ్ములును సమ్మృద మొప్పంగ నివ్వనంబునం

దునికి ధు9వంబుగా నిని మహోజ్ఞ ౨ల తేజుండు, చేవకీనుతుం, డనఘు.డు మిమ్ము జూచుటకు నై యిదె వచ్చుచు నున్న వా(డు; మీ కును ననిశంబు6 చా హితము కోరుచు నుండు నతండు నెయ్యు( టై,

. మజియు ననేక యుగనహా | సజీవియు, నప మేయత పః పభాసియు,

వినుత విధేయుండు నగు మార్క్శ_ం జేయుండును భవదియదర్శ నార్ధం వీకణంబ చనుదెంచు” నని చెప్పిన యనంతర ముహూ ర్తంబున. 151

దా: శ్రీకృష్ణుడు నత్యభామతోడ. బాండవులయొద్దకు వచ్చుటు 2

స్ప శై_బ్యనుగీ వాదిజవ నాశ్వయు కమె

యాబద్లనూత్న రత్నా ౧కుపటల ది భాసిత ౦బై, చారువత గవ చా-కాలి

భూపషితగిగన మె బొలుపు మిగులు

యంబున సత్య భామాన్విత ముగ. దరళ సౌ దామినీదామసముజ్ఞ గల

ధారాధరోత్సంగతలమునందు

అప సర ఎ బన జర న ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 237

. శశియు. చాను వెలుంగు కశతమనుు(డునుబో ల

నరుగుబెంచె భునరధాంగ నేమి వివృలఖఘోవ తాండవితబరి శబళ - లా ద బ్రాయమానవనవిభాగు( డగుచు, 15

no

. ఇట్లు వచ్చి వానుదేవుండు రథావతరణంబు సేసి ధరస్టనందినున కఖివం

దనం చాచరించి, ఫీ మార్జుననకులనవహా చేవులం గాౌడయెలించుకొని,

|డౌవదిం గాగనించి, ఛౌమ్యాది నుహీనురులచేత నఖినందితుం

దయె్య; నంత. "గౌం తయా” జుండు గ చాగజునకు నర్హ్య్వాది నత్కా చి ఇంకి

నంబులు నిర ర్తించి, తముులుం దానును విిపజనంబులు నతనిం

బరి వేష్టి చి యుం జ; నప్పుడు కృషుండు ధనంజయుం దన చేరువ లీ 6

నునిచికొని చిర కాల దర్శనోల్లాసితంబు లైన యాలోకనంబుల

నతని యాకారిం బ తార్థద రంబున నధినందించుచు ధర్భరాజున క్రి

టనియె. 15తే

లా

6

భాగ రం౦బు గాదె యో పార్గుండు వారు డొది (a 'యెొన నిదరసమూతాంబువణన యా న సుమి గృతాన్తుః 2 యే అంచు టరయంగ; అజ దా “| న గి సంతన | గిన్యుండ టై వ్రు ధర్నతన య ! స్‌ ధర్ఞనిష్టయు నీతపంబును జూవె యింతకు6 గాగణం వద్ద చరిత! రాజ బుక ను రాజీం;ఐ! ధర్నుంబ ఫ్రీ (అరి

యిసష్ట్ర మై యుండు నీ కెల్ల నాడు;

. వేద వేడాంగవిదుండవు, నివిధయ సి

కర్త వైతి, ధను ర్వేదకర్శరుండవు;

ధరణి యెల్ల 'సలెద్‌ రాజధర్భ మమర సులభ మయ్యె నీ కహావరళోభనమ. లు. 154

. దమమును, సత్యయు క్రయును, ఛై ర్యనిరూఢియు, నిత్యతృ ప్పియున్‌

శమమును నీకు నై జములు; సన్మతి నర్ధవళ ౦బు:, గామలో భములును బొంద; వ ట్లగుట( బా ర్థివకుంజర! ధర్భురాజనా మమున( [దిలోకపూజ్యమహిమం బొగ డొందెద వెల్లకాలమ.౯.

శ్రీమడాంధ్ర మహాభారతము

వ. అని పలికి వెండియు. 156

శా. ద్యూత చ్యాజమునకళా నభాంగణములో దురో్టోధనుం డట్లు దు

ర్నీతిం గూరి యొనర్చినట్టి యఘముల్‌ నిష్కంపై ర్యోన్నతికా జేతఃస్ఫారు(డ వైన నీ కొకనికిం జెళ్లె౯ సహింపంగ; వి ఖ్యాత శాంతులు లేక ధార్శికులు! నిక్కుం బిటి చే 'యెవ్వరు౯? 157

. ఉల్లము సత్త్వసం[కయము నొందినవా(డవు; వీవు విక్రమం

భొొల్లమిం గౌరవాధముల యుద్దతి య మెయి. జెల్లె(గాక; యుం డెల్లను "నేల? నీదుమది నించుక కిన్క_ జనించిన౯ మహీ వలభ; యస రూ పఅదె? వారక వై రికులంబు సర్వముకా. 155

య G

. వినుతభవ న్ని యోగ మను వేల యలంఘ్యము గాన యిమ్మెయిన్‌

ఘనభుజవీ చివి భమవికాసము. జూపక నిల్బెం గాక; స జననుత! చూడ నీ యనుజసాగరముల్‌ దజితోడ విద్విష జైనలయకారు ల కడంగి సర్వజగంబుల నా[క్రమింపప ? 159

. అంధక వృష్వి భో జకుకు రాన్వయభూపతు లల నీచెనన్‌ లం య

బాంధవసౌహృద|ప్రణయభ క్తి విశేషము లొవ్ప, నీమనో

గంధి యడంగ।' జేయ నెనకంబునం. బూనిన వారు; లోభ మో

L

వోంధులు ధా_ర్తరామ్ట్ర్యూలు జనాధిప! మార్కొనువారె వారలకా*

. చతురంభోధిపరీత

తతిత లనా[మాజలక్సీకిం బతివి జగ నున్నత! నీవ; నివు దలచిన నతిదువ్కర మెందు లే దనర్గళమహిమ౭౯.” 161

. అనిన నంతో సిల్లి కుంతీినందనుండు దేవకీనందనుతోడ ““డేవా!

యెవ్విధంబున నైన నల్పావళిస్ట్రం బైన యివ్వనవానంబును, నజ్ఞాత వర్తనంబును దీర్చి లోకనిండ్యంబు గాని వి|కమంబునం బగ ణి జయిం పం గోశెదము; దీని నంతయు నిర్వహించు ఛారంబు నీ యదియ; నీ శరణంబు సొచ్చిన మాకుం బరమ ళోభనంబులును నులభంబులగుట నిశృయంబుగా దె” యనియె; నప్పుడు కృష్ణుండు నిజనమీపంబున

నున్న పాంచాళిం జూచి యి ట్ర్లనియె. 162

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్ధా శ్వాసము 239

స్రీ గనీ పుతు లేవురు నీరజలో చన

యదుకుమారులు. చారు ముదముతోడ ననుపమ స్నే వానమావాతవాదయులై, కరిపాయారోహణ వరత. దగిలి యాడుచు, వివిధశ సా9న్ర]ృవయోగముల్‌ గణబుచుచు, నొం డెల్ల మజచియున్న వారు; ప్రద్యుమ్న ండు వారికి ది వ్యాను) జాతంబు లెల్లను [బీతి నొనలగెం,

. దన్వి యా నుభ[ద తన పుతుకంకు నీ

ల!

తనయులందు? గూర్చి దనర్ర( జేయు; నూజడిలు మింక ను జ్యలోన్న తులం చెం లు an) పారం గాల మనతిదూరమయ్యె."' 169

మార్క-ండేయుం డను మహాముని బాండవులయొద్దకు వచ్చుట :--

వ. అని యాశ్యాసించు సమయంబునం బరమ తపోవృద్దుం డయిన మార్కం డేయుండు నను'దెంచినం గృమ్హండును జాండవులు నతని నెదుర్కొని యథ్తోక్త విధులం బూజించిరి; మునీందుండును వారిని (బళ్యకంబ కుశలంబు లద గం; దదనంతరంబ యంనటు నాసీను లై యున్న యెడం బాండనహితార్జి మై వనజోదరుం డమ్మునివరున కి ట్లనియె, 164

ఉ. “'పనును, బాండునందనులు, నిమ్మునిముఖ్యులు నిప్పు లోకన మ్మానిత వాక్య ! నీ దయిన మంజుల వాగమృత [పవాహము౯ా వీనులదోయి నించుచును వేడుక ( [గోలికొనంగ నొత్మలం బూనెద; మస్మదీప్సితము పూర్ణము సేయగ నర్హ మెమ్మెయి౯.

వ. కావున. 166

క, దేవ నరదేవ ధరణీ

చేవచరిత్రములు, భర్తృ దేవత లనగా భూవినుత లయిన సతుల (ప్ర భావము అజింగింపు మోలి [బస్ఫుటములు గాన్‌ .'' {67

240

రు

ని

శ్రీమడాంద మహాభారతవ

. అని యడుగుచున్న యెడ నారదుం డేంగుదెంచిన నందు (పత్యు

ద్లతులయి [పణమిల్లి , యాతని నుచితపీఠంబున నునిచి, యుచిత సక్యారంబుంలం |బీతునింజేసిన నమ్మవోముని మార్కండేయునిం జూచి “కృష్ణ పాండవ | పియహి తార్థ ంబుగా( బరమపుణ్యక థాక థనం బొనరింతువు గాక యని వలికి వారల నా మం|తణంబు సేసి

నిజేచ్చం జనియె; దదనంతరంబ ధర్భతనయుండు మార్క డేయున కి ట్రనియె. 165 oe)

“సడలి ధర్శముతోడ నడచుచు నే మిట్లు

దందడి దుఃఖంబు లొందుటయును, శెవున నెప్పుడు పాపంబు సేయుచు

ధృత రాష్ట్ర జులు సుఖ నోన్నతు లగుటయు(, గని యీ విపర్యయమునకు న నూహింతు(

బాయక నరు డప్పు సేయు కర్చు మున ఫల మిందు. బ్‌ 5ాందునొ * పరలోకంబు

నందు. బొందునొ* యిండు నందు గనునొ * విశ్యక ర్లయెన యీశ్వరు( గానని పురుషు. గర్భఫలము పొరయ కున్నె * యొడలితోన( గృతము వెడలిపోవునొ ? యిది చెలియవలయు నాకు నలఘుపుణ్య ! 10

. ఇంతయు నెటింగింవ నీశ యర్హుండ “ వనినం బరమజ్జాననిధి యైన

యంత్తజోనిధి యతని కి ట్లనియ “దొల్లి విధాత [వథమకల్పంబున నత్య్భంత నిర్చలంబు ఎను ధర్భత ం|తంబులును నన శరీరంబులు జజ. ౩ త నే ఇ జ న్లో ॥ జస nb

నృజియించె; నట్లు పుట్టి ంప(బడన మయూమనుష్యులు మవోస త్త సంపన్నులు, సత్య వాదులు, వత్యనంకల్పులు, [బహృభూతాత్ములు, స్వచ్చందజీవులు నై చేవయానంబుల విహరించుచు, ననాయానంబున నధిక ఫలసిద్దింబొందుచు. సర్వధర్శ్మజ్ఞలై_, విగ తమత్సరులై, బహు సహ ససం తాను లై, బహుసంవత్సరాయుష్యు లై వర్టిల్డు చుండి; రంత గాలాంతరంబునం గామ [కొ ఛాదిగుణంబులు దమ్ముం బొందు టయు మాయా (వవర్తనులై చేవతలచేత విడువంబడి యల్ప్బాయు

ఆరణ్యపర్వ ము, చతుర్జాశ్వాసము 241

వులు: నల్చ్పబలళ రీరసత్తు ఇలును, దరి[దులును, నివృలారంభులును, బహురోగ పీడితులును, నాగస్తికులును నై యొండోరుల మెచ్చక దురితంబులు సేయుచుం, దిర్యగో్టనులం బుట్టుచు, నరకాగ్నులం గాయచు గ తాగత[భమణంబుల నలయం దొడంగి; రిట్లు దిరుగు చున్న నంసారచ [కంబునందు. 170

చ. మనుజులు పుణ్య పాపములు మానక యు ట్లానరించుచుం దుదిం దనువు దొజంగి పోవునెడం దప్పదు. నీడయవోలె. గర్భముళా వెనుకన యే(గి భూరిసుఖవినృతియుం, బటుదుఃఖ దై న్యముం దనుక(6గ జేయు; [గమ్మఅంగ( చాన యొనర్భ్చు భవంబు చదేహికికా.

క, విను మనుజున కవ్వీధమున. దనం చేసిన నుక్చతదుమ్మృశంబులు "సజయం దన కనుభవింవ6 చాలివి

తనువు నిడుం గాని కర్భృతతి నడ దనఘా |! 172 వ. మణీయు నొక్క నిదర్శనంబు నెెప్పెద. 172

క, ఈలోకమ యగు గొంది కాలోకమ కొందఅకు; నినాంబును బరమున్‌ మే లగు గొందణు; కధిపా | 'యేలోకము లేదు నూవె యిల( గొందఅకుకా. 174

వ. అది యెట్టనిన. 175

చ, ధనములు సాల( గల్లి, సతతంబును నిందియవాంఛ సల్పుచున్‌, మనమున సెన్న(డుకా నుకృతమార్గము పొంతకు( బోక, లోభ మో హనివాతబుద్దు లై తిరుగునట్టి జనుల్‌ పరలోక సౌఖ్యముల్‌ గనుటకు నేర, రిక్కాడి నుఖంబులల మేలయి తోంచు చారికిన్‌. 178

మ ఉపవాన వత సంత తాధ్యయన తీర్టోపాననాది[కియె క పరత్వంబునంజేసి మైహికము దుఃఖపాయమై పోవంగా విపులానందము( బొంద గల్లు(దుది నావిర్శూతభో గ కలో

లువబుద్దిం జిరవుణ్యశీలురకు నా లోకంబునకా భూవరా. 177 (16)

242

gl,

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. ధర్శమ సల్పుచుం, దగిలి ధర్మపథంబున(జేసి యర్థముం

బేర్మియు. గాంచి, ధర్మ విధిం బెండిలి మై |పజలకా సృజించి, స్‌ త్కర్శములం [బళ _స్తములుగాం |గతువుల్‌ వొనరించు సజ్జనుల్‌ ధర్శజ! యిందు నందును ముదంబున.్డ గాంతు రభీష్ట సౌ ఖ్యముల్‌ .

| నతకమును శమంబు శెచంబు లేక నా

_స్తిక మును నిషిద్ద సేవనంబు గలిగి తిరుగు దువకష జన (శేణి ఈ రు పొలియు నుభయలోక ములకు( గాక. 179

. ఇది మనుష్యుల కర్భగతి |పకారంబు, 180

. జననుత ! మీరు దివ్యులరు; సమ్మతి దేవహితార్థ మిమ్మహి౯

జననము నొందినారలు; (పళ న్ఫపఠా [కమలీలః బెర్చి, యుం ర నఖిలశ తునిర్శ థనకర్శ మొనర్చి, మహీభరంబు దీ ర్చి, నియతి. బెక్కు_జన్న ములు సేసి భజింతురు 'దేవభావముకా.

* మార్కండేయుడు ధర్మజునకు (వాహ్మణ[,పభావంబు సెప్పుట :---

. అనిన విని ధర్భునంద నుండు ““చావ్య్మాణపభావంబు వినవలతుం

జెప్పవే” యనిన మార్మ్ళ_ంకేయుం డిట్లని చెప్పె. "దొల్ని హైవాయ వంళోద్భవుం డైన ధుంధుమారుండను పేరి రాజకుమారుండు మృగ యాన కుండ వనంబున( [గుమ్మరువాం డొక్క యెడం ద్భణల 'తాగుల్బ మధ్యంబునం గృష్టాజినో త్తరీయుం డయి యున్న వాని, నకవి|వు దవ్వులం గని మృగం బను బుద్దింజేసి బాణం బేసి డాయం జని నిశ్చేతనుం డయిన యతనిం జూచి యత్యంతదుఃఖతుం డయి, పురంబునకుంబోయి, నిజవంళవృద్దు లైన హైహయుల కంత వృత్తాం తంబునుం జెప్పి, వారిం దోడ్కొని వచ్చి యవ్విపక శబరంబు సూపిన.

. వార లండు వందురి వగచి, యచటి

కతినమీపంబునను చారం డను ముసీందు

నాశ్రమం బున్న నయ్యెడ కరిగి, కనిరి

దేవ ముని సిద్దలోక పతీక్యుం చారు 5: 189 © డె

UX

వ.

శా. ఆలస్యం జొకయింత లేదు; శుచి యావోరంబు; నిత్య కియా జాలం బేమఅ; మర్చనీయు అతిథుల్‌ ; సత్యంబ పల్కంబడున్‌ ;

ఆరజణ్యషర్వము, చతుర్థాశ్వాసము

. కని భక్తి |మొక్కుటయు న

న్‌ జ అర్య యన్యఘుండు దీవించి చారి కర్షృమ్ముగు పూ జనము లొనరింప( బంచెం దన శిష్క్యులం బరమ వం శిత పతుండు కదయన్‌.

243

154

. ప్రావాయులు నమ్మునీం[దునకు సాష్టాంగదండ (ప్రణామంబులు నేసి

“మహాత్మా ! యిక్కుమారుండు మృగయాస కుం డై వచ్చి యింతకు మున్న యిన్యనంబున నొక్క [బాహ్మా౯౭ుం, గృవ్షాజినావృతు, నతి [శాంతుం బావంబునం జేసి మృగం బను బుద్ది చేసిన నతండు మృతుం డ య్య; నేము మవాపాతకదూషితుల మైతిమి; గావున ఫీ చేయు

సత్కారంబుల కర్షులము గా; మిప్పాపంబున కెయ్యది నివృతి?"

యనిన నవ్వుచు. చార్జ్యుం డి ట్రనియె.

, “విను. డన్నంయ మాయా [కమ

మున నెవ్యారలకు లేవు భూరిభయ వ్యా ధి నిరోధ మృత్యు దోషో దష్టనేక దుఃఖములు [తిజగ దాళ్చర్యముగన్‌ ,”'

. అని పలికి దన పుతు నధిక తపోబలసమన్వితుం జూపి.

, “ఈత. డగునె మీబాలకు

వేత నివాతు( డైన వాండు "సెప్పులి డనుడు వా “రాత 6 నము మును చూచిన యాతండగుటకు మహాద్భు తాత్భుకు లగుచున్‌.

మృతు( డయి [కమ్మ సంజీ వితుం. డయ నితండు; కరము వినయ మిది; భూ నుత! యిట్టి మహిమ కలిమికి గత మెయ్యరది? యావతిమ్ము కారుణ్యనిధి !”

కూ

అని యడదిగిన(6 చారు(60 డి టనియె. య్‌ జ య)

155

156 187

188

159 190

244

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

'మలౌ శాంతియు (బవ్మాచర్యమును నెమ్మిం దాల్తు; మిభ్రాట నె కాంలంబుం బటు మృతు్యురోగభయశంకం బొంద మే మెప్పుడున్‌.

వ. ఇది యన్మదీయ।పభావంబు; మీకు బాతకభయంబు వలవ; దరుగుం”

చ

డనినం దార్డ్యుని వీడని చమావాయులు నిజనివానంబులకుం జనిరి; భరతవంళో త్తమ! యిట్టిదియ (భాహ్మృణ|వభావం'' బని మజియు మార్కండేయుడు “ [బవ్మాత త్తన్వరూపనిదర్శ్భనం బయిన యితి వోనం బొక్కటి సెస్పెద విను మని ధర్మరాజున కిట్టనియె. 192

. “వినుతచరితు( డ|తి యను వీపవరుండు తపం బొనర్చం గా

ననమున శకే(గుచుండి తన నాతి గనుంగొని యిట్ల నుం “దవం బున కిచె యేను బూని వనభూమికి. బోవుచు నున్న వా(డ, నో వనరుహా నేత ! నీవు నట నచ్చెదొ? పు[తుల యొద్ద నుంజెదో? 198

చ. అనుటయు భార్య యిట్లనియె “నక్కాట | వు[తులకుం గుటుంబ భా

వన యగువృ త్తి యెల్లను ధువంబుగ( జేయక,, యా |శమాంతరం బునకు మవోత్మ! నీకు నిటు వోవుట ధర్మువు గాదు; వై న్యభూ జనపతి యిచ్చు నర్జులకు( జాల(గ నర్భము; వేడు కువ్విభున్‌ 1" 194

వ. అనీనం గొండొక విచారించి, భార్య పలుకులు ధర్భయు కంబు లగు

ఓ.

టకు నంతోషించి, యమ్మవోద్విజుం డప్పుడ చని యశ్వ మేధాధ్యర దీకితుం డయి విపులకు నపారధనంబు లిచ్చు చున్న వైన్యుం గని యాళీర్వాద పురన్సరంబుగా నిట్ల నియె. 195

“నీవ విధాత; విం|దు(డవు నీవ; సమ స్త జ నేశ్వరుండవున్‌

నీవ; య శేషధర్మములు నీవ యెటుంగుదు; నిన్ను. బోలంగా

నీ వనుధాతలంబున మహీళ్వరు లెవ్వరు లేరు; నన్మునీం

చావలి యెఫు నిన్ను. గొనియాడు, బరిస్ఫ్సుట వాక్యభంగులన్‌ .

చ. అని పలుకంగ గెతమమవోముని యచ్చట నుండి యంతయున్‌

విని కలుషించి “యేల యిటు వీశున నో రజుగంగ. (బేల? ద జనపతియే విధాతయును శకు(డు నీశుడు? నర్థ కాంతి వై మనమున శంక లేక యొకమానవు నింత నుతింవ నేటికిన్‌ ?” 197

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 945 ఎన్‌ అ(తిగెతముల పరస్పర సంవాదము :-- . అనుటయు నతి యిటనియె, 193 య

. “ఊరక మీఅ నాడెదవు; యుక్త మయు క్షము నాత్మ జూడ(గా నేరవు: నరలోకముల నిర్శలనీతిపరా। కమంబు లొ

వీ ఠి (_ ప్పార(గ నేలి ధర్మముల కన్నిటికిం గుదు గై వెలుంగు ధా [త్రీరమణుండు; మేటిగ నుతించుట వోలె నాకు నిమ్మెయిన్‌ ”. 199

వ. అని యధిచేపించిన గెతముండు. 900

. “కలయ నర్లు వచ్చి తల తెల్ల నై నంత. చేసి యెట్లు నీకు. జేరు నెటుక ? జ్ఞానవృద్దు( జె నవాని మాటలు గడా ఖా ధి = సభల. జెల్లు నార్యజనుల కెక్కి. 201 . అని తొడంగి యయ్యిరువురు మహినాదంబుగా వాదంబు సేయు చుండ. గాళ్యపనామధేయుం డైన ముని సభాసదు లైన మునులం జూచి “'వీరలవాదు మన చేత జక్కంబడ చేరదు ; నకలధర్శ్మజ్ఞుం డయిన సనత్కుమారు నడుగుద” మనిన నాసదన్యు లందలి సనత్కు మారుపాలికిం జని య (తి గొతముల వివాదంబు తెణం గెటీంగించిన నతండు వారి కి ట్రనియె, 202 . “"అ|తి నిజంబ పల్కె(; దగు నాతని వాక్యము ధర్భయుక్త ; మ్‌ ఛాతి సమ స్తృము౯ బృహదుద [గభుజాగమునందు. దాల్చు స త్త త్తి్యయుం డెల్ల వారలను గావను [బోవ [బభుండు గావునకా శ[తునిషాదనుం డత(ండ ళకుండు నీళశ్యరు(డుకా విధాతయుకా. 208 . జనులకు నెలను బూజ్యుండు

లా జనపాలుం ; డతనీ మహిత శాననమున స జనులును మునులును సద్విధె( జనువారలు గాని కడవ( జన దెవ్వరికి౯ా. 204

. త త్తియ।[వ్రభావం బేమనవచ్చు ? విరాట్టు, న్మమాట్టు, విధిజితుండు,

సత్యమన్యుండు, యశాజీవుండు, ధర్ముండు నను భవ్యనామంబుల నాగ

మంబులు పార్తివుం గొనియాడు.,; దొఠి యధర్శంబునకు "విజచి బాహ్మ థి ౧ UG

246

(శ్రీమదాం(ధ మహాభారతము

ణులు నిజకేకోబలంబులు జత్తంబున నిశేపించిరి; నాయటంగోలె దావ్మార్టంబు వలన మత్తంబు పవ ర్తిల్లుచుండు; బ్రహ్మకు _త్తంబులు పరన్పరసం[ శయంబులు ; వెలిగా వ ర్రింపనేరవు ; వ్తి్రయుండు బ్రాహ్మ ణసం సెవనంబునం 'దేజోనిరూఢుం డయి యాదిత్యుండు చీకటి నడంచునట్టు దురితంబుల నడంచు; న ట్రగుటం జేసి త_క్తి)0యుండు సర్వాధికుండగుట నిశ్చయం” బనిన నమ్మును లంచయి. జని వైన్యునకుం దత్పకారం బెజింగించిన నా భూవరుం డ(తింజూచి. లి05

- నను నెల్ల జనులకం కును

ఘనుండని కొనియాడి తీవు కడునిజముగం, గా వున నిచె (పితుండ నె తిని; కొను మిచ్చెద నీకు. దనియం గోేటిధనంబుల్‌ .” 906.

. అని యిషధనము లిచి,వ( త లా

గొని వచ్చి, మునీశ్యరుండు కొడుకులకు( [బియం బున బంచి యిచ్చి, యిమ్ముల( జనియె వనంబునకు ధర్శ సంహిత బుద్దికా.” 207

. అని చెప్పి మార్కండేయుండు పాండ వేయునితో వెండియు ని ట్లను

““నరన్వతీ గీత యను నితివోనం బొకటి నెప్పెవ; నందు విశిష్ట ధర్మంబు లటు(గ నగు; దొల్లి తార్జురం డను మునివరుండు భారతి నారాధించి తనకు నద్దెవి (పత్యకం బగుటయు ని ట్రని యడి7. 208

- “పురుషున కెయ్యది ధర్చ్నువు?

పురుషుం డెద్దాన( బర మపుణ్యాత్మకు, లై చిరపుణనగతులు వడయును ? దిరముగ నివి యానతిమ్ము దేవీ! నాకున్‌.” 209

- అనిన నతనికి నప్పర మేళ్వరి యి ట్లనియె.

ధృతి వేదంబులు నాలుగుం జదివి, భూ దేవుండు నానాధ్వర

వతు డై యుం డెడునట్టి పుణ్యు( డమరావాసంబునం దుండు ను న్నతవృ త్త_స్తనభారమంథరమరున్నారీ వరీర ంభనం భృతరోమాంచ నమంచితాంగు. డగుచుం బెక్కెండ్లు సం పీతితో౯-.

స్ప

డగ

ఆరణ్యపర్వ ము, చతుర్థాశ్వాసము 947

మేలగు | కేపుతో, జాలు సాలంగం గల్లి లాలితం బగు తొలుచూలి మొదవు. బాతభూతుం డైన (శో తియునకు నిచ్చు నదమల చరితు. డ మ్మొదవు మేన నెన్నిరోమము లుండు నన్ని వేలెండ్లును నురలోక సౌ ఖ్యవిన్ఫురణ నొందు ; భారంబునక. 6 జాలి భూరిన త్వాఢ్య మై బిరుదైన యెద్దు భూనురున కిచ్చి నరుడు ఛేనుదశక మిరవొంద నిచ్చిన ఫలము వడయు ; మంచివలువ లొనగి చందలోకనున కతం[డతు( ch చను; గినక మిచ్చి నాకమునకు నరుగు. 212

. కృతమతి యె యేజేండులు

హుతవహు ఘృతమునను |;వీతి నొందించిన ను (వతు! దీ ేడుతరంబుల పిశరులం గొని దివికి చేగుం బెం పెసలారన్‌. 218

లో ల్‌ ఖో వావి . సతతంబును శుచి యె దె

వతల( బిదీప్తాగ్ని యందు పనలక సంత ర్పితులుగ( జేసి పడయు నం చితముగ గోలోక వానచిర సౌఖ్యంబుల్‌ 214

అగ్నిహో తం బస్మదాత్శ్మకం బని యెటుంగుము; సకలయజ్ఞ్ఞంబుల యందు గల్గిం పంబడు విశిష్ట్ర[ద్రవ్యంబు లన్నియు మదియంబులు ; నేను మహనీయం జైన యగ్ని హోోే|త్రముఖంబున ననుభవింతు ; నాత్మజ్ఞ లైన మహాత్ములకు _నఖిలసంళ యచ్చేద ౦బు సేయుదు ; ననవరత స్వాధాకయదాన (ప్రతపరాయణు లైన తపోధను లెందేని విగతళోకులై వసియింతు రట్టిది మామకం బైన పరమపదంబు ; వినుము [పచురమధుజీరతొయంబులును, శర్మ రానై కతంబులును, మాంసాపూప పకర తీరంబులును, బాయనకర్ణమంబులు నైన 'యేటు

948 (శ్రీమడాంధ్ర మహాభారతము

లనేకంబు లుత్చాదించి యిం దాగ్ని (ప్రముఖు లైన దివిజులకు( ద్ధి నేసి యజనశీలురు పెక్కేండ్లు మత్పదంబునం | జాపింతు” రని చెప్పినం య౧ దార్జు రండు కా తాంజలి యొ. 215 యా ల రా ఉ. “అంబ |! నవాంబుజోజ్జ్వలక రాంబుజ | శారదచ ౦|ద చంది "కా డంబరచారుమూ ర్తి ! |పకటన్ఫుటభూవణరత్న రోచిరా చుంబిత దిగ్న్వి భాగ! [ళుతినూ క్ర వివి క్రనిజ (పభావ! భా వాంబరవీథివి[ళుత వివోరి ! ననుం గృహం జూడు భారతీ!" 216

వ. అని వినుతంచి కృళార్జుం డయ్యె నని చెప్పిన విని పాండు పుతుండు ముకుళిత హస్తుండ్రై “మునీం[చా వై వన్యతమను వె త్తెజంగునం [బభావసంపన్నుం డయ్యెం ? జెప్పవే యనిన మార్కం డేయుం డిట్లనియె. 217

క, “విను చాకువమన్వంతర మున వైవన్వతుండు పరమవుణ్యుండు దపం బజొనరించె నిరావోరత ననుపమ_థైర్యుండు దళ సహాసాబ్బంబుల్‌ . 218

అ, అనమఘము దూర్చ ఏదాహుండై 'యేకపాదం౦బు నందు నిలిచి బదరికా[శమమున. జరీ పె మణియు( బెక్కు సంవత్సరంబులు తపము సకలజనులు దను నుతింప. 219

జాపి నూర్క్హం డేయుండు ధర్మ రాజునకు వె వన్వతువృత్తాంతంబును దెల్పుట :-

వ. ఆ వై వస్వతుం డొక్క నాండు గృతస్నానుం డయి జలాళయతీరంబున నున్నంత నొక్క మత్స వ్రంబు జలంబులదరికిం జనుదెంచి యి ట్రనియె నయ్యా |! యేను గడు నల్పమత్శ నంబి నగుటం జేసి బలవంతంబు లగు జలచరంబులవలవ నాకు. దద్దయు భయంబు గలిగి యుండు; నిమ్మడువు మవోమత్స వ్రనంపమలంబు; గావున నపాయంబు వొంద కుండ న న్నుద్దరించి యొండెడం బెట్టవే యేను నీకు. (బత్యుపకా రంబు నేయ నోపుదు” ననిన విస్మితుండై యతం డమ్మీను నెత్తి కొనిపోయి యొక్క నూతియందు విడిచి దానిం బలుమాటు నరసి

6%

ab

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 249

కొని యుండ; నదియును [గమంబున వరి లి యొక్క నొ డమును య ఈ వున కిట్లనియె. 290

. “అనఘ! నీవయత్నమున నా శరీరంబు

పొద ళ; నిందు నాకు మెదల నెడము సాల; దట్లు గాన మేలుగ నొండొక యడకు. గొంచు. బొమ్ము కడగి నన్ను.” 221

. అనిన నతం డాజలచరంబు( ౧కొని పోయి యొక్క బావియందు

విడిచిన నది యప్పటియట్ల యక్క జంబుగా( బొదలి తనకు నవ్వాపి యందు నవకాళం బపర్యాప్తం బగుటం బెప్పి, యతనిచేత గంగమడు వున విడువంబడి, కాల|కమంబున నచ్చోఓం దిరుగం బట్టు చాలకున్న నతం డెత్తికొనిపోయి సము దంబునం బెట్టన నది వాని కిట్లని యె.

. “ఉపకారం బోొనరించితి

కృపతో నీ విటు నాకు( గృతమతి వై; (ప ౧m రా త్యుపకార మే నొన ర్చెద విపులగుణాభరణ ! తెలియ విను నావలుకుల్‌. 223

, తడవులే దింక నిఖలభూతములు. [బళయ

మొంద నున్నవి; యిష్పు డొండొండ పొంగి కలయ: బాటు బయోధు లు గముగ. బుణ్య చరిత! యిదియ మన్వంతరనంధి యం|డు. 224

. కావున నీవు దృఢరజ్జుబంధనంబును, సకలధన ధాన్య నహితంబును

గా నొక్క ేరోడ గావించి, న ప్పమునినహితుండవై దాని నెక్కి, సము|ద ౦బు దణజీయందు నన్ను దలంచునది; యేనును ఘనళ్ళంగ శోభితం బయిన రూవంబున. బొడనూపి మీకు మే లొనరించెద” నని యమ్మత్స వ్ర్‌ందు సనియె; టైవన్వతుండును దదుక్త[వకారంబున నోడ నిర్మించి, నకలవీజంబులు సం[గహించి, స_ప్పమునిసహితంబుగా( గృశారోవాణుండై పయోధి. దజియం దొడంగా నంత. 995

. మతి వైవన్వతుచె. దలంవబడి యమ్మత్స కంబు దోంతెంచె నా

యతశ్ళంగోన్నతమూ ర్తి; నాతండు. దచాజ్ఞాయత్తుడై తచ్చిరో

250

వ.

పీ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

గతశృంగా (గమునం దగిల్బె నతిదీర్ణం బై నపాళంబు; న

ద్భుత చేగంబున నోడ నీడ్చె నది యంభో రాశిమధ్యంభునన్‌ .

తదనంతరంబ.

గరునులు గడవంగం గదిలి యల్ల ల్ల న

యొత్తుచు సడముల ను త్తరించి, వేడుక జేతులు వీచి యా జెడునట్టు

లోలోర్శి వం కుల గాలి (కాలి, [సమద హానన్ఫూ ర్తి పచరించువిధమున

నురు ఫేనరోచుల. చెరలు గలిగి, యురువడి వర్గిల్లు చున్న జలంబు చే(

బొంగారి దిన లెల్ల |మింగికొనుచు(

| [బబల విలయకాల పటురయబహూుళ న

మీర ణొమదుర్ని వార మగుచు ను[గభంగిగా బ యోనిధు లొక్కట( 'బెలు రేగి జగము వలి వొడిచె.

గా ౧

226 227

228

. ఇటు లోకం ఇల నేకారవం బన, నమ్మత్స కంబు ద జలాంతరంబున య య లం a ణి

ననేక సవా[సకర్ష ౦బు లయ్యోడం |దిప్పుచు( బదంపడి య ప్పెను వెల్లి 0 a య౧ యల్ల నల్ల ( దగిచిపోవం దొడంగు నెడం దుహినగిరిళ్ళంగ సమీపంబున

న య్యో్యడ నిలిపి వారల తోడ.

. “ఈ నగంబు శృంగంబున నిపుడు మీరు

గట్టు డియ్యాడ" ననిన నా కణము వారు జ =n.

నట్లు చెసిరి; విను మమ్మవో దిశ్భంగ మనఘ ! నెౌెబంధనం బన నవని బర.

. మనునహితులై న మునులం

గనుంగోని యమ్మీను "రము గారవమున ని ఉను! “బళయంబున కీడున(

లు

జన కుండగ మీకు రత నలిపితిం గరుణన్‌.

929

290.

28!

ర

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 951

._ మునులార ! యేను విశ్వం

బునకు( బరమక ర్త యగు [పభ:ండ; వాత్సల్యం బున మత్స మైన రూపం బున నిమ్మెయి నిన్ని చందముల( జనవల నెన్‌, విలివ

మీరు నిర్భయుల రై చరియించునది; మజియు నిమ్మనువును నదేచా

నురమానువంబై న జగం బఖిలంబును సృజియించు; మత్పనాదంబున నిత నికి( బరమజ్జానోదయంబగు ” నని చెప్పి యయ్యాదిమత్స కం బన్ఫళ్యంబయ్యె; వై_వన్వతుండును మటియు నధికతవంబు సేసి సకలచ రాచరంబుల నృజియించె, వ939

. పరమం బగు చై_వన్యతు

చరితం బతిభ కి, వినిన జదివినను మహో దురితంబు లడ౭గు, జనులకు నిరవుగ సిద్దించు ననఘ |! యివావరనుఖముల్‌ . వివో

. అనిన నమ్మేదినీశ్వరుం డమ్మునీశ్వరునకు: |బణతుండై యి బ్లనియె,

॥ పర మెస్టిక ల్చు(డవు, ని

ర్భరభూరిత పః (పథావపరిపూర్ణు(డ; వ చ్చెరువు భవన్మావోత్శ వము నురముసిలోక (పణామళోభితచరణా | 236.

. అడరి నిఖలాండకోటియు(

జెడునప్పుడు( 'జెడక నీవు జీవించెద ; వే ర్పడ జగములు (గమ్మణ( గలి గెడు నప్పుడు సూచెదవు విక్ళతిరహితు'డవై_. బ్రిప్ర?

. తొడరి చరాచర (పతతితో జగ మింతయు వార్డి( దొట్టిన

ప్పుడు లలి తాబ్దపీఠమున ( బొల్చు చతుర్ముఖు(. బద్మగర్భు( బెం పడర భజించి తీవు; జగ దాదిజు(డైన (వభుండు నీ యెడం గడు ననుర క్తు. డై యొనంలె. గాచె మునీళ్వర ! యూ పభావమున్‌

. జగముల నెలను (ముం గడు రా

జగదంతకుమెెళి వామచరణం విడ ఐ

252

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

లగు రోగజరాభరముం చెగ విడువల. జెల్లి నీకు( [దిభువన వినుతా !

. సకలచరాచరోత్ప త్తి స్థితి విలయపశారంబులు నీకుం బెక్కు

మాటులు (పత రికంబులయి కానంబడి యుండు; గావున ని న్నడి గెద; లోకంబులు విలయకాలంబున నెట్టిభంగియగు ? నెజీంగింపు” మనిన మార్మ్కంజేయుం డి ట్లనియె. 240

ని మార్కండేయుడు ధర్మరాజునకు( (బళశయపకారంబు నెప్పుట :---

సీ

““శాళ్వతు, నఖిలభూ తెళ్వరు, నవ్యయు నాదిదేవుని, జగ దాదిజన్ను

నాదిమధ్యాంతవి చెదవిదూరు, నా శ్చర్య కార ణక ర్మధుర్యు, నజరు

నీ షనఖుండును నీకు [జెగడయునై

లు Pa a

వెలు(గొందుచున్న యీయలఘుపుణ్యు,

లాలితదీ ర్య విశాలసితెక్షణుం,

గనక వర్ఞాంబరు, వనజనాఖు,

- నింద నీలవర్డు, నిం|దాదినురగణ

ఏనుతు( గుం గరము వినయ మొప్ప దలంచి యితనియాజ్ఞ దల నిడి యెజింగింతు వినుము వరునతోడ మనుజనాథ! 24 1

. కృత తేతాద్యాపర కలినామంబు లయిన యుగంబులు నాలుగును

బం|డెండు వేల దివ్యవర్ష ౦బులం బర రావసిత ౦బు లగు; నియ్యుగంబులు నాలుగు నొక్కు మవోయుగం బనం బరంగు; మహాయుగనహా [స పర్యంతం బైన కాలంబు |బెహ్మకు నొక్క దినం బనంబడు; దద్ధివ సావసానంబునందు శత చారి కంచె న యనావృష్టిదోషంబు (పవ రైల్లు,

0౫ రా 6 జట్‌ (౧ నప్పుడు. 249

. స_ప్పవాయు(డు మూర్తి స_ప్తకం బ్‌ెగ( దాల్సి

కరము వే(డి మిగులు కరము లొప్ప నదనదీజలములు ను వధిజలంబులు( లీల్చి జగములెల్లి ( (బేల్చు గడంగి. 248

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 253-

చ. దినకరతిగ్మ “తేజము, (పదీవ్రహుతాళను. డయ్యుగాంతనం జనితమవాోనమీరణవ శంబున( బేర్చి నగ వజంబుతో, మనుజులతోడ, నిర్ణరసమాజముతోడ, భుజంగపం క్రితో, దనుజులతో జగ త్తగియము( దళ ణమా|త నొనర్చు నీటుగాకా. 244.

వ. తదనంతరంబ, 249

మ. సిత పీతారుణ నీల పింగరుచు లె, సి గ్గంబు లై, యుద్యతా యతవిద్యుల్ల లితంబు లై, ఘనగిరీంచాకారఘోరంబు ల, తతనిర్థాతనిపాత ఖీమభిదురధ్వానంబు లై సంతతో ద్ధుతసంవ ర్రవలాహకంబులు వెనం దో(తెంచు దిగ్భిత్తుల౯ా. 246.

ఓ, వెల్లున( గూలు తజ్జలము పెక్కువ నొక్కట నమ్మ వోనలం బెల్లను నాజీపోవు.; బృథిపిశ్వర ! ఇమేటులు నబ్బులున వెనం దొల్లి టియట్ల నిండు; బటుతోయదనంఘము లంత బోక గ ర్జిల్లుచు వెండియుం గురియు. జితను గాంగ ననేకశాలముల్‌. 247

శా, ధఛారాపాతనితాంత వేగమున నిద్దాతీతలం బావాతం

బ్లైరూ వెది మునుంగు( దోయములలో; నత్యంతగంభీరవాః పూరం బంతయు ముంచి మించుటయు, దిగ్భూమీనభో భాగముల్‌ వే రూపింపంగ ఠశాకయుండ!6 దమముల్‌ వెస్టించు( దై )ఏలోక్యమున్‌.

తె, అంత( బర మేష్టిచోదిత మైన యొక్క మారుతము నలిరే(గి దుర్వారభంగి విలయశాలవిళ్ళంఖలవిపుల వారి ధరచయంబుల నెల్లను విరియ. జేయు. 249

క. ఆమారుతంబు (గోలి పి

తామహు( డెంతయును ఘోరతమ మగు సలిల

సోమంబునందు నడుమం

దామర వై నిదురవోవు( దద్దయు శెమ్మికా. బి50 వ. ఇట్టి కల్పాంతంబు లనేకంబులు ననియె; నింక గా నున్నవి యనేకం.

బులు; విను మతీత కల్పాంతసమయంబున నేను [బబలాంధకారంబున నెచెసయుం గానక యొక్కండన యత్యంతభయాతురుండ నగుచుం.

254

el

gm

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

బెద్ద కాలంబు పరిభమించుచుండ నొక్కతటి నయ్య్యుది కమధ్యంబున నత్యున్నతం బయిన వటభూరువాంబు గానం బడియె; మజియు'

చదీయవర పర్యంకంబునందు. ల

. కమనీయజలద వరుని

హిమకర బం చాన్సు, నుద్యదిన తేజు, [బమో దమునం బవళించువానిం

గుమారు నొక్కారునిం గుముమకోమలు. గంట్‌లా.

. కని విస్మితుండ నై యాత్మగతంబున.

. లోకంబులు 'బెగటాం6గ

"నె కార్ష్యవ మైన యిచట నిబ్బాలు( డొకం డెకతమున ని|దించుచు నేకతమున నున్న వా(డొ ? యెవ్యా( డగునో?

. అని తలంచుచు నల్లన యకుు_ మారు(

"జేరంబోయిన నాతండు సితనరోజ రేఖ దలకొన(గా నలరించె. గన్ను: లవధరించెను నను లోచనాంచలముల.

251

విరి

254

2 రి5్‌

. తదనంతరంబ గంకీకమధురస్వరంబున ని ట్లను “నయ్యా! నిన్ను

నతి |శాంతుంగా. నెజింగితిం గొండొక సేపు విిళమింపవల లేని నవ కాశం బిచ్చెద; నాశరీరంబు (పపెళించి సుఖంబున శయనింపు” మని తన వదనంబు వివృతంబుగా( జేసిన నేనును బలాత్కార నికి ప్పశరీ రుండుబోఅ బరవళకుండ నై. తస్మార్గంబున నతని యుదరంబు. (బవే

కించి యందు.

. గంగాదినదులతో., గనకశై లాది భూ

ధరములతో, సము దములతోడ, వివిధ పత్తనవనద్విపవ రృములతో, బహుకర్శర్తతు లైన (పజలతోడం,

256

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 955

బతీమృగ వ్యాళ పశునంఘములతో డ, , దద్దయు నొప్పారుధా తిం గంటి; సూ ర్యేందు తార కాజ్యోతిరుజ్జ్వల మైన గగనంబు6, బవనమార్ష ములు గంటి; తె, శ [కవరుణయమాదినిర్ణరన మేత మెననాకంబు గంటి; మవోహియక్ష రాకునానురవి ద్వాధర (పముఖుల( గంటి; వేయేల నకలలోకములుం గంటి, బిర 7 చ. అరుదుగ నమ్మ వోత్ముని మవోజఠ రాంతరభూమి నూటువ త్సరములయంతకాలము వనం బటి (తిమ్మరితిం; గడంగి య ప్పరునున నెందు గా ల్లొనంగ( బట్టదు; చిత్తము భీతి మీజం ద త్పరమతి నంత నక్కపటబాలుపదంబులు సంన్మరించిన్‌ . 259 వ. ఇట్లు ళరణస్టవ రెణ్యుం డైన కారుణ్యనిధి నద్దెవుం దలంచుచుండ నతండు నన్నుం దన వదనానిల వేగంబునం జేసి వెలువరించె; నంత నెప్పటియ ట్రమ్మహావటప్యత శయనుం డైన యబజ్బాలు నాలోకిం చితి; నంత, క. నను( గనుంగొని యెలనవ్వునం దనవదనము వింతచెన్ను దలకొనంగా ని టను నజ్బాలు(డు విిశమ 'మొనరించితె యనమ! యవ్మదుదరములోన౯ా? 260 వ. అనిన నేనును సం|భ్రమంబున నతనిం జేర నరిగి, కెంచామ"రేకులం దెగడు నంగుళంబులు గలిగి తరుణకినలయనుకుమారంబు లయిన తచ్చరణకమలంబులు కిరంబునం "జేర్చి “దేవా! 'దేవరపసాదంబున న త్యాళ్చర్య కరణం బైన సకలచ రాచర భూత [పవంచ ౦బు( జాచితిఢ భవదీయమాయా |పభావంబు భావింపనేరకున్న వా(డ, ఛా, ఈ యేకార్షవ, మీవటథీతిరుహూం, బీపర్ష పర్యంక, మి శై యొప్పారుచు నుండగా, నుదరభా గ్రైకప దేశంబునం దీ యీ రేడుజగంబులులా మెలంగ. గాని టున్న బాలత్వ మే నే యందంబున నిశ్చయించి నుఖ నె యేపారుదుం జెన్నవే. 262

256

మ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. నాదైన యా శితత్వము

నీ దగు చిత్తమున గల్మి నియతమయేనికా సొదరఫణితుల న న్నవ సాదితన మ్మోహు. గా (బసాదింపు తగకా, 268

* నారాయణు(డు మార్క్యండేయునకు6 దన _పథావంబు సెప్పుట :-- . అని యేను వేండికొనుటయు

ఘనతరకరుణారసానుకలిత హృాద యు లై. తన దివ్యమహెమ యి ట్రని వనజాతు(డు నెప్పె గారవంబున నాకు౯. బస

. “అనఘ! దెవతలును మునులును నా దెన

మహిమ. "చెలియ లేరు మహితబుద్ది: నతులవుణ్యమతివి పితృభ క్లు(డవు గాన యొలమి "చెలియ. 'జప్పవలసె నీకు. 265

. నారము లందురు జలముల,

నారయ నారములు నాకు నయనం బగుటన్‌ నారాయణుం డనువపేర న పారనిగమఫణితులందు6 బరంగుదు. బేర్మిక. 266

. అట్టి నారాయణాఖు రండ నైన నెను

శాశళ్యతుండ నె [(పభుండ వై సకలజగము నోలిం బుట్టించు., బాలింతు, నుచిత వేళ సంహారింతు.( జిదానంద శాలి నగుచు. 267

త్తకో కిలము: అంబుజానను., డం|దు6, డీశ్వరు", డంతకుండు, ధ నేళ్వరుం,

డంబుధీకుండు లోనుగా సుర లస దాక్ళతు; లుర్వి పొ 'దంబు, లగ్ని ముఖంబు, నూర్యసుధాకరుల్‌ నయనంబు, లీ యంబరంబు శిరంబు గా నిటు లద్భు తాకృతి నుండుదుర్‌.

చ. అతులితద కి ణాన్వితమవోధ్యర సంఘము లే నొనర్చితిం;

జతురమనీపి-తా (పచురసాఖ్యులు భూసురముఖ్యు, లంచిత

తే.

(17)

ఆరణ్య పర్యము, చతుర్జాశ్వాసము 257

(వతులు మహివతుల్‌ , నుగుణవళ్యులు వైశ్యులు భక్తి నన్ను సం తతమును గొల్లు రీతి నుదాత్తమవో కతుకర్శశీలు రె. 269

. విలయపయోధిమగ్న మగు విశ్వ మహీలవయంబు దొల్లిం యే

నలఘువరాహవి[గహుండ నె వెన నెత్తితి శమమూర్తినై లలితఫ ణాసవా [నకము లావున. దాలు నశేవధా।తియుకా జలనిధి నీమ్న గానగ అనన్నగరీ వన మండలంబుతోన్‌ . 70

. వాడబదవానుంత నె వెస

నేడు సము[దముల జలము లే [గోలుదు; ఫీ "రేడు జగంబులు విలయము! గూడ .నెడం ద జ్ఞలములు గొనకొని విడుతు౯ా. 271

, వానభుజోరుపాదము ల వర్ష చతుష్టయముః౯ యుగాదియం

దొదవ సృజింతు; బుగ్భ్ధజుపసనూక్తులు నామము నయ్యాధర్వముకా వీదతముగా మదీయముఖవీథుల నుద్భవ మొ౭దు; నన్నియుం దుది. బరివ ర్హన|క్రమవిధూతను లై నను జేరుం |గమ్మటన్‌ . 272

| అనహాంక్భతు, ల|కోధను

అలనసూయులు, సంగరహితు, ఛా

pp డై § శ్రైనిదులి ॥

ఘవస త్త్వాత్యకులు, మవో

మునులు నను3 గొల్లు రెపు మోజూ పేవున్‌. 278 GG

అఖిఒగమ [త తారా గహానులు, గగన

పవనదిళలును, మత్స రూపములు కున వె;

సక లర త్నాకరంబులు శయ్య గాంగ

నిత్యనుఖలీలమై శయనింతు నేను. 274

. దానము నత౦౦బు తపో

లి జ్ఞా నాహింస అనం బర(గు సా_త్హ్వికగుణసం "తానము6, గామ |కో ధా జ్ఞానంబులు మశ్ళయములు సంయమియశ్యా! 975

. విను మింక( బక్క మాటల.

బని యేటికి? జగమునందు. [బకటితముగ( గ

258

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

లిన యదియు నేన; లేనిది యను నేన; నునిశ్చితముగ నూహింపు మెదన్‌. 276

. ఎప్పుడు ధర్భవోని యగు, నెప్పు డధర్మము మీఆు6, [గూరు శై లె

యెప్పుడు ద్రైత్యు లుబ్బుదురు, హీనత బొందుదు రెప్హు వేల్పు, లే

నప్పుడు సత్కులీనుల గృ హంబుల నుద్భన మొంది, లీలమె

నెప్పటి మట్ట నిల్చుదు సుశేం|దుల సంచిత నర్భపద్దతిన్‌. 277 ౧౧ 0

నితర _క్షనీలపీత ద్యుతిపి బలసితరూపముల( జతుర్యుగ ముల నే నతిధ్భతి( జరియించి సమం చిత ధర్శ్మస్థావనంబు నేయుదు ననమా. 278

మ త్తకోకిలము. కాలచ| కము నిర్వికల్పము గాగ నేన నయింతును

ప “ J న్మీలిత| కమవి|క మెక నమృ ది నె; విలయ [కియా వేళ నింతయు నంవారింతు. (బవృద్ద యోగబలోల్ల న యల య త్కాలరూపము చాల్చీ దుర్వవహగర్వనిర్వహబు ద్లినె.

క, నా తెజం గంతయు నిప్పుడు

చేతోముద మొదవ నీకు జెప్పితిం (దిజగ ద్దాత యగు పితామహు,డును

జాతుండు. నా యొడల. జక్క నగ జాలునుమీ,

నారాయణాభి ధానుండ నైన యేను బాలరూపంబున శంఖచ[కగదా ధరుండ నై యేకార్లవంబునందు మహాయుగ నవా సమయం బయిన కాలంబున యోగన్గిచా పకవశుండ నై యుండుదు; నిట్టి దారుణ కల్పాంతంబు నూచి నీవు వీతుుడ వగు శెజింగి, నీవలని యను (గవాంబున నాత్మ గు_ప్తంబు లైన సకలలోకంబులు నీకుం గనునట్టి "తజుంగు6 గావించితి; నింక నిశ్ళంక వాదయుండ వయి వలసిన యెడంజరియింపుము; మదీయ నాభికమలకర్లి కాశయనుం డయియున్న చతురాననుండు మేల్కని నృజియించు లోకంబు లెర్పడం జూవెద *”

వని యానతిచ్చి య్దేవుం డంతట నంతర్జ్హితుం డయ్యె; నత్యంత

009 విచిత్రజైన యీ వృత్తాంతం బంతయు నాకు ననుభవ గోచరం బె నయది. 281

a

ఆర ణ్యవర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 959

శా. నా కమై న్చ.బొడసూ పె. చాను గృవతో నాం డందు,నే( డియ్యెడకా

నీకున్‌ గాదిలి చుట్టమై సచివుం డై నెయ్యంబునై యున్నపు ా్యాకారుం గమలాయశాకు( గరుకై కాయత్తు నత్యుత్తమ శ్లోకుం గృష్పునిం గంటి; నాసుకృతముల్‌ శోభిల్లె. బక్వంబు లై_. 282 ఈ దేవ దేవుకరుణం

గాదే కురునాథ : నిర్విశారుండ నై నిః

ఖేదుుడ నై యుండుదు దే

వాదివివిధ భూతనిలయ మయ్యెడు నపుడున్‌ 98

తే. అనఘ యి ద్దేవునన్ని ధీ యగుట గాదె

నాకు! బూర్యవ _ర్షనక థనంబునందు అల 9 య. బోధ మిప్పుడు గల్లి? నిప్పణ్యు. బరమ పురుషు |బభవి షు గృమని శరణు సొరుము.” 294 లం దం

జాని మార్కండేయుండు ధర్మరాజునకు(/ గలియుగ ధర్యంబులు సెప్పుట:

వ.

కక

అనిన విని ధర్భునందనుం డను జసహితు.( డె కృష్ణుని [దిశ ౦నా వచ నంబుల నభినందించి, మార్క ండేయుం జాచి “మునీం|చా! భవత్చ') సాదంబున నత్యద్భుత పుణ్యక థా శ వణపరితోషి తుల మైతిమి; కలి యుగంబున సక లధర్ములో పం బగు నని చెప్పుదురు; తత్ప కారం 'బెజింగింప వౌ” యనిన నతం డతని కి ట్లనియె. 2R5

. “కృత యుగమునందు ధర్మువు

చతురంశంబులను బర(6౫(6జను6; | దేశాది |తితయమున నొక్క డొకండుగ. ౨56 [బతియుగమున, దటుంగ(దొడంగు. వాళులు వరునన్‌.

| అట్లగుటం జేసి ధర్మంబు చరమయుగంబునం గరంబు దుర్లభం బయి

పాదమా తా వశిష్టం బయి యుండు.; దత్పశవ_ర్తనం బాకర్జి ంవుము.

. సత్యంబు నరులకు సంతి ప్రమగు; సత

హోని నాయువు ౧డు నటీగి పోవు; నాయువు దఆింగిన నల్బంబు లగు విద్య; లల్బవిద్యల విచమూవాంబు మిగులు;

260

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

మోవాంబువలన( జై ముసురు లోభంబు; లో భా వేళమునం. గామ మగ్గలించు(;

గామంబు వంపఫపునం గడ6గు. (గోధంబు; [కో ధంబున వైర మెంతయును బిరుంగు;

. వ రమున నశేషవరులు నన్యోన్య న్‌ ca

పీడ సేయుచును విభిన్న బుద్ది నొక్క డొకండు మేర నుండక వర్ణనం కరము సేయంగలరు కలియుగమున.

, జ :నీియమస్వా ధ్యాయ

[పపంచములు విడువ గలరు (జావహ్మాణులు; జనా ధిప! ళూ దులు విపులత పః

కపితులు గా. గలరు పిన వె కలికాలమునన్‌.

. వివిధ వ్యా మఘమృగోర గాకులము లె, వి స్తీర్ణ శూన్యాటవీ

నివవోఖీలము లై, యరాజకము లై, నిర్మూలధర్మంబు లై, (ద్రవిళా ఖీరతురుష్కబర్బర పుళింద వ్యా ప్రిదుష్టంబు లై

భువిలో నెళ్లెడం జా డగున్‌ జనవదంబుల్‌ దద్యూగాంతంబునకా.

. ద త్త యజాతులు శూ|ద చ

రె|త ంబున, శ "ర్యమును, సిరియు, బేజంబుకా, మై[తియును లేక చెదరి ద రి తీశ్వర! ళూన్య్యు లై. చరించెదరు దరన్‌.

. రనగంధ|ద వ్యంబులు

వస చెడు; సస్యంబు లల్వఫలము లగు; మహిం బసిపా(డి దణుంగు(6 దరువుల( గునుమఫలంబులును గరము. గొంచెంబు లగుకొ.

. అరులు మిగుల గొని రాజులు

నరులకు నెంతయును భయ మొనర్తురు; ధరణీ సురులు గడ(గి వాణిజ్యము,

గరిననమును జీయం.గలరు కలికాలమునన్‌.

268

259

290

291

292

298

ఆరణ్యవర్యము, చతుర్థాశ్వాసము

న్స్‌, పాషమండదర్శనబహుళ ౦బు లై యుండు వర్జా[శమంబులు; వనుమతీశ |! తనిలి శరీరంబు( దద్దయు. |బోతురు పుణ్యఫలంబులు బొంకు లనుచు.; గాలంబుతో6 గూడ గల్లవు వానలు పొల్లు లై వీజముల్‌ వొలిసిపోవుం ; [గ యవి కయంబుల. గపటంబు దట చగు6;

గడ(గి యిల డసామ్ము లడ (చికొం|డు; య

ఆ. సాధుచరితులై న జనులు దుర్గతుల రో గముల6 దెగుదు రల్పకాలమునన ; పాపపరులు లగ్గు( బరమాయువును, నరో గతయు., సిరియు( బొంద గాంతు రెందు

క, ఉలఅ నగు నారికవంటలు ;

"గొజీయల పా(డియును దజ చగుం; బురుషులకుం

దెబవలు నుట్టము అ య్యొద ; ర్రెఅచియ భుజియింతు రర్తి నెల్ల జనంబుల్‌ ,

క్ష పితృ దై వత కారో ంబుల నితరేతంభో క్త లగుదు ; రెల్ల యెడల! గు త్సిత దేశ కాలపా [త

పతతియ వ రించు దె వె ఈకనిధులన్‌., క్‌ _69చు దవృబత్ళ

క, పాతుపత్యయవాదవి చేతను ల, వెదనించద సేయుచును, మఖ [వాతంబులు [వత ములు బెడ( చాతురు దుర్శార్గకర్మపరు లై విపుల్‌.

మ. వనితా దుర్భల దీన బంధుజన సర్వస్వొాపవోరుల్‌ , సువ్చా జ్ఞన మాతాపితృపుతవాంశలు, యదృచ్చాకర్మళీలుర్‌ , ధరకా జనసంపూజితు లై చరింతురు ; వినప్ట క్రీకు ఐల విపు లా జనులం జేరి (పతిగహించెద రవజ్ఞాపూర్వదుర్వి త్తముల్‌ .

261

294

295

ది [6

297

298

262 (శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

మ. ధరణీరవణ మాచరింవక నృపుల్‌ దర్పంబునం బళ్యతొ హరు లై, సాధులం [దోంచి, కేకుణు తదీయ, శ్రీధన చే [తముల్‌ పహారియింపం గలవారు ; చారుణతరం బై. చెల్లు చెల్లుం బర న్పరయుద్ద ౦బు ధరాతలేం|దులకు విశ్వ పా ణినాళశంబుగళా. 299 క, నుతు6 డవమానించు జనకు(౬;

బతి నవమానించు భార్య ; పడంతులు బతులున్‌

మతి నొండొరువుల మెచ్చక

నతతము( జరియింతు రిష్టసంచారములన్‌ 800 క. నడవవు చేవవితృ|కియ ;

లుడుగును వేదార్థసమ్యగుప దేళకంబుల్‌ ;

గడ-గును మోవాతమంబులు ;

పుడమి నమ స్తంబు( గుజనభూయిస్ట్థమగు౯. 801

రలొ

. పదియాయజువర్ష ముల్‌ వరమాయు వయ్యెడు ; ధరణీశ ! కలియుగాంతమున వినవె ; యేడు నన్మిదియును సండ్ల పాయంబున( (బజ లుద్భవింతురు భామిమలకు ; [దవిణవిహీను లై చాత యొక్కండు లేక. యనో్యోన్యతన్కరు అగుదు రెందు ; నెటీ గడువారును నెంతయు. [గూరు లై చెనపి పొవంబు సేనెదరు నూవె; తె, యన్నవి[కయ మొనరింతు రఖిలజనులు ; వెదవిక్రయు లగుదురు విపవరులు ; పణ్య యోనుల యగుదురు పద్మముఖులు ; గప్టుతర మైన యక్క_లికాల వేళ . 902 తరువోజ :_ ఉక్కున ళూదు లత్యు[గులై కవిని యొక్కండ వెక్కం[డ నుజక చంపుటయు, దిక్కెవ్వరును లేక దీను కై వనుమ కీనురుల్‌ నాలుగు చెనలం బాజెదరు ;

ఆరణ్యపర్వము, తృతీయాశ్వాసము 263

(ముక్కడిచోరులు ముట్టి నిశ్ళేవ 6ం ముగ ధనావలి. గొని మొగి వధింపంగ నుకి (సుక్క కాకులయట్టు ళూన్యు ల చెదరి సౌంపటి యడవులు సొత్తురు జనులు, 808

ర్‌, (శుతిధర్శ్మ? బులు శూ దులు (పతిభం జెప్పంగ వినుచు [జాహ్మాణులు కడున్‌ మతి సెడి తక్సేవకు లై

యతినిందితకర్శ కారుల యెద రధిపా. 904

మ త్తకోకిలము దేవతాయతనంబులున్‌ , జగ తీసురావసథంబులుం, జావనా[శమభూములుం జెడి పా డగుకా; శుభవృ కవ ల్లీ వనంబులు నాళ మొందు( ; గలి పచారమునందు దు (స్ర్రీవివోరము మద్యపానము( జల్లు. బెల్లుగ నెల్లెడన్‌ .

క. గురుం గొనియాడ(డు శిష్యుడు వ గురుండును శిమ్యు నెడ వంచకుం డగు;మదినొం డొరువుల నొల్లరు బంధులు పొరింబొరి. గఅవులగు?; |బజకు( బొడమును భయముల్‌ . 806

981,

. ఇవ్విధంబున ధర్మంబు లెల్ల నపగ తమ న బడ, జను లలను దలడిల, ౧౧ ౧౧ ౧౧

ఠా చం ఆ a | బహువిధోత్చాతములు పుట్టు( బార్జి వేం ద! కడ(గి తత్కలికాలసంతయనమునందు. 07 5. !కమమున రాష ములును, నగ

అ ey

రములును, నాశంబు నొందు; ర యాచ్యుతు ల [భమియింతురు జమ లతిదు ర్లమగిరిసరిద ౦తిక ముల. గడు నాతురు లై. 808

ఎః కీలియుగంబున విష్ణుండు కల్కిరూపంబున ధర్మంబు (పతిష్టించుట 2

వ, అంత: గలియుగాంత ౦బునందు భువనవిదితం బయిన శంబళ | గామంబున విషుయశుం డను పేర విషుండు గల్క్క్య్యాత్యకుం డయి జనియించి, £3 ణం

264 (శ్రీమదాం(ధ మహాభ్రారతము

సంసరణమా[తన వేద శ్వా స్త్రంబులును నమ _న్షకస్తారి స్ర్రవిశేషంబులు నథిగమించి, సార్వ భౌముం డయి. మధ్యాశ్కర, అసద్భశ తేజుండు (బాహ్మ ణానీకనహితు( డై కడణి వనుమతియందు నధర్మవర్తు లై యున్న మైచ్చులను మనలక నిజశ _క్తి(జేసి మడియించి ధర్మంబు నిలిపి వనునిభుం డొనరించు. బేరి వాజిమేధము నిష్ట యొప్ప.

క, ఘను. డిల యెల్లను _ద్రాహ్మణ ధనముగ భాగించి యిచ్చి ధర్మయళోవ ర్భను(డై వార్గకమున న త్యనఘుండు దివోవనంబునందు వకించున్‌. d11

వ. అతనిచేతం [(బతిస్టతం బయిన దర్శంబు ననుసరించి | బాహు ణాది jn

వర్ణంబులు సమశ్యాదంబు లై వర్షింపం గలయవి ; చాననచేసి కృత

యుగంబు సంపా _వ్లం బగు నందు. 912

శా, ఆరామ(వజనై త్యసగస్టవన దేవాగారసౌమ్యంబు నో భూరి బహ్మూత పన్వినంకులము ల్‌. పుణ్యాధ్వ రారంభనం ఖారోదారము లై, నితాంతఫలిత భాజిమ్టుసళ్యంబు లై యారూఢ స్థితి నెల్ల దెళములు నొొప్పారుం [బకాళంబు లై. 1కి క. సమయముతోడం? గురియు వ ర్షములు ; గరము తేజ మెక్కి. చరియించు నవ కములై (గవాంబు; లారో గ్యము సౌఖ్యము సమథిక ముత( ౫ లుగు నరులకున్‌ . ల14 వ. ఇది కృతయుగ (పవర్తనంబు ; |కెశాచ్వాపరయుగ ద్వితమంబు నందును ధర్మ ంబ వ ర్తిల్లు; నిట్ట తెఆఅంగునం గాలగతు ఐఎనేకంబులు నాకుం దిత్య కనిద్దంబు లయ; నీ వడిగిన యతీతానాగతంబు అయిన విశేవంబు లెణింగించితి; నింక నొక్క హితోవ బేళంబు సేనెదనాకర్ణింపుము, 815 క. ధరణీనురులకు నెప్పుడు. గర మిష్టము సేయుమయ్య కొరవవంళో

3 ng జు ళో ఆల బర ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 265

త్తర! వీ|పులు సంతుష్టిం బొరసినం జికుజటు నశేషపుణ్యాఫలంబుల్‌. §18

UD

. నకలభూతములందు సదయాత్ము(డవు గమ్ము; పాలింపు (వజల సీ [పజలంబో లె; వితతవృద్దాచార వేది వై_ ధర్మంబు సలుపుము; దురిత వర్ణనము సేయు; మెటు(గమి, బావ మొక్కి ంచుక దొడరిన. జట్టన (పతికార శాలి వగుము; గర్వంబు విడువుము; గరము [వియంబును నిజమునుగా వచోనియతి నదవు; కే, కాలగతు లెల్ల నెజింగి యస లితబోధ యు క్తు(డవు గమ్ము; భరత వంశొద్భవుండవు నీవు గావున నత్యంత నిర్మలు(డవు (పాజ్జుండవు నీకు వే చెప్పంగ నేల?” బ్ర]

వ అనిన విని '“మునీం చా నీ యానతిచ్చిన వాక్యంబు లన్నియు నవ హితుండనై వింటి; నింతకు మున్ను నాయోపిన శెఅంగున లోభ మాత్స ర్యాది దుర్గుణంబులు పరివారింతు; నింకను భవదు కం బైన ధర్మ శాననంబును [బయత్నంబునం బాలించెద'' నని యతనికి యుధిష్టి రుండు |వణమీల్లి మణియును ([బాహ్మాణా [పభావంబు విను వాడై యతనిం (బార్జించిన( దద్విమయం బై న యితిహాసం బతనికి నమ్బవో మునియి ట్లని చెప్పె. లేర

ని మార్య౧చేయు౦డు ధర్మజునకు( (జాహ్మణప్రఖావంబు "సెప్పుట :-

చ. “ఘను(డు పరికితుం డన( (బకాళితు డైన మహీవిభుండు భా నునిభుండు భానువంళ్యుండు వినూతనకీ ర్తి యయోధ్య యేలు వా( డనుపముం డొక్క నాడు మృగయారాతు(డై చరియించెం గానన మున నొకరుండ యిమ్ముల నపూర్వజవో[గవాయాధిరూఢు. డై,

వ, ఇవ్విధ౦బునం బెక్కు.మృగ ౦బుల వధియించుచు!. |గుమ్మరువా( డొక్కు యెడ. ౩2 0

266

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. మదభ రాభిరామమృదులయానం బొెప్ప(

నల్ల బెొలయుచును లతాంతరము ల. గరము లీలం గమ్మవిరులు గోయుచునున్న పువ్వుంబోండి నొక్క పొల.తి. గనియె. 82!

. కని యంత. గదిసి యాకా

మీని యొప్పులు చూడి దగుల మీజీనతమకం బున ననిమిషమలోచను డై. జననాథుడు మదనకజాణనసంహాతి6 దూ లెక. లెదిలి.

. అదియును నతిసుందరంబై న తదియమూ రి విభవంబునకు మెచ్చి

సాభీ వాయంబుగా నవలోకించె; నంత నమ్మహీ కాంతుం డక్కాంత క్రీ భ్రనియె 929

. “ఎవ్యరిదాన వంబుజదశేకణ ! యేకత మిట్టు లేల నీ

ఏవ్యనభూమియందు( జరియించిదు 9” నావుడు? “దం|డిపంపునం దివ్యనభూమియందు( జరియించెద నద్యరు( గోరి; కన్య నే; నివ్వరి దానం గా వలయు ? నేర్పడం? 'జప్పుము రాజనంద నా 1

: అనిన దాని [పగల్శ్భవచనంబులకు న్యకవిలోలుం డై భూపాలుండు'

దన యభఖిలావం బెజింగించిన నమ్మగున “న న్నెన్నండును జలవివో' రంబునకు ( జొనువకుండు నదియ ట్లయిన నిన్ను వరియించెద' ననిన వా(డును దిత్సృమయంబున కొడంబడి దానిం దోడ్కొని పురంబునకుం జను దించి యిష్టనుఖతత్చరుం డయి యుండె; నంత నొక్కా నాడు శరతృమయంబునందు. ల2రీ

- అతులిత పుష్పపల్ల వఫలాన్విత భూరువాభూరివల్ల రీ

వితతము(, జారుకై రవ నవీననరోరువావండ మండలా యతనరసీమనోవారము నై న పురోవవనంబునన్‌ సము న్న తవిభవుండు వానభవనంబు లొనర్చు(గ6 బంచి యిమ్ములకా.

. దే వీనహీితంబుగం బ్బ

థ్వీవరు డవ్వనమునందు విహరించె ఘనాం

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్జాశ్వాసము 967

తావకనరవానరంబుల

భావిత పద్మ వనవవనపరిచితు( డగుచున్‌. విల

. అంత నొక్క నా(డు నిశాంతఘర్శజలక ణకలితశరీరుండై [పియా న మేతంబుగా వాసగ్భృహంబు వెలువడి తత్సమీపంబున నతిమనోవారం బయిన కమలాకరంబు గని చానితీరంబున నయ్యుగ్మలి నునిచి చాను

గృ తావ గాహుం డై. 99

. “మలై యున్నది జలము వి

శాలనయన ! చెమట వోవ. జయ్యన దేహ

తాళన మొనరింపు" మనిన

'నాలేమ దరన్ని తాన నాంబుజ యగుచుకా. 929

. మడు(గు సొచ్చి మునిగి మాయమై పోయిన

నద్భుతాత్ము( డగుచు నవనివిభుండు

మడు(గు గలయ వెదకి మానిని గానక

జలములెల్ల వెడల. జల్లి. గడంగి. ల90

. ఇట్లు సల్ఫి యందు మండూకంబు లనేకంబు లున్నం జూచి “యివి మక్చియాంగనను (మింగినవి గాకేమి” యని కలుషించి యను చరులం బిలిచి *“'నాకు. [బియంబు నియ వలసినవారు గలిగినం బుడమిం గల కప్పల నెల్లం బొడవడంచి రం" డని పంచిన నలుదిక్కు లకుం జని తదియకింకరవర్షంబు, బ్రిఫై!

. కొల6కుల, వాంగులక౯ా, నదుల., (గోవుల, చావుల, నిర్లరంబులం గలయంగ రోసి రోసి వడిం గప్పల( గుప్పలుగా వధించుచో

నలుగుల మందు భేకనివవాంబు గనుంగొని భీక నాయకుం డలఘుతపస్విరూపమున నా నృపుపాలికి వచ్చి యి ట్లనున్‌ . రీల్రి2ి

, “అక్కట! లోక మెల్ల నగ నాజడి[ గప్పల? జంవ నేల ? యిం చెక్కడి పెంపు గల్లు? బ్బ థి వీళ్యర ! కోపము డింపు ; కప్పలం జక్కాని చూడ్కి( జూడు ; మిది చాల నధర్మము" నావుడు౯ విభుం “డెక్కడిమాట ! నానతికి నె గూనరించెం గడంగి భేకముల్‌ . లలిలి

270

Ux

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అని శంకించి సిజశిమ్మ్యుం డా| లేయుం డనువానిం జూచి “శలుండు

మన వామ్యంబులం గొనిపోయి యొక్క మానం బరుగు దెంచె; వా(డును దనయంత. చెచ్చుట గలుగ నేరదు; నీ వరిగి మన తురంగరత్నంబులం గొని రమ్మని పంచిన నవ్వుడ కదలి య యోధ్యకుం బోయి. 249

. మనుజపతిం గాంచి యాత(డు

“*మునివతి పు_ళ్తర నధిపముఖ్య ! యిచటి కేం జను దెంచితి ; మూవాయవముల నెనసిన నెయ్యంబుతోడ నిమ్మని”' 'యెందగకా. 44

. అనవుడు శలు( డి ట్రనియెం

“జను నిను. బుక్షేర నతండు ; సాలుదు వీవుం గొనిపోవ(6 దురంగంబుల. ; జను మీదుర్భాషితములు నె 6పవు మాకున్‌.” బ్రెశ్మీవ్‌

= అనిన నమ్మునికుమారుండు (గమ్మణీ చని గురునకు నవ్విధం 'బటీంగిం

చిన వామదెవుండు [కోధపరీతచేతన్కుండై శలునిపాలి కరిగి యిట్లనియె. 846

. “ “ఇమ్ము నచేశ్వ్యర ! మాతుర

గమ్ముల వ నీకార్య మయ్యెంగాదే ; కడులో భమున నొండుల సొమ్ములు ర మ్మనినన్‌ వచ్చునే? యెరవు శత మగునే ? లో

. పరధనహారణము దురితము;

పరికింపుము ; వరుణుచేతి పాళంబుల ని ష్టురముగ6 గోట్టువడకు; ని రృరనరక కృ శానుశిఖల( బడకుము మీ(6దకా.'” 948

. అనుటయు నాత. డి ట్ర యె “ నాజడీవీ[ పుల కేల యశ్వముల్‌ ?

భఘనతరన త్త మూరు అనయా? దగు నెడ్రను రెంటిీ నిచ్చెద౯; విను మటు గాక బల్లి దపు వేనడముల్‌ వలతేని నిత్తు. గై కొనుము తగంగ; వామ్యముల( గోరక పొ; మృడియాన లేటి కి౯?'

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 271

క, అనిన “నివి యేటిమాటలు*?

gn

వినువారలు నవ్వ నకట! విపుల ధనముల్‌ గొని వెజ యొంటి నిచ్చెద

నను టిది యేనా(టి చంది?” మని ముని పెలుచన్‌.

. వలుకుటయు నలిగి శలుం “డి

ప్పలుగు(ద వసి నంట(గట్టి పటు శూలములం బొలియింవుయో డనుచు భీకర బలుల నియోగించె( దనదుపాగ్ళ్వజనములన్‌. బిల్‌]

. అంతయుం జూచి వామబదేవుండు ఘనరోవణభీవ పవోస దుర్నిరీమ్య

ముఖుం డగుఓటయు నావణంబ వోరాకారు లగు రావును లనేకులు పుట్టి నిశాత శూలంబుల నాభూపాలుం బొడిచి కాలగోచరుంజేసిరి; మునీం[దుండు నిజేచ్చంజనియెం; దదనంతరంబ శలానుజుండు దలుం డను వాడు నిజరాజ్యపట్రబద్దుం [జ సుఖం బుండ.6 గొ.డొక కాలం బునకు వామదేవుండు ననుదెంచి వానిం గని “'మవోళ్నా నీవు ధర్భపరుండవు; ధర్మువు దప్ప నోడుదేని మాహ'యంబుల ని” మ్మను టయు దలుం డలిగి నిజనహమిపంబున నున్న సారథిం జూచి యి ట్లనియె. లి5్‌లి

కడు. (గొవ్వీ తేకువ 'నెడియె నీ పాటుండు;

వీ(కమై నిప్పుడు వీనిజొమ్ము వయ్యంగ చేసెద, జయ్యన వివదిగ్ద

నాయక మును శరానమ్ము( చెమ్ము"” నావుడు నమ్మహీ దేవుండు నగుచు ని

ట్రనియి “న న్నేయం చెమ్మనిన విశిఖ

న్న, మంత$పురంబున నంతనంబున నున్న

యనఘు భవతు తు దునుము(గాక”

. యనంగ6 దదనంతరంబ ఘో ర్యా స్త్ర అవాతుం

డయిన యబ్బాలు( గొంచు వోవోరవంబు అనంగ నంతివురంబువా రెల్ల వచ్చి

రది [ధువంబుగ గనియును నవ్విభుండు. తవిలి

272

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వ. కో వఘూర్ణ మాన విగహుం డగుచు. దన దురా[గవాంబు విడువక

మ.

నబువవర్తులం జూచి, లర

“వినుడి సరజనంబులుం, గడిని యీవి(ఫున్‌ దురాలాఫు, దు ర్షనునిం దున్మెద నస్మదీ యనుమవాచ్చాపో గనిర్భు క్తబా ణనిపాతచ్చిదురాంగర క్ష౭లశో ణ&ోణిసంగ న్థు( గా

గను(డి యీ దురితాత్ము” నంచు నతి శీఘపా ప్పకోదండు(డై .లికిక్‌

._ శర మరింలోయుటయను ద

త్కరయుగ్భము బాణ కార్చు కంబులతో. "బి చ్చెర సం స్తంభము నొందుండు నర నాథు(దు విస్మయావనతమానను(డై. ప్‌ఫ్‌ట్‌

. వుల్లవడి చలము రోవము'.

బోల్లయు నై చనంగం గొంత (పొద్దు మొగమునన్‌ వెల్లందనము గదుర నిలిచి యెల్ల జనులు విన మణియు ని టీని వలి కెన్‌. 7

“ఆడితింబెక్కుమాట; లవి యన్నియు నమ్మయిపోయె; నస్త్రసం తాడనశ క్తి గీడ్బడియె; దథ్యము (బాహ్మృణశ క్తి యెక్కు; డే నోడుదు వామదేవునకు; నోజననం ఘములార! నజ్జనా

మేడితకీ ర్తి నిమ్ముని నమితనిషూదను నా(శయించెదన్‌ .'' శిలిరి

. అని యివ్విధంబున నతం డేటు దప్పిన జోవోరు వెట్టుటయు. దదీయ

బంధు మి|తజనంబులు భయనం|భమంబులతో నమ్ముునినాథు శరణు నాచ్చి యనున ముంచిన, (బనన్నుం డై యమ్మ వోత్ముండు దత్కర యుగ _స్హంభనంబు మాన నను[గహించి, తదియనందను [పాణంబు లొసం గ నంత నమ్మ హీకాంతుండు భా ర్యా బంధుజననహితంబుగా నతని (బణమి ల్రి వాయంబులః చెచ్చి యొప్పించినం గైకొని వామ దేవుం డరి7; నిట్టిది [బాహ్ముణపభావం బని చెప్పిన విని. 859

. మునిపతికి (మొక్కి కుంతీ

తనయుడు “మీకంటు వ్నద్దతము( డగు పురుషుం డనభూ! కల ౭ జగమ్ముని' నని యడిగిన నాత( డిట్టు లని యెణి(గించెల. 860

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 2/8

-, మార్కండేయుడు ధర్మరాజునకు నిందదద్యుమ్ను చరితము సెప్పుట :-

ర్‌

em

ఘను. దీం[దద్యుమ్నుం డను జనపతి గలం డాత. డిం|దసదనమున ముదం బున నుండ౮ బహాుకాలం

బున కాతనికీ ర్తి లోకమున మాయుటయు౯. 961

. అమరు లిచ్చోటనుండ లే వరుగు మనుచు

నుర్విం (దోచిన, నతండు నాయున్నకడకు నరి( జనుదెంచి యిటను ““ననమఘు! నన్ను థ ౧౧ నిద్దపుణ్యు నిం[దద్యుమ్ను నెటు(గుదయ్య?. శ62

అనుడు నేనిట్ల ంటి “నయ! ని న్నెణుగంగ( జాల న య్యెద; హిమ శ్లైలళ్ళుంగ వాసి మై యుండు [పొవారకర్ణుం డను చేరి ఘూకము గడు(బెద్ద; యదియు నాకంకు నిన్ను నిర్ణయముగ 'సలుంగు6 బొ” మృమటయు నన్ను రమ్మనియె నతడు; “ ఘనరసాయనఘుటి కా పయోగంబున 'దేవాతాపంబు వర్టించె నేడు

. గదలి రాజాలనే” నంటి గడణి యన్న

“రేంద్రు. డళ్వమై నను. బీతి నెత్తికొనుచు నయ్యులూకముపాలికి నరిగి నన్ను నడిగినట్టుల దానిం దా నడుగుటయును. 869

. అదియునుం గొండొక సేపు దలపోసి చూచి, “యేను నిక్కు_వంబుగా

ని న్నెలుంగ నేర; నిం|దద్యుమ్నం బను కొలనియందు నాళీక జంఘుం డను "వీరి బకవ ల్లభుండు వసియించు; నవ్విహూంగ౦బు నాకు! బెద్ద; నిన్నెలుంగు నరుగు” మనిన నమ్మనుజవతి నాతోడంగూడ నయు లూకంబు మోచికొని నాళీకజంమునొద్దకుం జని తన పెరు చెప్పి “న న్నెఖుందేియనిన నదియు “నేనిన్నెలుంగంజాల; నాక ం"కు( జిరకాల జీవిమైన యకూపారుం డను కచ్చపంబు గల; దదియును నిక్కాలన నుండు;నజ్జ్ఞల చరము ని న్నెలుంగంబోలు; నడిగి చూతము గాక యని

(18)

274

el,

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

యక్కమఠంబు( జేర్కొని'"“యిది యొక్క ధర్శసంచేహంబు;నిర్హియించు టకయి యీ యార్యజనంబులు నిన్ను గుణీంచి వచ్చినవారు; నీవు సను దేర వలయు నని వేడుటయును. 964

. కొలను వెలువడి చనుదెంచె. గూర్ళ విభు(డు;

వార లడిగి “రిం|డ్రద్యుమ్న ధారుణకు నెబు(గుదే'” యని; యదియు నొక్కింత సేపు దలంచికొని కన్ను (గవ న|శుజలము లురుల. 65

. ఎలుంగు రాల్పడ చారలం గనుంగొని యి ట్ల నియె. 966

. “అక్కట! నే నెఖుంగనె మవాగుణభూవణు నమ్మ హాత్ము; న

న్నిక్కడ( బెక్కుమాటులు ననేకభయంబులం బొందకుండ(గా నక్కటికంబుతోడం. దగ నాతడు గైకొని కాచెం గాదె; వెం చెక్కిన యన్నరో త్తముని నెన్న 6టికి౯ణ మబజువంగ వచ్చునే. 86%

. అమ్మ హోత్ముండు బహువిధయజ్ఞ ద థీ.

ణార్లముగ వి[పవరులకు నర్లి నిచ్చు థ థి గోగణంబుల గొరిజల [(గొస్సి యె గాదె యీ సరోవరము జగన్నుతనుగ a 968

. అనిన యనంతరంబ చదేగదూతలు విమానంబు గొనుచు. జనుచెంచి.

యిం[దద్యుమ్నుంగని “మవోత్మా | నీకీ ర్రి జగంబునందు శాళ్వతం బై. నిలిచె; నీకు దిదివనినాసంబు నుస్టిరంబ యె; నరుగు దెమ్చు; విమానం చెక్కు” మని మజీయును. 960

. “తనకీ రి యెంత కాలము

వినంబడు నిజ్జగమునందు 'వలయంగ నందా. కను బుణ్యలోక సౌఖ్యం బున నంతయు నుల్ల సిల్లుం బురుషుు డనఘమా 1”” 370

. అనుటయు నమ్మహీ కాంతుడు దిపిజకింకరులం జూచి “యిమ్ముదుసలి

'తాపనుని, వృద్ద వివాంగంబును గా ర్యార్భంబు సవోయులు గా దెచ్చితి; వీరిని నిజస్థానంబుల నునిచి వచ్చెద; నించుక నిలువుంిడని వారిచేత ననుజ్ఞైాతుండయి నన్నును నులూకంబును నెప్పటి నెలవులం బెట్ట

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్జాశ్వానము 020/5

తానును చేవయానంబున. బుణ్యలోకంబున కరిగి” నని చెప్పిన (వీతుండై పృ థానందనుండు. 871

UN

, ““నీకంశు వృద్దతముని గు ఇాకర ! యెజింగించి; తీది మవోద్భుత*' మని ను శ్లోకుండు మునివరునకు( బు ఇఅ్యాకృతికి గృత | పణాము. డై కడు భక్తి౯. వ్‌ (2

ఫ్‌ మార్కండేయుడు ధర్మరాజునకు గునలాశ్వు చరిత సెప్పుట :

వ. ''మునీం। డా యిశ్వాకువంకోద్భవుం డైన కువలాశ్వునకు ధుంధు మారుం డను పే శెట్లు గలి7.? చెప్పవే” యని యడిగిన నతం డి ట్రనియె, 878

య

ఉ. ళంకరనన్నిభుండు, జనశంకరు(డుకా, గరుణాకరుం, డనా తంకు(4 డుదంకు( డన్ముని |వతసితుండైై మరుభూమియందు ని శృంక మతిన్‌ వసించి యనిశంబును నవ్యయు నచ్చుతుకా మనః పంగజవేరవై నిడి తవం బొనరించె ననేక వర్ష ముల్‌. 974

"తే. అతని భ క్రికి( బియమంది యాది చేవుం డంబుజాకము6 డధోతజుం, డవరుండు గరుణ( దితరకమగుటయు( గని యతండు (ప్రణతి యొనరించి యిట్లని |వ న్తుతించె, లి'/5

మతత్తకోకిలము. “దేవదేవ ! [కుతిపమాణవిభేయ ! మాధవ! జంగమ స్టావరాత్మక మైన లోకము నర్వముకా భవదీయమా యావిధెయము; విశ్వరూపుండ వవ్యయుండవు నీవ; స చ్భావనుస్థితి ని న్నెణీంగినం బాయు. బాపము లచ్యుతా!

ల్‌

చ. అనిమిష సిద్ద సంయమి వివాంగ భుజంగ మముఖ్యు లెల్ల ని న్ననిశముం గొల్చి నీదయం గృశార్భత( బొందుదు; రెందు నీవు నె మనమున సంత సిల్గుడు సమ_స్తజగంబులు శాంతి. బొందు; నీ కినుకకు మాటు లేదు శివకీ ర్తన! యీభువనతయంబునన్‌ . వి

2/6

శ్రీమదాంద మహాభారతము

మ త్తకోకిలము. వికమ్య(త్రయలీల నోలిన విన్టవ్మతితయంబు. బె

ల్లా కమించితి; |కూరులై_న నురారివీరుల( [బన్ఫుర చ్చ|క్రవిక్రమేేళి( (ద్రుంచితి; సర్వయజ్ఞ ఫలావవా

ప | | (వ[కీియాత్ఫు(డ వీవు నిళ్చ్ళల భకిగమ్య. జనార్డనా !

వ. అని మణియుం బెక్కు_భంగులం [బి స్తుతించినం గరుణించి పాంచ

జన్యధరుండు వరంబడుగు మనుటయు నుదంకుండు “దేవా! భవదీయ దివ్భరూవంబు( (బత్యతంబుగా. గంటి; నింతకంకును మిగుల వరం బెయ్యాది గల + దైనను నామనంబు నిత్యంబును సతర ధర్భశమంబుల యందు. దిరంబై_ నీయందు దృఢభ క్రికంబుగావలయు; నిదియ నాకు వరం" బనుటయు నద్దేవుండు “నీకోరినయట్ల యిచ్చితి; మ్మత్పసా దంబున నీకుం బరమజ్ఞాన యోగ ౦బు సిద్దించుం; [దిలోకహితం బైన కార్ణం బొక్కటి నీచేత సాధితం బ య్యొడు; నది యయ్యది యనిన వినుము; ధుంధుం డను దానవుండు జగంబుల కుప|దవంబు సేయం గలవా(డు; తద్వధార్థంజై నీవు బృవాదశ్వుసూనుండై న కువలాళ్ళు నుద్యుక్తుం ఉనెద; వన్న శేందుండు మ।తసాదలబ్దంబై_న యోగ బలంబునను భవన్ని యోగ బలంబుననుం జేసి యయ్యనురం బరిమార్చ సమర్ధుం డగు; నవ్విశేవంబునకు నీవలన నఖిలలోకంబులు సంత సిల్లెడు” నని పలికి విష్ణు బేవుం డంత ర్హితుం డయ్యె; నుదకుండును బూర్వ[పకారంబునం దపంబు సేయుచుండె; మజియు, 279

. అనమఘము' డజ్యాూకు( డీయఖిలభూచ కంబు

'నేలి నాకమునకు నేగుటయును నతనినందను(డు శశాదుండు రాజయ్య; చాడు కకుత్‌ న్థుం డన్వానిం గనియె; నత6 డనేనను6 డను నాత్మజుం బడ సె; నా పృథివీవ తికి. బుకుం బుథుం డదనంగ; (వ) ౬ పృథుండు విళ్వకుం డను "పేరి పుతునిం గాంచె; నతనికి జనియించె నార్జు) డనంగ; లిర0

తె, నార్హు) నకు? బుకు యువనాళు( డను తనూజు(; © లు లు

డతనికిని బు (శావస్తుడను విభుండు;

Ox

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్జాశ్వాసము 977

తత్సుతు(డు బృహదశళ్వు6; డా ధరణిపతికి ను|గ లేజుండు కువలాళ్వు(. డుదయ మయ్యె. లిన!

. అక్కువలాళ్వునకు నఖిలా(స్త్రళ న్ర్రవి ద్యావిశారదులు నధిక స్యత్త్వసంప

న్నులు నైన పుతు లేకవింశతిసహ | సంబులు వుట్టి; రంత బృహ దళ్వుండు నిజపు[త్రకుం గువలాశ్వుం, (బా _ప్రనంతాను, నత్యంతధ ర్యా న్వితు నఖిలమహీ రాజ్య భార ధా శేయుంగా నభిషెకించి తపోవనంబు నకు. బోవ నమకట్టి యయోధ్యానగరంబు వెలువడు నవసరంబున, నవ్యార్త విని యుదంకు(డు నను బెంచి బృహదళ్వున కి ట్టనియె.

. “నివు (ప్రజాభిరకణము నెమ్మి నొనర్చు; మరణ్యభూమికిం

బోవంగ నేల ? రాజులకు భూ పజం గాంచుటంబోలు ధర్మువుల్‌ భూవర కల్గు నే? యడవి. బోయి వసించిన గాని కాదె? ర తావిధి( గాదె సద్గతులు గాంచిరి తొల్లి టి రాజముఖు్యులుకా., 582

. నిరవణంబుకతమున

ధారుణి మముబో(టి సాధుతవనులు నిత్య (పారంభ ధర్శకరో దారు లగుట యదియు పిహితధర్మువు గాదే? £8

. విను మొక్క యద్భుతంబు సె ప్పెచ; మధు ౩ టభు లనం (బఖా్యాతు

నైన యనురుల తనయుండు ధుంధుం డనువా(డు మహాబలపరా [క మనంపన్నుం డై నిజతపో బలంబునం బితామహువలన వరంబు వడసి, 'దేవదానవగ ౦ధ ర్వాదులకు నజయ్య్యుం డ్రై చరియించు చుండు; నయ్యనుర యిపుడు మదియా ళమసమీపంబున బహుయోజన వి _స్తీర్షం బగు సము ద వాలుకాపులినతలంబునందు మవోవివరంబు గావించుకొని నుఖంబున నిదించుచున్న వాండు; వాలుకాంతర్జితళరీరుం డైన వాని వదననిశ్వానపవనంబు నసధూమదవానజ్వాలాభీలం బయి సంవత్సరంబున కొక్కమాజు వెలువడి భూనభోంతరం శెల్లను నిరంతర సికళతారజః

పటలంబు మా(టుకొనం జేయు; దదీయ వేగంబునం దత్సమీపభూమి శిల కాననంబు లేడు దినంబులదా.క6 గంపించుచుండు; నిట్టి చారు ణత్యంబుక తంబున మాకు మా యా[ళమంబున నుండుట గడుసంక ఉంబు; గావున నద్దురాత్ము వధియించి మాకును లోకంబులకును

278

రని

ల

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

| వియంబు సేసి కృత కృత్యుండ వై మణ్‌ తపోవనంబున కరుగుము..

శ ఎవ్వ' డమ్మహోాసురు వథియించుపనీకి (

బాను, నతనికి నాత్మియభూరిశ క్రి యిచ్చి జయ మిత్తునని యానతిచ్చె నధిప! యాదరంబున నాకు జ|కాయుధుండు. 885

. కావున. 886

. అతులితవిష్టుళ క్రినముపాహితమూ ర్రివి గమ్ము, లెమ్ము; నం

తతభుజళ క్రి నిట్టి యవధాన మొనర్చ(గ నీవ కాని యీ &తి నితరుండు లే; డధికకీర్తియు. బుణ్యముః జేరు నిన్ను; నూ ర్లితగుణ! యింతవట్టుం దగ "వేయుము, గావుము లోక మంతయున్‌ .”

. అనినం గృ తాంజరి యె యుదంకునకు బృహదళ్వుం డి ట్లనియె,

. ““విమలమతి సృస్త్రనన్నా్య

సము సేసిత్రి; దప మొనర్చ సమకట్టితి; నిం కమునీం[ద! తపోవనగమ నము దప్పుదు నాకు; వినుము నా విన్నపమున్‌. 889

. అనఘుండు, మత్పుతుండు, కువలాక్వుడు, రీ2౭ మవోబలుండు, స

జ్ఞనహిత కారి, ధైర్యనిధి, సంభృతకిర్తి భవత్చి) నూర్థమై జననుత ! యమ్మవోనురుని. జంవుట కోపు నవార్యశార్యవ రృను లగుచున్న వుతులును చాను నభేద్యభుజావిభూతితోకా. 890

. నాకు ననుజ యూవలయు “నని యక్కార్యంబునకు. బుతు ణా

సమర్పించి, యమ్మునిశేత నభినంధితుండై బృవాదళ్వుండు తపోవనం బున కరిగ” ననిన విని ధర్మనందనుండు మార్కంజేయునితో “ధుం ధుండు మధుకి టభులపు[ తుం డని చెప్పితి; రమ్మధు క్రైటభు లక్కా లంబువా? "రెమి[కమంబున నెవ్వరిచేత నే మై? రని యడిగిన నతండు ధర్యనందనున క్రి ట్రనియె. 891

ఆరణ్యపర్వము, చతు ర్లాశ్వాసము

279

న మార్కండేయుడు ధర్మజునకు మధుకై టభుల చరితము సెప్పుట :---

సీ,

“అధిప! తొల్లి జగత యంబు నేకార్భవ మై యుండగా, నవు వారి యొకండ భాసురభోగీం దపర్యంకమున భవ్య యోగని[చానుఖయు క్రి నలర, నతిదీర మగు కాల మరిగం; బవంపడి దైత్యు లిద్దలు మహోచా త్తబలులు మధు-కై టథులు నాగ మథిత శా తవు లేంగు చెంచి యప్పరమాత్ము దివ్యనాఖి

. కమలమున వెలుంగు కమలాగనుని6 గని

దర్చదోవనిహాతి. దలరి (వేయ నతడు భీతి నొంది యా కోశ మొనరించె, “నాదిపురువ! నన్ను నరయు” మనుచు.

892

ఆ నెట( గాత్శ( గాంచి కమలామండు మేల్కని, ఘోరవి[కమో

చేతుల 'ద్రైత్యసీంహుల, న పేతభయాత్ములం జూచి “మీర లి

ట్లేతని నుక్కునం బజుప నేల? భవద్భల ౪ "*ర్యయు క్షికిం

వీతుండ చె ఠి జచెార నఫీషవరంబులు వేండు. డిచెదన్‌ ”. 8989 [2 య లి నే చ

. అనిన గలకల నవ్వి యయ్యసుర వరులు,

“నీవు మా కేమి యిచ్చెదు? నీక వేము వగము లిచ్చెద; మడుగుము వల చి లేని” ననిన వారల కి ట్రను నవ్విభుండు.

“నత్య[వతులార! వరం

బత ర్టంత (పీతి మిమ్మునడి గద; లోక ప్రీత్యర్థముగా నాచే

మృత్యువునం బొందు. డిపుడ మీర లిరువురుకా.”'

. అనిన వార లొండొరుల మొగంబులు నూచి

కి టనిరి ని

894

లి9ి5

యాచ క్రధరున 296

280 (శ్రీమదారధ మహాభారతము

చ. “నగవుల కేనియున్‌ విను జనార్దన! 'యెన్నండు బొంకు సల్క; మ తరగ ణిత విక మోరుబల ధ్రై ర్యన్మ్యమగుల; మెల్ల భంగి( గా ల గతి దొలంగ. [దోవంగం దలం బగునే? యగుంగాక నీకు మె చ్చుగ నిదె [పాణ మిచ్చెవము; [నుక్కము చావున కాత చేమియున్‌, ఆ. చంవిదెేని మమ్ము జలములు లేని చే కమున6 జంపవలయు. గమలనాథ |! నిక్కమీంతవట్టు నీచేత మడియంగ( దగుదు” మనిన నగుచు నగధరుండు. 398

వ. తై లోక్యంబును జలమయం బగుట నాలో కించి. 899

క, పరమేశు(డు దనయూరులు వరపుగ నొనరించి వానిచె( దచ్చిరముల్‌ వరుషత రశితనుదర్శన ఖర ఛారానివాతింటేని [గక్కునం దునిమె౯. 400

&b

. పరణ నమ్మధు కై టభానురుల నుతు(డు సువ్వె ధరణీశ ! ధుంధు( డన్‌ శూరవరు(డు ; వా(డు వరగర్యమునం జేసి వాండి మిగిలి యమరవతిందొట్టి వెల్పుల నవమతించె.” 401 వ. అని చెప్పి యమ్మునీందుం డి ట్లనియె “నట్టు బృహదశ్వుచేత ననుజ్ఞాతుం డై కువలాళ్వుండు శుభదినంబున నుదంకపురన్సరంబుగా గృృత పస్థానుం డై. 402 తరలము, దనుజనిర్మథ నైక తత్పర తావిజ్బంభణ మొప్ప న ద్వినుత అేజుండు ఘోర సంగరవి|క మోతువలీల మై, ఘనభుజాబలభూరిదుర్వహగర్వనం[గహులై న నం దను లనేకసహసనంఖ్యులు దన్ను( గొల్వ నుదగు డై. మ. చతురంగధ్వజినీపద [పవివాతి౯ సర్వంసవోచ[క మా తతకంపంబున6 బొంద నే౮గ ; నపు డ ద్ధెత్యారి యారాజునం దతులం బైన నిజాంశళ క్తి సొనిపెన్‌ ; హర్షించి రం[చాదిదే వతలుకా, సన్మునిముఖ్యులు౯ా నృపతి నైశ్వర్యోన్నతుం “"జఉయుచుకా.

UK

ఆరణ్యపర్వము, చతుర్థాశ్వాసము 981

. మురని దివ్యతూర్యములు ; నందన దుమ

సుర ఖికునుమవృష్టి గురిసెం గలయ ;

న|పతీతభంగి యగు మందవవనవి

చేపితంబు గర మఖీష మయ్యె. 405 ఠి లు

. గగనమున నురవిమానము

అగణితముగ( [గందుకొనియె; ననుకూలము cI మృగపకిగతులు శోభన మగు శుర్పడం జెప్పె నజ్జనాధిపుయా|తన్‌. 406

. ఇట్లు నని కువలాళ్వుండు సము|ద తీగంబున విడిసి, నిజపుతుల నానా

సవా స్రసంఖుర్థలగు వారల నవారితజవసత్తులం దచ్వాలుకా వులిన ఖననంబు సేయ నియోగించిన. 407

. నరనాథో త్రమునందనుల్‌ గడ(గి నానాళూలకుడ్దాలము

ద్గర కాష్టాదుల నయ్యుద ([గసిక తాభఘం బంతయున్‌ స_ష్ప'వా సరముల్‌ వాయక పాయ [గొచ్చి నడుమకా సంనువ్తుండై యున్న యా నురవైరిం గని రు గనిశ్వసననిష్ట్యూ తాన్ని కీలావృతున్‌ . 408

. అడరి నిశాతపట్టసగ దాసివరశ్వథశూలవా స్తు లె

తడయక వార లందటును దానవుదేహము వీంక | వెసియుం, బొడిచియు నొంప నెంతయును (బొర్జున క య్యనురాధముండు బి ట్లూడలు గదల్చి నీల్లి వివృతో |గముఖుం డయి యావులించినళా. 409

. బోరన విన్ఫులింగములు వొడ్మ(గం దన్ముఖనేతనాసికా

ద్యారములందు వెల్వడియె దారుణవహ్న శిఖాకలావముల్‌ ; వారక యందు [మంది రనివార్యులు రాజకుమారు లందబున్‌ ఘోరత సాగరుల్‌ గపిలుకోపమునందు నశించుచాడ్చునన్‌. 410

. ఇట్లు దృ ఢాశ్వక పిలాశ్వభ | దాశళ్వులు దక్కం దక్కిన కొడుకు లంద

బొడవడంగిన( గినుకం గువలాళ్వుండు సంవోరసమయసప్తాశ్వుండు నుంబోలె నుజ్వలుండయి కదియుటయు, న ద్దానవుండు [కోధసంరం భంబున సము్ధితుం జై. యొక్క శూలం జత్తికొని కవిని; నప్పు డమ్మహీవివిండు దదీయ చేవాజనికం బై మండుచున్న యగ్ని

282

PN

= చరమయుగ చలిత ధర్మ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నాత్టీయ యోగవిచ్యా [వభావం బగు జల [పవావాంబునం [దిశాం

తంబు గావించి (దివ్యో(స్త్రంబు [పయోగించిన. 411 +, అ దివ్యా స్ర్రజ్యంనము

భూదిగ్గగననులు నిండి పొదివి మహో [గం

2. దానవు ఘనదేహము

బూదిగ నొనరంచె జితముగ నొళమా(తన్‌ . 412 అంత. 419 | “ సురళతుండై న ధుంధుని(

బరిమార్చితి వీవు జగదథయకారివి; భూ

వర! ధుంధథుమారు' డన6గా.

బజర(గు"” మనిరి సురలు మునులు పార్టి వముఖ్యా! 415 . ఇట్లు |వనన్నులై యిందాదిదేవతలు, నుదంకప్రముఖ నంయమి

(పముఖులు నమ్మహీవరు నఖినందించి “నీ కెయ్యది యిస్ట్రంబు "సెప్పు"

మనిన నతండు |బావ్మాణ భ_క్తియు, ననవరత చానశీలతయు, విష్ణుని

తోడి నఖ్యంబును వరంబులుగా( దనకు గోరిన నట్ల యొసంగి,

రాజసనివోతు లైన యతని పుతులం బునర్జివితులుగా6 [బసాదించి,

వార లందు నిజనివాసంబులకుం జని; రంత. గువలాళ్వుండును వ్‌జు

యోల్లాసభాసింతుం డై, యుదంకు నిజ్యాళమంబున కనిచి, కుమార

సహా,నంబుతో నిజపురంబున కరిగి, వారాంగ నాన్ఫత్యగానవి శమంబు

లాలోకించుచు రాజధానిం (బ పళించి, సముజ్వ్వలసా | మాజ్యసౌఖ్యంబు

లం బరంగుచుండో నని మార్కండేయుండు ధర్మ రాజునకు. గువ

లాక్వుండు ధుంధుమారుం దన విధంబు సెప్పెనని వై ళంపాయ.

నుండు జనమేజయున ఇజింగించిన కెజంగు., 415

స్టిరీకరణచతుర చరిత! ధీగుణలీలా వరికరపరి చితనయవి నర! వితరణవివర ణా క దానవినోదా! 418:

మాలని

గద్యము.

ఆరణ్యపర్వ ము, చతుర్థాశ్వాసము 263

కరివరకి రికూర్భు త్యాధ రాధీశ తుల్య

ద్దరణగుణధురీణోద్దండ జావోర్షళా (గ

స్ఫురితనిఖిలగో (తాభోగభాగరై రకభోగా!

తరుణరుచిర మూ క్తి! ధర్శతం| తానున ర్తి! 417 ఇది సకలనుకవిజనవినుత నన్న యభట్ట | పణితం బై న [శీమవో భారతంబునం చారణ్యపర్యంబున యతయుద్దంబును, గుబేర దర్శనంబును, నర్జు నాగ మనంబును, బాండవులకడ కిం దుండు నను దెంచుటయు, నర్జునుండు _ నివాతకవచ కాలకేయ పొలోమ వధ్యపశారం బెజింగించుటయు, నాజగరంబును, జాండవులు గామ్యక వనంబునకు వచ్చుటయు(, గ్భప్ల మార్మ్క_౦డేయాగమనంబును, [బావ్మాణ (పభావ కథనంబును, సరన్వతీగీతయు , వై వస్వతు చరిశంబును, గల్పాంత [పకారం బును, యుగ ధర్భకీ రృ నంబును, వామ్యాళ్వవారణంబును, నిందద్యు మ్నో పాఖ్యానంబును, ధుంధుమూరచరితంబును. నన్నది చతుర్థాశ్వానము.

అ

(లః గడెళ శారదా గురుభ్యో నమః

శ) వుదాం ధ మహాభారతము

ఆరణ్యపర్వము - పంచమాశ్వాసము

ర. ! నృపనా

రాయణలవిరుదాంక ఫీమ ! రమణీయగుణ శ్రీయుత | నిర్మలధర్ముప రాయణ! రవితేజ! రాజరాజనశేం చా.

ధర్మరాజునకు మార్క-ండేయుండు పుతున కుండ(దగు గుణంబులం దెల్బుట -

వ. అక్కథకుండు శౌనకాది మవేోమునులకుం జెప్పె; నట్టు బవుభంగుల మారం డేయుండు వివరింప బుణ్యకథావి శేషంబులు విని నంతుష్ట వాదయుండై కౌంకేయపూర్యజుండు మజీయు నమ్మునిందున కి ట్ల నియె. వి

స్కీ “సమధికదర్చదుర్ణయములై. నిగిడెడు నిందియంబుల. గుదియిం చి తెచ్చి, మననుపొందున నిడి; మన సవాంకారంబు పజ్జకు( జాపి, సద్భక్తియు క్తి నెరయంగ ననిళంబు నిజభ ర్త ళు[శూవ యందు నమాహిత మొన వనిత యఖిలలోకోత్క్మృప్ట యని యెొప్దు నూహింతు; నరయ బతివత లై నవారి శే. చరిత మత కంతధర్మసూత్ముంబు(, గరము దుష్కరముగా'దె తలంప నిర్దూతదురిత !

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 285.

యట్లు గావున విన వేడ్క యయ్యు. జెప్ప వయ్య పుణ్యనతీ|పభావంబు నాకు,

వ. మజియు'. దల్లిదం[డు లిరువురయందును బుతనిమి త్తం జైన యాయానం 'బెవ్వరి ఆక్కుడు ? వారల యెడం బుతుం డెట్టివాండు గావలయు. ? హీన యోనిజాతు.డైన పురుషుం డేమి తెజంగునడ వడిం బరమ ధార్మికుల లోకంబులు వడయు ? నివియును వివరింప నీవ యరు ౦డిివనిన నమ్మవోముని యమ్మహిపతి కి టనియె. 4;

లం య

de

“జతనంబు మిగుల మాసములు దొమ్మిది యుద రంబునం గరము భరంబుతోడ

భరియించి, పదపవడి [పాణసంశయదశళ నొంది, పు[తుని( గాంచు నెందు. దటి;

తపములు యజ్ఞముల్‌ చానముల్‌ [వ్రతములు దేవతా సజ్జన "సేవనములు.

గావించు. బు తుని గామించి జనకు. డీ ట్లేరువురపాటును సరియె తల(వఢ

తే, దనయుం గని తల్లి దం[డులు దమకు నతడు

భ కు( డగుటకు, ధర్మానుర కుం డగుట

కాసపడుదురు; విను మట్టియాన సిద్ది

బొంద6 జేయునత డె. చువ్వె నందనుండు. ద్‌

కో, జననియు జనకుడు నెవ్వని యనువ ర్రనమున'. [బియంబు నందుదు రెద( ద తనయుడు ధర్భము' గీర్రియు ననూనముగ( బొందు, బడయు నకయగతులన్‌. 6

ఎ మార్కండేయు(డు ధర్యజునకు( బతి వతామాహాత్మ్యంబు సెప్పుట:

వ. మజియు నిజభ_ర్తృళు ళూషయందు నిత్యాస_క్ష యయిన పతివతకు నఖిల యజ్ఞ దాన తపః ఫలంబులు నులభంబు లగు; నొక్క యితి హోసంబు సెప్పెద; నందు నీ యడిగిన యర్థంబు లన్నియు చేటపడు నాకర్ణింపుము; కౌళికుం డను [బాహ్మణుండు ధర్భ్మతపశ్ళీలుండు

286

రన

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

సంత తాధ్యయనత త్పరుం డయి యొక్క విశిష్ట గామంబుననుండు; నతం డొక్కు నాడు (గామనమీపంబునం దొక్క. వృత మూలంబున నానీనుండై వేదంబులు గుణియించుచుండం దదియశాఖాగతంటై న కొక్కెర యొక్కం డాతనివై రెట్ట వెట్టిన, నమ్మవోద్విజుం డలిగి చూచుటయు, నది యప్పుడ నిశ్చేతనంచై నేలంబడినం గనుంగొని యతండు. 7

. “అగ్కట! చ హృదయము గడు

నక్కాటికము లేని దయ్యె; ననిమి_త్తమ యీ క్‌ క్కార నిటు సేసితి; నా కెక్కడి శాంతి?” యని వికలహృదయుం డగుచున్‌. 8

. పెక్కుభంగుల వగచి మధ్యాహ్నం బగుటయు' గృతాహ్నికవిథా

నుండై |[గామంబున కరిగి యందు శుచు లైన వి|పగ్భ వాంబుల కరిగి, భికాచరణంబు సేయుచు నందొక్క పుణ్యగృవాంబు వాకిట నిలిచి, “భివాం దేహి” యనుటయు, నాయింటి యవ్వయు నతిసంభ మంబున భిక్ష యిడుటకుం బా[తళోధనంబు సెయునెడ. 9

ఆ యెలనా(గభర్త గడు నాకటం దూలుచు వచ్చె; వచ్చినం

దోయజనే[త నం|భమముతో? దగుపీఠము వెట్టి, పాద్యముం బాయక మజ్జన|కియయు భక్తి నొనర్చి, [పియోకు లొప్పంగా నాయన (బీతుం చేసె రుచిరాన్న రసంబుల జేసి చెచ్చెరన్‌ | 10

. కుడిచినపిమ్మటం గునుమకోమలి విస్తృతనం_న్తరంబుగా

నొడిక పుచెజ్జ సేసి |పియు( డొయ్యన యందు శయింప( దమ్ములం బిడి చరణంబు లొ త్తి మదిరేతణ యంతటిలో( దలంచె ము న్నడరయణ భిక్ష నిలిచినట్టి మహినురముఖ్యు నాత్మలో౯. 11

. ఇట్లు దలంచి భిక గొనుచుం జనుదెంఛచిన నమ్మ గువం బూచి కెళి

కుండు రోషరంజితలోచనుం డగుచు ని ట్రనియొ. 12

. “అడిగినయప్పుడ చెచ్చెర(

గడపినం బో నవ్య! యేను? గడుదుర్మ్శతి వై

నొ.

అరణ్యపర్వ ము, పంచమాశ్వాసము 287

వడి! నను నిలిపి భిళం విక కడు నవజ సేసి తేల మదమునలా*?ి'” 18

. అనిన [బతి[వశాతిలక మాతని కి ట్రను “నయ్య ! మత్చిఎయుం

డనుపమితతుధా కలితు(డై_ చనుదెంచిన, భక్తి నమ్మవో త్భునకు సపర్య సేయుచు మిముక౯ మదిలోన దలంవ( జాల నై. తి; నిదియు( దప్పుగాం గొనక ధేరత యొప్ప నహింవం గాం దగుకా”

. అనిన నమ్మహీ బేవుం డప్పతివత కి ట్లనియె. 15

. నీ మగ డంతయొక్కు డె? మనీషులు భూనురు లింతతక్కువే ?

కోమలి! యేల యిట్లు గడు [గొవ్వునం గానవు లోకవంద్యులన్‌ భూమిను రేం దులకా; దివిజపుంగవు( డాదిగ భక్తి గొల్చుచో నేమిటనొకొ_ వారు గడు నెల్లిద మై గిటు నీకు నిచ్చలు౯? 16

అవమానితులై ధరణీ

దివిజులు [గో ధాగ్ని శిఖలు దీపించి మవో

[దివనద్విపంబులతో

నవని నయిన బొడ వడంతు ర (పతిశారుల్‌ . 17

- నీ వితయు నెటుంగ నొల్ల వై తివి గా కేమి?” యనిన నయ్యంగన

యి టనియె, 18 మి,

“దేవతానములు భూ చేవతాకరు లౌట యేను దన్మావోత్మ ్య్య మెలు(గనయ్య 2 యొక విప్రః డలిగి పయోనిధిజలము ల చసేయముల్‌ గాంగ శపింపం డెట్టు? దండక విషయంబు దగ్గంబు సేయండి యలుక మై నొక్కమవోద్విజుండు ? వాతాపీ యను ద్రైత్యవరు (మింగి యయజిగించు కొనండ భూ చేవు( డొకొరుండు గినిసి ?

"తే. ధరణి మజియును బెక్కువిధంబులందు

[బహ్మువిదు లైన (బాహ్మణ|పభులమహిమ

288

౭

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వినమ ? యొజింగ యెటీంగి సద్వినుత చరిత! కొఅపిగొని వెట్టినే తలగోశకి కొనంగ ?

* నా తెఅంగు సివ్చెద నా కర్ణి ంపుము. . పతియచూ వ నాపాలికి( బరమదైవ;

"మేను 'వాజ్య్మనః క్రియల? దద్దితమ యొపుడు. గోరియొనరింతు; దీనిమిగుల(గ నొండు ధర్మువులు గాన నెందును దలంచి చూచి,

19 20

21

- నీ వతికోధనుండ వగుటయు నెజుంగుదు; నీ కోపంబున నొక్క

కొక్కెర నివాతంబయ్యెం గాచె ? యిది మదీయ పాత్మివత్యమహిమం జెసి కాంచితింగాన [కో ధంబుగొని యాడుట లగ్గు గాదని యిట్లనియె,

. 'కోధమోహనామకులై న ఘోరశళ|తు

లిరువు రెరియించుచుండుదు నెప్పుడు నరుని యంతరంగ; మయ్యుభయంబు నడ(వకున్న( గలదె యూరక (బావ్మాణ్యగెరవంబు ?

. ఎవ్య(డు సత్యంబు నెవ్పుడు( బల్కు-, హొం

సావిదూరు(డు, గురుజనపా ఆార్థి, యిం[దియంబుల నోర్చి, యెల్ల వారల. దన యట్ల కాం జూచు. ధర్మాభిరతు(డు, కామంబు దగులండు, కర్భంబు లాబును సముచిత సం! పయోాజ్యత నొనర్చు, నట్టి పుణ్యాత్ముని ననభఘు [బాహ్మణు( డని యనిశంబు( గీ ర్హింతు రమరవరు §ః

. లార్జవంబు, శమము, నధ్యయనంబును,

బరమధనము నువె (బావ్మాణునకు; ధర్భుగతికి నివియ తగుసాధనంబులు, వెద విహితముఖ్యవిధులు నివియ.

పిలి

24

+ ధర్భంబు బవమార్గద్భష్షం బయి సూక్ముం బయి యుండు; నీవు గ లబ

కవలస్వాథధ్యాయ పరుండవు గాని ధర్మసూవ్ముత "యెజుంగవు;

ఆరణ్యపర్వము, వంచమాశ్వాసము 989

గావునం దడయక మిధిలానగరంబున కరుగు; మందు జి తెందియుం డును, సత్యనాదియు, మా తాపితృభ కుండును నయిన వాడు ధర్భు వ్యాధుం డను కిరాతుండు నీకు నఖిలధర్శ్మంబులు నెణీంగించి, సంళ యచ్చేదంబు సేయు; నాచెనం (బనన్నుండ వగునది; వనితలకుం బరిజ్ఞా నంబు లేదు గావున వా రెట్టి యపరాధంబు సేసినను నహింవవలయు( గచా” యనిన గౌళికుం డి ట్లనియె. క. నను దూణం దగు; నీకత మున నొ చిత్తము (పశాంతి( బొరసె; బురం ధీ జనపినుత! పో వచ్చెద; నను వషమళోభన సమృద్దు. అ య్యెడు నీకున్‌ .” 26 —: కోశికుం డను [బాహ్మణు(డు ధర్మవ్యాధునియొద్దకు 6 బోవుట 2-_ వ. అని యా తణంబి యమృవోద్విజాండు ధర్మ వ్యాధద ర్భనలాలనుం ౭2 కదలి పతివత "యెణజుకకు విస్మయం బందుచు6, దన్నుం గృతావరాధునింగా( దలంచుచు, ననేక నగర గామంబు లతిక మించి చని యనువమానళోభాననాథంబయిన మిథిలా నగరంబు సొచ్చి, రాజమార్ష ౦బు దణిసి, యచ్చటి జనంబుల ధర్భ'వ్యాధుం డున్న యెడ నడిగి వా గెజింగింప నట యే(గి ముందట నల్చ్పమృగ మాంసఖండం౭బు లంగడిం బచరించి యము చున్న వాని, ననవరత వి కయాగ త జన సమావృతు, నక్కి రాతుం గని, యతిజుగుప్పితం బయిన నూనావణంబు సేరనొల్లక తొలంగి యొక్క యెడ నుండె; నంత. వ ఆ. వాండు నతని రాక పోండిగ నిజబుద్ది నెటీంగి యతని యున్న యెడకు వచ్చి _వరమభ క్షి (మొక్కి ధరణిను లెళ్వరు( గుళల మడిగి [పియము గొనలు నిగుడ. 28 చ. “అను ! పతివతాతిలక మైన నితంబీని నా తెజంగు సె

ప్పిన జనుదెంచి తీవు నను |బీతిగనుంగొన; నీ మనోరథం

బును మదిలో నెబుంగుదు(; |బమోదము( దొందితి; రమ్మ మద్ద్భృహం

బున” కని వఠల్కి_ తోడుకొనిపోయె నతండు మహీసురో త్తమున్‌. 29 (19)

200

(శ్రీమడాంధ మహాభారతము

వ. కెికికుండును ధర్మ వ్యాధు నజుక కచ్చెరువంది, పతి[వత యిలు

కయుం దలంచి, “యిది రెండవు నాళ్ళర్యంబు గంటి( బూ” మని

తలంచుచు6. దిదీయభవనంబున కరిగి వానిచేతం బూజితుం డయి

యిషకఖా [వసంగంబున నుండి యతని కి టనియె. ఫ్‌ ర గా

. “నీవు గడు ధర్మవిదుండవు; జీవహింన

జీవనంబుగ నడ చుట శిష్ట పథ మె? యకట! యీఘోరకర్శంబునకు మదీయ బుద్ది దద్దయు దుఖఃబు వొంచి నిపుడు.”’ లి]

, అనుటయు లుబ్దకుం డి ట్రనియె “ వావ్మాణులకు దప స్సా్యధ్యాయ

సత్య శాచ|బహ్మచర్యంబులును, రాజులకు దండనీతియు, వైశ్యులకు. గృపిపకుపొలన వాణిజ్యంబులును, శూద్రులకు శుశూషయు నెట్లు పరమధర్శ్మంబయి చెల్లు, నట్ల మాకును మృగ యోపజీవనంబు పరమ ధర్మంబు; విశేషించి యిది వంశ కతమాగం బయిన యాచారం; బదియునుం గాక యీ దేశంబునకు రాజైన జనకుండు నిజధర్మ్శ్మ తత్సరుం డయి సకలవర్షధర్ముర త ణంబు వదలకుండు; నట్టు గాన యాత్మకర్మంబులు విడుచువానిం దన వు[తు_నెనను దండితుం "జేయు; గావున నేనును నిజకర్య వరి త్యాగంబు చేయ నోడుదు; నీద్భశ పవ _రృనుండ నయ్యును, లవి

. జీవహింస 'యెన్నండును చేయ ననఘ!

యొరులు నంపి తెచ్చినమాంన మొనర విలిచి తగిన వెల కమ్మి [దితుకుదు( దద్ధనమున; నమల మాంసంబు; శాంతియ నాధనంబు, లలి

. వినయము వి ఫరిల గురు వృద్ద జనాతిథి విప దేవతా చి ౧౧ ఏ

ర్చన లొనరింతు; సత్యమును శౌచము నేమ; నీగి మన్ననం దనుపుదు; భృత్యబంధుతతి( చాల్శి వహింతు; ననూయం జేయ; సెం దును మది( దృష్ట సొన్సం బరదోషకథావిముఖుండ నెప్పుడ ౯. శ4

. నతతోపవాపనియమ

[వతముల6 జరియింతు; నేకవనితా |పియు(డకా;

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 991

బుతుకాలరతు(డ; నిందా

స్తుతులందు మనంబు నాకు( దుల్యత నుండుకా. లర వ. అ ట్రగుటంచేసి హీనయోనిజుండ నయ్యును నిర్మలుండ నైతిం;

[బసంగవళం బున నింత సెప్పవలనె; నీవు ధర్మబో ధార్ధంబు నాయున్న

యెడకుం జనుదెంచితి గావున నీకు ధర్మవిశేషంబు లెణింగించెద;

నవధానతత్చరుండ వయి యాక ర్లింపుము. 96

— ధర్మవ్యాధుండు కౌళికునకు ధర్మవిశేషము లెణీ(గించుట :--- క, తన కులధర్భ్యము విడువక

మనుట, పరమధర్శ మండు మాన్యులు; చిత్తం

బున( గప గలుగుట ముఖ్యపు

బని; వై రణ వలయు నఖిలభావములందు౯. వ్‌ ఆ. విడుపువలయు సకలవిమయ వాంఛలయందు;

విడువుంబోలుగుణము వెదకియెందు.

గానర్రైరి బుధులు; గలదె పరిత్యాగ

కీలునకు నసాధ్యసిర్ది యెందు? 88

రా

| సత్య హితాలావచతురత య ర్హృంబు; సంతతనుజనపూ జనము వలయు; విను కామసంరంభవి ద్వేషములం జిసి మతి గలంగినను ధగ్మంబు దప్ప (దొక్కక నడుచు టత్యు త్రమసరణి; య [పియములయందును [బియములందు చై_న్యవా ర్హంబుల( దగులక యున్న బ్ర కలా్య్యాణవ ర్హన కాంత లన్న; శే. యెగ్గు సేసిన వారికి హితము "సంత యార్యజనములు గీ_ర్తింతు; రన్యదోప. కారి దన పొపమున( దాన శకాలిపోవు; వేజ వానికిం గీడు గావింప నేల? లలి క్‌ ధార్మికులు సలుపు నుత్తమ కర్మము( జెడ నాడు నా స్తికజనము; విను మా

292

a

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

దుర్శతుల తజఅ(గు ₹కొని ధర్మము నెడ బీతి వదల దగదు బుధునకుకా.

. మది మజవపునం చాపము దన

కొదవుటయును విదవ వగచి యొకనగమును, నే నిది సేయ నింక ననియెడు మది. బెజసగమును నరుండు మలుంగు నఘంబున్‌.

. పాపముల కెల్లి నెక్కు_డు పాతకములు

సువ్వె [కోధలోభంబులు; సువ తాత్మ ! వాని రెంటి జయిం చినవా(డుగాని యెందు బరమధార్శికు( డని యెన్న(బడ(డు.

4

41

42

. నిష చరితంబులు గానీ మారంబులు గౌన్ని తృణసంవృతంబు లై న రలు "a ర్త

కూవంబులుం బోలు గపటధర్మనంవృతంబు లై యుండు; వాని దవ్వులన పరిత్యజించి శిబ్టైచారంబుల నడచుట ధర్యులవణం బనినం గాకికుండు “శిష్టాచారంబు లెయ్యవి * మయెజీంగింవు” మనుటయు

ధర్మ వ్యాధు డి ట్ల సియె.

. దానంబు, సత్యంబు 4 దపము, యజ్ఞము, నార్జ

వము6, గామలో థాదివర్టనంబు, గురుజనళు ళూపష, [(కోధరాహిత్యంబు,

దమము, నంతోవమ, నుధ్యయననిరతి, దాంభికత్వము లేమి, డై_న్యంబు వొరయమి,

యననూయ, యనవాం।|కియాభియు క్రి, దలంయవపంగ నాద్య మై తనరు ధర్మమ యెపు

గానియాట, నాస్తిక గోష్టి ( జనమి,

. కీలనంరతు, తీర్ధసం సేవ, శఛెచ,

మఖిలభూతంబులందు దయార్జు9. డగుట, మితహితో క్తులు, సంశితమి[తగు ప్రి, యిన్నియును శిష్టచరితంబు లిద్ధ చరిత!

49

44

ఆరణ్యవర్వము, పంచమాశ్వాసము 993

క. విను శిష్టచరిత గై కొని యనసూయత నడవ నడన నతఃకరణం బున బొదలునట్టి సమ్మద మనఘా ! దుర్లభము నూవె యన్యపథములకా. 4&5 వ. కావున శిష్టాచారనియతిం జేసి గురుళుశూష సలిపి కృతాధ్యయనుం డవై పరమ జ్ఞానపరిపక్వం బైన చిత్తంబుతోడం గామకోధమవో మకరనంకీర్ణయు, విషయజల వరివూర్లంయునై న మోవాజలధి నస్థృ లిత ఛై_ర్యం బను తెప్పం జేసి య శమంబున నిస్తరించి కృ తార్జుండ వగు” మని మజియు నిట్లనియె, 46 క్‌, “| క్రమమున శిష్టాచార [కమ మెతు(యగ (గ ధర్మ మునకు. గడు వాటం బై. విమలం బగు. జిత్తము స త్యమును నహింసయును దనకు(6 చావలయులుగా౯ా, 4"

ఆ. విను మహింన ధర్మవితతి కెల్లను మేటి; యదియు సత్యయు కృ మైన వెలయు; ననఘ |! శిష్టచరితలందు నత్యమ కడు నధిక మనిరి (శుతుల నరసి బుధులు. 4&8

తే, వేదవిహితంబులును, శా స్త్రవిహితములును, కిష చరితంబులును నన( జెప్ప నొప్పి (=) ధరగ్టములు మూ(డువిధముల( దనరుచుండ.( గడగి యిన్నియు సద్గ తికారణములు. 49

మ. అనయంబున్‌ |శుతవంతు(డై_ వినుతశిమ్రాచారమార్షంబులం జను పుణ్యాత్ముడు దుర్గముల్‌ గడచి (పజ్ఞాహర్శు వ్రసంరూఢు.డై కనుచుండుం బటు మోవాపంకజలమగ్న౦ బైన లోకంబు వీ. క నధోభాగమునందు డింది కడు దుఃఖం బొందంా నవ్వుచున్‌ '' 50 వా ధర్మవ్యాధుడు గౌశికున కహింసాన్వరూసంబు సెప్పుట :.-

వ. అని పలికి ధర్మ వ్యాధుండు మణియు నిట్లనియె “నయ్యా ! నీవు దొలుత నా వర్తనంబు గనుంగొని యిది హింసాబహుళయబు గాదె

294

రి

౭m

(శ్రాిమదాంధ మహాభారతము

యని పలికితివి; దాని కేను దగు తెజంగు సెప్పితి; నది యట్టుం జె; హింస యిట్టిది యహింన యిట్టి దని విభాగింప నెవ్వరికి నేరు నగు?

. మును తమ చేసిన కర్మం

బున జూవె నశించు భూతములు; నం వెడువా. డు నిమిత్తమా[త మింత యె

యని చెప్పం వినమె యంచిశాచారులచే౯. ర్‌బి . అదియునుం గాక. 58 . భులమూలౌెవదధిశాకం

బులు! బళుమృగ తతులు భమ్యుములుగా భూతం బుల కజుండు సేసె నని య స్థ లితంబుగ [మోయు [శుతులు; కాదన వళశమ? 54

. అనఘ! యాళీనరుం డగు శిబి నిజగా[త

హింస నిం్యదాగ్నుల కీడ(2 మాంన ? మతని* లే దయె్యనయ్య యుత్తమగతి ? రంతిదేవుం డను రాజు దొల్లి యనుదినంబును గోసహాసద్వయంబు( దా వధియింపంజే ? వేయివత్సర ములు; దురిత మమ్మ హి తాత్ముః దొడ శెనే ? వేదార్థ నిరతులై యత్యంతనియతు లైన.

శే. ఛారుణీనురముఖు 5 లధ్వరములందు.

బశువుల వధింవచదే?* తగం బరమపుణ్య గతులు గలుగవె వారి"? గడణి యగ్ను లధిక మాంసాద్దులని [శుతులందు ఏనమె? 55

+ పిత దైవత కార్యములం

దతిభ కిని మాంన మిడుట యర్హ్యమనియు(, ద త్చితృ దై వశేషములు స మృతి భోజ్యము అనియు మునుల మతములు గావే? 56

ఆరణ్యపర్వము, వంచమాశ్వాసము 995

. వాలికుం డెంతయు నోజతో దునంగ సీరాగంబునం జో (వా

ణు లనేకంబులు నచ్చు; హింస యడి యాౌానో ? కాదొ? వేయేలి మ రు రలు నేలం జరియించు చో. బదములం (దొక్ళ_౦బడుం బెక్కు_జం తులు; హింసావిధి గా దనంగ వళమే? దోవజ్ఞ ! యూహింపుమా.

. సలిలము, లుర్వి, యాక సము, సర్వము జంతుమయంబు; గావునం

గలుగు నవళ్యమున్‌ సకలకర్శములందును హింస; హింసకుం దొలంగిన చేహయా[తయును దుర్భట మైనటు లుండు; నింతయుం దల(వర; హింస సేయ మని శారు తలంతురు గొంద టీమ్మహిన్‌ .

. పనివడి యహింన |(వతముగ(

గొని వనమున నున్న మునులఖకుం దొడరం హొం సనము*? తరు మూల ఫల శా కనిపీడన మదియు హింన గాదొకొ ? తలంపన్‌. 59

. హింన సేయనివాండు లేం డిజ్ఞగమున

నొక్క-(డ నను, దమతమ యోపినట్లు హింస తెరువున కెడగల్లి యేంగవలయు; నదియ చూవె యహింస నా నతిశయిల్లు.

. ధర్శంబు బవహు[పశారం జై యుండు; దదీయసూవ్య్మగతి . దురవ

బోధంబు; గావున (కుతి పమాణంబువలనను, వృద్దాచారనిదర్శనంబు లను నెజీంగికొనునది. 61

. భూతహితంబుగా. బలుకు బొంకును సత ఫలంబు నిచ్చు, ద

ద్భూతభయాస్పదం బగు (పభూత పుసత రము బొంకునట్ల; [పా అాతురుం డై నచో(, బరిణయంబునయందును, బల్కు బొంకు స త్యాతిశయంబ యం॥డు; మహి శాత్శక! యిట్టి వి ధర్మసూత్మముల్‌ .” అని తెలిపి మజీయు నతండు. 63

. “ఒప్పెడునది మైనను గడు

నొప్పనియది మొన నిజకులోచితపథముం దప్ప దగ దండు ధార్మికు; లప్పని నిజథాగ్యవిహిత మని యుండ. దగున్‌. 64

296

om

ఇట

డూ

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

విను పూర్వకర్శు ఫలములు

దనకు వశము గాక పొందు. దణితో; వానిం గనుగొన నేరక మూఢుండు

దన కాపద యెనచోట చై వము దూటుకా.

, కార్యఫలముల యెడ. దాన కంర ననుట

కడు నెలుంగమి( జువ్వె; తాగ ర్రయేని తగిలి తనదైన కార్య జాతంబు నెల్ల( జెడక ఫలియించునట్టుగా. జేయరా బె?

. అది యె ట్రం శని. . నీతిమంతులు, ధర్మనిరతులు, దతులు

నగు వారు నేయుకార్యములు గొన్ని

సిది6 బొండవ్కు దుష చితులు కారు ల ద టు యా

చేయం? గొన్ని విశవ సిద్ది? బొందు; నూరక యుండంగ నొందు. గొందజ విపు

లార్థ్యముల్‌ ; గొంద జాయానపడియు నిషృలారంభు cH నిలుతురు; గొందణఖజు

చేద వారికి? (బజ చెలు వొడము;

లా

నర్జ వంతులు గెందటణ కర్ణి నధిక దానములు ధర్యములు ను[వతములు( జేయ |దిజలు పుట్టరు; విను మట్టిభంగి సుమ్ము కర్భ ఫల మాత్శతం తంబు గాకయుండు. మురుము(డు కర్యాధినత నరుగక తనవశమ యనిన నావదలు రుజల్‌ మరణంబును నివి యేమియు

జొరయక యుండంగ |బిదుక బోలె? చెపుమా. . కర్మవశత( జూవె కలుగు దేహము; దేవా

వ ర్రనంబు కరగ వళత( బుట్టు; దేవాపాత మైన దేహస్టుండగు జీవు డరుగు6 గర్మవిహిత మైన యెడకు. ”

65

66 గ్ర

68

69

70

UK

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 997

. అనినం గెళికుండు జీనుం డెట్లవా( డని యడిగిన లుబ్లక్షుం డి

టనియె. Tl లు

--: ధర్మవ్యాధు(డు గౌశికునకు జీవలతణంబు సెప్పుట :-

. “విను జీవుండు సనాతను,

డనఘుండు; నిజకర్మవశత న|ధువచేవాం బున బొందు; చేహపాతం బున నెప్పుడు( జెడ డతండు భూనురవ ర్యా! 72

. ఈయొడలు విడిచి వే జటొక

కాయము. గైకొని శరీరి కర్భవశగతిం బోయి నుఖదుఃఖములు గను.

బాయక వెండియును చేపహాబంధమ (౯ బొందుకా.” 78 . అనిన విని బాహ్మణుండు లుబ్దకునికోడం “బుణ్యపాపానురూపంబు లయిన చేవాబంధాంబు లట్ట” వనిన వాడి ట్రనియె. TA

. “స్థిర మగు పుణ్యకర్శమున చెవభవం బగు; బుణ్యపాపనం

కరమున మానుషత్వ మగు; గల్బషముల్‌ పళుకీటభావముం బొరయం.గ6 జేయు; నిప్ప గిది బుట్టుచు( జచ్చుచు మోవా వార్దిలో' దిరుగుచు నుండు. గాని యొక తీరము( జేరండు జీవు. డెన్న (డుకా.

. ఇది సకల౧బు6 గాంచి బుధు జెన్నండు. బాపముపొంఠత. బోక, ని

రదనిరవాం|కియాత్ఫు(డును, మత్సరదూరు(డు నె చరించు బెం పొదవంగ. ధర సామార్గమున; నొయ న ధర్శముతీ సెజీంగి తా వదలండు స|త్రియావిధము: వారక యెక్కు డొనర్చు ధర్మముల్‌.

+ చిరముగ ధర్మముల్‌ నడవ జిత్తము దేటు(; |బనన్న చిత్తు

పరువడి నిం దియార్థ ముల భంగులు రిత్తలుగా నెణీింగి, చె చ్చెర నవి యంతవట్టు నిరసించి తపోదమసత్యశీలతం బరిణతి నొందు(; బొందు. విదవం బర మార పద |పభావముకా. "' TT

అనిన నమ్మపహాద్విజుం 'డమ్మ వోమతి కిట్టసి యె. 78

298

ఆ,

రౌ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

“ఇం |దియంబు లన(గ నెయ్యవి? యవి నిగ

హింపకున్నం కాపమేమి దొడరు ?

వాని నిిగహించువానికి నగు ఫలం

జెట్టి?” దనిన నాతం డిట్టులనియొ. ర్ట “విను విషయజ్ఞానమునకు

ననయంబును మనను మూల; మది కామ [కో

ధనిరూఢ మగుచు. బురుమని

ననిశము నెలయించు నిం[ది యార్థ కీయలల౯. 8C-

. ఇం[దియార్థ ౦బుల కిలసిన పురుషుండు

గాథ రాగంబున6 గరయగుచుండు; రాగ ంబువలన( దిరం బగు లోభంబు;

లోభి యె కరుణకు లోను గాండు; మణ్‌ సముద్దతవృ క్తి మరగు. చాప్మకియం;

దగువారు సెప్పెడి తగవు వినండు; కుజనుల దెన( బీతి గొలులు(; దుల్యంబులు

గా కుండు వాజ్బినఃకర్శభంగు;

. లివామునందు( బుణ్యహీనుం డ్రై చెడిపోవు

బరమునందు దుఃఖథరమునొంబదు.6; గాన యిం[దియార్థగ తిం బోక సాధునం సర్గంజేసి నుగతిం జకుట యొప్పు. 81

. ఇందియంబు లన నెయ్యవి యనియు నిం దియజయనిద్దియు నీవు

నన్నడిగితివి; తత్పఏశారంబు [బహ్మవిచ్యా విషయంబు; “మాబోంటి "వారికి నవాచ్యం బై. చె యుండు; నై_నను నీవు [బావ్మాణ[పవరుండవు గావున సచ్మాహ్మణ|పియం బవశ్యక ర్హ వ్యంబు; పరమ (బవ విదు అయిన (బాహ్మాణవరులకు నమన్కరిం చి, [బవ విద్యా [పపంచం బెజింగించెద; నవధానవరుండ వై యాకర్థింపుము. 82

— ధర్మవ్యాధుడు కొళికునకు బ్రహ్మవిద్యా (పపంచం బెజింగించుట :---

లే,

అంబరము వాయు వగ్ని తోయమ్ము ధరణి భూతపంచక మిది [కమంబున; మవోత్మ!

aa

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 999

శబ్ద సంస్పర్శ రూప రనములు గంధ సంయుతం౦ంబుగ భూతపంచకగుణములు. 82.

. ఒనర(గ నాకస మాదిగ

ననులోమముతోడ నిమ్మవాభూతము లే నును బుట్టు; నొకటికొక్కటి యనయము. [వతిలోమగతి లయంబున6 బొొందు౯. 94

. శోతంబును, ద్వక్కును, జకువును, జివ్వాయు, |ఘాణంబును నను

నియ్యేను నిం దియంబులు; శబ్ద స్పర్శ రూప రన గంధంబు లిం దియ వివయంబు లె యుండు; నిం దియపంచక ౦బునకు ష్టం cl మనస్సు (పకాళిల్లు; స పమాషమంబు లె బుదియు నహాంకారంబును వ రిలు;

య అలి ళు రాలా (అ 0౧ స_త్త్యంబును, రజన్నును దమస్సును గుణంబు లై యుండు; నీ చెప్పం బడిన మహాభూత [పముఖ|పపంచం బంతయు నవ్య క్షంబను తత్త్వం

బునం దావిర్భావతిరో భావంబులం బెందుచుండు. 85

. అవ్యరక్తత త్త మరయంగ

నవ్య క్షం బయ్యు నిట్టదై లక మగుకా

సువ్య _కేం దియభూశతా ది వ్యవవో రార్భలింగద్భ ష్టాక్ళతి యె. 86 . అని చెప్పి మజియు ని ట్లనియె. 87

. “అనఘ! శబ్రాదివిషయంబులందు( దగిలి

యిచ్చు జరియించు నెప్పుడు నీ దియములు; బుధుడు దత్స్వభావము. దన బుద్ది నెణీంగి ఇయేమబక వాని దగ గుదియింపవలయు. 8&8

. ధిరుండు నిర్ది తేం| దియు(డు చెల్లముగా( దను( గాంచు భూతవి

సారనిగూఢ మైన పరత _త్త్వముగాం; దనయందు భూతవి సారము నెల్లం గాంచు; సతతస్ఫుటదర్శను. డై, నమ[గచి త్చారము. బొంది నిర్మలత పంబులయందు. జలింప కెన్నండుకా. BE

=, తప మనల నకంవివయ

వ్యవేత మగునట్టి బుద్ది వై భవము నుమీ;

300

UK

ail

Ux

PA

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

“పరునకుం గలవె యొండు కర్తన్యంబుల్‌ ? 90 లిం,దియ వ్రిర్లనరక్‌ ౦బు 5౦ వర్షసమ -చరణమునన వచ్చును వినవే; మగు దన్ని వారణ;

స్వర దుర్గతి యగు దన్ని నోధయరుంత మెల 91 వ

డమృవో తుళగచయంబు దె దైర్య మను తోరపుంబగ్గములన్‌ దృఢంబుగా నురవడి. బోక యుండ వెర వొప్పృళ। బట్టిన వాండు సేమవుం డెరువున నేంగు, నప్పరమధీరుండు నువ్వె యుచారు. డయ్యెడలా.92

. ఇం'దియంబులు దివిచినయెడక పాతు

మన సెప్పు దచ్యేగ ముడువకున్న డడలి చెడిపోవు బుద్ది యుదీ ర్లపవన వాక బయోనిధి నలో గల మవియునట్లు. 99

, వసీం దియుములు మనసును షష

బూని తనవళ్లంబ మైన6 బురుముండు గదా థాననమాధినమ (గుండు; వాసిం గీర్తింతు రమరవరులున్‌ మునులున్‌ .* 94

. అనిన రం స_త్త్వ్యరజ స్త మోగుణంబుల తెఅణం గెటింగింఘుి”

మనిన చెబు కి ట్రినియ యె. g5

ధర్మవ్యాధుండు కొశికునకు స స్వరజ స్త సమాగుణముల తజణ౦ంగెజీంగించుట

క్‌,

““అతకినిందితము తమోగుణ

మతి మోవామయంబు; న త్తు మనయంబు( [బకా

కత నొవ్వు; నుభయగుణమి

కత బడోయగు రజోగుణంబు సన్నుత చరిఆా. 9

మ. అకుఖాకారత, నిభ, చై_న్భము, విమోహాం, బక్షమత్యంబు( దా

అలం” ఇ” జ మన భావంబులు రాగ లోభ జడతా మానంబు లూహింవ రా

౭m

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము B80t;

జనవృ త్తంబులు, భర్య శాంతి కరుణా నంతోవ విద్యాదు లిం సపెనంగకా సా థ్ధ్విక చేస్టితంబులు, నిజం బి ట్లాత్మం గన్నింతయున్‌ . — 0 A) య

. అనఘుండు సా_క్సికుం డగు మవోత్ముండు బోధనిరూఢి నర్వముం

గనుంగొని, లోకవృ _తములు గా వని రోసి, నమ_స్తసంగభం గనిరతు( డై తొఅంగు మమశకారవికార; మవాం|కియాచ్చుగిం బనుపడి నంయమ।|వకటభావన ను త్తమశాంతి గై కొనున్‌. 98

. నత్త్వగుణనిబద్దుం డగునేని ళూదుం డైనను జన్మాంతరంబున వైశ్య

త్వంబునొంది, [కమంబున రాజ భూసురభావంబులు భజించి, భవవిము కుం డగు” నని చెప్పిన నమ్మహే దేవుం డమ్మహోనుభావు నభినందించి..

. “దెవామున ధాతుగం శయదీపు డగుచు

వహ్ని యెట్టుండు? శారీర వాయువులకు

నెలవు లెయ్యవి? యవి నాకు నిశ్న్చయముగం

జెప్ప” మనుటయు నిట్టని చెప్పెనతండు 100. ౧

. “మూర దేశమునకు వరితం బె పర్వు 0 ధి యా

నాతళ్మాగ్ని, నాభి దచా|శయంబు; శిరమున బావ కాంతరమునం( జరియించు౭ | బాణుండు, భూ'తాత్మ భావు డతడు; వరుస |బాణావాను లిరువురు నయ్యగ్ని వెలింగింతు రన పేతవృత్తు లగుచు; గుద వస్పితలము లాస్పదములు గా వహ్ని పరిగతుండగుచు నపాను. డుండు(',

, గడ6గి విణూ (త నిర్ణమకారి యత (డు; పతే గ

కర్శబలయత్న కారి యె కంఠ తలము నం దుదానుండు వన_ర్థించు; నఖిలదేహ సంధులందును వ్యానుండు సంచరించు. 101

. విను (పాణావానులు న

య్య నలుడు. [బాపుగ సమాను. డన్నరసవివా చను6 డగుచు నాభిచేశం బున నుండును సకల ధాతుపోవక నృ త్తి౯ా. 102

302

UX

(శ్రీిమదాం[ధ మహాభారతము

, ఇదె పరమ యోగదర్శన

విదితం: బిప్పాట6 బవనవిదు లైన మునుల్‌ వలదక యభ్యాసవిధిన్‌ ముదమున ధరియింతు రాత్శ మూర్ణతలమునన్‌ | 103

. |బాణాపాననమాహితుం డై సకల దెవాంబులందును జరియించు

చున్న పావకుండు జీవాత్ముండు గా నెటుంగు; మత(డు జలంబుల నున్న కమలప|తంబునుంబో లె 'దేవాంబునం దుండియు నిశ్పపన్వరూప దీపితుం డయి వెలుంగు చుండు; నిట్ట జీవాత్ముండ కదా పరమాత్ముండు. 104

| చేతనరహిత శే [తము

జెతనముం బొరయం జేయు జీవాత్మదళో కుడు పరమాత్ముడు, వి ఖ్యాతు(డు శ్రై ల క్యసం పకల్పను డనమా! 105

. భూతములయందు వెలింగడు

భూ తాత్చుని నెబు(గుదురు (పబుద్దులు నిత్య జ్యోతిర్భయు, నవ్యయు న చ్రైపతంబగు బుద్ది నూక్ళుధర్మమువలనన్‌. 106

. అని మజియు. గాళికునకు ధర్భ వ్యాధుండు దైహ్మవిద్యా[పభావంబు

ఇటంగు సం|పయోగరవాన్యంబు చెలియ ని ట్రనియె, 107

. “తెలివి నొందిన బుద్దిగల మవోత్ముండు శు

భాళుభక ర్భములందు( జొరండు; (కమమున సౌఖ్యదుఃఖము లాదిగా నశే

షద్యంద్యములయందు సమత నుండు; వను మట్టి పుణ్యున కొనరింప వలయు కా

రం బెణీంగించెద; ననుదినంబు నియతాశియును, జితెంద్రియుండు నై పూర్వరా

[(తమ్మున, నపరరా[తమ్మునందు

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 303

"తే. యోగఛారణనిరతు. లై యుండ వలయు; నపుడు బోధదీపంబున నాత్ము నాత్మ యందు గనుచు( నివాతదీపానుకారి యె వెలుంగుచు, నమృతమయత్య మొందు. 108

UX

. కామంబును [గోధంబును "సమజక జయింవవలయు నెల్రవిధముల౯; ధీమహిత! యదియ సతత శేమంకర మైన పథము కృతబుద్దులకు౯ా. 109

క్‌, నిత్వము( గర్భియు., గర్భఫ లత్యాగియు నగుట లెన్స, లౌల్యవి యోగం బత్యు తమయోగమ,ద తృఏత్యయలవకుండునూ వె బావ్మాణుండు మహి౯. 110

చ. అరయ జీవితంబు గడు నస్థిర; మింత యెణింగి యాత్మ నె వ్యరిచెన గీడు రోయక ధు9వం బగు మై|తి భజించి, నత పా నిరతు(డు, నిప్పరి|గహు(డు, నిత్యతపస్వియు, నిత్యతృప్తుండుం, బరమళమాన్వితుండు నగు |[జాహ్మణు( డొందు సనాతనస్థితిన్‌ . 111

వ. నీ వడిగిన యఖిలధర్భృుంబులు నం తే పరూపంబున నెణింగించితి; నింక నెయ్య ది బీనవల'” తనినం గెళికుండు “మవోళ్మా! బినవలయునవి యెల్లను విశదంబుగా వింటిం; (బబుర్దుండ నెతి; నీవు సర్వజ్ఞుండ వగుట చెల్లం బయె్యె ననిన ధర్మ వ్యాధుం డతని కిట్లనియె. 112

౬: ధర్మవ్యాధు(డు కౌశికుని దన జననీజనకుల యొద్దకు దోడ్కొానిపోవుట :-

క, “ఏ నిమ్మెయి నుత్తమవి జ్ఞానోన్నతీ వడయుటకు నిజంబగు మూలం బై_నది గల దొక ధర్మము; భూనుత! యది నీకు దృష్టముగ నెటీ(గింతుకా, 118

వ అభ్యంతర గృవాంబునకు రి'మ్మని యతనిం దోడ్కొని చని మనో హారం బై చతుశ్శాలం చె_ వివిధసౌారభసం వాసితం ఉబెన హార్శ కంబు నందు మహితాననాసీను లైన వారిం, దన జననీజనకుల, నభిమతా హారపరితోషితుల(, బరమాంబరాభరణగంధమాల్యాలంకృత మూర్తుల

304 శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నతనికిం జూపి, తానును దత్చాద(పణామంబు సేసి వారలం గుళలం

బడిగిన నయ్యిరువురుం బు(తున కి టనిరి. it4

సీ. ' “అన్న! కుమార! నీయట్టి సత్పుతు9ండు గలుగ మా శేమిటం గడమి? సెపుమ; నీ చేయు ధర్శ్మంబ నీకు దో డయ్య్యడు(; బరమాయు రర్జసంపవలుం గనుము; నీచరి[తంబున నిఖలవంశము( బవి త్రైత మయ్యె; మానువదేవా మేల ధరియించితో కాని, తథ్య మారయ బర దేవత వీవు సందియము వలదు;

ell

. వాజ్బినఃకర్భ్మముల( బీతృవత్సలత్వ మొక్కరూపుగ 6 జలుపుచు మన్నయట్ట సద్గుణాకరు ని న్నెన్ని జామదగ్ను నొకని నెన్నంగందగుగాక యొరులు గల ల9ి

ర్ట

. అని పలి; రప్పుడు ధర వ్యాధుండు వారికిం గాశికుం జూపి “యో మవోత్ముండు మనల( జూచువెడ్క నిట వచ్చె” ననిన నా వృద్దు ఆతనికి నర్హ్ల సళ్కారంబులు గావించినం ౫7 కొని యతండు వారల గుశలం బడిగ; నంత నవ్వి పునకు లుబకుం డి టనియె. 116

ధి ౧

““జననుత! వీరు నాజననియు జనకుండు. జూవె; వీరలకు శుకూవ సేసి యిటి పరిజాన మేను [అాపించితి; చి (=

em

నమరుల( బూజింతు రర్ధి నెల్ల వారును; నొండు'దై వంబుల నెబు(గ నీ వృద్దుల నాపాలిపల్పు లనఘ; కమనీయఫలపుప్పగంధభూషణవ స్త్ర ములు, మనోవారభక్షరుభోజ్యములును తె. వీరి కెపుడు నివేదింతు; వేడ్క్య( బుత చదాఠసహితుండ నై నియతముగ సేవ

(20)

ఆరణ్యపర్వము పంచమాశ్వాసము 305

యాచరింతును; వేదముల్‌ యజ్ఞ ములు [వ తంబులును వీర నా కను తలంపు నిజము. 11

, జనని, జనకు(డు, సద్గురుం, డనలు6, డాత్ఫు:

డనయ ని య్యేవురును నే గృవాస్టుచేత సుగతి వాంఛ. (బసాదితు లగుదు రట్టి వాండ చూచె ధర్మాత్ముండు వనుధమీంద .” 113

8 ఉట ఆన ఆన అర 2 ణ్‌ . అని చెప్పి యి ట్లనియెం “*బత్మివతపనుపునం జేసి నీవు ధర్మజ్ఞానా

ర్భంబు నాయున్న యెొడక-0౦ జను చెంచిన, నప్పత్మివతవలని యనగ హంబున నీకు నెల్లవియు నెజింగించితిం గాని నీ చెన నాదుచిత్తంబు (పియంపడి యుండదు; నీచేనిన యకార్గ్గం బొక్కటి గల దది యెయ్య;ది యనిన. 119

. ఎంగయు వృద్దు లై తమకు నీ వొకరుండవ పప్పగాంగ న Kl మా

తగంతమువంబునన్‌ ;బతుకు తలిని దం (డిని నుజగించి ని

బ్ర క ౧ యై

శ్చింతుండ వై సదాధ్యయన*లత వారియనుజ్ఞ లేక యే

కాంతమ యిమ్మయికా వెడలి తక్కట! సీవు కరంబు [కూరతకా.120

. నీక వగచి వగచి నిర్భిన్నహృ్మదయు లై

విగతచతు లై రి వినవె వార; అరిగి యింక నెన నమ్ముదునళ్ళ యు ర్ల (౮ ద([గళోకవహ్ని నాక్చనయ్య. 121

. నీయుధ్యయనమ్మును , సుక్ళ

తాయాసనము నిష్ఫలంబు ఖై చను గురుసే వాయు క్తి లేక తక్కిన6; "జేయుము నావలుకు; మే సేకుటు నీకుకా.” 122

. అనినం గౌశికుం డతని కి ట్లనియె, 128 . ఇది యట్లిద; నీ చెప్పిన తు

సద మలహిత వాక రాభంగి సకలము వింటికా; వదలక యిమ్మయిన చరి చెద; గురుజనములకు. బీతి చేసెద ననభఘూ! 124

r +

306

క్ల

చ,

వ.

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. నాదై_నభాగరవళమున(

గాదే నీతోడిచెలిమి గలి7ం; బరమా

వోదమనన్కు(డ నెతి; ళు

౧౧ రా

భోదయముల కెల్ల నింక యుక్తుండ నై తిక, 125

శ వాపకృతంబగు దుర గ

పోపు గనక యుండ నను. [బిబో ధాత్మకలీ లాపరెణతు( గావించికి; నాపాలిటి వేల్చ వీవ నరనుత చరిణా |! 126

అనుపమ మెట్టి వారలకు నందదు ధర్మపథంబు ధా(తిలో;

విను పదివేవురు దొకండు వికుతధర్శపరాయణుండు గ

ల్లునొ కలుగండొ సందియము; కోరి స నాతనధర్శ మూంది యె వ్వనికిని నీకుబోలె బుధవత్సల ! యిట్లు చరింప వచ్చునే ? 12!

. నిను నొకశళూ।|దు_గా( దలంప నేర? గుణాకర! నీ చరి[తముం

గన మది నద్భుత ౩ బొలసేె(; గావున నెయ్యది కారణంబుగా నొనరయ నిట్ట జన్మ మును నందిత చెప్పుము; భూత భావివ ర్రనములయండు నీకు విదితంబులు గానివి గల్ల వెమ్మెయిక.” 198

అనిన నతనికి ధర్మవ్యాధుం డిట్లనియె, 199

— ధర్మవ్యాధుడు గౌశికునకు6 దన పూర్వజన్మ వృతాంతంబు సెప్పుట: క,

“జననుత! నీ వెయ్యది యడి

గిన( చెలుపుట నా క వశ్యకృత్యము గాదే?

విను చెప్పదం బూర్యభవం

బున నే నొక (బాహ్మణుంద( బుణ్యచరితు(డన్‌. 180

. వేద వెదాంగపారంగతుండ నై యుండుదు; నాకుం [బియనఖుండై_న

యొక్క రాజపు|తుతోడి సంగతిం జేసి ధనుర్వేదంబును నభ్యసించితి; నొక్క నా డమ్మహీపతి వేట వోయిన నేనును నతనితోడ(ం జని, వనంబునం బెక్కు_ మృగంబుల నేయుచుండ నం దొక్క చాణంబు తృణలతాంతరిత చేవుండైన మునివరు నొక్కరుం దాంకిను నతండు వో యనుచుం బడియె; నంత నేనును, 181

ఆరణ్యవర్యము, పంచమాశ్వాసము 307

. డాయ. బోయి తీ వసాయక విద్దు(డై

పొరలు చున్న వి|పవరుని( జూచి

తలరి యనునయంపు( బలుకులు వలికిన(

గినిసి యిట్లు అనియ మునివరుండు. 152

. “వాహ్మణుండ వయ్య బాప్మపవృ త్తి వె

శూ దకర్శమునకు. జొళ్చి తీవు;

గాన నిక్కు వముగ( (గ వ్యాద జన్ముండ

వగుము మీంద” ననియె; ననిన నేను. 183

. “ఎటులోక తప్పు సేసితి నహింపంగ బే; కడు దుర్భవంబునం

బఖుపకు మయ్య” నావుడు( గృపన్‌ మునినాథుండు '“దప్ప దివ్విధం; 'బటుకుకులంబునందు జనియించింయు ధర్మువు లెల్ల నిముగా

నెణీ గదు; తల్లి దండ్రులకు నెంతయు. |టీతి యొనర్తు భక్తితోన్‌.

. గురుళుళూవం జేసి నీకు( బరమళోభనం బగు; జాతిస్మరత్వంబునుం గలుగు; నపరజన్మంబున బరమ బాహ్మయిండ వయ్యున" వని యను (గ్రహించిన నవ్వి| పుని చేవాంబునందు నాటిన జాణంబు మెత్తన చవెణీః యతనిం దదియా [శమంబునకుం "జేర్చితి; నా చేసిన పుణ్యం బున నమ్మవహోత్ముండు నపాయంబు వొందం డ య్య; నాకు నిట్ల జన్మంబు నొంద నలసెో నని చెప్పినం గిెశికుం డి ట్లనియ. 195

. “జన్నమిట్టిది, చరీతంబుచంద మిట్ట; చెన్న(డును నిటి చోద్య మే నెందు. జూడ; A) © నింక జన్మాంతరముచా(క నేల ? యివుడ పుణ్య చరిత మై నీవు వి పుండవ కావె? 186

. పాపవ ర్తనుండు [బాహ్మాణుం డయ్య్యును

నిజము ళూదుకంశు నీచతము(డు;

సత్య ₹"చధర్మ శాలి భూ] దుం డయ్యు

నత(డు స ద్ధి జుండ యనిరీ మునులు. 187

308

60

WES

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అనయంబు నాత్మక ర్భుం

బున నతినీచ మగు భవము. బొందవలనెనే యని నీవు నిరంతరమును

మనమున దుఃఖంపవలదు మహిత చరితా | 188

. నిజగుణదోవక ర్భముల నెట్టన మేలును గీడువచ్చు( ద

(త్ప జనిత సౌఖరదుఃఖముల ( | బాజ్జులు దుల్యమనన్కు- లై; మనో రుజలును చేవాజంబు లగురోగములుకా, హిత ధర్శక ర ఖే వజముల (జేసి పాపుదురు, పర్వము సా క్తి పకద్భష్టి( జాచుచున్‌ .

. (దియములు వాయుటయును, న

[పియములు వెన( బొందుటయును జెల్లుగ నగుం ద | త_యలందు మూఢ మతిక్‌ వా డయశతాపము వాయ సెపుడు దరికొనుచుండు౯. 140

వగపు వెర్మి నెవ్యారక వగవ( జనదు;

చిత్తమున నేమిటి: నంతనింప రాదు; కాన గతమునందును, న నాగతమునందు వగిన రార్ఫ్యులు నంతోవవంతు లగుచు. 141

కాగ పున చెజోహీనుం

డగు; నాత్శహిత।|కయలకు నక్షము( డగు; న

వ్వగపు దొజంగి యుద్యొగము

దగంజేయంగ6 గలుగు నంచితములగు శుభముల్‌. 142

. కావున భూతంబుల సదసత్స్‌ కారంబులు గనుంగొని, థరుండవైై

యుండు” మనిన నా ధర్మ వ్యాధుండు “మవాశ్ళా! నీ చెప్పినయంత వట్టు నిదర్శనంబులుగా. గొని యను నిఃఖదుండనై భవివ్యత్కాల సనద్భావంబునందు సమాహిాతు(డ నై యుండువా(డ ''ననియె; నంత నా భూదేవుండు. 148

. అతులితపుణ్యమూ ర్తివి కృతార్జుండ వెందును నీవు, ధర్మ మూ

ర్రితముగ నెప్పు జేమజక చేయుచు నుండుము, నిత్యళోభన

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 309

స్థితీ వెలుగొందు, మేను భవదీియనమాగతింజేసి ధర్మను స్ఫీ తమతి చెతి న న్ననుమతింపు గుణాకర! పోయి వచ్చెదన్‌ .”'

వ. అని వానికిం |బదకిణంబు సేసి, వీడ్కొని చని, కౌశికుండు నిజజననీ జనకుల కతి భి శుశూవ సేసి కృళార్జుం డయ్యెం; చాండవో త్తమా! నీ యడిగిన తెజంగునం బతి|వతా మవోత్మ ఏంబును బితృళు ళూపా విశిషంబును, హీనవర్ణుం డయినవాండు ధర్మంబు సలుపు నుపాయం బును చెప్పితి” ననిన విని ధర్మతశనయుండు సంతసిలి మజియు మార్మ్కండేయు నిట్టని యడి7. 145

Gl,

“అగ్ని దేవుండు తొల్లి మహోతపంబు సేసె నని విందు; నది యేల చేసె? ననఘ! యంగిరనుం జేమికతమున నగ్ని యయ్యె నగ్ను లెన్ని విధంబుల నతిశయిల్లు ! 148 మార్కండేయు(డు ధర్మజునకు నంగిరసుం డగ్ని మైన ఆఆఅంగు సెప్పుట వ. ఇంతయు విన వలతు “ననిన నమ్మ వోముని యిట్రని చెప్ప” నగ్ని దేవుండు చేవతలతోడి యలుకం జేసి హవ్యంబులు వహింప నొల్ల క వనంబునకుం జని బహుకాలంబు ఘోరతవంబు సేయుచు నత్యంత కృశుం డె యాత్మగ తంబున 147 చ. “అలుక మెయిం దొడంగి విపినాంతరభూమికి వచ్చి యిట్లు "సె వెలు/గక యున్న చో, భువనవృ త్తము సర్వము నిల్చు; నిల్చినన్‌ జలరువానూతి వె టొకని. జయ్యన నగ్ని పదంబునందు.6 చా నిలువక యున్ని? నే నిచట నిల్చుట పోలదు; పోయొదన్‌ వెసన్‌ .” వ. అని తలంచి తపంబు సాలించి, నిజపదంబున కున్నుఖుం డయి చని చని, యంతకుమున్న (బహ్మ్‌ని యోగంబునం | దిలోకంబులకు నగ్ని యె వెలుంగు చున్న వాని నధిక తపోవిజృంభితు నంగిరనుం గని భయంపడి యెప్పటియట్ల మగిడి పోవునెడ నంగిరనుం డతనిపాలికిం జనుచెంచి యి బ్రనియ. 149 చ. “అనఘ! జగ త్రగియార్చితు(డ వై తిమిరాపహరుండ వై తగన్‌, వనరుహగర్భుచే. |బథమవహ్ని పదంబునం గల్పితుండ వై_

310

Gx

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

తనరుదు నీవు; నీ దగుపదంబున నే నిటు లుండ నోడుదుకొ; ఘనముగ నీవు నీవదము గై కొనవే యవికల్ప భావనన్‌ .” 15G

. అనిన నగ్ని చెవుం డిట్లనియె. 151

. “విను నాకీ ర్రి జగంబులఈ

బొనుంగుపడియె; నీవు భువనపూజితవృ _త్తిం బనుపడితి గానం దగు నీ కనభు ! యనలపదము; నాకు నలవడ దింకన్‌. 152

. నీవు |వథమాగ్ని వై యుండు; మేను ద్వితీయం బగు [పొజాపత్య

వహ్ని నై వర్తించెది ననిన నంగిరనుండు “దేవా! యిట్లానతీ వలదు; |పథమాగ్ని త్వంబు నీవ 56క5ొని, నన్ను వీకుం |బథమపవు తుంగా నాదరింపు* మనినం చావకుండు దాని కొడంబడియె; నివ్విధం బున నంగిరనుం డగ్నికి న|గతనయుండై_ యగ్ని సారూప్యంబునం దేజరి ల్ల; నయ్యంగిరనునకు శివ యనుదానికి బృహత్కి_ర్పియు , బృహ లొ జాలి జ్ఞో్టతియు, బృహద్భహ్మయు, బృవాన్మననుండును, బృవాన్మం[తుం డును, బృవాద్భానుండును, బృవాన్నతియును నన నేడ్వురు కొడు కులు మణీయు భానుమతియును, రాకయు, సినీవాలియు6 గుహువు, నర్చిమ్ట తియు,మహిమ్మ తియు, మవోమతియునన నేడ్యురు కూ(తులుం బుటి డి. 15కి ర

. తనయుడు బృవాస్పశ్‌కి న

త్యనఘుండు శంయుండు వుట్టి, యాగంబులభో మునుమును వావిబూజ్యము డా గొనియెడువాండ య్య నధికగుణయు క్షి మెయిన్‌. 154

. ఆశంయునకు ధర్మపత్ని యిన సత్యకు భర ద్వాజుండును భరతుండును

నా నిరువురు గొడుకులుపుట్టి ; రందు భరతునకు థారతుం డను కొడు: కును, భారతియను కూ(తురుం బుట్టిరి: భరచ్వాజునకు వీర యను దానికి ఏరుండు పుకై.

. వానికి సతయువునకుం బటు

భానుండ్రై పుకై నుతుండు థానుం డనంగ: నా

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 311

భానునకు నిళ్ళ్యవను. డన గా నాత్మజు( డుద్భవించె( గడును జ్ఞ్వలు. డై. 156

. అతనికి. బుమ్లైం బ్యుతుండు నిరంతర తేజు. డుచారకీ ర్తి, ని

మ్కృృతి యను వేరివాండు: విను కిల్భిషభాజను లైన మానవుల్‌ సతతము నాక్ళశాను నతిసక్తమనస్థితి. గొల్చి దోవని

ప్క్బృతి దగ.6 గాంతు; ర ట్ల గుటం గీర్తిత మయం దదాఖ్య "వానికికా. . ఘనుడు రుజస్కరు. డనయగా

జనియించెను నాతనికి; రుజస్కరునకు న

త్యనుపమకాంతిపరుం డై

జనియించెం [గోధుం డనంగ జనవరతిలకా ! 158

. ఆ|కోధునకు రనుండు పుళ్లు: రనునకు స్వాహా యను కన్యకయుం గాముం డను కొడుకునుం బుట్టిరి: కామమునకు నమోభఘుండు పు శై: నమోఘునకు నుక్టుండుపు క్రై; మటణియుం గాశళరపుండును, వాసీష్టుం డును, | బాయిండును, నాంగిరనుండును, జ్యననుండును ననువా “రేవురు తేజస్వీ మైన కొడుకుం బడయుదు మని యనేక వర్ష ంబులు ఘోరతపంబు సేసి మవో వ్యాహృాతి సృరణంబు 'సేయుచున్న౦త.

ళీ

&

. అనలము చాయ మ_స్తకము. నర్మనిభం బగు బాహుయుగ్భృముం, జ అట జ అట ఆన

గనక సముజ్ఞ్వలంబు లగు కన్నులు జర్భము, కృప్పవర్ద తం

దనరిన జంఘలుం గల యుదా త్తవుదేహము 'దేజరిల్ల గాం

దనయు(డు పున్లై వారలకు(: దర్శ్మయు నద్భుత మంటె లోకముల్‌

॥ ఇట్లు పుట్టిన యప్పావకుండు పంచ జన | పభవుండ్రు గావునం బాంచ జన్యుం

డను పేరం (బసిద్దుం తై, దశ సహనవర్ష ంబులు దపంబు "సేసి, నిజ గ 6. 0

మ_స్తకంబున బృహ|దథంతరు లను వారలను, వదనంబున హాదిని,

నాభియందు శివుని, బలంబున నిం[దునిం, (బాణంబుల వాయ్వగ్నులను

బాహుయుగ దంత పుటంబుల విశ్వభూతంబుల నృజియించె మణీయును.

. తపుం డను వహ్ని నిరంతర తపోనిరూఢు. డయి పంచదశప్పుతుల న

312

eth

నీ

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

త్యపరిమిత వరోర జే వీపులాత్ముల. గనియెఈ గపటవ్భ త్తినిపుణులక. 12

. ఆ పదియేవురు నుభీముండు, నతిభీముండును, ఖీముండును, ఖీమబలుం

డును, నతిబలుండు, ననువా రొక్క్ల ముగియును, సుమి[త్రుం డును, మిత వంతుండును, మీతజ్ఞుండును, మీ[తవర్దనుండును, మి|త ధర్ముండును ననువారొక్క మొగియును, నుర పవీరుం డును, వీరుండుకు, నువేషుండును, నువర్చనుండును, నురవాంతయు ననువారొక్క ముగియును గా నిట్లు మూడు మొత్తంబు లె యజ మాను యజ ఫలంబు లవపవహారించుచుండుదురు; తత్స శాంత్యర్థం "బి

= థి = యాగంబులందు నగ్ని చయనంబు సేయునది. 188

అధివ విహాగాక్ళతుల నొప్పు నగ్ని చయన ముల యుద |గ పమాఘాతములను విప వరుల మం[తమోవములను చారు నివాతు

లే భయంపడి కోరరు యజ్ఞ భూమి. కే గెల్నీ

. తపుండు మజీయు సకలయజ్ఞ భాగభుజు లై న పుత్రుల నేవురం గనియె

నం ద(గజుండు, 165

వై_శ్యానరుం డను వహ్ని చాతుర్య్యాన్య వీధులందు భూనురవితతిచేత(

బరవంనహితుండ పరమార+నము. గాంచు:

జ కి అ చ i నధివ రెంకగునాత శ ఖాతమునకు(

బభుడు చానె వశళంనతి యన విలసిలు:

ల చా లు ర” వినుము మూండగువాండు విశ్వమునకు

నాత్ము( టై మకరం డన నొప్పు; నాలవు నత(డు భూతముల యావోరవితతి

- వలయం బక్వముసేయు ట విళ్వభుక్కు

నాలో 6 'ఇంపొందు; గోవలఠినా నామ'భేయు. టై. నమ స్తధర్న |కియలందు పాతు టై వహించు నే నగు నతండు. 186

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 913

వ, మణియు ధానుం డను వహ్నికి సోమపు తియైన బృహచ్మాసయందు బలదుండును మన్యుమంతుండును ధృతిమంతుండును నా|గయణుం డును నగ్నియు సోముండును నన నార్వురు గొడుకులు, నిక యను కూతురుం బుట్టిరి; సకల తపఃఫలంబులు నిర్వహించుటకయి వురంద రుండు మను నామభేయుండయిన కొడుకుం బడసె; నమ్మనువు భానుపు|కియన నిశాక న్యం బెండ్లి య (పొజాపత్యుం డను పేర బర(గి వరమ।|బాహ్మాణుల చేత నర్చితుం డయ; నివ్విధంబున ననేక వహ్నులు నకలధర్మ(యాసాధకులై వెలింగిరి; దకిణాగ్ని [ప్రముఖు లయిన వహ్నులు వాయుహతిం జేసి యన్యోన్యనంస్పష్టంబు అయ్యె నెేనియు, రజస్యలా దిసంకరంబులం బొర నెనేనియు, మృతకజాతకాది సంస్పర్శనంబునం భొందెనేనియు. గణ్బాయళశ్చి త్రార్ధం బై యష్టూ కపాలేష్టి సేయ వలయు” నని చెప్పి మణియు మార్కంంజేయుం డిట్లనియె. 167 . ఆవు డను వహ్ని యతులిత రూపసి యయి ముదిత యను తరుణియందు జగ ర్దిపకు నపార తేజు మ హో పూజ్యుం గనియె నగ్ని నద్భుత నాముళా. 169 . అత(డు [తిలోకతం్యతము నిరంతరం మై చన నిర్వహించుచున్‌ , తముఖు( డాదిరైన నురనంతతి-0౦ |వియ మొవ్చ ప హావ్యముల్‌ సతతము మోాచి యిచ్చుచు; భృళం బగు తద్భర మోర్య లేక ను |వతనిరతుం డధర్వు( డనువానికి ని ట్లను నాద రంబుతోకా. 169

. “ఏను దుర్భలుండనై తి; నీవు దేవతలకు వావ్యంబులు మోచి యిమ్మని' వానిం బంచి తాను సము ద ంబు సొచ్చి యందు చా(గు టయు, దేవత ల దేవముఖుండున్న యెడ రోయం దొడంగిన నబి చరంబు లైన మత్స్యంబులు సురలకు నగ్ని దెవుండు జలధి నుండుట చెపుటయుం, గనలి యనలుండు కులం జూచి ““జనంబులు మిమ్ము నిర్ణయులై_ నధియింతురు గావుత”మని శాపం బిచ్చె నప్పుడు.

. వావ్య వవానమునకు నమరో త్తములు నన్ను

వేయివిధుల నొలసి వేండుకొనిన

314

(శ్రీమడాంధ మహాభారతము

నెట్లు నియ్యకొనక యెంతయు విసిగి న మీరసఖు(డును దనదుమేను విడిచె. 171

. ఇట్టు సంత్యక్తశరీరుం డై ధరాతలంబు [పవేశించుటయు, నతనిచేత

విడువంబడిన దేవాంబువలనం బూయంబున గంధకంబు, నస్థుల "దేవ దారువును, శేవ్మంబున నృటికంబును, బిత్తంబున మరకతం౦బును, -వాతంబున.( గృప్టశిలయు, నఖంబుల నభకంబును, స్నాయుసంచ యంబునం |బవాళంబునుం బున నతండు భూగర్భస్థితుండై ఘోర తపంబు సేయుచున్నంత భృగ్వంగిరః |పముఖులయిన మవోమునులు నిజతపోబలంబున నతనికనాప్యాయనంబు సేయుటయు., దెజన్వి మై ధరణివెలువడి వచ్చి యమృవోత్ముం డమ్మవోమునులం జూచి తదీయ కేజంబు దనకు దున్నహం౦ బగుటయు భయంపడి కమ్మటి నంబుధి సొచ్చి యడంగిన 172

, విను జననాయక సంయమి

జనములు వహ్నిపని యంత. జాలించి [సియం బున సంచిత విథినం[గవా

మునశకై_ పూజించి రధికపుణ్ను నధర్వున్‌. 178

. అయ్యధర్వాగ్ని కజంబును, నమ్మును అతనికిం జేయు బహుమా

నంబునుం, దన్ముఖంబున నమరులు తృప్పు లగు చునీకియుం జూచి హింపక పావకుండు నకలభూతంబులు6 జూచుచుండ నంబుధి వెలు వడి వచ్చి, నిఖిలలోకహి శార్గంబుగా నెప్పటి యట్ట హవ్యవవాత్యంబు కప య నంగీకరించె; ని ట్ర నేక శాఖం బయిన యగ్నివంళంబు [వళంనాథాజనం బయ; నగ్ను తెండ జైననుం దదాత్మయైన తేజం బొక్కటియ”" యని చెప్పిన విని సంత సిల్లి యమ్మ వోమునిః ధర్ముతనయు౨ డఉిటనియె. ౮ షి

గని

. “మునినాథ ! మవోసేనుం

డనలునకుం గృ త్తికలకు హరునకు నుతు డై. న నిమిత్త మేమి తెజుం గే

య 14] |

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 315:

వ. అనిన మార్క-ం జేయు డతని కిట్ల నిచెప్పెదొల్లి దై త్యులతోడరణంబు నేసి యోటువడి దేవగణసహితుం డ్రై దేవేందుండు దొలంగి పోయి దానవుల నోర్వనో పునట్టి మవోసత్తుుం డగు సేనాపతి నెందు బడ యుదునొకో యని యొక్కనాండు మాననం బను శె లంబునకుం జని యం దొక్క యెడ నొక్కురుండు కార్యచింతాపరుండై_ యున్న యెడ.

కే. “ఒక్కదనుజాధముండు మొజ్టో యనంగ నన్ను. "జఅగానివోయెడు; నన్నలార! యెవ్య రిట విడిపించ ర? యింతవట్టు పుణ్యమున, బోవ రయ్య కారుణ్యబుద్ది '

వ. అని యిట్లు నువ్యక్తంబైన వనితావిలాపంబు వీతెంచినం బురంద రుండు నిజాంతరంగంబు గరుణాతరంగితం బగుటయు “నోడ కోడ కిద యేను వచ్చితి" ననుచు నద్దిక్కునకు నడచి, ముందట నతిభయం కరాశకారుం, బటుగ చావాస్తు, న|పచలిత వీద్యుల్ల తారుచిరమూ ర్తి యిన దాని నొక్క కన్నియం గొని గగనతలంబునం బఅచువానిం, [బబలవలావాక వినీల దేవు. "గేలి యను దానవు గని సరభన్తుం టై.

— ఇందుండు గేలి యను రాకనునింపాజం౭చోలుట = ఉ. “ఓరి దురాత్మ! యీాయబల నోడక యేటికి బట్టి నాడ? వం భోరువా నేత విడు; మెట వోయిన( (బాణము గొందు, నింక (బి సారమహీధర (పకరభంగి వివాోరధురీణ, ము|గచై. త్యారుణరంజితో [గ కులిశా(స్త్రము ను మ్మిచె” యంచు డాసినన్‌.

మ త్తకోకిలము. ఘోరవి[కముఃజైన శేశియుం [గోధఘూక్ట్రిత చిత్తు. డై ధీరు. డుక్కున నిల్చి యగ్గద |దిప్పి వాసవు వై చె; న వ్వీరుండు౯ గి చూర్షితంబుగ (వెసె నానుగభంగింల బొం గారి దారుణవ|జపాతరయంబునం బటువాన్తు _డె. 180

ఆ. అనుర వీణ నొక మవోచ లశ్ళంగ ౦బు విజిచి వై చె నమరవిభునిమీ(ద; గోతవెరి ఘోరక లిళాభివాతి వయ్య నడిచె డాని* జదల నదరు అగయ. 181

చలా శల కశక...

“316

0X

el

gh EA

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కట్టు తన సాధనంబులు విఫలంబు వైనం దలంకి చానవుం డక్కన్నియ దిగవిడిచి పఅచిన నిందుండు దానిం 'జేరం జని “నీ వెవ్వరి చాన? వీరక్కనుచేత నెట్లు పట్టువడి?” తనిన నది యతని కి ట్లనియె; “నయ్యా! యే నరిష్ట్రసేమి యను |వజాపతి కూ(తుర, దేవసేన యనుదాన; దైతరసేన చెలియల; నేనును మాయప్పయుం గేళికౌ తుకంబున( దండి యనుమతయి వడసి సఖీజనసహింబుగా వెడలి యిమ్మానననగంబు సాను దేశంబులం [(గుమ్మరుచుండం గేశినామ "భేయుండై న యా యనురాధముండు. 192

. వలుమాటు వచ్చి తన దు

ర్విలసితములు మాకు( జూపు వేడుక దో(పకా; బలుకును మెలమున(; జెనక. దలచు, గదియు, మదనకదనదశళితహృదయు( డై. 1883

. వానిచేష్ట అన్నియు దైత్య నేన కభిమ

తంబు cl యుండు; నాకు నెంతయును దున్న వాదుల; వినవె య మ్మెయిన యక్కమలనయన'. గోరి దానవు. జెలయించుకొంచు. జనియె. 7 184

. అంత. బోక వెండియు వచ్చి యింత సేసె

నద్దురాత్ఫు(డు నన్ను; మీదైన కరుణా దొడది దుఃఖసాగరమున.( బడుట దప్ప" ననిన నయ్యిం[దుః డనియె నయ్యతివ( జూచి, 195

. “విను దచతనూజలు మా

జననియు మీత ల్లియును; నిజంబుగ మా కీ వనుజ వయిజ్‌, వనజానన 'యొనరంగా వేండు నీకు నొకవర మిత్తున్‌ .” 186

. అనిన దేవసేన చెం[దున కి ట్రనియె. 187

వే

“అనను! మాతం|డి యొక్క నాం డతిముదమున

నన్ను నుపలాలనమునేసి “నాతి! నీవు

[పథిత పౌరుషుం డగు భర్తం బడయు” దనియె;

నట్టి వానిని నీవు నా కరయవలయు. 156

ఆరణ్యపర్వ ము, పంచమాశ్వాసము 81/7

చ. అనిమిష చాన వేం దులకు నెన నజయ్యుండు, నుగ వై రిభం

క్‌,

గన్న

జనుండు, [తిలోకరవణవశంవదుండున్‌ , భవదిష్టమితుండుక౯ా, ఘనగుణకీ ర్తనుండు నగు కాంతుని. గోరెద; నామరోథం బు నెరయ నంఘటించి సురపుంగవ! నన్ను గృ తార్డ( “జేయ వే." 189

. అనిన నిం|దుండు దీనికిం బతి యెవ్యం డగునొకో యని కొండొక

విచారించు నెడ నమ్ముహూర్తంబు కౌదనామకం బయి సోమ సూర్య్వసంగమకారణం బయిన యమావాస్యాముఖం లె యుండం, బూర్వసంధారారాగ ర క్తాంబుద (పతిబింబపటలపాటలితొ దకం బైన జలనిధి నమీవంబున నమరానురనమరసంకులంబుగా నరుణకిరణుం డుదయించుచుం ౯6, వత్కాలంబున భృగ్వంగిరః పముఖు నైన మునులు వేల్చు హూవ్యంబులు మోచికొని వావ్యవహనుండు సూర్య మండలంబు (ప వెశించుచుండం గనుంగొని యిది సూర్యసోమాగ్ని నమాగమం బయిన రద నామకముహూ ర్రంబు గావున సూర్య సోమాగ్ని జేజంబున జని యించినవా(డు దీని: |బియుండు గావ లయు నని మనంబున నిశ్చయించి యతం డావణంబ. 190

బాలం దోడ్కొని యబ్దజు

పాలి జని | మొస్కు |కిదశ పాలు(డు “దేవా!

యీలలనకు6 దగు నరుని గ్భ

పాలు(డ వై యొసంగు” మనిన బద్భజ ( డనియెన్‌. 191

. “దీపితవికమాన్పదుండు దీని? వల్లభుం డయ్యెడుం [దిలో

కీవరిరవ ణశముండు, గీర్హితమూ ర్రి యొకండు; వాడ మీ యాపద లెల్లం జాపుటకు నై ధృతి. బూను నశేవ చేవ సె నాపతిభావముకా, విబుధ నాయక శీ ఘమ భావ్య మంతయుకా. '” 192

. అనినం (భీతుం డై పితామహు వీడ్కొని యిందుండు సనియెం;

దదనం తెరంబ ననిస్ట [ప్రముఖులైన స ప్త్రమవోమును లమా వాన్యా హోమంబు సేయ సనమకట్టన నమరు లందయణు హవి ర్భాగంబులు గెనుటకు నాసన్ను లగాటయు. 198.

318

గగ

శా

Gb

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అవావనీయముఖంబున

నావూతుం చై హుతాశళు( డమ్మును లిడయగా నాహుతులు గొని దివిజనం

దోవామునకు వరున నొనలగ.6 దొడలాం బీతిన్‌ | 194

జల్‌

. ఆవమయంబున నమ్మునీం|దులభార్య

అందు నుస్నాన మొందం జేసి, రమణ యమాల్యాంబర విభూష ణాద కాలం

కారంబు లొనరించి, గారవమునం, జను దెంచి పతులకు సమ్మతిం బరిచర్య

సేయుచు మెలంగంగ, వాయుకఖఘుండు మెల(తల చాలిక మణుంగుంగన్ను లయొప్పు,

దెలినవ్వు మొగముల విలననంబు,

, నడ బిడంగులు, నన్నువ నడుములందు

వెలయు వళులభావంబులు, వలుదచన్నుC( గనల నిక్కును నేర్పడం గని కరంగి మవనమార్షణవిద ళిత హృదయు, డ య్యె, 195

. కట్టు విక లేం దియుం లై చై_శానరుం డమ్మునిపత్ను లయందు(

వగిలిన డెందంబు మగిడికప నేరక వారలం గదియ నప్పళించి గార్హ పత్యకుండంబునం దావెేశించి. 196

. అతివలు దన్ను, చేరుటకు నాసవడుం; బొరిం జేరుచోట నా

యత విలనచ్చిఖా[గముల నల్లన వారల నంటు గొతుకం బతిశయ మై తదంగలత లాదటం గోెంగిట. "జేర్చం గోరు. గం పితధృతి యె కలంగు6 గడు. బె లగు రాగరనంబు ముంవంగాకా. 197

అంత నమ్మునీం [దుల హోమవిది నమా ప్పం బగుటయు, జాత వేదుండు

మదన వేవ గాభరంబు నహింప నోవక నిర్ణనం బయిన వనంబునకుం జని, మునిపత్నీ సమాగమంబు దుర్రభంబుగా వగచి, వెగ డంది శరీరంబు దిగవిడువ నమకట్టునెడ(, దదీయవల్ల భమైన స్వావా దేవి దత్సకారం బంతయు నెణింగి, యతనికిం |బియంబు సేయునది మొ, స_న్లమును

ఆరజ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 319

లలో నంగిరనుభార్య రివ యమచదాని రూపంబు గైకొని చని, "యొక తంబ యున్న పుుతాళనుం గనుంగొనీ యి ట్రనియె. 198

| “ అంగిరనుభార్య చేను శివాభిధాన; ననఘ! నాకును నాతో డియంగనలకు ననుడినంబును నతిమనోవారవిలాన

మైన నీమూ ర్రిపై ( గోర్కి యడరియుండు. 199

. నిమదిచంద మిట్టి దని నిక్క మెలుంగక నే మజ|నముం గామళరావాతిం గలంగి కాజీయ వొందుదు మాత్మలందు; నీ కామము మాబెనం గలిమి "కౌతుక చేష్టలయం "దెటింగి యు ద్వామమనోరథ|వచలిత స్థితి నందలిము౨ [గమంబునన్‌ . 200

. నిను. గవయం దలంచి యిట నెమ్మి మెయిం జనుదెంచినార; మిం పున జెలు లెల్ల( దొల, నను బొమ్మని పంచిన వచ్చితికా; మనం బనవర తాను రాగముగ నంగజశేళి భజింపు; మీంక నొం

డని యెడ సేసిళనిం గునునూన్తుఏండు నె (పండు నన్ను బావకా [ . అనిన నంతనిల్లి యగ్ని దేవుండు. దానిం గైకొనియి; నదియును నతని నథిమత భోగంబులం బీతునిం జేసి తదీయ సకేజో ధాతువు ధరించి. యచ్చోటు వాసి యావతణంబ గరుడి మొ గగనంబునకు నెగసి, యతిత్వరితగ మనంబున శ్వేతవర్వతంబునకుం జని, యం దొక్క యడ శరవణ _స్తంబసంచృతం బైన కాంచనకుండంబునందు నిజ భ_ర్తశుక్షంబు సంగ్రహించి మజియును. 202

. మునిపత్ను రూపులు గై. కొని యిట్టుల వరుస బుష్పకోమలి (పియు బీ లు తుని. జేయుచు రేతన్కం దన మొనరించుచును వచ్చె. దత్క్మలళమునకా, 2()ల

. విను పతి వశాతికల మై వెలయునట్టి యయ్యరుంధతిరూపంబు నలవరింప నెట్లు సరద; కాని యయ్యింతి యున్న ౧ యువిద లార్వురరూపులు నొనరందాల్న్బ. 204

320

(౫

రగ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. కఇవ్విధంబున నొటువు"అులు [(వస్కందిత 6 బైన యగ్ని తెజందున.

- కుమారస్వామి యవతారము :--

| ఆదిత ్యనిభు(డు, విపుల

ద్య్వాదళ బాహుండు, మషడ్వదిను. డఢఖులదిఇా రోదోంతరంబు వెలుగ మ హోచారుండై కుమారు డుచయం బయ్యెన్‌ | వ06

, ఇట్లు శుక్ష పకుంబునం బాడ్యమయందు వీర్యని మేకంబును, విదియ

యందు గర్భవ్య క్రియు౧ దడియయందు శరీరమా తావి ర్భావంబు నుం, జతుర్ణియందు సకలావ యవనంపూర్షతయు నై యునయించిన కుమాగుండు వంచమియందు నముళ్టి తాకారుం డె_ పేర్చి, (తిపుర దహనసాధనం బైన హరుకార్భుకం బమ్మహీధరంబునందు నికి వై యున్న చానిం బుచ్చుకొని, గుణధ్వనిసేసిన. నమ్మవోధ్వని కలుమీంచి యె రావతనుపతికంబు లను దిగ్గజంబు అయ్యగ్నిభవు ముదం బజతెంచిన, నమ్మ హాభుజుం డారెంటోనిం బనంచి పట్టి "రెండు చేతుల ధరియించి తన సనాజం జైన శక్తి యొక్కశేలం. (గీడార్థ కథితం బైన కుక్కుటంబొక్క కేలను, బరిపూర్యమాణనినదం బైన శంఖుంబు గరదషయంబునం దాల్సి, వా _స్హయుగ ళంబున గగనంబు వనయుచుం జాణియుగ్భంబు వ _కృ౦ంబుల నిడికొని బాలో ్థి చిత ౦బు లైన యంగుశిచర్వణంబులు వారిటొరి నొనరించుచు, నికితనాయ కంబునం [గౌంచపర్వతవిభేదనంబు సేసి, పటుళ క్తి పొతంబున "శ్వేత త లళ్ళంగభంగంబు గావించి, చెలంగి, యాజుముఖంబుల నొక్కా "పెట్ట యార్చినం [బళయ ఖై రవారావభీవణం బైన తదాఘోణంబున,

. కులశైలంబులు |గక్కునం గదలె; దిక్కుల్‌ వయ్య లయ్యున్‌ ; మూ

వలయం బంతయు దిర్షిరం దిరి7; చేవ|వాతముల్‌ సాధ్వసా కులతం బొంచె; బయోధు లన్నియును వంతోభించె; నప్తాళశ్వున పులు బిట్టుల్కి. రథంబు నల్‌ చెనలకుం బో నీడ్చె సం(థాంతిమై.205

. అతి మహోశ్చాతంబులు లు

పుట్టిన గని మునులు లోకములకు శుభముగా

ర్‌

(21)

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 321

నెట్టన శాంతిక విధు ల

ప్పటుున నొనరించి రాత్మ భావనపరులై . 209 ల ఠి దు

_ ఆ నమయంబునం జె.[(తరథవననివానులై న జను లందటుం గూడి

యంగిరః |పముఖ మునీం|దుల భార్యలకు నగ్ని చేవువలనం బుట్టిన చాలుండు లోకంబులకు నిట్ట యనర్థృంబు "సయం దొడంగనని యా[కోళించిన, నయ్యపవాదంబునకు రోసి యా స_ప్తమునులలోన వసిష్టుండు దక్క దక్కిన యార్వురు. దమ వనితలం బరిత్యజించిరి; మజియును గొందటు జనులు ““వీశేమి సేయుదు రిన్నిపోకలం బోయినది వహ్ని భార్యయ కాకి యని వలుకం జొచ్చి; రంత నమ్మ వోమునుల పాలిక్‌( బావకాంగన గనుదెంచి యి ట్లనియె

. “విను డేను వహ్ని వలనం

గనినకుమారుండు వా(డు; గడు నిజ మిది; మీ వనితలకు౧ బని గా; దిటు సనునే కులనతుల విడువ సత్స్పురుషులకున్‌ ?”’ 211

. అని యెంత నెప్పిన వా రొడంబడ రై రి; తదనంతరంబ విశ్వా

మితుండు కుమారు కడ కరిగి, యగ్లైవు శరణంబు సొచ్చి, వివిధ వాక్య ంబులం (బస్తుతించి, తచాదేశంబున నతని" జాత 5 ర్మాదివిధు లొనరించిన నది యంతయు నెజంగి యమరు లెల్ల నమరందుం గానం జని యి ట్రనిరి 12

. “దారుణ శిర్భధురుర్ధం డతిదర్చిత చిత్తుండు, వహ్ని నూను; డ

వ్వీరుండు నిన్ను. న్య ఆవల పీక మెయిం జను బెంచు నిప్పు దు ర్యారత నీ పగంబు గొనువాంఛ నవళ్యము.; గాన యింతలో నీరస మె త్తి వాని వధియింవుము చెచ్చెర వి[క మోద్దతిన్‌. 218

అ టయిన నీకు నింద త్వంబు శాశ్యతం బగు, నేమును [బదుకుదుము, య

లోకంబు లవ్యాకులంబు అగు ననినం బురందరుం డప్పుడ స్త మాతృకలం బిలిచి మీరు సని వహ్ని సంభవుండై న కుమారు సమయించి నాకుం |వియంబు చీయుం”డని పంచినం బనివూని వారు ఘోరంబుగా

నతనివై నడరి, తదీయ చజేజోవిశేవంబునకు భయం బంది, యతని

322

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారత్రము

శరణంబు సొచ్చి “యేము లోకమాతలము, మాయందు నీవు మాతృ భావంబు సేయ నర్హుండ” వనినం గుమారుండు వారి నభినందించి చేకొనియె; నంత నగ్నియు నిజపు.తుపాలికి వచ్చి యతనిచేతం బూజితుం డయి తదీయరజాపర్వతంబున నిలిచె మాతృగణంబు [కోధంబునం బుట్టి నయది, లోహా తాన్య యను భామిని కుమారునకు చాదియె యుపలాలనంబు "సేయుచుం జె; నఖిలభూతగణంబులుం బణుతెంచి |కొంచారిం బరివెప్టించె, నది యంతయు విని కలుషించి.,

—' ఇం|దు(డు కుమారస్వామి పై నెత్తివచ్చుట =

. స్మందునిమీ(ద నెత్తి బలగర్వితుండై నడశెంచె నుద్భట

స్య ౦దనసామజాళ్వభటపంకుల నై న్యసమ।|గ దేవతా బృందనమేతుండై భువనధీకర నంగర కాంత నిందుండ స్పందిత శెర్యు( డగ్నికణపాతభయంకరవ [జహాన్తు. డై. 216

యెలా

. అంత, 216

తరలము. తరళదీధితిపుంజనిర్భర చారు ణాయుధపాణు లె,

Gl,

తెరల( (దోచి దివౌకనుల్‌ వజశెంచి యార్సుచు చాట రా శవణొద్భవు, నాత(డుం దగ సం|భ్రమన్ఫుటరోవవి స్ఫురిత నిష్టురవోనజృంభణమున్‌ వహించిన జెచ్చెరళా. వే

. అతనిముఖ గవ్యారంబుల నద్భుత ముగ

ను[గద వానళిఖావళు లుద్భవించి వేల్చుమూ(కల నరికట్టి వెల్వందొడం7, నంత నెంతయు సం|భాంతు అగుచు నురలు, 218

. నీ కింకరులము ముమ్ముం

చేకొని కవ గావు మనుచు శిఖినందను న సోకబలు శరణు వండిన చేకొని చాపాభయ ముడుగ జీన నతండున్‌. 219

. ఇట్లు దేవతలు కుమారు నా|శయించినం జూచి, బలసూదనుండు

[కోధఘూర్షిత నయనుండై యతనిమీ(ద వజంబు వై చిన, నది తదీయదకిణపార్ళ పంటు చాశేన, నం దొక్క పురుషుండు గాంచన

ఆరణ్యపర్విము, పంచమాశ్వాసము 323

వర్గుండును, శ క్రిధరుండును, మేషవదనుండును నై విశాఖుం డను చేరం (భవించె; మణీయునుం గన్యాకుమారగణంబు ల నేకంబులు వున్లై, నది యెల్లనుం గని జనితథయుం డై హరివాయుం డగ్ని సంభవు సభయంబని కొరిచె; నంత నమరులు నంతసిల్లి సింహా నాదంబులు నెలంగ పణ్బుఖ శతముఖులం బరి వేస్టించి'” రని చెప్పి వెండియు మార్కం డేయుం డి ట్రనియె. బి20

. అయ్యగ్ని సంభవు, నాయతోన్నతబాహు,

నాము క్రకవచుం, చేజోమహిష్టుం నాలోహిశాంబరు, వోరికుండలకర్లు(,

గనకరత్నోజ్ఞ నలఘనకిరీటు, సంపూర్ణ యౌవను, సర్వలతణయు క్తుం

గని యను రాగిల్ల కమలనిలయ సాకారయె వచ్చి యఖలంబు6 జాడంగ

సితపద్భ హా స్తై యతని బొందె.

. శ్రినమేతు(డై విశేవకాంతిస్ఫూ ర్తి

నొలని పూర్షచం[దు చెలువు చాల్చి యున్న వాని జూచి రుత్ఫుల్ల లోచన

కుముదు లగుచు మునులు నమరవరులు. |

[ల

. అంత షష్టదివసంబు సం పొా_వ్తం బయ; నందు మవోమును లందు మవోసేను నతిభ కిం బూజించి కృళాంజలులై_ యి ట్లనిరి. వలల

| “పుట్టినయాటు నాళులకు( బొంపిరివోయి జగంబు లన్ని యుళా

దట్టుండ వై జయించితి ముదంబున; నీదుమహా త్త ష్య మెంతయుం

జిట్టలు గాదె! యిట్టి యవిజేయుండ విందపదంబు నీక కాం

బట్ట ముగ ట్లి యేలుము కృపకా మము నెల్లను వహ్నిసంభ వా" 22కి న లు య

. అనినం _గంచారి వారలం జూచి “యిం|దపదవి నుండువారి

కెయ్యది కరణీయం” బని యడుగుటయు వా రి ట్లనిరి. 224

మ, “బలముం చేజము నించి లోకము, గ్భపం బాలించు; టర్మే_ందు భూ

జల తేజః పవనాంబరంబులకు నస్థెర్యంబు గాకుండ ని

324

PA

tA

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

సితి నీగి; శివ జనరజాదువ శి కానమా థి (a) ౬

కలనం బిం[దపదస్థుం డౌ నతనికిం గ_ర్హవ్యముల్‌ వణ్ముఖా.”. 2౫25

. అనునెడ నిందు డి ట్రనియె' “న ట్లయినం గడు లెన్స; దేవ! నీ

వనిమిమనాయకత్వమునయం దభిషీకు(ఢ వె ముదంబుతో

నను. బనీగౌమ్ము నీదుకరుణ౯ దొనలాల్లను దీల్‌ యుండెగకా;

మనత వ డి కిలా, 296 ఘః తర ₹ర్యసారుండవు గావున నర (డ విం దలత్మీ ౯

పను దేవేం[ద్రవదవి నుండ నోడుదు; నెట్టనిన భవదీయ అేజోవిశే

పషంబులు నూచి విస్టితు లై కొందు నీకు నిం|ద వదవియందు వడ పుటునటుగా నేమేనిం జెప్పి నావలనం గొజఅగామి కల్పించి వు య నీకును నాకును భేవంబు సేయం జూతురు; దచానంజేని నీవు కువితుండ వై నాయెడం గృవ దప్పిన, నెవ్వారికి వారింప నలవి గాదు; లోక భయంకరం బైన వ్మిగహంబు (పవర్తి ల్లు. గావున నవళ్యం-బును దివిజ రాజ్వూంబు నీక యొప్పించికి; మ మొల నరికా” మ్భునిన( గుమా జ్‌ అగా (క చుండు నవ్వుచు ని ట్పనియె. 227

ళ్‌

. అట్టివి యేల పుట్టు? నమరాధివ! నీవ జగత్స)భుండ వై

యుళట్లల మైన తేజము వహించి నుఖంబున నుండు; మేను నీ చుట్టమ నై భుజాబలముసొంవున నీకెలనంబు దిర్చెదం; జట్టన నన్ను. బంపుము; భృళంబుగ నయ్యాది కార్య మిత్తటిన్‌ .”'

ణి

- అనవుడు నంతసిల్రి యత? డాతని కి టను; “నటు అన నీ య ల మాలా

పనుషున సను సత రహిత భామణ! యిం[దవదంబునందు ని చ నగడువా(డ నై తీ; నురనేనల శెలను నాయకుండ వె ౧

జ

భఘుకభుజ! నీవు నత్కృప జగద్భయ మోచన మాచరింవ వే.” 229

= అనిన గుమారుండు మరుత్పతి కి టనియొ. 280 ap)

“నీకు (బియంబుగా భవదనీకినికిం బత్తి న య్యొద౯; భుజో రాకపటు[పతాపము లజేయము చొ చెను పొందం జేరి మో రాకృతు లైన నీ రిపుల నందజు దున్మెద; సర్వలోకర

మకర కైక వృత్తి నవికల్పుండ నయ్యెదం గట్టు వట్టముకా.” 2

Co సేలం

వ

ఆరణ్యపర్వ ము, పంచమాశ్వాసము 325

అనిన నతి పీతుం డగుచు( బురుహూతుండు సకల మునిగణనమేతుం డయి తళ్హణంబ కుమారునకు నఖిల దేవ సేనాధిపత్యంబునం దభి షేకం బొనరించె; మునివరుల జయజయళ బ్దంబులు , నమరుల సింపహానాదం బులు, గిన్నరగ ంధర్వ గానంబులు, మంగ ళతూర్యరావంబులు, నప్పు రోన ర్హనంబులు(, గల్బతరుకుసునువర్గంబులు సమకాల [పవృ త్త ౦బు లయ్యెం; బరార్గ భూమణమణి (పభాలంకృతం బైన కుమారు మౌళి భాగంబున నుజ్జ్వలం బైన ధవళాతప్మ్యతంబు నురగిరిశిఖరోవరిగతం బగు శర చ్చం[దబింబంబు ననుకరించు చుండ; నట్టి యెడ. 282

--వి ఈఢ్వరుండు కుమారస్వామియొద్దకు వచ్చుట :--

. నానాసిద్దగణంబు గొల్వ. బరమానందంబునం జం|ద చే

ఖా నవ్యాంచితమౌళి, భూరిభుజగాక'ల్చో జలా కారు, డీ శానుం, డానతశంకరుండు గిరిజాసంయుక్రు. డై వచ్చెంద 'త్సేనానిం బియనూను మణ్బ్ముఖుని వీక్షింపం గిడుం | బేమతోన్‌ . వల

. ఇట్లు వచ్చి మహాదేవుండు మవోసేనుం గొెంగిలించుకొని యతనికి

విశ్వకర్మ నిర్మితంబును, పామమయంబును నయిన పుషృమాలిక

సంగా నని చెప్పి మార్కండేయుండు పాండ వేయున కి ట్లనియె; “వినుము రుదుండు మున్ను నిజవీర్యంబు నహ్ని యందు సం|గహిం చిన. ద శ్రేజోవిశేషంబునంచేసి పావకుండు గుమారు నుశ్చాదించె; నదియునుంగాక యగ్ని రుదుం డని వేధవిదులై న విపు9లవలన వినం బడు; న టగుటం గుమారుండు వహ్ని సంభవుండును, రు. దసూనుం డునునని చెప్పంబడియె; నగ్ని భామిని గృ క్తికాఖ్య లైన మునిపత్ను లార్వురరూపంబులు గైకొని [పియనమాగమంబు నలిపి శ్వేతశై లం బున రేతస్కందంబు సేయుటం (బభవించినవాండు గావున గారి కయ, స్కంద నామంబులం బర ౫౮” నని చెప్పి యి టనియె. 294

. “అప్సు డిం దుండు మున్ను దా నబ్బభమవు ని

యోగమున నురశితముగ నునిచినట్ట 'దేవనేనకు. గన్యకాతిలక మునకు( "జెలువముగ నలంకాగంబు సేయ. ఐనిచి. బి విల్‌

326

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. సముచిత |పకార బున నచ్చటికి. చెప్పించి, కుమారుం జూచి “యిక్క

న్నియ భవదర్గం బె. పర మేష్టిచేత సృజియింపంబడియె; గావున. నివ్వరవ ర్థిని బరిగహింపు” మనిన నప్పార్వతీనందనుండు మందస్మిత నుందరవద నారవిందుం డయి యమ్ముహూ _ర్లంబునందు. 286

. మానితవి[క మోజ్జ్వలుండు మంగళతూర్యనినాద మొప్బ(, చ

జోనిధి వహ్నిసాకిగ, విశుద్దవిధిజ్ఞండు చేవమం|త్రి మం (తానుగమం బొనర్చు(/గం [(బీయం జెనలార వరించి. జారుప చ్యాననం దేవేన గరియానం గర|గహణ|ప్రయు క్తితో౯. 28T

. గుముండు దేవసేన( గోరి పెండిలి యైన

యాదినంబు షష్టి యగుట చేసి యర్బనీయ మయ్యె నాదివనంబు, లో కరముల నెల్ల వెలసి గారవమున. 298

, ఏదినమునందు పషంబ్బఖు

(శ్రీ దేవి వరించె. గమలచిహ్నితకర యె యాదివసము పంచమి లో కాదరణీయంబు, లక్ష్మీ కాస్పృద మరయెెన్‌ , 229

. ఇట్లు విహితమంగళొ చారుం డయిన కుమారుపాలికిం జనుదెంచి

నిజభ ర్హలచేతం బరిత్య క్ష లైన మునిభార్య లార్వురు నధిక దైన్య వివర్లవదన లై యి టనిరి. 240 £a 6... ౧

. “5ినుకని. దూరి దుర్జనులు గానక చూడక యేము హవ్య'వా

హనునకు నిన్ను6 గంటి మని యాడిన, నందుల కోడి మము జ య్యనం బతు లుజ్జగించిరి; [పియంబున నిం కిట నివు మాకు నం దనుండవు; మమ్ము. [బోవ విహితంబు గుమారక'! నీ కవళ్యమున్‌ .

తే, పుణ్యలోక ంబులకు( బాసి పొక్కుచున్న

మమ్ము. జేకొని కరుణానమగబుద్ది(

బుణ్యగ తియందు నిల్చుము; పుతభావ

దృష్టి వెలయ మా యలమట దీర్పయ్య. ” 242 ళు

ల్‌

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 5927

. అనిన గుమారు(డు వినయం

బున ని ట్లను “నేను మీకు. బు|తు(డ; మీరల్‌ నను గన్నతల్లులరు; విను డనుమానం వేల? మీ [పియం బొనరింతున్‌ . 248

. అనుచు చేరువ నున్న యనిమివ వతి జూచి

“కిరికం దగుపదం చార యంగ వలయు” నావుడు బలవై రి యిట్రను( '“జం[ద

సతు లైన యా దక్షసుతలలోన రోహిణిపొరువున రుచి నొప్పు నభిజిత్తు

నా నొక్క_చుక్క. దాం బూని యిష్పు డందరకం శు నత్యంతవల్ల భ నేన

యగుదు( జందున కని వగచి య రిం

. దవము సేయ నరిగ., దత్పదం బది రి'త్త

యున్నయదియు, వీరి నునుపు మచట” ననిన వారి. (బీతి నత(డు వీడ్కొలిపిన( గడంగి వారు ననిరి గగనమునకు. 244

. నాంటంగోలె( గృ _త్తిక లార్వురు నగ్ని దై వత్యం బనం బర(గు నతు

[తం జై_ దివంబున వెలింగిరి తదనంతరంబ స్వావోదేవి యెతెంచి కుమారుం గని “నీవు మత్చుతుండవు; నిత్యంబును నీపాల వసి యింప వలతు” ననినం |వీతుం డై యాతం “డట్లకాక, నీవు మత్స మీపంబుననుండి, జేనును నీకోడలుం గొనియాడం [బియంబున నుండు” మనియెే; నప్పుడు కుమారమాళ్ళకలు పావిషమయుఈ6, గాళియుల 'గౌళికయు, నుద్దతయు, శౌరికయు, నార్యయు. వైధా [తీయు ననువార లేడ్వురుం గుమారు ముంచట నిలిచి యి ట్లనిరి.

. “మమ్ము జగత్త్యయంబునకు మాతలంగా నొనరింపు మిప్ప్ర, ము

న్నిమ్ముల నొప్పుమాతృగల కెక్కుడు గావుత మెము, సర్వలో కమ్ముల దొంటిమాతృకల. గైకొన కుండుటయుం, [బియంబుతొ మ మ్మనిళంబు( గొల్చ్బుటయు మాకు వరంబుగ నిమ్ము పణ్ముఖా!”

93928 శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

న్‌ కుమారస్వామి సప్త్రమాతృకల బాల(గహంబుల( జేయుట :--- ఆ. అనిన నగుచు నాత( “డశ్చుల? వారల

చేరి మాన్సం దగ వె? పీతి నొండు

వరము వేడు డిత్తు వదలక యనుడు నా

స్కందమాత అనిరి గారవమున. 247 క, అగుగాక యట్ల; యేమీ

జగముల గల శిశువులకు నజ సముం వీడల్‌

దగ నొనరించుచు నీక్భవ

నెగడెద మివ్యరము మాకు నీ వొనంగం దగున్‌.” 248

వ. అనినం గార్తికేయుం డి ట్లనియె. 249

క, “అక్కట! కీడు దలంచితి; రిక్కార్యము దగ వె? యైన నిచ్చితి; మీకున్‌ మొక్క్‌న(, గొల్బిన, వడిన నక్క టిక ముతోడ( గావు డమ్మ రిశువుల న్‌, 250

క, పాయక పడియాజ(డుల (వాయమునం డాం నరుల బాధింపుయడయ మీ; | రాయతమచంశజనితు, న

జేయు నొకని మీకు రకం కేయం బనుతుకా "” విద]

వ అని వలికి యన్మువోసేనుండు నిజదేహంబునం గాంచనవర్ణుం డైన పురుషు నొక్కరు నుత్చాదించిన, వాండునుం బుట్టినప్పుడ యా6కలి గదిరి తిరి” నేలంబడి మూర్చితుం డైనం, గుమారుండు వానికి జతన్యం బొనంగా; నతండును నృందావస్కారం బనువేరి [గవాం ద మాతృ కాగణర కకుం డయ; మణజీయు శకునిమాతయైన విన తయు. దైత్యమాతయెన దితియు, గోమాతయన సురభియు, శునక మాత యన సనరమయు, వృతమాత యైన కరంజయు, నర్పమాత యన క్మ్రదునయుం గుమారుదాది యైన లోహితాన్యయు మాతృగణ సమన్విత లై గర్భపీడనంబును, శిళుపీడనంబునుం జేయుచు మనుష్యుల వలన బలి మం[తో పవోర చాన తర్పణంబుల( దృప్తిం బొంది,

2“

Ux

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 999

బాలురకు నాయు రారోగ్యనుఖంబుల నొనంగుదురు;, పోడళవ గంబుల మీ(ద( గొన్ని [గహంబులు గలవు నెప్పెద వినుము. 252

. నిదించుతటినొం డె, నెజయ మేల్క నియున్న తటీనొం డె, సురనముదయము!గాంచి

| బమనసి పల్వలుకులు పలుకుమానవు( జోంకు నదియ దెవగవా మని యెజుంగు

నది; శయానుం డయ్యు, నాసీను( డయ్యుుం బి తృ శేణిం గని యున్నదించె నేన

నది పితృ గహము; [భాం తాత్ము లై నరుడు గం ధర్వులం గనిన గాంధర్వమనియు:

. బరంగు [గవాముచో(కది; కాలవర్యయమున

గదిరి భమియించె నేని యత [గహంబు;

వాత్వవ శ్యాదివిక్ళతులవలన బుద్ది

దప్పుటయు నొక్కు (గవావ్రై కృతంబ యం|ణు. 253

. విను డెబ్బదియేం ఢ్రగుదా, కను మానవులకు [గహోవఘాతంబులు గి ననంతరంబ (గ్‌ “వానల పని వలవదు; ముదిమి యెల్ల పనులకు, జాలక. బి54

. నియతి గలిగి, యిం[దియముల

జయించి, శుచు లైన శాంతినంపన్ను అకున్‌

భయ మొనరింపంగ లేవ

వ్యయపుణ్యా! |గహాము లే యవస్థ్రల యందున్‌ . బకర్‌ . మణియు నొక్క_టి సె చ్చెద, 258

. ఆదిదేవు డగు మవోడేవుమీ నె వ్వానిమనను భక్తీ .వై భవమున నులసిలు, నతని నెల కాలముల డ (౧ ౧ (Nn గఅదు నూవె (గహావికార విత కి,” 257

330

(శ్రీమదాం (ధ మహాభారతము

అని చెప్పి మార్కండేయుం డి ట్లనియె “నట్టు గుహుండు [గవాం

బుల నియోగించునెడ నగ్నివల్లభ యల్లన యతనిం జేర నరిగి యి ట్టనియె. 258

కక

పుత ! విను మేను దతునివు[తి; నన్ను.

బావకున కిచ్చె మాతం|డి జాల్వమునను;

నన్ను నత. డొల్ల ( డెంతయు; నాకుంబతికి

నెపుడు నెడలేని పొందుగా నీ వొనర్చు.”” 259

అనిన నగ్నిభవుండు ““మవోద్విజులు వహ్ని యందు వావ్యంబులు స్వ్యాహోకారక లితంబు లయిన మం|త్రంబుల నొనంగు వారు; చానంచేసి నీకు. |బియునితోడి నిత్యనవావానంబు సిద్దించు' ననియె; నప్పుడు నకలమునిగణనమేతుండై చనుబెంచి కమలాననుండు మహోసేను నభినందించి యంతకు మున్న నన్నిహితుం డై యున్న మవోదేవు "దెనం జూపి యతని కిట్టనియె, 260

. “అనఘ! యితండె |తివురవారుండు (తీలో చనుం; (pn

డిచె | తిలోకమాత హిమనగేం|ద తనయ; వీరు నీకు. దల్లి యు. దం[డియు. జువ్వు; రీ గొల్వు నుచిరభ క్తి. 261

. అగ్ని దెవునియందును, దదియభార్యయందును చారు నిజయోగ

బలంబునం జేసి యావేళించి యా దంపతులు లోక హి తార్థంబుగా నిన్నుం గని"రని చెప్పినం బార్వతీనందనుండు సానంద వృాదయుండయి సకలలోకగురువులై న పార్వతీపర మేశ్వరులం బూజించి, నంస్తుతించె; నంత నిందుండు గార్రి కేయునకు నై రావణభూవణంజై న ఘంటా

ద్యయంబు నొనంగిన, నం దొక్కటి కుమారుండు గై కొని యొక్కటి వి శాఖున కిచ్చెం; బడ ౦పడి, 262

వి ఈళ్వరుండు గుమారసహితుం డె భదవటఏబు సేరుట :--

మ. తనయుం “గౌంగిటంజేర్చుచున్‌ , వరున మూర్ద | ఘాణముం "జేయుచు౯ా

జనితానందమనను (డై గిరినుతాసంయు కుం డీశాను. డ య్యనఘుం దోడ్కొని భద కేసరిసవా (సాంచ[దథారూఢు. డై నియెకా భదవటస్థలంబునకు నై_ శ్వరర్ధం బవార్యంబుగక౯. బక.

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వా నము 99 1

వ. అమ్మవో దెవు ముందట ననేక యవగణపరివృతుండును. బువ్పకాధి రూఢుండును నై కు బేరుండును, వెనుక దెస నమరగణసమన్వితుండును , నై రావతారోవాణో ల్లాసియు నై వానవుండును, దకిణపడంబునం [దిబలరకోయతరతి.తుండై యమోఘనామ ధేయుండైన యతోత్త ముండును, గృతపరికరులై న వనుర్ముదాదిత్యులును, చాపలిపక్షంబున నతిభయంకర వ్యాధిమృత్యుపరి వెష్టితుండై పితృ్భవతియును, వివిధ యాదోనినహననాథుం డయిన వరుణుండును నడచిరి; మణియు మూ ర్తిమంతంబులై శూల పట్టిస గదా మునలాదికంబులై న యచ్దేవు నాయుధంబులు6€ గమండలు [పముఖోొపకరణంబులుం జనియె; నయ్యాది దేవునకు నానన్నుండయి చందదుండును ధవళాతపతంబు ధరియించి; నసిలాగ్నులు చామరవా స్తులె కొల్చిరి; పిద్యయు, సావితియు, గాంధారియుం, "గేళినియు నను చేవాంగనలు దడాజా

_ యణిం గొల్చి చనిరి; |క్రిలోచనసఖుండైన పింగళుండను యకుండు వృషభ కేతనంబు దాల్చ; నిప్విధంబున నభిరామవిభవో దారుం డై కుమారగురుండు భ(దవటంబు నేర నరిగి యచ్చట? గుమారుం జూచి. యి ట్రనియె. 284,

లే. “న _ప్తమంబై న మారుతన్క్మంధమునకు. బతివి గమ్ము కుమార ! "దేవతల శకెపుడుం గార్య మెవవినం జేకొని కడంకం దీర్చు మనిశమును మత్పద ధ్యానఘను(డ వగుము. ౨65 ---: కుమారస్వామి మహిషాసురుం జంపుట :---

క. చనుము; శుభంబుల నొందుము తనూజ !'' యని కౌంగిలించి తద్దయు. (బేమం బున నతని వీడుకొలువ(గ ననఘ ! మహోశత్చాతములు రయంబున బొడ మెన్‌. 266

ఆ, దినలు మండె, ధరణి దిద్దిర దిరిగా, న |(భ౦బు మోసే, వడ ౧౩ బర్వుతములు; జగము ఘోరతిమిరసంవృత మయ్యె; ని రుల మనము లెల్ల సం భమించె.

[ల 0 ~

‘3832

వ.

మ.

ర్ట

(శ్రీమదాంద మహాభారతము

తదనంతరంబ 268 ఘనళ స్తాశ్ర్రమహో జ్జ్వలంబు, చతురంగ వ్యా _ప్రభూమండలం

బు, నిశాంతోద్దత ఘోరఘోవబధిరీభూ తాఖలా శాముఖం, బనిరోధోద్దత వేగ, ము (గదను జేందానీళ మేతెంచె నీ

నున నీశానముఖామర పతతి మై శుంభధ్భుజారంధ మె. 269

. ఇట్లు మహిమ్హహానురనంరకితం బయిన దానవ నై న్యంబు పజ తెంచి,

చుట్టుముట్టి, యనంఖ్యసాయకంబులు, గచా ఖడ్గ ముసల పరిఘ శతఘ్ని [పముఖా నేక పహరణంబులు [పయోగించి, నిమిషమా[తం బున ననిమిష సై న్యంబునం [బచురమాతుగ తురగరథికపచాతి (పక ర౭బులం బరిమార్చినం, గార్చిచ్చు పొదివినం జదరివజుచు మృగం బులుంబో తె నమరులు సమరవిముఖులై తొలంగం చాణీనం జూచి, నముచిసూదనుండు సింహనాద౦బు సేయుచు నెలుంగె త్తి నురగణం బుల కిల్లనియె. | 2170

. “వలవదు సం[భమంబు; గరునంబుగ నియ్యెడ నెల్ల వారు నే

జ ఇ ఆధార న . అధ ం అ ఖో ఇ

ర్పలదడ బాటాగడా బులు మవ్మోస్త్రములుకా సమక ట్టి [క మ్మటణుం; చ మచ అద ఆర ” గ = గలు (౧6

డలవున( దున్ని వె వుండు దురాత్ముల "దె తుల సను గల్ల

దలర(గ చేల మీకు? ధృతి చొాల్పు,డు, నిల్వు(దు, ఇల్వుండుక్కునకా.”

. అనిన బోక నిల్సి యావావోత్స్చాహులై

సకల వావానాస్త్రశ(న్ర్రచయము

లలవరించి పేర్చి యార్చి తాంకిరి వను

రుద సాధ్యముఖమరు[ తృవరులు. 512 pan

| అమ రానీక విస్ఫజమానబహుళ స్తా స్తా వాతికా భిన్న చే

హనులై_ ఘోరమచదేభముల్‌ బహుళరకాంగంబులై తూలె( దీ

(వమవోవాతని వాతజాతరభన వ్యాధూత నంధ్యారు ణా

భ్రములో నా నవశంబులై యొఅలుచుం |బత్యర్థి నై న్యంబులకా. రా ul థి రా

. పురుహూళతా (గనర (వభూత బలనంభూ తా, నిర్ధూత యై

తీరిగ౯ బెంపరి దై త్యవాహినుల నుద్వ్భృత్ర్తాశ్విక శేణి, వి న్ఫురితో త్చాతనమీర వేగ విముఖీభూ తాకృతిం దూలు ఫీ కరర త్నాకరజాతనంతత తరంగ (వాతముం బోలుచుకా. 274

ఆరణ్యపర్వము, వంచమాశ్వాసము 995;

చ. అడరుచు దేవై న్యవిశిఖాగ్నిశిభావలి చుట్టు ముట్టినం గడుపడి దానవధ్వజిని( గల్లు రథ|పకరంబు లన్నియుం బొెడిపొడి య య్యు, ను[గతర భూరిద వానల మెల్ల దిక్కులం బొడమిన వట్టికట్టియల।|పోవులు రూ పటుమాడ్మి_ దోంప౦గ౯ా. శా, గీర్వాణ|పవిము క్త బాణపటల కీ డావిలూనంబు లే గర్వోన్మ _త్తసురారిశీర్ణ ములు వీ(కకా డొభ్రెల గల్పచ్చిచా నిర్వి ద్దాంబుదమండ లోద్గ తమవోని రాత పాతావధూ తోర్వీభృద్ద నగండ శై లములతో నూహింపం దుల్యంబు శై. 276 వ, ఇట్లు నిహన్యమానంబు అగుచు చై_క్యనై న్యంబులు దై_న్యంబునొంద నిలువ నోర్యక నలుచెనలం జెదరిన, నొదరి యందలి నడల్చి, మహిషా సురుం డొక్క మవోశ్రై లంబు వెలికి యిగుగేల నమర్చికొని, యమరుల మీ(దం గవిసినం గని జనితోత్వాహాంబై న యనురానీకిం బతనిం గూడికొని భేరినిస్సాణపణ వాదితూర్యరవంబులు, సింవానాదంబులు+ జెలంగం గడంగిన నిం|చాదినురలును బెలుచ సంగరోన్నుఖులై నిలిచిన. క. మహిషుడు బల మేర్పడ న మృహీధరమున్‌ వై_చె నయ్యమర సై న్యమువై మహి సంచలింపంగా, దశ నవా[స యోధవరు లపుడు నమసిరి దానకా. 218 ఉ. అంతయు. జూచి యెంతయు భయంబున నిం|దుని( దొట్టి నిర్జ్ణరుల్‌ [భాంతమనన్కు- లై తిరుగ(ఒడ్డ, మదాంచితమోరమూ ర్తి యె యంతక శెరుర్ణ( డాదనుజు(. డంత దిగంతము దూల. గిట్టి, కా లాంతక.6 డైన రుదుని చథా్యగము చెచ్చెరం బై నుద్దతికా. 279 చ, హరు డచె చిక్కె నింక ననురాధిపుచే. చెగు నంచు! బొంగి ఖీ క రముగ చైతు లార్వ(గ, జగ _త్త్రితయంబును గంప మొుంనచలాాం, చెరలి మునీళ్వరుల్‌ గరము దీనత( బొందంగ మంద వోనథా సురముఖు(డై పురారి నిజనూనుం గుమారునిం జూచి యి ట్సునుకా.

ఉ. “చూచితే వీనిసావాళము! శూరత మ|దథరోధి యయ్యె; ని న్నీచు, గృ తాపరాధు, నవినీతు, గతాయువు మృత్యు బేవికిన్‌

394

UK

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

గోచరు. జేయు మీవు రణకోవిద !* నావుడు షణ్ముఖుండు గో తాచలనన్ని భుండు మవనాంతకు మాటకుంబొంగి యుక్కునన్‌.

. లోహితరత్నభూవణు'డు, లోహిత మాలధరుండు, విన్ఫుర

ల్లోహితలోచనుండు, ననలోహితవ స్త్ఫుడు, లోహితాన్యుండ్రై యాహవశెళికిం గడ(గునప్పుడు నూడ(గ నొప్పె లోకని వ్రాహానమిద్ద నూత నపతంగుండ వోలె రథాధిరూఢు.2. 232

. ఆతని ను[గశేజు నిటలావతనూభవుం జూచి నిర్ణర

వాతము ఫీతి. బో విడిచి, వారక దీరత నిల్చి నంత ని ర్లూతవిరోధి, వై రివధదోవాలిమై వడి వై చెం దీ|వ్రని రాతముతోడయబుటు వన. గాం దగు నుజ్జ లశ కి ది త్యు వై న్‌. యిం లు జు —0 రాలా రా

. చారుణకల్నాంశతాగ్ని క్‌

మారంభము దో(వ నమ్మవోళ క్రి రయం కారంగ నడరి దివిజేం దాశాతిం బొదివీ భస్ని తాంగుని "జడసన్‌. 224

వ్వీధంబున మహిషానురుం బరిమార్చి కుమారుండు మణీయు నమ్మవో కిం బునఃపునః[పయోగంబు గావించుచు ననేక దైత్య దానవళత సహా[సంబుల వధియించె; న ద్దెవుని పారిషదగణంబును గవిని యను రులం దునిమి తూంటాడి తదీయ రక_పానమాంనఖాదనంబులు సేసి మత్రిల్హి యాడుచుం బాడుచు నతని. గొనియాడుచు వివారించె; నిట్లు టై రులం బొలియించి తిమిరంబు విరియించిన తిమిర వె రియుం బోలె వెలుంగుచుక్ను శకారికేయు నజేయుం చేర నరుగుచెంచి చెవేం[దుం డతనిం గౌంగిటం చేర్చి యి ట్రనియె. 2రి5ి

. “కమలభవ పద త్తవరగర్వితుండై మము? జీరికిం గొనం

డమితవరా కముండు దనుజాధిపుం డీతండు నీమహో |గకో ప మను దవాగ్నియందు శలభంబునుబోలె నళించె; వీనికిన్‌ నము అగువారు వెండియును జచ్చిరి నూర్వురు చైతు లీయనిన్‌ .

. లోక [తయంబునందును

వ్‌ క్రి రి వెలింగ నమరనికరము నేనుకా

౭

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 335

బకింకరులము; గుణర త్నాకర ! రథింపు మమ్ము ననిశము కృపతోకా,” 287

. అని పలికె; నప్పుడు పార్యతీనుందరుండు నిజనందను( బునఃపున

రాలింగనంబుల నభినందించి, పురందగ|పముఖులం జూచి, యిక్కు మారునందు నాయం దె ట్లు ట్రనభ క్రి కచిత్తుల రె వరర్తిల్లుం డని యాజ్ఞాపించి, యనంతరంబ భ దవటంబునకుం జనియె; నమరులు [పమదంబునం దమ తమ నివాసంబులకుం' జని; రివ్విధంబున. 288

. ఒక్క_దినంబునందు బలియుండు నురారుల నెల్ల ( దున్ని ముం

వెక్కి దయాద్దు్ర-డ్లై యభయ మిచ్చె జగంబుల శెల్ల పణ్ముఖుం, డిక్కథ భక్తితో వినిన, నెప్పుడుం గీర్తన నేనినన్‌ జనుల్‌ నిక్కము సర్వదోషముల నీంగి భజింతురు భవ్యభ[ద్రముల్‌.'” 299

అని మార్కండ డేయుండు సెప్పిన( బాండవులు సంతుస్ట వృ్చాదయులై జన 9 . we మారి 8 యమ్మ వోత్మునిం |బశంసించిరి; వా రివ్విధంబున నఖీష్ట క థాగ్‌ స్టిం (బవ ర్రిల్లు నెడ( గృవ్వవల్ల భ మైన నత రభామయు( బాంచాలియు నేకతంబ యొక్క యెడం. [బియశల్లాపనంన క్షలై యుండి; రప్పుడు సత్యభామ |చౌెవది కి ట్లనియె. 290 య

ఆ: నత్యా (దౌపదీ సంవాదము :___

. “నీ వియభ ర్తల, నిర్మల చరితుల(

[బకట లేజుల, లోక పాలనిభుల బార్జుల నీ వెకభంగిన వదలక

చెలువ యెబ్బంగి భజింతు * దగిని యొక్క రొక్క-నికంశు నువిద నీ కేవురు

ననురక్తు అగుట యత్యద్భుతంబు; నగు మొగంబుల కాని నలినాజి నీదెన(

బతులకు( గింకిరిపాటు లేదు;

. [వతముపెంహి, మం తెివధవై భవంబొ,

నరననై పథ్యకర్మ కౌళల మొ, చతుర

856

(rr

PK

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

విభ మోల్చాన రేఖ యొ , వెలది! నీవి శిషసౌ భాగ్య పాతువు సెసుమ నాకు. 291

. పనును నీవలన నిజము

గా నీది యంతయును నెజీ(గి, కమలదళొక్షుం బూని వశగతునిం జేసి, య నూన స్నేహోను భోగయు కిం దలి రుకా.” 292

. అనీ యడిగిన మది నించుక

గనుక వొడమ నడ[చుకొనుచు. గప్ప మృదులవో సిని యగుచు6, గృప్ప భామిని( ననుంగోనీ యి ట్రనియె నిర్వి కా రాకృతి యె. 993

“నను నిటు దుషవనితా య రి

జనమునటులు గా చలంవం జను నే నీకుక౯ా? మన సొప్పదు; పురుషో త్రము వనితవు గాం దగవు నీవు వనరుహనయనా. 294

. అని మేలంవుంజందంబున దాని వివేకవిహీనత యెబుకవడ నాడి

పాంచాలి మజియు ని ట్రనియె. 295

. ““అలయక మం|తతం | త్రవివిధాషధభంగుల( "జేసి యెంతయున్‌

వలతురు నాథు లంట మగువా ! కడు బేలతనంబు; చాన మున్‌ గలిగిన |పేమయుం బొలియుం గాని, యొకండును సిద్ది బొంద; ద ప్పొల(తుకతోడిమన్కి యహిపొత్తుగం జూచు విభుం జెజింగినన్‌ .

. మగువ యొనర్చు వళ్యవిధి, మందులు, మాకులు నొండుచంద మై

గనికల దెచ్చు రోగములు, మానక మూకజడాదిభావముల్‌ మొగి నొనరించు; నద్దురితముల్‌ దనచేసినచేంత నై తుదిన్‌ జగమున కెక్కి నించయును సద్గతివోనియు వచ్చు నింతి!న్‌ . 297

. కావున బతులకు నెప్పుడు?

గావింపం దగదు క పటకర్భ్శంబులు; ద ద్భావ మెణి(గి యనువర్తిని మొ వనిత చరింప నదియ యగు నెల్ల వియున్‌. 296

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 337

వ. పాండవులయెడ నె నెట్టిచాననై యిట్టి సౌభాగ్యంబు నందితి నది నీకు నెజింగించెద నేర్చ్పడ వినుము, 299

రంల

. పతు లాత్మ నొండొక్కాపడ6తుల. గలిసిన నలుగ; నెయ్యెడల నహాం౦కరింవ; మదము! (బమాదంబు మాని వారికిం జి త్త మెకముఖంబుగ నెల్ల [వొద్దు భ క్రి సేయుదు; బాపు బలుకును( గోర్కియు 'జెయ్వులు వింతగాజేయ నెపుడు; నమరగ 6ధర్వయతాదులం చై_గను బురుషము' నన్యుని( ద అంబుగ6 దలంతు;

@,

. స్నాన భోజన శయనాది సం|పయోగ

మర్చి6 బతులకు ము న్నెందు నాచరింపం;

బతులు వచ్చిన నాననవా : నిధుల

భక్తితో నేన కాపేంతు6; ఒనువ నొరుల. 800

చ. తగియెడు వేళలందు నింతంబుగ మజ్జనభోజన (యల్‌

దగ నొడయూర్తు భర్తలకు; ఛానగ్గగనంబులు చెక్తమె వ గం౦రుం

బగుటకు నోత్వ నప్పుడు; గృహ స్థల భాండి వీశోధనంబు లి

ముగ నొకనాండు నేమజం; |బమోగ ము నల్పుదు బంధుకోటినన్‌ . క. పలువమూటయలటుం దిలవాంట

'మెలంగుట, యనతీజనై కమిశత, కోఠవాం

బుల కెలయుట, నగుపలుకుల(

బెలుచ నగుట నాకు. గాని ఫేరివి మగుచా! ల్ర!2 క్క, పతు లిచ్చ మెయి. (బవాస

స్థితు వైనం బుష్పగంధదిప్తాభరణ

[పతతి ధరియింవ6; దద్గత

మతి నగుచు' దచాగమంబ మది. గాంటీంతున్‌. ఏ039 ఉ. అత్తకు భక్తి గల్లి మది నాయమ సెవ్పినమాడ్కి. జీవికా

వృత్తము లావహింతు, గురువి పజ నాతిథి పూ జనంబు ల (22)

338

లలా

(శ్రీమదాం[ధ మహాభారతము

త్యుత్తమభ క్షి నేన తగ నోపి యొన రు; (బియంబు, చాల్శియుకా మ త్తదనంబు, నన్మతియు మేలుగ( చాలు సమ స్తభంగులన్‌ . 804

. కడుమృదువు లనుచు( చేంకువ

చెడి యెపుడు జరింవ; భరతసింహులు గోవం బడరిన చాశీవిషముల వడువునం |గూరు అని వెజపు వదలక కొల్పున్‌ . ఫ్‌05

, మాయ త్త బృ థ్వీనమాన?, బృ థా దేవి

గుంతిభోజాత్మజం, గోమలాంగి; సత తంబు భోజనస్నా నాదికములయం

దిమ్ముగ. బరిచర్య యేన చేని సం పీతం జేయుదు; జనవంద్య్యుః డగు ధర్మ

తనయునిబంతి నిశగంబుం బసిండి ప శ్లైరంబుల. గుడు (జాహ్మయి లతీపుణ్యు

'లెనిమిది వేలు; సమిద్దమతులు

. యతులు పదివేలు, వారల కనుదినంబు

నన్న పానంబు లర నవోాయ నగుచు నొడికముగ నేన కావింతు; ముచితవ్యస్త్ర

భూవణాదులం బరితోవముగ నొనర్హు. 308

. మణ్‌యు దర్శ రాజు నగరియందు! గనక మశిమయభూపషళాలంకృతు

లయిన వరిచారకులు నూలు వేలు; చేయును బగలును బాతవాన్తు లై యభ్యాగతభోజనంబు లొడంగూర్చు వారు నందు కలరు; వీరెల్లి నిట్టిట్టి మెలకుంచ మెలంగుదు రని తత్క తాకృతంబు లేన 'యెజుం గుదు; నిరంతరవముద ధా రాతర ంగితకపోలంబులయిన భ|దగజశ తనవా (సంబులు6 (బభూతజవన త్త వసన్నుతంబు లయిన యు త్తమాళ్వ శతనవా(సంబులుం గలవు; వానికి నన్నింటికి నిత్యోచితంబులైన ఖాద్యంబు లొనరింపను, చాలింపను డగినవారి నేన నియమింతు; నఖండ భాండాగారవూరితంబు లై న యగ ణ్యామణిక నకాది వస్తువులును, (బతిదినవిహిత ౨బు అయిన యాయ వ్యయంబులు నా 'యబజుంగని

నో

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 3939

యపవియు లేవు; గోపాలజనంబులు డుదిగాం గల నకల భృత్యజనంబుల

జీవితంబుల నరసి యేన నడవుదుం; బరమయళోధను లగు పాండు

నంవనులు నిజకుటుంబ ఛారంబు నర్వంబు నాయంద సమర్పించి,

తారు నిర్భరు లె యిష్ట వివోరంబుల నుండుదు; లే నెల్ల వెంటల

న|పమ త్త నె వర్తింతు, వై ఆ, వేగ జాము గలుగ వెడని|ద( బొందుదు.

గాని రాజ్యభార కార్యయు

నద్దనయన! నాకు నాహారని దల

కడయు లేదు నువ్వె యెల్ల (పొద్దు. 808 అ, ఇట్టి వ ర్తనముల నెవుడు6 బాండవులకు(

దగలి [ప్రియము సేయం గగితిం గాని,

మగువ! నీవు సెప్పు మందులు మాకులు

నిం గజాలములును నే సెయింగ 209

వ. అనిన విని లజ్ఞాక తీత చిత్త యగుచు సత్యభామ పాండవభామిని క్‌ ట్రనియె. 810 కం “ఏ నెబుగమి నీ ట్రడిగితి; నా "₹రమి సై (వ వలయు; నగవుగ( గొనుమీ మానిని! నావలుకులు; సె స్మానిశము భవచ్చరి[ళ మహిమ ధరితిన్‌ =” పై1]1 వ. అనినం బాంచాలి మందస్నితానన యగుచు నది యట్ల శాక యని పలికి మజీయు ని ట్లనియె. ప్రవ

= దొపది సత్యభామకు బతి వతా ధర్మంబులు “సెప్పుట ?.__ కో. “వణిమనము నాంచికొనియడు చతురోపాయంబు నీకు. జపలావీ! నుని శ్చితమవి. జెప్పెద విను మూ ర్జిత మును, ధర్మాన్వితము, నుశీలంబును గాన్‌. లలి

చ. పతి. గడవంగ ద్రైవతము భామల శెందును లేదు; (పీతుం డై పతి గరుణించె నేని. గలభాషిణి! ఖానురభూవణాంబరా

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

న్వితధనధాన్య గౌరవము, వి|శుత నంత తియున్‌ , యశంబు, న ద తీయును గల్లు; నోండు మెయి! గల్లునె! యెన్ని తెబంగు లారయకా.

. కరము దుఃఖపడిన( గాని యొక్కింత సౌ

ఖ్యంబు ధర్శ్మగ తియు' గలుగ చెందు; జూడు మబల! భ_ర్హ్భృళు ళూషఫలము సం తత శుభంబు గలదు ధర్ము వొదవు. 815

. కావున నిత్యము సమ్య

గ్భావము, [ పమంబు, వెరవు, భ_క్తియు( |బియముం గావింపుము నీ పియునెడ;

భావము దా నెజింగి భర్త బాగుగ మరగున్‌ . వేడి

వనజాతుండు గడంగి నీ దగు గృహ చ్యారంబు సేరంగ వ చ్చె ననంగా విని లెమ్ము నం[భమముతో.(; జె న్నొందు నభ రంతరం బునకుకా వచ్చిన నాసనాదికరణంబుల్‌ దిర్ప6 ద త్తజ్ఞనం బు నిమోగించితి నంచు నుండక, [పియంబుల్‌ సే స్‌యు మీవుం డగకా, కీవిరి మురారి నీకు. గడు. దీవుగ. 'జెప్పినవల్కు- గల్లినం, గువలయనే! త! నీవుననుగూడిన వారికి నె న నెవు6 జె

యాల లో ప్ప వలదు; చాన నొండొక నెపంబు ఘటింతు శెటింగిశేని నీ సవతులు; కృష్ట్ణుబుద్ధి విరసం బగు నీ చెనం దత్సియు క్తి చేలా. 818

. వడికి ననుంగు లై న తగుబంధుల మి తుల భోజనాదిన

త్క్బ్బుతముల నాదరించుచు నకృతిమభ క్రి నియు క్తి నంతతో క్టీతమతి వై చరింపుము; తదీయహి కేతరవృత్తు లైన వా

-రడివ! భవత్సువ్భాజ్జనము _లైనను గైకొన కుండు మెప్పుడున్‌ . 819

ధో

. విను [1పద్యువ్నూ దిభవ

తవయుల యెడ నైన నేకతంబున నేకా

సనమున నుండుట దూమ్యం

బని యెజుంగుము; సతులచరిత లతిదుషమ్క్మురముల్‌ . 820 కులవతులును, సతులును, ని

రత్చిలమతులును నయినయట్టి మగువలతోడం

em

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వానము 341

"జలిమి యొనరించునది; దు ర్విలసితవనితాభియు క్రి కి విడువుము తరుణీ! లిల్లి!

. ఇది నీకు. బరమసౌ భాగ్యమూలం బయిన యుపొయంి' బనినం

బీతచి త్త యె సత్యభామ యిట్లనియె. ల్రెలిలి

. “నీవు ధర్శ జ్ఞైవు; దేవనన్నిభులు నీ

భ రలు మహానీయకీ ర్రిధనులు; థె ర్య తేజో బల శెర్యసంపన్నులు

గావున వీరికి నేవిధమున ధారుణి రాజ్యంబు సేరెడుం దడయక;

పీ కెగ్గు సేజిన లోలనింద్య చరితుండు, కౌరవధరణీళు వనితలు

దిక్కు లే కలమట. బొక్కు చుండ.

. గని ముద౦ంబున: బొంబెదు వనిత! నీవు;

సుతుల నత రంత నీర్మలమతుల శార్య యుతుల6౬ గాంచిన సద్దుణాన్వితవు; వగపు వలదు చి ల్తంబులో నీకు జలజనయన. ఏవ9

. (వతివింధ్యాదు లయిన నీపుతు లేవురు నిపుడు వచ్చి యదుపురం

బున నున్న వారు; వారి నొక్కటం గొజంత లేదు; రుక్టిణియు సుభ దయు' దన నవారలు నక్కుమారులయిడం దమ కొదుకుఐ కంచు గారవంబు సేయుదురు; వారిటెస నిళ్చింతవు గో మృనియె; నయ్యవ నరంబునం గృష్షుండు పాండవుల వీడ్కొని, మార్కం జే యాదివిపజనంబు నామం|తణంబు సేసి, గమనోొన్ముఖుం డగుటయు సత్యభామ యాజ్ఞ సేనిం గాంగిలించుకొని సగెరవంబుగా వీడ్కౌా నియె; నంత వానుదేవుండును [వియానహితంబుగా రథారూఢుం డై చ్వారవతీపురంబున 5687; మార్మండేయుండును బాండ వేయుల

నాశ్వాసించి నీజా శమంబునకుం జనియె;”* నని చెప్పిన వె ళంపాయ నునకు జనమేజయుం డీ టనియె. ల్రిలి4

. “వనముల ని ట్లనిశంబును

ఘనతరదుఃఖానుభవపికల్పితు లగుచుకా

342

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

మనుజో త్తము లప్పొర్జులు జననుత! యట మీంద నెట్లు చరియిం విరొకో.” లిల్లి

. అనిన నమ్ము నీశ్వరుం డీ ట్లని చెప్పం ““గృమ్మండు సనిన

యనంతరంబ పాండవులు కామ్యక వననివానంబు పరిత్యజించి యనేక వనశ్రైలనదనదివిశేషంబు లాలోకించుచు _దె తవనంబునకు జని; రట్ట యెడం గరివురంబున నుండి యొక [బావా ణుండు నరనకథాకథనకుశలుండు సనుబెంచి కౌంజేయులం గని, యుచితనల్లాపంబు "నేసి, మగిడి ధృత రాష్ట్ర వాలికిం జనిన నమ్మహీ పాలుండు పాండవుల కుశలం బడుగుటయు, నవ్విపుంండు వా 'రేవురు ననవరత శీత వా తాతపకర్శితాంగు త్రై బహుదుఃఖసాగరంబున మునింగి యున్న వా రనియును, వీర నాథ యయు్యను ననాథయుం బోలె బాంచాలి పరమళోశార్రయె యున్నది యనియుం జెప్పిన విని, వై_చిత్య వీర్యుండు విమజ్ణహృదయుం డై. కన్నీరు దొరుణం గొండొక సేవు పలుక కుండి పదంపడి నిట్టూర్పు నిగిడించి గద్గదకంఠుం డగుచు ని ట్లనియ. 926

: ధృతరాష్ట్రుడు పాండవుల వనవానశ్ల్షేశంబునకు దుఃఖించుట :

'నాచెేసిన కీడునల గడు నీచుం డగు నాతనూజు నేరమి, నిమైై నోవెల! పారులకుం బు 0౧ @ ఇ్యాచారుల కందు 'లేనియాపద వచ్చె౯-. పబ

నా పెద్ద కొడుకు ధర్మజు

గాపురువవిదూరు, ధీరు. గెరవకులశం దీపకు నివ్విధమున సం తాపితుంగగా6 జేనినే విధాతృ( డదయుం డై. 828

. అమలని వాత సొధములయందు, మనోజ్ఞ మరాళతూలత

ల్పముల శయించి, రేపులు శుభ స్థితి మాగధనూత గీతనా

దముల [బబోధముం బొరయు ధర్మనుతుండు కఠోర భూమిఖా

గమున శయించి మేల్కను నృగాలనినాగవికీర్తకర్దు( డై. 829 9 ౯3 కాలా

౭m

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 343

. నాగాయుతసత్తు (డు, ది

జ్నా గాయతవాస్తుం, డనిలనందనుండు మహో ద్వేగాత్ము€ డగుచు డస్పిన నాగము |కియ నుండకున్నె నవసి వనమునన్‌? 880

. అన్నలు! దమ్ములున్‌ నతియు నారి మెయిన్‌ బహుదుఃఖమగ్ను లె

యున్న తెజంగు నూచి, విజయుండు యుథిస్టి ర వాక్యబద్దు( డై నన్నుతు( డు[గవన్నగముచాడ్చున రోజుచుం [గోధళోకవే గోన్నతి నాత్మ నే మనుచు నుండునొ నానుతు తప్పు లెన్ను చున్‌ .881

॥ అక్కట! మృదుగా తులు, గడు(

జిక్కనిమననులు , గుమారనీంహులు, గవ లిం వెక్కీన సుఖముల కర్షులు; [నుక్కి నవయ నోర్చి యునికి చోద్య= బరయజా.” రెలెలి

. అని పలికి వండియు. వవ . “ఆనుపమ తేజు, డున్నతభజా గుం డుద(గు(డు, వైరినిగహుం,

డనఘుండు వాయునూనుందు నిజాగజు చెనిననత్య పాశబం ధనమున€ జిక్కి తత్సమయతత్ప రు డ యిటు ఫోరదుఃఖవే దనములు నై (చెం గాక; మది తద్దయు( [గోధకుయంబు చానికిళా,

. శకుని కై తవము, దుశ్శానను చేసిన

దుమ్మర్ముమును, గర్జుతులువత నము, దుర్యోధనుని దైన దుగ్మయంబును జి శ్ర

మున? గిరిశల్యముల్‌ వోలె నలంవ; దావాగ్ని తెజంగున దరికొని |కోధంబు

వనవాన మనియొడి వాయుగతుల నంత కంతకు. బేర్చి యవయవంబుల నెల్ల

మండంగ నెప్పుడు మధ్యముండు

. మొగము జీవురింవ ముడివడుబొమలతో

నవుడుగబిచుచును భయం కరముగ నున్న రూపు వాయకుండు నామది; వాండ మిత్తి నాదు పు[త్రమి|త్రతతికి లలిర్‌

344

. అంతక నుతువ్భాద యంబున

నంత గలుగ నేర దలుక; యర్జును మడిలో నంత గలుగ; దమ్మారుకి యం౭తకనిభు. డధికరోము. డనవరతంబున్‌ 986

. అరునానిల! వెరిత౩ బగుచు. బెర్సి డు (టు a

వాయుతనయద వాగ్ని దుర్వార భంగి( గర్జ్మ సౌబలనహితముగా మదీయ పుుతళత కాననము వెం బొదువ కున్నె? spy

. అగు€6 గాక కర్భ ఫలములు

దగ గుడువక పోవ వశ మె; దై వకృతంబుల్‌ మగుకునెః కెరవ్యులకుం దెగుకాలం బయ; వగవు కౌరు వీం కేలా? వీఇ9

. ఏను వల దన్న జూవము

మాన(డ; సుతుదుర్లయంబు మగిడింపక దు ర్మానమున( గులత యనం ఛానమునకు.6 దొడంగితిని విధాతృనిచెయిదికా. 889

. రాతి తగుదల దిన మెడ రాకయుంణు?

దినము తగుదల రాతి యేకరకున్న? పరంగ నుఖదుఃఖములు గాలపళగయమున బి

నెందు మనుజుల. బొంవక యుల యునుణు? 940

. మలున సంత సిల్లు నెడ 'మకొని యావద లొందు; నావదల్‌

దూల(గ( బూని సౌఖ్యముల్‌ దోంచయం గృతంబులు చప్ప వెమ్మెయిం; బోలంగ నింతయుం గని (పబుద్ధమనన్కులు ఖేద మోదని ర్లాళిత ధై ర్యసాగరులు గాక నుఖంతురు సర్వ కాలము౯ా. వత్త]

. సిరికిం దొలంగి, కానల వసించి, కృశించిన పార్ణు( డ నై! ని

ర్హరులవరంబునం బరమనమ్మద లీల మవో,స్త్రలాభవి

స్ఫురణముం బొంది యద్దివికి( బోయి శదీరముతోన [కమ్మటికా ధరణికి వచ్చె! నిట్టివి గదా వివిధాద్భుతకర్మ పాకముల్‌. వైశ్తీ వ

ఆరజణ్యపర్వము, పంచమాళ్వాసము 9345

క, గాండీవము విల శె! యా ఖండ లనంద ను(డు విల్లు గలవా డు! త త్కాండంబులు దివ్యము లకు!

యొండేటికి వారిధనమ యుర్వియు సిరియుకా."” 343 వ. అని ధృతరాష్ట్రుండు బహునిధంబు లగు పలుకులు వలుక విని

దురో్యధనుండు శకునిం జూచి “యీ ర జీం యింత ఫీతుండ య్యె?”

ననుచు నతండునుం దానును గిర్జనహితుం శై యొక్క. వివిక్ష్మపదే

శంబునకుం జని కా ర్యాలోచనంబున నున్న యొడం గొర్లుం

డి బ్లనియె, ddd సీ, “పాలిత శౌర్యులు పాండ వేయులు దుః

నీల్లు ౨. యడవుంపాలు వడిరి; రణిశ! తొలి యింద; వన ఫుగమున ధ గు egw ధర్శనందనుపాల( బీర్నితోడి శోభిల్లు చున్న విశుతలత్ని నీబుద్ది య ( గి బలమున నిన్ను. బెం పెొలయి వి, ప టి అ అ | జ అల్లో గ్‌ బరువ డి చితీణపళ్ళి మూత్త్సగపూ § దేశన్లు అయిన మహీను అల గా నే, నీక యరిగాంపవు లె రీపు ; నిగం యాడ ఇల కానన ద్వీప ఏ వాల మయిన మహి సమన్నంబు నెలునుం మహిమ మంగా నో తో ఆంట్‌ వ నీల నీం|దుండు నుర తోక మొుణమున శు, (0

ఇ”

ఎః కర శకుని దుర్వోధనులు మంతసంబు సీయుటు ; ఉ. జానపదుల్‌ వురీజనులు నంగాగ ముం [పము ory దైన కుభోద యంబ హవ్యాధదయంబుణ గ గదులు నుస్థ రం ని ని మ్మానము నొంది, కెరవనమా (ము ళ్ళు శాటింగ, ముర. జోనిధి వె. వెలింగాదవు నూరు రనిచాడ్సున స్‌ యును [ఏ సీ ug

లీ

మగ్‌

పొండవు లిప్పుశు పరమము౭ఖ దు గుగగచు ETI లలి “th అగ ॥ « 4 పంబున నున్న వా రని నింటిమి; నీవు = అసా [న via Mam nang

ణా

౨46

2

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

చని యందు నీ జేజంబు ఘర్ముమయంబు నాటి తపను ేజం జె పగతురకన్నులు గమర నతిదుస్సవాం బగునట్లుగా. జేయుము ; దొల్లి నహుషపు[తుం డయిన యయాతియుం బోలె నుజ్జ్వలుండ వై యున్న నిన్నుం జూచి పాండవులు వాదయభేదంబుగా వగచెదరు ; మిత జన మోద ంబును, కళ తుజనఖి కంబునుంగ దా సంపదలకు దగియిడు

ఫలంబు, §47T

. ధన ధాన్యపు త బాంధవ

జనలాభంబులును దల(వ సరిగావు నుఖం బున౬ దాను దనరి, శతులు ఘనతరదుఃఖముల నుండ గని యలరుటకున్‌. 948

. నారలు గట్టి కూర అశనంబుగ ను[గవనంబులో విప

చ్భారము నొంది వందురిన ఫల్లును నుజ్జ ్వలరాజ్య వై భవో దారుల మె బొనుంగొని ముదంబున6 బొందల గాంచుకంళు నిం పారంగ నొండు గల్గునె కృ తార్థత 'యెందును గౌరవేళ్వరా ? వ్రీ9

. అతుల సౌ భాగ్యపుణ్యనమ[గగరిమ

నొప్పు చున్న నీ చేవుల యొప్పు నూచి, ధృతి దజిఃగి తన్ను( చాన నిందించుకొనుచు వ్యాదయమున( జాండవాంగన 'యెరియవలచె ?” 950

. అనిన నిది వోలు ననీ నాగేతనుండు సం పీతుం 2 కొండొక

విచారించి రాభఖేయుం జూచి యి ట్లనియె. లర్‌!

. “నాతల(వును నిట్టిద ; నీ

వెతెబం గెణిణగించి తది యభీన్టము ; మన మా దె_ షత వనంబున కరుగుట భూతలపతి యనుమతింవ6 బోలదు మదిలోన్‌. కరన

. అందు బాండవు లుండుట యాంబికేయు.

డెబు(గు ; మన మవ్వనంబున కింగుటయును గడ (గి పార్ధులతోడి వ గహముకొజక యని యవశ్యంబు వారించు నతడు మనల. 858

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 347

వ. అదియునుం గాక. ల్రిర4

చ, ఉరుతరవి కమాఢ్య్యు లనియు౯, మహనీయతపోవిశేషను స్టిరు లనియుం బృథానసుతులదిక్కున( దద్దయు ఖీతు. డై, నిరం తరమును మానవేందు( డెద( చాపము నొందుచు నుండు; వింశ! యి క్కురువిభు( డింత సేపు గడు. గూర్చి విలాపము సేసె చారికికా. 55

వ. అతని యొద్ద నుండి విదురుండు వారిన పోటుమానినులుగా. బొగడు చుండు ; జూదంబునా(టనుండియు విదురుండు పాండనవడపాతి యగుట 'దెల్హం బయ్యె ; మన విచారించిన యిక్కార్యంబు చిన్న నన్న 'యెజిం గె ననియు నాతం డెల్ల భంగుల విఘ్నంబు సేయుం ; గావున నిది యంతయు రవాన్యంబుగా నొనదిం చికొని ధృత రాష్ట్రుండు దీని కనుమంతించు లెజం గెయ్యరి యట్టి యుపాయంబు నీవును శకు నియు నూహించునది ; మనము శేవకడ వచ్చి కురుపితామహుం డై న భీష్ముని గురువంళశళోత్తముం డైన ధృతరాష్ట్రుని నొడంబజిచి వెడలుద “మని వారి పీడ్కొలిపి దురోధనుం డభ్య తర గృవాంబున కరిగి యారా(తి సముచిత వకారంబునం గడ పెం; [బఛాతం బగుట యు గిర్జుండు దుర్యోధను కడకుం జని యి ట్టనియె. వర్‌6

ఉ. “భూతలనాథి ! యే నొకటి పోల నుపాయము గంటి ; నిప్పు డొ చె ప్రతవనంబునందు విదితంబుగ నున్నవి గోకదంబముల్‌ ; |వీతిగం దద్విలోకనము వేర( జనం దగు ; ఛారుణీశ్వరుం తెజం గైనం బొమ్మను ; నభీష్టము సేకుటు నెల్లభంగులన్‌ .” లి5్‌/

క, నా విని నుబలతనూజు(డు “దవా! నీయాన ; యేను 'దెల్లంబుగ 3 యీవరవె నెమ్మనమ్మున భావించితి'' ననీయె ; నంత. [దివా సితముఖు ల. ఏరీ

వ, ఒండొరులచెయి సజుచి నవ్వుచు నమ్మువ్వురుం దత్త ణంబ నమంగ నామభేయుం డయిన గోపాలకు నొక్కునిం గఅపికొని ధృత రాష్ట్ర పాలికిం జని, నముచిత్మపసంగ సేవావిశేషంబుల నమ్మ హీవిభు సుముఖుం జేసి, యనంతరంబ “దేవా! చై ఇత వనంబునందుల కీలా

348

PA

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

రంబుననుండి వీం2యొక్క గోపకుండు వచ్చె” ననిన నతండును వాని కభిముఖుం డై పనులసేమం బడుగుటయు వాం డిట్లనియె. $99

; తర సౌబలులు ధృతరాష్తు)చేత ఘాషయాత కనుజ్ఞ గొనుట వ-- a యు గ్లో . ““దై్యతవనంబునట్టి నుఖవానము గోవుల కెందు లేదు ; ఛా

(తీతలనాథ ! యిప్పుడు |ప్రదీ పము లై నతతంబు! బేర్చి గో |వాతభయంక రంబు అగు వాలుమృగ ౦బులు సంచరించు ; మీ కాతెజం గెల్ల( జెప్పుటకు నై యిట వచ్చితి నేను జెచ్చెరన్‌. 860

. అనిన యనంతరంబ కర్ణ సౌబలులు ధృత రాఘ్రితోడ “దేవా! య

ట్రయినం దడయక దుష్టమృగ నాశనంబును. గోగణనంరతణంబును "జీయుటకు భవత్యూూను దుర్యోధను నియోగింవ” మనిన నతండు గొండొక విచారించి యి ట్లనియె. 961

“తగు గోరవ యొనర్చ ; దుష్టమృగవిధ్వంసంబు నూహింప మే

అగు ; నై నన్‌ వినుర డవ్వనా నాంతరమునం దాస క్‌యె నున్న వా రు గరష్టాతునలు. పొండురాజతనయుల్‌ , రూఢ |వతావాథ్యు ; ల క్రీ గుటక ముగమనం౭బు నామది: (బియం బై ఇ తోంప 'దెబ్బంగులన్‌

వనమున శేంగి వందురినవా రని వారల మి రవళ్యముం

శెనక( దలంతు ; రప్పురుషసింహులు భూరితపోనిధుల్‌ ; మనం

బున గలుషించి శేనియు. దపోమహిమన్‌ మిము నిర్జహింతు రం జె, నతులిత్యాన్త్రళ క్తిని వడిం దునునూడుదు రాజి నందటున్‌. 969

. మున్నును మీచేత గడున్‌

బన్నము వడి నొచ్చినారు పారులు : మిమ్ముం థి గన్న ంత నలుగ కుండునె

జ్య

పన్న గరిపునన్నిభుండు పవనజు. డాత్మన్‌ + 864

. అదియునుం గాక. ల్ర6ఏ

ఒకరుడ ధా|కి యంతయును నోళ్చెం గృతా న్వూండు గాక

యుండియుం (బకటిత బాహువి కముండు ఫలును. ; డిపు మహం దుపాల న a డ్‌

WX

cm

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 2849

త్యకుటిలదివ్య వ *ణ వదు( డె యెలమిం జనుదెంచె ; నటివా రు నికి నెదురంగ శక మగునే రణభూముల నింక శేరికిన్‌ ? 966

. చెనకి మీరు వారికిం గీడు సేయుటయును

వారు మీ కెగ్గుసేంతయు వగవ మేలు గాదు ; వలసిన ఘోషరవణ మొనర్చ, దగిన బాగల( బుత్తము దడయ కందు. విగ్ర

. అని యొడంబడ కున్న నయ్యాంబికేయునకు శకుని యి ట్లనియె. య

, “'వాలితవి ర మోన్నతులు వాండుతనూజులు ; వారి క|పియం

జేల యొనర్తు మే? మధిప! యే మటు సేసితి మేనియుం (బతి జబాలపితుండు ధర్మజుడు సత ము దిప్పుని? తమ్ము లేల త ద్‌ ఓ

dre మతి|క మింతు ? డిది సిదము నమ్ముము నెమ్మనంబునన్‌. 69 భీ a ధీ శ్రీ

Cy

మారును జి_త్తంబుల మృగ యాశకౌతు. మతిశయిల్లి నది ; గోగణర తాః రణము గార రం బకు;

యేకిడును నేల పొందు నిందు? మహీశా.” 870

. అనీన నతడు గొండొకవడి

మనమున నూహించి “బుద్దిమంతుల cl గే

, అకహోణాంటి కెొతుకాశిశయవ [గ

హృదయు డైన ఫణధశేం[ద కేతు నాజ్జ( గరిపురంబునం చెల్ల భరోషింప( బడియె ఘోషమయా త [పకటలిల. 972

—: దుర్యోధనుడు ఘోషయాత వోవుట :__

రానా

భర ణాంగ రాగ విన్ఫురితమూ ర్తి

. అంత( (బవ్మాష్బాత్యు. జ, లలితాంబరా

350

on

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నొప్పారి, విభుడు నవోదరులును. గర్జ గాంఛారులును, [బియబాంధవులును సముచిశ వాహన నై న్యసమేతు లై కొలువంగ, వెడలె నుజ్జ్వలవిభూతి ; నాందోళికాదివాహనమ. లం దత్చి9య [వమదలు బహునవా సములు సనిరి ;

రడి వారు లెల్ల 6 గై సేసి పడ (తులు.

చారు నడచి రతిముదంబువోడ౦. ; బక టళక ట వై శ్యపళ్య్యాంగ నాదినం

9 అందలం | వ్రి7కి కులము నుల్ల సిల్లె ఘోషయా [త

. మణీయు నమ్మహీపతి పయనంబున కనురూవంబుగా నెనిమిది వేలు

రథంబులు , ముప్పదివే లేనుంగులుం దొంబదివేలు గుజ్బంబులు, శత సహ ససంఖ్య కాల్వురుం గల మవో న్రైన్యంబు తోడ నడి; మృగ యాకుళలు లైన మృగయులు, విటవిదూవక వంది వ ఆాళికాది జను లనెకు లనుగమించి; రిట్టు గవ్య్యూతిమా[తం బగు నేల యరిగిః యచ్చట విడిసి, యద్దిన శప ంబును రా|కియుం గడిపి, మజునాండు వివిధగిరిగ వానంబు అతికమించి, ఘోవంబు లున్న వనంబు సొచ్చి, యందొక్క రమణయ [పదేళంబున శిబిరంబు గావించి యమ్మను 'జేం్యదుండు. 874

. నానానపా (స్రంసఖ్యానంబు లై, నంత

తానంద విగతభయత్వ లీల నక్కాననమున నేదిక్కు సూచిన నతి

సంకులంబుగ6 గుంవ శంఖ చంద వేర నీవోర డిండీర పటీర ము

కావోర హీరసంకాశములును, గాదంబ కాలేయ కాదంబినీ నీల

జాల తమాలికానన్ని భములు ,

. [పొఢబంధూక పల్ల వథాసితములు,

ఐక చ కాంచన చంపక విస్ఫుటములు ,

ఆరణ్యవర్యము, సంచమాశ్వాసము 2851

నై_నవర్ణంబు లొప్ప నె శాభిరామ భంగి నలరారు గోకదంబముల. గని. 975

. కని తదీయసమృద్దిక సంత సిల్లుచు గోపాలజనంబులు సవినయంబుగా.

దన్నుం గాంచిన నాదరించి, వారు దనకు నగ్గోవుల చేళ్లును లవణం బులు నెర్పడ నెణింగించుచుండ( బేరువేజ నత్సంబులు వత్సతరంబులు మహో కంబులు, "భేనువులు దర్గకంబులు మొదలై న గోవి శేషంబుల నాలోకించుచు, నయె న్ట్‌వ్‌ధం బు6 6 బసికిం దగిన రతణంబు గావింప నర్గ్హజనంబుల సవిశేషంబుగా నియోగించి మజియును. 876

. గోపాలనమన్వితు. డై.

యాపొలమునం దిరిగి గోరసాస్వాదనలీ లాపరితృ _ప్తి( దలిర్నెమ హీపాలుండు నెమ్మితోడ నిష్టులుం దాొనున్‌ . ఫై,”

. తదనంతరంబ గాయక న ర్హకాదులు, వందిమాగధజనంబులుం గనిన

నాదరించి వారికి నభిమతధనంబు లొనంగి మృగయావినోదంబునకుం దొడంగి. లగి

. వారిణ[వాతములం గలంచుచు, నుద|గానేకవ[శేణిం జె

చ్చెర బంధించుచు, ను[గ సింహానివచ్చేడై కసం కీడబం

ఆ | జ శ ౩ ల్‌ో లని వాటి ధురతం బేర్పుచు(, దైస్ఫుర న్న్మహ్‌ పషుశార్జూల్‌ ద్దత | డని ర్భరపాతంబు లొనర్చుచుం దిరిగా భూప శేషు. డక్కానలోన్‌. 879

. మజీయు ననవగత సురభినర సీరువా|పకర పరికీర్ల ంబు లగు జలాళ

యంబు లాలోకించుచు, ననిమనోవార [పనూన ఫల భరిత పాదప వనాభ్యంతరంబుల విహరించుచు, నున్నదమయూర మధుకర క్రీర కోకిలాలాపకోలావాలంబు లాక ర్లించుచుం, [గ మంబునం బరిజనసమ న్వితుం డై ధార్తరాష్ట్రుండు _ద్ర్వైతవనసరోవరంబు సేరం జనియె; నంత నట ధర్మనందనుండు తత్సమేవంబున మునిజనసవాోయుం డై వన్యంబు లగు ఫలమూలవిశేషంబులు సాధనంబులుగా సద్యృస్కందం బను య జ్ఞంబు 'సేయుచుం 2; నప్పుడు దుర్యోధనుండు నిజభృత్య జనుల నకొ్శాలనిదరిం (గీడాగ్భవాంబులు నిర్మింవని యోగించిన. 250

352

రగ

a

. వారును సం|క్రమమున న

వ్యారిరుహాకరముపొంత వదలక [డా గారములు గట్టం దొడ(గుడు "వారించుచు. జాబుకెంచి వడి గంధర్వుల్‌ . 881

“దది చిత సేనుం డను గంధర్వపతికిం (గీడార్థంబు కల్పితం టై నది; గావున మీ రిక్కొాలను సేరక తొలంగి పోవునదొ యనిన వారు మగుడం జని దుఠరో్యోధనుశకు, జెప్పుటయు నతండు రణదుర్శదు లైన నైని కలం గొందజ౦ం బంచిన నరిష వారలు గంధర్వుల కిట్లనిరి. 982 “ బలియుం డాధృత రాష్ట్ర? ఇకూనుండు, మవాచాహుండు( దుర్యోధనుం డఉలఘుం కీకముల*కరందునీకు. (గీడార్దంబు గొతూపహలం జెలయంగా( (బియకామినీస 'హితు(6 డై యుతెంచుచున్నాడు; మీ గ్యల దిం దుండ(; దొలంగి పొం” డనవుడులా వా రుద్దతకోధు లై.

. ఒండొరువుల ముగంబులు నూచి వలుచ నవిం వారల కి టనిరి.5గ* యి రా

. “ఎదికిం దన్ను నజుంగండు;

మచమున! డాణంబు( వనదు మానము! గోల్చో

మడిం వలంచనాంయడు మీ బమున్ఫపుః; డెడిరమేటికిం "బెనలటి చెయ్యు లిన్నియు నిచటన్‌. ఫిర్‌

. బుద్దిమంతు( డై_ యూరక చనుట లెన్స్న యనుం”ి డనినం (గమ్మజీ చని వారు కురువతికిం దద్వచనంబుల 'తఅం గంతయుం జప్పుటయు

నతండు రోషావళ వవళకుం డై తమ్ముల దొరలం జూచి “మ్‌ కండలు మీమీ సె సై న్యంబుతోడంగూడి కడంగి దుర్వినీతు లైన గంధ రుల గర్వంబు మాన్ని సరోవరం బాకమించునది; వారికి నవోయుం డయి నురగణన మేతంబుగ నిందుండు ననుదెంచెనేనియు నవలీల జయించునదిి” యని నియోగించిన. 986

. అతుల దతురంగ సేనా

న్వితు లయి, ధృత రాష్ట్రసుతులు నిరతిశయర యో ద్దత సీంవా నాద బధిరీ

కృత దిజ్ముఖు లగుచు6 జనిరి గినుక యెలర్చక. 997

వ,

(23)

ఆరణ్యపర్వము, పంచమాశ్వాసము 353

ఇట్టు సనుచెంచు కురువీరుల కడ్రంబు వచ్చి కొందు గంధర్వులు (పియపూర్వకంబుగా “నిట యేల వచ్చెదరు? మికు మాతోడివి ద్వేషం చేటికి? నిలువుం''డనినం బెలుచ నార్చి సేనా[గ చరులు -వారలమీ6దం [బచురళ స్తా న్ర్రపాతంబు చేయం దొడంగినం దొలంగి చని, యాగంధర్వు లాక్షణంబ చిత సేనునకు నంతయు: జెప్పి పుచ్చినం [బబలరోషరంజి తాననుం డై యతండు. 988

. “చనుండు రయంబున నాదు

ర్దనులం గారవుల? బొదివి సమయింపుండు మీ” రని బహుసహ | సనంఖు రల

బనిచెను ౧ లధర్వవరుల. [బెక టితబలులన్‌. 259

- ఇట్లు వనిచిన. 990

ఆయత కుంత కార్ముక గదాసి పరశ్వథ శూల పట్టినా ద్యాయుధఘోర హస్తులు, గులాచల తుంగతనుల్‌ , పచండ తే జోయుతు లావియచ్చరులు శూరతమై నడ తెంచి బల్విడిం

గో యని తాం. రుగరణకోవిదు లై. కురురాజనమై న్యముకా. లల!

॥ స్యా )ంలు బెటిద గాం గిటి నొప్నింప దౌడంగినం

ఇస్వధ ౧బున ;ం0ధర్వు ట్రివంబుగాల. గిట్ట ఏ9పం న

గలంగి దుశ్శాసన నావ "కౌరవులు సనై న్యంబుగా( చదెరలి దుర్యోదను

చశరువరుం బఅచిన6, గర్జుం డొొక్కరుండ సుస్థిరుం డయి నిలిచి, గంధ

రుల నిలువదించు భల్లారచం [వ (పము ఖ బవుులవాణపొత ౦బులం ఛశాణి

దదియడేతాంబులు ఖండించుచు నిమిష మా|తంబున( జత సేను

సె నిక శత ౭బుల రూవుమాపుటయు, మజీయు౦ జై వై గంధర్వులు ళతనహా[ససంఖ్యులు తోంయంచినం బృథివి యెల్లను గంధ్యమయం ఇన ట్లుండె నప్పుడు. 992 a— 0౧౧

. ళకునియుం రిమ్ములుం |బబలనై న్యముతో నడ జేర, నావావో

త్సుకమతి మై సుయోధనుడు నూతతనూభివుం డున్న చోటికిం |బిక టభుజో (గతం గడంగి, బల్విడిం ద, దిపుకోటి దాడనన్‌ సకలజగ ద్భయంక రల నత్సమరోత్సవ మయ్యె న య్యొడకా. 399

354

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

క, కొండొక సేపునకు మహో

ద్ధండనృ పా నేకఘోరతరవిశిఖ వ్యా ఖండితళరీరు లై. ధృతి ఖండితముగ( బల్ల టిలిరి గంధర్వు లని౯. 994

అజాన్‌ చితసేనుం డను గంధర్వరాజు దుర్యోధనునితో యుద్ధము సేయుట వా

ర్‌ గంధర్వులు "దెరలుట విని

గంధర్వవిభుండు [కోధకలుషితమతి యె గంధగ జముచందమున మ దాంధగతిం గవిసెం గారవానీకముచై . లిల్లి

వ. ఇట్లు గవిసి చిత సెనుండు 996

శా. మాయానంగరకోవిదుండు , వికసన్మాయా(న్త్రృజాలంబులన్‌

వాయుచ్యా ప్తి యడంగ, నర్కుకీరణ[ వాతంబు రుద్దంబుగా. జేయం బొచ్చినం EY 'దేరులు, కరుల్‌ ఫీరంబు లయ్యొన్‌ , దళ త్యాయం బయ్యె వాయాలి, గూలిరి భటుల్‌ గారవ్యనై న్యంబునన్‌.

. పొదలి యొకని కొక్కనికిని

బదుగురు పదుగురుగ.: గవిసి పౌరవసేనం బొదివి నసమయింవ. దొడ౦.గిరి వదలక గంధర్వు అని నవార్య్యోద్దతు లె. 998

. అవ్వియచ్చరుల వికమంబునకు నోర్యక జెదరి చెదరి కురురాజ

నేన్యంబు ధర్మనందనుం డున్న కందువకు6 జాణబం దొడంగాః నప్పుడు రాధేయుం డజేయుం డై కుల లంబునుంబోలెం దలరక నిలిచి, గంధర్వులు గురియు కరవ ర్హంబున మును(గుచుం దన యోపినంత చెనంగుచుండె; సోదరసౌబలనవోయుం డ్రై దుర్యోధ నుండు గర్జసావోయ్యంబు వదలక నిలిచె; నంత ననంతన త్తు వైన గంధర్వు ల నేకులు నుట్టు ముట్టి. 299

- కొందు నూతు, నశ్యముల( గౌందబు, కొందు చావదండముం,

గాంది చ కయుగ్మకము.. గొందయు విస్ఫురితాతపతముం,

ఆరణ్యపర్యము, పంచమాశ్వాసము 355

గొందటు కూబరంబు, మజికొందటజు కేతువు, గొంద అతమున్‌, దందడి( దున్మివై చి విరథత్వ మొనర్చిరి సూతనూతికి౯. 400

. ఇటు విరథుం డయి కరుండు వికరురథం బెక్కా రణభూమికిం దొలంగి వో ౯3 ది

చనియె; దుర్యోధనుండు విముఖుండు గాక పరబలంబు మార్కొని చెనంగం దొడంగినం గినిసి చిత సేనుండు వానిం దలపడి, తదీయ న్యందనంబు రాధెయు రథంబు నట్టు భగ్నంబుగా. చేయించి, విరథుం డగు నమ్మహీవిభుం గేశాకర్లణంబున నేలం బడ వైచి, చెడ కేలుగట్టి సింహనాదంబు సేసినం దక్కిన గంధర్వులుం గనుకనిం బేర్చి యతని వనిశాజనంబులను, దత్చోదరు లగు దుశ్శాసనదుర్విషవా దుర్ముఖవివింశతి చిత సేనవించానువిందులను, దత్తనూభవులను, దదియ మంతులను బట్టి బంధించి చిత్రసేనున కొప్పించి; రంతం బెఖకొరవులును జౌరులు నమాత్యులుం జెదరి యా।|కోశించుచుం బఅచి ధర్శపు[తు శరణు సొచ్చియి ట్రనిరి. 401

. “ఘునబావోబలదుర్ని వారమహిమ౯ా గంధర్వవీరుల్‌ నుయో

ధను, దత్కా౦తల6, దత్సహోదరుల బంధ వాప్తులం "జేసి El కొని వే పోవుచు నున్న వా రచి! రిపువోభంబు గావించి, నీ యనుజ| వాతము! గావవే కరుణ నిండారంగ రాజో త్తమా.”” 402

. అని కృతాంజలు లై పలుకు చున్నవారిం జూచి ఖీమసేనుండు

(వవహాసితాననుండగుచు ధర్మపు[తన కి ట్లనియె. 408

మనకు జులుక నయ్యె; మనచేయు పనియ గం

ధర్వవరులు గూడి తగ నొనర్చి;

రింత లెస్సయగునె ? యేభారమును లేక

యూరకుండ మనల నొందె జయము. 404

. పుటు(గ లరియె, పాపములకు నెల వ ౧౧ గాలా ౧

దిట్ట యై, లోకములచేత దిట్టువడిన కట్లి(డికి నిటికషంబు గా నొనర్చి రు ల అ తగ విధాతృండు చతురు. డై నెగడె నే(డు, 405

356

(శ్రీమ మదాంధ్ర మహాభారతము

మ. విపరీతస్టితి నొంది, మోరవిపినోర్వీ వాను లై నిన్యదుః

EK

రా

ఖపరాధీనత( దూలి రంచు మనలన్‌ గర్వోద్దతస్వాంతు. డై యపలాపింపంగ వచ్చి, దుర్భ్ణయపరుం డాధథార్తరాష్ట్ర)ండు దో షపరితాత్కు(డు దతృలంబు గుడిచెన్‌ సత్యంబు సామాత్యు( డై_.406

. వానిదెనం గ్భవ సేయ వల” దనిన ననుజునకు న[గజుం డీ ట్రనియి.

"““అకట! యిది పరుష వాక్యము

లకు సమయమె? శరణు సొచ్చి లఘుభావముశో

కుకల గతి నున్న కెరవ

నికరమునకు(6 గరు౫ సేయ నీకుం దగబే? 408

- ఏ కాన్వయజాతు లైన వారికి నర్జనిమి_త్తం బయిన భేదం బొొకొ-

క్కమాటు వ ర్తిల్లు;, నంతనచేసి నవాజస్నే నాంబు దప్ప నేరదు; జ్ఞాతి ఎని ౧౧ జై జనంబులు దమలో నెట్టి వారైన నొష్ట్పుం గాని యన్యులవలనం బరిభ వంబు దొడరినవ్వుడు చా రొండొరుల( జేకొన కునికి లోక నింద్యంబు; దుర్యోధనుండు దుర్వినీతుం డై నను సభార్యుం డయి పరులచేతం బట్టువడి యె; దీని నుపేజించిన మనకుం గులవోని యగు; నిదియు

నుంగాక కరణాగతరక్షణంబు రాజమా|తంబు వాని కెల్ల ధర్మంబు;

సిర నుకర్భ్ళంబు క్ర ర్తవ్యం బని వేలు చెప్ప సల? లెమ్ము నీవును సీతమ్ములు నిమ్ముల రథంబు కెక్కి సర్వా యుధవన్నద్దు లై_ చని నుయోధను చెఅ దలుగుం” డనినం బవన నందనుండు ధిర్శనందనున 1 ట్లనియె, 409

నీయట్లి ణబాహుబలసంపన న్నూనకు

ee

అనుమాన మొక్కింతయును లేక యలిగి జ అంబుల. [దోచె; విషంబు వెళు; గృవాదావా మొనరించె; విహితదురోదర క పటు? డ రాజ్య ంబు నపవారించె; జను లల్ల జూడంగ వనజాతి( బాంచాలి( దలవట్టి యీడ్చించె; వలువ లొలువ.6 బనిచె(; బుట్టినకో ల మనకు నక్కట నుయో ధనుః డెగ్గు సేయనిదినము( గలదె?

ఆరణ్యపర్వ ము, వంచమాశ్వాసము 357

ఆ. వానిచేత లొకటి యేనియు( దలంవవు

క్రీ

నీవు; మనుజనాథ; కేవలంపు( గరుణ పూని యుండు; దరయ నెప్పుడు నిట్లు లైన మనకు. గార్య వోని గాద.” 4]0

. అని పూర్వవై రన్మరణకలుషితుం డ్రై పలి.న నతని; నబాతళ తుండు

సాంత్యన పూర్వకంబుగా ని ట్రనియె. 411 “కావరయ్య యనిన ౫౧రము దుర్చలు. డైన జెనసి యోపినంత సేయు ననిన,

నూరకుండు నయ్య యు త్తమళూరుండు

దీనజనులయున్న కెఅలుంగు నూచి? Al

సలి

శరణం బని వచ్చిన కీ కర శ|తువు నయిన [బీతి గావ(గ వలయుం; గరుణాపరుల తెణుం గిది;

యిరవుగ నరిగావు దీని కేధర్శంబుల్‌ . 418

. దృితళరాష్ర” నూనుండు భవదీయ బల శౌర్యంబుల పేర్ని యెలుంగుం న్‌ డు

గావున దన్ను నవశ్యంబును హాడిపింతురని మన దిన బబ్దాశుం డె యుండు; నిది మనకుం బుణ్యంబును గీర్తియుం జేకొను సమయంబు; ని న్నింత నిర్భంధింప వలవ, దేన యరు గుదు; నిప్పుడు యజ్ఞదీకితుండ న్రైయున్న వాడ; గావున నాకుం జనరాదు; మీరు వేగ చని గంధర్వులం బియవూర్య కంబుగా ననునయించి, నుయోధను విడిపించునది; సామవచనంబులం దీరకున్న ( బరా|క మంబున నైనం (బతివీరుల నోర్చి కార ంబు దీర్చునది; నాచేయు జన్న ౦బు నఫలంబు సేయుం”డనిన భీముం డెట్ట శేనియు నియ్యకొనియె; నర్జునుండును ధర్మరాజు పనుపు ₹5ొని కురురాజు చెజు దలుగ( దైళిజ్ఞ సేసె, నకులనవాదేవులు నుత్భాహసమేతు లయి; ర న్నలువురు నాము క్తకవచులు, నొ బద్ద తూణీరులు, నాకలిత కార్ముకులు, నారూఢరథులు నయి య[గజు వీడొని యతిత్వరితగతి నడచినం, గౌరవనసైన్యం బంతయు వారిం

358

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

గూడుకొని సింవానాదంబులు నెలంగ6 జనియె; ని ట్రరిగ్‌ వారలు: గంధమాదనంబునకయి చనుచున్న యవ్వియచ్చ రానీయకంబుం గూడ ముట్టిన. 414

: ఫీమాద్దున నకుల సహదేవ్చలు గంధర్వులతో యుద్ధంబు “సియుట |= . కని గంధర్వులు (గమ్మటిీ

ఘనులం జాండవుల నగ్నికల్పులం, దేజో ధనుల, నమశేం [ద సవృళుల ననఘల మార్కొనిరి |వకటి తాటోపమునకా. 415

. అ[గజువాక్యముల్‌ దలంచి యర్దునుం డప్పుడు వారితోడ న

త్యుగత దక్కి యెంతయు( [బియోకుల నిట్లను “మీకు మాయెడ౯ా విగవా మేల? నెయ్యమున విడ్వు(డు కౌరవరాజు(; బార్భివ [పొ[గసరుండు ధర్మనుతు వన్చిది; మీకు నలంఘ్య మి త్తజీన్‌ .”

. అనిన నతని గంధర్వు లి ట్ల నిర, 417

| ““ధర్ముజుండు మాకు. (బభుంజె ? యాధర్మతనయు

నాజ్ఞ చే మేల యొనరించు ? మనిమి మే. దు( డొక్కారుండ మమ్ము శాసింవ నొడయ్య డన్యు లెందు నెవ్వనరై నను భయ మేమి మాకు? 418

. అనిన వివ్వచ్చుం డవ్వియచ్చరుల నుపలతీించి, “మునునున్న

తెగువకుం జొరనేల * యని [వియంబును ధర్భ్మంబునుం గా బనికితి; నెట్లును మీరు సామసాధ్యులరు గా కునికి దో(చుచున్న యది; గావున ను[గం బయిన వి[గవాంబున దుర్యోధను విడిపింతు* నని వారల మింద నిశిత వీశిఖ పకరంబులు [పయాగించె; నాగంధర్వులు నతని మై( బటు చాణవర్షంబులు గురిసి; రి ట్లానలువురకు ననేక గంధర్వశత సవా సంబులతో నతిఘోరనమరం బయ్యె నందు. 419

తరలము. కదిసి యర్జునుశేరు భగ్నముగా నొనర్చం దలంచి సె

ల్లొదవి ఖీచరకోటి [గమ్ముటయుం, బురందరనందనుం డదయుం డై పదిలతలం, [బళ యాగ్నికల్చుల, దివ్యులం, గదనళూరుల నిర్ణహించెం [దికాండదివ్యశ రార్చుల న్‌ | 420

ఆరణ్యపర్వము, వంచమాశ్వాసము 2359

మవోసగ్దర. ఘనకోదండో [గమౌర్వీక్యణ మఖిలనభో

గవ్యారాభోగ భాగం

బున నాపూర్ణి ౦బు గా, నుబ్బున6 గవలు మరు

త్పు[తుండుం దీవనారా

చనితాంతాపాతలీలానరభనగతు లై

కళ తువీరవజంబుం

దునుమం, దచ్చోణితంబుల్‌ దొర(గి మడువు లై

తొ స్తై నయ్యుద్దభూమిక౯ా. 421

వ. ఇట్లు "కొం కేయుల చేతం వీడితులై. గంధర్వులు దుర్యోధ నాదుల, "జెజ లేమజక క*ెనుచు గగనంబునకు నెగసి, [తోసి పోవ నుంకించిన నెజింగి సవ్యసాచిరయంబున నతినిబిడబాణజాలంబులం జేసి దిబ్నభో మార్గంబులు నీరంధధంబులుగా. గప్పిన, నగ్గగనచరులు వలలోనం జిక్కిన వులు(గులుంబోలె బోవ నేరక శరపంజరంబునం జిక్కియు, నుక్కు 'సెడక యన్నలువురమీంద వివిధాయుధ పరంపరలు [పయో గించిన, 422

మ. అవి యొల్లం దునుమాడి [కీడి ఘనరోషాఖీలు. డ్రై శాతభ ల్ల వితానం బడరించినం దలలు డొల్లం, గాయముల్‌ మింటనుం డి వడిం గుంభిని. గూలంగా, రుధిరవృష్టిం గాలువల్‌ వాజగా దివి గంధర్వుల కం దడం”గ జగ ముద్వేగంబునం బొందగకా, 423

వ. మజియు నర్జునపయు క్షం బయిన యాగ్నేయా స్త్రంబు దావాగ్ని నీరనవిపినంబు దహించుతెజంగున గంధర్వనివవాంబు వీలు సేయం దొడంగినం, గినిసి చిత సేనుండు ఖఫీమ'సేనానుజుమీ,దం బటుగచాదం డంబు వై చిన నతండు దాని చేడు తునియలుగా నేయుటయు, గంధర్వ రాజు మాయాబలంబున నంతర్జితుం డై 424

క. నలువురు వార్జుల నత్యు ప్రి వ్రలళ ర వర్ష ముల ముంచి జలధర ము[కియం చెలుచన గర్డిల్లుచు మొ క్కలుం డయి తనవి కమంబు! గడంకయు. జూ పె౯ా, 425

౨60

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

ఆ, చాని నుజక, యిం[దనూనుండు గాండీవి

౭m

కబ్బభేదు అయిన సాయకముల( జిత సేనుసర్వగాతంబు భేదించి యొక్కమాతలోన నుడివెం గడం. 426

. ఇట్లు నొచ్చి గంధర్వ నాయకుండు రణాసంరంభంబు విడిచి, యర్దునుం

"జేరంజని, తనపొడ నూవి నిలిచిన, నవ్వీరుండును నాత్మనఖుండయిన జేచరవతి తెజఅంగు సూచి, సంహృ తాస్తు9ం డయ్య; వృకోద రాదు లును నవరపీరామంబు నొందిరె; వార లందబు' దమ తమ రథం బులమీందన యుండి యొుండోరులం గుళలంబు అడిగి; రప్పు డర్దునుండు చిత సేనున క ట్లనియె. 427

. “వీరో శమ! నీ కిమ్మెయి |

వైరము దగునయ్య కౌారవవకరముతోం ? గారవపకి విడువుము త

దా రాను జసుత సమన్విత ంబుగ నెమ్మిన్‌ & 492 . అనిన నతం డర్జునున కి ట్రనియె 429

“ఈదు రాత్ముండు మిమ్ము నివ్యనంబున నితాం

తాయాసపీడి(తు అ న వారి ర బర మధ ర్మాత్ఫుల, ఛారా్థాన మతుల నపవాసీంప6€ దలంచి యరుగు దెంచె; నింతయు నెజి6€గి సురందదుండు గలుపించి యనుజవధూనవోంతు ఎన్వ్రితముగ( జాపవర్తను వీని. బటి ౫ మస్‌ నన్ను!

బనిచిన వచి?త్‌6; వార్థ |! వినవె;

. శ[కుపాలికి నిదె కొనీ చనుచు నున్న

వాండ; నీ వింక నొం డనవలదు; వినుము; మత్సఖుండవు గావున మత్సరంబు నలుకయును కేదు నీడెన ననమ ! నాకు” 480

. అనిన నర్జును( డతని కి ట్లనియె “రీను

యోధను(డు మాకు వినుము, నహోదరుండు

ఆరణ్యవర్వము, పంచమాశ్వాసము 36]

గాన; యీతని విడుచుట గర్డః మిదియ ధర్టజున కెంతయును (బమోదంబుసెత,

[శ్‌ సా Cd ఫాల

చ. అమరవ గెణ్యుప న్నయిన నావల నెయ్యది మొన నివు ధ ర్భమహీతు డైన ధర్మజునమకమునం డెటి(గించి, యాతం డే క్రమమున నెద్ది సెప్పె నది గైకొని చేయుము నీవు; మతి యా రము చను దెమ్ము” నావుడును దాని కొడంబడి చిత సేను(డున్‌.

= చిత్ర సేనుండు ధర్మరాజునొద్దకు వచ్చి దుర్యోధను విడిచిపెట్టి పోవుట :-

వ. వారలుం దాను ధర్భుజుక డకుం జనిన, నయ్యుజాతళ తుండు చిత చేను నతి పియంబునం బూజించి “మహో ళా |! యీ సుయోధనుండు సానుజామాత్యుం డయి మీచేత వధియింపం బడ కునికి మే లయ్యె; మీ కారణంబున మావంశంబునకు నొండొక్కపవోని వొంచ ద య్యె; పీ. జెట్టి యపరాధంబు సేసినను నది యంతయు నహించి మాకుం గా వీని విడువ వలయునని (పార్చించిన నతం డట్టకాక యని దురో్యధ నాదుల నందఅ విడిచి, పాండుపు తుల నామం [తణంబు సేసి, దివంబున ౩ 8గి తత్స కారంబు సకలంబును నిం|దునకు నివేదించిన, నిందుండును సమర నివాతులయిన గంధర్వుల నమృతవృష్టిం జేసి (బదెకించె; నిట యధథిష్టిరుండును ధా ర్తరాష్ట్ర్రనకు బంధ మోకణంబు గాభించి వాని కి ట్రనియ. 423

ఉం, “ఎన్న(డు నిటి సావానము లింక నొనర్చకు మయ్య; దుర్జనుం డన్నున నాహన కియలయందు! గడంగి నళించు6; గావునం (గన్నన తనమ్ములకా దొరలం గైకొని యిముులం బొమ్ము పీట్‌కికా; నన్నుత ! దీని కొండొకవిషానము( బొందకుమీ మనంబునన్‌ .”

వ. అని బుద్ధి సెప్పి వీడొలిపిన నతండును దీనాననుం డగుచుం జనియె; ననుజ నహితుం డయిన ధర్మతనయు ధార్భికత్వంబు ధఛెమ్యాది భూనురులును , దదా[శమవాసులయిన మవోమునులును బహువిధం బులం (బస్తుతించి; రని వై శంపాయన వర్ణి తంబయిన కథావిశేషంబు

నవి _సరంబుగా. ఏ లర

362

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

క, రాజకులతిలక ! భువనవి రాజిత సితకీ ర! దివిజ రాజవిభవ! ని

ర్వా గ్రోపరా[కమ ! సకలధ

రాజనసంపూజ్య ! ధర్మరకుణదజా! 486:

(సగ్విణిః

గద్యము,

సర్వలోకా ళయా ! సౌమ్వభావోదయా !

నిర్వికారాక్ళతీ ! నిత్యసత్యోన్నతీ ! గర్వితోద్యద్భుజాకల్పకల్పోల్ల స

తృర్వసర్వంసహాచ | క చ[కాయుధా ! 487 ఇది సకలనుకవిజనవినుత నన్నయభట్ట|వణీతం బైన 'శ్రీమవో భారత ం౦బునం చారణ్యపర్వంబున( బతి వళాచరితంబును, ధర్మ వ్యాధుండు “గెతికునకు. బరమధర్శం బెణీంగించుటయు, నగ్నివంశాను కీర్తనంబును, _గుమారోత్చ త్తియు, సత్యా [చొపదినంవాదంబును , బాండవులు 'దై_్యతవనంబునకుం జను టయు, ధృత రాష్ట్ర వాక్యంబులును; దురో్యోధ నాదుల దుర్మం[తంబున ఘాివయా|తయు(, గొౌరవగంధర్వయుద్ధం బును, దుర్యోధనాదులు గంధర్వుల చెతం బట్టువడుటయు, నరునుండు వారల విడిపించుటయు నన్నది పంచమాశ్వాసము.

ఉం

ర్ట

గ చేళశారదా గురుభ్యో నమః

శ) మదాం|థ వుహాఫారతవంుం

ఆరణ్యుపర్వము - షభ్టాశ్వాసము

శ లలితమూ ర్తి! నుమవా

చ్చాళుక్యవ రేణ్య! పుణ్యచారి త ! విచి [తా అంకారోజ్జలకవి

తాలావకలావ నంతతానందమతిీ ! ' ||

—' దుర్యోధనుని విషాదము :--

వః అక్కథకుండు శెిన-కాదిమవోమునులకుం ఇప్పె; న ట్రతిమానువం బైన యర్జును పరా[కమంబును, నత్యంత దై న్యాస్పదం బగు దుర్యో ధను పరాభవంబును, ధర్మజు దయయు నాకర్తి ంచి విష్టయజుగుప్చా కలితమాననుం డగుచు జన మేజయుండు వైశంపాయనున క్రి ట్లనియె.

చ, “'అనిశము( బాండుపు [తులకు న|పియకార్యము రోయున ట్టి దు ర్హనుండు నుయోధనుం డటులు శ తులచే నవమానితుండు. ఖే ర్చినక్సప నొప్పుచున్న కురుసింహులచేత విమోజకితుండు నై మనమున లజ్జ లేక మునిమండన! యిమ్మెయి నగ వీటికిన్‌? లి

మ త్తకోకిలము. మేనం [బాణము దాల్చి, భంగము (మింగి, యెప్పటి

బాడ్చునకా మానవేం[దుండ నేను దద్దయు మాని నన్‌ దల( పాొత్మలో బూను టాతని కెట్టు గల్లంగం బోలు? నారయ నద్భుతం బైన తచ్చరితంబు సెపుమ యంతయుం బరిపాటితోన్‌ .”

364

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వ. అని యడిగిన నమ్మవోముని యి ట్లను "నట్లు కాంతకేయులచేత బంధ

గ

బ్రా

మోకితుం డై దుర్యోధనుండు లజ్ఞ్జాకజ్ఞలితహృదయుం డగుచు. 'జెవరిన సెనలం గూడుకొని కొంతద వ్యరిగి, యొక్క నమతలంబునం జటమందిరవిర చనంబు నిర్వ ర్హించి, యభ్యంతరమందిరమ్మున నొక్క రుండును దల్బంబుపయిం బడీ చింతాపరవళత్వంబు నొంది, రాహు కబళనకలుషితుం డైన రోహిణీపతియునుంబో లె విషాద వివర్దుండయి

యున్న యెడ. గర్జండు వచ్చి సముచితంబుగా. గని యన్న శేందున కి ట్రనియె. వ్‌

| “మనుజవరేణ్య, చూడ నతిమానువ; మ మ్మెయి. గయ్య మెందు ౫

ల్లున? పటువికమాన్వితుల(, (గోధనిబద్దులం గామరూపులం 'జెనయంగ వచ్చునే ఖచరసింహుల నేరికి? నట్టివారి నే పునం దునుమాడి గెల్బితి భూతి యెలర్పంగ నీవు, దమ్ములున్‌. 6

. అప్పుడు నివు నూడంగ ననంతము లై ఖచ శేంద సై న్యముల్‌

గప్పి ననకసాయకనికాయములకా వడి నన్ను; నేనునుం గువ్వలు గూల నేసి రిపుళోటి వధించితి; నంశలోన న

యెద జస

న చ్హవ్పరికించె నైన్యతతి; యొక్కండ నై రణభూమి నొచ్చితిన్‌, 7

. ఆలోనన విరథుండ వై వికర్షదథం బెక్కిన నది నమర ప దేళంబునకుం

దొలంగ6 బబచె; దేవాః! నీవు బలవి[క మాతిశయంబులం | బతివీరుల

నోరి, యవతుండ వై యుండుట గనుంగొని కృతార్జుండ నైతి;

నిటి పరా[కమంబు సేసినవా రి జగంబున నెవ్వరు గల? రది యత్య (an) జ

ద్యుతం బనినం గౌర వేళ్వరుం డాత్మగతంబున “నీతండు మత్స

రాగం బటుంగక యిట్లు వలికెం గా కేమి” యని లజ్జితుం డగుచు

'రాభేయున క ట్ల నియె. 8

. “అనఘ! తమ్ములు నేను నంబరచరకోటి.

దలపడి పోరంగ, బలయుగంబు. జచ్చియు నొచ్చియు జలమున6 జెనయగా; నా నమయంబునందు వికమ మెలర్ప

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 365

గంధర్వపతితోడ6 గలిగె, గయ్యము నాకు; నాతనిశరములచేత. నాజి

నేను నొచ్చితి; వేయు నేల భార్యానుజ సుతమ్‌ [త జననమన్వితము గాంగ

. నన్ను( జెజుగొని గంధర్వ నాయకుండు

నెగసె దివమున; కప్పుడు బెగడి చెదరి

పబచి మనవార లెల్లను చాండునుతుల

శరణు సొచ్చిరి దైన్యశంభరితు లగుచు.

వత)

. వారలయా రి జూచి జనవంద్య్యుండు ధర్భుసుతుండు చమ్ములకా భూరిబలాఢ్యులం బరమపుణ్యుండు నన్‌ విడిపింప బంచె; న

ప్వీరులు నుక్కు.నం గవిసి వీకళున ఖిచరకోటి( దొ ల్ల నిం

వార |బియోక్షులం చెల(చి; రంతటం దీరద కార్య మెమ్మెయిన్‌.

, అంత( చెగువచేసి యంతకాకారులె ఖీమపార్గయములు ఖీమబలులు ఖచరతతులమీంద. [బచుర బాణా ఘముల్‌

గురిని రావావమున బరువ భంగి 11

. తదీయబాణపాతంబున నొచ్చి గంపర్వులు మమ్ముం గొనుచు గగనంబు నం బఅచిన, నర్గునుండు వారికిం బోవ రా కుండ నతనివిడబాణజాలం దుల నంబర నూర్గ బు నిరోధించినం జిత సేనుండు దన (పియనభఖుం డైన శతమఖనుతుం జేర నరిగి కుళలం బడిగిన, నర్జనుండునుం (బీతుం జై. వాని ననునయించి “యీ దుర్యోధనుండు మా తోడం బుట్టువు గావున నితని విడువ వలయు ననిన నా గంథర్వ నాయ కుండు. 12

. మనదుర్శం।తీత మంతయు

ఘను. డ ప్పార్టునకు( జెప్పి “'“మనభుజ! యిది యిం

[దునిపను పగుట నవళ్యం

బును నీతని విడువ” ననియె భూరి బలుం డై. 18

366

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారత ము

. కడు లజయు టె న్యంబును [ze చైవ

నడరి మునుంగువడ౮౫ నాకు నాత్మగతమునం బుడమి వివగంబు లేదే

జు | A యడ (ద నన్నట్టి దయ్య నప్పుడు కర్తా! ]

. అంతం గెంతకేయులు గంధర్వులం దోడ్కొని ధర్మ రాజు పాలికిం

జని, మన దుర్శం|తంబు కతంబున బంధగోచరుండ నయిన నన్ను నయ్యజాతళ [త్రుముందట నివేదించిన, నతండు విడిచి పుత్తెంచె; నిది మదీయవృ త్రాంతంబు. 15

లీ

. ఒవ్యని వారల యెదురున

నివ్విధమున భంగపడితి; చే నింక జనుల్‌ నమ్య(గ నేటి|బతుకుగా నివ్యనుమతి యేలు వాడ? నెట్టు చరింతుక? 16

. అక్కట! యమ్మవోరణమునందు వియచ్చరకోటితోడం బే

రుక్కునం బోరి యేను మృతి నొందగ నేరన; యట్టు లైన నీ తక్కువపాటు లేక [పమదంబున చేవవదంబు నొందుదున్‌ ; మిక్కిలిమైన కీర్తియును మేదినియందు వెలుంగు నిత్యమై. 1/

_ దుర|ోధనుండు [పాయో పవేశంబు సేయం బూనుట :-

* కావున నిటి దురవస్థపా లెతి; నేను [బా యోప వేశంబున (చాణపరి

త్య్యాగంబు( 'జేనెద6 మీ రిందటు దుశ్ళాననుం బురన్కరించుకొని పురంబున కరుగునది; మితులకు. (బమోదంబును, శ|తులకు నిర్వేద నంబునుం జేయుచు మనునట్టి యేను నే(డు పోండిమి చెడి పగతుర చేత శిరస్తాడనంబు నేయంబడి సిగ్గు వడక బంధుజనంబులలోని కే మని యరుగుదు? నాంబికేయుం గని యే మని వపలుకుదు? గురు వద్దు లయిన భీష్మ బాహ్లికులయు, నాచార్యు లయిన కృప[దోణు లయు నమ్ముఖంబున నెట్లు నిలుతు( బరిజనులుం జౌరులుం బురోహి తులు నన్నుం గనిన నే మని సంభాషింతు? నిది యాత్మదోషంబున నైన యపాయంబు; నా కవళ్యభో కృవ్యంబు. 18

ర

రొ

ఆరణ్యపర్వము, షమ్థాశ్వాసము 367

, విను దుర్వినయాత్శకు డగు

జను డు జ్ఞ షల మైన సిరియు నద్విద్య యు; గ లిన నందు మెలంగ నేరక చెన(టి తెజంగునకు. జొచ్చి చెడి పోవు. దుదిన్‌. 19 అకటకట! యిటికవము టట నకు వచ్చితినయ్య యేను? నన్నశె వైర [పకరము లని బట్టిన గ్భవ నొకరు(డు విడిపించి; దైవ మోావపద యెట్లుకా? 20

. మానము సెడియును నిమ్మై

మేనం [బాణంబు లెట్లు మేెకొని తాల్తుం? గాన యిది నిశ్చయముగా? బూనితీ; నా తెగువ మాన్స( బోల దొరులకున్‌.”” 21

- అని పలికి సమిపగతుం డైన దుళ్ళానను నాలోకించి యమ్మహీపాలుం

డి టనియె. 22 గు

క

“అన్న! దుళ్ళానన! నిన్ను రాజ్యమునకు

బటంబు గ శుద. బతివి గమ్ము;

లు ట్‌ శకునికర్జులు దీర్పం |బకటవనుంధరా

వలయ మంతయు మవహోజ్ఞ్యలత నేలు; భాతృ వర్గమునకు (బీతి సేయుము; బంధు

జనుల బోషింపుము; నద్ద్విజులకు నుత్తమంబుగ దగువృత్తులు సెల్రింపు;

గురుజనంబుల భ కిం గొలువు మెపుడు;

| నిం|దు( డమరగణంబుల నెలునట్లు

ధరణిపతుల నేలుము; బాహుదర్చ మొప్ప. బగలు నుక్కడ6గింపుము; పరమమి[త్రు లైన ళూరులం గొనియాడు మర్షభంగి.” వలి

. అనిన నమ్మాట దన వాదయంబునకు నిశితళూలం బయిన నతండు

నిలువనోవక య్మగజు పాదంబులపయిం౦ బడి *ోచేవాయి ట్లానతీ6

368

Gib

. అనుచు నయు్యవరాజు దుఃఖాతి భారవివ్వాలుం డె యెలుంగా క్తి

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

దగదు; నాకుం |బసన్నుండవగు” మని నిజన్మేతజలంబులం దదీయ చరణయుగళం బభిమేంచుచు ని ట్లనియె. 24

అవని విదీర్ల మైనను, హిమాది చలించుట గల్లినన్‌, మవో

రవ జల మింకినన్‌ , దివననాథుండు. జుదు(డు చేజ మేదినం గువలయనాథ: నీకు నొక కుత్సిత భావము( గల్ల నేర్చునేః భవదుపయోగ్య మైన నృపభారము నాకు వహింప శక్యమః 25

. హితులై నవారి( |బోచుచు,

సతత ౦బును రిపుల నెల్ల( జమరుచు, నిఖిల తీతితలము నీవ యేలుము శతనసంవత్సరము లధిప! జయలశీలు డ వె.” ple

యెడ్చిన నయ్యన్నయుం గన్నీ రొలుక నూర కుండె; నప్పుడు కర్దుండు వారలం జూచి ““యిశ్తైల బాలిళులుంబోలె నేడ్చెదరు? ఎభైరస్టంబు దరియించి శోకవ్యసనంబులు విడువుండు; శోకశీలురం జూచి పగతురకు నంతసీల్లుదురు; తోక శీలురకు( బై వై ళోకంబులు వొందు” నని దురోధనుం బేర్కొని యి ట్లనియె 27 “ఒక యల్బమనుజు [కీయ సో

మ కులోత్తమ! నీకు నిట్లు మవానీయనుఖ

పకృతి యగు నిజశరీరం

బకట! విడువ దల(వ నగునేోః యవిహితబుద్దిన్‌ , 28

. శోకమగ్నుండ వగు నిన్ను. జూచి బెగడి

యధివ! నీతమ్ములును నేను నధిక దుఃఖ వహ్నా జాల్బడమయ్య; మావలన(6 గరుణ

"లిన తేర్పవె యింనజ గౌరవేంద'! £9

. పాండవులచేత విముక్తుండ నైతి నని వగచె; దంతియ శాని నీకుం

గార్యగ తియందు వివేకంబు సాల; దది యె ట్లనిన నేరాజు రాజ్యం బున నిళ్చింతులయి జనులు తమ తమ జీవనంబుల వర్తింతు, రారాజు నకు నటి జనులు బంటు; గావున చారమ్మ హీవతికిం దీఖమి గలినచేట

a) య గి లా

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వా సము 369

నెల్లనుం దమ పొరుషంబులు నెజవ వలయు; గాం జేయులు నీ చేశంబుననుండి నీ యౌజ్ఞవలనం గృశారంభులై యున్నవా రగుటం జేసి, వారు నీ కింకరులు; నీకు నైన యక్కలి దీర్చుట వారి కర్ల కృత కంబు; దీని కింత వనర నేల? యదియునుం గాక పాండవులు జూదంబునాండ నీకు దానులై రి; తదీయంబులై న మణి కనకాదివన్తువులును భవదధినంబులై యున్నయవి; వారు నిన్నుం గొలిచి యుండుట లేకుం జెనేనియు నింతటి కెలనంబు దీర్ప నేనియు వలచే + యిది యంతయు నూహించి వలవని వగలం బొగలక లెమ్ము; పురంబునకు నడువుము, నామాట వినక నిర్భంధపరుండ వై కేనియు నిన్నేమనవచ్చు ? నిందఅము నీపోయినగతిన పోవం గలవారము; నీవు లోకంబుచేత నగుళాటును బొంచెద; వింతియ” యని కర్గుండు సెప్బిన విని దుర్యోధనుండు వెండియుం |బాయోవ వెళంబునందు నిశన్నయంబు వదలకున్న౦ గనుంగొని శకుని యిట్లనియె. “కర్గునియాడినమాటలు

నిర్ణయమున కింత యొప్పుశే ! యిప్పలుకుల్‌

కర్ణ ంబుల( జొొనువుము; దుః

ఖార్గ వపారంబు( బొందు మవనీనాథా ! 81

తరలము. కడి బుద్ది బలంబునంద యకంటకంబుగ.6 చేసి యే.

(0)

బుడమురాజ్యము సర్వముం దగ బుచ్చి యిచ్చిన, నిమ్ములం గుడువ నేరక దీని నిచ్చట గూల దన్ని, శరీరమున్‌ విడుతు( గా కని నిశ్చృయించెదు వెట్టివై ౭ నరేళ్యరా. వప

. నీకు వృద్ద సేవ లే కున్మి యిప్పుడు

నాకు దల్ల మయ( [బాక టముగ(; గోపమును మనోను శాపంబు( బొందుచో ధీరు. డవుడ యుడువ నేరవలచె?

Co ఆలి

. పిజీకితనము, నేమయుటయు, నొటువతనము,

మెత్తంబాటున. గార్యంబున _త్తెఅంగు నరమియు, విమయంబులంగూరుటయును గలుగు పతికి నుండదు సిరి, దొలంగిపోవు. వశీ

370

(శ్రీమదాంద మహాభారతము

. కావున గారంజుండ వగుము; కార్యజ్జ్హూనం బటిద నిన వర్‌ దిషా జు లట

. కౌరవనాథ ! నీకు నువకారము వేసిరి పొండ వేయు; ల

ప్విరులయందు నెయ్యమును వేడ్యయు నొప్ప(గ నీ వభీష్టస

త్క్కారము సేత యుక్త మగు గాక్య |పీయంపడ నర్హ మైనచో

చారుణళోక వహ్ని పరి తావము. బొందుట లుపు ధర్మమే ? ల G

, కృతము దలంచి, చిత్తమున, గ్‌ల్చిమ మంతయు నుజ్జగిం చి, ను

న్నతుల( బృ థాత నూజుల నమానువ కేజుల( బిల్వ. బంచి, త త్పిత్ళధన మైన రాజ్యను నభీష్టముగా. దగ నిమ్ము; నీకు నీ ఊతివలయంబునం బరమకీ రి యు! బుణ్యాము( గల్లు భూవ రా. బి7

. వారలు నీ తో(బుట్టువు

థ్రీ రాజ్యఘం మీరు వారు నేకం బె. నుం పారంగ నేలుండు; దీనం గాెరవకుల నాథ! సౌఖ్య గౌరవ మొందుకా.” ల

. అని ళకుని సెప్పు చుండ నగ్గాంధారీనందనుండు నిజచరణసమీంబునం

బడియున్న దుశ్ళాననుం గుచ్చి యెత్తి, మూర్ణా[మాణంబు "సేసి కర్ణ సౌబిలులం జూచి “మీ రేల నన్ను( గారించెదరు? ధరై శ్రీగిరి ధనభోగంబులందు నా క భిలాషంబు లేదు; [పాయోప వేళంబునందు. గృతనిళ్స్చయుండ నై కి; మీరింక నొండువిభఘ్న ౦బులు సేయక యూరక

వలయునేెకకుం జొం;” డనిన చారలు “దేవా! నీవిధం బిట్టిద యయ్యెనేని మే మెందు. జేనెవము ? నీతోడివారమ కాకి యని; రంతం గమలహితుండు పళశ్చిమాచలనమీపగతుం డగుటయు, నన్నర నాథుండు నురలోకగమనకుతూ వాలిమొ ళుచిస్నానంబు సేసి, వల్కలం బులు ధరియించి, సంధ్యానమయనము చితంబు లగు కరణీయంబులు

నిర్వ రించి. వివి క చెళంబునందు ద ర్యా _న్హరణంబున నాసీనుండై_- వాజి యతుండై.. వలి

. (కమమున బా ప్యాం[దియక

ర్మము అెల్లను వదల విడిచి, మహితనమాధి [కమదశ నుండె నివాత _స్తిమిత: బై. వెలుంగుచున్న దీవముపో౭కా. £0

ఆరణ్యపర్వి ము, షష్టాశ్వాసము 371

(పాయో పవిష్టు( డెన దుర్యోధనుని. గృత్య పాతాళంబునకు( గొనిపోవృట

సీ,

<5

ఆ సమయమున ము న్న మ కం దవిజితు లె యహిలోకనున నున్న యనురవరులు ధృత రాష్ట్రనందను తెగువ యెటీంగి, యా త్మియపతకయ స్థితిః వగచి, యాతని బిలిపింప నప్పుడు శుకాదు ల న భూనురసమూవాముల చేత వేలి వెట్టించిన, వేగంబ యొకక్ళశ్య వెలువడి, భీషణవికృతమూ ర్తి, “యేమివనులు గలి? ? నెజిం౦వుగి దనిన వా ““రిచటి కిపుడు కౌర వందు ననఘు నుజ (లాంగు చానుయోఢను( దెమ్ము (మౌ

డై జైలు

యోప వేశనమున నున్న వాని,” 4&1

- అని పనిచినం గృతగయు నాశణంబ చని |పాయోవవిషుండై యున్న an న్‌ టె కా

దుర్కోధను [గుచ్చి య త్తికొని రసాతలంబునకుం దెచ్చి దై_త్వులకు నమర్శించినం వీతుల్లై వారు వానిం గాంగిలించుకొని కుళలంబడిగి యి ట్లని” రయ్యా ! నీవు శూరుండవు, శూరజన రజీతుండవు, భరత కులోద్వహుండ; విటి సౌహసం బేల చేసితివి * మటి యాత్మఘాతు కునకు లోకంబున నిందయు హీనతయు దుర్గతియుం (బాపించు; లోక విరుద్దంబులై మూలమఘాతంబులైన శార్యంబులయందు నీయట్టి బుద్ది మంతులు (పవర్తిల్లుదుశే ? యట్టు గావున నీ వఖలధర్భార్థ యళోభోేగ నాళంబై న యీ దుర్విచారంబు విడువుము; ధ్రైర్యం బును (బళాపంబును బాటింపుము; ళ తుజనభంజనంబు సేయుము; నీవు మనుష్యుమా తుండవు గావు; నీ పూర్వజన్మ | పకారంబు 'నెప్పెద మాకర్ణింపుము. 42

, ఏము తపంబు సేసి పర మెశ్వరు, నీశ్వరు(,బార్వతీమనః -

"“కాముగక. 6, గామవై 5, నవికారు6 బురాంతకు( బీతుం "జేసినం గామితచాయు మొన రితిక ంరు.డు నిన్ను సృజించి యిచ్చె ను చద్వామద యావిధేయు(డు ముదంబున మాకు నధీశ్వరుండు గాన్‌.

372

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

ఉ. నీ దగు పూర్వ దేవాము వినిర్మలవ | జళిలావి శేషనం

పాదిత, మ న్త్రశ(స్ర్రపరిపొటనభేద్యము గాదు, నిత్యనిః ఖేదము, పుష్పకోమలము, ఖే చరభూచరశకామినీమనో వాదన; మిట్లుగా నభవు( డర్భి నొనర్చె నుమానమేతు(డై. 44

. నీవు ధరి (తిం బుట్టుటయు, నీకు నవోయము సేయం గోరి నా

నావిధ దై తగ దానవగ ణంబులు రాజకులంబులందు న చ్భావన నుద్భవించె. బటుబాహులు , దివ్యమవో(స్త్రకోవిదుల్‌ , [చావితవై రు, లుర్వి భగవద త్తప్పురన్పరులై న వీరులై. రీల్‌

| భీష్మ (దోణ కృపాదులు గొందటు దేవాంశనంభవులై నను దదీయ

భావంబులు రాజసా వేశంబు నొంచెడు; దానంజేసి వారు నిర్ణయు లై విమూఢులుంబో లె నన్యోన్యపరుషంబులు వలుకుచు, నలుక మిగులం బుత పౌ|త మి[త (భాతృ శిమ్య గురు బాల వృద్ద జనభిదంబులు. విచారింపక, నమరంబు సేసి దివ్యంబుఖు మానుషంబులు నెన వివి ధా(న్త్రుళన్ర్రంబుల: బాండవపతవయంబు గావింపంగలచారు ; పాండవులు బంధు న్నే హంబు ఏడిచి తెగువకుం జొచ్చి నీచేత నివాతు అగుదురు; నీమనంబున వీభత్సువలనిభయంబు గొంత గలదు; దాని నెటీంగి నేమునుం దగు నుపాయంబు దలంచితి; మది యెట్టనిన( గృష్టుచేతం జచ్చిన నరకానురు నంశంబు గర్జు నా వేళఠింపంగలయది; త త్కారణంబునం గృష్టార్లునులతోడ బద్దవై_రుండై_ యవ్వీరుండు నిజదివ్యా్యన్త్రుంబులం గృష్టుల నిద్దణి నిర్హహించు; నివ్విధం బిటింగి యిం|దుండు పాండవ రక ణార్భ ంబు వచ్చి కర్ఫుకవచకుండ లంబులు గవటరూపంబున నవవారింవం గలవా(డు; మణియును. 48

. &తి సంక ప్పకు అన(గా

శతలతనపహా ససంఖ్య జనియించిరిద ర్పితుల_ దనుజులు; దద్భల తతిచే సమరమున నిందతనయుండు సిక్కు౯ా. &T

తరలము. నివాతకంటక మైన యిద్దరణీతలం బఖిలంబు నీ

మహితశాననగోచరం బగు; మానవేం|ద ! [వపనన్న తా

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 373

మహిమ నొందుము; నీవ కేవవు మాకు నందణకుం; గురూ ద్వవా! విషాదము వొంద( బాడి యె? చై త్యపతభయంబుగాకా.

. చను మిం కొండుదలంపు మాను”మని యాశ్వాసించి, వానిం బునః పున రాలింగన మాచరించి, యెలమీం బూజించి. దై త్యో త్తముల్‌ జననాథో త్తమ ! వీడుకొల్చిరి; తదాజ్ఞం జేసి యాకృత్యయున్‌ మును దాం బెచ్చినచోట జెళ్లు నధిపు౯ మోదంబు సంధిల్ల (గాన్‌,

. అంత నుయోధనుండు హృాదయంబున విస్మయ మంది యంతవృ తాంతము న్వప్నపృ తృమ్ముకియం దలపోసి, నిజంబ కాయ న

= ల) అణాల

త్యంతము నిశృయించుచు., బృ థానుతులన్‌ నమరంబులోన ని రింతున కాక యంచు వికసిలె దురాశయభగ్నబుది యె. D0 జి ౧౧ ౧ —

. విను జనమేజయ ! పౌరవ

జనవిభు( డబ్బ్భంగి రా|తిచరితం బగున

ద్దనుజసమాభాషణ "మె

వ్వనికిని నెజింగింప కుండువా( డయ్యె మదిన్‌. 51

. అంత |బభాతం బగుటయు రాధేయుండు నుయోధనుపాలికిం జని 'పాతుమ ద్వాక్యంబుల నతని కి ట్రనియె. ర్‌వ “చచ్చినపిమ్మటం గడిందిళతుల నోర్వంగ వచ్చునే? శుభం

విచ్చునె చావు లెందును? నలేశ్వర ! యాజుడి చత్తు నంట దా

మె చ్చగు నయ్య యెరికిని * మేనికి జీవము గల్లుచోన చెం

పచ్చుగ సిద్ధి( బొందు విజయార్జ సుఖంబులు మర్త వక్‌ టికి౯ా. న్‌లి . కావున శోక దై న్యమ.లకాలము గా దిది; లెమ్ము, విగ్రమ

శ) విలసిల్లు” మంచు గురుసింహుని, సింవానమానుం జారుళ య్యావివశాంగు నంగపతి యాదట( దా నిరుగేల (గుచ్చి నం

భావన నెత్తుచుం |బణయభాషల వెండియు వాని కి ట్లనున్‌. ర్‌ . “మది నర్దును జూచి భయం

బొదవినయది నీక; వాని నుగరణమునం

బదునాలవ యేడు జయిం

చెద; నాయుధ మంటి |వతిన సేసితి నధిపా.” ర్‌ర్‌

374

(శ్రేమదాం[ధ మహాభారతము

— దుర్యోధనుండు పాయోసవేళశము మాని కరిప్టరంబునకు( బోవుట :_-

చ, అనవుడు. దత్చితిజ్ఞయు నురారుల వాక్య ములుం దలంచి య

జనపతి గాఢనిళ్చృయవశంవదు.డై శయనంబు డిగ్గి చ య్య్యన( పయనంబు సేయుండని యప్పుడ మాతుల బం చి యిమ్ము౭న్‌ దినముఖక్చళ్యముల్‌ నలిని దీపితు(డై వెడలెం (బియంబుతోన్‌.

వ. అయ్యావనరంబున . ర్‌

. రయవిచలత్తురంగమతరంగములన్‌ , మద నాగనకనం

చయనుల., జంచలచ్చటుల నై నికమత్స ్యములన్‌ , మహోన్నతం జయి కురురాజచం|దు నుదయంబున( దద్దయు( బెంగ (బన్ఫుర ద్భయద మనోవార | పకటభ ౦గుల దదృట వార్చి యుద్దతిన్‌ . 56

* చామరవుండరీకవిలనత్సిత చారుపతాకలం గురు

[గామణియా[త యెంతయును గాంతి వహించె నభంబు, శారదో ద్ఞామమరాళ మండ లసీత స్ఫుటవద్మవ నీపరిన్ఫుర తామరసాకరంబునవిధంబున భూచరనేతపర్వ మె. ద్‌0

. ఇట్లు దుర్యోోధనుండు గర్జ్హసౌబలన మేతుం డె దుశ్శాసన నాద్యను జగణం

బునుం, దక్కిన యమాత్యగ ణంబులుం గొలువ జెలువు మిగులం జని

కరిపురంబు [పవేళించి, సముచితవ్యాపారంబుల నుండునంత నొక్క

నాండు మం తిజనపరి వేష్టితుం డై యున్న రాజునకు భీష్మం డీ 6 a

టనియె. 60

లా

మ.”హితు కై పెద్దలు బుర్గి సెప్పంగ. [గియాహీనుండ వై తోచి పో లా ది థి a

యిఖి దుష్టాత్యులం గూడి; దాని: ఫలం 1ె ట్లయె్యనో చూచితే? గతవి ద్వెషుండు ధర్భనందను(డు గల్గంబట్లి యప్పాట దు

గి ౬ ర్లతికిం దప్పితి గాక; చితి గదా గంధర్వు చె నాజిలోన్‌. 61

. నీవును దమ్ములు౯ సతులు నెయ్య్యురు వై రులచే గ్భహీతు లె

పోవంగ6 బాణిపో యె గడు. బొొల్ల(చనంబున సూతపుతు(; డీ

కావరు(, గస్ట్ర చిత్తు నధికంబుగ నమ్ముదు నీవు; వీనిబా

హోవీభవంబు గయ్యమున నక్కడం జూచితె కన్ను లారణగన్‌? $62

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 375

ఉ. ఆయత బాహు, లుగ బలు, లార్యులు, పార్టులు; వారిభూరి శె

ర్‌,

ర్యాయుధ నై_పుణ_యలయందు( బడాణవపాలు( బోలం డీ వాయపురజ్ఞులా(; డధివ! వారలచందము వీని చంద ముకా నీయెడ నిక్క మై తెలినెనే? ఖచశేం[దులపోరిలోపల౯. 63

కులమును సిరియును జిజుపక

యలభఘుస్థి తి నింక నైన నప్పాండవులం

గలసి మన వయ్య; నాదగు

పలుకు పిన గదయ్య; హితము! బథ రము జుమీ.” 64

. అనిన భీష్మ వచనంబులబెన నగారరంబు సేసి దుర్యోధనుండు గర్డ్గ

సౌబలులం జూచి నవ్వుచు, వారలుం దమ్ములుం దోడన చన నక్కుడ వాసి చనియె; ఫీష్ముండును లజ్జితుం డ్రై నిజగృహాంబున కరిగె; నంత( "గౌరవేశ్వరుండు [గమ్మణి యెప్పటి చోటిఃం జనుదెంచి, మం[్రుల తోడ మంతనం బుండి, “మన కెయ్యది కర్తవ్యం! బెయ్యది సేసిన చేజోలాభంబు లగు?” నని యడిగినం గర్జుండు “దేవా! నీ కింక నేవిచారమ్ములు నేల! నిమ్మంటకం బైన యీప్ఫథివి సకలంబునుం బాలించుచు మహే. దమహిమతొడ నఖిలనుఖంబులు ననుభవింతుగా”' కనినం [బీతుం డై యతండు వాని. ట్లనియె. 65

. ““నీయట్ల ఫీంవరుండు స

వోయుం ఉ ము! వడయ రానియదియుం గలదే దీయుత! నా కయ్యదియును @ బాయక విను నింక నొక్కువని దెల్హ్లముగాకా, 66

. ధర్మజుండు రాజసూయం బు బేర్మి' “దేసి

నంతనుండియు నమ్మహిళాధ్వరమున యం దభి| పాయ మైయుండు నొంద నాకు; నమ్మ ఖంబు సేయింపవే యను నన్ను.” గ్ర

. అనినం గర్జుండు గౌరవపతి కి ట్టనియె. 6B

. “అగుగాక యేమి; యిప్పుడు

జగతిం గలనృపతు లెల్ల జనవర! ని9

376

all

. రాజుల( బిల్ల? బంపుము; ధరానురసంఘము వామతింపు; ఇ

. రాజసూయంబునట్టిద రాజవఠర ౮!

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

ముగ వశవర్తుల; కావున(

దగ నుద్యోగింపు మిపుడు తత్క_తువిధికన్‌ . 69 3

రోజ నుదా_త్తయజ్ఞ గృవాయూవతతుల్‌ సమకొట్టం బంపు; వి

| భాజితభమ్యభ జ్యవిధిథవ్యవచార్థము లానయింవు; మ

వ్యాజవిభూతీ మై నమరవల్ల భుచాడ్చున( జేయు జన్నముకా.” 70

అనిన సంతోసిల్లి కురువతి యప్పుడ వురోహితునిం జబిలిపించి “రాజ

నూయ యజ్ఞ ం౦బు సంపూర్ణ ద కీణంబుగా( జేయ వలయు ద త్స

యాగ విశేవంబులకు మీరు సాలి యుండునది" యనినం బురోహి

తుండు దగిన విద్యజనంబులతోడ విచారించి దురో్య్యధనున 8 ట్లనియె.

“జనవర! నీకు. జాండవులు శ [తులు గావున నీవు వారి నో

ర్చిన మణీ కాక మున్న యిటు నేయంగ శక్యమె రాజసూయమున్‌ ? వినుము దగంగ నివృటికి వే తొకయజ్ఞము సేయు మిమ్ములం; బనువుము తత్కియావివిధభంగులకుం దగువారి వేగమై. 72

వై_ప్పవం బను యాగంబు; వానుడేవు డిమ్మఖము EE దొల్లి; యఖీష్ట మిడియ చేయు; నిర్విన్ను ముగ నిది సెల్లు నీకు. 78

. అనీన నిది వోలు నని య

జైన నాథుండు నూతతనయసాబలులు [సీయం బున ననుమకింప నభిమత వను తాధ్వరసం[పయోగవిహి తోవ్యము డె, 74

చా

. తనయుదో్యోగము జననీ

జనకులకును, [(దోణ విదుర శాంతనవ కృపా ది నిఖలమాన్యజనమ్ముల కును దగ నెజింగించి భరతకుంజరు. జెలమిన్‌. 75

జాన్‌ దుర్యోధనుడు వైష్రవం బను యజ్ఞంబు సేయుట ౩

. వారిచేత ననుజ్ఞాతుం డయి నగరనమీవంబున నొక్కు పుణ్యస్థ్ర లంబునం

దఖిల య జ్ఞగ్భృవాంబులు నతి రనుణీయంబులు గాం చేయించి,

ఆరణ్యపర్వము, షషాశ్వాసము 377

యజ్ఞో వకరణంబులును సమ_స వస్తువిశేసంబులును నమకట్ట నియో గించి,శుభదినంబునం బరమ[వావ్మాణ సహాయుం డై నియతదీ జాళోభ నంబువ హించె నంత, 768

. అఖిల చేశ వాను లైన రాజులను, బ

వి|త చరితు లైన వి|పవరుల

నర్ధి( విలువ దూత లరిగిరి కెర వే

శ్యరునియోళ్ఞ ( జేసి సమ్మద మున. 77

అం దొక్క దూతంబిలళచి దుళ్ళాననుండు “నీవు (దై ప్రతవనంబునకుం జని పాండవులను దచా[శమచవాసు అయిన భూనురుఃను గార వెళ్వరు నధ్యరంబునకు( బిలువు'” మని పనిచిన వా(డునుం జని ధర్భజుం గని యి ట్లనియె, 78

. వీరుడు కౌరవుండు నిజవి|కమలబ్దసమున్న తార్భసం

భారములకా మవోధ్వర మపారబలుం డొనరించుచుండి, చెం

పార (గ నిన్ను¢6 దమ్ముల మవోద్విజులం బిలువ౦గ6 బంచె; ధా [తిరమణళ! నెమ్మి. జను దెమ్మ తదధ్వరముం గనుంగొనన్‌ .” 79

వ. అనిన ధర్మజుండు వాని ౩ టనియి. 80

. “అనఘుండు ధా ర్శరాష్టు డు మవోధ్వరకర్మధురిణు, డయ్యె నా వినీ [ప్రియ మందె. జిత్తము; పవి తిత మయ్యె. గులంబు; వింఠు? యె నను దగ మేము పూనిన ఘనం బగుపూని: దీర్చ కెవ్విధం

బున నట రా నొడంబడము; భూవరుతో నిది సెప్పు మేడ్చడన్‌ .* 81

. అనియె నప్పుడు ఖీమసేనుం డాదూతం జూచి ““యోి వినుము; పదునూం డగు నేంటి కడపటం బాండవ్యాగజుండు దిప్తంబగు శస్తా) (స్రుద వానంబునందు ధా_ర్త రాష్ట్ర నుత శతకంబు. బశువరించి వేల్సి రణస!త్త9ంబు సేయుటకు నై వచ్చుంగాని యందా(కం జనుచెంచుట గలుగ దని యా దుర్యోధను నెదురన వాయోడక చెప్ప” మనిన వా(డును మిడి చని ధర్మనందను [వియవచనంబులను, వృకోదరు నిష్టురో క్తులను ధా ర్త రాష్ట్రల కెణీంగించెక దదనంతరంబ. 92

3,8

(0%

ర్న

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. చనుచెంచిరి కౌరవుశా

ననమున ధరణిల గల నిఖలజనవతులును న న్మునులును, నమ _స్తజనులును ఘనభుజు జన్నంబు. జూడ. గరిపురమునకుకా. 83

వారి కెల్లను దగిన నక్మారంబులు నేయను, జా[తదానంబులు గావిం

పను, ధృత రాష్రండు విదురుం ఐనిచె;నిప్యిధంబున( (బనిద్దద & ణా GA) న్వితం బై, [వభూ తాన్న వానసంతర్చితనకలజనం బె, యభిమతాంబ రాభరణపరి పూజిత భూసుర [పకరం బే: య థాకాలవిహితర్థు లక లావం ధ్‌ , అగ జ ర బె, యథాశ్నాస్త్ర్కయం బై వైవ్లవయానంబు నిర్విఘ్నంబుగ6 బరి

సమా_వ్రం బగుటయు. 54

. అవభృథళోభితు. డై కౌ

రవముఖు్యు (డు భూరిక నకరత్న తతుల భూ దివిజుల( బూజించి, న్భపుల

వివిధవిధుల నత్కరించి వీడ్కొలివెం. దిగక. 65

. ఆట్‌ యడ నధ్వరోత్సవాగతు లెన జను ల నేకులు ధృత రాము నందను రి ౧ ౧. € ర

సమ్ము ఖం బున నిట్లనిరి. 86 ““జనవతు లెవ్వరు నివ్విధ

మున నిర్విమ్నముగ నఖిలభూజనన మ్మో

దనముగం జేసి రె సత్మ తు?

J తనమ! థభ వత్చుణ్యమహిమ లాళ్ళర్య మిలకా. 8"

శా. సారోదారవిభూత మై మును వారిళ్చం|[దుం డొనశ్చెం [గియా

పారీణుం డయి రాజనూయ; మది సెప్పకా వంటి; మయ్యజ్ఞ ముం గౌరవ్యో త్తము( ేనధర్మనుతుండుం గావింవంగా6 గంటి మే, మా రెండుకా నరి గావు నీమఖమతో నత్యున్నతి౯ భూవరా! 88

. ఈజన్న మొనర్చియ గా

దె జగచా వర్హకీర్షిదీపితు లై య "వా జసురలోకనుఖముల

(థాజిల్లి రి రఘు యయాతి భర తాదినృ పుల్‌ .” 29

ఎది

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 379

ఇ. అనీ నునింవంగ మజియును నంద కొంద

అయ్యుధిస్టిరు రాజసూయంబు చిదుర పాలు(బోల దీమఖము వై_భవసమృరద్ది" నని తలంచిరి నిజహృదయంబులందు. 90

. అలనంతరంబ నిరంతరానంద మంద మందాయమాన మాననుం డగుచు

మాన వేశ్యరుండు దన్ములు దొరలు బంధుజనంబులుం బరి వేష్టింపం, బౌెరజనద త్తాశీర్వాద జయజయళ బ్లశ బ్రాయమానదిగ్వి భాగుం డగుచుం, బుణ్యాంగ నా కరకలితలలితాకత విశేపంబులును, బటువందిమాగధ నంకీ ర్తనంబులును గై_కొనుచుం బుర[పవేశంబు సేసి, రాజమందిర ం జె మన ద గవ ములక గతుం 2 ధ్నత రాష్ట్రంనకు, గాంఛారిః( గ్భ | దోణభీష్ముల ఎం (బణ మిలి యులంబు వికసిల( గనకాననాసీనుం డయెం; నప్పుడు కర్తుం aa) ag) య ల Eo డతని కి ట్రనియె. 91

భాగ్యము గాదె కౌరవనృపాల! భవన్మఖ మిష్ట్ర నతి. )యా యోగ్యత నిక్వికల్పముగ నొందె నమా ప్తి; నశేవధా తియు౯ భోగ్యమ నీకు; నింక రణభథూమి, బృ ఛాసుతులన్‌ జయించి న మ్యగ్యళశాలి వై. భువనమాన్య! యొనర్చుము రాజసూయమున్‌ .

క. అది యెమ్మెయి యి నగునో యని

మదిలో వగవంగ వలదు; మమవతనూజుం గదనంబున( జంపక యే పదనఖధావన మొన్న చార్జి వముఖా ర్ట!" 98

, అలిన( గర్వం గారా జేర్చి, యన్న "రేం[ద

నందనుడు “సీసవోీోయత నాకు గలుగ. బాండవుల నోర్చు శుంతటిపని మవోత్మ!” యని సహోేదరనహితుం డై వార్ల మొంచె. 94

. అట ధర్శతనయుందు నూతతనయు (పతిజ్ఞ విని, వాని ఒల ళెర్య

విభవంబును, న భేద్య కవచ |పభావఃబును దలంచి వివ జ్ఞహృదయుం కై రేలెల్లను గన్ను మూయుటలేక వగచుచుండె; నిట దుర్యోధనుం డునుం గర్ల సౌబల[పవర్శిత కార్యఖడ్లుం డె, ఫీష్మ దోణకృపాదుల

380

నీ ఇ

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కును, మవానీయు _లైన మహీనురులకు ననుదినంబును [బియసత్కా రంబులు సలుపుచు, ధనంబు దశ్తభు క్తృఫలంబుగా వగచి నిరంతర త్యాగ భోగంబుల ననురాగంబు నొందు చుండె'” ననిన వై శంపొయను

నకు జనమేజయుం డీ ట్రనియి.

॥ దురో్యోధనుచెజు దలిగి య

వార్యప రా[కములు పాండవ పభులు మహో శృర్యాచరితు లవ్వనమున నార్య్యులు మజి యెట్టి వార లె_రి? మునీం|దా!

దై శతవనంబునందలి మృగసమూహము ధర్మజు స్వప్నంబునందు

ఛా

వచ్చి తమ దుఃఖంబు సెప్పుట

వ. అని యడిగిన నమ్మవోముని యమ్మహీపతి క టనియె.

సీ

, ది వ్రతవనంబున ధర్ముజుం డొకనాండు

నిదింపంగాం, దద్వ నేచరంబు లగునట్ట మృగజాతు లన్నియు. గలలోన

వచ్చి, కన్నుల న|శు వారి దొరుగం, ద మ్మెజీంగించి యాతనితోడ నిట్లను

“ఢరర్మాత్శ |! మీరు నిత్వంబుం గడి చంపంగ6 జంపంగ నమసి యల్బావళి

పము లయ నిప్పు డస్మతుులంబు 3

. తము బీజమా[తమ దక్కి యిట్లు వనరు

చున్న వారము; మరింక నొండుగడకు నరిగి మము. గావగ కరుణార్హబుద్ది '' ననీన నట్ల కా కని వాని కభయ మిచ్చి.

. జనపతి మేల్కొని యంతయు

ననుజుల కటీి(గించి యిట్టు లను “నబ్బము వై నెనిమిదినెల లుండితి మి

వ్వనమునం వగు నింక నొండువలనికి( బోవన్‌.

ర్ట

96

9

98

69

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాస ము 981

- ఇప్పుడు కామ్యక వనంబు బహుమృగాకీర్ణ ంజై , సరసఫలభరితభూరువా (సకరంబై_, విమలకమలాక రాఖి రామంబై_ యున్న యది యని. వింటిమి; గావునం [(గమ్మఅ నందులకుం జని తృ ణబీందునా ళమంబున వసియించుట లెస్స” యనినం దమ్ములు “దేవా! నీ వెట్టు నిళ్చ యించితి మాకు నదియ యిష్టంిబని పలికిరి, తదనంతరంబ. 100

- అనుజన్ఫులు(, బాంచాలియు

ననుచరవర్గ ౦బు | బాహ్య ౪ావలియును దో.

జను దేరంగ సమ్మదమున

ఘన తేజుడు సనియె( గామ్యకవనంబునకుళా, 101

ఇ ట్లరిగి యందు( గృతనివానులై యవ్వీరులు శాకఫల మూలంబులం చేసి చేవాయా(తలు నడుపుచు, నొండురులయలజడి నూచి యత్యంత దుఃఖపరవళు లగుచు జూదంబునా(డు దమ పడిన వాట్లు దలంచి కలంగుచుల (గోధళోకంబులు దమలోన నుషళమించికొనుచు వ ర్తి ల్లం బదునొక్క్లం డగునేండు ననిన నుందజుం గాలంబు గడగాంచిన వారై వెడ పెడ వికసిల్లిన చిత్తంబులతో నుచిత వృత్తంబుల నుండునంత.

. (దీతుండై చను దెంచె నా|శితజనాభీష్ట యాశీలు(, డు

గ తామ్నాయుండు, నిర్విధూతదురిత కేశుండు, యోగామృత

a ౧౧

స్ఫీతస్వాంతు(, డనంత సంతతనమావిర్భూత కారుణ్య థా

రాతోయన్నపనై కశీలుండగు పా రాళర్యు. డచ్చోటి!న్‌ . 108

. మునివతి దోదవ్వుల( గని,

జనపతి దమ్ములును చాను సం పీతి నెదు

రని, యంర్థ్య్యాదివి శేషా

ర్చనలం బరితుము! జేసి సంభృతభ కిలా, 104 రు అవాణాతలే

- కృష్ణ దై్రపాయనుండును ననవరత వనవాసాయాన కృళ చేవుల,

నధిక దుఃఖాయమానవాదయులం దన మనుమలం జూచి వగచి ధర్శ్మవుతున ది ట్లనియె. 105.

. “కాలవిపర్యయంబున నుఖంబును దుఃఖము వచ్చు చుండు; నె క్యాలము నేరికిన్‌ (ధువము గాదు నుఖంబును దుఃఖమున్‌; మహీ

3892

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

పొల ! బుదుంకు దద్వివిధభంగు 'లెజింగి [పవ మోఖేదసం కీలుడు గాడు చెంటను (బనిద్దపథ6బున న్మపమత్తు. డై, 108

* విను నీవును నావదలకు

1 మనమున నెక ంత యోర్చి, మవానీయముగా నొనరింపుము తపము, దవం బునన కడా సకల సౌఖ ములు సిద్దించున్‌ ? 107

. తమయు, నహిాంసయు, సత రము

నమతయు, నిం| దియజయంబు! శమము, బరి తా గమును దపోలకణములు; [గమమున నిన్ని యును నూర్ణ గతి కారణముల్‌. 108

ఇందు౯వేసిన వుణ్యంబ యందు గుడుచు;

నది మలు వేయు;

గాన తనళ క్రి తో గూడ దానధర్శ

చిరవరోవకారంబులు సేయ వలయు "' 109

fb tp ల గ్ర ల ర ల

* అనినం జాండవా;గజుుడు “దానతపంబులలో దమ్కృరం బియ్యది ? WC

యెొడ్డాన నధిక ఫలంబగు ** నని యడిగిన వేదవ వ్యానుం డి ట్లనియె, “దాన మూరి త ఫలదం; బర్ధ సాధ్య మె

ప్రై థి ఫి ==

వర గుటం గరము దువ్యురము నదియ; నరులకు నధివ ? [వాణంబులకం కును

రూపింవ నర్థంబు తీవు విన వె; యు! గంబు నిన యాయుధముల మొనలవై

నుజుకుట, యంభోధి కటిని చనుట, కృపి వాశుపాల (నం కేశంబు నొందుట,

వ యడవులం గొండల విడువు వడుట.

- నవసి పొవసి యనుదినము బర_వష్యులై

యునికి దలయవ నర్థ మునక చూవె; యటిమఃఖలబ మెన యయ్యర్థంబు లు 6 = థి విడుచు ెవ్వెధమునం గడిచి గాదె? 111

శాం.

ల్‌

ఆరణ్యవర్వము, షమ్థాశ్వాసము 383

అ న్యాయార్జిత మైన విత్తమునఈ జేయం బూను చానంబు మూ

ర న్యాయం బది; దానంజేనీ ఫలపాకం బేమియున్‌ లేదు; యు కృస్యాయార్జిత మించుకంత యయినం గాలంబు, దేశంబు న మ్యాన్యంబై_ తగ బాతయోగమున సౌమ్యంజై ఫలించుం దుదిన్‌.

. తొలి ముదలుం డను మవోద్విజుండు సన్మార్గోపార్తితం చెన (వహి ౧ a nN జు ర్ల

[దోణంబు సత్చొా|తంబున! [బతివాదించి కాదె పరమసెద్దిం బొంది” ననిన విని ధర్శనం: నుండు “మునిం దా |! ముదలుండు (పహిదోణం గ LL బెబ్బంగి నుపార్టి ౦చె? నెట్టి పా తంబున. (బతిపాదించె ? విన వలతుం జెప్పవె” యనిన నతం డి ట్లనియె, 118

—: వ్యాసుడు ధర్మజునకు (వీహిదోణాభ్యానంబు సెప్పుట :-_ క

46

అతిథి పియు:డు. విశిష్ట

[వతుండు, విమత్సరుండు, సత్యవచనుండు, విని

రి తవిష యేం[దియుండు. నము

న్నతపుణ్యు(ణు, మద్దలు(డు గినాతనబు దిన్‌. 114

. పుతదారనహితంబుగాం గురుకే తంబున వసీయించి, యుంఛవృ త్తి

పరాయణుం డె వాడ్యమిం దొడంగి వదునాలుగు దివనంబు

లొకొంాకూ గింజగు శాం దూనెఃడు వడ్లు సమకూర్చి, పర్వదినం

బున బాకంబు సేయించి. దేవవితృవూజనంబు లొనరించి, యతిథుల

కన్న ౦బు వటి మిగిలిన ౧రున్న ౦బున( దానుసు బు తకళ (తంబులును లు

దేహయాత నడుపుచు, నివ్విధ-బునం బతోపవాగ|నతంబున వ ర్తిల్లు

చున్న యెడ నొక్క పగ్విదిన..బునందు. 115

. మతి నత్యంతజుగుప్పితం బయిన యున్శ త్తస్వరూపంబుతో

గతవస్తుండును, ముక్త కేళుండు, బహుగామ్యోక్షిశీలుండు నై. హితపుణ్యుండు మునీశ్వరుం డతిథి మై యేతెంచె దుర్వాను. డకా యతీ యమ్ముద్గలువాలికిం బటుబుభుచాయ త్తతం దూలుచున్‌ , 116

. అతని గని యించుకంతయు

మతి ననుమానంబు లేక, మానుగ. (బత్యు

384

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

దతు6 డె యర వ్రు జాద్యము గ యా యె లి నతిభ క్రి నొనర్చి మునికులా గణి నెమ్మి౯ా. 117

. అన్నంబు సెమె; నత(డు త రు

డన్నం బంతయును గుడిచి, యాత్మ. దనిసి, శే షోన్నంబు మేన నిండంగ నన్నుతు. డలంది కొని మగుడి చనియె నిజేచ్చన్‌. 118

, మునివతి పర్వముపర్వం

బున మణీయును నరుగు చెంచు; ముద్గలు(డును చా ననశను( డై యుండియు న

మ్ము నివరునకు నొసంగు నన్నముం [బియ మెస6గన్‌ . 110

. ఇవ్విధంబున నాటు పర్యంబులు గుడిచి దుర్వానుండు వాని చిత్తం

బున నొక్క కొటంతయు గానక యద్భుత వమోదమగ్న మానసుం డై వానికి ట్లనియె. 120

. “నీయట్లి దానశీలుని

నీయణఖలమునందు6 గాన నెన్న ండును; న తాయ త్తమకతివి, నాధుని దేయుండవు, నీవు పుణ్య కేజుండ వనఘా. 121

. మనమున నేవగింప కవమానము సేయక, యించుకంతయుం

గినియక, 'యోలమందక, యక్ళ!|కిమభ క్రి నొనర్చి తీవు న జ్ఞననుత! యన్న దానము; [పసాదము, నత్యము, ఛై. ర్యమున్‌ , దమం బును, నపరిగవాత్వమును బొల్పుగ నీధన మయ నియ్యెడన్‌. 122

. చవులకు( | బేముడించు ననిళంబును నాలుక; దాల్ళి పెంపు, ధ

ర్మువును, శమంబు( [చెకొను నముద్దతి నాంకలి; వీని రెంటనుం దవులవు; జీవిత స్థితికి చావల మన్నమ; నీవు జీవితే చ్చ విడిచి తిప్పు; డే మని |పళంన యొనర్హు? నినుం దపోనిధీ. 128

మనమును, నిందియములవ _ర్హనమును సరిగా నొనర్చు ధర్మంబు దపం

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 385

బని చెప్పుదు; రట్టితపం బనఘా! నీయంద కలి” నభినవభంగికా,. t24

ట్‌, |వీతు(డ నతి నీ వలన బేర్చిన పుణ్యఫలంబు లెల్ల సీ చేతివ యయ్యె; నీదగు (పసిద్ద తపోవిభ వంబు నిర్భర [వాతము లిప్పు సాె( ది|దివంబున కీవును మేనితోడ వి ఖ్యాతిగ దెవయానమున [గక్కున నేగాదు సంయమీళ్వరా.” 125

వ. అని పలికి దుర్యానుం ఉడరిగ( దదనంతరంబ వాంససారనయు క్షం బును, గింకిణీ మాలి కామనోవహారంబును, గామగమనంబును నయిన విమానంబు గొనుచు దేవ దూత ముద్గలుకడకుం జనుచెంచి యి ట్ర్లనియె. 125

క, “అనఘ! భవత్సుకృతంబున ననిమిమలోకాభి గమ మవా_ప్తం బయం; జను దెమ్ము; విమానము చ య్యన నెక్కుము చిత్తమున. [(బహార్షం 'బెసంగ౯ా.”” 127

వ. అనిన చేవదూతం జూచి ముద్గలుండు “మవోత్మా! దివిజలోకం జెట్టిది? వినవలతు; నందుల గుణదోవ.ంబు లెణింగింప వలయు; నత్చురు షులతోడి మెతి సా ప్తపదీనంబని చెప్పుదురు;గావున మై త్రం బురస్క రించి నిన్నడిగెద” ననిన నతం డమ్మునీందున కి ట్లనియె. 128

ఎ! ముధలునకు దేవదూత పుణ్యలోకంబు తఠఅంగు "సెప్పుట :-_-

క, “ఈ లోకమునకు మీ దై. బాల(గ వెలుంగొందుచుండు స్వర్ణోకము, నా నాలంకారయుతము, ది వ్యాలోక ము, దేవయాన మది మునినాథా! 129

చ. అములత పోని వాసులు, మవోధ్వరశీ లురు, నత వ్రసంధు, లు త్తములు, జి లేం దియుల్‌ , సములు, చానవరుల్‌ , రణళూరు లందు వా ర్షమున వసింతు; రచ్చరులు, సాధ్యులు, 'దేవమునుల్‌ , మరుద్వను

[వముఖులు "వీజు వేణు తగుపట్టుల నుండుదు రంద యిమ్ములక.. 180 (25)

386

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. మణీయు ముప్పదిమూ(డువేల యోజనంబులు వి_స్థతంబై న మేరు

శిఖరంబునందు నందన|పముఖంబు లై న చేవోద్యానంబులు పుణ్య పరులకు( (గీడాస్తానంబు శై విలసిల్లు; నయ్యెడల నాంకఠియు, నీరు వట్టును, శీతోస్తభయంబులును, జరారోగ వికృతులును బుట్ట; వెయ్యె డలం జూచిన నతి మనోవారం ట్రై సకలేందియతర్చణం బై యుండు; నిట్టి పుణ్యలోకంబునకు నర్షులయిన పుణ్యపురుషులు బిది నియోగ పక్వంబు లయిన మానుషశరీరంబులు విడిచి జేజోమయంబు లగు దివ్య దే హంబులు ధరియించి, వివిధాంబరాథరణభూపితులును, నమ్హానకుసుమమాలి కామనోహరులును నై కనకవిమానంబులందు 'దేవదూతలచేతం గొనిపోవంబడి, యందు శోక [భమ (శమాయాన విరహితు లై. వివిధసుఖంబు లనుభవించు చుండుదురు. 181

. అనఘ! యిం[దలోకమునకం శు మీద ని

శోక మగుచు దైహ్మలోక మమరు; నది యనన్యది వ్రసదన మై తన దైన వెలు(గునను జగంబు వెలుగ జేయు. ఫలి

. మనువులు, ఛాతలుకా, మునులు మానుగ నుండుదు రందు;

లోభముం. గినుకయు., గిల్భిషంబు, నపకీ ర్రియు, దుఃఖము, జన్మ వై కృతం బును జనియింప; వీభువనముల్‌ చెగునప్పుడు నాళ మెంద ద వ్వినుతపదంబు; దానియెడ వేడుక సేయుదు రిందముఖ్యులున్‌ .! శిలి

. న్వర్గంబునం గల గుణంబు లెణీంగించితి, దడియదోవంబులు

సెప్పెద వినుము. 18h

. ఇందు. జేసిన వుణ్యంబు లెల్లన ౦దు(

గుడుచు(గాని మర్త్యన కందు గడి పుణ్య మాచరింపంగ.6 గాదు; పుణ్యావనాన మగుడు భూమిక (తోతురు మగుడ నతని.

. కడు మరగిన సాఖ్య్టంబులు

విడుచుట. జిత్తంబు దుఃఖవివళముగ మహిం

ఆరణ్యపర్వము, షస్టాశ్వాసము 5387

బడు జూావె పుణ్యలోకం బెడలిన మనుజుండు చేజ మేది యబలు( 2. 136

. తన తక్కువయునికియు, న

న్యునియున్నతలీలయుం గనుంగొని చిత్తం

బున నెరియు చునికి గలుగును,

జననుత * సురలోకవానజనులకు నెల్ల ౯. 187

. [బివ్మాలోకంబునం దక్కు దక్కిన పుణ్యలోక ంబులం చెల్ల నిదియ మేరయ్ణై చెల్లు, మణియు( బుణ్యలోక వరి|బష్టుండు మ_ర్యలొకంబున సుఖశీలుం డయి పుట్టు; నీలోకంబు కర్మభూమియు నాలోకంబు ఫలభూమియు నని యొబజుంగుము; నీవలని యాదరంబునంజేసి యింతయుం 'జెప్పిత్సి నీ వింకం దడయ నేల? చనుదొ మ్మనిన ముద్గలుండు గొండొక విచారించి చెవదూశం జూచి యి ట్రనియె,

. “ఇట్టి దివ్యసుఖము లే నొల్ల (; బది వెలు

వచ్చె నాకు; నమరవర్గమునక

యుండ నిమ్ము వాని; నో యన్న! విచ్చేయు

మిన మైనయెడకు నిపుడ నీవు. 1939

. ఎ య్యుడకు. జనీన6 బురుషుం

డి య్యెడకును మగుడ కుండు నెక్కాలము, నే

నయు్యు త్తమపద పిక్‌ నె

యెయ్యనువున నైన నుత్సహించెద బుద్ధిన్‌ .” 140

. అని చేవదూత వీడొలిపి ముద్గలుండు శిలోంఛవృ త్తి విడిచి, పరమ శాంతిం గ్రైకొని నిర్వికల్పం వై న జ్ఞానయోగంబునం జేసి తుల్యనించా స్తుతియును, సమలోష్టాళ్ళ కాంచనుండును నై. పరమసిద్దిం బొంెం; బాండవోత్తమా ! నీవును రాజ్యరహితుండ నైతి నని వగవక తపంబు సేయుము; తపంబునం జేసి శుభంబులు సేకులుం బదు మూండవునేంటి కడపట. బవితృ వై తామహం బై న రాజ్యంబు నిన్నుం (తాపించు' నని యిట్లు సాత్యవ కేయుండు కౌంకేయుల నాశ్వాసించి

నిజా ళమంబునకుం జనియె నంత, (41

388

జ

(శ్రీమదాంధ మహాభారతము

| విత తా నేకమృ గాకులంబును, సదావిర్భూతనానాతరు

వత తీవువ్పనుగంధబంధుర శుఖా వాసంబు, |బవ్మార్డి సం (శితవుణ్యా శమమండలంబు నగుచుం జె లొందు నక్కానలో ధృతపుణ్యుల్‌ విహరించి రేవురును గుంతీవుతు లిచ్చాగతిన్‌ . 142

. ఒక్కా నా డమృహారథులు తృణబిందు నా|శమంబున 'ధ 'మ్యనహితం

బుగా' బాంచాలి నునిచి యేవురు నొక్కుట మృగయార్థ ంబు నలు దిక్కులకుం జనిన యనంతరంబ. 148

—: సైంధవుడు దౌపదిం జూచి మోహించుట :=-

. వీరుడు నె ౦ధవుండు జనవి[కుత శెర్యుండు సాల్వకన్య నిం

వార6గఈ బెండ్లి యాడుటకు నె నిజవై భవ ముల్ల సిల్ల వి స్ఫారచతుర్విధోరుబలసంగ తు( డై చను చుండి, యా[శను ద్యారమునందు( గాంచె (దుపదకితిపాలత నూ జ నచ్చటన్‌. 144

. నీలపయోదమండలము నిశ్చలలీల .వెలుంగ? జేయుచుం

|గాలెడు వాలు గొ మ్మెజుగు కై వడిం దద్వనభూమి నెంత యుకా లాలిత దేవా కాంతివటలఅంబునంజేసి వెలుంగ6 జేయు న

జ్వాల వినీలకుంతలవిభాసీని. జూచి సవిన్మయాత్ము( డై. 145

మగువ దగిలిన చూడ్కుల మగుడ( దిగువ

నేర్చు సాలక, యత(డు కందర్నదర్శ్చ

గోచి రాత్ము(డై నిజసఖు( గోటికాన్యుం

డను నృపాత్మజు. జూచి యి ట్లనియెం బీతి. 146

. ““ఇన్నలినాథీ యెవ్వతియొ ? యివ్విపినంబున చేకతంబ యి

టున్న నిమిత్త మమియు ? నురో తృమకన్య యొ, యతవతకాంతయో, య౧ —0 వావి

పన్నగ భామయో |! మనుజభామిని గామి నిజంబ; యిట్టిచె ల్వున్నదియే మహీతలమునుగ్మలు లెవ్యరియందు నారయన్‌ ?

. లీల యెలర్చ(గా నబల శేజి(గురాక్షనుబోలె నొవ్వు కం

గెలు కదంబశాఖతుది( గీలొన "జేసి వసంత విభ మో న్మీలిత బాలవల్లి క్రియ మే లగుచూడ్కుల మించి పావక జాలయపో లె. జిత్తము నిజం బెరియింపం దొడం గ. జూచితే. 148

రేవా

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వా సము

. ఈకమలాణి నాకు వాద యేశ్యరి మైన, (దిలోక రాజ్యముం

టొ B

బెకుణు నేలినట్లు వీలసిల్ల నె; దర్పకవీరు బంటు. గాయ

గె కొని సర్వభొగములుం గొంతు; నొడంబడం బల్కి దీనికిన్‌. నాకను బొం దొనర్చి కరుణం జరి ార్ధునిం "దేయ వే నను౯.'”

[ప్రణయ సుభగంబుగా నమ్మగువ ౬ టనియె, ౧

. “మృగనే(త్ర ! దారుణమృగసమాకుల మైన

యివ్వనాంకఠకరమున నేకతంబ

యిట్లు నీయున్కికి నెయ్యది మూల? మి

వ్యనదేవతవొ ! సురేళ్వరునితోడ నలిగి ధరి[తి" నరుగు దెంచినశ చీ

లలనవో ! హరియుర స్ట (లిం దొరంగి "కేరి [గుమ్మరు పద్భ "గేహవో! భవదీయ

జనకత్వమున నముజ్జ్వలితు: డైన

. పుణ్యు 'డేవంళమునవాండు ? పొలంతి! నీదు

జీవి తేశ్వరుం. డగు సుఖజీవితాత్ము( డన్వం? డబల! నీనామమై యింపు మిగులు శోబి మెయ్యది * నాకు నిజంబు సెపుమ.

. కరిరాజగమన ! మాతెజు(

గరయ దలచి జేని వినవె యధికబలుండ నే నురథు( డను రాజు పు తుండ నరిమథను(6డ( గోటి కాస్యుండు డన! జనువా(డ౯.

. అల్ల కాంచనరథము వె నలరు వాడు

ఘనుడు, కేమంకరుండు |తిగ ర్హవిభు(డు; మజియు నిను జూచుచున్నా(డు మగువ! వాండె దీ ప్రభుజుండై న కాళింగ దేళవిభుండు.

. ఉలి పద్యాక రముపొంతనుండి నిన్ను ర్‌ి,

మెచ్చి కనుంగొనుచున్న యున్మిలి తామ:

389

149

. అని పనిచినం గోటికాన్యుండు [గక్కునం అాంచాలిపాలికిం జని

1590

152

159

390

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

డుర్వినిజ్వాకువంళోద్భవుండు నూవె సుబలభూవతిపు[ తుండు నుభగు( డతండు. 154

. అరుణాళ్వయు కంబు లయిన రథంబులయందు రత్న మయభూవణు

లయి నమిద్దవవ్నులుంబో లె వెలుంగుచున్న యా సౌవీరకుమారులు వన్నిద్దబుం దన్నుం జేరి కొలువ, ననేక సహా నకరితురగరథపచాతి పరివృతుం డై మవోగజంబు వె ళోబిలుచున్న యవ్వీరుండు. సింధు cen ర య సౌవీరనాథుండై న జయ(దధుం ; డమ్మను జేళ్వరుం డిప్పుడు నీతెజం గెజుంగ. దివిరి నన్ను నిట పు _ల్తెంచె” ననిన బాండవవపత్ని మృదు సం[భమంబునం గదంబశాఖ విడిచి యు త్తరీయంబు నంగతంబు గావించుకొని కొటికాస్యున కి ల్లనియె. 155

. “అన్న! యిచ్చట నే నొంటి నున్న చాన;

నీ విచటి కేంగు చెంచుట నియతి యగున? నుతవతిని ధర్శవతి నన్ను నితరకాంత( గాయం దలంచి పక్కలు వల్క (గాదు నీకు. 156

. నీవు శిబివంళోద్భవుం డైన నురథు పుతుండ వగు చే నెజుంగుదు;

నస్మ[త్ప కారంబు నెవ్పెద విను; మేను బాంచాలవతి యన [దుపదు కూంతురం గృవ్హయనుదానం; బాండునందను లగు యుధిష్టిర ఖీమా ర్లున నకుల నహాచదేవులకు ధర్శవత్శి; నవ్వీరు లిష్పుడు నన్ను నివ్వనం బున నునిచి. 157

. ధర్మజుడు దూర్చు, భీముండు దతీణంబు,

నర్జునుండు పడమర, గవ లర్ధి నుత్త రంబుగా వేంటటవోయిరి; రాజముఖ్యు లన ఘు లింతకు వత్తురు వినుతబలులు. 150

“మీ రమ్మవోత్కులకు మాననీయులరు గావున నార్యజనమి[తు లగు

నక్కురుకుల పవిత్రులు నేయునత్కారంబులు కొని పోవుదురుగాని

యొక్కింతతడ వియ్యా[శమసమీవంబున _ నిలువుంి* డని పతికి

య ల్లన యవ్వరవ రిని భయంబునం బర గృవాంబు సొచ్చినం గోటి ౧ యణ బం

కాన్యుండును [గమ్మటి చని, జయ[దథునితోడ నవ్యామిని పాంచాల.

ఆరణ్యపర్వము, పష్టాశ్వాసము 991

కన్యక యనియును, బాండవపత్ని యనియునుం జప్పిన, నద్దురా తుండు మదన కంపిత వాద యుం డగుచు నమ్మగువ నపపహారింపం డివిరి, కతిపయ జనసమేతంబుగా నరిగి, సింవోగారంబు సొచ్చు వృకం బునుంబోల. బాండవ నివాసంబు సొ త్రంచి పొంచాలిం గని దానికి ట్లనియె. 159

. “వామాతి! నీకు. గుళలమె?

నీమన నెచ్వారియందు నిత్య పేమం

బె 'మెజయు నట్టి సొబగులు

నీమగ లేవురకు నిపుడు నెమ్మది యె? మదికా?” 160

. అనిన వానికి నమ్మానవతి యి ట్లనియె 161

. “స్టిరమతు లైన పార్జులకు సేమమ; నీకు ననామయంభె? భూ

వర! తగ వింద వైతి కురువర్యులయింటికి; నట్టు గావునం

బరువడి నానన[కీయయు. జాద్యము కొను మాదరంబుతో; నరసకురంగమాంసముల( జల్పుము భోజనకృత్య మి త్తణికా. 162

. వేట వోయినారు విభు; లిసు వత్తురు;

వారు వచ్చి నీకు వలయునట్టి

[పియము లాచరింప [బీతుండ వై మణీ

యిష్ట జనులు నీవు నేంగు మనఘు! 168

. అనవుడు సై ంధవుం డనియె “నంబుజలోచన! నీవు మాకు జే

యు నతిథిపూజ లన్నియును నొక్కట నెన( గొజంత లేక వ

చ్చినవీయ, మన్న్మఛా(న్ర్రముల చిక్కు_న( గాతీియ వొందె డెంద; మిం

క నను గృతార్జుం జేయుము; దగా రథ మెక్కుము; లెమ్ము నెమ్మితోలా. 164

ధరణీ రాజ్యము గోలుపోయి ఘనకాంతార న్టలీవాసు లై సరివా 'రెల్లను నవ్వ గుత్సితద శాసనం వా ప్తిమై నున్న ము ష్కరులం జార్జులం గొల్చినం గలదె సౌఖ్యం! బెంతయు౯ బేల వై_ తరవించానన! (శ్రీవిహీనులం గరం బర్జింతు కామినుల్‌ ? 165

et

(శ్రీమదాంధ మహాభారతము

. చిగురుో(డి! నిఖలనింధుసౌవీరథూ

వలయ రాజ్య 7 రవంబుతోన నన్ను నేరికొని, మనః|పియభోోగై_క యోగ్య వగుము; విడువు మొండుదల(వు,. *”

166

. అనిన చాం'చాలి [పకంపితచి త్త యగుచు6 గొండొక దొలంగి వాని

"దెస నవమానదృ్భష్టిం జూచుచు; దన పతుల రాకయ కోరుచుం, (బత వాక్యంబుల( గొంత కాలమే పంబు నేయుట._ వాని కి ట్లనియె.

. “తలం జాండవధా ర్త రామ్ట్రఫలకుం జెలియ

లైన యా దుళ్ళలకు( బతి వనఘ! నీవు నాకు. దోంబుట్టువవు గావె? నీకు. జనునె పాడి దప్పినమాటలు వలుక నిచట?

, నయమును ధర్మము గల య

న్వయమున జనియించి నాడ; వక్కట! ధర [కయ యొజు(గంగా వలదె*ి యు భయలో కవిరుద్ద మైన పథ మేమిటికిన్‌ ?'

. అనిన నద్దు రాత్ముండు దరస్ని తాననుం డగుచు ని టనియెొ. ది గ

. ““వనజాతి! రాజధర్మము

వినవే యెన్న (డును? మను జవిభులకు. [బమ'దా జనుల యడ వావి వెదకం

జనదు; వలసినట్ల వేడ్క సలుపంగం జెలున్‌. లా య

+ విను మదియు. గాక, జగమున

వనితారత్నంబు లెల్ల వారికి భోగం బునయిడ సాధారణము; లొ కని ధన మని గురుతు గలదె? క రినిభగమ నా.

168

169 1/0

171

172

. అనిన నయ్యంగన [కోధకలుపితాంతరంగ యె యిప్పాపాత్కుండు

[పియవచనంబులం బోవండు, బెట్టిదంబులంగాని చక్కంబడ6 డని

తలంచి, యి టనియెొ. ap)

178

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 393

— ద్రౌపది సైంధవునితో నిషరోక్తులు వలుకుట : చ, (పకటిత ₹"ర్యనారుల, నభగ్నపరా [క్రమనిర్జి తాహిత [పకరుల(, జాండునందనుల(, వబాండుయళన్కుల నాత్మలో దలం పక నను ధిక్కరించెదు; నృపాలకులాధమ ! నీదుగర్వదు ర్వికనన మింత( బోదు, తుది (వేం గగుం దక్టుము దుప్పిలాపముల్‌ . కన

మ. హిమవచళ్చాదవనాంత కేలిరతి మై నేపారి కోపారుణ [కమనే్నేతాంచల మై [పభూతమద శేఖం వై నగంధర్వి పేం [దము డాయం జని సిళ్టు సూపుట సుమీ ధర్మాత్ము నత్యు[గవి (కము! గౌం తేయవరిష్టు నీవ దొడరంగా. జూచు టూహీింవంగన్‌ ఈ. శాతనఖా గ ఖం డితలసన్మదకుంజర కుంభము క్రము కాతత ౩_లకందరగువోంతరను_ వ్రమృ గేం ద కేసర [వాతము వేడ్క నూంచికొన వారక చేరుట గాదె, కోధని ర్థాతమహో[గు ఖఫీము(6 జెనకం దలపోయుట నీకు నెమ్మెయిల౯ా *

మ. చ లజివ్వో గవిలీఢ విస్ఫురితదంహ్షైంభీమణం బైన బె బ్బులి. గోలం గొని (వేసి తోస్‌ తొలంగం బోవచ్చినక౯ా వచ్చు. గా క లసత్కూ9రళ రాగ్నిదుస్సహుని నగ్గాండివి నట్లింది యె dy a a వ్యలనన్‌ మానధ నాఢ్యు లె (బతికి పోవకా వచ్చునే యేరికిన్‌ ?

ఉ. బోరన విన్ఫులింగములు వొడ్భుంగ, ను|గవిషంబు |గక్కుచుం (గూరవిచేష్ట నాలుకలు [గోయు మహోరగ రాజయుగ్భముం "జేరి పదాహాతిం గినియం "జేయ దలంచుట గా నెజుంగు దు ర్యారులు మా।దిపు[తుల కవ యొనగ్చు( దలంచు శేర్పడకా.

ఉ. ఆలములోన వీ(క నమరానురకోటికి నైన దుర్భయుల్‌, వాలిన వీరు అవ్విభులు; వారికి నె గ్లొనరించి పోయి పా తాళము సొచ్చి డాంగినను దప్పదు మృత్యువు; నీకు నక్కటా కాలము నిండె; నీవశము గాదు విధాతృని చెయ్టు [తోవగాన్‌ , 179

క, తేలును, గర్కటియును చెగు కాలమునకు జూలు దాల్చుగతి6 జార్గుల యి ల్లాల నయిన నాదెన దు శ్శీలు(డ వై; తిది వినాశచిహ్నము గారే?” 180

394

౭m

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. అనిన జయ [దథుండు నవ్వుచు న వ్వెలంది క్ర ట్లనియె 1581

. “వారిజనే[త ! పాండనుతవర్గము నేం డిట మాకు వింతయే ?

నీరుల(భోలె నేల వెజపించెదు మాటల మమ్ము ! వింశు, సౌ వీరకుల వసూ తులము కీరుల మే; మితరతీలీళశసా ధారణబుద్ది సేయకు ముదాత్తచరి[తుల మైన మాచెసకా. 182

. వలవనిమాటల. చేర్చినం దీరడు; వేగంబ యల్ల కనకరథం బొండె,

నల్ల మవోగజంబు నొండె నెక్కుము; వీరంపు మాటలాడక |పియ

వచనంబుల నసన్మత్పిసాదభాజనంబ వగు” మనిన విని యాజ్ఞ నేని వాని కి ట్లనియె. 188

| వీరపత్ని నయ్యు, వీరసహోదరి

నయ్యు, నీకు. జూడ ననదవోశె నున్న చాన; నెట్లు లున్నను నాకు నిన్‌ ళు "దెలుప నేల? పలుకుతియ్య మేల? 184

| అతులిత వృష్టి కేకయబలావళితో(, బటుళం ఖభోవలీ

షితభువనతయుం డగుచు, శీ భుతురంగరథాధిరూఢు( డై జితదనుజాన్వయుండు యచుసింహు(డు వెన్ను(డు ముట్టి నిన్‌ బరి కతబలు( జేయ, నాకు దెస గల్లు శుజింగదు గాక య త్తణీ౯.

. గాండీవ శేఖ యాఖండులుచాపంబు

కరణి గాం, దద్గుణక్వణము ఘోర గర్భగా, నవిరళ గంభీర వీరర

సాపూర్ణ మె సంతతావలిప్త శతు పతావోస్టనమయంబు శమితంబు

£3 గా, మిత్రబర్తి కికారవంబు Dg?

'అసపంగంగ. దోంతెంచి, యిం|దనందనమవో

జలధరం బాయతసాయకోరు

. వృష్టి ముంచుటయును వెరగంది నిలువంగ

నలవి గాక వజచునప్పు జైన

ఆరణ్యవర్యము, షషాశ్వా సము 395-

నాత్మదోషవృ త్రి కై మనంబున వగ చెదవు గాక; యిపుడు సెప్ప నేల? 186

ఉ. మఘోరగచా విదారణ విఘూర్థి త శాతవకుంభికుంభ ముల్‌ చీరుచు మౌ క్షికంపుందతి చే రణభూమి నలంకరించు శే లీరసలోలు. జై సమదలీల బకాంతకు. జేంగుబేరం గ న్నార(గ జూంచి కాక యిటు లంతకు నీమది (తుళ్ళడంగు నే?

క. నను బఅవనితలచ౦దం౦ బున నవమానింప నీకు. బోలందు; మళ్చా వనపాతి వత్యమహిమ ననిశము నేకీడు నెందు నందదు నన్నున్‌ .”' 188

వ. అని పలి (చెపది యద్దు రాత్ముండు దన్ను6బట్ట సమకట్టు క న్నెఆీంగి తమ పురోహితు 'ధౌమ్యునిం బేర్కొని యా కోళించిన నతం డతి రయంబున6 జను బెంచు నాలోన. 189

— సైంధవుడు (ద్రౌపదిని బలాత్కారముగా నెత్తి కొనిపోవుట ==

ఉ. పావవినిశ్సయుండు నతిప య్యెదకొంగు గడంగి పట్టినం గోపముతో నుదల్నికొని కోమలియు౯ వెన వాని వేయుడుం, బోవడి వా(డు చితముగ భూమితలంబున( (దెళ్ళి మారుతా శేమవిభగ్నమూల పయి చెచ్చెర( (చెళ్లు మహీరువాంబు నాన్‌.

వ. ఇట్లు చేలం బడి తడయక యెగసి జయ[దథుండు మగువం దిగిచి రథంబువై నిడికొని, సపరివారుం డయి యరుగం దొడంగె; నప్పు డప్పొలంతీ పురోహితునకు [మొక్కిన నమ్మవోత్కుండు వై ంధవుం బేర్కొని యి ట్ల నియె. 191

మ. “తగునే రాజకుల పసూతులకు నత్యంతంబు నేశాద్భళ ౦ బగు దుమ్మర్శము ? నాదుపల్కు విను; మీ యజ్లాకి. పుణ్యాత్మ; యి. మృ్మగువన్‌ వే విడు; పాండునందనులు నీ మ+*నంబు. | బాణంబు నే వగిదిం గొందురు గాని పోవిడువ; రీపావంబు నిక్‌ |[చెక్కొనుకా.'

వ. అని యా|కోశించుచు నమ్మహీసురవరుండు వాని పిుందన చనియె; నిట పాండవులు నవ్వనంబున ననేక మృగ ౦బుల వధియించి యందణు'.

‘396

౭m

బళ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నొక్కు యెడం గూడంబడి యా [శ మాభిముఖు ల. వచ్చునెడ( దమ్భ్ములం జూచి ధర్భుజుం డిటనియె. 198 ౧

“ఇను(డున్న చెకనుండి యెలు.గింవందొడ(౫6 ఐ తులు; మృగంబులు నతిభోరగతుల మగిడెడు; నిప్పుడు మనకు చావలి దెన నతిఖీవ ణాకృతి నజచె వజడు; పగటజచే నవమానపాటును గయ్యంబు! గలుగు నీళకున | పకార మరయ; గడుకొనీ చెయి వెట్టి కోలచిన ట్ల య్యుడుం జిత్తంబు; తనువు నిశ్చేష్ట మయ్యె,

. నరుగుదెండు వేగ; యా|శమంబున( గ్భషప్ల

నునిచి సచ్చినార మొంటి; నకట | తలప గూరమతులు ఛార్త రాషమ్ర్రలు గడు నెగ్గు సేయం జూతు రెడరు వేచి, 19

కమలహీన మైన కమలాకరమువోలె రాజహీన మైవ రాత్రివొల జూడ. గామంకంబు శూనంమె యున్నట్లు లి దర ౧ దోశె; నేమికీడు దొడరుకొక్కొ. ?” 195

. అనియె; ని ట్ల య్యేవురు నరదంబులు నచత్వరంబుగా( దోలుకొని

యా [ళమంబునకు వచ్చునెడ( బాంచాలిపరిచారిక ధా చేయిక యను నది యతికరుణంబుగా నేడ్చుచున్నం గని, ధర్మతనయుసారథి మొన యింద సెనుండు రథంబు డిగ్గ నుజికి చని “యిది మేల? నేలం బడి పొరలుచు నేడ్చెదవు? నీ కవకారంబు సేసినవా రెవ్వ ?” రనిన నది వానిం జూచి “సె ౦ధవుచేతం బాంచాలి చెజపోయె” ననిపలు కుచు( బెల్లెడ్చిన నింద నేనుం డి ట్రనియె. 196

. “పాండుపు తుల బహిః|పొణంబు నుత్తమ

కీలనమ[గం బాంచాలతనయయ( గొనిపోవునంతటి గుండె గల్గినె? వీమో వోంధమానను.( 2న నె ౦ధవునకు;

న్‌

రా

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 397

-నేంగు. గా కేమి మహీతలగతు. డైన గగనంబునకు వేగ యెగసి చనినం బో నిత్తురే పొరివుత్తురు గాక యు ద్దురవృ త్తి. చార్జు లాదురితచరితు ?

. వీరవరుల ఘోర వివిధా(న్ర్రకౌళ లం

'బెటు6(గ( డయ గాక యెమి వాడు; వగవ కుండు మబల |! వైరి నుగత( దున్మి మగువ చెత్తు రిపుడ మనుజవిభులు.”' 19

, అనిన నయ్యంగన యపాంగతరంగితంబు లగు జామృజలంబు లల్ల న

కరపల్లవ [పమార్జనంబుల నపనయించుచు నతనిం గనుంగొని యి ట్ల నియె. 198

““ఇం దకల్పు లైన 'యెవురున్నపతుల

నాత్మ. గొనక యుజక యంబుజావీ. నసవారించినపుడ యద్దు రాత్యునకును కేటు మూం౭డె వేజ చెప్ప నేల ? 199

. ఇంతకు మున్న వాండు సనియెం; గడు దవ్వుగ( బోవ కుండ న

త్యంత రయంబునం బటుర థావళి యొప్పంగ నెంగుం డుగు కై సంతనకట్టు( డ నములు, శ న్ర్రములుం; డొడుగుండు వర్శముల్‌ ; సంతత దిన బాణముల శాతవు( దున్నుండు; ఉండు నెచ్చెలి౯, 200

, బూదిలో. దొర(గినపూక్తాహుతియుంబో లెం,

గుక్కతో ల్సి త్రిలోం గూరినట్టి రాజితక పీలగోరన ఛారయునుబో లె, మననంబులో. బడ్డ మహితపుప్ప మాలికయునుబో లె, మదిరాజి దుర్జను - కతమున దూషిత గాక మున్న చనరయ్య వేగంబ; చను వె సన్మం(తవి [కుతపురోడాళంబు శునకమునకు( ?

906

(శ్రీమదార్యధ మహాభారతము

"తే. జనునె కమలనుగంధికాసార కే

వ.

కలుపళశవఖాది యెన సృగాలమునకుం గ జను న తన్వంగిసౌంద ర్య చతుర భావ భంగి యాదుష్ట్ర చరితునిపాలు వడ(గ 9” 201

—: పాండవు లేవరు సెంధవు'పె యుద్రమునకు( బోవృట :---

అని పలుకు చున్న ధా తేయిక వలుకులు విని చాని నాళ్వాసించి

యక్కురు వీరులేవురు నాకణంబ సన్నద్దు లై, [కో ఛా వేళంబునం చేసి

మహోరగంబులుంభోలె రోంజచు, జయ[దథు వెన్నడి దాడి వెట్టి

రూడముటి, తతె న్యంబు పిజటుంద నాకో శవచనవివ్యాలుం లు యగు

2 పోవు చున్న 'ధెమ్యుం గని నమస్కరించి మీరింక విగతఖీదుల-రై

యొయ్యన రం డని యామివంబునకుం గవియు జేగలుంబోఅ

"-_

నై ౦ంధవసేనవయిం గవిపి సింహనాదంబులు సేసి; రప్పుడు పాండు పు[తులరథంబుల యడయాలంబులు నూచి సె ంధవుండు చౌివది

QQ.

క్ర టీ నియె. 202

. “ఈవచ్చురథంబుల'వా

శేవురు నీమగ ల యంబుజేవణ ? వీరిన్‌ భావించి యొవ్వ. డెవ్యం డేవిధమున వాడు సెపుమ యొజుంగలగ వలయుకా. 208

అనిన నప్పాంచాలి యనాదర।క్రోధమార్థిత యగుచు నతని కిట్టనియె. . “ఇంక వీరి నెణీగికేనియు నెటుగక

యుండి తేని. జేయ నొండు గలడె? దుర్ముదనమునం గరము దుళ్ళర్మితమునకు. జొచ్చి నీకు. జేటు. చెచ్చికొంటి. 205

+ అయినను న న్నడిగితివి గావునం జెప్పెద నింతియకాని నీవలన నాకు

భథభయమించుకంతయు. గలుగదు; సోదరనహితుం డన ధర్భునందనుం గంటి; నింక6 గుశలంబ యని వలికి యి టనియెొ. 206 టం

. తనువృ త్తాంగుండు, కుద్ధకాంచ నసముద్యద్వర్దు, డభ్యుల్ల స

ద్యనజా తాయత చారులో చనుండు, దీివ్యద్భూరి 'తేజోఘనుం ,

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 399

డనఘుం డ ల్ల రథంబు వై వెలుగు పుణ్యాత్ముడు ధర్మాత్శ ంజుం డనిరోధ| పతిభా (పభావనిధి యత్యాశ్చర్య శార్యుం డనిన్‌. 208 చ, కురుకులశేఖరుం డత(డు ఘోరరణంబుల నెట్టిళతులున్‌ శర ణని సొచ్చి రేని విలనత,రుణామతిం గాచు; నీవు చె చ్చెర( జెడి పోక, నాపనుపు సేసి, వినీతి యెలర్ప నమ్మవో పురుషుని నాశయింపుము; విభుండును నీ దగుతప్పు లోంగొనున్‌.

ఏవే? నొ

చ. ఘనజవన త్త్వారుతురగ ౦బుల( భూనిన య ల్ల విస్ఫుర త్కన కరథంబు వై నతులకాయు,డు, సాలమహీరుహాంబుచా డున దనరారుచున్‌ , వెలయు |భూకుటియున్‌ , దళనొష్టపీడనం బును నయి యున్న వా డనిలప్పుతుండు భీముడు, ఖముం డాజులకొ

ఉ. ఈతనిపౌరుషం బరయ నెందు నమానుషకృత్య, మపతీ

ఘాత, మనేక, మద్భుతము; గర్వితు లౌ ధరణీక్యరుల్‌ నిజం

వీతని నాజిలో6 జనయ నెవ్వరు నోడుదు; రిమ్మవోభుజుం డాతతరోముం డైన | బళ యానలున ట్రండ; యాజ డేమిటకా. 210

4, ధర్మజుకూర్శితమ్ము(డును, ద | త్పియశిమ్యుండు నైన వా(డు, న త్కర్ము.డు వాడె చూడుము [వగాఢ వికిర్ణజి తేం[దియుండు, దు ష్కర్ముల. గన్న నై ని (పండు, నికామభయంకరవి[కమ[కియా నిర్మథిశారి, ఫల్లునుండు నిర్మల కేజు(, డ జేయు, డేరికిన్‌ . 211

క, అవళగతి. గామరోషా

దివికారము లొందినను, మదిని ధర్మవథ

[పవివాతి గాని. డత; డా

దివిజేం[దతనూజు( డద్వితీయుండు పేర్చిన్‌. ల్లి] ల చ. అయనయనం|గమవాుండు, వినయవ్యవసాయి, భయా ర్హలోకసం

(శయు(డు, గృతాస్తుం డాహవవిశారద శౌర్యుండు, శిష్ట జాంధవ

[పీయు(, డసమాననుందరగ థీరశళుభాక్ళతి, యల్ల పుణ్యు( డా

రయ నకులుండు పొండునుతరత్నము, భానురకీ ర్తి, యిమ్మహి౯. ఉ. వీరుడు చిత యోధ, దృఢ వధి, గృతాన్తు)ండు, భూరిబుద్దివి స్ఫారుండు, వాగ్విశారదుండు పార్టులకూరిమిత మ్యు(, డుజ్జ్వులా

400

రణ

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కారుడు, ధర్భుద మః. డవికారు.ండు, [పొఢపతంగ లేజుం, డ ద్దీరు(డు పాండవుండు సవాదేవుండు చేవనిభుండు వెంపునకా. 214

. కొడుకులం దెల్ల 6 గడుంగూర్చుగొంతి యితని;

కమ్మ వోత్ముండు మహి చలియించె నేని, నగ్ని చల్లన యయ్యు నె, నాత్మం చాను ధర్మునిమ్టుండై సత్యంబు దవ్చ జెపుడు. వేగ

. వీళేవురు నత్యంత దుర్వారులు; వీరిచారిం బడిన వారాళినడుమ'

ను[గమకరాహతం బై యవియు పేరోడయుంబోలె నీ వైన్యంబు వికలం బగు; నీవునుం [బాణంబొండెే, మానం బొండె( గోల్చోక మెయి మెయి6 బో నేర్చెదవే?” యనియె; నప్పుడు కాం జకేయులు నై ౦ధవసేనం దలపడి దిజబ్ముఖంబున నెల్లం జీంకట్టు గవియునట్లుగా

కాణపటలంబులు వజంగింపం దొడంగిన. 216.

. “తొల(గకు(డు, పొదువు6, డేయుండు;

నిలువుండు. వడిం బొడువుయో డనుచు నిజయోాధుల( దాం గలయం బురిగొల్సి సై ంధవు( డలభఘుపరా[కము(డు నిలిచె నావావభూమిన్‌. 217

. ఇట్లు |తిగ ర్త ర శిబి సింధు సౌవీర సె నై న్యంబులతో ననేక నరపతిపరివృ

తుం డై నిలిచిన, జయ దథుం జూచి ది ఖీమశే సునుండు [కో ధారుణలోచ నుంతై రథంబు డిగ్గి హేమబంధబంధురంబును నయోమయంబును నగు గ చాదండంబు' [(దిప్పుచు వానిపయిం గవిసిన, నడ్డపడి కోటి

కాన్యుండు నిజనై న్యనంఘంబుతొ నమ్మవోపీరుం బోదువుటయు నతండు. 218

. మనగ జముల, రథ యోధుల.

బదాతులను, దురగములను, బలువిడి. గలయం జదుపుచు దుర్యారగతిన్‌ విదిత బలు(డు ఘునగ దా పవీణత మెజ సెన్‌. వ] 0

. ఇట్లు వివారించి యహిత నై న్యంబు నివాతం బగుటయు! జిలంగి

సింవానాదంబు సేసి యతండు సారథినమువనీతం ఇబెన రథంబు సాద రంజుగా నెక్కి గృహీతళ రాసనుం డె వికమించె; మజఆీయును. 220.

(౫

(26)

ఆరణ్యపర్వము, షమ్రాశ్వాసము

. అలిగి యుథిస్టిరుండును న

గలికం (బతిపీరు లడరఈ గార్ముక విద్యా

Fa

విలననము మిగుల సౌవీ

రుల నూర్వుర రథికవరుల రూ పడ(గించెన్‌.

. నకులుడు నిశాతసాయక

నికరంబుల సమర ధారుణీతల మెల్లం [బకటపరవీరవరమ స్తక బంధురముగ నొనర్భి దారుణభంగిన్‌ ,

. నారాచపాతముల దు

ర్వారుండు నవా దేవు డాహవముఖంబున న శ్వారోహకులం గూల్చుచు ఫీఠవివోరంబు సులి వేడ్క యెలర్చకా.

- నింధురాజసి న్యసింధు పూరమునందు

మహిత ఫల్లు నాఖ్యమంథ న గము దిరిగి కలంప6 దొడ(67”. బరన్భ పాలక మవో జలచర [వజంబు సంచలింన.

. వారణకోటి దచారోవాకులతోన

వివశ మె యొజలుచు నవని! (దెన్లె; నూత హయధ్వజపాత పూర్వకముగ

రథములు దుము రయ్యె రథులతోన; వెన రావుతులతోన వన మణి హయములు

గాడని యు ల్లెడలను బుడమిః గ ్పె; దందడి చెరలుచు సందడి వెల్లుగా(

గాలుబలంబులు గూల గలయా;

. దుముల మథిక మయ్యే; సమరతలంబున

ఫోరరుధిర వారిపూర మెనంగె; జిత విరోధిబలు(డు శతమఖసూనుండు

చాపచనై_పుణంబు సూపునవుడు.

401

221

వివి

2283

224

225

402

తే,

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

సవ్యకరనునందును నపసవ్యక రము

నందు( బరాకయసంగ త మగుచుం జూడ.

గొఅవి దిప్పిన యొ న్చున మఖ నె బార్జు

గాండివము వాలుందూవుల గని యనంగ. వ్రీదిర్రీ

అట్టి యెడం [దిగ_ర్తపతి మైన నుధన్వుండు గచావాస్తుం డై రథంబు డిగ్గి చని ధర్మ తనయు రథ్యంబుల. గూలనేసిన, నతండు నిశితసాయ కంబున వానియురంబు [వచ్చి విగతజీవుం గావించి, నత్యరంబుగా( జని సవా దేవు నరదం బెక్కి; మటియును దిగర్హులలోన నువోముఖ శమంకరు లనువారు నకులుం బొదివి భనళరా సారంబు గురిసీ జలధరంబులుం బోలె గర్హి లిక నమ్మా దినూనుండు వారి నిద్దజ బెక్కమ్ముల నొప్పించె; నంత: దదీయా|గజుం డగు నురథుండు. 2827

. కరినికరంబుతో. దొడరి గర్వితుం డై తన వారణెందున

క్కురుకుల వీరుమీ(ంద నెస కొల్చిన(, ద| కథఘోటకంబులం బరువత6 జం నగ్గజము; వాయక వా డసిచర్య్ట హా స్తు( డై ధరణికి దాంటటుచో నది మవంబున వెండియు జై 6గడంగినన్‌ , 229

, తొలలగరక యమ్మ వోబలు(డు దోర్చల మొప్ప' గృ పాణవాతభం

గుల గరినాథు కేలు నిరుగొమ్ము౭తో బెరయంగ6 (దుంప బె

ట్టిలకు విచెన్టమై నొజగు నేనుంగువై నతిమాత్రఖీతివి

జ = హ్యలు( డగు శతు నుద్ద తి( గృ తాంతవి ధేయునిం జేసె కేల్మిడిన్‌.

॥ వై రులు ద లక నిమె్మై

దారుణపౌరుషవిశేవదకుం డై య వ్వీరుడు రయమున నరిగి స మీరతనయునరద మెక్కి మెజ నెం బోరకా. 280

. ఘనుడు వృకోదరుండు దను గట్టలుకం దలపడ్డ( గోటికా

స్యునితురగంబులం దునిమి, నూతునికంఠము( దుంచివై చి, తీ [వనిశిత మైన [పాసమున వాని యురంబు వగిల్చి చంపినం, గనుకనిం బాఖె భీతి యెసంగంగ6 దదీయచమూసమూవాముల్‌ . 281

ఆరజ్యపర్యము, షష్టాశ్వాసము 403

_--: అరును(డు సౌవీరకుమారుల( బన్నిదణ( జంపుట :__ జ లు

వ. అంత నంగారకుండును, గుంజరుండును, సృృంజయుండును , సుప్త కుండును , శ తుంజయుండును, సు పబుద్దుండును, శుభ ంకరుండును, [భమంకరుండును, శూరుండును, రథియును, గువాకుండును, బలా ఢ్యుండును నను సౌవీరకుమాగులు పన్నిరువురు నివ్వాకు శిబి నైంధవ (తిగ_ర్హనె న్యంబులం గూడి (కడి మార్కొని పషటుజాణ జాలం బులం గప్పిన. బదిలి

మ. అతుల క్రోధ విఘూర్ల మాన హృదయుం డై చండగాండీవని ర్ల తభ ల్లౌఘములం దద స్త్రవితతుల్‌ ఖండించి, సౌవీరనం తలి బన్ని ద్ద అవిండ్లులం దుగిమి, దో గర్పంబు మిజంగ న ౧) లొ త) స్పితుం డై యాత(డు దచ్చిరః|ప్రకరవిచ్చేదంబు సేసెక౯ా వెసన్‌. 938

క. ఆకులముగ శై_బుల, ని త్వూకుల, సె ంధవులను?, |దిగర్తులనుం బో

నీక పొదివి రయమున న సోకపరా[కముండు దునిమి తూ(టాడె వడిన్‌. 294

వ. అప్పుడు రణభూమియంతయు శవమయం బయ్యె; నంబరం బంతయుం గబంథధము యం బ యె్య్యె6; జారు కేయూర వీ రాక విభూషి తంబు లైన బాహుచరణచ్చేదంబులును, గార్భుక తూణీరకాండ ఖండ ౦బులు, నకు కూబరర థాంగ కేతన తి వేణుకళకలం బులును, బుండ రీకవ్యజనచామర భంగంబులుం, గలవార పరిఘ శక్తి గదా ముసల పట్టిన [పాసలేళం బులు నెక్కడ జూచిన రాను లై యుంజె0 గీలాలపూరంబును, మాంసపంక ౦బును, గేళశై వాలంబును నైన యపూర్వనదీ[పవావాం బునంగు బహువిధ కవ్య్యాద గణంబు లవగావాంబు "సేయుచు? |బకట కోలా హలవ్యాకులం బగుచుం డె; నన్విధంబున. వలెన్‌

శ్‌, గాండివపవన। వేరిత చండాంబకఘోరళిఖల శతమఖతన యో ద్దండద వాను( డొకమ్మాతన ఖండితసౌవీర సైన్య కానన మేశ్చెన్‌, 296

404

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వ, అట్టి [కందున జయదథుండు (చౌపదిని దిగ విడిచి రథంబు దొలు

కోని వజచె; నంత ధర్ముజుండు ధ్యమ్యసమన్విత ల యె యున్న పాంచా రిం గని నిజరథంబుె నిడికొనియె; సై ంధవు పలాయనం బెణీంగి యర్హునుండు శ తుసేనావానన సంరంభంమున నున్న కీమసేనున కి ట్లనియె. 22 (1 “వీతలజ్ఞు(డై. వపజిచె సౌవీరవిభు(డు;

పొను(గు [పజనేల యాణడి దునిమి వై వ!

నద్దురాత్ముని వెనుకొని యనువు లిపుడు

గొనంగవలయు లే లెమ్ము సద్వినుత శౌర్య" 288

. అనిన నతండు గయ్యంబు సాలించి ధర్మతనయుం జూచి. 299

“ జన నాథ! [దుపదసుత(దో

డ్కాని ధామ్యుండు నీను గవలు. గుజుకొని మగుడం

జను. డా| శమంబునకు; నే

మును సై ంధవు వెనుక గూడ ముశ్లైదము వె 240

. అతలంబునC( (గుంగిన, న

ద్భుతముగ దివమునకు నెగసి పోయిన, బగతుకా హాతు.( జెయక మగుడము; విని హాతుండుగ6 జేయుదుము దివిజు లడ్డం బె నల”. 24]

తె. అనిన ధర్ముజు( డిటను “నద్దురాత్ముః యా ది

భబొలియ' జేయుట దగదు దుస్సల దలంచి; వాని నొకతప్పునకు సై ని (పవలది? యాంబి కయమహిపసి,కి ఖేనంు “నేయంద గున?” 249

. అనినం చాంచాలి ఖీమార్జునులతో “నప్పాపాత్ముని చెనం గృపసేయ

వలవ; ద వళ్యంబును వాని వధియించి నాకుం | బవియంబు గావించు నది; యట్టి (దోహి యెల్ల భంగుల వధ్యుం''డనిరు(; దదనంతరంబ ధర్మనందనుండు ఛామ్య(చౌపదీ నకులనహా దేవ సహితుండై మగిడి యా [ళమంబునకుం జనియె; నిట ఖీమవిజయులు రథంబులు రయం బునం దోలుకొని చని |కోశమా| తాంతరంబున నై ంధవుంగని రప్పుడు కిరీటి దూరాపాతవిశిఖంబుల జయ దథు రథ్యంబులం బడ నేసిన. 243

Een

ta

ఆరణ్యపర్వ ము, షషాశ్వాసము 405

తల్ల డపడి యరదము డిగి వీలును నమ్ములును విడిచి; వెల నగుచు మే ౧ య నెల 6 జమర్చ౮౦గ; నూర్చులు య చెల్డుగ నమ్మనుజపళువు సపెలుచం బణచెకా. బి44 వాని. జూచి నగుచు వార “లోరోరి! యిం కెందు' బోవ వచ్చు? బంద 1 నిలువు; మి టికడిమి నమ్మి యే (పల్ల దంబులు A) (౪ ౧ "సయం దొడంగి *?” తనుచు డాయుటయును, 245

. మరలి చూచి వా. డొక్క గుల్మమధ కంబు దూలుటయుం గని

తీమసేనుండు రోషనంద పష్టాధరుం డగుచు రథంబు డిగ్గ నుణీక, 246

. ఒడిసీ తల వటి, నేలం రు

బడ6 దిగిచిన, వాడు పనం(గగంబడుటయు' జిక్క౯ా, మెడ. (చెక్కి గాఢముస్టి౦ బొడీచె మొగం బవియ ర క్షవూరము దొరు(గకా. 247

ఓడ తెల 6 దిండి కూడుగ( లా

బొడిచి, యెగయ నెత్తి తిప్పి భూస్ట్రలిమీందన్‌ బడ వైచి, యురము మొగమును నడిచెను వడముడి తల పవోరకుళలు. డై. 248

, ఇట్లు బెట్టుగా నడచిన బగతుండు వివశుం డగుటయుం జాచి

యర్షునుం “డోహోో ! యింత సాలు; నింక నొచ్చినం |బాణవిముక్తు( డగుం; గావున నజాతశ|తువచనంబులు దలంచి కీని గరుణింపు” మనిన నతండు గవ్వడిచెసం గనుంగొని “ధర్మనందనుం డెప్పుడు గరుణయ కాని కార్యంబుచేటు పాటు విచారింపం జొరండు; నీవును నతనిభంగిన చేల వై తిద్దురాత్ము నెట్లు సై (వవచ్చు ?”" నని పలికె; ననంత రంబ,

— ఫీముండు “సెంధవుం బట్టికొని పరిభవించుట :-_

, వాంటి మొన కత్తి వాతియమ్మున. గొని

సగతుశిరము చెక్కు 'లయగ గొెణ్‌గి

406

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నరుల కెల్డ6 జూడ నవ్వగునట్లుగా, గలయ చదు గూకటుల నొనర్చి, 25}

- కెట్లు రాజవేవంబు వికల్పితంబు చేసి యమ్మవోభుజుండు వాని క టను

“నోరి | [బమక వలతేని నేడు మొదలుగా నెల్లనభలయందును పాండవ దానుండ నని వలుకునది" యనిన వాండును దండాఘాత భయంబున "నట్ట చేయుదు* ననియె; నంత నియ్యిరువురు నతనిం బెడ కేలు గట్టి రథంబువై నిడిక్రొని నీజా[శమంబునకుం జని ధర్భ్మవు|తు నకు నివేదించి వీ పొండవచానుం డనిన నతం డ శ్లేని వీని విడువుం ఉని యెం చాంచాలియు జయ దథుం జూచి నవ్వుచు ““నిప్పాపా తుండు భవధీయచదానుం డయ్యెం గావున వీనిం బో విడువుం'' డని విడిపించె; నా నె ంధవుంకును ధర్భు జునకు, దత్సభాగతు లైన మునులకు [మొక్కిన నజాత శ[తుం డి ట్లనియె. 251

. ““'ఎటికము. డన నిటి పాపము చేయ 6 రి ననా లు

నెత్తీకొనునె ధరణి నీవు దక్క ? నరుగు మింక; చేమి యందుము ఎన్ను నిం (దియవిలోలు నల్పు ధృతివిహీను, వలి

. ఇంక నెవ్యారిః నిట్టి కొటగాములు సేయక బుద్దిమంతుండ

వై యుండు” మనిన నతండు లజావనతవదనుం డగుచు నచ్చోటు వాసి గంగా ద్వారంబున కరిగి యందు. 259

. అది త్యార్చితపాద వదు, జగ దేకాధీళు, నీళుం, [దిలో

కాదిం, [గామవి భేది, బర్వతనసుతాన్లోదె కనంపాది, ని; బేదుం డై శివు నాత్మలో నిలిపి యజీణ[వతారూఢత

వాదాంగుస్థము నెల మోపి తవ మొవ్పం చేసె నద్భ క్తి మైకా. 254

టైనది వేడు మన్న నతం డానతుం డై “పర మేళ | వికమా హీనుల. బాండునందనుల నేవుర వై న్యయుతంబుగా ననిం బూని జయించునట్టి వరముం గృవ సేయుము నాకు” నావుడున్‌.

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 407

. “ఇది వొన(గదు; పొండవులం

గదనమున జయింప నలవి గా దిం దాది

(తిదళులకు; వినవె ! మొనను

వదలక నీకోర్కి దీర్ప వలయున యెట్టుకా. వ5్‌6

. విజయు( డొకండు దక్క నతివీరులం జార్జుల నున్ననల్వురన్‌

నిజ మొకనాంటికయ్యమున నీవు జయి:పుము; ఫల్గునుండు స ర్వజగద జయ్య వి కముండు; వాని నెదుర్కొని నాకు నైనం బో

ర జితునిం జేయు తుంతయు భరం బగు; నిక్కము వల్కితిం జుమీ.

. అన్నత్ప%సాదవి శేషంబునం జేసీ వానికట్టి (పభావంబు గలిగె నది యునుం గాక.

, నీఖిలా స్త్రళ( న్ర్రవిద్యా

సఖు( డపరాజితయళోవిశాలుండు, విష్ణుం

డఖిలేశ్వరు. డత నికి [బియ

నఖు(. డశు? యవ్వీరు గెల్వ శక్యమె నీకుక్రా ?'' 259

. అని పలికి యీశళ్వరుం డంతర్శితుం డయ్యు; సింధుపతియు నిజ దేశంబునకుం జనియె; ననిన విని జనమేజయుండు వై శంపాయనున క ట్రనియె, 260 . “ధర్శపక్నీనమేకు లె డై షతవనము

నం దపాగదుఃఖాతురు లగుచు నున్న

రాజముఖ్యులు, సై సో రతులు, పాండు

సుతులు మణీయేమి సేసిరి నూరివర్య ?” 961

. అనిన నతం డి ట్లనియె “నట్లు _దౌపది మోవణం బొనరించినపిదపం

గామ్యక వననివానుం డై భూనురనివహంబుతో నున్న ధర్మజుపాలికి మార్కం౦ జేయుం డరుగు బెంచిన, ననుజసహితంబుగా( |బత్ఫ్యుద్లతుండై_ యమ్మునివరుం [బభూతసపర్యల నంతుష్టవ్భాడయుం గావించి, యవ్విభుండు పాంచాలిమెడ జయ దథు సేసిన దుర్వ వ్రవసాయంబు, వానిం బరిభవించుటకు నై తమపడిన యాయాసంబును నమ్మవోత్మున

కెజింగించి, మవానీయ శౌర్య ధ్రై ర్యధ ర్మారంభసమ|గుల మైన మా.

408

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కివ్విధంబున నఖిలసా[మాజ్య భోగవియోగం బై, దు నరం బగు వన వాసంబు సం|పా ప్పం బయ; గావున విదిక్భతం బెవ్యనికి నెబ్బం గుల నలంఘ్యం బనీ తలంచెద” నని పలికి మజియు ని ఖ్లనియె. 202

. “|దుపదనందన [క్రియం, గ డుదుఃఖపడిన

నృపవధూటియు, నాయట్ల నియత ళోక వనధినిర్మగ్ను డైన భూవరనుతుండు

గలండె? వినం జూడ ననఘ! 'యెశ్కాలమునను? ” 288 . అనిన నతనికి న త్రపోనిధి యి ట్సనియె 264

- “కడు దుఃఖము నొందితి నని

యుడుగక యిటు వగచె బేల? యుర్విళ్వర! నీ పడు శుటిది? రఘురాముండు గడంగి యిడుమ వడండె తొల్లి కాటడవులలోళా: 265

. ఆ విభుకాంత గాచె జనకాత్మజ; రావణుబే గ్భహీత యె

పోవ? వానర పకరఠనుల్‌ వెనం దోడుగ నే(గి యాధరి (తీవిభుం డబ్లి. గట్ట(డె? వధింవండె దివ్యశరంబులన్‌ దళ [గీవునిం? (గమ్మఅం జని యకిల్చివ రాజ్యవిభూతి నొందంజే?ి £66

రా ధర్మజునకు మార్కుండేయు.డు రామాయణకథ సెవ్పుట ౩

చ,

అనిన విని ధర్ముజుండు '“మునీం దా! రాముం డెవ్యని వంశంబున వా(డు? రావణుం డవ్వని తనయుం? జేమి నిమి త్తంబున సీతాపహర అంబు సేసె? రామరావణులక్తు నం (గామం జెట్లు వర్తి ల్రెం? "జెప్ప వే” యని రామాయణక థా [శవణకుతూవాథి యె యడిగిన నమ్మహీపతికి నమ్మవోముని యి టనియె, 287

. “విను మీజ్యాకులంబున

జనియించె నజుండు నాం [బళ _నచరితు( డా తనికొడుకు దశరథుడు; ముద

మున నాతండు వెండి య'య్యొ మువ్వురునతులకా. 268

వ,

UX

ఆరణ్యపర్వ ము, షషాశ్వాసము 409

అందు. గౌసల్యకు రాముంశును, నై కేయికి భరతుండును, సుమి [తకు లక్ష్మణ శతుఘ్నులును జనియించి; రందు రామునకు విదేవా రాజనందన యిన సీత (పియాంగన యయ; నింక రావణు జన్మ బు సెప్పెద వినుము. 269

. అఖిలలోకక ర్త యగు విరించికి( బుల

న్ల్యుండు నాగ మాననుండు దనూజు( డుద్భవించె; నతని కుదయించె వె[శవ ణాభి ధాను(డై న యాత్మజుండు. 270

. ఆవై శ వణుండు దన తం|డియగు పుల న్వ్యుని విడిచి తాత యగు

చతుర్ముఖునకుం దవంబు వీసి నలకూబరుం డను కొడుకును, లోక పాలకత్యంబును, ధ నేశ్వరత్వంబును, లంక యను పురంబును, శంకరు తోడి సఖ్యంబును వరంబులు గా6 బడసి మవోవిభూతితో వర్తిల్లు చున్నం గని యలిగి పులస్తుర్ణండు నిజశరీరంబునం దర్హంబున విళవళుం డనువాని సృజియించి, యా వై(శవణున కహితంబు సేయు మని పనిచిన నెటింగి _కిన్న రేశ్యరుండు వి|శవసువాలి కరుదెంచి “మహాత్మా యేను నీకుం బుతుండ నయ్యెద, నాకుం గరుణింవుి” మని యతనిం బసన్నునిం జేసి నృత్త గీతనిద్యావిశారద లయిన రాకస్మస్త్రీలం బుప్బోత్మ్కటయు, మాలినియు, పొకయు ననువారి మువ్వుర నవ్వి[పవరునకు( బరిచారికలంగా నిచ్చిన. 271 పురుడున నయ్యువతులు నొం

డొరులం గడవంగ విలనదుపవారసమా

చరణ ప ఏణభంగులం

బరితోషితుం జేసి రాతపస్వివ రేణ్యున్‌ , 272

. ఇట్లు (పీతుం డై యతండు వారలకు. బు|త దానంబు చేపిన, నందు.

బుప్బోత్క_టకు రావణ కుంభకర్ణులును, మాలిని!ి విఖీషణుండును, పాకకు ఖరుండును, శూర్పణఖ యను కన్యక యు మిథునం బై_ (పభవించి; రక్కుమారులకు నలువురకు( ద జ్ఞనకుండు జాతక ర్మాది సంస్కారంబు లొనరించి సగొరవంబుగా జెనిచి యుపనీతులం జేసె నందు. 278

410

(శ్రీమదాంధ మహాభారత ము

, ఆతత కదు, డున్న తభుజా| గుండు, లోకభయంకరుండు, వి

ఖ్యాత పరా|కముండు దశకంఠుడు నంతతరోవమాననుం; డాతనియ ట్ల దుర్దుదమయాత్ముండు [కూరుండు గుంభకర్దుండున్‌ ; ఫీతివిదూరు. డార్యుండు విఖీమణు! డు త్రమచిత్తు( డారయన్‌. 274

. ఖరుడు ఖర ేకేజు, డవనీ

నుర వరిభవకారి, మాంవకోణితభుజుండు ద్దురచిత్తుడు; శూర్చళాఖయు దురిత చరిత, ధర్భుకర్ముమూపి.త యెపుడున్‌. 2175

. ఆశాక్షనకుమారులు దం[డివలన నఖిల వేద వేదాంగధను క్వేదపార

గు లై గంద మాదనగిరియందు నుఖం బుండి, మొక్కనాం డతనికి మొక్క నచ్చువాని నధిక విభవసమన్వితు వై (శవణుం జూచి త్మత్చ భావంబు దపోలబ్దం బగుట విని, జాత మత్సరు లయి -తారును బితామహాు నుద్దేశించి తపంబు సేయం దొడంగిరి; త|త్పకారంబు వినుము. 276

. మండు పెనవి. బంచాగ్ని మధ్యమున, మఘ

నాగమంబున బయల, నత్యంతతుహిన సమయమున నీరియందు, నిళ్ళలత నిలిచి దశముఖు(డు వాయుభకుం డై తప మొనళ్చె. వ్ర

. నీయతావోరుండు, నిర్జి తేం్యదియుండు వె నిష్మంపవృ _క్తికా మహీ

శయనుం రై [వతముల్‌ చరించె నధి కచ్చం గుంభ కర్టుండు; క్ష. ర్య్యయుతుం డై ఘను. డివ్విఖీషమణుండు పర్ణావోరవృ త్తి౯ జపా ధ్యయనాసక్షి. దపంబు సేసె మది నత్యంతంబు నంకుద్దితోన్‌. 2/8.

ఖరుండును శూర్భణఖయు చారికిం దగిన పరిచర్యలు సేయుచుండి; రంత సవా[స్రవర్ణ ౦బులు నిండినం బం క్రివదనుండు చన మస్తకం బొక్క-టి ఖండించి మండెశునగ్ని యందు శేల్చి, మణియు వేయేండ్ర కొక్క_టిగా( దలలు దొమ్మిదియుం దిగి వెల్సి, ఛై_రరంబు దలుగక వది యగు తలయును (చెంప నమకట్టినం బితామహుండు [పత్యశం చై వారించి వానిశిరంబు లెప్పటి యట్ల కలుగ నొనంగి, “యమరత్యంబు

దక్క నొండు నీ కథిమతం బగునది యెయ్యది యైనను నడుగు” మనుటంయు నన్ని శాచరుండు. or

శా. “దేవా! యేను సమ న్తకేవ పితృ దై కయాహి గంధర్య ర మో విద్యాధర యత. జాతులకు నమోభ్యుండ(గాం వీతితో నీవిశ్వుంబునం గామరూవగత్సి నా ఇ చ్చావీవోరుండ( గా

నీవి నావుడు వాని కవ్వర మజుం డిచ్చెం గృపాలోలతన్‌. 250

ఎవి బ్రహ్మ రావణకుంభకర్ణ విఫీషణులకు వరంబు లిచ్చుట :

“మనుష్యజాతి యొక్కండు దక్క నీ నెప్పిన యందజవలనను నీకు మరణభయంబు లేదని పలికి, పర మేప్టి గుంభకర్ణుం జూచి వరం మడుగు మనిన. వాడు ద్రైవోపహతుం డై, తనకు నాత్యంతికం బైన నిద్ర యడిగిన, నట్టయగు నని విఫీషణున క భిముఖుం డగుటయు నతండు కృ తాంజలియె జలజాసను. (పస్తుతించి. 2ర[ . “"నరమాపద మయొనపుడును

దురితంబులు నామనంబు దొడరమియును, థా

సుర మగు[బహ్మా(న్హ్రంబును

గరుణి. పవె” యనిన నిచ్చి కమలజు( డనియెన్‌ . 282.

| గమ ము రావనభవమును నీ విట్లు ధర్మబుద్ధి వగుట య చెరు వి విది; గావున నకును దియా గ నమరత్వ మిచ్చిక్‌ం గ్భవ వత్భా.” 288 . అని పలికి పితామహుం డంతర్హితుం డ య్యె(; దదనంతరంబ 234

. వరగర్వోన్న తుడైై దశానను(డు దుర్వారోద్దతిన్‌ చాడిమై

నదిగెం గిన్న ౦నాథు_పై వ; నతడు కార్యం బాత్మ నూహించి నం గరసన్నద్దుండు గాక [ంపురుషయడ శేణితో. గూడ. చా నరిగ౯ా లంక బరిత్యజించి రభసోద్యుత్పుష్పకారూఢు.డై_. 255

ఇ ట్రతండు గం ధమాదనంబునకుం జనునెడ వెన్నడిం దగిలి దానవుండు వాని మానంబుతోన వినూనంబు నపవారించినం గనలి యతకేశ్వరుండు

412

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

గురుండ నగు నన్ను నవమానించితివి గావున నివ్విమానంబు వీపషగతుపా ల య్యెడు మని శపించె నంత. 988

॥ రాతనలజ్బీ మహిమకు

రకకు(డుగ( బం క్రి ముఖుని రాతనమాయా దశకు నభిషి కు జేసిరి రాకనజేశాశళవరులు రాగం బెనలకొ. 211

- వాండును బలదర్పమోహితుం డై కడంగి యిం|చాదిదేవతల నొడిచి

తత్పదంబు లా[కమించి, యీను మిగిలి జగ(దావణంబు సేయుటం జెసి రావణుం డను పేరం (బఖ్యాతీ వహించి, నకలభూతభయం రుం డయ్యె; నట్టి యెడ దేవర్దులును రాజర్జులునుం గూడి చని తత్చ'కారం బగ్ని దేవునకుం జెప్పిన నతండు వారిం దోడ్కొబని వారిజాననుపాలికం జని యి ట్రనియె. 288

. “భూరిభుజుండు, విశవనువ్వుతుండు, పం క్తి ముఖుండు దర్పదు

ర్వారుండు, రాక్షనేందుండు భవద్వరళ క్తి నవధ్యు( డై మవో ఘోరముగా |దిలోకములకుం గడు వీడ యొనర్చం జొచ్చె; వృ | తారిపురోగమ [తిదళు లందలు( గింకరు లై రి వానికికా. 289

. దానవుచేత( గప్టపడి దైన్యము నొందుకు కోర్య'లేక నీ

చై_నపదాంబుజంబు లభయం బని చేరితి; మింక మమ్ము నె

మైన గృపార్హీమానను(డ వై తగం జేకొన వయ్య; మాకు ది

పై ది యా

వైగానను కాక యున్న( గమలానన ! నీవ కదయ్య యొయ్యెడన్‌ .”

. అనిన(6 బర మేపి వారలకి టను . నిక్కార్యంబునకు నేను మున్న థ్‌ ధగ

తగిన యుపాయంబు నిక్సయించి, నారాయణుం [బార్భించితి; నచైవుండు మనుషస్థభావంబున నవతరించి యారాక్షను వధియిం చువాం డయ్యె; నిం|చాదినురలునుం దమ తమ యంశంబులం జేసి బుకవానరజాతులయందు జనియింపం గలవారు; మీకు భయంబు వల"”దని యగ్ని |[వముఖు లైన యమ్మ వోమునుల సమ్ముఖంబున దుందుభియను గంధర్వకామినిం బిలిచి నీవు కుబ్దరూపంబున మంథర యను పేర భూలోకంబున నువృవించి, నీ నేర్చువిధంబున చేవకార్యం

em

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 413

బులు నిర్యహింపు మని పనిచి వారి వీడొొలిపె(; బదంపడి దివిజుల యంశావ తారంబులం జేసీ. ' 29 1

. గురుశై_ లోన్నతగా తు, లుద్దతభుజో [గుల్‌ , వ్యజపాషాణక

ర్కరు, లర్క-[పతిమాన తేజులు, గుళాకల్పుల్‌, మవోకల్బథీ కరకాలాంతకకల్పు, లాజినిపుణుల్‌ , గర్వోన్నతుల్‌ , బుకవా నరవీరుల్‌ జనియించి నెల్ల యెడల౯ నాగాయుతపాణు లై.” 292

. అన విని యుధిష్టిరుం డ

మ్మునివరుతో ననఘ ! ధర్మమూర్తిని నా శా ముని నేల యరణ్యంబున కనిచెను దశరథుండు సెపుమ ? యక్కథ యొల్లన్‌”” పల

. అని యడుగుటయు మార్కండేయుం డి ట్లనియె “దశరథుండు నిజ

సుకృత పాక ంబునం జేసి రామ[పముఖు లయిన కొడుకుల నలువురం గని, ్రైలోక్యరాజ్యంబు సం[పా_ప్తం బయినయట్టు సంత సిల్లై; నక్కుమారులు [కమంబున నువనీతులు, నఖిల వేదవేదాంగ. వినీతులు, యథా[కమపరిణితులు నై. విలసిల్లి రంత. 294,

. అభినవపద్మద ళా క్షు, నకీణవి

నృత వతు, నాజానుదీ ర బాహు మధురస్ని తానను , మవగజగమును, నా రూఢయౌావను, నభిరూవ తేజు, (గ్రీరమణియుం, (బసిద్దయళోరమ్యు, నిఖిలవి ద్యాగమనిపుణచిత్తు, నిందసమాను, జితం దియు, ధర్భజ్ఞు( 'బెరబాంధవజన పార్ట నీయు,

అల (చాక | శ ఆ దుష్టని|౫ వా ధుర్యు, విశిష్టసం

రత +ళకాభిలోలు, రామచం।దు( గులపవి|తు( బెద్ద కొడుకు( గనుంగొని రాజవరు(డు గరము రాగ మెసంగ. £95

. యావరాజ్యపదంబునకు నతని నభిషేకం చాచరింపం గోరి యా

మం|త్రి జననమ్మతంబున( బురోహితనిరూపితం బైన శుభదినంబున

‘414

ఏట

UX

(శ్రీమదాం(ధ్ర మహాభారతము

న క్కార్యంబునకు సమకట్టు నెడ, భరతు చాది మంథర యనునది యమందగతిం గై_ కేయిపొలికిం జని యి ట్రనియె. విరిగి

. “అక్కట! నీ-బెసం బతికి నాజడికూరిమి యయ్యె; మాయపుం

బొక్కులు నీవు నిక్కముగ( జూచి మనంబున మోనపోయి; తా

టక్కరి కోసలాత్శజయెడం బియుం డై యదె తత్తనూజు నిం

ెక్కంగ యౌవరాజ్నమున నిప్పుడు పటము గట బూ నెడు౯ా, 297 3 లు లు

. పుడమిజేని మదికి నెడ మొతి నీ;వింక

నేమి 'నెప్పం గలదు వామనయన! కడంగి నిన్ను. గొడుకు బెడవడ వైచి యా సవశికొదుక యేలు నవని యింక 29S

. అనిన నుదరివడి కేకయ

తనూజ గడు సం|భ్రమమున( దత్త ణమ న రేం దునిపాలికి( జని యేకత మున ని ట్లను( [బణయపూర్వముగ నాతనితో౯ా, 299

. “ధరణీళ! తొల్లి నాకుం

గరుణించినవర మొకండు గల; దది మదిలో. బరి=ంచి యిప్పు డొనంగుము; చిరముగ సత్య వతంబు నెలింవు తగ౯ణా”” 800

. అనిన నతం డయ్యతివం గనుంగొని యవధ్యుల వధియించుటయును,

వధ్యులం గాచుటయును , (బాహ్మాణధనంబులు దక్క నన్యుల ధనం బపవారించుటయును, నభీష్టధనంబు నిచ్చుటయును మొదలుగా నతి దుష్కురంబు లైన వాని నైనను భవక్పియార్థంబు సేసెద; నెయ్యది సెప్పు మనిన [పితయై భరతమాత యి ట్లనియె. 801

ఎం" 'యౌవరాజ్యపదంబునయందు భరతు

నధివ! యభిషేక మొనరింపు; మడవిలోన నొలసి పదు నాల్గువర్ష౦బు లుండ నాన

తిమ్ము రాముని; నురువర మిదియ నాకు.” 802

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 415

క, అనవుడు వీనులు గొణవిం గొని చూ(డిన యట్టు నైన గువలయపతి ఇ ల్బన వీడు గడచిన [కియం E తనరహితుం డగుచు ధరణితలమున( బడియొన్‌. 803

వ. అంతయు నెణీంగి రాఘవుండు నిజజనకుండు సత్య పతిజ్ఞుండు గావుత మని యాతణఎబ సీతాసమేతుం డై వనంబునకు వెడలె; నతని వియిందన లకుణుండునుం జనియె; దదనంతరంటబి. 904

—; దశరథుడు రామవి శ్లేషముచే సురలోకగతుం డగుట :-_-

క. రాము(డు సనుట విని మహో ద్దామం బగు శోకవహ్ని దరికొనంగను “వో రామ! గుణభామి యని యని భూమీశ్వరు( డనువియోగముం [బావించెన్‌ . 805 వ. ఇట్లు దశరథుండు సురలోకగతుం డగుటయు. గైకేయి దన కోడుకు రావించి భూవల్ల భుండు చేవ భావంబు నొండ; రామం డును వనంబున కరి, నింక నర్హుండవు నీవ; కావున నఖిలమహీ రాజ్యరవణంబు సేయు” మనిన్‌ నక్కుమారుండు [కోధళోకదంద హ్యామానమాననుం డగుచు! దల్లి రి ట్టనియె. £08 సీ “దురితంబు లెన్న(డు బొరయక వెలుగొందు కమలా ప్తకులమున( గనటు గలిపి, పరమధ ర్మ్యాత్మకు. బురుహూూతసన్ని భు( బతి [మీంగిక్‌ ని కృప బాలు వైచి: యాయతబావు. చేజోయుక్తు మాయన్న. బటు ధైర్య నడవులపాలు వలిచి, జీవితహం।|తి వై, [తోవంగ రాని దు పీ ర్హి నాయోా(దల( గీలుకొల్చి, ఆ. (శ్రీకి నెడలి. సకలలోకంబు చేతను దిట్టు గుడిచి కోర్కి దీర్చుకొంటి;

పొపజాతు రాల! యీపాతకం బేమి చేయి? దింక నేమి సేయువాండ*ొ 807

416

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వ. అని దుఃఖించి భరతుండు దం డికి నుచిత|కియలు నిర్వర్తించి, యనం.

తరంబ సమ _న్త మం | తిసామంతభూనుర పౌరజానపద సహితుం లై కదలి, మువ్వురు దల్లులను వసిష్ట బామ దేవులను బురస్కరించుకొని, "తానును శ[తుఘ్ను ండును రామానయ గార్గంబు చి|తకూటశా లం బున కరిగి యందు. 908

మ. కనియెం గోమలనీలమేమనుభగాకారున్‌, జటావల్క లా

జినధారుకా. సితభూతి భూషితుని, రాజీవాతుం గల్యాణకీ _ర్తను( గాకుత్‌ స్థకుల|పదీవకుని, సీతాలక్ళణో చేతు, స న్మునిలోకార్చితు, నత్క్బృ పాభరణు, రాముకా, రాజచూడామణికా.

=, కని యంతంత సా కంద పరుండగుచుం జని తదీయచరణంబులవయిం

బడి, పితృ మరణ[పకారం బంతయు నెజింగించి, “దేవా! సకల

సా[మాజ్యధురీణుండ వె మమ్మ ౦దఅ ననుశాళింవవేి యని యక్ష జననహితంబుగా నతనిం [బార్జిం చిరి. వ్‌10

, గురు వాక్యరత లై కా

చరచిత్తుం డైన యయ్యుదా త్తచరితు. డె ప్పరునున నొడ(ంబడ( డయ్యెను సరనమహి రాజ్యసమనుశాసనమునకు ౯. 811

= భరతుండును రామువేత.( (బ త్య్థాఖ్యాతుం డె, త దీయపొాదుకలు

గొని చని వాని నర్చించుచు, నంది[గామంబునందు వసియించి రాజ్యానుసంథానంబు సేయుచుం జె; నిట రాఘవుం డ యోఛ్యానమీ పం బగుటం జేసి [కమ్మటి భరతాగమనంబు శంకించి, చితకూటంబు నాని శరభంగు పాలికిం జని, యతనిచేత సత్క్బృతుం డ_ దండశార బ్యాంబు సొచ్చి, యందు గోదావరీ తీరంబున ననుజవధూనహితి ౦బుగా6 గృతనివానుం డై యున్న ంత, దళ గీవు చెలియలు శూర్చణాఖ సను దెంచి, వారికి నపకారంబు సేయ మొనసినం గినిస యా రాజపు [తులు దత్కర్ల నాసికావై కృతం బొెనరించినం బదంపడి. §12

- కూర్పణఖానిమి_త్తమున ళూరు ల నేకులు రక్కనుల్‌ మహో

త్సర్చితరోషు లై బవుళనై న్యయుతంబుగ నెత్తి వచ్చుడుకా,

em

ఆరణ్యపర్విము, షష్పాశ్వాసము 417

దర్చిత వై_రిభంజను(, డుదారుండు, రాఘవు డ(నస్ర్రువిద్య నే ర్చేర్పడం గేలి,టోలె సమయించె రణాంగణభూమి నందన్‌. 818

. ఇట్లు ఖరదూనణాదులం దొట్టి వదునాలుగు వేల రాకనులం జంపి,

దండ కార ణ్యంబు విగతకంటకంబు గావించె; నంత శూర్చణఖయు రయంబున రావణు పారఠిం జని, త చ్చరణంబులపయిం బడి యేడ్చినం జెలియలికైన వైకృతం జేర్పడం జూచి, యన్నిశాచర నాథుం డిట్లనియె. 14

. “ఎటఆీి(గి యెటింగి నేం డెవ్వండు నిశితవి

స్ఫారళూలా [గంబుపయి: నులక? డలయంపియం దగ్గి దరికొల్చి యెవ్య(డు

నేడు నెమ్మది శయనింప. జూచె? ను[గవిజూనలం బుమియుచున్న యహీం|దు(

గడంగి నే డెవ్వడు గాలదన్నె ? హుంకారఘోర మై యువరు బెబ్బులిమీన

లుజిక 'యెవ్యాండు చేడూ(చికొనియె ? నిన్ను నెవ్వం డకట నేం డిట్టు గడు భంగ పటిచెం? ఇపుమ నాకు. బద్భనయన * యాయువును సిరియును నవళంబు లయ్యె నే

డెవ్యనికొ తలంప నిజ్జగమున.” 815 . అని పలుకునప్పు డాతని

ఘనతరముఖ నే త్ర నాసికారం [ధములం

దనవరతరోవపావక

జనితశిఖావితతు లక్కజంబుగ వెడలెన్‌. 16

- శూర్పణయు నతని] రాఘవు లున్న తెబంగును, నిజవరిభవంబు

దత్క్బృతం బగుటయు, ఖరదూవళణాదిరామసవధయునుం, జెప్పిన విని ధనదానుజుం డాతణంబ పురసంరతణంబునం చా ప్రజనంబుల నియో గించి, సన్నద్దుం 2 యొక్కరుండ వెలువడి, (తీకూటకాలపర్వతం బులు గడచి సము[దతీరంబునం బరమేశ్వరనివాసం వైన గోకర్ణ

(27)

418 (శ్రీమదాంధ్ర మహాభారత ద

స్థానంబునకుం జనీ, యచ్చుటం దొల్లి రామువలనం [బా_ప్హవ రాభవుం డె (ప[వజన ౦బు నొంది తపంబు సేయు చున్న వానిం, దన పూర్వా మాత్యు, మారీచుంగ నిన, నతండును [బియనం భమంబులతో డ నతనిం బూజించి, కుళలం బడిగి భవదాగమననిమి త్తం బేమి యని యడిగిన ననుకేశ్యరుం డట్టనియె. 217

ఉతావాము, “వినవె, రాము శనగ నొకడు వివు లద ర్పవ్బాదయు( cs మనఖరుండు లోనుగా సమగ శార్యు లైన య ద్ద్గనుజవరుల( దునిమి, యిపుడు దండకస్త లంబునం దొనర నిర్భయత్య మొప్ప నున్న వాండు మేటి మై. 816 ఆ, వాని బరిభవింప వలయు, నప్పనిక సొ

వోయ్యకం బొనర్చు మనఘ ! నాకు

ననిన నధికభభయసమావిష్ట వ్యాదయుం డై.

యమరవై ర కట్టు లనియె నతడు. 219

చ. *ఎలటుంగవు గాక రాఘవునుదీర్ణ భుజాబలరూడి; నాజిలో నుజక తదీయబాణరయ మోర్య వశంబటె పినాకి కైన? ను క్క అ మల్‌ నీకు ని _తెలి(గు( గా దన కెఖలు( డొక్కా బుద్దిగా

గబపినవా(డు ? సేటునకు. గాలము సేరెనొ కాక యి మ్మెయికా.

ఆ. రాముతోడ( దొల్లి రణమున గడు భంగ మొంది కాదె చై_న్యయు క్తి నిట్లు దపసి నై తి నేడు? తగ దమ్మవహోత్ముని యందు వై_రబుద్ది యధివ ! నీకు.”' లిల్లి]

వ. అనినం గలుషించి లంకేశ్యరుండు వానిం జూచి “నాపనువు నేయ వై తివని ని న్నిప్పుడ కృతాంతగోచరుం జేయుదు” ననిన వాండును దన మనంబున వీనిచేతం జచ్చుటకం కొను రాఘవక్ళతం బై_న మర ణంబు మే లని తలపోసి; ““'మపహోత్మా ! నీకు హితంబు గోరి చెప్పితి; నిది యిష్టంబు గా దేని భవదీయ శాననంబు గై కొని చేనెదం; బనుపు” మనిన బౌలస్తు రం డిట్టను; “నీవు రత్నమయ తనూరువాంబగు కనకమృగంబవై చని జానకిం |బలోభఖింప వలయు; సీశాచోదితుండై_

న

ఆరణ్యపర్వము, వష్టాశ్వాసము 419

'రాముండు నిన్నుం బట్ట సమకట్టి నీచేత నతిదూరంబ గొనిపోవం బడు; నప్పు డేను ద దామిని నపవారించెద(; [బియావిరహదుర్శునస్థు ౦

™ డై యతండు చెడిపోవు” ననిన నట్టకాక యని మారీచుండు.

_-: మారీచుండు మాయామృగం బై చనుదెంచుట :---

. కనకమ్నగరూవమునం జని

యినవంళ్యుండు, సతియు నున్న యెడ 'మెలంగుటయుం

గని జానకి కెతూవాల

మున [బియు (వారి ంచె వారిణపుంగవు( బట్టన్‌ . నల్లని ధరణిసుతయు విధియుం దన్ను. (బే రేపంగ

వివ శబుద్ది యగుచు నవనీివిభుండు

మృగము బట్ట దివిరె మృగ నే[త్రం గావ స

ద్వినుత బలు సుమి|తతనయు నునిచి. ప్ర్‌ప్యో ఆ'.ద్భశ కారుకి ధరు( డె మసలక యామృగము వెనుక మర్చితరిపు( డే పయగగంగ నరు(౧౦దొడ(౮౫గెను వెన రుదుడు యజ్ఞమృగము వెనుకొనుమాడ్కిన్‌ . 825 . అట్టి యవ సరంబున, లెవిస్‌

. పఅచుకా దవుఖగ6 జేయలంతి నిలుచుం, బట్టీక యాసానలం

విఖువోవుం; బొడలందు డిందు; బొడమున్‌; బి ట్టుల్క్‌- "వే దాటు; [గ న్ముణి చూచుం; జెవి చార్చి నిల్చు; మలయుకా, మట్టాడు(; గోరాడు; నే మటణీన ట్రుండు(; దృణంబు "మయు; నెలయుకా మాయామృగం బిమ్ములన్‌ .

.ఇ టతిదూరంబుగా నెలయించి యలయించిన నది రాతనమాయ గా య

నూహించి, రాఘవుం డమోాఘభాణంబు దొడిగి తడయక యమ్మ గంబు నేసిన. 325

. వాలము దాక యొజులుచు

'నాలోనవ రామునెలుంగునట్టియెలుంగు గా

420

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

“వళి లక్షణ! పీతా యని కూలి కపటమృగము దన్నికొనుచుం జచ్చెన్‌ ,

తరువోజ. ఆయెలు( గేర్చడ నవనీతనూజ

౭

యాలించి, త శ్రడం బడరుచి త్తమున “నోయన్న! లత్మణ! 'యులసి మీయన్న యు[గ రాతన బాధ నొందంగ6 బోలు; నాయతభుజ! వింశు యమ్మవో భాగు( డత్యంతదుఃఖార్తు. డై నన్ను. జీరెం; బోయి వే కావు విన్భురితవుణై రక భూపణోచార; యప్పరుపరత్న ౦బు!"”

అనిన నతం డమ్మానిని చ్రే ట్రనియి. “బగ! వెజవ కుండు; మఖిలలోకములను రాఘ పశ్వరునకు రణములోన

నసదురల గలండె ళూరు( డెవ్యాండు! నతనికి “సెట్ల యెడల దురిత మల పొందు?

. ఇనవంకో త్రము డిప్పుడ చనుదించు(; [బియంబు నొందు జలజానన!” నా

విని జానే లక్ష్మ ణు నెడ జనితాశంక యయి కోధనం|ఖాంతమతికా.

. “నీతలం చిబు(గుదు; నీ కేల వలవని

జాలి? నీ కి శ్రేల సంభవించె? నతిఘోరశళ (స్త్ర విషూగ్నులయం దొంట

వేగంబ [పొణముల్‌ కిడుతు(గాక్‌; యే నేల నిను వరియింతు? బెబ్బులికాంత

యక్కట, నక్కపొాం దానవడు ని”

యని యిట్లు నత్పురుషాగణి సౌమిత్రిం

బడ (తి య[పియములు వలుకుటయును,

890

లలి!

838

en

. అయ్యవసర ౦బున దశాననుండు. ఖై;

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 491]

. జెవులు మూసీకొనుచు. జిత్తంబు గల(గ ల

మృణుండు దత్త ణంబ మహిత శార్యు? డతుల బాణచాపహస్తు( రై తనయన్న సనినచొప్పునంద చనం దొడంగ. 22

. కమనీయం బగు జన్నిడంబు, శిఖయుం, గౌపీనమున్‌, ఛాతువ

(శ్రుము, దండంబును, గుండియుం, గుశపవిత్రంబుం, గడున్‌ న్నద్దకా వము సంధి ల్ల( |దిదండికేషధరు డై డై. వచ్చెం ఐథ్నికాంతి z= హామునం దోపగ సీతయున్నె డకు మాయాదకుం డముణతన్‌.

పటే . వాని నిక్కంపుమునియకా వగచి రాము వనిత గడుభ_క్షి బూజించి వన్యఫలము తొనగుటయు, చాని. జేకొననొల్ల కనుర మదనవివళు( డై యిట్లను మగువ జూచి. పై

మ త్తకోకిలము. “ఏను దానవ నాయకుండ, నహినసనత్తుషడ, రావణా

ఖ్య్యానిరూఢు(డ; అంక నాలో జగత సిద్దము మత్చురం; బాన తాంగి! మదీయక ల్లభ వె భజింపయగ రాదె ది

వ్యానుభోోగము లిష్షచేప్టి కితవోరియావనలీలలకా. శన

. ఎక్కడి రాఘవుం డక్కట?

తక్కువ యగు ీదమనుజుం దగిలి వనమునం బెక్కి_డుమల( బడ6 దగునె! తక్కుము మది నింక నొండు దలంపులు తరుణి!”

అనిన విని వై దేహి భయకంపిత చేవా యగుచు నతని ౩ ట్లనియే, పెక

“ఇటాడ నర్వ మే? యే నేడ? నీ వేడ? రా వా నవ (త తా రాగణంబుతోడ నాకసనం బంతయు నవని_వై( గూలిన, వసుమతి [వస్సీన, వనధు లెల్ల

ర

(శ్రీమదాం(ధ్రమహాభారతము

౮9

నిండిన జండది నేళ్యరు అన్యోన్య విపుల కేజంబులు వీడువడిన, నే వేల యన్య్యుని 'నడలోన6 గామింతుం?

గరిణి యనాంట నూకరముం గలయు?

. మహితకమలమధు రమధురసాస్వాదన

వరవశాత్శ్మ యైన [భమరకా త రి త్తబుద్ది నకట 'రేంగపువ్వులరనం బానువెట్టు? బేల వై తీగాక.” d41

—: రావణుడు సీత నెతికొని అంకకు( బోవృట :-....

* అని పలుకుచు న'య్యనొయ్యన తొలంగం జనిన నద్దురాత్ము( డత్‌

భయంకరంబుగా జంకించి యమ్ముగువం బట్టికొని గగనంబున ఆ౧౫సి, అంకాపుకాథిముఖుం లై యరుగందొడంగిన, నయ్యింతి 'యంతయుం దలకి యి ట్లని విలావంబు నేనె. 942

. “దేవతలారా! యోధరణిబేవతలార! జగ త్ర) యోన్న తుం

డ_ వెలుగొందు రాముని కులాంగన జానకి నేను; నన్ను మో వోవిల- డొక్కరక్క ను. డనర్గళు 8. కొనిపోయెడుం; గ్భవం గావ! పుణ్యమున్‌ యళము. గై కొనశే; యిచె మీకు | మొక్కెదన్‌.”

గై కాగ్‌

. అని యేడ్వ (గ దద్వచనము

అనఘుడు గిరిగ వ్వూ రాంతరాలయగతు డె విని యరుణనుతుయు చెజో మనుండు జటాయు వనువక్షి గారుణ్యామునకళా. S814

* ఎటికలు గల కుల లము ద నా

తజంగు మెయికా రయము మెజంయ దివికి నెగని, బె ట్లులుము జలధరము |కియ ను కణ భువనం బెల్ల నదువ నార్పుచు( గడిమికా. వి45్‌

నీ క్‌ ల . “ఓర్‌ దురాత్మ! యూయబల నోడక యేటికి( బట్టి నాడ? వం

Rote చు రువ నే చ ॥ సవా [త విడ్వు; మెట వోయిన. (బాణము. గొందు నింక; ను

అరణ్యపర్వ ము, వష్టాశ్వాసము 4283

(గారివిభేదివికము జటాయు నెటు ౦గనె” యంచు దర్చదు ర్యారు(డు పీక దాయ నురవర్గ విసాతకు నద్ద శాననున్‌ . 946

మ. ఘనవజాపహాతులం, [(బకాండ వరిఘభాఘాతంబులం, దీవశా తనఖోచ్చేదములం, [బదీ_ప్తళర వేధ కీడలం, [గూరచం చు నిపాతంబుల(. | బౌఢకుంత ముఖ విస్ప్సోటంబులం, దళ్ళ గం దనిశాశుం|దులపోరు సాధననమత్వమ్ఫూ ర్తి నొప్పెం గడుకా, తిఉ?

చ. పటుతర వశనిపవతముఖ పాదనఖ [పవిఘాత ఖండిత సన్ఫుటితళరీరు6 డ_ బవముళళోణిత ధారలు మేన. (గ్రమ్మగాం దటనముపాంత నిర్ల్షళిత ధాతురసారుణసా౦ దని ర్హృరో త్యటకులశై లలీల దళకంఠుండు నిల్చె నకుంఠిత స్థితిన్‌ ; 848

వ. తదనంతరంబ. 849

క. తెబపి గని దాన వేశ్ళరు( డుఅక కృపాణమున నాఖగో త్తమునెజకల్‌ నబీన(, గూల నతం డిల నివి లై పవనవాతమనో భమపోలెన్‌ , 50

వ. ఇట్లు జటాయువుం గూల్ని రావణు: డధికరయంబున నరుగు నెడ, జానకి దనకు ది కెవరు అేమింజేసి నిరాశ మొ, యొక్క శైల శృంగ ంబునందు. గొందజు వానరులు మలంగు చున్నం గని, తన కట్టిన పుట్టంబుకొంగు నించి భూసణంబులు ముడిచి, తత్స దేశంబున వె చెం; బం క్తి వదనుండును లంకాపురంబునకుం జని, యం దళోకవన మధ్యంబున నానుమధ్య నునిచి, తదీయరక ణార్జంబు రాతసీ నివవాంబు నియోగించె; నిట రాఘవుండు మాయామృగంబు వధి యించి మగుడం జనుదెంచువాండు. దన ఆదురుగా వచ్చు లక్షుణుం గని రాక్షస గోచరం _బెన వనంబున జానకి నొంటి యునిచి వచ్చి తప్పు సేసి తని పలుకుటయు, సుమి| తానందనుండు ధా|తీతనయ దన్ను నవమానించి పలికిన తెజంగు 'సెప్పిన. వైబ్‌ 1

మధురాక్కర. కనకమృగ మట్టు దను కవ్వుగా( దప్పి తెచ్చుటకు, వనజముఖి నేకతమ కూన్యవనమునయం దునిచి

424

ఢ్రీమదాం[ధ్ర మహాభారతము

వెనుక ననుజుండు వచ్చినవిధమునకు, మదిలోన ననఘు' డెంతయు వగచుచు నరిగ నా|శమమునకు. ల్రిర్‌ల్లి

. అట్లు సని చేతనారహితం బయిన శరీరంబునుంబోలె సీశావిహీనం

వై యున్న వర్ణ గృ హాంబుం గనుంగాని, రాఘవుండు మూర్చితుండ్రై లక్ష్మణ (పయత్నంబున. గొండొకవడికి. చెలి వొందె; నంత నయ్య

న్నయుం దమ్ముండును దత్సిచేళంబుఖయందు నుందరిం దడవుచుం జనువారు ముందట. వైర్‌ ల

. రులిశపాతభంగుర మైన కులన? ంబు

కరణి. బడి యున్న గృధంబుం గాంచి, బుద్ది నదియు రాకనవమూాయ యౌ నని తలంచి, యేయ సమక ట్టుటయు వివాగేం [దు జెటింగి. లల

. '“'ఓయయ్యలార యేను జ

టాయు వనం బర(గువకి; నరుణతనయు.(డజా; మీయయ్య దశరథతిజి నాయకునకు( !ఓియసఖుండి' నావుడు వారల్‌. తిక్‌5్‌

. డాయ నరుగుదెంచుటయు, నతండు వారితో రావణుండు వై_దేహిం

గెనిపోవుటయు(, నదర్థం బై_ తాను నద్దనుజుం దొడరి పెనంగు టయుం జెప్పి రావణుండరిగినచెన నెజీంగించి, విగతజీవుం డయ; నయ్యిరువురు నప్పులుంగుజేనికి నతి గౌరవంబున నగ్నిసంస్కారాది కరణయంబులు నిజజవకనిర్వి శేషంబు గా నాచరించి ద తణాభఖిముఖు లై చని చని లర్‌రి

. ఉరమునయందు( గన్నులు. బృథూదర దేశమునందు నోరు, (బ

స్ఫురితభు జద్వయంబు., గు లభూమిధరోన్న తభావముం గరం బరుదుగ ను[గ మైనపికృళాకృతితోడ నశేమనత్త్వమఘ స్శరు( డగు చున్న చాని( బటుపత్తు ఏ గబంధునిం గాంచి రచ్చటకా.

ధర క . అక బంధు డామిషూార్డి యె ల శు

బట్టి క నియె చబాహుబల మెలర్చ; నతడు గడు విషు? తై “యన్న! నను జూడు మనుచు రాము జూచి యనియెో మజియు. 25౭

తలా

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వానము 425

=: శ్రురాముండు కబంధు( డను రాకసుం జంపుట :-_._

| “మవానీయసా[మాజ మహిమ వాయుటయును,

బితృమరణంబు, నాభీలవిపిన భూముల( గడుదుఃఖమున6 జరించుటయు, వై

చేహి( గోల్చడి వగ దిరుగుటయును, దుది. బోయి యే నిట్టు దొడరి యీచానవు

వాత జిక్కుటయును వగన నీక్షు( బై పయి. బక్కులాపద లయ; నక్క_ట

ధరణీశ ! నీవు నా ధరణినుతయుః

+ గలసి పూజ్య రాజ్య గ రవంబున వెలు.

గంగ నెలమిం జూడ€ గాన నైతి; నేను దలంవ నెట్టి హీనభాగు గండనో” యనుచు ననుజు. డార్హి నడలుటయును. 59

. విగతసం భముం డ్రై రామవిభఘండు గడి

“యన్న లత్మణ ! యోడకుమన్న ! యేను గలుగ నీ శేల యాపద గలుగ నేర్చు ర్‌? ననుచు |గక్కున నిశితమవోసి వెటికి. 960

. ఆ రక్కను డాచేయి దునియ (వేసిన అబ్బ మోజణుం డయి లక్ష

ణుండు [పకట సై ౦హిశేయదంష్టా్యాయం (తనిము క్తుం డయిన తిగ్భ భానుండునుంబో లె. (బదిఫ్తుండయి, తీక్ష కె ఇ యకంబున( దదీయ దఠతిణవాహుఖండనంబు సేసి, పార్శ్వద్వయంబు ఛేదించిన నావణంబ

కబంధుండు దివ్యరూపథిరుం డగుటయుంగని రాఘవుండు విసితుం డ్రై

. “ఈ వనమునందు రాతన

భావంబున నున్న సీకు [బకటితదివ్య త్యావా ప్రీ యెన కారణ

మేవిధ +” మనుటయును నాత( డి ట్రని చె వ్పె౯. 862

. “పను వీశ్యావసుం డను గంధర్వుండ; [బహ్ము శాపంబునం “దేసి రాకు

సత్వంబు నొంది మీవలన శాపమోచయి వడసితి; రావణుం డను

426

cm

(శ్రీమదాం్యధ మహాభారతము

రక్కానుండు జానకిం గొనిపోయి లంకానగరంబున నునిచినవాండు; మీకు హితోసచేశంబు సేసెద; నిటపోవంబోవ. బంపాభిధానం బయిన నరోవరంబు గలదు; చదానియావల బుళ్యమూకం బను శై లంబునందు వాలిసహోద రుండు ను గీవుం డను వానరుండు సచివచతుష్టయ సహితుం డై యుండు; నతనితోడ సఖ్యంబు సేయుము; చానంజేసి నీకు. గార్యసిద్ది యగు” నవి పలికి గంధర్వుండు వారి వీడ్కొని నిజేచ్చం జనీయెం; దదనంతరంబ యట చని చని, 968

కమనీయకమలినీకవ్లోరదళ శేస

రాస్టితజలముల నర్హ విధియు(, దరళతరంగహ _స్తముల. బాద్య్యంబు, ను నృదచ క సారసమధుపవాంన రుతుల( [బీయోక్తులు, రుచిర వానీరని వెేళనచ్చాయల విశమంబు, మందనంచారితమారుతంబుల నురు శాపనోదనమును దగిలి యెవుడు

, నాచరించుచును, నమంచితాతిధిజన

“సవనమున6 దనదుజీవనంబు ఫలము నొంద నొప్పు వంపానరోవరం బెవురం గాంచి రన్న 60 దనుతులు, 864

. అనరోవరతీరంబునం గౌనల్యానందనుండు ద _త్తద్విషయవి శేపోల్లా

సంబులవలనం (గొత్త యె చిత్తజానలంబు దరికొని, చేతోవృ _త్తంబు. నెరియింపం దొడంగినం దాల్శి దొజంగి, జానకిం బేర్కొని యా[కం దన వచనవివళుం డగుటయు, నతనికి లకుణుం డి ట్లనియె. 865

. “పురువవ రేణ్య! యిట్లు మిముబోంటులకుం జనునయ్య యావదల్‌

వొరసినచో( గలంగుట? [పభుత్వ మెలర్చ(గం చాల్శి యూంది దు _న్తరతర మానసనవ్యథలు దల్లుము; సంభృతపారుముండ వై యరయుము దేవి యున్న యెడ; యారసి కార్యము దీర్చు నేర్చునన్‌ ..

. అధిప! శిమ్యుండను, సవోయుండ, భృత్యుండ

నెన యేను గల్ల నాత్మ నీకు

pm

క్‌

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వా సము 427

నెల వగవ?” నని మహీపతి చిత్తంబు

నలంత డిందువణిచె నవరజుండు. 867

తదనంతరంబ యయ్యిరువురుం బంపాసరోవరంబునం గ్పళన్నాను అయి దేవపితృ తర్పణంబులు నేసి చని, ముందట నతిబహుళబలా హకవ్యూహసన్నావా నమున్నతంబు లైన యభంగోత్తుంగళృంగ నముదయంబుల _ నఖిలగగన[కోడపీడనంబు సేయుచున్న దాని బుశ్యమూక శై లంబు6 జేరి తదుప కంఠ పదెళశంబున విశ్రమించి యున్న ౦త, ౨68

ం ఆరాజపు[తుల, నారూఢ లేజుల,

వీరుల, నున్న తో చారభుజుల(, గనుయగోని నుగీవు( డనఘుం డ గ్గిరిళ్ళంగ ముననుండి తానును దనన చివులు: జింతించి, వారి వృత్తాంతము 'సయింగ౦ంగ సంతతోత్సాహు, ధీమంతు, శౌర్య వంతు ను త్రము, హిమవంతుండుంబోని య త్యంతను స్టిరు, వానుమంతు6 బనీచె;

. నతడు నరిగి నృపతీనుతుల చెణుం గెల్ల

నెటీ(గి, వనచ'రేందు నెజలుంగ6 జెప్పి యుగ కేజు( డైన ను|గీవుతో( జెల్ళి యొనర సంఘుటించె మనుజవతికి. ౨69

. స్నుగీవుండును మున్ను నీశాపరిత్య క్షం బై తమ ముందటం బడినం

దారు గైకొని సం[గహించి యున్న భూవణనిచయంబు రామునకు నివెదించినం జూచి, యతండు నముత్సుకుం జై. వానికి వాన ర్రైళ్వ ర్యంబు పతి [(కుతంబుసేసి, తదీయ శత్రుం డైన వాలిం జంపం (బతిజ్జ సేనెం గపీళశ్వరుండును జానకిం బెచ్చుటకు సవోయంబు గా నొడంబడియె; నంతట నందలు గూడికొని వాలి సీవానం బైన కిష్కింధానగరంబునకు కరిగి; రప్పుడు భానునూనుండును. 970

॥ వాలిగ్భహాద్వారం సున

వెలి మదం బెనం నార్చి, వారక చావో

428

శ్రీమదాంధ మహాభారతము

స్ఫాలనము సేయుటయు, విని వాలి మహారోవదుర్నీ వారోద్దతు( డై. 871

. సమరనన్నా వాం బమర వెలువడం బోయిన దదీయవల్దభ యగు

తార యతని వారించి యిట్లను “నేటిచందంబు నూడ ను|గీవుండు బలవత్సవోయుం జై వచ్చినవాః డది యు ట్రనిన దశరథనందనుం డైన రాముండు రావణుచేత నవవ్శాత డారుం డయి, నిజసప

దరుం డగు లకుణుండును దానును ను గీివనవోయత్వం బపేతించి, యతని కార్యంబు దీర్చ యూశె నని వింటి; నదియునుం గాక మహో బలు లయిన మైంద గ్యివిదులు, నజిలోకపౌరుషముం డయిన వాను మయుం. బసిద్దబుద్దియగు జాంబవంతుండును వానికిమం|తులై యుండు దురు; గావున నీ విష్పుడు గయ్యాంబునకు. బోక నా కిష్టంబు గా దనిన నవ్వుచు నవ్యనచర వీరుండు. 872

, ఆ ననితవచనముఖబు ను

గీవవిషయపక్ష పాత గృృ|తిమములు గా భావించి, యాదరింపక

తా వెడలె ననూనబాహుదర్చం జవంగన్‌ . 978 . ఇట్లు వెడలి కశ్లుదుర నున్న న్నుగీవుం జూచి యి ట్లనియె. 874 ౧ లు య

—: వాలి సుగ్రీవుల యుద్దము :

. “ఓరి దుష్తాత్మ! యు నిటు పోర బెక్కు_ రి గా

మాటు లెగుశంగ సిగ్గజీ పాబుచుండు నటి నీ కున్న యునికిని యిట్లలముగ జః 4 975 అర 0 ఆల CE) నిట్టి కీర మెక్క డనుండి పు స్రైం జెపుమ

అనిన. (బహసితముఖుం డగుచు నబ్బలిముఖుం డి ట్రనియె. 376

. ఆలిని, రాజ్యము. గోల్చడి

యాలంబునం దూల పోయి, యక్క ట! (బదు కిం కిలా? యని తెగువ మెయిన్‌ వాలి రణము సేయ నమరి వచ్చితి నీతో౯ా. 77

అఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 4929

తే, చక్క గమ్మింక ముందటి చంద మొంవఈ

గలదె? తొంటి న్యుగీవుండు గాడు; నేడు

నిన్ను( బొరివుచ్చికాని ఫ్లో నేర్చు నెట్టు"

ననుచు ను[గు(డై యవ్వీరు నార్చి కవిసె. 978. వ. ఇవ్విధంబున. 879 ఉ. భూవినుత పభావులు, [ప్రభూత బలోద్దతు, లు[గవై_రి శే

జోవిజయుల్‌ , నిరంతరయకశోజయకాంతులు, భూరిభూరువా

[గావనఖాయుధుల్‌ , బలిముఖ|పవరుల్‌ , గడు( బొంగి వాలిను (గీవులు చాశి రొండొరు లకృతిమరోవకషాయవకక్తు లై. 3080

మ. తరునంఘంబులు పూన్చి యొండొరులు నుద్యచ్భాహులై |వేయ, ని ష్టురవడస్థృలపాత వగవిరళ స్తోకంబు లై పోయె న త్రరునంభఘంబులు; వెండియుం గడలగి మాద్యల్లీ ల నయ్యిద్ధయుం బరుషా నేకళిలా ప యోగముల నొంపం జొచ్చి రనో్య్యోన్యముకా. వం 1

క. అతులితళిలావి తానం విత శేతరతనునిపాత పాలాసంచూ ర్దిత మగుటయు, వారలుపటు గతిం గవిసిరి బాహుయుద్ద కౌతుకమతు లై లి92

ఉ. ఒండొెరు( బట్టుచుం దిగుచు, చొండొరు6 జాయుచు వెయుచున్‌, మవో ద్ధండత నొండొరుం దొల(గ6 దాంుచు, నీంగుచు లోంగుచుం, జలం బొండొరు సీటు, చొండొరులయుద్దతి సై వక వీ(కం బోరి రా ఖండ లభానునూను లవిఖండిత చండభుజా[పచండతన్‌ . 98g

జా, దేహో శ్వావహా మెలర్ప నుద్దతమ దాంధీభూతు లై యావావో త్భాహవ్య [గులు ని[గవాంబు మీగులన్‌ సంరంభశుంభద్గ తిక బావోజాహి( జెనంగ నప్పు డమరెం |జౌఢద్విపద్వంద్య హే లావా స్తద్వయగాఢకర్ష అరణోల్లానంబు విన్పష్ట మై.

వ. మజటియు ననో్టన్యద ంతనఖముఖవిఖండితళ రీరు లై, హరివీరులు రుధిర ధారలందడిసి వుష్పితంబు లగు నళోకంబులుంబో లె నొప్పి, చలంబులు

430

శ్రీమదాం(ధ మహాభారతము

మెజయం బనంగు నెడం దుల్యబలరూపని[ కము లై యున్న యయ్యన్న దమ్ముల నిరువుర నెర్పడ లతింపశేరక, లకణా[గజుండు. విలవ హృదయుం డై వీక్షించుచున్న, నాంజనేయుండు రాఘవునకు నభిజ్ఞానార్గ్లంబుగా నొక్క వల్ల వదామంబు ను[గీవు నజుతం బెట్టం

ణా 0 ౧ టా లు దదనంతరంబ రాఘవుం డమోఘభబాణంబు దొడిగి వారి యరంబు వగులనేసీనం బడి య వ్యానరుండు నశరథనందను నీందించుచు( [బాణని యోగ ౦బు నొందె; ని_కైఅంగున, 885

. వాలి జంపి యతనివనిత ను;గీవుని

వశము సేసి, నిఖిలవన చ రేం ద పదవియందు నిమ్మి బటం౦ంబు(గళతువి యు యట స్య్ఫారయళు:డు రామభ దు డెలమి, 8౮6

. ఆ వన చరుండును రామునకు? గృ తాంజలి యె “దేవా! యీ ఘర్శ

సమయ శేవంబును, ఘననమయంబునుం గడపి మణీ సీతా న్వేషణంబు నకు నుత్సహించుట లెస్స” యని యయ్యిరువుర కును మాల్యవత్కూ టంబున నివానంబు( గావించి, తానును గిపింధాపురంబున నుండే నంత, వైర

. ఉరుఘ ర్మాఘవిఘాతనంవిహితవిళ్వోల్లాస మైం సంచల

త్సరసాంభోద నినాదతూర్యరవ మై, చంచద్భలాకాగరు ద్భరలీలానవచామరన్ఫురణ మై, పర్జన్యసా[మాజ్య మొ చ్చె రమామందిర మై యుద|గశిఖనీపింఛాతప|తంబులన్‌ . 888

ఆ సమయంబున నక్కడ. వీర్రిలి

. చదానవనాయకు చెబు బడి

జానకి యురింబడినవారిణశాబవమహపో లెకా మానిని సంతతభ ర ధ్యానవివళ యగుచు నుండె? చాపం బెనగోకా. 920

॥ అమ్మగువ కాపున్న దనుజాంగనలు (త్యతీయు, లలాటాతీయు.,

(దిస్తనియు, నేకపాదయు, దీ ర్య జివ్వాయు, నజివ్యాయు(, దిజటయు(, నేకలోచనయు మొదలయినవారు పెక్కం॥డు వికృళతా

eh

౭

ఆరణ్యసర్వము, షష్టాశ్వాసము 431

కారంబులతోడ నయ్యబలం బరి వష్టిం వి, యహార్నిళంబును నురక యదల్ఫువారును, జెలుచం దిట్టు వారును, ఖరోష్ష నిస్వనంబులు 'సెలంగ వెజపించువారును, [దిభువనాధిపతీ మైన మన దశళగీవు నొల్లని యో దుష్ట మానుషింబట్టి చెండి కండలు దిందు మను వారును నై యున్న, నయ్యు' గలి గళ ద్చాషృయు, గద్గదకంఠియు నగుచు నా రాతున (స్ర్రీల ఓ ట్లనియె వక. “అమ్మలార ! మీవలనినయట్ల వేయుం;

డింశ నేటికి. దడయంగ ? నేను రాము

దప్ప నొండొకపురుషు. జిత్తమున( దలంప

నింత నిజము; నాకును జీవితెచ్చ లేదు” 992

. అనీన నజ్ఞానకి తెగువ రావణున కటింగింప6 గొందటు సనిరి; మజియు

సంతత | సియ వాదినియు, ధగగ్జిజ్ఞ యు నైన [త్రిజట యను రక్కసి రామాంగనం జీరంజని యి ట్లనియె. sey

---ఏః త్రిజట దన స్వప్నవృత్తాంతము సీతతో. జెప్పుట వా

| “అమ్మ నీ శ3ంతయు వార్ష ంబుగా నొక

వార్త నే నెజీంగంతు, వనజవదన ! నామాట నిజముగా నమ్ముము; వినవె య వింధ్యుండు నా న్‌ా వృద్ద దై తరం డనఘుండు రామహితాన్వేపి యె నీకు నాశ్యాన మొనరింప నబల నన్ను€ బనిచెను; ఏను నిన్ను బాసిన పిదప ల మృణుండును చాను "సేమమున6 గలసి

. యఖిల చాన శెం[దు( బైన సు(గీవునితో

"జెలిమిసేసి, యివుడు శీ ఘమునన వీరవరు(డు నిన్ను విడిపించువని3 నై యొదవి యుత్సహించి యున్నవాండు. 894

- రావణునకు రంథానిమి త్తం బయిన నలకూబరుశాపంబు గలదు; గావున

నీయందు బలాత్కారంబు సేయరాదు; నీకు పీనివలనిభయంబు వలదు;

439 (శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

మటి యిద్దురాత్మ్నునకుం 'జేటు చెలువునట్టి దున్న్వవ్నంబుం గలిగె;

నది యాకర్ణింపుము. వ్‌లిర్‌ క. ఖరముల. బూనిన రథమున

విరిసిన వెం[డుకలు వెంట (వేల(గ, దశకం

ధరుడు బహుళ శై లాపుత

శరీరు'డై దతీణంబు సనం గలం గంటికా. 896

"తే. అతని చుటును గుంభకరాదు లెల లు ఓం య నరుణమాల్యాను లేపను లై_ వికీర్ణ పలిత కళులై , నగ్నులై పరంగం | బేత పతిదిశకు నే(గుగతి గానంబడియె నాకు. 897

ఉ, చారుసితోస్ట వారణలనత్సితమాల్యసితాంగ రాగు( 2,

ధీరగుణో త్తరుం డధిక ధీనిలయుండు, విఖీవణుండు వి

సార సిశా|దిక్ళంగమున భవ్యుండు మంతి చతున్టయాన్వితుం

డై రమణయలక్మి( బొలుపారంగ నేంగల గంటి నుగ్మలీ. 898 చ, తనసితకీ రి విశ్వవనుధాగగ నాంతరపూరితంబు గా

ఘనభుజు( డున్న తద్విరద కంధరను స్తితుం డె ముదంబుతో

ననుజు(డు దాను రాభువకులా [గణి సన్మధుని_క్షబాయనం

బోొనర భుజింపం గంటి వికచోత్పలలోచన! నిక్క మింతయున్‌. 899 క. పులిచేత |వేటువడి, మె.

గలయంగ నెత్తురులు గమ్మః గా శేడ్చుచు, ని

ముల ను త్తరాభిముఖి వె

కలుషితగతి నరుగ నిన్ను( గనుంగొంటి. గలన్‌, 409 క, నాకల నీకల యయ్యెడు;

శోకింపకు మమ్మ యింక నుందరి! పుణ్య

శ్లోరు, బితలోకు, నతులవి

వేకుం |బియుం బొంద గలుగు 'వేగమ నీకులా.” 401

ఆ. అనిన |దెజటవలుకు అపి నిక్కములు గాంగ వగచి. సీత గొంత వనట దక్కి,

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వానము 433

యానతోడ నుండె; నట దళవదనుండు సీళ( దలంచి వివశ చిత్తు. డగుచు. 402

వ. తాను దేవ దానవ గంధశ్వ్యాది భూతవర్గంబుల నెల్ల జయించియుం, గందర్చ్పదర్శ్చంబు వారింప నోవక, యాతణంబ దివ్యమాల్యాంబరా భరణభూషితుం లై సంచార భీలం చిన కల్ప పాద పంబునుంబోలె నొప్పియు(, దనయొప్పు! బితృవనంబు నందలి వటభూరువాంబు సొంపునుంబోలె నతిఖీవమణం బగుచుండ, నళోక వనమధ ర్థింబు సొ త్తెంచి, రోహిణినమీవంబునకు వచ్చు శ నె శృరుండునుంబోలె జానకిం జేర జనుచెంచి, పణయపూర్వకంబుగా ని ట్లనియె. 408

క, “ఏల మదిరాతి! వలవని

జాలిం బడి నవసెదివు? అనద్భూషణలీ

లాలంకృత వె నను. గ్భవ

నేలికొనం గద చె? వేయు నేటికి నింకలా? 404

చ. అనిమిషయత రాకనవియచ్చర కన్న రపన్న గానురాం

గనల6 గరంబు చిత్తమున గై కొన, కే ననురాగలీలమై

నిను మది నాదరించు టిది నీ దగుభాగ్యము గాదె? యింతయున్‌ _ వనిత! యెటుంగ వై తి; గురువంపువిచారము లేల నీయెడకా?. 405

ఉ. రాము డనంగ6 జేర్మియును రాజ్యము, గోల్పడి కానలోన దుః ఖామయమగ్ను డన యొక యల్పమనుష్యుండు; వాన్సివై6 గడుం [బేముడి సేయుచున్‌ వగపు వెల్లున జిత్తము దల్లడిల్హంగా

నీమెయి నుండు నీ యునికి యేసుఖ మండు? లతాంగి చెప్పుమా.406

వ. ఏను సళలలోకేశ్వరుండ; నాకుం గింకరు లై పదునాల్లుకోట్లు నిశా చరభటులును, నిరువదియెనిమిదికోట్టు రాకునులును, నెనుబదియాజు కోట్లు యతశులును వ ర్తిల్లుదురు; నిఖలధ నాధ్యతమండయిన యమశ్య రుండు నాయ[గజుండు; [బవ్మాసమానుండగువి|శవనుండు మదీయజన కుండు; గుబేరునకు వినోదపా[తంబులై న గంధర్వాప్సరోగణంబులు నన్ను సేవించు. బంచమలోకపాలుం డని నన్ను దిభువనంబులు.

జ ర్తించు; భత్యభోజ్యాదివ స్తువులును సురేశ్వరగృవాంబునం చెట్లట్ల

434

om

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నాగ్భవాంబున నకయంబు; లిట్టి నావిభవం బింతటికిని, మదీయజీవి తంబునకు నధీశ్వరి వై నుఖంబున భోగింపు” మనిన విని వై దేహి [క “ధళోళవ్యాకులహృదయ యగుచు వానిదెనం జూడక, యొక్క తృ ాంకురం బుపలకించి యి టనియె 407

. “అకట! వరాంగన, నబలం, బతీ| వత

బచికింపంగా మ_ర్త్యభామ నేను; రాకనుండవు నీవు; రాగంబు మది నించు కయు లేని నాదు నంగమమునందు. గలిగాడు నట్టి సౌఖ్యం చెంత? యదియును గాక 'రూద్యుం డైన కమలగర్భు పాతుండ నని, లోకపాలతుల్యుండ నని, వారనఖుం డై న ధనాధినాథు

. (ఖాత నని భవ[ తృ భావంబు నెప్పితి;

వీట్ట నీవు ధర్ము వెజింగి, దురిత వ ర్తనంబు విడువ వలె? సిగది యి

ప్పగిదిః (బల్ల దములు వలుకం: దగునె?*ి 408 య

- అని పలికి జానకి యు త్తరీయనంవృతవదిన మొ యతికరుణంబుగా -

నేడ్చిన, నద్గురాత్ముండు వెండియు. గొన్ని దుర్వచనంబులు పచరించి, యనంతరంబ యంతన్హానంబు నొంచె; నప్పాలంతియు నెప్పటియట్ల రాతుసీరకిత యె యుండె;” నని మార్కండేయుండు ధర్మగాజు నకు నిర్దేశించిన తెఅంగు వై శంపాయనోక్షం బైన యాఖ్యానంబు

విఖ్యాత మాధుర్యమనోవారంబుగా. 409 . విమలజా[తగుణోన్నత!

విమలాది త్యాత్భ జన్మ! వీలసత్క్మమలా

రమణీక రకమలోజ్ఞ gల

విమలా ంబుజరేణురాగ విలసితవజా. 410

వనమయూరము భూనురకదంబనురభూరువా! వికాసో

ద్యాసితకృపారసవిపాక! సుగుణ కో

ఆరణ్యపర్వము, షష్టాశ్వాసము 435

ల్లాస! హర వోరమృగలాంఛన మృణాళీ హోసినవకీ ర్తివిసరాకలితలోకా! 411

గద్యము. ఇది సకలసుక విజనవినుత నన్నయభట్ల[ప్రణీతం బైన (శ్రీమవో భారతంబునం చారణ్యపర్వబునందు దురో్యధను [పాయోపవేళం బును, చాతాళగతు లయిన దానవు లతని నాశ్వాసించుటయు, థవైవ్టవయాగ [పవర నంబును( బాండవులు (గమ్మణ( గామ్యకవనం బున కరుగుటయు, |వీహి ధో ణాఖా కనంబును, |చౌపదీ హరణంబును, జయ[దథు భంగందబును, రామా యణక థా పవృ త్తియు, నందు రామ రావణుల జననంబును, రాఘవు వన |పస్థానంబును, పీశావవారణం బును, సు|గీవమి|త్రత్యంబును, వాలివధయును, [దిజటాస్వప్న కథనం మును, రావణు దుష్ట్రవ చనంబులు నన్నది షష్టాశ్వాసము.

(శ్రీః గ ణిళశళారచదా గురుభ్యో నమః

శ్రీమదాం|[ధ మహాభారతము

ఆరణ్యపర పము అ స ప్రమాశ్వాసము

(ల. సోమాన్వయర

త్నాకరహిమధామ ! ధార్భ్మికాంచిత విన యో "ల్సేక ! భువనై కపీర ! మ వోకావ్యరన [వయోజనారూఢ మతీ !

— రాముడు లక్యణుని నుగ్రీవునొద్దకుం బంపుట :---

వ. అక్కథకుండు శౌనకాదిమవోమునులకుం జెప్పె; నట్లు పరమతపో' నిలయుం డయిన మార్కండేయుండు పాండవేయులతో మజియు. నిట్లనియ “నంత మాల్యవత్క-ంద రమందిరుం డన దళరథా [గ నందనుండు నవకందళితనుందరంబులును, జనకనందినీ వియోగదుస్ప

హాంబులు నగు ఘనసమయదివసంబుల నెట్టి శనియుం గడిపి,

శయసాం[ద చం(దాతపన్నపన శీతలనమీర వావ్యామాన విన్మిద కుముద శకేదార సౌరభ్యనిర్భరంబులు, నతిదీర్హ యామంబులు నైన శారదయామిను లపనయింప నోవక యొక్కనాండు దమ్మునిం జూచి

యిటనియ. ఛ్‌

సీ “చూచితే లక్షణ ! ను|గీవుకొటగామి ? యమ్మెయి( దన పగ యడ(చి మనము కపిరాజ్య మిచ్చిన గైకొని, యిం|దియ సుఖముల నెంతయు( జొెక్కి, నేడు

ఆరణ్యపర్వము, స ప్ప్రమాశ్వాసము

మనదిక్కు దలప(డు; మనతోడ. బల్కిన

సమయంబు( జెల్లి ంవ( జనచె తనకు6

గడు( గృతభ్నుత సేనెం గపికులాధముండు; నీ వనఘ కిష్కింధకు నరుగు మిపుడ;

. యద్దు రాత్ముం గృవణు, నాత్మీయకార్యత

త్చరుని, నధిక రాగపరవ శాత్ను దొడరి వాలి చనిన[తోవనే యనిచి ర మెల తడయ మనకు నింక నిచట?

. నీవు ననకమున్న 'నెటితోడ మన కార్య

మునకు. దగినయత్న ములు ఘటించి యుం జెనేని, వాని నొంజేమియుం జేయ వలదు; తోడి తెమ్ము వార్య శెర్య"

437

. అనుడు( ద దాజ్ఞ్ల బూని యత. డాతత కార్ముక హస్తు( లై. రయం బున6€౬ జనియెం గపీశ్వరుని పోలికి; వాడును సం[భమంబుతో

నను;గులు( చాను రాజనుతు నర్జి నెదురొ-ని (మొక్కి, యర పూ

జన మొనరించుడున్‌ విభుని శానన మాతండు సెప్పె వానికి౯.

ర్‌

. చెప్పిన విని భయకంపితగా తుం. డగుచు. గమలమి తపుతుండు

సుమి[తాప్తుతున కి ట్లనియె “నయ్యా! యే నేల కృతఘ్నుండ నగుదు ? జానకి నన్వేషించుటకు వై బలవంతులు బుద్దిమంతులు నగు వానరుల ననేకుల నలుబెనలకుం బనిచితి; వారును సకలవన శ్రోల సాగర [గామ నదీసహితం బైన భూచకంబునం “దెల్ల రోసి, యొక్క మానంబులోనం |గుమ్మణీ వచ్చువా శరై నమయంబు చేసి పోయి; రింక నె దుదినంబులు గొజంత యింతియు; యటమీంద వైదేహి వార్త గొనుచు దేవరం గొలువ వచ్చువా(డ ్వై యున్న వాడ”

ననినం |వీతుం డై లక్ష్మణుడు.

. వానిం దోడ్కౌని చని యా

భూ నాథుని. గానిపించి, పొందుగల దత్కా ర్యానుష్టానవి శేషము

దా నెణిగించుటయు విభుండు దద్దయు నలలరెన్‌.

గ్రి

438

వ.

er

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

పదంపడి కొన్ని దినవనంబులకు( బూర్వపళ్ళి మో త్తర దిక్కులకుం జనిన వనచరు లరుగుటెంచి రాఘవుం గని “దేవా! సకలసాగర మేఖలా వలయితంబై న భూవలయంబంతయు వెదకితిమి; మీ చేవిం బొడ గాన” మని చెప్పిన నతండు దుఃఖతుం డయి, దత&ిణదిశకు( బోయిన వానరులవలన వై_చేహికెజం "గెలుంగుదు నను నాసం జేసి [పాణం

బులు ధరియించి యుండె; నంత వెండియు నొక్కా మాసంబు సెల్లి నం గొందలు వనచరులు పఅతెంచి నుగీవుం గని యి ట్లనిరి. 8

. “నీవును వాలియు నేండును నాండును.

|వియమున( శాటించు పెద్దతోంట మధువనం బదె నేడు మన యంగదుండును

వానుమంతు(డును మొదలై నవారు బలువిడి. జూజాడి ఫలము లానెదరు; త

(ద కుకు లగుమమ్ము రయము మీజ భంగింఏ;' రనవుడు భానునందను. డాత్మ

నంగద [ప్రముఖులు యామ్యుదిశకుం

. జనినవారలు గావున జనకవు(తి(

గనినయు బ్నిది గా(బోలుం గాక; యిట్లు "సేయ వెజవరె? పతికార్యసిద్ధి నలుపు జనుల కీచన విందును జనున కాణి?” ట్ర

. అని యూహించి తత్స కారంబు రఘుపతికిం జెప్పు నంత, 10

. తేనెలు (గ్రోలి |క్రోలి, కడు. దియ్యనికమ్మనిపండు లింపు సొం

పారంగ నానీ యాని, వర వందిననీడలు మెచ్చి మెచ్చి, మం దానిల శై త్యసౌరభసమ|[గతకుం గడు జొక్కి, చొక్కి యు 'ద్యానమునందు మారుతనుత |పముఖుల్‌ వివారించి తృప్తు లై. 11

. అందటుం గూడుకొని చని నుగీవలత్యణనసహితుం డై యున్న

జననాథుం గని దండ[వణామంబులు సేసినం, గాకుత్‌ స్థ కుల (పదిప కుండు వారల ముఖవర్డ విశేషంబు లువలకతించి, సీతం గనినవార

"కా నిశ్చయించె; నప్పు డత్యంతమతిమంతుండయిన పానుమంతుండు రాఘవునకు. గృ తాంజలి యె యు బ్లనియె. 12

ర్‌,

ఆరణ్యపర్వము, స ప్పమాశ్వాసము 4139

“దేవి. బొడగంటి నేను ధ ! అ రావల్ల భ |! ఆల సరి దరణ్య నగర పా రావారకలిత మగువను ఛా వలయము వెదకి వెదకి దజీణపుదిశన్‌. 18

—* హనుమంతు(డు రామునితో సీతం జూచిన వృతాంతంబు సెప్పుట వి

తే,

అవధరింపుము దేవ! నే మందజమును

'నేకముఖమున. దొలితొలి యిందునందు

నరయుచును బోయి, యొక్కెడ నతివిశాల

మైన భూవివరముగంటి మద్భుతముగ. 14

. కని దానిం |బివేశించి నిరంతర తిమిగ సంవృత ంబును, బహుకీటనంకు

లంబును నైన మార్గంబున ననేక యోజనంబులు ననునెడ, ముందట నర్క|[పశకాళం ఒదిన పురంబు గానంబడియె; నందొక్క తాపసాంగన యుండి మమ్ము నాదరించి, తనపేరు [వభావతి యనియును, నప్పు రంబు మయునివురం బనియునుం జెప్పి, మధురంబు లయిన భవ్య భోజ్యంబు లొనంగినం దృవ్రుల మై తదుపదిన్ట మార్గంబున మహీ విక రంబు నిర్ణమించి, సహ్య దర్దుర శ్రైలంబులు గడచి మలయా ల శిఖరం బెక్కి_. 15

గర. లీలం గల్లోలమాలోల్లి ఖతగగన మె, లీననానాకుళీర

'వ్యాళో | గ(గావామీనావళుల నెన(గి, దుర్వార వారోఘగంలీ రాలంఘ్య,[పౌఢ వెగం బగుచు, బపుతరాయామవిసార మై బి ట్లాలోకింవంగ ను[గం బగు జలనిధి నంతంతటం గంటి మంతళా.

* కొని యిది రత్నాకర, మి

వ్యననిధిసీమమున( గల్లువనుమతిలోనన్‌ జనకనుత వెనకి కానమ; చన దివ్వారాశి చా(టి చన నెవ్వరికిన్‌ 17

. భూమితనూజం గాన మని పోయి రఘూద్వహుతోడ. జెప్పి, య

బ్యూమిపుచి త్త మాతురత( బొంద (గ జేయుటకం చు జూడ6గా, నీమెయి(6 జావు మేలు; మశ శేల విచారము లింక? నంచు నం 'దేము గడంగి యందటము నేకతమం బగు నిశ్చయంబుతోన్‌. 18

440

శ్రీమడాంధ మహాభారతము

వ, అనశన|వతంబు సంకల్పించి నియత చిత్తుల మె యుండి, రాఘవు

2pm

కార్యార్భం బై. తెగిన జటాయువు గృ తార్థుం డయ్యె; మనము నట్టి పుణ్యలోకంబు వడయుద మని పలుకు చున్న యెడ, 19

. గిరిళ్ళంగ తుంగ వి గహుం,

డురుతరసనత్తు డు, వివాంగమో త్రము డం దొ కరు డ్‌'య్యన మా యున్నెడ కరుదుగ6 జనుచెంచి విగళితా ళుం డగుచుకా. 20

“అయ్యాలార ! జకాయు వని వల్కెదరు మీర లెవ్వరు ? సెప్పరే; యేను వాని క [గజుండ; ననూరు నాత్మ జనుల "మేము; సంపాతి నాపేరు; సమ్మదమున నేనును దమ్ముండు నినమండలమునకు( జను వేడ్క నొకనాండు చదలి ఆగని! చనం జన దీ వాంకువం తాపమున, జేసి కమర నాణెక్క_లు; గమర వయ్య

. ననుజుపతమ్ము; లే నిమ్మహాచలమున

నాంటంగో లె నెచ్చటికి( జనంగ నేర కున్న వాడ; నాతమ్ము' డెట్టున్న వాడ 'యెజుంగ; నెజింగింవచే నాకు నిష్ట మెనంగ.” 21

. అనిన నే మతని* భవదియవృ త్తాంతంబును, రావణుండు దేవిం గొని

వోవుటయు., దదర్భంబు రావణునితో జటాయువు నమరంబు నేసి

యీల్గుటయు. జెప్పిన విని దుఃఖతుండై సంపాతి యస్మదీయ (వవ _ర్శనం జేర్చడ నడిగి మాకిట్టనియె. 22 జారి య

. “రావణు నే నెబుంగుదు॥ బరా|కమదున్సవు డన్ని శాచరుం;

డీవనరాళిమధ్యమున నిచ్చటికిన్‌ శత యోజనంబులన్‌ భూవిదితంబు లంక యను పోలు తదీయనివాన; మచ్చటన్‌ భూవరు దేవి. గాన నగు బొం డరయుండు కృత పయత్ను లై.”

౭లా

లో

ఆరణ్యపర్వము, స ప్పమాశ్వాసము 441

. అని యత(డు ననిన నందలు

మును సాగరతరణ కార్యమునకు నుపాయం బొనర౭ దలపోయునెడ, నే నని యుత్సాహంబు నసేయఃడయ్యె నొకండున్‌. 24

. జననాథో త్తమ |! యేను బూని భవ దాజ్ఞాలీలచెల్వంబు, మ

జ్ఞనకుం జైన సమీర చేవుక్సపయు౯ సతో ్యన్నతుం జేయ. గా, ఘనవా న్తుంగ తరంగ సంగత మవో[గాహోరగాత్యు[గద ర్భన మై పేర్చు వయోధి చా(టితి జనాళ్ళరై్యకసంపాది నై. 25

ఆలవ ణాల్చి మధ్యమున యందు( దికూటనగ ంబుమీ(ద ను

తాలవిశాల హేమమణి ధామనముజ్జ్వల మైన లంక యన్‌ [పో లొగి( గంటి; నెంతయు నపూర్వము దద్విభవంబు; చేవ* య చ్చో లలిశాంగి నారసితి( జొచ్చి య నేకవి చేష్టితంబుల౯. 2

. అరసి యొక్కెడ రావణాంతఃపురం బయిన యళోకవనంబునందు.

. కన్నీరు జడిగొని [కమ్మం [బాం కెక్కిన

క[మకపోలభాగములు గలిగి, యవళ మె యొబ(గినయంగవల్లి క పొంత

నున్నభూమీరువాం బూత గాంగ, వెడలునిట్టూర్చ్పుల వేండిమి. బగిలిన

యధరపల్ల వము గా-రాకు( బోల(, దల(పులసంద డి దందడించిన తాల్మి

గదిరి శిరఃక ంపగతుల ఇరయ,

. నున్న పుణ్యమూర్తి, ను త్తమసౌందర్య,

నవన తాన్య, నార్త 'యెనదాని గని విచెవాతనయం( గా నెజింగితి నేను వో రఘు[వవీర యనుచు నడల. 29

. వినయమునం చెవి జీరం

జని, యభివాదనము సేసి “జానకి! రఘునం దనుదూత నేను మారుత తనయు(డ వానరుండ; నిన్ను( దడవ నిచటికిన్‌. 29

442

(శ్రీమదాంధ మహాభారతము

. అరుగు దెంచితి; రామలవ్మణు లత రంత కుశ లంబున నున్న వారు!

వాన రేశ్వరుండయిన నుగీవుండు వారితో నఖ్యంబు నేని తళా ర్యంబు దీర్పం బూనెె నింక మనలక నీవ్భాద యేశ్వరుండు సమ చెంచు నూజడిల్లుము 0:

- రక్కను(నుడ( గాను జుమ్మీ !

నిక్కము వానరు(డ నేను; నీమదిలోనం దక్కు మనుమాని' మనవును నొక్కింత దలంచికొని నముత్సుక యగుచున్‌. లి!

. అద్లేని నా కిట్టనియె “నన్నా! ని న్నెఆింగితి; నది యెట్లనిన, రామ యట య య

హిశాశ్వేపి యగువా( డవింధ్యుం డను పృద్దరాశసుండు మున్న యింతయుం |దిజటచేత నా శెజింగించె; నతని పలుకులు దప్పవు; రాఘవుండు ను[గీవనవోయుం డయి యునికి గలిగినది గావున, నింక6 దడయక యవ్వీరవరుం దోడ్కొనివచ్చి నారకుం (బియంబు నేయుము;నీకుం గార్యసిద్ధి యయ గడు మరుగు” మనితన శిరోభూవణం బయిన యీ రత్నంబు మీకు నభిజ్ఞానార్భంబుగా నాచెతికిచ్చిమజియు. చిత్రకూటచరిశం బైన కృతక వాయనకథయునుం జెప్పి, ఏడ్కొ ల్పిన నేను లంకాపురదావాంబు సేసి, యిట చేవర కింతయు విన్న వింప వచ్చితి” నని చెప్పి హనుమంతుండు జానకివ్చాద యంబు

మూ ర్హిమంతం బైనపగెది నున్న యమ్మవోమణి రాజచూడావమ ణేికి సమర్చించిన. వీ

, అమ్మ నోజ్జ రత్న మక్కున గదియించి

పులక అగయః గొంత వొద్దు విభుండు జానకీకుచా[గ సంగమనుపు (డై. నట్ల యుండె ముకుళిశాతు( డగుచు. వ్‌

. ఇట్లు రాఘవుండు సీతావ్య త్రాంతంబు విని, తత్సమాగమకుతూవాల

వ్యగుం డై స్నుగీవుం జూచి “దండున కాయితంబు సేయు మనిన

[బసాదం బని యతండు నలుదిక్కులం గల వానరనాయకులం బిలువం దొడంగిన, 24

ఆరణ్యపర్వము, స పమాశ్వాసము 443.

టీ

— వానరవీరులు నానాదేశంబులనుండి నుగ్రివునొద్దకు వచ్చుట :__

క్‌,

ళతకోటిద్వయహారిపరి

వృతు లై చనుదెంచి యతులవీరులు, ధీరో

ద్ద్హతులు, గజుండు గవయుడు వి

[శుతముగ రఘుపతికిC దోడు సూపిరి గడంకన్‌. రిక్‌

. అటువదికోటులు గపివరు

లుటక జగ _త్త్రయము నొకట నువ్వెత్తుగొనం దఆిగొన్నయట్లు నడవంగ నెజసి కుముదు.6 డరుగుదెంచి నృపవరుం గని యెకా, dG:

, కోటిసవా[ స సేన తగ గొల్వంగ, నానర సేన ౩ల6 చా షి

మేటి, మవోబలుండు, నిరమి[తుండు, మితసహాయుం డై తగన్‌ వీటికి నుబ్బుగా( జటుల వగసముచ్చి9త పుచ్చగుచ్భవి స్ఫోటితదిగ్విభాగు. డగుచుం జనుదెంచె నుషేణుం డ త్రణిన్‌. ల

. గణుగింప రాని వానర

గణములతో దధిముఖుండు కాకుత్‌ స్థకులా (గణికిం [బీయంబుగ వచ్చె ధ రణిభాగము వాహినీచరణచలితము గాన్‌. శిరి

శతసవా[స్రకోటి సంఖ్యల యెలువులు

గొలువ, జలదనీలభోరమూ ర్తి,

జాంబనంతు( డతులనత్తుర( డేతెంచె నా

భూవవరుని కార్యమునకు బూని. 9

. మరియు నచేకు లనేక సవా (పనంఖ్యబలంబులతోడం జను దెంచి; రిట్లు

గూడిన కపిపీరులు వివిధాకారు, లపారబల శెర్యసారు, లతిఘోరం బుగా( బేర్చి నిగుడుచు, మగుడుచుం, చాలుచు', వాజుచుం! దిరు. గుచు, నురుంగుచు, మలయుచుం బొలయుచు, మ్తిల్ది గిరిగువోల యంబులందును, డరువనంబులందును, సరిదుపాంతంబులయందును, నానందంబున వివారించుచుండిరి; తదనంతరంబ. త్వం:

444

మ. (పభ నొప్పారి యనుంగు(దమ్ము(డు మవోభాగుండు సౌమితి వీ తభయుం జై క్రొలువం, గవీంద్రబలనం తానంబుతో నుద్దతికా కుభలగ్నంబున రాఘవుండు గదలెన్‌ ను గీవసావోయ్యసనం (పభవోశ్సావా మెలర్చ దర్చితరివు పా లేయతిగ్మాంళు. డై.

32

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. ఆవారివీర చాహినుల కన్నిటికిన్‌ మొగ మై, మరుత్సుతుం డాహవదోవాళుం డమ 3; నంగద నీల నలాది వీరు లు త్యాహము మీ నయ్యయిదెసం దగుశావలి యె, సమ్మగన న్నాహమహో [గతం జనిరి నాకవిరోధివ ధాభిలాషు క్రై.

41

42

ఇట్లు నడచి యెడ నెడం (ఒభూత వన్యఫలజలాశయంబు లగు [ప్రదెళం బుల విడియుచుం, గవివై న్యంబు గతిపయదినంబులకు దకిణోదధి తీరంబు సేరి, లెండగు వారాశియుంబోలె ఘూర్షిల్లు చుండె; నంత

రాఘవుండు రవితనయుం జూచి యి ట్లనియె.

. “మునబల మిది యతిబవుళము;

వననిధియును దు_న్తరంబు; వానరవర! యి వ్యననిథి గడ చునుపాయము మన కొక్కటి నిశ్సయింపుమా తగుబుద్దిక...

. అని విబారించునిడ6 గొంద అధిపు. జూచి

జడథి బలితంపు. చెప్పల గడత మనిరి; ఘనకలంబులు సమకట్టి కడత మనిరి కొంద; అంతయు వినీ రఘునందనుండు.

. అల్లన నగుచు ని ట్లనియె “మీచెవుటల్‌ ౧౧ ని

దగినయువాయంబు నగున; యయిన నగణితం బైన యీహరి నై న్యముల కెల్ల గలుములు( చెప్పులు వలయునన్ని నమక ట్లు రయ నళక్యంబు, శత యోజ నంబుల పర_వై న యంబురాళి. గలముల చెప్పల గడచుచో, రివుకోటి యెడరున( బై (బడి పొడువ కున్నె?

శీలి

44

45

ఆ,

రగెశా

ఆరణ్యపర్వము, స ప్రమాళ్వాసము 445:

యదడియు' గాక యలు లగు వణిగ్గనముల

యోజ శూరతతికి. చేజ మగునె?

కాన నాదుమతము గా దివ్విధంబు; నా

మనసునిశ్నయంబు విను(డు మీరు. 46

[వతము ధరించి నిష్ట నుపవానవిధిం గొలుతున్‌ నసము[దు; నా కిత(డు [పియంబుతోడ. చెరు విచ్చుట యంతన కల్లి నని "మే; లిశరునిగా ననుం దలంచెనేని నమానుషరోవ వేగది

పితశరవహ్ని నిజ్జ్ఞలము బీల్చెద6; | బేల్చేద నొక్క వేల్మిడిన్‌.” 47

ఎ రొము(డు దర్భశయనుం డే సముదుం (వార్జించుట ఫలా మోనా వ

. అని పలికి దళర థా[గనసూనుండు దానును దమ్ముండును నుపవసించి,

దర్శశయను శై_ జలధిద్రు నుపాసించు చున్నంత, సమ్ముదుండు సకలజలచగ (పకరపరి వారు? జై రాఘవునకుం బొడసూపిోోయయ్యా! నీ వలన వీతుండ నై తి; నీ కెయ్యది [పియంబు నెయుదుణ జెప్పు” మనిన నతండు “నాకు లంక వై నరుగం చెరు విచ్చునది; యీని నాండు సూర్యనిభ ౦బు లయిన మదియది వ్యా స్త్రంబుల నిన్ను శోపింపం జేయుదు”' ననిన విని సరిత్సతి రఘుపతి కి ట్లనియె. 49

. “జననాథ నీ కార్యమునకు నే విఘ్నంబు

గావింపనోడుదు నేవిధమున; వినుము, నావాక్య్థంబు; జను లెల్ల నెజబుణగ నీ కి త్రఆి నేం 'దెరు విత్తు నేని నిల నెల్ల వాండును విలసిత దివ్య్యా(స్తు) బలమున సాధింప దలంచు నన్ను; పషీయందు! గపివీరు, డాయతమతి, విశ్వ కర్మసూను(డు 9ిల్సిక ర్మవిదు(డు

"నలుడు నాగ నొకండు గలండు; వా డొలసి నా

యందు దరులు గిరులు నొందవైవ నవి ధిరింతు నేను దివిరి; సీ కది సేతు వుగ6 గడంక నరిగి పగల గెలుము.” 49

-446

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

వ. అని యతని నొడంబటీచి సము[దుండు సనుటయు, నమ్మహీ పతి నలు

రావించి సేతుబంధనంబు సేయ నియోగించిన, ననేక వానరసహ [సంబులు నలుదిక్కు.లకుం బజచి గిరిశిఖరంబులు( దరునికరంబులు, విజిచి తెచ్చి యిచ్చు చుండ, న న్నలుండు మున్నీటియందు శత యోజనాయామంబును, దశ యో జనవిసనారంబునుం గా నతిద్భఢం బగు నేతుబంధనంబు నిర్మించె; నయ్యవనరంబున. 50

. అన్నతోడ నలిగి యాపులు౯ దాను వి

కీషణుండు వినయభూవషణుండు నెమ్మి నరుగు బెంచి నృపశిరోమణి రాము శరణు జొచ్చె భ_క్తిభరితుం డగుచు. ద్ర]

. ఆరావసవృవభుని యా

కారము, నింగితము( జూచి కాకుత్‌ స్థకులో ద్దారు( డతని నతిధార్భెకు( గా రూపించి ముద మొప్ప గైకొని కరుఃణన్‌. ర్‌ి

. వానికి చాన వేం దువిభవంబు సమస్తము నిచ్చువా(డు గా

బూని |పతిజ్ఞ సేసి, కృత పుణ్యుండు లవ్మణుతో డి చెల్మియు౯ా వానికి నిచ్చి, చెచ్చెర నవారిత వానర నై న్యయు క్షు( లై వాన బురన్కరించుకొని వారిధి చాంశు మహో గలీలతోన్‌ . ర్‌ఫి

. ఇట్లు నేతుమార్గంబున సాగరో త్తరణం ఇాదచరించి, (తికూటపర్వతం

బెక్‌, లంకానగరంబుచుట్ల్టును కివిరోంబులు నంఘటింపం బంచిన. ర్‌4

. శాలె లాగురు సాలర

సాల తమాలా [మ నింబ జంసూ జంబీ రాలంకృతలంకావన

జాల:ంబుల విడిన వృతచర నై న్యంబుల్‌ . ర్‌్‌

. తదనంతరంబ రావణుచారు లయిన శుకసారణు అనువారలు వానరా

కారంబులు దాల్చి శిబిరంబునం |గుమ్మరుచున్న నెటింగి, విఖీషణుం డా రావసులం బట్టించి రామునకు సమర్పించిన, నతండు వారికి నిజ సైన్యం బంతయుం జూన నియోగించి విడిచి పుచ్చుటయుం, జని

రేలా

ఆరణ్యపర్వ ము, స ప్త్రమాశ్వాసము 447

యయ్యిరువురు నమరవై రిం గని కపీనై న్యంబు దుర్భయం బనీయును, రామలత్మణుల తేజోమూర్తి విశేషంబులును నిజింగించిన, నతండు దాని సరకు సేయక సమరంబునకు మోపహారించి. ర్‌

బద్దశిలాయం త బహుళ మె, యుతాలి తాట్టాలకాఖీల మె, యుద [గ కేతుపతాశాపకీర్ల మై, తోమర ముద్ద రాలాతక ముసల శూల శర శతఘ్నీ ముఖ సాధనో సేత మై యు గవి[గ వాధిర యోధవీగ సంకులం బై, వాయ న్యంద న వేదండ చండ మై, నముదితఫ ప్తసాల

, మె, యలంఘ్యవరిఖ మై, తృణ కాష్టజ

లాదివస్తుభరిత మైన లంక కధికరశకుం జేసి య[పమాదంబున నుండె రివుజిగివ నుదితబలు(డు. ర్‌

. ఇట రాఘవుండును ను|గీవసహితుం 2 యుండి యంగదు జూచి

“నీవు రావణు పొలికిం జని యశనికిం దగిన తెజుంగున బుద్దిగా జెప్పి జానకి విడుచుట మే లని చెప్పు” మని పనిచినం బనివూని యమ్వీ రుండు. గ్ర

. అం కాద్యారము దుర్ని వారముగ నుల్లాసంబునం జొచ్చి, ని

శ్ళంకుం డై సురళతుసై నికసవా[సంబుల్‌ దనుం జూచి యా శంకం బొందలో లీలమె. జని, సుహృత్సంఘంబు గొల్వన్‌ నిరా తంకుం డ్రై కొలువున్న దైత్యుం గని, యుద్యన్మూ ర్తియె యిట్లనున్‌ .

-—: అంగదు రాయవారము :_

. “ఇనకులతిలకు.డు, బాణా

సనవి ద్యాగురుండు, రామచం[దుండు నీతో నను ని ట్రను మని పనిచెను; వినుము తదీయో క్షిభంగి విస్పష్టముగాన్‌. 60

448

సీ,

(శ్రీమదాం[ధ మహాభారతము

“ అనవరాదుల( గాననాంతరమున నున్న చేద తాపనుల( జంపితి పలువుర; నమరుల యిల్లాం|డ నణటీముణీ( చెబు వట్టి తఖిలలోకములకు నలంత సేసి; తిది యెల్ల నొకతల, మేపు మీజ(గ నన్ను. "జెనకుట యొకతల సెప్ప నేల? బలిమి యొప్ప(గ మంచిబంటవై వెడలుము కయ్యంబునకు; నట్లు గాకయున్న శరణు(జొొచ్చి నాకు జానకి నొప్పింపు( మొండువెంట |బతికి యుండ. దీజ; దస్మదు[గళరళ ళాశీవిషంబుల కెరయ నీదు [పొణ; మింత నిజము 61

క, మనుజుండ వైన నాజెజు(

గనుమానము వాయ. జూడు మావావభూమికా; విను రాజనులను నామం బును నడవక యేను రిత్తవో నిచ్చెద నే? 99 62

. అని వలుకుచున్న యంగదు పరువ'భావణంబులకు రోషించిన యనుర

పతి కన్నెజింగి, నలువురు రక్కానులు [గక్కున నవ్యాలినందనుం బొచదువం బట్టిన, బికుగ సీ వ్య్మా్యశిఖరంబు వె కి చా(టుటయు(, దదా శప వేగంబున నన్ని శాచరులు ధరణీతలంబున జర్జరితళరీరు లై పడిరి; వారివీరుం డచ్చటనుండి శిబిరమధ్యంబునకు లఘించి భూనా థునకు6 దన పోయివచ్చిన తెజంగు విన్నవించెం; దదనంతరంబ రాఘవు ననుమతంబున. 68

మత్తకోకిలము. తాలసాజశిలా[గహాస్తు, లుద [గగో | తమహీధరో

క్‌,

తాల దేహు, ల నేకవర్డులు, దారి తాఖిలదిబ్బుఖా ఫీలవాలళిఖ్యాగు, లు|గగభీరసత్తు పలు, వానరుల్‌ , కాలకల్పులు పేర్చి నంతన కట్టి రావావ శేళికిన్‌ . 64

పరువడి మొత్తము లై బం ధురఘోవం శెనగ బొంగి తోయంచు వారీ

ఆరణ్యపర్వము, స ప్పమాశ్వాసము 449

శర బలమునందు ఘనసా గరవీచిబికాక రేఖ గానం నయ్యెన్‌. 85

మ త్తకోకిలము : కోట బన్నిన ఫోరచదానవకోటి( జుల్కనం దోలి, య

(29,

కో్యట నల్లడలన్‌ మహో[గత( గూల (దోచి, సమున్నమ తూ్యూటశోరణయం త శకేతనగోవురాట్లకసంవాతుల్‌ వీటతాటము సేసి రక్కపివీరు లొక్క ట మాతతలోన్‌.

. మజీయుః [వాకారంబు వై నున్న గదా వరిఘ కుంత [(ఎముఖం

బులు గైకొని లంకామధ్యంబున వై_వం దొడంగిన నా బాలవృద్దం బగు పౌరలోకంబు వావో కార వా్య్యాకులం బె. కలంగంబడియె; నంత రావణచోదితు లైన దానవులు నానా కొటిసవాసనంఖ్య అరిగి యెక్క డెక్కుడ యని తలపడి కపిసమువయంబులం దోలి యెొప్పటి యట్లు (పా కారంబుం కొని నిల్చి; రప్పుడు. 67

- మును మర్కటబలములచే

ననయంబును గపిలవర్ల మనది మగుడన్‌ దనుజబలసంవృతం బె ఘనపటలచ్చాయ'. గోట కర మొప్పాగరెన్‌. 68

. వచనర సేనలు డెరలిన

నినవంళో త్తములు న్భపతు లిద్దజు. గయ్య మునకు గడంగుట( (గమ్మణ గొనకొని కపి సేన యెల్ల ( గోటకు గవినె౯. 69

. ఇట్లు గవిసినం (ాశారరకుకు లైన రావనవీరులు వారలం జేర

నీక, శిలా శూల పరశు తోమ రాలాత శర కుంత |వముఖంబులు [పయోగించినం గయికొనక, వనచరులు వృజుశిలా[పక రంబులు వణ గించుచుం గడంగి | వా కారంబు( (చాంకుటయు, నయ్యిరు దెజుంగుల వారికిం గేశా కేశి యగు నమరం బయ్య(; బదంపడి రావణుండు వను నః బర్వుతుండును, [బఘనుండును, ఖరుండును, (గోధవశుండును, [బరుజుండునునను రాకను లేవు రనేక రాతసపిశాచ సేనాపరివృతు

450

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

లయి పురంబు వెలువడి మాయ గావించి, యన్భశాాకారులై_ కషి నైన్యంబు నొప్పింవం దొడంగినం గని. "70

. దారుణవ్నికముండు, రిపుదర్చ్పవి భేది, మవ్మోస్త్రవేది, మా

యారణకోవిదుండు గడు నల్లి వీఖీవణు( జేంగు బెంచి య వ్వీరులమాయయుం జలము | వెల్మిడిలోం గుదియించి, ఏరే భీరసికుండు వారి నవలీలమెయిం దునుమాడె నందబన్‌. 71

=. ఆతనిశరపాతంబుల

చేతం గడు నొచ్చి దెత్యసేన సగము ధా

[తీతలపతితం బయో; మీ

ఫీతిం బజచి పురము సొచె,. ఇఅనగము వెనకా. 72 బీ

. అది యెల్ల విని దశానను.

డుదిత [కోధు. డయి మం[తియుతముగ వెడ అలన్‌ మదగజఘోటక నై నిక పదభర భగ్నా వనీవిభాగుం డగుచున్‌. "ల

. ఇట్లు వెడలి య భేద్యం బగు నౌళనసవ్య్యూహంబు నంఘటించి వనచర -

బలంబువయి నడచినం గని. రాఘవుండును బా ర్ధృ నృత్యవ్యూవాంబు దీర్చి పేర్చి యెదురు కొనియె; నానేనలు రెండు నకాండకుఖిత సాగరయుగళంబుతెణంగు దోంప నొండొంటిం గనినె నప్పుడు రాముండు రావణుతోడం దలపడియె; లత్మణుం డిం దజిత్తును, నుగీవుండు విరూపాకునిం దారుండు నిఖర్వటుం దాంకి; రి ట్లుభయ వతంబులకును దేవానురులకుంబో లె నాఖీలసమరం బయ్యె నందు.

. సెమి|తి నిశిత విళిఖ

సోమంబుల ననురపతినుతుం బొదివను; నం |గామమునకు దొలంగక యత. డామనుజో త్తముని ముంచె నాళుగవృష్టిన్‌ . 75

ఉత్సాహము: అమర వై రివిభుడు, దశరథా|గనుతు(డు నేవునళా

సమరసత తాపకో వజాల్వ ల చ్చరీరు లె తుములజాణపటలవృష్టి దొొప్ప( దోగి, యిర్వురుం దమక మేది, తమక తమక తనిసి రాహవంబునన్‌. 176

ఆరణ్యపర్వము, స ప్రమాశ్వాసము 451

. తదనంతరంబి, 77

. ఆరావణుండు నిజదో

స్ఫారంబున రాముబాహుసారం బతిదు

ర్యారం బగు శుర్పడం గని

పీరారంభంబుకడ(క విడిచి రయమునకా. 78

. మగిడి నగరంబు సొచ్చిన

బెగడి నిశాచరబలంబు వెల్లగిలటయున్‌ ,

విగతభయుండు |పవాస్తు(డు

తగ గో_ల్తల సేసె నత్యుద గస్ఫురణ౯ా, 79

. ఆతనిం గాంచి తదృలము అన్నియు. [గమృణ నావావోత్సవ స్ఫీతము లై కడంగుటయు(, బేర్చి విఖీషణుం డుగవానర (వాతసమన్వితంబుగ నవారణ మార్కొనినన్‌ మహోరణం

బాతత మయ్యె సైన్యనివహంబులు రెంటికి నద్భుతంబుగన్‌. 80

. అంత. 81

— (పహ స్తధూ(మాకుల యుద్ధము 2

. కృతహాస్తుండు, పహస్తు, డావావకళా శేళీవిదగ్గుండు, ద

ర్చితు. డై తాల విఖీషణుం గడశకమై(; జెంపారి వారిద్దబున్‌ శితళలో్య[గమయూరప తవిశిఖ శేణీశత దృన్ను లై

ధృతి నొప్పారిరి చి [తవారిధరవం క్రిచ్భన్న శై_లాక్ళతిన్‌ - 82

. కదిసి [పవా స్తు డార్చి పరిఘంబు రయంబున నెత్తి. భీకరో నృదకరివా_ స్త తాడనముమాడ్మ్కి. తలిర్ప(గ (వేసె నీనుమై

నదయత రావణానుజుని; నాతండు (వేటున కించుకంతయుం

గదలక హేమకూటగిరికై వడి నిల్చి యుదీర్ల కోపు 2. 88

. శత ఘంటాపరిభూషితంబును, జగత్సంవోరఘోరానలో

లితకీలానద్భశ ౦బు నై మెబయు శక్తిం బూని మం తించి యు

ద్దత తెజుండు [పవాస్తు వై చిన వెసం దతూ-రసంపాత పా టితవకుండయి కూలె వా(డు శతకోటి చ్చిన్న శై లాక్ళతిన్‌ . 84

452

గశ్రీమదాం[ద మహాభారతము

వ. ఇట్లు (పవా స్తుండు వడినం దతై ఎన్యంబులు విముఖంబు లగుటయు,. ధూ|మాతుండు రోవశతా|నూతుండగుచు నతనివిడబలావాకానీక భీకరం వై కాజుకొనుచున్న నిశాచరచ[కంబుతో నురులం బటి

సీ,

"తెంచినం, జలించి బలీముఖబలంబులు దుర్చలంబు ల

జూచి, యాంజనేయుం డజయుండై_ నిల్చినం, బిల్బన యె యూథ పతులుం గూడుకొని; రప్పుడు.

అనిలతనూజ ధూ[మావరతీత సై న్య యుగ్మంబునకు నయ్యి ను[గనమర; మందు నిష్టుర చర ణాఘాతముల డ్‌ ల్లు నరదంబులును, శిలావాతుల దూలి యొజలు నేనుంగులు, నుతాలతరువాతి( _దెళ్లు ఘోటకములు., దీ|వనఖర దంతతతంబుల దళితాంగు ల్‌ "నేల బడి తన్నికొను వీరభటులు నగుచు

. నధిక శార్యసారు లగు కపివీరుల

చేత నొచ్చి, చైత్య సేన థీతి. బజ-చె6 గొంత; బిండువడియుండె. గొంత; ధూ [మాకు వెనుక కొదిం7 నంత గొంత.

మహో(సగ్దర. కని ధూ|[మాశుండు విశ్వ

[గసనరనలస త్కాల మేఘంబపో ల౯ ఘనగర్హామోమష మొప్పం

గడి ళరళ తాకల్చితానారదుర్గ ర్భనవీరారంభు( డై_నన్‌, సకలవారిచమూనంఘమున్‌ వివ్యాలం బై. చనం, దూలం, గూలె, లావుం

జలమును జెదరన్‌, నంగడికా విచ్చె, నొచ్చెన్‌.

క. అతని యుద్దతి సై సె వక యనిలనూను.

డనిల వేగు. జ పజతెంచి యార్చి శా

d=.

తోలంగెినం

ప్పటియట్ల, రన్‌.

86:

87:

ఆరణ్యపర్వ ము, స ప్పమాశ్వాసము 453

(బథన మయ్యిడ్ధణకు ను[గభంగి నమర వతికి( (బహ్లాదునకు( భోల [(బకట మయ్యె. £8 య

క. పరిఘంబులు గదలును బె క్కరుదుగ రక్కనుండు వై చె నమ్మారుతివె ; నురుగండ ౩ెలములు ఘన తరువులు వారివరుండు గురిని డానవుమీవకొ, 89

వ. ఇబ్బ్భంగిం బెనంకువ సెల్టుచుండం గొండొక సేపునకు. 90

(నగ్గర. లంకాలుంటాకు( డుద ల్ల ఘుతరగమనోల్లాసి యె డాసి, వీ(కం బోంకం బేపారం జంచ ద్భుజర చితమవోభూరుపాం బెర్రి [వేసెం గింకకా ధూ (మాతు; వా/డుం "గడ "నెను వదనో గీ ర్షకీలాల ధారా పంక | పాగ్భాగమగ్నా వఘనవిఘటిత | పాణుం డ్రై యాహవోర్వి౯. 91

వ. ఇ_కైటంగున ధూ మాకుండు చెగినపిదపం గవివరనై నికు లార్చి హనుమంతుని ననేకభంగులం |బ స్తుతించుచు; రజనిచరులం గనుకనిం దోలినం దూలి, యందటుం బజచి పురంబు సొచ్చి దను జేందునకుం (బహా_న్తధూ మాతుల మరణ ( పకార౦బు లఅజీంగించిన (6, (బకట బాప్పు నిశ్వానవివర్ణ వదనుం డగుచు! బం క్తి వదనుండు. 92

క. “కలవా రెల్లను మడినసిగ్‌, కలిగియు లేం డయ్యెం గుంభకర్దుండు; వీనిం చెలుపుదునొ ? యేను, గొడుకుం జల మెడపక రిపులతోడ సరి. బెనంగుదునో 1?” 99

అగ | ర వ. అని వితర్కించి యప్పటికి( గుంభకర్ణ్య (పబ్‌ ధంబు గార్యంబుగా నిశ్చ యించి, తదీయళ య్యాగృవాంబునకుం జని, వానిం ెలుపం బరిజనం బులం బనిచిన, 94

454

క

గ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

భేరీమృద ంగగంభీర నాద ంబులు?,

గావాళ ఘంటికాకలకలములు; దారుణసింవానాదంబులు నొనరింప.

గడు. బెద్దవడికి నంగము గదల్సి యొదికిలి కను విచ్చి, హూ యని బిల్డావు

లించి, కొండొక దేజి, లేచి నీల్లి, కలయ? జూచుటయును, గ న్రాదురనయున్న

యన్న నవ్వుచు. దన యను (గుదము

. జూచి యనియె నిట్టి చోద్యంపుని [దలుం

గలవి యేరికిని జగంబులోన ? 'నెవ్వ "రేమీ యెరొ యెొజుంగవు; ధన్యుండ వీవు; మనకు నైనయెడరు వినవె. 95

. దశరథనందనుం డైన రాముండు నాచేత నపహృతభార్యుం డై

కలుషించి, యనేక వానరయూథంబులం గూర్చికొని వచ్చి, వనధి బంధించి, మనవీటి వై విడిసి, మమ్మల్లను నేలకుం గోలకుం దెచ్చు చున్న వాండు; |వ్రవాస్తాదివీరులు వానిచేతం బెక్కం[డు సిక్కిరి; నీవ "కాక వాని జయింప నన్యుండు శ కండు గాడు; గావున లెమ్ము; [గక్కునం బగతువ నడచి పొడిచి గలువుము; దూవమణానుజులు వ|జవేగ[పమాథులు నీకుం దోడ్చడియెద” రనిన నట్ట కాక యని కుంభ కర్టుండు విహిత పరికర బంధుం డ సమరనన్నద్దు లైన పరిజనం బులతోడం గూడి వెల్యడి నడ తెంచిన, 96

— 2 కుంభకర్ణుండు యుద్ధము సేయుట :_

లయ[గాహి. చారుణద వానలశిఖారుణశిరోరువాు, గ

ఖీర ఘనకర్చురళరీరు., బటురోవ [కూరనయ నాంత గళితోరుతరవహ్ని కణ ఘోరముఖు, దంతవలయారభనదంళో ద్లారిరుధిరాధరు, నుదారభుజసారణవి దూరితదిగంతు(, బదథారవినమద్భూ

ఆరణ్యపర్వము, సప్తమాశ్వాసము 455

భారు( [దిజగద్వి జయభూారి బలు, నద్దనుజ వీరు. గని యచ్చెరువు గూరం గపిఫిరుల్‌ . 97

. రక్కసు(డును దనమదిలో

నక్కపి వీరులను జీరిక్తైనం గొనకం పే

రుక్కున రఘుకుల వీరుల

దిక్కునకుం గవియుచదెంచె( దీ|వ్రన్ఫురణ౯. 98

. వడి నడ్డం బరిక కై నెట్టన వారి వాత ౦బు పెకా (మా(కులం; బిడుగుల్యోని మహపోద్ద తాళ్చముల నాభీలంబుగా దైత్యు బి ట్టడువన్‌ వె వ(గం జొచ్చెం గొందణు బలం బారంగ వే డాసిదం దడి తత్కాయము సించి రు[గనఖదంత న్యానసం|క్రీడలక, 99

. కన్నుల నిద చేజంగ నకంపితు( డై, యత, డంత సేసినం

దన్ను నెలుంగ, కొక్క మొగి. దత్కపిసై న్యచయంబు( బోర బే రన్నున [మింగ జొచ్చె, విలయాగమసంభృతదర్పరోష వె గోన్నతలీల. గాలు(డు జనోత్క్మరమున్‌ (గసియించుచాడ్చునన్‌ . 100

. ఇట్లు బల, చండబల, వ(జబాహులు లోనుగా' బెక్కం [డ యూథపతు అను, బహునహ [ససంఖ్యల -వానరయూథంబును [మింగియు, గౌద గొని వచ్చుచున్న యన్నిశాచరుని మార్కొన నోడి తార | పముఖు

ర లై న బలిముఖులు నలువంకలం బెదరి పణచిన- 101

. కని న్నుగివుండు బి ట్టదల్బుచును, వేగం వార డై_'క్యెం[దు మా రాని సాలంబున వావి యాందల6 గడు౯ ఘోరంబుగా. యూని దే సిన, నా|వేటున నిద్ర చేణి, కడంకం -జేదోయి సారించి, య మృనుజాళుండు గపీం (దు బై రభసో న్మాద౦బుమై నార్చుచుకా.

. పట్టువడిన ను|గీవుని(

గ మ్రైదురం గాంచి, యధీక కలుషితమతి యె

దట్టుండు లక్షుణుం డనురణా

బిశ్రేనెం విడుగు(బోని వృథుజాణమున౯. 108

456

౭లా

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. ఉరమాడి యాశరం బుచ్చి పోవు టయును,

గడు నొచ్చి యాకుంభకర్ణుం డలిగిం వెస వాలితమ్ముని విడిచి, తోరపుళిల.

గొనుచు నుక్కున రామమూ రి తమ్ము డన జాఖుతెంచిన, ధీరుండు సౌమిత్రి

భల్ల యుగ్భమున( ద ద్చాహుయుగము నణక మాయాబలోన్నతు(డు దైత్యుండు చతు

ర్చ్బావుఃడైై తో(చిన భానుకులుండు

. చేతు లెల్లం దునిమె శితభల్ల ముల; వాండు

మణి యసేకవా న్తమవృకాం(ఘీ భాగు6 డై నం గినిసి |బవ్మో స్త్ర మేసిన గూల ననుర గొండ గూలునట్లు. 104

ఇట్లు కుంభకర్ణుడు చెగటారినం జూచి దూవషణానుజులు వ(జవేగుం డును: [బమాథియు రాఘవానుజుం దలవడి నివిడ బాణ ఘనిమగ్నుం జేయుటయు, నతండును వారి నతిబహుళం బగు శరజాలంబునం బొదివిన, గయ్యం బొక్క ముహూర్తంబు చూవటకు రోమవా ర్హణం బె చెల్లె; దదనంతరంబ. 105

. అనిలనుతుండు నీలుడు రయం జెనయగం బణ తెంచి, యమ్మవో

దనుజులమీంద నేపున నుద|గనగా|గయుగంబు( బూన్ని వై చిన(. గడు రూవపణం జదిసి, చెప్పంగ6ం జూప(గ లేక పోయి ర దనుజులు; వానరోత్కరము దద్దయు నుబ్బున నాశ్చె న త్తజీన్‌ టు టి —

. అకులపడి నలు దెనలం

గాకుల్మకియ, జెదరి, కడు వెగడువడి, రటో నీకములు లంక యునిమిరి వాకిళ్ళం దూ బౌరవర్గము దలణకన్‌. 107

. అంతం డన కూర్చితమ్ముం

డంతకు( గూడుటయు, దూవణానుజమృతివ్భ తాతంబును విని యెంతయు

వంత. దలరిం యణచె( బం క్రివదనుం డవళుం. డై. 108

రిల

ఆరణ్యపర్వము, స ప్రమాశ్వాసము 457

, అయ్యువసర బున నాము కక వచుండును, నాబద్ధతూణీరుండును, | బచండ

కోదండ పాణియు, నన్ని హిత స్యంద నుండును,

గృపాణబాణజబాణాన నాదివివిధసాధనో వేత

బురందరవహృదయసాగరమందరుండును నైన మేఘనాదుండు దం|డిం చేరం జనుచెంచి వినయంబున ని ట్రనియె.

న్‌ [5

. “వగవంగ నేల! ద్రైత్యకులవల్లభ! యేం గలుగంగ నిమ్మెయిన్‌

జగముల నీదుళశ (తులకు శ₹"ర్య్యము "సలు న? వృ(త వై రిలో ౧౧ వ్‌ వా నగు నురకోటి యొ వడంచి య పతి మోన్నత్తి నున్న నాకుం (గో - తిగముల నోర్చు బంతపని? ధీరత నన్‌ గృపం బంపు మాజికకా. 110

. కూడినకొండ ముచ్చులను (గో(తుల నుగత ముట్టి కిన్మం జెం

డా జెన; నుజ్జ్వలో (గవివిధాంబక జృంభిత దిబ్బుఖుండ Gi యా డెద వీరనృత రము; రయంబున. బార్జివసూను లిద్దఅం గడయపోలె( గిట్టి వెడక ళ్ళొగిం గన్హైవం బట్టి తెచ్చెచలా.” 111

. అనినం ెలివొంది మందోచరినుందరుండు [వీయనందనున క ట్లనియె. య . “రీ పరా[కమలీల నిక్కు మె నెటుంగనే?

పుత! నీభుజబలస్ఫురణమునన కాదె నా ఓట్లి విభ్యాతియు సిరియును గలిగా; గీ ర్వాణసంఘంబుతోడ, గూడ నయ్యిం దుని గొని వచ్చి నాబంటు( గా నోనరంపవే గర్వ మెస(గ; మూయావిదుండవు, మహిత దివ్యా(స్త్రవి శారదుండవు నీవు; నసంగరమున!

. బగతు రెల్ల నగడువపడంగ దృ శ్యాధ్భళ్య

దుర్నిరూపభంగి. దొడరి చిక్కు వజుచు నీ మహో గ బాణపాతంబుల:) దశర థాత్మ జులకు/ దరమె యోర్య' 113

. నిఖలశ|తుచయము ని శ్ళేషముగ, జంపి

యనఘ! సమరనిహతు లైన యన్మ

458 (శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

దీయజనుల బుణము దీర్చుము; మసలక పోయి రమ్ము; పోరం బొడిచి గెలుము.” il4

వ. అని కౌగిలించుకొని వీడుకొల్పిన నిం|దజిత్తు నత్వరుం డై యరదం బెక్కి_, లంకాపురంబు వెలువడినం గని, వచనరానీకంబు లార్చుచు నెదురు నడచుటయు, నతండు దాని నించుకయు నరకుగొనక కర తలం జె త్రి లక్షుణునిం విలిచిన. 115.

- ఇంద్రజిత్తు లమ్మణునితోడ యుద్ధము సేయుట :.- క. విని యాతండును మౌర్వీ నినద౦బున గగన ధారుణీమధ్యం జె ల్లను మోయ మత్తగజముం గనిన మృ గేం దుండపో అె( గడం బెలుచకా, 116

వ. అంత 117

ఉ. జై తులు, గో[త్రభూమిధరసారులు, సాగధీరు, లుల్ల న

చ్చి తధనుఃక శావిదు, లజేయులు, భూరిజయార్డు లవ్హు సౌ

మి[తియు మేఘనాదుండు నమి|తవిభేదులు డా(కి రార్చి లో

క (తయఖీకర ప్రథన కౌతుక వేగిత చి త్తవృత్తు లై + 118 క. మచ్చరము మీఅ నొండొరు.

జిచ్చుజపిడుగులనుబోని శితవిళిఖములం

జెచ్చెర నొంపంగ విలునే

రృ చ్చట' దుల్యంబ యయ్యె నయ్యిద్ద అకు౯ా. 119: క, తనకంయు నవుడు రావణ

తనయుం డని మీజ జూచు; దా నాతనికం

"కును మున్న రాఘవానుజు(

డనుపమళరలీల నతిశయంబుగ మెజయున్‌. 120: క. అంతం బటుతోమరంబుల

నెంతయు వెస నృవతనూజు నిందజి వై_వళా

సంతతళరముల నన్ని టి

నింతింతలు శకలములుగ సేసె నతండుకా. 121

వ.

ర్‌ం

ఆరణ్యపర్వమృ్ము సస్తమాశ్వాసము 459

అట్టి యెడ నంగదుండు గడంగి లక్షుణునకుం దలకడచి, యమంద వేగంబున మందోదరీనందనుం గవిసి, భునమహీరువాంబున దన్మ_న్త కంబు (వేసినం జలింపక నిలింపపతివైరి నిశిత |పానంబు వానవపొత్రుం జంప నెత్తుటయు, లకుణుండు దానిం దునియ నేసిన, నయ్యనురయు. గదాదండం౦బు దీర్చి యంగదు వక్షంబు | వేసినం, దొలంగక చెలంగి 'వాలినూనుండు నాలవృవంబున నా రాతను రథంబు రథసారథి సహితంబుగా( జదియ నడిచె; నట్లు విరథుం డయి యచ్చోటన యంత ర్థానంబు నొంది గగనగతుం డ య్యె(; బదంపడి. 129

ఎవ్యలన నుటుకునో యత!

ఉవ్యరి నెటు సేయునొకొ_! యిం దనుచు( గడు౯

నివ్వెణపడి కపిసేనలు

[గొవ్వు నెడం బం క్రి వదనుకొడు కుద్దతు( డై. 128;

. ఉయుముచు నంత్యకాలచరితో |[గబలావాక లీల దోంవంగాం,

దణిచగు ఘొోరవుం బిడుగు(దండము వోని శర[పతాన ము క్క అ దొరంగించుచుం, గపిబలావళిం [దుంచి కలంచె నేపునళా; చెబుకులు నొంచి బాణమయనీరధి ముంచె రను ప్రవీరులక. 124

. మాయాాధికు, నంతరి త బా

కాయు(, బురందరవిరోధి( గాకుత్‌ న్ధులు [కో ఛాయత్తు లగుచు నేసిరి ధీయు శకులు శబ్ద భేదిదివ్యా స్త్ర న)ములన్‌, 125

. వానికి నలిగి న్ముగీవాదివానరులు వృతశిలా[వకరంబులు గైకొని

యాకనంబున కెగసిన, నద్దానవుండు వారినందటి వెణిచణివ "నేయు: టయు., జీవ నెడి మగిడి పుడమి కెజగిరి; వాం డంత నిలువక 'వాండితూపులు వజుపి రామలవమ్మణుల గరంబు నొప్పించినం,. "జె య్యేది యయ్యన్నయుం దమ్ముండును గపిబలంబు లడల ధరణీ. తలంబునకు నొరగి, విలయళకాలపతితు లయిన సూ ర్యందుల చందం బున నున్నం గని, సింవానాదంబు సేసి, 126

460

శ్రీమదారధ మహాభారతము

మ. వర మోచదాత్తులం, జార్భివో త్తముల, శుంభద్వి కమారంభులన్‌,

రేలా

సురనంకాళులం గోనల పభుల, నస్తోళ [వభోద్దాములక౯ా వరలాభోన్న తు ఉన్ని శాచరు(డు గర్వం బొప్ప దుర్వారని ర్భర నాగాన్త్రములం దదాహవమహిన్‌ బంధించె నయ్యిద్దజన్‌ 127

. తదవనరంబున ను గీవ సనుమేణ జాంబవత్పఏ9ముఖు లయిన కపివీరులు

రామలవ్మణు లున్న యెడకు జను బెంచి, యెయ్యదియునుం "జేయు నది నేరక, దుఃఖతు లగుచుండ నష్టిఖీవణుండు వారి నాశ్యానించి, (టివ్మో (స్త్ర వయోగంబున నాఠాజకు మారులకు బంధ మోవణంబు గావించె; ను గీవుండు విశల్యకరణియను నొవధంబున వారల నిశల్య డేవులం శేచ్చె; నిట్లు (వబుద్దు లై రాభఘువులు (గమ్మజం గయ్యంబు నకుం గడంగి; రవ్వుడు రావణానుజుండు రామునకు. గృ తాంజలియె యి ట్ల నియెి, 128

. “నరనాథ ? కిన్న రనాథుని వనువున

ళ్వేతుండు నాగం (బనిద్దుం డైన గుహకు( డీదె మీకుం గొని వచ్చె దివ్యతో

యంబు; వీజలముల నంబుజూక్ష ! నయనవద్భ వాళనము సేయు డిప్పు; డ

దృ ళ్యభూతము లల 6 చెల ముగను

గా ౧

గానంగ(బడు" నన్న. ₹ కొని రాఘవుం

డను జసవోయనమన్వితముగ

“నట చేని క్రనియె నంబరమధ౧నం దా త్రి

బారు, గృతవివక్షనం పవరు, నిందజాలశకీలు, నిదవి[దావణు, రావణా[గతనయు, రహితవినయు. 129

* ఆ రక్కనుండునుం దన చేసిన వెరుమవంబు (పతిహతం బగుటకు

విస్మయం బంది, మగిడి హోమశార్యంబును దొడంగం బోయిన నెజింగి, విభీషణుండు లకణుం జూచి “యిన్నీ చునకు వోను సమాప్తి యయ్యెనేని నెవ్వరికిం లువ . నళక్యంబు; వీని వెన్నడిం దగిలి కెగటార్పు” మనిన నతండు. 180

ఆరణ్యసర్వము, స పమాశ్వాసము 461

ఆర్చి 'వెనుక6 దగిలి యశనికల్పము లైన

శరము లేయుటయు, నిశాటవరుండు

గినిసి వడి నెదిర్చి, కీ లించె లక్షుణు

నంగకముల నుజ్జ్వలాంబక ముల. | 181

. ఇట్లు దలపడి యవ్వీరు లిరువురు నిశాచరవనేచరబలంబులు రణం, బుడిగి వెజంగుపడి తమ పోరు సూచుచుండ, నుద్దండ వేద ండయుగ ళంబుపోలిక, నాఖీల శార్దూల ద్వయంబుకరణి, నసవ్యాసింవాయమ ళంబునౌ వడి నతిఘోరయుద్దంబు సేయం దొడంగి; రంత. 182

వడి నొక్కు పెట లక్షుణుః చు డడరించె నిశాతశరము లాగక్కనువై 6; గడ6గి యతడు నాతని నె చెడపక నాటించె. గలయ నెనిమిదియమ్ముల్‌ . 199

. వా(డితూపు లొడల వడి నాటుటయు నొచ్చి తోన6 బరువరోవధూమ కేతు( డతిశయిల్ల రాఘవానుజం డురుచాప

శింజినీరవంబు సిల(గం గదిని. 184- — ఇం|దజిత్తు లక్ముణునిచేత6 జచ్చుట వా

. శితభల్ల ద్వితయంబునం గడువెనం జేదోయి ఖండించి, ఖం

డితగో ఆాచలతుంగళ్ళంగళ తకో టిస్ఫారమో రానల

ద్యుతినాం దం బగు శాతభ ల్ల మొక టం [దుంచెం గనత్కుండలా న్విత మై యొప్పు నిశాచ నేంద్రుశిరమున్‌ వీర|కియాదతు( డ్రై. 1కీలి.

. భగ్న శాఖ మైన పాదపంబునుబోలె

నిట్లు సంగరమున నిందజిత్తు

వడిన జూచి. బై తన్టబలములు భయమంది

పజ చెం జెల(గి యార్చె( బ్ల వగ బలము. 188.

. తనయునిమరణం బేర్చ(డ విని దశకంధరు(డు ళోకవివశుం డై భో

462

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

రన బావము తొలుక(గ వో యనుచుం బదినోళ్ళుందెఅచి యటబచెం బెలు చకా. 197

శోకంబు నై 6పలేక, య తోక వనంబునకు నరిగి, నురశ తుండు రో మాకులు. లై జానకి6 బు

ఇ్యాకారం జంప( జం[దవోసము "వెజీ కెలా. 188

+ అప్పుడు వ యోవినయవృరద్దుం జైన యవింధ్యుం డతని వారించి

యి టనియె. 189 ౧

. “ఇది దగునే? దశానన! మహేందుండు లో నగు బేవతాతతిం

గదనములో జయించి [తిజగంబుల, 'బేర్కొని యున్న నీకు ని ముదిత వధింతు నంట గడు మోసము గాదొకొ? యోవుదేని నే పొదవంగ రాఘవు౯ గెలువు; ముగ్మలి. జంపినం బెంపు గల్గునే ర

.వ...అనినం దద్వచనంబుల నుపళమితరోముం డయి దోషాచ రేశ్వరుండు

నమర నన్నావాం బమర రథం బెక్కి మిక్కిలి వీరంబు సొంపాగ నఖిల సేనానహితంబుగా. బురంబు వెల్వడి నడ తెంచె నంత. 141

శా. సుగ్రీవాది సమ_న్తవానరులు. [బన్ఫూర్షన్మవోవి[గవా

వ్య[గాకారత( బెర్చి, భూరుహళిలా వాతంబులం దాల్చి, వా లాగ వ్యాచలనంబు లొప్ప, దళకంఠా[ గేనరోద [గ 'దైై త్య[గామంబు శెదిర్చినన్‌ సమర మత్యంతో[గ మయ్యున్‌ వడిన్‌.

. ఆ సమయంబున నఖలమాయాకుళశలుం డైన దళముఖుండు మాయ

గావించిన. 148 . ఆరావణుచదేవాంబున

ఘోరగ దాళ _క్తి ఖడ్గకోదండధరుల్‌

వీరులు నవా [ననంఖ్యల

వారలు జనీయించి రనురవరు లుద్దతు లె. 144

. వారి నందజ! గౌసల్యానందనుండు సాం[దశరజాలంబుల నవలీలం

దునిమి తూ(టాడిన, నమ్మేటిరక్కనుండు మజియు నొక్క మాయ

ఆరణ్యపర్వము, స ప్తమాశ్వాసము 463

[ప్రయోగించి రామ లవ్మణ పతిరూపంబు ల నేకంబు లుత్చాదించు టయు, నయ్యన్నయుం ద మ్ముండును వెబుంగుపడియునుం జిడిముడి వడక, యమ్మాయారూపంబు లన్ని యుం దునిమె; తదనంతరంబ.

. అభినవ భాను బింబరుచిరాక్ళతియున్‌ , వారి యుగము, మవో రభసదు రానదంబును, విరాజిత కేతన వై జయంతికా

[పథమును నైన తేరు సురపాలకుపంపునంజేసి రాఘవ

|పభునకు( దెచ్చి మాతలి సభ _క్రికు డె [ప్రియ మొప్ప ని ట్లను౯. . “ధరణీనాథ! సురేం[దుశే రది; మవోదై_క్యేం|[దులం దొల్లి యీ యరదం బక్కా య నేకులం దునిమె బంభారాతి ఘోరాజి; నీ యరదం బెక్కి వధింపు మీవును మదీయస్ఫారసారథ్యని

ర్భరభంగికా దళకంధరుం [దిభువనీభంగోన్నమత్కంధరు౯.” 147

. అనినకా మాతలి నాదరించి, యరదం వారాఘవుం డెక్కి, యు క్కున మీజెక౯ా రిపుకోటిమీ(ద వినలతో్యదండమౌర్వీమవో స్వనభిన్నా ఖిలదిగ్విఖాగు. డగుచుకా, శాశా స్త్రధా రాఖి మె చనపూత పతిపవవై న్యుం డగుచు౯ సంరంభదుర్వారత౯ా. 145

. అ త్తణి రావణుండు విలయానలదుస్సవామూ రి యై నశేం

[దో _త్తముమీ6ద. దేరు గడు ను గ్రగతిం బజపించి, సంతతో

ద్వ _త్తశర | పవావాపరివీతదిశాముఖు( డైన జూచి, వే

రు త్తల మంది రాతనిసముద్దతికిన్‌ దివినుండి నిర్జరుల్‌ . 149

. ఇట్టు దలపడి రామరావణు లతిఘోరంబుగా( బోరం దొడంగి; రంత బం క్రి వదనుండు నిబిడజ్యాలాకరాళం బగు శూలంబు రాఘవుమీందచం [పయోగించినం నతండును నడుమన దానిం దునియలు నేసిన, నీనునం 'ఐరిం(గి నురవైరి మజియునుం దరతరంబ ళతసవా ససంఖ్యలు గల శూలంబులుూ, భిండి వాలంబులు(, దోమరంబులు. శోరంబులుం బజు( గించి యంబరం బెల్లి న్మన్త్రమయంబు గావించిన, నణిలభూతంబు లును హావోశార వ్యాకులంబు లయ్యె; నసుర సై న్యంబున ఛేరీ [పముఖతూర్యనినద ౦బులు, సీింవానాదంయబులు నెలంగ; నంత. గొండొక సేపునకు రావణపపయుక్తం బైన ళస్టా('స్రుదహనం

464

ce

(శ్రీమదాంద్ర మహాభారతము

బింతయు నిరంతర వికిఖధా రాసారంబునం గబళించి, రామజలదరంబు గంభీరనంరంభంబునం బొదలుటయు, నకల వ్ర వంగనముద యంబును [బవార్థకోలావాలం బయ్య(; బదంవపడి. 150

ఆని శ్రీరాముడు రావణాసురుని నంహరించుట :

కమనీయకనక పుంఖ పభాఖాసియుం,

దీక్ష ముఖంబును , దివిజయత మునిసిద్ధ సాధ్య స మ్మో చావ వాంబు నై

విలసిల్లు బాణ మన్వేరవరుండు గైకొని, (బవ్మూ(న్ర్రక లితమం | తాఖియు

కంబుగా నొనరించి, కార్ముకమున సంధించి, జగములు జయ పెట్టం జచ్చెరం

దివిచి యేయుటయును; దీ వభంగిం

. గడయలగి యాళరంబు గల్వాంతదవానంబ

వోలె బం క్కికంఠు( బొదివి, నీటు గా నొనర్చె నూతఘనరథరథ్యన మన్వితముగ నొక్కమా తలోన, 151

, అప్పు డంబరంబున దివ్యతూర్య నాద ౦బులు నెలంగం, గలంగి యనురు

లెల్ల ( దొలంగిరి; గంధర్యగానంబులు , నప్పరోన_ర్రనంబులు! [బవ ర్తిల్లె; నిందాదిదేవోత్తము లన్నర దేవో త్తముం (బన్తుతించుచుం (బ్రమో' దంబు నొందిరి. 152

. పకోత్సవంబు లయం (ది

లోకంబులు, నఖలలోకలుంటాకు(డు, ఘో రాశకారు(డు, దళశవదనుండు గాకుత్‌ స్ట నిశాతశరముఖంబున. బడినళా, 158

. అంత ననంతకీ రి, శరణాగతరకణశాలి, రాఘవుం

డెంతయు వేడ్క్శతోడ ననుశేం|దుపదంబున నవ్విఖీమణున్‌ సంత తవుణు( బుణ్యజననంతతివర్షను( గలు బట మ a) లు వ) త్యంతద యాంతరంగు(డు గృ తాహితభంగు(డు దాను. దమ్ముడున్‌ ..

Die

ఆరణ్యపర్వము, న ప్రమాశ్వానము 465

. తదనంతరంబ యవింధ్యుండు విథీషణనహితుం 2 జానకి నుచిత

యానంబున నునిచికొని రామచేవుపాలికిం చెచ్చి “దేవా! దేవిం బరిగహింపు మని విన్న వించుటయు నతండు. 155

, అతిమలినాంగి, జీర్ణమలినాంబర ధారిణి, సంత తా|శుపం

కితవిలసత్క_పోల(, బరికీర్ల జకాయిత కేశ భార, నా యతఘనదుఃఖదూపిత 6, |బియాంగన( గన్నని య।పియాత్ము( డె, నుత చరితుండు దద్దయు మనొ వ్యథ సేయుచు నింతి కి ట్లను౯.

, “అధికదుష్టా చారు( దెన దశానను(

డింత కాలము దనయింట( బెట్టె కొని యున్న నిన్ను( నై కొనిన నన్మచ్చరి [తమునకు( దొడర దే ధర్మవోని ? పరిభవంబునకు నై. (పతికారముగ వైరి. గూల్చితి. గాని, నీకొఅకు( గాదు; మలంత ! నీచరితంబు మే లైన గీ డైన గా నిమ్ము; నిన్ను నిక్కముగ నల్ల

. బరంగం గుక్క వాతం బడిన హవ్యముభంగి

యయ్యె నీ తెజింగు నరయ నిపుడు; గాన యిచట దటయః గాదు; చెచ్చెర నీకు నిష్ట మయినకడకు నేంగు మతివ 9 1571

. అనినం జెవులం గొబవి గొని చూం౭డన మున

దాల్చి “చెల గిల 6 దరళనయన ! ౧m ఇల మొదలు నబక నొజుగు కదళిచంద౦బున "సలంత దల్ల డమున నేల (వాలి. 158

, వెజంగుపడి వార్ష రాగము

దణీ౭గిన వెలు వెల్ల నె వదనములు | వాలం,

చెం గేదిం అిచ్చపడి ర

తలి. దత్సరిజనము లెల్ల దదయు వంత౯ా. 159 న్‌ ౧

(30)

4066

తే.

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

పడంతి యల్ల న మటికొంతపడికి(. దెలిసి

యలనమూ ర్హియెై, దందడి ను లురుల(,

శగేలు మొగిడించి వనుమతీపాలు జూచి

యెలు(గుగుత్తుకం దగులంగ నిట్టులనియె, 160

. “నిను గీడు వొరయ కుండ,

జనులకు నానిక్క మెక్క, జన నాయక 1 సే ననలంబు( జొచ్చి వెడ లెద. గనుంగొను; మిచ్చనవు నాకు. గరుణింపు దగన్‌. 161

నా దగుబుద్ది నీదుచరణస్మరణంబ యొనర్చ్భు. గాని, యొం

జేదియు నెన్న (డుం దల(వ దిట్టిద; యొం డొకచంద మైన ని మ్మైదినియుం గృశానుండు, సమీరుండు. శీతకరుండు, నర్కు.(డుం గా దన కీక్షణంబ నను గాల్బ ౩? వేల్పులు చెట్ట నైతురే?'

. అని పలుకుటయు నప్పుడు పృథి వ్యాది భూత ౦బు లెలుంగులు సెలంగ

నెల్ల వారును వినం దమ నామంబు అటింగించి యి ట్రనిరి 168

= “విను ముత్తమురాలు నుమీ

జననాయక ! జనకతనయ; సందేవావడం బనిలేదు; మాకు. 'దెల్ల ము; జనులకు మము మొజుగ. రాదు సకల |కియలన్‌ .” 164

అనిన యనంతరంబ సక లనురమునిగణనహితంబుగా* విశామవుండు సమచెంచి, రాఘవుచేత నమస్కృతుం డై యి ట్లనియ “నయ్యా! నీవు సకలభూత దున్నహుం డైన రావణుం బరిమార్చి లోకహితంబు చేసితివి; వినుము; నలకూబరుశాపంబునం జేసి దళ | గీవునకు( బర స్త్రీల యందు బలాత్కారంబు చెల్లదు; కావున నీధర్శపత్ని యొం డొక్క దురితంబును బొరయదు; నీవు నిర్విచారుండ వై యిప్పతి[వతం బరి గ్రహించి, నెమ్మది. బురంబున కరుగు” మని పలికి, యతనికి( |బియం బుగాం దత్సమరనివాతు లైన వానరుల [చా _ప్పజీవులంగాం జేసి, వరమేస్టి సనియె; బురందరసారథియును చాళరథి వీడ్కొని

వారిసవా|[న్రయు కృంబయిన రథంబు గైకొని నాకలోకంబున కరిగి; నంత, 165

ఆరణ్యపర్యము, స పమాశ్వాసము 467

చు. అవిరోధంబున జూనకీనహితు. డై యాబద్ధరత్న |వభా

fA

నవపువ్బం బగు వువ్చకం బను విమానం బిక్కి, యర్కాన్వయ [పవరుం డిమ్ముల "నేలా నమ్మదభర [పాగ్భారవారాకర ప్ల వమానుం డగుచుం బురంబునకు. [బాష్ప క్రీవిశేపోన్న తిన్‌, 166

= ట్రరిగి భర తాదిబంధుజనంబులు, నఖిలవరిజనంబులు నభినందింవ,

వసిష్ట వామ దేవాదివిరచితం జైన యభిషేకళోభనంబు వహించి, రాముండు నుగీవ జిఖీష ణా గి సుహృజ్ఞనంబులను, బుతు వానరబలం బులను [బకట బహుమానవిశేవంబుల నాదరించి వీడొ_లిపి, యభి మతభోగంబుల, నిరంతర త్యాగంబులం (బభూతయాగంబులం, (బసిద్దుం డయి బహునవా[స వత్సరంబులు వనుమతీ సంరతణం చాచరించె; నిది రాఘవుచరి[ తంబు. 16 /

, వారక యిట్లు పూని వనవానసనిరంతరదుఃఖమున్‌ , మవో

వైరికృళాపకారదురవస్థయు నోర్చి శుభంబు నొందండే యారఘురాము. ?డ ట్ల వనుధాధిప! నీవును దుఃఖ మింతయుకా నైరణ నోర్చి పొంచెదవు సర్వమహివలయాధి రాజ్యమున్‌ 168

- అని చెప్పిన విని యుధిష్థరుండు రాముని వరాకమ విశేషంబు గొని

యాడి, జానకి పాతిివత్యమహిమయు నింత యొప్పునే యని పలికి, “మునీం|చా; పతిభ క్ష తాత్సర ంబున నఖలదుఃఖంబుల కోర్చి, శుభంబు లొందిన పుణర్థసతిచరి తంబు వినవలతుం జెప్పవే” యనిన నతనికి మార్కం డేయుండు “సావి|కియను రాజపు[ని చరి[త్రంబు విను; మది నీ [పళ్నంబునకు ను త్తరం బగు” నని యిట్లనియె. 169

- మార్చండేయుండు ధర్మజునకు సావిత్యుపాఖ్యానంబు సెప్పుట :;---

సీ,

“కలడు మ దేశుండు మనుః డశ్వపతి యను ధరణీశు; డతడు సంతానకాంత నెంతయు ధృతిః బదు నెనిమిది యొండులు సాని తి గొల్బె; నజ్జనవిభునకు నద్దేవి (పత్యవ మై ''వరమడుగుము” నావుడు, నత(డు విన |ము( డగుచు

468 (శ్రీమదార్యధ మహాభారతము

“నాత్శజు( గోశెద;'” ననవుడు. “* గన్నియ వుట్టు సీ” కనియె నా భువనమాత; కె. యనుడు “దేవి! భవత్క్టాప నస్మదీయ వాంఛితము నఫలంబు గావలడెే*” యని న్బ పోత్తముండు విన్న వింప, నయో్యోగమూర్తి గాఢ కారుణ్యవిక చవ్భాత్క_మల యగుచు, ito.

వ. “ఏను నీమనోరథంబుకెజంగు మున్న చతుర్ముఖున శెటింగించిన, నతండు గన్నియంగా నిర్ణెశించె; నద్దేవుని యానతి యమోఘంబు; విను మక్కొన్ని యకారణంబున నీకు నొక్క విధంబునం బిదపం బు|త శతలాభంబు నగు; నంతసిల్లు" మని యను[గహించి యద్దేవి యంతర్దా నంబు నొంచె; నయ్యశ్వపతియును సావి|తీ (పసాదంబున నిజధర్మవత్ని యయిన మాళవియందు నావి కతి యను కూంతుం గని యక్కన్నియ నతిగొరవంబునం జబినిచె; నంత, 171

క. ఆవనజాశీ పరిన్ఫుట యౌవ్వన మొ నిద్దసాధ్యయజామరక న్యావలి. దనసాందర్య (శీ1విలసనలేఖ నపవాసించుచు నొప్పెకా. 172

తే, కోరి జనపతి దనకూర్మికూంతు. జూచి, ““గుణవ యాూరూసపముల కనుకూలు(డై_న భ_ర్త నెమ్మెయి దీనికి. బడయువా(డ నొక్కా” యని యెందు6 దడవుచునుండె నెలమి. 178

వ. అదియును సాళ్వ్ళపతి మైన ద్యుమ క్సను కొడుకు సత్యవంతుండు రూపవంతుండనియును, గుణవంతుండనియును పిని, వానియందు. జిత్తంబు దగిలియున్నను, సిగ్గు 'వెంపున నెవ్వరికి నెజింగింప కుండె; నంత నొక్కునాం డమ్మ ద పతికడకు నారదుం డరుగుదెంచిన, నతం డమ్మవోముని నుచితనపర్యాపరితోషితుం జేసి, సద్గోష్టివిశేమంబు సలుపుచున్న యెడ. 174

ఆరణ్యపర్వము, స ప్రమాశ్వాసము 469

క, నెచ్చెలులు దన్ను( గొలువ(గ. బచ్చవిలుతుకలిమి యెల్ల బద్మానన యె యచ్చువడినట్లు మెజయుచు నచ్చటి శేతెంచె భూవరాత్మజ నెమ్మిన్‌. 175

వ. ఇట్లు వచ్చి సఖీజనంబు నంతంత నిలిపి, మెలపుతోడిపొలుపున నమ్ముగ్గ లీలామధురం బగుచుండ. దం డిక్‌ (మొక్కీన, నతండు [ప్రగాఢ న్నేహనన్నాహ దోహళం బగు చి త్తంబుతో నత్తన్వి (గుచ్చి యెత్తి, నిజాంకతలంబున నునిచికొని, నమంచితోవలాలన శేళీవరవశుం డయ్యె, నప్పుడు నారదుం డమ్ముద్దియం జూచి యశ్వపతితోడ ““నిక్కన్నియం దగిన వరున కొనంగక యు శుల యునిచినా'డ?” వనిన నతండు గూంతున కి ట్లనియె. 176

"త. “తల్లి! నీగుణరూవవృ త్తముల కెందు( దగినవరుం గాంచ నై తిని దడవి; కాన నీ మనన్సున కెక్కిన నృవకుమారు( గోరి వరియింపు; మిడియ నాకును [బియంబు,” 177

వ. అనిన నదియు. గెండొక లజ్జించి, కోర్చి పంపున సిగ్గు దొలంగం దోచి, [పకట కెౌతూవాలతరళిశాంతరంగ యగుచు. దం డికి నల్లన యు ట్లనియె, 178

క. “చిరకీర్తి సాళ్వభూవరు | వరతనయుం డయిన నత్యవంతుండు నాకు౯ వరుండుగం గోరుదు మదిలో; నరవర! యాతనికి నిమ్ము నను (బీతి మెయిన్‌ . 179

వ. సాళ్ళ్యపతి యిప్పుడు డై వయోగంబునం జేసి విగతచకుం డయి, తన రాజ్యంబు వై రులచేతం గోల్పడి, పు[త దార సహిత ౦బు వనంబున నున్న వాం; డెట్టయినను సత్యవంతున వరియింతు"”' ననిన మ దేశ్వ రుండు నారదుం జూచి “*మునీం చా ! మీ'యెలుంగనివారు లేరు; సావితిచెత వరియింపంబడిన కుమారుం డెట్టివాండు ? వాని గుణ రూపశీలంబు లెజింగింవుల* డనిన నారదుం డి ట్రనియెొ. 180

470

౭m

ర

Wt

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

. “నత్యంబు పలుకుట సతరవంతుం డన

నత డొప్పు; మజియు' జి తాళ్వు. డన నామాంతరంబు నన్నర నాథనుతునకు.

గలదు; కేజంబున. గమలమిత్రు బుద్ది నిం|[చాచారుర( బురుడించు; ళూరత

వాసనవు(, చారలిమి వసుధ( బోలు; గాంతి( జం దున కన గొందగు; రూవున

నాళ్వినేయుల సరి యనం దలిర్చు(; 180:

. దపము, శమము, దమము, చానంబు, ద్రావ్మాణ

భ క్రి యును, మవోనుభాన తయును నతనియంద కాని యన్యులయందు లే; దింత నిక్కువము మహీత లేళ ! 181

+ వానియందును గీడు నొక్కటియు( గలదు; నేడు మొదలుగా నొక్క

నంవత్సరంబునకు మృతిం బొందు; నిది నీకు. జెప్ప వలయుటం జేసి చెప్పితి* ననిన నతండు గూంతు మొగంబు నూచి తల్రీ! యమ్మవో తుండు 'దేవరహాస్యంబు లెబుంగు; నీతని వచనం బమోఘంబు; నీకు నట్టి వరుం డేల? యొండొక్క వరుని వెదకకొ”మ్మనిన నక్కన్నియ తండి క ట్స నియె. 152

. “వినుము మనోవాక్కాయము

లన మూ(డుదెజంగు లందు నంతఃకరణం బనఘ ! [పధానము; గావున మనమున. గైకొన్నభ ర్త మానం దగునే? 188

. సత రవంతుం డెట్టి వా( డైన నగుంగాని యి నింక నొరుల వరియింప

నొల్త ** ననిన నళ్వపత్తి నారదుదటెనం జూచుటయు నతం డి ట్లనియ,

- '“గొనముల పోక నీయనుంగుంగూంతురు; దీని తలంపు మానంగా

మనకు నళ క్య; మింక ననుమానము లేల ? నరేం[ద ! కూతు జ య్యన నృపసూతి కిమ్ము; కమలానన చేసిన పుణ్య గౌరవం బున నయినం [బియుండు పరిపూర్ణ చిరాయురు వేతు. డ య్యొడున్‌ “భి

am

UK

ఆరణ్యపర్వము, స ప్రమాశ్వాసము

గురుండవు; నీ యానతిచ్చినట్ల చేసెదొ ననిన నారదుండు దీవించి దివంబునకు౧ జనియె నంత.

. అమర బుణ్యదినంబునందు బాంధవమంతతి

వృద్ద పురోహితవిత తితోడ సావి[తి. దోడ్కొని, జననాయకుండు వై వాహికమవానీయవన్తుకోటి గొనుచు.6, బుణ్యారణ్యగో చరుం డె తప sn సిషతుండన యాద్యుమ త్సెనుకడక, య. రు జనిన, నారాజును సంభమంబున నశ్వ పతికి నరా వ్రదినంభావనంబు

. లాచరించి; సముచఛితాభినము తాలాప

పూర్వక ముగ నుజనపూజ్యు. డతని యాగమననిమి త్త మడిగిన, మ, దేశు? డెలమి సాల్వపతికి నిట్లు లనియె.

ల

. “ఈకన్నియ నాకూంతురు;

మాకులమున "కెల్ల చేప; మనుజో త్తమ ! నీ వీకన్నియ( గోడలు గాం గెకొనుము మదియవచన గౌరవబుద్ది న్‌ .”

. “నీకొడుకు నత వవంతున

కీకన్ని య దగు; నరేందద |! యీ కన్ని యకున్‌ నీకొడుకు దగు; ననన్యగు గాకరు లియ్యిరువురును సమంచితమూ ర్లుల్‌ .”

. అనిన నతనికి ద్యుమ ల్సేనుం డి ట్లనియె,

. “విగత రాజ్యుల మై ఘోరవిపినములకు

వచి, యిమ్మయి6 దపమున్న వార మేము; బి ( a

£71

. అనిన నమ్మహీపకి యమ్మునిపతికి (మొక్కి “నీవు మాకుం బరమ

వారి

186

L187

158

. అని పలికి సావితి నతనికి నభివందనంబు సేయించి మజియు నతండు.

190 191

472

UR

(శ్రీమదాం [ధ మహాభారతము

జాల, నుకుమారి యిది జనపాల! యడవి నుండి మాతోడి యిడుమకు నొర్చునయ్య ర 192

. అనిన నళ్వపతి యతని కి ట్లనియె. 198

. కలిమియు లేమియుకా నతము గా; వవి సెందినచోం. జలంగుచుం

గలంగుచు నున్కి ధీరుల|పకారమె ? లెస్సగ నింతవట్టు నేం చెలియుదు(; జెప్పెదకా వనుమతీవర ! పిన్న యనంగ నేల? యే కొలందియు. గాదు; ధీరమతి గూంతురు; పేర్కొనం జాల 'బెంపునన్‌ .

. నీతోడ వియ్య మంచం

చేతోగతి నానం చేసి చెచ్చెర ని కే నేకెంచితి; మత్చాఏర్భన [(అాంతిగ( "దేకొనక యునికి పాడియె నీకున్‌ ?” 195

న సావి తి సత్యవంతుని వివాహం బగుట :--

. అనుటయు నయ్యంధనృ పతి తత్సంబంధథ మునకు సంతసిల్లి , నిజా[శమ

వాను లైన మునులం గూర్చుకొని, శుభ లగ్న ౦బున నత్యవంతునకు సావి[తీం బరిణయంబు సేసె; వయ్యశ్వపతియునుం గూ(తునకు నల్లునకు వివిధాంబరాభరణాది వస్తువిశేవంబు లొనంగి నిజవురంబున కరిగెం; బద౦పడి. 196

. వడశతి రమణియభూవగణాంబరవిలాన

ముజ్జగించి, వనాంతర యోగ్య లీల వల్కు లొజినవసన యె, వదల కిక భక్షి భర్తృృశుుళూషణపరత నుండె. 197

. ఆమెలంత సేయు సవినయ

సామకథల, మృదుగభీరనంభావనలకా మామయు న త్తయు నంతో పామృతమునఈ దేవి రంతరంగమున దగన్‌. 198

॥ సావి తియు. దన మగని యాయుః పమాణంబు నారదముని చెప్పిన

దినంబు మొదలుగా ననుదినంబును లెక్క యిడికొనుచుండ; నిట్లు వ ర్కిల్లు చుండ నాలుగు దివనంబులు గొజంతగా నొక్క సంవత్స రంబు గడ చిన, 199

ర్న

౭లో

ఆరణ్యవర్వము, స ప్రమాశ్వాస ము £73

. నాలవదినంబు పతి మృతి

కాలం బని మది నెజింగి, కడు నిష్ట మొయిం జాల భరంబుగ( బూనిను బాల (తిరా తొపవాసపరమ వతమున్‌ . 200

. దానికి విస్మయం బండి ద్యుమశకేనుండు గోడలిం బిలిచి “తల్లీ

యిశ్లేల దు_స్హరంబగు [వతంబు గొడంగితి ?' వనిన నమ్మ(ద రాజ తనయ వినయంబుతో ని ట్రనియె. 201

. “మీరు మదీయం బగు [వత

భారమునకు వగవ వలదు; వపరమశుభంబుల్‌ గోరి యొనరింపం బూనితి6; గారణమును మీ శెటుంగంగా నగు మీంద౯ాంి' 202

. అనీన నతం డేని మేలు గాక యనియెొ; నంత. జతుర్ధ దివసంబున.

. కడురేపకడయ మేల్కని, నిజభ రకు

మరణదినం బని మానసనమున దద్దయు శోకనంశాపంబు గదురంగ దినముఖో చితవిధుల్‌ దీర్చి, భ క్తి బతికి సమం చితపావనవరిచర్య యప్పుడు కడు వెడ్క నాచరించి, యత్తకు మామకు నచటివిపులకును వేర్వేల పణమిల్లి, వేడ్క. వారు

. దనకు సౌ భాగ్య భాగ్యవర్థనము గాంగ

నిచ్చు దీవన మదిలో (గహించియున్న ( (బొద్దు జా మెక్కు టయు( బూవుంబో.డి( బిలిచి మామ యిట్లని పలికి సమ్మాన మెసంగ . 20h

. “కడు ను[గం బగు |వత మిడి

దొడ(గితీ; దివస[తయంబుతో నది సెల్లైం; బడ(తీ ! యెంతయు డస్పితి; దడయక పారణ యొనర్చం దగచే యింకళా.' 205

474

. అనిన నావి(తి యతని కి ట్లనియి. 2 06:

. ““అధిప! (వొద్దు [గుంకునంతకు "నేండును

గుడువ6 దగదు చాకు; గోరి యిట్లు గాంగ (వతముః బూనుకాలంబున యేను నిశ్చయించుకొనిన నియమమిదియ .” 207

= అనియె; నప్పుడు సత్యవంతుండు సమిత్కుళ ఫలావార ణార్థ౦బు వనం:

బునకుం గదలినం జూచి, సావి|తి యతని. జేరం జని, “వనంబున కేనును నీతోడ( జనుబెంతు.; దోడ్కొని పోవలయు” ననిన నతండు. “నీవు (తిరా[తోపవానంబునం జేసి యెంతయు డస్పినదానవు; రా నోప” వనిన నది వాని కిట్లనియె. 208

. “ఉపవాసళమ మించు కేనియును నా యుల్ల ంబునం దోవ; దీ

విపినం బుజ్జ వల పుష్పవల్ల వఫలావిర్భూతి నానాలతా గవరీతం బన విందు(; జూడ6(గ మదిం గౌెతూవాలం బయ; న న్ను పరోధింపకు; మింతవట్టు చన వీ యు కుండ వెబ్బంగులకా,"'

- అనిన నతం డట్ల కాళ చనుదె మృనుటయు నావితి చయ్యనం జని,

ఛార్యానసహితుండయి యున్న తన మామకుం |బణమిల్లి “మికొడుకు వనంబునకు నగ్నిహో|శార్డం బై నమిధలు దేర నరిగెడు; నాకును: నతనితోడన చని వనంబు నూడ వేడ్క మొనది; మీరు నా కివ్వరంబు గృపసేయ వలయు” ననిన నాతం “డిమ్మగువ యెన్నండును నెయ్యది. యును నడుగ; ది త్రెజంగు దీనికిం [బియం జై యున్నది; నాకు నివారింప నేల?” యని తలంచి యనుమతించిన నయ్యిరువుర యడుగులంబడి వీడని. 210

=: నత్యవంతుండు సావికీసహితుం G౩ వనంబునకుం టోవుట ౩

క. చిత్తంబునం చై కొనియెడు

నుత్తల మడంచుచును, ముఖవయారుహూమున ద క్కా త్తెడు వెడనవ్వునం |వియు చిత్తం బిగురొ త్తం జనియెం కెలువ యడవికిన్‌ . 211

ఆరణ్యపర్వము, సప మాశ్వాసము

475:

వ, ఇ టాదంపతులు మందగమనంబున నరిగి పరిస రారణ్యంబు దణీయం.

౭

జొచ్చి రప్పుడు.

క మనీయకమలినీక ల్లోల వీధుల

గదలు రాయంచల గతుల యొప్పు, బహుపుష్పపల్ల వ్మ పక రచి తితము ల

తనరారు తరులతాశతుల సొంపు, మకరందరనపానమదవిలోలంబు ల.

[కాలెడి యెలచెంటిగముల యులివుం, బరిపక్యమంజులఫలరసోద్దతము ల

పలుకు రాచిలుకల పటురవంబు,

. బియుండు వేబువేజ పీతిమైం జూపుచు.

జెప్పుచును జనంగ(6 జిగురుంబోండి గనుచు వినుచు నిర్వికారసల్లాప మిం పార నతని ఇఅంగు నరయు చుండె.

212

2138

తదనంతరంబ యా రాజర్షి నందనుండు మధురంబు లగు ఫలంబులు గోయుచు గరిడియ నిండించి, యొక్క యెడం బరళుపాతబునంజేసి కాష్ట్రదశళ నంబు "నేయందొడంగి, (కోమంపడి యొల్ల బోయి, గొడ్డలి పుడమిపయి వైచి నిరంతరనిశ్వానవేగ వివర్హ వదనుం డగుచు

నావి[తిం గను౦కొని.

. “ఒడలు వళంబు గాదు; [భమనొందినయట్టు మనంబు దూలిడిం;

గడ(6గ౧ి శిరంబు శూలవిశిఖ| పక రంబున నం చినట్టి ద

'య్యెడు; నిలువంగ నోర్య; నొకయించుక సేపు [ళమంబు దీజ నీ యెడ శయనింతు”' నావుడు సిలేవణ మె త్తనిసం[భమంబుతోన్‌ .

+ తనయంకతలమ [పియుశిర

మున కుపధానముగ౭ జేయ. భూవతనయు. డొ య్యన (వాలి స్రశిభి నిశ్చ తనుం డైన ట్లుంజెం గొంతతడవున కెదురన్‌.

214.

వేడి

476

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

మ. కనియుం గోమలి నీలమేఘ విలనత్కాలాంజ నాకారు, ఫఘో

రొ

రనిశాతోత్క_టదంష్థ్రు , నుజ్జ్యలచల ద క్తాకు(, (బతగ కాం చనవర్షాంబరు, నంత్య కాలదవానజ్వాలా ప చండున్‌ , జగ

సంతాన వా జ్ఞననం(తానను, నొక్కదివ్యు. బటుపాళ | పౌఢవాస్తోద్ధతున్‌ 217

. అప్పురుషుండును నధికసంరంభంబున సత్యవంతుం గదిసిన, నయ్యింతి

యెంతయు భయంబునం |వియునిశిరం బొయ్యన దిగువం జేర్చి నిల్చి కృతాంజలి యై ''యయ్యా ! మీ రెవ్య? రియ్యెడకు నెయ్యది సేయం దలంచి విజయంచేసికి ?'” రనిన నతం డి ట్లనియె. “కాలుండ( జువ్వె యేం గమలాతి; నను నీవు

మహిత పాతి వత్యమహిమంజిసి కానంగ( జాలితి; కాన రా దన్యుల

కిటు; నీదుభ ర్లకు నిపుడు కాల మగుటయు, వీడు మవోపుణ్యనిధి గాన

యితరుల బనుపక యేన వీని. [గచ్చటం గొనిపోవయణాం జను దెంచితి"”

నని యుగభంగి నయ్యంతకుండు. 218

. ధరణి నాథతనయు తనువున. | బా చేశ

పరిమి తాత్శుం డగుచు. (బజ్వరిల్లు జీవు వెడల దిగిచి, చెచ్చెర సతిదీ ర భయద పాళనికరబద్దు( "దేసి, 219

. కొని వేగంబున దతశిణాభిముఖు( డై ఘోరంపుమార్ల్గ ంబునం

జనా జొొచ్చ; ననంతరంబ మదిలో నావి తి శోకంబు uc) కొన(, [జాగెళ్వరుదేవా మొక్కయెడ సంగువ్తంబు గావించి, యా తనిపజ్జ్ఞం దగ. దాను నే బద పద్భంబుల్‌ వడిం దొ|[టిలకా. 290

. దానిం జూచి కరుణ ధర్ముండు “నీ వేల

వచ్చెదవు * లతాంగి ! వలదు నిలువు; మింకని కగమ్య మిటమీఃడి తెరు వెల్ల ” ననిన నతని కిట్టు లనియెం బొలయతి. 291

ఆరణ్యపర్వము, స ప్తమాశ్వాసము 477

. “పతు లెందు( జనిన నచటికి

సతులకు( జన నలదె? నీపసాదనునను, మ

త్పతిభ కికతమునను సం

స్తుతగుణ! నా కరుగరాని చోటులు గలవే? 222

. సక లమార్గ ంబులందును ధర్భ మార్గ ంబు (పధానం; బట్టెధర్శంబునకు నాధారంబు నజ నుల యని వినంబడు; నటి సజ్జ నసందర్భనం చెప్పుడు జ ఈ జె వృథగాదు; గావున సజ్జన శేఖరుండ వనం జను నీదైన సందర్భ నంబునం బరమశుభంబులం బొందక యేను రిత్తజనంబుల తెఅంగున నూజక యెట్లు మగుడుదు*” ననిన డాని [పగ ల్భవచనంబులకు నద్భుతం బంది ధర్ముం డి టనియె, 9298 య

“శనుల శాంగి ! భవదు దార వాగ్భంగికి

మెచ్చు వచ్చె నాత్మ; నిచ్చువా(డ

వేడు మొక్కవరము, విభునిజీవిత మొక్క

టియును దప్ప; నేదియయిన నొండు.” బి24

—: సావి|తి యమునివలన నఫీష్టవరంబులు వడయుతటు :--

. అనవుడు మ[ద్రరాజనుత |పాంజలి మై నమవర్తితోడ ని

టను; “రిపుకోటిచే నపజయంబున. బొంది వనాంతరంబునం దనవరత (వ తాభిరతు( జైన మవోత్ము-డు, సాళ్ళభూవిభుం, డనఘు(డు అబ్బచమం డగునట్టులుగాం గరుణింపవే దయన్‌.” 226

* నావుడు “నట్టుల యయ్యెడు;

నీ విట రా వలదు; మగుడు నెమ్మి” నని వెసం

బోవ దొడంగను బితృపతి;

యా వెలందియు నంత నిలువ కరిగి బిలుందన్‌. ౨2

. అట్లు నని చని మజీయు ని ట్రనియె. 227

. “ఎడపక 'వాజ్మనః|కీయల నేరికి నె గ్గొనరింప( బూన; శె య్యెడలను దీనులం గరుణ యేర్పడ6 [బోవన చూతు; రిచ్చుచోం గడమ వడంగ నీ శెదిరికాంతితముల్‌ దుదిముట్ట దీర్తు; 3

క్కుడు మది( గూర్తు రా|శితులకుళా; విను మిన్నియు నార్యధర్మముల్‌.

478

శ్రీమదాంధ్ర మహో భారత ము

. నీ వెబుగోనియది యెయ ది

దేవో త్తమ! ధర్ముగతుల జెజ గెల్లి భవ చ్చావాధీన మగుట గా చే చెలసితి నీవు ధర్మ దేవత యనంగాన్‌. 929

. సమబుద్ది తోడ. దత్త

త్సృముచితకర్మఫల మఖిలజంతుతతులకున్‌ సమకూర్చుట, నీ కయ్యెను సమవ ర్హి యనంగ. "బేరు జగదఖినుత మె. 290

. యము డం|డు నిన్ను నార్య్యులు

యమింతు భూతముల నెల్ల ; నట్ల గుటం దగున్‌; శమనుండ వైెతి కల్మష

శమనంబునం జేసి నీవు జలజా _ప్రనుతా 2) 981

అనినం (బత పతి యాపుణ్యసతి క ట్రనియె. 222

. “తృషితు( డగువాని( బరిలభఘు

తుహమారతోయములు మోదితుని. జేయుగతిన్‌ వృాషితాంగు. చేసె ననుంగ ల్బమ వారణములై న నీ సమంజనఫణితుల్‌ . బ్ర వైప

. కావున సత్యవంతు [పాణంబులు దక్కం దక్కినకోర్కి యెయ్యది

యెనం జెప్పుము; సఫలంబు సేసెద” ననిన సావితి “దేవా! వై రుల చేత నపహృతం బైన రాజ్యం బెప్పటియట్ల ద్యుమశ్సేనుండు [పాపించునట్లుగా నను[గ్రహింవవే” యని వేడుటయు వై_వస్వతుం డట్ల యగునని పలికి యి ట్లనియె. 284

. “వలదు నిలువు మింక; వదలక నీభక్తి

మగని కెక్కె; దుర్గమంపు(|దోవ యిది; కృతంబు లయ్యె నెల్హయు; నీ విట వచ్చు సెలవు లేదు వనజనయన 1!” వివిధ్‌

. అనిన నమ్మవోభాగ యతని కట్లనియె. 286

ఆరణ్యపర్వ ము, సప్తమాశ్వాసము

. “ధర్మాత్ములు దమ సలి విడు

ధర్మకియ దప్ప శెట్టిదళలందును; మో హోర్చియుం, చాపము బుట్టవు ఛార్మిక హృదయముల; [బథమధర్మాధ్యజా!

. కావున6 బతియనుగమనం

'బేవిధమున విడువ6 దగవె; 'యెట్టయినను మా వహోవేశముం బొందక ధ ర్మావస్థి తి సలుప వలటె యవహితబుర్ధిన్‌ * 99

. అనిన నంతకు? డిట్టను ““నతివ ! నీవు

[పక టధర్మవి శేషతత్పరవు; గాన యింక నొకవరమిత్తు., |బాగోశు| బతుకు వలదుగాని, యొండడుగుము వలయుదాని. ”

£79

287

289

289

. అనుటయు నక్కాంత గృ తాంబలి యె “మాతం|డి మ దేళ్వరుం

డపు|తుకుం; డతనికి( బు[తశత లాభం బగునట్లుగా. [బసాదింపు ” మని యభ్యర్శిం దిన నట్ల శానిచ్చితి నని పల్కి ధర్మరాజు “నేడు నీవు గడుదూరంబు వచ్చి డస్సి; తిక మగుడుట లెస్స” యని పలికిన

నప్పతి|వత యి ట్లనియె.

. “నాకు డప్పి యెక్కడిది? నునంబు భర్త

చరణవంకజాన క్ష మె కరముభ క్రి నలరు చున్నది; నతులకు నన్య మెటి

రు దియును ధర్మ మ్‌ భర్తృ సం, శయమ కాక ,

. మజియు నొక్క విన్న పంబు సాద,

ం ఆత్మధర్శ నిరతు లైన పుణ్యాత్కులు

దుర్గ భులు; సమ_స్తదురితములును శాంతి. బొందు వారినంసర్షమునం; దీర పూతమతులు వారె భూతలమున,

_ వారల పేర్చి( గాదె శళివారిజమి తులు నిగ్వికారనం

చారత నుల్ల సీల్లెదరు, సర్యప యోనిధులున్‌ నిరాకులా

240

241 242

249

480

ao NN

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కారత( [గా లెడుం, గులనగ౦బులు నిళృలరూఢి6 జాల నొ ప్పా శెడు; భూతధా[తి నిఖలై కధురీణత( బేర్మి. బొందెడున్‌ .”'

. అని పలికి మణీయు ని ట్ట్లనియె. 245:

. “పడుమాటలాడినయంత నెట్టి వారు

నార్యజను లకు. జొట్లంబు అగుదు రనిన6 జిరసమాలావసం సిద్ది (జేసి నీకు నేను జుట్టమ నని వేజ యేల చెప్ప? 246

. కావున మి[త్రమనోరథం ఒవళ్యకర్తవ్యంబుగా. జిత్తగింపు” మనిన

నమ్మవోను భావుం డబ్భామిని దెఫం గనుంగొని ోనీకుం |బినన్ను ండ నైతి; నథీష్ట్రం లైన వరం బొక్కూటి యిచ్చెద చెడు” మనిన నమ్మానిని యిట్లనియె. 947 “మది నత్యవంతుజీవిత

మది యిమ్ముగ( దొల6గ6 బెట్ట. యన్యంబుల ని

చ్చెద నని పలుకుదు మును నీ;

వది యిప్పుడు లేద; యింక నడిగవ. |బీతిన్‌. 248

. పతివిరవాంబు దున్సవాము; భ ర్హవినాక్భత మైనశాంత దూ

షిత యగు నర్యమంగళ విశేషములందును; గాన మత్చింయుం, డతులితకీ ర్తి శాలి, సుగుణాఢ్యుడు, సాళ్వనుతుండు లబ్దజీ వితుఃడుగ నిమ్ము ధర్శపద వీపరిరక్షణ ! పుణ్యవీకణా 1 249

* అనిన నట్లు చేయుదు నని యావణంబ కృ ఆాంతుండు సత్యవంతు

నవగతపాళుం జేసి యానుందరి కి ట్రనియె. బి50

, “క"నుమిదెనీ మనః |పియునిం గోమలి! వీడ చతుళ్ళతాబ్దముల్‌

మను నిటమీంద ; బు తుల [గమంబున నూర్వుర. గాంచు గీర్తివ రను డగు; సంత తాధ్యర విధానములం బరితుష్టి సేయు న య్యానిమిషకోటి కెల్లను; నిజాన్వయమౌళివిభూషణుం డగుకా.”' బిర]

. అని యాదేశించి యాతం డంతర్చితుం డయె్య; నక్కాంతయు.

(గమ్మటజి చని యెవ్పటియట్ర జీవికేళశ్వరుం దన తొడలవై నిడికొని

(31)

ఆరణ్యవర్విము, స ప్రమాశ్వాసము 481

కూర్చున్న యెడం, గొండొక వడికి లబ్ద చేతనుం డె డె, సత్యవంతుండు దెలిసి, నిజవల్ల భం జూచి యి టనియె. లిల్లి

. “కడు. దడవు నిదవోయితి(

బడ(తీ! నను. బెలుపవలదె? బలియు. డొకరు. డె క్కుడుజవమున( బటి బలం లు బెడలయ నను. దిగిచె; నాత( డెవ్వండు "నిపుమూ? బర్‌

. అది కల గాదు; నిక్కువమ మైనటు లున్నది; నాకు నెంతయున్‌

మది వెలు వుమై” నావుడును మానిని యిట్లను “నికు నంతయుకా ముదమున రేపు నెప్పెదం౧ దమోమయమై యిదె శర్యరీముఖం బొద వె; విలంబనం బిచట నొప్పదు; లెమ్ము న రేం దనంద నా! ౨54

+, అదెన కంచరు నీందు నందును మహో గాకారులై [కందుగా

మెదలం జొచ్చిరి; మోర ఫేరవరుతుల్‌ మిన్నం దెం దీ[వంబు లై ల; పదళ బ్లంబులు వుల: జూడు కలయ బాజం దొడంగాం బనుం గదుపుల్‌ గట్టి మృగంబు లియ్యెడ; భయోత్కంవంబు నా కయ్యెడికా.

. విను నీవు దడయుటకు మీ

జననియు జనకుండు.( గరము సంశాపభరం బున బొందుడు రింతకు6; [గ

న్నన వారికి సంతసం బొొనర్చవె యధిపా[” ద5్‌6 . అని పలికి తదియవిషాద చష్టితంబు లుపలశతించి వెండియు. బిర?

. “తమమును బెల్దుగాం బరగొ; దవ్వు నిజా శమభూమియున్‌ ; దను,

[శమమును చాయ దిప్పు నను చందమ యెన( జనంగ నేల? యిం పమరల6గ నింత పొద్దు సుగుణాకర! యిచ్చట నిల్చి శేపు వో ద మె? తెలు గాద్ది!'' నావుడును ద నికి సాళ్వ్ళతనూజ (6 డ్‌ ట్రనుకా.

““మానె శిరోవేదన; నా

మేనికి. దగు లావు వచ్చె; మెల్లన యరుగం

గా నోర్తుం దల్లిదం|డుల(

గానక యే నెట్లు నిలుతు గానన భూమిన్‌ ?. 259

482 శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

క. ఇంతకు మున్నెన్నండు నే నింతతడవు వారి. జాసి యందు దడయ; నే. ఉంతవడి మసలుటకు వా రెంత వడిరొ? యేమి యెరొ? యెట్లున్నారో! 260

ఆ, సంధ్య (బొద్దు నన్ను జనని 'యున్నండు నిలు వెడల నీదు; నేండు విపినభూమి మధ్య రా తి వేళ మనలుట కాయమ యెట్టి పొటు వడునొ యే నెబుంగ. 961

2m

. కొంగిట నను. జిక్క(గదియించి ిరముమూ రౌం౦చును జాష్పముల్‌ గురియు చుండ. “బట్టి! మా యొడలును, | బాణంబులును, నెల్ల యర్గముల్‌ నీవ; మాయన్న! నీవు 'దేనగా నంసారతీరంబు సేరెద మని తలంచిదము ను మృన్న; యన్న! కన్నులు లేని మా కన్నులు.6 గాళులు నీవ కదన్న! మానిఖిలవంక ఆ. మును సముద్దరించు మోపు నీయదియ క దన్న యనుచు నిట్లు లగ్గలంపు( [బేమ ననుడినంబు( | బేముడింతురు వృద్దు లక్కటకట! యేమి యెరొ నేడు! 262

x

ఆ. అడవి కేగుడెంచి యడరంగ ఫలమూల తతులు గొనుచు నేను దడయ కపుడ పోవ( గాన నైతి; డై వోవవాతి నింత చిక్కువడితి; నేమి సేయు వా(డి. 268

క. నా యున్నచో చెటుంగక యా యా[శమవాసు లైన యందణి నతిదుః ఖాయత్తు డగుచు నడుగును మాయయ్యా దలంకి మాటిమాటికి నన్నున్‌. 264

ఆరణ్యవర్వము, స ప్రమాశ్వాసము 483

స్ట నావార్త వినక యింతకు నావృద్దులు భిన్న హృదయు లె [పాణంబుల్‌ వో విడుతురు గా; కచటికి. బోవం బని గలది? యేను. బుచ్చెద ననువుల్‌ .”” లర

= నత్యవంతు(డు సావితితోడ మరలి తన యా శ్రమంబునకు వచ్చుట :-

వ. అని బహు[పకారంబులం బలవరించి, కన్నీరు నించిన నక్కాంత దుఃఖా (కాంత యగుచు నతని నాశ్వాసించి, నవమృణాళమృదు అంబు లగు భుజంబుల9* గాొంగిలించి యెగయ నెత్తిన మెత్తన నిలిచి యతండు ధూళిధూనరం బైన శరీరంబు దొడసికొని గమనం బున కుత్సహించిన. 266

క. ఫలభారము దుర్భర మని వెలది యచట నొక్క వృ కవిటసంబున ని ముల గరిడియ దగిలిచి యు జ పలపరశువు( గొనుచు మృదులసం భమలీలన్‌ . 267

వ. జీవికేశ్యరు వామబాహువు నిజవామభుజంబువయి నిడికొని, దకిణ వాస్తంబున నతని [గుచ్చి గౌంగిలించి, మందగమనంబున నాళ మోద్దేళంబునకు మగి డె; నంతకు మున్న యక్కడ, 265

ఉ. కన్నులు వచ్చి యెళ్లెడలు. గన్గొని, వృద్దన రేం[దుం డాత్మకుం ౧౧ ౧౫ 0 గన్నులు బోలె నైన తన గాదిలిపుతు.డు గాననంబులో 'నెన్నండు లేనియంతతడ వేటికి జిక్కెనొ? యంచు నార్తితో? గన్నులు లేనియ ట్లూకండు. గానక యేడ్చె సతీనమేతుండై . 269

తరలము. కొడుకు నిందును నందు రోయుచు. గోరి చేమభరంబునం గొడుకుసర్గుణకోటు లె ల్లను గోటిభంగుల మక్కువన్‌ గడన సేయుచు, సత్యవంతుని( గానరే మునులార! యీ యడవిలోవల నంచు. వో సుత యంచు ఛైర్యము డించుచున్‌ .

వ. ఉన్నంత. ద దాళమవాను లైన మును లందటు నతనిం బొదివికొని,

తదియనయన లాభంబునకు వినయం బందుచు, నుచిత వాక్యంబుల నతని నాశ్వాసించు చుండిరి; తదనంతరంబ యొక్క ముహూ ర్తంబు

484

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నకు సావి[తీసహితుం డ్రై చి.తాళ్వుండు నను దెంచిన, నా వృద్దదంప తు లత్యంత వా ర్హ ంబున నతనీం గొాంగిలించుకొని, మూర్దాఘా”ణంబు సేసిరి; మునివరులును గరంబు నంతసిల్రి; రవ్చు డారాజర్షి ముఖ్యుండు పు[తునిం జూచి “యయ్యా! యి శుల వవంబులో మనలిి” తని యడి గిన, నతండును దాను. జని పండ్లు గోయుటయుిను. గాస్ట్రదళనంబు నేయునెడం దలయేరు గదిరి నిలువ నోపక వి|కమించుటయు(, ద న్నొక్క పురుషుండు గలలోన నిగహించుటయుం జెప్పునెడ , సావితి మామ కి ట్లనియె. వ్ర]

, '““ఈరాజసుతునకు నిద్దినంబున మర

ణం బని మును చెప్పె నారదుండు; మునినాథువ చనం బమోఘంబు గావున

నమణ కేను నే. డితనితోడ నడవికి నేంగితి నచట నీశండు నువ్వు

జే యున్న యెడ వచ్చె నంతకుండు; వచ్చి యిమ్యిభుని జీవము. గొని పోవంగ

వెనుకన చని యేను వివిధభంగి

. సత్యధర్శఫణితి సంస్తుతించుటయుం గృ

పార్ట'చిత్తు. డగుచు నజ్జముండు నాకు నెమ్మ నొన(౫ నాలుగువరము; లం దొకట నితండు జీవయుక్తు. డయ్యె. 272

వ. మజీయు నొక వరంబు భవదీయనయనో న్నేషణకారణం బరమ;

దక్కిన వరద్వయంబునకు మీకు వైరివృాతరాజ్యసం పా ప్రియు, మదీయజనకునకు( బుతళతలబ్టియు నగు" నని చెప్పిన నయ్యిద్దణుం బరమానంద కందళిత శీతల శిశిర వాదయు లై కోడలి కి ట్లనిరి,

| ““ఆపత్సము [దమగ్నం

బై పోయెడు నస్మదన్వయము చెం పెసంగం చెప యయి కడవ. బెట్టిన నీపుణ్యచర్శిత గీ_ర్హనీయము దల్లీ. 274

am

ఆరణ్య సర్వము, స ప్రమాశ్వాసము 485

+, అని యభినందెొంచి; రప్పు డయ్యిందువదనను మునివరు లందయి

[బళశంనా వచనంబుల నువలాళించి, వారల దీవించి, నీజగ్భవాంబు లకుం జని; రంతం గతిపయ దివంబులకు. 275

. ఆసాళ్యభూపతి యా_స్తమం[తులు, మూల

| భృత్య్యులు., 'బొరులు!/, బృ థివి( గలుగు "పెద్దలు గూడి సం (పీతి నాతనిపాలి కితెంచె వినయనమేతు లగుచు, “నవనీశ! నీశ తుం డాత్మీ యభృత్య ఖే దనమునంజేసి జాంధవనవాయ సహితు( డె మృతి. బొంద; సకలజనంబులు నేకచి త్తంబున నివుడు నిన్ను.

, [బక టరాజ్యపద వి( బటంబు గటంగ దు రలు

వచ్చినారు; నిఖలననుధయందు విస్తరిల్లె నీదువిజయఘోపషము; భవ గజము నెక్కి వేగ కదలు మింక. 276

. (పాకటతపోబలంబున ' నాకలితవిలోచనుండ వై. యున్న నినున్‌

లోశేళ! చూడ. గంటిమి; మా కన్నులు చల్లన య్యె మాభాగ్యమునన్‌ ." 277

. అనినం [బివ్మాష్టవ్భాదయుండై ద్య్యుమక్సెనుండు( దత్త ణంబ త దా[శ

మవాను లయిన మునుల నామం[త ణంబు సేసి, కొడుకునుం చానును

గజారూఢు. డై సతీనమెతుం డగుచు, బహుళ చతురంగ సేనానంకుల

గమనంబునం బురంబునకు. జని, నకలముహీ రాజ్యంబును గైకొని,

చి తాళ్ళ్వునకుం బుర జనసమ్మతిం [బధితయౌావ రాజ్యవట్లం బొోసంగి, టె

పర మైళ్వర్యధుర్యుం డయ్యొ; నీశ్తెటంగున, 278

. తన మగని, నత్తమామల,

జన నీజనకులను, దన్ను, నకలకులంబుకా ఘనముగ నముద్దరించెను జనవర! సావి [తి ధర్మ చరితము కంయు. 279

486

శ్రీమడాం(ద్ర మహాభారతము

కే, ఆపతి[వతయట్ట యో యాజ్ఞ నేని

ంకొ

వరమ కల్యాణి, ధర్మ సంభావనీయ; యదివ! మిమ్మును మీయఖిలాన్వయంబు నుద్దరించు మవోభాగ్యయు క్రి జేసి.”

. అని చెప్పి పాండుతనయుల

ననఘుల వీడ్కొని, మునీం[దు. డనువమతేజో ఘను డగు మార్కంజేయుండు దనయా [శమమునకు నరి'గ౯ దడ్దయు. బీతిన్‌ .

: సూర్యుండు (బాహ్మణ వేషమున( గర్జునకు హితంబు సెప్పుట :-

280.

281

. అని చెప్పిన విని జవమేజయుండు వై శంపాయనునితో “మునీందా!

యిం|దుండు గర్జుకవచకుండలంబు లెవ్విధంబున నేల యవవారించెం?

"జెప్ప వె” యని యడిగిన నతం డిట్లనియె.

, “వనమున నప్పాండుతనయు లుండంగ, నందు

వరుస బం డెం డగు వత్సరంబు కడపట, నిం|దు(డు గడ(గి పాండవహిత

కారి యె కర్టునికవచకుండ అములు మాయా పయోగమున పవారింపంగ

దల(చిన, నాతనితల( వెజింగి జలజాప్తు. డొకనాండు విలయ రాభేయున

కొది యెల్ల నెణీ(గింతు నని తలంచి,

. లోకనుతు(డు (బావ్మాణాశకార మొప్పంగ

నతని యున్నకడకు నరుంగు చెంచి, యేకతంబ యున్న యాకర్జుతోడ న ఖీషభంగి దోంవ నిటు లనియొ.

వి. శి

॥ “ఓక ర్ష! నుజనవినుత గు

ఆాకల్ప! భవద్ది తార్థ మై యొకకార్యం బేకతమ చెప్ప వచ్చితిం;

[దాకటముగ వినుము నాదుపలుకులు వరునన్‌.

292

28లి.

284.

. పొండవసక్షపాతి యె పాకశాసనుండు భవదీయంబు లయిన కవచ కుండలంబులు హారింపం గోరి, నీవు [బాహ్మణ|పియుండ వనియును, [బావ్మాణు లడిగిన నెయ్యది యెనను వంచన సేయ వనియును చెబుంగుం గావున "పట [బావ్మాణుం లై వచ్చి యడుగం గల వాండు; నీవును గవచకుండలంబు లీవలవదు; రత్న కాంచన వనితా [పముఖంబు లయిన పదార్థంబులు సూపియుం (భార్జించియు 'నెవ్వీ ధంబున నయినం గడపి పుచ్చవలయు; నట్లు గాక వీని నతని కిచ్చి "తని మృత్ఫ్యువశంబునం బొంద గలవాండవు. 295

, అమృతమయంబు సువ్వె నుగుణాకర |! యిమ్మవానీయవ స్తుయు గ; మివియ యుండు నేని. |దిజగంబులయందు న శేషళ తులో కమునకు నీవు వధ్యుండవు గావు; నిరంతరసౌ ఖ్యసం పమో

దమున వెలుంగు దీ; విది హితంబుగ( జెప్పితి మోసపోకుమీ.” 266 . అనిన విని నూతతనయుండు

వినయంబున నిట్టు లఅనియె “వి[పొ కారం

బున వచ్చిన వేల్చవు నీ

వనఘా యొవ్వండవు ? నాకు నానతి యీవే.” ౨87

. అనిన నత6 “డేను సూర్వు(డ;

మనమున నీయందు. గలుగుమక్కువ(, గర్భం

బొనర6గ నుపదేశింపం

జను దెంచితి'” ననిన నత(డు సంభమ 'మొప్పన్‌ 288

. అభివాదనంబు సేసి “దేవా! దేవర నాకత్యంతహితుండ వగుటం జేసి కృళతార్జుండ నైతి; నిం కొక్క విన్నపంబు సేసెద నవధరింపుము.

. భూనురకోటి వేడుటయు. బోండిగ( బాణము లైన నీగి నా

బాన; దినేశ ! లోకమున! |బన్ఫుట మింతయు; నట్లు గావునన్‌ వాసము డ మై న న్నడుగ వచ్చు. (బియంపడి; నాకు నొక్క (టా. చే? నురలోకవందిత ! మదిం గనచంబును గుండ లంబులు౯ * 990

. జగముల నెల్ల ను నిండిన పొగడిత గడు వెలితి సేసి, పొల్ల యొడలి క్రై

488

em

(శ్రీమదాం[ధ మహాభారతము

తగ వే జన్మ[వత మిటు దిగ విడువంగ నేడు నాకు? |దిభువనదీపా ! 29 1 bw

. మతిం గుంతీనుతవతపాతి యగు చుకా మాయాస్వరూపంబుతొ

జిత దై తుండు శతక తుండు నను భికింవంగ నేతెంచున ట్రై తెజం గ్రైనం దదీయ కీర్తియ చుమీ డిందుం; [దిలోక్‌సము

ఉం

న్నతమై యొప్పు మదీయకీ ర్తి; యిది సూ నాపుణ్య మెబ్భంగులన్‌ .

. కీర్తి బిడువ( జాల; గీర్రితో 'మెల[గంగ 6

జావు వచ్చె నని. జత్తుం గాని; జగములోన నెల్ల నడికంకుం జావు మే లన6గ6 బరంగు మాట యను వినవె?

. కీర్తియ యిచ్చు బుణ్యగతిం గీర్తియ తల్సియుంబోలం |బోచు; స

తీ రియ యాయువున్‌ సిరియు; గీ ర్రి విహీను(డ చూ శవంబు; దు

పీ ర్రను నెల్ల చేటులును గిటి హరించు ననండె తొల్లి భ అది (౧౧ చు కలి

కార్తి హరుండు నాం బరంగు నంబుజనూతి జగ దితంబుగకా. 294

- విప్రులు గడు నర్జి "వేండిన6 గడిమితో,

బొెచ్చెంబు సేయక యిచ్చు టెకటి; బలిత౦పు6 బగతుర6 బరిమార్చు టొక్కటి

దండియె యని. జచ్చుటొం జె నొకటి; శర ణాగతుని నెట్లిశ తుని నై_నను

గరుణించి చంపక గాచు టొెకటి, భామినీద్విజవృద్ద బాలాతురుల కైన

యాపద ( జచ్చెరం బాపు టొకటి;

. యనఖు! యివి (వతంబు లె చెల్లు నాకు; నిం

దొకటి ద ప్పెనేని వికలకీర్తి నగుదు6 గాన యుత్తు నఖలభావముల చా ఖండలునకు( గవచకుండలములు.”” 295

. అనిన గరునకు నూర్వుం డి టనియె. 296 (= య

ఆరణ్యపర్వము, స ప్రమాశ్వాసము 489

. “కడునెయ్యురు హితముగ6 జె స్పెడుపలుకులు వినవు; గరము బేలవు; నీ వె 0 2 క్కడ ? బుద్ది తెరువు లెక్కడ ? చెడక వినుము నీకు( చెలియ( జెప్పెదం గర్లా! 297

. తనకు, దనయులకు, సతులకు,

జన నీజనకులకు, ఒంధుజనులకు( గీ డొం

దనితెరువున( గీర్తిగొనం

జను గా; కందటును జెడు యళశం బేమిటికికా ? 293

. కావున నీవు [పొణములు గావుము; కీర్తి య టుండ నిమ్ము; నీ జీవిత మున్న. గీర్హి మణి చేరదె? కీర్తి యొకం డనంగ నే

లా * వనితల్‌ దనూభవులు లక్ములు బంధులు సార్వఫెమతే జోవిభవంబు నిమ్ముపడ( జొప్పడు( [జాణ మొకండు గల్లిన౯. 299

. మృతుం డైన నరుండు వెన భ

స్మితుం డై చను గాక కీర్తి మేలిమి గనునే?

మృత దే వాంబునకు నలం

కృతి. జేసినయట్లు మృతునికి ర్రియు( బిదప౯. 300

. నీవు నాకు నత్యంతభ క్ర్తుండ వగుటం జేసి భక్ష్య జనర తణంబు గ_ర్హవ్యంబు గావున నీ కి ట్లన్నియుం శెవ్పవలనె; మటియు చేవనిర్శ్మితంబై న రహన్యంబొక్కటి గలదు; దానం జేసి నీయందు నాకు వాత్సల్యంబు మిగిలియుండు; నది యిప్పు డేను జెప్పం బిదవం దనయంతన యెలఖు( గంబడియెడు; నీకు నర్జునునకుం చెగని పగ మైయుండు; మీకు గయ్యంబు నయ్యెడు; నందు నీవు సహ జకుండలమండితుండ వగుటం జేసి యర్జునున కజయ్యుండ వయ్యెద; వట్టుంగాక వీనిం గోలుపోయి లేని నెంతయు చెప్పరం బగు” ననినం గర్టుం డి ట్లనియె, 01

. “కరుణామూర్తివి నీవు సంతతము భక్త( శీసమాధానత త్పరచిత్తుండవు; గావునం గడంగి నావై మక్కువం బద్మిసీ

వర! మే లానతి యిచ్చి; తిం కొకటి దేవా! నిన్ను. (బార్థించెదం; గరుణకా నా|పతికూలదుర్గ లిత వాక్యంబుల్‌ సహింపం దగున్‌, $802

490 శ్రీమదాం(ధ్ర మహాభారతము

క, అన్ఫతమున కంత వెజతునొ విను మంతకనకును నంత వెజువ; మును [గహిం చిన వతము విడిచి దురతి.

గ

జన( జాలుదునయ్య ! నన్ను. జనునే మాన్న౯. ల్ర08

వ, అర్జునుండు దుర్జయుం డని చూడ వలదు; నీవును మదీయంబు లగు దివ్యా(న్త్రువి శేమంబు లెలుంగుదు; జామదగ్ను వైండును, [దోణుం డును నాకు నొనంగిన దివ్యా(న్హ్రంబు అల్బంబులు గావు; గావున నవళ్యంబును సమరంబున నమరరాజనందనుం చెగటార్చ నోపుదు; నీ విక నొండు దలంపక నాకు ననుక్ష యి” మనిన నొక్కింత విచారించి యా దేవుండు రాధేయున కి ట్లనియె. 804

నా

-' నూర్యు(డు గరునితో నింద్రుచే శకి గెకొనుమని చెప్పుట :.- డై) pr. (=

కె, “ఎల్ల భంగుల నిశ్చయం విదియయేని వత్స! విను మిక నొక్క_టి; వానవునకు( గలదు దారుణాంబును న మోథభుంబునె న శక; యది నీకు నడుగుము నవినయనుగ.

క. తొలితొరి బలనూదనుచేం జెలువుగ నాదివ్యళ క్రి సేకుఅ గొని, కుం డలములు6 గవచంబును మజిీ యలఘుమతీ ! యిమ్ము; భ[ద మగు నట్టయినకా,

ఉ. వైరుల( జంపి చంపి వెన వచ్చు. గరంబున కాజిలోన న దైరుణళ క్తి; వానవుండు దానన తొల్లి నహా్మసనంఖ్యలం [గూరనురారిసంఘములం గూల్చె; మవోభుజ ! నీకు నెమ్మి నా భోరపుసాధనంబు దొరకొన్న నవశ్యము గెల్తు పోరులన్‌.” 80%

వ. అని చెప్పి కమలహితుం డంతర్హితుం డ య్యెం; గర్జుండు వాసవు రాక “దురు చూచు చుండ" ననిన విని జనమేజయుండు వె శంపాయనున క్రి ట్లనియి. 2808

ఆరణ్యపర్వము, స ప్త్రమాశ్వాసము 49]

మధురాక్కర, “కలదు చేవగువ్యాం బని కమల బాంధవుడు గర్జుం బలికి నని చెప్పి తది యెద్ది ? బరియు( డాసూగజుండు లలితకవచంబు మణికుండలములు నెమ్మెయి( బడసి వలని? నవ్విధ మింపుగ వివరింప వలయు నాకు

ర్న

. అనిన వై శంపాయనుం డడి యంతయుం జెప్పెద వినుమనియిట్లని యె. “దొల్లి కుంతిభోజు నింటికి దుర్వానుం డతిథి మై వచ్చి. వానిచేతం బూజితుం డై నాకు నీయింటం గొంతకాలము వసియింప నిష్టం బై_నది; నాయున్న యంత శాలంబును నీవును నీ యనుచరులును నీర్యా పజం బగు భర్తీ సేయవలయు; ని టోవుదే? యనుటయు నొడంబడి యతండు దన కూూతుం బ్బథ యను కన్యకం బిలిచి

యమ్మ వోమునిం జూపి. వ10

ఉ. “దేవనమాను( డీధరణి దేవుండు వేడుక మద్ద వాంబునం దా వసీయింపం గోరుటయు దానికి నేనును నియ్యకొంటి; నిం దీవర నేత ! నీవు. గడు ధీరవు, ధీవినయోవచారనం భావితవృ త్స; వ ట్లగుట భక్తి భజింపుము (బాహ్మూణో త్తముస్‌.

క. ఇత డెయ్యది యెత్తటి స మృతి( గోరిన నది ఘటించి మచ్చిక నిడి తో పితు. జేయు; మిమ్మవోత్ముని మతి యలుగక యుండవలయు మానిని యెపుడు౯.

ఆ. వినుము వి|పవరులు వెడవెడ గినిసి శే నియును ధరణి యెల్ల నీలు సేయం జాలుదురు తపః [పశ స్తులు; దుర్వార తేజు, లెందు నధికధీరనుతులు. 818:

క, భూదేవపరాభవమున( గాదే వా తాపిదండక (వభృతులు చెం చేది చెడిరి; భూచేవః నూదరమునం గాదె బతికినవి యిజ్జ్ఞగముల్‌ . 914.

492

రల

el

UX

(శ్రీమడాం(ధ్ర మహాభారతము

పసిబిడ్డ వయ్యును బడఈతి ! నీ వెంతయు గుణవంతురాలవు; గురులయందు, జెద్దలయందును, బృథివీసురులయందు. గడు భక్తి సేయుదు కమలనయన; దబింధులు (6, జెలులు, సంబంధిబనంబులు. బురమ.-వారును, నంతిపురమువారు. బూ(జోేండి! నిను నెమ్మి. బొగడనివారు లే; శేమని వర్షింతు నేను నిన్ను?

. యదుకులంబున. బుటి, యత్యంత సౌఖ్య టు

మమరం బెరి(గితి, నాపుతివై: (తిలోక సుందరము రూవు; | వాయంవుసాంపు, నిట్టి దిచ్చరి తంబు సతులకు నెందు గలదు? a1

. నీ గౌరవం బంతయి నెజింగి కాదె వహ్ని సమానుం డైన యీ మవో

ముని నాశాధించుటకు నీయందు భారం బెక్కించెద; నీవును దర్పం

బును నవాంకారంబును దూరంబున నిడి, యిప్పుణ్య వురుషుం

బరితుష్టుం జేసి కృచతార్థతం బొందు” మనిన నక్కన్నియ దండి

కి టనియె. 916 య

. “కోరుదు నేను వివతతిం గొల్వంగ నెప్పుడు నాత్మలోన నా

కోరినకోర్కి నేడు దలకూడె; నరేశ్వర ! యట్లు. గాక నీ కోరినయట్టియవ్విధము గోరి యొనర్చుట నాదుభాగ్యనం భారము గాదె? యూజడుము భారము నాపయి, బెట్టి నెమ్మదిక౯.”

. అని వలికిన సంతసిల్లి కుంతిభోజుండు దుర్వానున కక్కన్నియం జూపి య

యి టనియె. 918 ap

ఈ పిన్నది నాకూతురు

తావసజనముఖ్య ! మిమ్ము! దాం గొలువంగా నోవుచు నని వూనెం; బసి పాప నుడీ; కినుక లేక వనిగొనవలయున్‌. 819

pn

ఆరణ్యపర్యము, స ప్రమాశ్వాసము 492:

-ి కుంతి దుర్వాసునకు( బరిచర్య సేయుట :--

. ఎటు(గక తప్పుగా మెలగానేనియు, దానికి నెంచి, "నేరువుల్‌

గలణపి [పియంబుతో, గొలువు గై కొనంగా. దగు మీకు; బాలురుం, 'దెజవలు, వృద్దులుం, దమకు( దెల్హ్ల మ, దప్పులు సేసి రేనియున్‌ మఅతురు గాని యల్లగు సమ|గశమాన్న్వితు లై. నఆాపసుల్‌ .* 820

. అని యప్పగించి యప్పొర్జి వం [దుం డప్పు డమ్మునీం దునకుం జంది

కాధవళంబై న సౌధంబునందు శయనాసన పముఖొ పకరణంబులు, నభిమతాహార సాధన ద్రవ్యంబులు నాయితంబులు సేయించీ తాను సంతనంబున నూఅడి యుండె; నంత, లలి]

. ఛావించి చా(డునా(టిీకి

వేవిధముల మిగుల భ క్రివినయంబులతో దె వోపచారముల భూ దేవో తము గొల్బెం గుంతిదెవి నియత యె. కి22

. అత(డును దచ్భావ మరయంగ మది* గోరి

రూపించి యిటపోయి రేవ వత్తు నని పోయి నడికిరే యర్థితో జనుదెంచు,

"రేయి వచ్చెద నని "రేప వచ్చు; నేపొద్దు వచ్చిన నింతి యప్పుడ భత్యు

భోజ్యముల్‌ [గొ త్తవాల్పుగ నొనర్చు; నెయ్యది గోరిన నిచ్చకు రాం బెట్టు;

ర నలయదు మదినై_న నలుగ దెవుడు;

. ననుదినంబు భోజుం డాత్శజ( బిల్చి త

ద్వ_ర్హనంబు నడుగ, వనజముఖయు' చాను గొల్బు "తెటు(గుల చాపసవరునిచం దమును జెప్పుచుండు( దం|డి యలర. వీవ3

. అంత నొక్క సంవత్సరంబు పరిపూర్ణంబయినం లీతుం డై దుర్వా

నుండు గుంతిం జూచి “నీజేసిన యాశాధనంబునకు మెచ్చితి! నఖి మతంబు లిచ్చెద; నడుగు” మనిన నమ్మానిని గృతాంజలి యె

494

gh

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

“మీరు నావలనం (బసన్నుల రయితిరి; దీనికి మా తండియుం గరంబు నలరు; నింతియ చాలు; నొం డేలో" యనిన నతం డశుని నిది యొక్క మం|తంబు ,గై కొను; దినంజేసి యెయ్యేనిపెల్చు నావ్వో నంబు సేసెద, వవ్వేల్పు సనుడెంచి నీవళంబున నుండు ననిన నొం డన వెజచి, కుంతియుం |బనసాదం బనియె; నమ్మునీందుండు దాని కమ్మం (తంబు విధియు కృంబుగా నువ బేళించి, కుంతిభోజుని దీవించి నిజేచ్చం జనియు; నంత? గొంత కాలంబునకు. ఫ24

. “మది గారుణ్యము సేసి వి[ప్రవరుః డీమం[తయు నా కిచ్చె; నే

నిది యేచంద మొ చూతు' నంచు నొకనాం డిచ్చన్‌ బుతుస్నా తయె

నుద తీరత్నము పూర్యశె లతటివై శోభిల్లు తిగ్మాంళు. జూ

చి దళతృ్పద్శమ. మాడ్కి నుల్లసిత మై చిత్తంబు రాగిల్లంగన్‌ . _ 825 (౧౧ ద —2 ౧౧

. సవాజకుండలక నచాఖభిరామం బయిన తదీయమూ ర్తివిభవంబున కోటు

వడి “దేవా! భవత్సమాననుండరుం డగు నందనుం గరుణింప పౌెయని మనంబునం గోరుచు మం[తో చ్చారణంబు 'నేయుచున్న 6 (వభాక రుండును నిజయోగబలంబున మూ ర్రగ్గింతరంబు ధరియించి కుంతి పాొలికిం జనుదెంచి మధుర స్వనంబున, ల్రి26

. “అబల! నీమం|తబలమున నరుగు బెంచి

నాండ; నీవాండ నైతి; మనః|పియంబు సీక్రు నెయ్యది యొనరింతు? నిజము చెపుమ్క;'” యనిన( బడంతి యి ట్రను( గమలాపు తోడ. రిల?

, “కార్య మొక్క_టియునులేదు; కెతుకమున

నెను మం|తంబు నొడివితి; నింత మాత. చేసి నీకు నిచ్చటికి విచ్చేయ నేల? దివికి నరుగుము [కమ్మటి దేవ! నీవు.” 828

. అనిన చానికి సూర్య్యుం డి ట్లనియి. లి 9

- ““కమ్మజీ పోక త ప్పెడినె? కామిని! యే మని మున్ను నీవు చి

_త్తమ్భ్మునం గోరి, తవ్విధము దప్పక యిప్పుడు బల్క రాదె? శే

ఆరణ్యపర్వము, స స్తమాశ్వాసము 495

జమున మత్సమానుః గవ చన్ఫుటకుండ లమం ఉతాంగు స తృమ్మతు. బుతు( గోర వె, నిజమ్ముగ నావలనం దలోదరి? వ్ర్‌వగ్రి

. కావున నిప్పుడు మదీయసమాగమంబున కొడంబడుము; నీకో రినయట్టి తనయుండు జనియించు; నిట్లు సేయనివా(డు నిన్నును భ వజ్జననీజనకు అను భస్మంబు సేయుదు; మణియు నీడై నశీలవృ త్తంబు లెలుంగక మం|తంబు గర్వంబునం జేసీ నీ కుపదేకించిన తావను నీకణంబ నిర్హ హింతు; నిదె యంబరంబుననుండి యిం[చాదినురవరులు నీకతమ్మునం జిక్కువడి యున్న నన్ను నవ్వుచున్న వారు; వీరిం జూడు;” మని దివ్యదృష్టి యిచ్చినం జూచి, కుంతిభోజ "రాజనందన _ జెందంబున నమందలజ్ఞావివళ యగుచు ది నేశ్వరున కి ట్రనియె. తికి]

. “నను నిచ్చుటకుం గ ర్తిలు

జననియు జనకుండు.( గాక చనునే నాకుకా

వనితాధర్శువు వీడువ(గి

ననఘా! యి ట్లయిన ధర్మవోనియు( గాదే? లిలి2ి

. మంత్రబల మెఖుంగ మది( గోరి తప్పు సే

సితి మవోత్మ! దినిం జెట్ట గాంగ

నవధరింప, కెట్టులెన నా బాల్యంబు.

గరుణ సై (వ వలయు; గమలమి[త! వైవేలై

. అని మజియు న నేక్యపకారంబుల దివాకరు ననునయించి, యెట్టునుం [గమ్మణింప నేరక, దనన కారణంబున. గులంబునకును, గురుజనంబు లకును, నపాయం బగు ననియునుం దలపోసి, భయంబు మిగుల! చెగువ సేసి యతనికి ట్రనియె. లి 4

. “ముదము దలిర్ప బంధుజనమున్‌ , గురువర్గము( గూడి రూఢి నొ ప్పిదముగ ధర్మ మార్గమున బెండిలి నేయంగం బిమ్మటన్‌ సము నృదరసశేళి లీలకుం [గమం బగు గాక; కులంబు6, శీలమున్‌

వదలి వధూజనంబులకు వచ్చునె యిమ్మెయి వేడ్క సల్బంగన్‌? శిలెక

. బంధుమతి వైన నను ని ర్పంధము మెయి ధర్మ జావ్యాపథమున నలినీ

496

om

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

బాంధవ! యిటు సేయుటయు న మంథరభవదియకీ ర్రి మలినము గా దే? 386

. జగములయందు ధర్మవును సత్యము నీయది గాద? యెందు నే

తగవులు నీయెజుంగని విధంబుల? యిట్టిది నీదు బుద్దికిం దగ వగునేని మార్చలుకుడాననె యే? నగు గాక; నీకు నిం పగు తెజు. గాచరింపవు మీట; యావల నయ్యొడునింద కో ర్చెదన్‌ .””

, అనుటయిు న దేవుం డయ్యిందుముఖి( జూచి

తల్లి దం డులును, బాం౫-వజనంబు గారు ని న్నీగికి. గర్హలు; విను నీవ

యొడయురాలవు నీకు నుజ్జ లొంగి; "కామంబు లెల్లను గామించి పొందుట

నయ్యం గనాంశబ; మటుగాన

౬ దె ౧m యాత్మతం[తత్వంబునందు రీ కగు లేం గ దే నేల నడతు ధర్మేతరంబు;

. మత్సమాగమమున మదిరాకి.! నీదు క

న్య్యావతంబు చెడదు; నందనుండు నధిక తేజు. డుదయ మగు; నిన్ను లోకనిం దయును బొందకుండు'. దథ్య మబల!” 38

; కుంతి నూర్యునివరంబున గర్భంబు దొల్చి కర్లుం గాంచుట ౨ . అని యెడంబణిచి సూర్వ్యుండు దతృమాగమంబునం [వీతుం డయి,

దానికి గర్భాధానంబు నేసి, గగనంబున కరిగె; నంత. బూర్యవకుంబు నందు జం|దుండునుం బోలె గర్భంబును (గమంబున( [బివర్ణనరబు నొందుచు, నభివ్య క్షం బయ్యును, (బభాకరుమహిమంచేసి లోకవిది తంబు గాకుం జెం; దత్స కారంబు చాదికూ(తు రొక్క తియ యెబుంగు; నిట్లు వర్చి ల్లుచుం బది యగు మాసంబున నొక్కనాంటి నిశాసనమయం' బునం గ న్యాంతఃపురంబునందు. 8899

. కొడుకు గనియె సవాజకుండలకవ చాభి

రాము, విమలకమలకోమలాక్రు,

ఆరణ్యపర్వము, స ప్రమాశ్వాసము 497

దీ ర బాహుం, జారుద్భఢ దెహుం, దరుణార్క య "తేజు! గుంతిభో జరాజపు తి. వ్తీ0

వ. ఇట్లు జనియించిన యర్శ్భకుం జూచి లో కావవాద భయంబునకుం దలరి వెబిచి యావణంబ యొక్క మంజూపషలోన నజబ్బాలకుం బదిలంబుగా నిడి, దాని నతి దృఢంబుగాం చెప్పం బంధించి, సఖయునుం దానును గొని చని, పురనమీపగతంబయిన యళ్వనదీ[ వవావాంబున విడిచి, కుంతి యొంతయు సంతాపంబున ని ట్లని విలాపంబు సేసె. 841

ఆ. “కొడుక ! నిన్ను. గాంచు కొజ(తనోముల కాని

"పెంచి గారవించి -పేర్మినీదు

[పోపు గుడువ( గాంచు పుణ్యంబు దుది ముట్ట

నేల చేయ నైతి నెను గుజ్జ!? ల్రి42

మ. నెజయం బున్నమచందురుం జెనయు నీనెమ్మోమునం దియ్య మై చిటున వ్వాప్ప(గం జూడ నీక, పులకల్‌ సెళ్వొంద నిన్‌ |గుచ్చి య కలు దీఅం బొరి నక్కునం గరము వీకం జేర్పనీ, కి మ్మెయిలా వజదం [దోవ జేసెనే యకట దైవం? బెందు. జొత్తుకా సుతా!

నతిః నీ వింక6 జేపడియెదో ? యెక్కడ బడియెదో ? యే నెజలుంగ; నేపుణ్యు రాలొకో యిప్పుడు నిను. బుతు. గాల గాంచుటకు మేలికలను గాంచు; లభి. బాంనుశేళి నల్లన నడపాడుచు

॥ ఏ పుణ్య

నవ్య కృమధుర వా క్యామృతంబు వీనుల గురియుచు, వెడందగన్నులు. విన్న నవ్వును కుభలడణములు నమర(

ఆ. చేజరిలు నిన్ను. చదెణవ యెవ్యత యొక్కొ లొ

యడర [గుచ్చి యురమునందు( చేర్చి,

వేడ్క మిగిలి -వేన వేలభంగుల. గొని

యాడి యాడి, ముద్దులాడు ( గొడుక. లోట (32)

498

౭m

గశ్రీమడాంధ మహాభారతము

. లాలితయౌోవనోజ్జ వాలవిలాసములం దులకించి, నుంద రా

ఖీలవిచేష్టి తం బమర, భీమ మనోభవసింవా రేఖ మె వాలవె యింక నీ వెలమి, వామనిలో చన లంగ జన్మ థ్రీ లాలన లై, విపతులు భయాలను లై, ధృతి యిది చూడగా.

. ఎచట నున్న నైన శెల్హప్పుడును నిన్ను.

గన్నులార( జూడ. గాంచు గాన, తనయ ! నిన్ను! గనిన తవనుండు గడు ధను డయ్య; మంద భాగ్య నైతి నెను. 946

@ . ఇను. డఅచేత మాటు వడు అన్న(డు గల్లునె? నిన్ను నెమ్మి నేం

గనియెద6 గాక యింక నొక కాలమునం దయినం; దనూజ! నీ వినుతశరీరథావమును, వీనుల సన్మణికుండలంబులు కా, ఘనతరవ | జవర్శము. (బకాళత నొందళ యుండ నర్చునే? 947

. దివి, భువి, నంతరికమున, దిక్కుల, గాడ్చున, నగ్ని యందు, న

ర్ల వములయందు, ఘోరవిపినంబులయందును నీకు నెప్పుడున్‌ శివ మగు( గాక ! దిక్పతులు, సిద్దులు, సాధ్యులు, రుదు, లాశ్వినుల్‌ పవనులు'. బు|త ! నిన్ను( గ్భృపం బాయక యెప్పుడు గాచు

చుం డెడు౯.”

. అని యెడ్చుచుం గుంతి యచ్చటం దడయ వెజచి గూఢ |వకారం

బున! గ న్యాంతఃపురంబునకు వచి, యెప్పటియట్ల వ ర్తిల్లు చుండ; నట మంజూవయు నళ్వనదీ ప చావా వేగంబున జర్భజ్వతికిం జని, యందుండి యమునాగతం జై, యట చని భాగీరథిం బడి, నూత విషయంబునం బంపానగరంబుచేరువ నరుగుచుం జె; నా సమయంబున.

* ధృతరాస్ట్ర్రసఖు( డైన యతిరథుం డను నూతు.

డతివలు( చానును నతివిభూతి గంగలో జలశేళినసంగతుం డై యుండి,

తుంగతరం గానుషంగ వశత (6 జను చెంచు మంజూష. గని, కడు వేడుక.

దన పరిజనముల( బనిచి పట్ట

UX

ఆరణ్యపర్వము, న వ్రమాశ్వానము 499

తెప్పించి, ధీయు క్తి యొప్ప నేకతమున నె "దెజచి, తా నవ్వు డందు

. వినుత హేమకవచు., గనకకుండలధరు,

ననుపమాన తేజు, ఘను. గుమారు. గని, మనంబులోన ననయంబు విస్మయం బొనర గుచ్చి యె త్తికొని ముదమున, ల్రి50

. తన జీవికేళ్వరి యెన రాధకుం జూపి యి ట్లనియె. త్రిక!

-అనపత్యుల మైన మనకు

మన పాలిటి వేలు పిక్కుమారుని నిచ్చెకా;

వనజాతి! వీడు మానువ

జనితుండు గాం; డరయ దేవసంభవుడు నుమీ.” ల్‌

LY

. అని దానిచేతి కిచ్చిన(

గొని యయురమునం నదియు నదిమికొనియి గొడుకు; న వ్వనితకు కాలంత తెలుం

గున జన్నులు సేంవె నపుడు గూరిమి వేర్చిన్‌. వ5ల

. ఇట్లా దంపతులు |సమోద సంపద సొంపారం గుమారుం గొని నిజ

మందిగంబున కరిగి; యాత్మీయకులో చి తంబు లగు జాతకర్శాది సంస్కారంబు లొనరించి, సవాజకుండలాలంకృతక ర్జుం డగుటం జేసి వానిక(6 గర్జ్హ్భుం డని నామకరణంబు సేసి; రంత. ఫైవ్‌ థీ

ఆ వనుసేనుం డనయ బేరు వాని కిడిరి పెం

చవెనయగయగ భూనురు; లాది త్యసుతుం డీబ్బంగి సూతతనయుం డ య్యొ౯ా. లది

. వసువర్నాధరు(డు గావున 3

. తద్వ కాంతం బంతయు. గుంతి తన యా_ప్తచరులవలన విని రిధిలీ

కృతసంతాపయయి యుండ; నతిరథుండును సం|పా _ప్రయౌావనుం జై న కొడుకుం దోడ్కొని వచ్చి, దోణాచార్యులయొద్ద నృస్త్రశికు సేయం బెౌప్రె, నాసూతనూనుండు మణీయు( గృపాచార్యులవలనను, జామదగ్ను గ్రవలనను వివి ధా(న్త్రృలాభంబు నొంది, [కమంబున దుర్యో

500

Gx

శ్రీమడాంధ మహో భారత మొ

ధనుతోడ బద్దసంఖ్యుం డై యతనికి |బియంబుసేయం దివిరి, దివిజ రాజనందనుతో మచ్చరించుచు. తాండవుల కపియంబు "సేయు చుండె. 956

. ఆతనియ,; నృ), వీరము, సమంచితకుండల వ।జవరవి yy జాలీ [డబం్మ్ధ

ఖ్యాతీయు నాత్మలో. దలచి కౌరవనాయక! ధర్మసూను(డున్‌ ఖీతమనన్కు డై, యతం డ భేద్యబలుం డని నంతతంబు _థె ర్యాతళశయంబు డించి, హృదయవ్యథ( బొందుచు నుండె గానలోక.

+ అయ్యుధిస్టిరునకు( [బియం బాచరింవం గోరి, కవచకుండలంబులు

గొనుట కై పురందరుం డొక్కనాండు [బావ్మాణరూపంబునం జని, మధ్యావ్నా సమయంబున గర్జుండు సూర్యోపా_స్తి సేయు చుండి [బావ్మాణులకు నభీప్పితంబు లిచ్చుతటిం గని, భిఖాం దేహి యను టయు గర్టుం డతని కి ట్లనియె. ౨58

. “అలసవిలానలాలనరసాన్నిత లైన నితంబినీజనుల్‌

వలసిన, భూరి విస్ఫురితవస్తుసమ[గము లైన [గామముల్‌ వలసిన, నుల్ల సన్మణినువర్ణ విభూషణగోధనావళుల్‌ వలసిన గోరు; మిచ్చెద ధు9వంబుగ” నావుడు నాత( డి ట్లనున్‌.

, “విను మివి యెయ్యవియును నా

కు నఖీష్టము గాను; నీదు కుండలములు న ద్వినుత! కవచంబు నిచ్చిన గొనియెద నీ నోవుదేని, గుణరత్ననిధీ!” 860

. అనవుడు, గర్లుం డి ట్లనియె “నక్కుట! యేను విశిషవసువుల్‌ లం లు రు ఆలి

గొనకొని యిత్తు నాగ నిటు గోశెదు నీవు దలంప కపయో

జన మగువాని; భూమినురస త్తమ! 'యొంతయు బేలవై తి; ము

న్నెనయంగ నిట్టు లెవ్వరును నెయ్యెడ వేండిరె యిజ్ఞగంబులన్‌ ? లు జ

. కుండలములు. గవచము న

ట్టుండంగ ని; మృనభఘ! వేడు మొండుధనంబుల్‌ ; నిండింతు నీమనోరథ;

మొం జేమియు ననకు మింక నూర్ణిత చరితా!” §62

వ.

UX

రీ

tA

ఆరణ్యపర్వము, న ప్రమాశ్వాసము 501

అనిన నతం డెవ్విధంబున నొడంబడక, కవచకుండలంబులయందు బదాఖిలాషుండయి పలికినలట గరుండు వానిం (బార్హి ంచియు(6, బుజ

డు fa (€ జ గించియు, న వేకమణికనకాది దవ న్రంబులు నివేదించియు, నెట్టును నొడంబణువ నేరక యతని కి ట్రనియె. 969

“సహజములు నాకు నిక్కషచంబు( గుండ

అలములు నివి లేక యున్న నే సమరభూమి¢

గడిందిళశ తులచేతి భంగంబు వడుదు.;

గాన యూ. జాల నయ్యెొద వీని నేను. లి64

. నొనాజనవ వబవాుఎుళ ము,

నానాధనసంయుతంబు, నారాజ్యము న్‌ మ్మానంబున నిచ్చెచ6; గాన వే నను గారింప కింక విపవరేణ్యా[” లి65

= అనియును నతనియందు నుముఖత్వంబు గానక, కానీనుండు దరవా

సితాననుం డగుచ్చు గృతక భూసురు నుపలశించి యి ట్టనియె. 966

. “ఎటింగితి నేను నిన్ను; విభు భేందుండ వీవు; జగ _త్తయంబు [గ

చ్చజ ఖవదీయరతణమునందు వెలుంగుచు నుండు; నిట్టి ని న్నుజవుగ "సను వెండుకొన యుక్సుండ6గాకి, మొఅంగి నన్ను న

జుట్‌ 4 ౧ | జ 93» 9 క్కఅపడి నీవు వేండు టిది గర్జమె? నిర్దితదై త్య! చెప్పుమా?”. 86%

. అనిన నింధుం డి ట్సనియె “మీయయ్య పద్భ

హితుడు ము న్నింత సెప్పె నీ కిష మెనంగం; : 6 గాన యెజింగితి; నీ వింక6 గడప నేల యను! మాబో (టులకు( నియం బై నపనికి?” 965

. అనిన రాధేయుండు “దేవా! యట్టయిన నఖిలశతుఘాతిని యైన

నీయ మోఘళ క్తి నాకుం గ్భవ “నేసి కవచకుండలంబులు గొను” మని నంచాక శాననుం డి ట్లునియె. వ్‌ 69

. “ఇచ్చెద శక్తి నీకు; విను మేర్పడ; నాజి మదియశ తులం

[గచ్చణి( జంపీ చంపి యది [గమ్మటి చేతికి వచ్చు చుండు; సీ

502

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

కిచ్చుట యట్లు గాదు; భువి చెందును దుర్దయుం డైన నీ రివుం 'జెచ్చెరం దున్ము నొొక్క_రున చేకుటు; నన్ను థబించు. (గమ్మణల౯.,

ఇట్టి ది సమయంబుగా? బరి[గహింపు'' మనిన. గర్జుండు నాకుం గల పగతుం డొక్కరుండ; వాని వధియించుటయ మదీయమనోరథం” బనుటయు. బురందరుండు దరవాసితవదనుం డై. 971

- ““నీయభిలావ మేను మది నిక్క మెజుంగుదు; నుగ శారు,

జోయుతు(, బారు నోర్తు నని చూవెదు; నీ కది యేల తీరు? రా ఛధెయ! నయావి చేయుడు, విధెయజగ _త్త్రియుం, డవ్యయుండు, నా రాయంణుం డమ్మ వోత్కునకు రవతకుం డేరికి వాండు సాధ్యు(డే?ి'

. అనినం దపన నందనుం “*డది యట్టుండె; నాకు సవాజం బైన కవ

చంబు నొలిచి యిచ్చిన మదీయచేహాంబు గరంబు వికృతం బగు; నది యే మని యవధరించిని తనిన నిం|దుండు “నీశరీరంబు భవజ్జనకుం డైన యరుణకిరణువర్ణం బెట్టిదట్టిదీ పిం జెలువొందు”నని పలికి వానికి నమోభఘళ క్తి యొనంగి, “దీని నాపళ్కా లంబునం దక్కాం జెజయ ప్పుడు [ప్రయోగించిన నికు నపాయం బగు నన చెప్పె; దదనంత రంబ యవ్వీరుండు గవచకుండల9బులం బుచ్చి యతని కిచ్చి. 978

| అలఘునిశాతశళ(స్త్రమున నంగము లన్నియు నిర్వికారుం డై.

"యొలువ6 దొడంగినట్టి యెడ “హే యని కిన్న రయవ మసిద్దసా

ధులు దివినుండి యొర్చుచును దూర్యరవంబు సలంగ నద్భుతం

'బెలయంగ( బువృవృష్టిం గురియించిరి కర్టుపయిం [బియంబునన్‌ . 34 ళు en)

. ఇట్లు నూతపుతుని వికృత గా|తుం "జేసి వాసవుండు [వమదవికాస

భాసితుండగుచు నిజలోకంబున కరి౫(; దద్య ఎ తంతంబింతయు విని. "కొంలేయు లత రంత సంతోవంబునం బొొదలిరి; గాంధారేయులు దుఃఖవి దారితవ్చాదయు లై రని యిట్లు కుండలావారణంబు సవి_స్త రంబుగా6 జెప్పిన విని జనమేజయుండు వై శంపాయనున కి ట్రనియె.

. “అనయము దు న్సర మగున

వ్వనవాసము ని న్షరించి, చ్వాదళవర ౦

ఆరణ్యవర్వము, సప్త్పమాశ్వాసము 505

బునకడపట నేమివిధం బొనరించిరి ? మత్సిళామహుల్‌ మునినాథా.' 876

. అనిన నమ్మహీపతి కమ్మహీ దేవుం డిట్లనియె “నట్లు మార్క జేయు వలన! బుణ్యక థలు విని పాండవు లనంతరంబ (కమ్మటి చె దె ప్రతవ( నంబున కరిగి, యందున్నయెడ నొక్కనాండు నుఖాసీనుం డయి యున్న ధర్భ్మ'రాజు పాలికి నొక (బావహ్మాణుండు సం[భమంబున బజఅతెంచి యి ట్రనియె.

_: ధర్మరాజు (వాహ్మణుని యరణి దెచ్చుటకు 6 బోవుట :- . “తరుశాఖం దగిల్సిన నా యరణి యొకమృగంబు వచ్చి యతిరయమున న త్రరువున నొరసి కొనంగా ధరణీశ్వర ! తగిలె. జువ్వె తచ్చ బ్రంగమునన్‌ . 978 . చానిం గొని పబచె నమ్మృృగ; మానతనృపలోక ! నాకు నయ్యరణిం దగం గా నిపుడు దేర బనుపవె భూనుత ! నిత్యవిధి లోవమున౭ జన కుండక౯ా.” 879 . అనవుడు నాజుణంబ మనుజాధివు( డుద్దత చాపహ స్తు( రే యనుజులు6 చాను నెంతయు రయంబున నాహరిళేందుపజ్జం గై Ek కొని చని కూడ మట్టి, మెటు(గుల్‌ నిగుడం బటుసాయకంబు లే సిన నొకయమ్ము నమ్మ నాగము సెందద చేరద యద్భుతంబుగన్‌ .

"అదియును వాది నతిదూరంబుగా నెలయించికొని చని యొక్క భోరవిపినంబున నద్భుళ్యం బె న, నయ్యత్న ౧బు విఫలం బగుటకు విపాదంబు నొందుచు, నయ్యెవురు నతి శాంతు లై. శీతలచ్భ్చాయం బగు నొక్క వటమహీరువాంబు [కింద విళమించి; రప్పుడు నకులుండు ధర్భునందనున = ట్రనియె. 281

క ““కులశీలోన్న తియు, విని

శ్చలకరుళార తియు, ధర్మసం [గ హమతియుం గల మనకు నివ్విధంబున నలజడి వచ్చుటకు మూల మది యెయ్యది యో 2 లెరి2

504

వ;

ర్‌

రీ

(శ్రీమదాంధ మహాభారతము

అనిన నమ్మవో పాజ్జుం డతని కి బ్రనియె. 988

“రినుము నుఖమునకు దుఃఖం

బునకుం గారణము దనదు పూర్వకృతం బె. చను కర్మమ; కారణ మిది

యని యన్యము గలుగ నేర దం [డెక్కటియుక౯ా.”” 884

. అనుటయు భీమసేనుండు నకులున కి ట్రనియె. విరి

. '“పాతికామీ వోయి పాంచాలిం గొలువులో

పలికి. చెర, నవుడ యలుక యొసల నాంబికయసుతుల నందం దునుమ శే నునికి నిట్టి యెడరు మనకు. బు స్తై.” ఏర68

. అనవుడు నర్జునుం డనియె ““నానథ నూతనుతుండు పేర్చి ప

ల్కిన పటు వాక్యముల్‌ వినియు. గిన్మకు( బూనక యేం దొలంగి కా ననమున కిట్లు కాతరజనంబులచాడ్చున నేగు దెంచుటన్‌ , మనకు దురంతదుఃఖములు మానక వి కొని వచ్చె దమ్ముండా.”

. అనిన యనంతరంబ నవాదేవు డి ట్రనియ. ౨౦6

. “దుష్షశీలు( ఇ న దురూగతవపరుని గాం లు a అ అ

ధారు( బట్టి యను దడయ కవుడ తునుమ కునికి, నిట్టిదుర్జళ పాలైతి మనఘ ! మనము కాన నాంతరముల.” 989

* అనియి ట్లందలు నన్ని తెఅంగుల6 బలుకుచుండ నజాతళ తుండు

నకులుంజూచి, ““భవదీయసోదరు లత్యంతపిపాసితు ల్రైనవారు; సీ విమ్మహీరువహాం బెక్కి జలంబు లున్న యెడ యరయుి మనిన నతండును దద్వచ నానురూపంబున నవ్వనస్పతినమారోహణంబు సేసి, ఉఇఉసలు గలయం బరికించి దూరంబున నలిలంబు లున్న వని యన్న కెణింగించిన నతం “డేని నీవ పోయి జలపానంబు సేసి, మాకును జలంబులు గొని రొమ్మని వనుచుటయును, మా చేయుండు వృమా వతీర్లుం డయి రయంబునం జని, ముందట నతిమనోవారం బగు తటాకంబు6 గని, జలంబులు [చావం బోయిన నొక్కు యశరీరభూతం బి ట్లనియి. 890

శ అబఖ న్‌

క్‌,

OX

౭m

ఆరణ్యపర్వము, సప్తమాశ్వాసము 505 నకులాదులు యకుని నిరాకరించి నీరు (దాని మూర్చితు లగుట :-

“ఓయన్న! యీ తటాకము

నాయడి; నీ వీజలము గొనంగ వల కేని౯

నాయడిగిన [పశ్నములకు

ధీయుత ! యు త్తరము లిమ్ము శెటపడంగాన్‌ .'” 89]

అనుటయు నవ్వాక్యముచెన

ననాదరము సేసి, నకులు. డకొలనం ది

య్యని నీరు (దావి నిశ్చ

తను. డై యకణమ పడియెం ద త్తీరమునన్‌ . శ్రిర్రి2

. అట ధర్మపు[తుండు సవాదేవుం గనుంగొని “నకులుండు జలంబులకుం

జని తడసె; నీ వరిగి యతనిం దోడ్కొని జలంబులు గొనుచు రొమ్మని పనిచిన నక్కుమారుం డతిశీఘగమనంబునంబోయి, బద్భినీతీరంబునం బడియున్న యన్న తెణుంగు' జూచి, విస్మయళోక చ్యాకులవ్భాద యుం డగుచు “నిడి యేమినిమి త్తంబున నయ్యెనో” యని యూహిం చుచు(, జెల్ల డరు తృప్పాభరంబు సహింప నోపక, జలంబుల చెన నానం జేసి కొలనికి డిగ్గిన నెప్పటిభూతం బి ట్లనియె. 398

అనఘ! యీజలాశయము నాయధినంబు;

సాహాసంబు.6 జేసీ చనదు చొర;

నాదు |పశ్నములకు నలి నుత్తరము లిచ్చి,

వారి గొనుము నీవు వలసినట్టు.” వైలిశీ

. అనిన నది యాదరింపక

పవ

ఘను( డాసలిలములు (చావ్‌, (గక్కున విష మె కిన విధమున బర వకు. బై. ఘనసాలమహీరుపాంబుకరణిం బడియొన్‌. పరి

. అంత నంతక సూను డంథర౦గ౦బున

నంతావ మనల వాసవతనూజు( గనుంగొని “యన్న నీయనుంగుంద ములు వోయి కడు(దడవ య్య; నిక్కాననమున

506

న

{A

శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

'నెయ్యది వు్లునో? చయ్యన నీ వేంగి వారిని. దోడ్కొని వారి గొనుచు( జనుదెమ్ము” నావుడు ఘనభుజుం డధికర యంబున నరిగి, జలాశయంబు

. తీరభూమి. బడినవారి, నవారిత

మహిత ళ "ర్యధనుల, మా దినుతుల( జూచి, విన్మమైకగోచరుం డై సవ్య సాచి యుల్లమున విషాద మడర. 896

. నాలుగుదిక్కులు. గనుంగొని,

యాలో నెవ్యరిని గాన, కత్యంత పీపా సాలను( రై నలిలంబులు

[(గోలంగ సమవట్టి యొయ్య; గొలనికి డాసెకా, 997

. డాయుటయు నాకాశవాణి యి ట్సవి ఏతెంచె. 998

. “ఒలిమిం జొచ్చిన నెట్టివారి కయినం [ఛాణంబువై వచ్చు; నీ

సలిలావానము మత్పరి[గహము: తృష్టాచ్చేద మొందం జలం బులు (దావా వల తేనిం, (బళశ్నములకుం భొం దొంచ(6గా ను త్తరం బులు నా క” మ్మనుడు౯ మనంబున బృథావ్వుతుండు నకోధుం డై.

| “' ముచ్చిలి నిల్చి దుర్వచనముల్‌ పచరించినం జెల నితునే? ౧ వావ

చెచ్చెర నీయెలుం గడ(గ( జేనెద నిప్పుడు సూడు” మంచు వి వ్వచ్చుండు శల్దభేదిళరవర్గము( దద్వచనంబు చక్కటిం [గచ్చణ నించె మౌర్విరవకంపితసర్వదిగంతరాళు. జై. 400

. ఇటు లేయుటయును నెప్పటి వాక్యంబు కు

మటియు వినయగ(బడిన, మభువనూను( డలసి కొలను సొచ్చి, యంబుపానము సేసి యిలకు నొటగా వివశవాదయు(డగుచు. 401

. తదనంతరంబ యధిష్టిరుండు థీమ సేను నాలోకించి “కవలును గవ్వడి

యును నింత వడి దడయుటకు నిమి త్తం బయ్యెదియో? నీవు నరుగు” మనినం గిమ్ముర వైర మారుతజవంబున నమ్మువ్వురు. జనినచొప్పునం-

ఆరణ్యపర్వము, స ప్త్రమాశ్వాసము 507

జని పద్యాకరకూలంబునందు నిదా వివకులుంబొలెం బడి యున్న తమ్ములం గని దుఖతుం డై. 402:

తరలము. “ఇది మనుష్యళ్ళతంబు గాదు; సురేం[దకిన్నరపన్నగ

వ.

౭29

(తిద శనిర్మిత మైన కర్మము; దీని నెంతయు నేరృడం విదపం జూచెద( గాకి” యంచు విఖీతిదూరుండు నీరువ ట్రూదవం దత్సలిలాశయంబు నముత్సుకుం డయి చొచ్చినకా, వ)

అంతరికగోచరం బైన వచనం బి ట్లసి వినంబడియె “నయ్యా! నీ

వి కురి సావానంబు సేసె? దిక్క్కాలను మత్చూర్వసరి[గ వాంబు; నీ లు

వోపుదేని నాయడిగిన యర్థ ౦బులకు ను త్తరంబు లిచ్చి, జలంబులు

[చావు” మలిన నప్పలుకులు _గైకొనక వృకోదరుండు నిపీతసలిలుం

జై యచ్చోటన మూర్చితుం డై పడిమె; నిట పాండ వా[గ్రజుండు.

. తమ్ములు నలుగురు నొక్కట

నమ్మెయి మసలుటకు నాత్మ నత్వంతవిబూ ద మ్మొలయ సముల్లీతు( రై [కమ్మణ నమ్మార్గ మపుడు గైకొని నడ చెన్‌ . 405

. అపగ త జనళ బ్బ మె, యనభివ్య క

మార్గ మై, యవిరళదుర్గ శైల తరుగుల్మవల్లీ విశాన మై, గజసింహ శరభ శార్హూలనసూకరలులాయ బహుళ మె, బహువిధపతికో లాహాల భయద మై కడు బర పయిన యడవి ననుజుల వరకుచు ననఘుండు నని కాంచె. గమలాకరంబుతిరమున. బడిన

, వారి బూరువంశవరుల, భీమార్జున

యముల, నమితబలుల, విమలమతుల(, (బశ యవతితలోక పాలసం కాశుల, భూరిపుణ్యధనుల, కీరవరుల. 406

508

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

మ. కని ఇెందంబున' దలడం బడర, దీర శ్యాసవై వర్ష్య్వముల్‌ ౧౧ qa రా ౯29

(య

gm

దనుకం చాల్శి చలింప, విస్మయపకీతస్వాంతు( డై, ళోకబా ప్పనిరుద్దాకులలో చనుం డగుచు, మూర్భల్‌ చెకొనం గొంతసే పు నరేం|దో త్రము డుం డె. జి[|త్రమునరూపుంబో లె. చా నచ్చటకా.

. పదంపడి డెందంబు ధృతివాందున నిడికొని, యతం డన్న లువుర

నుపలకించి, నలుచెసనలుం బరికించి యాత్మగతంబున. 408

. “ఒరులు వచ్చినచొప్పు లే; దరిగినట్టి

చొప్పు లెదు; పెనంగినచొప్పు లేదు; ఘనభుజులయంగక బులు గనుంగొనంగ నకతతము; లేలయొక్కొ యిట్లయిరి వీరు? 409

. |కూరు(డు ధార్త రాష్ట్ర డ తికుత్సితు6: "'జెంతయు' బాపబుద్ది; గాం

ఛారుండు వెక్కుమాయలకు( చావల; మక్కట! యద్దురాత్మకుల్‌ వారక యెద్దియేని యెకవంచన మై నిటు నేసిరొక్కొా+ యె వ్వారలు నాత్మ నమ్ముదుశె వ్యకవిచారులం జాపశారులన్‌ .? 410

. వదనంబుల తెలివియు., గర

పదరుచియుం జఇడదు; వీరు వడుటకు. గత మీ యుగకము విన దిగ్గం బని మది. దలంవంబోల; దేమి మూయయు యొటులకా. 411

. పుడమీయు సర్వసంపదలు. బొల్పజ వై రులపాలు సేసి యీ

యడవికి వచ్చి భీకరమృగావలిపొత్తున నున్న వీరి వె న్నడికొని యిట్లు సేనెనె యనాథులంబో లె విధాతృం; డింక నె క్కడం జనువాండ ? నేది గడగాం దరియింతు దురంతదుఃఖముల్‌ ?

. పు[తులు దుఃఖారి( బొగులుట కనిళంబు(

బొక్కచు నున్నయప్పుణ్యచరిత మాతల్లి పాండునీమహిపి, నా కెదురుగా

వచ్చి, కౌంగిటం జేర్చి “వత్స నాండు దమ్ముంగుజ్జలు నీవుం దగ విపినంబున

కరిగితి; రిప్పు డయ్యనుజు లందు

ఆరణ్యపర్వము, స ప్రమాశ్వాసము 509:

జనిరి*? నీ వొక్కండ చనుచెంచి, తిది యేమి ?” యనిన, నాయమతోడ నకట ! యేమి 418

. యనంగ నేర్చువాండ * నాచార్యవిదుర శాం తనవకృ్ళపులు నను ముదంబుతోడ.

గుళల మడిగిరేనిం గుళల మే మనువాండ ? దలుయగ రాని యెడరు దగిలి నాకు.””

. అని వెళ్కు_చెజింగుల వగచి, యాధర్శ్మజుండు దప్పి కోర్వక నీళ్లు [దావుట క సరోవరంబులోనికి దిగుటయు, నళరీరభూతం బిట్లనియె.

. “విను మే నొక్కబకంబ; నిక్కాలను పృథ్వినాథ ! నా సొమ్ము; నీ: యనుజుల్‌ మద్వచనంబు కొనక తోయాస్వాదు లై. యివ్విధం బున |భాణచ్యుతి బొంది; రీవును గడున్‌ మోవాంబునన్‌ సావానం. బునకుం జొచ్చిన నట్ల యయ్యెదు సుమీ ! మున్ముట్ట వారించితిన్‌ .

. ఏనడిగినయర్థ ములకు

భూనుత యు త్తరము లిచ్చి, పాలు పొంద, బయః

పానము సేయుము” నావుండు

నానిర్మలచరితు( డంబరాభిముఖు3 తై. 418

. “అయ్యా ! నీవు బకరూపధరుండ వై యున్న రుదుండవో, పావ కుండవో, వవనుండవో ? యట్లు గానినాండు కులపర్వత పతిము లయిన నాతమ్ములం బడ(|దో చునట్టి బలంబు పులుంగులకుం గలదె? దెవాసురగంధర్యయ జాదులకు దుర్ణయు లైన యివ్వీరుల నిట్లు సేసి, నీవు గానివాండవపోఅం దొలంగి యున్నా (డవు; నాకు నద్భుత భయ కౌతుకంబు లొక్కటం బొడమెడు; నీ వెవ్వండవు ? నీతలం చెయ్యది ? చెప్పి నా వాదయ వేదన నవనయింపవేిియనిన నదృశ్య భూతం బి ట్లనియె, 417

. “కారవేం[ద! బకమం గాను నే; విను మొక్క

యతవరుండ; నిచట నస్మదీయ

నికృతింజేసి పడిరి నీతమ్ము లందటు'”

ననుచు నాకణంబ యతని యెదుర, 418:

‘510

మ

(శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

నిలిచెం దాళ సముచ్చి9తాంగుండు, మవోనిర్థిషసంతర్శి తా ఖలభూతపకరుండు, దీర్గ విపుల గీవుండు, దంస్థ్రానము

జ్ఞ లవ క్రు)ండు, విరూపలో చను(డు, దీ|వస్సార కేజోఘనుం, డలముం డాసరసీతటా [గమున నయ్యతుండు ఘోరాకృ్ళతిన్‌. 419

. ఇటు నిలిచి కొం తేయా[గజున కి ఉనియె. 420 ౧౧ లా

. “నాయనుమతి లేకుండల

నీయుదకము |చావిరేని యొవ్వానై న౯ ధీయుత ! చత్తురు; నీ వటు సేయవు, నమ్యగ్విచార శీలుండ వగుటకా. 42

. కావున మదీయంబు లగు [పశ్నంబుల కు_త్తరంబు సెప్పు” మనిన

నతండు “మవోశ్మా! నీ చిత్తంబునకు వచ్చునట్లుగా. జెప్ప నాబోంటివానికి ళక్యం బగునే ? మొనను నానేర్చువిధంబున( జెప్పెద నడుగు” మనిన నయ్యకుం డి ట్లనియె. 422

_; ధర్యరాజు యక పళ్నముల కు త్తరంబు లిచ్చుట వ్‌

. “దినకరు నెయ్యది నడపును ?

దినకరు నెవ్యారు గొలిచి తిరుగుదు ? రద్దే వుని య_స్హమించు శుమిట? ననభఘ! తచాధారభూత మది యెయ్యదియో 2? 428

. అనిన ధర్భుజు( డి ట్రను “నబ్దహితుని

నడపు (బహ్ముంబు; నురకోటి నడచు. గొలిచి; ధర్ముచే న స్తమితుం డగు. దవను.; డమ్మ హోత్చునకు సత్య మాధార మం|డు బుధులు.” 424

= అనిన విని యతకుం డీ ట్లనియె. 425 . పమిట (కో తియుండనం జను ?

నేమిటం గడు మహిమవడయు నిమ్ముగం బురుషుం ? డేమిట సవోయయుతు. డగు? నేమిట నగు బుద్ది మంతు డేర్పడం జెవుమా ? 426

ఆరణ్యవర్వము, స _ప్పమాశ్వాసము 511

వ. అనిన నతం డిట్టని యి. 427

క్‌, ““ళుతమువలన (శో తియుండగు; నతులతపోయు క్రి. గడుమహ త్తమువడయిన్‌ ; ధృతిచ నవోయయుతు. డగు; నతిశయముగ బుద్దిమంతు( డగు బుధ సేవన్‌ .” 428

వ, అని చెప్పిన నప్పార్థి వో త్తమున కప్పురుషుండు వెండియు ని ట్లనియె,

తే, *ఏమికతమున భూరేవుం జెసంగు బేవ ఛావమున ? నాతనికి సాధుభావ మెవ్వి ధమున నగు ?* నసాధుత్వ మెద్దానం జెందు ? మానుషుం డగు నాత. డేదానం? జఉవుమ* 480

చ, అనవుడు ధర్మజుం డనియె “నధ్యయనంబున "దేవభావముం గను నవనీసుపర్వుం; డధిక[వతళీలత సాధుభావ మా తనికి; విశిష్టవృ త్తి దిగ (చావి యసాధు వనంగ నుండు; శె చనియతి లేక మృత్యుభయసంగతి నాతడు మానుషుం డగు౯.

క, నా విని యత. డాతనితో ““జీవన్న తుం జెట్లివాండు ?' "సెప్పు మనుటయుకా ర ట్‌ ““ దేవా తిథిపితృ భృత్యజ నావళులకు నిడక కుడుచునత''డని చెప్పె౯. 432

చ. విని మగుడంగ వాండు పృథివీవతి. జూచి “ధరి|త్రికంచు (వేం కన యగుదాని, నాకనముకం శు కడుం బొడ వైనదాని, గా డ్పునకును నెక్కు డై జవము పొంపిరి వోయెడుదాని(, బూరికం చును ది చై నచానిని ఘటింపంగం జెప్పుమ నాకు” నావుడున్‌ .

వ. అమ్మనుజో_త్తముం డయ్యతో త్తమున 8 ట్రనియె. 434

ఆ. “తల్లి (వేగు నువ్వె ధరణికం కును; నాక సంబుకం శు6€ బొడవు జనకు6 డరయ; గాడ్చుకంశు మనను గిడుశీఘగతి; తృణో త్క_రముకం కం జింత గరము తఅచు”” 485

శ న్‌

tA

శ్రీమదాం[ధ మహాభారతము

. అనిన నంబరచరుం డమ్మహీవరున క్రి ట్లనియె. 486

. “మొనసి నిదించియును గన్నుమూయ దెద్ది?

పుట్టియును జేతనత్వంబు( బొరయ దెద్ది? యరయ రూపు గల్లియు వాడయంబు లేని దెద్దిః వేగంబుకతమున నెద్ది వొదలు?

, అనీన “గన్ను మూయదు సుప్త మయ్యు మీను;

పుట్టియును [గుడ్డు చేతనం బొరయ కుండు; హృదయరహితంబు రారూప; మేలు రయము కతన వర్షిల్లు" నవి చెప్పె. గౌరవుండు. 488

- చెప్పిన నయ్యతుం డతనితో( “చెరువు నడుచువానికి, రోగార్డు నకు,

గృవాస్థునకు, మృతి( బొందినవానికి నెవ్వ కెవ్యరు నుట్టంబు?” అనిన నప్పుడమిజేం డన్న లువురకుం. |గమంబున సార్భంబును, వై_ద్యుం డును, స'ద్భార్యయుం, గ్భృతం బగు ధర్భుంబును బరమమి[తంబు లని నిర్టేకించుటయు, వాండు వెండియు ని ట్లనియె. 489

. “ఎయ్యది ధర్భవునకు( గుదు?

రెయ్యది యా(శ్రయము గీర్మి? కి మ్మృగుమార్షం జయ్యుది సుర లోకమునకు? నెయ్యది సుఖములకు నిక్క? యెర్పడ. జెపుమా.” 440

. అని యడుగుటయు. 44.1

. “అమరణ చాతీణ్యము థ

ర్మమునకు( గుదు రండు; కీర్తిమహిమ నెలవు చా నము; సత్యము నురపురిమా ర్లము; శీలము సంశయము నుఖంబుల ెల్లన్‌.” 442

. అని యుధిష్టిరుం డెటీంగించిన నతండు. 449

. “నరునకు నాత్మ యెవ్య(డు? భఘనంబుగ దై విక యైనచుట్ల మె

వ్వ రతనికిం? దదీయ మగు వర్తన మేమిట నిర్వహించు? భూ వర! యత డేమి వూని యనవద్యత( బొందు నెజుంగ6 జెప్పు మీ వరుదుగ' నన్న నక్కురుకులా[గణి యాతనితోడ ని ట్రనుకా. 444

తే,

తే,

(33)

ఆరణ్యవర్వము, న స్పమాశ్వాన ము 513

“ఆత్మజు(డు నువ్వె పురుషున కాత యయ్యె;

నాతనికి భార్య ద్రైవిక మైన చుట్ట;

మతని జీవిక పర్ణన్యుకతన( 'జెల్లు;

నతడు దానము గొనియాడి యతిళయిల్లు.” 445

. అన విని “మేటిధర్శ మగునట్టిది యెయ్యది! యేది 'యొప్పుడు౯ా

దనియంగ. బండి యుండు? విదితంబుగ 'నెయ్యది ని[గహించినం దనరు (బ మోదసిద్ది? నియతంబుగ నెవ్వరితోడినంధి యెం దును వికలంబు గాదు? పరితోష మెలర్ప నుపన్యసింపుమా,.” 446

. అని దివ్యుండు వలికిన నాదివ్యబోధనుం డి ట్లనియె. 447

“విను మహింన మేటి యన. జను ధరంబు;

యాగకర్మ్శ మెపుడు నమర బండి

యుండు; మనను [కొవ్వు ఖండింపంగా మోద

మెసంగు; నుజనసంధి యెడల చెందు." 448

. అనిన నతడు “లోకమున కెయ్యదియు దిక్కు?

జలము నన్నము నెడ్డానసంభవించు? విష మనంగ నెయ్యది? [శాద్దవిధికి నెద్ది 0 ది సమయ?” మనిన నిట్టనిచెప్పె జనవిభుండు. 449

. “సజనులు దిక్కుసూవె యీ నర్వమునకు; ద్‌

నభము, ధరణియు, జలము, నన్నమ్ము నుద్భ వించు నెలవులు; విషమగు వి[పథనము; లనఘు! (శాద్ధకాలము (బావ్మాణాగమంబు. 450

. అని కలిపిన నయ్యకుండు ధర్మనంవనుతొ “మనుజుం ఉయ్యడి పరిత్య

జించి సర్వ జన [పియుండును, నిక్ఫోకుండును, నర్భవంతుండును, సుఖి యును నగు*ొ ననిన నమ్మహీపతి యతని కిట్లనియె, థ్‌]

““సర్వజనసమ్మతుండ గు గర్వముడిగి; [కోధ మడంచి ళోకమునకు. గొలువుగా(డు;

514

am

(గశ్రీమదాం[ధ్ర మహాభారతము

విన వె యర్థాఢ్యు(డగు లోభ మొనర విడిచి; తృ వర్ణించి సౌఖ్యంబు తెరువు. గాంచు.” 452

అనిన యనంతరంబ యద్దివ్యుం డతనితో. “బురుషశ బ్ర వాచ్యుం జెట్టి వాండు! మజియు సర్వధని యగువా( 'డెవ్వండు? నిళ్చయింపు” మనిన. వాండవ జ్యేష్టుం డీ ట్రనియె. 458

“దివి ముట్టి ధరణి యంతట

నివిడి మెజయు చుండు నెవ్యని యళోరమ, య

టి విశిష చ రి[ తుండు య

లు లు

తవరా! పురుషుండు నాం [బకాళత నొందున్‌, 454

, [పియము, న పియంబు(, బెల్లగు సౌఖ్యదుః

ఖములు, భూత భావికార్యములును, నివ్వనికి సమంబు లివి, సర్వధని యన అట 133 బర6గు6 జువ్వె యట్టి భవ్యుం డనఘ! 455

అని వివరించిన యుధిష్టిరుచెనం |బసాదమధురం బైన యాలోకనంబు

నిగుడ నయ్యకువరుండు “మవోశ్మా! మదియంబు లైన (పళ్నంబు లన్నిటికి నదు త్తరంబు లిచ్చితివి; నీవలనం |బీతుండనై తి; నీతమ్ములం దొక్కని (పొణంబు లిచ్చెద; వేడు మనిన నతండు. 458

. “ఇ్యామాంగు, నార క్రజలరువానేతు, సా

ల [పాంళు, నున్నత లలిత బాహు నకులుని |బతికింపు' నావుడు యతుండు ““ఖీమఫల్లును లతిఖీమబలులు; [(పియులు నీ ఇెంతయు(; బృథిపీళ ! వీరిలో నొకనిం గోరక యిట్లు నకులు( గోరి? తనుడు ధర్యాత్మజు. డనియెను “"మాతండడి యగు పాండువిభునకు మగువ లిరువు;

ఆరణ్యవర్వము, న వ్రమాశ్వానము 515

ఆ రందు గొంతికొడుకు లై న మువ్వురిలోన నేను [బతికి నాండ, నింక మాది తనయు లిరువురందు. దగ నిప్పు డొక్కాండు [బతుకవల దె? చెపుమ పాడి తెఅ(గు? 457

ఆ. ధర్మనందనుండు ధర్మాత్ఫుం డని యెప్పుం దగిలి జగము నన్ను బొగడుచుండు; నట్టి యేను ధర్శవోనికి నోర్వ+ జు మెంత వచ్చెనేని, నింత నిజము.” 458

వ. అనిన నతండు “నీ దైన ధర్శజ్ఞతకు మెచ్చితి; నీ తమ్ము లందలు లబ్బజివితు లయ్యెడు” మనిన, నాకణంబ విగతపాణు లై పడి యున్న యన్నలువురు ని|డవోయి మేల్కని నట్లు సముట్టితు ల్రైనం బూచి, విస్మితుం 2౭ ధర్మజుం డిట్లనియె. 459

చ. “నీను నొక యకమా।|తు(డుగ "నే మది నమ్ముంగ "నేర న య్యొదన్‌ ; జననుత ! నీవు నిక్క్మముగ కళ కుండవో, యలకాధివుండ వో, యనలుండవొ, సమీరుండవో, యట్టులు గాక జగన్నుతుండు మ జ్ఞనకుండు ధర్మ చేవతవొ ! సత్క్బృవం జెప్పుము నాకు నేర్పడ౯””

వ. అనిన నమ్మవోత్నుండు మందస్మిశాననుం డై. 461

మ త్తకోకిలము. “ఏను, ధర్ముండ6 జువ్వె రాజకులేం[ద ! సత్యము, శిచముళ, చానముం, దపమున్‌ , శమంబును, దాంతియన్‌ , యశముం, బరి జ్ఞూనయు క్షి యు నాదుమూ ర్తులు; సమ్మదంబున నిప్పు మ త్భూను ను త్తమధార్శికున్‌ నిను జూచువేడుక వచ్చితి౯,.

వ, నన్ను నాశయించిన జనంబులు దుర్గతిం బొరయరు; గావున నభఖిమత వరం బిచ్చెద వండు మనిన బాండవా|గజుండు నం|భమభ క్తి భరితుం డగుచు, దండ|ప్రణామంబు సేసి, యదబ్దేవోత్తముం |బస్తుతించి

516

(శ్రీమదాంధ మహాభారతము

“దేవా! మదీయా[ళమవానుండై న భూనురముఖ్యు నరణి యొక్క వారిణంబుచేత నపహృతం బయ; నతనికిం గర్భులోపంబు గాకుండ నయ్యరణిం గరుణింవవి' యనిన. [వీత చిత్తుం డగుచు ధర్మ దేవుండు.

. “విను మేను నీ మనోగతి

యనఘా ! యొజుంగంగ వేడి యరణీవారణం బొనరించితి; మృగ మెక్కడి ?” దని యమ్మవోనీయవ స్తు వతని! నిచ్చెన్‌, 464

. ఇచ్చి మజీయుని ట్రను “నిదె వపదుమూ(డవ యేడు సనుదెంచి; నింక

మీకు నజ్ఞాత వానంబు నలుపవలయు; నందు మీ శెవ్వ రెక్కడ

నేరూపంబునం జరియింపం గోరిన, నమ్యైరూపంబు లలవడియెడు;

నెట్లున్నను మిమ్ము నెవ్వరు నెజబుంగకుండునట్లుగా వరం బిచ్చితి; య య

నింక నొం డెయ్యది వలసిన నడుగుోమనిన నమ్మను జళ్వరు౩ డిట్లనియె.

మదత్తకోకిలము. ““ఆదిదేవుుడ వైన నీవు దయామతిం బొడసూపి న

న్నా దరించుట (జేసి ధన్యుండ నైతి; నింతకు నెక్కుడొం డేది గల్లెడు? నైన నామది యెల్ల నాండును గోధమో వోదులం బెడంబాసి, ధర్మవునంద నెక్కొన( 'జేయవే.”'

. అనిన న ద్దేవుం డతనికి నవ్వరం బొనంగి యనంతరంబ యంతర్హి తుం

డయ్య(; గౌంకేయులు (గమ్మణి నిజాళమంబున కరిగి, ధరణీ దేవునకు నరణ్మీపదానంబు సేసి, తత్స)యుక్తాశీర్వాద శతంబులు గైకొని, పరమానందంబునుం బొంది" రని యిట్లు పాండుతనయుల వనవాస|[పకారంబు సవి_స్తరమధురంబుగా నుపన్యసించి. 467

అనఘుడు, గృప్ప దై వపా

యనశిష్యుండు, బోధనిధి సమంచిత మేధా

ఘనునకు. జారిజితునకు

ననవర తానందనుఖసమ [గత యొుంనగెన్‌. 468

ఆరణ్యవర్వము, స ప్పమాశ్వాసము 517

es

॥ భవ్యచరి (తుం డాప _స్పంబనూ తుండు, (శ్రీవత్సగో తుండు; శివప దాబ్ద సంతత ధ్యానసంస క్త చిత్తు(డు, నూర నార్యునకును బోతమాంబికకును నందను.6, డిల( చాక నాటిలో నీలకం శెళ్ళరస్థానమై 'యొసక మెసంగు గుడూరు నెలవుగ గుణగరిషత నొప్పు ల్ని © ధన్యుడు, ధర శ్రకతత్ప రాత్చుం తే. డెజ్జి నార్యుండు సకలలో శై_కవిదితు( డయిన నన్నయభట్ట మవోకవీందు సరససారస్వ తాంశ [పశ సి దన్ను. జెందుటయు, సాధుజనవార్ష సిద్ది( గోరి, 469

క, ధీరవిచారుండు తత్కవి తారీతియు. గొంత దోంపం ద[దచనయ శా నారణ్యపర్వ శేషము పూరించె( గవీం(దగర్భ పుట సేయముగాకా. 470

క. వీరావతార ! విమలా చార! మహోచార ! శుభవిచార! సుజనమం దార! నవకీర్తిమౌ కిక పోర ! హరప దాబ్బమధుక రాత్మ వివోరా |! 471

తరలము. అమిత వై భవ ! లోభ మోవామచదాదిదుర్ల భ ! మంజువి (భమవిలాసిత కామినీజనపం చచాణ ! నిరంత రా నమద శేషనృ పాలమౌళిపినద్దముగ మణి పభా [కమసమర్శ్చిత విస్ఫురత్పద కాంతిని ర్థిత పంకజా |

0

518 శ్రీమదాంధ్ర మహాభారతము

గద్యము. ఇది సకలసుకవిజనవినుత నన్న యభట్ట[పణీతం బైన (శ్రీమవో భారత ంబునం చారణ్యపర్వంబున సీతాన్వేషణంబును, లంకా గమనంబును, రామరావణ యుద్దంబును, రాఘ వాభ్యుదయం బును, నావి(తిచరి తంబును, సూర్యుండు గర్జనకు హితోవ చెళంబు సేయుటయు 4 గర్జుజన్మకథనంబును, విపరూవంబున6 గర్భగవచ కుండలంబు లిం|దుండు వారించుటయు, నారశే యంబును, యవ పశ్నంబులును, ధర్ముండు ధర్భు రాజునకు వరంబు లొనంగుటయు నన్నది నర్యంబును న_ప్పమా శ్యాసము.

(గ్రీమదాం ధమవోభారతమునందలి యారణ్యవర్వము

టల మి .9లఅకొ సమాప్తము.

వామ్ము -న షల mA

A - UOC

ధక

శి-వాజీ (పెస్‌, 1782, గంజిబజారు, సికిం దాభాదు=లి,

65

ఉపనంహారము కలియుగధర్మము వర్తించుచు ఎబ్టియ ఒక పద్యమువా సెను. వివిధవ్యా[ఘ మృగోరగాకులములై , వి స్తీర్షశూన్యాటవీ నివహాభీలములై , యరాజకములై , నిర్మూలధర్మంబులై (దవిళాభీ రతురుష్క్ల బర్భర పుళిందవ్యా ప్తి దుష్టంబులైై భువిలో నె ల్రెడ( బాడగున్‌ జనపదంబుల్‌ దద్యుగాంతంబునన్‌ కలిధర్మము అన్నిదేశము లందును వ్యాపించినది. ఆం(ధదేశమున మాతము అడుగు పెట్టలేదు. వేమారెడ్డివంటి (ప్రభువు, మల్లారెడ్డివంటి దండనాధుడు, ఎక్టా (పెగ్గడవంటి భవ్యచరి[తుడై న మహాకవి వేదధర్మమును రక్షించుచుండగా ఆంధ దేశమున కలిధర్మము ఎట్టు కాలు పెట్టగలదు ? తననాటి కవీశ్వరులచే ప్రబంభధపరమేశ్వరుడని కొనియాడబడిన ఎల్రిన నన్నయభట్ట తిక్కకవినాథుల కెక్కిన భక్తి పెంపున ఆరణ్యపర్వ శేషము పూరించి, గంగాయమునలవంటి ఆమహనీయుల కవితానదీమతల్లుల నడుమ సరన్వతీనది వంటి తన కవితను అంతర్వాహినిగా చేసి ఆం్యధమహాభారతమునకు కవితా త్రివేణీ సంగమ పవిత్రతను నమకూర్చెను. ఎజ్జియ ఎంత సౌమ్యమతియో ఆయన కవిత అంత సౌందర్యవతి. విథ్యాతమాధుర్య మనోహరముగా ఆయన రచించిన ఆరణ్య పర్వ శేషము |ప్రతిపద్యరమణీయమై న వుణ్యకథా్మావబంధమండలి, దానియందములు నవిస్తరముగా నుపన్యపించుటకు ఈపీఠిక చాలదు. నాకు శ క్రి యను చాలదు. వావిళ్ళ వారి (ప్రతిని ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయము వారి సంళోధిత పతిని ఆధారము చేసికొని ఈ సంస్కరణమును సిద్దము చేసితిని. ఈ పీఠికను తయారు చేయటతో ఎందరెందరి రచనలో ఉపయోగపడినవి. వారందరికి వందనములు. ఈ (ప్రతిని సిద్దముచేయటలో తోడ్పడిన శిష్యులకు ఆశీర్వచనములు. అందటికి అందుబాటులో నుండునట్లు ఆంధ్రమహాభారతమును పం డైండు సంపుటములుగా ([వకటింవబూనిన ఆం (ధ్ర (పదేశ సాహిత్య అకాడమి వారి ఉద్య మము ఉదారమైనది. పీఠికా సహితముగా ఆరణ్యపర్వమును సిద్ధ్దముచేయ బాధ్యత నాకు అప్పగించి తాము తల పెట్టిన పుణ్యకార్యమున పాలుగొనుటకు నాకు అవ కాశము కల్పించిన సాహిత్య ఆకాడమి పాలకవర్గమునకు కృతజ్ఞత నివేదింతును.

ఇతి శివమ్‌,

2లి, జనవరి 1971. పాటిబండ మాధవశర్మ. [9]